OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek 2023:2024

VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA prijs €12,50 l www.oogvoorafrika.nl
ESWATINI ˙ ETHIOPIË ˙ KENIA ˙ MAROKKO ˙ MOZAMBIQUE
˙ NAMIBIË ˙ OEGANDA ˙ SENEGAL ˙ ZUID-AFRIKA
BP
SAFARI’S • REISROUTES EN -TIPS •
KUNST EN CULTUUR • SPECIAL PLACES

We go the
EXTRA
MILE

Nét dat stapje meer doen. Dat verwacht iedere reiziger toch van
zijn of haar reisorganisatie? Aandacht en service die niet ophoudt
zodra u de reis eenmaal hebt geboekt, maar die doorgaat tijdens
en ná uw reis. Een bijzondere reis, persoonlijk en in overleg met
u op maat samengesteld waarin al uw wensen, samen met de
suggesties van onze experts, zijn opgenomen.
Assistentie vanaf de aankomstgate van uw vliegtuig totdat u
eenmaal in uw transferauto zit, privé transfers, lounges en/of
diners die de wachttijden op vliegvelden veraangenamen.
Gebieden bezoeken buiten de reguliere routes, wild van dichtbij
bekijken tijdens een game drive, een ballonvaart over de woestijn,
een romantische overnachting voor het pasgetrouwde stel.
En natuurlijk 24 uur per dag, 7 dagen per week persoonlijk
bereikbaar. Niets is zo vervelend dan in een keuzemenu terecht
te komen.
Bij ons is uw reis pas klaar als u terug in Nederland kunt
terugkijken op een bijzondere ervaring waar u tot in lengte
van dagen met een prettig gevoel aan terugdenkt. Kortom, een
bijzondere reis die helemaal compleet is.
BMS-Travellers doet dat stapje meer. We go the extra mile.
Botswana | Kenia | Malawi | Mauritius | Mozambique | Namibië | Rwanda
Seychellen | Tanzania | Uganda | Zambia | Zimbabwe | Zuid-Afrika
www.bms-travellers.nl | +31 (0)85 04 10 400

4
Nieuwe hotspot
in Hoedspruit
Het Radisson Safari Hotel
Het is the talk of the town, het nieuwe Radisson Safari Hotel dat net buiten Hoedspruit is verrezen,
aan de rand van Zandspruit Bush & Aero Estate, richting Blyde River Canyon. Het safarihotel is een
initiatief van de Nederlandse Lowland Group en de prestigieuze Radisson Hotel Group.

‘Het imposante Radisson Safari Hotel is het eerste safari hotel
in de Kruger to Canyon biosphere’
Het imposante Radisson Safari Hotel is het eerste Safari Hotel in de
Kruger to Canyon biosphere, ook wel het Lowveld genoemd. Dicht
bij het wereldbefaamde Kruger National Park (Orpen Gate), de
Blyde River Canyon en de de befaamde Panoramaroute..
Het 138 kamers tellende hotel biedt een spectaculair uitzicht op
de Drakensbergen. De kamers, variërend van Standaard, Luxe tot
Executive zijn ruim en comfortabel, de suites met een eigen plunge
pool ronduit spectaculair.
4,5 sterren luxe
In het hotel vind je een Amani Health Spa, een restaurant dat
de hele dag open is met een internationale keuken, een bar,
koffielounge, een poolbar, twee zwembaden, een fitness center ,
een Kids Club, een ruitercentrum en boma die plaats biedt aan tot
wel honderd gasten. Alles volgens de wensen van op luxe gerichte
vakantiegangers met of zonder kinderen, en op praktisch comfort
gestelde zakenreizigers.
Het hotel is het eerste 4,5-sterren hotel in de regio en is gericht
op zowel de zakelijke als de vakantiemarkt. Gasten kunnen in
het hotel genieten van 5-sterren kwaliteit en comfort, tegen een
4-sterren prijs. Het hotel is hierdoor, in combinatie met de unieke
locatie, een zeer gewilde bestemming.
Het Radisson Safari Hotel opent haar deuren op 15 januari 2024.
Meer informatie over het hotel en het boeken van kamers vind
je op www.radissonhotels.com/en-us/hotels/radisson-safarihoedspruit
˙

inhoud
12 Magisch Afrika – 7 wonderen der natuur
Bestemmingen
Namibië 23
Senegal 41
Kenia 55
Mozambique 89
Oeganda 103
Marokko 133
Eswatini 149
Zuid-Afrika 157
Ethiopië 213
112 Bush Life
Op pad
Privé expeditie into the wild 24
Ontdek Zambia 52
Met de hele familie op reis? 76
Rondreis langs vijftig tinten blauw 90
De verborgen wereld van de Karamoja 104
Langs de Okavango 126
100 uur in Marokko 134
Life and times in Eswatini 150
KoortsSpoor 158
Ontdekken
Magisch Afrika – 7 wonderen der natuur 12
De stranden van Senegal 42
De KIVA ceremonies 56
One life, live it 70
Wine & dine in Franschhoek 193
Hidden gems 194
Lost City 196
Heerlijk hotel in Hoedspruit 208
Terug in de tijd 214
Kunst & Cultuur
The Prophecy 50
Portfolio Kenia SollyLevi 62
Afrika Supernova 80
Bush Life 112
South African Road Trip 176
The Beauty of Art 180
Ontmoet Pigcasso 190
62 Portfolio Solly Levi
190 Ontmoet Pigcasso 80 Afrika Supernova
158 KoortsSpoor
En ook
Waar was OOG VOOR AFRIKA in 2023? 8
Stichting Aloyse 109
Webshop OOG VOOR AFRIKA 125
Lezen & Kijken 120
Colofon 226
OOGVOORAFRIKA

24 Into the Wild 214 Terug in de tijd Lalibela 150 Life and times in Eswatini
7
104 De verborgen wereld van de Karamoja
180 The Beauty of Art
134 100 uur in Marokko 126 Langs de Okavango
176 South African Road Trip - ROOTS! 196 Lost City

Bottelierskop cheeta
Bottelierskop
Stellenbosch - Quoin Rock
Camps Bay
De Hoop
Hermanus - welkom
Wilderness Mes Amis Guesthouse
De Hoop Koppie Alleen

De Hoop - Bites Beach Cafe
De Hoop
Waar was
OOG VOOR AFRIKA
in 2023?
Dat is het thema van dit nieuwe OOG VOOR
AFRIKA Vakantieboek. Je vindt de liefde voor
Afrika en de wil om je droom te leven terug in
elk artikel. Het is onze missie om dit bijzondere
continent te tonen in alle tinten, in alle emoties.
En wel zodanig dat jij als lezer je uitgedaagd
en uitgenodigd voelt om ooit of weer op
ontdekkingstocht te gaan. Met eigen ogen de
(rauwe) schoonheid zien, met eigen neus de
geuren opsnuiven en met eigen oren het geluid
van de dieren van de nacht horen, het fluisteren
van de wind of de absolute stilte van het niets
‘Leef je droom
You only live once’
absorberen. Afrika biedt het je allemaal. En één
ding is zeker: als je eenmaal hebt kennisgemaakt,
laat Afrika je nooit meer los. Ons ook niet. Nooit.
Geniet van deze OOG, reis in gedachten met ons
mee, we hopen je ook nu weer geïnspireerd te
hebben!
OOG VOOR AFRIKA
Marjolein Westerterp
Peter Boshuijzen
Kaapstad - The Old Biscuit Mill
Hemel en Aarde Vallei - Spookfontein

Robertson - TheLAB
Stellenbosch - De Toren
Mymering
Bottelierskop Game Reserve
Stellenbosch - Tokara
Red Mountains
Calitzdorp - Boplaas
Kaapstad Cloud9 hotel
Stellenbosch - Aaldering Estate

Kaapstad - Zeitz Mocaa museum
Kaapstad
Met Nelson Mandela
Yzerfontein
Stellenbosch - Quoin Rock
Hermanus
Stellenbosch - Tokara
Kaapstad - just as I pictured it
Wilderness - Mes Amis Guesthouse uitzicht

Magisch Afrika
7 wonderen der natuur
Het spotten van wildlife is voor veel reizigers vaak de belangrijkste reden
om af te reizen naar Botswana, Namibië, Zimbabwe of Zuid-Afrika.
Maar wist je dat er ook mooie, bijna overdonderende of oogstrelende
landschappen te vinden zijn?
Okavango Delta - Botswana
De Okavango Delta in het noorden van Botswana is met 28.000
km2 de grootste binnenlandse delta ter wereld. Het water is
afkomstig van de Okavango rivier, die ontspringt in Angola. Het
water bereikt nooit de zee, maar blijft gevangen in de delta,
met als gevolg een zeer bijzonder en waterrijk gebied, zeker
in een continent dat bekend staat om de ernstige droogtes die
het teisteren. De beste manier om de delta te ontdekken is per
mokoro. Vroeger werden deze boten gemaakt van uitgeholde
boomstammen, tegenwoordig van glasvezel. Ze worden door
‘polers’ als een gondel vooruitgeduwd door een doolhof van
stroompjes omzoomd door wuivend riet. »

Blyde River Canyon - Zuid-Afrika
De Blyde River Canyon ligt aan de wereldberoemde
Panoramaroute, wat eigenlijk al genoeg zegt over de superieure
schoonheid van deze plek. Door de subtropische vegetatie is de
kloof, in tegenstelling tot de Fish River Canyon in Namibië, heel
erg groen. In combinatie met de oranje-rode rotsen en het blauwe
water van de Blyde rivier levert dit spectaculaire vergezichten op.
Bezoek zeker de Three Rondavels, drie afgeronde toppen die hoog
boven het ravijn uittorenen. Ook Bourke’s Luck Potholes zijn een
bezoek waard. Hier komen de Blyde rivier en de Treur rivier samen
in grote draaikolken, met als resultaat bizarre cilindervormige
gaten uitgesleten in de rotsen. »

Tafelberg Nationaal Park - Zuid-Afrika
Het Tafelberg Nationaal Park strekt zich uit van de hoofdstad
Kaapstad tot aan Kaap de Goede Hoop. Zoals de naam van het park
al doet vermoeden vind je er natuurlijk de beroemde Tafelberg.
Een ander hoogtepunt in het park is Kaap de Goede Hoop. De
imposante vuurtoren die hier staat is de perfecte plek om de
horizon af te zoeken naar De Vliegende Hollander, het spookschip
dat volgens de legende eeuwig rond de kaap vaart. »

Victoria Falls - Zimbabwe
De Victoriawatervallen bevinden zich op de grens tussen
Zambia en Zimbabwe en zijn de breedste watervallen in Afrika.
Ontdekkingsreiziger David Livingstone was in 1855 de eerste
Europeaan die de watervallen zag en vernoemde ze naar de
toenmalige koningin van het Verenigd Koninkrijk, koningin Victoria.
Locals noemen de watervallen echter Mosi-oa-Tunya, ‘de rook die
dondert’. Een toepasselijke naam, want de constante waternevel
boven de watervallen is tot zo’n 50 kilometer afstand zichtbaar en
het donderende geraas van de watervallen kan gehoord worden
tot een afstand van maar liefst 40 kilometer. De kracht van de
waterval is op z’n hoogst in mei en juni.»

Fish River Canyon - Namibië
De Fish River Canyon wordt ook wel de Grand Canyon van Afrika
genoemd. Het is met 160 kilometer lengte, 27 kilometer breedte
en 550 meter diepte, de op een na grootste canyon ter wereld. De
enige kloof die groter is, is (je raadt het vast al) de Grand Canyon
in de Verenigde Staten. Geniet van de spectaculaire uitzichten,
bijvoorbeeld vanaf het uitkijkpunt bij Hell’s Bend, waar de kloof een
aantal scherpe bochten maakt. Ook vanuit het noordelijke punt van
de canyon, bij Hobas, heb je een heel mooi uitzicht. Het (schaarse)
water dat door de kloof stroomt mondt uit in de Oranjerivier.
Namib-Naukluft National Park - Namibië
In het Namib-Naukluft National Park, de oudste woestijn
ter wereld, vind je enkele van de mooiste, of in ieder geval
intrigerendste landschappen in Zuidelijk Afrika. Zoals de Sossusvlei
met de hoge rode zandduinen, die prachtig afsteken tegen de witte
kleigrond en de vaak strakblauwe lucht. Of de Deadvlei, een droge,
witte kleivlakte waar her en der een dode acaciaboom staat. De
acacia’s kregen de kans om hier te groeien toen na hevige regenval
de Tsauchab rivier overstroomde en er in het gebied ondiepe
poelen water ontstonden. Toen de droogte terugkeerde zijn de
bomen gestorven. Inmiddels zijn ze zo’n 900 jaar oud en zijn vele
zwartgeblakerd door de zon, met een bizar landschap tot gevolg.
Spitzkoppe - Namibië
Spitzkoppe is een groep granieten rotsen die op het hoogste
punt zo’n 700 meter uitsteekt boven het omliggende, platte
woestijnlandschap. De rotsformatie is naar schatting zo’n 700
miljoen jaar geleden ontstaan door het instorten van een vulkaan
en de daaropvolgende winderosie. Je kunt in dit gebied prachtige
wandelingen maken. Een van de hoogtepunten die je tijdens je
wandeling kunt tegenkomen is de Rock Arch. Deze reusachtige
oranje boog vormt een prachtig decor voor je reisfoto’s. Ook kun je
met een gids op zoek naar de eeuwenoude rotstekeningen van de
San, de vroegere bewoners van deze regio. Aan het einde van de
middag kleuren de rotsen van Spitzkoppe in verschillende tinten
rood door de ondergaande zon. Vervolgens maakt het golden hour
plaats voor een spectaculaire sterrenhemel. ˙

. 100 specialist in Tanzania
. Privé reizen op maat
. Scherpe prijzen
. NL medewerkers op locatie
. Best beoordeeld door klanten
Voor Échte droomreizen...
www.tanzaniaspecialist.com
Telefoon: +31 174 35 2016 / Email: info@tanzaniaspecialist.com

Namibië
het lege land waar alles opvalt en niets verbaast. een
eldorado voor liefhebbers van ongerept natuurschoon.
met stilte die fluistert in je oren, duinen die wandelen en
sterren die stralen.
prachtiger wordt het niet…

24

Once in a lifetime
Helemaal alleen in de Afrikaanse wildernis. Tussen de wilde dieren, heel ver weg van andere
mensen. De meesten van ons dromen er wel eens over, maar fotograaf Thijs Heslenfeld dóet
het. En wie durft, kan met hem mee, de Namibische woestijn in. Dagboekfragmenten en
onwaarschijnlijk mooie beelden uit een wereld die slechts weinigen van ons ooit te zien krijgen.

26

‘The sad truth is that most people spend their lives saving
money for adventures they will never experience. They focus on
money instead of life’ – Bill Perkins
‘Als ik langer dan een paar maanden thuis ben, komt het verlangen
weer op. Het verlangen naar de rust en de leegte, de pure natuur,
de ongelooflijke vergezichten, de ongekende stilte, de eenvoud
van het leven daar: in alles terug tot de essentie van slapen, eten en
poepen. Water en vuur als heilige bron, je helemaal overgeven aan
wat er ís in plaats van je zorgen te maken over wat er allemaal zou
kunnen.
Ik verlang zelfs naar de momenten dat ik angst voel. Bijvoorbeeld
als ’s avonds een schorpioen bij het kampvuur verschijnt. Als ik
kakelverse sporen van een neushoorn met kleintje zie en wéét dat
ze in de buurt zijn. Of als een leeuw door de gitzwarte nacht brult.
Mijn nekharen meteen recht overeind; dat went nooit en zo is het
ook bedoeld.
En ik verlang ook naar de verrassende luxe die we toch ook voor
onszelf organiseren. Een ijskoude gin-tonic na een lange, hete
dag bijvoorbeeld. Gevolgd door een malse tournedos, saignant
gebakken op een platte steen boven het vuur. Dat onwaarschijnlijk
fijne bedje op de auto waar al mijn gasten de slaap van een
onschuldig kind herbeleven (zelf ben ik altijd waakzaam en
verdwijn ik nooit helemaal in een diepe, droomloze slaap).
Koffie van het houtvuur. Lange nachten onder een sterrenhemel
zoals je hem alleen op de oceaan of in de woestijn kunt ervaren.
Na de altijd spannende eerste dagen de rust als ik weer één begin
te worden met de natuur en met alle ervaring die ik heb met deze
manier van reizen. Het bijzondere besef dat het altijd goed komt,
ook als dat even onmogelijk lijkt.
Ik verlang naar de mensen die we daar ontmoeten, en naar de
mensen die met mij meereizen. Iedereen met zijn of haar eigen
verhaal. Ik krijg gasten mee die er heel bewust voor kiezen de
grenzen van hun comfortzone op te zoeken – en er overheen
te gaan. Ik krijg ook mensen mee die de grenzen van hun eigen
comfortzone helemaal niet kennen – en ze ook niet opzoeken,
althans niet bewust.
En zo maakt iedereen hier zijn eigen reis – van binnen en van
buiten. Maar iedereen ervaart hier een diepe, intense vrijheid.
Vandaag stuitte ik op deze passage in het artikel dat Inez van
Oord in Happinez schreef over onze reis: ‘De angst om mezelf in te
leveren lost op als ik echt ervaar dat deze vorm van vrijheid je niet kan
worden afgenomen.’ »

28
‘Wat een ongelooflijke hoeveelheid waarnemingen
in tien dagen. Een gehoornde pofadder; mijn eerste!
Heel veel schorpioenen door het natte seizoen dat
ook veel meer insecten opleverde dan ik gewend ben.
Een cheeta! Nog twee neushoorns. Een lange, zachte
grom van hoogstwaarschijnlijk een luipaard tijdens het
ontbijt langs de Hoarusib rivier, die stroomde (en dat
is héél bijzonder). Onbekende tracks, kuddes zebra en
springbok. Fantastische vergezichten en verlatenheid.
Leeuwensporen. Bloemen, veel! Eindelijk een mooi
bavianenschedeltje voor mijn collectie gevonden. Een
fantastische nacht in de zandwoestijn bij Hartmann
Valley, waar de wind een ballet uitvoerde met graszaad
dat tegen een duin danste, zó iets prachtigs. Biefstuk van
de steengrill, een kameleon waar ik recht overheen reed
en die het – o wonder – ongeschonden kon navertellen.
Giraffen, gemsbokken, vlinders en parende kevers.
Bliksemwolken uit een sprookjesfilm en water op
plekken waar het jarenlang kurkdroog was. We hebben
kikkervisjes gezien. KIKKERVISJES – midden in de
woestijn in een klein poeltje dat de stromende rivier
achterliet!
En dat ook allemaal kunnen delen met iemand die net
zo veel van de natuur houdt als ik en er net zo omzichtig
mee omgaat. Kortom: het was weer geweldig en een trip
vol verrassingen! Zondag komt mijn volgende gast.’

30

‘The business of life is the acquisition of memories. In the end
that’s all there is’ – Charles Carson, butler
‘Het moet een uur of drie geweest zijn. We sliepen als een
roos toen er een vreselijke klap klonk in die doodstille,
vredige woestijnnacht. De auto zwaaide heen en weer,
de ladders van onze daktenten vlogen de lucht in en onze
bedjes stonden bijna rechtop. Gelukkig had ik de rits van
mijn tent half open, juist om bij dit soort verrassingen
snel te kunnen reageren. In het licht van de maan zag
ik de dader nog net wegrennen: een volwassen zwarte
neushoorn. Als een belletjetrekker ging ie er op ‘n drafje
vandoor, ons verbijsterd achterlatend.
Pas de volgende ochtend konden we het verhaal
reconstrueren aan de hand van zijn sporen. Hij had zijn
loopje onderbroken om onze auto te onderzoeken;
misschien was het gewoon nieuwsgierigheid. En omdat
hij nét de zwaar versterkte achterbumper van gehard
LAS-staal met zijn 1.000 kilo (schouderhoogte 1.60!)
ramde, viel de schade mee: een paar kapotte achterlichten
en een dikke buts in de bumper (op 50 centimeter van de
dieseltank!). Wat een verhaal.’

32

‘Ik weet niet of ik ooit zo bang ben geweest ... Een paar
nachten terug, langs de droge bedding van de Huab. Ik
wist dat er leeuwen in de buurt zaten; de verse sporen
lieten zelfs zien dat ze eerder die dag een familie bavianen
hadden achternagezeten. Maar ja, leeuwen in de buurt heb
ik vaker meegemaakt en meestal sjokken ze in een rechte
lijn langs het kamp, zonder enige belangstelling, en soms
lopen ze er juist in een wijde boog omheen. Dat weet ik
omdat ik ’s ochtends de sporen vind. Maar dit keer ging het
anders.
Om drie uur werd ik wakker omdat ik een leeuw hoorde.
Zo’n diepe, zachte grom bij het uitademen, dat doen ze
vaker als ze lopen. Nog best ver dacht ik, tachtig meter,
vijftig? Die lopen vast beneden in de bedding voorbij.
En toen opeens knerpende steentjes, het geluid van een
groot dier dat z’n best doet zo stil mogelijk te zijn ... Fuck!
En toen hóórde ik er een ademhalen. Mijn tentje stond
open, muskietengaas wel half dichtgeritst. Zo slaap ik het
liefst, want als er s nachts iets interessants gebeurt en je
moet met die lawaairitsen gaan kloten, das ook niks. Maar
goed, daar waren ze dus. Half opgericht, al m’n spieren
gespannen, keek ik naar buiten. En in het licht van de volle
maan kwam een volwassen leeuwin recht op me af lopen.
Tien meter, zeven, vijf.
De theorie is dat leeuwen deze tentjes en auto’s altijd
met rust laten omdat ze deze als een soort vast object
beschouwen, zeg maar een steen. Maar hoe graag ik dat
ook wilde geloven, het lukte even niet. Verre van. Want
wat een geweldige oerkracht stralen leeuwen toch uit,
zo ontzagwekkend. Hartslag 200 – volgens mij konden
ze dát alleen al horen, nog los van alle geuren die mijn lijf
ongetwijfeld uitspuwde. Jezus, wat was ik bang.
Met mijn botte kapmes (had ik niet toevallig mee naar
boven genomen) in de ene hand, en een zaklantaarn
in de andere zat ik daar. Links hoorde ik de andere
leeuwen lopen. Toen ze echt te dichtbij kwam deed ik
wat ik me al jaren eerder voornam mocht deze situatie
zich ooit voordoen: ik drukte op de alarmknop die op de
contactsleutel van de auto zit. Dus een paar seconden
toeters en bellen. Oorverdovend in de stille nacht.
Maar tot mijn verbijstering keek ze niet op of om! Ze
nam rustig een paar meter afstand en ik hoorde dat ze
gingen liggen … Nog een kwartier met elke vezel in m’n
lijf gespannen … Zijn ze weg? Nee, weer die knerpende
steentjes. Na een half uur (het zijn drie woorden, maar
dit voelde als een half leven) hoorde ik er een verder
weg grommen. Ik heb nog een half uur rechtop gezeten,
ben toen opgekruld, met m’n hoofd niet te dichtbij de
tentopening weer in slaap gevallen. Wat was ik blij met de
zonsopkomst!
Later zag ik dat ze eerder die nacht een kill hadden
gemaakt, twee kilometer verderop: daar hadden ze
met een dood beest gesleept. Dus hongerig waren ze al
niet meer toen ik ze zag. Anyway het was vreselijk eng,
spannend en toch ook weer prachtig ... Die dag keek ik
weer heel anders naar het leven – want zo gaat dat toch als
je de dood weer eens heel nabij hebt gevoeld...’‘

34
‘Ik had ooit een gast in Namibië die na een paar dagen zei:
‘Hoe kan het toch dat jij bij elke springbok weer enthousiast
bent? We hebben er al honderd gezien!’ Die vraag zette
mij aan het denken. Want het klópt: ik vind elke springbok,
giraf, vlinder, zebra, kameleon, strontkever, slang, olifant,
schorpioen, nachtzwaluw, hyena, struisvogel en al hun
vriendjes en vriendinnetjes mooi. Steeds weer. Altijd. En
dat is ongebruikelijk.
De meeste mensen springen op bij de eerste, maken bij
de derde nog wel een foto en vanaf de vijfde haken ze af
en gaan ze op zoek naar wat nieuws. De waarde van een
waarneming is omgekeerd evenredig aan de frequentie,
lijkt het. Gierende inflatie zie ik niet alleen thuis, maar ook
op reis. Dat werkt bij mij dus anders.
De volgende vraag is hoe dat komt. Misschien is het
antwoord: omdat ik altijd weer wat nieuws leer. Bij elke
ontmoeting met mier, muis, olifant, leeuw en giraf zie ik wel
weer iets in gedrag of locatie of groepsgrootte of conditie
van de dieren of wat dan ook dat mij opvalt. Zo zijn mijn
reizen in Afrika (maar ook mijn hele leven) een legpuzzel met
een miljoen stukjes. Misschien wel tien miljoen. Het is een
puzzel die nooit af zal komen, maar waar ik wel steeds nieuwe

stukjes op hun plaats kan leggen. En daar geniet ik van.
Dat geldt trouwens ook voor onze ontmoetingen met de
Himba. De schoonheid van deze mensen, de ongelooflijk
pure manier waarop ze hun leven nog bijna net zo leven als
honderd jaar geleden. De vanzelfsprekendheid waarmee
we ontvangen worden. We kunnen elkaar niet of nauwelijks
verstaan, maar er is altijd contact, en warmte. En humor.
Terwijl er weinig mensen op de wereld te vinden zijn wier
leven méér verschilt met het onze. De Himba kijken totaal
anders naar de wereld dan wij. Ze zien een heleboel dingen
die wij niet zien.
Vrijwel elke trip komen we Himba tegen, maar omdat
ze semi-nomadisch leven zijn de plekken waar we ze
ontmoeten niet altijd voorspelbaar. Ik merk ook dat de
toenemende droogte ze wegdrijft van plaatsen waar het
vee voorheen goed kon grazen. Zelden slaan we ons kamp
op bij een nederzetting; ik gun ze graag hun eigen rust
en ik vind het zelf vaak best belastend om de hele avond
bezoek bij het kampvuur te hebben - want dat hoort er dan
natuurlijk wel bij.’

36
‘Na een enerverende dag waren we op alles
voorbereid. Dachten we. Totdat we enkele dagen
later als eersten na het natte seizoen probeerden
de bedding van de Hoanib rivier te volgen. Na
een kilometer of acht liepen we vast; te nat en
te modderig. Water is niet echt een probleem
met deze auto, maar modder is vreselijk: na een
paar meter is het dikke profiel van je banden
dichtgekit en is het of je op slicks over een
ijsbaan rijdt.
Dus terug en over een drassig oversteekje dat
we eerder al met samengeknepen billen namen.
Twee minuten later kregen we een uitzicht over
de bedding stroomopwaarts. En daar glinsterde
een brede rivier in plaats van een zanderige
bedding! Ofwel; hij ging stromen.
Als de wiedeweerga terug naar de oversteek die
we net nog namen om live te genieten van een
fenomeen dat ik altijd hoopte mee te maken:
een droge rivier hier die begint te stromen. Zó
bijzonder maar ook: wat een ontsnapping. Als we
tien minuten later waren omgekeerd zouden we
dagen opgesloten zijn geweest. Onvoorspelbaar
fenomeen ook: dit water kan twee of drie dagen
onderweg geweest zijn.’ ˙

38

QuickFACTS
OP REIS MET THIJS - INTO THE WILD
Ook in 2024 gaat fotograaf en ontdekkingsreiziger 2.0 Thijs
Heslenfeld naar Namibië. En zoals elk jaar kun je tien dagen met
hem mee: één of (maximaal) twee gasten per keer. Het heet niet
voor niets een privéexpeditie.
Het concept van deze reizen is even eenvoudig als aantrekkelijk. Je
wordt ingevlogen op een klein vliegveldje waar Thijs je opwacht,
jullie drinken een kop koffie en dan trekken jullie meteen de bush in
met de goed uitgeruste 4WD bushcamper met twee tenten op het
dak.
Geen WIFI of 5G, geen warme douches, geen plannen behalve een
vaag idee in welke richting de reis gaat. Je weet vooraf niet waar je
slaapt of wat je tijdens de reis kunt verwachten, want dat weet Thijs
ook niet! Dat is ontdekken zoals het bedoeld is.
Thijs: ‘Dit is geen fotocursus en ook geen safari. Het belangrijkste
is dat je de ruimte en de stilte ervaart, de sterrenhemel, de
ontmoetingen met wilde dieren en lokale stammen. Het lijkt
primitief, maar dat valt reuze mee. Er ging ook een topfitte vrouw
van 80 mee op reis, twee keer zelfs. En we hebben gewoon ijskoude
gin-tonic en sauvignon blanc aan boord. Het mooiste om mee naar
huis te nemen is niet een bijzondere foto, maar het besef dat je je
thuis kunt voelen in de wildernis, en veilig. Als je je echt openstelt,
verdwijnt de angst vanzelf. Dat is wat ik keer op keer heb ervaren
tijdens mijn reizen over de hele wereld en dat is wat ik met anderen
wil delen.’
DATA & PRIJZEN
Thijs Heslenfeld is elk voorjaar in Afrika op expeditie, meestal van
begin maart tot eind mei. Elke individuele expeditie duurt 10 dagen,
afgezien van je reistijd in en uit het land.
Een reis met Thijs is helemaal verzorgd vanaf het moment dat je in
Namibië landt: transfers, eventuele hotelovernachtingen, eten &
drinken: alles (behalve vliegtickets) is geregeld en inbegrepen.
Prijzen voor 2024: individueel vanaf € 6950,- (of € 5400,- p.p. als je
samen reist).
Meer weten of meteen boeken, ga dan naar www.thijsheslenfeld.com
of neem direct contact op met Thijs op 06-51198485.
De stoere auto waarmee je op expeditie gaat, komt van
Asco Car Hire in Namibië: www.ascocarhire.com
Het bedrijf heeft Nederlandse eigenaren die precies begrijpen wat
hun klanten nodig hebben – en als er een probleem is staan ze altijd
voor je klaar.

. 100 specialist in afrika
. Privé reizen op maat
. Scherpe prijzen
. NL medewerkers op locatie
. Best beoordeeld door klanten
Voor Échte droomreizen...
afrikasafari.nl / +31 174 700 212 / info@africasafaritrips.com

Senegal
palmbomen, gouden stranden, kleurrijke vissersboten en
schelklinkende markten. prachtige natuur en veel muziek.
dat is in een notendop de omschrijving van dit land in
west-afrika.

