nbUfnbujljt !txbwmfcb!!JW!lmbtTj! - Ganatleba
nbUfnbujljt !txbwmfcb!!JW!lmbtTj! - Ganatleba
nbUfnbujljt !txbwmfcb!!JW!lmbtTj! - Ganatleba
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>nbUfnbujljt</strong><br />
q o r b u d a<br />
!<strong>txbwmfcb</strong>!!<strong>JW</strong>!<strong>lmbtTj</strong>!<br />
nfUpejlvsj!tbyfmn[Swbofmp!nbtxbwmfcmjtUwjt!<br />
avtori:<br />
zurab vaxania<br />
fsiqologiis institutis direqtoris moadgile,<br />
pedagogikis mecn. doqtori,<br />
maTematikis mecn. kandidati,<br />
ganaTlebis mecnierebaTa akademikosi.<br />
saredaqcio sabWo:<br />
dodo naziriSvili, Tamar bardaveliZe, elza<br />
goCitaSvili, manana begiaSvili, xaTuna svianaZe<br />
sagamomcemlo samuSaoTa Semsrulebelni:<br />
zurab vaxania, naTela Sulaia, nikoloz vaxania<br />
© z.vaxania, 2007 II gamocema tel. 37-28-88 893-94-53-04<br />
<br />
maswavlebelma jer dawyebiTi klasebis zogadi meTodikuri<br />
saxelmZRvanelo unda waikiTxos. _ es wigni, iseve rogorc<br />
sxva meTodikuri saxelmZRvaneloebi, internetSicaa ganTavsebuli,<br />
misamarTze: www.uznadzeinstitute.ge → saxelmZRvaneloebi).<br />
esaa me-4 klasis ZiriTadi saxelmZRvanelo, romliTac<br />
unda ixelmZRvanelos maswavlebelma (da ara mxolod<br />
moswavlis saxelmZRvaneloTi). maswavleblisTvis<br />
aucilebelia, rom Seasrulos aq aRwerili saklaso<br />
samuSaoebi - umetesad zepiri, saTanado TvalsaCinoebaze<br />
damyarebiT. mxolod moswavlis saxelmZRvaneloTi<br />
muSaoba Zalian arasakmarisia!<br />
- 1 -
1. me-4 klasis saxelmZRvaneloebi da TvalsaCinoeba<br />
ganaTlebuloba aris ara codnis didi odenoba, aramed<br />
naswavlis Rrma gageba da kargad gamoyeneba... codnas<br />
aucileblad unarCveva unda axldes. savalaloa, roca<br />
moswavlis goneba avsebulia codnis didi an mcire<br />
odenobiT, magram man ar icis misi gamoyeneba. man<br />
raRaca icis, magram araferi xelewifeba. a.distervegi.<br />
es saxelmZRvanelo agrZelebs da aviTarebs I-III klasebis<br />
saxelmZRvaneloTa ZiriTad mimarTulebebsa da safuZvlebs.<br />
mTavar safuZvlad kvlav aqtiuri mzaobis meTodika da gaRrmavebuli<br />
swavleba rCeba.<br />
zogadi meTodikuri saxelmZRvanelo saerToa yvela dawyebi-<br />
Ti klasisaTvis. masSi gadmocemuli zogadi Tu kerZo principebi,<br />
maTematikur sakiTxTa ganmartebani, meTodikuri siaxleni<br />
da sxva uTuod gasaTvaliswinebelia IV klasSic. amitom<br />
aucilebelia am saxelmZRvanelos saguldagulod wakiTxva.<br />
umTavres sakiTxebs mainc gavimeorebT. Cveneuli meTodika da<br />
saxelmZRvaneloebi ise agebuli, rom gaTvaliswinebulia<br />
sxvadasxva monacemebisa da midrekilebaTa mqone<br />
moswavleebisTvis. Cven gvsurs, rom yvela moswavles Rrmad da<br />
aqtiurad vaswavloT da arc Zlieri moswavlis damatebiTi<br />
ganviTareba SevaferxoT. amazea gaTvlili saxelmZRvaneloebis<br />
mTliani moculoba da sirTulis done. mTavaria, rom:<br />
moswavlisaTvis araa savaldebulo yvela amocanis<br />
amoxsna. amocanaTa mxolod naxevris amoxsnac ki<br />
sakmarisia. es yovelive unda ganvumartoT mSoblebsac.<br />
yvelam gaakeTos imdeni amocana, ramdensac SeZlebs<br />
zomieri ZalisxmeviT, didi daZabvisa da wvalebis<br />
gareSe. Semdeg ki xSirad moxdeba, rom masw.-ica da mSobelic,<br />
maTda gasakvirad, aRmoaCenen, rom moswavles arc ise gauWirdeba<br />
xolme erTi SexedviT Zneli da didi davalebis Sesruleba. esaa<br />
ganmaviTarebeli swavleba...<br />
yvela SemTxvevaSi, Tuki moswavles ara aqvs<br />
Sesrulebuli saSinao davalebis SedarebiT rTuli<br />
amocana, igi klasSi unda daweros _ am amocanis<br />
- 2 -
erToblivi garCevisas.<br />
Cveneuli meTodikiT ricxvebica da maTze moqmedebebic<br />
sakmaod uCveulod iswavleba. magaliTad, SedarebiT gvian<br />
Semogvaqvs xolme qveSmiweris wesebi. amitom masw.-ma unda<br />
gaafrTxilos moswavleTa mSoblebi, rom swavlebis meTodikaSi<br />
CareviT saqme ar gaafuWon! ufro metic, Tavad masw.-sac<br />
gamudmebiT unda axsovdes is, Tu ra aqvs naswavli klass da<br />
uneburi naadrevi gamoTqmebiT ar daarRvios programa. garda<br />
amisa, masw.-ma unda ixmaros mxolod is terminebi, romlebic am<br />
saxelmZRvaneloSia mocemulia (zedmetia, magaliTad, termini<br />
`saTanrigo erTeuli~ da sxva).<br />
IV klasis programis ZiriTadi nawilia mravalniSna<br />
ricxvebze moqmedebaTa wesebi (algoriTmebi). saWiroa maTi<br />
gaSinaarsianeba _ da ara mxolod meqanikuri damaxsovreba.<br />
sazogadod, masw.-i yovelnairad unda ecados, rom<br />
moswavleebs gaaazrebinos gamoTvlebis wesebi _<br />
ratomaa saWiro swored amgvari moqmedebani.<br />
Cveni programa aqeTkenaa mogezili. Tumca yvela moswavlisTvis<br />
es gaazreba albaT miuwvdomeli iqneba; zogi moswavle gaiazrebs<br />
nawilobriv, zogi _ mTlianad da Tanmimdevrulad.<br />
magram saqme isaa, rom gegma-konspeqtebSi mocemulia mxolod<br />
mSrali da SekumSuli msjelobani. masw.-ma isini ki ar unda<br />
gaimeoros, aramed unda gaSalos. garda amisa, gaSlis Semdeg,<br />
isini unda `gaacocxlos~ _ unda daurTos xelis aqtiuri moZraobebi:<br />
dafaze daweril Canawerebze TiTiT unda aCvenos sa-<br />
Tanado ricxvebi Tu moqmedebaTa naSnebi. magaliTad, teqstSi<br />
naxsenebia sityva `gasayofi~. masw.-i am sityvas ambobs, magram Tan<br />
dafaze TiTs daadebs gasayofis cifrul Canawers, ramdenjerme<br />
daadebs, TiTiT Semoxazavs kidevac, raTa moswavleebma kargad<br />
dainaxon da daakavSiron ganyenebuli sityva `gasayofi~ gansaxilveli<br />
magaliTis konkretul gasayofTan.<br />
da rac mTavaria: masw.-ma ganxilvani ar unda warmarTos<br />
sakuTari msjelobis saxiT. yovel msjelobas<br />
aucileblad unda mieces kiTxva-pasuxis saxe, iseTive,<br />
rogoric iyo wina klasebSi! ar unda iTqvas TiTqmis<br />
- 3 -
arcerTi gamzadebuli TxrobiTi winadadeba manam, sanam<br />
klasis winaSe ar dasmula saTanado SekiTxva.<br />
araviTari mniSvneloba ara aqvs swrafad, sxapasxupiT<br />
pasuxs. zogi adamiani bunebiT nelia, zogi ki _<br />
morcxvi! piriqiT, umjobesia, rom bavSvi mieCvios dafiqrebas,<br />
damoukideblad gaazrebas, pasuxis Camoyalibebas<br />
_ Tundac SecdomiT. bavSvs odnavadac ar unda eSinodes<br />
Secdomisa, maswavlebels ukmayofileba xmaSi an gamometyvelebazec<br />
ki ar unda Seetyos.<br />
magaliTad, teqstSi weria: `gaiyo unaSTod~. masw.-i amas ar<br />
ityvis. is ikiTxavs: _ unaSTod gaiyo Tu naSTiT? ratom? _ da<br />
mxolod moswavleTa pasuxis Semdeg daadasturebs: _ gaiyo<br />
unaSTod. anda, teqstSi weria: `namravli naklebia gamyofze~.<br />
masw.-i amas ar ambobs, is ikiTxavs: _ risi tolia namravli? igi<br />
metia Tu naklebia gamyofze? _ da mxolod moswavleTa pasuxis<br />
Semdeg daadasturebs.<br />
ufro metic, amocanebis garCevisas an ukve naswavli sakiTxis<br />
Semdgomi ganmtkicebisas dafasTan ZiriTadad mxolod moswavleebi<br />
unda muSaobdnen (cot-cota xniT, xSiri cvliT). masw.-i<br />
mxolod iSviaTad unda Caerios, Tuki vercerTma moswavlem ver<br />
gaarTva Tavi sakiTxs (sasurvelia, es arc xdebodes).<br />
Cven xSirad vwerT ase: `dafaze daiweros~, `daixazos<br />
dafaze~ da sxva. rogorc wesi, yvelagan vgulisxmobT,<br />
rom amas akeTebs moswavle (iSviaTia iseTi SemTxveva, rom<br />
vercerTma maTganma es ver SeZlos da masw.-s mouwios). xolo<br />
roca dafasTan masw.-ma unda imuSaos, amas sagangebod mivuTiTebT.<br />
zvsbeSfcb" roca sruldeba qveSmiweriT moqmedeba an<br />
advili xerxiT gamoTvla da sxva _ saWiroa moswavle<br />
xmamaRla, sityvierad ambobdes yvelafer imas, rasac<br />
akeTebs: aq davweroT es 3; 2-jer 3 tolia 6-isa, amitom aq<br />
vwer 6-s... aq viyenebT TanamamravlTa gadajgufebis wess, es<br />
Tanamamravli aqeT gadmovanacvloT, davweroT... es ar akldeba,<br />
amitom aqedan visesxoT erTi aseuli... ese igi, TviTeuli<br />
- 4 -
nabiji kidec unda aRiweros da kidec unda<br />
dasabuTdes. gegma-konspeqtebSi Cven amas zogan isev<br />
mivuTiTebT, raTa masw.-s ar daaviwydes. magram ise ki<br />
saWiroa yovelTvis!<br />
jer erTi, es aadvilebs damaxsovrebas; meorec, amcirebs Secdomis<br />
albaTobas; mesamec, xels uwyobs wesis gaazrebisaTvis<br />
gamiznul samuSaoebs. moswavleebi unda mieCvivnon gamoTvlis<br />
wesis (algoriTmis) TviTeuli nabijis xmamaRla aRweras.<br />
amrigad, gegma-konspeqtebSi mocemulia mxolod msjelobaTa<br />
sqemebi, romlebic masw.-ma unda gaSalos<br />
cocxal aqtiur ganxilvebad.<br />
iseve rogorc III klasSi, moswavlis saxelmZRvanelo iyofa<br />
Tavebad. yoveli Tavis dasrulebisas tardeba sakontrolo wera.<br />
saxelmZRvanelos bolos (iseve, rogorc III klasSi)<br />
amocanaTa Tematikuri krebulia. igi Sedgeba ara Tavebis,<br />
aramed paragrafebisagan.<br />
Tavsa da paragrafs Soris arsebiTi gansxvavebaa.<br />
Tavi dalagebulia kalendarulad da zustadaa dayofili<br />
gakveTilebis mixedviT. xolo paragrafebi Tematikuria:<br />
maTSi amocanebi Temebis mixedviTaa dajgufebuli.<br />
paragrafebis gavla unda moxdes ara miyolebiT,<br />
aramed erTmaneTis paralelurad. konkretulad Tavad<br />
masw.-i gaanawilebs sakuTari surviliT.<br />
moswavleTa saxelmZRvaneloSi mocemuli amocanebi ZiriTadad<br />
saSinao davalebebisTvisaa gankuTvnili. klasSi xdeba<br />
Sesrulebuli davalebis erToblivi garCeva. Tuki masw.-i<br />
Seatyobs, rom klass gauWirda romelime amocanis amoxsna, maSin<br />
damatebiT amoixsneba am amocanis magvari axali amocana,<br />
romelSic Secvlili iqneba mxolod ricxvebi Tu raime<br />
araarsebiTi monacemebi: magaliTad, kalaTaSi msxlebi Seicvleba<br />
buCqze vardebiT, anda erTi marTkuTxedi Seicvleba sxvagvari<br />
proporciebis mqone marTkuTxediT da sxva. aseT saxesxvaobebs<br />
masw.-i Tavadve advilad SeTxzavs, roca dasWirdeba.<br />
amgvarad, gakveTilze saSinao davalebis amocanebis<br />
- 5 -
saTiTaod Semowmeba-garCeva (da saWiroebis SemTxvevaSi<br />
davalebis romelime amocanis magvari axali amocanis<br />
amoxsnac) unda moeswros. amas zogjer naxevar<br />
gakveTilamde sWirdeba xolme, zogjer _ metic. es<br />
damokidebulia imaze, Tu rogor Seasrula klasma davaleba. amis<br />
winaswar dagegmva SeuZlebelia.<br />
Tematikur krebulSi gabneulia agreTve is amocanebi,<br />
romlebic klass sakontrolo werebze unda mieces. saamisod<br />
gaTvaliswinebul amocanaTa zusti nusxa gegma-konspeqtebSi<br />
saTanado adgilebSicaa mocemuli. magram am nusxas srulad aqac<br />
gadmovcemT. masw.-s TavisTvis unda hqondes moswavleTa<br />
saxelmZRvanelo, erTi cali wigni. am Tavis wignSi axlave<br />
moniSnos sakontroloebis amocanebi, raTa SemdgomSi isini<br />
SecdomiT saSinao an saklaso davalebad ar misces klass. masw.-s<br />
ecodineba, rom mis mier wiTlad moniSnuli amocanebi _<br />
mxolod sakontrolo werebisaTvisaa.<br />
s.w. # 1<br />
I r. § 1/2 § 1/3 I § 1/9 § 3/2 § 2/8 I, II<br />
II r. § 1/7 § 1/3 II § 1/13 § 3/5 § 2/8 III, IV<br />
s.w. # 2<br />
I r. § 1/5 § 1/17 § 1/21 I, II § 3/3 § 1/24<br />
II r. § 1/11 § 1/22 § 1/21 III, IV § 3/7 § 1/27<br />
s.w. # 3<br />
I r. § 1/29 I § 1/33 I § 2/11 § 1/40 I § 3/9<br />
II r. § 1/29 II § 1/33 II § 2/16 § 1/40 II § 3/15<br />
s.w. # 4<br />
I r. § 1/37 I-III § 1/42 § 3/10 I § 3/11 § 1/44 I<br />
II r. § 1/37 IV-VI § 1/46 § 3/10 II § 3/16 § 1/44 II<br />
s.w. # 5<br />
I r. § 1/48 § 1/50 I-IV § 2/18 § 1/55 I § 3/17<br />
II r. § 1/52 § 1/50 V-VIII § 2/21 § 1/55 II § 3/21<br />
s.w. # 6<br />
I r. § 1/56 I § 1/59 I-II § 3/18 § 2/23 § 4/4<br />
II r. § 1/56 II § 1/59 III-IV § 3/20 § 2/28 § 4/12<br />
s.w. # 7<br />
I r. § 1/62 I § 1/64 § 3/22 § 2/39 § 4/7 I<br />
II r. § 1/62 II § 1/69 § 3/26 § 2/44 § 4/7 II<br />
- 6 -
s.w. # 8<br />
I r. § 1/71 § 1/76 I § 2/46 § 1/77 § 1/81<br />
II r. § 1/74 § 1/76 II § 2/34 § 1/79 § 1/86<br />
s.w. # 9<br />
I r. § 1/83 § 1/90 § 1/95 I-II § 3/28 § 2/13 I-II<br />
II r. § 1/88 § 1/93 § 1/195 III-IV § 3/33 § 2/13 III-IV<br />
s.w. # 10<br />
I r. § 1/98 I § 1/103 I § 1/106 I-III § 2/30 § 3/30<br />
II r. § 1/98 II § 1/103 II § 1/106 IV-VI § 2/42 § 3/34<br />
s.w. # 11<br />
I r. § 1/108 I § 1/110 I § 2/53 § 4/38 § 4/14<br />
II r. § 1/108 II § 1/110 II § 2/48 § 4/44 § 4/11<br />
s.w. # 12<br />
I r. § 1/113 I § 1/116 I-III § 1/124 I § 2/50 § 3/37<br />
II r. § 1/113 II § 1/116 IV-VI § 1/124 II § 2/52 § 3/43<br />
s.w. # 13<br />
I r. § 1/120 I § 1/119 I § 1/126 II-III § 2/7 § 1/100 I<br />
II r. § 1/120 II § 1/119 II § 1/126 IV-V § 2/25 § 1/100 II<br />
s.w. # 14<br />
I r. § 1/128 I § 1/131 I § 3/94 I-IV § 3/39 § 1/122<br />
II r. § 1/128 II § 1/131 II § 3/94 V-VIII § 3/48 § 1/127<br />
s.w. # 15<br />
I r. § 1/133 I § 3/44 § 3/46 § 1/138 I-II § 2/35<br />
II r. § 1/133 II § 3/50 § 3/65 § 1/138 III-IV § 2/37<br />
s.w. # 16<br />
I r. § 1/140 I § 3/72 I-III § 1/171 I § 3/56 § 4/20<br />
II r. § 1/140 II § 3/72 IV-VI § 1/171 II § 3/59 § 4/32<br />
s.w. # 17<br />
I r. § 1/144 I § 3/102 § 3/60 § 2/49 § 3/69<br />
II r. § 1/144 II § 3/106 § 3/107 § 2/51 § 3/75<br />
s.w. # 18<br />
I r. §1/149 I § 1/152 I-III § 1/153 I-IV § 3/62 I-IV § 3/73<br />
II r. §1/149 II § 1/152 IV-VI § 1/153 V-VIII § 3/62 V-VIII § 3/79<br />
s.w. # 19<br />
I r. § 1/158 I § 1/159 § 3/101 § 1/173 I-III § 4/19<br />
II r. § 1/158 II § 1/170 § 3/108 § 1/173 IV-VI § 4/26<br />
- 7 -
I r. § 1/175 I § 1/161 § 3/89 § 4/33 § 4/30<br />
II r. § 1/175 II § 1/165 § 3/98 § 4/42 § 4/36<br />
I r. § 1/166 I § 1/179 § 4/39 § 4/13 § 3/87<br />
II r. § 1/166 II § 1/176 § 4/43 § 4/16 § 3/91<br />
s.w. # 20<br />
s.w. # 21<br />
sakontrolo weris Sefasebis zogadi principi gadmocemulia<br />
zogadi meTod-saxelmZRvanelos me-10 paragrafSi.<br />
sakontrolo werebis amocanaTa garCeva da maTi qulebrivi<br />
Sefasebis konkretuli kriteriumebi mocemulia gegma-konspeqtebis<br />
saTanado adgilebSi.<br />
sakontrolo weris dros moswavles ufleba aqvs,<br />
SeuzRudavad gamoiyenos saxelmZRvanelo da<br />
saxelmZRvanelos ydaze mocemuli TvalsaCinoebani.<br />
Tumca, roca TvalsaCinoeba araa saWiro, masw.-i urCevs,<br />
rom zedmetad ar dakargon dro.<br />
gegma-konspeqtebSi moswavlis saxelmZRvanelos gakveTilebi<br />
ormagi numereciiTaa aRniSnuli, magaliTad: 11.7. es aRniSnavs:<br />
`me-11 Tavis me-7 gakveTili~.<br />
gegma-konspeqtebSi gakveTilebi erTiani da uwyveti<br />
numeraciiTaa _ Tavebis gareSe. aRniSnulia agreTve sagakveTilo<br />
monakveTebi. magaliTad, 67.4 aRniSnavs 67-e gakveTilis me-4<br />
sagakveTilo monakveTs. magram 67-e gakveTilis gegma-konspeqtis<br />
dawyebamde, anu 66-e gakveTilis gegma-konspeqtis damTavrebis<br />
Semdeg, miTiTebulia agreTve moswavlis saxelmZRvanelos<br />
Sesabamisi gakveTilis nomeric: 11.7. ese igi, 11.7-is amocanebi<br />
klass saSinao davalebad eZleva 66-e gakveTilze, xolo klasSi<br />
gairCeva 67-e gakveTilis dasawyisSi, anu sagakveTilo<br />
monakveTSi 67.1.<br />
es yvelaferi Zalian aadvilebs saWiro gakveTilebis moZebnas.<br />
Tumca, yoveldRiurad, masw.-s sul ar dasWirdeba am<br />
nomrebisaTvis yuradRebis miqceva _ is xom uwyvetad mihyveba<br />
gegma-konspeqtebs da yoveldRiurad agrZelebs iqidan, sadac<br />
wina dRes gaCerda, nomrebisagan damoukideblad.<br />
IV klasSi saWiroa cota TvalsaCinoeba. isini moswavlis<br />
saxelmZRvanelos ydis Siga mxaresaa: erTia ariTmetikuli (gam-<br />
- 8 -
avleba-gayofa ricxvTa xazze), mcired Secvlili _ axlavs<br />
moswavlis saxelmZRvanelos (ydis Siga mxares); meorea geometriuli<br />
_ igive, rac iyo II-III klasebSi. cxadia, sasurvelia,<br />
rom amgvari TvalsaCinoeba saklaso oTaxSic ekidos.<br />
TvalsaCinoebani moswavlem saklaso merxze unda gamoiyenos<br />
xolme, da agreTve saSinao davalebis Sesrulebisas. moswavle<br />
maT xSir-xSirad unda iyenebdes.<br />
saklaso TvalsaCinoebaTagan damatebiT aucilebelia:<br />
1. Zveleburi koWebiani saangariSo, 10-Tanrigiani (oRond,<br />
unda gadakeTdes ise, rom nakluli, 4-koWiani Tanrigi bolomde<br />
Seevsos) _ esaa IV klasis mTavari TvalsaCinoeba!<br />
2. didi metriani saxazavi;<br />
3. didi isrebiani saaTi _ gafuWebuli, romelsac moxsnili<br />
aqvs wina SuSa, raTa SeiZlebodes isrebis TiTiT amoZraveba;<br />
4. stereometriul sxeulTa xis, muyaos an plastmasis didi<br />
modelebi (oRond maT wiboebi da wveroebi ar unda hqondes<br />
gadacveTili, mkveTrad unda etyobodes). saWiroa: kubi, aguredi<br />
(marTkuTxa paralelepipedi), piramida da prizma. sasurvelia,<br />
TiTo iyos ori-sami sxvadasxva zomebisa da formisa.<br />
masw.-ma unda Seaxsenos klass, rom saxelmZRvaneloSi araferi<br />
ar unda Caweron Tu Caxaton! wera da xazva _ mxolod rveulebSi<br />
iqneba. moswavleebs dasWirdebaT Cveulebrivi ujredebiani<br />
rveulebi.<br />
saukeTeso TvalsaCinoeba, Tanac aqtiuri _ kompiuterul programebSia.<br />
masw.-s vurCevT, rom, Tuki skolas amis saSualeba<br />
aqvs, xandaxan mainc gamoiyenos lpnqjvufsj: saswavlo diskebi<br />
an internetsaitebi, mag: http://nlvm.usu.edu/en/nav/vlibrary.html an<br />
http://forum.dlf.ge/saskolo-tanamshromlobiti qselebi; http://soft.dlf.ge.<br />
IV klasis maTematikisTvis am saitebzea, kerZod, Cveneuli<br />
programis erTerTi mTavari TvalsaCinoeba _ Zveleburi saangariSo,<br />
romlis gamoyeneba ufro nakleb saxalisoa, vidre<br />
kompiuteris ekranze Catareba moqmedebisa. Tanac, amas TiTqmis<br />
araviTari specialuri codna ar sWirdeba, Zalian advilad<br />
keTdeba. imave saitebzea Cveneuli programiT gaTvaliswinebuli<br />
sxva TvalsaCinoebac, magaliTad: jadosnuri kvadratebi,<br />
moqmedebebi geometrul nakvTebze, maTi xazva da sxva mravali.<br />
- 9 -
3. kalendaruli programa<br />
Sesabamisoba saxelmwifo saswavlo gegmasTan<br />
(mxolod ZiriTadi saprogramo xazebi _ TamaSebisa da<br />
amocanebis sakiTxTa gareSe)<br />
kalendaruli programa daaxloebiTia. zustad ver davgegmavT,<br />
Tu ramdeni gakveTili dasWirdeba III klasis saxelmZRvanelos<br />
momTavrebas. Tanac, SeiZleba ramdenjerme moxdes, rom<br />
gacdenebisa Tu sxva mizezTa gamo masw.-ma ramdenjerme SeaCeros<br />
saswavlo programaSi winsvla TiTo-TiTo gakveTiliT. Tumca, am<br />
dros klass saSinao davaleba mainc unda mieces _ amocanaTa<br />
Tematikuri krebulidan unda SevurCioT, ar unda dairRves Cveni<br />
wesi _ arcerTi dRe saSinao davalebis gareSe!<br />
aq aRwerilTa garda danarCeni xazebi (algebra, logika,<br />
modelireba, kombinatorika, topologia) pirdapir mihyveba<br />
moswavlis saxelmZRvanelos. iqve mocemulia aucilebeli<br />
Teoriuli ganmartebani.<br />
TviTeuls Tavs miwerili aqvs Sesabamisi misaRwevi Sedegebi<br />
saxelmwifo saswavlo gegmidan.<br />
Tavi I _ IV.1, IV.2, IV.5, IV.6, IV.10, IV.12, IV.14<br />
1. gameoreba: 050=50, 009=09=9, 023=23 da sxva.<br />
ricxvSi erTeulebi, aTeulebi, aseulebi, ricxvSi maTi raodenoba.<br />
samniSna ricxvis akrefa koWebian saangariSoze.<br />
2. gameoreba: 050=50, 009=09=9, 023=23 da sxva.<br />
ricxvSi erTeulebi, aTeulebi, aseulebi, ricxvSi maTi raodenoba.<br />
samniSna ricxvis akrefa saangariSoze.<br />
3. gameoreba: 050=50, 009=09=9, 023=23 da sxva.<br />
ricxvSi erTeulebi, aTeulebi, aseulebi, ricxvSi maTi raodenoba.<br />
samniSna ricxvis akrefa saangariSoze.<br />
4. oTxi maTematikuri (ariTmetikuli) moqmedeba da ricxviTi<br />
gamosaxuleba.<br />
5. oTxi maTemat. (ariTmetikuli) moqmedeba da ricxviTi gamosaxuleba.<br />
6. gameoreba _ samniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />
ratomaa marTebuli misi wesebi. Sekreba-gamokleba saangariSoze.<br />
moqmedebaTa rigi ricxviT gamosaxulebaSi. ricxviTi gamosaxulebis<br />
mniSvneloba.<br />
7. oTxniSna ricxvebi. oTxniSna ricxvis wakiTxva. saangariSoze<br />
- 10 -
mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera<br />
dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~<br />
saangariSoze.<br />
8. oTxniSna ricxvebi. oTxniSna ricxvis wakiTxva. saangariSoze<br />
mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera<br />
dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~<br />
saangariSoze.<br />
gameoreba _ samniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />
ratomaa marTebuli misi wesebi. Sekreba-gamokleba saangariSoze.<br />
9. sak. wera # 1.<br />
Tavi II _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.8, IV.9, IV.14<br />
10. Sekrebis wesebi: SesakrebTa gadanacvleba da dajgufeba<br />
(a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b...<br />
oTxniSna ricxvebi. oTxniSna ricxvis wakiTxva.<br />
saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da<br />
cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli<br />
ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
11. Sekrebis wesebi: SesakrebTa gadanacvleba da dajgufeba<br />
(a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b...<br />
11. zepiri angariSi oTxniSna ricxvebze, 10000-is farglebSi (advili<br />
SemTxvevebi).<br />
12. laTinuri asoebi.<br />
13. Sekreba advili xerxiT: a+b+c+d = (a+c)+(b+d) da sxva.<br />
oTxniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba 10000-is farglebSi<br />
(advili SemTxvevebi).<br />
14. jamis gamokleba: a - (b+c+d) = a - b - c - d.<br />
saSinao davalebidan me-5 gakveTilis me-2 amocana gairCeva dawvrilebiT<br />
da dasknebi Camoyalibdeba am magaliTis ganzogadebiT.<br />
nakvTebis aRniSvna laTinuri asoebiT.<br />
15. jamis gamokleba: a - (b+c+d) = a - b - c - d. gamokleba advili<br />
xerxiT: a - b - c - d = a - (b+d) - c da sxva.<br />
16. nakvTebis aRniSvna laTinuri asoebiT.<br />
Sekreba advili xerxiT; gamokleba advili xerxiT.<br />
17. sak. wera # 2.<br />
Tavi III _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.9, IV.13, IV.14<br />
18. oTxniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba 10000-is<br />
farglebSi: mrgval aseulamde an aTaseulamde Sevsebis xerxiT.<br />
- 11 -
19. mravalkuTxedis perimetri.<br />
gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />
20. gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />
oTxniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba 10000-is<br />
farglebSi: mrgval aseulamde an aTaseulamde Sevsebis xerxiT.<br />
21. gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />
gamravleba advili xerxiT: a · b · c · d = (a · c) · (b · d) da sxva.<br />
22. gantoleba da misi amoxsna.<br />
gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />
gamravleba advili xerxiT: a · b · c · d = (a · c) · (b · d) da sxva.<br />
23. gamravleba advili xerxiT: a · b · c · d = (a · c) · (b · d) da sxva.<br />
dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-3 amocana.<br />
gantoleba da misi amoxsna.<br />
24. sak. wera # 3.<br />
Tavi IV _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.5, IV.8, IV.10, IV.14<br />
25. gamravlebisa da Sekrebis wesebi _ frCxilebis gaxsna:<br />
a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />
26. gamravlebisa da Sekrebis wesebi _ frCxilebis gaxsna:<br />
a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />
gameoreba: samniSna ricxvebis Sedareba.<br />
saangariSoze mocemul raodenobaTa Sedareba aTasis farglebSi.<br />
27. xuTniSna da eqvsniSna ricxvebi. saTanrigo sameulebi.<br />
ricxvebis wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis<br />
sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad<br />
an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
28. xuTniSna da eqvsniSna ricxvebi. saTanrigo sameulebi.<br />
ricxvebis wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis<br />
sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad<br />
an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
gameoreba: samniSna ricxvebis Sedareba.<br />
saangariSoze mocemul raodenobaTa Sedareba aTasis farglebSi.<br />
29. xuTniSna da eqvsniSna ricxvebi. saTanrigo sameulebi.<br />
ricxvebis wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis<br />
sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad<br />
an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
ricxvebis Sedareba milionis farglebSi. saangariSoze mocemul<br />
raodenobaTa Sedareba milionis farglebSi.<br />
- 12 -
30. sak. wera # 4.<br />
Tavi V _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.5, IV.10, IV.14<br />
31. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba<br />
milionis farglebSi.<br />
32. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba milionis<br />
farglebSi.<br />
ricxvebis Sedareba milionis farglebSi.<br />
saangariSoze mocemul raodenobaTa Sedareba milionis farglebSi.<br />
33. ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze.<br />
1000-is farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac ar sWirdeba<br />
qveSmiwera.<br />
34. ramdenime ricxvis erTad Sekreba qveSmiweriT mln-is farglebSi.<br />
1000-is farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac ar sWirdeba<br />
qveSmiwera. ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze: 1000-ze,<br />
10000-ze, 100000-ze.<br />
35. mravalniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba milionis<br />
farglebSi (advili SemTxvevebi).<br />
ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze: 1000-ze, 10000-ze,<br />
100000-ze.<br />
36. sak. wera # 5.<br />
Tavi VI _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.8, IV.9, IV.10, IV.14<br />
37. mravalniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba<br />
milionis farglebSi (advili SemTxvevebi).<br />
mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba milionis<br />
farglebSi.<br />
38. Siga da gare areebi.<br />
ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze: 1000-ze, 10000-ze,<br />
100000-ze.<br />
39. gamravlebisa da gamoklebis wesebi _ frCxilebis gaxsna.<br />
a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a.<br />
Siga da gare areebi.<br />
40. monakveTi, texili da mrudi.<br />
gamravlebisa da gamoklebis wesebi _ frCxilebis gaxsna.<br />
a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a.<br />
41. Sekruli da gaxsnili xazebi.<br />
milionis farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac ar<br />
sWirdeba qveSmiwera.<br />
- 13 -
42. erTmaneTis sapirispiro moqmedebebi; Sekrebis Semowmeba<br />
gamoklebiT, gamoklebisa _ SekrebiT, gamravlebisa _ gayofiT, gayofisa<br />
_ gamravlebiT.<br />
milionis farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac<br />
ar sWirdeba qveSmiwera.<br />
43. sak. wera # 6.<br />
Tavi VII _ IV.2, IV.3, IV.6, IV.7, IV.8, IV.9, IV.10<br />
44. erTmaneTis sapirispiro moqmedebebi; Sekrebis<br />
