NATURA & ZDROWIE

REPORTAŻ 18
– tau – drewniane figurki przedstawiające zmarłych. Torajowie
wierzą, że posiadają moc przekazywania w zaświaty
próśb, płynących od żyjących krewnych. Dlatego ich ręce
wyciągnięte są do przodu, na znak oczekiwania. Osiągają
przeróżne rozmiary, niektóre w skali jeden do jednego
przyciągają uwagę zwiedzających. Rzeźbi się je z niezwykłą
pieczołowitością i dbałością o najdrobniejszy szczegół.
W uszach mają kolczyki, na rękach bransolety. Wyrzeźbione
są tak, by do złudzenia przypominały zmarłego. Prawo
zamówienia tau - tau mają tylko te rodziny, które podczas
pogrzebów zabiły przynajmniej 24 bawoły. Za rzeźbę płaci
się od tysiąca do dwóch tysięcy dolarów. Raz na pięć lat
trzeba zmienić jej strój i temu obrzędowi też towarzyszy
uroczystość, na której zabijany jest bawół.
Ciekawostką jest, że tylko jeden klan na wyspie może
wykonywać te drewniane rzeźby.
świń, ale są i takie, gdzie w ofierze zabija się setki bawołów
a na rzeź idą tysiące swiń. Wówczas taka ceremonia potrafi
trwać nawet i miesiąc – tłumaczył.
Dowiedziałam się, że pogrzeb to ogromny wydatek,
Dlatego uroczystości te odkłada się do czasu, kiedy rodzina
zmarłego zgromadzi odpowiednią ilość trzody i dopóki
nie zbiorą się wszyscy krewni, nawet z najodleglejszych
zakątków, ustalając wspólnie pasujący im termin pochówku.
- Koszt bawoła błotnego to 3-4 tysiące euro. Dla Toraja
to kilka milionów rupii indonezyjskich.
Zaraz po śmierci ciało zmarłego owija się w wiele
warstw materiału i tak czeka ono w specjalnie do tego
celu zbudowanych na palach domach, poza wioską, aż do
nadejścia właściwego momentu, kiedy uczestniczy w obrzędzie
pogrzebowym – starał się naświetlić sytuację Grzegorz.–
Do czasu pochówku zmarłego traktuje się jak żywego,
uznając go za osobę ciężko chorą. Trzy razy dziennie
stawia się przed trumną jedzenie. Zmarły przyjmuje
też gości. Kiedy nadchodzi czas uroczystości na jednym ze
świętych miejsc stawia się wieżę przypominającą kształtem
dom Toraja. Tam umieszcza się szczątki zmarłej osoby.
Procesja, rytualne śpiewy, pokazy walk plemiennych – to
wszystko blednie wobec głównego punktu uroczystości
– walki specjalnie hodowanych na ten czas bawołów
i ich rytualna rzeź. Mięso zabitych bawołów i świń dzieli
się między wszystkich przybyłych krewnych i, jak każe tradycja,
każdego prosi się osobiście o odbiór przypadającej
mu części. Po kilkudniowych uroczystościach ciało układa
się w specjalnych trumnach, wykonanych z pnia drzewa
chlebowego i umieszcza w wydrążonych w skałach tunelach.
Tylko gdzie niegdzie zdarza się, że szczątki po prostu
zrzucane są do wnętrza jaskini. Wszystko jest częścią
rytuału, który musi być odprawiony zgodnie z wierzeniami
i obowiązującą tradycją. Dopiero po właściwym pochówku
zmarły odchodzi do krainy szczęśliwości i wówczas urywa
się z nim kontakt – usłyszałam.
Teraz wprawdzie już się tego nie praktykuje, ale do niedawna
chowano szczątki zmarłych w tak zwanych erongach,
olbrzymich trumnach, w których składano szczątki
gromadzone przez pokolenia.
Erongi podwieszane były wysoko na kijach, u wejścia do
jaskiń. Umiejscowienie służyło ochronie przed kradzieżą
ozdób. Wysokość zapewniała też spokój ciału zmarłego.
