Phân tích, đánh giá hàm lượng một số kim loại trong thịt cá bống cát (Glossogobius giuris) ở khu vực sông Kiến Giang qua địa phận huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình bằng phương pháp AAS (2018)

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

Lời cảm ơn! 

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới thầy 

Nguyễn Mậu Thành, người đã tận tình hướng dẫn giúp 

đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện khóa luận này, đồng 

thời đã bổ sung nhiều kiến thức chuyên môn và kinh 

nghiệm quý báu cho tôi trong hoạt động nghiên cứu 

khoa học. 

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý thầy cô 

trường Đại học Quảng Bình, đặc biệt là quý thầy cô bộ 

môn Hóa học trong khoa Khoa học Tự nhiên đã giảng 

dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và 

tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất cũng như thời gian 

để giúp tôi hoàn thành bài khóa luận này. 

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ và nhân 

viên Trung tâm Y tế dự phòng Quảng Bình, đã tạo điều 

kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình 

thực hiện khóa luận. 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn 

bè đã động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và 

hoàn thành tốt khóa luận này. 

Tôi xin trân trọng cảm ơn! 

Quảng Bình, ngày 21 tháng 05 năm 2018 

Sinh Viên 

Nguyễn Thị Ngọc Ánh 

LỜI CAM ĐOAN 

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của riêng tôi, các <strong>số</strong> liệu và kết 

quả trong khóa luận là trung thực và chưa được công bố trong bất kì <strong>một</strong> công trình 

nào khác. 
















DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 

TT Tiếng Việt Viết tắt 

1 Đồng Cu 

2 Mangan Mn 

3 Kẽm Zn 

4 Đồng, mangan và kẽm Me 

5 Độ lệch chuẩn tương đối RSD 

6 Giới hạn phát hiện LOD 

7 Giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ 

8 Phần triệu ppm 

9 Quang phổ hấp thụ phân tử UV- VIS 

10 Quang phổ hấp thụ nguyên tử AAS 

11 Quang phổ hấp thụ nguyên tử ngọn lửa F-AAS 













DANH MỤC CÁC BẢNG 




Bảng 2.1. Thời gian lấy mẫu cá bống cát ở khu vực sông Kiến Giang ......................... 19 

Bảng 2.2. Thông tin về các mẫu cá bống cát thu được ở khu vực sông Kiến Giang .... 19 

Bảng 2.3. Điều kiện đo F-AAS xác định đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát 

....................................................................................................................................... 22 

Bảng 2.4. Hàm <strong>lượng</strong> Me theo yếu tố khảo sát ............................................................. 25 

Bảng 2.5. Kết quả phân <strong>tích</strong> ANOVA 1 chiều .............................................................. 25 

Bảng 3.1. Kích thước và khối <strong>lượng</strong> của cá bống cát .................................................... 28 

Bảng 3.2. Sự phụ thuộc của độ hấp thụ A vào nồng độ đồng ....................................... 28 

Bảng 3.3 Sự phụ thuộc của độ hấp thụ A vào nồng độ mangan ................................... 29 

Bảng 3.4. Sự phụ thuộc của độ hấp thụ A vào nồng độ kẽm ........................................ 29 

Bảng 3.5. Các <strong>giá</strong> trị a, b, S y , LOD, LOQ tính từ phương trình chuẩn A = b.C + a ..... 31 

Bảng 3.6. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát .. 31 

Bảng 3.7. Kết quả phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong mẫu cá bống cát 

....................................................................................................................................... 32 

Bảng 3.8. Kết quả phân <strong>tích</strong> ANOVA 1 chiều của đồng, mangan và kẽm ................... 33 

Bảng 3.9. Kết quả so sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn với tiêu chuẩn Việt Nam ........... 34 
















DANH MỤC CÁC HÌNH 

Hình 1.1. Quá trình hấp thụ, phát xạ và huỳnh quang của <strong>một</strong> nguyên tử ...................... 7 

Hình 1.2. Sơ đồ khối của phổ kế hấp thụ nguyên tử (F-AAS) dùng ngọn lửa ................ 7 

Hình 1.3. Mối quan hệ giữa cường độ vạch phổ A và nồng độ Cx AB: vùng tuyến tính 

(b=1), BC: vùng không tuyến tính (b








MỤC LỤC 

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. 

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... 

DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................ 

DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................................. 

A. MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 

B. NỘI DUNG ................................................................................................................. 4 

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT .................................................................... 4 

1.1. Sơ lược về sông Kiến Giang ..................................................................................... 4 

1.2. Khái quát về cá bống cát .......................................................................................... 4 

1.2.1. Đặc điểm ................................................................................................................ 4 

1.2.2. Môi trường ............................................................................................................. 4 

1.2.3. Tập tính .................................................................................................................. 5 

1.2.4. Sinh sản................................................................................................................. 5 

1.3. Phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử ........................................................................ 5 

1.3.1. Cơ sở lí thuyết ....................................................................................................... 5 

1.3.2. Đối tượng chính và phạm vi áp dụng .................................................................... 5 

1.3.3. Sự xuất hiện phổ hấp thụ nguyên tử ...................................................................... 6 

1.3.4. Nguyên tắc của phương pháp, thiết bị của phép đo phổ hấp thụ nguyên tử ......... 7 

1.3.5. Cường độ vạch phổ ................................................................................................ 9 

1.3.6. Cấu trúc vạch phổ ................................................................................................ 10 

1.3.7. Ưu và nhược điểm của phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử ............................. 11 

1.3.8. Các kĩ thuật nguyên tử hoá mẫu .......................................................................... 12 

1.3.9. Một <strong>số</strong> ảnh hưởng và các biện pháp khắc phục trong phép đo AAS .................. 13 

1.4. Máy quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS: Atomic absorption spectrometer) ....... 15 

1.5. <strong>Phân</strong> <strong>tích</strong> định <strong>lượng</strong> bằng AAS [4, 7] ................................................................... 17 

CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ THỰC NGHIỆM ......................................................... 18 

2.1. Thiết bị và dụng cụ ................................................................................................. 18 


2.2. Hóa chất .................................................................................................................. 18 

2.3. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 18 

2.3.1. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 18 















2.3.2. Chuẩn bị mẫu ....................................................................................................... 18 

2.3.3. Ghi chép lập hồ sơ mẫu khi lấy ........................................................................... 19 

2.3.4. Xử lý sơ bộ, quản lý và bảo quản mẫu phân <strong>tích</strong> [2, 6, 9, 10]............................. 19 

2.4. Tiến hành thực nghiệm ........................................................................................... 21 

2.5. Phương pháp phân <strong>tích</strong> ........................................................................................... 21 

2.6. Phương pháp định <strong>lượng</strong> ........................................................................................ 22 

2.7. Đánh <strong>giá</strong> kết quả phân <strong>tích</strong> ..................................................................................... 23 

2.7.1. Độ đúng ............................................................................................................... 23 

2.7.2. Độ lặp lại ............................................................................................................. 23 

2.7.3. Xác định giới hạn phát hiện (LOD), giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ) và độ nhạy .... 23 

2.8. Xử lý <strong>số</strong> liệu thực nghiệm ...................................................................................... 24 

2.8.1. Tính sai <strong>số</strong>. ........................................................................................................... 24 

2.8.2. <strong>Phân</strong> <strong>tích</strong> kết quả bằng phương pháp phân <strong>tích</strong> phương sai <strong>một</strong> yếu tố .............. 25 

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................................ 28 

3.1. Kích thước và khối <strong>lượng</strong> của cá Bống Cát ........................................................... 28 

3.2. Xây dựng đường chuẩn trong phép đo đồng, mangan và kẽm ............................... 28 

3.3. Khảo sát giới hạn phát hiện và giới hạn định <strong>lượng</strong> của các phép đo .................... 30 

3.4. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong cá bống cát .............................. 31 

3.5. Đánh <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, Mangan và kẽm trong cá bống cát .............................. 33 

3.5.1. Đánh <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong cá bống cát tại thời điểm khảo 

sát ................................................................................................................................... 33 

3.5.2. Đánh <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát so với tiêu 

chuẩn của Việt Nam ...................................................................................................... 34 

C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 35 

1. Kết luận ...................................................................................................................... 35 

2. Kiến nghị ................................................................................................................... 35 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 36 

CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .............................. 37 


PHỤ LỤC ...................................................................................................................... 38 















A. MỞ ĐẦU 

Tỉnh Quảng Bình có hệ thống sông ngòi khá phát triển với năm con sông chính 

trong đó có sông Nhật Lệ với phụ lưu lớn là sông Kiến Giang. Hầu hết các con sông ở 

Việt Nam đều chảy theo hướng đông nam, riêng con sông Kiến Giang này lại chảy 

theo hướng đông bắc nên còn được gọi là nghịch hà, nó đi qua địa phận huyện Quảng 

Ninh để đổ ra biển Đông ở cửa Nhật Lệ. Đây là <strong>một</strong> trong những dòng sông điển hình 

có <strong>giá</strong> trị lớn về mặt kinh tế xã hội cho tỉnh, đặc biệt là huyện Quảng Ninh. 

Cá bống cát có thịt trắng ngon, lành tính, có thể chế biến thành các món ngon 

bổ khoái khẩu cho nhiều người. Cá bống cát có <strong>giá</strong> trị dinh dưỡng cao, giàu protein, 

vitamin B 2 , D, E và chất khoáng như photpho, canxi, ít chất béo hơn thịt nên dễ tiêu 

hóa. Cá bống cát rất ngon và được dùng chế biến nhiều món ăn như: Bống cát kho 

tiêu, kho nghệ, chiên giòn,… 

Thịt cá bống cát có vị ngọt, tính bình, không độc, tác dụng bổ khí huyết, ích tỳ 

vị, lợi ngũ tạng... Dùng bổ dưỡng cho nhiều bệnh chứng hư nhược, nhất là người già 

suy nhược, trẻ em còi cọc chậm lớn… Theo Đông y, cá bống cát có tác dụng kiện tỳ 

ích khí, hòa vị, bổ can thận, cường kiện cân cốt, hành huyết mạch, tiêu <strong>tích</strong> trệ, lợi 

thủy, an thai. Dùng cho trường hợp cơ thể suy kiệt, yếu mỏi tay chân, ho suyễn, tiêu 

hóa kém. Trong thịt cá bống cát có các nguyên tố như đồng, mangan và kẽm là những 

nguyên tố vi <strong>lượng</strong> quan trọng đến sức khỏe con người. 

Đồng, kẽm, mangan là <strong>một</strong> trong những nguyên tố vi <strong>lượng</strong> quan trọng trong 

cơ thể con người. Đồng (Cu) thúc đẩy sự hấp thu và sử dụng sắt để tạo thành 

hemoglobin của hồng cầu. Nếu thiếu đồng trao đổi sắt cũng sẽ bị ảnh hưởng, nên sẽ bị 

thiếu máu và sinh trưởng chậm. Ngoài ra, đồng còn tham gia vào việc sản xuất năng 

<strong>lượng</strong>, tạo melanin (sắc tố màu đen ở da), ôxy hóa acid béo. Đồng cần thiết cho 

chuyển hóa sắt và lipid, có tác dụng bảo trì cơ tim, cần cho hoạt động của hệ thần kinh 

và hệ miễn dịch, góp phần bảo trì màng tế bào hồng cầu, góp phần tạo xương và biến 

năng Cholesterol thành vô hại. Trong cơ thể người có khoảng từ 80mg đến 99,4 mg 

đồng. Hiện diện trong bắp thịt, da, tủy xương, xương, gan và não bộ. Thiếu đồng gây 

thiếu máu, tăng cholesterol và sự phát triển bất thường ở xương.. Thiếu đồng còn gây 

dung nạp kém glucose. Thiếu đồng khi mang thai có thể khiến thai chậm phát triển 

hoặc phát triển bất thường. Là <strong>một</strong> bệnh hiếm (1/100.000), bệnh Menkes là do đột biến 

gen trên nhiễm sắc thể X, khiến nồng độ đồng và ceruloplasmin trong máu thấp, trong 

khi niêm mạc ruột, cơ, lách và thận lại <strong>tích</strong> lũy nhiều đồng. 


Mangan (Mn) là <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> đầu tiên được Gabriel Bertrand xem như nguyên tố vi 

<strong>lượng</strong> cơ bản đối với sự <strong>số</strong>ng. Mangan duy trì hoạt động của <strong>một</strong> <strong>số</strong> men quan trọng, 

tăng cường quá trình tạo xương và mô, ảnh hưởng đến sự tạo thành hoocmon tuyến yên, 

vitamin B 1 và vitamin C cần thiết cho quá trình tổng hợp protein, làm giảm <strong>lượng</strong> đường 






1 










trong máu nên tránh được bệnh tiểu đường. Nếu thiếu hụt mangan sẽ làm giảm quá trình 

đông máu và tăng <strong>lượng</strong> cholestorol, ảnh hưởng đến sự chuyển giao thông tin di truyền. 

Sự chuyển hóa mangan bất thường có thể gây ra bệnh tiểu đường, bệnh béo phì...Tuy 

nhiên, nếu <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> mangan vượt quá mức cho phép sẽ dẫn đến hiện tượng ngộ độc, 

gây rối loạn hoạt động thần kinh với biểu hiện rung giật kiểu Parkinson. Mangan tham 

gia vào sản xuất tác chất trung gian thần kinh dopamin – <strong>một</strong> chất dẫn truyền xung 

thần kinh cảm <strong>giá</strong>c về ý chí và tinh thần sáng tạo của con người. 

Kẽm (Zn) cần thiết cho cấu tạo thành phần hoạt động của hormon sinh dục 

nam testosteron và đóng <strong>một</strong> vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp, cấu trúc, 

bài tiết nhiều hormon khác. Kẽm cũng đóng vai trò quan trọng đối với tuyến tiền liệt. 