42
De stranden
van Senegal
Een lust voor het oog
De goudgele stranden van Saly
Tekst en foto’s: Renate Tibben

Portugal, de Nederlanden en Frankrijk
hebben in vroegere tijden huisgehouden
in dit West-Afrikaanse land. Er was een
bloeiende slavenhandel en later de strijd
om zich te ontworstelen aan de Franse
overheersing. Renate Tibben trok zich niets
aan van al die historie en ging op zoek naar
natuur, rust en fantastische stranden. Ze
vond dit alles in Saly, M’Bour en de Lagune
van Somone.
43

44

45

46
M’Bour

47

48
Lagune van Somone

49
Senegal is een land dat veelal bekend staat om zijn natuur. Een op
en top Afrikaans land met prachtige stranden, Afrikaanse charme
en derhalve veel reuring. De kustlijn van het land bestaat uit brede
zandstranden. Die mix van strand en een touch of Africa zochten en
vonden we. Onze uitvalsbasis was Saly, een kustplaats aan de Petite
Côte van Senegal, ongeveer 70 kilometer ten zuiden van Dakar.
De stranden van Saly
Oorspronkelijk was het een Portugese handelsplaats, Sali Portugal
dat later Sali Portudal werd. Op 24 februari 1984 is begonnen met
de aanleg van het toeristenoord nabij de oorspronkelijke plaats.
Nu staat Saly bekend als een van de grootste toeristenplaatsen in
West-Afrika. En dat vooral dankzij de gouden zandstranden en de
prachtige oceaan. Het gedeelte dat bekend staat als Safaribeach
wordt over het algemeen gezien als het mooiste deel van Saly.
Ons trok de omschrijving: ‘er is niet heel veel te doen’. En dus
slenterden we langs het strand, genoten van alles wat er niet en
toch ook wel was.
PS Vanuit Saly kun je excursies maken naar het nabijgelegen
Bandia Wildlife Reserve of naar Slaveneiland Ile de Gorée.
Kleurrijke bootjes in M’bour
Rustig kun je een bezoekje aan de vismarkt in M’Bour niet noemen.
Ondanks het schelle geluid van duizenden krioelende mensen,
meterslange rijen met kleurrijke, krakkemikkige bootjes, de
geur van vis was het bezoek aan de visafslag in M’bour toch een
hoogtepunt van onze luiervakantie. Het toonde in al z’n drukte de
vele gezichten van Afrika. Onze zintuigen draaiden overuren en
m’n camera misschien nog meer.
Via achterafstraatjes en smalle steegjes bereikten we het strand.
Nog geen enkel teken van een vismarkt, wel een opslag van enorm
veel bootjes. Aan de kustlijn lijkt iedereen samen te komen. Vanaf
de honderden boten die er liggen – ze reiken verder dan je ogen
kunnen zien – waden mannen met grote kratten door het water om
de vis naar de afslag te brengen. Op het strand maken vrouwen in
kleurrijke gewaden de vis direct schoon.
Via het strand lopen we de afslag zelf in, een grote open loods waar
men druk aan het onderhandelen is. En als je dan doorloopt, kom je
bij nog meer markten uit. Een zee van zwarte parasols beschermt
de koopwaar. Chaos in het kwadraat. Maar precies het Afrika dat we
zochten.
De Lagune van Somone
Op maar paar kilometer afstand van ‘ons’ Saly ligt een bijzonder
natuurgebied. De Lagune van Somone is een kleine rivierdelta
waar niet minder dan 172 verschillende vogelsoorten voorkomen,
waaronder pelikanen en verschillende roofvogels. Nu zijn wij
vogelliefhebbers pur sang, dus Somone stond hoog op onze
wenslijst. En terecht. Voor een paar euro kun je met een prauw en
een plaatselijke gids een bijzondere boottocht maken door deze
lagune. Terwijl je door smalle watergangen vaart kom je allerlei
bijzondere vogelsoorten tegen. In de verte zien we een zwart-witte
ijsvogel en komen meerdere pelikanen tegen. De kers op de taart is
echter de visarend die voor onze ogen een visje vangt.
De stranden rondom de Lagune van Somone staan bekend als
de mooiste van Senegal. Je vindt er leuke strandtentjes waar de
reggaemuziek (meestal hard) aan staat. Het merendeel van deze
strandtenten kunnen alleen bereikt worden met hun eigen bootje.
Onze (helaas korte) reis werd een strandvakantie net even anders.
Het was een lust voor het oog en hard werken voor de camera die
geen rust heeft gehad. Die mag nu weer even op adem komen,
terwijl wij ademloos van onze foto’s genieten. ˙

Foto: Fabrice Monteiro/Institute

The Prophecy
Fotograaf Fabrice Monteiro is een Agouda, een afstammeling van Braziliaanse slaven. Hij
begon in 2013 met zijn fotoserie The Prophecy toen hij na een aantal jaren terugkeerde naar
Afrika en de verwoestende vervuiling ontdekte die het continent inmiddels teistert.
Monteiro werd geboren in België, groeide op in Benin en woont
en werkt nu in Senegal. Zijn foto’s vormen een mix tussen
fotojournalistiek en modefotografie. ‘De diversiteit van mijn
afkomst is mijn eerste inspiratiebron.’ Untitled 2015 is een van
de foto’s die hoort in de serie The Prophecy. Gebaseerd op negen
verschillende milieurampen in Senegal, waaronder bosbranden,
plastic afval en olielekkages. Zijn “modellen” duiken op uit
olieplassen, vuilnisbelten en dorre landschappen en zijn bedoeld
als waarschuwing aan de mensheid. De figuren zijn geïnspireerd
door West-Afrikaanse maskerdragers en zijn gecreëerd door de
Senegalese modeontwerpster Doulsy, die de coutureachtige
kostuums bedacht van afval en natuurlijke materialen.
Monteiro’s doel is om zijn project over de hele wereld voort te
zetten en zo alle culturen en continenten te betrekken in een
wereldwijde waarschuwing tegen de verwoesting van onze
planeet. ˙

Op ontdekkingstocht met
Wild N’ Beyond Safaris
in Zambia
In de wereld van onvergetelijke safari-ervaringen en betoverende ontmoetingen
met de natuur, móet je kennismaken met James Duncan-Anderson en
Annekim Geerdes van Wild N’ Beyond Safaris in Zambia.
De onvergelijkbare kwaliteiten als gids van James kunnen niet
beter worden omschreven dan door één van vele jubelende
recensies van een reiziger die met Wild N’ Beyond Safaris op
safari is geweest:
James was ongelooflijk. We hebben veel gidsen gehad tijdens
onze bezoeken aan Afrika, maar geen van hen kan zich meten
met James. Hij is een wandelende encyclopedie op alle gebieden:
van flora, fauna en geschiedenis, en hij had zoveel interessante
verhalen te vertellen over alles.
Een safari met James wordt treffend omschreven als “Guided
by Nature”, wat meteen de essentie van Wild N’ Beyond Safaris
weergeeft.
De vonk die oversprong
In 2016 verhuisde Annekim vanuit Zuid-Afrika naar Zambia.
Kort na aankomst beleefde zij een onvergetelijke deelname
aan het televisieprogramma Boer Zoekt Vrouw Internationaal.
Haar carrière als dierenarts voor de olifantenopvang in Zambia
verruilde zij in 2017 voor een managementfunctie in een
safarikamp in het noorden van Kafue NP, op de befaamde
Busanga Plains. In die tijd was ze ook onze dierbare ‘vrouw in
Zambia’ met haar column voor OOG VOOR AFRIKA over haar
ervaringen in de bush.
Het verhaal nam een romantische wending toen James,
werkzaam als safarigids in Kafue NP, opvallend vaak het kamp
van Annekim bezocht onder het mom van zijn gasten die
dringend naar het toilet moesten. De vonk tussen hen sloeg
over en in 2019 ruilden ze hun banen in om samen te gaan
werken als manager en gids in een luxe kamp in Lower Zambezi
NP. Een liefdesverhaal met Afrika en elkaar.
Twee jaar later, in 2021, keerden zij terug naar de bush in South

‘Durf te dromen en laat Wild
N’ Beyond Safaris je leiden
naar een wereld waar de
natuur haar eigen verhaal
vertelt’
Luangwa National Park. Daar lanceerden ze met trots hun eigen
Wild N’ Beyond Safaris, met een missie om buitengewone en
gespecialiseerde safari’s in Zambia aan te bieden.
BBC, Netflix en National Geographic
Wat Wild N’ Beyond Safaris onderscheidt, gaat verder dan de
gebruikelijke reisorganisatie. James met zijn indrukwekkende
staat van dienst als gids voor de filmploegen van de welbekende
wildlife documentaires van de BBC, Netflix en National
Geographic, neemt zijn gasten persoonlijk mee op avontuur.
Annekim en James kennen Zambia op hun duimpje, en dankzij
de goede relaties die zij met alle safarikampen hebben, hebben
zij als enige reisagent de unieke afspraak dat James als privégids
zijn gasten zelf rondrijdt, wandelsafari’s leidt en de kano’s
en boten bestuurt. Dit persoonlijke contact creëert een intieme
band tussen gids en gast die verder gaat dan de conventionele
safari-ervaring.
Een ervaring als geen ander
Met twee decennia ervaring als (privé)gids en met de gedeelde
passie voor de safari-wereld zijn Annekim en James specialisten
in safari’s in Zambia, waarbij respect voor en behoud van de
natuur, dieren en cultuur voorop staan. Voor degenen die
dromen van een buitengewone reis naar Zambia, biedt Wild
N’ Beyond Safaris een ervaring die alle verwachtingen zal
overstijgen.
Persoonlijk kennismaken? Kom langs op de beurs!
Geïnteresseerd in het ontdekken van het onbekende? Ben je een
vogelaar, fotograaf, ga je voor het eerst op safari of ben je een
doorgewinterde safari-veteraan?
Bezoek hun website https://wildnbeyond.com. Volg de
boeiende avonturen van Annekim en James op social media, of
kom langs op de Beurs Bijzondere Reizen in Amsterdam en de
Vakantiebeurs in Utrecht in januari 2024 voor een exclusieve
beursaanbieding!
Voor meer informatie kun je altijd een vrijblijvende e-mail sturen
naar info@wildnbeyond.com.
Durf te dromen en laat Wild N’ Beyond Safaris je leiden naar een
wereld waar de natuur haar eigen verhaal vertelt.
#GuidedByNature #WildNBeyondSafaris #ZambiaAdventure ˙

Loita Hills
Basecamp
LOITA
HILLS
CONSERVANCY
COMMUNITY WILDLIFE
Een uniek en kleinschalig Maasai-kamp in
Kenia, gelegen in de prachtige Loita Hills
Conservancy, onderdeel van het beroemde
Masai Mara-ecosysteem.
Ga samen met de Maasai warriors op
bush-expeditie en overnacht in een oude
Maasai-grot. Leer oude wijsheden, dierensporen
herkennen, vuur maken en rooster geitenvlees.
Ook kun je mee op patrouille met onze Conservancy
rangers en ga je op zoek naar olifanten en giraffen.
Loita Hills Basecamp, een authentieke
culturele ervaring in harmonie met
de natuur.
Contact
Phone +254 (0) 717 469 560 | +254 (0) 700 550 973
Website
Email
www.loitahillsbasecamp.com
reservations@loitahillsbasecamp.com
Whatsapp +31 (0) 6 1456 5558

Kenia
bekend om het iconische masai mara. en amboseli met z’n
vermaarde olifanten met de enorme slagtanden. op de
achtergrond de imposante kilimanjaro. en dan zijn er de
masai die met hun oude wijsheden het landschap kleur en
verhalen geven.

Inheemse Afrikaanse wijsheid bij
de wereldwijde KIVA-ceremonies
We leven in een wereld van chaos, onrust en verdeeldheid. In die wereld die steeds verder
verwijderd raakt van de natuur en uit balans lijkt, is er grote behoefte aan een ander
perspectief, een perspectief van genezing, harmonie en de terugkeer naar onze natuur.
De documentaire KIVA – The Call of the Wisdom Keepers legt de essentie van een unieke
en eeuwenoude ceremonie vast, de KIVA. In de film roepen inheemse leiders op tot (her)
verbinding met Moeder Aarde. Een van hen is Maasai-leider Sankale uit Kenia.
Tekst: Annelotte Verhaagen Foto’s: Marijke Kodden

Een boodschap van alle inheemse volkeren
Een KIVA is een ceremoniële samenkomst van inheemse leiders
(Wisdom Keepers) vanuit de vijf continenten rond een vuur in
een ronde kuil. Samen voeren ze – op hun eigen traditionele
wijze – rituelen uit en zingen en ze bidden voor het belang van
herverbinding met Moeder Aarde en haar bewoners. Tijdens deze
ceremonie komen leiders van inheemse volkeren van over de hele
wereld gedurende vier dagen samen voor vrede, gelijkheid en
herverbinding met Moeder Aarde. Zij beschikken over wijsheid die
al eeuwen bekend is, maar verloren is gegaan voor het overgrote
deel van de mensheid. Het is een laatste oproep en boodschap van
de inheemse volkeren en biedt een handreiking hoe we onze relatie
met de aarde én elkaar kunnen herstellen. De oorspronkelijke
volkeren hebben dit contact met Moeder Aarde nooit verloren
en kunnen ons daarom inspireren om een meer verbonden en
duurzame manier van leven te creëren. Door de ontroerende
gebeden en de indrukwekkende gesprekken met de Wisdom
Keepers wordt de kijker uitgenodigd om na te denken over hoe we
onze relatie met de aarde kunnen helen: ‘Omdat ze huilt en haar
kinderen naar huis roept!’
Vele uren materiaal
In 2018 kreeg filmmaker en fotograaf Marijke Kodden als een
van de eersten en weinigen toestemming om de unieke KIVAceremonies
te filmen in Mexico (2018), India (2019), Nederland
(2018/2019) en Duitsland (2021). Samen met Rakinah Buttner en
Jaap Verhoeven (die in 2021 betrokken werd) maakte zij uit meer
dan 100 uur materiaal een indrukwekkende documentaire van 56
minuten. Sinds de première in december 2022 maakte de film een
enorme vlucht, met veel uitverkochte zalen, waar de film met een
randprogramma met sprekers en muzikanten die hun wijsheid
deelden de harten van vele bezoekers raakte.
‘Natuur is alles wat geluk
creëert om je heen’
Belangrijke motivator
In 2018 – tijdens de eerste KIVA Ceremonie waar Marijke filmde –
interviewde ze de inheemse ‘broeders’ Sankale Ntutu, Maori Elder
Toroa Aperahama, Modoc Elder Junior Feather en Aboriginal Elder
Wirruungga Dungiirr. Dit interview was voor haar bepalend en het
startpunt om de documentaire te gaan maken. Naast dat de Elders
– in haar ogen – bijzonder essentiële informatie deelden, die door
iedereen gehoord zou moeten worden, gaf Sankale haar aan het
eind deze boodschap mee: ‘Jij hebt als journalist een belangrijke
taak en verantwoordelijkheid om onze kennis te verspreiden.’

Marijke: ‘Ik moest even slikken, dacht 2 seconden na en zei toen:
‘Ik beloof jullie dat ik er alles aan ga doen om dit verhaal met
de wereld te delen.’ Gedurende het filmproces van 4 jaar is zijn
uitspraak steeds een belangrijke drijfveer geweest – naast haar
eigen passie voor natuur en mens – om de boodschap achter deze
film de wereld in te brengen.
Leven in overeenstemming met de natuur
Sankale Ole Ntutu uit Kenia is een van de Wisdom Keepers die in
de film te horen en te zien zijn en samen met zijn Maori ‘broeder’
Toroa Aperahama uit Nieuw-Zeeland het gezicht op de filmposter.
Sankale is de Community Chief van meer dan 5000 Maasai-mensen.
Hij is spreekbuis tussen zijn gemeenschappen en de Keniaanse
regering, maar ook een natuuronderzoeker en een gepassioneerde
natuurgids in Kenia. Hij deelt graag zijn kennis over het leven in
harmonie met de natuur.
Wij zijn de Natuur
Sankale draagt leiderschap voorbij de grenzen uit, met de
natuur als zijn gids. Omdat de inheemse mensen van zijn land
nomaden zijn en met elkaar samenleven, volledig in harmonie
met de natuur, kennen ze geen grenzen. Verdere privatisering
van land is dan ook onnatuurlijk en maakt veel van de natuur en
het natuurlijke leven kapot voor mens, plant en dier. Sankale:
‘Wij zijn niet slechts verbonden met de natuur, we zijn de Natuur
zelf. In mijn community geloven wij dat iedereen uit de Natuur
BACK TO NATURE FOUNDATION
Samen met zijn vrouw Manon van Oldenbarneveld is
Sankale Ntutu de oprichter van Stichting Back to Nature.
Zijn missie is het behoud van de biodiversiteit en het
cultureel erfgoed van de Maasai in het beroemde Masai
Mara Ecosysteem. De Foundation helpt de Maasaistam
om hun land en de wilde dieren te beschermen en
te behouden, omdat elke dag hectares natuur worden
weggenomen ten koste van hun leefgebieden. Als leider,
niet alleen voor zijn gemeenschap maar ook voor de
mensheid, startte Sankale een authentiek klein kamp
genaamd Loita Hills Basecamp, waar mensen van over de
hele wereld op georganiseerde reizen komen om meer te
leren over de Maasai-cultuur en de manier waarop zij in
volledige harmonie met de natuur leven.
www.backtonaturefoundation.com
voortkomt. We zijn geen product van de technologie. Alle mensen
zijn verbonden en komen voort uit één punt. Dit punt is als een
huis. We kunnen niet allemaal in hetzelfde huis wonen. Daarom is
er een familie in Europa, een familie in Afrika, een andere familie in
Azië en op alle andere continenten. Het enige wat verschillend is,
is de cultuur. Een natie zonder cultuur is geen natie meer en geen
community. De cultuur brengt ons samen en geeft een gevoel van
gelijkwaardigheid en saamhorigheid. De gemeenschap bestaat »

FOTOGRAAF EN FILMMAKER MARIJKE KODDEN
Marijke is van oorsprong fotograaf en is in 2017 ook
gaan filmen. Marijke: ‘In 2018 raakte ik – als beginnend
filmmaker en fotograaf – betrokken bij de KIVAceremonies
en was diep ontroerd. Het voelde als
thuiskomen, want de natuur is mijn hele leven mijn
grote inspiratiebron geweest. Na ruim 10 jaar voor
Wereld Natuur Fonds en Staatsbosbeheer te hebben
gewerkt en de wereld rond te hebben gereisd op zoek
naar inheemse stammen, was het ontroerend – en
bijna niet te bevatten – om al deze culturen uit alle
continenten verenigd te vinden op een ‘boerenlandje’
in het oosten van het land, niet ver van waar ik geboren
ben. Ik was zó onder de indruk dat het twee uur duurde,
voordat ik überhaupt mijn camera durfde te pakken. Ik
voelde en voel nog steeds een enorme dankbaarheid
dat ik de boodschappen van deze mensen heb
mogen verzamelen en verspreiden en ze heb mogen
fotograferen! Dat ik een beginnend filmmaker was, is
mijn voordeel geweest. Ik kwam met een kleine – niet
intimiderende camera – als een ‘fly on the wall’, won het
vertrouwen en werd onderdeel van de KIVA familie.’

uit mensen die dezelfde ceremonies en rituelen delen, maar boven
alles behoren we allemaal tot dezelfde Natuur. Wij denken niet
dat we kennis moeten verkrijgen. We zijn Natuur en daarom is de
kennis al in ons.’
Wat kun jij vanuit jouw cultuur aan de wereld geven?
‘Heel simpel’, zegt Sankale. ‘Gewoon natuur zijn en een stap
terugzetten. We moeten technologie op een wijze manier
gebruiken. De mensen moeten beseffen dat alles wat we doen of
nog gaan doen niks nieuws is onder de zon. Vroeger verplaatsten
we ons te voet of te paard en nu soms ook met een vliegtuig. Het is
hetzelfde, alleen iets sneller. Mensen zijn daarin zo ver gegaan dat
ze de connectie met de natuur zijn verloren. Alles gaat te snel. We
zouden ons weer mogen verbinden met de natuur om ons heen.
Vraag jezelf eerst af: Wat is Natuur? Het antwoord is: Puur zijn,
menselijk zijn. Wat we zelf gemaakt hebben is niet altijd natuurlijk.
Beton is niet natuurlijk. We eten vaak niet meer natuurlijk, zoals
suiker en olie, dat niet van planten komt en de chemicaliën, die
overal aan toegevoegd worden. Wat gemaakt is door mensen
brengt vaak stress teweeg. We hebben dan steeds meer nodig. Het
is niet goed voor onze gezondheid. Natuur is wat geluk creëert om
je heen.’
Wees nooit een slaaf van technologie
Voor Sankale is het belangrijk dat technologie alleen gebruikt
wordt waar het noodzakelijk is: ‘Als je geen slaaf bent van
technologie dan blijf je gezonder. Alles in het leven heeft voor- en
nadelen. Ook in de natuur gaat het om de balans. Te veel water,
wind of vuur is ook niet goed. Maak niet meer vuur of gebruik
niet meer water dan wat je nodig hebt. Met vuur wil je jezelf
verwarmen, maar niet verbranden. Als je geen misbruik maakt
van de weg die je gaat, zal de natuurenergie er voor je zijn. Maak
ruimte in je huis en laat de energie circuleren. Het is van belang je
eigen energie te zuiveren.’ ˙
QuickFACTS
De film Kiva – The Call of
the Wisdom Keepers reist
nog steeds door het land
en inmiddels ook over de
grenzen. Alle informatie
daarover en de data vind je
op de website:
www.kiva-wisdomkeepers.com. Op 11 december vindt in het
DeLaMar Theater in Amsterdam een heel speciale KIVA avond
plaats met 900 mensen in samenwerking met That’s The Spirit.
Hier zullen 3 inspirerende sprekers hun inheemse wijsheid
delen, waaronder Maori Elder Toroa Aperahama, die ook op de
filmposter staat en een grote vriend is van ‘broeder’ Sankale.
Tickets voor deze avond kun je bestellen via
www.events.thatsthespirit.nu/event-11-december of via
www.kiva-wisdomkeepers.com

PORTFOLIO
Welkom in Solly’s wereld
Solly Levi is reisfotograaf, geboren en getogen in Belgisch Congo, nu woonachtig
in Brighton. Als ie tenminste niet op ontdekkingstocht is in Afrika waar hij de meest
indrukwekkende foto’s maakt. Zoals in Kenia, waar het Amboseli National Park zijn hart
heeft gestolen.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Solly Levi

Amboseli is een beschermd natuurgebied met een oppervlakte van
392 vierkante kilometer. Veertig kilometer ten zuiden van het park
ligt de fotobepalende Kilimanjaro, ook wel bekend als mountain
tomorrow omdat het nooit zeker is te zeggen wanneer hij weer
zichtbaar zal zijn, net over de grens van Tanzania. Na de fameuze
Masai Mara, bekend om de Grote Migratie die inmiddels met
hoofdletters geschreven mag worden, is Amboseli het populairste
wildpark van Kenia.
Na zijn meest recente ervaring in de Masai Mara uit Solly zijn
teleurstelling: ‘Tijdens de migratie is het er simpelweg te druk. Het
wemelt er van de auto’s en iedereen probeert het beste plekje te
krijgen. Ik miste het overweldigende Afrika-gevoel. Gelukkig bracht
Amboseli me dat wel. Ik werd gegrepen door de rust, de weidsheid
met de oneindige vergezichten. De eeuwige aanwezigheid van
de Kilimanjaro en de onvoorspelbare wolkenformaties die ervoor
zorgden dat de zon soms haar stralen of slechts een enkel dier
richtte, gaven mij een extra impuls om de mooiste foto’s te
componeren.’
Maasai en olifanten
De Masaai leven al duizenden jaren in het gebied van het park. Zij
noemden de regio Empusel, wat “zout, stoffig gebied” betekent.
De ontdekkingsreiziger Joseph Thompson was in 1883 de eerste
Europeaan die het gebied bezocht. Hij beschreef haar grote
biodiversiteit en het grote contrast van het droge gebied en de
vruchtbare moerassen in zijn rapporten.
In 1906 werd het gebied door de Duitsers als een reservaat voor
de Maasai bestempeld. In 1948 kwam het onder beheer van de
Britse koloniale regering en werd het een jachtreservaat, Maasai
Amboseli Game Reserve geheten. Het gebied werd in 1974 een
nationaal park onder beheer van Kenya Wildlife Service. Op 29
september 2005 verklaarde de Keniaanse president Mwai Kibaki
dat het park voortaan beheerd zou worden door de Maasai in
samenwerking met het districtsbestuur. Vooral olifanten zijn in dit
park niet te missen. In Amboseli leven namelijk de meeste olifanten
per vierkante meter. Je hebt hier ook een goede kans om een paar
olifanten met enorme slagtanden te zien, de zogenoemde big
tuskers.
‘De eeuwige aanwezigheid
van de Kilimanjaro en de
onvoorspelbare wolkenformaties
die ervoor zorgden dat de zon
soms haar stralen of slechts een
enkel dier richtte, gaven mij
een extra impuls om de mooiste
foto’s te componeren’
Toveren met beelden
Solly Levi speelt en componeert met de natuurlijke elementen
van dit land vol wildlife, ongelooflijke landschappen en even zo
imposante wolkenluchten, zijn onnavolgbaar mooie foto’s. Een
getuigenis van leegte, van rust, van een wilde weidsheid waar soms
de luchten de hoofdrol spelen! »

Als je naar zijn foto’s kijkt, dan gaat er een nieuwe wereld die toch
ook Kenia heet voor je open. Een wereld waar het landschap het
verhaal vertelt en het licht ervoor zorgt dat je betovert raakt door zijn
beelden. Zijn ze echt? vraag je je soms af. Solly lacht: ‘Het landschap
is echt en met het programma Lightroom geef ik er mijn eigen
interpretatie aan, vertel ik mijn eigen verhaal. Mijn moeder zegt
graag dat ik eigenlijk een tovenaar in plaats van een fotograaf ben.’
Altijd Afrika?
Afrika zit in het bloed van Solly en wanneer hij ook maar even kan is
hij op reis in Namibië, in Zimbabwe waar hij Mana Pools ontdekte,
in Botswana, Tanzania en Zanzibar waar hij betoverd raakte door
met name het ongerepte noorden van het eiland. Maar de focus
blijft op Namibië. ‘Misschien is het de dorre leegte van de Namibwoestijn,
de grimmige schoonheid van de Skeleton Coast, de
eindeloze zoutpannen of de kruipende duinen van de Sossusvlei. Ik
ben er iedere keer weer door gefascineerd en probeer steeds weer
nieuwe invalshoeken te vinden om op mijn manier de onnoemelijke
schoonheid ervan vast te leggen.’
Hoe maak je van een gewoon beeld een buitengewoon beeld?
Wil je leren hoe jij met jouw foto’s het mooiste resultaat behaalt?
Of zelf op reis met Solly?
Ga naar zijn website www.sollylevi.com en kies voor welke
uitdaging jij gaat. Ga je mee naar Kenia, Zimbabwe (echt doen!!!!),
Namibië, Botswana of Tanzania?
‘De fotografiereis is geschikt voor fotografen en hoe merkwaardig
het misschien ook klinkt: voor niet-fotografen. Ik breng je naar
de meest fotogenieke locaties, op precies die momenten dat
het licht het beste is. We bespreken hoe je een scène mentaal
visualiseert voordat je het beslissende moment vastlegt. Mijn
doel is om je bewust te maken van de schoonheid die je omringt,
de fotografische mogelijkheden om die vast te leggen, en om je
creativiteit te stimuleren, zodat je niet alleen naar huis gaat met
foto’s om trots op te zijn, maar dat je ook nieuwe vaardigheden
geleerd hebt om je fotografische techniek in het algemeen te
verbeteren. Naast het technische aspect van het leren van je
camera-instellingen en mogelijkheden, leer ik je hoe je van een
gewoon beeld een buitengewoon beeld kunt maken door je eigen
creativiteit te gebruiken.
Daarnaast leer je hoe je het landschap moet overzien, hoe je de
omgeving moet gebruiken en benaderen, hoe je mensen kunt
fotograferen in een vreemd land. Onze 7 dagen samen zullen
bestaan uit individuele en groepsdiscussies, inspirerende ideeën en
vooral ook veel plezier.’
Fotografiereizen
Solly biedt inmiddels workshops aan naar Botswana waar je zeven
dagen in de prachtige Okavango delta verblijft. Naar Kenia waar
je dus naar de Masai Mara en Amboseli gaat. Naar Mana Pools in
Zimbabwe, een van de meest bijzondere plekken voor wildlife
liefhebbers. En natuurlijk is er zijn favoriet: de tiendaagse reis
naar Namibië. Tijdens deze bijzondere tiendaagse fotografiereis
maak je kennis met de Kalahari en Namib woestijn, loop je met
de San die hier nog leven, laat je je natuurlijk verrassen door de
onaardse schoonheid van Sossusvlei, je gaat naar het fascinerende
Damaraland waar de Himba leven en je ontdekt de rotsformaties
van Spitzkoppe. Natuurlijk ontmoet je de wilde dieren in Etosha.
Kijk op www.sollylevi.com/Workshop/
Of thuis leren?
Ga naar www.sollylevi.com/Workshop/Onlineclass en reserveer
jouw plaatsje in de digitale klas waar Solly je al zijn technieken
leert die hij gebruikt. Je hebt eerder in OOG VOOR AFRIKA kennis
kunnen maken met zijn prachtige foto’s. Nu kun jij zelf leren
toveren om van jouw foto’s briljante foto’s te maken. ˙

70
One life,
live it
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Charlie’s Travels

Hij heeft geleefd. Uit dat ene leven dat je krijgt toebedeeld heeft
Charles Witlox 33 jaar lang alles gehaald. Zijn grote liefdes waren
Afrika, zijn bedrijf Charlie’s Travels, zijn motor en natuurlijk
zijn Stephanie. In woord en beeld laten we zien waarom Charles
zijn bijnaam mister Africa eer aandeed.
Een extreem sterke windvlaag tijdens het kitesurfen werd hem
in de laatste week van december noodlottig. Het ongeluk vond
plaats voor de kust van Muizenberg. Het schrijnende is dat zijn
vriendin een week na het ongeluk ontdekte dat ze zwanger was. Zij
en Charles hadden net een huis in Kaapstad betrokken. Het leven
lachte hen toe. Maar in plaats van vele jaren van geluk, moest er in
2022 na 33 jaar een punt achter gezet worden.
Charlie’s Travels
Het Afrika-avontuur begon voor rechtenstudent Charles Witlox in
2014 met een stage in de mobile money sector in het totaal niet
toeristische Kisumu, in Kenia. ‘Afrika leek me heel vet. Ik wilde
avontuur, m’n Engels bijspijkeren en ik dacht dat er hier in Kenia
meer mogelijkheden waren om te ondernemen dan in Nederland.’
Drie maanden na aankomst organiseerde hij zijn eerste safari in het
Kenia zoals hij dat had leren kennen. ‘Ik zat aan Lake Victoria en
daar organiseerde ik dan een kleine “rondreis”, eilandjes hoppen,
een home stay, kamperen op het strand, genieten van de vette
landschappen. Dit waren reizen die niet door anderen werden
aangeboden, het pure Kenia.’ En het smaakte naar meer.
Dat meer werd Charlie’s Travels, een touroperator met als missie
mensen het échte Afrika te laten zien.
‘Eerst ben ik twee jaar heel veel gaan rondreizen met mijn motor.
Plekken zien, potentiële partners ontmoeten, bestemmingen in
kaart brengen en dit vervolgens promoten op social media.’ Al
snel meldden zich de eerste klanten, veelal op basis van mondtot-mondreclame.
Lustrumreizen, stelletjes, families. ‘Ik zat al rap
tegen mijn eigen plafond aan. Gelukkig kon ik iemand aannemen
die de boel ging organiseren. Reisbureaus hebben weinig feeling
met het product, terwijl touroperators weinig met de klant hebben.
Wij combineren die twee. De moderne reiziger wil een ervaring,
als het even kan verrijkend. De trend is duidelijk: live like a local en
treed buiten de gebaande paden.’
Afrika Inside Out
Het enthousiasme spatte tijdens ons gesprek uit zijn ogen. Charles
leefde letterlijk zijn werk. Met collega’s bewoonde hij een gezellige
mini-compound die fungeerde als huis en kantoor. ‘Kenia heeft
voor mij alles. Het is echt een goed land. Mensen spreken Engels,
je kunt prachtige safari’s maken, genieten van de witte stranden en
de afwisselende natuur.’
In 2018 startte hij een nieuw avontuur. Africa Inside Out. Het doel: in
twaalf maanden dertien Afrikaanse landen bezoeken. Van Nairobi
naar Kaapstad. Met een klein team werden nieuwe off the »

72

74

eaten track bestemmingen ontdekt en in woord en (bewegend)
beeld vastgelegd. ‘Je moet met respect met de cultuur op een
bestemming omgaan. We moeten meer gebieden ontwikkelen
om reizen te kunnen aanbieden. Je kunt niet elke nacht een roedel
mzungu’s bij een community loslaten.’ Ook is er aandacht voor
de verhalen achter de beelden. Kortom, de hele experience. ‘Een
avontuur waar geen einde aan zal lijken te komen.’ Het lijken nu
profetische woorden. Want dat einde kwam in Kaapstad, waar
Charlie’s Travels inmiddels ook vaste voet aan de grond heeft
gekregen.
Mag ik het cynisch noemen dat Charles aan mij vroeg of ik dacht
dat hij zelfs in Zuid-Afrika off the beaten track locaties zouden
kunnen vinden? ‘Ik heb bij Zuid-Afrika altijd het gevoel dat er nooit
iets gebeurt, eigenlijk een bestemming voor als je met pensioen
bent.’
Charlie’s and Chill
Logischerwijs kreeg Charlie’s Travels in 2020 ook te maken
met de gevolgen van de coronacrisis. Het grootste deel van de
wereld zat in lockdown, dus pleziertripjes waren uitgesloten.
Toch kreeg die tegenslag de immer energieke en enthousiaste
Charles niet klein. Met Charlie’s and Chill bracht hij Afrika naar de
aan huis gekluisterde reiziger toe. ‘Inmiddels hebben we al heel
wat views binnen en gaat ons initiatief lekker op sociale media.
Ons reisbureau heeft een visie: we willen een continent dat veel
vooroordelen kent écht laten zien. Normaal doen we dat met off
the beaten track reizen. Nu gaat die missie gewoon door, maar dan
met films!’
En nu, in 2023 gaat die missie nog steeds door. De medewerkers
van Charlie’s Travels zetten zijn levenswerk met liefde en passie
voort. Als er een hemel bestaat, dan drinkt en feest Charlie op
een witte wolk die boven het continent zweeft en hij ziet dat het
goed is. Te vroeg uit dit leven gerukt. Maar zijn missie, verhalen en
beelden leven voort.
Dank je wel voor je mooie verhalen in OOG VOOR AFRIKA en ja,
ook in Zuid-Afrika kun je bijzondere bestemmingen vinden. Dat
had je zelf al gezien.
RIP mister Africa, Charles Witlox. ˙
QuickFACTS
Charles’ droom en gedachtengoed leven voort, in zijn zoontje
Charlie en zijn bedrijf Charlie’s Travels. Op de website
https://www.charlies-travels.com vind je volop inspiratie
voor bijzondere familie-reizen, lovebirds-avonturen of remote
werken in Afrika. Charlie’s Travels zit ‘on the ground’ in Kenia,
Oeganda en Zuid-Afrika. One life, live it…

25 jaar Gemsbok
Reisarchitecten
2010 ook een aantal landen in Zuid-Amerika.
Een andere mijlpaal die wij vierden was in 2022 toen ik zelf
Gemsbok Reizen heb overgenomen en omgedoopt naar
Gemsbok Reisarchitecten. En nu bestaan we dus 25 jaar! Iets om
trots op te zijn.
Gemsbok Reisarchitecten viert feest
Hoera! En wat vliegt de tijd. In 1999 werd Gemsbok opgericht
en begon met kleinschalige groepsreizen naar Zuid-Afrika.
Van groepsreizen ging het naar individuele self-drives en naast
Zuid-Afrika werden meer bestemmingen in Zuidelijk Afrika
toegevoegd. Later ook enkele landen in Oost-Afrika en sinds
Heeft u ook iets te vieren?
Steeds vaker krijgen wij aanvragen van grootouders binnen die
met de kinderen en kleinkinderen op reis willen, omdat ze een
bijzondere gelegenheid te vieren hebben en dat met hun hele
familie willen doen. Het was laatst zelfs een item in het 8-uur
Journaal: multi-generatie-reizen. Met de hele familie op reis. En
laat Afrika daar nou net een geweldige bestemming voor zijn.
Uiteraard zorgen wij voor een leuke verrassing tijdens uw reis.
Want wie wat te vieren heeft, krijgt immers een cadeautje .
Wij zullen dit altijd op een bijzondere manier doen; geen enkele
reis is immers hetzelfde bij ons. Dus ook deze verrassing is
verrassend!
Tekst en foto’s: Saskia Reinders en Gemsbok Reisarchitecten, Familie Baartmans, Herremans en Vinke

‘Rode zonsondergangen, speuren naar wild over de savanne,
bijzondere landschappen en lokale cultuur: u ervaart het
allemaal in deze familiereis door Afrika. Laat u meevoeren
op het ritme van Afrika en maak onvergetelijke familieherinneringen’
Hoe dan? Met huurauto’s, privé transfers met chauffeur en/of
gids of luxe fly-in
Als u met een grote groep op pad gaat komen er vaak veel
vragen op. Belangrijkste vraag is: ‘hoe gaan we dan rondreizen?’
Daar zijn verschillende opties voor en helemaal afhankelijk van
de route of bijvoorbeeld de tijd die u per locatie doorbrengt.
De individuele rondreizen zijn vaak op basis van zogenaamde
self-drive waarbij u zelf rijdt in een huurauto. Zelfs met families
is dit mogelijk en doen we dan ook regelmatig. Wij huren dan
een grotere bus (maximaal 9 personen; anders heeft u een
chauffeur nodig), eventueel in combinatie met nog een aantal
andere huurauto’s.
Of ga op pad met een privéchauffeur die u van de ene naar
de andere locatie brengt. Wilt u de hele reis begeleid worden
door een gids? Ook dat kan. Vaak is deze gids dan tevens uw
chauffeur. In Tanzania of Kenia is dit sowieso het geval. U reist
dan in een heus gepersonaliseerd Gemsbok safari-voertuig! »

Nog luxer is het om per privé charter naar uw bestemming te
vliegen. Bijvoorbeeld naar een mooi natuurreservaat voor uw safari.
Aan eventuele trailers voor uw bagage en/of kinderzitjes wordt
vanzelfsprekend gedacht.
Verblijf: B&B’s, Guesthouses, familievilla’s of safari lodges
Qua verblijf is er volop keuze in Afrika. Van leuke huiselijke
Afrikaanse B&B’s, boutique guesthouses, farm ’stays’ tot
glamping verblijven. Verblijf bijvoorbeeld in ons authentiek
Victoriaans guesthouse in Kaapstad. Afhankelijk van de grootte
van uw familie huren we dit hele guesthouse voor u af.
Ook geweldig om een villa te huren met uitzicht op de bush
en zebra’s in uw achtertuin of een villa met infinity pool met
uitzicht op de Atlantische Oceaan in Kaapstad of omgeving.
Verblijf op basis van self-catering en voel u bijna net zoals thuis,
maar toch nét anders, gebruik de maaltijden bij de lodge of huur
een privé kok in, die in uw eigen villa de maaltijden verzorgt.
De safari lodges die wij gebruiken zijn kleinschalig met vaak
slechts tussen de 4 en 12 kamers. Dit kan in tented chalets
zijn, in mooie rondavels of stenen bungalows. Sommige safari
lodges hebben ook nog een ‘little’ variant en dit betekent
een miniversie van de Main Lodge. Deze is dan wat verderop
gelegen en bestaat uit 2, 3 of 4 en-suite kamers. Een echte
safarivilla dus. Deze kunnen alleen op basis van zogenaamde
‘exclusive use’ geboekt worden en is dus alleen voor uw familie.
Leuke tip: ontmoet de locals of ga een dagje samen met gids
op stap door Kaapstad of de Wijnstreek
Ook leuk om toe te voegen tijdens uw reis is het om een dag
met een gids op pad te gaan. Maak kennis met de Venda
bevolking in Limpopo met gids David en bezoek kunstenaars,
een schooltje of crèche. Of bezoek de kleurrijke markt van Elim
waar met name de Tsonga bevolking haar boodschappen doet.
In Kaapstad is een gids echt een toevoeging en ziet u net die
andere plekjes waar u niet aan zou denken. Hij of zij regelt dan
ook alle entrees. Vaak vooraf geregeld, zodat u niet lang in de rij
hoeft te staan.
Ook een dagje wijnstreek is heerlijk met een gids, die dan tevens
uw chauffeur is. Verschillende wijngaarden bezoeken, wijnen
proeven en dan niet zelf hoeven te rijden. Hoe lekker is dat?

