12.01.2015 Views

Monitorización de la presión tisular cerebral de oxígeno en el ...

Monitorización de la presión tisular cerebral de oxígeno en el ...

Monitorización de la presión tisular cerebral de oxígeno en el ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

612-620-C05-12356.ANE Form.cont 11/12/07 18:06 Página 613<br />

R. BADENES QUILES ET AL– Monitorización <strong>de</strong> <strong>la</strong> presión tisu<strong>la</strong>r <strong>cerebral</strong> <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te neurocrítico<br />

buible a difer<strong>en</strong>tes factores <strong>en</strong>tre los que <strong>de</strong>staca una<br />

asist<strong>en</strong>cia extrahospita<strong>la</strong>ria mejorada, una at<strong>en</strong>ción<br />

intrahospita<strong>la</strong>ria especializada, <strong>la</strong> disponibilidad <strong>de</strong><br />

unos recursos optimizados para <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> estos<br />

paci<strong>en</strong>tes, y como no, un diagnóstico precoz <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

lesiones secundarias, con <strong>la</strong> consigui<strong>en</strong>te posibilidad<br />

<strong>de</strong> instaurar un tratami<strong>en</strong>to temprano y efectivo.<br />

Des<strong>de</strong> los años 80, tras los estudios <strong>de</strong> Graham 4 , se<br />

conoce que los paci<strong>en</strong>tes que fallec<strong>en</strong> afectos <strong>de</strong> un<br />

traumatismo craneo<strong>en</strong>cefálico severo (TCES), pres<strong>en</strong>tan<br />

<strong>en</strong> estudios necrópsicos áreas <strong>de</strong> isquemia <strong>cerebral</strong>.<br />

Es por <strong>el</strong>lo, que uno <strong>de</strong> los principales caballos <strong>de</strong><br />

batal<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estos paci<strong>en</strong>tes, ha sido y<br />

sigue si<strong>en</strong>do <strong>la</strong> <strong>de</strong>tección y posterior tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

zonas <strong>de</strong> isquemia tisu<strong>la</strong>r <strong>cerebral</strong>. Todos nuestros<br />

esfuerzos van a ir <strong>en</strong>caminados a diagnosticar y tratar<br />

<strong>la</strong> lesión secundaria.<br />

Para <strong>la</strong> <strong>de</strong>tección <strong>de</strong> <strong>la</strong> hipoxia y/o isquemia tisu<strong>la</strong>r<br />

contamos con un importante ars<strong>en</strong>al diagnóstico-terapéutico<br />

5 . Por un <strong>la</strong>do nos <strong>en</strong>contramos <strong>la</strong>s variables<br />

que nos aportan información indirecta sobre <strong>el</strong> flujo<br />

sanguíneo <strong>cerebral</strong> global (presión <strong>de</strong> perfusión <strong>cerebral</strong>,<br />

técnicas <strong>de</strong> oximetría yugu<strong>la</strong>r, Doppler transcraneal),<br />

por otro <strong>la</strong>do contamos con parámetros metabólicos,<br />

sanguíneos, (cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> hemoglobina,<br />

saturación arterial <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o, presión parcial <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o,<br />

etc.) así como <strong>la</strong>s variables hemodinámicas cada<br />

vez más implicadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> superviv<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> estos<br />

paci<strong>en</strong>tes 6 . El análisis conjunto <strong>de</strong> todas estas variables<br />

nos aña<strong>de</strong> información muy valiosa acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> disponibilidad<br />

<strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> los tejidos. Sin embargo,<br />

ninguna <strong>de</strong> estas medidas ofrece información directa<br />

sobre <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>ación <strong>de</strong>l tejido <strong>cerebral</strong>.<br />

De muy reci<strong>en</strong>te aparición, disponemos <strong>de</strong> <strong>la</strong> posibilidad<br />

<strong>de</strong> medir <strong>la</strong> presión <strong>de</strong> O 2 directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l<br />

parénquima <strong>en</strong>cefálico 7 . La medición <strong>de</strong> <strong>la</strong> PtiO 2 (presión<br />

parcial <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o a niv<strong>el</strong> tisu<strong>la</strong>r <strong>cerebral</strong>, medida<br />

<strong>en</strong> mmHg) es continúa, objetiva, directa y <strong>en</strong> tiempo<br />

real.<br />

El objetivo <strong>de</strong> esta revisión es dar una visión s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong><br />

y completa <strong>de</strong>l pap<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> PtiO 2 como método <strong>de</strong><br />

reci<strong>en</strong>te imp<strong>la</strong>ntación para cuantificar localm<strong>en</strong>te <strong>el</strong><br />

grado <strong>de</strong> isquemia <strong>cerebral</strong> <strong>en</strong> los paci<strong>en</strong>tes neurocríticos.<br />

II. Fundam<strong>en</strong>tos<br />

Cabe <strong>de</strong>stacar, que los s<strong>en</strong>sores <strong>de</strong> oximetría tisu<strong>la</strong>r<br />

fueron inicialm<strong>en</strong>te i<strong>de</strong>ados para su utilización <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

medicina <strong>de</strong> trasp<strong>la</strong>ntes, ya que se consi<strong>de</strong>raban una<br />

herrami<strong>en</strong>ta muy útil para cuantificar <strong>la</strong> viabilidad o<br />

no <strong>de</strong>l órgano trasp<strong>la</strong>ntado 9 . En <strong>el</strong> <strong>en</strong>céfalo, sus primeras<br />

indicaciones iban <strong>en</strong>caminadas a medir <strong>la</strong> presión<br />

<strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> <strong>el</strong> líquido cefalorraquí<strong>de</strong>o tanto <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

