NATURA & ZDROWIE

ISSN 2544-4107 

Nr indeksu: 419427 

NATURA&ZDROWIE 

01 

wrzesień/pażdziernik 

2017 

cena 4 zł w tym 8% VAT 

Ametyst 

kamień 

naszych 

emocji str 16-11 

Indianie 

wiedzą 

lepiej str 7 

Nie dajmy się 

przeziębieniu 

str 14-15 

Lato ABC 

odporności 

Ziołowy 

horoskop 

str 27 

Archipelag 

niezwykłych 

wrażeń str 14-15 

Moc 

rebirthingu 

str 4 

Dary 

natury 

str 12-13

OKIEM OBSERWATORA 

ZATRZYMANE W KADRZE 02 

Szlachetne zdrowie... 

Zdjęcia: Michał Hanczel 

Wtorkowe popołudnie. Wbiegam na peron tuż przed odjazdem pociągu. Po drodze 

mijam kobietę z niezliczoną ilością bagażu. - Byle z daleka ode mnie – rzucam pobożne 

życzenie. Ale nie mam względów w Niebiosach tym razem. Siada obok mnie. 

Podłącza telefon i... nieruchomieje. 

Chwilę później słyszę: „(...) posłuchaj, dostałam e-mail z Centrum Badań Jądrowych. 

Od znajomego, który tam pracuje. Idź po płyn Lugola, kup spirulinę, w najgorszym razie 

jodynę. Nie wychodź z dziećmi na sparcery. Dziś i jutro jest najgorzej. Potem będzie 

słabło. Tak, 6 tabletek dziennie. Tak, potwierdzili ten wyciek w Belgii (…) - słyszę, 

i uszom własnym nie wierzę. 

Kobieta nerwowo wystukuje coś na klawiaturze telefonu. 

„(…) Hania, idź do apteki (…)” - słyszę znowu. 

Mówi spokojnym, zrównoważonym głosem, a jednak pełnym ekscytacji. - Coś mi 

tu nie gra – myślę sobie. I staram się podziwiać zalew goczałkowicki. Nic z tego! 

„(...) sluchaj, w szufladzie jest spirulina. Zażyj trzy tabletki od razu (…) - dzwoni znowu 

do kogoś. 

Cholera! Zaczynam jej sluchać. Wyciek, Belgia, promieniowanie, mail od znajomego, 

centrum Badań Jądrowych – dudni mi w głowie to, co nieustannie powtarza co 

rusz to nowym znajomym. Znowu staram się wyciszyć. 

- Przepraszam, mimochodem słyszałam co pani mowiła. To prawda? Jest wyciek? - 

pyta współpasażerka. 

- Tak, dostałam e-mail. Jest promieniowanie. Rdaioaktywne. Rozwala tarczycę – 

pada odpowiedź. 

O nie! - oburzam się. - Tak łatwo to ty nie popadasz w panikę – staram się przemówic 

do swojej podświadomosci, ale ona, pełna wzorców lękowych, zaczyna się jeżyć. 

I z chwili na chwilę jeży się coraz bardziej. 

Wyciągam telefon. „Dorota, kup spirulinę i zadzwoń po pracy” - piszę do córki, 

mieszkającej w Krakowie. Wysiadam z pociągu i dzwonię do mamy. 

- Co ty opowiadasz? W telewizji mówili, żeby nic nie kupować, nie ma żadnego zagrożenia 

– słyszę. 

- Rób co chcesz, widziałam e-mail – rzucam i odkładam słuchawkę. 

Chwilę później robię zakupy w sklepie. Dzwoni mój brat. - Co ty za panikę siejesz? 

Czemu straszysz mamę? - niemal wrzeszczy w słuchawkę. Staram się wyjaśnić, ale nie 

mam szans, bo... w telewizji mówili! Słyszał. 

- Gdybym chciała wierzyć w to co mówią w telewizji i bezkrytycznie wierzyć lekarzom, 

dawno bym już pewnie nie żyła – odbijam piłeczkę. 

- No tak, to lekarze są głupi, skoro mówią, żeby nic nie kupować i nie zażywać, bo 

można sobie zaszkodzić? - atakuje mnie brat. Biorę głęboki oddech i walę między 

oczy: - Lekarze wiedzą też, że chemia zabija i bez zmrużenia oka podają ją pacjentom, 

nawet nakłaniają – wyrzucam z siebie. Brat odkłada słuchawkę. 

Nie mam siły na zakupy. Mój przyjaciel patrzy na mnie ze zrozumieniem. - Chcesz 

dobrze, a słyszysz pretensje – mówi z uśmiechem w geście mającym łagodzić zaistniałe 

okoliczności. 

Chwilę później dzwoni telefon. Ewa dziękuje mi za wiadomosć. Pyta jak i co zażywać. 

To samo Jolka, z którą znamy się przeszlo 20 lat. Ku mojemu zdziwieniu są spokojne 

i myślą podobnie do mnie. Bez histerii, ale logicznie. 

- Myślisz, że gdyby było poważnie , to by nam nie powiedziano? - pyta Jolka. - Choć 

z drugiej strony sama mogę służyć za przykład chorujących na skutek awarii w Czarnobylu 

– odpowiada sama sobie. 

- Ja już nie wiem kiedy i komu zależy na tym, byśmy byli świadomi zagrożenia, a 

kiedy, byśmy nie byli i dlaczego – mówię do niej. Tak samo nic poważnego mogło się 

nie stać, jak i równie dobrze może nie być informacji po to, byśmy po kilku latach zaczęli 

chorować i wzbogacili budżet państwowy kupując „niezbędne” wówczas leki, ratujące 

tarczycę. Te zaburzą pracę wątroby, co z kolei osłabi nasz układ krwionośny a 

co za tym idzie serce i znowu będziemy w błędnym kole – burczę pod nosem. 

Każdy ma swój rozum i sam podejmuje decyzje. Widzialam e-mail. Rozsądny człowiek 

nie panikuje, stara się wysłuchać informacji z rożnych stron i spokojnie wszystko 

wyważyć. Telewizji nie ufam, jak sprytnie można ludźmi manipulować, przekonałam 

się nie raz. Mam ograniczone zaufanie do mediów i państwa mającego chronić obywateli, 

a tak poza tym, spirulina jeszcze nikomu nie zaszkodziła... 

Teresa Szczepanek

TEMAT MIESIĄCA 

03 

ABC odporności 

Większość chorób, na które dzisiaj zapadamy, swoje podłoże ma 

w dysfunkcji układu odpornościowego. Dzięki profilaktyce możemy 

ustrzec się przed nowotworami czy chorobami o podłożu autoagresji. 

Tekst: MAGDALENA DORKO-WOJCIECHOWSKA DIETETYK KLINICZY, 

ZAŁOŻYCIELKA INSTYTUTU MEDYCYNY FUNKCJONALNEJ 

Układ odpornościowy to jeden z ważniejszych układów 

w ludzkim organizmie. W jego skład wchodzą: węzły 

chłonne, śledziona, szpik kostny, limfocyty, grasica i leukocyty. 

Około 80% komórek układu odpornościowego znajduje 

się w jelitach, dlatego w chorobach przewlekłych 

typu nowotwory, stwardnienie rozsiane czy zapalenie tarczycy 

typu Hashimoto, ważnym krokiem jest zadbanie o 

ten organ. 

Odporność, zwana też immunologią, dzieli się na dwa 

rodzaje: wrodzoną i nabytą. Ta pierwsza to grupa szybkiej 

reakcji, wspólna dla roślin, grzybów i organizmów wielokomórkowych. 

Typowymi przykładami odpowiedzi wrodzonej 

są: zaczerwienia, obrzęki, uczucia gorąca a nawet 

ból. Działa szybko i efektywnie jednak nie zapewnia długotrwałej 

odporności i za każdym razem, gdy zetknie się 

z zagrożeniem, zwalcza je w ten sam sposób. Do przykładowych 

sytuacji, w których odporność wrodzona aktywuje 

się zaliczyć możemy: skaleczenia, zadrapania, rozcięcia 

lub łzawienie. 

Druga linia obrony, czyli odporność nabyta, chroni nas 

przed nawrotem choroby, na którą kiedyś chorowaliśmy 

lub na którą szczepiliśmy się. Potrzebuje ona więcej czasu 

aby aktywować się i co najważniejsze, nieustannie rozwija 

swoje umiejętności poprzez gromadzenie informacji o 

potencjalnych zagrożeniach, do których możemy zaliczyć 

bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby lub pleśnie. Do tych celów 

wykorzystuje przeciwciała czyli białka w kształcie litery 

Y produkowane przez limfocyty B. Przeciwciała rozpoznają 

zagrożenie i inicjują stan zapalny. 

Przewlekłe stany zapalne leżą u podstaw niemal wszystkich 

chorób, od trądziku począwszy a na schorzeniach 

układu krążenia kończąc. Z badań naukowych wynika, że 

nie wykluczonym jest fakt, iż mają one także swój udział w 

rozwoju chorób nowotworowych. To stan zapalny a nie wirus 

powoduje zaczerwienie nosa, obrzęk dróg oddechowych, 

gorączkę i ból.. Zdarza się, że układ odpornościowy 

nie radzi sobie z zagrożeniem, wówczas organizm sięga po 

broń, zwaną ostrym stanem zapalnym, który zanika po rozwiązaniu 

problemu. 

Coraz częściej jednak, w dzisiejszym środowisku, stan 

zapalny przyjmuje postać przewlekłą, która potrafi trwać 

latami. W takiej sytuacji nie trudno o błąd, który początkuje 

reakcję autoimmunologiczną. Mamy z nią do czynienia 

wtedy, gdy układ odpornościowy przestaje tolerować 

obecność tkanek własnego organizmu i zaczyna atakować 

komórki narządów wewnętrznych. 

Do najskuteczniejszych metod ochrony organizmu 

przed chorobą zaliczamy: ograniczenie stanu zapalnego 

poprzez wyleczenie jelit, naturalne i nie przetworzone 

jedzenie, suplementację diety minerałami, witaminami 

i pierwiastkami śladowymi oraz zwiększenie podaży 

substancji balastowych jakim jest błonnik, znajdujący 

się w warzywach i owocach oraz produktach pełnoziarnistych. 

Układ odpornościowy produkuje kilka rodzajów 

przeciwciał. Każde ma odmienną metodę i szybkość 

działania, co zapewnia dużą elastyczność w obliczu różnych 

zagrożeń. Najczęściej spotykanym przeciwciałem i 

zarazem głównym składnikiem układu odpornościowego 

jest IgA (immunoglobulina). Chroni organizm przed 

bakteriami, wirusami i pasożytami. Najwięcej znajdziemy 

go w błonie śluzowej żołądka, w nosie, ustach, w 

płucach i układzie moczowo – płciowym. Obniżony poziom 

IgA w kale może świadczyć o przeroście drożdżaków 

w jelicie. Kolejnym przeciwciałem, które zasługuje 

na uwagę jest przeciwciało IgE, które włącza się do akcji 

w przypadku alergii. IgG z kolei, zwane też reakcją zależną 

opóźnioną, jest dużo wolniejsze i nie tak silne jak 

IgE. Dział nie tego przeciwciała może opóźnić się nawet 

o 72 godziny, przez co trudno jest niekiedy wskazać 

czynnik, który wywołał reakcję organizmu. IgG reaguje 

w momencie pojawienia się nadwrażliwości, najczęściej 

na obecność glutenu i nabiału. Powstrzymanie reakcji 

zapalnych wywołanych przez IgG jest najważniejszym 

zadaniem w powrocie do zdrowia. 

Sprawnie działający układ odpornościowy to podstawa 

dobrze funkcjonującego organizmu. Bez względu 

na to, z jakimi genami urodziliśmy się, nadal kontrolujemy 

reakcje, jakie zachodzą wewnątrz nas samych i możemy 

wywalczyć sobie zdrowe, szczęśliwe życie. 

Przede wszystkim musimy wiedzieć, że choroby układu 

odpornościowego można zatrzymać a nawet, w niektórych 

przypadkach, cofnąć. Musimy wiedzieć, że do 

zwalczania objawów chorób nie są wymagane dawki 

silnych leków. Musimy także wiedzieć, że wszelkie farmaceutyki, 

typu inhibitory bądź leki immunosupresyjne, 

nie leczą objawów chorób układu odpornościowego 

i przyczyniają się do powstania poważnych skutków 

ubocznych. 

Genetyka odgrywa istotną rolę w rozwoju chorób i 

jednocześnie nasze wybory życiowe oraz stres przyczyniają 

się do ekspresji genów. Jeśli chcesz decydować 

świadomie o swoim zdrowiu popraw trawienie i kondycję 

zdrowotną jelit. Wyeliminuj śmieciowe jedzenie i zacznij 

inwestować swoje pieniądze w dobrej jakości produkty 

spożywcze. Gluten i nabiał stanowią realne zagrożenie 

dla przetrwania ludzkiego gatunku, chociażby 

dlatego, że poddaje się go zaawansowanym procesom 

technologicznym, przez co nasze organizmy nie są 

w stanie zakwalifikować ich jako pożyteczne. 

Spirulina 

Do najważniejszych substancji wspierających układ 

odpornościowy zaliczamy: probiotyki występujące w 

produktach fermentowanych (kiszona kapusta, kimchi, 

kombucha), witaminę C, E, selen i pozostałe antyoksydanty, 

aminokwas L-glutaminę, który wpływa na 

uszczelnienie jelit, najlepiej w towarzystwie berberyny 

oraz algi i wodorosty, które łączą toksyny i metale 

ciężkie, najlepiej w postaci spiruliny lub chlorelli. Ważniejszą 

rzeczą jednak od suplementów jest zdrowa 

i ekologiczna żywność, która bogata jest w ogromną 

ilość substancji odżywczych. Zanim zaczniemy cokolwiek 

przyjmować, warto, abyśmy nauczyli się poprawnie 

i zdrowo jeść oraz pić. 

Papaja 

Sposób odżywiania jest podstawą w powrocie do 

zdrowia. W przypadku chorób układu odpornościowego 

ważne jest, aby dieta była bogata w zioła i przyprawy 

(goździki, imbir, kurkuma, anyż, tymianek, cynamon), 

które działają przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo 

i oczyszczająco a także w kolorowe i mało 

słodkie owoce (borówki, jagody, papaja, granat). Pamiętajmy 

również o warzywach, które wspierają procesy 

naprawcze (cebula, czosnek, por, burak) i nawadniajmy 

organizmy według zasady 0,03 litra na 1kg 

masy ciała.

WYWIAD 04 

Moc rebirthingu 

Kiedy organizm odmawia nam posłuszeństwa, czujemy wówczas fizyczny 

lub psychiczny dyskomfort. Niektórzy, szukając przyczyn, odkrywają siebie 

na nowo, zauważają, że nagle wszystko się zmienia. Co im pomaga? 

Rozmawia: TERESA SZCZEPANEK 

Czym jest rebirthing? 

To metoda, mająca swoje korzenie w kulturze indyjskiej, 

gdzie techniki oddechowe są nieodłączną częścią duchowych 

praktyk (Prana Joga, Pranajama, Krija Joga). Samo 

słowo, mające swe źródło w języku angielskim, oznacza 

"powtórne narodzenie". Mądrość Wschodu, poparta doświadczeniami 

Zachodu, wie, że zdrowie psychofizyczne 

organizmu zależy, między innymi, od prawidłowego oddychania. 

Oddychanie pogłębione, rytmiczne, kołowe, poprzez 

wprowadzenie umysłu w stan relaksu, umożliwia 

uzyskanie głębszego wglądu w zasady funkcjonowania 

wzorców, na których bazujemy w naszych zachowaniach. 

Pozwala na przeżycie i oczyszczenie tych sytuacji, w których 

do końca nie wyraziliśmy tego, co chcieliśmy wyrazić, 

spojrzenie na nie z innej perspektywy, z nową wiedzą i doświadczeniem. 

Są to często negatywne doświadczenia z 

dzieciństwa, czy też z okresu okołoporodowego. Mogą też 

przybierać formę doświadczeń z przeszłych wcieleń, których 

ładunek emocjonalny jest powodem problemów w 

obecnym życiu. 

Rebirthing pokazuje również jak ważną rolę w naszym 

życiu odgrywa myślenie. Jak szybko i skutecznie, poprzez 

świadome kontrolowanie własnych myśli, można radzić 

sobie z problemami i lękami. Warto przy tym zaznaczyć, że 

nie jest to żadna religia ani kult, a jedynie prosta, mocna i 

efektywna metoda uzdrawiania i osobistego rozwoju. 

Czy rebirtherzy, pracujący z nami, są jakoś weryfikowani? 

Oczywiście. Zanim zostanie się rebirtherem rejestrowanym, 

pracującym z grupami, jest się rebirtherem zwykłym, 

a jeszcze wcześniej kandydatem, pracującym nad sobą, 

zdobywającym doświadczenie. Ta praca nad sobą praktycznie 

nigdy się nie kończy, niezależnie od stopnia zaawansowania. 

Co ciekawe, certyfikatu nie uzyskuje się na 

zawsze. Co roku trzeba poddać się weryfikacji Stowarzyszenia, 

które decyduje o członkostwie. Jeżeli komuś z nas 

towarzyszą jakieś problemy lub są pod jego adresem zarzuty, 

nie uzyskuje zgody na prowadzenie zajęć przez kolejny 

rok. Tylko zdrowa emocjonalnie osoba może pracować 

z grupą lub klientem. 

ZBIGNIEW PLĄDER 

jest rejestrowanym rebirtherem, instruktorem 

ćwiczeń relaksująco-koncentrujących oraz specjalistą 

terapii esencjami energetycznymi. 

Pierwsze informacje, które pozwoliły mu osiągnąć 

bardzo wysoki poziom w tej dziedzinie, zdobył 

od Leonarda Orra, twórcy rebirthingu, znanej 

na calym świecie metody. Ponad ćwierć wieku prowadzi 

sesje, podczas których uczy, jak należy oddychać. 

Jest jednym z założycieli Stowarzyszenia Rebirtherów. 

zmu jest w stanie oczyścić układy: nerwowy i krążenia. 

Pozwala odżywić komórki i organy, oczyścić i zrównoważyć 

aurę człowieka. Wiemy to dzięki Leonardowi Orr, który 

w 1975 roku opracował ćwiczenia oddechowe, oddziałujące 

na nas tak na poziomie fizycznym, jak i psychicznym. 

Działają na człowieka odprężająco, uwalniają od zablokowanych 

emocji i negatywnych wspomnień. Pomagają „narodzić 

się na nowo”. Oddech jest fundamentem wszelkiego 

uzdrowienia. Poprzez stosowanie świadomego, połączonego 

oddechu, łagodnie pozbywamy się fizycznych 

i psychicznych napięć oraz stresów, szczególnie tych, które 

powstały podczas narodzin i wczesnych życiowych doświadczeń. 

O tym, że oddech jest napędem umysłu i że stanowi 

źródło wszelkiej mocy, przekonują się uczestnicy sesji oddechowych. 

Tam też dowiadują się, że poprzez świadome 

oddychanie można uwolnić nagromadzone cierpienie i 

doświadczyć radosnej integracji energii, dzięki czemu nasze 

życie może stać się pełniejsze. 

Dla kogo przeznaczona jest ta terapia? 

Wśród moich klientów są lekarze nauczyciele, studenci. 

Przychodzą ci, którzy nie radzą sobie z życiem, mają kłopoty 

z oddychaniem, wpadają w bezdech, chcą uwolnić 

napięcia, czują się ofiarami bliżej nieznanego czegoś lub 

Dlaczego oddech jest tak ważny, a właściwie nie tyle 

oddech, co umiejętność prawidłowego oddychania? 

Świadome wdychane rześkiej energii życia do organikogoś, 

nie potrafią znaleźć sobie miejsca… długo można 

by wyliczać. Tak naprawdę z tej wspanialej terapii może 

skorzystać każdy. Prawidłowy oddech jeszcze nikomu nie 

zaszkodził, a wiele ułatwił. 

Na ile ważne jest to jak oddychamy? 

