TÜRK MÜZECİLİĞİNDE YENİ DÖNEM

içindekiler534BaşyazıDoğanın benzersizmücevheri:DALYAN ve KAUNOS6Türk müzeciliğinde YENİ DÖNEM: 48 MÜZE’ninGİŞE İŞLETMESİ TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nadevredildi.5054Hitit’ten Osmanlı’yaİmparatorlar İstanbul’daArtemis Tapınağı12Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay:Müzelerimiz emin ellerde.58TAVLA: Zamanı anlatanzamana direnen oyun6266Arkeolojinin şenlikli öyküsüPadişahların sırlarıgömleklerinde gizli18TÜRSAB Yönetim Kurulu Başkanı Başaran Ulusoy:Çağıran, karşılayan, ağırlayan müzelerimiz olacak.68Sarayda günlük yaşam70Bizans sikkelerinde bir krallarvardı bir de PALAMUT22İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne TÜRSAB’ın eli değdi...72Haber turu74Takvim7678TÜRSAB müze rehberiTÜRSAB müze harita44Sanat, tarih ve estetik düşü: Louvre Müzesi.

T A B L E O F C O N T E N T S6A new era begins atTurkish museums:TÜRSAB-MTM BusinessPartnership takes over themanagement of48 museums.12Minister of Culture andTourismErtuğrul Günay:“Our museums are ingood hands.”18Başaran Ulusoy,TÜRSAB Chairman ofThe Board: “We areintroducing a newconcept: The inviting,welcoming andhospitable museum.”22TÜRSAB’s healinghands at the İstanbulArchaeological Museum.Nisan-Mayıs-Haziran2011Sayı 1•April-May-June2011Issue 1EditorialNature’s unique jewel:DALYAN and KAUNOSFrom Hitites to OttomansEmperors Gather in İstanbulTemple of ArtemisBACKGAMMON, the game whichnarrates and resists the timeThe merry tale of archaeologyThe secrets of the Sultans arehidden in their shirtsDaily life at the palaceByzantine coins were struck withpictures of kings and of PELAMYDNews in overview534505458626668707244A dream of art, historyand aesthetics:The Louvre Museum.CalendarTÜRSAB museums guideTÜRSAB map of museums747678

TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI TARAFINDAN ÜÇ AYDA BİR YAYINLANIRPUBLISHED QUARTERLY BY THE JOINT VENTURE OF TÜRSAB-MTMTÜRSAB-MTM İş Ortaklığı adına SAHİBİ / TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANIOWNER on behalf of the joint venture of TÜRSAB-MTM / PRESIDENT OF THE EXECUTIVE BOARD OF TÜRSABBaşaran ULUSOYSORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / RESPONSIBLE MANAGING EDITORFeyyaz YALÇINYAYIN KURULU / EDITORIAL BOARDBaşaran ULUSOY, Feyyaz YALÇIN, Arzu ÇENGİL, Hakan HİMMETOĞLU, Köyüm ÖZYÜKSEL,Kibele EREN, Ayşim ALPMAN, Aylin ŞEN, Hümeyra ÖZALP KONYARTÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ / EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSABArzu ÇENGİLYAYIN YÖNETMENİ / EDITOR-IN-CHIEFAyşim ALPMANGÖRSEL YÖNETMEN VE YAYIN DANIŞMANI / ART DIRECTOR AND EDITORIAL CONSULTANTHümeyra ÖZALP KONYARGÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM / VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENTÖzgür AÇIKBAŞHABER MÜDÜRÜ / NEWS EDITORSevinç AKYAZILIGRAFİK UYGULAMA / GRAPHICAL IMPLEMENTATIONSemih BÜYÜKKURTÇEVİRİ / TRANSLATIONAhmet ALPMANYÖNETİM MANAGEMENTTÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞIDikilitaş Mah. Aşık Kerem Sk. No: 4234349 Beşiktaşİstanbul / TürkiyeTel / Phone: (212) 259 84 04Faks / Fax: (212) 259 06 56www.tursab.org.tre-mail: tursab@tursab.org.trYAYIN EDITORYALBRONZ YAYINCILIKPürtelaş Mah. Güneşli Sk. No: 22 D: 134433 Cihangirİstanbul / TürkiyeTel / Phone: (212) 244 85 37-38Faks / Fax: (212) 244 85 34e-mail: bronzyayin@gmail.comBASKI PRINTINGBİLNET MATBAACILIKBİLTUR BASIM YAYIN ve HİZMET AŞ.Esenşehir Mahallesi Dudullu OrganizeSanayi Bölgesi 1. Cadde No:16Ümraniye İstanbul / TürkiyeTel / Phone: (216) 444 44 03Faks / Fax: (216) 365 99 07-0www.bilnet.net.tre-mail: info@bilnet.net.trMÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir. The Museum Journal is a member of the Turkish PressCouncil and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. MÜZE Dergisi’nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak gösterilmedenalıntı yapılamaz. None of the articles and photographs published in the The Museum Journal maybe quoted without mentioning of resource.

er zaman heyecan vericidir ‘ilk’. İlk öğretmeniniz, ilk işiniz, ilkçocuğunuz bambaşka bir iz bırakır hayatınızda. Tıpkı bu dergi vebu dergiye hayat veren proje gibi.TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nın Kültür ve Turizm Bakanlığı ileortaklaşa yaratıp üstlendiği proje, gerçekten de Türkiye için çokönemli bir ilk adım. Ülke çapındaki tüm müzeleri çağdaş bir düzeyeçıkartacak, ‘bekleyen’ değil, çağıran ve karşılayan bir müzecilikanlayışını hayata geçirecek bir proje bu.Elinizde tuttuğunuz dergi de, bu projenin sesi, rehberi olacak.Müze, ‘tarihle buluşmak’ demektir. Tarih de, ‘yarına bilinçlehazırlanmak.’ MÜZE Dergisi, bu kadar büyük bir öneme sahip biryolculukta neler yapıldığını anlatacak. Projenin içinde yer alanlara,arkeolojiye gönül verenlere, hayalleri ve söyleyecek sözü olanlarasayfalarını açacak. Elinizde tuttuğunuz dergi, işte böyle bir sloganve hedefle yola çıktı. Yol boyu birlikte olmak ve arkeoloji denilen obüyülü dünyayı keşfedebilmek dileğiyle...İlk sayımızdan merhaba!Firsts are always exciting. Our first teacher, ourfirst job, our first child impress upon us a verydifferent impact. Quite similar to this journal andthe project behind it! The project createdthrough the cooperation of the TÜRSAB-MTMBusiness Partnership with The Ministry ofCulture and Tourism is in fact a very importantfirst step for Turkey in this field. A project aimedat vitalizing museums all around the country bya new approach to the matter, namely bydesigning museums who invite and welcometheir visitors as opposed to museums that justwait quietly. This journal’s goal is to be the voiceof and the guide to this project. Museum offer anoccasion to meet with history. History paves theway to prepare the future in awareness of theexperiences of the past. The Museum Journal(Müze Dergisi) intends to give its readers aninsight into the episodes of this importantjourney. It will open its pages to those involvedin the project, to those who set their hearts onarchaeology, to those who have dreams andthose who have something to say. This journalsets out with these objectives and this motto, inthe hope to discover the magical world ofarchaeology together with its readers.Hello to everyone from our first edition!Başaran Ulusoy

ektörde yarattığı artı değerleturizmin itici gücü olanTÜRSAB, İstanbul ArkeolojiMüzeleri’ni GeliştirmeProjesi’nde edindiği deneyimi,Türkiye genelindeki 48 müze ve örenyerindehayata geçiriyor.Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın açtığı, ‘Müze veÖren Yerleri Gişe Modernizasyonu ve İşletimiİhalesi’ni MTM ile iş birliği yaparak kazananTÜRSAB, kültür turizmi konusunda atak başlattı.İhalenin bitiş tarihi olan 31. 12. 2016’ya kadarbakanlığa,1.575 milyon lira ödeme taahhüdündebulunan ortaklık, sadece gişe modernizasyonuve teknolojik alt yapı konusunda 18 milyon TL’likyatırım maliyeti öngörüyor.Müze ve örenyerlerinde eğitilmiş nitelikli 200’üaşkın personelin işbaşı yapması ve gişelerin sonteknoloji ürünü ekranlı turnikeler ile donatılmasınınardından, kaçak geçişler ilk üç ayda yüzde 87oranında azaldı.8Anında ve güvenilir bilgi akışıElektromekanik geçiş ve takip kontrol sistemi ile,müze ve örenyerlerine ekranlı turnikeler yerleştirenTÜRSAB-MTM İş Ortaklığı, tüm giriş çıkışlarınanında raporlanmasını sağladı. Yapılan her giriş,TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı ve bakanlık tarafındananında denetlenebilir hale geldi. Bir ziyaretçininmüzeye giriş süresi, kartının okutulması ile birlikteyaklaşık üç saniyeye indi. Turnike önündekikuyruklar son buldu.

Efes Antik Kenti, Yamaçevler’den duvar resimleri ve detaylar.Ancient City of Ephesus, murals and details from Yamaçevler (Slope Houses).ziyaretçi, çevredeki müzelerin konumlarını, buralardaki etkinliklerin zamanını veiçeriğini öğrenebilecek. Cep telefonuna gönderilen iki boyutlu bir kod sayesindeyabancı ziyaretçi, telefonunu turnikelere okutup müzeye giriş yapabilecek,gerektiğinde turizm danışma hattına, gerektiğinde ise kolluk kuvvetlerineulaşabilecek. Bu kartlar, internetten, ülke sathında giydirilmiş olarak gezen özelminibüslerden ve önemli noktalarda konumlandırılmış büfe tarzı TÜRSAB-MTMİş Ortaklığı noktalarından satın alınabilecek.Tanıtım faaliyetleri hızlanıyorZiyaretçiyi müzeye çekmek için tanıtım çalışmalarına da hız veren TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı, Türkiye’nin dört yanına altışar metrelik led ekranlar yerleştiriyor.Bu ekranlardan Türkiye’deki müzelerin örenyerlerinin ve buralardagerçekleşen kültür sanat faaliyetlerinin tanıtım filmleri yayınlanıyor, yerli veyabancı potansiyel ziyaretçilerin ilgisi ve farkındalığı arttırılıyor.Ulusal ve uluslararası medyada yapılacak kampanyalar tanıtımın bel kemiğinioluşturuyor. Söz konusu 48 müze ve örenyeri internet siteleri yoluylada tanıtılacak. Bu kapsamda, internet sitesi olmayan müze ve örenyerlerifotoğraflanarak dev bir görsel arşiv oluşturulacak. Müzelerle ilgili ayrıntılıbilgiler kendi sitelerinde yayınlanacak. Aynı çalışma kapsamında üç boyutlusanal müze ziyaretlerinin de yapılabilmesi ve bu yolla müze gelirlerinin dearttırılması söz konusu. Altı yılın sonunda da TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nınelde ettiği gelir, müzelerin renovasyonu ya da kent müzelerinin oluşturulmasınaharcanacak.Kısacası, bu iş birliği sayesinde, Türkiye kültür turizminde, heyecan vericiyepyeni bir dönem başlayacak.phones screened at the new type toll gates, thus utilizing the samesoftware programme as a mode of payment. They will also have phoneaccess to tourism information office line as well as police and gendarmeriehotlines in case of emergency. The corresponding GSM cards will be madeavailable for sale on the internet, on mobile TÜRSAB-MTM facilities suchas special vehicles and special kiosk counters placed at important touristdestinations and pertinent locations.Promotion activities speed upTÜRSAB-MTM is installing six meter- wide LED screens in public places allaround Turkey with a view to attracting the attention of domestic andforeign visitors to museums and creating increased awareness about diversedestinations of interest. Documentary films on historical sites, museumsand various events and activities performed in such places will be shown onthese giant screens. It is clear that campaigns on national and internationaltelevision stations as well as on the internet constitute the backbone ofpromotion programmes. In this framework, a vast visual archive will becreated containing photographs of museums (without a proper internetwebsite) as well as of historical and other points of interest. Detailedinformation on particular museums will be displayed on their own internetwebsites. This project will also include tri-dimensional virtual museum visitprogrammes on the internet which will contribute to increased income forthe museums. The revenue gained by TÜRSAB-MTM within the six years ofthe implementation of the contract will then be re-invested for the renovationand restoration of museums as well as for the creation of city museums.In short, an exciting new era will begin in the field of cultural tourismin Turkey, thanks to the cooperation established between the Ministry ofCulture and Tourism and the TÜRSAB-MTM Partnership.*TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı ile gişe işletimi ve modernizasyonu yapılan müze ile örenyerlerinintam listesi 76. ve 77. sayfalarda.*The complete list of museums and historical sites subject to the TÜRSAB-MTMmanagement and modernization project is shown on Pages 76 and 77.11

12Topkapı Sarayı,Harem Dairesi’ndeturistler.Topkapı Palace,tourists in the Harem(women’s quarter).

SÖYLEŞİInterviewYazı -TextAyşim AlpmanKültür ve Turizm BakanıE R T U Ğ R U L G Ü N A Y :Müzelerimiz emin ellerdebakan ertuğrul günay, “türsab-mtm ile yaptığımız iş birliğisayesinde her bakımdan sağlıklı ve modern bir sistemeilerliyoruz. denetim imkanlarımız ve gişe gelirlerimiz arttı”dedi ve ekledi: “artık gişelerden bizden habersiz kuş uçamaz!”mınıster of culture and tourısmertuğrul günay: “our museums are ıngood hands.”mınıster ertuğrul günay says, “thanks to thecooperatıon establıshed between our mınıstryand the türsab-mtm busıness partnershıp, we areprogressıng towards a sound and modernsystem. we are gettıng ıncreased revenues frommuseum tıcket booths and we benefıt froma technıcally advanced supervısıon capabılıtywhıch allows us to exercıse a complete controlover the toll gates.”13

Türkiye genelinde 48 müze ve örenyerinin gişe işletim ve modernizasyonununTÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’na devredilmesinin ardından Kültür ve Turizm BakanıErtuğrul Günay, sorularımızı yanıtladı. Birliğin, Kültür ve Turizm Bakanlığıdışında, yasa ile kurulan tek örgütlenme olduğunu dile getiren Bakan Günay,“TÜRSAB ile aynı alanda çalışan iki kurumun, dayanışma içinde olması gerektiğibilinci ile hareket ediyoruz. Çok yakın iş birliği içindeyiz. Gişelerin modernizasyonugibi konularda yapılan hizmet alımı anlaşmaları sayesinde asli işlerimizedönme imkanı bulduk” dedi.MÜZE DERGİ: Son yıllarda müzecilik ve kültür turizmi konusunda bir atılımgörüyoruz. Bakanlığınızın konuyla ilgili çalışmalarından bahsedebilir misiniz?ERTUĞRUL GÜNAY: 2008’den beri müzelerimizi, kültür varlıklarımızı ve örenyerlerimiziTürkiye’nin gündemi içine almaya gayret gösteriyoruz. Bu kapsamda,hizmet kalitesini de yükseltmemiz gerekiyordu. Gişe İşletim ve Modernizasyonuİhalesi öncesinde de, birkaç adım attık. Müzekart Projesi’ni uygulamaya soktuk.Bu proje, bizim insanımızın uygun fiyatlarla müzelerimizle tanışmasını sağladı.Ardından müze mağazalarıyla ilgili olarak, özel girişimci katılım için ihale açtık.Türkiye çapında, Avrupa standardında ürünlerimiz oluşmaya başladı ve müzemağazalarımız açıldı. Bu tip çalışmalar, müze kavramının tartışılmaya başlanma-Ertuğrul Günay, Antalya’nın Demre İlçesi’ndeki Myra Andriake liman kenti kazılarınıincelerken.Minister Günay inspects excavations at the harbor city of Myra Andriake in theDemre district of the province of Antalya.In the aftermath of the transfer of the operational responsibility of 48 museumsand historical sites to the TÜRSAB-MTM Business Partnership, we conductedan interview with the Minister of Culture and Tourism, Mr. Ertuğrul Günay, whokindly answered our questions. Mr. Günay emphasized that the Association ofthe Turkish Travel Agencies (TÜRSAB), having been established by law, is thesole organization in this field with a legal status besides the Ministry itself. Hesaid, “Therefore, we work in close cooperation with TÜRSAB, in the understandingthat two major institutions who operate in the same area should act incoordination and solidarity. The service sale contracts concluded between ourMinistry and TÜRSAB, concerning areas like museums’ ticket booths’ modernization,allow the Ministry to devote more time to its principal functions.”MÜZE DERGİ (MUSEUM JOURNAL): There has been a noticeable progressin recent years in the area of cultural tourism and the conceptual approach tomuseums. Would you please dwell upon the endeavours of your Ministryconcerning the subject matter?ERTUĞRUL GÜNAY: We are working on creating an increased publicawareness as to Turkey’s cultural heritage, its museums and historical sites,since 2008. In this context, we have seen it as a necessity to enhance theservice quality. We took a few steps even before dealing with the modernizationproject of the museum ticket booths. For instance, we introduced the ‘MuseumCard’ system which enabled our domestic customers to visit the museums at areduced rate, so that a greater number of Turkish citizens could be acquaintedwith the cultural heritage of their own country. Furthermore, we invited tendersfrom private investors concerning museum shops. As a result of this, a numberof museum shops were open all around Turkey, offering high quality productsfor sale. These efforts paved the way to a lively discussion in the public opinionon the general concept of museums. Recently, we invited bids for the modernizationproject of museums’ ticket booths and toll gates. The TÜRSAB-MTMBusiness Partnership won the tender and was awarded the contract for a sixyears’ term, on the modernization of the 52 ticket booths of 48 museums andhistorical sites in various regions of Turkey.Günay, Muğla’nın Milas ilçesinde bulunan 2 bin 400 yıllık mezar odası ve lahitinbulunduğu alanı incelerken.Günay inspects the 2,400 years old chamber tomb in the district of Milas and thearea where the sarcophagus was found.14MÜZE DERGİ: Why was the project on the modernization and operation ofmuseums’ ticket booths subject to outward commissioning? What sort of basicproblem was preoccupying the Ministry concerning the ticket booths?ERTUĞRUL GÜNAY: Especially the generally mediocre standard of theemployees was the greatest handicap. Their lacking the proper qualificationand a genuine commitment to their job was conducive to many cases of illicit

sını sağladı. Ardından da, gişelerin modernizasyonu konusunda açık ihale yaptık.Bu ihaleyi de, TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı kazandı. Toplam 48 müze ve örenyerinin52 gişesi üzerinden 6 yıllık bir anlaşmaya imza attık.MÜZE DERGİ: Gişelerin işletim hakları ve modernizasyonu neden ihale konusuoldu? Gişelerde bakanlığın yaşadığı temel sorunlar nelerdi?ERTUĞRUL GÜNAY: Müzelerimizde, müzecilikle ilgili fazlaca bilgisi olmayan,orta standartta memurlar çalışıyordu. Müze ile ilgili içselleştirdikleri özel birduygu, aldıkları eğitim olmadığı için gişelerde bazı problemlerle karşılaşıyor, çoksayıda kayırma, kollama, kaçak ihbarı alıyorduk.Gişelerin işletimini TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’na devrettikten sonra, 150’ye yakınpersonelimizi güvenlik gibi başka alanlarda değerlendirme imkanımız oldu.Onların yerine, eğitilmiş, yeni personel gişelerde işbaşı yaptı. Müze ziyaretçileri,gişelerde giyim standartlarından, davranışlarına kadar pek çok alanda dahayüksek düzeyli görevlilerle karşılaşma şansına kavuştu. TÜRSAB-MTM İş Ortaklığıda buradan gelir elde etmeyi hedeflediği için, kaçaklar asgariye indi. Geçmişyıllarda ne kadar kaçak ve ne kadar kayırma olduğuna ilişkin birçok ipucu almayabaşladık.MÜZE DERGİ: Gişelerdeki modern turnikeler sayesinde her geçiş belgelenmişoluyor. Bunun turizm istatistiklerine yansıması olacak mı?ERTUĞRUL GÜNAY: Evet. Yaptığımız iş birliği sayesinde, ziyaretçi kimlikeğilimi ortaya çıkmaya başladı. Önceki yıllarda, yerel yöneticilerin, müze güvenlikbirimlerinin, başka bazı elemanların, bizim rakamlarımıza yansımayan girişleryaptığını tespit ettik. 2011 yılının ilk üç ayında turist sayısı arttı, buradan müzegirişlerine de bir yansıma oldu. Ancak girişlerde kaçaklar engellendiği için, müzeziyaretlerinde, Türkiye ortalamasının üzerinde bir artış görünüyor. Şimdi hemdaha sağlıklı bilgi elde etmeye başladık, hem de müzelerden daha çok gelir eldeetme imkanına kavuştuk.MÜZE DERGİ: TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nın gişelerden kaçak girişlerin engellenmesi,gişe gelirlerinin arttırılmasının yanı sıra bakanlığınıza 195 taahhüdüdaha var. Bunların arasında size en dikkat çekici gelen hangisidir?entries. Following the transfer of the ticket booths’ operation to the TÜRSAB-MTM Business Partnership, we retrained around 150 of our employees towardsvarious other jobs including security. New, better-trained personnel was put inthe care of the ticket booths. Visitors are now enjoying a higher quality ofservice at museums’ entrances. They are welcomed by well-trained employees,including attitude, politeness, knowledge and a better external appearance inthe way of the personnel’s clothing standards. Since the TÜRSAB-MTMPartnership is committed to raise the level of income from ticket booths, theyare eager to prevent illicit entries of which the number was already seriouslyreduced in a very short period of time. This experience is giving us some clueas to the dimension of the problem in the past.MÜZE DERGİ: We understand that each crossing through the toll gates isrecorded i.e. documented due to a newly installed technically advancedequipment. Is it to expect that this technique will have an improving effect onstatistical data collecting in the field of tourism?ERTUĞRUL GÜNAY: Yes. This type of cooperation allows us to gather dataon visitors’ profiles. In previous years, local authorities, museum securityemployees and some other staff members effectuated entries which were notreflected upon our statistics. In the first quarter of 2011, we recorded anincrease in the number of tourists coming to Turkey and this was naturallyreflected upon the number of museums’ visitors. However, the augmentationin the number of museum visits is sensibly exceeding the overall increasefigure of tourists, due to the fact that illicit entries were effectively prevented.Consequently, on the one hand, we are now able to gather reliable statisticaldata and, on the other hand, we will succeed in securing a higher revenue fromthe museums.MÜZE DERGİ: The TÜRSAB-MTM Business Partnership made an overallnumber of 195 different pledges in the framework of this contract, besidespreventing illicit entries and contributing to an increase of the income frommuseums. Which commitment on behalf of TÜRSAB-MTM is the mostremarkable in your opinion?Ertuğrul Günay, Ayasofya Müzesi’nde üzerimetal maskeyle kapatılmış olan6 kanatlı 4 melek figürlerinden yüzü açılanmelek figürünü inceledi.Ertuğrul Günay inspected the angelfigure, one of the 4 six-winged angelfigures covered with metal masks, ofwhich face was uncovered.15

