stan na lipiec 2010 r. (PDF, 732,37kB) - Wojewódzki UrzÄ d Pracy w ...

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracySPIS TREŚCI1. Informacje ogólne o Norwegii ..................................................................................... 41.1. Informacje geograficzne ................................................................................................ 41.2. Cechy charakterystyczne Norwegii ............................................................................... 41.3. Powszechne święta narodowe i dni wolne od pracy ...................................................... 61.4. Telefony alarmowe i informacyjne ................................................................................ 61.5. Adresy polskich placówek dyplomatycznych ................................................................ 61.6. Adresy stron internetowych zawierających szczegółowe informacje o Norwegii ........ 82. Praca w Norwegii ......................................................................................................... 112.1. Podejmowanie pracy przez obywateli Polski w Norwegii ............................................ 112.1.1. Zasady dostępu obywateli Polski do norweskiego rynku pracy .................................... 112.1.2. Warunki otrzymania zezwolenia na pobyt z możliwością podjęcia pracy…………… . 132.1.3. Urząd Ewidencji Ludności…………………………………………………………….. 152.1.4. Łączenie rodzin ............................................................................................................... 152.1.5. Prowadzenie własnej działalności gospodarczej w Norwegii ………………………… 162.1.6. Rodzaje organizacji gospodarczych w Norwegii ……………………………………... 172.1.7 Nostryfikacja zawodów .................................................................................................. 192.2. Sposoby poszukiwania pracy w Norwegii ..................................................................... 202.2.1. Publiczne służby zatrudnienia ....................................................................................... 202.2.2. Europejskie Służby Zatrudnienia EURES ..................................................................... 202.2.3. Niepubliczne agencje pośrednictwa pracy ..................................................................... 202.2.4. Prasa ............................................................................................................................... 202.2.5. Związki Zawodowe……………………………………………………………………. 202.2.6. Inne sposoby poszukiwania pracy ................................................................................. 222.2.7. Ubieganie się o pracę (wymagane dokumenty – CV, list motywacyjny i inne) ............ 222.3. Warunki pracy ................................................................................................................ 232.3.1. Rodzaje umów o pracę ................................................................................................... 232.3.2. Czas pracy ...................................................................................................................... 242.3.3. Urlop wypoczynkowy .................................................................................................... 252.3.4. Urlop specjalny ............................................................................................................... 252.3.5. Wynagrodzenie za pracę …………………………………………………………........ 262.3.6 Państwowa Inspekcja Pracy ............................................................................................ 272.4. Podatki ........................................................................................................................... 281

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy5.2 Urząd Podatkowy ............................................................................................................ 625.3 Urząd celny ..................................................................................................................... 625.4 Rada ds. Ochrony Konsumentów ................................................................................... 635.5 Bank Mieszkaniowy ....................................................................................................... 635.6 Państwowa Inspekcja Pracy ............................................................................................ 635.7 NAV ................................................................................................................................ 643

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy1. Informacje ogólne o Norwegii1.1. Informacje geograficzneNorwegia – państwo położone w Europie Północnej, na Półwyspie Skandynawskim, na wybrzeżuMorza Północnego i Oceanu Atlantyckiego, na zachód od Szwecji. Norwegia zajmuje obszar385 199 kilometrów kwadratowych i jest siódmym co do wielkości krajem Europy. Opróczwspólnej granicy ze Szwecją, Finlandią i Rosją Norwegia ma wyjątkowo długą linię brzegową orazokoło 50.000 przybrzeżnych wysp. Administracyjnie podlegają Norwegii też Jan Mayen, archipelagSvalbard, Wyspa Bouveta, Wyspa Piotra I i Ziemia Królowej Maud na Antarktydzie (dwie ostatniezgodnie z Traktatem Antarktycznym). Norwegia to kraj górzysty, a góry i płaskowyże usytuowanew głębi lądu ostro opadają w kierunku wybrzeża. Charakterystycznym elementem zachodniej liniibrzegowej są długie i wąskie zatoki morskie zwane fiordami, stanowiące w istocie podmorskieprzedłużenie dolin. Jedną czwartą powierzchni kraju pokrywają lasy, a około 4 procent stanowiąobszary uprawne.Klimat Norwegii jest umiarkowany ciepły na południu, subpolarny na północy i wschodzie, średniatemperatura w Oslo waha się od 4,7 o C w styczniu, do 17,3 o C w lipcu.Dodatkowe informacje o klimacie Norwegii można uzyskać pod następującym adreseminternetowym:www.met.nopost@met.noLudnośćNorwegię zamieszkuje ponad 4 858 200 ludzi ( stan na styczeń 2010 r.), z czego około 460.000osób to obywatele ponad 200 innych państw. Z państw Europejskiego Obszaru Gospodarczegonajliczniej reprezentowana jest Szwecja, Dania, Wielka Brytania oraz Niemcy. Imigranci spozapaństw EOG to przede wszystkim obywatele Pakistanu, Wietnamu, Turcji, Sri Lanki, Somalii orazIndii. Ludność jest skupiona głównie w południowej części kraju, w regionie Oslofjorden oraz nawybrzeżach. W miastach mieszka około 3,3 miliona osób. Największą aglomeracją jest Oslo.Średnia gęstość zaludnienia aglomeracji wynosi 3787 osób na km². Inne duże miasta Norwegii toBergen, Stavanger, Trondheim, Kristiansand.1.2. Cechy charakterystyczne NorwegiiUstrój: Monarchia konstytucyjna z parlamentem stanowiącym najwyższy organ polityczny.Parlament norweski nazywa się Stortinget. W parlamencie norweskim zasiada 169 posłów.Norwegia nie jest członkiem Unii Europejskiej (UE), ale należy do Europejskiego ObszaruGospodarczego (EOG).Stolica: Oslo (ok. 580 tys. mieszkańców)Główne miasta: Oslo, Bergen (213 tys. mieszkańców), Trondheim (147 tys. mieszkańców),Stavanger (173 tys. mieszkańców), Drammen (90 tys. mieszkańców), Kristiansand (64 tys.mieszkańców)Podział administracyjny: Norwegia jest podzielona na 5 regionów (landsdeler)19 okręgów (fylker) i433 gminy (stan na 2003 rok).Język urzędowy: norweski4

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJęzyk norweski występuje w dwóch zbliżonych postaciach: Bokmål ( podstawowa odmiana) iNynorsk, oparty przede wszystkim na dialektach norweskiej prowincji. W gminach wwojewództwie Troms i Finnamark język lapoński jest językiem równorzędnym z językiemnorweskim. W odróżnieniu od innych krajów, dialekt ma w Norwegii bardzo duże znaczenie. Nieistnieje żadna norma językowa języka potocznego i większość ludzi używa dialektu zarówno wżyciu prywatnym, jaki i zawodowym. Używanie własnego dialektu jest zaakceptowane w telewizji,radiu i w życiu politycznym. Dialekty norweskie różnią się między sobą pod względem wymowy,gramatyki i słownictwa, ale są zrozumiałe dla wszystkich.Zazwyczaj znajomość języka norweskiego lub innego języka skandynawskiego jest niezbędna douzyskania pracy w Norwegii. Mimo to, do wykonywania pewnych zawodów w rolnictwie irybołówstwie oraz na niektórych stanowiskach w hotelarstwie i gastronomii, wystarczająca możeokazać się znajomość języka angielskiego.Osoby poszukujące zatrudnienia w Norwegii powinny w miarę możliwości rozpocząć naukęnorweskiego w swoim kraju. W Polsce kursy języka norweskiego prowadzone są m.in. przezTowarzystwo Norwesko- Polskie, które działa przy Ambasadzie Królestwa Norwegii w Warszawiewww.amb-norwegia.pl/Norwayinpoland/teachingnorwegian/Nauka.htmLokalne władze norweskie udzielają informacji o kursach języka norweskiego dla osób jużprzebywających w Norwegii. Kursy języka norweskiego są również prowadzone przez norweskieuniwersytety i prywatne szkoły językowe, których adresy można znaleźć na stronie internetowejwww.gulesider.no ( w polu wyszukiwania należy wpisać słowo „sprakskoler”).Największą norweską instytucją oferującą ogólnokrajowe kursy językowe jestStowarzyszenie Kształcenia Dorosłych – Folkeuniversitetet – www.fu.noObowiązująca waluta:Korona norweska, NOK (1 kr = 100 øre)Wymiana walut jest prowadzona we wszystkich bankach, kantorach, hotelach i urzędachpocztowych (są czynne dłużej niż banki).Większość banków jest czynna od 8.15 do 15.30 odponiedziałku do piątku. Wiele z nich jest otwarta dłużej jednego dnia w tygodniu. Dużo większychbanków jest czynne również w soboty. W niedziele banki są nieczynne.Wymiany pieniędzy najlepiej dokonywać w bankach, urzędach pocztowych ibankomatach(Minibank) ponieważ w kantorach i hotelach jest pobierana wysoka prowizja.Bankomaty ulokowane są w wielu punktach praktycznie w każdym mieście w bankach, urzędachpocztowych, supermarketach, lotniskach, głównych ulicach większych i mniejszych miast.Największą siecią kantorów wymiany walut w Norwegii jest FOREX. Korzystanie z kartkredytowych jest powszechne. Niewykorzystane korony można bez problemu wymienić na innąwalutę. Wskazane jest posługiwanie się kartami kredytowymi lub euroczekami. Korona norweskajest stabilną walutą, roczna inflacja wynosi 2–3.Norwegia posiada najwyższy w Europie poziom cen produktów i usług przeznaczonych do użytkuosobistego. W 2008 roku poziom cen wynosił 39% powyżej przeciętnej w UE.Przepisy wjazdoweObywatele polscy korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w na zasadachobowiązujących w Unii Europejskiej/Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz w ramach strefySchengen. Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu (niezależnie od5

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyjego celu) na terytorium Królestwa Norwegii jest paszport bądź dowód osobisty. Przed wyjazdemnależy się upewnić, czy dokument jest w wystarczająco dobrym stanie technicznym i pozwala nastwierdzenie tożsamości.Brak niezbędnych środków finansowych na czas pobytu w Norwegii nie może stanowić powoduodmowy wjazdu lub wydalenia obywatela RP z Norwegii. Każdy pobyt dłuższy niż dozwolony dlaobywatela Unii Europejskiej (tj. 3 miesiące w przypadku pobytu turystycznego lub 6 miesięcy wprzypadku pobytu osoby poszukującej pracy pod warunkiem zarejestrowania się w takimcharakterze w norweskim urzędzie pracy – www.nav.no) wymaga uzyskania zezwolenia na pobyt.Szczegółowe informacje dla osób osiedlających się w Norwegii zawiera poradnik w języku polskimpt. „Nowicjusz w Norwegii” (www.nyinorge.no).1.3. Powszechne święta narodowe i dni wolne od pracy1 stycznia -Nowy Rok – NyttarsdagWielki Czwartek – SkjartorsdagWielki Piątek – LangfredagNiedziela Wielkanocna – PaskedagPoniedziałek Wielkanocny – Paskedag1 maja Święto Pracy/święto MajaWniebowstąpienie – Kr. himmelfartsdag – połowa majaDzień Konstytucji – Grunnlovsdag – 17 V – święto państwoweZielone Świątki – Pinsedag – siódma niedziela i poniedziałek po Wielkanocy25 grudnia - Boże Narodzenie – Juledag26 grudnia – dzień Św. Stefana1.4. Telefony alarmowe i informacyjneStraż pożarna (Brann) – 110Policja (Politi) – 112Pogotowie ratunkowe (Ambulanse) – 113Informacja telefoniczna (krajowa) – 180Informacja telefoniczna (międzynarodowa) – 181Wysyłanie telegramów (z telefonu prywatnego i publicznego) - 01381.5. Adresy polskich placówek dyplomatycznychAmbasada RP w OsloOlav Kyrres Plass 1, 0244 Oslotel: (0047) 24 110 850/870fax: (0047) 22 444 8396

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracye-mail: oslo.info@msz.gov.plwww.oslo.polemb.netAmbasada Królestwa Norwegii w Warszawieul. Chopina 2A, 00-559 Warszawatel.(22) 696 40 30fax: (22) 628 09 38e-mail: embwaw@mfa.noGodziny urzędowania:czas zimowy: od 15. września do 14. maja:pon. - piątek 08.30 - 16.15czas letni: 15. maja - 14. września:pon. - piątek 08.30 - 15.30www.amb-norwegia.plKonsulat Królestwa Norwegii w Gdyniul. T. Wendy 15, 81-341 Gdyniatel. (58) 661 80 04fax: (58) 661 80 05e-mail: norconsulate@mar-law.plGodziny urzędowania: pon, śr, pt. 10.00–12.00Konsul Honorowy: Pan Michał RzeszewiczKonsulat Królestwa Norwegii w Krakowieul. Mazowiecka 25, 30-019 Krakówtel. (12) 633 03 76fax: (12) 633 03 51e-mail: norkons_kr@wp.plGodziny urzędowania: pon-pt 10:00-13:00Konsul Honorowy: Pan Marian MikołajskiKonsulat Norwegii w SzczecinieAl. Niepodległości 17, 70-412 Szczecintel. (91) 812 14 30fax: (91) 812 14 357

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracye-mail: konsulat@inet.com.plGodziny urzędowania: pon. - piątek 9.00 - 12.00 i 14.00 - 15.00Konsul Honorowy: Pan Jan Antoni Kubiak1.6. Adresy stron internetowych zawierających szczegółowe informacje o NorwegiiPOBYT:www.nyinorge.no/pl/Nowicjusz-w-Norwegii - Informacja ogólna o życiu w Norwegii (przepisy,porady) - strona po polskuwww.udi.no – Urząd ds. Cudzoziemców, zezwolenie na pobyt, zezwolenie na pracę, zezwolenie naosiedlenie się, jednoczenie rodzin – strona dostępna w języku polskimhttp://www.toll.no- Norweski Urząd Celny, mienie osobiste przy przeprowadzce do Norwegii,używanie samochodu zarejestrowanego za granicą, rejestracja używanego pojazdu zagranicznegostrona po angielskuhttp://www.nav.no - Norweski Urząd pracy i Opieki Społecznej– strona dostępna w językupolskimwww.taxnorway.no- Norweski Urząd Podatkowy - strona po angielskuRejestracja w rejestrze ludności, D-nummer, norweski numer personalny,system podatkowy, kartapodatkowa, zeznanie podatkowe, rozliczenie podatkowe, obowiązek płacenia podatku w Norwegiihttp://www.skatteetaten.no/pl/International-Polska/ – Norweski Urząd Podatkowy, poradnik wj. polskimwww.forbrukerportalen.no- Umowa najmu, zakup produktówwww.husbanken.no- Kredyt podstawowy z Banku Mieszkaniowegowww.finansportalen.no-Ubezpieczenie mieszkania/domu, ubezpieczenie samochodu,ubezpieczenie osób prywatnych, ubezpieczenie mienia, konto bankowe, kredyty bankowe.www.altinn.no- Składanie podań o zasiłek mieszkaniowyPRACAwww.arbeidstilsynet.no/artikkel.html?tid=92397- Norweska inspekcja pracy – jeżeli maszkłopoty z pracodawcą, pracą, umową, wypłatą zgłoś tutaj, umowa o pracę, czas pracy,wynagrodzenie, identyfikator w branży budowlanej, urlop, świadczenia urlopowe, urlop specjalny,czasowe zawieszenie obowiązków stron w stosunku pracy, zwolnienie z pracy, zwolnieniedyscyplinarne, BHP, wypadek przy pracy - strona po polskuwww.byggekort.no – identyfikator w branży budowlanejwww.nav.no – system wyszukiwania ofert pracy i inne informacje publikowane przez NorweskiUrząd: oświadczenie własne o niezdolności do pracy, zwolnienie lekarskie, zasiłek chorobowy,ubezpieczenie z tytułu wypadku przy pracy, częściowa niezdolność do pracy, świadczeniainwalidzkie, poszukiwanie pracy, zasiłek dla bezrobotnych, uprawnienia obywateli EOG8

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyprzemieszczających się, emeryturawww.lo.no/language/Polsk/ – ogólnokrajowa organizacja pracownicza, strona dostępna w językupolskimwww.akademikerne.nowww.unio.no – związki zawodowewww.fellesforbundet.no– związki zawodowe i związki branżowewww.nokut.no/en – nostryfikacja zagranicznego wykształcenia wyższegowww.spor-oss.no/en – jak rozpocząć własną działalność gospodarcząDZIECI I SZKOŁAwww.udir.no/Tema/In-English/ - Urząd Edukacjiwww.bufetat.no/engelsk/- Urząd ds. Dzieci, Młodzieży oraz Rodzinywww.nav.no/195730.cms – zasiłek chorobowy w przypadku niezdolności do pracy z powoduciąży, zasiłek macierzyński, jednorazowy zasiłek macierzyński lub w przypadku adopcji, zasiłekrodzinny, zasiłek opiekuńczywww.samordnaopptak.no/info/english/ – szkolnictwo wyższewww.lanekassen.no/Toppmeny/Languages/English – Państwowa Kasa Pożyczkowa dla osóbkształcących się www.bufetat.no – Służba Ochrony Praw Dzieckawww.krisesenter.comwww.norskkrisesenterforbund.no – ośrodki kryzysoweZDROWIEwww.nav.no – członkostwo w norweskim systemie ubezpieczeń, lekarz rodzinny, oświadczeniewłasne o niezdolności do pracy, zwolnienie lekarskie, zasiłek chorobowywww.helfo.no – europejska karta ubezpieczenia zdrowotnego, usługi zdrowotnewww.helsedirektoratet.no - Urząd ds. ZdrowiaTRANSPORT I USŁUGIwww.vegvesen.no/en/Home – Urząd Transportu Drogowego , rejestracja używanego pojazduzagranicznego, przerejestrowanie przy zakupie używanego samochodu w Norwegii, okresowebadanie techniczne pojazduwww.norge.no/Default.asp? – przegląd usług publicznychwww.minside.no – usługi publiczne przez internetwww.177.no/?catid=7 – rozkłady jazdywww.trafikanten.no – rozkłady jazdy pociągu, metra, autobusów w województwach Akershus,Buskerud, Hedmark, Oppland, Oslo, Vestfold, Telemark i Østfoldwww.nsb.no – informacja o ruchu kolejowym, rozkład jazdy, zamawianie biletów9

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracywww.nor-way.no – rozkłady jazdy autobusów, zamawianie biletówwww.timekspressen.no – rozkłady jazdy autobusów, zamawianie biletówwww.rutebok.no – rozkłady jazdy w językach norweskim, angielskim i niemieckimwww.norwegian.no – rozkłady lotów, ceny biletów, zamawianie biletówwww.sas.no – rozkłady lotów, ceny biletów, zamawianie biletówwww.wideroe.no – rozkłady lotów, ceny biletów, zamawianie biletówwww.telepriser.no – przegląd dostawców usług telekomunikacyjnych i informacje dlaużytkownikówwww.bredbandsporten.no – informacja o połączeniach internetowychwww.nettvett.no – rady i wskazówki o bezpiecznym użytkowaniu internetuwww.posten.no – usługi pocztowe, godziny otwarcia urzędów pocztowych, monitorowanie paczeki listówWARTO IWEDZIEĆwww.forbrukerportalen - Rada ds. Ochrony Konsumentówwww.dirnat.no - Urząd ds. Zarządzania Środowiskiem Naturalnymwww.imdi.no - Urząd ds. Integracji i Wielokulturowościwww.fri-rettshjelp.no - bezpłatna pomoc prawnawww.politi.no/international- Norweska Policja - strona dostępna w wersji angielskiejwww.amb-norwegia.pl – oficjalna strona Norwegii w Polscewww.norway.com – wirtualny przewodnik po Norwegii w języku angielskim (głównie informacjeturystyczne, także z wyszczególnieniem większych i ciekawszych miast, mapka, porady dotyczącewynajmu samochodów oraz tego gdzie się zatrzymać; oprócz tego informacje biznesowe inajważniejsze rzeczy, które każdy turysta przed wyjazdem powinien wiedzieć)www.ssb.no/english/library– informacje szczegółowe na temat Norwegii, możliwość zadawaniapytań, statystykiwww.regjeringen.no/en/dep.html?id=933 – Norweski rząd i ministerstwawww.aftenposten.no/english – Aftenposten (norweska gazeta z wiadomościami po angielsku)www.norway.org – strona stworzona przez Ambasadę Norwegii w USA w języku angielskim inorweskim (polityka, ekonomia, kultura, wizy i sprawy konsularne)www.visitnorway.com – portal z informacją turystyczną10

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2. Praca w Norwegii2.1. Podejmowanie pracy przez obywateli Polski w Norwegii2.1.1. Zasady dostępu obywateli Polski do norweskiego rynku pracyZgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2010 r. nowym prawem imigracyjnym obywatele polscy,którzy posiadają ważny dowód tożsamości lub paszport, mają prawo do pobytu i pracy w Norwegiiprzez okres do 3 miesięcy. To samo dotyczy członków ich rodzin, którzy są obywatelami EOG.Członkowie rodzin, którzy nie są obywatelami EOG muszą posiadać ważny paszport orazudokumentować, iż są na utrzymaniu obywatela polskiego lub są członkami jego rodziny. Należyjedynie pamiętać o obowiązku zarejestrowania się w norweskim Urzędzie Ewidencji Ludności(Folkeregisteret) i lokalnym Urzędzie Podatkowym.Polacy, posiadający ofertę pracy od norweskiego pracodawcy na pracę ponad 3 miesiące, musząwystąpić o odpowiednie pozwolenie na dłuższy pobyt/pracę, tylko w Norwegi.Zezwolenia na pobytSą różne zasady i różne rodzaje zezwolenia na pobyt w zależności od rodzaju pracy. Informacje orodzaju pozwolenia są dostępne na stronie:Praca jako „au pair”Młodzi cudzoziemcy (między 18 - 30 rokiem życia) mogą opiekować się dziećmi w rodzinachnorweskich, ucząc się równocześnie języka norweskiego i poznając kraj i kulturę. „Au pair”pracuje i mieszka u rodziny norweskiej w zamian za utrzymanie, mieszkanie i kieszonkowe.W związku z obowiązującym od 1 stycznia 2010 r. nowym prawem imigracyjnym więcejaktualnych informacji będzie wkrótce dostępnych w j. angielskim na stronie www.udi.noPracownik sezonowyPracownik sezonowy to cudzoziemiec wykonujący pracę typowo sezonową, jak na przykład zbioryplonów w rolnictwie, zbieranie jagód w lesie lub zastępstwa w sezonie urlopowym. Pozwolenie napracę jako pracownik sezonowy można otrzymać na okres do sześciu miesięcy. Cudzoziemiec musiposiadać konkretny kontrakt zanim rozpocznie starania o pozwolenie na pracę sezonową. Warunkipłacy i pracy nie mogą być gorsze niż warunki, które są normalne w Norwegii. Osoba przebywającaw Norwegii legalnie i pragnąca pracować sezonowo, może starać się o pozwolenie na pracęsezonową w Norwegii. Pozwolenie na pracę sezonową nie stwarza podstaw do uzyskaniapozwolenia na osiedlenie się. Pozwolenie takie jest ogólne i nie jest ono ograniczone dookreślonego miejsca pracy.Więcej informacji z tego zakresu w j. angielskim na stronie:http://www.udi.no/Norwegian-Directorate-of-Immigration/Central-topics/Work-andresidence/What-type-of-work-permit-should-I-apply-for/www.udi.no/Norwegian-Directorate-of-Immigration/Central-topics/Work-and-residence/Apply-fora-residence-permit/Seasonal-worker/11

