Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
OKTOBER <strong>2022</strong><br />
• MIDDEN IN DE NATUUR •<br />
ROOTS NATUUR-<br />
FOTOWEDSTRIJD<br />
DE WINNAARS<br />
VAN <strong>2022</strong>!<br />
HERFSTWANDELEN<br />
Overveen & de Biesbosch<br />
Schelpen<br />
zoeken langs<br />
de Noordzee<br />
5 HOTSPOTS<br />
WASPLATEN<br />
Kleurrijke paddenstoelen<br />
DE STEENAREND<br />
Zeldzame passant<br />
maakt opmars<br />
EXOTISCHE<br />
EEKHOORNS<br />
UITHEEMSE PLUIMSTAARTEN IN NEDERLAND
Slagschip<br />
De natuur blijft me nog altijd verbazen en verwonderen.<br />
Zo vierde ik laatst mijn verjaardag buiten in de tuin met<br />
een paar goede vrienden. We zaten lekker te kletsen, toen<br />
iemand vol afschuw riep dat er een heel groot insect op<br />
mijn rug zat. Degene naast me schoof het met een onderzetter<br />
van mijn rug af en toen zag ik inderdaad een soort<br />
slagschip van een kever met een ongelooflijk mooi blauwgroen<br />
iriserend schild. Het insect was zeker 4 cm groot,<br />
zo’n exemplaar had ik nog nooit gezien!<br />
Snel maakte ik een foto met ObsIdentify (en mensen, als<br />
je deze app nog niet hebt, meteen downloaden voor het<br />
determineren van flora én fauna), om het insect op naam<br />
te brengen. Het bleek met <strong>10</strong>0% zekerheid een muskusboktor<br />
te zijn. Verder onderzoek wees uit dat deze boktor<br />
ook wel wilgenboktor of rozenboktor wordt genoemd en<br />
voornamelijk in natte gebieden voorkomt. En eigenlijk<br />
steeds minder, vanwege de verdroging waardoor er steeds<br />
minder wilgen zijn. De larven van deze kever leven namelijk<br />
van en in levende wilgen. En kunnen zelfs zo, als het echt<br />
te gortig wordt, een levende boom geheel vernietigen.<br />
Omdat die boktor dus niet zo veel meer voorkomt, was<br />
het des te vreemder dit exemplaar op mijn terras te vinden,<br />
bij mijn weten waren er helemaal geen wilgen in de buurt.<br />
Het blijkt ook dat de muskusboktor bij verstoring een<br />
sterke muskus achtige geur afscheidt en dat die daarom in<br />
het verleden ook wel werd gebruikt om sigarenkistjes die<br />
onmis kenbare aroma mee te geven. Wist u dat? Ik niet, in<br />
ieder geval. Hoe het ook zij: hoe vaak we de boktor weer<br />
terug in het groen zette, hij bleef terugkomen op mijn<br />
bloes. Die is van blauwgroene zijde, dus misschien iets van<br />
herkenning? Omdat niet iedereen in het gezelschap van<br />
het dier gecharmeerd was, hebben we ’m uiteindelijk maar<br />
naar een sloot gebracht, waar ook nog een wilg te vinden<br />
was. Lullig voor de wilg, maar fijn voor de boktor…<br />
26 Uitheemse eekhoorns<br />
16 Herfstwandelen in de Biesbosch<br />
Fanny Glazenburg, hoofdredacteur<br />
fanny.glazenburg@newskoolmedia.nl<br />
facebook.com/rootsmag<br />
twitter.com/rootsnl<br />
instagram.com/rootsnl<br />
nl.pinterest.com/rootsmagazinenl<br />
rootsmagazine.nl/podcast<br />
Kijk voor het laatste<br />
natuurnieuws, nog meer<br />
lezersfoto’s en wandelen<br />
fotografietips op<br />
rootsmagazine.nl.<br />
4 OKTOBER<br />
52 Gek van wilde zwijnen
Hotspots wasplaten 58<br />
66 Steenarend in Nederland?<br />
inhoud<br />
- Oktober -<br />
En de winnaars zijn... 80<br />
BELEVEN & ONTDEKKEN<br />
06 Nu te doen, zien, wandelen<br />