Việc thiếu kẽm có thể gây phì đại tuyến tiền liệt và viêm tuyến tiền liệt, cùng những 

thay đổi khác ở tuyến sinh dục quan trọng này. Trong cơ thể có khoảng 2 – 3g kẽm, 

hiện diện trong hầu hết các <strong>loại</strong> tế bào và các bộ phận của cơ thể, nhưng nhiều nhất tại 

gan, thận, lá lách, xương, ngọc hành, tinh hoàn, da, tóc móng. Mất đi <strong>một</strong> <strong>lượng</strong> 

nhỏ kẽm có thể làm đàn ông sụt cân, giảm khả năng tình dục và có thể mắc bệnh vô 

sinh. Đàn ông khỏe mạnh mỗi lần xuất tinh chứa khoảng 1mg chất này. Phụ nữ có thai 

thiếu kẽm sẽ giảm trọng <strong>lượng</strong> trẻ sơ sinh, thậm chí có thể bị lưu thai. Thiếu chất kẽm 

đưa đến chậm lớn, bộ phận sinh dục teo nhỏ, dễ bị các bệnh ngoài da, giảm khả năng 

đề kháng… Kẽm cần thiết cho thị lực, còn giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Kích thích 

tổng hợp protein, giúp tế bào hấp thu chất đạm để tổng hợp tế báo mới, tăng liền sẹo. 

Bạch cầu cần có kẽm để chống lại nhiễm trùng và ung thư. 

Hiện nay, các phương pháp thường dùng để xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> 

trong nước, thực phẩm, dược phẩm,... là phương pháp plasma cảm ứng ghép nối khối 

phổ (ICP-MS), phương pháp von-ampe, phương pháp UV-VIS, …[2]. Tuy nhiên, so 

với các phương pháp này thì phương pháp phân <strong>tích</strong> quang phổ hấp thụ nguyên tử 

(AAS) có nhiều ưu điểm như: Có độ nhạy và độ chọn lọc cao, tốn ít mẫu phân <strong>tích</strong>, 

thời gian phân <strong>tích</strong> nhanh. Các động tác thực hiện nhẹ nhàng, nhanh chóng, hơn nữa là 

phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất tại cơ sở. 

Sự phát triển của kinh tế, xã hội, áp lực về dân <strong>số</strong>, ô nhiễm môi trường, khai 

thác thủy sản bừa bãi, <strong>đánh</strong> bắt bằng các ngư cụ mang tính hủy diệt đã làm giảm đa 

dạng sinh học của thuỷ sinh vật ở sông Kiến Giang <strong>một</strong> cách nghiêm trọng. Nguồn lợi 

thủy sản nói chung và <strong>một</strong> <strong>số</strong> loài thủy sản được coi là đặc sản của sông đã suy giảm 

và đang có nguy cơ mất hẳn. Song song với việc khai thác những tiềm năng từ sông 


Kiến Giang thì vấn đề môi trường ở đây cũng cần được quan tâm. Đặc biệt, hệ thống 

sông Kiến Giang tiếp nhận nước thải sinh hoạt, nông nghiệp và công nghiệp đang 

hoạt động như: Nhà máy xi măng Áng Sơn, nhà máy xi măng Vạn Ninh, nhà máy 

gạch không nung Thọ Duệ, nhà máy khai thác cát, đất cao lanh,… làm đe doạ khả 






2 










năng ô nhiễm nguồn nước của sông. Một <strong>số</strong> nghiên cứu đã chỉ ra rằng các <strong>loại</strong> động 

vật có thể <strong>tích</strong> tụ <strong>một</strong> <strong>số</strong> chất ô nhiểm, ô nhiểm môi trường được <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> thông qua cơ 

thể <strong>số</strong>ng [5]. Cá bống cát có tính ăn tạp, có thể ăn nhiều <strong>loại</strong> thức ăn khác nhau như 

phù du động thực vật, sinh vật đáy, rong tảo <strong>số</strong>ng bám, mùn bã hữu cơ, các loài cá nhỏ 

khác. Ngoài ra tập tính <strong>số</strong>ng ở tầng đáy cũng có thể làm cho chúng <strong>tích</strong> lũy nhiều <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong> và các chất khác trong cơ thể. Khả năng <strong>tích</strong> lũy lâu dài làm giảm chất <strong>lượng</strong> thủy 

sản và gây hại cho con người thông qua dây chuyền thực phẩm [2]. Do đó, nghiên cứu 

sâu <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong thịt cá bống cát không chỉ có ý nghĩa định hướng 

cho việc khai thác, sử dụng các nguồn protein và các chất quý của chúng mà còn là cơ 

sở khoa học cho các vẫn đề môi trường xung quanh khu vực sông Kiến Giang. Thời 

gian qua, sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Quảng Bình đã có những hành động <strong>tích</strong> cực 

nhằm phát triển và bảo vệ nguồn tài nguyên thủy sản, tạo điều kiện để thủy sản sinh 

trưởng và phát triển cũng như bảo vệ môi trường tự nhiên. Xuất phát từ các lí do trên 

em chọn đề tài: “<strong>Phân</strong> <strong>tích</strong>, <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>một</strong> <strong>số</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong thịt cá bống 

cát (Glossogobius giuris) ở khu vực sông Kiến Giang qua địa phận huyện Quảng 

Ninh, tỉnh Quảng Bình bằng phương pháp AAS” làm khóa luận tốt nghiệp cho mình. 







3 










1.1. Sơ lược về sông Kiến Giang 

B. NỘI DUNG 

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT 

Quảng Bình có hệ thống sông ngòi khá phát triển với năm con sông chính trong 

đó có sông Nhật Lệ với phụ lưu lớn là sông Kiến Giang. Là hợp lưu của nhiều nguồn 

sông suối phát nguyên từ vùng núi phía Tây - Nam huyện Lệ Thủy. Từ đây, sông chảy 

theo hướng Tây Nam - Đông Bắc, để vào địa phận huyện Quảng Ninh, sông được mở 

rộng và chảy băng qua phá Hạc Hải (có chiều dài gần 2km) về đến xã Duy 

Ninh (Quảng Ninh), sông tiếp tục chảy ngược về hướng Tây đến ngã ba Trần Xá thì 

hợp lưu với sông Long Đại đổ nước vào sông Nhật Lệ. Là <strong>một</strong> trong những dòng sông 

điển hình có <strong>giá</strong> trị lớn về mặt kinh tế xã hội cho tỉnh, đặc biệt là huyện Quảng Ninh. 

1.2. Khái quát về cá bống cát 

1.2.1. Đặc điểm 

Cá Bống cát là loài cá nước ngọt (danh pháp khoa học: Glossogobius giuris, 

Hamilton, 1882) có thân thon dài, phía sau dẹp ngang, đầu dẹp đứng, mõm dài và 

nhọn. Mắt gần như nằm ngang trên đỉnh đầu, hai lỗ mũi tương đối gần nhau, lỗ mũi 

trước hình ống. Miệng rộng, xiên, <strong>hàm</strong> dưới nhô ra, rãnh miệng kéo dài tới bờ trước 

của ổ mắt. Trên mỗi <strong>hàm</strong> có nhiều <strong>hàm</strong> răng, hàng trong và ngoài cùng nở rộng. Lưỡi 

chẻ đôi, khe mang rộng, màng mang phát triển, trên má có 5 đường cảm <strong>giá</strong>c chạy 

song song, tất cả đều là đường đơn. Vảy tròn, trước vây lưng nhỏ kéo dài đến bờ sau ổ 

mắt, thân phủ vảy lược to. Vây lưng hai cái rời nhau. Khởi điểm vây lưng thứ hai 

trước vây hậu môn, vây ngực tròn dài, vây bụng hình bầu dục dài, vây đuôi tù. Thân có 

màu nâu, có 5 đường đốm đen nhạt dọc theo đường giữa hông. Khi cá còn <strong>số</strong>ng ở dưới 

nước có màu đậm hơn khi bắt lên bờ [1]. 

1.2.2. Môi trường 

Cá <strong>số</strong>ng thành đàn trong sông ngòi, kênh, rạch, ao, đìa hoặc hồ chứa. Cá bống 

cát thường đi <strong>một</strong> cặp, ít khi đi lẻ cá trưởng thành sinh sản ở những nơi có nước chảy. 

Cá có thể <strong>số</strong>ng được ở vùng nhiễm phèn, độ pH = 5,5 và có độ mặn không quá 13%. 

Hàm <strong>lượng</strong> oxy hòa tan >1 mg/ lít. Nhiệt độ thích hợp 26 - 32 o C Song chúng có thể 

chịu đựng pH = 5. Nhiệt độ thích hợp nhất cho cá phát triển từ 26-32 0 C, cá cũng có thể 

chịu đựng nhiệt độ nước 15- 41 0 C. Cá cần có dưỡng khí trên 3 mg/l và có thể chịu 

đựng ở môi trường dưỡng khí thấp vì có cơ quan hô hấp phụ. 


Cá bống cát trong tự nhiên, cá phân bố khắp các <strong>loại</strong> thủy vực: sông rạch, 

mương ao, ruộng,... Cá <strong>số</strong>ng thích hợp ở môi trường nước không bị nhiễm phèn. <strong>số</strong>ng 

ở đáy, ban ngày thường vùi mình xuống bùn, hang hốc, bộng. 






4 










1.2.3. Tập tính 

Cá bống cát có tập tính <strong>số</strong>ng tầng đáy, môi trường nước yên tĩnh, có cỏ cây thủy 

sinh làm <strong>giá</strong> đỡ, cá có thể <strong>số</strong>ng ở mé bờ gần mặt nước, cá ăn mồi <strong>số</strong>ng tự nhiên. Cá 

bống cát thường ban ngày ít hoạt động và thường vùi mình dưới bùn, hoạt động <strong>tích</strong> 

cực vào đêm, nơi có điều kiện thuận lợi cá hoạt động cả ban ngày. 

Cá bống cát có tính ăn tạp thích ăn động vật như cá, tép, cua, ốc... tươi <strong>số</strong>ng và 

vừa với cỡ miệng. Nuôi trong ao, trong bè, cá ăn thêm các loài thức ăn khác như các 

<strong>loại</strong> hạt và thức ăn chế biến. Là loài cá dữ ăn thịt nhưng không rượt đuổi con mồi, mà 

chỉ nằm rình rập săn bắt. 

1.2.4. Sinh sản 

Cá bống cát sinh sản lần đầu sau 9 -12 tháng tuổi, thường làm tổ và đẻ trứng 

vào hang hốc, những nơi nước tĩnh và trong. Con đực canh tổ và chăm sóc trứng. Cá 

con nở ra thường bám vào cây cỏ hoặc các mảng đá gần bờ. Theo Fishbase các loài cá 

thuộc họ cá Bống nói chung có đặc tính con đực chăm sóc trứng sau khi cá cái sinh ra. 

Điều này phù hợp với kết quả điều tra từ thực tế. Sức sinh sản tuyệt đối từ 12.500 - 

36.703 trứng/cá cái và sức sinh sản tương đối từ 99.286 - 267.905 trứng/kg cá cái. 

Kích thước đường kính trứng cá Bống Cát tương đối nhỏ, ở giai đoạn IV kích thước 

trứng dao động từ 0,3 - 0,6mm, đa <strong>số</strong> trứng có kích thước 0,5 mm (48%). Mùa vụ sinh 

sản chính của cá Bống Cát tập trung vào các tháng 2,3 và tháng 8,9 hàng năm. [1] 

1.3. Phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử 

Trong khoảng 10 năm trở lại đây phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử đã được sử 

dụng để xác định các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong các mẫu quặng, đất, đá, nước khoáng, y học, sinh 

học, các sản phẩm nông nghiệp, rau quả, thực phẩm…có thể nói phương pháp phổ hấp 

thụ nguyên tử đã trở thành <strong>một</strong> phương pháp tiêu chuẩn để định <strong>lượng</strong> nhiều <strong>kim</strong> 

<strong>loại</strong>.[4,7] 

1.3.1. Cơ sở lí thuyết 

Phép đo phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) dựa trên cơ sở lí thuyết là sự hấp thụ năng 

<strong>lượng</strong> (bức xạ đơn sắc) của các nguyên tử tự do ở trạng thái hơi khi chiếu chùm tia bức 

xạ đơn sắc qua đám hơi của nguyên tố ấy trong môi trường hấp thụ. 

1.3.2. Đối tượng chính và phạm vi áp dụng 

Đối tượng chính của phương pháp phân <strong>tích</strong> theo phổ hấp thụ nguyên tử là phân 

<strong>tích</strong> <strong>lượng</strong> nhỏ (<strong>lượng</strong> vết) các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong các <strong>loại</strong> mẫu khác nhau của chất hữu cơ 


và vô cơ. Với các trang bị và kĩ thuật hiện nay bằng phương pháp này người ta có thể 

định <strong>lượng</strong> được hầu hết các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> (khoảng 70 nguyên tố) và <strong>một</strong> <strong>số</strong> phi <strong>kim</strong> đến 

giới hạn nồng độ cỡ ppm (microgram, 10 -6 g) bằng kĩ thuật F-AAS, đến nồng độ ppb 

(nanogam, 10 -9 g) bằng kĩ thuật GF-AAS với sai <strong>số</strong> 15%. Với đối tượng đó, phương 

pháp phân <strong>tích</strong> này được sử dụng để xác định các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong các mẫu quặng, đất, 


5 














đá, nước, khoáng, các mẫu của y học, sinh học, các sản phẩm nông nghiệp, rau quả, 

thực phẩm, các nguyên tố vi <strong>lượng</strong> trong phân bón, trong thức ăn gia súc,… 

1.3.3. Sự xuất hiện phổ hấp thụ nguyên tử 

Như chúng ta đã biết, vật chất được cấu tạo bởi các nguyên tử và nguyên tử là phần 

tử cơ bản nhỏ nhất còn giữ được tính chất của nguyên tố hoá học. Trong điều kiện bình 

thường nguyên tử không thu và cũng không phát ra năng <strong>lượng</strong> dưới dạng các bức xạ. Lúc 

này nguyên tử tồn tại ở trạng thái cơ bản. Đó là trạng thái bền vững và nghèo năng <strong>lượng</strong> 

nhất. Nhưng khi nguyên tử ở trạng thái hơi tự do, nếu chúng ta chiếu <strong>một</strong> chùm tia sáng 

có những bước sóng (hay tần <strong>số</strong>) xác định vào đám hơi nguyên tử đó, thì các nguyên tử tự 

do đó sẽ hấp thụ các bức xạ có bước sóng nhất định ứng đúng với những tia bức xạ mà nó 

có thể phát ra được trong quá trình phát xạ của nó. Lúc này nguyên tử đã nhận năng <strong>lượng</strong> 

của các tia bức xạ chiếu vào nó và nó chuyển lên trạng thái kích thích có năng <strong>lượng</strong> cao 

hơn trạng thái cơ bản. Đó là tính chất đặc trưng của nguyên tử ở trạng thái hơi. Quá trình 

đó được gọi là quá trình hấp thụ năng <strong>lượng</strong> của nguyên tử tự do ở trạng thái hơi và tạo ra 

phổ hấp thụ nguyên tử. Phổ sinh ra trong quá trình này được gọi là phổ hấp thụ nguyên tử. 

