Elsevier Weekblad - Inkijkexemplaar

NUMMER 9 • 76STE JAARGANG • 29 FEBRUARI 2020 • € 6,99
Hoe Europa steenkool
uitbant terwijl elders
vele centrales verrijzen
Exclusief interview:
filmmaker en acteur
Clint Eastwood (89)
ELSEVIER WEEKBLAD
ELON
MUSK
De
tovenaar
achter
Tesla
DE WAANZINNIGE
PROJECTEN VAN
DE LEONARDO
DA VINCI VAN NU
AP
20els009z001 1 25/02/2020 12:21

2 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
Omslagfoto Jelrik Atema
INHOUD
ELSEVIER WEEKBLAD
Eerst de feiten.
20
Straatnaam voor de premier
Is de populariteit van een eerste
minister af te lezen aan het
aantal straten dat zijn naam
draagt? Overstraatnamen.nl
zocht het uit op verzoek van EW.
OMSLAGARTIKEL
Tesla’s tovenaar
Visionair, keiharde
manager, doorzetter.
Elon Musk maakt
fortuin met technologische
wonderprojecten.
Ultiem
doel: kolonisatie
van Mars. Wie is de
Leonardo da Vinci
van de 21ste eeuw?
10
Jan Vullings
De hoofdredacteur van Boerderij
weet wat er op het erf speelt. Varkenspest,
melkquotum, en nu de
stikstofcrisis. ‘Ik heb ontzettend
veel meegemaakt.’
28
4 Brieven
6 Foto van de week
8 Commentaren Poppenkast; Vloggeneratie; EU: macht terug;
Mijd de botte bijl
VERHAAL VAN DE WEEK
10 Technologie Tesla’s tovenaar Elon Musk
19 Gerry van der List De ideale universiteit als luchtkasteel
NEDERLAND
20 Populariteit Straatnamen voor premiers
24 In Wageningen Maarts viooltje in februari Stijger/daler; Quote;
In Brussel In Den Haag De intenties van Thierry Baudet
26 Geerten Waling Elke ideologie biedt aanleiding
tot radicaliseren
28 Interview Jan Vullings, hoofdredacteur van Boerderij
WERELD
32 België De geldautomaat en de bodemloze put
36 In Londen; Op de kaart; 5 vragen over Super Tuesday
38 Amerika President Trump bedacht bijnamen voor
zijn Democratische uitdagers
40 Maandboek Donald Trump Immuun voor Washington
ECONOMIE
42 Israël Iedereen aan het werk
44 Achter de komma; Op de ranglijst Weg met ‘grootbanken’
Cijfer van de week; M/V van de week Ingrid Thijssen
46 9 vragen aan Nadine Klokke, CEO van onlinebank Knab
UW GELD
49 Huis te koop Zeeuws herenhuis in oude luister hersteld
50 Beleggen Huis kopen om te verhuren. Slim?
53 Lezers vragen; Beurs
54 Mijn aankoop Certificaat herenboerderij
KENNIS & TECH
56 Azië Vieze kolenstroom komt via achterdeur Europa weer in
20els009z002 2 25/02/2020 12:32

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 3
68
Clint
Eastwood
De 89-jarige
acteur, filmmaker
en
meervoudig
Oscarwinnaar
heeft een
enorme staat
van dienst.
Maar: ‘Elke
keer denk je
halverwege,
wil iemand
dit ooit
zien?’
42 62
Bedoeïenen op kantoor
Israël wil iedereen aan het werk
krijgen, ook wie daarbij wat
extra hulp nodig heeft, zoals
ultraorthodoxe joden, moslims,
en nomaden. Lukt dat?
In de ban van corona
Wereldwijd bijna 80.000 besmettingen
en meer dan 2.700 doden.
Het gevaar wijkt niet, maar komt
dichterbij. Wat u moet weten.
En: hoe China het virus gebruikt.
61 Simon Rozendaal Mars der dwaasheid
GEZONDHEID
62 Besmettingen China beperkt zich tot indammen coronavirus;
Corona komt dichterbij, virus eist meer levens dan SARS
66 Gezond Kaartlezen; Spierpijn door statines; Menopauze
CULTUUR
67 Taal Pallet of pellet Spiritueel Gewetensvol katholicisme
68 Filmportret Clint Eastwood: ‘De outsider. Ja, dat ben ik wel’
73 Culinair Verguisde vis Wijn Deftige Gutedel
74 Fictie Cliënt E. Busken van Jeroen Brouwers Film The Lighthouse
van Robert Eggers En verder...
77 Liesbeth Wytzes Mijn leven in fietsen
78 Briefwisseling Uitgever Elsevier bleek ‘kwelgeest’ van Multatuli
97 Talent Mendelt Tillema Sport Op noppen de wereld verbeteren
98 Leven & dood Geert Hofstede (1928-2020)
102 Bridge & puzzels
NON SOLUS
Staatsrecht
Het kabinet-Rutte moet nog steeds
met maatregelen komen die voldoen
aan het ‘bevel’ van de Hoge
Raad van eind december 2019. Het
hoogste rechtscollege bepaalde in de
zogeheten Urgenda-zaak dat de overheid
in 2020 de uitstoot van CO 2 met
25 procent moet hebben teruggebracht,
gemeten ten opzichte van 1990.
Direct na de uitspraak zei premier
Mark Rutte (VVD) dat ‘het doel is om
het doel te halen’. Mooie vondst, maar
geen enkele burger moet proberen dit
tegen een rechter te zeggen die zojuist
een vonnis heeft voorgelezen. In een
rechtsstaat kun je niet marchanderen
met rechterlijke uitspraken. Je best
doen uitvoering te geven aan het vonnis,
zoals Rutte belooft, is onvoldoende.
Rutte kondigde tevens aan dat het
kabinet ‘stap voor stap’ werkt aan aanvullende
maatregelen en, weer zo’n
vondst, dat die bekend zullen worden
gemaakt ‘zodra ze bekend zijn’. Volgens
de actiegroep Urgenda, die het proces
tegen de staat had aangespannen en tot
bij de hoogste rechter gelijk kreeg, kunnen
dat slechts ‘rigoureuze’ maatregelen
zijn (denk aan het sluiten van alle
kolencentrales) omdat die 25 procent
anders niet wordt gehaald.
Interessanter wordt het als de maatregelen
die het kabinet straks gaat voorstellen,
door de Tweede Kamer worden
verworpen. Het parlement, de wetgevende
macht, negeert dan het
bevel van de Hoge Raad van eind
december.
De echte volksvertegenwoordigers
laten dan blijken dat
zij zich niets aantrekken van
de Hoge Raad en daarmee
van een actiegroep die bij de
rechter heeft gezegd
namens alle burgers te
spreken.
Wie van de drie is
de baas? Actiegroep
Urgenda, de Hoge
Raad of de Tweede
Kamer?
Arendo Joustra,
hoofdredacteur
20els009z003 3 25/02/2020 12:32

