Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vr <strong>20</strong> dec <strong><strong>20</strong>19</strong><br />
Grote Zaal<br />
<strong>20</strong>.15 uur<br />
Kerst in het<br />
Muziekgebouw<br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong><br />
Misa Criolla<br />
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale<br />
programmaboekje is een extra service<br />
ter voorbereiding op het concert. Het is<br />
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie<br />
tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele<br />
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />
andere concertbezoekers.<br />
Bij voorbaat dank.
Programma<br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong><br />
Misa Criolla<br />
Adrián Rodríguez Van der Spoel dirigent, tenor<br />
Alvaro Pinto Lyon tenor<br />
Kerst in het<br />
Muziekgebouw<br />
Vr <strong>20</strong> dec <strong><strong>20</strong>19</strong><br />
Grote Zaal<br />
<strong>20</strong>.15 - 22.00 uur<br />
ca. 45 minuten voor de pauze<br />
ca. 40 minuten na de pauze<br />
Echoes of Nothing<br />
Entreehal<br />
19.45 - <strong>20</strong>.00 uur<br />
Quinteto del Diablo:<br />
Daniel Leenders viool<br />
Daumantas Stundžia<br />
accordeon<br />
Piotr Jakub Lipowicz<br />
elektrisch gitaar<br />
Ella Karolina Stenstedt<br />
contrabas<br />
Joel Gester Suárez piano<br />
Astor Piazzolla (1921 - 1992)<br />
Concierto para quinteto<br />
Dit programma wordt mede mogelijk gemaakt door het Fonds<br />
Podiumkunsten, het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Instituto<br />
Cervantes<br />
Bent u niet vergeten uw mobiele<br />
telefoon uit te zetten?<br />
Dank u wel.<br />
2
Programma<br />
Bolivia<br />
Mario Conde (1956)<br />
Apachita (sikuri)<br />
Peru<br />
Anoniem<br />
Hanacpachap (oración, 1631)<br />
Guatemala<br />
Anoniem<br />
Uit Códice Santa Eulalia (ca. 1600)<br />
··<br />
De la sagrada María que oi nació /Virgen Madre de Dios (villancicos)<br />
··<br />
Esta es çena de amor llena / Hoi nace la nueba estiella<br />
Ecuador<br />
Anoniem<br />
Uit Códice Ibarra (ca.1700)<br />
··<br />
Vamos al lugar amor<br />
Mexico<br />
Gaspar Fernandes (ca. 1570 - 1629)<br />
Venimo con glan contento (guineo, 1609)<br />
¡Oh!, quién hiciese cosquillas (villancico, 1610 )<br />
Juan García de Zéspedes (ca. 1619 - 1678)<br />
Convidando está la noche (guaracha)<br />
Spanje<br />
Juan Bautista Comes (1582 - 1643)<br />
Gozos a Nuestra Señora (villancico)<br />
Bolivia<br />
Anoniem<br />
Señora Doña María (nana), eind 18de eeuw<br />
Argentinië<br />
Ariel Ramírez (1921-<strong>20</strong>10)<br />
Uit Navidad Nuestra<br />
··<br />
La Anunciación (chamamé)<br />
··<br />
La Huída (vidala tucumana)<br />
Pauze<br />
3
Programma<br />
Bolivia<br />
Juan de Vega Bastán<br />
Tota pulchra es Maria (motet)<br />
Peru<br />
Tomás de Torrejón y Velasco (1644 - 1728)<br />
Desvelado dueno mio (nana)<br />
Portugal<br />
Anoniem<br />
Sã qui turo zente pleta (guineo) (1647)<br />
Chili - Bolivia<br />
Alfredo Domínguez (1938 - 1980) /<br />
Gabriel Aguilera Valdebenito (1958) / trad. Boliviaans<br />
Drie bailecitos<br />
··<br />
Campanitas<br />
··<br />
Ciruelita<br />
··<br />
Bailecito<br />
Argentinië<br />
Ariel Ramírez (1921 - <strong>20</strong>10)<br />
Misa Criolla (1964)<br />
··<br />
Kyrie (vidala-baguala)<br />
··<br />
Gloria (carnavalito-yaraví)<br />
··<br />
Credo (chacarera)<br />
··<br />
Sanctus (carnaval cochabambino)<br />
··<br />
Agnus Dei (estilo pampeano)<br />
Echoes of Nothing<br />
Entreehal<br />
22.10 - 22.45 uur<br />
The Devil on the Dance Floor<br />
Quinteto del Diablo<br />
Rosanna ter Steege dans<br />
Astor Piazzolla<br />
Tango del Diablo en Vayamos<br />
al Diablo uit Suite del Diablo<br />
Emil Tabakov (1947)<br />
Motivy voor solo contrabas<br />
Eugène Ysaÿe (1858 - 1931)<br />
Allemande. Lento maestoso<br />
uit Sonate nr. 4<br />
Franck Angelis (1962)<br />
Impasse voor solo accordeon<br />
Joel Gester Suarez<br />
House Dance uit The Devil<br />
on the Dance Floor<br />
Astor Piazzolla<br />
La muerte del Ángel<br />
4
Toelichting<br />
Er gebeurden toen ruige dingen, meer dan we achteraf eigenlijk kunnen verantwoorden.<br />
Maar spannend en interessant was het allemaal óók. In 1492 voer Christophorus Columbus<br />
naar wat hij dacht dat Indië was, maar (Zuid-)Amerika bleek te zijn. Een schitterend<br />
continent. Wat viel hier veel te ontdekken. En te halen, concludeerden sommigen. Het<br />
was het begin van de Europese verovering van een immens nieuw gebied. Binnen enkele<br />
decennia ontdekte men Brazilië, Midden- en Zuid-Amerika en drong men Mexico binnen.<br />
Deze conquistadores worden gedreven<br />
door avontuur, hebzucht, roem en eer, en<br />
gaan daarin ver. In 1521 wordt op bloedige<br />
wijze het Aztekenrijk in Mexico veroverd;<br />
in 1534 onderwerpt Francisco Pizarro het<br />
Incarijk in de Andes. Hele volkeren gaan te<br />
gronde, hele beschavingen tegen de grond.<br />
Spanje en Portugal vestigen zich. ‘Voor God<br />
de zielen, voor de koning het land,’ zegt de<br />
Spaanse koning, wanneer bij het Verdrag<br />
van Tordesillas in 1494 de wereld in een<br />
Spaans en een Portugees koloniaal rijk wordt<br />
verdeeld.<br />
Ook vindt zoiets als een ‘geestelijke’<br />
verovering plaats. Missionarissen gaan vanuit<br />
Europa scheep naar de Nieuwe Wereld om<br />
er het katholieke geloof te verspreiden. Daar<br />
kun je heel kritisch over zijn – tenslotte<br />
delven de inheemse godsdiensten het<br />
onderspit – maar het levert ook een<br />
nieuwe beschaving op, nieuwe vormen<br />
van integratie. Kerken worden gesticht,<br />
kathedralen verrijzen in Lima, Mexicostad,<br />
Sucre, de oude Incastad Cusco. En dan al die<br />
missieposten in de oerwouden, waar soms<br />
twee of drie zendelingen aan het hoofd staan<br />
van een paar duizend autochtone Indianen.<br />
Bij deze evangelisatie op grote zaal hoorde<br />
ook muziek, die in die spiksplinternieuwe<br />
kerken in Latijns-Amerika werd gezongen.<br />
Religieuze muziek, het christelijk geloof<br />
uitdragend, de ene keer fanatiek, de andere<br />
keer mild. Er werd gespeeld; sommige<br />
kathedralen beschikten zelfs over meerdere<br />
orgels. De Spaanse koning gaf speciaal<br />
opdracht instrumenten die kant op te<br />
sturen, en zo kun je er nog steeds, zomaar,<br />
bij verrassing ergens een fraai Vlaams<br />
klavecimbel aantreffen zoals de voorman van<br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong>, Adrián Rodríguez Van der<br />
Spoel, een tijdje geleden deed. Musici waren<br />
goed opgeleid, en werden goed betaald.<br />