Nếu gọi năng <strong>lượng</strong> của nguồn bức xạ điện tử đã bị nguyên tử hấp thụ là E thì ta có: 

E = E m - E 0 = hv hay 

c 

E h 

 

Trong đó: E 0 và E m là năng <strong>lượng</strong> của nguyên tử ở trạng thái cơ bản và trạng thái 

kích thích m; h là hằng <strong>số</strong> Planck; c là tốc độ ánh sáng trong chân không; là độ dài 

sóng của bức xạ hấp thụ. Như vậy, ứng với mỗi <strong>giá</strong> trị năng <strong>lượng</strong> 

E mà nguyên tử 

đã hấp thụ ta sẽ có <strong>một</strong> vạch phổ hấp thụ với độ dài sóng đặc trưng cho quá trình 

đó, nghĩa là phổ hấp thụ nguyên tử là phổ vạch. 

Quá trình hấp thụ chỉ xảy ra đối với các vạch phổ nhạy, các vạch phổ đặc trưng 

và các vạch phổ cuối cùng của các nguyên tố. Nếu kích thích nguyên tử bằng năng 

<strong>lượng</strong> E m ta có phổ phát xạ nguyên tử, bằng chùm tia đơn sắc ta có phổ hấp thụ nguyên 

tử. Trong phép đo phổ hấp thụ nguyên tử, đám hơi nguyên tử của mẫu trong ngọn lửa 

hay trong cuvet graphit là môi trường hấp thụ bức xạ (hấp thụ năng <strong>lượng</strong> của tia bức 

xạ). <strong>Phân</strong> tử hấp thụ năng <strong>lượng</strong> của tia bức xạ hv và các nguyên tử tự do trong đám hơi 

nguyên tử đó. Do đó muốn có phổ hấp thụ nguyên tử, trước hết phải tạo ra được đám 

hơi nguyên tử tự do, sau đó chiếu vào nó <strong>một</strong> chùm tia sáng có những bước sóng nhất 

định ứng với các tia phát xạ nhạy của nguyên tố cần nghiên cứu. Khi đó các nguyên tử 

tự do sẽ hấp thụ năng <strong>lượng</strong> của chùm tia đó và tạo ra phổ hấp thụ nguyên tử (AAS). 


i 






6 










Hình 1.1. Quá trình hấp thụ, phát xạ và huỳnh quang của <strong>một</strong> nguyên tử 

Trong đó: E o : Mức năng <strong>lượng</strong> ở trạng thái cơ bản. 

E m : Mức năng <strong>lượng</strong> ở trạng thái kích thích 

E 

: Năng <strong>lượng</strong> nhận vào (kích thích). 

+ hv: Photon kích thích. 

- hv : Photon phát xạ. 

1.3.4. Nguyên tắc của phương pháp, thiết bị của phép đo phổ hấp thụ nguyên tử 

Thiết bị cần có: Nguồn bức xạ điện tử đơn sắc (đèn catot rỗng) HCL (Hollow 

Cathode Lamp); đèn đốt hỗn hợp khí nhiên liệu và khí oxi hóa, máy tạo bức xạ điện tử 

đơn sắc (bằng lăng kính hay cách tử), detector quang và cấu trúc ghi phổ. 

I 0 

Ngọn lửa 

1 3 4 5 

I 

Hình 1.2. Sơ đồ khối của phổ kế hấp thụ nguyên tử (F-AAS) dùng ngọn lửa 

Trong đó: 1. Nguồn bức xạ đơn sắc (HCL); 2. Đèn; 3. Máy tạo bức xạ điện tử đơn 

sắc; 4. Detector quang; 5. Cấu trúc ghi phổ. 

Muốn thực hiện được phép đo phổ hấp thụ nguyên tử của <strong>một</strong> nguyên tố cần phải 

thực hiện các quá trình sau: 

1. Chọn các điều kiện và <strong>một</strong> <strong>loại</strong> thiết bị phù hợp để chuyển mẫu phân <strong>tích</strong> từ 

trạng thái ban đầu (rắn hay dung dịch) thành trạng thái hơi của các nguyên tử tự do. 

Đó là quá trình hóa hơi và nguyên tử hóa mẫu. 

2 


2. Chiếu chùm tia sáng bức xạ đặc trưng của nguyên tố cần phân <strong>tích</strong> qua đám 

hơi nguyên tử tự do vừa điều chế được ở trên. Ở đây, phần cường độ của chùm tia 

sáng đã bị <strong>một</strong> <strong>loại</strong> nguyên tử hấp thụ là phụ thuộc vào nồng độ của nó trong môi 






7 










trường hấp thụ. Nguồn cung cấp chùm tia sáng phát xạ của nguyên tố cần phân <strong>tích</strong> 

được gọi là nguồn phát xạ đơn sắc hay phát xạ cộng hưởng. 

3. Hệ thống máy quang phổ người ta thu toàn bộ chùm sáng, phân li và chọn 

vạch phổ hấp thụ nguyên tử đặc trưng của nguyên tố cần nghiên cứu để đo cường độ 

của nó. Cường độ đó chính là tín hiệu hấp thụ nguyên tử của vạch phổ hấp thụ nguyên 

tử. Trong <strong>một</strong> giới hạn nhất định của nồng độ C <strong>giá</strong> trị ảnh hưởng cường độ này phụ 

thuộc tuyến tính vào nồng độ C của nguyên tố trong mẫu phân <strong>tích</strong> theo phương trình : 

A 

 

K 

 

I 

. l. 

C lg 

I 

0 

Trong phép đo phổ hấp thụ nguyên tử thường dùng chủ yếu 4 <strong>loại</strong> nguồn 

phát tia bức xạ đơn sắc là: 

- Đèn catot rỗng (HCL = Hollow Cathode Lamp). 

- Đèn phóng điện không điện cực (EDL = Electrodeless Discharge Lamp). 

- Đèn phát phổ liên tục đã được biến điệu (D 2 – Lamp, W – Lamp). 

- Các <strong>loại</strong> nguồn đơn sắc khác. 

Trong các <strong>loại</strong> đèn trên, đèn HCL được dùng phổ biến nhất. Đèn HCL chỉ phát ra 

những tia phát xạ nhạy của nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> làm catot rỗng. Các vạch phát xạ của 

<strong>một</strong> nguyên tố thường là các vạch cộng hưởng. Do vậy đèn catot rỗng cũng được gọi 

là nguồn phát tia bức xạ cộng hưởng. Nó là phổ phát xạ của nguyên tố trong môi 

trường khí kém. 

Về cấu tạo, đèn catot rỗng gồm 3 bộ phận chính: 

1. Thân đèn và cửa sổ S (thủy tinh hay thạch anh, trong suốt vùng UV-VIS); 

2. Các điện cực anot và catot; 

3. Khí chứa trong đèn (khí trơ: He, Ar hay Ne). 

Anot: W, Pt; catot: ống rỗng, đường kính 3-5mm, chiều dài 5-6mm từ <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> 

cần phân <strong>tích</strong> (99,9%). 

Nguồn nuôi đèn: đèn được đốt nóng đỏ để phát ra chùm tia phát xạ cộng hưởng 

nhờ nguồn điện <strong>một</strong> chiều ổn định (thế 200-220V và I = 3-50mA). 

Cơ chế làm việc của đèn HCL: Khi đèn HCL làm việc, catot được nung đỏ, giữa 

catot và anot xảy ra sự phóng điện liên tục. Do sự phóng điện đó (U = 300-350V) mà 

<strong>một</strong> <strong>số</strong> phân tử khí trơ bị ion hóa. Các ion khí trơ vừa được sinh ra sẽ tấn công vào catot 

làm bề mặt catot nóng đỏ và <strong>một</strong> <strong>số</strong> nguyên tử <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trên bề mặt catot bị hóa hơi và 

nó trở thành những <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> tự do. Khi đó dưới tác dụng của nhiệt độ trong đèn HCL 


đang được đốt nóng đỏ, các nguyên tử <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> này bị khích thích và phát ra phổ phát xạ 

của nó. Đó chính là phổ vạch của chính <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> làm catot rỗng. Nhưng vì điều kiện đặc 

biệt của môi trường khí trơ có áp suất rất thấp, nên phổ phát xạ đó chỉ bao gồm các vạch 

nhạy của <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> mà thôi. Đó chính là sự phát xạ của <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong môi trường khí 






8 










kém. Chùm tia phát xạ này là tia đơn sắc chiếu qua môi trường hấp thụ để thực hiện 

phép đo phổ hấp thụ nguyên tử. 

1.3.5. Cường độ vạch phổ 

Nghiên cứu sự phụ thuộc cường độ dòng ánh sáng bị hấp thụ của <strong>một</strong> nguyên tố 

vào nồng độ C của nguyên tố đó trong mẫu phân <strong>tích</strong>, người ta thấy rằng trong phổ hấp 

thụ nguyên tử vùng nồng độ C nhỏ, mối quan hệ giữa cường độ của tia sáng bị hấp thụ 

và nồng độ của nguyên tố đó trong đám hơi tuân theo định luật Lambert- Beer, nghĩa 

là nếu chiếu <strong>một</strong> chùm sáng cường độ ban đầu là I o qua đám hơi nguyên tử tự do của 

nguyên tố phân <strong>tích</strong> nồng độ là N và bề dày L (cm), cường độ chùm sáng đi ra khỏi 

I 

đám hơi là I, thì chúng ta có: A = lg 0 = Ka NL I 

Trong đó K a là hệ <strong>số</strong> hấp thụ nguyên tử đặc trưng cho từng bước sóng của ánh 

sáng bị hấp thụ và bản chất của nguyên tử. Độ hấp thụ quang A phụ thuộc vào nồng độ 

nguyên tử N và vào bề dày L của lớp hấp thụ. Trong máy đo phổ hấp thụ, L cố định 

nên A chỉ còn phụ thuộc N trong môi trường hấp thụ. Tức là: A = KN 

Trong đó K là hệ <strong>số</strong> thực nghiệm, phụ thuộc vào: K a , bề dày lớp hấp thụ và vào 

nhiệt độ của môi trường hấp thụ. 

Giữa N và nồng độ C của nguyên tố trong mẫu có mối quan hệ với nhau rất phức 

tạp, nó phụ thuộc vào các điều kiện nguyên tử hoá mẫu, thành phần vật lí, hoá học của 

F.W.s.nR mẫu phân <strong>tích</strong> và được tính theo biểu thức sau: N = 3.10 21 

o 

Q. T. 

n C b 

Đây là công thức tổng quát tính <strong>giá</strong> trị N trong ngọn lửa nguyên tử hoá mẫu theo 

Winefordner và Vicker. Trong đó : 

F là tốc độ dẫn mẫu vào hệ thống nguyên tử hoá (ml/phút). 

W là hiệu suất aerosol hóa mẫu. 

s là hiệu suất nguyên tử hoá. 

n Ro là <strong>số</strong> phần tử khí ở nhiệt độ ban đầu, T o ( K). 

n T là <strong>số</strong> phân tử khí ở nhiệt độ T (K) của ngọn lửa nguyên tử hoá. 

Q là tốc độ của dòng khí mang mẫu vào buồng aerosol hoá (lít/phút). 

C là nồng độ của nguyên tố phân <strong>tích</strong> có trong dung dịch mẫu. 

Nhiều kết quả thực nghiệm chỉ ra rằng, trong <strong>một</strong> giới hạn nhất định của nồng độ 

C, mối quan hệ giữa N và C được biểu thị bằng biểu thức: N= K i C b 

Trong đó K i là hằng <strong>số</strong> thực nghiệm, nó phụ thuộc vào tất cả các điều kiện hoá 


hơi và nguyên tử hoá mẫu, b được gọi là hằng <strong>số</strong> bản chất, nó phụ thuộc vào nguyên tố 

và bước sóng của dòng sáng, b ≤ 1; b=1 khi nồng độ C nhỏ và ứng với mỗi vạch phổ 

của mỗi nguyên tố phân <strong>tích</strong> ta luôn luôn tìm được <strong>một</strong> <strong>giá</strong> trị C x = C o để b ban đầu 

nhỏ hơn 1, nghĩa là ứng với: 

T 






9 







+ Vùng nồng độ Cx < Co thì b=1: Cường độ vạch phổ và nồng độ Cx là tuyến tính. 

+ Vùng nồng độ C x > C o thì 0








Trong đó: T là nhiệt độ của môi trường hấp thụ (K), M là nguyên tử <strong>lượng</strong> của 

nguyên tố hấp thụ bức xạ và 

0 là tần <strong>số</strong> trung tâm của vạch phổ hấp thụ. Độ rộng này 

của hầu hết các vạch phổ hấp thụ nguyên tử thường nằm trong khoảng từ n.10 -3 cm -1 

đến n.10 -1 cm -1 . 

* Độ rộng Lorenz H L : Độ rộng này được quyết định bởi sự tương tác của các 

phần tử khí có trong môi trường hấp thụ với sự chuyển mức năng <strong>lượng</strong> của nguyên tử 

hấp thụ bức xạ ở trong môi trường hấp thụ đó. 

Độ rộng Lorenz được tính theo công thức: H L 

= 12,04.10 23 2 1 1 

2 

.P. ( ) 

RT 

A M 

Trong đó P là áp lực khí và M là phân tử <strong>lượng</strong> của khí đó trong môi trường hấp thụ. 

* Độ rộng của cấu trúc tinh vi H c : Khi đám hơi nguyên tử hấp thụ năng <strong>lượng</strong> 

được đặt trong <strong>một</strong> từ trường hay trong <strong>một</strong> điện trường thì yếu tố này thể hiện rõ. 

Công thức trên là công thức tổng quát đầy đủ cho độ rộng của vạch phổ hấp thụ 

nguyên tử. Nhưng trong thực tế của phép đo phổ hấp thụ nguyên tử khi không có tác 

dụng của từ trường ngoài và với các máy quang phổ có độ tán sắc nhỏ hơn 2 A o / mm, 

thì lí thuyết và thực nghiệm chỉ ra rằng: độ rộng chung của <strong>một</strong> vạch hấp thụ chỉ do ba 

thành phần đầu (chiếm 95%) của biểu thức quyết định, nghĩa là: H t = H n + H d + H L 

Điều này hoàn toàn đúng đối với các vạch phổ cộng hưởng trong điều kiện môi 

trường hấp thụ có nhiệt độ từ 1600-3500 o C và áp suất 1atm. 

