Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập Hóa học 11 phần phi kim tiếp cận PISA theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 

_______________________________________ 

NGUYỄN VĂN NHẠC 

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP 

HÓA HỌC 11 PHẦN PHI KIM TIẾP CẬN PISA 

THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN 

NĂNG LỰC CHO HỌC SINH 

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC 

[ 

NGHỆ AN - 2015 

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH 

_______________________________________ 

NGUYỄN VĂN NHẠC 

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP 

HÓA HỌC 11 PHẦN PHI KIM TIẾP CẬN PISA 

THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN 

NĂNG LỰC CHO HỌC SINH 

Chuyên ngành: Lí luận và Phương pháp dạy học bộ môn hóa học 

Mã số: 60.14.01.11 

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC 

Người hướng dẫn khoa học: 

PGS.TS TRẦN TRUNG NINH 

NGHỆ AN - 2015 

i

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

LỜI CẢM ƠN 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại khoa Hóa học- trường Đại học 

Vinh, tôi đã hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. 

Bằng tấm lòng trân trọng và biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn Thầy 

giáo PGS.TS Trần Trung Ninh - Trưởng Bộ môn Lí luận và phương pháp dạy học 

hoá học, khoa Hóa trường Đại học sư phạm Hà Nội, đã giao đề tài, tận tình hướng 

dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho em nghiên cứu và hoàn thành luận văn 

này. 

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: 

- Thầy giáo PGS.TS Cao Cao Cự Giác và Thầy giáo TS. Lê Danh Bình đã 

dành nhiều thời gian đọc và viết nhận xét cho luận văn. 

- Phòng Đào tạo Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Hoá học cùng các thầy 

giáo, cô giáo thuộc Bộ môn Lí luận và phương pháp dạy học hoá học khoa Hoá học 

trường ĐH Vinh đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành 

luận văn này. 

- Ban giám hiệu, thầy, cô giáo và các em học sinh trường THPT Lê Hồng 

Phong, trường THPT Lê Lợi - tỉnh Quảng Bình đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi 

giúp đỡ tôi trong thời gian làm nghiên cứu, hoàn thiện luận văn. 

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình và người thân đã 

tạo điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành tốt luận văn. 

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn! 

Thành phố Vinh, tháng 08 - 2015 

Học viên 

Nguyễn Văn Nhạc 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÍ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Skype : daykemquynhon@hotmail.com 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

i 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








MỤC LỤC 

Trang 

LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... i 

MỤC LỤC ............................................................................................................... ii 

KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ......................................... iv 

DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... v 

DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... vi 

MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................ 3 

3. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 4 

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 4 

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................. 5 

6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 5 

7. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 6 

8. Đóng góp mới của đề tài ................................................................................... 6 

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ 

DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC PHẦN PHI 

KIM HÓA HỌC LỚP 11 ......................................................................................... 7 

1.1. Đổi mới phương pháp dạy học ....................................................................... 7 

1.2. Bài tập hóa học .............................................................................................. 9 

1.2.1. Xu hướng xây dựng bài tập hiện nay ................................................................... 9 

1.2.2. Một số định hướng trong việc xây dựng bài tập Hóa học mới [20] [22] ......... 10 

1.2.3. Vai trò của bài tập thực tiễn [20], [32],[33] ....................................................... 11 

1.3. PISA và năng lực Khoa học của PISA ......................................................... 11 

1.3.1. Năng lực Khoa học của PISA ............................................................................ 12 

1.3.2. Bài tập của PISA ................................................................................................ 14 

1.3.3. PISA tại Việt Nam.............................................................................................. 15 

1.4. Thực trạng việc sử dụng câu hỏi và bài tập tiếp cận PISA trong dạy học môn 

hóa học 11 ở trường THPT ................................................................................. 18 

1.4.1. Mục đích điều tra ................................................................................................ 18 

1.4.2. Nội dung điều tra ................................................................................................ 18 

1.4.3. Đối tượng điều tra ............................................................................................... 18 

1.4.4. Phương pháp điều tra ......................................................................................... 18 

1.4.5. Kết quả điều tra................................................................................................... 18 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ..................................................................................... 22 

Chương 2. THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM 

HÓA HỌC LỚP 11 THEO HƯỚNG TIẾP CẬN PISA.......................................... 23 






ii 










2.1. Phân tích chương trình hóa học 11 phần phi kim ......................................... 23 

2.1.1. Mục tiêu .............................................................................................................. 23 

2.1.2. Cấu trúc nội dung nghiên cứu trong chương trình [29] .................................... 24 

2.2. Thiết kế hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học Hóa học 

phần phi kim 11 .................................................................................................. 25 

2.2.1. Mục tiêu và nguyên tắc thiết kế bài tập tiếp cận PISA ..................................... 25 

2.2.2. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA [18] [20].......... 26 

2.3. Hệ thống bài tập phần phi kim 11 theo hướng tiếp cận PISA ....................... 27 

chất. .............................................................................................................................. 62 

2.4. Sử dụng hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học hóa học 

lớp 11 phần phi kim .......................................................................................... 103 

2.4.1. Khi dạy bài mới (phụ lục 4 và 7) ..................................................................... 103 

2.4.2. Sử dụng khi luyện tập, kiểm tra (phụ lục 5, 8) ................................................ 104 

2.4.3. Sử dụng khi tự học ở nhà hay thông qua các hoạt động ngoại khóa khác ..... 104 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ................................................................................... 104 

Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 105 

3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm ............................................................... 105 

3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 105 

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 105 

3.2. Thời gian, đối tượng thực nghiệm .............................................................. 105 

3.2.1. Thời gian thực nghiệm ..................................................................................... 105 

3.2.2. Đối tượng thực nghiệm .................................................................................... 106 

3.3. Quá trình tiến hành thực nghiệm ................................................................ 106 

3.3.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm ..................................................................... 106 

3.3.2. Kiểm tra mẫu trước thực nghiệm ..................................................................... 106 

3.3.3. Lựa chọn giáo viên thực nghiệm ..................................................................... 106 

3.3.4. Tiến hành thực nghiệm..................................................................................... 106 

3.3.5. Thực hiện chương trình thực nghiệm .............................................................. 107 

3.4. Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm ................................... 107 

3.4.1. Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm ................................................................ 107 

3.4.2. Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm ................................................................... 107 

3.4.3. Xử lí kết quả ..................................................................................................... 113 

3.4.4. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................................... 115 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ................................................................................... 117 

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 118 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 120 

PHỤ LỤC 






iii 







KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN 




BTHH : Bài tập hóa học 

ĐG : Đánh giá 

ĐMPPDH : Đổi mới phương pháp dạy học 

GD : Giáo dục 

GD & ĐT : Giáo dục và đào tạo 

GV : Giáo viên 

HS : Học sinh 

KTĐG : Kiểm tra đánh giá 

LĐC : Lớp đối chứng 

LTN : Lớp thực nghiệm 

PISA : Programme for International Student Assessment 

PP : Phương pháp 

PPDH : Phương pháp dạy học 

PTHH : Phương trình hóa học 

SBT : Sách bài tập 

SGK : Sách giáo khoa 

TCCN : Trung cấp chuyên nghiệp 

THPT : Trung học phổ thông 

TNSP : Thực nghiệm sư phạm 






iv 







DANH MỤC CÁC BẢNG 




Trang 

Bảng 1.1. Kết quả xếp hạng năm 2012 của PISA ................................................... 17 

Bảng 1.2. Mức độ hiểu biết cơ bản và vận dụng PISA của GV trong quá trình dạy 

học ở trường THPT ............................................................................... 19 

Bảng 1.3. Mức độ biết, hiểu và sử dụng các dạng câu hỏi và BTHH theo tiếp cận 

PISA của GV trong dạy học Hóa học .................................................... 20 

Bảng 3.1. Số học sinh đạt điểm X i trước khi thực nghiệm .................................... 107 

Bảng 3.2. Số lượng HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Hồng Phong ................ 108 

Bảng 3.3. Tần suất (%) HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Hồng Phong .......... 108 

Bảng 3.4. Tỉ lệ (%) HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Hồng Phong ................ 108 

Bảng 3.5. Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường THPT 

Lê Hồng Phong ................................................................................... 109 

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 2 của HS trường THPT 

Lê Hồng Phong ................................................................................... 110 

Bảng 3.7. Số lượng HS đạt điểmX i của trường THPT Lê Lợi............................... 110 

Bảng 3.8. Tần suất (%)HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Lợi ......................... 111 

Bảng 3.9. Tỉ lệ (%) HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Lợi .............................. 111 

Bảng 3.10. Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường 

THPT Lê Lợi ....................................................................................... 112 

Bảng 3.11. Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 2 của HS trường 

THPT Lê Lợi ....................................................................................... 112 

Bảng 3.12. Tổng hợp các tham số đặc trưng ........................................................ 114 

Bảng 3.13. Bảng tổng hợp thăm dò ý kiến HS sau thực nghiệm ........................... 115 

Bảng 3.14. Bảng tổng hợp thăm dò ý kiến GV sau thực nghiệm .......................... 116 






v 







DANH MỤC CÁC HÌNH 




Trang 

Hình 3.1. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 1 - trường THPT Lê Hồng Phong . 109 

Hình 3.2. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 2 - trường THPT Lê Hồng Phong . 109 

Hình 3.3. Tần suất biểu diễn kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường ................ 110 

THPT Lê Hồng Phong ......................................................................................... 110 

Hình 3.4. Tần suất biểu diễn kết quả bài kiểm tra lần 2 của HS trường THPT Lê 

Hồng Phong ......................................................................................... 110 

Hình 3.5. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 1 - trường THPT Lê Lợi ............... 111 

Hình 3.6. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 2 - trường THPT Lê Lợi ............... 111 

Hình 3.7. Tần suất biểu diễn kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường THPT Lê 

Lợi ....................................................................................................... 112 

Hình 3.8. Tần suất biểu diễn kết quả lần 2 bài kiểm tra của HS trường THPT Lê 

Lợi ....................................................................................................... 112 






vi 







MỞ ĐẦU 




1. Lý do chọn đề tài 

Đất nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng, trong sự phát 

triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, khoa học giáo dục và sự cạnh tranh 

quyết liệt trên nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia trên thế giới. Thực chất sự cạnh 

tranh đó là cạnh tranh về nguồn nhân lực và về khoa học - công nghệ. Xu thế chung 

của thế giới khi bước vào thế kỉ XXI là các nước tiến hành đổi mới mạnh mẽ và cải 

cách giáo dục. 

Giáo dục Việt Nam trong những năm gần đây đang tập trung đổi mới, hướng 

tới một nền giáo dục tiến bộ, hiện đại, bắt kịp xu hướng của các nước trong khu vực 

và trên thế giới. Một trong những định hướng lớn hiện nay của giáo dục nước ta đó 

là chuyển trọng tâm từ truyền thụ nội dung sang phát triển năng lực người học. Đại 

hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng ta đã khẳng định: “Đổi mới căn bản toàn 

diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân 

chủ hóa và hội nhập quốc tế”. Mục tiêu tổng quát trong “Chiến lược phát triển giáo 

dục 2011 - 2020” đến năm 2020 đó là nền giáo dục Việt Nam được đổi mới căn bản 

và toàn diện theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội 

nhập quốc tế. Mục tiêu giáo dục phổ thông là giúp cho học sinh phát triển toàn diện, 

chuẩn bị cho học sinh nghiên cứu sâu hơn ở đại học, cao đẳng hoặc đi vào cuộc 

sống lao động. [1] 

Luật giáo dục nước ta, sửa đổi năm 2005 tại chương 1, điều 3, khoản 2 đã 

nêu rõ “Hoạt động giáo dục phải thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành, giáo 

dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà 

trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [5]. 

Tuy nhiên, trong thực tế dạy học, chúng ta còn quá chú trọng kiến thức lý 

thuyết xem nhẹ kỹ năng thực hành, tâm lý học tập đối phó với thi cử còn nặng nề. 

Trong kiểm tra, đánh giá chúng ta cũng rất ít quan tâm đến năng lực giải quyết vấn 

đề thực tiễn mà chỉ chú trọng vào nội dung môn học. Do đó, vấn đề đặt ra cho giáo 

dục hiện nay là: Làm thế nào để nội dung kiến thức gắn kết với kỹ năng hành động? 

Làm thế nào để kiến thức môn học trở nên hấp dẫn và có ý nghĩa trong cuộc sống? 

Làm thế nào để việc học tập hướng đến mục tiêu phát triển năng lực giải quyết 

những vấn đề phức tạp trong thực tiễn cuộc sống cho học sinh? [2] 


Chính vì vậy, dạy học nói chung và dạy học bộ môn Hóa học nói riêng, vai 

trò của việc vận dụng kiến thức vào thực tế là rất cấp thiết và mang tính thời sự. Các 

kiến thức hoá học không chỉ cung cấp những tri thức hóa học phổ thông, cơ bản mà 





1 










còn cho người học thấy được mối liên hệ qua lại giữa công nghệ hoá học, môi 

trường và con người… 

Hóa học là một môn khoa học mang tính thực nghiệm cao, trong dạy học 

hóa học ngoài dạy kiến thức lí thuyết thì việc rèn luyện các kĩ năng quá trình 

khoa học (gồm phương pháp khoa học, tư duy khoa học, tư duy phê phán) và 

việc vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn là rất cấp thiết. Hầu 

hết HS chưa thực sự biết vận dụng kiến thức hóa học vào thực tế, chưa thấy được 

vai trò của hóa học trong đời sống. Và cũng một phần vì đó, các em chưa có 

nhiều niềm đam mê, say sưa trong học tập. Vì vậy, để tạo dựng niềm đam mê học 

tập, giúp Hóa học gần hơn với thực tiễn thì việc sử dụng bài tập hóa học trong dạy 

học có vai trò rất quan trọng. Cần thay đổi thực trạng các câu hỏi và BTHH còn 

nặng kiến thức hàn lâm mà chưa chú trọng đến việc học sinh ứng dụng các kiến 

thức, kĩ năng trong hóa học, khả năng phân tích, lí giải và truyền đạt một cách hiệu 

quả khi xem xét, diễn giải hay giải quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.[11] 

Tháng 4 - 2012, lần đầu tiên Việt Nam tham gia vào một trong những 

chương trình đánh giá quốc tế có uy tín và phổ biến nhất hiện nay, đó là PISA với 

mục tiêu: Tích cực hội nhập quốc tế về giáo dục; So sánh “mặt bằng” giáo dục quốc 

gia với giáo dục quốc tế; Góp phần đổi mới về nội dung giáo dục, phương pháp giáo 

dục và đánh giá giáo dục; Chuẩn bị tích cực cho lộ trình đổi mới giáo dục sau năm 

2015. PISA là viết tắt của cụm từ “Programme for International Student Assessment 

- Chương trình đánh giá học sinh quốc tế” do Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế 

“Organization for Economic Cooperation and Development” (viết tắt là OECD) 

khởi xướng và chỉ đạo. Mục tiêu tổng quát của PISA nhằm kiểm tra xem ở độ tuổi 

15- độ tuổi kết thúc giáo dục bắt buộc ở hầu hết các quốc gia, học sinh đã được 

chuẩn bị để đáp ứng những thách thức của cuộc sống sau này đến mức độ nào. Nội 

dung đánh giá của PISA hoàn toàn được xác định dựa trên các kiến thức, kỹ năng 

cần thiết cho cuộc sống tương lai, không dựa vào nội dung các chương trình giáo 

dục quốc gia. Thay vì kiểm tra sự thuộc bài theo các chương trình giáo dục cụ thể, 

PISA xem xét khả năng của HS ứng dụng các kiến thức và kỹ năng trong lĩnh vực 

chuyên môn cơ bản, khả năng phân tích, lý giải và truyền đạt một cách có hiệu quả 

khi họ xem xét, diễn giải và giải quyết các vấn đề [2]. Đây chính là điều mà PISA 

gọi là “năng lực phổ thông”, bao gồm: Năng lực làm toán phổ thông; Năng lực đọc 

hiểu phổ thông; Năng lực khoa học phổ thông; Kĩ năng giải quyết vấn đề. Những 


kiến thức và kĩ năng mà PISA đánh giá là tối cần thiết cho một học sinh khi bước 

vào cuộc sống trưởng thành. Đó cũng là những kĩ năng và kiến thức nền tảng không 

thể thiếu cho quá trình học tập suốt đời [16], [17], [18], [19]. PISA nổi bật nhờ quy 





2 










mô toàn cầu và tính chu kỳ (3 năm 1 lần). Theo nhận định của nhiều chuyên gia, 

PISA được đánh giá là cuộc khảo sát tin cậy về năng lực của HS. 

Theo mẫu khảo sát chính thức mà OECD lựa chọn, HS tham gia PISA ở Việt 

Nam chủ yếu rơi vào lớp 10 THPT chính quy; ngoài ra, còn có một số HS trường 

nghề, trường THCS, trung tâm giáo dục thường xuyên rơi vào mẫu khảo sát. Trước 

thềm sự kiện quan trọng này, GD&TĐ đã có cuộc trò chuyện với Thứ trưởng Bộ 

GD - ĐT Nguyễn Vinh Hiển xung quanh một số vấn đề liên quan đến kỳ thi PISA. 

Theo Thứ trưởng: "Tham gia PISA là một bước tiến tích cực trong việc hội nhập 

quốc tế về giáo dục của Việt Nam. Những dữ liệu thu thập được (ở quy mô lớn, độ 

tin cậy cao) từ PISA sẽ giúp Việt Nam có cơ sở để so sánh mặt bằng giáo dục quốc 

gia với quốc tế nhằm biết được những điểm mạnh, điểm yếu của nền giáo dục nước 

nhà" [35],[37]. Dựa trên kết quả PISA, OECD đưa ra kết quả phân tích và đánh giá 

về chính sách GD quốc gia và đề xuất những thay đổi về chính sách GD cho các 

quốc gia. Những kết quả, đề xuất này sẽ góp phần chuẩn bị tích cực cho lộ trình đổi 

mới căn bản, toàn diện GD Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn 

quốc lần thứ XI [5]. Mặt khác, kết quả PISA sẽ gợi ý cho chúng ta đổi mới phương 

pháp dạy học, đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá, đưa ra cách tiếp cận mới về 

dạy - học. Đối với mỗi HS, tham gia làm các bài thi của PISA, các em sẽ được mở 

rộng hiểu biết về thế giới, cọ xát với những tình huống thực tiễn mà HS các nước 

phát triển đang gặp và giải quyết. Cùng với đó, các em sẽ học được cách tư duy qua 

các trả lời câu hỏi của PISA, vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết các vấn 

đề thực tiễn. Từ đó góp phần giúp các em điều chỉnh cách học tập, nghiên cứu. 

Với những nội dung đánh giá trên của PISA cho thấy việc sử dụng các câu 

hỏi và bài tập theo tiếp cận PISA trong các môn học nói chung và Hóa học nói riêng 

giúp học sinh phát triển các năng lực cần thiết để thích ứng với cuộc sống xã hội 

hiện đại. Điều này rất quan trọng và mang tính thiết thực cao phù hợp với định 

hướng đổi mới nền giáo dục hiện nay. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, chúng ta lại 

đang rất thiếu những hệ thống câu hỏi và bài tập có thể đáp ứng được những mục 

tiêu này. Từ những lý do trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Thiết kế và sử 

dụng hệ thống bài tập Hóa học 11 phần phi kim tiếp cận PISA theo định hướng 

phát triển năng lực cho học sinh”. 

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 

Hiện nay đã có một số công trình nghiên cứu, sách, giáo trình, tài liệu, bài 


viết liên quan đến việc việc sử dụng bài tập trong dạy học nói chung và môn Hóa 

học nói riêng và các tài liệu nghiên cứu liên quan đến PISA như: 





3 










- PGS.TS. Cao Cự Giác: Đưa ra cách thiết kế và sử dụng bài tập thực nghiệm 

trong dạy học Hóa học [13], [14]. 

- Luận văn thạc sĩ: “Tiếp cận đánh giá PISA bằng phương pháp giải quyết 

vấn đề qua dạy học các bài toán thực tiễn phần khối đa diện và khối tròn xoay (hình 

học không gian lớp 12 - Ban cơ bản” của Tăng Hồng Dương - lớp Cao học lý luận 

và phương pháp dạy học môn Toán K5 - Trường đại học Giáo dục, đại học Quốc 

gia Hà Nội. 

- Luận văn thạc sĩ: “Dạy học phát triển năng lực cho học sinh trung học phổ 

thông với các bài toán tiếp cận chương trình học sinh quốc tế (PISA)” của Nguyễn 

Quốc Trịnh - lớp Cao học lý luận và phương pháp dạy học môn Toán K5 - Trường 

đại học Giáo dục, đại học Quốc gia Hà Nội. 

- Luận văn thạc sĩ: “Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo cách tiếp cận 

của PISA trong dạy học hóa học vô cơ lớp 9” của Trần Thị Nguyệt Minh - lớp cao 

học lý luận và dạy học môn Hóa học -K6 - Trường đại học giáo dục, đại học Quốc 

gia Hà Nội, 2012 [20]. 

- Luận văn thạc sĩ: “Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập hóa học 10 phần 

phi kim tiếp cận PISA theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh THPT” của 

Hoàng Thị Phương - chuyên nghành lý luận và phương pháp dạy học môn Hóa học 

K21 - Trường đại học Sư phạm Hà Nội, 2013 [22]. 

- “PISA và các dạng câu hỏi” - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 

- “Chương trình đánh giá HS quốc tế (PISA)” của Nguyễn Thị Phương Hoa 

trên Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội số 25/2010 [18]. 

- “Góp phần tìm hiểu về chương trình đánh giá HS quốc tế (PISA)” của 

Nguyễn Ngọc Sơn trên Tập san Giáo dục - Đào tạo số 3/2010 [23]. 

- “Chương trình đánh giá HS quốc tế PISA” của Đỗ Tiến Đạt trên Kỷ yếu 

Hội thảo Quốc gia về giáo dục Toán học phổ thông năm 2011 [12]. 

Tuy nhiên, chưa có nhiều đề tài nghiên cứu về việc thiết kế và sử dụng các 

bài tập Hóa học phần phi kim hóa học 11 theo cách tiếp cận của PISA. 

3. Mục đích nghiên cứu 

Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học 

phần phi kim Hóa học lớp 11 nhằm làm cho việc dạy học hóa học gắn với thực tiễn 

cuộc sống hơn, học sinh có hứng thú, say mê học tập hơn, từ đó phát triển năng lực 

cho học sinh và nâng cao hiệu quả dạy học Hóa học ở trường THPT. 


4. Nhiệm vụ nghiên cứu 

* Nghiên cứu các vấn đề lý luận của đề tài: 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học. 





4 










- Nghiên cứu lý luận về bài tập hóa học trong dạy học hóa học. 

* Tìm hiểu về chương trình đánh giá HS Quốc tế (PISA) 

* Tiến hành điều tra - quan sát, khảo sát, lấy ý kiến… của GV, HS về hệ 

thống các bài tập hóa học theo tiếp cận PISA đã và đang sử dụng tại trường: 

PISA 

THPT Lê Hồng Phong - Thị xã Ba Đồn - Tỉnh Quảng Bình. 

THPT Lê Lợi - Thị xã Ba Đồn - Tỉnh Quảng Bình. 

Và một số trường THPT khác. 

* Thiết kế hệ thống bài tập hóa học phần phi kim lớp 11 theo hướng tiếp cận 

* Tiến hành thực nghiệm sư phạm: 

- Nghiên cứu và đánh giá việc sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần phi 

kim lớp 11 theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học hóa học ở trường THPT. 

- Hoàn thiện hệ thống bài tập hóa học phần phi kim lớp 11 theo hướng tiếp 

cận PISA trong dạy học hóa học ở trường THPT. 

* Đề xuất một số hướng sử dụng hệ thống bài tập tiếp cận PISA trong dạy 

học hóa học phần phi kim lớp 11 nhằm làm cho việc dạy học hóa học gắn với thực 

tiễn cuộc sống hơn, HS có hứng thú, say mê học tập…, từ đó nâng cao hiệu quả dạy 

học hóa học ở trường THPT. 

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

5.1. Khách thể nghiên cứu 

Quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông Việt Nam. 

5.2. Đối tượng nghiên cứu 

- Quá trình sử dụng câu hỏi và bài tập tiếp cận PISA trong dạy và học môn 

hóa học phần phi kim lớp 11 đã và đang tiến hành ở trường THPT. 

- Thiết kế đề xuất cách sử dụng hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA 

trong dạy học hóa học phần phi kim lớp 11. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 

- Nghiên cứu các vấn đề về cơ sở lí luận liên quan đến đề tài. 

- Nghiên cứu tài liệu lý luận dạy học có liên quan đến việc sử dụng bài tập 

trong dạy học Hóa học ở trường THPT. 

- Nghiên cứu tài liệu lý luận dạy học có liên quan đến việc thiết kế bài tập 

mới trong dạy học Hóa học ở trường THPT. 


- Nghiên cứu nội dung, cấu trúc, chương trình hóa học phần phi kim lớp 11. 

- Nghiên cứu các tài liệu về chương trình đánh giá HS quốc tế PISA. 





5 










6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

- Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát các hoạt động dạy và học 

có sử dụng bài tập hóa học tiếp cận PISA tại trường THPT nhằm phát hiện 

vấn đề nghiên cứu. 

- Phương pháp đàm thoại: Trao đổi với GV và HS để tìm hiểu ý kiến, quan 

niệm, thái độ... của họ về việc sử dụng câu hỏi và bài tập hóa học tiếp cận PISA 

trong dạy và học ở trường THPT, cũng như những thuận lợi và khó khăn mà GV và 

HS đã gặp phải. 

- Phương pháp điều tra: Điều tra thực trạng việc sử dụng câu hỏi và bài tập 

tiếp cận PISA của GV và HS trong quá trình dạy và học môn Hoá học lớp 11. 

- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Tham khảo ý kiến của các chuyên gia, 

các giảng viên và GV có nhiều kinh nghiệm về việc sử dụng câu hỏi và bài tập tiếp 

cận PISA trong giảng dạy hóa học hiện nay. 

- Phương pháp thực nghiệm: Dựa vào giả thuyết khoa học đã đặt ra, tiến 

hành thực nghiệm ở một số trường THPT để xem xét hiệu quả và tính khả thi của hệ 

thống câu hỏi và bài tập tiếp cận PISA trong dạy học hóa học lớp 11 phần phi kim 

đã được xây dựng. 

6.3. Phương pháp xử lý thống kê toán học 

Phương pháp này được dùng để phân tích và xử lí các số liệu thu được qua 

điều tra và thực nghiệm từ đó rút ra những kết luận của đề tài. 

7. Giả thuyết khoa học 

Nếu thiết kế và sử dụng hợp lý một hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận 

PISA trong dạy học hóa học phần phi kim lớp 11 thì sẽ làm cho việc dạy học hóa 

học gắn với thực tiễn cuộc sống hơn, HS có hứng thú, say mê học tập môn Hóa học, 

từ đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Hóa học ở trường THPT. 

8. Đóng góp mới của đề tài 

8.1. Xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế và sử dụng hệ thống bài 

tập tiếp cận PISA trong dạy học phần phi kim hoá học lớp 11. 

8.2. Thiết kế hệ thống câu hỏi và bài tập theo cách tiếp cận của PISA trong dạy học 

hóa học lớp 11 phần phi kim. Đề xuất cách sử dụng hệ thống bài tập theo cách tiếp 

cận của PISA trong dạy học hóa học lớp 11 phần phi kim góp phần đáp ứng yêu cầu 

đào tạo tiếp cận năng lực cần thiết của người lao động trong thời đại mới. 






6 










Chương 1 

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ 

VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC 

1.1. Đổi mới phương pháp dạy học 

PHẦN PHI KIM HÓA HỌC LỚP 11 

1.1.1. Đổi mới phương pháp dạy học trên thế giới 

Đổi mới giáo dục đang diễn ra trên quy mô toàn cầu. Trước sự phát triển 

mạnh mẽ của nền kinh tế, khoa học và công nghệ đã tạo nên những thay đổi sâu sắc 

trong giáo dục, từ quan niệm về chất lượng giáo dục, xây dựng nhân cách người học 

đến cách tổ chức quá trình và hệ thống giáo dục. Các Quốc gia, từ những nước đang 

phát triển đến những nước phát triển đều nhận thức được vai trò và vị trí hàng đầu 

của giáo dục, đều phải đổi mới giáo dục để có thể đáp ứng một cách năng động hơn, 

hiệu quả hơn, trực tiếp hơn những nhu cầu của sự phát triển đất nước. Giáo dục 

được xem là chiếc đòn bẩy, là “công cụ chủ yếu tạo ra sự phát triển”. “Giáo dục 

chính là chiếc chìa khóa mở vào cánh cửa tương lai”, một xã hội được xây dựng 

trên nền tảng tri thức. Khẩu hiệu “hãy cứu lấy nền kinh tế bằng giáo dục” đã được 

nhiều Quốc gia nêu cao [31], [34]. 

Trong giáo dục, chương trình đào tạo được xem như là một hệ thống bao 

gồm các yêu tố: mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy 

học và kiểm tra đánh giá. Phương pháp dạy học là khâu rất quan trọng bởi lẽ 

phương pháp dạy học có hợp lý thì hiệu quả của việc dạy học mới cao, phương 

pháp có phù hợp thì mới có thể phát huy được khả năng tư duy, sáng tạo của người 

học. Bởi vậy, việc đổi mới giáo dục trước hết là việc đổi mới phương pháp dạy học. 

Vấn đề PPDH và đổi mới PPDH được các nhà giáo dục trên thế giới quan 

tâm và đề cập rất nhiều trong các bài báo, hội thảo khoa học… Đáng chú ý nhất là 

khuyến nghị của UNESCO về phát triển giáo dục vào các năm 1971; 1980; 1990 

đều nhất trí rằng phải thường xuyên “phát triển các phương pháp giáo dục mới, 

thích hợp hơn có thể đánh giá đúng mức khả năng học tập tích cực của HS và cũng 

để thay thế các hệ thống đánh giá cũ, đặt căn bản trên trí nhớ về các kiến thức, kỹ 

năng… ” [34], [36]. Từ đó cho thấy, đổi mới PPDH là một nhu cầu cấp bách của 

thời đại ngày nay. Cùng với sự phát triển của khoa học - công nghệ, nhân loại đang 


bước vào thế kỉ của văn minh tri thức với những thành tựu rực rỡ của khoa học kĩ 

thuật trong đó có khoa học Hóa học. 

Trên thế giới hiện nay, việc đổi mới PPDH đang được tiến hành theo một số 





7 










phương hướng như tích cực hoá quá trình dạy học; cá thể hoá việc dạy học; dạy học 

lấy HS làm trung tâm; dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học;… 

Tại nhiều nước phát triển, PPDH là nêu vấn đề để đem ra nghiên cứu, thảo luận. 

Cách dạy này đưa đến PP học tập là buộc người học phải tự đi sưu tầm tài liệu trong 

các thư viện, trong các trung tâm thông tin, qua mạng; tự thực hành trong các xưởng 

trường, tự mày mò thí nghiệm… Và để thảo luận, báo cáo được các điều đã tìm thấy 

về phương diện tâm lí, người học phải vận dụng được óc phân tích, so sánh, phê 

bình, đánh giá các thông tin để đi đến tổng hợp cho mình một nhận định. 

Việc tích hợp kiến thức chuyên ngành vào phương pháp tư duy có thể được 

thấy rõ trong năm mục tiêu học tập then chốt được nêu ra bởi UNESCO, giúp làm 

rõ các mục tiêu dạy học của phát triển bền vững (ESD). Năm mục tiêu đó là: (1) 

học để biết, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của những kiến thức hàm chứa nội 

dung ý nghĩa và chính xác; (2) học để làm, tập trung vào tầm quan trọng của việc 

ứng dụng, sự xác đáng, và những kỹ năng; (3) học để sống cùng nhau, trong đó 

thừa nhận tầm quan trọng của động lực xã hội tích cực; (4) học cách tồn tại, tập 

trung vào tầm quan trọng của trách nhiệm, phát triển cá nhân, siêu nhận thức; (5) 

học cách thay đổi bản thân và xã hội, tập trung vào sự thay đổi nhận thức như là 

phương tiện cam kết quan trọng. Học không chỉ bó hẹp trong phạm vi một quốc gia 

hay một trường học nào [9]. 

1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở Việt Nam 

Trước đòi hỏi thực tiễn của Việt Nam trên con đường hội nhập và phát triển 

thì đổi mới PPDH trong đó có dạy học phổ thông là hết sức cần thiết. Luật giáo dục 

2005, điều 28.2 có ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích 

cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp 

học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn 

luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại 

niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [5]. 

Xác định tầm quan trọng của phương pháp dạy học đối với việc nâng cao 

chất lượng giáo dục, rất nhiều dự án giáo dục đã coi việc đầu tư cho bồi dưỡng tập 

huấn ĐMPPDH, đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại là một thành phần hoạt động 

ưu tiên. Tập trung nhất là trong khoảng 5 năm trở lại đây. Các dự án như Phát triển 

giáo dục trung học, Phát triển giáo viên THPT và TCCN, Việt - Bỉ, Oxfam… đều có 


những hoạt động phục vụ cho ĐMPPDH của GV. Nhiều hội thảo, đợt bồi dưỡng, 

tập huấn đã được tổ chức, rút ra nhiều kinh nghiệm cả về lý luận và thực tiễn cho 

vấn đề này. Đặc biệt, dự án Việt - Bỉ có phạm vi hoạt động là 15 tỉnh miền núi phía 





8 










Bắc nhưng sản phẩm về ĐMPPDH do dự án xây dựng đã được phổ biến toàn quốc 

trước khi Dự án kết thúc vào năm 2010; ĐMPPDH đã được đưa lên tầm chỉ đạo, 

quản lý, cho thấy tầm quan trọng, cấp bách của việc ĐMPPDH. Việc ĐMPPDH 

không chỉ còn là việc của riêng giáo viên, mà phải trở thành nhiệm vụ trọng tâm của 

tất cả các cấp quản lý từ Trung ương tới địa phương. 

Nền giáo dục mới đòi hỏi không chỉ trang bị cho HS kiến thức mà nhân loại đã 

tìm ra mà còn phải bồi dưỡng cho HS tính năng động, óc tư duy sáng tạo và thực 

hành các yêu cầu đó. Đề án đổi mới căn bản và toàn diện GD - ĐT Việt Nam đã và 

đang được bổ sung, hoàn thiện và từng bước được triển khai thực hiện theo đúng tinh 

thần của Đại hội Đảng lần thứ 11 và kết luận của Hội nghị TW 8 [6]. 

Theo TS. Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên TW Đảng, Phó trưởng Ban thường trực 

Ban Tuyên giáo TW: Các quan điểm chỉ đạo đổi mới tập trung vào các nội dung 

trọng điểm như: “Tiếp tục thực hiện tốt các quan điểm phát triển giáo dục đã được đề 

ra trong các Nghị quyết của Đảng; Chuyển từ một nền giáo dục chủ yếu là truyền thụ 

kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực người học…” [5]. 

Theo TS. Hoàng Thị Tuyết, giảng viên Khoa Giáo dục tiểu học (ĐHSP TP 

HCM): “Bộ GD - ĐT xác định tiếp cận theo hướng năng lực làm sao phát triển cho 

học sinh có được những năng lực cơ bản, những năng lực chuyên biệt để có thể vào 

đời, đây là hướng quốc tế đang theo xây dựng chuẩn. Chúng tôi sẽ xác lập những 

loại năng lực mà các HS xuyên qua các lớp đều đạt, các lớp khác nhau, các cấp học 

khác nhau để khi các em ra trường rồi các em vẫn sử dụng năng lực áp dụng việc 

học vào cuộc sống của mình và vào các công việc chuyên môn của mình”[5]. 

Có thể nói, cốt lõi của đổi mới PPDH ở trường THPT là hướng tới giúp học 

sinh học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, từ bỏ thói quen học tập thụ động, ghi nhớ 

máy móc. [15]. 

1.2. Bài tập hóa học 

1.2.1. Xu hướng xây dựng bài tập hiện nay 

Nhiều năm qua, việc xây dựng nội dung sách giáo khoa cũng như các loại 

sách bài tập tham khảo của giáo dục nước ta nhìn chung còn mang tính hàn lâm, 

kinh viện nặng về thi cử; chưa chú trọng nhiều đến tính sáng tạo, năng lực thực 

hành và hướng nghiệp cho học sinh; chưa gắn bó chặt chẽ với nhu cầu của thực tiễn 

phát triển kinh tế - xã hội cũng như nhu cầu của người học. Giáo dục trí dục chưa 


kết hợp hữu cơ với giáo dục phẩm chất đạo đức, ý thức tự tôn dân tộc... Do đó, chất 

lượng giáo dục còn thấp, một mặt chưa tiếp cận với trình độ tiên tiến trong khu vực 

và trên thế giới, mặt khác chưa đáp ứng được các ngành nghề trong xã hội. Học sinh 





9 










còn hạn chế về năng lực tư duy, sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng thích ứng 

với nghề nghiệp; kỷ luật lao động, tinh thần hợp tác và cạnh tranh lành mạnh chưa 

cao; khả năng tự lập nghiệp còn hạn chế. 

Trong những năm gần đây Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã có những cải cách 

lớn trong toàn ngành giáo dục nói chung và đặc biệt là trong việc dạy và học ở 

trường phổ thông nói riêng; nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện về đức, 

trí, thể, mĩ. Nội dung giáo dục, đặc biệt là nội dung, cơ cấu sách giáo khoa được 

thay đổi một cách hợp lý vừa đảm bảo được chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản, có 

hệ thống vừa tạo điều kiện để phát triển năng lực của mỗi học sinh, nâng cao năng 

lực tư duy, kỹ năng thực hành, tăng tính thực tiễn. Xây dựng thái độ học tập đúng 

đắn, phương pháp học tập chủ động, tích cực, sáng tạo; lòng ham học, ham hiểu 

biết, năng lực tự học, năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống [21]. 

Chính vì vậy, việc xây dựng nên những BTHH mới phù hợp với định hướng 

đổi mới của môn Hóa học nói riêng và định hướng đổi mới giáo dục nói chung là rất 

quan trọng và có ý nghĩa thiết thực. 

1.2.2. Một số định hướng trong việc xây dựng bài tập Hóa học mới [20] [22] 

- BTHH phải đa dạng, phải có nội dung hóa học thiết thực trên cơ sở của 

định hướng xây dựng chương trình Hóa học phổ thông. 

- Nội dung bài tập phải ngắn gọn, súc tích, không quá nặng về tính toán mà 

cần chú ý tập trung vào rèn luyện và phát triển các năng lực nhận thức, tư duy Hóa 

học và hành động cho học sinh. 

- BTHH cần chú ý đến việc mở rộng kiến thức Hóa học và các ứng dụng 

của Hóa học trong thực tiễn. Thông qua các dạng bài tập này làm cho học sinh 

thấy được việc học Hóa học thực sự có ý nghĩa, những kiến thức Hóa học rất gần 

gũi, thiết thực với cuộc sống. Đồng thời, các BTHH cần khai thác các nội dung 

về vai trò của Hóa học với các vấn đề kinh tế, xã hội môi trường và các hiện 

tượng tự nhiên, kích thích được sự đam mê, hứng thú học tập của học sinh đối 

với môn Hóa học. 

- BTHH định lượng được xây dựng trên quan điểm không phức tạp hóa bởi 

các thuật toán mà cần chú trọng đến nội dung Hóa học và các phép tính được sử 

dụng nhiều trong tính toán Hóa học. 

- Đa dạng hóa các hình thức câu hỏi, bài tập, như: Sử dụng bảng biểu, sơ 


đồ, văn bản, hình ảnh, câu hỏi trắc nghiệm khách quan, câu hỏi tự luận ngắn, 

câu hỏi mở... 

Như vậy, xu hướng phát triển của BTHH hiện nay hướng đến rèn luyện khả 





10 










năng vận dụng kiến thức, phát triển khả năng tư duy hóa học cho học sinh ở các 

mặt: lí thuyết, thực hành và ứng dụng. Những bài tập có tính chất học thuộc trong 

các bài tập lí thuyết sẽ giảm dần mà được thay bằng các bài tập đòi hỏi sự tư duy, 

tìm tòi. 

1.2.3. Vai trò của bài tập thực tiễn [20], [32],[33] 

Việc lồng ghép các bài tập thực tiễn vào trong quá trình dạy và học, trước hết 

tạo điều kiện cho việc học và hành gắn liền với thực tế, tạo cho học sinh sự hứng 

thú, hăng say trong học tập. 

- Xây dựng thái độ học tập đúng đắn, phương pháp học tập chủ động, tích 

cực, sáng tạo; lòng ham học, ham hiểu biết, năng lực tự học, năng lực vận dụng kiến 

thức vào cuộc sống. 