MÜZE DERGİ: Bu ihaleden önce İstanbul Arkeoloji Müzeleri konusunda daTÜRSAB ile bir iş birliği içine girmiştiniz. Bu deneyimden biraz bahsedebilirmisiniz?ERTUĞRUL GÜNAY: TÜRSAB ile ana sponsorluk anlaşması yapmıştık.TÜRSAB bizim dışımızda yasa ile kurulmuş tek turizm sorumlusu. Bu anlamdafarklı dernekler var, otelcilerin, rehberlerin, dernekleri var ama TÜRSAB yasaile kurulmuş bir örgütlenme ve çok yakın iş birliği içindeyiz. Bize getirdiklerikonular, bizim onlara götürdüğümüz konular, aynı alanda çalışan iki kurumundayanışma içinde olması bilinciyle yürütülüyor. Arkeoloji alanında çalışmalarımızabüyük destekler alıyoruz. Müzelerimizin, örenyerlerimizin düzeni konusundazaman zaman taleplerimiz oluyor. Birçok altyapı ihtiyacının giderilmesindeortak çalışmalarımız oldu... İstanbul Arkeoloji Müzeleri alanında olduğu gibi bazıözel sözleşmeler yapıldı. Türkiye’de turizmin sadece klasik anlamda kalmaması,tarihe kültüre yönelmesi, hem bakanlığın prestiji, hem de Türkiye turizminingelişmesi açısından son derece önemlidir. Her iki kesim de bu bilinçle ve dayanışmaanlayışı içinde çalışıyor.businesses, tourist guides etc. But TÜRSAB is the legal representative organizationof all Turkish travel agencies. In such capacity, it has a vocation to standin close cooperation with our Ministry. We make proposals, we listen to theirproposals; both sides benefit immensely from this collaboration conducted ina spirit of solidarity. They support our endeavours in the field of archaeology.We formulate requests and seek advice from them concerning the system ofmuseums and historical sites. We also cooperate in the area of infrastructurerestoration... We had some specific contracts with TÜRSAB such as the oneMÜZE DERGİ: Müzelerde kaçak geçişlerin bu iş ortaklığı ile engellenebileceğinidüşünüyor musunuz?ERTUĞRUL GÜNAY: Elbette. TÜRSAB, Türkiye’ye, müzeye gelen turisti getirmekten,taşımaktan sorumlu bir organizasyon. Bu alanın denetimini TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı ile birlikte yaptığımız zaman, bizden habersiz bir kuş uçamaz.MÜZE DERGİ: Bu tip hizmet alım anlaşmaları bakanlığın iş yükünü hafifletiyormu?ERTUĞRUL GÜNAY: Müzelerde hizmet standardı son üç yılda ciddi biçimdeyükseliyor. Müzekart bir adımdı, müze mağazaları bir adımdı. Gişelerin modernizasyonubir adım. Ben biliyorum ki, gişeler emin ellerdedir, mağazalar emin ellerdedir,müzeler emin ellerdedir. Müzekart ile vatandaş rahatça gidip gelmektedir.Bizim işimiz daha çok müzeleri geleceğe sağlıklı biçimde taşımaya çalışmak.Şimdi onlarla meşgul olabiliyorum. Mesela Topkapı Sarayı’nın 3’üncü ve 4’üncüavlularında yürüttüğümüz restorasyon işlerimiz büyük ölçüde hızlandı.MÜZE DERGİ: Türkiye’nin kültür varlıklarının korunması kapsamında,TÜRSAB ile yaptığınız iş birliğine dair eklemek istedikleriniz var mı?ERTUĞRUL GÜNAY: Türkiye’de turizmin, toplumsal gelişme ve ekonomiaçısından temel bir sektör haline geldiğini görüyoruz. Turizmi klasik, bilinen vekolay sınırlarından dışarı taşıma ihtiyacı hissediyorum. O yüzden müzelerimizi,örenyerlerimizi, tarihi mekanlarımızı, tescilli kültürel yapılarımızı, doğal mekanlarımızıkorumak için yeni formüller arıyoruz. Bu projelerin arasında en önemlilerindenbiri de TÜRSAB ile yaptığımız iş birliğidir. Bizimle iş birliği yapan herkeseçok teşekkür ediyoruz.Kültür ve Turizm Bakanlığı ve TÜRSAB işbirliği ile oluşturulan ‘Müzekart Projesi’tanıtım toplantısından.From the introductory meeting for the “Museum Card” project developed under thecooperation of the Ministry of Culture and Tourism and TÜRSAB.regarding the İstanbul Archaeological Museum. It is of outmost importancethat tourism in Turkey does not remain confined to a casual and shallowroutine, but develops itself more and more in the direction of tourism ofculture and history. This is significant from the vantage point of the prestige ofour Ministry as well as for the future of Turkish tourism industry. Both sidesshare these objectives and coordinate their work in this direction.MÜZE DERGİ: Do you think that the problem of illicit entries at museums canbe defeated through this business partnership?ERTUĞRUL GÜNAY: Yes, I do. TÜRSAB is an organization in charge ofbringing tourists to Turkey, also responsible for ensuring their access to themuseums. Therefore, since the supervision is assured through the cooperationbetween the Ministry and the TÜRSAB-MTM Business Partnership, thisproblem can be eradicated.MÜZE DERGİ: Do this kind of collaboration agreements alleviate the task of theMinistry of Culture and Tourism?ERTUĞRUL GÜNAY: The standard of the service at museums has beenconstantly upgraded within the last three years. The ‘Museum Card’ was animportant step forward, likewise, the ‘museum shops’. The modernization ofticket booths is yet another significant step. I am sure that the ticket booths, themuseum shops and the museums themselves are in good hands. The ‘MuseumCard’ system allows our people to visit easily museums and historical places.The mission of the Ministry is to assure the overall administration of themuseums with a view to preparing them for future challenges, such as wear andtear etc. It is now possible for me to devote more time to these necessary andvital tasks. For example, the restoration work we are conducting in the 3 rd and 4 thcourtyards of the Topkapı Palace is now moving on much faster.MÜZE DERGİ: Would you like to mention any other point pertaining to yourcooperation with TÜRSAB in the area of the conservation of Turkey’s culturalheritage?ERTUĞRUL GÜNAY: We realize that tourism has become a fundamentalsector in Turkey, as much for the economy as for social development. I feel theneed to go beyond the classical, ordinary and simple boundaries of the tourismbusiness. We are searching for new solutions as how to protect our museums,our historical sites, our architectural heritage, our natural spaces. In this context,our collaboration with TÜRSAB occupies a foremost place. We are grateful toeveryone who cooperates with us.17

18Yamaçevler kazılarındançıkartılan fildişi frizler bugünEfes Arkeoloji Müzesi’ndesergileniyor. (sağda)TÜRSAB Yönetim Kurulu BaşkanıBaşaran UlusoyIvory friezes unearthed duringYamaçevler (Slope Houses)excavations are exhibitedin the Efes ArchaeologicalMuseum. (right)Başaran Ulusoy TÜRSABChairman of The Board

SÖYLEŞİInterviewYazı -TextSevinç AkyazılıFotoğraflar -PhotosRasim KonyarTÜRSABYönetim Kurulu Başkanıbaşaran ulusoy:ÇAĞIRANKARŞILAYANAĞIRLAYANmüzelerimiz olacaktürsab, mtm ile iş birliği yaparak48 müzenin gişe işletme hakkını 6 yıllığınadevraldı. bakanlığa ziyaretçi sayısınıarttırma taahhüdünde de bulunantürsab, türkiye’de ilklere imza atacak.başaran ulusoy,türsab chaırman of the board:“we are ıntroducıng a new concept:the ınvıtıng, welcomıng andhospıtable museum”türsab, ın collaboratıon wıth mtm, was awardedthe operatıonal responsıbılıty of48 museums for a perıod of sıx years by the mınıstryof culture and tourısm. türsab-mtm pledged toıncrease the number of vısıtors at those museumsand wıll put theır sıgnature under a serıes of newconcepts for the fırst tıme ın turkey.19

TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı 48 müze ve örenyeriturnikelerinin modernizasyon ve işletim hakkını 6 yıllığına devraldı. Müzeve örenyerlerine yapılan ziyaretlerin arttırılması için de çalışmalara başlayan İşOrtaklığı, Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyan çok sayıda uygulamaya imzaatmaya hazırlanıyor. TÜRSAB Yönetim Kurulu Başkanı Başaran Ulusoy, tanıtımfaaliyetlerine de hız veren TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nın, çalışmaları ve ihaleninalım süreci hakkındaki sorularımızı yanıtladı.MÜZE DERGİ: Söz konusu ihalede, bakanlığa 1.575 milyon lira ödeme taahhüdünüzvar. Bu ihaleye hangi motivasyonlarla girdiniz? Gerçekleştireceğinizprojeler TÜRSAB’a ve Türk turizmine neler kazandıracak?BAŞARAN ULUSOY: Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı 48 müze ve örenyerinin52 gişesinin işletim hakkı ihale usuluyle alındı.The TÜRSAB-MTM Business Partnership won a tender concerning the modernizationand operational management of 48 museums and historical sites’ ticketbooths and toll-gates for a six years’ period. The Partnership who is committedto boost visitors’ entries, will employ itself to introduce modern technologiesand operational methods. TÜRSAB Chairman of the Board, Mr. Başaran Ulusoyanswered our questions related to the work of the TÜRSAB-MTM Partnershipon this matter, as well as the process through which they have been awardedthe relevant contract.MÜZE DERGİ (MUSEUM JOURNAL): You made a commitment to pay 1.575billion Turkish pounds for this project. What was your motivation when youmade this bid? Which gains are you expecting from the realization of yourendeavours in this regard for TÜRSAB and for the Turkish tourism industry?BAŞARAN ULUSOY: We participated in the tender of the Ministry of Cultureand Tourism concerning the operation of 48 national, state-owned museumsand historical sites and we won the bid. I would like to underline that this is nota privatization or privilege transfer deal, it is a service sale contract. To beginwith, ticket booths and toll gates will be equipped with modern technology soas to prevent unauthorized entries and reach a greater number of visitors. Wetook over the toll booths quite recently. Nevertheless, we already recorded adecrease of 87 percent in the number of illicit entries since the 3 rd of January.The passage of a tourist through the toll gate will be completed within seconds.Modern methods and practices will facilitate the journey of individual touristsin Turkey so that they will leave our country with better impressions.MÜZE DERGİ: The Protocol you signed with the Ministry includes themodernization of the museum ticket booths in addition to their operationalresponsibility. Would you please dwell upon your investment prospects withregard to infrastructure renovation?BAŞARAN ULUSOY: We plan to invest 18 million Turkish pounds. We willhave completed 70 percent of this investment in the first year. When we add onthe personnel wages and operational charges and calculate the amortization,this figure will sum up approximately to the double.MÜZE DERGİ: We know that you made 197 pledges within this contract.Which, among those, is for you the most exciting one?BAŞARAN ULUSOY: With regard to museums and archaeological sites, wewill introduce modern and innovative methods and practices that will be firstsfor Turkey. One of the most important one of them is cards with differentfeatures.20TÜRSAB Yönetim Kurulu Başkanı Başaran Ulusoy, Bergama’yagerçekleştirdiği inceleme gezilerinden birinde.Başaran Ulusoy, President of the Executive Board of TÜRSAB,in one of his investigation visits to Bergama.MÜZE DERGİ: What will be the special features of those cards?BAŞARAN ULUSOY: We create the concept of the ‘museum which recognizesits visitor’ thanks to advanced computer software programmes allowingindividualization. It is our objective to expand the Museum Card system, for thetime being available only to Turkish citizens, so as to cover individual foreigntourists visiting our country. When we will reach that point that we start sellingpersonalized museum cards to international tourists, those cards will, forinstance, greet the visitor at the museum entrance with an oral welcomingmessage in its mother’s tongue. Supposing that the tourist in question isGerman, the toll gate equipment will welcome her or him with a “Guten Tag,willkommen” greeting phrase, following the screening of her or his card. Theguest will be congratulated on her or his birthday when such will be the case.We intend to be able to receive payments in foreign currency for those cards.There are legal aspects that we have to address before this practice can becalled into life. We will offer to guests from abroad the possibility of acquiringmulti-function cards which will be valid for a certain number of days and whichwill allow them also the use of the city transportation system and/or to makelong distance phone calls accordingly. With a card costing 60-70 Turkishpounds in average, the guest will take the bus or any other means of publictransportation to arrive at its point of interest, where it will be able to enter themuseum or the historical site by having the same card screened at the correspondingtoll gate. The cards will also be equipped with the technical possibilityof surveying customer satisfaction. This particular feature will permit us tostore up an adequate and reliable database with regard to the needs andexpectations of foreign visitors to our country. We will make the access tomuseums and the visit inside the museums more comfortable thanks to theinstallation of multiple orientation signboards at the necessary places andlocations, allowing guests to get easily to the particular department they wouldlike to visit. Through one-time only applications downloadable on smart mobilephones, the tourist will be informed of particular cultural activities taking placein the area where she or he finds herself or himself, of theatres, museums,

İSTANBULARKEOLOJİİSTANBULARKEOLOJİMÜZELERİİstanbulArchaeologicalMuseumsMÜZELERİ’ne TÜRSAB’ın eli değdi...istanbul arkeolojimüzeleri’nde pek çok yeniuygulamaya imza atıldı.kafeleri yenilenen, bahçedüzenlemesi yapılan,gişesi modernize edilenistanbul arkeolojimüzeleri, müzeciliğingülümseyen yüzü oldu.THE TÜRSAB TOUCH AT THE İSTANBULARCHAEOLOGICAL MUSEUMSa serıes of new practıces were ıntroduced atthe ıstanbul archaeologıcal museums. wıthıts refurbıshed cafés, ıts newly landscapedcourtyard, ıts renovated tıcket booth,ıstanbul archaeologıcal museums ıs now alıvıng model for the upcomıng modernızatıonof the remaınder of turkısh museums.23

di. Ziyaretçilerin yaz ve kış aylarında ısı farkından rahatsız olmamaları içinklimalar yenilendi. Gerekli bölgelere yönlendirme tabelaları yerleştirilerek,ziyaretçilerin müzeyi bulabilmeleri kolaylaştırıldı.Tarihin gölgesinde çay keyfiMüzenin en önemli eksiklerinden biri de, ziyaretçinin bir kahve molasıverecek mekanının bulunmayışı idi. TÜRSAB’ın çalışmaları sonucu biribahçeye diğeri de müze binası içine iki kafe kuruldu. Müze bünyesindehazırlanan mağazada da, müzede sergilenen eserlerin replikaları, tarihkitapları ve broşürler satışa sunuldu.İstanbul Arkeoloji Müzeleriiçinde barındırdığı eserlerkadar bahçesi ve binamimarisiyle de ziyaretçilerinegörsel bir şölen yaşatıyor.Not only the pieces housed inthe İstanbul ArchaeologicalMuseums, but also its gardenand the architecture of itsbuilding offers a visualfeast to visitors.Kişiye özel tekno-rehberMüzeye rehberlik hizmeti almaksızın gelen münferit ziyaretçilerin rahatı daunutulmadı. Cüzi bir ücretle müze girişinde kiralanan sesli rehber cihazlarısayesinde, ziyaretçiler 10 dilde sergilenen eserler hakkında ayrıntılı bilgisahibi olma imkanına kavuştu.25

Görme ve işitme engellilere özel uygulama‹şitme engellilere özel, görüntülü rehberlik cihazlarıhazırlandı. Görme engelliler için de Braille Alfabesi ileTürkçe ve İngilizce müze broşürleri yapıldı. Önümüzdekigünlerde, müzede görme engelliler için özel birbölüm oluşturulacak. Bu bölümde, izinleri alınaraklazer tarama yöntemi ile üretilmiş ‘Ephebos Heykeli’,‘Artemis Heykeli’, ‘Marcus Aurelius Heykeli’, ‘TaşözRölyefi’ ve ‘Lir Çalan Moussa’ eserlerinin replikalarıyer alacak. Görme engelliler de bu replikalara dokunaraktarihte bir yolculuk gerçekleştirecek. Davet eden,karşılayan ve ağırlayan müzecilik alanında TÜRSAB’ınilk eseri olan İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndeki yenidönemi yerinde görmek, kültür, tarih, sanat ve eğlencedolu bir gün geçirmek istemez misiniz?tasarım ödülüof benches were placed on several stations togive the guests sufficient possibility to restwhen needed during their visit. The roof of theDepartment of Oriental Art was repaired thuspreventing further damage to the building. The wallsand the display cabinets were re-painted, the pedimentinscriptions were renewed. The air-conditioningsystem was replaced. A number of new signboards wereinstalled where necessary to direct the visitor to the departmentof his or her interest.Tea sipping pleasure in the shade of historySomething important missing at this museum was the lack of anadequate resting station for the visitor. TÜRSAB installed two new cafés,one in the garden, the other inside the museum building. Moreover, thereis now a museum shop where history books, pamphlets, memorabilia aswell as replica and reproductions of the works of art displayed at themuseum can be purchased by tourists.28İstanbul Arkeoloji Müzeleri internetsitesi Türkçe ve İngilizceolarak www.istanbularkeoloji.gov.tr adresinden yayına geçti.Müze ve içindeki eserlerin ayrıntılısunumlarının yapıldığı websitesi, 8’inci Altın Örümcek WebÖdülleri Yarışması’nda, KamuKurumu Kategorisi’nde üçüncüseçilerek başarısını tescilledi.DESIGN AWARDThe internet website of İstanbulArchaeological Museum is online at: www.istanbularkeoloji.gov.tr. The website where theMuseum itself and the articleson display therein are presentedin detail, was awardedthe Third prize in the categoryof public service websites at the8 th Golden Spider Web AwardsCompetition.Individual techno-guideExtensive information about the works of art on display at the museum isprovided through headsets operable in 10 languages which are made availablefor rental for the comfort of the individual visitors not enjoying the services ofa professional tourist guide.Promotion campaigns were successfulThe İstanbul Archaeological Museum, its collections, the events held at theMuseum were subject to advertisement campaigns with regular intervals inand around the city of İstanbul on billboards, overpasses etc. Brochures ofthe Museum were distributed at TÜRSAB stands in various tourism fairsin Turkey and abroad, promotion activities were organized.Exhibitions and other cultural events taking place at theMuseum were made public through the own internetwebsite of the Museum, through e-bulletins, as well asthrough a special page on Facebook social network.Hand flyers were distributed throughout the city,advertorials were placed on hotel magazines, newsbroadcasted regarding the Museum on national media.Every month, a Museum’s documentary was producedand published through different means. The culturalevents which took place at the Museum, such as theMusic and Jazz Festival organized by the İstanbul Cultureand Art Foundation (İKSV) and the Tuluyhan UğurluConcert contributed to an increase in the number ofmuseum visitors. TÜRSAB, praised nationally andinternationally for its longstanding contribution inthe area of tourism is making rapid progress in thefield of museum management as well.A special application is being put into practicefor the vision-impaired, hearing-impairedIn coming days, a special section destined to thevision-impaired visitors will be established. Replicaof the famous Statue of Ephebos, Statue of Artemis,of Marcus Aurelius and similar well-known pieces ofthe Museum will be produced through laser screeningand will be presented to the vision-impaired throughthe tactile sensing system. There are also special visualdevices for the hearing-impaired as well as Braillealphabet booklets in Turkish and English languages destinedto the vision-impaired visitors.Çinili Köşk Müzesi, İznik Çinileri Koleksiyonu’ndan bir parça (solda),Ab-ı Hayat Çeşmesi. (sağda)Tiled Kiosk Museum, a piece from the Collection of İznik Tiles (left),Fountain of Youth. (right)