10 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
VERHAAL
VAN DE WEEK
Tesla’s
tovenaar
Visionair, keiharde manager,
doorzetter. Elon Musk (48) maakt
fortuin met technologische
wonderprojecten. Ultiem doel:
de kolonisatie van Mars.
Wie is deze Leonardo da Vinci
van de 21ste eeuw?
Bram Hahn
Elon Musk geeft een
interview, met op de
achtergrond een
SpaceX Falcon-raket
in de lanceerinstallatie
20els009z010 10 24/02/2020 15:53

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 11
Todd Anderson/NYT/HH
20els009z011 11 24/02/2020 15:53

12 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
PROJECT 1
SpaceX
Met SpaceX heeft
Musk de ruimtevaart
op zijn kop gezet
Opgericht in 2002
Waarde 31 miljard euro
Zonder twijfel is SpaceX Elon Musks
favoriete project. Hij begon het bedrijf
met als doel om veel efficiënter
en goedkoper dan tot dan toe mogelijk
was ruimtetransport te faciliteren.
SpaceX was het eerste private
bedrijf dat raketten lanceerde.
SpaceX bedient met zijn Falconraketten
tal van bedrijven die satellieten
in een baan om de aarde willen
brengen. SpaceX lanceert nu
jaarlijks tientallen raketten met
lading. Met de Dragon Crew kunnen
binnenkort ook mensen reizen. Het
ultieme doel is om ruimtereizen zo
betaalbaar te maken dat mensen
naar Mars kunnen reizen om de
planeet bewoonbaar te maken.
Tesla
Op 27 januari 2005
stapte Elon Musk
voor het eerst in een
rijdende Tesla. Vijftien
jaar later is de
producent van elektrische
auto’s meer waard dan
Ford en lijkt het merk zich definitief
een plek te hebben verworven
in de mondiale auto-industrie.
Van alle projecten waarmee
Musk zich bezighoudt, trekt Tesla
de meeste aandacht. Maar de van
oorsprong Zuid-Afrikaanse uitvinder-ondernemer
werkt aan tal
van projecten tegelijk die één
ding gemeen hebben, namelijk
dat ze bij aanvang totaal onhaalbaar
lijken. Raketten, elektrische
vrachtwagens, een ondergrondse
vacuümtrein enzovoort.
Blijkbaar bezit Elon Musk (48)
de kwaliteiten die nodig zijn om
zelfs de wildste plannen in dagelijkse
werkelijkheid om te zetten.
Wie is hij?
Elon Reeve Musk is geboren
op 28 juni 1971 in Pretoria, Zuid-
Afrika. Hij is de oudste zoon van
de Canadese Maye Haldeman en
de Zuid-Afrikaan Errol Musk.
Moeder was (en is nog steeds)
model en diëtist, vader technisch
ingenieur. Elon heeft een broer,
Kimbal, en een zus, Tosca.
Ze woonden in een van de
grootste huizen van de stad en
hadden een vakantiehuis aan zee
in Durban. Elon was intelligent
en deed het goed op school. Er
was geld voor reisjes en om een
dure computer te kopen, cruciaal
voor Elons interesse in software.
Maar uit alle verhalen over
Musk en uit interviews over zijn
jonge jaren, komt ook naar voren
dat zijn jeugd geen gelukkige
was. Musk had het niet makkelijk
op school. Hij was een dromerige
nerd die als irritante betweter uit
de hoek kon komen. Hij was niet
erg atletisch, een nadeel in de
Zuid-Afrikaanse cultuur waarin
jongens worden geacht sportief
en fysiek sterk te zijn. Hij was dan
ook het mikpunt van pesterijen,
die zo opliepen dat hij op een dag
van een trap werd gegooid en vreselijk
in elkaar geschopt door een
Elon
Reeve
Musk
Geboren op
28 juni 1971
in Pretoria
(Zuid-Afrika)
1989 Emigreert
naar Canada
1995 Zip2
1999 X.com
2002 SpaceX
2003 Tesla
2020 Tesla meer
waard dan Ford
Musk heeft vijf
zoons uit zijn
huwelijk met
Justine Wilson
stel schoolgenoten. Zijn biograaf
Ashlee Vance schreef in Elon
Musk. Hoe de topman van SpaceX
en Tesla onze toekomst vormgeeft
dat Musk tientallen jaren later
nog tranen in zijn ogen kreeg
toen hij het hem vertelde.
Nadat zijn ouders waren gescheiden,
trok Musk bij zijn vader
in, maar zijn verblijf was niet
van lange duur en de twee hebben
geen contact meer. Wat zich
precies tussen Musk senior en
zijn kinderen heeft afgespeeld,
daarover treedt Musk nooit in detail,
maar hij liet zich ontvallen
dat hij zijn vader beschouwt als
‘kwaadaardig’.
Zijn grootvader stierf toen
Elon nog maar drie jaar was,
maar volgens Musk was hij toch
een inspiratiebron. Joshua Haldeman
was een Canadese chiropractor
met een hang naar avontuur.
Hij was roekeloos, ondernemend
en wars van bureaucratie
en grenzen. Hij emigreerde met
zijn gezin naar Zuid-Afrika en
daar maakten ze lange reizen met
Haldemans eigen vliegtuigje.
20els009z012 12 24/02/2020 15:54

