19.04.2015 Views

De la heteronomía a la autonomía en el concepción de género

De la heteronomía a la autonomía en el concepción de género

De la heteronomía a la autonomía en el concepción de género

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>en</strong>tre 15 y 19 años inician su actividad sexual con alto riesgo <strong>de</strong> embarazo y <strong>el</strong> 63% no usa ningún<br />

método anticonceptivo. La reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> fecundidad no se ha dado <strong>de</strong> manera homogénea. Las<br />

mujeres pobres con m<strong>en</strong>or educación continúan t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do más hijos: En 1985 cuando <strong>la</strong> tasa nacional <strong>de</strong><br />

fecundidad era <strong>de</strong> 3.2 niños por mujer <strong>en</strong> edad fértil, <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres no pobres era 2.0, <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

pobres 3.7 y <strong>la</strong> <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong><strong>la</strong>s <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong> miseria 4.5.<br />

La viol<strong>en</strong>cia g<strong>en</strong>eralizada que afecta al país, afecta a hombres y mujeres. Las mujeres están sometidas,<br />

<strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r a altos índices <strong>de</strong> viol<strong>en</strong>cia doméstica.<br />

La información sobre viol<strong>en</strong>cia intrafamiliar <strong>en</strong> Colombia es insufici<strong>en</strong>te. Un estudio reci<strong>en</strong>te seña<strong>la</strong> que<br />

<strong>el</strong> 19% fueron golpeadas y <strong>el</strong> 9% forzadas sexualm<strong>en</strong>te. Entre 1992 y 1993, uno <strong>de</strong> cada cinco casos<br />

registrados por <strong>el</strong> Instituto For<strong>en</strong>se <strong>de</strong> Bogotá como lesiones personales, era por viol<strong>en</strong>cia conyugal. Los<br />

casos pued<strong>en</strong> ser mucho más numerosos si se ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que solo <strong>el</strong> 7% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres d<strong>en</strong>uncian<br />

estos atrop<strong>el</strong>los.<br />

Este panorama, muestra cómo <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso colombiano <strong>la</strong> mujer todavía no ha podido lograr su pl<strong>en</strong>a<br />

autonomía. Todavía persiste <strong>la</strong> heteronomía y habrá que trabajar mucho para dar <strong>el</strong> tránsito <strong>de</strong> lo<br />

heterónomo a lo autónomo.<br />

En <strong>la</strong> investigación titu<strong>la</strong>da “¿Equidad <strong>de</strong> Género? ¿Equidad Social? Una Mirada <strong>De</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Educación y<br />

<strong>el</strong> Trabajo”, realizada por <strong>el</strong> Observatorio <strong>de</strong> Coyuntura Socioeconómica, d<strong>el</strong> C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Investigaciones<br />

para <strong>el</strong> <strong>De</strong>sarrollo, <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad Nacional, se establec<strong>en</strong> algunas re<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong>tre heteronomía y<br />

autonomía <strong>en</strong> <strong>la</strong> concepción <strong>de</strong> género. Entre cuyos p<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>tos <strong>en</strong>contramos los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

“Sin olvidar que <strong>el</strong> acceso a <strong>la</strong> educación superior sólo concierne a poco más d<strong>el</strong> 10% <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

nacional <strong>en</strong> edad <strong>de</strong> trabajar (12% <strong>en</strong> 2001), es interesante anotar cómo <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> matrícu<strong>la</strong> <strong>de</strong> educación superior creció fuertem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>s décadas <strong>de</strong> 1970 y 1980: <strong>De</strong>l 23% <strong>en</strong><br />

1965 pasó al 36% <strong>en</strong> 1975 y al 49% <strong>en</strong> 1985 2 . Ya <strong>en</strong> 1990, eran más <strong>de</strong> <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> los estudiantes<br />

universitarios (52%). Los efectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> crisis económica se si<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre 1997 y 2000, cuando disminuye<br />

<strong>el</strong> ritmo <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> matrícu<strong>la</strong> universitaria. Entre 1994 y 1997, <strong>la</strong> matrícu<strong>la</strong> fem<strong>en</strong>ina crece más<br />

que <strong>la</strong> masculina y suce<strong>de</strong> lo contrario <strong>en</strong>tre 1997 y 2000. El 75% <strong>de</strong> los matricu<strong>la</strong>dos <strong>en</strong> <strong>la</strong> educación<br />

superior estaban <strong>en</strong> programas <strong>de</strong> educación universitaria. La educación tecnológica, con <strong>el</strong> 16% <strong>de</strong> los<br />

hombres y <strong>el</strong> 15% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres <strong>en</strong> 1994, ti<strong>en</strong><strong>de</strong> a disminuir. En educación técnica profesional estaba<br />

matricu<strong>la</strong>do tan sólo uno <strong>de</strong> cada 20 estudiantes <strong>en</strong> educación superior.<br />

A lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos últimas décadas, <strong>la</strong>s mujeres ti<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a diversificar sus opciones profesionales,<br />

rompi<strong>en</strong>do con <strong>la</strong> antigua conc<strong>en</strong>tración <strong>en</strong> áreas consi<strong>de</strong>radas fem<strong>en</strong>inas, pero subsist<strong>en</strong> difer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

género significativas. En 1994, <strong>la</strong> prefer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres se ori<strong>en</strong>taba hacia Economía, contaduría o<br />

afines, área que agrupaba al 33% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s matricu<strong>la</strong>das; <strong>la</strong> segunda área <strong>en</strong> importancia era Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Educación, con <strong>el</strong> 20%, seguida por Ing<strong>en</strong>iería, urbanismo, arquitectura y afines con <strong>el</strong> 16% y por<br />

Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud con <strong>el</strong> 12%. Para <strong>el</strong> año 2000, se observan pequeñas variaciones: Aum<strong>en</strong>ta <strong>la</strong><br />

participación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mujeres <strong>en</strong> Ing<strong>en</strong>iería y afines al 18%; disminuye <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Educación (<strong>de</strong><br />

20% <strong>en</strong> 1994 a 15%), aum<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias sociales (d<strong>el</strong> 13% al 15%). Las Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud y <strong>la</strong>s<br />

Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Educación sigu<strong>en</strong> si<strong>en</strong>do áreas mayoritariam<strong>en</strong>te fem<strong>en</strong>inas (<strong>la</strong>s mujeres repres<strong>en</strong>tan<br />

más d<strong>el</strong> 65% <strong>de</strong> los matricu<strong>la</strong>dos): Éstas han sido tradicionalm<strong>en</strong>te asociadas con <strong>la</strong>s “activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

cuidado” que se atribuy<strong>en</strong> a <strong>la</strong>s mujeres, es <strong>de</strong>cir, todos los cuidados personales y <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción a los<br />

m<strong>en</strong>ores, <strong>en</strong>fermos, ancianos, etc. En cambio, <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ierías y Agronomía, veterinaria y afines<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una participación mayoritariam<strong>en</strong>te masculina.<br />

2 VALDES Teresa y Gomariz Enrique, Mujeres Latinoamericanas <strong>en</strong> Cifras: Colombia, Instituto <strong>de</strong> <strong>la</strong> Mujer,<br />

Ministerio <strong>de</strong> Asuntos Sociales <strong>de</strong> España y FLACSO, Santiago <strong>de</strong> Chile, 1993.<br />

6

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!