ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﺎﺯﺍﻥ ﺯﻳﺮ ﺗﻴﻎ ﻧﻘﺪ - روزنامه جام جم
ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﺎﺯﺍﻥ ﺯﻳﺮ ﺗﻴﻎ ﻧﻘﺪ - روزنامه جام جم
ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﺎﺯﺍﻥ ﺯﻳﺮ ﺗﻴﻎ ﻧﻘﺪ - روزنامه جام جم
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
science@jamejamonline.ir دوشنبه 29 مهر 139212دانششماره مستقيم: 23004320 پيامك: 300011214آيا مي توان در سيارات فراخورشيدي زندگي كرد؟لازم است تاثير ميدان مغناطيسى اين سيارات روى شرايط زندگى بررسى شود/ spacemart متر<strong>جم</strong>: ندا ابوطالبي رادميدان مغناطيسي بسياري از سيارات فراخورشيدي ازخود در برابر بادهاي ستاره اي و پرتوهاي كيهاني محافظتمي كند. بنابراين اين سيارات فراخورشيدي مي تواننددست كم از اين نظر براي زندگي مناسب باشند.تا چند سال پيش بحث سيارات فراخورشيدي فقط بهمباحث نظري سياره شناسان محدود مي شد، اما نگاهي بهعالم ستاره هااين ظن را به وجود آورد كه آيا جز خورشيددر اطراف ستارگان ديگر نيز سياراتي در حال چرخشهستند؟ پساز بررسي هاي بسيار، نخستين نشانه هااز يكسياره فراخورشيدي يافت شد و تاكنونبيشاز 900 سيارهفراخورشيدي شناخته و تائيد شده اند و هزاران سياره ديگرنيز در انتظار تائيد به سر مي برند. برخي از آنها در نقاط قابلسكونت در ستاره خود نقاطي كه آب مايع براي زندگيوجود دارد در حال چرخش هستند،اما بيشتر آنها سياراتبزرگ گازي هستند كه براي زندگي نامناسب تشخيص دادهشده اند.با وجود داشتناين همه سياره فراخورشيدي چهعاملي زندگي كردن در آنجا را امكان پذير مي كند؟دو پژوهشگر كلمبيايي بررسي كرده اند اگر سياراتفراخورشيدي توسط ميدان مغناطيسي محافظت شوند،آيا آن سيارات شرط لازم براي حفاظتاز حيات را خواهندداشت؟ جريان شديد ذراتباردار كهاز ستارگان منتشرمي شوند (باد ستاره اي) يا پرتوهاي كيهاني همواره درحالتاختن در فضا هستند و كره زمين به واسطه ميدان مغناطيسيخود كه باعث تغيير مسير بخش عظيميازاين ذرات پرانرژيقاب ايرانىفرناز حيدري / <strong>جام</strong> <strong>جم</strong>من يك محيط بان كوچكاز منطقه حفاظت شدهبافقهستم. قلبلبريزاز عشق پدرم به حيات وحش،ارزشمندترينسرمايه اياست كهاز وي براي من به يادگار ماندهاست.تجربه مشاهده يك پلنگ، آن هماز فاصله چند متريتكان دهنده ترين رويدادي بود كه بهلطف پدرم زندگي مرادگرگون كرد. اگر تجربه و دانش خود را با سايرين شريكشوم، شايد روزي بيايد كه ديگر هيچ كس نه در رودبار، نهدر كردكوي گلستان ونه در هيچ جاي ديگر تفنگبه دستنگيرد و حيواني چنين نادر و در معرض تهديد را شكار نكند.