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 13
Presentatie van de
Tesla Cyber truck op
22 november 2019
PROJECT 2
Tesla
Opgericht in 2003
Waarde 97 miljard euro
Een van Musks opmerkelijkste eigenschappen
is zijn vermogen om
steeds de volgende stap te zetten.
Het ene model is nog niet gelanceerd,
of Musk zet alweer een team
ontwerpers op een nieuw product.
De Tesla-reeks heeft momenteel
drie troeven op de weg: de chique
grote Model S, de SUV Model X en de
middenklasser Model 3. De Cybertruck
is net gepresenteerd, en later
dit jaar komt de cross-over Model Y.
Musks eerzucht en doorzettingsvermogen
komen samen in een
nieuw model van de gekritiseerde
eerste Tesla. Deze Roadster 2020
krijgt een bereik van 1.000 kilometer
en een topsnelheid van
400 kilometer per uur.
Frederic J. Brown/AFP/ANP
Musk heeft hem nauwelijks gekend,
maar de liefde voor vliegen
en de hang naar avontuurlijke
ondernemingen heeft hij naar eigen
zeggen van deze grootvader.
Musk ontwikkelde zich
als een rationele, doelgerichte,
wat rigide tiener met een voorliefde
voor exacte vakken. Hij
was slim, maar ook wereldvreemd.
Hij was gek op sciencefiction
en op alles wat te maken
had met het heelal. Op school
bouwde hij al raketten die hij
echt lanceerde.
Zijn omgeving had wel eens
het idee dat hij sciencefiction en
realiteit niet uit elkaar kon houden.
Zijn oom John Haldeman zei
later in het blad Wired: ‘Elon ging
in gezelschap altijd naar de succesvolste
persoon toe en begon
dan slimme vragen te stellen.’
Zijn sterke verbeeldingskracht
maakte ook dat hij groot durfde
te denken. Hij leerde zichzelf programmeren
en verdiende zijn
eerste geld met een computerspel,
waarvoor hij van een computertijdschrift
500 dollar kreeg.
Zijn tijd vooruit was hij ook: als
middelbaar scholier midden jaren
tachtig vond hij al dat de
mens af moest van fossiele
brandstof ten gunste van zonneenergie.
Elon had het idee dat hij zich
na de middelbare school in Zuid-
Afrika niet goed kon ontwikkelen
‘Elon ging in gezelschap naar
de succesvolste persoon toe
en stelde dan slimme vragen’
en besloot op zijn zeventiende
om in Canada te gaan studeren.
Dankzij de Canadese afkomst
van zijn moeder kon hij zich daar
eenvoudig vestigen.
De wijze waarop Musk naar
Canada ging, is kenmerkend voor
zijn ‘can-do-mentaliteit’. Hij wist
dat er in Canada nog een oom
moest wonen en vertrok in de
veronderstelling dat hij daar kon
logeren. Bij aankomst bleek dat
die oom naar de Verenigde Staten
was geëmigreerd, waarop Musk
zich moest zien te redden in een
jeugdherberg.
Vanaf 1989 ging Musk twee
jaar naar de universiteit in Ontario,
waarna hij werd toegelaten
tot de University of Pennsylvania
in de Verenigde Staten. Daar studeerde
hij natuurkunde en economie.
Daarna – inmiddels was
hij 24 jaar – ging hij naar Stanford
University in Californië om
in het hart van Silicon Valley te
promoveren in de natuurkunde.
Hij stopte al snel met zijn academische
loopbaan en stortte
zich op het opzetten van een bedrijf.
Dat deed hij samen met zijn
broer Kimbal, die ook naar de
Verenigde Staten was gekomen.
Ze richtten in 1995 Zip2 op,
een soort online-Gouden Gids.
Vier jaar later verkochten ze hun
bedrijf voor 307 miljoen dollar,
waarvan 22 voor Elon. Met zijn
eerste kapitaal begon hij X.com
dat later betaaldienst PayPal
werd. Ook een succes.
Ook privé leek het Elon voor
20els009z013 13 24/02/2020 15:54