To, jak oddychają poszczególni ludzie, świadczy o ich 

osobowości i sposobie życia. Oddychający całą piersią - 

żyją pełnią życia. Człowiek zestresowany, zdaje się walczyć 

z oddechem. Musi więc nauczyć się oddechu połączonego, 

takiego jakim oddycha zdrowe, małe dziecko. To nic innego, 

tylko doświadczenie życiowe powoduje, że powstają 

przerwy w oddychaniu. Wszystkie trudne chwile, złe doświadczenia, 

stresy zakłócają nasz naturalny rytm oddechowy, 

który dodaje nam energii. A kiedy rytm jest zakłócony, 

w naszym ciele nie dzieje się najlepiej. 

Jakie doznania towarzyszą tym, którzy ćwiczą prawidłowe 

oddychanie? Jak zmieniają się w trakcie terapii? 

Tak naprawdę o tym, jak różnorodne są doznania i jakie 

efekty przynosi praktykowanie nauki oddychania, może 

powiedzieć jedynie ta osoba, która doświadczyła tego na 

sobie. Faktem jest, że pierwsze sesje nie dla wszystkich 

muszą należeć do przyjemności, ale pod okiem specjalisty 

nie ma się czego obawiać. Rebirthing to doskonała metoda 

dla ludzi nie mających czasu, żyjących w ciągłym biegu 

Jacy się stają po terapii? Na pewno pogodni, rozluźnieni, 

uśmiechnięci, przyjaźnie do siebie nastawieni, sprawiający 

wrażenie takich, którzy wzięli los w swoje ręce. 

Mówi się, że wzorce okołoporodowe wywierają 

ogromny wpływ na nasze życie. Jak tutaj pomocny jest 

rebirthing? 

W chwili przyjścia na świat jesteśmy niejako zaprogramowani. 

To, jak toczy się nasze życie, a więc problemy z jakimi 

się borykamy, stany w jakie popadamy – to wszystko 

nie bierze się znikąd. 

Warunkuje je nasze poczęcie, wpływają na to przeżycia 

na etapie komórkowym, wzorce rodzinne, uwarunkowania 

genetyczne. Podczas sesji, nawiązując głęboki kontakt 

z samym sobą docieramy do wspomnień, których nie pamiętamy 

po przyjściu na świat. Kiedy uda nam się sięgnąć 

do głębokiej nieświadomości, czy pamięci podświadomej, 

nagle wszystko staje się jasne, a nasze życie od tej pory 

biegnie jakby innym torem.

REKLAMA 

05 

® 

Naturalna Witamina K2 MK-7 bez konserwantów 

Szukaj w dobrych sklepach zielarskich 

lub na www.xenico24.pl 

Opatentowana substancja VitaMK7 

Naturalna witamina K2 MK-7 w formie 

kapsułki - zwiększone wchłanianie 

Najbardziej aktywna i biodostępna forma K2 MK-7

ZIELNIK 06 

KALINA 

GŁÓG 

Głóg to krzew, który wygląda pięknie wiosną, 

obsypany białymi, pachnącymi kwiatami, 

a jesienią jasnoczerwonymi owocami. Ze 

względu na swoje walory zdrowotne jest polecany 

osobom z chorobami serca i wysokim 

ciśnieniem. 

W naszych lasach rośnie kilka gatunków głogów. Najbardziej 

pospolitymi są jednoszyjkowy i dwuszyjkowy, 

oba mają równorzędne właściwości lecznicze. Rozróżnić 

można je po liściach i owocach. Liście głogu jednoszyjkowego 

są ciemnozielone z wierzchu, owoce zawierają jedną 

pestkę. Głóg dwuszyjkowy ma liście z wierzchu ciemnozielone 

i połyskujące, owoce zawierają dwie lub czasem trzy 

pestki. Surowcem leczniczym jest kwiatostan oraz owoc 

głogu. Kwiatostany głogu zrywa się na początku kwitnienia 

w maju. Owoce zbiera się jesienią. 

Głównymi związkami czynnymi kwiatu i owocu głogu 

są flawonoidy, odpowiedzialne za rozkurczanie się mięśni 

gładkich naczyń krwionośnych, a także związki wielofenolowe 

łagodnie obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Ponadto 

owoce zawierają duże zasoby składników mineralnych 

miedzy innymi fosforu, wapnia, żelaza, glinu, krzemu, magnezu, 

potasu, witaminy C i tiaminy. 

Głóg ma podobne działanie na serce jak naparstnica 

(jest wskazane podawanie obu tych leków jednocześnie 

- wzajemnie potęgują działanie lecznicze). Szczególnie 

wskazane jest stosowanie głogu w chorobach serca u 

ludzi w wieku podeszłym, w leczeniu zaburzeń pracy serca 

spowodowanych nadczynnością tarczycy oraz zaburzeń 

sercowych u kobiet w okresie przekwitania. Preparaty głogu 

są korzystne dla ludzi z chorobą wieńcową i nadciśnieniem 

tętniczym oraz zaburzeniami ukrwienia mózgu. Głóg 

działa łagodnie i powoli, można używać przygotowanych 

z niego preparatów przez długi czas bez szkodliwych skutków 

ubocznych. 

Ciekawostka 

W kulturze tureckiej głóg stał się symbolem życia 

erotycznego, zapach jego kwiatów kojarzono z intymnym 

zapachem kobiety. W średniowiecznej kulturze 

europejskiej głóg był symbolem tragicznej miłości, 

jego pędy wyrosły z grobów Tristana i Izoldy, splatając 

się na znak miłości bolesnej, trudnej, ale nierozłącznej. 

Tekst: Ewa Ślęzak 

Przepis 

NALEWKA 

GŁOGOWA 

Kilogram owoców 

głogu przepłukać i 

wsypać do dużego 

szklanego słoja. Wymieszać 

litr spirytusu 

ze szklanką przegotowanej 

wody i zalać 

nim głóg. Słój z głogiem 

i spirytusem zamknąć 

i odstawić w 

ciemne miejsce na 

dwa tygodnie, należy 

codziennie potrząsać 

słojem. Po tym czasie 

przygotować syrop z 

trzech szklanek wody 

i 50 dkg cukru, 10 

goździkami, łyżeczką 

cynamonu i skórką z 

cytryny. Gotować na 

małym ogniu przez 

5 minut. Do wystudzonego 

syropu wlewać 

zlany znad głogu 

spirytus. Tak otrzymany 

płyn zamyka 

się szczelnie w słoju 

i odstawia na trzy 

dni w chłodne i zacienione 

miejsce. Po 

trzech dniach przecedza 

się, wlewa do butelek, 

szczelnie zamyka 

i odstawia w ciemne 

miejsce do sześciu 

miesięcy. 

koralowa jest rośliną, której właściwości 

zdrowotne medycyna ludowa wykorzystuje 

od stuleci. Kalina jest polecana przede 

wszystkim przy kobiecych dolegliwościach i 

jako środek łagodzący kaszel. 

Kalina to krzew lub nieduże drzewo. zasiedla wilgotne 

obrzeża lasów, przydroża i cmentarze. Kwitnie w maju i 

czerwcu, ma białe, baldachokształtne kwiatostany. Jej formą 

ozdobną, sadzoną w parkach i ogrodach jest piękna 

„boule de neige” czyli kula śniegu. Owocem kaliny jest jednonasienny 

pestkowiec, o ślicznej koralowej barwie, lśniący, 

przejrzysty. Te owoce dojrzewają w sierpniu, by nieraz 

trzymać się na krzewie przez zimę do wiosny. Są więc cennym 

pokarmem dla zimujących ptaków. Owoce w stanie 

surowym są trujące i niesmaczne. Trucizną w owocach jest 

gorycz (wiburnina). Po spożyciu może wywołać wymioty, 

biegunki, zawroty głowy. Po przemrożeniu goryczka znika 

i owoce są jadalne. Mają one charakterystyczny zapach, 

który pochodzi od niewielkich ilości zawartego w nich 

kwasu walerianowego. Wysoka temperatura wpływa na 

polepszenie smaku owoców. Znawcy win cenią sobie wysoko 

„bukiet„ wina kalinowego. Właściwości lecznicze ma 

głównie kora z młodych, wiosennych pędów używana do 

leczenia chorób kobiecych. Kalina koralowa znalazła zastosowanie 

przede wszystkim jako środek na bolesne i obfite 

miesiączki. Przemrożone owoce zmieszane z miodem 

można stosować przy przeziębieniach i suchym, męczącym 

kaszlu. Sok z przemrożonych owoców kaliny zmieszany 

pół na pół z wodą, po sfermentowaniu daje doskonały 

ocet, który można podawać nawet osobom z nieżytem żołądka 

lub jelit. Wśród gałęzi kaliny często wiją swoje gniazda 

słowiki. Kalina koralowa dostarcza pokarmu wielu gatunkom 

owadów i ssaków. 

Ciekawostka 

W ludowych wierzeniach kalina związana jest z 

cierpieniem i smutkiem. Uważano ją za symbol młodości, 

piękna i dziewictwa, wierzono, iż dusza zmarłej 

przed ślubem dziewczyny wstępuje w ten krzew. 

Na Podlasiu zachował się zwyczaj sadzenia kaliny na 

panieńskich grobach, a wianek z liści i owoców zdobił 

głowę panny młodej. 

Przepisy 

SOK Z KALINY 

Owoce zebrać po 

pierwszych przymrozkach 

lub włożyć na kilka 

dni do zamrażalnika. 

Następnie rozgnieść 

i wycisnąć z 

nich sok, który zgotowuje 

się na małym 

ogniu, przez pięć minut, 

doprowadzając 

do wrzenia. Gorący 

sok przelać do szklanych 

butelek i pasteryzować 

piętnaście 

minut. Sok z kaliny 

to idealny środek na 

przeziębienia. Wzmacnia 

i uspokaja. 

Powidła z owoców 

kaliny koralowej. 

Jesienią po pierwszych 

przymrozkach 

należy zebrać pół kilograma 

owoców kaliny 

koralowej. Następnie 

zamrozić na pięć dni, 

aby pozbyć się goryczy. 

Rozmrożone owoce 

należy zasypać cukrem, 

około 25 dag cukru, 

doda kilka goździków 

i zagotować na 

wolnym ogniu przez 

30 minut. Nałożyć do 

wyparzonych słoików, 

pasteryzować.

DOOKOŁA ŚWIATA 

07 

INDIANIN WIE LEPIEJ 

Kiedy plemiona euroazjatyckie w pogoni za reniferami przekroczyły 

cieśninę Beringa, zabrały ze sobą do Nowego Świata wszystkie 

umiejętności i wiedzę a więc: techniki myśliwskie, szałasy potne i szamanizm. 

Od zarania dziejów Indianie wiedzą lepiej niż my, biali ludzie, że należy żyć w harmonii 

z przyrodą. Uczą nas, że ważna jest samodyscyplina, jaką osiąga się dzięki wyciszeniu. 

Dlatego też przywiązują wagę do tego, żeby chodzić powoli, mówić cicho i zachowywać 

naturalny stan ducha. Wyciszenie świadczy, według Indian, o doskonałej równowadze 

ciała i umysłu. 

By to osiągnąć, oddawali się między innymi oczyszczaniu, do czego służył im Szałas 

Potu, zwany też szałasem uzdrawiania. Ta ceremonialna sauna stanowiła symboliczny powrót 

do łona Matki Ziemi, w celu ponownego odrodzenia się. 

Indianie uważają, że człowiek powinien kontaktować się ze wszystkim, co go otacza i 

mieć świadomość, że jest integralną częścią otaczającego go świata. Wszystko, co napotyka 

na swojej drodze ma znaczenie i przemawia do niego. Nawet drobne kamyki znalezione 

podczas spaceru mogą, zdaniem Indian, pomóc poznać poszukiwaną prawdę, jeżeli 

zdobędziemy się na wysiłek, by potraktować je z szacunkiem. 

Indianie są zdania, że nic nie jest bezsensowne czy nieprzychylne, bo sens przejawia 

się w każdym zjawisku w przyrodzie. Są przekonani, że rośliny, zwierzęta, ptaki, ryby, skały, 

gleba i części wszechświata całkowicie podtrzymują ich życie. Dlatego wiedzą, że należy 

kierować się zasadą jedności i współpracy wszelkich form życia, miłować i cenić 

wszystko co istnieje. 

Praktyki Indian polegają na kształtowaniu postaw i myśli, które umacniają poczucie 

pokrewieństwa z całą przyrodą. Jedną z nich jest „wchodzenie w ciszę”. Oznacza to zjednoczenie 

się z przyrodą, duchem, ciałem i umysłem poprzez skupienie się na oddychaniu, 

uświadomieniu swoich ruchów ciała. Wkrótce samo oddychanie rozbudza dobre samopoczucie, 

pozwala poczuć się wolnym, nawet doznawać olśnień. Harmonia daje siłę 

na przyjęcie czekających nas w życiu doświadczeń. 

Indianie, uważali, że dobry sen jest bardzo ważny dla 

zdrowia, dlatego tworzyli ”łapacze snów”, wieszane nad 

posłaniem. Łapacz snów składa się z sieci symbolizującej 

jedność rodziny, wplecionej w okrąg oznaczający krąg czasu, 

i supełków, czyli więzów rodzinnych. Amulet ozdabia 

się piórami, paciorkami i innymi drobiazgami. Gęsta sieć 

ma przepuszczać jedynie dobre sny, a zatrzymywać nocne 

mary, które giną wraz z pierwszymi promieniami słońca. 

.......................................................................................................... 

Życiu duchowemu i codziennemu Indian towarzyszyła 

bylica-gorzka, aromatyczna roślina. Kobiety indiańskie 

piły sporządzoną z niej herbatę podczas czterech rytualnie 

ustalonych dni w szałasie menstruacyjnym tzw. księżycowym. 

Bylica odgrywała szczególną rolę przy regulacji 

poczęć. W wodzowskich rodzinach Czejenów tylko raz na 

siedem lat przychodziło na świat jedno dziecko. Tyle czasu 

według Indian potrzebowała kobieta na całkowitą regenerację 

sił. 

.......................................................................................................... 

Ważną rolę w życiu duchowym Indian odgrywał taniec. 

Jego rolą było wzmacnianie praktyk religijnych i leczniczych. 

Najbardziej znanym indiańskim tańcem rytualnym 

jest Taniec Słońca. Była to uroczystość religijna i inicjacyjna, 

gromadząca corocznie, zwykle w połowie lata całe plemię. 

Świętu towarzyszyły uczty, modlitwy i pieśni cierpienia. 

Taniec Słońca stanowił punkt kulminacyjny, podczas 

którego młodzieńcy byli poddawani próbom męstwa połączonym 

z torturami. 

PRZYMIERZE Z WODĄ 

Nieodzownym elementem i warunkiem wszelkiego życia na ziemi oprócz powietrza 

jest woda. Nie ma na ziemi wody całkowicie jałowej, pozbawionej wszelkich 

pierwiastków i soli mineralnych. W każdej wodzie znajduje się coś, co skwapliwie 

nasz organizm dla siebie wyławia i wykorzystuje. Z tego względu dobrze jest stosować 

kąpiele, nacierania i natryski. 

Zasadnicze znaczenie kuracyjne wody polega na jej wpływie na skórę i znajdujące się 

w niej zakończenia nerwów. Hydroterapia regeneruje system nerwowy, za pośrednictwem 

którego usprawnia funkcjonowanie całego organizmu. 

Najskuteczniejsze działanie lecznicze ma masa wodna małego wodospadu, w domowych 

warunkach zastępuje go natrysk prysznicowy. Woda w jednolitej masie spadająca z 

pewną siłą na skórę przede wszystkim między łopatki i kark oraz na cały grzbiet dotlenia i 

energetyzuje cały organizm, usprawnia krążenie krwi. Powyższe zabiegi nie są wskazane 

jedynie dla osób cierpiących na osłabienie mięśnia sercowego i wrodzone wady serca. 

Wynalazcą prysznicu był Vincenz Priessnitz, syn ubogiej wdowy, który pewnego razu 

spadł z fury naładowanej sianem i złamał kilka żeber. Nikt nie potrafił go uleczyć. Intuicyjnie 

przykładał sobie kompresy z zimnej wody i wkrótce lepiej się poczuł. Zaczął pomagać 

innym chorym, zdobył majątek i założył sanatorium, gdzie stosowano przede wszystkim 

wodolecznictwo . 

Drugą metodą jest nacieranie. Czystą, grubą lnianą ścierkę należy umoczyć w zimnej 

wodzie, nieco wykręcić, położyć na 10 sekund na kark, szyję, plecy i cały grzbiet. Na drugi 

dzień uczynić to samo, przedłużając zabieg każdego dnia o 10 sekund, aż do minuty. Robić 

to wieczorem. Po każdym natarciu trzeba się mocno wytrzeć suchym ręcznikiem. Kuracja 

wzmacnia móżdżek, który jest czynnikiem równowagi, dotlenia całą korę mózgową 

i hartuje organizm przed przeziębieniem, a w pewny stopniu chroni przed stwardnieniem 

tętnic. 

Trzecim sposobem są kąpiele w wannie. Aby taka kąpiel była zdrowa powinna trwać 

dwadzieścia minut i należy do niej dodać mieszankę ziół jak skrzyp, pokrzywa, mięta, liści 

brzozy i kłącze tataraku. Do ziołowych kąpieli nie należy używać mydła. 

Ciekawostki 

Na przestrzeni wieków różnie kształtowało się pojęcie 

czystości. Starożytni Grecy myli się z obowiązku, Rzymianie 

dla przyjemności, zaś średniowieczni obywatele najchętniej 

w łaźniach figlowali i ucztowali. W renesansie narodził 

się strach przed wodą rozpuszczającą ciało i niebezpiecznie 

wnikającą do jego wnętrza. Nic więc dziwnego, 

że jak ognia unikano ablucji, ograniczając się do skrobania, 

wietrzenia i nacierania pachnidłami. Trzeba było trzystu 

lat, aby mieszkaniec Europy uwierzył, że zanurzenie 

w wannie nie grozi kalectwem lub śmiercią. Stosunek do 

czystości ciała, jaki posiadamy obecnie, narodził się dopiero 

w drugiej połowie XIX w, dzięki popularnym „kuracjom 

u wód” czyli uzdrowiskom. 

Kąpiel ma właściwości terapeutyczne tak dla ciała jak i 

dla umysłu. Od niepamiętnych czasów wierzono, że wodą 

można oczyścić się z negatywnych oddziaływań. Najlepiej 

do tego typu rytuałów nadaje się woda z naturalnego 

źródła jak wodospad, krynica, jezioro. W przypadku braku 

takiej możliwości można wykorzystać kranówkę. Czynnikiem 

decydującym o skuteczności oczyszczającej kąpieli 

jest właściwy czas. Najczęściej rytualne kąpiele powinno 

się wykonywać tuż przed wschodem słońca. Można się 

także kierować fazami Księżyca, na przykład Księżyc ubywający 

wspomaga ruszenie z miejsca. Niekiedy należy pozwolić 

własnym zmysłom i przeczuciom wskazać właściwy 

moment do obmycia się z niepożądanych energii. 

Ewa Ślęzak

REKLAMA 

08 

SUPLEMENTACJA 

WITAMINY C 

W CIĄŻY 

Kwas L-askorbinowy, popularnie nazywany witaminą C, jest jedną z najbardziej znanych 

witamin. Pełni szereg funkcji w organizmie człowieka, do których należą przede 

wszystkim: działanie antyoksydacyjne, wzmacnianie odporności organizmu na infekcje, 

udział w syntezie kolagenu, zwiększanie przyswajalności żelaza niehemowego, a 

także jest jedną z najważniejszych witamin wpływających na funkcje rozrodcze człowieka 

i prawidłowy przebieg ciąży. 

Najważniejszą kwestią w trakcie planowania ciąży jest płodność człowieka. Na jej 

zmniejszenie wpływa wiele czynników. U kobiet należą do nich m.in. zaburzenia owulacji, 

a u mężczyzn zaburzenia hormonalne. Wspólnym czynnikiem obniżającym płodność 

dla obu płci jest źle zbilansowana dieta. Do najczęstszych błędów żywieniowych 

zalicza się m.in. zbyt niską podaż witamin, w tym witaminy C Należy zaznaczyć, że 

wiele funkcji, które pełni ta witamina, ma pozytywny wpływ na płodność. Jest to między 

innymi działanie antyoksydacyjne- przeciwdziałanie stresowi oksydacyjnemu,a co 

za tym idzie, neutralizowanie i usuwanie wolnych rodników. Ich zwiększona obecność 

w organizmie ujemnie wpływa na płodność, a w trakcie ciąży może zwiększać ryzyko 

pojawienia się cukrzycy ciążowej, opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego płodu 

czy stanu przed rzucawkowego. 

