17.04.2013 Views

El origen y la diversidad del maíz en el continente americano

El origen y la diversidad del maíz en el continente americano

El origen y la diversidad del maíz en el continente americano

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Cuadro 1. Compi<strong>la</strong>ción de <strong>la</strong>s razas de <strong>maíz</strong> catalogadas por país. <strong>El</strong>aborado por Antonio Serratos con base <strong>en</strong> varias<br />

fu<strong>en</strong>tes (notas 34 y 37). Ver <strong>el</strong> mapa de <strong>la</strong> figura 8.<br />

16<br />

País Razas catalogadas<br />

Arg<strong>en</strong>tina<br />

(47)<br />

Bolivia<br />

(77)<br />

Brasil<br />

(44)<br />

Colombia<br />

(23)<br />

Cuba<br />

(11)<br />

Chile<br />

(29)<br />

Ecuador<br />

(31)<br />

Guatema<strong>la</strong><br />

(33)<br />

<strong>El</strong> Salvador,<br />

Honduras,<br />

Costa Rica,<br />

Nicaragua, Panamá<br />

(11)<br />

México<br />

(65:59 cotejadas; 6<br />

imprecisas)<br />

Paraguay<br />

(10)<br />

Perú<br />

(66)<br />

Uruguay<br />

(8)<br />

Estados Unidos<br />

(16)<br />

V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong><br />

(19)<br />

Amarillo Ocho Hileras, Amarillo de Ocho, Altip<strong>la</strong>no, Amargo, Avatí Morotí, Avatí Morotí Mita, Avatí Morotí Ti, Avatí Pichingá, Azul, B<strong>la</strong>nco Ocho Hileras, Calchaqui, Cam<strong>el</strong>ia,<br />

Canario de Formosa, Capia B<strong>la</strong>nco, Capia Garrapata, Capia Rosado, Capia Variegado, Catete Oscuro, Chaucha Amarillo, Chaucha B<strong>la</strong>nco, Chulpi, Colita B<strong>la</strong>nco,<br />

Complejo Tropical, Cravo, Cristalino Amarillo, Cristalino Amarillo Anaranjado, Cristalino B<strong>la</strong>nco, Cristalino Colorado, Cristalino Naranja, Cristalino Rojo, Culli, Cuzco,<br />

D<strong>en</strong>tado B<strong>la</strong>nco Rugoso, D<strong>en</strong>tado Amarillo, D<strong>en</strong>tado B<strong>la</strong>nco, D<strong>en</strong>tado Amarillo Marlo Fino, D<strong>en</strong>tado B<strong>la</strong>nco Marlo Fino, Dulce, Marrón, Morochito, Negro, Pericarpio<br />

Rojo, Per<strong>la</strong>, Perlita, Pisingallo, Socorro, Tuzón, V<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>no<br />

Achuchema, Amarillo Subtropical, Altip<strong>la</strong>no, Aper<strong>la</strong>do, Arg<strong>en</strong>tino, Ayzuma, Bayo, B<strong>la</strong>nco Mojo, B<strong>la</strong>nco Yungueño, B<strong>la</strong>ndo Amazónico, B<strong>la</strong>ndo B<strong>la</strong>nco, B<strong>la</strong>ndo Cruceño,<br />

Camba, Canario, Cateto, Chake Sara, Checchi, Cholito, Chuncu<strong>la</strong>, Chuspillu, Concebideño, Colorado, Cordillera, Confite Puneño, Coroico, Coroico Amarillo, Coroico<br />

B<strong>la</strong>nco, Cubano Amarillo, Cubano B<strong>la</strong>nco, Cubano D<strong>en</strong>tado, Cuzco Boliviano, Cuzco Huilcaparú, Duro Amazónico, Duro B<strong>en</strong>iano, Enano, Harinoso de Ocho Hileras,<br />

Huaca Songo, Hualtaco, Huillcaparu, Jampe Tongo, Janka Sara, Kajbia, Karapampa, Kc<strong>el</strong>lo, K<strong>el</strong>lu, K<strong>el</strong>lu Huillcaparu, Kepi Siqui, Kulli, Morado, Morochillo, Morocho,<br />

Morocho Chaqueño, Morocho Chico, Morocho Grande, Morocho Ocho Hileras, Morocho Catorce Hileras, Niñu<strong>el</strong>o, Oke, Parú, Pasankal<strong>la</strong>, Patillo, Patillo Grande,<br />

Per<strong>la</strong>, Per<strong>la</strong> Amarillo, Per<strong>la</strong> Primitivo de los L<strong>la</strong>nos, Pero<strong>la</strong>, Pisankal<strong>la</strong>, Pojoso Chico, Pororo, Pura, Purito, Rev<strong>en</strong>tón, Tuimuru, Uchuquil<strong>la</strong>, Yungueño<br />

Caiano, Caingang, Canario de Ocho, Caribe Precoz, Cateto, Cateto Sulino, Cateto Sulino Precoce, Cateto Sulino Escuro, Cateto Sulino Grosso, Cateto Assis<br />