Semowmeba gamoklebiT, gamoklebisa _ SekrebiT, gamravlebisa _<br />
gayofiT, gayofisa _ gamravlebiT.<br />
45. wrexazi da misi xazva fargliT.<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gamravlebisas.<br />
46. SesaZleblobaTa amowera.<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gamravlebisas.<br />
47. SesaZleblobaTa amowera.<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gamravlebisas.<br />
48. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gamravleba.<br />
49. wrexazi da misi xazva fargliT.<br />
49. sak. wera # 7.<br />
Tavi VIII _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.8, IV.11, IV.13<br />
50. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gamravleba.<br />
51. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa.<br />
52. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa.<br />
53. gayofisa da Sekrebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d.<br />
54. gayofisa da Sekrebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d.<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />
55. gayofisa da Sekrebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d.<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />
56. sak. wera # 8.<br />
Tavi IX _ IV.2, IV.3, IV.6, IV.7, IV.9, IV.11, IV.14<br />
57. frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />
mravalniSna ricxvis gayofa erTniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />
58. ormxrivi utolobani.<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas. mravalniSna ricxvis<br />
- 14 -
gayofa erTniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />
59. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa da frCxilebis<br />
gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />
60. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa da<br />
frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />
ormxrivi utolobani.<br />
61. mravalniSna ricxvis sxvagvari advili gayofa erTniSna ricxvze.<br />
62. mravalniSna ricxvis sxvagvari advili gayofa erTniSna ricxvze.<br />
63. sak. wera # 9.<br />
Tavi X _ IV.3, IV.6., IV.5, IV.7, IV.8, IV.11, IV.13<br />
64. ricxvis cifrTa jami.<br />
gameoreba: qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />
65. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gamravleba erTniSna ricxvze.<br />
66. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gamravleba erTniSna ricxvze.<br />
67. luwi da kenti ricxvebi.<br />
advili gamravleba orniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />
68. advili gamravleba orniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />
69. luwi da kenti ricxvebi.<br />
advili gamravleba orniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />
70. sak. wera # 10.<br />
Tavi XI _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.9, IV.10, IV.14<br />
71. gayofisa da gamoklebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
(a-b) : c = a : c - b : c.<br />
72. gayofisa da gamoklebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
(a-b) : c = a : c - b : c.<br />
73. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />
74. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />
gayofisa da gamoklebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
(a-b) : c = a : c - b : c.<br />
75. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />
76. sak. wera # 11.<br />
Tavi XII _ IV.1, IV.2, IV.6, IV.7, IV.10, IV.12, IV.13<br />
77. milioni. ricxvebis akrefa saangariSoze.<br />
78. milioni. ricxvebi milionidan miliardamde. ricxvebis<br />
wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri<br />
dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an<br />
cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
- 15 -
79. ricxvebi milionidan miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />
saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da<br />
cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli<br />
ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
80. ricxvebi milionidan miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />
saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da<br />
cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli<br />
ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />
mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />
81. nulebiT daboloebul TanamamravlTa gamravlebisas `nulebis<br />
`damaxsovreba~.<br />
82. nulebiT daboloebul TanamamravlTa gamravleba qveSmiweriT<br />
(nulebis `damaxsovreba~).<br />
83. nulebiT daboloebul TanamamravlTa gamravleba qveSmiweriT<br />
(nulebis `damaxsovreba~).<br />
84. sak. wera # 12.<br />
Tavi XIII _ IV.3, IV.4, IV.5, IV.8, IV.9, IV.10, IV.12<br />
85. qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />
86. ricxvebis Sedareba miliardis farglebSi. saangariSoze<br />
mocemul raodenobaTa Sedareba miliardis farglebSi.<br />
qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />
87. ricxvebis Cawera romauli niSnebiT.<br />
qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />
88. rigobrivi ricxvebis Cawera romauli niSnebiT.<br />
89. mravalkuTxedi.<br />
ricxvebis Sedareba miliardis farglebSi. saangariSoze mocemul<br />
raodenobaTa Sedareba miliardis farglebSi.<br />
90. rigobrivi ricxvebis marTlwera.<br />
qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />
91. sak. wera # 13.<br />
Tavi XIV _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.8, IV.12, IV.14<br />
92. saaTis cnoba _ jer martivad, sayofacxovrebo do-<br />
neze, Tan mxolod isrebiani saaTisa, amasTan erTad: 1 sT = 60 wT.<br />
gameoreba _ naSTiani gayofa Zneli SemTxvevebiTurT.<br />
93. saaTis cnoba _ jer martivad, sayofacxovrebo doneze, Tan<br />
mxolod isrebiani saaTisa, amasTan erTad: 1 sT = 60 wT.<br />
gameoreba _ naSTiani gayofa Zneli SemTxvevebiTurT.<br />
- 16 -
94. naxevari saaTi = 30 wuTi. saaTis cnoba.<br />
gameoreba _ naSTiani gayofa Zneli SemTxvevebiTurT.<br />
95. TamaSi: `swrafi pasuxebi~ _ ramdeni saaTisa da wuTis tolia.<br />
naSTiani gayofis Semowmeba.<br />
96. naSTiani gayofis Semowmeba.<br />
97. naSTiani gayofis Semowmeba.<br />
drois meoregvari aRricxva (saaTebi _ jer mxolod 1-dan 12-mde).<br />
98. sak. wera # 14.<br />
Tavi XV _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.10, IV.11, IV.14<br />
99. drois meoregvari aRricxva (saaTebi _ jer<br />
mxolod 1-dan 12-mde).<br />
100. drois mesamegvari aRricxva. cifruli saaTis cnoba.<br />
101. samniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
102. dRe-Rame = 24 sT; ramdenime dReRamiT win an dReRamis Semdeg.<br />
samniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
103. samniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
drois mesamegvari aRricxva. cifruli saaTis cnoba. dRe-Rame=24 sT.<br />
104. dRe-Rame = 24 sT; ramdenime dReRamiT win an dReRamis<br />
Semdeg. drois mesamegvari aRricxva. cifruli saaTis cnoba.<br />
105. sak. wera # 15.<br />
Tavi XVI _ IV.3, IV.5, IV.6, IV.7, IV.9, IV.10, IV.11<br />
106. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
107. drois meoTxegvari da mexuTegvari aRricxva.<br />
mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
108. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
drois meoTxegvari da mexuTegvari aRricxva.<br />
109. 1 kvira = 7 dRe-Rame. kviris dReebis gameoreba. ramdenime kviriT<br />
win da kviris Semdeg. 1 Tve = 30 dRe; 1 weliwadi = 12 Tve.<br />
mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
110. gayofisa da gamravlebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
a : (b · c) = a : b : c a : (b · c) = a : c : b.<br />
mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />
111. 1 kvira = 7 dRe-Rame. kviris dReebis gameoreba. ramdenime<br />
kviriT win da kviris Semdeg. 1 Tve = 30 dRe; 1 weliwadi = 12 Tve.<br />
gayofisa da gamravlebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />
a : (b · c) = a : b : c a : (b · c) = a : c : b.<br />
112. sak. wera # 16.<br />
- 17 -
Tavi XVII _ IV.2, IV.5, IV.7, IV.9, IV.11, IV.13<br />
113. gayofa advili xerxiT.<br />
kalendari. gameoreba: weliwadis dayofa 12 Tved, weliwadis<br />
droebi. romeli Tve ramdendRiania, advilad dasamaxsovrebeli wesi<br />
_ muWebis amoburculi adgilebis mixedviT. kalendris xmareba.<br />
114. gayofa advili xerxiT. nulebiT daboloebuli mravalniSna<br />
ricxvis gayofa (nulebis `damaxsovreba~), maT Soris naSTiani<br />
SemTxvevebic.<br />
115. gayofa advili xerxiT. nulebiT daboloebuli mravalniSna<br />
ricxvis gayofa (nulebis `damaxsovreba~), maT Soris naSTiani<br />
SemTxvevebic.<br />
116. gayofa advili xerxiT. nulebiT daboloebuli mravalniSna<br />
ricxvis gayofa (nulebis `damaxsovreba~), maT Soris naSTiani<br />
SemTxvevebic.<br />
117. zepiri angariSi milionebze, oTxive moqmedebiT (miliardis<br />
farglebSi).<br />
118. zepiri angariSi milionebze, oTxive moqmedebiT (miliardis<br />
farglebSi).<br />
kalendari. gameoreba: weliwadis dayofa 12 Tved, weliwadis<br />
droebi. romeli Tve ramdendRiania, advilad dasamaxsovrebeli wesi _<br />
muWebis amoburculi adgilebis mixedviT. nakiani weliwadis sakiTxi _<br />
gakvriT. kalendris xmareba.<br />
119. sak. wera # 17.<br />
Tavi XVIII _ IV.1, IV.2, IV.5, IV.6, IV.9, IV.101, IV.14<br />
120. miliardi. akrefa saangariSoze.<br />
121. miliardi. ricxvebi 999 miliardamde. ricxvebis wakiTxva da<br />
Cawera. akrefa saangariSoze.<br />
122. ricxvebi 999 miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />
akrefa saangariSoze.<br />
qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze.<br />
123. qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze.<br />
124. ricxvebi 999 miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />
qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze.<br />
125. sak. wera # 18.<br />
Tavi XIX _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.8, IV.11, IV.14<br />
126. mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _<br />
mxolod unaSTod: nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze<br />
- 18 -
gayofa, rodesac gamyofs boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />
127. TariRebis cifruli Cawera da wakiTxva.<br />
mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />
nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze gayofa, rodesac<br />
gamyofs boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />
128. TariRebis cifruli Cawera da wakiTxva.<br />
mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />
nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze gayofa, rodesac gamyofs<br />
boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />
129. mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaS-<br />
Tod: nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze gayofa, rodesac<br />
gamyofs boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />
qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze.<br />
130. zepiri angariSi miliardebze, oTxive moqmedebiT.<br />
qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze.<br />
131. zepiri angariSi miliardebze, oTxive moqmedebiT.<br />
qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze.<br />
132. sak. wera # 19.<br />
Tavi XX _ IV.2, IV.3, IV.4, IV.6, IV.8, IV.9, IV.12<br />
133. stereometriis naswavli sakiTxebi _ gameoreba.<br />
zepiri angariSi miliardebze, oTxive moqmedebiT.<br />
134. mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod<br />
unaSTod: gayofis advili SemTxvevebi.<br />
stereometriis naswavli sakiTxebi _ gameoreba.<br />
135. yovelgvari ricxvebis Sedareba.<br />
mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />
gayofis advili SemTxvevebi.<br />
136. yovelgvari ricxvebis Sedareba.<br />
mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />
gayofis advili SemTxvevebi.<br />
137. stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulTaTvis.<br />
saerTo gameoreba.<br />
138. 1000 miliardi da ufro didi ricxvebi.<br />
saerTo gameoreba.<br />
139. sak. wera # 20.<br />
Tavi XXI _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.4, IV.7, IV.8, IV.9<br />
140. gameoreba: ricxvSi aTeulTa, aseulTa, aTaseulTa raodenoba.<br />
- 19 -
1000 miliardi da ufro didi ricxvebi.<br />
141. ganayofi ramdenniSna unda miviRoT.<br />
142. ganayofi ramdenniSna unda miviRoT.<br />
stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulTaTvis.<br />
143. ganayofi ramdenniSna unda miviRoT.<br />
stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulTaTvis.<br />
144. stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulebisTvis.<br />
yvela naswavli moqmedebis ganmtkiceba da ganviTareba. gansakuTrebuli<br />
yuradReba eqceva swrafi zepiri angariSis unarCvevebs.<br />
im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />
145. yvela naswavli moqmedebis ganmtkiceba da ganviTareba. gansakuTrebuli<br />
yuradReba eqceva swrafi zepiri angariSis unarCvevebs.<br />
im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />
146. sak. wera # 21.<br />
4. me-4 klasis ZiriTadi siaxleni;<br />
saSinao davalebani<br />
IV klasis ZiriTadi siaxleebi ukavSirdeba imas, rom IV<br />
klasSi xdeba Semzadeba V klasisaTvis, romelSic ukve Tvisebrivad<br />
sxvagvari, ufro maRali donis aqtiuri swavleba iwyeba:<br />
swavlebis mTavari wamyvani xdeba moswavlis mier Teoriuli<br />
teqstebis damoukideblad wakiTxva (da ara saklaso, Tundac<br />
samuSaoebi, rogorc es iyo pirvel sam klasSi).<br />
1) gakveTilebis ageba gansxvavdeba III klasisagan [ix. $ 6].<br />
2) mkveTrad momatebulia Teoriuli teqstebis raodenoba<br />
(Tumca, TviTeulis moculoba mcirea); maT moswavle damoukideblad<br />
waikiTxavs Sin (Cveneburi aqtiuri mzaobis meTodika<br />
ar iTvaliswinebs masw.-is mier sakiTxis axsnas). III klasSi<br />
amgvari teqstebi sul erTi-ori iyo, V klasidan ki TiTqmis<br />
yoveldRiurad iqneba.<br />
amasTan, IV klasSi ukve srulad xorcieldeba aqtiuri<br />
mzaobis meTodika: moswavle Teoriul teqsts Sin<br />
kiTxulobs winaswar, xolo saTanado sakiTxi klasSi<br />
msjelobiT damuSavdeba momdevno gakveTilze. ese igi,<br />
Tuki raime sakiTxi moswavlis saxelmZRvaneloSia, vTqvaT, me-5<br />
gakveTilze, maSin masw.-is meTod-saxelmZRvaneloSi es sakiTxi<br />
- 20 -
mouwevs me-6 gakveTilze (radgan meTod-saxelmZRvaneloSi<br />
aRwerilia saklaso samuSaoebi).<br />
saSinao davalebis teqstis moyola Tu moswavlis<br />
gaZaxeba unda gamoiricxos! am teqstis saklaso<br />
garCevisas merxebze msxdar moswavleebs Tvalwin<br />
udevT gadaSlili saxelmZRvanelo, masw.-i svams<br />
SekiTxvebs, moswavleebi teqstSi saWiro adgilebs<br />
kiTxuloben da ase pasuxoben.<br />
3) Semcirebulia programul sakiTxebze saklaso samuSaoTa<br />
wili da Sesabamisad momatebulia saSanao davalebis amocanebisa<br />
da sxva msgavsi amocanebis erTobliv garCevaTa wili (Tumca,<br />
yovel gakveTilze TiTo TamaSi mainc aucilebelia!); es masw.-is<br />
meTodikur saxelmZRvanelosac etyoba: igi sakmaod Semcirebulia<br />
winebTan SedarebiT.<br />
4) yovelive amis gamo IV klasSi masw.-is saklaso muSaoba<br />
mniSnelovnad gaadvilebulia (V klasSi kidev ufro metad<br />
gaadvildeba). samagierod, cxadia, ufro metia moTxovna masw.-is<br />
maTematikur codna-unarebze.<br />
5) saSinao davalebis amocanebi, rogorc yovelTvis, gakve-<br />
Tilis dasawyisSi gairCeva. magram IV klasSi siaxlea is, rom<br />
zogi amocanis garCeva uSualod CarTulia saprogramo sakiTxis<br />
saklaso damuSavebaSi. am amocanebis nomrebi gamotovebuli iqneba<br />
pirvel sagakveTilo monakveTSi (amocanebis garCevisas) da<br />
miTiTebuli iqneba momdevno sagakveTilo monakveTSi, saprogramo<br />
sakiTxTan erTad.<br />
iseve rogorc III klasSi, saprogramo xazi dayofilia<br />
safexurebad. safexuri _ esaa ramdenime (rogorc wesi, 2-dan 6mde)<br />
sagakveTilo monakveTisgan Semdgari Tanmimdevroba, romlis<br />
ganmavlobaSic am xazSi arsebiTi siaxle ar Cndeba. ese igi,<br />
mTeli safexuris ganmavlobaSi mis yvela sagakveTilo<br />
monakveTze msgavsi saklaso samuSaoebi tardeba. siaxleebi,<br />
cxadia, saSinao davalebaTa ganxilvisas Cndeba (rac sxva xazis<br />
sakiTxebsac moicavs).<br />
dagegmil gakveTilTa saerTo raodenobaa daaxloebiT 130.<br />
kidev emateba erTi ukanaskneli Tavi _ mxolod amocanaTa 20-<br />
- 21 -
ode gakveTili. weliwadSi sul daaxloebiT 160-165 gakveTili<br />
tardeba (gacdenebisa da uqmeebis gaTvaliswinebiT). ese igi, Cven<br />
daugegmavad vtovebT 10-15 gakveTils. isini saWiroa: Tuki masw.-i<br />
wlis ganmavlobaSi SeamCnevs, rom moswavleebs gauWirdaT raime<br />
sakiTxi, is erTi gakveTiliT SeaCerebs winsvlas dagegmil<br />
saswavlo programaSi da am erT gakveTils dauTmobs Zneli<br />
sakiTxebis gameorebasa da ganmtkicebas. am dros klass saTanado<br />
saSinao davalebac unda mieces _ amocanebs Tavad masw.-i SearCevs<br />
Tematikuri krebulidan. ar unda dairRves Cveni wesi: arcerTi<br />
gakveTili saSinao davalebis miucemlad!<br />
garda amisa, Cven gaviTvaliswineT isic, rom SeiZleba moxdes<br />
gauTvaliswinebeli gacdenebi, anda II klasis sakiTxebis<br />
gameorebasa Tu dasrulebas SeiZleba ar eyos Cven mier<br />
dagegmili ramdenime gakveTili.<br />
ukanasknel 15-ode gakveTilSi xdeba umniSvnelovanesi<br />
naswavli sakiTxebis saerTo gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba,<br />
erTmaneTTan dakavSirebulad (mravladaa sxvadasxva Temebis<br />
gamaerTianebeli amocanebi). am drosac klasi gahyveba amocanaTa<br />
Tematikur krebuls. amocanebs Tavad masw.-i SearCevs,<br />
paralelurad sxvadasxva paragrafebidan.<br />
Tematikuri krebulis morCenili amocanebi da sakontrolo<br />
weraTa yvela amocana (amoxsnili) klass sazafxulo<br />
davalebad eZleva. es davaleba Sedgeba 200-240 amocanisgan.<br />
manamde ki klass 10-20 amocana unda mieces davalebad mokle<br />
ardadegebze (isev Tematikuri krebulidan). ardadegebis Semdeg<br />
masw.-i moagrovebs moswavleTa rveulebs, gaasworebs da<br />
Seafasebs naSromebs. yvela bejiTi moswavle kargi niSniT unda<br />
waxalisdes. saardadegebo davalebaSi miRebuli Sefaseba<br />
sakontrolo weris Sefasebas utoldeba.<br />
saardadegebo davalebas udidesi mniSvneloba aqvs _<br />
aranaklebi, vidre Cveulebriv saSinao davalebebs. es davaleba,<br />
jer erTi, moswavles karg gonebriv mdgomareobas unarCunebs da<br />
xels uSlis naswavlis daviwyebas. aranaklebi mniSvneloba aqvs<br />
zogad aRmzrdelobiT zemoqmedebas. bavSvi eCveva yoveldRiur<br />
rudunebas _ mcire, Zalian advil (dReSi saSualod sul<br />
oriode amocana), magram mainc gegmazomier da mizandasaxul<br />
- 22 -
yoveldRiur rudunebas. es ufro mniSvnelovania, vidre<br />
sazogadod maTematikis swavla.<br />
amocanaTa Tematikur krebuls masw.-i kidev erT SemTxvevaSi<br />
unda iyenebdes. SabaT-kvirisa da uqme dReebisaTvis klass<br />
sasurvelia mieces erTi an ramdenime (gaaCnia sidides)<br />
damatebiTi amocana _ arastandartuli, saazrovno, ufro bolo<br />
paragrafebidan, oRond mxolod ganvlili programis farglebSi<br />
(maTac masw.-i Tavad SearCevs). es ar iqneba aucilebeli davaleba,<br />
mas, iseve rogorc saardadegebo davalebas, albaT mxolod<br />
ramdenime mondomebuli moswavle Seasrulebs mTlianad. masw.-i<br />
daufaravad ityvis, rom es damatebiTi davaleba nebayoflobiTia,<br />
araa aucilebeli.<br />
amgvarad, Tuki masw.-i moiwadinebs, kargad ganxorcieldeba<br />
ramdenime moswavlis gaZlierebuli swavleba (mTeli klasis<br />
auCqarebel gaRrmavebul swavlebasTan erTad), ris karg<br />
saSualebasac iZleva Cveneuli saxelmZRvanelo. aseve, amocanaTa<br />
Tematikuri krebuli SeiZleba gamoyenebul iqnes wreobrivi<br />
muSaobisaTvisac.<br />
yvela SemTxvevaSi Tematikuri krebulis paragrafebis gavla<br />
unda moxdes paralelurad, oRond erTi paragrafis farglebSi<br />
_ daaxloebiT Tanmimdevrulad (cxadia, sakontrolo<br />
werebisaTvis gankuTvnil amocanaTa gamotovebiT).<br />
5. sakontrolo werebi<br />
sakontrolo werisTvis sagangebo momzadeba<br />
gamoricxuli unda iyos! masw.-i gakveTilebs atarebs Cveulebrivad,<br />
gegma-konspeqtebis mixedviT. Cven TviTon ise gvaqvs<br />
programa dagegmili, rom moswavles TavisTavad uwevs imdagvari<br />
amocanebis amoxsna, rogorebic sakontrolo weraze Sexvdeba.<br />
Tumca, SeiZleba mcire siaxlec Sexvdes _ raTa SemoqmedebiTi<br />
azrovneba aamoqmedos.<br />
gamoricxuli unda iyos agreTve yovelgvari siyalbe,<br />
gadawera, karnaxi, gamorCeul moswavleTa daxmareba<br />
da sxva sisaZagle. gamoricxuli unda iyos yalbi<br />
niSnebis werac. masw.-i Tavad darwmundeba, rom Sefasebis<br />
Cveneuli kriteriumebi isedac sakmaod lmobieria,<br />
- 23 -
isedac vcdilobT, rom moswavles ar daekargos<br />
Tundac mcire codna, mondomeba Tu mosazreba. nel<br />
moswavles cotaTi met xansac vadrovebT, yvelanairad<br />
xels vuwyobT da veferebiT moswavleebs _<br />
magram siyalbe mainc sastikad unda gamoiricxos!<br />
TiTo siyalbe sawamlavis TiTo wveTia, romelic ryvnis<br />
moswavlis suls!<br />
yvela sakontrolo werisTvis momzadebuli gvaqvs Sefasebis<br />
konkretuli kriteriumebi. TiTo sakontrolo weraze xuTi<br />
amocanaa. rogorc wesi, pirveli, meore da mesame amocanebi _<br />
oTxqulianebia, xolo meoTxe da mexuTe _ xuTqulianebi. Tuki<br />
es qulebi sadme Secvlilia, sagangebodaa miTiTebuli. jamSi<br />
udidesi SesaZlo qulaa 22. sityva `qula~ yvelgan Semoklebuli<br />
gvaqvs da vwerT ase: q.<br />
kidev erTic. masw.-ma xSirad unda Seaxsenos<br />
moswavleebs, rom sakontrolos rveulSive _ da ara<br />
calke furcelze! _ gaakeTon xolme samuSao<br />
Canawerebi. es Canawerebi SeiZleba ar iyos lamazad<br />
Sesrulebuli, SeiZleba iyos gadaxazuli, Canamatebiani<br />
da sxva _ magram amaSi moswavles qula ar daakldeba!<br />
piriqiT, qula daakldeba im moswavles, romelsac ar<br />
eqneba amgvari Canawerebi da pirdapir eqneba dawerili<br />
pasuxi. amocanis piroba romc ar moiTxovdes<br />
dasabuTebas _ samuSao Canawerebi mainc unda Candes.<br />
sakontrolo naweris gasworebisas yovelTvis unda mieqces<br />
yuradReba: aris Tu ara rveulSi moswavlis mier gakeTebuli<br />
raime Canawerebi, romlebic adasturebs, rom man namdvilad<br />
amoxsna amocana _ da ara gadaiwera mzamzareuli pasuxi!<br />
es gansakuTrebiT mniSvnelovania maSin, roca amocanis an misi<br />
qveamocanebis pasuxebi Sedgeba erTi-ori asosgan, erTi-ori<br />
ricxvisa an erTi-ori sityvisagan.<br />
sakontrolo weris dros masw.-i yuradRebiT unda iyos, raTa<br />
yvela moswavlem, jer erTi, damoukideblad imuSaos, da,<br />
meorec, imuSaos: bavSvs xSirad efanteba yuradReba, zogi<br />
- 24 -
moswavle gacilebiT ukeT niSans iRebs, roca mas aiZuleben,<br />
rom wesierad imuSaos! amrigad, Cven masw.-s vukrZalavT<br />
moswavlis mixmarebas maTematikis mxriv, magram vTxovT<br />
mixmarebas nebelobis mxriv.<br />
amas ukavSirdeba kidev erTi sakiTxi. zogi moswavle bejiTia,<br />
Tanmimdevruli da Seupovari, bolomde zis da muSaobs. zogi ki<br />
cercetobs, cdilobs, male moamTavros wera (rac Zalian<br />
ezareba) da sxva rame akeTos. magram masw.-i zaris darekvamde ar<br />
gauSvebs moswavleebs gareT saTamaSod. maSin is moswavleebi,<br />
romlebmac adre moamTavres wera, cqmutaven da sxvebs uSlian<br />
xels. amas yvelafers didi yuradRebis miqceva sWirdeba. masw.-ma<br />
unda aiZulos moswavleebs, rom kidev erTxel yuradRebiT<br />
waikiTxon TaviaTi naweri, gadaamowmon, xelaxla iangariSon<br />
(amocanaSi romc ar iyos moTxovnili Semowmeba, mainc!).<br />
moswavle unda mieCvios sakuTari codnis warmoCenasa da<br />
damtkicebas, nebisyofis mokrebiT maRali da ufro maRali<br />
Sedegebis mopovebas.<br />
yovelive amas udidesi mniSvneloba aqvs. da ara mxolod<br />
imisaTvis, rom moswavlem ukeTesi qulebi miiRos, aramed<br />
agreTve gacilebiT ufro mniSvnelovani ramisTvis: moswavles<br />
mtkiced unda Camouyalibdes sakuTari naSromis Semowmebis, zogadad,<br />
TviTkritikisa da sakuTari namoqmedaris garedan danaxvis<br />
unarCveva. amave unarCvevis gansaviTareblad, iseve rogorc<br />
sakuTriv maTematikuri codnis Sesavsebad da gansamtkiceblad<br />
yovlad aucilebelia sakontrolo nawerebis saguldagulo<br />
gasworeba moswavleTa mier!<br />
TviTkritikisa da sakuTari namoqmedaris garedan danaxvis<br />
unarCveva _ adamianis erTerTi umniSvnelovanesi da uZvirfasesi<br />
Tvisebaa. amrigad, sakontrolo wera unda iyos sakontrolo ara<br />
mxolod masw.-is mier moswavlis codnis Semowmebis TvalsazrisiT,<br />
aramed agreTve Tavad moswavlis mier sakuTari codnisa da saku-<br />
Tari naSromis Semowmebisa da Semdeg gasworebis TvalsazrisiT.<br />
gasarkvevia erTi sakiTxic _ naweris xarisxisa. Cveni azriT,<br />
cudi nawerisa Tu naxazebis gamo moswavles SeiZleba daakldes<br />
qula: qula _ da ara niSani, ukidures SemTxvevaSi _ ori qula,<br />
anda, ufro kargi iqneba, aRar epatios is wvrilmani Secdoma,<br />
romlis patiebac Cveni kriteriumebis mixedviT SeiZleboda.<br />
- 25 -
magram: mainc rogor cud nawerze unda moxdes es?<br />
upirvelesad, Tuki naweri cudia gaformebis TvalsazrisiT:<br />
mindvrebi, sityvebsa Tu maTematikur gamosaxulebebs Soris<br />
Sualedebis dacva, amocanis pirobis mokle Canaweris wesierad<br />
Sedgena, CamonaTvalis garkveviT Camowera, naxazis ise daxazva,<br />
rom nakvTi nakvTs hgavdes da sxva. amgvari xarvezebi masw.-ma<br />
wiTlad unda moniSnos, iseve rogorc yvela sxva Secdoma da<br />
moswavlem unda gaasworos _ anu wesierad gadaweros _<br />
Secdomebis gasworebisas.<br />
meorec, Tuki kaligrafiaa Zalian cudi da amasTan, Tuki<br />
masw.-ma icis, rom am moswavles SeuZlia ukeTesad wera da<br />
esoden cudi naweri celqobis an mifuCeCebis bralia. magram sa-<br />
Sualod cud kaligrafiaze moswavles qula ar unda daakldes,<br />
miT umetes, roca masw.-ma icis, rom moswavles Zalian uWirs<br />
lamazad wera da ukeTesad TiTqmis rom ar ZaluZs.<br />
moswavles ar unda daakldes qula arc gadaxazulze (Tuki<br />
metismetad araa gadadRabnili), Casworebulze, Canamatebze da<br />
sxva. sakontrolo weris rveuli _ esaa ara saCvenebeli, aramed<br />
samuSao rveuli!<br />
iseve rogorc, zogadad, Cveneuli meTodikiT warmarTuli<br />
gakveTili _ esaa ara saCvenebeli, lamazi da saintereso<br />
gakveTili, aramed _ gakveTili yoveldRiuri muSaobisa,<br />
rudunebisa, msjelobisa, daxvewisa, Ziebisa, azrovnebisa da, rac<br />