1.3.7. Ưu và nhược điểm của phương pháp phổ hấp thụ nguyên tử 

a) Ưu điểm 

Phép đo có độ nhạy và độ chọn lọc cao nên được sử dụng rộng rãi trong nhiều 

lĩnh vực để xác định vết các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong>, đặc biệt trong phân <strong>tích</strong> các nguyên tố vi <strong>lượng</strong>. 

Do có độ nhạy cao nên trong nhiều trường hợp không cần làm giàu nguyên tố 

xác định trước khi phân <strong>tích</strong>. 

Có thể xác định đồng thời hay liên tiếp nhiều nguyên tố trong <strong>một</strong> mẫu. Các kết 

quả phân <strong>tích</strong> ổn định, sai <strong>số</strong> nhỏ ( 15%). 

b) Nhược điểm 

Phải có <strong>một</strong> hệ thống máy đắt tiền. Vì có độ nhạy cao nên sự nhiễm bẩn có thể 

ảnh hưởng đến kết quả phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> vết. Vì thế môi trường trong phòng thí 

nghiệm phải không có bụi, các dụng cụ phải sạch, có độ chính xác tiêu chuẩn và hoá 

chất phải có độ tinh khiết cao. 


Phương pháp chỉ cho biết thành phần nguyên tố mà không cho biết trạng thái 

liên kết trong mẫu. Vì thế đây chỉ là phương pháp phân <strong>tích</strong> nguyên tố. 






11 










1.3.8. Các kĩ thuật nguyên tử hoá mẫu 

Nguyên tử hoá mẫu phân <strong>tích</strong> là <strong>một</strong> công việc hết sức quan trọng của phép đo 

phổ hấp thụ nguyên tử, bởi vì chỉ có các nguyên tử tự do ở trạng thái hơi mới cho phổ 

hấp thụ nguyên tử, nghĩa là <strong>số</strong> nguyên tử tự do trong trạng thái hơi là yếu tố quyết định 

cường độ vạch phổ hấp thụ và quá trình nguyên tử hoá mẫu thực hiện tốt hay không tốt 

đều có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả phân <strong>tích</strong> <strong>một</strong> nguyên tố. Mục đích của quá 

trình này là tạo ra được đám hơi các nguyên tử tự do từ mẫu phân <strong>tích</strong> với hiệu suất 

cao và ổn định để phép đo đạt kết quả chính xác và có độ lặp lại cao. Đáp ứng mục 

đích đó ngày nay người thường dùng hai kĩ thuật đó là kĩ thuật hoá mẫu trong ngọn lửa 

đèn khí (F-AAS) và kĩ thuật hoá mẫu không ngọn lửa (GF-AAS). 

a) Kĩ thuật nguyên tử hoá mẫu bằng ngọn lửa 

Theo kĩ thuật này người ta dùng năng <strong>lượng</strong> nhiệt của ngọn lửa đèn khí để hoá hơi 

và nguyên tử hoá mẫu phân <strong>tích</strong>. Vì thế mọi quá trình xảy ra phụ thuộc vào các đặc 

trưng và tính chất của ngọn lửa đèn khí, nhưng chủ yếu là nhiệt độ của ngọn lửa. Đó là 

yếu tố quyết định hiệu suất nguyên tử hoá mẫu phân <strong>tích</strong> và mọi yếu tố ảnh hưởng đến 

nhiệt độ của ngọn lửa đèn khí đều ảnh hưởng đến kết quả của phương pháp phân <strong>tích</strong>. 

Nguyên tử hoá mẫu bằng đèn khí, trước hết ta chuẩn bị mẫu ở trạng thái dung 

dịch. Sau đó dẫn dung dịch mẫu vào ngọn đèn khí để nguyên tử hoá mẫu. Quá trình 

nguyên tử hoá mẫu trong ngọn lửa xảy ra theo hai bước kế tiếp nhau. 

Bước 1: Phun dung dịch mẫu thành thể các hạt nhỏ sương mù cùng với khí mang và 

khí cháy, đó là các sol khí (aerosol), quá trình này gọi là aerosol hoá. Tốc độ dẫn dung 

dịch, dẫn khí và kĩ thuật của quá trình này ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả phân <strong>tích</strong>. 

Bước 2: Dẫn hỗn hợp aerosol vào đèn đốt để nguyên tử hoá. Khí mang là <strong>một</strong> 

trong hai khí để đốt, thường là không khí, oxi hay N 2 O. Tác dụng nhiệt của ngọn lửa 

trước hết làm bay hơi dung môi dùng để hoà tan mẫu và các chất hữu cơ (nếu có). Lúc 

đó mẫu còn lại là các hạt rắn rất nhỏ trong ngọn lửa. Tiếp đó là quá trình hoá hơi và 

nguyên tử hoá các hạt mẫu khô đó. Quá trình này xảy ra theo hai cơ chế chính sau: 

Nếu năng <strong>lượng</strong> (nhiệt độ) hoá hơi (E hh ) của các hợp phần có trong mẫu nhỏ hơn 

năng <strong>lượng</strong> nguyên tử hoá (E n ) của nó thì xảy ra theo cơ chế 1. 

Cơ chế 1: Me x R y (r) → Me x R y (k) → xMe (k) + yR(k) 

Me (k) + h → phổ AAS 

Nói chung các muối halogen (trừ F), muối axetat, <strong>một</strong> <strong>số</strong> muối nitrat, <strong>một</strong> <strong>số</strong> 

muối sunphat của <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> thường xảy ra theo cơ chế này. Cơ chế này cho phép đo 


AAS có độ nhạy cao và ổn định. 

Ngược lại (E hh >E n ) thì sẽ xảy ra theo cơ chế 2. 

Cơ chế 2 : Me x R y (r) → xMe (r) + yR(k)→ x Me (k) 

Me (k) + h → phổ AAS 






12 










Các <strong>loại</strong> hợp chất muối của <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> với sunphat, photphat, silicat, flo thường 

theo cơ chế 2. Cơ chế này không ổn định nên phép đo AAS kém ổn định. Vì thế người 

ta thường thêm vào mẫu các muối halogen hay axetat của <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> kiềm làm nền để 

hướng các quá trình xảy ra theo cơ chế 1 ưu việt và có lợi hơn. 

b) Kĩ thuật nguyên tử hoá mẫu không ngọn lửa 

Ra đời sau kĩ thuật nguyên tử hoá trong ngọn lửa, nhưng kĩ thuật này được phát triển 

rất nhanh và hiện nay đang được ứng dụng rất phổ biến vì kĩ thuật này cung cấp cho phép 

đo AAS có độ nhạy rất cao mức ng - ppb, có khi gấp hàng trăm đến hàng nghìn lần phép 

đo trong ngọn lửa. Do đó khi phân <strong>tích</strong> <strong>lượng</strong> vết các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong nhiều trường hợp 

không cần thiết phải làm giàu các nguyên tố cần phân <strong>tích</strong>. Đặc biệt là khi xác định các 

nguyên tố vi <strong>lượng</strong> trong các <strong>loại</strong> mẫu của y học, sinh học, dược phẩm, thực phẩm, nước 

giải khát,…Tuy có độ nhạy cao nhưng trong <strong>một</strong> <strong>số</strong> trường hợp độ ổn định của phép đo 

không ngọn lửa kém phép đo trong ngọn lửa do ảnh hưởng của phổ nền. Để khắc phục 

vấn đề trên người ta lắp thêm hệ thống bổ chính nền vào máy đo phổ hấp thụ. Đặc 

điểm nữa của phép đo không ngọn lửa là cần <strong>lượng</strong> mẫu tương đối nhỏ từ 20-50 L . 

Về nguyên tắc là quá trình nguyên tử hoá xảy ra tức khắc trong thời gian rất ngắn 

nhờ năng <strong>lượng</strong> của dòng điện công suất lớn 200 ÷ 500A và trong môi trường khí trơ. 

Quá trình nguyên tử hoá xảy ra theo ba giai đoạn kế tiếp nhau: sấy khô, tro hoá luyện 

mẫu, nguyên tử hoá để đo phổ hấp thụ và cuối cùng là làm sạch cuvet. Nhiệt độ trong 

cuvet graphit là yếu tố chính quyết định mọi sự diễn biến của quá trình hoá mẫu. 

+ Sấy khô mẫu: Giai đoạn này rất cần thiết nhằm đảm bảo cho dung môi hoà 

tan mẫu bay hơi nhẹ nhàng và hoàn toàn, nhưng không làm mất mẫu do bị bắn, 

nhiệt độ sấy: 80-150 o C, thời gian sấy 20-30 giây. 

+ Tro hoá luyện mẫu: Mục đích chính là để đốt cháy (tro hoá) các hợp chất hữu 

cơ và mùn có trong mẫu sau khi đã sấy khô, đồng thời cũng là để nung luyện mẫu ở 

<strong>một</strong> nhiệt độ thuận lợi cho giai đoạn nguyên tử hoá tiếp theo đạt hiệu suất cao và ổn 

định. Nhiệt độ tro hoá: 400-1500 o C, thời gian 20-30 giây. 

+ Nguyên tử hoá: Giai đoạn này được thực hiện sau giai đoạn sấy và tro hoá song 

lại bị ảnh hưởng bởi hai giai đoạn trên, thời gian thực hiện giai đoạn này ngắn, thường 

vào khoảng 3 ÷ 6 giây, tốc độ tăng nhiệt rất lớn. 

Nhiệt độ sấy, tro hoá và nguyên tử hoá của mỗi nguyên tố rất khác nhau. Mỗi 

nguyên tố cần <strong>một</strong> nhiệt độ sấy, tro hoá và nguyên tử hoá giới hạn của nó. Cho nên, 

thường dùng các phương pháp không dùng ngọn lửa sau: dùng lò graphit, dùng hồ 


quang điện, dùng tia lửa điện và dùng plasma tần <strong>số</strong> vô tuyến (cao tần). 

1.3.9. Một số ảnh hưởng và các biện pháp khắc phục trong phép đo AAS 

Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả phân <strong>tích</strong> trong phép đo phổ hấp thụ nguyên 

tử là rất đa dạng và phức tạp, có khi xuất hiện và cũng có khi không xuất hiện, có ảnh 






13 










hưởng hay không có là tuỳ thuộc vào thành phần của mẫu phân <strong>tích</strong> và chất nền của 

nó. Các yếu tố ảnh hưởng có thể có và các biện pháp <strong>loại</strong> trừ trong phép đo này là: 

* Các yếu tố về phổ ảnh hưởng đến phép đo AAS 

- Sự hấp thụ nền: Vạch phổ được chọn để đo nằm trong vùng khả kiến thì yếu 

tố này thể hiện rõ ràng. Còn trong vùng tử ngoại thì ảnh hưởng này ít xuất hiện. Để 

<strong>loại</strong> trừ phổ nền ngày nay người ta lắp thêm vào máy quang phổ hấp thụ nguyên tử hệ 

thống bổ chính. Trong hệ thống này người ta dùng đèn W ( W- habit lamp) cho vùng 

khả kiến. 

- Sự chen lấn của vạch phổ: Yếu tố này thường thấy khi các nguyên tố thứ ba ở 

trong mẫu phân <strong>tích</strong> có nồng độ lớn và đó là nguyên tố cơ sở của mẫu. Để <strong>loại</strong> trừ sự 

chen lấn của các vạch phổ của các nguyên tố khác cần phải nghiên cứu và chọn những 

vạch phân <strong>tích</strong> phù hợp. Nếu bằng cách này mà không <strong>loại</strong> trừ được ảnh hưởng này thì 

bắt buộc phải tách bỏ bớt nguyên tố có vạch phổ chen lấn ra khỏi mẫu phân <strong>tích</strong> trong 

<strong>một</strong> chừng mực nhất định, để các vạch chen lấn không xuất hiện nữa. 

- Sự hấp thụ của các hạt rắn: Các hạt này hoặc hấp thụ hoặc chắn đường đi của 

chùm sáng từ đèn HCL chiếu vào môi trường hấp thụ. Yếu tố này được gọi là sự hấp 

thụ giả. Để <strong>loại</strong> trừ sự hấp thụ này cần chọn đúng chiều cao của đèn nguyên tử hoá 

mẫu và chọn thành phần hỗn hợp không khí cháy phù hợp. 

*Nhóm các yếu tố vật lý ảnh hưởng đến phép đo AAS 

- Độ nhớt và sức căng bề mặt của dung dịch mẫu: Để <strong>loại</strong> trừ ảnh hưởng này 

chúng ta có thể dùng các biện pháp sau; đo và xác định theo phương pháp thêm chuẩn; 

pha loãng mẫu bằng <strong>một</strong> dung môi hay <strong>một</strong> nền phù hợp; thêm vào mẫu chuẩn <strong>một</strong> 

chất đệm có nồng độ đủ lớn; dùng bơm để đẩy mẫu với <strong>một</strong> tốc độ xác định mà chúng 

ta mong muốn. 

- Hiệu ứng lưu lại: Khi nguyên tử hoá mẫu để đo cường độ vạch phổ, thì <strong>một</strong> 

<strong>lượng</strong> nhỏ của nguyên tố phân <strong>tích</strong> không bị nguyên tử hoá, chúng được lưu lại trên bề 

mặt cuvet và cứ thế <strong>tích</strong> tụ lại qua <strong>một</strong> <strong>số</strong> lần nguyên tử hoá mẫu. Nhưng đến <strong>một</strong> lần 

nào đó thì nó lại bị nguyên tử hoá theo và do đó tạo ra <strong>số</strong> nguyên tử tự do của nguyên 

tố phân <strong>tích</strong> tăng đột ngột không theo nồng độ của nó trong mẫu. Cách khắc phục là: 

Làm sạch cuvet sau mỗi lần nguyên tử hoá mẫu, để làm bay hơi hết các chất còn lại 

trong cuvet. 

- Sự ion hoá: Để <strong>loại</strong> trừ sự ion hoá của <strong>một</strong> nguyên tố phân <strong>tích</strong> có thể sử dụng 

các biện pháp sau: Chọn các điều kiện nguyên tử hoá có nhiệt độ thấp, mà trong điều 


kiện đó nguyên tố phân <strong>tích</strong> hầu như không bị ion hoá; thêm vào mẫu phân <strong>tích</strong> <strong>một</strong> 

chất đệm cho sự ion hoá. Đó là các muối halogen của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> kiềm có thế ion hoá 

thấp hơn thế ion hoá của nguyên tố phân <strong>tích</strong> với <strong>một</strong> nồng độ lớn phù hợp. 