Zo ontstond er Zuid-Amerikaanse barok.<br />
Import, maar ook inheemse invloeden<br />
deden zich steeds meer gelden. Het waren<br />
spannende culturele ontmoetingen. Deze<br />
muziek – soms bewaard in knisperdroge<br />
kerkarchieven, soms als natte vodden<br />
in afgelegen rimboedorpjes, soms gaaf,<br />
soms fragmentarisch zodat je de rest moet<br />
reconstrueren – is pas vrij recent ontsloten.<br />
Het bleek een ware schat. <strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong><br />
speelde in dit ontdekkingsproces een grote<br />
rol, met veel onderzoek, veel reizen en een<br />
trits prachtige cd’s.<br />
Vandaag plaatst het ensemble Zuid-<br />
Amerikaanse renaissance- en barokmuziek<br />
tegenover een iconisch Zuid-Amerikaans<br />
5
Toelichting<br />
werk: de Misa Criolla van Ariel Ramírez<br />
uit de twintigste eeuw. <strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong><br />
laat de luisteraar meebeleven hoe deze<br />
‘moderne’ muziek werd gevoed door wat er<br />
eerder in de Latijns-Amerikaanse landen was<br />
ontstaan. Een dialoog – des te meer relevant<br />
omdat de Misa Criolla een internationaal,<br />
grensoverschrijdend, zelfs verbroederend<br />
werk wil zijn. Daarnaast is deze mis met al<br />
zijn inheemse elementen net als die oudere<br />
muziek een toonbeeld van ‘populaire’<br />
devotie, het geloof van de gewone man, of<br />
deze nu van de uitgestrekte pampa’s, uit een<br />
bergdorp in de Andes of uit de grote stad<br />
komt. Een veelvoud aan Zuid-Amerikaanse<br />
landen is vandaag vertegenwoordigd.<br />
Bolivia / Mario Conde<br />
Zoals we met een eigentijds werk eindigen,<br />
beginnen we er ook mee; met Apachita<br />
van de Boliviaan Mario Conde (geboren in<br />
1956). Het onderwerp is toepasselijk voor dit<br />
programma dat wil integreren en grenzen<br />
overschrijden. Een ‘apachita’ is in het<br />
Quechua een belangrijke pasovergang op de<br />
hoofdroutes door de Andes, gemerkt met een<br />
stapeltje stenen. De sikuri is een muziekstijl<br />
uit Peru en Bolivia, verwant aan de huayño.<br />
Peru / Anoniem<br />
Met Hanacpachap hebben we een bijzonder<br />
werk te pakken. Zeer waarschijnlijk is dit<br />
het eerste meerstemmige lied ooit uit<br />
Peru. De auteur is onbekend, wel nam<br />
de Franciscaanse monnik Juan Perez de<br />
Bocanegra het in 1631 op in het door hem<br />
uitgegeven Ritual, formulario e institución<br />
de curas. Het lied telt <strong>20</strong> verzen – die<br />
meestal niet allemaal gezongen worden –<br />
over de Maagd Maria, met veel metaforen<br />
die verwijzen naar de liefde en de natuur.<br />
Boeiend ritme: 3+3+4+3+3+4, met syncopen.<br />
Het is tweetalig, Spaans en Quechua – de<br />
laatste is een inheemse taal die behoorde<br />
tot de taalfamilie van de Inca’s, en nog<br />
steeds levend is. Indertijd stonden ‘Spanje’<br />
en zijn missionarissen helemaal niet vijandig<br />
tegenover het gebruik ervan, stimuleerden<br />
dit zelfs.<br />
Guatemala / Anoniem<br />
Anoniem is ook De la sagrada María que oi<br />
nació / Virgen Madre de Dios, uit de codex<br />
Santa Eulalia (ca. 1600). Een ‘Europese<br />
première’ uit Guatemala! Het is een villancico,<br />
een woord dat afstamt van het Spaanse<br />
villano (boer). De villancico, ontstaan in<br />
de 15e eeuw, bestaat uit diverse coplas<br />
(stanzas), gekoppeld door een estribillo<br />
(refrein), soms met inleiding. Aanvankelijk<br />
wereldlijk en volks, ontwikkelde het zich tot<br />
een polyfoon gezang dat steeds religieuzer<br />
van aard werd, een vehikel voor devotie.<br />
Tenslotte bij vele kerkelijke feestdagen<br />
gezongen, is de villancico vanaf de<br />
achttiende eeuw min of meer synoniem met<br />
kerstlied. Een ander lied uit het codex is Esta<br />
es çena de amor llena / Hoi nace la nueba<br />
estiella, over het avondmaal.<br />
Ecuador / Anoniem<br />
In de stad Ibarra, hoog in de Andes gelegen,<br />
werd enkele jaren geleden een manuscript<br />
ontdekt dat eeuwenlang ongeopend was<br />
gebleven. Dit Códice Ibarra werd tussen 1680<br />
en 1730 samengesteld en bevat villancico’s<br />
6
Toelichting<br />
van onder anderen Manuel Blasco en Joseph<br />
Hortuño. Van veel stukken is de componist<br />
echter niet bekend, net als van Vamos al<br />
lugar amor.<br />
Mexico / Gaspar Fernandes<br />
Volgende stop: Mexico. Maar de wieg<br />
van Gaspar Fernandes stond, ca. 1570, in<br />
Portugal. Hij was zo iemand die als een<br />
van de weinige Portugezen de kans kreeg<br />
als musicus de Atlantische Oceaan over<br />
te steken om in de Nieuwe Wereld het<br />
missiewerk te ondersteunen. Al een halve<br />
eeuw eerder was men begonnen Europese<br />
muziek in die streken in te voeren. Fernandes<br />
werkte eerst als organist, orgelstemmer en<br />
maestro di capilla (kapelmeester) aan de<br />
Santiago-kathedraal van Guatemala. Van<br />
1606 tot zijn dood in 1629, was hij in het<br />
‘buurland’ kapelmeester van de Pueblokathedraal,<br />
Mexico-Stad. Zijn kleurrijke<br />
villancico’s benutten het Spaans, Portugees,<br />
inheemse talen als het Nahuatl, en zelfs<br />
pseudo-Afrikaans.<br />
Mexico / Juan García de Zéspedes<br />
Tekenend, dat Venimo con glan contento in<br />
dialect is. Juan García de Zéspedes hoefde<br />
de Grote Oversteek nooit te wagen; hij<br />
werd geboren in Mexico. Zoals Fernandes<br />
vóór hem, was hij maestro di capella van de<br />
Pueblo-kathedraal. Hij schreef naast sacrale<br />
ook wereldlijke muziek, geïnspireerd door<br />
volksmuziek.<br />
Spanje / Juan Bautista Comes<br />
Even een Europese zijstap: Spanje. Gozos<br />
a Nuestra Señora de la Antigua, ook<br />
een villancico, doet de ruige ritmes van<br />
een Andalusische taverne herleven. Zijn<br />
componist Juan Bautista Comes was<br />
kapelmeester aan de kathedraal van<br />
Valencia. Daarnaast valt zijn naam regelmatig<br />
in verband met het Real Colegio Seminario<br />
del Corpus (Koninklijk Seminarie van Corpus<br />
Christi) in Sevilla. De oprichter hiervan, Juan<br />
de Ribera, was de Maagd van Antigua zeer<br />
toegewijd en koos haar tot beschermheilige<br />
van zijn seminarie. Mogelijk schreef Comes<br />
dit werk in opdracht van Ribera.<br />
Bolivia / Anoniem<br />
Uit het muziekarchief in Moxos komt het<br />
slaapliedje Señora Doña María. Muziek die<br />
geklonken moet hebben bij de missieposten<br />
van de Jezuïeten, gelegen in de omgeving<br />
van de grote rivieren als de Amazone, de<br />
Paraná en de Uruguay. De Jezuïeten lieten<br />
een belangwekkende en ook opmerkelijke<br />
muzikale erfenis na.<br />
Argentinië / Ariel Ramírez<br />