mTavaria, gonebrivi varjiSisa da isev da isev varjiSisa.<br />
6. gakveTilis ageba<br />
interaqtiuli meTodis gamoyeneba<br />
gakveTilis agebis zogadi principebi gadmocemulia dawy. kl.<br />
Cveneul zogad meTod-saxelmZRvaneloSi [$ 12]. xolo<br />
konkretulad IV klasisTvis nimuSebi ix qvemore, $ 7-Si.<br />
Cveneuli meTodikis mixedviT, gakveTilze mTavaria kargad<br />
dasmul TfljUywbUb! Uboxzpcb. mxolod amgvarad, aqtiurad,<br />
Seiswavleba sakiTxi. amitom gegma-konspeqtebSi swored saWiro<br />
SekiTxvaTa nimuSebia mocemuli. iqvea savaraudo da sasurveli<br />
pasuxebic, romlebic figurul { } frCxilebSia Casmuli.<br />
Cven zogjer vaxsenebT: `Zlieri moswavle~, an `susti, pasiu-<br />
- 26 -
i moswavle~. xSirad maT gansxvavebuli davalebebi eZleva<br />
[dawvrilebiT _ ix. dawy. klasebis masw. zogad meTodikur<br />
saxelmZRvanelos %!2 da %!23]. magram, cxadia, TviT moswavlem<br />
odnavadac ar unda igrZnos es! garda amisa, es ar unda<br />
iqces moswavlis mudmiv maxasiaTeblad, radgan xSirad<br />
xdeba, rom bavSvi TandaTan aumjobesebs Tavis miRwevebs!<br />
Cven maswavlebels Zalian vuadvilebT muSaobas imiT, rom<br />
vawvdiT dawvrilebiT ganmartebebs da, rac mTavaria, yvela gakveTilis<br />
gegma-konspeqts. yvelaferi gasagebadaa dawerili. magram<br />
gegma-konspeqti mainc moklea da mSrali, sqematuri da saSualo<br />
moswavlis Targze moWrili. amitom saWiroa misi morgeba<br />
yoveli kerZo klasis yoveli kerZo gakveTilis cvalebadi<br />
viTarebisadmi, moswavleTa Taviseburebebisadmi. garda amisa, rac<br />
mTavaria, saWiroa misi Sevseba da gacocxleba [ix. zemore, $ 1],<br />
SekiTxvebis gamravalferovneba da sxvadasxva moswavlisaTvis<br />
maTi dasma, klasis gaaqtiurebisa da gaxalisebis konkretul<br />
saSualebaTa gamoyeneba. erTerTi aseTi saSualebaa interaqtiuli,<br />
jgufuri muSaoba.<br />
interaqtiul samuSaoTa sixSire da formati masw.-ma Tavad<br />
unda SearCios, gaiTvaliswinos ra sakuTari codna-gamocdileba<br />
da gemovneba, skolis materialuri SesaZleblobebi, klasSi<br />
moswavleTa raodenoba da sxva. Cven aRwerili gvaqvs jgufuri<br />
muSaobis konkretuli nimuSebi [ix. qvemore, $ 7]. danarCeni ki<br />
masw.-ma Tavad moawyos _ gegma-konspeqtebis umravlesoba iseTia,<br />
rom advilad SeiZleba maTi ganxorcieleba rogorc klasis<br />
saerTo aqtivobis formatiT, ise interaqtiuli formatiT,<br />
aRwerili nimuSebis magvarad.<br />
es sakmaod advilia, radgan yvela Cveneuli<br />
gakveTili agebulia aqtiur swavlebaze. masw.-i sakiTxs<br />
ar xsnis _ aramed moswavleebs aZlevs davalebebs,<br />
raTa CarTos isini saklaso aqtivobebSi. am davalebaaqtivobaTa<br />
nimuSebi mzadaa _ gegma-konspeqtebSi<br />
TviTeuli gakveTilisTvisaa mocemuli. davalebaTa<br />
- 27 -
umravlesoba ki iseTia, rom advilad SeiZleba maTi<br />
danawileba moswavleTa calkeuli jgufebisTvis. es<br />
jgufebi cal-calke imuSaveben da Semdeg Sedegebs<br />
waradgenen dafasTan _ saerTo ganxilvaze.<br />
$ 7-Si mocemulia saklaso Sefasebis nimuSebic. Cven ar<br />
vwerT, magram yvelgan vgulisxmobT, rom Tuki moswavlem<br />
mTlad kargad ver Seasrula davaleba da, Sesabamisad,<br />
ver daimsaxura kargi Sefaseba, maSin, masw.-is davalebiT,<br />
Sesworebul-Sevsebuli pasuxi (moqmedeba) unda<br />
warmoaCinos warmatebulma moswavlem; xolo Tuki moswavleebi<br />
ver SeZleben, maSin _ masw.-ma, xolo moswavlem<br />
unda gaimeoros (mxolod mosmena araa sakmarisi!).<br />
IV klasSi gakveTilebis ageba gansxvavdeba III klasisagan da<br />
amgvaria:<br />
I. saSinao davalebis amocanebis dawvrilebiTi erToblivi<br />
aqtiuri garCeva _ rac TavisTavad moicavs erTerTi<br />
saprogramo xazis saTanado sakiTxis damu-<br />
Savebas _ 15-25 wT;<br />
II. TamaSi _ 5 wT;<br />
III. sxva saprogramo xazis aqtivoba _ 10-15 wT;<br />
IV. damatebiTi, ganmamtkicebeli amocanebis erToblivi<br />
amoxsna da garCeva (im sakiTxebze, romlebic klass<br />
SedarebiT uWirs) _ 5-10 wT.<br />
masw.-s ar unda egonos, rom TamaSi araseriozulia da amitom<br />
misi gamotoveba SeiZleba. aramc da aramc! TamaSi aucilebelia<br />
bavSvebis gansamuxtavad; garda amisa, TamaSs arsebiTi saswavlo<br />
datvirTva aqvs da gaTvaliswinebulia programulad. TamaSebi<br />
arsebiTadaa aucilebeli programuli sakiTxis Sesamzadeblad<br />
Tu gansamtkiceblad!<br />
imas, rac dafaze iwereba, moswavleebi TavianT<br />
rveulebSi weren. amas aRar mivuTiTebT.<br />
gakveTilis pirveli sagakveTilo monakveTi, rogorc wesi,<br />
saSinao davalebis dawvrilebiT erTobliv garCevas eTmoba. mos-<br />
- 28 -
wavleTa umravlesoba, bunebrivia, cdilobs, rom Tavisi azri<br />
gamoTqvas, Tundac sul cotaTi gansxvavebuli ram eweros,<br />
mainc. Cveneuli meTodika Zalze aaqtiurebs moswavleebs da es<br />
Zalian kargia. amitom masw.-i unda iyos yuradRebiT, raTa<br />
erTobliv msjelobaSi metismetad bevri dro ar gaeparos. maSin<br />
saklaso samuSaoebi an TamaSi veRar moeswreba.<br />
saSinao davalebis garCevisas yvela moswavles<br />
kalmistari unda ekavos xelSi da iqve avsebdes Tu<br />
asworebdes namuSevars, anda sul axali striqonidan<br />
Tavidan werdes rames (nawerSive rom ar CaaWuWynos). xolo<br />
masw.-ma merxebs Soris unda Camoiaros da namuSevrebs gadaxedos.<br />
magram amisaTvis calke drois daxarjva araa saWiro! Tan unda<br />
daiwyos davalebaTa ganxilva, erTi moswavle SeiZleba dafasTan<br />
werdes rames (raTa sxvebs auxsnas rTuli sakiTxi), masw.-ic<br />
saWiroebisamebr CaerTveba xolme msjelobaSi _ da Tan merxebs<br />
Soris ivlis da moswavleTa namuSevrebs daaTvalierebs.<br />
Cveneuli meTodikis mkacri moTxovnaa: Tuki amocana<br />
samsjeloa (rasac Cven yovelTvis vuTiTebT), maSin<br />
mTavaria ara amocanis marTebuli pasuxis migneba da<br />
Tqma, aramed swored msjeloba. bavSvs msjeloba ezareba,<br />
msjelobas sakmao Zalisxmeva sWirdeba, miT umetes, rom man<br />
pasuxi ukve icis. miuxedavad amisa, masw.-s evaleba, rom<br />
srulfasovnad amsjelos moswavleebi. mxolod am gziT miiRweva<br />
Rrma da kargad gaazrebuli codna da azrovnebis ganviTareba. im<br />
msjelobas, romelsac masw.-i moswavles klasSi xmamaRla<br />
warmoaTqmevinebs, SemdgomSi moswavle ukve gonebaSi Caatarebs<br />
(anda, Caatarebs Cumi burtyunis TanxlebiT) _ da swored<br />
amgvarad yalibdeba namdvili azrovneba, romelic ganuyofelia<br />
sityvierebisagan (es exeba sakuTriv azrovnebas; aranaklebi<br />
mniSvneloba aqvs gumans anu intuicias, romelic ar aris<br />
sityvieri da ar aris metyvelebaze damokidebuli _ mis<br />
gansaviTareblad ki sul sxvagvari, faruli muSaoba gvaqvs<br />
Caqsovili Cveneul programaSi, amocanaTa Tanwyobis meSveobiT).<br />
6.0. Semoklebuli aRniSvnebi amocanebisaTvis<br />
imisaTvis, raTa masw.-s gavuadviloT gakveTilis dagegmva,<br />
- 29 -
Cven vuTiTebT, Tu daaxloebiT ramdeni wuTi unda moandomos<br />
man saSinao davalebis TviTeuli amocanis erTobliv<br />
garCevas da rogori saxisaa amocana. saamisod SemoRebuli<br />
gvaqvs ramdenime aRniSvna, romlebic amocanis nomers aqvs<br />
miwerili:<br />
* _ amocana SedarebiT Znelia, araa gaTvaliswinebuli<br />
yvela moswavlisaTvis; amitom misTvis didi drois<br />
daTmoba araa aucilebeli, miT umetes, roca saSinao<br />
davalebaTa garCeva isedac Wianurdeba.<br />
! _ davaleba SemoqmedebiTia (Tumca, SesaZloa, arc iyos<br />
Zneli), sxvadasxva gzebiT keTdeba, moiTxovs SedarebiT<br />
met ganxilvas.<br />
~ _ amocana advilia, Tan iseTia, rom ar sWirdeba<br />
araviTari msjeloba da damatebiTi SekiTxvebi,<br />
sakmarisia mxolod pasuxebis swrafad Semowmeba; visac<br />
mcdari pasuxi aqvs, Tavis gverdiT mjdommac ki SeiZleba<br />
aCvenos marTebuli gza. amgvari amocanebisaTvis unda<br />
daixarjos saSualod naxevari wuTi, anda araumetes<br />
erTi wuTisa.<br />
# _ sakmaod advili amocana, Tan iseTi, romelsac<br />
SedarebiT naklebi garCeva eyofa (vTqvaT, 1-2 wuTi).<br />
vTqvaT, magaliTad, gegma-konspeqtSi weria:<br />
24.1. 3.2: 1~ 2# 3# 4! 5 6!* 7*.<br />
es imas niSnavs, rom: tardeba saswavlo wlis 24-e gakveTili,<br />
misi pirveli sagakveTilo monakveTi _ anu 23-e gakveTilze<br />
micemul saSinao davalebaTa erToblivi garCeva. ganixileba<br />
moswavleTa saxelmZRvanelodan gakveTili 3.2, anu me-3 Tavis<br />
me-2 gakveTili (radgan 23-e gakveTilze gairCa III Tavis 1-li<br />
gakveTili, xolo saSinao davalebad klass TavisTavad mieca<br />
momdevno, me-2 gakveTili). mis pirvel amocanas damatebiTi<br />
SekiTxvebi da msjeloba ar sWirdeba; meore da mesame<br />
amocanebs msjeloba da garCeva ki sWirdeba, magram<br />
SedarebiT mcire _ TviTeuls saSualod erTi-ori wuTi<br />
dasWirdeba; meoTxe amocana SemoqmedebiTia, meeqvse _ SemoqmedebiTi<br />
da Tan SedarebiT Zneli; meSvide amocana<br />
SedarebiT Znelia, xolo mexuTe (romelsac araviTari<br />
- 30 -
aRniSvna ara aqvs) _ Zneli araa, arc SemoqmedebiTia, magram<br />
sakmao garCeva mainc sWirdeba, radgan saSualo moswavlisaTvisac<br />
saWiroa misi gaazreba.<br />
savaraudod, am davalebebs SeiZleba daeTmos wuTebi:<br />
0,5 + 2 + 1,5 + 5 + 3 + 5 + 2 = 19.<br />
amis Semdeg, vTqvaT, meore sagakveTilo monakveTs (TamaSs)<br />
daeTmoba 5 wuTi, mesames _ 13 wuTi; meoTxes _ 5 wuTi.<br />
19 + 5 + 13 + 5 = 42.<br />
ukanaskneli oriode wuTi daeTmoba Jurnalidan siis amokiTxvas<br />
da Tan niSnebis (an `arebis~) Camoweras (es SeiZleba zaris<br />
darekvis Semdegac gagrZeldes). iSviaTad daemateba saSinao<br />
davalebis nomrebis dafaze dawera da rveulebSi gadawera _<br />
roca saSinao davaleba klass Tematikuri krebulidan eZleva<br />
(da ara, rogorc Cveulebriv, momdevno gakveTili).<br />
cxadia, gegma-konspeqtebSi araa garCeuli yvela amocana.<br />
garCeulia SedarebiT rTuli amocanebi an iseTebi, romlebSic<br />
raimeze yuradRebis gamaxvilebaa saWiro.<br />
7. gakveTilis scenaris nimuSebi<br />
TviTeulis miznebs axlavs - Sesabamisoba saxelmwifo saswavlo gegmasTan<br />
hblwfUjmj!$!76!<br />
nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb!fsUojTob{f!<br />
! nj{ofcj; maT. IV.1. kiTxulobs ricxvebs, sxvadasxva modelis<br />
gamoyenebiT gamosaxavs ricxvebs da axdens poziciuri sistemis<br />
demonstrirebas.<br />
maT. IV.2. avsebs weriTi algoriTmis gamoyenebiT Sesrulebuli<br />
gamoTvlis nimuSSi gamotovebul cifrebs da asabuTebs pasuxs.<br />
maT. IV.3. iyenebs weriT algoriTms ricxvebze gamravleba-gayofis<br />
moqmedebaTa Sesasruleblad da ganmartavs gamoyenebul xerxs.<br />
maT. IV.7. ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobis mosaZebnad iyenebs<br />
Sekrebisa da gamravlebis komutaciurobas, asociaciurobas da<br />
Sekrebis mimarT gamravlebis distribuciulobas.<br />
maT. IV.8. TanamkveTi figurebis gamosaxulebaze uTiTebs rogorc<br />
saerTo wertilebs, ise im wertilebs, romlebic mxolod erT<br />
figuras ekuTvnis.<br />
maT. IV.9. anawevrebs brtyeli geometriuli figuris grafikul gamosaxulebas<br />
an models miTiTebuli figuris/figurebis misaRebad.<br />
- 31 -
maT. IV.13. awesrigebs raodenobriv da Tvisebriv monacemebs.<br />
! xjobtxbsj!dpeob!eb!vobsfcj;! asrulebs qveSmiweriT Sekrebagamoklebas<br />
da asabuTebs amisTvis saWiro TviTeul qmedebas.<br />
praqtikulad iyenebs gamravlebis ganrigebadobas Sekrebis mimarT.<br />
mravalniSna ricxvs daSlis saTanrigo SesakrebTa jamad.<br />
! tbXjsp! sftvstfcj;! moswavlis saxelmZRvanelo, Tavi X,<br />
gakveTili 2. dafa da feradi carcebi. koWebiani saangariSo.<br />
! nbtbmb!joufsbrujvmj!nvTbpcjtUwjt; baraTebi.<br />
SeniSvna. winaswari codna-unarebis gasaaqtiureblad iyo wina,<br />
64-e gakveTilis me-4 sagakveTilo monakveTi; agreTve misive sa-<br />
Sinao davalebis (Tavi X, gakveTili 1) amocanebi # 2 da # 3,<br />
mimdinare saSinao davalebis (Tavi X, gakveTili 2) amocanebi<br />
# 1, 2, 4. amocana # 3 aris wina gakveTilis ganmamtkicebeli.<br />
amocana # 6 kompleqsuria _ geometriuli aRniSvnebis ganmamtkicebeli,<br />
geometrul unarCvevaTa ganmaviTarebeli da Tan<br />
kombinatorikis unarCvevaTa ganmaviTarebeli. kompleqsuria<br />
agreTve amocana # 7, romelic aerTianebs ariTmetikas (ricxvTa<br />
Caweris poziciuri sistema) da kombinatorikas.<br />
! 76/2/ 10.2. 1~ 2 3~ 4# 5 6 7<br />
I (20 wT) _ saSinao davalebis amocanebis ganxilva _ rac<br />
TavisTavad moicavs gakveTilis ZiriTadi sakiTxis Semzadebasac.<br />
rogorc yovelTvis am dros, masw.-i merxebs Soris dadis da<br />
saTiTaod aTvalierebs rveulebs. Tan moswavles raimes<br />
gadaulaparakebs, Seaqebs an piriqiT, _ mTavaria, rom yuradRebas<br />
gamoiCens misi namuSevrisa da misi pirovnebis mimarT, mag.: _<br />
welSi gaimarTe! (da Tan mxrebze gadausvams xels); _ guSin rom<br />
muceli gtkioda, xom mogirCa? (da Tan Tavze gadausvams xels)...<br />
1. (0,5 wT) ramdenime moswavlem adgilidanve Tqvas da<br />
Semowmdes mxolod pasuxebi. visac mcdari pasuxi aqvs, Tavisi<br />
gamoTvla Seadaros Tanaklaselisas da TviTon moZebnos Secdoma<br />
(Tuki saWiro gaxda _ masw.-is daxmarebiT).<br />
2. (3 wT) orma moswavlem dafaze daweros gamoTvla (erTma<br />
_ erTi svetisa, meorem _ meorisa), maT xelSi TavianTi<br />
rveulebi unda ekavoT da iqidan gadaweron. Tan xmamaRla<br />
daasabuTon. sxvebma Seadaron da gaasworon Secdomebi.<br />
- 32 -
sainteresoa mesame striqoni _ mofiqrebaze. dafasTan<br />
momuSaveTa garda ramdenime sxva moswavlemac waikiTxos Tavis<br />
mier mogonili magaliTebi.<br />
3. (0,5 wT) ramdenime moswavlem adgilidanve waikiTxos.<br />
sxvebma ki mosmeniT, zepirad Seumowmon, marTebulia Tu ara.<br />
4. (2 wT) dafasTan gamovides sami moswavle da Tavisi<br />
rveulidan gadaweros TiTo Semowmeba. Tan xmamaRla daasabu-<br />
Ton. sxvebma Seadaron da gaasworon Secdomebi.<br />
TviT gamoTvlebi mxolod zepirad keTdeba.<br />
(masw.-i Tan ganagrZobs merxebs Soris<br />
siaruls, rveulebis Tvalierebas da TviTeul<br />
moswavlesTan erTi-erTze urTierTobas).<br />
5. (3 wT) moswavleebma adgilidan rig-rigobiT waikiTxon<br />
TiTo-TiTo qveamocanis gantoleba da pasuxi, sxvebma Seadaron<br />
Tavisas. visac mcdari pasuxi aqvs, Tavisi gamoTvla Seadaros<br />
Tanaklaselisas da TviTon moZebnos Secdoma (Tuki saWiro<br />
gaxda _ masw.-is daxmarebiT).<br />
amasobaSi masw.-i dafaze amzadebs me-6 amocanis naxazs, raTa<br />
Semdeg xazvaze dro ar daikargos.<br />
6. (3 wT) dafasTan gamova is moswavle, visac jer ar<br />
waukiTxavs araferi da arc dafasTan yofila. gamzadebul<br />
naxazze jer xeliT aCvenebs oTxkuTxedebs, Semdeg ki amowers<br />
maT asoiT aRniSvnebs. Tuki gamorCeba romelime Camaluli<br />
oTxkuTxedi, sxva moswavle miexmaros. pasuxebi:<br />
FEKM, KMTD da ori Camaluli: AFEK, DFEK.<br />
MD da KT ikveTeba A wertilSi.<br />
AFEK oTxkuTxedis perimetria 7,5-sa da 8 sm-Soris.<br />
I. FE da EK; II. FD da KM (an MT da AF...).<br />
7. (4 wT) masw.-i ikiTxavs: _ jer gavaCeroT sityva `oras~.<br />
vin waikiTxavs yvela ricxvs, romelic daiwyeba orasiT? Tan<br />
Tamrikom yvela es ricxvi dafaze daweros! sxvebi ar waikiTxoT<br />
_ marto isini, romlebic orasiT iwyeba! {218026, 218020,<br />
218826, 218820}. ricxvebis meore wyeba riT unda daiwyos _<br />
orasis nacvlad? {asiT} saWiro aRaraa ricxvebis Tavidan<br />
Sedgena _ ukve Sedgenilebi gamoviyenoT. amisTvis ra riT unda<br />
SevcvaloT? {orasi _ asiT}. Tamrikom Tu dawera? {118026,<br />
118020, 118826, 118820}. sul ramdeni ricxvi Sedga? {rva}.<br />
- 33 -
7. damatebiTi davaleba (3 wT) _ axla amave ricxvebiT<br />
SevadginoT yvela ricxvi, aramarto eqvsniSna! gamoviyenoT ukve<br />
Sedgeneilebi _ dafaze rom gviweria _ da mivuweroT sxvebic.<br />
vin gamova dafasTan? jer<br />
_ modi, davweroT jer xuTniSna ricxvebi, cira, aba gadaakeTe!<br />
{18026, 18020, 18826, 18820, 18026, 18020, 18826, 18820}.<br />
_ vinme Tu mixvda, ra daaklda ciras? {sul oTxi ricxvia,<br />
zedmetadaa gameorebuli!} cira, waSale zedmetebi! ra darCa?<br />
{18026, 18020, 18826, 18820}<br />
_ axla gamovides cira da daweros oTxniSna ricxvebi!<br />
{1026, 1020, 1826, 1820}.<br />
_ axla gamovides luka da samniSna ricxvebi amiaweros!<br />
{826, 820} ra daaklda? {226, 220, 126, 120}.<br />
_ kidev rogori ricxvebi gvaklia? {orniSnebi} barem lukam<br />
amoweros! {18, 26, 20}. kidev Tu dagvrCa rame? {ara}. daTvaleT,<br />
sul ramdeni SesaZlebloba (am sityvis gamokveTiT) yofila!<br />
{23} (ar iTvleba daumTavrebeli saxelwodebebi: oras, as... )<br />
rogorc yovelTvis, is, rac iwereba dafaze _ iwereba yvela<br />
moswavlis rveulSic!<br />
II. (4 wT) 76/3/!Tfkjcsj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj<br />
moswavleebi wreSi dgebian, anda, sadac amis saSualeba araa,<br />
Camwkrivdebian saklaso oTaxis gverdiTa kedelTan an, sadac<br />
arc amis saSualebaa, ubralod dgebian fexze. magram yvela<br />
SemTxvevaSi TamaSi wriulia: iwyebs romelime erTi moswavle,<br />
Semdeg rigi mis mezobelze gadadis da ase Semdeg; mas Semdeg,<br />
rac rigi mTel klass moivlis, ubrundeba kvlav pirvel<br />
moswavles da midis meore wreze, Semdeg mesame wreze da a.S.<br />
visac rame SeeSleba, maSinve gamoeTiSeba TamaSs. patieba<br />
gamoricxuli unda iyos, Torem, Tuki erTxel mainc<br />
vinmes vapatiebT, mere patiebis Txovna gauTavebeli<br />
iqneba da TamaSi CaiSleba. garda amisa, TamaSs eTiSeba is<br />
moswavlec, romelic uxeSad daarRvevs TamaSis wesebs:<br />
ukarnaxebs sxvas, ixmaurebs da sxva. kidev eTiSeba is moswavle,<br />
romelic daTqmul droze metad Seyovndeba. TamaSi swraf<br />
tempSi unda midiodes, ise mas azri ara aqvs. yovel moswavles,<br />
- 34 -
visac rigi mouwevs, eZleva dro _ taSis xuTi Semokvra<br />
maswavleblis mier, anu xuT Tvlaze _ magram Tvla araa kargi,<br />
radganac ricxvebis mosmena moswavles xels SeuSlis, gonebas<br />
aurevs _ amitomaa Tvlis nacvlad taSebi! Tavidan tempi<br />
SedarebiT nelia, meore wreze Cqardeba, mesameze kidev Cqardeba.<br />
magram maswavlebelma cota nela unda daukras taSi im<br />
moswavlesTan, romelic bunebrivad nelia da isedac odnav meti<br />
unda adrovos mas (cxadia, sxvebisaTvis SeumCnevlad).<br />
moswavleebi TandaTan eTiSebian TamaSs, vidre ar<br />
gamovlindebian gamarjvebulebi. gamarjvebuls yvela SemTxvevaSi<br />
moeTxoveba ukanasknelad kargi pasuxi _ mxolod imis gamo, rom<br />
sxva yvela ukve gamoeTiSa, moswavle gamarjvebulad ar<br />
CaiTvleba. Tuki verc is upasuxebs, arcerTi gamarjvebuli ar<br />
iqneba. gamarjvebuli SeiZleba iyos erTi an ramdenime moswavle.<br />
erTi im SemTxvevaSi, Tuki yvela danarCeni gamoeTiSa pirvelmesame<br />
wreebze. magram Tuki ramdenime moswavle kargad pasuxobs<br />
ramdenime wris ganmavlobaSi, isini yvelani gamarjvebulebad<br />
CaiTvlebian. maswavlebeli TandaTan kargad igrZnobs xolme,<br />
rodis SeiZleba darCenil moswavleTa gamarjvebulebad<br />
gamocxadeba (da TamaSis dasruleba).<br />
yvela gamarjvebuls unda daeweros raime wamaxalisebeli niSani.<br />
kerZod am SejibrSi Sekreba yvelanairi SeiZleba, oRond<br />
pirvel wreze _ SedarebiT advili SemTxvevebi, roca erTeulTa<br />
jami 10-s ar aRwevs, aTeulTa jami 100-s ar aRwevs, aseulTa<br />
jami 1000-s ar aRwevs, meore wreze _ ufro Znelebi.<br />
1) 34+35, 560+220, 1400+1500, 14000+71000...<br />
2) 34+38, 580+220, 1800+1500, 104+707, 1200 + 900...<br />
gamoklebis SemTxvevaSi Zneli Sesadarebeli ricxvebi araa<br />
saWiro: 3) roca orniSna ricxvTa Soris gansxvaveba ar<br />
aRemateba 20-s: 63_45; 92_78... da Sesabamisad: 380_290,<br />
3100_1600, 38000_29000...<br />
4) roca sxvaoba advili saangariSoa: 67_24; 800_150;<br />
9400_3000; 4000 _ 10...<br />
gamravleba da gayofa:<br />
5) cxriluri da nulmiwerili cxriluri: 9·5, 4·60, 70·8, 42:6,<br />
- 35 -
630:9...<br />
6) advili saangariSoebi: 3 · 150, 750:250, 6000:4, 6 · 11...<br />
III. (10 wT) 76/4/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!!<br />
hbnsbwmfcb!fsUojTob!sjdyw{f/!!! !<br />
aucilebelia wesis Sinaarseuli gaazreba _ arsebiTad, jer<br />
vamravlebT erTeulebs, Semdeg _ aTeulebs, aseulebs da ase<br />
Semdeg, bolos ki am namravlebs vkrebT.<br />
_ Cven viciT qveSmiwerT Sekreba da gamokleba. aseve SeiZleba<br />
qveSmiweriT gamravleba. gavamravloT, magaliTad, didi ricxvi<br />
erTniSna ricxvze. gamovides nika (Zlieri moswavle) da<br />
Seasrulos dafaze 6 · 45071. mravalniSna ricxvi davSaloT<br />
saTanrigo SesakrebTa jamad, gamosaxulebad. dawere!<br />
6 · 45071 = 6 · (4 · aTiaTasi + 5 · aTasi + 0 · asi + 7 · aTi + 1)<br />
axla 6-ze saTiTaod unda gavamravloT ra? {aTiaTaseulebi<br />
(Canawerze 4 · 10000 TiTis dadebiT), aTaseulebi (5 · 1000-ze<br />
TiTis dadebiT), aseulebi (TiTis dadebiT), aTeulebi da<br />
erTeulebi}. mere ki miRebuli namravlebi isev unda SevkriboT<br />
da SevadginoT isev mravalniSna ricxvi. rogor gamovTvliT<br />
namravlebs? 6 · 4-jer aTiaTasi + 6 · 5-jer aTasi +<br />
6 · 5-jer aTasi + 6 · 0-jer · asi + 6 · 7 · aTi + 6 · 1<br />
amis gamoTvla gacilebiT ufro<br />
45071<br />
mosaxerxebelia qveSmiweriT:<br />
_ qveSmiweriT Sekrebas romeli mxridan viwyebT? 6<br />
marcxnidan Tu marjvnidan? {marjvnidan} aqac _______<br />
marjvnidan daviwyoT, erTeulebidan, mere gadavalT<br />
aTeulebze, mere _ aseulebze da ase Semdeg. daviwyoT<br />
marjvnidan, jer davweroT 6 · 1 = 6. axla ra unda<br />
gavamravloT? {6 · 7 · aTi} ramden aTeuls miviRebT? {42 aTeuls}<br />
SeiZleba Tu ara, rom es 42 CavweroT aTeulebis TanrigSi<br />
(aTeulebis adgilas)? {ara, mxolod erTi cifri SeiZleba<br />
CavweroT} 42 aTeulidan ramdeni aseuli gamoiyofa da ramdeni<br />
aTeuli mogvrCeba naSTad? {42 aTeuli = 4 aseuli da 2<br />
aTeuli} hoda swored es 2 CavweroT aTeulebis TanrigSi,<br />
xolo 4 aseuls ra vuyoT? {davimaxsovroT} rom ar<br />
dagvaviwydes, aseulebs zemodan davaweroT patara 4-iani!<br />
kidev karga xans qveSmiweriT gamravlebisas<br />
- 36 -
moswavleebma ase zemodan daaweron xolme patara<br />
cifri, raTa ar daaviwydeT! (Caweris nimuSi mocemulia<br />
moswavlis saxelmZRvaneloSi, Tavi X, gakveTili 3).<br />
_ axla ra unda vqnaT? {6-ze unda gavamravloT aseulTa 0}<br />
ras miviRebT? {nuls, magram mivumatoT damaxsovrebuli 4 da<br />
miviRebT 4-s} CavweroT es 4 aseulTa TanrigSi.<br />
da ase Semdeg _ gamravleba Sesruldeba mTlianad.<br />
rogorc yovelTvis, is, rac iwereba dafaze _ iwereba yvela<br />
moswavlis rveulSic!<br />
esaa aqtiuri mzaobis meTodika: masw.-s araferi ar auxsnia _<br />
yvelaferi moswavleebma gaakeTes; mTavari ki isaa, rom saamisod<br />
yvelaferi Semzadebuli iyo: saTanrigo Sesakrebebad daSla,<br />
qveSmiweriT Sekreba, ganrigebadoba. Tanac, es Semzadebac mxolod<br />
aqtiurad moxda _ da ara masw.-is mier SexsenebiT.<br />
amasTan, gamoTvlis wesis TviTeuli safexuri gaazrebulia _<br />
da ara meqanikurad damaxsovrebuli.<br />
bolos, saWiroa kidev erTi gamravlebis Sesruleba. es<br />
SeiZleba rogorc individualurad (yvelam saTiTaod Tavis<br />
rveulSi iangariSos), an, umjobesia, jgufuri muSaobiT.<br />
IV. (5 wT) klasi daiyofa 3 jgufad, daurigdebaT baraTebi<br />
da miecemaT davaleba interaqtiuli muSaobisTvis:<br />
I jgufs: _ rvaas oTxmocdasami aTas as eqvi oTxze.<br />
II jgufs: _ xuTas oTxmocdaSvidi aTas eqvsas ocdaaTi samze;<br />
III jgufs: _ oras samocdaaTi aTas xuTas TerTmeti xuTze.<br />
Semdeg namuSevrebs sajarod waradgens TviTeuli jgufis<br />
erTerTi wevri.<br />
hblwfUjmj!$!248!`!hpofcbTj!xbsnpehfojm!tufsfpnfusjvm!<br />
tyfvmUb!xbyobhfcjt-!xjcpfcjtb!eb!xwfspfcjt!ebUwmb!<br />
! nj{ofcj; maT. IV.8. aRwers geometriul figurebs da axdens maT<br />
klasifikacias. adarebs da ajgufebs sivrcul figurebs<br />
geometriuli atributebis mixedviT. TanamkveTi figurebis<br />
gamosaxulebaze uTiTebs rogorc saerTo wertilebs, aseve im<br />
wertilebs, romlebic mxolod erT figuras ekuTvnis. sivrcul<br />
figuraSi uTiTebs mosazRvre/aramosazRvre waxnagebs,<br />
TanamkveT/araTanamkveT wiboebs.<br />
- 37 -
maT. IV.14. sworad avsebs cxrils, sqemas, kiTxvars/anketas (mag.<br />
Seaqvs monacemebi mza cxrilis Sesabamis ujrebSi).<br />
! xjobtxbsj!dpeob!eb!vobsfcj;! TvalsaCinod mocemul<br />
stereometriul mravalwaxnaga sxeulze iTvlis waxnagebs, wiboebsa<br />
da wveroebs; Zebnis ori mosazRvre waxnagis saerTo wibos da ori<br />
mosazRvre wibos saerTo wveros. xazavs da avsebs cxrils.<br />
! tbXjsp! sftvstfcj;! ! moswavlis saxelmZRvanelo, Tavi XX,<br />
gakveTili 5. moswavlis saxelmZRvanelos Siga ydis TvalsaCinoeba<br />
`gamravleba-gayofa ricxvTa xazze~ (anda, Tuki skolas aqvs, amave<br />
TvalsaCinoebis plakati).!!<br />
kubis, aguredis, ori sxvadasxvagvari piramidis, samkuTxa prizmis,<br />
ori sxvadasxvagvari prizmis modelebi. dafa da feradi carcebi.<br />
! nbtbmb!joufsbrujvmj!nvTbpcjtUwjt; igive.<br />
248/2/ 20.5. 1# 2# 3# 4# 5# 6# 7<br />
I (13 wT) _ saSinao davalebis amocanebis ganxilva<br />
1. (2 wT) moswavleebi adgilidan pasuxoben SekiTxvebs: _<br />
romelia namravlia yvelaze didi? {720·20} ratom? {720-ic<br />
yvelaze didia I Tanamamravlebs Soris da 20-ic II<br />
Tanamamravlebs Soris} Semdeg? {586·16} ratom? (axsna igivea) ...<br />
da ase Semdeg: 468·15, 457·8, 457·6, 342·6, 342·4, 425.<br />
2. (1,5 wT) moswavleebi adgilidan pasuxoben SekiTxvebs: _<br />
romelia meti da ratom? (dasabuTeba advilia).<br />
3. (1,5 wT) es amocana momdevno gakveTilis Semamzadebelia.<br />
garda amisa, umniSvnelovanesia gonebrivi Tvalsawieris<br />
gasafarToveblad, radgan miemarTeba usasrulobis cnebas.<br />
albaT, moswavleTa umravlesoba ityvis, rom ar arsebobs,<br />
radgan ricxvebi uTvalavia. magram ratom?<br />
_ vTqvaT, xatiam daiCema, rom arsebobs udidesi ricxvi. rogor<br />
davumtkicoT, rom eSleba? {am ricxvs daumatos 1 da miiRebs<br />
kidev ufro did ricxvs} diax, ricxvisTvis yovelTvis<br />
SegviZlia kidev erTis an metis damateba da es arasdros<br />
damTavrdeba! ricxvebi uTvalavia!<br />
4. (2 wT) dafasTan<br />
gava moswavle, daxazavs iqiT fexiT: 30 wT<br />
sqemas da imsjelebs. saxli __________________ tba<br />
aqeT velosip: 10 wT<br />
- 38 -
30 wT + 30 wT = 1 sT.<br />
5. (2 wT) dafasTan<br />
gava moswavle da dawers simcdaris dasabuTebas:<br />
I. marTebulia; II. marTebulia; III. mcdaria: 3·3 = 9.<br />
IV. mcadria iseve, rogorc III, radgan roca erTerTi<br />
Tananamravli kentia, meorec SeiZleba kenti iyos.<br />
6. (2 wT) moswavleebi adgilidan pasuxoben:<br />
I. gamotovebulia 40; II. orjeraa 170;<br />
III. araTanabaria danayofebi;<br />
IV. jer matebaa 10-iT, Semdeg ki 100-iT;<br />
V. jer matebaa 100-iT, Semdeg ki 1000-iT.<br />