- Nie da się opisać tego, co czuje każdy, komu dane
jest dotrzeć do takiego miejsca, w którym nad jego głową
umieszczone są ludzkie szczątki. Tysiące myśli poruszają
naszą wyobraźnię. Stoi się u wrót swoistego cmentarzyska,
jakiego nie ma w żadnym innym miejscu na Ziemi
i chłonie historię, nabierając olbrzymiej pokory – usłyszałam.
DRZEWA SPOCZYNKU
Mawiają, że ludzie Toraja od urodzenia zbierają pieniądze
na swój pogrzeb. A ponieważ jest on bardzo kosztowny,
rytualnemu obrzędowi pogrzebowemu nie podlegają
dzieci przed ukończeniem roku. Są na Celebesie drzewa
lateksowe pokaźnych rozmiarów, w pniach których wydrążone
są dziuple. Dostrzec w nich można dziecięce szczątki,
pochowane wraz z łożyskiem matki, czasami są to płody.
Składając ciało w drzewie, symbolicznie oddaje się życie
dziecka naturze, w nadziei, że przyroda użyźniona w ten
sposób ,odda nowe, zdrowe życie. Ciało przykryte darniną
z upływem czasu wysycha. Zalewa je żywica, która pozwala
drzewu wchłonąć maleńkie zwłoki. Torajowie wierzą,
że biały płyn wydostający się z drzewa symbolizuje mleko
matki, Ufają więc, że nie będzie ono głodne w zaświatach
Widok takiego drzewa to coś, co zapamiętuje się na zawsze.
Dziuple z czasem się zamykają, zostają po nich tylko
podłużne rysy.
Dzięki możliwości pochówków w drzewach unika się
zjazdu rodziny i kosztownego pogrzebu.
- Znane są przypadki, że matki wybijały zmarłym dzieciom
zęby, ponieważ umowną granicą czasu jaki przeżyło
dziecko, które można pochować w drzewie jest okres do
pojawienia się pierwszych zębów – dowiedziałam się.
Nie ulega wątpliwości, że obrzędy ludu Toraja ciągle są
niezrozumiałe i tajemnicze dla pozostałych mieszkańców
Archipelagu Wysp Indonezyjskich. Na Jawie po dziś dzień
wierzy się, że zmarli z Toraja , dzięki czarnej magii sami odnajdują
drogę do swych grobów.
TAU – TAU
Czym jeszcze mogą zadziwić Torajowie? Zwiedzając niedostępne
dla wielu miejsce, oczom podróżników ukazuje
się czasem coś na wzór naszej szopki. To grobowe nisze
wykuwane w pionowych skałach, w których umieszczane
są trumny. Otwór tych swoistych grobowców otacza
swego rodzaju balustrada. Tam właśnie ustawia się tau
SIŁA WRAŻEŃ
- Przenikanie się światów w Dolinie Baliem i na Celebesie
zmusza do tego, by zatrzymać się na chwilę. Tradycja
przeplata się tu z nowoczesnością. Dotarcie do tych niezwykłych
rejonów, skrywających przeróżne tajemnice to
wyzwanie dla wytrwałych. Trzeba pokonać kolejne szczeble
biurokracji, a wędrówka nie należy do łatwych, nie jest
też bezpieczna. Jednak każdy, kto temu podoła, będzie
zdania, że trud się opłacał. Koralowe wyspy, mumie sprzed
wieków, pochówki w jaskiniach, trofea łowców głów, dzika
dżungla, domy na drzewach i potomkowie kanibali – to
wszystko sprawia, że zapomina się o trudach podróży, zatapiając
się w zadziwiającym świecie niezliczonych kultur,
w świecie, w którym czas się nie liczy – Grzegorz zakończył
opowieść.
Po raz kolejny okazało się, że odległe zakątki i żyjący w
nich ludzie potrafią przenieść nas, współczesnych, w zupełnie
inny wymiar.