- Giúp cho học sinh có được những hiểu biết về hệ tự nhiên và hoạt động của 

nó, tác động của nó đối với cuộc sống của con người. 

- Học sinh nắm được những ảnh hưởng của những hoạt động của con người 

lên hệ tự nhiên. Từ đó, học sinh ý thức được hoạt động của bản thân trong cuộc 

sống, đặc biệt là đối với vấn đề môi trường. 

- Xây dựng cho học sinh những kĩ năng quan sát, thu nhập thông tin và phân 

tích thông tin, dần hình thành phương pháp nghiên cứu khoa học. 

- Phát triển kĩ năng nghiên cứu thực tiễn và kĩ năng tư duy để giải thích các 

hiện tượng thực tiễn, luôn chủ động trong cuộc sống. 

- Giúp HS vận dụng được kiến thức tổng hợp của nhiều lĩnh vực khoa học 

(vật lí, sinh học, hóa học, địa lí) và cả kiến thức trong đời sống. 

- Vấn đề về môi trường hiện nay đang trở thành vấn đề cấp bách và mang 

tính toàn cầu. Môn Hóa học có nhiệm vụ và có nhiều khả năng giáo dục cho học 

sinh ý thức bảo vệ môi trường. Cần tích hợp nội dung về bảo vệ môi trường vào 

việc dạy học hóa học. Thông qua đó, rèn luyện văn hóa lao động (lao động có tổ 

chức, có kế hoạch, gọn gàng, ngăn nắp, sạch sẽ nơi làm việc). 

tôn dân tộc. 

- Giáo dục trí dục kết hợp hữu cơ với giáo dục phẩm chất đạo đức, ý thức tự 

Từ những ý nghĩa trên cho thấy việc sử dụng câu hỏi và bài tập thực tiễn 

trong dạy học nói chung và Hóa học nói riêng là vô cùng cần thiết, mà điều này 

chính là một trong những nội dung quan trọng được PISA chú ý tới. 


1.3. PISA và năng lực Khoa học của PISA 

Mục tiêu tổng quát của chương trình PISA nhằm kiểm tra xem khi đến độ 

tuổi kết thúc giai đoạn giáo dục bắt buộc, học sinh đã được chuẩn bị để đáp ứng các 





11 










thách thức của cuộc sống sau này ở mức độ nào. Ngoài ra, chương trình đánh giá 

PISA còn hướng vào các mục đích cụ thể [3]: 

- Xem xét đánh giá các mức độ năng lực đạt được ở các lĩnh vực Đọc hiểu, 

lĩnh vực Toán và Khoa học của HS. 

- Nghiên cứu ảnh hưởng của các chính sách đến kết quả học tập của HS. 

- Nghiên cứu hệ thống các điều kiện giảng dạy - học tập có ảnh hưởng đến 

kết quả học tập của HS. 

PISA thu thập và cung cấp cho các quốc gia các dữ liệu có thể so sánh được 

trên bình diện quốc tế cũng như xu hướng của dữ liệu quốc gia về năng lực Đọc 

hiểu, năng lực Toán học và Khoa học của HS độ tuổi 15, từ đó giúp chính phủ các 

nước tham gia PISA rút ra những bài học về chính sách đối với giáo dục phổ thông. 

PISA tập trung vào đánh giá 3 mảng năng lực chính: Năng lực Toán học phổ 

thông; Năng lực Đọc hiểu phổ thông (Reading literacy); Năng lực Khoa học phổ 

thông (Science literacy) - Đó là những kiến thức và kỹ năng tối cần thiết cho một 

học sinh bước vào cuộc sống trưởng thành. Và đó cũng là những kỹ năng và kiến 

thức nền tảng, không thể thiếu cho quá trình học tập suốt đời của mỗi người. 

Quy mô của PISA là rất lớn và có tính toàn cầu. Mỗi chu kì đánh giá tập 

trung vào một lĩnh vực chính. Thời gian đánh giá dành cho lĩnh vực chính chiếm 

khoảng 2/3 tổng thời gian của cả đề thi. 

Các lĩnh vực năng lực được đánh giá trong các kỳ PISA (mỗi kì có 1 lĩnh 

vực được chọn là trọng tâm đánh giá) 

Năm 2000 Năm 2003 Năm 2006 Năm 2009 Năm 2012 Năm 2015 

Đọc hiểu 

Làm toán 

Khoa học 

Đọc hiểu 

Làm toán 


Đọc hiểu 

Làm toán 


Đọc hiểu 

Làm toán 


Đọc hiểu 

Làm toán 


Ghi chú: Phần in đậm là nội dung trọng tâm của mỗi kì đánh giá 

1.3.1. Năng lực Khoa học của PISA 

Đọc hiểu 

Làm toán 


Là năng lực của một cá nhân biết sử dụng kiến thức khoa học để xác định 

các câu hỏi và rút ra kết luận dựa trên chứng cứ để hiểu và đưa ra quyết định về thế 

giới tự nhiên thông qua hoạt động của con người thực hiện việc thay đổi thế giới tự 

nhiên. Cụ thể là [3]: 


- Có kiến thức khoa học và sử dụng kiến thức để xác định các câu hỏi, chiếm 

lĩnh kiến thức mới, giải thích hiện tượng khoa học và rút ra kết luận trên cơ sở 

chứng cứ về các vấn đề liên quan đến khoa học. 





12 










- Hiểu những đặc tính của khoa học như một dạng tri thức của loài người và 

một hoạt động tìm tòi khám phá của con người. 

- Nhận thức được vai trò của khoa học và công nghệ đối với việc hình thành 

môi trường văn hóa, tinh thần, vật chất. 

- Sẵn sàng tham gia như một công dân tích cực, vận dụng hiểu biết khoa học 

vào giải quyết các vấn đề liên quan tới khoa học. 

* Các câu hỏi ở 3 cấp độ/nhóm sau: 

+ Xác định các câu hỏi khoa học: HS nhận biết các vấn đề mà có thể được 

khám phá một cách khoa học, nhận ra những nét đặc trưng chủ yếu của việc nghiên 

cứu khoa học. 

+ Giải thích hiện tượng một cách khoa học: HS có thể áp dụng kiến thức về 

khoa học vào tình huống đã cho, mô tả, giải thích hiện tượng một cách khoa học và 

dự đoán sự thay đổi. 

Con người 

+ Sử dụng các căn cứ khoa học, lí giải các căn cứ để rút ra kết luận. 

* Ngữ cảnh trong đánh giá năng lực Khoa học 

Ví dụ một số ngữ cảnh trong đánh giá Khoa học của PISA [3]: 

Sức khỏe (duy trì sức khỏe, tai nạn, dinh dưỡng,…). 

Tài nguyên (việc tiêu thụ năng lượng và các tài nguyên). 

Môi trường (thái độ thân thiện với môi trường, sử dụng và loại bỏ các loại 

vật liệu,…). 

Rủi ro (do thiên nhiên hay do con người,…). 

Các lĩnh vực khác (hứng thú với các giải thích về hiện tượng tự nhiên trong 

Xã hội 

khoa học, các sở thích, hoạt động, thể thao, âm nhạc dựa trên khoa học…). 

Sức khỏe (kiểm soát bệnh tật, sức khỏe cộng đồng, chọn lọc thức ăn, vận 

động xã hội,…). 

Tài nguyên (duy trì dân số, chất lượng cuộc sống, an toàn, sản xuất và phân 

phối lương thực, cung cấp năng lượng…) 

Môi trường (phân bố dân số, xử lí rác thải, tác động của môi trường, thời 

tiết địa phương,...). 

Rủi ro [những thay đổi bất thường (động đất, thời tiết khắc nghiệt), các thay 

đổi chậm rãi và lâu dài (sự sói mòn khu vực bờ biển, trầm tích), đánh giá 


rủi ro]. 

Các lĩnh vực khác (các vật liệu mới, các thiết bị và quy trình, biến đổi gen, 





13 










Toàn cầu 

công nghệ vũ khí, vận tải). 

Sức khỏe (bệnh dịch, sự lây lan của bệnh truyền nhiễm...). 

Tài nguyên (tài nguyên phục hồi được và không có khả năng phục hồi, các 

hệ sinh thái, tăng trưởng dân số,…). 

Môi trường (đa dạng sinh học, khả năng duy trì của hệ sinh thái, kiểm soát 

ô nhiễm, việc sinh ra và mất đi của đất,...). 

Rủi ro (thay đổi khí hậu, tác động của chiến tranh hiện đại,…). 

Các lĩnh vực khác (sự tuyệt chủng của các loài, thám hiểm không gian, 

nguồn gốc và cấu trúc của vũ trụ). 

1.3.2. Bài tập của PISA 

Bộ đề thi PISA bao gồm nhiều bài tập (Unit), mỗi bài tập gồm một hoặc một 

số câu hỏi (Items). Trung bình mỗi bộ đề thi có khoảng 60 bài (nếu một HS làm tất 

cả bộ đề thi sẽ mất khoảng 420 phút - khoảng 7 giờ). Tổng số bài tập trong bộ đề thi 

sẽ được chia ra thành các đề thi khác nhau để đảm bảo các HS ngồi gần nhau không 

làm cùng một đề và không thể trao đổi hoặc nhìn bài nhau trong quá trình thi. Mỗi 

đề thi sẽ đánh giá một số nhóm năng lực nào đó của một lĩnh vực nào đó và được 

đóng thành quyển “Đề thi PISA” để phát cho học sinh. Thời gian để HS làm một đề 

thi là 120 phút. HS phải dùng bút chì để làm trực tiếp vào quyển “Đề thi PISA” (HS 

được phép sử dụng các đồ dùng khác như giấy nháp, máy tính bỏ túi, thước kẻ, com 

- pa, thước đo độ,… theo sự cho phép của người coi thi). 

Sự hiểu biết phổ thông của PISA được đánh giá qua các Unit (bài thi) bao 

gồm phần dẫn “stimulus material” (có thể trình bày dưới dạng chữ, bảng, biểu 

đồ,…) và theo sau đó là một số câu hỏi (item). 

Các câu hỏi của PISA đều là các câu hỏi dựa trên các tình huống của đời 

sống thực và không chỉ giới hạn bởi cuộc sống thường ngày của các em trong nhà 

trường, nhiều tình huống được lựa chọn không phải chỉ để học sinh thực hiện các 

thao tác về tư duy, mà còn để học sinh ý thức về các vấn đề xã hội (như là sự nóng 

lên của Trái đất, phân biệt giàu nghèo,…). Dạng thức của câu hỏi phong phú, không 

chỉ bao gồm các câu hỏi lựa chọn đáp án mà còn yêu cầu học sinh tự xây dựng nên 

đáp án của mình. Chất liệu được sử dụng để xây dựng các câu hỏi này cũng đa 

dạng, ví dụ như: bài tập đọc hiểu của PISA có thể xây dựng trên bảng biểu, đồ thị, 

tranh, ảnh quảng cáo, văn bản, bài báo... [3]. 


* Các kiểu câu hỏi được sử dụng: 

- Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời ngắn (short response question). 





14 










- Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời dài (khi chấm sẽ phải tách ra từng phần để cho 

điểm) (open- constructed response question). 

- Câu hỏi đóng đòi hỏi trả lời (dựa trên những trả lời có sẵn) (close - 

constructed response question). 

- Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (Multiple choice). 

- Câu hỏi Có - Không, Đúng - Sai phức hợp (Yes - No, True - False). 

* Các mức trả lời: 

• Mức tối đa 

• Mức chưa tối đa 

• Mức không đạt 

- Sử dụng các mức này thay cho khái niệm “Đúng” hay “không đúng”. 

- Một số câu hỏi không có câu trả lời “đúng”. Hay nói đúng hơn, các câu trả 

lời được đánh giá dựa vào mức độ HS hiểu văn bản hoặc chủ đề trong câu hỏi. 

hoàn toàn. 

- “Mức tối đa” không nhất thiết chỉ là những câu trả lời hoàn hảo hoặc đúng 

- “Mức không đạt” không có nghĩa là hoàn toàn không đúng. 

Cách chấm điểm: 

PISA sử dụng thuật ngữ coding (Đáp án), không sử dụng khái niệm chấm bài 

vì mỗi mã của câu trả lời được quy ra điểm số tùy theo câu hỏi. 

Các câu trả lời đối với các câu hỏi nhiều lựa chọn hoặc câu trả lời của một số 

câu hỏi trả lời ngắn được xây dựng trước sẽ được nhập trực tiếp vào phần mềm 

nhập dữ liệu. 

Các câu trả lời còn lại sẽ được mã hoá bởi các chuyên gia. Sau khi mã hoá 

xong sẽ được nhập vào phần mềm. OECD nhận dữ liệu và chuyển đổi thành điểm 

cho mỗi HS. 

Các nhãn thể hiện mức độ trả lời bao gồm: Mức đạt được tối đa cho mỗi câu 

hỏi và được quy ước gọi là “Mức đầy đủ”, mức “Mức không đạt” mô tả các câu trả 

lời không được chấp nhận và bỏ trống không trả lời. Một số câu hỏi có thêm “Mức 

chưa đầy đủ” cho những câu trả lời thỏa mãn một phần nào đó.[3] 

1.3.3. PISA tại Việt Nam 

1.3.3.1. Mục đích tham gia [18, tr.25] 

- VN chủ động hội nhập quốc tế về giáo dục. 


- Tham gia cùng các nước phát triển nhất, cơ hội để Việt Nam học tập trao 

đổi về giáo dục, về kinh nghiệm đánh giá quốc tế. 

- Xác định vị trí giáo dục Việt Nam trên trường quốc tế. 





15 










chỉnh ĐGT. 

- Tham gia ĐGN quốc tế nhằm xem xét độ tin cậy của ĐGT; góp phần điều 

- Tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ đánh giá. 

- Điều kiện để đổi mới PPDH, KTĐG góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 

- Là bước chuẩn bị cho việc đổi mới chương trình - sách giáo khoa sau 2015. 

1.3.3.2. Khó khăn và thách thức [16, tr. 17-21] 

- Nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của ĐG trong quá trình giáo dục còn 

khác nhau và hạn chế; độ tin cậy khác nhau khá nhiều giữa các địa phương; giữa 

các cuộc đánh giá. 

- Hình thức, nội dung, phương thức đánh giá còn đơn điệu, không đa dạng; 

chưa chú trọng đến phân tích tất cả các khâu của quá trình đánh giá, tìm hiểu sâu 

nguyên nhân, công bố công khai kết quả ĐG. 

- Đối với HS: Khó khăn lớn nhất là: Nội dung, hình thức, cách thức đánh giá 

PISA là mới và lạ; thay đổi một thói quen, nếp nghĩ không đơn giản. 

- Đội ngũ chuyên gia về đánh giá trong giáo dục còn rất mỏng và tính chuyên 

nghiệp không cao. 

1.3.3.3. Các hoạt động chính của PISA 2012 [3] [37] 

- Năm 2010: Đánh giá các câu hỏi thi PISA 2012 và thực hiện các công việc 

liên quan đến chọn mẫu; tập huấn kĩ thuật. 

phố. 

- Năm 2011: Khảo sát thử nghiệm trên mẫu 40 trường x 35 HS/trường. 

- Năm 2012: Khảo sát chính thức trên mẫu là 162 trường thuộc 59 tỉnh, thành 

1.3.3.4 Kết quả PISA 2012 của Việt Nam (04-12-2013) [35] 

- Lĩnh vực Toán học là lĩnh vực trọng tâm của kỳ PISA 2012. Việt Nam 

đứng thứ 17/65. Điểm trung bình của OECD (Mean Score) là 494 thì Việt Nam đạt 

511. Như vậy, năng lực Toán học của HS VN ở top cao hơn chuẩn năng lực của 

OECD. 

- Lĩnh vực Đọc hiểu: Việt Nam đứng thứ 19/65, điểm trung bình của 

OECD là 496 thì Việt Nam đạt 508, như vậy, năng lực Đọc hiểu của HS VN cao 

hơn chuẩn năng lực của OECD. 

- Lĩnh vực Khoa học: Việt Nam đứng thứ 8/65. Điểm trung bình của 

OECD là 501 thì Việt Nam đạt 528. Việt Nam đứng sau các nước/vùng kinh tế theo 


thứ tự: Thượng Hải, Hồng kông, Singapore, Nhật bản, Phần lan, Estonia, Hàn Quốc. 





16 







Bảng 1.1. Kết quả xếp hạng năm 2012 của PISA 




Như vậy, kết quả thi của Việt Nam khá cao so trong bảng xếp hạng các nước 

trên thế giới tham gia kỳ thi PISA 2012, đứng trong top 20 nước có điểm chuẩn các 

lĩnh vực Toán, Đọc hiểu, Khoa học cao hơn điểm trung bình của OECD. 

Trước kết quả này Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển, cũng là người phụ trách 

dự án PISA của Việt Nam, bày tỏ: "Lần đầu tiên Việt Nam tham gia chương trình 

đánh giá này vào năm 2012. Chúng ta là nước có thu nhập bình quân đầu người 

thấp nhất trong 65 nước nhưng chất lượng gây bất ngờ cho cả thế giới" [37]. Tuy 

nhiên một đánh giá khác về điểm yếu của HS Việt Nam là khả năng linh hoạt trong 

tư duy thấp và sự tham gia của bố, mẹ vào việc học của con đứng gần cuối bảng 

trong số 65 nước tham gia. 

Ông cho biết Việt Nam sẽ tiếp tục nghiên cứu, vận dụng các kĩ thuật, phương 

pháp của PISA vào công tác đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông, nhất là đổi 

mới cách ra đề kiểm tra, đề thi và phương pháp đánh giá chất lượng trên diện rộng - 

của từng địa phương (không phải là đánh giá kết quả của các cá nhân học sinh). 

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển cũng nhấn mạnh: Về 

lâu dài, kết quả PISA có thể sử dụng làm cơ sở đánh giá tốt nghiệp THPT, đồng thời 

là nguyên liệu để tuyển sinh đại học. PISA 2015 sẽ tập trung nhiều vào lĩnh vực 


khoa học, đòi hỏi học sinh cần có tư duy tổng hợp giải quyết vấn đề liên quan đến 

khoa học, những hiểu biết liên quan đến toàn cầu... Đây là những thách thức đối với 

học sinh Việt Nam. 





17 










1.4. Thực trạng việc sử dụng câu hỏi và bài tập tiếp cận PISA trong dạy học 

môn hóa học 11 ở trường THPT 

Để có cái nhìn khách quan về thực trạng sử dụng bài tập hóa học ở trường 

THPT, chúng tôi đã tiến hành điều tra một số GV và HS ở các trường THPT trên 

địa bàn tỉnh Quảng Bình. 

1.4.1. Mục đích điều tra 

Tìm hiểu và đánh giá đúng thực trạng việc sử dụng bài tập hóa học hiện nay 

của một số trường THPT thuộc địa bàn và coi đó là căn cứ để xác định phương 

hướng trong nhiệm vụ phát triển tiếp theo của đề tài. 

Điều tra để có cơ sở phân tích hiệu quả của quá trình dạy và học của GV và 

HS trường THPT, từ đó đưa ra giải pháp giảng dạy và học tập nhằm nâng cao chất 

lượng dạy và học hóa học ở nhà trường. 

Lấy được ý kiến quan niệm của GV và HS về việc sử dụng câu hỏi và bài tập 

theo tiếp cận PISA trong giảng dạy và học tập môn hóa học ở trường THPT. 

1.4.2. Nội dung điều tra 

- Điều tra về thực trạng sử dụng câu hỏi, bài tập hóa học theo tiếp cận PISA 

của GV ở trường THPT. 

- Đánh giá của GV và cán bộ quản lí về năng lực nhận thức của các em HS 

khi sử dụng bài tập tiếp cận PISA ở trường THPT. 

1.4.3. Đối tượng điều tra 

- Các GV trực tiếp giảng dạy bộ môn Hóa học ở một số trường THPT thuộc 

tỉnh Quảng Bình. 

- Các HS tham gia học các lớp thực nghiệm của đề tài. 

- Một số cán bộ quản lí của các trường, Sở GD & ĐT, các ban ngành có liên quan. 

1.4.4. Phương pháp điều tra 

- Gặp gỡ trực tiếp, trao đổi, toạ đàm và phỏng vấn các GV, các cán bộ quản 

lí và HS tham gia thực nghiệm. 

- Dự giờ, nghiên cứu giáo án của GV. 

- Gửi và thu phiếu điều tra cho GV và cán bộ quản lí. 

1.4.5. Kết quả điều tra 


Trong thời gian từ tháng 10 đến tháng 5 năm 2014, chúng tôi đã: 

- Dự giờ 2 tiết của GV hóa học ở trường THPT Lê Hồng Phong và 2 tiết của 

GV hóa học trường THPT Lê Lợi, tỉnh Quảng Bình. 





18 










- Trao đổi và xin ý kiến của một số cán bộ quản lí của các trường, Sở Giáo 

dục và Đào tạo. 

- Để có cái nhìn khách quan về những mức độ hiểu biết cơ bản và vận dụng 

PISA; mức độ biết, hiểu và sử dụng các dạng câu hỏi và BTHH theo tiếp cận PISA 

của Giáo viên trong quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. Chúng tôi đã gửi 

phiếu điều tra đến 48 GV hóa học đang giảng dạy tại một số trường THPT trên địa 

bàn tỉnh Quảng Bình gồm: THPT Chuyên Võ Nguyên Giáp, THPT Đào Duy Từ, 

THPT Đồng Hới, THPT Lê Lợi, THPT Lương Thế Vinh, THPT Quang Trung, 

THPT số 1 Bố Trạch, THPT số 2 Bố Trạch, THPT Tuyên Hóa, THPT Lê Trực, 

THPT Phan Bội Châu, THPT Ninh Châu. Kết quả điều tra như sau: 

STT 

1 

2 

3 

4 

5 

Phiếu điều tra được tiến hành với 5 mức độ hiểu biết và vận dụng 

Mức 1. Chưa biết 

Mức 2. Đã nghe nhưng chưa hiểu rõ 

Mức 3. Đã hiểu rõ nhưng chưa vận dụng 

Mức 4. Đã hiểu rõ và thỉnh thoảng vận dụng 

Mức 5. Đã hiểu rõ và vận dụng thường xuyên 

Bảng 1.2. Mức độ hiểu biết cơ bản và vận dụng PISA của GV 

trong quá trình dạy học ở trường THPT 

Nội dung 

Hiểu biết “Chương trình 

đánh giá HS quốc tế” - viết 

tắt là PISA. 

Nội dung đánh giá của 

PISA đối với lĩnh vực Khoa 

học 

Các dạng câu hỏi PISA 

trong lĩnh vực khoa học 

Cách xây dựng các câu hỏi 

và bài tập PISA 

Cách chấm điểm trong 

PISA 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

14,58% 

(7 GV) 

27,08% 

(13GV) 

31,25% 

(15GV) 

45,83% 

(22GV) 

47,92% 

(23GV) 

52,08% 

(25GV) 

37,50% 

(18GV) 

43,75% 

(21GV) 

35,42% 

(17 GV) 

33,33% 

(16 GV) 

33,33% 

(16GV) 

35,42% 

(17GV) 

25,00% 

(12 GV) 

18,75% 

(9 GV) 

18,75% 

(9 GV) 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 






19 










Bảng 1.3. Mức độ biết, hiểu và sử dụng các dạng câu hỏi và BTHH theo tiếp 

STT 

1 

2 

3 

4 

5 

cận PISA của GV trong dạy học Hóa học 

Dạng câu hỏi và bài tập 

Mô tả, giải thích hiện tượng 

thực tế trong đời sống bằng 

kiến thức hóa học, chú ý khai 

thác vốn kinh nghiệm của HS 

Câu hỏi và bài tập dựa trên 

việc đọc hiểu văn bản, nghiên 

cứu sơ đồ, bảng biểu, hình 

ảnh... có liên quan 

Câu hỏi và bài tập hóa học 

xuất phát từ những bối cảnh, 

tình huống trong thực tiễn liên 

quan đến các vấn đề xã hội, 

kinh tế, sức khỏe, khoa học, 

công nghệ, môi trường... 

Câu hỏi và bài tập hóa học về 

thế giới tự nhiên, khoa học, 

công nghệ cần vận dụng kiến 

thức liên môn của nhiều lĩnh 

vực: Toán học, Vật lí, Hóa 

học, Sinh học, Địa lí… 


nhằm phát triển năng lực 

riêng biệt của khoa học hóa 

học: Kiến thức về chất, biến 

đổi hóa học...; Các kĩ năng: 

quan sát, thực hành, nêu giả 

thuyết, dự đoán, phân tích kết 

quả thực nghiệm trong nghiên 

cứu khoa học hóa học 

Mức độ 

1 2 3 4 5 

0% 0% 

10,42 

% 

(5 

GV) 

0% 

0% 

35,42 

% 

(17 

GV) 

10,42 

% 

(5 

GV) 

33,33 

% 

(16 

GV) 

8,33% 

(4GV) 

22,92 

% 

(11 

GV) 

33,33 

% 

(16 

GV) 

43,75 

% 

(21 

GV) 

0% 0% 0% 

56,55% 

(27 GV) 

22,92 

% 


GV) 

43,75 

% 

(21 

GV) 

22,92 

% 


GV) 

66,67 

% 

(32 

GV) 

35,42% 

(17GV) 

8,33 

% 

(4 

GV) 

12,50 

% 

(6 GV) 

0% 

33,33 


% 

(16 

GV) 





20 










6 

7 

8 


nhằm phát triển tư duy phê 

phán, tính sáng tạo ở HS: bài 

tập mở, nhiều hướng giải, HS 

được trình bày ý kiến của cá 

nhân về các vấn đề kinh tế, xã 

hội, sức khỏe, khoa học công 

nghệ và môi trường... trên cơ 

sở những lập luận mang tính 

khoa học 


yêu cầu HS hoạt động nhóm 

báo cáo về một vấn đề xã hội, 

kinh tế, sức khỏe, khoa học, 

môi trường... liên quan đến 

kiến thức hóa học 


mà HS được thể hiện thái độ 

của mình đối với các vấn đề 

của khoa học hóa học: Sự 

hứng thú với khoa học; Sự 

ủng hộ nghiên cứu khoa học; 

Trách nhiệm với môi trường 

và sử dụng tài nguyên thiên 

nhiên 

0% 

18,75 

% 

(9 

GV) 

0% 0% 

25,00 

% 

(12 

GV) 

47,92 

% 

(23 

GV) 

43,75 

% 

(21 

GV) 

25,00 

% 

(12 

GV) 

27,08 

% 

(13 

GV) 

22,92 

% 


GV) 

64,58 

% 

(31 

GV) 

14,58 

% 

(7GV) 

10,42 

% 

(5 GV) 

0% 0% 

⇒ Từ các kết quả điều tra trên, có thể cho phép một số nhận xét chung sau: 

- Nhiều GV không biết về PISA và các vấn đề về lĩnh vực khoa học trong kỳ 

thi PISA. Những GV có hiểu, biết về kỳ thi PISA về cách xây dựng câu hỏi, đánh 

giá của PISA với lĩnh vực khoa học thì đa số cũng chưa vận dụng trong quá trình 

dạy học. 

- Dù không hiểu nhiều về câu hỏi và bài tập trong kì thi PISA, song thực tế 

trong quá trình dạy học đa số GV đều đã có sử dụng những dạng câu hỏi bài tập 


theo tiếp cận PISA như đã nêu. Tuy nhiên mức độ sử dụng còn ít, chưa đa dạng và 

hiệu quả sử dụng chưa cao. GV sử dụng phổ biến nhất vẫn là những câu hỏi giải 

thích các hiện tượng thực tiễn. 





21 










- Những dạng bài tập liên quan đến những vấn đề thực tế của cá nhân và 

cộng đồng, những dạng bài tập phát huy năng lực, tư duy khoa học của HS đã được 

sử dụng nhưng còn rất hạn chế trong kiểm tra - đánh giá HS. 

- Chưa khai thác triệt để các ứng dụng của Hóa học trong thực tế và các vấn 

đề thực tiễn có liên quan đến kiến thức Hóa học vào nội dung bài tập nên tính thực 

tiễn của môn học chưa cao. 

- GV ít để ý đến ý kiến cá nhân HS, HS lĩnh hội kiến thức còn bị động, phụ 

thuộc nhiều vào giáo viên. 

Trong chương này, luận văn đã: 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 

- Nêu ra được việc đổi mới PPDH trên thế giới từ đó liên hệ với việc đổi mới 

PPDH ở Việt Nam. 

- Đưa ra được một số định hướng trong việc xây dựng bài tập hóa học mới; 

xác định vai trò của bài tập thực tiễn. 

- Tìm hiểu về PISA và năng lực Khoa học của PISA, PISA tại Việt Nam… 

Sau đó tiến hành điều tra thực trạng việc sử dụng câu hỏi và BTHH theo tiếp cận 

PISA trong dạy học môn Hóa học ở một số trường THPT. Kết quả điều tra cho thấy 

nhu cầu sử dụng hệ thống bài tập hóa học lớp 11 tiếp cận PISA là rất cần thiết. 






22 










Chương 2 

THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM HÓA 

HỌC LỚP 11 THEO HƯỚNG TIẾP CẬN PISA 

2.1. Phân tích chương trình hóa học 11 phần phi kim 

2.1.1. Mục tiêu 

Môn Hóa học ở trường THPT có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục 

tiêu đào tạo của nhà trường THPT. Môn Hóa học cung cấp cho học sinh một hệ 

thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết thực về hóa học, hình thành ở các em 

một số kĩ năng phổ thông, cơ bản và thói quen làm việc khoa học, góp phần hình 

thành và phát triển năng lực nhận thức, năng lực hành động, chuẩn bị cho học sinh 

học lên và đi vào cuộc sống lao động. 

Chương trình môn Hóa học lớp 11 phần phi kim phải giúp cho học sinh đạt 

các mục tiêu cụ thể sau đây [29] [30]: 

2.1.1.1. Về kiến thức 

Học sinh có được một hệ thống kiến thức phổ thông, đi sâu hơn vào nghiên 

cứu dựa trên những kiến thức đơn giản về Hóa học đã học ở các lớp dưới: 

- Nghiên cứu về nhóm nitơ: vị trí, cấu tạo nguyên tử, tính chất hóa học, ứng 

dụng cuả nitơ, photpho; Thành phần, cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, hóa học, ứng 

dụng, điều chế một số hợp chất của chúng: amoniac, muối amoni, axit nitric, muối 

nitrat, axit photphoric, muối photphat, một số phân bón hóa học… 

- Nghiên cứu về nhóm cacbon: vị trí, cấu tạo nguyên tử, tính chất hóa học, 

ứng dụng cuả cacbon, silic; Thành phần, cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, hóa học, 

ứng dụng, điều chế một số hợp chất của chúng: CO, CO 2 , muối cacbonat, SiO 2 , axit 

silixic, muối silicat… 

2.1.1.2. Về kĩ năng 

- Kĩ năng cơ bản tối thiểu làm việc với các chất, dụng cụ hóa học, quan sát, 

mô tả hiện tượng và tiến hành một số thí nghiệm hỗn hợp đơn giản trong môn học. 

- Biết cách làm việc khoa học, biết cách hoạt động để chiếm lĩnh kiến thức. 

- Biết thu thập, phân loại, tra cứu và sử dụng thông tin tư liệu. 

- Biết phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, có thói quen học tập và tự học. 

- Có kĩ năng giải bài tập hóa học và tính toán. 


- Biết vận dụng kiến thức để góp phần giải quyết một số vấn đề đơn giản của 

cuộc sống thực tiễn có liên quan đến Hóa học. 





23 










2.1.1.3. Về thái độ và tình cảm 

Học sinh có được những tình cảm tích cực như: 

- Có lòng ham thích học tập bộ môn hóa học, có niềm tin về sự tồn tại, về sự 

biến đổi của vật chất, về khả năng nhận thức của con người, hóa học đã và đang góp 

phần nâng cao chất lượng cuộc sống. 

- Có ý thức tuyên truyền và vận dụng tiến bộ của khoa học nói chung và hóa 

học nói riêng vào đời sống sản xuất ở gia đình và địa phương. 

- Có những phẩm chất, thái độ cần thiết của người lao động như cẩn thận, 

kiên trì, trung thực, tỉ mỉ, chính xác. 

- Có ý thức trách nhiệm với bản thân gia đình và xã hội để có thể hòa hợp 

với môi trường thiên nhiên và cộng đồng. 

2.1.2. Cấu trúc nội dung nghiên cứu trong chương trình [29] 

Tiết 11 

Tiết 12,13 

Tiết 14,15 

Tiết 16 

Tiết 17 

Tiết 18 

Tiết19, 20 

Nitơ 

Chương 2: Ni tơ - Photpho (12 tiết) 

Amoniac và muối amoni 

Axit nitric - muối nitrat 

Photpho 

Axit photphoric và muối 

photphat 

Phân bón hóa học 

Luyện tập: Tính chất của nitơ, 

phopho và hợp chất của chúng 

- Không dạy Mục VI.2,đc nitơ 

trong PPN. (31) 

- GV hướng dẫn HS tự đọc thêm 

- Không dạy Hình 2.2 sơ đồ cấu 

tạo... (32) 

- Không dạy Mục III.2.b. Tác 

dụng với clo (34) Thay bằng 

PTHH: 4NH 4 + 5O 2 → 

trang 41 dòng 1(dl) 

- Không dạy: Mục B.1.3- Nhận 

biết; Mục C - Chu trình (43-44) 

GV hướng dẫn HS tự đọc thêm 

- Mục II.Tc vật lí Không dạy cấu 

trúc của 2 loại P và các hình 2.10; 

2.11 (46, 47) 

- Không dạy Mục IV.1 Trong 

PTN. (52) 

-GV hướng dẫn HS tự đọc thêm 


- Không dạy phản ứng nhận biết 

muối nitrat (60) 

- BT 3 bỏ PTHH 1 và 2 (61) 





24 










Tiết 21 

Tiết 22 

Tiết 23 

Tiết 24 

Tiết 25 

Tiết 26,27 

Bài thực hành số 2: Tính chất 

của một số hợp chất nitơ, 

phopho 

Kiểm tra 1 tiết 

Cacbon 

Hợp chất của cacbon 

Chương 3: Cacbon - si lic (5 tiết) 

Silic và hợp chất của silic 

Luyện tập: Tính chất của 

cacbon, silic và các hợp chất của 

chúng 

- Không dạy thí nghiệm 3.b (64) 

- Không dạy Mục II.3 Fuleren 

(67) và Mục VI. Điều chế (69) 

-GV hướng dẫn HS tự đọc thêm 

2.2. Thiết kế hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học Hóa học 

phần phi kim 11 

2.2.1. Mục tiêu và nguyên tắc thiết kế bài tập tiếp cận PISA 

2.2.1.1.Mục tiêu [3] 

Mục tiêu tổng quát của chương trình PISA nhằm kiểm tra xem khi đến độ 

tuổi kết thúc giai đoạn giáo dục bắt buộc, học sinh đã được chuẩn bị để đáp ứng các 

thách thức của cuộc sống sau này ở mức độ nào. 

PISA tập trung vào đánh giá 3 mảng năng lực chính: Năng lực toán học phổ 

thông; Năng lực đọc hiểu phổ thông (Reading literacy); Năng lực khoa học phổ 

thông (Science literacy) - Đó là những kiến thức và kỹ năng tối cần thiết cho một 

học sinh bước vào cuộc sống trưởng thành. Và đó cũng là những kỹ năng và kiến 

thức nền tảng không thể thiếu cho quá trình học tập suốt đời của mỗi người. 

2.2.1.2. Nguyên tắc thiết kế bài tập hóa học tiếp cận PISA 

Bài tập hóa học tiếp cận PISA cần đáp ứng các nguyên tắc sau: 

(1) Ngữ cảnh: Xác định được các bối cảnh, tình huống trong cuộc sống có 

liên quan đến khoa học và công nghệ. 

(2) Kiến thức: Hiểu được thế giới tự nhiên, bao gồm cả công nghệ, trên nền 

tảng của kiến thức khoa học, bao hàm cả kiến thức về thế giới tự nhiên và kiến thức 


về bản thân các ngành khoa học. 





25 










(3) Thái độ: Ứng đáp trước các vấn đề trong khoa học với một thái độ thích 

thú, ủng hộ nghiên cứu khoa học và động lực để hành động một cách có trách nhiệm 

đối với môi trường và các tài nguyên thiên nhiên. 

(4) Năng lực: Các năng lực biểu đạt bao gồm xác định các câu hỏi khoa học, 

giải thích hiện tượng một cách khoa học và đưa ra các kết luận dựa trên những căn 

cứ và lí lẽ mang tính thuyết phục. Những năng lực các bài tập hóa học tiếp cận 

PISA hướng đến bao gồm các năng lực chung và năng lực chuyên biệt của Hóa học. 

không đạt. 

(5) Đánh giá: Đáp án câu trả lời theo các mức đầy đủ, chưa đầy đủ và Mức 

2.2.2. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA [18] [20] 

2.2.2.1. Lựa chọn đơn vị kiến thức 

Với những định hướng đổi mới trong kiểm tra đánh giá môn Hóa học ở 

trường THPT và phát huy những điểm tích cực của PISA, khi xây dựng hệ thống 

bài tập Hóa học lớp 11 phần phi kim hướng tiếp cận PISA, cần lựa chọn những đơn 

vị kiến thức không chỉ có ý nghĩa về mặt hóa học mà còn gắn liền với thực tiễn, với 

đời sống của cá nhân và cộng đồng (như: mưa axit, phân bón hóa học, công nghệ 

silicat, ô nhiễm môi trường...), phát huy được năng lực khoa học, năng lực phát hiện 

và giải quyết vấn đề... của học sinh nhưng không quá khó, quá trừu tượng, làm mất 

đi bản chất hóa học. [22] 

2.2.2.2. Xác định mục tiêu giáo dục của đơn vị kiến thức 

Đơn vị kiến thức lựa chọn khi thiết kế bài tập theo hướng tiếp cận PISA cần 

thực hiện được mục tiêu giáo dục (về kiến thức, kĩ năng, thái độ - tình cảm) của 

môn Hóa học nói riêng và mục tiêu giáo dục ở trường THPT nói chung. 

2.2.2.3. Thiết kế hệ thống bài tập theo mục tiêu 

Từ các bài tập Hóa học và các bài tập của PISA đã có, cũng như các ý tưởng, 

nội dung kiến thức Hóa học, thiết kế hệ thống bài tập Hóa học theo các hướng như: 

• Xây dựng các bài tập tương tự các bài tập đã có 

Khi một bài tập có nhiều tác dụng đối với học sinh, ta có thể dựa vào bài tập 

đó để tạo ra những bài tập khác tương tự theo các cách như: 

- Giữ nguyên hiện tượng và chất tham gia phản ứng, chỉ thay đổi lượng chất. 

- Giữ nguyên hiện tượng và thay đổi chất tham gia phản ứng. 

- Thay đổi các hiện tượng phản ứng và chất phản ứng, chỉ giữ lại những dạng 


phương trình hóa học cơ bản. 

- Từ một bài toán ban đầu, ta có thể đảo cách hỏi giá trị của các đại lượng đã 

cho như: khối lượng, số mol, thể tích, nồng độ... 





26 










bài tập mới. 

- Thay các số liệu bằng chữ để tính tổng tổng quát. 

- Chọn những chi tiết hay ở các bài tập để phối hợp lại thành bài mới. 

• Xây dựng bài tập hoàn toàn mới 

Thông thường, có hai cách xây dựng bài tập mới là: 

- Dựa vào tính chất hóa học và các quy luật tương tác giữa các chất để đặt ra 

- Lấy những ý tưởng, nội dung, những tình huống thực tiễn hay và quan trọng 

ở nhiều bài, thay đổi nội dung, cách hỏi, số liệu... để phối hợp lại thành bài mới. 

2.2.2.4. Kiểm tra thử 

Thử nghiệm áp dụng bài tập Hóa học đã thiết kế trên đối tượng học sinh thực 

nghiệm để kiểm tra hệ thống bài tập đã thiết kế về tính chính xác, khoa học, thực tế 

của kiến thức Hóa học, Toán học cũng như độ khó, độ phân biệt,... cũng như tính 

khả thi, khả năng áp dụng của bài tập. 

2.2.2.5. Chỉnh sửa 

Thay đổi, chỉnh sửa nội dung, số liệu, tình huống... trong bài tập sau khi đã 

cho kiểm tra thử sao cho hệ thống bài tập có tính chính xác, khoa học về mặt kiến 

thức, kĩ năng, có giá trị về mặt thực tế và phù hợp với đối tượng học sinh, với mục 

tiêu kiểm tra - đánh giá, mục tiêu giáo dục của môn Hóa học ở trường THPT. 