پيشاز هر چيز بايد بدانيد كهاين حيوانازانسان ها بشدتمي هراسد و تنها عاملي كه ممكناست يك پلنگ را رودررويانسان قرار دهد،ايناست كه راه فراري پيدانكردهباشد يازخمي شده باشد يا بر سر لاشه طعمه اش باشد. گستردگيزيستگاه، يكي از دلايلي است كه پلنگ را تاكنون از خطرانقراض نجات داده است. علاقه پلنگ به زيستگاه هايمتنوع ازارتفاعات معتدل گرفته تا تپه ماهورهاي كويري تنها راه چاره اي بوده كهاين حيوان منزوي را دراندكزيستگاه هايامناز آفريقاي سياه گرفته تا صحراي سينا،شبه جزيره عربستان، جنوب غربي و شرق تركيه، جنوب غربيآسيا، دامنه هاي هيماليا، هند، چين، روسيه و حتي جاوه ومي شود، دراماناست. بيشتر سيارات فراخورشيدي كه تاامروز كشف شده اند در دسته سيارات غول پيكر گازي مثلمشتري و زحل قرار مى گيرند. اين سيارات قطعا نمي توانندميزبان حيات از نوعي كه ما مي شناسيم باشند، اما يافته هايتلسكوپ فضايي كپلرنشان از آن دارد كه شايد سياراتفراخورشيدي سنگي وجود داشته باشند كه مانند قمر بهدور سياراتابرغول فراخورشيدي در حال چرخيدن هستند.حال سوالاينجاست كه آيااين سيارات سنگي مي توانند درحفاظ ميدان مغناطيسي سياره اي كه سياره دور آن مي چرخد،شرايط لازم براي حيات را كسب كنند؟باد شديد ستاره اي فضاي مغناطيسي بسيار حجيم را همپس مي زند؛ بنابراين يك سياره فراخورشيدي براي قابلسكونت شدن نبايد به ستاره خود بسيار نزديك باشد. چرا كهعواملي چون فشارهاي جزر و مد گرانشي به فعل و انفعالاتداخلي منجر مي شود كهاز آنبا عنوان فعاليت هاي آتشفشانيگرانشي ياد مي شود، مانند آتشفشاني كه در يكي از قمرهايسياره مشتري به نام Io به ثبت رسيدهاست. عامل ديگر،انرژي ساطع شدهاز سيارهاست كهباعثبه هم ريختگيتاثير گلخانه اي روي سياره فراخورشيدي مي شود (تصورمي شود بخار حاصلاز آب موجود دراين سياره، به صورتگاز گلخانه اي قوياست كه بدون آن سياره قابل سكونتنخواهد بود). برايناساس، سياره فراخورشيدي به جهنميسوزان، مانند زهره تبديل مي شود. ستاره شناسان براياجتنابازاين دو خطر، حداقل فاصله را براياستقراراين قبيلسياراتاندازه گيري كرده اند و كاوشگراناين فاصله رابرايسيارات فراخورشيدي قابل اكتشاف (سياراتي كه حداقلدو برابراندازه مريخ هستند) و سياره اي كه سيارهاصلي آنها بهدور ستارگانبسيار سوزان ستارگانيبا 0/7 ح<strong>جم</strong> خورشيدي نمي چرخند تخمين زده اند. از آنجا كه ميدان مغناطيسي بهتركيبات سيارات بستگي دارد، كاوشگران پساز بررسي بهتراين تركيبات اين نتايج را دقيق تر اعلام خواهند كرد. بعلاوه،برخي ذرات باردار به داخل فضاي مغناطيسي نفوذ مي كنندكه بايد تاثير آنها نيز روي شرايط زندگي بررسي شود،اما باوجوداينها هنوز جاياميدواري هست كه روزي بتوان دراينسيارات خارج از منظومه شمسي نيز سكونت داشت.احترام به حق حيات يك موجود برازندهسريلانكا حفظ كردهاست. شكاراز سوي شكارچيان ودامداران، شكار طعمه ها و تلفات جاده اياز عمده تريندلايلانقراض <strong>جم</strong>عيت پلنگ ها درايراناست. پهنه گستردهسرزمين مادري ما ايران به استثناي دشت كوير و دشت لوتسال ها جولانگاهاين حيوان بوده،اما توسعه شهرها و شكار،عرصه را براي آنها بشدت تنگ كردهاست، چنانچه هم اكنونحضور اين گونه به صورت معدود در پارك هاي ملي اعم ازتندوره، ساري گل، گلستان، كلاه قاضي، توران، كوير، خجير،خبر،بمو، پناهگاه حيات وحش كيامكي ونايبندان، مناطقحفاظت شده بافق، جهان نما، البرز مركزي، ارسباران، دنا،بهرام گور و برخي مناطق غيرحفاظتي گزارش شده است.