- Sự kích thích phổ phát xạ: Yếu tố này xuất hiện thường làm giảm nồng độ của 






14 










các nguyên tử trung hoà có khả năng hấp thụ bức xạ trong môi trường hấp thụ. Vì vậy: 

Chọn nhiệt độ nguyên tử hoá mẫu thấp phù hợp mà tại nhiệt độ đó sự kích thích phổ 

phát xạ là không đáng kể hoặc không xảy ra đối với nguyên tố phân <strong>tích</strong>; thêm vào 

mẫu các chất đệm để hạn chế sự phát xạ của nguyên tố phân <strong>tích</strong>. Đó chính là các 

muối halogen của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> kiềm, có thể kích thích phổ phát xạ thấp hơn thế kích 

thích phổ phát xạ của nguyên tố phân <strong>tích</strong>. 

* Nhóm các yếu tố hoá học ảnh hưởng đến phép đo AAS 

Các ảnh hưởng hoá học có thể được sắp xếp theo các <strong>loại</strong> sau đây: 

- Nồng độ axit và <strong>loại</strong> axit trong dung dịch mẫu: Các axit càng khó bay hơi 

thường làm giảm nhiều đến cường độ vạch phổ. Các axit dễ bay hơi gây ảnh hưởng 

nhỏ. Chính vì thế trong thực tế phân <strong>tích</strong> của phép đo phổ hấp thụ nguyên tử người ta 

thường dùng môi trường là axit HCl hay HNO 3 1% hay 2%. 

- Ảnh hưởng của các cation: Các cation có thể làm tăng, cũng có thể làm giảm 

và cũng có thể không gây ảnh hưởng gì đến cường độ vạch phổ của nguyên tố phân 

<strong>tích</strong>. Để <strong>loại</strong> trừ ảnh hưởng của các cation nên chọn điều kiện xử lý mẫu phù hợp để 

<strong>loại</strong> các nguyên tố ảnh hưởng ra khỏi dung dịch mẫu phân <strong>tích</strong>, chọn các thông <strong>số</strong> của 

máy đo thích hợp và thêm vào mẫu phân <strong>tích</strong> những chất phụ gia phù hợp. 

- Ảnh hưởng của các anion: Nói chung các anion của các <strong>loại</strong> axit dễ bay hơi 

thường làm giảm ít đến cường độ vạch phổ. Cần giữ cho nồng độ của các anion trong 

mẫu phân <strong>tích</strong> và mẫu chuẩn là như nhau và ở <strong>một</strong> <strong>giá</strong> trị nhất định không đổi. Mặt 

khác không nên chọn axit H 2 SO 4 làm môi trường của mẫu cho phép đo AAS mà chỉ 

nên dùng axit HCl hay HNO 3 . 

- Thành phần nền của mẫu: Yếu tố ảnh hưởng này người ta quen gọi là matrix 

effect. Nhưng không phải lúc nào cũng xuất hiện mà thường chỉ thấy trong <strong>một</strong> <strong>số</strong> 

trường hợp nhất định. Thông thường đó là các mẫu có chứa các nguyên tố nền ở dưới 

dạng các hợp chất bền nhiệt, khó bay hơi và khó nguyên tử hoá. 

- Ảnh hưởng của dung môi hữu cơ: Sự có mặt của dung môi hữu cơ thường làm 

tăng cường độ của vạch phổ hấp thụ nguyên tử của nhiều nguyên tố lên nhiều lần. Đây 

là <strong>một</strong> phương pháp để tăng độ nhạy của phương pháp phân <strong>tích</strong> này. 

1.4. Máy quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS: Atomic absorption spectrometer) 

- Nguồn phát tia bức xạ cộng hưởng của nguyên tố cần phân <strong>tích</strong>: Thường là đèn 

catot rỗng HCL (Hollow Cathode Lamp) hoặc đèn phóng điện không cực EDL 

(Electronic Discharge Lamp). 


- Hệ thống nguyên tử hóa mẫu phân <strong>tích</strong>, có hai <strong>loại</strong> kỹ thuật nguyên tử hóa mẫu: 

+ Kỹ thuật nguyên tử hóa bằng ngọn lửa, sử dụng khí C 2 H 2 và không khí nén hoặc 

oxit nitơ (N 2 O), gọi là Flame AAS. 






15 










+ Kỹ thuật nguyên tử hóa không ngọn lửa, sử dụng lò đốt điện, gọi là ETA-AAS 

(Electro -Thermal-Atomization AAS). 

- Bộ đơn sắc có nhiệm vụ thu nhận, phân ly và ghi tính hiệu bức xạ đặc trưng 

sau khi được hấp thu. 

- Hệ điện tử/ máy tính để điều khiển và xử lý <strong>số</strong> liệu. 

Hình 1.4. Sơ đồ cấu tạo máy đo phổ hấp thụ nguyên tử 

1. Nguồn phát tia bức xạ đơn sắc. 

2. Hệ thống nguyên tử hoá mẫu. 

3. Hệ thống phân li quang học và ghi nhận tín hiệu. 

4. Bộ phận khuyếch đại và hiển thị kết quả đo. 

5. Máy tính điều khiển. 

Máy AAS có thể phân <strong>tích</strong> các chỉ tiêu trong mẫu có nồng độ từ ppb - ppm. Mẫu 

phải được vô cơ hóa thành dung dịch rồi phun vào hệ thống nguyên tử hóa mẫu của 

máy AAS. Khi cần phân <strong>tích</strong> nguyên tố nào thì ta gắn đèn cathode rỗng của nguyên tố 

đó. Một dãy dung dịch chuẩn của nguyên tố cần đo đã biết chính xác nồng độ được đo 

song song. Từ các <strong>số</strong> liệu đo được ta sẽ tính được nồng độ của nguyên tố cần đo có 

trong dung dịch mẫu đem phân <strong>tích</strong>. 







16 










Hình 1.5. Hệ thống máy hấp thụ nguyên tử AAS của hãng Analytik Jena ( Đức) 

1.5. <strong>Phân</strong> <strong>tích</strong> định lượng bằng AAS [4, 7] 

Việc xác định định <strong>lượng</strong> theo AAS dựa trên phương trình của định luật 

Bouguer-Lambert-Beer: 

Trong đó: 

A là độ hấp thụ. 

A 

I 

. l. 

C lg 

I 

 

0 

I 0 , I là cường độ bức xạ trước và sau khi bị các nguyên tử hấp thụ tại bước sóng . 

là hệ <strong>số</strong> hấp thu nguyên tử tùy thuộc vào từng nguyên tố tại bước sóng . 

l là độ dày lớp hơi nguyên tử. 

N là nồng độ nguyên tử chất phân <strong>tích</strong> trong lớp hơi. 

Việc xác định, định <strong>lượng</strong> được thực hiện theo các phương pháp sau: 

- Phương pháp đồ thị chuẩn (đường chuẩn). 

- Phương pháp thêm tiêu chuẩn. 

- Phương pháp đồ thị không đổi. 

- Phương pháp dùng <strong>một</strong> mẫu chuẩn. 

Các kiểu phương pháp phân <strong>tích</strong> theo AAS. 

- Phương pháp phân <strong>tích</strong> trực tiếp cho chất có phổ hấp thụ nguyên tử. 

- Các phương pháp phân <strong>tích</strong> <strong>giá</strong>n tiếp cho chất không có phổ AAS. 







17 










2.1. Thiết bị và dụng cụ 

CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ THỰC NGHIỆM 

- Dụng cụ thủy tinh: Các ống nghiệm thủy tinh chịu nhiệt 30 ml có nắp xoáy; cốc 

thủy tinh chịu nhiệt, thể <strong>tích</strong> 100 ml, 250 ml, 1000 ml; bình định mức thủy tinh, thể 

<strong>tích</strong> 25 ml, 50 ml, 100 ml, 1000 ml. 

- Máy quang phổ hấp thụ nguyên tử Zeenit 700P hãng Analytik Jena của Đức; 

các micropipette Eppendorf và đầu hút. 

- Cân phân <strong>tích</strong>, bếp điện, máy xay, bộ dao mổ y tế. 

2.2. Hóa chất 

- Các hóa chất sử dụng có độ tinh khiết PA của Merck của Đức: Dung dịch 

chuẩn gốc đồng và kẽm (1000 ± 2 ppm) và dung dịch chuẩn gốc mangan (1001 2 

ppm) chuyên dùng cho phép đo AAS, axit HNO 3 và MgNO 2 đặc, nước cất hai lần. 

2.3. Phương pháp nghiên cứu 

2.3.1. Phạm vi nghiên cứu 

- Phạm vi nghiên cứu: Các mẫu cá bống cát được lấy tại 6 địa điểm trên sông 

Kiến Giang chảy qua địa phận huyện Quảng Ninh. 

- Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 11 năm 2017 đến tháng 05 năm 2018 (trong đó 

tháng đầu tiên là nghiên cứu tài liệu; 4 tháng tiếp theo là lấy mẫu cá bống cát và tiến 

hành phân <strong>tích</strong>, <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong>; tháng cuối cùng là viết bài khóa luận). 

2.3.2. Chuẩn bị mẫu 

- Các mẫu cá bống cát được lấy tại 6 địa điểm trên sông Kiến Giang chảy qua địa 

phận huyện Quảng Ninh. Ký hiệu mẫu cá bống là CB ij , trong đó: i = 1 n (thứ tự đợt 

lấy mẫu), j = 1 m (vị trí lấy mẫu). 

- Các mẫu cá được lấy vào 2 đợt (đợt 1: 10 13/11/2017, đợt 2: 26 28/1/2018). 

Mỗi đợt gồm 6 mẫu được phân <strong>loại</strong> theo kích cở từ nhỏ đến lớn theo chiều dài của cá 

bống, mỗi mẫu gồm 5 12 cá thể, lấy theo phương pháp tổ hợp. Cá bống cát được lấy 

ở trạng thái <strong>số</strong>ng rồi chuyển ngay về phòng thí nghiệm và được xử lý sơ bộ trước khi 

tiến hành phân <strong>tích</strong> các chỉ tiêu: Rửa sạch và tráng bằng nước cất, sau đó dùng dao 

inox tách lấy phần thịt. Mẫu được xay nhuyễn, cất trong tủ lạnh sâu ở nhiệt độ -20ᵒC 

nếu chưa tiến hành phân <strong>tích</strong> ngay. Lấy mẫu phân <strong>tích</strong> là khâu quan trọng quyết định 

độ chính xác của kết quả phân <strong>tích</strong>. 

- Cá bống cát được lấy tại 6 địa điểm trên sông Kiến Giang, đồng thời chia làm 


hai đợt lấy mẫu có thời gian lấy mẫu cách nhau khoảng 1 tháng nhằm khảo sát, <strong>đánh</strong> 

<strong>giá</strong> sự thay đổi <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> (Cu, Mn và Zn) theo địa điểm và thời gian. 

- Thời gian lấy mẫu: 






18 










Đợt lấy 

mẫu 

Đợt 1: 

Tháng 11 

Đợt 2: 

Tháng 1 

Bảng 2.1. Thời gian lấy mẫu cá bống cát ở khu vực sông Kiến Giang 

Thời gian 

10 13/11/2017 

26 28/1/2018 

2.3.3. Ghi chép lập hồ sơ mẫu khi lấy 

Điều kiện thời tiết 

Trời lạnh, có mưa nhỏ rải 

rác, nhiệt độ không khí 

khoảng 19÷25 0 C. 

Trời nhiều mây, có lúc có 

mưa, nhiệt độ không khí 

khoảng 21÷27 0 C. 

Số lượng 

mẫu 

Khi lấy mẫu, mỗi mẫu phải có ghi chép lập hồ sơ đầy đủ. Hồ sơ lấy mẫu cá bống cát 

tại sông Kiến Giang được thể hiện cụ thể ở bảng sau: 

Bảng 2.2. Thông tin về các mẫu cá bống cát thu được ở khu vực sông Kiến Giang 

TT 

Ký hiệu mẫu 

Vị trí lấy cá 

Số lượng cá thể 

(cá bống cát) 

1 CB 1,1 Duy Ninh 5 

2 CB 1,2 Gia Ninh 7 

3 CB 1,3 Xuân Ninh 6 

4 CB 1,4 Vạn Ninh 7 

5 CB 1,5 Tân Ninh 8 

6 CB 1,6 An Ninh 5 

7 CB 2,1 Duy Ninh 9 

8 CB 2,2 Gia Ninh 8 

9 CB 2,3 Xuân Ninh 6 

10 CB 2,4 Vạn Ninh 7 

11 CB 2,5 Tân Ninh 8 

12 CB 2,6 An Ninh 7 

Sau khi lấy mẫu cá bống cát cho vào túi nilon sạch, dán ký hiệu mẫu lên túi và 

đưa về phòng thí nghiệm hóa học Trường đại học Quảng Bình để tiến hành xử lý. 

2.3.4. Xử lý sơ bộ, quản lý và bảo quản mẫu phân <strong>tích</strong> [2, 6, 9, 10] 

Quá trình lấy mẫu, xử lý sơ bộ, quản lý và bảo quản mẫu phân <strong>tích</strong> phải đảm bảo 

đủ các yếu tố của QA/QC trước lúc (chuẩn bị), trong lúc lấy mẫu và sau khi đã lấy 


xong mẫu cũng như vận chuyển và bảo quản chúng. Đó là cả <strong>một</strong> quá trình mà mọi 

người đều phải thực hiện đúng các quy trình lấy mẫu, có như thế mới có được mẫu để 

phân <strong>tích</strong> cho ra kết quả phản ánh đúng thực tế của đối tượng cần nghiên cứu, phân 

<strong>tích</strong> được thể hiện ở hình 2.1 

6 

6 






19 







Xác định mục tiêu lấy mẫu 




QA/QC 

Hình 2.1. Sơ đồ chung về QA/QC trong lấy mẫu và phân <strong>tích</strong> 

Lưu ý: Các khâu lấy mẫu, xử lý sơ bộ, quản lí và bảo quản mẫu phải đảm bảo 

tiêu chuẩn QA (quality assurance - đảm bảo chất <strong>lượng</strong>) và QC (quality control - kiểm 

soát chất <strong>lượng</strong>). 