7. (4 wT) erTi moswavle adgilidan waikiTxavs amocanis<br />
pirobis dasrulebas: `ramdeni kg Tafli darCeba mefutkres 5<br />
wlis ganmavlobaSi?~ _ sxvagvari dasrulebac SeiZleboda! aba<br />
vis aqvs sxvagvarad? ise, rom 1 wlis ganmavlobaSi iyos!<br />
{ramdeni kg Tafli darCeba mefutkres erT weliwadSi 5<br />
skidan?} _ diax, erT skaSi erTi ojaxi cxovrobs.<br />
dafasTan gadis moswavle da wers amocanis erT SesaZlo<br />
amoxsnas: (35 _ 16)·5 = 19·5 = 95 (kg).<br />
sxva moswavle dawers meore gzas:<br />
(35 _ 16)·5 = 35·5 _ 16·5 = 175 _ 80 = 95 (kg).<br />
romeli gza jobda da ratom? {pirveli, radgan meoreSi<br />
orjer dagvWirda did ricxvebze gamravleba}.<br />
II. (8 wT) 248/3/!tufsfpnfusjjt!tbljUyfcj!!<br />
hpofcbTj!xbsnpehfojm!tyfvmUbUwjt/!!<br />
moswavlem gonebaSi warmodgeniT unda daTvalos (gaarkvios)<br />
zogierTi mravalwaxnaga sxeulis wveroebis, waxnagebisa da<br />
wiboebis raodenoba (uadvilesi SemTxvevebi).<br />
SekiTxvaTa nimuSebi: _ ramdeni wvero, ramdeni waxnagi da<br />
ramdeni wibo aqvs am piramidas? [prizmas?] {oTxi} ramdenkuTxa<br />
mravalkuTxedia am piramidis [prizmis] es fuZe? (Tan fuZes<br />
vuTiTebT) {oTxkuTxedi}.<br />
_ axla warmoidgine amdagvari sxeuli, oRond romelsac fuZeSi<br />
aqvs SvidkuTxedi [eqvskuTxedi, aTkuTxedi, cxrakuTxedi,<br />
TormetkuTxedi]. ramdeni wvero eqneba mas? ramdeni waxnagi?<br />
ramdeni wibo eqneba mas?<br />
- 39 -
am dros moswavles xelSi ukavia mocemuli oTxkuTxa<br />
piramida [prizma].<br />
saWiroa bevri varjiSi, ori-sami savarjiSo araa sakmarisi.<br />
sxeulTa saxelwodebebze (paralelepipedi, piramida da sxva)<br />
yuradRebis gamaxvileba araa saWiro. masw.-i moswavles awvdis<br />
miTiTebuli geometriuli sxeulis models da ambobs mis<br />
saxelwodebas. kargia, Tuki moswavleebi daimaxsovreben maT.<br />
magram es Zaldautaneblad unda moxdes. saxelwodebaTa codna<br />
araa aucilebeli.<br />
III. (10 wT) klasi daiyofa 4 jgufad, daurigdebaT furclebi,<br />
flomasterebi, sxvadasxvagvari mravalwaxnaga sxeulebi<br />
da miecemaT davaleba interaqtiuli muSaobisTvis:<br />
warmoidgineT, rom amas viTom ockuTxedi (TxuTmetkuTxedi)<br />
aqvs aq. moisazreT, ramden ramdeni eqneba mas wveroebi,<br />
waxnagebi, wiboebi. pasuxebi CawereT cxrilSi.<br />
sanam moswavleebi fiqroben, masw.-i dafaze daxazavs cxrils:<br />
20-kuTxa piramida<br />
20-kuTxa prizma<br />
15-kuTxa prizma<br />
15-kuTxa piramida<br />
wvero wibo waxnagi<br />
Semdeg namuSevrebs sajarod waradgens TviTeuli jgufis<br />
erTerTi wevri da Seavsebs cxrilis Sesabamis striqons.<br />
IV. (6 wT) 248/4/!! ! UbnbTj.Tfkjcsj;!!txsbgj!qbtvyfcj!`!!<br />
hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!yb{{f•/<br />
SekiTxvebi moicavs gamravleba-gayofis naswavl magaliTebs,<br />
moswavleebi pasuxoben saxelmZRvanelos ydis TvalsaCinoebis<br />
gamoyenebiT (an, ukeTesia, plakatis gamoyenebiT).<br />
es TamaSi xSirad Catardeba, rac saukeTeso saSualebaa,<br />
kerZod, gamravlebis cxrilis TavisTavad dasazepirebladac<br />
(rac TviTmiznad ar unda iqces).<br />
V. (7 wT) ! 248/5/! tbfsUp! hbnfpsfcb/! gameordeba algebraariTmetikis<br />
is sakiTxebi, romlebic moswavleebs uWirT.<br />
danarCeni gakveTilebis scenarebi mocemulia gegma-konspeqtebSi.<br />
- 40 -
8. gakveTilebis gegma-konspeqtebi<br />
mizanSewonilia, rom amocanis siZnele da sirTule cotaTi<br />
uswrebdes saSualo moswavlis SesaZleblobebs. Zalian advilia<br />
trivialuri, arafrismTqmeli, metismetad martivi SekiTxvebis<br />
dasma. agreTve sakmaod advilia metismetad Zneli<br />
SekiTxvebis dasmac. yvelaze saWiro da yvelaze Zneli _<br />
esaa im saSualo sirTulis SekiTxvebis dasma, romlebze pasuxic<br />
bavSvs xelewifeba da Tan romlebic mas win waiyvans,<br />
gaafarTovebs ra mis SesaZleblobebs. j. bruneri<br />
saprogramo xazebis dawyebamde: sazafxulo namuSevrebis ganxilva;<br />
da, SesaZloa, III klasis programis dasruleba.<br />
sul: savaraudod 1 kvireuli anu 5 gakveTili<br />
IV klasis programa isea Semofargluli, rom gaTvaliswinebulia<br />
saswavlo wlis dasawyisSi erTi kvireulis daTmoba<br />
III klasis sakiTxebis ara mxolod gameoreba-ganmticebisaTvis,<br />
aramed agreTve III klasis saxelmZRvanelos momTavrebisaTvisac<br />
_ Tuki es Tavis droze ver moeswro.<br />
pirveli ori-sami dRe daeTmoba saardadegebo davalebidan<br />
sayuradRebo amocanebis klasSi garCevas da saklaso TamaSebs. es<br />
iqneba naswavlis mokle gameoreba. amocanebs masw.-i SearCevs<br />
sakuTari SexedulebiT: arastandartulebs, romlebic SedarebiT<br />
gauWirdaT moswavleebs, romlebsac masw.-i sainteresod miiCnevs<br />
da sxva. SedarebiT swrafad gairCeva imdeni, ramdenic moeswreba<br />
or-sam gakveTilSi.<br />
cxadia, am dros gamomJRavndeba moswavleTa codnis xarvezebic,<br />
romlebic SeZlebisamebr gamoswordeba (an damatebiTi<br />
mecadineoba dainiSneba).<br />
saSinao davalebad miecemaT amocanebi Tematikuri krebulidan<br />
_ paragrafebis dasawyisebidan, dReSi saSualod 6 amocana.<br />
momdevno gakveTilebis numeracias pirobiTad viwyebT pirveli<br />
nomridan (Tumca, sinamdvileSi, es iqneba, albaT, meoTxe,<br />
mexuTe Tu sulac meSvide gakveTili).<br />
Tavi I<br />
h!2/!sjdywTj!fsUfvmfcj-!bUfvmfcj-!btfvmfcj-!nbUj!sbpefopcb/!<br />
2/2/ rogorc yovelTvis, wina gakveTilze micemuli saSinao<br />
davalebis amocanebis garCeva. am gakveTilze ki ukve viwyebT IV<br />
- 41 -
klasis programas: klass saSinao davalebad miecema ukve Tavi 1is<br />
pirveli gakveTili 1.1 (romelic momdevno gakveTilis dasawyisSi<br />
gairCeva). Sin moswavlem damoukideblad unda waikiTxos<br />
gakveTilis teqsti da Semdeg amoxsnas amocanebi.<br />
2/3/! UbnbTj! `! txsbgj! qbtvyfcj•/ moswavleebi rig-rigobiT<br />
asaxeleben: orniSna ricxvs, samniSna ricxvs. Tan yoveli moswavle<br />
ambobs imasac, Tu ramdeni aseulia mis mier dasaxelebul<br />
ricxvSi.<br />
_________________________________________________<br />
iwyeba pirveli xazi, ariTmetikisa: mravalniSna ricxvebis<br />
Tvla da Sedareba. am xazSi ZiriTadi TvalsaCinoebaa Zveleburi<br />
saangariSo. masze aucileblad unda gaTvalsaCinovdes<br />
ricxvebi, msjelobebi da gamoTvlebi mravalniSna<br />
ricxvebze!<br />
_________________________________________________<br />
2/4/! hbnfpsfcb; 16161-! 11:1::-! 13434! eb! tywb/! sjdywTj!<br />
fsUfvmfcj-! bUfvmfcj-! btfvmfcj-! sjdywTj! nbUj! sbpefopcb/!<br />
tbnojTob!sjdywjt!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />
_ gamovides dafasTan Sorena da daweros ricxvebi `cxra~ da<br />
`ormoci~, oRond sami cifriT, viTom samniSna ricxviviT<br />
(daiwereba: 009, 040). sinamdvileSi ki es ricxvebi<br />
ramdenniSnaa? {pirvelia erTniSna, meorea orniSna} marcxena<br />
nulebi xom ar iTvleba! diax, eseni samniSnas hgavs, magram...<br />
gaimeoros beqam (susti moswavle).<br />
amdagvaradve gakeTdeba kidev erTi-orjer: 005, 063, 000,<br />
025. Semdeg gairkveva, dafaze daweril TviTeul ricxvSi<br />
ramdeni calia aTeuli.<br />
_ axla vaJam daweros marTlac samniSna ricxvi! (mag.: 324).<br />
gairkveva, ramdeni calia aTeulia am samniSna ricxvSi.<br />
daiwereba: 324 = 3 · 100 + 2 · 10 + 4. sul ramdeni aTeuli<br />
iqneba? 100-Sia 10 cali aTeuli, kidev 10, kidev 10, da kidev<br />
ori. qveviT miewereba: 10 + 10 + 10 + 2 = 32.<br />
_ maSasadame, samniSna ricxvSi aTeulTa raodenobas gviCvenebs...<br />
ra? misi Canaweris... romeli cifrebi? {misi Canaweris pirveli<br />
da meore cifrebi}.<br />
TviTeuli dasaxelebuli ricxvi Tan aikrifeba saangariSoze.<br />
- 42 -
zvsbeSfcb" masw.-ma ar unda gaimeoros gavrcelebuli<br />
Secdoma: 324-Si aris ara 2, aramed 32 aTeuli!<br />
h!3/!sjdywTj!fsUfvmfcj-!bUfvmfcj-!btfvmfcj-!nbUj!sbpefopcb/!<br />
3/2/! 1.1. 1~ 2 3~ 4~ 5~ 6<br />
3/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj•/!<br />
masw.-i TviTeul moswavles rig-rigobiT usaxelebs samniSna<br />
ricxvs, moswavle swrafad pasuxobs, Tu ramdeni aTeulia<br />
dasaxelebul ricxvSi. zogi samniSna ricxvi unda iyos aTeulTa<br />
TanrigSi nuliani: 304, 707, 109, 600, 900...<br />
3/4/! hbnfpsfcb;! 16161-! 11:1::-! 13434! eb! tywb/! sjdywTj!<br />
fsUfvmfcj-!bUfvmfcj-!btfvmfcj-!sjdywTj!nbUj!sbpefopcb/!<br />
tbnojTob! sjdywjt! blsfgb! tbbohbsjTp{f/! swrafad gameordeba<br />
1.3, oRond bolos daemateba naSTiani gayofis zepirad<br />
Sesrulebac, magaliTad: 508 : 10 = 50 (naSTi 8).<br />
508 : 100 = 5 (naSTi 8).<br />
933 : 10 = 93 (naSTi 3).<br />
933 : 100 = 9 (naSTi 33).<br />
TviTeuli dasaxelebuli ricxvi Tan aikrifeba saangariSoze.<br />
h! 4/! sjdywTj! fsUfvmfcj-! bUfvmfcj-! btfvmfcj-! nbUj!<br />
sbpefopcb/<br />
4/2/ 1.2. 1~ 2# 3 4# 5 6<br />
4/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj•/!<br />
masw.-i TviTeul moswavles rig-rigobiT usaxelebs samniSna<br />
ricxvis 10-ze an 100-ze naSTiani gayofis magaliTs, moswavle<br />
swrafad angariSobs ganayofsa da naSTs.<br />
4/4/! hbnfpsfcb;! 16161-! 11:1::-! 13434! eb! tywb/! sjdywTj!<br />
fsUfvmfcj-! bUfvmfcj-! btfvmfcj-! sjdywTj! nbUj! sbpefopcb/!<br />
tbnojTob! sjdywjt! blsfgb! tbbohbsjTp{f/! ! swrafad gameordeba<br />
2.3. TviTeuli dasaxelebuli ricxvi Tan aikrifeba saangariSoze.<br />
h!5/!pUyj!nbUfnbujlvsj!nprnfefcb!eb!sjdywjUj!hbnptbyvmfcb/!<br />
5/2/ 1.3. 1# 2# 3# 4 5 6!<br />
_______________-----------___________________________<br />
iwyeba mesame xazi, ariTmetika-algebrisa: angariSi _<br />
oTxi ariTmetikuli moqmedeba. es xazi mihyveba pirvel xazs,<br />
ese igi: moqmedebebia jer 100-isa da 1000-is farglebSi<br />
- 43 -
(gameoreba), Semdeg _ 10000-is farglebSi, Semdeg _ milionis<br />
farglebSi, Semdeg cotaTi miliardis farglebSic da<br />
bolos sul cotaTi _ miliardis zeviTac.<br />
mTavaria ara qveSmiweriTi, aramed gaazrebuli zepiri<br />
angariSis unarCvevaTa ganviTareba. advili zepiri gamoTvlebi<br />
mravalniSna ricxvebze grZeldeba mTeli saswavlo<br />
wlis ganmavlobaSi. aucilebelia am moqmedebaTa gaTvalsaCinoveba<br />
saangariSoze!<br />
dafaze (da Tan rveulebSi) Sesrulebuli gamoTvlebis<br />
TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT unda aRiweros<br />
(ras vakeTebT) da unda aixnas _ yovelTvis!<br />
________________________________________________<br />
5/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Tflsfcb.hbnplmfcb•/!<br />
SekiTxvebi moicavs zepir Sekreba-gamoklebas 100-is farglebSi.<br />
pirvel wreze mTeli aTeulebisa Tu oceulebisa: 56 + 20,<br />
13 + 40... 56 _ 30, 93 _ 40...<br />
meore wreze _ erTeulebi rom advilad iangariSeba: 34 + 34,<br />
51 + 38... 84 _ 34, 51 _ 8, 89 _ 83...<br />
mesame wreze _ Znelebic: 45 + 38, da romlebic `SevsebiT~<br />
akldeba (sxvaoba ar aRemateba ocs): 78 _ 59, 36 _ 17...<br />
5/4/! pUyj! nbUfnbujlvsj! )bsjUnfujlvmj*! nprnfefcb! eb!<br />
sjdywjUj! hbnptbyvmfcb/! ! moswavleebs win unda edoT<br />
gadaSlili saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis teqstze (romelic<br />
Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />
am teqstis TviTeuli nawili.<br />
SeniSvna. termini `ariTmetikuli~ jer araa saWiro, iqneba<br />
V klasSi.<br />
h!6/!nprnfefcbUb!sjhj!sjdywjU!hbnptbyvmfcbTj/!njtj!nojTwofmpcb/<br />
6/2/ 1.4. 1# 2~ 3~ 4* 5 6!<br />
6/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!eblblvofcb•/!<br />
dafaze daxazulia ori Setyupebuli CarCo (ujredebi). erTSi<br />
weria: `oceulebi~ meoreSi weria: `naSTi~. masw.-i maCvenebeli<br />
joxis wveriT akakunebs am ujredebSi, moswavlem ki unda<br />
gamoicnos Sesabamisi ricxvi. magaliTad:<br />
masw.-ma daakakuna erTxel `oceulebSi~ da samjer _ `naSTSi~<br />
{ocdasami}; arcerTxel `oceulebSi~ da rvajer _ `naSTSi~<br />
{rva}; samjer _ oceulebSi da arcerTxel _ `naSTSi~ {samoci}<br />
- 44 -
da ase Semdeg.<br />
6/4/! pUyj! nbUfnbujlvsj! )bsjUnfujlvmj*! nprnfefcb! eb!<br />
sjdywjUj! hbnptbyvmfcb/! nprnfefcbUb! sjhj! sjdywjU!<br />
hbnptbyvmfcbTj/! sjdywjUj! hbnptbyvmfcjt! nojTwofmpcb/!<br />
moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4<br />
gakveTilis teqstze. masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis<br />
TviTeuli nawili.<br />
TfojTwob/ termini `ariTmetikuli~ jer araa saWiro, iqneba<br />
V klasSi.<br />
h!7/!sjdywjUj!hbnptbyvmfcjt!nojTwofmpcb/!!<br />
rwfTnjxfsjU!Tflsfcb.hbnplmfcb/!<br />
7/2/ 1.5. 1~ 2# 3~ 4# 5 6<br />
me-5 amocanisTvis moswavlem dafaze daxazos borbali.<br />
7/3/! hbnfpsfcb! `! tbnojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb/! sbupnbb! nbsUfcvmj! njtj! xftfcj/! Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb! tbbohbsjTp{f/! ! moswavle dafaze dawers samniSna<br />
ricxvebis qveSmiweriT Sekrebis magaliTs, gverdiT _ imave<br />
Sekrebas qveSmiwerili gamosaxulebebiT. sruli msjelobiT<br />
Sesruldeba Sekreba. Semdeg aseve Sesruldeba gamokleba.<br />
rodesac erTi moswavle dafasTan muSaobs da wers, imavdroulad<br />
meore moswavle imave moqmedebas masw.-is daxmarebiT<br />
asrulebs saangariSoze. sxvebi ki msjeloben, romelimes rame<br />
xom ar SeSlia da ratom.<br />
masw.-ma mravaljer unda moiTxovos dasabuTeba, Tu ratomaa<br />
marTebuli moqmedebaTa TviTeuli nabiji.<br />
5·<br />
100 + 5·<br />
10 + 6<br />
+<br />
7·<br />
10 + 3<br />
556<br />
+<br />
73<br />
7 · 100<br />
2 · 100<br />
4 · 10<br />
5 · 10<br />
+ 1<br />
+ 8<br />
am dros mTavaria, rom klasma gaiazros qveSmiweris wesi da ar<br />
moxdes misi mxolod meqanikuri damaxsovreba: ratom vwerT<br />
Sesakrebebs erT svetSi, ratom ar SeiZleba maTi wanacvleba<br />
(aTeuli zustad aTeulis qveS rom unda iyos), ratom vkrebT<br />
erTmaneTis qveS miweril ricxvebs. amisaTvis damatebiT<br />
maxvildeba yuradReba qveSmiweriT Canaweris sisworeze: _<br />
SekrebiT qveSmiweriT 464 da 89. romeli Canaweria swori?<br />
464 464<br />
464<br />
+ Tu<br />
+<br />
− Tu<br />
89<br />
89<br />
89<br />
−<br />
+<br />
+<br />
464<br />
−<br />
89<br />
- 45 -
_ ratom? {raki qveSmiweriT Sekrebisas erTeulebs erTad<br />
vkrebT, amitom erTeuli erTeulis qveS unda eweros, aseve<br />
aTeuli (roca gvaqvs) aTeulis qveS, xolo aseuli (roca<br />
gvaqvs) aseuli qveS} (aseve gamoklebis SemTxvevaSic).<br />
7/4/! UbnbTj;! ebwehfU! hbnptbyvmfcjt! njyfewjU•/! ! masw.-i<br />
dafaze dawers erT gamosaxulebas: 5 · 3 + 2; 5 · 3 + 0;<br />
5 · 4 + 1, 1 · 9 + 7 da sxva. moswavleebi unda gamovidnen<br />
TiTo-TiTod, Tanac zustad im TanmimdevrobiT, rogorc sxedan:<br />
jer marcxena rigis pirveli merxis marcxena, Semdeg misi<br />
mezobeli, Semdeg meore merxi da ase Semdeg. SeiZleba am Tanmimdevrobis<br />
Secvla, mTavari isaa, rom klasma kargad icodes, ra<br />
TanmimdevrobiT unda gamovidnen da es Tanmimdevroba aRar unda<br />
Seicvalos arc am gakveTilze da arc SemdgomSi.<br />
moswavleebi gamodian da dgebian ise, rom miviRoT moswavleTa<br />
5 · 3 + 2 (Tu sxva). Semdeg masw.-i sxva Canawers dawers, gamodian<br />
is moswavleebi, visac pirvel jerze ar mouwia gamosvla (oRond<br />
kvlav imave TanmimdevrobiT) da ase Semdeg.<br />
7/5/! nprnfefcbUb! sjhj! sjdywjU! hbnptbyvmfcbTj/! sjdywjUj!<br />
hbnptbyvmfcjt!nojTwofmpcb/ swrafad gameordeba moswavlis<br />
saxelmZRvanelos me-4 gakveTilis teqstis Sinaarsi _<br />
sasurvelia, wignSi Cauxedavad, magram Tuki moswavles<br />
SekiTxvaze pasuxi gauWirdeba, Caixedos.<br />
h!8/!pUyojTob!sjdywfcjt!xbljUywb!eb!Dbxfsb!<br />
8/2/! 1.6. 1 2# 3~ 4# 5* 6<br />
8/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/•!<br />
am TamaSSi rig-rigobiT erTi TiTo moswavle ki ar pasuxobs,<br />
aramed _ ori-ori (erT merxze msxdarni). masw.-i daasaxelebs<br />
100-ze nakleb raime ricxvs. moswavleTa wyvilidan marcxenam<br />
unda Semokras taSi imdenjer, ramdeni oceulicaa am ricxvSi,<br />
xolo marjvenam _ am oceulTa garda naSTi risi tolicaa.<br />
magaliTebi: _ ocdaori {taSi erTxel, taSi orjer};<br />
ormcodaTerTmeti {taSi orjer, taSi 11-jer}; aTi {siCume,<br />
taSi aTjer}; nuli {siCume, siCume}; xuTi {siCume, taSi<br />
xuTjer}; samoci {taSi samjer, siCume}; da ase Semdeg.<br />
- 46 -
8/4/! pUyojTob! sjdywfcj/! ! pUyojTob! sjdywjt! xbljUywb/!<br />
tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb!<br />
eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo!<br />
djgsvmbe!npdfnvmj!sjdywjt!blsfgb•!tbbohbsjTp{f/!<br />
_ ra aris aTaseuli? {esaa 10 aseuli} rogor iwereba samniSna<br />
ricxvi, romelSic 9 aseulia da naSTi 87? {9 · 100 + 87 =<br />
987 (cxriani iwereba marcxniv!)} ese igi, aseve rogor Caiwereba<br />
samniSna ricxvi, romelSic 10 aseulia da naSTi 87? {10 · 100<br />
+ 87 = 1087 (aTiani iwereba marcxniv!) _ aTas<br />
oTxmocdaSvidi}. avkrifoT saangarSoze!<br />
aseve: 20 · 100 + 87 = 2087 35 · 100 + 87 = 3587<br />
_ axla am raodenobebSi gamovyoT aTaseulebi da naSTi _<br />
romelic samniSna ricxvia (da romlis Cawerac ukve gvaqvs<br />
naswavli): 2087 = 2 · 1000 + 87 3587 = 3 · 1000 + 587<br />
_ avkrifoT saangarSoze!<br />
oTxniSna ricxvis wakiTxva: gairCeva moswavlis saxelmZRvanelos<br />
me-6 gakveTilSi mocemuli TvalsaCinoeba. Tan es<br />
ricxvi aikrifeba saangarSoze.<br />
h!9/!pUyojTob!sjdywfcjt!xbljUywb!eb!Dbxfsb!<br />
9/2/ 1.7. (1 _ ara) 2~ 3~ 4# 5 6#<br />
9/3/! pUyojTob! sjdywfcj/! ! pUyojTob! sjdywjt! xbljUywb/!<br />
tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb!<br />
eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo!<br />
djgsvmbe!npdfnvmj!sjdywjt!blsfgb•!tbbohbsjTp{f/!<br />
gameordeba 7.3, oRond, cxadia, sxva ricxvebiT. Tan gairCeva<br />
moswavlis saxelmZRvanelos me-7 gakveTilSi mocemuli<br />
TvalsaCinoeba. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
9/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!eblblvofcb•/!<br />
Catardeba iseve, rogorc 5.2, oRond 999-is farglebSi.<br />
amisaTvis, cxadia, dafaze saWiro iqneba sami ujredi:<br />
aseulebisa, aTeulebisa da erTeulebisa. axali magaliTebi:<br />
dakakuneba samjer, dakakuneba eqvsjer, dakakuneba erTxel {samas<br />
samocdaerTi}; dakakuneba orjer, dakakuneba arcerTxel,<br />
dakakuneba rvajer {oras rva}; da ase Semdeg.<br />
9/5/! hbnfpsfcb! `! tbnojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb/! sbupnbb! nbsUfcvmj! njtj! xftfcj/! Tflsfcb.<br />
- 47 -
hbnplmfcb! tbbohbsjTp{f/ gameordeba 6.2, oRond, cxadia, sxva<br />
ricxvebiT.<br />
h!:/!tblpouspmp!xfsb!$!2<br />
1. udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
SeiZleba erTi meqanikuri Secdomis patieba.<br />
2. udides 4 qulas or-ori SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
3. advilia, amitom udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis<br />
akldeba TiTo q.<br />
4. Tuki dawyebulia gamravleba, ukve iwereba 1 q. aseve, Tuki<br />
dawyebulia namravlidan gamokleba, iwereba 2 q. xolo<br />
gamoTvlebis or-ori SecdomisTvis udides 5 qulas TiTo<br />
SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
Tuki Tavidanve mcdari moqmedebebiTaa dawyebuli, magram<br />
gamoTvlebi marTebuladaa, maSin iwereba 1 q.<br />
5. Tuki daxazulia erTmaneTze nebismierad (Tundac mcdarad)<br />
midgmuli oTxkuTxedi da xuTkuTxedi, ukve iwereba 1 q. Tuki<br />
marTebuladaa Sesrulebuli mxolod erTi davaleba _ 3 q.<br />
orive miRebuli mravalkuTxedis gverdebis raodenobis TiTo<br />
SecdomisTvis udides 5 qulas akldeba TiTo q.<br />
Tavi II<br />
iwyeba meore xazi, ariTmetika-algebrisa: ariTmetikul<br />
moqmedebaTa wesebi. aq formulebi weria mxolod masw.isaTvis,<br />
da ara moswavleTaTvis!<br />
wesebis gazepireba araa saWiro. moswavle gaazrebulad,<br />
sakuTari sityvebiT unda ayalibebdes maT, Tundac arc<br />
mTlad zustad _ masw.-i Seusworebs. mTavaria, moswavles<br />
arsebiTad esmodes es wesebi da gaazrebulad iyenebdes maT<br />
saWiroebisamebr.<br />
am xazis safexurebi ZiriTadad moswavlis saxelmZRvanelos<br />
amocanebSia dawvrilebiT damuSavebuli. sagakveTilo<br />
muSaoba Tavidan bevri ar sWirdeba, magram sakiTxis<br />
gavlis Semdeg aucilebelia misi xangrZlivi praqtikuli<br />
ganmtkiceba. amitom TviTeul safexurs eTmoba saSualod 3<br />
sagakveTilo monakveTi. xolo ganmtkiceba SemdgomSi<br />
TavisTavad moxdeba saSinao davalebis amocanebis amoxsnisas<br />
da garCevisas.<br />
- 48 -
am xazis bolo mesamedis safexurebi Znelia da yvela<br />
moswavle ver daeufleba. maTze muSaoba gagrZeldeba V klasSi.<br />
Cven Zalian did yuradRebas vuTmobT angariSis advil<br />
xerxebs. masw.-s ar unda egonos, rom maTi mTavari mizania<br />
swored angariSi da gamoTvlebi. rasakvirvelia, esecaa<br />
(gansakuTrebiT, zepiri angariSisa), magram mTavari mainc<br />
sxvaa: swored angariSis advili xerxebia bavSvisTvis<br />
misawvdomi, bunebrivi da misaRebi saSualeba algebris<br />
swavlebisa. mTavari mizania is, rom bavSvi daeuflos algebrul<br />
moqmedebaTa sawyisebs, an moqmedebebs gamosaxulebebze.<br />
magaliTad:<br />
800 · 7 = 8 · 100 · 7 = 8 · 7 · 100 = 56 · 100 = 5600;<br />
24000 · 3 = 24 · 1000 · 3 = 24 · 3 · 1000 = 72000;<br />
30015 · 4 = (30000 + 15) · 4 = 30000 · 4 + 15 · 4 = 120000 + 60 = 120060.<br />
dafaze (da Tan rveulebSi) Sesrulebuli gamoTvlebis<br />
TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT unda aRiweros<br />
(ras vakeTebT) da unda aixnas (ratomaa ase) _ yovelTvis!<br />
________________________________________________<br />
h!21/!pUyojTob!sjdywfcj/!TftblsfcUb!hbebobdwmfcb!eb!ebkhvgfcb/!<br />
21/2/ 1.8. 1~ 2~ 3# 4# 5# 6<br />
2.1. 1~ 2~ 3~ 4~ (5 _ ara) 6#<br />
21/3/! Tflsfcjt! xftfcj;!TftblsfcUb! hbebobdwmfcb! eb! ebkhv.<br />
gfcb (a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b... wesebi zogadad jer ar<br />
Camoyalibdeba _ ubralod, saSinao davalebidan 1-li gakveTilis<br />
me-5 amocana gairCeva dawvrilebiT da daskvnebi Camoyalibdeba am<br />
kerZo SemTxvevisaTvis.<br />
21/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/•!<br />
ix. 7.2, oRond oceuli Seicvalos aTeuliT. magaliTebi:<br />
_ ormocdasami {taSi oTxjer, taSi samjer}; samoci {taSi<br />
eqvsjer, siCume}; rva {siCume, taSi rvajer} ocdacameti {taSi<br />
samjer, taSi samjer}; oci {taSi orjer, siCume}; nuli {siCume,<br />
siCume} da ase Semdeg.<br />
21/5/!pUyojTob!sjdywfcj/!!pUyojTob!sjdywjt!xbljUywb/!<br />
! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj!<br />
ebtbyfmfcb!eb!djgsvmj!Dbxfsb!ebgb{f/!qjsjrjU;!tjuzwjfsbe!<br />
bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjdywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/!!<br />
- 49 -
gameordeba 7.3, oRond, cxadia, sxva ricxvebiT.<br />
h!22/!{fqjsj!bohbsjTj!pUyojTob!sjdywfc{f/!!Tflsfcjt!xftfcj!<br />
22/2/ 2.2. 1# 2~ 3~ 4 5~ 6~<br />
22/3/! Tflsfcjt! xftfcj;! TftblsfcUb! hbebobdwmfcb! eb! ebkhv.<br />
gfcb (a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b... moswavleebs win unda<br />
edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze<br />
(romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT<br />
gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
22/4/!UbnbTj;!yfmfcjt!tjhs[jt!njyfewjU!ebehpnb•/!<br />
gamova ori moswavle, sworad gaSlian xelebs da daetolebian<br />
_ vis ufro grZeli aqvs. visac ufro grZeli aqvs, dadgeba<br />
ufro marcxniv. gamova Semdegi moswavle da daetoleba _ Tavis<br />
adgils moZebnis. gamova meoTxe da _ isic. ase dalagdeba mTeli<br />
klasi xelebis sigrZis mixedviT.<br />
Tuki zog or moswavles toli sigrZis xelebi aRmoaCndeba,<br />
erTmaneTis win dgebian, ese igi, rigSi erTsadaimave adgilas.<br />
Zalian bevri datoleba rom ar gaxdes saWiro, axalgamosul<br />
moswavles masw.-i miuTiTebs, Tu romel moswavleebs daetolos<br />
_ daetolos daaxloebiT misi simaRlis moswavleebs, ufro<br />
maRlebsa da ufro dablebs nu daetoleba.<br />
bolos, yuradRebas mivaqcevT imas, xelebis sigrZis mixedviT<br />
dadgoma igivea Tu ara, rac simaRlis mixedviT dadgoma.<br />
22/5/! {fqjsj! bohbsjTj! pUyojTob! sjdywfc{f-! 21111.jt!<br />
gbshmfcTj! )bewjmj! TfnUywfwfcj*/! sruldeba saangariSoze<br />
gaTvalsaCinovebis TanxlebiT: 630 + 670 1500 + 3500<br />
4122 + 4003 6305 + 900 1811 _ 805 1411 _ 800<br />
7800 _ 4300 1500 · 3 8400:2<br />
h!23/!mbUjovsj!btpfcj/!!Tflsfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />
23/2/ 2.3. 1~ 2 3~ 4 5 6# 7#<br />
23/3/! mbUjovsj! btpfcj/! ! swrafad gaimeoreben laTinuri<br />
asoebis wakiTxvas: masw.-i dawers dafaze, moswavle pasuxobs.<br />
SeiZleba, moswavleebma inglisuri an sxvaenovani gamoTqmiT<br />
waikiTxon (rogorc aqvT naswavli) _ Sesworeba araa saWiro,<br />
waikiTxon ise, rogorc eadvilebaT.<br />
sxva asoebi araa saWiro, radgan bavSvs SeiZleba gauZneldes<br />
- 50 -
_ saqme isaa, rom sxva asoebi rusul da laTinur enebSi sxvadasxvagvarad<br />
ikiTxeba, rac bavSvs damatebiT siZneles uqmnis.<br />
23/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj!pUyojTob!<br />
sjdywfc{f-!21111.jt!gbshmfcTj!)bewjmj!TfnUywfwfcj*/! ! !<br />
! ! nimuSebi ix. 11.4-Si.<br />
Sekreba advili xerxiT: a+b+c+d = (a+c)+(b+d) da sxva.<br />
Sekrebis naswavli wesis gamoyenebiT: daiwereba: 250 + 105 +<br />
650 + 195 _ rogor jobia Sekreba, rogori TanmimdevrobiT?<br />
Sesakrebebi advilad rom Seikribos? Cven xom viciT, rom<br />
SesakrebTa gadanacvleba da dajgufeba SegviZlia, amiT jamis<br />
mniSvneloba xom ar Seicvleba!<br />
Sekrebis naswavli wesis gamoyenebiT: (250+650) + (105+195) =<br />
900 + 300 = 1200.<br />
aseve Sesruldeba: 128 + 3010 + 22; 5070 + 251 + 49 +<br />
30. ukanasknelSi sxva Tanmimdevrobis SerCevaa saWiro.<br />
Sekrebis win yovelTvis unda davukvirdeT da yvelaze advili<br />
Tanmimdevroba SevarCioT!<br />
h!24/!bewjmj!Tflsfcb/!!<br />
pUyojTob!sjdywfcjt!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />
24/2/ 2.4. 1# 2# 3 4# 5# 6 7<br />
24/3/! Tflsfcb! bewjmj! yfsyjU; a+b+c+d = (a+c)+(b+d) eb!<br />
tywb/!Catardeba iseve, rogorc 12.3, oRond sxva magaliTebiT:<br />
26 + 275 + 225 + 64; 1011 + 1243 + 889 + 7;<br />
2100 + 1800 + 2900 + 2200.<br />
TviTeul SemTxvevaSi xmamaRla vityviT, Tu ratom<br />
davawyvileT Sesakrebebi swored ase _ me-4 gakveTilis teqstSi<br />
mocemuli wesis Sesabamisad. am wess kidev erTxel wavikiTxavT<br />
da gaviazrebT. rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba<br />
xmamaRali msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda<br />
aixnas (ratomaa ase).<br />
24/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!<br />
eblblvofcb•/!Catardeba iseve, rogorc 8.3, oRond ukve 9999-is<br />
