Bir adam kendisine çocuk veren kadından ayrılmak isterse ... - MÜZE

5
40
44
50
56
62
66
72
74
76
78
Başyazı
İSTANBUL ARKEOLOJİ
MÜZELERİ’nde
değişim zamanı
Hacılar Büyük Höyük
Kazısı - 2011
... en yeşil... en iddialı...
KAMAN MÜZESİ
MAYA TAKVİMİ
2012 korkusu
oniki bin yıllık tarihin ipuçları
KÖRTİK TEPE
Sanat Hizmetinde
40 Yıllık Hatır!
Haber turu
Takvim
NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 2012 APRIL-MAY-JUNE 2012 SAYI 5 ISSUE 5
TÜRSAB-MTM müze rehberi
TÜRSAB-MTM müze harita
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde
değişim zamanı Hacılar Büyük
Höyük Kazısı-2011 Tarih Sümer’de
başladı! New York’un Sanat
Tapınağı METROPOLITAN Tarihin
Sessiz Tanığı: ATLI KÖŞK Oniki bin
yıllık tarihin ipuçları KÖRTİK TEPE
MAYA TAKVİMİ İKSV 40. Yılını
Kutluyor KAMAN MÜZESİ
Time of change at the
İstanbul Archaeological
Museums Hacılar Büyük
Höyük Excavations-2011
HISTORY BEGAN AT
SUMER! New York’s
Art Temple: the MET
“EQUESTRIAN VILLA”,
THE SILENT WITNESS
OF HISTORY Traces of
a twelve-thousand-year
history KÖRTİK TEPE
MAYAN CALENDAR
İKSV celebrates its 40 th
anniversary KAMAN
MUSEUM
içindekiler
6
14
22
30
19 Mayıs 1919, BANDIRMA VAPURU ve
ATATÜRK’ün Şehri SAMSUN
Tarih SÜMER’de
başladı!
New York’un Sanat Tapınağı
METROPOLITAN
Tarihin Sessiz Tanığı
ATLI KÖŞK

TABLE OF CONTENTS
6
19 May 1919, the FERRY BANDIRMA
and ATATÜRK’s city SAMSUN
14
History began
at SUMER!
22
New York’s Art Temple
THE MET
30
“EQUESTRIAN VILLA”,
the silent
witness of history
Nisan-Mayıs-Haziran
2012
Sayı 5
•
April-May-June
2012
Issue 5
Editorial
Time of change at the
İSTANBUL ARCHAEOLOGICAL
MUSEUMS
Hacılar Büyük Höyük
Excavations - 2011
KAMAN MUSEUM
The greenest... The most challenging...
MAYAN CALENDAR
the fear of 2012
Traces of a twelve-thousand-year
history: KÖRTİK TEPE
Serving the arts for
40 years
News in overview
Calendar
TÜRSAB-MTM museums guide
TÜRSAB-MTM map of museums
5
40
44
50
56
62
66
72
74
76
78
3

4
TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI TARAFINDAN ÜÇ AYDA BİR YAYINLANIR
PUBLISHED QUARTERLY BY THE TÜRSAB-MTM JOINT VENTURE
TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı adına SAHİBİ / TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI
OWNER on behalf of the TÜRSAB-MTM joint venture / PRESIDENT OF THE TÜRSAB EXECUTIVE BOARD
Başaran ULUSOY
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / RESPONSIBLE MANAGING EDITOR
Feyyaz YALÇIN
YAYIN KURULU / EDITORIAL BOARD
Başaran ULUSOY, Arzu ÇENGİL, Hakan HİMMETOĞLU, Köyüm ÖZYÜKSEL,
Kibele EREN, Ayşim ALPMAN, Aylin ŞEN, Hümeyra ÖZALP KONYAR
TÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ / EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSAB
Arzu ÇENGİL
YAYIN YÖNETMENİ / EDITOR-IN-CHIEF
Ayşim ALPMAN
GÖRSEL YÖNETMEN VE YAYIN DANIŞMANI / ART DIRECTOR AND EDITORIAL CONSULTANT
Hümeyra ÖZALP KONYAR
GÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM / VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENT
Özgür AÇIKBAŞ
HABER MÜDÜRÜ / NEWS EDITOR
Aylin ŞEN
GRAFİK UYGULAMA / GRAPHICAL IMPLEMENTATION
Semih BÜYÜKKURT
ÇEVİRİ / TRANSLATION
Ahmet ALPMAN
YÖNETİM MANAGEMENT
TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI
Villa Sk. No:7 Esentepe
Şişli
İstanbul / Türkiye
Tel / Phone: (212) 259 84 04
Faks / Fax: (212) 259 06 56
www.muze.gov.tr
e-mail: yardim@muze.gov.tr
YAYIN EDITORYAL
BRONZ YAYINCILIK
Pürtelaş Mah. Güneşli Sk. No: 22 D: 1
34433 Cihangir
İstanbul / Türkiye
Tel / Phone: (212) 244 85 37-38
Faks / Fax: (212) 244 85 34
e-mail: bronzyayin@gmail.com
BASKI PRINTING
BİLNET MATBAACILIK
Biltur Basım Yayın ve Hizmet AŞ.
Esenşehir Mah. Dudullu Organize
Sanayi Bölgesi 1. Cadde No:16
Ümraniye İstanbul / Türkiye
Tel / Phone: 444 44 03
Faks / Fax: (216) 365 99 07-0
www.bilnet.net.tr e-mail:info@bilnet.net.tr
MÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir. The Museum Journal is a member of the Turkish Press
Council and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. MÜZE Dergisi’nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak gösterilmeden
alıntı yapılamaz. None of the articles and photographs published in the The Museum Journal maybe quoted without mentioning of resource.

Daha Kurtuluş Savaşı kazanılmış, bitmiş değil. Hatta, Ankara’ya en
fazla 100 km. uzakta muharebe tüm hızıyla devam ediyor. Ancak
Mustafa Kemal, o koşullarda akla bile gelmeyecek bir adım atıyor.
Henüz ilan edilmemiş Cumhuriyet’in ilk müzesini, daha sonra
“Anadolu Medeniyetleri” adını alacak olan Eti Müzesi’ni kurduruyor.
Bu karar, bize öncelikle, Mustafa Kemal’in Kurtuluş Savaşı’nın
kazanılacağına dair kesin inancını gösteriyor. Ama dahası var. Atatürk
“ulus bilincinde” tarihin ve onu korumanın anlamını vurguluyor.
Şu sözler de ona ait zaten; “Bir vatanın sahibi olmanın yolu,
o topraklarda doğmuş uygarlıkları tanımak, sahip olmaktan geçer.”
ABD’nin ve dünyanın en büyük müzelerinden Metropolitan’ın, bu
sayımızda okuyacağınız kuruluş öyküsü de bunun çok somut bir
örneği. Gerçekten de toprağın vatan olabilmesi için gerekenlerin
başında, o toprakların geçmişine sahip çıkmak geliyor.
Cumhuriyet, daha ilan edilmeden kurulan Eti Müzesi’nden 1937
yılına kadar 20’den fazla müzeye kavuşmuş. 1800’lerden itibaren
yurt dışına kaçırılan eserlerin Türkiye’ye iadesi için de hemen
harekete geçmiş. Müzecilikte bugün gelinen nokta, bir bakıma
Atatürk’ün vasiyetini yerine getirmek anlamına geliyor. Müze Dergi
de, bu yolda, çok önemsediğimiz bir sorumluluk yüklüyor. Üstlenmekten
gurur duyduğumuz bir görev veriyor.
Başaran Ulusoy
Gaiaud tarafından çizilmiş ve1864 yılında Paris’te yayımlanan Le Tour du Monde dergisinde yer alan Selçuk gravürü.
Old illustration of Ephesus gymnasium ruins, Selçuk-Turkey. Created by Gaiaud, published on Le Tour du Monde, Paris, 1864.
While the War of Independence
is in full swing with
battles taking place at a 100
kilometres’ distance from
Ankara, Mustafa Kemal takes
an initiative which seems
unimaginable under the
circumstances; he initiates
the founding of the Hittite
Museum in Ankara as the first
museum of a yet not declared
Republic, destined to be later
called “Museum of Anatolian
Civilizations”.
First of all, this act is evidence
of Mustafa Kemal’s firm
conviction that the Liberation
War will be won. But there is
more: by this decision, Atatürk
emphasizes the significance
of history and its preservation
for a firm establishment of
“national consciousness”. In
his words: “The path of forming
a nation passes through
the acknowledgement and
preservation of the various
civilizations having flourished
on our soil.”
Indeed, the history of the
foundation of one of world’s
leading museums, the Metropolitan
Museum of Art
as described in this issue,
illustrates convincingly this
idea, in the sense that the
creation of the Metropolitan
was considered a matter of
national pride and honour by
the young American nation.
The young Turkish Republic as
well, created over 20 museums
from the establishment
of the Hittite Museum-at a
time when the Republic did
not yet exist, until 1937. It
immediately took action to
obtain the return to Turkey
of Anatolian treasures smuggled
out of the country from
the 1800’s onwards. The point
we reached at this juncture
in terms of our museums
reflects in a sense the fulfilment
of Atatürk’s legacy. In
this context, the publication
of MÜZE DERGİ constitutes a
responsibility entrusted upon
us, a duty we proudly accept
to accomplish.
With my best regards.
5

6
19 mayıs, üç gün süren yolculuk ve bandırma vapuru... türk halkının
kaderini değiştiren bu simgeler hem milli mücadele yıllarını hem de
cumhuriyet’in doğuşunu yansıtıyor. kendisini “atatürk’ün şehri”
sloganıyla tanıtan samsun, benzersiz tarihimize ayna tutuyor.
19 May 1919, the Ferry Bandırma and
ATATÜRK’s CITY SAMSUN
19 May, a three days’ passage, the Bandırma vessel... These symbols of the turn in the destiny of the
Turkish nation represent the national struggle years within the path leading to the birth of the Turkish
Republic. Samsun, proudly identifying itself as the City of Atatürk, mirrors our nation’s unique history.
BİR KENT
VE MÜZELERİ
One City
and Museums
Yazı-Text
Hümeyra Konyar
Fotoğraflar-Photos
Rasim Konyar

19 Mayıs 1919,
Bandırma Vapuru
ve
Atatürk’ün
Şehri
Samsun
7

ıl 1919... I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Osmanlı
İmparatorluğu parçalanmış... Ağır koşullarına rağmen
Mondros mütarekesi imzalanmış... İşgal devletlerinin
gemileri İstanbul Boğazı’na girmekte...
Bağımsızlık savaşının kazanılabilmesi için mücadelenin
Anadolu’dan başlaması gerektiğine inanan Mustafa Kemal, 18 silah
arkadaşı ile birlikte bir gemi yolculuğuna çıkar.
16 Mayıs günü İstanbul’dan yola çıkan Bandırma adlı vapurun rotası
Samsun’a çevrilir. Deniz hırçın, rüzgar sert, Bandırma Vapuru ise eski ve
yaşlıdır. Mustafa Kemal’in yolculuğu hakkında istihbarat alan işgal kuvvetleri
karargahından yakalama emri çıkmış, Bandırma’nın peşinden bir
destroyer gönderilerek batırılması istenmiştir...
Yolculuk 3 gün sürer. 19 Mayıs 1919 günü sabahı Bandırma Vapuru
Samsun açıklarına demir atar...
Türk ulusunu, bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’ne götürecek yolun ilk
adımı böyle atılır.
Amisos’dan Samsun’a
Karadeniz Bölgesi’nin neredeyse tam ortasında, Kızılırmak ile Yeşilırmak
deltalarının arasında yer alan Samsun’un tarih öncesi dönemlerine
ilişkin farklı bilgiler varsa da kazılarda ele geçen buluntular, Kalkolitik ve
Bakır Çağları’nda yaşam olduğunu kanıtlıyor.
Bandırma Vapuru ile içindeki temsili mankenler.
The Ferry Bandırma and wax models of the heroes.
Bölgeye ilk yerleşen Gaskalar’ı Hitit dönemi izliyor ve nihayet M.Ö. 8.
yüzyılda Yunanlı göçmenler, Amisos adlı küçük bir kent kuruyor. İşte bugün,
‘Cedit’ olarak bilinen mahallede kurulan kent, Samsun’un yerleşik
tarihini başlatıyor.
Amisos yüzyıllar boyu çok kez el değiştiriyor. Pers egemenliği, Büyük İskender
dönemi ve Pontus Krallığı’nın izlerini Roma ve Bizans İmparatorlukları
izliyor.
1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu’ya giren Türkler, bölgedeki pek çok
kentle birlikte Samsun’u da alınca kentte Türk dönemi başlamış oluyor.
Bu dönemde Samsun, Danişmend Beyliği, Selçuklu Devleti ve Canik
Beyliği tarafından yönetiliyor ve 1413 yılında Osmanlı Devleti sınırlarına
katılıyor.
Tarih boyunca çeşitli mücadelelere sahne olan, topraklarında savaş
hiç eksilmeyen Samsun, Türkiye Cumhuriyeti için bambaşka bir anlam
taşıyor. I. Dünya Savaşı’ndan sonra parçalanarak işgal edilen
Anadolu’yu kurtarmak için Mustafa Kemal tarafından başlatılan bağımsızlık
mücadelesinin ilk adımı Samsun’da atılıyor. Bu nedenle de Samsun,
Atatürk’ün adıyla anılıyor. Kentin pek çok yerinde Mustafa Kemal
8
The year 1919... First World War’s “defeated Central Power” Ottoman
Empire, having signed the Armistice of Moudros imposing
heavy conditions is crumbling... Occupying powers’ ships enter
the Bosporus straits...
Mustafa Kemal, convinced that the struggle against foreign occupation
must take its start within the Anatolian sanctuary undertakes
a passage by sea with 18 of his comrades.
Sailing from Istanbul on 16 May, the Ferry Bandırma sets course
towards Samsun. The sea is rough, the vessel is old and weak.
Having received intelligence reports concerning Mustafa Kemal’s
move, occupying forces’ headquarters obtain the issuance
of an arrest warrant against him and send a destroyer after the
Bandırma to sink it.
After a three days’ passage, the Bandırma anchors on 19 May
1919 off the shore of Samsun...
The first step of the long journey destined to lead the whole nation
towards the independent Turkish Republic has thus been
taken.
From Amisos to Samsun
Samsun is situated at the centre of the Black Sea region, between
the delta of Kızılırmak (“Red River”, the Halys of antiquity) on

14 OCAK–15 NİSAN
Daniel Canogar
Küratör: Kathleen Forde
Borusan Contemporary ana
sayfasına ulaşmak için kodu
cihazınıza okutun.
Müzekart+ ile avantajınız var

Atatürk’ü ve bağımsızlık mücadelesini konu alan anıtlar yükseliyor.
Samsun’un Terme ilçesinde tarihin en ünlü kadın savaşçıları olan
Amazonlar’ın yaşamış olduğu varsayımı ise kente bir başka sembol daha
kazandırıyor. Özellikle Batıpark, kocaman bir Amazon heykelinin gölgesinde
uzanıyor.
Bandırma Vapuru yeniden yaratılıyor
19 Mayıs, üç gün süren yolculuk ve Bandırma Vapuru... Türk halkının
kaderini değiştiren bu simgeler ne kadar değerli olursa olsun, Kurtuluş
Savaşı’nın ağır şartları bu önemli anıları barındıran Bandırma Vapuru’nu
korumaya yetmez. 1924 yılında emekli edilen Bandırma, 1925’de sökülerek
parçalanır... Bandırma Vapuru yok olmuştur ama Kurtuluş Savaşı’nı
anlatan tüm yazılar, belgeler ve öykülerde, ‘Samsun ve Bandırma’ hep
yan yana anılır. Nihayet 2001 yılında Samsun Büyükşehir Belediyesi Bandırma
Vapuru’nun birebir aynısını inşa ettirmek üzere harekete geçer.
Mustafa Kemal ve arkadaşlarının karaya ilk ayak bastıkları meydana
yerleştirilen yeni gemi 2003 yılında, Bandırma Vapuru Müzesi olarak
ziyarete açılır.
Mustafa Kemal, silah arkadaşları ve vapur mürettebatını simgeleyen
balmumu heykellerin de yer aldığı müzenin içi, dönemin
eşyaları ile döşenir. 1878 yılında İngiltere’nin Glasgow kentinde
inşa edilen Bandırma Vapuru’nun planlarına sadık kalınarak
yapılan yeni Bandırma’nın da boyu 47 metre 70 santim,
genişliği 6 metre 83 santim ve yüksekliği 4 metre 27 santimdir.
Atatürk’ün şehri Samsun
Kendisini “Atatürk’ün Şehri” sloganıyla tanıtan Samsun, gerçekten
de Atatürk’e adanmış bir müze kenttir. Bandırma Vapuru Müzesi’nin
yanısıra Atatürk ve Kurtuluş Savaşı’nı simgeleyen anıtlar, Gazi Müzesi ve
Selanik Evi, hem milli mücadele yıllarını hem de Cumhuriyet’in doğuşunu
yansıtır.
10
Gazi Müzesi salonlarından biri ile
10. Yıl Nutku’nun kendi el yazısıyla
yazılmış orijinal sayfaları (üstte)
ve Atatürk Onur Anıtı.
A Ghazi Museum hall and Atatürk’s
10 th Year of the Republic Address
in his original handwriting (above)
and Atatürk Honour Memorial.
the west and the Yeşilırmak (“Green River”, the Iris of antiquity)
delta on the east. Archaeological finds lead to the conclusion
that human settlements existed in the area as early as during
the Chalcolithic (Copper) Age (5 th millennium BC). The Hittites
follow the Gaskas believed to be the area’s first settlers and
eventually in the 8 th century BC, Greek migrants establish a small
colony called Amisos there. The present-day neighbourhood
called “Cedit” is the original location where the town was initially
founded. Amisos is changing hands several times throughout
history. Persian domination, Alexander the Great’s period
and Pontus Kingdom’s era are followed by the Roman and later
the Byzantine Empires. Finally, the Turks setting foot in Anatolia
following their 1071 Malazgirt (Manzikert) victory, take hold of
several cities in the region including Samsun. During that first
Turkish era, Samsun is administered by the Turcoman Danishmend
Dynasty, the Seljuk Sultanate of Rum and the Anatolian
Canik Beylik before it becomes part of the Ottoman State’s territory
in 1413. Samsun, a city where numerous fights took place,
where war was never absent, bears a very special significance
for the Republic of Turkey, since it is the place where Mustafa

12
AMELİYATLI KAFATASLARI
Samsun Arkeoloji ve Etnografya
Müzesi, başta Amisos
antik kenti buluntuları olmak
üzere Kalkolitik Çağ’dan Geç
Osmanlı dönemine kadar
pek çok esere ev sahipliği
yapıyor.
Müzenin bir bölümünde
Kalkolitik, İlk Tunç, Hitit,
Helenistik ve Roma eserleri
yer alıyor, diğer bölümde
Samsun ve çevresinden
derlenen etnografik eserler
sergileniyor. Müzenin en çok
konuşulan parçalarından biri,
Bafra ilçesi İkiztepe kazılarında
bulunan, İlk Tunç Çağı’na ait ameliyatlı kafatasları. Amisos
mozaikleri ve hazineleri ile bronzdan yapılma çıplak atlet heykeli
ise müzede sergilenen diğer önemli eserler.
OPERATED SKULLS
The Samsun Museum of Archaeology
and Ethnography houses items originating
from Amisos ancient city
and neighbouring area excavations
dating from the Chalcolithic
Age up to the Ottoman period.
Artefacts from the Chalcolithic,
Early Bronze, Hittite, Hellenistic
and Roman periods are located
in the first department. Ethnographic
objects collected
from Samsun and its
hinterland are in the
second department.
Operated skulls dating
from the Early
Bronze Age, stemming
from nearby Bafra-
İkiztepe excavations are
among the museum’s most
remarkable pieces. Amisos
mosaics, treasures and a
bronze nude athlete statue
are further valuable items
of the museum’s collection.
Gazi Müzesi
Kale Mahallesi, Mecidiye Caddesi üzerinde yer alan Gazi Müzesi binası,
aslında Samsun halkı tarafından 1924’de Mustafa Kemal’e hediye edilen
tarihi bir yapı. 1902 yılında inşa edilen ve Mantika Palas adıyla bir dönem
otel olarak işletilen iki katlı bağdadi yapı, 2006 yılında yeniden restore
edilerek Gazi Müzesi’ne dönüştürüldü.
Mustafa Kemal ilk olarak 1919’da kente geldiği zaman bu binada kalmış,
daha sonraki gelişlerinde de burada konaklamıştı.
Gazi Müzesi’nde Mustafa Kemal ve arkadaşlarını simgeleyen balmumu
heykeller, dönemin mobilyaları ve Atatürk’ün bazı eşyaları yer alıyor.
Müze bünyesinde ayrıca bir konser salonu ve Atatürk ile ilgili kitaplardan
oluşan bir kütüphane var.
Üç önemli anıt
Samsun’da Mustafa Kemal Atatürk ve Kurtuluş Savaşı’nı konu alan üç
önemli anıt yer alıyor. Atatürk Onur Anıtı, İlkadım Anıtı ve Milli Mücadele
Anıtı.
1928-1931 yılları arasında Avusturyalı Heykeltıraş Heinz Krippel tarafından
yapılmış olan Atatürk Onur Anıtı, heybetli duruşu, form anlayışı ve
kaidesindeki rölyeflerle dünyadaki benzerleriyle birlikte anılır. Bronz anıtın
kaidesiz yüksekliği 4 metre 75 santim, kaideli yüksekliği ise 8 metre
85 santimdir.
Heykeltıraş Hakkı Atamalı tarafından 1981-1982 yılları arasında yapılan
İlkadım Anıtı’nın ön cephesindeki üç figür, Atatürk ve arkadaşlarının
Samsun’a gelişlerini sembolize ediyor.
Bandırma Vapuru Müzesi’nin bulunduğu alanda yükselen ve 7 figürü
olan Milli Mücadele Anıtı ise Kurtuluş Savaşı’nı simgeleyen rölyeflerle
destekleniyor.
Selanik’teki evin kopyası
Kentin bir başka “tıpkı yapım” projesi, Atatürk’ün doğduğu evi simgeliyor.
Samsun-Tekkeköy yolu üzerinde yer alan ve 2006 yılında açılan yapı,
Mustafa Kemal’in 1881 yılında Selanik’de doğduğu evin birebir kopyası.
Müze evin iç mekanları ve mobilyaları da orijinaliyle örtüşüyor.
Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenen önemli eserler arasında İlk
Tunç Çağı’ndan kalma ameliyatlı kafatasları, Amisos Hazinesi’ne ait parçalardan
altın taç ile M.S. 1. yüzyıla ait bronz, çıplak atlet heykeli yer alıyor (solda).
Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evin kopyası (yukarıda). Deniz kıyısı boyunca
uzanan Batı Park’ta dev bir Amazon heykeli yükseliyor (sağda üst iki fotoğraf) ve
Amisos Tepesi’nde yer alan mezar görüntüleri (sağ sayfa).
Some remarkable pieces from the collection of the Samsun Museum of Archaeology:
operated skulls from Early Bronze Age, the Golden Crown from the Amisos
treasury and 1 st century AD bronze nude athlete statue (left). Replica of the house
in Thessaloniki where Atatürk was born (above).
Rising giant statue of an Amazon at ‘Batıpark’ (West Park) (two photographs on the
above-right) and the tombs at Amisos Hill (right page).

Kemal Atatürk established the Turkish liberation movement on May
19, 1919, the date which marks the beginning of the Turkish War of
Independence. The city is adorned with several landmarks symbolic
of that glorious and unique historical chapter.
Another particular feature of Samsun is the theory that the legendary
nation of female warriors Amazons lived in the present-day
Terme township of the Samsun province. Hence, an imaginary Amazon
statue decorates the Batıpark leisure area.
The Ferry Bandırma is being re-created
Notwithstanding the crucial historical role played by the Ferry
Bandırma, the ship was de-commissioned in 1924 and scrapped in
1925... The Bandırma vessel had disappeared but all the accounts,
documents and memories about the War of Independence continued
to remind of the close link between Samsun and the Ferry
Bandırma. Finally, in 2001, Samsun Metropolitan Municipality
decided to build a replica of the Bandırma. The new Bandırma was
placed at the wharf where Mustafa Kemal and his comrades actually
disembarked on 19 May 1919 and, inaugurated as a museum in
2003. The Bandırma duplicate was built by adhering to the plans of
the original ship which had been built in 1878 in Glasgow, within
the original dimensions, 47m. 70cm. in length, 6m. 83cm. in width
and 47m. 70cm. in height. It was decorated with furniture of the era
and wax statues of the heroes, Mustafa Kemal and his friends, were
installed in the ship.
Atatürk’s City Samsun
Proudly identifying itself as the “City of Atatürk”, Samsun is indeed
a large museum city dedicated to Atatürk and the years of national
liberation. Besides the Ferry Bandırma Museum, there are a number
of other landmarks such as the Ghazi Museum, the Selanik House
which are emblematic of the War of Independence and the journey
leading to the foundation of the Republic.
Ghazi Museum
The Ghazi Museum located at the Kale Mahallesi (Castle District),
Mecidiye Street, is actually a building presented by the people of
Samsun to their hero Mustafa Kemal in 1924. Built in 1902 and
having served as the Mantika Palace Hotel for a period of time, the
two-storey timberwork dwelling was renovated and inaugurated as
the Ghazi Museum in 2006.
Mustafa Kemal had resided in that house during his initial Samsun
visit in 1919 as well as on the occasion of his following overnight
stays in Samsun. The Ghazi Museum decorated with furniture of the
era on which are placed some of Atatürk’s personal objects, also
hosts wax statues of Mustafa Kemal and his comrades. The museum
is equipped with a concert hall and a library composed mainly
of books related to Atatürk.
Three relevant monuments
In this context, three sculptural monuments come to the fore in
Samsun. The Atatürk Honour Memorial sculpted between 1928-
1931 by Austrian artist Heinz Krippel with the stately posture of the
main statue representing Atatürk on a rearing horse and the reliefs
on its pedestal, is a preeminent artwork in its category.
The height of the main statue is 4m 75cm, and the height of the
whole monument including its pedestal is 8m 85cm. The Samsun
First Step Memorial sculpted in the years 1981-1982 by Turkish artist
Hakkı Atamalı depicts symbolically the arrival of Mustafa Kemal
and his comrades at Samsun on 19 May 1919.
The National Liberation Memorial erected near the Ferry Bandırma
Museum is composed of 7 figures including Atatürk along with
reliefs, portraying the heroes and episodes of the National War of
Independence.
The Selanik Museum, located on the road between Samsun and
Tekkeköy, is a replica of the house where Atatürk was born in 1881
in Selanik (Thessaloniki).The interior of the house inaugurated in
2006, is decorated in a similar manner to the original.
HEM TARİH HEM KEYİF
Samsun Batıpark’ın hemen karşısında yer alan Baruthane Tümülüsleri
Amisos Tepesi olarak da anılıyorsa da antik kentin kurulduğu
yer burası değil. Burası, Helenistik döneme ait iki ayrı mezarın
yer aldığı ve açık hava arkeoloji müzesi olarak düzenlenmiş bir
alan.
Yürüme yolları, seyir terasları, restoran ve Batıpark’a uzanan
320 metrelik bir teleferik ile desteklenen Amisos Tepesi, Samsun
için hem bir kültür durağı, hem de
güzel manzarası ile eşsiz bir seyir
noktası oluşturuyor. Baruthane
Tümülüsleri’ndeki mezarların M.Ö.
330- 30 yılları arasında, Mithridates
Sülalesi’nin egemenliğindeki döneme
ait olduğu biliniyor. Özellikle
güney tümülüsün altındaki mezarın
sıvalı ve boyalı olması Karadeniz
için önemli bir örnek oluşturuyor.
Yıllar önce soyulmuş ve tahrip edilmiş
olarak bulunan mezarlardan
çıkan çanak çömlek ve kemik parçaları,
koku şişeleri ve bronz çiviler
Samsun Müzesi’nde sergileniyor.
HISTORY AND LEISURE
The Baruthane Mounds located in the vicinity of the Batıpark
leisure area are popularly referred to as the Amisos Hill. However,
this is not the location where Amisos was established. It is actually
an open air archaeological museum space comprising two Hellenistic
period tombs. That hill equipped with a 320 m aerial ropeway
linking it to Batıpark, with its terraces, restaurant and promenade,
is as much a cultural stop as a vista point from where one can admire
the scenic view. The tombs are from the period of the Mithridates
Dynasty dated between 330 and 30 BC. One of the tombs
still coated with plaster and paint constitutes an important sample
for the Black Sea region’s history. Items found in the tombs can be
seen at the Samsun museum.