ilk türkmüzecisi,ressam vearkeologosmanhamdi beyİstanbul Arkeoloji Müzesi’nin kurucusu, ressam ve arkeolog OsmanHamdi Bey, kuşkusuz ki bu toprakların yetiştirdiği en önemli sanatçılardanbiridir. Lübnan’da 1887-1888 yılları arasında yürüttüğü SaydaKral Mezarları kazısında, İskender Lahdi’ni bularak dünya sanat tarihinedamgasını vuran Osman Hamdi Bey, 30 Aralık 1842’de İstanbul’dadoğdu. Çağdaş Türk Müzeciliği’nin kurucusu kabul edilen Osman HamdiBey, Osmanlı sadrazamlarından İbrahim Ethem Paşa’nın büyük oğludur.Osman Hamdi Bey, babası İbrahim Ethem Paşa’nın isteği üzerine, hukuköğrenimi için Paris’e gitti. Paris’te kaldığı 12 yıl boyunca, döneminünlü ressamlarından olan Jean-Léon Gérôme ve Boulanger’den resimdersi aldı. Aynı dönemde, Şeker Ahmet Paşa ve Süleyman Seyyid de buradaresim eğitimi alıyordu. Bu üç kişi daha sonra, Türk resim sanatınınilk kuşağını oluşturdu.Yurda döndükten sonra devletin yüksek kademelerinde görev aldı. İlkgörevi Bağdat İli Yabancı İşler Müdürlüğü idi. Bu görevi sırasında şehrinçeşitli görünümlerini yansıtan tablolar yaptı, Bağdat tarihi ve arkeolojisiile ilgilendi.İstanbul’a döndüğünde, Saray Protokol Müdür Yardımcısı olarak atananOsman Hamdi Bey, 1875 yılında Kadıköy’ün ilk ‘şehremini’, bugünküadıyla belediye başkanı olarak görevlendirildi ve bu görevi bir yıl sürdürdü.Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra devlet memurluğundan ayrılanOsman Hamdi Bey, 1891’de ‘Müze-i Hümayun’a yani İmparatorlukMüzesi’ne müdür olarak atandı. Bir yıl sonra da Türkiye’nin ilk güzelsanatlar okulu olan Sanayi-i Nefise Mektebi Müdürlüğü’ne getirildi.İlk müzecilik yasasını o çıkarttıMüze-i Hümayun müdürü olarak, eski eserlerin yurt dışına götürülmesiniyasaklayan bir tüzük hazırlattı. Müze müdürlüğü sırasında ilk Türkbilimsel kazılarını başlatan Osman Hamdi Bey, Nemrut Dağı, MuğlaYatağan’daki Lagina ve Lübnan’da Sayda kazılarının başkanlığını yaptı.Eserlerini müze ile taçlandırdıOsman Hamdi Bey, kazılar sonucunda gün yüzüne çıkan eserleri sergileyebilmekiçin yeni bir bina arayışına girdi. Eserler, Aya İrini’den sonraÇinili Köşk’e taşınmıştı ancak burası da yetersiz gelmekteydi. Devrin yöneticileriniikna ederek bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzesi binasını inşaettirdi. Müze-i Hümayun, arkeoloji ağırlıklı bir müze olmuştu. Koleksiyondakisilahlar ve askeri teçhizatlar Aya İrini’de bırakıldı ve ‘Esliha-iAskeriye Müzesi’ adıyla yeniden düzenlendi. Bugünkü Askeri Müze’nintemeli olan bu yeni bina, 1908’de ziyarete açıldı. Osman Hamdi Bey’inİstanbul dışındaki kentlerde kurdurduğu eser depoları ilerde kurulacakbölge müzelerinin temeli oldu. Sanayi-i Nefise Mektebi öğrencilerinineserlerini Büyük Salon’da toplayarak Güzel Sanatlar Müzesi’nin çekirdeğinioluşturmaya başladı.İlk figür kullanan Türk ressamıOsman Hamdi Bey, müzecilik ve arkeoloji çalışmalarını sürdürürkenresim yapmayı hiç bırakmadı. Türk resminde ilk kez figürlü kompozisyonukullanan ressamdı. Resimlerinde okuyan, tartışan, özleminiduyduğu Türk aydın tipini ve dışarıya açılmış kadın imgesini ele aldı.Dekor olarak tarihi yapıları, aksesuar olarak tarihi eşyaları kullandı.‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ (1906), ‘Silah Taciri’ (1908) Osman Hamdi’ninen ilgi çeken ve özgün eserlerindendir. Bir çok resmi İstanbul Resimve Heykel Müzesi, Londra, Liverpool ve Boston müzelerinde sergilenmektedir.1910’da hayatını kaybeden sanatçının cenazesi, vasiyetiüzerine Eskihisar’a defnedildi. Mezarının başına isimsiz iki Selçuklutaşı yerleştirildi.osman hamdi bey, the fırst turkıshmuseum buılder, paınter andarchaeologıstThe founder of the İstanbul Archaeological Museum, painter and archaeologistOsman Hamdi Bey is certainly one of the most important Turkishartists and art experts. He discovered the Alexander Sarcophagus at theSaida (Sidon) royal tombs excavations in Lebanon in 1887-1888. Consideredthe greatest archaeological discovery of the 19 th century it was thecause of the museum‘s foundation. Osman Hamdi Bey was born on 30 thDecember 1842 in İstanbul as the eldest son of Ottoman Grand Vizierİbrahim Ethem Pasha. In compliance with his father’s wish, he went toParis to study law where he stayed for 12 years. He took painting lessonsfrom famous French painters, Jean-Léon Gérôme and Boulanger. Duringthe same years, two other Turkish painters, Şeker Ahmet Pasha andSüleyman Seyyid were also studying painting in Paris. Those three painterswere later going to form the first generation of Turkish painting artists.Osman Hamdi Bey was assigned to high-level public offices upon hisreturn to Turkey. His first assignment was the post of Director of ForeignAffairs in the Province of Baghdad. During his stay there, he paintedvarious paintings reflecting city views of Baghdad, he was also involved inarchaeological and historical studies on Baghdad. Upon his return toİstanbul, he took office as the Deputy Chief of Protocol of the OttomanCourt. In 1875, he was appointed the first Mayor (Şehremini) of Kadıköy,where he was active for one year. Following the Ottoman-Russian War(1877-78), he resigned from public office, but he was appointed Director ofThe Imperial Museum (Müze-i Hümayun) in 1881. One year later, OsmanHamdi Bey was assigned Director of the Fine Arts School (Sanayi-i NefiseMektebi).Author of the first museums’ legislation in TurkeyHe decreed a regulation prohibiting the taking out of the country of oldworks of art during the time he was Director at the Imperial Museum.During the same period, he initiated the first official Turkish archaeologicalexcavations. He led the excavations at Mount Nemrut, Lagina in MuğlaYatağan and Saida (Sidon) in Lebanon.He crowned his work through the creation of museumsOsman Hamdi Bey, having made significant discoveries as a result of hisexcavations began to look for an adequate building to display the artefactshe discovered. First exhibition hall for those pieces was the former Aya IriniChurch, later they were transferred to the Çinili Köşk (Tiled Pavilion).However, neither was spacious enough for this purpose. Finally, heconvinced the Ottoman Government to build what became the present-dayİstanbul Archaeological Museum. The former Imperial Museum had becomea museum mainly allocated to archaeology, the weaponry and militaryequipment belonging originally to its collections remained at Aya Irini andwere re-organized under the name of ‘Esliha-i Askeriye Müzesi’ (Military Museum).That new building, constituting the basis of the current MilitaryMuseum was inaugurated in 1908. The storage halls set up outside İstanbulin various Anatolian towns by Osman Hamdi Bey constituted the basis ofthe regional museums to be established later. At the Fine Arts School, hecollected at the Main Hall the artwork produced by his students to form thenucleus of the later established present-day Museum of Fine Arts.First Turkish figurative painterOsman Hamdi Bey, while he kept himself busy with archaeology andmuseums, never abandoned his passion for painting. He was the firstTurkish painter to compose a figurative painting. In his paintings, hedepicted the ideal type of enlightened Turkish intellectuals and emancipatedwomen he was looking forward to see in his country. As backgroundhe used the historical buildings and historical objects as accessories. Hisbest-known original paintings are the “Turtle Trainer” (1906) and the “ArmsMerchant” (1908) which continue to draw great attention and provokeenthusiasm. His paintings are on display at various museums, particularlyat the “İstanbul Museum of Painting and Sculpture” and museums inLondon, Liverpool and Boston. Osman Hamdi Bey died in 1910 and wasburied in Eskihisar upon his will. Two anonymous Seljukian steles wereerected in lieu of his tombstone.31

türkiye’nin ilk müzesi• İstanbul Arkeoloji Müzeleri; Arkeoloji Müzesi, Eski Şark EserleriMüzesi ve Çinili Köşk Müzesi olmak üzere üç ana birimdenoluşuyor. Bu nedenle İstanbul Arkeoloji Müzeleri olarak anılıyor.• ARKEOLOJİ MÜZESİ: Osman Hamdi Bey’in isteği üzerineÇinili Köşk’ün karşısına dönemin ünlü mimari Alexandre Vallaurytarafından inşa edilen ve Müze-i Hümayun (İmparatorluk Müzesi)olarak kurulan İstanbul Arkeoloji Müzeleri 13 Haziran 1891’deziyarete açıldı.• İstanbul Arkeoloji Müzeleri, 1993 yılında Avrupa’da yılın Müzesiseçilerek ‘Avrupa Konseyi Müze Ödülü’nü almıştı.• ESKİ ŞARK ESERLERİ MÜZESİ: 1883 yılında Sanayi-i NefiseMekteb-i Âli’si (Güzel Sanatlar Akademisi) olarak Osman HamdiBey tarafından yaptırılmıştı. Müze, Anadolu, Mezopotamya, Mısırve Arabistan yarımadası eserleri olmak üzere 4 ana koleksiyondanoluşuyor.• ÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİ: Bina hakkında geniş bilgiye rastlanmamaklabirlikte 1472 yılında Topkapı Sarayı’nı saran surlarınıniçine yaptırıldığı biliniyor. Yapı, Selçuklu etkisinde yapılmışOsmanlı sivil mimarisinin İstanbul’daki tek örneği. Selçuklu veOsmanlı çini ve seramiklerinden eşsiz örnekler sergileniyor.Kaynak: www.kultur.gov.trfırst museumof turkey• The Museums of Archaeologyof İstanbul consist of threemain buildings, the ArchaeologicalMuseum, the Museum of AncientOriental Art and the Tiled PavilionMuseum. This is the reason why theyare also referred to as the İstanbulMuseums of Archaeology.• Archaeology Museum: The İstanbul Museum ofArchaeology build originally as the Imperial Museum (Müze-i Hümayun)by renowned architect Alexandre Vallaury across from theTiled Pavilion (Çinili Köşk) was inaugurated on the 13 th of June 1891.• The Museums of Archaeology of İstanbul were awarded the “EuropeanMuseum of the Year Prize” by the Council of Europe in 1993.• Museum of Ancient Oriental Art: Built in 1883 as the “GreatSchool of Fine Arts” (Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âli’si)- present-day“Academy of Fine Arts”- by an initative of Osman Hamdi Bey. Thebuilding houses 4 different main collections divided according totheir origins, namely, Anatolia, Mesopotamia, Egypt and the ArabicPeninsula.• The Tiled Pavilion Museum (Çinili Köşk Müzesi): The structurewas constructed in 1472 within the ramparts of the Topkapı Palace.It is the only example of civilian Ottoman building in İstanbul influencedby Seljukian style architecture. On display in that museum aremagnificent samples of Ottoman and Seljuk tiles and ceramics.Source: www.kultur.gov.trNehir Tanrısı Okeanos Heykeli (solda), İstanbul Arkeoloji Müzesi Çinili Köşk Binası.Statue of the River God Oceanus (left), İstanbul Archaeological Museum Tiled Kiosk Building.33

nature’s unique jewel:dalyan and kaunosdalyan, wıth waters reachıng the sea through ıtslabyrınth-lıke delta, the antıque town of kaunosoverlookıng the medıterranean from the top of ıts hıghhıll, the kıngs’ tombs carved ın ıts rocks, ıts endless beachesand ıts caretta caretta turtles under specıal protectıonıs, ın short, paradıse on earth.alyan doğa ananın en ayrıcalıklı davrandığı yerlerdenbiri... Buraya gelen ziyaretçileri, binlerce yıl önce butopraklarda yaşayan Kaunoslular’ın, kralları için kayalaraoyduğu görkemli mezarlar karşılar. Krallar aradan binlerceyıl geçmemiş, medeniyetleri tarihin tozlu sayfalarınakarışmamış gibi gözetler denizi. Sanki ziyaretçilerinin dost mu düşman mıolduğunu anlamaya çalışır gibi...Kuruluş tarihi için farklı görüşler ileri sürülse de Kaunos’un izleriM.Ö.10’uncu yüzyıla kadar gidiyor. Bugün Dalyan kent merkezinin karşısındakitepelerde kurulu antik yerleşim öylesine gizli kalmış ki, aşağıdan bakıldığındahiçbir ipucu vermiyor. ‘Kaunos Örenyeri’ne ulaşım motorlarla sağlanıyor.Dalyan’dan kalkan tekneler örenyerine çıkan merdivenlerin iskelesineyanaşıyor.Tepenin içine gizlenmiş kentTepeye varıldığında, Antik Kent kalıntılarının yoğunluğu karşısında insan büyükbir şaşkınlığa kapılıyor. Tiyatrosu, akropolü, surları, tapınak kalıntıları ilekocaman bir kent gözlerinizin önünde uzanıyor. Kentin en ilgi çekici ayrıntılarındanbiri de, tiyatronun günümüze kadar ayakta ve oldukça sağlam kalmayıbaşaran izleyici koltukları. Evet, antik tiyatronun mimarisi de gelenekseltiyatro mimarisinden farklı. Her bir seyirci için taştan, tek kişilik, günümüzdekitiyatro ve sinema koltuklarının neredeyse aynı koltuklar tasarlanmış. İnsan,bu taş koltuklara oturup gözlerini kapattığında, zaman tünelinden geçip, birantik tiyatro oyunu izleyebileceği hissine kapılıyor...Dalyan is one of those places privileged by nature. The visitors are herewelcomed by the spectacular view of the kings’ tombs carved in rocks.Kings are still watching over the sea from their tombs as if thousands ofyears did not go by and their civilization was not left behind the dustypages of history; as if they were trying to tell apart friends from foesamong the visitors coming up the hill. Even though there are differenttheories as to the foundation history of the antique city of Kaunos, itsavailable traces go back as far as the 10 th century B.C. The settlement onthe hills across from midtown Dalyan is hidden in such a way that whenyou look up from the bottom of the hill, there is no clue as to its existence.Access to Kaunos is only possible through the sea by motorboats. Boatsdeparting from Dalyan dock at the pier downstairs from the historical site.Town hidden inside the hillArriving at the peak, one is surprised by the density of the ruins of theantique city. With its theatre, its acropolis, the city walls, the temple ruins,a huge city is stretching out before your eyes. Particularly the ancienttheatre and its seats are quite well preserved. There are also interestingarchitectural details which make out the particularity of the Kaunostheatre. The spectator seats are carved in stone in a shape almost similarto modern theatre armchairs. Sit down, close your eyes and once you crossthe time tunnel, imagine that an old Sophocles tragedy is about to begin!Nature prepared its endAlthough of Carian origin, the people of Kaunos thought of themselves asCretans. Due to its location on a seaport, Kaunos was a rich commercialcentre until alluvial deposits coming from mainland rivers filled the portand the city lost its previous prominence and became history, not unlikeseveral other antique cities of the Aegean and Mediterranean. Thegeographer and historian Strabo refers to the city of Kaunos, also quiteoften cited by Herodotus, as being provided, “in addition to its dockyard,with a large harbour whose mouth can be closed when needed.”Nowadays’ Sülüklü Lake was originally the harbour of Kaunos and the seawas stretching all the way to the area where the ruins of the city are nowlocated. Famous historical figures such as Mavsolos, Alexander the Great,Carian Princess Ada and Macedonian Satrap Antigonos are among thoseDalyan Deltası, eşsiz doğal güzellikleri ile ziyaretçilerine unutulmaz anlar yaşatıyor.The Delta of Dalyan makes visitors experience unforgettable moments thanks to its unique natural beauties.36

Sonunu doğa hazırladıTarihçilere göre Kaunos halkı, Karya soyundan gelmelerine rağmen kendileriniGiritli sayardı. Liman kıyısındaki konumu sayesinde, zengin bir ticaretmerkezi olan Kaunos da, Ege ve Akdeniz’deki pek çok antik kent gibi, limanıalüvyonlarla dolunca önemini kaybettti, tarihe karıştı. Heredot’un da yazılarındageniş yer ayırdığı kenti, dönemin coğrafyacısı Strabon şöyle tarif ediyor:“Tersanesinin yanısıra istenirse ağzı kapatılabilen büyük bir limanı var.”Bugünkü Sülüklü Göl, Kaunos’un limanıydı ve deniz kentin bugün görülebilenyapılarına kadar uzanıyordu. Mausolos, İskender, Prenses Ada, Antigonosgibi dönemin ünlü hükümdarlarınca yönetilen kent, daha sonra Rodos,Bergama ve Roma egemenliğine girdi.6 bin yıldır denizi gözlüyorlarKent yerleşimi ve görkemli kaya mezarları, adeta insan bedeni ve zihnininsınırlarının ne kadar zorlanabileceğini gösterebilmek için tasarlanmış.Yamaçlara gömülü Kaunos mezarlarının yüksekliği 8 metreyi buluyor. Antikçağ mezar kültürüne uygun olarak, Kaunoslular da kralları, soyluları ve zenginleriiçin böylesi gösterişli mezarlar yapmış, ölülerini değerli eşyaları ilebirlikte gömmüş. Bu kartal yuvalarını andıran mezarlar, tam 6 bin yaşında.Tanrıları kovalayan halkYamaçlara gömülü Kaunos Kral Mezarları karşısında, ‘Yabancı Tanrıları Kovalayan’Kaunos halkının, azmine hayranlık duymamak mümkün değil. Kaunoslular,yaşadıkları döneme bakıldığında çok ilginç bir halk. Gizemlerini çözmekgüç ve ortaya çıkan her belge de haklarındaki sorulara bir yenisini ekliyor.Homeros, yaşam tarzları ve inanışları o dönemdeki diğer toplumlardan farklıolan Kaunosluları şöyle anlatıyor: “Kendilerine yabancı olan tanrılar için birwho ruled the city. Following its period of glory, Kaunos came under thedomination of Rhodes, Pergamon and Rome.Watching the sea for six thousand yearsThe layout of the settlement on a steep hill and the splendid rock-carvedtombs seem as if they were designed to challenge the limits of the humanbody and mind. The height of the tombs carved on hill slopes reacheseight meters. The inhabitants of Kaunos buried their kings, the nobles andthe wealthy in spectacular tombs where the dead bodies were placedalong their worthful belongings in accordance with the burial culture ofthe Antique era. These sumptuous tombs reminding of eagle’s nests areliterally six thousand years old.The people who chased godsThe people of Kaunos are admirable yet for another reason besides theirKings’ Tombs, namely for their courage to fight foreign deities. They are avery genuine community compared to other communities of their time. It isa difficult task to unravel their mystery and with every newly found documentnew questions emerge as regards their culture. According to the greatpoet Homeros: “The people of Kaunos adapted a new religion in order toaccommodate gods initially unknown to them. Later they abandoned thatidea and decided to return to their traditions so as to venerate only thedeities known to their ancestors. Upon this decision, the young people ofthe town took up arms against foreign gods and chased them by swingingsword all the way to the boundaries of neighbouring Calynda. They areproud about this and keep telling this story to everyone: ‘This is how wechased foreign gods!’ Such are the customs of that peculiar people.”din uyarlamışlar ama sonradan vazgeçmişler. Yalnız babalarının tanıdıklarıtanrılara tapmayı kararlaştırmışlardır. Bunun üzerine ülkenin gençleri silahlanmışlar,bu tanrıları havaya kılıç sallayarak Kalynda sınırına kadar kovalamışlardır.Bunu ‘Yabancı tanrıları işte böyle kovaladık’ diye anlatırlar. Buulusun gelenekleri böyledir.”Sultaniye’nin suları şifa dağıtıyorDalyan’da görülecek yerler örenyerleri ile sınırlı değil. Dalyan Çayı’ndamotorlarla gidilen günübirlik turlar, birbirinden keyifli alternatifler sunuyor.Sultaniye Kaplıcası ve İztuzu Plajı kaçırılmaması gereken gezi yerlerinin başındageliyor. Köyceğiz bölgesinden gelen kaplıca sularının iyileştirici gücüneinanılıyor. Şifalı suların asıl merkezi Sultaniye Kaplıcası. Köyceğiz Gölü’nedoğru uzanan motorlar, Sultaniye Kaplıcası’nda mola veriyor. Burası gerçektende hasta olanlara bir umut ışığı sunuyor. Radyoaktivite seviyesi açısındanThe thermal waters of Sultaniye are dispensing healthOther sightseeing opportunities around Dalyan include daily excursionswith motorboats up the river Dalyan. The thermal spring at Sultaniye andthe İztuzu Beach are among those places one should not miss in the area.The thermal waters at Sultaniye originating from the region of Köyceğiz arebelieved to possess healing powers. The boats sailing in direction of theKöyceğiz Lake make a stopover at Sultaniye. The thermal spring offers aglimmer of hope for ill people. The waters contain calcium sulphate,calcium sulphide, calcium chloride and radon. It’s radon that lendsSultaniye the highest available level of natural radiation among Turkishthermal waters. Since it is believed that these waters have a healing effecton gynaecological, dermatological diseases, reumathical and sciaticalpains as well as a positive impact on sexual potency, many touristsdomestic and foreign are coming to the area with aim of benefitting fromFarklı duraklara uğrayarak, bölgenin belli başlı noktalarına ziyaret imkanı sağlayan günlük turlar yerli ve yabancı turistlere uygun fiyatlı gezi alternatifleri yaratıyor.Daily tours including different stops facilitate visiting the major points in the region and provide affordable trip alternatives to domestic and foreign tourists.39