Lập chương trình lấy mẫu 

Chuẩn bị: nhân lực, phương tiện, trang 

thiết bị, dụng cụ, 

tài liệu... phục vụ lấy mẫu 

Thực hiện lấy mẫu theo tiêu chuẩn 

lấy mẫu các chỉ tiêu yêu cầu phân <strong>tích</strong> 

Bảo quản và vận chuyển 

về kho hay PTN 

Xử lý mẫu và phân <strong>tích</strong> 

Số liệu phân <strong>tích</strong> 

Xử lý số liệu 

Báo cáo kết quả phân <strong>tích</strong> 

Nhận xét và đánh giá 







20 










2.4. Tiến hành thực nghiệm 

Nghiên cứu tập trung vào sử dụng phương pháp F-AAS để phân <strong>tích</strong> đồng, 

mangan và kẽm trên thiết bị quang phổ hấp thụ nguyên tử. Sử dụng phương pháp 

quang phổ hấp thụ nguyên tử AAS: phân <strong>tích</strong> đồng, mangan và kẽm với dung dịch 

phân <strong>tích</strong> được xử lí bằng kỹ thuật xử lý mẫu (phương pháp khô ướt kết hợp). Quy 

trình xử lý mẫu để phân <strong>tích</strong>, xác định và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> đồng, 

mangan và kẽm trong mẫu cá bống cát được thực hiện tại Trung tâm Y tế dự phòng 

Quảng Bình và quá trình thực hiện được cụ thể hóa theo các bước như Hình 2.2. 

Cá bống 

tươi sống 

Rửa sạch 

Phẩu thuật 

Hình 2.2. Quy trình xử lý mẫu xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong thịt cá 

bống cát bằng phương pháp AAS 

Sau khi xử lý mẫu (chuyển mẫu về dạng vô cơ) ta mới tiến hành phân <strong>tích</strong>. Khi 

phân <strong>tích</strong> đối với máy AAS thực hiện chế độ đo ngọn lửa (F-AAS): Ở chế độ này thì 

hút mẫu trực tiếp và tạo sương vào ngon lửa đang cháy và nó bị nguyên tử hoá tại đây. 

Đối với chế độ này độ nhạy không cao nó chỉ phát hiện các chất ở tầm ppm. 

2.5. Phương pháp phân <strong>tích</strong> 

Thịt cá 

bống 

Nung ở nhiệt độ 450 ○ C trong vòng 8 tiếng 

hoặc qua đêm thấm ướt tro bằng <strong>một</strong> ít 

nước và lặp lại quá trình trên cho đến 

khi đạt được tro trắng 

Thêm 5ml dung dịch HCl 1:1 vào chén 

nung sao cho toàn bộ tro được thấm ướt 

đun cho bay hơi trên bếp đến muối ẩm 

Rửa sạch 

Xay mịn 

Cá bống 

đồng nhất 

Chuyển vào lò nung 

Lấy ra khỏi lò và để nguội 

+ 5ml MgNO 2 

5% + 5ml HNO 3đặc 

Trong nghiên cứu này, áp dụng kỹ thuật phân <strong>tích</strong> quang phổ hấp thụ nguyên tử. 

Thực hiện tại Trung tâm Y tế dự phòng Quảng Bình và chấp nhận những điều kiện 

hoạt động của thiết bị đã được công bố [4], như nêu ở bảng 2.3 và bảng 2.4. 

Cân 2-5g vào 

cốc nung có 

nắp 

Đun nhẹ trên bếp 

điện đến than đen 

Hòa tan và định mức 

bằng HNO 3 1% và tiến 

hành đo mẫu. 







21 










Bảng 2.3. Điều kiện đo F-AAS xác định đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát 

Thông số Cu Mn Zn 

(nm) 324,75 279,48 213,86 

Khe đo (nm) 2,7/1,8 2,7/1,8 2,7/1,8 

Hỗn hợp khí đốt KK-C 2 H 2 KK-C 2 H 2 KK-C 2 H 2 

Kiểu đèn Catot rỗng đồng Catot rỗng mangan Catot rỗng kẽm 

Đèn bổ chính nền D2 D2 D2 

2.6. Phương pháp định lượng 

Để xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của mỗi nguyên tố trong mẫu phân <strong>tích</strong> theo phép đo 

F-AAS tôi thực hiện theo phương pháp đường chuẩn. 

Nguyên tắc của phương pháp này là dựa vào phương trình cơ bản của phép đo 

A = a.C b (trong đó: A là độ hấp thụ, C là nồng độ) và <strong>một</strong> dãy mẫu đầu để dựng <strong>một</strong> 

đường chuẩn sau đó nhờ đường chuẩn này và <strong>giá</strong> trị A x đo được để xác định nồng độ 

C x của nguyên tố cần phân <strong>tích</strong> trong mẫu đo phổ, từ đó tính được nồng độ của nó 

trong mẫu phân <strong>tích</strong>. 

Lấy 200 ml dung dịch mẫu A cho vào bình Kjeldal 250 ml, sau đó cô cạn rồi 

định mức thành 100 ml dùng để định <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm. 

* Nồng độ Me trong dung dịch A được tính theo công thức: 

[Me] A = k A . [Me]* 

Trong đó: [Me]* là nồng độ của Me trong dung dịch phân <strong>tích</strong> sau khi đã trừ đi 

<strong>giá</strong> trị của mẫu trắng và k A là hệ <strong>số</strong> tính đến sự pha loãng. 

k A = 1 khi định <strong>lượng</strong> đồng, mangan, chì và kẽm trong các mẫu cá bống cát. 

Mẫu cá bống cát: 

Cân <strong>một</strong> <strong>lượng</strong> xác định của mẫu cho vào bình Kjeldal 250 ml tiến hành vô cơ 

hoá. Lọc và định mức thành 50 ml được dung dịch A, pha loãng theo các hệ <strong>số</strong> pha 

loãng phù hợp với đồng, mangan và kẽm như khi khảo sát sơ bộ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của chúng 

trong cá bống cát, rồi tiến hành đo độ hấp thụ quang của dung dịch đó. 

Tính nồng độ của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> (Cu, Mn và Zn) trong mẫu thử. 

C biểu thị bằng miligam trên kilôgam (mg/kg), theo công thức: 

( a b) 

d 

f 

50 

C (2.1) 

m 

Trong đó: 

a là nồng độ trong dung dịch thử, tính bằng miligam trên lit (mg/l); 

b là nồng độ trung bình trong dung dịch trắng, tính bằng miligam trên lit (mg/l); 

d f là hệ <strong>số</strong> pha loãng; 

m là khối <strong>lượng</strong> của mẫu thử, tính bằng gam (g). 

Nếu <strong>giá</strong> trị (a - b) thấp hơn giới hạn phát hiện (DL) thì (a-b) được thay bằng DL 

để tính giới hạn phát hiện trong mẫu thử. 

Nếu dung dịch thử đã được pha loãng, thì phải tính cả hệ <strong>số</strong> pha loãng (d f ). 







22 










2.7. Đánh giá kết quả phân <strong>tích</strong> 

Các phương pháp áp dụng để phân <strong>tích</strong> đồng, mangan và kẽm trong bài khóa luận 

này là các phương pháp tiêu chuẩn của Việt Nam. Để kiểm soát được chất <strong>lượng</strong> của 

phương pháp trước khi áp dụng phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm bằng cách 

<strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> độ đúng (phân <strong>tích</strong> mẫu thêm chuẩn – spiked sample) và độ lặp lại của phương 

pháp phân <strong>tích</strong>. 

2.7.1. Độ đúng 

Độ đúng của phép đo phản ánh mức độ phù hợp của đại <strong>lượng</strong> trung bình cộng so 

với <strong>giá</strong> trị thực. Một phép đo có thể chính xác nhưng không đúng và ngược lại. Một 

phép đo đúng cần có độ chính xác cao và độ đúng tốt [7]. 

Độ đúng của phương pháp phân <strong>tích</strong> đồng, mangan và kẽm bất kì được xác định 

thông qua độ thu hồi (Recovery) [7]. Độ thu hồi được xác định theo công thức sau: 

C2 C1 

Rev (%) 100 

(2.2) 

C o 

Trong đó, C 0 là nồng độ chất phân <strong>tích</strong> được thêm vào trong mẫu thật; C 1 là nồng 

độ chất phân <strong>tích</strong> trong mẫu thật; C 2 là nồng độ chất phân <strong>tích</strong> trong mẫu thật đã được 

thêm chuẩn. 

Theo Horwitz, sai <strong>số</strong> giữa các phòng thí nghiệm (<strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> qua độ lệch chuẩn 

tương đối – RSD) khi phân <strong>tích</strong> nồng độ C nếu đạt được RSD nhỏ hơn 2 

1 RSDH (tính 

theo phương trình Horwitz (2.3) là chấp nhận được [4]. 

2.7.2. Độ lặp lại 

RSD H (%) = 2 (1-0,5lgC) (2.3) 

Độ lặp lại hay độ chính xác của phép đo phản ánh sự phân tán các <strong>giá</strong> trị thực 

nghiệm xung quanh <strong>một</strong> <strong>giá</strong> trị trung bình [13]. 

Để xác định độ lặp lại của phương pháp phân <strong>tích</strong>, chúng tôi tiến hành phân <strong>tích</strong> 

lặp lại 4 lần (n = 4) trong <strong>một</strong> mẫu rồi tính độ lệch chuẩn tương đối RSD [14] (theo 

phương trình 2.4). 

S 

RSD (%) = .100% 

X 

(2.4) 

Trong đó, S là độ lệch chuẩn của các kết quả phân <strong>tích</strong> y 1 , y 2 , y 3 , y 4 (n = 4); X là 

<strong>giá</strong> trị trung bình của các kết quả phân <strong>tích</strong>. 

Trong thực tế, khi tiến hành phân <strong>tích</strong> mẫu trong các đợt, việc kiểm soát chất <strong>lượng</strong> 


của các phương pháp phân <strong>tích</strong> đối với các thông <strong>số</strong> trên thỉnh thoảng được thực hiện. 





2.7.3. Xác định giới hạn phát hiện (LOD), giới hạn định lượng (LOQ) và độ nhạy 


23 










Giới hạn phát hiện (LOD) là nồng độ nhỏ nhất của chất phân <strong>tích</strong> có thể xác định. 

Giới hạn phát hiện của phương pháp đối với mỗi <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> được xác định theo quy tắc 

3σ và dựa vào hồi quy tuyến tính [8]: 

y = y b +3σ b hay y = y b + 3S b (2.5) 

Trong đó, y là tỉ lệ cường độ chất phân <strong>tích</strong> đối với chất nội chuẩn của GHPH; 

Y b là tín hiệu mẫu trắng; 

Σ b (hay S b ) là độ lệch chuẩn của tín hiệu mẫu trắng. 

Giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ) là tín hiệu hay nồng độ nhỏ nhất trên đường chuẩn 

tin cậy. Giới hạn định <strong>lượng</strong> được xác định <strong>một</strong> cách tương đối theo công thức 2.5. 

LOQ 3,3.LOD (2.6) 

Độ nhạy được <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> qua độ nhạy nồng độ (độ nhạy tương đối) là nồng độ nhỏ 

nhất của nguyên tố phân <strong>tích</strong> có trong mẫu để có thể phát hiện được tín hiệu hấp thụ 

của nó theo <strong>một</strong> vạch phổ nhất định đã chọn và tín hiệu này phải bằng 1% của <strong>giá</strong> trị 

hấp thụ toàn phần hay bằng ba lần dao động của <strong>giá</strong> trị nền. 

Sử dụng Excel 2010 để tính toán thống kê, biểu diễn kết quả thí nghiệm, thiết lập 

phương trình đường chuẩn và tính hệ <strong>số</strong> tương quan (R). 

2.8. Xử lý số liệu thực nghiệm 

Kết quả đo F-AAS được thể hiện cụ thể sau khi đo thông qua phần mềm kết nối 

giữa máy tính và máy quang phổ hấp thụ nguyên tử AAS. 

Áp dụng phần mềm Excel 2010 và Origin 8.0 để xử lý và kiểm tra các <strong>số</strong> liệu 

thực nghiệm, xây dựng phương trình hồi quy tuyến tính để tính định <strong>lượng</strong> và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

tương quan, phân <strong>tích</strong> phương sai (ANOVA <strong>một</strong> chiều,...). Đánh <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các 

<strong>kim</strong> <strong>loại</strong> nặng bằng phương pháp thống kê. 

2.8.1. Tính sai số. 

Sai <strong>số</strong> (error) là sự sai khác giữa các <strong>giá</strong> trị thực nghiệm thu được so với <strong>giá</strong> trị 

mong muốn. Sai <strong>số</strong> phép đo dẫn đến sự không chắc chắn của <strong>số</strong> liệu phân <strong>tích</strong>. 

Các kết quả sau khi được xử lý bằng phần mềm Excel 2010 trên máy vi tính và 

biểu diễn dưới dạng: X = X t α . S 

X 

Trong đó: X là <strong>giá</strong> trị trung bình của các lần xác định; 

t α là chuẩn student ứng với P = 0,95; 

S là độ lệch chuẩn của <strong>giá</strong> trị trung bình và S 

X 

X 

hay S X 

= 

được xác định bằng biểu thức: S = 

X 


S 2 mà S 2 là phương sai có <strong>giá</strong> trị được tính theo biểu thức: S 2 = 

n 

n 

( 

X i 

i 1 

X ) 

( n 1) 

S 

2 

n 






24 







Do đó: S = 

X 

n 

2 

( 

X i 

X ) 

i 1 

Với n là <strong>số</strong> lần thí nghiệm. 

n( 

n 

1) 




q 

- Độ chính xác của phép đo: t 

p, 

k. 

