OOG VOOR AFRIKA Lekker Lezen Special
Interviews met bijzondere mensen met een hart voor Afrika, veel, heel veel boeken, cd's en films, kunst & cultuur. Kortom: het mooiste van Afrika.
Interviews met bijzondere mensen met een hart voor Afrika, veel, heel veel boeken, cd's en films, kunst & cultuur. Kortom: het mooiste van Afrika.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> l special 2021 l prijs e3.50 l www.oogvoorafrika.nl<br />
LEKKER LEZEN<br />
SPECIAL<br />
192 PAGINA’S LEZEN, KIJKEN, LUISTEREN EN GENIETEN<br />
HET MYSTERIE VAN DE WITTE LEEUWEN VAN TIMBAVATI ˙ STEF BOS EN KOOS<br />
KOMBUIS ONTMOETEN ELKAAR IN NIEMANDSLAND ˙ MANDELA’S WERELD<br />
˙ THULA THULA – DE WERELD VAN DE OLIFANTENFLUISTERAAR ˙ KUNST IN<br />
KAAPSTAD ˙ DE WOESTIJNLEEUWEN VAN DE NAMIB ˙ KUKI GALLMANN IS<br />
MAMA <strong>AFRIKA</strong> ˙ IN DE VOETSPOREN VAN THE LION KING
2<br />
Van de redactie<br />
<strong>Lezen</strong>, kijken, luisteren en genieten<br />
Dat is het thema van deze <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> special. We kozen<br />
het in verband met de Boekenweek 2021. Want na het voor ons en<br />
iedereen zo verdrietig verlopen jaar 2020, is er ook dit jaar helaas<br />
nog heel veel anders.<br />
Normaal vindt de Boekenweek plaats in maart, dit jaar in juni.<br />
Reden voor ons om deze maand waarin er waarschijnlijk nog steeds<br />
heel weinig gereisd wordt, de boeken, cd’s, films en kunst uit Afrika<br />
in het zonnetje te zetten, samen met een aantal persoonlijke achtergrondverhalen<br />
van de makers.<br />
Zo lang Afrika nog oranje gekleurd is op de kaart en reizen daarmee<br />
nog niet voor iedereen weer vanzelfsprekend is, halen we met deze<br />
special, deze zomer weer Afrika in huis. Toch een beetje vitamine<br />
Afrika. En wie weet geeft een van onze aanraders jou (weer) vleugels.<br />
Geniet van de verhalen, zie de prachtige landschappen en beelden<br />
voor je, want dat is wat lezen, kijken en luisteren met je doet. Reizen<br />
in je hoofd, zolang dat nog moet en toch genieten.<br />
Deze special, waarin we teruggrijpen op negen jaar cultuur in <strong>OOG</strong><br />
<strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> is onze eerste stap om <strong>OOG</strong> weer uit de covid-winterslaap<br />
wakker te kussen.<br />
We staan op 11 en 12 september op de beurs Bijzondere Reizen in<br />
de Beurs van Berlage in Amsterdam. Als we alles kunnen doen zoals<br />
we hopen, dan ligt er dan een spiksplinternieuwe editie van <strong>OOG</strong>.<br />
Minimaal dubbeldik.<br />
We wensen je veel lees- en kijkplezier!<br />
Marjolein Westerterp<br />
Peter Boshuijzen
Colofon<br />
3<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />
is een uitgave van MW media en TekstBeeld/haarlem<br />
Uitgever en hoofdredactie<br />
Marjolein Westerterp<br />
M. info@mw-media.nl<br />
T. +31 (0)6 404 161 88<br />
I. www.oogvoorafrika.nl<br />
Acquisitie en advertentiemarketing<br />
Marjolein Westerterp<br />
M. marjoleinwesterterp@gmail.com<br />
T. +31 (0)6 404 161 88<br />
Medewerkers, met dank aan<br />
Willem Bakhuys Roozeboom, Ingeborg van den Ban, Joris van<br />
Bennekom, Peter Boshuijzen, Jessica Bothma, Charlies Travels,<br />
Nicholas Dyer, E1ten, Ingrid Glorie, Robert Hamblin, Miriam Mannak,<br />
Kim McLeod, Annette Nobuntu Mul, Andrea Nixon, Jason Not, Oby<br />
Oberholzer, Kris Pannecoucke, Michel Rijk, Lianne en Will Steenkamp,<br />
Jeandri Streicher, Marli Strydom, Thula Thula, Dirk Vermeirre, Saskia<br />
Vredeveld, Marita van der Vyver, ZealOntwerp<br />
Kijk ook voor alle informatie en contact over uw abonnement op<br />
https://www.oogvoorafrika.nl/abonnee-service/<br />
Social media<br />
Volg ons op Facebook.com/<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong>, Twitter@<br />
<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong> en<br />
www.oogvoorafrika.nl<br />
Copyright Notice & Auteursrecht voorbehoud<br />
© 2021– MW media, Nederland. Niets uit deze uitgave mag geheel of<br />
gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd<br />
gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder<br />
schriftelijke toestemming van de uitgever.<br />
Inhoud<br />
Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati 8<br />
Stef Bos en Koos Kombuis ontmoeten elkaar in<br />
Niemandsland 18<br />
Mandela’s wereld 22<br />
David Kramer – muzikale duizendpoot 28<br />
Schalk Joubert – muziek uit Zuid-Afrika 32<br />
Thula Thula – de wereld van de olifantenfluisteraar 40<br />
Op zoek naar Sugar Man 47<br />
Zelda La Grange 48<br />
South African Road Trip 50<br />
Luna Paige se stories 60<br />
Finding Emo 66<br />
Christo Brand - Nelson Mandela,<br />
mijn vriend en gevangene 68<br />
Karin Hougaard 78<br />
Rik Felderhof – Schrijvers liegen de waarheid 80<br />
Kunst in Kaapstad 94<br />
Langs de oevers van de Congo 98<br />
Andries Botha 100<br />
Wieke Biesheuvel in Zambia 108<br />
Het geheim van Tannie Maria 112<br />
Opsoek naar Ubuntu 116<br />
Sieraden met een erfenis 122<br />
A Wild Dogs Life 124<br />
Afrika in Brussel 134<br />
De woestijnleeuwen van de Namib 140<br />
Born Free 145<br />
Kuki Gallmann is Mama Afrika 148<br />
De Rough Aunties van Bobbi Bear 154<br />
Zoektocht naar het paradijs 160<br />
De zwarte wereld van William Kentridge 164<br />
In de voetsporen van The Lion King 168<br />
Wat de olifanten mij leerden 174<br />
You run, you die:-] 184<br />
500 dagen op reis 188<br />
<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong>
4<br />
lezen<br />
luisteren<br />
& kijken<br />
Tien persoonlijke tips, in willekeurige volgorde, om<br />
geïnspireerd op reis te gaan of ter plekke te lezen en bekijken.<br />
1. Black Butterflies<br />
3. Tsotsi<br />
Black Butterflies (dvd) is de prachtige weergave van het getormenteerde<br />
leven van de Zuid-Afrikaanse schrijfster Ingrid Jonker. Ze worstelt met haar<br />
geliefde en met haar vader, minister voor de Nasionale Partij tijdens het<br />
door Ingrid zo verfoeide Apartheidsregime. Langzaam stevent ze af op haar<br />
keuze om een eind te maken aan haar leven dat ze liefheeft, maar niet aan<br />
kan. Prachtige beelden van Kaapstad. Met in de hoofdrollen Carice van<br />
Houten en Rutger Hauer.<br />
Een rauwe maar liefdevolle kennismaking met het leven van de 19-jarige<br />
Tsotsi (gangster) die dreigt ten onder te gaan in een cyclus van geweld in<br />
Johannesburg. Totdat er een baby op zijn pad komt die hem terugbrengt<br />
naar waar hij hoort en wie hij is… en wil zijn. (dvd)<br />
4. Flying over South Africa<br />
2. Invictus<br />
Invictus (dvd) is een indrukwekkende film over Nelson Mandela (Morgan<br />
Freeman) die weigert wraak te nemen op zijn onderdrukkers en ervoor kiest<br />
op het rugbyveld, dé sport voor blanke Afrikaners, eenheid te smeden. Mooi<br />
verwoord: ‘zijn volk had een leider nodig, ze kregen een kampioen.’<br />
Flying over South Africa van Karel Tomeï is een stoeptegel dik fotoboek met<br />
prachtige luchtfoto’s die een indrukwekkend beeld geven van de diversiteit<br />
en schoonheid van Zuid-Afrika.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
5. Te gast in Zuid-Afrika<br />
8. Cockroach<br />
5<br />
In dit boekje laten journalisten, antropologen en historici hun licht schijnen<br />
over een aantal fenomenen van Zuid-Afrika, zoals natuurlijk<br />
Nelson Mandela, maar ook het natuurbehoud en de wijnindustrie. De<br />
informatie geeft vooral de couleur locale weer. Met een katern praktische<br />
informatie. Vooral leuk ter oriëntatie; niet ter vervanging van een reisgids.<br />
Cockroach (De kakkerlak, verkrijgbaar in Zuid-Afrika) van de Zimbabwaanse<br />
schrijver Jonathan Khumbulani Nkala. Hij beschrijft de actuele situatie<br />
van een vluchteling uit Zimbabwe die in Zuid-Afrika niet het gedroomde<br />
paradijs, maar wel het lef om te leven en schrijven vindt.<br />
9. Karoo Keepsakes<br />
6. Agaat<br />
Een geweldig boekje over de bijzondere mensen, dieren, winkeltjes,<br />
bedrijfjes van de Karoo. Met onnavolgbare Zuid-Afrikaanse humor<br />
geschreven. Een gids die je moet genieten en die je een bijzonder kijkje<br />
geeft in de ‘dry country’. (in Zuid-Afrika verkrijgbaar).<br />
De Zuid-Afrikaanse schrijfster Marlene van Niekerk heeft met dit boek een<br />
plaats in mijn hart veroverd. Een boek dat je moet lezen als je reist door<br />
de plattelandsdorpjes van de Westkaap. De blanke Milla Redelinghuys kan<br />
op haar sterfbed alleen nog met haar ogen communiceren. Haar zwarte<br />
huishoudster Agaat verzorgt haar; zij is de enige die Milla begrijpt. Terwijl<br />
Milla haar zware leven overdenkt in de lege kamer van de stille plaats,<br />
leest Agaat Milla’s dagboeken aan haar voor. Zo komt langzaam het<br />
tragische verleden aan het licht dat deze vrouwen bindt en uiteendrijft. Een<br />
monumentaal, briljant gecomponeerd boek.<br />
10. De bidsprinkhaan<br />
7. In ongenade<br />
Een schrijnend en confronterend verhaal van J.M. Coetzee over een blanke<br />
professor die bij zijn idealistische dochter op het verlaten platteland<br />
gaat wonen. Hij vindt het moeilijk de zwarte werkers te vertrouwen,<br />
leeft nog volop in het oude Zuid-Afrika. Haar vertrouwen wordt beschaamd,<br />
maar ze probeert te vergeven en vergeten. Of het hem ook lukt? (dvd<br />
Disgrace, boek en toneelstuk).<br />
In De bidsprinkhaan kiest Brink het schaduwgebied tussen mythe en<br />
geschiedenis. Zijn hoofdpersoon Kupido Kakkerlak is nog maar net geboren<br />
of het gonst al van de verhalen over zijn afkomst. Hij wordt grootgebracht<br />
op de boerderij van een Nederlandse kolonist op de Kaap en laat zich op<br />
een dag door de woorden van een rondreizend koopman verlokken om de<br />
wijde wereld in te trekken. Overal waar hij komt staat hij te boek als een<br />
praatjesmaker, vrouwenjager en vechtjas. Door zijn gesprekken met een<br />
zendeling komt hij tot inkeer. Hij wordt zelf zendeling en krijgt een eigen<br />
gemeente toegewezen. In de verre, dorre binnenlanden moet hij bewijzen<br />
wat hij waard is. Het verhaal lijkt absurd, maar is geschreven met zoveel<br />
liefde en humor dat het voorgoed bij je blijft… Uiteindelijk word je verliefd<br />
op het intrinsieke vertrouwen van Kupido Kakkerlak.
lezen &<br />
kijken<br />
GEËNGAGEERDE THRILLERS<br />
GEËNGAGEERDE THRILLERS<br />
BRENGEN ZUID-<strong>AFRIKA</strong> DICHTBIJ<br />
BRENGEN ZUID-<strong>AFRIKA</strong> DICHTBIJ<br />
spreektaal, aldus Vosmaer. Meyer Meyer hanteert een een<br />
spreektalige schrijfstijl. Niet Niet ongewoon in in thrillers, thrillers,<br />
waarin dialogen een een grote grote rol rol spelen. spelen. Meyer Meyer is is<br />
goed goed in in het het gebruik gebruik van van korte korte zinnen. zinnen. Zeker Zeker als als het het<br />
spannend spannend wordt. wordt. ‘Dan ‘Dan begint begint hij hij bijna bijna kortademig kortademig<br />
te<br />
te<br />
schrijven,<br />
schrijven,<br />
middels<br />
middels<br />
kleine<br />
kleine<br />
zinnetjes<br />
zinnetjes<br />
achter<br />
achter<br />
elkaar<br />
elkaar<br />
die<br />
die<br />
door<br />
door<br />
komma’s<br />
komma’s<br />
met<br />
met<br />
elkaar<br />
elkaar<br />
worden<br />
worden<br />
verbonden.<br />
verbonden.<br />
Dat werkt heel goed om spanning op te bouwen.’<br />
Dat werkt heel goed om spanning op te bouwen.’<br />
Auteur Deon Meyer laat steeds meer Nederlandse<br />
Auteur Deon Meyer laat steeds meer Nederlandse<br />
lezers kennismaken met Zuid-Afrika. Dat is niet<br />
lezers<br />
vanzelf<br />
kennismaken<br />
gegaan. Eerdere<br />
met Zuid-Afrika.<br />
boeken van zijn<br />
Dat<br />
hand<br />
is niet<br />
vanzelf<br />
werden<br />
gegaan.<br />
namelijk<br />
Eerdere<br />
genegeerd.<br />
boeken<br />
Totdat<br />
van<br />
in<br />
zijn<br />
maart<br />
hand<br />
2012<br />
werden 13 uur uitkwam. namelijk genegeerd. Totdat in maart 2012<br />
13 uur uitkwam.<br />
Door Tim van den Brink<br />
Door Tim van den Brink<br />
Probeer maar eens een negatieve recensie van 13<br />
Probeer uur te vinden. maar eens Dat lukt een niet. negatieve Terwijl recensie in het verleden van 13<br />
uur twee te uitgevers vinden. Dat hun lukt tanden niet. op Terwijl thrillers in het van verleden Meyer<br />
twee hebben uitgevers stuk gebeten. hun tanden Uitgever, op thrillers A. W. Bruna, van Meyer brengt<br />
hebben zijn laatste stuk werk gebeten. uit. 13 Uitgever, uur vertelt A. het W. kat-enmuisspel<br />
laatste tussen werk de uit. Zuid-Afrikaanse 13 uur vertelt het politie kat-en-<br />
een<br />
Bruna, brengt<br />
zijn<br />
muisspel groep criminelen tussen de om Zuid-Afrikaanse een vermiste Amerikaanse<br />
politie en een<br />
groep toeriste criminelen te vinden. om Als een de VN vermiste Detective- Amerikaanse en Thrillergids<br />
het stempel vinden. ‘het Als spannendste de VN Detective- boek en van Thriller-<br />
het<br />
toeriste<br />
gids jaar’ het erop stempel zet, is de ‘het doorbraak spannendste daar. boek van het<br />
jaar’ erop zet, is de doorbraak daar.<br />
Martine Vosmaer heeft 13 uur en het onlangs<br />
Martine uitgegeven Vosmaer Onzichtbaar heeft 13 (mede)vertaald. uur en het onlangs De<br />
uitgegeven auteur schrijft Onzichtbaar oorspronkelijk (mede)vertaald. in het algemeen De<br />
auteur Afrikaans, schrijft een oorspronkelijk voornamelijk blank in het Zuid-Afrikaanse<br />
algemeen<br />
Afrikaans, een voornamelijk blank Zuid-Afrikaanse<br />
Ineke van den Bergen, thriller-recensent van<br />
Ineke van den Bergen, thriller-recensent van<br />
de Volkskrant, bevestigt dit. ‘13 uur is bijzonder<br />
de Volkskrant, bevestigt dit. ‘13 uur is bijzonder<br />
goed omdat het een opwindend, indrukwekkend<br />
goed omdat het een opwindend, indrukwekkend<br />
verslag is van ‘een redelijk normale dag, gewoon<br />
verslag is van ‘een redelijk normale dag, gewoon<br />
13 uur Zuid-Afrikaans politiewerk’. Vorm, taal en<br />
13 uur Zuid-Afrikaans politiewerk’. Vorm, taal en<br />
inhoud zijn direct, kort en krachtig.’ Deon Meyers<br />
inhoud zijn direct, kort en krachtig.’ Deon Meyers<br />
eerste boeken sloegen niet aan. Vosmaer: ‘Ze<br />
eerste boeken sloegen niet aan. Vosmaer: ‘Ze<br />
zijn vertaald vanuit het Engels. Terwijl Meyer een<br />
zijn vertaald vanuit het Engels. Terwijl Meyer een<br />
echte Afrikaner is. Lezers kregen destijds dus een<br />
echte Afrikaner is. Lezers kregen destijds dus een<br />
vertaling van een vertaling onder ogen. 13 uur en<br />
vertaling van een vertaling onder ogen. 13 uur en<br />
Onzichtbaar zijn wel vanuit het Afrikaans vertaald,<br />
Onzichtbaar zijn wel vanuit het Afrikaans vertaald,<br />
waardoor de vertalers dicht bij zijn schrijfstijl zijn<br />
waardoor de vertalers dicht bij zijn schrijfstijl zijn<br />
gebleven.’<br />
gebleven.’<br />
De auteur heeft meer te bieden dan alleen een<br />
spannend De auteur boek. heeft Tussen meer te de bieden regels proef dan alleen je Meyers een<br />
maatschappelijke spannend boek. Tussen betrokkenheid. de regels Van proef den je Bergen: Meyers<br />
‘De maatschappelijke schrijver geeft een betrokkenheid. indringend beeld Van den van Zuid- Bergen:<br />
Afrika ‘De schrijver na de apartheid, geeft een na indringend 1994. Zo laat beeld hij van het Zuidland<br />
Afrika zien na door de apartheid, de ogen van na zijn 1994. personages, Zo laat hij met het<br />
verschillende land zien door culturele de ogen achtergronden. van zijn personages, En passant met<br />
geeft verschillende Meyer dus culturele een analyse achtergronden. van een veranderende<br />
En passant<br />
maatschappij, geeft Meyer dus waarin een whiteys, analyse van darkies een en veranderende<br />
colourds<br />
met maatschappij, elkaar moesten waarin leren whiteys, samenleven. darkies Daarmee en coloureds<br />
geeft met elkaar hij, zoals moesten hij zelf leren zegt, samenleven. een breder perspectief, Daarmee<br />
waarmee geeft hij, hij zoals de lezer hij zelf ‘zowel zegt, intellectueel een breder perspectief,<br />
als<br />
emotioneel waarmee hij kan de entertainen’.<br />
lezer ‘zowel intellectueel als<br />
Er emotioneel is misschien kan wel entertainen’.<br />
een nog veel simpelere<br />
verklaring Er is misschien waarom wel Meyers een nog boeken veel simpelere zo populair<br />
zijn, verklaring meent Vosmaer. waarom Meyers ‘We kennen boeken inmiddels zo populair de<br />
Scandinavische zijn, meent Vosmaer. en Engelstalige ‘We kennen thrillers inmiddels wel. de<br />
Dit Scandinavische is nieuw.’ en Engelstalige thrillers wel.<br />
Dit is nieuw.’
7<br />
Onzichtbaar<br />
Auteur: Deon Meyer<br />
Uitgeverij:<br />
A. W. Bruna Fictie<br />
Prijs: € 19,95<br />
<br />
Zoek ik een hersenschim<br />
of een man die werkelijk<br />
wordt vermist? Met die<br />
vraag worstelt bodyguard<br />
Lemmer in de nieuwste thriller Onzichtbaar<br />
(Onsigbaar) van de Zuid-Afrikaanse auteur Deon<br />
Meyer.<br />
Na een aanslag zoekt Emma le Roux een<br />
beschermengel en krijgt Lemmer toegewezen.<br />
Deze zwijgzame lijfwacht begeleidt de<br />
jonge vrouw tijdens een zoektocht naar haar<br />
verdwenen broer. Ook de politie zoekt hem, want<br />
na de vondst van enkele vermoorde mannen<br />
is Jacobus in rook opgegaan. De speurtocht<br />
voert langs verschillende Nationale Parken. De<br />
schoonheid (en kwetsbaarheid) van Zuid-Afrika<br />
ligt in deze reservaten, zo lijkt Meyer te willen<br />
vertellen. Een land bezien via de natuur is geen<br />
bijster origineel gegeven, maar in Onzichtbaar<br />
werkt het prima. Meyer is - opnieuw - een goede<br />
verteller die met zijn ontspannen schrijfstijl<br />
spanning en Zuid-Afrikaanse elementen met<br />
elkaar verbindt.<br />
1599 km tussen<br />
Amsterdam en Gouda<br />
Auteur: Bart de Graaff<br />
Uitgeverij: Scriptum<br />
Prijs: € 15,99<br />
<br />
Op zoek naar de verhalen<br />
achter de plaatsen met<br />
Nederlandse namen in Zuid-<br />
Afrika, reisde auteur en historicus Bart de Graaff<br />
kriskras door het land, van Amsterdam naar<br />
Gouda. Langs dorpjes die diep verscholen liggen<br />
in het binnenland en waar vrijwel nooit toeristen<br />
komen. Volgens de tradities van het Zuid-<br />
Afrikaanse ‘story-telling’ trakteert De Graaff de<br />
lezer met dit boek dat het midden houdt tussen<br />
een reisgids, een liefdevol portret en roman, op<br />
‘lieg, lag en hartseer stories’. Een aanrader voor<br />
wie dieper in de bijzondere verhalencultuur van<br />
Zuid-Afrika wil duiken.<br />
Afrikaners -<br />
Een volk op drift<br />
Auteur: Fred de Vries<br />
Uitgeverij:<br />
Nijgh & Van Ditmar<br />
Prijs: € 19,95<br />
Journalist en auteur<br />
Fred de Vries heeft<br />
een bijzonder boek<br />
geschreven. ‘Food for thought’ voor eenieder<br />
die in Zuid-Afrika is geweest, en interessant voor<br />
iedereen die er naar toe gaat. De Vries gunt de<br />
lezer via persoonlijke Intermezzo’s een kijkje in<br />
zijn leven in Zuid-Afrika waar hij in 2003 kwam<br />
wonen. En via gesprekken over de Boerenoorlog,<br />
politiek en racisme maar ook over de taal,<br />
muziek en literatuur schetst hij een beeld van<br />
de Afrikaners. Ze delen een land, een cultuur<br />
en een taal, maar de diversiteit is groot, hun<br />
problemen zo mogelijk nog groter. Afrikaners<br />
is een rijk portret dat van binnenuit geschreven<br />
is. Onderzoekend, met veel humor en vol<br />
mededogen. Want ook de auteur zelf moet zijn<br />
leven en toekomst in Zuid-Afrika definiëren.<br />
Madiba - Het<br />
levensverhaal<br />
van Nelson Mandela<br />
Auteur: Angela<br />
Machiel<br />
Guépin, met<br />
illustraties<br />
van Susanna Redeker<br />
Uitgeverij:<br />
Act on Virtues<br />
Prijs: 14,95<br />
<br />
In dit jeugdboek, geschikt voor kinderen vanaf 11<br />
jaar, volgt de auteur op zeer toegankelijke wijze<br />
de autobiografie De lange weg naar vrijheid van<br />
Nelson Mandela. Bij het boek Madiba hoort de<br />
site www.mandelaboek.nl met informatie voor<br />
scholieren en lesmateriaal voor leerkrachten.<br />
Guépin is als leerkracht werkzaam in het<br />
onderwijs en bracht een deel van haar sabbatical<br />
door in Hermanus. Tijdens haar verblijf sprak<br />
ze met veel mensen, blank en zwart, jong en<br />
oud, over Nelson Mandela. De genegenheid die<br />
zij nog steeds voor Madiba, de koosnaam voor<br />
Mandela, koesteren, trof haar diep. Terug in<br />
Nederland ontdekte ze dat wij de jeugd weinig<br />
te bieden hebben over Mandela en zijn strijd<br />
voor vrijheid, rechtvaardigheid en verzoening.<br />
Ze besloot daarom zelf een boek voor jeugdige<br />
lezers te schrijven. Een prijzenswaardig initiatief.<br />
The Elephant<br />
Whisperer<br />
Auteur: Lawrence<br />
Anthony<br />
Uitgeverij:<br />
Panmacmillan<br />
Prijs: € 11,99<br />
Als de Zuid-<br />
Afrikaanse<br />
natuurbeschermer<br />
Lawrence Anthony<br />
wordt gevraagd om een kudde extreem<br />
lastige olifanten in zijn game reserve Thula<br />
Thula (KwaZulu-Natal) op te nemen, is zijn<br />
eerste reactie: ‘Nee dank je’. Zijn weigering<br />
betekent echter een zekere dood van de dieren.<br />
Hij stemt toe, maar voor de verhuizing kan<br />
plaatsvinden, worden de matriarch en haar kalf<br />
doodgeschoten. De parkbeheerder krijgt een<br />
kudde van negen getraumatiseerde olifanten<br />
toegeschoven. Het lukt Anthony met de dieren<br />
te communiceren en het agressieve gedrag te<br />
keren. Tijdens zijn inspanningen realiseert hij<br />
zich dat ze hém veel leren over liefde, loyaliteit<br />
en vrijheid. Als Lawrence Anthony in maart<br />
2012 overlijdt gebeurt het ongelooflijke: de<br />
kudde die hij van de dood heeft gered en in<br />
zijn hart gesloten, komt na zich weken niet<br />
vertoond te hebben, naar het huis van de<br />
‘Olifantenfluisteraar’ om hem hun laatste eer te<br />
bewijzen. Ze blijven er twee dagen staan.<br />
Inmiddels is dit ontroerende en meeslepende<br />
boek dat wereldwijd een hit is ook in het<br />
Nederlands verschenen.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
Het mysterie van<br />
de witte leeuwen van Timbavati
Tsimba-vaati betekent in de Afrikaanse XiTsonga taal ‘de plek waar de ster-leeuwen landden’. Er leven sinds tien jaar<br />
weer witte leeuwen in het land dat hen toebehoort. Dankzij de inzet van Linda Tucker en haar non-profit organisatie<br />
Global White Lion Protection Trust. Een verhaal over liefde, vrijheid en de allesomvattende Afrikaanse wijsheid.<br />
‘Er klinkt een stem op uit de verschroeide dalen van mijn oeroude<br />
moederland. Een eenzame stem die uitstijgt boven de heuvels van het<br />
eeuwige Afrika en een oproep doet aan alle onverschilligen. Het is een<br />
smeekbede aan iedereen die ervoor kiest werkeloos toe te zien bij het<br />
uitroeien van de witte leeuwen, de iconen van Zuid-Afrika. De heiligste<br />
dieren van mijn land. Laat ze met rust. Laat ze zich weer voortplanten,<br />
laat ze leven in de wildernis, in de natuur die hun moeder is. Op een<br />
dag, ergens in de donkere dalen van de toekomst, zal de mensheid<br />
proberen op haar schreden terug te keren en zich realiseren hoeveel er<br />
verloren is. Hoeveel er van de kennis van Afrika verdwenen is.’ – Credo<br />
Mutwa<br />
Een passage uit het boek ‘De Leeuwenvrouw’ van Linda Tucker –<br />
verschenen in mei 2012 – die me onmiddellijk deed besluiten haar én<br />
de witte leeuwen van Timbavati te willen ontmoeten.<br />
Het boek vertelt het persoonlijke verhaal van Linda, model,<br />
reclamestrateeg en afgestudeerd in Jungiaanse droomanalyse en<br />
middeleeuwse symboliek. In 1991 is ze met een groep vrienden op<br />
safari in haar geboorteland Zuid-Afrika. In Timbavati, grenzend aan<br />
het Kruger National Park. Als ze rond het kampvuur zitten, horen<br />
ze het gebrul van leeuwen. De groep vrienden besluit op zoek te<br />
gaan. Het is het begin van een bloedstollend avontuur. Ze vinden<br />
de hongerige leeuwen, de open jeep wil niet meer starten en in<br />
het donker worden ze omsingeld door wat dan nog in Linda’s ogen<br />
meedogenloze monsters zijn. Uit het niets verschijnt een oude<br />
vrouw met een baby op haar rug, gevolgd door een jongen en een<br />
meisje. De leeuwen laten hen ongemoeid. Ook als het jongetje met<br />
een van de vrienden terugloopt naar het kamp om een andere auto<br />
te halen. Een onwerkelijke ervaring die Linda bijblijft als ze met haar<br />
echtgenoot weer haar hectische leven oppakt in Londen. In de jaren<br />
die volgen vraagt ze zich af wie die vrouw was, wat haar kracht is<br />
geweest op dat heikele moment. Waarom de leeuwen haar met<br />
rust lieten. In 1994 weet ze dat ze terug moet naar Timbavati om<br />
antwoord te krijgen op haar vragen. Het is het moment dat haar<br />
leven een wending neemt die ze nooit had kunnen voorzien. Het<br />
wordt het begin van een spirituele zoektocht naar de wijsheid en<br />
tradities van het oude Afrika.<br />
De roep van de liefde<br />
Achttien jaar later woont Linda Tucker samen met haar tweede<br />
echtgenoot, leeuwenecoloog Jason Turner in Timbavati, is ze auteur<br />
van de internationale bestseller over het mysterie van de witte<br />
leeuwen, heeft ze een reservaat waar twee groepen witte leeuwen in<br />
het wild leven en is ze door Maria Khosa, de vrouw die haar destijds<br />
gered heeft, gewijd tot leeuwensjamaan. Ze reist de wereld over<br />
om het verhaal van de witte leeuwen te vertellen en mensen ervan<br />
bewust te maken dat deze dieren volgens de aloude Afrikaanse<br />
wijsheid het heiligste dier op aarde zijn. Linda: ‘Maar welk dier heeft<br />
geen recht op bescherming?’ Maria Khosa en Credo Mutwa die<br />
beiden als sjamaan en sangoma de geschiedenis van Afrika in hun<br />
genen dragen, hebben het ‘leeuwenhart’ van Linda geopend en haar<br />
duidelijk gemaakt dat de bescherming van de witte leeuwen en het<br />
doorgeven van de wijsheden van het oude Afrika haar levenspad<br />
zijn. Ze heeft gehoor gegeven aan de roep van het leven en gekozen<br />
voor een bestaan in dienst van de witte leeuwen van Timbavati. In<br />
dienst van de liefde, in dienst van vrijheid voor dieren die tot dan toe<br />
gezien werden als ‘zeldzame albinoleeuwen’ en derhalve als gewilde<br />
trofeeën voor jagers. Alleen nog te zien in dierentuinen en kooien in<br />
Zuid-Afrikaanse jachtreservaten. Opgesloten, wachtend op de kogel.<br />
Plaats van de leeuw<br />
Er zijn op deze wereld plekken waar geen wanklank te bespeuren<br />
is. Tsau, het eigendom van Linda en Jason en het hoofdkantoor van<br />
de Global White Lion Protection Trust, is er zo één. De zon schijnt<br />
genadeloos als we wachten bij het hek om opgehaald te worden.<br />
Over een zandpad van rode aarde rijden we naar de lodge. Lemen<br />
chalets en traditioneel beschilderde rondavels rond een zwembad,<br />
een kampvuur en een open lounge, hangmatten in de schaduw.<br />
Overal Afrikaanse kunst en afbeeldingen van leeuwen. En daar is<br />
Linda, open, hartelijk. Ik speur naar tekenen van haar wijsheid, zij is<br />
de eerste sjamaan die ik ontmoet. Opvallend zijn haar rust en haar<br />
glimlach. We moeten ons eerst thuis voelen voor we gaan praten en<br />
kennismaken met de leeuwen die in vrijheid leven in het reservaat<br />
dat grenst aan de lodge. De eerste stop tijdens de zoektocht naar<br />
de leeuwen is bij de Crystal White Lion, een immens kunstwerk<br />
opgetrokken uit witte kwarts en staaldraad; een geschenk van de »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
12<br />
internationaal bekende Zuid-Afrikaanse kunstenaar Andries Botha.<br />
Linda wijst op het hart van roze kwarts. Naast het kunstwerk ligt een<br />
berg kwarts. Iedereen die bij het beeld stopt, mag een steentje in de<br />
‘witte leeuw’ plaatsen en een wens doen. Op een berg zand staan<br />
twee wenskaarten van witte leeuwen; met een pootafdruk van een<br />
luipaard, constateert Linda verrukt. In het vervagende licht van de<br />
ondergaande zon vinden we drie leeuwen, rustend op het zandpad.<br />
De blauwe ogen kijken ons onderzoekend aan. Het oogcontact<br />
is intens. Anders dan de ongenaakbare blik die ik me herinner<br />
van eerdere leeuwenontmoetingen. ‘Hun uitdrukking lijkt bijna<br />
menselijk,’ zegt fotograaf Peter. In navolging van Linda danken we<br />
de leeuwen dat we in hun territorium hebben mogen verblijven. En is<br />
het tijd voor het verhaal over het mysterie van de witte leeuwen.<br />
De ster-leeuwen<br />
‘Tijdens talloze ontmoetingen hebben Maria Khosa en Credo<br />
Mutwa mij ingewijd in de verhalen en overleveringen van het oude<br />
Afrika. Hun Umlando, ‘de Grote Kennis’, met mij gedeeld. Er waren<br />
twee dingen die me er toe dwongen om op onderzoek te gaan.<br />
Het ene verhaal was dat van een witte vallende ster, een enorme<br />
bal licht die het landschap van Timbavati verlichtte. Nog jaren<br />
daarna kregen de dieren die in de buurt van het witte wonder waren<br />
geweest sneeuwwitte nakomelingen. De toenmalige koning Npepo<br />
verklaarde Timbavati tot een heilige plek waar niet gejaagd mocht<br />
worden. De andere witte dieren stierven uit, maar witte leeuwen<br />
bleven keer op keer geboren worden.<br />
Het andere verhaal was over het bestaan van de Nijlmeridiaan die<br />
Credo een lijn van goud noemt. Hij verbindt de sfinx van Gizeh met<br />
Groot Zimbabwe, Timbavati en Durban en volgt de loop van de<br />
Nijl en de Oost-Afrikaanse Riftvallei, het geboortekanaal van de<br />
menselijke soort. Credo verbond in zijn verhalen de sterrenlijnen<br />
in het hemelgewelf met een onderaardse rivier van sterren die<br />
deze meridiaan volgt en maakte zo van de wereld een perfect<br />
spiegelbeeld: ‘zo beneden, zo boven,’ omschreef hij het. Deze<br />
verhalen vormden voor mij de aanleiding om al deze heilige<br />
plekken te bezoeken om ze te kunnen duiden en waar mogelijk een<br />
wetenschappelijke onderbouwing mee te geven.’<br />
Meer dan een wetenschappelijk onderzoek<br />
‘Het werd een spirituele zoektocht die me in contact bracht met<br />
grote wijs- en waarheden, groter dan je wetenschappelijk kunt<br />
bevatten. En het gaf me het besef van het belang van de witte<br />
leeuwen in Zuid-Afrika. Ik wist dat ik geroepen was om ervoor te<br />
zorgen dat ze weer in vrijheid in het wild zouden kunnen leven.<br />
Daarvoor moeten we kunnen aantonen dat ze niet een fout van de<br />
natuur zijn, maar een aparte soort in de leeuwenfamilie. Alleen zo<br />
kunnen ze op de lijst met beschermde diersoorten komen. De laatste<br />
witte leeuwen waren in 1991 gesignaleerd. Daarna zijn ze alleen nog<br />
in gevangenschap geboren. Ze weer vrijheid te geven, zou voor mij<br />
het mooiste geschenk van liefde zijn.’<br />
Marah, de kerstwelp<br />
‘Op 25 december 2000, de eerste kerstdag in het nieuwe millennium<br />
wordt in een jachtkamp in het Zuid-Afrikaanse plaatsje Bethlehem<br />
een wit leeuwenwelpje geboren. Zoals gebruikelijk wordt ze meteen<br />
van haar moeder gescheiden om op te groeien als trofee voor de<br />
gekooide jacht. Gefokt om te worden doodgeschoten. Ik bezwoer<br />
dat ik haar zou bevrijden en terugbrengen naar het land dat haar<br />
geboorterecht was: Timbavati. Toen ik Credo Mutwa over haar<br />
vertelde, zei hij: “Ah, ze is gekomen. Op haar hebben de ouden van<br />
Afrika gewacht. Marah, de moeder van Ra, de zonnegod.” Het heeft<br />
jaren geduurd voor Jason en ik een omgeving hadden gecreëerd in<br />
Timbavati waar Marah in vrijheid zou kunnen leven. In de tussentijd<br />
had ik bedongen dat ze de jongen die zij kreeg zelf mocht opvoeden.<br />
Uiteindelijk kwam ze in 2004 vrij, met haar zoons Regeus, Letaba en<br />
dochter Zihra.’ »
14<br />
Symbolen van hoop voor de toekomst<br />
Vier leeuwen die alleen maar beton en hekken hadden gezien,<br />
moesten leren overleven in een hun vreemde en vijandelijke<br />
omgeving. Het is ze gelukt. Helaas is Marah na twee jaar overleden<br />
toen ze op jacht was naar een wrattenzwijn. Het was Pasen. Haar<br />
sterfdag was net zo symbolisch als die van haar geboorte. De witte<br />
leeuwen die we nu mogen zien, zijn nakomelingen van haar drie<br />
welpen, stralende zonnestralen van hoop. De ster-leeuwen van<br />
Timbavati. ‘Voor mij is de boodschap van de witte leeuwen niet<br />
toe te geven aan onze angst. Ze zijn het symbool van het hart<br />
van de mensheid en hier om ons te leren moedig te zijn en het<br />
leeuwenhart in ons te ontdekken en volgen. We kunnen angst<br />
overwinnen door moed, geloof en liefde. Liefde in het sjamanisme<br />
is het tegenovergestelde van angst. Er zijn vele manieren om te<br />
herinvesteren in onze aarde en haar rijkdom, er zijn vele manieren<br />
om iets terug te geven voor wat we hebben gekregen. De waarheid<br />
is dat we een verschil kunnen maken. Angst belemmert ons vaak in<br />
het ervaren van onze eigen kracht, ons innerlijk licht. Voor mij zijn de<br />
witte leeuwen hier op aarde als een baken om ons te leiden naar dat<br />
licht.’<br />
In mijn boek schrijft Linda: ‘For Marjolein, Thank you for your shining<br />
lioness heart and for following it all the way to white lion territories.’ ˙<br />
Informatie: www.whitelions.org<br />
De Leeuwenvrouw<br />
(originele titel: Mystery of<br />
the White Lions, Children<br />
of the Sun God) is een<br />
indrukwekkende visie die<br />
de magie en oerkennis van<br />
de mens toont.<br />
Ankh-Hermes B.V.<br />
mei 2012 - € 29,95
15<br />
Waarom de leeuw brult<br />
De Zuid-Afrikanen hebben een diepgewortelde traditie van ‘story-telling’.<br />
Zo ook dit Batonka verhaaltje over hoe Leeuw aan zijn rollende donder kwam.<br />
Al voordat de mens op aarde kwam, was Leeuw het meest<br />
gevreesde roofdier. Hij ving en at de andere dieren zonder<br />
enig probleem. Maar in die tijd had hij nog wel een vriendelijk<br />
stemgeluid. Natuurlijk waren de andere dieren daar niet blij<br />
mee, want ze wisten nooit wanneer Leeuw weer op jacht ging.<br />
Ze hielden, terwijl Leeuw lekker lag te slapen, een geheime<br />
vergadering om te zien hoe ze hem minder gevaarlijk konden<br />
maken. Ze spraken uren met elkaar, maar niemand had een goed<br />
idee. Totdat Haas ineens met een briljant plan kwam.<br />
‘Ik weet een manier om de stem van Leeuw te laten klinken als<br />
een rollende donder tijdens een heftige zomerstorm,’ zei hij, ‘dan<br />
weten we voortaan altijd dat hij onderweg is.’<br />
De andere dieren vonden het een erg goed idee. Maar hoe zou<br />
Haas dat voor elkaar krijgen? Haas knipoogde en ging op pad om<br />
zijn moeilijke opdracht uit te voeren.<br />
Na een tijdje vond hij Leeuw in de schaduw van een boom. Hij liep<br />
er voorzichtig naar toe en zei: ‘Oh Koning der Dieren, het spijt me<br />
vreselijk dat ik u slecht nieuws kom brengen, maar uw broer is<br />
ernstig ziek en wil u graag zien.’<br />
Leeuw schrok en zei tegen Haas dat hij hem zo snel mogelijk naar<br />
z’n zieke broer moest brengen.<br />
Haas liep kilometers en kilometers door het droge bushveld, totdat<br />
Leeuw die toch al ruw in zijn ochtendslaap gestoord was na uren zei<br />
dat hij niet meer verder wilde. Hij ging op een plekje in de schaduw<br />
liggen en viel weer in slaap.<br />
Met de hulp van Honingvogel vond Haas een bijenkorf in een boom<br />
niet ver bij Leeuw vandaan. Een deel van de honingraat liet hij<br />
volgens goed gebruik achter voor de vogel. De rest van de honing<br />
uit de raat druppelde hij over het hele lijf van Leeuw. Daarna<br />
verstopte hij zich snel.<br />
Toen de bijen terug naar hun korf kwamen en zagen dat iemand<br />
hun honing had gestolen, werden ze furieus. Al snel vonden ze de<br />
slapende Leeuw, met hun honing over zijn hele lijf. Ze vormden<br />
een zwerm en vielen Leeuw aan. Hij werd zo vaak gestoken dat zijn<br />
kreten uiteindelijk uitmonden in een diepe, rollende brul die in de<br />
wijde omtrek gehoord werd. En zo veranderde de stem van Leeuw<br />
voor altijd. Alle dieren waren Haas heel dankbaar, want vanaf dat<br />
moment konden ze Leeuw altijd horen aankomen. ˙<br />
(uit: When Hippo was Hairy and Other Tales from Africa, van Nick Greaves)
16<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Gert Vlok Nel se beautiful woorde<br />
‘Zinnen als zoenen’<br />
Gerrit Komrij nam acht van Vlok Nels gedichten<br />
op in zijn gedichtenbundel De Afrikaanse poëzie<br />
in 1000 en enige gedichten.<br />
Naar aanleiding van de documentaire Beautiful<br />
in Beaufort-Wes, ben ik jaren geleden naar het<br />
plaatsje van het grote niets in de Karoo gereden.<br />
Ik wilde zelf de eenzame verlatenheid voelen.<br />
Misschien oog in oog met Gertjie komen te<br />
staan en hem dan vragen stellen. Beaufort-Wes<br />
bleek meer dan eenzaamheid en Gertjie woont<br />
inmiddels in Gouda. Gouda Zuid-Afrika. Leger en<br />
kleiner nog dan zijn geboorteplaats.<br />
Nu is er dan de nieuwe cd, Onherroeplik, en<br />
toerde Gert in gezelschap van zijn vrouw,<br />
fotografe Tanja Erasmus en bassist, componist<br />
en goede vriend Schalk Joubert door Nederland.<br />
Een land dat hij goed kent en waar hij, in<br />
Nijmegen, zelfs een tijdje woonde.<br />
Er was de prijswinnende documentaire<br />
Beautiful in Beaufort-Wes (2006) van de<br />
Nederlandse filmmaker Walter Stokman,<br />
met de cd Beaufort-Wes se Beautiful Woorde.<br />
Er was de dichtbundel Het is onnatuurlijk om te<br />
leven (2007), er was de cd Onherroeplik (2012).<br />
En er was nooit een interview.<br />
De Zuid-Afrikaanse dichter en zanger/gitarist<br />
Gert Vlok Nel was in juni Nederland om de<br />
muziek van zijn recente album Onherroeplik<br />
te presenteren. Gerts muziek is ingetogen,<br />
melancholiek, beklemmend en erg beeldend.<br />
Zijn taal is poëtisch, kleurrijk, vindingrijk, vol<br />
wonderlijke details en taalvondsten en een<br />
bijzondere mix van Afrikaans en Engels.<br />
Mijn verzoek om een interview wordt met<br />
opgetrokken wenkbrauwen aangehoord.<br />
‘Not even The New York Times will get an<br />
interview,’ laat vaste begeleider Schalk Joubert<br />
weten. De Gelderlander uit 2007: ‘Gert Vlok Nel<br />
houdt niet van aandacht.’<br />
Toch deed ik mijn huiswerk, want je weet maar<br />
nooit.<br />
Gert Vlok Nel (Beaufort-West, 1963) studeerde<br />
Engels, Afrikaans en geschiedenis aan de<br />
Universiteit van Stellenbosch en werkte daarna<br />
als gids bij die Kasteel in Kaapstad, barman en<br />
bewaker bij de universiteit van Stellenbosch.<br />
Hij publiceerde 1 dichtbundel, Om Te Lewe Is<br />
Onnatuurlik, en kreeg er de Ingrid Jonker-prijs<br />
voor. De bundel schetst een betoverend portret<br />
van zijn jeugd in Beaufort-West op het desolate<br />
platteland waar voornamelijk arme blanken<br />
woonden. Hij las er in 1998 uit voor op Poetry<br />
International in Rotterdam.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto Marli Strydom
17<br />
Een aantal nummers op Onherroeplik verwijzen<br />
ernaar. De thema’s zijn weer, in willekeurige<br />
volgorde, treinen, water en vrouwen ofwel de<br />
liefde.<br />
Als ik hem dan eindelijk in Rotterdam durf aan<br />
te spreken, verlegen op afstand gebleven door<br />
alle mededelingen dat de populaire dichter niet<br />
op aandacht zit te wachten, blijkt hij goedlachs,<br />
geïnteresseerd, een leuke gesprekspartner na<br />
afloop van het optreden, dat ik als prachtig meld.<br />
‘Dankie, Marjolein. Sometimes you have<br />
diamonds, sometimes you have stones. Met<br />
liefde, liefde!’<br />
Het waren ook die avond Gert se beautiful<br />
woorde. Die alles zeggen. In het voorwoord<br />
van Het is onnatuurlijk om te leven (uitgeverij<br />
Podium, met prachtige vertalingen van Robert<br />
Dorsman) duidt schrijfster Antjie Krog zijn<br />
bijzondere telegram/sms-stijl van schrijven. Een<br />
trendsettende stijl, maar ook een stotterende,<br />
onzekere en zoekende stijl, onlosmakelijk<br />
verbonden met het arbeidersmilieu van waaruit<br />
hij schrijft. ‘De gedichten roepen het beeld op<br />
van een uiterst gevoelige waarnemer, een ‘ik’<br />
die de tegenstellingen in zijn leven probeert<br />
te doorgronden. Intens is de weeklacht over<br />
mensen die sterven zonder dat er in hun bestaan<br />
ook maar iets is veranderd. In de poëzie van<br />
Gert Vlok Nel komt het leven als een bijl uit de<br />
nacht op je af.’<br />
Indrukwekkend vind ik de ode aan Koos du<br />
Plessis in Waarom ek roep na jou vanaand:<br />
‘GERT bo die grond roep na Koos onder die<br />
grond’ is een weergaloze binnenkomer. Of het<br />
nummer Tuesday: ‘Waarheen nou o waarheen<br />
nou dis reeds 7uur en ek sit nog steeds net hier.<br />
En jy sal nou weet, having said “be home at 5<br />
o’clock we could go to the 5:15 movie show”.<br />
Waarheen nou? O waarheen nou, I should have<br />
left Tuesday when you still loved me so.<br />
Ik heb geen vragen meer. Gert is Gert.<br />
En zijn gedichten en songs zijn prachtig. ˙<br />
Afrika – Oog in oog met het onbekende,<br />
Michael Bright, hardcover juni 2013,<br />
Tirion Natuur, € 29,95<br />
Dit prachtige boek toont een spectaculaire reis<br />
door Afrika’s vijf unieke gebieden: de Kalahari,<br />
de Savanne, Congo, Kaap de Goede Hoop en<br />
de Sahara. Een reis waarin je aan de hand van<br />
intrigerende teksten en natuurfoto’s nieuwe<br />
elementen van het mysterieuze continent leert<br />
kennen. Arenden die reusachtige vleermuizen<br />
vangen, apen die op antilopen jagen en een<br />
zenuwslopende giraffenstrijd zijn slechts enkele<br />
voorbeelden van de spectaculaire verhalen en<br />
beelden. Afrika is een prachtige reis door een<br />
uitgestrekt en zeer divers continent en een<br />
niet te missen aanvulling op de populaire BBC<br />
Earth-serie Africa (€ 34,99). Een ‘must have’ voor<br />
natuurliefhebbers.<br />
You think you know Africa? Think again!<br />
Safari in Afrika – Op safari in de grote<br />
wildreservaten, Beverly Pickford & Peter<br />
Pickford, hardcover 2010,<br />
Veltman Uitgevers BV, € 64,95 (bol.com)<br />
Peter en Beverly Pickford zijn reizigers<br />
in hart en nieren en in de achtentwintig<br />
jaar dat ze professioneel fotograferen en<br />
schrijven, hebben ze Afrika goed leren<br />
kennen. In Afrika richten ze hun blik op<br />
de Afrikaanse wildernis die al eeuwenlang<br />
een onweerstaanbare aantrekkingskracht<br />
uitoefent op ontdekkingsreizigers van toen en<br />
natuurliefhebbers van nu.<br />
Peter en Beverly hebben al talloze internationale<br />
prijzen gewonnen voor hun werk, waaronder<br />
de Agfaprijs voor de Wildfotograaf van het Jaar<br />
en de Kodiakprijs voor de Zwart-witfotograaf<br />
van het Jaar. De foto’s zijn vaak spectaculair, de<br />
parken zijn de mooiste van Zuid-Afrika, Namibië,<br />
Botswana, Zimbabwe, Zambia, Tanzania, Kenia,<br />
Rwanda en Oeganda.<br />
Nelson Mandela – In gesprek met mijzelf,<br />
vertaald door Rob de Ridder, softcover,<br />
zesde druk 2013, uitgeverij Spectrum, € 15,-<br />
Dit indrukwekkende boek is een must voor<br />
iedereen die geïnteresseerd is in Mandela. Met<br />
een persoonlijk voorwoord van Barack Obama.<br />
Het boek geeft ons een kijkje in het persoonlijke<br />
leven van Mandela aan de hand van brieven<br />
die hij heeft geschreven tijdens de moeilijkste<br />
momenten van zijn gevangenschap. ‘In het echte<br />
leven hebben we niet met goden te maken,<br />
maar met gewone mensen zoals we zelf zijn,<br />
mannen en vrouwen vol tegenstellingen, die<br />
standvastig zijn en wispelturig, sterk en zwak,<br />
eerbiedwaardig en eerloos.’ <strong>Lezen</strong> van In gesprek<br />
met mijzelf voelt als een zeldzame kans om in<br />
gedachten tijd door te brengen met deze grote<br />
wereldleider. Zijn woorden zijn direct, helder<br />
en intiem. Ze weerspiegelen de twijfel, angst<br />
en wanhoop die hij zo vaak gevoeld heeft en<br />
maken daarmee zijn leven nog aangrijpender en<br />
opmerkelijker.
Stef Bos en Koos Kombuis<br />
Stef Bos en Koos Kombuis<br />
Ontmoeting in Niemandsland<br />
Ontmoeting in Niemandsland<br />
Stef Bos uit Nederland en Koos Kombuis uit Zuid-Afrika. Twee woordkunstenaars die elkaar ontmoeten in<br />
Stef Bos uit Nederland en Koos Kombuis uit Zuid-Afrika. Twee woordkunstenaars die elkaar ontmoeten in<br />
Niemandsland. En zingen over liefde. Voor hun land, hun vrouw en kinderen. Voor het leven.<br />
Niemandsland. En zingen over liefde. Voor hun land, hun vrouw en kinderen. Voor het leven.<br />
Het verschil: Jij es van hier en ek es van daar…<br />
Het verschil: Jij es van hier en ek es van daar…<br />
Het jaarlijkse Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) in<br />
Oudtshoorn biedt gerenommeerde Zuid-Afrikaanse artiesten een<br />
podium om het beste van hun kunnen te laten zien. Virtuozen<br />
van het woord en gevoel als Amanda Strydom, Chris Chameleon<br />
treden er op en ook Stef Bos en Koos Kombuis die dit jaar kozen<br />
voor een gezamenlijke voorstelling, met de naam Niemandsland.<br />
<strong>OOG</strong> ontmoet de twee mannen aan een tafel op een zonovergoten<br />
terras in Oudtshoorn.<br />
Jij es van hier en ek es van daar. Waar is de plek waar jullie elkaar<br />
ontmoeten?<br />
Koos: ‘In Niemandsland… Ik heb een cd met die titel, Stef een<br />
nummer en Stefs bedrijf heet Niemandsland.’<br />
Stef: ‘Ik woon op de grens tussen Nederland en België en in<br />
Kaapstad, en ik heb me lang afgevraagd: waar woon ik nu<br />
werkelijk? In Niemandsland dus.’<br />
Koos: ‘Voor mij is die titel ook een afrekening met mijn vorige, wilde<br />
leven toen ik nog aan drugs verslaafd was en met het vroegere »<br />
Tekst en foto’s: Marjolein Westerterp
64 20<br />
‘Waartoe gaan ons nou?<br />
Dat is voor mij de vraag van Zuid-Afrika’<br />
Zuid-Afrika. Het staat voor mij voor een nieuw land en een nieuw<br />
bestaan.’<br />
Stef: ‘We raakten een tijd geleden aan de praat om samen een<br />
voorstelling te maken. Ik was toen bezig met In een ander licht, het<br />
project voor de NCRV. Een album en een voorstelling gebaseerd<br />
op 12 verhalen uit de bijbel, die ik op mijn manier van woorden<br />
en muziek heb voorzien. Koos was bezig met een meer spiritueel<br />
album dat Schalk Joubert geproduceerd heeft. Ons eerste plan<br />
was die nummers bij elkaar te voegen en de voorstelling God en die<br />
duivel op tour te noemen. Een beetje te controversieel voor Zuid-<br />
Afrika.’<br />
Koos: ‘Het echte startpunt was het Lied van Ruth van Stef dat ik op<br />
mijn album heb gezet.’<br />
Stef: ‘In de loop van de tijd is het thema van de voorstelling<br />
geëvolueerd naar twee mannen die aan een tafel met elkaar zitten<br />
te praten over het leven. De titel zou ook BosKombuis kunnen zijn.<br />
Maar Niemandsland was inhoudelijk het vertrekpunt. Het punt<br />
waar wij elkaar vinden.’<br />
Koos Kombuis trok in de jaren tachtig met zijn protestliederen<br />
tegen de apartheid langs universiteiten en campussen. Johannes<br />
Kerkorrel was een gemeenschappelijke vriend. Langzamerhand<br />
maken de protestliederen van Koos plaats voor liefdesliedjes. Stef<br />
koos voor Zuid-Afrika als het land waar hij zijn kinderen wil laten<br />
opgroeien.<br />
Hoe kijken jullie naar het Zuid-Afrika van nu?<br />
Koos: ‘Er is meer vrijheid, en ik ben positief over Zuid-Afrika.<br />
Ik hou van de mensen, maar ik vertrouw de regering niet. Er is<br />
teveel corruptie. Ik heb een paar jaar geleden een protestalbum,<br />
Bloedrivier, gemaakt waarin ik de regering bekritiseerde. Dat is niet<br />
makkelijk, want je wordt als blanke dan al snel weggezet als racist.’<br />
Stef: ‘Je kijkt op een kritische manier naar Zuid-Afrika. Koos zei<br />
weleens tegen mij dat ik, omdat ik een Nederlander ben, het me<br />
kan veroorloven om een heleboel dingen te berde te brengen, die<br />
hij als Zuid-Afrikaan niet kan zeggen. Het is als buitenstaander<br />
misschien makkelijker om veranderingen te analyseren dan als je<br />
hier geboren bent. Voor mij is het bijvoorbeeld veel moeilijker om<br />
de complexiteit van de veranderingen in Nederland te analyseren.’<br />
Jullie spelen bijvoorbeeld het nummer De tijdbom tikt.<br />
Koos: ‘De onderlaag in Zuid-Afrika is makkelijk te manipuleren door<br />
populisten. Dan ligt een revolutie snel op de loer.’<br />
Stef: ‘Maar Zuid-Afrika is ook een land met een ongelooflijk<br />
overlevingsinstinct. Wij in Nederland hebben die ervaring niet.<br />
Wij hoeven ons nog steeds geen wezenlijke vragen te stellen.<br />
Hier moet je dat voortdurend. Je moet hier scherper zijn. Zuid-<br />
Afrika is een land van minderheden. Er bestaat geen meerderheid.<br />
Daardoor zal het land altijd in beweging blijven, er zal van tijd tot<br />
tijd een andere groep als machthebbers boven komen drijven.<br />
Nederland is een geïnstitutionaliseerde samenleving. Wij klagen al<br />
als de post op maandag niet wordt bezorgd.’<br />
Koos: ‘Ik werd vanochtend wakker met een liedje in mijn hoofd dat<br />
ik Waartoe gaan ons nou? heb genoemd. Het gaat precies daarover.<br />
Al vanaf het moment dat de Hollanders in de Kaap kwamen, zijn<br />
de mensen in beweging geweest. Ze trokken het land in, op zoek<br />
naar een plek om te leven, op zoek naar goud en diamanten, op<br />
zoek naar een eigen identiteit, op zoek naar vrijheid, op zoek naar<br />
rock&roll. Elke keer hebben ze zich door de eeuwen heen de vraag<br />
moeten stellen: Waartoe gaan ons nou? Dat is voor mij de vraag<br />
van Zuid-Afrika.’<br />
Stef verrast: ‘Maar ik heb een song: Waar staan wij nu?’<br />
Jij es van hier en ek es van daar; wat bindt jullie?<br />
Stef: ‘Door mensen leer je de cultuur kennen. Mensen zijn je beste<br />
gidsen in een nieuw land. Het mooiste is iemand tegen te komen
‘Niemandsland is het punt waar wij elkaar vinden’<br />
21<br />
die in zijn tijd staat, die vertegenwoordigt wat er leeft. Koos en<br />
Johannes Kerkorrel moesten destijds goed nadenken over wie zij<br />
waren en waar zij stonden. Zij boden mij de toegangspoort naar<br />
het hart van de cultuur. Ik zal nooit een Afrikaner worden. Maar ik<br />
kan door met Koos om te gaan een beetje begrijpen hoe hij denkt<br />
en daarvan leren. Ik vind het heel leerzaam om in Zuid-Afrika te<br />
leven, want niks is evident. Deze samenleving is complex, die van<br />
ons ook. We kunnen niet nu het minder gaat in Nederland zeggen:<br />
“ja, maar die multiculturele samenleving willen we niet meer.” We<br />
zullen wel moeten.’<br />
Koos: ‘Stef heeft ervoor gekozen om van Zuid-Afrika zijn land te<br />
maken en om je hier echt thuis te voelen, dat is niet makkelijk.<br />
Hij investeert zijn toekomst in dit land en dat is voor mij een<br />
fantastisch voorbeeld. Het geeft hoop. Het leert mij dat we vooruit<br />
moeten. Wij kunnen niet vluchten in vroeger. We moeten gaan voor<br />
de toekomst, meegaan met de stroom in plaats van ertegenin te<br />
zwemmen. Mensen zoals Stef kunnen een ander geluid over ons<br />
land laten horen dan dat van criminaliteit en corruptie.’<br />
Stef, jij kiest ervoor jouw kinderen in Zuid-Afrika te laten<br />
opgroeien.<br />
Stef: ‘Je wilt je kinderen de beste toekomst geven en ik denk dat ze<br />
in dit land de beste vaardigheden zullen ontwikkelen om creatief te<br />
overleven. Ik denk dat een kind van de toekomst creatief moet zijn.<br />
Het zal niet meer gaan over hoe goed jij bent aan de universiteit. Al<br />
die dingen zullen op losse schroeven komen te staan. Creativiteit<br />
leert men niet in Europa. Daar zeggen we: “ja maar, er is mij toch<br />
beloofd dat ik deze baan zou houden tot het eind van mijn leven.”<br />
Dan denk ik: word wakker. De staat is niet verantwoordelijk voor<br />
jouw leven, dat ben je zelf. Er zal in de komende tijd nog meer<br />
chaos komen. Dus moeten de burgers vindingrijker worden.<br />
Als de IKEA niet meer bestaat, hoe kan ik dan zelf een bed in<br />
elkaar zetten? En dat zullen mijn kinderen hier beter leren dan in<br />
Nederland. De sociale realiteit is hier harder. Ze zien mensen op<br />
straat slapen. In Nederland kun je bij wijze van spreken de realiteit<br />
uitzetten met je afstandsbediening.’<br />
Pessimisme is kijken naar de werkelijkheid op korte termijn.<br />
Stef: ‘Dit is een continent in problemen. Maar ik kijk liever naar de<br />
toekomst, er is zoveel te winnen als je kijkt naar de mogelijkheden<br />
van de lange termijn.’<br />
Koos: ‘Als je de krant leest krijgen wij het beeld van Zuid-Afrika<br />
door de ogen van de blanken. Er wordt geschreven over wat er niet<br />
klopt. Je wordt gevoed met het idee hoe dom en slecht de zwarten<br />
zijn. De ironie is dat wij hier van dag tot dag een heerlijk leven<br />
leiden.’<br />
Stef: ‘De kranten geven nooit een beeld van de werkelijkheid. Je<br />
moet uit het raam kijken en op straat zien wat er aan de hand is. Je<br />
kunt nieuws over anderen lezen, maar is het niet veel interessanter<br />
om met je vrouw te praten over hoe het met ons gaat? We worden<br />
voortdurend afgeleid door triviale onzin.’<br />
Koos: ‘Ik heb drie maanden lang een abonnement gehad op een<br />
krant uit Soweto en het voelde alsof ik naar een ander land was<br />
verhuisd. Je komt weg uit je geschiedenis, je leeft ineens in een<br />
prachtig, positief land. Ik heb in die drie maanden geen enkel<br />
protestliedje geschreven. En als ik erover nadenk, dan ben ik hier<br />
de meeste tijd gewoon gelukkig. Misschien moet ik weer een<br />
abonnement nemen.’<br />
Denkend aan Holland?<br />
Koos: ‘Jaren geleden zat ik in Nederland op een bankje een joint<br />
te roken. Naast mij zat een echtpaar dat met me begon te praten.<br />
Er was geen oordeel, geen kritiek. Ik voelde me gerespecteerd. Ik<br />
vond de Nederlanders heel tolerant. Maar ik heb het gevoel dat<br />
de samenleving zich bij jullie sluit, het is niet meer zo open als een<br />
aantal jaren geleden.’<br />
Stef: ‘Ons is geleerd geluk te kopen in een winkel, mensen worden<br />
niet meer gestimuleerd om echt over dingen na te denken.<br />
Televisie bedient de middenmoot, vroeger was er een veel hogere<br />
standaard. We zijn aan de smaak van een drol gewend geraakt<br />
en weten niet meer hoe kaviaar proeft. De maatschappij is niet<br />
meer geïnteresseerd in het geluk van mensen, maar is gericht op<br />
consumeren. Maar niemand stelt het systeem waarin wij leven<br />
aan de kaak. Dan krijg je angsten. De kudde is er nog wel, maar de<br />
herder is verdwenen.’<br />
Denkend aan Zuid-Afrika?<br />
Stef: ‘Dan denk ik aan avontuur. Ik vind het mateloos boeiend.<br />
Het is een continent van chaos, maar chaos is het begin van alles.<br />
Vanuit chaos komt orde en vice versa.’<br />
Koos: ‘Hier willen ze nog steeds alles terugvoeren op apartheid en<br />
racisme. Ze leven in het verleden. Kijk naar het leven van elke dag,<br />
dat verloopt eigenlijk heel vredig.’<br />
Jullie kracht is toveren met woorden. Wat is jullie mooiste zin?<br />
Stef: ‘Laten we naar de I-Tjing gaan. Koos heeft die in het Afrikaans<br />
vertaald, dat wordt dit najaar uitgegeven. De mooiste zin voor mij<br />
is: “Mooie woorden zijn niet waar, ware woorden zijn niet mooi.”’<br />
Koos: ‘Gekke es in beheer, hulle is innerlijk zwak en uiterlijk sterk.’<br />
[Gekken zijn aan de macht, ze zijn innerlijk zwak en fysiek sterk.] ˙<br />
www.stefbos.nl en www.kooskombuis.co.za
22<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Illustraties: E1ten
23<br />
“Death is something inevitable. When a man<br />
has done what he considers to be his duty to his people<br />
and his country, he can rest in peace.<br />
I believe I have made that effort and that is,<br />
therefore, why I will sleep for the eternity …”<br />
Nelson Rolihlahla Mandela<br />
18 juli 1918 – 5 december 2013<br />
Een leven lang Mandela
wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereldv Mandela<br />
Mandela’s<br />
wereld<br />
‘Mijn naam is Rolihlahla, de ‘onrustzaaier’.<br />
Ik ben geboren op 18 juli 1918 in Mvezo, een<br />
klein dorpje aan de oevers van de Mbasherivier<br />
in het district Mthatha, de hoofdstad<br />
van Transkei. In mijn geboortejaar eindigde<br />
de Eerste Wereldoorlog, kostte een<br />
griepepidemie het leven aan miljoenen<br />
mensen over de hele wereld en bezocht een<br />
delegatie van het ANC (African National<br />
Congres) de vredesconferentie in Versailles<br />
om uitdrukking te geven aan de grieven van<br />
de bevolking van Zuid-Afrika.’<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: stockbeeld en Peter Boshuijzen
’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mande<br />
Mijn vader<br />
‘In Mvezo tussen de groene golvende heuvels, vruchtbare valleien<br />
en honderden rivieren en beken, ging het leven gewoon zijn gang.<br />
Mijn vader was chief ofwel hoofdman van Mvezo en lid van de<br />
Xhosa Madiba-clan. Hij was in die functie benoemd door zowel de<br />
zwarte Thembu-koning als de blanke Britse regering. Net als hij<br />
ben ik bij geboorte voorbestemd de stamhoofden te adviseren.<br />
Mijn vader kon niet lezen of schrijven, maar hij was een uitstekend<br />
spreker en een groot kenner van de Xhosa-geschiedenis. Mijn<br />
moeder Nosekeni Fanny was een van de vier vrouwen van mijn<br />
vader. In totaal had hij dertien kinderen. Elke vrouw bewoonde een<br />
eigen kraal, een stukje grond, een omheind erf voor het vee en een<br />
paar hutten. De kralen lagen ver uit elkaar en mijn vader reisde<br />
heen en weer tussen zijn vrouwen.<br />
Door een conflict met de witte magistraten, werd hij ontslagen als<br />
chief en verloor hij daardoor zowel zijn titel als zijn fortuin. Door<br />
de veranderde financiële omstandigheden verhuisde ik met mijn<br />
moeder naar het plaatsje Qunu waar haar familie woonde. Ik heb<br />
daar een zorgeloze jeugd doorgebracht.’<br />
De groene vallei<br />
‘Qunu ligt net als Mvezo in een groene vallei omzoomd door<br />
heuvels. Er woonden maar een paar honderd mensen, wegen<br />
waren er niet, alleen paden platgetrapt door blote jongens- en<br />
vrouwenvoeten. De meeste mannen uit het dorp werkten ver weg<br />
in de mijnen bij Johannesburg en kwamen maar twee keer per jaar<br />
naar huis. Er stonden geen bomen, alleen een paar populieren<br />
op een heuvel. Ik kon toen niet vermoeden dat het huis waar ik<br />
mijn laatste dagen wil slijten gebouwd is op die heuvel, tussen de<br />
bomen.<br />
Ik speelde met de andere jongens, hoedde het vee en leerde te<br />
houden van het veld, het weidse landschap en de eenvoudige<br />
schoonheid van de natuur, de zuivere lijn van de horizon. De<br />
natuur was ons speelterrein. Op platte stenen gleden we van de<br />
rotsblokken op de heuvels van het dorp. Een van de glijbanen die<br />
zo ontstond is nu te zien bij het museum in Qunu dat naar mij is<br />
vernoemd.’<br />
Mijn naam werd Nelson<br />
‘Mijn kennis verwierf ik zoals alle Xhosa-kinderen door na te volgen<br />
en na te leven. Niet door te vragen. De gebruiken, rituelen en<br />
taboes van de Xhosa waren het alfa en omega van mijn bestaan. De<br />
weinige witte mensen die wij in het dorp zagen werden behandeld<br />
met een mengeling van vrees en respect. We zagen in het dorp ook<br />
dat de christenen het beter hadden en deden dan wij. Mijn vader<br />
weigerde zich te bekeren, maar mijn moeder werd wel christen.<br />
Ik werd gedoopt in de Wesleyan Church. Een van de steunpilaren<br />
van mijn moeder adviseerde haar mij naar school te laten gaan.<br />
Een voorstel dat mijn moeder verwierp, maar dat mijn vader<br />
aansprak. En zo gebeurde het dat ik op mijn zevende naar school<br />
ging, gekleed in een broek van mijn vader, met afgeknipte pijpen.<br />
Niemand van mijn familie was ooit naar school geweest. Op mijn<br />
eerste schooldag gaf mijn lerares, Miss Mdingane, ons allemaal een<br />
Engelse voornaam. Dat was toentertijd de gewoonte bij Afrikanen,<br />
ongetwijfeld door de Britse invloed op ons onderwijssysteem. Mijn<br />
nieuwe naam was ‘Nelson’. Ik heb geen idee waarom precies die<br />
naam.’<br />
Ontmoeting met de dood<br />
‘Twee jaar later stierf mijn vader, ik was pas negen. Mijn moeder »
wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereldv Mandela<br />
besloot dat ik ergens anders zou gaan wonen. Op weg naar mijn<br />
onbekende toekomst rouwde ik niet zozeer om mijn vader als<br />
wel om de wereld die ik achterliet. Ik kon me niet voorstellen<br />
dat de toekomst ook maar enigszins kon opwegen tegen het<br />
verleden dat achter me verdween. Het was een vermoeiende<br />
reis, over rotsachtige wegen, heuvel op en heuvel af. Laat in<br />
de middag kwamen we aan in een dorp in een kleine, door<br />
bomen omgeven vallei. Midden in het dorp stond een prachtig<br />
groot huis en een aantal rondavels die allemaal oogverblindend<br />
wit waren. Er was een grote voortuin en een maïsveld dat<br />
werd omzoomd door perzikbomen. In de achtertuin stonden<br />
appelbomen, er was een groentetuin, een bloemenperk en er<br />
stonden acacia’s. Vlakbij was de kerk. In de schaduw van de<br />
twee gombomen voor de voordeur van het grote huis zaten<br />
twintig stamoudsten. Er graasde vee en alles was prachtig. Ik<br />
was aangekomen in Mqhekezweni, de Grote Plaats, de tijdelijke<br />
hoofdstad van Thembuland en de koninklijke woonplaats van de<br />
chief van de Thembu’s.<br />
Ik werd voorgesteld aan een goedgeklede, sterke man,<br />
Jongintaba, ‘hij die naar de bergen kijkt’. Hij had na mijn vaders<br />
dood aangeboden mijn voogd te worden. Mijn moeder nam na<br />
twee dagen afscheid van me. Ze wist dat mijn toekomst zo goed<br />
mogelijk verzekerd was. “Houd je goed, mijn jongen”, was alles<br />
wat ze zei.’<br />
Leven op de Grote Plaats<br />
‘Ik voelde me geweldig in de rijkdom die de Grote Plaats me<br />
bood. Het was voor mij een magisch koninkrijk. Ik ging naar<br />
school en leerde Engels, Xhosa, geschiedenis en aardrijkskunde.<br />
Wij maken in Afrika niet hetzelfde onderscheid tussen<br />
bloedverwanten als de westerlingen. De twee kinderen van<br />
Jongintaba, Justice en Nomafu, werden mijn broer en zus. Later<br />
kwam Nxeko ook bij ons wonen en vormden we een koninklijk<br />
kwartet.<br />
Justice en ik werden beste vrienden, hoewel hij vier jaar ouder<br />
was dan ik en in alles het tegenovergestelde. Hij was extravert,<br />
een levensgenieter, intelligent. Ik was introvert, serieus en<br />
moest hard leren. Justice zou een van de machtigste functies<br />
van de Thembu-stam erven. Wat mijn toekomst me zou<br />
brengen wist ik nog niet.<br />
Het paleis van Jongintaba bestond uit twee ‘westerse’ huizen<br />
met golfplaten daken. Eromheen stonden zes rondavels. Het<br />
geloof speelde een belangrijke rol in de Grote Plaats en elke<br />
week ging ik naar de kerk. Ik volgde de stambijeenkomsten<br />
die regelmatig werden gehouden en leerde ervan. Ik zag<br />
democratie in haar meest pure vorm. Iedereen kwam aan<br />
het woord, naar iedereen werd geluisterd. De beslissing<br />
werd samen als één volk genomen. Kwamen ze niet tot een<br />
beslissing, dan werd er een volgende vergadering belegd.<br />
Jongintaba verwoordde het zo: “Een leider is als een herder.<br />
Hij blijft achter de kudde en laat de behendigste vooroplopen,<br />
waarop de anderen volgen zonder te beseffen dat ze steeds<br />
vanuit de achterhoede worden geleid.”<br />
Het is de les die ik me in mijn oren heb geknoopt. En die ik heb<br />
proberen te volgen op het moment dat ik, Nelson Mandela, in<br />
1994 de eerste zwarte president van Zuid-Afrika werd.’<br />
Het zwarte verhaal<br />
‘Op mijn zestiende moest ik besneden worden. Dat is een
’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mandela’s wereld Mande<br />
‘Ik wist weinig van de wereld erachter, een wereld die me die dag<br />
wenkte. En het heeft lang geduurd voor ik me realiseerde dat ík<br />
destijds de onwetende was’<br />
voorwaarde in de Xhosa-traditie om man te worden. Ik kreeg een<br />
nieuwe naam: Dalibungha, Stichter van de Bungha, het traditionele<br />
regeringsorgaan van Transkei. Ik kon nu trouwen, m’n eigen<br />
huishouding opzetten en mijn eigen akker ploegen.<br />
Als afsluiting van de ceremonie werden we toegesproken door<br />
een chief. Zijn verhaal was er niet een van hoop, maar zwart als de<br />
donder. “Daar zitten onze zonen,” zei hij. “De bloem van de Xhosastam,<br />
de trots van onze natie. Hen is beloofd dat ze mannen zullen<br />
worden. Een loze belofte. Want wij, de zwarte Zuid-Afrikanen, zijn<br />
een onderworpen volk, we zijn slaven in ons eigen land, huurders<br />
op eigen grond. We hebben geen zeggenschap over ons eigen lot in<br />
het land waar we geboren zijn. Deze jongens zullen naar de steden<br />
trekken waar ze in sloppen zullen leven en goedkope alcohol<br />
drinken omdat wij ze geen land kunnen geven waarop ze aan hun<br />
toekomst kunnen bouwen. Ze zullen hun longen uit hun lijf hoesten<br />
diep onder de grond in de mijnen van de witten, ze zullen hun<br />
gezondheid schaden, nooit de zon zien opdat de witte bevolking<br />
in welstand kan leven. Ze zullen soldaten zijn die nooit kunnen<br />
vechten omdat ze geen wapens hebben, geleerden die nooit<br />
zullen onderwijzen omdat we geen plaats hebben waar ze kunnen<br />
studeren. De intelligentie, talenten en beloften zullen verspild<br />
worden in hun pogingen hun kostje bij elkaar te scharrelen met<br />
karweitjes voor de witten. De grootste aller geschenken, vrijheid en<br />
onafhankelijkheid, kunnen we ze niet geven.”<br />
Ik was boos over zijn woorden, zag het als beledigende<br />
opmerkingen van een onwetend man die de waarde van het<br />
onderwijs en de goede dingen die de witte mensen in Zuid-Afrika<br />
hadden gebracht, niet wist te waarderen. Ik zag de witten niet als<br />
onderdrukkers maar als weldoeners.<br />
Ik liep naar de kronkelende rivier die in grillige bochten haar weg<br />
vervolgde om vele kilometers verder, uit te monden in de Indische<br />
Oceaan. Ik wist weinig van de wereld erachter, een wereld die me<br />
die dag wenkte. En het heeft lang geduurd voor ik<br />
me realiseerde dat ík destijds de onwetende was.’<br />
De lange weg naar de vrijheid die Mandela heeft<br />
gelopen, is beschreven in het boek De lange weg<br />
naar de vrijheid,<br />
Uitgeverij Contact BV.