Dalyan kaya mezarları.Rock-cut tombs of Dalyan.40

Ay ışığı olmadan hayatta kalamazlarTürkiye’nin en değerli kaplıca merkezlerinden biri olan Sultaniye’nin kaynayansularında, kalsiyum sülfat, kalsiyum sülfür, kalsiyum klorür ve radonbulunuyor. Kadın ve cilt hastalıklarına, romatizma ve siyatiğe iyi geldiğibelirtilen suyun, cinsel gücü de arttırdığı ileri sürüldüğü için, yerli yabancıherkes bu şifalı sulara akın ediyor. Tepeden tırnağa çamura bulanmak, dahasonra şifalı sularla yıkanmak büyük bir eğlenceye dönüşüyor.İztuzu’ndan vazgeçmek ne mümkünDalyan’ın suları kanallardan geçip de Akdenizle buluştuğunda Türkiye’ninen güzel sahillerinden İztuzu çıkıyor ortaya. Kanalın denizle kesiştiği bölgedeikiye bölünen kumsal her iki tarafa da ipek bir örtü gibi kilometrelerceuzanıyor. Buranın güzelliği sadece insanları değil hayvanları da cezbediyor.İztuzu binlerce yıldır dev deniz kaplumbağaları Caretta Carettalar’a da evsahipliği yapıyor. Koruma altına alınmış Carettalar bu plaj dışında bir yereyumurtlamıyor.these potential powers. First drabbling in mud and then bathing in healingwaters turns into an entertaining activity.It is not allowed to forsake İztuzuThe Dalyan estuary is a labyrinth of canals through the reeds. Where theriver’s waters flowing down the canals finally meet with the Mediterranean,you find one of the nicest beaches of Turkey called İztuzu. The beach is anarrow spit of land, which forms a natural barrier between the fresh waterdelta of the Dalyan river and the Mediterranean. It is one of the mainbreeding grounds for loggerhead sea turtles (Caretta caretta) in theMediterranean and is therefore often referred to as “Turtle Beach”. Theloggerhead turtle (Caretta caretta) is on the IUCN Red list of endangeredanimals. For this reason the beach has had a protected status since 1988and is part of the Köyceğiz-Dalyan Special Environmental Protection Area.İztuzu Kumsalı, nesli tükenmekte olan Caretta Carettakaplumbağalarının üreme alanı. Bu özel kaplumbağaların her yılbelirli dönemlerde buraya bıraktıkları yumurtalardan çıkan yavrular,ay ışığını izleyerek denize ulaşmaya çalışıyor. Gün doğduğundadenize ulaşabilen yavrular hayatta kalıyor, hızlı hareket edemeyenlerise ya sıcaktan kavruluyor ya da kuşlara yem oluyor. CarettaCarettalar, büyüyüp de yumurtlama zamanı geldiğinde, içgüdüselolarak yine bu kumsala geliyor. Dalyan artık sadece doğal güzellikleri,denizi, kumu için değil aynı zamanda Caretta Carettalar’ın da üremealanı olduğu için koruma altında. Sahile bırakılan yumurtalarizleniyor, yumurtadan çıkış dönemlerinde, ay ışığının etkisi azalmasındiye kumsalda suni ışıklar yakılması engelleniyor. Dünyanın dörtbir yanından gelen çevreciler, buradaki yetkililer ile birlikte denizeulaşmakta güçlük çeken yavrulara yardım ediyorlar.They cannot survive without the moonlightİztuzu beach is the breeding area for Caretta caretta. The baby turtlesbreaking their eggs can only reach the sea by following trails underthe moonlight. Those having reached the sea before sunrise willsurvive. Those who have been too slow, are either parched underthe sunlight or eaten by birds. The adults come back instinctively tothe same beach when it is time again to lay eggs. Dalyan is not onlyimportant because of the cultural and historical significance and thegeological importance of the Dalyan-Köyceğiz hinterland, but alsobecause of the natural characteristics of the İztuzu beach and itssignificance as a turtle habitat. Since May 2009 there has been a seaturtle centre at the beach, run by the Biology Dpt. of Pamukkale University.The staff and volunteers patrol the beach and keep recordsduring the breeding season. Injured turtles found at the beach or atthe estuary are taken to the centre for treatment and rehabilitation.Lighting of torches or any other manmade light is prohibited toavoid diluting the moonlight vital to baby turtles.Kaunos Antik Kenti Tiyatrosu (solda), Dalyan’da dev deniz kaplumbağaları da CarettaCarettalar kadar ilgi çekiyor. (üstte)Theater of the Ancient City of Kaunos (left), huge sea turtles in Dalyan attract as muchinterest as loggerhead sea turtles. (above)43

DÜNYAMÜZELERİWorld Museumss a n a ttarihestetikd ü ş üveYazı-TextSevinç AkyazılıA DREAM OF ART,HISTORYAND A ESTHETICSLouvre Müzesidünya sanat tarihinin en önemlieserlerine ev sahipliği yapan veher eseri için sadece bir dakikaayrılsa, ziyaretin ancak 364günde tamamlanacağı söylenenlouvre müzesi’nde kısa bir gezinti.Louvre ve Cam Piramit (solda),Mona Lisa tablosu. (üstte)Louvre and the Glass Pyramid(left), Mona Lisa painting.(above)THE LOUVRE MUSEUMa short walk through the louvremuseum, home to the major worksof world’s hıstory of art: ıt ıs hasbeen mentıoned that ıf one spendsonly one mınute to admıre eachexhıbıted ıtem, one wıll need 364 daysto complete the vısıt of the museum.45

uşkusuz, Paris denilince akla gelen ilk simgelerden biri LouvreMüzesi’dir. Romanlara, şiirlere, resimlere konu olan,‘aşkın, romantizmin ve sanatın başkenti’ olarak anılanParis’in kültür-sanat hayatı, turizmi, Louvre’un çevresindeakar. Champ Elysee birbirinden renkli cafeleri, Fransız damaktadının en seçkin lezzetlerinin, enfes şarapların servis edildiği restoranları,göz alan tarihi yapıları ile nasıl Paris’in olmazsa olmazıysa, Louvre da öyledir.Fransız Kraliyet Ailesi’ne ev sahipliği yapan Louvre, zamanın yıpratıcı etkisine,yangınlara, yağmalara direnmiş, yaşayan ve yaşadıkça büyüyen bir abideye dönüşmüştür.Fransız İhtilâli’nden sonra, 10 Ağustos 1793’te, 537 parça yağlıboyatablo ile açılan ve Fransa’daki ilk devlet müzesi olma özelliğini taşıyan Louvre,bugün dünyanın en geniş sanat koleksiyonlarından birine sahip.Günümüzden 807 yıl önce, 1204 yılında Fransa Kralı Phillip Auguste tarafındaninşa ettirilen ve 14’üncü yüzyılda kraliyet merkezine dönüşen Louvre, sarayın15’inci yüzyılda Loire’nin kıyısına taşınmasıyla bakımsız kaldı. 1871’de çıkanbüyük yangında ise ciddi biçimde hasar gördü. Yangının bu görkemli binadayarattığı tahribat o kadar büyük oldu ki, tadilatı ancak 61 yılda bitirilebildi. 1932yılında biten bakım ve onarım çalışmaları sonucu Louvre bugünkü halini aldı.Diplomatik krize neden olduAvrupa’nın en çok ziyaretçi ağırlayan müzesi sıfatını taşıyan Louvre Müzesi, ‘Resim’,‘Heykel’, ‘Doğu Sanatları’, ‘Mısır Sanatları’, ‘Yunan Sanatları’, ‘Sanat Eserleri’ve ‘Desen’ bölümleri olmak üzere 7 bölümden meydana geliyor. Tam 68 binmetrekarelik sergi alanına rağmen müzede ciddi bir yer sıkıntısı yaşanıyor. Bunedenle müzenin sahip olduğu eserlerin büyük bir bölümü depolarda tutuluyor.Doğu Sanatları bölümünde, birbirinden özel heykeller ve Akat uygarlıklarındaneserler bulunduran müzenin en ilgi çekici bölümlerinden biri de Mısır Sanatlarıbölümü. Kahire Fransız Enstitüsü tarafından yapılan araştırmalarda ortaya çıkanve Mısır’dan Fransa’ya getirilen eserler, iki ülke arasında zaman zaman diplomatikkrizlerin çıkmasına yol açacak kadar önemli. Yunan Sanatları Bölümü’nde,Louvre’un en çok ziyaretçi çeken eseri, Da Vinci’nin Mona Lisa’sı (üstte), Milo Venüsü(üst sağda), müze bahçesinden genel görüntü. (sağ sayfada)Louvre’s most popular attraction, Da Vinci’s Mona Lisa (above), Venus de Milo(above right), general view of the garden of the museum. (right page)46Louvre is certainly one of the most preponderant symbols of Paris. InParis, referred to as the world capital of love, romanticism and art,narrated and portrayed in countless novels, poems and paintings, thecultural, artistic and touristic life of the city is unfolding around Louvre.As much as it is impossible, when visiting Paris, to ignore the ChampsElysée, with its magnificent historical buildings, its colourful cafés andrestaurants where the most exclusive tastes of French cuisine and themost exquisite French wines are served, such is the case for the Louvrewhere you find the most outstanding masterpieces of world culturalheritage.Originally a residential palace to French royalty, the building, havingresisted the corrosive impact of centuries, fires and plunders, is nowadaysmore than a museum, a living and breathing monument with its evergrowingsplendour and grandeur. The palace was converted into amuseum following the French Revolution. The Louvre which opened itsdoors on 10 August 1793, under the name of Musée Central des Arts withonly 537 oil paintings as France’s first national museum, houses todayone of the world’s largest and most stunning artwork collections.The original Louvre was built as a fortress 807 years ago in 1204 under thereign of King Philip (II) Augustus. Remnants of the fortress are still visiblein the basement level. The building was extended many times to form thepresent Louvre Palace. It was the actual seat of power where French kingslived and governed, until Louis XIV moved his court and government toVersailles in 1682. The Louvre was then essentially abandoned, no royalpersonages residing there and its apartments being farmed out to theroyal academies, until the Revolution turned it into a public museum. Thebuilding was set afire by the insurgent Communards during the Communede Paris upheaval in 1871, but was only partly damaged, the fire havingbeen prevented from spreading.Subject to never-ending restoration and renovation endeavours during the19 th and 20 th centuries, the Museum utilizes nowadays a total exhibitionarea of 68 thousand square meters. However, a large portion of itscollections still remains in storage rooms due to the lack of sufficientexhibition space.

?Modern çağ gizemi miestetik katliam mıSanat tarihçileri ve şehir planlamacılarının en sert eleştirdiği yapılardanbiri de Louvre’a giriş kapısı olarak tasarlanan Cam Piramitler. DöneminFransa Devlet Başkanı François Mitterand tarafından görevlendirilen, Çinasıllı Amerikalı Mimar Leoh Ming Pei’nin tasarımı olan cam piramitlerin1989 yılındaki açılışı, sadece Fransız basını ve sanat çevreleriyle sınırlıkalmayan bir eleştiri fırtınasına yol açtı. Hatta Fransız gazeteleri,Mitterand’ın kendini ölümsüzleştirmeye çalışan bir firavun olduğunubile yazmıştı. Antik gizemleri açığa çıkarmak üzere yazılan kitaplarınve komplo teorilerinin fazlasıyla ilgi çektiği 2000’lerde ise bu CamPiramitler’in, kimi zaman Mason, kimi zaman da İlluminati sembolüolduğu savları tartışıldı. Ancak bu alanda yazılan hiçbir kitap, DanBrown’un Da Vinci Şifresi kadar ilgi çekmedi. Louvre Müzesi müdürününöldürülüşü ile başlayan roman, Vatikan ile mücadele halindeki İlluminatiTarikatı’nın izini sürüyor ve Cam Piramitler’i de bir modern zaman şifresiolarak tanımlıyordu.Sırf bu nedenle bile müzenin ziyaretçi sayısında artış yaşandı. Campiramitlerin mimarı Pei bir röportajda, “Kimse insanların Louvre’apiramitleri görmek için geleceğini tahmin edemezdi. Piramit’in bir ikonhaline geleceğini hiç düşünmemiştim.” demişti. Üzerinde tartışmalarıntükenmediği Cam Piramitler, şimdi yeni ziyaretçi sayısını kaldırabilecekşekilde yeniden tasarlanıyor.Mystery of modern times oraesthetic massacre?Art historians and urban planners who created an uproar as the EiffelTower was erected in Paris at the turn of the twentieth century, werealso the “usual suspects” who severely criticized the project of theglass pyramids meant to serve as entrance gates to the Louvre. Theinauguration, in 1989, of the Glass Pyramids built in the courtyard ofthe Louvre Museum by renowned Sino-American architect Ieoh MingPei, commissioned by the then French President François Mitterrand,caused a big charivari in the French public opinion and art circles;the French media suggested that François Mitterrand was seeking, byhaving these pyramids built, to immortalize himself in the fashion ofthe Egyptian pharaohs. At the outset of our twenty-first century, wherebooks on antique secrets and on plot and conspiracy theories becamevery popular, the Louvre pyramids have been referred to as Masonic and/or Illuminati symbols. The most interesting book in this regard is TheDa Vinci Code of American author Dan Brown. The story begins with themurder of the Director of the Louvre Museum, goes on searching thetraces of the secret Illuminati sect, which is presented in constant fightagainst the Vatican, in all European historical works of art. Accordingto the book, the Glass Pyramids of the Louvre keep the secret code of acontemporary mystery. Hence, the book paved the way for a substantialincrease in the number of visitors to the Louvre. Architect I.M.Pei said inan interview, “Nobody would have guessed that people would come tothe Louvre to see the pyramids. I never thought that the pyramid itselfwould become an icon.” The ever-controversial glass pyramids are nowin the process of being re-designed in order to accommodate the risingnumber of visitors.

Diplomatic crisisThe collection of the Louvre, Europe’s first-ranking museum with the largest number of visitors, is grouped into eightCuratorial Departments, namely, Paintings, Sculptures, Near Eastern Antiquities, Egyptian Antiquities, Greek, Etruscan,and Roman Antiquities, Islamic Art, Decorative Arts, Prints and Drawings. The Near Eastern Department houses veryspecial antique sculptures dating from the Achaemenid period in Assyria. The Department of Egyptian Antiquities isprobably one of the most interesting parts of the museum. It presents vestiges from the civilizations that developed in theNile Valley from the late prehistoric era (c. 4000 BC) to the Christian period (4 th century AD). These vestiges, excavated bythe French Institute for Oriental Archaeology in Cairo and brought over to Paris, are of such great significance that theycontinue to cause diplomatic disputes between France and Egypt, who claims that the historical pieces should bereturned to their homeland. The Department for Greek, Etruscan and Roman Antiquities present sculptures andwall-paintings from the period between 2000 BC and 300 AD. In the Department of Decorative Arts, one can admirethe most outstanding examples of decorative arts from the Middle Ages up to our era. The most valuable specimenof medieval French and European painting and major masterpieces of the art of painting describing the course ofworld history occupy a foremost place in the Department of Paintings. The Department of Sculptures houses themost important samples of the European art of sculpture.Louvre Müzesi Avrupa’nınenine en geniş binasıdır(üstte), Daphne’yi takip edenApollo. (altta)Louvre Museum’s buildingis the longest building inEurope (above), Apollofollowing Daphne. (below)Mona Lisa’s secretThe best-known piece in this museum, housing 35 thousand different piecesdating from the 6 th century BC to the 19 th century AD, is undoubtedly the portraitknown under the name of Mona Lisa, which Leonardo da Vinci started painting in1503 and finished in four years. Mona Lisa, the lady whose identity is unknown, neverrevealing the mystery of the expression on her face, who drags along countless legends,secret codes and mysteries, is welcoming her visitors in the Louvreas one of the most enigmatic ladies of history. The bookspublished in recent years on mysticism and Leonardo da Vincicontributed to an increased interest for the painting having thedimensions of 77x53 cm. Experts still pursue their efforts to analyzeand unravel the secret of the challenging smile of Mona Lisa. From thevery entrance of the museum, signboards indicate the way to follow in orderto reach the most famous painting of the world. The public has to stand quitelong time in queue before being able to see Mona Lisa at close range.Symbol of the French RevolutionLiberty Leading the People, painted by Eugène Delacroix, theacknowledged leader of the Romantic school in French painting, is yetanother artwork attracting a great number of visitors. The painting iscommemorating the July Revolution of 1830, which toppled Charles X of France. A womanpersonifying Liberty leads the people forward over the bodies of the fallen, holding the tricolore flag ofthe French Revolution in one hand and brandishing a bayoneted musket with the other. The painting isperhaps Delacroix’s best-known work and considered symbol of the French Revolution all over theworld. The painting inspired the Statue of Liberty in New York City, which was given to the United Statesas a gift from the French only 50 years after Liberty Leading the People had been painted. Baudelaire, the‘Prince of Poets’ characterized Delacroix as the last great representative of Renaissance painting and thefirst great painter of the modern period.

SERGİExhibitionhitit’ten osmanlı’yaimparatorlar istanbul’daistanbul arkeoloji müzeleri, hitit dönemi’nden osmanlıimparatorluğu’na kadar uzanan 3 bin 500 yıllık süreçteanadolu topraklarında hüküm süren imparatorları ağırlıyor.50FROM HITITES TO OTTOMANSEMPERORS GATHER IN İSTANBULthe istanbul museums of archaeology are hostıng theemperors who reıgned on anatolıan lands for 3 thousand 500years, from the hıttıte era to the ottoman empıre.

nadolu’nun nasıl bir uygarlıklar hazinesiolduğu bilinir, hep söylenir. Yine de ouygarlıkları temsil eden imparatorları, kralları,sultanları bir arada görmek insanı şaşırtıyor.“Hazinenin zenginliğini, büyüklüğünü kavrayamamışım”duygusu uyandırıyor. Üstelik bunu, Anadolu’dan gelipgeçen uygarlıkların tümüne değil de sadece en büyüklerine yervererek yapıyor: Hitit İmparatorluğu, Pers İmparatorluğu, Makedonyalıİskender’in İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu, Doğu Romaİmparatorluğu (Bizans) ve Osmanlı İmparatorluğu...İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndeki muhteşem sergi, Anadolu’nundeğişik müzelerinden seçilmiş dev mermer heykellerden sikkelere, elyazmalarından mühürlere birçok eserle, bir tarih şöleni yaşatıyor.Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın katkılarıyla düzenlenensergide, bakanlığa bağlı 14, Genelkurmay Başkanlığı’naIt is common knowledge that Anatolia is a fertile soil wheremany great civilizations flourished, a treasure of cultures.Nevertheless, it is still very impressive to see the emperors, thekings, the sultans who represent those civilizations gathered inone place. It gives you the feeling that, up until then, you failed torealize the grandeur and the richness of that treasure. Meanwhile,we are talking about a limited number of civilizations, not all ofthose who set foot here in Anatolia but only the greatest: the HittiteEmpire, the Persian Empire, the Empire of Alexander the Great, theMacedonian, the Roman Empire, the Eastern Roman Empire and theOttoman Empire...The magnificent exhibition at the İstanbul Museums of Archaeology,composed of various artefacts from several museums of different regionsof Anatolia, including giant marble statues, ancient coins, manuscripts,seals and many other articles, constitutes a real festival of history. The210 items displayed at this exhibition, organized with the assistance ofMinister of Culture and Tourism, Ertuğrul Günay, were selected from 16different museums, from 14 museums under the administration of theMinistry of Culture and Tourism, and 2 military museums under theadministration of the General Staff of the Turkish Armed Forces.In the first section, the visitor is met by the Emperors of the HittiteEmpire who reigned 2000 B.C. over a large portion of Anatolia and partlyHadrianus Büyük İskender Alexander the Great Büyük Kostantin Constantine the Great Augustus51