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyPraca dla specjalistówSpecjalista jest osobą posiadającą wykształcenie zawodowe lub kwalifikacje specjalne, na które jestzapotrzebowanie w Norwegii. Wiedza i umiejętności tej osoby muszą być niezbędne dlazatrudniającego ją zakładu pracy.Aby ubiegać się o pozwolenie na pracę jako specjalista trzeba posiadać konkretną ofertę pracy.Cudzoziemcy starający się o pozwolenie na pracę jako specjaliści powinni z reguły złożyć wnioseko pozwolenie na pracę w najbliższej placówce dyplomatycznej Norwegii, ale mogą oni równieżzłożyć wniosek o takie pozwolenie już z Norwegii, jeżeli posiadają ważne pozwolenie na pobyt wNorwegii. Jeżeli jest prawdopodobne, że wniosek danej osoby zostanie załatwiony pozytywnie wUrzędzie d/s Cudzoziemców (UDI), to policja może wydać tej osobie tymczasowe pozwolenie napracę, w oczekiwaniu na rozpatrzenie sprawy w UDI. Pozwolenie na pracę w charakterzespecjalisty dotyczy określonego rodzaju pracy/stanowiska i określonego miejsca pracy. Pozwolenietakie wydaje się zazwyczaj na jeden rok, i może ono zostać odnowione. Po trzech latach specjalistama prawo uzyskać pozwolenie na osiedlenie się. Gdy specjalista otrzyma pozwolenie na osiedleniesię, nie będzie on/ona dłużej zobowiązany/-ŕ pracować w określonym miejscu pracy. Warunki płacyi pracy nie mogą być gorsze, niż warunki określone w obowiązujących umowach zbiorowych, anigorsze od warunków normalnych w danym zawodzie.Więcej informacji z tego zakresu w j. angielskim na stronie:http://www.udi.no/Norwegian-Directorate-of-Immigration/Oversiktsider/Fact-sheets/Fact-sheet-Skilled-jobseekers/Wykwalifikowany specjalista – poszukujący pracyObywatele polscy mogą przebywać w Norwegii bez pozwolenia na pobyt przez okres sześciumiesięcy w celu poszukiwania pracy jako pracownik wykwalifikowany lub specjalisty.Delegowanie pracowników do NorwegiiPolskie przedsiębiorstwa mogą bez ograniczeń delegować pracowników do pracy w Norwegii. Wprzypadku, gdy pobyt pracowników nie przekracza 3 miesięcy, nie ma wymogu zawiadamiania otym organów imigracyjnych ani uzyskiwania zezwoleń na pobyt. W przypadku pobytupracowników przez okres przekraczający 3 miesiące, są oni zobowiązani do złożenia wniosków ozezwolenie na pobyt. Pracownicy powinni mieć zaświadczenie o zatrudnieniu w macierzystej firmieoraz uzyskane przed wyjazdem zaświadczenie E101, uprawniające do korzystania ze świadczeńmedycznych w kraju wykonywania pracy. Formularz E 101 wypełnia się przypadku gdy polskipracownik lub osoba prowadząca w Polsce działalność na własny rachunek zamierza czasowo (niedłużej niż przez 12 miesięcy) wykonywać pracę za granicą na terytorium jednego z państwUE/EOG. Zastosowanie polskich przepisów będzie odbywać się podstawie wystawionego ipoświadczonego przez polską instytucję formularza E101. Aby uzyskać tego rodzaju formularzE101 delegujący pracodawca powinien zwrócić się do terenowej jednostki organizacyjnej ZUSwłaściwej ze względu na siedzibę pracodawcy, u którego osoba jest zatrudniona o wydanie takiegozaświadczenia. E101 wystawia się dla każdego pracownika z osobne. Wniosek o wydanieformularza powinien mieć formę pisemną i zawierać informacje niezbędne do ustalenia, czy wdanym przypadku może być wystawiony12

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.1.2. Warunki otrzymania zezwolenia na pobyt z możliwością podjęcia pracy.Pobyt do 3 miesięcy nie wymaga rejestracji.Pobyt do 6 miesięcy bez podejmowania pracy nie wymaga rejestracjiNależy zarejestrować się on-line a następnie zgłosić się na Policję lub do Centrum ObsługiPracowników Zagranicznych, jeśli pobyt w Norwegii będzie trwał powyżej 3 miesięcy. Podokonaniu rejestracji zostaje wydany certyfikat rejestracji (brak jakichkolwiek opłat), który niewymaga odnawiania.Pobyt powyżej 3 miesięcy muszą zarejestrować następujące osoby:- pracobiorcy- osoby samozatrudnione- studenci- świadczący usługi- osoby niepracujące, ale posiadające wystarczające środki na utrzymanie się- członkowie rodzin wyżej wymienionych osób, jeśli są obywatelami EOG; członkowie rodzin,którzy nie są obywatelami EOG muszą ubiegać się o kartę pobytu.Dokumenty wymagane w procedurze rejestracji:- Pracobiorcy: dowód osobisty lub paszport; zaświadczenie o zatrudnieniu lub umowa o pracę,której zapisy są zgodne z norweskim prawem pracy- Osoby samozatrudnione: dowód osobisty lub paszport; wyciąg z Centralnego RejestruKoordynacyjnego Podmiotów Prawnych/Norweskiego Rejestru Podmiotów Gospodarczych.- Osoby posiadające wystarczające środki na utrzymanie się: dowód osobisty lub paszport,dokumenty potwierdzające posiadanie wystarczających środków na utrzymanie się (wyciąg zbanku, zaświadczenie o prawie do emerytury), ubezpieczenie zdrowotne lub Europejska KartaUbezpieczenia Zdrowotnego- Studenci: dowód osobisty lub paszport; zaświadczenie z uczelni, ubezpieczenie zdrowotne lubEuropejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz deklaracja potwierdzająca posiadaniewystarczających środków finansowych na czas studiów.- Świadczący usługi: dowód osobisty lub paszport; umowa o pracę z zagranicznym pracodawcą;dokumentacja od norweskiego zleceniodawcy lub pracodawcy z innego kraju EOG potwierdzającadane zlecenie oraz czas jego trwania (zlecenie musi mieć charakter tymczasowy).13

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy- Członkowie rodzin wyżej wymienionych, jeśli są obywatelami EOG: dowód osobisty lubpaszport; dokumenty potwierdzające relacje rodzinne (odpis aktu małżeństwa, odpis aktuurodzenia); certyfikat rejestracji osoby, z którą następuje połączenia na zasadzie łączenia rodzin.Uwaga!Osoby posiadające ważne pozwolenia na pobyt i pracę wydane przed 1 stycznia br. muszą sięzarejestrować dopiero w momencie utraty ważność ich pozwoleń.Szczegółowe informacje na legalizacji pobytu w Norwegii dostępne są na stronie:Norweskiego Urzędu Imigracyjnego - www.udi.noNorweskiego Urzędu Pracy - www.nav.noDodatkowe informacje w wersji elektronicznej dostępne są na stronie internetowej:Wydziału Promocji, Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Oslo www.oslo.trade.gov.pl/pl/Pracownik zagraniczny w NorwegiiPracownicyPracownicy objęci ustawodawstwemEOGPracownicy objęciregulacjami przejściowymi(Rumunia i Bułgaria)Pracownicy objęciustawodawstwemdla obywatelikrajów trzecichCzas pobytudo 3mieś.do 6mieś.powyżej 6 mieś.do 6mieś.powyżej 6 mieś.do 6mieś.powyżej6 mieś.Zezwolenie na pobyt/pracę Nie Tak* Tak Tak* Tak Tak TakUmowa o pracę Tak Tak Tak Tak Tak Tak TakD-nummer Tak TakTak w przypadkunie posiadaniaadresuzamieszkaniaTakTak w przypadkunie posiadaniaadresuzamieszkaniaTakNieRejestracja w rejestrzeewidencji ludności/NumerpersonalnyNieNieTak w przypadkuposiadania adresuzamieszkaniaNieTak w przypadkuposiadania adresuzamieszkaniaNieTakKarta podatkowa Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak* Obywatele UE/EOG/EFTA, którzy szukają pracy mogą przebywać w Norwegii do 6 miesięcy bez zezwolenia na pobytŹródło: Opracowano na podstawie poradnika „Nowicjusz w Norwegii”, www.nyinorge.no/pl/Nowicjusz-w-Norwegii/14

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.1.3. Urząd Ewidencji Ludności ( Folkeregisteret )Wszystkie osoby przeprowadzające się do Norwegii z zagranicy, z Norwegii za granicę, pomiędzynorweskimi gminami, czy też w obrębie tej samej gminy, mają obowiązek zgłoszenia tego faktu dorejestru ewidencji ludności w ciągu 8 dni. Rejestr ewidencji ludności (Folkeregisteret) jest częściąurzędu podatkowego. W momencie przeprowadzki do Norwegii należy zgłosić się do urzędupodatkowego.Jeżeli będziesz przebywać w Norwegii krócej niż 6 miesięcy, zostanie Ci przydzielony numeridentyfikacyjny, tzw. D-nummer. Przyznaje się go wszystkim obcokrajowcom mieszkającym wNorwegii przez okres krótszy niż 6 miesięcy. Numer ten będzie używany np. w momencieskładania podania o kartę podatkową.Norweski numer personalny przyznaje się z reguły osobom urodzonym na terenie Norwegii iosobom ze statusem rezydenta. Numer personalny można przyznać również norweskimobywatelom osiedlonym za granicą w wypadku, kiedy jest to konieczne do wystawienianorweskiego paszportu.Więcej informacji na temat rejestracji przy przeprowadzce, numeru identyfikacyjnego inorweskiego numeru personalnego znajdziesz na stronie www.taxnorway.no.2.1.4. Łączenie rodzinJeśli członkowie Twojej najbliższej rodziny mieszkają za granicą, to mogą się oni ubiegać ozamieszkanie z Tobą w Norwegii. Tego typu zezwolenie nazywa się łączeniem rodzin. Z reguły niemożesz ubiegać się o to zezwolenie w ich imieniu.Jeśli jesteś pracownikiem zagranicznym i posiadasz zezwolenie na pobyt czasowy, to Twojarodzina może się także ubiegać o zezwolenie na okres Twojego pobytu w Norwegii.Twoja najbliższa rodzina może otrzymać zezwolenie w ramach łączenia rodzin. Również inniczłonkowie Twojej rodziny mogą uzyskać tego typu zezwolenie, jeśli spełnią określone warunki.UDI bieże pod uwagę także inne istotne powody, które mogą mieć wpływ na pozytywnerozpatrzenie wniosku.Przez najbliższą rodzinę rozumie się:• małżonków/zarejestrowanych partnerów tej samej płci powyżej 18 roku życia, jeśli będą onimieszkać razem w Norwegii,• konkubentów powyżej 18 roku życia, jeśli para mieszka razem od minimum 2 lat i będziemieszkać razem w Norwegii,• dzieci, których obydwoje rodzice posiadają lub otrzymają zezwolenie na pobyt w Norwegii,• dzieci, których jedno z rodziców mieszka na stałe w Norwegii, pod warunkiem, że rodzicmieszkający w Norwegii posiada wyłączne prawa rodzicielskie lub drugie z rodziców wyrażazgodę, w przypadku gdy prawa rodzicielskie przyznane są obojgu.Obydwoje rodzice lub każde z osobna mogą odwiedzać swoje dzieci w Norwegii (niezależnie odwieku dzieci) przez okres do 9 miesięcy. Warunkiem otrzymania tego typu zezwolenia jest ichpowrót do kraju ojczystego po upływie jego ważności. Zezwolenie tego typu nie daje prawa dopracy w Norwegii. Rodzice mogą wyjeżdżać i przyjeżdżać do Norwegii w tak długo jak zezwoleniejest ważne. Zezwolenia nie można przedłużyć, ale po roku pobytu poza Norwegią, można sięponownie ubiegać o 9-miesięczne zezwolenie.15

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.1.5. Prowadzenie własnej działalności gospodarczej w NorwegiiOsoba indywidualna może założyć działalność na własny rachunek - selvstendig næringsdrivendefirma. Nazwa jednoosobowego przedsiębiorstwa powinna zawierać nazwisko właściciela.Właściciel firmy odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania swojego przedsiębiorstwa.Aby założyć ‘selvstendig næringsdrivende firma’ należy być pełnoletnim oraz nie można korzystaćz formuły upadłości konsumenckiej (bankruptcy quarantine). Nie trzeba być rezydentem Norwegii.Warunkiem koniecznym jest jednak posiadanie przez firmę norweskiego adresu.Selvstendig næringsdrivende firma ma obowiązek rejestracji w centralnym rejestrzeprzedsiębiorstw Brønnøysund w przypadku gdy zatrudnia więcej niż 5 pracowników na głównychstanowiskach (tzn. pracujących ponad 20 godz. tygodniowo) lub prowadzi handel towaramikupowanymi w celu dalszej ich sprzedaży. Przedsiębiorstwo, które nie ma obowiązku rejestrowaniasię w rejestrze przedsiębiorstw, ma prawo do rejestracji w nim na własny wniosek, po uiszczeniuopłaty.Wielu przedsiębiorców, mimo braku obowiązku, decyduje się na zarejestrowanie firmy. Głównympowodem skłaniającym do zarejestrowania jest fakt, iż wielu dostawców i potencjalnych partnerówwymaga przedstawienia numeru organizacji (z Centralnego Rejestru Przedsiębiorstw Brønnøysund)w celu sprawdzenia czy przedsiębiorstwo rzeczywiście istnieje.Wielu inwestorów rozpoczyna działalność jako przedsiębiorstwo jednoosobowe, jednak wraz zrozwojem firmy decydują się na zmianę formy prawnej na AS (odpowiednik polskiej spółki zograniczoną odpowiedzialnością). Przekształcenie spółki selvstendig næringsdrivende firma(działalność na własny rachunek) na AS jest procesem stosunkowo łatwym. Procesem o wielebardziej skomplikowanym jest zmiana formy prawnej z AS na selvstendig næringsdrivende firma.Nie istnieją żadne restrykcje ograniczające możliwości wykonywania pracy zarobkowej połączonejz jednoczesnym prowadzeniem selvstendig næringsdrivende firma (działalności na własnyrachunek). Jednak obowiązkowe jest poinformowanie Lokalnego Biura Podatkowego, w sytuacjigdy na dochód składają się wpływy z pracy, (wynagrodzenie) oraz dochody z prowadzenia własnejdziałalności gospodarczej.Należy zauważyć, że selvstendig næringsdrivende firma nie jest objęta bonifikatami wynikającymiz bycia zatrudnionym. Np. w przypadku choroby lub urlopu chorobowego nie jest się objętymświadczeniami socjalnymi od pierwszego dnia nieobecności. W tej formie działalności nie jestwymagane ubezpieczenie zdrowotne, jednakże każdorazowo podczas rozpoczynania własnejdziałalności należy sprawdzić wymogi ubezpieczenia w odpowiednim urzędzie. Należy zauważyć,że służba zdrowia w Norwegii jest płatna.Przedsiębiorstwo ma obowiązek posiadania audytora, gdy przychód operacyjny z działalności naterenie Norwegii przekracza 5 mln NOK. Selvstendig næringsdrivende firma – działalność nawłasny rachunek – oraz spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością, które nie zatrudniają więcejniż 5 pracowników nie mają obowiązku wyznaczania audytora w sytuacji, gdy ich roczny obrót nieprzekracza 5 mln koron. Spółki AS ASA mają obowiązek przeprowadzenia audytu.Osoby zamierzające rozpocząć własną działalność gospodarczą w Norwegii znajdą wieleprzydatnych informacji w internetowym serwisie Wydziału Promocji, Handlu i InwestycjiAmbasady Rzeczpospolitej Polskiej w Oslo pod adresem internetowym:www.oslo.trade.gov.pl/pl/PrzewodnikNorwegia/article/detail,509,Formy_prowadzenia_dzialalnosci_gospodarczej.html16

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJednym z głównych zadań Wydziału jest wspieranie i rozwój kontaktów biznesowych pomiędzyPolską i Norwegią. Między innymi ta działalność obejmuje pomoc w nawiązywaniu kontaktówhandlowych oraz udostępnianie informacji na temat rozpoczynania i prowadzenia działalnościgospodarczej w Norwegii.Więcej informacji z tego zakresu:www.bedin.no – Company Informationwww.nortrade.com – The Official Norwegian Trade Portalwww.chamber.no – Oslo Izba Handlowawww.regjeringen.no/en.html?id=4 – Ministerstwo Spraw Zagranicznych2.1.6. Rodzaje organizacji gospodarczych w Norwegiispółka AS (Alksjeselskap) - prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością(odpowiednik polskiej spółki z o.o.)spółka ASA - (allmennaksjeselska) publiczna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością(odpowiednik polskiej spółki akcyjnej)ANS – ansvarlig selskap -spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością (odpowiedzialnośćsolidarna)DA – delt ansvar - spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością (odpowiedzialnośćkolektywna – każdy z właścicieli odpowiada proporcjonalnie do swojego wkładu )filial - oddział firmy zagranicznejselvstendig næringsdrivende firma – działalność na własny rachunekW celu uzyskania szczegółowych informacji dotyczących tych należy w pierwszej kolejnościzapoznać się z opisem zamieszczonym na:http://www.bedin.no/php/d_emneside_eng/cf/hApp_102/hPKey_1529/hDKey_2 oraz zustawodawstwem norweskimAkty prawne regulujące działalność spółek AS i ASAhttp://www.lovdata.no/all/nl-19970613-044.html - Lov om aksjeselskaper (aksjeloven) – LOV1997-06-13-44http://www.lovdata.no/all/nl-19970613-045.html - Lov om allmennaksjeselskaper(allmennaksjeloven) - LOV-1997-06-13-4517

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyFilia firmy zagranicznej (Filial av utenlandskaksjeselskap)Oddziały są najczęściej stosowanymi formami działalności wśród zagranicznych inwestorów. Wprzypadku oddziału firmy zagranicznej nie wymagany jest kapitał założycielski.Rejestracja oddziału jest tańsza od rejestracji spółki – kosztuje 2.500 NOK (informacja na rok2007). Wymienione poniżej dokumenty potwierdzone i przetłumaczone na język norweski należydołączyć do wypełnionego formularza/wniosku o zarejestrowanie oddziału w Rejestrze Firm(Register of Companies) w Brønnøysund.Informacje i dokumenty dotyczące głównej siedziby firmy:· akt założycielski firmy;· statut firmy;· wypis z rejestru firm;nazwa i adres głównej siedziby firmy;forma prawna firmy (np. sp. z o.o.);decyzja o utworzeniu oddziału firmy;wybór głównego dyrektora firmy;ewentualne pełnomocnictwa;decyzja o ew. powołaniu zarządu i/lub dyrektora naczelnego oddziałuw Norwegii.Informacje dotyczące filii firmy:· nazwa i adres filii;· zakres działania filii;· w przypadku powołania zarządu oddziału - nazwiska, adresy oraz daty urodzenia (numerypersonalne) zarządu oddziału firmy (jeżeli oddział ten posiada zarząd), oraz te same danedotyczące dyrektora;· podpis oraz nazwiska i daty urodzenia osób upoważnionych do podejmowaniaw imieniu oddziału prawnych zobowiązań.W przypadku, jeśli w oddziale powołano zarząd lub prezesa, co nie jest prawem wymagane -formularz wniosku o utworzeniu oddziału musi być podpisany przez wszystkich członków zarządu,jak również przez prezesa filii.Filia firmy zagranicznej traktowana jest jako firma norweska i posiada te same przywileje iobowiązki (podatki, księgowość, sprawozdawczość itp.). Różnice wynikają z faktu odmiennejformy prawnej tej spółki i nie są związane z krajem rejestracji spółki matki.W oddziale firmy zagranicznej nie musi być przeprowadzany audyt, jeżeli obrót oddziału wynosimniej niż 5mln NOK. Ponadto nie jest wymagane, aby oddział przekazywał do RejestruRachunkowego Firm (Register of Companies Accounts) dane o wysokości rocznych obrotów.Firma zagraniczna (spółka - matka) jest odpowiedzialna za długi oddziału do pełnej wysokościswoich aktywów.18

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.1.7. Nostryfikacja zawodówNiektóre typy zawodów wymagają uprzedniej autoryzacji/uzyskania zezwolenia na ichwykonywanie na terenie Norwegii. Dotyczy to m.in. takich zawodów jak:Instruktorzy jazdyLekarzeFizykoterapeuciAudytorzyKsięgowiPrawnicyMaklerzyZarządcy nieruchomościi inneSzczegółowe informacje są udzielane w języku norweskim i angielskim pod numerem 800 33 840(Narvik Business Hotline).ZAWÓDPersonel medycznyORGAN DOKONUJĄCYAUTORYZACJI/NOSTRYFIKACJIStatens Autorisasjonskontor forHelsepersonell (SAFH)WIĘCEJ INFORMACJIwww.safh.noRewizor, księgowy, pośrednik,nieruchomościami, windykatorWeterynarze i biolodzyzajmujący się zdrowiem rybKredittilsynetMattilsynetwww.finanstilsynet.nowww.mattilsynet.noAdwokat Tilsynsrådet for advokatvirksomhet www.tilsynet.noMarynarz Sjøfartsdirektoratet www.sjofartsdir.noPersonel medycznyStatens Autorisasjonskontor forHelsepersonell (SAFH)www.safh.noŹródło: Opracowano na podstawie poradnika „Nowicjusz w Norwegii”, www.nyinorge.no/pl/Nowicjusz-w-Norwegii/2.2. Sposoby poszukiwania pracy w Norwegii2.2.1. Publiczne służby zatrudnieniaNAV– Norweska Organizacja Pracy i OpiekiBiura pracy NAV zapewniają osobom szukającym pracy oferty pracy, dostęp dokomputerów/Internetu, dostęp do telefonu/faksu oraz fotokopiarek. Każdy ma prawo zarejestrowaćsię w NAV jako osoba szukająca pracy.19

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyCentrum usług NAV (NAV callcenter EURES) udostępnia przez telefon informacje na tematwolnych miejsc pracy. Tel: (+47) 800 33 166 (poniedziałek-piątek 8:00 – 18:00), Email:eures@nav.no Rejestracji w urzędzie pracy można dokonać, stawiając się osobiście oraz drogąpoczty elektronicznej. Adres strony internetowej Norweskiego Urzędu Zatrudnienia: www.nav.no.Na tej stronie można również pobrać broszury „Praca i życie w Norwegii” czy „Poszukiwanie pracyw Norwegii”. Obie są dostępne w języku polskim.2.2.2. Europejskie Służby Zatrudnienia EURESSkontaktuj się z doradcą EURES w Twoim kraju, aby uzyskać więcej informacji na tematNorwegii (adresy i telefony kontaktowe doradców EURES w Polsce znaleźć można na stroniewww.eures.praca.gov.pl). Informacji o ofertach pracy szukaj za pośrednictwem wojewódzkichurzędów pracy (mają one dostęp do sieci EURES) lub na stronach internetowychwww.eures.europa.eu i www.eures.no.2.2.3. Niepubliczne agencje pośrednictwa pracyMożna się zarejestrować w prywatnych agencjach pośrednictwa pracy. Aby je odnaleźć należyodwiedzić serwis internetowy „Yellow Pages” dostępny pod adresem www.gulesider.no (w poluwyszukiwania należy wpisać hasło „vikarbyrå”).2.2.4. PrasaInformacja o ofertach pracy dostępna jest w większości gazet. Największą ogólnokrajową gazetązamieszczającą ogłoszenia o pracy jest Aftenposten - http://www.aftenposten.no.Niedzielne wydanie tej gazety zawiera zazwyczaj zbiorcze zestawienie ogłoszeń z mijającegotygodnia. Ogłoszenia te są również publikowane w Internecie pod adresem www.finn.no/jobbWszystkie stanowiska pracy, reklamowane w norweskich gazetach, są również rejestrowane wserwisie ds. zatrudnienia Jobline ( +47 800 33 166 ) oraz publikowane w Internecie pod adresemwww.nav.no Natomiast serwisy z ogłoszeniami o pracy z wszystkich norweskich gazet są dostępnepod adresem www.norske-aviser.com2.2.5. Związki ZawodoweZwiązek zawodowy (fagforening) to związek pracowników wewnątrz jednego lub wieluprzedsiębiorstw. Związki zawodowe znajdujące się w obrębie jednego przedsiębiorstwa nazywa sięzazwyczaj klubem (fagforbund). Związki zawodowe dbają o interesy swoich członków.Najważniejsze zadania związków zawodowych to starania o lepsze wynagrodzenie i lepsze warunkipracy. Istnieją również związki zawodowe o szerszym zasięgu, które obejmują wiele klubów naokreślonym obszarze geograficznym.Większość związków zawodowych związana jest ze związkiem branżowym. Związek branżowyskłada się z lokalnych związków zawodowych i ma z reguły zasięg ogólnokrajowy. Większośćzwiązków branżowych zorganizowana jest w federację związków zawodowych. W Norwegii mamycztery zjednoczone federacje związków zawodowych.Organizacja Ogólnokrajowa (LO) jest na dzień dzisiejszy największą federacją związkówzawodowych w Norwegii, zrzeszającą 860 000 członków, podzielonych na 21 związków20