farglebSi. amisaTvis, cxadia, dafaze saWiro iqneba oTxi<br />
ujredi: aTaseulebisa, aseulebisa, aTeulebisa da erTeulebisa.<br />
axali magaliTebi: dakakuneba xuTjer, dakakuneba samjer, dakakuneba<br />
eqvsjer, dakakuneba erTxel {xuTi aTas samas samoc-<br />
- 51 -
daerTi}; dakakuneba arcerTxel, dakakuneba orjer, dakakuneba<br />
arcerTxel, dakakuneba rvajer {oras rva}; da ase Semdeg.<br />
cxadia, am TamaSSi kakunis mosmenisa da mosmenilis<br />
damaxsovrebis siZnelecaa.<br />
24/5/!pUyojTob!sjdywfcjt!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplmfcb!21111.jt!<br />
gbshmfcTj! )bewjmj! TfnUywfwfcj*/! sruldeba saangariSoze<br />
gaTvalsaCinovebis TanxlebiT: 360 + 740 2500 + 4500<br />
6005 + 2103 800 + 5012 8612 _ 505 2333 _ 600<br />
8700 _ 3400 3400 · 2 9300:3<br />
h!25/!kbnjt!hbnplmfcb/!!oblwUfcjt!bSojTwob!mbUjovsj!btpfcjU!<br />
25/2/ 2.5. 1# (2 _ ara) 3# 4# 5# 6~<br />
25/3/! kbnjt! hbnplmfcb; a - (b+c+d) = a - b - c - d. saSinao<br />
davalebidan me-5 gakveTilis me-2 amocana gairCeva dawvrilebiT<br />
da dasknebi Camoyalibdeba am magaliTis ganzogadebiT.<br />
25/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj• _ 110 +_ `20~.!<br />
aRwerilia meTod-saxelmZRvanelos zogad nawilSi. masw.-s taSis<br />
SemokvriT TamaSi gadahyavs ricxvTa ritmuli matebidan maT<br />
ritmul klebaze, rac TamaSs ufro sainteresos xdis.<br />
amjerad daviwyoT 110-dan, vumatoT oc-oci (masw.-is<br />
taSamde), Semdeg vakloT oc-oci (masw.-is taSamde), isev<br />
vumatoT or-ori da ase Semdeg.<br />
es yovelive ase aRiniSneba: 110 +_ `20~.<br />
25/5/!oblwUfcjt!bSojTwob!mbUjovsj!btpfcjU/!<br />
gairkveva, me-4 gakveTilis teqstSi mocemuli TviTeuli mcdari<br />
Canaweri ratomaa mcdari.<br />
h!26/!kbnjt!hbnplmfcb/!!hbnplmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />
26/2/ 2.6. 1~ 2~ (3 _ ara) 4# 5 6# 7<br />
me-7 amocanaSi gavixsenoT zooparkebi.<br />
26/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj•/!<br />
SekiTxvebi moicavs ricxvTa zepir Sedarebas 100-is farglebSi.<br />
Zneli Sesadarebeli ricxvebi araa saWiro. misacemi magaliTebi:<br />
1) 40-is farglebi: 38 da 29; 16 da 31...; 2) roca ricxvTa Soris<br />
gansxvaveba ar aRemateba 20-s: 45 da 63; 78 da 92...; 3)<br />
roca sxvaoba advili saangariSoa: 67 da 24; 80 da 15; 30 da<br />
94...<br />
- 52 -
26/4/!kbnjt!hbnplmfcb; a - (b+c+d) = a - b - c - d. hbnplmfcb!<br />
bewjmj!yfsyjU; a - b - c - d = a - (b+d) - c eb!tywb/<br />
saSinao davalebidan me-6 gakveTilis me-3 amocana gairCeva<br />
dawvrilebiT. rogorc yovelTvis, yvelaferi Sesruldeba<br />
xmamaRali msjelobiT _ TviTeuli nabijis aRweriTa da axsniT.<br />
Semdeg saklaso samuSaoebi: 9000 _ 5125 =<br />
9000 _ (5000 + 100 + 25) = 9000 _ 5000 _ 100 _ 25 =<br />
4000 _ 100 _ 25 = 3900 _ 25 = 3875.<br />
axla gadajgufebiT: 8500 _ 4531 = 8500 _ (4000 + 500 +<br />
31) = 8500 _ 500 _ 4000 _ 31 = 8000 _ 4000 _ 31 = 3969.<br />
_ gamoklebisas SesakrebTa gadajgufeba ratom SeiZleba? {Cven<br />
ukve naswavli gvaqvs, rom SesakrebTa gadajgufebiT jamis mniSvneloba<br />
ar icvleba}. winaswar (4000 + 500 + 31) jamSi movaxdenT<br />
saTanado gadanacvlebas _ Sekrebis naswavli wesis ZaliT!<br />
h!27/!oblwUfcjt!bSojTwob!btpfcjU/!!<br />
Tflsfcb.hbnplmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />
27/2/ 2.7. 1~ (2 _ ara) 3# 4# 5# 6<br />
27/3/!oblwUfcjt!bSojTwob!mbUjovsj!btpfcjU/!<br />
dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-7 gakveTilis me-2<br />
amocana. Semdeg gairkveva, Tu ratomaa mcdari Semdegi aRniSvnebi:<br />
marTkuTxedi ADME, gaxsnili texili MATKDE, gaxsnili<br />
texili AMKTDE.<br />
27/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywfcjt! ubTfcj/•!<br />
Catardeba iseve, rogorc 10.3, oRond ukve 999-is farglebSi.<br />
amitom, cxadia, ukve sam-sami moswavle iqneba saWiro da<br />
erTmaneTs moswavleTa sameulebi Seejibrebian. axali magaliTebi:<br />
_ oras samocdaeqvsi {taSi orjer, taSi eqvsjer, taSi<br />
eqvsjer}; as oTxmoci {taSi erTxel, taSi rvajer, siCume};<br />
ormocdaori {siCume, taSi oTxjer, taSi orjer}; xuTasi {taSi<br />
xuTjer, siCume, siCume}; oTxas cxra {taSi oTxjer, siCume,<br />
taSi cxrajer} da ase Semdeg.<br />
27/5/!Tflsfcb!bewjmj!yfsyjU
(3000 + 4000) + (400 + 600) + (25 + 75) =<br />
7000 + 1000 + 100 = 8100.<br />
3425 _ 1475 = 3425 _ (1000 + 400 + 75) = 3425 _ 1000<br />
_ 400 _ 75 = 2425 _ 400 _ 75 = 2000 _ 75 = 1925.<br />
3425 _ (95 + 25 + 600) = 3425 _ 95 _ 25 _ 300 = (aq umjobesia,<br />
rom jer 25 gamovakloT!) = 3400 _ 95 _ 300 = (aq<br />
umjobesia, rom jer 300 gamovakloT!) = 3100 _ 95 = 3005.<br />
28/!tblpouspmp!xfsb!$!3/!<br />
2/ Tuki erTi isari mainc marTebuli mimarTulebiTaa, ukve<br />
iwereba 1 q. Tuki meorec marTebulia _ 2 q da ase Semdeg _ 4 q.<br />
3/ advilia, amitom udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis<br />
akldeba TiTo q.<br />
4/ Tuki erTerTi gamoTvlilia marTebulad, magram ara<br />
advili xerxiT, maSin iwereba 3 q. gamoTvlis TiTo SecdomisTvis<br />
akldeba TiTo q. Tuki SerCeulia advili xerxebi, maSin<br />
gamoTvlis or-ori SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
5/ Tuki dawyebulia gamravleba da Sekreba, ukve iwereba 1 q.<br />
aseve, Tuki dawyebulia jamidan gamokleba, iwereba 2 q. xolo<br />
gamoTvlebis or-ori SecdomisTvis udides 5 qulas TiTo<br />
SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
Tuki Tavidanve mcdari moqmedebebiTaa dawyebuli, magram<br />
gamoTvlebi marTebuladaa, maSin iwereba 1 q.<br />
6/ TiTo samniSna ricxvis marTebulad Sedgenaze iwereba<br />
TiTo q. erTaderTobis TiTo marTebul pasuxzec _ TiTo q.<br />
Tuki dasabuTebac sanaxevrod mainc marTebulia _ 5 q.<br />
orive SemTxvevaSi pasuxia: araa erTaderTi. dasabuTeba<br />
amgvaria:<br />
I _ magaliTad: 480 da 370; II _ magaliTad: 106 da 116.<br />
Tavi III<br />
h!29/!Tfls/.hbnplm/!nshwbm!btfvmbnef!bo!bUbtfvmbnef!TfwtfcjU/!<br />
29/2/ 2.8. 1~ 2# 3# 4# 5! 6#<br />
3.1. (1 _ ara) 2~ 3~ 4# 5# 6# 7<br />
29/3/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb•!)2111.jt!gbshmfcTj*/!<br />
wesi aseTia: pirveli moswavle iwyebs Tvlas ise, rom meoremesame<br />
moswavles mouwios aseulze gadasvla (magaliTad, iwyebs<br />
- 54 -
487-iT). masw.-is taSis Semokvraze is wyvets Tvlas, agrZelebs<br />
momdevno moswavle _ masw.-is Semdegi taSis Semokvramde, da ase<br />
Semdeg. uceb masw.-i daiZaxebs: _ axla ukuRma! da momdevno<br />
moswavlem ukuTvla unda ganagrZos zustad im ricxvidan,<br />
romelzedac wina moswavles Seawyvetina masw.-ma. da ase Semdeg...<br />
29/4/!pUyojTob!sjdywfcjt!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplmfcb!21111.jt!<br />
gbshmfcTj;! nshwbm! btfvmbnef! bo! bUbtfvmbnef! Tfwtfcjt!<br />
yfsyjU/! jer dawvrilebiT gairCes saSinao davalebidan 1-li<br />
gakveTilis 1-li amocana. Semdeg aseve viangariSebT:<br />
5071 + 2098 = 5071 + 2100 _ 2 =7111 _ 2 = 7109.<br />
3536 + 4005 = 3536 + 4000 + 5 = 7536 + 5 = 7541.<br />
4999 + 3999 = 5000 – 1 + 4000 – 1 = 9000 – 1 – 1 = 8998.<br />
h!2:/!qfsjnfusj/!!UbobnbnsbwmUb!hbebobdwmfcb!eb!ebkhvgfcb!<br />
2:/2/ 3.2. 1~ 2# 3~ 4# (5 _ ara) 6<br />
2:/3/! nsbwbmlvUyfejt! qfsjnfusj/!gavimeorebT, ra aris mravalkuTxedis<br />
perimetri da Semdeg gamovTvliT dafis perimetrs.<br />
gamoTvlebi dafaze (da, ese igi, rveulebSic) daiwereba.<br />
2:/4/!UbnbTj;!v[sbwUb!ebxzwjmfcb•/!Catardeba TamaSis saxiT,<br />
saxalisod. masw.-i dafaze swrafad daxatavs sxvadasxva naswavl<br />
nakvTebs: wreebs, rgolebs, mravalkuTxedebs, marTkuTxedebs,<br />
kvadratebs, xazebsa da sxva. maTi raodenoba iyos daaxloebiT<br />
imdeni, ramdeni erTeuli avejic dgas saklaso oTaxSi, moswavleTa<br />
skamebis garda (Tuki oTaxSi moswavleebi cal-calke<br />
skamebze sxedan; xolo sizustes ara aqvs mniSvneloba). _ axla<br />
gavarkvioT, Cvens saklaso oTaxSi avejis raodenobaa meti Tu am<br />
nakvTebis raodenoba. (oRond, moswavleTa skamebs nu CavTvliT,<br />
Torem aveji Zalian bevri gamogviva; maswavlebis skami ki<br />
CavTvaloT!). rogor davawyviloT? {moZravi saTvleli nivTebis<br />
meSveobiT}. modi, saTvleli nivTebis nacvlad moswavleebi<br />
iyaviT! aba, TiTo avejTan TiTo moswavle dawyvildes! (gzadagza<br />
gairkveva, Tu kerZod romeli nivTebia `aveji~). axla ra vqnaT?<br />
{dawyvilebuli moswavleebi nakvTebTan dawyvildnen}. modiT,<br />
dawyvildiT, TiTo moswavlem TiTo nakvTs daados TiTi! Zalian<br />
kargi. ras gvetyvis cara nakvTebisa da da avejis raodenobaTa<br />
Sesaxeb? {nakvTebis raodenoba samiTaa meti, vidre avejisa}. nika,<br />
saidan icis es ciram? {radgan sami nakvTi mogvrCa mewyviles<br />
- 55 -
gareSe}. kargi, axla jer nu dasxdebiT, isev daadeT TiTebi Tqvens<br />
nakvTebs! daviwyoT aqedan da rig-rigobiT: TviTeulma moswavlem<br />
daasaxelos is nakvTi, romelic mas Sexvda!<br />
2:/5/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />
ebkhvgfcb/! wesebi zogadad jer ar Camoyalibdeba _ ubralod,<br />
saSinao davalebidan me-2 gakveTilis me-5 amocana gairCeva<br />
dawvrilebiT da dasknebi Camoyalibdeba am kerZo SemTxvevisaTvis.<br />
h!31/!UbobnbnsbwmUb!hbebobdwm/!eb!ebkhvg/!!Tfwtfcjt!yfsyj!<br />
31/2/ 3.3. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5 6<br />
31/3/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />
ebkhvgfcb/!dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan 1-li da<br />
me-2 amocanebi. Semdeg moswavleebma win unda daidon gadaSlili<br />
saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis teqstze (romelic Sin unda<br />
hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis<br />
TviTeuli nawili.<br />
31/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!tbqjsjtqjspoj•/!<br />
masw.-i ambobs romelime sityvas naswavl raodenobriv, sivrciT<br />
Tu droiT mimarTebaTagan Tu moqmedebaTagan _ moswavlem unda<br />
daasaxelos sapirispiro sityva. sityvebi:<br />
bevri, mravali, cota, meti, naklebi, didi, patara, maRali,<br />
dabali, grZeli, mokle, zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT, qveda,<br />
maRla, dabla, wina, win, ukana, ukan, SigniT, Siga, gareT, gare,<br />
marjvena, marjvniv, marcxena, marcxniv, adre, gvian, ufrosi,<br />
umcrosi, mimateba, gamokleba.<br />
meore wreze ufro Znelebi: msxvili, wvrili, sqeli,<br />
Txeli, farTo, ganieri, viwro, xangrZlivi, xanmokle, Semdeg;<br />
dagrZeleba, damokleba, daviwroeba, gafarToeba, gamsxvileba,<br />
dawvrileba, gasqeleba, gaTxeleba.<br />
31/5/! pUyojTob! sjdywfcjt! {fqjsj! Tflsfcb.hbnplmfcb! 21111.<br />
jt! gbshmfcTj;! nshwbm! btfvmbnef! bo! bUbtfvmbnef! Tfwtfcjt!<br />
yfsyjU/!Catardeba iseve, rogorc 18.3:<br />
5071 + 2098 = 5071 + 2100 _ 2 =7111 _ 2 = 7109.<br />
3536 + 4005 = 3536 + 4000 + 5 = 7536 + 5 = 7541.<br />
4999 + 3999 = 5000 _ 1 + 4000 _ 1 = 9000 _ 1 _ 1 = 8998.<br />
h!32/!hbnsbwmfcjt!xftfcj/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU/!<br />
- 56 -
32/2/ 3.4. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6 7!<br />
32/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj•/! ucnobi<br />
saklebis, maklebis, Sesakrebis, Tanamamravlis, gasayofisa an gamyofis<br />
moZebnaze. oRond, Zneli saangariSoebi ar unda gamoerios.<br />
magaliTad: 1) Cavifiqre ricxvi, gamovakeli 60, miviRe 1620.<br />
ra ricxvi Camifiqrebia?<br />
2) Cavifiqre ricxvi, mivumate 1300, miviRe 8000.<br />
3) Cavifiqre ricxvi, es ricxvi gamovakeli 2801-s, miviRe 2799.<br />
4) Cavifiqre ricxvi, gavamravle 8-ze, miviRe 48.<br />
5) Cavifiqre ricxvi,gavyavi 7-ze, miviRe 3.<br />
6) Cavifiqre ricxvi, am ricxvze gavyavi 45, miviRe 9.<br />
32/5/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />
ebkhvgfcb/!! hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU; a · b · c · d = (a · c) ·<br />
(b · d) eb!tywb. dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan 1-li<br />
da me-2 amocanebi. Semdeg aseve Sesruldeba: 7 · 40 da 300 · 6.<br />
bolos, swrafad gameordeba me-3 gakveTilis wesebi.<br />
h!33/!hboupmfcb!eb!njtj!bnpytob/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />
33/2/ 3.5. (1 da 2 _ ara) 3~ 4# 5! 6<br />
33/3/! hboupmfcb! eb! njtj! bnpytob/! dawvrilebiT gairCeva<br />
saSinao davalebidan 1-li amocana. Semdeg moswavleebma win unda<br />
daidon gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5 gakveTilis teqstze<br />
(romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT<br />
swrafad gameordeba am teqstis ZiriTadi sakiTxebi.<br />
33/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywj•/!ix. 21.3.<br />
33/5/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />
ebkhvgfcb/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU;<br />
a · b · c · d = (a · c) · (b · d) eb!tywb/<br />
dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-2 amocana. Semdeg<br />
advili xerxiT gamovTvliT: 5 · 37 · 2 = 5 · 2 · 37 = 10 · 37 = 370.<br />
h!34/!hboupmfcb!eb!njtj!bnpytob/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />
34/2/ 3.6. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5# 6# 7<br />
34/3/!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU; a · b · c · d = (a · c) · (b · d) eb!<br />
tywb/!dawvrilebiT gairCeva saS. davalebidan me-3 amocana.<br />
34/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfnefhjt! Tfnefhj-! xjojt!<br />
xjob•/! masw.-i sityvierad asaxelebs ricxvs (magaliTad, 5398),<br />
- 57 -
moswavlem unda daasaxelos am ricxvis Semdegis Semdegi ricxvi<br />
{5400}. meore wreze _ am ricxvis winis wina ricxvi {5396},<br />
mesame wreze _ misi Semdegis Semdegis Semdegi {5401}, meoTxeze<br />
_ winis winis wina {5395}. masw.-ma ricxvebi ise unda<br />
daasaxelos, rom moswavles mouwios aseulze an aTaseulze<br />
gadasvla: 7101, 12999, 16001...<br />
34/5/!hboupmfcb!eb!njtj!bnpytob/!!<br />
dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan 1-li da me-2<br />
amocanebi. me-2 amocanisTvis SevadgenT Sesabamis gantolebebs:<br />
x + 2080 = 3000 y _ 117 = 117 2050 _ z = 1510.<br />
35/!tblpouspmp!xfsb!$!4/!<br />
2/ TiTo marTebul gamravlebaSi iwereba TiTo q.<br />
3/ TiTo SecdomaSi an or-ori SesaZleblobis gamotovebaSi<br />
udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
4/ Tuki dawyebulia gamravleba an sm-ebSi gadayvana da<br />
gamravleba, ukve iwereba 2 q. Tuki es araa, magram erTi mainc<br />
Sekrebaa Catarebuli marTebulad (sigrZis gaormageba mainc) _ 1<br />
q. gamravlebis SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba 1 q.<br />
5/ sul xuTi ricxvia gasarkvevi, TiToSi iwereba TiTo q.<br />
6/ Tuki dawyebulia gamravleba da gamokleba, ukve iwereba 1 q.<br />
Semdeg TiTo marTebul gamoTvlaze iwereba TiTo q, sul _ 5 q.<br />
Tavi IV<br />
h!36/!hbnsbwmfcjtb!eb!Tflsfcjt!xftfcj/!<br />
36/2/ 3.7. 1~ 2# 3~ 4~ 5# 6#<br />
4.1. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5# 6#<br />
36/3/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb•!)2111.jt!gbshmfcTj*/!ix. 18.2.<br />
36/4/!hbnsbwmfcjtb!eb!Tflsfcjt!xftfcj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />
moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, 1-li<br />
gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
h!37/!hbnsbwm/!eb!Tflsfcjt!xftfcj/!tbnojTob!sjdywfcjt!Tfebsfcb<br />
37/2/ 4.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4 5! 6# 7<br />
37/3/!hbnsbwmfcjtb!eb!Tflsfcjt!xftfcj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />
- 58 -
dawvrilebiT gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
Semdeg Sesruldeba erTi savarjiSo, romelSic gamoyenebulia<br />
frCxilebis gaxsnaca da TanamamravlTa gadanacvlebac:<br />
5407 · 3 = (5 · 1000 + 4 · 100 + 7) · 3 = 5 · 1000 · 3 + 4 · 100 · 3 + 7 · 3<br />
= 5 · 3 · 1000 + 4 · 3 · 100 + 7 · 3 = 15 · 1000 + 12 · 100 + 21 =<br />
15000 + 1200 + 21 = 16221.<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />
msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />
37/4/!UbnbTj;!hb{pnwb•/!swrafad da saxalisod, dawvrilebiT<br />
SekiTxvaTa gareSe, gaizomeba: nabijebiTa da terfebiT _<br />
saklaso oTaxis sigrZe; mtkavelebiTa da TiTebiT _ fanjris<br />
rafis sigrZe. orive gazomvas erTdroulad Seasrulebs orori<br />
moswavle (romlebic yvelaze kargad iqceodnen da kargad<br />
pasuxobdnen), sxvadasxva adgilas (erTmaneTis paralelurad).<br />
masw.-i winaswar gaafrTxilebs, rom xmamaRla ar Tqvan gazomvis<br />
Sedegi.<br />
oTaxi rafa<br />
sanam moswavleebi zomaven,<br />
cira _<br />
masw.-i dafaze daxazavs cxrils<br />
nika _<br />
(moswavleebi mas ar gadaxazaven,<br />
mediko _<br />
radgan TamaSia).<br />
amirani _<br />
Tan masw.-i merxebze<br />
mjdom moswavleebs ekiTxeba: _ levan, rogor ggonia, ciras<br />
ramdeni nabiji iqneba oTaxis sigrZe? cira, kargad gamoicno<br />
levanma? sinamdvileSi ramdeni nabiji iyo? beso, rogorc<br />
ggonia, ciras ramdeni terfi iyo naSTi?.. merab, rogor ggonia,<br />
amiranis ramdeni mtkaveli iqneba rafis sigrZe?.. salome,<br />
rogorc ggonia, ramdeni TiTi iqneboda naSTi? (da aseve<br />
danarCen gazomvebzec).<br />
bolos, gazomvis yvela Sedegi cxrilSi Caiwereba.<br />
37/5/! hbnfpsfcb;! tbnojTob! sjdywfcjt! Tfebsfcb/!<br />
tbbohbsjTp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! bUbtjt!<br />
gbshmfcTj/!swrafad Sedardeba 430 da 416; 201 da 353.<br />
oRond, ricxvebi arc daiwereba da arc dasaxeldeba _ mxolod<br />
saangariSoze aikrifeba erTi ricxvi _ cal mxares da meore _<br />
meore mxares.<br />
Sedareba Zalian advilia, siaxlea mxolod saangariSoze<br />
akrefil raodenobaTa Sedareba.<br />
- 59 -
h!38/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj/!<br />
38/2/ 4.3. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6 7<br />
38/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />
yb{{f•/! SekiTxvebi moicavs gamravleba-gayofis naswavl magali-<br />
Tebs, moswavleebi pasuxoben saxelmZRvanelos ydis Tvalsa-<br />
Cinoebis gamoyenebiT.<br />
es TamaSi xSirad Catardeba, rac saukeTeso saSualebaa,<br />
kerZod, gamravlebis cxrilis dasazepirebladac.<br />
38/4/! yvUojTob! eb! frwtojTob! sjdywfcj/! ! tbUbosjhp! tbnfv.<br />
mfcj/! ! sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnv.<br />
mj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />
ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjd.<br />
ywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! moswavleebs win unda edoT<br />
gadaSlili saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis teqstze (romelic<br />
Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />
am teqstis TviTeuli nawili.<br />
teqstSi mocemuli yvela ricxvi unda aikrifos saangariSoze!<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
h!39/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj/!<br />
39/2/ 4.4. (1 da 2 _ ara) 3 4# 5~ 6 7!<br />
39/3/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmf.<br />
cj/! sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj!<br />
sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />
ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjd.<br />
ywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! moswavleebs win unda edoT<br />
gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4 gakveTilis teqstze (romelic<br />
Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />
am teqstis TviTeuli nawili.<br />
teqstSi mocemuli yvela ricxvi unda aikrifos saangariSoze!<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
39/4/!UbnbTj;!!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!! 8500! ±<br />
`250~/!ix. 14.3.<br />
39/5/!hbnfpsfcb;!tbnojTob!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!<br />
! tbbohbsjTp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! bUbtjt!<br />
gbshmfcTj/!!Catardeba iseve, rogorc 26.4, swrafad.<br />
h!3:/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj!<br />
- 60 -
3:/2/ 4.5. (1, 2, 3 da 4 _ ara) 5~ 6 7<br />
3:/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj/!!<br />
sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj!<br />
sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />
ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjd.<br />
ywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! swrafad gameordeba moswavlis<br />
saxelmZRvanelos me-4 gakveTilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg<br />
dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-5 gakveTilis 1-li<br />
amocana.<br />
yvela mocemuli Tu naxsenebi ricxvi aikrifeba saangariSoze!<br />
3:/4/! UbnbTj;! Uwbmjt! ebybnybnfcb•/! ! magnitur dafaze<br />
mikrulia 2 kvadrati marjvniv da 4 rgoli marcxniv (areuli<br />
ganlagebiT), oRond dafas farda aqvs Camofarebuli. masw.-i erTi<br />
wamze naklebi droiT gadawevs fardas. moswavlem unda Tqvas,<br />
ra iyo dafaze {sami kvadrati da oTxi rgoli}. dafaze icvleba<br />
rogorc nakvTebi, ise maTi raodenoba. momdevno wreebze<br />
raodenobani imatebs, oRond ar unda iyos 5-ze meti, radgan<br />
meti raodenobis ase erTbaSad aRqma Zalian Znelia.<br />
3:/5/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! ! tbbohbsj.<br />
Tp{f!npdfnvm!sbpefopcbUb!Tfebsfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/!<br />
moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5<br />
gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
teqstSi mocemuli yvela ricxvi unda aikrifos saangariSoze:<br />
erTi ricxvi _ cal mxares da meore _ meore mxares.<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 2, 3 da 4.<br />
41/!tblpouspmp!xfsb!$!5/!<br />
2/ udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
3/ udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
4/ udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
5/ Tuki dawyebulia gayofa, ukve iwereba 1 q. Semdeg TiTo<br />
marTebul xolo gamoTvlaze iwereba TiTo q, sul _ 5 q.<br />
6/ Tuki TiTo gamoTvlilia marTebulad, magram araa naCvenebi<br />
advili xerxi, maSin iwereba TiTo q. gamoTvlis TiTo SecdomisTvis<br />
akldeba TiTo q. Tuki kargadaa SerCeuli gamoTvlis<br />
advili xerxebi, maSin gamoTvlis or-ori SecdomisTvis udides<br />
5 qulas akldeba TiTo q.<br />
- 61 -
Tavi V<br />
h!42/!rwfTnjxfsjU!Tflsfcb.hbnplmfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/!<br />
42/2/ 4.6. 1~ 2~ 3# 4 5~ 6~ 7#<br />
5.1. 1~ 2~ 3~ 4! 5~ 6#<br />
42/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb/!<br />
gamosaTvlel namravlTa nimuSebi: _ erTjer TxuTmeti; ocjer<br />
nuli; cxrajer erTi; nuljer asTerTmeti; erTisa da<br />
ormocis namravli; erTisa da nulis namravli; pirveli<br />
Tanamamravlia rva, meore _ ori aTasi, risi tolia namravli?<br />
pirveli Tanamamravlia nuli, meore _ erTi, risi tolia<br />
namravli? orjer sami aTasi; gaormagebuli xuTi aTasi;<br />
gaorkecebuli aTi aTasi...<br />
42/4/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/!Catardeba iseve, rogorc 6.2.<br />
_ Cven viciT samniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />
oTxniSna da xuTniSna ricxvebis SemTxvevaSic asevea.<br />
moswavle dafaze dawers samniSna ricxvebis qveSmiweriT<br />
Sekrebis magaliTs, gverdiT _ imave Sekrebas qveSmiwerili<br />
gamosaxulebebiT. sruli msjelobiT Sesruldeba Sekreba. Semdeg<br />
aseve Sesruldeba gamokleba.<br />
rodesac erTi moswavle dafasTan muSaobs da wers, imavdroulad<br />
meore moswavle imave moqmedebas masw.-is daxmarebiT<br />
asrulebs saangariSoze. sxvebi ki msjeloben, romelimes rame<br />
xom ar SeSlia da ratom.<br />
masw.-ma mravaljer unda moiTxovos dasabuTeba, Tu ratomaa<br />
marTebuli moqmedebaTa TviTeuli nabiji.<br />
+<br />
5·<br />
100<br />
+<br />
4·<br />
100<br />
8·<br />
100<br />
+<br />
+<br />
5·<br />
10<br />
7 · 10<br />
+ 6<br />
+ 3<br />
5456<br />
+<br />
873<br />
7 · 1000<br />
2·<br />
1000<br />
1·<br />
100<br />
2·<br />
100<br />
4·<br />
10<br />
5·<br />
10<br />
+ 1<br />
+ 8<br />
am dros mTavaria, rom klasma gaiazros qveSmiweris wesi da ar<br />
moxdes misi mxolod meqanikuri damaxsovreba: ratom vwerT<br />
Sesakrebebs erT svetSi, ratom ar SeiZleba maTi wanacvleba<br />
(aTeuli zustad aTeulis qveS rom unda iyos), ratom vkrebT<br />
erTmaneTis qveS miweril ricxvebs. amisaTvis damatebiT<br />
maxvildeba yuradReba qveSmiweriT Canaweris sisworeze: _<br />
SekrebiT qveSmiweriT 464 da 89. romeli Canaweria swori?<br />
−<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
- 62 -
4064 4064<br />
4064 4064<br />
+ Tu<br />
+<br />
− Tu −<br />
859<br />
859<br />
859<br />
859<br />
_ ratom? {raki qveSmiweriT Sekrebisas erTeulebs erTad<br />
vkrebT, amitom erTeuli erTeulis qveS unda eweros, aseve<br />
aTeuli (roca gvaqvs) aTeulis qveS, aseuli (roca gvaqvs) aseulis<br />
qveS, xolo aTaseuli (roca gvaqvs) aTaseulis qveS}<br />
(aseve gamoklebis SemTxvevaSic).<br />
h!43/!rwfTnjxfsjU!Tflsfcb.hbnplmfcb!eb!Tfebsfcb!<br />
njmjpojt!gbshmfcTj/!<br />
43/2/ 5.2. 1~ (2 _ ara) 3# 4# 5 6~ 7~<br />
43/3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! Catardeba iseve, rogorc<br />
31.3, oRond ufro swrafad da, cxadia, sxva ricxvebiT.<br />
43/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!<br />
Sekreba yvelanairi SeiZleba, oRond pirvel wreze _ SedarebiT<br />
advili SemTxvevebi, roca erTeulTa jami 10-s ar aRwevs,<br />
aTeulTa jami 100-s ar aRwevs, aseulTa jami 1000-s ar aRwevs,<br />
meore wreze _ ufro Znelebi.<br />
1) 34+35, 560+220, 1400+1500, 14000+71000...<br />
2) 34+38, 580+220, 1800+1500, 104+707, 1200 + 900...<br />
gamoklebis SemTxvevaSi Zneli Sesadarebeli ricxvebi araa<br />
saWiro: 3) roca orniSna ricxvTa Soris gansxvaveba ar<br />
aRemateba 20-s: 63_45; 92_78... da Sesabamisad: 380_290,<br />
3100_1600, 38000_29000...<br />
4) roca sxvaoba advili saangariSoa: 67_24; 800_150;<br />
9400_3000; 4000 _ 10...<br />
gamravleba da gayofa:<br />
5) cxriluri da nulmiwerili cxriluri: 9·5, 4·60, 70·8, 42:6,<br />
630:9...<br />
6) advili saangariSoebi: 3 · 150, 750:250, 6000:4, 6 · 11...<br />
43/5/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! tbbohbsj.<br />
Tp{f!npdfnvm!sbpefopcbUb!Tfebsfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/<br />
swrafad gameordeba moswavlis saxelmZRvanelos me-5 gakve-<br />
Tilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva saSinao<br />
davalebis me-2 amocana. masSi mocemuli yvela ricxvi aikrifeba<br />