Hanedan-ı Ali Osman Nişanı. (üstte)Arkadius Başı. (altta ortada)Order of the Illustrious OttomanDynasty. (above)Head of Arcadius. (below, middle)Hadrianus Başı.Head of Hadrian.bağlı 2 olmak üzere toplam16 müzeden gelen 210 esersergileniyor.Serginin birinci bölümündeziyaretçiyi, M.Ö. 2 bin yıldaAnadolu’nun büyük bölümündeve zamanzaman da KuzeySuriye’yekadaruzananbölgedehüküm süren Hitit İmparatorluğu’nun iz bırakanimparatorları karşılıyor. İmparatorları betimleyenkabartmalar ve onları temsil eden eserler, çeşitlifotoğraflarla desteklenerek sergileniyor. İkinci bölümde,tarihe damgasını vurmuş iki büyük uygarlığınizi sürülüyor: Biri, doğudan gelerek M.Ö. 6 ve 7’nciyüzyıllar arasında Anadolu’yu egemenliği altına alanve Yunanistan’a uzanan Pers İmparatorluğu... Diğeribatıdan gelerek M.Ö. 4 ila 1’inci yüzyıllar arasındaAnadolu’dan Hindistan’a uzanan Makedonyalı İskender’inimparatorluğu... Sadece yaşadıkları çağı değil, tarihin akışınıetkileyen bu iki uygarlık heykeller, kabartmalar ve sikkelerinyanı sıra bilgi panolarıyla anlatılıyor.Üçüncü bölümde, M.Ö. 27 yılında Roma Cumhuriyeti’ni sarsansavaşlara son veren Octavianus ile başlayan Roma İmparatorluğueserleri sergileniyor.Burdur’a bağlı Sagalassos Antik Kenti’nde ortaya çıkartılanHadrianus ve Marcus Aurelius heykellerine ait kolossal (deva-over Northern Syria. Thebas-reliefs depicting theemperors and variousother objectsrepresenting them aresupported byphotographicshots of theoriginal placeswhere theywereexcavated.Roma İmparatoru Marcus Aurelius.Roman Emperor Marcus Aurelius.At the second section, we are following the trails oftwo giant civilizations: first the Persian Empire,coming from the east and going all the way to Greece,subjugating Anatolia between the 6 th and 7 thcenturies B.C... The second, coming from the westand stretching from Anatolia all the way to India inthe 4 th century B.C. and lasting until the 1 st centuryB.C., the Empire of Alexander the Great, theMacedonian... Those two empires having not only madea great impact during their era but left deep traces behindthem in history, are represented through statues, basreliefs,coins and their history is presented to the public ofinformation boards.The third section is presenting the Roman Empire, startingin 27 B.C., with Octavianus who put an end to the warsshaking the Republic of Rome. The sculpture fragmentsbelieved to belong to giant statues of Hadrianus andMarcus Aurelius found during the excavations at the52

sa) boyutta baş, bacak, ve ayak parçaları serginin ençarpıcı eserlerini oluşturuyor. Bunların dışında,İmparatoriçe Livia başı, İmparator Claudiusve Agrippina kabartması, İmparatorNeron’un heykeli de sergilenen eserlerarasında yer alıyor.Dördüncü bölümde sergi,Doğu Roma (Bizans)İmparatorluğu ile devamediyor. Bu dönemdengünümüze kalan az sayıdakieser, mozaik, sikkeve minyatür baskılarıyladestekleniyor. İstanbul’uimparatorluğunabaşkent olarak seçenConstantinus’unbaşı, ona ait olduğudüşünülen lahitparçası, Arcadius’unbüstü ve III’üncü Tutmosisdikilitaşının kaidesindeyer alan imparatorve maiyeti kabartmasının mulajı, bu bölümüzenginleştiren eserler arasında yer alıyor.Beşinci bölüm, Osmanlı İmparatorluğu’na aiteserlerden oluşuyor. Osmanlı kültürü ve sanatınıifade eden, İmparatorluk kavramı bağlamındasimgesel önem taşıyan, padişahların özel ve resmi yaşantısını izleyiciye aktaracakeserler sergileniyor. Padişah portreleri, silahlar, mühürler, sorguçlar,murassa eşya, ferman ve kaftanlar sergilenen eserler arasında yer alıyor.Osmanlı sultanlarıyla sona eren sergi, kelimenin tam anlamıyla ‘tarihe biryolculuk’... Serginin kahramanları 3 bin 500 yıl boyunca bu topraklara hükmetti.Ama sizin gezip görmek için sadece haftalarınız var. Sergi 1 Ağustosgününe kadar devam edecek. Yolunuz düşerse de, bilin ki sizi kendi çağlarındadünyayı titretmiş imparatorlar, krallar, sultanlar karşılayacak!Mermer Tiran Başı Pers (üstte). Murassa miğfer 16. yy. (yanda)Marble Head of a Persian Tyrant (above). Jeweled helmet from 16 th century. (on the side)Antique city of Sagalassos near Burdur, heads, legs and feetof colossal dimensions constitute the most strikingelements of the exhibition. Furthermore, the head ofEmpress Livia, the bas-reliefs of Claudius and Agrippina, thestatue of Emperor Nero are other interesting pieces of thissection. The fourth section is reserved to the EasternRoman Empire, the Byzantine Empire. Although limitedin number, mosaics, coins, miniatures, the head of astatue believed to be that of Constantine who madeİstanbul (Byzantium) the capital of his empire, apiece of sarcophagus believed to belong toConstantine as well, the bust of Arcadius, thecast of the bas-relief of the Emperor and hissuite which is carved on the pedestal of theEgyptian Tutmosis III obelisk located nearthe Grand Bazaar in İstanbul are amongthose interesting pieces on display atthis section.The fifth section is devoted to articlesfrom the Ottoman Empire: Portraits ofSultans, arms, seals, panaches(helmet crests), jewellery andbejewelled objects, imperial orders(decrees) and caftans (imperialrobes). Those articles reflecting theOttoman culture and art, pieces witha symbolic value within the context ofthe concept of Empire, itemsobjectifying the private and publiclife of the sultans to the public,represent the last great empirehaving flourished on theseterritories. The exhibition isliterally a historical journey from theHittites to the Ottomans. The characters ofthis story are heroes who ruled theseterritories for 3 thousand and 500 years. Butyou only have a few weeks to see them at theexhibition which is going to last until the 1 st ofAugust 2011.Görkemli sergiye görkemli açılış‘Hitit’ten Osmanlı’ya-İmparatorlar İstanbul’da’ isimli serginin,İstanbul Arkeoloji Müzeleri bahçesinde yapılan açılış töreninde,bürokratlar, sivil toplum örgütü temsileri ve sanatseverler biraraya geldi. Törende konuşan Kültür ve Turizm Bakanı ErtuğrulGünay, “Bir Kültür Bakanı’nın duyabileceği en güzel heyecan,ülkesinde sergilerin, yeni ve güzel müzelerin açılmasınıgörmek, milyonlarca insanın cebinde Müzekart’ın olduğunubilmek ve bu alandaki ilginin genç kuşaklara doğru dalga dalgayayıldığını hissetmeye başlamış olmaktır. Bu sergiyi öncediğer kentlerimize sonra da dünyaya taşımalıyız. İmparatorlarİstanbul’da... Bundan daha güzel bir sergi ismi olabilir mi?”dedi.İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ni yenilemek için TÜRSAB ilebirlikte çalıştıklarını dile getiren Bakan Ertuğrul Günay,“Sevinçle söylemek isterim ki, 4 yıllık çabalarımız amacınaulaşıyor.” diye konuştu.Serginin açılışında, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günayve eşi Gülten Günay, Birleşmiş Milletler Dünya Turizm ÖrgütüGenel Sekreteri Taleb Rifai, İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu,Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir, TÜRSAB BaşkanıBaşaran Ulusoy ve eşi Şadiye Ulusoy, İstanbul Kültür SanatVakfı Başkanı Bülent Eczacıbaşı, Sabancı Holding YönetimKurulu Başkanı Güler Sabancı, Akbank Yönetim KuruluBaşkanı Suzan Sabancı Dinçer, DDF Başkanı Esra Ekmekçiile Türkiye’nin tanıtım yüzü seçilen manken Tülin Şahin gibiisimler de hazır bulundu.Stately inauguration for a stately exhibitionThe Exhibition “From Hittites to Ottomans, Emperors Gather in İstanbul” wasinaugurated with a solemn ceremony held at the gardens of the İstanbulArchaeological Museums, attended by prominent guests from bureaucracy,non-governmental organizations and art lovers. In his inaugural speech, the Ministerof Culture and Tourism, Mr. Ertuğrul Günay shared his feelings in following words:“The highest enjoyment for a Minister of Culture is to experience the opening ofinteresting exhibitions, of excellent new museums, to know that millions of peoplein his country are in possession of the Museum Card opening the doors of museumsto them, that the interest for culture is expanding in progressive waves to theyounger generations. We must take this exhibition to other cities in our country andalso present it to the world abroad. Can there be a more adequate title for thisexhibition than “Emperors Gather in İstanbul?”. Referring to the cooperationestablished some time ago between his Ministry and TÜRSAB concerning there-structuring and modernization of the İstanbul Archaeological Museums, MinisterGünay said: “I am happy to note that our joint endeavours are bearing fruit in thedirection of our common goals.” Present at the opening ceremony were, amongother, the Minister of Culture and Tourism and his spouse Ms. Gülten Günay, theSecretary General of the United Nations World Tourism Organization (UNWTO) Mr.Taleb Rifai, the Governor of the İstanbul Province, Mr. Hüseyin Avni Mutlu, theMayor of the Fatih District, Mr. Mustafa Demir, the President of TÜRSAB (Associationof Turkish Travel Agencies), Mr. Başaran Ulusoy and his spouse Şadiye Ulusoy, thePresident of the İstanbul Culture and Art Foundation, Mr. Bülent Eczacıbaşı, theChairperson of the Governing Board of Sabancı Holding Ms. Güler Sabancı,Chairperson of the Board of Directors of Akbank, Suzan Sabancı Dinçer, Chairpersonof DDF, Esra Ekmekçi and Ms. Tülin Şahin, renowned fashion model appointed thesmiling face of Turkish tourism industry.53

TAŞLARINDİLİ OLSAIf StonesCould SpeakYazı-TextHümeyra KonyarFotoğraflar-PhotosRasim Konyar54

Artemis TapınağıTemple of Artemısdünyanın 7 harikası arasında sayılan artemis tapınağı dönemininen görkemli mermer yapısıydı. antik çağın mimari eserleri arasında‘ilk anıt’ olarak da anılan tapınaktan bugün yalnızca bir kaçtaş parçası kaldı ama artemis’in şöhreti hiç azalmadı. tanrıçayıbetimleyen üç farklı heykel ise efes müzesi’nin baş tacı oldu.the temple of artemıs (artemısıon), known as one the seven wonders of theancıent world, was the most ımpressıve marble monument of ıts tıme.ıt was known as the ‘fırst monument’ among the archıtectural buıldıngsof the antıque perıod. although there are only very poor remaıns of thıstemple today, the fame of artemıs never faded away. the three dıfferentstatues depıctıng the goddess constıtute nowadays the foremost pıeces ofthe ephesus museum.Efes Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Artemis heykelleri (solda) ve Philips Galle’nin çizimiyle Artemis Tapınağı.Statues of Artemis exhibited in the Ephesus Archaeological Museum (left) and the Temple of Artemis drawn by Philips Galle.55

Efesliler’inince diplomasisi‹lk ola rak Kim mer ler ta ra f›n dan y› k› lan ta p› nak,ye ni den in şa edi lir ken ‘bu yol la ün lü ola ca ğ› n›dü şü nen’ bir akıl hastası ta ra f›n dan bir kez dahay› k›l m›ş t›. Efes li ler, “Ar te mis bir tanrıçaysa, ken dita p› na ğ› n› ne den ko ru ya ma d›?” so ru su üze ri ne,“Bü yük ‹s ken der dün ya ya ge li yor du, do ğu ma yar d›-ma git miş ti” ya n› t› n› ver miş ler di... Do ğu mu na yard›met miş miy di bi lin mez ama Bü yük ‹s ken der y›l larson ra ken te gel di ğin de ta p› na ğ›n onarımı hâlâ devamedi yor du. Efes’ten ve Ar te mis’ten çok et ki le nen‹s ken der, ‘adak ta ş› na ken di ad› n›n da ya z›l ma s›’ko şu luy la ta p› na ğ›n bi ti ril me si ne yar d›m ede ce ği nisöy le yin ce Efes li ler şu ce va b› ver miş ler di: “Bir tan r›,di ğer bir tan r› ya adak ta bu lu na maz...” Ar te mis’inba ğ›m s›z l› ğ› n› ko ru ma ya ça l› şan Efes li ler, in ce birze ka ve dip lo ma tik bir ce vap la, Bü yük ‹s ken der’i k›zd›rma dan so ru nu çöz müş ler di...iyasi ve ticari açıdan dönemin en ünlü kentlerinden biri olan Efes,Meryem Ana, St. Jean ve St. Paul’un gelmesiyle dini bir merkez olarakda dikkat çekmeye başlamıştı. Depremler ve istilalar ile birkaç kezyıkıldıysa da, her yeni gelen halk için kutsal sayıldı. Bu kutsallığın engeçerli sembolü ise Artemis Tapınağı idi.Dünyanın 7 Harikası arasında sayılan Artemis Tapınağı, döneminin en büyük ve en görkemlimermer yapısıydı. Antik çağın mimari eserleri arasında ‘ilk anıt’ olarak da anılan tapınağınyaklaşık 138 metre boyunda ve 70 metre eninde olduğu, 127 sütun üzerinde yükseldiği biliniyor.Tarih boyunca defalarca yağmalanan bu muhteşem yapıdan günümüze ne yazık ki birkaç taş parçası kaldı... Tapınak taşlarının St. Jean Kilisesi, Ayasofya gibi yapıların inşasındakullanıldığı biliniyor. Kazı sırasında ele geçen değerli fildişi, altın ve bronz parçalar ise bugünBritish Museum ve İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.Anadolu’nun anaerkil toplumları kadını baş tacı etmiş, ‘kadın ve ana’yı, simgeleyen tanrıçalaryaratmıştı. Amazonlar’dan başlayan ve büyüyerek yayılan bu inanç, birbirinden muhteşemçok sayıda kutsal alan, tapınak ve tanrıça heykellerinin yaratılmasına neden olmuştu.The subtle diplomacy of thepeople of EphesusFirst destruction of the Temple of Artemis was carriedout by the Kimmerians (Cimmerians) coming fromthe Caucasus. During the reconstruction, Herostratus,a young man and historic arsonist seeking notabilityburned down and destroyed the temple again. To thequestion, “Why Artemis, if a goddess, was not ableto protect her own temple?”, the people of Ephesusanswered, “Alexander the Great was just being born,Artemis went to assist and help his birth”... If she didor not is another question, but, in fact, as years laterAlexander the Great came to Ephesus, the restorationof the temple was still going on. Since Alexander wasdeeply impressed by Ephesus and Artemis, he offeredto help complete the reconstruction of the temple, onone condition, that his name be written on the votivestone. The smart people of Ephesus then answered:“A god cannot offer oblation to another god”.So the people of Ephesus, keen on safeguarding theindependence of their goddess, were able to solve theissue, thanks to their quick wit and subtle diplomacy,without provoking Alexander’s anger...Ephesus, one of the most significant political and commercial cities of its time, came also tobe known as a religious centre due to the stay there of Virgin Mary, St. John and St. Paul.Earthquakes and invasions caused several times the destruction of the city. But Ephesusalways remained a sacred city in the eyes of each new population which settled on its territory.The actual symbol of this holiness was the Temple of Artemis. Considered one the SevenWonders of the World, the Temple was the largest and the most spectacular marble structure ofits time. In historical sources, the temple is described as 138 meters long and 70 meters widemade almost entirely of marble. The Temple consisted of 127 columns, each 19 meters inheight; many of which were carved decoratively. Only a few stone parts remain today on thelocation of this once sumptuous building which was plundered several times throughouthistory... Marble fragments of the temple were used in the construction of structures such asthe St. John Church and the Hagia Sophia Basilica. The valuable ivory, gold and bronzeartefacts discovered in archaeological excavations are now being displayed at the BritishMuseum in London and the İstanbul Archaeological Museum.Women were held in great esteem and honoured by old Anatolian matriarchal civilizations whocreated ‘sacred mother’ figures and worshipped female gods. This tradition, originating fromthe Amazons and expanding in time and geography, paved the way to the creation of varioussacred spaces, temples and goddess statues.From Artemis to Virgin MaryAs the cult of the Mother Goddess in Anatolian homes turned into the worship of Mother56İzmir’in Selçuk ilçesinde yer alan Artemis Tapınağı kalıntıları (solda), tanrıça heykelinin boynundakikolyeden detaylar (üstte) ve Efes Artemis’i. (sağ sayfa)Remains of the Temple of Artemis in the Selçuk district of İzmir (left), details from the necklace onthe goddess statue (above) and Artemis of Ephesus. (right page)

Artemis’den Meryem Ana’yaEvlerdeki ‘Tanrı Ana’ tapınaklardaki‘Kybele’ye dönüştüğünde nitelikleri aynıydı:Toprak, doğa ve bereketi temsilediyordu. Çatalhöyük için Ana Tanrıçaneyse, İç Anadolu’da Kybele,Mezopotamya’da İştar, Ege’deArtemis oydu... Batı Anadolu’daortaya çıkan Artemis de bu inancındevamıydı. Özelliklerine doğurganlık,bekaret ve savaşçılık eklenmişti.İsa’nın havarilerinden St. Paul, M.S.53 yılında geldiği Efes’te, Hıristiyanlığı yaymayaçalışırken karşısına çıkan en büyük engelArtemis’e duyulan inançtı. Hıristiyan inancına halktangelen olumlu yaklaşımlar, Artemis Tapınağı’nabüyük çapta iş yapan altın ve gümüş ustalarınıntepkisini çekmişti. Kuyumcuların en büyük geliriArtemis ile ilgili ürettikleri takılardı ve İsa’ya duyulmayabaşlanan inanç, bu pazarın ellerinden kaymasınaneden olacaktı. Bu kaygıyla başlayan direniş,kentte büyük bir ayaklanmaya dönüşecek ve St. Paulbir daha dönmemek üzere Efes’i terk edecekti...Artemis Tapınağı, zengin sınıfın ‘kasası’na dönüştükçe,ezilen halk, tıpkı Roma ve Bizans’ta olduğugibi Hıristiyanlığı benimsemeye başlamıştı. MeryemAna da onlar için tıpkı Artemis gibi bakire veanaydı... Günümüzde Selçuk Müzesi’nde sergilenenve her gün binlerce ziyaretçi tarafından hayranlıklaizlenen Artemis heykelinin özellikleri:• Artemis, başındaki üç katlı kuleyle tapınakları vekentleri koruduğunu ifade eder.• Bir Ay Tanrıçası olarak göğsündeki çember, dolunayısimgeler. Çemberin iki yanında ‘Grifon’ olarakbilinen, yarısı aslan, yarısı kartal olarak betimlenenmitolojik hayvanlar yer alır.• Bunun altında 12 burcu temsil eden gerdanlığı vardır.Göğsünde dört sıra halinde dizili olan yaklaşık 40meme (bazı kaynaklar erkekliğin simgesi olarak görür),bolluk ve bereketin simgesidir.• Elbisesinin eteğinde altı kat halinde sıralanmış heykelciklerintümü dönemin kutsal hayvanlarıdır. Bunlarsırasıyla aslan, keçi, boğa, grifon, sfenks (Eski Mısır veYunan mitolojisinde insan başlı, aslan gövdeli yaratıklar)ve arı figürlerinden oluşur.• Mitoloji ve dinlerdeki pek çok öykü ve tasvirde olduğugibi Artemis’in de kutsal sayısı üç’dür. Üç sayısıArtemis’in üç karakterini simgeler: Genç kız, evli kadınve ana. Doğurgandır, arıların kraliçesidir. Evrendekitüm canlıların yöneticisidir...Goddess Cybele in temples, their characteristicswere the same: they represented earth, natureand abundance. Mother Goddess in Çatalhöyük(Neolithic settlement in Turkey) Cybele incentral Anatolia, Ishtar in Mesopotamia,Artemis in the Aegean region, they allare the links of the same chain.Artemis represented the continuationof this cult in western Anatolia.Though she was equipped withadditional characteristics such asfertility, virginity and belligerence. AsSt. Paul, one of the 12 Apostles of Jesus Christ, arrived inEphesus in 53 AD, the main obstacle to his efforts topropagate Christianity was the cult of Artemis. The positiveresponse of the population to the Christian faith provokedthe harsh reaction of the gold masters and silversmithswhose main source of income was the manufacture and saleof gold and silver ornaments and statues of GoddessArtemis that they were selling at the Artemis Temple. Theassimilation of the population to Christian faith woulddeprive them from this vital market. The worries of thejewellers turned eventually into a large-scale uprising inEphesus, as a consequence of which St. Paul had to leave thecity for good... However, since the trade at the Temple ofArtemis was only contributing to the prosperity of the wealthy,Christianity began to be more and more popular with the poorpeople, such as in Rome and Byzantium. Against this background,Virgin Mary was, in their eyes, a mother and a virgin,exactly like Artemis...The characteristics of the Great Artemis statue on display at theEphesus Museum, welcoming thousands of visitors every day,are as follows:• Artemis carries a three-story tower on top of her head. Thismeans that she is the protector of the temples and towns.• The circle on her chest symbolizes the full-moon; she is amoon goddess. On each side of the circle are depicted themythological creatures, half lion, half eagle known as gryphons.• Below the circle, she wears a necklace representing the twelvesigns of the zodiac.• The four rows of ten breasts each, a total of forty nipples onher chest are the symbols of abundance and fertility (somesources see them as symbol of virility).• The series of small sculptures placed on her skirt in six rowsrepresent the sacred animals of her time: lions, goats, gryphons,sphinx (the creatures with human head and lion trunk inancient Egyptian and Greek mythology) and bees.• Three is the sacred number of Artemis, as it is the case in avariety of religious and mythological traditions. Trinitysymbolizes the three characters of Artemis: maid, wife andmother. She is prolific, she is the goddess of the bees. She isthe leader of all living beings in the universe.57