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyzawodowych. Więcej informacji o LO znajdziesz na stronie internetowej www.lo.no. ZjednoczonaFederacja Związków Zawodowych (Fellesforbundet) jest członkiem Organizacji OgólnokrajowejLO i jest największą organizacją branżową w sektorze prywatnym w Norwegii. Liczy ona 160 000członków.Inne federacje związków zawodowych to:Akademicki Związek Zawodowy (Akademikerne), www.akademikerne.noCentralna federacja organizacji zawodowych (Yrkesorganisasjonens Sentralforbund – YS),www.ys.noUNIO (Hovedorganisasjon for universitets- og høyskoleutdannede, Główna organizacja dlaosób z wykształceniem uniwersyteckim i wyższym), www.unio.noJako członek związków zawodowych zobowiązany jesteś do płacenia określonej rocznej składki,zwanej składką członkowską (kontyngent). Składka członkowska obliczana jest różnie: może to byćpewien procent Twojego wynagrodzenia (np. 1,5% w Norweskiej Zjednoczonej FederacjiZwiązków Zawodowych /Fellesforbundet/) lub z góry ustalona suma. Dodatkowo lokalnyoddział/związki zawodowe mogą pobierać własną składkę administracyjną. Możesz zostaćczłonkiem związków zawodowych niezależnie od tego, jakiej jesteś narodowości i gdziezarejestrowane jest przedsiębiorstwo, w który pracujesz. Jeżeli będziesz miał problemy w miejscupracy, mąż zaufania (tillitsvalgte) ze związków zawodowych będzie mógł Ci pomóc. Przykładamiproblemów może być konflikt z pracodawcą, brak wypłacenia należnego wynagrodzenia lubświadczeń urlopowych, bezpodstawne zwolnienie lub choroba związana z wypadkiem w pracy.Wiele związków zawodowych oferuje ubezpieczenia w ramach członkostwa.Związki zawodowe stanowią dobre źródło informacji., a wszyscy pracodawcy norwescy powinnimieć podpisaną umowę zbiorową ze związkami zawodowymi. Główna norweska konfederacjazwiązków zawodowych to Landsorganisasjonen i Norge ( LO ). Powyższa organizacja możeudzielić informacji o różnych związkach zawodowych, działających w Norwegii.Dane konfederacji :LOYoungs gate 11, 0181 OsloTel. +47 23 06 11 50www.lo.no (strona dostępna również w języku polskim),e-mail: lo@lo.noInną organizacją związkową działającą w Norwegii jest Unionen Fagforening, która oferuje pomocprawną w zakresie prawa pracy i praw pracowniczych.Adres związku:Fellesforbundet avd. 747 Unionen FagforeningHåkonsgt. 3-55015 BERGENTel: +47 55 30 91 00Faks: +47 55 30 91 51www.unionen.nopost@fellesforbundet.no21

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJeśli problemem dla Ciebie jest bariera językowa możesz w każdy czwartek między godziną 14.00a 16.30 porozmawiać po polsku z przedstawicielem związku Unionen Fagforening PaniąMagdaleną Cierpisz-Hejbowicz pod numerem telefonu komórkowego +47 911 80 056 lubbezpośrednio do siedziby związku tel. +47 553 09 166. Adres e-mail pani Magdaleny:magdalena@fellesforum.hl.no2.2.6. Inne sposoby poszukiwania pracyInternetowe portale pracyInformacje o większości wolnych miejsc pracy w Norwegii można zazwyczaj znaleźć w Internecie.Największa baza danych z ofertami zatrudnienia jest prowadzona przez Norweski UrządZatrudnienia pod adresem : www.nav.noInformacje na temat warunków pracy i życia w Norwegii można uzyskać na stronie internetowejwww.eures.noNatomiast pod adresem www.stillinger.no znajduje się baza ofert zatrudnienia w Norwegii.Przykładowe adresy:www.jobline.nowww.jobworld.no – branża ITwww.stepstone.nowww.adecco.no , www.manpower.no – giełdy pracy czasowejwww.fin.nowww.jobnew.no/index.htmwww.unginfo.oslo.no– informacja na temat pracy sezonowej dla studentów w przedszkolach (nietylko latem), muzeach i innych instytucjachKontaktowanie się bezpośrednio z firmamiWiększość norweskich przedsiębiorstw posiada własne witryny internetowe, które czasamizamieszczają oferty pracy niedostępne w innych miejscach. Stosowne adresy można znaleźć wnorweskim wykazie branżowym, zwanym „Yellow Pages”, dostępnym pod adresem internetowymwww.gulesider.noMożna bezpośrednio kontaktować się z firmami w celu poszukiwania wolnych miejsc pracy.www.kvasir.no/firmasok – adresy firm w Norwegii2.2.7. Ubieganie się o pracę (wymagane dokumenty – CV, list motywacyjny i inne)Dokumenty aplikacyjne składane do norweskiego pracodawcy powinny być napisane w językunorweskim, chyba że z oferty wynika, iż można je sporządzić po angielsku. Powinny one składaćsię z trzech części:1) listu motywacyjnego, w którym należy krótko przedstawić powody naszego zainteresowaniaofertą oraz nasze kwalifikacje;22

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2) życiorysu, ujętego w odwrotnym porządku chronologicznym;3) kopii dyplomów i świadectw pracy.Należy pamiętać, że w Norwegii przyjęte jest podawanie informacji dotyczących wykształcenia izatrudnienia chronologicznie, poczynając od najbardziej aktualnych. Wysyłając życiorys spozaNorwegii, należy pamiętać o podaniu narodowości pod danymi osobowymi oraz prefiksumiędzynarodowego w numerze telefonu. Mile widziane są referencje od poprzednichpracodawców.Więcej informacji z powyższego zakresu w poradniku „Życie i praca w Norwegii” do ściągnięcia zestrony www.nav.no2.3. Warunki pracy2.3.1. Rodzaje umów o pracęNiezależnie od tego, czy będziesz zatrudniony/-a na czas nieokreślony lub określony, to zawszepowinieneś/-aś zawrzeć umowę o pracę. Sprawdź wszystkie warunki i regulacje dotyczące Twegostanowiska i upewnij się, że wszystko, co jest napisane w umowie, jest dla Ciebie zrozumiałe.Umowa o pracę powinna zawierać następujące informacje:a) dane identyfikacyjne stron,b) miejsce pracy. Jeżeli nie istnieje stałe ani główne miejsce pracy, w umowie o prace muszą sięznaleźć informacje o tym, że pracownik będzie pracował w różnych miejscach, oraz adres firmy lubewentualnie miejsce zamieszkania pracodawcy,c) opis wykonywanej pracy lub tytuł bądź stanowisko pracownika lub rodzaj pracy,d) termin rozpoczęcia stosunku pracy,e) spodziewana długość zatrudnienia, jeżeli umowa zostaje zawarta na czas określony,f) ewentualne postanowienia dotyczące okresu próbnego, por.§ 15-3, ustęp siódmy i § 15-6,g) prawo pracownika do urlopu i świadczenia urlopowego oraz zasady ustalania terminu urlopu,h) terminy wypowiedzenia obowiązujące pracownika i pracodawcę,i) wynagrodzenie obowiązujące lub umówione w chwili rozpoczęcia stosunku pracy, ewentualnedodatki i inne świadczenia, które nie wchodzą w skład wynagrodzenia, na przykład składkiemerytalne, zwrot kosztów wyżywienia lub wynagrodzenie za pracę w nocy, sposób i terminwypłaty wynagrodzenia,j) dobowa i tygodniowa norma czasu pracy oraz jego rozkład,k) długość przerw,l) ustalenia dotyczące szczególnego systemu czasu pracym) informacje o ewentualnych umowa zbiorowych, które regulują stosunek pracy. Jeśli umowazbiorowa zawarta została przez strony poza zakładem pracy, w umowie o pracę należy umieścićinformacje o stronach, które zawarły umowę zbiorową.23

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyZe standardową umową o pracę można zapoznać się na stroniewww.arbeidstilsynet.no/binfil/download2.php?tid=92403Zatrudnienie na czas nieokreślony z reguły rozpoczyna się okresem próbnym. Długość okresupróbnego powinna być określona na samym początku, maksymalny czas trwania okresupróbnego wynosi sześć miesięcy. Podczas okresu próbnego zarówno Ty, jak i Twój pracodawcamożecie wypowiedzieć umowę z zachowaniem 14-dniowego terminu wypowiedzenia. Pamiętaj,aby okazać pracodawcy swoją kartę podatkową. W przeciwnym razie pracodawca będzieustawowo zobligowany do potrącenia 50% podatku z Twego wynagrodzenia.Norweska ustawa o ochronie pracowników i środowiska pracy (Worker Protection and WorkingEnvironment Act – WPWEA) określa przypadki, w których dopuszczalny jest stosunekzatrudnienia na czas określony. WPWEA dopuszcza jednak pewne wyjątki. Tymczasowe (naczas określony) zatrudnienie jest możliwe w przypadku miejsc pracy, które przykładowotymczasowo się zwolniły w związku z chorobą, urlopem wychowawczym lub z innymiformami nieobecności pracowników. Zatrudnienie na czas określony możliwe jest takżew odniesieniu do różnych rodzajów odbywanych praktyk. Ponadto możliwe jest także tymczasowezatrudnienie, jeżeli jest to „uzasadnione charakterem pracy”, na przykład w przypadkunieoczekiwanego nakładu pracy lub jeżeli praca lub zadanie do wykonania ma czasowycharakter.2.3.2. Czas pracyZgodnie z ustawą normalny czas pracy nie powinien przekraczać 9 godzin dziennie i 40 godzintygodniowo. W niektórych przedsiębiorstwach w pewnych okolicznościach może być ustalonykrótszy czas pracy (przykładowo, gdy rodzice muszą więcej czasu spędzać z dzieckiem). Osoby,które pracują na różne zmiany lub w weekendy, mogą żądać 36- lub 38-godzinnego tygodniapracy. Przy szczególnych uzgodnieniach tygodniowy czas pracy może wynosić od 48 do 54 godzin.W takim wypadku pracownik ma prawo do proporcjonalnego skrócenia czasu pracy w następnychtygodniach, w taki sposób, aby przeciętny czas pracy nie przekraczał 40, 38 lub 36 godzintygodniowo. Każdy pracodawca ma obowiązek nanieść na listę płac liczbę nadgodzin tygodniowo,jak i w skali całego roku.Czas odpoczynku z reguły powinien wynosić 11 godzin w ciągu 24 godzin i 35 godzin w ciągusiedmiu dni, a cotygodniowy czas wolny powinien przypadać na niedzielę lub inny dzieńświąteczny. Pracownik ma prawo do przerwy jeżeli czas pracy w ciągu dnia przekracza pięć i półgodziny. Jeżeli czas pracy w ciągu dnia przekracza osiem godzin, to przerwy mają trwać łącznie półgodziny.Czas pracy przekraczający 9 godzin na dobę lub 40 godzin tygodniowo w tym samym zakładziepracy z zasady uważany jest za pracę w godzinach nadliczbowych. Za pracę w godzinachnadliczbowych musisz otrzymywać wynagrodzenie co najmniej o 40% wyższe niż wynosi zwykłewynagrodzenie. Dotyczy to osób, które pracują w dzień. Jeśli pracujesz w systemie 11 zmianowymlub w święta albo nocą, a Twój czas pracy przekroczy 36 lub 38 godzin tygodniowo, pozostałeprzepracowane przez Ciebie godziny powinny być wynagradzane jako nadliczbowe. Praca w nocy iw niedzielę jest dozwolona tylko wtedy gdy wymaga tego rodzaj pracy.Bliższych informacji na temat tych zasad udzieli Ci Państwowa Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet).Praca w godzinach nadliczbowych nie może być stałym systemem pracy i z reguły nie możeprzekraczać 10 godzin w ciągu siedmiu dni, 25 godzin w ciągu 4 kolejnych tygodni i 200 godzin w24

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyokresie 52 tygodni. Pracodawca na bliżej określonych warunkach może zawrzeć umowę z mężamizaufania, wybranymi spośród pracowników, o rozszerzonym systemie godzin nadliczbowych.W wypadku pracownika, pracującego w zredukowanym czasie pracy lub zatrudnionego wniepełnym wymiarze godzin, czas pracy przekraczający czas ustalony, lecz mieszczący się wgranicach zwykłego czasu pracy, uważa się za dodatkowe godziny pracy. Zasady pracy wgodzinach dodatkowych są takie same jak w wypadku pracy w godzinach nadliczbowych.Pracodawca jest zobowiązany dopilnować, aby wyznaczone limity godzin nadliczbowych niezostały przekroczone. Pracodawca prowadzi listy godzin pracy, z których wynika, ile godzinnadliczbowych przepracował dany pracownik.2.3.3. Urlop wypoczynkowyWszyscy pracownicy, którzy rozpoczęli pracę przed 30 października, mają prawo do 25 dni urlopuw roku urlopowym (odpowiada rokowi kalendarzowemu), bez względu na to, czy mają prawo doświadczenia urlopowego, czy też nie. Osoby rozpoczynające pracę po 30 października mają prawodo sześciu dni urlopu. W tygodniu jest sześć dni roboczych (soboty liczą się także jako dni robocze,chociaż normalnie są wolne od pracy )i to oznacza w praktyce, że 25 dni roboczych odpowiadaczterem tygodniom i jednemu dniowi urlopu w ciągu roku urlopowego. Pracownik może wymagaćurlopu w wymiarze do trzech następujących po sobie tygodni w głównym okresie wakacyjnym,który przypada na okres od 1 czerwca do 30 września. Pozostałą część urlopu masz prawozrealizować łącznie. Urlop należy ustalać wcześniej, ale to pracodawca w określonych przez praworamach decyduje o tym, kiedy możesz zrealizować urlop. Niezrealizowany urlop zostanieprzeniesiony na rok następny, o ile powodem niewykorzystania urlopu była choroba lub urlopmacierzyński. Jeżeli z powodu choroby nie zrealizowałeś należnego urlopu, możesz przenieść narok następny dwa tygodnie urlopu (12 dni roboczych). Nieprzeniesiony przed upływem rokuurlopowego urlop przepada.Na świadczenie urlopowe (feriepenger) zapracowuje się w roku poprzedzającym rok wypłatyświadczenia (rok urlopowy). Świadczenie urlopowe wynosi 10,2 procent wynagrodzeniawypracowanego w ciągu roku poprzedniego. Możesz wymagać wypłacenia świadczeniaurlopowego tydzień przed Twoim urlopem lub przy ostatnim wynagrodzeniu, jeżeli kończysz pracęw przedsiębiorstwie. Nie masz wówczas prawa do otrzymania świadczenia urlopowego od nowegopracodawcy, dopóki nie nabędziesz uprawnień w nowej pracy.O terminie wykorzystania urlopu ma prawo decydować pracodawca ale ma on równieżobowiązek przedyskutowania tego z pracownikiem. W okresie od 1 czerwca do 30 września każdyma prawo do wzięcia 3 tygodni urlopu bez przerw. Można zażądać wykorzystania resztyprzysługującego urlopu w całości. Można żądać od pracodawcy poinformowania o rozpoczęciuokresu wykorzystania urlopów wypoczynkowych na dwa miesiące naprzód.2.3.4. Urlop specjalnyPracownik ma prawo do urlopu w przypadku ciąży, opieki związanej z porodem, porodu orazurlopu macierzyńskiego. Prawo do urlopu w związku z przyjściem na świat dziecka daje obojgurodzicom możliwość wzięcia urlopu do ukończenia przez dziecko trzeciego roku życia. Wpierwszym roku przysługuje urlop za wynagrodzeniem.Kobietom, które karmią dziecko piersią, przysługuje prawo do przerwy w pracy trwającej tyle, iletrwa karmienie. Prawo nie przewiduje wynagrodzenia za czas poświęcony na karmienie piersią.25

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyPracownik ma prawo do zwolnienia, jeżeli dziecko lub osoba opiekująca się dzieckiem jest chora.Prawo to obowiązuje do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 12 lat. Pracownikma co roku prawo do 10 wolnych dni, a jeżeli opiekuje się więcej niż dwójką dzieci - do 15 dni.Jeżeli dziecko choruje na chorobę przewlekłą lub jest niepełnosprawne, to pracownik opiekujący siętakim dzieckiem ma rozszerzone prawo do zwolnienia. Kodeks pracy reguluje prawo do wolnego wpracy. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym (folketrygdloven) reguluje prawa związane z zasiłkamiprzy tego typu zwolnieniach z pracy. Skontaktuj się z urzędem NAV w celu uzyskania więcejinformacji na temat tego typu zasiłków.Pracownik ma prawo do łącznie trzyletniego bezpłatnego zwolnienia w wypadku kształcenia się,pod warunkiem, że pracownik przepracował trzy lata, w tym dwa ostatnie u jednego pracodawcy.Aby uzyskać prawo do tego typu zwolnienia, kształcenie musi odbywać się w instytucjiposiadającej zorganizowany tryb szkolenia, ale podniesienie poziomu kwalifikacji nie musi byćzwiązane ze stanowiskiem pracownika. Zwolnienia tego typu nie można wymagać, jeżeli utrudniaono pracodawcy rozsądne planowanie działalności przedsiębiorstwa.Pracownik ma również prawo do zwolnienia ze względu na opiekowanie się najbliższymiczłonkami rodziny w podeszłym wieku, przy odbywaniu służby wojskowej oraz przy sprawowaniufunkcji publicznej.Więcej informacji o urlopach i świadczeniach urlopowych znajdziesz na www.arbeidstilsynet.no2.3.5. Wynagrodzenie za pracęW chwili obecnej w Norwegii nie obowiązują minimalne ustawowe stawki wynagrodzenia.Wysokość Twego wynagrodzenia lub pensji wynikać będzie z zawartych umów płacowychpomiędzy pracodawcą a organizacjami pracowniczymi (tariffavtaler), lub ze specjalnychporozumień płacowych pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Aby korzystać z prawa ustalonegow umowie zbiorowej, musisz być członkiem organizacji zrzeszającej pracowników. W branżybudowlano-montażowej i przemyśle stoczniowym istnieje regulacja wynagrodzenia ze stawkąminimalną.Płace nie są automatycznie dostosowywane do kosztów utrzymania. Zmiany kosztów utrzymaniauwzględniane są przy negocjacjach i przy zawieraniu układów zbiorowych pracy.W Norwegii obowiązuje ustawa odnosząca się do porozumień płacowych ”Lov om allmenngjøringav tariffavtaler”. Ustawa ta ma zagwarantować pracownikom-cudzoziemcom traktowaniew zakresie płac i warunków pracy na równi z pracownikami norweskimi.Stałe pensje z reguły wypłacane są co miesiąc. W niektórych fabrykach obowiązuje płacaakordowa lub forma łączona płacy akordowej i stałej. W przypadku niektórych stanowisk pracy,w szczególności w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin, zwyczajowo stosuje sięwynagrodzenie godzinowe.W momencie wypłaty wynagrodzenia otrzymasz rozliczenie pensji, w którym wykazany będzieTwój przychód brutto oraz potrącenia odpowiadające właściwej kategorii podatkowej wykazanej naTwojej karcie podatkowej oraz inne odliczenia (np. suma wolna od opodatkowania ze względu nailość posiadanych dzieci).Jako nadgodziny traktowany jest czas pracy wykonywanej na tym samym stanowisku wykraczającypoza 9 godzin dziennie lub 40 godzin tygodniowo. Za nadgodziny przypadające w porze dziennejpracodawca musi dopłacić pracownikowi co najmniej 40% normalnego wynagrodzenia. Praca nocąi w weekendy uregulowana jest w specjalnych przepisach. W takiej sytuacji czas pracyprzekraczający 36 lub 38 godzin tygodniowo traktowany jest jako nadgodziny.26

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJeżeli nie otrzymałeś przysługującego Ci wynagrodzenia, musisz wysłać do pracodawcy list pocztąpoleconą z żądaniem wypłacenia należności. Powinieneś wyznaczyć termin, np. okres tygodnia, doktórego żądasz wypłacenia należnego wynagrodzenia. Poinformuj, że jeżeli należność nie zostanieuregulowana, to podejmiesz dalsze działania. Dalsze postępowanie uzależnione jest od powoduzatrzymania wynagrodzenia. Jeżeli pracodawca nie może wypłacić wynagrodzenia, ponieważ samma problemy natury finansowej, to następnym krokiem jest przystąpienie do przeprowadzeniaprocesu upadłości. Jeżeli pracodawca w dalszym ciągu nie chce uregulować należności, to właściwąinstancją, do której należy się zwrócić jest sąd arbitrażowy. Inspekcja Pracy udziela bliższychinformacji na temat postępowania w takich przypadkach.2.3.6 Państwowa Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet)Państwowa Inspekcja Pracy to organ podlegający Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej(Arbeids- og inkluderingsdepartementet). Zadaniem tego organu jest nadzór nad tym czyprzedsiębiorstwa przestrzegają norweskigo Kodeksu Pracy (arbeidsmiljøloven). Według Prawa oobcokrajowcach (Utlendingsloven) i Prawa o upowszechnianiu umów zbiorowych(Allmenngjøringsloven) Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo i obowiązek kontroli warunkówpracy i płacy pracowników zagranicznych.Celem działalności Państwowej Inspekcji Pracy jest pomoc w stworzeniu bezpiecznego środowiskapracy dla wszystkich, z dobrymi warunkami zatrudnienia i sensowną pracą dla każdego.Państwowa Inspekcja Pracy bada też wszystkie poważne wypadki jakie mają miejsca w zakładachpracy.Głównym zadaniem Państwowej Inspekcji Pracy jest wsparcie i pomoc dla pracowników, tak by ichmiejsca pracy stały się tak bezpieczne jak tylko możliwe. Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracysprawują nadzór nad tym czy przepisy prawne i instrukcje są przestrzegane na terenie całego kraju.Jeżeli warunki panujące w danym miejscu pracy są niezgodne z obowiązującymi przepisami,inspektorzy mogą wydać nakaz wprowadzenie odpowiednich zmian albo ewentualnie wstrzymaćpracę danego przedsiębiorstwa. Do Państwowej Inspekcji Pracy możesz zwrócić się z Twoimiproblemami i pytaniami. Inspektorzy mają obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej wobecTwojego pracodawcy.Państwowa Inspekcja Pracy obsługuje infolinię obsługiwaną również w języku polskim, gdziefachowcy odpowiedzą na Twoje pytania o BHP w miejscu pracy, urlopach, czasie pracy,wypowiedzeniu, ergonomii, zagrożeniach związanych z użyciem chemikaliów, dźwigach,maszynach, służbach BHP itp. Zadzwoń do Państwowej Inspekcji Pracy tel. 815 48 222 - następniewybierz cyfrę 1- podaj hasło POLSKI po otrzymaniu odpowiedzi. Infolinia czynna jest we wtorkioraz piątki, w godzinach od 08.00 do 15.45 (koszt rozmowy: 32 øre za minutę).Można również przysłać ogólne zapytania pocztą elektroniczną. Na odpowiedź czeka się z regułyokoło 3 kolejnych dni roboczych. Można napisać maila po polsku, ale wtedy czeka się nieco dłużejna odpowiedź. Adres: svartjenesten@arbeidstilsynet.no27