S 

X 

- Sai <strong>số</strong> tương đối của phép đo (q % : Relative error): 

% 

xi 

EA 

 

.100% .100% .100% 

X 

- Sai <strong>số</strong> tuyệt đối của phép đo (E A : Absolute error): Là sự sai khác giữa <strong>giá</strong> trị đo 

được (x i ) với <strong>giá</strong> trị thật ( ) và được xác định theo công thức: E A = x i - 

2.8.2. <strong>Phân</strong> <strong>tích</strong> kết quả bằng phương pháp phân <strong>tích</strong> phương sai <strong>một</strong> yếu tố 

Bảng 2.4. Hàm <strong>lượng</strong> Me theo yếu tố khảo sát 

Các mức độ của yếu tố khảo sát 1 2 … J … K 

1 X 1,1 X 2,1 … X j,1 … x k,1 

2 X 1,2 X 2,2 … X j,2 … x k,2 

3 X 1,3 X 2,3 … X j,3 … x k,3 

6 X 1,6 X 2,6 … X j,6 … x k,6 

… … … … … … … 

I X 1,i X 2,i … X j,i … X k,i 

… ... … … … … … 

N X 1,n X 2,n … X j,n … x k,n 

Tổng: xi 

Tj 

T 1 T 2 … T j … T k 

Giá trị trung bình 1 

x 2 

x … j 

x … x k 

* Đặt: N = n i 

; T = T j 

; SSE = SST – SSF. Tổng bình phương các độ lệch: 

k 

SST x 

j1 

2 j 

 

2 

T 

. Tổng bình phương độ lệch nhóm so với x : 

N 

k 

T 

j 

SSF 

n 

j1 

2 

j 

2 

T 

 

N 

Phép phân <strong>tích</strong> phương sai dùng để so sánh các <strong>giá</strong> trị trung bình của nhiều tập 

hợp mẫu, từ đó <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> sự ảnh hưởng của yếu tố cơ bản (gây ra sai <strong>số</strong> hệ thống) lên 

các <strong>giá</strong> trị trung bình. 

Nguồn sai 

<strong>số</strong> (Source 

of 

variontion) 

Tổng 

bình 

phương 

(SS) 

Bảng 2.5. Kết quả phân <strong>tích</strong> ANOVA 1 chiều 


Bậc tự do 

(Degree of 

freedom - 

df) 

Phương 

sai 

Bình 

phương 

trung bình 

(MS) 

F tính 

F lí thuyết 






25 










Yếu tố 

(Betweeen 

Groups) 

Sai 

(Within 

Groups) 

<strong>số</strong> 

Tổng cộng 

(Total) 

SSF 1 

SSE 

* Giả thiết thống kê: 

SST N 1 

k 

2 

A 

SSE 

MSF 

S k 1 

SSE 

MSE 

2 

N k S N k 

H 0 : Các <strong>giá</strong> trị trung bình tương đương nhau. 

H 1 : Có ít nhất hai <strong>giá</strong> trị trung bình khác nhau. 

* Giá trị thống kê: F TN = 

* Biện luận: 

MSF 

F 

MSE 

S 

TN 

2 

 

MSF 

F 

MSE 

F lt 

( p 0,05, 

k 1, 

N k) 

Nếu F tính < F lí thuyết tương ứng với mức ý nghĩa p = 0,05: Chấp nhận giả thiết H 0 hay 

các kết quả thí nghiệm như nhau, yếu tố khảo sát không ảnh hưởng đến kết quả thí 

nghiệm. 

Nếu F tính > F lí thuyết tương ứng với mức ý nghĩa p = 0,05: Chấp nhận giả thiết H 1 hay 

các kết quả thí nghiệm khác nhau, yếu tố khảo sát ảnh hưởng đến kết quả thí nghiệm. 

Lưu ý: Để xác định xem x nào khác nhau thì phải tính độ lệch nhỏ nhất ( ). 

* Độ lệch nhỏ nhất ( ) 

1 

t. 

STN 

. (t: p = 0,05, f = n-1) 

n 

* So sánh các <strong>giá</strong> trị trung bình và <strong>giá</strong> trị trung bình với <strong>giá</strong> trị tiêu chuẩn 

x 

- So sánh x và µ: t tính = . n . Với n là <strong>số</strong> thí nghiệm. 

S 

t lí thuyết tra bảng ở p = 0,05 và f = n-1 

+ Nếu t tính < t lí thuyết : x và µ như nhau (hay không khác nhau) với p > 0,05. 

+ Nếu t tính > t lí thuyết : x và µ khác nhau với p < 0,05. 

- So sánh x 1 và 2 

x : 

Giả sử độ lặp lại là như nhau: 

t tính = 

x x 

1 2 n1. 

S 

. 

n2 

n n 

1 

2 

S 

2 2 2 

1 

S2 

S 


n 1 , n 2 là <strong>số</strong> thí nghiệm. 

t lí thuyết tra bảng ở p = 0,05 và f = n 1 + n 2 -2 

+ Nếu t tính < t lí thuyết : x 1 và x 2 như nhau (hay không khác nhau) với p > 0,05. 

+ Nếu t tính > t lí thuyết : x 1 và x 2 khác nhau với p < 0,05 






26 










Nếu độ lặp lại khác nhau: áp dụng phương pháp gần đúng 

t tính = 

x x 

1 

S 

n 

2 

1 

1 

2 

S 

 

n 

2 

2 

2 

f* = 

2 2 

S1 

S2 

2 

( ) 

n1 

n2 

2 

2 

S1 

2 S2 

2 

( ) ( ) 

n1 

n2 

 

n 1 

n 1 

t lí thuyết tra bảng ở p = 0,05 và f*. Từ đó so sánh và rút ra kết luận tương tự. 


1 

2 






27 










CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 

3.1. Kích thước và khối lượng của cá Bống Cát 

Qua hai đợt lấy mẫu chúng tôi đã thu được 12 mẫu cá bống cát, chiều dài và 

khối <strong>lượng</strong> của cá ở khu vực sông Kiến Giang tại thời điểm khảo sát được thể hiện ở 

Bảng 3.1. 

Bảng 3.1. Kích thước và khối <strong>lượng</strong> của cá bống cát 

Giá trị 

Chiều dài (cm) 

Cá bống cát 

Khối lượng (g) 

Minimum 7,9 5,4 

Maximum 9,8 9,2 

Trung bình 9,1 7,3 

3.2. Xây dựng đường chuẩn trong phép đo đồng, mangan và kẽm 

* Đường chuẩn xác định đồng 

Chuẩn bị <strong>một</strong> dãy dung dịch chuẩn có nồng độ 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,8; 1 (mg/L). 

Dựa vào kết quả khảo sát các thông <strong>số</strong> máy đo xác định đồng ở điều kiện tối ưu ghi ở 

bảng 2.3, tiến hành đo độ hấp thụ của dãy dung dịch chuẩn này. Kết quả được trình 

bày cụ thể bảng 3.2. 

Bảng 3.2. Sự phụ thuộc của độ hấp thụ A vào nồng độ đồng 

Nồng độ Cu (mg/L) 0,05 0,1 0,2 0,4 0,8 1 

Độ hấp thụ (A) 0,0040 0,0010 0,0207 0,0442 0,0871 0,1055 

Từ <strong>số</strong> liệu ở bảng 3.2 xây dựng được phương trình đường chuẩn có dạng: 

A = 0,1077 C - 0,0005 với hệ <strong>số</strong> tương quan R = 0,9995. Trong đó, C (mg/L) là nồng độ 

đồng trong mẫu và A là độ hấp thụ. Đồ thị đường chuẩn được biểu diễn ở hình 3.2. 

Độ hấp thụ (A) 

0.12 

0.10 

0.08 

0.06 

0.04 

0.02 

0.00 

Cu 

y = 0.1077x - 0.0005 

R² = 0.999 


0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 

Nồng độ (mg/L) 

Hình 3.1. Đường chuẩn xác định đồng trong mẫu thịt cá bống cát 





* Đường chuẩn xác định mangan 


28 










Chuẩn bị <strong>một</strong> dãy dung dịch chuẩn mangan có nồng độ 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,8; 1 

(mg/L). Dựa vào kết quả khảo sát các thông <strong>số</strong> máy đo xác định mangan ở điều kiện 

tối ưu ghi ở bảng 2.3, tiến hành đo độ hấp thụ của dãy dung dịch chuẩn này. Kết quả 

được trình bày cụ thể ở phần phụ lục 2 và được trình bày ở bảng 3.3. 

Bảng 3.3 Sự phụ thuộc của độ hấp thụ A vào nồng độ mangan 

Nồng độ Mn (mg/L) 0,05 0,1 0,2 0,4 0,8 1 

Độ hấp thụ (A) 0,0081 0,0177 0,0209 0,0748 0,1481 0,1821 


A = 0,1885C - 0,0048 với hệ <strong>số</strong> tương quan R = 0,9965. Trong đó, C (mg/L) là nồng độ 

mangan trong mẫu và A là độ hấp thụ. Đồ thị đường chuẩn được biểu diễn ở hình 3.3. 


0.20 

0.15 

0.10 

0.05 

Hình 3.2. Đường chuẩn xác định mangan trong mẫu thịt cá bống cát 

* Đường chuẩn xác định kẽm 

Chuẩn bị <strong>một</strong> dãy dung dịch chuẩn có nồng độ 0,05; 0,1; 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1 

(mg/L). Dựa vào kết quả khảo sát các thông <strong>số</strong> máy đo xác định kẽm ở điều kiện tối ưu 

ghi ở bảng 2.3, tiến hành đo độ hấp thụ của dãy dung dịch chuẩn này. Kết quả được 

trình bày cụ thể bảng 3.4. 

Mn 

y = 0.1885x - 0.0048 

R² = 0.993 

0.00 

0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 


Bảng 3.4. Sự phụ thuộc của độ hấp thụ A vào nồng độ kẽm 

Nồng độ Zn (mg/L) 0,05 0,1 0,2 0,4 0,6 0,8 1 

Độ hấp thụ (A) 0,0245 0,0464 0,0925 0,1831 0,2607 0,3253 0,4016 



A = 0,3969 C + 0,012 với hệ <strong>số</strong> tương quan R = 0,9983. Trong đó, C (mg/L) là nồng độ 

kẽm trong mẫu và A là độ hấp thụ. Đồ thị đường chuẩn được biểu diễn ở hình 3.5. 






29 










Hình 3.3. Đường chuẩn xác định kẽm trong mẫu thịt cá bống cát 

Nồng độ của đồng, mangan và kẽm có sự tương quan tuyến tính tốt, trong 

khoảng nồng độ 0,01 ÷ 1 ppm. 

3.3. Khảo sát giới hạn phát hiện và giới hạn định lượng của các phép đo 

Để xác định giới hạn phát hiện (LOD), giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ) và độ nhạy 

của phương pháp, tôi áp dụng quy tắc 3σ. Theo quy tắc này LOD được tính như sau: 

y = y b +3σ b hay y = y b + 3S b 

Trong đó, y là LOD hoặc tín hiệu ứng với LOD (biết tín hiệu y sẽ tính được LOD 

từ phương trình đường chuẩn hồi quy tuyến tính y = a + b.C → LOD = (y – a)/b); y b là 

nồng độ hoặc tín hiệu mẫu trắng. σ b hoặc S b là độ lệch chuẩn của nồng độ hoặc tín hiệu 

mẫu trắng; y b hoặc S b được xác định như sau: tiến hành thí nghiệm để thiết lập phương 

trình đường chuẩn y = a + bC. Từ đó xác định y b hoặc S b bằng cách chấp nhận y b (tín 

hiệu mẫu trắng) là <strong>giá</strong> trị của y khi C = 0 → y = a (đoạn cắt trên trục tung của đường 

chuẩn hồi quy tuyến tính) và S b = S y (độ lệch chuẩn của tín hiệu y trên đường chuẩn) 

theo công thức: 

S 

b 

S 

y 

 

n 

 

i1 

(y 

i 

 

Y i 

n 1 

) 

2 

Ở đây, y i là <strong>giá</strong> trị thực nghiệm của y và Y i là các <strong>giá</strong> trị tính từ phương trình 

đường chuẩn của y. 

Sau đó tính tín hiệu ứng với LOD theo (2.4): y = y b +3σ b = y b + 3S b = a + 3S y . 

Thay y vào phương trình đường chuẩn và biến đổi ta sẽ được công thức tính LOD: 

LOD = 3S y /b. 


0.45 

0.40 

0.35 

0.30 

0.25 

0.20 

0.15 

0.10 

0.05 

0.00 

Zn 

Ở đây, b là độ dốc của đường chuẩn hồi quy tuyến tính, là độ nhạy của phương 

pháp và được tính theo công thức: b = A/ C. 

y = 0.3969x + 0.012 

R² = 0.9967 

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 








30 










Giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ (Limit of quantitation) là tín hiệu hay nồng độ thấp nhất 

trên <strong>một</strong> đường chuẩn tin cậy và thường được chấp nhận: LOQ = 10S y /b ≈ 3,3 LOD. 

Bảng 3.5. Các <strong>giá</strong> trị a, b, S y , LOD, LOQ tính từ phương trình chuẩn A = b.C + a 

Me a b S y R LOD (mg/L) LOQ (mg/L) 

Cu - 0,0005 0,1077 0,001 0,9995 0,028 0,092 

Mn - 0,0048 0,1885 0,0002 0,9965 0,032 0,100 

Zn 0,012 0,3969 0,009 0,9983 0,068 0,227 

Từ bảng 3.5 ta thấy, giới hạn phát hiện (LOD), giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ) của 

phép đo AAS trong phép xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn đã được xác định. Cụ thể 

LOD xác định Cu là 0,028 mg/L, Mn là 0,032 mg/L và Zn là 0,068 mg/L; LOQ xác 

định Cu, Mn và Zn lần lượt là; 0,092 mg/L; 0,1 mg/L và 0,227 mg/L. 

3.4. Xác định <strong>hàm</strong> lượng đồng, mangan và kẽm trong cá bống cát 

Kết quả phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn trong cá bống cát thuộc 6 xã ở khu 

vực sông Kiến Giang, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình sau 2 đợt với 12 mẫu được 

ghi ở bảng 3.6. 

Bảng 3.6. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát 

Vị trí lấy 

mẫu 

Hàm lượng <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> (mg/kg) 

Cu Mn Zn 

Đợt 1 Đợt 2 Đợt 1 Đợt 2 Đợt 1 Đợt 2 

CB-VT -1 1,02 0,78 2,52 1,32 6,75 5,45 

CB-VT -2 0,53 0,47 2,87 1,94 6,71 7,25 

CB-VT -3 0,54 0,61 4,33 3,65 9,46 8,63 

CB-VT -4 0,29








Bảng 3.7. Kết quả phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong mẫu cá bống cát 

Me 

Số lượng 

mẫu 

Khoảng giá trị 

(mg/kg) 

Hàm lượng trung 

bình (mg/kg) 

Độ lệch 

chuẩn (S) 

RSD (%) 

Cu 12 0,29 1,58 0,69 0,34 59,18 

Mn 12 1,32 4,56 3,01 0,80 26,63 

Zn 12 5,45 10,06 7,38 1,35 18,23 

Qua bảng 3.7 cho thấy: 

- Hàm <strong>lượng</strong> của đồng có trong các mẫu cá dao động trong khoảng 0,29 1,58 mg/kg 

- Hàm <strong>lượng</strong> của mangan có trong các mẫu cá dao động trong khoảng 1,32 4,56 mg/kg 

- Hàm <strong>lượng</strong> của kẽm có trong các mẫu cá dao động trong khoảng 5,45 10,06 mg/kg 

Kết quả phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn được biểu diễn dưới dạng biểu đồ. 