en fotograferen<br />
45 De mooiste natuurbankjes<br />
46 Schelpen zoeken<br />
58 Hotspots wasplaten<br />
96 Sterren kijken met<br />
Govert Schilling<br />
FLORA & FAUNA<br />
26 Exotische eekhoorns<br />
40 De kwestie: vakantieplanten<br />
meenemen naar Nederland<br />
42 Wat een vraag!<br />
52 In de ban van wilde zwijnen<br />
66 De steenarend<br />
NAAR BUITEN<br />
16 Herfstwandelen in de<br />
Biesbosch (+routekaart)<br />
76 Natuurommetje door<br />
Koningshof in Overveen<br />
FOTOGRAFIE<br />
34 Lezersfoto’s<br />
thema ‘het juiste moment’<br />
80 Uitslag van de <strong>Roots</strong><br />
Natuurfotowedstrijd <strong>2022</strong><br />
COLUMNS<br />
15 Saskia struint<br />
32 De kleintjes van Krekels<br />
ELKE MAAND<br />
14 Ontdek de natuur met<br />
de <strong>Roots</strong> doe-boeken<br />
51 Post<br />
57 De Groene Pagina<br />
74 3x <strong>Roots</strong> + Scheurkalender<br />
of Natuuragenda 2023<br />
92 <strong>Roots</strong> recenseert<br />
98 Colofon & lezersservice<br />
99 Volgende maand<br />
Kleintjes van Krekels<br />
de gaasvlieg<br />
PAG. 32<br />
Speuren naar schelpen 46<br />
COVERONDERWERPEN - COVERFOTO MICHAEL HUTCHINSON/NPL<br />
WWW. MAGAZINE.NL 5
<strong>Roots</strong>wandeling<br />
met routekaart<br />
Wandelen in de Biesbosch<br />
Land van water<br />
en wilgen<br />
Bemoste knotwilgen en het feeërieke licht van de Biesbosch toveren de wilgenvloedbossen<br />
om tot een sprookjesachtig decor. Hier wandel je door een zoetwatergetijdengebied<br />
waar de herfst de paden goudgeel schildert en de bever de scepter zwaait.<br />
TEKST LIA VAN LOOIJ FOTO'S MELCHERT MEIJER ZU SCHLOCHTERN<br />
GETTY IMAGES<br />
Z<br />
odra je op Polder Hooge Hof bent, word je periode<br />
vrijwel zeker getrakteerd op het geluid van een<br />
Cetti’s zanger. Dit bruine vogeltje doet het goed in<br />
Nederland. Vooral in de Biesbosch voelt het zich<br />
thuis: maar liefst driekwart van de Nederlandse<br />
broedpopulatie besluit hier zijn nestje te bouwen.<br />
Het is nog maar 15 jaar geleden dat deze zangvogel<br />
na jaren van afwezigheid weer in Nederland werd<br />
gezien. “De Cetti’s zanger is het succesnummer<br />
van de Biesbosch”, aldus Harm Blom, boswachter<br />
Publiek bij Staatsbosbeheer. “Alleen al in de<br />
Biesbosch zijn zo’n 1.400 broedgevallen. Dat ze in<br />
de opgehoopte rietlagen ook in de winter voedsel<br />
kunnen vinden, draagt er waarschijnlijk aan bij<br />
dat ze hier jaarrond kunnen overleven.” Daarnaast<br />
is dit vast ook het favoriete stekje van deze vogel<br />
omdat het gewoonweg een prachtig gebied is.<br />
Dat geldt zeker voor Polder Hooge Hof. In deze<br />
CETTI'S ZANGER<br />
kleurt het blad van de witte abeel de bodem<br />
zilver en geel, omarmt de braam het smalle wandelpad<br />
met zijn prachtig dieprode blad en piept hier<br />
en daar de ondeugende reuzen balsemien tevoorschijn<br />
met zijn roze bloemen.<br />
Sleepspoor van een beverstaart<br />
Wie hier ook graag vertoeft is de bever. Het duurt<br />
niet lang voordat je de eerste tekenen van zijn<br />
aan wezigheid aantreft: een sleepspoor van een<br />
bever staart kruist het pad richting de kreek. Waar<br />
zo’n spoor de oever bereikt, bevindt zich in veel<br />
