Wzorce i poradniki dobrego gospodarowania adresowane do elit ...

się w domu, ale tu właśnie miała ogromne pole do popisu. „U nas żona – pisała LucynaĆwierczakiewiczowa, a wtórowali jej inni – pozbawiona możności pracy przyczyniającejkorzyści materialnych, powinna dać dowody swych zdolności gospodarskich, odpowiadającgodnie stanowisku, jakie zajmuje w rodzinie i społeczeństwie” 50 . Mężczyzna – dodawałMieczysław Rościszewski, autor niezliczonych poradników uczących sztuki życia – pomimo„całej swej zabiegliwości i rozumu, daremnie będzie się trudził o powiększenie i zachowaniedobrobytu rodziny, jeżeli żona nie będzie współdziałała jego wysiłkom swoją rozumnąrządnością w dziedzinie gospodarki domowej. [...]ona może go zrujnować i może majątekjego powiększyć” 51 .Wzorowa pani domu winna być przede wszystkim pracowita i zapobiegliwa, miłującaporządek, rzetelna i oszczędna, przy czym pracowitość nie oznaczała bynajmniej pracy ponadsiły; wszystko należało robić z umiarkowaniem, pamiętając o własnym zdrowiu i niezapominając, że służba to nie zwierzęta pociągowe. Rozumna pracowitość to sztuka dobrego„użycia” czasu, co wydawało się szczególnie ważne w domach mniej zamożnych, w którychzatrudniano tylko jedną służącą. Pani domu – czytamy – winna tak zarządzać czasem swoim,rodziny i służby, aby żadna chwila nie została zmarnowana, a każda zużytkowanaz korzyścią. Jednym z najważniejszych warunków właściwego spożytkowania dnia miało byćranne wstawanie. Tylko w domach bardzo zamożnych, w których panią zastępuje najętadozorczyni, można pozwolić sobie na długie spanie. W średniej zamożności domach, gdziepraca każdego obrachowana jest na godziny i minuty prawie, ranne wstawanie jestkoniecznością 52 . Czas należy oszczędzać nawet podczas ubierania się. Lepiej od razu ubraćsię właściwie, aby nie tracić cennych minut, podczas których można zrobić coś dobrego dladomu i rodziny, na zmianę sukien.Dobre użycie czasu wymagało porządku, oszczędności i przezorności. Oszczędnośćuważana była za drugie – po porządku – zasadnicze prawo ekonomii domowej, przy czym50 [L. Ćwierczakiewiczowa], Poradnik porządku i różnych nowości gospodarczych, Warszawa 1876, s. 10.51 M. Rościszewski, Księga obyczajów…, s. 27–28; tenże, Gospodyni praktyczna… (w różnych miejscachmowa o tym, że dobre gospodarowanie polega m. in. na umiejętności znalezienia odpowiedniej żony);[L. Ćwierczakiewiczowa], Poradnik porządku…, s. 10; tejże, Podarunek ślubny. Kurs gospodarstwa miejskiegoi wiejskiego dla kobiet, Warszawa 1885; Szczęście domowe. Dokładna nauka o gospodarstwie domowym orazporadnik kucharski napisany dla matek i córek stanu średniego, dla mieszczan, rzemieślników, robotników,włościan. Przetłum. Na polskie na Górnym Śląsku staraniem ks. Boncza w Bytomiu, Lipsk 1882, s. 15–16.52 Służąca „raniej wstawszy lepsze i większe bułki wybierze, a na targu dostanie z pierwszej ręki to, copóźniej zmuszona byłaby kupić drożej u przekupniów” itp. – L. Ćwierczakiewiczowa, Poradnik porządku…,s. 11.