SÖYLEŞİ
Interview
Yazı -Text
Fügen Yıldırım
Fotoğraflar
Semih Büyükkurt
Tarih
Sümer’de
başladı!
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenen
Sümer eserlerinden dua heykelleri ile ev
satın alma ile ilgili yasal belgeden bir kesit,
M.Ö. 1757.
Sumerian prayer statues and fragment
from a property purchase agreement (1757
BC), İstanbul Archaeological Museums.

ilk ahlaki değerler, ilk aşk
şarkısı, ilk yazılı hukuk kuralları
sümerler’e ait. mimarlığın,
matematik ve astronominin
temellerini de onlar atmış. yazılı
hukukun kurallarını koymuşlar.
geniş bir edebiyat anlayışları,
destanları ve mitolojileri var.
sümerolog muazzez ilmiye çığ,
bu verilere bakıp “tarih sümer’de
başladı” diyor. ve yeni kitabıyla
ortaya atacağı yeni iddianın
ipuçlarını veriyor.
HISTORY BEGAN AT
SUMER!
The first ethic rules in history, the first love
song, the earliest written law texts originate
from the Sumerian civilization. They laid the
foundations of architecture, mathematics
and astronomy. They had a broad understanding
of literature, created epic poems
and their own mythology. Based on a series
of such data, Sumerologist Muazzez İlmiye
Çığ claims that history began at Sumer.
Her new book offers many a clue
to sustain her assertion.
15

ygarlık tarihinin mimarları için pek çok “adres”
verilebilir. Ama yazılı belgeler, “Sümerler” diyor.
Uygarlık tarihini, daha net deyişle tarihi Sümer’den
başlatıyor. Neden mi! Bundan 6 bin yıl önce Dicle
ve Fırat nehirleri arasındaki bereketli topraklarda yaşayan Sümerler,
önce bataklıkları kurutup şehirler kurdular. Sonra bu şehirleri surlarla
çevirdiler. Kanallar, barajlar ve bentlerle selleri önlediler, tarımı geliştirdiler.
Tekerleği tarımda kullandılar, daha da önemlisi çivi yazısını
icat ettiler. Üstelik, ilk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik, ilk
astronomi bilgileri de Sümerler’e ait.
Bu kadar da değil. Uygarlık tarihinin mimarları Sümerler yaşamlarına
dair hemen hemen her şeyi kilden yaptıkları tabletlere kaydedip,
arşivlerde ve kütüphanelerde sakladılar. 19.yüzyıl ortalarında Mezopotamya
tepelerinde yapılan kazılarda çıkartılan tabletlerdeki yazılar,
uzun süren eziyetli çalışmalar sonunda deşifre edildi. Tabletler, çoktan
unutulmuş bir medeniyetin içinde bir kültürün doğuşunun hikayesini
anlatıyordu.
O tabletleri elden geçiren... Okuyan... Tasnif eden... Kısacası
Sümerler’in olağanüstü uygarlık serüvenini gün ışığına çıkaranlardan
biri Muazzez İlmiye Çığ’dı. Türkiye’nin öncü, dünyanın da sayılı
Sümerologlarından biri olan Muazzez İlmiye Çığ, hayatını buna adadı.
Sümer, Akad ve Hitit dillerinde yazılmış on binlerce tableti temizleyip,
sınıflandırıp numaralandırdı. 74 bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler
arşivini oluşturdu. 7 bin tabletin kopyasını yapıp katalog halinde
yayımladı.
Müze Dergi’nin bu sayısı için Muazzez İlmiye Çığ ile konuştuk. Bize
hem Sümerler’i hem de kendi serüvenini ve son kitabını anlattı.
MÜZE DERGİ: Sümerler Mezopotamya’ya nereden gelmişler?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Orta Asya’dan gelmiş olabilecekleri söylendi.
Hatta bir Fransızca kitapta Sümerlerin Orta Asya’dan gelmiş
olabileceği, dillerinin Ural-Altay dilleri grubundan olmuş olabileceği
yazıldı. Atatürk de okuyor bu kitabı ve bu satırların yanına ‘ÖNEMLİ’
diye bir not düşüyor. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi kurulunca, orada
Asuroloji yerine bölümün adını Sümeroloji koyduruyor. Önce
Asurlar’ın sonra Sümerler’in dili çözüldü. Çünkü onların dili Sami
dildi, yani Araplar’ın dili gibi Akadça kökünden. Sonra adamlar dediler
ki, Sümerler’in dili hiçbir dile benzemiyor ve nereden geldikleri belli
değil. Şimdi genel olarak Batı’da düşünce bu. Ama ben yaptığım
çalışma ile Sümerler’in Orta Asya’dan oraya geldiğini gösterdim. Ural
Altay dillerinde Japonca’da ve Korece’de kökleri ve anlamları aynı olan
bin kadar kelime var... Daha sonra, bazı araştırmacılar, buldukları bu
kökleri, M.Ö. 7000’e kadar götürdüler. Ve bu kelimelerin içinde yarı
yarıya Sümerler’in kullandığı kelimeler bulundu. Bunlar tarımla, hayvancılıkla,
tekstille ilgili kelimeler. Yani Orta Asya’da o zaman bunlar
var ve Sümerler de bunlarla birlikte gelmişler.
Daha sonra matematik, astronomi ve yazıyı
buluyorlar. Türkmenistan’da bir taş buldular,
onu da M.Ö. 6000 yılına götürüyorlar, üzerinde
Sümerlerin ilkyazı işaretlerinden bazılarını
buldular...”
MÜZE DERGİ: Sümerler’de gündelik hayat,
örgütlenme nasıl?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Muazzam bir örgütlenme
var tabii. Şehirler yapmışlar, tarlalar var.
Bentler, barajlar, kanallar yapmışlar. O kanalları
hem tarım hem ulaşım için kullanmışlar.
Ulaşımda kanalları kim, nasıl kullanacak ayrıca
şartları var. Yani her şeyi düzenlemişler. Bu
kanallardan bazıları yelkenliyle, bazıları kürekle
geçiyor. Bazıları da kıyıdan halatlarla çekiliyor.”
MÜZE DERGİ: Tapınakları var, onları nasıl
kullanıyorlar?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Her tanrıya ev yapmışlar.
Nasıl insanların evi var, tanrıların da evi
16
A variety of theories exist as to the historic origin of
civilization. But, earliest written documents in history
point out to the Sumerians, as the first architects
of civilization. The Sumerians, who lived on
the fertile soil between the rivers Tigris and
Euphrates 6000 years ago, drained the
marshes for agriculture, established
cities and surrounded them with
walls, protected them from
floods by building canals and
dams, developed trade, created
industries, includ- ing weaving,
leatherwork, metalwork, masonry
and pottery. They used the wheel in agriculture
and pottery and, most importantly, they invented
Cuneiform, the oldest example of writing on earth.
They delivered the earliest examples of written law, invented the first
calendar, and forged the first notions of mathematics and astronomy.
Moreover, they put everything on record in archives and libraries consisting
of inscribed clay tablets. Scholars were eventually able to decipher,
through laborious and burdensome efforts, the tablets unearthed
at excavations performed on the hills of Mesopotamia, from the mid
19 th century on. The tablets were indeed revealing the story of the birth
of a culture within a long forgotten civilization.
One of the scholars who examined, read, classified, in other words,
who brought to the daylight the extraordinary historical adventure of
the Sumerian civilization is Muazzez İlmiye Çığ, Turkish archaeologist
and historian who devoted her life to the study of Sumerian culture.
Turkey’s foremost Sumerologist and one of the world’s leading scholars
in this field, she cleaned, classified and labelled ten thousands of
tablets in Sumerian, Akkadian and Hittite languages. She forged an
archive consisting of 74 thousand cuneiform tablets, and published a
catalogue consisting of copies of 7 thousand tablets.
We spoke to Muazzez İlmiye Çığ on behalf of MÜZE DERGİ. She told us
about the Sumerians, her personal journey and her latest book.
MÜZE DERGİ: Where did the Sumerians come from to Mesopotamia?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “A theory exists that they may have come from
Central Asia. There is a French book pointing out to the possibility that
they may have come from Central Asia and that their language may
belong to the Ural-Altaic group of languages. Atatürk who read that
book wrote down the note “IMPORTANT” next to the related passage.
Following the establishment of the Faculty of Language, History and
Geography, he suggested that the department dedicated to the study
İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Şark Eserleri Müzesi’nde sergilenen
ve M.Ö. 18. yüzyıla tarihlenen Eski Babil dönemine ait
olan bu yazıt dünyanın bilinen en eski aşk şiiri olarak
değerlendiriliyor. Sümer inancına göre toprağın bereketini ve
döl yatağının verimli olmasını sağlamak amacıyla kralın yılda
bir kez bereket ve aşk tanrıçası İnanna yerine bir rahibe ile
evlenmesi kutsal bir görevdi. Bu şiir, büyük olasılıkla kral
Suşin için seçilmiş bir gelin tarafından, yeni yıl bayramını
kutlama töreninde söylenmek üzere kaleme alınmıştı ve
ziyafetlerde, şölenlerde müzik, şarkı ve dans eşliğinde
söyleniyordu (solda).
Lagaş Şehir Beyi Ur Baba’ya ait çivi şeklinde yapı kitabesi,
M.Ö. 22. yüzyıl (üstte).
This epigraph dated 18 th century BC on display at the
İstanbul Archaeological Museums Ancient Near East
Museum, is considered history’s first known love poem.
According to Sumerian belief, it was a sacred duty for
the king to marry, once a year, a priestess representing
the goddess of love and fertility, Inanna. This poem was
probably written to be recited by a bride priestess chosen
for king Sushin, during the New Year festival celebrated with
music, song and dance (on the left).
A nail-shaped building inscription belonging to Lagash City
Lord Ur Baba, 22 nd century BC (above).

İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Şark Eserleri Müzesi’nde sergilenen Lugal-Dalu’nun
kireçtaşı heykeli (sağda). Adab eserlerinin en önemlisi sayılan eser, ‘vekil rahip’
heykellerinden biri olarak kabul ediliyor. Sümer inancına göre tapınaklara
yerleştirilen bu heykeller, temsil ettikleri kişi tapınak dışında olduğu süre boyunca
bu kişi adına tanrıya şükranlarını sunmaya devam ederdi.
The limestone statue of Lugal-Dalu at the İstanbul Archaeological Museums
Ancient Near East Museum (on the right). This most important artefact from the
ancient city of Adab is one of the ‘deputy priest’ statues placed in the temples.
According to the Sumerian belief, those statues continued to express gratitude
to the god on behalf of the persons they were representing, during their absence
from the temple.
Tarihteki “ilk”ler
Amerikalı Sümerolog Samuel NoahKramer, 1956 yılında yazdığı ‘Tarih
Sümer’de Başlar’ adlı kitabında, Sümerler’in insanlık tarihine kattığı
‘ilk’leri anlatmış. Hukukta, edebiyatta, tarımda, mimarlıkta, matematikte,
astronomide ve daha pek çok alandaki gelişmişliği gözler önüne
sermiş.
İlk “okullar”
İlk “soğuk savaş”
İlk “iki meclisli kongre”
İlk “vergi indirimi”
İlk ecza rehberi
İlk ahlaki değerler
İlk atasözleri, ilk “deyiş”ler
İlk hayvan hikayeleri
İlk edebi tartışmalar
İlk tufan
İlk yeniden doğuş
İlk şövalye
İlk edebi alıntı: Gılgamış destanı
İlk aşk şarkısı
İlk kütüphane kataloğu
İlk altın çağ
Çiftçiler için ilk takvim
Cennet kavramının ilk kullanımı
“Gündelik iş” kavramının ilk uygulaması
The “firsts” in history
American Sumerologist Samuel Noah Kramer, in his 1956 published
book entitled ‘History Begins at Sumer’, enumerated the “firsts” contributed
by the Sumerians to mankind’s history; thus describing their
degree of development in a variety of domains, from law, literature,
agriculture, architecture to mathematics, astronomy etc.
First “schools”
First “cold war”
First “congress with two chambers”
First “tax deduction”
First “pharmaceutical guide”
First “calendar for farmers”
First “moral values”
First application of the “daily work” notion
First “proverbs and idioms”
First stories on animals
First literary discussions
First use of the notion “heaven”
First deluge
First resurrection
First chevalier
First literary citation: the Epic of Gilgamesh
First love song
First library catalogue
First golden age
17

18
Ekonomi tarıma dayalı
Sümerler Mezopotamya’ya geldikten sonra tarım
ve hayvancılığa başlamışlar. Buğday, arpa ekmişler,
meyve sebze yetiştirmişler. Buğdaydan un
yapıp çok çeşitli ekmekler üretmiş, arpadan bira
yapmışlar. Artan tahılları ihraç etmişler.
Hayvanların tüylerini eğirip, tezgâhta dokuyup
kumaş yapmışlar. Sadece bir mabette 1500
tezgâh varmış.
Sütten yağ ve peynir üretmişler. Ayrıca susam
yağı yapmışlar. Tarım ürünlerini satıp, dışarıdan
kıymetli taş, altın, gümüş alıp onları işlemiş
ve tekrar dışarıya satmışlar. Çömlek atölyeleri
kurmuşlar.
Sümerler ekonomik yaşamlarını çok düzgün
olarak kayıtlara geçirmişler: Çömleğin ne kadar
büyüklükte olacağı, kaç kişi tarafından, ne kadar
sürede yapılacağı... Dokuma tezgâhında kaç
kişinin çalışacağı, kullanılacak kumaşın miktarı
ve o işin ne kadar zamanda yapıldığı...
Ürünler satış ve dağıtım için mabetlerde toplanmış,
satışlar kontrollü olarak oradan yapılmış.
Gümüş ve bakır para olarak kullanılmış, arpa
karşılığı da alım satım yapılmış.
Economy based
on agriculture
Sumerians began to practice
agriculture and stockbreeding
after settling down in Mesopotamia.
They cultivated wheat
and barley, grew fruits and
vegetables. They made flour
out of wheat and fabricated
many sorts of breads, brewed
beer from barley, exported
surplus cereals. They span
animal hair and manufactured
textiles on weaving looms. There
were 1500 looms in one temple. They produced
butter and cheese out of milk. They also produced
sesame oil. They sold their agricultural products and
in return, bought precious stones, gold and silver,
out of which they fabricated jewellery and sold
them to people of neighbouring lands. They created
pottery workshops. They kept detailed records of
their economic activity, like the size of the pottery to
manufacture; the number of people needed to make
it and in which time span it would be completed...
Or, how many workers were employed on a weaving
loom, the amount of the output material and the
amount of time needed to finish the work. Various
products were stocked in temples/warehouses, for
sale and distribution purposes. Sales were carried out
in a controlled and orderly manner and documented.
Silver and gold were used in transactions, but barley
was also used as a form of payment.
Muazzez İlmiye Çığ ‘Sümerli Ludingirra’ adlı
kitabı için şunları söylüyor:
“Biliyor musunuz, aslında Ludingirra o
tabletleri yazmadı. Onu ben kurgu yaptım.
‘Zaman Tünelinde Sümer’e Yolculuk’ ilk
kitabım. O zaman bana telefonlar geldi
ailelerden, ‘siz çocuklar için yazmışsınız ama
biz de çok yararlandık’ diye. Onun üzerine
ben Sümerli Ludingirra’yı yazdım. Adamın
şiirlerini biliyoruz. Yazılan bütün o konular
tabletlerde olan konular ama ben onu daha
kolay anlaşılması için kurgulayarak sundum
okurlara. Mümkün mertebe kısa yazıyorum
fazla sıkıcı olmasın ve kolay okunsun
istiyorum. Ben doğrudan doğruya konuya
giriyorum.”
Muazzez İlmiye Çığ declares the following on
her book ‘Ludingirra the Sumerian’:
“Actually Ludingirra is not the author of
these tablets. I fictionalized that. When my
first book ‘Time Tunnel Voyage to Sumer’
was published, I received phone calls from
parents telling me that they found this book
very instructive for both their children and
themselves. Thereupon, I wrote ‘Ludingirra
the Sumerian’. His poems are known and
all the themes are those mentioned in the
tablets. I just re-arranged that in a fiction to
make it easier for the readers to understand.
I don’t want to bore the reader; I try to be
brief and direct.”
olması lazım. Tapınakları tanrı evi olarak yapıyorlar, tanrıları heykel olarak koyuyorlar.
Perdelerle ayırıyorlar. Önlerine masa koydukları tanrılarına yiyecek getiriyorlar. Tanrıların
ellerini leğenlerin içine ibrikle su dökerek yıkıyor, havluyla kuruluyorlar. Leğenlerin,
ibriklerin altından olanları varmış. Ancak mezarlarda rastlanabilir bunlara. Amaçları, bu
mabetlerde tanrıları eğlendirmek. Çünkü eğer tanrılar eğlenirse, keyiflenirse, insanlara
zararları olmayacak. Tanrılar eğer kızarsa, afet veriyor. Sel oluyor, fırtına kopuyor. Yani,
insanlar günah işledi de, tanrılar ceza verdi diye bir şey yok orada. Günah mefhumu
yok.
MÜZE DERGİ: Tapınakların içinde okul da var mıydı?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Okullar ilk çağlarda yalnız okur- yazar yetiştirmek ve ekonomide
kayıt tutmak amaçlı. Daha sonra bilim adamı yetiştiren okullar da oluyor. Orada
yetişenler okullarda okunacak kitapları hazırlıyor, başka şehirlerdeki okullara gönderiyorlar.
Ayrıca bir de akademinin yetiştirdiği insanlar var; şiirler, ilahiler, destanlar,
ağıtlar, efsaneler yazmışlar. Bunları yazanlar sanatçılar. Bu eserler çeşitli yerlerde
kütüphanelere konuyor. Kütüphanelerde tasnifler yapmış, kilden etiketler hazırlayıp,
iplerle raflara asmışlar. Arşivleri de var; mabetlerde, saraylarda yapılanlar, vergiler, gelen
hediyeler günlük olarak yazılmış. Günlükler toplanmış, haftalıklar, aylıklar, yıllıklar
istatistik olarak ortaya çıkmış. Hakim ve yargıçların verdiği kararları küp içine koyarak
saklamışlar. Ayrıca hukuki belgeler ve anlaşmalar var. İlk kanunu da zaten 4 bin yıl önce
Sümerler yapmıştı.”
MÜZE DERGİ: Bugün kullandığımız takvimi Sümerler’in bulduğu doğru mu?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Evet, ay, saatler. Yalnız onlar bizim iki saati bir saat olarak
kullanıyorlar. Günü 12 saat olarak yapmışlar. 60 tabanlı sayı bulmuşlar. Dereceler
için son derece önemli. Hesaplar 60 tabana göre yapılmış.Bir saatin 60 dakikadan, bir
dakikanın 60 saniyeden oluşması ya da dairede 360 derece olması gibi... Geometri ve
cebirin ilk formüllerini ortaya koyan Sümerler’in matematik bilgileri, günümüz matematiğinin
temeli olarak kabul edilir. Matematik, astronomi biliyorlar. Burçları biliyorlar.
Bütün burçların adlarını aynen devam ediyoruz. Kepler’e kadar bilinen ilk beş gezegeni
Sümerler keşfetmişti.”
MÜZE DERGİ: Anadolu’da Sümerler’e dair herhangi bir eser kalıntısı var mı?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Hayır, Anadolu’ya hiç çıkmamışlar, gelmemişler.”
MÜZE DERGİ: Sümeroloji’yi siz o zaman nasıl keşfedip seçtiniz, nereden aklınıza
geldi?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Biz iki arkadaşız ve Eskişehir gibi güzel bir yerde öğretmeniz.
İkimiz de biraz kaçıktık tabii. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi açıldı, öğretmenleri de bir kereliğine
kabul etmeye kalktılar. Biz ondan yararlanıp, kalktık gittik. Gözü kapalı iki kız...
Ben Fransızca istiyordum. Fakat bölümler doldu dediler…”

İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenen Sümer eserleri: Gudea’nın Tanrı
Enlil’e adağı Yazıtlı Dibek Taşı (M.Ö. 2141-2122) (solda kutu içinde), Ev satın
alma ile ilgili yasal belge (M.Ö. 1757) (üstte).
Türkiye’nin öncü, dünyanın da sayılı Sümerologlarından biri olan Muazzez İlmiye
Çığ, sorularımızı evinde yanıtladı.
Sumer artefacts exhibited at the İstanbul Archaeological Museums: Stone
mortar with Gudea’s oblation to God Enlil inscription (2141-2122 BC) (left in
the frame). Property purchase document (1757 BC) (above). Turkey’s foremost
Sumerologist and one of world’s leading scholars in this field, Muazzez İlmiye
Çığ answered our questions at her home.
MÜZE DERGİ: Bazen tesadüfler çok güzel sonuçlar yaratabiliyor...
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Evet, benim hayatımda çok güzel tesadüfler
oldu. İki arkadaş Ankara’ya gittik, para yok, pul yok, ışıksız, sobasız
bir oda. Şubat’ın 15’i. Ankara’nın soğuğu. Ocağımız yok, yemeğimiz
yok. Bir aşçıya abone olduk, o bize akşamları yemek getiriyor, bir yemeği
ikimiz yiyoruz. Aradan üç ay geçti, bize yatılı olma imkânı çıktı.
Ondan sonra öğretmenlikten ayrılıp üniversiteye bağlandık. Okulu
bitirince hocalar üniversitede kalmamızı istediler. Biz, müzeye gideceğiz
dedik. 1940 yılında müzeye girdim. Bugüne kadar her gün “iyi
ki müzeye gittim” diye şükrediyorum. Bugün yaptığım bütün işleri
müzede çalışmama borçluyum.”
of Mesopotamian cultures be named Sumerology instead of Assyriology.
The Assyrian language was earlier deciphered than the Sumerian
language, because, like Arabic, it is a Semitic language originating
from the Akkadian language. Not able to categorize Sumerian in any
known linguistic family, western specialists declared that the original
homeland of the Sumerians could not be determined. However, my
own research led me to find evidence as to the Central Asian origin
of the Sumerians. In the Ural-Altaic languages, Japanese and Korean,
exist around one thousand words of common origin and semantics.
Certain researchers established that the common roots of these words
were to be dated at 7000 BC and approximately half of these roots
were to be found in the words used by the Sumerians, mainly words related
to agriculture, animal breeding and textiles. That is to say that as
early as 7000 BC, those spheres of activity existed in Central Asia and,
that Sumerians are the ones who introduced them to Mesopotamia.
Later, they invented mathematics, astronomy and writing. Also a stele
was found in Turkmenistan, dated 6000 BC, carved with some of the
Sumerian symbols.”
MÜZE DERGİ: What were the Sumerian daily life organization
schemes?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Their organization forms were tremendously
developed indeed. They cultivated soil, built cities, dykes, dams and
canals used both for irrigation and transport. They set up rules regulating
traffic on the canals. They utilized different forms of navigation
such as sailboats, rowboats and boats towed alongshore with ropes.”
MÜZE DERGİ: How did they organize worship?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “They built a house for each god. Each shrine
was dedicated to one god. They placed the god’s statue in the shrine,
on an altar protected through curtains where they put foodstuffs
destined to the god. They washed and wiped god’s hands with a towel
like in an ablution ritual. They used golden washbowls and pitchers,
believing that if they pampered them, gods would be good to humans;
angry gods would cause floods and disasters. But, they did not have
the notion of sin and divine punishment in the current sense.
MÜZE DERGİ: Were there schools in the shrines?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Schools were destined to teach writing and
train scribes to keep records of economic activities. Later, they established
schools for science education as well. The scholars educated in
those schools would then write learning books destined to schools in
other cities. There were also the intellectuals with academic training
and artists who wrote poems, hymns, epics, elegies. Their productions
were kept in libraries, classified and
archived on shelves with tag labels attached
on strings. They also kept record
of activities and events taking place in
temples, palaces; they registered taxes,
gifts and donations on a daily basis.
Daily, weekly and monthly records were
gathered together to form the annual
statistics. Verdicts of judges were stored
in earthenware jars. There were also
agreements and legal documents, while
in fact, the first law in history was written
by Sumerians 4 thousand years ago.”
MÜZE DERGİ: Is it so that the calendar
we are using now was a Sumerian invention?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Yes, the
months and hours. But they used a day
of 12 hours, two of our hours constituting
one Sumerian hour. They found a
number system based on 60. This is
important for degrees and time calculations,
like one hour composed of
19

Sümer Atasözleri
• Zamanını boşa geçirdin ne işe yaradı?
• Madem ki biliyorsun, neden öğretmiyorsun?
• Çok yiyen uyuyamaz.
• Açık ağıza sinek girer.
• Kalpte olan düşmanlık getirmez, dildir düşman eden.
• Bir kez yalan söylersen, doğruyu söylesen de inanılmaz.
• Yürürken ayağını sıkı bas.
• Arkadaşlık bir gün sürer, akrabalık sona dektir.
• İyi giyinen kimsenin önünde herkes eğilir.
• Köpeksiz köyde tilki bekçidir.
• Gümüşü olan mutlu olabilir, arpası olan mutlu olabilir, hiçbir
şeyi olmayan rahat uyur.
• Bey gibi yaparsan köle gibi yaşarsın, köle gibi yaparsan bey gibi
yaşarsın.
• Baharatın hiçbiri kadın kadar güzel kokmaz.
• Öleceğiz harcayalım, uzun yaşayacağız biriktirelim.
Sumer Proverbs
• You wasted time in idleness, what purpose did you serve?
• Since you claim having knowledge, why don’t you teach?
• The one who eats much cannot sleep.
• Fly enters open mouth.
• Feelings of the heart do not cause hostility; it is the tongue
that provokes animosity.
• Once you lie, you will no longer be trusted even when you tell the
truth.
• Step firm when you walk.
• Friendship lasts one day, blood kinship is forever.
• Everyone respects the one who dresses well.
• Fox keeps guard in village without watchdog.
• The one who owns silver, the one who has barley can be happy, but
the one who has nothing sleeps well.
• You will live like a slave if you act like a lord, you will live like a lord
if you act like a slave.
• No spice on earth smells as good as the scent of a woman.
• We will die, so let us spend; we will live long-time, so let us save.
60 minutes, one minute consisting of 60 seconds and a circle
consisting of 360 degrees. They invented the first models in geometry
and algebra considered the fundaments of modern day
mathematics. They dealt with mathematics, astronomy and
astrology. We continue today to use the same zodiac signs as
they did. The original five planets known until Kepler found
the other ones were discovered by the Sumerians.”
MÜZE DERGİ: Are there Sumerian vestiges in Anatolia?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “No, they never came up to Anatolia.”
MÜZE DERGİ: How did you come about to be interested
in Sumerology?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “I and my friend, we were two
happy teachers working in a beautiful place like Eskişehir,
but both of us were daredevils! As soon as the Faculty of
Language, History and Geography was established in Ankara,
both girls, we went there and applied to be enrolled
as students. I wanted the French language department,
but it was full and I had to choose another department...”
MÜZE DERGİ: Sometimes coincidence yields very good results...
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Yes, it is true; there were many happy coincidences
in my life. Two young girls, we are in Ankara in the middle of
February, it is cold and we stay in a room without heating, without light,
trying to survive with little money, sharing one meal between us. Three
months later, we are accepted as boarders, so that we became full time
students. Following graduation, I went to work at the museum from 1940
onwards where I spent fruitful years for my research in Sumerian studies.
MÜZE DERGİ: How did your career evolve?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Tablets had been unearthed and brought to the
museum. Highly qualified professors were our mentors. We started to work
on the tablets under their supervision. Together with my friend and colleague
Hatice Kızıl, we decided that the tablets had to be catalogued and
archived and that we had to complete that work until the day of our retirement.
Following my retirement in 1972, I continued to work at home. I wrote
18 books.”
MÜZE DERGİ: Is there a new book under preparation?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “I am in the process of preparing a book on the
kinships between civilizations. My conclusion in this respect is that the
Sumerians were a branch of the Turks, which is the only possible explanation!
Turks existed before but were dispersed due to the great deluge. There
were major floods in Central Asia. The plain where Turks used to live was
inundated to form the Aral Lake, which in turn flowed into the Caspian Sea;
and The Caspian Sea overflowed all the way to Eastern Anatolia. The deluge
episode is accounted for in Turkish as well as Sumerians sources, Sumeri-

MÜZE DERGİ: Nasıl bir çalışma hayatınız oldu?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Tabletler çıkmıştı, müzede öylece duruyordu. Orada da
bizim çok değerli hocalarımız vardı. Onlarla birlikte tabletler üzerinde çalışmaya
başladık. Arkadaşım Hatice Kızıl’la birlikte bu tabletlerin arşivlenmesi gerektiğine
karar verdik ve emekli oluncaya kadar bu işi bitirmemiz şart dedik. 1972’de emekli
olduktan sonra da evden sürdürdüm çalışmalarımı. 18 kitap yazdım.”
MÜZE DERGİ:Yeni bir kitap var mı?
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ: “Şimdi bağlantıları konu alan bir kitap yapıyorum. Bağlantılardan
öyle bir şey çıkıyor ki, Sümerler Türkler’in bir kolu, başka çare yok! Türkler
daha önceden vardı ve dağıldılar. Ben o dağılmayı tufan hikayesine bağlıyorum. Orta
Asya’da muazzam taşkınlıklar olmuş. Türklerin yaşadığı ova deniz haline gelmiş.
Oradan Aral dolmuş, Hazar’a akmış, Hazar taşmış, Anadolu’nun doğusuna kadar bu
bir tufan olayı. Ben o tufan olayının Türkler’de hikayesi var mı diye baktım, tıpatıp,
Sümer hikayesine benzeyen hikayeler buldum. Tufan hikayesini Sümerler, Gılgamış
destanında yazmışlar. Oradan Tevrat’a, Tevrat’tan Kuran’a geçiyor. Türkler bir bütündü;
o tufanda ölenler öldü, kalanlar dört bir tarafa kollar halinde dağıldılar. Sümerler
de o kollardan biri. Sümerler diyor ki, ‘vaktiyle tek dilde konuşuyorduk, sonra
tanrı kızdı bizim dillerimizi ayırdı’. Evet, 40 lehçeye ayrıldı gerçekten. Bu Türkler’de
var sadece. Gittikleri yerlerin diline göre değiştiriyorlar dillerini. Türkmenistan’a,
Özbekistan’a gidenler önce anlamasalar da kısa bir süre sonra kolayca anlamaya
başlıyorlar, çünkü kökleri aynı. Tabii bana karşı çıkacaklar da olacaktır ama bu konuda
açılacak bir tartışma iyi olur, tekrar üzerine bir şeyler katabilirler.”
Sümer’in üretken ve
özgür kadınları
“Sümerler genellikle tek eşliler. Evlilikler, hakim karşısında,
kadın ve erkeğin şahitleri huzurunda gerçekleşiyor
ve belgeleniyor. Eğer tarafların evlilikle ilgili
şartları varsa onlar da kaydediliyor.
Evlilik sırasında kadın, kadınlık görevini yapamayacak
bir haldeyse, koca, karısının izniyle bir başka kadın alabiliyor.
Ama o, ikinci kadın oluyor ve karısı istemezse
onu sokağa attırabiliyor. İstanbul Arkeoloji Müzesinde
bulunan bir anlaşma metninde, kadın diyor ki: ‘Ben
şu isimli kadını kendime kardeş, kocama karı olarak
aldım. Eğer kocam beni boşarsa, ben onu da alıp
götürürüm’. Kadın boşanmak isterse kocasını mahkemeye
verebiliyor ve tazminat da alabiliyor. Kadınlar
ticaret yapabiliyor, kefil olabiliyor, tek başlarına tanık
olabiliyorlar. Ebelerin tümü kadın. Kadın doktorlar
var, zaten sağlığın koruyucusu da tanrıçalar. Kâtipler
arasında az sayıda kadın bulunsa da, bazı şehirlerde
dokumacılığı idare edenlerin tümü kadın. İpliğin yapılması,
boyanması, kumaşın dokunup teslim edilmesine
dek her şeyi kadınlar yapıyor. Müfettişler de kadın.
ans reporting about it in the Epic of Gilgamesh. From there,
it was transmitted to the Old Testament and from the Torah
it was transmitted to the Koran. Turks were united until
the deluge, many of them died during it. Their surviving
groups were divided into branches and scattered to different
regions; Sumerians constituted one of those branches!
Sumerian sources claim that they “spoke one single tongue
before; then, god was angry and divided our language into
many”. Indeed into 40 dialects. Such phenomenon is typical
of the Turks, who generally harmonize their language
with the language found at their new homeland. Today, our
people who travel to Turkmenistan and Uzbekistan start, if
not at the very beginning, but surely after a while, to understand
the local Turkic dialect. Of course, because they have
common roots with our Turkish... My position in this regard
will certainly be subject to criticism. I don’t mind it. On the
contrary, a renewed discussion on the subject matter has
the potential of leading to fruitful new conclusions.”
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde, Güney ve Kuzey Mezopotamya
vitrinlerinde sergilenen Sümer eserleri (sol ve sağ sayfalarda).
Pişmiş topraktan kilitli mühür (sol sayfa, üstte).
Kabartmasında yılan ile kartalın mücadelesini betimleyen Kolorit Vazo
(sol sayfa, sağ altta). Adak Steli (sol sayfa, sol altta).
Kral Urnanşe’ye ait adak kabartması (üstte).
Sumer artefacts exhibited at the İstanbul Archaeological Museums,
Southern and Northern Mesopotamia Showcases (left and right
pages).
Terra cotta locked seal (left page, above).
Vase with snake and eagle fight scene relief (left page, on the right
below). Votive offering stele (left page, on the left below).
King Urnanshe’s votive relief (above).
Sumer’s productive, free and
elegant women
Sumerians were generally monogamous. The wedding ceremony was
being performed by a judge, in the presence of both sides’ witnesses
and the nuptial alliance was documented. When needed, a prenuptial
settlement containing the terms of the marriage agreement was produced.
If the wife was in a circumstance preventing her from performing
her duty as a woman, the husband was allowed to take a second
wife with the permission of his first spouse. Nevertheless, the second
woman remained second and the first wife had the right to send her
away in case she would want to. In an agreement text on display at the
Istanbul Museums of Archaeology, a wife states: ‘I... took the woman
named... as sister to myself and wife to my husband. If my husband
divorces me, I shall bring her away with myself’. Women had the right
to apply to the court for divorce and to demand compensation. Women
could deal in trade, stand bail, and testify as witness on their own. All
obstetricians were women and there were also female physicians. Besides,
goddesses were in charge of protecting health. Even though the number of
female scribes was limited, in some cities the weaving industry was entirely
managed by women. Every stage of the process, from the manufacturing of
the yarn, its colouring, the weaving of the textile and its delivery to the client
was performed and managed by women. Inspectors were also women.
21

22
DÜNYA
MÜZELERİ
World Museums
Yazı-Text
Sevinç Akyazılı

New York’un Sanat Tapınağı
METROPOLITAN
sadece bir müze değil... yapı taşlarının abd’nin kurucuları
tarafından konulduğu bir ‘milli anıt’... amerika’nın
köklerini anlatıyor... konuklarını o günlerden bugüne
uzanan bir yolculuğa çıkartıyor... yılda 5 milyon izleyicisi,
2 milyondan fazla eseriyle metropolıtan museum of art,
gerçek bir sanat tapınağı...
New York’s Art Temple: the MET
Not just a museum... A “national monument” inspired from the ideals of the American
Founding Fathers, illustrating the country’s roots, taking its guests on a long journey from
the origins up to the present-day. Welcoming annually 5 million visitors, the Metropolitan
Museum of Art nestling more than 2 million treasures, is a true temple of art.
23

