21.09.2022 Views

Roots editie 10 - 2022 - Inkijkexemplaar

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

OKTOBER <strong>2022</strong><br />

• MIDDEN IN DE NATUUR •<br />

ROOTS NATUUR-<br />

FOTOWEDSTRIJD<br />

DE WINNAARS<br />

VAN <strong>2022</strong>!<br />

HERFSTWANDELEN<br />

Overveen & de Biesbosch<br />

Schelpen<br />

zoeken langs<br />

de Noordzee<br />

5 HOTSPOTS<br />

WASPLATEN<br />

Kleurrijke paddenstoelen<br />

DE STEENAREND<br />

Zeldzame passant<br />

maakt opmars<br />

EXOTISCHE<br />

EEKHOORNS<br />

UITHEEMSE PLUIMSTAARTEN IN NEDERLAND


Slagschip<br />

De natuur blijft me nog altijd verbazen en verwonderen.<br />

Zo vierde ik laatst mijn verjaardag buiten in de tuin met<br />

een paar goede vrienden. We zaten lekker te kletsen, toen<br />

iemand vol afschuw riep dat er een heel groot insect op<br />

mijn rug zat. Degene naast me schoof het met een onderzetter<br />

van mijn rug af en toen zag ik inderdaad een soort<br />

slagschip van een kever met een ongelooflijk mooi blauwgroen<br />

iriserend schild. Het insect was zeker 4 cm groot,<br />

zo’n exemplaar had ik nog nooit gezien!<br />

Snel maakte ik een foto met ObsIdentify (en mensen, als<br />

je deze app nog niet hebt, meteen downloaden voor het<br />

determineren van flora én fauna), om het insect op naam<br />

te brengen. Het bleek met <strong>10</strong>0% zekerheid een muskusboktor<br />

te zijn. Verder onderzoek wees uit dat deze boktor<br />

ook wel wilgenboktor of rozenboktor wordt genoemd en<br />

voornamelijk in natte gebieden voorkomt. En eigenlijk<br />

steeds minder, vanwege de verdroging waardoor er steeds<br />

minder wilgen zijn. De larven van deze kever leven namelijk<br />

van en in levende wilgen. En kunnen zelfs zo, als het echt<br />

te gortig wordt, een levende boom geheel vernietigen.<br />

Omdat die boktor dus niet zo veel meer voorkomt, was<br />

het des te vreemder dit exemplaar op mijn terras te vinden,<br />

bij mijn weten waren er helemaal geen wilgen in de buurt.<br />

Het blijkt ook dat de muskusboktor bij verstoring een<br />

sterke muskus achtige geur afscheidt en dat die daarom in<br />

het verleden ook wel werd gebruikt om sigarenkistjes die<br />

onmis kenbare aroma mee te geven. Wist u dat? Ik niet, in<br />

ieder geval. Hoe het ook zij: hoe vaak we de boktor weer<br />

terug in het groen zette, hij bleef terugkomen op mijn<br />

bloes. Die is van blauwgroene zijde, dus misschien iets van<br />

herkenning? Omdat niet iedereen in het gezelschap van<br />

het dier gecharmeerd was, hebben we ’m uiteindelijk maar<br />

naar een sloot gebracht, waar ook nog een wilg te vinden<br />

was. Lullig voor de wilg, maar fijn voor de boktor…<br />

26 Uitheemse eekhoorns<br />

16 Herfstwandelen in de Biesbosch<br />

Fanny Glazenburg, hoofdredacteur<br />

fanny.glazenburg@newskoolmedia.nl<br />

facebook.com/rootsmag<br />

twitter.com/rootsnl<br />

instagram.com/rootsnl<br />

nl.pinterest.com/rootsmagazinenl<br />

rootsmagazine.nl/podcast<br />

Kijk voor het laatste<br />

natuurnieuws, nog meer<br />

lezersfoto’s en wandelen<br />

fotografietips op<br />

rootsmagazine.nl.<br />

4 OKTOBER<br />

52 Gek van wilde zwijnen


Hotspots wasplaten 58<br />

66 Steenarend in Nederland?<br />

inhoud<br />

- Oktober -<br />

En de winnaars zijn... 80<br />

BELEVEN & ONTDEKKEN<br />

06 Nu te doen, zien, wandelen<br />

en fotograferen<br />

45 De mooiste natuurbankjes<br />

46 Schelpen zoeken<br />

58 Hotspots wasplaten<br />

96 Sterren kijken met<br />

Govert Schilling<br />

FLORA & FAUNA<br />

26 Exotische eekhoorns<br />

40 De kwestie: vakantieplanten<br />

meenemen naar Nederland<br />

42 Wat een vraag!<br />

52 In de ban van wilde zwijnen<br />

66 De steenarend<br />

NAAR BUITEN<br />

16 Herfstwandelen in de<br />

Biesbosch (+routekaart)<br />

76 Natuurommetje door<br />

Koningshof in Overveen<br />

FOTOGRAFIE<br />

34 Lezersfoto’s<br />

thema ‘het juiste moment’<br />

80 Uitslag van de <strong>Roots</strong><br />

Natuurfotowedstrijd <strong>2022</strong><br />

COLUMNS<br />

15 Saskia struint<br />

32 De kleintjes van Krekels<br />

ELKE MAAND<br />

14 Ontdek de natuur met<br />

de <strong>Roots</strong> doe-boeken<br />

51 Post<br />

57 De Groene Pagina<br />

74 3x <strong>Roots</strong> + Scheurkalender<br />

of Natuuragenda 2023<br />

92 <strong>Roots</strong> recenseert<br />

98 Colofon & lezersservice<br />

99 Volgende maand<br />

Kleintjes van Krekels<br />

de gaasvlieg<br />

PAG. 32<br />

Speuren naar schelpen 46<br />

COVERONDERWERPEN - COVERFOTO MICHAEL HUTCHINSON/NPL<br />

WWW. MAGAZINE.NL 5


<strong>Roots</strong>wandeling<br />

met routekaart<br />

Wandelen in de Biesbosch<br />

Land van water<br />

en wilgen<br />

Bemoste knotwilgen en het feeërieke licht van de Biesbosch toveren de wilgenvloedbossen<br />

om tot een sprookjesachtig decor. Hier wandel je door een zoetwatergetijdengebied<br />