TAVLAZamanıanlatanzamanadirenenoyunARKEOLOJİÖYKÜLERİArchaeologicalStoriesinsanoğlunun binlerce yıldır oynadığı tavla, zamanı ve kaderi temsil ediyor.iki imparatorun mesajını da günümüze ulaştıran oyun zıtların birliğini anlatıyor...tıpkı hayatın kendisi gibi... insanoğluna oyun oynayarak ve oynatarak!the game whıch narrates and resısts the tımebackgammon, the game that mankınd has been playıng for thousands of years.backgammon, carryıng to us the messages of two emperors throughout ages,has been tellıng ıts story about the rhythm of tıme, the unıty of the opposites andabout luck and fortune for thousands of years.Efes Müzesi’nde sergilenen tavla masaları (solda) veİstanbul Arkeoloji Müzeleri’nden tavla taşı ve pulları. (üstte)Backgammon tables exhibited in the Ephesus Museum (left)and backgammon stone and checkers. (above)59

Parayla oynanan ilk oyunİki kişiyle oynanan bir şans ve yetenek oyunu olarak tanımlayabileceğimiztavlanın benzerlerinin M.Ö 3 bin ila bin 700 yılları arasındayaygın olarak oynandığına dair arkeolojik kalıntılar bulunuyor. Eneski kalıntılar, tavlanın atası olarak tanımlanabilecek ‘Senet’ denilenoyuna ait antik objeler... Bu objeler oyunun Antik Mısır ve Romadöneminde icat edilmiş olabileceğini gösteriyor. Tavla, Pers ve Hintİmparatorlukları, Sümer ve Roma medeniyetleri zamanında yaygınlaştı.Roma İmparatorluğu zamanında, ‘Tabula’ yani ‘Masa Oyunu’şeklinde Türkçe’ye çevrilebilecek bir oyuna dönüştü. Hayli popülerolan ‘Tabula’nın bu kadar çok sevilmesi ve yaygınlaşmasının nedenlerindenbiri de tarihte parayla oynanan ilk oyun olması.Hint ve Pers İmparatorları’nın birbirlerinin felsefi ve stratejikzekalarını tartmak için geliştirdiği sembol dili, tavlanın günümüzdeoynanan versiyonunun yaratılmasına neden oldu. Bu oyun, tabii kine İran ne de Hindistan ile sınırlı kaldı. Ticaret yolları sayesinde buküçük kutu ve içinde sakladığı sırlar Uzakdoğu’ya ulaştı, Arap işgaliyleGüney Avrupa’ya girdi. Haçlı seferleri de büyük yıkımlar ve haritadeğişiklerinin yanısıra pek çok kültürel öğeyle birlikte tavlayı daAvrupa’ya taşıdı. Yeni Dünya yani Amerika’nın keşfiyle birlikte medeniyetinolduğu her ülkeye ulaştı. Oyunun ismi yayıldığı ülkelere görefarklılık gösterse de tavla terimi, 1645 yılında bir İngiliz tarafındanüretildi. Araştırmacılar, terimin Sakson dilinden türetildiğini ve ‘gerioyun’ anlamına geldiğini ileri sürüyorlar.enc-ü se, severler güzeli gencüse sözünü bilmeyen varmıdır bu topraklarda! Ama tavlanın tarihinin günümüzdenbin 400 sene öncesine dayandığını, antik kalıntılararasında mermer tavlalara ve zarlara rastlandığını, tavladakisayıların zamanı ve kaderi temsil ettiğini biliyormuydunuz?Zamana direnerek 21’nci yüzyıla ulaşan bu oyunun izini sürmek için tarihinkoridorlarında eğlenceli bir gezintiye ne dersiniz?Günümüzden tam bin 400 yıl önce Pers İmparatoru Neşirvan’ın sarayında birgün... Azametli imparator Neşirvan, kendisine Hint İmparatoru tarafından birmektup ile birlikte gönderilen ve 64 kare üzerine yerleştirilen taşlarla oynanansatrancın sırrını çözmüş ancak yine de ne aklını ne de kalbini dinginleştirebilmiştir.Hint İmparatoru’nun mektubunda yazan, “Kim daha çok düşünüyor,kim daha iyi biliyor, kim daha ileriyi görüyorsa o kazanır... İşte hayat budur”sözlerine takılmıştır aklı imparatorun...En güvendiği Veziri Buhur Mehir’i de yanına çağıran imparator, bir süre konuhakkında düşündükten sonra, Hint İmparatoru’na gönderilmek üzere bir oyunhazırlamasını ister... Ancak bu sıradan bir oyun olmamalıdır. En az karşı tarafıda kendisi kadar düşündürecek, strateji geliştirmeye itecek ve mesajını doğruverecek bir oyun olmalıdır.60First game played for moneyIt is not uncommon, based on archaeological evidence, to trace backto the period between 3000 and 1700 B.C. the widespread practice ofdifferent varieties of this game which can be described as a game ofluck and ability played between two persons. The oldest items foundbelong to a game called Senet which can be considered as theforefather of backgammon. During the time of the Persian Empire,backgammon became popular in Mesopotamia under the Sumerians.Tabula - table game is another version of it practiced during the timeof the Roman Empire. The widespread popularity of tabula isprobably to explain, among other, with the fact that it was the firstgame of chance played for money, first example of gambling inhistory. The symbols’ language originating from a competitionbetween two emperors who wanted to test their abilities in the fieldof philosophy and strategy led to the creation of backgammon, whichdid neither remain confined to the borders of Persia nor to theborders of India. The box and its secrets travelled first to the far Eastthrough trade routes, reached southern Europe through Arab culture.The Crusades, on the one hand, caused extensive suffering anddestruction, on the other hand, they were the occasion for variouscultural features of the Orient, including backgammon, to reachwestern Europe. Later, following America’s discovery, the New Worldalso came to know this famous game and finally, the whole civilizedworld became acquainted with backgammon, nowadays a universalgame. Its name varies from one region or country to the other.However, according to researchers, the term backgammon wasprobably forged in 1645 from Saxon language by an Englishman andmeant, understandably, back game.“Penc ü se, severler güzeli gencüse” (approximate translation: five and three,to love beauties when they are young is free) is a well-known popular Turkishrhyming expression which associates luck at dice with the love for youngbeauties. Did you know that the origin of backgammon goes back to 1400years in history, that backgammon tables carved in marble and marble dicewere found in ancient ruins, that each dice number at backgammon isrepresenting the rhythm of time and fate? Backgammon standing out againsttime, regained its former popularity in the 21 st century thanks, among other,to the widespread practice of internet backgammon. Let us now embark uponan entertaining excursion into the hallways of history to discover and followthe footsteps of this famous game. The following episode takes place, onethousand four hundred years ago, in the palace of Persian Emperor Neshirian.The august Emperor of Persia was successful in untangling the secrets ofchess, a game played with pieces placed on a 64 squares, which was sent tohim as a gift accompanied by a letter by the Emperor of India. Nevertheless,neither his mind nor his heart were appeased, because he was intrigued andchallenged by the following sentence from the letter of the Emperor of India:“The one who thinks more, who knows better, who has better foresight willwin... This is what is life all about.” Emperor Neshirian, after having givenin-depth consideration to the subject matter, calls to him his most trustedminister, Grand Vizier Buhur Mehir and asks him to invent a new game to bedelivered to the Emperor of India... However, this should not be an ordinarygame, but a game which will constitute as much food for thought as has beenthe case for him with chess, which will necessitate developing strategy andsend the right message to the Emperor of India.Message conveyed by the letterThe Vizier, following weeks of reflection, comes finally before the Emperorwith a small box in his hands, being now sure that he has devised a game inwhich he was able to wrap philosophy, mysticism and the proper message tobe conveyed to the Emperor of India... Neshirian is now satisfied and serene,after getting wise about all the things that this small box is hiding... It is histurn to send a letter to the Emperor of India, together with the game inventedby his Vizier he is so proud of... And, here below are the eloquent thoughts heincluded in that letter: “Yes, the one who thinks more, who knows better, whohas better foresight will win, but some luck will help.”Efes Müzesi’nde sergilenen taş tavlalar (sağ sayfa üstte) ve Efes Yamaçevleri’ne aitbir tavla masası. (sağ sayfa altta)Stone backgammon boards exhibited in the Ephesus Museum (right page, top) anda backgammon table from the Ephesus Slope Houses. (right page, below)

arkeolojininşenlikliöyküsüArkeolojiye kısaca ‘eskinin bilimi’ denebilir. Ancak bir bilim dalı olarak çokyenidir. Büyük çaplı ilk kazılar, 18’inci yüzyılda başladı. Hem de dünyanıngörüp görebileceği en dramatik sonuçla... Çünkü kazı alanı, M.S. 79 tarihindepatlayan Vezüv Yanardağı’nın külleri altında kalmış antik bir şehirdi. Kazıbittiğinde ortaya, bir anda taş kesmiş insanlarıyla Pompei çıkmıştı.Herhalde bütün arkeologların rüyası, böyle büyük projelere, buluşlara imzaatmaktır. Onların başında ‘kayıp mezarlar’ geliyor. Özellikle iki büyük isminmezarı: Commagene Kralı Antiochos ve Büyük Hun İmparatoru Attila.Ne dersiniz? Arkeoloji gerçekten de tarihi yeniden yazdıracak, üstelik her biriayrı bir film senaryosu olabilecek kadar renkli öyküler sunmuyor mu? Yeter kiSandık Odası’na arada bir uğrayalım... Daha ne öyküler bizi bekliyor, kimbilir!Truva Antik Kenti kale duvarlarından bir kesitve simgesel Truva Atı (aşağıda), Göbeklitepeve kazılardan çıkartılan tapınak taşları.(sağda)A section from the citadel walls ofthe Ancient City of Troy and asymbolic Trojan Horse (below),Göbeklitepe and templestones unearthed duringexcavations. (right)SANDIK ODASIStorage RoomYazı-TextAylin ŞenTHE MERRY TALE OF ARCHAEOLOGYArchaeology can be called “the science of the old”. But as a science, it isquite a young discipline. The first major archaeological excavations date fromthe 18 th century. And, these resulted in the most dramatic findings the worldcould ever imagine... The location where the excavations took place was theantique city of Pompeii covered by the ashes of the Vesuvius volcano whicherupted in 79 A.D. The sight of the uncovered petrified human bodies wasamazing. Probably every archaeologist’s dream is to discover one daysomething as big as Pompeii. They pursue major goals like finding the losttombs of great historical figures such as King Antiochus of Commagene andEmperor Attila of the Huns.Indeed, archaeology offers so many occasions to rewrite history and so manycolourful stories to create film scenarios. All you have to do is to look everynow and then at the storage room of history to find new surprises.62ÇANAKKALE/TRUVAPompei kadar heyecan verici bir başka kazıda, efsaneden öteye gitmediği sanılan TruvaKenti’nde gerçekleşti. Alman arkeolog Schliemann,1871 yılında Truva’nın gerçek yerinisaptadı. Kazılara başladı. Ortaya çıkardığıbuluntuları gizlice kaçırmasına rağmen, 1876yılında Osmanlı hükümetinden bir kez dahakazı izni aldı. Pompei’den sonra arkeoloji dünyasınınen büyük yıldızı Truva’yı gün ışığınakavuşturdu.ÇANAKKALE (HELLESPONT)/TROYYet another very exciting excavation was carried out at theancient city of Troy, long-time believed to be purely amyth. In 1871, the German researcher Schliemann wasable to locate Troy and started the excavations. Althoughhe secretly smuggled the most precious gold jewellery hefound there out of the country, he obtained from theGovernment of the Ottoman Empire the authorization tocontinue his excavations in 1876. The discovery of Troywas the most prestigious event in the world ofarchaeology next to uncovering Pompeii.

ŞANLIURFA/GÖBEKLİTEPEHollywood’un ünlü aktörleri Mısırpiramitlerinin labirentlerinde koşturuphain mumyalarla savaşadursun,Türkiye –henüz tam anlamıyla anlayıpanlatamadığı- olağanüstü bir arkeolojimirasına sahip. Truva... Nemrut...Efes... İnsanlık tarihini yeniden yazdıranÇatalhöyük... Ve daha niceleri.Ama bu zincirde öyle bir halka varki, tarihi ‘bir daha’ yazdıracak. İddianınsahibi Alman bilimadamı KlausSchmidt diyor ki, “Bildiğimiz herşeydeğişebilir”.Böylesine önemli bir iddianın merkezi,Şanlıurfa’ya 20 kilometre mesafede bulunanGöbeklitepe. Schmidt, Göbeklitepeöyküsünü şöyle anlatıyor: “Bukalıntılara rastladığım zaman önümdeiki seçenek vardı: Ya hiç kimseyebirşey söylemeden hemen burayıterk edecektim ya da hayatımıngeri kalanını burada geçirmeyerazı olacaktım. Ben ikinci seçeneğiseçtim.” Peki, Göbeklitepe bizene anlatıyor ki, bir bilim adamınaböyle bir seçim yaptırabiliyor?İşte birkaç yanıt: Yaklaşık 12 binyıl öncesine işaretlenen ‘en eskitapınak’ Göbeklitepe’de yapılmış.Oysa, bu tür yapıların çok daha geçdönemlerde ve yerleşik hayata geçmişuygarlıklarda yapıldığı sanılıyordu. Ayrıcahenüz çanak-çömlek yapmayı bilebilmedikleri varsayılıyordu. Göbeklitepesakinleri, işte bütün bu varsayımlarıtarihe gömdü. Çünkü değil çanakçömlek,sütunları olan bir tapınakinşa etmişlerdi. Dahası, bu yapının daortaya koyduğu üzere, yeryüzünde ilkkez, “EVREN NEDİR, BİZ NEDEN BU-RADAYIZ” sorusunu kendilerine sorankişilerdi.ŞANLIURFA (EDESSA)/GÖBEKLİTEPE (POTBELLY HILL)While Hollywood stars run around the labyrinths ofEgyptian Pyramids fighting terrible mummies, Turkeypossesses an extraordinary archaeological heritagewhose true significance remains still to bedetermined. Troy, Mount Nemrut (Nimrod),Ephesus... Çatalhöyük, the Neolithicsettlement near Konya, which provoked are-writing of history and many more sites.Yes but, there is one new link in the chainthat is going to lead to a renewed re-writingof history according to German archaeologistKlaus Schmidt from the University ofHeidelberg. He maintains that all ourknowledge about the prehistoric era wouldhave to change. The centre of that assertionlies at Göbekli Tepe, 20 kilometres away fromthe city of Şanlıurfa (Edessa) in south-easternTurkey. Klaus Schmidt tells the story of thisrevolutionary discovery as follows: “As Iencountered these vestiges, I had two choices:either I was not going to tell anyone about thisand I would immediately leave that place or I wasgoing to spend the rest of my life here! I opted forthe second alternative.” Vow! What is here at stakethat incites a scientist to make this choice? Heresome answers: Göbekli Tepe is the oldest humanmadeplace of worship yet discovered, dated 12thousand years old! Göbekli Tepe is regarded as anarchaeological discovery of the greatest importancesince it profoundly changes our understanding of acrucial stage in the development of humansocieties. It seems that the erection of monumentalcomplexes was within the capacities ofhunter-gatherers and not only of sedentary farmingcommunities as had been previously assumed. Inother words, as excavator Klaus Schmidt puts it:“First came the temple, then the city.” Theinhabitants of this place apparently were alreadyasking themselves the ontological question, “Whatis the universe and why are we here?”63

PADİŞAHLARIN SIRLARIGÖMLEKLERİNDE GİZLİKÜTÜPHANELibrarydoçent doktor hülya tezcan’ın topkapı sarayı müzesi,padişah giysileri koleksiyonu’ndaki gömlek, yaka, takkeve örtülerden oluşan yaklaşık 100 parça üzerinde yaptığıaraştırma sarayın sırlarını gün ışığına çıkartıyor.SULTANS’ SECRETS ARE HIDDEN IN THEIR SHIRTSthe research performed by assocıate professor dr. hülya tezcan onnearly one hundred garment pıeces ıncludıng shırts, collars, skullcapsand covers at the sultans’ garments department of the topkapı palacemuseum brıngs to the daylıght the mysterıes of the court.‘Tılsımlı Gömlekler’, Topkapı Sarayı MüzesiPadişah Giysileri Koleksiyonu’ndaki, 87 tılsımişlemeli gömlek, bir takma yaka, beş takkeve on yazılı örtü ile yaklaşık 100 parçanınincelenmesi sonucu ortaya çıkan ilginç birkitap... Doçent Doktor Hülya Tezcan’ın bukoleksiyon üzerinde yaptığı araştırmalar,sarayın sırlarını gün ışığına çıkartıyor.Kitapta incelenen tılsım işlemeli gömlekler,genel olarak padişahların ve saray erkanının,hastalıklardan, kötü gözlerden korunması,savaşlarda zafer kazanılması gibi amaçlarla özelolarak hazırlatılmış. Pek çoğu seferlerde giyilen veüzerine Fetih Suresi işlenmiş gömleklerden oluşankoleksiyonda, sanat tarihi açısından hayli ilginçparçalar yer alıyor.İslam sembolizminin örnekleriCem Sultan’dan 3’üncü Murat’a kadar, pek çokpadişahın önemli günlerde giydiği gömleklerinanlatıldığı kitapta, bu parçaların ne amaçla kimlerehazırlatıldığı açıklanıyor. Kitapta gömleklerinüzerlerindeki hat sanatı örnekleri, el işçilikleri İslamsembolizmi açısından akademik bir gözle inceleniyor.“Enchanted Shirts”, is the title of an interestingbook based on a research performed by AssociateProf. Dr. Hülya Tezcan on nearly one hundredpieces of clothing including 87 shirts embroideredwith talismans, one attached collar, five skullcapsand ten embroidered covers at the Sultans’Garments Collection of the Topkapı PalaceMuseum, revealing the secrets of the Ottomancourt.The talismanic shirts examined in the book arethose special garments supposed to protectsultans and other members of the dynasty fromillness, from ‘evil eyes’ and to bring victory at thebattle field. The shirts worn during militarycampaigns by the sultans embroidered with the‘Al-Fath Surah’ (Conquest chapter of the HolyQur’an) present interesting details for arthistorians.Examples of Islamic symbolismThe book analyzes from an academic point of viewthe handicraft work of the embroideries inrelation with Islamic symbolism, sheds light onthe meaning of the Islamic calligraphy on theshirts, explains by which craftsmen and to whichend these shirts were manufactured and on whichoccasions they were worn by Ottoman rulers fromSultan Cem to Murat III.Tradition from China to SpainTalismanic shirts are not confined to the Ottomancourt and geography, according to the research66

Sarayda günlük yaşamosmanlı saray ve kasırlarında,19’uncu yüzyılda kullanılan objeler,saray koleksiyonları müzesi’nde!DAILY LIFE AT THE PALACEthe artıcles used ın ottoman palaces and mansıonsdurıng the 19 th century are on dısplay at the museumof palace collectıons!Milli Saraylar Daire Başkanlığı, 19’uncu yüzyıldasaray ve kasırlarda kullanılan objeleri halklabuluşturuyor. Saraylardaki yaşam biçiminive buradaki gündelik hayatı anlatmakamacıyla bir araya getirilen eserler, SarayKoleksiyonları Müzesi’nde izleyiciylebuluşuyor.İmparatorluk dönemine ait koleksiyon,yalnız Dolmabahçe Sarayı’nda kullanılmış eser ve eşyaları değil, zamanındaOsmanlı Hanedanı’nın kullanımında olan Aynalıkavak, Küçüksu, Ihlamur veMaslak Kasırları ile Beylerbeyi ve Yıldız Sarayı’nda kullanılan eser ve eşyaları dakapsıyor. Sipariş usulüyle yaptırılan, kataloglardan seçilerek satın alınan, hediyeolarak gelen ya da saray marangozhanelerinde üretilen eserler, sergilenmeolanağı bulunamayan mevcutlar içinden seçildi. Serginin bir diğer özelliği ise,objelerin gündelik hayatta nasıl kullanıldığı ile ilgili olarak bilgi akışı eşliğindeizleyiciye sunulması. Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergilenen objeler, SultanAbdülmecid, Sultan Abdülaziz, Sultan V. Murad, Sultan II. Abdülhamid, SultanV. Mehmed Reşad, Sultan VI. Mehmed Vahideddin ve Halife AbdülmecidEfendi dönemine ait. Sergide, Atatürk ve ardından ikinci Cumhurbaşkanı İsmetİnönü’nün Dolmabahçe Sarayı’nda kaldığı yıllarda kullandığı az sayıda eşyayı dagörmek mümkün. Saray Koleksiyonları Müzesi, Pazartesi ve Perşembe günleridışında her gün 09:00–17:00 saatleri arasında gezilebilir.The Department of National Palaces offers the articles used in palaces andmansions during the 19th century to the eyes of the public. The articlesgathered together with a view to illustrating the life style and the day-to-daylife in Ottoman palaces are put on display at the Museum of PalaceCollections. The collection from the imperial period includes articles fromthe great Dolmabahçe Palace, as well as from various palaces and mansionsused as residence by the members of the Ottoman Dynasty, such as theAynalıkavak, Küçüksu, Ihlamur and Maslak mansions and the Beylerbeyi andYıldız Palaces. Custom-made objects, articles purchased from catalogues,gifts from abroad, items manufactured in the palace’s carpenter’s workshopwere selected from among those kept in storage due to the lack of properexhibiting space. An interesting aspect of this exhibition is that thedisplayed articles are presented together with theinstructionson the way they were being utilized in daily life. Thepieces ondisplay at the Museum of Palace Collections belongto theperiods of Ottoman Emperors, SultanAbdülmecid, Sultan Abdülaziz,Sultan Murad V., SultanAbdülhamid II., Sultan MehmetReşad V., Sultan MehmedVahideddin VI. and of CalifeAbdülmecid Efendi. It is alsopossible to see a limited number ofarticles which were used by Atatürkand İsmet İnönü, the first and secondPresidents of the Turkish Republic,during the time they stayed at theDolmabahçe Palace.The Museum of Palace Collectionsis open to visitors every daybetween 09:00-17:00 hours,except Monday and Thursday.69

