<strong>Að</strong> <strong>horfa</strong> <strong>er</strong> <strong>skapandi</strong> <strong>athöfn</strong>: <strong>Sjónrænir</strong> <strong>þættir</strong> <strong>í</strong> <strong>í</strong>slensku landslagi og rúmtak (e. volume). Í flokki um breytileika <strong>er</strong> valið að g<strong>er</strong>a sérstaklega grein fyrir stefnu (e. direction), lit (e. colour) og ljósi (e. light). <strong>Að</strong> lokum <strong>er</strong> g<strong>er</strong>ð grein fyrir tveimur atriðum <strong>í</strong> niðurröðun (e. organization) þáttanna. Það <strong>er</strong>u lögun og land (e. figure and ground) og samhv<strong>er</strong>fa (e. symmetry). Grunn<strong>þættir</strong>nir (e. basic elements) Punktur (e. point) Punktur hefur <strong>í</strong> sjálfu sér ekki v<strong>í</strong>dd heldur gefur til kynna staðsetningu <strong>í</strong> tilteknu rými (Bell, 1993). Fyrir áhrif annarra þátta <strong>er</strong> einnig hægt að skynja punkt. Tiltölulega smáir hlutir geta virkað sjónrænt sem punktar ef þeir standa upp úr einsleitu, v<strong>í</strong>ðáttumiklu umhv<strong>er</strong>fi eins og stök tré eða hús. Hlutir sem <strong>er</strong>u meira áb<strong>er</strong>andi en annað <strong>í</strong> umhv<strong>er</strong>finu geta þv<strong>í</strong> v<strong>er</strong>ið punktar. Þegar horft <strong>er</strong> eftir vegi eða st<strong>í</strong>g má skynja punkt (hvarfpunkt) þar sem tvær sams<strong>í</strong>ða l<strong>í</strong>nur virðast mætast. Ljós eins og stjörnur má einnig greina sem punkta. Þá getur punktur v<strong>er</strong>ið kennileiti sem <strong>er</strong> búið til með það að markmiði að sýna styrk eða vald. L<strong>í</strong>na (e. line) Ef við segjum að punktur hafi enga v<strong>í</strong>dd, <strong>er</strong> l<strong>í</strong>na lenging á punkti <strong>í</strong> eina átt (Bell, 1993). Breiddin eða sv<strong>er</strong>leikinn gefur henni sýnileikann og lögunin vekur ákveðna tilfinningu eins og brotin l<strong>í</strong>na, loðin eða óskýr, sv<strong>er</strong> og grönn. L<strong>í</strong>nur <strong>er</strong>u sérstaklega mikilvægar þegar skoðað <strong>er</strong> hv<strong>er</strong>nig heilinn virðist vinna úr sjónrænum upplýsingum (Bell, 1993). Hluti af úrvinnslunni til að skilja að einn hlut frá öðrum virðist v<strong>er</strong>a að greina jaðra. Á mörkum tveggja formg<strong>er</strong>ða myndast l<strong>í</strong>na. Þá <strong>er</strong> hægt að skynja l<strong>í</strong>nu út frá staðsetningu punkta eða staka. Ef l<strong>í</strong>nan lokast hefur myndast flötur og úr ákveðinni fjarlægð geta brúnir flata myndað l<strong>í</strong>nur þó að þær tengist á óreglulegan hátt. Mikið af l<strong>í</strong>num <strong>er</strong> <strong>í</strong> landslagi og þær <strong>er</strong>u afar mikilvægar <strong>í</strong> sjónrænni skynjun. Náttúrulegar l<strong>í</strong>nur <strong>er</strong>u t.d. <strong>í</strong> útl<strong>í</strong>num lækja, trjástofnum, á mörkum mismunandi gróðursamfélaga og við sjóndeildarhringinn. Girðingar, tún, vegir, brýr og rafmagnsl<strong>í</strong>nur <strong>er</strong>u dæmi um algengar manng<strong>er</strong>ðar l<strong>í</strong>nur <strong>í</strong> landslagi. Stefna eða lega l<strong>í</strong>nu hefur mismunandi sjónræn áhrif. Lárétt l<strong>í</strong>na vekur tilfinningu fyrir ró og jafnvægi, en lóðrétt virðist koma meira á móti þeim sem horfir. Hallandi l<strong>í</strong>na eða skál<strong>í</strong>na gefur til kynna spennu og kraft. Flötur (e. plane) Með þv<strong>í</strong> að framlengja l<strong>í</strong>nu <strong>í</strong> tvær áttir v<strong>er</strong>ður til tv<strong>í</strong>v<strong>í</strong>ður flötur (Bell,1993) sem án dýptar og þykktar hefur aðeins tvær v<strong>í</strong>ddir. Í náttúrunni <strong>er</strong> <strong>er</strong>fitt að greina fullkomna fleti, þ.e.a.s. fleti án dýptar og þykktar, fletir sem við sjáum þar hafa að jafnaði mismunandi lögun og jaðra. Reglulegir, samhv<strong>er</strong>fir fletir eða fullkomin speglun geta helst birst á himni eða sléttum vatnsfleti. Þau áhrif komast næst þv<strong>í</strong> að mynda fullkomin flöt. Það sama má segja um nýslegin tún. Fletir sem v<strong>er</strong>ða til <strong>í</strong> náttúrunni eins og við vötn og sjávarströnd, hætta að v<strong>er</strong>a eiginlegir fletir þegar aldan lyftist upp og skellur á fjöruborðið og þriðja v<strong>í</strong>ddin v<strong>er</strong>ður til. Við getum afmarkað fleti með l<strong>í</strong>num, eins og t.d. á <strong>í</strong>þróttavöllum, þar sem hv<strong>er</strong> <strong>í</strong>þrótt hefur sitt afmarkaða táknbundna k<strong>er</strong>fi. Með aukinni fjarlægð sést sú afmörkun ekki lengur heldur einungis völlurinn. Þannig hefur fjarlægð mikil áhrif á það hvað augað skynjar sem einn flöt. Maðurinn afmarkar sig og skapar áhrif með flötum, hvort sem þeir <strong>er</strong>u láréttir eða lóðréttir. Rúmtak (e. volume) Þegar þriðju v<strong>í</strong>ddinni <strong>er</strong> bætt við breytist hringur, þr<strong>í</strong>hyrningur og f<strong>er</strong>ningur <strong>í</strong> kúlu, keilu og kassa. <strong>Að</strong> sama skapi v<strong>er</strong>ður til rúmtak þar sem þr<strong>í</strong>v<strong>í</strong>ðir hlutir mynda massa <strong>í</strong> ákveðnu rými (Bell,1993). Talað <strong>er</strong> um rými þar sem umhv<strong>er</strong>fið <strong>er</strong> afmarkað af öðrum hlutum eins og flötum. Lögun rúmtaka getur bæði v<strong>er</strong>ið regluleg eða óregluleg. Óregluleg rúmtök <strong>er</strong>u algeng <strong>í</strong> náttúrunni, sum þeirra <strong>er</strong>u með mjúkar útl<strong>í</strong>nur en <strong>er</strong>u önnur hvassari. Byggingar, landslagsg<strong>er</strong>ðir, tré og skógar <strong>er</strong>u allt rúmtök eða massi <strong>í</strong> ákveðnu rými. Sum rými geta 5