waar de herfst de paden goudgeel schildert en de bever de scepter zwaait.<br />

TEKST LIA VAN LOOIJ FOTO'S MELCHERT MEIJER ZU SCHLOCHTERN<br />

GETTY IMAGES<br />

Z<br />

odra je op Polder Hooge Hof bent, word je periode<br />

vrijwel zeker getrakteerd op het geluid van een<br />

Cetti’s zanger. Dit bruine vogeltje doet het goed in<br />

Nederland. Vooral in de Biesbosch voelt het zich<br />

thuis: maar liefst driekwart van de Nederlandse<br />

broedpopulatie besluit hier zijn nestje te bouwen.<br />

Het is nog maar 15 jaar geleden dat deze zangvogel<br />

na jaren van afwezigheid weer in Nederland werd<br />

gezien. “De Cetti’s zanger is het succesnummer<br />

van de Biesbosch”, aldus Harm Blom, boswachter<br />

Publiek bij Staatsbosbeheer. “Alleen al in de<br />

Biesbosch zijn zo’n 1.400 broedgevallen. Dat ze in<br />

de opgehoopte rietlagen ook in de winter voedsel<br />

kunnen vinden, draagt er waarschijnlijk aan bij<br />

dat ze hier jaarrond kunnen overleven.” Daarnaast<br />

is dit vast ook het favoriete stekje van deze vogel<br />

omdat het gewoonweg een prachtig gebied is.<br />

Dat geldt zeker voor Polder Hooge Hof. In deze<br />

CETTI'S ZANGER<br />

kleurt het blad van de witte abeel de bodem<br />

zilver en geel, omarmt de braam het smalle wandelpad<br />

met zijn prachtig dieprode blad en piept hier<br />

en daar de ondeugende reuzen balsemien tevoorschijn<br />

met zijn roze bloemen.<br />

Sleepspoor van een beverstaart<br />

Wie hier ook graag vertoeft is de bever. Het duurt<br />

niet lang voordat je de eerste tekenen van zijn<br />

aan wezigheid aantreft: een sleepspoor van een<br />

bever staart kruist het pad richting de kreek. Waar<br />

zo’n spoor de oever bereikt, bevindt zich in veel<br />

gevallen een afgeknaagde boomstam, vakkundig<br />

bewerkt met een viertal lange, oranje tanden. Langs<br />

de hele wandelroute vind je bomen waaraan flink is<br />

geknaagd, met tandafdrukken van zo’n 8 millimeter<br />

breed nog goed zichtbaar en verse, grove spaanders<br />

in een keurige cirkel rond de stam.<br />

Een roosterbruggetje vlak boven het water voert<br />

je naar de Deeneplaat. Het blad van de populieren<br />

is er deze periode goudgeel en ook hier loop je<br />

alsmaar langs een kreek. Meerkoeten, opgejaagd<br />

door een kano, vluchten er rennend over het water.<br />

Even verderop ademt dit gebiedje een totaal andere<br />

sfeer. Bemoste knotwilgen en het feeërieke licht<br />

van de Biesbosch toveren het om tot een sprookjesachtig<br />

decor.<br />

><br />

16 OKTOBER


Op het water slapen ’s nachts duizenden<br />

ganzen. Overdag zie je ze er niet, dan<br />

doen ze zich in de omgeving tegoed aan<br />

wintergraan, oogst resten en gras.<br />

Door de dynamiek van het zoetwatergetij<br />

bevriezen ondiepe plassen en<br />