ültür sanat faaliyetleri, müzecilik,
koleksiyonculuk deyince
birçok kişi için ilk akla gelen
coğrafya Avrupa’dır. ABD
ise, belki de tarihinin henüz
çok genç oluşundan, hep “ihmal” edilir. Oysa
müzecilik alanında MET’in yani Metropolitan
Museum of Art’ın adını anmadan geçmek mümkün
değildir. Zira MET, dünyanın gerek müzecilik
uygulamaları gerekse koleksiyon zenginliği
açısından en önemli müzelerinden biridir. New
York’ta en az kendisi kadar ünlü Central Park’a
bakan bu muhteşem müze, yılda 5 milyona yakın
konuk ağırlıyor. 2 milyondan fazla sanat eserine
de ev sahipliği yapıyor. Neler yok ki müzede!
Mısır’dan getirilen lahitler, mumyalar, Erken
ve Yüksek Rönesans sanatçılarının şaheserleri,
Uzakdoğu sanatının en zarif parçaları, Helen,
Babil, Asur uygarlıklarından günümüze kalan
sanat eserleri ve Koç Ailesi’nin 10 milyon dolar
tutarındaki maddi desteğiyle iki yeni galeriye
kavuşan İslam Eserleri Koleksiyonu.
Daimi koleksiyonların ve sergilerin yanı sıra,
MET, galerilerinde ağırladığı özel / ilginç sergilerle
de konuşuluyor. Bunun son örneği, 2010
yılında hayatını kaybeden genç İngiliz modacı
Alexander McQueen’in tasarımları oldu. Müzedeki
‘moda sergisi’ sadece ilk gün 5 bin 100
konukla bir rekor kırdı. İlgi böyle olağanüstü
boyutlara varınca, müze kapılarını hafta sonu
gece yarısına kadar kapatmama kararı aldı. Bu ve
benzeri sergilerin amacı, müzeye genç kuşakları
çekmek. Sanatı ve tarihi onlarla paylaşmak. Bu,
neredeyse ‘milli’ bir hedef gibi. Ne de olsa müze,
bir anlamda Amerika Birleşik Devletleri’nin kurucusu
Abraham Lincoln ve ekibinin eseri.
24
Koç Ailesi Galerileri, Osmanlı’yı
dünyaya tanıtıyor!
Metropolitan Müzesi’nin en önemli özelliklerinden biri de sık
sık kendisini yenilemesi . 2011 yılı da bu yenileme çalışmaları
anlamında önemli bir gelişmeye sahne oldu. İslam Eserleri
bölümü, 8 yıl süren bir çalışmanın ardından ikisi Koç ailesinin
adını taşıyan 15 galeriye daha kavuşarak 1 Kasım’da kapılarını
açtı. 2009 yılında Metropolitan Müzesi ile bir protokol imzalayan
Koç Holding, 10 yıl boyunca her yıl yapılacak birer
milyon dolarlık maddi destek karşılığında İslam Eserleri
Koleksiyonu’nun sergileneceği 15 galeriden ikisine
‘Koç Ailesi’ isminin verilmesini onaylamıştı. ‘Halılar, Kumaşlar ve
Büyük Osmanlı Dünyası’ ve ‘Osmanlı Saray Sanatları’ galerilerinin açılış
töreninde konuşan Koç Holding Yönetim Kurulu Onursal Başkanı Rahmi
Koç, “Desteklediğimiz iki galerinin ortak teması, burada sergilenen eserlerin
Osmanlı İmparatorluğu’nun çok katmanlılığını gösteriyor olması. Metropolitan
Müzesi’ndeki bu iki galerinin 75 yıl boyunca ailemizin adını taşıyacak
olmasından ötürü gurur duyuyorum.” dedi.
Koç Ailesi’nin katkılarıyla kurulan galerilerdeki halılar ve hanedan üyelerine
ait zırhlar İslam Sanatı bölümünün en gözalıcı parçaları arasında anılıyor.
It is a well-known cliché to consider Europe as
holding the monopoly in the field of culture and
art, whereas the United States being a young
nation, its contribution on this arena is often
underestimated. But no one can ignore the central
place of New York’s Metropolitan Museum of Art,
the MET, among the world’s leading museums.
The abundance of its collections as well as its
genuine museological practices breed its calibre.
Located in front of yet another famous New Yorker
landmark, the Central Park, the museum, home
to more than 2 million artefacts, welcomes yearly
5 million visitors. Almost nothing is missing at
this fabulous museum! Sarcophagi and mummies
from Ancient Egypt, Early and High Renaissance
masterpieces, finest samples of Oriental Art, artefacts
from the Hellenic, Babylonian, Assyrian civilizations
and the Collection of Islamic Art, recently
renovated and reorganized, among other, owing to
the support provided by Turkey’s Koç Family.
Besides the fame of its permanent collections, fascinating
events such as a special show of designs
by late British fashion icon Alexander McQueen
who passed away in 2010, draw public attention
to the museum. The “fashion exhibition” attracted
a record 5100 guests only in one day. Hence,
management decided to keep doors open until
midnight during the week-end. The aim of such
events is to trigger the interest of younger generations
for the museum, thereby indirectly drawing
their attention to art and history. This is like a national
goal. After all, the creation of the museum
was inspired from the lofty ideals underlying the
founding of the United States.
Müzede sergilenen Hiyeroglif yazı tabletlerinden bir örnek
(solda) ve salonlarından biri (sağda).
A sample of hieroglyphic tablets on display at the museum
(left) and one of the halls (right).
The “Koç Galleries” present
Ottoman Art to the world!
On November 1 st , 2011, the Department of Islamic Art reopened
its fifteen galleries after an eight-year renovation. Two
of the new galleries are the Koç Family Galleries, -Carpets,
Textiles and the Greater Ottoman World- and -Arts of the
Ottoman Court (14 th -20 th centuries)-. Rahmi Koç, the Honorary
Chairman of the Board of Koç Holding, who
spoke at the inaugural ceremony, said: “These
galleries’ common denominator is to show the
multilayered character of Ottoman patronage,
through the rich diversity of courtly, provincial, and
village art.
The fact that these two galleries will bear the name of our
family for the next 75 years to come, fills me with great
pride.”
Among the strengths of the collection are works from the
imperial workshops of Istanbul under the reign of Sultan Süleyman,
and the Museum’s unparalleled collection of Ottoman
carpets, textiles, and arms and armour.

Metropolitan Müzesi’nden görüntüler (üstte) ve sfenks
heykellerinden biri (sağ üstte). Diyonisos mitolojisinden
sahneler aktaran lahit Roma-Yunan Galerileri bölümünde
sergileniyor (sağ altta).
Views from the Metropolitan Museum (above) and a sphinx
statue (above right). The Roman “Triumph of Dionysos and the
Seasons” marble sarcophagus is exhibited at the Greek and
Roman galleries (below right).
26
‘Ulusal’ hedef
Takvimler 19’uncu yüzyılın ikinci yarısını gösterirken, Amerika’da
kültür sanat hareketleri hız kazanmıştı. Brooklyn Müzesi yeni binasına
taşınmış, tanınmış işadamı Peter Cooper kültür sanat alanında
Amerikan hayatına değişik bir bakış açısı sunan Cooper Bilim ve
Sanat Geliştirme Birliği’ni kurmuştu. Ancak ülkeyi yönetenler ‘ulusal
nitelikte bir müze’ peşindeydi. Etnik ve sosyal açıdan büyük farklılıklar
gösteren kesimleri, ortak bir kültürde buluşturacak bir müze
gerekiyordu.
New York Ulusal Topluluk üyeleri tarafından Abraham Lincoln’e
iletilen bu fikir kısa sürede kabul gördü ve fizibilite çalışmalarına
başlandı. Çalışmalar 13 Nisan 1870 tarihinde, kamu yararına eğitim
amaçlı Metropolitan Müzesi’nin kurulmasıyla taçlandı. Müzenin kurucu
heyetinde işadamları, sponsorlar ve tanınmış sanatçılar vardı.
Bağışlarla zenginleşti
Metropolitan’ın kuruluşunda aktif görev alan ve Avrupa sanatı
konusundaki uzmanlığıyla tanınan William T. Blodgett koleksiyon
oluşturmak için çıktığı Avrupa seyahatinden 174 parça başyapıtla
geri döndü. Flaman resim sanatının eşsiz örnekleri müzeye yerleştirilen
ilk parçalar oldu. Ardından Amerikan Hükümeti’nin Kıbrıs’taki
bir görevlisi aracılığıyla Helen, Yunan, Roma ve Minos kültürlerine
ait 6 bin heykel müzeye getirildi. Heykellerin getirilmesine aracı
olan İtalyan asıllı Luigi Palma di Cesnola’nın müze müdürlüğü
görevine getirilmesiyle koleksiyon hızla genişledi. Müze binası da
yeni gelen parçaların rahat sergilenebilmesi için 1888’de restore
edildi. Tek cepheli binanın kuzey ve güney yönlerine yeni galeriler
ilave edildi. Central Park’a ve 5’inci Cadde’ye bakan bölüm yeniden
inşa edildi.
Müzenin koleksiyonu her geçen gün zenginleşiyordu. Koleksiyonerler
önemli yapıtları isimlerini yaşatmak için müzeye hediye ediyor,
sanatseverler koleksiyonlarını MET’e miras bırakıyordu. Örneğin,
ülkeyi var eden en büyük yatırımın, yani Amerikan Demiryolları’nın
sponsoru Marquand 1888’de aralarında Van Dyck, Vermeer ve

National goal
In America, culture and art movements gained momentum in the
second half of the 19 th century. The Brooklyn Museum moved into its
new venue, industrialist and philanthropist Peter Cooper founded the
Cooper Union for the Advancement of Science and Art in Manhattan,
New York City. Yet, the leaders of the country were feeling the necessity
to establish a common cultural ground to foster the unity of the
young American nation, composed of a variety of ethnic and social
communities with different backgrounds. In this vein, a group of civic
leaders, businessmen, artists, art collectors, and philanthropists
joined forces under the “Union League Club” in New York to create a
“national institution and gallery of art” to bring art and art education
to the American people. Their endeavours culminated in the establishment,
as a non-profit organization of public interest, of “The Metropolitan
Museum of Art” on 13 April 1870.
Growth through contributions
The Met secured its first collection of art, due to William T. Blodgett, a
member of the executive committee, who on his own initiative bought
three private collections consisting of 174 Dutch and Flemish masterpiece
paintings during a journey to Europe. The museum acquired
the Cesnola Collection consisting of 6 thousand Helen, Roman and
Minoan sculptures, from General Luigi Palma di Cesnola, the American
Consul to Cyprus, and amateur archaeologist. In 1879, Cesnola
became the first director of the newly expanded Metropolitan Museum
of Art. During his tenure, various new collections were acquired and
the museum was restored to house the new pieces; wings were added
to the north and south of the building, the façade overlooking the 5 th
Avenue and its rear side overlooking the Central Park were redesigned
and rebuilt in 1888. The same year, the railroads entrepreneur, philanthropist
and art collector Henry Gurdon Marquand, made valuable
presents and loans from his collection of paintings, including works of
Van Dyck, Vermeer and Manet. The numerous new donations, through
which the museum was being constantly expanded, were prompted by
27

Metropolitan Museum of Art, geçtiğimiz günlerde uluslararası üne sahip çağdaş
Türk ressam Burhan Doğançay’ın ‘Ribbon Mania’ isimli eserini daimi koleksiyonuna
aldığını açıkladı. Metropolitan Museum of Art’ın İslam Eserleri bölümünün küratörü
Dr. Sheila R. Canby konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin en önemli
ressamının bu ikonik çalışması müze koleksiyonuna çok büyük değer kattı.” dedi.
In recent days, the Metropolitan Museum of Art included in its permanent collection
the work entitled ‘Ribbon Mania’ of internationally acclaimed Turkish painter Burhan
Doğançay. MET’s Islamic Art Curator Dr. Sheila R. Canby declared that “this iconic
painting by Turkey’s foremost painter added great value to the museum collection.”
Metropolitan Müzesi’nde sergilenen
ünlü tablolardan bir kaçı: Washington
Delaware Nehri’ni geçerken/Emanuel
Leutze (sol üst), Su Testili Kadın/
Johannes Vermeer (sağ üst),
Melankoli /Albrecht Dürer (sol alt)
ve Kanagawa’da Büyük Dalga/
Katsushika Hokusai (sağ alt).
Müzenin içinden görüntüler
(sağ sayfa).
Some famous paintings of MET’s
collection: Washington crossing
the Delaware /Emanuel Leutze
(above left), Woman with Water
Pitcher / Johannes Vermeer (above
right), Melancholia / Albrecht Dürer
(below left) and The Great Wave
at Kanagawa / Katsushika Hokusai
(below right).
Scenes from inside the museum
(right page).
28
Manet’nin eserlerinin yer aldığı koleksiyonunu müzeye bağışlamıştı.
Öyle bir heyecan dalgası yaratılmıştı ki, sanki bağışlar müze
kadar ülke için de yapılıyordu.
Dev koleksiyonlar
Aslında bu yaklaşım çok da nedensiz sayılmazdı. Çünkü ABD
büyüyüp dünyanın süper gücü olmaya doğru giderken, dünyanın
zenginliklerini de ülkenin kalbi sayılan New York’ta topluyordu!
Önce antik Mısır’ın eşsiz eserleri geldi. 1907’de Mısır Sanatı Bölümü
ve Dekoratif Sanatlar Bölümü tamamlandı. Sonra sıra, büyük
bölümü Osmanlı topraklarında yer alan bölge ve eserlerine geldi.
Azerbaycan, İran, Irak, Suriye, Yukarı Mezopotamya’dan getirilen
sanat eserleri müzeye yerleştirildi.
Da Vinci’den Picasso’ya...
Medeniyetlerin neredeyse resmigeçit yaptığı müzenin her bölümü
birbirinden ilginç, değerli ve sıradışı sanat eserlerini barındırıyor.
Özellikle Erken ve Yüksek Rönesans eserlerinin içinde bulunduğu
Avrupa Resim Sanatları bölümü için yorum yapmak neredeyse imkansız.
Bu bölümde bulunan Leonardo da Vinci, Raphael, Tintoretto,
Titian, Giotto, Botticelli, Giovanni Bellini, Michelangelo, Dürer,
Rubens, Rembrandt, Vermeer, Goya, Delacroix, Monet, Manet,
Gauguin, Seurat, Van Gogh, Matisse ve Picasso gibi sanatçıların
eserleri baş döndürüyor.
Metropolitan Müzesi, bu paha biçilmez eserler ve pek çok antik
uygarlığın eserlerini sergileyen galerileriyle tam bir cazibe merkezi.
Konuklarına gündelik yaşam nesnelerinden kültürüne / sanatına
kadar 6 bin yıllık bir tarihi sunuyor. Elbette bütün bu “zenginlik”
bir güne sığmadığı için de yeniden, yeniden çağırıyor...

MET’ten notlar...
• Dünyanın en büyük müzelerinden biri olan MET 190 bin metrekarelik bir alan üzerine
kurulu.
• Özel sergilerin olduğu günler dışında müzeye giriş ücretsiz. Ziyaretçiler için ‘önerilen
bağış tutarı’ ise 20 Dolar.
• Müzenin sadece Eski Mısır bölümünde M.Ö. 5000-M.S. 400 yılına kadar uzanan
dönemde yaratılan ve aralarında Dendur Tapınağı’na ait objelerin de bulunduğu 36 bin
parça eser sergileniyor.
• Avrupa resim ve heykel sanatının en nadide örnekleri müzenin ikinci katında sergileniyor.
Katın geri kalan bölümünde de Uzakdoğu Eserleri ve İslam Eserleri bölümü yer
alıyor.
• Dünyanın en zengin İslam eserleri koleksiyonlarından birine sahip olan MET’te
7-20’nci yüzyıl arasında üretilen sanat eserleri sergileniyor. İslam eserlerinin daha iyi anlaşılabilmesi
için Müslüman coğrafyası ve sanatını anlatan work shoplar düzenleniyor.
Facts and figures...
• One of the world’s largest museums, the MET is spanning an area of 190 thousand
square meters.
• Entrance to the museum is free of charge, except on days of special exhibitions. Visitors
are encouraged to donate 20 Dollars to support the museum.
• A total of 36 thousand objects dating from 5000 BC to 400 AD are part of the Egyptian
Art collection, including original columns and reliefs of the Temple of Dendur.
• The second floor is devoted to the finest examples of European paintings and sculptures
as well as to the collections of Asian Art and Islamic Art.
• The MET houses one of the world’s largest collection of Islamic Art consisting of
works of art dated between 7 th to 20 th centuries. The museum organizes workshops on
Islamic geography and art in order to ensure a deeper understanding of the collection.
a patriotic enthusiasm deeming a contribution to the Met
equal to a valuable service to the country.
Giant collections
This mental attitude was indeed worthy of the United
States emerging as a superpower, aiming at gathering
the wealth of the world in its hands. And no better place
than New York, the heart of the country, could serve as a
repository for all these treasures! Ancient Egypt’s priceless
artefacts came first. In 1907, the Departments of Egyptian
Art and of Decorative Arts were completed. Thereafter, the
treasures originating to a large part from Ottoman territories,
Iraq, Syria, Upper Mesopotamia, followed by those
from Azerbaijan and Iran joined the museum.
From Leonardo da Vinci to Picasso
Civilizations of the whole world are like parading throughout
the galleries of the museum, presenting their utmost
interesting and outstanding samples. Met’s twenty-five
hundred European paintings comprise one of the greatest
such collections in the world, from the Early and High
Renaissance art periods up to the contemporary period,
including breathtaking masterpieces of Leonardo da Vinci,
Raphael, Tintoretto, Titian, Giotto, Botticelli, Giovanni
Bellini, Michelangelo, Dürer, Rubens, Rembrandt, Vermeer,
Goya, Delacroix, Monet, Manet, Gauguin, Seurat, Van Gogh,
Matisse and Picasso.
The Met offering to the public eye such priceless works
of art and countless artefacts from numerous old civilizations,
thus presenting 6 thousand years of history within
the broadest spectrum of human achievement is a perfect
centre of attraction calling its visitors to come back day
after day.
29

30
ÖZEL
MÜZELER
Private
Museums
Yazı -Text
Sevinç Akyazılı

Tarihin Sessiz Tanığı:
emirgan sahilindeki atlı köşk,
bugün türkiye’nin en önemli
özel müzelerinden birine yani
sakıp sabancı müzesi’ne ev
sahipliği yapıyor. müze sadece
içinde barındırdığı sanat
eserleriyle değil, yüzyılları
kucaklayan hatıralar ve
görkemli mimarisiyle de pek
çok öykü anlatıyor
ATLI
KÖŞK
“EQUESTRIAN VILLA”, THE SILENT
WITNESS OF HISTORY
Atlı Köşk, the “Equestrian Villa” on the Emirgan shore of the Bosporus
is nowadays home to the “Sakıp Sabancı Museum”, one of the leading
private fine arts museums in Turkey. With its magnificent architecture and
its centuries old memories, the mansion whispers many stories apart from
its art collection.
31

stanbul’un en zarif binalarından biri, son yıllarda,
Türkiye’de pek az rastlanan bir manzaraya tanıklık
ediyor. Hayır, Boğaziçi’nin neredeyse kucakladığı o
doyumsuz manzarasından değil, binanın önünde
uzayıp giden kuyruklardan söz ediyoruz.
Yıllardır binlerce, on binlerce kişi kuyruğa giriyor. Dünyanın en önemli
sanatçılarının sergisi için buluşuyor. “Resim için kim kuyruğa girer ki”
sorusuna anlamlı bir yanıt veriyor.
Picasso, Dali ve şimdi de Rembrandt. Peş peşe İstanbullularla buluşuyor.
O güzel buluşmaların mekanı, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi,
ya da yarım yüzyıldır bilinen adıyla, “Atlı Köşk”.
Mirgün Bahçesi
Aslında öykü çok daha geriye, yüzyıllar öncesine uzanıyor: 1600’lerin ilk
yarısına ve Osmanlı’nın kudretli padişahlarından IV. Murat’a.
1600’lü yıllarda Baltalimanı’ndan İstinye’ye kadar uzanan bölge, bir
servi ormanıydı. Sahiline de el değmemişti. 1635 yılında IV. Murat,
Osmanlı’nın topraklarını genişleten Doğu seferinden, yanında Revan Valisi
/ Muhafızı Emirgüneoğlu Tahmasb Kulu Han ile dönmüştü. Emirgüneoğlu,
Revan kalesini savaşmadan teslim etmiş, karşılığında da devasa
bir bahçe ile ödüllendirilmişti. İşte o bahçeye, “Emirgüne Bahçesi”
denecek... Daha sonra isim Emirgan’a dönecekti...
Adı Yusuf Paşa’ya çevrilen Emirgüneoğlu, adını verdiği bölgede ilk
sahilhaneyi, yani yalıyı da yaptıran isim oldu. Yalı ve Mirgün Bahçesi, IV.
Murat’ın ziyaretleriyle kısa zamanda kentin en gözde mekanlarından biri
haline geldi.
Ne var ki, onun ölümünden sonra herşey tersine döndü. Sultan İbrahim
Emirgüneoğlu’nu idam ettirdi. Mallarına ve yalısına el koydu. Araziyi de
vakıflara ve halka dağıttı.
Sonraki yıllarda sahilde yeni yalılar başgösterdi. Osmanlı Paşaları,
devasa Mirgün Bahçesi’nin kenarına kıyısına köşkler, yalılar yaptırdı. En
32
Solda: Rembrandt Harmensz van Rijn, Portre, 1646 civarı, Pano üzerine yağlıboya,
19 x 15 cm. Üstte: Abraham van den Tempel, Amsterdamlı Tüccar ve Ailesi, 1671,
Tuval üzerine yağlıboya, 190 x 200 cm. Sağda: Johannes Vermeer, Aşk Mektubu,
1667-69, Tuval üzerine yağlıboya, 44 x 38,5 cm.
Left: Rembrandt Harmensz van Rijn, Portrait, around 1646, oil on board, 19 x 15
cm. Above: Abraham van den Tempel, Amsterdan Merchant with his Family, 1671,
oil on board, 190 x 200 cm. Right: Johannes Vermeer, Love Letter, 1667-69, oil on
board, 44 x 38,5 cm.
In recent years, one of Istanbul’s most exquisite buildings is experiencing
an unusual development, namely an ever increasing number
of queuing visitors at its gate. Ten thousands of art lovers rush to the
Equestrian Villa, home to the Sabancı University’s Sakıp Sabancı Museum,
to see the exceptional painting exhibitions of grand masters
such as Picasso, Dali and eventually Rembrandt.
Mirgün Gardens
The story actually goes quite back in time to the first half of the17 th
century, to the reign of the powerful Sultan Murat IV. In the1600’s the
area between İstinye and Baltalimanı was consisting of a dense cypress
forest. The seashore was untouched. In 1635, Murat IV returned
home from a successful military campaign which led to the expansion
of Ottoman territories to the east, in company of the Governor/
Custodian of Revan (Yerevan), Emirgüneoğlu-Tahmasp Kulu Han
(Servant of Tahmasp Shah, Safavid Emperor of Iran), who surrendered
the Revan Castle without resistance to the Ottomans. As a reward
for this act, Emirgüneoğlu was receiving from a generous Sultan
Murat IV the above-mentioned woods estate large over 400 thousand
square meters. Thereafter, the district was going to be known under
the name of “Emirgüne Gardens” and, eventually as “Emirgân”.
Emirgüneoğlu’s name was changed into Yusuf Pasha, who built the
first waterside mansion in this neighbourhood bearing his initial
name. His mansion and the “Mirgün Gardens”, often honoured by
Sultan Murat IV, became one of the most prestigious venues in town.
However, Yusuf Pasha’s fate drastically changed following the demise
of Murat IV. Sultan Ibrahim I had Emirgüneoğlu executed and
confiscated his estate which he dispensed to public foundations.
In ensuing years and centuries, a group of new waterside mansions
made appearance. Ottoman Pashas had their mansions built in and
around the huge Mirgün Gardens. The most prestigious block in the
area consisted of the sumptuous Palace of the Governor of Egypt,

34
görkemli yapılarsa Mısır Hıdivi İsmail
Paşa’nın sarayı ve aile mensuplarının
yaşadığı 7 yalıydı.
Atlı Köşk devri
Takvimler 1923 yılını gösterirken
Emirgan sahilhanesinde yeni ve
“modern” bir yapı yükseldi.
İsmail Paşa’nın torunu Prens
Mehmed Ali Hasan’ın
yaptırdığı bina, dönemin
ünlü ismi İtalyan mimar
Eduardo De Nari’nin imzasını
taşıyordu. Ama Emirgüneoğlu
gibi Prens Hasan da çok uzun
süre oturamayacaktı o binada. Türkiye Cumhuriyeti kendi değerlerini
yaratıyordu artık. Mısır Hıdivi’nin mirasçıları da tıpkı diğer Osmanlı
seçkinleri gibi bazı mülklerini elden çıkartmaya, daha mütevazı hayatlar
kurmaya veya Türkiye dışında yaşamaya başlamışlardı.
Emirgan sahilindeki bu muhteşem köşk, pek çok kişi gibi Türkiye’nin en
önemli sanayicilerinden Hacı Ömer Sabancı’nın da dikkatini çekmişti.
Sabancı, 1950 yılında köşkü Prenses İffet’den satın aldı.
Köşkün alamet-i farikası kabul edilen at heykellerinin köşkle buluşması
da bu sayede oldu. Sabancı Ailesi Fransız heykeltıraş Louis Doumas’ın
1864 yılında yaptığı at heykelini alarak bahçeye yerleştirdi. İkinci atsa
daha uzak bir geçmişe nazire yapıyordu.
Aile, İstanbul’a düzenlenen 4’üncü Haçlı Seferi sırasında Sultanahmet
Meydanı’ndan Venedik’e götürülüp San Marco Kilisesi’nin önüne yerleştirilen
dört attan birinin dökümünü alarak bahçeye yerleştirdi.
Tarihin sessiz tanığı Emirgan’da artık Atlı Köşk zamanıydı!
Müzeyle kapılar açılıyor
Hacı Ömer Sabancı’nın 1966 yılındaki vefatından sonra Türkiye’nin en
önemli sanayicilerinden ve en renkli simalarından Sakıp Sabancı, Atlı
Köşk’e yerleşti.
Sabancı ailesi sadece sanayi alanında yatırımlara imza atmakla kalmıyor
aynı zamanda sanata da önem veriyordu. Ailenin kısa zamanda
hatırı sayılır bir hat ve resim koleksiyonu oluşmuştu. Sakıp Sabancı ile
röportaj yapmaya giden gazeteciler, gördükleri sanat eserleri karşısında,
kendilerini adeta bir müzede gibi hissettiklerini söylüyor, Sakıp Sabancı
da sık sık biriken koleksiyonunu halkla paylaşmak istediğini dile getiriyordu.
Nitekim Sakıp Sabancı, ailesiyle birlikte 32 yılını geçirdiği bu
köşkün müzeye dönüştürülmesi için 1998 yılında harekete geçti. Bina
ve içindeki tüm eserler müzeye dönüştürülmek üzere Sakıp Sabancı
Üniversitesi’ne devredildi. Koleksiyonlar, Sakıp Sabancı’nın adını taşıyan
bir müzede sergilenecek yani halkın malı olacaktı. Bina büyük bir
restorasyona tabi tutuldu. Müze Sakıp Sabancı hayata veda etmeden iki
yıl önce yani 2002 yılında kapılarını açtı. 2005 yılında yapılan düzenlemeyle
genişletildi. Sonrasında da zengin koleksiyonu, ev sahipliği
yaptığı uluslararası geçici sergiler, konservasyon birimleri, örnek eğitim
programları, gerçekleştirdiği konser, konferans ve seminerlerle uluslararası
alanda dikkat çekmeye başladı.
Müzeyi Türkiye’de gündemin ön sıralarına taşıyansa dev isimlerin sergileri
oldu. Sabancı Müzesi, Türk halkını Picasso, Dali, Rodin gibi dünyanın
en ünlü sanatçılarının eserleriyle buluşturdu. Müze bu yıl 10’uncu
yaşını kutlamaya hazırlanıyor. Böyle önemli bir kavşakta da efsane bir
sanatçıyı, Rembrandt’ı ağırlıyor.
Üstte: Bir Çift Düğün Eldiveni, 1622 Kuzey Hollanda, oğlak derisi, ipek, saten,
altın sırma, tatlı su incileri, uzunluk 24 cm. Sağda: Delft Baharat Kutusu, 1660-80,
seramik, yükseklik 19,5 cm. Sağ sayfa, sol üstte: Hoca Ali Rıza, manzara, tarihsiz,
tuval üzerine yağlıboya, 54 x 73 cm. Sağ üstte: Şevket Dağ, Ayasofya, 1906, tuval
üzerine yağlıboya, 250 x 180 cm. Altta: Nazmi Ziya Güran, Şezlongda Pembeli
Kadın, 1904, tuval üzerine yağlıboya, 54 x 73 cm.
Above: A pair of wedding gloves, 1622 North Holland, goat leather, silk, satin, gold
gimp, freshwater pearls, length 24 cm. Right: Delft Spice Box, 1660-80, ceramic,
height 19,5 cm. Right page, above left: Hoca Ali Rıza, landscape, undated, oil on
board, 54 x 73 cm. Above right: Şevket Dağ, Ayasofya, 1906, oil on board, 250
x 180 cm. Below: Nazmi Ziya Güran, Lady in Pink on Chaise Longue, 1904, oil on
board, 54 x 73 cm.
Khedive Ismail Pasha and seven mansions occupied by the members
of his family.
Equestrian Villa
After the foundation of the Turkish Republic, Prince Mehmed Ali
Hasan, grandson of Khedive Ismail Pasha purchased in 1927 a
derelict house at Emirgân, which used to belong to his forefathers
during the 19 th century and, commissioned the renowned Italian architect
Edouard de Nari to build a new mansion. However, the house
remained unused for many years until the elder sister of the Egyptian
Prince, Princess Iffet Hasan made it her home in 1944.
Meanwhile, the Turkish Republic was creating its own values and
Ottoman elites like the heirs of Egyptian Khedives were selling their
properties in Turkey to lead less grand-style lives abroad.
In 1951, Hacı Ömer Sabancı, father of Sakıp Sabancı and founder
of Sabancı Holding, purchased the mansion from Princess Iffet for
spending summer months with his family. Inside the entrance gate of
his mansion, he placed the bronze statue of a horse he purchased at
an auction. The sculpture was designed by Louis Daumas in Paris in
1864 and cast by Vor Thiebaut. The second equestrian statue placed
in the villa’s courtyard is a reference to an older episode of Istanbul’s
history. That statue is a replica of one of the four horse sculptures
stolen from the city during the 4 th Crusade campaign and currently located
in front of the San Marco Basilica in Venice. Hence, the house
became popularly known as Atlı Köşk, the “Equestrian Villa”.
Thus the time of the Equestrian Villa began at Emirgân, the silent
witness of history!
The Museum opens its doors
Hacı Ömer Sabancı and his family lived in the mansion until his
decease in 1966. Thereafter, the mansion was home to Sakıp Sabancı
and family between 1969 and 1999. The Sabancı family was not only
investing in industrial undertakings, but also to a great extent in
works of art. The collection became so vast and sophisticated over
the years that Sakıp Sabancı decided to share it with the public. The
mansion was leased in 1998 for a period of 49 years to Sabancı University
along with all the antique furnishings and art collections. The
museum bearing his name was inaugurated in 2002, two years before
Sakıp Sabancı’s passing away and further extended in 2005. Today,
the original mansion and a modern gallery annex host extensive art
collections of the19 th and 20 th centuries. Beyond the abundance of its
rich permanent collection, the Sakıp Sabancı Museum grew rapidly
into a cultural sanctuary due to its conservation workshops, the
international temporary exhibitions, the seminars, training courses,
musical concerts, conferences it is hosting throughout the year.
Finally, the exhibitions of great masters such as Picasso, Dali, Rodin
put the museum on the front page of the public agenda. This year, on
the occasion of its tenth anniversary, the museum is hosting another
legendary painter, namely Rembrandt.
Collections of the museum
President of the Sabancı Museum is an internationally acknowledged
scholar, Dr.Nazan Ölçer. Having studied ethnology, ancient history
and history of art at the Ludwig Maximilian University
in Munich, she worked intensively at the University’s
antiquity and ethnology collec- tions as well as
at the Munich Museum for Ethnology. She
began working in 1972 as curator at the
Museum of Turkish and Islamic
Art in Istanbul.
Between 1978