Met de hele familie op safari – herinneringen voor het leven!
Een reis naar Afrika is natuurlijk niet compleet zonder safari! Met
eigen huurauto’s kunt u zelf safari’s ‘rijden’ in nationale parken
zoals Krugerpark. Ook is het heel bijzonder om met de hele
groep op privé safari te gaan. Daarbij overnacht u meestal in een
privé park in een verblijf om van te dromen met eventueel een
buitendouche en/of privé ‘plunge pool’. De maaltijden worden
steeds op een andere plek geserveerd. Als het weer het toelaat
is dat buiten in de ‘boma’ of midden in de bush.
Tweemaal per dag gaat u in een open jeep op safari en heeft u
kans op het zien van de Big Five en meer. Uw ranger weet de
bush helemaal te lezen en zal u net zo enthousiast maken over
een meikever als een leeuw die misschien wel vlak langs uw
jeep paradeert. De meeste lodges die wij gebruiken rijden met
maximaal 7 personen op de jeep, wat inhoudt dat alle gasten
een ‘raamstoel’ hebben. Bent u met minder dan 7, kunt u ook
een privé voertuig huren, zodat u meer flexibel bent in de lengte
van uw gamedrive en ook of de kleinste kinderen mee kunnen
op safari. Voor de veiligheid mogen kinderen onder de 6 jaar
alleen onder bepaalde voorwaarden mee op safari namelijk.
Wij weten precies de regels per lodge en kunnen u dan ook
uitstekend adviseren wat wel en niet mogelijk is.
’s Avonds geniet u nog van de sterrenhemel en de geluiden van
de bush en u valt daarna heerlijk in slaap na het lezen van een
typisch Afrikaans dierensprookje dat op uw kussen ligt. Het leek
wel een droom… eentje die uitkwam!
‘Gemsbokness’ gegarandeerd – ook tijdens uw familiereis!
Net als individuele reizen is uw familiereis persoonlijk
ontworpen en ‘Gemsbokness’ is gegarandeerd! Dat houdt in:
onbezorgd reizen, creatieve routes en aandacht voor detail.
Laat de planning los en geniet met volle teugen, want op de
achtergrond reizen wij altijd met u mee.
Wist u trouwens dat de gemsbok speciale hoeven heeft
waardoor ie op plekjes komt waar andere dieren niet of lastiger
komen? Ik wens dat u net als de gemsbok de tijd neemt om af
en toe dat zijweggetje te nemen. Misschien treft u wel net zo’n
bijzonder plekje als de gemsbok. ˙
www.gemsbok.nl
Tel: 06 - 8004 0085
E-mail: info@gemsbok.nl

John Madu, Weather Man. Dit schilderij vertelt het verhaal van de ‘Rainmakers’ uit de Yoruba-cultuur. Een regenmaker is een persoon die beweert de macht te hebben om de
regen te stoppen of juist te laten neerdalen. Deze mannen worden vaak voorafgaand aan ceremonies geraadpleegd. Als dat niet gebeurt komen ze regelmatig alsnog langs om te
dreigen met hevige regenval, behalve als ze contant of met geschenken betaald worden.

Ephrem Solomon, Silence Series. Dit was het eerste werk van jonge Afrikaanse
kunstenaars dat Carla en Pieter Schulting aanschaften. Het vormt daarmee het
begin van hun collectie die nu omschreven wordt als Africa Supernova.
Deborah Segun, Comforting Presence.
Africa Supernova
Explosie van creativiteit
De Amersfoortse kunsthal KAdE hangt en staat vol met 145 kunstwerken, voornamelijk
portretten, van hedendaagse Afrikaanse kunstenaars. Een bloemlezing uit een kunstscene
in opkomst. De explosie van kleuren en creativiteit beneemt je (bijna) de adem. Langzaam
flaneer je langs de kunstwerken die je naar dat verre continent voeren.
En nog een keer, en nog eens. [kop]
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: collectie Africa Supernova van Carla en Pieter Schulting.

Alma Thomas
Soon
Thandiwe Muriu, Call me please. He who loves, loves you with your dirt (Afrikaans gezegde) Muriu ontwerpt de kleding en brillen van haar modellen zelf. Deze bril wordt gevormd door de draaischijven van een oude telefoon. Ze verbindt
elk kunstwerk met een Afrikaans gezegde om zo oude Keniaanse wijsheden te verbinden met het heden.

Affichebeeld expositie. Oluwole Omofemi - Fearless.
Trots, eigenwaarde en authenticiteit, dat straalt dit
portret van deze Nigeriaanse kunstenaar uit. Onbevreesd
kijkt zijn model de bezoekers aan.
Athi-Patra Ruga, Somagwaza. Een portret in
gebrandschilderd glas.
Edson Chagas, Salvador D. Kimbangu, Tipo Passe. In deze
‘paspoortserie’ fotografeert deze kunstenaar uit Angola
mensen in eigentijdse kleding terwijl ze een traditioneel
Bantu-masker dragen. De maskers stellen de geesten van de
voorouders voor en verbinden zo verleden en heden en geven
kolonialisme en de Afrikaanse identiteit een eigen gezicht.
Jean David Nkot, www.force@monde.com. Een
combinatie van het lijden van een mijnwerker tegen
de achtergrond van gedetailleerde landkaarten. Een
verwijzing naar het feit dat de mens niet los gezien kan
worden van zijn omgeving en de bescherming van de een
gepaard gaat met het behoud van de ander.
Saint Etienne Yeanzi, Untiteld. >
Er was eens… een verzamelaarsechtpaar dat inmiddels vijf jaar
geleden gegrepen werd door het werk van voornamelijk jonge,
talentvolle Afrikaanse kunstenaars. Een generatie die, zoals
dat in museumtaal heet, de dialoog aangaat met verleden,
gesymboliseerd door kolonisatie, en het heden dat verbeeld wordt
door trots, eigenheid en kleur waar alles vroeger zwart leek. Zo
worden verleden, heden en toekomst met elkaar verweven.
Het begon allemaal met het vrouwenportret van de Ethiopische
kunstenaar Ephrem Solomon. Een portret waar ze hun ogen niet
vanaf konden houden en dat vooral bij Carla die als kind gewoond
heeft in Ethiopië vele herinneringen opriep.
Carla: ‘We waren er weg van. Het was ons eerste Afrikaanse
kunstwerk en dat smaakte naar meer. We besloten om zélf in Afrika
op zoek te gaan. Deze expositie kun je daarmee ook zien als onze
persoonlijke ontdekkingstocht.’
Carla en Pieter Schulting raakten gefascineerd door de kracht van
het verhaal en de verbeelding van de nieuwe generatie Afrikaanse
kunstenaars en schaften werk na werk aan dat allemaal een plaats
kreeg in hun eigen huis. Pieter: ‘De achterliggende verhalen maken
deze kunst zo interessant. Ze verwijzen naar de roots van »

Neo Matloga, Ramatla. Matloga is de
collagekunstenaar uit Zuid-Afrika.
Olamide Ogunade, Dialogue with the Soul.
Zandile Tshabalala, Black. In
haar schilderijen verplaatst
de zwarte vrouw zich van een
achtergrondpositie naar de
voorgrond.
Cheri Samba, J’aime la
couleur. Een zelfprotret van
de kunstenaar. ‘Voor mij is
kleur leven.

Lord Ohene, Ashley. In plaats van precies
weer te geven wat hij ziet, probeert Ohene
diep in iemands ziel te kijken en hun dromen
over de toekomst weer te geven.
Dan Halter, Out of Zimbabwe. Dit werk
dat kippenvel veroorzaakt als je denkt
aan de geschiedenis van onteigening, is
gemaakt van een lijst van ongeveer 4000
boerderijnamen, ooit in wit bezit. I had a
farm in Africa is de fameuze openingszin uit
Out of Africa van Karen Blixen.
Samson Kambalu, Antelope - Maquette for
the Fourth Plinth. Hier zien we prediker John
Chilembwe en de Europese missionaris John
Chorley, gemodelleerd naar een foto uit
1914. De prediker is veel en veel groter dan
de missionaris en - shock & horror - hij draagt
een hoed en trotseert daarmee de koloniale
regel die Afrikanen verbood hoeden te
dragen in het bijzijn van witten. Een jaar later
leidde Chilembwe een opstand tegen het
koloniale bewind in Malawi waarbij hij werd
gedood en zijn kerk verwoest.

Zanele Muholi, Owakhe X. Zij is de fotografe van de Zuid-Afrikaanse zwarte lesbische en transgendergemeenschap. In de serie waar deze foto onderdeel van uitmaakt richt ze de camera op zichzelf.

Mary Sibande, The Manifestation. Sibande verbeeldt middels de beelden van
Sophie de geschiedenis van haar eigen familie die gedwongen huishoudelijk
werk moest doen tijdens apartheid.
Abdoulaye Konate, Bleu Kente au 3 Losanges.
Carla en Pieter Schulting >
de kunstenaars, de cultuur en geschiedenis van hun land, ook de
traumatische ervaringen. Zo is een traditioneel ogend masker uit
Mozambique gemaakt van kogels en ander wapentuig. Ook werken
kunstenaars met afvalmaterialen die het westen dumpt in Afrika.’
Verhalen die verteld moeten worden
‘Niet alles wat onder ogen wordt gezien kan worden veranderd,
maar niets kan worden veranderd totdat het onder ogen wordt
gezien’, zei de Afro-Amerikaanse schrijver James Baldwin.
Als je kijkt naar het rijke visuele vocabulaire van de Afrikaanse
kunstenaars in de Schulting Collectie, dan zie je een lange
geschiedenis, vele ervaringen - waaronder traumatische - en grote
verhalen die verteld willen worden. Móeten worden.
Carla Schulting: ‘De titel Africa Supernova weerspiegelt hoe
de kunst van het Afrikaanse continent de afgelopen jaren de
kunstwereld als in een explosie heeft veroverd. We beginnen nog
maar net te ontdekken wat het Afrikaanse continent voor ons
in petto heeft. Deze titel vat goed samen dat onze collectie niet
gemakkelijk in een hokje te plaatsen is, zo gevarieerd en divers als
ze is. We verzamelen alleen werken waar we van houden, die ons
hart raken. Het is een explosie van creativiteit en dat is precies wat
we willen laten zien.’
Pieter Schulting: ‘Met deze tentoonstelling willen we een overzicht
geven van de jonge kunstenaars die Afrika nu op de wereldkaart
zetten. We denken dat als je over twintig jaar terugkijkt, deze
periode deel zal uitmaken van de kunstgeschiedenis.’ ˙
QuickFACTS
Africa Supernova in Kunsthal KAdE in Amersfoort
toont de collectie hedendaagse Afrikaanse kunst van
verzamelaarsechtpaar Carla en Pieter Schulting. Bij de
tentoonstelling hoort een prachtig boek en er is in de filmzaal
een interview met Carla en Pieter Schulting te zien. Nog t/m
7 januari 2024. Elke zondag is er van 13:00-14:00 uur een
instaprondleiding langs de kunstwerken. www.kunsthalkade.nl

JAAR
De mooiste reizen
bouw je samen
• Gemsbokness
elke reiziger een unieke reis
• Écht maatwerk
we brengen u naar de meest
bijzondere plekjes
• Onbezorgd op reis
we ontzorgen door u alles uit
handen te nemen
• Creatieve routes
we gebruiken gebaande én
ongebaande paden
• Routeboek op maat
u krijgt van ons gedetailleerde
informatie over uw route
• Aandacht voor detail
uw reis is tot in de puntjes
geregeld
• Extra betrokkenheid
aandacht voor medische zorg of
als u iets te vieren heeft
Mail of bel met
Saskia Reinders
Gemsbok Reisarchitecten
Buitenerf 154
4824 HL Breda
Tel: +31 (0)6 800 400 85
info@gemsbok.nl
www.gemsbok.nl
Zuid-Afrika – Namibië – Botswana – Zambia – Zimbabwe – Malawi – Mozambique – Madagaskar – Mauritius – Tanzania - Kenia

Mozambique
een tropisch paradijs gezegend met een 2500 kilometer
lange kustlijn en een azuurblauwe oceaan met idyllische
stranden omzoomd door wuivende palmen. mozambique is
een van de meest betoverende landen in afrika.

90
Tekst en fotografie: Thijs Heslenfeld

Mozambique
Een rondreis langs vijftig tinten blauw
Mozambique, een tropisch paradijs. Langs de prachtige kustlijn idyllische stranden met
wuivende palmbomen en een azuurblauwe oceaan. Een walhalla voor duikers. Maar er zijn
ook steden als Maputo en Inhambane met markten, kunst en cultuur. Mozambique is een
van de meest betoverende Afrikaanse landen en daarom is het de hoogste tijd voor een
ontdekkingstocht.
Tekst: Marjolein Westerterp, Ingrid Gorter Foto’s: Peter Boshuijzen, Ingrid Gorter

92

Veel reizigers die al eerder kennis hebben gemaakt met Zuid-Afrika
zijn nieuwsgierig geworden naar buurland Mozambique. Toch
brengt de taalbarrière, het gebrek aan kennis en informatie over
dit land en het gedoe rondom de huurauto, velen aan het twijfelen.
GoAfrica.nl daagt iedereen uit om deze prachtige autorondreis van
Johannesburg via de Panorama Route, Timbavati Private Game
Reserve en Krugerpark naar het ongerepte Mozambique te maken.
De route brengt je langs de mooiste snorkel- en duikplekken aan
de Indische Oceaan. Via de langste hangbrug van Afrika arriveer je
in Ponta do Ouro waar je kunt zwemmen met dolfijnen. Je ontdekt
het historische Maputo en via de zuidkant van het Krugerpark
rijd je weer terug naar Johannesburg. Een reis vol sensationele
hoogtepunten.
Sensatie 1 Graskop
Vanuit Johannesburg rijd je de prachtige route naar Graskop waar
de nieuwste attractie op je wacht: de glazen Gorge Lift die je 51
meter dieper de kloof inbrengt waar je vervolgens kunt genieten
van een wandeling door de uitbundige natuur en een prachtige
waterval. Ook kun je hier via een hangbrug de kloof oversteken.
Sensatie 2 Panoramaroute
Geniet van de indrukwekkende Blyde River Canyon, Bourke’s
Luck Potholes, de Drie Rondavels, God’s Window en het oude
goudzoekersstadje Pilgrims Rest.
Sensatie 3 Timbavati Game Reserve
Op zoek naar de Big Five in het wildrijke Timbavati Game Reserve,
waar je overnacht in een tented camp.
Sensatie 4 Kruger National Park
Het is waarschijnlijk de grootste toeristische attractie in Zuid-
Afrika, het Kruger National Park en mag dus niet ontbreken in
jouw reis. Je slaapt in een restcamp in het park en hebt dus volop
gelegenheid om nu zelf op zoek te gaan naar het vele wild.

94

Sensatie 5 Great Limpopo Frontier Park
Vanuit Kruger rijd je naar Mozambique via de Giriyondo grenspost.
Het echte avontuur is begonnen. Het Frontier Park ligt op de grens
van Zuid-Afrika, Zimbabwe en Mozambique en heeft een open
verbinding met Kruger waardoor het wildlife kan migreren.
Sensatie 6 Chidenguele
Het dorpje Chidenguele ligt ten noorden van Xai Xai aan een lang
ongerept strand. In de omgeving vind je talloze glinsterende
meren, waaronder het meer Nhambavale, een populair
zoetwatermeer. Wat kun je hier doen? Wandelen, snorkelen,
kajakken, kitesurfen en in het seizoen: walvissen spotten.

96

98
Sensatie 7 Inhambane en Tofo
Voorbij de historische stad Inhambane ligt op het idyllische
schiereiland Ponta da Barra het vissersdorpje Tofo. Tofo wordt ook
wel de duikhoofdstad van Mozambique genoemd. Het hele jaar
door zijn hier walvishaaien, reuzenmanta’s, roggen en dolfijnen te
zien. In het walvisseizoen, van augustus tot oktober, kun je hier ook
de bultrug walvissen te zien. De koraalriffen van Tofo zijn mooi en
nog intact. Je kunt hier ook een tochtje met een dhow maken, de
vissersboten zoals die in Mozambique worden gebruikt.
Sensatie 8 De flamingo’s van Bilene
Praia do Bilene kijkt uit over de prachtige, eindeloos uitgestrekte
Uembje lagune die gescheiden is van de Indische Oceaan door een
golvende reeks witte zandduinen. De lagune en de kust trekken in
de zomer grote groepen flamingo’s en watervogels aan, wat zorgt
voor uitstekende mogelijkheden om vogels te spotten.
Sensatie 9 De hangbrug van Maputo
Van Bilene rijd je via Maputo naar Ponta do Ouro, het meest
zuidelijke puntje van Mozambique. De sensatie onderweg is het feit
dat je bij Maputo over de grootste hangbrug van Afrika rijdt.
Sensatie 10 Zwemmen met dolfijnen bij Ponta do
Ouro
Ponta do Ouro betekent “Gouden Plek”. Het dorpje ligt op een
afgelegen stuk land. Het is dé plek voor een strandvakantie aan de
ongerepte kust van Afrika. Er liggen maar liefst twintig prachtige
duikplekken voor de kust en hier heb je de kans van je leven om te
zwemmen met dolfijnen of ze vanaf de boot te bewonderen.
Sensatie 11 Hoofdstad Maputo
De hoofdstad van Mozambique staat bekend om zijn goed
bewaard gebleven Portugese koloniale architectuur. Het is de
plek waar heden en verleden elkaar ontmoeten en de klanken van
het Portugees meedeinen op het relaxte levensritme. Met zijn
prachtige art deco-architectuur en de ligging op een heuvel met
uitzicht op de glinsterende Maputo Bay, was de stad Maputo ooit
de Rivièra van zuidelijk Afrika. Tot 1976 heette de stad Lourenço
Marques, naar de Portugese handels- en ontdekkingsreiziger
die in 1544 de Delagoabaai voor Portugal veroverde. Ook de
Nederlanders deden hier een duit in het zakje met het stichten van
de handelspost Fort Lijdzaamheid. Wandel door de wijk Baixa in de
oude binnenstad en geniet van de straten die omzoomd zijn door
paarse jacaranda bomen. Verder is een bezoek aan het plein Praça
da Independência met het standbeeld van de eerste president
Samora Machel een aanrader. Ook interessant is het neoklassieke
stadhuis van de stad en het treinstation met de bronzen koepels,
ontworpen door Gustave Eiffel. Je kunt de stad ook op de fiets
verkennen of … nog leuker met de tuk-tuk.

100
Sensatie 12 Komatipoort
Vooruit de laatste: Komatipoort aan de rand van
het Kruger National Park is de grensplaats tussen
Mozambique en Zuid-Afrika. En de laatste stop voor
je terugrijdt naar Johannesburg.
QuickFACTS
Safari in Afrika en de stranden van Mozambique vormen de
hoogtepunten van deze 19-daagse reis.
Je vindt alle informatie op
https://www.goafrica.nl/reis/op-safari-in-zuid-afrika-enstrand-in-mozambique/

“Collecting Memories”
Families, bedrijven, honeymooners en vele
individuele reizigers weten GoAfrica.nl
inmiddels te vinden. Een reis geboekt door
GoAfrica.nl is altijd eersteklas maatwerk.
Botswana
Bestemmingen
Mozambique
Kenia
Tanzania
Oeganda
Madagascar
Mauritius
Zuid-Afrika
Namibië
Botswana
Zimbabwe
En waar gaat uw droomreis naartoe?
Zelf rijden door divers Zuid-Afrika of
uitgestrekt Namibië? Een Fly In safari
door Botswana of het nog onontdekte
Zimbabwe? Bijzondere projecten
bezoeken in Oost-Afrika, of misschien
wel op expeditie door Angola of
Madagascar? Laat u verrassen en neem
vandaag nog contact met ons op!
Namibië
Zuid-Afrika
Mozambique
Neem contact met ons op voor uw droomreis:
info@goafrica.nl of bel 020-2382939 of kijk
voor reisideeën op https://goafrica.nl
SCAN ME

Oeganda
in het hart van het afrikaanse continent, op de evenaar,
ligt oeganda, ook wel de groene parel genoemd. je kunt
er oog in oog staan met de fameuze berggorilla’s, luie
leeuwen, ondeugende chimpansees en stammen die ver van
de moderne wereld leven, zoals de karamojong.

De verborgen wereld van
Karamoja
Negen maanden geleden zette ik voet op de voorouderlijke bodem
van mijn moeder om meer over mijn wortels te leren. Ik wist niet dat
deze reis mijn leven zo zou veranderen.
- 27 augustus 2016, Theo Vos (oprichter, Kara-Tunga Arts & Tours)
De Karamoja regio in het noordoosten van Oeganda is een
zogenoemde verborgen parel in dit bijzondere land. In deze streek
die jarenlang geteisterd is door stammenoorlogen wonen de
Karamojong, een onbekende stam met eeuwenoude tradities.
Theo Vos is de zoon van een Nederlandse vader en een Oegandese
moeder uit deze streek. In 2016 ging hij op zoek naar zijn roots.
En besloot vervolgens deze streek, waar zijn wortels liggen, via
ecotoerisme onder de aandacht te gaan brengen van een groter
publiek.
Terug naar waar het begon
Theo: ‘Als ik erop terugkijk was het een ongelooflijke reis, mijn
zoektocht naar mijn culturele erfgoed. Het deed me beseffen
hoe belangrijk het is om mijn voorouderlijke cultuur die op het
punt staat te verdwijnen juist te behouden voor toekomstige
generaties. Ik ben opgegroeid in Nederland en was me nauwelijks
bewust van mijn afkomst. Ik ben geboren in Kenia, mijn vader
komt uit Nederland en mijn moeder uit Karamoja, Oeganda. We
immigreerden naar Nederland toen ik vijf jaar oud was, naar een
stadje in het noorden van het land. De overgang was voor mij vrij
gemakkelijk omdat ik nog jong was en me snel wist aan te passen
aan de nieuwe omgeving. Tijdens mijn jeugd in Nederland had
ik niet veel interesse in mijn Karamojong-wortels, ik leefde zoals
elke Nederlandse puber een westers leven met veel afleidingen en
uitdagingen. Maar dit veranderde langzaam toen ik in de twintig
was, begon te reizen en steeds meer mensen tegenkwam met een
dubbele nationaliteit. Vooral de trots en kennis die ze hadden over
hun culturele achtergrond inspireerde me om meer over mijn eigen
wortels te weten te komen.’
De reis
‘Twee jaar geleden zette ik voet op de voorouderlijke bodem van
mijn moeder om meer over mijn afkomst te weten te komen. Ik had
geen idee hoezeer deze beslissing mijn leven zou veranderen. Ik
was van plan om een paar maanden te blijven om me te verdiepen
in mijn culturele erfgoed – maar toen ik me realiseerde hoe groot
die culturele rijkdom is, hoe bijzonder het landschap, maar ook zag
hoeveel uitdagingen er lagen, besloot ik om vanaf dat moment
zoveel mogelijk tijd in Karamoja door te brengen om te zien hoe ik
mijn mensen – want zo voelde het meteen – zou kunnen helpen.’ »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marcus Westberg

Een leven na Idi Amin
Tijdens het achtjarige bewind (1971-1979) van dictator Idi Amin
die als bijnaam de slachter van Afrika had, werden de Karamojong
gedwongen te moderniseren en elke vorm van cultureel erfgoed
werd met geweld neergeslagen. Nadat Amin was afgezet
en de gewapende rooftochten tussen de stammen om vee
waren gestopt, kwam de huidige Oegandese regering met een
programma om de regio te moderniseren volgens de normen van
de rest van het land.
In maart 2009, toen president Yoweri Museveni zijn vrouw
Janet als staatsminister voor Karamoja benoemde, sprak hij
over de noodzaak om “een van de achtergebleven gebieden”
van Oeganda nu eindelijk te ontwikkelen. Ook mevrouw zelf
was niet te spreken over wat ze aantrof. Het kantoor van de
premier dat op dit moment nog steeds inspanningen verricht om
Karamoja te ontwikkelen, heeft gezegd dat Karamoja “een zeer
onveilige, door vuurwapens gedicteerde, naar honger neigende,
verwaarloosde en zeer achtergebleven regio is”. In een brief aan
een delegatie van de Europese Unie die Oeganda in november
2010 bezocht, benadrukte mevrouw Museveni dat “de nomadische
manier van leven ouderwets is”, en haar bureau heeft gepleit bij
ontwikkelingspartners om het regeringsprogramma te steunen
om “het nomadische leefpatroon te stoppen en mensen aan te
moedigen zich ergens permanent te vestigen, want dat is de focus
van de regering. voor nu”.
Cultureel erfgoed
‘De afgelopen paar jaar zijn de regering van Oeganda en
haar partners derhalve druk bezig met het verbeteren van de
infrastructuur, elektriciteit heeft de regio bereikt en er worden
talloze scholen gebouwd. Fantastisch natuurlijk, behalve dat er
totaal geen interesse in het behoud van het rijke culturele erfgoed
is waardoor de culturele toekomst van het volk in gevaar wordt
gebracht. En dat terwijl Oeganda goede voorbeelden heeft van het
economische potentieel van cultureel toerisme, zoals bij de Masai
in Kenia, net over de grens. Ook de gewapende overvallen tussen
de stammen onderling om elkaars vee te roven hebben Karamoja
niet positief op de kaart gezet. Net als vele andere streken in Kenia
en Zuid-Soedan heeft onze regio sterk te lijden onder periodes van
droogte, ontbossing, klimaatveranderingen. De aantallen vee en
daarmee het vermogen van de Karamojong om op een fatsoenlijke
manier te kunnen leven, zijn daarmee drastisch teruggelopen.
Armoede, honger en ziektes hebben hun intrede gedaan. Dat was
hoe ik het land van mijn voorouders aantrof.’
Het ontstaan van Kara-Tunga
‘Goed, ik reisde dus maandenlang, vaak in het gezelschap
van ondernemende Karamojong door de meest onbereikbare
gebieden. Mijn doel was om meer te leren over de achtergronden
en cultuur van “mijn mensen” en de verborgen schatten te
ontdekken. Ik was elke keer weer verbijsterd door wat we zagen. »

De hele regio was zo puur en onaangetast dat ik niet kon ophouden
om er verhalen over te schrijven en ik postte honderden foto’s op
Instagram. Op een gegeven moment kreeg ik een berichtje van
iemand die zei dat ze mee wilde op onze “expeditie”.
God, I adore your photos, the Uganda ones make my wanderlusting
mind explode, haha... I’ll be back in Tororo the 24th of February.
Will you still be around? Would be awesome to meet up as we
apparently share this passion for photography and you seem to be
supersympathetic - pardon me if this is an incorrect prejudice haha
(@Steffi Rettinger)
‘Ze kwam en in maart beklommen we samen met nog wat nieuwe
vrienden Mount Moroto waar we ook kampeerden. Toen wist ik
het zeker: als ik mensen kan enthousiasmeren om naar Karamoja
te komen, zal dat mij de mogelijkheid bieden om een beetje
verlichting in het bestaan van vele mensen hier te brengen en hen
aan te moedigen om hun culturele erfenis te bewaren. Natuurlijk
weet ik dat wat ik doe, wat wij doen, een druppel op een gloeiende
plaat is, maar ik geloof heilig in het principe van klein beginnen,
anderen te inspireren en zo stap voor stap je doel te bereiken.
En zo is Kara-Tunga Arts & Tours begonnen. Kara is afgeleid van
Karamoja, Tunga komt van hoe mensen genoemd worden die
NgaKaramojong spreken, de “ngitunga”. Ik wil mijn doel bereiken
op de manier die ik het beste kan begrijpen en ondersteunen: door
gebruik te maken van kunst.
Binnen vijf maanden hadden we al een aantal gasten die
meewilden op onze expedities en hadden we contacten met
gemeenschappen die hen wilden ontvangen en hun culturele
erfgoed met hen wilden delen. We hebben nu ‘Village Saving Groups’
gestart met financiële fondsen afkomstig van het toerisme en de
verkoop van kunst. Ik realiseer me heel goed dat we er nog lang
niet zijn, maar wat ik zie aan potentieel geeft me de kracht om
steeds weer door te gaan. Ik werk nu samen met een aantal zeer
getalenteerde gidsen en specialisten en de niet aflatende energie
komt van mensen die bij ons een reis of een excursie boeken, en
studenten die de geschiedenis van de Karamojong documenteren.’ ˙
QuickFACTS
Theo Vos is de founding director van Kara-tunga Arts & Tours.
Meer informatie vind je op www.kara-tunga.com en
www.tourofkaramoja.com (jaarlijks fietsevent).
Meer zien? Bekijk de documentaire Ateker op YouTube:
https://youtu.be/OtMVASwwXNw?si=hhG9Rav0r9G73

De Aloyse Stichting
Voor vrouwen en kinderen in Oeganda
Alice Oude Lansink is ontwikkelingswerker in Afrika en oprichter
van de Aloyse Stichting voor vrouwen en kinderen in Oeganda.
‘De inspiratie daartoe heb ik gekregen door mijn tante Aloyse. De
stichting draagt dan ook haar naam. Aloyse hoorde bij de Zusters
Franciscanessen van Denekamp. De zusters waren actief binnen
de verpleging en het onderwijs in verschillende landen van de
wereld, onder andere in Afrika. Als kind droomde ik ervan om later
ontwikkelingswerker in Afrika te worden. Inmiddels ben ik in enkele
Afrikaanse landen geweest. Moroto District in Karamoja heeft nu
mijn aandacht omdat de moeilijke leefsituatie van vooral vrouwen
en kinderen mij bijzonder raakt.’
Moroto District is een gebied waar voedselzekerheid een groot
probleem is. Vooral vrouwen en kinderen hebben te maken met
ondervoeding en een slechte gezondheid door gebrek aan goede
voeding. Ontwikkelingsorganisaties zijn werkzaam binnen het district
en toch is er nauwelijks vooruitgang. Ook de Verenigde Naties bieden
al decennia programma’s aan waarbij voedsel wordt uitgedeeld. Dat
is belangrijk om hongersnoden te voorkomen, de kritiek is dat de
structurele oorzaken van ondervoeding blijven bestaan.
Verbeteren gezondheid vrouwen en kinderen
Het bisdom in Moroto en de Aloyse Stichting hebben een project in
gang gezet om vanuit de structurele oorzaken van ondervoeding tot
vooruitgang te komen. Het doel van het project is het verbeteren
van de voedingstoestand en gezondheid van vrouwen en kinderen
door het versterken van de voedselzekerheid van huishoudens.
Het project richt zich op de sociaaleconomische positie van
vrouwen en het bevorderen van gezond gedrag binnen het
huishouden. Er worden activiteiten geïnitieerd zodat vrouwen meer
geld kunnen verdienen. Een voorbeeld is het houden van kleinvee
als kippen en geiten of het opzetten van een kleine handel. Door
‘Village Saving Groups’, een soort lokaal banksysteem, kunnen
vrouwen kleine bedragen met rente inleggen en lenen. Het lokale
gezondheidscentrum organiseert activiteiten om gezond gedrag
te bevorderen. Vrouwen krijgen bijvoorbeeld gelegenheid om
in groepen hun gezondheid en die van hun kinderen met elkaar
te bespreken. Zo is de kans groter dat ze manieren vinden voor
gezond gedrag die bij hen passen en haalbaar zijn binnen de
omgeving.
Samen leren, samen in actie
We maken gebruik van een bottom-up aanpak waarbij meedoen,
samen leren en actie ondernemen centraal staan. Het project richt
zich op de vrouwen: wat hebben zij nodig om voedselzekerheid
voor hun huishouden te realiseren en hoe kunnen ze het
beste ondersteund worden. Daarnaast worden stamoudsten,
informele leiders, lokale organisaties en de lokale overheid bij
het project betrokken. Door deze bottom-up aanpak sluiten de
projectactiviteiten beter aan op de noden van de vrouwen, voelen
mensen meer verantwoordelijkheid en ontstaat eigenaarschap.
Dit vergroot de kans dat mensen in beweging komen, het
project beklijft en bijdraagt aan een betere voedingstoestand en
gezondheid van vrouwen en kinderen. ˙
QuickFACTS
Nieuwsgierig geworden? Kijk voor meer informatie op
www.aloysestichting.nl
Als jij dit initiatief een warm hart toedraagt dan kun je
bijdragen.
Het bankrekening nummer is NL32 BUNQ 2085 0103 18
Tekst en foto’s: Alice Oude Lansink

Al sinds 1979 dé Afrika specialist
Het organiseren van reizen naar Afrika doen wij al 40 jaar
met veel passie en motivatie. Afrika is een prachtig continent,
dat voor iedere bezoeker tot nieuwe ontdekkingen leidt.
Al onze bestemmingen bezoeken wij regelmatig. Op deze manier
is onze kennis van de bestemmingen, accommodaties
en mogelijkheden ter plaatse altijd up-to-date.
Tanzania
Kenia
Madagaskar
Oeganda
Rwanda
Zimbabwe
Namibië
Botswana
Zambia
Mozambique
Seychellen
Mauritius
Zuid-Afrika

SAFARI IN
AFRIKA?
Op jambo.nl en in onze brochure
vindt u ruim 100 uitgekiende reizen
of bel met onze Afrika specialisten op
020-2012740 voor een reis op maat.
De mogelijkheden zijn eindeloos, privé
reizen geheel conform uw wensen!
40
Jaar
passie
voor
Afrika

Bush Life
De avonturen van safarigids Caroline Langevoord
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Caroline Langevoord

Caroline Langevoord is de enige gediplomeerde Nederlandse safarigids in Oost-Afrika.
De watertandend prachtige savanne is haar thuis. Wonen en werken met en tussen wilde
dieren was van jongs af aan haar droom. Een droom die waarheid werd. Bush Life is haar
eerste boek en nodigt uit tot een ontmoeting met OOG VOOR AFRIKA.