kreken niet.<br />

WWW. MAGAZINE.NL 17


EDWIN GIESBERS/NPL<br />

EXOTISCHE<br />

EEKHOORNS<br />

IN NEDERLAND<br />

In de Nederlandse natuur duiken soms exotische eekhoorns op<br />

die een bedreiging kunnen vormen voor onze Europese rode<br />

eekhoorn. Vanaf 1 januari 2024 wordt de kans op ontsnapte<br />

uitheemse eekhoorns in het wild een stuk kleiner, want dan<br />

gaat de nieuwe Huis- en Hobbydierenlijst in.<br />

TEKST DANIËL MULDER<br />

Wil je zien hoe een exotische eekhoornsoort<br />

de Europese rode eekhoorn (ook<br />

wel gewone eekhoorn of simpelweg<br />

eekhoorn genoemd) heeft verdrongen, dan<br />

hoef je slechts naar Groot-Brittannië te reizen.<br />

Daar zijn in de 19 e eeuw vanuit de Verenigde<br />

Staten grijze eekhoorns geïntroduceerd door<br />

land eigenaren die de dieren snoezig vonden.<br />

Begrijpelijk, maar ze haalden daarmee ook het<br />

paard van Troje binnen. Want in hoog tempo<br />

hebben de grijze eekhoorns zich over het Britse<br />

eiland verspreid en leefgebied afgesnoept van<br />

de rode eekhoorn.<br />

De website van UK Squirrel Accord (UKSA) biedt<br />

drie overzichtskaartjes waarop de verschuivende<br />

‘frontlinies’ goed zichtbaar zijn. In 1945 leefde<br />

de rode eekhoorn nog in grote delen van<br />

Groot-Brittannië. In 2000 zijn ze in Engeland<br />

en Wales al grotendeels verdrongen door de<br />

grijze eekhoorn en in 20<strong>10</strong> is de opmars doorgezet<br />

naar Schotland en zelfs ook Ierland. In<br />

het hele Verenigd Koninkrijk leven nu circa<br />

287.000 rode eekhoorns. Het aantal grijze<br />

eekhoorns is tien keer groter: circa 3 miljoen.<br />

De natuurbeschermers van UKSA proberen via<br />

een proefproject de grijze eekhoorns nu aan<br />

de anticonceptiepil te krijgen zodat ze geen<br />

nakomelingen meer krijgen.<br />

Het succes van de grijze<br />

“De grijze eekhoorn duikt incidenteel op in<br />

Nederland, maar de problemen zoals in het<br />

Verenigd Koninkrijk spelen hier beslist niet”,<br />

vertelt Koen van Veen van de Zoogdier vereniging.<br />

De projectleider van het Land- en<br />

Zeezoogdieren team heeft ook het exotendossier<br />

onder zijn hoede en zodoende krijgt hij de<br />

meeste exotische eekhoornmeldingen op zijn<br />

bureau. “Voor zover bekend leven in Nederland<br />

geen grijze eekhoorns in het wild, al zal vast<br />

ergens een ontsnapt individu rondlopen.<br />

Meldingen van exotische eekhoorns in het<br />

><br />

26 OKTOBER


SIBERISCHE GRONDEEKHOORN<br />

De Siberische grondeekhoorn hoort thuis in de<br />

Aziatische taigazone, maar er zit een kleine populatie<br />

in Tilburg. Hoe de dieren daar exact zijn gekomen is<br />

een beetje raadselachtig, maar het meest plausibele<br />