De Argentijnse componist Ariel Ramírez<br />
componeerde de kerstcantate Navidad<br />
Nuestra in dezelfde tijd als de Misa Criolla en<br />
de partituur werd tegelijk in 1965 uitgegeven.<br />
Beide werken zijn in het Spaans, te danken<br />
aan het feit dat bij het Vaticaans concilie van<br />
1963 werd besloten dat niet langer alleen het<br />
Latijn maar ook de volkstaal in de katholieke<br />
kerk werd toe-gestaan. Navidad Nuestra<br />
bestaat uit zes delen met verschillende<br />
Argentijnse ritmes die gezamenlijk het<br />
klassieke kerstverhaal vertellen, op tekst<br />
van Félix Luna (1925 - <strong>20</strong>09). De plaats van<br />
handeling is verplaatst van Bethlehem naar<br />
7
Toelichting<br />
de pampa’s; de herders komen uit het dorp<br />
Aimogasta in de Argentijnse provincie La<br />
Rioja. Hieruit zijn vanavond twee delen te<br />
horen.<br />
Bolivia / Juan de Vega Bastán<br />
Vanwege de populariteit sinds de 17e<br />
eeuw van de villancico, werden er in<br />
Spanje en Zuid-Amerika weinig motetten<br />
gecomponeerd, elders toch dé vocale<br />
muziekvorm. Een van de uitzonderingen is<br />
Tota Pulchra es Maria van Juan de Vega<br />
Bastán, van wie geen geboorte- en sterfjaar<br />
bekend zijn. Wel weten we dat hij tussen 1673<br />
en 1680 kapelmeester was in Sucre (toen nog<br />
La Plata), Bolivia.<br />
Peru / Tomás de Torrejón y Velasco<br />
Organist en componist Tomás de Torrejón<br />
y Velasco is een zeer markante figuur. Hij<br />
was aanvankelijk lid van de hofhouding van<br />
de Spaanse Don Pedro Fernández de Castro<br />
y Andrade, die in 1667 werd aangesteld als<br />
onderkoning van Peru en verhuisde met hem<br />
mee naar de Nieuwe Wereld. Daar schreef<br />
hij de eerste Latijns-Amerikaanse opera, La<br />
púrpura de la rosa (1701). Desvelado dueno<br />
mio is een slaapliedje.<br />
Portugal / Anoniem<br />
Een onbekende Portugese monnik uit het<br />
klooster van Santa Cruz in Coimbra schreef<br />
omstreeks 1643 Sã qui turo zente pleta (Alle<br />
mensen hier zijn zwart). Het is een voorbeeld<br />
van een villancico de negros (ook wel negrillo<br />
of guineo). Dit genre probeerde een portret<br />
te schetsen van naar de Nieuwe Wereld<br />
getransporteerde Afrikaanse slaven.<br />
Chili-Bolivia / Alfredo Domínguez<br />
De overstap naar de <strong>20</strong>e eeuw maken we met<br />
de drie puur instrumentale bailecito’s van<br />
Alfredo Domínguez. De bailecito stamt uit<br />
Bolivia; het woord betekent letterlijk ‘dansje.’<br />
Argentinië /Ariel Ramiréz<br />
Tenslotte de Misa Criolla van Ariel Ramírez<br />
uit 1964. Ramírez kwam merkwaardig genoeg<br />
op het idee van zijn mis toen hij in Europa<br />
verbleef. Dat was in de jaren 1950. Een arme,<br />
onbekende muzikant was hij, rondzwervend<br />
en spelend in achterafzaaltjes waar hij<br />
het publiek met Argentijnse muziek liet<br />
kennismaken. Hij moest door onbekenden<br />
worden geholpen met taalproblemen,<br />
onderdak, medische zorg. Zo verbleef hij op<br />
zeker moment in het klooster van Würzburg,<br />
Duitsland. Daar vertelden twee zusters,<br />
Elisabeth en Regina Brückner hem hoe ze<br />
tijdens de – recente – oorlogsjaren lange<br />
tijd dagelijks voedsel hadden gesmokkeld<br />
naar een concentratiekamp vlakbij. Ook<br />
voor Ramírez betekenden de twee zussen<br />
veel. Onder de indruk van hun verhaal en<br />
uit dankbaarheid, besloot hij een religieus<br />
werk te schrijven dat hij opdroeg aan de<br />
zusters Brückner en enkele anderen die hem<br />
hadden geholpen. Het werd de Misa Criolla.<br />
Het label Philips bracht in 1964 de plaat uit.<br />
Men perste <strong>20</strong>00 exemplaren. Al na één dag<br />
bleek dat veel te weinig: allemaal verkocht.<br />
Van de Misa Criolla zouden er uiteindelijk<br />
miljoenen over de toonbank gaan. De eerste<br />
openbare uitvoering was in 1967, in Europa;<br />
oorspronkelijk gepland voor Amsterdam,<br />
werd het Düsseldorf.<br />
Het woord ‘criolla’ verwijst naar ‘creools’:<br />
8
Toelichting<br />
inheems, maar niet strikt autochtoon, en<br />
staat voor de vele culturele invloeden die<br />
Argentinië rijk is. De mis, opgebouwd als een<br />
‘gewone’ westerse mis, verbindt klassieke<br />
technieken met volksmuziek. Ramírez haalt<br />
onder andere de quena (rechte Indiaanse<br />
fluit), de bombo (Argentijnse trom) en de<br />
charango (kleine gitaar) uit de kast. Hij<br />
wilde zo veel mogelijk de kleurrijkheid en<br />
veelzijdigheid van de Argentijnse muziek<br />
weerspiegelen. Zo heeft het Kyrie het vidalabaguala<br />
ritme van het noordelijke Tucumán;<br />
het Gloria het carnavalito-yaraví ritme uit de<br />
Andes; het Credo het chacarera trunca ritme<br />
van Santiago del Estero; stamt het carnaval<br />
cochabambino ritme van het Sanctus uit<br />
buurland Bolivia; en is het weemoedig<br />
afsluitende Agnus Dei in de ‘estilo<br />
pampeano’, ofwel het ritme van de pampa’s.<br />
Tekst toelichting: Stephen Westra / Nicole van Lint<br />
9
10<br />
Ariel Ramiréz & Mercedes Sosa (foto: Archivo el Litoral)
Liedteksten<br />
Anoniem (Peru)<br />
Hanacpachap<br />
Hanacpachap cussicuinin<br />
huaran cacta muchascaiqui<br />
yupai rurupucoc mallqui<br />
runacunap suyacuinin<br />
callpan nacpa quemicuinin huaciascaita.<br />
Uyarihuai muchascaita,<br />
Dios parampan Dios pamaman<br />
yurac tocto haman caiman,<br />
ypascalla collapascaita,<br />
huahuarquiman suyuscaita, ricuchillai<br />
Gloria kachun Dyus yayapaq<br />
Dyus churipaq hinallataq<br />
Santo Espiritu paqwantaq<br />
Kachun gloria, wiñayllapaq<br />
Kawsaykunap, kawsayninpaq<br />
Kusi kachun.<br />
Amen<br />
Vreugde van de hemel,<br />
ik zal u eeuwig aanbidden,<br />
bloeiende boom die ons de Heilige vrucht<br />
schenkt,<br />
hoop van de mensheid,<br />
sterkte die mij steunt, als ik dreig te vallen.<br />
Gedenk mijn verering voor u,<br />
U, leidende hand van God, moeder van God,<br />
schone bloem, geel en wit,<br />
aanvaard de lofzang die we u aanbieden;<br />
sta ons bij, toon ons de vrucht van uw schoot.<br />
Ere zij God de Vader<br />
en God de Zoon<br />
en de Heilige Geest.<br />
Moge er eeuwige glorie zijn,<br />
al het nodige voedsel voor het leven<br />
en moge er vreugde zijn.<br />
Amen<br />
11
Liedteksten<br />
Anoniem (Guatemala)<br />
De la sagrada María que oi nació / Virgen Madre de Dios<br />
De la sagrada María<br />
que oi nació<br />
nació el sol que Dios envió.<br />
Copla<br />
El sol en su nacimiento<br />
la tiniebla expelió<br />
María que lo parió<br />
que Dios sin corrompimiento<br />
de la que ganó el contento<br />
que oi nació,<br />
nació el sol que Dios envió.<br />