29<br />
David Kramer<br />
muzikale duizendpoot<br />
David Kramer wordt gezien als een van de belangrijkste Zuid-Afrikaanse artiesten.<br />
Al meer dan veertig jaar bereist hij Zuid-Afrika en de wereld.<br />
Tijd om de pater familias van de Zuid-Afrikaanse muziek-scene zelf te spreken.<br />
‘<strong>Lekker</strong>, we kunnen even in de zon zitten.’ Het kenmerkende<br />
zwarte hoedje trotseert de zomerwind die het terras af en toe<br />
geselt. De blik is onderzoekend-vriendelijk. De rode schoenen<br />
die zoveel voorstellingen dienst deden, zijn verdwenen; kaki is de<br />
nieuwe kleur.<br />
Eind jaren zeventig besluit David Kramer zich na een studie<br />
textielontwerp op muziek te richten en raakt hij bekend als<br />
gitarist en harmonicaspeler. Zijn eerste album Bakgat (1980) werd<br />
vanwege de kritische politieke ondertoon destijds verboden.<br />
‘Mijn eerste album werd in de ban gedaan, omdat het niet klonk<br />
als ‘wit-Afrikaans’. Ik werd neergezet als een blanke die een<br />
kleurlingentaal gebruikte en dat was niet acceptabel voor de<br />
SACP. En ook mijn taalgebruik was cru. Ik protesteerde tegen<br />
de wreedheid van het politieke regime. De doelstelling van de<br />
regering tijdens de apartheid was mensen en culturen van elkaar<br />
te scheiden. Toen ik opgroeide, probeerde de heersende politiek<br />
er - vrij succesvol – voor te zorgen dat de Afrikaanse taal en<br />
cultuur verwerden tot een blanke taal en cultuur, maar helaas<br />
voor hen spraken ook de kleurlingen, de ‘bruinmense’, Afrikaans,<br />
evenals veel zwarten en eigenlijk wist niemand goed raad met de<br />
positie van het Afrikaans. En ook dat is niet het echte verhaal. Het<br />
Afrikaans is begonnen in De Kaap toen de Nederlanders daar hun<br />
slaven daar toe brachten. En het waren de slaven die een creoolse<br />
taal creëerden om met hun bazen te kunnen communiceren.<br />
Nederlands in de mond van de slaven werd Afrikaans.<br />
Een Nederlander is nooit Afrikaans gaan praten, hij spreekt<br />
Nederlands. Als jij het gezag vertegenwoordigt, zoals destijds de<br />
Hollanders in de Kaap, ga je niet ineens een andere taal spreken.<br />
Het Afrikaans is begonnen als een taal van de slaven.’<br />
Bracht jij de Zuid-Afrikaanse muziek naar het buitenland?<br />
‘Nee, ik ben in het buitenland bekend geworden met mijn musicals,<br />
zoals Kat and the Kings. Ik werk voornamelijk in het theater, dat<br />
is al meer dan 25 jaar mijn focus. Ik ben net Leonardo da Vinci, ik<br />
doe het allemaal: schrijf de nummers, de scripts, produceer, doe de<br />
casting, regisseer en soms treed ik op als David Kramer. Hoewel dat<br />
laatste nauwelijks meer gebeurt.<br />
Met mijn musicals heb ik veel ‘kansarme’ talenten een kans<br />
gegeven. Om te zien dat ze het vervolgens goed doen, is voor<br />
mij heel bevredigend. Ik beleef er veel voldoening aan om vooral<br />
jongeren te helpen zichzelf te vinden. Te laten zien dat er nog een<br />
andere weg, een andere toekomst is.<br />
Maar het werkt naar twee kanten: niet alleen de artiesten krijgen<br />
een kans om hun wereld te vergroten, hetzelfde gebeurt bij<br />
het publiek. Ook zij maken kennis met een taal, een cultuur,<br />
fenomenen die ze niet kennen.<br />
Blanke Zuid-Afrikanen kennen zwarten en kleurlingen als<br />
bedienden. Ze weten niets van hun leven of wie ze eigenlijk zijn.<br />
Op straat zouden ze langs hen lopen zonder ze te zien.<br />
Maar door hen op het podium te zetten, kan het publiek hun<br />
talenten zien. Ik ben blij dat ik zoveel mensen een vleugje spotlight<br />
kan geven.’<br />
Je richt je altijd op de ‘kansarmen’ die je laat schitteren. Wat is<br />
voor jou schitterend aan Zuid-Afrika?<br />
‘Ik ben opgegroeid op het ‘boerland’, op de grens van de Karoo.<br />
Ik begrijp de taal en de cultuur en voor mij is de Karoo een plek van<br />
grote schoonheid.<br />
Ik ben gefascineerd door de woestijngebieden van het land.<br />
Dat is waar mijn hart zich mee verbindt.’ ˙<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s Marli Strydom en DK productions
30<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Hier is … Adriaan van Dis<br />
De kracht van kleur<br />
In het kader van zijn ambassadeurschap voor het jubilerende Biblionef -<br />
Geef ieder kind leesplezier - was schrijver en Zuid-Afrika specialist Adriaan<br />
van Dis van 5 tot 12 oktober 2013 in Zuid-Afrika. Op de laatste dag van zijn<br />
bezoek, als kers op de cake, ging Neerlandica Karin Benjamin met hem in<br />
gesprek over zijn literaire werk en met name over zijn roman Tikkop die<br />
inmiddels ook in het Afrikaans is vertaald.<br />
Gezeten voor ongeveer honderd Nederlanders (tijdelijk) wonend in de Kaap,<br />
neemt Van Dis de aanwezigen in een kleurrijk betoog mee door zijn liefde<br />
voor Zuid-Afrika en het Afrikaans. Een liefde die ontstond uit zijn fascinatie<br />
voor kleur en anders willen zijn. De wortels van Van Dis liggen namelijk niet<br />
onder het Hollandse zand verborgen, maar in een gezin dat bepaald is door<br />
Nederlands Indië.<br />
De taal van kleur<br />
Zijn vader was de Indische Nederlander Victor Justin Mulder en zijn moeder<br />
het boerenmeisje Maria van Dis uit Breda. Toen zij elkaar in Nederlands-Indië<br />
leerden kennen, had zijn moeder al drie dochters uit haar huwelijk met een<br />
KNIL-militair, zijn bruine halfzussen. Er was altijd de fascinatie voor kleur en<br />
anders zijn. Al op zijn dertiende was Adje Mulder zoals hij toen heette op een<br />
bal masqué verkleed als neger. ‘Neger worden. Dat wou ik graag.’ En tijdens<br />
zijn studie Nederlands ging z’n eerste scriptie voor geschiedenis over de kleur<br />
zwart in de middeleeuwen.<br />
Later volgde de liefde voor het Afrikaans, de taal die hij omschrijft als ‘een<br />
onder de zuiderzon gebakken Nederlands’.<br />
‘Wat een bijzondere invloed had was de kennismaking met het werk van<br />
N.P. Van Wijk Louw, een van de allergrootste dichters van Zuid-Afrika, die<br />
als jongetje in het dorpje Sutherland in de kleine Karoo woonde. Begin<br />
twintigste eeuw leefden wit en bruin daar tamelijk door elkaar. Hij heeft<br />
er in Klipwerk (Nuwe Verse) gedichtjes over geschreven, kinderrijmpjes vol<br />
seksuele verwijzingen en moeilijke streekwoorden, waarin hij wit en bruin<br />
met elkaar laat spelen en praten.’<br />
Van Wijk Louw schreef Klipwerk tijdens zijn hoogleraarschap in Amsterdam,<br />
uit heimwee, maar ook omdat hij pas op afstand besefte dat die mengcultuur<br />
zijn jeugd zo bijzonder had gemaakt.<br />
‘Klipwerk riep bij mij Bergen aan Zee op, dat toen nog geïsoleerde vlekje<br />
huizen achter de zeereep, waar kaaskoppen, oud-Indië gangers en allerlei<br />
andere door de oorlog aangespoelde gasten woonden. In het huis waar ik<br />
opgegroeid ben, met vier repatriantenfamilies, was ik het enige in vredestijd<br />
geboren witte jongetje. De anderen hadden allemaal in Indië gewoond,<br />
hadden al dan niet in het kamp gezeten. Ik wilde geweldig graag bij die<br />
oorlogskinderen horen, bij die andere kleur en ervaring. In de literatuur<br />
van het Zuid-Afrikaans vond ik dat op de een of andere manier terug, die<br />
fascinatie en gêne voor kleur.’<br />
De kleur van het verzet<br />
Van Dis studeerde in Amsterdam Neerlandistiek aan de UvA. Daar kwam<br />
hij in aanraking met het Afrikaans. In de taal herkende hij veel van het Petjo<br />
dat vroeger voor de grap bij hem thuis werd gesproken: kromtaal met veel<br />
verkeerd gelegde klemtonen. ‘Het Afrikaans is ook een taal die ontstaan en<br />
aangeraakt is door de kleuren wit en bruin.’<br />
Ook de beladenheid van huidskleur in de Zuid-Afrikaanse literatuur herkende<br />
hij. Hij studeerde in 1979 af met een doctoraalscriptie getiteld Om te vlieg:<br />
van bron tot boek, een onderzoek naar verschillen en overeenkomsten in een<br />
prozatekst van Breyten Breytenbach.<br />
‘In de jaren ’70 raakte ik betrokken bij een internationale verzetsgroep tegen<br />
de apartheid, de Solidarité, omdat ik aan de goede kant wilde staan. Ik was<br />
wit en wilde omdat ik het roze varkentje in huis was, juist graag bij bruin<br />
horen. In Zuid-Afrika werden mensen door hun kleur getroffen. De eerste<br />
burgers die via de VOC in Zuid-Afrika kwamen, hadden zich vermengd met<br />
de eerste slaven. De taal werd gecreoliseerd en ‘bruin’. Toch zochten de<br />
Zuid-Afrikanen zuiverheid. Ze ontkenden de andere kleur en historie en dat<br />
fascineert mij. Maar tegelijkertijd was ik een blanke uit Europa. Dat is toch<br />
iets anders dan iemand die zwart is, uit z’n land gezet is en met opoffering<br />
van z’n bezit, familie en waarde zich inzet voor de bevrijding van z’n land. Ik<br />
vond vooral dat ik in een wonderbaarlijk verhaal viel.’<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
31<br />
‘Mijn grootste fout: ik kwam in Zuid-Afrika met baie veel opinies’<br />
Geheugenspel<br />
Een verhaal dat uiteindelijk heeft geleid tot de roman Tikkop. Een fascinerend<br />
portret van een land dat worstelt met zijn pas verworven vrijheid en een<br />
hoofdfiguur die voortdurend aarzelt tussen afstand en betrokkenheid,<br />
vervaagde idealen en bittere werkelijkheid. Van Dis won er de Libris<br />
Literatuurprijs 2011 mee.<br />
‘De roman gaat over oude revolutionairen die kijken naar het huidige Zuid-<br />
Afrika en zich afvragen wat er van hun dromen is geworden, welke fouten<br />
ze hebben gemaakt en welke fouten de mensen nu maken. Ik probeer aan<br />
te tonen hoe ingewikkeld het is om iets te doen in een proces waarin je<br />
misschien beter niets kan doen, omdat alles uit zichzelf al verandert.<br />
Tikkop gaat ook over grote, persoonlijke vragen. De grens tussen goed en<br />
kwaad. Ik wil in de roman aantonen dat zwart niet zwart is en wit niet wit,<br />
maar dat er wel duizend nuances zijn. Dat de zaken ingewikkelder liggen dan<br />
aan de oppervlakte lijkt, ook in de geschiedenis. Wat was apartheid precies,<br />
hoe werkte het, wat heeft het met mensen gedaan en wat doet de vrijheid<br />
nu? Al die vele vragen, zonder dat ze er dik bovenop liggen, zitten in dialogen<br />
en beschrijvingen. Het gaat over het pijnlijke proces dat de eerste wereld z’n<br />
plaats moet zoeken naast de derde wereld. Dat gaat met vallen en opstaan<br />
en is voor beide partijen moeilijk.<br />
Het boek gaat uiteindelijk ook over Nederland. Wij zitten ook met mensen<br />
uit andere culturen die hier een plaats zoeken en andere ideeën dan wij<br />
hebben over geschiedenis, schoonheid, rechtvaardigheid en zedelijkheid. Dat<br />
gaat lastig samen en bepaalt de kleur van onze kranten elke dag. Sommige<br />
mensen kijken door een vergrootglas en zien alleen maar moslims, anderen<br />
menen dat er niets aan de hand is. De waarheid ligt ergens in het midden.<br />
In het boek gaat het in het bijzonder om mannen die betrokken waren bij een<br />
gemeenschap die zich als slachtoffer presenteert en bedelt om hulp. Elke<br />
witte hand is een hand die iets geven moet. Dat raakt aan de vraag over de<br />
effectiviteit van hulpverlening. Ik vind dat daar zaken niet in kloppen, maar<br />
heb er ook de antwoorden niet op. Ontwikkelingshulp, hoe organiseer je dat?<br />
Dat blijft een grote vraag.’<br />
‘Tikkop staat voor tik, de dwelms, en voor het brein van de hoofdpersoon.<br />
Hij heeft gaten in zijn geheugen, wil zich dingen niet herinneren, het verraad<br />
niet, het valse heldendom niet. Je had destijds eigenlijk drie groepen: de<br />
werkelijke vrijheidsstrijders, dan de blanken met een knagend geweten en<br />
vervolgens degenen die het wel spannend vonden om met de strijd te flirten.<br />
Je geheugen geeft je ook de mogelijkheid op twee manieren terug te kijken<br />
op je verleden: je kunt het groter of kleiner maken. De manieren waarop je<br />
een strijd of oorlog herinnert, worden bepaald door dat geheugen.’<br />
Zuid-Afrika nu<br />
Van Dis keerde in 2008 terug naar Zuid-Afrika om er een documentaire<br />
te maken over het land 10 jaar na het aftreden van Mandela. ‘Ik wilde de<br />
verhalen persoonlijk maken en ben voor een van de afleveringen met een<br />
vrouw die de hele geschiedenis had meegemaakt meegegaan naar haar<br />
huis. Het eerste wat ze liet zien was haar schatkamer: een microwave,<br />
cd-speler, alle materiële rijkdommen die ze verzameld had. Dat haar huis<br />
uit opeengestapelde stenen en een golfplaten dak bestond leek haar<br />
minder te deren. Toen stelde ik haar de vraag wat de nieuwe vrijheid voor<br />
haar betekende en haar antwoord bezorgt me nog altijd kippenvel. Ze zei:<br />
“Vrijheid is niet voor arme mensen, meneer.” Ik zie in Zuid-Afrika vergeten<br />
mensen. Mensen die zich afvragen wat ze moeten doen om bij dit land te<br />
horen. De kleurlingen hebben het gevoel niet te bestaan, ook al zitten ze in<br />
de regering. Daar gaat Tikkop ook over. De witte gemeenschap lijkt angstiger<br />
en conservatiever dan ooit. Mijn vraag is dan: is angst een goede raadgever?<br />
Ik praat met mensen, ga naast ze zitten. Stap uit jou kooi, neem ik me altijd<br />
voor. Probeer de dialoog op gang te krijgen. Net zoals in Nederland gaat het<br />
in Zuid-Afrika om het zoeken naar een identiteit. Wat moet je doen? Hoe kan<br />
ik het meest fatsoenlijk leven?<br />
Ik wil niet meer oordelen, niet meer zoveel vinden. Dat was destijds mijn<br />
grootste fout. Ik kwam in Zuid-Afrika met ‘baie veel opinies’.’˙<br />
Adriaan van Dis, Tikkop,<br />
Atlas-Contact, € 12,50<br />
Tikkop is een roman over<br />
verraad, maar ook over<br />
vriendschap en liefde voor<br />
een taal en een land. Het<br />
vertelt de geschiedenis<br />
van twee blanke mannen<br />
- de Nederlander Mulder<br />
en de Zuid-Afrikaan<br />
Donald - die als student<br />
betrokken raakten bij<br />
het internationale verzet<br />
tegen de Apartheid.<br />
Na veertig jaar halen<br />
ze de banden weer<br />
aan en verkennen hun<br />
gevoelens van weleer: er<br />
is een liefde gedeeld, er<br />
zijn vrienden verraden,<br />
idealen verloochend. De<br />
werkelijkheid van het nieuwe Zuid-Afrika lijkt anders dan de droom<br />
van toen. De in Parijs wonende Mulder vestigt zich een tijd in de Kaap,<br />
waar Donald zijn strijd voortzet in een verstikkend vissersdorp. De<br />
lokale bevolking voelt zich aan alle kanten verraden: hun visrechten<br />
zijn verkwanseld door corrupte leiders, er is geen werk en hun kinderen<br />
vluchten in de tik - een goedkope drug. De twee mannen ontfermen<br />
zich over een talentvolle verslaafde die zij een nieuwe toekomst willen<br />
bieden - die jongen moet alles goedmaken ...
Schalk Joubert<br />
Made in Zuid-Afrika<br />
In Zuid-Afrika is Schalk Joubert vooral bekend als bassist,<br />
producer en arrangeur. In Nederland kennen we hem als begeleider van Gert Vlok Nel<br />
en recent als producer van Wat Een Nag, de titelsong van te tv-serie die Suid-Afrikaanse Droom<br />
van Nick & Simon. Een portret van een muzikale ontdekkingsreiziger<br />
die de wereld tot zijn podium en zijn thuis heeft gemaakt.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
‘Zuid-Afrika is een land<br />
dat op en neer gaat,<br />
dat je verwondert, raakt<br />
en soms boos maakt’<br />
In de wijnlanden van Stellenbosch, omgeven door bergen<br />
die in het licht van de ondergaande zon rood kleuren,<br />
woont op het wine-estate Monterosso, Schalk Joubert.<br />
Geboren in Stellenbosch, opgegroeid in Kaapstad en<br />
Pretoria, keert hij in 1995 terug naar zijn geboorteplaats<br />
om er medicijnen te studeren. Dokter worden is het doel,<br />
maar blijkt niet de bestemming. Zijn ontmoeting met de<br />
rebelse schrijver en popmuzikant Koos Kombuis duwt zijn<br />
leven in de richting van de muziek. Een liefde die er altijd<br />
al was.<br />
‘Koos Kombuis vond de band waarin ik speelde erg leuk,<br />
ik heb een paar optredens met hem gedaan en ben<br />
uiteindelijk in zijn band gaan spelen, Koos Kombuis en<br />
die Warmblankes. Koos was op dat moment, net na de<br />
apartheid, erg populair bij jongeren. Het was ook de tijd<br />
waarin in Zuid-Afrika de eerste festivals kwamen, zoals<br />
het Oppikoppi-festival. Er was eindelijk ruimte voor eigen<br />
muziek. Door Koos heb ik heel jong veel muzikanten en<br />
schrijvers leren kennen, waaronder Gert Vlok Nel die toen<br />
al bekend was als dichter.’<br />
Je wordt inmiddels geroemd als een van de beste<br />
bassisten van Zuid-Afrika.<br />
‘Het was mijn uitdaging om alles te kunnen spelen, van<br />
jazz tot rock. Muzikant worden is me overkomen, het is<br />
geen bewuste keuze geweest. Ik weet nog steeds niet of ik<br />
wel muzikant wil zijn …’<br />
Band met Nederland<br />
De band met Nederland is groot. Schalk is de producer van<br />
de titelsong Wat Een Nag van die Suid-Afrikaanse Droom<br />
van Nick & Simon. En als zodanig ook te zien in de tweede<br />
aflevering van de populaire serie. Zij kwamen hem op het<br />
spoor omdat ze graag met Gert Vlok Nel wilden spelen.<br />
‘Het zijn leuke jongens, ze hadden maar een half uur de<br />
tijd, maar het is toch goed gelukt.’<br />
Sleutelfiguur in het culturele uitwisselingsverband tussen<br />
Nederland en Zuid-Afrika is filmeditor Sander Vos.<br />
‘Hij had een band, Sander Vos en de Waterlanders en<br />
een hit met Pim Pam Pet. Koos Kombuis heeft hem naar<br />
Zuid-Afrika gehaald. Daar heeft Sander alle cd’s van Gert<br />
Vlok Nel gekocht en die in Nederland aan Walter Stokman<br />
laten horen. Aan de hand daarvan heeft Walter besloten<br />
de documentaire Beautiful in Beaufort-Wes te maken.<br />
Paula van der Oest is de vriendin van Sander en zij heeft<br />
in Zuid-Afrika de film Black Butterflies gedraaid met in de<br />
hoofdrollen Carice van Houten als Ingrid Jonker en Rutger<br />
Hauer als haar vader. Ik heb veel van de muziek voor de<br />
film geschreven en er ook een klein rolletje in gespeeld.<br />
Sander is de stille kracht achter onze band met Nederland.’<br />
Kayamandi<br />
In 2007 bracht Schalk zijn solo-cd Kayamandi uit, die ook in<br />
Nederland te koop is.<br />
‘Kayamandi is een Xhosa woord voor een mooi huis<br />
of een prachtige plek om te wonen. In Stellenbosch is<br />
het de naam van de township, tussen Stellenbosch en<br />
Monterosso, de wine-estate waar ik woon. Een droevige »<br />
33
‘Kayamandi is de werkelijkheid van mijn thuis, waar de extremen van de<br />
eerste en derde wereld naadloos in mijn eigen leven blijken te passen’
ealiteit van het leven in een derdewereld land, met problemen<br />
als armoede, misdaad en werkeloosheid. Maar er leven ook<br />
hoop en een sterk gevoel van gemeenschapszin. Kayamandi is<br />
de werkelijkheid van mijn thuis, waar de extremen van de eerste<br />
en derde wereld naadloos in mijn eigen leven blijken te passen.<br />
In een straal van tien kilometer vind je twee totaal verschillende<br />
werelden. Die diversiteit worden weerspiegeld in mijn leven.<br />
Mijn streven is om inclusief te zijn, alles in mezelf te combineren,<br />
het hele spectrum van Zuid-Afrika te omvatten. Je ziet welvaart,<br />
schoonheid en problematiek. Zuid-Afrika is een land dat op en<br />
neer gaat, dat je verwondert, raakt en soms boos maakt. Het is<br />
lastig om dat niet allemaal op te pakken en erin mee te gaan. Om<br />
bijvoorbeeld de armoede die je<br />
recht aankijkt niet je leven te<br />
laten bepalen, is een keuze. Voor<br />
mij is het belangrijk te proberen<br />
je wortels, je basis te tonen.<br />
Laten zien waar je vandaan komt.<br />
We leven in een land met een<br />
hoop verschillende gezichten.<br />
De druk van het verleden is nog<br />
altijd daar, en dat is weer een<br />
totaal andere druk dan die van<br />
nu.’<br />
Wat is die druk van het Zuid-<br />
Afrika van nu?<br />
‘Als blanke heteroseksuele<br />
man ben je op dit moment<br />
in Zuid-Afrika het laagste<br />
in de rangorde. Het is bijna<br />
een zonde om blank te zijn,<br />
niemand zal dat ooit zeggen,<br />
maar je voelt het. Er is veel<br />
commentaar bijvoorbeeld op het<br />
Woordfeest, een literair festival<br />
in Stellenbosch. Men vindt het<br />
niet passen om in een land waar<br />
zoveel problemen zijn, poëzie en<br />
literatuur te vieren. Daar heb ik<br />
het moeilijk mee. Waarom mag<br />
je niet een festival bijwonen dat<br />
bevestigt dat je een bepaalde<br />
intelligentie hebt, een opleiding<br />
hebt genoten? Niemand zou<br />
een literair festival in Nederland<br />
snobistisch vinden, hier wel.<br />
Als je je identiteit als blanke<br />
muzikant in Zuid-Afrika wilt<br />
ontdekken, kom je soms tot rare<br />
constateringen. Ik speel met<br />
Zuid-Afrikaanse muzikanten in Nederland, met m’n eigen band,<br />
het 3 Continents Sextet in Europa en Azië. Ik heb met Michelle<br />
Shocked over de hele wereld gespeeld. Maar ik word niet gevraagd<br />
voor traditionele Afrikaanse festivals. Ik voel me soms als een wees<br />
uit Europa en een geadopteerd kind in Zuid-Afrika. Je bent het<br />
allebei niet, terwijl ik bij allebei wil horen en me thuis voelen.’<br />
Wilde je met de cd ook een boodschap meegeven?<br />
‘Ik heb geprobeerd met mijn cd geen politiek statement te maken,<br />
ik ben meer teruggegaan naar de roots van Zuid-Afrika. In 1994<br />
hebben we het geluk gehad dat er geen burgeroorlog uitbrak. De<br />
vrijheid kwam met een hoop loze beloftes die we graag geloofden.<br />
Maar er komt een moment dat men gaat inzien dat de regering<br />
liegt. En dat moment lijkt nu te komen.<br />
Mandela vertegenwoordigde het goede, hij was het symbool<br />
van de vrijheid en de Jezus van Zuid-Afrika, maar hij was geen<br />
goede president. Door alles wat er gebeurd was, kon hij niemand<br />
beledigen en zo bestuur je een land niet. Let wel: ik heb een<br />
oneindig respect voor hem, voor wat hij bereikt heeft voor dit land<br />
en voor de wereld. Hij is het<br />
voorbeeld van menselijkheid<br />
‘Kayamandi is een fotoalbum<br />
als je het zo wilt noemen,<br />
van toen’<br />
en van de kracht van het<br />
vergeven. Maar het ANC<br />
had nooit een politieke partij<br />
moeten worden, het had een<br />
beweging op zichzelf moeten<br />
zijn. Nu moeten wij als natie<br />
onze eigen identiteit te vinden<br />
en ik geef de hoop niet op dat<br />
dat gaat gebeuren.’<br />
Wat is daar volgens jou voor<br />
nodig?<br />
‘Ik werd een aantal jaren<br />
geleden geïnterviewd door<br />
Jerry Springer voor zijn<br />
televisieserie Live in South<br />
Africa. Ik vroeg hem na afloop<br />
wat hij van Zuid-Afrika vond.<br />
Hij zei toen: “Zuid-Afrika<br />
is het enige land waarvan<br />
men vraagt: hoe vind je ons<br />
land? Haal die ballast weg.<br />
Parijzenaren zullen nooit<br />
vragen wat je van hun stad<br />
vindt, ze gaan ervanuit dat je<br />
het geweldig vindt.”<br />
Ik ben benieuwd wanneer we<br />
de kleurkwestie achter ons<br />
kunnen laten en gaan voor<br />
het beste voor het land. Ik<br />
praat ook liever niet meer over<br />
racisme, maar over zoals ik het<br />
noem ‘culturisme’. Mensen die<br />
niet tot elkaar komen omdat<br />
ze een andere levensstijl<br />
hebben, niet omdat ze een<br />
andere kleur hebben.<br />
Je kunt je zorgen maken over de politiek en af en toe komt de vraag<br />
in je op of het niet tijd wordt het land te verlaten. Maar dan zal er<br />
altijd een verlangen naar huis zijn. Er is een laagje Europa, maar er<br />
is altijd de anarchie van Zuid-Afrika en ik hou van die chaos.’ ˙<br />
www.myspace.com/schalkjoubertmusic<br />
35
36<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken en dvd’s<br />
die wij het waard achten gelezen en gezien te worden.<br />
Brett Michael Innes, Kleine Rachel,<br />
Mozaïek, € 17,90<br />
Niek Tweehuijsen & Jean-Michel Defromont, Strootjes in het zand,<br />
Elikser B.V., € 18,50<br />
In het Zuid-Afrika van 1895 volgen we familie de Beer. De moeder van het<br />
gezin heeft zich van het leven beroofd. Om de herinneringen te ontvluchten<br />
sluit vader Herman zich samen met zijn twee zoons en zijn dochtertje Rachel<br />
aan bij een Boerenkonvooi. Onderweg raakt hun huifkar echter zwaar<br />
beschadigd. Ze vinden een voorlopig onderdak op de boerderij van de familie<br />
Lundeth, waar ze door het invallen van de winter lang moeten blijven. Rachel<br />
is al geruime tijd ziek, hoewel niemand weet waar ze precies aan lijdt. Van<br />
haar moeder heeft ze geleerd met de planten en bloemen te communiceren<br />
en vaak past dat precies bij de situatie die zich ontpopt.<br />
De spanningen lopen steeds verder op. Dan neemt vader Herman een besluit<br />
dat rampzalige gevolgen heeft voor zijn gezin dat bij de liefdevolle familie<br />
Lundeth juist weer wat warmte en hoop vindt.<br />
Kleine Rachel is een ontroerend, mooi geschreven verhaal over moed<br />
en onbaatzuchtige liefde, tegen de achtergrond van de onherbergzame<br />
Zuid-Afrikaanse wildernis. Op feiten gebaseerd, maar in de loop der jaren<br />
uitgegroeid tot een legende die onder de Boeren van Zuid-Afrika van<br />
generatie op generatie wordt doorverteld.<br />
Eindelijk zie ik een paar zandhopen in het donker, dan al gauw een stuk of<br />
tien, en inderdaad, naast elk heuveltje een kuil, als een graf dat wacht op zijn<br />
bewoner, een hele begraafplaats die is voorbereid vlakbij de golven. Het schokt<br />
me, maar ik begrijp de bedoeling niet. Mijn onwetendheid verbaast Doula, die<br />
zegt: ‘We gaan onszelf daar begraven.’<br />
‘Wat! Wie zijn wij?’<br />
‘Sommigen houden de wacht. Zodra ze de lampen zien van de smerissen, fluiten<br />
ze. Dan rennen we allemaal naar een kuil, we bedekken ons met zand en ineens<br />
is er niemand meer.’<br />
‘Maar hoe haal je dan adem?’<br />
Dan zegt hij, alsof het vanzelfsprekend is: ‘Door een strootje!’<br />
Auteur Niek Tweehuijsen is verantwoordelijk voor de Vierde Wereldbeweging<br />
in Nederland. Hij gaat tijdens een sabatical in Tanzania op zoek<br />
naar Patricia, de verpleegster die in zijn jeugd een aantal jaren bij hen in<br />
huis heeft gewoond. Hij belandt in Dar es Salaam al snel aan de onderkant<br />
van de samenleving waar overleven het uiterste vergt. Hij vecht tegen<br />
de verleiding om in zijn eentje de problemen van de allerarmsten op te<br />
lossen en met vallen en opstaan ontdekt hij dat zonder hun ervaring en<br />
deelname duurzame ontwikkeling een illusie is. Zijn gevecht voor menselijke<br />
waardigheid levert hem, behalve bijzondere avonturen, vriendschappen voor<br />
het leven op. Strootjes in het zand is gebaseerd op de dagboekaantekeningen<br />
van Niek Tweehuijsen en samen met Jean-Michel Defromont gemaakt tot<br />
een enerverende kijk op een samenleving van mensen die in hun leven<br />
op het randje van een menswaardig bestaan moeten lopen. De keiharde<br />
werkelijkheid van jongeren die werken, leven en overleven op de vismarkt in<br />
Dar es Salaam.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
37<br />
White Lion<br />
Familiefilm rondom Letsatsi,<br />
een zeldzaam jong wit leeuwtje<br />
dat volgens de legende van de<br />
Shangaan is voorbestemd als<br />
spreekbuis van de Goden. Zijn witte<br />
vacht maakt hem echter ook erg<br />
geliefd bij jagers.<br />
http://youtu.be/yyw-9qg97RQ<br />
Uitgeverij Paul Theroux Laatste trein naar Zona Verde,<br />
Atlas Contact, € 24,95<br />
Tien jaar geleden reisde auteur Paul Theroux voor Dark Star Safari van<br />
Caïro naar Kaapstad. Daarna trachtte hij over land van Kaapstad naar<br />
Timboektoe te reizen, via Namibië, Angola, Gabon en Nigeria. Trachtte!<br />
Want in Luanda, de hoofdstad van Angola, vond hij dat hij genoeg had<br />
gezien.<br />
In Laatste trein naar Zona Verde maakt Paul Theroux een nieuwe reis door<br />
zijn geliefde Afrika, van de Kaapprovincie in Zuid-Afrika naar Botswana,<br />
Namibië en Angola. Hij verwezenlijkt zijn oude droom om de Bosjesmannen<br />
te bezoeken, onderneemt een adembenemende olifantensafari in Botswana<br />
en belandt daarna in Angola.<br />
Theroux kiest niet de meest comfortabele manier om te reizen. Omdat hij<br />
zo veel mogelijk gewone mensen wil ontmoeten, opteert hij voor krakende,<br />
gevaarlijke bussen en ander min of meer openbaar vervoer in krakkemikkige<br />
auto’s. Afrika gaat er volgens Theroux helemaal niet op vooruit. Voor een<br />
doorgewinterd reiziger heeft hij nog veel illusies, houdt hij vast aan een zekere<br />
romantiek en voelt hij zich vaak bedrogen. Jarenlang had hij ervan gedroomd<br />
in Namibië ooit de ‘echte mensen’ te ontmoeten. De Bosjesmannen die<br />
met klikklanken spreken en van oudsher jagers waren en vrijwel geen geld<br />
gebruikten. Theroux ontmoet ze met pijl en boog, graafstok en mooie<br />
dierenhuiden, kleurrijke kralen ... Mensen die nog alles weten over sporen van<br />
wild, vuur maken met stokjes. Als hij ze later opnieuw tegenkomt, dragen ze<br />
versleten westerse kleren. Theroux schetst een bijna apocalyptisch portret<br />
van Afrika. Platgebrande dorpen, vuile steden, landmijnen, onmogelijk te<br />
berijden wegen, honger. Vooral over Angola, één en al corruptie, is hij slecht<br />
te spreken. Hij wordt er afgesnauwd en Angolese schrijvers weigeren hem<br />
te ontmoeten. Hij houdt niet van grote steden, maar Luanda is ongeveer het<br />
ergste wat hij ooit heeft meegemaakt. Hij besluit na een aantal rampen die<br />
hem tijdens de reis zijn overkomen, het zwarte continent te verlaten. Zoals<br />
zijn eerdere boeken vloeiend geschreven en gelardeerd met zelfspot.<br />
The World Unseen<br />
In het Zuid-Afrika van de jaren ‘50,<br />
een periode waarin de scheiding<br />
van rassen volop aan de orde van<br />
de dag is, heeft een ontmoeting<br />
tussen twee totaal verschillende<br />
vrouwen grote gevolgen.<br />
http://youtu.be/8J1CWhrsq3s<br />
The Bang Bang Club<br />
Het waargebeurde en indringende<br />
verhaal van een groep van vier<br />
fotografen die de gruwelijke<br />
rassenrellen in Zuid-Afrika van<br />
begin jaren ‘90 in beeld brachten.<br />
Met gevaar voor eigen leven<br />
probeerden zij telkens de beste,<br />
meest confronterende en meest<br />
compromisloze foto’s te maken<br />
van de verschrikkingen die<br />
plaatsvonden. De vier mannen van<br />
de Bang Bang Club kwamen zelf<br />
ook niet ongeschonden uit de strijd<br />
tevoorschijn. ˙
38<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken die wij het waard achten gelezen te worden.<br />
Etienne van Heerden, Klimtol<br />
Etienne van Heerden is de meest bekroonde Afrikaanstalige auteur van<br />
zijn generatie. Na onder meer De betoverde berg, Het zwijgen van Mario<br />
Salviati en 30 Nachten in Amsterdam is Klimtol opnieuw een uitbundige,<br />
haast carnavaleske roman. Vroeger was Ludo Loeloeraai een befaamde<br />
jojospeler, die met zijn klimtol de jaarmarkten in de uitgestrekte Karoo<br />
afreisde. Nu heeft hij zich teruggetrokken in het ogenschijnlijk rustige<br />
vissersdorpje Paternoster aan de Westkust, en denkt hij terug aan zijn<br />
grote liefde… en aan het verschrikkelijke geheim dat zijn leven heeft<br />
veranderd. Ondertussen broeit er van alles onder de bruine bevolking van<br />
Paternoster, die te kampen heeft met werkloosheid, bendegeweld en<br />
tik-verslaving. Wie heeft de kreeftinspecteur vermoord, en wie is Snaartjie<br />
Windvogel, het hoertje dat zich in de vuurtoren schuilhoudt, nu echt? In<br />
een zinderende ontknoping worden de levens van Ludo en Snaartjie met<br />
elkaar verbonden, terwijl de schrijver, Etienne van Heerden, jongleert met<br />
de taal zoals Ludo met zijn jojo.<br />
Etienne van Heerden, Klimtol. Vertaling: Karina van Santen en Martine<br />
Vosmaer. Uitgeverij Podium, 432 pagina’s, € 22,50. ISBN 978 90 5759 693 3.<br />
Anna Louw, Kroniek van Perdepoort<br />
Kroniek van Perdepoort verscheen oorspronkelijk in 1975 en geldt als één<br />
van de klassiekers uit de Afrikaanse literatuur. Het is een zogenaamde<br />
plaasroman, een ‘boerderijroman’, waarvan er veel zijn in de Afrikaanse<br />
literaire traditie. Maar terwijl eerdere plaasromans bedoeld waren<br />
om de Afrikaners het ideaal van een vroom en ijverig leven in nauwe<br />
verbondenheid met de grond voor te spiegelen, laat schrijfster Anna Louw<br />
een heel andere werkelijkheid zien. De nazaten van Koos Lotriet, die zijn<br />
boerderij Perdepoort tot grote bloei heeft gebracht, zijn helemaal niet zo<br />
deugdzaam. Ze zijn dom, lui en hebzuchtig. De roman begint als Koos’<br />
zonen Koos willen herbegraven, omdat ze de plek van het familiekerkhof<br />
liever als landbouwgrond willen gebruiken, en de kist van Koos van de berg<br />
af valt. In de hoofdstukken daarna wordt, in omgekeerde tijdsvolgorde,<br />
verteld wat er in de dagen vóór de bizarre herbegrafenis is gebeurd,<br />
en krijgen we een beeld van een oude wereldorde die totaal in verval is<br />
geraakt. Kroniek van Perdepoort is een satirische roman met onvergetelijke<br />
personages, waarin werd afgerekend met de oude plaasroman en die<br />
de weg vrijmaakte voor de kritische plaasromans van jonge schrijvers<br />
als Etienne van Heerden en Eben Venter. Het is een dappere daad van<br />
uitgeverij Van Oorschot om deze uitdagende roman in Nederlandse<br />
vertaling uit te brengen, en het boek is door Rob van der Veer zorgvuldig<br />
en met veel humor vertaald.<br />
Anna Louw, Kroniek van Perdepoort. Uitgeverij Van Oorschot, 400 pagina’s,<br />
€ 22,50. ISBN: 9789028260962.<br />
Tekst: Ingrid Glorie
39<br />
Vergenoeg brengen twee vrouwen, San en Bella, hun terminaal zieke<br />
moeder vanuit het ziekenhuis terug naar huis, zodat zij in haar vertrouwde<br />
omgeving kan sterven. Terug in het afgelegen dorpje waar ze hun jeugd<br />
hebben doorgebracht, komen bij San en Bella allerlei oude gevoelens van<br />
onzekerheid en rivaliteit bovendrijven. San is de keurige huisvrouw die<br />
haar leven perfect op orde lijkt te hebben, Bella het rebelse jongste kind<br />
dat triomfen viert als zangeres in Parijs. Maar niets blijkt te zijn zoals het<br />
lijkt. Vergenoeg is vintage Marita van der Vyver: eigentijds, humoristisch,<br />
intelligent, vol deernis en diep psychologisch inzicht, met vaart en flair<br />
geschreven. Een lekkerleesboek van de beste soort.<br />
Karel Schoeman, Dit leven<br />
De jonge uitgeverij Brevier geeft een schitterend visitekaartje af met<br />
deze vertaling van één van de klassieke romans uit de Afrikaanstalige<br />
literatuur. Een oude vrouw ligt op haar sterfbed en blikt terug op haar leven,<br />
ruwweg tussen 1830 en 1910. Ze groeide op in het Roggeveld, een koude,<br />
onherbergzame wereld, waar de boeren jaarlijks met hun schapen heen en<br />
weer trekken tussen de weidegrond in de bergen en het dorp in het dal. Aan<br />
het einde van het leven is ze volledig aan haar lot overgelaten. Maar eigenlijk<br />
is ze altijd al een buitenstaander geweest, iemand die onopvallend haar gang<br />
ging en alles wat er in haar familie gebeurde – tussen ouders en kinderen,<br />
tussen broer en broer – zwijgend in zich opnam. Nu probeert ze de losse<br />
feiten met elkaar te verbinden en te doorgronden wat ze heeft gehoord en<br />
gezien. Was de dood van haar oudste broer Jakob wel een ongeluk? Hoe was<br />
de relatie tussen haar jongste broer Pieter en Sophie, Jakobs vrouw? En welk<br />
donker geheim probeerde haar moeder te verbergen? Ook aan het einde<br />
van haar leven slaagt de hoofdpersoon er niet in alles te verklaren. Maar<br />
geleidelijk ziet de lezer haar groeien, van een mensenschuw muurbloempje<br />
tot een sterke, autonome geest. De kracht van deze roman schuilt in de<br />
verstilde sfeer en de poëtische, meanderende zinnen van één van Zuid-<br />
Afrika’s belangrijkste auteurs.<br />
Karel Schoeman, Dit leven. Vertaling: Rob van der Veer. Uitgeverij Brevier,<br />
255 pagina’s, € 19,90. ISBN: 9789491583247.<br />
Marita van der Vyver, Vergenoeg<br />
Van der Vyver is één van de meest geliefde schrijfsters van de Afrikaanse<br />
literatuur, en hoewel ze inmiddels al jaren in Frankrijk woont, wordt ze<br />
bij elk bezoek aan Zuid-Afrika nog altijd als een filmster onthaald. In<br />
Marita van der Vyver, Vergenoeg. Vertaling: Riet de Jong-Goossens. Uitgeverij<br />
Boekalicious, 228 pagina’s, € 18,95. ISBN: 978 94 92086013.<br />
Irma Joubert, Tolbos<br />
Schrijfster Irma Joubert was jarenlang lerares geschiedenis. En iedereen die<br />
haar historische romans kent, wenst dat hij bij haar in de klas had gezeten!<br />
Tolbos is het laatste deel van een trilogie waarin Joubert de lezers meeneemt<br />
op een reis door de Zuid-Afrikaanse geschiedenis van de twintigste eeuw,<br />
van de armblankes-problematiek in de jaren twintig via de adoptie van Duitse<br />
oorlogsweesjes in de jaren veertig tot de Soweto-opstand in 1976 en de<br />
felle anti-apartheidsstrijd in de jaren tachtig. Hoewel de romans op elkaar<br />
aansluiten, kunnen de delen heel goed zelfstandig worden gelezen. En van<br />
al Jouberts romans, die zich in Nederland inmiddels in een grote populariteit<br />
kunnen verheugen, is Tolbos misschien wel het meest geslaagd. Deze<br />
roman gaat over Katrien, die opgroeit op een boerderij in het Bosveld en die<br />
worstelt met de verwachtingen van haar traditionele Afrikaanse familie. Ze<br />
sluit zich aan bij de Black Sash, blanke vrouwen die zich opwerpen als levend<br />
schild om zwarte begrafenisgangers in de townships te beschermen tegen<br />
de rubberkogels van de oproerpolitie. Steeds vaker komt Katrien in conflict<br />
met de wet. Gelukkig vindt ze steun bij de Poolse Wladek, die zijn land moest<br />
ontvluchten omdat hij Lech Walęsa en zijn verboden vakbond Solidariteit<br />
hielp in de strijd tegen het communistische regime. En dan is er de muziek.<br />
Want Katriens ontwikkeling valt samen met de doorbraak van de alternatieve<br />
Afrikaanse popmuziek, die stem gaf aan een generatie jonge Afrikaners die in<br />
opstand kwamen tegen de apartheidspolitiek van hun vaders.<br />
Irma Joubert, Tolbos. Vertaling: Dorien de Vries. Uitgeverij Mozaïek, 432<br />
pagina’s, € 22,50. ISBN 9789023994565.
Thula Thula<br />
DE WERELD VAN DE<br />
OLIFANTENFLUISTERAAR<br />
Thula Thula is de plaats waar de passie van één man en zijn vertrouwen in het<br />
herstel van de relatie tussen mens en dier, ertoe leidden dat hij wereldwijd<br />
bekend werd als the Elephant Whisperer.<br />
Het is inmiddels vijftien jaar geleden dat de Zuid-Afrikaan<br />
Lawrence Anthony, een gepassioneerd natuurbeschermer en<br />
eigenaar van een natuurreservaat dat luistert naar de naam Thula<br />
Thula, een telefoontje krijgt. De vraag is of hij op zijn terrein, dat<br />
hij net een jaar eerder heeft aangeschaft, zeven getraumatiseerde<br />
olifanten kan opvangen. Als hij weigert worden ze afgeschoten, »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen en Thula Thula
er is nergens anders<br />
plaats voor ze. Thula<br />
Thula is hun laatste<br />
hoop.<br />
Lawrence aarzelt<br />
niet lang en samen<br />
met zijn vrouw<br />
Françoise neemt hij de beslissing de olifanten op te nemen. Nooit<br />
hadden ze kunnen vermoeden dat de komst van deze kudde<br />
gevaarlijke, agressieve en onvoorspelbare dieren hun leven totaal<br />
zou veranderen.<br />
Het hartverscheurende en emotionele verhaal heeft hij samen<br />
met zijn zwager Graham Spence opgetekend in de bestseller, The<br />
Elephant Whisperer. Als ondertitel gaf hij het boek mee: leren over<br />
leven, trouw en vrijheid door een opzienbarende kudde olifanten.<br />
Als de dieren komen en opgesloten worden in de boma om ze<br />
langzaam aan hun nieuwe omgeving te laten wennen, hebben<br />
ze maar één verlangen: ontsnappen om terug te keren naar hun<br />
geboortegrond in Mpumalanga en iedere mens die ze op hun weg<br />
tegenkomen, te vertrappen. Met heel veel vallen en weer opstaan,<br />
leert Lawrence door drie weken non stop in de buurt van de kudde<br />
te verblijven en tegen de olifanten te praten en te zingen, hun<br />
vertrouwen te winnen. Het is de matriarch Nana die uiteindelijk<br />
besluit hem te accepteren. Samen met haar zus Frankie leidt ze<br />
vervolgens haar familie de bush in en besluit dat Thula Thula voor<br />
altijd haar thuis zal zijn. Lawrence: ‘Drie weken lang heb ik alleen<br />
maar tegen haar gezegd: “dit is nu jullie thuis en het is een goed<br />
thuis. Ik zal er altijd voor jullie zijn.”’<br />
Nu komen bezoekers van over de hele wereld, om iets te ervaren<br />
van de spirituele safari die een bezoek aan Thula Thula wordt.<br />
The Elephant Whisperer<br />
Ik kocht het ontroerende boek dat een hit was in Zuid-Afrika op<br />
het vliegveld van Kaapstad en las het in één adem uit. Vanaf dat<br />
moment was er de diepe wens om dit bijzondere echtpaar en deze<br />
intrigerende kudde olifanten persoonlijk te ontmoeten. Helaas<br />
overleed Lawrence in maart 2012 onverwacht aan een fatale<br />
hartaanval. Zijn geest is echter alom aanwezig als we Thula Thula<br />
bezoeken. Natuurlijk in de persoon van zijn vrouw Françoise,<br />
die geen moment heeft geaarzeld om na zijn dood het werk<br />
voort te zetten. Maar ook door Vusi en Bheki, de rangers, die alle<br />
avonturen met Lawrence hebben meegemaakt en die tijdens ons<br />
verblijf onze gids zijn en ons meenemen naar de wereld van de<br />
olifantenfluisteraar.<br />
Het is een misvatting te denken dat de dieren die Lawrence leerden<br />
vertrouwen, ons ook enthousiast verwelkomen. Toch gaan de<br />
haartjes op mijn armen overeind staan als we de kudde olifanten<br />
eindelijk vinden. Luid trompetterend laten ze hun misnoegen over<br />
onze aanwezigheid horen. Dan klinkt er een gekraak en tussen<br />
de bomen vandaan komt Nana, gevolgd door Frankie, ET en later<br />
Mabula. Namen die door onze rangers met respect worden »
gefluisterd. Zonder te aarzelen benoemen ze alle 26 dieren als<br />
die het pad oversteken. Het gigantische mannetje Mabula zet<br />
zonder aarzeling de achtervolging in, totdat we uit het zicht zijn<br />
verdwenen.<br />
Rouw en trouw<br />
Ik denk aan het fragment waarop Lawrence beschrijft hoe Nana<br />
hem laat zien dat ze hem vertrouwt door hem aan te raken met<br />
haar slurf, en dat na alle pogingen die ze heeft gedaan om uit te<br />
breken. Later blijft ze hem opzoeken, altijd in voor een ‘praatje’.<br />
Of een zeldzaam ontroerend moment als Nana en later Frankie<br />
hem hun pasgeboren kalf laten zien. Enkele jaren later bewijst<br />
hij een tegendienst door zijn eerste kleinkind aan de olifanten te<br />
tonen. Na het overlijden van Lawrence Anthony in maart 2012<br />
gebeurt het ongelooflijke: de kudde die hij van de dood heeft gered<br />
en in zijn hart gesloten, komt na zich maanden niet vertoond te<br />
hebben, naar het huis van de ‘Olifantenfluisteraar’ om hem hun<br />
laatste eer te bewijzen. Ze blijven er twee dagen staan.<br />
Een magische gebeurtenis die toont dat intuïtie en communicatie<br />
verder reiken dan wij kunnen bevatten. ‘En,’ vertelt Françoise, ‘elk<br />
jaar, op het tijdstip van zijn sterven, keert de kudde weer terug naar<br />
mijn huis om hun rouw te tonen.’<br />
Baby Tom<br />
Eind maart dit jaar, werd Françoise gewekt door chefkok Tom. Er<br />
stond een dodelijk vermoeid en uitgedroogd babyolifantje tegen<br />
haar deur te bonken. ‘We besloten om het in mijn keuken te laten,<br />
waar we het te drinken en wat te eten hebben gegeven. Daarna viel<br />
het dier dat we Tom hebben gedoopt, in slaap. Intussen hadden<br />
de game rangers de kudde olifanten gelokaliseerd en bracht<br />
David Bozas − al in de tijd dat de kudde naar Thula Thula kwam de<br />
rechterhand van Lawrence − de kleine Tom, achterop een bakkie,<br />
terug naar moeder ET. Moeder en dochter waren dolblij elkaar<br />
weer te zien, maar toch probeerde Tom toen het bakkie wegreed<br />
om bij haar redders te blijven, ze wilde niet dat ze weggingen. Voor<br />
mij en David was echter het meest emotionele aan het verhaal,<br />
dat op zoek naar de kudde, David op dezelfde manier als Lawrence<br />
destijds de olifanten riep: “Coooome, babbas?” en ze reageerden,<br />
net zoals ze dat bij Lawrence deden.’<br />
Thabo en Nthombi<br />
Behalve de kudde olifanten, hebben ook neushoorns een veilig<br />
thuis gevonden op Thula Thula. Het was dan ook een enorme<br />
klap dat Heidi dood gevonden werd. Haar eens zo trotse hoorns<br />
afgehakt door stropers. Vanaf dat moment worden de twee<br />
neushoorns, Thabo en Nthombi, die vijf jaar geleden als weesjes<br />
binnenkwamen, 24 uur per dag bewaakt door Alyson McPhee<br />
en een gewapende ranger. Om te voorkomen dat de stropers<br />
nogmaals toeslaan, heeft Françoise ook hun hoorns laten inspuiten<br />
met een giftige kleurstof die voor de dieren ongevaarlijk is, maar<br />
waar consumenten ernstig ziek van worden. Een discutabele<br />
beslissing, maar één die in haar ogen gerechtvaardigd is: ze hoeven<br />
de hoorns niet te stropen… Just don’t kill our rhinos. We moeten er<br />
alles aan doen om de strijd tegen stropers in ons voordeel »
te beslechten. Nu denken ze in Azië dat neushoornpoeder kanker<br />
kan genezen en de potentie verhoogt. Zouden ze nog zo kien zijn<br />
op het spul als ze weten dat het giftig kan zijn? Of als we zouden<br />
aantonen dat het potentieverlagend werkt?’ Het is duidelijk: de<br />
strijdbare geest van Anthony leeft voort in zijn vrouw.<br />
Als we die middag naar onze Royal Suite lopen, liggen in de<br />
schaduw twee neushoorns vredig te slapen. Op een afstandje, in<br />
de schaduw van een boom, zit hun dagelijkse begeleidster. ‘Ja,<br />
Thabo en Nthombi zijn hier opgegroeid, dit is voor hen de plek<br />
die veiligheid biedt.’ Als de dieren weer wakker zijn, scharrelen ze<br />
de bush in. Op de voet gevolgd door Alyson en een gewapende<br />
bewaker.<br />
Die avond, als we aan de bar een drankje drinken in afwachting<br />
van het geroemde diner, horen we een gebonk tegen een van de<br />
deuren. Het is Thabo die probeert binnen te komen.<br />
Chef Tom zucht: ‘Dat doen ze zo vaak. Ze jagen onze gasten de<br />
stuipen op het lijf door hier zomaar binnen te wandelen of op het<br />
terras rond te scharrelen.’<br />
Thula Thula is een plek van vrede en rust. De plek waar Lawrence<br />
volgens eigen zeggen veel leerde van zijn olifanten: de kracht van<br />
vergeving, het belang van het hebben van een familie, de waarde<br />
van goed leiderschap, onvoorwaardelijke liefde, loyaliteit. Zoals<br />
Jane Goodall het met de chimpansees deed, is het hem gelukt om<br />
mensen de olifanten met nieuwe ogen te laten bekijken: grijze<br />
reuzen, met een grote en oneindig liefdevolle ziel. ˙<br />
QuickFACTS<br />
Thula Thula, 8 km van de stad Empangeni, ligt in het hart van<br />
Zoeloeland, op een afstand van 45 minuten van het vermaarde<br />
Umfolozi/Hluhluwe National Park en twee uur rijden van<br />
Durban. Ooit het privé jachtgebied van koning Shaka Zulu, nu<br />
een plaats van rust & vrede, de werkelijke betekenis van de<br />
naam. Hier boden besteller auteur Lawrence Anthony en zijn<br />
van oorsprong Franse vrouw Françoise Malby een veilig thuis<br />
aan een kudde getraumatiseerde olifanten.<br />
Slapen: Thula Thula biedt je niet alleen een exclusieve<br />
ontmoeting met de inmiddels vermaarde kudde met de<br />
matriarchen Nana en Frankie, maar ook een prinsheerlijk<br />
onderkomen in de luxe Elephant Safari Lodge of het tented<br />
camp. De keuken, hoe kan het ook anders met een Française<br />
aan het hoofd, is fenomenaal. Je ervaart<br />
de hartslag van het oude Afrika, waar<br />
dier en mens in harmonie leefden in de<br />
comfortabele luxe van nu.<br />
www.thulathula.com<br />
Boeken van Lawrence Anthony:<br />
Babylon’s Ark, The Elephant Whisperer en<br />
The Last Rhino’s.<br />
Bekijk de olifanten van Thula Thula op<br />
http://youtu.be/NCnsHg3bWA8
Op zoek naar<br />
Sugar Man<br />
47<br />
in Zuid-Afrika wordt Cold Fact met regelmaat gedraaid. Zijn<br />
confronterende teksten over de zelfkant van het leven en de ‘antiestablishment’<br />
blues schuren gedurende de apartheid en nummers<br />
op de langspeelplaat worden door de autoriteiten doorgekrast om<br />
mensen “niet op ideeën te brengen”. Opmerkelijk, gezien het feit<br />
dat de meedogenloze oproerpolitie ’s avonds thuis ook de muziek<br />
van Sugar Man op de draaitafel legt.<br />
Vorig jaar slenterde ik in Kaapstad over de Waterfront en het weer<br />
was niet al te best. Tussen reportages in is het lekker om eens<br />
toegeeflijk naar je zelf te zijn en heerlijk sushi te eten bij Willoughby<br />
& Co en daarna een filmpje pakken. Met gevulde buik loop ik<br />
Cinema Nouveau binnen waar op dat moment Searching for Sugar<br />
Man draait. Ik lees snel waar het over gaat en zie de bekroning op<br />
het Sundance Festival. Zonder verwachting ga ik zitten om het<br />
over me heen te laten komen. Negentig minuten later zit ik met<br />
vochtige ogen aangedaan in mijn stoel en een wat oudere dame,<br />
mijn enige metgezel in de zaal, schrikt me op met haar vraag of ik<br />
weet waar de muziek te koop is. ‘Wat een mooi verhaal, hè,’ zegt<br />
ze en ik slik een brok weg groter dan de laatst genuttigde sushi.<br />
De muziek is te koop bij Mabu Vinyl in Kaapstad, waar de<br />
eigenaar Stephen Segerman met journalist Strydom zijn<br />
zoektocht is begonnen naar Sixto (Sugar Man) Rodríguez, die<br />
uiteindelijk is opgetekend en verfilmd door de Zweedse regisseur<br />
Malik Bendjelloul, die in mei een eind aan zijn leven maakte.<br />
In de documentaire krijg je via interviews met derden en de<br />
voice-over van Stephen Segerman het ongelooflijke verhaal te<br />
horen en zien van de in de VS als een verbeterde versie van Bob<br />
Dylan gelanceerde Sixto Rodríguez, wiens carrière echter al snel<br />
doodbloedt.<br />
Ik belde Stephen van Mabu Vinyl en hij maakte tijd voor me om zijn<br />
verhaal over de ‘making of’ van deze fascinerende, ontroerende<br />
documentaire toe te lichten.<br />
Het interview heb ik gefilmd en ik denk dat het meer recht doet<br />
aan de situatie om het Stephen Segerman zelf te laten vertellen, in<br />
plaats van het uit te schrijven. Te zien op<br />
www.youtube.com/watch?v=aVMYq-5BtF4<br />
Een pareltje, een must, hoopgevend, de underdog wordt alsnog<br />
geëerd als held. En in 2013 bekroond met een Oscar voor de beste<br />
documentaire.<br />
Zoektocht naar Sugar Man<br />
Het begint met een Amerikaanse toeriste die een bootleg<br />
opname van Rodríguez meeneemt naar Camps Bay en vanaf<br />
dat moment ontstaat er een sneeuwbaleffect: kopieën, kleine<br />
labels brengen de muziek uit en in één op de drie huishoudens<br />
Tekst en foto: Peter Boshuijzen
48<br />
Zelda la Grange<br />
Nelson Mandela’s rechterhand<br />
Er is alweer meer dan een jaar verstreken sinds Nelson Mandela overleed. Zuid-Afrika mag zijn dood<br />
een plekje hebben gegeven, de herinneringen aan het vrijheidsicoon leven nog altijd voort. Voor zijn<br />
persoonlijke assistente Zelda la Grange gaat er geen dag voorbij zonder dat ze aan Madiba terugdenkt.<br />
Ze schreef een boek over haar herinneringen; Goedemorgen, meneer Mandela, memoires van zijn<br />
persoonlijke assistente. Miriam Mannak sprak haar.<br />
Als meisje en tiener was er niets, maar dan<br />
ook niets, dat erop duidde dat La Grange<br />
(44) ooit negentien jaar lang de rechterhand<br />
zou worden van de man die tot 1990 te<br />
boek stond als staatsvijand nummer één.<br />
‘Ik groeide op in Noord-Pretoria, zo’n<br />
beetje het meest conservatieve deel van<br />
onze administratieve hoofdstad, en ook<br />
nog eens tijdens de hoogtijdagen van de<br />
apartheid,’ vertelt ze. ‘Mijn ouders hadden<br />
geen enkele interesse in de strijd tegen<br />
het apartheidsregime. We hadden het er<br />
niet over. Daarnaast werden de media<br />
gecontroleerd en gemanipuleerd door de<br />
autoriteiten, en hadden we het als blank<br />
Afrikaner-gezin gemakkelijk. Wij namen het<br />
eenzijdige voorgeschotelde nieuws daarom<br />
voor lief.’<br />
Bij de La Grange’s thuis werden er geen<br />
kritische vragen gesteld over de apartheid in<br />
het algemeen, of Mandela in het bijzonder.<br />
‘Het interesseerde me niet zo, ondanks<br />
dat ik zielsveel hield van onze zwarte<br />
huishoudelijke hulp en haar als mijn tweede<br />
moeder beschouwde. Ik wist niets over Mandela en kan me niet<br />
herinneren dat iemand bij ons zijn naam ooit heeft laten vallen.<br />
De eerste keer dat ik over hem hoorde, was op de dag van zijn<br />
vrijlating in februari 1990. Mijn vader beschouwde Mandela als een<br />
terrorist. Hij zag een sombere toekomst voor Zuid-Afrika en met<br />
name de blanke bevolking, toen hij zijn vrijheid terug had.’<br />
Zelda heeft zich vaak schuldig gevoeld over haar desinteresse<br />
in de onderdrukking, de sociale, emotionele, politieke en<br />
economische impact van de apartheid op de meerderheid<br />
van de bevolking van haar land. ‘Terwijl mijn zwarte<br />
leeftijdgenoten wél kritische vragen stelden en hun levens<br />
waagden voor de vrijheid, begon ik pas op veel latere<br />
leeftijd na te denken. Ik was zo naïef. Ik had gewild dat ik<br />
als jonge volwassene wél kritische vragen had gesteld.’<br />
Ze vertelt hoe de interesse in haar land, de geschiedenis,<br />
de consequenties van de apartheid en de strijd tegen de<br />
Tekst: Miriam Mannak
49<br />
onderdrukking pas in de jaren negentig werd aangewakkerd. ‘Na<br />
de eerste vrije verkiezingen van 1994, besloot ik te solliciteren naar<br />
een baan als overheidstypiste. Uiteindelijk belandde ik onder de<br />
vleugels van de secretaresse van Mandela. Hoewel ik indirect voor<br />
de president werkte, verwachtte ik geen ontmoeting. Mandela had<br />
het druk en bovendien was ik maar een typiste.’<br />
De eerste ontmoeting met Mandela<br />
Zelda kreeg de schrik van haar leven toen ze, twee weken na<br />
haar eerste werkdag, Mandela tegen het lijf liep. ‘Het was ergens<br />
in oktober 1994. Zijn begroeting was in het Afrikaans; mijn<br />
moedertaal én de taal van zijn voormalige onderdrukkers. Zijn<br />
ogen stonden vriendelijk, zijn lach was warm. Daar stond ik, met<br />
al mijn vooroordelen tegenover de man, die door mijn familie<br />
beschouwd werd als terrorist. Juist deze man begroette me in mijn<br />
taal en wilde weten hoe het met mij, een Afrikaner vrouw, was. Ik<br />
ben in tranen uitgebarsten. Ik voelde me verantwoordelijk, ik was<br />
verdrietig, en voelde me schuldig. Voordat hij wegliep, zei hij dat hij<br />
me nog een keer hoopte te spreken. Ik was ervan overtuigd dat dat<br />
nooit zou gebeuren.’<br />
Tegen haar verwachtingen in kreeg de band tussen haar en<br />
Mandela echter langzaam vorm. ‘Wanneer hij langsliep, kwam hij<br />
een praatje maken, vaak in het Afrikaans,’ vertelt ze. ‘Intussen werd<br />
ik steeds nieuwsgieriger naar het verleden. Ik begon veel vragen te<br />
stellen en ging gesprekken aan met mensen die betrokken waren<br />
in de strijd tegen de apartheid. Ik wilde weten wat er was gebeurd<br />
en welke rol mijn volk hierin had gespeeld. Ik wilde de ware Zuid-<br />
Afrikaanse geschiedenis leren kennen.’<br />
Met een glimlach denkt ze terug aan die tijd. ‘De sfeer op kantoor<br />
was altijd opgetogen en positief. Iedereen was optimistisch en<br />
vol energie. Iedereen mocht zichzelf zijn. Het was er geen stijve<br />
bedoening. Natuurlijk waren er regels en moesten we ons houden<br />
aan het protocol, maar toch was het redelijk informeel. Het was<br />
een bijzondere tijd.’<br />
Persoonlijk assistent<br />
Vijf jaar na haar eerste ontmoeting met Zuid-Afrika’s eerste<br />
democratisch gekozen president vroeg Mandela La Grange of ze<br />
na zijn aftreden in 1999 zijn assistent wilde worden. ‘Ik werkte<br />
toen al twee jaar direct met hem,’ vertelt ze. ‘Die eerste dag na<br />
de verkiezingen in 1999, tevens de eerste dag van Mandela’s<br />
pensioen, was erg spannend. De overheids-infrastructuur waar we<br />
jarenlang gebruik van hadden gemaakt, was volledig weggevallen.<br />
We hadden geen woordvoeders, geen kantoor; helemaal niks. We<br />
moesten alles van de grond af aan opbouwen. Intussen stonden we<br />
de wereld te woord: Vanaf dag één van Madiba’s pensioen stond<br />
de telefoon roodgloeiend. Ik weet soms niet hoe we het hebben<br />
gered. Het waren waanzinnige jaren.’<br />
Ze voelt zich bevoorrecht zo dicht bij een van de meest bijzondere<br />
mensen van onze tijd geleefd te hebben en koestert die bijzondere<br />
tijd. ‘Het waren die speciale persoonlijke momenten wanneer we<br />
met zijn tweeën waren, die het zo bijzonder maakten. Tijdens<br />
het ontbijt of het avondeten sprak hij vaak over zijn jeugd en zijn<br />
gevangenschap. Hij sprak sowieso vaak en heel open over zijn tijd<br />
op Robbeneiland, het isolement en de eenzaamheid. Iedereen is<br />
het er waarschijnlijk over eens, dat een gevangenschap van 27 jaar<br />
verschrikkelijk is. Niet veel mensen realiseren zich echter hoe zwaar<br />
het was om 27 jaar lang geen privacy te hebben, om de koude<br />
winters alleen in een betonnen cel door te moeten brengen, om je<br />
familie niet te mogen zien.’<br />
Hoewel La Grange’s ouders in het begin niet bijster geïnteresseerd<br />
waren in haar werk en haar bijzondere relatie met Mandela,<br />
veranderde hun houding naar mate de jaren verstreken. ‘Op een<br />
gegeven moment vroeg Madiba mij om iemand te zoeken, die<br />
bomen wilde planten rond zijn privéwoning in Qunu. Mijn vader<br />
bood toen zijn diensten aan,’ vertelt ze. ‘Dat was uitzonderlijk.<br />
Het was mijn vaders verzoeningsgebaar richting Mandela. Hij was<br />
dan ook ontroostbaar toen Mandela overleed, en kon niet aan de<br />
telefoon komen. Dat illustreert de menselijke invloed die Mandela<br />
had op zijn omgeving. Respect en integriteit zijn de grote lessen die<br />
hij mij heeft bijgebracht.’ ˙<br />
Zelda la Grange, Goedemorgen, meneer Mandela. Vertaling<br />
Elisabeth van Borselen, Ineke de Groot, Uitgeverij Spectrum,<br />
416 pagina’s, € 19,99. ISBN 9789000343140. Ook verkrijgbaar als<br />
e-book.