Brasil, Cateto Grande, Cateto Nordista Precoce, Chavantes, Cravo, Criollo de Cuba, Cristal Semid<strong>en</strong>tado, Cristal Sulino, Cravo Riogrand<strong>en</strong>se, Cravo Paulista,<br />

D<strong>en</strong>te Amar<strong>el</strong>o, D<strong>en</strong>te Riogrand<strong>en</strong>se, D<strong>en</strong>te Riogrand<strong>en</strong>se Rugoso, D<strong>en</strong>te Riogrand<strong>en</strong>se Liso, D<strong>en</strong>te Paulista, D<strong>en</strong>te Branco, D<strong>en</strong>te Branco Riogrand<strong>en</strong>se, D<strong>en</strong>te<br />

Branco Paulista, D<strong>en</strong>te Colorado, Entre<strong>la</strong>zado, Guaraní Popcorns, Hickory King, Indíg<strong>en</strong>a, L<strong>en</strong>ha, Morotí Precoce, Morotí Guapí, Pero<strong>la</strong>, Pinha, Pipoca, Saint Croix,<br />

Semid<strong>en</strong>tado Riogrand<strong>en</strong>se, Semid<strong>en</strong>tado Paulista, Semid<strong>en</strong>te Amar<strong>el</strong>o, Semid<strong>en</strong>te Azul, Tusón<br />

Amagaceño, Andaquí, Cabuya, Cacao, Capio, Cariaco, Chococeño, C<strong>la</strong>vo, Común, Costeño, Güirua, Imbricado, Maíz Dulce, Maíz Harinoso D<strong>en</strong>tado, Montaña,<br />

Negrito, Pira, Pira Naranja, Pollo, Puya, Puya Grande, Sabanero, Yucatán<br />

Cubano Amarillo, Chan<strong>d<strong>el</strong></strong>le, Coastal Tropical Cristalino, Cuban Flint, Maíz Criollo, Tusón, Arg<strong>en</strong>tino, Canil<strong>la</strong>, White Pop, Y<strong>el</strong>low Pop, White D<strong>en</strong>t<br />

Amarillo Malleco, Amarillo Ñuble, Araucano, Capio Chico Chil<strong>en</strong>o, Capio Grande Chil<strong>en</strong>o, Capio Negro Chil<strong>en</strong>o, Cam<strong>el</strong>ia, Choclero, Chulpi, Chutucuno Chico,<br />

Chutucuno Grande, Cristalino Chil<strong>en</strong>o, Cristalino Norteño, Curagua, Curagua Grande, D<strong>en</strong>tado Comercial, Di<strong>en</strong>te Caballo, Dulce, Harinoso Tarapaqueño, Limeño,<br />

Maíz de Rulo, Marcame, Morocho B<strong>la</strong>nco, Morocho Amarillo, Negrito Chil<strong>en</strong>o, Ocho Corridas, Pisankal<strong>la</strong>, Polulo, Semanero<br />

Canguil, Sabanero Ecuatoriano, Cuzco Ecuatoriano, Mishca, Patillo Ecuatoriano, Racimo de Uva, Kc<strong>el</strong>lo Ecuatoriano, Chillo, Chulpi Ecuatoriano, Morochón,<br />

Huandango, Montaña Ecuatoriano, B<strong>la</strong>nco Harinoso D<strong>en</strong>tado, Cónico D<strong>en</strong>tado, Uchima, C<strong>la</strong>vito, Pojoso Chico Ecuatoriano, Tusil<strong>la</strong>, Gallina, Cande<strong>la</strong>, Maíz Cubano,<br />

Tuxpeño, Chococeño, B<strong>la</strong>nco B<strong>la</strong>ndito, Cholito Ecuatoriano, Yunga, Enano Gigante, Yunquil<strong>la</strong>no, Yungueño Ecuatoriano<br />

Criollo, Huesillo, Nal-T<strong>el</strong>, Nal-T<strong>el</strong> Amarillo, Nal-T<strong>el</strong> Amarillo Tierra Baja, Nal-T<strong>el</strong> B<strong>la</strong>nco Tierra Baja, Nal-T<strong>el</strong> Amarillo Tierra Alta, Nal-T<strong>el</strong> B<strong>la</strong>nco Tierra Alta, Nal-T<strong>el</strong> Ocho,<br />

Imbricado; Serrano, San Marceño, Quiché, Quicheño Rojo, Quicheño Grueso, Quicheño Ramoso, Negrita, Negro, Negro Chico, Negro Chimalt<strong>en</strong>ango Tierra Fria,<br />

Negro Chimalt<strong>en</strong>ango Tierra Cali<strong>en</strong>te, Salpor, Salpor Tardío, Salvadoreño, San Marceño, Olotillo, Olotón, Comiteco, Dzit Bacal, Tehua, Tepecintle, Tusón, Tuxpeño<br />