saangariSoze.<br />
- 63 -
h!44/!hbnsbwm/.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f/!bewjmj!hbnsbwm/.hbzpgb!<br />
44/2/ 5.3. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5~ 6 7<br />
44/3/! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt! ybsjtyfc{f/! moswavleebs<br />
win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis<br />
teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is<br />
SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 1, 2 da 3.<br />
44/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!hbnsbwm/.hbzpgb!21.{f!bo!211.{f/!<br />
44/5/!2111.jt!gbshmfcTj!bewjmj!hbnsbwmfcb.hbzpgb!`!sbtbd!<br />
bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! erTi moswavle Seasrulebs dafaze<br />
(TviTeuli gamoTvlis dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva<br />
moswavle gamodis dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
4 · 210 = 4 · (200 + 10) = 800 + 40 = 840.<br />
30 · 20 = 30 · 2 · 10 = 60 · 10 = 600.<br />
115 · 6 = (100 + 15) · 6 = 600 + 3 · 5 · 6 = 600 + 3 · 30 = 690.<br />
800 : 2 = 400 amitom 800 : 20 = ? { = 40}.<br />
250 : 2 = 125. 680 : 2 = 340. 900 : 2 = 450.<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT<br />
unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixsnas.<br />
h!45/!sjdyw/!fsUbe!Tflsfcb/!hbnsbwm/.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f!<br />
45/2/ 5.4. 1~ 2 3~ 4 5~ 6<br />
45/3/! sbnefojnf! sjdywjt! fsUbe! Tflsfcb! rwfTnjxfsjU! njmj.<br />
pojt!gbshmfcTj/!Sevruldeba Sekreba 42088 + 386 + 375092 +<br />
29 ori gziT: I _ rigrigobiT vkrebT; II _ erTbaSad vkrebT.<br />
romeli gza jobia?<br />
45/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;! 5000 +_<br />
`1500~. ix. 14.3.<br />
45/5/!2111.jt!gbshmfcTj!bewjmj!hbnsbwmfcb.hbzpgb!`!sbtbd!<br />
bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! ! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt!<br />
ybsjtyfc{f;!!2111.{f-!!21111.{f-!!211111.{f/!<br />
iseve, rogorc 33.4-Si, Sesruldeba weriT: 306 · 3, 40 · 20,<br />
700 : 2, 1000 : 4, 64 · 10000, 345000 : 1000, 7 · 100000.<br />
h!46/!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplm/!hbnsbwm/.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f!<br />
46/2/ 5.5. 1~ 2~ 3~ 4# 5# 6~ 7<br />
46/3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! {fqjsj! Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />
- 64 -
njmjpojt!gbshmfcTj!)bewjmj!TfnUywfwfcj*/!<br />
gamoTvlebi sruldeba, arsebiTad, zepirad, magram ricxvebi mainc<br />
iwereba, radgan mravalniSna ricxvebis smeniT aRqma da maTze<br />
moqmedebani Znelia. masw.-i karnaxobs ricxvebis saxelwodebebs,<br />
moswavleebi iweren, zepirad asruleben moqmedebas da pasuxs<br />
weren. erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />
dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />
dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
120000 + 4509; 340000 + 110000; 47000 _ 39000;<br />
780190 _ 31; 800095 _ 200034.<br />
46/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />
yb{{f•/!!ix. 27.2.<br />
46/5/! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt! ybsjtyfc{f;! ! 2111.{f-!!<br />
21111.{f-! ! 211111.{f/! masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-5<br />
gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. Semdeg, iseve rogorc<br />
35.2-Si, Sesruldeba weriT-zepirad:<br />
1000 · 85, 560000:10000, 402 · 1000, 10000 · 3, 10000 · 23.<br />
47/!tblpouspmp!xfsb!$!6/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba<br />
TiTo q.<br />
2. udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
3. Tuki dawyebulia sm-ebSi gadayvana da gayofa, ukve iwereba<br />
2 q. gamoTvlebis TiTo SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba<br />
1 q.<br />
4. pirveli gamoTvla _ 2 q, meore _ 1 q, mesame _ 2 q.<br />
5. Tuki dawyebulia simaRleTa Sekreba, ukve iwereba 1 q.<br />
Semdeg TiTo marTebuli moqmedebis SerCevaze iwereba TiTo q;<br />
aseve, saTanado gamoTvlis marTebulobaSic iwereba TiTo q,<br />
sul _ 5 q.<br />
Tuki dawyebulia mcdari gziT, magram gamoTvlebi<br />
marTebulia, iwereba 1 q.<br />
Tavi VI<br />
h!48/!Tfls/.hbnplm/!njmjpojt!gbshm/!{fqjsbe!eb!rwfTnjxfsjU!<br />
48/2/ 5.6. 1~ 2~ 3~ 4 5# 6# 7<br />
6.1. 1~ 2~ 3~ 4# 5 6~<br />
48/3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! {fqjsj! Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />
- 65 -
njmjpojt!gbshmfcTj!)bewjmj!TfnUywfwfcj*/!<br />
iseve rogorc 35.2-Si, Sesrudeba weriT-zepirad:<br />
678555 + 45; 600025 + 100026; 568969 _ 2202;<br />
900000 _ 230000; 47000 _ 17000.<br />
48/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!84111!`!<br />
22111•/!!ix. 14.3.<br />
48/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! ! Catardeba iseve, rogorc<br />
31.3, oRond ufro swrafad da, cxadia, sxva ricxvebiT.<br />
h!49/!Tjhb!eb!hbsf!bsffcj/!!hbnsbwmfcb.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f!<br />
49/2. 6.2. (1 _ ara) 2~ 3 4# 5 6<br />
49/3/! Tjhb! eb! hbsf! bsffcj/! moswavleebs win unda edoT<br />
gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze (romelic<br />
Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />
am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva 1-li amocana. sul 15 Siga area, maTgan<br />
mxolod Sua 3 ar esazRvreba gare ares arcerTi wertiliT.<br />
49/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!TjhojUbb!Uv!hbsfU•/!<br />
dafaze daxazulia Zlier daklaknili, uswormasworo da<br />
SeWyletili Sekruli xazi. masw.-i maCvenebeli joxis wvers<br />
adebs raime wertils, moswavlem ki unda upasuxos, es wertili<br />
xazis SigniTaa Tu gareT.<br />
49/5/! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt! ybsjtyfc{f;! ! 2111.{f-!!<br />
21111.{f-!!211111.{f/!<br />
h!4:/!hbnsbwmfcjtb!eb!hbnplmfcjt!xftfcj/!!Tjhb!eb!hbsf!bsffcj!<br />
4:/2/ 6.3. (1 da 2_ ara) 3~ 4~ 5 6<br />
4:/3/!hbnsbwmfcjt!eb!hbnplmfcjt!xftfcj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!!!<br />
a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a. moswavleebs<br />
win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis<br />
teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is<br />
SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva 1-li amocana.<br />
4:/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj! 21111.jt!<br />
gbshmfcTj•/! klass Sesadareblad eZleva iseTi ricxvebi,<br />
romelTa zepirad gamokleba advilia: 1) mrgvali ricxvebi:<br />
- 66 -
9000 da 3400; 4100 da 3800; 780 da 310... 2) toli<br />
aTaseulebisa da aseulebis mqone ricxvebi: 508 da 511; 4164 da<br />
4148; 920 da 992... 3) toli naSTis mqone ricxvebi: 413 da<br />
813; 4) iseTi ricxvebi, romelTa Soris gansxvaveba ar<br />
aRemateba 40-s: 689 da 912, 1515 da 1534; anda, zogadad, iseTi<br />
ricxvebi, romelTa gansxvaveba advilad gamoiTvleba Sevsebis anu<br />
Sekrebis xerxiT: 9905 da 9320, 800 da 157...<br />
4:/5/! Tjhb! eb! hbsf! bsffcj/! swrafad gameordeba moswavlis<br />
saxelmZRvanelos me-2 gakveTilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg<br />
dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebis me-2 amocana.<br />
h!51/!npoblwfUj-!ufyjmj!eb!nsvej/!hbnsbwm/.hbnplmfcjt!xftfcj!<br />
51/2/ 6.4. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5 6 7#<br />
51/3/! npoblwfUj-! ufyjmj! eb! nsvej/! moswavleebs win unda<br />
edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4 gakveTilis teqstze<br />
(romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT<br />
gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva 1-li amocana. misi amoxsnaa:<br />
I. 2, 10; II. 4, 6, 7, 8, 11; III. 1, 3, 5, 9; IV. 4, 7, 9, 11;<br />
V. 1, 2, 3, 8, 10.<br />
51/4/! UbnbTj;! tbjebobb! ynb@•! moswavle, romelic im gakve-<br />
Tilze yvelaze kargad iqceoda da kargad pasuxobda, gamodis da<br />
dgeba Sua oTaxSi, merxebs Soris. masw.-i mas Tvalebs auxvevs.<br />
Semdeg masw.-i aniSnebs romelime sxva moswavles, romelic<br />
adgilidan asaxelebs romelime maTematikur sityvas, rac<br />
maTematikis gakveTilebze aqvT naswavli. Tvalebaxveulma<br />
moswavlem unda gaimeoros es sityva da Semdeg Tqvas: visi xma<br />
moesma; da rac mTavaria _ saidan moesma xma: ukana marcxena<br />
mxridan, wina marjvena mxridan da ase Semdeg.<br />
51/5/! hbnsbwmfcjtb! eb! hbnplmfcjt! xftfcj! `! gsDyjmfcjt!<br />
hbytob/!!!a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a.<br />
swrafad gameordeba moswavlis saxelmZRvanelos me-3<br />
gakveTilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva<br />
saSinao davalebis me-2 da me-3 amocanebi.<br />
h!52/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!yb{fcj/!bewjmj!hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />
52/2/ 6.5. (1 da 2_ ara) 3~ 4# 5~ 6 7<br />
- 67 -
52/3/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!yb{fcj/!<br />
moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5<br />
gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba es teqsti. gairkveva, iqve<br />
naxazze mocemuli xazebidan TviTeuli ratomaa Sekruli<br />
texili Tu gaxsnili mrudi.<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2. maTi amoxsnaa:<br />
1. oTxi xazi: Sekruli araa imitom, rom aqvs bolo wertilebi<br />
(xolo Sekrul xazs ar unda hqondes bolo wertilebi);<br />
gaxsnili ki araa imitom, rom SemosazRvravs Siga ares<br />
(gaxsnili xazi ki ar unda SemosazRvravdes arcerT Siga ares).<br />
2. 1-iT gansxvaveba iman gamoiwvia, rom gaxsnil texilTan<br />
SedarebiT Sekrul texilis boloebi erTmaneTs unda daemTxves.<br />
amitom A da T wertilebi SeerTebuli unda iyos monakveTiT da<br />
swored es erTi monakveTi emateba.<br />
52/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!tbqjsjtqjspoj•/!ix. 15.3.<br />
52/5/! njmjpojt! gbshmfcTj! bewjmj! hbnsbwmfcb.hbzpgb! `!<br />
sbtbd! bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! erTi moswavle Seasrulebs<br />
dafaze (TviTeuli gamoTvlis dasrulebis Semdeg is jdeba da<br />
sxva moswavle gamodis dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
4 · 2100 = 4 · (2000 + 100) = 8000 + 400 = 8400.<br />
300 · 20 = 300 · 2 · 10 = 600 · 10 = 6000.<br />
96000 : 3 = ? romeli ricxvi unda gavamravloT 3-ze, raTa<br />
miviRoT 960? {30000+2000 = 32000}.<br />
800000 : 2 = 400000, amitom 800000 : 20 = 40000.<br />
2500 : 2 = 1250 68000 : 2 = 34000.<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />
msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />
h!53/!bewjmj!hbnsbwm/.hbzpgb/!!nprnfe/!Tfnpxn/!tbqjsjtqjspUj/!<br />
53/2/ 6.6. (1 _ ara) 2~ 3~ 4 5 6! 7#<br />
53/3/!fsUnbofUjt!tbqjsjtqjsp!nprnfefcfcj
sbtbd! bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! ! erTi moswavle Seasrulebs<br />
dafaze (TviTeuli gamoTvlis dasrulebis Semdeg is jdeba da<br />
sxva moswavle gamodis dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
25 · 30 = 25 · 3 · 10 = 75 · 10 = 750.<br />
115 · 6 = (100 + 15) · 6 = 600 + 15 · 6 = 3 · 5 · 6 =<br />
= 600 + 3 · 30 = 690.<br />
6000 : 2 = 3000 amitom 6000 : 4 = 1500.<br />
900000 : 3 = 300000.<br />
120000 : 2 = 60000. 120000 : 4 = 30000. 120000 : 3 = 40000.<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />
msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />
54/!tblpouspmp!xfsb!$!7/!<br />
yuradReba! am gakveTilze masw.-ma gaafrTxilos moswavleebi,<br />
rom momdevno gakveTilisaTvis moitanon farglebi.<br />
1. udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
2. sul oTxi nabijia: ori gamoTvla da ori Semowmeba.<br />
TiToSi iwereba TiTo q.<br />
3. udides 4 qulas dalagebis TiTo SecdomisTvis akldeba<br />
TiTo q.<br />
4. esaa 4-quliani amocana: pirveli xazis daxazva _ 1 q;<br />
meorisa _ 1 q; mesamisa _ 2 q. Tuki area mcdari an mesame<br />
xazis gadakveTebi _ akldeba 1 q.<br />
5. pasuxebi: I rigi: I. monakveTebi (41_11)-iT; II. monakveTebi<br />
(41_11_3)-iT; III. xazebi (11+3)-iT; IV. texilebi 11-iT.<br />
II rigi: I. monakveTebi (25_4)-iT; II. monakveTebi (25_4_2)iT;<br />
III. xazebi 25-iT; IV. xazebi (4+2)-iT.<br />
esaa 6-quliani amocana: I srulad _ 1 q, II srulad _ 1 q,<br />
III srulad _ 2 q da IV srulad _ 2 q; III an IV nawilobriv<br />
(mxolod marTebuli pasuxi metobaze ramdeniT metobis gareSe)<br />
_ 1 q. gamoTvlis erTi meqanikuri Secdoma qulas ar aklebs.<br />
Tavi VII<br />
h!55/!nprnfefcjt!Tfnpxnfcb!tbqjsjtqjspUj/!gbshmjt!ynbsfcb/<br />
55/2/ 6.7. (1 _ ara) 2~ 3# 4# 5~ 6~ 7~<br />
7.1. 1 2 3 4 5~ 6#<br />
55/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfnefhjt! Tfnefhj-! xjojt!<br />
xjob•/!ix. 23.3.<br />
- 69 -
55/4/! fsUnbofUjt! tbqjsjtqjsp! nprnfefcfcj
oTxmonakveTiani Sekruli texili; askuTxedi.<br />
_ ra kanonzomierebiTaa Sedgenili es cxrili? {cxrilis zeda<br />
striqonSi weria nakvTi, qveda striqonSi _ misi sazRvari}.<br />
Camoayalibos Teonamac (susti moswavle).<br />
56/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywfcj•/!<br />
Catardeba iseve, rogorc 21.3, oRond gansxvaveba isaa, rom<br />
gamosacnobia ori ricxvi _ sakleb-maklebi, an ori Sesakrebi, an<br />
ori Tanamamravli, an gasayof-gamyofi. Tanac, gansxvavebiT wina<br />
TamaSebisagan, pasuxTa sxvadasxva SesaZleblobaa. masw.-i ambobs: _<br />
Cavifiqre ricxvi, gamovakeli meore ricxvi, sxvaoba miviRe<br />
7250. romeli saklebi da maklebi SeiZleboda Camefiqrebina?<br />
{magaliTad, 7300 da 50; anda 7260 da 10} Cavifiqre ricxvi,<br />
mivumate meore ricxvi, jami miviRe 69000. romeli Sesakrebebi<br />
SeiZleboda Camefiqrebina? {60000 da 9000, anda 65000 da<br />
4000}. oRond, 0 ar iTvleba!<br />
es pirveli wre Zalian advilia. momdevno wreze cota<br />
rTuldeba: Cavifiqre ori Tanamamravli, gadavamravle, miviRe 90<br />
(anda: 360, 6400, 30000, 44 da sxva). romeli Tanamamravlebi<br />
SeiZleboda Camefiqrebina? oRond, 1 ar iTvleba!<br />
56/5/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbnsbwmfcjtbt/!<br />
erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />
dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />
dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
97 · 5 = (100 _ 3) · 5 = 100 · 5 _ 3 · 5 = 500 _ 15 = 485.<br />
3 · 994 = 3 · (1000 _ 6) = 3000 _ 18 = 2982.<br />
_ vin moigonebs advili xerxiT gamravlebis kidev erT amgvar<br />
magaliTs? (moswavlis mier Camoyalibebuli gamravlebac aseve<br />
Sesruldeba).<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />
msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />
h!57/!Tftb[mfcm/!bnpxfsb/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb/!<br />
57/2/ 7.3. (1 _ ara) 2 3# 4 5# 6~<br />
57/3/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxfsb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis teqstis<br />
ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />
57/4/!UbnbTj;!hb{pnwb•/!<br />
ix. 26.3. axla, cxadia, sxva rame gaizomeba.<br />
- 71 -
57/5/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbnsbwmfcjtbt/!<br />
erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />
dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />
dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
2 · 9960 = 2 · (10000 _ 40) = 20000 _ 80 = 19920.<br />
1997 · 4 = (2000 _ 3) · 4 = 8000 _ 12 = 7988.<br />
_ vin moigonebs advili xerxiT gamravlebis kidev erT amgvar<br />
magaliTs? (moswavlis mier Camoyalibebuli gamravlebac aseve<br />
Sesruldeba).<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />
msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />
h!58/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxfsb/!gsDyjm/!hbytojt!xftjt!hbnpzfo/!<br />
! 58/2/ 7.4. (1 _ ara) 2# 3 4~ 5# 6<br />
58/3/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxfsb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-4 gakveTilis teqstis<br />
ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />
58/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!!ix. 32.3.<br />
58/5/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbnsbwmfcjtbt/!<br />
erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />
dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />
dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />
3 · 149000 = 3 · (150000 _ 1000) = 450000 _ 3000 = 447000.<br />
195000 · 4 = (200000 _ 5000) · 4 = 800000 _ 20000 = 780000.<br />
_ vin moigonebs advili xerxiT gamravlebis kidev erT amgvar<br />
magaliTs, oRond SekrebisaTvis? (moswavlis mier Camoyalibebuli<br />
gamravlebac aseve Sesruldeba).<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT<br />
unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />
amgvari gamoTvlebisas umjobesia mravalniSna ricxvis<br />
zepirad dasaxeleba. magaliTad, 800000 _ 20000 zepirad Zneli<br />
Sesasrulebelia, magram advilia ase:<br />
800 aTasi _ 20 aTasi = 780 aTasi.<br />
h!59/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbnsbwmfcb/!<br />
! 59/2/ 7.5. (1 _ ara) 2 3 4# 5 6 7~<br />
59/3/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywjt! bewjmj! hbnsbwmfcb/!!<br />
moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5<br />
- 72 -
gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-5 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gavimeoroT ukve naswavli, advilad saangariSo SemTxveva:<br />
30015 · 4 = (30000 + 15) · 4 = 120000 + 60 = 120060.<br />
bolos dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />
59/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sbnefoj!tboujnfusjb•/!<br />
masw.-s ukavia saklaso metriani saxazavi. masze sxvadasxva<br />
adgilas adebs TiTs. moswavlem unda upasuxos, Tu ramdeni<br />
santimetria dasawyisidan aqamde.<br />
59/5/! xsfyb{j! eb! njtj! yb{wb! gbshmjU/! ! _ gavixsenoT, ras<br />
ewodeba wrexazi {wrexazi aris wris sazRvari} sWirdeba Tu<br />
ara mas gaferadeba? {ara} ratom? {imitom, rom mxolod<br />
sazRvaria, mxolod xazia, Signidan carielia}.<br />
bolos, moswavleebi sakuTar rveulebSi fargliT daxazaven<br />
erTi-or wrexazs, masw.-i Seamowmebs, Tu ramdenad kargad xmaroben<br />
fargals.<br />
h!5:/!tblpouspmp!xfsb!$!8/!<br />
1. udides 4 qulas moqmedebaTa rigis arevisaTvis akldeba 2<br />
q; or-ori meqanikuri SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
2. udides 4 qulas dalagebis TiTo SecdomisTvis akldeba<br />
TiTo q.<br />
3. udides 4 qulas dalagebis TiTo SecdomisTvis akldeba<br />
TiTo q.<br />
4. udides 5 qulas wveroebis ganlagebis TiTo SecdomisTvis<br />
akldeba TiTo q. aseve akldeba wrexazis cudad daxazvis gamoc.<br />
Tuki texilis sigrZe saWiro sigrZisagan gansxvavdeba 5 mm-iT an<br />
metiT 1 sm-mde _ akldeba 1 q, Tuki gansxvavdeba 1 sm-ze metiT<br />
_ akldeba 2 q.<br />
5. pasuxebi: I rigi: 24810, 24806, 16810, 16806, 24010,<br />
24006, 16010, 16006, 24800, 16800, 24000, 16000.<br />
II rigi: 12607, 12610, 33607, 33610, 12007, 12010, 33007,<br />
33010, 12600, 33600, 12000, 33000.<br />
Secdoma SeiZleba iyos saWiro ricxvis gamotoveba an zedmeti<br />
ricxvis Camateba. or-ori amgvar SecdomisTvis udides 5<br />
qulas akldeba TiTo q.<br />
Tavi VIII<br />
- 73 -
h!61/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbnsbwmfcb/!<br />
61/2/ 7.6. 1~ 2~ 3# 4~ 5~ 6~<br />
8.1. 1~ 2~ 3 4~ 5~ 6~ 7<br />
61/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj! 21111.jt!<br />
gbshmfcTj•/!!ix. 39.3.<br />
61/4/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbnsbwmfcb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-5 gakveTilis teqsti.<br />
Semdeg swrafad Sesruldeba advili gamravleba. masw.-i<br />
erToblivi msjelobisas gamokveTs, rom amisTvis gvWirdeba<br />
TanamamravlTa gadajgufebis naswavli wesi.<br />
6 · 8000 (anu 8 aTasi) = 6 · 8 · 1000 = 48 · 1000 = 48000.<br />
250000 (anu 250 aTasi) · 3 = 250 · 1000 · 3 = 250 · 3 · 1000 =<br />
750 · 1000 = 750000.<br />
8 · 11011 = ? jer gamovTvaloT 8 · 11 = 8 · (10 + 1) =<br />
8 · 10 + 8 = 88.<br />
8 · 11011 = 8 · (11000 + 11) = 8 · 11000 + 8 · 11 =<br />
8 · 11 · 1000 + 88 = 88000 + 88 = 88088 (88 aTas 88).<br />
h!62/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />
62/2/!! 8.2. (1 _ ara) 2~ 3# 4 5 6<br />
62/3/!UbnbTj;!`hvebTj!yfmjt!Dbzpgb!eb!hbnpdopcb~.<br />
masw.-i naWris gudaSi Cayris kubebs, aguredebs, piramidebs,<br />
burTebsa da sxva sxeulebis modelebs; agreTve nakvTebis<br />
modelebs: plastmasis an magari muyaos kvadratebs, wreebs,<br />
rgolebs, sxvadasxvagvar samkuTxedebs, mkveTrad wagrZelebul<br />
marTkuTxedebs, sxvagvar oTxkuTxedebs, tolgverdebian an<br />
eqvskuTxedebs an rvakuTxedebs (an erTs, an meores _ radganac<br />
isini erTmaneTisagan Zneli gansarCevia!) da ramdenime<br />
uswormasworo nakvTs. moswavleebma rig-rigobiT unda Cayon<br />
gudaSi xeli, aiRon erTi modeli da gudaSi Cauxedavad, xeliT<br />
mosinjviT gamoicnon, ra aris. uswormasworo nakvTze unda<br />
Tqvan `sxva nakvTi~; kubisa da burTis garda sxva sxeulze _<br />
`sxva sxeuli~. pasuxis Semdeg moswavle amoiRebs models<br />
gudidan da yvela naxavs, SeeSala Tu ara. Semdeg models isev<br />
Caabruneben gudaSi, masw.-i aurevs da momdevno moswavles<br />
Caayofinebs xels.<br />
TamaSis dawyebamde masw.-i klass kargad uCvenebs, Tu radara<br />
- 74 -
modelebs Cayris gudaSi da urCevs, daimaxsovron. _ aqaa<br />
kvadratebi, wreebi, rgolebi, sxvadasxvagvari samkuTxedebi da<br />
kidev sxva nakvTebi _ xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi da sxva.<br />
Tqven rig-rigobiT unda CayoT gudaSi xeli, aiRoT erTi nakvTi<br />
da gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT swrafad gamoicnoT, es<br />
ra nakvTia: kvadrati, wre, rgoli, sxvadasxvagvari samkuTxedi<br />
Tu sxva rame. uswormasworo eqvskuTxedebisa da oTxkuTxedebis<br />
gamocnoba Znelia. amitom maT nu gamoicnobT, TqviT mxolod:<br />
sxvagvari nakvTi.<br />
62/4/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />
moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2<br />
gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />
h!63/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />
63/2/ 8.3. (1 _ ara) 2 3 4 5~ 6 7<br />
63/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!<br />
eblblvofcb•/!!ix. 13.3.<br />
63/4/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqsti. Semdeg<br />
gairCeva amocana 1.<br />
!<br />
h!64/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!<br />
64/2/ 8.4. (1 _ ara) 2~ 3 4# 5# 6 7<br />
64/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!oblwUfcjt!dopcb•/!<br />
am TamaSisaTvis masw.-s winaswar unda hqondes momzadebuli<br />
muyaosgan gamoWrili sxvadasxvagvari da sxvadasxva feris<br />
wreebi, rgolebi, kvadratebi, samkuTxedebi, oTxkuTxedebi,<br />
xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi da ase Semdeg _<br />
yvela naswavli nakvTi. masw.-i moswavles wamierad uCvenebs<br />
nakvTs, Semdeg xeliT faravs an parkSi malavs. moswavlem unda<br />
Tqvas, romeli nakvTi iyo.<br />
rac ufro Zneli sacnobia nakvTi (sxvadasxvagvari xuTkuTxedebi,<br />
eqvskuTxedebi da ase Semdeg), miT ufro met xans vuCvenebT<br />
nakvTs. advilad sacnobebs (wre, rgoli, samkuTxedebi) ki<br />
vuCvenebT myisierad da isic mxolod pirvel wreze.<br />
64/4/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d. moswavleebs win unda edoT<br />
- 75 -
gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4 gakveTilis teqstze (romelic<br />
Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />
am teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
h!65/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />
65/2/ 8.5. (1 _ ara) 2# 3 4~ 5~ 6~ 7!<br />
65/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywfcj•/! ix.<br />
45.3.<br />
65/4/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d. gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt!<br />
hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!jer swrafad gameordeba me-4 gakveTilis<br />
teqstis ZiriTadi sakiTxebi. gameordeba amdagvarive naswavli<br />
wesi gamravlebisaTvis. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
!<br />
h!66/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />
66/2/ 8.6. (1 _ ara) 2~ 3 4~ 5 6# 7!<br />
66/3/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!moswavleebi win<br />
daideben saxelmZRvanelos gare ydas. daakvirdebian varskvlavebian<br />
naWrelas. _ gaimarjvebs is, vinc Tavis rveulSi<br />
swrafad amoxazavs yvelaze met sxvadasxvanair oTxkuTxeds!<br />
masw.-i dainiSnavs dros (2-3 wuTi, meti araa saWiro), Semdeg<br />
brZanebs: _ yvelam dados fanqari! _ da momdevno erT wuTSi<br />
gamoavlens ramdenime gamarjvebuls.<br />
66/4/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d. gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt!<br />
hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!jer swrafad gameordeba me-4 gakveTilis<br />
teqstis ZiriTadi sakiTxebi. gameordeba amdagvarive naswavli<br />
wesi gamravlebisaTvis. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
h!67/!tblpouspmp!xfsb!$!9/!<br />
1. udides 4 qulas or-ori SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo gayofaSi or-ori nabijia: gasayofis warmodgena<br />
saWiro jamad da Semdeg gayofis Sesruleba. TiTo am nabijSi<br />
iwereba TiTo q. or-ori meqanikuri Secdoma mxolod TiTo<br />
qulas aklebs.<br />
3. Tuki dawyebulia sigrZeTa sm-ebSi marTebulad gadayvana _<br />
ukve iwereba 1 q. Tuki es araa, magram sigrZeTa erTi mainc<br />
Sekrebaa Catarebuli marTebulad _ 1 q. Semdeg Sekrebis TiTo<br />
- 76 -
SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
4. pasuxebi: I rigi: 81351 > 80861 (erTaderTia); 917560 <<br />
920200 an 907560 < 920200 (aq SeiZleba Caiweros ori<br />
cifri); 6889 < 6892 (erTaderTia).<br />
II rigi: 3909 > 3895 (erTaderTia); 137508 < 137514<br />
(erTaderTia); 86106 > 78000 an 96106 > 78000 (aq SeiZleba<br />
Caiweros ori cifri).<br />
sul dasaweria 4 utoloba, TiTo utolobis daweraSi _<br />
TiTo q. erTaderTobis orjerve marTebul miTiTebaSi _ 1 q.<br />
sul _ 5 q.<br />
5. pasuxebi: I rigi: I. 8274; II. 2074; III. 6074.<br />
II rigi: I. 3185; II. 9385; III. 4985.<br />
pirveli ricxvi _ 1 q, meore _ 1 q, mesame _ 3 q. udides 5<br />
qulas or-ori mcire SecdomisTvis (saWiro cifris nacvlad<br />