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 19
GERRY VAN
DER LIST
De ideale
universiteit als
luchtkasteel
de universiteiten waar men nog
boeken kan schrijven van 639 pp.’, twitterde
Carel Stolker twee weken geleden
‘Geprezen
enthousiast. De rector magnificus
verwees naar een kloek werk van een reactionaire
medewerker van zijn Universiteit Leiden die een poging
ondernam om de basis van de westerse beschaving, het
verlichtingsdenken, naar de morele schroothoop te
verwijzen. Inderdaad siert het publiceren van geleerde
studies, hoe mal het betoog ook, een academicus meer
dan het plaatsnemen in de verkiezingsprogrammacommissie
van het CDA, zoals Stolker zelf doet.
Maar steeds vaker rijst de vraag of de universiteit wel
de aangewezen plaats is voor wetenschappers om intellectueel
tot bloei te komen en aan spraakmakende studies
te werken. Eelco Runia denkt in elk geval van niet.
De cultuurhistoricus had een mooie baan aan de Rijksuniversiteit
Groningen als universitair docent, maar
zegde deze op uit onvrede met de arbeidsomstandigheden.
Vorige jaar publiceerde hij een fel pamflet in
briefvorm, Genadezesjes, waarin hij een ontluisterend
beeld schetst van het academisch bestaan.
De moderne universiteiten verkeren in een diepe
crisis, betoogde Runia, overigens zeker niet als
eerste. Ze zijn een industrie met als belangrijkste doelstelling
snel veel studenten weg te
werken. De ‘genadezesjes’ uit de
titel refereren aan de mildheid
waarmee prestaties in het schoolse
systeem worden beoordeeld.
De aanval op de door formulieren
ondergesneeuwde bureaucraten die zich weinig
meer bekommeren om intellectuele vorming, viel niet
overal goed. Carel Stolker sprak boos van zelfbeklag en
vond dat bestuurders zoals hij groot onrecht werd aangedaan.
Maar de weerklank van Genadezesjes maakte
duidelijk dat Runia reële problemen aansneed.
Hij wordt dan ook met waardering geciteerd in De
ideale universiteit. In dit boek(je) geeft Floris Cohen
uiting aan eenzelfde onvrede. De gerenommeerde
wetenschapshistoricus nam vorig jaar afscheid als
hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, waarna hij de
tijd had om eens grondig te analyseren wat er mis is met
het instituut waaraan hij zo is verknocht. Tot zijn verdriet
zag hij dat capabele promovendi na de afronding
van hun proefschrift met een zekere opluchting afscheid
namen van de universitaire wereld.
Cohen wilde niet blijven steken in negativisme en
biedt een wenkend perspectief. Hij hoopt op een universiteit
als kleinschalige ‘waardengemeenschap’ met weinig
bureaucratie en veel aandacht voor academische
vorming, opdat studenten weer leren lezen en schrijven
op niveau, uiteraard in het Nederlands.
De ideale universiteit werd besproken op een natte
donderdagavond in debatcentrum Rode Hoed in
Amsterdam. Heel druk was het niet, wat misschien te
maken had met het feit dat op televisie een Europese,
smadelijk verloren, wedstrijd van Ajax te zien viel. Echt
vrolijk zal Floris Cohen evenmin zijn geworden van de
bijdragen van de sprekers tijdens de, door zijn beroemde
broer Job geleide, bijeenkomst.
De voorzitster van de studentenvakbond legde uit dat
de plannen van de emeritus hoogleraar een ramp zijn
voor studenten en de geëmotioneerde voorzitster van
het promovendinetwerk vond het een schande dat hij
promovendi afscheepte met een beurs. Verder betoogde
een oud-rector magnificus dat de in De ideale universiteit
bepleite integratie van wetenschappelijk en hoger
beroepsonderwijs tot een grauwe, grijze middelmaat
leidt en bovendien in de praktijk blijkt te stranden. Het
aardigste compliment aan Cohen was dat hij een heel
lieve man is, wat je niet per se wilt horen als je een vlammend
betoog hebt geschreven.
De bezoekers van het symposium in de Rode Hoed
gingen naar huis in de wetenschap dat van de plannen
van Cohen niets terecht zal komen. Zijn ideaal is een
luchtkasteel. Wat betekent dat universiteiten als ‘boulimische
organisaties’ (Eelco Runia) rustig verdergaan
met het opslokken van geld zonder zich serieus te bezinnen
op de vraag of ze echt op aarde zijn om zo veel
mogelijk studenten in zo kort mogelijke tijd met onderwijs
in het Engels een academische titel te bezorgen.
Universiteiten zijn verworden tot industrie
om snel heel veel studenten weg te werken
René van Asselt
20els009z019 19 24/02/2020 14:54

28 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
INTERVIEW
‘Boeren
krijgen de
kans niet
meer om te
ondernemen’
20els009z028 28 24/02/2020 17:33

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29
Ron Kosterman
Foto’s Guido Benschop
Hoofdredacteur Jan Vullings (59) van
Boerderij weet wat er op het erf speelt. Over
woede, wanhoop en de rol van zijn blad.
‘We zijn een veilige plek voor boeren, maar
houden ze ook een spiegel voor.’
Jan Vullings zit 35 jaar in de
landbouwjournalistiek en zegt:
‘Ik heb ontzettend veel meegemaakt.’
De hoofdredacteur van
de vakbladen Boerderij, Food &
Agribusiness, Groenten & Fruit en Pluimveehouderij
begon op 1 januari 1985 als
verslaggever bij die laatste titel, twee
maanden nadat de eerste Mestwet was
ingevoerd. ‘De grenzen aan de groei waren
er toen al.’ In 1985 werd de superheffing
ingesteld die de melkproductie
moest beperken.
Vullings stapte twee jaar later over
naar Boerderij. Hij schreef over de opeenstapeling
van nieuwe wetten en regels,
over crises als de varkenspest en de
gekke-koeienziekte, over acties en protesten.
Vullings zag – op afstand, maar
betrokken – wat de boer te verduren
kreeg. Hij weet wat er op het erf speelt.
‘Zeker na de superheffing waren de
emoties niet veel anders dan op dit moment.
De boeren vonden dat ze werden
geremd, nadat ze forse investeringen
hadden gedaan om te groeien. Er is altijd
discussie geweest over productieruimte,
over prijzen die te laag zijn.’
Hoofdredacteur van Boerderij is hij
20els009z029 29 24/02/2020 17:33