Na temat niskiego poziomu i suplementacji witaminy C u kobiet w ciąży przeprowadzono 

szereg badań, w których dowiedziono między innymi, że jej niedobory 

zwiększają ryzyko komplikacji ciąży u kobiet chorujących na cukrzycę. Jedno z takich 

badań przeprowadzono w latach 1992-1994 w Danii na grupie 76 kobiet powyżej 18 lat, 

które nie chorowały na inne choroby niż cukrzyca. W trakcie badania sprawdzano także 

związek niedoborów witaminy C z komplikacjami porodowymi. U 28 % badanych 

kobiet stwierdzono hipowitaminozę C (zbyt niski poziom witaminy C), natomiast u 69 

% badanych - duże ryzyko jej wystąpienia. Stwierdzono, że niedobory witaminy C w 

trakcie ciąży nasilają cukrzycę, a co za tym idzie, zwiększają ryzyko komplikacji w trakcie 

ciąży, jak i samego porodu. 

Jedną z funkcji witaminy C w organizmie człowieka jest także udział w syntezie kolagenu. 

Kolagen jest białkiem, który odpowiada za budowę kości oraz odżywienie 

tkanki chrzęstnej. Odpowiada za prawidłowe napięcie, sprężystość i elastyczność skóry. 

Wpływa to na ulepszenie przepływu krwi przez ciało, dzięki czemu wszystkie narządy 

oraz tkanki są lepiej odżywione i dotlenione. Dla kobiety planującej ciążę kolagen 

pełni istotne funkcje w przygotowaniu jej ciała do ciąży. Kolagen, w którego syntezie 

bierze udział witamina C, pozwoli ujędrnić skórę i powłoki brzuszne oraz wzmocni naczynia 

krwionośne. Takie działanie kolagenu na pewno zmniejszy ryzyko lub całkowicie 

zredukuje pojawienie się rozstępów po ciąży. Należy zaznaczyć, że rozstępy pojawiają 

się u ponad 90 % kobiet w ciąży. Również dlatego warto wprowadzić suplementację 

witaminą C przed i w trakcie ciąży. 

Aby odpowiednio zadbać o prawidłowy przebieg ciąży, wzrost i rozwój płodu, należy 

rozważyć suplementację witaminą C. Najlepsza źródła tej witaminy to te naturalne. 

Rekomendowanym i bezpiecznym produktem do stosowania dla kobiet w ciąży jest 

sok z owoców róży. Zawartość witaminy C w soku z owoców róży wynosi od 400-500 

mg na 100 ml soku. Jest to taka ilość witaminy C, która pozwoli na zaspokojenie zapotrzebowanie 

na tą witaminę dla kobiety w ciąży, jak i planującej zajście w ciążę. Witamina 

C, zawarta m.in. w soku z owoców róży, pomoże zwiększyć płodność, a także, już 

w trakcie ciąży będzie wspomagać rozwój płodu - witamina ta bierze udział z tworzeniu 

kości, kolagenu czy syntezie hormonów i neurotransmitterów oraz jest antyoksydantem. 

Planując ciążę, jak i będąc w ciąży, należy pamiętać o suplementacji witaminą C, 

najlepiej ze źródeł, gdzie występuje ona naturalnie w dużej ilości- np. w soku z owoców 

róży.

PASJE 

09 

DREWNEM URZECZENI 

Nie ma takiego mebla, którego nie potrafiliby odrestaurować, ani też takiego, 

którego kopii nie umieliby stworzyć. Są szczęśliwi, bo odnajdują się w swojej pasji. 

Tekst i Zdjęcia: TERESA SZCZEPANEK 

- Na początku nie mieliśmy nic – mówi Marlena Kordylas. 

W wielkopolskim Bukówcu, razem z mężem, od 27 lat 

prowadzą warsztat, w którym powstają większe i mniejsze 

działa sztuki. Bo też praca w drewnie sztuką jest bezsprzecznie. 

Zwłaszcza jeśli ma się talent, wiedzę i wrażliwość. 

A tego Kordylesom nie brakuje. 

- Mama wybrała dla mnie drogę księgowej – opowiada 

Marlena. Nawet nie chciala o tym słyszeć. Skierowała 

swoje kroki do tarnowskiego Studium konserwacji mebli, 

które ukończyła, i po trzech latach stażu przy renowacji 

zabytków, wspólnie z mężem rozpoczęli przygodę, która 

trwa nieprzerwanie. 

ty, a grubość wielu z nich nie przekracza czasem milimetra 

– opowiada Stanisław Kordylas. - Okleinowanie mebli 

to sztuka równie stara jak inkrustacja. Niegdyś tym procesom 

poddawano tylko ekskluzywne szkatuły królewskie, 

z czasem wszystko zaczęło się zmieniać – wyjaśnia. Twierdzi, 

że nie potrafiłby robić nic innego. - W pełni odnajduję 

się w mojej pracy. Lubię mieć wizję finału już na samym 

początku – mówi. I dodaje, że w tej pracy ważna jest niepowtarzalność. 

Wykonanie kopii każdego mebla nie nastręcza mu żadnej 

trudności. Podobnie jak restaurowanie. Obecnie pracuje 

nad imponującą, mahoniową sekreterą, zawierającą 

mnóstwo schowków, tajemniczych szufladek na korespondencję. 

To istne cacko. 

RÓŻNE TWARZE DREWNA 

W drewnie widzą to, czego zwykły człowiek gołym 

okiem dostrzec nie zdoła. 

- Jest wdzięczne, ciepłe, urokliwe, daje się obrabiać, 

i ciągle zaskakuje – mówi Marlena. - Śliwa i czereśnia zaskakują 

bajecznym kolorem i są bardzo plastyczne, jesion 

i dąb są twarde, lipa i topola – miękkie, mahoń choć 

piękny, jest kruchy a więc praca z nim nie jest łatwa, twardy 

orzech potrafi być nadzwyczaj plastyczny a sumak zachwyca 

słojami – wylicza. 

W pracy ze starymi meblami chodzi o to, by restaurując 

je, zachować jak najwięcej z oryginału, jak najmniej 

wymienić, a to nie zawsze jest możliwe i tutaj Kordylasowie 

mają pole do popisu. Jednak nie wolno się spieszyć i 

trzeba mieć niekończące się pokłady cierpliwości, czasem 

anielskiej. A to, jak się okazuje, wcale nie jest takie łatwe. 

Ale praca Marleny i Stanisława to nie tylko przywraca- 

DOTYK HISTORII 

Na co dzień obcują z meblami, jakich nie powstydziłby 

się niejeden hrabia czy baron. Trafiają do nich barokowe 

XVII i XVIII - wieczne sekretery, serwantki, XIX - wieczne 

biedermeierowskie komody, mieszczańskie niciaki. Nierzadko 

nadszarpnięte zębem czasu. Marlena i Stanisław 

dają im drugie życie. Doświadczenie pozwala im na stworzenie 

efektu końcowego takiej klasy, że wielu w pierwszej 

chwili nie potrafi wyrzec słowa. I nie ma się co dziwić, 

skoro o heblowaniu, toczeniu, impregnowaniu, politurach, 

fornirach i właściwościach rozmaitych rodzajów drewna 

Kordylasowie wiedzą wszystko. 

- Praca z drewnem to czarowny czas, wrażenia nie do 

opisania – mówi Marlena. - Moczysz okleinę a ona pachnie 

orzechem, czereśniami – dodaje. 

- Kiedyś nie było takich możliwości jak dzisiaj. Barok 

charakteryzowały na przykład grube okleiny. Teraz z pnia 

można uzyskać nawet kilkaset płatków, które staną się fornirami, 

uszlachetniającymi mebel, i to bez żadnej stranie 

meblom dawnego blasku, to także tworzenie od podstaw 

rzeczy zupełnie nowych, choć na wzór z minionych 

epok, jak choćby ostatnio. Z przepięknej plamistej brzozy 

powstał niciak. Mebel rozpowszechniony w XIX wieku. Służący, 

jak sama nazwa wskazuje, do przechowywania nici, 

igieł, naparstków, słowem - przyborów do recznych robotek. 

Jego kształt i bogactwo zdobień zależały od zamożności 

rodziny. Ten, ze wspomnianej brzozy, zachwyca nietuzinkową 

mozaiką okleiny. Bo też warto podkreślić, że 

okleina (innymi słowy: fornir) odpowiednio układana, potrafi 

tworzyć zachwycające wzory. 

RADOŚĆ Z EFEKTÓW 

Bywa, że Marlena i jej mąż mają czas, by na giełdach staroci 

poszukać zabytkowych perełeczek. I kiedy przychodzi 

taki moment, że nie muszą ścigać się z czasem przy realizacji 

zamówień, sięgają po nie i bawią się do tej pory, aż 

odzyskają one swój pierwotny blask. 

- Czasem jest tak, że trafi się taki mebel, że ledwie spojrzawszy, 

natychmiast wiemy, że nie będzie z nim łatwo. 

I proszę uwierzyć, wówczas, mimo że świadomie podjęliśmy 

się restauracji, tak bardzo ciężko się zebrać do pracy, 

że aż nie sposób tego opisać. Ale wystarczy impuls, czasem 

jedna myśl, obraz i nagle wszystko się zmienia. Mebel 

staje się najważniejszy, i ma się wrażenie, jakby nie można 

było od niego odejść. To jakiś swego rodzaju trans – mówi 

Marlena. 

Dla niej i jej męża drewno to sens istnienia. A warsztat, 

w którym nie tylko pachnie przecudnie, jest ich swoistą 

strefą komfortu. Tacy to mają szczęście, bo podobno nie 

ma to jak móc robić to, co kocha się najbardziej.

LITOTERAPIA 10 

AMETYST 

KAMIEŃ 

NASZYCH 

EMOCJI 

Tekst i zdjęcia: TERESA SZCZEPANEK 

Ten półszlachetny minerał, będący odmianą kwarcu, o naturalnej barwie w kolorze 

fioletu lub głębokiej purpury nie przestaje zachwycać tych, którym dane jest na niego 

spojrzeć. Swoją nazwę zawdzięcza, greckiemu słowu amethystos - niepijany. Dlatego z 

dawien dawna wiadomo, że znakomicie sprawdza się w łagodzeniu a nawet niwelowaniu 

uzależnień. Z kart starych kronik wyczytać można, że w czasach starożytnych używano 

go jako amuletu, dodawano sproszkowany ametyst do wina, bądź też pito je z pucharów 

tym minerałem zdobionych, co miało zapobiegać zbyt szybkiemu upijaniu się. 

W sanskrycie określany jako „cacunda” ametyst nosi miano kamienia przynoszącego 

szczęście, chroniącego przed melancholią. Pogłębia też modlitwę, otwierając na wyższe 

poziomy duchowe, co czyni ją bardziej mistyczną. Dlatego też nierzadko robiono z niego 

różańce a także male - tybetańskie i indyjskie sznury modlitewne. 

Od czasów baroku kamień ten przypisany jest świętemu Tadeuszowi Judzie, patronowi 

od spraw beznadziejnych. Ponoć modlitwa w połączeniu z medytacją , do której używamy 

ametystu czynić potrafi cuda. 

Ametyst to kamień naszych emocji. Daje poczucie bezpieczeństwa i harmonii. Przynosi 

i wspomaga transformację. Zamienia też w pozytywne nasze negatywne uczucia. 

Rozwija altruizm i przydaje współczucia, polecany jest zatem tym, którzy niosą 

pomoc innym, wprowadza harmonię w relacjach partnerskich i chroni przed lękami. 

Doskonale sprawdza się w sytuacjach, kiedy cierpimy na bezsenność, wówczas 

najlepiej jest surowy kryształ ametystu mieć pod poduszką. Odsuwa także koszmary 

senne. Nie od dziś wiadomo, że ametyst rozwija intuicję i zdolności paranormalne. 

Jest pomostem między niebem a ziemią, i – co interesujące – ułatwia kontakt z 

aniołami i wyższą jaźnią. Nie bez powodu jak widać ametysty – utożsamiane z łaską, 

a także czystością duchową i fizyczną zdobią pierścienie biskupie. 

Jedną z nieocenionych jego właściwości - jest to, że leczy zmiany skórne, reguluje 

także szyszynkę i przysadkę mózgową. Wiadomo także, że ametyst oczyszcza naczynia 

krwionośne ze złogów, przynosi ulgę w schorzeniach układu pokarmowego na tle nerwowym, 

wspomaga leczenie żylaków i miażdżycy. 

Sprawdza się też w łagodzeniu migrenowych bólów głowy – trzeba wówczas na czakrze 

trzeciego oka umieścić surowy kryształ ametystu a na czakrach stóp przykładać 

czarne obsydiany. 

Obecnie ametysty wydobywane są w Brazylii, Indiach na Uralu, na wyspie Cejlon, w 

Urygwaju, Iranie na Madagaskarze i w Meksyku. Jednak nierzadko spotkać je można na 

Dolnym Śląsku. 

Przemysław Wiater – historyk, Kanclerz Sudeckiego Bractwa Walońskiego w jednej ze 

swoich publikacji pisze: Od średniowiecza Karkonosze i Góry Izerskie były terenem intensywnych 

poszukiwań prowadzonych przez dawnych poszukiwaczy skarbów, minerałów 

i kamieni szlachetnych - tak zwanych Walonów. We wrocławskiej księdze walońskiej,

11 

przypisywanej Antoniusowi de Medici, znajduje się następujący 

fragment: 

"Tak więc zapytaj w Jeleniej Górze o wieś, która się nazywa 

Piechowice, potem będzie Kopaniec. Idź dalej "Drogą 

Górną", następnie w kierunku na Czarną Górę, dalej poprzez 

hutę szkła, tak dojdziesz do Białej Wody lub Białego 

Potoku, tutaj znajdziesz złota do wypłukania i ametystów 

ile tylko zapragniesz. " 

Złoża ametystów napotkać też można przy drodze prowadzącej 

ze Szklarskiej Poręby – Marysina do schroniska 

Pod Łabskim Szczytem. W 1958 roku znaleziono tutaj wychodnię 

żyły kwarcowej zbudowanej częściowo z ametystu. 

W pobliżu znaleziono także ślady wyrobisk świadczące 

o dawniejszej eksploatacji ametystów. 

Przemysław Wiater opowiada: - W Księdze Walońskiej z 

Trutnova znajduje się fragment, który prawdopodobnie 

odnosi się do tego obszaru: 

“Na tej górze znajduje się miejsce, gdzie są stopnie, 

którymi możesz pójść i jeżeli wejdziesz na górę (mowa o 

Śnieżnych Kotłach) będziesz mógł znaleźć jeden staw, możesz 

do niego przy dobrej pogodzie zejść. Lecz jeżeli będzie 

padał deszcz a ty będziesz na górze, wróć się, inaczej 

będziesz przegrany. [...] Wtedy wróć się tą drogą z powrotem 

i jeśli będziesz na Zackenstein (prawdopodobnie chodzi 

o Szrenicę) zejdź w lewo, tutaj znajdziesz niewielki obszar 

(dolina Szrenickiego Potoku ), gdzie są dobre kamienie 

szlachetne jak ametyst, szafir, szmaragdy, topazy i nie 

musisz się troszczyć, jeżeli wyobrażałeś to sobie inaczej, 

nie martw się, Bóg Ci już pomógł !” 

Ametysty można znaleźć w pobliskim Złotym Potoku, 

podążając żółtym szlakiem. Są tacy, którzy wiedząc, że 

pod korytem rzeki znajduje się żyła ametystowa, potrafią 

wykuć sobie całkiem okazałą szczotkę ametystową. Ci, 

którym się to nie udaje, poniżej zbierają ametystowe okruchy. 

Zapaleni miłośnicy minerałów mogą spróbować szczęścia 

w Mrukli, w drodze do Wodospadu Szklarki. W lipcu 

po raz kolejny udało mi się odwiedzić Szklarską Porębę. 

Kierując się w prawo od Chaty Walońskiej - usytuowanej 

przy rozwidleniu Czeskiej Ścieżki biegnącej do Źródeł 

Łaby, miejsca prastarego kultu oraz czarnego szlaku okalającego 

Szklarską Porębę – leśną ścieżką zeszłam do górskiego 

potoku. Po niespełna dziesięciu minutach miałam 

pełną garść ametystów. I proszę mi wierzyć, nie ma nic 

piękniejszego nad moment, w którym połyskujące wrzosowym 

fioletem ametysty szklą się w słońcu, uśmiechając 

się migotliwie między ziarenkami rzecznego piasku. 

Jest tylko jeden warunek – by zechciały się pokazać – trzeba 

je po prostu kochać. Kto zatem ceni sobie spokój i harmonię, 

komu nie służy stres, kto potrzebuje równowagi i 

uwolnienia umysłu od negatywnych myśli, komu potrzeba 

więcej cierpliwości i kto chce uwolnić się od codziennego 

zmęczenia – powinien zaopatrzyć się w kryształ ametystu, 

pamiętając, że silniejsze działanie mają kamienie surowe, 

szlifowane lub bębnowane działać będą wolniej. 

Teresa Szczepanek 

W KOSMETYCE 

Małe ametysty warto włożyć do kremu, wzmacniając 

jego działanie wygładzające i rozjaśniające cerę. 

Czasem garść tych kryształków wsypmy do kąpieli 

lub sporządźmy z nich wodę ametystową, którą smarować 

można zmiany skórne lub używać jej do przemywania 

twarzy. Nadaje się też do picia przez dzieci – będzie je 

wyciszała. Woda ametystowa dobra jest również na ukąszenia 

owadów, zwłaszcza kleszczy. 

• • • W A R T O W I E D Z I E Ć • • • 

Z KART HISTORII 

Ten piękny minerał, przynoszący rozwój duchowy, zapewniający 

dostojeństwo i zaszczyty znalazł też swoje 

miejsce, będąc wymienionym w Apokalipsie św. Jana, 

opisującej zstępujące z nieba Nowe Jeruzalem: 

“A mur jego jest zbudowany z jaspisu, a Miasto – to czyste 

złoto do szkła czystego podobne. A warstwy fundamentu 

pod murem Miasta zdobne są wszelakim drogim 

kamieniem. Warstwa pierwsza – jaspis, druga – szafir, trzecia 

– chalcedon, czwarta – szmaragd, piąta – sardoniks, 

szósta – krwawnik, siódma – chryzolit, ósma – beryl, dziewiąta 

– topaz, dziesiąta – chryzopraz, jedenasta – hiacynt, 

dwunasta – ametyst.” [Apokalipsa 21]. 

Podobnie też wspomina się o ametyście w Księdze Wyjścia 

Starego Testamentu, gdzie czytamy, że Bóg wyraził 

wolę, by pomiędzy 12 drogocennymi kamieniami zdobiącymi 

pektorał pierwszego arcykapłana żydowskiego, jakim 

był Aaron, znalazł się też i ametyst. Warto przy tym zaznaczyć, 

że w języku hebrajskim zarezerwowane jest dla 

ametystu określenie: ”achlamach” – co znaczy: dający miłe 

sny. 

OCZYSZCZANIE AMETYSTÓW 

Najbezpieczniejszym sposobem na czyszczenie tych 

minerałów jest zasypać je w szklanym naczyniu solą i zostawić 

tak na przynajmniej dwie godziny lub całą noc. 

Można też ametyst czyścić w roztworze wody z solą. Na 

szklankę wody srednio trzy lyżki soli. 

Szczotki ametystowe tak naprawdę same się oczyszczają. 

Dlatego wystarczy je raz na miesiąc porządnie spłukać 

strumieniem zimnej wody, oczywiście czubkami 

kryształów w dół. 

Ci, którzy noszą biżuterię z kamieni naturalnych powinni 

zaopatrzyć się w ametystową szczotkę ( najlepiej z 

agatem u spodu) i co wieczór umieszczać na niej swoją 

biżuterię. Ametyst doskonale ją oczyści. 

ŁADOWANIE 

Kwarc jakim jest ametyst, ładujemy energią słoneczną. 

Pamietać jednak należy, że kamień ten nie lubi bezpośredniego 

slońca, a wystawiony na długo , na działanie 

promieni słonecznych zacznie się odbarwiać, aż w koncu 

się „ugotuje” będzie barwą przypominal zlocisty cytryn. 