2.2.2.6. Hoàn thiện hệ thống bài tập 

Sắp xếp, hoàn thiện hệ thống bài tập một cách khoa học. 

2.3. Hệ thống bài tập phần phi kim 11 theo hướng tiếp cận PISA 

Bài 1: Chu trình nitơ 

Chương 2: Nitơ - Photpho 

Nitơ được sinh vật hấp thụ và đồng hoá 

rồi được chu chuyển qua các nhóm sinh 

vật tiêu thụ, cuối cùng bị sinh vật phân 

huỷ trả lại nitơ phân tử cho môi trường. 

Do tính chất phức tạp của chu trình nitơ 

bao gồm nhiều công đoạn: sự cố định 

đạm, sự amoni hoá, nitrit hoá, nitrat hoá 


và phản nitrat cho nên liên quan đến rất 

nhiều hợp chất của nitơ. 





27 










trả lời. 

1/ Trong chu trình trên đã nhắc đến những chất hay ion nào của nitơ? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: N 2 , NO − 2 

, NO − 3 

, NH + 4 

. 

• Mức chưa đầy đủ: trả lời đúng 2-3 chất (ion). 

• Mức Mức không đạt: Trả lời đúng 1 chất (ion), trả lời sai hoặc không 

2/ Nitơ (N 2 ) chiếm 78% thể tích của không khí. Tuy nhiên, đa số thực vật 

không thể chuyển hóa nitơ tự do thành đạm được. Dựa vào cấu tạo phân tử của nitơ 

để giải thích. 

Đáp án 

• Mức đầy đủ 

- Nitơ có liên kết 3 rất bền vững, do đó rất khó tạo thành các hợp chất của 

nitơ như đạm amon, đạm nitrat,… 

không khí. 

- Chỉ có vi sinh vật ở nốt sần của cây họ đậu có thể cố định đạm từ nitơ 

• Chưa đầy đủ: Trả lời được một trong hai ý trên. 

• Mức không đạt: không trả lời, hoặc trả lời sai. 

3/ Nitơ thiên nhiên là hỗn hợp của 2 đồng vị 14 N và 15 N với tỉ lệ 272:1. Tính 

nguyên tử khối trung bình của nitơ. 

Đáp án 


14 × 272 + 15× 

1 

NTKTB (N) = NTKTB ( N ) = 

≈ 14, 0037 

273 

• Mức chưa đầy đủ: CT tính đúng, kết quả sai. 

• Mức Mức không đạt: Tính sai kết quả hoặc không trả lời. 

4/ N 2 không duy trì sự hô hấp. Vậy theo em N 2 độc hay không? 

• Mức đầy đủ: trả lời N 2 không độc. 

• Mức Mức không đạt: trả lời sai hoặc không trả lời. 






28 










Bài 2: Ứng dụng của nitơ trong công nghiệp và sản xuất 

Nitơ phân tử sử dụng nhiều 

trong công nghệ bảo quản 

chống lại sự oxi hóa và là chất 

làm lạnh phổ biến. 

máy bay? 

nghiệm? 

Nitơ cũng được sử dụng trong sản xuất các 

linh kiện điện tử, sản xuất thép không gỉ, bơm 

vào lốp ô tô và máy bay, sử dụng trong các 

thiết bị làm lạnh, sử dụng làm nguồn làm mát 

để tăng tốc CPU, GPU hay các dạng phần 

cứng khác… 

Máy tạo khí nitơ được sử dụng cho ngành 

công nghiệp thực phẩm như đóng gói sản 

phẩm, đóng chai, lưu trữ rượu, nước, sữa, dầu; 

cho ngành y tế và công nghệ hóa chất, công 

nghệ cắt laze, hàn đặc biệt là trong các ứng 

dụng mà có yếu tố cháy nổ, khí oxi sẽ được 

thay thế bằng nitơ. 

1/ Dựa vào tính chất vật lí nào của nitơ để người ta sử dụng bơm vào các lốp 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: N 2 là khí khô và không duy trì sự cháy. 

• Mức Mức không đạt: Trả lời sai hoặc không trả lời. 

2/ Vì sao nitơ lỏng được dùng làm lạnh trong công nghiệp và trong phòng thí 

Đáp án 


- N 2 có nhiệt độ sôi thấp (-195,8 0 C, nitơ chuyển sang trạng thái lỏng). 

- Giá thành rẻ. 


3/ Nitơ được sử dụng rất rộng rãi trong việc bảo quản sản phẩm khỏi quá 

trình oxy hóa, enzim hóa và phản ứng của các vi sinh vật. Hãy nêu một số tính chất 

vật lí vận dụng trong trường hợp này của nitơ. 

Đáp án 


- N 2 là chất khí không màu, không mùi, không hòa tan và không độc. 


- Nitơ là một khí “trơ” ở điều kiện thường. 

• Mức chưa đầy đủ: trả lời được 1 trong 2 ý trên. 





29 











4/ Trong viện bảo tàng, người ta thường để tranh ảnh quý trong những ống 

chứa chất khí gì để tránh sự rỉ màu? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: ống chứa nitơ. 


Bài 3: Nitơ - kẻ thù của thợ lặn 

“Khí nitơ không duy trì sự hô hấp nhưng trong thực tế cuộc sống nếu không 

có nitơ thì Trái đất không có sự sống. Nhưng đối với một số ngành thì nitơ quả là kẻ 

thù. Những người thợ lặn kinh nghiệm có thể ước lượng chiều sâu bằng cảm giác. 

Khi lặn sâu người ta có cảm giác bàng hoàng, cử động mất tự nhiên như say rượu 

vậy. Trạng thái đó được gọi là "say nitơ" ”. 

1/ Tại sao người ta gọi là “say nitơ”? 

Đáp án 


Bởi thủ phạm chính là nitơ. Khi thợ lặn càng xuống sâu thì không khí họ thở 

càng bị nén mạnh. Độ tan của nitơ trong máu tăng lên gây trạng thái say nitơ. 


Trả lời sai hay không trả lời. 

2/ Khi thợ lặn nhô lên mặt nước họ phải ngoi lên từ từ hay càng nhanh càng 

tốt? Giải thích. 

Đáp án 


Khi thợ lặn nhô lên mặt nước họ phải ngoi lên từ từ để cho nitơ thoát dần ra 

ngoài nếu không những bong bóng do nitơ tạo thành sẽ làm tắc mao quản và chết. 

• Mức chưa đầy đủ 

Trả lời đúng, chưa giải thích. 


Trả lời sai hay không trả lời. 

Bài 4: Tổng hợp amoniac 

“Trước đây trong thời kỳ Chiến tranh Thế giới thứ II, NH 3 lỏng từng được 

thiết kế sử dụng làm thuốc phóng tên lửa. 


Hiện nay NH 3 được sử dụng nhiều nhất trong sản xuất phân bón và một số 

hoá chất cơ bản. Trong đó lượng sử dụng cho sản xuất phân bón (cả dạng rắn và 

lỏng) chiếm phần lớn, đến trên 80% sản lượng NH 3 toàn thế giới và tương đương 





30 










với khoảng 1% tổng công suất phát năng lượng của thế giới. Bên cạnh đó NH 3 vẫn 

được sử dụng trong công nghiệp đông lạnh (sản xuất nước đá, bảo quản thực 

phẩm,...), trong các phòng thí nghiệm, trong tổng hợp hữu cơ và hóa dược, y tế và 

cho các mục đích dân dụng khác. Ngoài ra trong công nghệ môi trường, NH 3 còn 

được dùng để loại bỏ khí SO 2 trong khí thải của các nhà máy có quá trình đốt nhiên 

liệu hóa thạch (than, dầu) và sản phẩm amoni sunfat thu hồi của các quá trình này 

có thể được sử dụng làm phân bón. NH 3 cũng được dùng theo công nghệ khử chọn 

lọc (selective catalytic reduction - SCR) với xúc tác chứa vanađi để loại chất ô 

nhiễm NO x trong khói động cơ. 

Vì những lí do trên mà trong công nghiệp có những mối quan tâm nhất định 

đến quy trình tổng hợp NH 3 sao cho đạt hiệu suất cao nhất và hạn chế chi phí một 

cách tối đa”. 

Câu hỏi này có liên quan đến tính hiệu quả và kinh tế của phương pháp 

Haber tổng hợp amoniac, được biểu diễn bằng phương trình: 

N 2(k) + 3H 2(k) 

€ 2NH 3(k) ; ∆H = - 92 kJ mol -1 . 

Nguyên lí Le Chatelier dự đoán rằng nồng độ cân bằng của amoniac sẽ lớn 

hơn ở áp suất cao và nhiệt độ thấp. Các thông số được sử dụng trong công nghiệp là 

500 o C và 200atm, cho khoảng 15% nguyên liệu chuyển hoá thành amoniac trong tại 

cân bằng. 

trên? 

1/ Giải thích tại sao người ta không sử dụng nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ nói 

Đáp án 


Vì ở nhiệt độ thấp hơn phản ứng xảy ra rất chậm hoặc không xảy ra do nhiệt 

độ ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng. 


Giải thích sai hoặc không trả lời. 

2/ Giải thích tại sao áp suất cao hơn áp suất nói trên không thường xuyên 

được sử dụng? 

Đáp án 


Vì áp suất cao đòi hỏi thiết bị đắt tiền, cồng kềnh và phức tạp, ảnh hưởng đến 


lợi ích kinh tế. 







31 










3/ Các khí được dẫn qua tháp chuyển hoá chứa các luống bột sắt làm xúc tác. 

Giải thích ảnh hưởng của bột sắt tới: 

(a) tốc độ tạo sản phẩm amoniac. 

(b) lượng amoniac trong hỗn hợp tại cân bằng. 

Đáp án 


Chất xúc tác chỉ có tác dụng làm cho cân bằng được thiết lập nhanh hơn mà 

không làm chuyển dịch cân bằng nên: 

a) tốc độ tạo sản phẩm amoniac nhanh hơn. 

b) không ảnh hưởng lượng amoniac trong hỗn hợp tại cân bằng. 


Trả lời đúng 1 ý. 


Trả lời sai hoặc không trả lời. 

4/ Hỗn hợp cân bằng được đi qua tháp làm lạnh. Giải thích tại sao phải làm 

như vậy. Hãy cho biết quá trình tiếp theo là gì? 

riêng ra. 

tổng hợp. 

Đáp án 


- Hỗn hợp cân bằng được đi qua tháp làm lạnh để hóa lỏng khí NH 3 và tách 

- Quá trình tiếp theo, hỗn hợp khí N 2 , H 2 chưa phản ứng được đưa lại tháp 


Giải thích đúng, chưa nêu được quá trình tiếp theo hoặc ngược lại. 



5/ Phản ứng: N 2 

(k) + 3H 2 

(k) ←⎯⎯→ 

⎯ 2NH 3 

(k); ∆H = -92 kJ/mol. Hai 

biện pháp đều làm cân bằng chuyển dịch theo chiều thuận là 

A. giảm nhiệt độ và giảm áp suất. B. tăng nhiệt độ và tăng áp suất. 

C. giảm nhiệt độ và tăng áp suất. D. tăng nhiệt độ và giảm áp suất. 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: Chọn C. 


• Mức không đạt: Chọn đáp án khác hoặc không trả lời. 





32 










6/ Hiđro tinh khiết để tổng hợp amoniac được sản xuất từ sự chuyển hóa có xúc 

tác một hỗn hợp gồm không khí, hơi nước và khí thiên nhiên (có thành phần chính là 

metan). 

PƯ điều chế hiđro: CH 4 + 2H 2 O → CO 2 + 4H 2 (1) 

PƯ khử oxi để thu nitơ trong không khí: CH 4 + 2O 2 → CO 2 + 2H 2 O (2) 

PƯ tổng hợp amoniac: N 2(k) + 3H 2(k) € 2NH 3(k) (3) 

Để sản xuất một tấn khí amoniac cần lấy 841,7 m 3 không khí (chứa 21,03% 

O 2 ; 78,02% N 2 ; còn lại là các khí hiếm). Hỏi cần phải lấy bao nhiêu m 3 khí metan để 

có đủ lượng nitơ và hiđro theo tỉ lệ 1:3 về thể tích dùng cho phản ứng tổng hợp 

amoniac. 

Giả thiết PƯ (1) và (2) đều xảy ra hoàn toàn và các khí xét ở cùng điều kiện. 

Đáp án 


- Tính trong 841,7 m 3 không khí có: 

V 

841,7 × 21,03 

100 

841,7 × 78,02 

100 

3 

3 

O 

= 

≈177,01m 

; V = 

≈ 656,7m 

2 N2 

⇒ V 

3 

H ( ) 

1970 , 1m 

2 THamoniac 

= 

Tính CH 4 theo các PT: 

CH 4 + 2H 2 O → CO 2 + 4H 2 (1) 

492,525m 3 ← 1970,1m 3 

CH 4 + 2O 2 → CO 2 + 2H 2 O (2) 

88,505m 3 ← 177,01m 

3 

⇒ V CH 

= 492,525 + 88,505 = 581,03 

4 

m 


Các bước tính toán đúng nhưng do tính toán nhầm lẫn dẫn đến kết quả sai. 


Không làm hoặc làm sai do chỉ tính CH 4 cho PT (1) hoặc (2). 

Bài 5: Khử độc brom 

3 

1/ Hơi brom rất độc, brom rơi vào da sẽ gây bỏng nặng. Vì vậy nếu một 

người hít phải hơi brom thì ta có thể cho người đó hít dung dịch loãng của amoniac 

pha trong etanol để tiêu độc. Hoặc ngâm vết bỏng brom vào dung dịch amoniac 


loãng. Viết PTHH xảy ra, biết trong phản ứng đó: 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: 8NH 3 + 3Br 2 → N 2 + 6NH 4 Br 

−3 0 0 

− 

N → N+ 3 e ; Br + e → Br . 





33 










• Mức chưa đầy đủ: PTHH đúng, chưa cân bằng. 

• Mức không đạt: PTHH sai hoặc không viết. 

2/ Theo quy định nồng độ brom cho phép trong không khí là 2.10 -5 gam/lít. 

Trong một phân xưởng sản xuất brom, người ta đo được nồng độ brom là 1.10 -4 

gam/lít. Tính khối lượng dung dịch amoniac 20% phun khắp xưởng đó (có kích 

thước 100m x200mx6m) để khử độc hoàn toàn lượng brom có trong không khí. 

Đáp án 


4 3 

4 3 −4 

3 

- Tính: Vphx = 100× 

200× 

6= 

12.10 ( m ) ⇒mBr 

= 12.10 × 10 × 10 = 12.10 ( gam) 

2 

- PTHH: 8NH 3 + 3Br 2 → N 2 + 6NH 4 Br 

136g 

480g 

3,4.10 3 g← 12.10 3 g 

3 

3,4 × 10 × 100 

m ddamoniac 

= 

= 17000 ( gam ) 

20 

4 3 3 

• Mức chưa đầy đủ: Tính được Vphx 

= 12.10 ( m ) ⇒ mBr 

= 12.10 ( gam) 

. 

2 

• Mức không đạt: Tính toán sai hoặc không trả lời. 

Bài 6: Nước nhiễm amoniac 

hơn? 

1/ Viết PTHH phân hủy của urê? 

Đáp án 



Viết sai, hoặc không viết. 

Khi nước sông, hồ bị ô nhiễm nặng bởi các chất 

hữu cơ giàu đạm như nước tiểu, phân hữu cơ, 

rác thải hữu cơ… thì lượng urê trong các chất 

hữu cơ này sinh ra nhiều. Dưới tác dụng của 

men ureaza của các vi sinh vật, urê ((NH 2 ) 2 CO) 

bị phân hủy tiếp thành CO 2 và amoniac NH 3 . 

(NH 2 ) 2 CO + H 2 O → CO 2 + 2NH 3 

2/ Tại sao vào ngày nắng nóng mùi khai bốc lên từ các sông, hồ bẩn nhiều 


Đáp án 






34 










NH 3 sinh ra hòa tan trong nước sông, hồ dưới dạng một cân bằng động: 

NH 3 + H 2 O NH + 

4 

NH + 4 

+ OH - 

+ OH - (pH < 7, nhiệt độ thấp) 

NH 3 + H 2 O (pH > 7, nhiệt độ cao) 

Như vậy khi trời nắng (nhiệt độ cao), NH 3 sinh ra do các phản ứng phân hủy 

urê chứa trong nước sẽ không hòa tan vào nước mà bị tách ra bay vào không khí 

làm cho không khí xung quanh sông, hồ càng có mùi khai khó chịu. 


Viết được cân bằng động trên, chưa giải thích rõ ràng. 


giải thích chưa đúng hoặc không trả lời. 

Bài 7: Mẹo hay cho các bà mẹ 

Tã lót trẻ em sau khi giặt vẫn giữ lại một lượng nhỏ amoniac. Để khử sạch 

amoniac nên dùng chất gì sau đây cho vào nước xả cuối cùng để giặt? 

A. Phèn chua B. Giấm ăn C. Muối ăn D. Gừng tươi 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: chọn đáp án B. 

• Mức không đạt: chọn đáp án khác B, hoặc không trả lời. 

Bài 8: Vai trò của nguyên tố nitơ đối với thực vật 

“Nitơ là một chất quan trọng dùng để sản xuất các loại phân bón. Trong thực 

vật, hầu hết nitơ được dùng trong các phân tử chlorophyll, là chất cần thiết cho quá 

trình quang hợp và sự phát triển về sau của chúng. Mặc dù nitơ trong khí quyển Trái 

Đất là một nguồn phong phú, tuy nhiên hầu hết chúng không thể được sử dụng trực 

tiếp bởi các loài thực vật. Quá trình hóa học, hoặc quá trình cố định nitơ tự nhiên là 

cần thiết để chuyển đổi khí nitơ thành các dạng mà sinh vật có thể sử dụng được, 

quá trình này làm cho nitơ trở thành một thành phần quan trọng trong quá trình sản 

xuất ra thức ăn. Thực vật lấy nitơ trong đất bằng cách hấp thụ chúng qua rễ cây ở 

dạng ion nitrat hoặc amoni”. 

1/ Vì sao không thể dùng trực tiếp nitơ trong không khí làm phân bón? 

Đáp án 


Cho dù là lượng nitơ trong không khí là rất lớn, nhưng lại tồn tại ở dạng khí 


nitơ là hình thức tồn tại mà thực vật không thể trực tiếp hấp thụ được. Vì các phân 

tử nitơ trong không khí là do hai nguyên tử nitơ kết hợp với nhau do một liên kết 





35 










hóa học rất bền tạo nên ( N ≡ N ). Ở nhiệt độ và áp suất thường, phân tử nitơ rất bền 

và có tính trơ. 



2/ Em hãy cho biết chỉ có thực vật họ nào thông qua các nốt sần ở rễ cây mà 

có thể trực tiếp biến nitơ từ không khí thành các hợp chất mà cây có thể hấp thụ 

được? 

cây trồng? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: thực vật họ đậu. 


3/ Hãy kể tên 3 loại phân đạm thường được người nông dân sử dụng để bón cho 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: phân đạm amoni, phân đạm nitrat, ure. 

• Mức chưa đầy đủ: trả lời đúng 1 hoặc 2 loại phân đạm. 

• Mức không đạt: trả lời sai hoặc không trả lời. 

4/ Phân bón nào sau đây có hàm lượng nitơ cao nhất? 

Đáp án 

A. NH 4 Cl B. NH 4 NO 3 C. (NH 4 ) 2 SO 4 D. (NH 4 ) 2 CO 

• Mức đầy đủ: chọn đáp án D. 

• Mức không đạt: đáp án khác hoặc không trả lời. 

5/ Một người làm vườn đã dùng 300 gam (NH 4 ) 2 SO 4 để bón rau. Hãy tính 

khối lượng của nguyên tố dinh dưỡng nitơ mà người làm vườn đã bón cho ruộng 

rau? 

Đáp án 


Đưa ra cách tính toán đúng, ví dụ có thể tính như sau: 

(NH 4 ) 2 SO 4 → 2 N 

132 m 28 gam 

300 m x gam ⇒ x = (300.28)/132 ≈ 63,64 gam 


Cách tính toán đúng bản chất vấn đề nhưng quá trình tính toán có thể bị sai 


(do viết nhầm số, các phép tính sai kết quả...) 


Không tính toán hoặc tính sai. 





36 







Bài 9: URE 




N là: 

1/ Cho biết một số tính chất vật lí của ure: trạng thái, màu sắc, tính tan. 

Đáp án: 

• Mức đầy đủ: chất rắn, màu trắng, tan tốt trong nước. 

• Mức chưa đầy đủ: trả lời đúng 2 tính chất. 

• Mức không đạt: trả lời đúng 1 tính chất hay trả lời sai hoặc không trả lời. 

2/ Viết CTPP và CTCT của ure? 

Đáp án 


CTPT: (NH 2 ) 2 CO; CTCT: 


Viết CTPT hoặc CTCT. 



3/ Cho biết ý nghĩa của %N được ghi trên bao bì? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: %N cho biết độ dinh dưỡng của phân đạm. 

• Mức không đạt: Trả lời sai hoặc không trả lời. 

4/ Phân đạm ure thường chứa 46% N. Khối lượng kg ure đủ cung cấp 70 kg 

Đáp án 

A. 152,2 B. 145,5 C. 160,9 D. 200,0 

• Mức đầy đủ: đáp án A. 

• Mức không đạt: đáp án khác, hoặc không trả lời. 


5/ Ruộng lúa nhà bạn Hoa mới cấy được một tháng. Lúa đã cứng cây và đang 

trổ giò cần được bón thúc bằng phân đạm (bạn Hoa đã chọn phân ure). Nhưng rều 





37 










xanh đã phủ kín mặt đất, cần bón vôi để diệt rều. Theo em, bạn Hoa nên chọn phương 

án nào sau: 

A. bón vôi trước một lát rồi bón đạm. 

B. bón đạm trước một lát rồi bón vôi. 

C. trộn đều vôi và đạm bón cùng một lúc. 

D. bón vôi trước, vài ngày sau mới bón đạm. 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: đáp án D. 


Bài 10: Kinh nghiệm nhà nông 

1/ Câu ca dao Việt Nam: “Lúa chiêm lấp ló đầu bờ 

Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên” 

Bằng kiến thức hóa học, em hãy giải thích câu ca dao trên? 

Đáp án 


Khi vụ lúa chiêm đang bắt đầu bén rễ mà có trận mưa rào kèm theo sấm 

chớp thì rất tốt và cho năng suất cao. Do trong không khí có khoảng 80% Nitơ và 

20 % oxi. Khi có sấm chớp (tia lửa điện) thì: 

cho cây. 

tia l÷a ®iÖn 

N 

2 

+ O ⎯⎯⎯⎯→ 

2 ←⎯⎯⎯⎯ 2NO 

Sau đó: 2NO + O 2 → 2NO 2 

Khí NO 2 hòa tan trong nước: 4NO 2 + O 2 + H 2 O → 4HNO 3 

HNO 3 hòa tan trong đất, chuyển hóa tạo muối nitrat (đạm) cung cấp N 


Trả lời và giải thích chưa đầy đủ. 


Không trả lời hoặc trả lời sai. 

2/ Tại sao nên bón phân đạm amoni cho các loại đất ít chua, hoặc đất đã 

được khử chua trước bằng vôi Ca(OH) 2 ? 

Đáp án 


Đất chua là đất có độ pH < 7 (do dư thừa ion H + ), đất chua gây ra nhiều bất 


lợi cho việc giữ gìn và cung cấp thức ăn cho cây, đồng thời làm cho đất ngày càng 

suy kiệt cả về lý tính, hóa tính và sinh học. Khi bón phân đạm có chứa ion NH + 4 

, ion 

này sẽ sinh thêm ion H + làm tăng độ chua của đất theo phương trình: 





38 











NH + H O 


€ 

NH + H O 

+ + 

4 2 3 3 

3/ Vì sao không bón vôi và đạm amoni (NH 4 NO 3 , NH 4 Cl) cùng lúc? 

Đáp án 


Nếu bón đạm với vôi cùng một lúc thì sẽ mất chất lượng đạm. Vì đạm amoni 

là axit còn vôi là bazơ nên chúng phản ứng với nhau: 

2NH 4 Cl + Ca(OH) 2 → CaCl 2 + 2NH 3 + 2H 2 O 

2NH 4 NO 3 + Ca(OH) 2 → Ca(NO 3 ) 2 + 2NH 3 + 2H 2 O 

Nguyên tố nitơ có chức năng là đạm bị giải phóng ra dưới dạng NH 3 nên hiệu 

quả bón phân cung cấp nitơ cho cây giảm. Vì thế vôi phải bón trước một thời gian 

(thường lúc làm đất) còn phân đạm dùng để bón thúc. 


Giải thích đúng, viết 1 PTHH. 



4/ Tại sao trời rét đậm không nên bón phân đạm? 

Đáp án 


Trời rét đậm không nên bón phân đạm cho cây vì phân đạm khi tan trong 

nước thu nhiệt làm giảm nhiệt độ, cây không hấp thụ được, có trường hợp cây còn 

bị ngộ độc và chết. 



Bài 11: Bón phân gì? 

1/. Người ta biết chất diệp lục trong cây xanh có công thức phân tử 

C 55 H 70 O 5 N 4 Mg. Cây xanh tạo chất này nhờ CO 2 (trong không khí), hiđro (từ nước 

trong đất) và các chất vô cơ là nitơ, magie (từ đất lên). Khi cây bị vàng lá người ta 

nghi là không đủ chất diệp lục. Vậy theo em nên bón loại phân nào giúp cây tạo 

chất diệp lục hiệu quả nhất? 

Đáp án 



Nên dùng phân đạm như amoni sunfat (NH 4 ) 2 SO 4 và phân magie sunfat vì 2 

loại phân này có Mg và N cung cấp cho cây. 





39 











Chỉ trả lời dùng phân đạm. 



2/. Vì sao người ta dùng tro bếp để bón cho cây? 

Đáp án 


Vì trong tro bếp có chứa muối K 2 CO 3 cung cấp nguyên tố kali cho cây. 



Bài 12: Sứ dụng thực phẩm an toàn 

1/. Bà con nông dân thường tận 

dụng nước tiểu đem pha loảng rồi tưới cho 

rau xanh. Sau hai ngày rau trở nên xanh 

non mỡ màng. 

Vì sao tưới nước tiểu rau trở nên 

xanh non hơn? Rau sau khi tưới nước tiểu 

hai ngày có nên hái bán hoặc dùng không? 

lượng ure. 


- Tưới nước tiểu chính là bón đạm cho cây vì trong nước tiểu có chứa hàm 

- Không nên, bỡi vì hàm lượng amoni trong rau còn nhiều, ăn rau sẽ không 

tốt cho sức khoẻ. 


Chỉ giải thích được ý 1. 



2/ Hàm lượng đạm ( NO − 3 

) ở mức bình thường khi hấp thu vào cơ thể con 

người không gây ngộ độc. Nó chỉ gây hại khi hàm lượng đó vượt quá ngưỡng cho 

phép. Bởi trong hệ tiêu hóa của con người khi hấp thụ NO − 3 

, từ NO − 3 

nó chuyển 

thành NO 2 . Mà NO 2 là một trong những chất chuyển biến Hemoglobin (chất vận 

chuyển Oxi cho máu) trở thành Methahemoglobin (là chất không hoạt động), nếu ở 


mức độ cao nó dẫn đến triệu chứng suy giảm hô hấp của tế bào và làm tăng phát 

triển của các khối u. Đặc biệt trong cơ thể con người, nếu hàm lượng NO − 

3 

cao nó sẽ 

kết hợp với amin bậc 2, 3 để trở thành Nitroamin là tiền đề gây ra bệnh ung thư. Vì 





40 










vậy tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo hàm lượng NO − 3 

trong sản phẩm rau tươi sống 

không vượt quá 300 mg/kg rau tươi. Tuy nhiên từng loại rau khác nhau thì hàm 

lượng NO 3 

- 

được phép cũng khác nhau. 

Hiện nay phân đạm là loại phân bón hoá học được dùng phổ biến để bón cho 

rau xanh, cần có lưu ý gì khi sử dụng loại phân bón này? 

Đáp án 


- Cần bón đủ liều lượng cho từng loại rau theo quy trình kĩ thuật. 

- Tránh bón phân đạm quá mức sẽ gây tồn dư nitơ trong rau. 

- Rau mới bón không được đem sử dụng ngay. 


Trả lời được 2 trong 3 ý trên. 



3/ Tại sao một số ngư dân dùng phân đạm ure để bảo quản hải sản đánh bắt 

được trên biển? Hải sản bảo quản như vậy có ảnh hưởng gì đến sức khoẻ của người 

tiêu dùng? 

Đáp án 


- Khi urê hòa tan trong nước thì thu một lượng nhiệt khá lớn, giúp hải sản 

giữ được lạnh và ức chế vi khuẩn gây thối do vậy hải sản không bị ươn, hỏng, làm 

cho hải sản tươi lâu. 

- Theo các tài liệu nghiên cứu thì khi ăn phải các loại hải sản có chứa dư 

lượng phân urê cao thì người ăn có thể bị ngộ độc cấp tính với các triệu chứng đau 

bụng, buồn nôn, tiêu chảy và tử vong. Nếu ăn hải sản có hàm lượng urê ít nhưng 

trong một thời gian dài sẽ bị ngộ độc mãn tính, thường xuyên đau đầu không rõ 

nguyên nhân, giảm trí nhớ và mất ngủ. 


Giải thích được ý 1 hoặc trả lời được ý 2. 



4/ Cách bảo quản thực phẩm (thịt, cá…) an toàn là dùng: 


Đáp án 

A. Fomon. B. Phân đạm. C. Nước đá. D. Nước vôi. 

• Mức đầy đủ: chọn đáp án C. 





41 










• Mức không đạt: chọn đáp án khác C hoặc không trả lời. 

Bài 13: Một bạn rửa khung xe đạp bị gỉ bằng dung dịch NH 4 Cl. Gỉ có hết 

hay không? Giải thích bằng PTHH. Việc làm đó có làm ô nhiễm môi trường xung 

quanh không? Tại sao? 

Đáp án 


- Rửa khung xe đạp bằng dung dịch NH 4 Cl sẽ hết vết gỉ do dung dịch này có 

môi trường axit có thể hòa tan các oxit sắt của vết gỉ: 

khai, độc. 

NH Cl 

→ NH + Cl 

+ − 

4 4 

2NH + FeO → Fe + 2NH + H O 

+ 2+ 

4 3 2 

- Việc làm này gây ô nhiễm môi trường do sinh ra khí NH 3 là khí có mùi 


Trả lời được ý đầu, chưa trả lời ý 2 hoặc trả lời sai ý 2. 


Trả lời khác hoặc không trả lời. 

Bài 14: Bí quyết làm bánh 

là gì? 

Phèn chua 

1/ Muối amoni có tác dụng “gây nở” trong bánh bao có công thức hóa học 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: NH 4 HCO 3 . 

• Mức không đạt: trả lời sai hoặc không trả lời. 

2/ Tại sao khi làm bánh người ta lại sử dụng loại muối trên? 

Đáp án 


Khi hấp bánh, dưới tác dụng nhiệt, sản phẩm sẽ sinh ra khí CO 2 , đồng thời 


khí NH 3 thoát ra ngoài để lại các lỗ nhỏ trong bánh bao làm cho sản phẩm gia tăng 

t 

kích thước và có độ xốp: NH 4 HCO 3 ⎯⎯→ 

0 


NH 3 + CO 2 + H 2 O 





42 










Giải thích đúng, chưa viết được PTHH hoặc ngược lại. 



3/ Cả hai muối (NH 4 ) 2 CO 3 và NH 4 HCO 3 đều nhiệt phân cho ra khí CO 2 và NH 3 

nhưng tại sao người ta chỉ dùng muối NH 4 HCO 3 làm bột nở trong việc làm các loại 

bánh? 

Đáp án 


PTHH nhiệt phân: NH 4 HCO 3 

Giải thích: 

(NH 4)2 CO 3 

⎯ 0 

t 

⎯→ NH 3 + CO 2 + H 2 O (1) 

⎯ 0 

t 

⎯→ 2NH 3 + CO 2 + H 2 O (2) 

- Dựa vào PTHH cho thấy nếu dùng cùng 1 mol hai muối thì (2) sinh ra 2 

mol NH 3 nhiều hơn (1) chỉ sinh ra 1 mol NH 3 , cùng cho 1 mol CO 2 nên nếu dùng 

muối (NH 4)2 CO 3 thì gây ra mùi khai khó chịu hơn. 

- Hơn nữa khối lượng mol của NH 4 HCO 3 bé hơn (NH 4)2 CO 3 , nên nếu lấy 

cùng một khối lượng thì (NH 4)2 CO 3 sẽ có số mol ít hơn và do đó cho ít khí CO 2 hơn. 

• Chưa đầy đủ 

Viết được 2 PTHH, chưa giải thích rõ ràng. 


Không viết 2 PTHH. 

4/ Khi làm bánh từ bột mì không có bột nở thì bánh không xốp nhưng nếu trộn 

thêm vào bột mì một ít phèn chua {K 2 SO 4 . Al 2 (SO 4 ) 3 . 24H 2 O} và xôđa 

(Na 2 CO 3 .10H 2 O) thì bánh nở phồng, xốp sau khi nướng. Hãy giải thích hiện tượng 

trên bằng các PTHH? 

Đáp án 


Al 2 (SO 4 ) 3 → 2Al 3+ 2 

+ 3SO − 

Na 2 CO 3 → 2Na + + 

CO − 

2 

3 

Al 3+ + HOH € AlOH 2+ + H + 

CO − + 2H + € CO 2 + H 2 O 

2 

3 

• Mức chưa đầy đủ: viết được 2 PTHH sau. 


• Mức không đạt: không viết hoặc viết sai PTHH. 

Bài 15: Trong PTN khi sắp xếp lại hóa chất, một bạn vô ý làm mất nhãn một lọ 

chứa dung dịch không màu. Bạn đó cho rằng có thể đó là dung dịch amonisunfat. 

4 





43 










Em hãy giúp bạn ấy chọn một thuốc thử để kiểm tra xem lọ đó có phải chứa 

amonisunfat hay không? 

Đáp án 


- Dùng thuốc thử là kiềm mạnh ví dụ như NaOH, KOH,… 

- PTHH: NH + 

4 

+ OH - → NH 3(khí, khai) + H 2 O 


Thuốc thử đúng, chưa viết PTHH. 


Thuốc thử sai hay không trả lời. 

Bài 16: Axit nitric 

vàng. 

1/ Vì sao lọ đựng dung dịch HNO 3 để lâu có màu vàng? 

Đáp án 


HNO 3 kém bền, ngay ở nhiệt độ thường khi có ánh sáng: 

4HNO 3 → 4NO 2 ↑ + O 2 ↑ + 2H 2 O 

Khí NO 2 màu nâu đỏ tan vào dung dịch axit làm cho dung dịch này có màu 



2/ Bạn trực nhật sau buổi thực hành nghiên cứu về các hợp chất của nitơ đã 

đổ axit nitric thải sau thí nghiệm ra cống nước. Việc làm này có gây ô nhiễm môi 

trường không? Theo bạn phải xử lí thế nào trước khi thải axit nitric ra môi trường? 

Đáp án 


- Việc bạn trực nhật sau buổi thực hành đổ axit nitrit ra cống nước sẽ gây ô 

nhiễm môi trường do axit nitric tạo ra môi trường pH thấp, mặt khác axit này kém 

bền nên tự phân hủy một phần trong không khí tạo khí NO 2 rất độc hại. 

- Để tránh gây ô nhiễm môi trường bạn đó phải chuyển axit thành muối ví dụ 

như tác dụng với dung dịch bazơ như NaOH, Ca(OH) 2 … 


Nêu đúng được 1 ý. 








44 










3/ Một học sinh làm thí nghiệm với axit nitric đặc không cẩn thận nên đổ axit 

ra tay. Học sinh đó nên xử lí như thế nào là tốt nhất? 

A. Chạy ra vòi nước của phòng thí nghiệm rửa nhiều lần rồi rửa bằng dung 

dịch natri bicacbonat. 

B. Chạy ra vòi nước của phòng thí nghiệm rửa nhiều lần rồi rửa bằng dung 

dịch natri hiđroxit. 

C. Rửa bằng dung dịch natri bicacbonat rồi rửa lại bằng nước. 

D. Rửa bằng dung dịch natri hiđroxit rồi rửa lại bằng nước. 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: chọn đáp án A. 

• Mức không đạt: chọn đáp án khác A, hoặc không trả lời. 

4/ Dung dịch HNO 3 loãng hay đặc có tính oxi hóa mạnh hơn? Vì sao? 

Đáp án 


Dung dịch HNO 3 đặc có tính oxi hóa mạnh hơn dung dịch HNO 3 loãng vì tốc 

độ phản ứng ở đây phụ thuộc vào nồng độ. 

Khi nói phản ứng xảy ra mạnh hay yếu tức là nói về tốc độ phản ứng còn 

việc HNO 3 bị khử từ 

5 

N + 

liên quan đến độ mạnh yếu của phản ứng. 



đến N 2 O (+1), NO (+2), NO 2 (+4) hay NH 4 NO 3 (-3) không 

5/ Với kim loại có nhiều hóa trị (như Fe, Cr) khi tác dụng với axit HNO 3 sẽ 

tạo muối của kim loại hóa trị mấy? Viết PTHH xảy ra khi cho Fe dư tác dụng với 

dung dịch HNO 3 loãng. 

Đáp án 


Nếu dùng dư axit sẽ tạo muối hóa trị 3 của kim loại (Fe 3+ , Cr 3+ ); nếu axit dùng 

thiếu, dư kim loại sẽ tạo muối hóa trị 2 (Fe 2+ , Cr 2+ ), hoặc có thể tạo đồng thời 2 loại 

muối. PTHH: 


Fe + 4HNO 3 loãng → Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O (1) 

Fe + 2Fe(NO 3 ) 3 → 3Fe(NO 3 ) 2 (2) 


Tạo muối hóa trị 3 của kim loại (Fe 3+ , Cr 3+ ) và viết được PTHH (1). 







45 










6/ Tại sao một số kim loại như Au, Pt không tan trong axit nitric nhưng tan 

trong dung dịch nước cường toan “3V(HClđặc)+ 1V(HNO 3 đặc)”. 

Đáp án 


Nước cường toan có tính oxi hóa mãnh liệt hơn cả HNO 3 đặc: 

6HCl + 2HNO 3 → 3Cl 2 + 2NO + 4H 2 O (1) 

2Au + 3Cl 2 → 2AuCl 3 (2) 

Như vậy, Au và Pt tan được ở đây là do ái lực lớn của chúng đối với clo, do 

đó mà phản ứng không tạo ra muối nitrat, mà tạo ra muối clorua. Thực tế, kết quả 

cuối cùng là thu được axit phức H[AuCl 4 ] (axit cloroauric): 


AuCl 3 + HCl → H[AuCl 4 ] 

Viết được 2 PTHH trên (1) và (2). 



7/ Khi làm thí nghiệm hóa học, nếu quần áo dính phải axit nitric HNO 3 đặc 

thường sẽ bị thủng một lỗ; khi dùng axit không đặc, nhìn bên ngoài thì không thấy 

gì, nhưng sau khi phơi khô sẽ thấy ngay lỗ thủng. Hãy giải thích? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: 

- Quần áo chúng ta mặc thường ngày thường dệt bằng sợi bông, thành phần 

hóa học của sợi bông là xenlulozơ. Xenlulozơ không tan trong nước và đa số các 

dung môi khác nhưng dễ tan trong axit HNO 3 đặc nên làm thủng quần áo. 

- Khi bị axit HNO 3 loãng dính vào quần áo, tuy quần áo không bị thủng 

ngay, nhưng khi quần áo khô, nồng độ axit HNO 3 càng ngày càng đặc, cuối cùng sẽ 

làm thủng quần áo. Ngoài ra, axit HNO 3 loãng có thể có tác dụng hóa học với 

xenlulozơ. 


Trả lời được 1 trong 2 trên. 

• Mức không đạt: 


8/ Vì sao khi cho các chất (kim loại đứng sau Zn trong dãy điện hóa và các 


phi kim: C, S, P…) tác dụng với HNO 3 đặc thường tạo ra khí NO 2 , với HNO 3 loảng 

tạo ra khí NO? 

Đáp án 





46 











- Các chất này khi tác dụng với HNO 3 sản phẩm khử chủ yếu là HNO 2 , 

nhưng bị phân hủy thành NO và NO 2 : 

2 HNO → NO ↑ + NO ↑ + H O 

2 2 2 

- NO 2 tác dụng với nước theo phản ứng thuận nghịch: 

3 NO 2 + H 2 O € 2 HNO 3 + NO 

HNO 3 càng đặc, cân bằng chuyển dịch về phía tạo ra NO 2 , do dó khi tác 

dụng với HNO 3 đặc tạo ra NO 2 , loảng tạo ra khí NO. 