gevallen een afgeknaagde boomstam, vakkundig<br />
bewerkt met een viertal lange, oranje tanden. Langs<br />
de hele wandelroute vind je bomen waaraan flink is<br />
geknaagd, met tandafdrukken van zo’n 8 millimeter<br />
breed nog goed zichtbaar en verse, grove spaanders<br />
in een keurige cirkel rond de stam.<br />
Een roosterbruggetje vlak boven het water voert<br />
je naar de Deeneplaat. Het blad van de populieren<br />
is er deze periode goudgeel en ook hier loop je<br />
alsmaar langs een kreek. Meerkoeten, opgejaagd<br />
door een kano, vluchten er rennend over het water.<br />
Even verderop ademt dit gebiedje een totaal andere<br />
sfeer. Bemoste knotwilgen en het feeërieke licht<br />
van de Biesbosch toveren het om tot een sprookjesachtig<br />
decor.<br />
><br />
16 OKTOBER
Op het water slapen ’s nachts duizenden<br />
ganzen. Overdag zie je ze er niet, dan<br />
doen ze zich in de omgeving tegoed aan<br />
wintergraan, oogst resten en gras.<br />
Door de dynamiek van het zoetwatergetij<br />
bevriezen ondiepe plassen en<br />
kreken niet.<br />
WWW. MAGAZINE.NL 17
EDWIN GIESBERS/NPL<br />
EXOTISCHE<br />
EEKHOORNS<br />
IN NEDERLAND<br />
In de Nederlandse natuur duiken soms exotische eekhoorns op<br />
die een bedreiging kunnen vormen voor onze Europese rode<br />
eekhoorn. Vanaf 1 januari 2024 wordt de kans op ontsnapte<br />
uitheemse eekhoorns in het wild een stuk kleiner, want dan<br />
gaat de nieuwe Huis- en Hobbydierenlijst in.<br />
TEKST DANIËL MULDER<br />
Wil je zien hoe een exotische eekhoornsoort<br />
de Europese rode eekhoorn (ook<br />
wel gewone eekhoorn of simpelweg<br />
eekhoorn genoemd) heeft verdrongen, dan<br />
hoef je slechts naar Groot-Brittannië te reizen.<br />
Daar zijn in de 19 e eeuw vanuit de Verenigde<br />
Staten grijze eekhoorns geïntroduceerd door<br />
land eigenaren die de dieren snoezig vonden.<br />
Begrijpelijk, maar ze haalden daarmee ook het<br />
paard van Troje binnen. Want in hoog tempo<br />
hebben de grijze eekhoorns zich over het Britse<br />
eiland verspreid en leefgebied afgesnoept van<br />
de rode eekhoorn.<br />
De website van UK Squirrel Accord (UKSA) biedt<br />
drie overzichtskaartjes waarop de verschuivende<br />
‘frontlinies’ goed zichtbaar zijn. In 1945 leefde<br />
de rode eekhoorn nog in grote delen van<br />
Groot-Brittannië. In 2000 zijn ze in Engeland<br />
en Wales al grotendeels verdrongen door de<br />
grijze eekhoorn en in 20<strong>10</strong> is de opmars doorgezet<br />
naar Schotland en zelfs ook Ierland. In<br />
het hele Verenigd Koninkrijk leven nu circa<br />
287.000 rode eekhoorns. Het aantal grijze<br />
eekhoorns is tien keer groter: circa 3 miljoen.<br />
De natuurbeschermers van UKSA proberen via<br />
een proefproject de grijze eekhoorns nu aan<br />
de anticonceptiepil te krijgen zodat ze geen<br />
nakomelingen meer krijgen.<br />
Het succes van de grijze<br />
“De grijze eekhoorn duikt incidenteel op in<br />
Nederland, maar de problemen zoals in het<br />
Verenigd Koninkrijk spelen hier beslist niet”,<br />
vertelt Koen van Veen van de Zoogdier vereniging.<br />
De projectleider van het Land- en<br />
Zeezoogdieren team heeft ook het exotendossier<br />
onder zijn hoede en zodoende krijgt hij de<br />
meeste exotische eekhoornmeldingen op zijn<br />