Kupując zatem cytryn, warto upewnić się, czy jest on 

naturalny, czy może nabywamy poddany wcześniej obróbce 

termicznej ametyst. Taki „fałszywy” cytryn nie ma 

własciwości leczniczych. 

A PONADTO 

Kilka ametystów dodanych do wina nie tylko podnosi 

jego walory smakowe, ale też zmienia jego jakość. 

Ciekawostką będzie zapewne informacja, że koronę 

Matki Boskiej w Krzeszowie na Dolnym Śląsku, pobłogosławioną 

przez papieża Jana Pawła II, zdobią, wśród innych 

drogocennych kamieni, jako klejnoty główne ametysty 

szlifowane ręką nieżyjącego już Wielkiego Mistrza 

Sudeckiego Bractwa Walońskiego, Juliusza Naumowicza, 

będące jego darem.

NAILEPSI W BRANŻY 

★ ★ ★ 12 

Zioła są bardzo bliskie człowiekowi. Ich dobroczynne działanie na ludzki organizm 

zdaje się być nie do przecenienia. Dlatego z coraz większą chęcią zwracamy się ku naturze. 

W cyklu „Najlepsi w branży”, prezentujemy Państwu firmę istniejącą od ponad ćwierćwiecza. 

Wiedza, wielopokoleniowa tradycja i serce do pracy – to jej największe atuty. 

Tekst: TERESA SZCZEPANEK 

Zdjęcia: DARY NATURY 

STAWIAJĄ NA TRADYCJĘ I JAKOŚĆ 

Podlaskiej firmy Dary Natury tym, którym żywność ekologiczna 

i zioła wszelakie grają w duszy, nikomu przedstawiać 

nie trzeba. Ponad 25 letnie doświadczenie i obecność 

na rynku sprawiają, że wszystkie ich produkty zyskują najwyższe 

noty odbiorców. 

I nie ma się czemu dziwić, skoro w okolicach małej, 

ukrytej wśrod lasów wioski, Koryciny, od lat istnieje tradycja 

zbierania roślin zielarskich ze stanu naturalnego. Leśnictwa, 

z których pozyskiwany jest surowiec, objęte są 

certyfikatem ekologicznym. W sumie stanowi to kilkanaście 

tysięcy hektarów. O czystości gleby, powietrza i pozyskiwanych 

przez firmę surowców świadczy bogactwo 

tamtejszej fauny i flory, a także występowanie tam kilkusteletnich 

drzew. Z tych właśnie surowców, frma produkuje 

swoje wyroby. Zbiorem ziół na potrzeby procesu produkcyjnego 

zajmuje się około 300 osób, które podlegają 

precyzyjnym szkoleniom, a ilość pozykiwanych surowców 

ściśle uzgadniania jest z władzami Nadleśnictwa. 

Firma powstała z miłości i szacunku do podlaskiej tradycji. 

Jej szef, Mirosław Angielczyk, jest człowiekiem, któremu 

natura gra w sercu od najmłodszych lat. Za sprawą 

swojej babci znachorki oddał się temu, co grało w jego 

sercu i w ten sposób, po dziś dzień, realizuje swoje marzenia. 

Wiedziony pasją i zamiłowaniem do natury, zaczął dostarczać 

ziola najpierw do kilku miast w Polsce, teraz idą 

one w cały świat. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, 

że gdyby nie pionierska działaność firmy Dary Natury 

i przecieranie niełatwych ścieżek na drodze do prowadzenia 

takiej dzialalności przez jej szefa, innym – podobnym 

firmom - zaczynającym pracę w tej branży, byłoby o wiele 

trudniej. - Wiele zrobiliśmy jako pierwsi w kraju – mówi 

Mirosław Angielczyk. I dodaje: - Na przykład certyfikowaliśmy 

las, ustalajac obecnie istniejące zasady. 

Obecnie Dary Natury produkują między innymi: przyprawy, 

oleje tłoczone na zimno, miody i produkty pszczelarskie, 

soki, syropy, napoje, przetwory, nasiona na kiełki, 

zaprawki do alkoholu, produkty do sauny, zioła do kąpieli, 

ciastka, przekąski, zupki, kawy i herbatki. 

No właśnie, obok znanych Państwu herbatek ziołowych, 

firma wprowdza niebawem na rynek herbaty: czarne, zielone 

i białe. I to z pewnością będzie kolejny firmowy hit, 

który znajdzie stałych odbiorców, trafiając w ich gusta, jak 

w przysłowiową dziesiątkę. 

ZIOŁOWY ZAKĄTEK 

Dzięki prężnie dzialającej firmie, jej wlaściciel mógł zrealizować 

kolejne swoje marzenie. I tak, w Korycinach, powstało 

miejsce na wskroś magiczne... To Ziołowy Zakątek 

– w którym można poniekąd przenieść się w czasie. 

Wystarczy odrobina wyobraźni. Można wrócić do korzeni, 

przyjrzeć się tradycji, zatrzymać na chwilę i zadziwić nad

13 

tym, co daje nam natura, skomponować własne mieszanki 

ziołowe i pobyć na łonie przyrody, która w tamtym rejonie 

jest wyjątkowo urokliwa. Ów Ziołowy Zakątek daje możliwość 

spędzenia wolnego czasu na wiele sposobów. Można 

przyjrzeć się z bliska, jak funkcjonują gospodarstwa 

ekologiczne, odwiedzić pracownię ceramiczną, zoragnizować 

konferencję, wypożyczyć rower, a nawet wziąć udział 

w warsztatach. Bo też, jak mówi twórca i właściciel Darów 

Natury, działalność edukacyjna jest dla niego niezwykle 

istotna. - Mamy takie czasy, gdzie wiedza przekazywana 

niegdyś z pokolenia na pokolenie, praktycznie zanika. 

Osobiście miałem wiele szczęścia, mogąc podpatrywać 

jak i kiedy zbierać zioła, w jaki sposób je suszyć. To bardzo 

ważne w procesie wykorzystywania roślin – wyjaśnia. - Ta 

wiedza jest obecnie szczątkowa albo zupełnie jej nie ma, 

dlatego kładziemy nacisk na edukację – dodaje. Jego zdaniem, 

podstawowa wiedza z zakresu zielarstwa powinna 

być wprowadzona do programu nauczania szkoły podstawowej, 

by każdy, w miarę potrzeb, potrafił wykorzystać 

dobroczynne dzialanie roślin użytkowych choćby dla siebie 

i swoich najbliższych. A biorąc pod uwagę zainteresowanie 

tą tematyką dzieci i mlodzieży, trafiających tam na 

warsztaty, pomysł taki zyskałby rzesze zwolenników. 

PODLASKI OGRÓD BOTANICZNY 

Ale to jeszcze nie koniec atrakcji. W Korycinach, przy 

Ziołowym Zakątku powstał Podlaski Ogród Botaniczny. 

Kolekcja zgromadzonych w nim roślin użytkowych, z naciskiem 

na zioła, jest największa w całej Europie. Zbiory są 

wyjątkowe. Można tam znaleźć rośliny lecznicze, jadalne, 

barwierskie, oleiste, używane w kosmetyce i wiele innych. 

Przemierzając ogrodowe ścieżki – zdobywa się wiedzę 

praktyczną, bez której nie na wiele zdają się mądrości 

książkowe. 

Początkowo miejsce to mialo być zapleczem dydaktyczno 

- szkoleniowym dla pracowników i zbieraczy naszej firmy 

zajmującej się produkcją artykułów ziołowych. Na terenie 

firmy prowadzony jest skup roślin. Zbieracze uczestniczą 

w szkoleniach, podczas których uczą się jak rozpoznawać 

gatunki roślin, jak je zbierać, aby nie zaszkodzić populacjom 

oraz jak uzyskać materiał roślinny wysokiej jakości 

– opowiada Mirosław Angielczyk. - Prowadzimy na szeroką 

skalę wymianę cennych nasion z innymi ogrodami na 

całym świecie. Dzięki temu z roku na rok ilość roślin w naszej 

kolekcji sukcesywnie wzrasta – stwierdza. 

Ogród działa od 2011 roku, a prace przy jego powstaniu 

trwały ponad cztery lata. W ramach projektu pro środowiskowego 

pt.: „Zioła bogactwem przyrody”, na jego terenie 

uruchomiono pięć ścieżek edukacyjnych. Projekt ma na 

celu popularyzowanie wiedzy o roślinach zielarskich oraz 

o potrzebie ich ochrony. 

WARTO RYZYKOWAĆ 

Zapytany o ulubioną roślinę, Miroslaw Angielczyk przyznaje, 

że mając tak szeroki wybór, trudno mu wybrać jedną. 

Jednakże po chwili decyduje się wyróżnić dziką różę. 

Niby banalna roślina, rośnie prawie wszędzie, a 90 procent 

tego co kupujemy pochodzi z importu – opowiada. - Importowany 

towar jest słabej jakości, bywają partie, które 

w ogóle nie zawierają witaminy C w składzie, bo suszona 

w piecach, dzika róża traci na wartości – wyjaśnia. - To 

wdzięczna roślina, która nie potrzebuje specjalnych warunków 

– uważa Angielczyk i dlatego zachęca rolników, 

którzy posiadają nieduże gospodarstwa, by zastanowili się 

nad uprawą dzikiej róży. Mając kilka hektarów ziemi, ma 

się pracę zapewnioną przez cały rok – wyjaśnia. 

Rozumie, że ludziom trudno jest wyjść ze strefy komfortu 

i zaryzykować, ot choćby uprawę dzikiej róży. Jednak 

sam jest doskonalym przykładem na to, że ryzyko się opłaca. 

Zwłaszcza, kiedy ma się marzenia. On je miał, a ponieważ 

nie zawahal się i zacząl je realizować, 27 lat temu zaczynając 

samotną podróż w świat roślin - teraz ma nie tylko 

firmę, o której głośno w świecie, ale i ludzi wokół siebie, 

którzy podzielają jego pasję. Nie udawaną, zakorzenioną 

w sercach jego i jego rodziny od pokoleń. I bez wahania 

może stwierdzić, że jest spełnionym i szczęśliwym 

człowiekiem.

DIETOTERAPIA 14 

NIE 

DAJMY SIĘ 

PRZEZIĘBIENIU 

Jesienią i zimą trwa sezon na przeziębienie i grypę. Jednak 

to nasza kiepska odporność a nie brzydka pogoda 

sprawiają, że ciągle łapiemy infekcje. Jak wspomóc organizm 

w walce z chorobami? Zasada jest prosta. Postawić 

na właściwą dietę! 

Dieta na przeziębienie i grypę w naturalny sposób 

wzmocni odporność. Dzięki niej w pełni sprawny układ 

odpornościowy będzie potrafił odeprzeć atak zarazków, 

gdy wszyscy wokół kichają i kaszlą. 

W budowaniu odporności bardzo ważna jest prawidłowo 

zbilansowana dieta, dlatego wybierajmy te produkty, 

które wspierają pracę systemu odpornościowego. 

W tym okresie warto także zadbać o nasze jelita. Im 

będą zdrowsze, tym nasza kondycja zdrowtotna będzie 

lepsza. W dbałości o jelita pomogą naturalne probiotyki, 

które podniosą odporność naszego organizmu. Są to 

produkty łatwo dostępne, które można znaleźć w każdym 

sklepie. Mowa tutaj o przetworach mlecznych, takich jak: 

jogurt naturalny, kefir czy maślanka, a także kapusta kiszona 

czy kiszone ogórki. 

Jesień to czas, kiedy często zapadamy na infekcje. Najczęściej 

lapie nas przeziębienie. Bardzo często mylnie 

stwierdzamy, że mamy grypę. Tymczasem grypa to poważna 

choroba. 

CZYM RÓŻNI SIĘ GRYPA 

OD PRZEZIĘBIENIA? 

Zarówno grypa jak i przeziębienie to choroby 

spowodowane zakażeniem wirusowym. 

Charakteryzują się one podobnymi objawami, 

co we wczesnych stadiach może utrudniać ich 

rozróżnienie. Nierozpoznana lub niewyleczona 

grypa może prowadzić do wystąpienia groźnych dla 

zdrowia powikłań, dlatego ważne jest, byśmy obie te 

przypadłości potrafili rozpoznać. 

OBJAWY 

Rozwój choroby ........................................ 

Gorączka ................................................... 

Kichanie .................................................... 

Zatkany nos .............................................. 

Ból gardła .................................................. 

Kaszel ......................................................... 

Ból w klatce piersiowej ............................ 

Bóle mięśni i/lub stawów ........................ 

Ból głowy .................................................. 

Brak łaknienia .......................................... 

PRZEZIĘBIENIE 

Stopniowy ................................................. 

Rzadko lub podwyższenie o 0,5 °C ......... 

Często ........................................................ 

Często ........................................................ 

Często ........................................................ 

Często, umiarkowany ............................... 

Czasami, umiarkowany ........................... 

Rzadko ....................................................... 

Rzadko ....................................................... 

Rzadko ...................................................... 

GRYPA 

Nagły 

Często: 37,7 – 40°C 

Rzadko 

Rzadko 

Rzadko 

Często, silny 

Często, intensywny 

Często, silne 

Często, silny 

Często

15 

ODPORNOŚĆ NA PIĄTKĘ - CO JEŚĆ, ŻEBY NIE CHOROWAĆ? 

TO WARTO ZAWSZE MIEĆ POD RĘKĄ 

Znajdujące się w produktach spożywczych składniki wzmacniają układ odpornościowy i pomagają mu chronić 

organizm przed chorobotwórczymi bakteriami i wirusami. W jesiennym menu warto uwzględnić produkty bogate 

w witaminy A i C, a także składniki mineralne takie jak: selen i cynk, które wspomogą organizm w walce z infekcjami. 

CYNK I SELEN 

WZMACNIAJĄCO 

Cynk i selen należą do mikroelementów, co oznacza, 

że dzienne zapotrzebowanie na nie jest mniejsze niż 

100 mg. Mimo że potrzebne są w małych ilościach, a 

ich niedobory występują stosunkowo rzadko, mogą 

powodować wiele dolegliwości, w tym również spadek 

odporności. 

Dobrym źródłem obu składników mineralnych 

są zarodki pszenne, ryby, owoce morza, szczególnie 

ostrygi i małże, a także nabiał oraz wątroba. Warto 

również zwrócić uwagę na produkty pełnoziarniste i 

rośliny strączkowe, które dostarczają znacznych ilości 

tych mikroelementów. 

INFEKCJA A WITAMINA A 

Jest niezbędna w procesie dojrzewania komórek 

układu odpornościowego, a jej niedobór powoduje 

osłabienie ich aktywności, dlateg o niezwykle ważne 

jest dostarczanie jej w odpowiednich ilościach 

wraz z pożywieniem. Witamina A jest substancją 

rozpuszczalną w tłuszczach, stąd najlepszym jej 

źródłem będą takie produkty jak: masło, margaryny, 

jaja, twaróg tłusty, podroby oraz ryby, zwłaszcza 

śledzie, sardynki i tuńczyk. Warto tutaj zwrócić 

również uwagę na -karoten, który zostaje w 

organizmie przekształcony w witaminę A. Jego 

dobrym źródłem są: morele, dynia, marchew, 

czerwona papryka oraz zielone warzywa liściaste 

takie jak: jarmuż, szczaw czy szpinak. 

CZOSNEK 

W medycynie stosowany jest od najdawniejszych 

czasów. Ma szerokie spektrum działania: 

przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne 

oraz immunomodulujące, dlatego warto stosować 

go w kuchni, szczególnie w okresie intensywnych 

przeziębień. Można na jego bazie przygotować oliwę 

smakową. Pokrojone ząbki czosnku włożyć do karafki 

i zalać oliwą z oliwek. Całość odłożyc na kilka dni w 

chłodne, przyciemnione miejsce. Można stosować ją do 

sałatek, a także jako dodatek do pieczywa. 

WITAMINA C 

NA ODPORNOŚĆ 

Niezwykle istotnym elementem dietetycznego 

alfabetu wzmacniającym odporność organizmu 

jest witamina C. Niedobory jej przyczyniają się 

do osłabienia organizmu, większej podatności na 

zmęczenia i infekcje, a także zmniejszenia zdolności 

do adaptacji na zmiany temperatury. Witamina C 

występuje głównie w produktach roślinnych, w tym 

przede wszystkim w warzywach i owocach. Najwięcej 

jest jej w owocach dzikiej róży, czarnych porzeczkach, 

truskawkach, a także owocach cytrusowych. Wśród 

warzyw w witaminę C najbardziej obfitują brukselka, 

chrzan, jarmuż, czerwona papryka i natka pietruszki. 

Ale czy to wystarczy, aby uchronić nas przed 

przeziębieniem? 

Witamina C jest mało odporna na działanie 

czynników zewnętrznych. Jest ona bardzo wrażliwa 

na ogrzewanie, obecność tlenu, metali oraz środków 

konserwujących i innych związków chemicznych. 

W konsekwencji zarówno przetwarzanie, jak i 

przechowywanie produktów bogatych w witaminę C 

może przyczyniać się do jej znacznych strat. Dlatego 

też niezwykle ważne jest, aby dostarczać organizmowi 

wraz z dietą świeżych oraz nieprzetworzonych warzyw 

i owoców. 

STRATY WITAMINY C 

Przechowywanie ................ 

Duszenie .............................. 

Gotowanie .......................... 

15% 

30% 

50-75% 

JESIENNE 

ŚNIADANIE 

DYNIOWE PANCAKES 

To puszyste i o mniejszej średnicy, niż 

popularne w Polsce naleśniki. Układamy je 

jeden na drugim. Można polać je miodem, bądź 

syropem klonowym. Bardzo smaczne będą 

posypane posiekanymi orzechami lub bakaliami. 

Dla smaku, do ciasta można dodać laskę wanilii 

lub kilka kropel aromatu waniliowego. 

Składniki: pół szklanki płatków owsianych, 

ćwierć szklanki puree z dyni, 6 białek jaj, 

2 łyżeczki proszku do pieczenia, pół łyżeczki 

cynamonu. 

Wykonanie: zmielić płatki owsiane. Wsypać do 

miseczki. Dodać puree z dyni, białka jaja, proszek 

do pieczenia, cynamon. Składniki zmiksować na 

gładką masę. Smażyć na oliwie z oliwek lub oleju 

rzepakowym po minucie z każdej strony. 

MIÓD 

To jeden z najstarszych produktów 

wykorzystywanych zarówno do spożycia, jak i leczenia. 

W swoim składzie zawiera witaminy z grupy B, składniki 

mineralne m.in.: wapń, potas i magnez, a także 

aminokwasy i enzymy. Ma działanie przeciwbakteryjne 

i przeciwzapalne, a co za tym idzie zwiększa odporność 

organizmu. Warto jednak pamiętać o tym, że miód 

traci swoje dobroczynne właściwości w temperaturze 

powyżej 40°C, dlatego ważne jest dodawanie go do 

ochłodzonych naparów herbacianych. 

IMBIR 

Jest rośliną leczniczą stosowaną na całym świecie już 

od starożytności. Znalazł zastosowanie jako lek ziołowy 

w leczeniu bólu gardła, niestrawności, wymiotów, a 

także gorączki i chorób zakaźnych. Imbir zawiera olejki 

eteryczne oraz gingerol i szogaol, które odpowiadają 

za jego ostry smak, a ponadto działają przeciwzapalnie. 

Gdy jesteśmy osłabieni, świetnie sprawdzi się 

rozgrzewający napar z korzenia imbiru. Starty korzeń 

zalewamy wrzątkiem i pozostawiamy pod przykryciem 

na 10 minut. Tak przygotowany wywar możemy 

doprawić sokiem z cytryny i miodem. 

Tekst: Marta Plichta

REPORTAŻ 16 

ARCHIPELAG NIEZWYKŁYCH 

WRAŻEŃ 

fot: Dzień Jogi w Polsce 

Grzegorza Kuśpiela znam od lat. Podróżuje od 

zawsze. Eksplorując jaskinie, odwiedza najdalsze 

zakątki świata, robiąc przy tym niezwykłe fotografie. 

W Dąbrowie Górniczej prowadzi dział etnograficzny. 

Poprosiłam, by opowiedział mi o jednej z wypraw, o 

plemionach z Doliny Baliem i tradycji pochówków na 

wyspie Celebes. 