50<br />
South African Road Trip<br />
Een muzikale ontdekkingstocht door het land van Nelson Mandela<br />
Bos Theaterproducties was de producent van onder meer de succesvolle musical Amandla! Mandela over het leven<br />
van Nelson Mandela. South African Road Trip, een muzikaal eerbetoon aan Mandela, is het nieuwe geesteskind van<br />
Bos Theaterproducties. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> spreekt Inge Bos, de drijvende kracht achter talloze mooie producties en<br />
liefhebster van Zuid-Afrika.<br />
Inge, vanwaar de fascinatie voor<br />
Zuid-Afrika en de wens dit prachtige<br />
land naar de Nederlandse theaters<br />
te brengen?<br />
‘Zuid-Afrika is zo groot en groots, dat<br />
je wel fan van dit land moet worden<br />
als je er eenmaal geweest bent. Ik kom<br />
er sinds eind jaren ‘90 zeer regelmatig,<br />
en ben nog altijd gefascineerd door de<br />
diversiteit aan culturen en stammen.<br />
Elke cultuur is nog redelijk ‘puur’<br />
voor zover ik dat kan beoordelen.<br />
Als je ermee in aanraking komt, kom je er echt mee in aanraking,<br />
het doet letterlijk iets met je. Je leeft er ook dichter bij de natuur,<br />
ervaart de oerkracht. Bovendien zijn de vele mensen die ik in dit<br />
land ontmoet heb, zo intens gastvrij – zo innemend en vriendelijk.<br />
Zelfs als ze weinig hebben, willen ze nog zoveel met je delen.<br />
Omdat ik er vaak kom maak ik ook de ontwikkeling van het land<br />
redelijk mee. Die is overwegend positief, ondanks natuurlijk een<br />
aantal negatieve zaken. De mensen zelf blijven evenzo positief –<br />
optimistisch. Zo kom ik vaak in de arme delen van Khayelitsha; ja,<br />
daar is nog veel te doen, maar je raakt geroerd door elke inwoner<br />
die je er spreekt.<br />
En vergeet ook de natuur niet in Zuid-Afrika: overweldigend. Een<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto Inge Bos: Joris van Bennekom Poster: Michel Rijk
paar maanden geleden weer de Route 62 gereden - nog steeds<br />
betoverend mooi.<br />
Met Wim Visser heb ik in Darling het Voorkamerfest opgericht: een<br />
theaterfestival in voorkamers van 21 huizen overal in het dorp;<br />
met als doel onder andere bezoekers en bewoners (ook onderling)<br />
dichter tot elkaar te brengen. Het is een hit in de Westkaap; en het<br />
blijkt te werken – in sociaal, economisch en cultureel opzicht. De<br />
organisatie gebeurt nu geheel door mensen uit het dorp. Heerlijk!’<br />
Een Road Trip door Zuid-Afrika vanuit je theaterstoel. Wat gaan<br />
we zien, horen en meemaken?<br />
‘Je maakt kennis met de cultuur van de Xhosa mensen: muziek,<br />
zang, dans; ook proberen wij specifieke rituelen in te passen in<br />
de voorstelling - menigeen richt zijn/haar leven nog in volgens de<br />
rituelen, waarden en normen van zijn/haar eigen volk.<br />
Ik ben erg blij dat de tien mannen van het Khayelitsha United<br />
maak - na hun medewerking aan Amandla! Mandela heb ik een<br />
productie met alleen hen gemaakt, drie jaar geleden, Celebrating<br />
South Africa. Als zij optreden zie je iets bij het publiek gebeuren,<br />
mensen gaan verzitten en worden geraakt door de oprechtheid<br />
van de zang van deze mannen. Het koor bestaat echt uit tien<br />
verschillende persoonlijkheden, ieder voor zich waardevol voor het<br />
totaal. Zij hebben elkaar gevonden, omdat ze iets wilden doen aan<br />
het mannelijk geweld tegen vrouwen; met songs proberen zij hun<br />
publiek in Zuid-Afrika tot inkeer te brengen.’<br />
Ubuntu is een belangrijk woord in de voorstelling. Wat betekent<br />
het voor jou en wat kunnen de bezoekers ervan leren?<br />
‘Ubuntu vind ik een levensfilosofie, die voor iedereen waar dan<br />
ook geldt: jij bent wie je bent, mede door de gemeenschap waar je<br />
onderdeel van uit maakt; en die gemeenschap wordt weer bepaald<br />
door ieder individu afzonderlijk. Heel in het kort gezegd. Je bent<br />
51<br />
Mambazo Choir weer mee doen. Uit audities die ik vorig jaar in<br />
Kaapstad heb georganiseerd, kwamen daarnaast waanzinnig<br />
goede talenten naar boven; de meest indrukwekkende vijf dames<br />
komen nu naar ons land om mee te werken aan deze eerste serie<br />
voorstellingen van South African Road Trip. Daarnaast zijn er twee<br />
Nederlandse musici bij betrokken; Dionys Breukers en Tessa<br />
Raadman. Zij zullen de voorstelling, samen met de vijftien Xhosa<br />
mensen tot een mooi geheel smeden.<br />
Video-en decorontwerper Catharina Scholten maakte samen met<br />
regisseur Albert Klein Kranenburg speciaal voor deze voorstelling<br />
een reis van de Oost- naar de Westkaap; van de geboortegrond<br />
van Nelson Mandela naar de Tafelberg. De gemaakte beelden<br />
meanderen door de avond heen, terwijl de bewoners je meenemen<br />
op reis door het Zuid-Afrika van nu.’<br />
onderdeel van het geheel en daar gedraag je je naar - dus zorg je<br />
voor een positieve invloed van jezelf op dit geheel, ten einde het<br />
geheel voor iedereen goed te doen zijn. Dit zou iedereen zich toch<br />
moeten realiseren!’<br />
Een tweede ode aan het leven van Nelson Mandela. Wat heeft<br />
hij voor jou betekend?<br />
‘Voor mij is Nelson Mandela een ware leider, een voorbeeld niet<br />
alleen voor mij maar voor de hele wereld en haar leiders. Hij is een<br />
inspiratiebron. Zijn Xhosa opvoeding, die waarden en normen,<br />
hebben hem mede gemaakt tot wat wij van hem kennen.’ ˙<br />
www.bostheaterproducties.nl<br />
Een reis door de Oost- en Westkaap in de voetsporen van Nelson<br />
Mandela. Wat zijn voor jou de hoogtepunten?<br />
‘Voor ons Europeanen is de Westkaap herkenbaar. Alles in de<br />
Oostkaap daarentegen is anders: immense lege vlakten, ruig, ruw,<br />
eenzaam, armoe, verlatenheid; veel onverharde wegen. Maar<br />
mensen zijn daar nog vriendelijker.’<br />
Je hebt voor de tweede keer het Khayelitsha United Mambazo<br />
Choir in een grote theaterproductie naar Nederland gehaald.<br />
Wat maakt hen zo bijzonder?<br />
‘Eigenlijk wordt dit de derde keer dat ik een productie met hen
52<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken die wij het waard achten gelezen te worden.<br />
Okavango – de laatste oase<br />
Het prachtige eerbetoon van de top Nederlandse natuurfotograaf<br />
Frans Lanting aan het Oude Afrika is na 20 jaar opnieuw verschenen<br />
in deze bijgewerkte en uitgebreide uitgave, aangevuld met nieuwe<br />
reproducties en tientallen nooit eerder gepubliceerde foto’s, en<br />
een nieuw voorwoord van Lanting. Een jaar lang trok Frans Lanting<br />
door de waterrijke gebieden en woestijnen van Noord- Botswana,<br />
levend op het ritme van het water en de bewegingen van de dieren.<br />
Het resultaat: een weergaloze collectie foto’s die een wereld van<br />
flora en fauna laten zien waarvan velen dachten dat die van de<br />
aardbodem was verdwenen. Luchtopnamen wisselen af met beelden<br />
van landschappen, waterpartijen, individuele en in groepen levende<br />
dieren, soms van zeer dichtbij gefotografeerd. Een fenomenaal<br />
fotoboek over een van de laatste wildernissen op aarde.<br />
Frans Lanting, Okavango – de laatste oase,<br />
Uitgeverij Librero-Taschen, 251 pagina’s hardcover, € 29,99.<br />
ISBN 9783836542135<br />
Doing Life with Mandela – My prisoner, my friend<br />
Het langverwachte boek, inmiddels ook in het Nederlands<br />
verschenen, van de Zuid-Afrikaanse Christo Brand. Hij kreeg<br />
als boerenzoon en gevangenisbewaarder op Robben Island op<br />
19-jarige leeftijd de Rivonia-gevangenen onder zijn hoede. Hij<br />
wist niet beter of mannen als Nelson Mandela, op dat moment<br />
60 jaar, Walter Sisulu, Ahmed Kathrada en Oliver Tambo waren<br />
gevaarlijke terroristen. Het duurt echter niet al te lang voor hij<br />
geïntrigeerd raakt door de zachte en beleefde Mandela, die hem<br />
steeds aanspoort zichzelf te ontwikkelen. Het had logischer geleken<br />
als de blanke bewaker en de zwarte vrijheidsstrijder vijanden voor<br />
altijd waren geworden. Het tegendeel is waar. Er ontstond een diep<br />
wederzijds respect, uitmondend in een levenslange vriendschap en<br />
dit boek, dat een fascinerend kijkje geeft in het leven van Mandela<br />
tijdens en na zijn opsluiting op Robben Island.<br />
Christo Brand, Barbara Jones, Doing Life with Mandela, my prisoner,<br />
my friend. Jonathan Ball Publishers, 272 pagina’s.<br />
ISBN 9781868426089. Ook verkrijgbaar als e-book.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
53<br />
Afrika van de jaren vijftig maakt ze in principe geen enkele kans. In<br />
deze roman, die leest als een thriller, vecht Katryn echter met alles<br />
wat ze heeft voor haar leven en tegen het onrecht dat haar wordt<br />
aangedaan. Kijk me in de ogen geeft ons een onthutsend kijkje in het<br />
plattelandsleven in het Zuid-Afrikaanse Namakwaland, doortrokken<br />
van uitbuiting en machtsmisbruik, maar ook van tradities. Een<br />
verrassend boek dat je raakt, vooral door Katryn zelf, een ruwe,<br />
ongepolijste diamant.<br />
Jan Huisamen, Kijk me in de ogen.<br />
Vertaling Dorien de Vries.<br />
Uitgeverij Mozaïek, 208 pagina’s, € 17,90.<br />
ISBN 9789023994473. Ook als e-book.<br />
Albrecht en wij<br />
In deze actuele roman maken we kennis met Edo Morell, de<br />
daadkrachtige directeur van een Amsterdamse dierentuin in nood.<br />
De dierentuin blijkt de laatste levende neushoorns ter wereld,<br />
waaronder de stier Albrecht, te bergen en dat zou goed nieuws<br />
kunnen zijn. Voor de directeur die daarmee zijn dierentuin nieuw<br />
leven kan inblazen, voor Sariah Malan die de soort koste wat het kost<br />
in leven wil houden en voor Albrecht. Of toch niet? Een bijzondere<br />
roman.<br />
Lodewijk van Oord, Albrecht en wij.<br />
Amsterdam Cossee. 247 pagina’s, € 18,90.<br />
ISBN 9789059365230. Ook als e-book.<br />
Nederlands als poort naar <strong>AFRIKA</strong><br />
Een boek als een roadtrip door voor velen onbekende regio’s in<br />
Zuid-Afrika. Zuid-Afrika kenners Bart de Graaff en Riet de Jong-<br />
Goossens zijn met leesbaar plezier op zoek gegaan naar ‘nieuwe<br />
oude verhalen. Verhalen van mensen en gemeenschappen die<br />
vroeger monddood waren en nu eisen om gehoord te worden. Ze<br />
variëren van oeroude mythische vertellingen tot stukjes hartseer<br />
geschiedenis. Ze gaan over het leven op het platteland, maar ook<br />
over het harde bestaan in de grote stad.’ Dit boek is vooral ook<br />
interessant voor iedereen die gefascineerd is door het Afrikaans –<br />
door Adriaan van Dis omschreven als Nederlands op elfenvoetjes.<br />
De tien verhalen van Zuid-Afrikaanse schrijvers in dit boek zijn<br />
namelijk zowel in het Afrikaans als in de Nederlandse vertaling<br />
opgenomen.<br />
Kijk me in de ogen<br />
Zuid-Afrika, 1959. Katryn Jones, een eenvoudige plattelandsvrouw<br />
staat in Kaapstad terecht voor moord. Alles wijst op haar schuld,<br />
en ook haar advocaat gelooft haar niet. Als kleurlinge in het Zuid-<br />
Bart de Graaff, Riet de Jong-Goossens,<br />
Nederlands als poort naar <strong>AFRIKA</strong>,<br />
Uitgeverij Scriptum, 128 pagina’s, € 16,-.<br />
ISBN 9789055949267
54<br />
Stef Bos KAALVOET<br />
Na zijn laatste cd Mooie Waanzinnige Wereld, is er nu Kaalvoet, een cd in het Afrikaans.<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> vroeg Stef Bos te vertellen over zijn nieuwste muzikale ontdekkingstocht die<br />
voert door zijn hart, zijn ziel en Zuid-Afrika, het land dat hem zo dierbaar is geworden.<br />
‘De afgelopen jaren schreef ik naast teksten in mijn moedertaal<br />
meer en meer in het Afrikaans. Die verzameling stond voor mijn<br />
gevoel steeds meer op zichzelf. Deze cd is een sprong verder in<br />
mijn verhouding met het land en specifiek de Afrikaanse cultuur<br />
en taal. Met Kaalvoet wilde ik vol gaan voor het Afrikaans als een<br />
verwante taal om mezelf in uit te drukken. Waar de cd Kloofstraat<br />
een soort muzikale reisgids was door het land, is deze verzameling<br />
veelal ontstaan door mensen die ik tegenkwam of observeerde.<br />
Her en der geschreven en opgenomen.<br />
Het is een cd geworden die in mijn verhouding met dat land daar<br />
in het zuiden een sprong vooruit is… Een sprong vooruit in de<br />
soms onbegrijpelijke complexe tegenstrijdige mooie en moeilijke<br />
realiteit van Zuid-Afrika.<br />
Kaalvoet is een liefdesverklaring met haken en ogen, met<br />
bewondering en kritiek, met weemoed en optimisme, want het één<br />
kan nooit zonder het ander.’<br />
Kun je iets meer vertellen over de 14 nummers die de cd sieren?<br />
Maso Ik leerde jaren geleden de antropologen Michael en Bets<br />
kennen die zich met een mooie overgave bezighielden met de<br />
overblijfselen van de verschillende Bushmenculturen, de oudste<br />
culturen in Zuid-Afrika. Culturen met een uitzonderlijke taal,<br />
mythologie en levenskunst. Via Michael kwam ik in contact met<br />
een paar jonge Bushmen die in hun taal wilden rappen en zo<br />
ontstond Maso (Muziek) als een verhaal over het ontstaan van de<br />
wereld en wat de mens had, verloor en overwon.<br />
Toen de waarheid nog geen woord was<br />
Maar rivieren zonder namen die stroomden naar de zee<br />
Toen de bliksem nog geen naam had<br />
En de donder nog de stem van de goden was<br />
En de hemel niet een droom waarin je moet geloven<br />
Toen de taal nog niet vertaald was<br />
Gevangen tussen lijnen op papier<br />
Toen wij waren wat wij zijn<br />
Toen viel de stilte als de avond viel<br />
En in de verte klonken stemmen en muziek (…)<br />
Jou land Mijn liefdesverklaring als vreemdeling aan Zuid-Afrika<br />
toen ik letterlijk op de drempel stond om er te gaan wonen.<br />
Jonk in my kop Tijdens de BosKombuis-toer met Koos Kombuis<br />
ontstaan in de kleedkamers voor de voorstelling door gesprekken<br />
over voor- en nadelen van ouder worden.<br />
Dis goed om te wees<br />
Waar ek nou is<br />
Jy maak my nie mal nie<br />
Ek weet wie ek is<br />
Ek weet wat nou saak maak<br />
Mors minder my tyd<br />
Jonk in my kop<br />
Oud in my lyf (…)<br />
Swartvrou Een loflied aan mijn eerste kennismaking met de ziel<br />
van de zwarte muziek in Zuid-Afrika door mijn samenwerking met<br />
Xhosa zangeres Tandie Klaassen in de jaren negentig. Het heeft<br />
mijn denken over muziek een horizon gegeven die ik zonder haar<br />
en degenen die ik via haar ontmoette had moeten missen.
‘Het is een liefdesverklaring met haken<br />
en ogen, met bewondering en kritiek,<br />
met weemoed en optimisme’<br />
Ek is ‘n witman van die noorde<br />
Ek het gereis na hierdie land<br />
Ek het my toekoms hier gevind<br />
En ‘n hawe vir my hart<br />
En ‘n horison van woorde<br />
En ‘n wêreld vol musiek<br />
En ‘n swartvrou uit die Ooskaap<br />
Wat my geleer het om te sing (…)<br />
Liefde is altyd daar Het levensmotto van een gekleurde<br />
parkeerwachter in Stellenbosch met wie ik aan de praat raakte.<br />
Binnelandse sake Geschreven tijdens de vele dagen in de rij bij de<br />
Burgerlijke Stand voor geboorte- en trouwcertificaten en andere<br />
papieren terwijl ik het gevoel had dat ik in de wereld van Kafka<br />
terecht was gekomen. Eerst was er de ergernis en daarna zag ik de<br />
schoonheid van de chaos.<br />
Kry jou gat in rat Een peppil voor zeurende Afrikaners.<br />
Klara Majola Gedicht van DJ Opperman naar aanleiding van een<br />
krantenbericht lang geleden over een meisje dat de nacht niet<br />
overleefde toen ze haar grootvader zocht in de winter. Mijn vrouw<br />
had haar vereeuwigd in een klein beeld van brons en zo ontstond<br />
het lied.<br />
Kaalvoet Instrumentale wals die blootvoets gedanst dient te<br />
worden.<br />
Moenie Observatie van een sikkeneurige ouwe Afrikaner die gatvol<br />
is van alles… die land, sy vrou en sangers soos ek.<br />
Onrusrivier Een tekst ooit geschreven voor het boek JA!<br />
Ek was vir ‘n jaar<br />
Langs die Onrusrivier<br />
Het my lewe sien stroom<br />
Na die see<br />
Gesigte van liefde<br />
In die wolke gesien<br />
En onthou wat ek lank wou vergeet (…)<br />
Ek en my bottel Verhaal van Pieter, een fenomenale dakloze man<br />
die de stad kleur geeft. Ooit gevochten in Angola, doorgedraaid en<br />
zichzelf teruggevonden op straat.<br />
Onder in my Whiskyglas Een volstrekt andere versie van de Kombuis<br />
klassieker die mij samen met Hillbrow van Johannes Kerkorrel<br />
verliefd deed worden op het Afrikaans.<br />
Onder in my Whiskyglas<br />
Sien ek jou weer<br />
Onthou ek hoe ons was<br />
Maar nou’s my hart so seer (…)<br />
Verjaarsdaglied Geschreven als alternatief verjaardagslied voor een<br />
kameraad verwijzend naar twee traditionele liederen waar ik zoals<br />
ooit met Suikerbossie een heel andere draai aan gaf.<br />
Kaalvoet - Stef Bos CD jewelcase, € 17. Verkrijgbaar bij de concerten en via www.stefbos.nl
56<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken die wij het waard achten gelezen en bekeken te worden.<br />
Africa together - het levenswerk van de onfortuinlijke<br />
natuurfotograaf Adri de Visser<br />
Africa together is een overweldigend fotoboek met de wilde dieren in<br />
de Afrikaanse natuur in de hoofdrol.<br />
Natuurfotograaf Adri de Visser en<br />
zijn vrouw Regine reisden ieder<br />
jaar maandenlang achtereen door<br />
Afrika. Honderdduizenden foto’s<br />
heeft hij gemaakt tijdens die vele<br />
expedities. Daar waar de snelle<br />
reiziger geen tijd heeft, hadden zij<br />
eindeloos geduld om te wachten.<br />
Te wachten op dat ene moment.<br />
Dat maakt dit boek zo bijzonder.<br />
Net als het onfortuinlijke verhaal<br />
van de fotograaf.<br />
Hij had zich al bewezen als de<br />
beste Nederlandse Afrika-natuurfotograaf als er plots een einde aan<br />
zijn carrière komt. In november 2012 verliest Adri tijdens een overval<br />
in Nairobi het licht in zijn ogen én de kracht in zijn lichaam. Getroffen<br />
door zes kogels overleeft hij de laffe aanslag ternauwernood.<br />
Hij zal nooit meer fotograferen, maar zijn passie voor fotografie<br />
en zijn liefde voor Afrika zijn gebleven en komen tot leven in dit<br />
indrukwekkende boek. Het is het levenswerk van Adri de Visser maar<br />
vooral ook een hommage aan de natuur van Afrika.<br />
‘Ik mis mijn foto’s’<br />
Adri de Visser, Africa together, Vermeer Publishing, 180 pagina’s, luxe<br />
stofomslag, € 39,95. ISBN 9789081696524<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
57<br />
nooit vergeten worden. De centrale vraag die gesteld wordt: wat is<br />
sterker? De menselijke geest of het trauma.<br />
Francois Smith, Een schuldig leven, verkracht in de Boerenoorlog. Uit<br />
het Afrikaans vertaald door Riet de Jong, Athenaeum, 288 pagina’s,<br />
€ 19,99. ISBN 9789025307059<br />
Een schuldig leven<br />
Ze heeft echt bestaan, Susan Nell. Een schuldig leven is haar verhaal.<br />
Als Afrikaner meisje wordt ze tijdens de Anglo-Boerenoorlog (1899-<br />
1902) in het Engelse concentratiekamp Winburg verkracht en voor<br />
dood achtergelaten. Haar ouders, broertje, beste vriendin en haar<br />
thuis is ze dan al kwijt. Haar leven begint opnieuw als ze door twee<br />
zwarte mensen, een kruidendokter en zijn vrouw, wordt gered en in<br />
een grot wordt verpleegd net zolang tot ze in staat is naar Kaapstad<br />
te reizen. Susan neemt terwijl ze op de vlucht is de naam van haar<br />
beste vriendin aan, Draper. Via haar steeds duidelijker opborrelende<br />
herinneringen leren we haar verschrikkingen kennen. En het nooit<br />
aflatende schuldgevoel. Was de verkrachting niet haar eigen schuld?<br />
Had ze niet gedanst en gelachen, had ze het leven niet begeerd,<br />
opgeeist?<br />
In haar leven, zo hebben haar verzorgers en redders gezegd,<br />
wacht haar een pad dat ze moet gaan en het zal zich aan haar<br />
openbaren. Ze vindt op haar weg steeds iemand die haar een<br />
nieuwe mogelijkheid toont. Uiteindelijk gaat ze in Nederland en<br />
later Duitsland psychologie studeren. Ze blijft gefascineerd door<br />
slachtoffers van menselijk geweld en reist in de Eerste Wereldoorlog<br />
naar Engeland om daar te werken met soldaten die lijden aan een<br />
shellschok. Via therapieën die gebaseerd zijn op verhalen, zang<br />
en dans probeert ze de kapotte mannen weer heel te maken. Dan<br />
gebeurt het onwaarschijnlijke: in het hospitaal staat ze oog in oog<br />
met een van haar verkrachters. De schok is zo groot dat het haar<br />
verandert van slachtoffer in iemand die controle kan uitoefenen. En<br />
zo beslist zij in haar wil om te leven over het lot van de man die haar<br />
leven dacht te nemen.<br />
Het geneest haar niet, ze constateert: ‘Ik heb geen verweer, geen<br />
haat, geen liefde, niets …’<br />
De Zuid-Afrikaanse auteur Francois Smith boetseerde met prachtige<br />
zinnen en taalvondsten het schuldige leven van Susan Nell tot een<br />
intrigerende roman die leest als een thriller. Die ervoor zorgt dat<br />
de verschrikkingen van oorlogsslachtoffers gevoeld en daarmee<br />
Moederbloed<br />
Jezus Julius Meijer is de zoon van een aan alcohol verslaafde moeder<br />
en een liefhebbende, onderdanige vader. Zijn baan – tekenaar van<br />
insecten – voert hem naar de ongerepte wildernis in Kenia. Daar<br />
verneemt hij dat zijn vader overleden is en vanaf dat moment<br />
trotseert Jezus als een onaantastbare de gevaren van de wildernis.<br />
Tot grote bewondering en verbazing van de Masai die hem hebben<br />
opgevangen. Totdat een confrontatie met een krokodil zijn angst en<br />
daarmee sterfelijkheid aan het licht brengt. Nadat hij uiteindelijk de<br />
aseksuele Masai vrouw Osumare zwanger heeft gemaakt, verlaat<br />
hij het dorp en de gebarsten Afrikaanse aarde en keert terug naar<br />
Nederland. Daar ontmoet hij Celeste en Simon, twee mensen die de<br />
leegte in hun leven en hun hart opvullen met een verzamelwoede<br />
van schoonmaakproducten en een portverslaving. Uiteindelijk is het<br />
zijn dochter uit Afrika, Niddi Baba, die Jezus de zin van het leven laat<br />
zien en in zijn laatste levensdagen licht in zijn hart brengt.<br />
Moederbloed is een bijna anarchistisch geschreven psychologische<br />
vertelling, die je zeker in het begin doet glimlachen door de rake<br />
woordvondsten, zinsopbouw en de onderkoelde humor. Een<br />
bijzonder boek waarin de genezende kracht van de Afrikaanse<br />
natuur een hoofdrol speelt en de leegte van de westerse<br />
samenleving opvult. Een interview met de auteur lees je op<br />
https://www.oogvoorafrika.nl/moederbloed/<br />
Mayo de Graaf, Moederbloed, uitgeverij Boekscout,<br />
www.boekscout.nl, 314 pagina’s. € 21,95. ISBN 9789402210248
58<br />
Afrika SAFARIGIDS<br />
Eindelijk, een complete veldgids met (mooie) afbeeldingen van<br />
de meest voorkomende zoogdieren, reptielen en vogels die je in<br />
Afrika kunt spotten. Voorzien van kaarten van hun leefgebied.<br />
Daarnaast een omschrijving van de nationale parken van Kenia,<br />
Tanzania, Botswana, Namibië, Zambia en Zuid-Afrika en handige<br />
safari- en landentips. En dat alles in het Nederlands. Nu weet je dat<br />
de prachtige African Fish Eagle in het Nederlands de Afrikaanse<br />
zeearend heet, en niet visarend. En dat de prachtig roze en<br />
lichtbauw gekleurde lilac breasted roller de vorkstaartscharrelaar is.<br />
Auteur van deze prachtige gids is Ruud Troost, die bijna vier jaar en<br />
20.000 manuren aan dit project heeft gewerkt. Een aanwinst voor<br />
iedereen die in Afrika op safari gaat en echt wil weten wat hij ziet.<br />
Als toegift vind je bovendien een index met de Engelse, Nederlandse<br />
en Latijnse namen. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> mag hem met korting<br />
weggeven. Zie pagina 110.<br />
Ruud Troost, Afrika SAFARIGIDS, Afrika Safari Media, 400 pagina’s,<br />
gebonden en met leeslint, € 44,95. ISBN 9789082208115,<br />
www.safarigids.nl<br />
journalistiek werk, onder meer een biografie van Nelson Mandela, en<br />
een aantal romans waarin steeds opnieuw de roerige geschiedenis<br />
van zijn land centraal staat. Payback is het veelbelovende eerste deel<br />
van een trilogie over Mace Bishop en Pylon Buso. De voormalige<br />
wapensmokkelaars hopen eindelijk een ontspannen leven te<br />
gaan leiden in Kaapstad. Met hun nieuwe beveiligingsservice voor<br />
welvarende toeristen lijkt dat te lukken, tot Mace ingehaald wordt<br />
door zijn verleden. Hij moet nog één gevaarlijke klus klaren en krijgt<br />
te maken met een tegenstandster van formaat: Sheemina February,<br />
een advocate met ijsblauwe ogen.<br />
Payback is een uitbundige odyssee van geweld, aan- en opgevuld<br />
met een hele reeks couleur locale, politiek, geschiedenis, geografie,<br />
tradities en culturele botsingen, en verslavend tot en met het slot.<br />
Deze snoeiharde thriller en het eerste deel in de Kaapstadtrilogie<br />
kreeg maar liefst 5 sterren in de VN Detective & thrillergids van 2015.<br />
Mike Nicol, Payback, vertaling Ton Heuvelmans, Uitgeverij De Geus,<br />
505 pagina’s paperback, € 19,95. ISBN 9789044532616<br />
Lonely Planet’s gids voor de Reisfotografie<br />
Payback – Kaapstadtrilogie I<br />
Na Deon Meyer duikt er opnieuw een Zuid-Afrikaans thrillertalent<br />
op: Mike Nicol (64). Een debutant is Nicol niet. Hij schreef poëzie,<br />
De gemiste shot, de foto die het toch net niet is. Als je dit<br />
informatieve boek grondig bestudeert en de duidelijk beschreven<br />
tips opvolgt, kom je eindelijk thuis met (digitale) foto’s zoals jij ze<br />
wilt.<br />
De internationaal bekende reisfotograaf Richard l’Anson laat<br />
aan de hand van praktische oefeningen en voorbeelden met tips<br />
en technieken zien hoe je veelgemaakte fotografiefouten kunt<br />
vermijden en hoe je je compositorische en technische vaardigheden<br />
als fotograaf ontwikkelt. Het perfecte moment vangen, het is een<br />
kunst. Maar een die je kunt leren. Fraaie reisfoto’s met het verhaal<br />
erachter vormen een bron van prachtige inspiratie. Er staan zelfs tips<br />
in hoe je met je reisfoto’s geld kunt verdienen…<br />
‘Een duidelijke en bondige technische handleiding om je<br />
reisfotografie te verbeteren’ − The Observer<br />
Richard l’Anson, Lonely Planet’s gids voor de Reisfotografie, Uitgeverij<br />
Lannoo, 368 pagina’s, paperback, € 24,99. ISBN 9789401423403
ontfermt hij zich over een zwarte vrouw, die hij de naam Eerste<br />
geeft. Aangekomen in Natal sticht hij zijn eigen ‘plaas’, Donkerland,<br />
waar zeven generaties van de familie De Witt zullen wonen, altijd<br />
in verbondenheid met de nakomelingen van Eerste. Al lezend leef<br />
je mee met het verdriet, de blijdschap en de trots van de Afrikaners<br />
en de Zoeloes, je proeft de sfeer van dat prachtige land en je geniet<br />
van de ongelooflijke verhalen uit de Zuid-Afrikaanse geschiedenis.<br />
Een must-read voor iedereen die van Zuid-Afrika houdt. Meer over<br />
Donkerland lees je in een interview met vertaalster Ingrid Glorie op<br />
https://www.oogvoorafrika.nl/donkerland/<br />
59<br />
Deon Opperman & Kerneels Breytenbach, Donkerland, Vertaling uit<br />
het Afrikaans Ingrid Glorie, Uitgeverij Mozaïek, 462 pagina’s, € 23,50.<br />
ISBN 9789023994749<br />
TE GAST IN Zuid-Afrika – Maak kennis met het échte leven<br />
Zuid-Afrika biedt als vakantiebestemming oneindig veel mogelijkheden<br />
en altijd weer nieuwe landschappen en wildparken. Maar hoe<br />
is het om te reizen in een land dat tot voor kort gebukt ging onder de<br />
apartheid? Hoe ziet het dagelijks leven in een township eruit? Hoe<br />
kan het dat supporters van rivaliserende voetbalclubs in het stadion<br />
vriendschappelijk met elkaar omgaan? Waarom is het Afrikaans niet<br />
langer een besmette taal? Het antwoord op deze vragen en nog<br />
veel meer vind je in de geheel vernieuwde reisbundel TE GAST IN<br />
Zuid-Afrika. Met tien inspirerende verhalen en handige reistips van<br />
gekende auteurs als Kees van Teeffelen (TE GAST IN), Peter Vermaas<br />
(NRC), Niels Posthumus (Trouw), Marjolein Westerterp (<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong><br />
<strong>AFRIKA</strong>) en Ad van Hout (Geografenkrant) is deze totaal vernieuwde<br />
editie van TE GAST IN Zuid-Afrika ‘het ultieme voorpretboekje’,<br />
aldus Flying Dutchman Magazine. Wij kunnen dat alleen maar<br />
onderschrijven.<br />
Kees van Teeffelen e.a.,TE GAST IN Zuid-Afrika, 12de geheel vernieuwde<br />
druk, Uitgeverij Informatie Verre Reizen, www.tegastin.nl,<br />
80 pagina’s, € 8,95. ISBN 9789460160578<br />
emp.ty – reis naar het onbekende<br />
Namibië, een land vol leegte. Fotograaf Thijs Heslenfeld voelt zich<br />
meer dan thuis in de oneindige landschappen, in de wereld die totaal<br />
verschilt van die van ons. Waar geld, tijd, wifi en files geen hoofdrol<br />
spelen, waar het gaat om de confrontatie tussen jou en Moeder<br />
Aarde.<br />
Voor het project emp.ty reisde Thijs zes maanden in een 4 x 4 met<br />
tentjes op het dak door de meest verlaten delen van Namibië.<br />
Maar niet alleen. Twaalf reizigers lieten hun vrienden, familie,<br />
kantoor, huis en land achter om ieder een week samen met Thijs te<br />
ontdekken waar hun tocht, zonder vooropgezet plan, hen bracht.<br />
Hun twaalf avonturen en beschouwingen vormen het hart van<br />
emp.ty.<br />
emp.ty is een prachtig persoonlijk boek vol foto’s, handige tips om te<br />
overleven in de bush en persoonlijke verhalen. Voor de avonturier die<br />
uit te zoeken heeft waar het leven werkelijk om gaat.<br />
Thijs Heslenfeld, emp.ty, De Vrije Uitgevers, 128 pagina’s, Engels,<br />
€ 29,95. ISBN 9789081247030<br />
Donkerland<br />
In 1838 verlaat Pieter de Witt verlaat zijn geboortegrond in de Oost-<br />
Kaap, nadat zijn ouders door veedieven zijn vermoord. Onderweg
Luna Paige se stories<br />
Haar tienjarig jubileum als artiest bekroonde ze met haar komst naar overzees Nederland. Voor het<br />
eerst. In Zuid-Afrika speelt ze dag in dag uit haar publiek plat. Haar geheim: een stem als een diva,<br />
intuïtieve muziek, meeslepend pianospel en prachtige teksten, stories.<br />
Haar eerste – Engelstalige – cd Luna verscheen in 2003. Er volgden<br />
Missing Pieces en Wonderful Life − en een compilatie van de<br />
mooiste nummers, Luna The Collection. Gevolgd in 2014 door<br />
Borders & Beyond. Het mooiste compliment haar gegeven: ‘If she<br />
was from New York, she would be the latest rage!’. Maar ze komt<br />
uit Zuid-Afrika, is geboren als Luna Pieterse in Melkbosstrand (bij<br />
Kaapstad) en woont nu in Stellenbosch.<br />
Zelf vertelt ze dat ze beïnvloed is door artiesten als Joni Mitchell,<br />
Janis Joplin, Joan Baez, Tori Amos en Tracy Chapman. Voor mij<br />
hoort ze, zeker met haar album Storielied, meer dan thuis in dat<br />
rijtje illustere voorbeelden. Luna Paige is echt, klinkt als een engel<br />
en diva tegelijk en voert je met haar teksten op Storielied mee naar<br />
een Zuid-Afrikaans dromenland. Een land waar je wilt zijn.<br />
Wie is Luna Paige?<br />
‘Ik ben liedjes gaan schrijven toen ik op de middelbare school zat.<br />
Na mijn studie ben ik aan de slag gegaan als sociaal werker en<br />
muziektherapeut, maar kon de bordjes werk en muziek uiteindelijk<br />
niet meer gelijktijdig in de lucht houden. Zeker toen ik de afgelopen<br />
jaren echt hard aan de bak ben gegaan als muzikant. Ik maak er<br />
altijd een grapje over: voor instant succes heb je in Zuid-Afrika tien<br />
jaar nodig. Dat klopt voor mij wel. Het is na tien jaar echt gebeurd.<br />
Mijn eerste optredens deed ik toen ik op de universiteit zat. Het<br />
podium op, poeh dat was voor mij een hele stap. Ik was altijd erg<br />
verlegen, nog wel trouwens.’<br />
Dat zie ik. Je komt over als een verlegen meisje tot je gaat<br />
spelen…<br />
‘Het gaat al veel beter. In het begin kwam ik het podium op, zei<br />
“hello”, deed mijn ogen dicht tot ik klaar was, keek de zaal in en zei<br />
“thank you”. Ik heb inmiddels ontdekt dat ik gewoon kan praten<br />
tegen het publiek en eigenlijk best grappig ben.’<br />
En dan sta je in Nederland. Eindelijk?<br />
‘Op 9 juni 2012 kwam mijn Afrikaanstalige cd en dvd Storielied uit.<br />
Ik heb toen gezegd: “hier wil ik mee naar Nederland.” En een jaar<br />
later hield ik weer op 9 juni mijn ‘bon voyage’-feestje. De volgende<br />
dag vloog ik naar Nederland om op het Festival voor het Afrikaans<br />
te spelen. Hoe bijzonder is dat…’<br />
Kun je ons wat meer vertellen over de hobbelige weg naar<br />
succes?<br />
‘Ik ben begonnen met drie Engelstalige cd’s. De reden daarvoor<br />
was dat ik de Afrikaanstalige muziek op het moment dat ik<br />
aan mijn liedjes begon te werken, erg oppervlakkig vond, te<br />
commercieel. Ik hield er niet van. Daarom wilde ik niet in het<br />
Afrikaans zingen. De nummers op mijn eerste cd’s zijn erg<br />
persoonlijk. Over mijn gedachtes en mijn dagelijks leven. Maar er<br />
is inmiddels veel veranderd in de Zuid-Afrikaanse muziek scene.<br />
Daarom heb ik besloten om Storielied in het Afrikaans te doen.’<br />
Wat is er bijzonder aan Storielied? Prachtige titel overigens.<br />
‘Voor Storielied heb ik juist niet geput uit mijn eigen leven en<br />
ervaringen, maar ben ik in de literatuur gedoken. Het is op dit<br />
moment in Zuid-Afrika erg in om bestaande gedichten op muziek<br />
te zetten. Dat wilde ik dus niet, omdat het al gedaan wordt. Ik<br />
ben gaan zoeken naar verhalen, stories, van schrijvers die mij<br />
aanspraken en heb daar teksten en muziek bij gemaakt. Ik ben<br />
de eerste die dat gedaan heeft en het zoeken in literatuur naar<br />
verhalen die me raakten, was een grote bron van inspiratie. Bij<br />
Storielied zit ook een dvd met als bonus een paar interviews met de<br />
schrijvers van de stories.’<br />
Waar zocht je naar?<br />
‘De geschiedenis van Zuid-Afrika is zo jong en ik vond in de<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marli Strydom, Robert Hamblin, Jeandri Streicher
‘Luna Paige is echt,<br />
klinkt als een engel en diva tegelijk’<br />
61<br />
literatuur heel veel verwijzingen naar juist onze geschiedenis,<br />
naar de komst van de Hollanders, de eerste volkeren zoals<br />
de San en de Khoi-Khoi. Wij leven het verleden en dat is een<br />
prachtige basis voor mijn songs. Het was ook interessant hoe<br />
mijn stijl veranderde op het moment dat ik in het Afrikaans<br />
ging schrijven en zingen.’<br />
Ga je een dergelijk project nog eens doen?<br />
‘Ja, ik heb heel veel zin om nog een Storielied te maken. Er<br />
zijn nog honderden boeken die ik kan lezen en er worden<br />
nog honderden boeken geschreven. En ik wil er graag mee<br />
doorgaan omdat ik het ook belangrijk vind dat het Afrikaans<br />
als taal blijft. Ik vind het vreselijk als jongeren van school<br />
komen en ze spreken geen Afrikaans. Ik wil daarom ook op<br />
scholen, vooral op Engelstalige scholen gaan optreden, om<br />
kinderen de liefde voor de taal en het verhaal bij te brengen.<br />
Daarmee geef ik ook wat terug. Daarnaast heb ik nog een<br />
wens: ik wil dolgraag de muziek schrijven voor een Zuid-<br />
Afrikaanse film. Eh… eigenlijk doe ik het al. Als ik een film zie<br />
die ik mooi vind, schrijf ik mijn eigen titelsong, haha…’<br />
Wat zijn je favoriete schrijvers?<br />
‘Ingrid Winterbach heb ik echt ontdekt en André P. Brink. Zijn<br />
teksten zijn erg sensueel en dat is mijn muziek ook. Wij passen<br />
goed bij elkaar. En Elias P. Nel. Hij schrijft met een prachtige<br />
mix van humor en verdriet. Je begint in eerste instantie te<br />
lachen, tot je je realiseert dat het eigenlijk een droevig verhaal<br />
is. Dat vind ik kunst.’<br />
En hoe vind je Nederland?<br />
‘Ik vind het geweldig, het lijkt wel alsof jullie steeds vakantie<br />
hebben. Jullie zien er zo gelukkig uit. De mensen zijn goed<br />
gekleed, zeker de oudere vrouwen. Ik heb het gevoel dat ik<br />
hier makkelijk zou kunnen wonen, maar dat gezegd hebbende,<br />
denk ik meteen… o nee. Dat heeft te maken met de natuur van<br />
Zuid-Afrika. De veranderende landschappen en de schoonheid<br />
ervan. Je hebt er alles in één land. Nu ik zoveel speel, maak<br />
ik er ook echt een punt van om in kleine plaatsjes te<br />
overnachten en de plaatselijke bar bezoeken. Ik leer m’n<br />
eigen land zo goed kennen en waarderen. Ik hou ook<br />
van het ruwe, het echte. Wij leven een simpel, maar<br />
tegelijk een heel rijk leven. Een vriend van mij die<br />
lang in Nederland heeft gewoond, vertelde<br />
dat in een gesprek in Nederland altijd de<br />
reactie is “ja maar…”, terwijl het in Zuid-Afrika<br />
“ja en…” is. Ik denk dat Zuid-Afrikanen erg<br />
open-minded en heel gastvrij zijn. Ik weet<br />
niet of jij dat ook zo ervaren hebt?’<br />
Oh yes…<br />
Volg Luna Paige op<br />
www.lunapaige.com
62<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken die wij het waard achten gelezen en bekeken te worden.<br />
De tuin van verloren zielen<br />
Hoop te Koop<br />
De tuin van verloren zielen is na Zwarte Mamba de tweede roman<br />
van tot ‘Best of Young Novelists’ uitgeroepen schrijfster Nadifa<br />
Mohamed (1981).<br />
1988: geruchten over een revolutie waaien rond in de droge wind.<br />
Door de ogen van drie verschillende vrouwen zien we Somalië<br />
uiteenvallen. De negenjarige Dego heeft het vluchtelingenkamp<br />
waar ze is geboren verlaten, naar de stad gelokt met de belofte van<br />
een nieuw paar schoenen. Kawsar, een eenzame weduwe, is aan<br />
huis gekluisterd nadat ze vreselijk is mishandeld door de politie. En<br />
Filsan, een jonge vrouwelijke soldaat, is vanuit Mogadishu naar het<br />
noorden getrokken om de rebellen tegen te houden die aan een<br />
opmars bezig zijn.<br />
Terwijl hun land verscheurd wordt door een burgeroorlog, raken de<br />
levens van deze drie vrouwen met elkaar verbonden.<br />
Nadifa Mohamed schrijft compact, wonderschoon en met een lichte<br />
pen. Dit is een roman die het verdient om gelezen te worden.<br />
Nadifa Mohamed, De tuin van verloren zielen, A.W. Bruna Uitgevers,<br />
312 pagina’s, paperback, € 19,95. ISBN 9789022960509.<br />
Dit bijzondere boek, zowel kwa vormgeving als onderwerp, gaat<br />
over Zuid-Afrikaanse flyers die Ellen Beck verzamelde toen ze<br />
stage liep in Kaapstad. De flyers, zoals Magic Stick for Job Seekers<br />
en Penis enlargements small, large or any size die allemaal in het<br />
boek staan afgebeeld, verkopen oplossingen voor elk mogelijk<br />
probleem in iemands leven. Ellen Beck zag ze als een aanleiding<br />
om de Zuid-Afrikaanse geschiedenis en cultuur die erin naar voren<br />
komt te vergelijken met onze eigen manier van reclame maken en<br />
communiceren.<br />
Je begint met een glimlach als je de boodschappen van de flyers<br />
leest. Daarna word je geconfronteerd met de werkelijkheid van de<br />
zwarte bevolking die jarenlang heeft opgekeken naar de machtige<br />
blanke die het goed had met een mooi huis, een baan en een<br />
gelukkig huwelijk. Dan is het goed voor te stellen dat je de flyers niet<br />
weggooit, maar er in wanhoop naar grijpt. Naar de 3 in 1 peniscrème<br />
om je mannelijkheid mee te herwinnen, luck in love dat ervoor zorgt<br />
dat je vrouw weer bij je terugkomt en win the lottery, zodat je je<br />
uitzichtloze bestaan achter je kunt laten.<br />
Ellen Beck & Lotte Dijkstra, Hoop te Koop, te bestellen via<br />
www.hooptekoop.com, € 25.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
63<br />
Schimmenspel<br />
Marguerite Poland is de grande dame van de Engelstalige Zuid-<br />
Afrikaanse literatuur. Haar boeken horen thuis naast die van Nadine<br />
Gordimer en J.M. Coetzee. Nu kan ook Nederland met haar werk<br />
kennismaken, want onlangs is haar bekendste roman, Shades<br />
(1993), als Schimmenspel in Nederlandse vertaling verschenen.<br />
Schimmenspel vertelt het waargebeurde verhaal van Polands<br />
overgrootvader, een Engelse zendeling die zich eind negentiende<br />
eeuw met zijn gezin op een afgelegen missiepost in de Oost-<br />
Kaap heeft gevestigd. Met de beste bedoelingen hoopt Charles<br />
Farborough niet alleen het evangelie te verbreiden, maar de lokale<br />
bevolking ook een stukje Europese beschaving te brengen. De<br />
Xhosa hebben echter hun eigen eeuwenoude tradities, waarin de<br />
‘schimmen’ van de voorouders een belangrijke plaats innemen. Het<br />
contact tussen beide culturen leidt tot botsingen en onbegrip. Maar<br />
als het gezin wat langer in Afrika woont, verliezen de Farboroughs<br />
steeds meer van hun keurige Victoriaanse vernislaagje. Dat geldt<br />
vooral voor de dochter uit het gezin, Frances. Zal zij, zoals iedereen<br />
van haar verwacht, met haar knappe, succesvolle neef Victor<br />
trouwen? Of kiest ze voor de wat sullige hulppredikant Walter<br />
Bromley, die veel meer openstaat voor alle verrassingen die het<br />
continent Afrika de westerling heeft te bieden?<br />
Voor deze roman heeft Poland zich gebaseerd op brieven en<br />
dagboeken van haar eigen familie. Het boek laat zich lezen als een<br />
delicate liefdesroman. Maar tegelijk laat Poland zien hoe de cultuur<br />
van de Xhosa verwoest werd door de komst van het christendom<br />
en de uittocht van zwarte landarbeiders naar de goud- en<br />
diamantmijnen in het noorden. Een tragische ontwikkeling waarin<br />
Polands eigen voorouders een niet altijd even fraaie rol hebben<br />
gespeeld. En die voorouders – dat heeft Poland van de Xhosa<br />
geleerd – zijn onlosmakelijk deel van wie zijzelf vandaag de dag is.<br />
Schimmenspel is een dappere poging om het verleden onder ogen<br />
te zien, zodat we beter kunnen begrijpen hoe de moderne Zuid-<br />
Afrikaanse samenleving is ontstaan.<br />
Marguerite Poland, Schimmenspel. Uit het Engels vertaald door<br />
Jetty Huisman. Uitgeverij Mozaïek, 464 pagina’s, € 23,50. ISBN<br />
9789023994794.<br />
En Rachel huilde<br />
Na het ontroerende Kleine Rachel is er nu de roman En Rachel huilde.<br />
Een verhaal dat op je hart trapt en er een open wond achterlaat.<br />
Omdat het op een verbijsterende manier de keuzes laat zien waar<br />
economische immigranten in het Zuid-Afrika van nu soms voor<br />
staan. Tevens ervaar je de ongelooflijke veerkracht en de heilzame<br />
kracht van vergeving, opgebracht door de Mozambikaanse Rachel<br />
die in Zuid-Afrika als hulp in de huishouding gaat werken bij een<br />
blank echtpaar. Daar sterft haar dochtertje en komt Rachel voor een<br />
ongelooflijk dilemma te staan. Haar hart huilt. Is in 2016 ook in de<br />
Zuid-Afrikaanse bisocopen te zien.<br />
Brett Michael Innes, En Rachel huilde.<br />
Vertaling Roeleke Meijer-Muilwijk, Uitgeverij Mozaïek, 272 pagina’s,<br />
€ 18,90, ISBN 9789023994992.<br />
…byvoorbeeld<br />
Dit prachtig uitgegeven boekje met<br />
cd geeft een mooi overzicht van de<br />
hedendaagse in het Afrikaans gezongen<br />
muziek in al haar verrassende rijkdom<br />
en diversiteit. Op de cd vind je nummers<br />
van vaandeldragers als Koos du Plessis,<br />
Anton Goosen, Koos Kombuis, David<br />
Kramer en Amanda Strydom, maar<br />
ook van de lichting van toen en nu met<br />
artiesten als Karin Hougaard, Chris<br />
Chameleon, Luna Paige, Die Heuwels<br />
Fantasties, Joshua na die Reën en Jack Parow. Twintig songs als een<br />
canon van de hedendaagse Afrikaanse muziek staan op en in het<br />
bijzondere eerste deel van …byvoorbeeld. Voor de samenstelling<br />
en uitgave tekenen Ingrid Glorie, Jannie du Toit, Karin Hougaard,<br />
Luna Paige en Herman van Veen. De opbrengst van het boek en<br />
cd is bestemd voor het Teater Bystandsfonds dat steun biedt aan<br />
zieke of noodlijdende artiesten in Zuid-Afrika. Mooi cadeau voor de<br />
feestdagen en lang daarna.<br />
…byvoorbeeld, boek met cd, Uitgeverij Harlekijn Holland, 90<br />
pagina’s, cd met 20 nummers, ISBN 9789081718684, verkrijgbaar via<br />
www.hermanvanveen.com/webshop
64<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken die wij het waard achten gelezen en bekeken te worden.<br />
nemen Danielle & Olivier Follmi ons met Afrikaanse wijsheden en<br />
prachtige foto’s mee op ontdekkingstocht door het Afrikaanse<br />
continent. Een prachtig boek om vaak in te bladeren en je te<br />
realiseren wat werkelijke wijsheid is. De citaten van de grote<br />
meesters uit de Afrikaanse literatuur en de spreekwoorden die<br />
komen uit mondelinge overlevering laten je door het ware hart van<br />
het Afrikaanse leven en gedachtengoed reizen. Een filosofische<br />
boost voor elke dag.<br />
De drums van Timkat<br />
Danielle & Olivier Follmi, Wijsheid uit Afrika, Uitgeverij Lannoo, 288<br />
pagina’s, hardcover, € 12,50, ISBN 978-9401-426862,<br />
www.terralannoo.nl<br />
Ada Rosman-Kleinjan houdt van Afrika en bereist het continent op<br />
avontuurlijke wijze. In De drums van Timkat neemt ze ons mee naar<br />
Ethiopië, het land van verbrande gezichten, zoals ze het omschrijft.<br />
Een land met meer dan tachtig verschillende bevolkingsgroepen<br />
die allemaal hun eigen gewoontes, tradities en cultuur hebben. Ze<br />
reist met haar man van hoofdstad Addis Abeba naar de rotskerken<br />
van Lalibela, naar Aksum, naar de kloosterkerken op de eilandjes<br />
in het Tanameer en de watervallen in de Blauwe Nijl. In Gondar zijn<br />
ze getuigen van het Timkatfestival en in het zuiden bezoeken ze de<br />
traditioneel levende stammen in de Omo-vallei. Een stap terug in de<br />
tijd. De drums van Timkat is een persoonlijk en inspirerend verslag<br />
van een avontuurlijke reis door een van de meest bijzondere landen<br />
van Afrika.<br />
Ada Rosman-Kleinjan, De drums van Timkat, Wombat reisboeken,<br />
202 pagina’s, paperback, € 18,50, ISBN 978-90-802968-0-0,<br />
www.adarosman.nl<br />
Wijsheid uit Afrika<br />
‘Wanneer de takken van de bomen in het woud ruzie maken,<br />
omhelzen de wortels elkaar’. In een prachtig uitgegeven cadeauboek<br />
De lantaarnzwaaier<br />
Deze spannende historische roman is gebaseerd op het volksverhaal<br />
van de lantaarnzwaaiers. Als het stormde probeerden zij<br />
schepen te laten stranden door aan de verraderlijke kust met een<br />
reusachtige lantaarn te zwaaien om zo de oriëntatie van de zeelui<br />
te verstoren. Als het schip vastliep roofden de lantaarnzwaaier en<br />
zijn handlangers de buit. De jonge Sophie ontmoet in deze roman<br />
een zwaargewonde zeeman, slachtoffer van een lantaarnzwaaier.<br />
Tot haar ontsteltenis blijken er tussen de Schotse man en haar<br />
familie banden te bestaan die Sophies bestaan op haar grondvesten<br />
doen schudden. Ze wordt heen en weer geslingerd tussen loyaliteit<br />
aan haar ouders, het verlangen van haar hart en de roep van haar<br />
geweten en moet uiteindelijk een allesbeslissende keuze maken.<br />
Deze roman is het debuut van Sophia Fourie, gids bij het<br />
Strandveldmuseum in het dorpje Franskraal bij het Zuid-Afrikaanse<br />
Gansbaai.<br />
Sophia Fourie, De lantaarnzwaaier, Vertaling Ingrid Glorie, Uitgeverij<br />
Mozaïek, 320 pagina’s, paperback, € 18,90, ISBN 978-90-239-96521
65<br />
De Breuklijn<br />
Kritisch journalist Alex Perry richt zich in De Breuklijn op een<br />
oplevend Afrika en een wereld die daar niet mee om kan gaan. De<br />
breuklijn is de metafoor voor de Grote Riftvallei die het continent<br />
geologisch splijt. Perry geeft ons een prachtig, intiem en openhartig<br />
beeld van het nieuwe Afrika. De ondertitel – verhalen uit het andere<br />
Afrika – geeft aan dat we door het lezen van dit boek anders leren<br />
kijken naar landen als Ethiopië, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Oeganda en<br />
Nigeria.<br />
Alex Perry, De Breuklijn, Uitgeverij Unieboek | Het Spectrum,<br />
Vertaling Pieter Janssens, 368 pagina’s, paperback, € 24,99,<br />
ISBN 978-90-00-33340-0<br />
The Family Album of Wild Africa<br />
Dit 480 pagina’s dikke boek met 300 foto’s heeft de absolute wowfactor<br />
voor liefhebbers van fotografie en Afrika. De Franse fotograaf<br />
Laurent Baheux heeft gebruik gemaakt van zwart-wit fotografie om<br />
op magistrale wijze de magie van de wilde dieren en landschappen<br />
van Afrika vast te leggen. Het sterke contrast en de bijzondere<br />
belichting zorgen voor krachtige maar toch kwetsbare foto’s. Een<br />
uniek koffietafel boek.<br />
Laurent Baheux, The Family Album of Wild Africa, uitgeverij teNeues,<br />
480 pagina’s, € 98,- (bij bol.com € 74,99), ISBN 978-38-32732-97-4<br />
BOEM! Makbuntu<br />
In 2014 gooide topmanager Bert van Dam het roer om. Toen hij met<br />
zijn gezin in de Afrikaanse Serengeti getuige was van de oversteek<br />
van duizenden wildebeesten over de Mara-rivier, begreep hij tijdens<br />
dit magische moment van beweging, waarom hij hier op aarde<br />
is. Niet om directeur te zijn, niet om miljoenen te verdienen. Hij<br />
ging op zoek naar het recept voor een zinvol leven en ontwierp<br />
het Makbuntu-model dat bestaat uit drie pijlers: creatie, liefde<br />
en genieten. Samen vormen ze de cirkel van geven en ontvangen<br />
die voldoet aan de wetten van de natuur. Makbuntu is een<br />
samenvoeging van het Arabische Maktub – het staat geschreven<br />
in het universum – en het Zoeloewoord Ubuntu – één zijn met je<br />
omgeving. Ga met Bert van Dam mee op zoek naar een zinvol leven.<br />
Spring! Ga door de rivier…<br />
Vanishing Kings – Lions of the Namib<br />
In een van haar recente afleveringen van Floortje naar het<br />
einde van de wereld bezocht Floortje Dessing de Nederlandse<br />
Lianne Steenkamp die samen met haar man Will in Namibië<br />
natuurdocumentaires maakt. Maanden en maanden van leven in de<br />
woestijn zorgden voor de prachtige documentaire Vanishing Kings,<br />
Lions of the Namib waarin vijf zeldzame woestijnleeuwen gevolgd<br />
worden. De trailer is te zien via https://vimeo.com/133217904<br />
www.intonatureproductions.com<br />
Bert van Dam, Boem! Makbuntu, Uitgeverij Paris Books, 120 pagina’s,<br />
hardcover, € 16,50, ISBN 978-94-92179-08-1
Finding Emo<br />
Emo Adams heeft de lach aan zijn kont hangen. Een performer met veel zelfvertrouwen en humor.<br />
Mijn verrassing van het Festival voor het Afrikaans in 2013. Tijd om kennis te maken.<br />
kennismaking met het theater. En dat – samen met de optredens<br />
met het Kaapse Maleier Koor en The Cape Coons tijdens de Kaapse<br />
Klopse – was het begin van Emo Adams.’<br />
En waar is Emo Adams nu?<br />
‘Nog steeds in Mitchells Plain. Eerst dacht ik toen ik financieel<br />
succesvol werd, dat ik het leven voor mijn familie beter kon<br />
maken door een huis te zoeken in een mooiere omgeving, waar<br />
mijn ouders in het park konden wandelen. Maar zij maakten me<br />
duidelijk dat geluk niet afhankelijk is van waar je woont, maar van<br />
wie je bent. Je hoeft niet in een groter huis of op een andere plek<br />
te wonen om gelukkig te zijn. Jij laat het ons ook zien met jouw<br />
tijdschrift: onze natuur, de Big Five, de palmbomen, de mensen<br />
met een glimlach, zo mooi is mijn land. En daardoor ook realiseer ik<br />
me dat het vooral belangrijk is een goed leven te leiden.’<br />
Wie is Emo Adams?<br />
‘Dat is veruit de beste vraag die iemand me ooit gesteld heeft.’<br />
Oh ja?<br />
‘Ja, en ik zal je vertellen waarom. Mijn afkomst, en daarmee m’n<br />
culturele erfenis, is zo gemengd: ik ben een samensmelting van<br />
Indiaas, Maleis en jawel … Nederlands. Daarom is het voor mij ook<br />
geweldig om nu in Nederland te zijn en jou deze vraag te horen<br />
stellen. Ik ben namelijk het afgelopen jaar druk bezig geweest om<br />
te onderzoeken wie ik ben. Ik houd van alle soorten muziek, maar<br />
wat hoort nu echt bij mij? Daarom heb ik alle elementen bij elkaar<br />
gebracht: Nederlandse volksliedjes, Afrikaanse volksliedjes, rock ’n<br />
roll en blues in één show; Tall, Dark en Afrikaans. En dan hopen dat<br />
de mensen dat leuk vinden. Tot nu toe wel …’<br />
Nu zijn we al bij de professionele Emo. Dus toch eerst: Wie is<br />
Emo Adams?<br />
‘Emo Adams groeide op in Mitchells Plain (een van de grootste<br />
townships bij Kaapstad, red.). Ik heb twee oudere broers en we<br />
waren echt arm. Ik werd als jongste altijd naar de buren gestuurd<br />
om te vragen om brood of dat we wat suiker konden lenen. Maar<br />
soms gebeurt er iets dat je leven verandert. Ik was nog klein toen<br />
ik op de televisie een reclame voor Volkswagen zag met David<br />
Kramer. Geweldig. Ik wilde hem dolgraag ontmoeten en toen ik<br />
9 jaar was gebeurde dat ook. Mijn broer speelde in zijn musical<br />
District Six. Hij werd te oud voor de rol en toen kwam David bij<br />
ons thuis om te vragen of ik de rol zou kunnen spelen. Ik was nog<br />
zo jong, en dacht oeps… Maar ik heb het gedaan en dat was de<br />
Wat wil je vertellen met Tall, Dark en Afrikaans?<br />
‘De show gaat letterlijk over mijn zoektocht naar hoe ik hier<br />
gekomen ben. Ken je de film Finding Nemo? Mijn zoektocht<br />
noem ik ‘Finding Emo’… Het gaat over mijn vragen. Wie ben ik in<br />
verhouding tot andere mensen, waar sta ik? Waar kom ik vandaan.<br />
Ik vertel over mijn bewondering voor Elvis Presley, Michael<br />
Jackson, en dat ik dichtbij huis David Kramer vond. Door hem heb<br />
ik veel geleerd over onze eigen cultuur, onze eigen muziek. En dan<br />
kom ik tot de conclusie: ik ben ik, maar ik ben ook ons, en ik ben<br />
ook jij. Ik ben allemaal. En dat was mijn reis, mijn finding Emo.’<br />
Je speelt een groot deel van je voorstelling met de zaallichten<br />
aan. Waarom?<br />
‘Het geeft mensen het gevoel dat ze deel uitmaken van de show.<br />
Op deze manier ontstaat er een interactie met het publiek en<br />
wordt het geen eenrichtingverkeer. Ik laat ze zien dat ik kom voor<br />
een gesprek, een kennismaking. Als ik mensen zie lachen om wat ik<br />
doe, heb ik mijn werk goed gedaan.’<br />
Wat kunnen wij in Zuid-Afrika vinden?<br />
‘Jullie denken waarschijnlijk dat ons land niet meer is dan de Big<br />
Five, want we adverteren vooral met ons wildlife. Maar dat is<br />
ook goed, want dan is er het verrassingselement als jullie echt in<br />
Zuid-Afrika komen. Je krijgt er meer dan je verwacht had. En dan<br />
wil ik nog een keer zeggen: mensen maken het verschil! Niet de<br />
gebouwen, niet de zon. Het gaat om de kennismaking met al die<br />
verschillende culturen die in Zuid-Afrika samenleven. Natuurlijk<br />
is het niet allemaal koek en ei, maar dat is de weegschaal van het<br />
leven. Er zijn niet alleen goede of slechte dingen. Ik ben blij dat ik<br />
arm opgegroeid ben, des te meer waardeer ik de goede dingen die<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s Marli Strydom
‘Ik zou Nederland nog mooier vinden<br />
als de mensen op straat wat meer zouden lachen’<br />
nu in mijn leven komen. Mijn ouders hebben voor mij gezorgd en<br />
nu kan ik voor hen zorgen. Dat vind ik mooi.’<br />
En verrast Nederland jou ook?<br />
‘Ik was hier al eerder voor de musical Kat and the Kings van David<br />
Kramer, dus de cirkel is rond. Ik vind het hier mooi. En dan de<br />
fietsers … Ik moet ernaar blijven kijken. Ik zag een meisje fietsen<br />
met in de ene hand een bagel en in de andere hand een kop koffie.<br />
Geweldig. Ik zou het nog mooier vinden als de mensen op straat<br />
wat meer zouden lachen. Iedereen lijkt heel druk met alles wat<br />
ze moeten doen. Ik glimlach naar iedereen en ik heb het gevoel<br />
dat ze dat een beetje raar vinden. Verder heerst er hier een goeie<br />
discipline en daar hou ik van. Ik denk dat we van elkaar kunnen<br />
leren.’ ˙<br />
Alvast kennismaken? https://youtu.be/r3f4YGwvMqc
Nelson Mandela<br />
mijn vriend én mijn gevangene<br />
Christo Brand is een blanke Zuid-Afrikaan. Geen man of naam die de wereld zou veroveren.<br />
Hij was echter de bewaker én vriend van Nelson Mandela tijdens diens gevangenschap.<br />
We ontmoeten in Kaapstad de man die gevangene Nelson Mandela gedurende de<br />
belangrijkste jaren van diens leven beter heeft gekend dan wie ook.<br />
De meest bijzondere plek om Christo Brand te treffen is op de<br />
kade waar vroeger de boot naar Robbeneiland vertrok. Waar<br />
politieke gevangenen aankwamen en moesten wachten op de<br />
overtocht naar een leven dat vaak omschreven werd als een hel.<br />
Robbeneiland, een grimmige en geïsoleerde plek waar de zee<br />
woest tegen de rotsen beukt, eiland van de verschrikkingen, een<br />
voormalige leprakolonie en sinds de Zuid-Afrikaanse apartheid de<br />
plek waar politieke gevangenen werden opgesloten. In principe<br />
voor altijd.<br />
We spreken 2016 Kaapstad en in de zon straalt de fameuze<br />
Tafelberg, door Nelson Mandela altijd de “berg van hoop”<br />
genoemd. Vanuit zijn cel had gevangene 46664 uitzicht op de<br />
monumentale berg en ondanks het verdict levenslang hoopte hij<br />
ooit weer als vrij man voet aan wal te kunnen zetten.<br />
Bewaker op Robbeneiland<br />
Zijn lange weg naar de vrijheid liep Mandela voor een groot deel<br />
samen met Christo Brand, een boerenzoon die in 1979, ten tijde van<br />
de apartheid, bewaker werd op Robbeneiland. Bij toeval werd hij de<br />
cipier van Mandela, die toen zestig was en al sinds 1964 in »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen en privébezit
‘Toen hij werd<br />
vrijgelaten, was de<br />
gevangenis leeg voor<br />
mij. Mandela was<br />
mijn gevangene,<br />
maar ik beschouwde<br />
hem ook als mijn<br />
vader en als mijn<br />
vriend’<br />
Alessia Pierdomenico / Shutterstock.com
70<br />
eenzame opsluiting leefde. In eerste instantie voelt hij haat<br />
jegens de leider van het ANC, het zijn mensen als Mandela<br />
die hij verantwoordelijk houdt voor de aanslagen tijdens het<br />
apartheidsregime. Terreurdaden waarbij onder andere een<br />
jeugdvriend van hem om het leven komt. Maar tegen alle regels en<br />
verwachtingen in kan Brand zijn gevangene na verloop van tijd niet<br />
meer zien als een terrorist en zoals hem verteld was als een man<br />
die erop uit was blanken uit te roeien. ‘Ik zag juist een »<br />
wijze en zelfs nederige man.’ Jarenlang trokken ze samen op, elk<br />
in hun eigen rol en er ontwikkelde zich een bijzondere en hechte<br />
vriendschap. ‘Natuurlijk was het niet toegestaan om bevriend<br />
met hem te worden. Je moest je werk doen. De vriendschap<br />
onderhielden we als mijn werk erop zat.’ In 1990 kwam Mandela<br />
vrij – en Christo Brand ging met hem mee en bleef een persoonlijke<br />
vriend van hem en zijn familie.<br />
Vanaf het moment dat Robbeneiland van een gevangenis<br />
veranderde in een toeristische bestemming is Brand boekhandelaar<br />
en gids op het eiland. En auteur van het boek Doing Life with<br />
Mandela – my prisoner, my friend*. ‘Ik ben weer gaan werken op<br />
de plek die zo’n groot deel van mijn leven een kwelling voor me<br />
is geweest. De gevangenis voelt nu leeg. Ik mis de vertrouwde<br />
gezichten en ben tegelijkertijd blij dat ze allemaal vrij zijn.’<br />
Barack Obama en de vrijheidsstrijders<br />
‘We voelen ons heel nederig nu we staan op de plaats waar zulke<br />
moedige mannen het hoofd hebben moeten bieden aan onrecht, en<br />
weigerden te buigen.<br />
De wereld is de helden van Robbeneiland dankbaar; ze laten ons zien<br />
dat ketenen of gevangeniscellen de kracht van de menselijke geest<br />
niet kunnen intomen.’<br />
Dit schreef Barack Obama op 30 juni 2013 in het gastenboek<br />
van Robbeneiland. De helden waarnaar hij verwijst zijn de Zuid-<br />
Afrikaanse politieke vrijheidsstrijders als Nelson Mandela, Walter<br />
Sisulu en Ahmed Kathrada die in 1964 tot levenslange opsluiting<br />
werden veroordeeld omdat ze weigerden te buigen voor het<br />
apartheidsregime en omdat ze een vrij en gelijkwaardig Zuid-Afrika<br />
nastreefden. Mannen waarvan de toenmalige regering wenste<br />
dat ze onzichtbaar werden, maar die dankzij vooral Mandela’s<br />
volharding het wereldwijde symbool werden van de strijd tegen<br />
apartheid en voor democratie.<br />
De ontmoeting<br />
Christo Brand wordt door de ex-gevangenen omschreven als<br />
menselijk waar menselijkheid niet leek te bestaan. Op klokslag<br />
de afgesproken tijd staat de man op ons te wachten die ik alleen<br />
ken van de foto van zijn boek en van een toevallige ontmoeting<br />
op Robbeneiland. Een vriendelijke open blik, een ferme handdruk<br />
en de wil om zoveel hij maar kan te vertellen over de man die de<br />
harten van de wereld én dat van hem veroverde. Nelson Mandela.<br />
Hoe noemde u hem? Madiba, zijn koosnaam of Nelson?<br />
‘Nee, ik noemde hem tot zijn dood Mandela. Hij sprak mij altijd aan<br />
als mister Brand.’<br />
We staan op de plek waar de gevangenen moesten wachten<br />
op de boot naar Robbeneiland, Jetty 1. U heeft deze plek<br />
waarschijnlijk niet voor niets gekozen?<br />
‘Het is een Nationaal Erfgoed-gebied waar het publiek gewoon<br />
kan binnenwandelen zonder een toegangsprijs te moeten betalen.<br />
Eigenlijk is Jetty 1 het droevigste monument van allemaal. Er is<br />
niets veranderd sinds de tijd dat het de enige toegang tot de zee<br />
en Robbeneiland was. Het gebouwtje waar de gevangenen en hun<br />
bezoekers ooit wachtten op de veerboten naar Robbeneiland staat<br />
er nog. Ik heb Mandela daar vaak mee naartoe genomen, waarna<br />
ik hem opsloot in de cel op de begane grond en vervolgens de<br />
bezoekers escorteerde naar de aparte wachtkamer. Als de veerboot<br />
aankwam, gingen de gevangenen als laatsten aan boord, waarbij<br />
ze de ijzeren trappen af werden gejaagd naar het ruim van de boot<br />
om daar in alle ellende te gaan zitten. Tegenwoordig hangen er<br />
herinneringen aan die tijd: handgeschreven brieven van families die<br />
smeken om toestemming op bezoek te mogen bij een geliefde, een<br />
lijst van namen en data die ooit is gemaakt door een bewaker zoals<br />
ik, waarop genoteerd staat of een bezoek was toegestaan of niet.<br />
Ik wil mijn verhaal graag hier vertellen omdat zich hier het begin<br />
en het einde van de gevangenschap van Mandela op Robbeneiland<br />
afspeelde.’<br />
U ging werken als bewaker van mannen die omschreven werden<br />
als terroristen, die een levenslange opsluiting in vreselijke<br />
omstandigheden ondergingen. En u ontmoette er Nelson<br />
Mandela.<br />
‘We hebben er vaak over gesproken, hoe parallel onze jeugd<br />
verlopen is. Mandela groeide op in een dorpje in de Oostkaap,<br />
hij hoedde schapen en speelde met zijn vriendjes altijd buiten. Ik<br />
ben opgegroeid op het platteland, in Stanford, een dorpje in de<br />
Westkaap. Ik had geen idee wat apartheid werkelijk betekende. Op<br />
de boerderij waar mijn vader voorman was speelde ik met zwarte,<br />
blanke en kleurlingkinderen. Mijn leventje was beschermd. Ik werd<br />
bewaker omdat ik niet in militaire dienst wilde of bij de politie die<br />
in de jaren zeventig bekend stond als heel wreed. Als je minstens<br />
dertien jaar gevangenbewaarder was, hoefde je niet in militaire of<br />
politiedienst. In mijn ogen toen de beste optie.’<br />
Wat maakte Nelson Mandela in uw ogen tot een speciaal mens?<br />
‘Het eerste wat mij opviel was hoe bescheiden en hoffelijk hij was.<br />
Een modelgevangene. Op het moment dat ik op Robbeneiland<br />
kwam werken wist ik weinig over de vrijheidsstrijders. Ik vond het<br />
nogal wat, mannen die bereid waren hun leven te offeren voor<br />
een ideaal. Het werd me ook al snel duidelijk dat Mandela door<br />
de medegevangenen gezien werd als leider. Als ik met hem langs<br />
de cellen liep hoorde ik vaak de strijdkreet Amandla! Macht aan<br />
het volk. Zijn gedrag zette me aan het denken en zorgde voor<br />
een wederkerig respect. Ik ging me ook realiseren dat het Zuid-<br />
Afrikaanse apartheidssysteem een van de wreedste voorbeelden<br />
van racisme in de hele wereld was. Het was letterlijk in de wet »<br />
vastgelegd dat blank en zwart niets met elkaar van doen konden<br />
hebben. Van mijn vader had ik geleerd altijd respect voor ouderen<br />
te hebben. Pas na het “Free Mandela concert” in het Wembley<br />
stadion in Londen dat door meer dan een miljard mensen in zestig<br />
landen op de televisie bekeken werd, realiseerde ik me werkelijk<br />
hoe belangrijk Mandela voor de wereld was.’ »
72<br />
De lange weg naar de vrijheid liep Nelson Mandela vooral met<br />
u. Er moeten momenten geweest zijn dat zelfs de kracht van de<br />
geest van Mandela het dreigde te begeven. Wat herinnert u zich<br />
als zijn meest trieste moment?<br />
‘De dag dat hij te horen kreeg dat zijn zoon was overleden. Toen<br />
hem duidelijk werd dat het trieste nieuws waar was en dat hij geen<br />
toestemming zou krijgen om naar de begrafenis te gaan, toen brak<br />
hij. Hij heeft de hele dag in zijn cel gezeten met zijn deken over zich<br />
heen getrokken. Hij was voor niemand aanspreekbaar. Mijn zoon is<br />
ook overleden door een ongeluk en zijn verdriet van dat moment,<br />
dat staat in mijn hart gekerfd.’<br />
Het lijkt me een eenzame rol, om de opdracht op je te nemen<br />
de vrijheid te bevechten. Had Mandela zelf iemand bij wie hij te<br />
rade kon gaan?<br />
‘Ja, hij was een groot bewonderaar van Walter Sisulu. Dat was de<br />
man bij wie hij aanklopte als hij zijn hart moest luchten of een<br />
keuze moest maken. Voor mijn gevoel was in de gevangenis Sisulu<br />
een grotere leider. Het aura van Mandela ontstond pas toen hij uit<br />
de gevangenis was. Zijn grote kracht was dat hij een ziener was.’<br />
Uiteindelijk verliet Mandela als vrij man de gevangenis. Waar<br />
u altijd aan zijn zij had gelopen, zagen we nu alleen zijn vrouw<br />
Winnie naast hem. Waar was u?<br />
‘Ik heb de vrijlating en zijn toespraak thuis op de televisie gevolgd.<br />
Ik was zo trots op hem. Het was hem gelukt. Daar stond mijn<br />
gevangene en ik wist dat hij al snel mijn leider zou worden. De dag<br />
erna kreeg ik een telefoontje. Dat was zo typisch voor hem. Die<br />
dag werd hij door de hele wereld op handen gedragen; er was geen<br />
enkel staatshoofd dat geen plannen maakte om naar Zuid-Afrika te<br />
komen en hem te ontmoeten. En toch was ik in zijn gedachten. Het<br />
was ontroerend en nederig makend. Ik wist niet hoe het verder zou<br />
gaan, of onze wegen zich zouden scheiden, maar hij en ook Winnie<br />
beschouwden me echt als een vriend van de familie. Hij heeft me<br />
nog vaak uitgenodigd.’<br />
Het leven was niet alleen wreed voor Mandela. Ook zijn<br />
vrouw Winnie en hun kinderen hebben een enorm offer<br />
moeten brengen voor zijn strijd. U hebt meegemaakt hoe hun<br />
verhouding is verlopen.<br />
‘Ja, ik weet zeker dat Mandela dolverliefd was op zijn vrouw, zij<br />
heeft hem in leven gehouden. Maar het feit dat hij nooit een<br />
werkelijke band met zijn kinderen heeft kunnen hebben, heeft hem<br />
diep geraakt. Dat het huwelijk tussen hem en Winnie geen stand<br />
heeft gehouden, heeft alles met haar karakter te maken en het<br />
feit dat ze ook na Mandela’s vrijlating geen gewoon gezinsleven<br />
hebben kunnen opbouwen. Met zijn laatste vrouw Graca is hij ook<br />
gelukkig geweest. Ze was de weduwe van een andere revolutionair,<br />
Samor Machel, ooit president van Mozambique. Hij is op z’n<br />
tachtigste met haar getrouwd.’<br />
Zijn lange weg naar de vrijheid maakte hem wereldberoemd.<br />
Dat u zo lang naast hem hebt gelopen heeft uw leven<br />
waarschijnlijk ook veranderd?<br />
‘Zeker. Ik heb dankzij hem bijzondere mensen ontmoet die ik als<br />
gewone boerenzoon nooit ontmoet zou hebben. Ik ben samen<br />
met Mandela bijvoorbeeld in 1999 in Nederland geweest. Ik heb<br />
vervolgens beroemde mensen rondgeleid op het eiland en ze<br />
mee teruggenomen naar de geschiedenis van toen. Ik vind het<br />
nog altijd bevredigend dat iedereen, hoe bekend ook, emotioneel<br />
geraakt worden als ze de gevangenis op Robbeneiland bezoeken<br />
en met eigen ogen de erbarmelijke omstandigheden zien waarin<br />
Mandela en anderen zoveel jaren hebben geleefd. Maar vooral heb<br />
ik geleerd van zijn wijsheid en zijn gave om te accepteren wat was<br />
en wat nodig was om zijn ideaal waar te maken. Ik heb een zeer<br />
bijzondere vriend gehad.’<br />
Zijn einde kwam hoewel niet onverwacht toch plotseling. Hebt u<br />
nog de mogelijkheid gehad om afscheid van hem te nemen?<br />
‘Ja, ik ben nog bij hem geweest vlak voor hij stierf. Ik zei: “Mandela<br />
als je me herkent, knipper met je ogen.” Hij keek me even aan en<br />
glimlachte. Ik was blij voor hem, dat hij rust zou krijgen. Hij heeft<br />
een vol leven geleid. Ik weet zeker dat hij in vrede is gestorven.’<br />
Het was kort na zonsopgang op zondag 15 december 2013 toen<br />
Christo Brand over de oude velden bij het dorp Qunu liep, langs<br />
de rivier waar Mandela als kind speelde. Hij was op weg naar het<br />
laatste afscheid van de grote Nelson Mandela. Alleen liep hij verder<br />
tot aan de begraafplaats en keek daar neer in het lege graf.<br />
‘Ik dacht bij mezelf dat hij nu kan uitkijken over heel de groene<br />
vallei waar hij zo van hield. Madiba is thuis, iets waar hij altijd naar<br />
heeft verlangd.’ ˙<br />
QuickFACTS<br />
Het boek van Christo<br />
Brand is in het Nederlands<br />
verschenen als Vriendschap<br />
in gevangenschap, memoires<br />
van de gevangen-bewaarder<br />
van Nelson Mandela,<br />
uitgeverij Luitingh-Sijthoff
Herb Klein / Shutterstock.com<br />
‘Mandela had één ijdelheid: haarolie van Pantène.<br />
Op zijn tachtigste verjaardag toen hij al president<br />
was, heb ik hem een doos met drie flessen gegeven.’