36
Müzenin koleksiyonları
Sabancı Müzesi, misafir ettiği ya da sahip olduğu eserler kadar, o
eserleri “teslim” ettiği isimle de dikkati çekiyor. Müze müdürü Dr.
Nazan Ölçer sadece Türkiye’nin değil dünyanın yakından tanıdığı
bir uzman. Daha üniversite döneminde müzecilikle ilgilenmeye
başlamış. Sonrasında saha çalışmalarıyla da sanat tarihi ilgisini
beslemiş. 1972 yılında Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde çalışmaya
başlamış. 1978 yılından 2003 yılına kadar bu müzenin müdürlüğünü
yapmış. Pek çok ödülün yanı sıra 1991 yılında Fransa’da
sanat ve edebiyat dalında “Şövalyelik Nişanı” almış bir bilim
kadını. Dr. Nazan Ölçer şimdi bu birikimini Sabancı Müzesi için
kullanıyor. Müzenin salonlarına davet edilecek efsane eserler ve
müzenin paha biçilmez kendi koleksiyonları için..
Sakıp Sabancı Müzesi’nin Osmanlı Hat Koleksiyonu, Osmanlı
Hat sanatının 500 yıllık örneklerine yer vermesi itibariyle özellikle
uluslararası alanda ün yaptı. Yüzlerce yıllık nadir el yazması
Kuran-ı Kerim’ler başta olmak üzere, murakkaalar, levhalar, hilyeler,
fermanlar, berat ve menşurlarıyla ünlü koleksiyon özellikle
Türk-İslam sanatına ilgi duyan yerli ve yabancı sanat tutkunlarını
müzeye çekiyor. Müzenin resim koleksiyonu, erken dönem Türk
resminin seçkin örnekleriyle Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde
İstanbul’da çalışmış yabancı sanatçıların eserlerinden
oluşuyor. 1850-1950 yılları arasında yoğunlaşan koleksiyonda;
Raphael, Konstantin Kapıdağlı, Osman Hamdi Bey, Şeker Ahmed
Paşa, Süleyman Seyyid, Nazmi Ziya Güran, İbrahim Çallı, Feyhaman
Duran, Fikret Mualla gibi yerel sanatçılarla Fausto Zonaro ve
Ivan Ayvazovski gibi yabancı sanatçıların eserleri bulunuyor.
Müzenin bu bölümü ziyaretçilerine ilginç bir seyir serüveni sunuyor.
Ziyaretçiler, Sakıp Sabancı Müzesi’nin mobilya ve dekoratif
eserler koleksiyonunun bulunduğu odaları gezerken, Türkiye tarihine
damgasını vuran bir ailenin, Sabancılar’ın hayatına ve sanat
anlayışlarına dokunma fırsatı yakalıyor. Çünkü Atlı Köşk’ün giriş
katındaki bu üç odada, Sabancı ailesinin köşkte yaşadığı dönemde
kullandığı mobilyalar ve evlerini dekore etmek için seçtikleri
18-19’uncu yüzyıl dekoratif Avrupa sanatı örnekleri sergileniyor.
Üstte: Nazmi Ziya Güran, Taksim Meydanı, 1935, tuval üzerine yağlıboya,
73.5 x 92 cm. Ortada: Cevat Dereli, Üç Güzeller, tarihsiz, karton
üzerine yağlıboya, 63 x 92,5 cm. Alt solda: Gerrit Adriaensz Berckheyde,
Herengracht’ta Altın Dönemeç, pano üzerine yağlıboya, 42,5 x 57,9 cm.
Alt sağda: Şeker Ahmed Ali Paşa, Ormanda Karaca, 1891, tuval üzerine
yağlıboya, 55 x 43,5 cm.
Above: Nazmi Ziya Güran, Taksim Square, 1935, oil on board, 73,5 x 92
cm. In the middle: Cevat Dereli, Three Belles, undated, oil on paperboard,
63 x 92,5 cm. Below left: Gerrit Adriaensz Berckheyde, Golden Bend on
Herengracht, oil on board, 42,5 x 57,9 cm. Below right: Şeker Ahmed Ali
Paşa, The Roe-deer in Forest, 1891, oil on board, 55 x 43,5 cm.

and 2003, she occupied the post of director of that institution.
Among many other distinctions, she is the recipient of the
“Chevalier des Arts et des Lettres” award (1991) from the French
Ministry of Culture. The Sakıp Sabancı Museum is benefitting
from Dr. Nazan Ölçer’s valuable knowledge and experience
since 2003.
The collection of calligraphy consisting of nearly 400 pieces
offers a comprehensive view of Ottoman calligraphic art over a
period of 500 years, with manuscript Korans and prayer books,
calligraphic panels, decrees, imperial documents, declarations,
imperial seals, poetry books and calligraphic tools.
The painting collection consists mainly of samples of early
Ottoman and Republican Turkish painting and works of foreign
artists who lived in Istanbul during the last period of the Ottoman
Empire. More than 320 selected paintings from the period
1850-1950, by notable local artists like Raphael, Konstantin
Kapıdağlı, Osman Hamdi Bey, Şeker Ahmet Paşa, Süleyman
Seyyid, Nazmi Ziya Güran, İbrahim Çallı, Halil Paşa, Feyhaman
Duran, Fikret Mualla, and by European artists like Fausto
Zonaro and Ivan Ayvazovsky are on display.
Most valuable 18 th and 19 th century Chinese porcelain Famille
noire and Famille verte, polychrome vases and decorated
plates as well as an impressive collection of 19 th century French
porcelain, including large numbers of Sèvres vases, and German
porcelain produced in Berlin and Vienna along with decorative
art works consisting of figurines, metalwork, porcelain,
objets d’art and furniture on display at the entrance floor of the
mansion, deliver clues to the delighted visitor, on the life style
and approach to art of the Sabancı family.
Nazan Ölçer (üstte). Osman Hamdi Bey, Naile Hanım Portresi, tarihsiz, tuval
üzerine yağlıboya, 52 x 41cm.
Nazan Ölçer (above). Osman Hamdi Bey, Portrait of Naile Hanım, undated,
oil on board, 52 x 41 cm (on the right).
38
Osman Hamdi’den Rembrandt’a
Sakıp Sabancı Müzesi, sadece kalıcı koleksiyonlarıyla değil geçici sergileriyle
de büyük ilgi topluyor. Açıldığından bu yana Picasso, Rodin, Abidin Dino
gibi Türk ve dünya sanatının önemli isimlerinin eserlerini İstanbullu sanatseverlerle
buluşturan Sakıp Sabancı Müzesi iki önemli sergiye ev sahipliği
yapıyor: Bir Ülke Değişirken Tanzimat’tan Cumhuriyete Türk Resmi isimli
sergi 24 Aralık’ta açıldı. Sergi Osman Hamdi Bey, Fikret Mualla, Halil
Paşa, Şehzade Abdülmecit Efendi ve İzzet Ziya gibi Türk sanatının önemli
isimlerinin eserleri aracılığıyla yakın dönem tarihimize ışık tutuyor. Serginin
en ilgi çekici taraflarından biri de, Osman Hamdi Bey’in Naile Hanım
isimli portresinin Türkiye’de ilk kez sergilenecek olması. Sanat tutkunlarının
heyecanla beklediği bir diğer sergi ise: Karanlıkla Işığın Buluştuğu Yerde:
Rembrandt ve Çağdaşları. Sakıp Sabancı Müzesi Hollanda Türkiye ilişkilerinin
400’üncü yılının kutlanacağı 2012 yılına özel bir sergi düzenledi. 22
Şubat’ta açılan sergide Rembrandt’ın yanı sıra Hollanda resminin en önemli
sanatçılarının aralarında bulunduğu 59 sanatçıya ait 73 tablo, 19 desen ve
18 obje olmak üzere 110 eser sergileniyor.
From Osman Hamdi Bey to Rembrandt
The Sakıp Sabancı Museum is not only drawing attention due to its permanent
collections but also through its temporary exhibitions. Having hosted exhibitions
of world’s major artists such as Picasso and Rodin and of Turkish artists
like Abidin Dino, the museum is currently presenting two important exhibitions.
First is the new permanent exhibit inaugurated on 24 December 2011, presenting
a 100-piece collection that chronicles the past 200 years of the art of painting
in Turkey. Entitled “As a Country Evolves: The Turkish Art of Painting from
Reformation to Republic”, the show at the newly refurbished permanent exhibit
gallery includes works of Osman Hamdi Bey, Fikret Mualla, Halil Paşa, Crown
Prince Abdülmecit Efendi and İzzet Ziya. On this occasion, the Naile Hanım
(Lady Naile) portrait by Osman Hamdi Bey is presented for the first time to
the Turkish public. The second exhibition opened on 22nd February is entitled
“Where Light meets Darkness: Rembrandt and his Contemporaries” organized
on the occasion of the 400th Anniversary of Turkish-Dutch relations. On display
are 110 pieces consisting of 73 paintings,19 drawings and 18 objets d’art by 59
Dutch artists including Rembrandt.

REPUBLIC OF TURKEY MINISTRY OF CULTURE AND TOURISM
STATE OPERA AND BALLET
19.
th ULUSLARARASI ASPENDOS
INTERNATIONAL OPERA & BALLET FESTIVAL
14 Haziran / June 2012
İzmir Devlet Opera ve Balesi
İzmir State Opera and Ballet
20 Haziran / June 2012
Estonya Ulusal Operası
Estonian National Opera
25 Haziran / June 2012
Ekaterinburg Devlet Akademik Opera ve Balesi
Ekaterinburg State Academic Opera and Ballet Theatre
27 Haziran / June 2012
Ekaterinburg Devlet Akademik Opera ve Balesi
Ekaterinburg State Academic Opera and Ballet Theatre
30 Haziran / June 2012
Güney Kore - Daegu Operası
Antalya Devlet Opera ve Balesi Orkestra ve Korosu
South Korea - Daegu Opera
Antalya State Opera and Ballet Orchestra and Chorus
04 Temmuz / July 2012
Mersin ve Samsun Devlet Opera ve Baleleri
Mersin & Samsun State Opera and Ballets
03 Eylül / September 2012
Çin - Pekin Operası / China - Beijing Opera
Samsun Devlet Opera ve Balesi Orkestrası
Samsun State Opera and Ballet Orchestra
06 Eylül / September 2012
Antalya Devlet Opera ve Balesi
Antalya State Opera and Ballet
10 Eylül / September 2012
Türk Devlet Opera ve Bale Toplulukları
Turkish State Opera and Ballet Companies
15 Eylül / September 2012
Ankara Devlet Opera ve Balesi
Ankara State Opera and Ballet
TURANDOT
RIGOLETTO
PRENS IGOR
PRINCE IGOR
AŞK VE ÖLÜM
LOVE AND DEATH
LA TRAVIATA
ZORBA
MADAMA BUTTERFLY
LUCIA DI LAMMERMOOR
KUĞU GÖLÜ
SWAN LAKE
TANNHÄUSER
Opera
Opera
Opera
Bale
Ballet
Opera
Bale
Ballet
Opera
Opera
Bale
Ballet
Opera
Temsiller Haziran’da 21:00’de - Eylül’de 20:30’da başlar. / Performances start at 9:00 p.m. in June and 8:30 p.m. in September.
Gerektiğinde programda değişiklik yapılabilir.
The program can be modified in case of necessity.

40
İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde
İSTANBUL
ARKEOLOJİ
MÜZELERİ
İstanbul
Archaeological
Museums
Yazı-Text
Elif Türkölmez
değişim zamanı
görkemli bir koleksiyona sahip olan istanbul arkeoloji
müzeleri’nin bazı salonları eylül’e kadar ziyarete kapatılıyor.
amaç, eserlere ve ziyaretçilere yaraşır bir “21. yüzyıl konforu”
sunmak.
Time of change at the İstanbul Archaeological Museums
Some of the galleries of the İstanbul Archaeological Museums will be closed to the public until
September, due to restoration and re-organization work to be carried out in accordance with
modern museological practices, worthy of the 21 st century.

Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye
Cumhuriyeti’nin ilk müzesi olan İstanbul Arkeoloji
Müzeleri yeni bir restorasyon sürecine girdi.
1891 yılında Osman Hamdi Bey tarafından
kurulan İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin Klasik
Bina kısmındaki yedi salon, TÜRSAB-Türkiye
Seyahat Acentaları Birliği tarafından hem restore
ediliyor hem de depreme karşı güçlendiriliyor.
Müzenin olası sarsıntılarda zarar görmesini
engellemek için başlatılan güçlendirme çalışmaları,
hem binayı ve müze içinde sergilenen
dünya çapındaki koleksiyonları hem de müze
ziyaretçilerini korumayı öngörüyor. Bu anlamda
duvar ve kolonlar çelik plakalarla güçlendiriliyor,
kat döşemeleri ise yüksek dayanımlı gergi
çubuklarla sağlamlaştırılıyor. Restorasyon kapsamında
müzenin altyapı sorunları da çözülüyor.
İklimlendirme, elektrik, güvenlik sistemleri
uygulanıyor. Bir müze için en önemli detaylardan
olan sergileme alanları da daha ferah ve
konforlu bir düzenlemeye dönüştürülüyor.
Mimar Alexander Vallaury imzasını taşıyan
bina, dünyada müze olarak tasarlanan nadir
yapılardan biri. İşte bu özelliğe, şimdi çağdaş
müzeciliğin gerektirdiği yenilikler ekleniyor.
Dünya çapındaki muadilleri New York’taki The
Metropolitan Museum, Londra’daki The British
The first museum of the Ottoman Empire and Republic of
Turkey, the İstanbul Archaeological Museums will undergo
a new series of renovations. Seven halls of the classical
main building of the museum founded 1891 by Osman
Hamdi Bey, will be restored and reinforced against seismic
risks by TÜRSAB, the Association of Turkish Travel Agencies.
The endeavours in this direction aim at strengthening
the building structure to protect its priceless collections
and its visitors. The walls and concrete columns are being
reinforced with steel plates, the floor coverings with high
resistance square tension bars. Infrastructure renovation is
also on the agenda, air-conditioning, electrical and security
systems are being repaired and re-installed. Exhibition
halls are being remodelled to bring about a comfortably
spacious architectural layout.
The building designed by Architect Alexander Vallaury
is among the rare examples of its kind in the world,
conceived as a museum from the outset. It is now being
renovated in conformity with the requirements of a
contemporary museum so that it will be able to compete
with its counterparts around the world such as New York’s
Metropolitan Museum, London’s British Museum or the
famous Louvre Museum in Paris.
Collections will remain accessible to the public!
The halls number 13 to 20 in the south wing of the classical
building will be closed during the first phase of the
41

Museum veya Paris’in dünyaca ünlü müzesi Louvre ile yarışacak
hale getiriliyor.
Salonlar kapansa da koleksiyonlar açık!
Restorasyonun birinci aşamasında İstanbul Arkeoloji Müzeleri Klasik
Bina güney kanat 13-20 numaralı salonlar ziyarete kapatıldı. Fakat
ziyaretçileri bu eserlerden mahrum bırakmamak adına bu bölümdeki
eserlerin en önemlileri Assos Salonu’na taşındı ve bu salonda yeni
bir sergi alanı düzenlendi. Restorasyonun ikinci aşamasında ise
güney kanat ziyarete açılacak, kuzey kanat kapatılacak.
Temel ilke “ziyaretçiyi mahrum bırakmama”. Ne de olsa, taşınacak
eserler, müze koleksiyonunda çok önemli ve değerli bir yere sahip.
Neler yok ki o eserler arasında: Athena Heykelciği, Büyük İskender
Başı, Hermes Heykeli, Büyük Agrippina’nın Büstü, İmparator Augustus
Büstü, İmparator Marcus Aurelius Büstü, Tören Sahneli Blok:
Güreşenler ve Müzisyenler, Arabalı Sürücü Kabartması, Aslan Heykeli,
Horoz Dövüştüren Eroslar, Veda Sahneli Mezar Steli, Artemis
Heykeli, Kadın Ozan Sappho’nun Başı, Hermafrodit Heykeli, Marsyas
Heykeli, Afrodit Heykelciği, Kithara Çalan Tanrı Apollon ve daha pek
çok heykel ya da mezar steli...
Ayrıca, kapalı olan salonların girişinde kurulan iki adet ekran ile
kapatılan salonları 3 boyutlu olarak özel gözlük ile izleme olanağı
sunulacak. Salonlar 2016’da yenilenmiş olarak ziyaretçilere tekrar
açılacak.
Asırlık ağaçların çevrelediği bahçesinin bile insana huzur verdiği
müze, Arkeoloji Müzesi, Eski Şark Eserleri Müzesi ve Çinili Köşk
Müzesi’nden oluşan üç ayrı binayla ziyaretçilerine hizmet vermeye
devam ediyor. Dünyada müze binası olarak tasarlanan ve kullanılan
ilk on müze içinde yer alan İstanbul Arkeoloji Müzesi’ni yenileyerek
korumak, aynı zamanda kültür mirasımızı korumak demek. TÜRSAB,
restorasyon çalışmalarını işte bu bilinç ve motivasyonla yürütüyor;
gelecek nesillere dünya müzeleriyle yarışan bir müze devredebilmek
için çaba harcıyor.
II. Dünya Savaşı’nda boşaltılmıştı
Dünyanın en önemli müzeleri, çağın gerektirdiği ihtiyaçlara uygun
düzenlemeler yapmak için sık sık restore edilir. Örneğin New
York’taki Queens Müzesi yakın zamanda büyük bir onarım sürecinden
geçti. Hem eserlerin sergilenme biçimleri, hem de ziyaretçilerin
gezi ve görüş alanlarının yenilenmesi açısından büyük bir mimari
başarı örneği oldu. Daha konforlu, ziyaretçi dostu bir müze haline
getirildi.İstanbul’un en önemli mimari yapıtları arasında yer alan ve
UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde bulunan Ayasofya Müzesi
de, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın desteğiyle kapsamlı
bir restorasyon çalışmasına tabi tutuldu. Ana kubbenin ve narteksin
restorasyonunu takiben, yarım kubbelerin restorasyonu, galeri
katının onarımı, bahçenin açıkhava müzesi olarak düzenlenmesi, I.
Mahmut kütüphanesinin onarımı gibi çalışmalar gerçekleştirildi.
42
restoration. However, the most important pieces originally on
display in these halls were transferred to the Assos Hall where
a new exhibition space was arranged to this end. At the second
phase of the restoration, the renovated and re-organized south
wing will be re-opened whereas the north wing will be closed to
be renovated.
The guiding principle in this respect is not to deprive the visitor
from seeing the treasures of the museum. Then the works of art
to be transferred include major pieces such as the Athena Statuette,
the Alexander the Great Head, the Hermes Sculpture, the
Emperor Marcus Aurelius Bust, the Emperor Augustus Bust, the
Great Agrippina Bust, the Wrestlers and Musicians’ Ceremonial
Scene, the Charioteer Relief, the Lion Sculpture, the Cockfight Directing
Eros Group Sculpture, the Farewell Scene Grave Stele, the
Artemis Statue, Female Poet Sappho’s Head, the Hermaphrodite
Statue, the Marsyas Sculpture, the Aphrodite Statuette, Kithara
Playing God Apollo and many more sculptures and tomb steles.
Two wide-screen monitors will be installed in front of the entrance
to the closed sections, offering 3-dimension visuals
showing the interior of these sections. The halls in question will
re-open on 2016 following the completion of the renovation task.
İstanbul Archaeological Museums continue to welcome their
visitors with their three components, the Classical Building, the
Ancient Near East Museum and the Tiled Pavilion. Restoring
this museums’ compound is tantamount to rendering a great
service to the country’s cultural and historical heritage. TÜRSAB
is indeed proceeding from such motivation while conducting the
restoration work at the museum, intending to deliver a rewarding
legacy to future generations, in terms of worthwhile museums
capable of competing with their global counterparts.

Dünyanın sayılı müzelerinden olan İstanbul
Arkeoloji Müzeleri daha önce de pek çok
kez restorasyon çalışmalarına tabi tutuldu.
1903 yılında kuzey ve güney kanadın eklenmesiyle
oluşan ana müze binasına, yeni
sergi salonlarına duyulan ihtiyaç nedeniyle
1969-1983 yılları arasında bir ilave yapıldı
ve bu bölüm Ek Bina olarak adlandırıldı. II.
Dünya Savaşı sırasında savunma amacıyla
boşaltılan müze, savaştan sonra yeniden
düzenlendi. 1963 yılında müze yapısında
büyük bir düzenleme yapılarak 1974 yılında
tekrar ziyarete açıldı. En son 1999-2000 yıllarında
bakım ve onarımları yapılan Eski Şark
Eserleri Müzesi 8 Eylül 2000’de bugünkü
halini aldı. Müzede ayrıca 2002 yılında çatı
yenilenmesi yapıldı.
Evacuated during World War II
Frequent restoration and re-organization of
museums is a necessary task in order to bring
them up-to-date with modern requirements.
Recently, it was the case of the Queens Museum
in New York, which underwent a major
renovation considered a successful architectural
achievement resulting in a more
comfortable, visitor-friendly museum layout.
The Ayasofya (Hagia Sophia) Museum, a
property inscribed on the UNESCO World
Heritage List, which is one of Istanbul’s
foremost architectural treasures, was subject
to an extensive restoration supported
by the Istanbul, European Capital of Culture
2010 Agency. Following the restoration of
the main dome and the narthex, restoration
of the lateral semi-domes and of the upper
gallery floor, the conversion of the garden
into an open-air museum and the restoration
of the Sultan Mahmut I Library were
completed.
İstanbul Archaeological Museums, among
leading museums of the world, underwent
several renovations. In 1903, the north and
south wings were added to the main building.
Between 1969-1983, an annex was built
due to the urgent need for additional exhibition
halls. The museum was evacuated for
defence purposes during the Second World
War and reorganized following the end of the
war. The museum underwent a major restructuring
from 1963 onwards and was re-opened
in 1974. The Ancient Near East Museum was
subject to a general maintenance in the years
1999-2000 and re-opened on 8 September
2000, acquiring its current state. In 2002, the
roof of the main building was repaired.
Deprem Güçlendirmesi ve Restorasyon Çalışması Klasik Bina 13-20 salonlarında devam ediyor (solda).
Duvarlar ve kolonlar çelik plakalarla güçlendiriliyor (yukarıda).
Restoration and seismic reinforcement work are underway in Classical Building Halls 13-20 (on the left).
The walls and columns are being reinforced with steel plates (above).
Uzman ellere emanet
Restorasyon, tadilattan farklı
olarak, çok önemli bir uzmanlık
alanı. Yenileme sırasında onarılan
eser ya da yapının aslına sadık
kalmak, eserin tarihi önemine
zarar getirecek müdahalelerden
kaçınmak gerekiyor. Restorasyonu,
bu konuda deneyimli çalışanların
olduğu firmaların yapması çok
önemli. Çünkü bu tür güçlendirme
ve yenileme çalışmalarında
çakılacak her bir çivinin ayrı ayrı
sorumluluğu var.
Klasik Bina’da devam eden deprem
güçlendirme ve restorasyon uygulamaları
Süleymaniye Camii ve Mısır
Konsolosluğu’nun restorasyonlarını
gerçekleştiren Güryapı tarafından
yapılıyor. Restitüsyon ve Restorasyon
projeleri Seçkin Mimarlık tarafından
hazırlanan müzenin deprem
güçlendirme projeleri ise İSMEP-
İstanbul Kentinin Sismik Riskinin
Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık
Projesi kapsamında İtalyan-Türk
ortaklığıyla SPC ve OSM firmaları
tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı
sorumluluğunda geliştirildi.
Expert hands
Restoration is a specific technique
different from alteration. It is essential
to preserve the original state and
characteristics of the object or building
while proceeding with its restoration
and to avoid any intervention
prone to harm its historical value.
The entrusting of sensitive restoration
projects to reliable companies,
experienced and tested in this domain
is as relevant as the skills of their
qualified craftsmen.
Restoration and reinforcement work
at the Classical Building is carried
out by Güryapı, the company which
performed the restoration of the
Süleymaniye Mosque and Consulate
General of Egypt building. Seçkin
Architecture Bureau drew up the
restitution and restoration projects.
The earthquake reinforcement
project of the museum was developed
by Turkish-Italian joint venture firms
SPC and OSM within the framework
of the “Reduction of Seismic Risk
and Emergency Readiness Project for
the City of Istanbul”(ISMEP), under
the responsibility of the Ministry of
Culture and Tourism.
43

ARKEOLOJİ
Archaeology
Yazı -Text
Prof. Dr. Gülsün Umurtak
&
Prof. Dr. Refik Duru
Çeviri-Translation
Angela M. Bell
Hacılar’ın İkinci Höyüğünde Çalışmalara Başlandı
Hacılar Büyük Höyük Kazısı - 2011
Work has begun at the second höyük at Hacılar
Hacılar Büyük Höyük Excavations - 2011

nadolu Yaylası’nın tarihöncesi
(prehistorik) uygarlıkları konusunun
öğrenilme sürecini başlatan merkezlerden
en önemlilerinden birinin
-hatta en önemlisinin-, Burdur’un 27
km. güney batısında bulunan Hacılar
Köyü civarındaki bir yerleşme olduğu
söylenebilir. Yakınında bulunduğu
köyün ismine uyularak sadece ‘Hacılar’ olarak anılan
bu tarihöncesi yerleşme yeri, 1956 yılında İngiliz arkeologu
James Mellaart’ın Burdur’da kendisine gösterilen
boya bezemeli çanak çömleğin izini sürmesi sonunda
saptanmış ve ertesi yıl kazılmasına başlanmıştı. 4 yıl
süren çalışmaların bitiminde, o zamana dek Anadolu
Yaylası’nda varlığı bilinmeyen, hatta varlığından kuşku
duyulan Neolitik Çağ ile onu izleyen Erken Kalkolitik’in
sonuna kadar devam eden çok uzun süreli bir yerleşmeye
ait ilginç ve çok önemli arkeolojik bulgular ele geçmişti.
Hacılar kazısının verdiği bilgiler bir yandan arkeoloji
dünyasını derinden etkilerken, öte yandan ele geçen son
derece ustalıkla yapılıp, alışılmamış fantastik bezeme
öğeleriyle süslü, çok yüksek kalitede çanak çömlek ve
Kuruçay
H. Büyük Höyük
Hacýlar
Bademaðacý H.
Bademaðacý
ISPARTA
BURDUR
Höyücek
kilden olağanüstü ustalıkla biçimlendirilmiş tam plastik kadın figürinleri
de büyük ilgi ve heyecanla karşılanmıştı. Bu ikinci olgu, Avrupalı ve yerli
koleksiyoncu ve müzecilerin de hemen dikkatini çekmiş, bu eserlere olan
talep olağanüstü boyutlara ulaşmıştı. Hacılar’da resmi kazılar henüz
devam ederken, bazı kişiler tarafından başlatılan kaçak kazıların boyutları,
resmi kazıların bitiminden sonra daha da büyümüş, ele geçen eserler de,
önce İstanbul’da Kapalıçarşı’ya, oradan da Avrupa’nın eski eser pazarlarına
akmaya başlamıştı. Böylece başından itibaren, Hacılar kazısı her
bakımdan uluslararası bir üne kavuşmuş ve arkeoloji çevrelerince çok
büyük ilgi ile izlenmişti. Hacılar’ın kazılmasından uzunca bir süre sonra,
Burdur çevresinde tarihöncesi dönemlerin araştırılmasına tekrar başlanmıştır.
1976 yılında İstanbul Üniversitesi adına Prof.Dr. Refik Duru’nun
başkanlığındaki bir kurul, ‘Burdur Bölgesi Kazı ve Araştırma Projesi’ni
başlatmış, iki yıllık yüzey araştırmalarından sonra, 1978-1988 arasında
Kuruçay Höyüğü’nde, 1989-1992’lerde Höyücek’te ve 1993-2010 yıllarında
da Bademağacı Höyüğü’nde olmak üzere, toplam 35 yıl yöredeki
arkeolojik araştırmalarını sürdürmüştür (Res.1). Bu satırların yazarlarının
yönetimindeki bu bilim kurulu, 1985 ve 1986 yıllarında, Hacılar’da kazılar
sonrası olaylarını aydınlatmak ve bu arada tarihöncesi yerleşmelerinin
mezarlığını bulmak amacıyla iki dönem de Hacılar Köyü çevresinde kazılar
yapmıştır. Bütün bu çalışmalar sonucunda, Antik coğrafyada Pisidia
olarak bilinen Burdur ve yakın çevresinin, Anadolu tarihöncesi dönemlerinin
en iyi bilinen bölgelerinden biri haline geldiği söylenebilir. 2010
yılında Bademağacı Höyüğü kazılarının bitiminde, Burdur Bölgesi Kazı ve
Araştırma Kurulu, Hacılar kazısının yeterince ayrıntılı yapılmadığı, aydınlatılması
gerekli önemli pek çok sorunu olduğu için, bu merkezin yakın
çevresinde araştırmalara devam edilmesinin doğru olacağı gerekçesiyle
çalışmalarını, J. Mellaart’ın kazı yaptığı Hacılar ören yerinin 400-500 m.
kuzeyinde bulunan bir höyükte yürütme kararı almıştır (Res. 2). Hacılar’ın
ilk kazı yerinden ayırt edilmesi amacıyla ‘Hacılar Büyük Höyük’ ismiyle kayıtlara
geçmiş olan bu ikinci yerleşimde, 2011 yılı yaz aylarında, Prof. Dr.
Gülsün Umurtak başkanlığında ve Prof. Dr. Refik Duru’nun (Kazı Onursal
Başkanı) katılımı ile kazılara başlanmıştır (İstanbul Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projesi No. 15305).
Yaklaşık olarak 280 m x 240 m boyutlarındaki höyüğün yüksekliğini tam
olarak söyleyebilmek, çevresinin topografyası çok karmaşık olduğundan,
pek kolay değildir. Doğu yamacın dışından geçen dere yatağından
ölçülürse, yükseklik 10 m.yi bulmakta, batıda ise, yükselen arazi eğimi
nedeniyle tepe, ancak yaklaşık 3 m olarak algılanmaktadır. Höyüğün
kültür sıradüzeni hakkında bilgi edinmek amacıyla bu ilk kazı sezonunda
kuzeydeki en yüksek kesimde açılan üç açma (A, B ve C açmaları) ile
höyüğün kuzeybatı ve kuzey eteklerinde üç deneme açmasında (DA 1, DA
2 ve DA 3) kazılara başlanmıştır.
Mimarlık
Tepe Açmaları: İlk kazı mevsimindeki sınırlı çalışmalarda, tepenin üst
kesimindeki A Açması’nda (10 X 30 m) 3.5 m, B açmasında (60x10 ve 60x5
BUCAK
ANTALYA
A K D E N Ý Z
Res./Fig. 1
It would be true to say that the settlement near the village
of Hacılar, located 27 km southwest of Burdur, was among
the significant sites that initiated the discovery of the
Prehistoric civilisations of the Anatolian Plateau – in fact
it was the most important. This prehistoric settlement,
which became known just as ‘Hacılar’ as it took the name
of the nearby village, was discovered in 1956 by English
archaeologist James Mellaart after he set out to investigate
the place of origin of some painted pottery that had
been shown to him in Burdur and he began excavations
there the following year. By the end of the excavations
that lasted four years, extremely significant archaeological
remains and other finds had been uncovered from
this long lasting settlement extending from the Neolithic
Period to the following Early Chalcolithic, periods that
had not previously been known on the Anatolian Plateau
and ones that some even doubted ever existed in the region.
The information provided by the Hacılar excavations
deeply impacted the archaeological world and, along with
this, the high quality painted pottery displaying evidence
of impressive workmanship and decorated with unusual
fantastic decorations and the skilfully shaped threedimensional
clay female figurines also awakened considerable interest
and excitement. This second factor immediately attracted the attention of
European and local collectors and museum directors and the demand for
these items reached incredibly high levels. Even while the official excavations
at Hacılar were continuing, some illegal digs started and the extent
of these increased significantly after the official excavations came to an
end. The items uncovered by these digs first reached the Covered Bazaar in
Istanbul and from there made their way to the antique markets of Europe.
HACILAR
Res./Fig. 2
Res./Fig. 3
HACILAR BÜYÜK HÖYÜK
45

m) 1.5 m ve bu alanın 40 m güneybatısındaki C Açması’nda (10 X 20 m)
1.5 m kadar derinleşilmiş ve her üç açmada da, İlk Tunç Çağı’na (İTÇ) ait
üç ayrı mimarlık katının varlığı saptanmışır (Res. 3). İlk kazı yılının sonuçlarının
ilerideki çalışma dönemlerinde değişmesi olasılığı göz önünde
tutularak kesin olarak isimlendirilmeyen bu yerleşme katlarının, Burdur
Bölgesi’nin daha önceden bilinen bulgularına, özellikle çanak çömleğine
dayanılarak, İlk Tunç Çağı’nın (İTÇ) ortalarına tarihlendirilmesinin doğru
olacağı düşünülmüştür.
Söz konusu açmalarda, tarla düzleminin hemen altından başlayarak
çok bozulmuş durumda taş temellere rastlanmış, ancak bu temeller, ait
oldukları yapıların planları açısından, fazla bilgi vermemiştir (Res. 4).
Batı Yamaç Açması: Batı yamaçta 5 m. çapında bir Deneme Açması
(DA2) olarak başlanan, daha sonra her yönden yapılan eklerle 15x20 m
ölçülerine ulaşan Batı Yamaç Açması’nda (BYA) ise, dikkatle planlanmış
“testere dişi” şeklinde kırılmalarla kuzey-güney doğrultusunda gelişen
çok odalı bir yapılaşma ile karşılaşılmıştır (Res. 5). Duvarlarının altı 4-5
sıra orta boy taşlarla, üst kesimi kerpiçle örülmüş olan bu yapı kompleksinin
planlaması, büyük olasılıkla yerleşmenin en dış halkasında bulunulduğunu
göstermektedir. Burada batı sınırı oluşturan dış duvarlar (!)
1.50 m genişlikte olup, aynı zamanda, ara-yan duvarları ortak olan bitişik
46
Res./Fig. 4
Res./Fig. 5
In this way, right from the beginning the Hacılar Excavations became
internationally well-known from every point of view and were followed with
great interest in archaeology circles. Several years after the excavations at
Hacılar, research of the prehistoric periods in the Burdur vicinity recommenced.
In 1976 a team under the auspices of Istanbul University and
directed by Prof. Refik Duru began the ‘Burdur Region Excavations and Research
Project’. After an initial two-year survey, archaeological excavations
took place at Kuruçay Höyük from 1978-1988, at Höyücek from 1989-1992
and Bademağacı Höyük from 1993-2010, meaning this process continued
for a total of 35 years (Fig. 1). In 1985 and 1986, this scientific research
committee under the leadership of the writers of this article carried out
two seasons of excavations in the vicinity of Hacılar Village with the aim
of shedding light on the events that occurred after the Hacılar Excavations
and also attempting to find the cemetery of the prehistoric settlement.
As a result of all this work Burdur and its surrounding area, known as
Pisidia in ancient geography, became one of the best known regions in the
study of the prehistoric periods of Anatolia. In 2010, after the completion
of the Bademağacı Höyük Excavations, the Burdur Region Excavations and
Research team agreed that there were many matters and problems that
had not been adequately investigated in the Hacılar Excavations and these
needed to be brought to light and it was decided that the right response
would be to continue research in the vicinity of this centre at a höyük 400-
500 m north of the Hacılar site where J. Mellaart carried out excavations
(Fig. 2). Excavations began at this second settlement, which was called
‘Hacılar Büyük Höyük’ (to distinguish it from the first excavations site at
Hacılar), in the summer months of 2011 under the direction of Prof. Dr.
Gülsün Umurtak (Istanbul University Scientific Research Project No. 15305)
and with the participation of Prof. Dr. Refik Duru (Honorary Director of Excavations).
It was not easy to estimate the exact height of the höyük, which
is approximately 280 m x 240 m in dimension, as the surrounding topography
is very complex. If the height of the mound is measured from the river
bed of the small river that flows just beyond the eastern slope, the height
on the eastern side reaches 10 m, while on the western side the top of the
mound is only about 3 m due to the rising slant of the slope. In order to
determine the cultural stratigraphy of the mound, in this first excavations
season excavations began with three soundings opened up at the highest
point on the northern side (soundings A, B and C) and three trial (investigative)
soundings (DA 1, DA 2 and DA 3) on the northwestern and northern
slopes of the höyük.
The Architecture
The Sounding at the top of the Mound: During the limited work of the
first excavations season, at the top of the mound Sounding A (10 X 30 m)
was dug down to a depth of 3.5 m, Sounding B (60x10 and 60x5 m) to 1.5
m and in Sounding C (10 X 20 m), 40 m southwest of this area, a depth
of about 1.5 m was reached. In all three of these soundings architectural
remains belonging to the Early Bronze Age (EBA) were determined (Fig.
3). Bearing in mind the possibility that further investigation could change
the results of this first year of excavations, based on finds already known
from the Burdur Region - especially the pottery- it was thought appropriate
to tentatively date the levels of this settlement to the middle of the Early
Bronze Age (EBA).
Some badly damaged stone foundations were uncovered just under the
surface of the field in the above mentioned trenches, but it was not possible
to obtain much information about building plans from these foundations
(Fig. 4).
The Sounding on the Western Slope: The Western Slope Sounding
Res./Fig. 6 (Yük./H. 8.8 cm) Res./Fig. 7 (Yük./H. 10 cm) Res./Fig. 8 (Ağız Çapı/Rim Diam. 43 cm) Res./Fig. 9 (Ağız Çapı /Rim Diam. 37 cm)