Był styczeń 2010 roku. Lotnisko w Pyrzowicach skuwał 

dwudziestostopniowy mróz. Gdzieś daleko, bardzo daleko, 

kilkuosobowej ekipie speleologów rysował się cel nowej 

wyprawy a wraz z nim czterdziestostopniowe upały, 

blisko stuprocentowa wilgotność i niekończący się las 

deszczowy. 

- Podróż na wyspy Indonezji miałem chyba zapisaną w 

gwiazdach, podobnie jak kiedyś Borneo. Ale nawet wiedząc 

już, że będę z bliska przyglądał się plemionom żyjącym 

w Dolinie Baliem, czy na odległym od niej Celebesie, 

nie przypuszczałem, że przyjdzie mi się otrzeć o świat aż 

tak niezwykły – rozpoczął opowieść Grzegorz Kuśpiel - alpinista, 

speleolog, podróżnik. 

I choć udało mu się dotrzeć do wielu zakątków świata, 

w których biały człowiek jest widokiem nadzwyczajnym, 

a cywilizacja nawet nie waży się pukać do wciąż zamkniętych 

dla niej wrót, plemię Dani z doliny Baliem (Papua 

Nowa Gwinea) i lud Toraja z Celebesu uzmysłowiły mu, że 

są jeszcze takie miejsca, w których czas nie tyle zatrzymał 

się w pewnym momencie, co stoi w miejscu od zawsze. 

BALIEM 

Wyprawa miała dotrzeć do indonezyjskiej części Papui, 

dawnego Irian Jaya, krainy legendarnych kanibali i obcinaczy 

palców oraz niezbadanych masywów górskich. 

- Indonezyjska Papua, w tym Dolina Baliem, to gigantyczny 

skansen etnograficzny – Plemiona Dani, Yani, Korowajowie 

żyjący na drzewach i przedziwne języki, w każdej 

dolinie inny – mówił Grzegorz, poruszając moją wyobraźnię. 

Dowiedziałam się, że jeden z krążących po wyspie mi- 

Tekst: TERESA SZCZEPANEK 

tów mówi o tym, że na początku ludzie żyli tu w pełnej 

harmonii z przyrodą i panował między nimi pokój. Spośród 

wszystkich wyróżniał się tylko jeden człowiek, który 

ochoczo uczył wszystkiego pozostałych. Z zazdrości i ze 

strachu, że zacznie on narzucać innym swoją wolę, został 

zamordowany. Jego ciała nie pogrzebano. I nagle wszyscy 

poczuli ogromną bezradność, przestali radzić sobie z podstawowymi 

czynnościami, które dotychczas nie sprawiały 

im najmniejszej trudności. Nocami było im tak zimno, że 

szczękali zębami. Robili to tak głośno, aż w pewnym momencie 

przestali rozumieć się nawzajem. Tak, zgodnie z 

mitem, powstały różne języki wśród Papuasów. 

Zachodnia część wyspy kryje w sobie najbardziej dziewicze 

miejsca na Ziemi. W 1992 roku odnaleziono tu plemię, 

którego rozwój zatrzymał się na poziomie ludów neolitycznych. 

- Baliem odkryto w 1938 roku. W 1954 dotarli tu misjonarze. 

Przywitał ich grad strzał, bo w owych czasach ludożerstwo 

było normalnym sposobem uzupełniania ubogiej 

w białko diety. Obecnie kanibalizm jest surowo zakazany 

przez indonezyjskie władze, co nie znaczy, że przestał być 

praktykowany – snuł opowieść podróżnik. . 

Do Baliem dotarli drogą morską. Z Jyapury samolotem 

dostali się do Wameny, gdzie coraz częściej docierają wytrawni 

turyści. Postanowili jednak wyjść poza strefę turystyczną, 

pokonując kilkadziesiąt dodatkowych kilometrów. 

Dzięki tej determinacji znaleźli się w miejscu, w którym 

żyją ludzie, sprawiający wrażenie cofniętych w czasie 

o kilka tysięcy lat., wyjątkowi pod względem etnicznym, 

chwilami niezrozumiali w zachowanich. 

Już sam widok tubylców, ubranych jedynie w kotekę 

( zrobiony z tykwy futerał na penisa), naszyjnik z zębów 

kuskusa, z kłami dzika zatkniętymi w nozdrzach zrobił na 

członkach wyprawy niemałe wrażenie. Ich oczy chłonęły 

egzotyczne widoki, które zdawały się nigdy nie kończyć. 

- Tutejsza ludność żyje w ogrodzonych palisadą osadach, 

składających się zawsze z trzech chat – domu dla 

mężczyzn, domu dla kobiet i chaty gospodarczej do przygotowania 

posiłków i hodowli świń. W takiej niewielkiej 

osadzie żyje najwyżej czterech mężczyzn ze swoimi żonami 

i dziećmi. Poligamia jest tu dość powszechna i świadczy 

o zamożności mężczyzny. Zmarłych obecnie poddaje 

się kremacji, jednak wcześniej wyglądało to zupełne inaczej 

– Grzegorz zawiesił głos. 

MUMIE Z PLEMIENIA DANI 

Po chwili dowiedziałam się, że plemiona te kiedyś mumifikowały 

zmarłych. Procesowi temu poddawano ciała 

wybitnych wodzów i znaczących osobistości. 

- Mumifikacja była droga. Najpierw usuwano z ciała 

zmarłego wnętrzności, potem zwłoki, odświętnie ubrane, 

natarte ziołami, układano na specjalnym rusztowaniu nad 

paleniskiem i poddawano wędzeniu, co jakiś czas nakłuwając 

specjalnym szpikulcem, umożliwiając odpływ zbierających 

się płynów. Trwało to kilka miesięcy. Trzeba było 

zbudować specjalną chatę do tego celu i zgromadzić olbrzymie 

ilości drewna, toteż nie wszyscy mogli sobie na 

to pozwolić. Konserwacja pozwalała w pewnym sensie, w 

mniemaniu plemienia Dani, na utrzymanie osoby zmarłej 

przy życiu. Mumie stawały się łącznikiem ze światem 

przodków. Obecnie traktowane są z nie mniejszą czcią, niż 

przed wielu laty. Przebywają w honai – domach, w których

17 

mieszkają mężczyźni, a oni dzielą się z nimi jedzeniem, 

ofiarowują im tytoń, składają ofiary. Wiszą w specjalnych 

sieciach, w tylnej części chaty, otoczone relikwiami. Kiedy 

zapytałem tubylców, dlaczego tak pieczołowicie dbają 

o mumie swoich przodków, powiedzieli, że to jedyny sposób, 

by móc czerpać z ich mądrości, doświadczeń i wiedzy 

– opowiadał Grzegorz, zwracając uwagę na to, że istnieje 

też zwyczaj konsultowania się z mumiami, jeśli trzeba 

podjąć jakąś ważną decyzję związaną z zawarciem małżeństwa, 

wybudowaniem nowej zagrody, wyruszeniem na 

wojnę, czy nawet przygotowaniami do pogrzebu. 

- Co ciekawe, mumie, które przetrwały do naszych czasów 

traktuje się na równi z żywymi członkami klanu. Opiekę 

nad tymi, które się zachowały sprawują tylko mężczyźni. 

Kobiety, nawet w czasie uroczystości, kiedy mumie wynoszone 

są na zewnątrz, nie mogą ich dotykać, bo według 

wierzeń, mogłoby to ściągnąć na rodzinę nieszczęście 

– ciągnął opowieść Grzegorz, wprawiając mnie w coraz 

większe osłupienie. 

Po chwili okazało się, że kiedy turysta dotrze w odległe 

zakątki, trafiając do wiosek: Yiwika, Sumpaima, Aikima 

czy Musatafak, ma okazję na spotkanie z mumiami wielkich 

wodzów sprzed 400 lat.. 

- To właśnie w Yiwika żyjący wódz wyniósł w wielkim 

skupieniu, specjalnie dla nas zmumifikowane zwłoki wybitnego 

przodka Wimintoka Mabela – usłyszałam. Grzegorz 

uśmiechnął się i dodał: - Wieść niesie, że przed czterema 

stuleciami dwóch mężczyzn zamkniętych w słomianej 

chacie wędziło ciało wodza przez pięć lat! Wyobrażasz 

to sobie? 

Niestety, moja wyobraźnia nie sięgała tak daleko, choć z 

opowieści nietrudno było wywnioskować, że istotnie, mumie 

z doliny Baliem są jedną z największych jej osobliwości. 

- Kiedyś każdy klan posiadał zmumifikowane ciała swoich 

przodków. Do naszych czasów zachowało się ich zaledwie 

kilka. Powszechnie mówi się, że siedem, choć nikt 

tak naprawdę nie zna prawdziwej ich liczby. Wiele zostało 

zniszczonych przez indonezyjskich żołnierzy, część pochłonął 

ogień, zniszczyło robactwo – opowiadał Grzegorz. 

– Zasuszone w nienaturalnych pozach, wywołują wielkie 

wrażenie na tych, którym dane jest je oglądać. By uchronić 

mumie przed ciekawością turystów, mieszkańcy doliny 

co jakiś czas przenoszą je w inne miejsca, utrzymując 

to w tajemnicy. 

Co ciekawe, niektóre plemiona Papuasów nie wierzą, 

że ktoś może umrzeć z naturalnych przyczyn. Odpowiedzialności 

za śmierć upatrują wśród duchów albo też winę 

przypisują konkretnemu człowiekowi. Jeśli ktoś umiera za 

sprawą duchów, trzeba przebłagać nieprzychylne moce i 

spróbować porozumieć się z nimi. Jeśli winę za śmierć ponosi 

człowiek, trzeba go odnaleźć, pojmać i zabić, żeby nie 

rzucał uroku na innych. 

OKAZYWANIE ŻAŁOBY 

To nie wszystkie rewelacje związane z plemieniem Dani. 

Ich podstawowym narzędziem jest siekiera, zwykła, kamienna, 

kształtem przypominająca naszą motykę. Jej zastosowanie 

jest szerokie, od spulchniania ziemi pod zasiew, 

przez ścinanie drzew, po walki plemienne. Istnieje 

jednak coś jeszcze – rytualny kamienny topór, służący do 

bardziej spektakularnych czynności. Wśród ludzi plemienia 

Dani obcina się nim palce rąk. Tym, którzy stracili kogoś 

bliskiego. Fragment po fragmencie, od jednego stawu 

do kolejnego, zaznaczając w ten sposób żałobę. Są tacy, 

którym pozostały już tylko kciuki. Widok jest szokujący dla 

każdego, kto przybywa tu, podróżując. 

Używa się tu kościanych noży, łuków i długich, trzymetrowych 

włóczni, charakterystycznych tylko w tej części 

Nowej Gwinei. M imo zakazu, wojny między osadami 

wciąż jeszcze tu się zdarzają. 

- Przyglądając się tutejszym obrzędom docierało do 

mnie i moich współtowarzyszy, że w górach Papui, po których 

przyszło nam wędrować dotknęliśmy prawdy sprzed 

wieków, zobaczyliśmy ludzi żyjących tak, jak w czasach, 

gdzie godność wojownika była w cenie a środkiem płatniczym 

nie była rupia, czy dolar, ale muszle i świnie. W masywie 

Gór Centralnych, wewnątrz wyspy porośniętej nieprzebytym, 

deszczowym lasem równikowym, przebywaliśmy 

z ludźmi, używającymi kamiennych narzędzi i modlącymi 

się do przelatujących nad wyspą samolotów, a to 

wszystko zaledwie o kilka dni drogi od naszej bazy znajdującej 

się w Wamenie – mieście na wskroś przesiąkniętym 

cywilizacją – usłyszałam. 

ŻYJĄCY ZMARLI 

Podróżując po Papui i zapuszczając się w odległe, dziewicze 

tereny, trzeba pamiętać, że tubylcy są bardzo nieufni 

wobec przybyszów. To, by wpuścili białego do chaty, 

graniczy z cudem. Wierzą, że w ten sposób przybysz zabiera 

z ich domostwa dobre moce. Podobnie jest ze zdjęciami, 

które – jak mówią – wykradają duszę z człowieka. 

Plemiona żyjące daleko od cywilizowanej Wameny, do 

której dolecieć można samolotem, są w harmonii z przyrodą, 

odczuwają silny związek ze swoimi przodkami, i wierzą, 

że dzięki czarom mogą przyciągać lub odganiać duchy, 

będące w ich rozumieniu wciąż żyjącymi zmarłymi, 

żyjącymi dzięki metamorfozie, jaką przeszli poprzez 

śmierć 

- Wielką wagę przywiązuje się tu do tego, by z duchami 

przodków być w dobrych relacjach. W dolinach wierzy 

się w to, że możliwy jest kontakt zmarłych z członkami rodziny. 

Duchy postrzegane są jako istoty posiadające moce 

sprawcze, dlatego ufając, że można u nich wiele wyprosić i 

wychodząc z założenia, że nigdy nie są dostatecznie zadowolone, 

odprawia się rytuały i co jakiś czas składa duchom 

ofiary – mówił Grzegorz . - Dowiedziałem się, że nie każdemu 

dana jest moc, dzięki której może kontaktować się 

z duchami. One nie słuchają każdego, czasem potrafią też 

ukarać, najczęściej za źle odprawioną ceremonię. 

W wierzeniach plemienia Dani z doliny Baliem pojawia 

się też kazuar. To ptak – nielot. Dla Dani stanowi wielkie 

bogactwo. Z jego szponów robi się amulety, pióra 

przyozdabiają pióropusze a kości udowe służą do wyrobu 

noży, które posiadają niezwykłą moc. 

Słuchałam tych opowieści z zapartym tchem, myśląc jak 

ciekawy jest świat i jak wciąż mało o nim wiemy. 

CELEBES 

Już na początku wyprawy jej członkowie postanowili 

dotrzeć do Doliny Baliem bez względu na skutki. Z Dżakarty 

wyruszyli do Jayapury. Podróż drogą morską trwała 

dwa tygodnie, z czego przez tydzień ich domem stała 

się wyspa, na której żyje lud Toraja. Wyspę opływają cztery 

morza: Banda, Moluckie, Flores i Celebes. Jej terytorium 

jest górzyste, a widok wulkanów sprawia, że serce potrafi 

zadrżeć z zachwytu. Kształtem przypomina skorpiona. Wyspa 

jest w czołówce producentów gałki muszkatołowej, 

goździków, orzecha kokosowego, kopry i wanilii. Jednak 

nie to czyni ją tak atrakcyjną dla podróżników. Głos Grzegorza 

ożywił się nagle. 

- Aż trudno było uwierzyć, że w odległości niemal dziesięciu 

tysięcy kilometrów od Polski natrafimy na miejsce, 

w którym pogrzeb jest najważniejszym wydarzeniem w 

życiu człowieka. Przesuwając się w głąb wyspy dziurawymi 

drogami, dotarliśmy do miejsca, które prócz wyjątkowej 

tropikalnej fauny i flory cechują niezwykłe…… 

Pochówki 

Mało kto potrafi chyba wyobrazić sobie, by ciało po 

śmierci nie zostało pogrzebane, czy skremowane. A jednak 

na Celebesie, wśród ludu Toraja, zanim nastąpi pogrzeb, 

potrafi minąć nawet kilka miesięcy. 

- Wszystko dlatego, że śmierć oznacza tu połączenie się 

z duchami przodków i stanowi najważniejsze wydarzenie 

w rodzinie. Nie ma Toraja, który nie znałby opowieści o 

tym, jak to Bóg pyta zmarłego o to, jaki miał pogrzeb. Jeśli 

był huczny, most prowadzący do nieba będzie szeroki 

i ze złota, jeśli biedny, most będzie z liścia palmowego, po 

którym kroczenie jest niebezpieczne. Tak głosi opowieść. 

Toraja wie też o tym, że im wystawniejszy pochówek, tym 

zmarły w zświatach będzie miał lepszą pozycję, przez co 

zyska możliwość większego wstawiennictwa za rodziną.- 

snuł opowieść Grzegorz. – Najskromniejsze pogrzeby wymagają 

zarżnięcia dwóch, trzech bawołów i kilkudzisięciu

REPORTAŻ 18 

– tau – drewniane figurki przedstawiające zmarłych. Torajowie 

wierzą, że posiadają moc przekazywania w zaświaty 

próśb, płynących od żyjących krewnych. Dlatego ich ręce 

wyciągnięte są do przodu, na znak oczekiwania. Osiągają 

przeróżne rozmiary, niektóre w skali jeden do jednego 

przyciągają uwagę zwiedzających. Rzeźbi się je z niezwykłą 

pieczołowitością i dbałością o najdrobniejszy szczegół. 

W uszach mają kolczyki, na rękach bransolety. Wyrzeźbione 

są tak, by do złudzenia przypominały zmarłego. Prawo 

zamówienia tau - tau mają tylko te rodziny, które podczas 

pogrzebów zabiły przynajmniej 24 bawoły. Za rzeźbę płaci 

się od tysiąca do dwóch tysięcy dolarów. Raz na pięć lat 

trzeba zmienić jej strój i temu obrzędowi też towarzyszy 

uroczystość, na której zabijany jest bawół. 

Ciekawostką jest, że tylko jeden klan na wyspie może 

wykonywać te drewniane rzeźby. 

świń, ale są i takie, gdzie w ofierze zabija się setki bawołów 

a na rzeź idą tysiące swiń. Wówczas taka ceremonia potrafi 

trwać nawet i miesiąc – tłumaczył. 

Dowiedziałam się, że pogrzeb to ogromny wydatek, 

Dlatego uroczystości te odkłada się do czasu, kiedy rodzina 

zmarłego zgromadzi odpowiednią ilość trzody i dopóki 

nie zbiorą się wszyscy krewni, nawet z najodleglejszych 

zakątków, ustalając wspólnie pasujący im termin pochówku. 

- Koszt bawoła błotnego to 3-4 tysiące euro. Dla Toraja 

to kilka milionów rupii indonezyjskich. 

Zaraz po śmierci ciało zmarłego owija się w wiele 

warstw materiału i tak czeka ono w specjalnie do tego 

celu zbudowanych na palach domach, poza wioską, aż do 

nadejścia właściwego momentu, kiedy uczestniczy w obrzędzie 

pogrzebowym – starał się naświetlić sytuację Grzegorz.– 

Do czasu pochówku zmarłego traktuje się jak żywego, 

uznając go za osobę ciężko chorą. Trzy razy dziennie 

stawia się przed trumną jedzenie. Zmarły przyjmuje 

też gości. Kiedy nadchodzi czas uroczystości na jednym ze 

świętych miejsc stawia się wieżę przypominającą kształtem 

dom Toraja. Tam umieszcza się szczątki zmarłej osoby. 

Procesja, rytualne śpiewy, pokazy walk plemiennych – to 

wszystko blednie wobec głównego punktu uroczystości 

– walki specjalnie hodowanych na ten czas bawołów 

i ich rytualna rzeź. Mięso zabitych bawołów i świń dzieli 

się między wszystkich przybyłych krewnych i, jak każe tradycja, 

każdego prosi się osobiście o odbiór przypadającej 

mu części. Po kilkudniowych uroczystościach ciało układa 

się w specjalnych trumnach, wykonanych z pnia drzewa 

chlebowego i umieszcza w wydrążonych w skałach tunelach. 

Tylko gdzie niegdzie zdarza się, że szczątki po prostu 

zrzucane są do wnętrza jaskini. Wszystko jest częścią 

rytuału, który musi być odprawiony zgodnie z wierzeniami 

i obowiązującą tradycją. Dopiero po właściwym pochówku 

zmarły odchodzi do krainy szczęśliwości i wówczas urywa 

się z nim kontakt – usłyszałam. 

Teraz wprawdzie już się tego nie praktykuje, ale do niedawna 

chowano szczątki zmarłych w tak zwanych erongach, 

olbrzymich trumnach, w których składano szczątki 

gromadzone przez pokolenia. 

Erongi podwieszane były wysoko na kijach, u wejścia do 

jaskiń. Umiejscowienie służyło ochronie przed kradzieżą 

ozdób. Wysokość zapewniała też spokój ciału zmarłego. 

- Nie da się opisać tego, co czuje każdy, komu dane 

jest dotrzeć do takiego miejsca, w którym nad jego głową 

umieszczone są ludzkie szczątki. Tysiące myśli poruszają 

naszą wyobraźnię. Stoi się u wrót swoistego cmentarzyska, 

jakiego nie ma w żadnym innym miejscu na Ziemi 

i chłonie historię, nabierając olbrzymiej pokory – usłyszałam. 