verhaal is dat in 1972, bij de sluiting van het voormalige<br />

Burgers Dierenpark in Tilburg, tijdens de verhuizing<br />

van de dieren naar andere parken, een kist met daarin<br />

ongeveer 250 Siberische grondeekhoorns kapot is<br />

gevallen, waardoor ze konden ontsnappen.<br />

De chipmunks, zoals ze ook worden genoemd, leven<br />

dus al tientallen jaren in Tilburg en blijken behoorlijk<br />

honkvast. Hun leefgebied is vooralsnog beperkt tot<br />

enkele gebieden in Tilburg en er is een populatie bij<br />

Weert. Het lijkt erop dat de soort zich niet invasief verspreidt<br />

en de rode eekhoorns geen last van ze hebben.<br />

De Siberische grondeekhoorn heeft een bruingrijze,<br />

zandkleurige vacht met zwartbruine lengtestrepen.<br />

WWW. MAGAZINE.NL 27


Het juiste<br />

moment<br />

Elke maand ontvangen we via rootsmagazine.nl de meest schitterende foto’s van lezers<br />

voor onze wedstrijd Foto van de Maand. Deze maand met het thema ‘het juiste moment’.<br />

<strong>Roots</strong> koos de winnaar en maakte een selectie van de mooiste eervolle vermeldingen.<br />

PRODUCTIE RENÉ ALBLAS<br />

1<br />

EERVOLLE<br />

VERMELDINGEN<br />

Deze foto’s vallen buiten<br />

de prijzen, maar verdienen<br />

wel een plek in <strong>Roots</strong>.<br />

1<br />

Wat vliegt daar •<br />

Corinne Cornelissen-Megens<br />

Heel knap om precies dit (ultrakorte)<br />

moment vast te leggen.<br />

En vooral omdat het in alle<br />

snelheid toch een perfecte foto<br />

is geworden met mooi licht,<br />

de juiste scherpte en een prima<br />

compositie.<br />

2<br />

4 Kokmeeuw<br />

• Danny Slijfer<br />

Een verrassende kijk op<br />

een kokmeeuw. Zelden kun<br />

je de binnenkant van de<br />

snavel zo goed bekijken als<br />

op deze foto.<br />

34 OKTOBER


lezersfoto’s<br />

3 5<br />

4<br />

4<br />

Snelle jelle<br />

• Tom Kruissink<br />

Een prachtig moment.<br />

De elegante houding van<br />

de volwassen zwarte stern<br />

en de bloemen van de gele<br />

plomp maken het beeld<br />

extra aantrekkelijk.<br />

5 Kiekeboe<br />

• Ruurd Visser<br />

Door het extreem lage<br />

standpunt is dit een heel<br />

bijzondere foto geworden.<br />

Het opgeheven pootje<br />

van de groene kikker<br />

maakt de foto perfect.<br />

2 Tederheid<br />

• Hans van Wijck<br />

Foto’s van twee intieme jan-vangenten<br />

zagen we eerder. Maar<br />

zelden met zulk perfect licht,<br />

zo’n prachtige houding van de<br />

vogels en zo’n fraaie waas onder<br />

aan de foto.<br />

3 Jump<br />

• Gina Heynze<br />

Geweldig, zoals deze Siberische<br />

grond eekhoorn op de kijker<br />

afkomt. De vrij beperkte scherptediepte<br />

versterkt de actie in deze<br />

foto, doordat het beestje uit een<br />

waas naar de scherpte lijkt te<br />

springen. Mooie compositie!