Res./Fig. 10
(Yük./H. 14.7 cm)
düzende ve biri diğerine göre ileri çıkacak şekilde yerleştirilmiş
dört mekânın da dış duvarını oluşturmaktadır. Yan
yana yapılmış, dikdörtgen planlı ve arkeoloji yazınında
‘Megaron’ olarak isimlendirilen yapılara çok benzeyen
bu bağımsız mekânların kapıları, yerleşme içine
bakan dar kenarlara açılmıştır. Kapıların iki yanında,
yapıların uzun duvarlarının uzantısı olarak, ileriye
doğru gelişen kısa duvar çıkıntıları (ante) vardır.
Ortalama 4.5x5.5 m boyutlarındaki mekânların iç
duvarları 1.00-1.10 m kalınlıktadır.
Bu açmada ele geçen çanak çömleğin değerlendirilmesi
ve yukarıda tanıtılan mekânlardan alınan yanık
tahıl örnekleri üzerinde yapılan C14 ölçümlerinden
(Beta Analytic-London) elde edilen sonuçlara dayanılarak
yerleşmenin MÖ 3010 ile 2890 tarihlerine,
dolayısıyla, Geç Kalkolitik’den İlk Tunç Çağı’na geçiş sürecine ait olması
gerektiği düşünülmektedir.
Buluntular
Çanak çömlek: Höyüğün tepe kesimindeki kazılarda bulunan İTÇ
dönemi çanak çömleğinde iyi arıtılmış hamurdan, astarlı ve çok iyi
açkılı, iyi fırınlanmış gri-siyah renkli mallar şimdilik sayıca en kalabalık
grubu oluşturmaktadır. Çoğunluğu kesik düz dudaklı yayvan,
çan biçimli derin, makara kulplu ve ağız üstü yatay kulplu
çanakların, gaga ağızlı ufak ve orta boy testilerin, orta ve
büyük boy çömleklerin yer aldığı bu grup özenli
yapımı ile dikkat çekmektedir. Bu grupta bant
şeklinde kabartma ve kesişen çizgiler, üçgenler,
zikzaklardan oluşan incrusté bezemeler tercih
edilmiştir. Görece daha az sayıdaki kırmızı astarlı
ve açkılı, oldukça iyi fırınlanmış mallar
yayvan, derin, bazen tek kulplu, bazen akıtacaklı
çanaklar (Res. 6), gaga ağızlı minyatür
(Res. 7), ve orta boy testiler, büyük boy
çömleklerden oluşmaktadır. Tüm örneklerin
Kuruçay’ın İTÇ II/2 ve 1. tabakalarından
bilinen çanak çömlekle hamur, yapım özellikleri ve
formları bakımından büyük benzerliği olduğu görülmektedir.
BYA’da bulunan çanak çömlek arasında astarlı, açkılı, gri
renkli mat görünümlü, oldukça iyi fırınlanmış; geniş ağızlı,
içbükey profili olan, düz dipli, tek kulbu olan çanaklar (Res.
8-9), şişe (Res. 10), testiler (Res. 11), çömlek ve minyatür
kaplar sayıca çok fazladır. Koyu gri, kahve renkli, astarlı ve çok iyi açkılı
olan dar boyunlu, gövdesi yatay kabartma bantlarla süslü testiler
(Res. 12) ise görece daha az olan çanak çömlek grubunu oluşturmaktadır.
İdoller: Tepenin üst kesimindeki İTÇ yerleşmesine ait yıkıntı molozu
içinde, değişik derinliklerde olmak üzere kilden yapılmış 4 idol ele
geçmiştir (Res. 13-14). Bu tipten idoller, Anadolu’da bu dönemin
egemen inancı olan ‘Ana Tanrıça’ kültünün, çok yaygın olan sembolleridir.
Mühürler: İTÇ katlarında 3 tane pişmiş toprak damga mühür bulunmuştur.
Bir tanesinin baskı yüzeyinde çizgi ve noktacıklardan oluşan
bir kompozisyon, diğerinde bir gamalı haç (swastika) motifi (Res. 15)
yer almaktadır. Üçüncü parça, tutamağı yatay delikli, 5.8 cm çapındaki
baskı alanında spiral, zigzag içi noktalı dörtgen şeklinde işaretler
olan grimsi bej renkli ünik bir eserdir (Makalenin ilk sayfasındaki
resme bakınız).
Maden: Bronzdan küre başlı ve delikli bir iğne, höyüğün batı yamaçlarında
üst birikim içinden ele geçmiştir.
İlk kazı dönemi sonundaki bazı saptama ve yorumlar
Hacılar Büyük Höyük’te 47 gün devam eden birinci kazı dönemi
sonunda yaptığımız saptama ve yorumlardan bazılarını aşağıda
sunuyoruz.
Bu yılın sonuçları ilerideki yıllarda değişmezse, HBH’deki en son
yerleşme İTÇ içinde (MÖ 2700-2400) olmuştur. Başka bir anlatımla
höyük, MÖ 2400 dolaylarında terk edilmiş ve bir daha yerleşilmemiştir.
Höyükteki yerleşmelerin zamansal alt sınırı konusunda herhangi
Res./Fig. 11
(Yük./H.
16-11.4-17.2 cm)
(“Batı Yamaç Açması” in Turkish, abbreviated to BYA) was a trench 5 m
in diameter that was first opened up as an investigative Trial Sounding
(DA2) but was then extended in all directions to reach 15x20 m in dimension.
A carefully planned multi-roomed structure on a north-south axis
with “saw-edge” indentations on the walls was uncovered in this Western
Slope Sounding (BYA) (Fig. 5). The lower sections of the walls consisted of
4-5 layers of medium sized stones, while the upper sections were made of
mud bricks (kerpiç); the plan of this building complex shows that it would
have been situated on the outermost edge of the settlement. At this point
the outer walls (!) that formed the western boundary were 1.50 m in width
and were joined to other side walls between them; the walls were placed
in such a way that each wall extended a bit further outward than the previous
one and these four structures / dwellings also formed the outer wall.
The doors of these rectangular buildings, which were adjacent and strongly
resemble the buildings known as ‘Megaron’ in archaeological terminology,
were situated on the narrower sides of the structures and faced /opened
up towards the inside of the settlement. On both sides of the doors, there
were some short projections (ante) that jutted outwards as extensions of
the longer walls. The average dimensions of these dwellings were 4.5 x 5.5
m and the inner walls were about 1.00-1.10 m in thickness. On the basis of
an evaluation of the pottery from this trench and the 14 C readings from
examples of burnt grain from the areas described above (Beta Analytic –
London) it is thought that this settlement dates to between 3010 and 2890
BC, that is the transition period from the Late Chalcolithic
to the Early Bronze Age.
The Finds
The Pottery: The most common group among the
EBA pottery found so far at the top of the mound
during the excavations is a grey-black ware group
with a paste purged of impurities, slipped and
highly burnished and hard fired. This group, which
mainly consists of shallow bowls with plain truncated
mouth rims, deep bell-shaped bowls with spool
shaped handles and horizontal handles attached to
the mouth rims, small and medium sized beak-spouted
jugs and small and medium sized jars, is notable for its
quality workmanship. The preferred decoration type of this group is
bas relief strip / band decoration and incrusted decoration consisting
of intersecting lines, triangles and zigzags. Comparatively fewer in
number, the considerably well fired red slipped and burnished wares
consist of deep bowls sometimes with one handle and sometimes
with a spout (Fig. 6), beak spouted miniature (Fig. 7), and medium sized
jugs and large jars. The complete examples bear a close resemblance from
the point of view of paste, form and workmanship to the pottery known
from Kuruçay EBA levels II/2 and 1. Among the pottery from the BYA, the
grey slipped and burnished wares are matt in appearance and hard fired;
the wide-mouthed concave profile bowls with a plain base and sometimes
with one vertical handle (Fig. 8-9), a bottle (Fig. 10), jugs (Fig. 11), jars and
miniature vessels are among the most numerous. The pottery group proportionately
fewest in number is the group of dark grey and brown slipped,
well burnished narrow necked jugs with body sections decorated with
horizontal relief strips containing motifs (Fig. 12).
The Idols: Four clay idols were found at different depths in the debris belonging
to the EBA settlements that formed the top layer
of the mound (Fig. 13-14). This type of idols were very
common symbols of the ‘Mother Goddess’ cult, the
dominant belief system in Anatolia during this period.
The Seals: Three baked clay stamp seals were found
in the EBA levels. There is a composition consisting
of lines and small dots on the stamp surface
of one of these seals and a swastika motif on another
(Fig. 15). The third piece is a unique item
greyish beige in colour, 5.8 cm in diameter with
a horizontal pierced handle and a stamp surface
containing motifs such as spirals, zigzags and
quadrangular shapes filled with dots (See the picture
on the first page of this article).
Res./Fig. 12
(Yük./H. 14.2 cm)
47

Res./Fig. 13
(Yük./H. 5 cm)
48
bir öneri yapmak, ana toprağa kadar olan 15 m.ye yakın
birikimin kaldırılmasına değin, doğal olarak mümkün
değildir.
İTÇ yerleşmelerine ait temel kalıntıları az ve çok
bozulmuş, dolayısıyla da ev planları ve evlerin iç
kısımlarındaki ayrıntılar öğrenilemediğinden, şimdilik
dönemin mimari nitelikleri konusunda değerlendirme
yapılmayacaktır. Bu çağın iyi bilinmeyen ve
Kuruçay Höyüğü’nde temsil edilmeyen evreleri,
olasıdır ki höyüğün tepe kesiminde önümüzdeki
yıllarda gelişecek kazılarla çok daha iyi durumda
gün ışığına çıkacaktır.
Batı Yamaç Açması’nda sınırlı bir alanda izlenen
mimari düzenleme, yerleşmenin korunmasına
/ savunulmasına yönelik bir uygulama gibi
algılanmaktadır. Söz konusu sistem, açık biçimde
yerleşmenin dış çizgisinin kavisli olduğunu göstermektedir.
Dıştaki kalın duvara içten bitiştirilmiş
olan mekânlar eğer birer ‘megaron’ olarak düşünülürse, o zaman bu
uygulama, Batı Anadolu’daki İTÇ yerleşmelerinde, örneğin Bademağacı’ndaki
duruma uymaktadır. Başka bir anlatımla Bademağacı’nda
gözlenen megaron planlı evlerin höyüğün dış çizgisine uygun şekilde
diziliş uygulaması, Bademağacı’ndan yaklaşık 300-400 yıl önce Hacılar
Büyük Höyük’te görülen bir yöntemdir.
Yukarıda kısaca tanımlanan tüm bulgular, bu dönemin Kuruçay Geç
Kalkolitik kültürü ile ilgili çanak çömlek geleneğinin henüz unutulmadığı
ancak, İlk Tunç Çağı’na özgü bazı yeni kap formlarının ve
süsleme ögelerinin benimsendiği, mimarlıkta ise Kuruçay
GKÇ yapı tarzı ile hiç ilgisi olmayan kısa ante’li, geniş
duvarlı, megaronumsu yapı tipinin uygulanmaya
başlandığı bir geçiş dönemi olduğunu göstermektedir.
C 14 analizlerinin sonuçları da bu
görüşümüzü desteklemektedir.
Hacılar Büyük Höyük’te gerçekleşen ilk yıl çalışmalarının
verdiği bilgiler ve ortaya çıkan taşınmaz
mimarlık buluntularıyla ele geçen küçük eserler,
önümüzdeki 8-10 yıl içinde höyüğün diğer kesimlerinin
ve alt katlarının kazılmasıyla edinilecek
bilgilerin ne derecede zengin ve önemli olabileceği
Res./Fig. 14
(Yük./H. 4.8 cm)
konusunda fikir vermektedir. Bölgede Hacılar’dan
başlayarak Kuruçay, Höyücek ve bugün Antalya
İli sınırları içinde kalmış olmakla birlikte, coğrafi
ve kültürel açıdan Burdur Bölgesi’nin güney kesiminde yer alan
Bademağacı Höyüğü’nde yapılmış geniş ölçekli kazılara rağmen, MÖ
8000 yıllarından tarihi çağlara kadar olan yaklaşık 6000 yıllık süre
içinde, burada yaşanmış ancak hâlâ tanınmayan ya da kalıntılarını
bulamadığımız değişik kültür evrelerinin ve açıklanması gereken pek
çok sorunun varolduğunda kuşku yoktur. Örneğin, “Hacılar’ın son
yerleşmesinin MÖ 5500 dolaylarında yıkılıp, bu yerleşmenin terk
edilmesinden sonra, Hacılar Erken Kalkolitik kültürünün sahipleri
nereye gitmiştir ve bölgedeki kültürel süreç nasıl devam etmişti”
ya da “Kuruçay’da MÖ 3500’lere tarihlenen Geç Kalkolitik dönemin
başlamasına kadar olan yaklaşık 2000 yıllık süre içindeki gelişmeler
nelerdir” gibi soruların yanıtlarını bilmiyoruz. Olasıdır ki Büyük
Höyük’teki yerleşme, Hacılar’ın son yerleşmesi olan Hacılar I’in
yıkılıp terk edilmesinden sonra başlamıştı.
Yukarıdaki varsayımımız doğru ise bu durum, Geç
Kalkolitik’in sona ermesinden İlk Tunç Çağı’nın
başlama tarihine (yaklaşık MÖ 3000) kadar
olan zaman parçası içindeki gelişmeler ve
dolayısıyla İlk Tunç Çağı’na geçişin koşullarının
öğrenilmesi gibi sadece bölgemiz
için değil tüm Batı Anadolu’nun prehistorik
çağlarının anlaşılabilmesi açısından son
derece önemli olacaktır. Yukarıda bazılarını
saydığımız bazılarını da bugünden öngöreme-
Res./Fig. 15
(Çap/Diam. 2 cm)
yeceğimiz pek çok soruna önümüzdeki yıllarda
höyüğümüzde yapılacak kazılarda yanıtlar bulunabileceğini
düşünüyoruz.
Metal Finds: A pierced bronze pin with a spherical head was found in the
top soil of the western slope of the höyük.
Some Observations and Comments after the First Excavations
Period
Some observations and comments arising from the 47 days of excavations
at Hacılar Büyük Höyük are presented below:
If future excavation work does not change the results of this season, the
final settlement at Hacılar Büyük Höyük can be dated to the middle of
EBA (2700-2400 BC). In other words, the höyük was abandoned around
2400 BC and was not resettled again. It would obviously not be possible
to estimate the date of the earliest settlement until the approximately 15
m of accumulation has been removed and virgin soil has been reached.
As the foundations of the EBA settlements were not very extensive and
were badly damaged, it was not possible to learn much about the plans
of the houses and their interior layout so no attempt will be made to
evaluate the architectural characteristics. It is likely that as excavations at
the top of the mound develop some better preserved remains from this
period, which is not well known and not represented at Kuruçay Höyük,
will be uncovered. In the Sounding on the Western Slope, the architectural
layout followed in a limited area appears to be part of some kind of
defence system designed to protect the settlement. This defence system
clearly shows that the outer boundary of the settlement is curved. If it
is accepted that the dwellings attached to the thick outer wall from the
inside are actually ‘megaron’ in type, it would mean that this architectural
style fits with that of other Western Anatolian EBA settlements,
such as Bademağacı. In other words, the layout seen at Bademağacı
where the megaron plan houses were arranged to fit in with the outer
boundary of the höyük is seen at Hacılar Büyük Höyük around 300 - 400
years before the application of it at Bademağacı. All the factors and
evidence briefly described above show that the Kuruçay Late Chalcolithic
culture and its pottery tradition had not been forgotten although some
new pottery forms and decoration techniques characteristic of the Early
Bronze Age had been added, while the architecture shows that this must
have been a transition period during which megaron type buildings with
short ante sections and long walls developed that were very different
from the Kuruçay Late Chalcolithic building style. The results of the 14C
analysis support our views. The information gained from the first year of
excavations at Hacılar Büyük Höyük, along with the actual architectural
remains and small finds, gives some indication of the possible richness
and importance of the insights that are likely to be obtained from
the excavation of other sections of the mound and the lower levels in
the coming 8 - 10 years. There is no doubt that in spite of the extensive
excavations carried out in the region beginning at Hacılar and continuing
at Kuruçay, Höyücek and Bademağacı Höyük (located within the present
day boundaries of Antalya Province but in an area which geographically
and culturally belongs to the southern part of the Burdur Region), there
are still many problems related to certain cultural periods in the approximately
6000 year timespan from around 8000 BC to the historical periods
that need to be investigated as, even though it is known there was habitation
during these times, the settlements remain virtually unknown or
there are no remains related to them. For example, we do not yet know
the answers to questions such as “Where did the people who established
the Hacılar Early Chalcolithic culture go after this last settlement
at Hacılar was abandoned around 5500 BC and how did the cultural
process of this region continue?” or “What were the developments at
Kuruçay in the time gap of around 2000 years before the beginning of
the Late Chalcolithic period around 3500 BC?” It is likely that the settlement
at Büyük Höyük began after Hacılar I, the last settlement at
Hacılar, had been destroyed and deserted. If the above theory is right,
it means that this höyük will prove very significant in the investigation
of developments during the period from the end of the Late Chalcolithic
to the beginning of the Early Bronze Age (approx. 3000 BC) and
therefore also the conditions that led to the transition to EBA, not
just for our region but also for gaining an understanding of the prehistoric
periods in all of Western Anatolia. We think that excavations
at our höyük in the coming years will help to provide answers to some
of the questions mentioned above as well as to many other issues not
yet foreseen.

İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ KOLEKSİYONUNDAN
HAMMURABI KANUNLARI
DER KI!
“Bir adam kendisine çocuk veren
kadından ayrılmak isterse çeyizini ve
tarlanın, malların bir kısmını verir...”
Kral Hammurabi binlerce yıl önce
kanunu yazdı... Bu tabletlerle günümüze
miras bıraktı.
Ana Sponsor
İstanbul Arkeoloji Müzeleri
TÜRSAB’ın desteğiyle yenileniyor
İstanbul Arkeoloji Müzeleri
Osman Hamdi Bey Yokuşu Sultanahmet İstanbul • Tel: 212 520 77 40 • www.istanbularkeoloji.gov.tr

50
MÜZELER
Museums
Yazı -Text
Gönül Kıvılcım

...en Yeşil... en İddialı...
KAMAN
MÜZESİ
tarihi “yaşatmak” için höyük şeklinde yapılmış
ilk ve tek müze... japonya’nın dışındaki en büyük
japon bahçesine sahip... 21 bin metrekarelik
bahçesi nedeniyle abd’de “en iyi yeşil müze”
ödülünü aldı...
KAMAN MUSEUM
THE GREENEST... THE MOST
CHALLENGING...
The first and only museum in the shape of a mound to
“represent” history...
Adorned with the largest Japanese garden outside of Japan...
Crowned with the U.S. “Best Green Museum Award” in view
of its 21 thousand square meters garden...
51

apadokya, kızgın lavların, volkanik dağların, peri
bacalarının ülkesi. Kapadokya, yabani atların,
Kızılırmak’ın, bozkırın yurdu. Büyülü, etkisinden
kolay kolay kurtulamayacağımız bir coğrafya burası.
Bozkırın yabanıllığının bunda payı olduğu
ölçüde, toprağın altından çıkan tarihin de payı var. İç Anadolu’nun
müthiş zengin tarihini sergileyen müzeler zincirine son yıllarda
eklenen bir tanesi var ki, diğerlerine fark atıyor. Kaman Kalehöyük
Arkeoloji Müzesi, pek çok ilginçlik ve “ilk”le anlatılmayı ve elbette
gezmeyi hakediyor.
Kaman şirin bir Selçuklu şehri olan Kırşehir’in kuzeybatısında
yer alan ve adını Ürgüp ya da Göreme gibi, Kapadokya’daki diğer
turistik yöreler kadar sık duymadığımız bir yerleşim bölgesi. Ancak
son yıllardaki kazılar gösteriyor ki, kazılacak daha çok höyük, çıkarılacak
çok mezar, saray ve kimbilir bilmediğimiz hangi hakikatler
var suskun Anadolu topraklarında.
Kırşehir, tarihte Kapadokya diye anılan üçgenin merkezi olarak
anılıyor. Önceleri Makissos olarak bilinen şehir, Bizans imparatoru
Jüstinianos döneminde yeniden kurulmuş ve adı Jüstinianopolis
olarak değişmiş. Türkler ise bozkırın ortasındaki bu kente “Kır
Şehri” adını vermiş.
Bölgede yeşeren medeniyetlerde büyük payı olan Kızılırmak nehri,
şehrin ortasından değilse de on yedi kilometre güneyinden geçerek
il topraklarını suluyor. Zaten, Sivas yakınlarından doğup
Samsun’da denize dökülen Kızılırmak yayı içindeki engebeli platoda
yer alan antik bölgeye eskiden verilen isim Kapadokya.
Kaman Kalehöyük’te 1986’dan beri Japon arkeologların devam
ettirdiği kazılar yöre tarihinin ne kadar çok katmanlı olduğunun en
güzel ispatı. Yapılan arkeolojik kazılar sonucunda dört farklı kültür
katı tespit edilmiş: Bunlar geriye doğru sayarsak; Osmanlı Dönemi,
Demir Çağı, Orta ve Genç Tunç Çağı, Eski Tunç Çağı.
Geçmişi bu kadar eskiye, M.Ö 23’üncü yüzyıla kadar uzanan Kaman
Kalehöyük’teki müze, pekçok açıdan çok iddialı.
Höyük’teki miras Höyük Müze’de
Müzenin iddiası öncelikle binasının kendisinden geliyor. 5 bin yıla
yayılan bir tarihi yaşatmak için, bina Kalehöyük’ün kendi formundan
esinlenen projeyle bir “höyük müze” olarak inşa edilmiş. Ziyaretçilerin
buluntularla kazı yöntemlerini birlikte görme imkanı
sağlayacak biçimde şekillendirilmiş. Kalehöyük aslında çapı 280
metre yüksekliği 18 metre olan tipik bir Anadolu höyüğü. Müze
ise, ondan esinlenmekle birlikte çok daha büyük:1500 metrekare
kapalı alana sahip.
Neler yok ki, bu müzede! Uzmanların “heyecan verici” diye nitelediği
buluntular, M.Ö II yüzyıla işaretli Asur Ticaret Kolonileri
Çağı’nı gözler önüne seriyor. Höyükte ortaya çıkarılan üç katlı
yapılar ve büyük taş depolar en zengin dönemlerin Asur Ticaret
52
Cappadocia, land of hot lava, volcanic mountains and fairy
chimneys, home to wild horses, Kızılırmak (the Red River) and
the moorland, is an enchanted geography exerting a lasting
impact upon its visitor. Its attraction emanates as much from the
wildness of the steppe as from the rich historical heritage of its
underground. The Kaman Kalehöyük Archaeology Museum, inaugurated
2010 in Kırşehir, joining the chain of museums exhibiting
the heritage of Central Anatolia deserves special attention by
virtue of its particular features.
Kaman is an enclave in the northwest of the Seljuk town of
Kırşehir, not as renowned as touristic attraction points Ürgüp and
Göreme. Nevertheless, recent excavations show that the silent
Anatolian soil still harbours many more mounds to be excavated,
many more tombs and palaces to be uncovered.
Kırşehir, placed at the centre of the historical Cappadocian triangle,
earlier known as Makissos, was re-founded as Justinianopolis
during the reign of Byzantine Emperor Justinianus. Turks called
this town, situated in the middle of the moorland, the city of the
steppe, Kır Şehri.
It is at a 17 km. distance north of the Kızılırmak, the Red River,
surrounding in the form of a large arc the ancient Cappadocian
highland and which played a crucial role in the emergence of the
various civilizations of the area.
The excavations initiated in the Kaman Kalehöyük region in 1986
thanks to Japanese scholar Sachihiro Omura and his Turkish collaborators
proved the multi-layered configuration of the region’s
history.
Artefacts uncovered at Kaman were reflecting four different
cultural periods, namely, the Ottoman period, the Iron Age, the
Middle and Early Bronze Ages and the Ancient Bronze Age. Kaman
Kalehöyük’s history going back to the 23rd century BC, its
museum deserves special attention in many ways.
The tumulus museum shelters the tumulus’ heritage
Inspired from the shape of the excavated Kalehöyük (castle
mound) cairn, the museum was built in the form of a tumulus, to
represent a past nearly five thousand years old and, designed so
as to allow visitors to see the uncovered artefacts as well as to
witness the methods of their excavation. Kalehöyük is a typical
Anatolian mound with a diameter of 280 meters and a height of
18 meters, whereas the museum emulating it is much larger with
a 1500 m2 covered space.
The giant museum houses various finds described as “exciting”
by experts, originating from the IInd century Protohittite and Assyrian
Trade Colonies period. Three-storey structures and stone
stock rooms uncovered inside the Kalehöyük tumulus are testifying
to the wealthy Age of Assyrian Trade Colonies in Cappadocia.