DRZEWA SPOCZYNKU 

Mawiają, że ludzie Toraja od urodzenia zbierają pieniądze 

na swój pogrzeb. A ponieważ jest on bardzo kosztowny, 

rytualnemu obrzędowi pogrzebowemu nie podlegają 

dzieci przed ukończeniem roku. Są na Celebesie drzewa 

lateksowe pokaźnych rozmiarów, w pniach których wydrążone 

są dziuple. Dostrzec w nich można dziecięce szczątki, 

pochowane wraz z łożyskiem matki, czasami są to płody. 

Składając ciało w drzewie, symbolicznie oddaje się życie 

dziecka naturze, w nadziei, że przyroda użyźniona w ten 

sposób ,odda nowe, zdrowe życie. Ciało przykryte darniną 

z upływem czasu wysycha. Zalewa je żywica, która pozwala 

drzewu wchłonąć maleńkie zwłoki. Torajowie wierzą, 

że biały płyn wydostający się z drzewa symbolizuje mleko 

matki, Ufają więc, że nie będzie ono głodne w zaświatach 

Widok takiego drzewa to coś, co zapamiętuje się na zawsze. 

Dziuple z czasem się zamykają, zostają po nich tylko 

podłużne rysy. 

Dzięki możliwości pochówków w drzewach unika się 

zjazdu rodziny i kosztownego pogrzebu. 

- Znane są przypadki, że matki wybijały zmarłym dzieciom 

zęby, ponieważ umowną granicą czasu jaki przeżyło 

dziecko, które można pochować w drzewie jest okres do 

pojawienia się pierwszych zębów – dowiedziałam się. 

Nie ulega wątpliwości, że obrzędy ludu Toraja ciągle są 

niezrozumiałe i tajemnicze dla pozostałych mieszkańców 

Archipelagu Wysp Indonezyjskich. Na Jawie po dziś dzień 

wierzy się, że zmarli z Toraja , dzięki czarnej magii sami odnajdują 

drogę do swych grobów. 

TAU – TAU 

Czym jeszcze mogą zadziwić Torajowie? Zwiedzając niedostępne 

dla wielu miejsce, oczom podróżników ukazuje 

się czasem coś na wzór naszej szopki. To grobowe nisze 

wykuwane w pionowych skałach, w których umieszczane 

są trumny. Otwór tych swoistych grobowców otacza 

swego rodzaju balustrada. Tam właśnie ustawia się tau 

SIŁA WRAŻEŃ 

- Przenikanie się światów w Dolinie Baliem i na Celebesie 

zmusza do tego, by zatrzymać się na chwilę. Tradycja 

przeplata się tu z nowoczesnością. Dotarcie do tych niezwykłych 

rejonów, skrywających przeróżne tajemnice to 

wyzwanie dla wytrwałych. Trzeba pokonać kolejne szczeble 

biurokracji, a wędrówka nie należy do łatwych, nie jest 

też bezpieczna. Jednak każdy, kto temu podoła, będzie 

zdania, że trud się opłacał. Koralowe wyspy, mumie sprzed 

wieków, pochówki w jaskiniach, trofea łowców głów, dzika 

dżungla, domy na drzewach i potomkowie kanibali – to 

wszystko sprawia, że zapomina się o trudach podróży, zatapiając 

się w zadziwiającym świecie niezliczonych kultur, 

w świecie, w którym czas się nie liczy – Grzegorz zakończył 

opowieść. 

Po raz kolejny okazało się, że odległe zakątki i żyjący w 

nich ludzie potrafią przenieść nas, współczesnych, w zupełnie 

inny wymiar.

19 

OLEJKI CBD 

medyczne zastosowanie 

Kannabidiol (CBD) jest naturalnie występującym 

związkiem chemicznym w konopiach. Badając rośliny, naukowcy 

zidentyfikowali ponad 100 takich związków fitochemicznych, 

które są zbiorczo nazywane kannabinoidami. 

Kannabidiol CBD oraz tetrahydrokannabinol (THC) są 

najbardziej widoczne w warunkach typowej objętości. 

CBD nie posiada właściwości psychoaktywnych w porównaniu 

do THC. Badania kliniczne wskazują, że CBD posiada 

szerokie zastosowania medyczne, prawdopodobnie większe 

niż jakikolwiek inny kannabinoid. 

REKLAMA 

MEDYCZNE UŻYCIE CBD 

W dziedzinie medycznej marihuany CBD przedstawia 

się ogromną i obiecującą postacią dla szerokiego zakresu 

chorób i zaburzeń, a jej nie psychoaktywnych profil umożliwia 

szerokie zastosowanie. Jak zauważył brazylijski Journal 

of Psychiatry w 2008 roku, naukowcy ustalili strukturę 

chemiczną CBD (w 1963 roku), a to w ywołało wstępną falę 

badań medycznych na jego przeciwpadaczkowe i uspokajające 

właściwości. Ponadto, Current Drug Safety w 2011 

roku stwierdził, że ludzie tolerują CBD dobrze, nawet przy 

długotrwałym stosowaniu i wysokiej dawce oraz że CBD 

jest nietoksyczne, bez negatywnych skutków związanych 

z sercem, ciśnieniem krwi, temperaturą ciała, spożyciu pokarmu, 

tranzytu jelitowego lub funkcji psychologicznych. 

Do tej pory badania kliniczne obejmujące CBD sugerują, 

że kannabinoidy można wykorzystać w zaburzeniach 

lękowych, schizofrenii, stanach zapalnych, cukrzycy, reumatoidalnym 

zapaleniu stawów, stwardnieniu rozsianym, 

epilepsji, pourazowym zaburzeniu stresowym (PTSD), zaburzeniu 

neurodegeneracyjnym, chorobach serca, chorobie 

Parkinsona, chorobie Alzheimera, chorobie Leśniowskiego-Crohna 

i wyniszczającej formie padaczki zwanej 

zespołem Dravet. Ponadto, British Journal of Clinical Pharmacology 

zauważył, że CBD ma właściwości przeciwnowotworowe, 

które zaburzają "neowaskularyzację guza, migracje 

komórek nowotworowych, adhezję oraz inwazję". 

Olejki i pasty CBD oprócz głównego składnika aktywnego 

CBD oraz CBDa zawierają również inne cenne kannabinoidy, 

które potęgują jego działanie - najważniejsze z 

nich to: CBC, CBG i CBN. Przed zakupem warto sprawdzić 

czy dany produkt pochodzi z legalnego źródła, kto 

jest jego producentem oraz czy przy zakupie możemy liczyć 

na fachową oraz rzetelną wiedzę na temat stosowania 

oraz dawkowania oleju CBD. Na ten moment na rynku 

mamy dostępnych bardzo wiele produktów, z których 

część jest zanieczyszczona albo źle oznaczona. Bardzo często 

olej CBD niesprawdzony oraz pochodzący z nieznanego 

źródła jest słabej jakości i może zawierać: pestycydy, 

herbicydy, pleśń, grzyby i niebezpieczne mikotoksyny 

oraz metale ciężkie. Takie produkty radzimy omijać jak najszerszym 

łukiem! Firma Endoca traktuje bardzo poważnie 

testy laboratoryjne swoich produktów, a tym samym przeznacza 

znaczną ilość pieniędzy i środków w celu kontrolowania 

ich jakości. Endoca ma nadzieję, że tym oto sposobem 

podniesie poprzeczkę co do jakości produktów przemysłu 

konopnego. Wszystkie produkty CBD firmy Endoca 

są jakościowo testowane, posiadają wszystkie niezbędne 

analizy oraz certyfikaty. Endoca jako jedyna firma bada 

szczegółowo swoje produkty pod kątem czystości. Endoca 

udostępnia całościową analizę każdego swojego produktu 

a więc mamy tu pewność co do jakości i czystości produktu. 

Skontaktuj się z nami, z chęcią podzielimy się wiedzą 

i doświadczeniem, odpowiemy na nurtujące pytania oraz 

zaproponujemy najwyższej jakości olejki i pasty CBD! 

www.remediumonline.pl 

cbd@remediumonline.pl 

Tel. 539 359 739 

WŁAŚCIWOŚCI KANNABIDIOLU(CBD) 

• neuroaktywne i neuroprotekcyjne - wspiera mechanizmy 

obronne komórek ludzkich 

• przeciwnowotworowe - hamuje wzrost komórek 

nowotworowych 

• przeciwutleniające - posiada działanie antyoksydacyjne 

• przeciwzapalne - CBD wykazuje działanie przeciwzapalne 

• przeciwbólowe - łagodzi dolegliwości bólowe 

między innymi mięśni, stawów oraz bóle przewlekłe 

przeciwpsychotyczne - skutecznie tłumi lęki bez efektów 

ubocznych 

• przeciwymiotne - hamuje odruchy wymiotne 

• przeciwpadaczkowe - ogranicza oraz tłumi napady 

drgawkowe o różnym podłożu przeciwbakteryjne 

oraz przeciwgrzybiczne 

CBD - kannabidiol 

jest to naturalny związek występujący 

w kwiatach konopi siewnej 

wykazujący zbawienne działanie na organizm 

ludzki. Olej CBD jest w pełni legalny, 

nie uzależnia oraz nie posiada psychoaktywnych 

efektów ubocznych. 

100% legalny 

100% organiczny 

bez odurzenia 

bez recepty

PORADY SPECJALISTY 

Rodzinny Gabinet Zdrowia 

20 

Śledziona - główny strateg układu 

Śledziona jako narząd jest bardzo niepozorna. Leży 

w lewej górnej części jamy brzuszno-miedniczej, 

tuż poniżej przepony. Przylega do przepony, 

żołądka, nerki lewej, okrężnicy i ogona trzustki. Jej 

zadaniem jest przechowywanie komórek układu 

odpornościowego. 

Pod względem budowy przypomina węzeł chłonny. 

Podzielona jest na płatki zawierające miazgę 

czerwoną i białą. Tak śledzionę opisuje medycyna 

zachodnia, według której w skrajnych przypadkach 

można ją usunąć. Czy rzeczywiście takie działania 

są zasadne i bezpieczne dla pracy całego organizmu? 

Chciałabym, by po lekturze tego artykułu 

większość osób zmieniła zdanie na temat śledziony i 

podchodziła do niej z większym szacunkiem. Poznanie 

imponującej roli jaką odgrywa śledziona, 

pomimo swojego niewielkiego rozmiaru, powinno 

przekonać każdego do otoczenia jej szczególną 

troską i dbania o nią tak samo, jak o serce czy 

wątrobę. 

Śledziona w przekroju wygląda jak narząd dwukolorowy: 

tworzą go białe skupiska tkanki łącznej, otoczone 

czerwoną miazgą. To przede wszystkim skutek 

przynależności do dwóch układów: krwionośnego i 

limfatycznego (chłonnego). Elementy układu chłonnego 

to głównie limfocyty. Część czerwona barwę swą 

zawdzięcza składnikowi krwi – erytrocytom, czyli czerwonym 

krwinkom. Miąższ współtworzą tzw. beleczki, 

czyli pasma tkanki włóknistej. Dzięki ich sprężystości 

śledziona kurczy się i rozkurcza, zasysając krew lub 

wypychając ją do krwiobiegu. 

W medycynie zachodniej śledziona traktowana jest 

głównie jako „cmentarzysko” czerwonych krwinek. „Wysłużone” 

krwinki czerwone niszczone są w tzw. układzie 

siateczkowo- śródbłonkowym, gdzie następuje odłączenie 

od hemoglobiny części zwanej hemem i rozerwanie 

pierścienia hemowego. W tym momencie następuje 

uwolnienie z pierścienia hemowego żelaza oraz odseparowanie 

starych erytrocytów, z których utworzony 

zostaje w wątrobie związek o nazwie bilirubina. Stanowi 

ona podstawowy składnik do produkcji żółci. 

W tym miejscu pojawiają się dwie strategiczne funkcje 

śledziony: pierwsza wpływa na prawidłowy poziom 

żelaza we krwi, odgrywając istotną rolę w dotlenieniu 

mózgu, zwracając do układu krwionośnego 

minerał stanowiący podstawowy nośnik tlenu, a druga 

przekształcając obumarłe erytrocyty, umożliwia wytworzenie 

związku niezbędnego do prawidłowej produkcji 

żółci przez wątrobę, jednocześnie wpływając na 

procesy gospodarki lipidowej, czyli rozkład tłuszczy. 

Śledziona to bardzo silnie ukrwiony narząd, co sprawia, 

że stanowi formę magazynu krwi. 

W czasie wstrząsu może uwolnić poprzez „wyciskanie” do 

krwioobiegu prawie 1,5 litra płynu. 

ZARZĄDCA UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO 

Śledziona jest największym w naszym organizmie miejscem 

do rozmnażania limfocytów typu B, odpowiedzialnych 

za procesy immunologiczne. Limfocyty tworząc 

tzw. miazgę białą śledziony, wytwarzają przeciwciała 

zwalczające bakterie i wirusy. Służą do produkcji 

przeciw – ciał – immunoglobulin – odpowiedzialnych za 

odporność swoistą. W przypadku stanów zapalnych, w 

organizmie następuje zintensyfikowana praca śledziony. 

Procesy te prowadzą do jej powiększenia, czyli tzw. 

splenomegalii. Powiększenie śledziony samo w sobie 

nie jest chorobą, ale objawem niedyspozycji innego 

narządu. Warto jednak podkreślić, że nie odczuwamy 

bólu śledziony w związku z jej powiększeniem. Możliwy 

jest dyskomfort, wywoływany tym powiększeniem. 

Dzieje się tak, ponieważ podczas splenomegalii 

śledziona waży nawet dwa razy więcej niż w normalnych 

warunkach. 

Podsumowując, śledziona to innymi słowy miejsce: 

produkcji limfocytów typu B, a tym samym narząd 

wspierający układ odpornościowy w produkcji immunoglobulin, 

rozkładu erytrocytów i jednocześnie miejsce 

uwalniania żelaza, przebiegu procesów biochemicznych 

umożliwiających wytwarzanie składników żółci kumulowania 

krwi i tworzenia rezerwuaru na wyjątkowe okazje 

np. silnego wysiłku, czy nagłego niedotlenienia mózgu. 

ŚLEDZIONA WARUNKUJE HARMONIĘ 

I HOMEOSTAZĘ. 

O śledzionie dużo poważniej wypowiada się medycyna 

Wschodu, stawiając ją w randze głównego harmonizatora 

wszystkich narządów. Należy zaznaczyć, iż w 

tradycyjnej medycynie chińskiej, mówiąc o śledzionie, 

mamy na myśli też trzustkę i żołądek. Te trzy elementy 

tworzą tzw. układ śledziony i stanowią nierozerwalną 

całość, decydując o utrzymaniu równowagi w zakresie 

produkcji krwi oraz energii potrzebnej dla prawidłowej 

pracy wszystkich narządów. Energia produkowana przy 

udziale prawidłowo pracującego żołądka trawiącego 

pokarm i śledziony wykorzystującej związki odżywcze 

z rozłożonego pożywienia, tj. witaminy i minerały, to 

podstawowe elementy decydujące o tworzeniu krwi. 

Śledziona „destyluje” z pożywienia otrzymanego z 

żołądka, dające się przetworzyć esencje, które stanowią 

podstawę do tworzenia energii i krwi. Zachodzi w niej 

tzw. transformacja pokarmu w energię i krew. Tak więc 

prawidłowo dożywiona śledziona, poprzez właściwie 

działający żołądek, to podstawa silnego, sprawnie 

działającego układu odpornościowego, którego 

działanie zależy właśnie od prawiłdowej ilości krwi i 

energii. Jak widać, o funkcji odpornościowej śledziony 

decyduje cały układ zależności, który tak naprawdę 

zaczyna się już w żołądku. 

Stąd tak ważne dla pracy śledziony są: 

1. Prawidłowe zakwaszenie żołądka, wpływające na 

rozkład białek i produkcję aminokwasów. 

2. Sprawnie działająca błona śluzowa żołądka, 

decydująca o właściwym rozkładzie pożywienia. 

3. Prawidłowe wchłanianie w żołądku, umożliwiające 

pozyskanie budulca dla energii i krwi. 

Ponieważ największym osłabieniem w pracy śledziony 

jest zaburzony czynnościowo żołądek, należy 

zastosować prawidłowy dobór składników pokarmowych, 

umożliwiający łatwe trawienie i wysoką 

wchłanialność. 

DIETA WZMACNIAJĄCA PRACĘ ŚLEDZIONY : 

1. Ciepłe posiłki typu zupy w postaci wywarów warzywnych 

nawet 3-4 razy dziennie lub tzw. zupy mocy - 

wywary gotowane na kościach cielęcych lub wołowych, 

przez co najmniej 12 godzin, w celu pozyskania jak 

największej ilości związków odżywczych i budulcowych 

tzw. esencji. 

2. Kompoty bez cukru, gotowane z owoców sezonowych. 

3. Warzywa gotowane na parze. 

4. Jabłka pieczone z dodatkiem żurawiny. 

5. Kasze prażone np. kasza jaglana. 

Wszystkie posiłki powinny być gotowane lub zblanszowane 

i podawane na ciepło. Celem tego zabiegu 

jest jak najmniejsze obciążanie żołądka w procesie 

trawienia i jak największe wchłanianie związków 

odżywczych na poziomie żołądka, bezpośrednio do 

śledziony. 

WALCZĄCA ŚLEDZIONA PRODUKUJE 

WILGOĆ I ŚLUZ. 

Śledziona jako narząd, stanowi najbardziej wrażliwy czynnik 

na stany zapalne tkanki limfatycznej. Śledziona jest 

bardzo wrażliwa na wilgoć. Czynnik ten istotnie wpływa 

na prawidłową jej pracę. Przemoczenia, zmarznięcia czy 

wychłodzenia powodują bardzo silne osłabienie śledziony. 

Wiąże się to bezpośrednio z koniecznością uruchomienia 

przez śledzionę zwiększonej produkcji limfocytów 

niezbędnych do walki z wnikającymi wraz z zimnem 

patogenami, takimi jak wirusy czy bakterie. Pojawienie się 

nadmiaru wilgoci w śledzionie, który jest dla niej zjawiskiem 

chorobowym objawia się: 

• opuchnięciem kończyn 

• gromadzeniem wody w komórkach 

• nabrzmieniem języka 

• brakiem apetytu 

• uczuciem ciężaru w głowie i kończynach 

• zawrotami głowy i zamroczeniem 

• uczuciem przepełnienia w klatce piersiowej i brzuchu 

• mętną wydzieliną z nosa, oskrzeli, pochwy 

Takie objawy świadczą głównie o pojawieniu się wirusów 

lub grzybów, natomiast w przypadku zaatakowania

21 

odpornościowego 

śledziony przez bakterie lub pasożyty typu lamblia lub 

przywra krwi, pojawia się w śledzionie tzw. śluz gorący. 

Dominują wówczas takie objawy jak: 

• biegunki o odrażającym zapachu 

• uczucie ciężaru w całym ciele 

• lekko podwyższona temperatura 

• zmęczenie całego ciała, zwłaszcza mięśni 

• liczne niedobory witamin zwłaszcza wit. B12 oraz żelaza 

• z nosa może wydzielać się gęsta, ropna wydzielina, 

świadcząca o toczącym się w układzie limfatycznym stanie 

zapalnym 

CO NAJBARDZIEJ ZABURZA PRACĘ ŚLEDZIONY? 

Nieprawidłowo skomponowana dieta, oprócz czynników 

zewnętrznych, decyduje o pojawieniu się w organizmie 

dużej ilości śluzu i wilgoci. Czynniki te w nadmiarze 

bardzo silnie osłabiają śledzionę. Zgodnie z TMCH, smakiem 

tworzącym wilgoć są wszystkie produkty słodkie tj.: 

cukier, miód, owoce, warzywa bogate w cukry, ciastka, 

makarony, ziemniaki, groch, fasola, burak, marchew, 

ananas, winogrona. Charakter wilgotny mają także 

produkty nabiałowe, czyli: mleko, sery, kefiry, jogurty. 

Jeżeli zintensyfikują się objawy świadczące o nadmiarze 

wilgoci, tj. zatrzymanie wody, upławy, spuchnięty język, 

cellulit, otyłość brzuszna, należy zminimalizować produkty 

tworzące wilgoć. Nadmiar wilgoci będzie bowiem 

stymulował rozwój grzybów i wirusów, co w pierwszej 

kolejności objawi się bólem kości, rąk i całego układu 

kostnego. 