arkeoloji, dünyanınhafıza kayıtlarını tutar.bize, binlerce yıllık birkaydın şifrelerini verir.o şifreler de, dünyanınçeşitli köşelerinde yaşamışve birbirinden habersiz niceuygarlığın aynı simgelerlehaberleştiğini, anlaştığınıgösterir... ve o en eskisimgelerden biri: balık...LEZZETİNSERÜVENİThe Adventureof TasteYazı-TextAylin ŞenFotoğraflar-PhotosRasim KonyarBizans sikkelerinde bir krallar vardı bir dePALAMUTBYZANTINE COINS WEREENGRAVED WITH PICTURESOF KINGS AND PELAMYDPATTERNSarchaeology keeps the memoryarchıves of the world, presents uswıth the codes of traces, thousandsof years old. those codes showıngus that dıfferent cultures havıngflourıshed at dıfferent cornersof the world wıthout dırectcontact wıth each other, wereusıng sımılar sıgns and symbols forcommunıcatıon purposes. one ofthose oldest symbols common tomankınd ıs fısh...roçki’nin, sürgün yıllarında Büyükada’da gördüğü bir balıknedeniyle Stalin ve Sovyet kadrolarını heyecana boğduğunuduymuş muydunuz?Ya Marmara’nın balıklarından birine neden ‘Peygamber Balığı’dendiğini biliyor musunuz?Balık deyip geçmemeli! Balık, arkeolojik mirasın en çok rastlanan figürlerindendir.O kadar ki Bizans paralarına resmedilmiştir.Arkeoloji dünyanın hafıza kayıtlarını tutar. Bize, binlerce yıllık bir kaydın şifreleriniverir. O şifreler de; dünyanın çeşitli köşelerinde yaşamış ve birbirinden habersiznice uygarlığın aynı simgelerle haberleştiğini, anlaştığını gösterir. Örneğin gözçizimi... Ya da farklı duruşlarıyla farklı şeyler anlatan bir el... Ve en eski simge /işaretlerden biri: Balık.Çin’den Mısır’a, Mezopotamya’dan kuzeyin soğuk kıyılarına balık, ‘bereket’ anlamınagelmiştir çünkü. Tabiatın en kolay, en cömertçe sunduğu varlıklarından biridir.İnsanoğlunun ulaşamadığı karanlık sularda yaşadığı için de bir parça gizemlidir.Eski Mısır’da –belki bu nedenle- reenkarnasyonun simgesi sayılır. Ancak balık, asılHıristiyanlığın simgesi olmuş ve yüzlerce yıl da öyle kullanılmıştır. Hıristiyanlar,bu konudaki pek çok rivayet arasında bir tanesine öncelik verir. O da, İsa’nın mucizevibir şekilde 5 bin kişiyi balık ekmekle doyurduğuna ilişkin inanıştır.Nitekim, ilk Hıristiyanlar birbirlerini tanımak için bir tür şifre/parola niyetine toprağabalık figürü çizmiştir.Yüzü acıklı bakan bir insanı andıran dülger balığına, Marmara ahalisinin ‘PeygamberBalığı’ demesi de muhtemelen bu inanışın mirasıdır.Troçki’nin gördüğü balık ise bu özel tarihçenin en eğlenceli sayfasıdır. Dönem1920’lerin sonu, 1930’ların başı. Sovyet Devrimi’nin öncülerinden Troçki,Stalin’le ters düşmüş, kaçmış ve Büyükada’ya sığınmıştır. Sürgün yılları, çevresindekibirkaç isimle ve mektuplar aracılığıyla ideolojik tartışmaya odaklanmıştır.Ama elbette günün her saati değil! Troçki boş zamanlarında balık tutar. ÖzellikleAmerika’daki dostlarından rica ettiği uzun ve özel misina geldiğinde keyfi tamamlanır.O misina ile tuttuğu bir kaya balığı ise Sovyet yönetimini bile karıştıracaktır.Çünkü balığın altında ‘çekiç’, kuyruğunun üzerinde ise ‘orak’ figürü vardır. Balıkkonusundaki akademik çalışmalarıyla bilinen Troçki, balığa ‘Orak Çekiç’ balığıadını verir. Troçki kaçmaya devam ettiği için çalışmasını tamamlayamaz. Ancak birsüre sonra Stalin, Sovyet bilim adamlarına çalışmayı bitirme talimatı verir. Balığın

adını da, Lenin’e ithafen bizzat kendisi koyar: ‘Sebastes Lenini’... Marmara,Adalar ve özellikle İstanbul Boğazı, balık konusunda böyle ilginç anekdotlarlabinlerce yılı kucaklayan bir mirasa sahiptir. O mirasın en gözde balığı ise, birzamanlar Boğaz sularında sürüler halinde görülen palamuttur.Palamut, hem düzgün şekliyle balıkların ‘yakışıklısı’ sayıldığı hem de bolluğuyüzünden İstanbul’un en eski uygarlıklarından günümüze ‘baş tacı’ edilmiştir.Byzantion, kentin simgesi olarak palamutu seçmiş. MS 2’nci yüzyılda sikkelerininpalamut resmini nakşetmiş. Sonrasında da kimi Bizans paralarının üzerinde,krallarla birlikte onun resmi yer almış.Did you know that Trotsky put on alert Stalin and the whole Soviet nomenclaturabecause of a fish he collected at the Prince Islands’ shore during his years of exile inİstanbul? Or why a certain kind of fish of the Marmara Sea is called Prophet’s fish?Fish is indeed one the most common figures encountered in archaeological remains.So much so that it figures on Byzantine coins. Archaeology keeps the memoryarchives of the world, presents us with the codes of traces, thousands of years old.Those codes showing us that different cultures having flourished at different cornersof the world without direct contact with each other, were using similar signs andsymbols for communication purposes. For instance, the eye design... Or, a hand,having different meanings when pictured in different positions... And, one of theoldest symbols: the fish! From China to Egypt, from Mesopotamia to the cold shoresof the North, the fish meant abundance and fertility, because it is one of thebiological assets nature is offering with ample generosity. It also carries somemystery with itself because it keeps living in the darkness of deep waters. Maybe thisis why fish was the symbol of reincarnation in ancient Egypt. Actually, fish has alsobeen the symbol of Christianity and used as such for several centuries. Amongdifferent tales on how fish was related to Christianity, Christians attribute priority tothe belief that Jesus Christ saved five thousand people from hunger by feeding themwith fish and bread. In fact, the early Christians were using fish drawings on theground as a code to recognize each other discreetly, thus avoiding persecution. Thisis probably why the people of Marmara used to call the john dory fish, whose facereminds us of a human face with a tragic expression, Prophet’s fish or Saint Peter’sfish. Again, Trotsky’s rockfish story is one of the most amazing and ironic episodes ofthis unusual historical account on fish. End of the twenties, beginning of the thirties,one of the leading personalities of the Russian Revolution, Trotsky, had to flee theSoviet Union due to his disagreement with Stalin and took refuge in Turkey, namelyin İstanbul’s Prince Islands. His exile years were focused on ideological discussionswith some friends around him and through correspondence with other friends andfoes. But of course, there was time for leisure and Trotsky’s preferred pastime wasfishing. He asked a friend, in a letter, to buy for him some line possibly 200 meterslong for underwater rods used for catching big fish. Apparently it was with this linesent to him from the United States that he collected three specimen of the rockfishwhich provoked big turmoil in Kremlin. Trotsky noted the unusual hammer andsickle pattern, the emblem of the Soviet Communist Party, on the fish’s flanks.Known for his academic work in the field of ichthyology, Trotsky baptized (!) thisrockfish as the Hammer and Sickle Fish. But, since he had to continue to escapefrom Stalin’s secret police still after him, he was unable to finish his scientific study.It was Stalin who later ordered Soviet scientists to follow up on Trotsky’s footstepsto complete the research on the so-called hammer and sickle fish. Finally, adescription of the new rockfish species was published in 1942 by Joseph Stalin in theZoological Journal where he was naming it “Sebastes Lenini” supposedly inremembrance of his predecessor Lenin, the leader of the Bolshevik Revolution.Marmara, the Prince Islands and particularly the Bosporus enjoy a rich heritage insuch fish anecdotes embracing thousands of years. The favourite figure in thisheritage is the one of pelamyd, a fish also called horse mackerel or bonito (in theAtlantic Ocean), which used to cross the Bosporus in earlier years in large schoolsand which became rather rare in recent years. Due to its smooth-shaped body,pelamyd was considered the most ‘handsome’ among fishes. The fact that it wasfound in large quantities in the area, pelamyd was at all times greatly ‘respected’ inİstanbul from the period of the oldest civilizations up to our era. Byzantion chosepelamyd as the city’s emblem and, Byzantine coins were engraved with the pelamydpattern during the 2 nd century A.D. Later, the fish pattern continued to be imprintedon coins along with kings’ pictures.Palamut, yüzyıllar boyuncaİstanbul sofrasında yerinialmış. Kimi zaman, günümüzekadar uzandığı gibi, kömürızgarasında kızartılıp ekmekarası yapılmış. Kimi zamanpişirilip özel soslarla servisedilmiş.Bugünkü lezzet anlayışına hiçuymayabilir; ancak Bizanslılarpalamutun bağırsakları vekanını toprak bir kaba koyar;güneşte bir süre bekletir,sonra üzerine biraz şarap vezeytinyağı ekleyip balığınüzerine dökermiş. Bu özel sosdaha çok zengin sofralarındakullanılırmış ve herhalde odönemde palamut tarifiistense, ilk sırayı bu özel sosalırmış. Dedik ya, günümüzehiç uymayacak bir tarifbu. Ama lezzetin binlerceyıllık yolculuğunda, bugüneküçük de olsa bir iz bırakmış.‘Palamut yahnisi’ buna ilginçbir örnek:Palamut yahnisiYedi bütün soğanı yarımhalkalar halinde doğrayın.5 diş sarımsak ve 1 demetmaydonozu kıyın. 3 havucuda dilim dilim doğrayıp hazırlayın.Soğanı zeytinyağındakavururken, 1 kg. civarındagelen palamutu ayıklayıp kısıkateşte haşlayın. Yumuşadıklarızaman derisini yüzüp beyazetlerini alın. Soğan kavrulunca2 kaşık domates salçasınıekleyin. Üzerine de kalan harcıkoyun ve soteleyin. Damaktadınıza uygun baharatlar vebir miktar suyla, sebzeler yumuşayıncayakadar kaynatın.Sonunda balığın beyaz etinide ekleyip bir taşım dahakaynatın.Yerken de bu toprakların,bu dünyanın bizden öncekisakinlerini düşünün. Bir dininsimgesi sayılan, paralarınüzerinde resmedilen balıkacaba hangi sofralara nasılgelirdi?Ve arkeoloji denilen ‘eskininbilimi’ bugüne ne söylüyor?Bir zamanlarBoğaz’dan sürülerlegeçenpalamutukoruyabildikmi?Balığınkralı palamut,tahtınadönebilecek mi?Pelamyd, on İstanbul’s dinnertables for centuries, sometimesserved standing asgrilled fish sandwich, othertimes being served in moregourmet fashion withsucculent sauces. Byzantinesused to put the bowels andthe blood of the fish in a terracotta pot and kept it underthe sun for a while, thenadded olive oil and wine andused the mixture as a specialdelicacy sauce on fish dishes.This special sauce was usedrather at dinner tables of thewealthy and probablyconstituted the most praisedpelamyd recipe of its time.Perhaps not ideal for ourpalates today, it has neverthelessleft its mark behindthroughout the ages. Thepelamyd ragout or stew ismaybe a good illustration.Pelamyd Stew: Cut sevenwhole onions in half circles.Chop up five cloves of garlicwith one bunch of parsley.Prepare three carrots bycutting them in slices. Whileroasting the onions in oliveoil, boil approximately onekilogramme of cleaned outpelamyd fish on low heat.When they become tender,peel off their skin and take thewhite meat aside. Add twotable spoons of tomato pasteonto the roasted onions andpour the rest of the filling ontop of them and keepsautéing the whole mixture.Boil the vegetables in a littlewater with preferred spicesuntil they soften. At the end,put in the fish white meat andbring the whole one moretime to the boil. It’s ready tobe served. While eating thestew, think about the world’sprevious inhabitants wholived before us. Imagine atwhich dinner tables and inwhat way was served the fish,symbol of a religion, engravedon coins, before our time?Give thought to whatarchaeology, the ‘science ofthe old’ could tell us today.Have we been able topreserve the pelamydcrossing once upona time theBosporus ingenerousshoals?Will theking ofthe fishesbe able toreturn to itsthrone?71

Urla’da Zeytinyağı müzesi açılıyorH A B E R T U R UN E W S I N S H O R TDünyanın en büyük zeytinyağı teknoloji müzesi İzmir’de kuruluyor. Yeryüzünün ilkzeytinyağı atölyesinin kurulduğu Zeytineli’nde 20 bin metrekarelik alana yayılacakmüzede, 2 bin 500 yıllık zeytinyağı teknolojisini yansıtan binden fazla araç-gereç ve eseryer alacak. Doç. Dr. Levent Köstem tarafından kurulan ve Urla Kaymakamlığı’ncadesteklenen Zeytinyağı Müzesi’nin yıl sonuna kadar turizmin hizmetine açılması planlanıyor.Yaklaşık 10 yıldır Ege’de zeytinyağı üretilen tüm noktaları tek tek dolaşarak,taş, pres, kantar, makine ve saklama kaplarını topladığını belirten Köstem, “ZeytinyağıTeknoloji Müzesi içinde ayrıca kontinü sistem zeytinyağı fabrikası, salamurhane,restoran, organik ürün satış yerleri, tadım üniteleri, konferans salonları, seramik veahşap sanat atölyesi, açık alanda hayvanat bahçesi, eğitim tarlası ve sınıflar olacak.”dedi. Urla’daki müze dünyadaki 27 zeytinyağı müzesinin en büyüğü olacak.Gaziantep’te Atatürk MüzesiGaziantep Büyükşehir Belediyesi’nin, Gazi Mustafa Kemal Atatürk anısına BeyMahallesi’nde yapımına başladığı ‘Atatürk Müzesi’ çalışmalarında sona gelindi.Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Asım Güzelbey, “Mustafa Kemal Atatürk’ünaziz hatırasını kalplerimizde yaşattığımız gibi, Atatürk Müzesi’nde de yaşatacağız.”dedi. Güzelbey, “26 Ocak 1933’te şehrimize gelen Ulu Önder Mustafa Kemal AtatürkAntepliler tarafından büyük bir coşkuyla karşılandı ve kendisine fahri hemşerilikberatı verildi. Aslen Selanik doğumlu olmasına rağmen, Gaziantep ili Bey Mahallesinüfusuna kaydedildi. Biz de Ulu Önderimize vefa borcumuzu ve bağlılığımızıgöstermek amacıyla ona layık bir Atatürk Müzesi yapmayı kararlaştırdık.” diye konuştu.Bey Mahallesi’nde Adil Sani Konukoğlu’na ait geleneksel Antep evinin, müzeyapılmak üzere belediyeye bağışlandığını hatırlatan Güzelbey, “İki binadan oluşanmüzemizin, 220 metrekare açık, 400 metrekare kapalı teşhir alanı buluyor” dedi.Atatürk Museum in GaziantepThe Atatürk Museum consecrated to the memory of the Founder of The Turkish Republicby the Gaziantep Metropolitan Municipality will soon be inaugurated. TheMayor of Gaziantep Asım Güzelbey said, “We will keep Atatürk’s dear memory aliveat the Atatürk Museum as we do in our hearts.” “Our great leader Mustafa KemalAtatürk visited our city on 26 January 1933 and was wholeheartedly welcomed by thepeople of Gaziantep. He was given the honorary citizenship of our city and althoughborn in Thessaloniki, his name was entered in the state register of the Bey District ofthe City of Gaziantep. It is as a token of our gratitude and loyalty that we recentlydecided to erect a museum worthy of Atatürk in the Bey District where he is registeredas a citizen of our city.” A traditional Antep house belonging to Mr. Adil SaniKonukoğlu, was donated to the Metropolitan Municipality by its owner with a viewto serving as the venue of the Atatürk Museum. “The museum will comprise two differentstructures and span an area of 220 square meters of open and 400 square metersof closed exhibition space”, said Mayor Güzelbey.Olive oil museum in UrlaThe world’s largest olive oil technology museum is being established in İzmir. The museum,to be set up in Zeytineli, the location of the first olive oil workshop known tohistory, will span an area of 20 thousand square meters where over a thousand pieces ofequipment material and artefacts reflecting 2 thousand 500 years of olive oil technologywill be displayed. It is planned to open to the public the Olive Oil Museum designed byAssociate Professor Dr. Levent Köstem before the end of the year. Dr. Köstem has beencollecting extensive material and production tools such as olive oil presses, scales, machinesand containers, from all over the olive oil production centres in the Aegean region.“There will also be an olive oil production unit using the continuous system, a brine unit,a restaurant, organic products sales booths, tasting units, conference halls, ceramic andwoodcarving workshops, an open-air zoo, training field and classes on the premises ofthe projected Olive Oil Technology Museum”, said Dr. Köstem. The museum in Urlawill be the largest amongst the 27 existing olive oil museums in the world.Tarihin kapılarınıMuseum Pass açacakMuseum Pass İstanbul Kart, kenti münferitolarak ziyaret eden yabancılara tarihinkapılarını ardına kadar açacak. Mayısayının sonunda 72 TL’ye satışa sunulacakolan kartlar, İstanbul’daki T.C Kültürve Turizm Bakanlığı’na bağlı tüm müzelere72 saat yani üç gün boyunca ücretsizziyaret imkanı sağlayacak. Gerçekleştirilen ilk müzeziyaretiyle geçerlilik süresi işlemeye başlayan kartlar ile, AyasofyaMüzesi, Topkapı Sarayı Müzesi (Harem Dairesi hariç), KariyeMüzesi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Türk ve İslam Eserleri Müzesi,İstanbul Büyük Saray Mozaikleri Müzesi’ni ziyaret edip tarihin koridorlarında gizemlibir gezintiye çıkmak mümkün. Museum Pass İstanbul Kart’lar, www.muze.gov.tr internetadresinden, İstanbul’daki turizm enformasyon bürolarından ve anlaşmalı otellerdentemin edilebilir.Doors of history will be opened by the Museum PassMuseum Pass İstanbul Card will open the doors of history for foreigners who visit thecity individually. Those cards, which will be put up for sale at a price of TL 72, willallow free entry to all museums affiliated to the Turkish Ministry of Culture andTourism for 72 hours, i.e. three days. The validity periods of the cards will begin withthe first museum visit and they will allow mysterious trips through the corridors of theHagia Sophia Museum, Topkapı Palace Museum (except the Harem), Chora Museum,İstanbul Archaeology Museums, Turkish and Islamic Arts Museum and the GreatPalace Mosaic Museum. Museum Pass İstanbul Cards can be obtained from the website www.muze.gov.tr, tourism information offices in İstanbul and contracted hotels.

