2019 12 20 Música Temprana

Toelichting
werk: de Misa Criolla van Ariel Ramírez
uit de twintigste eeuw. Música Temprana
laat de luisteraar meebeleven hoe deze
‘moderne’ muziek werd gevoed door wat er
eerder in de Latijns-Amerikaanse landen was
ontstaan. Een dialoog – des te meer relevant
omdat de Misa Criolla een internationaal,
grensoverschrijdend, zelfs verbroederend
werk wil zijn. Daarnaast is deze mis met al
zijn inheemse elementen net als die oudere
muziek een toonbeeld van ‘populaire’
devotie, het geloof van de gewone man, of
deze nu van de uitgestrekte pampa’s, uit een
bergdorp in de Andes of uit de grote stad
komt. Een veelvoud aan Zuid-Amerikaanse
landen is vandaag vertegenwoordigd.
Bolivia / Mario Conde
Zoals we met een eigentijds werk eindigen,
beginnen we er ook mee; met Apachita
van de Boliviaan Mario Conde (geboren in
1956). Het onderwerp is toepasselijk voor dit
programma dat wil integreren en grenzen
overschrijden. Een ‘apachita’ is in het
Quechua een belangrijke pasovergang op de
hoofdroutes door de Andes, gemerkt met een
stapeltje stenen. De sikuri is een muziekstijl
uit Peru en Bolivia, verwant aan de huayño.
Peru / Anoniem
Met Hanacpachap hebben we een bijzonder
werk te pakken. Zeer waarschijnlijk is dit
het eerste meerstemmige lied ooit uit
Peru. De auteur is onbekend, wel nam
de Franciscaanse monnik Juan Perez de
Bocanegra het in 1631 op in het door hem
uitgegeven Ritual, formulario e institución
de curas. Het lied telt 20 verzen – die
meestal niet allemaal gezongen worden –
over de Maagd Maria, met veel metaforen
die verwijzen naar de liefde en de natuur.
Boeiend ritme: 3+3+4+3+3+4, met syncopen.
Het is tweetalig, Spaans en Quechua – de
laatste is een inheemse taal die behoorde
tot de taalfamilie van de Inca’s, en nog
steeds levend is. Indertijd stonden ‘Spanje’
en zijn missionarissen helemaal niet vijandig
tegenover het gebruik ervan, stimuleerden
dit zelfs.
Guatemala / Anoniem
Anoniem is ook De la sagrada María que oi
nació / Virgen Madre de Dios, uit de codex
Santa Eulalia (ca. 1600). Een ‘Europese
première’ uit Guatemala! Het is een villancico,
een woord dat afstamt van het Spaanse
villano (boer). De villancico, ontstaan in
de 15e eeuw, bestaat uit diverse coplas
(stanzas), gekoppeld door een estribillo
(refrein), soms met inleiding. Aanvankelijk
wereldlijk en volks, ontwikkelde het zich tot
een polyfoon gezang dat steeds religieuzer
van aard werd, een vehikel voor devotie.
Tenslotte bij vele kerkelijke feestdagen
gezongen, is de villancico vanaf de
achttiende eeuw min of meer synoniem met
kerstlied. Een ander lied uit het codex is Esta
es çena de amor llena / Hoi nace la nueba
estiella, over het avondmaal.
Ecuador / Anoniem
In de stad Ibarra, hoog in de Andes gelegen,
werd enkele jaren geleden een manuscript
ontdekt dat eeuwenlang ongeopend was
gebleven. Dit Códice Ibarra werd tussen 1680
en 1730 samengesteld en bevat villancico’s
6