يكياز ويژگي هاي ظاهري كه بشدت پلنگ ها را در معرضتهديد شكارچيان قرار مي دهد، الگو و طرح روي پوستآنهاست. لكه هاي پوست و رنگ بدن مي تواند زيستگاهحيوان را بخوبي مشخص كند. به عنوان مثال، پلنگ هايساكن علفزار، پس زمينه پوستشان زرد روشناست در حالي كهآنهايي كه در جنگل زيست مي كنند،بهنسبت تيره تر هستندو خال هاي بيشتري هم دارند. دم بلند پلنگ كه گاه طولش بهيك متر مي رسد، به حفظ تعادل خصوصا روي درخت كمكمي كند، اما واقعيت اين است كه اين گربه سان پرابهت هرچقدر هم چالاك باشد، در قبال تيرهايي كه ناجوانمردانه بهسويش شليك مي شود؛ بي دفاع و آسيب پذير است.عكس توسط ان<strong>جم</strong>ن يوزپلنگ ايراني و اداره كل محيط زيست يزد در دي ماه 1390 در منطقه حفاظت شده بافق گرفته شده است.آنها كه از نوبل امسال سهمي داشتندفرانك فراهاني <strong>جم</strong> / گروه دانشنوبل، يكياز معتبرترين جوايز علمياست كه 118 سالپيشبه وصيت آلفردنوبل، كارخانه دار و شيميدان سوئدي كه او را به عنوان مخترع ديناميت مي شناسند پايه گذاريشد. طبق وصيت آلفردنوبل،نخستينبار در سال 1901ميلاديبه پنجنفرازافرادي كه در رشته هاي فيزيك،شيمي، فيزيولوژي و پزشكي،ادبيات و صلح خدماتي بهبشرارائه كرده بودند، جايزه اي تعلق گرفت.البته جايزهديگري با عنوان نوبلاقتصاد نيز سال 1968 ميلاديازسوي بانك مركزي سوئد پايه گذاري شد كه اگرچه عنواننوبل رابه يدك مي كشيد،اما در فهرست جوايز مورد وصيتنوبل آورده نشده بود. طبق اساسنامه نوبل، چهار هياتمخصوص در زمينه اعطاي جايزه نوبل فعاليت مي كنند.جيمز راتمن و رندي شكمن آمريكاييو توماس زودهوف آلماني كه هر سه دردانشگاه هاي آمريكا تحقيق مي كنند به طورمشتركبرنده جايزهامسالنوبل پزشكي وفيزيولوژي شدند.اين سه دانشمند موفق شدندبه حقايق جالبي درباره سيستم تنظيم خودكارنقل وانتقال وزيكول ها در سلول دست يابند.جيمز راتمن 62 ساله و از استادان دانشگاه ييلاست. رندي شكمن 64 سال دارد و در دانشگاهكاليفرنياي بركلي تحقيق مي كند و زودهوف،محقق آلماني نيزاز سال 2008 به دانشگاهاستنفورد ملحق شدهاست.اين كشفبزرگ درشناخت مكانيسمانتقال مواد مختلفاز<strong>جم</strong>لههورمون ها و آنزيم ها به داخل و خارج سلول هادر بدننقش مهمي دارد و مي تواند نويدبخش دستيابي به راهكارهايي براي درمانبيماري هاي دستگاه عصبي، بيماري هايسيستم ايمني بدن و ديابت باشد. عملكردسلول هاي بدن، مشابه عملكرد كارخانه اياست كه مواد مختلفي توليد مي كند. پسازتوليد، بايد اين مواد را به ديگر قسمت هايبدن رساند.انتقال مواداز يك سلول به سلول ديگر ياازسلول به جريان خون از طريق بسته بندي هاي كوچكيجايزه نوبل فيزيكامسال به فرانسواانگلرت و پيتر هيگز تعلق گرفت. آكادميسلطنتي علوم سوئد با توجه به تلاش هايايندو محقق بزرگ در كشف نظريه مكانيسمجرم دار شدن ذرات و كشف ذره اسرار آميزبوزون هيگز، جايزه نوبل فيزيك امسال رابه طور مشترك بهاين دو محققاهدا كرد.نظريه اين دو دانشمند كه محور اصلي مدل استاندارد درفيزيك ذراتاست بيانگرايناست كه همه موجودات،سيارات و ستارگاناز ذرات بنيادي ساخته شدهاست.