Kolonileri çağında ve eski Hitit döneminde olduğunu gösteriyor.
Kazılarda ortaya çıkan ve genel yaşam hakkında ipuçları veren
buluntular binlerce yıllık bir uygarlık yolculuğunu anlatıyor: 5 bin
yıllık taş ve pişmiş topraktan ağırlıklar, çeşitli amaçlarla kullanılan
bronz deliciler, Hitit imparatorluk dönemine ait mühürler,
Osmanlı çağına ait bronz bir tabaka, çanak çömlek gibi mutfak
eşyaları ve süs eşyaları.
“En İyi Yeşil Müze”
Açıldığından bu yana dikkatleri üzerine çeken müze geçtiğimiz yıl
Amerika’da “En İyi Yeşil Müze” ödülünü de almış. Zira Japonya’nın
karşılıksız hibe programıyla inşa edilen Kaman Kalehöyük Müzesi,
devasa bir Japon Bahçesi’ne sahip. Japonya dışında dünyadaki en
büyük Japon Bahçesi, Anadolu bozkırına hayat veriyor, müzenin
çekiciliğini kat kat artırıyor.
Japon prensi Tomohito Mikasa’nın katılımı ile 2010’da açılan Kalehöyük Müzesi’nde
bir sinevizyon köşesi, kapalı sergi salonları, kütüphane ve bir de kafe bulunuyor.
The Kalehöyük Museum, inaugurated in 2010 with the participation of His Imperial
Highness Prince Tomohito of Mikasa, houses covered exhibition halls, a library, a
cinevision corner and a coffee shop.
Five thousand years old stone and terra cotta measuring weights,
bronze drillers, seals from the Hittite Empire period, various
objects such as kitchen utensils and ornaments from the Ottoman
period, shed light on the cultural journey of a thousands of years
old past.
“Best Green Museum”
The Kalehöyük Museum, home to a collection of nearly 3000
items including epigraphic tablets, is a product of Turkish-Japanese
partnership, made possible by a Japanese cultural grant. It is
endowed with a huge Japanese garden, considered the largest of
its kind outside of Japan. That garden, insufflating life into the dry
Anatolian moorland, paved the way to the granting to the museum
of the U.S. “Best Green Museum Award” in 2010.
53

54
Rakamlarla Müze ve Bahçe
1500 m 2 kapalı alana sahip müze; 830 m 2 açık ve 470 m 2
kapalı sergi salonları, kütüphane, sinevizyon köşesi, kafe,
eserlerin inceleme- araştırma- fotoğraflama ve restorasyonuna
imkân tanıyan laboratuar, eser depoları, idare
odaları ve teknik (ısıtma iklimlendirme) bölümlerinden
oluşuyor. 1993 yılında kazı alanı yanına Japon Prensi
Mikasa anısına yapılan Bahçe ise 30 bin metrekare alan
üzerine kuruldu. Mikasanomiya Anı Bahçesi’nde, 5 türü
Japonya’dan getirilen 33 türden 16 bin ağaç ekili. Bahçede
ayrıca, 3 yapay göl, pompa ile çalışan yapay şelale, 2 adet
taş fener, 13 katlı taş kule ve çay törenlerinin yapıldığı Japon
evi de bulunuyor. Müzeyi ve Japon Bahçesi’ni gezmek
için Kırşehir’den 30 km. uzaklıktaki Kaman’a, oradan da
20 dakikalık bir yolculukla Çağırhan’a gitmek gerekiyor.
Osmanlı döneminden Tunç Çağı’na
kadar, aralarında farklı biçimlerde
üretilmiş bronz, altın, gümüş takıların
ve tabletlerin bulunduğu 3000’e
yakın eserin sergilendiği müzenin
hemen yanındaki bahçeye “Shakkai”
tekniği ve “Kaiu” stili imzasını atmış.
Shakkei tekniği çevredeki doğal
manzaradan ilham alınarak yapılan
bir düzenleme tekniği. Kaiu stili
ise bahçedeki değişik manzaraların
dolaşılarak gösterilmesi. Bitmedi!
Japon prensi Tomohito Mikasa’nın
katılımı ile 2010’da açılan ve dünyada
höyük şeklinde yapılmış ilk ve
tek müze olan Kaman Kalehöyük
Arkeoloji Müzesi bu yıl da Avrupa’da
Yılın Müzesi 2012 yarışmasına aday
gösterildi. Kırşehir Müzesi Müdürü
Adnan Güçlü, müzenin doğayla
bütünlük arz ettiğini ve bu ödülü
alacaklarına inandığını söylüyor. Görülen
o ki, Kırşehir ve çevresindeki
arkeolojik zenginlikler daha uzun bir
süre gündemde olacak. Çünkü Japon
arkeologlar geçtiğimiz yıl da Kırşehir
yakınlarındaki Karahıdır’da çok büyük
bir höyükte kazılara başladı. Ve
daha kazının başında iyi haber geldi.
Kazı ekibi, ilk sondajlarda Selçuklu
dönemine ait bir saraya rastladıklarını
ve kazıları elli yıla yaymayı planladıklarını,
çıkan eserleri de burada
sergileyeceklerini bildirdi.
The arrangements in the garden are
based on the “Shakkai” technique
and the “Kaiu” style. Shakkai is a
method in which the landscaping is
inspired from the environing nature.
Kaiu means the sequential presentation
of the landscape components by
strolling through the garden alleys.
The opening ceremony in July 2010
was attended by His Imperial Highness
Prince Tomohito of Mikasa,
Honorary President of the “Year of
Japan 2010 in Turkey”. The Kaman
Kalehöyük Archaeology Museum is
now competing for the “Best Museum
of the Year in Europe Award”
for 2012. Museum’s Director Adnan
Güçlü, noting that his museum integrating
harmoniously with nature
has many unique features, beginning
with its tumulus shaped architecture,
is confident: “I think we are going to
receive this award.” Japanese archaeologists
continue their research in
the area. They discovered a palace
from the Seljuk period in the course
of excavations initiated last year at
the Karahıdır mound near Kırşehir.
They plan to extend their work over a
period of fifty years. Thus, the region
where also the future finds are to be
exhibited, is destined to remain on
the archaeological agenda for many
years to come.
Geçen yıl, ‘En İyi Yeşil Müze’ ödülüne layık
görülen Kaman-Kalehöyük Arkeoloji Müzesi,
‘Avrupa’da Yılın Müzesi 2012 Yarışması’na aday
gösterildi.
The Kaman-Kalehöyük Museum of Archaeology,
crowned 2010 with the U.S. “Best Green
Museum Award” is nominated for the ‘2012
European Museum of the Year Award’.
Museum and garden in figures
The museum has 1500 m 2 covered space;
830 m 2 open and 470 m 2 indoor exhibition
space, houses a library, a cinevision
corner, a coffee shop, a photography,
restoration and research laboratory,
storage rooms, management offices, airconditioning
and technical units.
The Japanese garden was erected in
1993 in honour of Prince Mikasa, now
the eldest living member of the Imperial
House of Japan, on a 30 thousand m 2
piece of land. 16 thousand trees of 33
different types including 5 Japanese varieties
adorn the Mikasanomiya Garden
which also includes 3 artificial lakes, an
artificial waterfall, 2 stone lanterns, a 13
storey stone tower and a Japanese tea
ceremony house.
The museum and the garden are reached
through a trip of 30 km. from Kırşehir
to Kaman and a 20 minutes ride from
there to Çağırhan.

is
İstanbul
inviting
you
for
•Up to 50% discount and campaigns
•All night long shopping experience
•Tax-free shopping
shop
fun &
•Colourful festival parade, concerts,
DJ parties, street shows and
many more suprises

56
SANDIK ODASI
Storage Room
Yazı-Text
Aylin Şen

Chichen Tapınağı, Itza, Meksika (solda). Maya Takvimi (sağda).
Chichen Temple, Itza, Mexico (left page). Mayan calendar (on the right).
MAYA TAKVİMİ
2012
hazır “maya takvimi’ne göre bu yıl kıyamet
kopacak” söylencesi almış başını gitmişken
mayalar’ı tanımanın tam zamanı. işte,
gerçekle fantezinin birbirine karıştığı,
son derece renkli ve bir köşesinden bize
uzanan bir öykü...
Diyelim ki, Meksika’ya gittiniz ve Maya uygarlığından miras piramitleri
geziyorsunuz. Geziye çıkmadan önce de bir parça okumuş,
bilgi toplamışsınız. Notlarınıza bakıp rehberinize soruyorsunuz:
“Mayalar birdenbire neden ve nasıl ortadan kayboldu?” Rehberiniz
kimbilir kaçıncı kez duyduğu soruya şu yanıtı veriyor: “Kaybolduğu
pek söylenemez. Örneğin ben bir Mayayım!”
“2012 yılında kıyamet kopacak” dediği rivayet edilen Maya Takvimi
nedeniyle, bu olağanüstü uygarlık popüler kültürün de ilgi alanına
girdi. Popüler kültür söz konusu olunca da arkeolojinin sandık
odasına atılmış ne kadar eski / eksik / tozlu iddia varsa ortalığa
saçıldı. Ve elbette o iddiaların da en heyecanlı, en gerilimli ve
hatta en kanlı olanları seçilip kıyamet öyküsünün malzemesine
dönüştürüldü.
Bir başka örnek: Tanrılara kurban edilen bakireler mitosu. Maya
uygarlığına dair pekçok yazıya, genç ve güzel bir kızın devasa bir
korkusu
MAYAN CALENDAR
THE FEAR OF 2012
It is indeed in vogue this year to get acquainted
with the Mayans, now that the Mayan Calendar
is supposed to predict the end of the world for
2012. Here is a colourful story mixing fantasy with
reality.
Suppose that you are in Mexico visiting the Mayan pyramids, having
gathered some information about the issue before your trip,
you are asking your guide: “How did the Mayans suddenly disappear?”
Your guide, who had to face this question countless times,
answers: “It is not really correct to say that they disappeared.
Look at me for instance, I am a Mayan!”
As the word spread around the world that the Mayan Calendar
was predicting the end of the world for 2012, the Mayan civilization
entered the sphere of interest of popular culture. By the
same token, many a cliché of popular culture was revitalized,
returning to the daylight from storage rooms of history. Like, for
instance, the myth of virgins sacrificed to gods, a myth thrown
away some time ago. Before returning to the “calendar “story and
Mayan legends, let us follow first the path of this “lost civilization”
myth.
57

kuyuya atıldığını gösteren bir illüstrasyon eşlik eder. Oysa o “mitos”
çoktan sandık odasına atılmıştır.
Takvimle ilgili iddialara ve Maya söylencelerine döneceğiz. Ama
önce şu “kayıp uygarlık” öyküsünün izini sürelim.
Nereye kayboldular?
Dünya gerçekten de uzun süre, Mayalar’ın ansızın ve gizemi çözülemeyen
biçimde ortadan kaybolduğunu düşündü. Arkeolojik kimi
bulgular da bu gizemi destekler gibiydi. Örneğin Uxmal kentinde
insanlar, arkalarında, içindeki yemeğin yarısı yenmiş tabaklar bırakıp
gitmişlerdi. Teotihuacan gibi “dini merkez” saydıkları kenti,
pekçok inşaatı yarım bırakarak terketmişlerdi. Ya da kaçmışlardı.
Yüzyıllar boyunca Mayalar’ın varlığını doğrulayan uygarlık izlerine
de rastlanmayınca gizem tamamlanmıştı.
Oysa bugün soruların en azından bir kısmı yanıtlanabiliyor. Çünkü
58
TEPEK’TE BİR TUY!
Maya kültürünün Daniken benzeri “fantezi peşindeki”
yazarları peşinden koşturması boşuna değil.
Bilimin tüm çabasına, arkeolojinin tüm çalışmalarına
karşın tarihleri, hala kara deliklerle dolu. Öyküleri,
gizem meraklılarına ilham verecek bilinmezlerle sarılı.
Bunun en önemli nedeni, yazı sistemleri. Çünkü
Mayalar, bilinen anlamda alfabetik olmayan bir yazı
sistemi kullanmış. “Karma” bir sistem yaratmışlar.
Bir yandan Çin yazısındaki gibi sembolik biçimler
kullanılmış, bir yandan da diğer dillerde olduğu gibi
sesleri belirten harf/işaretler.
İşte bu karma yapı, Maya yazısının ve dolayısıyla
yazıtların çözülmesini son derece zorlaştırmış. Kimileri
çözülememiş, çözülenlerin içinde de “tahmine dayalı”
ifadeler yer almış. Yine de bilim insanlarına göre yüzde
80’i çözülebilmiş.
Ve bu ilginç konuda, bizim açımızdan en ilginç not:
Maya dili Türkçe’ye çok benziyor. Hem sözcüklerin
“eklemeli” olması gibi özellikleriyle gramerleri benzerlik
gösteriyor. Hem de doğrudan bazı sözcükler
“biz kardeşiz” diyor. İşte birkaç örnek:
Maya dilinde: Tucan (okunuşu Tukan) / Türkçe
anlamı: Tokan, Doğan
Maya dilinde: Kaxnak (okunuşu Kaşnak) / Türkçe
anlamı: Kasnak
Maya dilinde: İch (okunuşu İç) / Türkçe anlamı: İç, içeri
Maya dilinde: Tuy / Türkçe anlamı: Tüy
Maya dilinde: Tepek / Türkçe anlamı: Tepe
Bu son örnek, öykünün payımıza düşen kısmına unutulup gitmiş bir
işaret koyuyor. O işaret, ilk Türk diplomatlardan Hasan Tahsin Bey’in
soyadı: Mayatepek. Kanun çıktığında “Mayatepek” soyadını almış.
Çünkü..
Hasan Tahsin Mayatepek, 1935-1937 yılları arasında Meksika’da maslahatgüzar
olarak çalışmış. Öncesinde zaten Maya uygarlığı ile ilgili
araştırmaları olan Mayatepek, bu görevinde Atatürk’ün özel isteğiyle
daha derinlemesine bir çalışma yapmış. Maya ve Türk kültürünü “tarih
ve dil” üzerinden araştırmış. Araştırma sonuçlarını yüzlerce sayfalık
raporlar halinde Ankara’ya göndermiş.
Daha sonra 3. Türk Dil Kurultayı’nda Güneş Dil Teorisini desteklemek
için kullanılan raporlar şimdi arşivde. Maya Takvimi tartışmalarından
bile daha uzakta!
Where did the Mayans go?
The world really believed for a long period of time that the Mayans
had suddenly and mysteriously disappeared from the face of the
earth. Some archaeological arguments seemed to substantiate the
existence of such mystery. For instance, in the ancient city of Uxmal
were found dishes with half eaten meals as if people ran away before
finishing their dinner. In a major religious centre like Teotihuacan
were found many uncompleted building structures, leading to believe
that the city was suddenly abandoned. And as for centuries, no
evidence was available to prove that the Mayans had survived, the
disappearance theory was not invalidated. But, more recent research
indicates that, since war was a normal way of life for the Mayans,
some cities might have been completely or half destroyed as a result
of war and that their inhabitants may have consequently fled in large
groups into the depth of the tropical forest.
TEPEK’TE BİR TÜY
(A FEATHER ON THE HILL)
The fact that Mayan history provokes the
curiosity of eccentric writers like Däniken
who are after juicy stories, is not a coincidence,
since there still remains many a
dark aspect to clarify in Mayan culture,
notwithstanding the progress achieved so
far by the archaeological science in this field.
Their writing is based on a mixed system using
symbols similar to Chinese ideograms and phonetic
signs simultaneously, making deciphering
very difficult. Consequently, there is a certain
amount of guesswork in the information gathered
up to this date. But, scholars claim to have
decoded 80 per cent of the inscriptions.
In any event, the Mayan language presents similarities
with the Turkish language. Similarities exist
in grammar, because both languages are agglutinative,
with prefixes and suffixes attached
to radicals. There are also a number of words
of the vocabulary revealing a common origin.
Some examples are below:
Mayan: Tucan (Tukan)-Turkish: Tokan,
Doğan (Hawk)
Mayan: Kaxnak (Kashnak-Turkish: Kasnak (Rim,
stretcher)
Mayan: Ich (itch)-Turkish: İç, içeri (inside)
Mayan: Tuy-Turkish: Tüy (Feather)
Mayan: Tepek-Turkish: Tepe (Hill)
A Turkish diplomat, Hasan Tahsin Bey, who served as chargé
d’affaires in Mexico between 1935-1937, took Mayatepek
(Mayan hill) as his family name. He had already researched
the Maya civilization before and Atatürk asked him to deepen
his knowledge of the Mayan culture during his tour of duty in
Mexico. Indeed, he conducted research on the subject matter
of affinities between the two cultures, Turkish and Mayan, in
terms of language and history and, conveyed lengthy reports
to Ankara. The reports were submitted to the 3 rd Turkish
Language Congress to substantiate the ‘Sun Language Theory’
and are now in Turkish archives far away from Mayan Calendar
controversies.

arkeolojik bulgular ve uzmanların o bulgular üzerine çalışmaları
gösterdi ki, “savaş” Mayalar için bir yaşam biçimiydi. Savaşlar kimi
zaman bir kenti olduğu gibi yok etmiş ya da kalabalık grupları tropik
ormanın içlerine sürmüştü.
İspanyol istilası sonrasında da Mayalar sırra kadem basar gibi yok
olup gitmese bile paramparça olmuş, kültürünü devam ettirememiş,
küçük kabileler halinde varlığını korumaya çalışmıştı.
Bunda bir nebze başarılı oldukları açık. Çünkü Mayalar’ın torunlarının
torunları olarak kabul edilen kimi topluluklar Orta Amerika’da –
farklı ülkelerde- yaşamlarını sürdürüyor. Köklerinin aynı olduğu var
sayılsa bile konuştukları “dil” itibariyle ayrılıp o dile göre isimlendiriliyorlar.
Son araştırmalara göre, en kalabalıkları Awakatekolar.
Guatemala’da yaşıyorlar, sayıları da yaklaşık 17 bin kişi. En küçük
grupsa Meksika’daki 123 kişilik İtzalar.
Yoksa Mayalar uzaylı mı!
Mayalar’ın nereye gittikleri az çok biliniyor! Peki ya nereden geldikleri?
Bir başka “gizem” tartışması da bu konuda. Arkeolojinin
sandık odası, bu konuda tarihin en renkli ve tuhaf öyküleriyle dolu.
“Tuhaf”tan başlayalım: Kimilerine göre Mayalar -en azından uygarlığa
yön veren kralları / rahipleri- uzaydan gelmişti. Ünlü piramitler
ve üzerindeki resimler en büyük kanıt olarak gösteriliyordu. Tekerleği
bilmeden inşa edilen o yapılar, ancak çok daha gelişmiş bir
uygarlık ürünü olabilirdi. Ya da filan kabartmaya yukardan değil de
yere yatarak baktığınızda günümüzün astronotuna benzer bir figür
ortaya çıkıyordu. Bilim insanları elbette “siz de normal baksanız!”
diye uyardılar! Piramitlerin de tıpkı Mısır’daki gibi çok sayıda köle
ve belirli bir bilgiyle inşa edilebileceğini söylediler. Yine de uzay
avcılarının heyecanını dindiremediler!
En “renkli” ve popüler öykü ise kayıp kıta Mu’ya uzanıyordu:
Mayalar; bilginin en saf haline sahip efsanevi Mu kıtasından göç
etmişlerdi. Arkeologların ve genel olarak bilim dünyasının rağbet
etmediği bu görüşün sahibi James Churchward idi. Ve ona göre
günümüzden yaklaşık 12 bin yıl önce Büyük Okyanus’un sularına
gömülen Mu kıtası zaten uygarlık adına bildiğimiz her şeyin anavatanıydı.
Mayalar, işte o uygarlığın bilgisini ana kıtaya göçerken yan-
Moreover, the Spanish invasion caused, if not the complete eradication
of the Mayans, at least their extensive dispersion, so that they
were no longer able to maintain the unity of their original culture
and were reduced to survive in the form of small tribes in relatively
smaller enclaves. However, the fact that they succeeded in surviving
is evidenced by the existence of several communities of Mayan
ancestry living in various parts of Central America. Although their
roots may have been common, they are categorized and named after
their current linguistic dialect. The largest group is consisting of the
17 thousand Awakatekos living in Guatemala and, the smallest group
are the only 123 Itzas living in Mexico.
Are Mayans from outer space?
Hence, the whereabouts of the Mayans is more or less established.
But, what is the truth about their origin? This is the subject of yet
another mystery discussion, filling the storage room of archaeology
with most colourful and strange stories.
Some pretend that the Mayans or at least their kings and priests
dominating the civilization came from outer space. A theory seemingly
substantiated by the famous pyramids and the figures drawn on
them, because the pyramids, built before the invention of wheel, had
to be the product of a higher civilization; or that the figures on the
reliefs looked like our present-day astronauts, when observed from
the bottom by laying on the ground. Scientists retorted that, these
pyramids might have been constructed by using a great number of
slaves and with a certain amount of technical know-how, such as
in the case of the Egyptian pyramids and, that there was no logical
necessity to trying to interpret reliefs by looking at them from the
Maya tanrı figürü (solda), Maya heykellerinden biri (üstte) ve Itza Kukulcan
Piramitleri’nde yeraltı kazısı (solda).
Mayan god figure (left page, in the frame), Mayan sculpture (above) and
underground excavations at the Itza Kukulcan Pyramids (on the left).
59

larında götürmüşler ve günümüzde bile parmak ısırtan eserlere
imza atmışlardı.
Bir yılda 17 saniye yanıldılar
Mayalar, bilgilerini kayıp kıta Mu’ya mı borçluydu? Fantastik bir
soruya elbette ancak fantastik bir yanıt verilebilir! Gerçek ise,
olağanüstü yeniliklere imza attıkları... Matematik ve astronomide
çağlarının çok önünde gittikleri..
Mayalar şaşırtıcı düzeyde bir astronomi bilgisine sahipti. Güneş,
Ay ve Mars hakkında net gözlemlerde bulunmuşlar, onunla da
kalmamış çok daha uzak yıldızları ve hareketlerini izlemişlerdi. Bu
sayede, örneğin güneş tutulmalarını önceden tahmin edebiliyorlardı.
Belki çok daha şaşırtıcı olansa, 2012 yılı dendiğinde akla gelen
“Maya Takvimi”ydi.
İki tür takvim kullanıyordu Mayalar: Kutsal işler için kullanılan
“dini takvim” ve gündelik hayatta kullandıkları “güneş takvimi”.
Dini takvim 260 gündü. Güneş takvimi ise 365 gün. Tam olarak
söylemek gerekirse Mayalar’ın bir yılı 365,2420 gündü. Modern
astronomiye göre bir güneş yılının 365,2422 olduğunu, ikisi arasında
sadece ve sadece 17 saniyelik bir fark bulunduğunu söylersek,
şaşırtıcı ifadesi bile herhalde yetmez.
Dünyanın döngüsü böylesine “hassas” bir ölçüyle hesaplanırsa,
kuşkusuz başka hesaplar da dikkate / ciddiye alınacaktır. Maya
Takvimi diye bilinen hesap da bunun en popüler örneğidir.
“Popüler” diyoruz, çünkü bugünü ilgilendiriyor. 2012
yılına işaret ediyor. Maya Takvimi’ne göre 2012
yılının 21 Aralık günü “zamanların sonu” gelecek.
Mayalar bu öngörüyle kıyametin kopacağını mı
söylüyordu? Yoksa kimi yorumcuların iddia ettiği
üzere yeni bir çağın başlangıcını mı haber
veriyordu?
Bu yorumu yapanlar, Mayalar’ın “tarih anlayışını”
hatırlatıyor. Onlara göre, insanoğlu, her
Mayalar hakkında birşeyler okuyan herkesin “ilk öğrendiği”,
devasa çukurlara atılan bakire genç kızlardır. Tanrılara
kurban edilen genç kızlar yüzlerinde dehşet ifadesiyle
ölüme uçar. Oysa son bulgular bambaşka bir bilgi
sunuyor: Evet, Mayalar tanrılara insan kurban ederdi.
Ama kurbanlar ya savaş esirleriydi ya da küçük oğlan
çocuklar. Üstelik o kurbanlar ölüme dehşet duygusuyla
değil, büyük dinlerdekine çok yakın bir “cennet”in vaadiyle
giderdi. Yani umutla, hatta kendisini
“kutsanmış” hissederek!
60
bottom up. However, the excitement did not cease to exist on the
presumed space conjecture.
Another popular story was that the Maya civilization was emanating
from the lost continent Mu, possessing the purest form of knowledge,
according to James Churchward who pretended that the Mu
continent, which sank deep into the ocean 12 thousand years ago,
was the original homeland of human civilization as we came to know
it and, that the Mayans coming from MU, brought all the knowledge
of that civilization with them while migrating to the mainland so
that they created amazing monuments which still continue to surprise
us today.
An error of only 17 seconds in a year!
Whether the Mayans were coming from Mu or not is a fantastic
question which deserves a fantastic answer. But it is certain that
they were holders of a highly sophisticated culture; their knowledge
in mathematics and astronomy was surprisingly advanced. They
made precise observations as to the movements of Sun, Moon
and Mars and even of much farther away planets and stars with a
great degree of accuracy. They were able to calculate and predict
sun eclipses in advance. On the issue of the year 2012, the Mayan
Calendar seems of great relevance. The Mayans used two different
types of calendar, the “religious calendar” for sacred purposes and
the “Sun Calendar” for daily life.
Religious calendar year was consisting of 260 days, whereas the
sun calendar year comprised 365 days, to be very
precise, 365,2420 days. Compared to modern
astronomy’s sun year of 365,2422 days, there is a
surprisingly minimal difference of only 17 seconds
per year.
Since the Mayan sun calendar is based on such
accurate calculations, it is clear that other
Mayan affirmations will necessarily have also
to be taken into account. The Mayan calendar
Initial connotation or the first image associated with the
Mayans, are large and deep holes into which are thrown,
as sacrifice to gods, young virgins flying down to death
with a terrified face. But recent documentation indicates
that, indeed Mayans were sacrificing human beings, but
rather than young virgins, those were war prisoners or
young boys. Moreover, the victims were supposedly sanctified
like in the case of heroic martyrdoms found in great
monotheistic faiths, thus somewhat diminishing their fear
of death through a promise to join heaven.

iri tufan benzeri yıkımlarla sona ermiş olan dört devir geçirmişti. 2012 yılında da son
devir, yani “5. çağ” bitecekti. Ve bu da yine bir yıkımla gerçekleşecekti.
Küçük-cesur insanlar
Bu sorunun yanıtını almak için fazla beklemeyeceğiz. O tarihe sadece aylar kaldı artık.
21 Aralık’ta sahiden bir yanıt alır mıyız, alırsak bu nasıl tecelli eder? “Bir zamanın sonu”
tufanla mı yoksa büyük bir savaşla mı gelir? Kimbilir!
Ama her ne olursa olsun, 2012 kehanetlerinin Mayalar’ı tanımak için güzel bir fırsat
verdiği ortada.
Arkeolojik bulguların çizdiği portreye göre gerçekten de tanımayı hakkeden bir uygarlıktı
Mayalar:
• Boyları ortalama 1.54 metreydi... Siyah ve düz saçlı, geniş omuzluydular.
• Kadınları toplumun eşit parçasıydı. Sadece üretimde -yani ekonomide- değil yönetimde
de yeri vardı. Pekçok kadın üst düzey mevkilere gelmişti.
• Anaerkil bir toplum değildi. Ancak yeni evliler en az birkaç yıl kızın evinde yaşamak
zorundaydı.
• Askeri, idari ve toplumsal yapı net ama aynı zamanda çok ayrıntılı biçimde düzenlenmişti.
Sosyal piramidin en üstünde -yine kadının yerini vurgular biçimde- “babalar ve
anneler” denilen soylular bulunuyordu. Aşağı doğru indikçe yerel başkanlar, komutanlar,
mahalle sorumluları ve düzeni sağlayan bir tür polis yer alırdı.
• MS ilk yüzyıllarda bile lezzeti keşfetmişlerdi. Suyu asla sade içmiyorlar; daha çok
meyve özleriyle karıştırarak içiyorlardı. Temel gıda maddesi mısırdı ve mısırla çok zengin
bir mutfak kültürü yaratabilmişlerdi. Örneğin tortilla muhtemelen Maya mutfağından
mirastı. İçine et ve sebze koydukları küçük hamurları kızartarak ya da haşlayarak yiyorlardı.
Kakao tohumundan elde edilen hamuru da su ya da sütle karıştırarak çok özel
bir içecek yaratmışlardı. Adı “xolocatl” olan bir içecek!
Bunlar, Mayalar hakkında kaba bir özet. Ama bu kadarı bile daha fazla öğrenme,
Mayalar’ı tanıma isteği uyandırmıyor mu!
Meksika’da yer alan Palenque antik kenti (sol sayfa),
Uxmal antik kenti kazılarında bulunan tanrı heykeli,
Yucatan, Meksika (sol altta). Tulum, Maya kalıntıları ve
muteşem sahilleri nedeniyle Teotihuacan ve Chichen
Itza’dan sonra Meksika’nın en çok turist çeken üçüncü
bölgesi (yanda).
Palenque Ancient City in Mexico (left page), god
sculpture unearthed at Uxmal Ancient City, Yucatan,
Mexico (left page, below). Tulum is Mexico’s third most
popular touristic destination after Teotihuacan and
Chichen Itza, due to its Mayan ruins and spectacular
beaches (left).
points out to the 21 st December 2012 as the
date of the end of all times. What did the Mayans
mean by that prediction? Did they mean
apocalypse, the end of the world, or did they
augur the emergence of a totally new era, such
as it is being interpreted by some authors?
Those adopting this interpretation remind the
Mayan periodisation of history according to
which mankind went through four successive
eras ending each with a deluge-like disaster.
In this framework, the year 2012 is to mark the
end of the 5 th era and this would also correspond
to an ending triggered by some sort of
cataclysm.
Little courageous people
We do not have to wait long to get the answer
to the above question; we are only months
away from the 21 st of December. Who knows
if we are expecting a big flood or a big war! In
any event, their 2012 predictions constituted
an opportunity for trying to learn more about
the Maya Civilization.
Some characteristics:
• Their height was around 1,54 m. They had
black straight hair and broad shoulders.
• Women enjoyed equal rights in society; their
prerogatives were not limited exclusively to
the economic field; they were also seen in
higher posts in administration.
• It was not a matriarchal society, but newlywed
couples had to live in the bride’s house
during the first few years of the marriage.
• Military, administrative and social structures
were articulated in clear and detailed terms.
On top of the social pyramid were placed the
nobles called “fathers and mothers” thereby
emphasizing the position of women in society.
In descending order from the top were the local
presidents, commanders, district authorities
and, a sort of law enforcement task force
comparable to the police.
• They had developed taste and flavour preferences
already in early centuries AD. They never
drank pure water, but always mixed it with
fruit juices. Basic food was corn with which
they created a rich culinary culture. Presentday
Mexican tortillas are probably a Mayan
heritage. They used to eat little cooked or fried
pieces of corn-dough filled with vegetables or
meat. They also prepared dough with cacao
seeds, which they mixed with milk or water to
create a special drink, the “Xolocatl”- not too
far from chocolate.
This is just a rough summary of some Mayan
traditions inciting to learn more about them.
61

62
SÖYLEŞİ
Interview
Yazı -Text
Fotoğraflar-Photos
Dr. Hamid Aydın
oniki bin yıllık tarihin ipuçları
KÖRTİK TEPE
dünyanın ilk tapınağı olan göbekli tepe’nin yarattığı
heyecan yatışmamışken, gene güneydoğu’dan gelen bir
başka haber bilim dünyasında ikinci bir şaşkınlığa neden
oldu. bismil’deki körtik tepe höyüğü’nün tarihin ilk
büyükşehirlerinden biri olduğu ortaya çıktı!
Traces of a twelve-thousand-year history
KÖRTİK TEPE
While the excitement aroused by the discovery of world’s first shrine at
Göbeklitepe persisted, a second wave of amazement was provoked by the
discovery of one of history’s earliest urban settlements at the Körtik Tepe
Tumulus near Bismil Township in southeast Turkey.