Virgen Madre de Dios<br />
Virgen señora vos.<br />
Virgen vos señora<br />
Cosa soberana .<br />
Uit de heilige Maria<br />
werd vandaag geboren,<br />
werd de zon geboren die God ons zond.<br />
De zon heeft bij zijn geboorte<br />
de nevelen doen verdwijnen.<br />
De onbevlekte Maria bracht hem,<br />
God, ter wereld.<br />
Daarom was er grote blijdschap,<br />
want vandaag werd de zon geboren,<br />
door God gezonden.<br />
Heilige maagd moeder van God,<br />
Heilige maagd, vrouwe,<br />
Heilige maagd, vrouwe,<br />
U bent onovertrefbaar.<br />
<strong>12</strong>
Liedteksten<br />
Esta es çena de amor llena / Hoi nace la nueba estiella<br />
Esta es çena de amor llena<br />
esta es çena de amor<br />
Coplas<br />
Quanto ay en esta Cena<br />
es amor y a amor se ordena<br />
çena de la gloria buena<br />
esta es çena de amor.<br />
Çena de amor qui a junato<br />
con el amate amato<br />
de amor con amor quessato<br />
y de amor a su sabor<br />
Hoi nace la nueba estiella<br />
que por lumbre tiene a Dios<br />
refujente, pura y bella<br />
Virgen Sancta que sois vos<br />
Dios es el sol verdadero<br />
y la estiella que nasce acá.<br />
es del mar norte y luzero<br />
que su luz toma de allá<br />
Sola reyna esclarecida<br />
y luna resplandeciente<br />
Remedio de nuestra vida<br />
la que nasce del Oriente.<br />
Dit is een avondmaal vol liefde<br />
dit is het avondmaal der liefde<br />
Dit avondmaal biedt niets dan<br />
liefde en is gewijd aan de liefde;<br />
het is het avondmaal van de zaligheid,<br />
dit is het avondmaal van de liefde.<br />
Een maal van Liefde dat de liefhebber<br />
één maakt met de beminde;<br />
een liefde die heilig is<br />
en die de smaak heeft van de liefde.<br />
Vandaag is de nieuwe ster geboren<br />
die haar licht van God krijgt,<br />
stralend, zuiver en mooi<br />
dat bent u Heilige Maagd.<br />
God is de ware zon<br />
en de ster die hier wordt geboren<br />
is de Noordster en de Morgenster van de zee,<br />
die haar licht van hierboven ontvangt.<br />
De enige stralende koningin<br />
en glanzende maan,<br />
de redding van ons leven,<br />
zij, de ster die opkomt in het oosten.<br />
13
Liedteksten<br />
Anoniem (Ecuador)<br />
Vamos al lugar amor<br />
Vamos al lugar<br />
amor comeremos<br />
que viene a la tierra<br />
un pan de los cielos.<br />
De la corte viene<br />
un pan floreado<br />
de un sabor divino<br />
que es gloria gustarlo.<br />
Vamos a comprarlo,<br />
anda y comeremos.<br />
Laten we naar die plek gaan<br />
lief, en daar zullen we eten,<br />
want een brood komt<br />
vanuit de hemel naar de aarde.<br />
Van het (hemelse) hof komt<br />
een heel fijn brood<br />
van een goddelijke smaak,<br />
dat heerlijk is om te proeven<br />
Laten we het gaan kopen<br />
Kom, dan gaan we het eten.<br />
14
Liedteksten<br />
Gaspar Fernandes<br />
Venimo con glan contento<br />
Venimo con glan contento<br />
de Seviya plima mia.<br />
Di, ¿qué viste hermana Amalia?<br />
De mi Dioso lo nacimento.<br />
Dilo plima, salemo atento<br />
Pondemo lo tura cantalo tu,<br />
axi mungo lo mungo tumbe que tu.<br />
Cante Guineo<br />
ano ayá maricongo<br />
ni mandinga ni tumbe que tu,<br />
¡Ay!, Jesú<br />
que saremo cayando.<br />
¡Ay!, Jesú<br />
que saremo cántalo tu.<br />
Wij komen vol blijdschap<br />
net uit Sevilla, zusje van me.<br />
Vertel, wat heb je allemaal gezien zuster<br />
Amalia?<br />
Ik heb de geboorte van mijn Heer gezien.<br />
Vertel erover, nicht, we zullen opletten.<br />
We willen alles horen, zing maar, jij.<br />
axi mungo lo mungo tumbe que tu.<br />
Zing maar een guineo:<br />
ano ayá maricongo<br />
ni mandinga ni tumbe que tu,<br />
Ach! Jezus,<br />
we zullen stil zijn,<br />
ach! Jezus,<br />
stil zullen we zijn, zing maar!<br />
¡Oh!, quién hiciese cosquillas<br />
¡Oh, quién hiciese cosquillas<br />
al niño en sus carnes bellas<br />
por ver si gustaba de ellas<br />
quien nunca supo sufrillas!<br />
Wie heeft dat kindje<br />
op zijn mooie buikje gekieteld<br />
om te zien of hij dat leuk vond,<br />
hij die daar nooit tegen kon!<br />
15
Liedteksten<br />
Juan García de Zéspedes<br />
Convidando está la noche<br />
Convidando está la noche<br />
Aquí de músicas varias.<br />
Al recién nacido infante<br />
Canten tiernas alabanzas.<br />
Alegres cuando festivas,<br />
Unas hermosas zagalas<br />
Con novidad entonaron<br />
Juguetes por la Guaracha.<br />
Guaracha<br />
¡Ay, que me abrazo, ay!<br />
Divino dueño, ¡ay!<br />
En la hermosura ¡ay!<br />
De tus ojuelos ¡ay!<br />
¡Ay, cómo llueven, ay!<br />
Siendo luceros ¡ay!<br />
Rayos de gloria ¡ay!<br />
Rayos de fuego ¡ay!<br />
¡Ay que la gloria, ay!<br />
Del Protalillo ¡ay!<br />
Ya viste rayos ¡ay!<br />
Sus arreboles ¡ay!<br />
En la guaracha ¡ay!<br />
Le festinamos ¡ay!<br />
Mientras el niño ¡ay!<br />
Se rinde al sueño ¡ay!<br />
De nacht nodigt ons uit<br />
om hier muziek te maken<br />
ter ere van het pasgeboren kind<br />
en zoete loftuitingen te zingen.<br />
Vrolijk en in feeststemming<br />
hieven een paar mooie meisjes<br />
een nieuw lied aan op<br />
het thema van de Guaracha.<br />
Guaracha<br />
Ay, ik sta in vuur en vlam!<br />
Goddelijke heer, ay!<br />
voor de schoonheid, ay<br />
van uw ogen, ay!<br />
En hoe zenden zij, ay!<br />
als stralende sterren, ay!<br />
stralen van glorie, ay!<br />
stralen van vuur, ay!<br />
Ay de glorie, ay!<br />
van de stal, ay!<br />
je zag de stralen, ay!<br />
van het morgenrood, ay!<br />
Met de guaracha, ay!<br />
feesten wij ter ere van hem, ay!<br />
terwijl het kindje, ay!<br />
in slaap valt, ay!<br />
16
Liedteksten<br />
Toquen y bailen ¡ay!<br />
Porque tenemos ¡ay!<br />
Fuego en la nieve ¡ay!<br />
Niev en el fuego ¡ay!<br />
Pero el chicote ¡ay!<br />
A un mismo tiempo ¡ay!<br />
Llora y se rie ¡ay!<br />
¡Qué dos extremos, ay!<br />
Paz a los hombres ¡ay!<br />
Sobre este suelo ¡ay!<br />
A Dios las gracias ¡ay!<br />
Todos le demos ¡ay!<br />
Laten wij spelen en dansen, ay!<br />
want wij hebben, ay!<br />
vuur in de sneeuw en, ay!<br />
sneeuw in het vuur, ay!<br />
Maar het kindje, ay!<br />
lacht en huilt, ay!<br />
tegelijkertijd, ay!<br />
ach wat een uitersten, ay!<br />
Vrede onder de mensen, ay!<br />
op deze aarde, ay!<br />
wij moeten allen, ay!<br />
God dankzeggen, ay!<br />
17
Liedteksten<br />
Juan Bautista Comes<br />
Gozos a Nuestra Señora<br />
El cielo y tierra os bendiga<br />
O Virgen pura y sagrada<br />
Pues que sois nuestra abogada<br />
Madre de Dios de la Antigua.<br />
Cuando Dios criar propuso<br />
En tiempo las criaturas,<br />
En el orden de las puras<br />
Primero el eterno os puso.<br />
De aquí el devoto averigua<br />
Que de culpa preservada<br />