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyAdresy stron internetowych zawierających więcej informacji z powyższego zakresuwww.arbeidstilsynet.no/artikkel.html?tid=92397- Norwegian Labour Inspection Authority(Norweska Inspekcja Pracy), strona dostępna w języku polskimwww.regjeringen.no/en.html?id=4– Ministerstwo Pracy i Administracji Rządowejwww.osha.europa.eu/pl/front-page– The European Agency for Safety and Health at Work (wjęzyku polskim)www.arbeidstilsynet.no/binfil/download2.php?tid=92403– wzór standardowej umowy o pracęwww.arbeidstilsynet.no/binfil/download2.php?tid=92461 – opracowanie: kodeks pracy i ustawaurlopowa w języku polskimwww.amb-norwegia.pl/Study_and_work/2.4. PodatkiNorweski system podatkowy obejmuje zarówno podatki bezpośrednie jak i pośrednie.Podatki bezpośrednie płacone są przez osoby fizyczne jak i firmy. Obejmują one m.in. podatek oddochodu z pracy, podatek od otrzymanej emerytury, podatek od świadczeń dodatkowych z pracy,podatek od zysku firmy. Ponadto do podatków bezpośrednich zaliczają podatki od zgromadzonegokapitału: tzw. podatek od majątku, podatek od spadków, podatki od nieruchomości. Decyzja owprowadzeniu podatków od nieruchomości zależy od poszczególnych gmin. Od 1992 r. wNorwegii wprowadzono podatek liniowy w wysokości 28% od zwykłego dochodu zarówno osóbfizycznych jak i firm. Na zwykły dochód składają sie wszystkie dochody pomniejszone o tzw.standardowe odpisy oraz możliwe do obliczenia wydatki tj. np. odsetki kredytowe2.4.1. Podatek dochodowy od osób fizycznychWysokość podatków uzależniona jest od wysokości dochodu (progresywna stawka podatkowa).Jeżeli znamy swój roczny dochód brutto, to możemy sobie łatwo obliczyć wysokość podatku dozapłacenia.Karta podatkowaWszystkie osoby pracujące w Norwegii muszą mieć kartę podatkową ( skattekort). Gdy po razpierwszy starasz się o kartę podatkową otrzymasz numer identyfikacyjny D-nummer lub PESELnorweski ( fodselsnummer). Numer ten jest nadrukowany na karcie podatkowej.W Norwegii we właściwym urzędzie skarbowym należy złożyć wniosek o wydanie kartypodatkowej. Kartę tę należy następnie przekazać pracodawcy. Tak długo, jak długo pracodawca nieotrzyma od Ciebie karty podatkowej, będzie on zobowiązany do potrącenia 50% Twegowynagrodzenia z tytułu należnego podatku. Jest to kwota znacznie większa, niż ta, jaką trzeba byzapłacić na podstawie karty podatkowej.Dla następujących grup kartę podatkową wystawia Centralny Urząd Podatkowy ds. Zagranicznych:zagraniczni pracownicy, a także Norwegowie mieszkający za granicą, którzywykonują pracę wyłącznie na norweskim szelfie kontynentalnym, orazzagraniczni pracownicy, którzy przebywają w Norwegii w celu wykonywania pracydla zagranicznego pracodawcy, zarejestrowanego w gminie 2312 (Centralny UrządPodatkowy ds. Zagranicznych).28

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyNorwegia podpisała bilateralną umową podatkową z innymi państwami EOG (EuropejskiegoObszaru Gospodarczego) w celu uniknięcia podwójnego opodatkowania. Aby rozwiać wszelkiewątpliwości co do swojej indywidualnej sytuacji podatkowej, należy przed wyjazdem nawiązaćkontakt z urzędem skarbowym w swoim własnym kraju.Odprowadzanie zaliczki na podatekOdprowadzanie zaliczki na podatek wykonywane jest w taki sposób, że pracodawca oblicza kwotęzaliczki zgodnie z kartą podatkową pracownika i zatrzymuje tę kwotę przy wypłacaniuwynagrodzenia zatrudnionemu.Podstawą obliczenia zaliczki są wszystkie formy wynagrodzenia i świadczeń gotówkowych, zuwzględnieniem dodatku zagranicznego, dodatku za gotowość do pracy, świadczenia urlopowego ipremii. W podstawę obliczenia zaliczki wchodzi także wynagrodzenie za okres spędzony zagranicą, powiązany z pracą wykonywaną w Norwegii lub na norweskim szelfie kontynentalnym.Świadczenia rzeczowe, takie jak darmowe wyżywienie i zakwaterowanie, oraz wartość darmowegomieszkania i samochodu należy uwzględnić w podstawie obliczenia zaliczki. Tabela zaliczektowarzysząca karcie podatkowej opiera się zwykle na równych zaliczkach przez cały rok, a zatemnie stosuje się zwolnienia od zaliczek w okresie urlopowym i przed świętami Bożego NarodzeniaZ grubsza licząc, około 35% do 40% dochodu pochłaniają podatki, przy czym w kwocie podatkuzawarte jest już ubezpieczenie chorobowe i społeczne. W Norwegii ”folketrygden” pokrywawiększość wydatków związanych z opieką lekarską, wypadkami, urodzeniem dziecka, zasiłkamidla bezrobotnych, zasiłkami chorobowymi oraz z emeryturami i rentami rodzinnymi. Składki z tegotytułu stanowią 7,8% dochodu rocznego brutto i potrącane są bezpośrednio z dochodu. Nie obliczasię składaki przy dochodzie mniejszym niż 39.600 NOK brutto rocznie. Osoby pracujące nazasadzie samo-zatrudnienia płacą składkę w wysokości 11 % dochodu brutto rocznie. Inne osobisteprzychody np. emerytury opodatkowane są 3 % składką.Uwaga!Jeżeli jesteś objęty systemem ubezpieczeń społecznych w kraju rodzinnym, to nie płacisz składki naubezpieczenia społeczne w Norwegii. Zwróć się do Urzędu NAV w gminie, gdzie mieszkasz i złóżformularz E 101 otrzymany od władz w Twoim kraju rodzinnym. Otrzymasz zaświadczenie zUrzędu NAV, które masz złożyć w Urzędzie Podatkowym. Stawka podatku zostanie wówczasobniżona. Musisz również dać kopię zaświadczenia z Urzędu NAV Twojemu pracodawcy.10 % odpis standardowyDla cudzoziemców stosuje się 10-procentową standardową ulgę ( ograniczenie do kwoty max.40.000 NOK ), na który można się zdecydować zaraz przy wystawianiu karty podatkowej. Oznaczato, że przed naliczeniem stopy podatkowej od kwoty zarobków brutto (oraz innych świadczeńpieniężnych i rzeczowych) potrąca się 10 %. Z odpisu standardowego można skorzystać przy dwóchpierwszych zeznaniach podatkowych od momentu, gdy podatnik zyskuje status rezydentapodatkowego w Norwegii i musi dotyczyć obojga małżonków.Dzięki temu w znaczący sposób zmniejszają się miesięczne należności podatkowe. Wpisanie tejulgi do karty podatkowej pociąga jednak za sobą rezygnację z niektórych innych kwot wolnych odpodatku, które można zastosować np. w odniesieniu do dzieci, własności mieszkaniowej i długów.Z odpisu standardowego mogą korzystać:29

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyOsoby pracujące na norweskim szelfie kontynentalnym i podlegające obowiązkowi podatkowemuwyłącznie na mocy ustawy podatkowej dotyczącej ropy naftowej (petroleumsskatteloven). Odpisstandardowy może zostać przyznany niezależnie od długości okresu pracy.Osoby pracujące na statkach, będące rezydentami podatkowymi wg norweskiej ustawy podatkowej§ 2-3, część pierwsza h, mogą korzystać z odpisu standardowego. Odpis standardowy przyznaje sięniezależnie od długości okresu pracy.Osoby objęte ograniczonym obowiązkiem podatkowym zgodnie z § 2-3 norweskiej ustawypodatkowej, część pierwsza d, i część druga.Osoby posiadające status rezydenta podatkowego na mocy norweskiej ustawy podatkowej § 2-1,część pierwsza, mogą korzystać z odpisu standardowego przy składaniu zeznania podatkowegoprzez pierwsze dwa lata od momentu uzyskania statusu rezydenta podatkowego.Więcej informacji z tego zakresu na stronie:www.skatteetaten.no/pl/International-Polska/Pracownik/pracuje/norweskipracodawca/78153/Odpis-Standardowy-10/#kapitteltekstStandardowo podatnik klasyfikowany jest do kategorii podatkowej pierwszej. Są to osoby owolnym stanie cywilnym i większość par małżeńskich w których oboje małżonkowie mają źródłoprzychodu. Sklasyfikowanie podatnika w kategorii drugiej zamiast w pierwszej ma miejsce tylkowtedy, gdy pozostaje on w związku małżeńskim, a jego współmałżonek nie pracuje zawodowo atakże obejmuje rodziców samotnie wychowujących dzieci. Osoby, którym wysokość płaconychpodatków nie jest rzeczą obojętną, mogą sobie obliczyć, która z opcji jest dla nich korzystniejsza iw jaki sposób najlepiej oszczędzać na podatkach. Zeznanie podatkowe (selvangivelse) tj. norweskiPIT, zostanie przysłane na zarejestrowany adres w końcu stycznia/na początku lutego, pozakończeniu roku podatkowego. Blankiet norweskiego PIT-u należy wypełnić i odesłać norweskimwładzom podatkowym w terminie do 31 marca tego samego roku. Dane odnośniewynagrodzenia/innych przychodów ze stosunku służbowego, wypłaconych w Norwegii wynika zrocznego zestawienia płac, przychodów i wpłaconych zaliczek podatkowych, które otrzymuje sięod pracodawcy. Roczne rozliczenie podatkowe (skatteoppgjør) zostanie przesłane przez władzepodatkowe na Twój zarejestrowany adres w październiku następnego roku, po zakończeniu rokupodatkowego. Z tego rozliczenia wynikać będzie wysokość dochodu, który był podstawą wymiarunorweskiego podatku, oraz czy zaliczka na podatek wpłacona w przeciągu roku podatkowego byłaodpowiednia. Rozliczenie podatkowe należy sprawdzić, porównując je z uprzednio złożonymzeznaniem podatkowym Jeżeli w dokumencie tym są jakieś nieścisłości lub nie zostały w nimuznane jakieś np. zwolnienia, wówczas składa się skargę do „Kemmnerkontoret”.Więcej informacji w j. polskim dotyczących podatku i jego obliczania jest dostępnych pod adresem:www.skatteetaten.no/pl/International-Polska/2.4.2. Podatek VATPodatki pośrednie związane są z produkcją, sprzedażą, importem/eksportem towarów lub usług. Dopodatków pośrednich zalicza się VAT (standardowa stawka 25%, 14% na produkty spożywcze, 8%usługi transportu publicznego, usługi hotelowe, wynajem domów wakacyjnych), podatki akcyzowe(podatek samochodowy, podatek środowiskowy, akcyza na alkohol, papierowy, cukier, słodycze).Niektóre z dóbr i usług są wyłączone z naliczania podatku VAT . Kto uchyla się od płaceniawymaganego podatku VAT, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.30

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.4.3. Inne podatki i opłaty lokalnePodatki firm i oddziałówNorweskie firmy i oddziały firm zagranicznych płacą podatek od dochodu do wysokości 28%.Zgodnie z prawem, rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Wszystkie firmy ioddziały firm zagranicznych muszą złożyć deklaracje podatkowe do końca lutego danego roku. Wspecjalnych przypadkach termin ten może zostać przedłużony.Składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawcę rozliczane są jako procent odwypłaconych wynagrodzeń i są zależne od miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.Norwegia została podzielona na strefy ze względu na położenie geograficzne i poziom rozwojuekonomicznego. W zależności od strefy składki na ubezpieczenie społeczne wahają się w granicachod 0% do 14,1 %Selvstendig næringsdrivende firma (działalność na własny rachunek)Prowadzący działalność na własny rachunek jest objęty obowiązkiem podatkowym w stosunku domajątku jak i zysków związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.Więcej informacji na temat podatków dla działających na własnych rachunek (self-employed) jestdostępnych pod adresemwww.bedin.no/cwobjekter/guide_starting-engelsk-toc.shtml2.4.4. Władze podatkoweWładze te są podzielone na dwa ‘sektory’. Pierwszy odpowiedzialny jest za naliczanie podatku,drugi natomiast za jego pobór.The County Tax Assessment Office (Fylkesskattekontoret):· Udziela informacji lokalnym biurom naliczającym podatek (the local tax assessment offices)· Nadzoruje rozliczanie podatku VAT w kraju· Prowadzi kontrole zeznań podatkowych i kont przedsiębiorstw jednoosobowychThe Local Tax Assessment Office (Ligningskontoret) – prowadzi m.in. kontrolę informacjiudzielonych w zeznaniach podatkowych i załącznikach.The County Tax Collection Office (Fylkesskattefogden) – jest odbiorcą podatku VATi wybranych podatków państwowych. Dodatkowo jest odpowiedzialny za zagadnienia związane zpodatkiem od spadku.The Local Tax Collection Office (Kommunekassereren) – odpowiada za pobór podatkuzaliczkowego oraz podatków naliczanych w związku z zatrudnieniem pracowników.The Central Office for Foreign Tax Affairs – jest odpowiedzialny m.in. za naliczanie podatkuprzedsiębiorstwom zagranicznym i pracownikom zagranicznym.31

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.5. Zabezpieczenie społeczne2.5.1. Świadczenia z ubezpieczeń społecznych – beneficjenci i warunki uzyskania2.5.1.1. EmeryturaW Norwegii wiek emerytalny osiąga się w wieku 67 lat. Na resztę swego życia emeryci otrzymująemeryturę wypłacaną ze środków państwowego zakładu ubezpieczeń społecznych i emerytalnych.Jeżeli osoba ubezpieczona mimo osiągnięcia wieku emerytalnego kontynuuje pracę zawodową,wówczas może ona gromadzić do 70-go roku życia punkty emerytalne. Wszystkie osobyzamieszkałe w Norwegii, posiadające co najmniej 3 letni okres ubezpieczenia( po ukończeniu 16roku zycia), mają prawo do minimalnej emerytury. Wysokość emerytury uzależniona jest oddługości czasu pracy i wysokości dochodu. Prawo do pełnej emerytury z Norwegii przysługuje napodstawie 40 letniego okresu członkowskiego w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych.Emerytura składa się z emerytury podstawowej, dodatkowej i/lub dodatku specjalnego orazz ewentualnie możliwych dodatków za dzieci i współmałżonka (uzależnione od dochodu).Minimalna emerytura składa się z emerytury podstawowej i dodatku specjalnego. Wysokośćemerytury minimalnej należnej emerytom stanu wolnego wynosi 143 568 NOK rocznie. Emeryturaminimalna emeryta pozostającego w związku małżeńskim i otrzymującego dodatek zawspółmałżonka mającego mniej niż 60 lat wynosi 180 012 NOK rocznie. Jeżeli natomiastwspółmałżonek liczy sobie więcej niż 60 lat, wówczas wysokość należnej emerytury wynosi 250704 NOK rocznie. Jeżeli obydwoje małżonkowie otrzymują emeryturę minimalną, wówczas każdyz nich otrzymuje emeryturę w wysokości 132 636 NOK rocznie. (wszystkie dane dotyczącewysokości świadczeń emerytalnych odnoszą się do stanu na dzień 1 stycznia 2010 r.). Wieleprzedsiębiorstw posiada własne fundusze emerytalne, na które pracownicy mogą wpłacać składkicelem podwyższenia swoich przyszłych emerytur. Pracownicy sektora publicznego otrzymująemeryturę, której wysokość wynosi dwie trzecie ich dotychczasowej pensji. Taka wysokośćemerytury przewidziana jest także w większości prywatnych funduszów emerytalnych. NiektórzyNorwegowie wpłacają swoje pieniądze do indywidualnych prywatnych funduszy emerytalnychcelem dodatkowego zabezpieczenia swoich przyszłych emerytur.2.5.1.2. Świadczenia z tytułu chorobyWszystkie zatrudnione osoby, których dochód wynosi co najmniej 36.440 NOK rocznie i pracowałyco najmniej 4 tygodnie, od pierwszego dnia choroby mają prawo do zasiłku chorobowego. Dietapracownicza wynosi 100% ich dochodu i jest wypłacane od pierwszego dnia choroby przez okres260 dni (52 tygodnie). Dieta w przypadku choroby w pierwszych 16 dni kalendarzowych jestwypłacana przez pracodawcę, a następnie koszty te przejmuje państwowy zakład ubezpieczeńspołecznych i emerytalnych. W okresie, kiedy dietę opłaca pracodawca, nie jest wymaganyminimalny dochód. Pracodawca przejmuje koszty pierwszych 16 dni kalendarzowych. Potemzasiłek chorobowy jest wypłacany ze środków państwowego zakładu ubezpieczeń społecznychi emerytalnych. Pracownicy mogą otrzymywać zasiłek chorobowy przez okres do jednego roku.Jeżeli po upływie 12 miesięcy pracownik ciągle jeszcze nie jest zdolny do pracy, wówczas może onskorzystać z innych rodzajów wsparcia finansowego oferowanego przez państwowy zakładubezpieczeń społecznych i emerytalnych.Osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą otrzymują od 17-go dnia choroby przezokres 248 dni zasiłek chorobowy w wysokości 65% dochodu uzasadniającego roszczenieemerytalne. Jeżeli osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą dobrowolnie wpłacają32

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracywyższe składki ubezpieczenia, wówczas mogą oni otrzymać od pierwszego dnia choroby 65%dochodu uzasadniającego roszczenie emerytalne lub 100% od 17-go lub pierwszego dnia choroby.2.5.1.3. Świadczenia z tytułu macierzyństwa / adopcjiRodzicom płacącym składki na rzecz państwowego zakładu ubezpieczeń społecznychi emerytalnych, którzy przez okres sześciu z dziesięciu miesięcy przed rozpoczęciem urlopupłatnego podjęli pracę zarobkową, przysługuje prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lubadopcji dziecka do 15 roku życia. Świadczenie to przysługuje przez okres 46 tygodni w przypadkumacierzyństwa i płatne jest w 100 %. Na życzenie czas trwania urlopu płatnego może zostaćprzedłużony do 56 tygodni. Dzieje się to jednak kosztem niższej stawki kompensacyjnej - 80%dochodu. W wypadku adopcji, okres ten wynosi 44 tygodni i może zostać przedłużony do 54tygodni. Matka musi obowiązkowo wykorzystać trzy tygodnie okresu trwania świadczenia przedrozwiązaniem i przynajmniej 6 tygodni po rozwiązaniu. Dziesięć tygodni okresu trwaniaświadczenia jest zarezerwowanych do wykorzystania przez ojca. Zostaje on wówczas w domu isprawuje opiekę nad dzieckiem, podczas gdy matka musi wrócić do pracy. Ojcu równieżprzysługuje prawo do świadczenia macierzyńskiego, gdy matka dziecka nie jest w stanie opiekowaćsię z nim z powodu choroby, urazów czy pobytu w szpitalu. Resztę tego okresu rodzice mogąpodzielić pomiędzy sobą dowolnie. Matka, której nie przysługuje prawo do wynagrodzeniadziennego, otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 35 263 NOK a w wypadku adopcjidziecka z zagranicy 38.320 NOK.2.5.1.4. Renta z tytułu niezdolności do pracyŚwiadczenia z tytułu inwalidztwa wypłacane są nieustannie do 67-go roku życia osoby uprawnionejdo ich otrzymywania. Świadczenia te składają się z kwoty podstawowej, zasiłku pielęgnacyjnegoi z renty z tytułu inwalidztwa. Osobie ubezpieczonej, która ma ograniczone możliwościwykonywania pracy zarobkowej, przysługuje kwota podstawowa i zasiłek pielęgnacyjny. Kwotapodstawowa przysługuje, jeżeli inwalidztwo pociąga za sobą znaczne dodatkowe wydatki.Zasiłek chorobowy jest wypłacany w sytuacji, kiedy osoba niepełnosprawna wymaga specjalnychzabiegów lub opieki. System ubezpieczeń społecznych ma do dyspozycji również środkiprzeznaczone dla osób niepełnosprawnych do pokrycia wydatków medycznych, kosztów pomocypraktycznej i opieki domowej, kosztów zakupu urządzeń do poruszania się oraz innych urządzeńpomocniczych, ewentualnie także specjalnie wyposażonych pojazdów. Jeżeli wystąpią istotnezmiany stanu zdrowia wpływające na zdolność wykonywania pracy należy dokonać ponownejanalizy stanu zaawansowania choroby lub stopnia inwalidztwa.Osoba ubezpieczona w wieku pomiędzy 18 a 67 lat, której zdolność do pracy w związkuz chorobą, odniesionym urazem lub inwalidztwem jest ograniczona o 50%, ma prawo do rentyz tytułu niemożności wykonywania pracy zarobkowej, jeżeli w okresie trzech lat przedwystąpieniem niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej osoba taka była ubezpieczona nawypadek renty. Świadczenia te są wypłacane tak długo, jak długo osoba pobierająca je jestubezpieczona lub przysługuje jej prawo do renty dodatkowej; jeżeli przysługuje jej prawo do rentydodatkowej, wówczas oprócz niej wypłacana jest także renta podstawowa obliczona na podstawielat, w których zebrane zostały punkty.33

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy2.5.1.5. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowychNiezależnie od miejsca zamieszkania wszystkie osoby zatrudnione w Norwegii są ubezpieczonew państwowym zakładzie ubezpieczeń społecznych i emerytalnych i przysługuje im prawodo świadczeń z tytułu wypadków przy pracy. Otrzymują one odszkodowanie za wypadek przypracy, jeżeli doprowadził on do długotrwałego inwalidztwa. Inaczej niż w przypadku zasiłkuchorobowego świadczenia z zakresu rehabilitacji, świadczenia wynikające z niezdolności do pracyoraz renta z tytułu niezdolności do pracy mają charakter odszkodowania za wystąpienie szkódniematerialnych. Maksymalna kwota odszkodowania wypłacana przez zakład ubezpieczeńspołecznych wynosi 54 661 NOK rocznieWszystkie wypadki przy pracy prowadzące do zwolnienia lekarskiego przekraczającego trzy dnilub pociągające za sobą konieczność dokonywania zabiegów lekarskich podlegają rejestracji.Wszyscy pracodawcy są zobowiązani zgłosić lokalnemu zakładowi ubezpieczeń każdy wypadekprzy pracy lub każdą chorobę zawodową, która wymaga opieki medycznej i prowadzi doniezdolności do pracy.2.5.2. Inne świadczenia socjalne – beneficjenci i warunki uzyskania2.5.2.1. Świadczenia rodzinneZasiłek na dzieciZasiłek na dzieci odnosi się do dzieci poniżej 18 roku życia posiadających miejsce zamieszkaniaw Norwegii. Zasiłek na każde dziecko w skali roku wynosi 11.640 NOK.Świadczenia dla rodziców samotnie wychowujących dzieciOsoby stanu wolnego ( rozwiedzieni, w separacji) samotnie wychowujące dzieci mają prawo dozasiłku na dzieci w wysokości faktycznie wyższej niż ta, na którą opiewa sam zasiłek (zasiłekdodatkowy, jakbyśmy mieli o jedno dziecko więcej). Jest wymagane, aby rodzic był ubezpieczony,przez co najmniej 3 lata przed pobieraniem świadczenia i żeby zarówno rodzic jak i dziecko bylimieszkańcami Norwegii. Świadczenia dla osób samotnie wychowujących dzieci obejmująświadczenia z tytułu opieki nad dziećmi, pomoce naukowe, świadczenia przejściowe oraz dodatkipokrywające koszty przeprowadzki związanej ze zmianą miejsca pracy. Maksymalna stawka rocznaświadczeń przejściowych dla osób samotnie wychowujących dzieci wynosi 143 576 NOK. Jeżeliosoba samotnie wychowująca dziecko posiada dochód ze stosunku pracy, wówczas świadczeniaprzejściowe redukowane są o 40% dochodu przekraczającego kwotę podstawową. Z regułyświadczenia przejściowe wypłacane są do momentu osiągnięcia przez najmłodsze dzieckowieku 8 lat. Okres ten może zostać przedłużony o 2 lata w wypadku pobierania nauki lub nawet o 3jeśli rodzic ma więcej niż 2 dzieci lub stał się rodzicem samotnie wychowującym dzieci przed 18rokiem życia. Rodzice samotnie wychowujący dzieci w wieku do lat 3 są ponadto upoważnieni dododatkowego świadczenia w wysokości 7.920 NOK rocznie. Jest to dodatek wypłacany dla rodzica,bez względu na liczbę posiadanych dzieci.Świadczenia pieniężne dla rodzin posiadających małe dzieci („kontantstøtte”)Świadczenia pieniężne z tytułu posiadania dzieci przez rodziny mieszkające w Norwegii wypłacanesą rodzinom posiadającym dzieci w wieku 1–3 lat. Głównym warunkiem otrzymywania najwyższejstawki tego świadczenia jest fakt nieuczęszczania przez dziecko do przedszkola dotowanego ześrodków publicznych. Jeżeli dziecko chodzi do przedszkola na mniej niż 33 godziny tygodniowo,wówczas rodzinie przysługuje prawo do obniżonej stawki świadczenia.34