Trả lời được 1 trong 2 trên. 



Bài 17: Thí nghiệm 

Trong giờ thực hành hóa học, một nhóm học sinh thực hành phản ứng 

của đồng với dung dịch axit HNO 3 loảng và 

HNO 3 đặc. 

1/ Viết các PTHH xảy ra trong thí nghiệm 

trên? Cho biết các khí sinh ra khi làm thí nghiệm 

này có làm ô nhiễm môi trường không? Giải thích 

ngắn gọn. 

Đáp án 


- PTHH: Cu + 8HNO 3 loãng →3Cu(NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O (1) 

2NO + O 2 (kk) → 2NO 2 (2) 

Cu+ 4HNO 3 đặc → Cu(NO 3 ) 2 + 2NO 2 + 2H 2 O (3) 

- Khí sinh ra làm ô nhiễm môi trường không khí do có NO 2 màu nâu đỏ, độc. 


Viết được PTHH (1) và (3) và trả lời khí sinh ra làm ô nhiễm môi trường. 


Viết PTHH sai hoặc không trả lời. 

2/ Thí nghiệm với dung dịch HNO 3 

thường sinh ra khí độc NO 2 

. Để hạn 

chế khí NO 2 

thoát ra từ ống nghiệm, người ta nút ống nghiệm bằng: 


Đáp án 

A. Bông khô. B. Bông có tẩm nước. 

C. Bông có tẩm nước vôi. D. Bông có tẩm giấm ăn. 





47 











• Mức không đạt: chọn đáp án khác, hoặc không trả lời. 

3/ Cho cân bằng sau trong bình kín: 2NO 2 (k) € N 2 O 4 (k). 

(màu nâu đỏ) 

(không màu) 

Biết khi hạ nhiệt độ của bình thì màu nâu đỏ nhạt dần. Phản ứng thuận có: 

Đáp án 

A. ∆H > 0, phản ứng tỏa nhiệt B. ∆H > 0, phản ứng thu nhiệt 

C. ∆H < 0, phản ứng thu nhiệt D. ∆H < 0, phản ứng tỏa nhiệt 

• Mức đầy đủ: Chọn D. 


Bài 18: Điều chế -Thu khí 

thích? 

1/ Trong các hình vẽ mô tả cách thu khí NO 2 sau, hình vẽ nào đúng?Giải 

NO 2 

NO 2 

NO 2 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: Chọn hình 1. Giải thích: 

Dựa trên tính chất vật lí và hoá học của khí NO 2 là: 

• Nặng hơn không khí và không tác dụng với không khí 

• Tác dụng với H 2 O 

=> Phương pháp thu khí NO 2 trong phòng thí nghiệm là phương pháp đẩy 

không khí, được mô tả bằng hình 1. 


Chọn hình 1, chưa giải thích hoặc giải thích không đúng. 



Chọn hình khác hoặc không trả lời. 

NO 2 

2/ Xác định các chất X và Y tương ứng không thỏa mãn thí nghiệm sau: 





48 










A. NaHCO 3 , CO 2 . B. NH 4 NO 2 ; N 2 . C. KMnO 4 ; O 2 . D. NH 4 Cl; (NH 3 , HCl). 

Đáp án: 


Vì sản phẩm khí sinh ra là NH 3 và HCl tan tốt trong nước. 


3/ Trong phòng thí nghiệm, khí amoniac được điều chế bằng cách cho muối 

amoni tác dụng với kiềm (ví dụ Ca(OH) 2 và đun nóng nhẹ. Hình vẽ nào sau đây 

biễu diễn phương pháp thu khí NH 3 tốt nhất? 

Đáp án: 

A. Hình 1 B. Hình 2 C. Hình 3 D. Hình 4 



4/ Cho sơ đồ điều chế HNO 3 trong phòng thí nghiệm: 


H 2 O 




Phát biểu nào sau đây là sai khi nói về quá trình điều chế HNO 3 ? 


49 










A. HNO 3 là axit yếu hơn H 2 SO 4 nên bị đẩy ra khỏi muối. 

B. HNO 3 sinh ra dưới dạng hơi nên cần làm lạnh để ngưng tụ. 

C. Đốt nóng bình cầu bằng đèn cồn đểphản ứng xảy ra nhanh hơn. 

D. HNO 3 có nhiệt độ sôi thấp (83 0 C) nên dễ bị bay hơi khi đun nóng. 

Đáp án: 


Chọn đáp án A. (Vì HNO 3 là axit yếu hơn H 2 SO 4 nếu lấy cùng nồng độ 

nhưng không thể bị đẩy ra khỏi muối, phản ứng xảy ra được là do HNO 3 dễ bay 

hơi). 


Chọn đáp án khác, hoặc không trả lời. 

5/ Hình vẽ nào sau đây mô tả đúng thí nghiệm dùng để điều chế chất tương 

ứng trong phòng thí nghiệm: 

nung. 

Bông 

1. 2. 

3. 4. 

A. 1,3 B. 1,4 C. 2,3 D. 3, 4 

Đáp án: 

KMnO 4 

O 2 


NH 4 Cl (rắn) 

dd H 2 SO 4 

Na 2 SO 3 

Chọn đáp án B. Vì ở (1) sai cách thu khí NH 3 , ở (3) sai lắp dụng cụ khi 

SO 2 

Lưới 

amiăng 

NH 3 

Bông tẩm 

dd NaOH 


SO 2 





50 











Chọn đáp án khác, hoặc không trả lời. 

6/ Khi tiến hành thí nghiệm sinh ra các khí độc như SO 2 , H 2 S, Cl 2 , NO 2 . Để 

hạn chế các khí này thoát ra từ ống nghiệm một cách có hiệu quả nhất, chúng ta 

thường nút ống nghiệm bằng bông tẩm: 

A. Giấm ăn. B. Kiềm. C. Dung dịch HCl . D. Nước. 

Đáp án: 

• Mức đầy đủ: Chọn đáp án B. 


Bài 19: Xác định chất gì? 

1/ Một học sinh cho Cu và dung dịch H 2 

SO 4 

loãng tác dụng với chất X (một 

loại phân bón hóa học), thấy thoát ra khí không màu hóa nâu trong không khí. Mặt 

khác, khi X tác dụng với dung dịch NaOH thì có khí mùi khai thoát ra. Chất X là 

A. amophot. B. ure. C. natri nitrat. D. amoni nitrat. 

Đáp án: 



2/ Một học sinh nghiên cứu dung dịch X và dung dịch Y, đều đựng trong lọ 

không dán nhãn, kết quả: Dung dịch chất X không làm đổi màu quỳ tím; dung dịch 

chất Y làm quỳ tím hóa xanh. Trộn lẫn hai dung dịch trên thu được kết tủa. Hai chất 

X và Y tương ứng là hai chất nào sau: 

Đáp án: 

A. KNO 3 

và Na 2 

CO 3 

. B. Ba(NO 3 

) 2 

và Na 2 

CO 3 

. 

C. Na 2 

SO 4 

và BaCl 2 

. D. Ba(NO 3 

) 2 

và K 2 

SO 4 

. 



Bài 20: Thu hồi vàng từ quặng 






51 










Câu1 

Để thu hồi vàng từ quặng, một số 

cơ sở sản xuất đã làm như sau: 

- Nghiền nhỏ quặng, hòa vào 

nước và cho chảy qua các máng 

dốc có tráng thủy ngân để giữ 

lại các hạt vàng trong hỗn hống 

thủy ngân - vàng. 

- Lấy hỗn hống đun trực tiếp với 

dung dịch axit HNO 3 loãng 

trong bình hở. Hoặc đốt trực tiếp 

hỗn hống bằng ngọn lửa đèn khò 

(có nhiệt độ cao) để thủy ngân 

bay hơi hết còn lại là vàng. 

Đáp án 


1. Viết PTHH xảy ra khi đun hỗn hống 

với dung dịch HNO 3 loãng trong bình 

hở. PP thu hồi vàng này có làm ô nhiễm 

môi trường không? Vì sao? 

2. Để hạn chế lượng khí thải ra môi 

trường từ cách thu hồi vàng nói trên cần 

phải làm gì?. 

- PTHH: 6Hg + 8HNO 3loãng → 3Hg 2 (NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O 

2NO + O 2 (kk) → 2NO 2 

- Khẳng định: PP này có làm ô nhiễm môi trường vì: 

+ Thủy ngân dễ bay hơi và hết sức độc: Khi xâm nhập vào cơ thể người qua 

đường hô hấp và qua da, thủy ngân sẽ gây nên cảm giác rát cho da và mắt khi tiếp 

xúc, gây ho, đau tức ngực, khó thở, ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản ở cả phụ 

nữ và nam giới, gây tác hại đối với thai nhi, thậm chí gây quái thai... 

+ Khí thoát ra có NO 2 cũng là khí độc, ảnh hưởng rất lớn đến môi trường, 

một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng mưa axit. 


Viết được PTHH và khẳng định có làm ô nhiễm môi trường, chưa giải thích 

hoặc giải thích chưa đúng vấn đề. 

Câu 2 


không viết được PTHH và khẳng định sai hay không trả lời. 


Thu hồi thủy ngân và xử lí khí thải, hạn chế tối thiểu hơi khí thoát ra môi trường. 



PP không phù hợp hay không trả lời 





52 







Bài 21: Mưa axit 




Khí thải công nghiệp và khí thải của các động cơ đốt trong (ô tô, xe máy,…) 

có chứa các khí lưu huỳnh đioxit (SO 2 ) và các oxit nitơ NO, NO 2 ,… (NO x ) là hai 

nguồn chính của mưa axit. Các khí này tác dụng với oxi và hơi nước trong không 

khí nhờ có xúc tác oxit kim loại (có trong khói, bụi nhà máy) hoặc ozon tạo ra axit 

sunfuric (H 2 SO 4 ) và axit nitric (HNO 3 ). 

Khi trời mưa, các hạt axit này tan lẫn vào nước mưa tạo ra mưa axit. Nếu 

nước mưa có độ pH dưới 5,6 được gọi là mưa axit. Do có độ chua khá lớn, nước 

mưa có thể hoà tan được một số bụi kim loại và oxit kim loại có trong không khí 

như oxit chì,... làm cho nước mưa trở nên độc hơn Mưa axit là nguồn ô nhiễm chính 

ở một số nơi trên thế giới. Ngày nay hiện tượng mưa axit và những tác hại của nó đã 

gây nên những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt ở những nước công nghiệp phát 

triển. Vấn đề ô nhiễm môi trường luôn được cả thế giới quan tâm. 

1/ Theo em, hiện tượng mưa axit trong văn bản này đề cập đến những loại 

đơn chất, hợp chất nào? 

Đáp án 


Nêu được 9-11 các đơn chất, hợp chất hóa học:oxit nitơ (NO x ), lưu huỳnh 

đioxit (SO 2 ), oxi (O 2 ), ozon (O 3 ), hơi nước, không khí, axit sunfuric (H 2 SO 4 ), axit 

nitric (HNO 3 ), kim loại, oxit kim loại, oxit chì. 


Chỉ nêu được từ 5 đến 8 đơn chất, hợp chất hóa học 



Nêu dưới 5 chất hóa học hoặc nêu không đúng, hoặc không trả lời. 

2/ Viết các PTHH tạo ra các axit theo văn bản trên? 

Đáp án 





53 











Các PTHH: 


2SO + O + 2H O ⎯⎯→ 2H SO 

2 2 2 2 4 

2NO + O ⎯⎯→ 2NO 

2 2 

4NO + O + 2H O ⎯⎯→ 4HNO 

Viết đúng phản ứng tạo một axit. 


Viết sai hoặc không trả lời. 

2 2 2 3 

3/ Kể các thiệt hại mà mưa axit gây ra? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: Kể được một số thiệt hại như: 

Gây ô nhiễm môi trường, phá hoại mùa màng, phá hủy các công trình xây 

dựng, sa mạc hóa, hủy hoại thực vật, hủy hoại thủy sinh, gây ra bệnh tật cho con 

người và vật nuôi,… 


Nêu được 3 - 4 thiệt hại mưa axit gây ra. 


Nêu dưới 3 thiệt hại hoặc nêu không đúng, hoặc không trả lời. 

4/ Một oxit nitơ có CTPT dạng NO x , một trong những nguyên nhân gây ra 

hiện tượng mưa axit, có % N là 30,43% về khối lượng. Oxit đó là: 

Đáp án 

A. NO B. N 2 O 4 C. NO 2 D. N 2 O 5 



5/ Nồng độ ion 

NO trong nước uống tối đa cho phép là 9ppm (part per 

- 

3 

million - phần triệu). Nếu thừa ion này sẽ gây ra một loại bệnh thiếu máu hoặc tạo 

thành nitrosamin (một hợp chất gây ung thư đường tiêu hóa). Để xác định hàm 

lượng ion 

NO trong 200ml mước người ta dùng các hoá chất (Cu + H 2 SO 4 loãng) 

- 

3 

thấy cần dùng đến 1,92 mg Cu. Hỏi mẫu nước uống trên có hàm lượng 

khoảng cho phép hay không? Giải thích. 

Đáp án 


PTHH: 3Cu + 8H + + 2 NO → 3Cu 2+ + 2NO + 4H 2 O 

- 

3 

NO trong 


- 

3 





54 










→ Nồng độ ion 

1,92 

= 0,03 mmol →0,02 mmol 

64 

- 

0,02× 

62 

NO 

3 

trong nước bằng: = 6,2( mg / l) 

0,2 

→ Mẫu nước trong khoảng nồng độ ion 


- Viết đúng PTHH. 

NO cho phép. 

- Tính toán đúng, kết luận sai hoặc chưa kết luận. 


- Viết PTHH không đúng. 

- Không tính toán hoặc không giải thích. 

Bài 22: Có nhiều giải pháp được cho là góp phần ngăn ngừa hiện tượng mưa axit. 

Gạch chân dưới “Có” hoặc “Không” ứng với mỗi trường hợp: 

Giải pháp này có góp phần ngăn ngừa hiện tượng mưa axit hay 

không? 

1. Cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về phát thải nhằm hạn 

chế tối đa phát tán SO x và NO x vào khí quyển. 

- 

3 

Có hoặc 

không? 

Có/ Không 

2. Lắp đặt các thiết bị khử và hấp phụ SO x và NO x . Có/ Không 

3. Không cho phép các nhà máy có lượng khí thải SO x , NO x ra 

ngoài môi trường được hoạt động. 

4. Nâng cao chất lượng nhiên liệu hóa thạch bằng cách loại bỏ triệt 

để lưu huỳnh và nitơ có trong dầu mỏ và than đá trước khi sử dụng. 

5. Các nhà máy phải xây dựng ống khói thật cao để các khí SO x , 

NO x phát tán được nhanh. 

Đáp án 


Trả lời đúng tất cả các câu theo thứ tự: Có, Có, Không, Có, Không 


Trả lời đúng 2 hoặc 3, 4 ý. 


Chỉ trả lời đúng 1 ý hoặc không trả đúng ý nào, hoặc không trả lời. 

Có/ Không 

Có/ Không 

Có/ Không 

Bài 23: Một điều nghịch lý là chính các biện pháp chống ô nhiễm, áp dụng ở 


khu vực xung quanh những cơ sở sản xuất điện, lại góp phần gieo rắc mưa axit trên 

diện rộng. Do các nhà máy buộc phải xây ống khói thật cao nhằm tránh ô nhiễm cho 





55 










môi trường địa phương, các hóa chất gây mưa axit đã lan tỏa đi xa hàng trăm, thậm 

chí hàng nghìn km khỏi nguồn. 

Có bạn cho rằng, nếu vậy không nên xây các ống khói cao ở các nhà máy vì 

tốn kém và góp phần gieo rắc mưa axit trên diện rộng. Ý kiến của em thì sao? 

Đáp án 


Vẫn cần có các ống khói thải khí thải ở các nhà máy. Tuy nhiên, cần cải tiến các 

ống khói ở các nhà máy, xử lý tối ưu các khí thải trước khi thải ra ngoài môi trường. 


Chỉ nêu được việc cần phải xây dựng các ống khói thải khí ở các nhà máy 

nhưng chưa nói đến việc xử lý các khí thải trước khi thải ra ngoài môi trường. 


Nếu đồng ý với ý kiến của bạn hoặc không đưa ra câu trả lời. 

Bài 24: Đền Parthenon 

Đền Parthenon, cùng với các công trình khác ở Acropolis, là một trong 

những địa điểm khảo cổ học có nhiều khách du lịch đến tham quan nhất tại Hy Lạp. 

Là một ngôi đền thờ thần Athena, Parthenon được xây dựng vào thế kỷ 5 trước 

Công nguyên ở Acropolis. Đây là công trình xây dựng nổi tiếng nhất còn lại của Hy 

Lạp cổ đại, và được ca ngợi như một thành tựu vĩ đại của kiến trúc Hy Lạp. Các 

điêu khắc trang trí của ngôi đền bằng đá cẩm thạch trắng (thành phần chính của đá 

cẩm thạch là canxi cacbonat), được coi như là đỉnh cao của nghệ thuật Hy Lạp cổ 

đại. Đền Parthenon là biểu tượng của sự kết thúc Hy Lạp cổ đại và của nền dân chủ 

Athena, và được đánh giá như là một trong những công trình văn hóa vĩ đại nhất thế 

giới. Do thành phố Athen phát triển nhanh chóng, giao thông và ô nhiễm không khí 

đã khiến các trận mưa axit xuất hiện, bào mòn đá cẩm thạch. Ngoài thủ phạm thời 

gian, môi trường đang đe dọa đến sự bền vững của công trình. 


1/ Theo em, lý do nào sau đây gây hại cho di tích đền Parthenon được quan 

tâm đến nhiều nhất? 

A. Không khí. B. Nhiệt độ cao C. Bão D. Mưa axit. 





56 










axit. 

Đáp án 



2/ Hãy giải thích quá trình bào mòn đá cẩm thạch bằng PTHH khi có mưa 

Đáp án 


Giải thích: Mưa axit với thành phần có chứa axit (HNO 3 , H 2 SO 4 hay H + ) tác 

dụng với canxi cacbonat (CaCO 3 ) là thành phần chính của những bức tượng này 

theo phản ứng hóa học: 


2H + + CaCO 3 → Ca 2+ + CO 2 + H 2 O 

Viết PTHH giải thích chưa đúng hoặc không trả lời. 

3/ Em hãy đề xuất cách tiến hành thí nghiệm để tìm hiểu tác động của mưa 

axit lên đá cẩm thạch? (Biết rằng giấm ăn có thành phần chính là axit axetic 

CH 3 COOH và nước mưa axit có cùng độ pH). 

Đáp án 


Cách tiến hành thí nghiệm: 

- Đặt hai mảnh đá cẩm thạch có khối lượng như nhau vào hai cốc (cân khối 

lượng mảnh đá cẩm thạch trước khi cho vào cốc). Cốc 1 đựng 1 lượng giấm ăn xác 

định. Cốc 2 đựng 1 lượng nước cất bằng với lượng giấm ăn. 

cẩm thạch. 

- Qua 1 đêm, thấy ở cốc đựng giấm ăn có xuất hiện các bọt khí trên mảnh đá 

- Nhấc cả 2 mảnh cẩm thạch ra khỏi hai cốc. Cân cả 2 mảnh. 

- So sánh khối lượng của 2 mảnh đá cẩm thạch trước và sau thí nghiệm. 

• Mức không đầy đủ 

Trả lời 1 trong 3 ý: 

- Chỉ cần cho ngâm mảnh đá cẩm thạch vào giấm ăn. Cân khối lượng mảnh 

đá trước và sau phản ứng. 

- Chỉ ngâm mảnh đá cẩm thạch vào nước cất. Cân khối lượng mảnh đá trước 

và sau phản ứng. 

- Ngâm 2 mảnh đá vào 2 cốc, 1 cốc đựng giấm ăn, 1 cốc đựng nước cất. 




Bài 25: Diêm tiêu 





57 










1/ Công thức hóa học của diêm tiêu? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: KNO 3 . 

• Mức không đạt: trả lời sai, hoặc không trả lời. 

2/ Diêm tiêu dùng để ướp thịt muối có tác dụng làm cho thịt giữ được màu 

sắc hồng vốn có tự nhiên. Nhưng không nên rán lạp xường là thịt được ướp bằng 

diêm tiêu, vì sao? 

Đáp án 


Vì diêm tiêu bị phân hủy ở nhiệt độ cao tạo ra KNO 2 là một chất có thể gây 

bệnh ung thư: KNO 3 ⎯⎯→ 

t 0 

KNO + ½ O 2 2 



3/ Thuốc nổ đen được người Trung Quốc và Việt Nam dùng từ nhiều thế kỉ 

trước khi người Châu Âu biết đến thuốc nổ. Hãy cho biết thành phần của thuốc nổ 

đen hiện nay, phản ứng hóa học chủ yếu. Giải thích công thức kinh nghiệm sau: 

Đáp án 


“ Nhất đồng than, bán đồng sinh, lục đồng diêm” 

- Thuốc nổ đen là hỗn hợp nghiền mịn của (C, S và KNO 3 ) 

- PTHH: 2KNO 3 +S +3 C → K 2 S+ N 2 + 3CO 2 

- Ý nghĩa câu “Nhất đồng than, bán đồng sinh, lục đồng diêm” là công thức 

điều chế thuốc nổ đen kinh nghiệm trong dân gian “ một phần cacbon, nửa phần lưu 

huỳnh, sáu phần diêm tiêu” gần đúng với công thức thuốc nổ đen hiện nay 75% 

KNO 3 ; 10% S và 15% C. 


Viết được PTHH, chưa giải thích được ý nghĩa của công thức kinh nghiệm. 


Viết PTHH sai hoặc đáp án khác. 

Bài 26: Photpho 






58 










1/ So sánh nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi giữa hai loại thù hình trên của 

photpho. Giải thích. 

Đáp án 


Photpho đỏ có nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi cao hơn photpho trắng vì: 

photpho trắng là chất có mạng lưới phân tử, còn photpho đỏ có cấu trúc polime bền 

vững hơn. 


So sánh được nhưng chưa giải thích hoặc nêu được cấu trúc mạng của 2 dạng 

thù hình nhưng chưa so sánh. 



2/ Người ta bảo quản photpho trắng bằng cách ngâm photpho trắng trong: 

Đáp án 

A. Nước B. dầu hỏa C. ete D. xăng 


• Mức không đạt: chọn đáp án khác A hoặc không trả lời. 

3/ Tại sao dù độ âm điện của photpho (2,19) nhỏ hơn của nitơ (3,04) nhưng ở 

điều kiện thường photpho hoạt động hóa học mạnh hơn nitơ? 

Đáp án 


Do liên kết trong phân tử photpho (liên kết đơn) kém bền hơn trong phân tử 

nitơ (liên kết ba 

kết. 

N ≡ N ). 


Mô tả được liên kết trong 2 phân tử nhưng chưa so sánh được độ bền liên 








59 










chứng minh: 

5/ Hình vẽ dưới đây mô tả thí nghiệm 

A. Khả năng bốc cháy của P trắng dễ hơn P đỏ. 

B. Khả năng bay hơi của P trắng dễ hơn P đỏ. 

C. Khả năng bốc cháy của P đỏ dễ hơn P trắng. 

D. Khả năng bay hơi của P đỏ dễ hơn P trắng. 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: Chọn đáp án A. 

• Mức không đạt: Chọn đáp án khác A hoặc không trả lời. 

Bài 27: Thuốc diêm 

Trong thành phần của vỏ bao diêm thường có photpho; ở đầu que diêm 

thường có lưu huỳnh và kali clorat. 

1/ Trong thuốc diêm, người ta dùng photpho trắng hay đỏ? Vì sao? 

2/ Viết PTHH của phản ứng photpho với kali clorat khi quẹt diêm? Vì sao khi 

quẹt que diêm trong bóng tối ta lại nhìn thấy một vệt sáng ở vỏ bao diêm? 

3/ Trong phòng thí nghiệm, một bạn học sinh thử điều chế thuốc diêm bằng 

cách trộn bột photpho đỏ với kali clorat, bột thủy tinh theo tỉ lệ 50:35:15 về khối 

lượng. Bạn đó cho hỗn hợp này vào cối và dùng chày giã để nghiền chúng thành 

bột. Hỗn hợp nổ, bạn ấy bị thương ở tay và mặt. Bạn đó làm sai ở khâu nào? Theo 

em, để trộn được thuốc diêm an toàn phải làm như thế nào? 

Câu 1 

Đáp án 


- Dùng photpho đỏ. 

- Giải thích: vì photpho trắng kém bền, dễ bị oxi hóa bởi oxi không khí ngay 

ở điều kiện thường, nếu dùng dễ gây cháy và gây hỏa hoạn còn photpho đỏ bền ở 

nhiệt độ thường, có thể bốc cháy khi va chạm với chất oxi hóa mạnh như KClO 3 . 


Mặt khác photpho trắng độc còn photpho đỏ thì không độc. 


Chỉ khẳng định được dùng photpho đỏ, chưa giải thích. 





60 










Câu 2 




- PTHH: 5KClO 3 + 6P → 5 KCl + 3P 2 O 5 

- Giải thích: khi quẹt que diêm trong bóng tối ta lại nhìn thấy một vệt sáng ở 

vỏ bao diêm là do năng lượng phát ra trong quá trình oxi hóa photpho ở dưới dạng 

ánh sáng chứ không phải ở dưới dạng nhiệt như trong đa số phản ứng hóa học. Hiện 

tượng này gọi là sự phát quang hóa học. 

Câu 3 


- Viết được PTHH, chưa giải thích hoặc giải thích chưa đúng. 

- Hoặc không viết được PTHH nhưng giải thích đúng. 


Không viết được PTHH, giải thích không đúng hoặc không trả lời. 


- Bạn đó làm sai ở khâu đó là bạn trộn lẫn chúng vào cùng nhau. 

- Theo em phải điều chế riêng thuốc đầu diêm (KClO 3 ) và thuốc phấn diêm 

(photpho đỏ). Và, để tăng sự cọ xát cho thêm bột thủy tinh nghiền mịn vào cả hai 

thứ thuốc đó. Sau mới trộn 2 thứ thuốc đó với nhau. 


Nêu được sai lầm của bạn, chưa nêu được cách làm. 


Trả lời chưa đúng hoặc không trả lời. 

Bài 28: Đất đèn 

Bằng phương pháp thủy phân một loại đất đèn (thành phần chính CaC 2 ) 

người ta thu được khí C 2 H 2 và khí có mùi khó chịu PH 3 (sinh ra bởi sự thủy phân 

của Ca 3 P 2 có lẫn trong đất đèn). 

1/ Viết PTHH của sự thủy phân loại đất đèn nói trên. 

Đáp án 



CaC 2 + 2H 2 O → Ca(OH) 2 + C 2 H 2 ↑ (1) 

Ca 3 P 2 + 6H 2 O → 3Ca(OH) 2 + 2PH 3 ↑ (2) 





61 










• Mức chưa đầy đủ: chỉ viết 1PTHH. 

• Mức không đạt: viết sai hoặc không viết PTHH. 

2/ Phân tích hỗn hợp khí thu được khi thủy phân 3 kg đất đèn nói trên người 

ta xác định được trong đó có 0,112cm 3 khí PH 3 (đo ở đktc). Hãy tính phần trăm tạp 

chất Ca 3 P 2 có trong đất đèn đó. 

Đáp án 


⇒ 

m 

Ca 3 P 2 + 6H 2 O → 3Ca(OH) 2 + 2PH 3 ↑ (2) 

2,5.10 -6 0,112× 

10 

(mol) ← 

22, 4 

Ca 3 P2 

⇒ % m 

Ca 3 P2 


= 2,5 × 10 

0,455 

= 

3 

− 6 

× 182 

Cách làm đúng nhưng tính toán sai. 


Làm sai hoặc không làm. 

Bài 29: Vai trò sinh học của photpho 

−3 

= × 

= 0,455 × 10 

× 100 % ≈ 15 ,17 (%) 

−6 

5 10 ( mol) 

− 3 

( gam 

) = 

0,455 ( kg ) 

Photpho rất cần cho người và động vật. Trong cơ thể người khoảng 90% 

photpho tập trung ở xương, khoảng 10% tập trung ở các cơ, gần 1% ở các tế bào 

não (dưới dạng các hợp chất vô cơ và hữu cơ). Ở các cơ, gan, não và các bộ phận 

khác của cơ thể, photpho nằm dưới dạng các photphatit và các este của axit 

photphoric. 

Viện sĩ A.E Fecman gọi photpho là “nguyên tố của sự sống và tư duy”. 

Người lao động trí óc cần lượng photpho nhiều hơn để không bị suy mòn các tế bào 

thần kinh giữ chức năng chuyển tải những ý nghĩ khi làm việc bằng trí óc. Cơ thể 

thiếu photpho sẽ giảm khả năng làm việc, loạn thần kinh chức năng và phá huỷ sự 

trao đổi chất. 

1/ Hãy kể tên 5 loại rau quả và 5 loại thực phẩm giàu photpho có nguồn gốc 

động vật có thể bổ sung cho cơ thể . 

trứng. 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: đỗ, cà rốt, cà chua, dâu tây, mơ và thịt nạc, óc, gan bò, cá, 


• Mức chưa đầy đủ: kể được 5 - 9 loại. 

• Mức không đạt: kể được dưới 5 loại hoặc không trả lời. 





62 










khỏe? 

2/ Tại sao những người có thói quen ăn trầu thì luôn có lợi và hàm răng chắc 

Đáp án 


Trong miếng trầu có vôi Ca(OH) 2 chứa Ca 2+ và OH - làm cho quá trình tạo 

2+ 3− − 

men răng(Ca 5 (PO 4 ) 3 OH) xảy ra thuận lợi: 5 Ca + 3 PO + OH → Ca (PO ) OH 

Chính lớp men này chống lại sâu răng. 


Giải thích chưa đúng, hoặc không trả lời. 

Bài 30: Thuốc diệt chuột 

4 5 4 3 

Vấn đề diệt chuột đang được mọi người quan tâm vì chuột là con vật mang 

nhiều mầm bệnh truyền nhiễm cho con người và hay phá hoại mùa màng. “Thuốc 

chuột - thành phần chính là Zn 3 P 2 ” đang được dùng với mục đích trên. Nhưng đây 

là loại thuốc rất độc nên dễ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, vì vậy mọi người 

cần biết cơ chế diệt chuột của thuốc chuột nhằm biết cách sử dụng an toàn. 

Biết Zn 3 P 2 bị thủy phân theo PTHH: Zn 3 P 2 + 6H 2 O → 3Zn(OH) 2 + 2PH 3 ↑ 

1/ Tại sao những con chuột sau khi ăn thuốc chuột lại đi tìm nước uống? 

Chất nào đã làm cho chuột chết? Nếu sau khi ăn thuốc mà không có nước uống thì 

chuột mau hay lâu chết hơn? 

Đáp án 


- Sau khi ăn, Zn 3 P 2 bị thủy phân rất mạnh, hàm lượng nước trong cơ thể 

chuột giảm, nó khát và đi tìm nước: Zn 3 P 2 + 6H 2 O → 3Zn(OH) 2 + 2PH 3 ↑ 

- Chính PH 3 (photphin) là chất độc đã giết chết chuột. 

- Càng nhiều nước đưa vào cơ thể chuột → PH 3 thoát ra nhiều → chuột càng 

nhanh chết. Nếu không có nước chuột sẽ lâu chết hơn. 


Trả lời được 2 trong 3 ý trên. 


Trả lời 1 ý, hoặc trả lời sai, hoặc không trả lời. 

2/ Thuốc diệt chuột này thường có lẫn tạp chất là kẽm kim loại. Để xác định 

được lượng tạp chất này người ta cho thuốc diệt chuột vào trong dung dịch HCl dư 


thì thu được hỗn hợp khí có tỉ khối so với hiđro là 15,435. % tạp chất này trong 

thuốc diệt chuột là bao nhiêu? 

Đáp án 





63 










sai. 


Zn 3 P 2 + 6H 2 O → 3Zn(OH) 2 + 2PH 3 ↑ 

a mol → 

2a mol 

Zn + 2HCl → ZnCl 2 + H 2 

b mol → 

b mol 

34× 

2a 

+ 2× 

b 

M khí 

= 

= 15,435 × 2 = 30,87 → 68a +2b = 61,74a + 30,87b 

2a 

+ b 

→6,26 a = 28,87b → a ≈ 4, 612b 

% m Zn ) 

65b 

65b 

65 

( 

= 

× 100% = 

× 100% = × 100% ≈ 5,2% 

65b 

+ 257a 

65b 

+ 257 × 4,612b 

1250,284 


- Viết đúng 2PTHH. 

- CT tính toán đúng nhưng trong quá trình tính toán nhầm lẫn nên kết quả 


Đáp án khác hoặc không trả lời. 

Bài 31: “Ma trơi” 

1/ “Ma trơi” là gì? Ma trơi thường xuất hiện ở đâu? Giải thích. 

Đáp án 


Hiện tượng “ma trơi” chỉ là một quá trình hóa học xảy ra trong tự nhiên, 

thường gặp ở các nghĩa địa vào ban đêm. Đây là một hiện tượng tự nhiên. 

Giải thích: Trong xương của động vật luôn có chứa một hàm lượng photpho. 

Khi cơ thể động vật chết đi, nó sẽ phân hủy một phần thành photphin PH 3 và lẫn 

một ít điphotphin P 2 H 4 . Photphin không tự bốc cháy ở nhiệt độ thường. Khi đun 

nóng đến 150 o C thì nó mới cháy được. Còn điphotphin P 2 H 4 thì tự bốc cháy trong 

không khí và tỏa nhiệt: 

2P 2 H 4 + 7O 2 → 2P 2 O 5 + 4H 2 O + Q (1) 

Chính lượng nhiệt tỏa ra trong quá trình này làm cho photphin bốc cháy cho 

ngọn lửa màu xanh nhạt: 

2PH 3 + 4O 2 → P 2 O 5 + 3H 2 O + Q ’ (2) 

Quá trình trên xảy ra cả ngày lẫn đêm nhưng do ban ngày có các tia sáng của 


mặt trời nên ta không quan sát rõ như vào ban đêm. 






64 










Khẳng định được đây là một hiện tượng tự nhiên do quá trình bốc cháy của 

photphin gây ra, chưa giải thích rõ ràng. 



2/ Giải thích hiện tượng ma trơi đuổi theo? 

Đáp án 


Do khi gặp “ma trơi” người ta thường sợ quá, hoảng loạn và bỏ chạy. Và khi 

chạy như vậy sẽ sinh ra một luồng khí chuyển động, nó sẽ làm ngọn lửa bay theo 

chiều gió (chiều người chạy) khiến cho người đó thấy mình bị ma trơi đuổi theo. 



Bài 32: Apatit và photphorit 

Việt Nam là nước có trữ lượng loại khoáng sản này rất lớn. Apatit tại Lào 

Cai với trữ lượng 811 triệu tấn. Quặng photphorit có nhiều ở Lạng Sơn, Nghệ An, 

Hà Tĩnh với trữ lượng 7 triệu tấn. Khai thác và tuyển quặng gây ra tác động ô nhiễm 

không khí, nước và nguồn chất thải rắn. Chế biến apatit thành phân bón thường tạo 

ra các hợp chất chứa flo độc hại và kim loại nặng. 

1/ Cho biết thành phần chủ yếu của 2 loại khoáng sản trên. 

Đáp án 


Apatit: 3Ca 3 (PO 4 ) 2 .CaF 2 ; photphorit: Ca 3 (PO 4 ) 2 


Viết CTPT đúng của 1 loại. 



2/ Trong công nghiệp, photpho được sản xuất bằng cách nung hỗn hợp quặng 

photphorit, cát, than cốc ở 1200 0 C trong lò điện. Viết PTHH của nó. 

Đáp án 


Ca 3 (PO 4 ) 2 + 3SiO 2 + 5C 


Viết PTHH đúng, chưa cân bằng. 


0 

1200 

⎯⎯⎯ 

C → 

3CaSiO 3 + 2P + 5CO 






65 











Bài 33: Phân lân - bạn của nhà nông 

chúng. 

1/ Có mấy loại supephotphat? Hãy kể tên và cho biết thành phần chính của 

Đáp án 


Có 2 loại: supephotphat đơn và supephotphat kép. Thành phần chính của cả 2 

loại là Ca(H 2 PO 4 ) 2 . 


Nêu đúng 2 loại chưa nêu được thành phần chính. 



2/ Phân lân cần thiết cho cây ở thời kì nào? Tác dụng của nó. 

Đáp án 


Phân lân cần thiết cho cây ở thời kì sinh trưởng. Nó thúc đẩy quá trình sinh 

hóa, trao đổi chất và năng lượng của cây trồng, có tác dụng làm cho lá khỏe, hạt 

chắc, quả hoặc củ to. 


Nêu đúng thời kì bón phân lân cho cây trồng, tác dụng nêu chưa đầy đủ. 



3/ Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá như thế nào? 

Đáp án 


Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá bằng hàm lượng % P 2 O 5 tương 

ứng với lượng photpho có trong thành phần của nó. 




4/ Vì sao không được trộn supephotphat với vôi? 

Đáp án 





66 










thụ. 


Phân lân supephotphat và vôi phản ứng với nhau: 

Ca(H 2 PO 4 ) 2 + Ca(OH) 2 → 2CaHPO 4 + 2H 2 O 

Ca(H 2 PO 4 ) 2 + 2Ca(OH) 2 → Ca 3 (PO 4 ) 2 + 4H 2 O 

CaHPO 4 và Ca 3 (PO 4 ) 2 có độ tan kém nên cây rất khó hấp thụ. 


Viết được 1 PTHH. Giải thích muối tạo thành có độ tan kém nên cây khó hấp 



5/ Tại sao phân lân nung chảy phù hợp với đất chua? 

Đáp án 


Phân lân nung chảy là muối trung hoà của cation một bazơ mạnh và anion 

gốc axit photphoric của một axit trung bình nên có tính kiềm (pH=8), do vậy có tác 

dụng khử chua: Ca 3 (PO 4 ) 2 + H + (có trong đất chua) → CaHPO 4 hay Ca(H 2 PO 4 ) 2 



6/ Phân lân nung chảy đặc biệt tốt cho loại đất nào? 

Đáp án 


- Đất chua nhiều (đất chua mặn, đất trũng lầy thụt, đất đồi chua) dùng phân 

lân nung chảy lợi hơn supe lân vì supe lân làm tăng độ chua còn lân nung chảy làm 

giảm độ chua: 

Ca 3 (PO 4 ) 2 + 2H + → 2CaHPO 4 + Ca 2+ hay tạo Ca(H 2 PO 4 ) 2 

- Đất nghèo chất kiềm, nghèo vi lượng như đất bạc màu, đất xám, đất cát 

nhẹ, đất cát biển, dùng phân lân nung chảy rất tốt vì loại phân này giàu nguyên tố 

dinh dưỡng trung lượng (canxi, magiê) và vi lượng. 


Trả lời được loại đất chua, viết được PTHH hoặc nêu được ý 2. 




7/ Trong phân lân nung chảy có nhiều vi lượng, vậy có cần bón phân vi 

luợng nữa không? 

Đáp án 





67 











Có thể vẫn cần vì hai lý do: 

- Không phải trong phân lân nung chảy có đủ các vi lượng cần thiết, ví dụ 

như kẽm, bo… 

- Vi lượng chỉ cung cấp cho cây vào những giai đoạn có nhu cầu đặc biệt. 


Trả lời vẫn cần, nêu được 1 lí do. 



Bài 34: Phân hỗn hợp 

1/ NPK là ký hiệu gì trên bao bì, tác dụng của từng thành phần? 

Đáp án 


NPK nhằm chỉ 3 nguyên tố dinh dưỡng đa lượng, tức 3 nguyên tố dinh 

dưỡng chính yếu cần bổ sung cho cây trồng, nhằm nâng cao khả năng sinh trưởng 

và cho năng suất của cây trồng. 

- Chữ N nhằm chỉ nguyên tố dinh dưỡng Đạm. 

- Chữ P nhằm chỉ nguyên tố dinh dưỡng Lân. 

- Chữ K nhằm chỉ nguyên tố dinh dưỡng Kali. 

Tác dụng: 

- Phân đạm là loại dinh dưỡng quan trọng nhất, có tác dụng làm cây xanh tốt, 

sinh trưởng chiều cao và khối lượng thân lá, hình thành hoa quả, mầm chồi... 

- Phân lân có tác dụng tốt cho việc ra rễ, ra hoa... 

- Phân kali có tác dụng tốt cho việc tổng hợp đường bột, xellulo, làm cây 

cứng cáp, giúp trái lớn nhanh, hạt mẩy, tăng độ ngọt và mầu sắc,... 


Nêu được 3 - 5 ý trên. 