بوزون هيگز يا همان ذره بنيادي، ذره اياست كه ديگر/ spacemart متر<strong>جم</strong>: آتنا حسن آبادينيمه هادي ، ماده اياست كه با مقاومت بسياراندكخود، زمينه انتقال جريان برق با كمترين ميزان افت ولتاژرا فراهم مي آورد.اكنون سال هاست سازندگان بزرگ دنياازاين مواد براي ساخت پردازشگرهاي مركزي و تجهيزاتحساساستفاده مي كنند تا دقتاندازه گيري و محاسبه را بهحداعلاي خود برسانند. ساخت نيمه هادي ها همواره دشوارو بسيار گرانقميت بودهاست،اما دو مهندس علم موادازدانشگاه واشنگتنبا تركيب تخصص و تجربه شان موفقبهتغيير خواصالكترونيكي كلاس جديدياز مواد فقط با قراردادن آنها در معرض نور شده اند.بهاين ترتيب، آنها روشيبسيار ساده وارزان قيمتابداع كرده اند كه ساختنيمه هادي ها را توسعه خواهد داد.پاراگ بانرجي واسريكانت سينگامانني به كمك دو نفرازاستادان علم مواد و با پشتيباني مالي مركز بين المللي پيشرفتهمعرفي برندگان نوبل هاي شيمي، فيزيك و پزشكي در سال 2013نوبل پزشكي به نقل و انتقال سلولي رسيدانتخاب برنده جايزه نوبل در رشته هاي فيزيك و شيمي بهعهده آكادمي سلطنتي علوم سوئداست. گزينش برندهجايزه نوبل در رشته فيزيولوژي و پزشكي را نيزانستيتوكارولينسكا به عهده دارد. همه سالهاسامي برندگان نوبلدر پنج روز متوالياواخر مهر ماهاعلام مي شود. برگزيدگاننوبل برنده جايزه نقدي 1/2 ميليون دلاري هستند كه اينجايزه براساس يك سنت ديرينه همه ساله در يك مراسمرسمي كه بيستم آذر ماه يعني سالگرد مرگ آلفرد نوبل دراستكهلم برگزار مي شود به برندگاناهدا خواهد شد. با آغازفصل نوبلامسال نيز برندگاناين جايزه بزرگ علمي دررشته هاي مختلف معرفي شدند. تحقيقاتي كه در سه رشتهپزشكي، فيزيك و شيمي محققان را برنده نوبلامسالمعرفي كرد مورد بررسي قرار مي دهيم تا با موضوعاينتحقيقات بيشتر آشنا شويم.با عنوان وزيكول ها ان<strong>جام</strong> مي شود. پروفسورشكمن موفق به كشف عوامل ژنتيكي شدهكه وجود آنهابراينقل وانتقال وزيكول ها دربدن ضرورياست. پروفسور راتمن درنتيجهتحقيقاتش درباره چگونگياتصال پروتئين هابه هدف، به يافته هايي دست يافت.او موفق بهساخت تركيب پروتئيني شد كه به وزيكول هاامكان مي دهد نقل و انتقال پروتئيني بينسلول ها را راحت تران<strong>جام</strong> دهند. پروفسورزودهوف نيز نشان داد وزيكول ها چگونه موادانتقالياز سلول ها را در محل مورد نظر آزادمي كنند.بهاينترتيبآنهاتوانستندبا همكاريهم سيستمي را شناسايي كنند كه تنظيم كنندهحمل و نقل وزيكول ها در سلول هاست. موادسلولي نمي توانند بدون كمك وزيكول ها دربدن و از سلولي به سلول ديگر جابه جا شوند.وزيكول ها مانند كيسه اي، مواد سلولي را دربر مي گيرند و در زمان مورد نياز هوشمندانهبه محل مورد نياز مي روند و محموله سلوليرا تحويل مي دهند. به همين علتاست كهاگر انسولين از سلول هاي توليدكننده آن درپانكراس بموقع ترشح نشوداز هرگونه حركتي عاجز وناتوان خواهيم بود.توماس زودهوفجيمز راتمنرندى شكمنذرات در برهم كنش با آن جرم دار نمي شود.