Przeciwnym czynnikiem do wilgoci, który także osłabia 

pracę śledziony i pobudza ją do wytężonej pracy jest 

nadmierna suchość. Śledziona lubi umiarkowaną wilgoć, 

która zapewnia jej prawidłowe nawodnienie krwi i tkanek 

kolagenowych, z których jest złożona. Nadmierna suchość 

natomiast powoduje zagęszczenie krwi, odwodnienie, a 

tym samym osłabienie narządu. Taka sytuacja związana 

jest głównie z obecnością pasożytów krwi. Oczyszczanie 

komórek z toksyn oraz zastosowanie właściwych ziół 

wzmocni pracę śledziony i pozwoli przywrócić prawidłową 

równowagę wodną, a tym samym zabezpieczy 

właściwą produkcję krwi i energii. 

KILKA KROKÓW DO ZDROWIA ŚLEDZIONY 

1. Właściwe odżywianie - wszystko gotowane - zupy, 

owsianka, warzywa, ryby. 

2. Oczyszczanie układu limfatycznego ziołami : przytulia 

czepna, dziewanna. 

3. Wzmocnienie pracy śledziony w zależności od poziomu 

zawilgocenia; 

nadmiar wilgoci: traganek błoniasty, arcydzięgiel, 

korzeń omanu, rdest ptasi, kukurydza, wiązówka błotna 

(stany zapalne tkanki łącznej), czystek, vilcacora, hakorośl 

rozesłana. 

nadmiar gorąca i stany zapalne: czarci pazur – przy 

stanach zapalnych układu kostnego, czarnuszka – olejek, 

oregano, nasiona anyżu, olejek herbaciany, dziewanna, 

lukrecja, aloes. 

4. W przypadku słabej energii w organizmie stosować 

przyprawy rozgrzewające typu: rozmaryn, bazylia, tymianek 

majeranek, cząber, imbir kolendra, kardamon, 

jałowiec, goździk. 

5. Zastosować napary herbaciane z dodatkiem malin, 

czarnej porzeczki, dzikiej róży. 

6. Ograniczyć słodycze, cukier, ziemniaki, białą mąkę, 

mleko. 

7. Regulować florę bakteryjną jelit stosując kiszonki i probiotyki 

oraz inulinę. 

8. Wykonywać oczyszczające masaże limfatyczne usuwające 

złogi z chłonki oraz ćwiczenia pobudzające limfę do 

ruchu np. ruchy okrężne bioder. 

ŚLEDZIONA DECYDUJE O PRACY MIĘŚNI 

I RUCHU LIMFY. 

Jak udowodniono limfa porusza się w naczyniach limfatycznych 

za pomocą mięśni. I tu ponownie śledziona 

odgrywa najważniejszą rolę. Zgodnie z TMCH zarządza 

także mięśniami. Energia wytworzona ma decydujący 

wpływ na pracę mięśni. One natomiast stymulują ruch 

w układzie limfatycznym. Limfa zostaje oczyszczona 

wyłącznie poprzez ruch mięśni. W czasie marszu czy 

biegu, gdy zaczynamy uruchamiać układ mięśniowy, 

następuje pobudzenie tkanki limfatycznej, a to z kolei 

stymuluje układ limfatyczny do produkcji nowych limfocytów. 

Nie bez powodu przysłowie mówi „ruch to zdrowie”, 

a śledziona jest za to w pełni odpowiedzialna. 

Czy wiesz, że: 

Śledziona, to także prawidłowa praca rąk i nóg. 

Wraz z nadzorowaniem pracy mięśni śledziona zarządza 

pracą kończyn górnych i dolnych. Jeżeli odczuwasz, że 

wszystko wypada Tobie z rąk, lub co chwilę, w czasie marszu 

Twoje nogi odmawiają posłuszeństwa tzn., że organ 

ten jest osłabiony, a organizm został zaburzony w produkcji 

energii i potrzebuje prawidłowego dożywienia. 

mgr inż. Justyna Chmielewska dietetyk 

Z wykształcenia jestem dyplomowanym dietetykiem, 

absolwentką Uniwersytetu Przyrodniczego w 

Poznaniu na Wydziale Żywienia Człowieka, oraz 

Szkoły Dietoterapii wg TMCH. Odbyłam szereg 

rocznych szkoleń z psychologii i ziołolecznictwa. 

Od15 lat prowadzę gabinet dietetyczny. Od 5 lat 

jestem szkoleniowcem w zakresie naturalnych metod 

terapeutycznych oraz obsługi biomagnetycznych 

urządzeń pomiarowych. W swojej pracy poszukuję 

nowatorskich metod diagnostyczno-terapeutycznych, 

pozwalających w krótkim czasie ustalić przyczyny 

zaburzeń komórkowych oraz przyczyny rozwoju 

chorób. Wykorzystuję wiedzę zarówno z medycyny 

konwencjonalnej, jak również tradycyjnej medycyny 

chińskiej, rosyjskiej czy mitochondrialnej. Holistyczne 

podejście do człowieka wydaje mi się być 

najrozsądniejszą i najskuteczniejszą formą działań 

profilaktyczno-terapeutycznych, których efekt 

uzyskują współpracujący ze mną klienci i terapeuci. 

Zapraszam wszystkich zainteresowanych do 

internetowej Akademii Diagnozy 

www.akademiadiagnosty.pl, przy pomocy której, 

każdy specjalista w dziedzinie zdrowia, może 

podnosić swoje kwalifikacje i poszerzać umiejętności 

diagnostyczne. 

Energia pochodząca z pożywienia, a przetwarzana przy 

udziale śledziony decyduje o prawidłowej pracy narządów 

wewnętrznych. Mówi się potocznie, że śledziona 

„trzyma energetycznie” narządy wewnętrzne. Ta funkcja 

opisywana jest wyłącznie przez lekarzy medycyny 

wschodniej. Wypadanie narządów wewnętrznych, przepuklina, 

hemoroidy, popuszczanie moczu, wypadanie 

macicy czy pęcherza moczowego świadczą o bardzo silnym 

osłabieniu śledziony. Możemy uchronić piersi przed 

rozwojem komórek nowotworowych poprzez prawidłowe 

oczyszczenie limfy w gruczołach piersiowych, wykonując 

codziennie masaż. Jest to bardzo ważny element codziennej 

higieny układu limfatycznego, który zapobiega 

zastojowi złogów oraz tworzeniu się niepożądanych 

stanów zapalnych w piersiach. Należy bowiem pamiętać, 

że piersi są miejscem, w którym przepływ limfy i krwi jest 

bardzo spowolniony, a tym samym oczyszczanie bardzo 

utrudnione. Wykonując codziennie koliste masaże pobudzamy 

układ limfatyczny, umożliwiając usunięcie z niego 

wszelkich toksyn, patogenów i toksycznych związków, 

chroniąc go w ten sposób przed rozwojem komórek nowotworowych. 

ZAPAMIĘTAJ : 

1. Silnym czynnikiem osłabiającym śledzionę są emocje. Największym wrogiem śledziony jest ciągłe zamartwianie się. W języku staropolskim mówiono o takich osobach 

"śledziniaki". Charakteryzowało je ciągłe zamartwianie się, rozmyślanie i dywagowanie o tym, co się może stać, dlaczego coś się wydarzyło, lub dlaczego ktoś czegoś nie zrobił 

lub zrobił. W większości ta przypadłość, dotyczy kobiet, dlatego to one najbardziej cierpią z powodu zaburzonej pracy śledziony, która poza funkcją zarządzania układem pokarmowym 

i odpornościowym, zarządza także układem hormonalnym. 

2. Najszybciej rozpoznasz, czy Twoja śledziona pracuje prawidłowo, gdy spojrzysz na usta. To właśnie one są wyznacznikiem poziomu wilgoci śledziony i poziomu jej nawilżenia. 

Spierzchnięte świadczą o dużym deficycie wody i odwodnieniu organizmu, a tym samym zaburzonej pracy śledziony i obecności czynników patogennych.

REKLAMA 

22 

ZIOŁOWY SYSTEM 

OCZYSZCZANIA ORGANIZMU 

Parasine Plus 

wspomaga usuwanie 

z organizmu 

pasożytów i toksyn 

CoFiber 

kompozycja ziół 

oczyszczających 

i dwóch rodzajów 

błonnika 

Naturalna Herbatka 

Oczyszczająca - wspomaga 

usuwanie toksycznych 

substancji z organizmu, 

ułatwia wypróżnianie 

Preparat wskazany 

po oczyszczeniu 

organizmu 

KAŻDY Z PRODUKTÓW MOŻNA ZAKUPIĆ ODDZIELNIE 

WWW.COLONPACK.PL

REKLAMA 

24 

KRZEM jest pierwiastkiem, którego znaczenia do niedawna nie znano. Prowadzone 

w ostatnich latach badania wykazały, że jego zawartość w organizmie jest 

niemal dwukrotnie wyższa niż żelaza. Jego obecność w naszych komórkach jest 

zatem bardzo znacząca. Krzem znajduje się m.in. w komórkach krwi, kości, ścięgien, 

mięśni skóry, wątroby, śledziony, trzustki, serca. Jest częścią składową wszystkich 

żywych komórek, jednak wraz z wiekiem poziom tego pierwiastka spada. 

OCENIA SIE, ŻE 90% 

POPULACJI CIERPI NA 

NIEDOBÓR KRZEMU! 

Rola krzemu 

w organizmie; 

• bierze udział 

w syntezie włókien 

kolagenowych 

• zwiększa wytrzyma 

łość ścięgien 

• chroni przed zwyrod 

nieniem stawów 

zapewniając im 

elastyczność 

• przyśpiesza zrost 

kości 

• poprawia szczelność 

naczyń krwionośnych 

• wzmacnia włosy 

i paznokcie 

• zapobiega starzeniu 

się organizmu 

www.invexremedies.pl

PUNKT WIDZENIA 

25 

Gorączka 

na cenzurowanym 

GORĄCZKA - O CO W TYM CHODZI? 

Mam wrażenie, że świat profilaktyki zdrowotnej u dzieci 

od kilku ładnych lat jest bardzo rozgorączkowany i to w 

dość dosłownym znaczeniu. Wokół dostrzegalna jest moda 

wśród lekarzy a także panika rodziców na temat zagrożeń 

związanych z gorączką i zapanowała wręcz obsesyjna potrzeba 

zwalczania tego naturalnego i częstego przecież 

zjawiska u małych dzieci. 

Dla mnie to naprawdę wielkie zaskoczenie i chyba trochę 

nieporozumienie. Warto, abyśmy jako rodzice, przypomnieli 

sobie, czym tak naprawdę jest gorączka, czemu służy 

i zastanowili się, czy rzeczywiście warto zwalczać ją tak 

zaciekle. 

Zgodnie z wiedzą medyczną, gorączka to naturalny stan 

podwyższonej temperatury ciała, który występuje jako reakcja 

obronna w momencie kontaktu z niebezpiecznymi 

intruzami typu: wirusy, bakterie, grzyby, alergeny lub inne 

ciała obce. 

Czemu służy? Okazuje się, że w stanie podwyższonej 

temperatury występują dwa pozytywne zjawiska: 

- zdecydowanie podwyższa się zdolność wytwarzania 

przeciwciał i podziału limfocytów (komórek układu odpornościowego) 

- jednocześnie zaobserwowano, że w stanie gorączki aktywność 

i zdolność rozmnażania wielu patogenów maleje. 

Skoro to taki dobry i naturalny stan, to dlaczego obecnie 

rodzice tak panikują? W ostatnich latach powszechne stało 

się przekonanie o ryzykach powikłań wysokiej gorączki 

(jak twierdzą lekarze, bardzo sporadycznych). Czy jednak 

dobrze robimy, że bojąc się sytuacji, która dopiero może 

wystąpić albo która wystąpiła u jakiegoś nikłego odsetka 

dzieci - naszemu dziecku zabieramy możliwość naturalnego 

samoleczenia, w czym pomóc ma właśnie gorączka? 

SPOKOJNIE, TO TYLKO CHOROBA. 

Doświadczanie rozlicznych chorób u małych dzieci jest 

naturalne i potrzebne. Właśnie podczas infekcji dziecko 

buduje tzw. układ odpornościowy, który chroni organizm 

przez resztę życia. Układ odpornościowy człowieka 

można porównać do żołnierzy broniących naszego 

organizmu przed atakami wrogów, czyli patogenów. Liczebność 

i siła tej armii zależy przede wszystkim od treningu, 

jakiemu zostanie poddana. Albo zbudujemy armię 

doborowych jednostek specjalnych, gotowych odpowiedzieć 

na każde zagrożenie, albo rozleniwionych 

słabeuszy, którzy będą tylko czekac na nadchodzące 

posiłki. 

Podczas choroby u dziecka trwa intensywna walka i 

odbywa się trening naszej odporności. Gorączka służy 

temu, aby nasi obrońcy (komórki odpornościowe) mieli 

większe szanse na wygraną. Jeśli w trakcie tego procesu 

często będziemy używać antybiotyków lub też środków 

farmakologicznych sztucznie obniżających gorączkę, 

to zaburzamy naturalne mechanizmy. Ryzykujemy, 

że dziecko wytworzy armię słabych i rozleniwionych 

komórek odpornościowych, które tylko liczą na wsparcie 

z zewnątrz. 

Wydaje się nam, że chcemy ulżyć dziecku, podając 

regularnie leki obniżające gorączkę, a de facto możemy 

zaszkodzić rodzącej się odporności. 

MODA NA PODAWANIE ŚRODKÓW PRZECIWGO- 

RĄCZKOWYCH U DZIECI 

Obserwatorzy działań przemysłu farmaceutycznego 

zwracają uwagę, że na rynku środków przeciwbólowych 

i przeciwgorączkowych dla dorosłych zapanowała 

już dawno hiperkonkurencja. Leki oparte na paracetamolu 

i ibuprofenie stały się wszechobecne i ciężko 

walczyć o pozycję w kieszeniach klientów. Specjaliści 

od marketingu poszukali więc nowej niszy, jaką okazało 

się zwalczanie gorączki u dzieci. Niestety, intensywne 

kampanie reklamowe w tej dziedzinie mają istotny 

wpływ na decyzje rodziców. 

Reklamy zachęcają do tego, aby rodzice przynieśli 

“szybką ulgę” gorączkującemu dziecku. Jeśli w reklamie 

wspomni się o możliwości powikłań gorączki, to rodzice 

łatwo wpadają w panikę. Prowadzi to do niepokojącego 

zjawiska, że obecnie wiele dzieci otrzymuje środki 

farmaceutyczne obniżające gorączkę każdorazowo, nawet 

w przypadku pojawienia się zaledwie stanu podgorączkowego. 

Takie zachowanie może mieć negatywny wpływ na 

naturalną odporność dziecka w długim okresie. 

CO ROBIĆ, KIEDY DZIECKO CHORUJE? 

Drodzy Rodzice. Zachowajmy trochę zdrowego rozsądku. 

Poszukajmy dobrego lekarza z wieloletnim stażem 

(tzw. “starej daty”), który pomoże nam zaufać korzyściom, 

jakie płyną z procesu gorączki u dziecka. Takie wsparcie 

okaże nam też lekarz z solidną wiedzą o naturopatii. Organizm 

dziecka jest zaprojektowany, aby potencjalnie wyjść 

zwycięsko z każdej opresji. Jednak stanie się tak pod warunkiem, 

że mądrze go wspieramy. 

Po pierwsze zapewnijmy małemu dziecku dużo przytulania 

i bliskości - działa to skuteczniej niż 1000 lekarstw razem 

wziętych. Jeśli chcemy, aby dziecko szybko się wyleczyło 

- weźmy wolne z pracy i po prostu zajmijmy się tylko 

nim. 

Obserwujmy uważnie wahania temperatury ciała, ale 

pozwólmy dziecku gorączkować i w miarę możliwości samodzielnie 

zwalczać infekcje. Działajmy wspierająco, podając 

dużo wody oraz stosując naturalne suplementy i 

środki wzmacniające odporność. 

Oczywiście od zasad są też wyjątki. Każde dziecko powinno 

być traktowane indywidualnie i tylko jego lekarz 

prowadzący potrafi określić indywidualne zagrożenia jakie 

mogą wystąpić w trakcie choroby. 

Warto jednak pamiętać, że każda samodzielnie wygrana 

bitwa (pokonana choroba) powoduje, że budujący się 

układ opornościowy jest coraz lepiej wytrenowany. Następnym 

razem, kiedy zostanie zaatakowany, uruchomi 

sprawnie cały arsenał skoordynowanych działań obronnych. 

Krzysztof Mencel 

REKLAMA 

Holistyczny Magazyn o zdrowiu 

i rozwoju świadoMości

REKLAMA 26 

Schudnąć 4 kg w tydzień 

lub 10 kg w 3 miesiace ? 

DETOX - SPALANIE - ODCHUDZANIE 

Vivetia jest idealny dla Ciebie 

www.vivetia.com

HOROSKOP 27 

WAGA 

SKORPION 

24 IX-23 X 24 X-22 XI 

KRWAWNIK 

TATARAK 

Urodzonym pomiędzy 24 września a 23 października patronuje 

Krwawnik - powieka Wenus. Człowiek Krwawnik kocha piękno we 

wszystkich postaciach, posiada dar zjednywania ludzi, jest taktowny, 

towarzyski i umie szerzyć wokół siebie pogodną atmosferę. 

Od czasów starożytnych krwawnik jako ziele lecznicze poświęcony był planecie Wenus. 

Łacińska nazwa Achillea millefolium odnosi się do antycznego bohatera Achillesa, 

który w bitwie pod Troją ratował swoich rannych wojowników, używając krwawnika z 

uwagi na jego właściwości przeciwkrwotoczne. 

W tej niepozornej roślinie ukryta jest wielka siła. Działanie krwawnika jest wszechstronne, 

ułatwia trawienie, hamuje krwawienie, goi rany. Łodygi krwawnika były używane 

przez celtyckich druidów do przepowiadania pogody, natomiast w Chinach używano 

ich do odczytywania przyszłości z pomocą I Ching ( Księgi Przemian). 

Od ludzi urodzonych pod znakiem Krwawnika rzadko można usłyszeć zdecydowane 

„tak” lub zdecydowane „nie”. Przed udzieleniem odpowiedzi wszystko dokładnie rozważają, 

a i tak te odpowiedzi bywają raczej niejasne i niejednoznaczne. 

W uczuciach w najbliższym czasie dla osób - Krwawników zaznaczy się silna potrzeba 

mocnych i głębokich miłosnych przeżyć. W związkach partnerskich będą starały się 

dominować, co czasem może im przysporzyć problemów ze względu na zbytnią impulsywność, 

różnicę zdań lub nieoględność w wyborze partnera. 

W sprawach zawodowych dzięki swojemu interesującemu wyglądowi zewnętrznemu 

i umiejętnościom przekonywania, osoby te mogą osiągnąć sukces w działalności zawodowej, 

szczególnie w świecie sztuki. Sukcesem tym może się okazać awans lub podwyżka. 

W zachowaniu zdrowia i dobrej kondycji pomoże Krwawnikom artystyczna forma 

ćwiczeń (łyżworolki, aerobik, taniec). Mogą być też inne ćwiczenia ruchowe. 

To soczyste ziele jest rośliną nadwodną, mokradłową. Osoby urodzone 

pod znakiem Tataraku tkwią korzeniami głęboko w rzeczywistości, 

są dokładne. Podobnie jak porośnięte tatarakiem mokradła, 

tak ludzi spod tego znaku trudno przejrzeć, zgadnąć ich myśli. 

Tatarak lubi płytkie i spokojne wody. W naszym klimacie rozmnaża się z kłączy, ich 

przyjemny zapach przypomina woń mandarynki. Kłącza wykorzystuje się w kosmetyce, 

do wyrobu likierów i w lecznictwie. Tatarak działa uspakajająco, dobrze wpływa na 

pracę żołądka, ogólnie wzmacnia organizm. Żucie kłączy uśmierza ból zębów. 

Osoby spod znaku Tataraku są zdolne do głębokich przeżyć duchowych i równie 

głębokich uczuć. Człowiek-Tatarak jest z natury waleczny, często stoi sam przeciwko 

całemu otoczeniu. Wydaje się, że wyszukuje sytuacje, w których może zademonstrować 

swoją opozycję i wyżywa się w stawianiu oporu. Jest tajemniczy, gardzi przeciętnością, 

lubi otaczać się ładnymi przedmiotami, wyznaje hasło: „albo tak, albo nie!” 