Trả lời được dưới 2 ý, hoặc trả lời sai, hoặc không trả lời. 

2/ Cho biết ý nghĩa của các số trên bao bì NPK: 16 - 8 - 14 - 12S. 





68 










Đáp án 


Có nghĩa là trong loại phân này chứa 16% N, 8% P 2 O 5 , 14% K 2 O và 12%S. 



3/ 

Hình dưới là một mẫu bao 

bì phân bón hiện đang bán 

trên thị trường: 

Bạn Ánh nhìn mẫu bão bì trên và cho rằng: 

- Đây là loại phân bón kép 

- Trong loại phân bón này, hàm lượng của nguyên 

tố P cao nhất, sau đó đến nguyên tố N, thấp nhất là 

nguyên tố K. 

Em có nhận xét gì về ý kiến của hai bạn? 

Đáp án 


Bạn Hòa nhìn mẫu bao bì trên và nói rằng: đây là 

loại phân bón kép. Nhưng theo bạn, trong loại 

phân bón trên, hàm lượng của nguyên tố N cao 

nhất, rồi đến nguyên tố P, thấp nhất là K. 

Khẳng định cả hai bạn cho rằng đây là phân bón kép là đúng, vì loại phân 

bón này chứa cả 3 nguyên tố dinh dưỡng N, P, K và tính toán khẳng định kết luận 

của bạn Hòa là đúng: 

+ Hàm lượng của nguyên tố N là 6% 

31× 

2 

+ Tỉ lệ của P trong P 2 O 5 là: ≈ 0, 44 

142 

+ Hàm lượng của nguyên tố P là: % P = 0,44 x 8% = 3,52 % 

39 × 2 

+ Tỉ lệ của K trong K 2 O là: ≈ 0, 83 

94 

+ Hàm lượng của nguyên tố K này là: %K = 0,83 x 4% = 3,32% 

Vậy, hàm lượng nguyên tố N trong loại phân bón này cao nhất, rồi đến P, 

thấp nhất là nguyên tố K. 


+ Chỉ nêu được: Cả hai bạn cho rằng đây là phân bón kép là đúng, vì loại 


phân bón này chứa cả 3 nguyên tố dinh dưỡng: N, P, K. 





69 










+ Chỉ tính toán để chỉ ra được hàm lượng nguyên tố N trong loại phân bón 

này cao nhất, rồi đến P, thấp nhất là nguyên tố K nhưng chưa khẳng định kết luận 

của bạn Hòa đúng. 

+ Tính toán đúng nhưng kết luận sai. 

+ Đưa ra ý kiến đúng nhưng chưa tính toán và giải thích. 


Tính toán, giải thích sai bản chất vấn đề hoặc không đưa ra ý kiến, không 

tính toán và giải thích. 

4/ Dưới đây là hàm lượng của N, P, K có trong 3 mẫu phân bón kép NPK: 

MẪU PHÂN BÓN % N % P % K 

1 10 10 20 

2 6 15 15 

3 14 6 20 

Dùng số liệu của bảng, hãy: 

a) Vẽ biểu đồ biểu thị chất dinh dưỡng có trong loại phân bón 3. 

b) Vẽ biểu đồ so sánh hàm lượng của nitơ có trong 3 loại phân bón. 

c) Giới thiệu mẫu phân bón cho ngô, khoai để có hàm lượng nitơ bằng hàm 

lượng photpho và có hàm lượng kali cao. 

Đáp án 


+ Vẽ đúng biểu đồ 1 và 2: 


Biểu đồ 1 Biểu đồ 2 





70 







+ Xác định được: mẫu phân bón số 1 cho ngô, khoai để có hàm lượng nitơ 

bằng hàm lượng photpho và có hàm lượng kali cao. 





Vẽ được 1 hoặc 2 biểu đồ và xác định được mẫu phân bón số 1 cho ngô, 

khoai để có hàm lượng nitơ bằng hàm lượng photpho và có hàm lượng kali cao. 


Chỉ xác định được mẫu phân bón số 1 cho ngô, khoai để có hàm lượng nitơ 

bằng hàm lượng photpho và có hàm lượng kali cao hoặc không có câu trả lời. 

Bài 35: X là một loại phân bón hóa học. Hòa tan X vào nước thu được dung dịch Y. 

Cho từ từ dung dịch NaOH vào Y rồi đun nóng có khí thoát ra và thu được dung 

dịch Z. Cho dung dịch AgNO 3 vào Z có kết tủa màu vàng. Công thức của X là 

A. NH 4 Cl. B. Ca(H 2 PO 4 ) 2 . C. (NH 4 ) 2 HPO 4 . D. (NH 4 ) 2 SO 4 . 

• Mức đầy đủ: Chọn C 

( NH ) HPO + 3NaOH ⎯⎯→ 2NH ↑ + Na PO + 3H O 

4 2 4 3 3 4 2 

Na PO + AgNO ⎯⎯→ Ag PO ↓ + 3NaNO 

3 4 3 3 4 3 







71 







Chương 3. CACBON 




Bài 36: Anh em sinh đôi 

Cacbon tạo thành một số dạng thù hình trong đó có 2 dạng thù hình được 

nhiều người biết đến đó là: kim cương và than chì. 

Kim cương 

Than chì 

Kim cương là cứng nhất, nhưng graphit là một trong những vật liệu mềm 

nhất. Kim cương là chất mài mòn siêu hạng, nhưng graphit là chất bôi trơn rất tốt. 

Kim cương là chất cách điện tuyệt hảo, nhưng graphit là vật liệu dẫn điện. Kim 

cương thông thường là trong suốt, nhưng graphit là mờ (đen). 

1/ Kim cương và than chì là các dạng: 

Đáp án 

A. thù hình của cacbon B. đồng vị của cacbon. 

C. đồng hình của cacbon. D. đồng phân của cacbon. 



2/ Dạng thù hình là gì? 

Đáp án 


Dạng thù hình là các dạng đơn chất khác nhau của cùng một nguyên tố hóa học. 



3/ Tại sao kim cương và than chì cùng là dạng thù hình của cacbon mà lại có 

những tính chất vật lí khác nhau? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: do chúng có cấu trúc tinh thể khác nhau. 


• Mức không đạt: trả lời khác hoặc không trả lời. 

4/ Kim cương cứng nhất là do đâu? 

Đáp án 





72 











Do có cấu trúc tinh thể nguyên tử bền vững: mỗi nguyên tử cacbon tạo bốn 

liên kết cộng hoá trị bền với bốn nguyên tử cacbon lân cận nằm trên các đỉnh của 

hình tứ diện đều. Mỗi nguyên tử ở đỉnh lại liên kết với bốn nguyên tử cacbon khác. 

Cacbon có trạng thái lai hóa sp 3 . 

là gì? 


Trả lời được do cấu trúc tinh thể, giải thích chưa rõ ràng. 


Giải thích chưa đúng hoặc không trả lời. 

5/ Khi vạch than chì (hoặc bút chì) trên giấy nó để lại vạch đen, vạch đen đó 

Giải thích. 

Đáp án 


Vạch đen đó gồm nhiều lớp tinh thể than chì do: Than chì có cấu trúc lớp mà 

các lớp liên kết với nhau bằng lực tương tác yếu dễ tách khỏi nhau. 


Mô tả được đặc điểm cấu trúc lớp, không nói được vạch đen gồm nhiều lớp 

tinh thể than chì. 



6/ Trong tự nhiên, cacbon tồn tại tự do gần như tinh khiết là: 

Đáp án 

A. kim cương B. than chì C. Than gỗ D. kim cương, than chì. 

• Mức đầy đủ: chọn D 

• Mức chưa đầy đủ: chọn A hoặc B. 

• Mức không đạt: chọn đáp án khác hoặc không trả lời. 

7/ Than mỏ có tuổi địa chất trẻ nhất là: 

Đáp án 

A. than antraxit B. than đá C. than bùn D. than nâu 


• Mức không đạt: chọn đáp án khác hoặc không trả lời. 





Bài 37: Than hoạt tính - Mặt nạ phòng độc 


73 










Người ta đã sử dụng rất nhiều loại chất độc hóa học. Ngoài khí clo, người ta 

còn dùng khí độc gây tổn tại thần kinh như sarin, soman (C 7 H 16 0 2 PF), có chất độc 

làm bỏng da, có chất độc gây ngạt (như phosgen v.v...) 

Để đối phó với các loại vũ khí hóa học, các nhà hóa học đã tìm được 1 cách, 

đó là sử dụng than hoạt tính. Than hoạt tính được chế tạo bằng cách dùng các vật 

liệu chứa nhiều cacbon như gỗ hoặc tốt hơn là vỏ hạt hồ đào, vỏ dừa đem đốt ở 

nhiệt độ cao trong điều kiện thiếu không khí để biến thành than gỗ. Sau đó cho than 

gỗ xử lý bằng hơi nước quá nhiệt để loại bỏ lớp dầu trong các lỗ trong than gỗ, làm 

cho các lỗ trong than gỗ trở thành các lỗ trống liên thông với nhau và diện tích bề 

mặt của than gỗ sẽ trở nên rất lớn. Than gỗ qua quá trình xử lý như trên sẽ trở thành 

than hoạt tính. 

1/ Tại sao sử dụng than hoạt tính để chế tạo mặt nạ phòng độc? 

Đáp án 


Than hoạt tính có cấu tạo xốp, có các lỗ trống liên thông với nhau và diện 

tích bề mặt riêng rất lớn, có tính hấp phụ, giữ lại trên bề mặt nó các chất độc ở dạng 

hơi hoặc khí trong không khí. 


Giải thích không đúng hoặc không giải thích . 

2/ Than cốc, than gỗ, than xương, than muội thuộc dạng thù hình nào của 

cacbon? Tại sao than gỗ, than xương có khả năng hấp phụ mạnh các chất khí và 

chất tan trong dung dịch còn kim cương và than chì không có khả năng đó? Tại sao 

khi nhiệt độ tăng thì khả năng hấp phụ lại giảm? 

Đáp án 


- Chúng thuộc cacbon vô định hình. 

- Do than gỗ, than xương có nhiều mạch xốp, diện tích bề mặt riêng rất lớn 

lên đến hàng ngàn m 2 /g. Kim cương và than chì không có mạch xốp nên không có 

khả năng hấp phụ. 

giảm. 

- Vì sự hấp phụ là quá trình tỏa nhiệt nên khi nhiệt độ tăng quá trình hấp phụ 



Trả lời đúng 1 hoặc 2 ý. 







74 










3/ Tại sao khi cơm bị khê, ông bà ta thường cho vào nồi cơm một mẩu than củi? 

Đáp án 

đỡ mùi khê. 

Bài 38: 14 C 


Do than củi xốp, có tính hấp phụ nên hấp phụ hơi khét của cơm làm cho cơm 



Định tuổi bằng cacbon phóng xạ là 

phương pháp định tuổi bằng đồng vị 

phóng xạ sử dụng ( 14 C) để xác định tuổi 

của vật liệu hay mẫu có chứa cacbon với 

độ tuổi lên tới 60.000 năm. 

Các nhà khảo cổ thường dùng 

“đồng hồ cacbon” để xác định xem 

tuổi thọ của các mẫu gổ là bao nhiêu. 

Hàm lượng 14 C trong khí quyển luôn 

được cân bằng không đổi. 14 C trong khí 

quyển kết hợp với oxi mà tồn tại dưới 

dạng khí 14 CO 

2 

. Thông qua quá trình 

quang hợp, khí 14 CO 

2 

này bị thực vật hấp 

thụ tạo thành tinh bột, xenlulozơ. Sau khi 

động vật ăn thực vật, 14 C lại chuyển vào 

cơ thể động vật. Tỷ lệ giữa 14 C (có tính 

phóng xạ) và 12 C (một đồng vị ổn định) ở 

trong khí quyển cũng như ở trong thực 

vật, động vật đều bằng nhau.Chỉ sau khi 

động thực vật chết đi, chúng mới đình chỉ 

sự chuyển đổi vật chất với thế giới bên 

ngoài, sự cung ứng 14 C cũng sẽ bị ngừng. 

Do đó 14 C không ngừng phát ra tia xạ nên 

hàm lượng của 14 C sẽ giảm dần. Quy luật 

của sự giảm đó là: “Cứ qua quãng thời 

gian 5730 năm, thì lượng 14 C sẽ giảm đi 

một nửa”. Điều này gọi là “chu kì bán rã” 

của chất đồng vị phóng xạ. 

Do vậy nếu muốn biết niên đại của 

mẫu có chứa cacbon thì chỉ cần đo hàm 

lượng 14 C của mẫu đó là có thể tính toán 


ra. 





75 










Năm 1988, tấm khăn liệm thành Turin nổi tiếng, (từ nhiều thế kỷ nay, các tín 

hữu Kitô tin rằng đây là tấm vải được dùng để tẩm liệm Chúa Giêsu) được nghiên 

cứu bằng phương pháp phóng xạ cacbon. Trong khi cường độ phóng xạ của một 

gam cacbon lấy từ các cơ quan sống là 735 phân rã trong một giờ thì một gam 

cacbon lấy từ tấm khăn liệm cho thấy hoạt tính là 677 phân rã trong một giờ. Thời 

gian bán hủy của 14 C là 5730 năm. Tuổi của tấm khăn đó là khoảng bao nhiêu năm? 

(Biết: 

k 

xạ, t 12 

là thời gian bán hủy) 

Đáp án 


1 N 0,693 

t N k 

0 

= ln ; t1 = , k là hằng số tốc độ của sự phân hủy phóng 

2 

1 N 0,693 

t 

N 

735 

k = t = ⇒ t = = = 

t N k 0,693 N 

677 

1 

0 2 0 

3 

ln ; 

1 

.ln 8,27.10 ln 679,79 

2 


CT tính toán đúng, kết quả sai. 


CT tính toán sai. 

Bài 39: Vì sao than chất thành đống lớn có thể tự bốc cháy? 

nhiệt: 

Đáp án 


Do than tác dụng chậm với O 2 trong không khí tạo CO 2 , phản ứng này tỏa 

C + O 2 → CO 2 + Q 

Nếu than chất thành đống lớn phản ứng này diễn ra, nhiều nhiệt tỏa ra được 

tích góp dần khi đạt tới nhiệt độ cháy của than thì than sẽ tự bốc cháy. 








76 










Bài 40: “Sát thủ” vô hình từ bếp than tổ ong 

Than tổ ong cũng là than đá nhưng 

chủ yếu là dạng than cấp thấp, 

người ta mang về trộn với bùn và 

chất khác tạo ra than tổ ong để đốt, 

khi đốt, than cháy sinh ra nhiệt 

lượng, đồng thời phát thải một số 

hợp chất độc hại ra môi trường. 

nhiệt? 

Thứ nhất, nó sẽ phát thải ra chất CO rất độc. 

Thứ hai, than ở Việt Nam có rất nhiều lưu 

huỳnh, khi cháy tạo ra SO 2 gây bệnh phổi, 

hen suyễn… Thứ ba, các hợp chất oxit của 

nitơ gọi chung là NO x , có khói màu vàng, là 

khí độc gây hại cho hệ hô hấp, hệ tuần hoàn 

trong máu. Trong quá trình đốt cháy sinh 

nhiệt, loại chất đốt này sinh ra khí oxit 

cacbon gây nhiễm độc máu, làm thay đổi 

huyết sắc tố. Nếu người sử dụng đun nấu 

trong nhà kín, không khí không được lưu 

thông có thể dẫn đến tình trạng hôn mê sâu, 

đau nhức đầu, rối loạn thần kinh cảm giác và 

điều nhiệt. Tình trạng này kéo dài không 

được cấp cứu kịp thời có thể gây tử vong. 

1/ Ở trên nhắc tới những khí độc nào khi đốt than tổ ong? 

Đáp án 


Khí CO, SO 2 , NO x . 


Kể được ít hơn 3 loại oxit trên; hoặc không trả lời hay trả lời sai. 

2/ Viết các phản ứng cháy của cacbon khi đốt than. Phản ứng tỏa hay thu 

Đáp án 



C + O 2 → CO 2 +Q (1) 

2C + O 2 → 2CO + Q (2) 


Viết được PTHH, phản ứng (1) là tỏa nhiệt. 






77 










Viết PTHH sai, không viết hoặc cho rằng phản ứng là thu nhiệt. 

3/ Ở nhiệt độ cao: CO 2 + C € 2CO ; ∆H = 172,4 KJ 

Tại sao khi đốt than lượng khí CO sinh ra càng tăng khi nhiệt độ càng cao? 

Đáp án 


Do phản ứng trên là thu nhiệt, nhiệt độ tăng cân bằng chuyển dịch sang phải. 



Bài 41: Thói quen xấu. 

Mùa đông, các gia đình ở nông thôn thường hay sử dụng than tổ ong để sưởi 

ấm, một thói quen xấu đó là mọi người thường đóng kín cửa để cho ấm hơn. Điều 

này có nguy hại rất lớn đến sức khỏe, như gây khó thở, tức ngực, nặng hơn nữa là 

gây hôn mê, buồn nôn thậm chí dẫn đến tử vong. Khí nào là nguyên nhân chính gây 

nên tính độc trên? Tại sao không nên ủ bếp than trong phòng kín? 

Đáp án 


Khí CO, do thiếu oxi than cháy tạo nhiều khí CO: 2C + O 2 → 2CO 

CO kết hợp với hemoglobin trong máu ngăn không cho máu nhận oxi và 

cung cấp oxi cho các tế bào: 3 CO + 4 Hb → Hb 4 (CO) 3 

Hậu quả là làm cho người ở phòng đó có thể dẫn đến tình trạng hôn mê sâu, 

đau nhức đầu, rối loạn thần kinh cảm giác… Tình trạng này kéo dài không được cấp 

cứu kịp thời có thể gây tử vong. 


Nêu được sản phẩm cháy tạo nhiều CO, viết PTHH. 



Bài 42: Nước đá khô 


Nước đá khô được ứng dụng thích hợp để bảo quản những sản phẩm kị ẩm 

và dùng làm đông lạnh thực phẩm. Dùng đá khô để làm lạnh và bảo quản gián tiếp 





78 










các sản phẩm có bao gói nhưng có thể dùng làm lạnh và bảo quản trực tiếp (không 

độc hại). Chính chất tác nhân làm lạnh đã làm ức chế sự sống của vi sinh vật, giữ 

được vị ngọt - màu sắc hoa quả. Đồng thời hạn chế được tổn hao khối lượng tự 

nhiên của sản phẩm do sự bay hơi từ bề mặt sản phẩm và các quá trình lên men, 

phân hủy. Chính vì vậy mà đã có nhận xét: “Bảo quản thực phẩm bằng nước đá khô 

là cách rất tốt hiện nay”. Ngoài tác dụng làm lạnh thực phẩm, bảo quản các thiết bị 

y tế, dược phẩm… nó còn được dùng để tạo khói, sương mù trên sân khấu, nhà hát 

hay vũ trường. 

không? 

1/ Nước đá khô được làm từ chất hóa học nào? Nó còn có tên gọi nào khác 

Đáp án 


- Nước đá khô được làm từ cacbon đioxit hóa rắn (CO 2 rắn). 

- Nước đá khô hay còn gọi là băng khô, tuyết cacbonic. 


Chỉ trả lời được 1ý. 



2/ Tại sao nước đá khô có thể tạo hơi lạnh được như nước đá? 

Đáp án 


Vì cacbon đioxit ở dạng rắn khi bay hơi thu nhiệt rất lớn, làm hạ nhiệt độ của 

môi trường xung quanh nên tạo hơi lạnh. 



3/ Khi cho nước đá khô vào nước xảy ra hiện tượng gì? 

Đáp án 


Khi nước đá khô gặp nước sẽ chuyển sang thể khí, tạo khói do CO 2 thăng hoa. 


Trả lời không đúng hoặc không trả lời. 


4/ CO 2 được coi là ảnh hưởng tới môi trường vì: 

A. Rất độc B. Không duy trì sự sống 

C. Làm giảm lượng mưa. D.Gây hiệu ứng nhà kính 





79 










Đáp án 

• Mức đầy đủ: Chọn D. 

• Mức không đạt: Chọn đáp án khác D hoặc không trả lời. 

Bài 43. Đô thị 

1/ Khi sục từ từ đến dư khí CO 2 vào một cốc đựng dung dịch Ca(OH) 2 , kết 

quả thí nghiệm được biểu diễn trên đồ thị sau: 

Dựa vào đồ thị trên, khi lượng CO 2 đã sục vào dung dịch là 0,85 mol thì 

lượng kết tủa xuất hiện tương ứng là 

Đáp án 

A. 0,85 mol B. 0,45 mol C. 0,35 mol D. 0,50 mol 


(Đồ thị có 2 nhánh: nhánh đi lên đưa kết tủa đến cực đại với tỉ lệ mol 1: 1. 

Nhánh đi xuống hoà tan kết tủa với tỉ lệ mol cũng 1:1). 

Dựa vào tính chất của đồ thị: 

n ↓ (max) = (1,0 +0,3): 2 = 0,65 → n Ca(OH) 2 = 0,65 

n ↓ = 0,65 - (0,85 - 0,65) = 0,45 


2/ Khi sục từ từ đến dư CO 2 vào dung dịch hỗn hợp gồm a mol NaOH và b 

mol Ca(OH) 2 , kết quả thí nghiệm được biểu diễn trên đồ thị sau: 

Tỉ lệ a: b là: 

Đáp án 

n ↓ CaCO 3 

0,5 

0 0,5 1,4 


A. 4: 5 B. 5: 4 C. 2: 3 D. 4: 3 

n CO2 





80 










• Mức đầy đủ: chọn đáp án A. Trong đồ thị: 

- Nhánh đi lên (đưa kết tủa đến cực đại) là quá trình 

Ca(OH) 2 → CaCO 3 . 

- Nhánh đi xuống (hoà tan kết tủa) là quá trình 

CaCO 3 → Ca(HCO 3 ) 2 

- Nhánh nằm ngang (kết tủa không đổi) là quá trình 

Dựa vào tính chất của đồ thị: 

NaOH → Na 2 CO 3 → NaHCO 3 

a = (1,4-0,5) - 0,5 = 0,4 ; b = 0,5 = n ↓ (max) 

a: b = 0,4: 0,5 = 4: 5 


3/ Sục CO 2 vào dd Ba(OH) 2 hiện tượng quan sát được theo hình bên (số liệu 

tính theo đơn vị mol). Giá trị của x là: 

Đáp án 



Đồ thị: 2 nhánh đồ thị đều tỉ lệ 1:1. Nên: 

0,5a 

x = 2a. mà 0,5a = 1,5/3 ; a =1; x =2 

• Mức không đạt: chọn đáp án khác A 

hoặc không trả lời. 

4/ Sục CO 2 vào dd Ba(OH) 2 hiện 

tượng quan sát được theo hình bên (số liệu 

tính theo đơn vị mol). Giá trị của x là: 


Đáp án 


2 nhánh đồ thị đều tỉ lệ 1:1. Nên: 

n ↓ 

0,7 

x 

n ↓ 

a 

0 1,5 x 


n 

CO 2 




0,7- x = 1,2- 0,7 ⇒ x = 0,2 

0 1,2 

n 

CO 2 


81 










5/ Sục CO 2 vào 200 ml dung dịch X gồm Ba(OH) 2 1M và NaOH 1M. Sau 

phản ứng thu được 19,7g kết tủa. Trong các đồ thị biểu diễn dưới đây đồ thị nào thể 

hiện đúng kết quả của thí nghiệm (số liệu tính theo đơn vị mol) 

n ↓ 

0,2 

0,1 

n ↓ 

0,2 

0,1 

0 0,2 0,4 0,5 nCO 2 

A 

0 0,2 0,6 0,65 nCO 2 

C 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: Chọn A. Từ đồ thị thấy: 

0 0,2 0,6 0,7 nCO 2 

B 

0 0,2 0,4 0,6 nCO 2 

D 

Vì: NaOH = 0,2 → độ dài đoạn kết tủa chạy ngang phải là 0,2 → Loại C 

Max 

⎧ ⎪n = 0, 2 

↓ 

tan 

⎨ → n = 0,1 → đoạn kết tủa đi xuống là 0,1 → loại D, chọn A. 

sau pu 

↓ 

⎪⎩ n = 0,1 

↓ 

• Mức không đạt: Chọn đáp án khác A hoặc không trả lời. 

Bài 44: Nước giải khát 


n ↓ 

0,2 

0,1 

n ↓ 

0,2 

0,2 





82 










khí gì? 

1/ Vì sao khi mở bình nước ngọt có ga lại có nhiều bọt khí thoát ra? Khí đó là 

Đáp án 


Nước ngọt không khác nước đường mấy chỉ có khác là có thêm khí cacbonic 

CO 2 . Ở các nhà máy sản xuất nước ngọt, người ta dùng áp lực lớn để ép CO 2 hòa 

tan vào nước. Sau đó nạp vào bình và đóng kín lại thì thu được nước ngọt. Khi bạn 

mở nắp bình, áp suất bên ngoài thấp nên CO 2 lập tức bay vào không khí. Vì vậy các 

bọt khí thoát ra giống như lúc ta đun nước sôi. Khí thoát ra chính là CO 2 . 


Trả lời được khí CO 2 , chưa giải thích rõ ràng. 



2/ Về mùa hè người ta thường thích uống nước ngọt ướp lạnh, vì sao? 

Đáp án 


Vì khi ta uống nước ngọt vào dạ dày, dạ dày và ruột không hề hấp thụ khí 

CO 2 . Ở trong dạ dày nhiệt độ cao nên CO 2 nhanh chóng theo đường miệng thoát ra 

ngoài, nhờ vậy nó mang đi bớt một nhiệt lượng trong cơ thể làm cho người ta có 

cảm giác mát mẻ, dễ chịu. Ngoài ra, CO 2 có tác dụng kích thích nhẹ thành dạ dày, 

tăng cường việc tiết dịch vị, giúp nhiều cho tiêu hóa. 



Bài 45: Làm thế nào để biết dưới giếng có khí độc CO hoặc khí thiên nhiên CH 4 

không có oxi để tránh khi xuống giếng bị chết ngạt? 

Đáp án 


Trước khi xuống giếng cần thử xem trong giếng có nhiều khí độc hay không 

bằng cách cột một con vật (như chuột, gà, vịt…) rồi thả xuống giếng. Nếu (gà, vịt) 

chết thì chứng tỏ dưới giếng có nhiều khí độc. 








83 







Bài 46: Cho mô hình thí nghiệm điều chế và thu khí như hình vẽ sau: 




Phương trình hóa học nào sau đây không phù hợp với hình vẽ trên? 

Đáp án 

A. CaC 

2 

+ 2H 

2O 

⎯→Ca( OH ) + C2H 

2 

B. CaCO3 + HCl ⎯→CaCl2 

+ CO2 

+ H2O 

C. NH4 Cl + NaNO2 

⎯→NaCl+ 

N2 

+ H2O 

D. Al4C3 + 12H 2O ⎯⎯→ 4 Al( OH ) 

3 

+ 3CH 

4 

• Mức đầy đủ: Chọn B. 

• Mức không đạt: Chọn đáp án khác B hoặc không trả lời. 

Bài 47: Cho cân bằng hóa học: CaCO 3 (rắn) ←⎯⎯→ 

⎯ CaO (rắn) + CO 2 (khí) 

Biết phản ứng thuận là phản ứng thu nhiệt. Tác động nào sau đây vào hệ cân bằng 

để cân bằng đã cho chuyển dịch theo chiều thuận? 

Đáp án 

A. Tăng nồng độ khí CO 2 

. B. Tăng áp suất. 

C. Giảm nhiệt độ. D. Tăng nhiệt độ. 

• Mức đầy đủ: Chọn đáp án D. 


Bài 48: Cho các phát biểu sau: 

ứng nhà kính. 

(a) Để xử lí thủy ngân rơi vãi, người ta có thể dùng bột lưu huỳnh. 

(b) Khi thoát vào khí quyển, freon phá hủy tầng ozon. 

2 

(c) Trong khí quyển, nồng độ CO 2 

vượt quá tiêu chuẩn cho phép gây ra hiệu 

(d) Trong khí quyển, nồng độ NO 2 

và SO 2 

vượt quá tiêu chuẩn cho phép gây ra 

hiện tượng mưa axit. 


Trong các phát biểu trên, số phát biểu đúng là 

Đáp án 

A. 2. B. 1. C. 4. D. 3. 





84 










• Mức đầy đủ: Chọn đáp án C. 


Bài 49: Hiệu ứng nhà kính 

Hiệu ứng nhà kính là một hiện 

tượng tự nhiên có tác dụng duy trì 

nhiệt độ trên bề mặt trái đất. Nếu như 

không có hiệu ứng nhà kính hẳn khí 

hậu Trái đất sẽ trở lên lạnh lẽo hơn. 

Hiện tượng toàn cầu ấm lên như hiện 

nay, là chỉ việc nhiệt độ tòan cầu bị 

tăng lên bởi các họat động do con 

người gây ra như: sản xuất công 

nghiệp, nông nghiệp, cách sinh hoạt 

v.v…Chính những hoạt động này đã 

tác động mạnh tới hiệu ứng nhà kính 

làm trầm trọng thêm quá trình biến 

đổi khí hậu. 

Các thành phần khí gây hiệu ứng nhà 

kính chủ yếu bao gồm hơi nước, khí CO 2 , 

oxit nitơ NO x , khí metan (CH 4 ) và ozon 

(O 3 ). Những hoạt động của con người đã 

làm sản sinh thêm những chất khí mới vào 

thành phần các chất khí gây hiệu ứng nhà 

kính như SF 6 , các họ hàng nhà khí HFC và 

PFC. Tất cả các lọai khí này đều có đặc 

tính hấp thụ tia bức xạ hồng ngọai từ bề 

mặt Trái đất lên không gian. 

Cacbon đioxit (CO 2 ) vừa có nguồn gốc 

tự nhiên vừa từ những hoạt động công 

nghiệp đồng thời là loại khí gây hiệu ứng nhà 

kính mạnh nhất vì nó chiếm tỷ trọng rất lớn 

trong bầu khí quyển chỉ sau CFC. Mặc dù 

CFC chiếm tỷ trọng lớn nhất nhưng nó 

không đóng góp nhiều vào hiệu ứng nhà kính 

mà chủ yếu gây phá hủy tầng ozon mà thôi. 

Khí cacbonic CO 2 trong khí quyển chỉ 

hấp thụ một phần những tia hồng ngoại (tức 

là những bức xạ nhiệt) của Mặt Trời và để 

cho những tia có bước sóng từ 50000 đến 

100000 Å đi qua dễ dàng đến mặt đất. 

Nhưng những bức xạ nhiệt phát ra ngược 

lại từ mặt đất có bước sóng trên 140000 Å 

bị khí CO 2 hấp thụ mạnh và phát trở lại 

Trái Đất làm cho Trái Đất ấm lên. Theo 

tính toán của các nhà khoa học thì nếu hàm 

lượng CO 2 trong khí quyển tăng lên gấp đôi 

so với hiện tại thì nhiệt độ ở mặt đất tăng 

lên 4 o C. 

Về mặt hấp thụ bức xạ, lớp CO 2 ở trong 

khí quyển tương đương với lớp thủy tinh 

của các nhà kính dùng để trồng cây, trồng 

hoa ở xứ lạnh. Do đó hiện tượng làm cho 

Trái Đất ấm lên bởi khí CO 2 được gọi là 

hiệu ứng nhà kính. 






85 










1/ Theo em, hiện tượng hiệu ứng nhà kính trong văn bản này đề cập đến 

những loại đơn chất, hợp chất nào? 

Đáp án 


Nêu được 8 các đơn chất, hợp chất hóa học: hơi nước, khí CO 2 , oxit nitơ 

NO x , khí metan (CH 4 ) và ozon (O 3 ), SF 6 , HFC và PFC. 

lời. 


Chỉ nêu được từ 5 đến 7 đơn chất, hợp chất hóa học. 


Nêu dưới 5 đơn chất, hợp chất hóa học hoặc nêu không đúng, hoặc không trả 

2/ Khí được xem là nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính hiện nay? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: CO 2 . 


3/ Theo Viện khoa học Nông nghiệp Việt Nam, mỗi năm lượng phát thải khí 

nhà kính từ hoạt động nông nghiệp là 65 triệu tấn CO 2 , chiếm 43% tổng lượng khí 

nhà kính của cả nước. Dự báo đến năm 2030 lượng khí thải sẽ tiếp tục tăng lên gần 

30%. Theo em ở nước ta vì sao việc trồng lúa nước là một trong những nguyên 

nhân làm cho Trái đất nóng lên, ảnh hưởng đến biến đổi khí hậu? 

Đáp án 


Việc sản xuất lúa theo phương pháp truyền thống đã tạo ra nhiều khí thải nhà 

kính như bón phân quá liều lượng, tưới tiêu không hợp lý, sử dụng thuốc bảo vệ 

một cách tùy tiện, đốt rơm rạ sau khi thu hoạch… 

• Mức Mức không đạt 

Nêu được hiện tượng đốt rơm rạ khi thu hoạch bừa bãi hiện nay. 


Nêu lí do không sát với nội dung câu hỏi hoặc không trả lời. 

Bài 50: Cho một số nhận định về nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí 

như sau: 

1. Do hoạt động của núi lửa. 


2. Do khí thải công nghiệp, khí thải sinh hoạt. 

3. Do khí thải từ các phương tiện giao thông. 

4. Do khí sinh ra từ quá trình quang hợp của cây xanh. 





86 










nguồn nước. 

5. Do nồng độ cao của các ion kim loại: Pb 2 + , Hg 2+ , Mn 2+ , Cu 2+ trong các 

Những nhận định đúng là: 

Đáp án 

A. 2, 3, 5. B. 2, 3, 4. C. 1, 2, 3. D. 1, 2, 4. 



Bài 51: Tập luyện thể thao 

Chúng ta đều biết, khi luyện tập thể lực với cường độ cao thì cơ bắp nhanh 

chóng bị nhức mỏi. Nguyên nhân chính được cho là do sự thiếu hụt oxi và sự tạo 

thành axit lactic (C 3 H 6 O 3 ) từ nguồn cung cấp năng lượng là glucozơ (C 6 H 12 O 6 ) theo 

phương trình hóa học: 

C 6 H 12 O 6 + 2ADP + 3H 3 PO 4 ⎯→ 2 C 3 H 6 O 3 + 2ATP 

Chính sự tích tụ axit lactic làm cho cơ bắp nhức mỏi. Khi lại có đủ oxi, hiển 

nhiên axit lactic bị oxi hoá thành CO 2 và nước, sự nhức mỏi sẽ giảm bớt: 

ngơi? 

o 

t 

C 3 H 6 O 3 + 3O 2 ⎯⎯→ 3CO 2 + 3H 2 O 

1/ Vì sao khi tập thể dục em phải thở gấp hơn so với khi cơ thể đang nghỉ 

Đáp án 


Giải thích được: 

- Khi tập thể dục, cơ thể cần nhiều oxi hơn và tạo ra nhiều cacbon đioxit. 

- Việc thở nhanh hơn cho phép oxi đi vào máu nhiều hơn và cacbonđioxit 

được thải ra nhiều hơn. 

hại? 


Chỉ giải thích được 1 trong 2 ý trên. 


Không đưa ra lời giải thích hoặc giải thích không đúng. 

2/ Hãy chỉ ra rằng, không phải bất cứ quá trình thải loại CO 2 nào cũng là có 

Đáp án 



Lấy ít nhất 1 ví dụ như: Sự thải loại CO 2 của axit lactic sẽ làm giảm bớt sự 

nhức mỏi cơ khi vận động. 






87 










Không đưa ra ví dụ minh họa hoặc ví dụ đưa ra không đúng. 

Bài 52: Trong phương pháp nhiệt luyện để điều chế các kim loại có tính khử trung 

bình và yếu như Fe, Cu,… Người ta thường dùng khí CO để khử các oxit kim loại 

thành kim loại ở nhiệt độ cao. 

1/ Vì sao cacbon monooxit (CO) được chọn để điều chế kim loại bằng 

phương pháp nhiệt luyện? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: CO là chất có tính khử mạnh ở nhiệt độ cao, 

• Mức không đạt: Giải thích không đúng hoặc không trả lời. 

+2 +4 

C ⎯ ⎯→ C+ 2e . 

2/ Để loại bỏ cacbon monooxit và cacbon đioxit trong khí thải của nhà máy 

sản xuất gang thép, người ta làm như sau: 

- Thổi luồng không khí nóng vào khí thải. 

- Dẫn khí thải vào bể chứa sữa vôi. 

Hãy giải thích quá trình loại bỏ cacbon monooxit và cacbon đioxit nói trên 

và viết phương trình phản ứng xảy ra? 

Đáp án 


- Thổi luồng không khí nóng vào khí thải để CO cháy thành CO 2 . 

CO + O ⎯⎯→ CO 

2 2 

- Dẫn khí thải vào bể chứa sữa vôi để loại bỏ CO 2 khỏi khí thải 


CO + Ca(OH) 

⎯⎯→ CaCO + H O 

2 2 3 2 

Giải thích được nhưng không viết PTHH hoặc trả lời đúng được 1 ý trên. 



Bài 53: Để xác định hàm lượng cacbon trong một mẫu thép, người ta phải đốt mẫu 

thép trong oxi dư và xác định lượng cacbon đioxit tạo thành. Hãy xác định hàm 

lượng cacbon trong mẫu thép X, biết rằng khi đốt 10g X trong oxi dư rồi dẫn toàn 

bộ sản phẩm qua nước vôi trong dư thi thu được 0, 5g kết tủa. 





Các sản phẩm làm từ thép cacbon 


88 










Đáp án 


0 

t 

2 2 

C + O ⎯ ⎯→ C O 

0,005 0,005 

CO + Ca( OH ) ⎯⎯→ CaCO + H O 

2 2 3 2 

0,005 ← 0,5 0,005 

100 = 

Theo sơ đồ trên: nC = nCO = n 0,005 ( ) 12 0,005 0,06 ( ) 

2 CaCO 

= mol ⇒ m 

3 

C 

= × = g 


0,06 

% C = × 100 = 0,6 (%) 

10 

Viết đúng PTHH, tính toán sai. 


Viết PTHH không đúng hoặc không trả lời. 

Bài 54: Rau quả nếu bảo quản trong điều kiện 

khí quyển bình thường (21% O 2 ; 0,03% CO 2 

còn lại là N 2 và một số khí khác) thì rau quả 

sẽ chín nẫu sau vài ngày. Rau quả tươi nếu 

được bảo quản trong điều kiện hạ thấp hàm 

lượng oxi xuống dưới 21% và tăng hàm 

lượng CO 2 lên ở nhiệt độ thích hợp thì thời 

hạn tăng lên đáng kể. 

Trong một kho bảo quản xoài có diện tích 200 m 2 và có chiều cao 4 m, người 

ta rút bớt oxi và tăng cacbon đioxit bằng cách đốt metan trong kho kín rồi hạ nhiệt 

độ xuống 0 0 C, áp suất không đổi. 

1/ Tính hàm lượng cacbon đioxit trong kho khi hàm lượng oxi được rút tới 5%. 

Đáp án 


V 

kho 

3 

200 4 800 ( m ) 

V O (1) 

= × = , Thể tích O 2 lúc đầu 

2 

Thể tích O 2 còn lạiV O 2 

5× 

800 

100 

3 

(2) 

= = 40 (m ) , 

Thể tích O 2 cháy = 168- 40 = 128 (m 3 ) 

0 

t 

4 

+ 2 

2 

⎯⎯→ CO2 + 2 

2 

CH O H O 

× 

= = 

100 

21 800 168 (m 

3 ) 






89 










Vì sao? 

1 128 

3 

Thể tích CO 2 sinh ra = V cháy = = 64( m ) , 

2 

2 O 

2 

% V CO2 

sinh ra = 64 100 8(%) 

800 × = 

Hàm lượng % CO 2 trong kho khi O 2 còn 5% = 0,03 + 8 = 8,03 (%) 

• Mức không đạt: Tính toán sai hoặc không trả lời. 

2/ Người ra vào kho lạnh bảo quản rau quả cần có những thiết bị bảo hộ gì? 

Đáp án 


Người ra vào kho lạnh bảo quản rau quả cần có áo quần ấm bảo hộ và phải 

mang bình thở oxi. Vì trong kho hàm lượng O 2 rất thấp, nhiều khí CO 2 , N 2 nên rất 

dễ chết ngạt do thiếu oxi. 


Giải thích được nhưng không viết PTH hoặc trả lời đúng được 1 ý trên. 



Bài 55: Khi tôi vôi người ta đổ vôi sống vào hố nước rồi khuấy đều và giữ nước sao 

cho khi vôi đã nở hết cỡ rồi mà vẫn có nước nổi trên mặt. Phần nước trong ở trên hố 

vôi đó được gọi là nước vôi trong. Vài ngày sau, trên bề mặt nước vôi trong đó xuất 

hiện một lớp màng cứng mà ta có thể cầm lên thành từng miếng như miếng kính. 