در حقيقتاين ذرهاسرار آميز آخرين قطعهازپازلياست كه مدلاستاندارد ذرات بنيادي را بهتصوير مي كشد. مدل استاندارد نظريه اي استكه در دهه 60 و 70 ميلادي يعني حدود نيمقرن پيش از تركيب نظريه نسبيت اينشتين ونظريه كوانتوم مطرح شد. پيتر هيگز هشتاد وچهار سالهاز فيزيكداناننظرياست كه سال ها در توصيفماهيت جرم ذرات بنيادي تحقيق و مطالعه كردهاست.اوازاستادان بازنشسته دانشگاهادينوبوروست. در خانه اينفيزيكدان هيچ ردپايي از تلفن همراه، رايانه و اينترنتپيتر هيگزانرژي هاي تجديد پذير و پايدار( (I-CARES اين تحقيقاترا به نتيجه رسانده اند. حوزه تخصصي سينگامانني، ساختنانو ذرات وبخصوصنانو ميله هاي طلاست وبانرجي همدر حوزه ساخت فيلم هاي (لايه هاي)نازك تخصص زياديدارد. اين دو مي خواستند ببينند چگونه خواص هر دو مادههنگامي كه با هم تركيب مي شوند، تغيير خواهد كرد.تيم محققان، نانو ميله هاي طلا را با لايه نازكي ازاكسيد روي پوشاندند.اكسيد روي يكياز مولفه هايياستكه براي ايجاد تركيبات خاص در كرم هاي ضدآفتاب مورداستفاده قرار مي گيرد. هنگام تاباندن نور بهاين تركيب، آنهامتوجه شدند كامپوزيت از حالت فلزي به حالت نيمه هاديتغيير يافته و به فلزي تبديل مي شود كه تا حدي هادي جرياننوبل فيزيك به ذرات اسرارآميز رسيدكيمياگرى با نور خورشيدكيمياگري در دنياي مجازي، برنده نوبل شيمياما جايزهنوبل شيميامسالنيزاز سويكميته شيمي آكادمي سلطنتي علوم سوئدبه مارتين كارپلوس، مايكل لويت و آريهوارشل تعلق گرفت كه موفق شدند برايسيستم هاي پيچيده شيميايي مدل هاي چندمقياسي بسازند. مايكل لويت از استاداندانشگاه استنفورد، فيزيكداني است كه درزمينه علوم زيستي تحقيق مي كند. آريهوارشلازاستادان شيمي دانشگاه كاليفرنيايجنوبياست. مارتين كارپلاس نيزازاستاداندانشگاه هاروارد و رئيس آزمايشگاه مشتركمركز تحقيقات علمي فرانسه است. در گذشتهمدل هاي مولكولي بااستفادهاز گوي ها وچوب هاي پلاستيكي ساخته مي شد،اماامروزهاين كار را مي توان از طريق نرم افزارهايمدل سازي رايانه ايان<strong>جام</strong> داد.اين مدل هايرايانه اي كه براساس شبيه سازي از واقعيت هاطراحي مي شودنقشبسيار مهمي در پيشرفتعلم شيمي داشته است. اين سه دانشمند از 40سال پيش در اين زمينه تحقيقات و مطالعات<strong>جام</strong>عي ان<strong>جام</strong> داده بودند. آنها سران<strong>جام</strong>راهكاري معرفي كردند كه مي تواند فرآيندهاي شيميايييافت نمي شود و تنها وسيله ارتباطي اين خانهيك دستگاه تلفن قديمي است. وقتي آكادميسلطنتي علوم سوئد نام او و دوست و همكارشرا به عنوان برندگان نوبل فيزيكاعلام كرداوهمراه خانواده اش درادينبورگ در تعطيلات بودو هنگامي كه مردم در خيابان بهاو تبريك گفتندازاين خبر مطلع شد. فرانسواانگلرت ديگر برندهنوبل فيزيك امسال نيز هشتاد ساله و فيزيكداني نظرياست كه سال ها از استادان دانشگاه بروكسل بوده است.سال گذشته سازمان تحقيقات هسته اياروپا، خبر موفقيتمحققان در مشاهده ذره هيگز رااعلام كرد و حدود هفتپژوهشگران در دستاوردى جديد توانستند فلز را به نيمه هادى تبديل كنندالكتريسيتهاست.