nadolu, uygarlığın doğum yeri. Tarihin “yaratıldığı”
yer. Bu, artık bir iddianın çok ötesinde. Arkeolojik
çalışmalar, bunları kanıtlıyor. Örnek üstüne örnek
veriyor. Şanlıurfa yakınlarında, Göbekli Tepe’de
gerçekleştirilen kazılardaki buluntular, “dünyanın ilk
tapınağını” ortaya çıkartmıştı. Bu buluş, bilim ve kültür sanat çevrelerinde
etkisini sürdürürken, Batman’dan gelen haber heyecanı ikiye katladı.
Çünkü ilk tapınağın bulunmasının ardından, tarihin ilk büyük şehirlerinden
biri ortaya çıkmıştı. Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Vecihi Özkaya tarafından altı yıldır
sürdürülen Körtik Tepe kazıları, 12 bin yıl öncesine ait bir kentin sırlarını
dökmeye başladı.
Prof. Dr. Vecihi Özkaya ile yapılan söyleşiyi, gerçek mesleği “tıp doktorluğu”
olduğu halde hayatını arkeolojiye adayan bir başka bilim adamı,
Dr. Hamid Aydın gerçekleştirdi.
Dr. AYDIN: Körtik Tepe kazısı ne zaman başladı? Körtik Tepe ismi
nereden geliyor? Diyarbakır il sınırları içinde kalmasına rağmen Batman
iline ait bir kazı olarak algılanıyor Körtik Tepe. Nedir işin aslı?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Körtik Tepe kazısı, Ilısu Barajı ve HES Projesi
kapsamında, 1999 yılında yapılan bir yüzey araştırmasını müteakiben
2000 yılı yazında başladı. Diyarbakır İli, Bismil İlçesine bağlı Ağıl Köyü
mezrası olan Pınarbaşı mevkiinde yer alır. Höyüğün ismi, 1989 yılında
Amerikalı bilim adamları tarafından yapılan bir araştırma sonucunda
kayıtlara Körtik Tepe olarak geçmiştir. Körtik Tepe bir dünya mirasıdır.
Diyarbakır ya da Batman arasında bir tercih yapmak doğru değildir. İdari
açıdan Diyarbakır’a bağlı, ancak coğrafi açıdan Batman’a daha yakındır.
Nitekim kazı kampımız Batman’dadır.
Dr. AYDIN: 1269 eserin Diyarbakır Müzesine teslim edildiğini biliyoruz.
Bu eserler içinde en önemli olanları hangileri?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Bu rakam sadece bir kazı döneminde ortaya çıkarılan
envanterlik ve etüdlük eserlerin sayısını yansıtmaktadır. Örneğin,
2011 kazı mevsiminde Diyarbakır Müzesi’ne teslim edilen envanterlik
eserlerin sayısı 760, etüdlük eserler ise 600 civarındadır. Bunlar hem
teşhire değer, hem de bilimsel derinliği olan eserlerdir. Bunların yanı
sıra, her biri kendi döneminin bilinmezlerine farklı yaklaşımlar sunan
yüzlerce mezar ve bağlantılı bulgular bu istatistiğin dışındadır.
Dr. AYDIN: Gazeteler bazı yerlerde kazı çalışmaları başladığında “tarih
yeniden yazılacak” başlıkları atarlar. Körtik Tepe için böyle bir iddialı
ifade kullanılabilir mi?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Aslında tarih her gün değişiyor. Bilinenler tartışılır
duruma geldiği gibi, varsayımlar da bazen kesinleşiyor. Doğru bir tanımlama
olmakla birlikte, tarihi bütünüyle değiştirmek iddiası kuşkusuz
inanılması zor bir iddiadır. Olayı Körtik Tepe açısından değerlendirdiğimizde,
Anadolu ve Yakındoğu Neolitiği konusunda bilinenleri kısmen
değiştirdiği söylenebilir. Neolitik dönemin, diğer bir tanımlamayla
tarıma bağlı ilk yerleşim olgusunun Levant Bölgesi’nden başlayıp daha
sonra Anadolu’ya yayıldığı konusunda yaygın kabul gören görüşler artık
tartışılır duruma gelmiş, yaklaşık aynı dönemde Anadolu’da da, Yukarı
Dicle Vadisi’nde daha gelişkin bir yerleşim anlayışının var olduğu kanıtlanmıştır.
Yerleşik düzene geçişin asıl nedeni olarak tarımın başlaması
gösterilmişse de, Körtik Tepe, henüz tarımın başlamadığı ve evcilleştirmenin
gerçekleştirilmediği bir dönemde yerleşimin başladığını ve
birçok sosyal yapılanmanın gerçekleştiğini ortaya koymuştur.
Körtik Tepe’de dikkate değer diğer bir olgu da, sosyal hiyerarşinin
varlığıdır. Ortak değerlerin yanı sıra, bireysel varlıkların ortaya çıkması
dönem için ve insanlık için Körtik Tepe nezdinde ilklerin temsilcisidir.
İnancın kurumsallaşmasında ve kurallaşmasında önemli gelişmelerin
varlığına tanıklık eden sonuçlara ulaşılmış; varsayılanın aksine ‘ana
tanrıça’ kavramı yerine ‘baba tanrı’ olgusunun varlığına ilişkin önemli
kanıtlara ulaşılmıştır. Ve bunun gibi sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik
yapının algılanmasında oldukça önemli sonuçlara ulaşılmıştır.
Anatolia, the birth place of human civilization, the place where history
was “created”: the latest archaeological research is tending to corroborate
this thesis. The discovery of history’s first house of worship at
Göbeklitepe near Şanlıurfa was a groundbreaking event unsettling existing
hypotheses on the Neolithic Age. While the impact of the above
discovery was still alive within the science community, the excitement
doubled at the news on the discovery of one of history’s earliest big
cities near Batman. The excavation led by Prof. Dr. Vecihi Özkaya,
Head of Dicle (Tigris) University’s Archaeology Department, performed
for the last six years at Körtik Tepe mound, began to reveal the secrets
of a twelve-thousand years old settlement.
Dr. Hamid Aydın, a professional plastic surgeon and amateur archaeologist
who devoted his life to his second occupation, interviewed
Prof. Dr. Vecihi Özkaya on behalf of MÜZE DERGİ.
Dr. AYDIN: When did the excavation at Körtik Tepe start? What is the
origin of that name?
Prof. Dr. ÖZKAYA: The Körtik Tepe excavation was led off in 2000
following a survey made in 1999 for the Ilısu Dam and Hydro-Electrical
Power Plant project. The mound located near the township of Bismil
at Diyarbakır Province was registered by American scholars under the
name of Körtik Tepe.
Dr. AYDIN: We know that 1269 objects uncovered there were brought
to the Diyarbakır Archaeology Museum. Which pieces among them
would you qualify as the most important ones?
Prof. Dr. ÖZKAYA: The “Regulation on the Protection, Classification,
Registration and Admission into Museums of Movable Cultural
and Natural Heritage” makes a distinction between two categories of
artefacts: the ones to be inventoried and those eligible for examination.
The figure 1269 represents the overall number of pieces of both
categories unearthed during one excavation period. During the 2011
excavation period, 760 inventoried and 600 examination pieces were
consigned at the Diyarbakır Museum. Those pieces consist of material
appropriate as much for exhibition as for scientific in-depth analysis.
On the other hand, hundreds of tombs and related sites each shedding
light on the history of their particular period are not included in
those statistics.
Dr. AYDIN: The media are prone to announce the “re-writing of history”
whenever a new archaeological excavation is set on track. Would
such a sensational characterization be appropriate in the case of
Körtik Tepe?
Prof. Dr. ÖZKAYA: In reality, history is re-written every day. Existing
data are being revised or confirmed through new findings. Although
it would correspond to an accurate description of some cases, the
contention to upset history entirely is hard to accept. In the case of
Körtik Tepe, we can affirm that it partially unsettled previous hypotheses
with regard to the Neolithic Age in Anatolia and the Near East.
The former theory according to which the first agricultural communities
of the Neolithic Age were established in the Levant (eastern
Mediterranean littoral) Region, expanding at a later stage to Anatolia
became disputable. It came to light that during approximately the
same historical period, an even more developed human settlement
concept existed in Anatolia at the Upper Tigris Valley. The second established
understanding was that the beginning of sedentary society
coincided with the beginning of agriculture. But at Körtik Tepe, we
63

Dr. AYDIN: Körtik Tepe’de inilen en eski tarih ne?
Göbekli Tepe ile kıyaslandığında Körtik Tepe’nin
daha eski bir yerleşim yeri olduğu söylenebilir mi?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Körtik Tepe’de varılan her derinlik
analiz ve verilerle tarihlenmiş, henüz dip katmanların
tarihi konusunda kesin sonuçlara ulaşılamamış
olmakla beraber, en son yapılan C14 analizleriyle
MÖ 10400’lere tarihlenmiştir. Daha erken bir tarih
konusunda güçlü kanıtlar olmakla birlikte bu aşamada
rakamsal ifade için erkendir.
Körtik Tepe’nin Göbekli Tepe’den daha eski bir yerleşim
yeri olduğuna hiç kuşku yoktur. Sadece eskilik
açısından değil, kültürel dokunun algılanmasında,
Körtik Tepe kapsamında dönemin anlaşılmasında ve
uygarlığın çekirdeğini oluşturan Mezopotamya kültürlerinin
kökenlerinin araştırılmasında Körtik Tepe
önemli bir kaynak durumundadır.
Dr. AYDIN: Kurtarma kazılarının hiç açılmaması
gerektiği söyleniyor. Eğer hiç açılmazsa üstü su ile
dolsa bile kazı alanı zarar görmüyor. Körtik Tepe
için bütün höyüğün açıldığı, kazının tamamlandığı
söylenebilir mi?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Kapısına kilit vurulmuş, hiç
keşfedilmemiş, bütün insanlığı ilgilendiren bir arşivin
suyun altında kalmasının kime ne faydası olur
bilemiyorum. Baraj inşaatı hem bu kültürel varlıklar
için bir tehdit hem de bir şanstır. Önemli olan bunu
şansa çevirmektir. Ben Körtiktepe çalışmalarının
büyük bir şans olduğuna inanıyorum.
Dr. AYDIN: Bereketli Hilal’in kuzey uzantısı dünyanın
ilk yerleşim yeri olabilir mi? Eğer öyleyse Türkiye
bunu nasıl değerlendirmeli?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Bereketli Hilal tek başına
insanlığın ve uygarlığın çekirdeğidir. Bunda şüphe
yoktur. Bütün dinlerin, ilklerin yurdudur. Bunda
Anadolu’nun pay sahipliği düne kadar kabul edilmemekteydi.
Ancak özellikle Yukarı Dicle Vadisi’ndeki
Bereketli Hilal’in Anadolu’daki uzantısı, ilki olmasa
da ilk yerleşimlerin paydaşı olmuştur ki, bu durum
Körtik Tepe ve çağdaşı yerleşimler aracılığıyla artık
tartışma götürmez düzeyde kanıtlanmış durumdadır.
Bir farkla, o da daha gelişkin ve ileri bir kültürel
birikimle…
Dr. AYDIN: Körtik Tepe’deki yaşam tarım, hayvancılık,
balıkçılık, depolama gibi işaretler taşıyor mu?
Evler neden yuvarlak yapılıdır?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Körtik Tepe, tarım ve hayvancılığa
bağlı kalmaksızın yerleşilmiş ve bu özelliğiyle
bilinenleri değiştirmiş bir yerleşimdir. Balıkçılık
vazgeçilmez önemli bir beslenme kaynağıdır. Arkeobotani
çalışmalarımız, Körtik Tepe yerleşiklerinin
doğadan ve su kaynaklarından devşirdikleri zengin
bitkisel beslenmeyi bildiklerini; Arkeozooloji çalışmalarımız
ise, yine doğadan avladıkları hayvanlarla
beslendiklerini açık bir şekilde ortaya koymuştur.
Beslenme günübirlik ve ortak olmayıp, tam aksi,
gelişmiş toplumlarda olduğu gibi bireysel ve bireysel
depolama şeklindedir.
Yuvarlak yapılı evler, tanımlanabilen bütün erken
yerleşimlerin genel bir karakteridir. Örneğin günümüz
Afrika’sında, kabilelerde de bu tür yapılanma
görülür. Belki de kolay imar etme özelliği sunduğu
için böyle bir tercih söz konusudur. Ancak en önemli
etken üst yapı sorunun çok kolay ve pratik şekilde
çözümlenmesidir.
64
Tıp Doktorluğundan
Arkeolojiye
Gerçek mesleği “tıp doktorluğu”
olduğu halde hayatını arkeolojiye
adayan Dr. Hamid Aydın, Yaşar
Üniversitesi’nde ‘tıp arkeolojisi’ dersleri
veriyordu. Aydın, iki farklı bilim
dalının kesiştiği meslek yaşamını şu
sözlerle özetliyor:
“Tıp doktoruyum ve yaklaşık 2000
yılından bu yana arkeolojiyle ilgileniyor,
Yaşar Üniversitesi’nde arkeoloji
dersleri veriyordum. Derslerim
uzmanlığım nedeniyle tıp arkeolojisi
üzerine yoğunlaşıyordu. Tarihteki ilk
tıbbi işlemler neler? Hipokrat ve İbn-i
Sina gibi isimler neler yapmışlar, nasıl
aletler kullanmışlar. Bunu anlatıp
inceliyoruz. Arkeolojiye olan merakım
Kuşadası’nda 2000 yılında yapılan
bir kazı çalışmasına tıbbi destek
sağlamamla başladı. Kadıkalesi’nde
öğrenciler kazı yapıyordu ve ben de
onlara destek veriyordum. Zamanla
kazı alanına gidip gelmeye başladım.
O eserlere ilk kez dokunmanın nasıl bir
heyecan yarattığını anlatamam. Bu
süreç, ruhumda çok ayrı bir kapının
aralanmasına ve arkeolojiiyle ciddi
biçimde ilgilenmeme yol açtı. Kitaplar,
araştırmalar derken, kendimi Yaşar
Üniversitesi’nde arkeoloji dersleri
verirken, kazı alanlarını fotoğraflarken
buldum. Her fırsatta bu duygunun
peşinden koşuyorum ve bu beni mutlu
ediyor.
Körtik Tepe öncelikle benim doğduğum
toprakların bir değeri. Ben Batmanlıyım
ve sözünü ettiğimiz höyük
de Batman Çayı ve Dicle Nehri’nin
birbirine en yakın olduğu noktada
yer alıyor. Kazı başkanı Prof. Vecihi
Özkaya ile tanıştığım zaman, duyacaklarımın
bu kadar şaşkınlık yaratacağını
düşünmemiştim. Prof. Özkaya,
Körtik Tepe ve civarının dünyanın ilk
metropolü olduğunu söyledi. O anki
heyecanımı tahmin edebilirsiniz...”
From Medicine to
Archaeology
Dr. Hamid Aydın is a medical doctor who
devoted his life to archaeology. He lectures in
medico archaeology at the Yaşar University.
Dr. Aydın summarizes below his professional
life path at the intersection of these two different
disciplines:
“I am a plastic surgeon and actively dealing
with archaeology since 2000, teaching archaeology
at the Yaşar University, specializing in
medical archaeology. I research the history
of medicine, the first medical operations in
history, the achievements of Hippocrates and
Ibn Sina (Avicenna), the medical tools they
utilized. My initial involvement with archaeology
emanates from a time when I was
providing medical assistance to an excavation
team in Kuşadası in 2000. I was assisting the
students participating in the excavation at
the Kadıkalesi archaeological site. As a person
interested in history, I was extremely happy
to witness this activity. I felt a great emotion
when I first touched the unearthed artefacts.
That experience opened a new perspective for
me whereupon I undertook to get seriously
involved with archaeology, doing research in
books, taking photographs of excavating sites,
eventually teaching archaeology at the Yaşar
University; to run after this path in my life
makes me very happy.
As a native of that region, Körtik Tepe is a
treasure of special interest to me. The mentioned
mound is situated where the Batman
Creek gets the closest to the Tigris River. I
went on the excavation site where I met the
head of the archaeological team Prof. Dr.
Vecihi Özkaya. I was very excited when Prof.
Özkaya revealed to me that Körtik Tepe and
vicinity were identified as one of history’s
earliest metropolises.”
Dr. Hamid Aydın (yukarıda) ve
Prof. Dr. Vecihi Özkaya (solda).
Dr. Hamid Aydın (above) and Prof. Dr. Vecihi
Özkaya (on the left).

found evidence that permanent human settlements with religious ritual
and social complexity existed even before the era of agriculture and
animal domestication. Earliest signs of the existence of social hierarchy
and individuality besides common values, significant original findings
with respect to the era and human history characterize Körtik Tepe.
Also were found clues as to the existence of a “Fatherly God” ritual in
this area, as opposed to the Mother Goddess figure largely prevailing
among Neolithic Age societies.
Dr. AYDIN: What is the date of the earliest period reached at Körtik
Tepe? Is Körtik Tepe an earlier settlement compared to Göbeklitepe?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Analytical methods and data were used in determining
the date of each layer reached at Körtik Tepe. Although we did
not yet secure exhaustive results concerning the deepest layers, we can
affirm, based on C14 analyses, that the settlement is dated 10.400 BC.
There are serious indications that it might be even older; but it would
be too early to pronounce exact figures at this stage. There is no doubt
that Körtik Tepe is an older settlement than Göbeklitepe. But beyond
its oldness, the relevance of Körtik Tepe as a valuable source of science
lies in its contribution to the perception of the cultural texture, to the
understanding of the era and the origin of Mesopotamian cultures as
nucleus of civilization.
Dr. AYDIN: There is an argument that “salvage” or “rescue” excavations
should not be undertaken at all and, that even if the area is filled by a
dam reservoir, the site will remain intact under water. Is it possible to
say that the Körtik Tepe mound was entirely uncovered and its excavation
completed?
Prof. Dr. ÖZKAYA: What is the benefit of an archive remaining under
water and locked to everyone, particularly if that archive is a knowledge
source of great interest to mankind? Dam projects are a threat to cultural
heritage but, at the same time, it is incumbent upon us to translate
this threat into a chance to salvage cultural and historical assets. I
believe that Körtik Tepe excavations offer a great chance in that sense.
Dr. AYDIN: Could the northern extension of the Fertile Crescent be the
arena of history’s earliest settlement? How should Turkey approach this
prospect?
Prof. Dr. ÖZKAYA: There is no doubt that the Fertile Crescent is the
core and birth place of mankind’s civilization. It is the home of the
earliest worship rituals. Anatolia’s shareholding in this context was not
recognized up until recently. However, it is now a proven fact that the
Anatolian extension of the Fertile Crescent at the Upper Tigris Valley
was home to some of the oldest human settlements in conjunction with
the Fertile Crescent itself. Thanks to the archaeological work at Körtik
Tepe and the other settlements of the same era in this geography, we
learned that during approximately the same historical period, an even
Körtik Tepe kazısında bulunan taş ve kemik aletler, takılar, figürlü ritüel taş objeler
ve yontma taş kaplar (üstte). Körtik Tepe kazısından görünüm, yuvarlak planlı yapı
(altta ortada) ve dibek taşı (altta sağda).
Stone and bone tools, ornaments, figurative ritual objects and carved stone vessels
(above). View of the Körtik Tepe excavation area, round-shaped structure (centre
below) and stone mortar (below right).
more developed human settlement
concept based on a more
advanced cultural background was
present there.
Dr. AYDIN: Why were the houses
built in circular shape and which
elements related to agriculture,
stock breeding, storage methods
and fishing did you discover at
Körtik Tepe?
Prof. Dr. ÖZKAYA: Körtik Tepe
was a settlement established independently from agriculture and
animal breeding; that constitutes its particular aspect which led to a
revision of previous theories. Fishing was an indispensible source of
nutrition. Our archeobotanic research revealed that Körtik Tepe people
were picking a rich variety of vegetal foods from nature and water
sources. Our archeozoological research revealed that hunting was a
major nutrimental source for them as well. Nutrition habits were not
in the form of a daily and communal supply, but based on individual
meals and individual storage of foodstuffs, similar to developed human
societies.
Houses were built in circular shape as in the case of most of the known
earlier human settlements. Living examples of that type of housing can
be found today in African pastoral communities. That shape is apparently
easier to build and offers a practical solution to upper structure
construction problems.
65

66
SANAT HİZMETİNDE
4
yıllık hatır!
festival ve etkinlikleriyle
istanbul’un kültürel
yaşamında önemli bir rol
üstlenen istanbul kültür
sanat vakfı (iksv) 40. yılını
kutluyor.
Serving the arts for
40 years
The Istanbul Foundation for Culture and
Arts (İKSV), taking on an essential role
in the field of Istanbul’s cultural life is
celebrating its 40 th Anniversary.

DOSYA
Dossier
Yazı -Text
Elif Türkölmez
67

KSV tam 40 yıldır İstanbullu sanatseverleri,
dünyadaki kültür ve sanat üretiminin seçkin örnekleriyle,
yeni girişimler ve değişik akımlarla
buluşturup düzenlediği festival ve etkinliklerle
İstanbul’un kültür ve sanat yaşamında öncülük
görevini üstleniyor. İKSV’nin her yıl Nisan ayında düzenlediği
İstanbul Film Festivali ile dünyanın en prestijli festivallerinde
gösterilen filmleri izliyor, Temmuz ayında Caz Festivali ile iyi
müziğe doyuyor, Mayıs’taki Tiyatro Festivali ile en iyi oyunların
prömiyerini İstanbul’da görme şansına erişiyoruz.
Vakıf, kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu olarak
İstanbul’da uluslararası sanat festivalleri düzenlemek amacıyla
1973 yılında Dr. Nejat F. Eczacıbaşı önderliğindeki 17 işadamı
ve sanatsever tarafından kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti’nin 50.
yıldönümü olan 1973 yılında düzenlenen ilk İstanbul Festivali,
programında çoğunlukla klasik müziğe yer veriyordu. Bir süre
sonra festival kapsamında diğer sanat dallarına da yer verilmeye
başlandı. Film gösterimleri, tiyatro, caz, bale performansları ve
tarihi mekânlarda gerçekleştirilen sergiler de programda yer aldı.
İzleyicilerin giderek artan ilgisi sonucu farklı sanat disiplinlerine
ait etkinlikler, zaman içinde gelişerek ayrı festivaller olarak
yapılandılar. Bu festivaller sayesinde Federico Fellini’den Bela
Tarr’a, John Malkovich’ten Paul Simon’a kadar dünyanın, kendi
alanında en önemli isimlerini İstanbul’da görme, onlarla sohbet
etme şansını yakaladık.
40. yıla özel etkinlikler
İKSV, 40. yaş kutlamaları için pek çok etkinlik düzenleyecek.
Ancak bunların içinde en önemlisi kuşkusuz 40 yıllık birikimin,
kurucular, çalışanlar, destekçiler, sanatçılar ve izleyiciler tarafından
anlatılacağı kitap. Vakfın kuruluş yıldönümünün kutlanacağı
Haziran ayı içinde yayımlanacak kitapta, vakfın kuruluşundan
bugüne geçirdiği dönüşümler, öne çıkan etkinlikler ve önemli
dönemeçler, bu süreçlere katkıda bulunmuş kişilerin tanıklıkları
aracılığıyla anlatılacak. İstanbul’un kültür-sanat yaşamına yön
veren bir kurum olarak İKSV’nin 40 yıllık tarihini, bu tarihin yapılmasında
emeği geçen kişilerin ifadeleriyle, “çoksesli” bir biçimde
yansıtmayı amaçlayan kitap, Türkiye’nin ilk kâr amacı gütmeyen
kültür-sanat kurumunun kuruluş, kurumsallaşma ve büyüme
hikâyesini, doğrudan deneyimler yoluyla kayda geçirecek.
40. yıl etkinliklerinin ilki ise, La Fura dels Baus gösterisi olacak.
Gerek görkemli sokak tiyatrosu etkinlikleriyle gerekse tiyatro ve
opera yorumlarıyla dünya çapında tanınan gösteri topluluğu
La Fura dels Baus’un İKSV tarafından özel olarak sipariş edilen
68
The Istanbul Foundation for Culture and Arts-İKSV is playing a leading
role in the cultural life of Istanbul for the last 40 years, by presenting
to the public world’s foremost performers and representatives in
every field of art and culture, organizing classical festivals as well as
avant-garde events offering the latest artistic trends. The Istanbul Film
Festival, organized each year in April, the Theatre Festival in May, the
Jazz Festival in July provide to Istanbul’s audiences the opportunity to
get acquainted with the world’s best productions in their field.
The Foundation was established in 1973 by a group of 17 businessmen
and art amateurs under the leadership of Dr. Nejat F. Eczacıbaşı,
as a non-profit organization of public interest, with a view to organizing
international art festivals. The Istanbul Festival organized in
1973, the first of its series, coincided with the 50 th Anniversary of the
foundation of the Turkish Republic. Its programme was consisting
mainly of classical music, but in ensuing years, the festival added
progressively film presentations, theatre, jazz and ballet performances
to its repertoire and realized special exhibitions at historical locations.
As a consequence of growing public interest and the increasing
number of events, the festival had to be re-structured by being divided
into several specialized festivals devoted to different art disciplines.
Thanks to these festivals, Turkish audiences enjoyed the opportunity
of meeting and discussing in Istanbul, with leading personalities of
the international cultural arena, such as Federico Fellini, Béla Tarr,
John Malkovich, Paul Simon etc.
40 th Anniversary special events
Publication of a special book in June 2012, devoted to 40 years of İKSV
history, as narrated by its founders, members, employees, sponsors,
artists and members of the public, will constitute the principal act
of celebration. The book will describe the successive stages of the
Foundation’s evolution since its inception, the featured activities and
the important transformations that took place, as witnessed by personalities
who took direct part in this process. It will shed light on the
progressive institutionalization and growth of Turkey’s first non-profit
art and culture organization in a multifaceted manner through testimonies
and accounts based on, among other, personal experiences.
First in the series of special events, will be the performance of the
experimental theatrical group La Fura dels Baus, founded in 1979 in
Barcelona, known for their urban theatre, use of streets and unusual
settings, performances of contemporary theatre and opera. They will
present in Istanbul the world premiere of their new production commissioned
by the Istanbul Foundation for Culture and Art. The event
will take place at the Golden Horn Camialtı Shipyard, on Thursday,
21 st and Friday, 22 nd June on the occasion of the 40 th anniversary of the
inauguration of the first edition of the Istanbul Festival.
The prestigious Berlin Philharmonic Orchestra will perform on Thurs-
Hollanda Dans Tiyatrosu (üstte). La Fura dels Baus (altta ve sağ sayfada).
Nederlands Dans Theater (above). La Fura dels Baus (below and right page).

yeni projesinin dünya promiyeri, ilk İstanbul
Festivali’nin başlangıcının yıldönümünde, 21
Haziran Perşembe ve 22 Haziran Cuma akşamları
Haliç Camialtı Tersanesi’nde gerçekleştirilecek.
İKSV’nin 40. yılında ev sahipliği yapacağı bir
diğer önemli etkinlik ise dünyanın en prestijli
orkestralarından Berlin Filarmoni Orkestrası’nın
daimi şefi Sir Simon Rattle yönetiminde vereceği
konser. 27 Eylül Perşembe akşamı Haliç Kongre
Merkezi’nde gerçekleştirilecek Sir Simon Rattle
yönetimindeki Berlin Filarmoni Orkestrası konserinin
solistleri dünya çapında tanınan genç Türk
sanatçılar, çellist Efe Baltacıgil ve kardeşi
kontrbas sanatçısı Fora Baltacıgil.
2012 yılında İKSV ayrıca Türkiye ve Hollanda arasındaki
diplomatik ilişkilerin 400. yılı kutlamaları
kapsamında da özel etkinlikler gerçekleştirecek.
Çağdaş dansın dünyadaki en başarılı temsilcilerinden
biri olan Nederlands Dans Theater, 14
Haziran Perşembe ve 15 Haziran Cuma akşamları
iki özel gösteri için İstanbul’da olacak.
Hollanda ve Türkiye arasındaki diplomatik ilişkilerin
400. yılı kutlamaları kapsamında düzenlenecek
bir diğer etkinlik ise 10 Kasım Cumartesi
akşamı Haliç Kongre Merkezi’nde gerçekleştirilecek
konuk şef Lorin Maazel yönetimindeki
Kraliyet Concertgebouw Orkestrası’nın konseri
olacak. Orkestra, her biri virtüöz 120 müzisyenden
oluşuyor.
2012 Çin Kültür Yılı projeleri
Türkiye ile Çin arasındaki kültürel yakınlaşmayı
ve politik ilişkilerin güçlendirilmesini amaçlayan
2012 Türkiye’de Çin Kültürü Yılı, İKSV tarafından
düzenlenecek çeşitli etkinliklerle de kutlanacak.
2013’te ‘Çin’de Türk Yılı’ olarak sürdürülecek
olan bu alışveriş ülkelerin, insanların birbirlerini
kültürleriyle, sanatlarıyla olabildiğince yakından
tanımalarına olanak sağlayacak.
İKSV, 2012 yılı boyunca düzenleyeceği İstanbul
Festivalleri’nde ‘2012 Türkiye’de Çin Kültürü Yılı’
için özel bölümler ayıracak. 31. İstanbul Film
Festivali kapsamında Çin filmlerinden oluşan
özel bir bölüm yer alacak. 18. İstanbul Tiyatro
Festivali’nde Pekin Operası görsel bir şölen
sunarken, Şanghay’dan gelecek olan Song and
Dance Ensemble Çin kültürünün çağdaş çizgilerini
yansıtacak. Ayrıca, Ansai Waist Drummers ekibi
geleneksel sokak etkinliklerinden bir örnek sunarken,
Uçurtma Atölyesi ve Sergisi gençlere yönelik
bir eğitim projesi olarak dikkat çekecek.
İKSV, 2012 yılında, 40. yıl özel etkinliklerinin yanı
sıra, İstanbul Film, Tiyatro, Müzik ve Caz Festivalleri,
Leyla Gencer Şan Yarışması, Filmekimi ve ilki
düzenlenecek İstanbul Tasarım Bienali’ni gerçekleştirecek.
Salon da yıl boyunca güncel müziğin
merakla beklenen isimlerinin yanı sıra tiyatro ve
edebiyat etkinliklerine de ev sahipliği yapmaya
devam edecek.
Vakıf, düzenlediği etkinliklerle olduğu kadar, hizmet
verdiği Deniz Palas binasıyla da İstanbul’un
kültür sanat ve eğlence etkinliklerine katkıda bulunuyor.
Binanın giriş katında hizmet veren İKSV
Tasarım mağazasında Abidin Dino, Bedri Rahmi
Eyüboğlu gibi sanatçıların ve Ela Cindoruk, Şenay
Akın gibi tasarımcıların işlerini satın alabilir, teras
kattaki X Restaurant’ta eşsiz İstanbul manzarası
eşliğinde içkinizi yudumlayabilirsiniz.
69

Kırk yılın unutulmaz anları
• Modern dansın yaşarken efsane olmuş ismi Pina Bausch’un İstanbul için yazıp 2003 yılında
sahnelediği ‘Nefes’ adlı dans gösterisi, beklenenden çok büyük ilgi gördü. AKM büyük salondaki
koltuklar yeterli olmayınca merdivenlere sandalyeler yerleştirildi.
• 24. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nin onur konuğu olan İtalyan sinemasının efsane
yıldızı Sophia Loren, onur ödülü için teşekkür ederek, “Bu ödülü, Oscar ödülümün yanına
koyacağım’’ dedi.
• 2011 yılında düzenlenen 18. İstanbul Caz Festivali’nin ‘Caz Kalpli İstanbul’ temalı afişi
büyük beğeni topladı.
• Tüm dünya için ilham verici bir örnek oluşturan Venezüella Simón Bolívar Senfoni Orkestrası
39. İstanbul Müzik Festivali’ni karnavala çevirdi. Üç gün boyunca konser veren El
Sistema çocukları Türkiye’de de yoksul çocuklardan oluşacak bir orkestranın kuruluşu için
ilham oldu.
• 2007 yılında Uluslararası İstanbul Film Festivali kapsamında İKSV işbirliğiyle hayata
geçirilen ve Türk Sineması klasiklerini restore ederek yeniden tanıtma amacı taşıyan ‘Türk
Klasikleri Yeniden’ projesi kapsamında ‘Selvi Boylum Al Yazmalım’ filmi restore edildi.
• İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında oynanan III. Richard oyunu sayesinde ünlü oyuncu
Kevin Spacey’yi sahnede kanlı canlı izleme fırsatı bulduk.
40 years’ unforgettable moments
• The performance in 2003 of the dance act, called “Breath”, composed, choreographed
and, dedicated to Istanbul by living legend of modern dance, Pina Bausch, attracted a much
larger audience than expected, so that additional seats had to be placed on the stairs of the
AKM (Atatürk Cultural Centre) main hall.
• The guest of honour of the 24 th Istanbul Film Festival,
Italian cinema’s living legend Sophia Loren, while thanking
for the Prize of Honour she received from the Foundation,
said: “ I will place this award next to my Oscar.”
• The poster of the 18 th Istanbul Jazz Festival in 2011 designed
as “Istanbul’s Jazz Heart” received great praise.
• The 39 th Istanbul Music Festival was turned into a
carnival by the performances of the Simón Bolívar Youth
Orchestra of Venezuela. The orchestra composed of the
group of poor “El Sistema” children performing for three
consecutive days, was seen as a source of inspiration for
similar projects to be undertaken in Turkey.
• In the framework of the 2007 Istanbul film Festival, a
project entitled “Turkish Classics Again”, carried out in
collaboration with İKSV, aimed at the restoration of the
worn-out copies and introduction to present-day audiences
of Turkish film history classics, provided for the restoration
of “Selvi Boylum, Al Yazmalım” (English title: The Girl with
the Red Scarf), a 1978 Turkish romantic drama directed by
Atıf Yılmaz, which hence moved to the big screen again.
• The Istanbul Theatre Festival offered the opportunity to
Turkish audiences to watch the live performance of actor
Kevin Spacey in Shakespeare’s “Richard III”.

day, 27 September at the Golden Horn Convention Centre, under its
appointed conductor Sir Simon Rattle. Young Turkish musicians of
international renown, cellist Efe Baltacıgil and his brother contrabass
artist Fora Baltacıgil will perform as soloists during the concert.
One of the most eminent representatives of the contemporary art
of dance, the Dutch dance company Nederlands Dans Theater, will
present two special performances in Istanbul, on Thursday 14 and
Friday 15 June 2012, on the occasion of the 400 th Anniversary of the
establishment of Turkish-Dutch diplomatic relations, coinciding with
the 40 th anniversary of İKSV.
The 400 th Anniversary of diplomatic relations between Turkey and
the Netherlands will constitute the occasion of yet another special
performance, namely the concert of the Royal Concertgebouw Or-
chestra from Amsterdam, under guest conductor Lorin Maazel to take
place on Saturday, November 10, 2012 at the Golden Horn Convention
Centre. The orchestra is composed of 120 musicians each one of
them at virtuosic level.
2012 Year of Chinese Culture
The İKSV Foundation will also take active part in the implementation
of the Year of Chinese Culture in Turkey project, destined to
foster cultural and political relations between the two countries, with
events to be held throughout 2012. This project will be complemented
through the Year of Turkish Culture in China project, to be carried
out in 2013; both projects aiming at allowing the populations of the
two countries to be acquainted with each other’s unique cultural and
artistic assets.
In this vein, İKSV will devote special chapters to the Year of Chinese
Culture within the programmes of the Istanbul Festival series to be
held throughout 2012. The 31 st Istanbul Film Festival will include a
special category consisting of Chinese films. The 18 th Istanbul Theatre
Festival will offer two Chinese performances, namely the visual
and musical feast of the traditional Beijing Opera and the Shanghai
Song and Dance Ensemble presenting the contemporary features
of modern Chinese art. The Ansai Waist Drummers will perform the
drum dance which is a large-scale folk dance with an old history, an
example of unique traditional Chinese street art. The Kite Workshop
and Exhibition is an educational project intended for the youth.
In addition to the 40 th Anniversary special events, the Foundation
will organize in 2012, as in every year, the Istanbul Film, Theatre,
Music and Jazz Festivals, the Leyla Gencer Voice Competition, the
Film October and the first edition of the Istanbul Design Biennale.
And the special performance hall “Salon İKSV” will continue,
throughout the year, to be the venue hosting international and
national representatives of current trends in modern music as well
as events in the field of theatre and literature.
In addition to those activities, the İKSV contributes also to Istanbul’s
culture, art and entertainment life through its headquarters
since 2009, the Deniz Palas building in Şişhane, built in the early
20 th century in Art Nouveau style by architect Georges Coulouthros.
The seven-storey building of 4,200 square metres is home to the
Foundation’s offices as well as a café, a restaurant, the performance
venue Salon İKSV, the Leyla Gencer House and the İKSV Design
Store, where works of great artists such as Abidin Dino, Bedri Rahmi
Eyüboğlu and design products by contemporaneous designers like
Ela Cindoruk, Şenay Akın are available for purchase. The X Restaurant
on the top floor offers unique views of Istanbul while sipping
your drink.
Viyolonsel sanatçıları Efe Baltacıgil ve Fora Baltacıgil (üstte).
Şef Sir Simon Rattle ve Berlin Filarmoni Orkestrası (solda ve üstte).
Cello and Contrabass musicians Efe Baltacıgil and Fora Baltacıgil (above).
Conductor Sir Simon Rattle and the Berlin Philharmonic Orchestra (left and above).
71