bureau. “Voor zover bekend leven in Nederland<br />
geen grijze eekhoorns in het wild, al zal vast<br />
ergens een ontsnapt individu rondlopen.<br />
Meldingen van exotische eekhoorns in het<br />
><br />
26 OKTOBER
SIBERISCHE GRONDEEKHOORN<br />
De Siberische grondeekhoorn hoort thuis in de<br />
Aziatische taigazone, maar er zit een kleine populatie<br />
in Tilburg. Hoe de dieren daar exact zijn gekomen is<br />
een beetje raadselachtig, maar het meest plausibele<br />
verhaal is dat in 1972, bij de sluiting van het voormalige<br />
Burgers Dierenpark in Tilburg, tijdens de verhuizing<br />
van de dieren naar andere parken, een kist met daarin<br />
ongeveer 250 Siberische grondeekhoorns kapot is<br />
gevallen, waardoor ze konden ontsnappen.<br />
De chipmunks, zoals ze ook worden genoemd, leven<br />
dus al tientallen jaren in Tilburg en blijken behoorlijk<br />
honkvast. Hun leefgebied is vooralsnog beperkt tot<br />
enkele gebieden in Tilburg en er is een populatie bij<br />
Weert. Het lijkt erop dat de soort zich niet invasief verspreidt<br />
en de rode eekhoorns geen last van ze hebben.<br />
De Siberische grondeekhoorn heeft een bruingrijze,<br />
zandkleurige vacht met zwartbruine lengtestrepen.<br />
WWW. MAGAZINE.NL 27
Het juiste<br />
moment<br />
Elke maand ontvangen we via rootsmagazine.nl de meest schitterende foto’s van lezers<br />
voor onze wedstrijd Foto van de Maand. Deze maand met het thema ‘het juiste moment’.<br />
<strong>Roots</strong> koos de winnaar en maakte een selectie van de mooiste eervolle vermeldingen.<br />
PRODUCTIE RENÉ ALBLAS<br />
1<br />
EERVOLLE<br />
VERMELDINGEN<br />
Deze foto’s vallen buiten<br />
de prijzen, maar verdienen<br />
wel een plek in <strong>Roots</strong>.<br />
1<br />
Wat vliegt daar •<br />
Corinne Cornelissen-Megens<br />
Heel knap om precies dit (ultrakorte)<br />
moment vast te leggen.<br />
En vooral omdat het in alle<br />
snelheid toch een perfecte foto<br />
is geworden met mooi licht,<br />
de juiste scherpte en een prima<br />
compositie.<br />
2<br />
4 Kokmeeuw<br />
• Danny Slijfer<br />
Een verrassende kijk op<br />
een kokmeeuw. Zelden kun<br />
je de binnenkant van de<br />
snavel zo goed bekijken als<br />
op deze foto.<br />
34 OKTOBER
lezersfoto’s<br />
3 5<br />
4<br />
4<br />
Snelle jelle<br />
• Tom Kruissink<br />
Een prachtig moment.<br />
De elegante houding van<br />
de volwassen zwarte stern<br />
en de bloemen van de gele<br />
plomp maken het beeld<br />
extra aantrekkelijk.<br />
5 Kiekeboe<br />
• Ruurd Visser<br />
Door het extreem lage<br />
standpunt is dit een heel<br />
bijzondere foto geworden.<br />
Het opgeheven pootje<br />
van de groene kikker<br />
maakt de foto perfect.<br />
2 Tederheid<br />
• Hans van Wijck<br />
Foto’s van twee intieme jan-vangenten<br />
zagen we eerder. Maar<br />
zelden met zulk perfect licht,<br />
zo’n prachtige houding van de<br />
vogels en zo’n fraaie waas onder<br />
aan de foto.<br />
3 Jump<br />
• Gina Heynze<br />
Geweldig, zoals deze Siberische<br />
grond eekhoorn op de kijker<br />
afkomt. De vrij beperkte scherptediepte<br />
versterkt de actie in deze<br />
foto, doordat het beestje uit een<br />
waas naar de scherpte lijkt te<br />
springen. Mooie compositie!