1/ Vì saovôi đã nở hết cỡ rồi mà vẫn có nước nổi trên mặt? 

Đáp án 


Do vôi tôi Ca(OH) 2 là chất ít tan. 


CaO + H O ⎯⎯→ Ca(OH) 

Giải thích không đúng hoặc không trả lời. 

2 2 

2/ lớp màng cứng là hợp chất gì? Giải thích? 

Đáp án 



Lớp màng cứng đó là CaCO 3 . Do Ca(OH) 2 tác dụng với CO 2 trong không khí: 


CO + Ca( OH ) ⎯⎯→ CaCO + H O 

2 2 3 2 





90 










Xác định đúng hợp chất nhưng chưa giải thích. 



Bài 56: Thuốc muối 

1/ Thuốc muối NABICA có tác dụng làm giảm cơn đau dạ dày. Cho biết 

CTHH của thuốc muối? 

tượng trên? 

Đáp án: NaHCO 3 

2/ Khi có cơn đau dạ dày, dùng thuốc muối sẽ thấy dịu hẳn. Giải thích hiện 

Đáp án 


Trong bệnh đau dạ dày, cơ thể thường tiết ra nhiều dịch vị (axit clohiđric), 

natri hyđrocacbonat trực tiếp tác dụng với axit clohiđric tạo thành muối natri clorua, 

nước, khí cacbonic, làm cho môi trường dạ dày bớt axit nên làm giảm cơn đau. 

PTHH: 


NaHCO 3 +HCl → NaCl + CO 2 + H 2 O 

Viết được PTHH, chưa giải thích rõ ràng. 



3/ Việc dùng natri hyđrocacbonat có lợi là làm trung hòa trực tiếp axit 

làm giảm cơn đau nhanh. Do vậy có người thích dùng, thậm chí còn dùng 

thường xuyên không kể liều lượng mỗi ngày để dự phòng cơn đau. Điều này có 

nên không? Giải thích. 

Đáp án 



- Khẳng định đây chỉ là một thuốc chữa triệu chứng tăng axit chứ không phải 

là thuốc chữa nguyên nhân viêm dạ dày. 





91 










- Không nên dùng nhiều, thường xuyên vì khi độ axit bị giảm mạnh, cơ thể 

phản ứng lại bằng cách tiết axit ra nhiều hơn, do đó làm cho môi trường dạ dày càng 

về sau càng bị axit hơn, sẽ không có lợi. Thêm vào đó, phản ứng trung hòa trực tiếp 

này còn tạo ra khí cacbonic làm đầy hơi, khó tiêu, giống như khi ta uống nhiều nước 

giải khát có gaz (khí cacbonic). 

hòa là: 



4/ Khi uống 0,336 gam NaHCO 3 thì: 

a) Thể tích dung dịch HCl 0,035 M (nồng độ axit trong dạ dày) được trung 

1 

A. 1,14.10 − lít B. 

1 

1,12.10 − lít C. 

b) Thể tích khí CO 2 (đktc) sinh ra là: 

A. 

Đáp án: a.A; b.B 

Bài 57: Bình cứu hỏa 

2 

2,24.10 − lít B. 8, 96 .10 -2 lít C. 

2 

2,24.10 − lít D. 

2 

0,896.10 − lít D. 

2 

1,14.10 − lít 

2 

3,36.10 − lít 

1/ Tại sao trước khi dùng bình cứu hoả thì trước hết ta phải dốc ngược bình 

(lắc vài cái) rồi mới mở vòi? 

Đáp án 


Trong bình chữa cháy người ta thường để H 2 SO 4 và muối bicacbonat của 

natri. Khi cần dùng thì phải dốc ngược để hai chất tiếp xúc với nhau và phản ứng 

tạo CO 2 . 


NaHCO 3 + H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 + CO 2 + H 2 O 


Giải thích khác hoặc không trả lời. 





92 










2/ Vì sao cacbon đioxit có tác dụng chữa cháy? 

Đáp án 


Là khí không duy trì sự cháy và nặng hơn không khí nên làm ngăn cách oxi 

không khí với đám cháy. Do đó lữa đang cháy thiếu oxi nên sẽ làm tắt lửa. 


Giải thích khác hoặc không trả lời. 

3/ Để dập tắt các đám cháy thông thường người ta thường dùng khí CO 2 . Tuy 

nhiên một số đám cháy có các kim loại mạnh (ví dụ như Mg) thì CO 2 không 

những không dập tắt mà làm cho lửa cháy mạnh thêm, gây thiệt hại nghiêm 

trọng. Bạn hãy giải thích hiện tượng trên (bằng PTHH). Trong trường hợp này 

nên dùng chất gì để chữa cháy? 

Đáp án 


- Vì các kim loại mạnh như Mg, Al, Na, K có ái lực mạnh với oxi khi cháy sẽ 

kết hợp với oxi trong CO 2 và cháy rất mạnh trong CO 2 . 

PTHH: 2Mg + CO 2 → 2MgO + C 

Cacbon sinh ra lại tiếp tục cháy: C + O 2 → CO 2 

- Trong trường hợp này dùng cát thì tốt hơn. 

• Mức chưa đầy đủ: chỉ trả lời được 1 ý. 

• Mức không đạt: trả lời khác hoặc không trả lời. 

Bài 58: Câu tục ngữ: “Nước chảy đá mòn” mang ý nghĩa hóa học gì? 

Đáp án 


Thành phần chủ yếu của đá là CaCO 3 . Trong không khí có khí CO 2 nên nước 

hòa tan một phần tạo thành axit (H 2 O + CO 2 ). Do đó xảy ra phản ứng hóa học: 

CaCO 3 + CO 2 + H 2 O Ca(HCO 3 ) 2 

Khi nước chảy cuốn theo Ca(HCO 3 ) 2 , theo nguyên lí dịch chuyển cân bằng 

thì cân bằng sẽ chuyển dịch theo phía phải. Kết quả là sau một thời gian nước đã 

làm cho đá bị bào mòn dần. 







Bài 59: Bột trắng 


93 










Trước khi thi đấu thể thao các vận động viên thể thao thường xoa bột trắng 

vào lòng bàn tay. Loại bột màu trắng là “Magiê cacbonat”(MgCO 3 ) hay người ta 

vẫn hay gọi là “bột magiê”. MgCO 3 là loại bột rắn mịn, nhẹ, hút ẩm tốt. Khi tiến 

hành thi đấu, bàn tay của các vận động viên thường có nhiều mồ hôi. Điều đó đối 

với các vận động viên thi đấu thể thao hết sức bất lợi, khiến các vận động viên sẽ 

không nắm chắc được các dụng cụ khi thi đấu. Điều này không chỉ ảnh hưởng xấu 

đến thành tích mà còn gây nguy hiểm khi trình diễn. 

Theo em xoa bột trắng vào lòng bàn tay có tác dụng gì? 

Đáp án 


MgCO 3 hút ẩm rất tốt có tác dụng hấp thụ mồ hôi đồng thời tăng cường độ 

ma sát giữa bàn tay và các dụng cụ thể thao giúp vận động viên có thể nắm chắc 

dụng cụ và thực hiện các động tác chuẩn xác hơn. 

• Mức chưa đầy đủ: 

Trả lời được 1 trong 2 ý hấp thụ mồ hôi hoặc tăng cường độ ma sát. 



Bài 60: Động tiên 

Bức ảnh trên chỉ là một trong vô số những hình ảnh đẹp được chụp ở động 

Phong Nha - Quảng Bình. Nhìn vào bức ảnh trên chúng ta như được đứng trước một 

cảnh đẹp huyền bí mà tự nhiên đã ban tặng cho loài người. Liệu đã có bạn nào thắc 

mắc không biết những thạch nhũ này được hình thành như thế nào? 

Bạn hãy đưa ra lời giải đáp thắc mắc trên nhé. 


Đáp án 






94 










Ở các vùng núi đá vôi, thành phần chủ yếu là CaCO 3 . Khi trời mưa trong 

không khí có CO 2 tạo thành môi trường axit nên làm tan được đá vôi. Những giọt 

mưa rơi xuống sẽ bào mòn đá thành những hình dạng đa dạng: 

CaCO 3 + CO 2 + H 2 O → Ca(HCO 3 ) 2 

Theo thời gian tạo thành các hang động. Khi nước có chứa Ca(HCO 3 ) 2 ở đá 

thay đổi về nhiệt độ và áp suất nên khi giọt nước nhỏ từ từ có cân bằng: 

Ca(HCO 3 ) 2 CaCO 3 + CO 2 + H 2 O 

Như vậy lớp CaCO 3 dần dần lưu lại ngày càng nhiều, dày tạo thành những 

hình thù đa dạng khác nhau. 


Chỉ đưa ra được sự phân hủy Ca(HCO 3 ) 2 theo các kẽ nứt chảy xuống các vòm 

hang và bị phân hủy tạo thành thạch nhũ: 


Ca(HCO 3 ) 2 → CaCO 3 ↓ + CO 2 + H 2 O 

Không đưa ra lời giải thích hoặc lời giải thích không đúng bản chất vấn đề. 

Bài 61: Tại sao khi nấu nước giếng (có chứa Ca(HCO 3 ) 2 và Mg(HCO 3 ) 2 ) ở một số 

vùng lâu ngày thấy xuất hiện lớp cặn ở đáy ấm? Trong thực tế, người ta thường tẩy 

lớp cặn này như thế nào? 

Đáp án 


Khi nấu nước lâu ngày thì có lớp cặn do xảy ra các phương trình hóa học: 

Ca(HCO 3 ) 2 → CaCO 3 ↓ + CO 2 ↑ + H 2 O 

Mg(HCO 3 ) 2 → MgCO 3 ↓ + CO 2 ↑ + H 2 O 

Do CaCO 3 và MgCO 3 là chất kết tủa nên lâu ngày sẽ đóng cặn. 

Để tẩy lớp cặn này thì dùng giấm (dung dịch CH 3 COOH 5%) cho vào ấm 

đun sôi để nguội khoảng một đêm rồi rửa sạch. 

• Mức chưa đầy đủ: Ttrả lời được 1 ý. 

• Mức không đạt: Giải thích chưa đúng hoặc không trả lời. 

Bài 62: Hiđroxianua (HCN) là một chất lỏng không màu, rất dễ bay hơi và cực độc. 

Hàm lượng giới hạn cho phép trong không khí là 3.10 -4 mg/lít. Những trường hợp bị 

say hay chết vì ăn sắn là do trong sắn có một lượng nhỏ HCN. Lượng hiđroxianua 

còn tập trung khá nhiều ở phần vỏ sắn. Để không bị nhiễm độc xianua do ăn sắn, 

theo em khi luộc sắn cần: 


A. Rửa sạch, để cả vỏ rồi luộc, khi nước sôi nên mở vung khoảng 5 phút. 

B. Tách bỏ vỏ rồi luộc. 

C. Tách bỏ vỏ rồi luộc, khi nước sôi nên mở vung khoảng 5 phút. 





95 










D. Cho thêm ít nước vôi trong vào nồi luộc để trung hoà HCN. 

Đáp án: 


Vì HCN dễ bay hơi và tập trung khá nhiều ở phần vỏ sắn. 


Bài 63: Cho sơ đồ thí nghiệm như hình vẽ. 

Biết các khí có cùng số mol. Nghiêng ống nghiệm để nước ở nhánh A chảy 

hết sang nhánh B. Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Xác định thành phần của chất khí 

sau phản ứng. 

Đáp án: 

A. CO 2 , O 2 B. CO 2 C. O 2 , CO 2 , I 2 . D. O 2 


Các phản ứng xảy ra: Chọn các khí đều 1 mol 

O + 2KI + H O ⎯⎯→ 2KOH + I + O 

3 2 2 2 

1 2 

CO + 2KOH ⎯⎯→ K CO + H O 

2 2 3 2 

1 2 1 

Khí còn lại sau phản ứng: O 2 


Bài 64: Trong phòng thí nghiệm bộ dụng cụ vẽ dưới đây có thể dùng để điều chế 

những chất khí nào trong số các khí sau: Cl 2 , O 2 , NO, NH 3 , SO 2 , CO 2 , H 2 , C 2 H 4 ? 


Bông 

A. Cl 2 , O 2 , NO, NH 3 . B. Cl 2 , O 2 , SO 2 , NO, CO 2 

C. Cl 2 , O 2 , SO 2 , CO 2 D. Cl 2 , O 2 , SO 2 , CO 2 ,C 2 H 4 . 





96 










Đáp án: 


Vì khí C phải đáp ứng được: 

- Khí C được tạo từ rắn A. 

- Khí C nặng hơn không khí, không tác dụng với không khí (O 2 ). 


Bài 65: Phát biểu sai là 

A. Đốt than, lò than trong phòng kín có thể sinh ra khí CO độc, nguy hiểm. 

B. Khi cơm khê có thể dùng vài mẫu than củi cho vào nồi thì cơm bớt khê hơn. 

C. Tầng ozon có tác dụng ngăn tia cực tím chiếu vào trái đất. 

D. Tất cả các đám cháy đều dập tắt bằng CO 2 . 

Đáp án 



Bài 66: Cho hỗn hợp khí X gồm CO 2 , CO, N 2 và hơi nước lần lượt đi qua các bình 

mắc nối tiếp chứa lượng dư mỗi chất: CuO đun nóng; dung dịch nước vôi trong; 

dung dịch H 2 SO 4 đặc. Giả thiết các phản ứng đều xảy ra hoàn toàn. Khí ra khỏi bình 

chứa H 2 SO 4 đặc là 

Đáp án 

(X) 

CuO, t 0 dd Ca(OH) 2 dd H 2 SO 4 

A. N 2 . B. CO. C. N 2 và hơi nước. D. hơi nước. 



Bài 67: Cho 2 hệ cân bằng sau trong hai bình kín: 

và 

C (r) + H 2 O (k) 

←⎯⎯→ 

⎯ CO (k) + H 2 (k) ; ∆ H = 131 kJ 

CO (k) + H 2 O (k) ←⎯⎯→ 

⎯ CO 2 (k) + H 2 (k) ; ∆ H = - 41 kJ 

Có bao nhiêu điều kiện trong các điều kiện sau đây làm các cân bằng trên 

dịch chuyển ngược chiều nhau? 

Đáp án 

(1) Tăng nhiệt độ. (2) Thêm lượng hơi nước vào. (3) Thêm khí H 2 vào. 

(4) Tăng áp suất. (5) Dùng chất xúc tác. (6) Thêm lượng CO vào. 

A. 3. B. 4. C. 1. D. 2. 








97 










Bài 68: Tiến hành thí nghiệm như hình vẽ: 

Trong số các khí: NH3, H2S, SO2, 

HCl, CO2, số khí thoả mãn điều kiện của khí 

A là 

Đáp án 

A. 4. B. 3. C. 2. D. 1. 



Bài 69: Hình vẽ dưới đây mô tả thí nghiệm điều chế khí X trong phòng thí nghiệm. X 

là khí nào trong các khí sau: 

Đáp án 

A. NH 3 B. CO 2 C. HCl D. N 2 

• Mức đầy đủ: Chọn đáp án B. 


Bài 70: Một mẫu khí thải có chứa CO 2 

, NO 2 

, N 2 

và SO 2 

được sục vào dung dịch 

Ca(OH) 2 

dư. Trong bốn khí đó, số khí bị hấp thụ là 

Đáp án 

A. 3. B. 4. C. 1. D. 2. 



Bài 71: Thực hiện các thí nghiệm sau: 

(a) Cho dd HCl vào dd Fe(NO 3 

) 2 

. 

(c) Cho Si vào dd NaOH đặc. 

(b) Cho FeS vào dd HCl. 

(d) Cho dd AgNO 3 

vào dd NaF. 

(e) Cho Si vào bình chứa khí F 2 

. (f) Sục khí SO 2 

vào dd H 2 

S. 

Trong các thí nghiệm trên, số thí nghiệm có xảy ra phản ứng là 

Đáp án 

A. 5. B. 3. C. 6. D. 4. 







98 








Bài 72: Công nghiệp silicat 




1/ Tại sao không dùng bình thủy tinh đựng dung dịch HF? 

Đáp án 


Tuy dung dịch axit HF là một axit yếu nhưng nó có khả năng đặc biệt là ăn 

mòn thủy tinh. Do thành phần chủ yếu của thủy tinh là silic đioxit SiO 2 nên khi cho 

dung dịch HF vào thì có phản ứng xảy ra: SiO 2 + 4HF→ SiF 4 ↑ + 2H 2 O 


Nêu được lí do ăn HF ăn mòn thủy tinh, chưa viết PTHH. 



2/ Thủy tinh thông thường được dùng làm cửa kính, chai, lọ… được sản xuất 

bằng cách nấu chảy một hỗn hợp gồm cát trắng, đá vôi, sôđa ở 1400 0 C. 

a. Viết PTHH sản xuất trên. 

b. Thủy tinh thông thường có nhiệt độ nóng chảy xác định hay không xác 

định? Giải thích. 

Đáp án câu a: 



1400 

PTHH: 6SiO 2 + CaCO 3 + Na 2 CO 3 ⎯⎯⎯ 

→ Na 2 O.CaO.6SiO 2 + 2CO 2 


0 C 





99 











Đáp án câu b: 


Thủy tinh thông thường có nhiệt độ nóng chảy không xác định vì nó là chất 

vô định hình, khi đun nóng nó mềm dần rồi mới chảy ra, vì vậy có thể tạo những đồ 

vật và dụng cụ có hình dạng như ý muốn. 


Trả lời được 1 ý. 


Trả lời sai hoặc không trả lời 

3/ Thủy tinh sẽ có màu khác nhau khi thêm oxit của một số kim loại. Thủy 

tinh pha lê trong suốt chứa oxit kim loại nào? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: Chứa nhiều chì oxit. 

• Mức không đạt: oxit khác hoặc không trả lời. 

4/ Vật liệu chủ yếu để làm gốm là gì? 

Đáp án 

• Mức đầy đủ: đất sét và cao lanh. 

• Mức chưa đầy đủ: chỉ trả lời là đất sét hoặc cao lanh. 

• Mức không đạt: đáp án khác hoặc không trả lời. 

Bài 73: Khắc thủy tinh 

Làm thế nào để khắc được thủy tinh tạo ra những hình ảnh đẹp như vậy? 

Đáp án 


Muốn khắc thủy tinh người ta nhúng thủy tinh vào sáp nóng chảy lấy ra cho 

nguội, dùng vật nhọn tạo thành hình, chữ… cần khắc nhờ lớp sáp (nến) mất đi, rồi 


nhỏ dung dịch HF vào thủy tinh sẽ bị ăn mòn ở những nơi đã bị cạo đi lớp sáp: 

4HF + SiO 2 →SiF 4 +2 H 2 O 





100 










Nếu không có bột HF, ta có thể thay thế bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc và bột 

CaF 2 (màu trắng). Nhúng thủy tinh vào sáp nóng chảy, lấy ra cho nguội, dùng vật 

nhọn tạo hình, chữ… cần khắc nhờ lớp sáp (nến) mất đi, rồi rắc bột CaF 2 vào chỗ 

cần khắc, cho thêm H 2 SO 4 đặc vào và lấy tấm kính khác hoặc bìa cứng đặt lên trên 

khu vực khắc, sau 1 thời gian thủy tinh cũng bị ăn mòn những nơi cạo lớp sáp. 

Do: 

CaF 2 + 2H 2 SO 4 → Ca(HSO 4 ) 2 + 2HF (dùng bìa cứng che) 

SiO 2 + 4HF → SiF 4 + 2H 2 O 


Nêu được cách làm nhưng không giải thích được hoặc không viết được 

phương trình hóa học. 


Nêu sai hiện tượng hoặc giải thích sai hoặc không trả lời. 

Bài 74: Tranh Gốm hay Tranh Sứ. 

Làm thế nào phân biệt Tranh Gốm hay Tranh Sứ? 

Đáp án 

Tranh gốm 


- Tranh sứ có nền trắng và tranh gốm có nền đỏ. 

Tranh sứ 

- Tranh gốm kích thước lớn hơn 40x40 cm sẽ được ghép bằng các mảnh lại 

với nhau còn sứ thì không như vậy, thường thì sẽ là nguyên khổ có khi lên tới 

110x150 cm mà không phải ghép mảnh. 

- Tranh gốm được làm hoàn toàn bằng tay nên cảm giác thô, dày và thường 


được đắp nổi lên trên mặt tranh còn tranh sứ thường được vẽ trơn tru trên nền trắng 

của sứ. 

- Các đường nét ở tranh sứ bao giờ cũng sắc nét, tinh xảo hơn ở tranh gốm. 





101 










• Mức chưa đầy đủ: Nêu được 2-3 ý. 

• Mức không đạt: Nêu được 1 ý, trả lời khác hoặc không trả lời. 

Bài 75: Xi măng 

Xi măng thuộc loại vật liệu kết dính, được dùng trong xây dựng. Xi măng thông 

dụng nhất là xi măng Pooclang. Đó là chất bột mịn, màu lục xám, thành phần chính 

gồm: canxi silicat và canxi aluminat: Ca 3 SiO 5 (3CaO.SiO 2 ), Ca 2 SiO 4 (2CaO.SiO 2 ), 

Ca 3 (AlO 3 ) 2 (3CaO.Al 2 O 3 ). 

Xi măng được sản xuất bằng cách nghiền nhỏ đá vôi, trộn với đất sét có nhiều 

SiO 2 và một ít quặng sắt, rồi nung hỗn hợp trong lò quay hoặc lò đứng ở 1400 o C đến 

1600 o C. Sau khi nung thu được hỗn hợp rắn màu xám gọi là clanhke. Hỗn hợp nghiền 

mịn của clanhke, thạch cao và có thể có hay không có đá phụ gia sẽ tạo thành xi măng. 

1/ Vì sao xi măng được xếp vào loại chất kết dính thủy lực? 

Đáp án 


Vì tính chất kết dính khi tác dụng với nước của xi măng. 



2/ Nguyên nhân dẫn đến quá trình đông cứng của xi măng? 

Đáp án 


Khi đã nhào trộn với nước, xi măng sẽ đông cứng sau vài giờ. Khác hẳn với 

quá trình đông cứng của vôi, quá trình đông cứng của xi măng chủ yếu là do sự 

hiđrat hóa của những hợp chất có trong xi măng, tạo ra hidrat tinh thể: 

Ca 3 SiO 5 + 5H 2 O → Ca 2 SiO 4 + 4H 2 O + Ca(OH) 2 


Ca 2 SiO 4 + 4H 2 O 

→ Ca 2 SiO 4 . 4H 2 O 

Ca 3 (AlO 3 ) 2 + 6H 2 O → Ca 3 (AlO 3 ) 2 . 6H 2 O 





102 










Sau thời gian đông cứng ban đầu, quá trình đông cứng còn tiếp tục tăng do 

sự hiđrat hoá còn lan sâu vào bên trong hạt xi măng, làm đặc chắc cấu trúc và kích 

thước lỗ rỗng trong bê tông sẽ nhỏ hơn. 


Nêu được nguyên nhân do quá trình hiđrat hóa của những hợp chất trong xi 

măng, chưa viết PT. 



3/ Sau khi đổ bê tông, khi bề mặt bê tông đủ cứng, không bị vỡ thì người ta 

thường phun hoặc ngâm nước để bảo dưỡng bê tông. Giải thích việc làm đó? 

Đáp án 


Sau thời gian đông cứng ban đầu, quá trình đông cứng còn tiếp tục tăng do 

sự hiđrat hoá còn lan sâu vào bên trong hạt xi măng làm đặc chắc cấu trúc và kích 

thước lỗ rỗng trong bê tông sẽ nhỏ hơn. Khi môi trường quá khô, nước trong bê 

tông bốc hơi nhanh, không còn đủ lượng nước cần thiết cho quá trình hidrat hóa, 

cường độ bê tông có thể ngừng phát triển trong quá trình đóng rắn tiếp theo tạo ra 

các vết rạn nứt trong cấu trúc bê tông và gây ảnh hưởng đến chất lượng công trình. 

Vì vậy dưỡng ẩm là để kiểm soát sự bay hơi nước của bê tông, cùng với việc tạo ra 

một môi trường nhiệt độ - độ ẩm thuận lợi cho việc hình thành cấu trúc và phát triển 

cường độ của bê tông. 



2.4. Sử dụng hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong dạy học hóa học 

lớp 11 phần phi kim 

2.4.1. Khi dạy bài mới (phụ lục 4 và 7) 

Qua việc trao đổi kinh nghiệm với nhiều GV dạy giỏi và của bản thân, chúng 

tôi thấy việc củng cố các kiến thức vừa học trong bài bằng bài tập thường đem lại 

hiệu quả rất cao. Nội dung bài tập nhằm vào các tình huống HS dễ mắc sai lầm, 

muốn khắc sâu, mở rộng hoặc nâng cao một kiến thức, một kĩ năng nào đó,… Bài 

tập cũng cố có thể đưa ra ngay sau một khái niệm, một định luật, một tính chất hoặc 

có thể để cuối bài dạy. 


Nói chung, bài tập hóa học theo hướng tiếp cận PISA được sử dụng trong tiết 

học nghiên cứu tài liệu mới là những bài tập khá đơn giản, cơ bản, thường dùng để 

củng cố, khắc sâu kiến thức và tạo niềm tin cho HS vào những gì đã học. Các bài 





103 










tập này sẽ phát huy hiệu quả tốt khi GV sử dụng cùng với các phương pháp dạy học 

và kĩ thuật dạy học khác nữa như: vấn đáp, đàm thoại, hoạt động nhóm... 

2.4.2. Sử dụng khi luyện tập, kiểm tra (phụ lục 5, 8) 

Trong các giờ bài tập, GV có thể đưa vào các bài tập có nội dung thực tiễn 

mà HS có thể vận dụng được những kiến thức trong nội dung luyện tập để giải 

quyết hoặc thông qua một bài tập có nội dung lí thuyết, sau khi giải quyết xong GV 

thông tin thêm về những kiến thức có liên quan. 

Đặc biệt, GV nên thiết kế thành những câu hỏi trắc nghiệm và đưa vào với 

một dung lượng nhất định các câu hỏi mang tính thực tiễn và trong các câu hỏi tự 

luận có thể đưa các bài tập thực tiễn theo định hướng của PISA. 

2.4.3. Sử dụng khi tự học ở nhà hay thông qua các hoạt động ngoại khóa khác 

GV nên tổ chức cho HS các câu lạc bộ Hóa học, các buổi ngoại khóa về Hóa 

học, các cuộc thi Hóa học vui,… nhằm tạo điều kiện cho HS vận dụng những kiến 

thức Hóa học vào cuộc sống, tạo niềm hứng thú và say mê Hóa học, đồng thời kích 

thích HS lòng ham hiểu biết, hình thành cho HS thói quen luôn thắc mắc, đặt vấn đề 

đối với những hiện tượng trong cuộc sống và phải tìm cách giải quyết cho được các 

vấn đề đó, từ đó HS tự tìm cách để giải quyết vấn đề, dần dần hình thành phương 

pháp nghiên cứu khoa học. 


Trong chương này, thông qua việc phân tích chương trình Hóa học 11 phần 

phi kim dựa vào mục tiêu cơ bản và cấu trúc nội dung, chúng tôi đã tiến hành thiết 

kế hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA, trên cơ sở đó chúng tôi đã đưa ra 75 

bài tập và được sử dụng khi dạy bài mới, khi luyện tập, kiểm tra và khi tự học ở nhà 

hay là trong các hoạt động ngoại khóa khác. 






104 










3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm 

3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm 

thực tiễn. 

Chương 3 

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 

- Khẳng định hướng đi đúng đắn và cần thiết của đề tài trên cơ sở lý luận và 

- Nghiên cứu hiệu quả của quá trình dạy học thông qua hệ thống bài tập theo 

hướng tiếp cận PISA. 

- Đối chiếu kết quả của lớp thực nghiệm với kết quả của lớp đối chứng. Từ 

đó xử lí, phân tích kết quả để đánh giá chất lượng nội dung và khả năng áp dụng hệ 

thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA do chúng tôi đề xuất trong dạy học hóa học 

ở trường THPT. 

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm 

dung sau: 

Để đạt được những mục đích trên, thực nghiệm sư phạm triển khai những nội 

- Biên soạn tài liệu thực nghiệm theo nội dung của luận văn. 

- Lựa chọn nội dung và địa bàn thực nghiệm sư phạm. 

- Kiểm tra đánh giá, phân tích và xử lý kết quả TNSP. 

+ Dùng hệ thống các bài tập đã xây dựng ở chương 2 để kiểm tra đánh giá khả 

năng vận dụng các bài tập, đồng thời đánh giá chất lượng của các bài tập đã xây dựng. 

+ Dùng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu từ đó phân tích, 

đánh giá chất lượng và tính khả thi của hệ thống bài tập đã xây dựng. 

+ Điều tra ý kiến của giáo viên, học sinh về tình hình sử dụng bài tập theo 

hướng tiếp cận PISA trong dạy học môn hóa học ở trường THPT. 

+ Đánh giá bài kiểm tra, thu thập số liệu, phân tích kết quả TNSP. 

3.2. Thời gian, đối tượng thực nghiệm 

3.2.1. Thời gian thực nghiệm 


Từ tháng 10/2014 - tháng 5/2015. 





105 










3.2.2. Đối tượng thực nghiệm 

Học sinh lớp 11. 

3.3. Quá trình tiến hành thực nghiệm 

3.3.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm 

a) Trường thực nghiệm: Trong năm học 2014 - 2015 tôi tiến hành TNSP tại 

các trường: THPT Lê Hồng Phong - Tỉnh Quảng Bình. 

THPT Lê Lợi - Tỉnh Quảng Bình. 

Các trường được lựa chọn mang tính đại diện về đối tượng HS, 2 trường tôi 

lựa chọn đều có cơ sở trang thiết bị vật chất khá tốt, đều có phòng TN với đội ngũ 

GV có trình độ chuyên môn vững vàng, rất tâm huyết với nghề. Nhà trường luôn 

tạo mọi sự giúp đỡ chúng tôi trong quá trình tiến hành thực nghiệm. 

b) Lớp thực nghiệm: Được sự đồng ý của lãnh đạo nhà trường, tổ chuyên 

môn và các GV giảng dạy, chúng tôi đã chọn thực nghiệm ở các lớp sau: 

Trường 

Lớp 

Lớp thực nghiệm 

Lớp đối chứng 

Lớp Sỹ số Nam Nữ Lớp Sỹ số Nam Nữ 

Lê Hồng Phong 11A1 43 24 19 11A2 41 25 16 

Lê Lợi 11A1 38 21 17 11A3 39 21 18 

3.3.2. Kiểm tra mẫu trước thực nghiệm 

Trước khi kiểm tra TN chúng tôi dựa vào kết quả thi cuối năm lớp 10 của HS 

để lựa chọn các lớp tương đương nhau làm thực nghiệm. 

3.3.3. Lựa chọn giáo viên thực nghiệm 

Dạy thực nghiệm đề tài gồm 2 GV: 

1. Thầy giáo Nguyễn Văn Nhạc: Trường THPT Lê Hồng Phong - Tỉnh 

Quảng Bình. 

2. Cô giáo Đoàn Thị Phương Tình: Trường THPT Lê Lợi - Tỉnh Quảng Bình. 

3.3.4. Tiến hành thực nghiệm 

Tôi trao đổi các ý kiến với GV dạy thực nghiệm về ý đồ sư phạm của các đợt 

thực nghiệm để có sự thống nhất về nội dung và phương pháp giảng dạy, không chỉ 

ở 2 tiết dạy dự giờ mà cả các bài khác của chương. Sau khi thực nghiệm ở lớp thực 

nghiệm, chúng tôi tiến hành kiểm tra đồng thời lớp đối chứng và lớp thực nghiệm 


để xác định hiệu quả tính khả thi của phương án thực nghiệm. Việc kiểm tra đánh 

giá được tiến hành 2 lần: 

- Lần 1: Được thực hiện sau thực nghiệm chương nitơ. 





106 










(phụ lục 5,8). 

- Lần 2: Được thực hiện sau thực nghiệm chương cacbon. 

Nội dung đề kiểm tra là những bài tập hóa học theo hướng tiếp cận PISA 

3.3.5. Thực hiện chương trình thực nghiệm 

Do nội dung của đề tài là nghiên cứu về bài tập và thời gian thực nghiệm vào 

thời điểm mà HS đã học xong chương nitơ nên tôi chủ yếu chọn thực nghiệm ở các 

bài sau: 

- Bài: Phân bón hóa học (Dạy học theo dự án). 

- Bài: Cacbon. 

Ở lớp đối chứng, GV dạy theo phương pháp thông thường cùng với hệ thống 

bài tập có sẵn trong SGK và SBT hiện hành. Ở các lớp thực nghiệm, GV dạy theo 

giáo án được thiết kế bởi các dạng bài tập theo hướng tiếp cận PISA. 

3.4. Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm 

3.4.1. Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm 

Trước khi tiến hành TNSP, tôi sử dụng bài thi cuối năm học năm lớp 10 của 

nhóm HS (LTN và LĐC). Kết quả thể hiện ở bảng sau: 

Nhóm 

Bảng 3.1. Số học sinh đạt điểm X i trước khi thực nghiệm 

Số học sinh đạt điểm X i 

Tổng số 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Trung 

bình 

Độ lệch 

chuẩn (SD) 

Thực nghiệm 81 0 0 0 2 15 18 21 14 8 3 6.81 1.441 

Đối chứng 80 0 0 0 1 16 17 19 17 6 4 6.86 1.447 

Sử dụng phương pháp kiểm định t-Student để kiểm định giả thiết “sự khác 

biệt về điểm kiểm tra của 2 nhóm HS” là không có nghĩa (p = 0,834 > 0,05). Nghĩa 

là sự khác nhau trung bình cộng của 2 nhóm HS không có ý nghĩa về mặt thống kê. 

Nói cách khác, 2 nhóm HS được chọn (lớp thực nghiệm và lớp đối chứng) là tương 

đương nhau về khả năng học tập. 

3.4.2. Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm 

Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm của 2 bài kiểm tra lần 1 và lần 2 được 

trình bày theo từng trường và tương ứng với các đường luỹ tích của các bài đó 


lần lượt như sau: 





107 










Lần 

1 

2 

Bảng 3.2. Số lượng HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Hồng Phong 

Lớp 

Sĩ 

số 

Số HS đạt từng loại điểm x i 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 43 0 0 0 0 0 3 8 13 13 6 0 

ĐC 41 0 0 0 0 5 6 12 11 6 1 0 

TN 43 0 0 0 0 1 1 5 14 15 6 1 

ĐC 41 0 0 0 0 2 5 13 13 6 2 0 

Bảng 3.3. Tần suất (%) HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Hồng Phong 

Lần Lớp 

1 

2 

Sĩ 

số 

% HS đạt từng loại điểm x i 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 43 0 0 0 0 0 6.98 18.61 30.23 30.23 13.95 0 

ĐC 41 0 0 0 0 12.20 14.63 29.27 26.83 14.63 2.44 0 

TN 43 0 0 0 0 2.33 2.33 11.62 32.56 34.88 13.95 2.33 

ĐC 41 0 0 0 0 4.88 12.19 31.71 31.71 14.63 4.88 0 

Bảng 3.4. Tỉ lệ (%) HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Hồng Phong 

Lần Lớp 

1 

2 

Sĩ 

số 

% HS đạt điểm x i trở xuống 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 43 0 0 0 0 0 6.98 25.59 55.82 86.05 100 100 

ĐC 41 0 0 0 0 12.20 26.83 56.10 82.93 97.56 100 100 

TN 43 0 0 0 0 2.33 4.66 16.28 48.84 83.72 97.67 100 


ĐC 41 0 0 0 0 4.88 17.07 48.78 80.49 95.12 100 100 





108 







120 




Tỷ lệ % 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Điểm 

LTN 

LĐC 

Hình 3.1. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 1 - trường THPT Lê Hồng Phong 

Hình 3.2. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 2 - trường THPT Lê Hồng Phong 

Bảng 3.5. Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS 

Yếu kém 

(0 - 4 điểm) 

trường THPT Lê Hồng Phong 

Phân loại kết quả học tập của HS sau kiểm tra lần 1 (%) 

Trung bình 

(5, 6 điểm) 

Khá 

(7, 8 điểm) 

Giỏi 

(9, 10 điểm) 

TN ĐC TN ĐC TN ĐC TN ĐC 

0 12.20 25.59 43.90 60.46 41.46 13.95 2.44 






109 










Hình 3.3. Tần suất biểu diễn kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường 

THPT Lê Hồng Phong 


Yếu kém 

(0 - 4 điểm) 



Trung bình 

(5, 6 điểm) 

Khá 

(7, 8 điểm) 

Giỏi 

(9, 10 điểm) 


2.33 4.88 13.95 43.90 67.44 46.34 16.28 4.88 

Hình 3.4. Tần suất biểu diễn kết quả bài kiểm tra lần 2 của HS 


Bảng 3.7. Số lượng HS đạt điểmX i của trường THPT Lê Lợi 

Lần Lớp Sĩ số 

1 

2 

Số HS đạt từng loại điểm x i 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 38 0 0 0 0 1 2 7 13 10 4 1 


ĐC 39 0 0 0 0 4 9 10 10 5 1 0 

TN 38 0 0 0 0 0 3 5 13 10 7 0 

ĐC 39 0 0 0 0 1 9 11 10 7 1 0 





110 







Bảng 3.8. Tần suất (%)HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Lợi 




Lầ 

n 

1 

2 

Lớp 

Sĩ 

số 

% HS đạt từng loại điểm x i 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 38 0 0 0 0 2.63 5.26 18.42 34.21 26.32 10.53 2.63 

ĐC 39 0 0 0 0 10.26 23.08 25.64 25.64 12.82 2.56 0 

TN 38 0 0 0 0 0 7.89 13.16 34.21 26.32 18.42 0 

ĐC 39 0 0 0 0 2.56 23.08 28.21 25.64 17.95 2.56 0 

Lần Lớp Sĩ số 

1 

2 

Bảng 3.9. Tỉ lệ (%) HS đạt điểm X i của trường THPT Lê Lợi 

% HS đạt điểm x i trở xuống 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 38 0 0 0 0 2.63 7.89 26.31 60.52 86.84 97.37 100 

ĐC 39 0 0 0 0 10.26 33.34 58.98 84.62 97.44 100 100 

TN 38 0 0 0 0 0 7.89 21.05 55.26 81.58 100 100 

ĐC 39 0 0 0 0 2.56 25.64 53.85 79.49 97.44 100 100 

Hình 3.5. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 1 - trường THPT Lê Lợi 





Hình 3.6. Đường luỹ tích điểm kiểm tra - Lần 2 - trường THPT Lê Lợi 










trường THPT Lê Lợi 





Yếu kém 

(0 - 4 điểm) 

Trung bình 

(5, 6 điểm) 

Khá 

(7, 8 điểm) 

Giỏi 

(9, 10 điểm) 


2.63 10.26 23.68 48.72 60.53 38.46 13.16 2.56 

Hình 3.7. Tần suất biểu diễn kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS 


Bảng 3.11. Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 2 của HS 



Yếu kém 

(0 - 4 điểm) 

Trung bình 

(5, 6 điểm) 

Khá 

(7, 8 điểm) 

Giỏi 

(9, 10 điểm) 


0 2.56 21.05 51.29 60.53 43.59 18.42 2.56 





Hình 3.8. Tần suất biểu diễn kết quả lần 2 bài kiểm tra của HS 













3.4.3. Xử lí kết quả 

Mục đích: Thu gọn bảng số liệu thành các tham số đặc trưng cụ thể để so 

sánh chất lượng của 2 phương pháp và mức độ tin cậy của các giá trị thu được. 

1 

a) Trung bình cộng: Đặc trưng cho sự tập trung số liệu: = ∑ k X m 

i.xi 

n 

Trong đó: n - số HS thực nghiệm, m i - số HS đạt điểm x i . 

b) Phương sai (S 2 ) và độ lệch chuẩn (SD): Là các tham số đo mức độ phân 

tán của các số liệu quanh giá trị trung bình cộng: 

SD = 

⎡ 

S m x X n m x m x 

⎢⎣ 

S 

2 

k 2 

k k 

2 1 1 

2 ⎛ ⎞ 

= ∑ i ( i 

− ) = ⎢ − 

− 

⎜ ⎟ 

= ( − ) 

∑ i i ∑ i i 

n 1 i 1 n 1 n i= 1 ⎝ i= 

1 ⎠ 

2 

⇒ Độ lệch chuẩn càng nhỏ bao nhiêu thì số liệu càng ít phân tán bấy nhiêu. 

SD 

c) Hệ số biến thiên V: V = ×100 % 

X 

+ Nếu V trong khoảng 0 - 10%: Độ dao động nhỏ. 

