Osmanlı Dönemi Kürt Basın Tarihi

| Osmanlı Dönemi Kürt Basın Tarihigörmek mümkündür. Ancak burada bir fark söz konusudur. Daha önce bölgesel nitelikteki sorunlarıişleyen Kürt neşriyatı, bu dönemde farklı coğrafyalarda yaşayan Kürtlerin sorunlarını daele almaya başlamıştır. Örneğin, II. Meşrutiyet’ten sonra çıkarılan Şark ve Kürdistan gazetesindesadece Kürdistan’daki Kürtlerin sorunlarından bahsedilmemiş, aynı zamanda Balkanlarda yaşayanKürtlerin problemleri de konu edilmiştir. 2Dönemin dergilerinde de benzer bir yayın politikası izlenmiştir. Dergilerde, Kürt dili ve tarihineönem verilmesi gerektiği sürekli vurgulanmış, Kürtlerin karşılaştığı sosyal ve kültürelsorunlar sıklıkla işlenmiştir. Çıkarılan dergilerde direk bir milliyetçilikten ziyade, dolaylı bir milliyetçisöylem geliştirilmiştir. Ancak bu söylem ve üretilen bilgi, Kürt ulusal bilincinin oluşmasınaönemli bir materyal sağlamıştır. Dergilerde Kürt gençlerinin ufuklarına hitap edilerek, bir uyanıştetiklenmeye çalışılmıştır. Kürtlerin çıkardığı ilk Kürt dergisi olan Roji Kürd’de bu durum şu cümlelerleifade edilmiştir:İşte bugün Kürt gençliği, Kürtlüğe ve âleme karşı, bu gayenin yüklediği bir görev altındadır. Bugençlik, bu görevi iyi bir şekilde yerine getirmek, Kürtlüğe her taraftan vurulan hakaret tokadını,ilerleme ve bilme (irfan, kültür) ile reddetmek için ant içmiştir. Şimdi ancak ‘Âyinesi iştir kişinin, lafabakılmaz’ diyebiliriz. 3Birinci Dünya Savaşı öncesindeki Kürt gazete ve dergilerinin söylemleri incelendiğinde,Kürtlerin bağımsız bir devlet kurma isteklerinin öne çıkan bir konu olmadığı görülmektedir. Buyayınları, Kürtlerin yaşadıkları sıkıntıları giderecek politikaların gelişmesini amaçlayan ve kendidil ve kültürlerini yaşatma isteklerini ifade eden yayınlar olarak değerlendirmek mümkündür. 4Bu durum, dönemin Kürt aydınlarının milliyetçi olmadığı ya da apolitik olduğu anlamına gelmemelidir.Sonuçta Kürt aydınları da Osmanlı Devleti içinde olup bitenlerden, Balkan ve Ermenimilliyetçilerinden haberdardılar ve onlarla yakın ilişkileri vardı. Kürt aydınlarının bir kısmının bağımsızKürdistan devletini tahayyül etmediğini söylemek de imkânsızdır. 5 Fakat bütün bunlararağmen Kürt aydınlarının çoğunun önceliği, bağımsız bir Kürdistan devletinden ziyade, Kürt ulusalbilincin uyandırmaya çalışmaktı. Osmanlı’ya olan bu bağlılık, Kürtlerin Osmanlı’yı sadece birimparatorluk ya da hanedanlık olarak görmediğinin, bir vatan ve millet olarak benimsediğininbir göstergesidir. 6 Kürtlerin ulusçu taleplerde bulunmaya başladıkları tarih, siyasi belirsizliğinyaşandığı Birinci Dünya Savaşı sonrasına dayanmaktadır.Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Dönemi Kürt basınının durumunu ortaya koymak, çıkan yayınlarınsayı, içerik ve yaklaşımlarını analiz etmektir. Kürtlerin Osmanlı Devleti içindeki sosyal,ekonomik ve siyasi pozisyonlarını ortaya koyan bir tarihsel arkaplan ile başlayan çalışmada, öncelikliolarak Osmanlı döneminde Kürt matbaasının doğuşu ve etkileri ortaya konulmuş, ardındanortaya çıkan ilk Kürtçe gazete ve dergilerin, yayın tarihleri, süreleri, basım yerleri, çıkartılmaamaçları, sahipleri, yayın politikaları ve Kürtler üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.72 Bozkurt, S. (2013). Bir II. Meşrutiyet Gazetesi Olarak : Şark ve Kürdistan. Kürt Tarihi 8, s.51-55.3 Kaya, F . (2008). Osmanlı Döneminde Kürt Basını, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Meretowar, A., Amedi, C., Aslan S. A. (2002). Roji Kürd (Kovara Cemiyeta Hêvi “Hêvî Cemiyeti Dergisi”. İstanbul: War Yayınları.4 Bajalan, R. D. (2010). Jön Kürtler Birinci Dünya Savaşı’ndan Önce Kürt Hareketi (1898-1914). İstanbul: AvestaYayınları.5 Nuri Dersim, 1913’ten itibaren İstanbul’da üniversite gençleri arasında artık bir milliyet kavgası ve mücadelesi baş göstermiştir. ‘Yaşasın Türk’, ‘Ne mutlu Türküm Diyene’ yazılarına biz de ‘Yaşasın Kürt veKürdistan’ ve ‘Ne Mutlu Ben Kürdüm’ yazılarını yazardık. Bu durum Arap, Çerkez, Arnavut veErmeniler için de geçerliydi. Nuri Dersim, Hatıratım, (Stockholm: Roja Nû Yayınları, 1986), s. 32.6 Bajalan, a.g.e., s.44.