Bir fincan kahvenin 40 yıl hatırı vardır,peki ya bir padişahın sarayında, birbirindenzarif mangallarda, el işçiliği cezvelerlepişirilen, her biri birer sanat eseri olan fincanlarlasunulan kahvenin hatırı ne kadarsürer? Osmanlı Sarayı’nda kahve kültürüve sunumuna dair çarpıcı detayların biraraya geldiği ‘Tüm Zamanların HatırınaSarayda Bir Fincan Kahve’ sergisi, SarayKoleksiyonları Müzesi Sanat Galerisi’ndeaçıldı. Küçük bir çekirdekten masalsı biryolculuğa çıkan, kalbin ve zihnin uyarıcısıkahve, insanları bir araya getirip dostluklarıpekiştiren sohbetlerin bahanesi olmuştur.Yorgunluğu alan, keyif ve mutlulukveren bu güzel kokulu siyah incinin keşfi,birçok efsaneye konu olmuş, kokusu, tadıve insana verdiği canlılık ile ‘mürde cismecan katan’ olarak kabul görmüştür.Osmanlı’nın gündelik yaşamında içtiğikahve, özel günlerde de seremoni eşliğindemisafirlere sunduğu en önemliikramlardan biri olmuştur. Kahveninsunumunu bir seremoniye çeviren öğelerdenbiri de kullanılan nesnelerdir. OsmanlıTümZamanlarınHatırınaSaraydaBirFincanKahveSarayı’nda, kahve sunumuna büyük önemverilmiştir. Kahve sunumu sırasında, fincan,zarf ve puşidelerin en ihtişamlı olanlarıkullanılmıştır. Kahve ikram töreni,zarif kupa ve gülabdanlarla yapılan gülsuyuve şerbet ikramı ile daha da zenginleştirilmiştir.‘Tüm Zamanların Hatırına Saray’da BirFincan Kahve’ sergisi, izleyicilerine OsmanlıSarayları’ndaki dinlence anlarındayaşanan zarif huzuru bir nebze olsun yaşatmayıhedefliyor.14 Nisan’da TBMM Başkanı Mehmet AliŞahin’in de katıldığı bir törenle açılan sergi,iki ay boyunca ücretsiz olarak ziyaretedilebilecek.Cup ofcoffeeat theimperialpalace“To offer someone a cup of coffee is alabour of love kept in fond memory for40 years...” is an old Turkish saying emphasizingthe importance Turkish peopletraditionally attribute to coffee. Howlong would last the memory of sipping acup of coffee cooked in hand- madeTurkish coffeepots, on elegant braziers,offered in fine china coffee cups equal toworks of art ? The Art Gallery at the PalaceCollections Museum is currentlyhosting an exhibition on coffee culture inthe Ottoman Palace where stunning detailsare presented to the eye of the public.“A cup of coffee at the palace, a labourof love for all times” is the title ofthis exhibition on the little grain whichtravelled throughout ages like in a fairytale, to serve as a blessed opportunity tobring people together, to enliven theirconversation, to stimulate heart andmind, to foster friendships. Many a legendexists on the origin of this heavenlyscented black pearl remedying the wearinessof the day, bestowing well-being andhappiness. Due to its taste, its scent andthe spiritedness it inoculates to people,coffee is consideredas the magic potion“breathing life intothe body alive ordead!” The Ottomanspraised coffeenot only as adaily beverage,but as one ofmost importanttreats presentedto the guestswith a solemnceremonyonspecial daysand occasions.What turns thepresentation ofcoffee into a dignifiedceremony arethe precious utensilsused to prepare and offer coffee. The OttomanPalace attributed great importanceto using the appropriate style duringthe coffee presentation. The mostvaluable coffee cups, cup sleeves, tableclothsand napkins were being used forthe coffee ceremony which was furtherenriched by sprinkling rose water in precious“gülabdan” (rose water flask) andby offering sherbet (non-alcoholic drinksmade with sugar and spices or sugar andfruit juice) in elegant chalice. The exhibition’sgoal is to give its visitor a briefchance to experience the spirit of thegraceful moments of serenity enjoyedonce ago during times of leisure at OttomanPalaces.Uygulama kapsamında tur rehberinin sesini beraberindekilere bağırmadan, elektronikkulaklık yardımıyla ulaştıracağını belirten Usta, “Rehberler orta yaşın üzerindekikişilere seslerini duyurmakta zorlanıyor. Gruptakilerden bazıları kaybolabiliyor. Busistem bütün sorunları ortadan kaldıracak. Rehber konuşacak, gruptakiler kulaklıktanduyacak. Aynı zamanda cihazlarda bir yardım tuşu var, kulaklık sahibi bastığındarehber kişinin nerede olduğunu bulabilecek. Temel hedefimiz gürültü kirliliğiniengellemek. Ayasofya’da başlattığımız uygulamayı yaygınlaştırmak istiyoruz. Müzedebinlerce cihaz bulunduracağız. Seyahat acentelerinin kullandığı cihazlar, bizimcihazlarımızın frekans ayarı ile uyumlu ise sorun yok. Ancak uygun değilse bizdentemin edebilirler” dedi.Ayasofya’da gürültü kirliliğine geçit yokTürkiye’nin en çok ziyaret edilen müzelerinden Ayasofya’da gürültü kirliliğini önlemekamacıyla, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca 1 Mayıs’tan itibaren 16 kişiyi aşan gruplara,Headset-Seyyar Mikrofon ve Kulaklık Düzeneği kullanımı zorunlu hale getiriliyor.Uygulama kapsamında seyahat acenteleri ve belirtilen sayıyı aşan gruplar, sistemikendileri temin edebilecek ya da kişi başı 2.5 TL karşılığında kiralayabilecek.Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü (DÖSİMM) Müdürü Murat Usta,Ayasofya’da ses ve konuşmanın birbirine karıştığı dönemin sona ereceğini söyledi.No more noise pollution at the Hagia SophiaStarting from 1st of May this year, the use of headset equipment was made mandatoryby the Ministry of Culture and Tourism for groups over 16 persons visiting the HagiaSophia Museum, with a view to avoiding noise nuisance. Travel agencies or groups oftourists over the afore-mentioned number will have to either procure the equipmentthemselves or to rent it from the Museum for 2,5 Turkish Liras per person. The Directorof the Revolving Funds Central Administration (DÖSİMM) Murat Usta, declared thatthe times where speech voice and conversations were interfering into each other are athing of the past. “The tour guides will be able to reach the ears of their guests withouthaving to shout thanks to the headset equipment”, said Mr. Usta, “tour guides experienceoften difficulty to be understood by elderly tourists who might not fully hear them,some group members can even get lost; this system will eliminate all these problems”, headded. The headsets are also equipped with a special feature, a help button which allowsto locate persons who became lost. The director continued,”our main goal is toprevent noise pollution; we contemplate to extend this practice to other museums aswell in the future. We will make available at all times a sufficient number of headsetsat the museum. On the other hand, it is clear that the headsets provided by travel agencieswill have to be technically compatible with our system. When not, they alwayshave the possibility to rent from us.”73

T A K V İ M c a l e n d a rNisan • Mayıs • Haziran2011April • May • JuneAspendos Opera ve Bale Festivali başlıyorAspendos Opera and Ballet Festival beginsGeleneksel hale gelen Aspendos Operave Bale Festivali bu yıl da Devlet Operave Balesi’nin etkinlikleri, Antalya’nın doğalgüzellikleri, Aspendos Tiyatrosu’nunmuhteşem atmosferiyle yerli ve yabancısanatseverlere unutulmaz dakikalar yaşatacak.09 Haziran Perşembe 2011: İstanbulDevlet Opera ve Balesi, G. Bizet, Carmen,Opera.13 Haziran Pazartesi 2011: Antalya DevletOpera ve Balesi, L. CherubiniMedea, Opera.16 Haziran Perşembe 2011: İzmir DevletOpera ve Balesi, G. Verdi, Otello, Opera.20 Haziran Pazartesi 2011: Devlet Operave Balesi, B.Murphy / M.Dede, BarbarosDans, Drama.21 Haziran Salı 2011: Viyana FilarmoniOrkestrası, Konser.23 Haziran Perşembe 2011: Ankara DevletOpera ve Balesi, W. A. Mozart, SaraydanKız Kaçırma, Opera.29 Haziran Çarşamba 2011: İzmir DevletOpera ve Balesi Orkestrası, P.İ. Çaykovski,Kuğu Gölü, Bale.02 Temmuz Cumartesi 2011: Abay KazakistanAkademik Devlet Opera ve Balesi,G.Puccini, Tosca, Opera.74The Aspendos Opera and Ballet Festival,which has become traditional, will makedomestic and foreign art-lovers experienceunforgettable moments, thanks tothe performances of the State Opera andBallet, Antalya’s natural beauties and themagnificent atmosphere of the AspendosTheater, this year too.June 09, Thursday, 2011: İstanbul StateOpera and Ballet, G. Bizet, Carmen, Opera.June 13, Monday, 2011: Antalya StateOpera and Ballet, L. CherubiniMedea, Opera.June 16, Thursday, 2011: İzmir State Operaand Ballet, G. Verdi, Otello, Opera.June 20, Monday, 2011: State Opera andBallet, B. Murphy / M. Dede, Barbarossa,Dance, Drama.June 21, Tuesday, 2011: Vienna PhilharmonicOrchestra, Concert.June 23, Thursday, 2011: Ankara StateOpera and Ballet, W. A. Mozart, The Abductionfrom the Seraglio, Opera.June 29, Wednesday, 2011: İzmir StateOpera and Ballet Orchestra, P.I. Tchaikovsky,Swan Lake, Ballet.July 02, Saturday, 2011: Abay KazakhstanAcademic State Opera and Ballet,G. Puccini, Tosca, Opera.Ege’nin iki kıyısını buluşturan sergiSabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), ÇİMSA’nın ana sponsorluğunda,Ege’nin ortak tarihine ilişkin çok değerli bir sergiye ev sahipliğiyapıyor. ‘Karşıdan Karşıya- M.Ö 3’üncü Bin’de Kiklad Adaları veBatı Anadolu’ isimli sergi, Türkiye’deki müzelerin yanı sıra AtinaMilli Arkeoloji Müzesi, N. P. Goulandris Vakfı Kiklad SanatıMüzesi’nden getirilen eserlerden oluşuyor.Sergide, uygarlığın adımlarının atıldığı Anadolu ve hemen yakınındabulunan Kiklad Takımadaları arasındaki ilişkiler inceleniyor,benzeşen, ancak bölgesel özelliklerini koruyan iki kültürün öyküsüdile getiriliyor. Serginin en ilgi çekici parçasını ise, aslına uygunolarak inşa edilmiş 14 metrelik Kiklad teknesi modeli oluşturuyor.İki ülke müzeleri arasındaki ilk iş birliğinden doğan sergi, 23 Mayıs- 28 Ağustos 2011 tarihleri arasında izlenebilir.Exhibition brings the two sides of theAegean Sea togetherThe Sabancı University Sakıp Sabancı Museum (SSM) is hosting avery important exhibition related to the common history of Aegeanpeoples, under the main sponsorship of ÇİMSA. The exhibition entitled‘Across - The Cylades and Western Anatolia During the 3rdMillennium BC’ is composed of artifacts from various Turkish museumsas well as the National Archaeological Museum of Athens andthe N. P. Goulandris Foundation Museum of Cycladic Art. The exhibitionexamines the relations between Anatolia, where the first stepstowards civilization were taken, and the nearby Cyclades islands, andthe story of the two cultures that resemble each other, but maintaintheir regional features, are narrated. A 14-meters long exact replicamodel of the Cyladic ships is the most interesting piece of the exhibition.The exhibition, which is the outcome of the first cooperation betweenthe museums of the two countries, will be open to visits betweenMay 23 and August 28, 2011.

Sıradışı bir ressam: İhsan Cemal KaraburçakAteş Pervaneleri:Tulumbacılar‘Tulumba’ olarak adlandırılan ve 18’inciyüzyılın sonunda kullanılmaya başlanılanyangın söndürme düzeneğiOsmanlı’da, kendilerine has sosyal yapıları,dil kodları, alt kültürleri, geleneğiolan bir tulumbacılar sınıfının ortayaçıkmasına yol açtı. Bu sergide, bol küfürlüsohbetleri, naralarla yangınlarakoşuşları ile bir yaşam biçimini yansıtantulumbacıları, tulumbacıların günlükhayatına dair objeler ve kullandıklarıaraç gereçler ile yakından tanıma şansınıyakalayabilirsiniz. Son İzlenme tarihi:31 Mayıs 2011, Kadir Has ÜniversitesiRezan Has Müzesi C Blok.Moths to the Flame:Ottoman Fire BrigadesThe firefighting mechanism called ‘tulumba’(water pump) that was introducedin end-18 th century created an Ottomanclass of firefighters who hadtheir own social structures, terminology,subcultures and tradition. This exhibitionallows you to become acquaintedwith the firefighters, who had a distinctlife style with their conversations full ofprofanity and their hurrying to fireswith warning cries, by inspecting objectsrelated to their daily lives and instrumentsused by them. Last day to visit:May 31, 2011, Kadir Has University RezanHas Museum, Exhibition Hall C.Görünmez MüzisyenlerSergilendiği tüm ülkelerde büyük beğenitoplayan, ‘Görünmez MüzisyenlerSergisi’ Türk sanatseverlerle buluşuyor.Belçika merkezli vakıf Automatia Foundationbünyesindeki 250 mekanik müzikkutusundan özenle seçilen 80 parçanınyer aldığı sergide, Kuzey Amerika veAvrupa’da üretilen parçalar sergileniyor.Son izlenme tarihi: 29 Mayıs, RahmiKoç Müzesi İstanbul.Invisible MusiciansThe ‘Exhibition of Invisible Musicians’,which received great attention in all countriesit visited, meets Turkish art-lovers.The 80 items on display have been carefullyselected from the 250 mechanicalmusic boxes of the Automatia Foundationbased in Belgium, and they are consistedof pieces produced in North America andEurope. Last day to visit: May 29, RahmiKoç Museum, İstanbul.Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi Türk resim sanatının gizli kalmış önemli ustalarındanbirini ağırlıyor. 1930’lardan 1970’lere uzanan resim serüveninde, bağımsız,renkçi ve yenilikçi yaklaşımıyla kendine özgü bir resim dili oluşturan, Türk resmininçok önemli ancak hak ettiği ölçüde tanıtılmamış ressamlarından İhsan CemalKaraburçak’ın sanatına ışık tutan retrospektif niteliğindeki sergi sanatseverlerle buluşuyor.Son izlenme tarihi: 3 Temmuz 2011, Yer: Pera Müzesi İstanbul.An extraordinary painter: İhsan Cemal KaraburçakThe Pera Museum affiliated to the Suna and İnan Kıraç Foundation hosts one of theimportant masters of the Turkish painting who remained secret. The retrospectiveexhibition, which sheds light on the works of İhsan Cemal Karaburçak who createdan authentic style with his independent, colorist and innovative approach between1930s and 1970s but did not enjoy the popularity he deserved, opens to art-lovers.Last day to visit: July 3, 2011, Pera Museum, İstanbul.Beethoven ustası:Teo Gheorghiu‘Bürger for Beethoven Society’ tarafındanBeethoven’ı en iyi yorumlayan solistve orkestra şeflerine verilen ‘BeethovenRing’ ödülünü kazanan Teo Gheorghiu, İstanbulResitalleri kapsamında İstanbul’dadinleyicilerle buluşuyor. 9 Haziran 2011,21.00, MKM Mustafa Kemal Merkezi.A Master of Beethoven’sMusic: Teo GheorghiuTeo Gheorghiu, a recipient of the‘Beethoven-Ring’ presented by the ‘Bürgerfor Beethoven Society’ to soloists andconductors for excellence in Beethoveninterpretation, meets auditors in İstanbulas part of İstanbul Recitals. June 9, 2011,21:00, MKM Mustafa Kemal Merkezi.Çanakkale’yisinemanın büyüsüsaracakÇanakkale, 4-9 Haziran 2011 tarihleriarasında Troia Film Festivali’ne ev sahipliğiyapacak. Tarihi ve yerli sinematemalarının işleneceği festivalin bir diğeramacı ise, bölgenin tarihini dünya kamuoyunatanıtmak.Çanakkale will be Permeatedby the Magic of CinemaÇanakkale will host the Troy Film Festivalin June 4-9, 2011. The aims of the festival,which will focus on historical andTurkish films, include making the historyof the region globally known.Neolotik’ten Selçuklu’ya sessiz tanıklarGünümüzden yaklaşık 10 bin yıl önce başlayan insanlığın uygarlaşma sürecinde, toplumlarındoğaya karşı verdiği mücadeleyi, günlük yaşamlarını, inanç dünyalarını,sosyal ve ticari ilişkilerini hatta ölüme karşı gelmek için geliştirdikleri araç gereçler,yani medeniyetin sessiz tanıkları bu sergide sanatseverlerle buluşuyor.Prehistorik Çağ’dan Selçuklu İmparatorluğu’na kadar geniş bir dönemi kapsayaneserlerle kesintisiz bir tarihsel süreç, bugüne kadar hiç izleyici karşısına çıkmamış objelerle,kültür, tarih ve sanat sevdalılarının beğenisine sunuluyor. Son Gün: 30 Eylül2011, Kadir Has Üniversitesi Binası İstanbul.Silent Witnesses from the Neolithic Period to the SeljuksThis exhibition brings art-lovers together with the struggle of the communitiesagainst the nature, their daily lives, worlds of faith, social and commercial relationsand even the instruments they developed to contend with death during the civilizationprocess of humanity that began approximately 10 thousand years ago; i.e. thesilent witnesses of civilization. With works covering a broad period from the PrehistoricAge to the Seljuk Empire, an uninterrupted historical process is presented to thelovers of culture, history and arts, with objects that have not been exhibited before.Last day: September 30, 2011, Kadir Has University Building, İstanbul.75

TÜRSABMÜZE REHBERİTÜRSAB MUSEUMS GUIDEİLCITYMÜZEMUSEUMKAPALICLOSEDKIŞ SAATLERİWINTER TIMEYAZ SAATLERİSUMER TIMEİLETİŞİMCONTACTAksaray Ihlara Vadisi Örenyeri Ihlara Valley • 08:00 - 18:00 08:30 - 16:30 (382) 453 7482AnkaraAnadolu Medeniyetleri MüzesiMuseum of Anatolian Civilizations• 08:30 - 17:30 08:30 - 19:00 (312) 324 3160Alanya Kalesi Castle of Alanya • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:30 (242) 511 3304Aspendos ÖrenyeriAspendos Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Noel Baba Müzesi St. Nicholas Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Simena ÖrenyeriSimena Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Antalya Müzesi Antalya Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Myra Örenyeri Myra Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688AntalyaOlympos ÖrenyeriOlympos Archaeological SitePatara ÖrenyeriPatara Archaeological SitePerge ÖrenyeriPerge Archaeological SitePhaselis ÖrenyeriPhaselis Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Side Müzesi Side Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1006Side Antik Tiyatrosu Side Antique Theatre • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1542Termessos ÖrenyeriTermessos Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688AydınAfrodisias ÖrenyeriAphrodisias Archaeological SitePazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (256) 448 8003Milet Örenyeri Miletus Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (256) 875 5562Didim ÖrenyeriDidyma Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (256) 811 0035ÇanakkaleAssos Örenyeri Assos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (286) 721 7218Troia Örenyeri Troia Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (286) 283 0536GaziantepGaziantep Mozaik MüzesiGaziantep Mosaic MuseumPazartesi Monday 08:00 - 18:00 09:00 - 19:00 (342) 324 8809Hatay Hatay Müzesi Hatay Museum Pazartesi Monday08:30 - 12:0013:00 - 16:3009:00 - 18:30 (326) 214 616876

İstanbul Arkeoloji Müzeleriİstanbul Archaeological MuseumsAyasofya MüzesiHagia Sophia MuseumPazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 520 7740Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 522 1750Kariye Müzesi Chora MuseumÇarşambaWednesday09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 631 9241İstanbulİstanbul Büyük Saray Mozaikleri Müzesiİstanbul Mosaic MuseumTürk ve İslam Eserleri MüzesiMuseum of Turkish and Islamic ArtsPazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1205Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1805Topkapı Sarayı MüzesiTopkapı Palace MuseumSalıTuesday09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480Topkapı Sarayı Müzesi Harem DairesiHarem ApartmentsBergama Asklepion ÖrenyeriBergama Asklepion Archaeological SiteSalı / Tuesday 09:00 - 16:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480• 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 2886Efes Müzesi Ephesus Museum • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010İzmirEfes Örenyeri YamaçevlerThe Terrace Houses• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010St. Jean Anıtı St. Jean • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 •MersinBergama Akropol ÖrenyeriBergama Akropolis Archaeological SiteEfes ÖrenyeriEphesus Archaeological SiteCennet-Cehennem ÖrenyeriChasm of Heaven and HellPazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 0778• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010-11• 08:00 - 17:00 08:00 - 20:00 (324) 714 1019Kayaköy Örenyeri Kayaköy • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (252) 614 1150Sedir Adası Sedir Island • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (252) 241 6948MuğlaNevşehirKaunos ÖrenyeriKaunos Archaeological SiteKnidos ÖrenyeriKnidos Archaeological SiteBodrum Mausoleion Anıt MüzesiMausoleionBodrum Sualtı Arkeoloji MüzesiBodrum Museum of UnderwaterArcaheologyGöreme Açıkhava Müzesi Karanlık KiliseThe Dark ChurchÖzkonak Yeraltı ŞehriÖzkonak Underground CityDerinkuyu Yeraltı ŞehriDerinkuyu Underground CityGöreme Açıkhava MüzesiGöreme Open Air MuseumKaymaklı Yeraltı ŞehriKaymaklı Underground CityZelve Örenyeri-Paşabağlar ÖrenyeriZelve - Paşabağlar Underground City• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (252) 614 1150• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (252) 726 1011Pazartesi Monday 09:00 -17:00 09:00 -17:00 (252) 316 2519Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 -17:00 (252) 316 2516• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (384) 411 2525TrabzonSümela Manastırı Sümela Monastery Pazartesi Monday 08:00 - 16:00 09:00 - 18:00 (462) 531 1064Trabzon Ayasofya MüzesiTrabzon Hagia Sophia Museum• 08:30 - 17:30 09:00 - 18:00 (462) 223 304377

istanbul arkeoloji müzeleriayasofya müzesikariye müzesiistanbul büyük saray mozaikleri müzesitürk ve islam eserleri müzesitopkapı sarayı müzesitopkapı sarayı müzesi harem dairesitroıa örenyeriassos örenyeribergama asklepıon örenyeribergama akropol örenyeriefes müzesiefes örenyeriefes örenyeri yamaçevlerst. jean anıtıafrodısıas örenyerimilet örenyerididim örenyerikayaköy örenyerisedir adasıkaunos örenyeriknıdos örenyeribodrum mausoleıon anıt müzesibodrum sualtı arkeoloji müzesialanya kalesiaspendos örenyerinoel baba müzesisimena örenyeriantalya müzesimyra örenyeriolympos örenyeripatara örenyeriperge örenyeriphaselis örenyeriside müzesiside antik tiyatrosutermessos örenyeri

göreme açıkhava müzesi karanlık kiliseözkonak yeraltı şehriderinkuyu yeraltı şehrigöreme açıkhava müzesikaymaklı yeraltı şehrizelve örenyerisümela manastırıtrabzon ayasofya müzesihatay müzesicennet-cehennem örenyerigaziantep mozaik müzesiTÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NDAKİMÜZE ve ÖRENYERLERİıhlara vadisi örenyerianadolu medeniyetleri müzesiMUSEUMS AND HISTORICAL PLACESUNDER THE MANAGEMENT OFTÜRSAB-MTM BUSINESS PARTNERSHIP79