LAAT VAKANTIEPLANTEN<br />

IN HET BUITENLAND<br />

Afgelopen juli waarschuwde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit<br />

voor de Xylella-bacterie. Vakantiegangers werden opgeroepen om vooral<br />

geen planten uit het buitenland mee naar huis te nemen, want op die<br />

manier zou de bacterie kunnen meeliften. Wat is dat eigenlijk voor<br />

bacterie en hoe gevaarlijk is die dan?<br />

TEKST FRANS GLISSENAAR FOTO GETTY IMAGES<br />

40<br />

OKTOBER


Wat is de Xylella-bacterie?<br />

Xylella fastidiosa is een bacterieziekte die<br />

oorspronkelijk van het Amerikaanse<br />

continent komt. Althans, de eerste meldingen<br />

van de ziekte kwamen zo’n honderd jaar<br />

geleden uit Midden- en Zuid-Amerika, waar<br />

de bacterie met name in wijngaarden werd<br />

ontdekt. De bacterie nestelt zich in de<br />

watervaten van de plant en vermeerdert zich<br />

daar snel, waardoor de vaten verstopt raken<br />

en de plant door uitdroging sterft. In Europa<br />

heeft hij zich de afgelopen jaren vooral in<br />

Italië gemanifesteerd, waar hij zich in olijfboomgaarden<br />

verspreidde, met als gevolg<br />

dat tien duizenden oude olijfbomen stierven<br />

en talloze traditionele olijvenproducenten<br />

failliet gingen.<br />

Hoe verspreidt deze bacterie zich?<br />

“De bacterie wordt voornamelijk verspreid<br />

door het spuugbeestje”, zegt Marieke van<br />

Lent, crisis adviseur Plantengezondheid bij<br />

de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit<br />

(NVWA). “We noemen dat beestje zo omdat<br />

het vocht produceert dat een beetje op<br />

spuug lijkt, maar eigenlijk is het een cicade,<br />

die ook wel schuimcicade wordt genoemd.<br />

Deze schuimcicade komt veel voor in<br />

Nederland en kan Xylella verspreiden. In<br />

zuidelijke lidstaten zijn het andere soorten<br />

cicaden die Xylella verspreiden.”<br />

Is er maar één soort van deze<br />

bacterie?<br />

“Nee, hij heeft verschillende varianten”,<br />

zegt Peter Bonants van de Wageningen<br />

Universiteit & Research, die betrokken was<br />

bij een vierjarig onderzoek naar de bacterie<br />

en haar verspreiding. “En er zijn honderden<br />

verschillende waardplanten, dus planten<br />

die gevoelig zijn voor de ziekte, waarop de<br />

bacterie zich kan vermeerderen en verder<br />

verspreiden.”<br />

Is er iets tegen de ziekte te doen?<br />

Nee. Als een plant eenmaal ziek is gaat die<br />

dood en het is amper mogelijk de verspreiding<br />

van de bacterie tegen te gaan als hij<br />

eenmaal ergens aangeland is. Daarom worden<br />

besmette planten geruimd, zodat de<br />

cicade geen andere planten kan aanprikken<br />

en de bacterie verder verspreidt. “Dit maakt<br />

het extreem belangrijk om te voorkomen<br />

dat deze bacterie zich ergens in Nederland<br />

nestelt, want dan is de ramp niet te overzien”,<br />

zegt Van Lent. “Je kunt natuurlijk de cicades<br />

die de bacterie verspreiden met insecticiden<br />

bestrijden, maar voor particulieren en<br />

gebruik in de groene ruimten zijn daar geen<br />

middelen voor toegestaan. Bovendien dood<br />

je daarmee nooit honderd procent van<br />

de cicades én je doodt ook allerlei andere<br />

insecten die je misschien helemaal niet kwijt<br />