Nal T<strong>el</strong> B<strong>la</strong>nco, Nal T<strong>el</strong> Amarillo, Nal T<strong>el</strong> Rojo, Nal T<strong>el</strong> Panamá, C<strong>la</strong>villo, Salvadoreño, Negro, Chocoseño, Cariaco, Huesillo, Cubano Amarillo Cristalino<br />

Ancho, Apachito, Arrocillo Amarillo, Arrocillo, Azul, B<strong>la</strong>ndito, B<strong>la</strong>ndo Sonora, Bofo, Bolita, Cacahuacintle, Carm<strong>en</strong>, Ce<strong>la</strong>ya, Chalqueño, Chapalote, C<strong>la</strong>villo, Comiteco,<br />

Conejo, Cónico, Cónico Norteño, Coscomatepec, Cristalino Chihuahua, Complejo Serrano Jalisco, Cubano Amarillo, Dulce de Jalisco, Dulcillo Noroeste, Dzit Bacal,<br />

<strong>El</strong>otes Cónicos, <strong>El</strong>otes Occid<strong>en</strong>tales, <strong>El</strong>otero de Sinaloa, Fasciado, Gordo, Harinoso, Harinoso de Ocho, Ja<strong>la</strong>, Lady Finger, Maíz Dulce, Maizón, Motozinteco, Mushito,<br />

Nal T<strong>el</strong>, Nal-T<strong>el</strong> de Altura, Olotillo, Olotón, Onaveño, Palomero de Chihuahua, Palomero Toluqueño, Pepitil<strong>la</strong>, Ratón, Rev<strong>en</strong>tador, San Juan, Serrano de Jalisco,<br />

Tablil<strong>la</strong>, Tablil<strong>la</strong> de Ocho, Tabloncillo, Tabloncillo Per<strong>la</strong>, Tehua, Tepecintle, Tunicata, Tuxpeño Norteño, Tuxpeño, Vandeño, Xmej<strong>en</strong>al, Zamorano Amarillo, Zapalote<br />

Chico, Zapalote Grande<br />

Avatí Mita, Avatí Morotí, Avatí Ti, Avatí Guapí, Opaco, Pichinga Redondo, Sape Moroti, Sape Pyta, Tupí Morotí, Tupí Pyta<br />

Ajaleado, A<strong>la</strong>zán, Alemán, Amarillo Huancabamba, Ancashino, Arequipeño, Arizona, Arizona Mochero, B<strong>la</strong>nco Ayabaca, Cabaña, Capio, Chancayano, Chancayano<br />

Amarillo, Chancayano B<strong>la</strong>nco, Chancayano Pintado, Chaparreño, Chimlos, Chullpi, Chuncho, Colorado, Confite Introducido, Confite Morocho, Confite Puneño,<br />

Confite Puntiagudo, Coruca, Cubano Amarillo, Cubano Amarillo Piricinco, Cuban Y<strong>el</strong>low D<strong>en</strong>t, Cuzco, Cuzco Cristalino Amarillo, Cuzco Gigante, Enano, Granada,<br />

Hibrido Amarillo Duro, Huachano, Huancav<strong>el</strong>icano, Huarmaca, Huayleño, Jora, Kculli, Marañon, Mochero, Mochero Paga<strong>la</strong>droga, Morocho Cajabambino,<br />

Morocho Canteño, Morocho, Opaco, Paga<strong>la</strong>droga, Pardo, Pardo Amarillo, Paro, Per<strong>la</strong>, Perlil<strong>la</strong>, Piricinco, Piscorunto, Rabo de Zorro, Ri<strong>en</strong>da, Sabanero, San<br />

Gerónimo Huancav<strong>el</strong>icano, Sarco, Shajatu, San Gerónimo, Tambopateño, Tumbesino, Tuxpeño, Uchuquil<strong>la</strong><br />

Cateto Sulino, Cristal, D<strong>en</strong>tado Branco, D<strong>en</strong>tado Rugoso, Morotí Amarillo, Morotí B<strong>la</strong>nco, Pisingallo, Semid<strong>en</strong>tado Rugoso<br />

Arg<strong>en</strong>tino, Canil<strong>la</strong>, Cariaco, Chapalote, Confite Morocho, Corn B<strong>el</strong>t D<strong>en</strong>t, Creole, Early Caribbean, Haitian White, Northern Flint, Northern Flour, Palomero<br />

Toluqueño, Saint Croix, Southern D<strong>en</strong>t, Tuson, White PopCorn<br />

Aragüito, Cacao, Canil<strong>la</strong> V<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>no, Cariaco, Chan<strong>d<strong>el</strong></strong>le, Chirimito, Común, Costeño, Cuba Amarillo, Guaribero, Huevito, Negrito, Pira, Pollo, Puya, Puya Grande,<br />

Sabanero, Tusón, Tuxpeño<br />

<strong>El</strong> <strong>orig<strong>en</strong></strong> y <strong>la</strong> <strong>diversidad</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>maíz</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> contin<strong>en</strong>te <strong>americano</strong> I Gre<strong>en</strong>peace

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!