74<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken en cd’s die wij het waard achten gelezen, bekeken en beluisterd te worden.<br />
NatuurWijs en geeft trainingen in Nederland en Zuid-Afrika. Eerder<br />
schreef ze Dialoog met de natuur, Leven in verbinding - Prinses Irene<br />
in gesprek met prof. dr. Matthijs Schouten over mens-zijn en Aarde ik<br />
hou van jou.<br />
Bergplaas is een inspirerend boek voor iedereen met interesse in<br />
natuur, filosofie, spiritualiteit en persoonlijke groei.<br />
Irene van Lippe-Biesterfeld, Bergplaas, KNNV Uitgeverij, 208<br />
pagina’s, hardcover, € 24,95, ISBN 978-90-501157-4-2. Kijk voor<br />
meer informatie over Bergplaas ook op www.bergplaas.com<br />
Bergplaas<br />
Midden in Zuid-Afrika ligt de halfwoestijn de Karoo, een<br />
landschap dat de auteur beschrijft als ‘een soort bibliotheek van<br />
de geschiedenis van de Aarde’. Ruim vijftien jaar geleden kocht<br />
prinses Irene van Lippe-Biesterfeld hier een gebied van ruim 5000<br />
hectare. Ze zette zich in voor het herstel van de oorspronkelijke<br />
natuur en ontwikkelde initiatieven waarmee ze mensen hun relatie<br />
met de natuur wil laten ontdekken. Haar boek Bergplaas is haar<br />
persoonlijke verhaal over deze bijzondere plek. Met inspirerende<br />
teksten, afgewisseld met schitterende landschapsfotografie,<br />
authentieke dagboekfragmenten en eigen tekeningen, beschrijft<br />
ze de totstandkoming van Bergplaas, de pijnlijke confrontaties, de<br />
gevolgen van natuurgeweld, maar vooral de schoonheid en puurheid<br />
van het harde Zuid-Afrikaanse landschap.<br />
In haar voorwoord zegt Claudia de Breij: ‘Dit is een boek over<br />
vijfduizend hectare halfwoestijn in Zuid-Afrika, over de moed om<br />
daar helemaal alleen het land te laten worden wat het is zonder er<br />
de baas over te willen zijn. Over dagen zonder water maar met een<br />
flesje spa om de vaat mee te doen, over bosjes in plaats van het<br />
toilet, over matineus schreeuwen naar een baviaan, over vredige<br />
retraites en felle strijd tegen oliemaatschappijen die willen boren in<br />
dit paradijs. Over mensen die denken dat wilde dieren er alleen maar<br />
zijn om heel dichtbij te komen en vast te leggen, over een vrouw die<br />
denkt: Dít moet anders kunnen.’<br />
Prinses Irene laat de lezer in dit prachtig geschreven boek nadenken<br />
over hoe wij omgaan met de aarde, wat duurzaamheid betekent,<br />
en verwoordt haar visie op de relatie tussen de mens en zijn of haar<br />
omgeving. In haar persoonlijke levensfilosofie staat het onderwerp<br />
‘verbinding’ centraal. “… Een kans om mensen de eigen plaats te<br />
laten ervaren in de grote symfonie van het leven.” Voor mij is het<br />
echter ook een ode aan het prachtige Zuid-Afrika dat niemand<br />
onverschillig laat.<br />
Prinses Irene is een voorvechter van het herstel van de relatie<br />
tussen mens en natuur. Ze startte het NatuurCollege en Stichting<br />
Zo’n dorp waar nooit iets gebeurt<br />
‘Het verleden is een ander land. Waar is de weg die erheen loopt?’<br />
Zo begint de roman Verliesfontein van de Zuid-Afrikaanse schrijver<br />
Karel Schoeman. Het is ook de vraag die een schrijver en een<br />
fotograaf zichzelf stellen, wanneer ze onderweg zijn naar het dorpje<br />
Fouriesfontein om een graf uit de Boerenoorlog te zoeken. Het lijkt<br />
wel alsof de afslag verdwenen is! Het is een snikhete dag, de reis is<br />
zit er bijna op en de fotograaf dommelt in. De schrijver loopt alleen<br />
het veld in, op zoek naar sporen van het verleden. En dan belandt hij<br />
plotseling in de zomer van 1901. Maar wie zijn al die mensen die de<br />
straten van Fouriesfontein bevolken?<br />
Verliesfontein gaat niet alleen over de vraag in hoeverre we het<br />
verleden kunnen doorgronden. Het gaat ook over emoties, over<br />
trauma en over pijnlijke herinneringen. Het valt niet altijd mee om<br />
tot de waarheid door te dringen. Daarom heeft Schoeman zijn boek<br />
bewust traag opgebouwd, met lange, meanderende zinnen. Zo<br />
ontstaan er geleidelijk inzichten die je in een roman met een sneller<br />
tempo niet zo makkelijk zult vinden. Wie bereid is om langzaam te<br />
lezen, wordt aan het eind rijkelijk beloond.<br />
Karel Schoeman, Verliesfontein. Vertaling: Rob van der Veer.<br />
Uitgeverij Brevier. 220 p. € 22,50. ISBN 978 94 915839-0-2.<br />
Tekst: Ingrid Glorie / Marjolein Westerterp
humoristisch en sprankelend geschreven, maar raken tegelijk aan<br />
actuele thema’s en herkenbare menselijke emoties.<br />
Dat geldt zeker voor Koud opgediend, een satirische brievenroman<br />
waarin culinair journaliste Clara Brand moet leren omgaan met het<br />
feit dat haar man haar heeft ingeruild voor een jongere, mooiere (en<br />
natuurlijk ook slankere) vriendin. De eerste jaren zint Clara op wraak<br />
jegens haar ontrouwe echtgenoot, en wraak, zo weten we, wordt<br />
koud opgediend. Maar gelukkig heeft ze haar vriendinnen bij wie ze<br />
per mail haar hart kan uitstorten. En dan is er nog de gemoedelijke<br />
Griekse chef Arie Artisjok, die Clara leert dat seks ook op latere<br />
leeftijd nog heel smakelijk kan zijn ...<br />
75<br />
Dit is mijn land<br />
Simon Bruinders is in eigen land vooral bekend als acteur. In Dit<br />
is mijn land vertelt hij het verhaal van zijn vader, een eenvoudige<br />
timmerman uit de omgeving van George. Abraham de Bruin heeft<br />
maar één wens, en dat is dat zijn kinderen later een beter leven<br />
zullen krijgen dan hij heeft gehad. Wanneer de Tweede Wereldoorlog<br />
uitbreekt, meldt hij zich aan bij het leger en neemt hij deel aan de<br />
geallieerde opmars door Oost-Afrika. Hij doet dat niet alleen uit<br />
idealisme, maar ook omdat bruine rekruten zoals hij na de oorlog<br />
een eigen stuk grond zullen krijgen. Maar als hij tegen het einde<br />
van de oorlog zwaargewond naar huis terugkeert, wacht hem een<br />
bittere teleurstelling: een dikke jas en een fiets, dat is het enige<br />
wat de bruine soldaten krijgen! En dit is nog maar het begin van<br />
Abrahams ontnuchtering, want een paar jaar later, in 1948, komt de<br />
Nasionale Party aan de macht en begint de systematische apartheid.<br />
Telkens weer probeert Abraham een nieuw bestaan voor hem en zijn<br />
gezin op te bouwen, en telkens weer worden ze verjaagd. ‘Slegs vir<br />
blankes!’ Totdat het Abraham allemaal te veel wordt en hij met een<br />
dramatische daad de grip op zijn leven probeert terug te krijgen ...<br />
Simon Bruinders, Dit is mijn land. Vertaling: Ingrid Glorie. Uitgeverij<br />
Mozaïek. 272 pagina’s. ISBN 978 90 239 9689 7<br />
Marita van der Vyver, Koud opgediend. Vertaling: Riet de Jong-<br />
Goossens. Uitgeverij Orlando. ISBN 978 9492 08620 4. 320 pagina’s.<br />
€ 19,95.<br />
2016/2017 Gourmet Guide<br />
Dit boek is een absolute must have voor alle foodies in deze wereld.<br />
De tachtig beste en interessantste restaurants, hun chef-koks<br />
en favoriete recepten worden aan je voorgesteld. Tongstrelend,<br />
smaakmakend, inspirerend. Met natuurlijk de fameuze Test<br />
Kitchen en Pot Luck Club, Jordan, de nieuwe ontdekking Myoga,<br />
Margot Janses Tasting Room, en vele vele anderen. 256 pagina’s<br />
inspirerende heerlijkheid.<br />
Jenny Handley, 2016/2017 Gourmet Guide, Top South African<br />
Restaurants, their chefs and recipes, including 21 ‘plated’ restaurants,<br />
uitgever www.mapstudio.co.za. ZAR 299.<br />
Verkrijgbaar via www.mapstudio.co.za<br />
Wraak is zoet<br />
Schrijfster Marita van der Vyver geniet in eigen land sterrenstatus.<br />
Met elk boek – voor jonge kinderen, tieners of volwassenen –<br />
staat ze garant voor een heerlijke leeservaring. Haar boeken zijn
76<br />
Braai - de bijbel voor de perfecte barbecue<br />
Het water loopt je in de mond bij de heerlijke gerechten in dit mooi<br />
uitgegeven boek van Jan Braai, dé braaichef van Zuid-Afrika. (Ja, Jan<br />
Braai is een pseudoniem, zoveel toeval bestaat niet).<br />
Een bijbel voor de liefhebber van de barbecue (en braai in het<br />
Afrikaans) wekt verwachtingen. En die worden waargemaakt. We<br />
zijn al verkocht bij de tien humorvolle gedragsregels die Jan opstelt<br />
voor een goede braai; “Gas is Afrikaans voor een gast bij je braai, niet<br />
iets waarmee je braait.”<br />
Wat ek wou sê<br />
Sinds ik haar voorstelling zag op het Festival voor het Afrikaans,<br />
dat in april van dit jaar gehouden werd in Amsterdam, ben ik fan<br />
en onder de indruk van de prachtige stem en muziek van Laurinda<br />
Hofmeyr (1967). Het nummer Blou zit standaard in mijn hoofd als ik<br />
even droom van Zuid-Afrika.<br />
Blou (muziek Laurinda Hofmeyr, tekst: Sheila Cussons<br />
https://youtu.be/9IB8C4Mw96w)<br />
Ek het jou lief my land<br />
Ek het jou lief om jou blou<br />
Ek het oor die aarde gereis<br />
En oral gedink aan jou blou:<br />
Lokasies waar glas en sink en gruis<br />
Onder die son snou van blou<br />
Klutskwyt en Witbewerasie<br />
Onder geswolle donderblou<br />
En ek bid ’n potblou klein gebed<br />
Wanneer ek wakker lê vir jou.<br />
Het is een van de dertien nummers van de nieuwe cd. Na zeven<br />
jaar is Laurinda terug met een nieuw meesterwerk, haar vierde cd,<br />
getiteld: Wat ek wou sê. Wat ik wil zeggen. Op mijn vraag wat ze<br />
wil zeggen, antwoordt ze: ‘Ik wil prachtige poëzie in het Afrikaans<br />
van muziek voorzien en daardoor toegankelijk maken. Wat ek wou<br />
sê is een regel uit een van de gedichten. Ze brengen een ode aan<br />
Zuid-Afrika op een prachtige en indringende manier. Mijn cd, dat<br />
is wat ik nu en op het podium over Zuid-Afrika wil zeggen. Dichters<br />
zijn in mijn ogen fijngevoelig en intelligent, dat maakt het geweldig<br />
om met hun teksten te werken. Ik kleur in feite de schoonheid van<br />
de woorden met mijn klanken. Soms worden door het feit dat ze<br />
op muziek gezet worden, moeilijke gedichten toegankelijker. Ik<br />
neem de luisteraar mee op mijn melodie, in mijn tempo. Ik zing in<br />
het Afrikaans, die taal geeft voor mij textuur en kleur. Engels is voor<br />
mij zwart-wit, vlak.’ Breyten Breytenbach zei dit over Laurinda<br />
Hofmeyr: ‘Sy bevraagteken die teks, en uit daardie benadering kom ‘n<br />
tweesang. Sy sorg vir die teks soos ‘n Boeddhis na ‘n gewonde soldaat<br />
of ‘n blinde vrou sou omsien.<br />
Het boek opent met een uitgebreide handleiding hoe je de perfecte<br />
steak bereidt, de geschiedenis van het braaien in Zuid-Afrika, de<br />
(keuken)benodigdheden en de ultieme braaikit. Gevolgd door<br />
do-able recepten voor rund, lams, kip, boerewors, vis, varken,<br />
aardappel, groenten en brood op de braai of in het potjie, nog zo’n<br />
typisch Afrikaans fenomeen, de ijzeren pot die in het vuur wordt<br />
gezet. Plus acht sauzen en natuurlijk recepten voor begeleidende<br />
salades en desserts om het af te leren.<br />
Jan Braai is ook de organisator van de Nasionale Braaidag, die<br />
jaarlijks in Zuid-Afrika gevierd wordt op 24 september, Heritage<br />
Day. Hij nodigde emeritus aartsbisschop Desmond Tutu uit als<br />
beschermheer. Deze nam die eervolle taak graag op zich en zei:<br />
‘Zuid-Afrika heeft elf officiële talen, maar slechts één woord voor de<br />
prachtige traditie die braai heet…’<br />
Jan Braai bezig zien? Kijk hier: https://youtu.be/cZhJt-3S6r8<br />
Jan Braai, Braai, alles over het echte barbecueën, vertaald in het<br />
Nederlands door Ireen Niessen, www.uitgeverijmarmer.nl,<br />
€ 19,95, 200 pagina’s, hardcover, ISBN 978-94-606829-8-8<br />
(ook verkrijgbaar els eBook)<br />
Laurinda Hofmeyr, Wat ek wou sê. Je kunt de cd of nummers ervan<br />
downloaden via https://itunes.apple.com/za/album/wat-ek-wou-se/<br />
id1032972962. Kijk ook op www.laurindahofmeyr.co.za
77<br />
Niet langer op de achtergrond<br />
‘Onze bediende was als een moeder voor me,’ zeggen veel blanke<br />
Zuid-Afrikanen die door een zwarte vrouw zijn opgevoed. Of: ‘Ze<br />
is bijna familie.’ Dat is misschien sympathiek bedoeld, maar de<br />
woordjes ‘als’ en ‘bijna’ verraden al dat de werkelijkheid vaak minder<br />
rooskleurig was.<br />
In haar boek Bijna familie onderzoekt Ena Jansen, tot voor kort<br />
hoogleraar Zuid-Afrikaanse literatuur aan de Universiteit van<br />
Amsterdam, de rol van de zwarte huiswerker in de Zuid-Afrikaanse<br />
samenleving én in de Zuid-Afrikaanse literatuur. Vooral voor blanke<br />
Zuid-Afrikanen in de grote steden was de zwarte vrouw die het<br />
huishouden verzorgde, generaties lang hun enige verbinding met<br />
het leven in de townships en de tuislande. Terwijl de huiswerker alles<br />
van hún leven afwist, wisten zij vaak maar bitter weinig van dat van<br />
haar en haar kinderen. Ena Jansen brengt daar nu verandering in.<br />
Met dit lijvige, maar zeer toegankelijk geschreven boek geeft ze<br />
de voorheen nauwelijks opgemerkte figuur van de huiswerker een<br />
gezicht, een stem en een naam. Terecht heeft dit boek in Zuid-<br />
Afrika een belangrijke literaire prijs gewonnen. Voor de Nederlandse<br />
uitgave zijn er extra hoofdstukken toegevoegd over de ervaringen<br />
van Nederlandse journalisten en hún huiswerkers. Ze zitten vol<br />
goede bedoelingen. Maar of ze ook echt in staat zijn om het<br />
helemaal anders te doen dan de Zuid-Afrikanen…?<br />
Ena Jansen, Bijna familie. Vertaling: Riet de Jong-Goossens.<br />
ISBN 9789059366770. 352 pagina’s. Prijs: € 24,95.<br />
Kort interview Ena Jansen<br />
U bent zelf Zuid-Afrikaanse, heeft u veel zwarte huishoudsters<br />
gekend?<br />
‘Ik had wel een nanny, een zwarte vrouw die op mijn tweelingzusje<br />
en mij paste. Hun verhalen heb ik door de jaren heen in mijn<br />
achterhoofd gehouden. Het meeste is Cecilia mij bijgebleven.<br />
Zij kwam bij mij in Melville aan de deur kloppen of ik werk voor<br />
haar had. Ik woonde in een ‘doodloopstraat’ in een villa met een<br />
tuin eromheen. Alle zwarte vrouwen die er werkten kwamen uit<br />
de Oostkaap en kenden elkaar allemaal, gingen samen naar huis<br />
met Kerstmis. De wortels van de thuiswerkers liggen eigenlijk<br />
in de slavernij. Witte mensen in Zuid-Afrika hebben een bijna<br />
vanzelfsprekende verwachting dat het werk gedaan wordt door<br />
zwarte handen.’<br />
Waarom werden de zwarte vrouwen later huishoudsters?<br />
‘Er was in de goudtijd dringende behoefte aan zwarte mannen om<br />
in de mijnen te werken. Langzamerhand volgden de vrouwen, op<br />
zoek naar hun echtgenoten. Maar het was ook een verzet om weg<br />
te komen van de polygame leefwijze op het platteland. Dankzij de<br />
missieposten waren de vrouwen behoorlijk goed opgeleid. Het werd<br />
bijna een emancipatoire beweging naar de stad, waar ze vervolgens<br />
echter weer in een afhankelijke positie terechtkwamen. De<br />
verhouding tussen de “madam” en de thuiswerkster was heel intiem,<br />
je zat bovenop elkaar. En tegelijkertijd was er de enorme afstand ten<br />
gevolge van de apartheid. Er is gaandeweg een lange geschiedenis<br />
van afhankelijkheid tot stand gekomen. Witte mensen hebben meer<br />
geld, er heerst een enorme werkeloosheid waardoor zwarte vrouwen<br />
van boven de 40 bijna niet anders kunnen. Er is niets slechts aan<br />
het doen van huiswerk, maar de vrouwen moeten genoeg geld en<br />
respect krijgen.’<br />
Hoe is de verhouding tussen de madam en huishoudster?<br />
‘Die is emotioneel. Het is een relatie die veel ruimte in zich heeft voor<br />
conflicten. Er is veel verbintenis, je weet heel veel van elkaars leven,<br />
zeker de zwarte vrouw. Maar je mag de relatie niet als gelijkwaardig<br />
claimen. Het is een relatie die is begonnen omdat iemand een<br />
behoefte had aan werk en afhankelijk werd van jouw goedhartigheid<br />
om meer te geven dan een miezerig salaris.’
78<br />
Zangeres<br />
Karin Hougaard<br />
geboren onder een ‘rondloper-ster’<br />
Intiem, emotioneel en fabelachtig knap – een optreden van Karin Hougaard<br />
is een belevenis die je niet mag missen.<br />
Karin Hougaard is een van de iconen van de Afrikaanstalige muziek.<br />
Als kind al speelde ze in musicals als The Sound of Music en op haar<br />
zestiende kreeg ze landelijke bekendheid toen ze een belangrijke<br />
talentenjacht won. Sinds dat prille begin heeft ze dertien cd’s<br />
uitgebracht en zo’n beetje alle prijzen in de wacht gesleept die er<br />
in Zuid-Afrika op muziekgebied te winnen zijn. De laatste jaren<br />
heeft ze zich ook ontwikkeld als schilder, schrijver, actrice en<br />
videokunstenaar.<br />
Samenwerking met Herman van Veen<br />
In Nederland en Vlaanderen is Hougaard vooral bekend door<br />
haar samenwerking met Herman van Veen. Zo was ze understudy<br />
van Lori Spee in de door Van Veen geschreven Jacky Kennedymusical<br />
The First Lady en speelde ze de hoofdrol in Mata Hari<br />
toen die musical werd opgevoerd in Mata Hari’s geboortestad<br />
Leeuwarden. Samen met Anne van Veen schreef Hougaard Bij mij,<br />
een lied dat onder meer door Herman van Veen en Paul de Leeuw<br />
is opgenomen en dat in 2012 is verkozen tot een van de nieuwe<br />
klassiekers van de Nederlandse liedkunst.<br />
In 2015 was Hougaard gastvrouw tijdens een tweedaags Zuid-<br />
Afrikaans muziekfestijn op Van Veens landgoed De Paltz in Soest.<br />
‘Mijn samenwerking met Herman heeft mijn kop opengemaakt,’<br />
vertelt ze. ‘Toen ik zijn muziek voor het eerst hoorde, was het alsof<br />
ik een zielsgenoot ontmoette. En toen ik hem voor het eerst zag<br />
optreden, zat ik letterlijk te huilen. Niet alleen omdat hij inmiddels<br />
al jaren een rolmodel voor me was; ik zag iemand die op het toneel<br />
dezelfde eigenschappen liet zien als ik. Naarmate ik hem beter<br />
leerde kennen, merkte ik dat we over veel zaken hetzelfde denken<br />
en dat we dingen vaak op dezelfde manier verwoorden. We hebben<br />
hetzelfde gevoel voor humor, en we hebben dezelfde hoop en<br />
ambities voor de toekomst – niet alleen als artiest, maar ook voor<br />
de wereld.’<br />
Stem als instrument<br />
Hougaard schrijft haar liedjes meestal zelf. Daarvoor baseert ze<br />
zich op haar eigen ervaringen en op onderwerpen die haar raken.<br />
‘Alles kan me inspireren,’ vertelt ze, ‘een kleur, een geur, een<br />
woord. Ik schrijf alleen als ik inspiratie heb. Dat betekent dat ik<br />
niet elke dag schrijf. Maar als de muze me te pakken heeft, dan<br />
is het alsof de sluizen opengaan. Vaak heb ik de hele tekst al in<br />
mijn hoofd voordat ik ga zitten om hem op te schrijven. Ik heb er<br />
dan al zo lang op lopen broeden, dat ik er daarna bijna niets meer<br />
aan hoef te veranderen. Het zou misschien goed zijn als ik meer<br />
constant kon schrijven. Maar ik wil ook alleen iets zeggen als ik<br />
het gevoel heb dat ik werkelijk iets te zeggen heb.’ Hougaard<br />
houdt van talen en ze heeft een passie voor haar moedertaal, het<br />
Afrikaans. Toch vindt ze als performer de zangstem uiteindelijk<br />
belangrijker dan de tekst van een lied. ‘De stem van een goede<br />
muzikant kan woorden overstijgen. Het hangt natuurlijk af van wat<br />
je zingt. Maar voor mij ligt de uitdaging erin om mijn stem als een<br />
instrument te zien. Het komt aan op vaardigheid. Ik wil kunnen<br />
spelen met de melodie, de frasering. Niet op een technische<br />
manier, maar intuïtief.’<br />
Dwaalster<br />
In 2008 volgde Hougaard haar Zuid-Afrikaanse geliefde naar<br />
Oak Ridge in de Amerikaanse staat North Carolina. Ze had<br />
altijd gedacht dat ze nog eens in Nederland zou eindigen, de<br />
gedachte aan Amerika was nooit in haar opgekomen. Maar toen<br />
de gelegenheid zich voordeed, heeft ze geen moment geaarzeld.<br />
‘Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik onder een rondloper-ster<br />
geboren ben. Altijd reiskriebels. Altijd bang dat de zandloper leeg is<br />
voordat ik de kans heb gehad om alles te beleven wat mij mogelijk<br />
beschoren is.’<br />
Hougaard heeft zich dan ook met volle overgave in het avontuur<br />
gestort. De eerste drie jaar richtte ze zich vooral op het creëren<br />
van een veilige nieuwe haven. Geen gemakkelijke opgave, want<br />
Tekst: Ingrid Glorie
ze hadden een huis gekocht met bijna drie hectare bosrijke grond<br />
eromheen, en dat bos moest eerst getemd worden. Het feit dat<br />
ze in Zuid-Afrika van jongsaf een ster was, betekende in Amerika<br />
niets. ‘In Zuid-Afrika kende iedereen me van radio en televisie en<br />
iedereen had een mening over me. Dat legde een grote druk op<br />
me. Toen ik naar Amerika ging, heb ik dat achter me gelaten. Daar<br />
kan ik zijn wie ik ben – de buurvrouw met haar kaplaarzen aan, die<br />
bezig is om een boom om te zagen.’<br />
Alien Sky<br />
Eind 2011 keerde Hougaard terug naar de muziek en begon ze te<br />
werken aan haar meest recente cd, Alien Sky (2013). De liedjes op<br />
deze cd weerspiegelen haar ervaringen als migrant. ‘Dit album gaat<br />
specifiek over de vraag wat het betekent om een vreemdeling te<br />
zijn,’ legt Hougaard uit. ‘Om naar de hemel te kijken en je herkent<br />
de sterren niet. Je weet niet waar de zon en de maan opkomen,<br />
waar noord en zuid zijn … Tijdens onze eerste jaren in Amerika was<br />
ik vooral bezig om een nieuw kompas te scheppen. Nu ik dat heb,<br />
kan ik mezelf opnieuw gaan oriënteren.’<br />
In Zuid-Afrika voelde Hougaard zich vanwege haar status als<br />
voormalig kindsterretje altijd een buitenbeentje. Nu heeft ze voor<br />
het eerst het gevoel dat ze bij een groep hoort: de internationale<br />
expat-gemeenschap. ‘Opeens kan ik meepraten over hoe het is<br />
om een vreemdeling te zijn en jezelf opnieuw uit te vinden, net als<br />
andere emigranten.’ ˙<br />
Bij mij: https://youtu.be/7eNOr1iZi8w en<br />
www.karinhougaard.com
80<br />
‘Schrijvers liegen allemaal de waarheid’<br />
Tanzania is het land waar Rik Felderhof een huis op de heuvel liet bouwen en waar<br />
hij een aantal maanden per jaar doorbrengt. Om te schrijven. Het derde deel van zijn<br />
Vliegenvanger-trilogie verscheen in mei 2017 en speelt zich voor een groot deel af in<br />
Tanzania. Tijd dus voor een goed gesprek over De schoonheid van de leugen onder<br />
de bladeren van de bananenpalmen met uitzicht op Mount Meru.<br />
De schoonheid van de leugen speelt zich voor een groot deel af in<br />
Tanzania. Hier groeit Olivia, de hoofdrolspeelster van het derde<br />
deel van de trilogie op onder de beschermende vleugels van<br />
Mzee Amoz en de excentrieke Duitse barones Helga von Bissacker<br />
die in de buurt van Arusha een lodge runt. Neem ons mee<br />
naar jouw fascinatie voor dit land en haar bewoners. En wat we<br />
daarvan terugvinden in het boek.<br />
‘Ik ben vooral verbonden met Tanzania doordat ik er woon. En dan<br />
is het heerlijk om het te beschrijven. De geuren, de houtvuurtjes,<br />
de langzaam draaiende ventilatoren aan het plafond. Het is een<br />
andere wereld, een wereld die mij fascineert. Ik heb in Afrika heel<br />
veel geleerd. Ook doordat ik dagelijks optrek met lokale bevolking<br />
en de mensen met wie ik samenwerk. Een van hen is Andreas. Hij<br />
is opgegroeid bij de Mbulustam, was als jongetje schaapsherder,<br />
ging naar school en leerde voor safarigids. Tijdens de ritten die we<br />
maken, praten we over de wijsheden die hij heeft overgenomen<br />
van zijn stam, over zijn kijk op de natuur. Hij gaat steevast met zijn<br />
bijbel op stap, ik met m’n fles wijn en sigaar.’<br />
Dat klinkt als een perfecte combinatie. Wijn, de bijbel en wijsheid.<br />
Het leven in een notendop. Waren dat ook de ingrediënten<br />
voor Olivia’s jeugd in Tanzania?<br />
‘Ik heb Andreas in het boek opgevoerd als Amoz. Hij begeleidt dat<br />
meisje dat vanuit Italië als kind in Afrika terechtkomt. Ze komt met<br />
haar vader die als arts voor Flying Doctors gaat werken in de omgeving<br />
van Arusha terecht. Ze wordt overdonderd door de aanwezigheid<br />
van een paar personen die in haar jonge leven een belangrijke<br />
rol gaan spelen. Na aankomst worden ze welkom geheten op het<br />
bordes van een lodge door een barones, die daar de scepter zwaait<br />
en haar buurvrouw wordt. Daar ziet ze ook die prachtige zwarte<br />
man staan met een wandelstok. Voor haar een soort wijze koning<br />
uit Afrika die heel nauw betrokken raakt bij haar opvoeding. Haar<br />
naar school brengt, leert tellen in het Swahili, haar op de raadselen<br />
en schoonheid van de natuur wijst.’<br />
In de verte beklommen drie giraffen de helling van een heuvel en<br />
daarboven zweefden twee adelaars gedragen door de thermiek in de<br />
ijle lucht. Zwijgend lieten ze hun blik over het landschap glijden; een<br />
geelgroene vlakte met daarboven een strakblauwe hemel met een<br />
paar witte wolken die langzaam voorbijdreven.<br />
‘Zie je die wolken?’, verbrak Amoz de stilte.<br />
Olivia knikte.<br />
‘Dat zijn de taxi’s van de hemel.’<br />
‘O, misschien zit mijn moeder dan wel in zo’n wolk.’<br />
‘Denk je weleens aan je moeder?’<br />
‘Vanmorgen nog onder de douche. Maar verder niet zo vaak.’<br />
‘Het is ook al lang geleden.’<br />
‘Misschien moet ik vaker aan haar denken.’<br />
‘Elk moment is goed.’<br />
‘Hebt u een leuke moeder, Amoz?’<br />
‘Ze is ook overleden.’<br />
‘Jammer.’<br />
‘Het leven is vaak jammer, daar moet je rekening mee houden. Maar<br />
het is belangrijk hoe je ermee omgaat. Elke dag is een bladzijde die je<br />
kunt omslaan. Onthoud dat goed.’<br />
Even terug naar de excentrieke Duitse barones die een lodge<br />
runt en die Olivia laat kennismaken met alles wat groeit en<br />
bloeit. Zij heeft haar heil in Tanzania gezocht en gevonden na<br />
een niet zo leuke jeugd, waarin ze zelfs even de kapster van<br />
Hitler was. Het valt me op dat je in elk van de drie delen van De<br />
Vliegenvanger een belangrijke rol hebt ingeruimd voor een of<br />
meer vrouwen ‘op leeftijd’.<br />
‘Ik denk dat dat niet voor niets is. Ik ken veel oudere vrouwen, vind<br />
hun gezelschap vaak bijzonder plezierig en boeiend. Ze hebben een<br />
heel leven achter de rug, ze hebben de ervaring en het karakter om<br />
zichzelf en het leven te relativeren. Dat spreekt mij enorm aan. Ook<br />
deze Helga von Bissacker is een bijzondere vrouw. Voor haar karakter<br />
heb ik mijn inspiratie gevonden in een vrouw die hier bij mij<br />
in de omgeving woonde en daar een eigen lodge had. Een gekke<br />
vrouw, die toen ze jong was, hoedjes maakte van de dieren die ze<br />
schoot. In het boek zijn haar ouders bevriend met de ouders van<br />
Hitler. Adolf was een regelmatige gast van de familie. Als meisje<br />
speelde Helga graag kapster en zo mocht ze ook Hitler kappen »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
Zonsondergang in Tarangire National Park<br />
??
82<br />
en ontwikkelde op een mooie dag zijn bijzondere kapsel. Als ik<br />
zo’n scène aan het schrijven ben, dan heb ik enorm veel plezier.<br />
Het kan zo geweest zijn. Helga laat zich zonder schroom op veel<br />
dingen voorstaan: haar vruchtenbowl waarmee ze iedereen onder<br />
tafel krijgt en haar tuin die in de vijftiger jaren de inspiratie vormde,<br />
zoals ze zelf zegt, voor de Afrikaanse lijn Fleurs d’Afrique van Coco<br />
Chanel.’<br />
We kunnen niet om een andere, bijzondere vrouw in Tanzania<br />
heen. Mama Twiga.<br />
‘Nee, dat is ook niet de minste. Die komt galopperend het verhaal<br />
binnen. Een bijzondere vrouw die veel heeft betekend voor<br />
Tanzania en prachtige natuurfilms heeft geproduceerd samen<br />
met de vermaarde Hugo van Lawick. Ik heb haar in het boek een<br />
verhouding met Peter Linders ofwel de Vliegenvanger toebedeeld.<br />
Een korte liaison in Venetië. Mama Twiga is zo leuk om mee op pad<br />
te gaan. Ze is de schaamte voorbij, heeft een enorm gevoel voor<br />
humor en kan zonder enige gêne de boel totaal in het honderd<br />
laten lopen.’<br />
Gezamenlijk observeren ze de ranke vrouw die een handkus werpt<br />
naar de kolonel, die op zijn beurt het glas naar haar heft.<br />
Ze heeft om haar hoofd een sjaal van giraffeprint geknoopt die ruim<br />
over haar schouders valt. Daaronder draagt ze een suède hesje en<br />
een vooroorlogse bruine rijbroek, zoals Meryl Streep in de film Out of<br />
Africa.<br />
‘Mama Twiga presenteert zichzelf graag als de hedendaagse Karen<br />
Blixen,’ vertelt Helga.<br />
De vrouw heeft een mager figuur met extreem lange benen, waarmee<br />
ze statige passen maakt. Daaraan dankt ze haar bijnaam, die de<br />
lokale bevolking haar al snel gaf. Mama Twiga dat betekent in het<br />
Swahili “mevrouw Giraffe” en past in meerdere opzichten bij deze van<br />
oorsprong Hollandse telg uit een rijke patriciërsfamilie.<br />
‘Ze kan drinken als een tempelier,’ vervolgt Helga. ‘Zelfs mijn<br />
vruchtenbowl komt bij haar pas tot ontploffing als de meeste mannen<br />
al gevloerd zijn.’<br />
Maar de hoofdpersonen zijn twee jonge vrouwen. Olivia Ravelli<br />
heeft als jong meisje een duidelijk omschreven droom. Ze wil<br />
schrijfster, piloot én gelukkig worden.<br />
‘En het lukt haar, alleen met dat gelukkig worden worstelt ze. Ze<br />
is de kleindochter van de Vliegenvanger en haar liefdespad is bijna<br />
net zo’n rollercoaster als dat van haar vermaarde grootvader. Maar<br />
ze schrijft een bestseller, De Vliegenvanger, en wordt samen met<br />
haar hartsvriendin, de Joodse Deborah met een H op het eind,<br />
gevechtsvlieger. Samen voeren ze missies uit in oorlogsgebieden.<br />
Tijdens een van die missies gaat het mis en wordt hun vriendschap<br />
ernstig op de proef gesteld. Dan komt ook barones Helga weer<br />
in beeld. De Joodse piloot en Duitse kapster van Hitler redden,<br />
gekleed in boerka’s, samen hun vriendin Olivia die in handen is<br />
gevallen van een Somalische rebellengroep. Het boek gaat dus om<br />
vriendschap en hoe loyaal je daarin bent. Hoe ver ben je bereid te<br />
gaan voor je vrienden?’<br />
de liefde een interessant onderwerp. Er is geen liefde zonder pijn,<br />
geen liefde zonder tranen, maar zolang de balans in een relatie<br />
doorslaat naar geluk, passie en geborgenheid blijft de liefde de<br />
moeite van het proberen meer dan waard.’<br />
Je zegt in het boek op een gegeven moment dat Olivia lijdt aan<br />
geluksangst. Wat bedoel je daarmee?<br />
‘Geluksangst is ook een herkenbaar thema in deel 3 van<br />
De Vliegenvanger. Ik bedoel ermee de angst om te verliezen wat<br />
je lief is. Als alles goed gaat, gezondheid, carrière, de liefde, dan<br />
kan die angst toeslaan. Wanneer stort het geluk in elkaar? Het kan<br />
niet allemaal alleen maar goed gaan. Er komt een moment dat<br />
tegenslag, verdriet en pijn zich presenteren. En de angst daarvoor<br />
noemt Olivia geluksangst.’<br />
Is het moeilijk om je als man in de huid van een vrouw te verplaatsen?<br />
‘Eh, dat lijkt moeilijk. Maar dat doe je ook als je vrouwen interviewt,<br />
dan verplaats je je ook in hun gedachten. Het is in de literatuur<br />
natuurlijk al veel vaker gebeurd. Madame de Bovary, Eline Vere,<br />
Terug tot Ina Damman van Vestdijk, Een schitterend gebrek van<br />
Arthur Japin, Twee Vrouwen van Harry Mulisch … Mannelijke<br />
auteurs zijn denk ik nogal onder de indruk van het mysterie van<br />
de vrouw. Ik kruip graag in het hoofd van vrouwen, ze fascineren<br />
me. Vrouwen zijn vechtlustig. Ze worden gedreven door woede en<br />
wraak als het gaat om vergelding. Als hun kinderen, hun geliefde,<br />
hun familie wordt getroffen door geweld, verkrachting, moord of<br />
vernedering, dan komt er in een vrouw een vulkaan tot uitbarsting,<br />
een vulkaan die vuur zal spuwen en met kokende lava het kwaad<br />
zal wegbranden. Nee, don’t fuck with women!’ »<br />
En natuurlijk is liefde ook een thema. Want Olivia heeft zich ook<br />
voorgenomen om gelukkig te worden.<br />
‘Ja, een prachtig voornemen, maar de liefde laat zich niet dicteren,<br />
dat wordt de twee vriendinnen als snel duidelijk. Voor mij blijft<br />
Rik Felderhof bij Swala Tented Camp
En dan gebeurt er waar ze op gehoopt hebben: een kudde olifanten komt naar de waterplaats<br />
Het huis op de heuvels<br />
Ze zoeken een plaats onder een boom en kijken uit over de vlaktes<br />
Swala tented Camp in Tarangire
84<br />
Op het eind van De schoonheid van de leugen komt de legendarische<br />
Vliegenvanger weer op de proppen als de oude broeder Petrus,<br />
een van zijn vele aliassen, net als graaf Ravelli. Gedurende<br />
de trilogie is de naam Ravelli in ieder geval door twee mannen<br />
gestolen …<br />
‘Ook door mij. Het eerste deel, Verzamelaar van verboden liefdes,<br />
is geschreven onder de naam Ravelli omdat Peter Linders die<br />
naam gebruikt in zijn dagboeken die de basis vormden voor De<br />
Vliegenvanger. Het tweede deel, Echo van een verzwegen verleden,<br />
heb ik zelf geschreven, maar ik vond het verstandig om de naam<br />
Ravelli als schrijversnaam te handhaven. Ik voel me als auteur<br />
prettiger met die naam dan dat ik m’n eigen naam gebruik die<br />
verbonden is aan televisie. Het maakt mij vrijer en het boek wordt<br />
beoordeeld om wat het is en niet gekoppeld aan een loopbaan die<br />
voltooid is. De naam Ravelli is overigens niet alleen door mannen<br />
gestolen, ook door een oudere dame – ja, daar is ze weer – die<br />
vertelt dat haar naam Ravelli in de Tweede Wereldoorlog gebruikt<br />
is door mensen die Joodse onderduikers hielpen. Die naam heeft<br />
veel mensen gered. De leugen van die naam eigenlijk.’<br />
Dat brengt ons bij de bijzondere titel. Schoonheid en leugen zijn<br />
twee begrippen die lijken te schuren.<br />
‘Schrijvers liegen natuurlijk allemaal de waarheid. Ik bedoel<br />
ermee dat de leugen niet altijd negatief hoeft te zijn, maar ook<br />
góed gebruikt kan worden. Er wordt veel gelogen, ook in de<br />
samenleving. Adriaan van Dis zei: “de leugen is de smeerolie van<br />
de samenleving”. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat we<br />
2,17 keer per dag liegen, mannen overigens drie keer zoveel als<br />
vrouwen. We liegen elke dag, soms zijn het lieve leugens, in het<br />
Engels zo mooi sweet lies genoemd, leugens om bestwil. Als we<br />
voor het altaar staan beloven we elkaar eeuwige trouw, maar hoe<br />
lang is eeuwig? Die belofte blijkt dan een leugen te zijn. Wat denk<br />
je van sprookjes … We worden opgevoed met leugens. Sinterklaas<br />
krijgen we voor onze kiezen, bomen die kunnen praten ... Alles<br />
is de waarheid ontwijkend waardoor de wereld eigenlijk veel<br />
kleurrijker wordt, spannender en daarom heb ik voor deze titel<br />
gekozen. Ik ben zelf geboren uit een leugen. Mijn moeder heeft<br />
in de Tweede Wereldoorlog een valse naam aangenomen en<br />
heeft standvastig twee jaar lang gelogen. Door die leugen heeft<br />
ze de oorlog overleefd en door die leugen heeft ze mij het leven<br />
geschonken.’<br />
Niks mooier dus dan de leugen. Als je de drie delen bekijkt, lijkt<br />
het centrale thema dat de leugen zegeviert.<br />
‘De Vliegenvanger heeft zich door het leven gelogen. Maar het<br />
bijzondere is dat de grootste leugenaar wordt gestraft met een<br />
leugen. Hij wordt als het ware teruggelogen. Hij weet niet dat<br />
hij een zoon heeft en z’n kleindochter maakt zich niet bekend.<br />
Niemand gunt hem zijn nakomelingen. Maar de leugen wordt<br />
ook gebruikt om anderen te beschermen en te helpen. Als je het<br />
over de leugen hebt, moet je het meteen ook hebben over de<br />
waarheid. Wat is de waarheid? Iedereen heeft een eigen versie van<br />
de waarheid. Dat maakt hem rekbaar. Wat voor jou de waarheid<br />
is, is dat voor mij misschien helemaal niet. Ik kan iemand een held<br />
noemen die misschien aan de andere kant van de grens als een<br />
moordenaar wordt gezien. De kwaliteit van de waarheid wordt<br />
zwaar overschat, er is geen absolute waarheid.’<br />
Behalve dan de waarheid dat dit uitzicht op Mount Meru fantastisch<br />
is?<br />
‘Ja, dat wil ik wel als waarheid bestempelen. Althans onze versie<br />
van de waarheid.’ ˙
KUNST<br />
85<br />
Pure Passie uit Zuid-Afrika!<br />
Op hun eerste reis door dit prachtige land in 2018 werd het<br />
echtpaar Van Ginkel geraakt door het vele mooie werk dat ze<br />
zagen van vaak jonge kunstenaars. Na jaren actief geweest te zijn<br />
als verzamelaars van hedendaagse (Europese) kunst en design<br />
besloten ze zich te verdiepen in de Zuid-Afrikaanse contemporary<br />
art scene wat resulteerde in de start van gallery ArtChemistry in<br />
Amersfoort.<br />
Wim van Ginkel: ‘Op het thema VIA SA (Variety In Art from South<br />
Africa) willen we zoveel<br />
mogelijk Nederlandse<br />
en Europese art lovers<br />
in contact brengen met<br />
het werk van een keur<br />
aan Zuid-Afrikaanse<br />
kunstenaars die wij<br />
vertegenwoordigen. Een<br />
daarvan is Bambolwami<br />
Sibiya die in eigen<br />
land zijn naam al heeft<br />
gevestigd en dat zonder<br />
twijfel ook buiten Zuid-<br />
Afrika zal gaan doen.<br />
Bambolwami groeide<br />
op in een arm gezin<br />
met een aan alcohol<br />
verslaafde vader die zijn<br />
gezin in de steek liet.<br />
Om even te ontspannen en inspiratie op te doen<br />
neemt Bambolwami regelmatig een bad in het<br />
midden van zijn studio<br />
Hij was vastberaden om niet zoals zijn vader te worden en volgde<br />
verschillende opleidingen in Art & Design. Hij begon zijn eigen<br />
bedrijf en specialiseerde zich in het maken van linoprints. Vanuit<br />
deze specialisatie werkte hij met en voor verschillende kunstenaars<br />
waaronder de wereldberoemde William Kentridge. En met Colbert<br />
Mashile, door Bambolwami als zijn leermeester beschouwd en die<br />
ook deel uitmaakt van onze portfolio.<br />
De armoede uit zijn jeugd had en heeft nog steeds grote invloed<br />
op zijn werk. In zijn huidige schilderijen figureren voornamelijk<br />
mijnwerkers uit de townships. Hij fotografeert hen prachtig<br />
aangekleed en maakt op basis daarvan kleurige schilderijen waarin<br />
de mijnwerkers met kracht, trots en zelfvertrouwen worden<br />
uitgebeeld. Soms met een attribuut dat het beroep weergeeft<br />
dat ze eigenlijk hadden willen uitoefenen. De realistische manier<br />
van schilderen met acrylverf en houtskool en de linoprint-achtige<br />
motieven maken zijn werk tot een oogstrelende combinatie waar<br />
de passie vanaf spat.<br />
Kortom een veelbelovende kunstenaar die in zijn studio in August<br />
House in Doornfontein, Johannesburg samen met zo’n vijftig<br />
andere kunstenaars elke dag een bijdrage probeert te leveren aan<br />
een (nog) mooier en beter Zuid-Afrika.’<br />
Bambolwami Sibiya en Wim van Ginkel (ArtChemistry) in zijn studio in Johannesburg<br />
Haal jij Zuid-Afrika in huis?<br />
Je bent altijd welkom op afspraak in de gallery in Amersfoort en<br />
‘experience the chemistry yourself.’ Of bezoek de website<br />
(www.artchemistry.nl) met daarop de handige Virtual Interior Art<br />
tool waarmee je kunt zien of een bepaald werk in jouw interieur<br />
past.<br />
The Yellow Artwork
86<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Boeken en film die het (meer dan) waard zijn om gelezen en gezien te worden<br />
De vissers van Tanji<br />
In dit nieuwe reisboek reizen Ada en Jan Rosman af naar The<br />
Gambia, het kleinste land van Afrika. Ze bezoeken er de culturele<br />
en historische bezienswaardigheden, maar duiken ook diep<br />
het oerwoud in. Een hoogtepunt is hun bezoek aan Tanji waar<br />
de vissers tegen het eind van de dag terugkeren met hun verse<br />
vangst. Volgens de auteurs is The Gambia alleszins een heerlijke<br />
vakantiebestemming. Veilig, redelijk dichtbij en prachtig. Het is<br />
zoals alle boeken van Ada uit het hart beschreven. Hun<br />
enthousiasme sleurt je mee Afrika in. Als je fruit eet van een grote<br />
boom, vergeet dan niet de wind te bedanken.<br />
De vissers van Tanji, met reisbelevenissen, tips, prachtige<br />
kleurenfoto’s, een duidelijke landkaart en literatuurlijst in de serie<br />
kleintje Wombat is te bestellen via www.adarosman.nl<br />
gezicht. Fantoomregen beschrijft de eerste confrontatie van de<br />
ik-persoon, mr. Peter van Vriesland, met het land dat voor even<br />
zijn toekomst wordt. Met een humoristisch cynisme worden soms<br />
ongrijpbare gebeurtenissen beschreven. Het komt overeen met<br />
wat wellicht menigeen heeft ervaren; de behulpzame chaos, de<br />
onwrikbare logica. In deze roman word je bij kop en kont gepakt<br />
en middenin een roadtrip door Tanzania geplant. Op zoek naar<br />
muskietennetten, gefabriceerd met Europees geld. Beter te laat in<br />
deze wereld dan te vroeg in de volgende, leest mr Pita op een sticker<br />
in de bus die hem van Dar es Salaam diep het binnenland in brengt.<br />
Overal loopt hij vertraging en tegenslag op. Europeanen hebben te<br />
weinig tijd, Afrikanen een gebrek aan gebeurtenissen, dat verbindt<br />
ze tot (h)eerlijke gesprekspartners. We leren ook dat de Masai de<br />
eerste Europeanen in Tanzania iloridaa enjekat noemden, ‘zij die hun<br />
scheten opsluiten’, een verwijzing naar de broeken die ze droegen.<br />
In Fantoomregen is niets wat het lijkt en alles zou waar kunnen zijn.<br />
Per verkocht boek gaat € 1 naar een gezin in Tanzania.<br />
Onno-Sven Tromp | Fantoomregen | Godijn Publishing | paperback |<br />
192 pagina’s | € 15,95 | ISBN 978-94-92115-33-1<br />
Ada Rosman-Kleinjan | De vissers van Tanji – Op reis in The Gambia |<br />
paperback | 104 pagina’s | € 9,50 excl. portokosten |<br />
ISBN 978-37-412-3851-2<br />
Op hoge hakken in Afrika<br />
Fantoomregen<br />
What’s wrong with my life that I must get drunk every night? Deze<br />
regels van de Fine Young Cannibals vormen de motto van dit boek.<br />
Aan de voet van de Berg van God, de Ol Doinyo Lengai in Tanzania<br />
woont de hoofdpersoon van dit verhaal. Een plek waar geen mens<br />
voor zijn lol woont. Het goed geschreven boek biedt regelmatig<br />
mooie vondsten, herkenbaar voor iedereen die in Afrika is geweest.<br />
Met vlakke hand geeft de Afrikaanse ochtend me een klap in het<br />
Een cover waardoor je meteen geïntrigeerd raakt. Luis Vuitton<br />
schoenen en de grote Afrikaanse leegte. Zindering in de lucht,<br />
een belofte van een schurende werkelijkheid. Een inspirerend,<br />
bloedeerlijk en persoonlijk verhaal over schaamte. Misbruik.<br />
Ambitie. De trots van Afrika. En de arrogantie van Nederland. Een<br />
boek dat Chantal schreef met de intentie om het verhaal van de<br />
meisjes en vrouwen in Kenia te delen. Taboedoorbrekend van het<br />
hoopvolle begin tot het bittere eind. Zonder iets terug te houden<br />
vertelt ze van haar jeugd waarin ze psychisch beschadigd raakte.<br />
Haar kinderdroom om als Florence Nightingale mensen te gaan<br />
helpen in dat verre Afrika. Een droom die weer tot haar komt als ze<br />
constateert dat ze in haar yuppenbestaan ver is afgedwaald van haar<br />
idealen. Ze kiest in eerste instantie voor zichzelf en later, als ze de<br />
liefde weer omarmd heeft, voor Kenia. Daar waar het leven zich in<br />
alle rauwheid aan haar openbaart. Waar een misbruikt meisje een<br />
gesloten luikje naar haar hart openpeutert. Waar ze als gelouterde<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
zakenvrouw die vooral goed wil doen, tegen een wereld en een<br />
waarheid op loopt die sterker is dan zij. Of toch niet? Met haar<br />
bedrijf I-Care voorziet ze tienduizenden meisjes en vrouwen van<br />
uitwasbaar maandverband en geeft ze een beter gevoel over<br />
zichzelf. Ze ontdekt de (veer)kracht in de vrouwen en uiteindelijk<br />
ook in zichzelf. Daarover schrijft ze in Op hoge hakken in Afrika.<br />
‘Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk wel dat ik het kan’ is<br />
een inzicht om nog lang over na te denken en net als Chantal te<br />
dromen, durven en vooral doen. Als je het boek koopt via www.<br />
ophogehakkeninafrika.nl gaat er € 1 naar de I-Care Foundation<br />
die meisjes en vrouwen in Kenia ondersteunt.<br />
Chantal Heutink | Op hoge hakken in Afrika | London Books<br />
|paperback | 252 pagina’s | € 19,95 | ISBN 978-94-92179-61-6<br />
middelbare school werden ontvoerd. Begin mei 2017 werden 82<br />
meisjes vrijgelaten. Nog altijd zijn ruim honderd meisjes in handen<br />
van de terreurorganisatie. De Nigeriaanse romanschrijver Helon<br />
Habila die inmiddels in de Verenigde Staten woont, groeide niet<br />
ver van Chibok op en besloot twee jaar na de ontvoering terug te<br />
gaan naar zijn vaderland om contact te zoeken met de families en<br />
de ontvoerde meisjes die al meteen wisten te ontsnappen. Door<br />
de ogen van de auteur leren we meer over de strijd die er tussen de<br />
Nigeriaanse regering en Boko Haram en haar leiders woedt en welke<br />
culturele en religieuze dynamiek ten grondslag ligt aan de conflicten<br />
die de regio tot op de dag van vandaag teisteren. Een mooie<br />
passage: De sfeer [in Chibok] was deprimerend en er hing een tastbaar<br />
verdriet in de hete, roerloze lucht. Dat kwam natuurlijk vooral omdat<br />
je Chibok als vanzelf in verband bracht met het lot van de ontvoerde<br />
meisjes: het was alsof je in Hamelen kwam en de afwezigheid voelde<br />
van de jongens die door de rattenvanger waren meegevoerd. Een<br />
boeiend essay over een gruwelijke werkelijkheid.<br />
Helon Habila | De meisjes uit Chibok | Oorspronkelijke titel The Chibok<br />
Girls | Vertaald door Paul van der Lecq | Nieuw Amsterdam Uitgevers<br />
| paperback | 144 pagina’s | € 16,99 | ISBN 978-90-468-2188-6<br />
87<br />
Als de wind draait<br />
1844, Schuilhoek. Vrijheid en Magriet kijken uit over het<br />
wuivende veld dat zich tussen de bergen bij Potchefstroom en<br />
de Vaalrivier voor hen uitstrekt. Het lange gras buigt biddend in<br />
de zachte bries. Hier ligt hun toekomst samen, hier, op deze nog<br />
ongetemde nieuwe plek. De twee jonge geliefden weten nog niet<br />
dat de grootste hindernissen op de weg naar hun hart gelegen zijn<br />
in hun eigen bloed. Als de wind draait volgt het spoor van de eerste<br />
Voortrekkers op hun weg naar het onbekende, en vertelt een<br />
verhaal dat als een wilde bessenstruik opbloeit uit de harde grond<br />
van Zuid-Afrika. Een prachtig geschreven verhaal dat ontroert.<br />
Hans du Plessis | Als de wind draait | Oorspronkelijke titel As die<br />
wind kom draai | Vertaald door Bert Aquarius | Uitgeverij Mozaïek |<br />
paperback | 286 pagina’s | € 18,90 | ISBN 978-90-239-9691-0<br />
De meisjes uit Chibok<br />
Het verhaal achter de ontvoering door Boko Haram neemt ons mee<br />
naar Nigeria en het plaatsje Chibok waar in 2014 276 meisjes uit de<br />
Waar zijn je kinderen?<br />
In ruim acht maanden, 45.000 kilometer en 22 landen van Marokko,<br />
dwars door Afrika, naar Zuid-Afrika met als eindpunt Tanzania.<br />
Een roman met een zeer praktische en uitvoerige reisgids met tips<br />
voor campings, visa en grensposten. Ik ben al verkocht als ik de<br />
inleiding lees waarin met verve en humor een aantal Nederlandse<br />
(voor)oordelen over Afrika wordt geponeerd. De vragen die de<br />
auteur in haar boek wil beantwoorden zijn veelomvattend; wij en<br />
zij. Westerse wereld en Afrika. We zijn anders, totaal anders. Maar<br />
waarin nou precies en wat kunnen we van elkaar leren? En wat voor<br />
vooroordelen hebben zij over ons? De reis wordt gemaakt met<br />
Hilly, een omgebouwde Toyota Hilux uit 2004. De vegetarische,<br />
Amsterdamse yuppen Tom en Veron vertrekken op het moment dat<br />
IS de oorlog verklaart aan alle verrotte westerlingen en de ebolaepidemie<br />
om zich heen grijpt. Hun vaste grap op hun reis naar de<br />
vrijheid: ‘Moet jij maandag werken?’ ‘Nee, jij?’ ‘Nee, ik ook niet.<br />
Volgende week maandag dan?’ ‘Nee.’ ‘O lekker.’ Makkelijk leesbaar<br />
en met humor geschreven worden de avonturen gepresenteerd: het<br />
Mauritaanse Rosso, de hel op aarde voor passanten op weg naar<br />
Senegal. De liefde in Ghana, het eveneens helse verkeer in Togo (kijk<br />
in je spiegel, mongool), Hilly die er in Nigeria eventjes de brui aan<br />
geeft. Kerst tussen de drillapen in Nigeria, een knuffel van Afrika in<br />
Kameroen. In Angola beleven ze als de nieuwe Adam en Eva een »
88<br />
paar prachtige dagen op een verlaten strand. In Namibië<br />
ontdekken ze de dualiteit van de Afrikaanse moraal, een intern<br />
conflict voor waarschijnlijk elke Europeaan. Ze doorkruisen het<br />
paradijs dat Botswana heet. Thuis is er als antwoord op de vraag<br />
‘Waar zijn jullie kinderen’ inmiddels de kleine Teun. Tom en Veron<br />
hebben hun droom geleefd. Te doen zo’n avontuur? Ja zeker. Het<br />
ook willen, hm, dat weet ik nog niet …<br />
Veron van Heumen-Janssen | Waar zijn je kinderen? Een reis vanuit<br />
Amsterdam dwars door Afrika | Uitgeverij Boekscout.nl | paperback |<br />
298 pagina’s met foto’s | € 21,99 | ISBN 978-94-022-3213-4<br />
tegenwerking van de autoriteiten, onenigheid in de eigen gelederen,<br />
de dreiging van extremistische groeperingen. Maar ze laat in haar<br />
verhaal ook zien hoe een onverwoestbaar doorzettingsvermogen en<br />
geloof in eigen kunnen tot verbetering van die samenleving kunnen<br />
leiden. Silent Work heet de organisatie waarmee Wiljo het leven van<br />
vooral de ‘vergeten kinderen’ beter probeert te maken.<br />
www.silentwork.org Haar ervaringen geven vooral een kijkje in het<br />
leven van een bevolkingsgroep waar ik nog nooit van had gehoord,<br />
maar die mij na de volgende beschrijving is gaan fascineren: ‘De<br />
Peulh zijn een merkwaardig mengsel. Ze zijn een witte rivier in de<br />
landen van het zwarte water en een zwarte rivier in de landen van<br />
het witte water. Ze zijn een raadselachtig volk dat door wispelturige<br />
wervelwinden is meegenomen uit het land waar de zon opkomt en dat<br />
van Oost tot West is verspreid.’ Haast is een keuze, is in dit boek mijn<br />
leermoment.<br />
Wiljo Oosterom | Dromen van water | Wereldbibliotheek| paperback |<br />
224 pagina’s | € 19,99 | ISBN 978 90 284 2684 9<br />
The Namib Desert<br />
Met een ongewoon goed oog voor kleuren en texturen geeft<br />
Jürgen Wettke zijn weergave van de fameuze woestijnen van<br />
Namibië. Er wordt vaak gezegd dat foto’s meer vertellen dan<br />
1000 woorden. In dit prachtig verzorgde fotoboek is dat ook zo.<br />
Jürgen Wettke | The Namib Desert | tekst in Engels en Duits |<br />
Uitgeverij Teneues | hardcover | 208 pagina’s | 140 kleurenfoto’s |<br />
€ 59,50 | ISBN 978-3-8327-3514-2<br />
Dromen van water<br />
In Nederland heet ze Wiljo, in Afrika wordt ze Woodi genoemd.<br />
Dromen van water – Het woestijnwerk van een Nederlandse vrouw in<br />
Afrika, is haar derde boek. In een wervelende, soms wat chaotische<br />
caleidoscoop van belevenissen vertelt Wiljo over de obstakels die ze<br />
op haar pad vindt wanneer ze samen met haar man Hammadi, een<br />
Peulh met een belangrijke maatschappelijke positie in Mauritanië,<br />
de droom van water in de woestijn wil waarmaken. En een school<br />
waar doven kunnen leren. Behalve de confrontatie met de starre<br />
tradities waarnaar ze zich in dit land in de Sahara moet voegen,<br />
krijgt ze te maken met verstikkende bureaucratie, gebrek aan geld,<br />
Goede Hoop<br />
Er is veel te doen geweest om de expositie Goede Hoop in het<br />
Rijksmuseum. Door velen werd deze gezien als een geschiedenisles<br />
vanuit het gezichtspunt van de blanken, de koloniale onderdrukkers.<br />
Goede Hoop. Zuid-Afrika en Nederland vanaf 1600 vertelt in woord<br />
en beeld wat er is gebeurd tussen de landing van Van Riebeeck in<br />
1652 (‘Alle problemen van dit land zijn begonnen met de komst<br />
van Jan van Riebeeck’, aldus president Zuma in 2015) en Mandela’s<br />
bezoek aan Amsterdam in 1990. Zuid-Afrika is sinds de komst van<br />
de Nederlanders een land op drift geweest. Grenzen schoven op en<br />
volken trokken weg, verdwenen of gingen in elkaar op. De gevolgen<br />
hiervan zijn nog steeds zichtbaar. De VOC bracht slavernij en de<br />
islam naar de Kaap. Maar Nederland is net zo goed veranderd door<br />
Zuid-Afrika – denk aan de Boerengekte rond 1900, de bloei van de<br />
Amsterdamse diamantindustrie, Afrikanerstraten en Krugerpleinen<br />
en de felle antiapartheidsstrijd.<br />
Goede Hoop is een ongelooflijk indrukwekkend en compleet boek.<br />
De illustraties, foto’s, brieven, schilderijen en tekeningen nemen<br />
je mee langs 400 jaar geschiedenis van Nederland in Zuid-Afrika.<br />
De teksten zijn toegankelijk, zeer informatief. Want wisten wij<br />
bijvoorbeeld dat Jan van Riebeeck eigenlijk helemaal niet zo graag<br />
in de Kaap woonde? Hij vroeg herhaaldelijk overplaatsing aan naar<br />
Batavia. En Kasteel Goede Hoop zoals wij dat kennen was niet van<br />
Van Riebeeck, maar werd gebouwd door zijn opvolger Ysbrant<br />
Godske. Prachtig. Gedegen. Een sieraad in de boekenkast!