Hình 3.4. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn trong cá Bống Cát ở khu vực 


sông Kiến Giang. 

Từ kết quả trên cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trung bình trong cá 

bống cát là: 0,69 mg/kg tươi đối với Cu; 3,01 mg/kg tươi đối với Mn; 7,38 mg/kg tươi 

đối với Zn, giảm dần theo thứ tự Zn > Mn > Cu và nằm trong phạm vi các tiêu chuẩn 






32 










cho phép an toàn thực phẩm của Bộ Y Tế - 46/BYT 2007. Kết quả này là <strong>một</strong> trong 

những cơ sở khoa học cho thấy, thịt cá bống cát ở khu vực sông Kiến Giang có khả 

năng bổ sung các nguyên tố vi <strong>lượng</strong>, đặc biệt là <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các chất đồng, mangan và kẽm. 

3.5. Đánh giá <strong>hàm</strong> lượng đồng, Mangan và kẽm trong cá bống cát 

3.5.1. Đánh giá <strong>hàm</strong> lượng đồng, mangan và kẽm trong cá bống cát tại thời điểm 

khảo sát 

Để <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm theo vị trí và thời gian lấy mẫu tôi 

áp dụng phương pháp thống kê và xử lý <strong>số</strong> liệu <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm ở 

bảng 3.6 để biểu diễn dưới dạng biểu đồ qua hình 3.6. 

Hàm lượng Cu, Mn, Zn tung 

bình (mg/kg) 

10 

Hình 3.5. Kết quả <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình của Cu, Mn và Zn trong 12 mẫu cá bống cát 

ở 6 vị trí qua 2 đợt lấy mẫu 

Dùng Data Microsoft Excel Analysis trong 2010, áp dụng phương pháp Anova 1 

chiều <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> sự khác nhau về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> giữa hai đợt lấy mẫu, thu được các 

kết quả ở bảng 3.10. 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

6.1 

1.92 

0.9 

6.98 

2.405 

9.045 

3.99 

0.5 0.582 

6.455 

Bảng 3.8. Kết quả phân <strong>tích</strong> ANOVA 1 chiều của đồng, mangan và kẽm 

Kim <strong>loại</strong> Min Max F tính P F bảng (Fcrit ) 

Cu 0,29 1,58 0,320511 0,583781 4,964603 

Mn 1,32 4,56 0,34521 0,127162 4,964603 

Zn 5,45 10,06 0,044991 0,836282 4,964603 

Từ bảng 3.8 ta thấy, P > 0,05 và F tính < F bảng thì không có sự sai khác và không có 

ý nghĩa về sai khác. Hay nói cách khác <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm trong mẫu cá 

bống cát ở hai đợt lấy mẫu không khác nhau về mặt thống kê. Sự không khác nhau ở 

2.73 

0.29 

9.12 

3.82 

1.1 

1 2 3 4 5 6 

Vị trí lấy mẫu 


6.6 

3.158 

0.43 

Cu 

Mn 

Zn 






33 










trên có thể giải thích do thời gian lấy mẫu gần nhau nên kích thước và khối <strong>lượng</strong> 

cá bống cát thay đổi không đáng kể. 

3.5.2. Đánh giá <strong>hàm</strong> lượng đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát so với tiêu 

chuẩn của Việt Nam 

Kết quả so sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn trong thịt cá bống cát so với quy định 

giới hạn tối đa ô nhiễm sinh học và hoá học trong thực phẩm, cụ thể: Theo quyết định 

<strong>số</strong> 46/2007/QĐ-BYT của bộ trưởng Bộ Y tế [15] thể hiện ở Bảng 3.9. 

Me 

Cu 

Bảng 3.9. Kết quả so sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn với tiêu chuẩn Việt Nam 

Vị trí lấy 

mẫu 

Hàm 

lượng 

TB 

(mg/kg) 

TC cho 

phép 

(mg/kg) 

[7] 

Phương 

sai 

(S 2 ) 

Độ lệch 

chuẩn 

(S) 

t tính 

t lý thuyết 

0,69 ≤ 30 0,115 0,339 259,38 2,262 (0,05;9) 

Sông Kiến 

Mn 3,01 - 0,638 0,799 - 2,201 (0,05;11) 

Giang 

Zn 7,38 ≤ 100 1,812 1,346 228,22 2,201 (0,05;11) 

Qua bảng 3.9 cho thấy, đối với các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> Cu và Zn các <strong>giá</strong> trị t tính đều lớn 

hơn t lý thuyết . Điều đó cho thấy <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu và Zn trong thịt cá bống cát ở khu vực 

sông Kiến Giang huyện Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình phù hợp với tiêu chuẩn cho 

phép với p > 0,05 về mặt thống kê. Cụ thể <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> cho Cu, Mn và Zn là 0,69 mg/kg 

tươi đối với Cu; 3,01 mg/kg tươi đối với Mn; 7,38 mg/kg tươi đối với Zn trong thịt cá 

bống cát, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trên đều nằm trong phạm vi cho phép của tiêu chuẩn 

Việt Nam. Điều này cho thấy việc tiêu thụ sản phẩm cá bống cát tại vùng khảo sát đảm 

bảo an toàn thực phẩm. Riêng với Mn thì chưa có trong quy định giới hạn tối đa ô 

nhiễm sinh học và hoá học trong thực phẩm, ban hành kèm theo quyết định <strong>số</strong> 

46/2007/QĐ-BYT của Bộ trưởng BYT 19/12/2007 nên không tính được <strong>giá</strong> trị t tính. 

Tuy nhiên so với WHO [16] <strong>giá</strong> trị trung bình cho phép Mn trong thịt, gia cầm, cá và 

trứng nằm trong khoảng 0,10 – 3,99 mg/kg thì <strong>giá</strong> trị Mn trong thịt cá bống cát ở trên 

đều nằm trong phạm vi cho phép. 


(p;f) 






34 










1. Kết luận 

C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 

1. Xây dựng đường chuẩn, khảo sát giới hạn phát hiện và giới hạn định <strong>lượng</strong> 

đối với các phép đo đồng, manggan và kẽm cũng như khảo sát sơ bộ <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của 

chúng trong mẫu cá bống cát cần phân <strong>tích</strong>. Kết quả cho thấy: Phương pháp đạt giới hạn 

phát hiện thấp LOD xác định Cu là 0,028 mg/L, Mn là 0,032 mg/L và Zn là 0,068 mg/L. 

2. Áp dụng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử để xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

đồng, mangan và kẽm trong 12 mẫu cá bống cát ở khu vực sông Kiến Giang huyện 

Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình. Kết quả thu được, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình (mg/kg) của 

các nguyên tố <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong cá bống cát vực sông Kiến Giang huyện Quảng Ninh tỉnh 

Quảng Bình là: : 0,69 mg/kg tươi đối với Cu; 3,01 mg/kg tươi đối với Mn; 7,38 mg/kg 

tươi đối với Zn. Với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> này thì đây là <strong>loại</strong> thực phẩm tốt có khả năng cung cấp 

các vi <strong>lượng</strong> đồng, mangan và kẽm. 

3. Đã so sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của đồng, mangan và kẽm trong thịt cá bống cát với 

quy định giới hạn tối đa ô nhiễm sinh học và hoá học trong thực phẩm do Bộ Y tế ban 

hành và WHO. Cụ thể, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình của đồng và kẽm ở các đợt khảo sát đều 

nằm trong phạm vi cho phép và đạt tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm của tiêu chuẩn 

Việt Nam. Riêng đối với mangan thì nằm trong khoảng cho phép của WHO. Điều này 

cho thấy việc tiêu thụ cá bống cát tại vùng khảo sát đảm bảo an toàn thực phẩm. 

2. Kiến nghị 

Với thời gian và điều kiện tài chính có hạn nên em chỉ tiến hành phân <strong>tích</strong> <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> của 3 <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> là Cu, Mn và Zn của 2 đợt lấy mẫu cá bống cát ở khu vực sông 

Kiến Giang huyện Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình bằng phương pháp AAS. Các kết quả 

trên chỉ là bước đầu tại vị trí và thời gian khảo sát, nên chưa <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> được <strong>một</strong> cách 

đầy đủ và toàn diện. Vậy em xin đưa ra các kiến nghị như sau: 

- Cần mở rộng nghiên cứu với thời gian, <strong>số</strong> <strong>lượng</strong> mẫu và phạm vi lớn cá bống 

cát ở khu vực sông Kiến Giang huyện Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình để có kết quả 

chính xác và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> khả quan hơn. 

- Ngoài việc xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> Cu, Mn và Zn cần xác định thêm <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

của các <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> nặng khác như Cd, Pb, Cr, Ni, Hg,... và thực hiện phân <strong>tích</strong>, <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> những <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> nặng này trên các loài cá khác để có kết luận tổng quan và 

chính xác hơn về chất <strong>lượng</strong> thủy sản ở khu vực này. 







35 










TÀI LIỆU THAM KHẢO 

[1]. Võ Thị Liên (2011). Nghiên cứu đặc điểm sinh học sinh sản của cá bống cát 

(Glossogobius giuris Hamilton 1882) tại khu du lịch sinh thái hồ Phú Ninh Quảng Nam. 

Tạp chí Khoa học-Công nghệ Thủy sản, Trường Đại học Nha Trang, <strong>số</strong> 1, tr.40-48 

[2]. Đào Phương Diệp, Đỗ Văn Huê (2007), Giáo trình hóa học phân <strong>tích</strong>-Các phương 

pháp định <strong>lượng</strong> hóa học, NXB ĐH sư phạm. 

[3]. Trần Thị Thanh Hiền (2004), Giáo trình dinh dưỡng và thức ăn thủy sản, Đại học 

Cần Thơ. 

[4]. Phạm Luận (2006), Phương pháp phân <strong>tích</strong> phổ nguyên tử, Nhà xuất bản Đại 

học Quốc gia, Hà Nội. 

[5]. Lê Thị Mùi (2008), “Sự <strong>tích</strong> tụ Chì và Đồng trong <strong>một</strong> <strong>số</strong> loài nhuyễn thể hai 

mảnh vỏ vùng ven biển Đà Nẵng”, Tạp chí Khoa học và Công nghệ, Đại học Đà 

Nẵng, <strong>số</strong> 4(27), tr.49-54. 

[6]. Nguyễn Thị Thu Nga (2007), Giáo trình hóa học phân <strong>tích</strong> - Hướng dẫn thực 

hành, NXB ĐH sư phạm. 

[7]. Hồ Viết Quý (2011), Cơ sở hóa học phân <strong>tích</strong> hiện đại tập 4- Các phương pháp 

vật lí, toán học thống kê ứng dụng trong hóa học hiện đại, NXB ĐHSP. 

[8]. Nguyễn Mậu Thành (2016). Xác định, <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chì và đồng trong 

trong nghêu ở khu vực sông Gianh bằng phương pháp F-AAS, Tạp chí Hóa học và 

Ứng dụng, Hội Hóa học Việt Nam, <strong>số</strong> 4(36), tr.1-5. 

[9]. Nguyễn Mậu Thành, Nguyễn Đình Luyện (2017). <strong>Phân</strong> <strong>tích</strong>, <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

<strong>một</strong> <strong>số</strong> <strong>kim</strong> <strong>loại</strong> trong thịt cá lóc (Channa maculata) nuôi ở khu vực xã Ngư Thủy Bắc, 

huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Tạp chí Hóa học, <strong>số</strong> 3e12 55, tr 85-89. 

[10]. Nguyễn Mậu Thành, Trần Đức Sỹ, Nguyễn Thị Hoàn (2015), “<strong>Phân</strong> <strong>tích</strong> và <strong>đánh</strong> 

<strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> sắt trong hàu ở khu vực sông Nhật Lệ, thị trấn Quán Hàu - Quảng Bình”, 

Tạp chí Khoa học và Giáo dục, ĐHSP Huế,1(33), tr.111-117. 

[11]. Ngô Văn Tứ, Nguyễn Kim Quốc Việt (2009), “Phương pháp von-ampe hoà tan 

anot xác định Pb II , Cd II , Zn II trong Vẹm xanh ở đầm Lăng Cô - Thừa Thiên Huế”. Tạp 

chí Khoa học, Đại học Huế, <strong>số</strong> 50, tr.155-163. 

[12]. Nguyễn Trọng Uyên (2003), Hóa học vô cơ, NXB Đại học Sư phạm. 

[13]. Sổ Tay Hóa Học Sơ Cấp Hóa Học Thế Kỉ XX- G.s.J.Rout Người dịch - Nguyễn 

Đức Cường, Nguyễn Văn Tình, Lê Văn Ngọc, NXB Khoa Học và Kỹ Thuật - Hà Nội. 

[14]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2009), TCVN 7265-2009, “Quy phạm 


thực hành đối với thuỷ sản và sản phẩm thuỷ sản”, Hà Nội. 

[15]. Bộ Y Tế (2007). Quy định giới hạn tối đa ô nhiễm sinh học và hoá học trong 

thực phẩm. Ban hành kèm theo quyết định <strong>số</strong> 46/2007/QĐ-BYT của Bộ trưởng BYT 

[16]. http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/chemicals/manganese.pdf 






36 










CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 

“<strong>Phân</strong> <strong>tích</strong>, <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> kẽm trong cá bống cát (Glossogobius giuris 

Hamilton, 1882) ở khu vực sông Kiến Giang huyện Quảng Ninh tỉnh Quảng Bình” Tạp 

chí Hóa học và ứng dụng (Giấy nhận đăng) 







37 










PHỤ LỤC 

Số liệu gốc kết quả phân <strong>tích</strong> Cu, Mn và Zn trong thịt cá bống cát. 







38

Phân tích, đánh giá hàm lượng một số kim loại trong thịt cá bống cát (Glossogobius giuris) ở khu vực sông Kiến Giang qua địa phận huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình bằng phương pháp AAS (2018)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?