Sois Virgen Pura y sagrada<br />
Madre de Dios de la Antigua.<br />
El cielo y tierra os ...<br />
Cuando Dios criar propuso<br />
En tiempo las criaturas,<br />
En el orden de las puras<br />
Primero el eterno os puso.<br />
De aquí el devoto averigua<br />
Que de culpa preservada<br />
Sednos Señora abogada<br />
Madre de Dios de la Antigua.<br />
El cielo y tierra os ...<br />
Dat hemel en aarde u zegenen,<br />
o zuivere en heilige maagd<br />
omdat u onze voorspraak bent,<br />
Moeder Gods van La Antigua<br />
Toen God indertijd de vrouwen wilde scheppen<br />
in volgorde van zuiverheid,<br />
heeft de Eeuwige<br />
u als eerste geschapen.<br />
De vrome mens weet hierdoor<br />
dat u, vrij van zonde,<br />
de zuivere en heilige Maagd bent,<br />
Moeder Gods van La Antigua<br />
Dat hemel en aarde u zegenen …<br />
Toen God indertijd de vrouwen wilde scheppen<br />
in volgorde van zuiverheid,<br />
heeft de Eeuwige<br />
u als eerste geschapen.<br />
De vrome mens weet hierdoor<br />
dat u vrij bent van zonde;<br />
wees onze voorspraak, Vrouwe,<br />
Moeder Gods van La Antigua.<br />
Dat hemel en aarde ….<br />
18
Liedteksten<br />
Anoniem<br />
Señora Doña María<br />
Señora Doña María,<br />
buenas noches tenga usted.<br />
donde está la Viracocha,<br />
el niñito que parió usted.<br />
Ya no llores pues niñito,<br />
buñuerito ten daré,<br />
y si no quieres caya<br />
coquito te ha de comer.<br />
Jugate con ovejita,<br />
con eso no yoraré,<br />
y si no quiere cayá,<br />
burico te haré morder.<br />
Mevrouw Maria,<br />
een hele goede avond!<br />
Waar is de godheid,<br />
het kindje dat u gebaard heeft?<br />
Huil niet meer, kindje,<br />
ik zal je een buñuerito 1 geven<br />
en als je niet stil wil blijven<br />
zal het cocosmonster je opeten.<br />
Speel met een lammetje,<br />
dan zal je niet huilen,<br />
en als je niet stil wilt zijn<br />
zal de pakezel je bijten.<br />
1<br />
lokale lekkernij: soort beignet<br />
19
Liedteksten<br />
Ariel Ramírez<br />
La Anunciación<br />
Jinete de un rayo rojo,<br />
viene volando el ángel Gabriel,<br />
Con sable punta de estrella<br />
espuela ‘e plata estaba ‘caté’.<br />
Dios te salve María,<br />
la más hermosa ‘cuñataí’,<br />
La flor está florenciendo,<br />
crece en la sangre tu ‘cunumí’.<br />
Soy la esclava del Señor,<br />
llevando su corazón,<br />
capullo que se hace flor<br />
y se abrirá en navidad.<br />
El ángel Gabriel ya vuelve<br />
al pago donde se encuentra Dios<br />
Mamó parejó, angelito,<br />
que tan contento te vuelves vos.<br />
He visto a la reina el mundo<br />
la más hermosa ‘cuñataí’<br />
Los ojos son dos estrellas<br />
su voz el canto de un yerutí.<br />
Soy la esclava del Señor,<br />
llevando su corazón,<br />
capullo que se hace flor<br />
y se abrirá en navidad.<br />
Als een ruiter op een rode lichtstraal<br />
komt de engel Gabriel aangevlogen,<br />
met een sterpunt als sabel en met zijn<br />
sporen van zilver was hij wonderschoon.<br />
De Heer behoede u, Maria,<br />
schoonste aller vrouwen,<br />
de bloem staat in bloei;<br />
uw kind groeit in het bloed.<br />
Ik ben de dienstmaagd van de Heer,<br />
ik draag zijn hart,<br />
de knop die bloem wordt<br />
en met Kerst open zal gaan<br />
De Engel Gabriel keert weer terug<br />
naar de plek waar God verblijft.<br />
Waar kom jij vandaan, engeltje,<br />
dat je zo tevreden terugkeert?<br />
Hij heeft de koningin van de wereld gezien,<br />
de mooiste jonge vrouw:<br />
haar ogen zijn twee sterren<br />
en haar stem het gezang van een tortelduif.<br />
Ik ben de dienstmaagd van de Heer,<br />
ik draag zijn hart,<br />
de knop die bloem wordt<br />
en met Kerst open zal gaan.<br />
<strong>20</strong>
Liedteksten<br />
La Huída<br />
¡Vamos! ¡Vamos! ¡Burrito apura!<br />
Si no te apuras los van a pillar<br />
Largo el camino, largo el salitral<br />
Ya tocan a degollar<br />
Ya esta sangrando el puñal<br />
Si no te apuras los van a pillar<br />
¡Vamos! ¡Vamos! ¡Burrito apura!<br />
Niño bonito, no llorís mi amor<br />
Ya llegaremos a tierra mejor<br />
Duérmete ya, no llorís,<br />
Cuna en mis brazos te haré.<br />
Bombos legüeros en mi corazón.<br />
Schiet op, haast je ezeltje!<br />
Als je geen haast maakt zullen ze jullie te<br />
pakken krijgen.<br />
Lang is de weg, uitgestrekt de zoutvlakte .<br />
Ze zijn al begonnen te moorden,<br />
de dolk zit al vol bloed;<br />
als je geen haast maakt<br />
zullen ze jullie te pakken krijgen.<br />
Mooi kindje, huil niet, mijn liefje,<br />
we komen zo aan in veiliger gebied.<br />
Ga maar slapen en huil niet meer<br />
ik zal je in mijn armen wiegen;<br />
bombos legueros 1 gaan in mijn hart tekeer.<br />
1<br />
bombo leguero: een traditionele Argentijnse trom<br />
Juan de Vega Bastán<br />
Tota pulchra es Maria<br />
Tota Pulchra es Maria<br />
et macula originalis non est in te.<br />
Tu, gloria Jerusalem,<br />
tu, letitia Israel,<br />
tu, honorificentia populi nostri,<br />
tu, advocata peccatorum.<br />
O Maria Virgo prudentíssima,<br />
Virgo clementissima,<br />
Ora pro nobis ad Dominum Deum tuum.<br />
U bent zeer mooi, Maria,<br />
en de smet van de erfzonde is niet in u.<br />
U, roem van Jeruzalem,<br />
U, vreugde van Israel,<br />
U, eer van ons volk,<br />
U, voorspraak van de zondaars.<br />
O, allerwijste wijze Maagd Maria,<br />
allerbarmhartigste Maagd,<br />
Bid voor ons bij God Uw Heer.<br />
21
Liedteksten<br />
Tomás de Torrejón y Velasco<br />
Desvelado dueno mio<br />
Desvelado dueño mío,<br />
que a tantos rigores naces,<br />
al arró, al arró,<br />
duerme al arrullo que tiernas<br />
entonan las aves.<br />
Duerme al arroyo instrumento<br />
de plata suave,<br />
cese mi niño desvelo tan grande .<br />
Duerme soberano niño<br />
neto aljofar no derrames<br />
que de esos que lloras néctares<br />
nácares son tus mejillas<br />
rosadas, fragantes.<br />
Mijn lieve Heer, jij, die nog wakker bent<br />
en die geboren bent voor zoveel ellende,<br />
val maar in slaap onder het gekoer,<br />
onder het gekoer, onder het tedere gekoer<br />
van de vogels.<br />
Slaap in onder het gemurmel van het beekje,<br />
een zoet, zilveren instrument,<br />
lief kindje, blijf niet langer wakker.<br />
Slaap mijn vorstenkind,<br />
vergiet geen paarlen tranen,<br />
jouw tranen zijn als nectar,<br />
van parelmoer jouw wangetjes,<br />
roze en zoet geurend.<br />
Anoniem<br />
Sã qui turo zente pleta<br />
Sã aqui turo zente pleta, he, he!<br />
Turo zente de Guiné, he, he!<br />
Tambor flauta e cassaeta<br />
Y carcave na sua pé. he, he!<br />
Vamos o fazer huns fessa<br />
O menino Manué, he, he!<br />
Canta Baciaõ.<br />
Canta tu Thomé.<br />
Canta tu.<br />