wilt”, zegt Bonants. De enige remedie is, stelt<br />

hij, om planten te ontwikkelen die resistent<br />

zijn tegen de ziekte. “In Italië is men bezig<br />

met het ontwikkelen van zulke nieuwe olijfboomsoorten,<br />

maar dat is een langdurig<br />

proces en intussen zijn al veel boomgaarden<br />

aangetast. Sterker nog, het gebied waar<br />

Xylella voorkomt breidt zich langzaam maar<br />

zeker vanuit het zuiden steeds verder naar<br />

het noorden toe uit.”<br />

Dus het is een groot gevaar voor<br />

de natuur in Nederland?<br />

Zeker, en niet alleen voor de natuur. Kwekerijen<br />

van planten en bomen in Nederland zijn<br />

zeer beducht voor de bacterie. “Als die ziekte<br />

zich hier nestelt, ligt heel Boskoop plat”,<br />

zegt Jan de Vries, voorzitter van de Stichting<br />

Vakbeurs voor de Boomkwekerij en eigenaar<br />

van boomkwekerijen in Boskoop en Zundert.<br />

De Europese regels voor omgang met deze<br />

bacterie zijn daarom ook zeer streng. “Als die<br />

bacterie hier gevonden wordt, mogen we vier<br />

jaar lang helemaal niets meer doen. We hebben<br />

al crisis oefeningen gehad voor het geval<br />

dit toch zou gebeuren. Daar komen de<br />

NVWA en de veiligheidsregio aan te pas,<br />

want we kunnen geen enkele risico lopen.”<br />

Is de bacterie ooit al eens in<br />

Nederland gesignaleerd?<br />

Jazeker. Vorig jaar juli werd er alarm geslagen<br />

omdat zich in Nederland rozemarijnplanten<br />

bevonden die de bacterie bevatten. Een<br />

bedrijf in Portugal, waarbij men later Xylella<br />

ontdekte, had de planten geëxporteerd.<br />

In Nederland waren vier partijen van deze<br />

planten binnengekomen, waarvan er drie<br />

naar Denemarken waren getransporteerd.<br />

Zowel daar als hier werden de planten<br />

op gespoord en vernietigd. De bacterie had<br />

DE<br />

KWESTIE<br />

In deze rubriek de<br />

achtergrond van een<br />

actuele gebeurtenis,<br />

situatie of visie op het<br />

gebied van natuur die<br />

tot ophef leidt.<br />

zich, gelukkig voor het betrokken bedrijf,<br />

nog niet verder verspreid. Volgens De Vries<br />

is het zaak om oplettend te zijn bij de import<br />

van planten. “Wij gaan zelf naar Italië toe als<br />

we planten daar vandaan willen importeren.<br />

We controleren die bedrijven van boven tot<br />

onder en met bedrijven uit de laars van Italië<br />

doen we al geen zaken meer. En je moet<br />

sowieso altijd zorgen dat je bedrijf hier<br />

schoon en hygiënisch is en er nooit planten<br />

kunnen zijn die de bacterie zouden<br />

kunnen dragen.”<br />

En waarom is het risico groot als<br />

mensen planten meenemen van<br />

hun vakantie?<br />

“Het probleem is dat je niet kunt zien of<br />

een plant besmet is of niet. Vaak is het zo dat<br />

een plant besmet is maar nog geen ziektesymptomen<br />

heeft, daar kan soms wel twee of<br />

drie jaar tussen zitten”, zegt Van Lent. “Het is<br />

altijd leuk om zo’n lavendel- of citrusplantje<br />

uit Zuid-Europa mee te nemen voor in je tuin<br />

of op je balkon, maar zonder dat je het weet<br />

kun je daardoor die bacterie verspreiden”,<br />

zegt Bonants. “Vorig jaar is dat in Duitsland<br />

gebeurd met oleanders die mensen hadden<br />