‘Bladzijde na bladzijde wordt je verbeelding op reis
gestuurd, naar het thuis van Caroline: Oost-Afrika’
– Geert Mak
Om maar met de deur in huis te vallen: Bush Life is een feest
der herkenning en ongelooflijk informatief en leerzaam op een
leuke manier voor iedereen die van wildlife (groot en klein) en
safari’s houdt. Op een meeslepende manier geeft Caroline weer
hoe het leven van een safarigids, reisleidster, lodge manager en
rondleidster bij ARTIS eruitziet.
Wij hebben met OOG VOOR AFRIKA als missie om het Afrikaanse
continent in al haar schoonheid en diversiteit te laten zien, zodat
je – als je ons tijdschrift leest – wel een verlangen móet krijgen er
naartoe te gaan. Caroline verleidt met haar boek haar lezers om het
leven in de bush te ervaren en er meer van te gaan begrijpen en er
dus van te gaan houden.
De zonsopgang is betoverend mooi, de kleuren van het gras en de
bomen veranderen per minuut, verderop lopen giraffen en ik hoor een
leeuw brullen. Het felle gekwetter van de bruine papegaai doet me
opkijken naar de immense baobabboom voor me. Diep ademhalend
fluister ik tegen mezelf: Geniet!
Jouw hele boek ademt liefde voor dieren en natuur. Maar je
werkachtergrond is een carrière in de wereld van de reclame.
Hoe ben je dan toch in Oost-Afrika beland?
‘Ik heb altijd veel gereisd. Met een rugzak de wereld over en altijd
op zoek naar een nieuwe bestemming, een ander land, een ander
continent. Maar toen ik voor het eerst in Afrika op vakantie ging,
was het anders. Gelijk had ik iets van ‘Ik wil niet meer terug naar
Nederland!’. In 2004 zat ik op de beroemde, prachtige zandduin
Dune 45 in de Sossusvlei in Namibië. Ik had een onvergetelijk
gevoel van rust, van rijkdom zonder iets te bezitten. Ik realiseerde
me me nergens zo gelukkig te voelen als in de natuur in Afrika. Op
dat duin besloot ik om in Afrika te gaan wonen. Negen maanden
later stond ik op Schiphol.’
Zenuwachtig open ik de deur van de safariauto. Mijn handen trillen
en het weeïge gevoel in mijn buik maakt me een beetje misselijk. Ik
haal nog eens diep adem en verwelkom dan mijn gasten. Ik draai de
contactsleutel om en weet dat dit het uur van de waarheid is. Of »

eter gezegd de aankomende tweeëneenhalf tot drie uur…
De afgelopen dertig dagen heb ik een intensief programma gevolgd
om een officiële safarigids te worden, met een certificaat van de
vooraanstaande FGASA (Field Guides Association of Southern Africa)
cursus. De opleiding nadert het einde en nu moet ik in de praktijk
laten zien dat ik de titel FGASA-field guide waardig ben.
Jouw leven in Oost-Afrika zal voor veel van onze lezers klinken
als een droom. Hoe heb jij jouw droom verwezenlijkt?
‘Ik heb letterlijk en figuurlijk mijn leven in Nederland opgezegd
en ben gegaan. Ik had geen enkele naam of telefoonnummer in
Tanzania. Alleen een enkele reis Arusha en mijn rugzak van 22 kilo.
De beste beslissing ooit!
Gelukkig kon ik snel als reisleider aan de slag voor groepsreizen
en na een jaar had ik geregeld dat ik in het Samburupark
vrijwilligerswerk kon gaan doen. Op voorwaarde dat ik mijn eigen
slaapplek en vervoer regelde. De rangers verwachtten dat ik buiten
het park in een kamertje zou gaan wonen, maar ik wilde alleen
maar in het park zijn. Dus ik had een mini-koepeltentje gekocht,
een mooie plek ver weg van de bewoonde wereld uitgezocht en dat
werd mijn thuis in het jaar daarna. Dat was mijn start. Ik ben dus
echt heel eenvoudig begonnen en was tevreden met niets. En nog
leef ik zonder grote luxe en dat bevalt me uitstekend. Voor mij is dit
leven inderdaad een droom.’
Wat moet je doen om gediplomeerd gids in Oost-Afrika te
worden?
‘Het begon met de aanschaf van een paar gedegen wildlife
boeken, met gedetailleerde informatie over vogels, zoogdieren,
planten en bomen. Telkens als ik een dier zag, dook ik in mijn
boek om mijn kennis te vergroten. Ik trok op met gidsen, rangers
en dierenexperts, stelde ze honderden vragen en voedde mijn
nieuwsgierigheid met hun kennis. Ik merkte dat ik me nóg meer
wilde verdiepen in de flora en fauna en ging op zoek naar een
goede opleiding. In een aantal landen heb je speciale cursussen
om safarigids te worden. FGASA is de meest bekende en staat
het hoogst aangeschreven. Maar deze werd alleen in Zuid-Afrika
gegeven en ik wilde juist meer leren over de natuur in Oost-Afrika.
Toen de eerste FGASA-opleiding in Kenia werd gegeven, heb ik me
daar meteen voor opgegeven. Die opleiding was erg zwaar, maar
ongelooflijk leerzaam. Vervolgens heb ik ook een landelijk examen
in Kenia gedaan en een aantal specialistische cursussen gevolgd,
zoals een vogelcursus.’
Je neemt ons mee in het leven van de dieren in de bush, groot en
klein. Welk dier vind jij het meest fascinerend?
‘Ieder dier is interessant, zelfs de mestkever of de mier. Maar
olifanten zijn mijn favoriet. Het is ronduit fascinerend om te zien
hoe deze matriarchale groepen samenleven. Een van de oudste
vrouwtjes heeft de leiding en met al haar kennis leidt ze de kudde.

‘De lezer ontmoet een boeiende optocht van savannebewoners:
van olifant tot termiet, van leeuw tot buffel en van krokodil
tot struisvogel — zowel in heerlijk rake woorden als in
prachtig geschoten beeld’ – Maarten Frankenhuis
Olifanten zijn een van de meest intelligente dieren. Zo kunnen
ze een drinkplaats vinden die ze al jaren niet bezocht hebben. En
de emoties die ze tonen, bijvoorbeeld bij een overlijden van een
groepslid, zijn ook ongelooflijk indrukwekkend. Over olifanten raak
ik niet uitgepraat met mijn medereizigers.’
Door de hitte en het slaaptekort van de afgelopen nachten val ik
in een diepe slaap. In mijn onderbewustzijn voel ik iets tegen me
aankruipen. Wat gezellig dat mijn vriend naast me komt liggen,
dat had ik niet verwacht, flitst er door me heen. Halfslapend kruip
ik wat naar hem toe en leg mijn hoofd op zijn schouder. We liggen
lepeltje lepeltje als ik weer in een diepe slaap wegval. Als hij zich wat
beweegt, word ik wakker en sla mijn arm om hem heen. Tenminste…
WAT?!
Ik schiet op en ben binnen een fractie van een seconde compleet
wakker. Ik probeer mijn ogen aan het donker te laten wennen en kijk
naast me ... leeg, er is niemand in mijn tent. Maar ik weet zeker dat
ik tegen iets aan lag. Mijn hart bonkt in mijn keel en het koude zweet
breekt me uit.
Wat was je meest hachelijke avontuur?
‘In mijn boek lees je verschillende verhalen die ik heb meegemaakt.
Waar ik het meest van heb genoten waren mijn avonden in het
Samburupark. Die waren onvergetelijk. Als ik de bavianen hoorde
blaffen, wist ik dat ze het luipaard zagen naderen. Dat was het
teken voor mij om snel op een klein stoeltje naast mijn tent plaats
te nemen. Dan passeerde even later dit bijzondere roofdier op nog
geen twee meter afstand. En iedere avond weer herhaalde zich dit
prachtige schouwspel. Je kunt je wel voorstellen dat mijn hart in
mijn keel klopte toen het luipaard voor de eerste keer langs liep.’
Het eentonige gezoem van mannetjeskrekels die de vrouwtjes roepen
om te paren, gaat onverstoord door. In de verte klinkt een hels kabaal
van olifanten. Getetter doorbreekt de stilte van de nacht en is vaak »

een luidruchtig welkomstteken voor een net geboren olifantenkalf.
De geboorte vindt bijna altijd ʼs nachts plaats en tantes, zussen
en nichten omringen de moeder om haar te ondersteunen en
aan te moedigen. Als het jong eenmaal op de grond ligt, is het
welkomstconcert van trompetblazers van verre te horen. Iedereen
zal het weten dat er weer een familielid geboren is. Ik ben blij dat ik
door dit geluid uit mijn slaap gehouden word en bedenk me hoeveel
ik toch van dit werk houd. Betaald krijgen, ook al is het geen vetpot,
om wilde dieren te bewonderen en om andere mensen deelgenoot te
maken van de prachtige natuur.
Wat zijn de momenten in jouw leven daar waarop je kunt
zeggen: ik ben perfect gelukkig…
‘Tijdens een zonsondergang, waarbij die rode bal verdwijnt achter
een acaciaboom, je hoort de vogels steeds luider zingen, de krekels
starten hun concert en de hyena’s laten horen dat ze er zijn. Als ik
dan terugkijk op de dag die achter me ligt, wetend dat ik omringd
was met ongelooflijk fascinerende dieren, dat ik weer iets nieuws
gezien heb of weer een nieuw feitje geleerd heb … dan voel ik me
intens gelukkig.’
Nu hoor ik het geblaf weer. De apen springen in paniek van tak naar
tak, zelfs van boom naar boom, ondertussen elkaar waarschuwend.
Ik kijk naar rechts. Ik weet dat mijn ‘buurman’, het luipaard, zo
langskomt. Een aantal keren per week bezoekt hij ʼs nachts de
afgelegen plek waar ik mijn tent heb opgezet, een beschutte plek
tussen de vele bomen en dicht bij de rivier, en hij legt altijd dezelfde
route af. Elke keer waarschuwen de apen elkaar met hun paniekerig
geblaf, wat voor mij een teken is om op mijn stoel plaats te nemen.
En ja, daar is hij. Zelfverzekerd, zonder enige aarzeling en zijn blik
strak vooruit, duikt hij op uit het donker. Door de maan licht zijn vacht
op waardoor de donkere rozetten goed zichtbaar zijn tussen de gele
haren. Van de brede, indrukwekkende kop is geen enkele emotie af
te lezen. Zijn grote, zwarte, ronde pupillen kijken strak vooruit. Het
witte uiteinde op de gevlekte staart wordt met een lichte boog fier
omhooggehouden. Geen takje kraakt onder zijn klauwen, hij beweegt
zich geruisloos voort.
Wat is voor jou de mooiste plek in Afrika?
‘Ik heb nog lang niet alle landen in Afrika bezocht. Maar in Oost-
Afrika ligt mijn hart nog steeds in het Samburupark. Het park is nog
niet zo druk als de meer bekende parken en het is er echt heel erg
mooi. De Ewaso Nyiro-rivier stroomt als een levensader door het
park, de rode aarde steekt mooi af tegen de groene bebossing en
aan de horizon van het park liggen een aantal prachtige bergen.
Het park is het thuis van honderden olifanten en in een paar uur
safari kan je daar zoveel verschillende dieren zien. Dat is de plek
waar ik langere tijd heb gewoond en waar mijn liefde voor Afrika
en de natuur is gegroeid. Dit park zal altijd een apart plekje in mijn
hart behouden.’
Zelf op safari met Caroline?
Mijn grootste wens is dat dit boek mensen aanzet om op safari te
gaan. Om zelf te ervaren hoe betoverend de Afrikaanse savanne
is. Schakel me vooral in als ik daarbij kan helpen; als reisadviseur,
als safarigids ter plekke of als fotografe. Niets is leuker dan
een onvergetelijke reis samen te stellen die aansluit op ieders
persoonlijke wens. Ik werk samen met mijn beste vriendin Salma,
die op Zanzibar is geboren en getogen en al jarenlang in de
reisbranche van Oost-Afrika werkt. Via het lokale reisbureau Busara
Tours, gespecialiseerd in unieke safari’s, kunnen we al onze kennis
delen. ˙
QuickFACTS
Bush Life van Caroline Langevoord is sinds
10 november verkrijgbaar.
Caroline Langevoord, Bush Life - Wilde
verhalen van een safarigids in Oost-Afrika
| TERRA, 2023 | Gebonden, 304 pagina’s,
met foto’s en illustraties | EAN 9789089899736 | € 29,99

120
lezen &
kijken
Alles over en uit Afrika wat in onze ogen de moeite waard is om gezien en gelezen te worden
Marokko
Alleen door Afrika
Als je genoten hebt van de reisreportage Van Marrakech naar de
Atlas, dan is dit koffietafelboek een must have. De prachtige foto’s
nemen je mee een wereld in waar je wilt zijn. Waar je je inderdaad
zoals de titel al aangeeft wilt laten inspireren. Waar je je droom wilt
leven. Ik heb er maar een woord voor: prachtig, meeslepend,
inspirerend. O, dat zijn er drie! Een absolute aanrader die vijf sterren
verdient. Het verhaal dat mij het meest inspireerde: Thierry Teyssier,
een van de pioniers die de toeristische trekpleisters achter zich
lieten, opende in april 2002 een hotel in het palmbos van Skoura.
Dar Ahlam is gevestigd in een kasba waar veertien gastenverblijven
en een geraffineerde levenskunst voor bevoorrechte momenten
zorgen. De meest avontuurlijke reizigers strijken in de herfst en de
winter neer in nomadenkampen om zich te verbinden met de
woestijn en de tijd te nemen om te leven volgens het ritme van de
natuur. Daarnaast organiseert Thierry de Memory Road, een reis in
vijf etappes met verblijf op magische plaatsen – in Maisons des
Rêves (droomhuizen). Elke reis moet een uniek avontuur zijn. In de
zomer vervoert hij zijn klanten volgens een concept dat hij 700.000
Hours noemde (de tijd die we gemiddeld op aarde doorbrengen),
naar uitzonderlijke plekken op verschillende werelddelen. Het
eerste reizende hotel ter wereld, en de bestemmingen veranderen
elk jaar.
Catherine Scotto, Marokko – Interieur Design Inspiratie | Terra
Lannoo, 2022 | Hardcover koffietafelboek met foto’s van Nicolas
Mathéus | 192 pagina’s | ISBN 9789089899187 | € 29,99
In 1931 stapt een berooide Pool zijn voordeur uit om op zijn zeven
jaar oude fiets vanuit Polen naar de meest zuidelijke punt van
Afrika te reizen. Hij wil zo zijn jeugddroom waarmaken én een
inkomen verwerven voor zijn gezin. De zelfverklaarde journalist
schrijft tijdens zijn reis honderden artikelen, die dankzij zijn vrouw
in Poolse kranten verschijnen. Vandaag kent niemand hem nog. En
dat is onterecht. Kazimierz Nowak is een naïeve held die, door
zwerfzucht gedreven, de grootste ontberingen doorstaat. Al
schrijvend en fotograferend laat hij een groots tijdsdocument na,
een avonturenverhaal en kritische reportage in één. We krijgen een
inkijk in de koloniale (wan)praktijken op het Afrikaanse continent,
maar genieten ook mee van een ongerept landschap onder het
zilveren maanlicht. Met zijn laconieke humor doet hij ons bijna
vergeten wat een lijdensweg deze tocht moet geweest zijn. Zijn
fietstocht door Afrika duurt vijf jaar en vier maanden. Nog geen
jaar na zijn terugkomst overlijdt hij aan de gevolgen van de geleden
ontberingen. ‘Er bestaan twee Afrika’s. Het ene bestaat voor de show
en wordt opgevoerd in de officiële verhalen, het andere is nagenoeg
onbekend. Om dat tweede te ontdekken, moet je moeite doen en een
levensgevaarlijke reis ondernemen waarop je geplaagd wordt door
ziekte, honger, dorst en ontelbare ongemakken. Daarom is dit
onbekende Afrika zo zelden beschreven door reizigers.’
Tom Ysewijn, Alleen door Afrika. De opzienbarende reis van
Kazimierz Nowak (1931-1936) | Sterck & De Vreese, 2023 | ISBN
9789056159566 | Paperback met foto’s, 256 pagina’s | € 27,50
Tekst: Marjolein Westerterp

Toestanden
Doing Life with Mandela
121
‘Elke roman is een boodschap in een fles die van elders in de grote zee
van de literatuur wordt gegooid.’ Het verhaal dat de gelauwerde
auteur, film en- theatermaker Tsitsi Dangarembga de wereld instuurt
is dat van de Zimbabwaanse Tambu. Ze groeit op in een arm gezin op
het platteland. De rol van de vrouw staat daar vast en is behalve
zorgen voor man, huishouden en kinderen van geen betekenis.
School en opleiding zijn voor de mannen. Dan overlijdt haar broer en
komt er voor de razend intelligente Tambu de mogelijkheid om naar
school te gaan. Ze begint op de zendelingenschool van haar
succesvolle oom en mag dan doorstromen naar een ‘witte’ school.
Haar zucht naar meer en meer kennis en minder armoede verstoort
de gebaande paden binnen de traditionele familieverhoudingen en
de vraag die zich uiteindelijk opdringt: is dit het allemaal waard?
Toestanden, Tsitsi Dangarembga | Vertaling: Helen Henny |
Uitgeverij Mozaïek, 2023 | ISBN 9789023961550| Paperback, 288
pagina’s | € 23,99 | Ook als e-book verkrijgbaar
Dromen van de Karoo
In deze hernieuwde versie van de bestseller over het leven van
Mandela op Robben Island, geschreven door zijn bewaker Christo
Brand die bevriend raakte met Nelson Mandela en zijn familie, is een
aparte sectie toegevoegd: Witnesses to Friendship and Forgiveness.
16 betrokkenen bij het leven van Nelson Mandela en Christo Brand
delen hierin hun ervaringen. Een van die auteurs ben ik, Marjolein
Westerterp. In mijn ogen is het verhaal van Christo Brand die in de
jaren van Mandela’s gevangenschap dichterbij hem kwam dan wie
ook, een verhaal dat verteld en gelezen moet blijven worden.
Christo Brand, Barbara Jones, Doing Life with Mandela, My Prisoner,
My Friend | Blue Ear Books, 2022 | Paperback, met foto’s, 392
pagina’s | ISBN 9780639718460 | € 20, verkrijgbaar via Amazon
Zwart en vrouw
Een fascinerend boek over een volk van jagers-verzamelaars, de /
Xam. Een in vrede levend volk dat zichzelf zag als niet meer dan
een klein onderdeel van de alomvattende natuur. Hun motto: alles
heeft een verhaal. Als je maar kunt luisteren. Julia Blackburn
verdiepte zich in hun geschiedenis en beschrijft op boeiende wijze
de wreedheid van kolonisatie en wat het verleden kan leren over
het heden. Haar boek is niet alleen een ontdekkingstocht door de
tradities en cultuur van de /Xam, maar ook door de Karoo van nu.
Julia Blackburn, Dromen van de Karoo | De Bezige Bij, 2022 | Vertaling:
Paul van der Lecq | Paperback, 368 pagina’s met foto’s en illustraties |
ISBN 9789403181219 | € 26,99. Ook verkrijgbaar als e-book
In drie essays en een inleiding schetst de auteur het beeld van een
zwarte vrouw die opgroeit in Zimbabwe, dochter van een
onderwijzersechtpaar. ‘Ik ben een existentiële vluchteling, ik ben al
op de vlucht sinds ik de baarmoeder verliet.’ Al haar woorden vormen
een felle aanklacht tegen het kolonialisme, het patriarchaat en
racisme. ‘Door te schrijven cultiveer ik mijn wezen om bossen voort te
brengen die onze uitgeputte mensheid kunnen herstellen.’ Soms
roffelen de woorden, soms dalen ze neer als zweepslagen. Het is
geen lichte kost, integendeel, maar woorden en zinnen die met
zorg gelezen moeten worden.
Zwart en vrouw, Tsitsi Dangarembga | Vertaling: Nhomy Mettendaf | ten
have, 2023 | ISBN 9789025911553 | Paperback, 142 pagina’s | € 20,99

122
Jij bent geen man, jij hebt geen baard
Winnie en Nelson
Wat ik gedaan heb, dringt pas écht tot me door wanneer we weer
terugvliegen naar Nederland. Beneden ons zie ik de Kilimanjaro
liggen en ik denk: daar heb ik gelopen. Ik kan wel janken van
ontroering. Ik vind het wel stoer en leuk om erover te vertellen, maar
pas na afloop dringt het door. Dat ik denk: godverrrrr, het ventje heeft
het wél gedaan. Zomaar die Kilimanjaro op. Dat kán helemaal niet.
Maar het kan, ik heb het gedaan. Daar kan ik kippenvel van krijgen.
Ben Tomesen, fervent reiziger, consultant en ondernemer, is
gefascineerd door mensen die nieuwsgierig zijn en het avontuur
opzoeken. Ze bewandelen ongebaande paden en zijn niet bang
om af te zien. Mede dankzij hun reizen zijn ze geworden wie ze
zijn. Dat geldt in ieder geval voor hemzelf. Hij heeft de halve
wereld bereisd en een aantal reiservaringen heeft hem voorgoed
veranderd. Daarover vertelt hij in dit boek. Ook vond hij vier
rasechte avonturiers bereid om het achterste van hun tong te
laten zien in boeiende interviews. Zo zegt bergbeklimmer Wilco
van Rooijen die een aantal van de hoogste pieken in de wereld
bedwong: ‘Als je niet bereid bent te sterven voor de ander, moet
je niet de bergen in gaan.’ En wereldberoemd fotograaf Jimmy
Nelson onthult hoe hij bijna uitgestorven stammen zover kreeg
voor hem te poseren. Tien topmensen uit bedrijven en organisaties
vertellen met grote openhartigheid over hun persoonlijke
ervaringen tijdens de ‘reis door de verandering’ die zij in hun werk
hebben gemaakt en de manier waarop hun leiderschap gestalte
kreeg. Een zeer boeiende spiegel: wat voor reiziger ben ik, wat voor
reiziger ben jij?
Ben Tomesen, Jij bent geen man, jij hebt geen baard – de reis van de
verandering | Uitgegeven in eigen beheer, 2017, www.chance.nl |
Hardcover, met foto’s, 192 pagina’s | ISBN 9789402602296 | € 29,70
In dit majestueuze boek ontrafelt Jonny Steinberg het
baanbrekende huwelijk tussen Nelson Mandela en Winnie
Madikizela-Mandela. Het was een huwelijk dat niet enkel over
liefde ging, maar in elk haarvat politiek was – en dat vanaf het
begin voor het oog van de wereld plaatsvond. Waar Nelson
afgezonderd in de gevangenis een steeds meer geïdealiseerd beeld
van zijn vrouw cultiveerde, raakte Winnie juist steeds meer
vervreemd van de politiek van haar gevangengenomen
echtgenoot. Zonder zijn medeweten probeerde ze een gewapende
machtsovername te organiseren, iets dat volgens Nelson enkel kon
leiden tot een eindeloze burgeroorlog.
Winnie & Nelson is het verhaal van een uniek huwelijk en een
zinderende politieke geschiedenis van Zuid-Afrika ineen. Het is een
shakespeareaans drama waarin ideeën over liefde en toewijding
zich vermengen met tijdloze vragen over revolutie, zoals de
vraag of je je vijanden vergiffenis kunt schenken. Meesterlijk laat
Steinberg zien hoe ver deze twee wereldleiders voor elkaar gingen,
maar ook waar ze de grens trokken. Want uiteindelijk wisten
beiden dat hun huwelijk niet zomaar een huwelijk was, maar een
strijd om de vraag hoe de apartheid bestreden moest worden.
Nelson Mandela en Winnie Madikizela hebben een leven geleid
op het scherpst van de snede, in het midden van de strijd, en
het was een leven dat door verschillende partijen (soms zeer
gekleurd) gedocumenteerd is. Alhoewel dat soort documentatie
en interviews van betrokkenen aan de grond van dit boek liggen,
drukt Steinberg zijn lezer op het hart om er oog voor te houden dat
er altijd momenten blijven waarop de waarheid niet kenbaar is. Een
fascinerend boek.
Jonny Steinberg, Winnie & Nelson – portret van een huwelijk |
Atlas Contact, 2023 | Vertaling: Marianne Palm, Nicole Seegers
en Aad Janssen | Paperback, met illustraties, 600 pagina’s | ISBN
9789045039015 | € 34,99

123
Plundering
leven geven – niet noodzakelijk tot goede resultaten leiden? De
fietsers realiseren zich volgens hun gids onvoldoende hoezeer het
begrip ‘wees’ in Afrika voor verbazing zorgt. In het Westen wekt
een wees medelijden op, terwijl in Afrika een wees niet zielig wordt
gevonden: je hebt je familie, die een ouderloos kind behoort op te
nemen. Hoe snoep en geld rondstrooien afhankelijkheidsdenken
voedt. Afrikanen moeten elkaar helpen, de problemen moeten in
hun land zelf opgelost worden en niet door buitenlanders.
Karin Anema, Diepe Zakken – op fietssafari voor het goede doel |
Scriptum, 2021 | Paperback, 160 pagina’s | ISBN 9789463191951 |
€16,95, ook verkrijgbaar als e-book
Antjie Krog is uitgegroeid tot een van de meest geliefde dichters
in Nederland. In haar nieuwste dichtbundel zoekt ze naar houvast
in een geplunderde wereld, waarin witte en zwarte blikken elkaar
veroordelen en de taal langzaam verdwijnt. Haar gedichten zijn
intiem, hartverscheurend eerlijk en geëngageerd. Krog gaat een
gesprek aan met de lezer, waarin ze zichzelf afvraagt hoe door te
leven in deze wereld en welke vragen wij onszelf zouden moeten
stellen. Op haar kenmerkende en altijd overtuigende wijze schrijft
ze over de broosheid én onsterfelijkheid van de mens. Soms zit er
een verbeten wanhoop in de toon van de dichter, maar uiteindelijk
is er ook altijd voorzichtige hoop. In deze prachtige bundel zijn
zowel de vertalingen als de oorspronkelijke gedichten opgenomen.
Antjie Krog, Plundering | Uitgeverij Podium, 2023 | Vertaling Robert
Dorsman en Jan van der Haar | Paperback, 208 pagina’s | ISBN
9789463811644 | € 24,99
Diepe Zakken
Met een extreme mountainbikesafari door Tanzania en Kenia haalt
een groep fietsers sponsorgeld op voor weesmeisjes. Ze fietsen
zich in een soort goededoelenkoorts kapot, maar helpen ze het
land? De lokale gids heeft daar een heel eigen kijk op. Ondertussen
verschuift de safari steeds vaker naar eigen angsten en verlangens.
Oog voor een werkelijke kennismaking met de twee landen waar ze
doorheen fietsen hebben ze niet. Interesse in de Afrikaanse cultuur
evenmin. De vraag die steeds naar voren komt in deze roman is wie
er werkelijk wint, of zijn er alleen verliezers? Is dit zo’n verhaal dat
duidelijk maakt dat goede bedoelingen – de weesmeisjes een beter
Bobbejaanskloof
Door een erfenis van een tante en oom die in een ravijn gestort zijn,
vertrekt de reislustige hoofdpersoon naar Zuid-Afrika. Kaapstad,
het paradijs bestaat en is verrassend bereikbaar. Ik begrijp wel
waarom de VOC-jongens niet meer terug naar Holland wilden. Als het
badkamerraam openstaat en ik licht hurk kan ik vanuit de
douchecabine de top van de Tafelberg zien. Gisteren viel over de
randen een dikke mist. De wind kwam met een machtig gegons de
hellingen afrollen. Zijn bestemming is Calvijnsdorp. Daar zal hij zijn
erfenis in ontvangst nemen. Die blijkt te bestaan uit een houten
kistje met iets erin. Spannender is het feit dat de ik besluit om een
tijdje door te brengen in het huis van zijn oom en tante. Daar gaat
hij terug in de familiegeschiedenis aan de hand van fotoalbums.
Verder verslijt hij dagen in het dorp en de ruige omgeving waar hij
kennis maakt met een aantal inwoners, waaronder leeftijdgenoot
Spyker. Deze roept vooral geen prettige herinneringen aan zijn
jeugd bij hem op. Heeft hij hem al eerder ontmoet? Is hij een vriend
of juist niet? Wordt het verblijf in Kaapstad een vlucht of juist niet?
Een bij vlagen hallucinant verhaal.
Kevin van Vliet, Bobbejaanskloof | Prometeus, 2023 | Paperback,
200 pagina’s | ISBN 9789044652277 | € 20,99, ook verkrijgbaar als
e-book

124
Safarigidsen
The Leadership We Need
Wat een feest voor iedereen die van wildlife houdt. Van de hand van
Ruud Troost zijn onlangs drie prachtig uitgevoerde en ongelooflijk
informatieve nieuwe Nederlandstalige Safarigidsen verschenen:
Zuidelijk Afrika (Zuid-Afrika, Botswana en Namibië), Oost-Afrika
(Ehiopië, Kenia, Oeganda en Tanzania) en Gambia & Senegal.
Je vindt in elke gids de parken die ertoe doen voor wildlife
liefhebbers, uitvoerige beschrijvingen van dieren voorzien van
prachtige foto’s en waar je ze kunt vinden, uitvoerige checklijsten en
heel handig: de Latijnse namen en de vertaling in het Nederlands van
de dierennamen. En ook handig: wat heb je echt nodig op een safari?
Met deze Safarigidsen in jouw bagage krijg je een antwoord op al je
vragen onderweg, zeker als je zelf op safari gaat en er geen gids is
om je uitleg te geven. Jouw gids is deze Safarigids.
Ruud Troost, Safarigids Zuidelijk Afrika, Oost-Afrika en Gambia &
Senegal | Afrika Safari Media, 2023 | Integraal druk 416, 416 en
Paperback 288 pagina’s | ISBN 9789082208160, 9789082208153 en
9789082208139 | € 34,95, € 34,95 en € 26,95, www.safarigds.nl
In zijn boek The Leadership We Need, Lessons for Today from Nelson
Mandela neemt de Zuid-Afrikaanse auteur Andrew Russell je mee
langs de lessen in leiderschap en leven die Nelson Mandela ons
leerde en die ons kunnen helpen in deze rumoerige tijden, vol strijd
en onzekerheid. Daarmee is dit boek een boek van hoop. Het boek
is helaas alleen nog in het Engels verkrijgbaar, maar de prettige
schrijfstijl van Andrew maakt het boek zeer lees- en leerbaar.
‘Humanity is, and always has been , capable of great things, and
there is always room and reason for us to be better.’
Andrew Russel, The Leadership We Need | Blue Ear Books, 2023
| Paperback, 284 pagina’s | ISBN 9798863283814 | € 17,84,
verkrijgbaar via Amazon
Kijktip: Wout of the World
Als rechtgeaarde reisliefhebber en Afrika-fan moet je dit zien. In
Wout of the World nemen de Rotterdamse Wout en zijn gezin jou
wekelijks mee naar een nieuwe bestemming. Want dit avontuurlijke
stel reist al een tijdje de wereld rond. Wat kun je er vinden:
Botswana, Namibië, Tanzania, Zimbabwe, Kaapstad en de West
Coast en last, maar zeker not least het Kruger Park.
Wout of the World,
https://www.youtube.com/@WoutoftheWorld

REISMAGAZINE OVER ZUID-AFRIKA
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95
reismagazine over zuid-afrika
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17
125
Haal OOG VOOR AFRIKA IN HUIS
Ek Sien Jou
De Big Five issue
1e jaargang l nummer 1 - 2012
Focus op de Westkust
Kaapstad à gogo!
Hope
2e jaargang l nummer 1 - 2013
BP
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika
• de 10 mooiste Big 5 safari’s
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast
16 pagina’s
extRA
boordevol
voordeel
van BusH ToT BeaCH
mee op lezersreis? * fotografiereis naar de Wild Coast * unieke
ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan
‘de Braaiman’
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen
2e jaargang l nummer 2 - 2013
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Vijftig reistips
Zuid-Afrika
Namibië
Tanzania
Ethiopië
Zimbabwe
• In de voetsporen van Nelson Mandela •
Sossusvlei Vijftig tinten rood • Zanzibar
Eiland van de vergeten tijd • De wow-factor
van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis
BP
in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei
3e jaargang l nummer 1 - 2014
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
EEn lEvEn lang MandEla
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba
HEt vErlorEn koninkrijk
van MapungubwE
CapE rivièra
dE kaapsE kust
MasHatu
land van gigantEn
parEls van
liMpopo
kaapstad
dEsign
Hoofdstad 2014
zUiD-afrika
special
3e jaargang l nummer 2 - 2014
BP
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Zuid-afRika
Zimbabwe
tanZania
Ode aan Zimbabwe
SpOtlight Op painted dOgS
Jane gOOdall
gelOOf, hOOp & liefde
fOtOwedStRiJd
win een veRbliJf in Zuid-afRika
de SchOOnheid van iSimangaliSO
wiJnpROeven peR tRam
tOwnShip tOuRS annO 2014
weReldkindeRen
3e jaargang l nummer 3 - 2014
BP
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 3e jaargang l nummer 3 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ZUID-AFRIKA
ZIMBABWE
TANZANIA
MOZAMBIQUE
4e jaargang l nummer 1 - 2015
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ZUID-AFRIKA
On a budget
Into the wild BOTSWANA
Tussen zand en steen
Ontdekkingsreis door de
NOORDKAAP en NAMIBIË
YOU RUN, YOU DIE :)
Twee Hollandse avonturiers in de bush
N/a’an ku sê
Droombestemming in NAMIBIË
TRACTORGIRL
Reis naar het einde van de wereld
De utlieme safari in TANZANIA
BP
ZUID-AFRIKA
TANZANIA
BOTSWANA
NAMIBIË
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 4e jaargang l nummer 2 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BOTSWANA
KAAPVERDIË
NAMIBIË
ZUID-AFRIKA
WIJNTOURS
OFF THE BEATEN TRACK
ETOSHA NATIONAL PARK
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER
KAAPVERDIË
VAN A NAAR BETER
10 REIZEN EN TIPS
MET VOORDEEL
FOTOGRAFIESAFARI
OOG IN OOG MET OLIFANTEN
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN
DOOR AFRIKA
TIJGERS THUIS IN AFRIKA
BP
4e jaargang l nummer 3 - 2015
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
collector’s iteM & eXtra dik
de
101
Mooiste
lodGes in
Zuidelijk
afrika
BP
Ghana
Mauritius
Zuid-afrika
naMibië
tanZania
Mauritius: beauty en de beach
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika
naMibië de leVende woestijn
24 uur in stone town
5E JAARGANG l NUMMER 1 - 2016
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
COLLECTOR’S ITEM NUMMER 10
BP
ETHIOPIË
LESOTHO
MADAGASKAR
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
11
ACTIEVE EN
AVONTUURLIJKE
REIZEN
IN AFRIKA
• BAOBABS EN LEMUREN IN MADAGASKAR
• IN GALOP DOOR LESOTHO
• NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO
• SPOTLIGHT OP DE WITTE HAAI
• HIKEN LANGS DE WILD COAST
• EXPEDITIE ETHIOPIË – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI
5e jaargang l nummer 2 - 2016
hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 2 - 2016 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BELEEF AFRIKA NUMMER 11
NAMIBIË
SWAZILAND
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
24 UUR
IN DAR ES SALAAM
SAy chEESE
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND
DE SMAAK vAN ZUID-AFRIKA
MAAgDENcEREMoNIE
IN ZoELoELAND
KAApSTAD:
10 x goED vooR EEN gLIMLAch
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS
6E JAARGANG l NUMMER 1 - 2017
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 6e jaargang l nummer 1 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
BOTSWANA
TANZANIA
ZIMBABWE
ZUID-AFRIKA
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE
FOTOSAFARI OP DE CHOBE
OOG IN OOG MET
KIM – HYENAMAN – WOLHUTER
RIK FELDERHOF
OVER ZIJN TANZANIA
BOER ZOEKT VROUW ANNEKIM
IS ÓNZE VROUW IN ZAMBIA
6 DROOMLODGES EN –HOTELS
DÉ ULTIEME AFRIKA BUCKETLIST
6E JAARGANG l NUMMER 2 - 2017
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 6e jaargang l nummer 2 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
BOTSWANA
ZUID-AFRIKA
DROOMHUIS
ONDER DE ZON
GORDON ZEGT JA
DE STEMMEN VAN
ROBBEN ISLAND
VLIEGEN IN
DE AFRIKAANSE WILDERNIS
PIKANTE WALVISSEN
WILD BOTSWANA
MET EEN BUSHCAMPER
8 ULTIEME REISTIPS
VAN AFRIKA EXPERTS
AFRIKA JA, IK WIL
7E JAARGANG l NUMMER 1 - 2018
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 7e jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
GAMBIA
NAMIBIË
OEGANDA
ZUID-AFRIKA
NAMIBIË
LEEG LAND VOL ZAND
FIETSEN IN GAMBIA
OEGANDA
HET GROENE HART VAN AFRIKA
DE SMAAK VAN AFRIKA
3 CHEFS UIT PATERNOSTER
2018
HET JAAR VAN DE WILDE HOND
ANDRIES BOTHA
KUNSTENAAR MET EEN VERHAAL
72 UUR IN DURBAN
VITAMINE AFRIKA
BP
BP
BP
BP
7e jaargang l nummer 3 - 2018
hÉt reismagazine over afrika 7e jaargang l nummer 3 - 2018 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
eSwatini
Kenia
MadagaScar
Oeganda
Zuid-afriKa
fOtOwedStrijd
win een luMix fZ300 caMera
reiStrendS 2019
MadagaScar en eSwatini
de verbOrgen wereld
van KaraMOja
Het avOntuur begint Hier
van nairObi tOt KaapStad
Ode aan de
Olifant
BP
8E JAARGANG l NUMMER 1 - 2019
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 8e jaargang l nummer 1 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ESWATINI
KENIA
NAMIBIË
TANZANIA
ZAMBIA
ZUID-AFRIKA
RIMPELS VAN ROERLOOS ZAND
17 WOESTIJNTIPS
AFRIKA IN BRUSSEL
HET ECHTE VERHAAL
TARZAN IN TANZANIA
VANISHING KINGS
DE WOESTIJNLEEUWEN VAN
NAMIBÏE
AFRICA INSIDE OUT
DUURZAME SAFARI’S IN KENIA
STRAATKUNST
KAAPSTAD
BP
8E JAARGANG l NUMMER 3 - 2019
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 8e jaargang l nummer 3 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ONTDEK DE ZIEL VAN
KAAPVERDIË
IN DE VOETSPOREN VAN
THE LION KING
DE ROUGH AUNTIES VAN
ZUID-AFRIKA
KUNST,
CULTUUR &
CADEAUTIPS
BP
ESWATINI
KAAPVERDIË
MAURITIUS
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
ODE AAN DE SAFARI
25 SAFARITIPS
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA prijs e 12,50 l www.oogvoorafrika.nl
VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK
KENIA ˙ NAMIBIË ˙ RWANDA ˙ SENEGAL ˙
TANZANIA ˙ ZAMBIA ˙ ZUID-AFRIKA
GA NAAR
www.oogvoorafrika.nl/webshop/
en bestel ze allemaal
BP
SAFARI’S•CULTUUR •ONTMOETINGEN•
ONTDEKKINGEN•REISVERHALEN EN -TIPS
Vanaf € 3,- per editie

