JOSEFINA PLANAS BADENAS cea al dragón (fol. 55v). Las numerosas refer<strong>en</strong>cias heráldicas dispersas por <strong>el</strong> arnés <strong>de</strong> San Jorge y una serie <strong>de</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>en</strong>tre los que <strong>de</strong>stacan <strong>el</strong> estandarte, <strong>el</strong> escudo y la brida <strong>de</strong> la montura, r<strong>el</strong>acionan al miles Christi con <strong>el</strong> i<strong>de</strong>ario r<strong>el</strong>igioso propugnado por la monarquía <strong>de</strong> la Corona <strong>de</strong> Aragón. <strong>Un</strong>a <strong>de</strong> las miniaturas más hermosas y versátiles es la imag<strong>en</strong> <strong>de</strong> Santa Marina, dispuesta al fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong> su oficio (fol. 74) (fig. 13). La repres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> esta santa, justificada por la propia r<strong>el</strong>igiosidad d<strong>el</strong> rey Martín I <strong>de</strong> Aragón y por la pres<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> cuerpo <strong>de</strong> Santa Marina <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong> r<strong>el</strong>iquias v<strong>en</strong>eradas <strong>en</strong> la capilla real <strong>de</strong> Bar c<strong>el</strong>ona, se traduce <strong>en</strong> una ilustración don<strong>de</strong> la santa viste un hábito monacal b<strong>en</strong>edictino, <strong>en</strong> sintonía con su r<strong>el</strong>ato hagiográfico. Su rostro se inclina hacia <strong>el</strong> niño que sujeta afectuosam<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre sus manos, mi<strong>en</strong>tras permanece a su lado un cervatillo. Estos personajes se dispon<strong>en</strong> sobre un fondo neutro <strong>de</strong> formas reticulares, interrumpido a cierta altura por un muro bajo, cuya misión consiste <strong>en</strong> evocar un espacio tridi m<strong>en</strong>sional, <strong>de</strong> forma verosímil, d<strong>el</strong> mismo modo que se hace <strong>en</strong> las repres<strong>en</strong>taciones <strong>de</strong> San Pedro y <strong>de</strong> San Pablo reproducidas <strong>en</strong> <strong>el</strong> tríptico d<strong>el</strong> monasterio <strong>de</strong> Santa María <strong>de</strong> Poblet. 79 La imag<strong>en</strong> <strong>de</strong>scrita se aproxima a la ilustración <strong>de</strong> la Virg<strong>en</strong> y <strong>el</strong> Niño que <strong>en</strong>cabeza la oración correspondi<strong>en</strong>te a la Pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Virg<strong>en</strong> María (fol. 312) <strong>en</strong> <strong>el</strong> Breviario d<strong>el</strong> rey Martín <strong>el</strong> Humano (París, BnF, ms. Rothschild 2529) (fig. 14). Estas afinida<strong>de</strong>s resultan obvias cuando se analiza <strong>el</strong> ejemplar <strong>de</strong> Valerio Máximo D<strong>el</strong>s dits i fets d<strong>el</strong>s romans (Arxiu Històric <strong>de</strong> la Ciutat <strong>de</strong> Barc<strong>el</strong>ona, ms. L/35) (1408), traducido <strong>en</strong> 1395 por <strong>el</strong> padre dominico Antoni Canals, a instancias <strong>de</strong> Jaime <strong>de</strong> Aragón, card<strong>en</strong>al-arzobispo <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>cia. El texto d<strong>el</strong> autor clásico contabiliza un total <strong>de</strong> nueve iniciales historiadas, situadas al fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los libros, más <strong>el</strong> prólogo que les prece<strong>de</strong>, iluminado con una esc<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>de</strong>dicación, cuyos oríg<strong>en</strong>es iconográficos remontan a la Antigüedad. En esta miniatura, fra Antoni Canals, autor <strong>de</strong> tratados teológicos y temas clásicos interpretados <strong>en</strong> clave medieval, se inclina respetuosam<strong>en</strong>te hacia Jaime <strong>de</strong> Aragón, transmiti<strong>en</strong>do unos valores psicológicos pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> otras esc<strong>en</strong>as <strong>de</strong> este <strong>códice</strong>. El resto <strong>de</strong> ilustraciones recrean, mediante motivos medievales, valores int<strong>el</strong>ectuales y poéticos <strong>de</strong> la literatura clásica aportando una rica iconografía profana. Entre estos exempla <strong>de</strong>staca la imag<strong>en</strong> d<strong>el</strong> Libro Sexto De Pudicia o Castitat (fol. 128), protagonizado por Lucrecia, <strong>el</strong> primer mod<strong>el</strong>o <strong>de</strong> castidad d<strong>el</strong> pueblo romano. La dama, s<strong>en</strong>tada sobre <strong>el</strong> su<strong>el</strong>o, escon<strong>de</strong> con <strong>de</strong>sesperación su rostro, a la vez que se da muerte con un puñal, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> haber sido sometida a la pasión <strong>de</strong> Sexto Tarquinio (fig. 15). Esta 79 Estas reflexiones refer<strong>en</strong>tes al texto misc<strong>el</strong>áneo Cal<strong>en</strong>darium sive commemorationes sanctorum monachorum. Missa et officium sanctarum r<strong>el</strong>iquiarium. Officia sancti Georgii et sanctae Marinae (París, BnF, ms. lat. 5264) las habíamos vertido con anterioridad <strong>en</strong> Josefina Planas, El Breviario <strong>de</strong> Martín <strong>el</strong> Humano. <strong>Un</strong> <strong>códice</strong> <strong>de</strong> lujo para <strong>el</strong> monasterio <strong>de</strong> Poblet, pp. 144-148. [ 184 ]
UN CÓDICE INÉDITO CONSERVADO EN EL ARCHIVO CAPITULAR DE ZARAGOZA Y SU FILIACIÓN CON EL GÓTICO INTERNACIONAL… Fig. 13. Santa Marina. Guillermo <strong>de</strong> Miers. Cal<strong>en</strong>darium sive commemorationes sanctorum monachorum (París, BnF, ms. lat. 5264, fol. 74). Fig. 14. Virg<strong>en</strong> María con <strong>el</strong> Niño. Breviario d<strong>el</strong> rey Martín (París, BnF, ms. 2529, fol. 312). [ 185 ]