Canta tu.<br />
Canta Flansiquia.<br />
Alle mensen hier zijn zwart,<br />
allemaal mensen uit Guinee.<br />
Trommel, fluit en castagnetten<br />
en belletjes om de enkels;<br />
wij gaan feesten,<br />
ter ere van de kleine Emmanuel.<br />
Zing, Sebastiaan,<br />
Zing, Thomas,<br />
Zing mee,<br />
Zing ook.<br />
Zing, Francisca,<br />
22
Liedteksten<br />
Canta Caterija.<br />
Canta tu.<br />
Canta tu.<br />
Canta tu Flunando.<br />
Canta tu Resnando<br />
Canta tu.<br />
Canta tu.<br />
Oya, oya<br />
Turo neglo hare cantá, ha!<br />
Cantamo e bayamo<br />
que fosso ficamo,<br />
ha! tanhemo y cantamo,<br />
ha! frugamo e tanhemo,<br />
ha! tocamo pandero,<br />
ha! flauta y carcavé,<br />
ha! dizemo que biba.<br />
Biba!<br />
Biba mia Siola<br />
y biba Zuzé.<br />
Anda tu, Flancico<br />
bori mo esse pé<br />
biba esse menino que<br />
mia Deuza,<br />
biba Manué.<br />
Nacemo de huns may donzera<br />
huns rey, que mia deuza he<br />
que ha de forra zente pleta<br />
que cativo he<br />
dar sua vida por ella<br />
que su amigo até moré.<br />
Zing, Catharina.<br />
Zing mee,<br />
Zing ook.<br />
Zing mee, Fernando<br />
Zing, Rainaldo,<br />
Zing mee,<br />
Zing ook.<br />
Hoor, luister,<br />
Alle negers gaan zingen!<br />
Wij zingen en we dansen<br />
zoveel we kunnen.<br />
We spelen en zingen,<br />
we hebben lol en spelen:<br />
we slaan op de tamboerijn,<br />
spelen fluit en zingen liedjes,<br />
we juichen en roepen<br />
Hoera!<br />
Leve onze lieve Vrouwe<br />
en leve Jozef<br />
Kom op, Francisco,<br />
stamp met je voet.<br />
Leve dit kindje<br />
dat mijn God is,<br />
leve Emmanuel.<br />
Geboren uit een maagdelijke moeder,<br />
een Koning, die mijn God is,<br />
die alle zwarte mensen zal verlossen<br />
die nu gevangen (slaaf) zijn.<br />
Hij gaf zijn leven voor hen<br />
en is hun vriend tot in de dood.<br />
23
Liedteksten<br />
Ariel Ramírez<br />
Misa Criolla<br />
Kyrie<br />
Señor ten piedad de nosotros.<br />
Cristo ten piedad de nosotros.<br />
Señor ten piedad de nosotros.<br />
Gloria<br />
Gloria a Dios, en las alturas y en la tierra.<br />
paz a los hombres que ama el Señor.<br />
Te alabamos. Te bendecimos.<br />
Te adoramos, glorificamos.<br />
Te damos gracias por tu inmensa gloria.<br />
Señor Dios, Rey celestial,<br />
Dios, Padre Todopoderoso<br />
Señor, Hijo único Jesucristo,<br />
Señor Dios, Cordero de Dios,<br />
Hijo del Padre,<br />
Tú que quitas los pecados del mundo,<br />
Ten piedad de nosotros.<br />
Tú que quitas los pecados del mundo,<br />
Atiende nuestras suplicas.<br />
Tú que reinas con el Padre,<br />
Ten piedad de nosotros.<br />
Gloria a Dios en las alturas y en la tierra<br />
Paz a los hombres que ama el Señor.<br />
Porque Tú solo eres Santo, solo Tú<br />
Señor Tú solo,<br />
Tú solo altísimo Jesucristo, Con el<br />
Espíritu Santo,<br />
En la gloria de Dios Padre.<br />
Amen<br />
Credo<br />
Padre todopoderoso, Creador de cielo y<br />
tierra.<br />
Creo en Dios, Y en Jesucristo creo,<br />
Su único Hijo nuestro Señor:<br />
Fue concebido por obra y gracia<br />
Del Espíritu Santo,<br />
Heer, heb mededogen met ons.<br />
Christus, heb mededogen met ons<br />
Heer, heb mededogen met ons.<br />
Eer aan God, in de hoge en op aarde,<br />
vrede aan de mensen, die God liefhebben.<br />
Wij loven u, wij prijzen U.<br />
Wij aanbidden U, wij verheerlijken U.<br />
Wij zeggen U dank voor Uw enorme majesteit.<br />
Heer God, hemelse koning,<br />
God, almachtige vader.<br />
Heer, enige zoon, Jezus Christus.<br />
Heer God, Lam Gods,<br />
Zoon des Vaders,<br />
Gij die wegneemt de zonden der wereld,<br />
heb mededogen met ons.<br />
Gij die wegneemt de zonden der wereld,<br />
verhoor onze smeekbeden.<br />
Gij die heerst met de Vader,<br />
heb mededogen met ons.<br />
Eer aan God, in de hemel en op aarde,<br />
Vrede aan de mensen, die God liefheeft.<br />
Omdat alleen Gij heilig zijt,<br />
alleen Gij. Heer, alleen Gij,<br />
Alleen Gij de Allerhoogste, Jezus Christus,<br />
met de Heilige Geest,<br />
in de heerlijkheid van God de Vader.<br />
Amen.<br />
Almachtige Vader, Schepper van hemel en<br />
aarde.<br />
Ik geloof in God, en in Jezus Christus<br />
Zijn enige zoon, onze Heer,<br />
werd verwekt door het werk en de genade<br />
van de Heilige Geest.<br />
24
Liedteksten<br />
Nació de Santa María Virgen,<br />
Padeció bajo el poder de Poncio Pilato,<br />
fue crucificado, muerto y sepultado.<br />
Descendió a los infiernos.<br />
Al tercer día resucitó de entre los muertos,<br />
Subió a los cielos<br />
Está sentado a la diestra de Dios<br />
Padre todopoderoso.<br />
Desde allí ha de venir<br />
a juzgar vivos y muertos.<br />
Creo en el Espíritu Santo, Santa Iglesia<br />
católica,<br />
La comunión de los santos Y el perdón<br />
de los pecados, resurrección de la carne,<br />
y la vida perdurable.<br />
Amén.<br />
Sanctus<br />
Santo, santo, santo,<br />
Señor Dios del Universo.<br />
Llenos están los cielos y la tierra de tu<br />
Gloria. Hosanna en las alturas!<br />
Bendito el que viene en el nombre del<br />
Señor. Hosanna en las Alturas<br />
Agnus Dei<br />
Cordero de Dios que quitas los pecados del<br />
mundo,<br />
Ten compasión de nosotros.<br />
Cordero de Dios que quitas los pecados del<br />
mundo,<br />
Ten compasión de nosotros.<br />
Cordero de Dios que quitas los pecados del<br />
mundo,<br />
danos la paz.<br />
Hij werd geboren uit de Heilige Maagd Maria,<br />
Hij heeft geleden toen Pontius Pilatus aan de<br />
macht was.<br />
Hij werd gekruisigd, gedood en begraven.<br />
Hij daalde af naar de hel.<br />
Op de derde dag stond hij op uit de dood.<br />
Hij steeg op ten hemel.<br />
Hij zit aan de rechterhand van God,<br />
de Almachtige Vader.<br />
Vandaar zal komen om over de levenden<br />
en de doden te oordelen.<br />
Ik geloof in de Heilige Geest, de Heilige<br />
Katholieke Kerk,<br />
de Gemeenschap van Heiligen en de vergeving<br />
van de zonden, de verrijzenis van het lichaam<br />
en het eeuwige leven.<br />
Amen.<br />
Heilig, heilig, heilig,<br />
Heer God van het universum,<br />
vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid.<br />
Hosanna in den hoge. Gezegend Hij die<br />
komt in naam van de Heer.<br />
Hosanna in den hoge.<br />
Lam Gods dat wegneemt de zonden der<br />
wereld,<br />
heb medelijden met ons.<br />
Lam Gods dat wegneemt de zonden der<br />
wereld,<br />
heb medelijden met ons.<br />
Lam Gods dat wegneemt de zonden der<br />
wereld,<br />
geef ons vrede.<br />
Vertalingen: Barbara Grimm en Marianne Lambregts<br />
25
Biografieën<br />
Uitvoerenden<br />
Adrián Rodríguez<br />
Van der Spoel<br />
Dirigent / tenor<br />