LAAT VAKANTIEPLANTEN<br />
IN HET BUITENLAND<br />
Afgelopen juli waarschuwde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit<br />
voor de Xylella-bacterie. Vakantiegangers werden opgeroepen om vooral<br />
geen planten uit het buitenland mee naar huis te nemen, want op die<br />
manier zou de bacterie kunnen meeliften. Wat is dat eigenlijk voor<br />
bacterie en hoe gevaarlijk is die dan?<br />
TEKST FRANS GLISSENAAR FOTO GETTY IMAGES<br />
40<br />
OKTOBER
Wat is de Xylella-bacterie?<br />
Xylella fastidiosa is een bacterieziekte die<br />
oorspronkelijk van het Amerikaanse<br />
continent komt. Althans, de eerste meldingen<br />
van de ziekte kwamen zo’n honderd jaar<br />
geleden uit Midden- en Zuid-Amerika, waar<br />
de bacterie met name in wijngaarden werd<br />
ontdekt. De bacterie nestelt zich in de<br />
watervaten van de plant en vermeerdert zich<br />
daar snel, waardoor de vaten verstopt raken<br />
en de plant door uitdroging sterft. In Europa<br />
heeft hij zich de afgelopen jaren vooral in<br />
Italië gemanifesteerd, waar hij zich in olijfboomgaarden<br />
verspreidde, met als gevolg<br />
dat tien duizenden oude olijfbomen stierven<br />
en talloze traditionele olijvenproducenten<br />
failliet gingen.<br />
Hoe verspreidt deze bacterie zich?<br />
“De bacterie wordt voornamelijk verspreid<br />
door het spuugbeestje”, zegt Marieke van<br />
Lent, crisis adviseur Plantengezondheid bij<br />
de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit<br />
(NVWA). “We noemen dat beestje zo omdat<br />
het vocht produceert dat een beetje op<br />
spuug lijkt, maar eigenlijk is het een cicade,<br />
die ook wel schuimcicade wordt genoemd.<br />
Deze schuimcicade komt veel voor in<br />
Nederland en kan Xylella verspreiden. In<br />
zuidelijke lidstaten zijn het andere soorten<br />
cicaden die Xylella verspreiden.”<br />
Is er maar één soort van deze<br />
bacterie?<br />
“Nee, hij heeft verschillende varianten”,<br />
zegt Peter Bonants van de Wageningen<br />
Universiteit & Research, die betrokken was<br />
bij een vierjarig onderzoek naar de bacterie<br />
en haar verspreiding. “En er zijn honderden<br />
verschillende waardplanten, dus planten<br />
die gevoelig zijn voor de ziekte, waarop de<br />
bacterie zich kan vermeerderen en verder<br />
verspreiden.”<br />
Is er iets tegen de ziekte te doen?<br />
Nee. Als een plant eenmaal ziek is gaat die<br />
dood en het is amper mogelijk de verspreiding<br />
van de bacterie tegen te gaan als hij<br />
eenmaal ergens aangeland is. Daarom worden<br />
besmette planten geruimd, zodat de<br />
cicade geen andere planten kan aanprikken<br />
en de bacterie verder verspreidt. “Dit maakt<br />
het extreem belangrijk om te voorkomen<br />
dat deze bacterie zich ergens in Nederland<br />
nestelt, want dan is de ramp niet te overzien”,<br />
zegt Van Lent. “Je kunt natuurlijk de cicades<br />
die de bacterie verspreiden met insecticiden<br />
bestrijden, maar voor particulieren en<br />
gebruik in de groene ruimten zijn daar geen<br />
middelen voor toegestaan. Bovendien dood<br />
je daarmee nooit honderd procent van<br />
de cicades én je doodt ook allerlei andere<br />