Mimo to jest bezinteresowny i potrafi w razie konieczności ponosić ofiary. Osoba Tatarak 

ma dar przejrzenia ludzi na wylot i precyzyjnie trafia w ich najczulsze punkty. 

Osoby spod znaku Tataraku jesienią będzie cechować niezwykła aktywność, chęć 

wtrącania się we wszystkie sytuacje kryzysowe, będą chciały przekonywwać siłą do 

swoich racji. 

W relacjach partnerskich możliwe są nieporozumienia związane z ukrywaniem 

prawdziwych emocji. 

W sprawach zawodowych i finansowych możliwe będzie osiągnięcie sukcesów i 

zwiększenie dochodów, szczególnie u osób zawodowo związanych z medycyną, kosmetyką 

i dietetyką. W kwestii zdrowia należy zwrócić uwagę na kondycję psychiczną, 

dlatego osoby spod znaku Tataraku powinny więcej odpoczywać, spędzać czas z rodziną, 

przytulić psa lub kota. 

Ewa Ślęzak

REKLAMA 2 8 

REKLAMA 

Działanie żelu związane jest z naturalnymi właściwościami oleju kokosowego, 

alantoiny, panthenolu (prowitaminy B5) oraz leczniczej wody mineralnej: wodorowęglanowochlorkowo 

- sodowej, bromkowo - jodkowo - borowej. Skojarzone działanie 

składników przyspiesza proces odnowy naskórka podrażnionego różnymi czynnikami 

zewnętrznymi m.in. mikrouszkodzeniami mechanicznymi. 

• Dzięki właściwościom nawilżającym żel dobrze wnika w głąb skóry, poprawia 

jej elastyczność i miękkość. 

• Wygładza zmarszczki i zmniejsza szorstkość naskórka. 

• Stosowany systematycznie redukuje zaczerwienienia, przebarwienia i zaskórniki. 

• Zmiękcza nadmiernie zrogowaciały naskórek stóp i rąk. 

• Może być stosowany włosy i skórę głowy: łagodzi jej podrażnienia, wspomaga 

walkę z łupieżem oraz poprawia kondycję włosów. 

• Żel dobrze się wchłania, nie pozostawia na skórze tłustej warstwy 

i nie brudzi odzieży. 

• Polecany do każdego rodzaju 

skóry.

29 

DUCH PACHNĄCY MACIERZANKĄ 

Wielu z nas miało okazję odczuć ich obecność. Zdecydowana większość zna zasłyszane o nich tu i ówdzie historie, niekoniecznie z dzieciństwa. 

Od stuleci wzbudzają naszą ciekawość, pobudzając wyobraźnię. Jedni wierzą, że są wśród nas, inni negują ich istnienie. Jednemu nie da się 

zaprzeczyć: lubimy, gdy się o nich opowiada… Wejdźmy zatem w świat pełen tajemnic i silnych mocy, zagłębiając się w prawdziwą historię. 

Otwórzmy oczy na to, co niedostrzegalne i tajemnicze. Dotknijmy, choćby oczyma wyobraźni, tego, co nietykalne, starając się dostrzec to, 

co na pozór niewidzialne. 

Aleksandra stanęła w progu drzwi do pokoju. – O, moja 

droga, sama to ty tutaj nie jesteś – powiedziała, spokojnie 

roz glądając się dookoła. Specjalnie mnie to nie zdziwiło. 

Od jakiegoś czasu miałam wrażenie, że ktoś obserwuje 

mnie, kiedy zasypiam. W dodatku obok mojego ulubionego 

fotela roztaczał się słodki zapach macierzanki. Jakby 

ktoś zmieszał ją z wonią fiołków. 

Dama w czerni 

Chwilę później dowiedziałam się, że pomieszkuje u 

mnie kobieta w średnim wieku, spowita w czerń. 

– Kogoś najprawdopodobniej szuka. Nie sądzę, żeby 

miała złe zamiary. Po prostu chyba dobrze się tu czuje – 

dopowiedziała Ola. 

Ktokolwiek wchodził do mojego mieszkania faktycznie 

mówił, że ma ono swój klimat i czuł się w nim dobrze. 

Mimo to, wieczorne szpiegowanie mnie przez uchylone 

do sypialni drzwi z każdym dniem przydawało mi większego 

strachu. Moja znajoma, posiadająca zdolności paranormalne, 

zaproponowała okadzić mieszkanie ziołami. 

Miałam tej nocy spać spokojnie. Tymczasem była to bodaj 

najgorsza noc w moim życiu. Ze snu wybudził mnie 

najpierw powiew zmrożonego powietrza a potem dziwna 

siła usiłowała wcisnąć moją głowę w poduszkę, na której 

spałam. Nie dość, że byłam przerażona nie na żarty, to 

jeszcze nie mogłam się poruszyć. Bezwładne ciało odmawiało 

posłuszeństwa, sprawiając wrażenie kilkutonowego 

monolitu. Głos, mimo, że usiłowałam krzyczeć, po prostu 

nie wydobywał się z gardła. Po niezmiernie długiej 

w moim odczuciu chwili, podobnie nagle jak się pojawił, 

atak ustał. 

Do rana nie zmrużyłam oka. Jakimś cudem doczekałam 

przyzwoitej godziny porannej i natychmiast wybrałam numer 

Aleksandry. 

Nie była zachwycona tym, co usłyszała. Pod wieczór 

znowu stanęła w drzwiach pokoju, w którym na dobre zagościł 

bliżej nieokreślony, nękający mnie byt. Snułyśmy 

rozważania na temat energii, które błądzą w przestrzeni, 

kiedy wzrok Oli zwrócił się w stronę drzwi a ona sama powiedziała: 

- Proszę, proszę, kogo my tu mamy, nasza lokatorka 

z innego wymiaru się obudziła. 

Znieruchomiałam, choć starałam się zachować zimną 

krew. – Co ty właściwie widzisz? – dopytywałam się. – Poświatę, 

kontur, czasem wiry światła, tego nie da się powiedzieć 

słowami – uzyskałam odpowiedź. 

Wtargnięcie w ciało 

Nasza rozmowa toczyła się dalej. Nagle twarz jasnowidzącej 

wykrzywił nienaturalny grymas. Ze zdziwieniem 

patrzyłam, jak z każdą chwilą zmieniająca się mimika twarzy 

czyni Olę zupełnie mi obcą. Nienaturalnie przekrzywiała 

głowę, twarz przebiegał dziwaczny uśmiech, jakby 

szyderczy, niby mnie słuchała, ale jakby była gdzie indziej. 

Mówiła wolniej, jak zaprogramowana. W dodatku jej 

oczy przeszywały mnie na wskroś, zdawały się patrzeć nie 

na mnie, tylko przeze mnie. Puste, bezbarwne, bez wyrazu, 

na pewno nie jej. W końcu nie wytrzymałam. – Ola, co 

ty robisz, przestań mnie straszyć! – powiedziałam stanow- 

czo. Po jakimś czasie przybrała normalny wyraz. Nerwowo 

sięgnęła po papierosa. Nie dawałam za wygraną. Twierdziłam, 

że miałam wrażenie jakby to nie była ona. I wtedy zaskoczyła 

mnie zupełnie. 

– No, bo to nie byłam ja! - powiedziała wreszcie. – Coś 

takiego przydarzyło mi się pierwszy raz w życiu. Bałam się, 

że się przestraszysz i sama byłam w strachu. Widać twojemu 

gościowi nie spodobało się, że wczoraj zakłóciłyśmy 

mu spokój, więc postanowił najpierw ukarać ciebie a teraz 

postraszył mnie – wyjaśniała. 

Chciałam wiedzieć, co czuła. – Masz jakby dwa ciała, 

czujesz, że jest ci ciasno. Nie panujesz w pełni nad swoimi 

ruchami, nawet wypowiadane słowa nie do końca są twoimi 

słowami a ciało jest jakby nie twoje – starała się wyjaśnić. 

Miałam dosyć. Bałam się coraz bardziej. Aleksandra zasugerowała 

egzorcyzmy, jeśli święcona woda, którą przyniosła, 

nie da rezultatu. Za sprawą medytacji wyciszyłam 

się trochę. Woda, zdawało mi się, działała, więc myśl o egzorcyście 

schowałam na dnie szuflady z przykrymi myślami. 

Tej, do której nie zaglądam za żadne skarby. 

Wakacje z duchem 

Niedługo potem jechaliśmy w Tatry. Któregoś dnia w 

pokoju omal nie umarłam z przerażenia. - Nie wiem, co sobie 

teraz pomyślisz, ale nasz duch najwyraźniej zabrał się 

z nami na wakacje – powiedziałam mężowi. – Czujesz macierzankę? 

– zapytał. Jakież było moje zdumienie, kiedy 

usłyszałam, że i on miał podobne odczucie, tylko nie chciał 

mnie niepokoić. Postanowiliśmy o tym nie myśleć. Tylko 

czasem, wędrując po górach, uśmiechaliśmy się znacząco, 

oboje czując, że dziwny byt chwilami nam towarzyszy. 

Resztę wakacji mieliśmy spędzic w Bieszczadach. 

Na szczycie Połoniny Wetlińskiej przeczekaliśmy potężną 

burzę. Byliśmy zaledwie kilka kilometrów od domu, kiedy 

przez samochód przetoczył się dobrze znany nam zapach. 

Dosłownie chwilę po tym zdarzeniu zza zakrętu wyjechał 

nissan terrano. Jednoosiowa, metalowa przyczepa 

odczepiła się od niego i uderzyła w nas czołowo. Na reakcję 

nie było czasu. Koło od przyczepy złamało słupek w samochodzie, 

wybiło szybę i złamało mężowi rękę. Potem 

samochód stoczył się do głębokiego rowu. Nie wiem jakim 

cudem przeżyłyśmy z córką wypadek. Jedynie mąż doznał 

poważnych obrażeń. Złamanie zmiażdżeniowe, wielofragmentowe 

na zawsze zdeformowało mu rękę, choć składali 

ją specjaliści w Piekarach Śląskich. Szyte ucho, rany na 

twarzy i to najgorsze… uczynnił się guz trzustki. 

Tajemnicze zniknięcie 

Dzień wypadku, który przerwał nam wakacje był tym, w 

którym po raz ostatni pachniało macierzanką. Po powrocie 

do domu zniknął bezpowrotnie. Duch nas opuścił. Tak 

mi się przynajmniej wówczas wydawało. 

Długo zachodziłam w głowę, czego tak właściwie doświadczaliśmy. 

Zła energia? Dobry byt? Tajemnicza mara? 

Gość z innego wymiaru? Anioł? Interpretacje były tak różne, 

jak wielu było interpretatorów. 

Zdaniem egzorcysty, musiał to być duch, szukający zemsty, 

zawieszony między światami, nie mogący odejść 

spokojnie do swojego świata. To układało się w całość, 

zwłaszcza, że po wypadku wszystko się uspokoiło. Byli i 

tacy, którzy tajemniczą woń przypisywali aniołowi stróżowi, 

który, ich zdaniem, w zetknięciu z nieszczęściem próbował 

nas ostrzec. Kogo by nie posłuchać, każdy miał coś 

swoistego do dodania. Dopełnieniem wszystkiego była 

opowieść mojego męża. 

Powracający sen 

Nie wiedział o wizjach, jakie miała Aleksandra. Czuł tylko 

zapach i znał moje obawy. Któregoś dnia w klinice, spacerując 

po ogrodzie, opowiedziałam mu o wizjach, w których 

pojawiała się elegancka dama. Jak porażony piorunem 

wykrzyknął: Przecież to ta kobieta z mojego snu!. W 

pierwszej chwili nie wiedziałam o co mu chodzi. - Jaki sen? 

Jaka kobieta? Co ty opowiadasz? – dopytywałam się natarczywie. 

- Pamiętasz, że co jakiś czas prześladuje mnie sen, w 

którym pojawia się kobieta spowita w czerń. Zawsze siada 

na brzegu mojego łóżka i patrzy z wyrzutem, przeszywająco, 

jakby domagała się wyjaśnień, jakby chciała za coś zadośćuczynienia. 

W każdym z tych snów mam wrażenie, że 

komuś odebrałem życie. Potem już tylko biegnę, by go odnaleźć, 

bo nigdy nie wiem, kim jest. Za każdym razem jestem 

gdzie indziej: w piwnicy, w lochach, w lesie. Wiem, 

że muszę się spieszyć. Kiedy już docieram do celu i właśnie 

mam zobaczyć swoją ofiarę, budzę się z przeraźliwym 

lękiem a zimny pot po prostu mnie zalewa. Od przeszło 

dwudziestu lat staram się w śnie odkryć straszną dla mnie 

prawdę, której nieustannie poszukuję. Wszystko na nic. 

Zaniemówiłam. Mąż faktycznie kiedyś napomknął o męczącym 

go śnie. Kiedy Ola spostrzegła w naszym domu tajemniczą 

postać i opisała jak wygląda, nie skojarzyłam jej 

ze snem. Zdaniem Aleksandry, kobieta szukała dziecka, 

które prawdopodobnie straciła. Nasza córka miała wówczas 

siedem lat. Po tej dziwnej historii, jaka nam się przydarzyła 

wiem jedno: duchy istnieją! I jeśli tylko mają takie 

życzenie, dają znać o swoim istnieniu. I źle się dzieje, kiedy 

zaczynamy lekceważyć dawane nam znaki. 

Niespodziewane odwiedziny? 

Czy z chwilą wypadku, który zapoczątkował pasmo nieszczęść, 

duch czarnej damy zaspokoił żądzę zemsty? Trudno 

wyrokować. Jedno jest pewne: bliskie spotkania z duchami 

na zawsze pozostają w pamięci, a świat już nie jest 

taki sam. 

Nie raz słyszałam, jak ktoś mówił, że chciałby zobaczyć 

ducha. Według starotajskich przekazów istnieje dziesięć 

sposobów, aby tego dokonać. Wszystkie są opisane w tajemniczej 

księdze zatytułowanej „Dziesięć Spotkań". Przystępując 

do rytuałów, warto jednak uważać, aby nie obudzić 

sił, nad którymi nie będziemy w stanie zapanować, bo 

wtedy nasze życie może zmienić się w koszmar. 

Kiedy w rocznicę śmierci męża kładłam na płycie wiązankę, 

tulipany zapachniały nagle macierzanką… 

Teresa Szczepanek.

REKLAMA 

30 

Czasopismo Green Port NATURA & ZDROWIE dostępne 

w sieci sklepów firmowych Green Port NATURA & ZDROWIE 

oraz w sklepach partnerskich na terenie całego kraju. 

Szukaj również w sieci dystrybucyjnej RUCH 

SKLEPY FIRMOWE: 

Warszawa Ochota 

Green Port 

Natura i Zdrowie 

Hala Kopińska 

ul. Grzymały- 

Sokołowskiego 2 

Tel. 533-315-994 

Warszawa Mokotów 

Green Port 

Natura i Zdrowie 

ul. Świeradowska 44A 

okolice metra 

Wilanowska 

Tel. 533-315-994 

SKLEPY PARTNERSKIE: 

Białogard, Filiżanka, 

ul. Lindego 

Biłgoraj, DiM, 

ul. Komorowskiego 3/2 

Bytom, Sklep Zielarsko 

Medyczny Vita Flos, 

ul. Bławatkowa 3 

Bochnia, Kopalnia 

Zdrowia, 

ul. Kraszewskiego 13 

Chełm, Amarantus, 

ul. Popiełuszki 

Cieszyn, Strefa 

KOS-MED, 

ul. Mennicza 9 

Elbląg , MID, 

ul. Pomorska 

Gdynia , Zioła, 

ul. Słoneczna 2 paw.11 

Gorlice, Stara Zielarnia, 

ul. Stawiska 8 

Katowice, AILeko sklep 

Zielarsko-Medyczny, 

ul. Grażyńskiego 13a 

Kielce, Sklep Zielarski, 

ul. J. Słowackiego 54 

Kostrzyn nad Odrą, 

BSnail, ul. Złota 1/9 

Kraków, Sekrety Natury, 

ul. Fieldorfa Nila 10/60 

Kwidzyn, Siła Natury, 

ul. Ratuszowa 7 

Legnica, Sfera Zdrowia, 

ul. Komorska 48a 

Lublin, Sklep Zielarsko 

Medyczny Zdrowie, 

ul. Biernackiego 12/19 

Łódź, Gakama, 

ul. Skupiona 

Olsztyn, Ekosklep, 

ul. Ratuszowa 7 

Opole, Moc Natury, 

ul. Niemodlińska 21 

Pawłowice, Sklep 


ul. Górnicza 15 

Płock, Sklep 


ul. Bielska 43 

Poznań, Zielarnia Polna, 

ul. Polna 6/1 

Solec Zdrój, Tinex, 

ul. Sienkiewicza 5 

Sochaczew, Zielarnia, 

ul. Warszawska 17 

Szczecin, Dary Zdrowia, 

ul. Bohaterów Warszawy 

40/1b2 

Świebodzin, BioLife, 

ul. Wałowa 13 

Warszawa, Zielarnia, 

Al. Jerozolimskie 179 

lok.1/2 

Warszawa, Sklep 

zielarsko-Medyczny S.C., 

ul. Broniewskiego 

Warszawa, Spiżarnia 

Zdrowia, 

ul. Składkowskiego 4 

Warszawa, Herbica, 

ul.Wąwozowa 4/h12 

Warszawa, Almir, 

ul. Rembielińska 12 

Wołomin, Zdrowy Sklep, 

ul. Legionów 30 

Zielonka, Twoje 

Zdrowie, 

ul. Kolejowa 5 

Prowadzisz lub chcesz otworzyć sklep zielarsko-medyczny, ekologiczny, poradnie z naturalnymi produktami i poradami? 

Chcesz dystrybuować nasze Czasopismo 

ZGŁOŚ SIĘ DO NAS I PRZYŁĄCZ – RAZEM MOŻEMY WIĘCEJ! 

GreenPort24 - Hurtownia kosmetyków naturalnych, Numer telefonu: 22 618-38-34 / 730-007-872, E-mail: hurt@greenport24.pl 

www.greenport24.pl / www.greenport.pl / www.greenportmarket.pl 

Adres redakcji 

Green Port Natura i zdrowie 

dwumiesięcznik 

ul. Matuszewska 20 

03-876 Warszawa 

redakcja@greenport.pl 

Redaktor naczelny 

Arkadiusz Wrzos 

Redaktor prowadzący 

Teresa Szczepanek 

Grafik designer 

Liliana Maria Soja 

Wydawca 

Greenport Team Sp. Z o.o. 

ul. Matuszewska 20 


Prezes 

Agnieszka Wójtowicz 

Biuro reklamy 

Sylwia Wilczyńska 

reklama@greenport.pl 

Drukarnia 

Polska Press Sp. z o.o. 

Drukarnia w Bydgoszczy 

ul. Grunwaldzka 229 

tel. 052-58-48-660 

Za treść ogłoszeń redakcja 

ponosi odpowiedzialność 

w granicach wskazanych w 

ust.2 art.42 ustawy Prawo 

prasowe. Rozpowszechnianie 

materiałów redakcyjnych 

bez zgody wydawcy 

jest zabronione. 

Zabroniona jest bezumowna 

sprzedaż gazety po cenie 

niższej od ceny detelicznej 

ustalonej przez wydawcę. 

Sprzedaż numerów aktualnych 

i archiwalnych po innej 

cenie jest nielegalna i grozi 

odpowiedzialnością karną. 

PRENUMERATA 

razem z wysyłką; 

6 numerów - 42 zł 

3 numery - 21 zł 

Green Port Team sp. z o.o. 

ul. Matuszewska 20, 


nr konta mBank 

88 1140 2105 0000 3087 

9300 1001 

w tytule przelewu podaj 

dane adresowe 

i opis zamówienia, 

możliwe również 

wysłanie starych 

numerów 

hurt@greenport24.pl 

tel: 22 618-38-34

REKLAMA 

31 

CZYTELNIKU! 

Wyślij swój artykuł 

na nasz adres: 

redakcja@greenport.pl 

Najciekawsze tematy 

opublikujemy.

NATURA & ZDROWIE

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?