misi momdevno cifris SerCeva uyuradRebobis gamo) akldeba<br />
TiTo q; magram TiTo uxeSi SecdomisaTvis (sul sxva cifris<br />
SerCeva) akldeba TiTo q.<br />
Tavi IX<br />
!<br />
h!68/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />
68/2/ 8.7. (1 _ ara) 2# 3~ 4# 5~ 6~ 7~<br />
9.1. 1~ 2~ 3 4~ 5~ 6# 7!<br />
68/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj;!211.jtb!eb!2111.jt!hbzpgb/!<br />
TamaSis saxiT gameordeba gakveTili 1-is teqstSi mocemuli<br />
ganayofebi. SekiTxvebis nimuSebi: 1000:25; 100:5; 1000:20...<br />
masw.-i moswavleebs daavalebs, rom kargad iswavlon zepirad<br />
es ganayofebi da gakveTili 1-is teqstSi mocemuli namravlebi!<br />
68/4/! gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt! hbnpzfofcb! hbzpgjtbt/!<br />
nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! fsUojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />
hbsfTf/!<br />
gairCeva me-7 gakveTilis amocana 1. Semdeg:<br />
63735:7 = (63 aTasi + 700 + 35):7 = 63 aTasi :7 + 700:7 +<br />
35:7 = 9 aTasi + 100 + 5 = 9105.<br />
Semdeg Sesruldeba amdagvarive gayofa, magram naSTiani<br />
SemTxveva: 6907:3 = (6000 + 900 + 7):3 =<br />
= 2000 + 300 + 2 (n. 1) = 2302 (n. 1).<br />
h!69/!psnysjwj!vupmpcboj/!!gsDyjmfcjt!hbytob!hbzpgjtbt/!<br />
- 77 -
69/2/ 9.2. 1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5 6 7<br />
69/3/! psnysjwj! vupmpcboj/!moswavleebs win unda edoT gadaSlili<br />
saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze (romelic<br />
Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba<br />
es teqsti, Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
69/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
winadadebaTa nimuSebi:<br />
1) kvadratis oTxive gverdi tolia.<br />
2) kvadratis xuTive gverdi tolia.<br />
3) eqvskuTxeds yovelTvis eqvsi gverdi aqvs.<br />
4) xuTkuTxeds yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />
5) oTxkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />
6) samkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />
7) marTkuTxedis yvela gverdi monakveTia.<br />
8) yvela kvadrati oTxkuTxedia.<br />
9) yvela marTkuTxedi oTxkuTxedia.<br />
10) yvela marTkuTxedi samkuTxedia.<br />
11) yvela marTkuTxedi rvakuTxedia.<br />
12) arcerTi marTkuTxedi araa xuTkuTxedi.<br />
13) arcerTi kvadrati araa eqvskuTxedi.<br />
14) yvela monakveTs ori bolo aqvs.<br />
15) monakveTis orive bolo wertilebia.<br />
16) monakveTis orive bolo wreebia.<br />
17) monakveTis samive bolo wertilebia.<br />
18) monakveTis oTxive bolo wertilebia.<br />
69/5/! gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt! hbnpzfofcb! hbzpgjtbt/!<br />
nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! fsUojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />
hbsfTf/!!jer gairCeva amocana 3. Semdeg iseve, rogorc 57.3-Si,<br />
Sesruldeba (naSTiani) gayofa: 32009:5 990050:9<br />
75024:3 = magaliTad: 75024:3 = (75000 + 24):3 = 75<br />
aTasi :3 + 24:3 = 25 aTasi + 8 = 25008.<br />
820030:4 = (800 aTasi + 20 aTasi + 30):4 = 200 aTasi +<br />
5 aTasi + 7 (n. 2) = 205 aTas 7 (n. 2) _ 205007 (n.2).<br />
h!6:/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmjt!eb!bewjmj!hbzpgjt!TfnUywfwfcj/!<br />
6:/2/ 9.3. (1 da 2 _ ara) 3! 4# 5# 6~ 7<br />
6:/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj;!211.jtb!eb!2111.jt!hbzpgb/!<br />
- 78 -
ix. 57.2. SigadaSig daemateba `swrafi pasuxebi _ gamravlebagayofa<br />
ricxvTa xazze~ _ ix. 27.2.<br />
masw.-i moswavleebs daavalebs, rom kargad iswavlon zepirad<br />
gakveTili 1-is teqstSi mocemuli namravlebi da Sesabamisi<br />
ganayofebi!<br />
6:/4/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywjt! bewjmj! hbzpgb! eb!<br />
gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />
jer gairCeva amocanebi 1 da 2. Semdeg Sesruldeba gayofa:<br />
140000:7 = 140 aTasi :7 = 20 aTasi = 20000.<br />
36031:6 = (36000 + 31):6 = 6000 + 5 (n. 1) = 6005 (n. 1).<br />
600000:12 = 5000; 5000:25 = 200.<br />
yuradReba! yuradReba unda mivaqcioT mesame gayofisas<br />
nulebis damaxsovrebas: erTi nuli xom 6-ians mivakuTvneT,<br />
davitoveT 60, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara xuTi cali,<br />
aramed oTxi cali nuliani!<br />
aseve, meoTxe gayofisas erTi cali nuliani mivakuTvneT 5ians,<br />
davitoveT 50, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara sami<br />
cali, aramed ori cali nuliani!<br />
h!71/!bewjmj!hbzpgjt!TfnUywfwfcj/!!psnysjwj!vupmpcboj/!<br />
! 71/2/ 9.4. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5 6 7<br />
71/3/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywjt! bewjmj! hbzpgb! eb!<br />
gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />
jer gairCeva amocana 1. Semdeg Sesruldeba gayofa:<br />
40060:5 = (40000 + 60):5 = 8000 + 12 = 8012.<br />
300071:6 = (300000 + 60 + 11):6 = 50000 + 10 + 1 (n. 5) =<br />
50011 (n. 5).<br />
400024:8 = (400000 + 24):8 = 50000 + 3 = 50003.<br />
20050:4 = (20000 + 50):4 = 5000 + (40 + 10):4 =<br />
5000 + 10 + 2 (n.2) = 5012 (n. 2).<br />
yuradReba! yuradReba unda mivaqcioT pirveli gayofisas<br />
nulebis damaxsovrebas: erTi nuli xom 4-ians mivakuTvneT,<br />
davitoveT 40, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara oTxi cali,<br />
aramed sami cali nuliani!<br />
aseve, meore gayofisas erTi nuli xom 3-ians mivakuTvneT,<br />
davitoveT 30, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara xuTi cali,<br />
aramed oTxi cali nuliani!<br />
aseve iyo mesame da meoTxe gayofisasac da saSinao davalebis<br />
- 79 -
1-li amocanis pirveli da meore gayofisasac!<br />
71/4/!UbnbTj;!tjuzwfcjt!Tfehfob!)btpfcjt!hbnfpsfcjU*•/!<br />
esaa kombinatorikuli TamaSi. masw.-i dafaze msxvilad dawers<br />
ramdenime asos, xmovnebsac da Tanxmovnebsac, magaliTad: a, i, g,<br />
T, w, n. gaimarjveben isini, vinc am asoebiT yvelaze met<br />
sityvas Seadggens. asoebis gameoreba SeiZleba (magaliTad: TiTi,<br />
wigni, TaTi, gia, gani, ia, ai, win... SeiZleba zmnebica da<br />
sazogadod, yovelgvari sityva!). masw.-i dainiSnavs dros (3-4<br />
wuTi), moswavleebi Cumad daweren sityvebs TavianT rveulebSi.<br />
drois gasvlis Semdeg masw.-i brZanebs: _ aba, yvelam dados<br />
kalmistari! vis ramdeni sityva aqvs Sedgenili? sityvebis<br />
wakiTxva jer ar gvinda, jer daTvaleT da miTxariT, vis<br />
ramdeni sityva aqvs! (ityvian) aha, yvelaze meti hqoniaT natos,<br />
ias da tariels. waikiTxeT Tqveni sityvebi! (waikiTxaven) ara,<br />
ias SeSlia! aba, ratom ar varga sityvebi `ginda~ da `winda`?<br />
{imitom, rom gamoyenebulia aso d _ romelic araa Cvens siaSi}<br />
amitom ias oriT naklebi sityva hqonia. gaimarjves natom da<br />
tarielma. axla sxvebma miTxariT, raime sxva sityvac xom ar<br />
SegidgeniaT?<br />
71/5/! psnysjwj! vupmpcboj/! masw.-is SekiTxvebiT swrafad<br />
gameordeba me-2 gakveTilis teqsti, Semdeg dawvrilebiT<br />
gairCeva amocanebi 2 da 3.<br />
h!72/!tywbhwbsj!bewjmj!hbzpgb!fsUojTob!sjdyw{f/!<br />
72/2/ 9.5. (1 _ ara) 2~ 3 4~ 5 6! 7#<br />
72/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
winadadebaTa nimuSebi: 1) wris yvela wvero wertilebia.<br />
2) zog monakveTs mxolod erTi bolo aqvs.<br />
3) rgolis yvela wvero wertilebia.<br />
4) wris yvela gverdi monakveTebia.<br />
5) rgolis yvela gverdi monakveTebia.<br />
6) kvadratis oTxive gverdi wertilebia.<br />
7) SvidkuTxedis Svidive wvero monakveTebia.<br />
8) zogi cxrakuTxedis Svidive gverdi tolia.<br />
9) yovel monakveTs ori gverdi aqvs.<br />
10) yovel texils xuTi wvero aqvs.<br />
11) zog texils xuTi wvero aqvs.<br />
- 80 -
12) yoveli texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba.<br />
13) texili swori xazia.<br />
14) monakveTi swori xazia.<br />
15) mrudi xazi ar SeiZleba iyos texili.<br />
72/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! tywbhwbsj! bewjmj! hbzpgb!<br />
fsUojTob!sjdyw{f/!!jer gairCeva 1-li amocana.<br />
Semdeg Sesruldeba cota sxvagvari gayofani _ roca gasayofis<br />
daSla SesakrebTa jamad sxvagvaradaa saWiro _ ara 100-isa Tu<br />
1000-is gamoyofiT:<br />
100:3 = ? umjobesia, ase: 100 = 90 + 10, amitom: 100:3 =<br />
(90 + 10):3 = 30 + 3 (n. 1) = 33 (n. 1).<br />
111:3 = ? _ rogor davSaloT 111? bunebrivia 100 + 11,<br />
magram es ar ivargebs, radgan 100... iyofa Tu ara unaSTod 3ze?<br />
{100 ar iyofa unaSTod 3-ze} magram amgvari daSlisas<br />
pirveli Sesakrebi unaSTod unda iyofodes! maS, rogor<br />
davSaloT 111? {90 + 21}. amitom:<br />
97:4 = (80 + 17):4 = 20 + 17:4 = 20 + 4 (n. 1) = 24 (n. 1).<br />
h!73/!tywbhwbsj!bewjmj!hbzpgb!fsUojTob!sjdyw{f/!<br />
! 73/2/ 9.6. (1 _ ara) 2~ 3# 4# 5~ 6! 7<br />
73/3/!UbnbTj;!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!!<br />
961!±!26•/!!ix. 14.3.<br />
73/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! tywbhwbsj! bewjmj! hbzpgb! fsUoj.<br />
Tob!sjdyw{f/!jer gairCeva amocana 1. Semdeg Sesruldeba gayofa:<br />
1000:3 = (900 + 90 + 10):3 = 300 + 30 + 3 (n. 1) = 333 (n. 1).<br />
111:3 = (90 + 21):3 = 30 + 7 = 37.<br />
7000:6 = (6000 + 600 + 360 + 40):6 = 1000 + 100 + 60 + 6 (n.4) =<br />
1166 (n.4).<br />
h!74/!tblpouspmp!xfsb!$!:/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba<br />
TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. mcdaria meore utoloba, radgan 400 araa 400-ze meti da<br />
300 araa 300-ze meti. gamoTvlis TiTo SecdomisTvis udides 4<br />
qulas akldeba TiTo q.<br />
4. gasarkvevia 8 wona, or-orSi iwereba TiTo q. metnaklebobis<br />
gamoTvalSic iwereba 1 q, sul _ 5 q.<br />
- 81 -
5. udides 4 qulas akldeba TiTo q saWiro mraval-<br />
kuTxedis gverdebis raodenobis TiTo SecdomisTvis.<br />
Tavi X<br />
h!75/!sjdywjt!djgsUb!kbnj/!hbnfpsfcb;!rwfTnjx/!Tfls/.hbnplm/!<br />
75/2/ 9.7. 1~ 2# 3 4 5# 6~ 7~<br />
10.1. (1 da 2 _ ara) 3# 4# 5# 6!<br />
! 75/3/! sjdywjt! djgsUb! kbnj/!_ ras ewodeba ricxvis cifrTa<br />
jami? Semdeg swrafad gairCeva amocana 1.<br />
! 75/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!djgsUb!kbnj/!<br />
masw.-i moswavles usaxelebs ricxvs (magaliTad: samocdaCvidmeti,<br />
aTas oci, orasi aTasi, xuTas ormocdaaTi...), moswavle<br />
angariSobs cifrTa jams.<br />
! 75/5/! hbnfpsfcb;! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.hbnplmfcb/! Sesruldeba<br />
igive Sekreba da igive gamokleba, rac saSinao davalebis<br />
me-2 amocanaSi, oRond gverdiT miewereba igive qveSmiweriT<br />
moqmedeba saTanrigo Sesakrebebze _ iseve, rogorc iyo 6.2-Si.<br />
Sesruldeba qveSmiweriT Sekreba, rogorc yovelTvis, TviTeuli<br />
nabijis xmamaRali aRweriTa da dasabuTebiT:<br />
45071 4 · aTiaTasi + 5 · aTasi + 0 · asi + 7 · aTi + 1<br />
+<br />
9099 9 · aTasi + 0 · asi + 9 · aTi + 9<br />
________ _____________________________________<br />
mTavaria, moswavleebma kargad daasabuTon, Tu ratom unda<br />
davweroT erTeulTa qveS erTeulebi, aTeulTa qveS _ aTeulebi<br />
da ase Semdeg, ras niSnavs `erTis damaxsovreba~ da sxva. mTeli<br />
algoriTmi kargad unda gaiazron da daasabuTon. aseve,<br />
qveSmiweriT gamoklebisas ras niSnavs `sesxeba~ da sxva.<br />
45071 4 · aTiaTasi + 5 · aTasi + 0 · asi + 7 · aTi + 1<br />
_<br />
9099 9 · aTasi + 0 · asi + 9 · aTi + 9<br />
________ _____________________________________<br />
h!76/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjx/!hbnsbwmfcb!fsUojTob{f/!<br />
dawvrilebiTi aRwera _ ix. $ 7<br />
qveSmiweriT gamravlebisas<br />
gamravlebis niSnad jobia -is dawera · -is nacvlad.<br />
h!77/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjx/!hbnsbwmfcb!fsUojTob{f/!<br />
- 82 -
! 77/2/ 10.3. 1# 2 3 4 5~ 6 7#<br />
! 77/3/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb!fsUjt!hbnpupwfcjU•/!<br />
iseve, rogorc Tvlisa da ukuTvlisas (18.2), oRond unda<br />
gamotovon TiTo ricxvi. daiwyeben, magaliTad, 191-dan, unda<br />
daasaxelon mxolod kenti ricxvebi (cxadia, am sityvis gareSe!)<br />
_ masw.-is taSamde.<br />
momdevno wreze unda daiwyon, magaliTad, 880-dan da<br />
daasaxelon mxolod luwi ricxvebi _ masw.-is taSamde.<br />
! 77/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbnsbwmfcb!<br />
fsUojTob! sjdyw{f/! Catardeba iseve, rogorc 65.3, srulad,<br />
cota garTulebuli gamoTvla: roca damaxsovrebulTa Sekrebis<br />
Semdeg kidev unda davimaxsovroT: 47990 · 8.<br />
h!78/!mvxj!eb!lfouj!sjdyw/!bewjmj!hbnsbwm/!psojTob!sjdyw{f/!<br />
78/2/ 10.4. (1 _ ara) 2~ 3# 4 5 6~ 7!<br />
! 78/3/! mvxj! eb! lfouj! sjdywfcj/! masw.-is SekiTxvebiT<br />
damuSavdeba me-4 gakveTilis teqsti, Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
! 78/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
winadadebaTa nimuSebi: 1) kvadratis oTxive gverdi tolia.<br />
2) kvadratis xuTive gverdi tolia.<br />
3) eqvskuTxeds yovelTvis eqvsi gverdi aqvs.<br />
4) xuTkuTxeds yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />
5) oTxkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />
6) samkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />
7) marTkuTxedis yvela gverdi monakveTia.<br />
8) yvela kvadrati oTxkuTxedia.<br />
9) yvela marTkuTxedi oTxkuTxedia.<br />
10) yvela marTkuTxedi samkuTxedia.<br />
11) yvela marTkuTxedi rvakuTxedia.<br />
12) arcerTi marTkuTxedi araa xuTkuTxedi.<br />
13) arcerTi kvadrati araa eqvskuTxedi.<br />
14) yvela monakveTs ori bolo aqvs.<br />
15) monakveTis orive bolo wertilebia.<br />
16) monakveTis orive bolo wreebia.<br />
17) monakveTis samive bolo wertilebia.<br />
18) monakveTis oTxive bolo wertilebia.<br />
! 78/5/! bewjmj! hbnsbwmfcb! psojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />
- 83 -
hbsfTf/! arsebiTad, es ukve naswavli gvaqvs. viyenebT naswavl<br />
wesebs: gamravlebisa da Sekrebisa a · (b+c) = a · b + a · c da<br />
TanamamravlTa gadajgufebisa a · (b · c) = a · b · c.<br />
12 · 15 = 12 · (10+5) = 120 + 60 = 180.<br />
250 · 12 = 250 · (4 · 3) = 250 · 4 · 3 = 1000 · 3 = 3000.<br />
40 · 35 = 40 · (5 · 7) = 40 · 5 · 7 = 200 · 7 = 1400.<br />
h!79/!bewjmj!hbnsbwmfcb!psojTob!sjdyw{f!rwfTnjxfsjt!hbsfTf/!<br />
79/2/ 10.5. 1# 2~ 3# 4~ 5# 6 7<br />
! 79/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />
yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
! 79/4/! bewjmj! hbnsbwmfcb! psojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />
hbsfTf/!Catardeba iseve, rogorc 67.4:<br />
16 · 2500 = 4 · 4 · 2500 = 4 · 10000 = 40000.<br />
360 · 11 = 360 · (10+1) = 3600 + 360 = 3960.<br />
35 · 12 = 35 · (10+2) = 350 + 70 = 420.<br />
25 · 800 = 25 · 8 · 100 = 200 · 100 = 20000.<br />
h!7:/!mvxj!eb!lfouj!sjdyw/!!bew/!hbnsbwm/!psojTob!sjdyw{f/!<br />
7:/2/ 10.6. (1 da 2 _ ara) 3# 4 5 6~ 7!<br />
! 7:/3/!mvxj!eb!lfouj!sjdywfcj/!<br />
jer gameordeba, Tu ras ewodeba luwi ricxvi da ras _ kenti<br />
ricxvi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 2.<br />
! 7:/4/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb!fsUjt!hbnpupwfcjU•/!!<br />
ix. 66.2.<br />
! 7:/5/! bewjmj! hbnsbwmfcb! psojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />
hbsfTf/! kargad gairCeva amocana 1. Sesruldeba erTi-ori<br />
amdagvarive gamoTvla.<br />
h!81/!tblpouspmp!xfsb!$!21/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
4. xuTkuTxedis or-ori mocemuli sigrZis gverdis<br />
daxazvisaTvis iwereba TiTo q. perimetris gamoTvlis marTebuli<br />
dawyebisaTvis (sigrZeTa Sekrebis dawyebisaTvis) _ 1 q. mexuTe<br />
gverdis gazomvisaTvis _ 1 q. perimetris marTebulad<br />
- 84 -
gamoTvlisaTvis _ kidev 1 q. sul _ 5 q.<br />
5. gamoklebisTvis 7 lari _ 3 lari (an, II rigSi: 5 lari _<br />
2 lari) iwereba 1 q. Tuki mosinjulia (gaangariSebulia)<br />
Tevzebis raodenobis erTi mainc SesaZlebloba, Tund mcdari _<br />
1 qula. dasabuTebis magvari msjelobisaTvis _ 1 q. sul,<br />
gamarTuli dasabuTebianad _ 5 q.<br />
amoxsna SeiZleba Tanxebis gayofiT (28:4 an 18:3), an<br />
sxvadasxva SesaZleblobaTa mosinjviT. orive gziT SeiZleba.<br />
Tavi XI<br />
h!82/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!<br />
82/2/ 10.7. 1# 2~ 3# 4# 5~ 6~ 7#<br />
11.1. (1 _ ara) 2 3# 4# 5 6~<br />
! 82/3/!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj; 8500 +_ `1200~. ix. 14.3.<br />
! 82/4/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
(a-b):c = a:c - b:c. wesebi zogadad jer ar Camoyalibdeba _<br />
ubralod, saSinao davalebidan 1-li gakveTilis me-5 amocana<br />
gairCeva dawvrilebiT da daskvnebi Camoyalibdeba am kerZo<br />
SemTxvevisaTvis.<br />
h!83/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!<br />
83/2/ 11.2. (1 _ ara) 2# 3 4~ 5# 6<br />
! 83/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywfcj•/!ix. 45.3.<br />
! 83/4/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
(a-b):c = a:c - b:c. masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2<br />
gakveTilis teqsti, Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />
h!84/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />
84/2/ 11.3. 1 2 3 4# 5# 6~<br />
! 84/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!<br />
eblblvofcb•/!ix. 13.3.<br />
! 84/4/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />
vasrulebT moqmedebaTa naswavli wesebis gamoyenebiT. meore<br />
Tanamamravli iyos, magaliTad, samniSna ricxvi: 741 · 128 =<br />
=741 · (8 + 2 · 10 + 1 · 100)= 741 · 8 + 741 · 2 · 10 + 741 · 1 · 100.<br />
CavweroT TviTeuli gamravleba jer cal-calke, qveSmiweriT:<br />
741 741 741<br />
× 8 × 2 × 1<br />
5928 1482 741<br />
- 85 -
axla gamoviyenoT nulebis damaxsovrebis wesi, namravlebs<br />
mivuweroT saTanado `damaxsovrebuli~ nulebi da Semdeg<br />
qveSmiweriT SevkriboT:<br />
5928 + 14820 + 72100. miviRebT saboloo pasuxs 94848.<br />
magram yvelaferi amis gakeTeba SeiZleboda ufro<br />
mosaxerxeblad da naklebi weriT. amisaTvis pirvelad<br />
miRebuli namravlebi Tavidanve erTmaneTis qveS<br />
unda davweroT, raTa isini pirdapir gam-<br />
zadebuli iyos qveSmiweriT Sesakrebad! qveSmiweriT<br />
gamravleba davweroT srulad:<br />
_ aTeulebze gamravlebisas namravli yovelTvis erTi an meti nuliT<br />
bolovdeba, aseulebze gamravlebisas _ ori an meti nuliT.<br />
moswavleebma es nulebi jer-jerobiT weron!<br />
h!85/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />
85/2/ 11.4. 1 (2 _ ara) 3 4 5 6#<br />
! 85/3/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />
Catardeba iseve, rogorc 74.3, gamravldeba igive ricxvebi,<br />
oRond boloSi daemateba msjeloba:<br />
_ simoklisaTvis SeiZleba aRar vweroT<br />
xolme nulebi, magram ar unda dagvaviwydes<br />
wanacvleba! Semoklebisas mesame striqonSi<br />
ewereboda 741, magram sinamdvileSi<br />
igulisxmeba 74100:<br />
masw.-i dafaze gakeTebul CanawerebSi<br />
waSlis marjvena nulebs: _ es nulebi xom zedmetia,<br />
tvirTavs Canawerebs! oRond unda dagvaviwydes wanacvleba!<br />
741<br />
×<br />
128<br />
5928<br />
+ 14820<br />
74100<br />
94848<br />
741<br />
×<br />
128<br />
5928<br />
+ 1482<br />
741<br />
94848<br />
! 85/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
1) raime ricxvis erTze gamravlebiT viRebT nuls;<br />
2) raime ricxvis nulze gamravlebiT viRebT nuls;<br />
3) raime ricxvis erTze gamravlebiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />
4) raime ricxvis nulze gamravlebiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />
5) erTis gamravlebiT raime ricxvze viRebT erTs;<br />
6) nulis gamravlebiT raime ricxvze viRebT nuls;<br />
7) erTis gamravlebiT raime ricxvze viRebT TviTon am ricxvs;<br />
8) nulis gamravlebiT raime ricxvze viRebT TviTon am ricxvs;<br />
9) raime ricxvis erTze gayofiT viRebT nuls;<br />
- 86 -
10) raime ricxvis nulze gayofiT viRebT nuls;<br />
11) raime ricxvis erTze gayofiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />
12) raime ricxvis nulze gayofiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />
13) raime ricxvis TavisTavze gayofiT viRebT nuls;<br />
14) raime ricxvis TavisTavze gayofiT viRebT am ricxvs;<br />
15) raime ricxvis TavisTavze gayofiT viRebT erTs...<br />
! 85/5/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
(a-b):c = a:c - b:c.<br />
masw.-is SekiTxvebiT mokled gameordeba me-2 gakveTilis<br />
ZiriTadi sakiTxebi, Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 2.<br />
h!86/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />
86/2/ 11.5. 1~ 2 3 (4 _ ara) 5 6<br />
! 86/3/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!<br />
ix. 55.2, oRond axla amoxazon sxvadasxvanairi Sekruli<br />
texilebi _ mravalkuTxedebis sazRvrebi.<br />
! 86/4/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />
jer gairCeva me-4 amocana.<br />
Semdeg, iseve rogorc 74.2-Si, srulad iwereba qveSmiweriT<br />
gamravleba, oRond rodesac meore Tanamamravls SuaSi nuli<br />
aqvs:<br />
312<br />
×<br />
201<br />
312<br />
+ 0000<br />
62400<br />
62712<br />
rogorc viciT, SeiZleba ar vweroT<br />
marjvena nulebi. aseve, SeiZleba Sua<br />
nulebis striqonic aRar vweroT,<br />
magram samagierod ar unda dagvaviw-<br />
ydes oriT wanacvleba!<br />
312<br />
×<br />
201<br />
+ 312<br />
624<br />
62712<br />
h!87/!tblpouspmp!xfsb!$!22/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. xuTkuTxedis daxazva da Sig saWiro samkuTxedisa _ 2 q<br />
(Tuki samkuTxedi SecdomiT gareTaa, an Sigaa magram mcdarad _<br />
1 q). saerTo gverdis amowera (mxolod erTia) _ 1 q, samive<br />
saerTo wverosi _ 1 q. sul _ 4 q. Tuki yvelaferi kargadaa,<br />
erTi wveros gamorCenisaTvis SeiZleba ar daakldes q.<br />
4. pasuxebi: I rigi: mcdarebia II (magaliTad: 1+2=3) da III<br />
(magaliTad: 5_3=2).<br />
- 87 -
II rigi: mcdarebia I (mag.: 1+3=4) da IV (mag.: 5_2=3).<br />
TiTo mcdari winadadebis amorCevaSi _ TiTo q. TiTo dasa-<br />
sabuTebeli magaliTis dasaxelebaSi _ TiTo q. marTebuli wina-<br />
dadebebis ar amorCevaSi _ 1 q. sul _ 5 q. ese igi, amorCevis<br />
TiTo SecdomisaTvis an dasasabuTebeli magaliTis gamotovebisa<br />
an SecdomisaTvis akldeba TiTo q.<br />
5. pasuxebi: I rigi: ruxi satvirTo manqanaa 2. sul ki ruxi<br />
SeiZleba iyos an 2 manqana (Tuki danarCenebSi arcerTi araa<br />
ruxi), an 3 manqana (Tuki danarCenebSi erTi manqanaa ruxi), an 4<br />
manqana (Tuki danarCenebSi ori manqanaa ruxi).<br />
II rigi: kedelze kidia 3 Wreli fanduri. sul ki kedelze<br />
SeiZleba ekidos an 3 fanduri (Tuki danarCenebSi arcerTi araa<br />
kedelze ), an 4 fanduri (Tuki danarCenebSi erTia kedelze), an<br />
4 fanduri (Tuki danarCenebSi oria kedelze).<br />
pirvel marTebul pasuxSi yovelgvari dasabuTebisa da SesaZleblobaTa<br />
gareSe iwereba 1 q. dasabuTebis magvar msjelobaSi<br />
iwereba 1 q. damatebiT TiTo SesaZleblobis ganxilvaSic _<br />
TiTo q. sul _ 5 q.<br />
Tavi XII<br />
h!88/!njmjpoj/!<br />
88/2/ 11.6. 1~ 2# 3 4~ 5~ 6~<br />
12.1. 1~ (2 da 3 _ ara) 4 5# 6~ 7<br />
88/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!!ix. 32.3.<br />
88/4/!njmjpoj/!sjdywfcjt!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />
dawvrilebiT gairCeva amocanebi 2 da 3 _ am gakveTilis<br />
Semamzadeblebia.<br />
_ maS, ra udidesi raodenobis aTaseulebs SeiZleba Seicavdes<br />
eqvsniSna ricxvi? {999}. vTqvaT, mocemulia aseTi raodenoba:<br />
2000 · 1000 + 502. rogor CavweroT ricxvis saxiT? Tuki<br />
aTaseulTa raodenoba 1000-ze metia, eqvsniSna ricxvad xom<br />
veRar CavwerT! amitom gvWirdeba axali Tanrigebi!<br />
1000 · 1000 _ ewodeba milioni. cxadia, ase Caiwereba:<br />
1000000.<br />
h!89/!sjdyw/!njmjpojebo!njmjbsebnef/!nbUj!xbljUywb!eb!Dbxfsb/!<br />
89/2/ 12.2. (1 da 2 _ ara) 3 4# 5# 6 7!<br />
89/3/!UbnbTj;!txsbg/!qbtvy/!`!sbnefoj!tboujnfusjb•/!ix. 48.3.<br />
- 88 -
89/4/! njmjpoj/! sjdywfcj! njmjpojebo! njmjbsebnef/!!<br />
sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj!<br />
sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />
ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj!<br />
sjdywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! ! jer swrafad gameordeba, ra<br />
aris milioni {1000 aTaseuli, 1000-jer 1000}. gairCeva<br />
amocanebi 2 da 3.<br />
Semdeg masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis<br />
teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli yvela ricxvi<br />
aikrifeba saangariSoze.<br />
h!8:/!sjdyw/!njmjpojebo!njmjbsebnef/!nbUj!xbljUywb!eb!Dbxfsb/!<br />
8:/2/ 12.3. (1 _ ara) 2 3 4# 5 6<br />
8:/3/! UbnbTj;! tjuzwfcjt! Tfehfob! )btpfcjt! hbnfpsfcjt!<br />
hbsfTf*•/! igivea, rac 60.3-Si aRwerili TamaSi, oRond ar<br />
SeiZleba asoebis gameoreba. amitom asoebis raodenoba cota<br />
ufro meti unda iyos, raTa ramdenime sityva mainc Sedges.<br />
8:/4/! sjdywfcj! njmjpojebo! njmjbsebnef/! ! sjdywfcjt!<br />
xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt!<br />
tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;!<br />
tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjdywjt! blsfgb•!<br />
tbbohbsjTp{f/! ! jer gairCeva amocana 1, Tan yvela ricxvi<br />
aikrifeba saangariSoze.<br />
Semdeg masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis<br />
teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli yvela ricxvi<br />
aikrifeba saangariSoze.<br />
h!91/!sjdyw/!njmjpojebo!njmjbsebnef/!!rwfTnjx/!hbnsbwmfcb/!<br />
91/2/ 12.4. (1 _ ara) 2# 3 4 5 6<br />
91/3/! sjdywfcj! njmjpojebo! njmjbsebnef/! ! sjdywfcjt!<br />
xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt!<br />
tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;!<br />
tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjdywjt! blsfgb•!<br />
tbbohbsjTp{f/! ! jer masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-3<br />
gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli yvela<br />
ricxvi aikrifeba saangariSoze.<br />
Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1, Tan yvela ricxvi<br />
(maT Soris Sevsebuli striqonebisac) aikrifeba saangariSoze.<br />
! 91/4/!UbnbTj;!hvebTj!yfmjt!Dbzpgb!eb!hbnpdopcb•/!ix. 51.2.<br />
- 89 -
! 91/5/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!!<br />
iseve, rogorc 75.3-Si, Sesruldeba erTi qveSmiweriT gamravleba.<br />
dafasTan Seasrulebs is moswavle, romelsac es<br />
SedarebiT uWirs.<br />