insecten die je misschien helemaal niet kwijt<br />
wilt”, zegt Bonants. De enige remedie is, stelt<br />
hij, om planten te ontwikkelen die resistent<br />
zijn tegen de ziekte. “In Italië is men bezig<br />
met het ontwikkelen van zulke nieuwe olijfboomsoorten,<br />
maar dat is een langdurig<br />
proces en intussen zijn al veel boomgaarden<br />
aangetast. Sterker nog, het gebied waar<br />
Xylella voorkomt breidt zich langzaam maar<br />
zeker vanuit het zuiden steeds verder naar<br />
het noorden toe uit.”<br />
Dus het is een groot gevaar voor<br />
de natuur in Nederland?<br />
Zeker, en niet alleen voor de natuur. Kwekerijen<br />
van planten en bomen in Nederland zijn<br />
zeer beducht voor de bacterie. “Als die ziekte<br />
zich hier nestelt, ligt heel Boskoop plat”,<br />
zegt Jan de Vries, voorzitter van de Stichting<br />
Vakbeurs voor de Boomkwekerij en eigenaar<br />
van boomkwekerijen in Boskoop en Zundert.<br />
De Europese regels voor omgang met deze<br />
bacterie zijn daarom ook zeer streng. “Als die<br />
bacterie hier gevonden wordt, mogen we vier<br />
jaar lang helemaal niets meer doen. We hebben<br />
al crisis oefeningen gehad voor het geval<br />
dit toch zou gebeuren. Daar komen de<br />
NVWA en de veiligheidsregio aan te pas,<br />
want we kunnen geen enkele risico lopen.”<br />
Is de bacterie ooit al eens in<br />
Nederland gesignaleerd?<br />
Jazeker. Vorig jaar juli werd er alarm geslagen<br />
omdat zich in Nederland rozemarijnplanten<br />
bevonden die de bacterie bevatten. Een<br />
bedrijf in Portugal, waarbij men later Xylella<br />
ontdekte, had de planten geëxporteerd.<br />
In Nederland waren vier partijen van deze<br />
planten binnengekomen, waarvan er drie<br />
naar Denemarken waren getransporteerd.<br />
Zowel daar als hier werden de planten<br />
op gespoord en vernietigd. De bacterie had<br />
DE<br />
KWESTIE<br />
In deze rubriek de<br />
achtergrond van een<br />
actuele gebeurtenis,<br />
situatie of visie op het<br />
gebied van natuur die<br />
tot ophef leidt.<br />
zich, gelukkig voor het betrokken bedrijf,<br />
nog niet verder verspreid. Volgens De Vries<br />
is het zaak om oplettend te zijn bij de import<br />
van planten. “Wij gaan zelf naar Italië toe als<br />
we planten daar vandaan willen importeren.<br />
We controleren die bedrijven van boven tot<br />
onder en met bedrijven uit de laars van Italië<br />
doen we al geen zaken meer. En je moet<br />
sowieso altijd zorgen dat je bedrijf hier<br />
schoon en hygiënisch is en er nooit planten<br />
kunnen zijn die de bacterie zouden<br />
kunnen dragen.”<br />
En waarom is het risico groot als<br />
mensen planten meenemen van<br />
hun vakantie?<br />
“Het probleem is dat je niet kunt zien of<br />
een plant besmet is of niet. Vaak is het zo dat<br />
een plant besmet is maar nog geen ziektesymptomen<br />
heeft, daar kan soms wel twee of<br />
drie jaar tussen zitten”, zegt Van Lent. “Het is<br />
altijd leuk om zo’n lavendel- of citrusplantje<br />
uit Zuid-Europa mee te nemen voor in je tuin<br />
of op je balkon, maar zonder dat je het weet<br />
kun je daardoor die bacterie verspreiden”,<br />
zegt Bonants. “Vorig jaar is dat in Duitsland<br />