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyZaliczki alimentacyjne dla dzieciZaliczki alimentacyjne dla dzieci poniżej 18-go roku życia mieszkających w Norwegii pochodząze źródeł państwowego zakładu ubezpieczeń społecznych i emerytalnych. Dotyczą one dzieciniemieszkających z obojgiem rodziców, kiedy obowiązek alimentacyjny jednego z rodzicówrealizowany jest z funduszu alimentacyjnego. Wysokość zaliczki wynosi 1350 NOK miesięcznie;kwota ta odpowiada minimalnej stawce alimentacyjnej i w 100 % wypłacana jest dla osób odochodzie niższym niż 163 201 NOK. Przy wyższych dochodach kwota ta jest proporcjonalniemniejsza, nawet o 50 %. Dochody powyżej 432 000 NOK nie uprawniają do pobieraniaświadczenia alimentacyjnego.2.5.2.2. Świadczenia z tytułu bezrobociaZasady nabywania norweskiego zasiłku dla bezrobotnychOsobom, które pracowały zanim straciły pracę (lub ich godziny pracy uległy redukcji o co najmniej50 %) i wypracowały określony minimalny dochód, przysługuje prawo do świadczeń z tytułubezrobocia pochodzących z państwowego zakładu ubezpieczeń i emerytur. Jeżeli ulegniesztymczasowemu zwolnieniu grupowemu (permittering), również możesz być uprawniony do zasiłkudla bezrobotnych. We wszystkich miastach i w większych gminach są państwowe urzędy pracyzajmujące się przyznawaniem świadczeń. Bezrobotni składający wniosek o zasiłek dlabezrobotnych muszą się zarejestrować w biurze pośrednictwa pracy jako osoba poszukująca pracy izdolna do pracy oraz muszą przyjmować każdą oferowaną im pracę. Wysokość zasiłku dlabezrobotnych uzależniona jest od wysokości wcześniejszego dochodu oraz podlega opodatkowaniuZasiłek zostaje wypłacany, jeśli zarejestrowana osoba pozostaje bez pracy przez 3 dni z ostatnich15 dni. Przy obliczaniu wysokości tego świadczenia uwzględnia się dochód z pracy orazświadczenia otrzymane w ostatnim roku kalendarzowym (co najmniej 109 332 NOK) lub średnidochód z ostatnich trzech lat (co najmniej 218 643 NOK). Podstawą wyliczenia dziennej stawkizasiłku jest kwota bazowa, uzależniona od naszych wcześniejszych dochodów, która maksymalniemoże wynosić 437 286 NOK. Dzienna stopa procentowa wyliczania zasiłku to 0,24%.Oznacza to żew ciągu roku można otrzymać ok. 62,4 % zasiłku wyliczonego z podstawy naliczenia. Zasiłek dlabezrobotnych wypłacany jest po pięciodniowym czasie oczekiwania na sześć dni w tygodniu.Osoby które otrzymywały zasiłek dla bezrobotnych przez okres co najmniej 8 tygodni wpoprzednim roku są uprawnione do dodatku urlopowego w wysokości 9,5 % otrzymywanegowówczas świadczenia.Dodatkowo przysługuje 17 NOK dziennie na każde dziecko będące na naszym utrzymaniu poniżej18 roku życia.Okres przez jaki można otrzymywać zasiłek dla bezrobotnych jest zależny od wcześniejszegodochodu. Przychód w wysokości co najmniej 145 762 NOK uprawnia do 104 tygodni (2 lata) wprzeciwnym wypadku jest to maksymalnie 52 tygodnie ( 1 rok).Transfer zasiłku dla bezrobotnych z Polski do NorwegiiFormularze E301 i E303Zaświadczeniem dotyczącym okresów zaliczanych przy przyznawaniu świadczeń dla bezrobotnych(zasada sumowania okresów zatrudnienia i ubezpieczenia)jest formularz E301.Jeżeli pracownik był zatrudniony w Polsce, a następnie utracił pracę w innym państwieczłonkowskim UE, na podstawie formularza E301 może ubiegać się o świadczenie z tytułu35

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracybezrobocia w kraju ostatniego zatrudnienia. Formularz E301 jest wydawany w wojewódzkimurzędzie pracy, właściwym dla miejsca zamieszkania:• na prośbę instytucji właściwej państwa w którym pracownik ubiega się o zasiłek dlabezrobotnych,• na prośbę pracownika ubiegającego się o świadczenie z ww. tytułu poprzez złożeniewniosku wraz z dołączonymi świadectwami pracy i zaświadczeniem z ZUS potwierdzającymopłatę składek na ubezpieczenie społeczne.Formularz E303 jest zaświadczeniem wydawanym przez wojewódzkie urzędy pracy w sytuacjizachowania prawa do transferu za granicę zasiłku dla bezrobotnych, przyznanego napodstawie polskiego ustawodawstwa. Jeżeli osoba posiadająca status osoby bezrobotnej z prawemdo zasiłku była zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy co najmniej 4 tygodnie, posiadaprawo do pobierania swojego zasiłku w kraju, do którego wyjeżdża przez okres 3 miesięcy.Wysokość tego świadczenia jest równa (w przeliczeniu na walutę danego kraju) zasiłkowiwypłacanemu w Polsce. Formularz E303 jest wydawany na prośbę bezrobotnego z prawemdo zasiłku po złożeniu wniosku oraz zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy, w którymjest zarejestrowany.Adresy stron internetowych zawierających więcej informacji z powyższego zakresuwww.nav.no/Polski;jsessionid=E68EA3B03136F11224C2F57340AE799B.navnode02www.helsetilsynet.no/Norwegian-Board-of-Health-Supervision – Norwegian Board of Healthwww.fhi.no/eway/?pid=238 – The Norwegian Institute of Public Healthwww.helsedirektoratet.no/srff/english – The Norwegian State Council on Disability3. Warunki życia3.1. ZakwaterowanieOgłoszenia o mieszkaniach do wynajęcia można często znaleźć w lokalnej prasie. Istnieje takżewiele portali internetowych, na których możesz znaleźć ogłoszenia o wynajmie mieszkań.Niektórzy pośrednicy obrotu nieruchomościami oferują mieszkania do wynajęcia. Istnieją też biurazajmujące się tylko wynajmem. Należy pamiętać o tym, aby zawrzeć umowę bezpośrednio zwynajmującym, gdyż pośrednicy nie są odpowiedzialni za sam lokal.Niektóre gminy udzielają pomocy w znalezieniu mieszkania do wynajęcia. Zwykle jednakmieszkania komunalne przeznaczone są dla osób, znajdujących się w trudnej sytuacji, których niestać ani na zakup własnego mieszkania, ani na wynajęcie mieszkania na rynku prywatnym.Kupno i sprzedaż mieszkań odbywa się zwykle przez pośrednika. Pośrednicy obrotunieruchomościami zamieszczają ogłoszenia o lokalach na sprzedaż w lokalnych gazetach i naróżnych stronach internetowych.WynajemWiększość agentów zajmuje się tylko sprzedażą nieruchomości. Maklerów nieruchomości znaleźćmożna pod hasłem „Eiendomsmeglere”, przykładowo na stronie www.exact.no Najprościej jestznaleźć mieszkanie z dala od centrów dużych miast, również ceny takich mieszkań są niższe.36

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyInformacje o mieszkaniach do wynajęcia znaleźć można również w lokalnych i ponadregionalnychgazetach np. „Aftenposten” (http://www.aftenposten.no/english/). Największe norweskie gazetyudostępniają również oferty z rynku nieruchomości na swoich stronach internetowych.W Norwegii zwykle kupuje się domy i mieszkania a nie wynajmuje. Ogłoszenia dotyczące domów imieszkań do wynajęcia są najczęściej umieszczane w prasie lokalnej, ogólnokrajowej gazecieAftenposten lub Internecie, patrz www.finn.noMieszkania do wynajęcia nie wymagają kapitału własnego, za wyjątkiem depozytu. W przypadkubraku środków na depozyt, należy skontaktować się z urzędem gminy, w której się mieszka.Niektóre gminy udzielają pożyczki na depozyt, inne natomiast zamiast depozytu mogą udzielićgwarancji, która jest akceptowana przez niektórych wynajmujących. Jeśli gmina nie udzielapożyczek na depozyt, to alternatywą może być pożyczka na depozyt z banku.Najważniejsze prawa najemcy są określone w umowie najmu oraz w norweskiej ustawie o najmielokalów mieszkalnych. Przepisy zabraniają dyskryminacji stron. Zawierając umowę strony(wynajmujący i najemca) mogą ustalić czynsz w dowolnej wysokości. Po zawarciu umowy przezpierwsze trzy lata nie można jednak zmienić wysokości czynszu o kwotę większą niż CPI (indekswzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych).Najemca nie musi płacić więcej niż za jeden miesiąc z góry a czynsz musi mieć ustaloną wysokość.Dodatkowo można ustalić opłatę za zużycie prądu. To samo dotyczy opłat za wodę i kanalizację,jeśli mierzone są one wg zużycia. Ustalanie innych dodatkowych opłat nie jest dozwolone.Najbliższa rodzina najemcy ma prawo wprowadzić się do najmowanego lokalu. Wynajmujący niema prawa wejść do mieszkania bez zgody najemcy.Norweska ustawa o najmie lokalu mieszkalnego nie zabrania wynajmowania mieszkańkwalifikujących się do remontu. Nie można jednak wynajmować mieszkań, które nie sązatwierdzone jako nadające się do zamieszkania lub stanowią zagrożenie dla zdrowia. Jeśliwynajmujący udzieli nieprawdziwych informacji o mieszkaniu, to będzie to naruszenie umowy(brak informacji). Uszkodzenia, błędy i inny stan w mieszkaniu znane najemcy przed podpisaniemumowy nie są uznawane za naruszenie umowy. Jeśli w mieszkaniu są braki, to wynajmujący jestzobowiązany je uzupełnić, tak, aby stan mieszkania był taki, jak w umowie. W przypadku, gdywynajmujący nie uzupełni braków, najemca może żądać obniżenia czynszu lub odmówić jegopłacenia. Jeśli braki są znaczne, to najemca może zerwać umowę.Zawsze należy zawrzeć pisemną umowę najmu między wynajmującym i najemcą. Umowa powinnazawierać: nazwiska i adresy stron, informacje o tym, jaki lokal jest przedmiotem wynajmu orazwysokość czynszu. Jeśli wynajmujący żąda depozytu, to musi być to zawarte w umowie. Okreswypowiedzenia musi być określony w umowie, w przeciwnym wypadku wynosi on 3 miesiące.Zalecane jest sporządzenie standardowej umowy najmu. Formularz standardowej umowy najmuznajdziesz na www.forbrukerportalen.noDepozyt to kwota, którą najemca wpłaca jako gwarancję za ewentualny zaległy czynsz. Depozyt niemoże być większy niż wysokość czynszu za sześć miesięcy. Kwotę depozytu należy wpłacić naspecjalne konto bankowe (zdeponować). Ani wynajmujący, ani najemca nie mogą samodzielniedysponować kwotą depozytu w okresie najmu. Najemca może odmówić wpłaty depozytu, jeśliwynajmujący żąda wpłaty depozytu na własne konto lub w gotówce. Ewentualną opłatę za otwarcierachunku w banku pokrywa wynajmujący.Po zakończeniu umowy najmu wynajmujący wystawia zwykle najemcy pisemną zgodę na wypłatędepozytu z banku. W przeciwnym razie najemca musi wystosować pismo do banku z żądaniemwypłaty depozytu. Bank zawiadamia wtedy wynajmującego oraz informuje o tym, że depozytzostanie wypłacony najemcy, jeśli wynajmujący nie wniesie pozwu w przeciągu pięciu tygodni.37

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyZasiłek mieszkaniowy (bostøtte) to państwowa pomoc dla osób w trudnej sytuacji mieszkaniowej.Zasiłek mieszkaniowy ma pomóc osobom z niskimi zarobkami i wysokimi kosztami utrzymaniamieszkania w znalezieniu mieszkania lub w zatrzymaniu aktualnie używanego mieszkania. Pomocta jest finansowana przez państwo i administrowana przez Bank Mieszkaniowy (Husbanken) igminy.Nie wszystkie osoby znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej mają prawo do uzyskaniapomocy. Pomoc przyznawana jest osobom, które spełniają określone warunki. Termin składaniapodań o zasiłek mieszkaniowy to 14 każdego miesiąca. W przypadku pozytywnego rozpatrzeniasprawy zasiłek wypłacany jest 10 następnego miesiąca.Podanie należy wysłać do biura zasiłków mieszkaniowych (bostøttekontoret) w gminiezamieszkania lub złożyć drogą elektroniczną na stronie www.altinn.no. W celu uzyskania bliższychinformacji należy skontaktować się z biurem zasiłków mieszkaniowych w urzędzie gminy.Przydatne linki:www.aftenposten.no/english – norweska gazeta z informacjami po angielskuwww.pub.tv2.no/nettavisen/english– News in EnglishKupnoJeśli zamierzasz kupić mieszkanie, to musisz mieć potwierdzenie zdolności finansowej z bankuzanim zaczniesz szukać mieszkania. Możesz złożyć podanie do urzędu gminy o kredyt startowy(startlån), jeśli nie posiadasz kapitału własnego lub masz problemy z uzyskaniem kredytu zprywatnego banku.Cena lokalu mieszkalnego jest najczęściej ustalana w drodze licytacji. Pamiętaj, że umowa kupnama miejsce w momencie, gdy sprzedający zaakceptuje Twoją ofertę. Dlatego nigdy nie licytuj, jeślinie masz pewności, że jesteś w stanie sfinansować kupno lokalu.Większość banków udziela kredytów mieszkaniowych na zakup domu lub mieszkania. Kredytmieszkaniowy to kredyt długoterminowy z okresem spłaty między 20 a 30 lat. Skontaktuj się zbankiem, aby dowiedzieć się o wysokość kredytu i oprocentowania jakie mogą zostać Ci udzielone.Aby udokumentować dochody, weź ze sobą zeznanie podatkowe oraz odcinek pensji. Na stroniewww.finansportalen.no możesz sprawdzić, które banki oferują najniższe oprocentowanie.Przydatne adresy:www.nyinorge.no/pl/Nowicjusz-w-Norwegii/Przeprowadzka-do-Norwegii/Mieszkanie/Weasnemieszkaniewww.finansportalen.no - Informacje na temat warunków ubezpieczeniawww.bolignorge.no– mieszkania do wynajęcia w Norwegii w różnych przedziałach cenowych,www.htl.no – strona warta polecenia dla osób, które szukają mieszkania w Norwegiiwww.boligjegeren.no – pomocna strona informacyjne m.in. z poradami prawnymiwww.hus.no– ogłoszenia dotyczące wynajmu mieszkań i sprawy związane z mieszkaniem wNorwegii38

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyRejestracja w rejestrze ewidencji ludnościWszystkie osoby przeprowadzające się do Norwegii z zagranicy, z Norwegii za granicę, pomiędzynorweskimi gminami, czy też w obrębie tej samej gminy, mają obowiązek zgłoszenia tego faktu dorejestru ewidencji ludności w ciągu 8 dni. Rejestr ewidencji ludności (Folkeregisteret) jest częściąurzędu podatkowego. W momencie przeprowadzki do Norwegii należy zgłosić się do urzędupodatkowego.Jeżeli będziesz przebywać w Norwegii krócej niż 6 miesięcy, zostanie Ci przydzielony numeridentyfikacyjny, tzw. D-nummer. Przyznaje się go wszystkim obcokrajowcom mieszkającym wNorwegii przez okres krótszy niż 6 miesięcy. Numer ten będzie używany np. w momencieskładania podania o kartę podatkową.Norweski numer personalny przyznaje się z reguły osobom urodzonym na terenie Norwegii iosobom ze statusem rezydenta. Numer personalny można przyznać również norweskimobywatelom osiedlonym za granicą w wypadku, kiedy jest to konieczne do wystawienianorweskiego paszportu.Więcej informacji na temat rejestracji przy przeprowadzce, numeru identyfikacyjnego inorweskiego numeru personalnego znajdziesz na stronie www.taxnorway.no3.2. Prawo jazdyJeśli przeprowadzasz się z kraju UE/EOG do Norwegii, nie jest konieczna wymiana posiadanegoprawa jazdy na dokument norweski, o ile posiadany dokument prawa jazdy jest ważny. Jeśli chciałbyśjednak dokonać takiej wymiany – jest to możliwe. W takim przypadku należy skontaktować sięz Urzędem Transportu Drogowego (Statens Vegvesen) i złożyć wniosek o wydanie norweskiegoprawa jazdy. Do wniosku należy dołączyć posiadany dokument prawa jazdy. Na czas oczekiwania nawydanie norweskiego dokumentu wnioskodawca otrzyma tymczasowe prawojazdy obejmujące te same kategorie, które były zawarte w posiadanym dotychczas dokumencie.Prawa jazdy w tzw. „ciężkich” kategoriach tj. C1, C1E, C, CE, D1, D1E, D i DE.Wyżej wymienione dokumenty zachowują swoją ważność przez okres 10 lat od daty osiedlenia sięw Norwegii, o ile termin ważności posiadanego dokumentu nie jest krótszy.Jeżeli zgłosisz wniosek o wydanie norweskiego prawa jazdy obejmującego tzw. „ciężkie” kategoriew zamian za posiadany dokument – norweskie prawo jazdy będzie ważne na okres 10 lat od datyosiedlenia się. Osoba ubiegająca się o wymianę zagranicznego prawa jazdy obejmującego tzw.„ciężkie” kategorie po upływie 10 lat od daty osiedlenia się w Norwegii bądź po upływie ważnościposiadanego dokumentu zobowiązana jest do zdania egzaminu praktycznego. Można wymienićposiadane prawo jazdy na dokument norweski w ciągu 1 roku od daty zarejestrowania osiedlenia sięw Norwegii. Wniosek o dokonanie wymiany prawa jazdy powinien być złożony kilka miesięcyprzed upływem 1 roku od daty osiedlenia się.Jeżeli osoba zamieszkała na stałe na terenie Norwegii uzyskała prawo jazdy podczas czasowegopobytu za granicą – może dokonać wymiany posiadanego zagranicznego dokumentu, o ileudokumentuje minimum 6-miesięczny pobyt w kraju, gdzie prawo jazdy otrzymała. Wnioseko dokonanie wymiany musi być złożony przed upływem roku od powrotu do Norwegii, a procedurazależna od kraju wydania dokumentu.Prawo jazdy wydane w krajach EOG/UE uprawnia do prowadzenia pojazdów w Norwegii.Obowiązuje używanie świateł mijania przez cały rok i pasów bezpieczeństwa na wszystkichsiedzeniach pojazdu. Dzieci (dotyczy to również niemowląt) mogą być przewożone tylko39

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyw specjalnych dziecinnych fotelikach. Zimą, która w niektórych rejonach Norwegii rozpoczyna sięjuż w październiku i może trwać do maja, bezwzględnie wymagane są opony zimowe z kolcami lubbez (w Oslo i niektórych innych dużych miastach należy opłacić specjalny podatek za jazdę nazimowych oponach z kolcami). Ciężarówki, oprócz zimowych opon, muszą mieć również łańcuchy.W razie braku odpowiednich opon lub innego sprzętu umożliwiającego jazdę w warunkachzimowych policja może zatrzymać pojazd aż do czasu uzupełnienia wyposażenia przez kierowcę.Roczna opłata drogowaW Norwegii musisz co roku zapłacić pewną kwotę - opłatę roczną (årsavgift), aby móc używaćpojazdu. Osoba, która jest zarejestrowana jako właściciel samochodu na dzień 1 stycznia, jestodpowiedzialna za uiszczenie tej opłaty w urzędzie celnym (Tollvesenet). Musisz także uiścićroczną opłatę drogową za pojazd ze zdjętymi tablicami rejestracyjnymi, jeśli nie zostanie on oddanydo kasacji przed 20 dniem marca.Jeśli nie zapłacisz rocznej opłaty drogowej, będzie ona ściągnięta przez urząd windykacyjny.Najczęściej zostaje ona ściągnięta z Twojego wynagrodzenia. Jeśli sprzedasz pojazd między 1stycznia a 20 marca, to musisz zadbać o to, aby roczna opłata drogowa została zapłacona. Zarównopoprzedni, jak i nowy właściciel pojazdu są odpowiedzialni za to, aby opłata ta została uiszczona.Jako dowód zapłaty rocznej opłaty drogowej otrzymasz naklejkę kontrolną (kontrollmerke), którąnależy przykleić na tablice rejestracyjne.Więcej informacji uzyskasz na www.toll.noŁamanie zasad i przepisów ruchu drogowegoPrzepisy ruchu drogowego w Norwegii są bardzo surowe. Kontrole przeprowadzane są bardzoczęsto, zarówno przez policję, jak i automatyczną kontrolę prędkości. Szczególny nacisk kładzionyjest na kontrole prędkości, badanie spożycia alkoholu lub innych środków odurzających,zachowanie w ruchu drogowym i stosowanie wyposażenia ochronnego, jak pasy bezpieczeństwa,fotelik samochodowy itp. Naruszenie przepisów ruchu drogowego, np. jazda z niedozwolonąprędkością lub po spożyciu alkoholu może prowadzić do surowych kar, takich jak wysokiegrzywny, utrata prawa jazdy, a w przypadku ciężkich przewinień kara pozbawienia wolności.Np. niezapięcie pasów bezpieczeństwa, rozmowa przez telefon komórkowy, parkowanie w miejscuniedozwolonym itd. Mandat do zapłaty w terminie 3 tygodni.W przypadku, gdy kierowca przyznaje się do popełnienia błędu lub wykroczenia. Kierowca niezostaje zgłoszony na policję. Dotyczy np. nieznacznego przekroczenia prędkości, jazdy pod prąditd. Mandat do zapłaty w terminie 3 tygodni.W przypadku cięższych wykroczeń kierowca dostaje mandat oraz zostaje zgłoszony na policję.Dotyczy np. przekroczenia prędkości, jazdy na czerwonym świetle, wyprzedzania w niedozwolonysposób, prowadzenia pojazdu stanowiącego zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego itd. Wprzypadku zapadnięcia wyroku kierowca otrzymuje decyzję drogą pocztową oraz grzywnę dozapłaty.Policja może skonfiskować prawo jazdy w przypadku nieodpowiedzialnej jazdy samochodem albopoważnych wykroczeń, np. prowadzenia pojazdu po spożyciu alkoholu, przekroczenia prędkości,potrącenia, wypadku drogowego.Informacje dot. prawa jazdy w Norwegii znajdują się na stronach internetowych40