نيمه هادي ها عمومااز سيليكونساخته شده و در كامپيوترها و تقريبا تمامدستگاه هاي الكترونيكي مورد استفادهقرار مي گيرند.بانرجي مي گويد: مااينحالت را سوئيچاز حالت فلز به حالتنيمه هادي نامگذاري كرده ايم. اينيك نتيجه بسيار مهيجاست، چرا كه مي تواند بهايجادفرصت هاي مناسبي در زمينه توليدانواع حسگرها وابزارهايمختلف منجر شود. او مي گويد زماني كه نانو ميله هاي طلادر معرض نور قرار گرفت،الكترون هاي داخل طلا تحريكو جذب لايه نازكاكسيدروي شد؛ تركيباز حالت فلزي بهمختلف از فتوسنتز گياهان تا تصفيه كاتاليزورگازهاي آلاينده خروجي از لوله اگزوز خودروهارا شبيه سازي كند. آنها براي ان<strong>جام</strong> اين كار نقاطقوت فيزيك كلاسيك و فيزيك كوانتوم را كنارهم قرار داده و به اين ترتيب توانسته اند چگونگيقرار گرفتن دارو و پروتئين هدف را دربدناز طريقان<strong>جام</strong> محاسبات كوانتومي روياتم هاي پروتئينيشبيه سازي كنند. تعيين جزئيات فرآيندهايشيميايي با شيوه هاي سنتي غيرممكن است.چراكه بسيارياز ساز و كارهاي شيميايي دركسري از يك هزارم ثانيه اتفاق مي افتد. امااين نرم افزار مي تواند پلي بين شيمي نظري وكاربردي باشد و محدوديت هاي موجود را از ميانبردارد. در حقيقتازاين پساين برنامه رايانه ايمي تواند جايگزينلوله هاي آزمايشي شود كهازگذشته هاي دور در آموزش و فهم علم شيميجايگاه خاصي داشته اند. اين شبيه سازي ها بهقدري واقعياست كه حتي مي تواند نتيجهآزمايش هاي سنتي را نيز پيش بيني كند. بهاين ترتيب شيميدان ها مي توانند بيشاز پيشاز فضاي حقيقي فاصلهبگيرند و آزمايشگاه هايشيمي را به فضاي مجازي منتقل كنند.آريه وارشلمارتين كارپلوسمايكل لويتماه پيش نيز اين موضوع رسما مورد تائيد قرارگرفت. بدون ترديد مي توان مشاهده و يافتنذره هيگز را بزرگ ترين كشف در تاريخ علمدانست كه پس از بيش از 50 سال تحقيقدراين زمينهبهنتيجه موفقيت آميزي رسيدهاست. پيتر هيگز كه دراين سال ها پستيو بلندي هاي بسياري را براي رسيدن بههدفش پشت سر گذاشته به دانشجوياني كه در رشتهفيزيك نظري تحصيل مي كنند توصيه مي كند فقط بهالهام پذيرياز گذشتهاكتفا نكنند و به تلاش براي كشفحقايق جهان هستي ادامه دهند.فرانسوا انگلرتحالت نيمه هادي تبديل و قابليت هدايتالكتريسيته را بهدست مي آورد. محققان در طول اين آزمايش دريافتند هرچهلايهاكسيدروينازك ترباشد، پاسخبهتري دريافت مي شود وميزان رساناييبالاتر مي رود. هرچه لايه ضخيم ترباشد بيشتر از حالت مطلوب دور مي شويم، اماچقدر نازك؟ حدود ده نانومتر يا ده ميلياردم متر.بانرجي معتقداستاگر مكانيسم هدايتبارالكتريكي رابهتر درك كنيم، مي توانيمبهكاربردهايآننيزدربخش هايمختلفبينديشيم.او مي گويد پس ازاين تحقيق فرصت هايي برايرسيدن به حسگرهايي با حساسيت بسيار بالامانند چشم هايالكترونيكي به وجود آمدهاست. مااكنونبه دنبال آن هستيمبدانيم آيا تابشنورهاي مختلفي مانندنور آبي، قرمز يا سبز بهاين تركيب باعثايجاد واكنش هايمتفاوت مي شود يا خير. بعلاوه ممكناست همين تكنولوژيرا بتوان در مورد سلول هاي خورشيدي استفاده كرد.
Change language