gebeurd met oleanders die mensen hadden<br />
meegenomen.”<br />
Kun je dan als vakantieganger geen<br />
enkel plantje mee naar huis<br />
meenemen?<br />
“Inderdaad”, zegt Van Lent. “Er zijn zoveel<br />
planten die de ziekte kunnen dragen dat het<br />
gewoon beter is als je geen enkel risico<br />
neemt. Bovendien zijn er ook nog allerlei<br />
andere plantenziektes die je daardoor kunt<br />
verspreiden. Mensen realiseren zich dat niet,<br />
en dat begrijp ik ook wel, maar zelfs met een<br />
dode tak of een dennenappel kun je een<br />
besmetting Nederland invoeren. Dus het<br />
enige en beste advies is: neem niets mee.”<br />
WWW. MAGAZINE.NL 41
NICO VAN KAPPEL/BB<br />
‘Wat schelpen<br />
allemaal gemeen<br />
hebben, is een<br />
bizar seksleven’<br />
46 OKTOBER
- SPEUREN NAAR SCHELPEN -<br />
De schoonheid<br />
van een waterig<br />
weekdier<br />
Waar zee is, is strand en waar strand is, zijn schelpen.<br />
Het hele jaar rond. Bij elke schelp die hij vindt – en dat zijn<br />
er nogal wat – verwondert natuurkenner en schrijver<br />
Koos Dijksterhuis zich over de wonderen van<br />
de onderwaterwereld.<br />
‘Twee derde van de oppervlakte van de aardbol<br />
bestaat uit water, en wat we met het blote oog<br />
van de zee kunnen zien, is in feite niet meer dan<br />
de huid. Wat voor wezens daaronder leven,<br />
daarvan weten we bijna niets.’ Deze quote van<br />
de Japanse schrijver Haruki Murakami siert<br />
de eerste pagina van Noordkrompen, zeeengelen<br />
en koffieboontjes - een schelpenboek van<br />
Koos Dijksterhuis. De bioloog en journalist<br />
is al vanaf zijn jongste jeugd gefascineerd<br />
door schelp- en weekdieren. De liefde<br />
ontstond op Schiermonnikoog, waar zijn<br />
ouders een vakantiehuisje hadden, en die<br />
liefde is nog altijd even groot als toen.<br />
Voor zijn schelpenboek dook Dijksterhuis<br />
diep in de onderwaterwereld en haalde heel<br />
wat kennis boven. “Het is zó boeiend wat er<br />
onder water gebeurt. Schelpdieren zijn weekdieren<br />
waarvan er naar schatting zo’n honderdduizend<br />
soorten zijn. Van rond tot<br />
puntig, van minuscuul klein tot kolossaal<br />
groot, van lomp tot slank, van egaal wit tot de<br />
felste tinten geel, rood of oranje, met allemaal<br />
hun eigen leefwijze en eigenaardigheden.<br />
Wat ze allemaal gemeen hebben – laat ik<br />
TEKST ANNEMARIE BERGFELD<br />
maar met de deur in huis vallen – is een<br />
bizar seksleven. Veel schelpdieren zijn mannelijk<br />
en vrouwelijk tegelijk en kunnen elkaar<br />
bevruchten. Andere kunnen, als ze eenzaam<br />
zijn, zelfs zichzelf bevruchten. Oesters doen<br />
hun erotische imago eer aan door in één grote<br />
orgie tegelijkertijd klaar te komen. Grote kans<br />
dat je in de zomer aan de Noordzee weleens<br />
melkachtig wit water hebt gezien. Als de temperatuur<br />
hoog genoeg is, laten de oesters<br />
massaal hun zaadcellen en eitjes los zodat de<br />
bevruchting in het water kan plaatsvinden.<br />
De larfjes die zo ontstaan, dwarrelen nog een<br />
week of drie in het water, daarna vormen ze<br />
een schelp en zakken ze naar de bodem.”<br />
Mysterie van de rechterhelften<br />