Adrián Rodríguez Van der<br />
Spoel, geboren in Rosario<br />
(Argentinië), studeerde<br />
na zijn verhuizing naar<br />
Nederland compositie en<br />
koordirectie bij Daniel Reuss,<br />
Daan Manneke, Paul van<br />
Nevel en Jos van Veldhoven.<br />
Als oprichter en dirigent<br />
van <strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong> doet<br />
Rodríguez Van der Spoel<br />
veel onderzoek naar (barok)<br />
muziek uit Latijns-Amerika<br />
en Spaanse renaissancemuziek.<br />
Het repertoire van<br />
het ensemble is veelal het<br />
resultaat van zijn speurwerk.<br />
Hij is de auteur van het boek<br />
Bailes, Tonadas & cachuas.<br />
La música del Códice Trujillo<br />
del Perú en el siglo XVIII.<br />
Hij werkte met Anthonello<br />
en Contraponto (Japan)<br />
en Conjunto Promúsica<br />
(Argentinië). Rodríguez<br />
van der Spoel dirigeerde<br />
onder andere opera’s van<br />
Caccini, Purcell en Banchieri.<br />
Tijdens het Festival Oude<br />
Muziek Utrecht leidde hij in<br />
<strong>20</strong>05 Tallis’ monumentale<br />
40-stemmige Spem in<br />
Alium, en drie jaar later de<br />
(geënsceneerde) Ensaladas<br />
van Mateo Flecha. Hij is<br />
docent polyfonie aan het<br />
Koninklijk Conservatorium<br />
Den Haag.<br />
26
Biografieën<br />
Alvaro Pinto Lyon<br />
Tenor<br />
Geboren in Santiago de<br />
Chile speelde Alvaro Pinto<br />
Lyon van jongs af aan<br />
in bands en ging hij als<br />
jongere naar het creatieve<br />
Lyceo Experimental.<br />
Pinto Lyon studeerde af<br />
aan het conservatorium in<br />
Santiago in klassieke gitaar<br />
en hobo. In Rotterdam<br />
volbracht hij aan het<br />
conservatorium de tweede<br />
fase klassieke gitaar en<br />
volgde hij de opleiding<br />
voor muziekproducent.<br />
Alvaro speelt onder ander<br />
in groepen Quilapayun,<br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong>, Los<br />
Criollos en Trio Galantes.<br />
Hij werkt voor verschillende<br />
muzikanten vanuit zijn eigen<br />
opnamestudio.<br />
27
Biografieën<br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong><br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong> werd in<br />
<strong>20</strong>01 opgericht. Het legt<br />
zich vooral toe op muziek<br />
uit de koloniale periode van<br />
Latijns-Amerika en Spanje.<br />
<strong>Música</strong> <strong>Temprana</strong> wil<br />
de muziekontwikkeling<br />
van Latijns-Amerika in<br />
kaart brengen vanaf het<br />
moment dat de eerste<br />
conquistadores er voet aan<br />
wal zetten, tot en met de<br />
volwassenwording van de<br />
eigen barokmuziek aldaar.<br />
Het bracht inmiddels zes<br />
cd’s uit en trad op tijdens<br />
onder andere het Festival<br />
Oude Muziek Utrecht,<br />
Trigonale in Oostenrijk, het<br />
Oude Muziek Festival in<br />
Stockholm en het Festival<br />
van Vlaanderen. Tournees<br />
maakte het ook naar Bolivia,<br />
Costa Rica, Argentinië en<br />
Ecuador, terwijl het in <strong>20</strong>15<br />
succesvol debuteerde in<br />
Chicago en New York. Het<br />
ensemble onderscheidde<br />
zich middels projecten<br />
als de integrale opname<br />
van de Codex Trujillo del<br />
Perú, de reconstructie van<br />
barokviolen uit de Chiquitos<br />
in Bolivia, het ontsluiten<br />
28<br />
van het oeuvre van José de<br />
Orejón y Aparicio (Peru) en<br />
de Codex Ibarra (Ecuador).<br />
Sopraan<br />
Lina López<br />
Olalla Alemán<br />
Mariana Pimenta<br />
Alt<br />
Luciana Cueto<br />
Sophia Patsi<br />
Florencia Menconi<br />
Tenor<br />
Emilio Aguilar<br />
Jonatan Alvarado<br />
Bas<br />
Erks Jan Dekker<br />
Andreas Goetze<br />
Violone<br />
Robert Smith<br />
Dulciaan<br />
François de Rudder<br />
Orgel/klavecimbel<br />
Claudio Ribeiro<br />
Basgitaar/barokgitaar/<br />
zampoña/percussie<br />
Alvaro Pinto Lyon<br />
Piano/accordeon/percussie<br />
Fred Abbingh<br />
Charango/zampoña/<br />
percussie<br />
Gabriel Aguilera Valdebenito<br />
Gitaar/percussie<br />
Rodrigo Cortes Juantok<br />
Zampoña/percussie<br />
Renato Freyggang<br />
Barokgitaar/percussie<br />
Adrián Rodríguez Van der<br />
Spoel
Biografieën<br />
foto: Simon van Boxtel<br />
29
Echoes of Nothing<br />
Maandelijks randprogramma i.s.m. Conservatorium van Amsterdam<br />
Geïnspireerd door de quote ‘Every something is an echo of nothing’ van componist<br />
John Cage cureren drie studenten van het Conservatorium van Amsterdam (Viola<br />
Blache, Ramin Amin Tafreshi en Lorenz Rommelspacher) een eigen concertserie tussen<br />
de concertzaal en 4’33 grand café. Maandelijks zijn er bijzondere outside-the-box<br />
miniconcerten in de entreehal van het Muziekgebouw en 4’33 grand café, vooraf en/of<br />
na afloop van het concert in de Grote Zaal. De mogelijkheid om kennis te maken met de<br />
musici van morgen<br />
The Devil on the<br />
Dance Floor<br />
The Devil on the Dance Floor<br />
ontstond vanuit de wens om<br />
de muziek van Quinteto del<br />
Diablo samen te brengen<br />
met andere kunst-vormen.<br />
De Nederlandse danseres<br />
Rosanna ter Steege en<br />
het internationale muziekgezelschap<br />
opereren in deze<br />
performance als een eenheid<br />
van zes gelijkwaardige<br />
kunstenaars, in samenwerking<br />
met regisseuse Laura Suárez.<br />
De muziek van de Argentijnse<br />
tangomeester Astor Piazzolla<br />
en van andere componisten<br />
draait om het contrasterende<br />
beeld van de Duivel en de<br />
Engel, een abstract idee dat<br />
present is gedurende de hele<br />
muzikale reis. Soms botsen<br />
de duivelse en engelachtige<br />
elementen in de voorstelling,<br />
soms leven ze vreedzaam<br />
naast elkaar, zoals in onszelf.<br />
30
Echoes of Nothing<br />
Devil on the Dance Floor<br />
31
Verwacht<br />
John Osborn + Lynette Tapia<br />
+ Thomas Bagwell<br />
Spaanse furie en Amerikaanse<br />
swing<br />
John Osborn is die prachtige hoge tenor die uitblinkt in<br />
belcantorepertoire en bij de Nationale Opera schitterde in<br />
loodzware rollen als Otello, Guillaume Tell en Hoffmann.<br />
Vandaag stapt hij uit zijn comfortzone met het Spaanse<br />
‘flamencorepertoire’ van De Falla en Turina en liedjes uit The<br />
American Songbook. Om het nog spannender te maken, neemt<br />
hij voor dit dubbelrecital voor tenor en sopraan zijn echtgenote<br />
Lynette Tapia mee.<br />
De volkse Spaanse liederen van De Falla en Turina wijken net<br />
zo af van de canon van het West-Europese liedrepertoire als de<br />
Amerikaanse songs, waarin schijnbare lichtvoetigheid samengaat<br />
met een onweerstaanbare swing. Osborn maakt er met de van<br />
geboorte Spaanstalige Tapia een waar feest van.<br />