HABER TURU
NEWS IN SHORT
Koç University and ‘Museum Card’
Koç Üniversitesi
artık ‘Müzekart’lı
Şubat ayında Koç Üniversitesi, öğrencilerine 5130 adet Müzekart
armağan etti. Koç Üniversitesi öğrencileri bir yıl boyunca T.C. Kültür
ve Turizm Bakanlığı’na bağlı üç yüzden fazla müze ve örenyerini diledikleri
kadar ziyaret edebilecekler.
Koç University presented 5130 Museum Cards as a gift to its students. Koç University
students have now free access for one year to more than 300 governmentrun
museums and historical sites in Turkey.
Çengelhan Rahmi M. Koç Müzesi’nde
atölye zamanı
Geçtiğimiz yıl Ankara’da ilk kez gerçekleştirilen, Düşekalka ile Çengelhan
Rahmi M. Koç Müzesi ortak projesi Hafta Sonu Atölyeleri, bu yıl, yenilenen
atölye mekânında katılımcılarıyla buluşuyor. Haftasonu Atölyeleri 7-9 yaş
arası katılımcılar için. Atölyelerin isimleri ve tarihleri ise şöyle: 7 Nisan 10.30-
12.30 Dilek Ağacı. 14 Nisan 10.30-12.30 Leonardo’nun Makineleri. 28 Nisan
10.30-12.30 Müzede Macera. 5 Mayıs 10.30-12.30 Kendi Müzeni Oluştur. 12
Mayıs 10.30-13.00 3 Boyutlu Ankara (Ailece). Ön kayıt ve ayrıntılı bilgi için:
0 312 309 68 00
Workshop time at the
Çengelhan Rahmi M. Koç
Museum
The Weekend Workshops, a joint project of
Düşekalka and Rahmi M. Koç Museum, held
last year in Ankara for the first time, will be
organized this year at the renovated workshop
venue. The Weekend Workshops are destined
to the 7 to 9 years old participants. The titles
and dates of workshops are as follows: Wish
Tree, April 7, 10.30-12.30; the Engines of Leonardo,
April 14, 10.30-12.30; Ankara in 3D (with
family participation), April 28, 10.30-13.00. For
registration and information: (0312) 309 68 00
‘Çılgın Profesör’
olmak isteyen
çocuklar için
Çocuklara bilim, sağlık, hijyen, çevre,
doğa gibi alanlarda eğlenceli
aktiviteler sağlayan ‘Çılgın Profesörler’
Türkiye’de ilk defa İstanbul
Akvaryum’da çocuklarla buluşuyor.
4-16 yaş arası çocuklara yönelik ‘Çılgın
Profesörler’ dünya çapında olağanüstü
başarı elde etmiş eğlenceli bir
gösteri. 1996’dan beri 35 farklı ülkede
146 temsilcisi ile sergileniyor. 120 adet
atölye çalışması sunan ‘Çılgın Profesörler’,
çocuklara bilimin tüm formlarını
tanıtıyor. Çevre, sürdürülebilir
gelişim, toprak, sera etkisi, beslenme,
astronomi ve atölye çalışmalarını içeren
‘Çılgın Profesörler’, çocukların
kendilerine güvenlerini, motivasyonlarını
ve merak duygularını geliştiriyor.
‘Çılgın Profesörler’le tanışmak
isteyenlerin 0212 219 83 19 numaralı
telefonu arayarak rezervasyon yaptırmaları
yeterli olacak.
The 12000 years old human traces in
Gallipoli Peninsula
For children who want
to become
‘Mad Professors’
‘Mad Professors’, an international
group offering entertaining events
for children with themes such as science,
health, hygiene, environment
and nature, will present their performances
for the first time in Turkey at
the Istanbul Aquarium. ‘Mad Professors’
is a funny show destined to children
4 to 16 years old, which achieved
great success around the world. It was
presented by 146 performers in 35 different
countries since 1996. Offering
120 workshops, ‘Mad Professors’ introduce
all forms of science to children.
They intend to develop children’s
self-confidence, motivation
and sense of wonder through their
presentations and workshops in the
field of environment, sustainable development,
greenhouse effect, soil,
nutrition and astronomy. For reservation
and information:
(0212) 219 83 19
Gelibolu Yarımadası’nda 12 Bin Yıl
Öncesine Ait İnsan İzleri
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji
Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Onur Özbek başkanlığındaki ekip, 12 bin
yıl önce Gelibolu Yarımadası’nda insanların yaşadığına dair bulgulara rastladı.
Doç. Dr. Özbek, 12 bin yıl önce ‘Üst Paleolitik’ denilen dönemde insanların
taş, kemik ve ahşaptan yaptıkları aletlerle avlandığını ve hayatta kalmaya
çalıştığını belirtti.
Söz konusu dönemde hiçbir mimari yapının bulunmadığını anlatan Özbek,
tarih öncesi dönemde insanların, geniş alanlara kurdukları ilkel barınaklarda
yaşadığını, av hayvanlarının bol olduğu yerlerde avlandıklarına işaret etti.
The archaeological research led by Prof. Dr. Onur Özbek, from the Archaeology
Department of Çanakkale 18 March University’s Faculty of Arts and
Sciences, ascertained some evidence that people lived at the Gallipoli Peninsula
12000 years ago. Dr. Özbek said that the people, who lived 12000 years
ago, during the ‘Upper Palaeolithic Period’, struggled to stay alive by hunting
animals with tools fabricated out of stone, bone and wood. Prof. Dr. Özbek
pointed out that there was no architectural structure in that period and that
prehistoric people were living in primitive shelters established in large spaces
and hunting at areas abundant in prey animals.

Sabancı Vakfı’ndan AKM’ye destek
Kültür Bakanlığı Taksim’deki Atatürk Kültür Merkezi’nin yenilenip yeniden
açılması için Sabancı Vakfı’yla sponsorluk anlaşması imzaladı. Anlaşmaya
göre Sabancı Vakfı, restorasyon için 30 milyon lira maddi destek verecek,
AKM’nin büyük salonuna ise Sabancı’nın adı verilecek.
Sabancı Vakfı’nın yapım ortağı olacağı AKM restorasyonu için ihale sürecinin
nisan sonuna kadar tamamlanması, restorasyonun da 29 Ekim 2013’te
tamamlanması öngörülüyor.
Donation to AKM from Sabancı Foundation
The Ministry of Culture and Tourism has signed a sponsorship agreement with the
Sabancı Foundation for the restoration and renovation of Atatürk Cultural Centre
(AKM) in Taksim. According to the agreement, the Sabancı Foundation will provide
a financial support of 30 Million Turkish Liras to the project and the great hall of
AKM will be named ‘Sabancı Hall’. The AKM restoration tender process is to be
finalized by the end of April and the restoration work to be completed until 29 October
2013.
Esrarengiz İncil
Ankara’da
Ankara Adliyesi Adli Emaneti’nde 1500
yıllık bir İncil bulundu. Hz. İsa’nın ilk
öğütlerini verdiği Aramice dili ve Süryani
alfabesiyle yazılı tarihi İncil, polis nezaretinde
Ankara Etnografya Müzesi’ne devredildi.
8 yıldır adli emanette bekletildiği
ortaya çıkan İncil’in değerinin 40 milyon
lira olduğu tahmin ediliyor. Papalık, İncil
üzerinde inceleme ve araştırma talebinde
bulundu.
Mysterious Bible in Ankara
In Ankara, an estimated 1500 years old Bible
worth 40 Million Turkish Liras, seized
from a gang of smugglers and kept in a
Courthouse safe for years, was recently
handed over to the care of the Ethnography
Museum. The Vatican has issued a
request to examine the historic Bible written
in Syriac, a dialect of Aramaic, the supposed
native tongue of Jesus.
TÜRSAB Garibaldi Binası’nı restore edecek
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başkanı Başaran Ulusoy, Beyoğlu’nda bulunan İtalyan
Konsolosluğu’na ait Garibaldi Binası’nın işletme hakkını aldıklarını açıkladı. Ulusoy, “Beyoğlu bir opera binasına
kavuşacak. Burada operanın yanı sıra sanat gösterileri, tiyatro ve sergiler de yapılacak” dedi. İtalyan
Konsolosluğu’nun Türk - İtalyan dostluğunun gelişmesi için kendilerinden cüzi bir kira istediğini belirten Ulusoy,
opera olarak yapılan ve 500 metrekarelik alana sahip binanın 1 yıl içinde açılacağı bilgisini verdi.
TÜRSAB will renovate the Garibaldi House
Başaran Ulusoy, President of the Executive Board of TÜRSAB, said that they obtained the operation rights to the
Garibaldi House building in Pera, a property of the Italian government. “Thus Beyoğlu (Pera) will gain an opera
house”, said Başaran Ulusoy who added: “Art events, theatre performances and exhibitions will be held there as well.”
Ulusoy pointed out that the Consulate General of Italy in Istanbul, desirous to contribute to the development of
Turkish-Italian friendship, was charging only a minor rent. The Garibaldi House, originally built as an opera venue
with an area of 500 square meters will be opened to the public in one year following renovation.
Tarihi Cami 350 Yıl Sonra Bulundu
Erzincan’a 50 kilometre uzaklıktaki Kemah Kalesi’nde başlatılan arkeolojik kazıda ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin
Seyahatnamesi’nde zikrettiği Bey Cami 350 yıl sonra gün yüzüne çıkarıldı.
Caminin temel seviyesinde duvarlarına ve mihrabına ulaştıklarını belirten kazı başkanı Doç. Dr. Hüseyin Yurttaş,
“Eski Kemah’ta üç metrelik bir taş yığını vardı. Bu taşı incelerken Seyahatname’yi okuduk. Kazıya başladık
ve Çelebi’nin ‘taş minareli’ dediği Bey Cami olduğunu anladık” dedi.
Historic mosque found after 350 years
An archaeological excavation at the Kemah Castle 50 km from Erzincan led to the rediscovery of the historic Bey
Mosque mentioned in the Book of Travels (Seyahatname) of famous 17 th century Ottoman traveller Evliya Çelebi.
Head of the excavation team Associate Prof. Dr. Hüseyin Yurttaş, indicating that they reached the walls and altar
of the mosque at foundation level, said: “While examining a 3 meters tall pile of stones in old Kemah, we read Evliya
Çelebi’s Seyahatname. We started to excavate and discovered that this was the Bey Mosque ‘with the stone minaret’
as mentioned by Çelebi.
73

74
TAKVİM calendar
Nisan • Mayıs • Haziran
2012
April • May • June
Sakıp Sabancı Müzesi’nde rehberli ‘resim
sergisi turları’ başlıyor
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), resim koleksiyonu sergisi
‘Bir Ülke Değişirken - Tanzimattan Cumhuriyete Türk Resmi’ için ücretsiz
rehberli turlara başladı. Her cumartesi saat 14:00’te, Sabancı Üniversitesi
öğrencilerinin rehberliğinde gerçekleştirilecek turda, ziyaretçilere, koleksiyonda
yer alan eserler üzerinden Türk resim sanatının tarihsel yolculuğu
anlatılıyor. Koleksiyonu derinlemesine tanımak isteyen sanatseverler için 9
Haziran’a kadar devam edecek rehberli turlar; Osmanlı Devleti’nden Türkiye
Cumhuriyeti’ne uzanan modernleşme sürecinde, Türk resim sanatına
kapsamlı bir bakış sunuyor.
Guided exhibition tours begin at Sakıp Sabancı
Museum
Sabancı University Sakıp Sabancı Museum (SSM), offers free guided tours at the
exhibition “As a Country Evolves: The Turkish Art of Painting from Reformation
to Republic”. The tours to take place every Saturday at 14:00 hours, guided
by Sabancı University students, will highlight the history of Turkish painting, on
the basis of the collection featured at the exhibition. The guided visits will continue
until June 9, presenting to participants a comprehensive retrospect of the
Turkish art of painting within the modernization process from the Ottoman
Empire to the Republic of Turkey.
İstanbul Modern’de iki sergi
İstanbul Modern, Hollanda ve Türkiye arasındaki diplomatik
ilişkilerin 400. yılı kutlamaları kapsamında La La La
İnsan Adımları: Boijmans Van Beuningen Müzesi Koleksiyonundan
Bir Seçki başlıklı sergiye ev sahipliği yapıyor. 16
Şubat - 6 Mayıs tarihleri arasında İstanbul Modern Süreli
Sergiler Salonu’nda yer alacak sergi, 1849 yılında kurulan,
Hollanda’nın dünyaca tanınmış Boijmans Van Beuningen
Müzesi’nin Direktörü Sjarel Ex’in koleksiyonlarındaki 140
binin üzerindeki yapıt arasından İstanbul Modern için hazırladığı
özel bir seçkiyi içeriyor.
Klasik dönem, modern ve çağdaş sanatın tanınmış isimlerini
bir araya getiren sergide, farklı coğrafyalardan 28 sanatçının
resim, çizim, yerleştirme, baskı, fotoğraf ve videolarından
oluşan 53 çalışma bulunuyor. İstanbul Modern’in Boijmans
Van Beuningen Müzesi ile işbirliği, Rotterdam’da geçtiğimiz
ay açılan İstanbul Modern - Rotterdam başlıklı sergi ile sürecek.
İstanbul Modern ayrıca, kuruluşundan bu yana oluşturduğu
fotoğraf koleksiyonundan bir seçkiyi Dünden Sonra adlı
sergiyle izleyicilerle buluşturuyor. 16 Şubat - 3 Haziran 2012
tarihleri arasında İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi ve müzenin
alt katında açılan sergide 53 sanatçının 179 yapıtı yer
alıyor. Ayrıca 66 sanatçının 213 yapıtı da dijital ortamda gösterilecek.
Türkiye’de fotoğrafın modern ve çağdaş örneklerini bir araya
getiren sergi, Osmanlı döneminden günümüze uzanan süreçte
fotoğrafın teknik ve kavramsal gelişimini ortaya koyuyor.
Bugünden geriye doğru bir akışla ilerleyerek, Türkiye’de
fotoğrafın günümüzde ulaştığı noktadan 1800’lerin Pera’sına
dek fotoğraf serüvenini ele alıyor.
Devlet Tiyatroları’nda 2012 festivalleri
Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamaya göre, gelenekselleşen
uluslararası tiyatro festivallerinden; 27 Mart-30 Nisan 2012
tarihleri arasında Adana’da ‘14. Devlet Tiyatroları – Sabancı Uluslararası
Tiyatro Festivali’, 14-24 Nisan 2012 tarihleri arasında Konya’da ‘5. Bin
Nefes Bir Ses Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivali’, 25-30
Nisan 2012 tarihleri arasında Ankara’da ‘8. Küçük Hanımlar Küçük Beyler
Uluslararası Çocuk Tiyatroları Festivali’, 1-15 Mayıs 2012 tarihleri arasında
Trabzon’da ‘13. Uluslararası Karadeniz Tiyatro Festivali’, 17-30 Mayıs
2012 tarihleri arasında ise Antalya’da ‘3. Devlet Tiyatroları Antalya Uluslararası
Tiyatro Festivali’ gerçekleştirilecek.
Turkish State Theatres’ 2012 Festivals
The Turkish State Theatres announced the list of their traditional series of
international festivals for the year 2012: the 14 th State Theatres- Sabancı International
Theatre Festival will be held from March 27 to April 30 in Adana; the
5 th “Thousands Of Breaths in One Voice International Theatre Festival Of
Countries Who Are Making Theatre In Turkish Language” will be held on 14
to 24 April in Konya; the 8 th Little Ladies Little Gentlemen International Children’s
Theatre Festival will be held from April 25 to April 30 in Ankara; the 13 th
International Black Sea Theatre Festival will be held from May 1 st to May 15 th
in Trabzon; the 3 rd Turkish State Theatres Antalya International Theatre Festival
will be held from May 17 to May 30 in Antalya.
An exhibition focusing on human relations
Within the framework of the celebrations of 400 years of diplomatic relations between the
Netherlands and Turkey, Istanbul Modern is hosting the exhibition La La La Human Steps: A
Selection from the Collection of the Museum Boijmans Van Beuningen. Held from February 16
to May 6 in Istanbul Modern’s Temporary Exhibition Hall, the show consists of a special selection
gathered for Istanbul Modern by the Director of Boijmans Van Beuningen Museum, Sjarel
Ex, from the museum’s collection of over 140 thousand works. The Museum Boijmans Van
Beuningen was founded in 1849 and is one of the Netherlands’ most renowned museums with
a worldwide reputation.
Istanbul Modern hosts “After Yesterday”, a selection of its photography collection gathered
since the day the museum was founded. Featuring 179 works by 53 artists, the show takes place
between February 16 - June 3, 2012 at the Istanbul Modern Photography Gallery and at the
museum’s lower floor. A further 66 works by 213 artists will also be on display in digital format.
Bringing together modern and contemporary examples of photography in Turkey, the exhibition
displays the technical and conceptual development of photography from the Ottoman Era
to the present. It shows photography’s adventure in reverse chronology, starting at the point
reached by photography in present-day Turkey moving back to the Pera of the 1800’s.

Festivaller - Festivals
31. İstanbul Film Festivali
31 Mart - 15 Nisan 2012
31st Istanbul Film Festival
March 31 - April 15, 2012
18. İstanbul Tiyatro Festivali
10 Mayıs - 5 Haziran 2012
18th Istanbul Theatre Festival
May 10 - June 5, 2012
40. İstanbul Müzik Festivali
31 Mayıs-29 Haziran 2012
40th Istanbul Music Festival
May 31 - June 29, 2012
12. Uluslararası İzmir Film Festivali
21 Nisan 2012 - 28 Nisan 2012
12th International Izmir FilmFestival
April 21 - April 28, 2012
15. Uluslararası İstanbul
Kukla Festivali
03 Mayıs 2012 - 13 Mayıs 2012
15th International Istanbul
Puppet Festival
May 3 - May 13, 2012
Alaçatı Uçurtma Festivali
14 Nisan 2012 - 15 Nisan 2012
Alaçatı Kite Festival
April 14 - April 15, 2012
1950 Öncesi Türk
Sineması Sergisi
TÜRVAK Sinema-Tiyatro Müzesi,
sinemaseverleri 3 Nisan
- 30 Haziran 2012 tarihleri arasında
‘Afiş, Resim ve Belgelerle
1950 öncesi Türk Sineması’ sergisiyle
buluşturuyor. Müze’nin
özel koleksiyonunda bulunan,
Türk Sineması’nın 1950 öncesi
dönemine ait afiş, resim ve
belgeler ilk kez sanatseverlerle
buluşuyor. Sergi, müze giriş katında
bulunan TÜRVAK Sergi
Salonu’nda Pazartesi günleri
hariç her gün 10:00-18:00 arasında
gezilebilir.
Turkish Cinema Before 1950
22. Karagöz Kültür Sanat ve
Kakava Festivali
18 Mayıs 2012 - 26 Mayıs 2012
22 nd Karagöz Culture Art and
Kakava Festival
May 18 - May 26, 2012
15. Uçan Süpürge Uluslararası
Kadın Filmleri Festivali
10 Mayıs 2012 - 17 Mayıs 2012
15 th Flying Broom International
Women’s Film Festival
May 10 - May 17, 2012
Akdeniz Üniversitesi Tiyatro
Topluluğu 6. Uluslararası
Tiyatro Festivali
09 Nisan 2012 - 17 Nisan 2012
6 th Akdeniz University Theatre
Troupe International
Theatre Festival
April 9 - April 17, 2012
29. Uluslararası Ankara
Müzik Festivali
05 Nisan 2012 - 28 Nisan 2012
29 th Ankara International
Music Festival
April 5 - April 28, 2012
The exhibition ‘Turkish Cinema before 1950: Posters, Pictures and Documents’
takes place at the TÜRVAK Cinema-Theatre Museum between April 3 rd - June
30 th , 2012. It presents for the first time, a selection of posters, pictures and
documents related
to the Turkish
Cinema of the
era before 1950,
from the Museum’s
special collection.
The exhibition
is open
every day, except
Mondays,
from 10am to
6pm at TÜR-
VAK Exhibition
Hall on the
ground floor.
Van Gogh’u bir de üç boyutlu görün
Türk ilaç sektörüne 100 yıldır hizmet veren Abdi İbrahim, 100’üncü kuruluş yıldönümünü,
dünyanın en büyük ressamlarından biri olan Van Gogh’un eserlerini
bugüne kadar hiç deneyimlenmemiş yepyeni bir formatta sunan Van Gogh Alive
Dijital Sanat Sergisi ile kutluyor.
Singapur’daki dünya prömiyerinin ardından ilk kez Türk sanatseverlerle buluşan,
geleneksel sanat ve modern teknolojinin sentezlendiği Van Gogh Alive, dahi
ressamın en ünlü eserlerini 3 bin’in üzerinde dijital imaj ile çerçevenin içinden
çıkararak izleyicilerine klasik müze gezisinin çok ötesinde bir deneyim yaşatıyor.
Van Gogh Alive, dev ekranlar, duvarlar, kolonlar, zemin ve hatta tavanı kaplayan
3 bin’den fazla dev boyuttaki Van Gogh görseliyle, ziyaretçilerine geleneksel
müze ziyaretlerinde bildiklerini unutturarak sanatla olan bağlarını değiştiriyor.
Van Gogh Alive, ışık, renk ve seslerin etkileyici uyumunu kullanarak duyuları
uyarırken, bir serginin nasıl olabileceğine dair oluşan tüm düşüncelere meydan
okuyor. SENSORY4 teknolojisiyle donatılmış yüksek çözünürlüklü 40 projektör
aracılığıyla dev ekranlara, duvarlara, kolonlara, zemine, tavana yansıtılıyor.
‘Van Gogh Alive’ Digital Sanat Sergisi’ni 15 Mayıs’a kadar İstanbul Karaköy,
Antrepo 3’te görebilirsiniz.
Explore Van Gogh in 3D
The Pharmaceutical Products Firm Abdi İbrahim is celebrating its 100 th anniversary
with a digital art exhibition called Van Gogh Alive. This exhibition presented
for the first time in Turkey following its premiere in Singapore, offers its
audiences an unforgettable experience.
Explore the work and life experiences of this prolific artist Van Gogh during the
period 1880 to 1890. Interpret his thoughts, feelings and state of mind during his
time in Arles, Saint Rémy and Auvers-sur-Oise, the locations where he created
many of his timeless masterpieces. See these works in hyper-fine detail, with
special attention paid to key features, allowing you time to study colour and
technique. Photographs and video have also been augmented with Van Gogh’s
works to demonstrate his sources of inspiration.
Synchronized to a powerful classical score, more than 3,000 Van Gogh images
at enormous scale create a thrilling display that fills giant screens, walls, columns,
ceilings and even the floor - immersing you entirely in the vibrant colours
and vivid details that constitute Van Gogh’s unique style.
In an instant, Van Gogh Alive can transport a visitor to another time and place,
immersing them in the artist’s world. Adults and children alike, wander throughout
the space, exploring nooks and crannies and engaging with the experience
in a manner that transcends traditional installations. The exhibition will last
until May 15, 2012.
İzmir baharı kitaplarla karşılıyor
TÜYAP Kitap Fuarları baharı 17. kez İzmir’de karşılıyor. Bu sene 14-22 Nisan
tarihleri arasında Uluslararası İzmir Fuar Alanı’nda (Kültürpark) düzenlenecek
17. İzmir Kitap Fuarı’na 350 yayınevi ve sivil toplum kuruluşu katılırken fuar
süresince 150’ya yakın kültür etkinliği gerçekleştirilecek.
Book Fair goes to Izmir in the spring
Springtime starts for TÜYAP Book Fairs in Izmir. The 17 th Izmir Book Fair
will be held at the İzmir International Fairgrounds between the 14 th and 22 nd
April. 350 publishers and NGOs will take part in the fair and more than 150
cultural events will be held.
75

76
İL
CITY
MÜZE
MUSEUM
TÜRSAB-MTM
MÜZE REHBERİ
TÜRSAB-MTM MUSEUMS GUIDE
KAPALI
CLOSED
KASIM-MART
NOVEMBER-MARCH
NİSAN-EKİM
APRIL-OCTOBER
İLETİŞİM
CONTACT
Aksaray Ihlara Vadisi Örenyeri Ihlara Valley • 08:00 - 17:00 08:30 - 18:30 (382) 453 7701
Ankara
Antalya
Aydın
Çanakkale
Gaziantep
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Museum of Anatolian Civilizations
• 08:30 - 17:30 08:30 - 19:00 (312) 324 3160
Alanya Kalesi Castle of Alanya • 08:30 - 17:00 09:00 - 19:30 (242) 735 7337
Aspendos Örenyeri
Aspendos Archaeological Site
• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688
Noel Baba Müzesi St. Nicholas Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:30 09:00 - 19:00 (242) 871 6820
Simena Örenyeri
Simena Archaeological Site
• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 874 2022
Antalya Müzesi Antalya Museum • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688
Myra Örenyeri Myra Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 871 6821
Olympos Örenyeri
Olympos Archaeological Site
Patara Örenyeri
Patara Archaeological Site
Perge Örenyeri
Perge Archaeological Site
Phaselis Örenyeri
Phaselis Archaeological Site
• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 892 1325
• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 843 5018
• 08:00 - 17:30 09:00 - 19:00 (242) 426 2748
• 08:30 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 821 4506
Side Müzesi Side Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1006
Side Antik Tiyatrosu Side Antique Theatre • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (242) 753 1542
Termessos Örenyeri
Termessos Archaeological Site
Afrodisias Örenyeri
Aphrodisias Archaeological Site
• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 423 7477
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (256) 448 8086
Milet Örenyeri Miletus Archaeological Site • 08:00 - 19:00 08:00 - 19:00 (256) 875 5562
Didim Örenyeri
Didyma Archaeological Site
• 08:00 - 19:00 08:00 - 19:00 (256) 811 5707
Assos Örenyeri Assos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (286) 721 7218
Troia Örenyeri Troia Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (286) 283 0061
Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi
Gaziantep Zeugma Mosaic Museum
Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (342) 324 8809
Hatay Hatay Müzesi Hatay Museum Pazartesi Monday 08:00 - 16:30 09:00 - 18:30 (326) 214 6168

İstanbul
İzmir
Mersin
Muğla
Nevşehir
Trabzon
İstanbul Arkeoloji Müzeleri
İstanbul Archaeological Museums
Ayasofya Müzesi
Hagia Sophia Museum
Kariye Müzesi Chora Museum
İstanbul Büyük Saray Mozaikleri Müzesi
İstanbul Mosaic Museum
Türk ve İslam Eserleri Müzesi
Museum of Turkish and Islamic Arts
Topkapı Sarayı Müzesi
Topkapı Palace Museum
Topkapı Sarayı Müzesi Harem Dairesi
Harem Apartments
Bergama Asklepion Örenyeri
Bergama Asklepion Archaeological Site
Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 520 7740
Pazartesi Monday 09:00 - 16:30 09:00 - 19:00 (212) 522 1750
Çarşamba
Wednesday
09:00 - 16:30 09:00 - 19:00 (212) 631 9241
Pazartesi Monday (212) 518 1205
Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1805
Salı
Tuesday
09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480
Salı / Tuesday 09:00 - 15:30 09:00 - 17:00 (212) 512 0480
• 08:00 - 17:30 08:30 - 19:00 (232) 631 2886
Efes Müzesi Ephesus Museum • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 892 6010
Efes Örenyeri Yamaçevler
The Terrace Houses
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010
St. Jean Anıtı St. Jean • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 892 6011
Bergama Akropol Örenyeri
Bergama Akropolis Archaeological Site
Efes Örenyeri
Ephesus Archaeological Site
Cennet-Cehennem Örenyeri
Chasm of Heaven and Hell
• 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 0778
• 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 892 6010
• 08:00 - 17:00 08:00 - 20:00 •
Kayaköy Örenyeri Kayaköy • 08:30 - 20:00 08:30 - 20:00 (252) 614 1150
Sedir Adası Sedir Island • 08:00 - 18:00 (252) 214 6948
Kaunos Örenyeri
Kaunos Archaeological Site
Knidos Örenyeri
Knidos Archaeological Site
Bodrum Mausoleion Anıt Müzesi
Mausoleion
Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi
Bodrum Museum of Underwater
Archaeology
Göreme Açıkhava Müzesi Karanlık Kilise
The Dark Church
Özkonak Yeraltı Şehri
Özkonak Underground City
Derinkuyu Yeraltı Şehri
Derinkuyu Underground City
Göreme Açıkhava Müzesi
Göreme Open Air Museum
Kaymaklı Yeraltı Şehri
Kaymaklı Underground City
Zelve Örenyeri-Paşabağlar Örenyeri
Zelve - Paşabağlar Underground City
• 08:30 - 20:30 08:30 - 20:30 (252) 614 1150
• 08:30 - 19:00 08:30 - 19:00 (252) 726 1011
Pazartesi Monday 08:00 -17:00 08:00 -19:00 (252) 316 1219
Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:00 -19:00 (252) 316 2516
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 513 5168
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 278 2500
• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 3535
Sümela Manastırı Sümela Monastery Pazartesi Monday 09:00 - 16:00 09:00 - 16:00 (462) 531 1064
Trabzon Ayasofya Müzesi
Trabzon Hagia Sophia Museum
• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (462) 223 3043
77

78
istanbul arkeoloji müzeleri
ayasofya müzesi
kariye müzesi
istanbul büyük saray mozaikleri müzesi
türk ve islam eserleri müzesi
topkapı sarayı müzesi
topkapı sarayı müzesi harem dairesi
troıa örenyeri
assos örenyeri
bergama asklepıon örenyeri
bergama akropol örenyeri
efes müzesi
efes örenyeri
efes örenyeri yamaçevler
st. jean anıtı
afrodısıas örenyeri
milet örenyeri
didim örenyeri
kayaköy örenyeri
sedir adası
kaunos örenyeri
knıdos örenyeri
bodrum mausoleıon anıt müzesi
bodrum sualtı arkeoloji müzesi
alanya kalesi
aspendos örenyeri
noel baba müzesi
simena örenyeri
antalya müzesi
myra örenyeri
olympos örenyeri
patara örenyeri
perge örenyeri
phaselis örenyeri
side müzesi
side antik tiyatrosu
termessos örenyeri

anadolu medeniyetleri müzesi
göreme açıkhava müzesi karanlık kilise
özkonak yeraltı şehri
derinkuyu yeraltı şehri
göreme açıkhava müzesi
kaymaklı yeraltı şehri
zelve örenyeri
cennet-cehennem örenyeri
ıhlara vadisi örenyeri
gaziantep zeugma mozaik müzesi
hatay müzesi
sümela manastırı
trabzon ayasofya müzesi
TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NDAKİ
MÜZE ve ÖRENYERLERİ
MUSEUMS AND ARCHAEOLOGICAL
SITES UNDER THE MANAGEMENT OF
TÜRSAB-MTM BUSINESS PARTNERSHIP
79

23 Mar t-20 Mayıs 2012
avantajınız var.
cermodern.org