38 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
WERELD
Op de korrel
Richard Ellis/Getty Images
★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★
★ ★ ★ ★ ★ ★ ★
★★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★
De Amerikaanse
president heeft
gebruik van
bijnamen tot
kunst verheven
President Trump
bedacht smalende
bijnamen voor zijn
Democratische
uitdagers. Ze zijn
komisch en vaak
raak.
Emile Kossen
in Washington
Donald Trump is niet de eerste
president die bijnamen bedenkt
voor vijanden en rivalen. President
John F. Kennedy botste met
zijn vicepresident Lyndon B. Johnson,
die hij privé wegzette als Uncle Cornpone:
lompe boer. Diens vrouw Lady Bird was
‘zijn karbonaadje’.
Maar Trump heeft het gebruik van bijnamen
tot een ware kunst verheven. Het
zijn karikaturen, die vaak een pijnlijke
waarheid bevatten. In 2016 zag Trump
dat Jeb Bush uitgeblust oogde – vandaar
dat low energy Jeb zo bleef hangen. Crooked
Hillary speelde in op het gevoel dat
Clinton onbetrouwbaar was.
Deze verkiezingsronde is het niet anders.
Terwijl de Democratische presidentskandidaten
met elkaar strijden,
geeft Trump commentaar. ‘Ik heb bijnaampjes
voor ze bedacht,’ zei hij in een
interview met Fox News. ‘En ze zijn erg
accuraat.’
Tijd voor een blik op het Democratische
strijdperk door de ogen van de Republikeinse
president. Het kan een voorbode
zijn van de strijd in november, als
de president wordt gekozen.
20els009z038 38 25/02/2020 11:20

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 39
BERNIE SANDERS
‘Crazy Bern’
‘The Nutty Professor’
‘Communist’
Socialistische Senator doet het uitstekend
in de voorverkiezingen, tot
schrik van de Democratische
partijtop. Trump vindt het prachtig.
Hij noemt Sanders geregeld ‘gek’
en ‘een communist’ en maakt grappen
over zijn huwelijksreis in de jaren
tachtig naar de Sovjet-Unie.
MICHAEL BLOOMBERG
Gerald Herbert/AP/HH Timothy A. Clary/AFP/ANP
JOE BIDEN
‘Sleepy Joe’
‘One Percent Joe’
‘Quid pro Joe’
De vicepresident van Barack
Obama was lang de Democratische
favoriet, maar Biden (77) oogt als
een fragiele oude man. Makkelijk
doelwit voor Trump: ‘Elke keer als
Biden spreekt, maakt hij een fout.
Hij roept: “Geweldig om in Ohio te
zijn”, terwijl hij in Iowa is.’
ELIZABETH WARREN
Mandel Ngan/AFP/ANP Spencer Platt/getty Images
AMY KLOBUCHAR
‘Snow woman’
Relatief onbekende Senator uit de
noordelijke staat Minnesota is een
outsider voor de nominatie. Trumps
bijnaam refereert zowel aan haar
karakter – stoïcijns en een beetje
saai – als aan het moment vorig
jaar dat ze haar campagne aankondigde:
midden in een sneeuwstorm.
PETE BUTTIGIEG
George Frey/Getty Images Scott Olson/Getty Images
‘Mini Mike’
‘Little Mike Bloomberg’
‘Tiny version of Jeb Bush’
Trump kent de zwakke plek van die
andere New Yorkse miljardair: zijn
lengte. Google zegt 1.72 meter, volgens
bekenden is Bloomberg
kleiner. ‘Hij wil zelfs een doos om
op te staan tijdens de debatten,’
schertste Trump. Onbewezen bewering
houdt discussie op gang.
‘Pocahontas’
‘Goofy Elizabeth’
Senator Warren wordt achtervolgd
door een schandaal dat ze zelf creeerde.
Als hoogleraar aan Harvard
registreerde de blonde Warren zich
als ‘inheemse Amerikaan’. Ze gaf
haar fout pas laat toe. Volgens
Trump het bewijs dat Warren geen
probleem heeft met liegen.
‘Alfred E. Neuman’
‘Bootedgeedge’
Jonge burgemeester lijkt inderdaad
op de klunzige hoofdpersoon
van de MAD-cartoons, alleen kennen
de meeste Amerikanen onder
de vijftig het tijdschrift MAD niet.
Maar ook zijn achternaam, seksuele
geaardheid en geringe politieke
ervaring zijn stof voor bijnamen.
20els009z039 39 25/02/2020 11:21