Martine Gosselink, Maria Holtrop & Robert Ross | Goede Hoop<br />
Zuid-Afrika en Nederland vanaf 1600 | Uitgeverij Vantilt | gebonden |<br />
geïllustreerd in kleur | 384 pagina’s | € 34,50 | ISBN 978-94-600-4312-3<br />
Weg naar huis<br />
De twee halfzussen Effia en Esi groeien apart van elkaar op in<br />
het achttiende-eeuwse Ghana. Effia wordt uitgehuwelijkt aan<br />
een Engelsman, om vervolgens in weelde te leven. Esi wordt<br />
gevangengenomen, verkocht als slaaf en op de boot naar<br />
Amerika gezet. Weg naar huis vertelt over de levens van hun<br />
nakomelingen in de daaropvolgende driehonderd jaar. Van de<br />
stammenstrijd en slavernij in Ghana tot de Burgeroorlog in<br />
Amerika, en van de kolenmijnen in het zuiden van de Verenigde<br />
Staten tot de volksverhuizingen naar Manhattan in de twintigste<br />
eeuw. Een werkelijk prachtig geschreven en zeer knap vertaalde<br />
roman, waarbij elke zin, zeker in het Afrikaanse deel, uitnodigt<br />
om er even van te proeven, de woorden in je hoofd te laten rollen.<br />
Yaa Gyasi | Weg naar huis | Oorspronkelijke titel Homegoing |<br />
Vertaling: Nicolette Hoekmeijer | De Bezige Bij | paperback 400<br />
pagina’s | € 19,99 | ook verkrijgbaar als e-book |<br />
ISBN 978-90-234-9995-4<br />
Liefdesverdriet<br />
Niels Posthumus is sinds 2012 correspondent in zuidelijk Afrika<br />
voor Trouw en BNR Nieuwsradio. Hij kent Zuid-Afrika op zijn<br />
duimpje. Dat maakt dit boek met deze indringende cover tot een<br />
belangrijk boek met liefde en de vaak moeizame relaties die Zuid-<br />
Afrikaanse mannen ten opzichte van vrouwen en seks hebben als<br />
centraal thema. En de vraag of apartheid invloed heeft op de relaties<br />
van nu. Slechts een op de drie Zuid-Afrikanen voert regelmatig een<br />
goed gesprek met iemand met een andere huidskleur. Een kwart<br />
van de Zuid-Afrikaanse mannen geeft toe ooit een vrouw te hebben<br />
verkracht. Eén op de acht Zuid-Afrikanen is besmet met hiv. Het<br />
zijn onthutsende gegevens. Niels Posthumus voelt de verwarring<br />
als hij met een zwarte vriendin verschijnt, de blanken vinden het<br />
‘ranzig’, de zwarten menen dat ‘zij’ het goed voor elkaar heeft. Een<br />
gewone, lekkere, onbezorgde zwart-wit verliefdheid; het blijkt niet<br />
zomaar mogelijk, nog altijd niet in het Zuid-Afrika van nu. Het boek<br />
is niet alleen een zoektocht naar (on)mogelijke liefdes, maar geeft<br />
ook een gedegen kijkje in de raciale geschiedenis van Zuid-Afrika.<br />
Verkrachting, racisme, hiv/aids, homoseksualiteit, de machocultuur,<br />
het zijn geen thema’s die achteloos aan je voorbijgaan.<br />
Liefdesverdriet is een goed gedocumenteerd boek, maar best lastig<br />
te verteren.<br />
Niels Posthumus | Liefdesverdriet | Uitgeverij Spectrum | paperback |<br />
192 pagina’s | € 19,99 | ISBN 978-90-00-35481-8 | ook verkrijgbaar als<br />
e-Book<br />
Bram Fischer<br />
De film is gebaseerd op het boek The State versus Nelson Mandela<br />
van Joel Joffe. In het Zuid-Afrika van 1963, waar de onvrede tegen<br />
de ongelijkheid groeit, worden op een middag in het dorpje Rivonia<br />
bij een inval de kopstukken van het ANC opgepakt. Aan deze groep<br />
wordt een negende lid, dat al eerder gevangengenomen was<br />
toegevoegd: Nelson Mandela. Een van de andere gevangenen is de<br />
onlangs overleden Ahmed Kathrada. Er is het blanke regime veel aan<br />
gelegen om de groep als voorbeeld te stellen en tot de doodstraf<br />
veroordeeld te krijgen. Gerespecteerd advocaat Bram Fischer neemt<br />
hun verdediging op zich. Wat het regime niet weet is dat Fischer<br />
eigenlijk de tiende verdachte had moeten zijn. Dat is de start van<br />
een proces waarin Bram Fischer heikele paden bewandelt. Wanneer<br />
de geheime politie gaandeweg zijn dubbelrol ontdekt, komt Fischer<br />
voor een moreel dilemma te staan: verkiest hij de verdediging van<br />
zijn cliënten boven zijn eigen veiligheid en die van zijn gezin? Een<br />
intrigerende film over een verhaal dat velen menen te kennen en<br />
waarvan weinigen de werkelijke toedracht weten.<br />
Bram Fischer | Jean van de Velde (Wit Licht en Hoe duur was de suiker)<br />
met in de hoofdrollen Peter Paul Muller (bekend van Gooische<br />
Vrouwen), Sello Motloung die Nelson Mandela vertolkt en Antoinette<br />
Louw | Bekijk de trailer: https://youtu.be/uRNEaoX-SKQ | De dvd<br />
is verkrijgbaar vanaf 23 augustus | Een interview met regisseur<br />
Jean van de Velde is te lezen op https://www.oogvoorafrika.nl/<br />
interview-jean-velde-regisseur-nieuwe-film-bram-fischer/<br />
89
90<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken die wij het waard vinden om gelezen te worden<br />
Geweldenaar die alle grenzen overschrijdt<br />
Coenraad de Buys stond eind achttiende eeuw bekend als de<br />
gevaarlijkste man in de Kaapkolonie. Hij was een reus, een legende<br />
en een grensbreker. Hij was een Afrikaner die veelwijverij pleegde<br />
zonder zich ook maar iets aan te trekken van huidskleur, rang<br />
of stand; een oplichter en opschepper die een belangrijke rol<br />
speelde in de grenspolitiek met de Xhosa; een vertrouweling van<br />
de Nederlandse zendeling Johannes van der Kemp, maar ook van<br />
Xhosa-opperhoofd Ngqika; en bovenal was hij een man die in<br />
opstand kwam tegen alles en iedereen: Zuid-Afrika’s eerste en beste<br />
anarchist. Buys speelt zich af rond 1800 en vertelt de geschiedenis<br />
van de vorming van de Kaapkolonie. Dit keer niet belicht vanuit de<br />
bovenlaag – de steeds wisselende VOC-ambtenaren – maar vanuit<br />
het perspectief van de inwoners van de kolonie: de vryburgers<br />
en de inheemse bevolking. Schrijver Willem Anker is een van de<br />
opwindendste nieuwe stemmen in de Afrikaanse literatuur.<br />
Willem Anker, Buys | Vertaling: Karina van Santen en Rob van der<br />
Veer | Podium, 2017 | ISBN 9789057598418 | 514 pagina’s | € 25,-<br />
Deon Meyer waagt en wint<br />
Deon Meyer is wereldberoemd geworden met bloedstollende<br />
politiethrillers als Duivelspiek, 7 dagen en 13 uur. Met zijn nieuwste<br />
roman maakt hij een uitstapje naar een ander genre. Koorts<br />
speelt zich af in de nabije toekomst, nadat een verwoestende<br />
koortsepidemie 90 procent van de wereldbevolking heeft<br />
weggevaagd. Voor de overlevenden zit er niets anders op dan van<br />
voren af aan te beginnen. In Zuid-Afrika vormt Willem Storm een<br />
nieuwe gemeenschap waar iedereen die het goede met elkaar<br />
en met de wereld voor heeft, welkom is. De nieuwe nederzetting<br />
wordt echter steeds weer aangevallen door een motorbende die<br />
door heel wat minder nobele gedachten wordt gedreven. En zoals<br />
dat in elke maatschappij gaat, zijn er ook in het dorp zelf mensen<br />
die tweedracht zaaien. Maar de grootste bedreiging komt uit<br />
onverwachte hoek. Koorts is een grimmige roman vol geweld, maar<br />
ook een roman met diepe inzichten over de mens en de wereld<br />
waarin we leven. Daarbij weet Meyer, net als in zijn speurverhalen,<br />
ook hier handig gebruik te maken van het schitterende Zuid-<br />
Afrikaanse landschap en de culturele diversiteit van de bevolking.<br />
Het vertelplezier spat van de pagina’s!<br />
Deon Meyer, Koorts. De memoires van Nicolaas Storm, over het<br />
onderzoek naar de moord op zijn vader | Vertaling: Martine Vosmaer<br />
en Karina van Santen. [z.p.:] | Bruna, 2017 | ISBN: 9789400508262 |<br />
480 pagina’s | € 22,50<br />
Wat moet je met zo’n beest?<br />
Dit boekje ziet er met zijn knaloranje omslag niet alleen leuk uit,<br />
het is ook leuk! Schrijver Reinier Spreen houdt een pleidooi voor de<br />
quagga, een soort zebra die voorkwam op de uitgestrekte savannes<br />
van zuidelijk Afrika. Volgens Spreen is de quagga ten onder gegaan<br />
aan ‘totale verwarring’: ‘De quagga had de botte pech vooral op<br />
andere dieren te lijken. Daardoor hebben we nooit geweten wat<br />
we met hem aan moesten.’ Toen Jan van Riebeeck in 1652 zijn<br />
verversingspost aan de Kaap stichtte, liepen er in het binnenland<br />
nog tienduizenden quagga’s rond. De kolonisten maakten echter<br />
genadeloos jacht op het dier en in 1878 was de soort in het wild<br />
uitgestorven. Er waren er nog een paar over in dierentuinen, ook in<br />
Amsterdam. Maar de onzekerheid over wat een quagga nou precies<br />
was (een wild paard, een vrouwtjesezel of tóch een mislukte zebra),<br />
maakte dat niemand besefte wat er aan de hand was toen in 1883<br />
in Artis de allerlaatste quagga het loodje legde. Spreen heeft allerlei<br />
quagga-wijsheden van ontdekkingsreizigers en natuuronderzoekers<br />
uit de 17e, 18e en 19e eeuw op een rij gezet. Daaruit blijkt dat de<br />
geleerde heren elkaar soms naschreven en daardoor misverstanden<br />
Tekst: Ingrid Glorie
in stand hielden; óf ze hadden nog een rekening te vereffenen, en de<br />
eerste die daar het slachtoffer van werd, was de quagga. In de 20e<br />
eeuw maakte het dier echter een spectaculaire comeback.<br />
91<br />
Reinier Spreen, Monument voor de quagga. Schlemiel van de<br />
uitgestorven dieren. [z.p.:] | Fusilli, 2016 | ISBN 9789082591408 |<br />
208 pagina’s | € 19,90<br />
Hendrik Witbooi, een vergeten held<br />
Romantweeluik smaakt naar meer<br />
Chanette Paul is de koningin van het Afrikaanse lekkerleesboek. Haar<br />
liefdesverhalen en psychologische thrillers halen steevast binnen<br />
no-time de top van de Zuid-Afrikaanse bestsellerlijst. In 2015 konden<br />
Nederlandse en Vlaamse lezers voor het eerst met haar kennismaken<br />
via Offerlam, een meeslepende politieke thriller die zich deels in<br />
Zuid-Afrika, deels in België afspeelde. Wat vooral indruk maakte was<br />
hoe Paul het verhaal over de Zuid-Afrikaanse Caz, die te horen krijgt<br />
dat de vrouw die haar heeft opgevoed níet haar biologische moeder<br />
is en die haar onschuld moet bewijzen als haar pleegmoeder en haar<br />
pleegzus kort na elkaar in België worden vermoord, verweefde met<br />
de koloniale geschiedenis van België en de onafhankelijkheidsstrijd<br />
van Belgisch Congo (nu de DRC). Bloeddiamanten, Afrikaanse<br />
toverkunst en een syndicaat dat de laatste blanken van het<br />
Afrikaanse continent wilde verdrijven, voerden de spanning<br />
nog verder op. En natuurlijk mocht een ontluikende liefde niet<br />
ontbreken. In Offerande, het laatste deel van dit tweeluik, wordt<br />
het verhaal voortgezet. Wie zit er achter de ontvoering van Caz’<br />
dochter Lilah, een internationaal beroemd fotomodel? En zal Caz<br />
erin slagen de diamanten die ze van haar echte moeder heeft geërfd,<br />
vanuit Zuid-Afrika naar België te smokkelen om de vloek die er op<br />
haar familie rust, te doorbreken? Offerlam trof de lezer als een vuist<br />
tussen de ogen. Helaas heeft Offerande niet hetzelfde effect. Wie<br />
Offerlam niet gelezen heeft, zullen al die namen in Offerande wel<br />
gaan duizelen. Het spel van de geheime afkomst – familiebanden die<br />
bij elk volgend hoofdstuk toch weer nét even anders blijken te liggen<br />
– wordt te ver doorgevoerd. En het boek mist de diepte die het<br />
eerste deel, met zijn verwijzing naar de Congoleze geschiedenis en<br />
specifiek de moord op Mobutu, wél had. Toch maken deze boeken<br />
nieuwsgierig naar het verdere oeuvre van deze uiterst productieve<br />
schrijfster. Daar móeten meer pageturners bij zitten.<br />
Chanette Paul, Offerande | Vertaling: Elke van den Bergh | Lannoo,<br />
2017 | ISBN 978401442268 | 512 pagina’s | € 22,50<br />
Tussen 1904 en 1908 werden in Duits Zuidwest-Afrika, het huidige<br />
Namibië, tienduizenden Nama en Herero door Duitse soldaten<br />
vermoord. Het was de eerste genocide van de twintigste eeuw. De<br />
chief van de Nama, in die tijd, was Hendrik Witbooi. Tot twee keer<br />
toe neemt hij zijn volk mee op een ware exodus om aan het koloniale<br />
gezag te ontkomen. Onderweg vechten ze niet alleen tegen de<br />
Duitsers, maar ook tegen de Herero én tegen de droogte van de<br />
woestijn. Witbooi is een briljant strateeg en zijn guerrillatactiek<br />
levert soms hilarische situaties op. Maar uiteindelijk moeten<br />
de Nama – een vredelievend volk dat geen landbezit en geen<br />
geldeconomie kent – het afleggen tegen de wrede generaal Von<br />
Trotha. Conny Braam baseert haar boek op brieven en dagboeken<br />
van Hendrik Witbooi zelf, geschreven in het Kaaps-Hollands van<br />
zijn tijd. Het verhaal is uiterst actueel. In 2016 bleek dat Duitsland<br />
en Namibië werkten aan een gezamenlijke verklaring met het<br />
woord ‘volkerenmoord’ of ‘genocide’ erin. Inmiddels hebben<br />
afstammelingen van de Herero, die zich niet vertegenwoordigd<br />
voelen door de Namibische regering, bij een rechtbank in New<br />
York echter ook een schadeclaim tegen de Duitse staat ingediend.<br />
Wordt die goedgekeurd, dan moet Duitsland mogelijk miljarden<br />
ophoesten. En wordt de deur geopend voor andere oud-koloniën om<br />
ook een eis tegen hun voormalige onderdrukker in te dienen.<br />
Conny Braam, Ik ben Hendrik Witbooi | Atlas Contact, 2016 |<br />
ISBN 9789025447182 | 384 pagina’s | € 19,99<br />
Met melktert en tamatiebredie de misdaad te lijf<br />
Buitengewoon vermakelijk zijn de zogenaamde ‘Tannie Maria<br />
Mysteries’ van de Engelstalige Zuid-Afrikaanse schrijfster Sally<br />
Andrew. Onder de titel Recepten voor liefde & moord is het eerste<br />
deel van deze reeks nu in Nederlandse vertaling verschenen bij<br />
Orlando, een uitgeverij die zich vooral toelegt op boeken van<br />
vrouwelijke auteurs met ‘eten’ als thema. Eerder verscheen hier »
92<br />
bijvoorbeeld ook Koud opgediend van die andere Zuid-Afrikaanse<br />
schrijfster, Marita van der Vyver. Tannie Maria heeft jarenlang een<br />
receptenrubriek gehad in het plaatselijke sufferdje van Ladysmith,<br />
de Klein Karoo Gazette. Maar dan besluit de uitgever dat haar<br />
recepten moeten plaatsmaken voor een adviesrubriek. Tannie Maria<br />
beantwoordt de problemen van haar brievenschrijvers op de enige<br />
manier die ze kent: met vertroostende of bemoedigende recepten.<br />
Als een van haar correspondenten vermoord wordt, gaat Tannie<br />
Maria op onderzoek uit. Is de dader een bekende van het slachtoffer,<br />
of staan er grotere belangen op het spel? En zal Tannie Maria erin<br />
slagen om de knappe rechercheur met haar kookkunsten voor zich<br />
te winnen? Dit boek is zó zintuiglijk geschreven dat je er vanzelf trek<br />
van krijgt. Gelukkig staan achterin alle recepten.<br />
Sally Andrew, Recepten voor moord & liefde | Vertaling: Barbara<br />
Lampe | Orlando, 2017 | ISBN 978942086396 | 416 pagina’s | € 19,95<br />
Dikke Van Dis bevat weinig nieuws<br />
Schrijver en programmamaker Adriaan van Dis speelde begin dit<br />
jaar een prominente rol als ambassadeur van de ‘Goede Hoop’-<br />
tentoonstelling in het Rijksmuseum. Aanleiding voor uitgeverij<br />
Atlas Contact om zijn boeken over Zuid-Afrika nog eens opnieuw<br />
uit te brengen in een compacte verzamelbundel. Voor lezers die<br />
Van Dis door de jaren heen gevolgd hebben, bevat het boek weinig<br />
nieuws. De reportages Het beloofde land (1990) en In Afrika (1991)<br />
en de roman Tikkop (2010) worden gecombineerd met enkele<br />
verspreide opstellen die al eerder werden herdrukt in de briljante<br />
essaybundel Leeftocht (2007). Het essay ‘De vergiftigde prins’ is de<br />
enige tekst die hier voor het eerst in druk verschijnt. Hierin legt Van<br />
Dis opnieuw rekenschap af van zijn liefde voor het Afrikaans en de<br />
Afrikaanstalige literatuur die ontstond in een tijd toen Zuid-Afrika<br />
vanwege de apartheidspolitiek in Nederland taboe was. Hij vertelt<br />
over zijn (beperkte) deelname aan de ondergrondse strijd tegen<br />
de apartheid en zijn vriendschap met Breyten Breytenbach. En hij<br />
filosofeert hardop over de toekomst van het Afrikaans, een taal die<br />
voor haar voortbestaan volgens hem afhankelijk is van de bruine<br />
Afrikaanssprekende gemeenschap. Een aardig artikel van zo’n 25<br />
pagina’s. Maar of dat nou de 500 overige bladzijden in deze uitgave<br />
rechtvaardigt?<br />
Adriaan van Dis, De Zuid-Afrikaboeken | Atlas Contact, 2017 |<br />
ISBN 9789025449292 | 528 pagina’s | € 17,50<br />
Wij waren hier eerst<br />
Kinderboeken over Afrikaanse dieren zijn er genoeg, maar Wij<br />
waren hier eerst is het eerste dat gaat over het veelbesproken<br />
human wildlife conflict - de botsing tussen mens en dier. Geen<br />
enkele diersoort eist zoveel ruimte voor zichzelf op als de mens<br />
en wilde dieren komen daardoor steeds meer in de verdrukking.<br />
Het is namelijk lastig vol te houden dat de Afrikaanse savanne één<br />
groot dierenparadijs is als je weet dat neushoorns worden gedood<br />
voor hun hoorn, dat leeuwen worden gefokt voor de trophy hunting<br />
industry, en dat de mens op zijn beurt last heeft van bavianen die<br />
zonder uitkijken de weg oversteken.<br />
Journalist en schrijver Joukje Akveld doorkruiste Afrika op zoek<br />
naar die schurende confrontaties tussen mens en dier, en om vast<br />
te leggen hoe sommige mensen proberen een oplossing te vinden<br />
voor bedreigde en verweesde dieren. De prachtige illustraties zijn<br />
van de Zuid-Afrikaan Piet Grobler, die voor zijn werk talloze prijzen<br />
heeft ontvangen. Elk hoofdstuk is rijk geïllustreerd met kleurrijke<br />
foto’s en tekeningen en bevat een citaat, bijzondere weetjes en<br />
safaritips. Met woordenlijst en bronvermelding. Een indringend<br />
en baanbrekend boek over mens-dierconflicten in Zuid-Afrika dat<br />
niemand onberoerd zal laten.<br />
Joukje Akveld, Wij waren hier eerst met illustraties van Piet Grobler |<br />
Gottmer, 2017 | ISBN 9789025766498 | 208 pagina’s | € 24,99<br />
Materiaal voor de Nobelprijs<br />
Ooit kondigde de Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach aan<br />
dat hij nooit meer een gedicht in zijn moedertaal, het Afrikaans,<br />
zou schrijven. Dat was een uiting van zijn haat-liefdeverhouding<br />
met zijn volk, de Afrikaners, en het Afrikaans, in de apartheidsjaren<br />
beschouwd als ‘de taal van de onderdrukker’. Breytenbach zelf<br />
bracht in die donkere periode van de Zuid-Afrikaanse geschiedenis<br />
zeven jaar in de gevangenis door vanwege zijn betrokkenheid bij de<br />
strijd tegen het apartheidsregime. Maar zijn liefde voor de taal liet
zich niet beteugelen en sindsdien heeft Breytenbach alweer de ene<br />
dichtbundel na de andere het licht laten zien. De zingende hand is<br />
een bloemlezing van gedichten die hij de afgelopen tien jaar heeft<br />
geschreven. De gedichten zijn lyrisch, diepzinnig, geëngageerd<br />
en speels, met een typische parlando-stijl en prachtige nieuw<br />
gecreëerde woorden. Alle teksten in deze omvangrijke bundel<br />
worden zowel in het Afrikaans als in het Nederlands afgedrukt; de<br />
vertalingen zijn van Breytenbachs vriend en voormalig uitgever<br />
Laurens van Krevelen.<br />
Breyten Breytenbach, De zingende hand | Vertaling: Laurens van<br />
Krevelen | Podium, 2017 | ISBN 9789057598470 | 256 pagina’s | € 25,-<br />
invalshoek; sommige onderwerpen die u in een reisgids of<br />
geschiedenisboek over Zuid-Afrika zou verwachten, komen niet<br />
of nauwelijks aan bod. Maar het gekozen perspectief leidt ook tot<br />
herkenning. En de geschiedenis, schrijft Hans Goedkoop in het<br />
voorwoord, is de enige manier om iets van dit complexe land te<br />
snappen. Het boek volgt ruwweg dezelfde opzet als de tv-serie.<br />
Vanuit de Kaap, waar Jan van Riebeeck in 1652 de eerste Hollandse<br />
nederzetting vestigde, volgt Kromhout de ontdekkingsreizigers en<br />
de Voortrekkers verder het binnenland in. Voortdurend schiet hij<br />
heen en weer tussen toen en nu; hij verklaart, evalueert en laat zien<br />
hoe het verleden in het heden doorwerkt. Hij beschrijft de musea<br />
en bezienswaardigheden die de toerist onderweg tegenkomt en<br />
geeft tips voor bijzondere, historische gastehuise. Ook staat hij zo<br />
nu en dan stil bij bezienswaardigheden in Nederland die aan de<br />
band met Zuid-Afrika herinneren, zoals het Jan van Riebeeckhuis<br />
in Culemborg, het Zuid-Afrikahuis in Amsterdam of het Nelson<br />
Mandela-standbeeld in Den Haag. Een rijk en veelzijdig kijk- en<br />
bladerboek voor op reis of thuis.<br />
Bas Kromhout, Goede Hoop. 400 Jaar Nederland en Zuid-Afrika.<br />
[z.p.:] | NTR/Walburg Pers, 2017 | ISBN 9789462491809 | 160 pagina’s<br />
geïllustreerd | € 24,95<br />
93<br />
Bruid op bestelling<br />
In 1688 vertrok een groep Rotterdamse weesmeisjes naar Kaap<br />
de Goede Hoop, waar een tekort aan huwbare vrouwen heerste.<br />
Ariaan is een van hen. Ze is niet bang om de handen uit de mouwen<br />
te steken, ze is een goede verpleegster en interesseert zich voor<br />
geneeskrachtige kruiden. Eigenschappen die haar in het lege en<br />
onherbergzame land goed van pas komen. Maar niet iedereen is<br />
haar even vriendelijk gezind. Een roman over hoop en de hang<br />
naar avontuur, over schuldgevoel en verraad, loyaliteit en liefde,<br />
gebaseerd op historische feiten.<br />
Pauline Vijverberg, Het suikervogeltje | Conserve, 2017 | 292 pagina’s |<br />
€ 19,99<br />
Reisgids annex geschiedenisboek<br />
Ook zo genoten van de documentaire televisieserie Goede Hoop<br />
van Hans Goedkoop? Nu kunt u alles wat daar verteld werd, en<br />
meer, nog eens rustig nalezen in het bijbehorende boek, geschreven<br />
door historicus Bas Kromhout. Net als bij de tentoonstelling in het<br />
Rijksmuseum en de tv-serie vormt de relatie tussen Zuid-Afrika<br />
en Nederland het uitgangspunt. Dat zorgt voor een specifieke<br />
Hart van een clown<br />
In het Engels heet deze autobiografie van Trevor Noah, de Zuid-<br />
Afrikaanse stand-up comedian die wereldberoemd werd als<br />
presentator van The Daily Show, Born A Crime. Daarmee verwijst hij<br />
naar de Immoraliteitswet, die bepaalde dat in Zuid-Afrika een blanke<br />
man en een zwarte vrouw onder de apartheid geen seks met elkaar<br />
mochten hebben. Dat maakte baby Trevor, als kind van een Xhosa<br />
moeder en een Zwitserse vader, bij zijn geboorte in 1984 al een<br />
‘misdaad’. Door die gemengde afkomst hoort Trevor nergens thuis.<br />
Hij voelt zich nog het meest op zijn gemak bij zijn zwarte familie in<br />
Soweto. Maar als de armoede hem dreigt mee te zuigen, beseft hij<br />
dat hij dankzij zijn lichte huidskleur en de opvoeding die zijn sterke<br />
moeder hem heeft gegeven, kansen heeft die de andere jongens<br />
uit de township nooit zullen krijgen. Zoals we van Noah mogen<br />
verwachten, is dit een boek vol humor, maar ook met wijsheid en<br />
deernis geschreven.<br />
Trevor Noah, Kleurenblind | Vertaling: Annoesjka Oostindiër en Ineke<br />
van Bronswijk | Bruna, 2017 | ISBN 9789400507975 | 319 pagina’s |<br />
€ 19,99
Kunst in Kaapstad<br />
Ooit in 1924 gebouwd als een graansilo,<br />
nu het grootste museum van Afrikaanse<br />
kunst op het continent. Het Zeitz MOCAA<br />
museum heeft haar deuren geopend in het<br />
nieuwe Silo-district op de V&A Waterfront in<br />
Kaapstad.<br />
Het torenhoge gebouw voelt als een tempel als je binnentreedt.<br />
Een plek waar de hedendaagse Afrikaanse kunst in meer dan<br />
honderd ruimtes gevierd en gevoeld wordt. Automatisch wordt<br />
in het atrium je blik omhoog geleid, naar al die raampartijen<br />
waar het licht door naar binnen schijnt, glazen liften in betonnen<br />
maisvormige schachten die bezoekers als in een futuristische,<br />
industriële bijenkorf naar beneden en omhoog brengen. Naar het<br />
grote object dat als een verbeelding van het verleden naar het<br />
moderne nu zweeft.<br />
De graansilo’s waren ooit de hoogste en grootste van sub Sahara<br />
Afrika. Architect Thomas Heatherwick maakte er een groots<br />
statement van, een eigentijdse kathedraal voor de Afrikaanse<br />
kunst. »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen, Marjolein Westerterp
De silo die het mooiste museum van Afrika werd
Ik verwonder, glimlach, stop bij de installatie in de kelder waar 23<br />
pallets met elk 5000 prachtig gedrukte foto’s liggen. Found, not taken<br />
is een project van de Angolese kunstenaar Edson Chagas dat de<br />
hebberigheid aanwakkert. Ja, je mag alle 23 afdrukken meenemen.<br />
Het zorgt voor een opgewonden speurtocht door de krochten, op<br />
zoek naar weer een stapel. De installatie van William Kentridge is<br />
een open mond-moment, evenals die van Mary Sibande, In the midst<br />
of chaos, there is opportunity. Opgetogen dwaal ik vervolgens door<br />
een wereld van dansende stenen en bierflesjes, langs de stil in de<br />
ruimte hangende torso’s van Nandipha Mntambo. En de gemaskerde<br />
verstilde foto’s van Cyrus Kabiru.<br />
Ademloos blij word ik ervan. Van de prachtige ruimtes en hoe de<br />
kunst gepresenteerd wordt. Trots op de bevrijding die spreekt uit<br />
de beelden, bevrijding na onderdrukking. Eigenwaarde, humor,<br />
vindingrijkheid. De explosies van kleur, zoals in The Night of<br />
the Long Knives I van Athi-Patra Ruga die de hardheid en soms<br />
compromisloosheid van de beelden verzachten. Hard en zacht, all<br />
things must be equal.<br />
Het eclectische gevoel blijft behouden in het nu al bewierookte Silo<br />
Hotel, boven en naast het museum met de prachtig ingerichte bar en<br />
de rooftop met het weergaloze uitzicht op altijd de Tafelberg.’ ˙
QuickFACTS<br />
Het Zeitz MOCAA is geopend van 10 tot<br />
18 uur. Op dinsdag gesloten. Op elke eerste<br />
vrijdag van de maand is het museum tot<br />
21 uur geopend, de toegang is dan van<br />
16 tot 21 uur halve prijs. Kinderen onder<br />
18 jaar gratis. www.zeitzmocaa.museum
Langs de oevers van<br />
Fleuve Congo River<br />
Tot zijn twaalfde woonde fotograaf Kris Pannecoucke in Kinshasa, de hoofdstad van Congo waar<br />
zijn vader ontwikkelingswerker was. Hij beleefde er een heerlijke jeugd, België was het verre<br />
vakantieland. Totdat het op zijn twaalfde jaar zijn thuisland werd. In Fleuve Congo River is dit kind van<br />
twee continenten weer thuis in het verre land van zijn jeugd.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Kris Pannecoucke
Zijn heimwee en verlangen naar het mystieke land waar hij opgroeide<br />
bleef en toen Kris Pannecoucke in 2010 de gelegenheid kreeg als<br />
fotograaf mee te gaan met een wetenschappelijke expeditie over de<br />
Congo, de vijfduizend kilometer lange rivier die het land doorsnijdt,<br />
aarzelde hij geen moment. Zijn prachtige fotoboek Fleuve Congo River is<br />
het resultaat van dit zes weken durende avontuur en talloze andere reizen<br />
naar de bron en de ontmoeting met de Oceaan van de rivier die ook<br />
ontdekkingsreiziger Stanley naar het donkere hart van Afrika bracht. Met<br />
informatieve teksten van antropoloog Stephen W. Smith is dit kijkboek<br />
een boeiende weergave van het hedendaagse Congo. Een schets die niet<br />
zomaar tot stand kwam, want fotograferen in dit land is niet makkelijk.<br />
Niet omdat de mensen het niet willen, maar omdat de president<br />
ongeveer het hele land heeft uitgeroepen tot plek van strategisch belang<br />
en die plekken mogen niet gefotografeerd worden.<br />
Magische rivier<br />
Veel schrijvers hebben de mythische Congo rivier reeds bereisd en er<br />
boeken over geschreven. De meest bekende zijn Joseph Conrad’s Heart of<br />
Darkness, Tim Butcher’s Blood River en Nobelprijswinnaar V. S. Naipaul’s<br />
A bend in the river.<br />
De Congo ontspringt in de savannes ten zuiden van het Tanzaniameer. De<br />
bovenloop bestaat vooral uit watervallen en stroomversnellingen. Na de<br />
Stanley Falls, een honderd kilometer lang traject vol stroomversnellingen<br />
komt de rivier in rustiger vaarwater en daar waar Kinshasa en Brazzaville<br />
aan de oevers zijn gebouwd is het een stille stroom geworden, die<br />
overigens wel twintig kilometer breed is, een meer dat luistert naar de<br />
naam Malebo Pool. De volgende verstoring van de rust wordt veroorzaakt<br />
door de Livingstone Falls die het begin markeren van de benedenloop.<br />
Uiteindelijk ontmoet de rivier bij de Angolese grens de Atlantische<br />
Oceaan. Voor de dorpen die aan de machtige waterstroom liggen is de<br />
Congo een levensader en snelweg tegelijk. Ze halen er hun voedsel uit en<br />
varen met hun prauwen van markt tot markt. Op drukke dagen ontstaan<br />
er zomaar files op het water.<br />
Congo is een land van paradoxen en tegenstellingen. En net als het land,<br />
is de Congostroom een verschroeiende combinatie van wreedheid en<br />
tederheid. In het land, zo groot als Europa, maar met een beperkt en<br />
slecht wegennet, zijn rivieren veel meer dan verkeersaders. Ze zijn de<br />
levenslijn van het land, de ruggengraat die het land recht houdt.<br />
‘Er is geen betere manier om de Congolese ziel te begrijpen dan door zijn<br />
rivieren op- en af te varen’, meent Kris Pannecoucke.<br />
We raken door zijn ogen bekend met een onbekend land, gelegen aan<br />
een van de grootste rivieren van Afrika. Het boek is een mozaïek van een<br />
van de meest gecompliceerde landen van Afrika. Op de omslag staan de<br />
onderbenen van een sapeur, een dandy en vooral elegant persoon zoals<br />
er veel zijn. Kris: ‘Het ganse land is bijna een parodie op zichzelf, ik zie dat<br />
terug in de beschilderde broek waar ook de Congo rivier op te vinden is.’<br />
Kris Pannecoucke,<br />
Fleuve Congo River<br />
Picha Publishing, 2017<br />
ISBN 978-90-826666-0-1<br />
288 pagina’s, 131 foto’s.<br />
Tekst in Frans en Engels.<br />
Hardcover € 45,-<br />
www.krispannecoucke.be
Andries Botha<br />
Kunstenaar met een verhaal<br />
Zijn kunstwerken zijn levensgroot en bevatten allemaal een niet te missen boodschap voor de mensheid.<br />
Zijn handelsmerk is de olifant. De naam: Andries Botha, geëngageerd kunstenaar uit het Zuid-Afrikaanse<br />
Durban. Plaats van de ontmoeting: ANDRIES Eten&Drinken in Culemborg.<br />
Hij is even in Nederland, Andries Botha, de vermaarde kunstenaar<br />
die ik mateloos bewonder sinds ik in 2006 zijn houten olifanten<br />
op het strand in het Belgische De Panne zag. Kolossen, gemaakt<br />
van drijfhout, op weg naar de zee, lelijke flats op de achtergrond.<br />
Bijna onwerkelijk. Later stond een levensgrote olifant op de Lange<br />
Voorhout in Den Haag. Een dierenkop gemaakt van autobanden<br />
siert de entree van het Kunssentrum in hartje Stellenbosch. De<br />
Star Rock Lion heeft een plek gevonden in Tsau als symbool<br />
van de terugkeer van de witte leeuw op aarde. En sinds juni<br />
2017 prijkt er een olifantje, tweehonderd kilo zwaar en gemaakt<br />
van autobanden, op het terras van ANDRIES Eten&Drinken in<br />
Culemborg, de geboorteplaats van Jan van Riebeeck. Vier maanden<br />
werkte de kunstenaar aan het olifantje en stuurde het vervolgens<br />
naar Nederland.<br />
Door het plaatsen van olifantenbeelden, allemaal gemaakt van<br />
gerecycled materiaal, vraagt hij aandacht voor een betere wereld.<br />
Zijn stelling: als de olifant er niet meer is, gaat de wereld ten onder.<br />
‘Realiseer je eens dat de enige plek voor wilde dieren een kooi in<br />
een dierentuin is. Dat is voor mij een onleefbare wereld.’<br />
Olifant in Wondergrot<br />
Zijn boodschap geeft hij door in de vorm van olifanten. Een<br />
ingeving die tijdens een reis naar Danielskuil in de Noordkaap tot<br />
hem kwam. Het was 2005, kort na kerst en Botha passeerde een<br />
bordje langs de kant van de weg met het opschrift Wondergrot.<br />
Hij besloot enkele kilometers verderop dat je een wondergrot<br />
nooit in je leven links moet laten liggen en keerde terug. Een man<br />
nam hem mee de berg op en leidde hem de grot binnen, naar<br />
de tekening die voor hem het meest belangrijk was: die van een<br />
witte olifant. De olifant is in verschillende Afrikaanse culturen het<br />
symbool voor macht en overvloed. Ganesha, de hindoegod met de<br />
olifantskop staat voor kennis en wijsheid en is de beschermheilige<br />
van reizigers. In Durban, de woonplaats van Botha, is hij<br />
alomtegenwoordig. Toen Andries vervolgens werd uitgenodigd<br />
om een kunstwerk te maken voor de Beaufort Kunsttriënale, een<br />
driejaarlijkse beeldententoonstelling langs de Belgische kust,<br />
besloot hij de olifant te gebruiken om zijn boodschap uit te dragen.<br />
En er kwamen er negen, gemaakt van drijfhout, het kunstwerk<br />
kreeg de titel mee: You can buy my heart and my soul.<br />
Een cynische titel<br />
‘Het betekent letterlijk dat alles wat kostbaar is in Afrika vandaag<br />
de dag te koop wordt aangeboden aan wie het maar wil hebben.<br />
We verkopen onze olifanten, neushoorns, leeuwen aan iedereen<br />
die er geld voor over heeft. En daarmee zetten we de tragedie<br />
voort van het kolonialisme dat dit continent zoveel schade heeft<br />
toegebracht. We zijn kennelijk bereid om onze ziel en ons hart te<br />
verkopen, voor geld. Tot er niets meer is. Op het strand van De<br />
Panne komen land en zee samen. Mijn olifanten kwamen uit Afrika,<br />
ik vond het achterland er niet verwelkomend uitzien en besloot de<br />
standbeelden zo te plaatsen dat ze naar de zee liepen, terug naar<br />
Afrika waar ze horen.’<br />
Star Rock Lion – de witte leeuw als icoon van Afrika<br />
‘Er klinkt een stem op uit de verschroeide dalen van mijn oeroude<br />
moederland. Een eenzame stem die uitstijgt boven de heuvels van het<br />
eeuwige Afrika en een oproep doet aan alle onverschilligen. Het is een<br />
smeekbede aan iedereen die ervoor kiest werkeloos toe te zien bij het<br />
uitroeien van de witte leeuwen, de iconen van Zuid-Afrika. »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Jessica Bothma, Peter Boshuijzen, Oby Oberholzer en Dirk Vermeirre
De heiligste dieren van mijn land. Laat ze met rust. Laat ze zich<br />
weer voortplanten, laat ze leven in de wildernis, in de natuur die hun<br />
moeder is. Op een dag, ergens in de donkere dalen van de toekomst,<br />
zal de mensheid proberen op haar schreden terug te keren en zich<br />
realiseren hoeveel er verloren is. Hoeveel er van de kennis van Afrika<br />
verdwenen is.’ – Credo Mutwa<br />
Er zijn op deze wereld plekken waar geen wanklank te bespeuren<br />
is. Tsau, het eigendom van Linda en Jason Tucker en het<br />
hoofdkantoor van de Global White Lion Protection Trust, is er<br />
zo één. Hier staat de Star Rock Lion, een immens kunstwerk<br />
opgetrokken uit witte kristallen en staaldraad, met een hart van<br />
roze kwarts. Naast het kunstwerk ligt een berg kwarts. Iedereen die<br />
bij het beeld stopt, mag een steentje in de ‘witte leeuw’ plaatsen en<br />
een wens doen. Andries neemt me mee terug naar de nacht dat hij<br />
de witte leeuwen van Timbavati bezocht. ‘We hadden<br />
’s avonds de witte leeuwen gezien, voor mij waren het mysterieuze<br />
geestverschijningen in de nacht. Terwijl we in bed lagen hoorde<br />
ik nog het gebrul. En toen kreeg ik een droom die de volgende<br />
ochtend nog bij me was. Linda nam ons mee naar een stuk land<br />
dat ze wilde kopen voor haar witte leeuwen. Ik vertelde haar dat ik<br />
een dergelijk oerlandschap in mijn droom had gezien. Er rees een<br />
leeuw uit op die riep naar de nieuwe maan. Het was dat moment,<br />
deze droom die me deed besluiten een kristallen leeuw te maken,<br />
om Linda te helpen met het werk dat zij voor de leeuwen doet.<br />
Ik wees haar de plek waar het standbeeld moest komen. Ze was<br />
verbijsterd. Ik had exact de Nijlmeridiaan gekozen die Credo<br />
Mutwa een lijn van goud noemt. Hij verbindt de sfinx van Gizeh<br />
met Groot Zimbabwe, Timbavati en Durban en volgt de loop van<br />
de Nijl en de Oost-Afrikaanse Riftvallei, het geboortekanaal van de<br />
menselijke soort. Mijn leeuw die roept naar de maan zie ik als de<br />
sfinx van wijsheid. De eeuwenoude belofte van de ‘star lions’, de<br />
witte leeuwen van Timbavati is ingelost. Het is nu een pelgrimsplek<br />
waar oude Afrikaanse sjamanen naartoe komen.’<br />
Wat is het verhaal van de sterleeuwen?<br />
‘Het verhaal gaat dat ooit een witte vallende ster, een enorme bal<br />
licht het landschap van Timbavati verlichtte. Nog jaren daarna<br />
kregen de dieren die in de buurt van het witte wonder waren<br />
geweest sneeuwwitte nakomelingen. De toenmalige koning Npepo<br />
verklaarde Timbavati tot een heilige plek waar niet gejaagd mocht<br />
worden. De andere witte dieren stierven uit, maar witte leeuwen<br />
bleven keer op keer geboren worden. Ik kende beide verhalen niet<br />
en toch kreeg ik deze droom, bijna een visioen.’<br />
Help de helpers van de aarde, zo klinkt jouw boodschap me in<br />
de oren.<br />
‘Mijn missie is om in elke grote stad van de wereld een olifant te
plaatsen en ze met elkaar te verbinden door een lijn die eenzelfde<br />
energie moet geven als de gouden meridiaan waar ik je net over<br />
vertelde. Met die energie moet de wereld een betere plaats<br />
worden. Ik gebruik olifanten omdat ze in mijn overtuiging de<br />
dragers zijn van het hart en beschermers van de ziel. Ze zijn zo<br />
gelijk aan ons in hun gedrag. Een olifant ontroert je, er lijkt een<br />
diepe verbinding met het verleden aan de verstandhouding tussen<br />
de mens en dit dier ten grondslag te liggen. Ik geloof dat ze vroeger<br />
de beschermers waren van de mensen tegen roofdieren en ze<br />
levens konden redden omdat zij altijd naar het water leiden.<br />
We moeten wilde dieren echter niet romantiseren of omgeven<br />
met sentimentaliteit. De werkelijke opdracht voor ons is ons nu<br />
te realiseren dat dieren de sleutel vormen tot een menswaardig<br />
bestaan. Als we de natuur en dieren vernietigen, vernietigen we<br />
onszelf. We moeten daarom om aandacht vragen voor mensen<br />
die zorgen voor het voortbestaan van natuur en wilde dieren.<br />
Natuurlijk moet je genieten van wat Afrika je biedt aan schoonheid,<br />
maar probeer daarbij ook uit te vinden hoe je mensen die dieren<br />
beschermen kunt helpen. Jij kunt dat doen door ze aandacht te<br />
geven, door de wereld deze boodschap mee te geven. Doe zoveel<br />
als je kunt doen! Dat is mijn boodschap aan iedereen.’<br />
Je hebt nog een bijzonder project op stapel staan om aandacht<br />
te vragen voor met uitsterven bedreigde dieren.<br />
‘Ik heb een reusachtige neushoorn gemaakt, die ik met hout en<br />
kolen vul en ga verbranden bij iMfolozi, de plek waar Ian Player<br />
de witte neushoorn behoedde voor uitsterven. Met het Burning<br />
Rhino project wil ik de wereld via sociale media laten zien wat<br />
voor impact het heeft als de laatste neushoorn omvalt. De plek<br />
staat ook symbool voor de negatieve bijeffecten van het gebruik<br />
van fossiele brandstoffen. De Zuid-Afrikaanse regering heeft<br />
onlangs toestemming gegeven aan het in Texas gevestigde<br />
onderzoeksbureau Rhino Resources om op zoek te gaan naar de<br />
aanwezigheid van olie en gas in het centrale deel van Kwa-Zulu<br />
Natal, een stuk ongelooflijk kwetsbare natuur. Ik ben beeldhouwer<br />
en de Burning Rhino is mijn cadeau van bewustwording aan mijn<br />
medemens.’ ˙<br />
QuickFACTS<br />
Ga voor meer informatie over de kunstwerken en projecten<br />
naar www.andriesbotha.net
104<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Een selectie van boeken en films die wij het waard vinden om gezien te worden<br />
De onvoltooide autobiografie<br />
Nelson Mandela heeft de lange weg naar de vrijheid<br />
afgelegd. In de onvoltooide biografie zegt hij: ‘vrijheid brengt<br />
verantwoordelijkheden met zich mee en ik durf niet te dralen,<br />
omdat mijn lange weg nog niet ten einde is.’ Dit is het boek<br />
over de jaren dat Mandela president werd. Het laat zien welke<br />
moeilijkheden hij moest overwinnen om zijn droom voor Zuid-<br />
Afrika te verwezenlijken. Het lukte hem niet het boek te voltooien,<br />
dat deed de Zuid-Afrikaanse schrijver Mandla Langa, gesteund<br />
door de Nelson Mandela Foundation en Graça Machel, Mandela’s<br />
weduwe. Denkend aan alles wat er nu gebeurt in Zuid-Afrika, is de<br />
Presidentiële Jaren een belangrijk boek.<br />
was / om dood te gaan’. In haar derde bundel laat Ronelda Kamfer<br />
vooral zien hoe onverwoestbaar de band tussen moeder en dochter<br />
kan zijn. Zelfs al was thuis in Eersterivier geen veilige haven en zijn<br />
er flinke butsen en schrammen opgelopen, ook dan kan de leegte<br />
die een moeder achterlaat immens zijn. Ook dan kan het verlangen<br />
opduiken naar dat ‘plekje achter mijn moeders rug’.<br />
‘Zij was mijn moeder/ en zij heeft me geleerd/ hoe niet van mezelf te<br />
houden.’<br />
Helder snijdt ze haar rauwe jeugd aan, die de toon zette voor de rest<br />
van haar leven. Kijkt terug op het leven van haar moeder en daarmee<br />
op haar eigen jeugd in een buitenwijk van Kaapstad, een buurt waar<br />
de pizzabezorger niet kwam omdat het er te ruig was. Maar bovenal<br />
ontgint ze datgene wat zo vaak ongezegd blijft tussen ouders en<br />
kinderen. Dat resulteert in pijnlijk openhartige versregels vol liefde,<br />
woede, hoop en teleurstelling. In de bundel staan ook de originele<br />
gedichten in het Afrikaans.<br />
Ronelda S. Kamfer, Mammie | Vertaald door Alfred Schaffer |<br />
Uitgeverij Podium, 2017 | ISBN 978 90 575 98739 | Paperback,<br />
128 pagina’s | € 21,50<br />
Het verhaal van een eerlijke reep<br />
Nelson Mandela, Mandla Langa, De Presidentiële Jaren | Uitgeverij<br />
Atlas Contact, 2017 | Vertaling Merel Leene, Marianne Palm en Nicole<br />
Seegers | ISBN 978 90 450 31484 | Paperback, 400 pagina’s | € 24,99,<br />
ook verkrijgbaar als e-book<br />
Mammie<br />
Mammie is een rauw en liefdevol requiem voor een overleden<br />
moeder. 59 was ze pas, ‘ik kon niet besluiten of dat oud genoeg<br />
Als drie journalisten iets willen doen aan de hartverscheurende<br />
situatie van twee miljoen kindslaven op Afrikaanse cacaoplantages,<br />
komen ze er al snel achter dat een aanklacht tegen machtige<br />
westerse chocoladeproducenten weinig zin heeft. Ze besluiten<br />
zichzelf aan te klagen, als gewetenloze chocoladeconsumenten.<br />
Wanneer de rechter hen vrijspreekt, weten ze dat het tijd is voor<br />
een onorthodoxe aanpak: ze gaan zélf slaafvrije chocolade maken.<br />
In 2005 ligt de eerste reep van Tony’s Chocolonely in de schappen.<br />
Terwijl de chocoladerebellen naarstig proberen om hun reep<br />
honderd procent slaafvrij te krijgen, koopt een ondernemer het merk<br />
en maakt er een internationaal verkoopsucces van. Op weergaloze<br />
wijze groeit het journalistieke project uit tot een hippe, sociale<br />
onderneming die zich ten doel stelt consumenten bewust te maken<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
van wat ze eten. Zo klein als ze zijn, proberen de Tony’s de complete<br />
keten te veranderen, van boon tot reep, in de hoop dat op een goede<br />
dag de grote producenten hun voorbeeld gaan volgen.<br />
Dit is het verslag van een bijzonder ondernemingsproject: over<br />
het vasthouden aan idealen, ook al is de werkelijkheid nog zo<br />
weerbarstig. Een waargebeurd verhaal dat smelt op de tong<br />
en leest als een spannend jongensboek. Als je nu de Tony’s in je<br />
boodschappenmandje ziet liggen, weet je dat er goede chocola ligt.<br />
Het boek is geschreven in opdracht van het chocolademerk.<br />
Jeroen Siebelink, Het wereldschokkende en onweerstaanbaar lekkere<br />
verhaal van Tony’s Chocolonely | Thomas Rap, 2018 |<br />
ISBN 978 94 004 0404 5 (paperback) | 396 pagina’s | € 19,99, ook<br />
verkrijgbaar als hardcover en als e-book<br />
De troost van sterren<br />
De Afrikaanse droom<br />
In dit bijzondere boek krijgt het Kenia en met name Nairobi van de<br />
21ste eeuw een gezicht aan de hand van ontmoetingen van Carien<br />
Westerveld die in 2010 naar Kenia verhuist en probeert het leven<br />
daar te ontraadselen. Ze gaat op zoek naar jonge Kenianen met<br />
een droom om ‘iemand te worden’. Ze volgt een cursus rijk worden,<br />
bezoekt bruiloften, Bijbelgroepen en literaire avonden en ze praat;<br />
over politiek, liefde, geld en de toekomst. Een fascinerend en goed<br />
geschreven boek over een land dat zich evenals zovele landen in<br />
Afrika probeert opnieuw uit te vinden.<br />
Carien Westerveld, De Afrikaanse droom | Uitgeverij De Bezige Bij,<br />
2017 | ISBN 978 90 234 66758 | Paperback, 284 pagina’s | € 19,99,<br />
ook als e-book<br />
105<br />
Het droge seizoen<br />
Deze indringende roman speelt zich af rond 1900 als in Zuid-Afrika<br />
in de Tweede Anglo-Boerenoorlog (1899-2002) de Britten en<br />
Boeren elkaar bevechten. 22.000 Boerenkinderen kwamen om in<br />
Britse concentratiekampen in noordelijk Zuid-Afrika. Doordat de<br />
Britten dertigduizend boerderijen platbrandden, de tactiek van de<br />
verschroeide aarde, belandden tienduizenden vrouwen en kinderen<br />
in de slecht gerunde concentratiekampen waar ziektes uitbraken en<br />
talloze slachtoffers vielen, vrouwen, kinderen en zwarte Afrikanen.<br />
Tegen deze achtergrond wordt het verhaal verteld van Lettie die met<br />
haar moeder, broertjes en zusje in zo’n kamp probeert te overleven.<br />
Haar enige wapens: hoop en verbeeldingskracht. Ze vindt troost in<br />
haar herinneringen aan het sterrenkijken met haar opa, haar droom<br />
om schrijfster te worden en haar vriendschap met een jonge Britse<br />
soldaat. Een roman die je bijblijft, nog lang nadat je het boek hebt<br />
dichtgeslagen.<br />
Dave Boling, De troost van sterren | Vertaling Chris Canter | Uitgeverij<br />
Mozaïek, 2017 | ISBN 978 90 239 50752 | Paperback, 320 pagina’s |<br />
€ 19,99<br />
Een felgeschreven, poëtische roman over een relatie tussen een<br />
oudere Europese ontwerpster Ana en een jonge Afrikaanse man<br />
Ismail die een hard leven op straat heeft gehad. De overeenkomst:<br />
Ze zijn allebei alleen in Burkina Faso tijdens het droge seizoen. De<br />
natuur noch de liefde komen tot bloei, steeds duidelijker wordt<br />
de kloof tussen twee werelden. En een leegte die nog niet eens<br />
veroorzaakt wordt door het verschil in huidskleur of leeftijd, maar<br />
vooral door Ana’s verleden. Dit bijzondere boek is bekroond met de<br />
EU-Literatuurprijs.<br />
Gabriela Babnik, Droge seizoenen | Vertaald door Roel Schuyt |<br />
Uitgeverij De Geus | ISBN 978 90 44 536508 | Paperback, 286 pagina’s<br />
| € 19,99, ook als e-book
106<br />
Een vergeten verhaal<br />
Wereldverbeteraars<br />
Jonathan Robijn vertelt in Congo Blues een onmogelijk liefdesverhaal<br />
met als achtergrond een onderbelicht hoofdstuk uit de koloniale<br />
geschiedenis. Na de onafhankelijkheid in Congo vreesde men<br />
voor de toekomst van ongeveer duizend kinderen, geboren uit<br />
een Belgische vader en een Congolese moeder. De kinderen<br />
werden weggehaald bij hun moeder, in een internaat geplaatst<br />
en vervolgens naar België gebracht waar ze terechtkwamen bij<br />
gezinnen, in weeshuizen of internaten. De meesten van hen zagen<br />
hun familie nooit meer terug.<br />
Jonathan Robijn, Congo Blues | Uitgeverij Cossee, 2017 |<br />
ISBN 978 90 593 67524 | Paperback, 190 pagina’s | € 18,99,<br />
ook als e-book<br />
Landengids Zuid-Afrika<br />
Bij de expositie We have a dream in de Nieuwe Kerk in Amsterdam<br />
schreef Bas Heijne het boek Wereldverbeteraars. Het maakte veel<br />
tongen los. Mahatma Gandhi. Martin Luther King. Nelson Mandela.<br />
Hun levens waren dramatisch – Gandhi en King werden vermoord,<br />
Mandela zat 27 jaar gevangen – maar toch staan zij bekend als<br />
overwinnaars, niet als martelaars. Met hun strijd tegen ongelijkheid<br />
en racisme maakten ze de wereld niet alleen een stukje beter, maar<br />
lieten zij ook een opdracht aan de mensheid achter.<br />
Bas Heijne onderzoekt in hoeverre hun boodschap ook voor ons<br />
nog geldig kan zijn, in een wereld die hun erfenis steeds feller lijkt<br />
te bekritiseren of zelfs te verwerpen. Wat hebben Gandhi, King en<br />
Mandela ons nog te zeggen? Tijdens hun leven en daarna werd hun<br />
vaak slapheid en naïviteit verweten, maar, zo betoogt Heijne in zijn<br />
scherpzinnige essay, is hun boodschap niet juist bij uitstek radicaal?<br />
Bas Heijne, Wereldverbeteraars | Prometheus, 2017 |<br />
ISBN 978 90 446 34648 | Paperback, 96 pagina’s | € 15,99<br />
Tripping over Presidents<br />
Zuid-Afrika is aantrekkelijk voor kampeerders en backpackers, voor<br />
liefhebbers van luxe lodges, actievelingen en voor reizigers die rust<br />
zoeken. Je kunt op zoek naar de Big Five in Kruger Park, Nelson<br />
Mandela’s huis bezoeken in Johannesburg en op onderzoek in Kaap<br />
de Goede Hoop. Wie één keer in Zuid-Afrika is geweest, keert nog<br />
eens terug voor meer olifanten, witte zandstranden, goede wijn<br />
en stevige wandelingen. Auteur van deze vernieuwde Dominicus<br />
landengids Zuid-Afrika is correspondent Elles van Gelder.<br />
Elles van Gelder, Zuid-Afrika | Dominicus landengids, 2017 |<br />
ISBN 978 90 257 63831 | Paperback, met foto’s, 340 pagina’s | € 24,99<br />
Matthew had één grote droom, een bekend fotograaf worden. Dat<br />
dromen waar worden als je er maar in blijft geloven en vertrouwen<br />
blijkt uit dit boek waarin Matthew zijn bijzondere momenten met<br />
Nelson Mandela deelt. Zijn vastberadenheid om Mandela de hand<br />
te schudden, brengt hem op een bijzondere reis. Met buitengewone<br />
foto’s.
Matthew Willman, Tripping over Presidents | Reach Publishers,<br />
2017 | ISBN 978 0 620 77341 6 | buiten Zuid-Afrika alleen te bestellen<br />
als e-book via Amazon, $ 11,99<br />
Waar ik jou word<br />
NRC Handelsblad: ‘Félicité kan met gemak zo’n film zijn die je je hele<br />
leven bijblijft’<br />
https://cinemien.nl/product/felicite/<br />
Winnie<br />
107<br />
De laatste kroon op haar werk was het winnen van de Gouden<br />
Ganzenveer omdat ze een van de belangrijkste dichters van<br />
Zuid-Afrika is. In 2017 verscheen de bundel Waar ik jou word, een<br />
verzameling van 25 gedichten die iedereen gelezen moet hebben.<br />
Een prachtige compilatie waarbij de gedichten zowel in het<br />
Afrikaans als in Nederlandse vertaling zijn opgenomen, verschenen<br />
ter ere van haar 65ste verjaardag. Lees elke dag maar één gedicht en<br />
laat je meevoeren op haar gedachtestromen en prachtige taal.<br />
Antjie Krog, Waar ik jou word | Vertaling door Robert Dorsman, Jan<br />
van der Haar en Alfred Schaffer | Uitgeverij Podium, 2017 |<br />
ISBN 978 90 575 98722 | Paperback, 128 pagina’s | € 15,-<br />
Félicité<br />
Terwijl haar man gedurende 27 jaar gevangen zat en, paradoxaal<br />
genoeg, relatief veilig was voor de dagelijkse gewelddadige<br />
realiteit van de Zuid-Afrikaanse apartheid, stortte Winnie<br />
Mandela zich in een leven van strijd en geweld. Ondanks de<br />
voortdurende demonisering vanuit het buitenland is het respect<br />
dat zij ook nu nog geniet onder de Zuid-Afrikaanse activisten<br />
die haar strijd voortzetten, onverminderd groot. De film vertelt<br />
voor het eerst het meeslepende verhaal van Winnies radicale<br />
leven. Alle beschuldigingen en aanklachten, die haar nationaal<br />
en internationaal in een kwaad daglicht hebben gesteld en die<br />
uiteindelijk ook hebben geleid tot de breuk met Nelson Mandela,<br />
worden in een ander perspectief geplaatst. Winnie was degene<br />
die de strijd in Zuid-Afrika voerde. Zij moest dagelijks de vallen<br />
ontwijken die de geheime dienst van het apartheidsregime voor haar<br />
zette. Het regime deed er alles aan haar, net als Nelson, te vergeten.<br />
Documentaire Winnie, regisseur Pascale Lamche | Speeltijd 84<br />
minuten<br />
De vrijgevochten en trotse Félicité is zangeres in een bar in Kinshasa.<br />
Haar leven komt volledig op z’n kop te staan wanneer haar 14-jarige<br />
zoon het slachtoffer wordt van een motorongeluk. Om hem te<br />
redden gaat ze op zoek naar manieren om geld te verdienen.<br />
Deze film volgt haar door de zinderende straten van Kinshasa, de<br />
bruisende hoofdstad van de Democratische Republiek Congo vol<br />
muziek en dromen. Als een rode draad door de film loopt de muziek<br />
van de wereldberoemde band de Kasai Allstars en het Symphony<br />
Orkest van Kinshasa.
108<br />
Bridget en ik, nadat we hebben verhinderd dat ze met een oude man<br />
moest trouwen<br />
In Kasuza metselen de mannen een stevig plateau om de pomp heen<br />
Wieke Biesheuvel in ZAMBIA<br />
Haar onvergetelijke jaren<br />
‘Moeten jullie daar in een hut wonen? Ze hebben allemaal aids, kijk maar uit.’<br />
Deze reacties kregen Wieke Biesheuvel en haar man Rob, toen ze de kans kregen naar<br />
Zambia te verhuizen voor zijn werk. Wieke schreef een boek over haar leven daar,<br />
Onvergetelijke jaren. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> legt vooroordelen en de Afrikaanse<br />
werkelijkheid langs Wiekes meetlat.<br />
Voor Wieke Biesheuvel kwam met de verhuizing naar Zambia<br />
een grote droom uit, want haar liefde voor Afrika begon al 45 jaar<br />
geleden. In de jaren zeventig reisde ze, juf Engels, als backpacker<br />
iedere zomer naar het platteland van Kenia. Afrika betekende een<br />
kennismaking met ultieme vrijheid, gemeenschapszin en terug<br />
naar waar het leven werkelijk om gaat. Als journalist maakte ze er<br />
diverse reportages en zag de armoede, de wanhoop, maar ook de<br />
hoop en de levenslust, de schoonheid van elk Afrikaans land waar<br />
ze kwam. Ze wilde altijd weer terug, liefst voor jaren. Maar ze had<br />
een gezin, een man met een vaste goede baan, een eigen carrière,<br />
er waren kleinkinderen op komst … Tot ze zich als vitale zestig<br />
plusser realiseerde dat het nu of nooit was. Niet gaan was geen<br />
optie, dan zou ze de rest van haar leven met het gevoel blijven<br />
zitten dat ze iets belangrijks had gemist.<br />
Vooroordelen en werkelijkheid<br />
Zes jaar geleden was het zover en verhuisde Wieke samen met<br />
haar man Rob naar Zambia, naar Katete vlakbij South Luangwa,<br />
een van de mooiste nationale wildparken van Afrika. Terwijl Rob<br />
in een lokaal ziekenhuis als chirurg aan het werk ging, zat ook<br />
Wieke niet stil. Ze startte een Facebookpagina Wieke in Zambia<br />
waar ze haar duizenden volgers op de hoogte hield van het wel en<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Privébezit<br />
Kennedy zit vast in de containergevangenis van Katete<br />
De drummers wachten in de hete zon totdat zij eindelijk los mogen gaan
109<br />
Illegale stokerij in een van onze borehole dorpjes<br />
Dit kindje had heet water over zich heen gekregen. Het is weer<br />
helemaal goed gekomen<br />
ook vele wee van haar leven. Ze zag de nood op het platteland en<br />
besloot waterpompen te gaan installeren. Onder haar bezielende<br />
leiding zijn er inmiddels al zesenzeventig (!) geplaatst, waardoor<br />
heel veel mensen een beter leven hebben gekregen. Ze beschrijft<br />
haar ervaringen natuurlijk ook in haar column in Libelle. En sinds<br />
november is er haar boek Wieke in Zambia waarin ze vertelt over<br />
de avonturen en uitdagingen waarvoor ze zich gesteld ziet,<br />
teleurstellingen en nieuwe inzichten, over de tranen en lachbuien.<br />
Kortom over haar leven in Afrika en mensen die zomaar “too much<br />
happy” zijn en vrienden voor het leven worden.<br />
Met <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> zet ze de reacties die haar voor hun<br />
vertrek om de oren vlogen en de werkelijkheid van haar leven als<br />
‘Madam Professor’ naast elkaar.<br />
Wat goed van jullie!<br />
‘Ik kan niets met zo’n opmerking. Het is een besluit dat je neemt en<br />
dat bij ons al heel lang leefde. Rob wilde al in zijn jeugd kindjes in<br />
Afrika beter maken. Het leven daar heeft ervoor gezorgd dat ik iets<br />
zinvols met mijn leven heb gedaan.’<br />
Zoiets had ik ook graag gewild, nu ben ik te oud.<br />
‘Donder op. Als je het echt wilt, dan ga je het doen. Dat is mijn<br />
motto, al mijn hele leven lang. Laat je handen vooral wapperen<br />
en zoek naar voedsel voor je ziel. Je wordt er gelukkig van als je<br />
je dromen najaagt. Het is niet erg om buiten je comfortzone te<br />
treden. Ik heb veel opgestoken van mijn leven in Zambia, ik ben<br />
vooral erg geduldig geworden, en ik heb leren nee-zeggen, bijna<br />
een levensvoorwaarde. Ik ben een nieuwsgierige avonturier, altijd<br />
op zoek naar het onbekende. Als ik daarbij goed kan doen is dat<br />
mooi meegenomen.’<br />
Misschien als ik er doorbetaald verlof voor zou krijgen?<br />
‘Als je er niks voor over hebt, doe het dan niet. Zo’n vertrek<br />
betekent offers brengen, zoals het gemis van de dagelijkse omgang<br />
met kinderen en vrienden. En ook luxe en comfort blijven achter in<br />
Nederland.’<br />
Dat jullie zomaar je kinderen en kleinkinderen achterlaten.<br />
‘Ja, dat is al die jaren een lastig punt geweest. Als je niet uitkijkt<br />
vervreemd je van je eigen kinderen. Maar je moet keuzes maken<br />
en dit was er een van. Ze hebben geen ouders die in Nederland op<br />
hun krent blijven zitten. Ik ben zelf opgevoed met idee dat grenzen<br />
geslecht moeten worden.’<br />
Moeten jullie daar in een hut wonen?<br />
‘Dan vraag ik me werkelijk af, wat voor beeld hebben mensen<br />
nou van dat continent? Okee, het huis was niet van alle comfort<br />
voorzien, maar wij hebben echt niet in een hut hoeven wonen,<br />
hoor!’<br />
Is er wel genoeg te eten?<br />
‘Er is in het hele land genoeg te eten, maar natuurlijk zijn er<br />
mensen die honger lijden. Er zou meer voedsel kunnen zijn als ze<br />
beter gebruik zouden maken van de grond. Dan zouden ze een »<br />
Obed, onze geadopteerde<br />
kleinzoon, was en is kind aan huis<br />
Wortelverkopers in Katete. Hun wortels smaken<br />
zoals wortels horen te smaken<br />
Christine en ik testen de matras in haar nieuwe huis
110<br />
‘Een Afrikaan heeft een<br />
hart van elastiek, er kan<br />
altijd iemand bij.<br />
Daar steken wij als<br />
westerlingen nogal eens<br />
krenterig bij af’<br />
De stenen worden tot een oven opgestapeld, met uitsparingen onderin voor het hout.<br />
Arme bomen. Maar iedereen wil een stenen huis<br />
eigen moestuin kunnen hebben. Dat zie ik wel met lede ogen aan.<br />
De gemiddelde levensverwachting voor vrouwen is 45 jaar, er is<br />
heel veel kindersterfte. Zambia is geen onderontwikkeld land, het<br />
hangt van touwtjes aan elkaar zoals wij altijd zeggen.’<br />
Al die enge insecten en slangen?<br />
‘Ik liep vroeger weg van een wesp, maar sinds mijn eerste keer<br />
Kenia is dat over.’<br />
Ik zou niet tegen de armoede kunnen.<br />
‘Ja, dan moet je niet gaan. Wegkijken van armoede doe ik niet, ook<br />
niet als overlevingsmechanisme. Als het jou beter gaat dan een<br />
ander, dan help je, dat is het ubuntu-gevoel. “In Zambia we share”,<br />
is een vaak gebezigde uitspraak. Rob en ik zorgen waar het kan<br />
voor een hapje lucht, een pleister die je plakt om het leven voor<br />
anderen net ietsje beter te maken. Als je wegkijkt van armoede mis<br />
je naar mijn mening heel veel.’<br />
Als jullie er weggaan, zakt alles weer in elkaar.<br />
‘Vast. Dat geldt met name voor het ziekenhuis. Dat is een feit waar<br />
Rob mee moet omgaan. Wat de waterpompen betreft, dat heb<br />
ik goed geregeld. Ze zijn de eigen verantwoordelijkheid van de<br />
dorpen.’<br />
Elke Afrikaan bedelt. Gat in hun hand.<br />
‘Wat je krijgt geef je meteen uit, dat geldt zeker voor de arme<br />
mensen. Geletterden zullen niet bedelen. Het heeft dus alles met<br />
goed onderwijs te maken. Naast goede gezondheidszorg een<br />
basisvoorwaarde voor een beter leven.’<br />
Je blijft geld pompen in Afrika, nutteloos.<br />
‘Geef in godsnaam niet aan overheden, geef aan kleinschalige<br />
goede doelen die je vertrouwt, waarbij je kunt zien waar het geld<br />
blijft.’<br />
Afrikanen zijn lui, daar veranderen jullie niets aan.<br />
‘Het leven speelt zich af in een ander tempo. Tijd is nooit van<br />
belang geweest in de belevingswereld van een Afrikaan. Ze hebben<br />
een prachtige uitspraak: “Mzungu’s hebben haast in hun ziel, dat<br />
is niet goed”. Wij hebben tijd een rol laten spelen. Hoe ze daarmee<br />
om moeten gaan, dat hebben we ze niet geleerd. En met de<br />
werkeloosheid? Nee, ik wil ze zeker niet als lui bestempelen.’<br />
Ze hebben allemaal aids, kijk maar uit.<br />
‘Iedereen kent wel iemand met aids. Het percentage is heel hoog,<br />
vreselijk. Maar waarom zou ik het moeten krijgen?’<br />
Die armoedige vrouwen in lappen, ik heb dat helemaal gehad.<br />
‘Bijna een Vogue-opmerking. Ik geniet van al die kleuren.’<br />
Gaat iemand ze nog eens vertellen dat ze niet zoveel kinderen<br />
moeten krijgen?<br />
‘Kinderen zijn je AOW, je verzekering voor je toekomst. Als je geen<br />
kinderen hebt, wie moet er dan later voor je zorgen? Je ziet bij<br />
Het Saint Francis Mission Hospital in Katete<br />
Pelekani, drie weken voor hij zou overlijden
111<br />
Weer eentje klaar. En proosten maar. Rechts van mij Lemmy Mwale, zonder<br />
wie ik dit project nooit had kunnen doen<br />
Vrachtrijders zijn vaak dagen, soms weken onderweg. Op pauzeplaatsen<br />
verkopen ze delen van de geslachte geit<br />
mensen die meer onderwijs hebben genoten dit beeld kantelen. In<br />
de steden zijn kleinere gezinnen al een duidelijke trend. Als we in<br />
de afgelegen dorpen de pompen installeren, maken we er wel altijd<br />
een opmerking over … “o, wat veel kindertjes”. Het is in Nederland<br />
ook nog maar twee generaties geleden dat wij grote gezinnen<br />
hadden. Je kunt voorlichten, maar het blijft hun zaak.’<br />
Afrikanen zitten echt niet op jullie te wachten.<br />
‘Klopt. Toen wij kwamen werden we in eerste instantie wat<br />
wantrouwig aangekeken. Waarom we alles achterlieten. Een<br />
heleboel mensen denken wel: Ha, daar komt het einde van onze<br />
misère, het schip met geld. Er moet doordringen dat het anders<br />
moet, dat ze hun leven in eigen hand moeten nemen. Alleen het<br />
eigen initiatief is ze jaren-, misschien eeuwenlang uit handen<br />
geslagen. Ik wil zo graag dat het anders gaat, dat is misschien ook<br />
wel een drijfveer geweest voor ons besluit om naar Zambia te gaan.<br />
Maar ik ben er ook wat gaan halen: gemeenschapszin, manieren en<br />
respect voor wie je bent, ubuntu. Zaken die zij hebben en wij niet.’<br />
Het mooie Zambia volgens Wieke<br />
‘South Luangwa en het aangrenzende Nsefu, een nog ongerept<br />
en zeer lieflijk park en prachtig in de ‘esmerald season’. In South<br />
Luangwa staat ook de Mfuwe Lodge, waar af en toe olifanten<br />
op bezoek komen. Liuwa Park, grenzend aan Angola. Ik heb de<br />
beroemde leeuwin, Lady Liuwa nog gezien. Victoria Falls en de<br />
Zambezi zijn natuurlijk ook prachtige plekken. Lake Malawi en we<br />
hebben bij Mukambi Lodge gelogeerd, bij die Nederlander, bekend<br />
van de televisieserie van Amstelveen naar Afrika. Een heel fijne<br />
omgeving.’<br />
In 2018 verhuist Wieke weer naar Nederland. Met haar boek heeft<br />
ze een prachtig monument geschreven voor de mensen die ze er<br />
heeft ontmoet en straks ook weer moet achterlaten. Het leven daar<br />
heeft haar heel veel gebracht; onvoorwaardelijke vriendschappen,<br />
petekindjes, het leven op het platteland dat glimlachend genomen<br />
wordt zoals het komt. ‘Afrika is voor mij leven ontdaan van de<br />
fratsen.’<br />
En haar Afrikaanse verliefdheid? ‘Die gaat nooit meer over!<br />
Nederland is mijn vaderland, maar Zambia is mijn moederland,<br />
een oergevoel, het land waar ik me thuis voel.’ ˙<br />
QuickFACTS<br />
Wieke Biesheuvel (1948) is al 25 jaar columniste bij Libelle. Ruim<br />
25.000 mensen volgen haar Facebookpagina Wieke Biesheuvel<br />
in Zambia. Het realiseren van de waterpompen wordt mogelijk<br />
gemaakt door deze vele volgers. Donateurs zien direct wat<br />
er met hun geld gebeurt. Wieke Biesheuvel, Wieke in Zambia,<br />
onvergetelijke jaren | Just Publishers 2017 | ISBN 978908975472 1 |<br />
288 pagina’s |<br />
paperback, met<br />
fotokatern | € 19,95<br />
Ik stamp mais bij Aarons moeder, waar we<br />
zakken mais hebben gebracht<br />
De muizenvangers van Katete. Een gedroogde muis is<br />
een overheerlijke, eiwitrijke snack
Het geheim vanTannie Maria<br />
In haar roman Recepten voor liefde & moord die wereldwijd een bestseller werd<br />
gaat Tannie Maria in het Klein Karoostadje Ladismith moord en hartzeer te lijf met<br />
melktert en tamatabredie. De populaire Zuid-Afrikaanse schrijfster<br />
Marita van der Vyver interviewde auteur Sally Andrews bij het verschijnen van het nieuwe<br />
boek, Tannie Maria en de demonische monteur.<br />
Als je niet weet wat een tannie is – of een vetkoek of een melktert<br />
– bereid je dan maar voor op twee boeken om van te smullen. In de<br />
moordmysteries van Sally Andrew speelt de mollige Tannie Maria<br />
de hoofdrol. Zij had jarenlang een kookrubriek in het plaatselijke<br />
sufferdje van Ladismith, de Klein Karoo Gazette. Tannie Maria’s<br />
leven draait om koken en eten en groot is haar schrik als de uitgever<br />
besluit dat haar receptenrubriek plaats moet maken voor een<br />
adviesrubriek. Ze probeert de problemen van de briefschrijvers<br />
op te lossen op de enige manier die zij kent: met vertroostende<br />
of bemoedigende recepten. Haar anders zo vredige leven wordt<br />
echter in elk boek flink door elkaar geschud. Ladismith en de Klein<br />
Karoo blijken soms minder rustig dan verwacht. En dan klopt ook<br />
nog de liefde aan Tannie Maria’s deur. Tegen de tijd dat je het einde<br />
van deze page-turners bereikt, heb je honger. Ook daar is echter<br />
aan gedacht. Alle recepten voor de bijzondere Zuid-Afrikaanse<br />
gerechten staan achterin.<br />
Recipes for Love and Murder is inmiddels in zo’n vijftien talen<br />
vertaald, waaronder in het Nederlands en Tannie Maria is hard op<br />
weg om een internationale superster te worden. De hoogste tijd<br />
daarom om haar geestelijke moeder, Sally Andrew te ontmoeten.<br />
Lijkt de auteur op haar hoofdpersonage? Totaal niet, Sally is lang en<br />
slank, in plaats van in de Klein Karoo groeide ze op in Kaapstad.<br />
Koken is geen passie van haar, een kookboek had ze nog nooit<br />
opengeslagen tot ze op het idee kwam van Recepten voor liefde &<br />
moord. Wat ze wel gemeen heeft met Tannie Maria is de liefde voor<br />
de oneindige landschappen van de Klein Karoo.