Langs de Okavango
Een reis door het noorden van Namibië en Botswana
Schrijven, reizen, fotograferen en Afrika zit het avontuurlijke echtpaar Rosman-
Kleinjan in het bloed. Samen reizen ze naar inmiddels bijna alle landen van het
Afrikaanse continent en doen in woord en beeld verslag van hun tochten. De Wombat
reisboekenserie groeit per jaar. Hun nieuwste uitgave is het boek Langs de Okavango.
OOG VOOR AFRIKA mag een voorproefje geven. Op naar Namibië en Botswana...
Start de auto, eh… de 4x4 met daktent.
Tekst en foto’s: Ada en Jan Rosman, Gerco Bakker

De bron van de 1600 kilometer lange Okavango ligt in Angola
waar de rivier de Cubango wordt genoemd. Verder naar het zuiden
vormt de rivier tot aan de Caprivistrook de grens tussen Angola en
Namibië. Na de Popa-watervallen stroomt hij Botswana binnen en
mondt uit in de grootste rivierdelta ter wereld. Uiteindelijk eindigt
de Okavango in de Kalahariwoestijn, de zee bereikt hij nooit.
Vanuit Windhoek waar Ada
en Jan volgens een inmiddels
vaste routine hun 4x4, het
wonder op wielen inrichten,
gaan ze op weg naar de
Okavango. De eerste stop is
de Ozohere Campsite.
Een camping die volledig wordt gerund door de Himba- en Hererogemeenschap.
De afbeelding belooft ons koude drankjes met
ijsblokjes. Er zijn geen drankjes en geen ijsblokjes, maar wel een
enthousiaste begroeting door een forse Herero-vrouw in een prachtige
rode jurk en de typische hoed op haar hoofd.
‘Ik ben Venice en de manager van deze camping. We zijn blij dat jullie
er zijn. Het is alweer twee weken geleden dat we gasten hadden. We
hebben alleen geen water, de tank is lek. Dat zeg ik jullie direct.’
Stop 2 – Palmwag, via Sorris Sorris en Twijfelfontein
Jan draait de wagen richting Sorris Sorris. Ik geniet van de
autowrakken die als snoepgoed in het landschap staan. Dieren
gebruiken ze als schuilplaats en planten en bomen wringen zich door
de openingen, kieren en gaten en zijn in de loop van de tijd vergroeid
met het wrak.
Het asfalt is plat, de luchten blauw, de zon slooft zich uit en bergen
staan als piramides en platte tafels in het landschap. Alle tinten
bruin, van licht verroest tot bijna zwart, zijn te zien in dit landschap
dat louter uit rotsen lijkt te bestaan. En dan ineens een kluitje
palmbomen bij elkaar; we
zijn in Palmwag waar de
‘Thuis is ver van huis wanneer
je op reis bent’
palmbomen als wachters
het terrein bewaken. De
plekken zijn mooi met
een overkapping waar we
onze stoelen en de tafel
neerzetten en als er dan ook nog traag een giraffe door het beeld
loopt, zijn er geen wensen meer.
Stop 3 - Opuwo
De asfaltwegweg golft door het landschap van korenbloemblauwe
luchten, groene bomen en meer stenen dan er mensen in Namibië
zijn.
Jan lost me af in de rij wachtenden voor de pinautomaat. Kleine
baby-kopjes steken als bloemen uit een vaas boven de doeken uit. Een
Himba-vrouw sluit aan in de rij en houdt haar bankpas in de hand.
Wat een contrast, deze traditioneel vrouw en de moderne bankpas.
Een bewaker controleert de pinners en zorgt ervoor dat niemand voor

zijn of haar beurt gaat. Wanneer men dan eindelijk aan de beurt is
neemt men alle tijd. Haast kent men niet; wij passen ons aan.
Met genoeg geld op zak is het tijd om op zoek te gaan naar een
kapper. Jan vindt dit het perfecte moment. Een leuke, jonge kapper is
maar al te graag bereid om dit voor een gepast bedrag te doen. Jan
heeft mooie, grijze krullen die hij graag wat bijgeknipt wil hebben en
legt de kapper uit wat de bedoeling is. De man knikt begrijpend, pakt
vervolgens de tondeuse en binnen een paar tellen liggen alle krullen
verbaasd op de grond en heeft Jan een strak kapsel waar de hele reis
geen kam meer aan te pas zal komen.
Stop 4 – Epupa watervallen
De weg naar de watervallen leidt ons door het platteland van
Namibië waar werkelijk niks plat aan is. Kleine dorpjes, bescheiden
hutjes met riet gedekte puntdaken en winkeltjes van beton of van
steen. Het Afrika dat ik zo graag zie. Af en toe een groot gebouw dat
zelden prijsgeeft waarvoor het gebouwd is.
De Epupa River Lodge and Campsite heeft nog wel een plekje voor
ons. De receptie is gesloten maar het meisje in het restaurant is
behulpzaam.
‘Dat is precies driehonderd dollar voor een nacht.’
De watervallen ruisen en knallen; ik kan er eindeloos naar kijken en
luisteren. De rieten kraag is gemaaid en we kunnen heerlijk gluren
naar de buren in Angola.
Stop 5 – Ruacana
De reizigers hebben inmiddels tal van avonturen beleefd en komen
nu aan bij een camping van twee vrouwen, Johanna en Johanna, die
ze is geadviseerd bij een vorige stop, Camp Cornie. Het is Kerstmis.
Bij de dorpspomp aan de kant van de weg is het druk. Kinderen tillen
loodzware, met water gevulde jerrycans op ezels. De dieren staan
geduldig te wachten om straks met ruim honderd kilo aan water op
hun lijven alles naar de plaats van bestemming te brengen. Zoals
ze dat gisteren deden, zoals ze dat vandaag doen en zoals ze het
morgen zullen doen. Zij kennen geen feestdagen, zij kennen alleen
werkdagen.

Stop 6 - Het Okongo Buffalo Guesthouse en Lounge
‘Wat willen jullie voor het ontbijt?’ vraagt de receptioniste die ook
serveert.
‘Koffie en thee. Alleen ei met brood is goed, we hoeven geen worst,’
zeggen we. De kokkin gaat aan de slag en brengt niet veel later een
bord gevuld met ei, twee boerewors, een knakworst, alles versierd
met plakjes tomaat en komkommer. Brood erbij.
Stop 7 Caprivi – de Okavango bereikt
Reizen over de Caprivi-strip is reizen door een totaal ander
Namibië. De verschillende bouwstijlen verraden de afkomst van
alle verschillende mensen die overal vandaan kwamen en hier hun
huis hebben gebouwd. De Caprivi-strip is de weg naar de Victoriawatervallen
en de weg naar het Chobe-park in Botswana. In 2013 »
heeft de Namibische regering de naam van de Caprivi-strip veranderd
in Zambezi Region. De naam Caprivi, genoemd naar rijkskanselier
Leo von Caprivi, deed te veel aan de Duitse koloniale overheersing
denken; de tijd was rijp voor verandering.
De Kunene-rivier maakt plaats voor het water van de Okavango. De
namen mogen dan veranderen, het water blijft onverstoorbaar aan
de linkerkant van de weg stromen. Deze twee rivieren vormen samen
met de Chobe- en de Zambezi- rivier het Vier Rivieren-gebied.
Stop 8 Kasane in Botswana
‘Wat loopt daar?’ vraagt Jan zich af en buigt zich voorover. ‘Het zijn
warempel sabelantilopen. Volgens mij hebben we deze dieren nooit
eerder gezien.’
De dieren hebben haast en steken snel de weg over. Zij stellen geen
belang in onze belangstelling. Jan probeert nog snel een paar foto’s te
maken. Het bewijst weer eens dat je aandacht verslappen er niet bij
is. De grenspost Ngoma Border verschijnt op de borden en prachtig
groene baobabs pronken in het landschap.
Kasane, bescheiden als deze stad is, heeft toch een cruciale functie.
Het ligt strategisch op een klaverblad van vier landen: Botswana,
Zambia, Namibië en Zimbabwe. Het is dé plek om naar het Chobepark
en de Victoria-watervallen te gaan.
‘Ik ga vragen of we toch nog een nachtje kunnen blijven,’ zeg ik tegen
Jan en loop naar de receptie van de camping.
Uit ervaring weet ik dat een nee zo maar ineens een ja kan worden,
dat gesloten toch open is en een leeg dorp kan bruisen van mensen.
‘Wat betekent Thebe?’ vraag ik aan de receptioniste. ‘Speer,’ klinkt
het kort maar krachtig.
‘Enne…kunnen we nog een nachtje kamperen?’ vraag ik. ‘Ja hoor,
geen probleem,’ klinkt het net zo kort en krachtig.
Wat gisteren absoluut niet kon, is vandaag geen probleem.
Stop 9 – Chobe Safari Lodge
De familie Bakker arriveert om samen met Ada en Jan een week
langs de Okavango te reizen.
‘Trapt een olifant wel eens op zijn eigen slurf?’ vraagt Merel zich hardop
af en stelt hiermee de leukste vraag van de reis. ‘Jazeker, dat gebeurt
wel eens,’ lacht de schipper die duidelijk lol heeft in deze vraag.
Stop 10 – Savuti
Het Chobe-park gaat naadloos over in het Moremi-park dat zijn naam
dankt aan de Batawan chief Moremi III en heeft een unieke positie in
dit land. Het is het enige park in het Okavango-gebied dat bestemd is
om het wild te beschermen. In 1963 drong het tot de mensen door dat
stroperij een serieuze bedreiging werd voor het wild en greep men in. In
de loop van de jaren is het park steeds verder uitgebreid en inmiddels
heeft het een omvang van ongeveer vijfduizend vierkante kilometer.
Net als in het Chobe-park zijn de campings niet omheind en kunnen alle
dieren gaan, staan, vliegen en leven waar ze maar willen.
‘Wat zie ik daar toch?’ roept Susan die amper uit haar woorden kan
komen en zich bijna verslikt in het eten.

Twee onuitgenodigde nijlpaarden kuieren door ons beeld. De logge
dieren zijn stilletjes uit het water gekomen en lopen geruisloos voorbij,
op amper een paar meter afstand van ons. Beetje gras eten, beetje
snuiven, beetje onrust veroorzaken in ons kamp. De buren kiezen eieren
voor hun geld en gaan in de auto zitten. Iedereen grijpt razendsnel zijn
camera of telefoon, het vlees wordt vergeten, de meiden kruipen de
daktent in en ik verplaats mijn stoel. Pfff, een paar foto’s en een hoge
hartslag rijker gaan we allemaal na een paar minuten weer zitten.
Stop 11 – Moremi
‘Er lopen wilde honden bij het toiletgebouw,’ horen we terwijl we aan
het ontbijten zijn.
Op de camping? Zomaar? Nog zeldzamer dan luipaarden. Zien is
geloven en we lopen naar het gebouw. Hoe uniek is dat. Wilde honden
op amper een steenworpafstand. De dieren hebben een prooi te
pakken. Een van de honden loopt voorbij met een stuk bot in zijn bek.
We lopen op ons gemakje terug naar onze plek, waar Gerco en Susan
van hot naar her rennen om alles weg te halen voor de rovende
bavianen. Door de reuring zo vroeg op de dag zijn we de apen
compleet vergeten, maar de apen ons niet.
De regen van de afgelopen nacht heeft voor diepe kuilen met water
gezorgd. Bij steile stukken schakelt Jan over op de 4x4. Terwijl hij
de grijns met geen mogelijkheid van zijn gezicht krijgt, spannen al
mijn spieren zich samen. Zoals Elise, eigenaar van Explore Namibia,
eens tegen me zei: ‘Reizen door deze landen daar horen af en toe
samengeknepen billen bij, anders heb je niet door Afrika gereisd.’
Stop 12 – Maun
In Maun zien we straatlantaarns die werken en verkeerslichten die
niet werken, moderne winkels naast straatwinkels en volop verkeer:
we hebben de wildernis voorgoed achter ons gelaten. Het wild heeft
plaats gemaakt voor grazende koeien en vretende geiten. Het is even
schakelen van de ene wereld naar de andere wereld.
Stop 13 – Aan de Okavango
Swamp Stop Okavango River Camp weet ons te verleiden. Op het
bord staat vermeld dat het 2,28 kilometer van de weg af ligt. Zo’n
nauwkeurige aanwijzing, dan moet het wel een perfecte plaats zijn
en dat klopt helemaal zoals we na precies 2,28 kilometer afgelegd te
hebben kunnen zien.
‘Wat een bijzondere naam heeft deze accommodatie. Zit er nog een
betekenis achter?’ vraag ik aan de man die ons naar de plek brengt.
‘De man, die dit ontdekte, liep hier rond en zei hardop: “Hé, hier stopt
het moeras” en ziedaar de naam. Swamp Stop was een feit.
Dit is maar een greep uit de avonturen die Jan en Ada
meemaakten. Nadat ze de Okavango achter zich lieten, reisden ze
nog verder door Namibië. ˙
QuickFACTS
Quickfacts
Meer weten en lezen? Boeken bestellen?
Ga naar www.adarosman.nl
Ada Rosman-Kleinjan, Langs de Okavango | Wombat
reisboeken, 2023 | Paperback, met foto’s en een handige
literatuurlijst, 224 pagina’s | ISBN 9783754341216 | € 20,- excl.
portokosten

Wanderlust Essential
DUTCHIES.NL

Marokko
het koninkrijk marokko met z’n prachtige koningssteden,
de rode duinen rond ouarzazate, de besneeuwde toppen
van het atlasgebergte. met marrakech als adembenemend
en bruisend sprookje uit 1001-nacht.

Honderd uur in
Marokko
In Marrakech lukt het de moderne tijd niet om door de poorten van de eeuwenoude
medina’s te glippen. Als je door de smalle straatjes van de souks dwaalt, heb je het gevoel
dat je een andere wereld binnenstapt. Laat je inspireren en betoveren door de geuren,
kleuren en geluiden van de ‘rode stad’.
Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

In de jaren zestig en zeventig was
Marrakech dé stad waar hippies
zich verzamelden, nog altijd is het
een gewilde bestemming. ‘Het
combineert het mystieke van het
Midden-Oosten, de ruigheid van
Afrika en de kosmopolitische allure
van Frankrijk’, zegt de reisgids.
‘Marrakech is een van de mooiste
koningssteden van Marokko. Van
oudsher is het de toegangspoort
tot de zandduinen van de Sahara,
de bergen van de Hoge Atlas en
het centrale handelspunt waar de
karavanen uit de woestijn naartoe
kwamen. Van de elfde tot de dertiende eeuw was het de hoofdstad
van de Berbers. Zij bouwden de vele paleizen en moskeeën en
omsloten de stad met een twaalf kilometer lange muur. Rondom
de stad werd bovendien een uitgestrekte palmboomgaard
aangelegd. Marrakech heeft de beste souks (markten) van het
land. Je kunt de medina, de oude ommuurde binnenstad, het beste
verkennen door je in de chaos te storten en te verdwalen tot je
na veel vragen weer op de Place Jamâa-el-Fna komt, een goed
oriëntatiepunt’, gaat de gids verder. Ik ben benieuwd. We hebben
honderd uur de tijd om onder te duiken in de betoverende wereld
van 1001-nacht.
Dwalen door de medina
De oranjerode stadsmuren komen in zicht en de zon schijnt over
honderden palmbomen die als waaiers afsteken tegen de blauwe
lucht. Op de achtergrond de bergen van de Hoge Atlas. Volgens een
‘Je kunt de medina het
beste verkennen door je
in de chaos te storten
en te verdwalen tot je
na veel vragen weer op
de Place Jamâa-el-Fna
komt’
Berberlegende dankt Marrakech
zijn rode kleur aan de bouw van de
Koutoubia-moskee in de twaalfde
eeuw. Toen de minaret diep in de
bodem van de vallei werd geplant,
begon de aarde hevig te bloeden
en kleurde de huizen, muren en
straten van de stad rood. Nog
steeds zijn de inwoners er duidelijk
trots op dat hun voorouders
de woestijn en bergen hebben
overwonnen en een prachtige stad
hebben gebouwd. Een stad die op
8 september 2023 schudde op haar
grondvesten door een aardbeving
met 6.8 op de schaal van Richter.
Via de brede boulevards van de ‘nieuwe stad’ bereiken we de statige
muur. Zodra we een van de enorme toegangspoorten passeren,
verandert de welvarende stad in het decor van een avonturenfilm.
Toeterende taxi’s, paardenkoetsjes, mannen in wapperende
gewaden op brommers, honderden geuren en geluiden komen ons
tegemoet. In eindeloze rijen winkeltjes staan allemaal spullen die
hebberig maken. Tassen, mooie flessen en potjes, kleurige lampen
en kleden, rozenwater, en prachtige sieraden.
Het plein van de slangenbezweerders
Jamâa-el-Fna is het kloppende hart van de medina. Oorspronkelijk
wilde een van de vroegere sultans hier een moskee bouwen. Door
allerlei tegenslagen kreeg hij dat tijdens zijn leven niet meer voor
elkaar en de ruimte werd noodgedwongen een plein met als naam
de ‘ruïne-moskee’. »

‘In Marrakech lukt het de moderne tijd niet om door de
poorten van de eeuwenoude medina’s te glippen’
Later werden hier de hoofden van ter dood veroordeelden
tentoongesteld, waardoor de naam veranderde in het ‘plein der
doden’. Overdag staan er de kleine handelaars zoals kappers
en schoenmakers. Vanaf ongeveer vier uur ‘s middags tot diep
in de nacht vind je er slangenbezweerders, vrouwen die hennabeschilderingen
aanbrengen, rijen eettentjes met couscous,
geitenkoppen en verse jus d’orange, waterdragers met kannen water
op hun rug, acteurs die toneelstukjes opvoeren, muzikanten en (buik)
dansers. En honderden bezoekers die allemaal ronddwarrelen alsof
ze meedoen aan een bizar toneelstukje. De sfeer is zo overweldigend
dat we er elke avond als een magneet naartoe getrokken worden.
Donkere muzikanten in witte gewaden slaan dreigend op hun trom.
Ze wervelen rond, terwijl hun staarten woest achter de muts met
schelpen zwaaien. Er wordt gezegd dat ze ’s nachts als de muziek
verstomd is, geesten bezweren. Ik geloof het zomaar.
Dwalen door de oude stad
Van de honderd uur die we in Marrakech zijn, zou ik er prima
tachtig kunnen gebruiken om door de oude stad te dwalen. Elke
straathoek is een foto waard, elke winkel vraagt om een shopstop.
M’n vaardigheden in afdingen worden elke keer beter. Ik klak
met m’n tong, schud mismoedig m’n hoofd en zet het ding dat
ik dolgraag wil hebben met een afkeurende blik weer terug. Het
werkt. Meestal word ik erg onrustig van musea, kerken en paleizen.
In Marrakech is dat anders omdat alle culturele hoogtepunten ons
wat leren over de bijzondere geschiedenis van de stad. De minaret
van de Koutoubia moskee is bijna net zo’n herkenningspunt als de
Eiffeltoren in Parijs. Het Bahia paleis is prachtig, net als de graven
van de Saadiërs bij de moskee van Al-Mansour, die inmiddels
officieel Moulay el Yazid heet. Er staat een enorme rij wachtenden
die allemaal een blik willen werpen in de monumentale ruimte met
de grafstenen. In de riad Ksar Essaoussan maken we een hennaceremonie
mee. Alleen de riad zelf is al een feest. Achter een
monumentale deur leidt een dieprood geschilderde gang naar een
binnentuin. Een fontein klatert en verschillende banken en
makkelijke stoelen nodigen uit te gaan zitten. »

‘Langzamerhand verandert het landschap als we het
Atlasgebergte inrijden. Geen asfaltwegen meer, alleen vlaktes
vol met stenen en hier en daar een paar ezels of hutjes’

Palmen en geurige sinaasappelboompjes staan in enorme potten
op de mozaïektegels. Vogels fluiten, muntthee geurt in sierlijke
glaasjes. Dit voelt als het paradijs, waar je eeuwig in rond wilt
dwalen. Helaas zie ik nergens een bordje ‘te koop’. Ik ben namelijk
wel verkocht.
Mode in de medina
Etno-chic is de trend. Veel ontwerpers hebben hun inspiratie
en materialen uit exotische oorden gehaald. In de winkels van
Marrakech liggen de suède hippietassen, leren riemen met
studs, kaftans, babouches, tassen van ruig vilt, geborduurde
stoffen en oude sieraden voor het oprapen. Elke souk heeft zijn
eigen specialiteit. In Souk Smarine vind je textiel en kleding,
in Souk Larzal wol en in Souk El Attarine specerijen, kohl,
medicinale kruiden en parfums. Verder kom je overal de leukste
interieurspullen tegen: lantaarns, tegels, aardewerk, leren poefen,
lampenkappen met henna versiersels, wollen berbertapijten,
theepotten en oriëntaalse theeglaasjes. Voor bijzondere mode
en accessoires ga je naar 33 Rue Majorelle, tegenover de Jardin
Majorelle. Het adres: 33 Rue Yves Saint Laurent.
In het hart van de medina staat het ‘huis van de pasja’, Dar El Bacha
uit 1910, dat onlangs werd omgebouwd tot een museum, het
Musée des Confluences. In deze voormalige residentie van Thami
el-Glaoui, pasja van Marrakesh tot 1956, waren vele beroemdheden
te gast, onder wie de Franse schrijfster Colette, Charlie Chaplin en
Winston Churchill.
Tafelen op niveau
Moe van het shoppen? Loungen is hier altijd de trend geweest.
Je kunt lekker onderuitgezakt in kussens tafelen bij bijvoorbeeld
de hot spots Dar Yacout, Le Tobsil of Dar Moha. Uitgaan doe je in
jetset bar Comptoir Darna in de moderne buitenwijk L’Hivernage
of gewoon op het plein Jamâa-el-Fnaa: Café de France en Argana
hebben een panorama terras waar je goed uitzicht hebt op de
muzikanten, slangenbezweerders en koran-lezers.
Voor de echte traditionele keuken ga je naar restaurant Al Fassia, dat
door vrouwen wordt gerund. Dit ligt in het nieuwe stadsgedeelte, La
Nouvelle Ville. Reserveren is overal aan te raden. Men koopt namelijk
alles elke dag vers in op basis van het aantal te verwachte gasten.
Jardin Majorelle
De Franse art deco-schilder Jacques Majorelle zette in 1919 voor
de eerste keer voet op de vruchtbare aarde rond Marrakech. Hij
kwam naar de rode stad om de veelkleurige medina, de bergen
rondom de eeuwenoude koningsstad, de kleuren en de mensen
van Marokko op het doek vast te leggen. Le Jardin Majorelle
is uiteindelijk zijn levenswerk geworden. Hij toverde een oude
boomgaard om in een veelkleurig paradijs en liet daarmee een »

Jeepsafari
Ons volgende doel is Zagora. De weg er naartoe laat ons echt het
platteland zien: kuddes schapen en geiten en eindeloze valleien
met dadelpalmen. De mensen die we tegenkomen staren ons of
helemaal verbijsterd aan, hollen weg omdat ze niet op de foto
willen of klampen zich vast aan de auto in de hoop geld te krijgen.
Dat kinderen me standvastig monsieur blijven noemen, bevordert
mijn vrijgevigheid niet. Bedelen is hier verheven tot topsport en het
is een hele kunst om je gulle gaven bij de juiste personen terecht te
laten komen.
Langzamerhand verandert het landschap als we het Atlasgebergte
inrijden. Geen asfaltwegen meer, alleen vlaktes vol met stenen
en hier en daar een paar ezels of hutjes. Hier leven de nomaden
in volgens mij erbarmelijke omstandigheden. We komen steeds
hoger en het wordt flink koud. Af en toe passeren we een dorp
waar we ons minimaal honderd jaar terug wanen in de tijd. Ezels
en muilezels zijn de enige vervoersmiddelen en vrouwen sjouwen
loodzware takkenbossen.
driedimensionaal schilderij in de vorm van een magnifieke tuin na.
Couturier Yves Saint Laurent kocht de kleurrijke Jardin Majorelle in
1980 van de familie van de overleden schilder. Hij wilde zich hier na
zijn pensionering terugtrekken en er uitrusten. Maar het vervallen
paradijs aan de voet van de Hoge Atlas baarde de couturier
zorgen. De vele bezoekers hadden de plantvakken vertrapt en de
eeuwenoude ondergrondse watervoorziening stond op instorten.
De grootste wens van Yves Saint Laurent was om het erfgoed
van de kunstschilder voor de toekomst te behouden. Geplaagd
door ouderdom en depressies, maar met het elan van artistiek
leider, zette hij een restauratieplan uit. Hij vroeg de excentrieke
Abderrazzak Benchaâbane om de werkzaamheden te leiden en de
mediterrane tuin en avantgardistische villa, in de wijk Ville Novelle,
net buiten de imposante stadsmuren van Marrakech, in een
parfumlijn te vereeuwigen.
Nu herbergt Jardin Majorelle een wonderbaarlijke verzameling
agaven, palmen, bamboes, cactussen, klim- en slingerplanten en
waterplanten. Maar de originaliteit van de tuin is meer dan planten
alleen. Benchaâbane: ‘Het is de combinatie van luxueuze vegetatie
afkomstig uit vijf verschillende continenten, simpele architectuur
aaneengeregen door pergola’s, het geluid van helder stromend
water, borrelende bronnen en kwetterende vogels, gevangen in
een frame van heldere kleuren.’ Het groen van de planten ontmoet
er een kleurenwaaier. Van ossenbloedrood in de paden, heldergeel
en Veronees groen in het aardewerk tot Majorelleblauw (ja,
inderdaad genoemd naar de schilder) in de bouwwerken.
‘Al vele jaren vind ik de Majorelletuin een onuitputtelijke bron van
inspiratie en ik heb vaak gedroomd van de unieke kleuren’, aldus
Yves Saint Laurent over de tuin. Ruim tien jaar na het overlijden
van de couturier in 2008 gaf landschapsarchitect Madison Cox,
voorzitter van de in 1997 door Bergé opgerichte Fondation Pierre
Bergé-Yves Saint Laurent, de jonge botanicus Marc Jeanson
opdracht het kwetsbare erfgoed te beschermen.
Aan de rand van Marrakech ligt ook de Jardin Menara. Een
buitenhuis met een enorme vijver. Dit is dé plek waar verliefden
elkaar ontmoeten voor een romantische wandeling.
Feest van de verloofden
Uiteindelijk belanden we in Izune, een kale dorpsherberg in
Imilchil. Later lees ik dat je er aardig wat voor over moet hebben
om in dit afgelegen dorp te komen. Dat klopt. En er is verder ook
niets te doen. Imilchil is maar één weekend in het jaar echt de
moeite waard, in september tijdens de moussem. Dan wordt het
feest van de verloofden gevierd en is het een drukte van belang.
Meisjes en jongens en mannen en vrouwen uit de streek komen
dan hiernaartoe om een geschikte partner te vinden. Het feest
begint op vrijdag met een veemarkt. De dag erop is er een gewone
markt en op zondag wordt er gedanst en gezongen. Waarom hier?
Omdat hier ooit volgens een oud verhaal een jongen en meisje
elkaar beloofd hadden te trouwen. Hun ouders waren ertegen en
de jongen en het meisje begonnen zo hard te huilen dat zich twee
meertjes vormden: Iseli en Tislit. Uiteindelijk gaven de ouders toe
aan zoveel liefde en sindsdien is Imilchil één weekend in het jaar de
plaats van de liefde. ˙
QuickFACTS
Het is niet voor niets dat we deze reportage nu in OOG
VOOR AFRIKA plaatsen. Veel mensen hebben de neiging om
een gebied na een ramp te mijden, terwijl de inkomsten en
steun die gepaard gaan met (verantwoord) toerisme juist het
verschil kunnen maken voor de lokale bevolking. Wees geen
ramptoerist, daar heeft niemand wat aan. Maar als Marrakech
en de prachtige omgeving op jouw wensenlijst staat, aarzel niet
om toch te gaan. Juist nu.
Jardin Majorelle: de unieke, kleurrijke oase van wijlen Yves
Saint Laurent en het Musée Pierre Bergé met zijn fantastische
collectie Berberkunst zijn dagelijks te bezoeken van 8-18.30
uur. Meer informatie is te vinden op www.jardinmajorelle.com
Meer informatie over Marrakech en de omgeving vind je op
www.visitmorocco.com/nl/bestemmingen/marrakech
Wil je inspiratie opdoen voor jouw reis, dan is het boek Marokko
Interieur Design Inspiratie van Catherine Scotto met prachtige
foto’s van Nicolas Mathéus een aanrader.

alle reizen met onze adviseurs 100
op maat gemaakt, van 3 tot 30 dagen
safari... alles is mogelijk!
Voorbeeld reis 11 daagse Tanzania
Safari, vanaf € 1876,- pp (zie website)
Dag 1: Aankomst op het vliegveld - Arusha
Dag 2: Tarangire National Park (hoge
populatie olifanten)
Dag 3-4: Serengeti National park (het park van
de beroemde natuurfilms)
Dag 5: Ngorongoro Conservation area
(1 van de 7 afrikaanse wonderen)
Dag 6-10: Tropische eiland Zanzibar (relaxen!)
Dag 11: Aankomst in NL
Vraag vrijblijvend je reisvoorstel op maat aan
- beste prijs garantie - binnen 1 dag reactie
Voor Échte droomreizen...
www.tanzaniaspecialist.com / +31 174 35 2016 / info@tanzaniaspecialist.com

Eswatini
eswatini, voorheen swaziland, het kleine koninkrijk,
omarmd door zuid-afrika, met zoveel natuurschatten en
een royale geschiedenis. geniet van de traditionele reed
dance ceremony, een van de grootste ceremonies op het
afrikaanse continent.