50 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
UW GELD
Slim?
Huis
kopen
om te
verhuren
Huurders staan in de rij, huizenprijzen
stijgen en een spaarrekening levert
niets op. Een mooi moment om een
huis te kopen voor de verhuur.
Waarop moet de belegger letten?
Jeroen van Wensen
1
LEUKER DAN EEN AANDEEL,
MAAR OOK MEER RISICO’S
Waarom particulieren steeds vaker
verhuurder worden? ‘Klanten vinden
het een leuke, herkenbare belegging,’
antwoordt Marcel Kuijer (45). De
directeur kredieten bij bank Insinger -
Gilissen noemt nog een tweede reden:
een verhuurd huis levert een vaste
stroom inkomsten op. Anders dan een
spaarrekening of een obligatieportefeuille,
waar de rente 0 procent is, of
zelfs negatief.
Aan de verhuur van een huis kleven
ook reële risico’s, zeker voor de particuliere
belegger: huurders misdragen zich,
de huizenmarkt kan crashen of de politiek
voert een huurverlaging door.
Een deel van de risico’s valt eenvoudig
weg te nemen door een huis in de
buurt te kopen. De huizenmarkt is bekend,
en de belegger kan zelf een oogje
in het zeil houden.
2
WAAR BEHALEN BELEGGERS
HET HOOGSTE RENDEMENT?
Het slechte rendement op spaarrekeningen
en obligaties zorgt
ervoor dat beleggers op zoek gaan
naar wel renderende vermogenscategorieën.
Zoals huizen om te verhuren, zegt
Kuijer. Daardoor stijgt de vraag, waardoor
ook de prijzen weer stijgen.
De huurinkomsten stijgen relatief gezien
echter minder hard mee. Dat zet het
rendement onder druk. ‘Vooral Amsterdam
is een gewilde markt, omdat een
pand in Amsterdam altijd wel valt te
verhuren,’ zegt Kuijer. Dat geldt ook voor
steden als Rotterdam, Maastricht en
Utrecht.
Frank Verwoerd (31), hoofd van de onderzoeksafdeling
van vastgoedadviseur
Colliers International, heeft onlangs cijfers
over 2019 gepubliceerd. ‘In Amsterdam,
Utrecht en Haarlem worden de
laagste directe rendementen behaald. De
hoogste zijn te vinden buiten de Rand-
20els009z050 50 24/02/2020 17:58

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 51
Hoger buiten de Randstad
Rendement en risico van verhuur
%
Hoog risico
Risico
Onder meer
op leegstand
Laag risico
Rendement
Jaarhuur
gedeeld door
koopprijs huis
3,95%
Den Haag
Noord-
Holland
3,7%
Haarlem
3,2%
Amsterdam
3,75%
Leiden
4,05%
Rotterdam
Zuid-
Holland
3,7%
Utrecht
5,55%
Flevoland
Utrecht
Friesland
Súdwest-Fryslân
4,2%
Apeldoorn
4,25%
Arnhem
Groningen
Drenthe
Overijssel
4,35%
Gelderland
5,55%
Almelo
Groningen
5,25%
Emmen
Zeeland
3,85%
Breda
3,85%
Den Bosch
Noord-
Brabant
©ELSEVIER WEEKBLAD
BRON: COLLIERS INTERNATIONAL
Rendement gebaseerd op nieuwbouw.
Exclusief exploitatie, onderhoud en verkoopopbrengst.
Limburg
iStock
5,55%
Heerlen
stad,’ zegt Verwoerd. ‘In Heerlen, Almelo
en Súdwest-Fryslân liggen die bijna twee
keer zo hoog als in Amsterdam.’
Dit directe rendement – de huurprijs
gedeeld door de koopprijs van het huis –
komt volgens Colliers in Amsterdam uit
op 3,2 procent. In Heerlen op 5,6 procent.
Zoals bij elke belegging hangen hogere
rendementen samen met grotere
risico’s. In Heerlen is de kans op leegstand
iets groter door een
krimpende bevolking. De belegger
die langere tijd geen
huurinkomsten ontvangt, ziet
zijn rendement verkruimelen.
Daarbij is de kans op waardestijging
van het huis – het indirecte rendement
– minder groot.
Amsterdam kent weer andere risico’s,
zegt Verwoerd. ‘De huren beginnen erg
hoog te liggen ten opzichte van de inkomens.
De gemeente doet er dan ook alles
aan om de huren laag te houden.’ Daarnaast
zinspeelt het stadsbestuur erop om
het particuliere verhuurders lastig te
gaan maken. Bij nieuwbouwprojecten
mag de verhuurder niet meer vragen dan
de zogeheten middenhuur, die maximaal
1.200 euro per maand bedraagt.
De risico’s per gemeente schat Colliers
in door te kijken naar bevolkingsgroei,
bouwvergunningen, politieke kleur van
het bestuur en nog twintig factoren (zie
‘Het rendement in Heerlen
ligt bijna bijna twee keer
zo hoog als in Amsterdam’
‘Hoger buiten de Randstad’ op deze pagina).
3
ENKELE KOSTENPOSTEN
OP EEN RIJ
In alle gemeenten betalen verhuurders
onroerendezaakbelasting,
en vaak ook rioolheffing. De reinigingsheffing
komt altijd voor rekening
van de huurder. De lokale lasten bedragen
voor de verhuurder gemiddeld 256
euro per jaar, maar de verschillen zijn
groot. Goedkope gemeenten zitten onder
de 150 euro per jaar, de duurdere op 600
euro, zo blijkt uit berekeningen van de
Rijksuniversiteit Groningen.
Onderhoudskosten laten zich lastiger
plannen. De huurder moet klein onderhoud
verzorgen, zoals het vastschroeven
van deurknoppen en het repareren van
lekkende kranen. Het groot onderhoud
komt voor rekening van de verhuurder.
Amsterdamse cijfers laten zien dat
20els009z051 51 24/02/2020 17:59