+ Nếu V trong khoảng 10 - 30%: Độ dao động trung bình. 

+ Nếu V trong khoảng 30 - 100%: Độ dao động lớn. 

Với độ dao động nhỏ hoặc trung bình thì kết quả thu được đáng tin cậy, 

ngược lại với độ dao động lớn thì kết quả thu được không đáng tin cậy. 

Muốn so sánh chất lượng của các tập thể HS khi đã tính được giá trị trung 

bình cộng thì sẽ có 2 trường hợp: 

- Nếu giá trị trung bình cộng bằng nhau thì trường hợp nào có độ lệch chuẩn 

S nhỏ hơn sẽ có chất lượng tốt hơn. 

- Nếu giá trị trung bình cộng khác nhau thì trường hợp nào có hệ số biến 

thiên V nhỏ hơn thì chất lượng đều hơn, còn giá trị X lớn hơn thì trình độ tốt hơn. 

d) Mô tả các dữ liệu thống kê 

- Mode là giá trị có tần suất xuất hiện nhiều nhất trong dãy các điểm số. 

- Trung vị (median) là điểm nằm ở vị trí giữa trong dãy điểm số xếp theo thứ tự. 

- Giá trị trung bình (mean) là điểm trung bình cộng của các điểm số. 

- Độ lệch chuẩn (SD) cho biết quy mô phân bố các điểm số (biên độ dao 

động các điểm số). 


- Phép kiểm chứng t-test độc lập cho phép xác định mức khác biệt giữa điểm 

trung bình của hai nhóm ĐC và TN có xảy ra ngẫu nhiên hay không. Tính giá trị p 

của phép kiểm chứng t-test, trong đó p là khả năng xảy ra ngẫu nhiên. 

i= 

1 

⎤ 

⎥ 

⎥⎦ 















Trong phép kiểm chứng t - test độc lập: 

Giá trị p Giá trị trung bình của 2 nhóm 

p ≤ 0,05 

Có khác biệt rõ rệt 

p > 0,05 

Không khác biệt rõ rệt 

Quy mô ảnh hưởng dùng đánh giá tầm cỡ ảnh hưởng của tác động. Độ 

chênh lệch giá trị trung bình chuẩn (SMD) chính là công cụ đo mức độ ảnh hưởng. 

Công thức tính mức độ ảnh hưởng sử dụng độ chênh lệch trung bình chuẩn: 

SMD = 

X 

− X 

SD 

TN 

ĐC 

ĐC 

Giá trị SMD Ảnh hưởng 

< 0,2 Rất nhỏ 

0,2 - 0,49 Nhỏ 

0,5 - 0,79 Trung bình 

0,8 - 1 Lớn 

> 1 Rất lớn 

Từ các giá trị trên ta có bảng sau: 

Bảng 3.12. Tổng hợp các tham số đặc trưng 

Trường THPT Lê Hồng Phong THPT Lê Lợi 

Đối tượng TN ĐC TN ĐC 

Mode 

Median 

X ± SD 

SD 

Lần 1 7 6 7 6 

Lần 2 8 6 7 6 

Lần 1 7 6 7 6 

Lần 2 8 7 7 6 

Lần 1 7.256 ± 1.136 6.244 ± 1.300 7.184 ± 1.249 6.154 ± 1.288 

Lần 2 7.465 ± 1.162 6.536 ± 1.185 7.342 ± 1.169 6.410 ± 1.186 

Lần 1 1.136 1.300 1.249 1.288 

Lần 2 1.162 1.185 1.169 1.186 

Lần 1 1.290 1.690 1.560 1.659 

S 2 Lần 2 1.350 1.404 1.366 1.406 

V 

t-test độc 

lập (p) 

SMD 

Lần 1 15.656 20.820 17.386 20.929 

Lần 2 15.566 18.130 15.922 18.502 

Lần 1 0.000290 0.000641 


Lần 2 0.000504 0.000859 

Lần 1 0.778462 0.799689 

Lần 2 0.783966 0.785835 















3.4.4. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm 

3.4.4.1. Phân tích kết quả về mặt định tính 

Sau thực nghiệm, chúng tôi tiến hành phát phiếu thăm do ý kiến (phụ lục 2, 3) 

đến 12 GV và 162 HS ở các lớp thực nghiệm có sử dụng câu hỏi và bài tập theo tiếp 

cận PISA tại trường THPT Chuyên Võ Nguyên Giáp; THPT Lương Thế Vinh, trường 

THPT Lê Lợi, THPT Lê Hồng Phong - Tỉnh Quảng Bình. Kết quả được tổng hợp 

trong bảng 3.13 và 3.14. 

Mức 1: Hoàn toàn đồng ý Mức 2: đồng ý Mức 3: bình thường 

Mức 4: không đồng ý 

Mức 5: hoàn toàn không đồng ý 

Bảng 3.13. Bảng tổng hợp thăm dò ý kiến HS sau thực nghiệm 

STT 

Những nhận định về hệ thống bài Mức độ ý kiến của HS 

tập theo tiếp cận PISA 1 2 3 4 5 

1. 

Vừa với lực học của em, không quá 26,54% 50,00% 18,52% 4,94% 

khó 

(43HS) (81HS) (30HS) (8HS) 0% 

2. Rất thú vị và em thấy thích 

31,48% 51,23% 17,29% 

(51HS) (83HS) (28HS) 

0% 0% 

3. 

Giúp em rèn luyện toàn diện hơn các 

30,25% 48,76% 20,99% 

năng lực đọc hiểu, toán học, khoa học 

(49HS) (79HS) (34HS) 

và giải quyết các vấn đề thực tiễn 

0% 0% 

4. 

Giúp em vận dụng được kiến thức 

tổng hợp của nhiều lĩnh vực khoa học 35,80% 50,00% 14,20% 

(vật lí, sinh học, hóa học, địa lí) và cả (58HS) (81HS) (23HS) 

0% 0% 

kiến thức trong đời sống 

5. 

Giúp em rèn luyện khả năng phân 26,55% 53,70% 19,75% 

tích, giải thích và giải quyết vấn đề (43HS) (87HS) (32HS) 

0% 0% 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

Em được trình bày ý kiến cá nhân về 22,84% 

những vấn đề liên quan 

(37HS) 

Em thấy dễ nhớ kiến thức và nhớ lâu 25,31% 

hơn. 

(41HS) 

Kiến thức, kĩ năng thu nhận được cần 34,57% 

thiết với em trong cuộc sống (56HS) 

Khi gặp các tình huống cụ thể cần 

20,99% 

giải quyết bằng kiến thức đã có, em 

(34HS) 

thấy tự tin hơn 

Nên sử dụng thường xuyên trong các 

56,17% 

bài giảng vì nó làm cho môn Hóa học 

(91HS) 

gần với đời sống hơn 

Em muốn được trả lời nhiều câu hỏi và 

bài tập theo tiếp cận PISA trong việc 

học Hóa học 

53,70% 

(87GV) 

45,68% 

(74HS) 

50,62% 

(82HS) 

53,70% 

(87HS) 

46,30% 

(75HS) 

34,57% 

(56HS) 

34,57% 

(56GV) 

31,48% 

(51HS) 

24,07% 

(39HS) 

11,73% 

(19HS) 

32,71% 

(53HS) 

9,26% 

(15HS) 

11,73% 

(19GV) 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 


0% 0% 















Bảng 3.14. Bảng tổng hợp thăm dò ý kiến GV sau thực nghiệm 

Những nhận định về hệ thống bài tập 

STT 

theo tiếp cận PISA 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

phù hợp với dạy học theo hướng tích 

cực hiện nay 

cần thiết với mục tiêu dạy học theo 

hướng phát triển năng lực của Học 

sinh 

phát triển toàn diện các năng lực của 

HS 

HS nắm vững và vận dụng kiến thức 

tốt hơn 

HS vận dụng linh hoạt kiến thức của 

nhiều lĩnh vực (toán học, khoa học, 

đọc hiểu...) 

HS được tìm hiểu và tham gia giải 

quyết những tình huống thực tiễn 

giúp HS điều chỉnh phương pháp học 

tập, nghiên cứu của mình 

giúp HS tự tin hơn khi phân tích, giải 

thích và giải quyết các vấn đề trong 

cuộc sống 

HS cảm thấy hứng thú vì thấy được ý 

nghĩa của kiến thức khoa học trong 

cuộc sống 

cần xây dựng và sử dụng thường 

xuyên hơn trong dạy học Hóa học 

3.4.4.2. Phân tích kết quả về mặt định lượng 

Mức độ ý kiến của GV 

1 2 3 4 5 

33,33% 

(4GV) 

25,00% 

(3GV) 

25,00% 

(3GV) 

33,33% 

(4GV) 

25,00% 

(3GV) 

33,33% 

(4GV) 

16,66% 

(2GV) 

25,00% 

(3GV) 

41,67% 

(5GV) 

41,67% 

(5GV) 

66,67% 

(8GV) 

66,67% 

(8GV) 

58,33% 

(7GV) 

50,00% 

(6GV) 

66,67% 

(8GV) 

66,67% 

(8GV) 

41,67% 

(5GV) 

50,00% 

(6GV) 

58,33% 

(7GV) 

58,33% 

(7GV) 

0% 0% 0% 

8,33% 

(1GV) 

16,67% 

(2GV) 

16,67% 

(2GV) 

8,33% 

(1GV) 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 

0% 0% 

0 0% 0% 

41,67% 

(5GV) 

25,00% 

(3GV) 

Từ các bảng và hình phân tích số liệu thu thập được, tôi có nhận xét: 

- Tỉ lệ các bài kiểm tra đạt khá, giỏi của LTN cao hơn LĐC. 

0% 0% 

0% 0% 

0 0% 0% 

0 0% 0% 


- Mode của LTN cao hơn LĐC, chứng tỏ HS LTN nhiều điểm cao hơn LĐC. 















- Giá trị trung bình của LTN cao hơn LĐC chứng tỏ mặt bằng điểm chung 

của LTN cao hơn LĐC. 

- Độ lệch chuẩn điểm kiểm tra của các LTN nhỏ hơn các LĐC chứng tỏ ở 

các LTN, các số liệu tập trung quanh giá trị trung bình cộng tốt hơn, chất lượng bộ 

số liệu tốt hơn. Điều này cho phép nhận xét rằng chất lượng bài kiểm tra của các 

LTN không những cao hơn mà còn đồng đều hơn và bền vững hơn các LĐC. 

- Kiểm tra bằng t - test độc lập cho thấy kết quả giá trị p < 0,05 tức là sự khác 

biệt giữa LTN và LĐC là có ý nghĩa, suy ra LTN nắm vững và vận dụng kiến thức, 

kĩ năng tốt hơn LĐC. 

- Độ chênh lệch giá trị trung bình chuẩn (SMD) của cả 2 trường từ 0,77 đến 

0,79 nên sự tác động của TN ở mức trung bình. 

- Đường luỹ tích của LTN luôn luôn ở bên phải và phía dưới đường luỹ tích 

của LĐC, điều đó cho thấy chất lượng học tập của LTN tốt hơn. 

- Hệ số biến thiên V của LTN nhỏ hơn của LĐC, nghĩa là chất lượng LTN 

đều hơn LĐC. 

Qua các phương pháp xử lí thống kê trên cho thấy kết quả thu được là đáng 

tin cậy. Qua đó có thể khẳng định rằng những HS được sử dụng hệ thống bài tập mà 

chúng tôi đưa ra có chất lượng học tập và vận dụng kiến thức, kĩ năng tốt hơn. Hệ 

thống bài tập đưa ra có chất lượng khá tốt. 


Trong chương này chúng tôi đã tiến hành TNSP tại hai trường THPT đó là: 

THPT Lê Hồng Phong và THPT Lê Lợi - Tỉnh Quảng Bình. 

Tiến hành xử lí số liệu với kết quả thu được chúng tôi thấy dạy học có sử 

dụng bài tập hóa học theo hướng tiếp cận PISA rất thiết thực, không chỉ có tác dụng 

phát triển năng lực nhận thức, năng lực tư duy, năng lực vận dụng kiến thức hóa học 

vào việc giải quyết các vấn đề liên quan đến thực tiễn mà còn tăng khả năng sáng 

tạo, tạo hứng thú học tập cho HS. Kết quả thu được ở lớp thực nghiệm cao hơn lớp 

đối chứng và sự khác biệt là có ý nghĩa, chứng tỏ sự đúng đắn của giả thuyết khoa 

học và tính khả thi của đề tài luận văn. 













KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 




1. Kết luận 

kết quả sau: 

Sau một thời gian nghiên cứu, thực hiện đề tài, chúng tôi đã thu được một số 

1.1. Nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài: 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học. 

- Nghiên cứu lý luận về bài tập hóa học trong dạy học hóa học . 

- Tìm hiểu về chương trình đánh giá HS quốc tế (PISA). 

- Tiến hành điều tra - quan sát, khảo sát, lấy ý kiến… của GV, HS của một số 

trường THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Bình về hệ thống các bài tập Hóa học theo 

tiếp cận PISA đã và đang sử dụng. 

1.2. Trình bày cơ sở và đề xuất một số định hướng cơ bản trong việc thiết kế bài 

tập Hóa học phần phi kim 11 theo hướng tiếp cận PISA. 

- Trình bày cơ sở và đề xuất một số định hướng cơ bản trong việc thiết kế bài 

tập hóa học phần phi kim 11 theo hướng tiếp cận PISA. 

- Minh họa qua 73 bài tập Hóa học phần phi kim lớp 11 theo hướng tiếp cận 

PISA ứng với 2 chương của chương trình hóa học 11 THPT: 

Chương 2. Nhóm nitơ: 35 bài tập. 

Chương 3. Nhóm cacbon: 40 bài tập. 

1.3. Nghiên cứu việc sử dụng bài tập hóa học phần phi kim 11 theo hướng tiếp 

cận PISA 

Đề xuất 3 hướng sử dụng hệ thống bài tập Hóa học phần phi kim lớp 11 theo 

hướng tiếp cận PISA trong dạy học hóa học ở trường THPT: 

- Sử dụng khi dạy bài mới. 

- Sử dụng khi luyện tập, kiểm tra. 

- Sử dụng khi tự học ở nhà, các hoạt động ngoại khóa khác. 

1.4. Tiến hành TNSP để kiểm chứng tính hiệu quả và tính khả thi của đề tài: 

Trong năm học 2014 - 2015, đã tiến hành TNSP tại các trường: 

THPT Lê Hồng Phong - Tỉnh Quảng Bình. 


THPT Lê Lợi - Tỉnh Quảng Bình. 

- Điểm trung bình của LTN cao hơn LĐC, kiểm tra bằng t - test độc lập cho 

thấy kết quả giá trị p < 0,05 tức là sự khác biệt giữa hai lớp là có ý nghĩa, suy ra lớp 












TN nắm vững và vận dụng kiến thức, kĩ năng tốt hơn lớp ĐC. 

1.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm sau khi xử lý thống kê cho thấy: 




- Hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA có tác dụng giúp HS nắm vững kiến 

thức, phát triển năng lực vận dụng hóa học vào thực tiễn, hoạt động hợp tác nhóm... 

- Hệ thống bài tập này góp phần làm cho việc dạy học môn Hóa học gắn với 

thực tiễn cuộc sống hơn, HS có hứng thú, say mê học tập, nâng cao hiệu quả dạy 

học môn Hóa học ở trường THPT. Đã được GV giảng dạy môn Hoá học và các em 

HS ở các trường, lớp thực nghiệm hưởng ứng tích cực. 

- Kết quả thu được ở lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng và sự khác biệt 

là có ý nghĩa, chứng tỏ sự đúng đắn của giả thuyết khoa học và tính khả thi của đề 

tài luận văn. 

2. Kiến nghị 

Để phát huy được tính đa dạng và những tác dụng tích cực của hệ thống bài 

tập hóa học phần phi kim 11 theo hướng tiếp cận PISA vào việc dạy và học môn 

Hóa học ở trường THPT có hiệu quả hơn, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho GV 

và HS khi sử dụng hệ thống bài tập này, chúng tôi xin có một số kiến nghị và đề 

xuất như sau: 

1. Tăng cường bài tập Hóa học có nội dung thực tế và những bài tập rèn 

luyện các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống như kĩ năng đọc hiểu văn bản, đồ thị, 

biểu đồ,… theo hướng tiếp cận PISA. 

2. Từng bước thay đổi nội dung và hình thức kiểm tra và đánh giá của môn 

Hóa học ở THPT như: Không chỉ đánh giá về kiến thức, kỹ năng mà còn đánh giá 

về năng lực, sử dụng câu hỏi dạng mở... 

3. Có định hướng bồi dưỡng nâng cao nhận thức về vai trò của Hóa học 

trong thực tiễn và khả năng vận dụng kiến thức Hóa học vào thực tiễn đời sống... 

cho GV và sinh viên sư phạm ngành Hóa học. Có những tài liệu tham khảo chính 

thức về PISA giúp GV và HS biết, hiểu và có thể khai thác sử dụng PISA vào việc 

dạy và học môn Hóa học. 

Trên đây là những công việc chúng tôi đã làm để hoàn thành đề tài. Chúng 

tôi hi vọng, đề tài này có thể đóng góp một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất 

lượng dạy học môn Hóa học ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay. 













TÀI LIỆU THAM KHẢO 




A. TIẾNG VIỆT 

[1]. Bộ Giáo dục và đào tạo, Chiến lược phát triển giáo dục 2011- 2020. 

[2]. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự án Việt - Bỉ (2010), Nghiên cứu khoa học sư phạm 

ứng dụng, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. 

[3]. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), PISA và các dạng câu hỏi, Nxb Giáo dục Việt Nam, 

Hà Nội. 

[4]. Giáo dục thời đại Online, “Đổi mới GD&ĐT theo hướng tiếp cận năng lực và 

hội nhập”. 

[5]. Quốc hội (2005), Luật giáo dục, Hà Nội. 

[6]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam, 

“Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020”. 

[7]. Hoàng Chúng (1983), Phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục, 

Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[8]. Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học Hoá học ở trường phổ thông và 

đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[9]. Nguyễn Văn Cường, Bernd Meier (2009), Lý luận dạy học hiện đại, Nxb Đại 

học Sư phạm, Hà Nội. 

[10]. Dương Văn Đảm (2009), Hóa học trên cánh đồng, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[11]. Phạm Thị Bích Đào, Nghiên cứu kĩ năng quá trình khoa học (science process 

skills) trong chương trình môn khoa học một số nước, đề tài khoa học và công 

nghệ cấp viện, Viện khoa học giáo dục Việt Nam(2011). 

[12]. Đỗ Tiến Đạt (2011), “Chương trình đánh giá HS quốc tế PISA”, Kỷ yếu Hội 

thảo Quốc gia về giáo dục Toán học phổ thông. 

[13]. Cao Cự Giác (2009), Thiết kế và sử dụng bài tập thực nghiệm trong dạy và 

học Hóa học, Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. 

[14]. Cao Cự Giác (2004), Bài tập lí thuyết và thực nghiệm hóa học, tập 1, Nxb 

Giáo dục. 

[15]. Cao Cự Giác, Nguyễn Xuân Trường (2005), “Các xu hướng đổi mới phương 

pháp dạy học Hoá học ở trường phổ thông hiện nay”, Tạp chí Giáo dục, (128), 


tr. 34-36. 

[16]. Lê Thị Mỹ Hà (2011), "Chương trình đánh giá quốc tế PISA tại Việt Nam - 

Cơ hội và thách thức", Tạp chí Khoa học Giáo dục, (64), tr. 17 - 21. 





120 










[17]. Lê Thị Mỹ Hà (2011), "Chương trình đánh giá quốc tế PISA tại Việt Nam", 

Tạp chí Thông tin Khoa học xã hội, (346), tr. 28 - 36. 

[18]. Nguyễn Thị Phương Hoa (2010), “Chương trình đánh giá HS quốc tế (PISA) 

(Mục đích, tiến trình thực hiện, các kết quả chính)”, Tạp chí Khoa học Đại học 

Quốc gia Hà Nội, tr. 25. 

[19]. Nguyễn Thị Thúy Hồng (2012), Nghiên cứu PISA và tác động của PISA đến 

sự phát triển chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam, Đề tài Khoa học và 

Công nghệ cấp bộ, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam. 

[20] Trần Thị Nguyệt Minh (2012), Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập theo cách 

tiếp cận của PISA trong dạy học hóa học vô cơ lớp 9, Luận văn thạc sĩ khoa 

học Hóa học, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. 

[21]. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu (2012), Phương pháp dạy học môn Hoá học 

ở trường phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội. 

[22] Hoàng Thị Phương (2013), Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập hóa học 10 

phần phi kim tiếp cận PISA theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh, 

Luận văn thạc sĩ khoa học Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội. 

[23]. Nguyễn Ngọc Sơn (2010), “Góp phần tìm hiểu về chương trình đánh giá HS 

quốc tế (PISA)”, Tập san Giáo dục - Đào tạo, (3). 

[24]. Lê Xuân Trọng (Tổng Chủ biên), Nguyễn Hữu Đĩnh (Chủ biên), Lê Chí Kiên, 

Lê Mậu Quyền (2009), Hóa học 11 nâng cao, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[25]. Nguyễn Xuân Trường, Trần Trung Ninh (2006), 555 câu trắc nghiệm Hoá 

học, Nxb Đại học Quốc gia TP.HCM, Hồ Chí Minh. 

[26]. Nguyễn Xuân Trường, Trần Trung Ninh (2009), Bồi dưỡng Hóa học phổ 

thông, Nxb Đại học Quốc gia TP.HCM, Hồ Chí Minh. 

[27]. Nguyễn Xuân Trường (Chủ biên), Từ Ngọc Ánh, Lê Chí Kiên, Lê Mậu Quyền 

(2009), Bài tập hóa học 11, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[28]. Nguyễn Xuân Trường (Chủ biên), Từ Ngọc Ánh, Phạm Văn Hoan, Cao Thị 

Thặng (2009), Bài tập hóa học 11 nâng cao, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[29]. Nguyễn Xuân Trường (Tổng Chủ biên), Lê Mậu Quyền (Chủ biên), Phạm Văn 

Hoan, Lê Chí Kiên (2008), Hóa học 11, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 

[30]. Nguyễn Xuân Trường (Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên), Phạm Văn Hoan, 


Phạm Tuấn Hùng, Trần Trung Ninh, Cao Thị Thặng, Lê Trọng Tín, Nguyễn 

Phú Tuấn (2007), Sách giáo viên Hóa học 11, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 





121 










B. WEBSITES 

[31]. http://truongtructuyen.edu.vn/phpsources/taotkchogiaovien.php 

[32]. http://text.123doc.vn/document/145812-xay-dung-va-su-dung-he-thong-bai- 

tap-theo-huong-day-hoc-tich-cuc-phan-hoa-hoc-vo-co-lop-11-ban-co-ban- 

truong-thpt.htm 

[33]. http://blog.dayhoahoc.com/tuyen-chon-va-xay-dung-thong-bai-tap-hoa-hoclien-quan-den-thuc-tien/ 

[34]. http://www.hoahocngaynay.com/fr/nghien-cuu-giang-day/hoa-hoc-nhatruong/1576-26042012.pdf 

[35]. http://www.hdcdgsnn.gov.vn/news/detail/tabid/77/newsid/362/seo/Ket-qua- 

PISA-2012-cua-Viet-Nam-va-the-gioi/language/vi-VN/Default.aspx 

[36]. http://thpt-vxuan.thuathienhue.edu.vn/hoat-dong-day-va-hoc/doi-moi-phuong- 

phap-day-hoc/doi-moi-kiem-tra-danh-gia-theo-huong-tiep-can-nang-luc-hoc- 

sinh.htm 

[37]. http://hocthenao.vn/2013/12/05/ve-pisa-2012-cua-viet-nam-bo-gd-va-dt/ 






122 







PHỤ LỤC 




Phụ lục 1 

Phiếu điều tra về thực trạng sử dụng câu hỏi, bài tập hóa học 

theo tiếp cận PISA của GV ở trường THPT 

Họ và tên GV:………………..………….Tuổi…............................… 

Tên trường:…………….....……………… Số năm công tác:………... 

Xin thầy (cô) cho biết mức độ hiểu biết của mình về PISA, về các dạng 

câu hỏi và bài tập theo tiếp cận PISA trong dạy học hóa học (mỗi hàng chỉ đánh 

dấu1 ô). 

Mức 1. Chưa biết 

Mức 2. Đã nghe nhưng chưa hiểu rõ 

Mức 3. Đã hiểu nhưng chưa vận dụng 

Mức 4. Đã hiểu rõ và thỉnh thoảng vận dụng 

Mức 5. Đã hiểu rõ và vận dụng thường xuyên 

Câu hỏi 1: Những hiểu biết cơ bản và sự vận dụng của thầy (cô) về PISA 

trong quá trình dạy học 

STT 

Nội dung 

1 “Chương trình đánh giá HS quốc tế” - viết tắt là PISA 

2 Nội dung đánh giá của PISA đối với lĩnh vực Khoa học 

3 Các dạng câu hỏi PISA trong lĩnh vực khoa học 

4 Cách xây dựng các câu hỏi và bài tập PISA 

5 Cách chấm điểm trong PISA 

Mức độ 

1 2 3 4 5 






1 










Câu hỏi 2: Mức độ biết, hiểu và sử dụng các dạng câu hỏi và BTHH theo tiếp 

cận PISA của thầy (cô) trong dạy học Hóa học 

STT 

1 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

DẠNG CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 

Mô tả, giải thích hiện tượng thực tế trong đời sống bằng 


Học sinh trình bày ý kiến của cá nhân về vấn đề xã hội, 

sức khỏe, môi trường... liên quan đến kiến thức hóa học 

Học sinh hoạt động nhóm báo cáo về một vấn đề xã hội, 

kinh tế, sức khỏe, khoa học, môi trường... liên quan đến 


Câu hỏi và bài tập dựa trên việc đọc hiểu văn bản, 

nghiên cứu sơ đồ, bảng biểu, hình ảnh... có liên quan 

Câu hỏi và bài tập hóa học xuất phát từ những bối cảnh, 

tình huống trong thực tiễn liên quan đến các vấn đề xã 

hội, kinh tế, sức khỏe, khoa học, môi trường... 

Câu hỏi và bài tập với kiến thức khoa học liên môn: Vật 

lí, hóa học, sinh học, địa lí… 

Câu hỏi và bài tập liên quan đến những thí nghiệm mà 

học sinh đã được thực hiện trong các giờ thực hành 

Xin trân trọng cảm ơn! 

Mức độ 

1 2 3 4 5 






2 










Phụ lục 2 

Phiếu thăm dò ý kiến của HS sau thực nghiệm 

Họ và tên HS:…………………………………………….Lớp….........…...... 

Tên trường:……………………………………..............................………….. 

Các em hãy cho biết ý kiến của mình với những nhận định sau về các câu hỏi 

và bài tập theo tiếp cận PISA (mỗi hàng chỉ đánh dấu1 ô) 

STT 

Mức 1: Hoàn toàn đồng ý Mức 2: đồng ý 


Mức 3: bình thường 


Mức độ 

1 2 3 4 5 

1. Vừa với lực học của em, không quá khó € € € € € 

2. Rất thú vị và em thấy thích € € € € € 

3. 

4. 

5. 

6. 

Giúp em rèn luyện toàn diện hơn các năng lực đọc 

hiểu, toán học, khoa học và giải quyết các vấn đề 

thực tiễn 

Giúp em vận dụng được kiến thức tổng hợp của 

nhiều lĩnh vực khoa học(vật lí, sinh học, hóa học, 

địa lí) và cả kiến thức trong đời sống 

Giúp em rèn luyện khả năng phân tích, giải thích 

và giải quyết vấn đề. 

Em được trình bày ý kiến cá nhân về những vấn đề 

liên quan. 

€ € € € € 

€ € € € € 

€ € € € € 

€ € € € € 

7. Em thấy dễ nhớ kiến thức và nhớ lâu hơn. € € € € € 

8. 

9. 

10. 

11. 

Kiến thức, kĩ năng thu nhận được cần thiết với em 

trong cuộc sống 

Khi gặp các tình huống cụ thể cần giải quyết bằng 

kiến thức đã có, em thấy tự tin hơn. 

Nên sử dụng thường xuyên trong các bài giảng vì 

nó làm cho môn Hóa học gần với đời sống hơn. 

Em muốn được trả lời nhiều câu hỏi và bài tập theo 

tiếp cận PISA trong việc học Hóa học. 

Xin cảm ơn sự hợp tác của em! 

€ € € € € 

€ € € € € 

€ € € € € 

€ € € € € 






3 










Phụ lục 3 

Phiếu thăm dò ý kiến của GV sau thực nghiệm 

Họ và tên GV:…………………………………………….Tuổi….........… 

Tên trường:……………………………………Năm công tác…………… 

Xin các Thầy (cô) cho biết ý kiến của mình đối với những nhận định sau về 

các câu hỏi và bài tập theo tiếp cận PISA (mỗi hàng chỉ đánh dấu1 ô): 

STT 

Mức 1: Hoàn toàn đồng ý Mức 2: đồng ý 


Nội dung 

Mức 3: bình thường 


1 Phù hợp với dạy học theo hướng tích cực hiện nay 

2 

Cần thiết với mục tiêu dạy học theo hướng phát 

triển năng lực của Học sinh 

3 Phát triển toàn diện các năng lực của HS 

4 HS nắm vững và vận dụng kiến thức tốt hơn 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

HS vận dụng linh hoạt kiến thức của nhiều lĩnh vực 

(toán học, khoa học, đọc hiểu...) 

HS được tìm hiểu và tham gia giải quyết những tình 

huống thực tiễn 

Giúp HS điều chỉnh phương pháp họctập, nghiên 

cứu của mình. 

Giúp HS tự tin hơn khi phân tích, giải thích và giải 

quyết các vấn đề trong cuộc sống 

HS cảm thấy hứng thú vì thấy được ý nghĩa của kiến 

thức khoa học trong cuộc sống 

Cần xây dựng và sử dụng thường xuyên hơn trong 

dạy học Hóa học 

Xin trân trọng cảm ơn! 

Mức độ 

1 2 3 4 5 






4 










I. Mục tiêu bài học 

1. Về kiến thức 

Phương pháp: 

Thời gian dự kiến: 

Giúp HS biết được: 

Phụ lục 4 

Bài 12: PHÂN BÓN HÓA HỌC 

Dạy học theo dự án 

2 tuần 

- Khái niệm phân bón hóa học và phân loại. 

- Tính chất, ứng dụng, điều chế phân đạm, lân, kali và một số loại phân bón 

khác (phân phức hợp và vi lượng). 

2. Kĩ năng 

- Biết cách sử dụng an toàn, hiệu quả một số phân bón hóa học. 

- Giải bài tập có nội dung liên quan. 

- rèn luyện năng lực thực hành, giải quyết các vấn đề đặt ra trong cuộc sống. 

- Rèn luyện khả năng trình bày một vấn đề khoa học trước tập thể một cách 

tự tin, thuyết phục. 

- Rèn luyện khả năng làm việc tập thể. 

- Phát triển năng lực tự học,tự nghiên cứu, phát triển tư duy logic, tính sáng 

tạo trong nghiên cứu khoa học. 

3. Thái độ 

- Tạo sự gắn bó,đoàn kết trong tập thể. 

-Tạo tính tự giác, nghiêm túc, có trách nhiệm của mỗi cá nhân trong tập thể. 

- Tạo hứng thú yêu thích môn học, gắn lí thuyết với thực tiễn. 

II. Phương pháp 

- Làm việc theo nhóm. 

- PP thu thập thông tin và xử lí thông tin. 

- PP trình bày. 

III. Chuẩn bị 

• Gv tìm hiểu dự án 


• Lên kế hoạch cho dự án 

- Xây dựng bộ câu hỏi định hướng: 

+ Câu hỏi khái quát: Làm thế nào để phát triển kinh tế nông nghiệp? 





5 










+ Câu hỏi bài học: Phân bón có ý nghĩa như thế nào đối với nông nghiệp? 

+ Câu hỏi nội dung: 

Phân bón là gì? 

Có bao nhiêu loại phân bón hóa học? 

Thành phần, tính chất, ứng dụng và cách điều chế từng loại phân bón hóa 

học như thế nào? Cách sử dụng và bảo quản? 

nhiễm? 

Hiện nay, ở Việt Nam có những cơ sở nào sản xuất? Giá thành? 

Ảnh hưởng của các loại phân bón này tới môi trường? Cách xử lí khi bị ô 

- Bài tập cho Hs 

Đặt vấn đề: Phân bón hóa học là những hóa chất có chứa các nguyên tố dinh 

dưỡng được bón cho cây nhằm nâng cao năng suất cây trồng. Phân bón ngoài nhiệm 

vụ tham gia làm tăng năng suất mùa màng, nó còn giúp cho việc duy trì thành phần 

hữu cơ, độ phì nhiêu của đất và năng suất cây trồng ở các vụ sau đó. Đây chính là 

yếu tố mang lại sự bền vững cho nông nghiệp. 

Nếu các bạn là các kĩ sư nông nghiệp được tham gia chương trình “Đồng 

hành cùng nhà nông”của đài truyền hình Việt Nam, chuyên đề “Làm thế nào để sử 

dụng phân bón hóa học có hiệu quả?”. Với vai trò của bản thân,bạn hãy tìm ra cách 

để giúp cho khán giả, đặc biệt là người nông dân biết và sử dụng phân bón hóa học 

một cách có hiệu quả nhất. 

Còn nếu các bạn là những nhà sản xuất và cần bán sản phẩm thì “bạn hãy 

đóng vai một nhà quảng cáo hãy thiết kế một poster quảng cáo giới thiệu về sản 

phẩm phân bón của công ty bạn” 

- Chi tiết dự án 

Chia lớp thành 5 nhóm: 

+ Nhóm 1: phân đạm 

+ Nhóm 2: phân lân 

+ Nhóm 3: phân kali 

+ Nhóm 4: Một số loại phân bón khác 

+ Nhóm 5: thiết kế một poster quảng cáo giới thiệu về sản phẩm phân bón 

Yêu cầu cho nhóm 1,2,3,4, mỗi nhóm phải: 

(1) Hoàn thành bài thuyết trình của mình bằng phần mềm powerpoint. 

(2) Sưu tầm các tranh ảnh, hình vẽ, video quảng cáo, mẫu vật (mẫu phân bón 


và bao bì)… phục vụ cho bài thuyết trình của mình. 

(3) Làm bản báo cáo chi tiết về kế hoạch, phân công công việc và tiến độ làm 

việc của từng thành viên trong nhóm. 





6 










(4) Mỗi nhóm cần phải trả lời được các câu hỏi sau: 

Tên loại phân của nhóm. 

Thành phần, tính chất hóa học cuả loại phân đó. 

Cách điều chế và sử dụng. 

Tác dụng đối với cây trồng. 

Loại đất phù hợp để bón, liều lượng bón bao nhiêu là hiệu quả nhất. 

Giải thích các chỉ số và công thức ghi trên bao bì của phân. 

Nơi sản xuất. 

Ảnh hưởng đến môi trường và cách xử lí. 

Riêng nhóm 5: Sản phẩm của dự án phải mang đầy đủ hai yêu tố sau: 

Hình thức: phải có tối thiểu các tiêu chí của một tờ quảng cáo: 

1.Tên sản phẩm cần quảng cáo 

2. Biểu tượng của sản phẩm quảng cáo 

3. Khẩu hiệu quảng cáo hấp dẫn 

4. Lôgo của công ty kinh doanh 

5. Giá cả của sản phẩm 

6. Các thông số kỹ thuật của sản phẩm, hướng dẫn sử dụng 

7. Ngày sản xuất và hạn sử dụng 

8. Địa chỉ cần liên hệ khi cần 

Nội dung: Trên tờ quảng cáo phải mang các nội dung để người xem có thể 

trả lời được các câu hỏi sau: 

phức hợp)? 

trong lớp. 

1) Cây trồng cần những nguyên tố dinh dưỡng nào? 

2) Thành phần hoá học của loại phân (phân đạm, phân lân, phân kali, 

3) Ích lợi của việc dùng phân bón? 

4) Có khả năng đánh giá được chất lượng của từng loại phân bón hóa học? 

5) Giải pháp bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm 

- Kiểm tra: 

Giáo viên phải thường xuyên kiểm tra trong suốt thời gian làm dự án. 

Giáo viên tổ chức một buổi cho các nhóm trình bày, trưng bầy sản phẩm 

- Đánh giá: thông qua phiếu đánh giá 

+ Giáo viên có tiêu chí đánh giá riêng. 


+ HS các nhóm có phiếu đánh giá sản phẩm của các nhóm khác. 





7 










Phiếu đánh giá kết quả sản phẩm dự án của nhóm 1, 2, 3, 4 

Nhóm được đánh giá:…………………………………………………. 

Nội dung trình bày trong dự án:………………………………………. 

STT Tiêu chí Điểm tối đa 

I Nội dung 40 

1 Những kiến thức, kĩ năng thu được 10 

2 Lượng kiến thức gắn với môn học 8 

3 Kiến thức khoa học chính xác 8 

4 Hệ thống và logic 6 

5 Tính thực tiễn 8 

II Hình thức 30 

1 Thẩm mĩ 10 

2 Hình ảnh 10 

3 Video 5 

4 Sản phẩm hỗ trợ bên ngoài 5 

III Trình bày 30 

1 Mạch lạc, rõ ràng 10 

2 Gây hứng thú, hấp dẫn người nghe 10 

3 Giúp ghi nhớ lâu 10 

Tổng 100 

Điểm đánh 

giá 

Phiếu đánh giá kết quả sản phẩm dự án của nhóm 5 

Nội dung trình bày trong dự án:………………………………………. 

STT Tiêu chí 

Điểm tối 

đa 

1 Tên sản phẩm quảng cáo nổi bật 20 

2 Biểu tượng quảng cáo đẹp 30 

3 Khẩu hiệu quảng cáo hấp dẫn 30 

Các thông số khác: 

20 

- Lôgo của công ty kinh doanh 

4 

- Giá cả của sản phẩm 

4 

4 - Các thông số kỹ thuật của sản phẩm, 4 

hướng dẫn sử dụng 

- Ngày sản xuất và hạn sử dụng 

4 

- Địa chỉ cần liên hệ khi cần 

4 

Tổng 100 

Điểm đánh 

giá 

Chú ý 

Chú ý 






8 










STT 

Phiếu đánh giá của Gv 

Nhóm:……………………….……………… 

Nội dung:…………………………………… 

Tiêu chí 

Điểm 

tối đa 

Lập kế hoạch dự án 20 

1 Xác định rõ vấn đề cần nghiên cứu 5 

2 Chi tiết, rõ ràng 5 

3 Khoa học 5 

4 Mọi Hs trong nhóm đều tham gia nhiệm vụ 5 

Thực hiện kế hoạch 40 

1 Linh hoạt theo kế hoạch đã lập 7 

2 Tích cực, chủ động 8 

3 Thu thập các thông tin cập nhật, chính xác, rõ ràng 7 

4 Xử lí thông tin để trả lời cho các câu hỏi nghiên cứu 8 

5 Báo cáo đúng thời gian cho từng giai đoạn 5 

6 Khả năng làm việc nhóm 5 

Sản phẩm 30 

1 Hoàn thành theo đúng thời gian quy định 5 

2 Sáng tạo 6 

3 Thể hiện rõ các minh chứng cho vấn đề nghiên cứu 7 

4 

internet: 

Kiến thức khoa học được thể hiện chính xác, hệ 

thống, logic 

5 Mang tính thực tiễn 5 

Trình bày 10 

Mạch lạc, rõ ràng 4 

Hấp dẫn, tạo hứng thú 4 

Quan điểm cá nhân 2 

Tổng 100 

7 

Điểm 

đánh 

giá 

Ghi 

chú 

• Tìm nguồn tư liệu hỗ trợ: SGK và các tài liệu tham khảo; tài nguyên 


www.google.com 

www.hoahocvaungdung.com 





9 










www.chemistry.com 

- Thiết bị hỗ trợ: máy vi tính, máy ảnh, máy chiếu, máy quay phim,… 

IV. Thực hiện 

- Gv triển khai dự án tới Hs: lí do, nhiệm vụ, phân nhóm, yêu cầu cần thực 

hiện, cách thực hiện, thời gian thực hiện, báo cáo… 

- Gv thường xuyên kiểm tra tiến trình thực hiện dự án của các nhóm, có sự 

hỗ trợ khi các nhóm yêu cầu, đánh giá tiến trình thực hiện của mỗi nhóm cũng như 

từng thành viên trong nhóm. 

- Hs thực hiện dự án: phân nhiệm vụ, lên kế hoạch, thu thập và xử lí thông 

tin, báo cáo tiến trình thực hiện… 

V. Đánh giá 

- Gv tổ chức buổi báo cáo sản phẩm. 