Tannie Maria is weduwe en woont in een lieflijk huis met een stoep<br />
net buiten Ladismith. Sally woont met haar partner, kunstenaar<br />
Bowen Boshier, in een game reserve iets verder van Ladismith.<br />
Tannie deelt haar leven met haar kippen, Sally en Bowen met een<br />
gigantische eland en een schuw luipaard. Het huis van Tannie is<br />
een simpel ‘Karoo style’ huis, het huis van Sally en Bowen is een<br />
droomhuis, geheel ontworpen naar hun eigen fantasie, ze noemen<br />
het de ‘Karoo Gaudi-stijl’. Vanwege Bowens werk brengen ze veel<br />
tijd door in afgelegen gebieden in zuidelijk Afrika. Mijn interview<br />
moet daarom per Skype gebeuren. Bij gebrek aan een goede<br />
verbinding duurt het in plaats van twee uur twee weken waarin we<br />
elkaar regelmatig ‘spreken’. Ik vraag Sally te beschrijven waar ze is.<br />
Het antwoord doet je meteen verlangen naar een eigen plekje in de<br />
wildernis ...<br />
‘Ik zit op een rotsachtige heuvel en kijk neer op de samenvloeiing<br />
van de Shashe en de Limpopo-rivieren. Gisteravond was er een<br />
welkom onweer. Boem! Mijn haar staat nog steeds recht overeind<br />
van het nachtelijke natuurgeweld. Tussen de klappen van de donder<br />
trompetterden de olifanten. Vanochtend liggen de krokodillen aan de<br />
rivieroevers te luieren en schrikbarend blauwe ijsvogels flitsen door<br />
het struikgewas.’<br />
Gedurende onze Skype sessies vertelt Sally dat Tannie Maria<br />
‘ontstaan’ is in de schaduw van een boom in de Namibische<br />
woestijn. Daarna is het personage beetje bij beetje gecreëerd.<br />
En nee, het was zeker niet zo dat dit Sally’s eerste boek was. Ze<br />
heeft nog een door vele uitgevers afgewezen manuscript in haar<br />
bureaula liggen.<br />
Dat receptuur zo’n belangrijke rol in de boeken zou gaan spelen, is<br />
ook een idee dat pas later is ontstaan. Eten is, zo zegt ze, altijd ‘fun’<br />
geweest. Haar lievelingsgerechten zijn de bobotie van haar vader<br />
en de lamscurry van haar zus, beide recepten staan in Recepten<br />
voor moord & liefde.<br />
Tijdens onze Skypegesprekken legt Sally de laatste kritische blik<br />
op haar tweede boek, Satanic Mechanic, dat nu in het Nederlands<br />
is verschenen als De demonische monteur. En ze werkt aan de opzet<br />
voor haar derde boek. ‘In de wildernis krijg ik meestal de beste<br />
ideeën.’<br />
Ben je nu een beroemdheid in Ladismith?<br />
‘Nee, ik kom helemaal niet zo vaak in de stad. Maar Hennie Smit,<br />
de eigenaar van CBL hardware heeft mijn boek uitverkoren tot<br />
zijn nummer twee van dit jaar. Hij leest er elk jaar maar twee. Een<br />
hele eer dus. De lokale krant wilde me interviewen en dat heb ik<br />
afgeslagen. Ik blijf graag onder de radar.’<br />
Is dat rustige leven niet veranderd nu je eerste boek zo’n<br />
succes is?<br />
‘Ja, er is veel veranderd. Gelukkig had ik deel twee al bijna klaar,<br />
toen Recipes zo’n succes werd. Het eerste boek heb ik in mijn eigen<br />
tempo kunnen schrijven, bij deel twee kwamen de deadlines om<br />
de hoek kijken en is er veel meer afleiding door de promotie die ik<br />
moet doen.’<br />
In Tannie Maria en de demonische monteur wordt Bushmenleider<br />
Slimkat in Oudtshoorn vergiftigd. Tannie Maria verdenkt<br />
een belangrijke veeboer en besluit alles op alles te zetten om<br />
de moordenaar te ontmaskeren. Haar geliefde, inspecteurrechercheur<br />
Henk Kannemeyer is bang dat ze haar leven op het<br />
spel zet met haar gespeur. Tijdens haar onderzoek ontdekt ze<br />
echter ook wat over haar Henk. En onthult ze haar grote geheim.<br />
In het eerste hoofdstuk zegt Tannie Maria: misschien was ik wel te<br />
hongerig naar liefde en krijg ik daarom een moord op mijn bord.<br />
Ook in dit boek schildert Sally een prachtige Karoo, een landschap<br />
waarin je zelf op je veldskoene wilt dwalen, leren we over de<br />
gebruiken van de Bushmen en … er ontstaat een kaartenbak met<br />
recepten passend bij bepaalde gevoelens. Bij liefde en lust hoort de<br />
chocolade Venustaart. Maar wat hoort er bij vergeving?<br />
Nu het duidelijk is dat er een serie komt van de Tannie Maria<br />
boeken, ben je niet bang dat je op een gegeven moment geen<br />
spannend plot of voldoende recepten meer hebt?<br />
‘O nee, recepten en ideeën kun je creëren, daar zit geen einde aan.<br />
Ik ben eerder bang dat ik tijd te kort ga komen om te schrijven. Ik<br />
moet rust in mijn hoofd en leven blijven houden. Dan blijven er ook<br />
spannende boeken komen.’<br />
Kun je het succes verklaren?<br />
‘Ik heb ooit gezegd dat ik hoop dat ik mensen kan raken met de<br />
kracht en schoonheid van de woorden die ik schrijf. Dat wil ik nog<br />
steeds, maar de kracht van de Tannie Maria boeken zit hem naar<br />
mijn mening in juist de directe taal, de korte zinnen, de kleine<br />
emoties. Maar ik probeer er ook schoonheid, betekenis en humor<br />
aan toe te voegen.’<br />
113<br />
Hoe ziet jouw dag er uit? Draait die zoals bij Tannie Maria<br />
om koken en eten?<br />
‘Nee, ik word meestal samen met de vogels wakker, soms<br />
vliegen de zwaluwen, net als in een Walt Disney film, door onze<br />
slaapkamer. Dan doe ik wat Chi Gong oefeningen en op een bank<br />
voor ons huis adem ik het uitzicht op de Karoo in. Dan zoek ik een<br />
plek waar ik wifi heb en doe m’n mail. Na al die rituelen ga ik een<br />
paar uur schrijven. Als ik geluk heb heeft Bowen een salade voor<br />
me gemaakt voor de lunch, ik wandel wat, schrijf misschien nog<br />
wat en ’s avonds kook ik. Een heel teruggetrokken leven, dus.’<br />
Sally Andrew, Recepten voor moord & liefde | Vertaling: Barbara<br />
Lampe | Orlando, 2018 | ISBN 9789492086693 | 416 pagina’s | € 12,50<br />
Sally Andrew, Tannie Maria en de demonische monteur | Vertaling:<br />
Barbara Lampe | Orlando 2018 | ISBN 9789492086525 | 352 pagina’s<br />
| € 19,95<br />
Interview: Marita van der Vyver Foto auteur: Andrea Nixon
114<br />
lezen &<br />
luisteren<br />
Een selectie van boeken en cd’s die wij het waard vinden om gezien en gehoord te worden<br />
Hoe alles hier verandert<br />
Antjie Krog nam in april de Gouden Ganzenveer<br />
2018 in ontvangst. Ter ere van deze heuglijke<br />
gelegenheid stelde zij een persoonlijk mozaïek<br />
samen uit haar geëngageerde, veelgeprezen<br />
non-fictie over haar land, Zuid-Afrika. Het<br />
betreft een selectie uit De kleur van je hart, Een<br />
andere tongval en Niets liever dan zwart, een<br />
drieluik over Zuid-Afrika. Ze schreef er een<br />
magistraal voorwoord bij over een bezoek aan<br />
haar geboortestad, waarbij ze door de ogen van<br />
haar moeder registreert hoe alles verandert.<br />
Antjie Krog, Hoe alles hier verandert | Vertaling Robert Dorsman | Uitgeverij<br />
Podium, 2018 | ISBN 9789057599156 | Paperback, 248 pagina’s | € 19,99<br />
De moed om te vergeven<br />
‘Moedige mensen zijn niet bang om, in het<br />
belang van de vrede, te vergeven.’ – Nelson<br />
Mandela<br />
Wit, niet blank<br />
In 2003 verschenen de verhalen in een boek<br />
met als titel Witte geef geld. Nu vijftien jaar<br />
later speelt er een andere problematiek en<br />
voorzag Marcia Luyten haar boek van destijds<br />
van een nieuw voorwoord en een nieuwe titel.<br />
Ze blikt terug op haar jaren waarin ze in Kigali,<br />
de hoofdstad van Rwanda, woonde. Ze vertelt<br />
van haar eerste bezoek aan Afrika als beginnend<br />
diplomaat. ‘De deelnemers meden Afrika door<br />
in hun hotel te eten, te vergaderen en te slapen.<br />
Ik ging naar huis zonder het stof van rode aarde<br />
aan mijn schoenen.’ Vaak wordt Afrika gezien als onbelangrijk, een verloren<br />
continent. Wie weet dat in dat continent China, Japan, de VS, India, Oost-<br />
Europa, en bijna heel Europa zijn op te bergen? Europa is voor Afrikanen<br />
tot ijkpunt van het Goede Leven gemaakt, nadat Europese overheersers<br />
tussen 1500 en 1900 bijna alle Afrikaanse landen overheersten. Dit en veel<br />
meer interessante informatie is te lezen in het uiterst aantrekkelijke boek<br />
van Luyten waarin ze predikt dat we pragmatischer moeten worden in ons<br />
idealisme en idealistischer in ons pragmatisme.<br />
Natuurlijk doet de naam Mandela op de cover je<br />
hart sneller kloppen. In De moed om te vergeven<br />
beschrijft Ndaba Mandela hoe het was om op te<br />
groeien bij, en te leren van een van de grootste<br />
leiders die de wereld ooit heeft gekend – zijn<br />
grootvader, Nelson Mandela. De man die hij pas<br />
op zevenjarige leeftijd voor het eerst zag, bij een<br />
bezoek aan de Victor Verster-gevangenis bij Paarl, waar Mandela toen nog<br />
gevangen zat. Ndaba werd in 1982 geboren in Soweto, hij is het kleinkind van<br />
Evelyn Mase, Mandela’s eerste vrouw en Nelson Mandela. Na een turbulente<br />
jeugd, geregeerd door armoede en de apartheid, verhuisde hij op twaalfjarige<br />
leeftijd naar het presidentiële paleis van de net verkozen Mandela en groeit<br />
zo op in de nabijheid van zijn grootvader, blijft dicht bij hem tot Madiba’s<br />
dood in 2013. In dit inspirerende boek verweeft Ndaba op kleurrijke wijze<br />
de verhalen uit zijn jeugd met de raad en daad van Madiba, waarmee hij<br />
een nieuw beeld schetst van de man met wie zoveel mensen een unieke<br />
verbinding voelen. De moed om te vergeven bevat Mandela’s lessen over<br />
onder meer veerkracht, vrede en hoop, en laat zien dat iedereen de kracht<br />
bezit om zichzelf en de wereld te veranderen. Dit boek is vooral een boek dat<br />
een prachtig kijkje geeft in ook het persoonlijke leven van Nelson Mandela.<br />
‘Mijn grootvader begreep de macht van de mens om zijn eigen verhaal te<br />
veranderen en de kracht die dat verhaal heeft om de wereld te veranderen.’<br />
Ndaba Mandela, De moed om te vergeven – Levenslessen van mijn grootvader,<br />
Nelson Mandela | Vertaling Elisabeth van Borselen | Lev. 2018 | Hardcover, 304<br />
pagina’s | ISBN 9789400509955 | € 20 | Ook verkrijgbaar als ebook<br />
Marcia Luyten, Wit, niet blank, mijn eerste jaren in Afrika | Uitgeverij Podium,<br />
2018 | Paperback, 176 pagina’s | ISBN 9789057598982 | € 17,50<br />
Strijd rond de grote meren<br />
Uitstellen kan niet meer, dacht Jan Pronk na<br />
een ernstig hartinfarct. En dus dook hij zijn<br />
persoonlijke archief in om de boeken die in zijn<br />
hoofd zitten, nu ook echt te gaan schrijven.<br />
Allereerst over Rwanda. ‘Dit was het ergste. Ga,<br />
kijk, luister, voel, proef en ruik wat er gebeurt.’<br />
De geur van massamoord zal Pronk herkennen.<br />
Omdat hij hem zelf geroken heeft.<br />
In 1994 werden een miljoen mensen vermoord<br />
in Rwanda. De genocide op Tutsi’s schokte de<br />
wereld, maar niemand greep in, men keek toe.<br />
Pas later kwam de hulp op gang. Die ging niet naar de slachtoffers, maar<br />
naar ‘het andere’ Rwanda: de twee miljoen Hutu-vluchtelingen die naar de<br />
buurlanden waren getrokken uit vrees voor wraak. Zij bereidden zich voor op<br />
terugkeer om Rwanda gewapenderhand te bezetten.<br />
Maar dit was niet het enige conflict dat Centraal-Afrika teisterde.<br />
Tegelijkertijd woedden burgeroorlogen in Zaïre, het latere Congo,<br />
en Burundi. De strijd duurde jaren en al die tijd hebben verschillende<br />
landen samen geprobeerd via politieke onderhandelingen, bemiddeling,<br />
humanitaire hulp, wederopbouw, ontwikkelingshulp en juridische assistentie<br />
de conflicten te verminderen. Helaas was er vaak te weinig hulp of kwam<br />
de hulp te laat. Nederland was intensief bij deze inspanningen betrokken.<br />
In dit boek beschrijft Jan Pronk de gebeurtenissen vanuit zijn persoonlijke<br />
ervaringen. Rwanda, zo concludeert Pronk in zijn boek, is er uiteindelijk<br />
bovenop gekomen. Dit boek is niet alleen een reflectie, een analyse van de<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
gebeurtenissen, maar ook een poging om rekenschap af te leggen over het<br />
gevoerde beleid.<br />
Jan Pronk, Strijd rond de grote meren | LM Publishers, 2018 | ISBN<br />
9789460224683 | Paperback, 320 pagina’s | € 24,50<br />
De ondraaglijke blankheid van het bestaan<br />
Hoe word je wie je bent? In hoeverre bepalen je<br />
genen en je naaste omgeving je identiteit en de<br />
waarden waarvoor je staat? Wat als je opgroeit<br />
in een totalitaire of racistische samenleving?<br />
Welke richting wijst je morele kompas dan?<br />
Het zijn lastige en ook benauwende vragen, tot<br />
heldere en eenduidige antwoorden leiden ze<br />
zelden of nooit. Wel tot nog lastiger kwesties.<br />
Draag ik verantwoordelijkheid voor de daden<br />
van mijn voorgeslacht? Hoeveel warme<br />
gevoelens kan ik me permitteren jegens ouders<br />
die schuldig zijn aan andermans leed?<br />
In De ondraaglijke blankheid van het bestaan zoekt de prominente Zuid-<br />
Afrikaanse journaliste en anti-apartheidsactiviste Marianne Thamm<br />
antwoorden op bovenstaande vragen door zich te verdiepen in het eigen<br />
levensverhaal. Dat doet ze op een manier waarom ze in haar geboorteland<br />
al sinds lang bekendstaat. Ze gaat compromisloos op de waarheid af in een<br />
ongelooflijk eerlijk en bijzonder boek. Marianne Thamm, dochter van een<br />
ongeletterde Portugese werkster en een Duitse nazi-krijgsgevangene. Deze<br />
twee dolende zielen emigreerden naar Pretoria waar Marianne opgroeide in<br />
de hoogtijdagen van de apartheid. Ze verhuist naar Kaapstad, wordt verliefd<br />
op een vrouw, ziet Mandela vrijkomen en blijft een gespannen verhouding<br />
met haar vader hebben. Alles wat hij denkt en vindt is fout. Tot ze met haar<br />
vriendin twee zwarte vondelingmeisjes adopteert. Die veroveren het hart<br />
van opa Thamm. Dit indrukwekkende boek is een relaas van liefde, waarheid,<br />
verzoening en vergeving. Thema’s die speelden in het Zuid-Afrika van Nelson<br />
Mandela en nog altijd. Het voorwoord voor dit boek is geschreven door Tom<br />
Lanoye, die Thamm bestempelt tot de vrouw van zijn leven en een van de<br />
grappigste en scherpste geesten die hij kent. Een absolute aanrader.<br />
Marianne Thamm, De ondraaglijke blankheid van het bestaan, een bewogen<br />
leven in het land van Mandela | Vertaling Ronnie Boley | Uitgeverij Nieuw<br />
Amsterdam, 2018 | ISBN 9789046823057 | Paperback, 352 pagina’s | € 24,98 |<br />
Ook verkrijgbaar als ebook<br />
Afrikaans met een knipoog<br />
Ze kwamen in 2002<br />
voor de eerste keer in<br />
Zuid-Afrika, omdat<br />
een kennis jarenlang<br />
de gehele wereld had<br />
bereisd en uiteindelijk<br />
was neergestreken<br />
in Stellenbosch.<br />
En dat gaf hen de<br />
overtuiging dat deze<br />
streek van Afrika<br />
zeer uniek moest zijn. Die eerste kennismaking stal hun hart en sindsdien<br />
bezochten Peter en Gaby Beekmans jaarlijks Zuid-Afrika. Daarbij reden ze<br />
meerdere malen vanuit Johannesburg door dit fabelachtige land richting<br />
Kaapstad en verbleven langere tijd in een lieflijke cottage op een Wine<br />
Estate in Stellenbosch waar ze uiteraard in contact kwamen met de lokale<br />
wijnboeren en hun Afrikaanse taal die veel ongecompliceerder bleek te zijn<br />
dan hun eigen Nederlandse taal. Want het Afrikaans kent geen vervoegingen,<br />
schrijft vele woorden fonetisch op (een droom voor elke scholier) en<br />
heeft super simpele omschrijvingen die bij velen een spontane glimlach<br />
tevoorschijn toveren. Het echtpaar Beekmans is de leukste woorden en<br />
zegswijzen die zij voornamelijk tegenkwamen in de lokale krant Die Burger en<br />
tijdens de vele conversaties die ze hadden met de wijnboeren gaan noteren,<br />
totdat het een aanzienlijke verzameling was geworden en ze dit als ‘grapje’ in<br />
een simpele boekvorm hebben gegoten en in 2009 als aardig kerstpresentje<br />
naar hun vrienden en relaties stuurden. Er kwam zoveel navraag naar dit<br />
boekje dat ze in 2014 besloten om het geheel in een representatieve vorm te<br />
gieten waardoor het zelfs ook in Zuid-Afrika bekendheid begon te krijgen.<br />
Omdat het verzamelen van de leukste woorden en uitdrukkingen gedurende<br />
al die tijd gewoon doorging, hebben ze in 2017 het besluit genomen het<br />
boekje in z’n geheel te herschrijven omdat ze inmiddels talrijke nieuwe<br />
woorden en taal-items hadden. En dat heeft geresulteerd in dit eindproduct;<br />
de 6e druk met zo’n 4.000 leukste woorden, ruim 40 taal-onderwerpen, vele<br />
toepasselijke foto’s en circa 50 wonderbaarlijke ‘weetjes’ over Zuid-Afrika.<br />
Een soort ‘standaardwerk’ van de aller amusantste woorden, uitdrukkingen<br />
en zegswijzen van de Afrikaanse taal die menigeen zal aanspreken, en zeker<br />
diegene die ooit met de charmante Afrikaanse taal in aanraking is geweest.<br />
Peter en Gaby Beekmans, Afrikaans met een knipoog | privé-uitgave 6e druk |<br />
ISBN9789082718904 |Hardcover, 136 pagina’s | € 15 |<br />
www.afrikaansmeteenknipoog.nl<br />
Can’t Stop<br />
Al vijftien jaar betovert de zevenkoppige, geëngageerde band Freshlyground<br />
de internationale podia. Hun grote doorbraak kwam in 2010 met Shakira’s<br />
megahit Waka Waka (This time<br />
for Africa) ter ere van het WK<br />
Voetbal in Zuid-Afrika. Maar<br />
ook juweeltjes als Fire is low,<br />
Would you mind, I’d like of Doo<br />
be doo vestigden hun naam als<br />
podiumact. Hun energie onder<br />
leiding van de kleine frontvrouw<br />
met de grote stem Zolani Mahola<br />
is aanstekelijk. In april verscheen<br />
hun nieuwe cd Can’t Stop.<br />
Twaalf nieuwe nummers die je<br />
huiskamer en je goede humeur binnendenderen.<br />
Freshlyground, Can’t Stop | Freeground Records, 2018. Volg hen op YouTube.<br />
115
Opsoek naar<br />
Ubuntu<br />
Zuid-Afrika onder mijn huid<br />
Op 18 juli 2018 verschijnt een belangrijk boek. Opsoek<br />
naar Ubuntu. Geschreven door de Nederlandse<br />
‘leading lady of Ubuntu’, Annette Nobuntu Mul.<br />
Sinds zij in 2000 voor het eerst Zuid-Afrika bezocht,<br />
liet het land haar niet meer los. Het kroop<br />
onder haar huid. Bezorgde haar ‘hoendervel’.<br />
En met name één onderdeel ervan:<br />
de Ubuntu-filosofie, het geschenk van Nelson<br />
Mandela en Desmond Tutu aan de wereld.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Annette Nobuntu Mul
Stichting Ubuntu Nederland (ANBI-status) wil de waarden<br />
van Ubuntu ook door middel van projecten gestalte geven,<br />
opdat mensen kansen krijgen zich te ontwikkelen en een<br />
beter bestaan op te bouwen. ‘If only you could change one<br />
person’s life, how important is that?!’<br />
De stichting richt zich op de volgende projecten:<br />
• De Amy Foundation, een non-profit organisatie met de<br />
thuisbasis in Kaapstad. De stichting heeft als kerntaak<br />
het ontwikkelen en versterken van de talenten van de<br />
jeugd in o.a. de townships Khayelitsha en Gugulethu met<br />
behulp van educatieve en culturele programma’s.<br />
• Het Boektrommelproject VVA, onderdeel van “die<br />
Taalsentrum”/Universiteit Stellenbosch, Zuid-Afrika: Zo<br />
veel mogelijk kinderen in Zuid-Afrika toegang geven tot<br />
boeken: in het Afrikaans of hun eigen moedertaal.<br />
Voor meer informatie: www.ubuntu-nl.nl
If there are dreams about a beautiful South Africa,<br />
there are also roads that lead to their goal.<br />
Two of these roads could be named Goodness and Forgiveness.<br />
– Nelson Mandela<br />
Annette Nobuntu Mul: ‘Mijn boek is een speciale ode aan Nelson<br />
Mandela die precies op de dag dat Opsoek naar Ubuntu uitkomt,<br />
op 18 juli 2018, honderd jaar geworden zou zijn. Direct na zijn<br />
begrafenis bepleitte Desmond Tutu: “Madiba – de koosnaam voor<br />
Mandela – zou geen koud stenen standbeeld als verering hebben<br />
gewild. Hij zou gewild hebben dat we zouden zien dat hij ook maar<br />
een gewoon mens was. Een mens die de waarden van Ubuntu<br />
leefde en voorleefde. Menselijke waarden die allemaal in onszelf<br />
aanwezig zijn. In jou, in jou, in jou en in jou.” Laten we elkaar daarin<br />
ontmoeten en op die manier ook Nelson Mandela in ere en in leven<br />
houden.’<br />
In 2000 reisde Annette met haar gezin voor het eerst naar Zuid-<br />
Afrika. Het voelde als thuiskomen. Een jaar later keerden ze<br />
terug, ditmaal voor een reis van drie maanden. Een reis waarin ze<br />
onderzochten of ze wellicht zouden willen emigreren.<br />
Annette: ‘We hebben er lang over nagedacht, en besloten het niet<br />
te doen. We moesten een droom loslaten, maar de liefde voor het<br />
land en mensen zal altijd blijven. You can leave South Africa, but<br />
it won’t leave you. Blijkbaar is mijn levensbestemming er een van<br />
verbinden, het bouwen van bruggen tussen twee werelden.’<br />
In 2010, nadat zij Zuid-Afrika al een aantal malen had bezocht, had<br />
Annette een droom, een visionaire droom.<br />
Annette: ‘Ik zie vier helderwitte neonletters met een blauwe<br />
achtergrond, als het ware een strakblauwe zomerlucht. De<br />
neonletters geven licht en ook de vorm is apart, vierkantig. SAUF<br />
staat er in de blauwe lucht geschreven. Een mannenstem zegt luid<br />
en duidelijk tegen mij: Jij moet in Nederland de South African Ubuntu<br />
Foundation gaan oprichten, SAUF dus. Op dat moment hield ik mij<br />
al ongeveer tien jaar bezig met de vraag: wat is Ubuntu? Hier kon ik<br />
niet om heen. Het voelde als een zielsopdracht.’<br />
Ze werd de oprichter van de Ubuntu Society en is voorzitter van<br />
Stichting Ubuntu Nederland. In 2017 kreeg zij The African <strong>Special</strong><br />
Recognition Award 2017. Na lang aarzelen schreef ze Opsoek naar<br />
Ubuntu, Zuid-Afrika onder mijn huid. In dit zeer persoonlijke boek<br />
gaat Annette op zoek naar Ubuntu in het contact met dierbare<br />
Zuid-Afrikanen die op haar levenspad zijn gekomen. Vaak met een<br />
bijzondere levensles. Voor haar en voor ons.<br />
Wat kunnen wij van Afrika, van Ubuntu leren?<br />
Annette: ‘We willen allemaal vrede op aarde, liefde in relaties, een<br />
zingevend bestaan en geluk voor onze nabestaanden. Maar hoe<br />
komt het dan dat we dit al sinds mensenheugenis willen en het<br />
ons nog steeds niet lukt om zonder milieuvervuiling, oorlogen,<br />
arbeidsconflicten, familieruzies en echtscheidingen te leven? Ik ken<br />
geen mens die gaat trouwen met de bedoeling om te scheiden. Ik<br />
ken geen mens die een kinderwens heeft om uiteindelijk zijn »
kinderen te mishandelen of anderszins te verwaarlozen. Ik ken<br />
geen organisatie zonder constructieve doelstellingen. Ik ken<br />
geen kind dat geboren wordt om te pesten. Ik ken geen mens<br />
die niet het ‘goede’ wil voor zichzelf en de ander. Ik geloof in het<br />
goede van ieder mens. En dat vind ik terug in Ubuntu: respect,<br />
verantwoordelijkheid voor de ander, erkenning, betrouwbaarheid<br />
en verzoening. Ik pretendeer in de verste verte niet dat ik wéét wat<br />
Ubuntu is; vandaar mijn zoektocht, mijn vragen, mijn verbazingen,<br />
mijn worstelingen en genieten in de ontmoetingen met bijzondere<br />
Zuid-Afrikanen en Zuid-Afrikaners om hen de vraag te stellen: wat<br />
betekent Ubuntu in jouw leven en wat kan onze wereld van Ubuntu,<br />
van Zuid-Afrika leren?’<br />
Haar ontmoetingen vullen allemaal een onderdeeltje van de<br />
Ubuntu-filosofie in: Kevin Chaplin, de voorzitter van de Amy<br />
Foundation, opgericht ter ere van een Amerikaans meisje dat<br />
door vier zwarte jongens vermoord werd. Ze ontmoet ook twee<br />
van de moordenaars die dankzij Ubuntu hun leven een totaal<br />
andere wending hebben gegeven. Ze ontmoet Christo Brand, de<br />
gevangenbewaarder van Nelson Mandela, Mpho Tutu, dochter van<br />
aartsbisschop Desmond Tutu die voorzitter was van de Waarheidsen<br />
Verzoeningscommissie, maar ook Lungi in Khayelitsha, en<br />
bewoners van Railton, de gekleurde wijk van Swellendam.<br />
Door middel van de levensverhalen van achttien bijzondere<br />
Zuid-Afrikaners beschrijft ze tevens de geschiedenis van een door<br />
apartheid verscheurd land, ze ziet de littekens op de ziel van de<br />
mensen die onder dit vreselijke regime hebben moeten buigen. Ze<br />
ervaart de pijn, en ziet de hoop, de wil en wens om van het leven<br />
iets te maken. Het beste te maken. Voor zichzelf en voor anderen.<br />
Want wij zijn omdat jij er bent.<br />
Annette: ‘Nelson Mandela benadrukte: ‘Ubuntu is een<br />
onuitputtelijke bron van wijsheid, liefde en menselijkheid en<br />
juist geen dogmatiserende godsdienst of opgelegde leer. Het is<br />
een bron waaruit we kunnen putten in de steeds veranderende<br />
dynamiek van ons leven, dus juist géén vastgelegde rode loper,<br />
geen weg die we zouden moeten afleggen met regels en geboden.’<br />
˙<br />
QuickFACTS<br />
Opsoek naar Ubuntu, Zuid-Afrika onder<br />
mijn huid van auteur Annette Nobuntu<br />
Mul is vanaf 18 juli verkrijgbaar.<br />
Uitgever is BigBusinessPublishers,<br />
www.bbpublishers.nl/ubuntu |<br />
Paperback, met illustraties, 176<br />
pagina’s | ISBN 9789491757648 | € 22,50<br />
Ubuntu Society verzorgt jaarlijks onder leiding van Annette<br />
Nobuntu Mul de opleiding ‘Ubuntu en Leiderschap’, in- of<br />
exclusief een interessante studiereis naar Zuid-Afrika, waar<br />
de deelnemers een aantal hoofdrolspelers uit Opsoek naar<br />
Ubuntu ontmoeten.<br />
www.ubuntusociety.nl
Haal Afrika in huis<br />
121<br />
Gorilla’s kijken<br />
BBC Africa<br />
In tijden van Corona zit een verre reis er even niet in. Afrika<br />
specialist Matoke Tours heeft daarom zélf safari video’s<br />
geproduceerd in Virtual Reality. De virtuele safari’s zijn thuis<br />
levensecht te beleven in combinatie met de ‘Virtual Gorilla bril’ die<br />
speciaal voor thuisgebruik door Matoke Tours is ontwikkeld.<br />
‘Nu onze klanten niet meer naar Afrika kunnen, halen we Afrika<br />
naar Nederland. Daarom hebben we de ‘Virtual Gorilla bril’<br />
ontworpen die we per post naar onze klanten kunnen sturen’,<br />
zegt directeur Paul Gevers. ‘De bril kan je binnen 30 seconden in<br />
elkaar zetten. Je schuift je telefoon erin en via onze website of<br />
YouTubekanaal bekijk je de 360 graden videoproducties thuis in<br />
virtual reality. Zo kom je oog in oog te staan met de berggorilla’s<br />
in het Afrikaanse regenwoud, ontmoet je gids Big Sam en ervaar<br />
je hoe het is om te overnachten in een van de lodges van Matoke<br />
Tours.’<br />
Matoke Tours vraagt € 12,50 voor het opsturen van de bril. ‘100%<br />
van deze opbrengsten worden gedoneerd aan de freelance<br />
chauffeurs die voor Matoke Tours in Afrika werken en nu al enige<br />
tijd zonder inkomsten zitten.’ Bestel via<br />
www.matoketours.nl/virtualgorilla<br />
Vanaf 14 juni zendt SBS6 vijf zondagen lang Wildlife Africa uit,<br />
gevolgd door een aantal speciale afleveringen met een kijkje achter<br />
de schermen van de natuurdocumentaire. Inclusief de originele<br />
stem van David Attenborough. Kunnen we toch vanuit huis het<br />
mooiste van Afrika zien.<br />
Thuis in Kruger<br />
Wild Earth<br />
Door de coronacrisis zijn er nu geen toeristen in de wildparken<br />
in Zuid-Afrika. Een paar rangers bedachten een oplossing: het<br />
YouTube-kanaal WildEarth waar kinderen online op safari kunnen.<br />
‘Via Youtube kun je twee keer per dag, rond zonsopgang en<br />
zonsondergang, vanuit je eigen luie stoel live meerijden met onze<br />
jeep’, vertelt ranger James Hendry. ‘Je schrijft je via onze website in<br />
zodat we weten wie er allemaal “meerijden”. We vertrekken op een<br />
vooraf afgesproken tijdstip en vanaf dat moment kun je helemaal<br />
gratis genieten van een urenlange safari.’<br />
https://wildearth.tv/safarilive/<br />
Linda groeide op in de buurt van Rotterdam, kwam als stewardess<br />
bij KLM in Zuid-Afrika. Werd verliefd, trouwde en woont nu met<br />
haar gezin in Kruger NP. Als het gemis van het fantastische Kruger<br />
je teveel wordt, kijk dan eens op hun website<br />
www.ourlifeinkruger.co.za
122<br />
Legacy Collection<br />
Sieraden met een erfenis<br />
Een oud hek van Robbeneiland dat middels een prachtige sieradenlijn de vrijheid<br />
van Zuid-Afrika symboliseert. Ontwerpster Charmaine Taylor geeft het hek een<br />
tweede leven, in zilver en goud.<br />
“As I walked out the door towards the gate that would lead to my<br />
freedom I knew that if I didn’t leave my bitterness and hatred behind<br />
I’d still be in prison.” - Nelson Mandela<br />
Ter gelegenheid van de herdenking dat het twintig jaar geleden<br />
was dat Nelson Mandela Robbeneiland verliet, werd een deel van<br />
de oude omheining rond het gevangeniscomplex vervangen. Het<br />
oude hekwerk werd verscheept naar het vaste land, waar Chris<br />
Swift, een kunstenaar die als statement oude gebruiksvoorwerpen<br />
omtovert tot kunst, zich de symboliek realiseerde van de<br />
omheining die de vrijheid van zovelen had ingeperkt. Hij besloot<br />
het hek op te kopen en richtte daartoe de RIACT op, de Robben<br />
Island Art Company & Trust. Zijn doel was om het hek dat de<br />
vrijheidsstrijders en de democratie gevangen had gehouden,<br />
te gebruiken om achtergestelden in Zuid-Afrika ‘hun eigen<br />
persoonlijke gevangenis van armoede en uitzichtloosheid te laten<br />
ontvluchten’.<br />
Ontmoet de ontwerpster<br />
Charmaine Taylor, geboren en getogen in Zuid-Afrika, was<br />
als kind getuige van de wreedheid van de apartheid en zag de<br />
transformatie van haar land na de vrijlating van Nelson Mandela.<br />
Ze stond voor honderd procent achter zijn boodschap van<br />
vergeving en vrede en besloot alles te doen wat ze kon om die<br />
boodschap te delen. In 2012 kwam haar droom uit.<br />
Als ontwerper en eigenaar van een marketingbedrijf ontmoette<br />
Charmaine de oprichters van RIACT. Ze deelde hun idee dat dit hek<br />
door middel van kunst tot een positief symbool voor Zuid-Afrika’s<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Courtesy of the Legacy Collection
123<br />
‘Ook al blijven de<br />
littekens van de<br />
apartheid bestaan,<br />
de sieraden uit de<br />
Legacy Collection<br />
herinneren ons eraan<br />
hoe vrede en<br />
verzoening tot stand<br />
kwamen in Zuid-Afrika’<br />
nieuwe democratie en vrijheid kon worden. In 2013 verwierf ze het<br />
exclusieve recht om van de historische omheining kunstwerken en<br />
sieraden te maken. Zo ontstond de Legacy-collectie. Ze begon met<br />
het maken van kunstwerken waarin een deel van het hekwerk was<br />
verwerkt. Toen bedacht ze dat sieraden persoonlijker waren.<br />
‘Met de Legacy Collection ben ik een verhalenverteller met een<br />
merk dat staat voor mensenrechten en duurzaamheid.’ Stuk voor<br />
stuk worden de sieraden met de hand vervaardigd en zorgen dus<br />
voor werkgelegenheid. In elk sieraad zit een stukje van het hekwerk<br />
verwerkt. Eens het symbool van onderdrukking, nu van hoop,<br />
vergeving en verzoening. Een gebroken verleden dat<br />
omgetoverd wordt tot iets heel moois. Zo is elk sieraad, elk<br />
kunstwerk een eerbetoon aan Madiba en de lange weg naar<br />
vrijheid en democratie die hij heeft afgelegd en waarvoor hij heeft<br />
gevochten. ˙<br />
QuickFACTS<br />
De sieraden van de Legacy Collection zijn te zien en te<br />
bestellen via www.legacycollection.org. Tien procent van<br />
de winst gaat naar de Nelson Mandela Foundation en naar<br />
Harvest of Hope. Een stichting die inwoners van de townships<br />
van Kaapstad ondersteunt. Een lijst met (internationale)<br />
verkooppunten vind je op de website.<br />
Om te zien hoe de sieraden gemaakt worden, kijk op<br />
https://youtu.be/Yzgh1hNRh7A
124<br />
Painted Wolves – A Wild Dog’s Life<br />
Een monument voor de wilde hond<br />
Het mooiste coffee table book van 2018 staat op naam van fotograaf Nicholas Dyer en<br />
auteur Peter Blinston. Painted Wolves – A Wild Dog’s Life weegt 3,5 kilo, heeft het formaat<br />
van een flinke stoeptegel en verdient een opvallende plek in huis. Uitgegeven in het<br />
Chinese jaar van de hond.<br />
Het prachtig uitgegeven boek is een monument in woord en beeld<br />
voor de nog altijd met uitsterven bedreigde wilde honden in Afrika.<br />
In honderd jaar tijd werd het aantal in het wild levende exemplaren<br />
bijna met honderd procent verminderd. Waren het er een eeuw<br />
geleden nog vijfhonderdduizend, nu zijn er nog volgens tellingen<br />
6500 in heel Afrika in het wild te vinden. Sommigen zeggen; eerst<br />
een wilde hond in het wild zien en dan sterven…<br />
De dieren zijn uniek door hun tekening, de ranke bouw en grote<br />
oren, hun sociale familieverbanden en hun succesvolle manier van<br />
jagen. Het alfavrouwtje is de koningin van de roedel, zij is de enige<br />
die nageslacht produceert dat vervolgens liefdevol verzorgd wordt<br />
door alle ooms en tantes in de groep.<br />
Leven met de wilde honden<br />
Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel maken we in<br />
woord en magistraal beeld kennis met de Painted Wolf, zoals de<br />
wilde hond in zuidelijk Afrika bij voorkeur genoemd wordt om van<br />
het stigma lelijke, nietsontziende rover verlost te worden. We zien<br />
ook waarom de wilde honden inmiddels met uitsterven bedreigd<br />
worden.<br />
In het tweede deel neemt fotograaf en auteur Nicholas Dyer de<br />
lezer mee naar Mana Pools, het wildpark in Zimbabwe waar je<br />
dieren vooral lopend ontmoet. Hij volgt er drie verschillende packs.<br />
In het derde deel neemt Peter Blinston, directeur van het Painted<br />
Dog Conservation project in Zimbabwe het woord. Hij verhaalt<br />
over de onzekere toekomst van de wilde hond en wat er gedaan<br />
kan en moet worden om de dieren te laten bestaan. De klok tikt,<br />
de reis is onzeker, de wereld waarin de wilde hond z’n habitat<br />
heeft en verdedigt daarentegen prachtig. En meedogenloos. We<br />
bevinden ons dan voornamelijk in en rond Hwange National Park<br />
in Zimbabwe waar het PDC verschillende packs monitort, waar<br />
strikken verwijderd worden en anti-poaching teams patrouilleren.<br />
We worden voorgesteld aan verschillende iconische honden.<br />
Ook maken we kennis met de lokale communities en de rol die zij<br />
kunnen spelen in het beschermen en erkennen van de wild dogs.<br />
Hoofdstuk 4 heet niet voor niets Hope for the future.<br />
Waarom ik dit magistrale boek zo aanbeveel? Ik heb zelf mogen<br />
zien wat Peter Blinston en het Painted Dog Conservation Centre in<br />
Hwange voor belangrijk werk doen, ik heb de communities gezien,<br />
mocht mee met tracker Jealous om de honden op te sporen. Ik heb<br />
ze zien jagen en doden. Ik heb tussen een pack gelegen in Mana<br />
Pools. Wilde honden, ze zijn prachtig, evenals dit boek.<br />
Painted Wolves – A Wild Dogs Life is geschreven in het Engels,<br />
312 pagina’s dik en te bestellen via Ron van der A, de bevlogen<br />
voorzitter van Stichting Painted Dog Conservation in Nederland,<br />
Terwindtplein 3, 2807 RP Gouda.<br />
www.painteddogconservation.nl, rgvda@outlook.com<br />
T: +31 182 516627 M: +31 6 14541394<br />
De verkoopprijs is € 75,-.<br />
Alle opbrengsten die voortvloeien uit het boek komen ten goede<br />
aan Painted Wolf Foundation, www.paintedwolf.org<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Nicholas Dyer
??
126<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Boeken, dvd’s en theatervoorstellingen die wij de moeite waard vinden om gezien te worden<br />
In de stille achterkamer<br />
Ze stuit op een tragisch familiegeheim dat haar wereld op z’n kop zet<br />
en haar toekomst dreigt te vergallen. Een typisch Zuid-Afrikaanse<br />
roman, met soms wat archaïsch taalgebruik, maar heerlijk om je in<br />
te wentelen.<br />
Annemari Coetser, Alles begint met Anna | Vertaling Riet de<br />
Jong-Goossens & Bert Aquarius | Uitgeverij Mozaïek, 2018 | ISBN<br />
9789023954415| Paperback, 392 pagina’s, met historische foto’s |<br />
€ 21,99 | Ook als e-book<br />
Brieven uit de gevangenis<br />
In tijden van politiek tumult en persoonlijke onrust rest soms alleen<br />
de stilte. Die stilte vond de gelauwerde Zuid-Afrikaanse schrijfster<br />
Marlene van Niekerk in de stillevens van Adriaen Coorte en Jan<br />
Mankes. Het resultaat zijn knappe bespiegelingen die je moet<br />
veroveren.<br />
Marlene van Niekerk, In de stille achterkamer – gedichten bij<br />
schilderijen van Adriaen Coorte en Jan Mankes | Vertaling<br />
Henda Strydom | Uitgever Em. Querido’s Uitgeverij, 2018 | ISBN<br />
9789021409689 | Paperback, 126 pagina’s met afbeeldingen van<br />
schilderijen | € 18,99<br />
Alles begint met Anna<br />
Een meeslepend verhaal van een moeder en haar dochter die in het<br />
Zuid-Afrika van voor de Tweede Wereldoorlog op zoek gaan naar<br />
hun bestemming.<br />
De historische roman is gebaseerd op de familiegeschiedenis van<br />
de auteur. De jonge vrouw Poppie (Anna) woont met haar zus<br />
op kamers. Als kind is Poppie met haar zus en broertjes in een<br />
kindertehuis geplaatst. Aan haar moeder heeft ze alleen vage<br />
herinneringen. Ze wil op een gegeven moment meer weten over<br />
haar moeder. Haar oudere zus zwijgt en Poppie gaat op onderzoek.<br />
Tijdens zijn 10.052 dagen van opsluiting schreef Mandela honderden<br />
brieven aan onverzettelijke autoriteiten, mede-activisten en stugge<br />
overheidsfunctionarissen. Zijn gevangenschap is een van de grote<br />
verhalen van de 20ste eeuw geworden. De meest memorabele<br />
brieven schreef hij aan zijn dappere vrouw, Winnie, en zijn vijf<br />
kinderen. 255 van zijn brieven – waarvan de meeste nog nooit eerder<br />
zijn gepubliceerd – bieden het meest intieme portret van Mandela<br />
sinds zijn autobiografie De lange weg naar de vrijheid. Of het nu gaat<br />
om zijn genegeerde verzoek om de begrafenis van zijn zoon Thembi<br />
bij te wonen, zijn onwrikbare steun aan Winnie, of zijn ideeën over<br />
mensenrechten die tot op de dag van vandaag nog actueel zijn:<br />
Brieven uit de gevangenis onthult de heldenmoed van een man die<br />
weigerde om zijn morele waarden te verloochenen, ondanks de<br />
buitengewone straf die daar tegenover stond. Boeiend voor wie nog<br />
een keer de Zuid-Afrikaanse geschiedenis in wil duiken en de mens<br />
achter de meest bewonderde politicus ooit beter wil leren kennen.<br />
Een boek dat je moet hebben om er af en toe een brief uit te lezen<br />
en je te realiseren wat er in 27 jaar gevangenschap met je gebeurt.<br />
Nelson Mandela, Brieven uit de gevangenis | Samengesteld door<br />
Sahm Venter en uit het Engels vertaald door Rob de Ridder, met<br />
een voorwoord van kleindochter Zamaswazi Dlamini-Mandela |<br />
Spectrum, 18 juli 2018 | ISBN 9789000360383 | Hardcover,<br />
704 pagina’s | € 39,99<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
Blijf bij me<br />
met haar echtgenoot keer op keer door Afrika maakt. Hun avonturen<br />
vormen meteen een gids: where to go, what to see… Verrassend is<br />
ook hun confrontatie met de onverbiddelijke politie in Botswana.<br />
Lieve lezers, houd je aan regels en snelheden, want het regent pula’s<br />
aan bekeuringen… De zebra’s van Namibië als titel is een beetje<br />
bedrieglijk, want als bonus krijg je er een flinke portie Botswana en<br />
Zimbabwe safari bij! Genieten. Met foto’s.<br />
Ada Rosman-Kleinjan, De zebra’s van Namibië | www.adarosman.nl ,<br />
2018 | ISBN 9783746074559 | Paperback, 152 pagina’s |<br />
€ 13,- excl. portokosten | ook als e-book<br />
127<br />
Op de vlucht voor apartheid<br />
Een krachtig, niet weg te leggen, hartverscheurend boek<br />
– The New York Times<br />
Er zijn dingen die zelfs de liefde niet kan. Als de last te zwaar is en te<br />
lang aanhoudt, krijgt zelfs de liefde barsten, scheuren, tot ze bijna<br />
breekt en dat soms ook doet. Maar zelfs als ze in duizend stukjes<br />
aan je voeten ligt, wil dat nog niet zeggen dat het niet langer liefde<br />
is. Het is een fragment dat laat zien hoe groots dit boek van deze<br />
jonge Nigeriaanse schrijfster is. De roman gaat over de liefde tussen<br />
Yejide en Akin en hoe het verlangen naar een kind uiteindelijk alles<br />
kan verwoesten. Het is ook een kijkje in een gesloten cultuur waar<br />
waarden en normen hoger worden aangeslagen dan persoonlijk<br />
geluk. Yejide raakt zwanger, raakt alles kwijt en vindt uiteindelijk<br />
dat wat haar het meest dierbaar is toch terug. Blijf bij me is haar<br />
debuutroman. En dat belooft nog heel veel prachtige literatuur.<br />
Mijn aanrader van 2018!<br />
Ayòbámi Adébáyò, Blijf bij me | Stay with me is vertaald door Elvira<br />
Veenings | Uitgeverij Signatuur, 2018 | ISBN 9789056726058 |<br />
Paperback, 288 pagina’s | € 19,99 | Ook als e-book<br />
De zebra’s van Namibië<br />
Ada Rosman-Kleinjan grossiert in zeer lezenswaardige Wombat<br />
reisboeken. In de nieuwste aanwinst vind je het verslag van een reis<br />
van het echtpaar Rosman door Namibië, waarbij het Etosha park<br />
werd bezocht, maar ook Opuwo, de Himba hoofdstad in Kaokoland.<br />
Ada’s verhalen ademen Afrika. Je begint al met een glimlach bij het<br />
gezegde: Als je met velen bent om de rivier over te steken, zullen de<br />
kaaimannen je niet opeten. De boeken van Ada bevatten haar zeer<br />
persoonlijke en gedetailleerde herinneringen aan de reizen die ze<br />
De roman van de kleinzoon van Nelson Mandela verhaalt over<br />
hoofdpersoon Sandile en zijn familie die tijdens de noodtoestand<br />
van 1985, op het hoogtepunt van de apartheid gedwongen worden<br />
Zuid-Afrika te ontvluchten. Het verhaal gaat over hun emotionele<br />
en spirituele aanpassing aan een vreemd land en over hun poging<br />
om er een nieuw leven op te bouwen. In Zweden vinden Sandile en<br />
zijn familie een Afrikaanse gemeenschap die hen helpt te integreren<br />
in een vreemde cultuur. Op de vlucht voor apartheid is ook een<br />
spirituele reis die hem leert verandering en pijn te accepteren en te<br />
begrijpen hoe hij verbonden is met zijn Afrikaanse wortels.<br />
Na de vrijlating van Nelson Mandela keert Sandile met zijn ouders<br />
en zijn zusje terug naar Afrika. Ze gaan niet meteen terug naar Zuid-<br />
Afrika, maar brengen eerst een bezoek aan Sandiles grootvader in<br />
Ghana en strijken vervolgens neer in Nairobi, waar Sandiles ouders<br />
voor het IMF en de Wereldbank gaan werken. Pas na de verkiezingen<br />
van 1994 durven ze terug te keren naar Zuid-Afrika.<br />
Dumani Mandela is een kleinzoon van Nelson Mandela en<br />
diens eerste vrouw Evelyn Mase. Hij werkte onder meer bij<br />
verzekeringsmaatschappij Skandia in Zweden.<br />
Dumani Mandela, Op de vlucht voor apartheid | Vertaling: Hendrik<br />
Hutter | Schoorl: Conserve, 2018 | ISBN 9789054294894 | Paperback,<br />
176 pagina’s | € 18,99 | Ook als e-book
128<br />
Gabriel e a montanha<br />
Annelies Kok, White man, niet doen! | Uitgeverij Conserve, 2017<br />
| ISBN 9789054294603 | Paperback, 352 pagina’s | € 19,99 | Ook<br />
verkrijgbaar als e-book<br />
Het herlezen waard: Triomf<br />
Gabriel is een mzungu, een witte uit Brazilië die onderzoek doet naar<br />
armoede in Afrika. Uiteindelijk wordt ‘de witte’ gevonden op de berg<br />
Mulanje in Malawi. Wat is er gebeurd met de jongen die schijnbaar<br />
moeiteloos communiceert met een ieder die hij op zijn avontuur<br />
in Afrika ontmoet? Gebaseerd op een waargebeurd verhaal. De<br />
regisseur is een oud-klasgenoot en construeert in Gabriel de laatste<br />
maanden van het leven van de zo argeloos ogende backpacker. Een<br />
eerbetoon en een ode aan het reizen.<br />
Fellipe Barbosa, Gabriel e a montanha | September Film, 2018 |<br />
Nu verkrijgbaar als dvd | € 14,99<br />
White man, niet doen!<br />
Triomf (wat een bedrieglijke naam voor een deplorabele wijk,<br />
oneindig ver weg onder de sterren) is gebouwd op de ruïnes van<br />
het multiculturele Sophiatown, dicht bij Johannesburg dat moest<br />
wijken voor goedkope woonruimte voor arme, blanke Afrikaners.<br />
In dit boek van Marlene van Niekerk uit 1994, volgen we het bizarre<br />
en uitzichtloze leven van de broers Pop en Treppie, hun zus Mol<br />
en haar zoon Lambert, en hun hondje Gerty. Met een grimmig<br />
humoristische pen schildert Van Niekerk een soms ontroerend,<br />
soms naar de keel grijpend portret van een ‘gezin’ dat leeft in de<br />
marges van de samenleving en dat wordt gedomineerd door alcohol,<br />
incest en geweld. Het schetst een bijna treurig tijdbeeld en verwijst<br />
natuurlijk naar de wankelende maar fascinerende Zuid-Afrikaanse<br />
samenleving. Van Niekerk ontving voor dit boek onder meer de<br />
Noma-prijs voor het beste boek van het Afrikaanse continent.<br />
Marlene van Niekerk, Triomf | Querido | ISBN 9789021400839 |<br />
Paperback, 480 pagina’s | € 12,50<br />
Andermans huid<br />
Het verhaal wordt geschreven vanuit twee vrouwen, Judith &<br />
Francesca, die om en om aan bod komen. Langzaamaan leer je ze<br />
steeds beter kennen en begrijpen. De een heeft door het werk van<br />
haar man bij Shell in de jaren ‘80 van de vorige eeuw een tijdje in het<br />
Shell-kamp in Nigeria gewoond. Je leest hoe ze dat heeft ervaren,<br />
hoe ze probeerde om zich aan te passen, maar toch haar eigen<br />
leven te leiden samen met haar gezin, hoe ze haar werk vond. Hoe<br />
ze over bepaalde dingen denkt, zoals bijvoorbeeld je kinderen op<br />
een internaat doen. De ander heeft samen met haar grote liefde in<br />
Nigeria gewoond tot ruim een jaar nadat haar man is overleden. Je<br />
leest hoe haar leven was, hoe ze het in Nigeria vond, hoe het ging<br />
toen haar man kwam te overlijden. De levens van de twee vrouwen<br />
ontmoeten elkaar en dan raakt de roman in een stroomversnelling.<br />
Een knap geschreven en meeslepend debuut.<br />
Voordat ik op het vliegtuig naar Kenia stapte, wist ik niet dat<br />
ik wit was. Ik wist meer dan de meeste mensen over Afrika. Ik<br />
kon zien in de spiegel dat ik wit was, maar toch kende ik niet de<br />
complicaties en de betekenis daarvan. In de afgelopen jaren heb<br />
ik de zeer gedetailleerde dagboeken van mijn vijf maanden in een<br />
dorp in dit prachtige land omgezet in een verhaal. Ik heb, soms met
schaamrood op de kaken, het meest eerlijke verhaal verteld van<br />
mijn tocht. Het boek is opgedragen aan mensen die inmiddels zijn<br />
overleden en van grote betekenis zijn voor de totstandkoming van<br />
dit boek. De mensen die waren zoals ik wil zijn.<br />
Andermans huid – Vriendschap in Afrika is een zeer persoonlijk boek<br />
geworden. Een zoektocht om de complexiteit van ‘het zwarte<br />
continent’ te begrijpen. Op een van de eerste pagina’s citeert de<br />
auteur: Je weet pas wat je denkt als je hoort wat je zegt. Maar,<br />
schrijft ze, maanden na mijn reis dacht ik niets en zei ik niets. Wat ik<br />
schreef durfde ik aan niemand te laten lezen. Dat het een indringend<br />
boek wordt weet je als ze schrijft: Na Afrika was alles hetzelfde en<br />
tegelijkertijd is niets ooit meer zoals het was. De werkelijkheid van<br />
de harde kanten van het bestaan in Afrika raken je tot in de uitersten<br />
van je ziel. Anneke Grummel schreef een door en door eerlijk<br />
verslag van een vijf maanden durende stage in het Afrika dat ze als<br />
23-jarige zich in gedachten als een paradijs had toegeëigend en hoe<br />
de werkelijkheid was. Lees het als jij op het punt staat de stap naar<br />
Afrika te zetten.<br />
Anneke Grummel, Andermans huid – vriendschap in Afrika |<br />
www.boekscout.nl | ISBN 978-94-0224-647-6 | Paperback,<br />
188 pagina’s | € 19,99<br />
Het zingen van de indri<br />
Het warme hart<br />
Ze kennen elkaar nog ma een paar maanden als Tanja en Ruud<br />
besluiten het warme hart van zuidelijk Afrika per fiets te gaan<br />
bekennen. Ze leren er – behalve af en toe afzien – grote lessen in<br />
vriendelijkheid.<br />
Om de beurt nemen ze ons mee in de avonturen onderweg die vaak<br />
bijzondere ontmoetingen met zich meebrengen. Vlot geschreven en<br />
informatief voor wie Malawi en Mozambique, al dan niet per fiets,<br />
wil bezoeken.<br />
Tanja van der Lelie en Ruud van Borkulo, Het Warme Hart – Fietsen in<br />
Malawi en Mozambique | Boek•Scout, 2019 | ISBN: 9789463894920<br />
|Paperback, 90 pagina’s | € 17,99<br />
129<br />
Drie maanden lang doorkruist Beer Visser Madagaskar, op zoek<br />
naar alle bijzondere inwoners van het Malagassische dierenrijk,<br />
van sissende kakkerlakken, witoogeenden, stralenschildpadden,<br />
girafkevers, de fossa, zijdesifaka’s, de bladstaartgekko, en natuurlijk<br />
de indri. Het achtste continent verwelkomt haar met een cycloon.<br />
Vanuit het dorpje Maroantsetra, in reisgidsen omschreven als<br />
het einde van de wereld, start ze haar ontdekkingstocht. In het<br />
Anamalazaotra reservaat hoort ze elke ochtend het betoverende<br />
gezang van de indri’s.<br />
Behalve van haar avonturen maakt de auteur ons deelgenoot van<br />
haar aan- en afraders en andere handige wetenswaardigheden. Een<br />
informatieve en vaak humoristische aanrader voor iedereen die het<br />
avontuur dat Madagaskar heet wil aangaan.<br />
Beer Visser, Het zingen van de indri – Dwars door Madagaskar |<br />
Uitgeverij Passionate Nomads, 2019 | Paperback, 104 pagina’s,<br />
met foto’s | ISBN 978-90-829980-0-9 | € 18,95
130<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Boeken en dvd’s die naar onze mening gezien moeten worden<br />
Rafiki<br />
Goede Keniaanse meisjes worden goede Keniaanse echtgenotes,<br />
maar Kena en Ziki hebben heel andere plannen. Ondanks de<br />
politieke rivaliteit tussen hun families houdt hun vriendschap<br />
stand. Ze steunen elkaar in het najagen van hun dromen in een<br />
conservatieve wereld. Als de liefde tussen de twee meisjes opbloeit,<br />
worden de vriendinnen voor de keuze gesteld: kiezen ze voor hun<br />
geluk of hun veiligheid? Hard, liefdevol, confronterend.<br />
De film Rafiki ging in Cannes in première en de release werd in het<br />
conservatieve Kenia verboden. Het lukte na veel actievoeren om de<br />
film een week in de bioscopen te vertonen.<br />
Trailer: https://youtu.be/_5PDOLw1pas<br />
Na een incident in haar dorp wordt de 9-jarige Zambiaanse Shula<br />
beschuldigd van hekserij. Tijdens de rechtszaak waarin uiteindelijk<br />
een kip de uitslag bepaalt wordt ze toch schuldig bevonden<br />
en verbannen naar een heksenkolonie. Ze kan kiezen: het lint<br />
doorsnijden en veranderen in een geit of met het lint leven als heks.<br />
Haar nieuwe leven bestaat uit keihard werken op het land met de<br />
andere heksen in dienst van de regering en als een attractie voor<br />
toeristen. Shula’s lot lijkt te verbeteren als meneer Banda zich over<br />
haar ontfermt om ‘samen zaken te doen’ en de publiciteit met haar<br />
opzoekt. Ze moet in rechtszaken de dader aanwijzen en doet dat<br />
goed. Terwijl haar leven besloten lijkt, staat het jonge meisje voor<br />
de keuze: haar lot als heks accepteren of het risico nemen en voor<br />
vrijheid kiezen. Als eindelijk de regen komt krijgen we het antwoord.<br />
Een fascinerende film over een bijzonder onderwerp en een ons<br />
onbekende wereld. De regisseur heeft uitvoerig onderzoek gedaan<br />
naar dergelijke heksenkampen en verbleef zelfs in Ghana in een<br />
heksenkamp dat al 200 jaar bestaat.<br />
Kijk voor de trailer: https://youtu.be/2mMdLI5cdzg<br />
2019 September Film Nederland | Regie Rungano Nyoni |<br />
drama, 92 min| 12 jaar en ouder | dvd en video on demand<br />
Yomeddine<br />
2019 Cinemien | vanaf 23 mei in de bioscoop | regie Wanuri Kahiu | 83 min<br />
I am not a witch<br />
Een bus stopt in the middle of nowhere. Toeristen kijken vanachter<br />
een hek naar vrouwen die met witte linten zijn vastgebonden aan<br />
een boom. De gids zegt dat de linten het de heksen onmogelijk<br />
maakt om overdag weg te vliegen. Jazeker, heksen kunnen vliegen.<br />
We staan in een dreun in een andere wereld. In Zambia, waar men<br />
nog in heksen gelooft.<br />
Beshay woont al zijn hele leven lang in een Egyptische leprakolonie.<br />
Als zijn overlijdt besluit hij op zoek te gaan naar zijn vader. Met de<br />
enkele bezittingen die hij heeft, begint hij samen met zijn ezel Harby<br />
en weesjongen Obama aan een avontuurlijke reis door de woestijn.<br />
Onderweg helpen Beshay en Obama elkaar door tegenslagen<br />
heen en ontdekken ze hoe je met de juiste dosis hoop, trots en<br />
vertrouwen obstakels kunt overwinnen. Zo trekken de twee vrienden<br />
samen door Egypte, op zoek naar een nieuwe plek waar ze een<br />
waardig leven kunnen opbouwen.<br />
Yomeddine betekent in het Arabisch ‘de dag des oordeels’. Hoewel<br />
de film zich niet op religie richt, is het geloof een onderdeel van het<br />
dagelijks leven van mensen. Er wordt geloofd dat iedereen op de dag<br />
des oordeels gelijk zal zijn en iedereen alleen zal worden beoordeeld<br />
op basis van hun daden, niet op hun uiterlijk. Dit geldt vooral voor<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
mensen waarop door de maatschappij wordt neergekeken. Voor<br />
hen, de ‘niemanden’ van deze wereld is deze gedachte een bron van<br />
troost.<br />
Yomeddine is een film van A.B. Shawky | 2019 September Film<br />
Nederland | Vanaf 18 april in de Nederlandse bioscopen |<br />
97 minuten| Trailer: https://youtu.be/4qQdq6qDFI8<br />
Blauw hout<br />
131<br />
Into Africa<br />
In deze praktische – lees superpraktische – gids nemen de twee<br />
Belgische auteurs je mee tijdens hun reis van België naar Zuid-Afrika<br />
waar ze twee jaar later aankwamen. Ze nemen je aan de hand met<br />
werkelijk alles waar je wellicht een vraag over zou kunnen hebben.<br />
Het boek is alleen in het Engels verschenen en te bestellen via<br />
Amazon, als e-book of paperback.<br />
Eef Lenaerts en Dries Lembrechts, Into Africa: A Practical Guide to<br />
4x4ing Across Africa | Uitgave in eigen beheer | 374 pagina’s |<br />
E-book $ 11,33 en paperback $ 20,-<br />
In Afrika<br />
Deze grappige kartonboekjes nemen jouw kind mee naar de<br />
savannen van Afrika waar ze kennismaken met allemaal bijzondere<br />
dieren. De pagina’s hebben allemaal een andere vorm en worden<br />
steeds groter. Leuk speelplezier en een fijn cadeautje.<br />
Ingela P Arrhenius, In Afrika | Gottmer, 2019 | ISBN 9789025770587 |<br />
€ 7,99<br />
De Haagse broers Roland en Patrick Verbiest beginnen in 2009 een<br />
transportbedrijf in Congo. Binnen twee jaar legt hun jongensdroom<br />
van een florerend bedrijf met lokale werknemers het af tegen de<br />
snoeiharde realiteit. Vernieling en oplichting door het personeel<br />
is dagelijkse kost. Meermalen wordt Verbiest gearresteerd door<br />
corrupte agenten en afgeperst door ambtenaren; het bedrijf lijdt<br />
zware verliezen. Ondanks alle chaos en geweld blijft hij het idee<br />
koesteren dat dit niet alles kan zijn wat het land en de mensen drijft.<br />
Dan krijgt Ronald de kans om een transport met een ‘Grand<br />
Pousseur’, een grote duwboot, te leiden voor Bralima, een<br />
dochteronderneming van Heineken. De Primus I vertrekt op een<br />
moeizame tocht van 1734 kilometer stroomopwaarts over de<br />
Congorivier. Een drijvende wereld vol sjoemelende matrozen,<br />
prostituees en verstekelingen die ieder middel hanteren om in leven<br />
te blijven.<br />
Onderweg krijgt Verbiest steeds meer waardering voor hun<br />
manier van leven, en hij leert over de stammencultuur waar men<br />
op teruggrijpt. Veel respect bestaat er voor maitres coutumiers,<br />
mannen met veel gezag die de oude gebruiken bewaken, de<br />
verhalen over voorouders kennen, en aan wie metafysische machten<br />
worden toegeschreven.<br />
Verbiest woont zelfs een nuit blanche bij, een mystieke ceremonie<br />
met dans, drums en gesproken woord, waarbij twee maîtres een<br />
machtsstrijd beslechten voor een groep uitzinnige, dansende<br />
toeschouwers. Deze hallucinerende nacht onthult hem uiteindelijk<br />
het geheim van Congo.<br />
Roland Verbiest is nu tien jaar ondernemer in Congo. Hij<br />
werd er ook geboren, maar groeide op in Scheveningen. Zijn<br />
evenementenbureau organiseerde in Nederland zeer succesvolle<br />
evenementen als Haagse Koninginnenach en de Ha-Schi-Ba bazar,<br />
en hij ontwikkelde surfdorp FAST op Scheveningen. Inmiddels<br />
spreekt hij Lingala, en heeft hij meermalen de slopende tocht over<br />
de Congorivier afgelegd.<br />
Ronald Verbiest, Blauw Hout. Het geheim van Congo |<br />
Uitgeverij Elmar, 2018 | ISBN 9789038926650 | Paperback,<br />
368 pagina’s met kleurenfoto’s | € 22,99
132<br />
Het meisje dat kralen kon lachen<br />
Bitter Chocolate Stories<br />
Clemantine Wamariya overleefde in 1994 de genocide in Rwanda. Ze<br />
groeide op in de hoofdstad Kigali en was 6 jaar toen extremistische<br />
Hutu’s in honderd dagen 800.000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s<br />
doodden. Haar ouders brachten haar en haar negen jaar oudere zus<br />
Claire onder bij hun grootmoeder in het zuiden van Rwanda. Vandaar<br />
vluchtten de meisjes naar buurland Burundi. Onderweg zagen ze<br />
mensen met gapende snijwonden en lijken die in de rivier dreven.<br />
‘Ik voelde me honderd jaar oud’, schrijft ze in het verbijsterende boek<br />
over haar leven. In de zes jaar erna trokken de zussen door zeven<br />
Afrikaanse landen, op zoek naar een veilig bestaan. Ze kwamen na<br />
Burundi in de Democratische Republiek Congo, Tanzania, Malawi,<br />
Mozambique, Zuid-Afrika en Zambia. Of hun ouders nog leefden,<br />
wisten ze niet.<br />
In 2000 hielp een medewerker van de Verenigde Naties in Zambia<br />
hen in de VS te komen, waar ze in Chicago een nieuw leven<br />
opbouwden. Claire ging op zichzelf wonen en Clemantine kwam in<br />
een pleeggezin; ze ging voor het eerst naar school en mocht naar de<br />
universiteit van Yale, waar ze een bachelor haalde in de vergelijkende<br />
literatuurwetenschap.<br />
In 2006 werden zij en Claire in The Oprah Winfrey Show live op<br />
televisie herenigd met hun ouders. Ze wisten intussen dat hun<br />
ouders nog leefden en in Kigali woonden, maar hadden hen nooit<br />
meer gezien. De zussen waren uitgenodigd in de studio omdat<br />
Clemantine een essaywedstrijd had gewonnen over Nacht, het<br />
beroemde boek van Elie Wiesel over zijn tijd in Auschwitz en<br />
Buchenwald. Hadden de Rwandezen het gelezen, betoogde ze, dan<br />
hadden ze misschien nooit besloten elkaar af te slachten.<br />
Wat gebeurde er? Door een klapdeur verschenen hun ouders, met<br />
een zus die ze alleen als peuter hadden gekend en met twee nieuwe<br />
kinderen.<br />
Niet lang na de hereniging bij Oprah trokken haar ouders, broer<br />
en zussen in bij Claire in Chicago, maar in de flat sprak niemand<br />
ooit over het verleden. ‘Het leverde soms een ‘treurig emotioneel<br />
slagveld’ op, schrijft ze in haar boek. ‘Er was geen eendracht.’<br />
Een boek dat je keihard raakt.<br />
Clemantine Wamariya en Elizabeth Weil, Het meisje dat kralen kon<br />
lachen | Vertaald door Conny en Vera Sýkora | Uitgeverij Unieboek|<br />
Het Spectrum, 2018 | ISBN 9789000361632 | Paperback, 256 pagina’s<br />
| € 21,99. Ook als e-book<br />
Er werken meer dan twee miljoen kindarbeiders op de<br />
cacaoplantages in Ghana en Ivoorkust. BITTER Chocolate Stories<br />
toont, op een onconventionele manier, de harde werkelijkheid van<br />
kinderarbeid. Kinderen die hieruit zijn ontsnapt zijn geportretteerd<br />
door een van Afrika’s meest getalenteerde fotografen, Joana<br />
Choumali. Nederlands journaliste Marijn Heemskerk interviewde de<br />
kinderen en schreef de achtergrondartikelen. Beloof een kind nooit<br />
dat het naar school mag, als je dat niet waar kunt maken. Je maakt<br />
daarmee een droom kapot. Een prachtig uitgegeven boek met een<br />
schrijnend verhaal.<br />
De bijbehorende expositie is nog tot en met 1 september te zien in<br />
het Tropenmuseum, Amsterdam.<br />
Joana Choumali, Marijn Heemskerk, Bitter Chocolate stories |<br />
ISBN 9789081887687, 2017 | Paperback, 212 pagina’s | € 29,50<br />
Prooi<br />
In Deon Meyers vorige boek Koorts moesten een vader en zijn zoon<br />
zien te overleven in een postapocalyptische maatschappij, nadat een<br />
virus bijna de hele wereldbevolking had uitgeroeid.<br />
Een onderzoek naar een lichaam dat op het traject van de meest<br />
luxueuze spoorlijn ter wereld wordt gevonden, loopt vast op een<br />
muur van corruptie in Prooi, de zesde misdaadroman uit Deon<br />
Meyers populaire Bennie Griessel-reeks. ‘Dit zijn de duisterste dagen<br />
in de geschiedenis van ons land sinds de apartheid,’ zo klinkt het in<br />
de thriller.<br />
Wat zijn de ingrediënten deze keer: de meest luxe treinreis door<br />
Zuid-Afrika, die met de Rovos Rail, een vermoorde man die naakt<br />
naast het spoor wordt gevonden, twee verdachte passagiers die
in rook lijken te zijn opgegaan en een complot tegen de prooi, de<br />
corrupte president van Zuid-Afrika.<br />
Deon Meyer, Prooi | Vertaald uit het Afrikaans door Martine Vosmaer<br />
en Karina van Santen | A.W. Bruna Uitgevers, 2019 |<br />
ISBN 9789400508392 | Paperback, 424 pagina’s | € 21,99,<br />
ook verkrijgbaar als e-book<br />
De gewone student in ongewoon Uganda<br />
133<br />
De muren van Kubuneh<br />
Na De vissers van Tanji en De vrouwen van Kafoutine alweer het<br />
derde boek over The Gambia en Senegal dat het echtpaar Ada en<br />
Jan Rosman-Kleinjan met leesbaar plezier steeds weer bezoekt.<br />
Ze gaan op een eigen en spontane wijze op zoek naar vooral het<br />
gewone ongewone, naar het dagelijkse leven in deze twee warme<br />
landen in West-Afrika. Landen die populair zijn bij Nederlanders die<br />
er lodges opzetten en projecten als scholen en ziekenhuizen. Ada en<br />
Jan hebben het overal leuk en gezellig, op een enkele confrontatie<br />
met de Senegalese politie na. Al reizend geven ze talloze tips en<br />
adresjes. Sommige waarnemingen zijn erg grappig: … het moderne<br />
gebouw heeft de uitstraling van een verkeerd bezorgd pakje; ergens op<br />
de wereld zit volgens mij nog steeds iemand te wachten op het gebouw<br />
dat ze besteld hebben en dat maar niet komt.<br />
Ada Rosman-Kleinjan, De muren van Kubuneh | uitgegeven in eigen<br />
beheer, 2019 | 200 pagina’s, met foto’s | € 16,- excl. portokosten |<br />
Te bestellen via www.adarosman.nl<br />
Voor zijn opleiding brengt Peter Kapteijns vier maanden door in<br />
de adembenemende parel van Afrika: Uganda. “Lees je goed in!”<br />
is wat hij als advies kreeg voor zijn grote avontuur. Maar veel blogs<br />
en reisverhalen leken op elkaar: ontzettend serieus en moeilijk<br />
doorheen te komen. Peter heeft het zelf anders aangepakt. Met<br />
dertien korte verhalen neemt hij de lezer persoonlijk mee in<br />
de bizarre, shockerende en prachtige momenten die hij heeft<br />
meegemaakt. Enerzijds lachwekkend en vol met humor, maar<br />
tegelijkertijd geeft hij stof tot nadenken. Want Afrika … tja, wat kun<br />
je daar allemaal meemaken?<br />
Peter Kapteijns, De gewone student in ongewoon Uganda -<br />
Reisverhalen maar dan anders | Boekscout, 2018 |<br />
ISBN 9789402248029 | Paperback, 70 pagina’s | € 15,99<br />
Ver & Vertrouwd<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong>- columnist Niels Bakker woont in Hengelo en<br />
heeft sinds enkele jaren een grote liefde opgevat voor eSwatini, het<br />
voormalige Swaziland. Ook Ricardo Liong-A-Kong komt uit Hengelo<br />
en net als Niels reist hij regelmatig naar steeds hetzelfde land, in<br />
zijn geval Suriname. In korte verhalen, altijd verluchtigd met foto’s<br />
laten ze het thuisfront meegenieten van hun avonturen. Van beide<br />
schrijvers is er nu een aantal verhalen samengebracht in de bundel<br />
‘Ver & vertrouwd’.<br />
Niels Bakker, Ricardo Liong-A-Kong, Ver & Vertrouwd | 40 pagina’s;<br />
full color; genaaid, gebrocheerd | oplage 100 genummerde<br />
exemplaren | € 15. Te bestellen door een mail te sturen naar<br />
nbnwhengelo@gmail.com
Afrika in Brussel<br />
Het was het laatste koloniale museum ter wereld, de in steen vormgegeven droom<br />
van de Belgische koning Leopold II die een waar schrikbewind voerde in Congo.<br />
Vijf jaar geleden sloot het Koloniënpaleis haar deuren voor een grootscheepse verbouwing.<br />
8 december 2018 gingen die weer open.<br />
Wat is het verhaal achter het AfricaMuseum in het bosrijke Tervuren?<br />
Er was eens … het begin van veel sprookjes. Het verhaal<br />
van de menselijke dierentuin in het Belgische Tervuren, het<br />
koninklijk domein in de bossen bij Brussel, was geen sprookje<br />
maar een verbijsterende realiteit. In 1897 ontving Brussel de<br />
Wereldtentoonstelling en het leek de Belgische koning Leopold<br />
II een goed idee om daar investeerders te interesseren voor<br />
zijn Onafhankelijke Congostaat, waarvan hij op doortastende<br />
wijze de alleenheerser en eigenaar was geowrden. Hij liet op<br />
zijn domein in Tervuren het Koloniënpaleis optrekken met zalen<br />
vol opgezette dieren, gebruiks- en kunstvoorwerpen die hij uit<br />
Congo had laten komen. Er werden bovendien, als een kers op de<br />
koninklijke taart, 267 Congolezen tentoongesteld die als levende<br />
museumobjecten in drie opgetrokken dorpen bij het paleis onder<br />
primitieve omstandigheden leefden, ‘zoals in Afrika’. Zeven van<br />
hen overleefden de kou niet. Ze werden begraven naast de kerk<br />
in Tervuren en kregen pas een ruime eeuw later, in 1999, een<br />
symbolische herbegrafenis in Kinshasa. Het levende dorp bleef<br />
een realiteit. Sommigen wisten te ontsnappen en verdwenen ‘als<br />
vrijburgers’ in de Belgische samenleving. Alsof het de normaalste<br />
zaak van de wereld was, werden tijdens de wereldtentoonstelling in<br />
1958, bij de onthulling van het vermaarde Atomium, de Congolezen<br />
weer tentoongesteld. De nieuwsgierige bezoekers mochten hen<br />
nootjes en bananen voeren.<br />
Licht en beschaving<br />
Het cultuurstelsel was volgens koning Leopold II het enige<br />
middel ‘om trage en verdorven volkeren beschaving en zeden<br />
bij te brengen’. Licht en beschaving moesten naar het donkere<br />
Afrika gebracht worden. Hij was er daarnaast van overtuigd dat<br />
het bezit van een overzees gebied België veel winst en aanzien<br />
zou opleveren. De opbrengst van grondstoffen zou, samen met<br />
inkomsten uit belastingen en dwangarbeid van de lokale bevolking,<br />
de Belgische staatskas maximaal spekken.<br />
Onder het mom de slavernij te bestrijden organiseerde de vorst<br />
in september 1876 in zijn paleis te Brussel een internationale<br />
Aardrijkskundige Conferentie voor geografen en »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
De nieuwe adem of het ontluikende Congo
136<br />
ontdekkingsreizigers. Hier kwam als belangrijkste resultaat de<br />
l’Association Internationale Africaine (AIA) uit voort. De AIA werd<br />
gepresenteerd als een filantropische instelling die uit humanitaire<br />
en wetenschappelijke overwegingen Centraal-Afrika zou helpen<br />
openleggen. In feite was de organisatie weinig meer dan een<br />
dekmantel voor Leopolds koloniale verlanglijst.<br />
Congo gekolonialiseerd<br />
Henry Morton Stanley was de Amerikaanse ontdekkingsreiziger en<br />
journalist die David Livingstone ontdekte in de binnenlanden van<br />
Afrika, maar ook degene die de koloniale ambities van Leopold II<br />
hielp te realiseren. Hij vervulde een sleutelrol in het waarmaken<br />
van diens koloniale droom. Op 14 augustus 1879 arriveerde<br />
Stanley voor de monding van de Congo-rivier met een stuk of<br />
wat stoomboten, een lading geschenken en handelswaar, een<br />
handjevol Europese expeditiegenoten en bijna 1400 Afrikaanse<br />
rekruten, voornamelijk uit Zanzibar. Zijn missie: het vestigen<br />
van nederzettingen langs de oevers van de rivier, het sluiten van<br />
exclusieve handelsverdragen met de plaatselijke leiders en het<br />
bouwen van een weg die het bevaarbare gedeelte van de stroom<br />
met de zee zou kunnen verbinden. Voor de buitenwereld moest dit<br />
echter nog geheim blijven.<br />
Op 1 augustus 1885 liet Leopold officieel weten dat Congo Vrijstaat<br />
was geboren. Het hart van Afrika kwam onder zijn persoonlijk<br />
gezag. Toen hij overleed, vermaakte hij zijn bezit in Afrika aan de<br />
Belgische staat, die daarmee meteen de grootste kolonie op het<br />
zwarte continent bezat. Congo was namelijk 76 keer groter dan<br />
België.<br />
Bij de verdere ontginning van Congo maakte Leopold overigens<br />
geen gebruik meer van de diensten van Stanley. Hij wilde zo snel zo<br />
veel mogelijk geld verdienen aan de winning van koper, palmolie en<br />
rubber en liet de Congolezen onder harde dwang werken. Tussen<br />
1888 en 1907 kwamen zo miljoenen Congolezen om. En koning<br />
Leopold? Die werd zoals gewenst steenrijk.<br />
Het Koloniënmuseum<br />
Leopolds megalomane denkbeelden zaaiden in ‘zijn’ Congo dood<br />
en verderf, en leidden in Brussel tot de bouw van grootse werken.<br />
Brussel moest alles hebben wat Parijs had, zo meende de vorst<br />
en hij liet een paleis verrijzen naar het voorbeeld van Versailles en<br />
een Arc de Triomphe die drie keer groter was die in Parijs. Voor de<br />
realisatie gebruikte hij Franse architecten, dat wel. En zo was er dus<br />
het Koloniënmuseum in het koninklijk domein Tervuren, omgeven<br />
door glanzende vijvers en het tot werelderfgoed uitgeroepen<br />
Zoniënwoud, waar het na of voor een bezoek aan het museum<br />
prachtig wandelen is.<br />
Het gebouw, geïnspireerd op Le Petit Palais in Parijs, was Leopolds<br />
persoonlijke triomf: dit was wat hij had bereikt met zijn kolonie in<br />
Afrika, en dat mochten alle Belgen weten en komen bewonderen.<br />
In het gebouw vind je maar liefst 45 anagrammen - de dubbele LL<br />
met de ruggen tegen elkaar waardoor het ook een II wordt. Het<br />
museum ademde Leopold. Vroeger stond er in de centrale hal een<br />
groot beeld van hem. Op de bovenste galerij gouden beelden: dat<br />
was de beschaving zoals die volgens de vorst hoorde te zijn, een<br />
beschaving die België toch maar mooi naar Afrika had gebracht.<br />
Daaronder stonden beelden van de Afrikanen. Een plakkaat in<br />
de muur toonde de namen van de Belgen die in de Congo waren<br />
omgekomen, een miniem rijtje in vergelijking met de genocide die<br />
in de kolonie had plaatsgevonden.<br />
Buitenspel gezet<br />
Van 1908 tot 1960 werd het museum gefinancierd door het<br />
ministerie van Koloniën. Dat weerspiegelde zich in de selectie en<br />
presentatie van de objecten. Die vormde op z’n zachtst gezegd een<br />
verheerlijking van de kolonie en haar stichters. In de tijd van nu kon<br />
dat werkelijk niet meer en in 2013 sloot het museum haar deuren<br />
om vijf jaar later als een sfinx uit de koloniale as te herrijzen. Met<br />
een nieuwe moderne entree waarin het oude gebouw weerspiegeld<br />
wordt. De beelden die vroeger de hoofdrol speelden, bustes van<br />
de overheersers en beelden van de Afrikaan als wildeman zijn<br />
letterlijk buitenspel gezet en verbannen naar de kelder. Zoals het<br />
beeld van de angstaanjagende luipaardman. Dit is in Afrika hét<br />
beeld van kolonialisme, dit toont de vernedering van Afrika door<br />
West-Europa. Dit is niet meer hoe we naar Afrika kijken, dit is hoe<br />
we keken.<br />
Men heeft aan tien Afrikaanse kunstenaars van nu gevraagd een<br />
kunstwerk in te brengen, en die zijn geïntegreerd in de oude<br />
collectie. In de vroegere centrale hal staat nu bijvoorbeeld De<br />
nieuwe adem of het ontluikende Congo van Aimé Mpane. Het<br />
stof van het wrede kolonialisme is afgeveegd. Zoals de directeur<br />
het omschreef in zijn openingswoord: een museum is een huis.<br />
Dit museum is een huis. Een huis van veel bewoners. Een huis<br />
van talrijke bezoekers als tijdelijke bewoners. Een huis van vele<br />
betekenissen en rijkelijk beladen geschiedenissen. Meer dan<br />
honderd jaar geleden gebouwd om vergaarde rijkdommen te<br />
etaleren. Een huis, een paleis om te overweldigen. Het huis<br />
van vroeger is niet meer. Het is nu ook een wereldvermaarde<br />
wetenschappelijke instelling met talrijke kamers. Een hedendaags<br />
museum en een huis voor onderzoek, duiding, discussie, dialoog en<br />
ontmoetingen.<br />
Matongé – Klein Zaïre ofwel de Afrikaanse wijk<br />
Een wandeling door deze wijk is een must voor liefhebbers<br />
van Afrika. Ontdek de bijzondere muurschilderingen en duik<br />
de overdekte winkelgalerijen in waar de muziek schettert en<br />
op vrijdagmiddag elke Afrikaanse vrouw bij de kapper of de<br />
nagelstudio lijkt te zitten om zich op te maken voor het weekend.<br />
Een aanrader is een bezoek aan Kuumba, het Vlaams-Afrikaanse<br />
ontmoetingshuis. Hier wordt een visuele ode gebracht aan Patrice<br />
Emery Lumumba, een zogeheten evolué, een Congolees die zich de<br />
blanke omgangsvormen had aangeleerd. Om als evolué te worden<br />
erkend, moesten zwarten een officieel ‘beschavingsexamen’<br />
afleggen. Lumumba was vermoedelijk in 1925 geboren in de<br />
provincie Kasai. Na een paar jaar onderwijs op een protestantse<br />
missieschool, ging hij werken in Stanleystad (nu Kisangani) en<br />
de Congolese hoofdstad Leopoldstad (het huidige Kinshasa)<br />
als postbeamte en vertegenwoordiger van een brouwerij. Hij<br />
werd ook actief in de politiek. Een modelburger zo meenden de<br />
Belgen. Toen Lumumba in 1956 terugkeerde van een reis door<br />
België, op uitnodiging van het Belgische ministerie van Koloniën,<br />
werd hij gearresteerd. Zijn baas had ontdekt dat hij geld van het<br />
postkantoor had verdoezeld. Later zou hij hierover verklaren: ‘Ik<br />
heb het geld niet voor mijzelf gebruikt, maar voor mijn politieke<br />
werk. Ik heb niemand persoonlijk schade berokkend, alleen de »
Buitenspel: beelden van de Afrikaan als wildeman zijn verbannen naar de kelder
138<br />
Belgische staat. En die was toen mijn grootste vijand. Hij buitte ons<br />
uit en ik nam mijn deel terug’. Toen Lumumba werd vrijgelaten uit<br />
gevangenschap, was zijn politieke strijdlust alleen maar sterker<br />
geworden. De door hem opgerichte ‘Mouvement National<br />
Congolais’ (MNC) zette zich in voor een onafhankelijk Congo.<br />
De kies van Lumumba<br />
Lumumba werd, samen met de eerste president Joseph Kasavubu<br />
de leider van de onafhankelijkheid op 13 augustus 1960 en de<br />
eerste democratisch verkozen premier van de Republiek Congo.<br />
Slechts een maand later pleegde kolonel Joseph Mobutu (later<br />
Mobutu Sese Seko) een staatsgreep met de hulp van diezelfde<br />
Joseph Kasavubu en kwam zelf aan de macht. Op 1 december<br />
1960 werd Lumumba door Mobutu’s troepen gearresteerd. Op 17<br />
januari 1961 werd hij weggebracht naar een ‘veiliger’ gevangenis in<br />
Katanga, waardoor hij in feite werd overgeleverd aan zijn vijanden.<br />
Dezelfde nacht werd Lumumba geëxecuteerd. Het duurde tot 2000<br />
toen eindelijk de Belgische politiechef Gerard Soete in het VRTprogramma<br />
‘Histories’ onthulde wat er na de moord op Lumumba<br />
had plaatsgevonden: Hij had de opdracht gekregen het lichaam<br />
te laten verdwijnen, het in stukken gezaagd, laten oplossen in<br />
zwavelzuur en slechts een kogel, een paar vingerkootjes en de<br />
fameuze gouden kies van de man bewaard. Met een vriend als<br />
Kasavubu had Lumumba duidelijk geen vijanden meer nodig … ˙<br />
QuickFACTS<br />
Voor een dagje Brussel kun je veel plezier beleven aan de<br />
Brussels Card, www.brusselscard.be<br />
Algemene info over Brussel: www.visit.brussels en<br />
www.toerismevlaanderen.nl<br />
In Impasse Saint-Jacques, een zijstraatje van de Grote<br />
Zavel vind je een aantal prachtige galeries met Afrikaanse<br />
kunst. Twee keer per jaar organiseren zij onder de naam<br />
BruNaef (Brussels Non European Art Fair, exposities met<br />
kunst uit Afrika. www.bruneaf.com.<br />
AfricaMuseum – koninklijk museum voor Midden-Afrika<br />
in Tervuren – www.africamuseum.be Het museum heeft<br />
geen echte parking. Het makkelijkst bereik je het met<br />
metro 1 vanaf Brussel Centraal naar Montgomery. Daar<br />
neem je tram 44 die je rechtstreeks naar het museum<br />
brengt.<br />
Bezoek in de wijk Matongé het Afrikaanse restaurant<br />
l’Horloge du Sud, Rue du Trône 141,<br />
www.horlogedusud.be en Ontmoetingsplaats Kuumba,<br />
Waversesteenweg 78, www.kuumba.be<br />
Overnachten in kunstzinnige sferen: 9 Hotel Sablon:<br />
www.9-hotel-sablon-brussels.be
De woestijnleeuwen<br />
van de Namib<br />
In de oudste woestijn van deze wereld, de Namib in Namibië leven op dit moment<br />
ongeveer 120 leeuwen, in een gebied zo groot als de Benelux en Noord-Frankrijk samen.<br />
Met in hun kielzog natuurbeschermer en wetenschapper Philip Stander en Lianne en<br />
Will Steenkamp. Samen hebben zij deze iconische leeuwen vastgelegd in twee dvd’s<br />
en een prachtig boek, Vanishing Kings.<br />
Jaren geleden zag Philip Stander tot zijn verbijstering een leeuwin<br />
in de branding van de Atlantische Oceaan, aan de Namibische<br />
Skeleton Coast. Niet bang voor de aanrollende golven, genietend<br />
van haar prooi: een onfortuinlijke zeeleeuw. Het was het startsein<br />
voor een opzienbarende, bewonderenswaardige en soms eenzame<br />
missie: Het beschermen van de woestijnleeuw. Het is ook een<br />
succesverhaal voor natuurbescherming. Want waren er ruim<br />
twintig jaar geleden nog slechts twintig woestijnleeuwen, nu zijn er<br />
dat 120.<br />
Ode aan de woestijnleeuwen<br />
Philip, die door het barre zand van de woestijn ‘zijn’ leeuwen volgt<br />
kreeg een aantal jaren geleden gezelschap van de natuurfilmers<br />
Lianne en Will Steenkamp. Zij werden door Floortje Dessing geportretteerd<br />
voor haar serie Floortje naar het einde van de wereld.<br />
Samen is dit drietal verantwoordelijk voor het iconische boek en<br />
inmiddels twee dvd’s, getiteld Vanishing Kings – Lions of the Namib<br />
Desert.<br />
Boek en dvd’s vertellen het verhaal van drie leeuwinnen, onder<br />
leiding van Queen (leeuwin XP10) en hun vijf zoons, liefkozend<br />
de vijf musketiers genoemd. We volgen in een bijna intiem<br />
portret in magistrale woestijnlandschappen het harde leven van<br />
deze kleine groep. Queen wordt in 1998 iets ten noorden van<br />
Palmwag geboren, ze sterft in 2014. Zij is de leeuwin die haar<br />
afstammelingen weer terug naar de Namibische kust brengt. De<br />
drie leeuwinnen zijn buitengewone moeders en befaamde jagers,<br />
met als specialiteit het doden van giraffen. De vijf opgroeiende<br />
zonen maken kennis met alle uitdagingen van de woestijn, ze<br />
moeten leren jagen op schaarse prooidieren, worden overvallen<br />
door zandstormen en overstromingen. Uiteindelijk moeten ze »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Jason Nott. Courtesy of Dr. Philip Stander. Met dank aan Lianne en Will Steenkamp en Thika Foundation
afscheid nemen van hun moeders en op eigen kracht overleven in<br />
een meedogenloze omgeving.<br />
De oudste woestijn ter wereld<br />
De Namib is de oudste en bijna droogste woestijn op aarde. Waar<br />
kustgebieden in de rest van het Afrikaanse continent over het<br />
algemeen dicht bewoond zijn, is de Skeleton Coast in Namibië<br />
een bijna verlaten gebied. Her en der liggen scheepswrakken.<br />
Er zijn kolonies zeehonden. Er is, zoals op zoveel plaatsen in<br />
Namibië, vooral het grote niets omlijst door zand. Is er helemaal<br />
niets? Jawel, zwarte neushoorns, olifanten en giraffen hebben<br />
zich aangepast aan deze uitzonderlijke leefomgeving en hebben<br />
er een toevluchtsoord gevonden. In 1971 werd het Skeleton<br />
Coast National Park uitgeroepen in een poging deze ongerepte<br />
wildernis te beschermen. Toerisme stond in de kinderschoenen,<br />
rondtrekkende veehouders probeerden er een bestaan op te<br />
bouwen. Er leefden kleine populaties leeuwen, ze werden vanaf<br />
1986 al bestudeerd en gefilmd door Des en Jen Bartlett en een<br />
team van onderzoekers. Er werd zelfs een project opgezet en<br />
de leeuwen werden voorzien van radiobanden om ze te kunnen<br />
monitoren. Door hun aanvallen op vee van de boeren werden ze<br />
in hoog tempo neergeschoten en vergiftigd en in 1990 waren alle<br />
leeuwen die door de onderzoekers werden gevolgd, dood.<br />
In 1997 werd een kleine groep van twintig woestijnleeuwen ontdekt<br />
in een bergachtige omgeving aan de oostelijke rand van de Namib.<br />
Het was de start van het Desert Lion Project. Er waren jaren van<br />
goede regenval geweest en er was weer voldoende wild in dit<br />
onherbergzame deel tussen de Ugab rivier in het zuiden en de<br />
Hoaureb rivier in het noorden aanwezig. De leeuwen keerden ook<br />
weer terug naar waar ze ooit gezien waren, aan de Skeleton Coast.