Programma: Manuel de Falla Siete canciones populares españoles<br />
/ Joaquín Turina Poema en forma de canciónes Agustín Lara<br />
Granada / Pablo Sorozábal uit La Taberna del Puerto: En un país de<br />
fábula / Manuel Penella Morena uit El Gato Montés: Torero quiero<br />
sé / Leonard Bernstein uit West Side Story: Maria, Somewhere,<br />
Tonight, tonight / Stephen Sondheim uit Sweeney Todd: Green<br />
Finch and Linnet Bird Aaron Copland A Pastorale / Wilbur<br />
Chenoweth Vocalise Frank Bridge Love went a riding<br />
Serie Grote<br />
Zangers<br />
Vr 10 jan <strong>20</strong><strong>20</strong><br />
Grote Zaal<br />
<strong>20</strong>.15 uur<br />
Lynette Tapia & John Osborn<br />
32
Verwacht<br />
Al Ayre Español<br />
Het Spaanse barokvuur<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Za 18 jan <strong>20</strong><strong>20</strong><br />
Grote Zaal<br />
19.00 uur College<br />
<strong>20</strong>.15 uur Concert<br />
‘Er is geen betere manier om de Spaanse barok te ervaren’,<br />
schreef het vooraanstaande Engelse Gramophone over Al<br />
Ayre Español. Als dit Spaanse gezelschap dan ook nog een<br />
werk meeneemt van José de Nebra, een van de belangrijkste<br />
Spaanse componisten uit de 17e eeuw, laait het vuur hoog op.<br />
De Italiaanse Amsterdammer Pietro Locatelli en de Londense<br />
Duitser Georg Friedrich Händel zorgen voor een internationaal<br />
referentiekader.<br />
Al dertig jaar benadrukt het door klavecinist Eduardo López Banzo<br />
opgerichte Al Ayre Español dat Spanje naast Frankrijk, Duitsland<br />
en Italië een eigen barokgeschiedenis heeft, met een geheel<br />
eigen Spaans gekleurde stijl. Dat heeft al vele verrassende cd’s en<br />
concerten opgeleverd. Ook het Miserere van José de Nebra is zo’n<br />
verrassing. Zeker als María Espada en Marianne Beate Kielland de<br />
solopartijen zingen.<br />
José de Nebra<br />
College: ‘De zegetocht van de Napolitaanse stijl in de 18e eeuw’<br />
door Jan Van den Bossche<br />
Een eeuw lang domineerde de Napolitaanse stijl de opera-huizen<br />
van Lissabon tot Petersburg. Maar ook buiten de opera waren de<br />
Napolitaanse componisten toonaangevend. Het Stabat Mater van<br />
Pergolesi kende talloze navolgers, o.a. Nebra in Madrid en Bach<br />
in Leipzig. De beroemde Franse Italië-reiziger Charles de Brosses<br />
noemde Napels in 1739 niet voor niks de muzikale wereldhoofdstad.<br />
Programma: Pietro Antonio Locatelli Sinfonia funebre<br />
Georg Friedrich Händel Sonate op. 5 nr. 4 / José de Nebra<br />
Miserere<br />
33
Verwacht<br />
December <strong><strong>20</strong>19</strong><br />
za 21 dec / <strong>20</strong>.15 uur<br />
Concerto Copenhagen<br />
Italiaanse kerstconcerten<br />
ma 23 dec / 15.00 + 19.30 uur<br />
Nieuw Vocaal Amsterdam +<br />
Holland Baroque<br />
Kerstspel<br />
di 24 dec / 11.30 + 15.00 uur<br />
Nieuw Vocaal Amsterdam +<br />
Holland Baroque<br />
Kerstspel<br />
za 28 dec / 19.30 uur<br />
Calefax<br />
PAN <strong><strong>20</strong>19</strong><br />
di 31 dec / <strong>20</strong>.30 uur<br />
Oud & Nieuw<br />
Daverend feest en muzikaal<br />
vuurwerk i.s.m. Bimhuis en<br />
Asko|Schönberg<br />
Januari <strong>20</strong><strong>20</strong><br />
vr 3 jan / 13.00 uur<br />
Workshop SoundLAB /<br />
Groove Special<br />
Voor kinderen (7+) met<br />
volwassenen. I.s.m. Bimhuis<br />
za 4 jan / <strong>20</strong>.30 uur<br />
FIBER X The Rest is Noise<br />
Robert Henke + Nkisi &<br />
Charlie Hope<br />
zo 5 jan / 15.00 uur<br />
Dudok Quartet<br />
Wat is het geheim van het<br />
strijkkwartet? (8+)<br />
wo 8 jan / <strong>20</strong>.15 uur<br />
Alexander Melnikov +<br />
Isabelle Faust +<br />
Jean-Guihen Queyras<br />
Beethoven-trio’s<br />
do 9 jan / <strong>12</strong>.30 uur<br />
Lunchconcert<br />
i.s.m. Nationaal<br />
Muziekinstrumenten Fonds<br />
do 9 jan / <strong>12</strong>.30 uur<br />
Workshop SoundLAB XL<br />
Voor volwassenen<br />
do 9 jan / <strong>20</strong>.15 uur<br />
PRJCT Amsterdam +<br />
Maarten Engeltjes<br />
Bosch Requiem van Calliope<br />
Tsoupaki<br />
vr 10 jan / <strong>20</strong>.15 uur<br />
John Osborn + Lynette Tapia<br />
+ Thomas Bagwell<br />
Spaanse furie en<br />
Amerikaanse swing<br />
Words & Music<br />
za 11 jan / 17.00 uur<br />
Festivaldag 1<br />
zo <strong>12</strong> jan / 17.00 uur<br />
Festivaldag 2<br />
wo 15 jan / <strong>20</strong>.15 uur<br />
Metropole Orkest<br />
The Docks of New York<br />
(1928)<br />
do 16 jan / 17.00 uur<br />
Openbare repetitie<br />
Asko|Schönberg +<br />
Nederlands Kamerkoor<br />
‘Acqua Alta’ van Valery<br />
Voronov<br />
do 16 jan / <strong>20</strong>.15 uur<br />
Asko|Schönberg +<br />
Nederlands Kamerkoor<br />
Touch the Cloud - twee<br />
wereldpremières<br />
Huil van de Wolff<br />
Elke 22e van de maand<br />
klinkt om <strong>20</strong>.00 uur het<br />
geluidsmonument Huil van de<br />
Wolff van Martijn Padding ter<br />
herinnering aan oprichter van<br />
het Muziekgebouw Jan Wolff<br />
(1941 - <strong>20</strong><strong>12</strong>). Zie voor meer<br />
informatie muziekgebouw. nl/<br />
huilvandewolfff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concerten<br />
die je niet mag missen<br />
34
Foto: Erik van Gurp<br />
4’33 grand café<br />
Kom voor het concert eten in<br />
Grand café 4’33. Reserveren:<br />
0<strong>20</strong> 788 <strong>20</strong>90 of 433grandcafe.nl.<br />
Bij de prijs inbegrepen<br />
Reververingskosten en garderobe<br />
zijn bij de kaartprijs inbegrepen.<br />
Ook een pauzedrankje, tenzij anders<br />
vermeld op uw concertkaartje.<br />
Bij concerten zonder pauze staan<br />
drankjes klaar na afloop van het<br />
concert.<br />
Rondom het concert<br />
- Na aanvang van het concert heeft<br />
u geen toegang meer tot de zaal.<br />
- Zet uw mobiele telefoon uit voor<br />
aanvang van het concert.<br />
- Het maken van beeld- of geluidsopnamen<br />
in de zaal alleen met<br />
schriftelijke toestemming.<br />
- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />
Steun het Muziekgebouw<br />
Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />
ten dele onze kosten. Word vriend<br />
of doneer: met uw extra steun<br />
kunnen we concerten op het<br />
hoogste niveau blijven organiseren.<br />
Meer informatie:<br />
muziekgebouw.nl/steunons<br />
Op de hoogte blijven?<br />
Blijf op de hoogte van nieuw geboekte<br />
concerten of ander nieuws.<br />
Volg ons via onze e-nieuwsbrief<br />
(aanmelden op muziekgebouw.nl),<br />
Facebook, Twitter of Instagram.<br />
Dank!<br />
Wij kunnen niet zonder de steun van<br />
onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />
daarvoor zeer erkentelijk.<br />
Druk binnenwerk<br />
35