56 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
KENNIS & TECH
In de provincie Anhui, ten
westen van Sjanghai, staat
een van de tientallen nieuwe
Chinese kolencentrales
Rond Europa
walmen de
steenkolen
Hoe fel het debat over
alle miljardenverslindende
klimaatplannen
in Europa ook is,
over het afscheid van
steenkool worden
weinig tranen gelaten. De consensus
is dat steenkool een achterhaalde
en ‘vieze’ manier is van
elektriciteit opwekken. Kolencen-
trales stoten naast CO 2 ook wolken
stikstofdioxide, zwaveloxide en
kwik uit, met ernstige gevolgen
voor de luchtkwaliteit.
Europese regeringen buitelen
over elkaar heen in ambitieuze
plannen om hun CO 2 -uitstoot snel
omlaag te brengen of zelfs naar nul
te krijgen. Steenkool past daar niet
in. In hoog tempo worden steenkolencentrales
gesloten en plannen
voor nieuwe centrales afgeblazen.
Het is niet minder dan een revolutie
op een continent dat anderhalve
eeuw zwaar leunde op steenkool,
zegt onderzoeker Dave Jones
(40) van Sandbag, een Britse denktank
die onderzoek doet naar energie
en vergroening. ‘Vijf jaar geleden
was het nog helemaal niet dui-
20els009z056 56 25/02/2020 10:26

Met grote ijver doen
Europese landen
steenkool in de ban,
terwijl elders in de
wereld honderden
kolencentrales
verrijzen. De vieze
kolenstroom komt
via de achterdeur
Europa weer in.
29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 57
Robbert de Witt
delijk dat Europa zo snel afscheid
neemt van steenkool.’
Het begon in 2015 met de Britten,
die – onder een conservatieve
regering – aankondigden alle kolencentrales
te sluiten om de Britse
klimaatdoelen te halen. ‘Daarvoor
was er geen enkel land dat zich
daartoe verplichtte, maar sindsdien
zijn bijna alle EU-landen om.’
Want het jaar erna volgden België,
Oostenrijk, Frankrijk en Finland.
Nederland en vier andere Europese
landen beloofden in 2017
kolen op te geven. De vier Nederlandse
centrales zijn verantwoordelijk
voor zo’n 9 procent van de
Nederlandse CO 2 -uitstoot. Sluiting
brengt Nederland in één klap terug
naar het gewenste uitstootniveau:
een kwart minder dan in 1990.
De meeste regeringen, waaronder
de Nederlandse, denken dat de
kolencentrales rond 2030 definitief
kunnen worden uitgeschakeld –
het duurt even, want intussen
moeten er wel alternatieve bronnen
worden gevonden voor al die
gigawatts aan kolenelektriciteit.
Dat is ook de reden dat de groot-
Qilai Shen/Getty Images
20els009z057 57 25/02/2020 10:26

62 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
GEZONDHEID
De Chinese overheid beperkt zich tot
‘indammen’ van het coronavirus. De zorg
voor pa tiënten heeft geen prioriteit. ‘Virus
is mogelijk gevaarlijker dan totale oorlog.’
Eefje Rammeloo
in Sjanghai
was gênant,’ vertelt
meneer Liu. ‘De batterij
van mijn telefoon was
‘Het
leeg, dus ik kon de code
niet laten zien.’ Op weg naar huis van het
restaurant waar hij werkt, wilde de bewaker
van zijn wooncomplex dat Liu de
QR-code liet zien die bewijst dat hij gezond
is.
Sinds een week kunnen inwoners van
de steden Wenzhou, Hangzhou en Sjanghai
op hun telefoon een formulier invullen:
ben je onlangs in Wuhan geweest?
Heb je koorts? Moet je veel hoesten? Wie
op alle vragen nee antwoordt, krijgt een
groene code. Een gele code betekent ze-
ven dagen thuis in afzondering, een rode
code veertien dagen.
Het succes van de hightechmethode
valt of staat bij eerlijkheid van de gebruiker.
Daarover hoeven de Chinese autoriteiten
zich geen zorgen te maken. Geen
Chinees durft nog te liegen over zijn gezondheid.
Zo’n tachtigduizend Chinezen zijn besmet
met het nieuwe coronavirus, meer
dan 2.600 mensen waren er afgelopen
maandag al aan overleden. De statistieken
moeten met een korreltje zout
worden genomen. De telmethode is
verscheidene keren aangepast, en door
chaos en onderbezetting in de ziekenhuizen
telt lang niet iedere zieke mee.
Het afsluiten van Wuhan leek te werken.
Ook effectief is de angst om een ander
te besmetten, en de hele familie in
problemen te brengen.
Filmpjes op sociale media tonen mensen
die met geweld uit hun huis worden
gehaald nadat een familielid ziek bleek.
Of politieagenten die voorbijgangers op
de grond werken wegens het niet dragen
van een mondkapje. Wie verzwijgt dat hij
onlangs in Wuhan was, kan een gevangenisstraf
krijgen voor het ‘in gevaar
brengen van de volksgezondheid’. De
meesten schikken zich in hun lot en blijven
– al dan niet gedwongen – binnen.
20els009z062 62 25/02/2020 14:10