Eind goed al goed?<br />
Dat zou je willen. Je gunt het deze majestueuze dieren zo, maar<br />
helaas maken de vijf musketiers kennis met de zwarte kant van<br />
het leven. Een voor een raken ze betrokken in het human-wildlife<br />
conflict. En met lede ogen moeten Philip, Lianne en Will toezien<br />
hoe ze uiteindelijk slachtoffer worden van boze boeren. In de<br />
tweede Vanishing Kings documentaire – Desert Lion Legacy –<br />
volgen de filmmakers Will en Lianne Steenkamp de vijf musketiers<br />
en vertellen het verhaal door de ogen van een van de broers, die<br />
bestemd waren om de koningen van hun eigen koninkrijk in de<br />
woestijn te worden.<br />
Op een zonnige middag eind maart presenteert Philip Stander,<br />
samen met Lianne Steenkamp hun verhaal over de leeuwen die<br />
dreigen te verdwijnen door de toenemende druk die uitgeoefend<br />
wordt op hun leefgebied. Het verhaal dat Philip vertelt is echter een<br />
verhaal van hoop. Door steeds betere technische mogelijkheden<br />
om de dieren weg te houden bij dorpen en rondtrekkende<br />
veehouders, is de oplossing om de leeuwen te laten voortbestaan<br />
binnen handbereik.<br />
Weken achtereen rijdt Philip in zijn oude Land Cruiser door de<br />
woestijn om ‘zijn’ leeuwen te volgen, hun gedrag vast te leggen<br />
en ze zo goed mogelijk te beschermen. Hij is er vast van overtuigd<br />
dat toerisme de sleutel is tot het in stand kunnen houden van een<br />
populatie. De lokale bevolking profiteert mee van de inkomsten en<br />
leert dat de leeuwen een ongekende waarde vertegenwoordigen.<br />
Het is een droom voor filmmakers en fotografen, leeuwen op een<br />
verlaten strand, rode duinen op de achtergrond, een staalblauwe<br />
lucht. De branding en de prooi. Het gebeurt sinds 2017 met »
grotere regelmaat. Drie jonge leeuwinnen, achter-achterkleindochters<br />
van Queen en bekend onder de naam Orphans omdat hun<br />
moeder stierf toen ze nog maar een jaar oud waren, hebben hun<br />
territorium uitgebreid naar de stranden van de Skeleton Coast en<br />
vinden in de zeehonden en vogels een nieuwe bron van voedsel.<br />
Wij kunnen allemaal helpen<br />
Misschien is het uw droom de woestijnleeuwen in het echt te zien<br />
en mee te maken wat het betekent om met Philip dag en nacht in<br />
hun nabijheid te zijn. Hij laat een beperkt aantal gasten toe. Meer<br />
informatie over deze ongekende mogelijkheid krijgt u via Thika<br />
Travel, die de Thika Foundation in het leven riep, een non profit<br />
organisatie die in Nederland Vanishing Kings vertegenwoordigt en<br />
door middel van donaties ervoor zorgt dat de woestijnleeuwen van<br />
de Namib een zonnige toekomst hebben.<br />
www.thikafoundation.org ˙<br />
QuickFACTS<br />
Desert Lion Conservation: www.desertlion.info<br />
Vanishing Kings Foundation, met Floortje Dessing<br />
als ambassadrice: www.vanishingkings.org<br />
Aflevering Floortje naar het einde van de<br />
wereld Desert Lions: www.bnnvara.nl/floortje/<br />
videos/3987<br />
Vanishing Kings, het boek:<br />
https://vanishingkingsbook.com.<br />
Het 288 pagina’s prachtig uitgevoerde boek met<br />
een uniek verhaal over de ongrijpbare jagers in een<br />
ongewone wereld is voor € 50,- te bestellen via<br />
www.thikafoundation.org/vanishingkings-boek
Born Free Mandela’s generatie van hoop<br />
Tien jaar lang fotografeerde de ‘eerste Fotograaf des Vaderlands’ Ilvy – met de<br />
onuitsprekelijke achternaam – Njiokiktjien de Zuid-Afrikaanse born-frees. Jongeren<br />
geboren na de apartheid. Born Free is een multimediale tentoonstelling en een boek.<br />
Vijfentwintig jaar geleden hield Zuid-Afrika voor het eerst vrije<br />
verkiezingen. In een nieuwe grondwet kreeg iedereen gelijke<br />
rechten en Mandela stelde de National Youth Policy op, een visie<br />
om de jeugd een betere toekomst te geven.<br />
Tss tss<br />
Is die toekomst<br />
beter? Is apartheid<br />
verleden tijd? Dat is<br />
wellicht de centrale<br />
vraag, die als een<br />
rode draad door<br />
Ilvy’s persoonlijke<br />
portretten van<br />
jongeren loopt. En<br />
is die vrijheid er<br />
voor alle kleuren<br />
van de regenboog<br />
natie? Schokkend is de foto van het blanke meisje, Tanya Grobler in<br />
Polokwane. Zij en haar familie weten niet hoe hun hulp heet die al<br />
jaren (behalve op zondag) komt schoonmaken.<br />
Als ze haar nodig hebben, roepen ze haar door ‘tss, tss’ te roepen.<br />
Niet verboden, maar nog wel ongewoon<br />
Zakithi Buthelezi en<br />
Wilmarie Deetlefs<br />
noemen hun<br />
relatie een ‘Tindersuccesverhaal’.<br />
Wilmaries ouders<br />
weten echter nog<br />
van niks. Zakithi<br />
merkt dat mensen<br />
hem positiever<br />
behandelen zodra ze<br />
weten dat hij een blanke vriendin heeft.<br />
Van Born Free zijn symbolisch 1994<br />
exemplaren gedrukt. Je kunt het boek –<br />
genummerd en gesigneerd – voor € 39,50<br />
bestellen via<br />
https://photoqbookshop.<br />
nl/?s=Born+Free&post_type=product ˙<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
BP<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs €6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17<br />
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
BP<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 7e jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
LEEG LAND VOL ZAND<br />
HET GROENE HART VAN <strong>AFRIKA</strong><br />
3 CHEFS UIT PATERNOSTER<br />
HET JAAR VAN DE WILDE HOND<br />
KUNSTENAAR MET EEN VERHAAL<br />
BP<br />
REISMAGAZINE OVER ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
BP<br />
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
BP<br />
reismagazine over zuid-afrika<br />
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60<br />
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 2 - 2016 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN<br />
DE SMAAK vAN ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
IN ZoELoELAND<br />
10 x goED vooR EEN gLIMLAch<br />
BP<br />
hÉt reismagazine over afrika 7e jaargang l nummer 3 - 2018 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
win een luMix fZ300 caMera<br />
MadagaScar en eSwatini<br />
BP<br />
BP<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 3e jaargang l nummer 3 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 6e jaargang l nummer 1 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
KIM – HYENAMAN – WOLHUTER<br />
OVER ZIJN TANZANIA<br />
IS ÓNZE VROUW IN ZAMBIA<br />
BP<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 8e jaargang l nummer 1 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
HET ECHTE VERHAAL<br />
DE WOESTIJNLEEUWEN VAN<br />
NAMIBÏE<br />
DUURZAME SAFARI’S IN KENIA<br />
STRAATKUNST<br />
BP<br />
BP<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
Tussen zand en steen<br />
Ontdekkingsreis door de<br />
N/a’an ku sê<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 6e jaargang l nummer 2 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
BP<br />
ONDER DE ZON<br />
DE <strong>AFRIKA</strong>ANSE WILDERNIS<br />
MET EEN BUSHCAMPER<br />
VAN <strong>AFRIKA</strong> EXPERTS<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 4e jaargang l nummer 2 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
OFF THE BEATEN TRACK<br />
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER<br />
VAN A NAAR BETER<br />
MET <strong>VOOR</strong>DEEL<br />
<strong>OOG</strong> IN <strong>OOG</strong> MET OLIFANTEN<br />
DOOR <strong>AFRIKA</strong><br />
BP<br />
146<br />
Webshop <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />
Bestellen eerdere nummers<br />
1e jaargang l nummer 1 - 2012<br />
Ek Sien Jou<br />
2e jaargang l nummer 1 - 2013<br />
De Big Five issue<br />
<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
Er zijn 2 tijdschriften<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> ZUID-<strong>AFRIKA</strong> verschenen<br />
Januari 2012<br />
Januari 2013<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 9e jaargang l special 2020 l prijs e3,50 l www.oogvoorafrika.nl<br />
TANZANIA SPECIAL<br />
Focus op de Westkust<br />
Kaapstad à gogo!<br />
Hope<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BP<br />
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde<br />
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati<br />
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika<br />
• de 10 mooiste Big 5 safari’s<br />
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops<br />
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast<br />
16 pagina’s<br />
extRA<br />
boordevol<br />
voordeel<br />
van BusH ToT BeaCH<br />
mee op lezersreis? * fotografiereis naar de Wild Coast * unieke<br />
ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan<br />
‘de Braaiman’<br />
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen<br />
TANZANIA SPECIAL <br />
DE SAFARI SCHATKAMER VAN <strong>AFRIKA</strong> ˙ ZANZIBAR ˙ EILAND VAN<br />
TIJDLOZE SCHOONHEID ˙ 24 UUR IN STONE TOWN EN DAR ES SALAAM<br />
˙ NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO ˙ DE MOOISTE WILDLIFE FOTO’S<br />
˙ TARZAN EN JANE IN TANZANIA<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />
<br />
2e jaargang l nummer 2 - 2013<br />
Vijftig reistips<br />
Zuid-Afrika<br />
Namibië<br />
Tanzania<br />
Ethiopië<br />
Zimbabwe<br />
• In de voetsporen van Nelson Mandela •<br />
Sossusvlei Vijftig tinten rood • Zanzibar<br />
Eiland van de vergeten tijd • De wow-factor<br />
van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis<br />
in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei<br />
3e jaargang l nummer 1 - 2014<br />
EEn lEvEn lang MandEla<br />
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba<br />
HEt vErlorEn koninkrijk<br />
van MapungubwE<br />
CapE rivièra<br />
dE kaapsE kust<br />
MasHatu<br />
land van gigantEn<br />
parEls van<br />
liMpopo<br />
kaapstad<br />
dEsign<br />
Hoofdstad 2014<br />
zUiD-afrika<br />
special<br />
3e jaargang l nummer 2 - 2014<br />
Zuid-afRika<br />
Zimbabwe<br />
tanZania<br />
Ode aan Zimbabwe<br />
SpOtlight Op painted dOgS<br />
Jane gOOdall<br />
gelOOf, hOOp & liefde<br />
fOtOwedStRiJd<br />
win een veRbliJf in Zuid-afRika<br />
de SchOOnheid van iSimangaliSO<br />
wiJnpROeven peR tRam<br />
tOwnShip tOuRS annO 2014<br />
weReldkindeRen<br />
3e jaargang l nummer 3 - 2014<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
ZIMBABWE<br />
TANZANIA<br />
MOZAMBIQUE<br />
4e jaargang l nummer 1 - 2015<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
On a budget<br />
Into the wild BOTSWANA<br />
NOORDKAAP en NAMIBIË<br />
YOU RUN, YOU DIE :)<br />
Twee Hollandse avonturiers in de bush<br />
Droombestemming in NAMIBIË<br />
TRACTORGIRL<br />
Reis naar het einde van de wereld<br />
De utlieme safari in TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
TANZANIA<br />
BOTSWANA<br />
NAMIBIË<br />
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015<br />
BOTSWANA<br />
KAAPVERDIË<br />
NAMIBIË<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
WIJNTOURS<br />
ETOSHA NATIONAL PARK<br />
KAAPVERDIË<br />
10 REIZEN EN TIPS<br />
FOTOGRAFIESAFARI<br />
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN<br />
TIJGERS THUIS IN <strong>AFRIKA</strong><br />
4e jaargang l nummer 3 - 2015<br />
7E JAARGANG l NUMMER 1 - 2018<br />
collector’s iteM & eXtra dik<br />
de<br />
101<br />
Mooiste<br />
lodGes in<br />
Zuidelijk<br />
afrika<br />
Ghana<br />
Mauritius<br />
Zuid-afrika<br />
naMibië<br />
tanZania<br />
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />
NAMIBIË<br />
FIETSEN IN GAMBIA<br />
OEGANDA<br />
DE SMAAK VAN <strong>AFRIKA</strong><br />
2018<br />
GAMBIA<br />
NAMIBIË<br />
OEGANDA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
ANDRIES BOTHA<br />
72 UUR IN DURBAN<br />
Mauritius: beauty en de beach<br />
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika<br />
naMibië de leVende woestijn<br />
24 uur in stone town<br />
VITAMINE <strong>AFRIKA</strong><br />
5E JAARGANG l NUMMER 1 - 2016<br />
COLLECTOR’S ITEM NUMMER 10<br />
ETHIOPIË<br />
LESOTHO<br />
MADAGASKAR<br />
TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
11<br />
ACTIEVE EN<br />
AVONTUURLIJKE<br />
REIZEN<br />
IN <strong>AFRIKA</strong><br />
• BAOBABS EN LEMUREN IN MADAGASKAR<br />
• IN GALOP DOOR LESOTHO<br />
• NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO<br />
• SPOTLIGHT OP DE WITTE HAAI<br />
• HIKEN LANGS DE WILD COAST<br />
• EXPEDITIE ETHIOPIË – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI<br />
7e jaargang l nummer 3 - 2018<br />
5e jaargang l nummer 2 - 2016<br />
BELEEF <strong>AFRIKA</strong> NUMMER 11<br />
NAMIBIË<br />
SWAZILAND<br />
TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
24 UUR<br />
IN DAR ES SALAAM<br />
SAy chEESE<br />
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN<br />
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND<br />
MAAgDENcEREMoNIE<br />
KAApSTAD:<br />
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS<br />
eSwatini<br />
Kenia<br />
MadagaScar<br />
Oeganda<br />
Zuid-afriKa<br />
fOtOwedStrijd<br />
reiStrendS 2019<br />
de verbOrgen wereld<br />
van KaraMOja<br />
Het avOntuur begint Hier<br />
van nairObi tOt KaapStad<br />
Ode aan de<br />
Olifant<br />
8E JAARGANG l NUMMER 1 - 2019<br />
6E JAARGANG l NUMMER 1 - 2017<br />
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />
BOTSWANA<br />
TANZANIA<br />
ZIMBABWE<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE<br />
FOTOSAFARI OP DE CHOBE<br />
<strong>OOG</strong> IN <strong>OOG</strong> MET<br />
RIK FELDERHOF<br />
BOER ZOEKT VROUW ANNEKIM<br />
6 DROOMLODGES EN –HOTELS<br />
DÉ ULTIEME <strong>AFRIKA</strong> BUCKETLIST<br />
ESWATINI<br />
KENIA<br />
NAMIBIË<br />
TANZANIA<br />
ZAMBIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
RIMPELS VAN ROERLOOS ZAND<br />
17 WOESTIJNTIPS<br />
<strong>AFRIKA</strong> IN BRUSSEL<br />
TARZAN IN TANZANIA<br />
VANISHING KINGS<br />
AFRICA INSIDE OUT<br />
KAAPSTAD<br />
6E JAARGANG l NUMMER 2 - 2017<br />
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />
BOTSWANA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
DROOMHUIS<br />
GORDON ZEGT JA<br />
DE STEMMEN VAN<br />
ROBBEN ISLAND<br />
VLIEGEN IN<br />
PIKANTE WALVISSEN<br />
WILD BOTSWANA<br />
8 ULTIEME REISTIPS<br />
<strong>AFRIKA</strong> JA, IK WIL<br />
9E JAARGANG l NUMMER 1 - 2020<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 9e jaargang l nummer 1 - 2020 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
BP<br />
EXTRA DIK: 144 PAGINA’S<br />
KENIA<br />
RWANDA<br />
SENEGAL<br />
TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
HAAL<br />
<strong>AFRIKA</strong><br />
IN HUIS<br />
24 TIPS<br />
WIJNTRIP<br />
DOOR DE WESTKAAP<br />
EEN OLIFANT<br />
IN MIJN KEUKEN<br />
SENEGAL<br />
RITMES VAN DE <strong>VOOR</strong>OUDERS<br />
DE LEGENDARISCHE<br />
GORILLA’S VAN DIAN FOSSEY<br />
KARIBU SANA!<br />
WELKOM IN TANZANIA<br />
15 BUCKETLIST<br />
BESTEMMINGEN<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> simpel in huis »<br />
Ga naar www.oogvoorafrika.nl > Webshop<br />
om losse nummers te bestellen<br />
Volg en like ons ook op www.facebook.com/<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong>ZA en www.facebook.com/<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong><br />
Een gratis digitale editie ontvangen? Meld je aan op www.oogvoorafrika.nl
BP<br />
REISMAGAZINE OVER ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95<br />
<br />
BP<br />
<br />
<br />
reismagazine over zuid-afrika<br />
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60<br />
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17<br />
BP<br />
BP<br />
On a budget<br />
Tussen zand en steen<br />
Ontdekkingsreis door de<br />
Twee Hollandse avonturiers in de bush<br />
N/a’an ku sê<br />
Reis naar het einde van de wereld<br />
BP<br />
BP<br />
BP<br />
BP<br />
BP<br />
BP<br />
BP<br />
BP<br />
-Cover.indd 1 26-10-17 12:43<br />
BP<br />
DOOR DE WESTKAAP<br />
IN MIJN KEUKEN<br />
RITMES VAN DE <strong>VOOR</strong>OUDERS<br />
WELKOM IN TANZANIA<br />
BP<br />
BP<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />
niet meer missen?<br />
Neem een<br />
abonnement!<br />
<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> is door KaapstadMagazine.nl<br />
uitgeroepen tot het beste tijdschrift over Afrika!<br />
TANZANIA SPECIAL<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 9e jaargang l special 2020 l prijs e3,50 l www.oogvoorafrika.nl<br />
147<br />
Voor € 15,- ontvang je<br />
3 nummers (een korting van € 5,85!!!)<br />
DE SAFARI SCHATKAMER VAN <strong>AFRIKA</strong> ˙ ZANZIBAR ˙ EILAND VAN<br />
TIJDLOZE SCHOONHEID ˙ 24 UUR IN STONE TOWN EN DAR ES SALAAM<br />
˙ NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO ˙ DE MOOISTE WILDLIFE FOTO’S<br />
˙ TARZAN EN JANE IN TANZANIA<br />
+ Bij ieder nummer ook de digitale editie. Zo heb je <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> altiijd bij de hand<br />
+GRATIS de digitale BIG FIVE ZUID <strong>AFRIKA</strong>-special<br />
www.oogvoorafrika.nl > abonnement of<br />
bel Abonnementenland, 0251 257 924<br />
Ek Sien Jou<br />
De Big Five issue<br />
1e jaargang l nummer 1 - 2012<br />
2e jaargang l nummer 1 - 2013<br />
2e jaargang l nummer 2 - 2013<br />
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs €6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 4e jaargang hÉt reismagazine l nummer 2 - 2015 over l prijs afrika 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l hÉt www.oogvoorafrika.nl<br />
reismagazine over afrika<br />
www.oogvoorafrika.nl<br />
HÉT 5e jaargang REISMAGAZINE l nummer 2 - OVER 2016 l prijs <strong>AFRIKA</strong> e6.95 6e HÉT l jaargang www.oogvoorafrika.nl<br />
REISMAGAZINE l nummer 1 - 2017 OVER l prijs <strong>AFRIKA</strong> 6.95 l 6e HÉT<br />
www.oogvoorafrika.nl<br />
jaargang REISMAGAZINE l nummer 2 - 2017 OVER l prijs <strong>AFRIKA</strong> 6.95 l 7e www.oogvoorafrika.nl<br />
jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs hÉt 6.95 reismagazine l www.oogvoorafrika.nl over afrika HÉT REISMAGAZINE 7e jaargang l nummer OVER 3 - 2018 HÉT <strong>AFRIKA</strong> l REISMAGAZINE prijs 8e e6.95 jaargang l www.oogvoorafrika.nl<br />
l nummer OVER <strong>AFRIKA</strong> 1 - 2019 l prijs 9e jaargang 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
l nummer 1 - 2020 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika<br />
HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 3e jaargang HÉT REISMAGAZINE l nummer 3 - 2014 OVER l prijs e6.95 <strong>AFRIKA</strong> l www.oogvoorafrika.nl<br />
4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />
collector’s iteM &<br />
EEn lEvEn lang MandEla<br />
eXtra dik COLLECTOR’S ITEM NUMMER 10 BELEEF <strong>AFRIKA</strong> NUMMER 11 DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />
EXTRA DIK: 144 PAGINA’S<br />
<strong>AFRIKA</strong> IN BRUSSEL<br />
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba<br />
HET ECHTE VERHAAL<br />
Vijftig reistips<br />
Zuid-Afrika<br />
Namibië<br />
Tanzania<br />
Ethiopië<br />
Zimbabwe<br />
3e jaargang l nummer 1 - 2014<br />
HEt vErlorEn koninkrijk<br />
van MapungubwE<br />
CapE rivièra<br />
dE kaapsE kust<br />
MasHatu<br />
SpOtlight Op painted dOgS<br />
land van gigantEn<br />
Jane gOOdall<br />
parEls van<br />
gelOOf, hOOp & liefde<br />
liMpopo<br />
fOtOwedStRiJd<br />
kaapstad<br />
win een veRbliJf in Zuid-afRika<br />
dEsign<br />
Hoofdstad 2014<br />
de SchOOnheid van iSimangaliSO<br />
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde 16 pagina’s<br />
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati<br />
extRA<br />
wiJnpROeven peR tRam<br />
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika<br />
• de 10 mooiste Big 5 safari’s<br />
boordevol<br />
tOwnShip tOuRS annO 2014<br />
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops voordeel<br />
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast<br />
Focus op de Westkust<br />
weReldkindeRen<br />
Kaapstad à gogo!<br />
van BusH ToT BeaCH • In de voetsporen van Nelson Mandela •<br />
mee op lezersreis? * fotografiereis Hope naar Sossusvlei de Wild Coast Vijftig * unieke tinten rood • Zanzibar<br />
<br />
ontmoeting met witte leeuwen * Proef Eiland zuid-afrika van met de Harm vergeten Jan tijd • De wow-factor<br />
<br />
‘de Braaiman’<br />
van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis<br />
in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei<br />
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen<br />
zUiD-afrika<br />
special<br />
3e jaargang l nummer 2 - 2014<br />
Zuid-afRika<br />
Zimbabwe<br />
tanZania<br />
Ode aan Zimbabwe<br />
3e jaargang l nummer 3 - 2014<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
ZIMBABWE<br />
TANZANIA<br />
MOZAMBIQUE<br />
4e jaargang l nummer 1 - 2015<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
Into the wild BOTSWANA<br />
NOORDKAAP en NAMIBIË<br />
YOU RUN, YOU DIE :)<br />
Droombestemming in NAMIBIË<br />
TRACTORGIRL<br />
De utlieme safari in TANZANIA<br />
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015<br />
BOTSWANA<br />
KAAPVERDIË<br />
NAMIBIË<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
WIJNTOURS<br />
OFF THE BEATEN TRACK<br />
ETOSHA NATIONAL PARK<br />
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER<br />
KAAPVERDIË<br />
VAN A NAAR BETER<br />
10 REIZEN EN TIPS<br />
MET <strong>VOOR</strong>DEEL<br />
FOTOGRAFIESAFARI<br />
<strong>OOG</strong> IN <strong>OOG</strong> MET OLIFANTEN<br />
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN<br />
DOOR <strong>AFRIKA</strong><br />
TIJGERS THUIS IN <strong>AFRIKA</strong><br />
4e jaargang l nummer 3 - 2015<br />
de<br />
101<br />
Mooiste<br />
lodGes in<br />
Zuidelijk<br />
afrika<br />
Ghana<br />
Mauritius<br />
Zuid-afrika<br />
naMibië<br />
tanZania<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
TANZANIA<br />
BOTSWANA<br />
NAMIBIË<br />
5E JAARGANG l NUMMER 1 - 2016<br />
ETHIOPIË<br />
LESOTHO<br />
MADAGASKAR<br />
TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
11<br />
ACTIEVE EN<br />
AVONTUURLIJKE<br />
REIZEN<br />
IN <strong>AFRIKA</strong><br />
NAMIBIË<br />
SWAZILAND<br />
TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
DE SMAAK vAN ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
• BAOBABS EN LEMUREN IN MADAGASKAR<br />
• IN GALOP DOOR LESOTHO MAAgDENcEREMoNIE<br />
IN ZoELoELAND<br />
• NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO<br />
KAApSTAD:<br />
• SPOTLIGHT OP DE WITTE HAAI 10 x goED vooR EEN gLIMLAch<br />
• HIKEN LANGS DE WILD COAST<br />
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS<br />
• EXPEDITIE ETHIOPIË – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI<br />
Mauritius: beauty en de beach<br />
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika<br />
naMibië de leVende woestijn<br />
24 uur in stone town<br />
5e jaargang l nummer 2 - 2016<br />
24 UUR<br />
IN DAR ES SALAAM<br />
SAy chEESE<br />
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN<br />
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN<br />
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND<br />
6E JAARGANG l NUMMER 1 - 2017<br />
BOTSWANA<br />
TANZANIA<br />
ZIMBABWE<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE<br />
FOTOSAFARI OP DE CHOBE<br />
<strong>OOG</strong> IN <strong>OOG</strong> MET<br />
KIM – HYENAMAN – WOLHUTER<br />
RIK FELDERHOF<br />
OVER ZIJN TANZANIA<br />
BOER ZOEKT VROUW ANNEKIM<br />
IS ÓNZE VROUW IN ZAMBIA<br />
6 DROOMLODGES EN –HOTELS<br />
6E JAARGANG l NUMMER 2 - 2017<br />
BOTSWANA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
DROOMHUIS<br />
ONDER DE ZON<br />
GORDON ZEGT JA<br />
DE STEMMEN VAN<br />
ROBBEN ISLAND<br />
VLIEGEN IN<br />
DE <strong>AFRIKA</strong>ANSE WILDERNIS<br />
PIKANTE WALVISSEN<br />
WILD BOTSWANA<br />
MET EEN BUSHCAMPER<br />
8 ULTIEME REISTIPS<br />
VAN <strong>AFRIKA</strong> EXPERTS<br />
GAMBIA<br />
NAMIBIË<br />
OEGANDA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
NAMIBIË<br />
LEEG LAND VOL ZAND<br />
FIETSEN IN GAMBIA<br />
OEGANDA<br />
HET GROENE HART VAN <strong>AFRIKA</strong><br />
DE SMAAK VAN <strong>AFRIKA</strong><br />
3 CHEFS UIT PATERNOSTER<br />
2018<br />
HET JAAR VAN DE WILDE HOND<br />
ANDRIES BOTHA<br />
KUNSTENAAR MET EEN VERHAAL<br />
DÉ ULTIEME <strong>AFRIKA</strong> BUCKETLIST<br />
7E JAARGANG l NUMMER 1 - 2018<br />
72 UUR IN DURBAN<br />
<strong>AFRIKA</strong> JA, IK WIL<br />
7e jaargang l nummer 3 - 2018<br />
eSwatini<br />
Kenia<br />
MadagaScar<br />
Oeganda<br />
Zuid-afriKa<br />
fOtOwedStrijd<br />
win een luMix fZ300 caMera<br />
reiStrendS 2019<br />
MadagaScar en eSwatini<br />
de verbOrgen wereld<br />
van KaraMOja<br />
Het avOntuur begint Hier<br />
van nairObi tOt KaapStad<br />
8E JAARGANG l NUMMER 1 - 2019<br />
ESWATINI<br />
KENIA<br />
NAMIBIË<br />
TANZANIA<br />
ZAMBIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
9E JAARGANG l NUMMER 1 - 2020<br />
KENIA<br />
RWANDA<br />
SENEGAL<br />
TANZANIA<br />
ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />
HAAL<br />
<strong>AFRIKA</strong><br />
IN HUIS<br />
24 TIPS<br />
WIJNTRIP<br />
EEN OLIFANT<br />
SENEGAL<br />
TARZAN IN TANZANIA<br />
VANISHING KINGS<br />
DE WOESTIJNLEEUWEN VAN<br />
NAMIBÏE<br />
AFRICA INSIDE OUT<br />
DUURZAME SAFARI’S IN KENIA<br />
STRAATKUNST<br />
KAAPSTAD<br />
DE LEGENDARISCHE<br />
Ode aan de<br />
GORILLA’S VAN DIAN FOSSEY<br />
VITAMINE Olifant <strong>AFRIKA</strong><br />
KARIBU SANA!<br />
RIMPELS VAN ROERLOOS ZAND<br />
17 WOESTIJNTIPS 15 BUCKETLIST<br />
BESTEMMINGEN<br />
De mooiste foto’s, onverwachte bestemmingen,<br />
reistips en verhalen vind je in <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />
De inspiratie- en reisgids voor Zuid-Afrika,<br />
Botswana, Gambia, Zimbabwe, Namibië, Kenia,<br />
Mozambique, Zambia, Rwanda, Tanzania,<br />
Oeganda en de eilanden in de Indische Oceaan.<br />
Bezoek onze website www.oogvoorafrika.nl
Kuki Gallmann<br />
Mama Afrika<br />
Het is september 2006. Ik ga Kuki Gallmann ontmoeten. Mijn heldin en auteur van het boek<br />
Ik droomde van Afrika. Ik droomde ook altijd van Afrika. Kuki wist dat op dat rauwe continent<br />
haar toekomst zou liggen: ‘Eens ga ik naar Afrika, daar hoor ik thuis.’ Ik wilde er ook<br />
thuis zijn. Ze verliest er haar hart, man en kind. Hete tranen huilde ik bij de beschrijving van<br />
haar verdriet. Hoe wreed kon Afrika zijn?<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Met dank aan de twee televisieuitzendingen Felderhof in Kenia
Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Mama<br />
Afrika Kuki Gallman Mama Afrika Kuki Gallmann<br />
Mama Afrika Kuki Gallman nMama Afrika Kuki<br />
Paolo en Emanuele<br />
Memorial Emanuele<br />
Mijn openingszin bij de ontmoeting met Kuki Gallmann in 2006<br />
is: ‘Ik heb zo moeten huilen om uw boek’. Ze kijkt me aan en<br />
antwoordt alleen maar: ‘Ik moet nog altijd huilen om mijn boek.’<br />
Het ijs is gebroken.<br />
Dit verhaal is een eerbetoon aan de vrouw die zei: ‘Ik heb geleerd<br />
om verlies te compenseren met een zinvol doel.’<br />
Kuki Gallmann (1943) maakte deel uit van de beau monde in Italië<br />
voordat ze zich in 1972 met haar man Paolo en zoon vestigt op een<br />
veeboerderij in Laikipia in het noorden van Kenia. Als kind droomt<br />
Kuki Gallmann al van een leven in Afrika. Van zonsondergangen van<br />
goud, de brul van een leeuw in de duisternis. Haar droom komt uit,<br />
maar brengt ook veel verdriet. Ze leert haar lot om te zetten in iets<br />
positiefs. ‘Als je vasthoudt aan het oude kom je niet vooruit.’<br />
Afrika – een nieuw begin<br />
Ze is nog maar 19 jaar als ze in het huwelijksbootje stapt met de<br />
Italiaanse macho Mario. Twee jaar later scheiden ze, hun zoontje<br />
Emanuele is een jaar eerder geboren tijdens een zeldzame<br />
sneeuwnacht in Venetië. In zijn ogen zag de jonge Kuki ‘een<br />
wijsheid en een wonderlijke droefheid, alsof hij meer wist dan<br />
zijn leeftijd toestond’. Na een auto-ongeluk waarbij de vrouw van<br />
haar vriend Paolo omkomt en Kuki zwaargewond raakt, wordt ze<br />
verliefd op de Italiaan die haar ondanks zijn eigen verdriet blijft<br />
bezoeken en de ziekenzaal betovert met verhalen over het Afrika<br />
waar hij vroeger heeft gewoond. ‘Om onze diepe wonden te laten<br />
genezen hadden we allebei behoefte aan een ander bestaan dat<br />
niet verduisterd werd door de schaduwen van het verleden.’<br />
Het werd Afrika. Een wedergeboorte. Paolo en Kuki kopen Ol Ari<br />
Nyiro, de plek van de donkere bronnen, ten noorden van Nairobi.<br />
Een uitgestrekt en gevarieerd landschap met heuvels, ravijnen<br />
en open vlaktes. Met runderen en schapen, maar ook met een<br />
overvloed aan wilde dieren.<br />
Het leven in Afrika is hard, zo hard dat Kuki en Paolo besluiten<br />
samen geen kinderen te krijgen. Het loopt echter anders. Als Kuki<br />
toch zwanger is, is Paolo door het dolle heen van blijdschap. Hij<br />
wil een wieg laten maken in de vorm van een kano, gesneden uit<br />
de stam van een mangoboom. Hij haalt de wieg op met de auto.<br />
Op de terugweg, voorbij Hunter’s Lodge, draait een vrachtwagen<br />
onverwacht de weg op. De wieg blijft ongedeerd, Paolo overleeft<br />
de botsing niet.<br />
Hij wordt begraven op Ol Ari Nyiro, waar hun thuis is. Hun dochter<br />
wordt geboren. Een meisje, Sveva. Kuki voedt de twee kinderen<br />
alleen op. Emanuele, die dan een puber is, mist zijn stiefvader<br />
enorm. Hij stort zich op zijn hobby reptielen, waaronder een paar<br />
gevaarlijke giftige slangen. In een moment van onvoorzichtigheid<br />
wordt hij gebeten en overlijdt in zijn moeders armen, het is 1983,<br />
drie jaar na de dood van Paolo. Ook hij wordt begraven op Ol Ari<br />
Nyiro. De pofadder die zijn dood op zijn geweten heeft, gaat mee<br />
de kist in. Alle andere slangen laat Kuki de dag na zijn begrafenis<br />
vrij in het reservaat. ‘Het voelde als het einde van de wereld, maar<br />
de wereld ging door.’ Bij de graven van haar man en zoon plant ze<br />
twee acaciabomen, het logo van haar stichting. »
Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann Mama<br />
Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Ku<br />
Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann<br />
Memorial Paolo<br />
Laikipia<br />
Olifanten in Laikipia<br />
Voorbij het verdriet<br />
Kuki is gedurende haar jaren in Kenia in de ban geraakt van<br />
natuurbeheer. Meer en meer raakt ze betrokken bij het lot van<br />
olifanten en neushoorns die massaal worden afgeslacht, om hun<br />
ivoor en om hun hoorns. Ze besluit tot het oprichten van een<br />
stichting die bescherming moet bieden aan het cultuurgoed van<br />
Kenia en aan de twee mannen in haar leven die zo ongelooflijk<br />
veel van die natuur hielden. Het wordt de Gallmann Memorial<br />
Foundation ter bevordering van de harmonieuze co-existentie van<br />
mens en milieu, tevens een uitleg van haar verbondenheid met de<br />
natuur en het wild van Afrika. Het enige echte kenmerk van ware<br />
liefde is onsterfelijkheid, schreef haar man haar in een brief die ze<br />
pas na zijn dood vond. Daarom móet ze haar verhaal vertellen.<br />
Ol Ari Nyiro wordt een privé reservaat, Laikipia Nature<br />
Conservancy. Inkomsten van de lodges en van de verkoop van<br />
haar boeken worden gebruikt om zoveel mogelijk bescherming te<br />
bieden aan de wilde dieren. Ze vindt in haar strijd een belangrijke<br />
man aan haar zijde: prins Bernhard biedt als voorzitter van het<br />
Wereld Natuur Fonds hulp en wordt een goede vriend, die zelfs<br />
een eigen huisje op Ol Ari Nyiro had.<br />
Een teken van boven<br />
Wanneer prins Bernhards levenseinde nadert, brengt Gallmann<br />
een laatste bezoek aan hem op Soestdijk en spreken de twee<br />
over een mogelijk leven na de dood. Tijdens dat gesprek vertelt<br />
Kuki over een merkwaardig voorval. In een hotel in Kenia is een<br />
plaquette waarop vermeld staat hoe op een dag een waterbok
Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallmann<br />
ki Gallmann Mama Afrika Kuki Gallman nMama<br />
Mama Afrika Kuki Gallmann Mama Afrika Kuki<br />
zomaar de lobby binnen kwam wandelen. In Afrika legt men een<br />
dergelijk gedrag van een groot dier uit als een aankondiging van<br />
het overlijden van een heel belangrijk persoon. Welnu, juist op die<br />
dag en dat tijdstip overleed Koning George V van Engeland, en op<br />
diezelfde tijd waren in dat hotel ook leden van de Britse koninklijke<br />
familie aanwezig. Prins Bernhard hoort dit verhaal met grote<br />
belangstelling aan, en hij zegt tenslotte tegen Kuki: ‘Als ik overlijd,<br />
zal ik jou op eenzelfde wijze een teken geven.’ Een aantal dagen<br />
later, 1 december 2004, zit ze met enkele gasten aan de dinertafel<br />
in haar huis. Het is negen uur ‘s avonds en plotseling komt er een<br />
grote vogel, een woodhoopoo, binnenvliegen die drie keer rond<br />
de tafellamp cirkelt. Zoals zij zegt, een vogelsoort die normaal<br />
alleen overdag vliegt. Ogenblikkelijk beseft ze dat prins Bernhard<br />
overleden moet zijn en zij deelt dat aan haar gasten mee, die<br />
uiteraard nogal vreemd opkijken. De volgende dag horen ze dat de<br />
prins inderdaad de avond ervoor is overleden, om ongeveer zeven<br />
uur ‘s avonds. In Kenia was het op dat moment twee uur later dan<br />
in Nederland, dus het tijdstip van overlijden komt precies overeen<br />
met het binnenvliegen van die grote vogel.<br />
En nu?<br />
Met de foundation, die Kuki samen runt met haar dochter Sveva en<br />
diens partner Nigel, proberen ze het wild te beschermen, hebben<br />
ze een anti-poaching brigade opgezet en proberen ze de lokale<br />
communities zo veel mogelijk te betrekken en voordeel te laten<br />
hebben van hun werk.<br />
Het is niet genoeg. Op 23 april 2017 wordt haar huis op het<br />
reservaat in brand gestoken – én Kuki wordt een dag later<br />
neergeschoten in haar natuurreservaat door rebellerende milities<br />
die het gebied willen innemen, ontbossen en gebruiken voor<br />
landbouw. Ze overleeft de aanslag. Als ze na haar revalidatie<br />
terugkeert, kan ze twee dingen doen: ofwel wraak nemen en de<br />
schutters voor de rechtbank dagen, ofwel vrede stichten. Ze kiest<br />
voor vrede en zet zich met nog meer energie in om mensen te<br />
overtuigen de natuurlijke rijkdommen ecologisch te gebruiken<br />
met een economische rendabiliteit, zodat een héle gemeenschap<br />
daarvan kan leven. Bang om terug te keren naar Laikipia Nature<br />
Conservancy was ze niet. ‘Mijn hart hoort hier. Ik ben altijd<br />
gebleven.’ ˙<br />
QuickFACTS<br />
Ik droomde van Afrika (25ste druk, 2017),<br />
is nog altijd verkrijgbaar.<br />
Er zijn inmiddels al meer dan 150.000<br />
exemplaren van verkocht en er is een<br />
film van gemaakt met Kim Basinger als<br />
Kuki.<br />
Volg de werkzaamheden van<br />
The Gallmann Memorial Foundation<br />
via https://gallmannkenya.org/<br />
Overnachten kan in het<br />
Mukatan Retreat.
152<br />
lezen &<br />
kijken<br />
Boeken en films die naar onze mening gezien moeten worden<br />
Dominicus landengids Marokko<br />
literatuur. Ze schrijft over de negentiende-eeuwse literatuur waarin<br />
slavernij werd geromantiseerd en vergelijkt deze boeken met de<br />
dagboekaantekeningen van slavenhouders. Morrison onderzoekt<br />
wat het betekent om zwart te zijn en verkent verschillende<br />
opvattingen over raciale zuiverheid, globalisering en massamigratie<br />
in deze eeuw. Dit is geen gemakkelijk boek. Een kort citaat: …<br />
hoort hij hem de verrukkelijke woorden mompelen die het oergevoel<br />
oproepen thuis te zijn, woorden die hem opnemen in de mensheid: ‘Je<br />
wist toch dat ik op je wachtte?’<br />
Toni Morrison, De herkomst van anderen | Vertaling uit het Engels<br />
door Nicolette Hoekmeijer | De Bezige Bij, 2018 |<br />
ISBN 978-94-031226-0-1 | Gebonden, 144 pagina’s | € 20,99,<br />
ook verkrijgbaar als e-book<br />
Een gedegen reisgids voor wie de wonderen van Marokko wil<br />
ontdekken. Met veel aandacht voor kunst- en cultuur, voor de<br />
Marokkaanse keuken, en alles wat Marokko tot zo’n bijzondere<br />
reisbestemming maakt. Aantrekkelijk, goed en gedegen informatie.<br />
Wat het betekent<br />
Remco Ensel, Marokko – De koningssteden, het Atlasgebergte,<br />
de Sahara en meer | Dominicus, zevende herziene druk 2019 |<br />
Paperback, 292 pagina’s met foto’s, kaarten en plattegronden |<br />
ISBN 978-90-257650-1-9 | € 22,99, ook als e-book<br />
De herkomst van anderen<br />
De volledige titel van dit bijzondere boek luidt: Wat het betekent<br />
wanneer er een man uit de lucht valt. Het is een van de twaalf<br />
verhalen van deze bijzondere, met prijzen overladen bundel van de<br />
oorspronkelijk Nigeriaanse auteur. De verhalen hebben allemaal<br />
hun oorsprong in de magie van Afrika. De god van de mieren zweert<br />
wraak op de godin van de rivieren, want ‘iemand had moeten weten<br />
dat je beter geen kleine dingen van kleine mannen kunt afpakken.’<br />
Bijzonder, heel bijzonder.<br />
Toni Morrison was de eerste (en enige) zwarte vrouw die de<br />
Nobelprijs voor Literatuur kreeg. Ze overleed 5 augustus 2019. In<br />
daarmee haar laatste boek schrijft ze over de thema’s die haar werk<br />
kenmerken: ras, grenzen, migratie, angst, het verlangen om ergens<br />
thuis te zijn. Wat is ras en waarom is het zo belangrijk? Waarom<br />
heeft de mens behoefte aan de Ander? En waarom beangstigt<br />
de aanwezigheid van de Ander ons? Toni Morrison gaat in haar<br />
boek op zoek naar antwoorden. Ze grijpt terug naar haar eigen<br />
jeugd, maar onderzoekt ook de geschiedenis, de politiek en de<br />
Lesley Nneka Arimah, Wat het betekent wanneer er een man uit de<br />
lucht valt | Vertaling uit het Engels door Charles Bors | Karaat, 2019 |<br />
ISBN 978 90 797703-9-7 | Paperback, 216 pagina’s | € 21,95<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
Olifantenfluisteraar<br />
Een internationale bestseller en een episch en ontroerend verhaal<br />
over een kudde opstandige en getraumatiseerde olifanten die alleen<br />
gered kunnen worden als ze Thula Thula, het natuurreservaat van<br />
Lawrence Anthony, als hun nieuwe thuis willen erkennen. Lawrence,<br />
bijgestaan door zijn vrouw, honden en rangers, krijgt het uiteindelijk<br />
voor elkaar een verbond te sluiten met de wijze matriarch Nana.<br />
Door de aanwezigheid van de olifanten leert Lawrence van hun<br />
moed, hun eeuwenoude wijsheid, hun doorzettingsvermogen, hun<br />
sociale structuur, hun liefde. De kudde verrijkt zijn leven nadat hij dat<br />
van hen heeft gered. Lawrence is helaas te vroeg overleden, maar de<br />
fameuze olifanten kunnen nog altijd worden gezien op Thulu Thula,<br />
niet ver van Richard’s Bay in Zuid-Afrika. https://thulathula.com<br />
Lawrence Anthony, met Graham Spence, De olifantenfluisteraar –<br />
mijn leven met de kudde in de Afrikaanse wildernis | JUST Publishers,<br />
2019 | Uit het Engels vertaald door Bureau Bernards | Paperback,<br />
350 pagina’s, met foto’s | ISBN 978-90-897566-3-3 | € 22,50<br />
Een olifant in mijn keuken<br />
An Elephant in my Kitchen is het vervolg op de bestseller The<br />
Elephant Whisperer, geschreven door Lawrence Anthony over een<br />
kudde getraumatiseerde olifanten die hij en zijn vrouw Françoise<br />
Malby opnamen op hun inderhaast opgerichte game reserve Thula<br />
Thula. Lawrence overleed en Françoise, een geboren Parisienne zag<br />
zich gesteld voor tal van uitdagingen. Ze schreef er een ontroerend<br />
boek over, An Elephant in my Kitchen. Waarin ze bijvoorbeeld<br />
erkent dat zij, in tegenstelling tot Lawrence doodsbang was voor<br />
olifant Frankie, nota bene naar haar vernoemd. Ze biedt als een<br />
volleerd natuurbeheerder een beschermend thuis aan verweesde<br />
neushoorns, aan nijlpaard Charlie dat doodsbang blijkt te zijn<br />
voor water en ze weet haar Thula Thula overeind te houden als ze<br />
overvallen worden door stropers. Ik las het in Zuid-Afrika en huilde<br />
tranen met tuiten. Ik mailde haar mijn complimenten en ontroering.<br />
Per kerende e-pos kwam haar bericht. ‘I’m so sorry, I made you cry,<br />
my dearest Marjolein.’ Het boek is te koop overal in Zuid-Afrika en<br />
hier via bol.com. Inmiddels heb ik de vertaling mogen verzorgen van<br />
Een olifant in mijn keuken.<br />
www.AnElephantInMyKitchen.com<br />
Françoise Malby-Anthony, with Katja Willemsen, An Elephant In My<br />
Kitchen - what the herd taught me about love, courage and survival |<br />
Pan Macmillan, 2018 | Paperback, 328 pagina’s met foto’s |<br />
ISBN 978-15-098649-1-1 | € 18,99, ook als e-book<br />
Wonderboom<br />
Magriet Vos moet vluchten. Ze is violiste en woont in een postapocalyptisch<br />
Zuid-Afrika dat op de rand van de chaos staat.<br />
Magriet speelt geregeld voor de West-Kaapse tiran Albino X. Ze<br />
vreest dat ze haar leven niet zeker is als Albino X haar toenemende<br />
geheugenverlies ontdekt. In het geheim vertrekt ze van Betty’s Bay<br />
naar haar geboorteplaats Wonderboom, vijftienhonderd kilometer<br />
naar het noorden. Ze wil terug naar haar roots voordat ze vergeet<br />
wie ze is. Haar leven kent ze dankzij haar dagboek en foto’s, die ze<br />
als een kostbare schat in haar vioolkist bewaart. En door de vage<br />
herinneringen die bepaalde plekken of landschappen oproepen.<br />
Magriets reis is een bijzondere metafoor voor de dagelijkse angsten<br />
van menige Zuid-Afrikaan. Tijdens de vlucht van Magriet leer je<br />
meer en meer over Zuid-Afrika en haar geschiedenis en bijzondere<br />
inwoners. Een boek waar je aan moet wennen en dat je vervolgens<br />
niet meer loslaat.<br />
Lien Botha, Wonderboom | Vertaald uit het Afrikaans door<br />
Robert Dorsman | Zirimiri Press, 2019 | ISBN 978-94-900421-5-8 |<br />
Paperback, 208 pagina’s | € 18,95<br />
153
Stoere tantes<br />
en de kinderen van Bobbi Bear<br />
Groene heuvels bespikkeld met vrijstaande huisjes. Ogenschijnlijk vredig en idyllisch.<br />
Het bezoek aan Operation Bobbi Bear in Amanzimtoti, net buiten Durban, leert dat het<br />
leven achter tal van gesloten deuren binnen de plattelandsgemeenschappen voor kinderen<br />
vooral wreed is. Vier dagen lang mocht <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> meekijken bij Operation Bobbi<br />
Bear en leerde zo de zachte kant van de ‘Rough Aunties’ kennen.<br />
In 2008 veroverden vijf vrouwen uit Zuid-Afrika de harten van<br />
velen door de documentaire Rough Aunties. Jackie, Eureka, Thuli,<br />
Mildred en Sdudla vormen samen met Sweetie en Ladyfair het<br />
warmkloppende hart van Operation Bobbi Bear die mishandelde,<br />
verwaarloosde, seksueel misbruikte en vergeten kinderen van het<br />
platteland rond Durban beschermt, opvangt en verzorgt. Net zo<br />
lang tot ze geheeld en weer kind zijn. En nog lang daarna. Every<br />
little body is a somebody, dat is de kern van Operation Bobbi Bear.<br />
Thuis bij Jackie Downs Brandfield<br />
Een stevige wind laat de bladeren van de hoge palmbomen buigen.<br />
We zitten buiten bij Jackie, de oprichtster van Operation Bobbi »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marjolein Westerterp en stills uit de film Rough Aunties van Kim Longinotto
Opvanghuis Bobbi Bear<br />
Eureka<br />
Eureka en Sdudla<br />
Waar het pijn deed<br />
Jackie<br />
Jackie biedt hulp aan<br />
Jackie en Noni<br />
Mildred en Noni<br />
Puur geluk<br />
Mildred
De zaterdagbijeenkomst onder de boom<br />
Voorlichting onder de boom<br />
Sdudla<br />
Sdudla en Eureka<br />
Rough Aunties Sdudla en Mildred<br />
Thuli<br />
Thuli troost<br />
Thuli en Martin<br />
Amanzimtoti<br />
Ladyfair
Bear, in afwachting van de welkomstbraai ter ere van ons bezoek.<br />
Sindi, de geadopteerde dochter van Jackie en Allan vraagt de<br />
aandacht, in haar hand een envelop: ‘We zijn zwanger, en alles is<br />
goed …’ Uit de envelop komt de eerste echo van het kindje dat<br />
ze draagt. Haar eveneens geadopteerde zusje Nonhlanhla dat<br />
achter haar staat slaat de handen voor haar mond, tranen stromen<br />
over haar wangen. Jackie springt overeind en omhelst de jonge<br />
vrouw. Sindi was verkracht en mishandeld en kwam bij hen als een<br />
getraumatiseerd kind, zonder toekomst. Nu staat er een stralende,<br />
zelfverzekerde aanstaande moeder die via Facetime contact legt<br />
met haar familie, haar nieuwe familie. ‘We are pregnant. What?<br />
Pregnant, we are having a baby, you know; a little person.’ Haar<br />
eigen vader en moeder heeft Sindi nooit meer gezien nadat ze was<br />
opgevangen bij Operation Bobbi Bear en uiteindelijk liefdevol werd<br />
opgenomen in het gezin van Jackie. ‘Ik was zo bang dat ze nooit<br />
kinderen zou kunnen krijgen’, zegt Jackie, terwijl ze haar hand<br />
uitsteekt naar haar dochter. Noni, zoals Nonhlanhla liefkozend<br />
wordt genoemd en Sindi hebben we gezien in de documentaire<br />
Rough Aunties. Noni werd zwaar mishandeld door haar oom en<br />
uiteindelijk uit huis geplaatst. Voor even, om op adem te komen bij<br />
Jackie, Allan en Sindi. Voor even werd voor altijd. Hoe puur geluk er<br />
uitziet toont Rough Aunties als Nonhlanhla hoort dat ze bij Jackie<br />
mag blijven.<br />
A day at the office met Eureka<br />
Het kantoor en opvanghuis van Bobbi Bear gaat schuil achter<br />
beschermende hekken. We worden hartelijk omhelsd door Eureka<br />
Olivier, de vrouw die de operatie nu, na het terugtreden van<br />
Jackie, leidt. In een flits zie ik een jongetje wegrennen. Binnen ligt<br />
speelgoed, op de bank twee van de gekleurde beren die dienstdoen<br />
als spreekpop om kinderen duidelijk te laten maken wat hen is<br />
overkomen. Op het aquarium met oranje vissen prijken glitters.<br />
Overal in het kantoor zijn glitters. ‘Ik houd van bling’, zegt Eureka.<br />
‘Mijn leven hier is soms zo zwaar dat het me helpt om even weg te<br />
komen van het duister dat hier altijd hangt.’<br />
Het opvanghuis van Bobbi Bear is vol. Zes kinderen van een<br />
drugsverslaafde moeder met zes verschillende vaders. Het oudste<br />
meisje is nu 10 jaar. Ze werden gevonden in een krot naast een<br />
vuilnisbelt. In het bed lagen dode ratten, de kinderen waren<br />
ondervoed en voor twee van hen kwam de hulp bijna te laat. ‘Ze<br />
waren verwilderd’, zegt Eureka. ‘Ze waren niet opgevoed, wisten<br />
niet van wc’s of manieren, gingen niet naar school.’ Ze werden<br />
mishandeld door de moeder en de stroom van mannen die over de<br />
vloer kwamen, en verkracht, telkens weer. Ook de jongetjes.’<br />
Het belangrijkste wat Eureka, die sinds hun komst nu anderhalf jaar<br />
geleden doet, is hen vertrouwen in mensen geven. ‘Ze gaan heel<br />
makkelijk met andere kinderen om, maar niet met volwassenen.<br />
Psychologen en gedragscoaches helpen om stapje voor stapje dat<br />
vertrouwen te geven, en de angst te laten plaatsmaken voor liefde<br />
en veiligheid. Soms zitten de twee jongsten onder mijn bureau<br />
terwijl ik zit te werken en klampen zich vast aan mijn benen. De<br />
oudste jongen heeft het ‘t moeilijkst, hij probeerde een tijdje<br />
geleden zelfmoord te plegen. “Ik wil niet leven”, zei hij.’ Twee<br />
dagen en nachten heeft Eureka met hem in haar armen gezeten<br />
om hem liefde en geborgenheid te laten voelen. Het mantra:<br />
‘ik wil dat je leeft…’ De moeder is inmiddels vertrokken naar<br />
Johannesburg, is weer zwanger van weer een nieuwe man. Naar<br />
de kinderen heeft ze niet meer omgekeken. Die blijven ondanks<br />
alles naar haar vragen. Ze was alles wat ze kenden. Met z’n zessen<br />
vormen ze een kleine clan, een scheepje dat dobbert op de woeste<br />
baren van het leven. Eureka kan pas blij zijn als het Bobbi Bear<br />
gelukt is om de trauma’s te verjagen en ze van totaal kapot weer zo<br />
heel als mogelijk zijn.<br />
De opvangruimte zit de volgende ochtend vol. Vijf kinderen met<br />
volwassenen, op zoek naar hulp. Ik leer het gezicht van trauma<br />
kennen. Uit de ogen is alle leven verdwenen, heeft plaatsgemaakt<br />
voor wanhoop.<br />
De rough aunties, stoere tantes<br />
Ik leer ook het gezicht van liefde en mededogen kennen. De vijf<br />
vrouwen die, gesteund door vele anderen, het hart van Operation<br />
Bobbi Bear vormen zijn zelf kapotgemaakt door misbruik,<br />
mishandeling, door verlies. Het leven is hard voor ze geweest,<br />
maar zoals ze zelf zeggen: ze zijn geheeld en vastberaden kinderen<br />
en vrouwen die hetzelfde overkomt te helpen. Daarvoor gaan ze<br />
door roeien en ruiten. Op mijn voorzichtige vraag of het verhaal<br />
vertellen niet steeds weer het wondje openkrabt aan Ladyfair die<br />
voorlichting over hiv/aids en misbruik geeft op scholen waarbij<br />
de tranen haar over de wangen stromen, zegt ze: ‘Nee, ik ben<br />
geheeld, maar dat betekent niet dat het me niet raakt. In onze<br />
cultuur zwijgen we over slechte zaken, ik heb hier geleerd dat het<br />
goed is erover te praten.’ Bijna achteloos somt ze vervolgens de<br />
verschrikkingen op die ze heeft moeten doorstaan. Ik kan haar<br />
alleen maar omhelzen en danken voor haar openheid. Van Eureka<br />
krijg ik een brief met daarop het verhaal van haar leven en dat van<br />
haar dochter Michelle die ook werkt voor Bobbi Bear. Ik kijk de<br />
vrouw aan die zo hard knokt om Bobbi Bear te laten overleven.<br />
Haar leven op vijf A4’tjes. ‘Ik heb het zo kort mogelijk verteld. Ik<br />
heb bereikt wat ik wilde, van slachtoffer ben ik overlever geworden,<br />
mijn nieuwe familie is mijn gezin en de mensen van Bobbi Bear.’<br />
Eerder had ze gehint op haar handtas die altijd in haar blikveld<br />
moet zijn. Het was de tas die ze nodig had om te kunnen vluchten<br />
als het misbruik te zwaar werd om te dragen. Ze heeft alle klappen<br />
die het leven maar kon uitdelen opgevangen en heeft maar één<br />
doel: ‘mijn jeugd is mij afgenomen. Ik vecht tot mijn laatste snik om<br />
kinderen in nood te helpen en ze weer kind te laten zijn.’<br />
Bobbi Bear – de naam van hoop<br />
Ook het leven van Jackie is op z’n zachtst gezegd niet over rozen<br />
gegaan. Dacht ik nog dat in Afrika het leven voor blanken over<br />
het algemeen goed is, Jackie helpt me snel uit de brand. Ze is in<br />
haar jeugd, in Bulawayo in Zimbabwe, misbruikt, genegeerd en<br />
uiteindelijk, met haar drie jongere broers door zwarte vrouwen<br />
gered en onder de hoede genomen. Het misbruik, het niet gezien<br />
worden heeft een activistisch vuur in haar ontstoken en ze besloot<br />
op te komen voor kinderen en vrouwen zonder stem. Alsof het<br />
onmogelijk was haar eigen trieste verleden te ontlopen, werd ze,<br />
eenmaal in Zuid-Afrika geconfronteerd met hiv/aids, met armoede,<br />
met druggebruik en met misbruikte kinderen. Ze herkende de<br />
wanhoop. Het besluit om ze te helpen was daarmee snel genomen.<br />
Hoe ze wist wat ze moest doen? Ze kijkt me aan. Ik weet het<br />
antwoord: ‘You walked the walk.’ Omdat ze wist hoe moeilijk het<br />
is om te praten over wat je is overkomen, bedacht ze een beer die<br />
namens het kind het verhaal vertelt. De beer moest »<br />
157
158<br />
een naam, de stichting moest een naam. Ze koos voor Robin,<br />
koosnaam Bobbi, haar beste vriendin en een meisje dat in de ogen<br />
van Jackie het ideale leven leidde. Een fantastische kindertijd,<br />
liefhebbende ouders. Het lot trof Robin hard, ze overleed als<br />
jonge vrouw bij een auto-ongeluk. ‘Deze fantastische vrouw, die<br />
zo dol was op kinderen zou nooit moeder worden. Zij was mijn<br />
benchmark voor hoe geluk eruitziet en ik wilde dat haar leven niet<br />
voor niets was geweest. Bobbi Bear is haar nalatenschap en mijn<br />
opdracht.’<br />
De boom op zaterdag<br />
Elke week, al twintig jaar lang, komen kinderen uit de township<br />
naar wat inmiddels de beroemdste boom van Zuid-Afrika wordt<br />
genoemd. Om hulp te zoeken, om, zoals Eureka zegt, voor een<br />
paar uur kind te zijn. Ze krijgen, middels donaties, kleren of<br />
een stukje speelgoed, en altijd – als er geld is – iets te eten, een<br />
sandwich, een bekertje sap. ‘Sommigen beginnen al om vier uur<br />
te lopen om op tijd te kunnen zijn. De tocht is niet zonder gevaar,<br />
om bij de boom te komen moet een aantal kinderen een riviertje<br />
oversteken. Na heftige regenval is dat riviertje een kolkende<br />
stroom. Shulababa, het zoontje van Rough Auntie Sdudla verdronk<br />
tijdens de oversteek, op weg naar zijn<br />
moeder. De bijeenkomsten worden ook<br />
gebruikt voor empowerment talks, om<br />
voorlichting te geven. De boom is in een<br />
ruwe wereld een baken van veiligheid<br />
geworden. Van vertrouwen, de kinderen<br />
en hun moeders, tantes en oma’s weten<br />
dat Bobbi Bear er elke week voor ze klaarstaat. ‘Ook ik werd<br />
geholpen, zonder dat ik erom vroeg was er hulp. Daar ben ik nog<br />
altijd dankbaar voor. Ook voor het feit dat mijn broers en ik altijd bij<br />
elkaar hebben kunnen blijven’, zegt Jackie.<br />
Zoals de zes van Bobbi Bear nu?<br />
‘Ja, die band is mijn levenslijn geweest en nog. We waren een troep,<br />
zo noemde ik ons ook.’<br />
Kijkend naar alle ervaringen, vraag ik Jackie of het voor haar<br />
moeilijk was om zelf moeder te worden, hoe natuurlijk groot haar<br />
liefde voor kinderen ook is. Ze had haar eigen moeder zien vechten<br />
om te overleven en jarenlang voor haar drie broertjes moeten<br />
zorgen. Ze geeft toe dat ze het heel lastig vond om haar kinderen<br />
als baby te zien, om zich schuldig te voelen als ze iets mankeerden.<br />
‘Heel eerlijk, ja ik was bijna verlamd van angst toen ik voor het eerst<br />
zwanger was. Om te kunnen helpen, moet je geheeld zijn. Als jij<br />
pijn hebt, straalt dat af op anderen.’ Jackie vond haar heling in de<br />
kerk. ‘Daar was de perfecte vader die je niet seksueel misbruikte,<br />
die je niet sloeg, die niet doodging aan aids of je verliet. Hij bood<br />
vertrouwen, veiligheid en zekerheid. En precies dat is wat wij doen<br />
bij de boom. En daarnaast had ik de ervaring dat niemand ooit<br />
naar mij of mijn broers luisterde. Ik wist daardoor ook dat wij bij<br />
Bobbi Bear altijd moeten luisteren naar mensen in nood. Ik wilde<br />
een stem voor de misbruikte kinderen zijn. En voor vrouwen, alle<br />
vrouwen van alle kleuren, ik wil ze bewust maken van het feit dat<br />
wij ‘we-people’ zijn.’<br />
Vrijwilligers uit Nederland<br />
Nederland en Operation Bobbi Bear hebben nauwe banden.<br />
Het huis waar Bobbi Bear nu verblijft is mogelijk gemaakt door<br />
giften uit Nederland. Het was de start van de verwezenlijking van<br />
een droom. Jarenlang hebben via Be More ook vrijwilligers uit<br />
Nederland een liefdevolle helpende hand uitgestoken. Een van<br />
hen is Brigitte van der Loo. Ze verbleef een halfjaar bij Bobbi Bear<br />
en is nog altijd onder de indruk van het werk van de aunties en<br />
de ervaringen die ze heeft meegemaakt. ‘Na alle afschuwelijke<br />
verhalen van kinderen seksueel misbruikt door ooms, buurmannen,<br />
vaders en broers kreeg ik bijna een hekel aan alles wat man was. En<br />
juist die week kwam elke dag een melding van een kind misbruikt<br />
door moeder. Zoals een moeder die bij haar dochter een stok in<br />
haar anus had gestoken, en naar school had gestuurd. Het meisje<br />
kon uiteraard niet zitten en zo kwam de lerares erachter. Dat<br />
verhaal zal ik nooit vergeten. Of ‘mijn’ Thabile, verkracht door haar<br />
oom. Ik was erbij toen het allemaal net was gebeurd, bij de politie,<br />
in het ziekenhuis, het moment dat ze haar moeder weer zag, voor<br />
het eerst na het gebeurde. Moeder bleef keurig op de bank zitten<br />
en het meisje aan de andere kant van de kamer. Allebei stil. Thabile<br />
huilde, maar durfde niet naar haar moeder. Schaamte, juist ook<br />
bij haar moeder. Onze dochter was 15 in die tijd en ik had bij Bobbi<br />
Bear een meisje van die leeftijd meegemaakt die al heel wat achter<br />
de kiezen had. Toen ik thuiskwam en onze dochter maar bleef<br />
‘zeiken’ over de scooter waarvoor ze<br />
‘Every little body is a<br />
somebody, dat is de kern<br />
van Operation Bobbi Bear’<br />
spaarde, ben ik wel eens flink tegen<br />
haar uitgevallen. Het leven dat ik toen<br />
leidde paste me na mijn tijd bij Bobbi<br />
Bear niet meer zo goed.’<br />
Vier dagen, een documentaire,<br />
getraumatiseerde kinderen en stoere tantes met een ongelooflijk<br />
verhaal hebben mijn hart geraakt. Ik heb twee kanten van de<br />
medaille die Zuid-Afrika heet gezien. De wanhoop en hoop, het<br />
misbruik en de liefde. Ik maak een diepe buiging voor de Rough<br />
Aunties. ˙<br />
QuickFACTS<br />
Operation Bobbi Bear bestaat dit jaar twintig jaar.<br />
Normaliter reden voor een feest. Nu een jammere<br />
constatering dat het werk van de Rough Aunties nog altijd<br />
heel hard nodig is. Hoe Stichting Bobbi Bear Nederland<br />
helpt lees je op de website www.foodforbobbibear.com<br />
De Stichting heeft de ANBI-status voor goede doelen. Help<br />
je mee?<br />
Om het werk van Bobbi Bear te begrijpen, kijk naar<br />
Rough Aunties, de prijswinnende documentaire van Kim<br />
Longinotto, te huren of aan te schaffen via<br />
https://vimeo.com/ondemand/roughaunties/179195400<br />
De foto’s zijn gemaakt tijdens de Tree-sessie en<br />
komen van de documentaire Rough Aunties. Wegens<br />
de privacywetgeving mogen van de kinderen die nu<br />
opgevangen worden bij Bobbi Bear geen foto’s gemaakt<br />
worden.
lezen<br />
luisteren<br />
& kijken<br />
Alles uit Afrika wat in onze ogen de moeite waard is om gezien te worden<br />
159<br />
Lamentations of Judas<br />
eerste geprivatiseerde gevangenis in Zuid-Afrika. Dit is wat er<br />
gebeurt wanneer ingewikkelde overheidstaken als detentie en<br />
reclassering aan marktwerking worden overgelaten, en zonder<br />
toezicht worden uitgevoerd door grote internationale corporaties.<br />
Een fenomeen dat ontstond door bezuinigingen. In deze film<br />
van de tweelingzussen Femke en Ilse van Velzen (Weapon of<br />
War) – volgen we onderzoeksjournalist Ruth Hopkins en de levens<br />
van ex-gedetineerden en gevangenbewaarders van de Zuid-<br />
Afrikaanse Manguang gevangenis, die privaat gerund wordt door de<br />
controversiële Britse multinational G4S.<br />
Gelekte videobeelden, gefilmd door gevangenisbewaarders, tonen<br />
het geweld binnen de muren van deze beruchte gevangenis. Prison<br />
for Profit legt het gewelddadige systeem van winstmaximalisatie<br />
door een bedrijf als G4S bloot.<br />
Bij de koloniale oorlogen in ‘wit’ Zuid-Afrika werden Angolese<br />
jongeren geronseld en gedwongen als soldaten mee te vechten<br />
tegen de zwarte bevolking. Sinds eind jaren tachtig leven deze<br />
‘Terrible Ones’ in het afgelegen Zuid-Afrikaanse ruïnestadje Pomfret.<br />
De onlangs overleden filmmaker Boris Gerrets (Shado’man) zoekt<br />
hen op en vraagt hen naar hun rol in de oorlogen. Hij stuit op een<br />
muur van stilte. Om hen met het verleden te confronteren, besluit<br />
hij de veteranen het verhaal van Judas Iskariot, symbool van verraad,<br />
na te laten spelen. Zo worden zij – slachtoffers en daders – niet<br />
alleen personages in de documentaire, maar ook acteurs in het<br />
confronterende Bijbelverhaal. Er ontstaat een aangrijpend beeld<br />
van mensen aan de zelfkant van de geschiedenis in een drama over<br />
schuld, verhaal en vrije wil. Fascinerend, ongemakkelijk en prachtig<br />
gefilmd. Pijn die wacht onder de oppervlakte.<br />
Lamentations of Judas draait vanaf 6 augustus in de bioscopen.<br />
Bekijk de trailer hier: https://youtu.be/ZcdLd-FhtW8<br />
Prison for Profit<br />
The Boy Who Harnessed the Wind<br />
Het waargebeurde verhaal over een tiener in Malawi, die zijn dorp<br />
wil redden van de hongersdood. De film neemt je mee naar een<br />
uitgedroogd, ongeromantiseerd maar indrukwekkend Malawi,<br />
met acteurs die afwisselend Engels en Chichewa spreken en een<br />
authentiek Afrikaans verhaal vertellen. Dit regiedebuut van de<br />
Nigeriaans-Britse acteur Chiwetel Ejiofor (12 Years a Slave) is<br />
gebaseerd op de gelijknamige, autobiografische roman van William<br />
Kamkwamba. Het verhaal, over een puber uit Malawi die een plan<br />
bedenkt om zijn dorp te redden van de hongerdood, wordt zonder<br />
opsmuk verteld, met alle ruimte voor de sympathieke, overtuigend<br />
gespeelde personages. Het slot wordt al min of meer verklapt in de<br />
titel, maar is evengoed hartverwarmend.<br />
Netflix, trailer via https://www.imdb.com/title/tt7533152/<br />
Geen makkelijke kost, maar wel een verhaal dat verteld<br />
moet worden. Klokkenluiders, ex-gedetineerden en een<br />
onderzoeksjournalist tekenen een schokkend beeld van de<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
Saskia Vredeveld<br />
Zoektocht naar het paradijs<br />
Amsterdam en Utrecht. Amersfoort en Ermelo. Haarlem en Dordrecht. Dorpen en dorpjes<br />
die diep verscholen liggen in het binnenland van Zuid-Afrika, waar nooit of vrijwel nooit<br />
bezoekers komen. De Nederlands-Zuid-Afrikaanse filmmaker Saskia Vredeveld reisde de<br />
afgelopen jaren 5000 kilometer door haar geboorteland. Het werd een dubbele odyssee.<br />
Ze wilde antwoord vinden op de vraag of Zuid-Afrika nog steeds haar land is én een wereld<br />
vol Nederlandse namen ontsluiten die op het punt staan van de landkaart te verdwijnen.<br />
Het resultaat is te zien in haar filmische roadtrip door Zuid-Afrika A Fool’s Paradise (2019).<br />
Ze is geboren aan de voet van de Tafelberg en groeide op in<br />
Kaapstad in de tijd van apartheid. Ze leefde ‘alsof het altijd<br />
vakantie was’. Aan het leven in haar paradijs kwam een einde toen<br />
haar ouders terugverhuisden naar Nederland. Voor Saskia een<br />
nachtmerrie. Als blanke Zuid-Afrikaanse werd ze hard veroordeeld.<br />
Je zult wel een racist zijn. ‘Ik deed zo mijn best aansluiting te vinden<br />
dat ik zelfs klompen ging dragen. Dat ik uit Zuid-Afrika kwam, kon<br />
ik maar beter niet zeggen. Iedereen, ook mijn eigen familie, ging<br />
mij vertellen hoe het was in Zuid-Afrika, terwijl ik er net vandaan<br />
kwam.’<br />
Om de vragen en meningen over haar dierbare geboorteland te<br />
ontwijken verklaarde ze haar accent door te zeggen dat ze uit<br />
Canada kwam. Pas in Nederland zag ze de andere kant van de<br />
medaille van apartheid.<br />
‘Van Nelson Mandela had ik nog nooit gehoord. Terwijl wij elk<br />
weekend zonnebadend op het strand lagen, met uitzicht op<br />
Robbeneiland. Zuid-Afrika had nog geen televisie, en er was<br />
censuur. Het was dan ook een enorme schok toen ik op de<br />
Nederlandse televisie voor het eerst beelden zag van rellen in de<br />
townships, onderdrukking, politiegeweld.’<br />
Saskia werd filmmaker en begon de verhalen van haar<br />
geboorteland te filmen. Kritisch en geëngageerd, maar ook vol<br />
liefde, want heimwee naar Zuid-Afrika bleef knagen. Altijd.<br />
Bij haar nieuwste documentaire wilde ze in eerste instantie<br />
het verhaal vertellen van het Zuid-Afrika van nu, wat 25 jaar<br />
democratie het land heeft opgeleverd. Ze besloot het boek van<br />
historicus Bart de Graaff, 1599 km tussen Amsterdam en Gouda,<br />
en de plaatsen met Nederlandse namen die hij daarin beschrijft<br />
als leidraad te nemen voor haar roadtrip. Het werd echter meer<br />
dan een verslag, A Fool’s Paradise werd een persoonlijk document,<br />
waarin Saskia teruggaat naar haar jeugdherinneringen, de<br />
ontmoeting tussen haar Nederlandse ouders in Zuid-Afrika,<br />
destijds voor naoorlogse Nederlanders het beloofde paradijs en<br />
land van de onbegrensde mogelijkheden.<br />
Is Zuid-Afrika nog mijn paradijs?<br />
Saskia realiseert zich dat ze destijds weinig tot niets meekreeg van<br />
de apartheid. ‘Ik groeide op in een land dat ik eigenlijk helemaal<br />
niet goed kende. Wij leefden in een witte bubbel. Apartheid was<br />
heel normaal. Elk volk heeft toch een eigen taal, een eigen land,<br />
een eigen cultuur? Daarom heb ik voor de publieke omroep meer<br />
dan twintig documentaires over Zuid-Afrika gemaakt. Ik moet<br />
weten waar ik vandaan kom.’<br />
Met haar jeugd in het achterhoofd vraagt ze zich tijdens haar<br />
roadtrip af of het opgroeien tijdens de apartheid haar tot een racist<br />
heeft gemaakt?<br />
Na de eerste democratische verkiezingen in 1994 is er in Zuid-<br />
Afrika veel ten goede veranderd. Maar kun je vierhonderd jaar<br />
kolonialisme in 25 jaar wegpoetsen? Bij veel blanken, waaronder<br />
Saskia, speelt nog steeds schaamte. ‘Ik had zelfs in Nederland altijd<br />
de neiging om extra aardig te zijn tegen zwarte mensen.’ »<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Privébezit Saskia Vredeveld en A Fool’s Paradise
161
162<br />
‘Zuid-Afrika vraagt moed van me mijn angst te begraven<br />
en de hoop niet op te geven’<br />
In de loop der jaren hebben hoop en wanhoop om voorrang<br />
gestreden. ‘Dankzij iemand als Nelson Mandela is het nu weer<br />
oké om te zeggen dat je een Zuid-Afrikaan bent. Schaamte is<br />
veranderd in trots. Maar dat wisselt elkaar af.’<br />
Haar droom? ‘Dat is die van Nelson Mandela: een samenleving<br />
waar iedereen in harmonie kan samenleven in een vrije democratie<br />
zonder armoede.’ Dat is echter niet het beeld dat ze krijgt als ze<br />
door het land reist.<br />
In naam van de documentaire<br />
A Fool’s Paradise is een uitdrukking die zoveel betekent als “een<br />
gevoel van geluk dat je kunt hebben omdat je onwetend bent over<br />
de negatieve aspecten van een situatie”. Geluk gebaseerd op valse<br />
hoop dus. De vraag die ze zich stelt: wat is er geworden van de<br />
hoop die Nelson Mandela mij gaf? Gaande het proces werd A Fool’s<br />
Paradise een persoonlijke essayfilm, road movie en antropologische<br />
studie ineen, een eigentijds portret waarin ze de camera richt op<br />
de mensen die buiten het welgestelde, witte plaatje van haar jeugd<br />
vielen.<br />
Het levert veel vragen en twijfels op: Zuid-Afrika, het beloofde<br />
land, maar voor wie dan? ‘Mijn Zuid-Afrika was veilig en vrij. Maar<br />
hoe vrij is het dan nu? Als witte kun je alleen met beveiliging de<br />
townships in.’<br />
Ze zag een land dat zich opnieuw aan het uitvinden is, waarin<br />
iedereen op zoek is naar een eigen gemeenschap waarin hij of zij<br />
zich veilig voelt.<br />
De vraag of Zuid-Afrika nog steeds haar land is, levert een resoluut<br />
antwoord op.<br />
‘Ja, mijn hart ligt in Zuid-Afrika, met Nederland heb ik een<br />
verstandshuwelijk. Als ik in Nederland ben mis ik altijd de geuren,<br />
geluiden, de zeewind, het licht. Ik vind het een rijkdom om twee<br />
vaderlanden te hebben, maar het voelt ook gespleten. Of ik in<br />
Nederland ben of daar, na een tijdje krijg ik heimwee en moet ik<br />
weer naar de andere kant om mijn balans te hervinden. In mijn<br />
films laat ik die twee kanten zien en word ik heel. Met A Fool’s<br />
Paradise heb ik voor mijn gevoel mijn plaats opgeëist in mijn<br />
Zuid-Afrika.’ ˙
163<br />
QuickFACTS<br />
Meer info: afoolsparadisefilm.com<br />
De filmdocumentaire A Fool’s Paradise is te zien via Picl:<br />
https://picl.nl/films/a-fools-paradise/<br />
Meer films en documentaires van Saskia Vredeveld vind je op<br />
https://southafricanstories.com/saskia-vredeveld/<br />
Het boek van Bart de Graaff, 1599 kilometer tussen Amsterdam en<br />
Gouda - een ontdekkingstocht langs Nederlandse plaatsnamen in<br />
Zuid-Afrika | Uitgeverij Scriptum, 2012|<br />
ISBN 978 90 55948925 | Paperback, 136 pagina’s met foto’s | € 15,75<br />
vormde de basis voor Saskia Vredevelds roadtrip door Zuid-Afrika.