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracywww.vegvesen.no/en/Driving+license/Driving+license/Exchange+of+foreign+driving+licenceswww.nyinorge.no/pl/Nowicjusz-w-Norwegii/Transport-i-uslugi/Samochoudwww.regjeringen.no/en/dep/sd.html?id=791 – The Ministry of Transport and Communications3.3. System edukacjiDzieci w wieku od 1 do 5 lat mogą chodzić do przedszkola. Przedszkole to oferta dobrowolna,gdzie dziecko może przebywać podczas gdy rodzice są w pracy. Oferta ta jest płatna. Dzieci wwieku od 6 do 15 lat objęte są nauczaniem podstawowym (grunnskole). Jest ono podzielone na dwaetapy: szkołę podstawową (dzieci w wieku od 6-12 lat) (barneskole) i gimnazjum (młodzież wwieku 13-15 lat) (ungdomskole). Wszystkie dzieci w wieku od 6-15 lat mają prawo i obowiązeknauczania podstawowego. Nauczanie to jest bezpłatna. Dzieci w wieku od 6-9 lat mogą korzystaćze świetlicy szkolnej (SFO) przed i po zajęciach lekcyjnych. Jest to oferta dobrowolna, którejkoszty ponoszą rodzice poprzez wkład własny (egenandel). Każdy, kto ukończył edukacjępodstawową ma prawo do dalszej nauki w 3-letniej szkole średniej (videregående skole). Nauczaniew szkole średniej jest dobrowolne a uczniowie uczęszczają do niej bezpłatnie.3.3.1. Szkoły podstawowe i gimnazjaWszystkie dzieci w Norwegii są objęte obowiązkiem szkolnym przez okres 10-u lat. Pierwsze 10 latspędzają w szkole powszechnej. Uczniowie rozpoczynają szkołę w sierpniu w tym samym rokukalendarzowym, w którym kończą sześć lat. Wszystkie dzieci, które przebywają na terenieNorwegii powyżej trzech miesięcy, mają prawo i obowiązek chodzenia do szkoły. Jeżeli dzieckonie przebywało jeszcze trzech miesięcy, ale istnieje prawdopodobieństwo, że okres pobytu będziedłuższy niż trzy miesiące, to ma ono prawo do uczęszczania do szkoły. Wszystkie publiczne szkołypodstawowe są bezpłatne.Jeśli Twoje dziecko jest w wieku szkolnym, należy skontaktować się z najbliższą szkołą luburzędem gminy w celu zapisania dziecka do szkoły.Nauczanie podstawowe składa się z dwóch etapów. Pierwsze siedem lat (1 - 7 klasa) to szkołapodstawowa, trzy kolejne lata (8 - 10 klasa) to gimnazjum.Uczniowie szkoły podstawowej, posługujący się innym językiem ojczystym niż język norweski lublapoński, mają prawo do specjalnego nauczania języka norweskiego. Prawo to przysługujeuczniowi do momentu, w którym zacznie swobodnie władać językiem norweskim i nie będzie miałproblemu z kontynuowaniem zwykłego trybu nauczania.Uczniowie, którzy nie są w stanie uczestniczyć w zwykłym trybie nauczania w szkole, mają prawodo nauczania specjalnego. Jest to niezależne od przyczyny zaistniałej potrzeby.Program nauczaniaCele i zasady kształcenia na poziomie podstawowym i gimnazjalnym w Norwegii określone są wnarodowym programie nauczania oraz w Ustawie o edukacji.Do przedmiotów wykładanych w norweskich szkołach podstawowych i gimnazjalnych należą:wiedza o Chrześcijaństwie oraz wychowanie religijne i etyczne, język norweski, matematyka, naukispołeczne, rzemiosła rękodzielnicze, nauki przyrodnicze, język angielski, język obcy / konsolidacjajęzykowa (na poziomie gimnazjalnym), muzyka, żywienie i zdrowie, wychowanie fizyczne,przedmiot dodatkowy (na poziomie gimnazjalnym).41

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyDla dzieci głuchych opracowano program nauczania, w którym pierwszym językiem jest językmigowy.Na jesieni 2006 roku wprowadzono nowy program nauczania znany jako „promocja wiedzy”, któryjasno precyzuje cele, jakie uczniowie muszą osiągnąć na poszczególnych etapach. W rejonachzamieszkałych przez Lapończyków w tym samym czasie wprowadzony zostanie odpowiednik tegoprogramu przystosowany do lokalnych potrzeb. Norweska populacja lapońska ma status populacjirdzennej, w związku z czym ma prawo do indywidualnych lekcji własnego języka. Lapońskimuczniom żyjącym w lapońskich regionach lub też mieszkającym w innych miejscach kraju (istanowiących grupę przynajmniej 10 osób) przysługuje również prawo uczenia się wszystkichprzedmiotów po lapońsku.Opieka przed i po zajęciach szkolnychWszystkie gminy oferują dzieciom od 1 – 4 klasy świetlicę szkolną przed i po szkole. Także dzieci,które mają szczególną potrzebę otrzymania miejsca w świetlicy szkolnej od klasy 1 - 7, mogą się onie ubiegać. Oznacza to, że dzieci mogą przebywać w szkole przed i po rozpoczęciu lekcji, podczasgdy rodzice są w pracy. Celem świetlicy szkolnej jest organizowanie zajęć kulturalno-sportowychw formie zabawy, dopasowując zajęcia do wieku, zaawansowania i zainteresowań dzieci. Gminamoże wymagać od rodziców pokrycia wydatków na świetlicę szkolną. Koszty świetlicy mogą sięróżnić między gminami.Aby uzyskać więcej informacji na temat cen i godzin otwarcia świetlicy szkolnej, należy zwrócićsię do urzędu gminy w miejscu zamieszkania.3.3.2. Szkoły średnieMłodzież, która ukończyła gimnazjum, ma prawo do trzyletniej nauki w szkole średniej. Trzyletniewykształcenie ma dać uczniom przygotowanie do studiów wyższych (studiekompetanse), szkoleniezawodowe (yrkeskompetanse) lub kompetencje na niższym poziomie (kompetanse pa lavere nivå).Wszyscy mają prawo do nauki na jednym z tych trzech rodzajów kształcenia po uprzednimkonkursie świadectw oraz do dalszej dwuletniej nauki, opartej na wybranym programie nauczania.Aby otrzymać miejsce na uniwersytecie lub w szkole wyższej, należy mieć przygotowanie dostudiów wyższych (studiekompetanse). Przygotowanie zawodowe nie daje możliwości starania sięo miejsce na uniwersytecie lub szkole wyższej. Uczniowie, którzy posiadają wykształceniezawodowe, mogą poprzez odpowiednie kursy zdobyć przygotowanie do studiów wyższych(studiekompetanse). Szkoła średnia jest bezpłatna, ale może zdarzyć się, że uczniowie musząpokrywać koszty koniecznego wyposażenia szkolnego.Uczniowie obcojęzyczni mają prawo do indywidualnego nauczania języka norweskiego. Prawo toprzysługuje uczniowi do momentu, w którym zacznie swobodnie władać językiem norweskim i niebędzie miał problemu z kontynuowaniem nauczania w normalnym trybie.Uczniowie, którzy mają problem z nadążeniem za normalnym trybem nauczania w szkole, mająprawo do nauczania specjalnego (spesialundervisning). Prawo to przysługuje niezależnie odprzyczyny powstania problemu. Uczniowie, którzy mają prawo do nauczania specjalnego, mogąmieć prawo do dodatkowych 2 lat nauczania na poziomie szkoły średniej. Dotyczy to takżeuczniów, którzy mają prawo do specjalnego nauczania języka norweskiego.42

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyWięcej informacji o szkolnictwie średnim znaleźć można pod adresemwww.vilbli.no./4DACTION/WA_Forsiden?ASP=17552270&Ran=41723&Niva=V&Return=WA_kurstilbud&TP=08-07-10&Sprakvalg=True&Lan=33.3.3. Kształcenie ustawiczneNorweski system edukacyjny przywiązuje ogromną wagę do zapewniania możliwości poszerzaniawiedzy i zdobywania nowych umiejętności przez całe życie, tak by wszyscy mogli dobrzefunkcjonować w społeczeństwie i nadążać za gwałtownie zmieniającymi się warunkami w życiuzawodowym. Pojęcie „kształcenia ustawicznego” obejmuje wszystkie etapy życia, przybiera różneformy i odbywa się na różnych płaszczyznach. W roku 1976 Norwegia jako pierwsze państwo naświecie przyjęła przepisy dotyczące edukacji dorosłych. Programy kształcenia dorosłych oferowanesą w ramach państwowego systemu oświaty oraz przez szereg organizacji społecznych. Dziedzinykursów są bardzo zróżnicowane, od zajęć rekreacyjnych po kursy uniwersyteckie i licencjackie.Kształcenie na odległośćKształcenie na odległość jest w Norwegii niezwykle rozpowszechnione. Kursy oferowane przez 13licencjonowanych, prywatnych instytucji kształcących na odległość kończy rokrocznie od 20 do 30tysięcy studentów. Powszechne wykorzystanie w edukacji technologii teleinformatycznych orazelastyczność właściwa formom uczenia się przy pomocy programów elektronicznych sprawiają, żekształcenie na odległość staje się ważnym narzędziem powalającym zaspokoić przyszły popyt naabsolwentów wszystkich poziomów i umożliwiającym kontynuowanie nauki.Więcej informacji na temat kształcenia dorosłych można uzyskać na stronie internetowej:www.vofo.no/index.php?option=com_content&task=view&id=3&Itemid=73.3.4. Szkolnictwo wyższeW Norwegii działa sześć uniwersytetów, sześć wyspecjalizowanych kolegiów uniwersyteckich, 25państwowych kolegiów uniwersyteckich, dwa państwowe kolegia uniwersyteckie sztuk pięknychoraz 29 prywatnych kolegiów uniwersyteckich. Jesienią 2005 roku w norweskich uniwersytetach ikolegiach uniwersyteckich zarejestrowanych było ponad 211 000 studentów. Kobiety stanowią 62procent osób uczących się w kolegiach uniwersyteckich oraz 56 procent studentów uniwersytetów.System szkolnictwa wyższego obejmuje wszystkie programy edukacyjne na uniwersytetach i wkolegiach uniwersyteckich. Warunkiem wstępu na uczelnie wyższe jest ukończenie trwającej trzylata szkoły średniej. Z wyjątkiem niektórych prywatnych kolegiów uniwersyteckich, wszystkieuczelnie wyższe są państwowe. Z reguły w Norwegii nie płaci się czesnego za studia wyższe, leczniektóre programy szkolnictwa zawodowego mogą być obciążone opłatami, podobnie jak specjalneprogramy edukacyjne oraz nauka w niektórych instytucjach prywatnych.Oprócz prowadzenia zajęć dydaktycznych, wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego, a wszczególności uniwersytety, mają obowiązek prowadzenia działalności czysto naukowej ikształcenia naukowców. Kształcenie to odbywa się w ramach programów podyplomowych idoktoranckich.43

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyInstytucje szkolnictwa wyższegoGrupa sześciu norweskich uniwersytetów obejmuje Uniwersytet w Oslo (najstarszy i największy),Uniwersytet w Bergen, Norweski Uniwersytet Nauki i Technologii (NTNU) w Trondheim,Uniwersytet w Tromsø, Uniwersytet w Stavanger oraz Norweski Uniwersytet Nauk o Życiu (UMB)w Ås. Do sześciu wyspecjalizowanych kolegiów uniwersyteckich należą: Norweska SzkołaEkonomii i Zarządzania w Bergen oraz Norweska Akademia Muzyczna, Norweska Szkoła NaukSportowych, Norweska Szkoła Nauk Weterynaryjnych, Norweska Szkoła Teologii (MF) orazSzkoła Architektury Projektowania w Oslo. Wszystkie z tych instytucji mają swe siedziby w stolicypaństwa. Dwa uniwersyteckie kolegia sztuk pięknych działają natomiast w Oslo i Bergen.System państwowych kolegiów uniwersyteckich został rozbudowany w ramach działańdecentralizacyjnych, w celu zwiększenia dostępności szkolnictwa wyższego. 25 wspomnianychwyżej kolegiów uniwersyteckich oferuje szereg programów zawodowych, których nie ma wofercie uniwersytetów. Studia w kolegiach trwają zwykle od dwóch do czterech lat. Wielekolegiów uniwersyteckich oferuje również kursy magisterskie i doktoranckie. Wśród studentówczęsto spotykana jest praktyka łączenia edukacji zarówno na uniwersytetach jak i w kolegiachuniwersyteckich.System stopni naukowychNorwegia jest jednym z pierwszych krajów w Europie, które realizują cele ustanowione poprzeztzw. Proces boloński dotyczący europejskiego szkolnictwa wyższego. Ponadto, w roku 2003Norwegia zakończyła trzyletnią reformę jakościową szkolnictwa wyższego, która miała na celum.in. zwiększenie mobilności studentów oraz międzynarodowej współpracy w dziedzinie edukacji.Wprowadzenie nowego systemu stopni naukowych (patrz. Tab.1) ułatwiło uznawanie dyplomówstudenckich w innych państwach. Dotyczy to studentów, którzy całą bądź część swej edukacjiodbyli w Norwegii.Punkty zaliczeniowe i skala ocenZa zajęcia na uniwersytetach i w kolegiach uniwersyteckich przyznaje się punkty zaliczeniowe,zgodnie ze standardami określonymi w Europejskim Systemie Przenoszenia i Akumulacji PunktówZaliczeniowych (ECTS). Za pełny rok akademicki przyznawanych jest 60 punktów zaliczeniowychECTS. Zarówno studenci studiów licencjackich jak i magisterskich oceniani są według skali ocenod A (najwyższa) do F (brak zaliczenia), przy czym E jest najniższą oceną zaliczającą. Niektóreegzaminy oceniane są jednak tylko jako zaliczone bądź nie zaliczone.W Norwegii studenci muszą płacić niewielką opłatę semestralną. Opłatę tą należy wpłacić dozarządu studenckiego (studentsamskipnad) przy szkole/uniwersytecie. Opłata semestralna pokrywawydatki związane z zapewnieniem odpowiedniego standardu studentom danej uczelni. Wysokośćopłaty semestralnej różni się w zależności od uczelni, ale rzadko przekracza ona kwotę 500 koronnorweskich.W Norwegii nabór na studia odbywa się równocześnie i nazywa się Samorodna opptak.Na www.samodnaopptak.no znajdziesz przegląd 1229 dostępnych kierunków studiów, na którychprzyjęcie możesz się ubiegać. Możesz tutaj wyszukiwać według kryteriów takich jak: dowolnesłowa, kierunki z wolnymi miejscami, miejsce studiów lub interesujący Cię przedmiot studiów.44

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJeżeli posiadasz wykształcenie z Twojego kraju rodzinnego, na stronie www.nokut.no możeszznaleźć informację, jakiego rodzaju wykształcenie zagraniczne, pozwala Ci studiować w Norwegii iczy Twoje wykształcenie znajduje się na liście GSU (Generell studiekompetanse for utenlandskesøkere).Twoje wykształcenie może być również ocenione przez Samorodna opptak. Ocena ta dotyczyTwojego wykształcenia zagranicznego w stosunku do kompetencji uprawniających do studiówwyższych oraz ewentualnych innych specjalnych wymogów przy naborze.Ludowe szkoły wyższe w NorwegiiPierwsze ludowe szkoły wyższe w Norwegii zostały otwarte w 1864 roku. Do dzisiaj w całym krajufunkcjonuje 77 tego typu szkół. Każdego roku kształci się w nich około 6000 studentów, wwiększości młodych dorosłych między 18 a 25 rokiem życia, którzy ukończyli poziom szkołyśredniej. Kilka ludowych szkół wyższych oferuje również krótkie kursy dla osób starszych, a czteryszkoły – specjalne programy dla niepełnosprawnych.Ludowe szkoły wyższe gwarantują zakwaterowanie w campusach, a życie w akademiku stanowiważny element całościowego programu nauczania. Studentom przekazywana jest wiedzaholistyczna. Programy te mają na celu zachęcać ich do indywidualnego, społecznego iakademickiego rozwoju. Wszystkie szkoły są niewielkie i zwykle przyjmują około 60 – 100studentów.Ludowe szkoły wyższe nie nadają stopni naukowych ani nie przeprowadzają formalnychegzaminów. Choć po zakończeniu nauki studenci otrzymują dyplom, nie nabywają oni formalnychkwalifikacji, jakie uzyskiwane są w ramach publicznego systemu edukacji. Do głównychprzedmiotów należą: muzyka, sztuki sceniczne, zajęcia w plenerze, środki masowego przekazu,informatyka, rzemiosło, solidarność międzynarodowa, sport itp. Wszyscy studenci mają obowiązekuczęszczać na wybrane przez siebie dodatkowe zajęcia. Ponadto w każdej szkole są zajęciaobowiązkowe.Większość ludowych szkół wyższych znajduje się w rękach prywatnych organizacji i fundacji,które zarządzają tymi szkołami. Jednak dziesięć szkół ludowych należy do władz okręgowych lubgminnych. Szkoły nie pobierają czesnego, ale studenci muszą sami pokrywać własne wydatkizwiązane z utrzymaniem oraz opłacać wycieczki i studenckie zajęcia czy też kupować materiałyedukacyjne. Pożyczki studenckie i stypendia można uzyskać w ramach Norweskiego PaństwowegoFunduszu Pożyczek Edukacyjnych.Ludowe szkoły wyższe cieszą się dużą popularnością w Norwegii. Traktowane są one jako rokprzejściowy, zwłaszcza przez osoby, które potrzebują przerwy między poziomem szkoły średniej astudiami, albo przez tych, którym potrzeba nieco więcej czasu na zastanowienie się nad swojąprzyszłą drogą edukacyjną i zawodową.3.3.5. Studia w Norwegii dla cudzoziemcówNorweski system szkolnictwa wyższego wchodzi w skład sieci instytucji obejmujących krajenordyckie, Unię Europejską, Państwa Nadbałtyckie i kraje Europy Wschodniej oraz ma długątradycję współpracy z instytucjami w krajach rozwijających się. Polityka dotycząca studentów zzagranicy przyznaje pierwszeństwo solidarności i uczestnictwu w globalnym rozwoju.Uczelnie wyższe w Norwegii chętnie przyjmują wnioski od uprawnionych studentów z całegoświata. Na tym poziomie systemu edukacyjnego kształci się ponad 9000 obywateli obcych państw.45

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyStudenci z zagranicy mogą składać podania o przyjęcie na różnorakie studia licencjackie imagisterskie. Niektóre uniwersytety i kolegia oferują specjalnie zaprojektowane programy dlazagranicznych studentów. Językiem wykładowym jest na nich język angielski, a uczestnictwo wnich nie jest warunkowane stałym pobytem w Norwegii.Za studentów z zagranicy uznawani są wszyscy studenci nie posiadający zezwolenia na stały pobytw Norwegii. Wyróżnia się trzy kategorie zagranicznych studentów: studenci samofinansujący się,studenci kształcący się w ramach programów wymiany oraz studenci uczestniczący w różnorakichprogramach stypendialnych. Uczestnictwo w programach wymiany i stypendialnych jest zwykleokreślane na podstawie państwowych i regionalnych umów dwustronnych oraz jest warunkowanespełnieniem wymogów kwotowych (odgórnie ustalone limity miejsc). Udział w wielu dotowanychprogramach jest ograniczony do wnioskodawców z wybranych krajów.Warunki przyjęciaWszyscy studenci z zagranicy muszą spełniać takie same podstawowe kryteria przyjęcia na studia,jak studenci norwescy. Wymogi te różnią się w zależności od kraju, w którym kandydat ukończyłedukację na poziomie podstawowym i średnim. Od kandydatów wymaga się zwykle ukończenianauki na poziomie szkoły średniej. Ponadto na pewnych kierunkach obowiązują specjalne warunkiprzyjęcia. W niektórych przypadkach nieformalne kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe mogąstanowić jedno z kryteriów przyjęcia na studia. Studenci wnioskujący o przyjęcie na studiamagisterskie muszą udokumentować odbycie wymaganej liczby lat na studiach na poziomieuniwersyteckim.W norweskim sektorze szkolnictwa wyższego wprowadza się nową strukturę nadawania stopninaukowych zapożyczoną z tzw. Systemu Bolońskiego. Od jesieni 2003 roku przyznawane stopnienaukowe będą obejmowały stopień licencjata (studia trzyletnie), stopień magistra (dodatkowe dwalata) oraz stopień doktora (kolejne trzy lata). Na kilku kierunkach studenci będą kształcili się wzintegrowanym systemie pięcioletnim (magisterium). W przypadku niektórych specjalistycznychprogramów, takich jak medycyna, nauki weterynaryjne, psychologia i teologia będzie obowiązywaćodmienna struktura stopni naukowych.Od wszystkich studentów kształcących się na norweskich uczelniach wymagana jest dobraznajomość języka angielskiego. Studenci z zagranicy, którzy nie są rodzimymi użytkownikamijęzyka angielskiego, muszą udokumentować swoją biegłość w tym języku. Natomiast w przypadkuprzyjęcia na studia licencjackie, obowiązani są oni ukończyć program przygotowawczy w językunorweskim przed podjęciem studiów, chyba że potrafią udokumentować dobrą znajomość językanorweskiego. Program przygotowawczy, który zwykle trwa dwa semestry, obejmuje kurs językanorweskiego oraz kurs wiedzy o kulturze i życiu w społeczeństwie norweskim.FinansowanieW norweskich państwowych uczelniach wyższych nie pobiera się czesnego, choć na większości znich wprowadzono obowiązek uiszczania niewielkiej semestralnej opłaty rejestracyjnej. Granty nautrzymanie przyznawane są tylko zagranicznym studentom przyjętym na wybrane programystypendialne. Studenci utrzymujący się z własnych środków muszą udokumentować, że posiadająminimum 80 000 NOK (ok. 10 000 EUR) na każdy rok akademicki.46

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyObywatele obcych państw należący do poniższych kategorii mogą starać się o przyznanie pożyczekstudenckich lub stypendiów z Państwowego Funduszu Pożyczek Edukacyjnych:obywatele państw nordyckich,obywatele państw należących do EOG,obywatele krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz krajów rozwijających się,uchodźcy polityczni oraz osoby, którym zezwolono na pobyt ze względów humanitarnych,imigranciWięcej informacji na temat studiowania w Norwegii na stronie: www.studyinnorway.no/sn/Studyin-NorwayPozwolenie na pobyt dla studentówObcokrajowiec przyjęty na zatwierdzoną instytucję edukacyjną (na ogół uniwersytet lub kolegiumuniwersyteckie) musi uzyskać pozwolenie na pobyt studenta w Norwegii. Wszyscy studenciplanujący pozostać w Norwegii dłużej niż 90 dni muszą uzyskać pozwolenie na pobyt dlastudentów.Niektóre instytucje i programy specjalistyczne wymagają wnoszenia czesnego. W razieuczestnictwa w takiej instytucji (programie) należy udowodnić, że jest się w stanie pokryć takiedodatkowe koszty. Na ogół Norweski Urząd ds. Imigracji (UDI) wymaga zdeponowania pieniędzyna norweskim rachunku bankowym założonym na nazwisko kandydata. Jeżeli instytucjaedukacyjna założyła konto dla studentów, kandydat może przelać swoje środki na takie konto.Wymagania w zakresie dokumentacji zależą od kraju i mogą ulec zmianie.W celu uzyskania dalszych informacji należy skontaktować się z najbliższymnorweskim konsulatem. Na terenie Norwegii należy skontaktować się z lokalną policją lub urzędemUDI. Najbliższa rodzina może towarzyszyć kandydatowi podczas pobytu w Norwegii. Informacjena temat składania wniosku są dostępne na stronie internetowej www.udi.noPrzy składaniu wniosku o pozwolenie na pobyt dla studentow należy przesłaćnastępujące dokumenty:DLA KANDYDATÓW Z KRAJÓW UE/EWG/EFTAFormularz zgłoszeniowy ze zdjęciem (paszportowym) dla obywateli krajówUE/EWG/EFTADokument potwierdzający przyjęcie do zatwierdzonej instytucji edukacyjnejDeklaracja lub dokument wykazujący zapewnienie możliwość utrzymania. Utrzymanie wroku akademickim 2007/2008 zapewniała kwota 82 900 NOK (czyli: minimum 82 900NOK). Niektóre instytucje i programy specjalistyczne wymagają wnoszenia czesnego. Wrazie uczestnictwa w takiej instytucji (programie) należy udowodnić, że jest się w staniepokryć takie dodatkowe koszty.Ubezpieczenie zdrowotne (prywatne, formularz elektroniczny lub karta europejskiegoubezpieczenia zdrowotnego) na cały okres studiów Kandydaci z krajów należących do47

