Pobierz publikację - KSNG Nazwy geograficzne - Główny UrzÄ d ...

The following typical features of the Mazovian dialect
are not reflected in official geographical names:
– transformation of a word-medial group of ar into er
[t«rtŸk] “tartak” (‘timber mill’),
– non-palatalized pronunciation of palatal [λ], [c], [°], e.g.
[lÀs] “lis” (‘fox’), [k«dÀ] “kiedy” (‘when’), [dru°i] “drugi”
(‘second’),
– asynchronic pronunciation of palatal labial consonants,
especially in Kurpie, the [pxjŸs«k], [p¤Ÿs«k]
type, e.g. “piasek” (‘sand’).
3.2.3. Lesser Polish dialect
This dialect covers the southeastern and central Poland.
In this dialect, there also occurs the mazurzenie and
simplification of chw to f (the Falejówka type instead of
Chwalejówka); this dialect has a feature common to the
dialect of the Greater Poland as well, namely, the simplified
pronunciation of the trz and drz groups.
Other typical features of this dialect include:
– strong narrowing in pronunciation of long vowels:
the long e resembles in its pronunciation i/y, the long
a is pronounced as o [bêÀg êÀci] “brzeg rzeki” (‘river
bank’), [tŸk£ tr£vŸ] “taka trawa” (‘such grass’),
– a word-final transformation of -ch into -k, e.g. [dŸk]
“dach” (‘roof’),
– strong labialization of an initial o- [w£}e|] “ojciec”
(‘father’).
Double ss [£ssŸ] “osa” (‘wasp’), Ossolin as well as
sound shifts in such groups as źr, śr, kt [réudw£] “źródło”
(‘source’), [r¤£dŸ] “środa” (‘Wednesday’), [tk£] “kto”
(‘who’) have a limited range.
3.2.4. Silesian dialect
It is typical of the upper Oder basin. In Silesia, old long
vowels are narrowed in pronunciation – in geographical
names this pronunciation is fixed in Żory previously Żary,
with a narrowing of long a to o.
Only people on a small area in the north of Silesia use
the mazurzenie. A typical feature of the Silesian dialect involves
wide pronunciation of ę which sounds more like a
[viƒŸ tŸ kr£vŸ] “widzę tę krowę” (‘I can see this cow’);
this feature does not become apparent in names.
3.2.5. Borderland dialects
Borderland features involve, inter alia: the pronunciation
of semi-palatal consonants [s,], [z,], [|,], [ƒ,] (especially
in the north) and a reduced pronunciation of unstressed
vowels. These features of the dialects are not reflected in
the geographical names in Poland.
odbicia takie typowe cechy dialektu mazowieckiego, jak:
– przejście śródgłosowej grupy ar w er [t«rtŸk] „tartak”,
– twarda wymowa miękkich [λ], [c], [°], np. [lÀs] „lis”,
[k«dÀ] „kiedy”, [dru°i] „drugi”,
– asynchroniczna wymowa spółgłosek wargowych
miękkich, zwłaszcza na Kurpiach, typ [pxjŸs«k],
[p¤Ÿs«k] „piasek”.
3.2.3. Dialekt małopolski
Dialekt ten obejmuje południowo-wschodnią i środkową
część Polski. Także i w tym dialekcie występuje
mazurzenie i uproszczenie chw do f (typ Falejówka zamiast
Chwalejówka); z dialektem wielkopolskim łączy go
uproszczona wymowa grup trz, drz.
Do innych typowych cech dialektu małopolskiego należą:
– silne zwężenia w dawnych samogłoskach długich:
długie e zbliżone jest wymową do i/y, długie a wymawiane
jest jak o [bêÀg êÀci] „brzeg rzeki”, [tŸk£ tr£vŸ]
„taka trawa”,
– przejście -ch w -k w wygłosie, np. [dŸk] „dach”,
– silna labializacja początkowego o- [w£}e|] „ojciec”.
Ograniczony zasięg mają takie cechy, jak podwojenie ss
[£ssŸ] „osa”, Ossolin oraz przestawka w grupach źr, śr, kt
[réudw£] „źródło”, [r¤£dŸ] „środa”, [tk£] „kto”.
3.2.4. Dialekt śląski
Zajmuje on przede wszystkim dorzecze górnej Odry. Na
Śląsku spotyka się wymowę zwężoną dawnych samogłosek
długich – w nazwach miejscowych wymowa ta jest
utrwalona w nazwie Żory z dawnego Żary, ze zwężeniem
długiego a do o.
Tylko niewielki obszar na północy mazurzy. Typową cechą
dialektu śląskiego jest szeroka wymowa ę w kierunku
a [viƒŸ tŸ kr£vŸ] „widzę tę krowę”; w nazwach ta cecha
się nie ujawnia.
3.2.5. Dialekty kresowe
Kresowymi cechami są między innymi: wymowa półmiękkich
[s,], [z,], [|,], [ƒ,] (zwłaszcza na obszarze północnym)
i zredukowana wymowa samogłosek poza akcentem.
Te cechy dialektów nie znajdują odzwierciedlenia
w nazewnictwie Polski.
27