ámbito <strong>de</strong> <strong>la</strong> experim<strong>en</strong>tación 10 como posteriorm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> humanos 11 .<br />

La cuantificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> PtiO 2 <strong>en</strong> <strong>el</strong> cerebro se realiza<br />

a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> introducción <strong>en</strong> <strong>el</strong> parénquima <strong>en</strong>cefálico<br />

<strong>de</strong> un catéter <strong>de</strong> pequeño calibre y s<strong>en</strong>sible al oxíg<strong>en</strong>o.<br />

Tras los estudios <strong>de</strong> Kett-White 12 se asume que<br />

<strong>el</strong> valor obt<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> PtiO 2 correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong> presión<br />

parcial <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o al final <strong>de</strong>l circuito capi<strong>la</strong>r, si<strong>en</strong>do<br />

éste un valor promedio <strong>de</strong> los compartim<strong>en</strong>tos vascu<strong>la</strong>r,<br />

intra y extrac<strong>el</strong>u<strong>la</strong>r.<br />

En <strong>la</strong> actualidad disponemos comercializados dos<br />

tipos <strong>de</strong> dispositivos invasivos cuya misión es <strong>la</strong> medición<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> presión tisu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o: uno es <strong>el</strong> Neurotr<strong>en</strong>d<br />

® (Multiparameter Intravascu<strong>la</strong>r S<strong>en</strong>sor, Biomedical<br />

S<strong>en</strong>sors, Malvern, PA) y otro correspon<strong>de</strong> al<br />

Licox ® (GMS, Ki<strong>el</strong>-Milk<strong>en</strong>dorf, Alemania). Se difer<strong>en</strong>cian<br />

fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> <strong>de</strong>tectar<strong>la</strong>, <strong>la</strong><br />

profundidad don<strong>de</strong> se insertan y <strong>en</strong> <strong>el</strong> diámetro <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

zona que captan.<br />

El dispositivo Neurotr<strong>en</strong>d ® se basa <strong>en</strong> una fibra óptica<br />

que <strong>de</strong>termina, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> <strong>la</strong> PtiO 2 , <strong>la</strong> presión tisu<strong>la</strong>r <strong>de</strong><br />

CO 2 (PtiCO 2 ) y <strong>el</strong> pH tisu<strong>la</strong>r (pHti). El sistema ti<strong>en</strong>e un<br />

diámetro <strong>de</strong> 0,5 mm; <strong>la</strong> membrana <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>sor ti<strong>en</strong>e 2 cm<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo y <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> s<strong>en</strong>sibilidad para cada parámetro<br />

ocupa 2 mm. Es colorimétrico y no po<strong>la</strong>rográfico a difer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong>l Licox ® . Para su utilización g<strong>en</strong>eralizada son<br />

necesarios más estudios que contrast<strong>en</strong> su fiabilidad.<br />

El método utilizado <strong>en</strong> nuestro servicio, <strong>en</strong> cambio,<br />

es <strong>el</strong> Licox ® . Su imp<strong>la</strong>ntación <strong>la</strong> realizamos <strong>en</strong> conjunción<br />

con <strong>el</strong> servicio <strong>de</strong> neurocirugía, tanto <strong>en</strong> <strong>la</strong> Unidad<br />

<strong>de</strong> Reanimación como <strong>en</strong> quirófano. Se introduce a través<br />

<strong>de</strong> un tornillo roscado (Figura 1) que incorpora tres<br />

luces [una para <strong>la</strong> PtiO 2 , otra para <strong>la</strong> presión intracraneal<br />

(PIC) y una tercera para mediciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> temperatura<br />

<strong>en</strong> parénquima <strong>en</strong>cefálico]. El catéter se introduce<br />

unos 25 mm por <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> duramadre y queda ubicado<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> sustancia b<strong>la</strong>nca subcortical. La medición <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> presión tisu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o se realiza a través <strong>de</strong> un<br />

<strong>el</strong>ectrodo po<strong>la</strong>rográfico tipo C<strong>la</strong>rk <strong>en</strong> un catéter insertado<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> sustancia b<strong>la</strong>nca subcortical. No <strong>de</strong>termina <strong>la</strong><br />

PtiCO 2 ni <strong>el</strong> pHti. Su área <strong>de</strong> s<strong>en</strong>sibilidad al PO 2 , l<strong>la</strong>mada<br />

revoxo<strong>de</strong> (Figura 2), se localiza a 5 mm <strong>de</strong>l extremo<br />

intracraneal <strong>de</strong>l catéter. Determinan una presión<br />

media <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o tisu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> un área <strong>de</strong> 14 mm. Parece<br />

ser, que <strong>el</strong> nuevo dispositivo comercializado aum<strong>en</strong>ta <strong>el</strong><br />

área <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminación a 22 mm. En <strong>la</strong> zona s<strong>en</strong>sitiva <strong>de</strong>l<br />

<strong>el</strong>ectrodo, <strong>el</strong> oxíg<strong>en</strong>o se disu<strong>el</strong>ve <strong>en</strong> una solución acuosa<br />

<strong>el</strong>ectrolítica a un Pp. <strong>de</strong> 7,4. La membrana ti<strong>en</strong>e que<br />

ser permeable sólo al oxíg<strong>en</strong>o. El oxíg<strong>en</strong>o <strong>de</strong>l tejido<br />

difun<strong>de</strong> al interior <strong>de</strong>l <strong>el</strong>ectrodo y se transforma <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

cátodo <strong>en</strong> iones OH – según <strong>la</strong> reacción:<br />

O 2 + 2H 2 O + 4e – → 4 OH –<br />

43 613

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!