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyUE/EWG/EFTA mogą również złożyć wniosek o uzyskanie tego pozwolenia z terenuNorwegii.Informacje na temat składania wniosku są dostępne na stronie internetowej www.udi.noMIEJSCE SKŁADANIA WNIOSKÓWWnioski składa się w najbliższym norweskim konsulacie. Niezmiernie ważne jest osobistestawienie się w konsulacie i przedstawienie ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość.Wnioski przesyłane pocztą tradycyjną lub elektroniczną będą odrzucane. Wniosek zostanieprzetworzony przez urząd UDI. Wyjątkiem są obywatele krajów należących do UE/EWG/EFTA,którzy mogą składać wniosek z terenu Norwegii. W takim przypadku wniosek można złożyćna najbliższym posterunku policji. Razem z wnioskiem o pozwolenie na pobyt w celu odbyciastudiów w Norwegii należy wpłacić 1100 NOK. Kandydaci z krajów należących doUE/EWG/EFTA nie muszą wnosić opłaty.Czas przetwarzania zgłoszenia bywa rożny. W razie posiadania adresu w Norwegii otrzymaszautomatyczne powiadomienie drogą pocztową o otrzymaniu wniosku przez urząd imigracyjny.Będzie tam również zawarta informacja o czasie jego przetwarzania.Należy pamiętać: Te informacje obejmują tylko przepisy ogólne. Pełne informacje i wersja onlineformularzy zgłoszeniowych jest dostępna na stronie urzędu UDI www.udi.no. Można rownieżskontaktować się z serwisem informacyjnym urzędu UDI dla kandydatów, który udzieli aktualnychinformacji (po angielsku i norwesku).Państwowa kasa pożyczkowa dla osób kształcących sięPaństwowa Kasa Pożyczkowa dla osób kształcących się jest państwową instytucją udzielającąwsparcia przy finansowaniu wykształcenia. Wsparcie udzielane jest w formie stypendiów ipożyczek. Przydzielone stypendium jest bezzwrotne, natomiast pożyczkę należy spłacić.Jeżeli jesteś obywatelem/obywatelką tzw. kraju trzeciego, to możesz mieć prawo do wsparcia, jeślijesteś azylantem lub masz zezwolenie na pobyt z powodów humanitarnych, pozostajesz w związkumałżeńskim z obywatelem/obywatelką Norwegii lub przyjechałeś/aś do Norwegii na podstawiełączenia rodzin. Możesz mieć także prawo do wsparcia, jeśli pracowałeś/aś na cały etat i płaciłeś/aśpodatki w Norwegii przez co najmniej 24 miesiące przed rozpoczęciem nauki, lub zaliczyłeś/aś trzy lata nauki bez wsparcia z Państwowej Kasy Pożyczkowej.Jeśli pochodzisz z kraju należącego do EOG/EFTA, to może przysługiwać Ci wsparcie, jeślipracujesz w Norwegii lub istnieje związek między Twoją pracą w Norwegii a studiami, którechcesz sfinansować przy pomocy Państwowej Kasy Pożyczkowej. Członkowie rodzin pracownikówz krajów EOG/EFTA mogą mieć również prawo do wsparcia z Państwowej Kasy Pożyczkowej.Zanim złożysz podanie o wsparcie, musisz posiadać:zezwolenie na pobyt/pracę (nie dotyczy obywateli krajów nordyckich)norweski numer personalnymiejsce w szkole/na uniwersyteciekonto w norweskim banku48

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyPaństwowa Kasa Pożyczkowa udziela wsparcia w postaci stypendium i pożyczki na pokryciewydatków związanych ze studiami w Norwegii. Stypendium to pieniądze, które otrzymujeszbezzwrotnie, natomiast pożyczkę musisz spłacić. Wysokość wsparcia (stypendium i pożyczki)zależy od rodzaju i miejsca studiów. Wsparcie może być też zależne od zarobków i majątkuTwojego i/albo Twoich rodziców. Jeśli otrzymujesz wsparcie z Państwowej Kasy Pożyczkowej, tozarobki nie mogą przekroczyć pewnej kwoty. Jeśli masz wysoki dochód lub majątek, lubotrzymujesz wysokie świadczenia socjalne, to stypendium może zostać zamienione na pożyczkę.Jeśli masz dziecko/dzieci, które mają pozwolenie na pobyt w Norwegii i mieszkają tu z Tobą, tomożesz otrzymać stypendium na wychowanie dzieci.Na stronie www.lanekassen.no znajdziesz kalkulator, na którym możesz obliczyć, jaka pożyczka Ciprzysługuje.Podanie należy złożyć przez Internet posługując się MinID (elektroniczny dostęp do usług sektorapublicznego). Adres strony to www.norge.no/minid.Informacje dotyczące wymaganych dokumentów, wysokość wsparcia i terminy składania podańznajdziesz na stronie www.lanekassen.no/statsborgerskapStypendia:O stypendium można się starać:1. Poprzez Polskie Ministerstwo Edukacji, Departament Współpracy z Zagranicą, Al. Szucha 25,00-918 Warszawa, tel. 22 628 04 61.Polska ma podpisaną umowę stypendialną z Norwegią, ale ilość przyznawanych doroczniegrantów jest niewielka – ostatnio 5 osób rocznie – i dotyczy tylko studentów z wybitnymiosiągnięciami.2. Bezpośrednio kierując się do danej uczelni norweskiej – przynajmniej cztery największeuniwersytety w Norwegii dysponują swoją pulą stypendiów. Są to uniwersytety w:Oslo: www.uio.noBergen: www.uib.noTrondheim: www.ntnu.noTrømso: www.uit.no3. Korzystając ze specjalnych programów:• Program Sokrates-Erasmus: www.siu.no• Program Leonardo da Vinci: www.siu.no/en/Programme-overview/EUprogrammes/Leonardo-da-Vinci• Funding programmes:www.lanekassen.nowww.forskningsradet.no• Program studiów magisterskich agencji NORAD (Norweska Agencja Kooperacjii Rozwoju) zapewnia stypendia studentom z krajów rozwijających się w celuukończenia studiów magisterskich w instytucjach na południu kraju. Więcejinformacji na: www.siu.no/noma49

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyAdresy największych uniwersytetów w Norwegii:University of Oslo:University of Bergen:Department of International Relations P.O. Box 7800Boks 1081 Blindern Langesgate 3NO-0316 OsloN-5020 BergenPhone: +47 22 85 50 50 Phone : +47 55 58 00 00fax: +47 22 85 88 85 Fax: +47 55 58 96 43e-mail: fa-admin@admin.uio.no.www.uio.nowww.uib.noNorwegian University of Science and Technonology (NTNU) in Trondheim: InternationalDepartmentGløshaugen campusO. S.. Bragstads plass 3NO-7491 Trondheim, NorwayPhone: +47 73 59 57 00Fax: +47 73 59 52 10email: international@adm.ntnu.nohttp://www.ntnu.noUniversity of Tromsø:Study DepartmentN-9037 TromsøPhone: +47 77 64 40 00fax: +47 77 64 49 68e-mail: kons.utl.stud@adm.uit.noOslo School of Architecture:www.aho.noNorwegian School of Economics and Business Administration:www.nhh.noNorwegian University of Sport and Physical Education:www.nih.noAgricultural University of Norway:www.nlh.noNorwegian State Academy of Music:www.nmh.no50

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyNorwegian School of Veterinary Science:www.veths.noWięcej informacji:www.siu.no(The Norwegian Centre for International University Cooperation)www.study-norway.net (Studying in Norway)Student loans and stipendswww.regjeringen.no/en/dep/kd.html?id=586 – Ministry of Education and Researchwww.you.ls.no – informacje na temat systemu edukacji w Norwegiiwww.studieguiden.no – informacje na temat studiów3.4. Uznawalność dyplomów i kwalifikacji dla celów zawodowychPaństwowy Organ ds. Jakości Wykształcenia (NOKUT) może uznać wyższe wykształcenie zzagranicy w stopniu ogólnym (poziom i zakres), czyli przeliczyć punkty i ewentualnie uznaćwykształcenie za odpowiadające norweskim stopniom, takim jak absolwent szkoły wyższej,licencjat, magister lub doktor. NOKUT nie uznaje jednak wykształcenia pod względem naukowym.Norweskie uniwersytety i szkoły wyższe same decydują o tym, czy nostryfikowany dyplomodpowiada pod względem naukowym wykształceniu, które one oferują. NOKUT nie nostryfikujewykształcenia zawodowego, które nie jest zdefiniowane jako wykształcenie wyższe w kraju, zktórego pochodzisz oraz nie uznaje dyplomów w zawodach regulowanych, które wymagająpaństwowego uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu.Więcej informacji o nostryfikacji zagranicznego wykształcenia, wymaganych dokumentach iprocedurach znajdziesz na stronach www.nokut.no.W przypadku uznania do celów zawodowych, należy rozróżnić uznanie kwalifikacji do pracyw zawodach regulowanych od uznania kwalifikacji do pracy w pozostałych zawodach.W przypadku zawodów regulowanych obowiązują odpowiednie dyrektywy UE. W przypadkuzawodów, które nie są regulowane, kwalifikacje uznaje pracodawca. Zawód regulowany totaki zawód, którego wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymagań kwalifikacyjnychi warunków określonych w odrębnych przepisach. Każde państwo członkowskie UE samo określa,czy dany zawód jest regulowany czy też nie. Dlatego też należy w każdym przypadku dowiadywaćsię w ośrodku informacji (contact point) danego państwa, czy dany zawód jest regulowany:51

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyZAWÓDPersonel medycznyORGAN DOKONUJĄCYAUTORYZACJI/ NOSTRYFIKACJIStatens Autorisasjonskontor forHelsepersonell (SAFH)WIĘCEJINFORMACJIwww.safh.noRewizor, księgowy, pośrednik,nieruchomościami, windykatorKredittilsynetwww.finanstilsynet.noWeterynarze i biolodzy zajmujący sięzdrowiem rybMattilsynetwww.mattilsynet.noAdwokat Tilsynsrådet for advokatvirksomhet www.tilsynet.noMarynarz Sjøfartsdirektoratet www.sjofartsdir.noPilot, technik, mechanik samolotowy Luftfartstilsynet www.luftfartstilsynet.noŹródło: Opracowano na podstawie poradnika „Nowicjusz w Norwegii”, www.nyinorge.no/pl/Nowicjusz-w-Norwegii/Contact information NOKUTPO Box 1708 Vika, 0121 OsloKronprinsens gate 9, Oslotel:+ 47 21 02 18 00fax: + 47 21 02 18 01E-mail: postmottak@nokut.nowww.nokut.no – sprawdzanie kwalifikacji obcokrajowcówBiuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowejul. Ogrodowa 28/30, 00-896 WarszawaTel.+48 22 826-74-34Fax: +48 22 826-28-23e-mail: biuro@buwiwm.edu.plwww.buwiwm.edu.pl3.5. Kursy języka narodowegoW Polsce prowadzi się naukę języka norweskiego w Towarzystwie Polsko-Norweskimw Warszawie, na wybranych uczelniach wyższych, w szkole średniej (jak dotąd jedynej)w Warszawie oraz w prywatnych szkołach językowych.Towarzystwo Polsko-Norweskie nieprzerwanie od roku 1963 organizuje kursy języka norweskiego,prowadzone przez kadrę własnych lektorów (w tym Norwegów), na trzech poziomach nauczania:podstawowym, zaawansowanym i konwersacyjnym.Każdego roku w kursach uczestniczy przeciętnie ok. 40-50 osób.52

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyObecnie zajęcia odbywają się 1 raz w tygodniu po 2 godz. lekcyjne, co stanowi 70 godzin rocznie(zajęcia trwają od października do czerwca).Istnieje również możliwość organizowania kursów specjalistycznych dla poszczególnych grupzawodowych i wiekowych, a także kursów wakacyjnych.Kursy odbywają się w siedzibie Towarzystwa:Zgłoszenia przyjmowane są w:poniedziałki - czwartki w godz. 16.00 - 19.00Warszawa, ul. Bracka 5, lok Nr 10, II p .tel. /22/ 621 29 92web-site: www.zgtpn.org.ple-mail: tpn@zgtpn.org.plZespół Szkół im. Bohaterów Narwiku w Warszawie Lektorzy Towarzystwa od 10 lat prowadząteż zajęcia fakultatywne z języka norweskiego w Zespole Szkół im. Bohaterów Narwikuw Warszawie, przy ul. Gładkiej 16. Obecnie zajęcia te – jeden raz w tygodniu dwie godzinylekcyjne – prowadzone są na poziomie II klasy Liceum Ogólnokształcącego.Skandynawistyka:Uniwersytet im. A. MickiewiczaKatedra Skandynawistyki i Baltologii(Department of Scandinavian and Baltic Studies)Al. Niepodległości 4, 61-874 Poznańtel. (61) 853 73 24, 852 11 91, 829 40 00, 829 35 87Uniwersytet GdańskiKatedra Skandynawistykiul. Wita Stwosza 55, Gdańsktel. (58) 341 52 41, 552 91 22Uniwersytet im. M. KopernikaZakład Historii Nowożytnej i Historii Krajów SkandynawskichPl. Teatralny 2A, 87-100 Toruńtel. (56) 622 73 89, 622 73 95Uniwersytet WarszawskiInstytut Germanistykiul. Browarna 8/10, 00-311 WarszawaCentrum Skandynawistyczne Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej (SWPS) w W-wieOd roku akademickiego 2004/2005 działa trzyletnia Szkoła Języka Szwedzkiego, a od roku2005/2006 Szkoła Języka Norweskiego. Więcej informacji pod adresem: www.swps.edu.pl53

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyWięcej informacji:www.amb-norwegia.plwww.uio.no/iss/iss.htmlPrzykładowe kursy języka norweskiego w prywatnych szkołach językowych:Akcent Szkoła Języków Obcychos. Zygmunta Starego 6, Poznańbiuro@akcent-poznan.com.plwww.akcent-poznan.com.pltel. 061 822 57 61Europoliglota Ośrodek Nauczania Języków Obcychul. Wielka 21, Poznańszkola@europoliglota.poznan.pltel. 061 851 60 35Akademia Języków Obcych ”Eurolanguage”ul. Łąkowa 8, 50-036 Wrocław,tel. 364 62 52, 364 62 53e-mail: ajo@abor.com.pl„OMNIA” Ośrodek Nauczania Języków Obcychal. Wojska Polskiego 63, Szczecintel. 091 433 89 66www.omnia-ce.euemail:biuro@omnia-ce.eu3.6. System opieki zdrowotnej3.6.1. Ogólne zasady dostępu do usług medycznychNorweski system ubezpieczeń społecznych nazywa się folketrygden. Głównym wymogiem donabycia uprawnień do świadczeń na podstawie ustawy o ubezpieczeniach społecznych, jestczłonkostwo w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych. Dotyczy to:wszystkich świadczeń z NAVświadczeń służby zdrowia (pomocy lekarskiej, pomocy psychologa oraz wydatkówzwiązanych z zakupem lekarstw w przypadku dolegliwości chronicznych). Z reguływszystkieosoby zamieszkałe na stałe w Norwegii są członkami norweskiego systemu ubezpieczeńspołecznych. Jeżeli pracujesz legalnie na terenie Norwegii, z reguły od pierwszego dniapracy automatycznie zostajesz członkiem norweskiego systemu ubezpieczeń społecznych.54

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJako pracownik masz obowiązek płacenia składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 7,8procent wynagrodzenia brutto. Składki zostają potrącane wraz z podatkiem.Niektórzy pracownicy nie podlegają norweskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych, ponieważpodlegają ustawodawstwu ubezpieczeniowemu kraju, z którego pochodzą. Aby to udokumentować,należy przedłożyć formularz E 101 wystawiony przez właściwy organ ubezpieczeń społecznychpaństwa, w którym byłeś ubezpieczony.Dalszych informacji na temat członkostwa w systemie ubezpieczeń społecznych, możesz uzyskać wurzędzie NAV w swoim miejscu zamieszkania.Służba zdrowiaGminy (kommuner) dbają o zapewnienie niezbędnej opieki zdrowotnej wszystkim swoimmieszkańcom – także imigrantom, uchodźcom i azylantom. Gminy zarządzają publiczną służbązdrowia, do której należy system lekarzy rodzinnych, pomoc lekarska w nagłych wypadkach, opiekafizjoterapeutyczna, przychodnie matki i dziecka, pielęgniarki szkolne, opieka nad chorym w domu,opieka położnicza, domy opieki i ośrodki opieki całodobowej.Województwa (fylkeskommuner) dbają o to, aby opieka stomatologiczna, także specjalistyczna,była dostępna dla wszystkich, którzy mieszkają na stałe lub czasowo w województwie.Regionalne oddziały służby zdrowia mają dbać o to, aby mieszkańcy oraz osoby tymczasowoprzebywające na terenie danego regionu miały dostępdo specjalistycznych usług szpitalnych i lekarskich.Gminne świadczenia zdrowotne są finansowane przez państwo poprzez system ubezpieczeńspołecznych, przez środki gminne oraz przez wkład własny pacjenta (egenandel). Świadczeniaspecjalistyczne finansowane są przez państwo poprzez dotacje dla ośrodków zdrowia,ubezpieczenia społeczne i wkład własny pacjenta.Wszystkie świadczenia zdrowotne dla dzieci do 12 lat są bezpłatne, tzn. bez wkładu własnego.Wkład własnyJako członek systemu ubezpieczeń społecznych płacisz jedynie pewną część kosztów leczenia wpublicznych ośrodkach zdrowia, zwaną wkładem własnym (egenandel). Dotyczy to m. in. wizyt ulekarza, zakupu leków na tzw. niebieską receptę, fizjoterapii, psychologa i podróży do miejscabadań i leczenia. Jeśli zapłacony wkład własny przekroczył pewną sumę, możesz uzyskać kartębezpłatnego leczenia (frikort). Wtedy nie musisz płacić wkładu własnego przez pozostałą częśćroku. Istnieją dwa typy kart bezpłatnego leczenia. Kwoty obowiązujące dla karty bezpłatnegoleczenia ustalane są co roku przez parlament norweski (Stortinget). Osoba prowadząca leczenie lubwykonująca badania może udzielić informacji o zasadach przyznawania karty bezpłatnego leczeniaoraz wpisać zapłaconą kwotę wkładu własnego do specjalnej karty. Karta z odnotowanymi kwotamiwkładu własnego (egenandelskort) jest podstawą składania podania o kartę bezpłatnego leczenia.Lekarz rodzinnyWszystkie osoby zarejestrowane w urzędzie ewidencji ludności jako zameldowane w jednej z gminw Norwegii mają prawo do lekarza rodzinnego (fastlege). Jest to tzw. system lekarzy rodzinnych(fastlegeordning). Lekarz rodzinny może skierować pacjenta do szpitala, wypisywać recepty iwydawać zwolnienia lekarskie. Lekarz rodzinny wydaje w razie potrzeby skierowania dofizjoterapeuty i specjalisty. Za wizytę u lekarza rodzinnego musisz zapłacić wkład własny(egenandel), chyba że posiadasz kartę uprawniającą do bezpłatnego leczenia (frikort).Wszystkie osoby posiadające numer personalny oraz azylanci mają zasadniczo takie same prawa dolekarza rodzinnego jak Norwegowie. Jeśli pacjent nie mówi po norwesku ani angielsku, to ma55

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyprawo do tłumacza. Jeśli potrzebujesz tłumacza, to zawiadom o tym na kilka dni przed wizytą.Personel medyczny ma obowiązek zapewnić tłumacza, jeśli jest on niezbędny. Pracownicyzagraniczni niezameldowani w urzędzie ewidencji ludności nie mają prawa do lekarza rodzinnego.Jednakże wszyscy, którzy pilnie potrzebują opieki lekarskiej (w przypadku zagrożenia życia lubzdrowia), otrzymają pomoc lekarską niezależnie od tego, czy są zameldowani w Norwegii.Więcej o systemie lekarzy rodzinnych możesz przeczytać na stronie www.helfo.no.Dzieciom do lat 18 przysługuje w Norwegii bezpłatne leczenie stomatologiczne w publicznychośrodkach stomatologicznych. Część leczenia stomatologicznego dla młodzieży w wieku od 19-20lat jest bezpłatna. Bezpłatne leczenie stomatologiczne przysługuje również osobom upośledzonymumysłowo oraz osobom, które przebywały w domu opieki lub korzystały z opieki domowej przezco najmniej trzy miesiące z rzędu. Dorośli powyżej 20 roku życia muszą generalnie sami pokrywaćkoszty leczenia stomatologicznego. Jednakże w niektórych przypadkach także osobom powyżej 20roku życia może przysługiwać zapomoga na leczenie stomatologiczne zgodnie z ustawą oubezpieczeniach społecznych. W broszurze „Zapomoga na pokrycie kosztów leczeniastomatologicznego z systemu ubezpieczeń społecznych” możesz przeczytać o tym, jaka częśćleczenia może być pokryta z ubezpieczenia społecznego, oraz jakie choroby i przypadki obejmuje.Warunkiem jest jednak członkostwo w systemie ubezpieczeń społecznych.Osoby nie objęte systemem ubezpieczenia zdrowotnego w kraju zamieszkania powinny przedprzyjazdem do Norwegii wykupić stosowną polisę ubezpieczeniową obejmującą minimum kosztyleczenia i następstwa nieszczęśliwych wypadków.3.6.2. Ubezpieczenie zdrowotneEuropejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego uprawnia do usług zdrowotnych podczastymczasowego pobytu w innym kraju należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)lub Szwajcarii. Głównym warunkiem otrzymania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnegojest członkostwo w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych oraz posiadanie norweskiegoobywatelstwa, lub obywatelstwa innego kraju należącego do EOG lub Szwajcarii. Europejska KartaUbezpieczenia Zdrowotnego jest plastikowa i przypomina zwykłą kartę płatniczą. Jeśli jesteśczłonkiem systemu ubezpieczeń społecznych i przebywasz tymczasowo w innym kraju należącymdo EOG lub w Szwajcarii, to powinieneś/powinnaś mieć ze sobą Europejską Kartę UbezpieczeniaZdrowotnego.Europejskie Ubezpieczenie Zdrowotne obejmuje także członków rodziny, czyli małżonkę/małżonkaoraz dzieci do lat 25. Mają oni prawo do Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnegoniezależnie od obywatelstwa i członkostwa w systemie ubezpieczeń społecznych.Każdy członek rodziny musi posiadać własną Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Kartajest ważna przez okres trzech lat, o ile warunki przyznania tej karty wciąż są spełnione. Posiadaczkarty zobowiązany jest zgłosić wszelkie zmiany, które mogą mieć wpływ na prawo posługiwaniasię kartą.Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego można zamówić przez internet na stroniewww.helfo.no56