Dijksterhuis zocht naar schelpen in Bretagne,<br />
New York, Thailand, Afrika en op Spitsbergen,<br />
maar zijn favoriete strand is en blijft dat van<br />
Schiermonnikoog. En dan vooral de Balg, op<br />
de oostpunt van het eiland. Misschien niet<br />
helemaal toevallig is dat ook de beste Nederlandse<br />
plek om de noordkromp te zoeken,<br />
zijn favoriete schelp. Een magische schelp<br />
><br />
De kokkel is de<br />
meest algemene schelp<br />
van Nederland. De wetenschappelijke<br />
naam is<br />
Cerastoderma edule, maar<br />
hij wordt ook wel cardium<br />
edule genoemd: eetbaar<br />
hart. Bekijk beide<br />
schelphelften van de<br />
zijkant en je begrijpt<br />
waarom.<br />
De tepelhoren<br />
raspt een gaatje in een<br />
schelp en zuigt daar zijn<br />
prooi doorheen. Het boren<br />
van zo’n gaatje kan wel<br />
achttien uur duren,<br />
de tepelhoren blijft<br />
tenslotte een slak.<br />
Zee-engelen<br />
zijn piepkleine slakjes met<br />
vleugelachtige uitsteeksels<br />
waarmee ze door de oceaan<br />
fladderen. Onderzoek<br />
heeft aangetoond dat<br />
zee-engelen al meer dan<br />
honderd miljoen jaar bestaan<br />
én dat ze als eerste<br />
de klos zijn als het zeewater<br />
zuurder wordt.<br />
GETTY IMAGES<br />
JELGER HERDER/BB<br />
FRANCO BANFI/NIS<br />
47
58 OKTOBER<br />
GEWOON VUURZWAMMETJE.
GUY EDWARDES/NPL<br />
5<br />
hotspots<br />
-WASPLATEN-<br />
Prachtig gekleurd zijn ze, ondanks hun saaie naam.<br />
Wasplaten hebben zelfs de bijnaam ‘orchideeën van<br />
de paddenstoelenwereld’ gekregen. Je vindt ze niet zo<br />
makkelijk, maar áls je ze eenmaal ziet...<br />
TEKST MONIQUE VAN KLAVEREN<br />
1 Rotstergaaster Wallen<br />
2 Berkheide en Coepelduynen<br />
3 Groote Heide<br />
4 Amsterdamse Waterleidingduinen<br />
5 Soesterberg<br />
4<br />
2<br />
5<br />
1<br />
3<br />
WWW. MAGAZINE.NL 59
Winnaars roots fotowedstrijd <strong>2022</strong><br />
80 OKTOBER
De allerbeste<br />
natuurfoto’s<br />
van <strong>2022</strong><br />
Dit jaar werden er maar liefst<br />
6.120 foto’s ingestuurd voor<br />
de <strong>Roots</strong> Natuurfotowedstrijd!<br />
Hieruit kozen we de <strong>10</strong>8 beste<br />
inzendingen en deze kregen een<br />
plekje in de <strong>Roots</strong> Natuuragenda<br />
2023. Daarna koos een jury de<br />
zeven allerbeste, prijswinnende<br />
foto’s. Ook het publiek kon een<br />
stem uitbrengen en dat leverde<br />
nog eens drie winnaars op. En<br />
zo kunnen we hier met trots<br />
de allerbeste natuurfoto’s van<br />
<strong>2022</strong> presenteren!<br />
TEKST RENÉ ALBLAS<br />
1 e PRIJS PUBLIEKSJURY<br />
1 e<br />
PRIJS CATEGORIE<br />
vogels<br />
TIM DE ZEEUW • WINTERDIPJE<br />
Een eigenzinnige foto, met een heel andere kijk op<br />
de roodborst. De gezichtsuitdrukking die deze<br />
vogel lijkt te hebben, blijft je aandacht trekken.<br />
Daarbij komt het verenkleed prachtig tot zijn recht.<br />
De compositie is prima: de gebogen vormen van<br />
de tak onder in de foto en rechts in de achtergrond<br />
versterken de ronde vorm van deze roodborst en<br />
werken als een soort kader. De sneeuwvlokjes<br />
maken het plaatje compleet.<br />
WWW.<br />
MAGAZINE.NL<br />
81