150
Life and times in
Eswatini
De toerist die het geluk heeft in Eswatini te zijn gedurende de jaarlijkse Reed Dance
Ceremony beleeft het grootste traditionele feest van Afrika. Zo’n 120.000 jonge ‘maidens’
die met veel verve en energie dansen en zingen, stelen ieders hart. De meisjes zijn over
het algemeen tussen de 14 en 20 jaar oud en mogen zelf nog geen kinderen hebben. Maar
ook de nog jongere kinderen krijgen tijdens de publieke optredens ruim baan om met hun
oudere zussen mee te dansen. OOG VOOR AFRIKA was dit jaar twee dagen te gast bij de
‘55/55 Double Celebration’, een onvergetelijke en onvergelijkbare beleving.
Tekst en foto’s: Babette Masselink

‘De Umhlanga Reed Dance is een immens festival waar
alle meisjes van Eswatini, mits maagd en jonger dan
18, eer komen betonen aan His Majesty King Mswati III
en de koningin-moeder, de Indlovukazi’
Eenmaal per jaar, altijd rond eind augustus/ begin september,
staat het koninkrijk Eswatini (het vroegere Swaziland) volop in
de belangstelling van bezoekers uit de gehele wereld. Dan vindt
namelijk de Umhlanga Reed Dance plaats, een immens festival
waar alle meisjes van Eswatini, mits maagd en jonger dan 18, eer
komen betonen aan His Majesty King Mswati III en de koninginmoeder,
de Indlovukazi. De ‘maidens’ – traditioneel en schaars
gekleed – treden publiekelijk op tijdens de zesde en zevende dag
van het 8-daagse festival. In de dagen ervoor overhandigen ze
rietbundels aan de koningin-moeder ter versterking en reparatie
van het windscherm rond het koninklijk paleis. De Umhlanga Reed
Dance Ceremony vindt altijd plaats op het koninklijke terrein, de
Eludzizini Royal Residence.
In extase
De Umhlanga Reed Dance is een ceremonie die zijn weerga
niet kent en Iedereen die wil, mag het festival gratis en zonder
reservering bezoeken. En dat zijn niet alleen duizenden mensen uit
eSwatini zelf, maar ook uit andere Afrikaanse landen, uit Europa,
Amerika en Azië. Zo waren er dit jaar delegaties uit Kameroen,
Congo, Lesotho en Zuid-Afrika en bezoekers uit China, Taiwan,
Mexico, Rusland en vele Europese landen. Maar liefst 120.000
zingende en dansende meisjes, in hun kleurrijke en traditionele
kleding, brengen het publiek voortdurend in extase. In hun dansen
tonen de meisjes hun verlangen om tot vrouw van de koning te
worden gekozen.
Bij de koninklijke loge, waar behalve de koning en de koninginmoeder
vele hoogwaardigheidsbekleders uit naburige Afrikaanse
landen plaats hebben genomen, betonen de meisjes extra eer aan
de koninklijke familie door hen ‘face to face’ toe te zingen.
Dit jaar werd de Umhlanga Reed Dance zelfs extra lang en
uitbundig gevierd vanwege de 55 ste verjaardag van koning Mswati
III en vanwege het feit dat het land 55 jaar onafhankelijk is.
Vanwege de vele feestelijkheden werd het festival daarom met
een dag verlengd en vond het hoofdprogramma op maandag 4
september plaats.
Voormalig protectoraat
Eswatini – tot 1968 een Brits protectoraat– valt qua landoppervlak
naast zijn grote broer Zuid-Afrika altijd een beetje in het niet.
Toeristen brengen meestal – als onderdeel van een rondrit door »

152
Zuid-Afrika – hooguit één tot twee dagen door in Eswatini.
Het land heeft echter genoeg te bieden om er een langere tijd
te verblijven en de gastvrijheid van de Swati is legendarisch.
Hoewel Eswatini in oppervlakte niet zo groot is – 17.373 km2
met slechts 1.2 miljoen inwoners – beschikt het over een zeer
gevarieerd landschap, met bergen tot een hoogte van 1862 meter
en uitgestrekte laaglanden. De bezoeker kan dan ook de Reed
Dance Ceremony prima combineren met sportieve en culturele
activiteiten.
Dagen van voorbereiding
Voor de Uhmlanga Reed Dance Ceremony komen de meisjes,
de Imbali, uit alle streken van Eswatini naar de residentie van de
koningin-moeder om later met hun vlammende dansoptredens
al zingend acte de présence te geven. Op dag 6 en 7 vullen zij
groepsgewijs het grote terrein van de ‘royal grounds’ en verrukken
de bezoekers met hun schitterende en kleurrijke outfits. Er komen
ook groepen ‘maidens’ van buiten het koninkrijk. Zo waren er dit
jaar meisjes uit Venda, Basotho, Kwazulu-Natal, en KwaNongoma.
Ze komen graag naar de unieke ceremonie, zelfs als ze daarvoor
speciaal getest moeten worden op hun maagdelijkheid.
Voor hun publieke optredens hebben de Imbali er al dagen van
voorbereiding op zitten. Op de tweede dag van de Umhlanga
worden de meisjes in twee groepen verdeeld (de 14- tot 22-jarigen
en de 8- tot 13-jarigen) en lopen zij naar de gebieden waar het riet
verbouwd wordt. Voor de oudere meisjes betekent dit een tocht
van dertig kilometer en voor de jongere een wandeling van zo’n
tien kilometer. De volgende dag snijden ze de rietstengels met
grote, scherpe messen af en bundelen ze deze om ze geschikt te
maken voor het versterken van het paleis van de koningin-moeder.
Op dag vier van de Umhlanga brengen de meisjes de rietbundels
naar de residentie van de koningin-moeder, waar deze rietstengels
worden gebruikt om de gaten in het windscherm rond de Royal
Village te dichten.
Bezieling
Op de zesde en zevende dag zijn de Imbali nog steeds vol energie
en bezieling. In lange rijen naast en achter elkaar dansen ze onder
opzwepend gezang grotendeels synchroon, maar ieder meisje
brengt ook haar eigen energie en stijl in.
De liederen die de Imbali zingen zijn zowel oude, traditionele
gezangen als nieuwe, eigentijdse composities. Elke groep betoont
eer aan de koning en aan de koningin-moeder door voor de ‘royal
tribune’ een extra bijzonder optreden te verzorgen.
Het zingen en dansen gaat door tot laat in de avond en ook de
koning zelf en zijn regiment gaan op een gegeven moment het
veld op om mee te dansen en de meisjes te complimenteren. Dit
moment, de Kudlalisela, staat onder zeer streng toezicht van de
programmamakers.
Bruidsschat
Wie Eswatini bezoekt en kennismaakt met volk en cultuur,
merkt al snel dat hier traditionele waarden en de moderne tijd
harmonieus hand in hand gaan. Dat geldt zowel voor de kleding,
de techniek als voor de gebruiken. Bijna iedereen beschikt over
een mobiele telefoon en in de winkels ligt de laatste mode. De
moderne wet verbiedt polygamie, maar vanwege het in ere
houden van traditionele waarden mag een man toch meerdere
vrouwen hebben. Wel moet er altijd een ‘lobola’ (een bruidsschat)

worden betaald, hetzij in geld, hetzij in koeien en moet de koning
toestemming voor het huwelijk geven. Heeft een man niet
voldoende middelen om zijn toekomstige bruid te onderhouden, dan
verbiedt de koning het huwelijk. Zeventien koeien is het minimum
dat een man voor zijn uitverkorene moet betalen. Mede vanwege
de polygamie staat Eswatini nog wel voor grote uitdagingen op
het gebied van medische zorg. Zo is het aantal HIV-besmettingen
erg hoog en bedraagt de gemiddelde leeftijd slechts 50 jaar. Door
polygamie toe te staan, hoopt de huidige koning de band tussen
verschillende clans te versterken. Zelf heeft hij inmiddels 15 bruiden,
die allen in uiterst luxe omstandigheden leven.
Vrolijk en gastvrij
De inwoners van Eswatini zijn bijzonder gastvrij, vrolijk en openminded.
Ondanks de relatieve armoede geniet men volop van het
leven en wordt er veel en luid gelachen. Hoewel de verschillen met
de elite soms groot zijn, heeft dat de opgewekte levenshouding
niet merkbaar beïnvloed. Men beschouwt de verworven
onafhankelijkheid als een groot goed en iedere inwoner probeert
de eigen cultuur zo goed mogelijk in stand te houden.
Glass and Candles
In de dagen voorafgaand aan het Reed Dance Festival bezoeken
we onder leiding van onze onvolprezen gids Tulani een aantal
interessante plaatsen in Eswatini. Zo zijn we bij de glasblazerij
Ngwenya Glass, waar prachtige en sierlijke glasobjecten,
voornamelijk dieren, worden gemaakt uit 100% gerecycled glas,
bij de Swazi Candles, waar bezoekers zelf figuren uit was kunnen
maken, bij Mantenga Cultural Village, het Nationaal Museum en
het King Sobhuza II Memorial Park.
Wie de levendige plaats Manzini bezoekt, kan volop inkopen doen
op de plaatselijke markt. Niet alleen kleding, groente en fruit, maar
ook tal van traditionele sieraden zijn op de eerste verdieping van
het overdekte gedeelte te koop. Manzini is het handelscentrum van
Eswatini en gonst iedere dag van bedrijvigheid. Het is opvallend
dat de verkopers en verkoopsters zich totaal niet opdringerig
gedragen. Dat maakt het winkelen in heel Eswatini bijzonder
plezierig.
Wildparken
Eswatini telt maar liefst 11 wildparken, waar ook de Big Five gespot
kunnen worden. De meest bekende zijn Hlane Royal National Park,
Mhkaya Game Reserve en Nisela Game Reserve. Bezoekers kunnen
er vaak mountainbiken, paardrijden of hiken. Het Mwilwane
Wildlife Sanctuary is een family-friendly wildpark, waar in de winter
de zebra’s zich gemoedelijk bij het kampvuur van het restaurant »

154
‘Op dag vier van de Umhlanga brengen de meisjes de
rietbundels naar de residentie van de koningin-moeder’

komen warmen. Ook buffels, wildebeesten en impala’s kunnen
gespot worden.
In alle wildreservaten leiden Swati rangers de bezoekers met veel
kennis en passie rond. OOG VOOR AFRIKA beleefde prachtige
dagen in Foresters Arms, een in koloniale stijl ingericht resort vrij
dicht bij de hoofdstad Mbabane. De lodges en het restaurant zijn
van een uitstekende kwaliteit.
Versterking van de onderlinge band
Eswatini is sinds september 1968 onafhankelijk, dankzij de
inspanningen die de eerste koning van het land, Sobhuza II,
jarenlang leverde. Sobhuza’s streven om de Swazicultuur in ere
herstellen en te beschermen is wonderbaarlijk goed gelukt en de
inwoners zijn zich goed bewust van hun ‘heritage’ en koesteren
deze. Koning Sobhuza II overleed in 1982 en werd in 1986
opgevolgd door een van zijn zonen, de huidige koning Mswati III.
Deze was toen pas 18 jaar en daarmee de jongste vorst ter wereld.
Direct na het verklaren van de onafhankelijkheid hield koning
Sobhuza een gedenkwaardige speech om het volk te bedanken
voor haar inspanningen: ‘It has been the result of the cooperative
efforts of every one of you, great and small, old and young, rich and
poor.’ Precies deze woorden worden diverse keren ten gehore
gebracht tijdens de Reed Dance Ceremony. In Eswatini is iedereen
gelijk en is iedereen even belangrijk. De trots op land en cultuur
is wat men met elkaar deelt. De veelgestelde vraag ‘En, wat
vinden jullie van ons land?’ is er dan ook een waarbij men oprecht
geïnteresseerd is in het antwoord. Niets liever dan dat de trots op
land en cultuur gedeeld wordt door de bezoeker! ˙
QuickFACTS
De Umhlanga 2023 werd op dinsdag 5 september passend
afgesloten met een tuinfeest en een staatsbanket, alles ter ere
van de ‘55/55 Double Celebration 2023’!
Voor een rechtstreeks verslag en daarmee een mooie
visuele indruk kijk op YouTube naar het verslag van de
Eswatini publieke omroep: www.youtube.com/live/
uw7k0YaT4UY?si=C8-bixDvJPCk4sFK
Ngwenya Glass: https://ngwenyaglass.co.sz
Swazi Candles: www.swazicandles.com
Mantenga Cultural Village: www.thekingdomofeswatini.com/
central-eswatini/mantenga-reserve-village-falls/
Swaziland National Museum: https://momaa.org/directory/
swaziland-national-museum/
King Sobhuza II Memorial Park:
https://entc.org.sz/king-sobhuza/
Foresters Arms: https://forestersarms.co.za
Op www.kingdomofeswatini.com vind je alle informatie
over de wildparken en andere bezienswaardigheden in het
koninkrijk Eswatini.

The Retreat offers for the happy few an exclusive hide away, fully equipped designer style cottage situated in the historic village
of Swellendam - Western Cape - South Africa. Ideally situated halfway Cape Town and the Garden Route between wines, whales,
nature & game reserves. An ideal destination to explore the region for a couple of days.
The Retreat Swellendam is part of De Kloof Heritage Estate Est 1801
accommodation collection Swellendam South Africa. Info: www.dekloof.co.za
Ons cadeau: Reserveer je verblijf met kortingskode "OogvoorAfrika" en profiteer direct
van 10% korting op je boeking.
WWW.DEKLOOF.CO.ZA

Zuid-Afrika
waar beter dan in zuid-afrika kun je je portie vakantie
vitamine afrika halen? geniet het goede leven en de
prachtige landschappen en luister naar de verhalen die
je hart raken.

158
De Grote Karoo is het hart van Zuid-Afrika

KoortsSpoor
159
Road trip door het Zuid-Afrika
van Deon Meyer’s Koorts
In 2017 verscheen het boek Koorts van de Zuid-Afrikaanse thrillerauteur Deon Meyer.
Michiel van Dam en Johan Kriek, Zuid-Afrika liefhebbers en connaisseurs pur sang,
waren meteen verkocht. Want Koorts is ook een perfecte road novel. Dus planden ze hun
eigen reis in het spoor van de post-apocalyptische roman die een griezelig profetisch beeld
schetst van een Zuid-Afrika dat door een virus totaal op z’n kop wordt gezet.
Tekst: Michiel van Dam Foto’s: Michiel van Dam Foto’s Deon Meyer: Guido Schwarz

160
KoortsSpoor loopt door Bijbelse landschappen
Ik wil je vertellen over de moord op mijn vader.
Willem Storm en zijn zoon behoren tot de weinige overlevenden in
Zuid-Afrika – en de rest van de wereld – van een allesverwoestend
virus. Willem wil hun leven weer opbouwen bij de stuwdam bij
Vanderkloof, vanwege de beschutte ligging en de mogelijkheid
om elektriciteit op te wekken. Alleen is Vanderkloof niet helemaal
verlaten. Een groepje uitschot gebruikt het plaatsje als uitvalsbasis,
en houdt een vrouw gevangen. Ze hadden door kunnen rijden, maar
zo zit Willem niet in elkaar. Wanneer het tot een schietpartij komt,
blijkt niet Willem, maar de dertienjarige Nico het koelbloedigst.
Als Nico jaren later zijn memoires schrijft en terugkijkt op zijn leven,
lezen we over de momenten waarop zijn hart werd gebroken, zijn
loyaliteiten op de proef werden gesteld, en over zijn pijnlijkste
herinnering: de moord op zijn vader.
De route gaat langs plekken die een sleutelrol spelen in Koorts.
Tijdens deze reis schuift de fantasiewereld van Deon Meyer over de
Zuid-Afrikaanse werkelijkheid.
Hoedspruit
Dit is ‘m dus. Hoedspruit civil airport. Het toneel van een van de
aangrijpendste scenes uit Koorts. Hier vinden piloot Hennie ‘Flaai’,
Laas en Nico Storm het jongetje Okkie. Moederziel alleen, op de
wilde dieren na die uit het Krugerpark zijn gebroken en de wereld
herbevolken waaruit ze door de mens waren verdreven. Nu is door
de Koorts, een virus dat 95% van de wereldbevolking uit heeft
geroeid, nog maar een handjevol mensen over. Mensen op wie
de Koorts geen vat had. Mensen zoals Nico Storm, de ik-figuur uit
Deon Meyer’s roman, en zijn vader Willem Storm.
Een nieuwe wereld: Amanzi
Met Okkie aan boord van het vliegtuig vliegen Hennie en Nico »

‘De ervaring is alleen compleet als de wind geuren meevoert van zondoorstoofde
aarde, stenen en het kruidige aroma van planten en bomen’
161
KoortsSpoor slingert dwars door Zuid-Afrika

162
Wupperthal is een last outpost of civilization
terug naar de basis van een nieuwe wereld. Amanzi, ’n stuwdamoase
in de Karoo-woestijn. In Amanzi maakt Nico met zijn
pa deel uit van een grotere gemeenschap. Koortsoverlevers.
Nieuwbeginners. Natuurlijk ligt Amanzi op de route die Johan en ik
vanaf Hoedspruit hebben uitgestippeld. Ons KoortsSpoor.
Kruger National Park: laat KoortsSpoor beginnen
Maar eerst gaan we nog Okkie’s ‘olifantjes’, ‘grote ouwe’ leeuw
en andere wilde dieren beleven. Wij doen dat bij ’n luxueuze
safarilodge op de rand van het Kruger Park. Natuurlijk kun je ook
op films en foto’s wilde dieren zien. Maar de ervaring is alleen
compleet als de wind geuren meevoert van zondoorstoofde aarde,
stenen en het kruidige aroma van planten en bomen.
Vanaf Hoedspruit pakken we ons spoor op, dwars door Deon
Meyer’s Zuid-Afrika. Het post-apocalyptische thema van Koorts
spreekt sterk tot onze verbeelding. Dat deden aan het begin van
de Europese kolonisatie van Zuidelijk-Afrika ook verhalen over
Monomotapa, het Eldorado van Afrika, en andere verdwenen
beschavingen. Die kwamen steeds verder in het binnenland te
liggen, naarmate dat werd uitgeplozen door Europese reizigers.
In het groen heuvelland van de provincie Mpumalanga waar
we doorheen rijden liggen ook resten van zo’n mysterieuze
beschaving.
We hebben gehoord van dinosaurussen, uitgestorven door
meteorietinslagen. Maar een hele hoogstaande menselijke
beschaving zomaar van de aardbol gevaagd? Toch is dat wat
Michael Tellinger en zijn volgelingen beweren. De komst van een
hemellichaam veroorzaakte tsunami’s van kilometers hoog die
op hoge snelheid over het zuidelijk halfrond raasden. De aloude
zondvloed. En dan was er nog een vulkaanuitbarsting, ook al
zo’n klassieker, in de Indonesische archipel. Een hele stedelijke
omgeving ter grootte van Los Angeles of Johannesburg verdween
door die rampen. »

Mpumalanga koestert hun wildlife in het Kruger National Park en de sporen van verdwenen beschavingen
163

164
Philippolis is de oudste nederzetting van de Vrijstaat
De stenen cirkelvormige gebouwen daarvan zijn alleen uit de lucht
goed te zien. En waarom waren er die routes, met stenen muurtjes
erlangs, die alles met elkaar verbonden, in een tijd dat het wiel in
Afrika nog niet draaide?
‘Het waren transportkanalen voor met goud opgewekte
energiegolven uit het binnenste der aarde. Goudkoorts’, zegt
Michael. Eerder ’n thema voor ’n sciencefictionroman dan gedegen
wetenschap, zeggen Tellinger’s critici. Het is in ieder geval een
fascinerend verhaal dat gids Edwin Chitapi ons in het Stone Circle
Museum vertelt.
‘Er worden in Afrika steeds meer en oudere wiegen van de
mensheid gevonden. Zuid-Afrika spant daarbij de kroon. De klok
naast het kribbetje staat nu het verst teruggedraaid bij de Cradle of
Humankind ten westen van Johannesburg.’
Het visitor center bij Maropeng geeft modern multimediaal
uitleg. Niet alleen over het ontstaan, maar ook over het dreigende
uitsterven van de mensheid: ‘Humans have sped up the extinction
process by exploiting the Earth’s resources. The serious damage we
are inflicting on the world’s richest areas of biodiversity has caused
many scientists to believe we are causing the first mass extinction
caused by a species.’
In Koorts verwoordt Nico’s moeder het zo: ‘De mens kan niet
veranderen, Nico, de mens kan eenvoudigweg niet veranderen. De
evolutie heeft ons geprogrammeerd om te blijven consumeren tot
alles op is.
En welk recht hebben wij, de schadelijke soort, het onheilsbeest, om
al die andere soorten uit te roeien?‘Welk recht heeft de mens, ook
maar een dier, om deze massamoord te plegen?
Het virus werd in een laboratorium ontwikkeld… het vaccin kwam uit
hetzelfde laboratorium, bestemd voor de uitverkorenen. Het dodelijke
virus was naar alle uithoeken van de wereld gebracht, zodat het
volgens een specifiek plan kon worden losgelaten.’
Nico’s moeder zat in dat viruscomplot om de wereld te redden.
Zij had Nico en z’n vader het vaccin ingespoten als een soort »

165

166
‘Er worden in Afrika steeds meer en oudere wiegen
van de mensheid gevonden. Zuid-Afrika spant daarbij de kroon’
Werken van mensenhand zijn nietig in het overweldigende Zuid-Afrikaanse landschap
griepprik. En Willem Storm daarna alles verteld. Nico’s vader
vertrok toen met Nico naar de Vredefortkoepel om van hun
vaccinaties te herstellen.
Vredefortkrater
Bij ‘n krater denkt een Nederlander aan een omgewoeld landschap,
als in korrelige zwart-witfoto’s van de Eerste Wereldoorlog. Maar
in Afrika is alles groter. De Vredefortkrater is voor zover bekend
de oudste en grootste krater op aarde. Ontstaan door de inslag
van een meteoriet, weer eentje, miljoenen jaren geleden. Door de
grootte van de krater en erosie kunnen we de randen ervan niet
zien. En we zien ook niet de grotten aan de Vaalrivier, waar Nico en
Willem schuilden.
In Kimberley toont the Big Hole wel in één oogopslag wat we
met Moeder Aarde uitspoken. The Big Hole is het grootste door
mensen gemaakte gat ter wereld. Maar de diamantmijn is uitgeput
en heeft nu een museale functie. In die Groot Gat staat een laag
water in waarin we langgerekte dieren zien bewegen. Slangen?
Hoe Bijbelser wil je het hebben? We denken aan de woorden
van oom Meklein in Koorts. Meklein is een nazaat van de San, de
oorspronkelijke bewoners van Zuid-Afrika. ‘De oude mensheid heeft
de aarde mishandeld. Ik vraag me af, is het niet de aarde die het virus
heeft gestuurd?’
Net als in Koorts verkruimelt in het echte Zuid-Afrika ook overal
het wegennet, door gebrek aan onderhoud en door zware
vrachtwagens die de tolwegen vermijden. Daar hebben ook de
inwoners van Philippolis last van. Maar de inwoners ondernemen
gezamenlijk actie tegen illegaal vrachtverkeer. Tegen zwerfvuil.
Tegen omgewaaide bomen op de weg. Zoals Amanzi in Koorts
bloeit ook Philippolis doordat mensen er de handen uit de mouwen
steken.
In Philippolis ontmoeten we een bonte verscheidenheid aan »

In Zuid-Afrika speelt het landschap eerste viool
167
De Vanderkloofdam is de hoogste damwal in Zuid-Afrika

168
Aan het stuwmeer Vanderkloof sticht Willem Storm zijn nederzetting voor nieuwbeginners
mensen. Een Duitse gravin met een koekjesfabriek, een professor
die zich vol energie inzet voor de ontwikkeling van de Karoo en
zijn bewoners, een oud-politiefunctionaris en boekenschrijfster die
nu het Karoo Art Café runt, een geboren Nederlander die met zijn
gezin zoveel mogelijk zelfvoorzienend op een boerderij woont, in
de beste Amanzi-traditie.
Orania
Op naar de Oranjerivier. Ach ja, Orania. De een ziet er een
hoopvol stemmend symbool in van een veilige eigen-volk-eerststaat,
zonder verloedering en criminaliteit. De ander maakt
er een fascistische en racistische enclave van, een smet op de
Regenboognatie. Orania is ogenwrijvend anders dan de rest van
Zuid-Afrika. Dat moest ook Amanzi zijn, het Nieuwe Begin van de
Mensheid dat Nico’s vader in Koorts voor ogen staat.
Vijftig kilometer stroomopwaarts naderen we het epicentrum van
het verhaal. Boven op de stuwdam stoppen we, net zoals Willem
Storm met de trailer nadat hij en Nico in Koffiefontein door honden
te grazen zijn genomen. Voordat pa en zoon Storm zich in ’n huis
in Vanderkloof verstoppen, waar Willem van de infectie van de
hondenbeten moet genezen. Voordat ze Melinda Swanevelder
bevrijden die door twee schurken gevangen wordt gehouden.
Voordat Willem door een van die mannen wordt neergeschoten.
Voordat de dertienjarige Nico die mannen vervolgens doodschiet.
Voordat…
Precies zoals Deon Meyer dat heeft beschreven kronkelt de
Proteaweg vanaf de rotonde tussen berghellingen omhoog naar
het plaatsje Vanderkloof, in Koorts herdoopt in Amanzi, wat in
Zoeloe en Xhosa “water” betekent.
De indrukken werken op ons als in ‘n slow motionfilm. Het Midas
pompstation met de alarmtoeters die de Amanzi-bewoners »

Standbeelden van Afrikaner helden in Orania
169

170
De kerk van Graaff-Reinet
alarmeren voor de invasie van de KTM’ers. Het politiebureau
daartegenover, geramd door de ERF-truck. Het weggetje
heuvelopwaarts naar het glazen huis, waar de booswichten
Melinda gevangenhouden. Het Rolfontein natuurreservaat.
Enzovoorts. Al die plekken die in ons geheugen gegrift staan.
Het is een vreemde gewaarwording om rond te stappen op een
plek waarvan we zelf een beeld hebben gemaakt. Het is geen
historische grond zoals Pompeï, Troje of Bloedrivier. Maar het is
toch een speciale belevenis.
Wat maakt Koorts zo fascinerend?
Steeds weer spannend: in hoeverre wijkt de werkelijkheid af
van het beeld dat Deon in onze lezershoofden heeft geplant? En
wat maakt Koorts nou zo’n geweldig boek dat we keer op keer
herlezen? Het boek wordt vergeleken met The Road van Cormac
McCarthy, ook een post-apocalyptische vader-en-zoon-road-novel.
The Road is typisch Amerikaans, hard boiled en tight fisted van
begin tot eind. Maar de karakters in The Road zijn mechanische
pionnen en niet warmbloedige wezens zoals die in Koorts. Deon’s
karakters zijn mensen om wie wij als lezers geven. Waarmee we lief
en leed delen.
Nieu-Bethesda
Waarom mag Nieu-Bethesda niet in ons KoortsSpoor ontbreken?
Omdat hier Sofia Bergman, Nico’s grote liefde, vandaan komt.
Het dorp is vanouds geïsoleerd, elektriciteit kwam er pas in
1995 en asfalt ligt er nog steeds niet op de weg er naartoe. We
volgen de binnenwegen waarover Sonja zwierf, toen ze jaren na
de Koorts de dood van haar gezinsleden en de boerderijmensen
Meklein en Vytjiie de boerderij verliet en de wijde wereld in trok.
Veel Zuid-Afrikaanse plattelandsstadjes zijn vervallen, verarmd
en verwaarloosd. Waarom Loxton niet? Deon Meyer heeft
Loxton salonfähig gemaakt. Hij schreef erover en organiseerde er
evenementen met motorfietsen en mountainbikes. Daar kwam »

‘Na de stofgeur van het binnenland worden we nu aangetrokken
door de steeds sterker wordende geur van de Atlantische Oceaan’
171
In Lambertsbaai ruikt het naar zilte oceaan
Aan de Westkust ontstaan in Koorts ook nieuwe gemeenschappen

172
‘The Big Hole is het grootste door mensen gemaakte gat ter wereld’
en komt volk op af. Volk dat wil eten, drinken, slapen en inkopen
doen. Sommig volk blijft hangen, knapt er huizen op en gaat daarin
wonen of verhuurt die als B&B. En Loxton heeft water. Uit een bron
aan het stuwmeertje loopt dat via een kanaalstelsel van leivore
langs de huizen, tuinen en straten. Rond Loxton liggen stofpaaie,
onverharde wegen, door de Grote Karoo. Hier overleefden de San
dankzij hun survival skills zoals oom Meklein die aan Sofia Bergman
doorgaf. Jagen met pijl en boog, spoorzoeken. En water vinden.
Langs ‘n stofpad vinden we een Boesmansput die nooit droog staat.
Hoeveel handen hebben de platte steen die als deksel dienstdoet
de afgelopen duizenden jaren opgetild en weer teruggelegd?
Amanzi. Water. Niet alleen de weg roept ons reizigers. Als een
vis aan de lijn worden we aangetrokken door de Atlantische kust.
Maar eerst nog Wupperthal, nog zo’n Last Outpost of Civilization
op ons KoortsSpoor. Hier moesten de grijze mannen zitten die
de Westkusters uit Lambertsbaai hadden verdreven, waarop ze
naar Amanzi trokken. Nico Storm gaat naar die slangenkuil. Sofia
Bergman gaat met hem mee, want zij kan sporen lezen als de
beste. Onderweg bloeit hun romance op.
West Coast
Niet alleen de weg roept, ook de kust. Na de door Deon geroemde
stofgeur van het binnenland worden we nu aangetrokken door de
steeds sterker wordende geur van de Atlantische Oceaan. Zout,
zeewier, zaligheid. Eindelijk weer eens échte deining in plaats van
de van starre koppies in het binnenland. Lambertsbaai is zoals
Deon beschrijft voornamelijk een werkende vissershaven. Voor
verwende 21ste-eeuwse geneugtes moeten we verder de kust
afzakken. Naar Kaapstad.
Daar vindt Nico Storm zijn moeder Amelia terug aan boord van het
grijze-mannen-schip. Amelia, die aandeel had in de verspreiding
van de Koorts die 95% van de mensheid uitroeide om die andere
5% een kans te geven het leven op aarde niet opnieuw »

173
te verklooien. Wat gaat Nico doen? Vaart hij met z’n moeder mee,
haar stralende toekomst van de Nieuwe Mensheid tegemoet?
Nico denkt aan z’n vader, de eeuwige optimist die het fundament
voor Amanzi legde. Willem Storm, die ondanks alles een oplossing
zag voor de mensheid, een uitweg voor de door die mensheid zelf
gecreëerde problemen.
In Willems woorden: ‘We hadden zulke enorme problemen voor
de Koorts. Politiek en maatschappelijk en ecologisch, maar we
waren bezig om oplossingen te vinden, zoals we altijd hebben
gedaan. Technologie, juist de laatste twintig jaar, de ontzaglijke
ontwikkelingen en doorbraken en ontdekkingen, alles om problemen
op te lossen om van de wereld een betere plek te maken.’
Nico neemt zijn beslissing. Terwijl het schip met z’n moeder
wegvaart springt hij overboord en zwemt terug naar Zuid-Afrika.
Terug naar het Amanzi van zijn vader, van Okkie, van Sofia
Bergman en hem. Terug naar het leven na de Koorts.
‘Ik moet springen. Ik had nog tegen haar willen zeggen dat ik een kind
van mijn moeder ben. Maar ook een kind van mijn vader en dat ik
daar heel trots op ben.’ ˙
QuickFACTS
Wil jij de KoortsSpoor road trip maken onder de bezielende
leiding van Zuid-
Afrikakenners Michiel van
Dam (www.padvat.nl) en
Johan Kriek (ZA Trax, Safaris
& Tours, www.zatrax.com),
kijk dan nu op
https://padvat.nl/ deonmeyer-koorts
Je leest daar ook de
aanbevelingen en geheimtips
van niemand anders dan
Deon Meyer zelf.
De 17-daagse groepsreis
vertrekt op 3 maart en op 1
september 2024.

174
ik begon met plannen en schrijven kende ik dat gebied extreem
goed. Ik hoefde dus niet veel verkenningen meer te doen. Maar
nadat ik Vanderkloof als een startpunt had gekozen ben ik daar
nog een paar keer naartoe gegaan. Zoals bij al mijn romans, was
het eindproduct een puzzel van honderden stukjes.’
De mensheid schijnt de corona, COVID-19, pandemie te
hebben overleefd. Je hebt een hoop onderzoek gedaan voor
Koorts, heeft dat iets onthuld over andere gevaren die de
mensheid bedreigen?
‘Het onderzoek was duidelijk: er komen nog meer pandemieën.
Ebola is niet het grootste gevaar, vogel- en varkensgriep kunnen
serieuze bedreigingen zijn. Maar de grootste is misschien
bacteriële infectie. Ons misbruik van antibiotica heeft een nogal
omineuze situatie gecreëerd.’
Voor Spek en Bone naar Stellenbosch
Deon Meyer en zijn echtgenote Marianne Vorster-Meyer
nodigen ons uit in restaurant Spek & Bone in Stellenbosch om
ons KoortsSpoor te bespreken. Deon en Johan kennen elkaar
nog van vroeger, toen ze samen op motorfietsen stof lieten
opwaaien op de Zuid-Afrikaanse binnenwegen. Deon heeft zijn
motorfiets nu ingeruild voor een mountainbike, maar de passie
voor de stofpaaie is gebleven.
Deon, hoe koos je de routes voor je verkenningstochten voor
Koorts?
‘In de twintig jaar voordat ik Koorts schreef heb ik op mijn BMW
1200 GS Adventure motorfiets honderdduizenden kilometers
door Afrika gereden. Zowel voor de lol als voor mijn werk als
consultant bij BMW Motorrad. Een groot gedeelte daarvan was
in de Grote Karoo, inclusief het gebied rond Vanderkloof. Toen
Is er voldoende materiaal om een ander boek zoals Koorts te
inspireren?
‘Absoluut. Onze vernietiging van de planeet gaat steeds sneller
en ik denk dat dat mijn schrijven blijft beïnvloeden.’
Koorts is onder meer een geweldige road novel. Ideaal om als
lezer zelf een reis mee uit te stippelen. Wat vind je van ons
KoortsSpoor?
‘Ik heb alleen bestaande plaatsen gebruikt in Koorts, ik heb niets
verzonnen. Het boek neemt lezers mee naar zoveel interessante
plekken in het Zuid-Afrika waar ik van hou. Die reisroute van jou
en Johan is fantastisch. Ik zou er niks aan veranderen.’

