| <strong>Osmanlı</strong> <strong>Dönemi</strong> <strong>Kürt</strong> <strong>Basın</strong> <strong>Tarihi</strong>SUNUŞ..........................................................................................................................................................4GİRİŞ..............................................................................................................................................................6BİRİNCİ BÖLÜM: KÜRT MATBAASININ DOĞUŞU.....................................................................8İKİNCİ BÖLÜM: KÜRT GAZETELERİ.................................................................................................10Kürdistan Gazetesi (1898)..........................................................................................................10<strong>Kürt</strong> Teavün ve Terakki Gazetesi (1908)................................................................................16Şark ve Kürdistan Gazetesi (1908)..........................................................................................20Kürdistan Gazetesi (1908)..........................................................................................................22Peyman Gazetesi (1909).............................................................................................................24Amidi Sevda (1909).......................................................................................................................25Yekbûn (Birlik) Gazetesi (1913).................................................................................................25Jîn (Yaşam) Gazetesi......................................................................................................................26Gazi Gazetesi (1919).....................................................................................................................27Bangi Kürdistan (Kürdistan’ın Sesi/Çağrısı) Gazetesi (1922)........................................27ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: KÜRT DERGİLERİ...............................................................................................29Rojî Kürd (<strong>Kürt</strong> Güneşi) Dergisi (1913)....................................................................................29Hetawi Kürd (<strong>Kürt</strong> Işığı) Dergisi (1913)...................................................................................32Bangi Kürd (<strong>Kürt</strong> Seslenişi) Dergisi (1914)............................................................................33Jîn (Yaşam) Dergisi (1918)...........................................................................................................33Yekbûn (Birlik) Dergisi (1913).....................................................................................................34Kürdistan Dergisi (1914)..............................................................................................................34SONUÇ..........................................................................................................................................................35YAZARLAR...................................................................................................................................................38İÇİNDEKİLER3
| <strong>Osmanlı</strong> <strong>Dönemi</strong> <strong>Kürt</strong> <strong>Basın</strong> <strong>Tarihi</strong>4SUNUŞMichel Foucault, söylem konusunu güç ilişkileri bağlamında ele alır. Bilgi üretiminive medya temsilini, güç ilişkilerinden bağımsız olarak düşünmez. Ona göre temsil,doğrunun bir kısım rejimlerinin inşasının bir sonucudur. Güçlü grup ve kişiler tarafındanüretilen temsiller, bazı bilme ve tasavvur biçimlerini destekler, bazılarını isedışlar. Bazı grup ve kişilere ayrıcalıklı bir temsil sağlarken, bazılarını ise ötekileştirir. Bu bakımdan,toplumdaki tasavvur ve bilmeler, çoğu zaman seçkinci ve ayrıcalıklı pozisyonları temsileder. Bu güç ilişkileri ve rejimleri içerisinde ise, bazı bilmeler ve tasavvurların marjinalleştirilmesive bazı grup ve kimliklerin ötekileştirilmesi söz konusudur. 1 Bu bakımdan, medyadaki temsil vesunumlardaki örtük siyaseti ortaya çıkarmak, kodları çözümlemek, toplumsal algıları anlamakbakımından kritik bir değere sahiptir. Bu örtük siyaseti ortaya çıkarmak ve dil kodlarını çözümlemek,toplumdaki güç ilişkileri konusunda önemli ipuçları sunar. Bu nedenle, dil ve söylem analiziile bu örtük siyasetler, ayrıcalıklı statüler, dil kodları ve normalite sorunsallaştırılarak, toplumsalalgıyı oluşturan ve yerleşik düzenin devamını sağlayan kalıplar deşifre edilir.Medya temsili, aynı zamanda bir meydan okuma ve çekişme alanıdır. Bu nedenle, egementemsil, sunum ve pratiklerin, zihin kodlarının çözülmesi tek başına büyük resmi görmemizisağlamaz. Aynı zamanda bu pratiklerin nasıl bir muhalefet ve karşı koyuşla karşılaştığını tespitetmek gerekir. Baskılananlar ve dışlananların, baskın temsil ve sunumlarını problematize edenaykırı söylem ve ifade biçimleri, araştırmacıların üzerinde durdukları önemli bir alandır. Etnisite,ırk, sınıf, din, cinsiyet ve cinsel eğilim gibi farklı kimliksel pozisyonlar, çoğunluğun dışında birkısım söylemler ve medya pratiği geliştirerek kendilerini ifade ederler. Bu söylemleri ve medyapratiklerini ana akım medyada görmek mümkün olmayabilir. Ancak bu, baskılanan ve marjinalleştirilenkitlelerin, pasif bir pozisyon benimsedikleri anlamına gelmez.Matbaa ortakaidiyetlergeliştirmek isteyenkitlelere çok önemlibir araç sundu.Temsil konusu, farklı tartışmaları beraberinde getirmektedir.Temsilin doğruluğu ve adil oluşunun ötesinde, kimin kimi, neyi, nezaman ve hangi bağlamda temsil ettiği konuları ayrıca tartışmakonusudur. Söylenenlerin zamanın veya mekânsal bağlamın anaakımını mı yoksa marjinalliklerini mi yansıttığını tespit etmek herzaman kolay olmayabilir. Bu bakımdan, söylenenlerin doğruluğuveya yanlışlığı çoğu zaman tartışma konusudur. Başkaları hakkındasöz söylemek, başkaları adına söz söylemekten farklı bir şeydir. Bunedenle, temsil konusu ile güç ilişkileri, kültürel pozisyon almalar vepolitik duruşlar arasında çok sıkı bir ilişki vardır. Özellikle toplumdaki iktidar ilişkileri, hiyerarşiler,ayrıcalıklı pozisyonlar ve direnç alanları ortaya konulmadan, temsil ve onun arkasındaki anlamlarıçözmek kolay değildir.Bu çalışmada, <strong>Kürt</strong> kimlik inşasında, tasavvurunda ve tarihsel gelişiminde, medyanın rolüele alınmakta ve <strong>Osmanlı</strong> dönemi <strong>Kürt</strong> medyasının <strong>Kürt</strong> kolektif hafızasındaki yeri tespit edilmeyeçalışılmaktadır. <strong>Osmanlı</strong> Devleti döneminde, <strong>Kürt</strong>ler arasında matbaanın icadı ile yaygınlaşanbasın-yayın faaliyetleri hakkında fazla araştırma bulunmamaktadır. Yapılan araştırmalarınbüyük çoğunluğu da yakın dönemde gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bu çalışmada <strong>Osmanlı</strong>Devleti’nin son yıllarında büyük zorluklar ile yayın hayatına başlayan gazete ve dergilerin ortayaçıkış nedenleri, aktörleri, yayın politikaları, karşılaştıkları güçlükler, temsil durumları ve yayın hayatınason verme nedenleri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.<strong>Kürt</strong> basın tarihi aslında, Türkiye’deki diğer etnik grupların yayıncılık faaliyetlerinden farklıdeğildir. Fransız Devrimi’nin de etkisi ile hızla güç kaybeden <strong>Osmanlı</strong> Devleti sınırları içindekifarklı etnik gruplar arasında uluşçuluk fikri hızla yayıldı ve bunun temelinde ise yaygınlaşan kitleiletişim araçları vardı. Matbaa ortak aidiyetler geliştirmek isteyen kitlelere çok önemli bir araç1 Foucault, M., & Gordon, C. (1980). Power/Knowledge : Selected Interviews and Other Writings, 1972-1977.Brighton, Sussex: Harvester Press.
Change language