meegenomen.”<br />

Kun je dan als vakantieganger geen<br />

enkel plantje mee naar huis<br />

meenemen?<br />

“Inderdaad”, zegt Van Lent. “Er zijn zoveel<br />

planten die de ziekte kunnen dragen dat het<br />

gewoon beter is als je geen enkel risico<br />

neemt. Bovendien zijn er ook nog allerlei<br />

andere plantenziektes die je daardoor kunt<br />

verspreiden. Mensen realiseren zich dat niet,<br />

en dat begrijp ik ook wel, maar zelfs met een<br />

dode tak of een dennenappel kun je een<br />

besmetting Nederland invoeren. Dus het<br />

enige en beste advies is: neem niets mee.”<br />

WWW. MAGAZINE.NL 41


NICO VAN KAPPEL/BB<br />

‘Wat schelpen<br />

allemaal gemeen<br />

hebben, is een<br />

bizar seksleven’<br />

46 OKTOBER


- SPEUREN NAAR SCHELPEN -<br />

De schoonheid<br />

van een waterig<br />

weekdier<br />

Waar zee is, is strand en waar strand is, zijn schelpen.<br />

Het hele jaar rond. Bij elke schelp die hij vindt – en dat zijn<br />

er nogal wat – verwondert natuurkenner en schrijver<br />

Koos Dijksterhuis zich over de wonderen van<br />

de onderwaterwereld.<br />

‘Twee derde van de oppervlakte van de aardbol<br />

bestaat uit water, en wat we met het blote oog<br />

van de zee kunnen zien, is in feite niet meer dan<br />

de huid. Wat voor wezens daaronder leven,<br />

daarvan weten we bijna niets.’ Deze quote van<br />

de Japanse schrijver Haruki Murakami siert<br />

de eerste pagina van Noordkrompen, zeeengelen<br />

en koffieboontjes - een schelpenboek van<br />

Koos Dijksterhuis. De bioloog en journalist<br />

is al vanaf zijn jongste jeugd gefascineerd<br />

door schelp- en weekdieren. De liefde<br />

ontstond op Schiermonnikoog, waar zijn<br />

ouders een vakantiehuisje hadden, en die<br />

liefde is nog altijd even groot als toen.<br />

Voor zijn schelpenboek dook Dijksterhuis<br />

diep in de onderwaterwereld en haalde heel<br />

wat kennis boven. “Het is zó boeiend wat er<br />

onder water gebeurt. Schelpdieren zijn weekdieren<br />

waarvan er naar schatting zo’n honderdduizend<br />

soorten zijn. Van rond tot<br />

puntig, van minuscuul klein tot kolossaal<br />

groot, van lomp tot slank, van egaal wit tot de<br />

felste tinten geel, rood of oranje, met allemaal<br />

hun eigen leefwijze en eigenaardigheden.<br />

Wat ze allemaal gemeen hebben – laat ik<br />

TEKST ANNEMARIE BERGFELD<br />

maar met de deur in huis vallen – is een<br />

bizar seksleven. Veel schelpdieren zijn mannelijk<br />

en vrouwelijk tegelijk en kunnen elkaar<br />

bevruchten. Andere kunnen, als ze eenzaam<br />

zijn, zelfs zichzelf bevruchten. Oesters doen<br />

hun erotische imago eer aan door in één grote<br />

orgie tegelijkertijd klaar te komen. Grote kans<br />

dat je in de zomer aan de Noordzee weleens<br />

melkachtig wit water hebt gezien. Als de temperatuur<br />

hoog genoeg is, laten de oesters<br />

massaal hun zaadcellen en eitjes los zodat de<br />

bevruchting in het water kan plaatsvinden.<br />

De larfjes die zo ontstaan, dwarrelen nog een<br />

week of drie in het water, daarna vormen ze<br />

een schelp en zakken ze naar de bodem.”<br />

Mysterie van de rechterhelften<br />

Dijksterhuis zocht naar schelpen in Bretagne,<br />