175

South African Road Trip
Een muzikale reis langs
Zuid-Afrikaanse tradities
Van de Waterfront in Kaapstad en township Khayelitsha naar uitverkochte theaters. Dat
betekent durven dromen. En dat durfden Inge Bos en Albert Klein Kranenburg samen met
een groep zangeressen, muzikanten en het veel geprezen Khayelitsha United Mambazo
Choir. Het resultaat: South African Road Trip met de voorstelling ROOTS! Een voorstelling
die een kijkje geeft in het dagelijkse leven en tradities van deze muzikanten uit de
townships rond Kaapstad.
In de voorstelling ROOTS! vertellen de zangers, musici en
zangeressen in kleine interviews over het belang van hun roots.
Wat hun voorouders en familie, hun geboortegrond voor hen
betekenen. Het geeft een warm en intiem inkijkje in hun leven in
Zuid-Afrika. En de show? Een twee uur durende wervelwind van
zang en dans, van kleur waarbij de energie en het plezier de zaal
indenderen.
Terug naar het begin
Na het overweldigende succes van Amandla! Mandela de musical
en Celebrating South Africa, waarin het Khayelitsha United
Mambazo Choir uit Kaapstad schitterde, ontstond South African
Road Trip. Inge Bos bundelde haar krachten met regisseur Albert
Klein Kranenburg en zij vormden een getalenteerde groep
zangeressen en muzikanten rondom het Khayelitsha United
Tekst: Albert Klein Kranenburg Scènefoto’s: Raymond van Olphen Portretten: Roeltje van de Sande Bakhuyzen

Mambazo Choir, die gezamenlijk optreden onder de naam South
African Road Trip.
Dromen en talent
In de straten van Port Elizabeth zongen de jonge broers Zola en
Arthur Qumza samen met hun broer Dumesani een a capella
groep. Ze vertolkten de songs van het uitermate populaire
Ladysmith Black Mambazo in de Isicathamiya stijl, een Zoeloe
dans- en zangstijl die gekenmerkt wordt door gelijkgepaarde
bewegingen van de benen, ook wel bekend als de “tip toeing
style”. Voor deze jongens begon de muzikale reis op straat,
maar zou later met het Khayelitsha United Mambazo Choir hun
levenspad vormgeven.
Opgroeien betekent vaak dagdromen over de toekomst, maar
velen in de townships hebben geen concreet idee of die dromen
werkelijkheid zullen worden. Inspiratie, doelen en talent zijn nodig
om dromen te realiseren. Voor de artiesten van South African
Road Trip begon het ontdekken van hun muzikale talent op
jonge leeftijd door naar platen, koren en muzikanten te luisteren.
Langzaam maar zeker hebben ze hun eigen muzikale identiteit
gevormd, levendig en succesvol, waardoor hun oorspronkelijke
dromen tastbare realiteit werden. Ze traden op in Londen en
spelen nu drie maanden lang de theaters in Nederland plat.
Diverse inspiratiebronnen
Elke artiest heeft zijn of haar eigen inspiratiebron. Het
Khayelitsha United Mambazo Choir ontdekte de Isicathamiya
stijl via een plaat uit de jaren tachtig, terwijl zangeres Lungiswa
Plaatjies thuis werd onderwezen in traditionele liederen door
haar grootvader. Haar oom leerde haar vervolgens diverse
traditionele instrumenten bespelen. Voor Xoliswa Tom begon
de liefde voor zingen in de kerk, geïnspireerd door optredens
van Rebecca Melopa. De muzikale opvoeding van Ntutu Nikki
vond plaats in een liefdevol gezin, waar harmonieën bedenken
een gezinsactiviteit was. Sabu Jiyana liet zich inspireren door
jazzmuziek en besloot later naar het conservatorium te gaan.
Kim Masala volgde zijn passie voor drummen na het zien van
zijn buurjongen die optrad op straat.
Voor alle artiesten geldt dat hun liefde voor muziek en inspiratie
hen leidde naar traditionele instrumenten en zangstijlen. Door
hun muziek door te geven, proberen ze deze rijke cultuur te
bewaren voor toekomstige generaties. In het bijzonder is het
behoud van de Xhosa-cultuur essentieel, aangezien deze cultuur
ernstig heeft geleden onder het apartheidsregime.
Muzikaal erfgoed
Nu, drie decennia na de eerste democratische verkiezingen in
Zuid-Afrika, omarmen Zuid-Afrikanen hun cultuur als
een waardevol erfgoed dat hen verbindt met anderen. Muzikale
tradities zijn in Zuid-Afrika, zoals overal ter wereld, beïnvloed
door de tijd. Vanuit ontstaansmuziek die bedoeld was om een
ceremonie te omlijsten zijn door invloed van westerse ritmes
en muziekinstrumenten de muziekstromingen langzaam
veranderd. Daarom is ook het palet van de muziekstijlen waar
de artiesten mee te maken hebben gehad in hun leven niet
alleen puur traditioneel. Het teruggrijpen op hun tradities
en verspreiden hiervan is onderdeel van hun missie om hun
culturele roots in hun oervorm levend te houden.
Een brug tussen culturen
South African Road Trip heeft als doel het Nederlandse
publiek kennis te laten maken met de Zuid-Afrikaanse cultuur.
Tegelijkertijd biedt het de artiesten uit de townships rondom
Kaapstad de kans om hun muziek uit te oefenen en hun tradities
in stand te houden. De muzikanten brengen niet alleen muziek,
maar ook een boodschap van culturele verbondenheid en het
koesteren van tradities.
Laat je meevoeren op deze betoverende reis en ontdek de
rijkdom van Zuid-Afrikaanse muzikale erfgoed. ˙

QuickFACTS
Het nieuwste programma van South African Road Trip,
ROOTS! is nog tot half januari 2024 te bewonderen in
theaters door heel Nederland.
https://www.southafricanroadtrip.nl/roots/
Producent: Inge Bos
Regie:
Albert Klein Kranenburg
Artiesten: Het Khayelitsha United Mambazo
Choir, Lungiswa Plaatjies, Xoliswa
Tom, Ntuthu Nyiki, Nceba
Gongxeka, Sabu Jiyana en Mkokeli
Moses (Kim) Masala
Kostuumontwerp: Dorien de Jonge
Toneelbeeld/
videodecor: Catharina Scholten
Choreografie: Silumko be Koyana
Dramaturgie: Adriënne Wurpel
Documentaires
en camera: Stephan Hurter
Fotografie: Raymond van Olphen, Roeltje van
de Sande Bakhuyzen
Met dank aan: Nomapostile Nyiki en Roeltje van
de Sande Bakhuyzen

112 180
De
Whimsical
Collection
Whimsical betekent onverwacht
grappig. En dat is precies wat de
Wildlife at Leisure dieren uitstralen.
Het luipaard, nijlpaard, de bavianen,
leeuw, wilde hond, neushoorn, giraf
en olifant liggen te rusten op een
(bijna) passende sofa. Daarnaast
tekent Deziree Smith portretten van
vrouwen en Afrikaanse jungle
motieven. Je vindt de collectie op
koelkastmagneten, placemats,
tassen, kussenhoesjes en sinds kort
ook op mondmaskers.
Het bedrijf zit in Kaapstad,
www.whimsicalcollection.co.za.
De producten worden in Nederland
verkocht via Nwabisa,
www.nwabisa.com
Wim van Ginkel en zijn vrouw Maasje
Kerssies op bezoek bij Stephen Langa

‘The Beauty of Art
is able to unite us’
Dat is wat Wim van Ginkel van ArtChemistry gallery uit Amersfoort beoogt met het tonen
van hedendaagse kunst uit Zuid-Afrika. Hij is daarvoor samen met zijn vrouw regelmatig
in die prachtige en boeiende zuidpunt van het Afrikaanse continent om de kunstenaars te
bezoeken en elke keer weer overweldigd te worden door de enorme creatieve potentie van
het land. Hij neemt de lezer van OOG VOOR AFRIKA graag mee op hun rondreis en doet
een greep uit de vele persoonlijke ontmoetingen met ‘zijn’ kunstenaars.
Jibril Achu / Melody / collage
Jibril Achu / Weekend Drive / collage
Tekst en foto’s: Wim van Ginkel

182
Jibril Achu aan het werk in zijn studio in
August House
Stephen Langa / The inside of a modern man /
olieverf op canvas
Stephen Langa / detail
uit ‘No degree of worldly
darkness’ / houtskool en
potlood
Als frequent bezoeker van Johannesburg weet je dat je je hotel
in bepaalde wijken van de stad moet uitkiezen en voor ons is dat
de zakenwijk Sandton, dicht bij het Nelson Mandela Square met
zijn vele blinkende kantoren, restaurants, galleries en honderden
winkels in de enorme shopping mall. Een groter contrast met
Doornfontein in het centrum van de stad is bijna niet denkbaar.
Daar waar je wordt geconfronteerd met het dagelijks leven in
diepe armoede en waar de uitzichtloosheid van het bestaan pijnlijk
zichtbaar is. Daar, in Doornfontein bezoeken wij August House in
End Street waar meer dan vijftig kunstenaars allemaal hun eigen
atelier hebben. Sommigen van hen hebben er ook hun bed en
koelkast staan en wonen er min of meer permanent.
Collage-virtuoos
Een van die kunstenaars, Jibril Linjoum Achu uit Kameroen,
vertrok in 2006 naar Zuid-Afrika om er verschillende creatieve
opleidingen te volgen die hij met succes afrondde. Omdat hij geen
geld had voor olieverf begon hij collages te maken met knipsels
uit tijdschriften en folders. In zijn werk staat het onderzoeken van
de betekenis van mode in het leven van gewone mensen centraal.
Meestal zijn de afgebeelde mensen vrienden of familie die hij
als het ware een ‘fashion upgrade’ geeft met mode die voor de
meesten van hen te duur en onbereikbaar is.
Zijn collages zijn zeer verfijnd qua compositie en kleurgebruik, op
afstand lijkt het een schilderij maar van dichtbij zie je dat er geen
verf aan te pas gekomen is. Zijn werk is ook herkenbaar aan de
smalle horizontale, verticale of diagonale strookjes die hij altijd
verwerkt in zijn collages. Je zou Jibril met recht de collage-virtuoos
mogen noemen.
Van August House voor een korte lunch naar onze tussenstop
Maboneng, een hippe wijk in het centrum van Johannesburg met
leuke winkels, restaurants en galleries zoals het grote creatieve
centrum Art on Main. Een oase van enkele straten in een gebied
dat erg vervuild, arm en onveilig is. Helaas constateren we dat de
wijk na de pandemie achteruit is gegaan en niet meer die typische
‘South African vibe’ heeft als voorheen.
Oude meesters met een African touch
Met de Uber onderweg naar Asisebenze Art Atelier aan het drukke
Plein Street voor onze allereerste ontmoeting met de 29-jarige
kunstenaar Stephen Langa. Hij groeide op in Limpopo, een
provincie in het noordoosten van Zuid-Afrika en studeerde Art in
Pretoria en Printmaking aan de Artist Proof Studio. Daarna startte
hij zijn creatieve carrière in Johannesburg. Ondanks zijn nog jonge
leeftijd heeft hij al aan veel exposities deelgenomen en is zijn werk

Bambolwami Sibiya en Wim van Ginkel voor
een werk in uitvoering
opgenomen in gerenommeerde kunstcollecties.
Veel van zijn schilderijen zijn geïnspireerd op scènes van oude
meesters waarbij hij niet alleen het beeld verandert maar die
hij ook een unieke ‘African touch’ geeft door met modellen te
werken uit zijn omgeving zoals zijn familie, vrienden en bekenden.
Hij werkt met een mix aan materialen zoals olieverf, houtskool,
potlood en waterverf. Zijn schilderijen zijn van een betoverende
schoonheid met de bijna altijd terugkerende witte potlood
contouren waarmee Stephen op subtiele wijze accenten legt in zijn
werk.
Succesverhaal
Niet ver van ons hotel in een sjieke guarded community in Sandton
bezoeken wij een van de bekendste Zuid-Afrikaanse kunstenaars
van dit moment, Bambolwami Sibiya. Met vele (solo) shows in
Zuid-Afrika maar ook bijvoorbeeld recent in New York en Dubai. Hij
groeide op in Springs, Gauteng met een agressieve dronken vader
die zijn gezin met jonge kinderen in de steek liet. Bambo nam als
een van de oudsten van het gezin min of meer de vaderrol in het
gezin over. Deze ervaring sterkte hem om zelf wel iets van zijn
leven te maken en dat is meer dan gelukt.
In 2005 behaalde hij een Design certificate aan het Benoni
Technical College. Met een studievriend richtte hij de Artist Proof
Studio (APS) op waar hij het ‘printmaking bug’ opliep, zoals hij
dat zelf noemt. Dit is in zijn huidige werk waarin hij acrylverf en
houtskool combineert met linoleumsnede en stencil techniek nog
altijd terug te zien. De modellen voor zijn werk zijn hardwerkende
arme mensen zoals mijnwerkers of schoonmaaksters die hij voor
een fotoshoot heel chic aankleedt. Deze foto’s vormen de basis
voor zijn schilderijen. De opvallende kleding en attributen kunnen
zij zich niet veroorloven, maar juist door dat contrast te zoeken laat
Bambo hen kracht en zelfvertrouwen uitstralen.
Naar Parys
Van Johannesburg reizen we naar het plaatsje Parys, idyllisch
gelegen aan de bijna 1.500 kilometer lange rivier de Vaal in de
provincie Vrijstaat. Parys is het ‘Lage Vuursche’ van de provincie
met, vooral in de zomer, veel binnenlandse toeristen. Op Bree
Street, de belangrijkste straat van Parys, waan je je met een beetje
fantasie in een klein toeristisch plaatsje in de Verenigde Staten
vol met horeca en winkels met een veranda voor de deur. Hoewel
ook het zware vrachtverkeer door de straat dendert is het er
levendig en gezellig. We zijn hier voor een bezoek aan twee totaal
verschillende kunstenaars namelijk Baba Tjeko, ook wel de ‘Zuid-
Afrikaanse Mondriaan’ genoemd en Alma Thomas, ‘the Queen of
Fabrics’. »

184
Bambolwami Sibiya / Flamboyant Souls / mixed
media w.o. acrylverf en houtskool

185

186
Baba Tjeko bij werk in uitvoering DJ Black
Coffee
Baba Tjeko bij werk in uitvoering DJ Black Coffee Baba Tjeko / Jozi Skyline en Amersfoort through my eyes /
silkprints in editie
De Zuid-Afrikaanse Mondriaan
Baba Tjeko en zijn vrouw Vangile ontvangen ons in zijn grote
atelier aan de rand van Parys en dichtbij township Tumahole waar
hij grotendeels opgroeide bij zijn opa en oma. Deze visual artist
en designer is beroemd geworden met zijn geometrisch-abstracte
werk dat zowel traditioneel als eigentijds is, met een prachtig
kleurenpalet en briljant ontworpen vormen, onmiskenbaar met
een ‘African Touch’. Met Mondriaan heeft hij de kenmerkende
vernieuwingsdrang en verbeeldingskracht gemeen. Zijn werk
is geïnspireerd op de door de Basotho bevolking gemaakte
muurschilderingen ook wel ‘Litema’ genoemd, een langzaamaan
verdwijnende kunstvorm die vooral werd beoefend door vrouwen
in Lesotho en Baba’s thuisprovincie Vrijstaat. Op veel van de witte
kleine stenen woningen zie je deze schilderingen nog terug om
de huizen extra op te vrolijken. Baba’s werk zit op het snijvlak
van kunst en design en wellicht is hij om die reden gevraagd
verschillende commerciële projecten voor Nespresso, Mini en
Stella Artois te doen.
Recent heeft hij voor onze expositie Far Beyond 2.0 in de
Elleboogkerk in Amersfoort het abstract-geometrische werk
‘Amersfoort through my eyes’ gemaakt naar analogie van zijn ‘Jozi
Skyline’ van Johannesburg.
Queen of Lappies
In Bree Street bezoeken we Alma Thomas en haar man Joseph
in haar gallery en winkel. Alma is in 1962 geboren in Rustenburg
op het platteland in de provincie North West. Na een studie aan
de Fashion Academy in Johannesburg en een lange loopbaan in
fashion is zij zo’n twintig jaar geleden begonnen met het maken
van oversized fabrics, grote wandkleden die zij liefdevol ‘lappies’ in
het Afrikaans noemt.
Alma heeft een speciale, handmatig door twee mensen te
bedienen, machine ontwikkeld waarin het beeld, dat digitaal
geprint is op papier, samen met zorgvuldig geselecteerde stof
centimeter voor centimeter door een soort rollenbank gaat. Door
het papier te verhitten wordt de inkt vochtig en zet over op het
doek. Zij creëert zo dromerige, mystieke beelden waarvan zij hoopt
dat je keer op keer wegdroomt en even ontsnapt uit de soms harde
realiteit van alledag.
De Garden Route
Wij vervolgen onze reis met een binnenlandse vlucht naar Port
Elizabeth, met als eindbestemming Kaapstad. Maar eerst is het tijd
voor een tussenstop in de buurt van Addo Elephant National Park
en uiteraard een bezoek aan dit park. Het wildlife in Zuid-Afrika
blijft indrukwekkend en boeiend, elke keer weer! »

Baba Tjeko / Jozi Skyline en Amersfoort through my eyes / silkprints in editie
Alma Thomas / For a while / wandkleed
Alma Thomas in haar gallery in Parys
James Stead in zijn tuinhuis-atelier
James Stead / Baobab pods / olieverf op houten planken

188
Onze volgende bestemming is het plaatsje Knysna aan de prachtige
Garden Route. Een gebied met mooie (bad)plaatsen met vaak
immense stranden, niet zoals op veel plekken in Europa volgebouwd
met strandtenten maar nog ongerept leeg en schoon.
In Knysna staat een ontmoeting op het programma met kunstenaar
James Stead (1966) die lange tijd leraar was op verschillende
middelbare scholen in de vakken Engels, Psychologie, Tekenen/
schilderen en Kunstgeschiedenis. Hoewel hij het leraarsvak
fantastisch vond besloot hij om op z’n vijftigste met lesgeven te
stoppen en zich te vestigen als vrij kunstenaar. In 2016 begon hij
achter zijn huis in zijn zelfgebouwde tuinhuisje met het schilderen van
met name superrealistische stillevens van fruit, groente en bloemen.
Als ondergrond gebruikt hij oude houten planken en afgedankte
steigerdelen die een aannemer uit zijn woonplaats Knysna voor
hem bewaart. Hij schildert de stillevens op 5 mm dik hardboard en
vervolgens freest hij de vorm van het stilleven handmatig uit in de
aan elkaar bevestigde planken waardoor de geschilderde vlakken en
houten planken naadloos in elkaar overlopen. Het contrast tussen
de ruwe houten planken en de zeer realistische olieverfschilderijen
maakt zijn werk onverwachts en vervreemdend.
Kaapstad
Na een tussenstop in het wijngebied van Stellenbosch en
Franschhoek waar we iedere keer opnieuw verrast worden door wine
estates die uitblinken met top wijnen maar ook met heerlijk eten en
verrassende galleries komen we aan in het mondaine Kaapstad.
Maar net als in Johannesburg is ook hier het contrast tussen
arm en rijk confronterend groot. Enerzijds met rijkere wijken
zoals Seapoint, Clifton en Camps Bay en met de enorme mall en
uitgaansgebied Victoria & Alfred Waterfront pal aan zee. Anderzijds
met uitgestrekte gebieden in de buurt van de luchthaven met
een aaneenschakeling van townships als Nyanga, Philippi en
Khayelitsha. Een gebied waarvan men niet weet hoeveel mensen
er wonen, maar schattingen variëren van een miljoen tot anderhalf
miljoen inwoners. Hier is de schaduwzijde van Zuid-Afrika voelbaar,
maar ook de veerkracht en het doorzettingsvermogen van vele
bewoners om zich aan deze uitzichtloosheid te ontworstelen.
Uit de townships
Een goed voorbeeld daarvan is kunstenaar Shakes Tembani (1975),
die al zijn hele leven woont in New Crossroads in het huis waar hij
samen met zijn moeder en twee broers is opgegroeid, zonder zijn
vader. Shakes is al jong als autodidact begonnen met schilderen,
zijn grote passie. Na verschillende creatieve opleidingen gevolgd te
hebben vestigde hij zich in een klein atelier naast een kerk waar hij
iedere werkdag van 9 tot 5 werkt. Heel gestructureerd, maar ook
heel praktisch omdat er geen elektriciteit in zijn atelier is.
Shakes fotografeert het dagelijks leven in de townships maar kiest
er bewust voor om het verval, de krotten en de slechte infrastructuur
weg te laten en zich te focussen op de hardwerkende mensen zoals
verpleegsters, alleenstaande ouders en scholieren in hun dagelijkse
routine. Zijn werk kenmerkt zich door de strakke simpele vormen, de
felle en frisse kleuren in een bijna naïeve stijl geschilderd.
Boyce Magandela in zijn atelier in zijn garage
Dekens als doek
Aansluitend bezoeken we samen met Shakes zijn vriend en collegakunstenaar
Boyce Magandela. Hij groeide op in diepe armoede
in township Langa. Hij studeerde Fine Arts en zijn doorbraak als
zelfstandig kunstenaar kwam nadat hij finalist was in de Art Atelier
Award Contest van de ABSA bank.
Als klein jongetje sliep hij samen met vier broers in één bed onder
het type dekens waar hij nu met acrylverf bewoners uit zijn oude
buurt op schildert, met de franjes er nog aan. Want ondanks die
armoede staan de dekens voor hem symbool voor geborgenheid,
warmte en veiligheid van het gezin. In zijn drang om grenzen
te verleggen is hij begonnen met borduren met zijn moeder als
inspiratiebron, zij was in zijn jeugd altijd aan het borduren. Van
bewoners uit de townships kocht hij gebruikte vloerkleden onder
één voorwaarde dat hij iemand van de familie op dit kleed zou
mogen afbeelden. En zo vereeuwigt hij met naald en draad een
bewoner die wellicht duizenden voetstappen op zo’n kleed heeft
staan.
Als eerbetoon aan zijn grote held en voorbeeld in het leven, Nelson
Mandela, heeft hij de eerste zwarte president van zijn land op het
type ‘prison blankets’ geborduurd waar Mandela onder sliep tijdens
zijn decennialange gevangenschap op Robben Island.
Bovenstaande is een bloemlezing uit vijfentwintig inspirerende
bezoeken aan vijfentwintig boeiende en veelzijdige Zuid-Afrikaanse
kunstenaars. Terug in het vliegtuig naar Amsterdam moesten wij
denken aan de prachtige quote van Baba Tjeko die onze reis zo goed
samenvat: ‘The Beauty of Art is able to unite us’. ˙

Boyce Magandela /
Talking to a neighb
dekens / diameter 4
Haal jij Zuid-
Afrika in huis?
Je bent op afspraak welkom in
de gallery in Amersfoort om ‘de
chemistry’ van Zuid-Afrikaanse kunst
zelf te ervaren. www.artchemistry.nl
Boyce Magandela / The Smile / borduurwerk op gevangenisdeken
Shakes Tembani met het werk After school
voor zijn atelier

Ontmoet
PIGCASSO
Joanne Lefson is inmiddels wereldwijd bekend om haar unieke samenwerking met
het 500 kilo wegende varken Pigcasso dat ze in 2016 redde van de slacht. Ze leerde
het varken een verfkwast op te pakken en inmiddels zijn de schilderijen van Pigcasso
over de hele wereld verkrijgbaar. Een kijkje bij het fameuze schilderende varken
thuis.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marjolein Westerterp en Joanne Lefson

‘Before I die I want a more compassionate world for animals!!!!’
Dat thuis is in het Zuid-Afrikaanse plaatsje Franschhoek, waar
Pigcasso woont en werkt op de Farm Sanctuary. Er zijn meer
varkens, kippen, kalkoenen, pauwen, koeien, allemaal gered van
een zekere dood. Er staan ook verspreid op het terrein een paar
huisjes die je als gast kunt huren. Het mooiste verblijf is echter in
de stal, waar ook het domein van Pigcasso is. Bedenker van dit
alles is de Zuid-Afrikaanse Joanne Lefson. Haar doel: een betere,
vriendelijkere wereld voor dieren te creëren door middel van unieke
en creatieve marketingprojecten, LEFSON + SWINE is daar het
voorbeeld van.
Ahound the world
Haar queeste om goed te doen voor dieren begon niet met
Pigcasso, maar met het hondje Oscar dat Joanne redde uit het
asiel. Ze besloot samen met hem de wereld rond te reizen, de
meest bijzondere avonturen te beleven en al reizend tijdens
haar World Woof Tour haar missie uit te dragen: een beter leven
voor maar liefst 475 miljoen zwerfhonden over de hele wereld.
In acht maanden tijd bezochten Joanne en Oscar meer dan 60
dierenwelzijnsorganisaties over de hele wereld. En o ja… ze liepen
over de Chinese Muur, zagen Machu Picchu, Oscar zwom in de Trevi
Fontein en nog veel meer. Het avontuur werd samengevat in het
boek Ahound the World – my travels with Oscar.
Een schilderend varken
In Franschhoek kocht Joanne een stuk land net buiten de
bebouwde kom om daar een hondenopvangcentrum te starten. Er
werd een schuur (the barn) gebouwd waar bezoekers wat kunnen
eten en drinken en waar ze de dieren kunnen ontmoeten. Bij een
boerderij horen ook boerderijdieren en Joanne besloot om er
een breder opvangcentrum van te maken, de Farm Sanctuary. Ze
wilde er zichtbaar maken dat dieren intelligent zijn en een goed
leven verdienen. Er niet alleen zijn o m gegeten te worden. Maar
dit moest op een inspirerende en positieve en creatieve manier
gebeuren, op doemboodschappen zit niemand te wachten. Er
kwamen twee nieuwsgierige biggetjes, gered van het slachthuis en
een ervan begon te spelen met een kwast die er nog rondslingerde.
‘Daarom kwam ik op het idee hoe bijzonder het zou zijn als ik haar
kon leren schilderen.’ Het zou, zo liet ze haar fantasie dwalen,
misschien schilderijen opleveren die haar onder meer in staat
zouden stellen om de Sanctuary te bekostigen. »

Lefson + Swine
‘Pigcasso, zoals ik haar genoemd heb, is niet zomaar een
schildervarken – verre van dat. Dit is een serieuze en zeer creatieve
samenwerking waarbij ik werk met een “levend penseel” om
dynamische kunstwerken te maken. Beetje bij beetje op haar eigen
niveau heb ik haar tot schilderen aangezet.’
Terwijl Pigcasso de kwast oppakt en over het doek schildert, kijkt
Joanne van een afstandje toe. Afhankelijk van wat het varken
schildert, verplaatst zij het doek, selecteert de kleuren, plaatst de
verfpotten op verschillende hoogtes en hoeken om de spontane
streken van het varken in balans te brengen en de compositie
te ontwikkelen. Ze kan haar “levende penseel” stoppen als
ze een interessante streek ziet ontstaan. Wanneer de streken
zich combineren tot samenhangende thema’s of vormen die
herkenbaar zijn voor het menselijk oog, ontstaat zoals zij het
noemt ‘het moment van genialiteit’. Dan ontstaat er een LEFSON
+ SWINE. Een kunstwerk dat haar gelijke niet kent en waarmee
Pigcasso en Joanne wereldberoemd zijn geworden. Inmiddels zijn
bijvoorbeeld Jane Goodall, Brigitte Bardot en David Attenborough
eigenaar van een originele Lefson + Swine.
Het boek
De rest is eigenlijk geschiedenis. Een verhaal dat Joanne heeft
opgetekend in haar boek Pigcasso – the painting pig that saved a
sanctuary. Want dat is wat er gebeurt: met de wereldwijde verkoop
van de kunstwerken kan Farm Sanctuary voortbestaan, kan Joanne
haar boodschap verkondigen en kunnen dieren een beter leven
krijgen. En Pigcasso, die schildert rustig door, overigens alleen in
de ochtend, waarna ze geniet van een dutje in het verse stro of een
modderbad. Haar leven is goed. ˙
Joanne Lefson, Pigcasso – the painting
pig that saved a sanctuary | Octopus
Publishing Group, 2023 | Hardcover, 304
pagina’s | ISBN 9781788404204 | € 29,07
QuickFACTS
OINK Galery en Farm Sanctuary SA in Franschhoek,
https://www.farmsanctuarysa.org en https://pigcasso.org
Joanne en Pigcasso aan het werk zien: Lefson + Swine:
https://youtu.be/9Sm36suVhyU?si=bNH3z1w504CqSiTi
Haar avonturen met Oscar:
https://youtu.be/ADSYttI663Q?si=e5vhJOUZqFEpSQpf

Wine & dine
in Franschhoek
Als je toch in Franschhoek bent, kun je verder drie dingen doen: genieten van de wine
estates en de sublieme restaurants. OOG VOOR AFRIKA grossiert in heerlijke adressen.
Dit zijn onze aanraders.
Grande Provence
Dwaal door de tuinen, geniet van een heerlijke maaltijd op het terras
of in het restaurant, proef de GP wijnen en bekijk de prachtige kunst
in de galerie en de winkel. www.grandeprovence.co.za
Doe de winetram
Je maakt in een dag kennis met de mooiste en heerlijkste wine
estates in en rond Franschhoek. https://winetram.co.za
Dineer bij la Petite Colombe
Als koken een kunst zou zijn, dan zijn de gerechten van La Petite
Colombe stuk voor stuk meesterwerken. Een ongeëvenaarde eetervaring.
https://lapetitecolombe.restaurant/reservations
Droom Guesthouse
Slapen en dromen doe je heerlijk bij Droom Guesthouse.
https://www.droomguesthouse.com
Tekst: Marjolein Westerterp

Lost City
Reisreporter Michiel van Dam is verslaafd aan Zuid-Afrika. Hij maakt er
al tientallen jaren motorreizen en verzamelt onderweg boeken die weer
inspireren tot nieuwe reizen. Voor OOG VOOR AFRIKA pikte hij uit zijn
boekenkast het thema “Lost City”. Het gevolg is een spannende road trip
kriskras door Zuid-Afrika.
Tekst en foto’s: Michiel van Dam

In Kwazulu-Natal zetten de
traditionele woningen witte accenten
op de groene heuvels.
Niks mis met Shakaland. Natuurlijk is het “pretpark” bij Eshowe
überkitsch met een hoog Disneygehalte. Maar het is ook prachtig
om Zoeloe-cliché’s zo gepresenteerd te krijgen, met traditionele
hutten en totempalen, schilden en speren en in de koningshut een
dansvoorstelling waar de energie, kleuren en krijgshaftig gestamp
vanaf spatten. Deze voormalige filmset van Shaka Zulu is een
daverend begin van mijn road trip met een uniek thema. Lost cities,
here I come.
Cry, the beloved country
De provincie Kwazulu-Natal is meer dan berichten in de media
over raw sewage op de stranden, stapels brandende autobanden
en geplunderde winkelcentra. Onderweg in KZN overheerst
het klassieke vreedzame beeld van deze subtropische streek:
palmbomen en suikerrietplantages en rijen groene heuvels die tot
ver over de horizon doorrollen. En daarachter de adembenemende
Drakensbergen. Een landschap om in je hart te sluiten.
Dat deed Alan Paton dan ook. De wereld kent deze in
Pietermaritzburg geboren schrijver door zijn boek Cry, the Beloved
Country, in het Nederlands zuinigjes vertaald als Tranen over
Johannesburg. In Zuid-Afrika na de Bijbel het meest verkochte
boek. Dat is opmerkelijk, want Paton was een felle criticus van
apartheid. In The Lost City of the Kalahari beschrijft hij de trip die
hij maakte in 1956 met de Natal Kalahari Expedition, een club van
‘In 1885 trok de Fariniexpeditie
naar de Kalahari,
op zoek naar de Verdwenen
Stad en de schat aan goud en
diamanten’
zes mannen in een oude Austin-truck, die op zoek gaan naar een
Verdwenen Stad in de Kalahari.
Stad en schat?
Aanleiding van die expeditie was het boek van ene Guillermo Farini.
Dat was de artiestennaam van de Amerikaan William Hunt. Een
rijke veeboer en een stuntman, die onder andere koorddanste over
de Niagara-watervallen. Voor de duvel niet bang, Indiana Jonesstijl.
Farini ontmoette op een show in New York een stel bushmen
die daar als een kermisattractie werden geshowd. Zij vertelden »

De Sotho versieren hun huizen en
textiel met kleurige geometrische
motieven.

Het is niet moeilijk om aan de
Drakensbergen je hart te verliezen.
Het nationale park Golden Gate
Highlands is onbetwist een van de
hoogtepunten van een road trip door
Zuid-Afrika.

Zou achter deze hobbel de verloren
stad liggen?
‘Stel je een hele stad voor, als een driedimensionale
Mondriaanexpositie, hier tussen de hoge Drakensbergen op de
grens met Lesotho en daaroverheen’
Farini over een Verdwenen Stad in de Afrikaanse Kalahari-woestijn
en een fabelachtige schat aan goud en diamanten. Lo and behold:
in 1885 ontscheepten Farini, zijn zoon Lulu en de Khoisanman Gert
in Kaapstad, na een tussenstop in Engeland om daar onder andere
de Britse koningin de hand te schudden. Zo ging dat toen, als
wereldreiziger.
Vanuit Kaapstad eerst met de trein, daarna per ezelkar en
uiteindelijk met een ossenwagen trok de Farini-expeditie naar de
Kalahari, op zoek naar de stad en de schat.
Farini heeft een gedetailleerde reisbeschrijving gepubliceerd, maar
juist de informatie over het vinden van de Verdwenen Stad is uiterst
vaag gehouden. Het gedeelte over de reis door de Kalahari bevat
allerlei fouten en onwaarheden. Was zijn logboek daar opzettelijk
zo vaag, omdat Farini helemaal niet diep in de Kalahari is
getrokken en dus helemaal geen Verdwenen Stad heeft gevonden?
Heeft hij gewoon geruchten en praatjes van andere reizigers tot
een oncontroleerbaar verhaal gesmeed?
Wat maakt het uit. Farini’s boek, Through the Kalahari Desert,
inspireerde een hele rij schrijvers en avonturiers die door de
sirenenzang van de Lost City in de Kalahari werden gelokt. Geen van
hen vond ooit de Verdwenen Stad of de schat, de mythe bleef intact.
Golden Gate Highlands National Park
Een Regenboognatievlag en elf officiële talen. Niet alleen qua
landschap, ook wat cultuur betreft is diversiteit in Zuid-Afrika
gewaarborgd. Ook de Sotho hebben hun cultural village aan een
zijpad langs de weg die onder de bergen slingert door het Golden
Gate Highlands National Park. In het Basotho Cultural Village geen
martiaal vertoon als in Shakaland, maar een welkom met een
kom sorghumbier, volgend op de kennismaking met de sangoma
(toverdokter klinkt niet respectvol) en de chief (mag ik hem
burgermeester noemen?).
Ik moet diep bukken om de traditionele woningen van de Sotho
binnen te gaan. Daar word ik overdonderd door de kleurrijke »

geometrische motieven van de kleden en wandmeubels. Stel je
een hele stad voor, als een driedimensionale Mondriaanexpositie,
hier tussen de hoge Drakensbergen op de grens met Lesotho en
daaroverheen. Alle huizen in een organisch geheel van Sothoambacht
en -kunst. Een prachtig beeld dat nog een tijdje voor m’n
geestesoog blijft zweven, voordat het, eenmaal weer op pad, door
de imposante vormen van de bergen wordt vervangen.
Kimberley en Kuruman
In Kimberley liet Farini volgens Paton de beschaving achter zich.
Hier deed hij inkopen voordat hij door het binnenland zou worden
opgeslokt. Net als in Patons reisverhaal maakt ook nu het grasland
langzaam plaats voor een kale wereld van stenen en doorns: de
Karoo, die weer overgaat in de Kalahari. Paton: ‘Nu eens was het
landschap van een intense schoonheid, dan weer ruw en verlaten.
Zo hier en daar zet een baobab een exotisch accent.’
In Kuruman stopte Patons Natal Kalahari Expedition om voorraden
in te slaan. De eigenaar van de apotheek waarschuwt ze dat hun
gammele truck niet geschikt is voor de Kalahari. ‘Jullie hoeven niet
verder te gaan. Kuruman is de Verloren Stad van de Kalahari.’
Vandaag de dag zijn veel Zuid-Afrikanen het met de apotheker
eens. ‘Kuruman is gevaarlijk’, zo word ik herhaaldelijk
gewaarschuwd. ‘Er zijn veel berovingen door georganiseerde
bendes.’ Gelukkig zijn er ook andere plaatsjes langs de N14 waar ik
kan tanken, eten en overnachten aan de Oranjerivier.
Waar water is, is leven
Paton: ‘Bij de pans kunnen mensen en vee leven, samen met
miljoenen vliegen en doorns’. Tussen de waterpunten in de Kalahari
strekt het landschap tot ver over de horizon. Paton schrijft over de
fascinerende monotonie van vlaktes en gras en bomen. ‘Als een
drug waar je nooit genoeg van kunt krijgen.’ Dat soort zinnen zijn
brandstof voor een goed reisverhaal.
Het mooie van reisbeschrijvingen is dat ze tijdloos zijn. Leg een
tekst van Lichtenstein, Farini of Alan Paton als blauwdruk over
een landschap en verdomd: de beschrijving is nog steeds raak, als
je een paar details als asfaltweg en elektriciteitspalen wegdenkt.
Die palen worden geclaimd door vogels, die er enorme nesten in
bouwen, een soort vogelsteden langs de weg. Alan Paton zou ervan
smullen. Hij had onderweg meer belangstelling voor vogels die hij
er spotte dan voor een Verdwenen Stad, al dan niet met schat.
‘Maar de ogen tuurden voortdurend naar voren’, schreef hij.
‘Zoekend naar de Aha-bergen waar de Verloren Stad zou liggen,
zonder een spoortje van twijfel.’
Aha-bergen
Eindelijk bereikte de Natal Kalahari Expedition dan de ring van
bergen waar het om te doen was. Paton: ‘De Aha-bergen zijn
van vulkanische oorsprong en men ziet duidelijk, ondanks de
acacia’s en de magnifieke baobabs die ze bedekken, hoe de lage
muren ervan parallel lopen. Maar hoe vaak we ze ook van dichtbij
bekeken, geen van deze steenformaties was van een verdwenen
stad. Ik kwam tot de conclusie dat er hier geen Verloren Stad was.’
Henri Lichtenstein, die begin 19de eeuw door Zuid-Afrika trok
beschreef zulke bergen ook. ‘Ze hebben een opmerkelijk uiterlijk
en het is soms moeilijk om overtuigd te zijn dat ze door de door »
Waar water is is leven. Zo’n
windpomp als deze is het symbool
van de droge Karoo-woestijn.

In Kimberley eindigde volgens de
schrijver Alan Paton de beschaving.
In elektriciteitspalen en bomen
langs de weg bouwen weaver birds
complete vogelsteden.

Mpumalanga verbergt een complete
verdwenen stedelijke beschaving.
In het nationale park Pilanesberg waan je je eeuwen
terug in de tijd toen Afrika nog met wilde dieren was.
de natuur zijn gemaakt en niet door mensenhand. Zozeer lijken
ze op ruïnes van torens of overblijfselen van andere grootse
bouwwerken.’
Met zijn Aha-Erlebnise verloor Paton de interesse in de stad die
er moest liggen. Dat gold ook voor de aanstichter van de hele
Lost City craze zelf. Paton en Farini keerden terug met geweldige
ervaringen in hun bagage. Mister Farini leek niet bovenmatig
geïnteresseerd te zijn in het vinden van de Schat van de Kalahari.
Hij zocht iets anders. Avontuur. Léven. Roem vergaren met zijn
presentaties op aardrijkskundige sociëteiten in Berlijn en Londen.
Een Lost City Exhibition organiseren in Westminster. En het
publiceren van zijn boek natuurlijk, Through the Kalahari Desert
in het Engels, Frans en Duits. Het boek dat Paton en veel andere
schrijvers inspireerde.
Sfeer van weleer
In navolging van Farini en Paton verschuift mijn focus van een
Verdwenen Woestijnstad naar volgende punten op de route.
De Magaliesberg is een van de oudste bergketens ter wereld en
ook weer een genot om langs te rijden. Een van de vele Tuinen
Majestueuze baobab.