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 63
Een gemaskerde man houdt de
wacht bij een controlepost in
Zhangye, in de noordwestelijke
Chinese provincie Gansu
Besmettingen China
China 77.660
Doden 2.664
van wie uit Hubei 2.563
Besmettingen
buiten China
Zuid-Korea 977
Schip Diamond Princess 691
Italië 232
Japan 160
Singapore 90
Hongkong 81
Iran 43
Doden buiten China
Iran 15
Zuid-Korea 10
Italië 7
Diamond Princess 4
Hongkong 2
Japan 1
Stand van zaken op 25 februari 2020
Houd ze bang,
en dus gewillig
Feature China/Getty Images
Aan de statistieken is de trend af te lezen
die Peking wil uitdragen: buiten de
provincie Hubei neemt het aantal besmettingen
af. Over tot de orde van de
dag. Maar de Chinese bevolking vertrouwt
het voor geen meter. Afsluiten van
steden, het stilleggen van al het leven in
meer dan tachtig Chinese steden, de verplichting
van mondkapjes, desinfecteren
en registreren: wat weet de overheid dat
de bevolking niet weet?
Prioriteit van de Chinese regering is
het indammen van de epidemie, meer
dan onderzoek naar het virus en zorg
voor patiënten. De maatregelen ter indamming
krijgen alle ruimte in staatsmedia,
net als de offers die medici en verplegers
brengen. Veel belangrijke vragen
blijven intussen onbeantwoord. Heeft
het zin om ‘in quarantaine’ te zijn, in een
gymzaal met honderden – wel of niet geinfecteerde
– anderen? Terwijl niemand
weet hoe het virus zich precies gedraagt?
Hoe verspreidt het virus zich, en welke
bevolkingsgroep is het meest vatbaar?
Door die vragen in de lucht te laten hangen,
blijft de bevolking bang – en gewillig.
Een discussie over de juiste aanpak
van de gezondheidscrisis in China heeft
alleen zin als er betrouwbare informatie
is. In de eerste chaotische weken kon
burgerjournalist Chen Qiushi de lange
rijen bij overvolle ziekenhuizen in Wuhan
filmen. Inmiddels is hij al meer dan
twee weken spoorloos. Artsen in Hubei
mogen niet met journalisten praten. Wetenschappers
alleen onder strenge instructies
van de Communistische Partij.
De uitbraak van de coronavirus-epidemie
legt bloot hoe het dagelijks bestuur
van China vastloopt. Op het laagste
niveau, in de ziekenhuizen waar de
eerste besmettingen zijn gesignaleerd,
bleef informatie te lang liggen. ‘Informatie
wordt op laag niveau gefilterd door
partijcomités die beslissen of het politiek
20els009z063 63 25/02/2020 14:10

68 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 29 FEBRUARI 2020
CULTUUR
Clint Eastwood jr.
1930 Geboren op 31 mei in
San Francisco
1951 Kortstondig in het leger
– in Amerika – tijdens Koreaoorlog
1953 Getrouwd met Maggie
Johnson (tot 1984)
1955 Eerste filmrolletjes
1959 Doorbraak in tv-serie
Rawhide
1964 A Fistfull of Dollars
1971 Regiedebuut met Play
Misty for Me. Eerste Dirty
Harry-film
1986 Gekozen tot burgemeester
van Carmel,
Californië, tot 1988
1992 Vier Oscars voor
Unforgiven
1996 Tweede huwelijk, met
Dina Ruiz (tot 2014)
2004 Million Dollar Baby wint
vier Oscars
2012 Steunt Republikeinse
presidentskandidaat
Mitt Romney
2014 American Sniper
brengt ruim 500.000 miljoen
dollar op
2019 Richard Jewell verschijnt,
een op feiten
gebaseerd drama
Gabriel Olsen/Getty Images
Van pensionering is nog lang geen
sprake voor acteur, filmmaker en
meervoudig Oscarwinnaar
Clint Eastwood
20els009z068 68 25/02/2020 12:15

29 FEBRUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 69
Clint Eastwood is
bijna 90 jaar en nog
volop bezig als filmmaker.
Over zijn
reputatie als geniaal
cineast: ‘Ik ben geen
Einstein. Filmproductie
is als Las Vegas.
Elke keer is het een
gok. Elke keer denk
je halverwege: wil
iemand dit ooit zien?’
Diederik van Hoogstraten
in Beverly Hills (Verenigde Staten)
Archive Photos/Getty Images
‘De
outsider.
Ja, dat
ben ik
wel’
Clint Eastwood beweegt
traag. Zijn gehoor is ‘niet
meer 100 procent’, mompelt
hij verontschuldigend tijdens
een gesprek in Beverly Hills. Met
een mager gezicht en een ruim zittend
jasje komt hij fragiel over.
De beroemde acteur, filmmaker en
meervoudig Oscar-winnaar wordt in mei
negentig. Maar van pensionering, of zelfs
een moment van rust, is geen sprake.
Zijn nieuwe drama Richard Jewell
draait wereldwijd in de bioscoop en
hij heeft alweer ‘een paar andere projecten
waar we naar kijken’, zegt
Eastwood tijdens een – zeldzame –
ontmoeting in een hotelzaaltje.
Als bepaald niet linkse filmmaker
en oud-burgemeester van het Californische
plaatsje Carmel heeft hij
niet veel op met de pers, altijd op
zoek naar een ‘zwakke’,
conservatieve plek in Eastwoods
werk. Net als andere
megasterren – zoals Tom
Cruise – kan hij het zich veroorloven
om meestal niet
met journalisten in gesprek
te gaan. Zijn films doen
Eastwood als
‘Dirty Harry’ (1971)
20els009z069 69 25/02/2020 12:15