New York, Thailand, Afrika en op Spitsbergen,<br />

maar zijn favoriete strand is en blijft dat van<br />

Schiermonnikoog. En dan vooral de Balg, op<br />

de oostpunt van het eiland. Misschien niet<br />

helemaal toevallig is dat ook de beste Nederlandse<br />

plek om de noordkromp te zoeken,<br />

zijn favoriete schelp. Een magische schelp<br />

><br />

De kokkel is de<br />

meest algemene schelp<br />

van Nederland. De wetenschappelijke<br />

naam is<br />

Cerastoderma edule, maar<br />

hij wordt ook wel cardium<br />

edule genoemd: eetbaar<br />

hart. Bekijk beide<br />

schelphelften van de<br />

zijkant en je begrijpt<br />

waarom.<br />

De tepelhoren<br />

raspt een gaatje in een<br />

schelp en zuigt daar zijn<br />

prooi doorheen. Het boren<br />

van zo’n gaatje kan wel<br />

achttien uur duren,<br />

de tepelhoren blijft<br />

tenslotte een slak.<br />

Zee-engelen<br />

zijn piepkleine slakjes met<br />

vleugelachtige uitsteeksels<br />

waarmee ze door de oceaan<br />

fladderen. Onderzoek<br />

heeft aangetoond dat<br />

zee-engelen al meer dan<br />

honderd miljoen jaar bestaan<br />

én dat ze als eerste<br />

de klos zijn als het zeewater<br />

zuurder wordt.<br />

GETTY IMAGES<br />

JELGER HERDER/BB<br />

FRANCO BANFI/NIS<br />

47


58 OKTOBER<br />

GEWOON VUURZWAMMETJE.


GUY EDWARDES/NPL<br />

5<br />

hotspots<br />

-WASPLATEN-<br />

Prachtig gekleurd zijn ze, ondanks hun saaie naam.<br />

Wasplaten hebben zelfs de bijnaam ‘orchideeën van<br />

de paddenstoelenwereld’ gekregen. Je vindt ze niet zo<br />

makkelijk, maar áls je ze eenmaal ziet...<br />

TEKST MONIQUE VAN KLAVEREN<br />

1 Rotstergaaster Wallen<br />

2 Berkheide en Coepelduynen<br />

3 Groote Heide<br />

4 Amsterdamse Waterleidingduinen<br />

5 Soesterberg<br />

4<br />

2<br />

5<br />

1<br />

3<br />

WWW. MAGAZINE.NL 59


Winnaars roots fotowedstrijd <strong>2022</strong><br />

80 OKTOBER


De allerbeste<br />

natuurfoto’s<br />

van <strong>2022</strong><br />

Dit jaar werden er maar liefst<br />

6.120 foto’s ingestuurd voor<br />

de <strong>Roots</strong> Natuurfotowedstrijd!<br />

Hieruit kozen we de <strong>10</strong>8 beste<br />

inzendingen en deze kregen een<br />

plekje in de <strong>Roots</strong> Natuuragenda<br />

2023. Daarna koos een jury de<br />

zeven allerbeste, prijswinnende<br />

foto’s. Ook het publiek kon een<br />

stem uitbrengen en dat leverde<br />

nog eens drie winnaars op. En<br />

zo kunnen we hier met trots<br />

de allerbeste natuurfoto’s van<br />

<strong>2022</strong> presenteren!<br />

TEKST RENÉ ALBLAS<br />

1 e PRIJS PUBLIEKSJURY<br />

1 e<br />

PRIJS CATEGORIE<br />

vogels<br />

TIM DE ZEEUW • WINTERDIPJE<br />

Een eigenzinnige foto, met een heel andere kijk op<br />

de roodborst. De gezichtsuitdrukking die deze<br />

vogel lijkt te hebben, blijft je aandacht trekken.<br />

Daarbij komt het verenkleed prachtig tot zijn recht.<br />

De compositie is prima: de gebogen vormen van<br />

de tak onder in de foto en rechts in de achtergrond<br />

versterken de ronde vorm van deze roodborst en<br />

werken als een soort kader. De sneeuwvlokjes<br />

maken het plaatje compleet.<br />

WWW.<br />

MAGAZINE.NL<br />

81

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!