Verlorenkloof.
Mpumalanga.
“Zoeloestad” in Shakaland.
van Eden die Zuid-Afrika rijk is. Dat wisten de Boeren ook, ze
stampten hier de stad Rustenburg al voor Pretoria uit de grond. De
oudste reisbeschrijvingen reppen nog van gevaarlijke roofdieren
en eindeloze kuddes wild. Dat is allemaal verleden tijd, maar
voor een snuifje sfeer van weleer kunnen we gelukkig terecht in
natuurreservaten zoals Pilanesberg National Park.
De architectuur van Ivory Tree Game Lodge klopt helemaal:
aardkleurige muren met rieten daken, medewerkers in
safarikleding, Afrikaanse motieven in de inrichting. Avondeten in
de boma onder de sterren, met braaivleis, gietijzeren potjies met
pap en groente, vuur en zang, drums en dans van personeel dat
even de safarikleding verruilt voor gewaagdere outfits.
Overdag zijn er game drives op zoek naar de Big Five. Waar
ooit voorladers knalden klikken nu camera’s om wilde dieren
te schieten. De confrontatie met het Afrikaanse wild life is
fascinerend, of je het nu voor de eerste keer beleeft of dat je al
tientallen streepjes op je telelens hebt gekerfd.
Het thema Lost City is een
onuitputtelijke bron voor schrijvers
en voor reizigers.
Spektakelstuk
Direct aan Pilanesberg grenst het Sun City Resort. Dit Las Vegas van
Zuid-Afrika werd in het voormalige thuisland Bophuthatswana uit
de grond gestampt door de projectontwikkelaar Sol Krenzer. »

Werk van moeder Natuur of van
mensenhand? Bergformaties
stimuleren onderweg de fantasie.
De pracht en praal van Palace of
the Lost City brengt zelfs de meest
geharde cynicus in vervoering.

‘Maar de ogen tuurden
voortdurend naar voren’,
schreef hij. ‘Zoekend naar de
Aha-bergen waar de Verloren
Stad zou liggen’
Een succesformule, want in Sun City mochten dingen die in Zuid-
Afrika onder apartheid niet mochten. De kers op Krenzers taart is
het Palace of the Lost City. Net als Zuid-Afrika’s gonzojournalist
Rian Malan rij ik met een besmuikte glimlach voorbij de slagboom
van Sun City, op naar Het Paleis.
Malan: ‘Dit spektakel verslaat mijn vooringenomenheid. Alle
bijdehante opmerkingen in mijn achterhoofd worden waardeloos.
Eerlijk is eerlijk: het Palace of the Lost City is magnifiek.’
Het was januari 1990, een paar weken voordat Nelson Mandela
naar de vrijheid wandelde. Er was gekte in de lucht, een gevoel dat
het ergste voorbij was en dat de goede tijden eraan kwamen rollen.
High van optimisme stond Koning Sol op een kale heuveltop in
Bophuthatswana en hij sprak: ‘Hier zal een pleasure dome verrijzen
waar pelgrims uit de hele wereld naartoe zullen stromen.’ Hij riep
zijn onderdanen bijeen en verzocht ze te beginnen. ‘Wat jullie ook
doen’, zei hij, ‘het moet Afrikaans zijn.’
En hier is het: The Lost City, een kant-en-klare ruïne met Afrikaanse
muurschilderingen ontworpen in Italië, Afrikaanse kunst bedacht
in Los Angeles en de muziek van Dode Blanke Mannen door het
Soweto String Quartet uitgevoerd in de grote overkoepelde tea
lounge. It’s magnificent! I love it!
Indiana Jones and The Palace of the Lost City
Sun City heeft de PR goed op orde met teksten die ronken als
een chargerende neushoorn: ‘The Palace of the Lost City is
geïnspireerd op een oude mythe over een Afrikaans koninkrijk dat
werd verzwolgen door de omringende jungle. De mythe verhaalt
over een stam die uit Noord-Afrika hierheen kwam om in zich de
Zonnevallei te vestigen. In de krater van een uitgedoofde vulkaan
bouwden zij een stad en bouwden ze een paleis voor hun geliefde
koning. Een aardbeving maakte ’n einde aan deze paradijselijke
droomwereld.
In werkelijkheid zijn paleis en jungle door mensen gemaakt. Een
tropisch regenwoud, wetlands, een kustvegetatiegebied en een
droog bushveld werden aangelegd. Miljoenen exotische planten
en bloemen en duizenden volgroeide bomen werden geplant,
waaronder baobabs.
Aan de verlokkingen van Krenzers sirenenzang kan ook ik geen
weerstand bieden. Net als de Zoeloe- en Sotho-attracties en de
Big Five van Pilanesberg presenteert The Palace een fantasiebeeld
van Afrika. Wat maakt het uit? Op reis zet je altijd een rooskleurige
bril op om naar de werkelijkheid te kijken. De zeventig meter
hoge Koningstoren, amper hoger dan de omringende bomen,
biedt vanuit vogelperspectief een blik op deze follie. Architectuur,
natuur, watervallen, zandstrand aan een nepzee met golfslag. Alles
is zó over de top dat je sterk in je schoenen moet staan om hier niet
van onder de indruk te zijn. Sterker dan ik, in ieder geval.
De Afrikaanse exodus
Verborgen tussen de bergen van Mpumalanga ligt de vallei van
Verlorenkloof. Rond het gelijknamige resort rijzen ook hier weer
indrukwekkende bergen op. In de ontvangstzaal ligt een schat op
me te wachten. Het boek Forgotten World is een openbaring. Want
het beschrijft resten van een oeroude Afrikaanse beschaving, op
het terrein van Verlorenkloof en ver daarbuiten. Ik krijg Jacob mee
en tijdens een wandeling met hem krijgen die stenen muurtjes
tussen de struiken een heel andere betekenis. Jacob trapt een
balletje af dat ver doorrolt, in tijd en ruimte.
Ik hoor over Sumerische kleitafels, de oudste bronnen van
kennisopslag waarin verdwenen Afrikaanse beschavingen worden
beschreven. Over de zondvloed, die de mensheid vanaf haar
wieg in zuidelijk Afrika verdreef naar het noorden. The African
Exodus. Deze klimaatvluchtelingen namen hun goden en rituelen
mee, daarom komen we in de veel later ontstane Egyptische en
Sumerische beschavingen dezelfde symbolen tegen als er op
rotsen in Zuid-Afrika zijn gekerfd. Duizenden jaren na die Grote
Trek trokken mensen weer terug naar het zuiden. Maar toen wisten
zij niet meer dat dit de plek was waar hun wieg had gestaan.
Oeroude steden
Het balletje rolt maar verder. De boeken over de Forgotten World
van Mpumalanga stapelen zich op, de theorieën erin worden steeds
fantastischer. De stenen bouwwerken zijn allemaal met elkaar
verbonden door paden met stenen muren erlangs. Een gigantisch
stedelijk spinnenweb dat zich uitstrekt vanaf de Mozambikaanse
kust via Mpumalanga naar Botswana en verder. Jet fuel voor
exotische fantasieën over buitenaardse overheersing, oude
tempels en hemelobservatieposten. De oorspronkelijke bewoners
van deze Verdwenen Megapool hebben net zoals de Etrusken in
Italië geen geschreven bronnen achtergelaten. Alleen al die stenen
bouwwerken, miljoenen ervan.
Het lijkt de top van de ijsberg: onderzoekers hebben tot nu toe
minstens drie grote stedelijke gebieden ontdekt in Zuid-Afrika,
bedekt door lagen aarde en zand. Elk gebied is zo groot als Los
Angeles. In deze steden alleen al hebben zo’n 11 miljoen stenen
bouwwerken gestaan. Oeroude ronde structuren uit steen, allemaal
met elkaar verbonden door een mysterieus netwerk van stenen
muren En dan liggen en nog meer “verborgen steden” die nog niet
in kaart zijn gebracht. Zuid-Afrika was dus niet een leeg land waar
slechts een handjevol jager-verzamelaars over rondzwierven.
De mythe leeft voort. In 2019 verklaarde president Cyril
Ramaphosa dat hij een hele nieuwe stad in Zuid-Afrika wil bouwen,
met wolkenkrabbers, scholen, universiteiten, ziekenhuizen en
fabrieken. Ramaphosa’s droom werd volgens hem onder andere
gevoed door gesprekken met Dr. Zuma en de Chinese president
Xi Pingjing. ‘Dit is een droom die we allemaal kunnen delen en
waaraan we allemaal deel kunnen nemen om te bouwen.’
Wat voor verhalen zal deze fantasie in de toekomst inspireren? Het
balletje van Farini, Paton, Krenzer en Jacob rolt maar door. ˙

Heerlijk hotel in
Hoedspruit
Hoedspruit is een even zo gonzend als slaperig stadje dat
bekend staat als de safarihoofdstad van Zuid-Afrika.
Hier opent in januari 2024 het eerste Radisson Safari
Hotel de deuren. Met General Manager Charles
McCarthy mag OOG VOOR AFRIKA alvast een
kijkje nemen.
Een hotel in dit gebied is een unicum. Voorheen kozen safariliefhebbers
vaak voor een verblijf in het Kruger Park zelf, ze huurden
een vakantiehuis of kozen voor een lodge. Een hotel is zowel voor
de vakantievierder als voor de zakelijke reiziger, eigenlijk de ideale
combinatie van alle drie. Je hebt de vrijheid om helemaal je eigen
gang te gaan en je eigen tijden te bepalen. Je hoeft geen boodschappen
te doen, niet schoon te maken, je hoeft alleen maar te
genieten. En dat is waar een vakantie voor bedoeld is.
Ooh en aahh
Terwijl we de ooh’s en aah’s ternauwernood kunnen
onderdrukken als we de majestueuze hal betreden, steekt
Charles McCarthy de loftrompet over Hoedspruit en de
gewaagde keuze van de Radisson Hotel Group om hier dit
prachtige Safari Hotel te laten verrijzen: ‘Hoedspruit is een
populaire bestemming voor zowel lokale als internationale
toeristen. De gunstige ligging maakt het tot een ideale
uitvalsbasis voor het verkennen van een paar van de
topattracties van Zuid-Afrika. Je logeert in de bush, terwijl er
op vijf autominuten afstand een bewoonde wereld is met prima
restaurants, leuke winkels, terrassen en een golfbaan.
Bovendien beschikt Hoedspruit over adembenemend
natuurschoon. De nabijheid van de Drakensbergen zorgt
voor prachtige landschappen en de mogelijkheid voor allerlei
activiteiten zoals wandelen, raften, ballonvaren en het
verkennen van de schilderachtige Blyde River Canyon.’
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen en Radisson Safari Hotel

Wat maakt een hotel tot een safari hotel?
Charles: ‘Hoedspruit ligt in de provincie Limpopo, vlak bij het
beroemde Kruger National Park, dat bezoekers de kans biedt
om de iconische Big Five van Afrika (olifant, leeuw, luipaard,
neushoorn en buffel) in hun natuurlijke omgeving te zien. Naast
het Kruger National Park ligt Hoedspruit ook in de buurt van
andere populaire wildreservaten zoals het Balule Nature Reserve
en het Timbavati Game Reserve, waar je volop mogelijkheden
hebt om onvergetelijke ervaringen met wilde dieren op te
doen. Zoals ook in het Moholoholo Wildlife Rehabilitation
Centre en Hoedspruit Endangered Species Centre. Ons hotel
biedt een luxe en comfortabele accommodatie die moderne
voorzieningen combineert met een authentieke safarisfeer. Dat
is wat we willen uitstralen. Je bevindt je in het bushveld, je kunt
met een glas wijn op het terras of aan het zwembad zitten, de
zon zien ondergaan en het magische geluid van de Afrikaanse
nacht horen. Voor de kamers en alle openbare ruimtes hebben
we gekozen voor rustige aardetinten. Maar je wordt op allerlei
plekken verrast door kleurrijke elementen. Want dat is Afrika
ook: een feest van kleuren.’
Het voelt als een vijfsterren omgeving. Op alle gebied.
Charles: ‘We streven bereikbare luxe na. Vijfsterren faciliteiten
voor een viersterren prijs, zodat het ook haalbaar is voor
gezinnen met kinderen. Het hotel heeft 128 moderne kamers
en 10 suites. De suites hebben ieder een eigen plunge pool.
Natuurlijk hebben we ook een spa en een fitnesscentrum. Onze
restaurants en bars bieden een heerlijke selectie verse lokale
en internationale gerechten en cocktails. Gasten die in ons
hotel verblijven, kunnen bij onze activiteitenbalie terecht voor
het boeken van game drives, ballonvaarten, safari’s per quad,
boottochten, safari’s te paard en nog veel meer. Ons hotel moet
én rust bieden én bruisen van activiteit. Wij willen alleen maar
blije gezichten zien en spannende verhalen horen.’
Is de opening van dit hotel belangrijk voor Hoedspruit?
Charles: ‘Radisson gelooft in het ondersteunen van de lokale
gemeenschap van Hoedspruit. Vanaf het begin van het project
hebben we ons verplicht om onze arbeidskrachten lokaal te
werven en producten van lokale leveranciers te betrekken. Als
we iets niet in de omgeving konden vinden, beloofden we het in
ieder geval in Zuid-Afrika te kopen.
Vanaf volgend jaar starten we met een intern
trainingsprogramma voor hotelmanagement waarbij
geselecteerde personen uit de lokale jeugd de kans krijgen om
praktijkervaring op te doen in ons hotel.
Verder liggen - vanzelfsprekend - het milieu en de natuur ons na
aan het hart. We bieden milieutrainingen aan ons personeel en
aan schoolgroepen, zodat ze leren hoe ze voor het milieu »

kunnen zorgen. Onze huishoudelijke afdeling en schoonmakers
zullen alleen milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen gebruiken.
Het hotel recyclet al ons grijze water, dat vervolgens wordt
gebruikt voor ons irrigatiesysteem en helpt om onze tuinen
te onderhouden. Al onze planten en vegetatie zijn inheems en
bieden een prachtige aanblik voor onze gasten. Omdat we zo
veel mogelijk de bomen hebben laten staan en vroegtijdig met
het bijplanten zijn begonnen hebben tijdens de bouw al vele
inheemse vogels hun intrek in de hoteltuinen genomen.’
Kruger National Park en de Panoramaroute ‘om de hoek’
Orpen Gate van Kruger National Park ligt op 45 minuten rijden.
De andere grote attractie is de Panoramaroute en die heet niet
voor niets zo. Tussen Hoedspruit en Graskop vind je de Blyde
River Canyon die de Drakensbergen, een van de zeven grootste
bergmassieven van Afrika, doorsnijdt. Blyde River Canyon is
de op twee na diepste kloof ter wereld. In een dagtocht rijd je
via de Canyon, de Drie Rondavels en Bourke’s Luck Potholes
naar het oude gouddelversstadje Pilgrim’s Rest. Dit levendige
museumstadje met de uitbundig bloeiende paarse jacaranda’s
was rond 1875 het episch centrum van een ongekende
goudkoorts.
Niet ver van het hotel woont het nijlpaard Jessica dat een eigen
fanclub heeft met aanbidders uit de hele wereld. Je kunt bij haar
op bezoek en je aansluiten bij de club bewonderaars.
De wow-factor
Voor ons heeft het Radisson Safari Hotel de absolute wowfactor.
Door het prachtige complex, van alle gemakken en
luxe voorzien. Door de ultieme rust die je ervaart. De bomen
fluisteren er vrijheid als de wind door de blaadjes ritselt, de
aarde geeft je gronding en verrijkt je ziel, omdat de natuur nog
zo ongerept is, de bergruggen in de verte onaantastbaar. Neem
de tijd om aan de ene kant de pure schoonheid te zien en te
voelen en aan de andere kant: gebruik je tijd als je hier logeert
om te genieten van alles wat Zuid-Afrika te bieden heeft. Word
wakker in een wereld waarvan je misschien niet wist dat die
bestaat. ˙
QuickFACTS
Het Radisson Safari Hotel opent 15 januari de deuren van de 138
kamers en suites. Meer informatie vind je op
www.radissonhotels.com/en-us/hotels/radisson-safari-hoedspruit

alle reizen met onze adviseurs 100
op maat gemaakt, van 3 tot 30 dagen
safari... alles is mogelijk!
Voorbeeldreis 10-daagse
Kenia safari, vanaf €1657,- p.p.
Dag 1: Aankomst in Nairobi
Dag 2-3: Masai Mara (de grote trek)
Dag 4: Bootsafari op Lake Naivasha
Dag 5-6: Amboseli Nationale park
(grote populatie olifanten)
Dag 7-9: Relaxen aan zee in Diani Beach
Dag 10: Vlucht terug naar huis
Voor Échte droomreizen...
www.africasafaritrips.com / +31 174 700 212 / info@africasafaritrips.com

Ethiopië
een van de meest fascinerende landen van afrika. met een
roemrijke geschiedenis en tien unesco world heritage
sites. zoals de omo vallei die een feest en uitdaging is voor
fotografen en de rotskerken van lalibela.

214

Ethiopië
Terug in de tijd
Op 12 september 2007 vierde Ethiopië het begin van het derde millennium. Ja, men leeft
ongeveer zeven jaar achter ons aan. Niet alleen de jaartelling is er anders. Alles is anders.
Gereedschap wordt er met de hand gemaakt, auto’s zijn een luxe en tv is iets is voor de
happy few. Als toerist zet je letterlijk een flinke stap terug in de tijd.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

216

Je zou denken dat Ethiopië met al z’n kunstschatten en bijzondere
stammen één groot UNESCO werelderfgoed zou zijn. Dat is
het niet. Wel werd er in september 2023 een tiende “attractie”
toegevoegd aan de lijst van negen. Hoogste tijd om ze allemaal in
het zonnetje te zetten.
Het Koninkrijk van Aksum
Aksum ontstond enkele eeuwen voor de geboorte van Christus,
als de hoofdstad van een staat die handel dreef met het oude
Griekenland, Egypte en Azië. De ruïnes van de oude stad liggen
dicht bij de noordelijke grens van Ethiopië. Ze markeren het
hart van het oude Ethiopië, toen het Koninkrijk van Aksum de
machtigste staat was tussen het Oost-Romeinse Rijk en Perzië. De
massieve ruïnes dateren van tussen de 1e en 13e eeuw na Christus
en bestaan uit monolithische obelisken, reusachtige stèles,
koninklijke graven en ruïnes van oude kastelen. Wat een stèle is
wil je weten? Stèles werden in de oudheid gebruikt om graven en
speciale plaatsen te markeren of als monument om de herinnering
aan belangrijke gebeurtenissen vast te leggen. Historisch Aksum is
een doolhof van oudheidkundige vondsten, opengelegde graven
en wat dies meer. Er bestaat ook een vrij levendige handel in
oudheidkundige hebbedingen, zoals gebedsrollen, oude bijbels, en
de typische kruizen. Maar je weet: wat oud is mag niet mee naar
huis.
Lucy en de Awash vallei
De lagere Awash vallei ligt 300 kilometer ten noordoosten van
hoofdstad Addis Ababa. De vallei bevat een van de belangrijkste
paleontologische gebieden op het Afrikaanse continent. De
overblijfselen die hier gevonden zijn – waarvan de oudste dateren
van minstens vier miljoen jaar geleden – leveren bewijs van de
menselijke evolutie dat onze opvatting over de geschiedenis van
de mensheid heeft veranderd. De meest spectaculaire ontdekking
werd in 1974 gedaan. Toen werden in Noord-Ethiopië 52 delen van
een skelet van 3,2 miljoen jaar oud gevonden, die het mogelijk
maakten om de beroemde “Lucy” mee te reconstrueren.
Het culturele landschap van Gedeo
Deze werelderfgoedsite ligt aan de oostelijke rand van de Grote
Riftvallei, op de steile hellingen van de Ethiopische hooglanden.
Het is een gebied van boslandbouw en maakt gebruik van
meerlagenteelt met grote bomen die beschutting bieden aan
inheemse valse bananen (enset), het belangrijkste voedselgewas,
met daaronder koffie en andere struiken. In dit gebied leven de
Gedeo. Op de gecultiveerde berghellingen liggen heilige bossen
die traditioneel door de lokale gemeenschappen worden gebruikt
voor rituelen die verband houden met de religie van de Gedeo, en
langs de bergkammen liggen dichte clusters van megalithische
monumenten die door hen worden vereerd en verzorgd door hun
stamoudsten. Ik kan er niets aan doen, maar voor mij lijken de
“megalitische monumenten” vooral op gigantische fallussen die als
paddenstoelen uit de grond schieten.
Barok in Gondar
In de 16e en 17e eeuw was de vestingstad Fasil Ghebbi de residentie
van de Ethiopische keizer Fasilidas en zijn opvolgers. De stad
is omringd door een 900 meter lange muur en bevat paleizen,
kerken, kloosters en unieke openbare en particuliere gebouwen,
gekenmerkt door hindoeïstische en Arabische invloeden. »

218
Deze invloeden zijn vervolgens getransformeerd door de barokstijl
die naar Gondar gebracht werd door Jezuïeten. Het belangrijkste
kasteel in de stad werd van 1630 tot 1640 gebouwd in opdracht van
Fasilidas. Met zijn enorme torens en dreigende kantelenmuren lijkt
het op een stukje middeleeuws Europa dat naar Ethiopië verplaatst is.
Historisch Harar
De versterkte historische stad Harar ligt in het oostelijke deel
van Ethiopië op een plateau met diepe kloven, omgeven door
woestijnen en savannes. De muren rondom deze “vierde heilige
islamitische stad” werden gebouwd tussen de 13e en de 16e eeuw
en dienden als bescherming tegen kwaadwillende veroveraars. In
de muren zaten vijf historische poorten, die overeenkwamen met
de belangrijkste wegen naar de stad en daarnaast dienden om
de stad te verdelen in vijf wijken met nauwe straatjes en poorten
naar verborgen binnenplaatsen. De stad telt 82 moskeeën en 102
heiligdommen, maar de herenhuizen – met hun uitzonderlijke
interieur – vormen het meest spectaculaire deel van Harar. Hier
heeft de Franse dichter Rimbaud – door de lokale bevolking vrolijk
verbasterd tot Rambo – ooit nog een paar jaar gewoond. We
maken een koffieceremonie mee in een huis met een huwbare
dochter. Er is een aparte ruimte waar de pasgehuwden zich na de
ceremonie een week lang terugtrekken. Pikant detail: meestal
kennen de man en vrouw elkaar niet. De familie reikt ze eten
en drinken aan via een doorgeefluikje. Verder worden ze niet

gestoord. Het huis is herkenbaar aan het neergelaten tapijt voor
de deur. Als ze na een week tevoorschijn komen, is de verse bruid
meestal zwanger en begint de harde realiteit van geld verdienen
om alle monden te voeden.
Behalve het huis van Rambo is de Hyenaman ofwel het “levende
museum” een bijzondere attractie. Op een plek aan de rand van
de stad verschijnt (bijna) elke avond een man met een emmer vol
vlees. Uit het duister maakt zich een schim los, een hyena hapt het
vlees weg. Ze komen, happen en gaan, bijgelicht door lampen van
nieuwsgierige autobezitters.
De vastberaden vrienden van Konzo
De Konzo waren de eersten die op de rotsige berghellingen
terrassen aanlegden waar ze met veel succes koffie, maïs en katoen
verbouwden. We stoppen de jeep aan de rand van een dorp. Als
een zwerm bijen komen de inwoners tevoorschijn. Neuzen en
lippen plakken tegen de autoruit om maar niets van het boeiende
schouwspel met twee weerloze toeristen te missen. We krijgen
de deur nog net open. Even later word ik voortgestuwd over
de zandpaden. Hand in hand met Musa en Thomas. Ze strijden
allebei om mijn gunst en dus mijn geld. Als ze het idee krijgen dat
ik moeilijk een keuze kan maken, vragen ze zakelijk: ‘How many
friends can you have?’
Mijn verhandeling over het verschil tussen goede vrienden en
kennissen interesseert ze matig. »

220
‘You have two friends,’ besluiten ze en schoppen andere
mogelijke vrienden zonder pardon weg. Tijdens onze
moeizame conversatie probeer ik nog iets van de omgeving
te zien. De bewoners hebben het ons makkelijk gemaakt: ze
hebben zich strategisch verspreid in het dorp en laten steeds
een ander stukje van hun leven zien. Een vrouw geeft haar
kindje de borst, een oud echtpaar rookt pijp, gemaakt van
een kalebas. Twee vrouwen zeven voor hun hut het meel, een
zangkoortje van drie verspert onze weg en heft een lied aan.
Het afscheid van mijn twee nieuwe vrienden is moeilijk. Niet
omdat ik me al zo aan hen heb gehecht, maar omdat ze
worden platgedrukt tussen de horde wachtenden bij de auto.
En in de korte tijd die onze vriendschap heeft geduurd, herken
ik niet meteen hun gezichten.
In het gebied zijn ook antropomorfe houten beelden te vinden,
gegroepeerd naar gerespecteerde leden van de gemeenschap
en heroïsche gebeurtenissen. De beelden getuigen van
begrafenistradities die op het punt van verdwijnen staan.
Rotskerken in Lalibela
In een bergachtig gebied in het hart van Ethiopië – ongeveer
645 kilometer van Addis Abeba – werden elf middeleeuwse
monolithische kerken uitgehouwen uit de rotsen. Ze werden
gebouwd dankzij koning Lalibela die in de 12e eeuw een
“Nieuw Jeruzalem” wilde bouwen, nadat islamitische

veroveringen christelijke bedevaarten naar het Heilige Land
stopten. De kerken zijn gehouwen uit monolithische blokken, die
vervolgens uitgebeiteld werden tot zich deuren, ramen, pilaren,
vloeren en daken vormden. Het gigantische werk werd verder
aangevuld met een uitgebreid stelsel van sloten, greppels en
ceremoniële passages. Sommige passages hebben openingen naar
kluizenaarsgrotten en catacomben. Op weg naar de in de grond
verzonken kerk Sint-Giorgis, moet ik me een weg banen tussen een
lispelend koor van bedelaars die als een mantra het woord money
prevelen. Hoeveel money, hoeveel pennen kun je meenemen? Voor
Ethiopië nooit genoeg.
De bijzondere stammen van de Omo vallei
De Omo stroomt meer dan duizend kilometer door het land zonder
ooit de zee te bereiken. Hij mondt uiteindelijk uit in Lake Turkana,
op de grens van Ethiopië en Kenia. Vlak daarbij is het Omo National
Park, een plek van wilde, intense schoonheid. Aan de andere kant
van de rivier ligt het Mago National Park met graslanden die in »

222

de oneindigheid verdwijnen. Weg van de bewoonde wereld?
Dat gebeurt hier, in de wieg van de mensheid, het door
mensen zo lang gezochte paradijs. Een adembenemende
wildernis waar stammen leven die nauwelijks contact hebben
met de buitenwereld. Die leven volgens de wetten van hun
voorvaderen en hun paden volgen op zoek naar voedsel
voor hun vee. Er is geen elektriciteit, alle gereedschap wordt
met de hand gemaakt, kralen en spiegeltjes zijn nog altijd
een groot goed. De vrouwen zijn versierd met kettingen en
snoeren schelpen en dragen leren rokken van geitenhuid.
Giechelend poseren ze voor mijn polaroidcamera. ‘Photo’,
dat kennen ze, want nee de eerste toeristen zijn we niet.
Gefascineerd kijken ze naar het blanco papier dat uit de
blauwe ‘polaroid masjien’ komt rollen. Als de kleuren en
daarmee hun gezichten zich aftekenen, slaken ze hoge
gilletjes. Aan hun reactie merk ik dat ze zichzelf nog nooit
gezien hebben. De foto waarop ik met twee vrouwen sta,
gaat de hele markt over. ‘Photo, photo,’ hoor ik om me heen.
Met duim en wijsvinger maken ze een rondje voor hun ogen. »

224
Simien National Park
Nationaal park Simien, in het noorden van Ethiopië, heeft een
spectaculair landschap. Miljoenen jaren erosie op het plateau
van de Simien bergen creëerde gekartelde bergtoppen, diepe
valleien en afgronden van soms wel 1.500 meter diep. Het park is
de thuisbasis van enkele uiterst zeldzame, bedreigde diersoorten,
zoals de Gelada baviaan, de Simien vos en de Walia steenbok,
een wilde berggeit die nergens anders ter wereld voorkomt en de
Ethiopische wolf.
De monolieten van Tiya
Tiya behoort tot de belangrijkste 160 archeologische vindplaatsen
in de Soddo regio, ten zuiden van Addis Abeba. Soddo is bijzonder
vanwege de honderden ontdekte gebeeldhouwde stèles. De
gesneden monolieten variëren in grootte van 1 tot 5 meter. Bij Tiya
zijn 32 gebeeldhouwde stèles te vinden, met symbolen die moeilijk
te ontcijferen zijn. Voer voor archeologen.
Tien UNESCO werelderfgoed sites vormen samen de schatkamer
van de Ethiopische cultuur. Een culturele heritage tour vraagt wat
van je gestel, is geen “walk in the park”, maar een ongelooflijk
avontuur voor iedereen die op zoek is naar “iets anders”. ˙

226
Colofon
OOG VOOR AFRIKA
is een uitgave van MW media en TekstBeeld/haarlem
Uitgever en hoofdredactie
Marjolein Westerterp
M. info@mw-media.nl
T. +31 (0)6 404 161 88
I. www.oogvoorafrika.nl
Fotografie
Peter Boshuijzen
TekstBeeld/haarlem
M. tekstbeeld@upcmail.nl
T. +31 (0)6 408 760 06
I. www.oogvoorafrika.nl
Acquisitie en advertentiemarketing
Marjolein Westerterp
M. marjoleinwesterterp@gmail.com
T. +31 (0)6 404 161 88
Medewerkers, met dank aan
Gerco Bakker, Charlie’s Travels, Michiel van Dam,
Wim van Ginkel, Thijs Heslenfeld, Albert Klein
Kranenburg, Marijke Kodden, Henk Kroneberg,
Solly Levi, Fabrice Monteiro/Institue, Caroline
Langevoord, Joanne Lefson, Raymond van Olphen,
Alice Oude Lansink, Babette Masselink, Ada en
Jan Rosman, Roeltje van de Sande Bakhuyzen,
Shutterstock – www.shutterstock.com,
Harold Schoonbeek – Studio Harnas, Guido Schwartz,
Renate Tibben, Annelotte Verhaagen, Marcus
Westberg
Nieuws- en persberichten
info@mw-media.nl
Drukkerij
Printall AS, Estland
Distributie losse verkoop
Betapress BV
Burgemeester Krollaan 14
5126 PT Gilze
www.betapress.nl
Abonnementenservice
Jaarabonnement (zie pagina 121) € 15,-
Digitaal abonnement 3 nummers voor € 10,-.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Opgave en vragen over abonnementen:
Abonnementenland
Postbus 20
1910 AA Uitgeest
NL: +31 (0)251 257 924
(tijdens werkdagen van 9.00 - 17.00 uur)
What’s app: 06 46 55 80 54
Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of
www.aboland.nl voor adreswijzigingen en
opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar
via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten
Opgave en vragen over abonnementen BE:
Abonnementenland
Ambachtenlaan 21 Unit 2A
3001 Heverlee
Tel. +32 (0)28 08 55 23
Fax +32 (0)28 08 70 05
Site: www.bladenbox.be voor abonneren of
www.aboland.be voor adreswijzigingen en
opzeggingen.
Kijk ook voor alle informatie en contact over uw
abonnement op
https://www.oogvoorafrika.nl/abonnee-service/
Beëindigen abonnement:
Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de
abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Na drie
edities gaat uw kennismakingsabonnement over in
een vast abonnement. U betaalt dan € 17,95 voor
drie edities. Opzeggen doet u schriftelijk, minimaal
4 weken voor beëindiging van de termijn bij
Abonnementenland. U kunt ook gebruikmaken van
de Abonneeservice op onze website
www.oogvoorafrika.nl
Social media
Volg ons op Facebook.com/OOGVOORAFRIKA,
Twitter@OOGVOORAFRIKA en
www.oogvoorafrika.nl
Adverteerders
Afrika Safari, www.afrikasafari.nl
Afrika Safari Media, www.safarigids.nl
BMS-Travellers, www.bms-travellers.nl
De Kloof Luxury Estate, www.dekloof.co.za
dutchies., www.dutchies.nl
Gemsbok Reisarchitecten, www.gemsbok.nl
GoAfrica, www.goafrica.nl
Homes of Africa, www.homesofafrica.nl
Jambo Safari Club, www.jambo.nl
Loita Hills Basecamp, www.loitahillsbasecamp.com
Matoke Tours, www.matoketours.nl
Radisson Safari Hotel Hoedspruit,
www.lowland-group.com
Tanzania Specialist.com,
www.tanzaniaspecialist.com
Wild N’ Beyond Safaris, https://wildnbeyond.com
Copyright Notice & Auteursrecht voorbehoud
© 2023– MW media, Nederland. Niets uit deze uitgave mag
geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in
een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden
gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Prijswijzigingen voorbehouden.

EXCLUSIEVE PRIVÉ- EN
FAMILIEREIZEN DOOR AFRIKA
MET MATOKE TOURS
TANZANIA
KENIA
OEGANDA
RWANDA
NAMIBIË
MADAGASCAR
ZAMBIA
BOTSWANA
MALAWI
ZANZIBAR
MAURITIUS
COMOREN
Matoke Tours raakt reizigers in het hart met de mooiste
maatwerkreizen door het oosten en zuiden van Afrika. W
zien maatwerk als een ambacht, waarmee w u in staat
stellen om de mooiste plekken op een intieme, exclusieve
en comfortabele manier te beleven. Exclusiviteit zit b ons
niet alleen in de prachtige en kleinschalige lodges waar u
verbl ft, maar juist ook in de ervaringen die u beleeft.
Vraag via de QR-code ons uitgebreide inspiratiemagazine
aan of k k op matoketours.nl

Afrika safarigidsen
Een must voor de
Afrika liefhebber
NIEUW!
NIEUW!
Gebonden, 416 pagina’s
ISBN 978-90-822081-5-3
Prijs € 34,95
Paperback, 288 pagina’s
ISBN 978-90-822081-3-9
Prijs € 26,95
Gebonden, 416 pagina’s
ISBN 978-90-822081-6-0
Prijs € 34,95
Deze veldgidsen beschrijven de vele nationale parken, zoogdieren, reptielen
en vogels die de landen in deze boeken rijk zijn.
De kaarten en informatie over de diverse nationale parken, foto’s van de vele
diersoorten, hun specifieke kenmerken, broedseizoenen, leefgebieden en vele
andere details zijn absoluut van meerwaarde tijdens uw safari.
Verkrijgbaar bij elke boekhandel in Nederland of te bestellen via www.safarigids.nl
Een reis door Afrika wordt zoveel plezieriger als u weet welk dier u voor de lens ziet.
meer informatie:
safarigids.nl
tel. 06 10932916
info@safarigids.nl