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy3.6.3. Dokumenty niezbędne do uzyskania świadczeń medycznych w NorwegiiZ dniem 1 stycznia 2006 r. nastąpiły istotne zmiany dotyczące dokumentów niezbędnych douzyskania świadczeń medycznych w krajach UE/EOG. Dotychczasowy papierowy formularz E 111przestał obowiązywać, zastąpiony przez plastikową Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego(EKUZ).Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego nie jest jednak dowodem ubezpieczenia wNarodowym Funduszu Zdrowia uprawniającym do świadczeń zdrowotnych na terytorium Polski.Oznacza to, że osoba ubezpieczona w NFZ może posługiwać się EKUZ wyłącznie w innychpaństwach członkowskich.EKUZ zawiera następujące informacje:Imię,NazwiskoDatę urodzeniaPESELNumer identyfikacyjny instytucji, która wydała Kartę,Numer identyfikacyjny KartyData ważności KartyInformacje te, to jedyne dane zawarte na Karcie. Każde państwo członkowskie wydaje Kartę wewłasnym języku urzędowym, zawierającą ten sam zestaw danych.Prawo do otrzymania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego mają osoby ubezpieczone wNarodowym Funduszu Zdrowia. Każda osoba ubezpieczona, także członek rodziny, otrzymujewłasną Kartę. A zatem, gdy np. na wakacje wyjeżdża czteroosobowa rodzina, każdy jej członek, wtym dzieci, powinien zaopatrzyć się w EKUZ.Karta jest wydawana osobom wyjeżdżającym czasowo do innego państwa członkowskiego, np.:w celach turystycznych;w celu odwiedzenia rodziny lub znajomych;w związku z krótką podróżą służbową;w celu podjęcia studiów;pracownikom oddelegowanym do pracy za granicę przez polskiego pracodawcę.Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego nie przysługuje osobom, które przestały podlegaćpolskiemu ustawodawstwu, np. w związku z podjęciem pracy w innym państwie członkowskim,oraz osobom, których ubezpieczenie w NFZ wygasło.Aby otrzymać Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego należy złożyć wniosek w OddzialeWojewódzkim lub Delegaturze Narodowego Funduszu Zdrowia właściwym ze względu na miejscezamieszkania. Wniosek można otrzymać w Oddziale lub Delegaturze albo pobrać na stroniehttp://www.nfz.gov.pl/ue/index.php?katnr=5&dzialnr=4&artnr=1828Wypełniony wniosek wraz z załącznikami należy złożyć w Oddziale w jeden z następującychsposobów:osobiście;57

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracypocztą;faksem.Adresy i numery telefonów Oddziałów Wojewódzkich NFZ i DelegaturEKUZ, podobnie jak dotychczasowy formularz E 111, uprawnia do korzystania z niezbędnychświadczeń zdrowotnych w innym państwie członkowskim w takim zakresie, który umożliwikontynuowanie zaplanowanego pobytu w tym państwie w bezpiecznych warunkach z medycznegopunktu widzenia. EKUZ nie daje żadnych uprawnień, jeżeli celem podróży jest odbycie planowegoleczenia. Karta uprawnia do korzystania w innych państwach z opieki tylko tych placówek, któredziałają w ramach powszechnego systemu ochrony zdrowia. Za leczenie prywatne pacjent musizapłacić we własnym zakresie. W większości państw także placówki, działające w ramachpowszechnego systemu ochrony zdrowia, pobierają pewne opłaty od ubezpieczonych. EKUZ niezwalnia z poniesienia tych kosztów.Więcej informacji:www.nfz.gov.pl/ueStaże zawodoweInformacje na temat możliwości odbycia staży zawodowych w Norwegii można znaleźć na stroniewww.karrierestart.no Znajduje się tam przegląd firm zgłaszających zapotrzebowanie nazatrudnienie stażystów. Studenci/poszukujący pracy mogą bezpośrednio kontaktować się zpracodawcamiStrona nt. stażu w Norwegii dla lekarzy www.med.uio.no/turnus/index.htmlwww.helsedirektoratet.no/globalhealth - Norweski Departament Zdrowia4. Czas wolny4.1. Organizacje i związki pozarządoweW Norwegii istnieje ponad 115 tys. organizacji pozarządowych. Ponad 84% ludności należy dojednej lub wielu organizacji. Organizacje te są zróżnicowane w zależności od profilu działania,począwszy od wspólnot religijnych, poprzez harcerzy, zespoły muzyczne i drużyny sportowe, doorganizacji humanitarnych.Każdy może wstąpić do związku lub organizacji pozarządowej w Norwegii. Większość organizacjipobiera składkę członkowską.Wolontariusze Norwescy (Frivillighet Norge) jest organizacją parasolową skupiającą około 200organizacji pozarządowych. Więcej na ich temat dowiesz się www.frivillighetnorge.no.Możesz także skontaktować się z wydziałem kultury (kulturetaten) w urzędzie gminy w miejscuzamieszkania w celu uzyskania informacji lub jeśli chcesz wstąpić do związku lub organizacjipozarządowej w Twojej okolicy.Większość organizacji w Norwegii opiera się na pracy społecznej. Niemal dwie trzecie wszystkichprac, wykonywanych przez organizacje pozarządowe, jest wykonywane bezpłatne. Ponad połowadorosłego społeczeństwa bierze corocznie udział w pracy społecznej. W porównaniu z innymikrajami jest to rekordowo wysoki odsetek.58

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyWiele organizacji finansuje część działalności poprzez sprzedaż losów lub sprzedaż jedzenia(kiełbasek, ciast) podczas imprez. Wszyscy, którzy należą do organizacji, powinni udzielać siępodczas tego typu prac.4.2. Lokalne oferty spędzania wolnego czasuOferty spędzania wolnego czasu w gminach to zorganizowane, mniej lub bardziej profesjonalnezajęcia, imprezy rozrywkowe, możliwości treningu, kluby, kursy, restauracje i inne miejscaspotkań.W każdej gminie znajduje się biblioteka publiczna. Godziny otwarcia oraz oferta usług jestzróżnicowana w zależności od gminy. Dla uzyskania dokładnych informacji skontaktuj się zwydziałem kultury w Twojej gminie (kulturetaten).W wielu norweskich gminach zwraca się szczególną uwagę na oferty dla dzieci i młodzieży, tak,aby stworzyć dla nich dobre środowisko rozwoju. Gminy często wspierają takie przedsięwzięcia jakświetlica szkolna, kluby młodzieżowe, związki sportowe, szkoły artystyczne i kluby dlanajmłodszychSzkoły muzyczne i artystyczneSzkoły artystyczne mają w swojej ofercie nauczanie tańca, muzyki, teatru i sztuki. Szkołyartystyczne są zazwyczaj gminne, ale zdarza się także współpraca między dwiema lub wielomagminami. Zazwyczaj gminy pokrywają większość kosztów związanych z zajęciami w szkoleartystycznej, ale rodzice muszą zapłacić własny wkład (egenandel). Ceny zajęć różnią się wzależności od gminy. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, skontaktuj się z wydziałemkultury w urzędzie gminy w miejscu zamieszkania, lub odwiedź stronę internetową swojej gminy.Inna przydatna strona to www.kulturskolen.no. Znajdziesz tam pełen wykaz gminnych szkółmuzycznych i artystycznych.Lokalne kluby sportoweZorganizowana działalność sportowa ma długą tradycję w Norwegii. Wiele dzieci i młodzieży jestczłonkami klubów sportowych. Około 12 500 lokalnych klubów sportowych należy do parasolowejorganizacji sportowej - Norweskiego Związku Sportowego (Norges Idrettsforbund) i komitetuOlimpijskiego i Paraolimpijskiego (Olympiske og paralympiske komité), związek ten jestnajwiększą organizacją zrzeszającą dzieci i młodzież. W Norwegii kluby sportowe są otwarte dlakażdego. Zajęcia dostosowane są do zainteresowań dzieci a wszyscy uczestnicy są zintegrowani wśrodowisku sportowym niezależnie od ambicji i potrzeb dziecka. Dobre samopoczucie dzieci iciekawe spędzanie czasu razem z przyjaciółmi jest celem klubów. Aby dzieci mogły zostaćczłonkami lokalnego klubu sportowego rodzice muszą wpłacić składkę członkowską (egenandel).Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat lokalnych klubów sportowych znajdujących się wTwojej gminie, skontaktuj się z wydziałem kultury urzędu gminy (kulturetaten).KulturaWiększość gmin posiada również zróżnicowane oferty kulturalne przeznaczone dla dorosłych.Przykładami takich ofert są przedstawienia teatralne, wykłady, debaty, kino itp. Oferty różnią się wzależności od gminy. Wiele gmin opracowuje „kalendarz kulturalny” na okres 3 lub 6 miesięcy.59

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyJeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat oferty kulturalnej w Twojej gminie, skontaktuj się zwydziałem kultury urzędu gminy (kulturetaten).4.3. Prawo do korzystania z naturyKażdy może korzystać z uroków natury w lesie, w górach, nad morzem lub wzdłuż wybrzeża, możeto robić niezależnie od tego, kto jest właścicielem gruntu. Prawo to nazywa się Allemannsretten ijest ono podstawą spędzania czasu wolnego na świeżym powietrzu w Norwegii. Rozróżnia się wzwiązku z tym dwa terminy „teren zewnętrzny” i „teren wewnętrzny”. Teren zewnętrznego to np.:plaża, wydmy, zbiorniki wodne, mokradła, las i góry a teren wewnętrzny to grunt działkowy,parcela związana z domem mieszkalnym lub domem letniskowym, tereny uprawne, łąki, pastwiskai tym podobne obszary. Możesz bez ograniczeń przebywać na plaży, którą zaliczamy do terenuzewnętrznego, ale przebywanie na terenach wewnętrznych jest objęte szczególnymi regułami.Allemannsretten daje Ci nie tylko możliwość przebywania na łonie natury, ale także prawozbierania np. jagód, grzybów, kwiatów na terenach zewnętrznych. Dozwolone jest także rozbicienamiotu na łonie natury. Odległość od obozowiska do najbliższego domu mieszkalnego lubletniskowego musi wtedy wynosić co najmniej 150 metrów. Jeżeli chcesz spać w tym samymmiejscu dłużej niż dwie noce, musisz spytać o zgodę właściciela gruntu. W górach lub w miejscachodległych leżących na terenach zewnętrznych nie potrzebujesz zgody na biwakowanie. Ważne jesttakże, abyś nie zaśmiecać i nie niszczyć przyrody oraz nie naruszać prywatności osób znajdującychsię w okolicy. Myślistwo i wędkarstwo nie jest objęte Allemannsretten, za wyjątkiem połowu ryb wwodach słonych i polowania na dozwolone gatunki morskie.WędkarstwoWędkarstwo sportowe w wodzie słonej jest częścią Allemannsretten i jest nieodpłatne. Połów ryb wrzekach i zbiornikach słodkowodnych jest płatny. Prawo do łowienia ryb w rzekach i w jeziorachprzynależy właścicielowi gruntu i aby móc łowić tam ryby należy uzyskać na to jego zgodę, np.poprzez kupno karty wędkarskiej. Kartę wędkarską można kupić w okolicy terenów wędkarskich, uwłaściciela gruntu, w sklepach sportowych, biurach turystycznych, polach kempingowych itp. Wokresie od 1 stycznia do 20 sierpnia dzieci poniżej 16 roku życia mogą łowić ryby w rzekach zadarmo, ale aby łowić łososie, pstrągi morskie i palie morskie, muszą posiadać kartę wędkarską.Karta wędkarska zawiera konieczne informacje o tym gdzie i w jakim okresie dozolone jestłowienie ryb. Najczęściej oferowane typy kart rybackich to: jednodniowa, dwudniowa, tygodniowalub sezonowa.Wszystkie osoby, które ukończyły 16-ty rok życia i które zamierzają dokonywać połowu łososi,pstrągów morskich i palii morskich w zbiornikach słodkowodnych lub przy pomocy sprzętu dopołowu masowego w morzu np. sieci, muszą oprócz karty wędkarskiej uiścić opłatę wędkarską.Wpłaty możesz dokonać na stronie internetowej www.inatur.no. Możesz również uiścić opłatę napoczcie lub przez Twój bank internetowy. Możliwe jest także dokonanie wpłaty przez SMS ztelefonu komórkowego. Więcej informacji na temat opłaty wędkarskiej znajdziesz na stronieinternetowej www.dirnat.no.ŁowiectwoW Norwegii można polować tylko na kilka gatunków zwierzyny w wyznaczonych specjalnieokresach polowań. Okresy polowań na poszczególne gatunki znajdziesz na stronie internetowej60

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracywww.dirnat.no. Jeżeli polowanie ma odbywać się na innym terenie niż fiord lub morze, musiszmieć na to zgodę właściciela gruntu.Myśliwi posiadający kurs i egzamin zagraniczny, odpowiadający norweskiemu egzaminowiłowieckiemu, mogą otrzymać na tej podstawie norweską kartę łowiecką i zostać zarejestrowani wnorweskim Rejestrze Myśliwych (Jegerregisteret). Aby zostać zarejestrowanym, należy przesłać dorejestru zagraniczną kartę łowiecką lub inny tego typu zagraniczny dokument wraz z imieniem inazwiskiem, datą urodzenia i adresem. Dokument musi być przetłumaczony na język norweski.Jeżeli spełniasz wszystkie warunki, będziesz mógł polować na zwierzynę w Norwegii tak samo jakw Twoim kraju rodzinnym, bez ponownego zadawania egzaminu strzeleckiego na grubą zwierzynę.5. Najważniejsze adresy5.1. Urząd ds. cudzoziemcówNorweska administracja publiczna zajmująca się obcokrajowcami, składa się z wieluwspółpracujących ze sobą jednostek. Urząd ds. Cudzoziemców (UDI) (Utlendingsdirektoratet) jestcentralno-wykonawczym organem w sprawach dotyczących imigrantów i uchodźców na terenieNorwegii. Urząd podlega Ministerstwu Sprawiedliwości i Policji (Justis- og politidepartementet).UDI ma za zadanie, z jednej strony, przygować do legalnej i pożądanej imigracji, w tym zapewnićbezpieczeństwo uchodźcom, a z drugiej strony zapobiegać nielegalnemu i niepożądanemunapływowi ludności imigracyjnej. UDI spełnia również centralną rolę, jako organ naukowy wsprawach dotyczących imigracji i uchodźctwa i ma przyczyniać się do rozwijania polityki rządowejdotyczącej tych dwóch obszarów. Odwołania od decyzji UDI są rozpatrywane przez organniezależny politycznie: Komisję ds. Cudzoziemców (Utlendingsnemda/UNE).Głównym zadaniem UDI jest rozpatrywanie podań o różnego typu zezwolenia na pobyt i pracę naterenie Norwegii. UDI współpracuje z policją i placówkami dyplomatycznymi za granicą, abywnioski były rozpatrywane w jak najlepszy i jak najszybszy sposób.UDIInternet: www.udi.noSerwis informacyjny – Tutaj możesz uzyskać informacje dotyczące składania podań, czasurozpatrywania podań i dowiedzieć się czy Twoje podanie zostało rozpatrzone. Jeżeli wyślesz do nase-mail, to otrzymasz odpowiedź w ciągu trzech dni roboczych.Telefon: 23 35 16 00E-mail: ots@udi.noCentrum Informacyjne UDI - Tutaj możesz zgłosić się osobiście, otrzymać informacje o składaniupodań, czasie rozpatrywania podań i dowiedzieć się czy rozpatrywanie Twojej sprawy jest jużzakończone.Adres biura:Hausmannsgate 21, 0182 Oslo.Godziny otwarcia: 09.00 - 14.30, Okres letni (od 15 maja do 14 września) 09.00 - 14.00.Serwis informacyjny dla pracodawców - Telefoniczny serwis informacyjny jest przeznaczony dlapracodawców pragnących uzyskać odpowiedź na pytania dotyczące podań o pozwolenie na pracę.Telefon: 23 35 15 33E-mail: arbeidsgiverservice@udi.noCentra Obsługi Pracowników Zagranicznych- Policja, Urząd ds. Cudzoziemców, Urząd podatkowyi Inspekcja Pracy utworzyły wspólne centra dla pracowników zagranicznych w Norwegii. Tutajuzyskasz pomoc w jak najszybszym rozpoczęciu pracy na terenie Norwegii. Centra przyjmują61

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracyobywateli UE/EOG oraz obywateli innych krajów ubiegający się o pobyt jako specjaliści, jakrównież dla członków rodzin obydwu wyżej wymienionych grup. Centra przeznaczone są dla osóbodwiedzających i mają zasięg ogólnokrajowy.Internet: www.sua.noAdresy:Oslo, Schweigaards gate 17Stavanger, Lagårdsveien 46Kirkenes, Rådhussvingen 1 (Policja), Pasvikveien 2 (Podatki)5.2. Urząd PodatkowyUrząd Podatkowy (Skatteetaten) podlega Ministerstwu Finansów (Finansdepartementet). Urząd tenobejmuje Główny Urząd Podatkowy (Skattedirektoratet), 5 regionów podatkowych, 3 centralnewydziały podatkowe oraz jednostkę pomocniczą, świadczącą wewnętrzne usługi telekomunikacyjnei wspomagające. Urząd zatrudnia ok. 6000 pracowników na terenie całego kraju.Niektóre z głównych zadań Skatteetaten to wydawanie kart podatkowych, zaliczki na podatekdochodowy, kontrola zeznań podatkowych. Urząd podatkowy odpowiedzialny jest także za Rejestrewidencji ludności (Folkeregistret). Ponadto, ustala on i kontroluje opłaty z tytułu ubezpieczeńspołecznych oraz podatek od towarów i usług, pobiera podatek od towarów i usług oraz inne opłatyw imieniu państwa oraz ustala i pobiera podatek spadkowy.Główne cele Urzędu Podatkowego to:ustalanie podatków w sposób prawidłowy i we właściwym terminiezapewnienie terminowego płacenia podatków przez podatnikówwysoka jakość usług Rejestru Ewidencji Ludnościobsługa klienta na wysokim poziomie.Telefon: 800 800 00Internet: www.skatteetaten.nowww.taxnorway.no5.3. Urząd CelnyGłównym zadaniem norweskiego Urzędu Celnego jest ochrona społeczeństwa przed nielegalnymwwozem i wywozem towarów, a zadanie to spełniane jest poprzez efektywną kontrolę. UrządCelny pobiera także cło i opłaty w imieniu państwa. Urząd podlega Ministerstwu Finansów(Finansdepartementet) i jest zorganizowany w formie głównego urzędu centralnego z sześciomaoddziałami celnymi.Centum informacyjneTelefon: 030 12Internet: www.toll.no62

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku Pracy5.4. Rada ds. Ochrony KonsumentówRada ds. Ochrony Konsumentów (Forbrukerrådet) jest organizacją dbającą o dobro konsumentów wNorwegii. Rada pracuje nad uświadomieniem kupujących poprzez informacje, rady i wskazówki.Dodatkowo wspiera ona konsumentów indywidualnych.Wszystkie usługi zorganizowane są w myśl zasady „pomoc w samopomocy”. Oznacza to, że Tysam w ramach udzielonej przez Radę pomocy, będziesz w stanie sam rozwiązać problem. Jeżelisprawa nie zostanie załatwiona po skontaktowaniu się ze sprzedawcą, masz możliwość przesłaniasprawy do oddziału Rady w Twoim regionie, która rozpatrzy zażalenie.Rada rozpatruje skargi dotyczące:ustawy handlowej (np. handel między osobami prywatnymi)ustawy o zakupach konsumenckich (np. handel w sklepie)ustawy o usługach rzemieślniczych (np. przy korzystaniu z usług hydraulika w domu)ustawy odwoławczej przy zakupach poza tradycyjnymi punktami sprzedaży (np. odwołanieod handlu w Internecie lub przez telefon)W sprawach wykraczających poza obszar wyżej wymienionych ustaw Rada udziela ogólnych rad iwskazówek.Telefon: 0 37 37Internet: www.forbrukerportalen.no5.5. Bank mieszkaniowyBank Mieszkaniowy (Husbanken) jest wykonawcą rządowej polityki mieszkaniowej i wspieraswoją pomocą gminy w pracy dla osób bezdomnych oraz tych, którzy mają problemy z wejściem narynek mieszkaniowy. Bank Mieszkaniowy udziela pożyczek oraz posiada system zapomóg dlaosób, które mają problemy z kupnem pierwszego mieszkania lub które potrzebują pomocy wutrzymaniu dotychczasowego mieszkania.Telefon: 815 33 370Internet: www.husbanken.no5.6. Państwowa Inspekcja PracyPaństwowa Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet) to organ podlegający Ministerstwu Pracy(Arbeidsdepartementet). Zadaniem tego organu jest nadzór nad tym czy przedsiębiorstwaprzestrzegają norweskigo Kodeksu Pracy (arbeidsmiljøloven). Na mocy Ustawy o obcokrajowcach(Utlendingsloven) i Ustawy o upowszechnianiu umów zbiorowych (Allmenngjøringsloven),Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo i obowiązek kontroli warunków pracy i płacy pracownikówzagranicznych. Państwowa Inspekcja Pracy wypełnia zadania w ramach innych uregulowańprawnych, z których Ustawa o urlopach wypoczynkowych (Ferieloven) oraz część Ustawyantynikotynowej (Tobakkloven) należą do najważniejszych. Inspekcja prowadzi także dozór nadśrodowiskiem nauczania uczniów i studentów w szkołach zawodowych, wyższych i nauniwersytetach.63

Warunki życia i pracy w krajach Europejskiego Obszaru GospodarczegoMinisterstwo Pracy i Polityki SpołecznejDepartament Rynku PracyPaństwowa Inspekcja Pracy składa się z jednostki nadrzędnej – Direktoratet for arbeidstilsynet – i zsiedmiu oddziałów regionalnych z podlegającymi im urzędami rozsianymi po całym kraju. Siedzibagłówna Państwowej Inspekcji Pracy znajduje się w Trondheim. Celem działalności PaństwowejInspekcji Pracy jest pomoc w stworzeniu bezpiecznego środowiska pracy dla wszystkich, z dobrymiwarunkami zatrudnienia i sensowną pracą dla każdego.Telefon: 815 48 222E-mail: svartjenesten@arbeidstilsynet.noInternet: www.arbeidstilsynet.no5.7. NAVDyrektorat Pracy i Dobrobytu (Arbeids- og velferdsdirektoratet) jest podporządkowanyMinisterstwu Pracy (Arbeidsdepartementet). Zajmuje się on zadaniami całego obszaru politykiNAV oraz spełnia funkcje pomocnicze NAV na terenie całego kraju.Głównym zadaniem NAV jest działanie na rzecz tego, by więcej osób podjęło pracę lub innesensowne zajęcie. NAV zapewnia zabezpieczenie finansowe drogą systemu zasiłków dlabezrobotnych, zasiłków rodzinnych, opiekuńczych czy chorobowych, oraz świadczeń emerytalnorentowych.W każdej norweskiej gminie znajduje się urząd NAV. W większych miastach, znajduje się on wkażdej dzielnicy. Urząd NAV jest wynikiem współpracy służby pracy i dobrobytu z gminną służbąopieki społecznej.Na stronie internetowej znajdziesz informacje o ofertach pracy, świadczeniach i usługach NAV.Znajdziesz tam również formularze, aktualne stawki, daty wypłat świadczeń oraz informacje odokumentach, które należy załączyć do podania o świadczenia z NAV.Jeżeli starasz się o świadczenia z NAV, jesteś zobowiązany do udzielenia właściwych informacji.Wynikiem podania niepełnych lub nieprawdziwych informacji, może być utrata praw do świadczeń,przy czym NAV może zażądać zwrotu wypłaconych pieniędzy. Sprawa może również zostaćzgłoszona na policję. NAV kontroluje wypłaty świadczeń i współpracuje z innymi urzędami w celuwykrycia błędnych wypłat i nadużyć.Automatyczny serwis informacyjnyTelefon: 810 33 810Internet: www.nav.noData przygotowania informacji:Lipiec 2010 r.Osoba przygotowująca informacje:Doradca EURES Ewa Staniewicz z Wojewódzkiego Urzędu Pracy w GdańskuDoradca EURES Monika Dapczyńska, Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku***64