- Hs báo cáo sản phẩm dự án của nhóm. 

- Hs đánh giá đồng đẳng. 

- Gv nhận xét và đánh giá. 

- Tổng hợp điểm do Hs đánh giá lẫn nhau và do Gv đánh giá. Kết quả: 

VI. Bài tập cho học sinh 

Đgv× 

2+ 

ĐtbHs 

Đtb= 

3 

Chủ đề: Phân bón hóa học 

Phân bón hóa học là những hóa chất có chứa các 

nguyên tố dinh dưỡng được bón cho cây nhằm nâng 

cao năng suất cây trồng. Phân bón ngoài nhiệm vụ 

tham gia làm tăng năng suất mùa màng, nó còn giúp 

cho việc duy trì thành phần hữu cơ, độ phì nhiêu của 

đất và năng suất cây trồng ở các vụ sau đó. Đây chính 

là yếu tố mang lại sự bền vững cho nông nghiệp. 

1/ Hãy kể tên 3 nguyên tố dinh dưỡng thường được người nông dân cung cấp 

cho cây trồngbằng cách bón phân hóa học? 

nào? 

2/ Ba nguyên tố trên được cung cấp bằng cách bón các loại phân hóa học 

3/ Độ dinh dưỡng của phân kali được đánh giá bằng hàm lượng % của? 


A.K B. K 2 O C. KOH D. K 2 CO 3 





10 










4/ Phân bón nào sau đây có hàm lượng nitơ cao nhất? 

A. NH 4 Cl B. NH 4 NO 3 C. (NH 4 ) 2 SO 4 D. (NH 4 ) 2 CO 

5/ Công thức hóa học của đạm một lá là: 

A. NH 4 Cl B. (NH 4 ) 2 SO 4 C. NH 4 NO 3 D. NaNO 3 

6/ Một người làm vườn đã dùng 300 gam (NH 4 ) 2 SO 4 để bón rau. 

Hãy tính khối lượng của nguyên tố dinh dưỡng nitơ mà người làm vườn đã 

bón cho ruộng rau? 

7/ Viết CTPP và CTCT của ure? 

8/ Thành phần hóa học chính của supephotphat đơn là: 

A.Ca 3 (PO 4 ) 2 B. Ca(H 2 PO 4 ) 2 C.CaHPO 4 D. Ca(H 2 PO 4 ) 2 và CaSO 4 

9/ CTHH của supephotphat kép là: 

A.Ca 3 (PO 4 ) 2 B. Ca(H 2 PO 4 ) 2 C.CaHPO 4 D. Ca(H 2 PO 4 ) 2 và CaSO 4 

10/ Trên bao bì của phân NPK thường có 3 số chính. Ngoài ra, có thể một số 

bao bì còn ghi thêm một số chất khác như Lưu Huỳnh, Canxi, Magie v.v.. Đối với 

Lưu Huỳnh thường được tính bằng % lưu huỳnh nguyên chất (S), Canxi được tính 

bằng % oxyt canxi (CaO), Magie được tính bằng % oxyt magie (MgO)… 

Cho biết ý nghĩa của các số trên bao bì NPK:16-8-14-12S. 

11/ Tại sao nên bón phân đạm amoni cho các loại đất ít chua, hoặc đất đã 

được khử chua trước bằng vôi (CaO)? 

12/ Vì sao người ta dùng tro bếp để bón cho cây? 

13/ Tại sao phân lân nung chảy phù hợp với đất chua? 

14/ Trong phân lân nung chảy có nhiều vi lượng, vậy có cần bón phân vi 

luợng nữa không? Nếu có thì hãy nêu ra 2 lí do chính. 

15/Dưới đây là hàm lượng của N, P, K có trong 3 mẫu phân bón kép NPK: 

MẪU PHÂN BÓN % N % P % K 

1 10 10 20 

2 6 15 15 

3 14 6 20 

Dùng số liệu của bảng, hãy: 

a) Vẽ biểu đồ biểu thị chất dinh dưỡng có trong loại phân bón 3 

b) Vẽ biểu đồ so sánh hàm lượng của nitơ có trong 3 loại phân bón 

c) Giới thiệu mẫu phân bón cho ngô, khoai để có hàm lượng nitơ bằng hàm 


lượng photpho và có hàm lượng kali cao. 





11 










VII. Nghiệm thu 

nhóm 5: 

Do điều kiện hạn chế nên tôi chỉ đưa vào hình ảnh về sản phẩm dự án của 






12 










Câu 1- NPK 

3/ Hình dưới là một mẫu bao 

bì phân bón hiện đang bán 

trên thị trường: 

Phụ lục 5 

Kiểm tra sau thực nghiệm - lần 1 

Bạn An nhìn mẫu bão bì trên và cho rằng: 

- Đây là loại phân bón kép 

- Trong loại phân bón này, hàm lượng của nguyên tố 

P cao nhất, sau đó đến nguyên tố N, thấp nhất là 

nguyên tố K. 

Bạn Hoa nhìn mẫu bao bì trên và nói rằng: 

Bạn cũng đồng ý với ý kiến của bạn An: đây là loại 

phân bón kép. Nhưng theo bạn, trong loại phân bón 

trên, hàm lượng của nguyên tố N cao nhất, rồi đến 

nguyên tố P, thấp nhất là K. 

Em có nhận xét gì về ý kiến của hai bạn? 

Câu 2: Câu ca dao Việt Nam: 

Có ý nghĩa hóa học gì? 

“Lúa chiêm lấp ló ngoài bờ 

Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên” 

Câu 3: Cả hai muối (NH 4 ) 2 CO 3 và NH 4 HCO 3 đều nhiệt phân cho ra khí CO 2 và 

NH 3 nhưng người ta chỉ dùng muối NH 4 HCO 3 làm bột nở trong việc làm các loại 

bánh? 

Câu 4: Thuốc diệt chuột 

Vấn đề diệt chuột đang được mọi người quan tâm vì chuột là con vật mang 

nhiều mầm bệnh truyền nhiễm cho con người và hay phá hoại mùa màng. “Thuốc 

chuột- thành phần chính là Zn 3 P 2 ” đang được dùng với mục đích trên. Nhưng đây là 

loại thuốc rất độc nên dễ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, vì vậy mọi người cần 

biết cơ chế diệt chuột của thuốc chuột nhằm biết cách sử dụng an toàn. 

Biết Zn 3 P 2 bị thủy phân theo PU: Zn 3 P 2 + 6H 2 O → 3Zn(OH) 2 + 2PH 3 ↑ 

1/ Tại sao những con chuột sau khi ăn thuốc chuột lại đi tìm nước uống? Cái 

gì đã làm cho chuột chết? Nếu sau khi ăn thuốc mà không có nước uống thì chuột 

chết mau hay lâu hơn? 

2/ Thuốc diệt chuột này thường có lẫn tạp chất là kẽm kim loại. Để xác định 


được lượng tạp chất này người ta cho thuốc diệt chuột vào trong dung dịch HCl dư 

thì thu được hỗn hợp khí có tỉ khối so với hiđro là 15,435. % tạp chất này trong 

thuốc diệt chuột là bao nhiêu? 





13 










Câu 5: Axit 

axit. 

1/ Hãy giải thích quá trình bào mòn đá cẩm thạch bằng PTHH khi có mưa 

2/ Có nhiều giải pháp được cho là góp phần ngăn ngừa hiện tượng mưa axit. 

Khoanh tròn “Có” hoặc “Không” ứng với mỗi trường hợp 

Giải pháp này có góp phần ngăn ngừa hiện tượng mưa axit hay 

không? 

1. Cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về phát thải nhằm 

hạn chế tối đa phát tán SO x và NO x vào khí quyển. 

Có hoặc không? 

Có/ Không 

2. Lắp đặt các thiết bị khử và hấp phụ SO x và NO x . Có/ Không 

3. Không cho phép các nhà máy có lượng khí thải SO x , NO x ra 

ngoài môi trường được hoạt động 

4. Nâng cao chất lượng nhiên liệu hóa thạch bằng cách loại bỏ 

triệt để lưu huỳnh và nitơ có trong dầu mỏ và than đá trước khi 

sử dụng. 

5. Các nhà máy phải xây dựng ống khói thật cao để các khí 

SO x , NO x phát tán được nhanh. 

Có/ Không 

Có/ Không 

Có/ Không 

3/ Một oxit nitơ có CTPT dạng NO x , một trong những nguyên nhân gây ra 

hiện tượng mưa axit, có % N là 30,43% về khối lượng. Oxit đó là: 

B. NO B. N 2 O 4 C. NO 2 D. N 2 O 5 

4/ Nồng độ ion NO - 3 trong nướcuống tối đa cho phép là 9ppm (part per 

million- 1 phần triêu)(tính theo mg/l). Nếu thừa ion này sẽ gây ra một loại bệnh 

thiếu máu hoặc tạo thành nitrosamin (một hợp chất gây ung thư đường tiêu hóa). Để 

xác định hàm lượng ion NO 3 - trong 200ml mước người ta dùng các hoá chất (Cu + 

H 2 SO 4 loãng) thấy cần dùng đến 1,92 mg Cu. Hỏi mẫu nước uống trên có hàm 

lượng NO 3 - trong khoảng cho phép hay không? Giải thích. 






14 










Câu 1- NPK 

Đáp án 


Phụ lục 6 

Hướng dẫn giải: Kiểm tra sau thực nghiệm - lần 1 

Khẳng định cả hai bạn cho rằng đây là phân bón kép là đúng, vì loại phân 

bón này chứa cả 3 nguyên tố dinh dưỡng: N, P, K và tính toán khẳng định kết luận 

của bạn Hoa là đúng: 

+ Hàm lượng của nguyên tố N là 6% 

+ Tỉ lệ của P trong P 2 O 5 là: 

31x 2 = 0,44 

141 

+ Hàm lượng của nguyên tố P là: % P = 0,44 x 8% = 3.52 % 

+ Tỉ lệ của K trong K 2 O là: 

39x 2 = 0,83 

94 

+ Hàm lượng của nguyên tố K này là: %K = 0,83 x 4% = 3,32% 

Vậy, hàm lượng nguyên tố N trong loại phân bón này cao nhất, rồi đến P, 

thấp nhất là nguyên tố K 


+ Chỉ nêu được: Cả hai bạn cho rằng đây là phân bón kép là đúng, vì loại 

phân bón này chứa cả 3 nguyên tố dinh dưỡng: N, P, K 

+ Chỉ tính toán để chỉ ra được hàm lượng nguyên tố N trong loại phân bón 

này cao nhất, rồi đến P, thấp nhất là nguyên tố K nhưng chưa khẳng định kết luận 

của bạn Hoa đúng 

+ Tính toán đúng nhưng kết luận sai 

+ Đưa ra ý kiến đúng nhưng chưa tính toán và giải thích 


Tính toán, giải thích sai bản chất vấn đề hoặc không đưa ra ý kiến, không 

tính toán và giải thích 

Câu 2: Đáp án 

* Mức đầy đủ 

Khi vụ lúa chiêm đang trổ đồng mà có trận mưa rào kèm theo sấm chớp thì 

rất tốt và cho năng suất cao. Do trong không khí có khoảng 80% Nitơ và 20 % oxi. 


Khi có sấm chớp (tia lửa điện) thì: 





15 










Tia lửa điện 

N 2 + O 2 2NO 

Sau đó: 2NO + O 2 → 2NO 2 .Khí NO 2 hòa tan trong nước: 4NO 2 + O 2 + 

H 2 O→ 4HNO 3 HNO 3 hòa tan trong đất được trung hòa bởi một số muối tạo muối 

nitrat (đạm) cung cấp N cho cây. 


Trả lời và giải thích chưa đầy đủ 



Không trả lời hoặc trả lời sai. 


PTHH nhiệt phân: NH 4 HCO 3 

Giải thích 

(NH 4)2 CO 3 

⎯ 0 

t 

⎯→ NH 3 + CO 2 + H 2 O (1) 

⎯ 0 

t 

⎯→ 2NH 3 + CO 2 + H 2 O (2) 

- Dựa vào PTHH cho thấy nếu dùng cùng 1 mol 2 muối thì (2) sinh ra 2 mol 

NH 3 nhiều hơn (1) chỉ sinh ra 1 mol NH 3 , cùng cho 1 mol CO 2 nên nếu dùng muối 

(NH 4)2 CO 3 thì gây ra mùi khai khó chịu hơn. 

- Hơn nữa M(NH 4 HCO 3 ) < M((NH 4)2 CO 3 ) nên nếu lấy cùng một khối lượng 

2 muối thì (NH 4)2 CO 3 sẽ cho ít khí CO 2 hơn. 

• Chưa đầy đủ 

Viết được 2 PTHH, chưa giải thích rõ ràng 


Không viết 2 PTHH 

Câu 4: Thuốc diệt chuột 

1/Đáp án 


- Sau khi ăn, Zn 3 P 2 bị thủy phân rất mạnh, hàm lượng nước trong cơ thể 

chuột giảm, nó khát và đi tìm nước: Zn 3 P 2 + 6H 2 O → 3Zn(OH) 2 + 2PH 3 ↑ 

- Chính PH 3 (photphin) đã giết chết chuột. 

- Càng nhiều nước đưa vào cơ thể chuột → PH 3 thoát ra nhiều → chuột càng 

nhanh chết. Nếu không có nước chuột sẽ chết lâu hơn. 



Viết được PTHH và nêu được chất gây chuột chết 


Trả lời 1 ý, trả lời sai hoặc không trả lời. 





16 










quả sai. 

2/ Đáp án 


Zn 3 P 2 + 6H 2 O → 3Zn(OH) 2 + 2PH 3 ↑ 

a mol → 

Zn + 2HCl → ZnCl 2 + H 2 

b mol → 

b mol 

2a mol 

34× 

2a 

+ 2× 

b 

M khí 

= 

= 15,435 × 2 = 30,87 

2a 

+ b 

→68a +2b =61,74a + 30,87b 

→6,26 a = 28,87b → a ≈ 4, 612b 

→ 

Câu 5: Axit 

65b 

65b 

65 

= × 100% = 

× 100% = × 100% 

65b 

+ 257a 

65b 

+ 257× 

4,612b 

1250,284 

% m ( Zn) 

≈ 


Viết đúng 2PTHH 

5,2% 

- Công thức tính toán đúng nhưng trong quá trình tính toán nhầm lẫn nên kết 


Đáp án khác hoặc không trả lời 

1/ Đáp án 


Giải thích: Mưa axit với thành phần có chứa axit (HNO 3 , H 2 SO 4 hay H + ) tác 

dụng với canxicacbonat (CaCO 3 ) là thành phần chính của những bức tượng này 

theo phản ứng hóa học: 2H + + CaCO 3 

→ Ca 2+ + CO 2 + H 2 O 


Viết PTHH giải thích chưa đúng hoặc không trả lời 

2/ Đáp án 


Trả lời đúng tất cả các câu theo thứ tự: Có, Có, Không, Có, Không 

• Mức chưa đầy đủ: 

Trả lời đúng 2 hoặc 3, 4 ý 


Chỉ trả lời đúng 1 ý hoặc không trả đúng ý nào, hoặc không trả lời 


3/ Đáp án: C 

4/ Đáp án 






17 










PTHH: 

3 C + 8 H + 2NO → 3Cu + 2NO + 4H O 

+ − 2+ 

3 2 

1,92 

= 0,03mmol 

→ 0,03mmol 

64 

→ Nồng độ ion NO - 3 trong nước bằng: 0,02 × 62 = 6,2( mg / l) 

0,2 

→ Mẫu nước trong khoảng nồng độ ion NO 3 - cho phép. 


- Viết đúng PTHH. 

- Tính toán đúng, kết luận sai hoặc chưa kết luận. 


- Viết PTHH không đúng. 

- Không tính toán hoặc không giải thích. 






18 










A. Mục tiêu 

cacbon. 

cacbon. 

1. Kiến thức 

Phụ lục 7 

Bài 15: Cacbon 

- Mối quan hệ giữa vị trí, cấu hình electron nguyên tử và tính chất của 

- Ảnh hưởng của cấu trúc đến tính chất vật lí của các dạng thù hình của 

- Biết các tính chất hóa học cơ bản-PTHH, TTTN, điều chế và vai trò quan 

trọng của cacbon đối với đời sống và sản xuất. 

2. Kĩ năng 

- Vận dụng được những tính chất vật lí và hóa học của cacbon để giải các bài 

tập liên quan và giải thích một số hiện tượng trong thực tiễn. 

nhau. 

- Thu thập và xử lí thông tin. 

3. Thái độ 

- Biết cách sử dụng các dạng thù hình của cacbon trong các mục đích khác 

- Khai thác và sử dụng than hợp lí hạn chế khí thải làm ô nhiễm môi trường. 

B. Phương pháp 

C. Chuẩn bị 

- Quan sát, thảo luận, nghiên cứu, vấn đáp, thuyết trình. 

- Sử dụng phương tiện trực quan 

- Trình chiếu powerpoint 

GV: Máy chiếu; video thí nghiệm; các hình ảnh về cacbon và ứng dụng của 

nó; phiếu học tập. 

HS: Xem lại cấu trúc tinh thể kim cương (lớp 10), tính chất hóa học của 

cacbon (lớp 9), phản ứng tạo thuốc nổ đen (ứng dụng của muối nitrat- chương 2 

lớp 11). 

trường. 

HS: Tìm hiểu thực trạng khai thác than ở Việt Nam, tác động của nó đến môi 


D. Tổ chức dạy học 





19 










Nội dung HĐ của Gv HĐ của Hs 

Kiểm 

bài cũ 

1s 2 2s 2 2p 2 

tra 

I.Tính chất 

vật lí và 

ứng dụng 

II. Tính 

chất hóa 

học 

-Yêu cầu 1Hs lên bảng viết Che 

nguyên tử C ở TTCB và TTKT, xác 

định các trạng thái số OXH có thể 

có trong đơn chất và hợp chất. 

-Gv cho hs nhận xét, nhận xét và để 

lại phần trình bày trên bảng. 

-Gv cho Hs nghiên cứu SGK phần I 

và IV (SGK) + hình chiếu trên 

powerpoint + liên hệ thực tế để trả 

lời phiếu học tập số 1. 

-Gv chiếu nội dung phiếu học tập, 

gọi Hs trả lời, Gv nhận xét và so 

sánh với đáp án. 

-Gv gọi Hs trả lời một số ứng dụng 

trong thực tế của C mà em biết, Gv 

nhận xét và bổ sung. Chiếu một số 

hình ảnh về ứng dụng của nó. 

- Gv chiếu bảng tổng kết kiến thức 

phần này. 

Gv trở lại bài tập kiểm tra đầu giờ 

cho Hs dự đoán tính chất hóa học 

của C. 

-Gv yêu cầu Hs hoàn thành phiếu 

học tập số 2. 

-Gv gọi Hs trả lời, cho nhận xét và 

chiếu đáp án. 

-Gv chiếu bảng tổng kết về tính 

chất hóa học của C. Gv cho Hs xem 

video TN phản ứng của C với CuO, 

phản ứng tạo thuốc nổ đen (có thể 

Hs viết Che và xác 

định số OXH của 

C. 

- Hs hoàn thành 

phiếu học tập số 1. 

-Hs liên hệ thực tế 

kể những ứng dụng 

mà mình biết của 

cacbon. 

Hs dựa vào số oxi 

hóa để trả lời. 

- Hs hoàn thành 


- Hs viết PTHH tạo 

thuốc nổ đen 

(chương 2). 

Đồ dùng- 

thiết bị 

DH 

Máy chiếu, 

bài 

soạn 

powerpoint 

Phiếu học 

tập số1 

Hình 

ảnh 

về cấu trúc 

của 

cương 

than 

ứng 

kim 

và 

chì, 

dụng 

trong thực 

tế 

cacbon. 

của 


tập số 2 

Video 

nghiệm 


thí 





20 







yêu cầu Hs viết pư cho thí nghiệm 

này) 

2KNO 3 + S + 3C 

→ K2 S+ N 2 + 




III. Trạng 

thái tự 

nhiên 

IV. 

chế 

V. Củng 

cố 

Điều 

-Gv yêu cầu Hs nghiên cứu SGK và 

cho biết các dạng tự do và hợp chất 

của cacbon trong tự nhiên. 

-Gv chiếu hình ảnh. 

-Gv cho Hs trình bày sự hiểu biết 

về thực trạng khai thác than ở Việt 

Nam, ý kiến cá nhân về tác động 

đến môi trường và biện pháp hạn 

chế. 

- Gv chiếu hình ảnh khai thác than 

ở Quảng Ninh và một số số liệu về 

trữ lượng khai thác gần đây. 

Gv yêu cầu Hs tìm hiểu một số 

PPĐC trong SGK, chiếu SĐ tổng 

hợp. 

Gv yêu cầu Hs hoàn thành phiếu 

học tập số 3. 

Gv gọi Hs trả lời bài làm, nhận xét, 

chiếu đáp án. 

VI. Dặn dò Gv yêu cầu hs về nhà hoàn chỉnh 

các phiếu học tập, coi đó là nội 

dung bài học và làm bài tập SGK. 

3CO 2 

-Hs đọc tài liệu 

SGK và nêu tên 

dạng tự do và hợp 

chất của cacbon. 

-Hs trình bày hiểu 

biết và nêu ý kiến 

cá nhân. 

Hs đọc SGK và 

xem SĐ tổng hợp 

trên hình chiếu. 

Hs dựa vào kiến 

thức vừa học và đã 

biết hoàn thành 


Hình 

ảnh 

TTTN của 

C; Hình 

ảnh 

khai 

thác than ở 

Quảng 

Ninh. 


tập số 3. 






21 










Phiếu học tập số 1 

Cacbon tạo thành một số dạng thù hình trong đó có 2 dạng thù hình được 

nhiều bạn biết đến đó là: kim cương và than chì: 

Kim cương 

Than chì 

Kim cương là cứng nhất, nhưng graphit là một trong những vật liệu mềm 

nhất. Kim cương là chất mài mòn siêu hạng, nhưng graphit là chất bôi trơn rất tốt. 

Kim cương là chất cách điện tuyệt hảo, nhưng graphit là vật liệu dẫn điện. Kim 

cương thông thường là trong suốt, nhưng graphit là mờ (đen). 

1/ Tinh thể kim cương thuộc hệ………, có mạng lưới tinh thể……………. 

điển hình. Trong tinh thể mỗi nguyên tử C ở trạng thái lai hóa.......... liên 

kết................ với............nguyên tử C bao quanh kiểu tứ diện. Toàn bộ tinh thể có 

cấu trúc đều đặn vì vậy tinh thể là một phân tử khổng lồ. 

⇒ - t 0 nc, t 0 s................... 

-........ dẫn điện vì: toàn bộ electron hóa trị đều được liên kết bền vững trong 

liên kết C- C 

2/ Than chì có cấu trúc……….. Trong mỗi lớp, mỗi nguyên tử C ở trạng 

thái lai hóa……..liên kết CHT với……….. nguyên tử C xung quanh tạo vòng…… 

cạnh liên kết với nhau tạo một lớp vô tận. 

Các lớp liên kết yếu với nhau bằng lực Vanđevan. 

Mỗi C còn 1e/2p không lai hóa tạo liên kết π với 1 trong 3 nguyên tử C bao 

quanh còn lại. Liên kết π không định chỗ trong toàn bộ lớp tinh thể. 

⇒ - t 0 nc, t 0 s................ 

- ............... điện và nhiệt 

Nhận xét: Kim cương và than chì có một số đặc tính vật lí khác nhau là do 

chúng có........................... khác nhau 

3/ Than cốc, than gỗ, than xương, than muội thuộc dạng thù hình nào của 

cacbon? Tại sao than gỗ, than xương có khả năng hấp phụ mạnh các chất khí và 

chất tan trong dung dịch? 

4/ Than hoạt tính được sử dụng nhiều trong mặt nạ phòng độc, khẩu 

trang y tế…là do nó có khả năng 

A. hấp thụ các khí độc. B. hấp phụ các khí độc. 

C. phản ứng với khí độc. D. khử các khí độc. 






22 











Hoàn thành các PTHH sau (nếu có). Xác định sự thay đổi số oxi hóa và vai 

trò của cacbon trong mỗi phương trình: 

dẫn điện. 

⎯ 0 

t 

(1) C + O 2 

⎯→ ................. 

........ 

⎯ 0 

t 

(2) C + HNO 3đặc 

⎯→ ..................+.................+ H 2 O 

........ 

⎯ 0 

t 

(3) C + CuO ⎯→ ..............+ CO 

......... 

(4) C + Al ⎯ t0 

⎯ cao → Al 4 C 3 (nhôm cacbua) 

.......... 

0 

(5) C + H 2 

⎯ t ⎯→ 

, xt 

CH 4 (mêtan) 

......... 

Kết luận: Trong các phản ứng oxi hóa – khử, cacbon thể hiện tính.................. 

Tuy nhiên, tính................. vẫn là tính chất chủ yếu của cacbon. 


1/ Trong những nhận xét dưới đây, nhận xét nào không đúng? 

A. Kim cương là cacbon hoàn toàn tinh khiết, trong suốt, không màu, không 

B. Than chì mềm do có cấu trúc lớp, các lớp lân cận liên kết với nhau bằng 

lực tương tác yếu. 

dung dịch. 

khí cacbonic. 

C. Than gỗ, than xương có khă năng hấp phụ các chất khí và chất tan trong 

D. Khi đốt cháy cacbon, phản ứng tỏa nhiều nhiệt, sản phẩm thu được chỉ là 

2/ Hãy chọn dãy chất nào sau đây phản ứng được với cacbon: 

A. CuO; ZnO; CO 2 ; H 2 ; HNO 3 đ; H 2 SO 4 đ 

B. Al 2 O 3 ; K 2 O; Ca; HNO 3 đ; H 2 SO 4 đ 


C. CuO; Na 2 O; Ca; HNO 3 đ; H 2 SO 4 đ; CO 2 

D. Ag 2 O; BaO; Al; HNO 3 đ; H 2 SO 4 đ; CO 2 





23 










3/ Cho hỗn hợp gồm CuO, MgO, PbO và Al 2 O 3 qua than nung nóng thu 

được hỗn hợp rắn A. Chất rắn A gồm: 

A. Cu, Al, MgO và Pb B. Pb, Cu, Al và Al 

C. Cu, Pb, MgO và Al 2 O 3 D. Al, Pb, Mg và CuO 

4/Từ một tấn than chứa 92% cacbon có thể thu được 1460m 3 khí CO(đktc) 

theo sơ đồ sau: 2C + O 2 → 2CO. Hiệu suất phản ứng là: 

A. 80% B. 85% C. 70% D. 75% 

5/Tại sao khi cơm bị khê, ông bà ta thường cho vào nồi cơm một mẩu than củi? 

Giải thích:..……………………………………………………………………. 

………………………………………………………………………………… 

6/ 14 C 

Định tuổi bằng cacbon phóng xạ là 

phương pháp định tuổi bằng đồng vị 

phóng xạ sử dụng ( 14 C) để xác định tuổi 

của vật liệu hay mẫu có chứa cacbon với 

độ tuổi lên tới 60.000 năm. 

Các nhà khảo cổ thường dùng “ đồng hồ 

cacbon” để xác định xem tuổi thọ của các 

mẫu gổ là bao nhiêu. 

Hàm lượng 14 C trong khí quyển luôn 

được cân bằng không đổi. 14 C trong khí 

quyển kết hợp với oxi mà tồn tại dưới 

dạng khí 14 CO 

2 . Thông qua quá trình 

quang hợp, khí 14 CO2 

này bị thực vật hấp 

thụ tạo thành tinh bột, xenlulozơ. Sau khi 

động vật ăn thực vật, 14 C lại chuyển vào 

cơ thể động vật. Tỷ lệ giữa 14 C (có tính 

phóng xạ) và 12 C (một đồng vị ổn định) ở 

trong khí quyển cũng như ở trong thực 

vật, động vật đều bằng nhau.Chỉ sau khi 

động thực vật chết đi, chúng mới đình chỉ 

sự chuyển đổi vật chất với thế giới bên 

ngoài, sự cung ứng 14 C cũng sẽ bị ngừng. 

Do đó 14 C không ngừng phát ra tia xạ nên 

hàm lượng của 14 C sẽ giảm dần. Quy luật 

của sự giảm đó là: “Cứ qua quãng thời 

gian 5730 năm, thì lượng 14 C sẽ giảm đi 

một nửa”. Điều này gọi là “chu kì bán rã” 

của chất đồng vị phóng xạ. 


Do vậy nếu muốn biết niên đại của mẫu 

có chứa cacbon thì chỉ cần đo hàm lượng 

14 C của mẫu đó là có thể tính toán ra. 





24 










Năm 1988, tấm khăn liệm thành Turin nổi tiếng, (từ nhiều thế kỷ nay, các tín 

hữu Kitô tin rằng đây là tấm vải được dùng để tẩm liệm Chúa Giêsu) được nghiên 

cứu bằng phương pháp phóng xạ cacbon. Trong khi cường độ phóng xạ của một 

gam cacbon lấy từ các cơ quan sống là 735 phân rã trong một giờ thì một gam 

cacbon lấy từ tấm khăn liệm cho thấy hoạt tính là 677 phân rã trong một giờ. Thời 

gian bán hủy của 14 C là 5730 năm. Tuổi của tấm khăn đó là khoảng bao nhiêu năm. 

1 N0 

0,693 

(Gợi ý: k = ln ; t 

1 

= ) 

t N 2 k 

Giải:…………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………….. 

….…………………………………………………………………………………….. 

…….………………………………………………………………………………….. 






25 







Phụ lục 8 

Bài kiểm tra sau thực nghiệm - lần 2 




Câu 1:“Sát thủ” vô hình từ bếp than tổ ong 

Than tổ ong cũng là than đá nhưng 

chủ yếu là dạng than cấp thấp, 

người ta mang về trộn với bùn và 

chất khác tạo ra than tổ ong để đốt, 

khi đốt, than cháy sinh ra nhiệt 

lượng, đồng thời phát thải một số 

hợp chất độc hại ra môi trường. 

nhiệt? 

Thứ nhất, nó sẽ phát thải ra chất CO rất độc. 

Thứ hai, than ở Việt Nam có rất nhiều lưu 

huỳnh, khi cháy tạo ra SO 2 gây bệnh phổi, hen 

suyễn… Thứ ba, các hợp chất oxit của nitơ 

gọi chung là NO x , có khói màu vàng, là khí 

độc gây hại cho hệ hô hấp, hệ tuần hoàn trong 

máu. Trong quá trình đốt cháy sinh nhiệt, loại 

chất đốt này sinh ra khí oxit cacbon gây 

nhiễm độc máu, làm thay đổi huyết sắc tố. 

Nếu người sử dụng đun nấu trong nhà kín, 

không khí không được lưu thông có thể dẫn 

đến tình trạng hôn mê sâu, đau nhức đầu, rối 

loạn thần kinh cảm giác và điều nhiệt. Tình 

trạng này kéo dài không được cấp cứu kịp 

thời có thể gây tử vong. 

1/Ở trên nhắc tới những khí độc nào khi đốt than tổ ong? 

2/ Viết các phản ứng cháy của cacbon khi đốt than. Phản ứng tỏa hay thu 

3/ Ở nhiệt độ cao có phản ứng: 

CO + C € 2CO ; ∆H = 172,4 kJ 

2 

a.Tại sao khi đốt than lượng khí CO sinh ra càng tăng khi nhiệt độ càng cao? 

b.Tại sao không nên ủ bếp than trong phòng kín? 

Câu 2: Thuốc muối 






26 










1/ Thuốc muối NaBICA có tác dụng làm giảm cơn đau dạ dày. Cho biết 

CTHH của thuốc muối? 

tượng trên? 

2/ Khi có cơn đau dạ dày, dùng thuốc muối sẽ thấy dịu hẳn. Giải thích hiện 

3/ Việc dùng natribicarbonat có lợi là làm trung hòa trực tiếp acid làm giảm 

cơn đau nhanh. Do vậy có người thích dùng, thậm chí còn dùng thường xuyên 

không kể liều lượng mỗi ngày để dự phòng cơn đau. Điều này có nên không? Giải 

thích. 

4/Trong y học, dược phẩm Nabica (NaHCO 3 ) dùng để trung hòa bớt lượng 

HCl dư trong dạ dày. Khi uống 0,336 gam NaHCO 3 thì: 

hòa: 

a) Thể tích dung dịch HCl 0,035 M (nồng độ axit trong dạ dày) được trung 

A. 

b) Thể tích khí CO 2 (đktc) sinh ra: 

1 

1,14.10 − 1 

lít B. 1,12.10 − 2 

lít C. 2,24.10 − 2 

lít D. 1,14.10 − lít 

2 

A. 2,24.10 − lít B.8,96.10 -2 2 

lít C. 0,896.10 − 2 

lít D. 3,36.10 − lít 

Câu 3: Để dập tắt các đám cháy thông thường người ta thường dùng khí CO 2 . Tuy 

nhiên một số đám cháy có các kim loại mạnh (ví dụ như Mg) thì CO 2 không những 

không dập tắt mà làm cho lửa cháy thêm, gây thiệt hại nghiêm trọng. Bạn hãy giải 

thích hiện tượng trên (bằng PTHH). Trong trường hợp này nên dùng gì để chữa 

cháy? 

Câu 4: Câu tục ngữ: “Nước chảy đá mòn” mang ý nghĩa hóa học gì? 

Câu 5: Công nghiệp silicat 






27 










1/ Tại sao không dùng bình thủy tinh đựng dung dịch HF? 

2/ Thủy tinh thông thường được dùng làm cửa kính, chai, lọ… được sản xuất 

bằng cách nấu chảy một hỗn hợp gồm cát trắng, đá vôi, sođa ở 1400 0 C. 

a.Viết PTHH sản xuất trên. 

b.Thủy tinh thông thường có nhiệt độ nóng chảy xác định hay không xác 

định? Giải thích (dựa vào cấu trúc). 

3/ Thủy tinh sẽ có màu khác nhau khi thêm oxit của một số kim loại. Thủy 

tinh pha lê trong suốt chứa nhiều oxit kim loại nào? 

4/ Vật liệu chủ yếu để làm gốm là gì? 

5/ Làm thế nào phân biệt Tranh Gốm hay Tranh Sứ? 

Tranh gốm 

Tranh sứ 






28 










Phụ lục 9 

Hướng dẫn giải: Bài kiểm tra sau thực nghiệm - lần 2 

Câu 1: “Sát thủ” vô hình từ bếp than tổ ong 

1/Đáp án 


Khí CO, SO 2 , NO x . 


Kể được ít hơn 3 loại oxit trên; hoặc không trả lời hay trả lời sai. 

2/ Đáp án 



C+ O 2 

→ CO 2 +Q (1) 

2C + O 2 

→ 2CO + Q (2) 

Viết được PTHH, phản ứng (1) là tỏa nhiệt. 


Viết PTHH sai, không viết hoặc cho rằng phản ứng là thu nhiệt. 

3/ 

a. Đáp án 


Do phản ứng trên là thu nhiệt, nhiệt độ tăng cân bằng chuyển dịch sang phải. 



b. Đáp án 


Do thiếu oxi than cháy tạo nhiều khí CO: 2C + O 2 

→ 2CO. 

CO kết hợp với hemoglobin trong máu ngăn không cho máu nhận oxi và 

cung cấp oxi cho các tế bào: 3CO + 4Hb → Hb 4 (CO) 3 

Hậu quả là làm cho người ở phòng đó có thể dẫn đến tình trạng hôn mê sâu, 

đau nhức đầu, rối loạn thần kinh cảm giác… Tình trạng này kéo dài không được cấp 

cứu kịp thời có thể gây tử vong. 



Nêu được sản phẩm cháy tạo nhiều CO, viết PTHH. 







29 










Câu 2: Thuốc muối 

1/ Đáp án 

• Mức đầy đủ: NaHCO 3 

• Mức không đạt: Trả lời khác hoặc không trả lời. 

2/ Đáp án 


Trong bệnh đau dạ dày, cơ thể thường tiết ra nhiều dịch vị (acid chlohydric), 

natribicarbonat trực tiếp tác dụng với acid chlohydric tạo thành muối natrichlorua, 

nước, khí carbonic, làm cho môi trường dạ dày bớt acid nên làm giảm cơn đau. 

PTHH: NaHCO 3 +HCl → NaCl + CO 2 + H 2 O 


Viết được PTHH, chưa giải thích rõ ràng. 



3/ Đáp án 


- Khẳng định đây chỉ là một thuốc chữa triệu chứng tăng acid chứ không 

phải là thuốc chữa nguyên nhân viêm dạ dày. 

- Không nên dùng nhiều, thường xuyên vì khi đó acid bị giảm mạnh, cơ thể 

phản ứng lại bằng cách tiết acid ra nhiều hơn, do đó làm cho môi trường dạ dày 

càng về sau càng bị acid hơn, sẽ không có lợi. Thêm vào đó, phản ứng trung hòa 

trực tiếp này còn tạo ra khí carbonic làm đầy hơi, khó tiêu, giống như khi ta uống 

nhiều nước giải khát có gaz (khí carbonic). 


Chỉ trả lời được ý : Không nên dùng nhiều, thường xuyên vì khi đó acid bị 

giảm mạnh, cơ thể phản ứng lại bằng cách tiết acid ra nhiều hơn, do đó làm cho môi 

trường dạ dày càng về sau càng bị acid hơn, sẽ không có lợi. 



4/ a. A 

b. B 




- Các vụ cháy kim loại có ái lực mạnh với Oxi như Mg, Al, K. Vì các kim 

loại đó sẽ kết hợp với Oxi trong CO 2 và cháy rất mạnh trong CO 2 . 





30 







PTHH: 

2Mg + CO 2 → 2MgO + C 




Cacbon sinh ra lại tiếp tục cháy:C + O 2 → CO 2 

- Trong trường hợp này dùng cát thì tốt hơn. 


Chỉ viết được phản ứng (1) 





Thành phần chủ yếu của đá là CaCO 3 . Trong không khí có khí CO 2 nên nước 

hòa tan một phần tạo thành axit (H 2 O + CO 2 ). Do đó xảy ra phản ứng hóa học: 

CaCO 3 + CO 2 + H 2 O Ca(HCO 3 ) 2 

Khi nước chảy cuốn theo Ca(HCO 3 ) 2 , theo nguyên lí dịch chuyển cân bằng 

thì cân bằng sẽ chuyển dịch theo phía phải. Kết quả là sau một thời gian nước đã 

làm cho đá bị bào mòn dần. 



Câu 5: Công nghiệp silicat 

1/ Đáp án 


Tuy dung dịch axit HF là một axit yếu nhưng nó có khả năng đặc biệt là ăn 

mòn thủy tinh. Do thành phần chủ yếu của thủy tinh là silic đioxit SiO 2 nên khi cho 

dung dịch HF và thì có phản ứng xảy ra: SiO 2 + 4HF→ SiF 4 ↑ + 2H 2 O 


Nêu được lí do ăn HF ăn mòn thủy tinh, chưa viết PTHH. 



2/ 

Đáp án câu a 


1400 

PTHH: 6SiO 2 + CaCO 3 + Na 2 CO 3 

⎯⎯⎯ 

C → Na 2 O.CaO.6SiO 2 + 2CO 2 




Đáp án câu b 


0 





31 










Thủy tinh thông thường có nhiệt độ nóng chảy không xác định vì nó là chất 

vô định hình, khi đun nóng nó mềm dần rồi mới chảy vì vậy có thể tạo những đồ vật 

và dụng cụ có hình dạng như ý muốn. 


Trả lời được 1 ý. 



3/ Đáp án 


Chứa nhiều chì oxit (PbO). 


Oxit khác hoặc không trả lời. 

4/ Đáp án 


Đất sét và cao lanh. 


Chỉ trả lời là đất sét. 


Chỉ trả lời caolanh, đáp án khác hoặc không trả lời. 

5/ Đáp án 


- Tranh sứ có nền trắng và tranh gốm có nền đỏ. 

- Tranh gốm kích thước lớn hơn 40×40 cm sẽ được ghép bằng các mảnh lại 

với nhau còn sứ thì không như vậy, thường thì sẽ là nguyên khổ có khi lên tới 

110×150 cm mà không phải ghép mảnh. 

- Tranh gốm được làm hoàn toàn bằng tay nên cảm giác thô, dày và thường 

được đắp nổi lên trên mặt tranh còn tranh sứ thường được vẽ trơn tru trên nền trắng 

của sứ. 

- Các đường nét ở tranh sứ bao giờ cũng sắc nét, tinh xảo hơn ở tranh gốm. 

• Mức chưa đầy đủ: Nêu được 2-3 ý 

• Mức không đạt: Nêu được 1 ý, trả lời khác hoặc không trả lời. 






32

Thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập Hóa học 11 phần phi kim tiếp cận PISA theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?