De zwarte wereld van<br />
William Kentridge<br />
Vier decennia kunstenaarschap, het wordt wereldwijd gevierd.<br />
De zwarte en soms zware werken, met altijd een vleug humor en ironie<br />
van William Kentridge waren eerst in Nederland – 10 Drawings for Projection – te zien.<br />
Vervolgens kreeg de meester een dubbele expositie in Kaapstad.<br />
Tekst en foto’s: Marjolein Westerterp
Het gebeurt zelden, maar nu wel: het hele Zeitz MOCAA in<br />
Kaapstad én de brandnieuwe Norval Foundation eren de meester<br />
van het zwart, van de statement, van het grootse gebaar met een<br />
dubbele expositie: Why Should I Hesitate: Putting Drawings To Work<br />
en Sculptures.<br />
Terugkijkend op veertig jaar kunstenaarschap zegt Kentridge:<br />
‘Mijn mislukkingen hebben mij tot kunstenaar gemaakt. De<br />
overzichtstentoonstelling in Kaapstad geeft daar een goed overzicht<br />
van. In eerste instantie wilde ik ingenieur worden, daarna een<br />
revolutionair. Dat is allebei niet gelukt. Ik besloot acteur te worden<br />
en mislukte. Ik wilde schilder worden. En mislukte. Filmmaker.<br />
Het mislukte. En toen was daar houtskool. Het uitwisbare,<br />
zwarte, vluchtige houtskool. En zo werd ik kunstenaar, van<br />
houtskooltekeningen.’<br />
De cynische observatie wordt onderuitgehaald door het meer dan<br />
bijzondere werk van Kentridge dat vier museumverdiepingen en<br />
de Norval Foundation vult. Het is zwaar, indringend, groots en<br />
klein, impulsief en doordacht, filmisch, het is luid en het is vooral<br />
ongelooflijk eigen en origineel. Het verhaal staat altijd centraal,<br />
uitgedrukt in begeleidende woorden, knipsels, maquettes, zelfs<br />
ingerichte hotelkamers.<br />
Ben je in Kaapstad? Dompel je onder in de dansende, stampende,<br />
monotone, strijdlustige, muzikale en humorvolle wereld van<br />
William Kentridge. ˙<br />
QuickFACTS<br />
Why Should I Hesitate: Putting Drawings To Work is nog tot 23<br />
maart 2020 te zien in het Zeitz MOCAA museum in Kaapstad,<br />
www.zeitzmocaa.museum<br />
Why Should I Hesitate: Sculptures in de Norval Foundation,<br />
www.norvalfoundation.org
In de voetsporen van<br />
The LION KING<br />
Het is een van de duurste films ooit geproduceerd, met een recordaantal bezoekers.<br />
The Lion King 2019 oogt levensecht, toch zijn er geen echte dieren gebruikt. Wel word je<br />
overvallen door een grote wens al die mooie plekken zelf te ontdekken.<br />
Tekst en foto’s: Charlies Travels
Pride Rock Borana<br />
Na het zien van de nostalgische film over de levens van de diverse<br />
beesten in het kleurrijke dierenrijk, wordt de vraag vaak gesteld:<br />
waar speelt The Lion King zich af? Het antwoord is altijd Afrika.<br />
Simba beleeft zijn avonturen in een fictief landschap dat sterk<br />
doet denken aan de Afrikaanse savanne. En hoewel de bekende,<br />
meeslepende nummers uit de film, zoals ‘The Circle of Life’,<br />
worden gezongen in Zulu, een lokale taal uit Zuid-Afrika, is Oost-<br />
Afrika de grote inspiratiebron geweest voor de animatoren van<br />
The Lion King. Zo spreken de dieren in de film een aardig woordje<br />
Swahili, een taal die vooral in Kenia en Tanzania wordt gesproken.<br />
‘Simba’ betekent leeuw, ‘Mufasa’ betekent koning. ‘Pumbaa’<br />
betekent naïeveling, een passende naam voor het niet zo snuggere<br />
wrattenzwijn dat maar al te graag ‘hakuna matata’ roept: ‘geen<br />
probleem!’.<br />
Dromerige landschappen<br />
Waar we misschien nog wel het meest bij wegzwijmelen zijn de<br />
dromerige landschappen. Van uitgestrekt savannelandschap<br />
met eenzame rotsen en acaciabomen, tot kronkelende rivieren<br />
en dichtbegroeide jungles. Dat Oost-Afrika een fantastische<br />
inspiratiebron zou zijn hadden de animatoren van The Lion King<br />
ook door: zo verbleven zij een tijd in de Laikipia regio in Kenia.<br />
In de natuurgebieden hieromheen, zoals Borana Conservancy en<br />
Samburu National Park barst het van de rotsen zoals Pride Rock,<br />
waar baby Simba aan alle dieren van het leeuwenkoninkrijk wordt<br />
voorgesteld.<br />
Virtuele Serengeti<br />
Je zou het misschien niet zeggen, maar op het eerste shot na is<br />
alles wat je ziet puur en alleen door de computer gemaakt. Toch<br />
hebben de cameramannen het old-school aangepakt en met de<br />
camera op hun schouder de beelden geschoten. Hoe dan? Jon<br />
Favreau, de regisseur, heeft als eerste de opdracht gegeven om<br />
een virtuele Serengeti te maken. Dus is een team animatoren op<br />
het vliegtuig naar Kenia gestapt (dat de Serengeti in Tanzania ligt<br />
waren ze waarschijnlijk even vergeten). Daar hebben de beste<br />
mensen hun kont in het wild geparkeerd en zijn ze landschappen en<br />
dieren gaan bestuderen. Vervolgens hebben ze thuis de hele Lion<br />
King-wereld gecreëerd. De echte Serengeti is natuurlijk the place<br />
to be en vertolkt het droombeeld dat iedereen heeft van safari in<br />
Afrika. »
Pride Rock<br />
Serengeti<br />
Serengeti<br />
Kilimanjaro
Lake Manyara<br />
Kilimanjaro<br />
De Kilimanjaro in Tanzania is de hoogste berg en hét boegbeeld van<br />
Afrika. De top is 5895 meter hoog en prijkt met zijn besneeuwde<br />
kap boven het savannelandschap uit: niet alleen in The Lion King,<br />
maar ook in veel safariparken in Tanzania en Kenia.<br />
Lake Manyara National Park<br />
De honderden vogels die over een reusachtig meer vliegen is een<br />
van de bekendste shots uit The Lion King. Het landschap lijkt als<br />
twee druppels water op Lake Manyara in Tanzania.<br />
Hells Gate National Park<br />
Dit park in Kenia doet ons denken aan een van de meest<br />
hartverscheurende scènes uit de film: de rampzalige dood van<br />
koning Mufasa. In het echt vind je in dit park geen leeuwen en kun<br />
je het op de fiets verkennen.<br />
Amboseli National Park<br />
De savannes van Amboseli National Park in Kenia hebben met de<br />
majestueuze Kili aan de horizon misschien wel het meeste weg van<br />
het thuis van Simba en zijn vrienden.<br />
Murchinson Falls National Park<br />
De rivier die onze dierenvrienden bezoeken en waar ze badderen<br />
doet ons denken aan de Nijl die dwars door Murchinson Falls<br />
National Park in Oeganda loopt. Of misschien is het Kazinga<br />
Channel, het kanaal dat Lake George en Lake Edward met elkaar<br />
verbindt nog beter. Grote groepen olifanten baden in het water, op<br />
de oever liggen buffels, afgewisseld door nijlpaarden. Witte en roze<br />
pelikanen schudden de waterdruppels uit hun verenkleed.<br />
Bwindi Impenetrable Forest<br />
Voor Simba en Nala was het niet zo ver lopen voor ze in de jungle<br />
terecht kwamen. In realiteit zou het leeuwenkoppel een paar<br />
weken uit moeten trekken om in de dichte wouden van Bwindi<br />
Impenetrable Forest (home of the gorilla’s!) in Oeganda te geraken.<br />
˙<br />
Kijk voor meer informatie op www.charlies-travels.com
Murchinson Falls<br />
Hells Gate NP Kenia<br />
Amboseli<br />
Bwindi
Françoise Malby-Anthony<br />
In 2020 verscheen de Nederlandse vertaling van An Elephant In My Kitchen, het vervolg op<br />
de wereldwijde bestseller The Elephant Whisperer. In Een olifant in mijn keuken beschrijft<br />
Françoise Malby-Anthony hoe ze alles op alles zet om haar beroemde kudde olifanten te<br />
beschermen en hoe ze haar droom, een opvangcentrum voor wilde dieren, waarmaakt. De<br />
twee boeken spelen zich af in Thula Thula, een private game reserve in KwaZulu-Natal.<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen, Thula Thula en Kim McLeod
Wat olifanten mij leerden over<br />
moed, liefde en<br />
overlevingskracht<br />
Frankie en Frankie
176<br />
Het laatste wat Françoise, een mondaine Française, van het leven<br />
verwachtte is dat zij terecht zou komen in een wildreservaat<br />
in Zuid-Afrika. Dat gebeurt echter wel als ze verliefd wordt<br />
op natuurbeschermer Lawrence Anthony. Hun ontmoeting in<br />
Engeland zet haar leven op z’n kop. Na Lawrence’ onverwachte<br />
dood wacht haar de bijna verlammende verantwoordelijkheid om<br />
Thula Thula zonder hem voort te zetten. Het lijkt een onmogelijke<br />
taak: stropers doden hun neushoorns, de bewakers weigeren<br />
een vrouw als baas te accepteren en de overheid dreigt haar<br />
geliefde kudde olifanten alsnog af te schieten. Ze krijgt de zorg<br />
voor een verdwaalde babyolifant die plotseling bij haar huis staat<br />
en biedt een veilig thuis aan getraumatiseerde weesneushoorns<br />
en nijlpaardje Charlie dat doodsbang is voor water. Terwijl haar<br />
zelfvertrouwen in de jaren na Lawrence’ dood groeit ontdekt<br />
Françoise dat ze olifantenmatriarch Frankie al die tijd verkeerd<br />
heeft beoordeeld. En de dieren en Thula Thula in de Zuid-<br />
Afrikaanse bush leren haar nog meer waardevolle levenslessen …<br />
In Een olifant in mijn keuken beschrijft Françoise haar leven<br />
vanaf de ontmoeting met Lawrence in Londen. Hoe ze de kudde<br />
getraumatiseerde olifanten opnemen. De pieken en dalen<br />
waarmee ze te maken krijgen. Het geeft een ontroerend kijkje in<br />
de keuken van een bijzonder echtpaar en een leven in de Zuid-<br />
Afrikaanse bush.<br />
Nadat de kudde van Nana zich heeft aangepast aan hun nieuwe<br />
thuis Thula Thula krijgen Lawrence en Françoise het verzoek een<br />
eenzame vrouwtjesolifant op te nemen.<br />
Ze doorstond de reis en arriveerde op Thula Thula. De hel waarin ze<br />
had moeten leven was verleden tijd. We lieten haar meteen in de<br />
boma en zoals ook met de komst van de kudde was gebeurd richtte<br />
Lawrence samen met twee opzichters een tijdelijk kamp in. Ze haatte<br />
hun aanwezigheid en viel Lawrence aan als hij in de nabijheid van het<br />
hek kwam. Haar vijandigheid en angst kleurden haar ogen zwart van<br />
woede.<br />
‘We moeten geduld met haar hebben, ze is ons enfant terrible’,<br />
gebruikte ik de liefkozende Franse uitdrukking voor een lastig kind.<br />
‘Dat is een mooie omschrijving’, zei Lawrence. ‘We noemen haar ET.’<br />
‘Ze heeft zoveel ellende in dat korte leventje van haar meegemaakt<br />
dat we nu niet opgeven.’<br />
Na een paar dagen sloeg ET’s woede om in wanhoop. Onbekend<br />
terrein. Nieuwe geuren die haar angst aanjoegen. Enge mensen in<br />
haar directe nabijheid. Het was te veel voor haar. Ze verstopte zich<br />
niet meer, nam niet meer de moeite om Lawrence aan te vallen, ze at<br />
niet meer en liep alleen maar rusteloze rondjes.<br />
Lawrence nam me mee naar haar toe en ze keek niet eens naar ons.<br />
Ze had het opgegeven.<br />
Ik begreep het wel. Mensen betekenden gevaar, pijn en verdriet. Ze<br />
was er met de verhuizing in haar ogen niet op vooruitgegaan. Ze was<br />
nog steeds alleen en bang.<br />
Wat moesten we doen? Je kunt een boze olifant niet omhelzen om<br />
haar te troosten. Lawrence was bereid om nog maanden naast haar<br />
te blijven slapen als dat haar geholpen zou hebben, maar zoals het er<br />
nu uitzag was ze de wil om te leven kwijtgeraakt.<br />
‘We moeten Nana hier halen’, zei hij plotseling. ‘Als ET niet snel<br />
gezelschap krijgt zal ze doodgaan aan een gebroken hart.’<br />
Met lekkere hapjes en lieve woordjes wisten Lawrence en Vusi<br />
de kudde naar ET’s boma te lokken. Ze hadden de aanwezigheid<br />
van een vreemde olifant waarschijnlijk al wel opgemerkt, maar ze<br />
vertrouwden Lawrence voldoende om hem te volgen.<br />
Zodra Nana en Frankie de bange tiener zagen liepen ze naar de<br />
omheining en begonnen met die diepe rommelende geluiden tegen<br />
haar te “praten”. Ze duwden hun slurven tussen de elektrische<br />
bedrading door om haar aan te kunnen raken.<br />
Gebiologeerd staarde ET hen aan. Het waren de eerste olifanten die<br />
ze na haar eenzame opsluiting weer zag. Onderzoekend stak ze haar<br />
slurf omhoog naar die van hen. Ook zij produceerde de rommelende<br />
geluiden om hen te antwoorden. Zelfs de aanwezige opzichters<br />
hielden het niet droog.<br />
De rest van de kudde kwam ook dichterbij om hallo tegen de<br />
nieuwkomer te zeggen, zoals dat hoort in de olifantenwereld. Er was<br />
geen stille vraag of de jonge nieuwkomer wel welkom zou zijn, het<br />
was gewoon haar recht.<br />
‘Ik denk dat ze haar gerust proberen te stellen’, fluisterde Vusi.<br />
‘Ik hoop het’, glimlachte ik.<br />
Hij knikte vol vertrouwen. ‘Waarschijnlijk vertellen ze haar nu hun<br />
levensverhaal. Dat zij ook hun familie zijn kwijtgeraakt en dat ze<br />
weten hoe het voelt om zo bang en alleen te zijn. Ze zeggen tegen<br />
haar: het zal even duren, maar het komt goed, wij lopen met je mee.’<br />
Ik probeerde mijn tranen terug te dringen terwijl ik luisterde naar de<br />
mooie toekomst die hij voor ET schetste en hoopte met heel mijn hart<br />
dat hij gelijk zou krijgen.<br />
Op 2 maart 2012 overlijdt Lawrence aan een hartstilstand. Hij is<br />
niet thuis op het moment dat het gebeurt. De volgende ochtend<br />
staat de kudde olifanten bij de omheining die Françoises huis<br />
scheidt van de bush.<br />
Ze stonden onbeweeglijk terwijl het voor olifanten zo typerende<br />
diepe rommelende geluid dat uit hun maag lijkt te komen door de<br />
lucht klonk. Het waren de plechtige geluiden, op een lage frequentie,<br />
waarmee ze ook met Lawrence communiceerden.<br />
Mabula, de dominante stier van de kudde, begon weer te lopen, met<br />
de anderen in zijn kielzog. Op en neer, op en neer.<br />
Alleen Nana stond onbeweeglijk, alsof ze wachtte tot Lawrence<br />
tevoorschijn zou komen, maar stilzwijgend aanvaardde dat dit nooit<br />
meer zou gebeuren.<br />
We hadden ze al in geen maanden meer bij het huis gezien. Waarom<br />
waren ze er nu wel? Waarom precies dit weekend? En waarom waren<br />
ze zo gespannen?<br />
Geen wetenschappelijk onderzoek kan verklaren waarom de kudde<br />
precies dat weekend naar het huis kwam. Maar voor mij was het<br />
overduidelijk. Op het moment dat het hart van mijn man stopte<br />
met kloppen werd er in hun harten iets beroerd wat maakte dat ze<br />
kilometers en kilometers door de wildernis liepen om samen met ons<br />
te rouwen en hun respect te betonen, zoals ze ook doen als een van<br />
hun soortgenoten overlijdt.<br />
Een jaar later staan ze er weer. En elk jaar keren ze terug, op die<br />
dag, naar het huis waar Françoise woont.<br />
Olifanten rouwen lange tijd om hun doden. Nog jaren na het<br />
overlijden van Mnumzane kwamen ze terug naar de plek waar zijn<br />
beenderen lagen en bleven daar dan uren rondhangen, donkere<br />
sporen van emotie liepen van hun temporal gland over hun »
Baby Tom<br />
De kudde bij de Mkhulu dam<br />
‘Thula Thula is de plaats waar<br />
de passie van één man en<br />
zijn vertrouwen in het herstel<br />
van de relatie tussen mens<br />
en dier, ertoe leidden dat hij<br />
wereldwijd bekend werd als de<br />
Olifantenfluisteraar’<br />
Ellie<br />
Lawrence met Nana<br />
Mabula doet yoga
178<br />
doorgroefde hoofden en met uiterste zorg raapten ze de botten op of<br />
lieten hun slurf eroverheen glijden in een olifantenritueel dat wij niet<br />
begrepen. Ze beschikken over een gevoel voor tijd dat ons verstand<br />
te boven gaat. Ik wist dat deze prachtige en gevoelige dieren precies<br />
hetzelfde deden als wij twee dagen eerder: ze herdachten Lawrence’<br />
dood op hun eigen manier.<br />
Lawrence’ as was al lang opgegaan in de zanderige oever van de<br />
Mkhulu dam en de kudde had daardoor niets tastbaars dat ze konden<br />
beroeren en betreuren. Ik geloof dat ze terugkeerden naar de plek<br />
waar Lawrence geleefd had om in dezelfde ruimte te zijn die ze ooit<br />
met hem hadden gedeeld. Niemand was hem vergeten en zeker zijn<br />
kudde niet.<br />
Elke keer als ik me in de maanden die volgden verdrietig voelde dacht<br />
ik aan dit eerbetoon van de olifanten en het gaf me altijd weer de<br />
kracht om door te gaan.<br />
Zij hadden mij nodig, maar ik had hen even hard nodig.<br />
Bijna iedereen verwacht dat Françoise na de dood van Lawrence<br />
terug zal keren naar Frankrijk. Ze piekert er niet over.<br />
Ik werkte met fantastische mensen die mij nodig hadden en op me<br />
vertrouwden. Ze waren mijn tweede familie geworden en ik zou ze<br />
nooit aan hun lot overlaten. Ik was mijn echtgenoot verloren, maar zij<br />
een man die als een vader voor hen was geweest. En dan was er nog<br />
onze speciale kudde en mijn dierbare neushoorns die we van jongs<br />
af aan hadden opgevoed. Zij maakten ook onderdeel uit van mijn<br />
familie. Het was ondenkbaar om hen allemaal in de steek te laten.<br />
Ik moest nog heel veel leren, maar een tragedie en tegenslag bieden<br />
ook nieuwe kansen op hoop en een nieuwe toekomst, en langzaam<br />
maar zeker begon ik ondanks al mijn verdriet weer vaste grond onder<br />
mijn voeten te voelen.<br />
De tranen waren er voor ’s nachts, de glimlach voor overdag. Soms<br />
voelde het alsof ik verdronk en op andere momenten was het<br />
glashelder wat me te doen stond. Al die turbulente weken hield ik het<br />
beeld voor ogen van een schip op volle zee in een storm en hoe het<br />
worstelt met de golven. Ik besloot in ieder geval boven te komen en<br />
de veilige haven te bereiken.<br />
Met haar doorzettingsvermogen, humor, de Thula Thula familie,<br />
gasten die vrienden werden en natuurlijk de dieren weet Françoise<br />
een nieuwe bestemming voor haar leven in Zuid-Afrika te kiezen.<br />
Ze richt een opvangcentrum op voor neushoornweesjes waarvan<br />
de moeder door stropers om het leven is gebracht. De weesjes<br />
waartoe ook een nijlpaardje hoort dat doodsbang blijkt voor water<br />
zorgen voor ontroerende en humoristische momenten. En dan is<br />
er baby Tom, de dochter van olifant ET die plotseling middenin<br />
de nacht voor haar deur staat. De enige manier om haar te<br />
beschermen is haar naar binnen te halen. Het olifantje in de keuken<br />
levert de titel van haar boek op.<br />
Françoise roert zich steeds meer in de wereld van de<br />
natuurbeschermers omdat de aanwezigheid van de neushoorns<br />
Thabo en Ntombi haar met de neus op de feiten drukt hoezeer de<br />
stroperij zich heeft ontwikkeld tot een gevaarlijk en meedogenloos<br />
misdaadsyndicaat. Waar dieren noch mensenlevens ertoe doen,<br />
waar alleen het grote geld regeert.<br />
Het lukt haar de dieren veilig te houden. Dat het haar niet lukt<br />
om het opvanghuis tegen stropers te beschermen betekent een<br />
nieuwe zwarte bladzijde in haar leven. Het centrum wordt in<br />
2017 aangevallen door stropers. De gevolgen voor de vrijwilligers<br />
en stafleden zijn traumatisch, twee neushoornweesjes worden<br />
gedood en uiteindelijk moeten alle dieren verplaatst worden. Een<br />
nachtmerrie.<br />
Ook deze keer besluit Françoise niet bij de pakken neer te zitten.<br />
Het opvangcentrum wordt omgevormd tot het Thula Thula Wildlife<br />
Rehabilitation Centre. Daarnaast besluit ze tot het oprichten van de<br />
Thula Thula Volunteers Academy. Hier kunnen jonge mensen uit de<br />
hele wereld kennismaken met wat er speelt in natuurbeheer, wat<br />
er achter de schermen gebeurt bij een private game reserve en hoe<br />
Thula Thula de levens van de vijf omliggende dorpen beïnvloedt.<br />
Thula Thula is een plek van vrede en rust. De plek waar Lawrence<br />
volgens eigen zeggen veel leerde van zijn olifanten: de kracht<br />
van vergeving, het belang van het hebben van een familie, de<br />
waarde van goed leiderschap, onvoorwaardelijke liefde, loyaliteit.<br />
Ook Françoise krijgt dezelfde lessen en zij heeft vooral geleerd<br />
van de moed die olifantenmatriarchen betonen als het gaat om<br />
leiderschap. Moed is namelijk doen waar je bang voor bent. ˙<br />
QuickFACTS<br />
Thula Thula, 8 km van de stad<br />
Empangeni, ligt in het hart van<br />
Zoeloeland, op een afstand van<br />
45 minuten van het vermaarde<br />
Umfolozi/Hluhluwe National Park en<br />
twee uur rijden van Durban. Ooit het<br />
privé jachtgebied van koning Shaka<br />
Zulu, nu een plaats van rust & vrede, de<br />
werkelijke betekenis van de naam. Thula<br />
Thula biedt je niet alleen een exclusieve<br />
ontmoeting met de inmiddels vermaarde<br />
kudde met de matriarchen Nana en<br />
Frankie, maar ook een prinsheerlijk<br />
onderkomen in de luxe Elephant Safari<br />
Lodge of het tented camp. De keuken,<br />
hoe kan het ook anders met een<br />
Française aan het hoofd, is fenomenaal.<br />
Je ervaart de hartslag van het oude<br />
Afrika, waar dier en mens in harmonie<br />
leefden in de comfortabele luxe van nu.<br />
www.thulathula.com<br />
Boeken van Lawrence Anthony:<br />
Babylon’s Ark, The Elephant Whisperer en The Last Rhino’s.<br />
Bekijk de olifanten van Thula Thula op<br />
http://youtu.be/NCnsHg3bWA8<br />
Een olifant in mijn keuken is het prachtige, hartveroverende<br />
vervolg op de wereldwijde bestseller De olifantenfluisteraar.<br />
Françoise Malby-Anthony, Katja Willemsen, Een olifant<br />
in mijn keuken | Vertaling: Marjolein Westerterp | Just<br />
Publishers, 2020 | Paperback met fotokatern, 288 pagina’s |<br />
ISBN 9789089755698 | € 21,99
Frankie met Thabo<br />
‘Het mooiste boek over de<br />
Afrikaanse bush sinds Born<br />
Free’ – Daily Mail<br />
Frankie en Frankie<br />
Thabo en Ntombi<br />
Thabo en Ntombi<br />
Mabula en Gobisa
180<br />
lezen<br />
luisteren<br />
& kijken<br />
Alles uit Afrika wat in onze ogen de moeite waard is om gezien te worden<br />
‘Ooit was ik een meisje, maar nu niet meer’<br />
Soms maakt een boek dat je alleen maar kunt zwijgen. Meisje is zo’n<br />
boek. Dat de gruwelen, moed, verdriet en overlevingsdrang je naar<br />
de keel grijpen. Dat het zo knap geschreven (en vertaald) is dat je<br />
je ruim tweehonderd pagina’s in de wrede wereld waant waar Boko<br />
Haram op bijna onmenselijke manier heeft huisgehouden. Meisje<br />
is dat boek. Het vertelt het verhaal van een meisje dat samen met<br />
vele andere meisjes wordt ontvoerd door Nigeriaanse jihadisten<br />
en belandt in een wereld waar alle leven en alle waardigheid uit<br />
verdwenen lijkt, waar zelfs de natuur kapseist. Het meisje weet te<br />
ontsnappen aan haar beulen en vindt haar weg terug naar een leven<br />
zoals ze zich dat lange tijd niet kon voorstellen. Het verhaal vertelt<br />
haar strijd, maar daarmee meteen de strijd van alle ontvoerde<br />
meisjes, zonen, vermoorde vaders en wanhopige moeders. Van<br />
platgebrande dorpen, verraad, angst, spijt en hoop. Een absolute<br />
aanrader.<br />
Edna O’Brien, Meisje | Vertaling Lucie Schaap en Maaike Bijnsdorp |<br />
De Bezige Bij, 2019 | Paperback, 216 pagina’s |<br />
ISBN 9789403172903 | € 20,99<br />
De traan van een schildpad<br />
Het jonge meisje Siena groeit op als ‘karretjesvolk’. Met haar<br />
ouders trekt ze met een ezelwagen van boerderij naar boerderij.<br />
Op zoek naar werk en eten. Een hard bestaan in de rauwe maar<br />
wonderschone Karoo. Het lot is Siena gunstig gezind als ze naar<br />
school mag en daar een bed heeft om in te slapen en drie keer per<br />
dag een maaltijd krijgt. De eerste letter die ze leert schrijven is de<br />
S van haar naam. Denk maar aan het sissende geluid van de slang,<br />
zegt de liefdevolle juf. Het leven met uitzicht op geluk ‘misschien<br />
word ik wel juf’ kantelt als Siena haar familie en jeugdvriendje<br />
ontmoet. Weer wacht haar een bestaan aan de rand van de<br />
maatschappij. Dan neemt Siena haar lot in eigen hand. Dit is een<br />
prachtig geschreven boek dat je meetrekt naar de Karoo, naar de<br />
wijsheid van oude culturen die in botsing komen met het moderne<br />
leven.<br />
Carol Campbell, Een schildpad huilt maar één traan | Vertaling Rob<br />
van der Veer | Uitgeverij Mozaïek, 2020 | Paperback, 240 pagina’s |<br />
ISBN 9789023959465 | € 18,99<br />
Radeloos<br />
Anne Kramer is een populaire hoofdcommissaris van politie in<br />
Amsterdam. Ze is overwerkt en besluit op aanraden van haar chef<br />
op een sabbatical te gaan. Ze kiest daarvoor een private game<br />
reserve in Limpopo dat eigendom is van iemand die ze kent uit<br />
haar politieverleden. Ze wil uitzoeken wat er tussen hen was, is<br />
en wellicht kan zijn. Terwijl zij in Zuid-Afrika is verdwijnt in St.<br />
Lucia een Nederlandse studente Julia, die net drie maanden stage<br />
heeft gelopen voor een ngo. Opgeslokt door een krokodil, meent<br />
de plaatselijke politie. Julia’s moeder laat het er niet bij zitten en<br />
ongewild belandt Anne Kramer in een heftig avontuur. Het verhaal is<br />
gebaseerd op de verdwijning van een geneeskundestudente in een<br />
wildpark in Oeganda. Joop van Riessen was zelf hoofdcommissaris<br />
bij de Amsterdamse politie. Zijn beschrijvingen zijn daardoor zeer<br />
geloofwaardig. Spannend, goed geschreven.<br />
Joop van Riessen, Radeloos – een Anne Kramer thriller |<br />
Uitgeverij De Kring, 2020 | Paperback, 288 pagina’s |<br />
ISBN 9789462971714 | € 18,99, ook als e-book<br />
Tekst: Marjolein Westerterp
181<br />
Go to Togo – Op reis naar jezelf<br />
Cultureel antropologe Jitske Kramer reist de wereld rond om te<br />
leren van traditionele healers, leiders en passanten. Ze accepteert<br />
in 2019 een uitnodiging door voodoopriester Messanh om met een<br />
fotograaf naar Togo te komen om daar een serie voodoo rituelen<br />
te ondergaan en belooft het verhaal van voodoo zoals het daar<br />
beleefd en uitgevoerd wordt door te vertellen. Het werd het zeer<br />
persoonlijke boek, Voodoo. We krijgen door de ogen van Jitske<br />
een bijzonder beeld van een aantal rituelen, maar zeker worden<br />
we geconfronteerd met veel vragen die je jezelf kunt stellen. Over<br />
zondebokken in je leven, over een beetje in iets geloven en of dat<br />
kan, over hoe gevormd je bent door de cultuur waaruit je komt.<br />
Over dansen en trance en over de scheidslijn (is die er?) tussen de<br />
zichtbare en onzichtbare wereld. Een mooi boek om nog lang over<br />
na te denken.<br />
Jitske Kramer, Voodoo – Op reis naar jezelf via eeuwenoude rituelen |<br />
Management Impact, 2019 | Paperback, 216 pagina’s met veel foto’s<br />
van Rein van der Zee | ISBN 9789462763333 | € 22,50<br />
Wat niet in de safarigids van je ouders staat<br />
Laat je stinkgympen nooit buiten je tent liggen – een hyena vreet<br />
ze op alsof het verse impala’s zijn. Sta je oog in oog met een wild<br />
dier? You run, you die. Zonnebrandcrème vergeten? Smeer ter<br />
bescherming groene bastpoeder van de koortsboom op je huid.<br />
Handige tips uit Wat niet in de safarigids van je ouders staat, die<br />
ook interessant zijn als je nooit op safari gaat, want de meeste<br />
Nederlandse kinderen kunnen natuurlijk alleen maar dromen van<br />
een vakantie naar de Afrikaanse bush – of erover lezen.<br />
Het boek bevat korte dierportretten met fascinerende<br />
wetenswaardigheden. Zo leren we dat hyena’s bevallen door hun<br />
piemel, dat giraffen neuriën en er dieren zijn die hun eigen naam<br />
kunnen zeggen.<br />
Tussen de portretten, van insecten tot roofdieren, lees je over<br />
sporen, geluiden en broodje-aapverhalen: struisvogels steken nooit<br />
hun kop in het zand!<br />
Geestig, informatief en met fraaie foto’s. En… ook voor volwassenen<br />
is dit gewoon heel leuk.<br />
Joukje Akveld, Wat niet in de safarigids van je ouders staat | Gottmer,<br />
2020 | Paperback, 222 pagina’s, foto’s van Ariadne Van Zandbergen |<br />
ISBN 9789025772413 | € 18,99 | Voor kinderen vanaf 8 jaar<br />
Tarzan<br />
Tarzan, zoals de bijnaam natuurfotograaf Henk Ruitenbeek luidt, is<br />
het verhaal van een jongen uit het dorp Hooglanderveen die al vroeg<br />
wist wat hij wilde: tussen de wilde dieren leven. Hij heeft het gedaan.<br />
Begonnen in de Hollandse oerpolder Arkemheen, spreidde hij als<br />
natuurfotograaf zijn vleugels en werkte hij de afgelopen dertig jaar<br />
in de tropische oerwouden van Afrika. Daar stortte de avonturier<br />
zich vol overgave in het grote onbekende, altijd op zoek naar wilde<br />
dieren en natuurschoon. Er zijn momenten geweest waarvan hij<br />
dacht dat hij ze nooit zou navertellen. Maar hij is er nog. Net als<br />
zijn beelden. In zijn nieuwe boek heeft Ruitenbeek zijn mooiste,<br />
spannendste en ontroerendste foto’s en verhalen gebundeld.<br />
Tarzan geeft een bijzondere inkijk in het werk en leven van een<br />
natuurfotograaf bij wie het wild de lens in loopt.<br />
Henk Ruitenbeek, Tarzan | Hardcover, 244 pagina’s | € 29,95 excl.<br />
€ 4,95 verzendkosten, te bestellen via<br />
www.henkruitenbeekfotografie.nl
Omslag=Livingstone-flappen 31-03-2020 13:58 Pagina 1<br />
I S B N 978-90-389-2738-1<br />
9 789038 927381<br />
182<br />
De weg naar Tendaba<br />
Ada Rosman-Kleinjan<br />
naar bevrijd gebied. Daar worden de zwarte soldaten direct weer<br />
gescheiden van de witte. Terug in Afrika gaat alles op de oude voet<br />
verder, en wordt Jakob Witbooi weer de ‘slaaf’ van Duitse bazen.<br />
Wat volgt is de invoering van de apartheidspolitiek in 1948 die<br />
misschien wel het grootste verraad inluidt van een belofte die de<br />
geallieerde leiders de zwarte Zuid-Afrikaanse soldaten voorhielden:<br />
dat de oorlog onafhankelijkheid en gelijkheid in Afrika zou brengen.<br />
Conny Braam, Wij zijn de wrekers over dit alles | Atlas Contact, 2020 |<br />
Paperback, 384 pagina’s |ISBN 9789025451639 | € 22,99.<br />
Hoop, waar ben je?<br />
Hun Afrikaanse avonturen in woord en beeld vatten, dat is de passie<br />
van Ada Rosman-Kleinjan en haar echtgenoot Jan. In dit boek zijn<br />
ze weer op reis in Gambia, een van Afrika’s kleinste landen. Een<br />
land waar je in een dag doorheen kunt rijden maar waar je veel<br />
reizen voor nodig hebt om alles te kunnen zien. Een gevarieerd<br />
land van de witte stranden tot het ongerepte binnenland. Van<br />
wuivende palmbomen tot knorrige baobabbomen. Overal waar het<br />
echtpaar komt worden ze met een brede lach welkom geheten. Dit<br />
dubbelboek bevat twee boeken. Het eerste deel De vissers van Tanji<br />
is eerder verschenen, het tweede deel Een school in Farato is nieuw.<br />
Ook dit boek leest weer heerlijk weg dankzij de humor en hun oog<br />
voor leuke details. Een fijne reisgids.<br />
Ada Rosman-Kleinjan, De weg naar Tendaba | Paperback, 202<br />
pagina’s, met foto’s | ISBN 9783750417717 | 202 pagina’s |<br />
€ 16, excl. portokosten. Te bestellen via www.adarosman.nl<br />
Wij zijn de wrekers<br />
Reacties van lezers<br />
Een must read voor iedereen,<br />
zeker als je ooit naar een<br />
Afrikaans land bent geweest of<br />
nog gaat.<br />
—Mia Heijhuurs<br />
Chapeau zoals we in België zeggen.<br />
Bedankt voor dit fenomenale<br />
geschrift. Ik zie er niet veel<br />
die je dat nadoen.<br />
—Rudi Jocqué<br />
Je meeslepende boek gelezen.<br />
Man, waarom ben jij in godsnaam<br />
tandarts geworden; een<br />
heel oeuvre is aan ons voorbijgegaan!<br />
—Luc de Vooght<br />
Nu ik het uit heb, spijt het me<br />
dat ik het uit heb. Een ongelofelijk<br />
goed en boeiend boek.<br />
—Luuk Spauwen<br />
Livingstone op de voet gevolgd is<br />
een avonturenboek in drievoud:<br />
het gaat óver avonturiers; het is<br />
geschreven dóór een avonturier<br />
en het lezen belooft minstens<br />
even avontuurlijk te worden.<br />
—Rob Bindels<br />
Al vanaf zijn jonge jaren koesterde Ben de Ponti interesse voor dr. David<br />
Livingstone. Hij verslond gretig talloze boeken van en over de beroemde<br />
ontdekkingsreiziger. Met zijn vrouw Cobi bestudeerde hij later ook<br />
diens Afrika-expedities in bibliotheekarchieven van Schotland, Zambia<br />
en Malawi<br />
In 2006 ontdekt het echtpaar een door Livingstone in 1863 getekende<br />
landkaart van Nyasaland, het huidige Malawi. Een jaar later besluit De<br />
Ponti in Livingstones voetsporen te treden en twee van zijn historische<br />
tochten na te reizen. Het avontuur voert hem te voet en per bootje naar<br />
het binnenland van Malawi, waar het merendeel van de inheemse bevolking<br />
nog onder de armoedegrens leeft.<br />
Op zijn fascinerende tocht leert hij dat op tal van plaatsen het leven nog<br />
nauwelijks veranderd is, dat op plekken waar Livingstone en zijn mannen<br />
hun kamp opsloegen nog dezelfde bomen staan en dat veel stamoudsten<br />
door overlevering nog altijd weet hebben van Livingstones strijd<br />
tegen de gruwelijke slavenhandel.<br />
De Ponti schrijft op indringende wijze, met veel aandacht voor de couleur<br />
locale, over het terugvinden van de grote slavenroutes en over de<br />
ontberingen in de Afrikaanse bush. Maar vooral zijn hartelijke ontmoetingen<br />
met de eenvoudige Malawianen op het platteland zullen de lezer<br />
nog lang bijblijven.<br />
LIVINGSTONE OP DE VOET GEVOLGD<br />
Ben de<br />
Ponti<br />
Zes kinderen van zes continenten vertellen wat de coronapandemie<br />
voor hun leven betekent. Wat is het verdriet, waar vinden ze de hoop<br />
en hoe geven ze die door?<br />
Het e-book is gratis te downloaden in maar liefst 30 talen. Ook in het<br />
Nederlands.<br />
https://www.hopewhereareyou.com/<br />
Livingstone op de voet gevolgd<br />
LIVINGSTONE<br />
OP DE VOET GEVOLGD<br />
Dwars door<br />
het hart van<br />
Malawi<br />
TWEEDE<br />
DRUK<br />
2020<br />
Ben de Ponti (1951) is al vele<br />
jaren een hartstochtelijk bezoeker<br />
van Oost- en Zuidelijk-<br />
Afrika. Eerst drie jaar, samen<br />
met zijn vrouw, als tandarts in<br />
Malawi, later als voorzitter van<br />
de Stichting Vrienden van St.<br />
John’s, Mzuzu. Hij maakte met<br />
zijn gezin vijf lange kampeertochten<br />
door Tanzania, Zambia,<br />
Zimbabwe, Namibië en<br />
Botswana. In Malawi kwam hij<br />
opnieuw in aanraking met de<br />
faam van David Livingstone.<br />
Daarna is zijn fascinatie voor<br />
deze grote ontdekkingsreiziger<br />
nooit meer verdwenen.<br />
www.uitgeverijelmar.nl<br />
De Zuid-Afrikaanse soldaten die dachten na de Tweede<br />
Wereldoorlog vrij te zijn, wachtte apartheid. Over deze pijnlijke<br />
geschiedenis schreef Conny Braam Wij zijn de wrekers<br />
Vier jaar geleden publiceerde Conny Braam Ik ben Hendrik<br />
Witbooi, over de Namibische strijder die zijn volk wilde bevrijden<br />
van de Duitse koloniale overheersing. Haar nieuwe boek is een<br />
meeslepende vertelling over Hendriks kleinzoon Jakob, die een<br />
andere strijd heeft te voeren. De Zuid-Afrikaanse troepen worden<br />
in 1942 in Libië door de Duitsers verslagen en de duizenden witte,<br />
bruine en zwarte soldaten worden als krijgsgevangenen naar<br />
Italië verscheept. Als de geallieerden oprukken, volgt een nieuwe<br />
overplaatsing: naar werkkamp Auschwitz III. In januari 1945 volgt<br />
voor Jakob nóg een beproeving: een maandenlange voettocht<br />
ELMAR<br />
Ben de Ponti<br />
Al vanaf zijn jonge jaren koestert Ben de Ponti interesse voor<br />
de beroemde ontdekkingsreiziger David Livingstone, de eerste<br />
blanke die dwars door het Afrikaanse continent was getrokken.<br />
Met zijn vrouw Cobi bestudeert Ben later diens Afrika-expedities<br />
in bibliotheekarchieven van Schotland, Zambia en Malawi. In 2006<br />
ontdekt het echtpaar een door Livingstone in 1863 getekende<br />
landkaart van Nyasaland, het huidige Malawi. Een jaar later besluit<br />
De Ponti in Livingstone’s voetsporen te treden en twee van zijn<br />
historische tochten na te reizen. Het avontuur voert hem te voet en<br />
per bootje naar het binnenland van Malawi. Op zijn fascinerende<br />
tocht leert hij dat op tal van plaatsen het leven nog nauwelijks<br />
veranderd is, dat op plekken waar Livingstone en zijn mannen hun
kamp opsloegen nog dezelfde bomen staan en dat veel stamoudsten<br />
door overlevering nog altijd weet hebben van Livingstone’s strijd<br />
tegen de gruwelijke slavenhandel. Een mooi detail is dat de auteur<br />
met zijn vrouw drie jaar, van 1976 tot 1979, in Malawi heeft gewoond<br />
en er als tandarts werkte. Ben de Ponti heeft een fascinerend en<br />
fantastisch gedocumenteerd boek geschreven dat leest als een<br />
avonturenroman, een jongensdroom die werkelijkheid is geworden.<br />
Een geschiedenis van twee eeuwen ‘donker Afrika’.<br />
Ben de Ponti, Livingstone op de voet gevolgd. Dwars door het hart<br />
van Malawi | Uitgeverij Elmar, 2020 | Paperback, 408 pagina’s, met<br />
illustraties | ISBN 9789038927381 | € 24,99<br />
Tales from the Roads Less Traveled<br />
plaatsen op dit deel van het Afrikaanse continent. Het resultaat is<br />
een samensmelting van vriendschap, reizen en eten. ‘We kijken<br />
binnen in het dagelijks leven van de Tanzanianen en de foto’s zijn<br />
sterke, nauwelijks bewerkte momentopnames. We willen met het<br />
boek alle zintuigen van de lezer raken en tegelijk een praktische reisen<br />
culinaire gids voor Tanzania zijn’, aldus Wim Demessemaekers.<br />
Stephan Walckiers (tekst), Axel Janssens (receptuur), Wim<br />
Demessemaekers (fotografie), A Taste of Tanzania | Engels, Untold<br />
Publishing, 2019 | In linnen gebonden salontafelboek, 344 pagina’s |<br />
ISBN 9789463883948 | € 89 | Het boek en de bijhorende gelimiteerde<br />
oplage van de mooiste foto’s zijn verkrijgbaar in diverse formaten via<br />
www.untold-publishing.com en op www.atasteoftanzania.com.<br />
kijken<br />
Afrikaanse bruid<br />
183<br />
Dit boek laat de mooiste foto’s en verhalen zien van de vijf jaar<br />
waarin fotograaf Pie Aerts over de wereld zwierf, op zoek naar<br />
ongerepte plekken en verhalen die nog niet verteld waren.<br />
Wonderschoon.<br />
Pie Aerts, Tales From The Roads less Traveled | Mendo, 2019 |<br />
Hardcover, 288 pagina’s, 190 foto’s | € 60 , gesigneerd te bestellen<br />
via https://shop.pieaerts.com/collections/book/products/talesfrom-the-roads-less-traveled<br />
A Taste of Tanzania<br />
A Taste of Tanzania boek en fotoreeks toont Tanzania in zijn meest<br />
pure vorm. Het is een authentieke hommage aan Tanzaniaanse<br />
natuur, dieren, mensen én keuken. Het relaas van de road trip die<br />
fotograaf Wim Demessemaekers tot in de verste uithoeken van<br />
Tanzania bracht met zijn beste vriend en topchef Axel Janssens die al<br />
meer dan tien jaar in Tanzania woont en werkt. Samen nemen ze de<br />
lezer mee naar de mooiste, meest ongerepte en adembenemende<br />
De Vlaamse Gilbert heeft zijn leven opgebouwd in Kenia. Hij heeft<br />
een relatie met Hellen en is de nieuwe ‘daddy’ van haar dochtertje.<br />
‘Ik heb zeven jaar op een man als Gilbert gewacht’, verklaart Hellen.<br />
In deze documentaire wordt Gilbert – ‘I am very special’ - gevolgd<br />
in België en in Kenia, zijn opvattingen over Afrikanen doen soms<br />
pijn aan je ogen en oren. De Keniaanse vrouwen verklaren dat<br />
de Europeanen ‘echte liefde’ brengen, ‘hete liefde’. Ze krijgen<br />
bovendien begrip van de Europeanen, zij erkennen hun kinderen<br />
en de vrouwen voelen zich niet zoals bij Afrikaanse mannen<br />
‘openbaar vervoer waar je even op meerijdt en vervolgens weer<br />
afstapt’. Gelukkig erkennen ze ook dat de zakken gevuld met geld<br />
een drijfveer zijn om een relatie met een ‘mzungu’ aan te knopen.<br />
Zijn verliefdheid op Kenia was Gilberts drijfveer om zijn leven<br />
te verhuizen van Vlaanderen naar Kenia. ‘Wat ik hier doe, kan ik<br />
in Europa niet doen.’ De zwarte meisjes, de Afrikaanse bruiden,<br />
komen later, maar zijn niet meer uit zijn leven te bannen. Dat het<br />
avontuur niet helemaal goed afloopt, is meteen aan het begin van de<br />
documentaire duidelijk. Wat is er gebeurd? Heeft de liefde hem de<br />
das om gedaan? Eerlijk, dicht op de huid gefilmd over liefde tussen<br />
blank en zwart in Afrika en een grimmige kijk op cultuurverschillen<br />
en vooroordelen.<br />
Afrikaanse bruid is een documentaire van Roy Dames en Jos<br />
Driessen. De première is uitgesteld tot september 2020. De film is<br />
ook te zien via https://picl.nl/
184<br />
You run<br />
You die :-)<br />
Eind 2014 verscheen het boek<br />
You run You die :-) van auteur Willem<br />
Bakhuys Roozeboom. Het onderwerp?<br />
De avonturen van twee Nederlanders in de<br />
bush van Botswana. Een boek dat leest als<br />
een jongensdroom. <strong>OOG</strong> arrangeerde een<br />
ontmoeting met de hoofdrolspelers.<br />
Wat doe je als je wordt aangevallen door een nijlpaard, achterna<br />
wordt gezeten door wilde honden of oog in oog staat met een<br />
leeuw of een cobra? Er is één wet in de natuur: you run, you die!<br />
Dat is dan meteen ook de titel van het hilarische en regelmatig<br />
aangrijpende boek van auteur Willem Bakhuys Roozeboom.<br />
In hun ‘oude leven’ renden hij en zijn vriendin Nienke in de<br />
ochtendkudde naar hun werk. Tot ze besluiten het roer om te<br />
gooien en hun drukke banen, drukke stad en drukke sociale<br />
agenda te verruilen voor een eenvoudig leven, zonder telefoon<br />
en internet, in een tent in de bush van Botswana, in het hart<br />
van de Okavango Delta. Hun opdracht? ’s Werelds drie meest<br />
exclusieve safarikampen draaiend houden. Met nul ervaring maar<br />
met honderd procent goede wil gaan ze de uitdaging aan. En een<br />
uitdaging is het. Nu is er geen sociale agenda, maar een moordend<br />
werkritme van 24/7 en zeven dagen per week beschikbaar zijn<br />
voor veeleisende klanten. Er is het grote cultuurverschil tussen<br />
de westerse consumptiemaatschappij en het ritme van de<br />
Afrikaanse bush dat de lokale werknemers aanhangen. Er zijn<br />
levensbedreigende confrontaties met het alom aanwezige wild, er<br />
is de hitte… En dan is er de vraag: is het roer omgooien de beste<br />
keuze voor het prille huwelijk geweest.<br />
Ik was zo geïntrigeerd door het boek, dat een must is voor elke<br />
Afrikaliefhebber, dat ik de schrijver heel graag een aantal vragen<br />
voorlegde.<br />
Even voorstellen: wie zijn de hoofdrolspelers?<br />
‘Nienke (29 jr) is fysiotherapeut en ik, Willem (39 jr) was marketing<br />
manager bij De Lotto. Nienke repareert mensen en mijn taak was<br />
het om zo veel mogelijk mensen in Nederland aan de Krasloten te<br />
krijgen. Wij woonden als echte dinki’s (double income, no kids) in<br />
een mooi appartement aan het Amsterdamse Damrak, hadden een<br />
druk sociaal leven en een glansrijke carrière voor de boeg.’<br />
Wat bracht jullie tot dit avontuur? Van drukke banen in<br />
Nederland, naar een leven als kampmanager op een van de<br />
meest verlaten plekken in Botswana, dat is nogal een stap.<br />
‘Onze liefde voor Afrika is ontstaan tijdens een eerste vakantie in<br />
Botswana. Met een gehuurde terreinwagen, een tentje en een oude<br />
kaart besloten wij zelf door safariland te trekken. Dit soort tochten<br />
door zuidelijk Afrika hebben we jaren achter elkaar gedaan. Elke<br />
keer een ander land. Iedere keer fantaseerden wij tijdens deze<br />
zogenaamde selfdrives over hoe het zou zijn om niet meer terug te<br />
gaan. Alles achter te laten en lekker in de bush te blijven. Maar elke<br />
keer kwamen wij gewoon weer terug naar Nederland.<br />
We vonden dat we actie moesten ondernemen, maar er gebeurde<br />
niets. Als radertje van de comfortabele Eerste Wereld-machine<br />
bleven we onverstoorbaar elke dag naar ons werk gaan, en deden<br />
we ‘s avonds wat we altijd ‘s avonds doen: wegzakken voor een<br />
film, opkrullen met een boek of eten en drinken met vrienden in<br />
de stad. Geheel volgens het standaardritme van de gemiddelde<br />
dertiger. Er was geen tijd om jacht te maken op het leven. Herstel,<br />
we maakten geen tijd om te jagen.<br />
Het was ergens in de drukke periode voor ons huwelijk. Na een<br />
lange dag werken, moesten we voor de zoveelste keer de lijst met<br />
genodigden doornemen. “Als zij mogen komen, moeten we hen<br />
ook vragen. Als hij niet wordt uitgenodigd, is zij weer beledigd<br />
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Willem Bakhuys Roozeboom
en andersom.” Wij waren veel te veel bezig met wat er van ons<br />
verwacht werd, dan dat we uitkeken naar de mooiste dag van ons<br />
leven. De voorpret was volledig verdwenen. Dit was het moment<br />
dat wij onszelf een reële deadline van zes maanden gaven om ons<br />
doorsneeleven bewust te doorbreken. Een half jaar de tijd om onze<br />
Afrikaanse droombaan te vinden, of er voor eeuwig over te zwijgen.<br />
Het beste zou niet goed genoeg zijn.<br />
Speurend over het internet kwam ik steeds weer terug bij de<br />
conservation company van Dereck en Beverly Joubert. Hun drie<br />
kampen in Botswana stonden in de top-vijf op Tripadvisor, en<br />
hun Great Plains Conservation was uitgeroepen tot Best Safari<br />
Accomodation Group in Afrika. Beter was er niet. Wij stuurden hen<br />
een mailtje waarin we schreven dat we voor ze wilden werken.<br />
Dit jaar, volgend jaar of desnoods over vijf jaar. Cv’s vertaald,<br />
referentiebrieven erbij en hup, recht zo die gaat. Marketeer en<br />
fysio zoeken baan in de bush. Of wij daadwerkelijk een safarikamp<br />
konden runnen, hebben we ons niet afgevraagd. Om iets te<br />
kunnen, hoef je niet precies te weten hoe het moet. Ik heb ook<br />
leren kruipen, lopen en rennen zonder dat iemand mij geleerd<br />
heeft hoe dat moest, dus dit moest ook wel lukken. Stom genoeg<br />
‘verkocht’ ik ons als marketeer en fysiotherapeute, terwijl dat alleen<br />
maar onze banen zijn. Wij waren gewoon twee mensen, op zoek<br />
naar een echter leven.<br />
We kregen een mailtje terug dat ze onze cv’s interessant vonden,<br />
maar op dat moment niemand nodig hadden.<br />
Een half jaar later, tijdens onze huwelijksreis door Zimbabwe<br />
hadden we het, als vanouds, weer over wat wij als getrouwd setje<br />
wilden met onze toekomst. Kinderen? Eigen baas? De stad uit?<br />
Het land uit? Er moest toch meer uit het leven te halen zijn dan<br />
wij deden. Meer dan salaris, spullen en zekerheid. Omdat het in<br />
Afrika nog zo rauw en dierlijk is, waren we ervan overtuigd dat we<br />
dat daar konden vinden. In de bush, waar niets voorspelbaar en<br />
geregeld is. De Jouberts kwamen weer ter sprake, waarop Nienke<br />
opstond, naar de auto liep en de satelliettelefoon pakte. “Laten we<br />
ze bellen, we zijn nu toch in de buurt.”<br />
Zo gezegd zo gedaan en twee dagen later stonden we bij ze op<br />
de stoep waar wij na een interview van vier uur een hand kregen<br />
en proostten op onze nieuwe baan als safarikamp manager. We<br />
hadden ze overtuigd. Onze ouders stonden wel gek te kijken toen<br />
wij “met groot nieuws” terug kwamen van onze huwelijksreis. Nee,<br />
ze werden geen opa en oma, verre van dat. Op de eerste werkdag<br />
na de vakantie zeiden we onze baan op en twee maanden later<br />
zaten we in het vliegtuig naar Botswana.’<br />
En dan ben je gastheer voor reizigers met allemaal hun eigen<br />
wensen in Botswana. Neem ons mee hoe jullie die overstap<br />
ervaren hebben.<br />
‘Pittig, heel pittig waren de eerste weken. Het zijn de veeleisende<br />
gasten front-of-house in combinatie met de lokale stafleden backof-house<br />
die constant je grenzen aan het testen zijn, alsof je de<br />
kersverse inval-juf uit de provincie bent. Maar meer nog het feit dat<br />
de dag iedere keer weer totaal anders uitpakt dan je ‘s ochtends<br />
had gepland. Juist dát onvoorspelbare maakt het leuk, maar ook<br />
vermoeiend. Wanneer je denkt dat je alles gehad hebt, blijkt het<br />
pas net begonnen te zijn. Het is allemaal wat onverbiddelijker dan<br />
wij gewend waren. Geweldig om mee te maken, te ondergaan en<br />
om samen van te genieten. Zolang de zogenaamde stemming in »<br />
‘Of wij daadwerkelijk een<br />
safarikamp konden runnen,<br />
hebben we ons niet afgevraagd’<br />
??
de ploeg in orde is, konden Nienke en ik de wereld aan. Maar zodra<br />
wij het niet met elkaar eens waren, niet on speaking terms waren,<br />
of zelfs ruzie hadden, hakte het er keihard in. Dan begint de droom<br />
barsten te vertonen en is het allemaal niet meer zo romantisch,<br />
rooskleurig of geweldig. Behalve dat we afzonderlijk nauwelijks<br />
tijd voor onszelf hadden, hadden we al helemaal geen tijd om<br />
samen door te brengen. Laat staan om een ruzie bij te leggen. Die<br />
onopgeloste meningsverschillen vreten energie. Dat hadden we<br />
ons toch anders voorgesteld, toen we elkaar een half jaar daarvoor<br />
het jawoord gaven.’<br />
Jaloersmakend, leven in de bush, elke dag ontmoetingen met<br />
wilde dieren en de weerbarstige natuur. Ervoeren jullie het ook<br />
zo, of wordt wild op een gegeven moment ook weer normaal?<br />
‘Nee, het wild wordt en is helemaal nooit normaal geworden. En<br />
ja, het is absoluut jaloersmakend en een uniek voorrecht dat wij dit<br />
in ons leven hebben mogen meemaken. Wij woonden in een privé<br />
reservaat dat anderhalf keer zo groot is als de provincie Utrecht.<br />
Nergens hekken of andersoortige afrastering. Het dichtstbijzijnde<br />
dorpje was ruim een uur vliegen over water, moeras en struikgewas<br />
waar geen mens ooit geweest is. Onze tent stond op de waterlijn,<br />
aan de rand van het bos. Iedere ochtend en iedere avond liepen<br />
wilde dieren dwars door ons kamp om te komen grazen of drinken.<br />
Nijlpaarden, impala’s en wilde honden. Het zagende geluid van het<br />
eenzame luipaard, de naar elkaar roepende leeuwen en eindeloos<br />
veel olifanten, met kudde’s tegelijk.<br />
De geur van wilde salie of de lucht van het naderende onweer, de zo<br />
herkenbare roep van de visarend, de uiltjes en de hornbills. Iedere<br />
avond weer de meest kitscherige zonsondergangen in een lucht<br />
die scherper is dan welke HD televisie dan ook. Nergens elektrische<br />
apparaten, plastic, onnatuurlijke geluiden of lichtvervuiling.<br />
Alleen maar de vele verschillende kleuren groen, pure zuurstof en<br />
prehistorische geluiden. Dat is ieder uur weer anders en iedere dag<br />
weer fascinerend. Ik vrees dat dit het meest schaarse fenomeen<br />
gaat worden waar wij op aarde mee te maken gaan krijgen.’<br />
Natuurlijk moeten we het boek allemaal zelf lezen, maar wat is<br />
jullie meest opzienbarende avontuur geweest? Emotioneel of<br />
omdat je het vege lijf moest redden?<br />
‘Whoohaa, dat is een lastige zeg. Mijn eerste reactie is een van de<br />
vele “YOU RUN YOU DIE” momenten, de plotselinge confrontaties<br />
met slangen, nijlpaarden, olifanten en leeuwen, maar of dat<br />
uiteindelijk het meest opzienbarend is geweest, weet ik niet. Ik<br />
denk dat het dagelijks leven in zo’n paradijselijk natuurgebied<br />
op zich, in plaats van er slechts drie dagen op bezoek te zijn, een<br />
opzienbarend gevoel met zich meegebracht heeft. De realisatie<br />
dat je altijd scherp moet zijn, altijd naar links, naar rechts en weer<br />
naar links moet kijken voordat je je auto uit stapt, je tent verlaat<br />
of weg vaart in je bootje. De lange wandelingen door het “donkere<br />
dierenbos” zijn daarvan misschien wel het mooiste voorbeeld. De<br />
Afrikaanse bush geeft je inzichten in de geheimen van ons bestaan<br />
zoals geen enkele andere plek dat kan. Er heersen krachten die<br />
groter en sterker zijn dan wijzelf. Wanneer je onbeschermd door de<br />
wildernis loopt, schakelen je zintuigen automatisch door naar een<br />
volgende versnelling. Je raakt in een hoger stadium van alertheid<br />
waardoor je je bewuster wordt van je omgeving; meer verbonden<br />
met de natuur en meer voelt dat je leeft. Het dwingt je de controle
uit handen te geven en af te gaan op je natuurlijke vermogen om<br />
zowel verwachte als onverwachte hindernissen te overwinnen.<br />
Met een optimistisch vertrouwen in het ritme van de bush leer je te<br />
accepteren en te waarderen dat bepaalde zaken gebeuren omdat<br />
ze gebeuren zonder dat je daar invloed op hebt. Kortom, je leert<br />
om te gaan met alles wat op je afkomt. Dat geeft een zekere rust en<br />
vertrouwen in de toekomst.’<br />
You run, you die. Een gekende uitdrukking in de bush. Is het<br />
jullie gelukt nooit op de vlucht te slaan en de uitdagingen aan te<br />
gaan?<br />
‘Nee, dat is niet altijd gelukt, zeker in het begin niet. Voor<br />
leeuwen, hyena’s of luipaarden en zelfs voor olifanten zijn wij<br />
nooit weggerend, maar voor een black mamba, wilde honden en<br />
meerdere keren voor nijlpaarden ben ik hard weggerend. Voor een<br />
nijlpaard zal ik ook volgende keer weer hard wegrennen, maar<br />
mijn allereerste schrikreactie op de wild dogs had absoluut in veel<br />
kleine stukjes af kunnen lopen. De groep wilde honden had midden<br />
in ons kamp, vlak voor onze ogen, een impala verscheurd, maar<br />
waren nog lang niet voldaan. Ik wilde foto’s van ze nemen met<br />
de hoofdtent op de achtergrond, maar had niet gerekend op de<br />
nieuwsgierigheid van de bebloede honden. Je moet maar lezen hoe<br />
dat, op het nippertje, redelijk goed is afgelopen. Ik heb daar veel<br />
van geleerd. Het bewijs daarvan is de foto voor op het boek, die ik<br />
een jaar later alsnog, liggend genomen heb. YOU RUN YOU DIE is<br />
zeker iets wat voor wilde honden geldt.’<br />
‘De Afrikaanse bush geeft je<br />
inzichten in de geheimen van<br />
ons bestaan zoals geen enkele<br />
andere plek dat kan’<br />
En nu? Het avontuur is ten einde en jullie zijn weer in Nederland.<br />
‘Ja, we zijn (helaas) weer terug in Nederland. Hoe dat zo gekomen<br />
is, lees je in de laatste hoofdstukken van het boek.<br />
En nu, tja, eerst deze plotselinge, giga-hype en drukte rond het<br />
boek maar eens doorstaan. Dan natuurlijk de film, de serie en een<br />
musical. Maar ik denk niet dat ik daar op kan wachten. Het doel is<br />
natuurlijk om weer terug naar Afrika te gaan, terug naar het laatste<br />
stuk echte, onaangetaste wildernis. Waar het ritme van de bush<br />
je programma van de dag bepaalt en niet andersom. Daar waar je<br />
geen controle hebt op je omgeving, maar mee moet veren met de<br />
natuur en haar oorspronkelijke bewoners. God, wat mis ik die echte<br />
wereld.’ ˙<br />
QuickFACTS<br />
Op de website www.yourunyoudie.nl krijg je een voorproefje<br />
van de prachtige foto’s, kun je gratis de eerste twee<br />
hoofdstukken lezen, filmpjes bekijken en natuurlijk het boek<br />
bestellen. € 24,99. Extra leuk zijn de interessante weetjes<br />
die door het boek heen verwerkt zijn. Een perfect boek voor<br />
iedereen die houdt van de geheimen en levenslessen van de<br />
Afrikaanse bush.
Zambia: de perfecte werkplek voor het schrijven van m’n boek
500 dagen op reis<br />
Samen met haar vriend ging Ingeborg in 2016 het avontuur tegemoet. Tijdens haar reis<br />
schreef ze het boek 500 DAGEN OP REIS. Het verhaal van een avontuurlijke meid die<br />
besloot huis en haard achter te laten en haar drukke, werkende leven in Nederland in te<br />
ruilen voor een leven zonder vast programma, zonder route, op budget. Het betekende<br />
bizarre, hilarische en verbazingwekkende situaties. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> vraagt Ingeborg<br />
naar het waarom, de tips en leermomenten.<br />
Tekst en foto’s: Ingeborg van den Ban
Ehtiopië: hiken in de Simien Mountains<br />
Ethiopië: moeder en zoon van de Hamar Tribe<br />
In 2010 maakten mijn vriend en ik onze eerste ‘buiten-Europa-reis’<br />
naar Zuid-Oost Azië: vijf maanden backpacken en genieten van<br />
de vrijheid. Twan was afgestudeerd en ging daarna aan het werk,<br />
ik ging terug de schoolbanken in om mijn Master Bouwkunde<br />
af te ronden. We rolden vervolgens het werkende leven in en<br />
gingen daar in op. En om eerlijk te zijn, we mochten absoluut niet<br />
klagen: we hadden beiden een goede baan, een leaseauto, een<br />
fijn appartement in Eindhoven, leuke vrienden, genoeg te doen en<br />
we gingen elk jaar zo lang en zo ver mogelijk op reis: Zuid-Afrika,<br />
Filipijnen, Sri Lanka, Mexico … En toch vroegen we ons af en toe<br />
af wat we aan het doen waren: je staat ’s ochtends vroeg op, stapt<br />
in de auto naar je werk, baalt van de tien minuten langer in je bed<br />
omdat je nu in de file staat. Je doet je werk, rent van afspraak naar<br />
afspraak en springt ’s middags weer in de auto weer in dezelfde file<br />
terug naar huis te staan. ’s Avonds spreek je met vrienden af of ga<br />
je sporten. Om vervolgens moe je bed in te duiken en de volgende<br />
dag weer van voor af aan te beginnen. Tsja, zo leefde ik mijn leven:<br />
druk druk druk. En dus hakten we de knoop door, maakten een<br />
spaarplan, zegden onze banen op en regelden oppas voor onze<br />
katten. De backpack was ingepakt en 18 juni 2016 vertrokken we<br />
weer!<br />
Met de backpack reisden we door Turkije, Tanzania, Zambia,<br />
Namibië, India, Nepal, Myanmar, Australië en Nieuw Zeeland. In<br />
Zambia en Namibië huurden we een auto met kampeerspullen en<br />
reden beide landen door van noord naar zuid. Een enorm gevoel<br />
van vrijheid! De afgelopen jaren hebben we meerdere landen in<br />
Azië bezocht. Nu we meer reiservaring hadden kregen we ook<br />
het gevoel dat het rondreizen in Azië wat makkelijk is, de paden<br />
Ingeborg op de evenaar in Oeganda<br />
zijn gebaand. Vele toeristen zijn ons voor gegaan en hebben<br />
exact dezelfde route afgelegd. Ze hebben dezelfde dingen gezien<br />
en gedaan. Het reizen op zich heeft daardoor inmiddels minder<br />
uitdaging voor ons.<br />
Het reizen door Afrika gaf ons daarentegen een heel nieuw<br />
gevoel: het voelt nog als een avontuur omdat je echt op jezelf<br />
bent aangewezen en niet op een (lokale) touroperator. Ook<br />
is er bijna geen openbaar vervoer, het continent voelt ‘rauw’<br />
en minder gemaakt voor toeristen. Een levensstandaard waar<br />
we ons in Europa niets bij voor kunnen stellen. De natuur is<br />
op heel veel plekken nog onaangetast en puur. Je kampeert<br />
daardoor op idyllische plekken en avond na avond zit je onder de<br />
overweldigende Afrikaanse sterrenhemel. We zijn hier niet alleen<br />
voor de toeristische highlights, het onderweg zijn is al een gave<br />
ervaring op zich.<br />
Een bijzondere ervaring<br />
Ik voelde de adrenaline door mijn lichaam gieren toen we voor het<br />
eerst door zulk diep water moesten rijden dat het tien centimeter<br />
hoog op de motorkap stond en overal naar binnen stroomde. En zelfs<br />
na 20.000 kilometer te hebben gereden verbaasde ik me nog bijna<br />
dagelijks over wat je langs de kant van de weg ziet. Maar we hebben<br />
ook iets gedaan wat in Afrika heel normaal is, maar in Nederland toch<br />
wel heel ver van ons af staat.<br />
We zijn in Mulanje (Malawi) op de lokale markt, op zoek naar kip. Op<br />
de markt kun je uiteraard ook vlees kopen, maar dat is met name geit.<br />
Varkens- en rundvlees is moeilijk te vinden. Kip is er al helemaal niet,<br />
alleen ingevroren plofkippen in de supermarktjes. »
Ingeborg<br />
1860 kilometer in de trein van Dar es Salaam (Tanzania) naar Kapiri Mphosi in Zambia Een bijzondere ervaring in Botswana<br />
Tussen de theeplantages in Malawi
De dubbele regenboog bij Victoria Falls<br />
Kleurrijke groente- en fruitstalletjes langs de kant van de weg in Zambia<br />
Deze impala is het bokkie in South Luangwa NP in Zambia<br />
We besluiten dan ook, net zoals de meeste locals, een levende kip<br />
te kopen. We vinden iemand die hem voor ons wil slachten, wat<br />
nog even zoeken was omdat iedereen z’n levende kip mee naar huis<br />
neemt en zelf vlak voor het eten slacht. Samen met onze ‘butcher’<br />
lopen we naar een berg veren, overduidelijk de plek waar vaker een<br />
kippetje is geslacht. Ik dwing mezelf om te kijken, hoewel ik het<br />
vreselijk vind. Binnen één minuut is het klusje geklaard en stopt de kip<br />
met stuiptrekken. Hij wordt vervolgens een paar minuten in kokend<br />
water gedompeld, geplukt en in stukken gesneden. Alleen de kop, de<br />
klauwen en de ingewanden laten we achter, die heeft iemand anders<br />
vermoedelijk ’s avonds lekker zitten eten. De vraag is natuurlijk:<br />
waarom heb je niet gewoon een plofkip gekocht? Ik vind dat we in<br />
Nederland te ver weg staan van de voedselketen. Te ver om, met<br />
name voor onze generatie en jonger, nog écht te weten waar ons eten<br />
vandaan komt. Te ver om nog enig gevoel te hebben bij wat je eet.<br />
Mijn eerste reactie was dan ook: we moeten haar een naam geven,<br />
ze mag niet anoniem sterven. Daarom heb ik haar Gerda genoemd.<br />
Mijn tweede reactie toen Gerda eenmaal in stukken was verdeeld en<br />
we haar meenamen om in onze diepvries te leggen: ik wil haar niet<br />
opeten, ik wil nooit meer vlees eten! Hypocriet, absoluut. Maar één<br />
ding is zeker: het voelt totaal anders om vlees te eten waarvan je het<br />
dier nog hebt gezien, opdracht hebt gegeven om het te slachten, het<br />
voor je ogen hebt zien sterven en het vervolgens in de pan te leggen.<br />
Een paar uur later zaten we toch rijst met kip te eten, maar Gerda zal<br />
ik nooit vergeten …<br />
Wat hoopte ik te vinden<br />
Of ik op de vlucht was? Ik denk het wel. Ik ben gevlucht voor de<br />
ellendige files op de A2 waar ik dagelijks in stond. Maar ik ben<br />
Zambia: beruchte baobabboom in South Luangwa NP<br />
voornamelijk gevlucht voor de sleur, de sleur in het dagelijkse leven<br />
en de negativiteit van mensen om je heen. Ik wilde rust ervaren,<br />
vrijheid, niet met een agenda hoeven leven en weg van de sociale<br />
media die de levens van steeds meer Nederlanders beginnen<br />
te beheersen. Ik wilde leven zonder de klok, buiten zijn, nieuwe<br />
mensen ontmoeten, culturen leren kennen, me verbazen. Ik wilde<br />
weer geprikkeld worden op een positieve manier. En dat is gelukt!<br />
Na een maand of drie merkte ik dat we het ritme van de sleur echt<br />
los hadden gelaten. Wat een heerlijk gevoel. Heb je honger? Dan ga<br />
je wat eten. We zijn veel buiten, dus we hebben een gezonde kleur,<br />
in tegenstelling tot onze witte Nederlandse koppies met grauwe<br />
oogkassen. We ontdekken nieuwe landen, leren nieuwe culturen<br />
kennen, leren nieuwe gerechten waarderen en ontmoeten veel<br />
mensen. Mensen zonder zeurverhaal. Bijna iedereen die je ontmoet<br />
heeft reiservaringen om te delen. Heeft tips voor landen of steden<br />
waar je echt naartoe moet. Maar vooral: iedereen is vrolijk.<br />
Tips<br />
Wij jij ook dwars door Afrika reizen? Of je nu een auto huurt of<br />
koopt (omdat je voor langere tijd op reis gaat), zorg dat je het<br />
standaard gereedschap en een aantal reserveonderdelen bij<br />
je hebt. En voor jezelf: laat je vooral niet afschrikken door alle<br />
mensen die zich afvragen of je wel levend van zo’n vakantie of<br />
reis terugkomt. De wereld is een stuk minder eng dan mensen<br />
denken. Zo hebben we in Afrika zeker vijfenzeventig procent van<br />
de tijd telefoon- en internetbereik gehad. Ook zijn mensen een<br />
stuk behulpzamer dan wij in Nederland gewend zijn en ze staan<br />
veel vaker open voor een praatje. Ondanks dat veel mensen in<br />
Afrika arm zijn, willen ze je graag een kop thee aanbieden. In een
Ethiopië: de zeldzame chelada apen<br />
We kopen kip Gerda op de markt in Malawi<br />
restaurant in Rwanda gaf een man zelfs zijn lepel aan me zodat ik<br />
kon proeven wat hij at (vermoedelijk omdat ik nogal hongerig naar<br />
zijn bord eten stond te kijken)!<br />
We hebben nooit zonder eten gezeten want in elk land stikt het van<br />
de groente- en fruitmarktjes. Een blok zeep, tandpasta, koekjes,<br />
koffie en thee, rijst, pasta en ga zo maar door. Alles is te koop.<br />
Misschien niet van het merk dat je gewend bent, maar dat hoort er<br />
juist een beetje bij!<br />
Fragment - Zambia, voor de ingang van South Luangwa National<br />
Park<br />
Zodra we het park ingaan kan je voorlopig niet naar de wc, dus bij de<br />
gate, waar we ook onze kaartjes moeten kopen, ga ik snel nog even.<br />
“Second little house down there,” zegt de kassière terwijl ze achter<br />
zich wijst, de helling af en het bos in.<br />
Ik ren het bergje af naar het tweede huisje. De hokjes zien er van<br />
buiten hetzelfde uit: een hokje van maximaal één bij één meter, van<br />
hout met een golfplaat als dakje. Ik doe de deur van het tweede hokje<br />
open. Dit kan het niet zijn, denk ik bij mezelf. Ik zie een betonnen vloer<br />
en een emmer water.<br />
“There is no toilet in the second one,” zeg ik als ik weer boven ben.<br />
“Maybe it’s the first one?”<br />
“Yes yes, second one, don’t forget to flush.”<br />
Voor de zekerheid kijk ik in het eerste hokje, maar daar staat alleen<br />
een tafeltje. Eenmaal terug bij het tweede hokje ga ik een beetje<br />
ongemakkelijk door mijn hurken. Er zit niet eens een gat in de<br />
vloer! Blijkbaar moet je hier dus maar in het wilde weg plassen, en<br />
vervolgens een beetje water eroverheen sprenkelen. Nog voordat ik<br />
begonnen ben, schiet ik weer omhoog. Hoe loopt het afschot? Als<br />
Kenia: de evenaar over<br />
daar überhaupt over nagedacht is bij de aanleg van deze ‘wc’. Ik trek<br />
dus snel mijn broek weer omhoog, laat de knoop open en ga weer<br />
naar buiten. Ik zak door mijn knieën om de vloer beter te kunnen<br />
inspecteren. Het ziet er vermoedelijk belachelijk uit vanaf de helling,<br />
maar ik heb geen zin om met m’n voeten in de ‘loop’ van mijn eigen<br />
plas te staan. Oké, voor zover je van afschot kunt spreken lijkt de<br />
vloer iets af te lopen richting de deur. Dat betekent dat ik nu dus<br />
midden in al die weggespoelde urine zit. Gatver. Ik ga snel weer naar<br />
binnen en met veel moeite weet ik te ontspannen en een mini-plasje<br />
te produceren.<br />
Wat als ik had moeten poepen? ˙<br />
Ingeborg van den Ban | 500 dagen op reis | Solteq | ISBN 978 90 8274<br />
1407 | Paperback 228 pagina’s | € 20,- bij bol.com, ook als e-book
www.oogvoorafrika.nl
Change language