h!92/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb•!hbnsbwmfcjtbt/!<br />
92/2/ 12.5. 1 2 (3 da 4 _ ara) 5# 6# 7<br />
92/3/!UbnbTj;!UbnbTj;!Uwbmjt!ebybnybnfcb•/!ix. 29.3.<br />
! 92/4/! ovmfcjU! ebcpmpfcvm! UbobnbnsbwmUb! hbnsbwmfcjtbt!<br />
ovmfcjt! ebnbytpwsfcb•/! gairCeva amocana 4 da amocana 3-is<br />
bolo ori gamravleba. _ roca raime ricxvs vamravlebT 900-ze,<br />
rogor SegviZlia moviqceT? {am nulebs ar mivaqcioT yuradReba<br />
da namravls bolos mivuweroT} diax, davimaxsovroT es ori<br />
nuli da maT gareSe gavamravloT. oRond, ar unda dagvaviwydes<br />
am nulebis isev miwera namravlisaTvis.<br />
Semdeg `nulebis damaxsovrebiT~ Sesruldeba gamravleba<br />
qveSmiweris gareSe: 70000 · 60 = 42 00000 = 4200000<br />
500 · 8000 = 40 00000 = 4000000.<br />
h!93/!!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb•!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjtbt/!<br />
93/2/ 12.6. (1 _ ara) 2~ 3# 4 5# 6# 7<br />
93/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
SekiTxvebis nimuSebi: 1) wris yvela wvero wertilebia.<br />
2) zog monakveTs mxolod erTi bolo aqvs.<br />
3) rgolis yvela wvero wertilebia.<br />
4) wris yvela gverdi monakveTebia.<br />
5) rgolis yvela gverdi monakveTebia.<br />
6) kvadratis oTxive gverdi wertilebia.<br />
7) SvidkuTxedis Svidive gverdi monakveTebia.<br />
8) zogi ockuTxedis ocive gverdi tolia.<br />
9) yovel monakveTs ori waxnagi aqvs.<br />
10) yovel texils xuTi wibo aqvs.<br />
11) zog texils xuTi wvero aqvs.<br />
12) yoveli texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba.<br />
13) texili mrude xazia.<br />
14) monakveTi swori xazia.<br />
15) yvelanairi samkuTxedi mravalkuTxedia.<br />
16) yvelanairi mravalkuTxedi samkuTxedia.<br />
17) wre mravalkuTxedia.<br />
- 90 -
! 93/4/! ovmfcjU! ebcpmpfcvm! UbobnbnsbwmUb! hbnsbwmfcb! rwfT.<br />
njxfsjU! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*/! jer gairCeva amocana 1. Semdeg<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-6 gakveTilis teqsti.<br />
Semdeg ganixileba, magaliTad: 1700 · 230 = (17 · 100) · (23 ·<br />
10) = (gavixsenoT TanamamravlTa gadajgufebis wesi!) = (17<br />
· 23) · 100 · 10. ese igi, 17-isa da 23-is namravls unda<br />
mivuweroT 2+1 cali nuli _ anu ramdenic hqonda orive<br />
Tanamamravls erTad.<br />
amrigad, gamravlebisas SegviZlia, rom nulebs ar mivaqcioT<br />
yuradReba, oRond isini unda `davimaxsovroT~ da namravls unda<br />
mivuweroT imdeni, ramdenic davimaxsovreT.<br />
h!94/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb•!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjtbt/!<br />
94/2/ 12.7. (1 _ ara) 2 3 4 5 6 7<br />
94/3/! ovmfcjU! ebcpmpfcvm! UbobnbnsbwmUb! hbnsbwmfcb!<br />
rwfTnjxfsjU!)ovmfcjt!ebnbytpwsfcb*/!<br />
jer masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-6 gakveTilis teqsti.<br />
Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
! 94/4/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!<br />
ix. 55.2, oRond axla amoxazon sxvadasxvanairi samkuTxedebi.<br />
h!95/!tblpouspmp!xfsb!$!23/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. gasarkvevia 4 ricxvi, TiToSi iwereba TiTo q.<br />
4. oTxkuTxedis daxazva da Sig saWiro samkuTxedisa _ 2 q<br />
(Tuki samkuTxedi SecdomiT gareTaa, an Sigaa magram mcdarad _<br />
1 q). saerTo gverdis amowera (mxolod erTia, magram Tuki<br />
moswavle saerTo gverdad miiCnevs sanaxevrod saerTos, ara<br />
uSavs) _ 1 q, orive saerTo wverosi _ 1 q; perimetrebis<br />
metobis dasabuTebis magvari msjeloba _ 1 q. sul _ 5 q.<br />
5. orive amocanaSi erTi kramiti faravs 20 sm siganes. amaSi<br />
ukve iwereba 1 q. pasuxebi: I rigi: 6 m : 20 sm = 30 cali.<br />
II rigi: 4 m : 20 sm = 20 cali. ganayofis daweraSi iwereba 1<br />
q, misi mniSvnelobis marTebulad gamoTvlaSi _ 1 q.<br />
zedmeti monacemia saxuravis sigrZe _ 1 q. sul miviReT 4 q,<br />
romelic im SemTxvevaSic iwereba, Tuki moswavles aeria<br />
saxuravis sigrZe da sigane. xolo Tuki ar arevia, maSin emateba<br />
- 91 -
kidev 1 q, sul _ 5 q.<br />
Tavi XIII<br />
h!96/!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcjt!yfsyfcj/!<br />
96/2/ 12.8. 1~ 2~ 3# 4# 5 6# 7#<br />
13.1. 1~ 2# (3 _ ara) 4~ 5~ 6 7#<br />
96/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />
yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
96/4/! rwfTnjxfsjU! hbnsbwmfcjt! hbbewjmfcjt! yfsyfcj/! jer<br />
gairCeva amocana 3. Semdeg dafaze erTmaneTis gverdi-gverd<br />
Sesruldeba qveSmiweriT gamravleba 678 · 65 da 65 · 678.<br />
_ romelia ufro advili? {678 · 65} ratomaa ufro advili 678<br />
· 65, vidre 65 · 678? {imitom, rom samniSna ricxvze<br />
gamravlebisas qveSmiweraSi gveqneba sami striqoni, xolo<br />
orniSna ricxvze gamravlebisas _ ori striqoni}.<br />
h!97/!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!rwfTnjx/!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcb/!<br />
97/2/ 13.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4 5! 6<br />
97/3/!sjdywfcjt!Tfebsfcb!njmjbsejt!gbshmfcTj/!!tbbohbsj.<br />
Tp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! njmjbsejt!<br />
gbshmfcTj/! ! ! moswavleebs win unda edoT gadaSlili<br />
saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze (romelic Sin unda<br />
hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis<br />
TviTeuli nawili.<br />
Semdeg gairCeva amocana 1. masSi mocemuli yvela ricxvi unda<br />
aikrifos saangariSoze: erTi ricxvi _ cal mxares da meore _<br />
meore mxares.<br />
! 97/3/! UbnbTj;! tjuzwfcjt! Tfehfob! )btpfcjt! hbnfpsfcjt!<br />
hbsfTf*•/! igivea, rac 60.3-Si aRwerili TamaSi, oRond ar<br />
SeiZleba asoebis gameoreba. amitom asoebis raodenoba cota<br />
ufro meti unda iyos, raTa ramdenime sityva mainc Sedges.<br />
! 97/4/!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcjt!yfsyfcj/!<br />
jer gavimeoroT wina xerxi: _ romeli ufro advilia<br />
qveSmiweriT _ samniSna ricxvis gamravleba xuTniSnaze Tu<br />
xuTniSnas gamravleba samniSnaze? ratom? {imitom, rom<br />
qveSmiweraSi jobia sami striqoni gvqondes, vidre xuTi}.<br />
Semdeg gairCeva amocana 2. _ ratomaa ufro mosaxerxebeli<br />
94 · 31, vidre 31 · 94? _ dafaze erTmaneTis gverdi-gverd<br />
- 92 -
Sesruldeba qveSmiweriT gamravleba 51 · 38 da 38 · 51.<br />
_ ra xdeba, roca meore TanamamravlSi Sedis 1-iani? {pirveli<br />
Tanamamravlis 1-ze gamravleba advilia, pirdapir gadavwerT mas}<br />
ratomaa ufro advili gamravleba: 14 · 38-s sjobia<br />
38 · 14, 51 · 38-s sjobia 38 · 51.<br />
h!98/!spnbvmj!ojTofcj/!!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcb/!<br />
98/2/ 13.3. (1 da 2 _ ara) 3 4 5# 6# 7<br />
98/3/!sjdywfcjt!Dbxfsb!spnbvmj!ojTofcjU/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
romauli niSnebi me-4 klasSi iswavleba mxolod 30-mde.<br />
zogadi wesis axsna araa saWiro. aixsneba is, Tu ra SemTxvevaSi<br />
miewereba romaul niSans meore niSani marjvnidan da ra<br />
SemTxvevaSi _ marcxnidan, oRond mxolod 30-mde konkretuli<br />
ricxvebisaTvis, yvelasaTvis saTiTaod, rig-rigobiT CamovuyvebiT<br />
yvelas da Tan avxsniT kanonzomierebas. moswavleebma TviTon<br />
scadon gamocnoba.<br />
! 98/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!61111!`!<br />
:611•/!ix. 14.3.<br />
! 98/5/! rwfTnjxfsjU! hbnsbwmfcjt! hbbewjmfcjt! yfsyfcj/! jer<br />
gavimeoroT wina xerxebi: _ romeli ufro advilia qveSmiweriT<br />
_ samniSna ricxvis gamravleba xuTniSnaze Tu xuTniSnas<br />
gamravleba samniSnaze? ratom? {imitom, rom qveSmiweraSi jobia<br />
sami striqoni gvqondes, vidre xuTi}. magram: 567 · 1811 Tu<br />
1811 · 567? {567 · 1811} ratom? {pirveli Tanamamravlis 1-ze<br />
gamravleba advilia, pirdapir gadavwerT mas}.<br />
Semdeg gairCeva amocana 2. _ ratomaa ufro mosaxerxebeli<br />
38 · 55, vidre 55 · 38? _ dafaze erTmaneTis gverdi-gverd<br />
Sesruldeba qveSmiweriT gamravleba 38 · 55 da 55 · 38.<br />
_ ratomaa ufro advili gamravleba 22-ze, 333-ze, 555-ze?<br />
{qveSmiweris samive striqoni erTidaigive iqneba da xelaxla<br />
aRar viangariSebT}.<br />
h!99/!sjhpcsjwj!sjdywfcjt!Dbxfsb!spnbvmj!ojTofcjU/!<br />
99/2/ 13.4. (1 da 2 _ ara) 3~ 4# 5 6<br />
99/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjhpcsjwj!sjdywfcj•/!masw.-i<br />
asaxelebs ricxvs 1000-is farglebSi, moswavle _ Sesabamis<br />
rigobriv ricxvs. magaliTad: samas ormoci _ samas meormoce, as<br />
- 93 -
samocdaSvidi _ as samocdameSvide, xuTasi _ mexuTase...<br />
99/4/!sjhpcsjwj!sjdywfcjt!Dbxfsb!spnbvmj!ojTofcjU/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT jer swrafad gameordeba me-3 gakveTilis<br />
teqsti; Semdeg saguldagulod damuSavdeba me-4 gakveTilis<br />
teqstis TviTeuli nawili. bolos gairCeva amocana 1.<br />
rigobrivi ricxvebis marTlwera masw.-ma xSirad unda<br />
gaameorebinos xolme klass _ es qarTuli enis, gramatikis<br />
sakiTxicaa!<br />
h!9:/!nsbwbmlvUyfej/!!sjdyw/!Tfebsfcb!njmjbsejt!gbshm/!<br />
9:/2/ 13.5. (1 da 2 _ ara) 3 4 5~ 6# 7<br />
9:/3/! nsbwbmlvUyfej/! winaswar masw.-ma xelaxla unda<br />
waikiTxos mravalkuTxedis Sesaxeb zogad meTodikur saxelmZRvaneloSi<br />
[paragrafSi 5].<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-5 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1. misi pasuxebia _<br />
araa mravalkuTxedi imitom, rom:<br />
I. aqvs ori Siga are, mravalkuTxeds ki unda hqondes erTi; II.<br />
sazRvars aqvs ori zedmeti monakveTi, sazRvari araa Sekruli<br />
xazi (Tumca, arc gaxsnilia!); III. nakvTi Signidan carielia,<br />
ese igi, nakvTs ar ekuTvnis Siga are, mravalkuTxeds ki unda<br />
ekuTvnodes; IV. sazRvari Sedgeba ara erTi, aramed ori<br />
Sekruli texilisagan.<br />
II-Tan dakavSirebiT masw.-i moswavleebs saxelmZRvanelos<br />
gadaaSlevinebs VI Tavis me-5 gakveTilze. _ daasabuTeT, rom am<br />
nakvTis sazRvari ar aris Sekruli texili {Sekrul texils ar<br />
unda hqondes arcerTi bolo, amas ki aqvs ori bolo<br />
(wertili)}. maS, ratom ar yofila mravalkuTxedi?<br />
! 9:/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />
sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
! 9:/5/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! njmjbsejt! gbshmfcTj/! ! tbbohb.<br />
sjTp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! njmjbsejt! gbsh.<br />
mfcTj/! gameordeba me-2 gakveTilis teqstis TviTeuli nawili.<br />
Semdeg Sedardeba saangariSoze akrefili ori ricxvi.<br />
Semdeg dawvrilebiTgairCeva amocana 2.<br />
h!:1/!sjhpcsjwj!sjdyw/!nsbwbmlvUyfej/!rwfTnjx/!hbbewjmfcb/!<br />
:1/2/ 13.6. (1 _ ara) 2 3 4 5! 6 7!<br />
:1/3/!sjhpcsjwj!sjdywfcjt!nbsUmxfsb/!<br />
- 94 -
masw.-is SekiTxvebiT jer gameordeba me-4 gakveTilis teqsti;<br />
Semdeg gairCeva amocana 1. misi amoxsnaa:<br />
1-li, me-6, XX, 21-e, XXI, XXIV, 90-e, me-800, me-1000.<br />
kanonzomierebas (matebis mixedviT) arRvevs XXIX.<br />
! :1/4/!UbnbTj;!nsbwbmlvUyfej!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj•/!<br />
SekiTxvaTa nimuSebi: 1) zogi xazi aris mravalkuTxedi.<br />
2) yoveli oTxkuTxedi aris mravalkuTxedi.<br />
3) yoveli mravalkuTxedi aris oTxkuTxedi.<br />
4) zogierTi mravalkuTxedi aris Sekruli oTxkuTxedi.<br />
5) yoveli aTkuTxedi aris mravalkuTxedi.<br />
6) zogi mravalkuTxedi aris marTkuTxedi.<br />
7) zogi rvakuTxedi aris marTkuTxedi.<br />
8) zogi mravavalkuTxedi aris kvadrati.<br />
9) yoveli kvadrati aris mravalkuTxedi.<br />
10) zogi mravalkuTxedi aris xazi.<br />
11) arcerTi xazi ar aris mravalkuTxedi.<br />
12) arcerTi mravalkuTxedi ar aris xazi...<br />
! :1/5/!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcjt!yfsyfcj/!<br />
gavimeorebT samive naswavl xerxs: umjobesia 892 · 45; magram<br />
umjobesia 892 · 1151; aseve umjobesia 67 · 444, vidre 444 · 67.<br />
_ axla Tqven TviTon moigoneT samive am xerxis TiTo<br />
axali magaliTi!<br />
h!:2/!tblpouspmp!xfsb!$!24/!<br />
1. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. sul oTxi nabijia: ori gantolebis Sedgena da ucnobis<br />
mniSvnelobis ori gamoTvla. TiToSi iwereba TiTo q, sul _ 4<br />
q. gamoTvlis erTi meqanikuri (ara arsebiTi!) Secdoma qulas ar<br />
aklebs, Tuki am gamoTvlis moqmedeba marTebuladaa SerCeuli.<br />
4. mocemuli erTi sigrZis gverdis mqone marTkuTxedis daxazvaSi<br />
iwereba 1 q (Tuki meore gverdis sigrZe mcdaria). Tuki<br />
kargadaa gamoTvlili meore gverdis sigrZe _ 2 q. sul _ 5 q.<br />
5. Tuki gamoTvlilia jamis mniSvneloba 670+570+710 (an,<br />
II rigSi, 1180+1140+1100), ukve iwereba 1 q. Tuki am mniSvnelobas<br />
gamoklebulia meoTxe mocemuli ricxvi da, ese igi,<br />
Sevsebulia erTi ujredi _ 2 q. momdevno TiTo ujredis<br />
- 95 -
marTebulad SevsebisTvis iwereba TiTo q. angariSis or-ori<br />
meqanikuri SecdomisTvis akldeba TiTo q. sul _ 5 q.<br />
Tavi XIV<br />
h!:3/!tbbUjt!dopcb/!!obTUjboj!hbzpgb!hbobzpgjU!ovmj/!<br />
:3/2/ 13.7. 1~ 2# 3# 4 5# 6 7<br />
14.1. 1~ 2~ (3 _ ara) 4# 5# 6# 7<br />
________________________________________________<br />
drois safexurebis mizania, rom moswavleebma kargad gaiazron<br />
is yvelaferi, rac mokledaa mocemuli amocanaTa krebulis<br />
Sesabamisi paragrafis SesavalSi. amitom am Sesavlis<br />
erTbaSad Seswavla ar unda movTxovoT klass. mas Tanda-<br />
TanobiT aiTviseben. yoveli am safexuris swavleba aucileblad<br />
unda emyarebodes yvelafris TvalsaCinod Cvenebas _<br />
isrebian saaTze. amitom sasaurvelia klasSi iyos gafu-<br />
Webuli kedlis saaTi, romelsac moxsnili eqneba wina SuSa,<br />
raTa SeiZlebodes TiTiT isrebis Tavisuflad moZraoba.<br />
masw.-ma araviTar SemTxvevaSi ar unda ifiqros, rom<br />
bavSvma saaTis cnoba isedac iciso. dro gacilebiT ufro<br />
rTuli cnebaa, vidre sigrZe Tu wona! drois erTeulebic<br />
gacilebiT ufro rTulia, vidre sigrZisa Tu wonis<br />
erTeulebi. amitom am yvelafris safuZlianad swavla<br />
sakmaod Znelia (imdenad, rom drois gazomvisa da misi erTeulebis<br />
Tema me-5 klasSic grZeldeba). amitom moswavleebma<br />
Tavidanve yvelaferi kargad unda gaiazron, myarad da<br />
Tavisuflad unda daeuflon pirvelsave SedarebiT advil<br />
safexurebs, raTa mere da mere aRar gauZneldeT.<br />
sayofacxovrebo doneze saaTis cnoba da zerele warmodgenebi<br />
araa sakmarisi!<br />
________________________________________________<br />
! :3/3/! tbbUjt! dopcb! `! kfs! nbsujwbe-! tbzpgbdypwsfcp!<br />
epof{f-!Ubo!nypmpe!jtsfcjboj!tbbUjtb-!bnbtUbo!fsUbe;!!2!tU!!<br />
71!xU/!! _ risi gasazomi erTeulebia wuTi da saaTi? {drois<br />
erTeulebia} diax, wuTsa da saaTs drois gasazomad viyenebT<br />
(me-4 klasSi wami araa saWiro). ramdeni wuTis tolia 1<br />
saaTi? (msxvilad daiwereba: 1 sT = 60 wT).<br />
! :3/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!xvUjb/!<br />
- 96 -
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 3 saaTi; 10<br />
saaTi; 20 saaTi; 5 saaTi... (advilad saangariSoebi).<br />
moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni wuTis tolia.<br />
! :3/5/!hbnfpsfcb!`!obTUjboj!hbzpgb![ofmj!TfnUywfwfcjUvsU/<br />
! gairCeva amocana 3. Semdeg gairCeva Semdegi Zneli SemTxvevebi:<br />
10:9 = 1 (n. 1); 6:9 = 0 (n. 6); 12:20 = 0 (n. 12).<br />
TviTeul SemTxvevaSi saWiroa dasabuTeba, magaliTad: 12-Si<br />
ramdeni oceuli moTavsdeba? {arcerTi, nuli} maS, risi tolia<br />
ganayofi? {nulisa} naSTi ra dagvrCeba? {12 mTlianad naSTia}.<br />
h!:4/!tbbUjt!dopcb/!!obTUjboj!hbzpgb!hbobzpgjU!1/!<br />
:4/2/ 14.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6! 7<br />
! :4/3/! tbbUjt! dopcb! `! kfs! nbsujwbe-! tbzpgbdypwsfcp!<br />
epof{f-!Ubo!nypmpe!jtsfcjboj!tbbUjtb-!bnbtUbo!fsUbe;!!2!tU!!<br />
71! xU/! ! ! ! ! !moswavleTa mier axsna-ganmarteba-dasabuTebiT<br />
gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
! :4/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!xvUjt!upmjb/!<br />
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ sami saaTi; ori<br />
saaTi da aTi wuTi; saaTi da ormocdaori wuTi; xuTi saaTi...<br />
moswavlem unda iangariSos, ramdeni wuTis tolia.<br />
! :4/5/!hbnfpsfcb!`!obTUjboj!hbzpgb![ofmj!TfnUywfwfcjUvsU/!!!!<br />
Catardeba iseve, rogorc 92.4, axsna-dasabuTebiT:<br />
1 mln. : 750 aTasi = 1 (n. 250 aTasi); 1000:300 = 3 (n. 100);<br />
750 aTasi : 1 mln. = 0 (n. 750 aTasi); 300:1000 = 0 (n. 300).<br />
h!:5/!obyfwbsj!tbbUj!!41!xvUj/!!obTUjboj!hbzpgb/!<br />
:5/2/ 14.3. 1~ (2 _ ara) 3# 4 5~ 6 7<br />
:5/3/!obyfwbsj!tbbUj!!41!xvUj/!!tbbUjt!dopcb/!<br />
`naxevari saaTi~ iswavleba naxevris zogadi cnebis<br />
gamoukveTavad (es araa saWiro!), iswavleba saaTze TvalsaCinod<br />
CvenebiT: _ vTqvaT, axla 12-is naxevaria. mamuka, daayene saaTis<br />
isrebi 12-is naxevarze! cira, ramdeni wuTi uklia 12-s?<br />
{ocdaaTi} ese igi, naxevari saaTi ramdeni wuTi yofila? {30}<br />
davweroT msxvilad: naxevari saaTi = 30 wuTi.<br />
! :5/4/!UbnbTj;!txsbg/!qbtvy/!`!sjhpcsjwj!sjdywfcj•/!ix. 88.2.<br />
! :5/5/!hbnfpsfcb!`!obTUjboj!hbzpgb![ofmj!TfnUywfwfcjUvsU/!!!!!<br />
Catardeba iseve, rogorc 92.4, axsna-dasabuTebiT:<br />
1 mln. : 300 aTasi = 3 (n. 100 aTasi);<br />
- 97 -
300 aTasi : 1 mln = 0 (n. 300 aTasi);<br />
2 mln. : 700 aTasi = 2 (n. 400 aTasi).<br />
h!:6/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!<br />
:6/2/ 14.4. (1 da 2 _ ara) 3~ 4 5 6 7!<br />
! :6/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!tbbUjtb!eb!xvUjt!<br />
upmjb/! masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _<br />
oTxmocdaCvidmeti wuTi; asi wuTi; orasi wuTi;<br />
asormocdaaTi wuTi; oTxmocdaaTi wuTi; asoTxmoci wuTi<br />
(advilad saangariSoebi)...<br />
moswavlem iangariSos, ramdeni saaTis da ramdeni wuTis tolia.<br />
! :6/4/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-4 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
h!:7/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!!obyfwbsj!tbbUj!!41!xvUj/!<br />
:7/2/ 14.5. 1# 2# 3 (4 _ ara) 5 6 7<br />
! :7/3/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!<br />
mswavleblis SekiTxvebiT swrafad gameordeba me-4 gakveTilis<br />
teqsti. Semdeg gairCeva amocana 4.<br />
! :7/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!obyfwbsj!tbbUjb/!<br />
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ xuTi saaTi; rva<br />
saaTi da aTi wuTi; oTxmocdaCvidmeti wuTi; asi wuTi;<br />
orasi wuTi; asormocdaaTi wuTi; oTxmocdaaTi wuTi;<br />
asoTxmoci wuTi; sami saaTi da ormoci wuTi; ori saaTi da<br />
ocdaaTi wuTi...<br />
moswavlem unda iangariSos, es dro ramden naxevar saaTs<br />
moicavs (naSTis dasaxelebis gareSe). moswavleebs mosafiqreblad<br />
cota meti xani vadrovoT.<br />
h!:8/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!espjt!nfpsfhwbsj!bSsjdywb/!<br />
:8/2/ 14.6. (1 da 2 _ ara) 3 4! 5 6 7<br />
:8/3/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!!<br />
gairCeva amocana 2. Tan TviTeul SemTxvevaSi naSTiani gayofa<br />
Semowmdeba naswavli wesiT.<br />
! :8/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!ix. 32.3.<br />
! :8/5/! espjt! nfpsfhwbsj! bSsjdywb! )tbbUfcj! `! kfs! nypmpe!<br />
2.ebo! 23.nef*/! masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-6 gakveTilis<br />
teqstis TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1. Semdeg<br />
- 98 -
moxdeba Sedareba: _ dRis 12 saaTi da Ramis 12 saaTi;<br />
saRamos 7 saaTi da dilis 7 saaTi. am droebs Soris ramdeni<br />
xania gasuli? {12 saaTi} vaCvenoT saaTze!<br />
_ Ramis 3 saaTi da 30 wuTi anu... ? {Ramis 4-is naxevari}.<br />
h!:9/!tblpouspmp!xfsb!$!25/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
Secdomad iTvleba isic, Tuki naSTiani gayofa araa marTebuli<br />
wesiT Semowmebuli.<br />
3. TiTo drois garkvevaSi iwereba TiTo q.<br />
4. amoxsna Sedgeba Semdegi moqmedebebisagan: 1) sarTulebisa<br />
da sadarbazoebis raodenobaTa gadamravleba; 2) gamravleba<br />
binebis raodenobaze; 3) sami Sesakrebis jamis mniSvnelobis<br />
gamoTvla; 4) me-2 ricxvisTvis me-3 ricxvis gamokleba.<br />
SeiZleba 3) da 4)-is nacvlad sxvagvarad: 3) erTis<br />
gamokleba; 4) meoris gamokleba; 5) mesamis gamokleba.<br />
udidesia 5 q. Tuki moqmedebani marTebuladaa awyobili,<br />
gamoTvlis erTi SecdomisTvis qula ar akldeba. gamoTvlis orori<br />
SecdomisaTvis udides 5 qulas akldeba TiTo q.<br />
5. am amocanaSi bevri davaleba kia, magram saqme isaa, rom<br />
pirveli qveamocana xels uwyobs meoresa da mesames, xolo<br />
meoTxe _ advilia. Tanac, saweri cotaa _ mxolod pasuxebi.<br />
amocanis pirobis mixedviT moswavles msjeloba ar moeTxoveba!<br />
magram mainc, davalebaTa simravlis gamo, qulebi didi<br />
SeRavaTebiT daiwereba!<br />
I rigi. I. 987;<br />
II. raki ricxvi udidesia, pirveli cifrebi unda iyos 9ianebi.<br />
amitom: 99 · · ·. meti 9-iani ar SeiZleba, radgan piroba<br />
moiTxovs, rom arcerTi cifri ar unda iyos or calze meti.<br />
amitom Semdeg unda iyos 8-ianebi: 99887;<br />
III. raki ricxvi umciresia, pirveli cifrebi unda iyos 1ianebi<br />
(0-iani ar SeiZleba, radgan maSin xuTniSna ricxvs ver<br />
miviRebT!). amitom: 1 · · · · . amitom Semdeg unda iyos 0-ianebi:<br />
100 · · ; Semdeg SeiZleba mxolod erTi cali 1-iani, meti ar<br />
SeiZleba, radgan piroba moiTxovs, rom arcerTi cifri ar unda<br />
- 99 -
iyos or calze meti. amitom pasuxia: 10012.<br />
IV. 98.<br />
II rigSic amdagvarive msjelobaa. pasuxebi:<br />
I. 102; II. 100122; III. 9988; IV. 11.<br />
pasuxebSi or-ori cifris Secdoma aklebs TiTo qulas. ese<br />
igi, erTi cifris Secdomaze qula ar akldeba.<br />
Tavi XV<br />
h!::/!espjt!nfpsfhwbsj!bSsjdywb/!<br />
::/2/ 14.7. 1 2 3# 4# 5~ 6#<br />
15.1. (1 _ ara) 2# 3# 4 5 6! 7#<br />
! ::/3/!UbnbTj;!tbjebobb!ynb@•!ix. 40.3.<br />
! ::/4/! espjt!nfpsfhwbsj! bSsjdywb! )tbbUfcj! `! kfs! nypmpe! 2.<br />
ebo!23.nef*/!gairCeva amocana 1, Tan misi pasuxebi Caiwereba drois<br />
meoregvari aRricxviTac _ Catardeba iseve, rogorc 97.4.<br />
h!211/!espjt!nftbnfhwbsj!bSsjdywb/!!djgsvmj!tbbUjt!dopcb/!<br />
211/2/ 15.2. (1 _ ara) 2# 3# 4! 5 6<br />
! 211/3/!UbnbTj;!txsbg/!qbtvy/!`!Dbwjgjrsf!sjdywfcj•/!ix. 45.3.<br />
! 211/4/! espjt! nftbnfhwbsj! bSsjdywb/! ! djgsvmj! tbbUjt!<br />
dopcb/! ! !masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis<br />
teqstis TviTeuli nawili da cxrili Tavisi naxazebiTurT.<br />
Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
h!212/!tbnojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!fsUojTob{f/!<br />
212/2/ 15.3. 1# 2# 3# 4 5 6! 7<br />
212/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!tbbUjtb!eb!xvUjt!<br />
upmjb/!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ asi wuTi;<br />
orasi wuTi; asormocdaaTi wuTi; asoTxmoci wuTi...<br />
moswavlem unda iangariSos, ramdeni saaTisa da ramdeni<br />
wuTis tolia.<br />
! 212/4/! tbnojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />
sjdyw{f/!!!!!dawvrilebiT (da, rogorc yovelTvis, xmamaRali<br />
msjelobis TanxlebiT) gairCeva erTi magaliTi, Tan<br />
TvalsaCinoebisaTvis gamoiyeneba dafaze gverdiT mizazuli<br />
`kedlebi, svetebi da agurebi~.<br />
magaliTi qveSmiweris wesis gaSinaarsianebisaTvis:<br />
745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 =<br />
_ gamoviyenoT jamis ricxvze gayofis naswavli wesi!<br />
- 100 -
(7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 700 : 3 + 40 : 3 + 5 : 3<br />
_ ramdeni sameulia 700-Si? 100? 200? 300? {ramdeni<br />
sameulic moTavsdeba 7-Si, imdeni aseuli!}. amitom vwerT<br />
ganayofSi 2 · 100 da vagrZelebT, magram xom unda gamovakloT 2<br />
· 100-jer 3! es ki risi tolia? 2 · 100 · 3 = 600. davweroT es<br />
600 mocemuli 745-is qveS da gamovakloT. ratom vaklebT?<br />
imitom, rom es 600 xom ukve gavyaviT 3-ze da miviReT kidevac<br />
2 · 100. amitom gamovakloT da sxvaobac gavyoT 3-ze:<br />
745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 2 · 100 +<br />
600<br />
1<br />
dagvrCa 1 aseuli, mivumatoT amas 4 aTeuli, anu `CamovitanoT~<br />
4, iqneba 140. ramdeni sameulia 140-Si? ramdeni sameulic<br />
moTavsdeba 14-Si, imdeni aTeuli! ese igi, ganayofSi iqneba:<br />
745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 2 · 100 + 4 · 10 +<br />
600<br />
140<br />
120<br />
2<br />
bolos, am 2 aTeuls, anu 20-s mivumatebT 5-sac:<br />
20 + 5 = 25 da gavyofT amas 3-ze:<br />
745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 2 · 100 + 4 · 10 + 8 (naSTi 1) =<br />
248 (naSTi 1).<br />
TviTeuli nabijis gadadgmisas masw.-i Tan xeliT aCvenebs<br />
gverdiT daxazul TvalsaCinoebaze saTanado moqmedebebs:<br />
Semoxazavs, anawilebs da sxva.<br />
h!213/!eSf.Sbnf = 35!tU/!!rwfTnjx/!hbzpgb!fsUojTob!sjdyw{f/!<br />
213/2/ 15.4. (1 da 2 _ ara) 3 4! 5 6~ 7<br />
! 213/3/! eSf.Sbnf! ! 35! tU
_ dRe-Rame _ esaa drois erTeuli, romelic 24 saaTis tolia.<br />
Tuki axlaa, magaliTad, saRamos 9-is naxevari, erTi dRe- Ramis<br />
Semdeg ra dro iqneba? {xvalindeli dRis saRamos 9-is naxevari}<br />
(dawvrilebiT gairCes). ori dRe-Ramis Semdeg? ratom?<br />
sami? erTi dRe-Ramis win? xuTi dRe-Ramis win? ratom?<br />
! 213/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!tbbUjb/!<br />
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ sami dRe-Rame;<br />
oTxi dRe-Rame da 5 saaTi; ori dRe-Rame da 10 saaTi; erTi<br />
dRe-Rame da 18 saaTi; xuTi dRe-Rame...<br />
moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni saaTis tolia.<br />
! 213/5/! tbnojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />
sjdyw{f/! gairCeva me-2 amocana. misi is gayofa, romelic<br />
yvelaze met moswavles SeeSala, qveSmiweriT Sesruldeba<br />
dafasTan imdagvarive dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT,<br />
rogorebic iyo 101.3-Si.<br />
h!214/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb/!!espjt!nftbnfhwbsj!bSsjdywb/!<br />
214/2/ 15.5. (1 da 2 _ ara) 3 4 5 6~ 7<br />
214/3/! tbnojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />
sjdyw{f/! gairCeva me-2 amocana. misi is gayofa, romelic<br />
yvelaze met moswavles SeeSala, qveSmiweriT Sesruldeba<br />
dafasTan imdagvarive dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT,<br />
rogorebic iyo 101.3-Si.<br />
214/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />
sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
214/5/!espjt!nftbnfhwbsj!bSsjdywb/!djgsvmj!tbbUjt!dopcb/!!<br />
eSf.Sbnf!!35!tU/!gairCeva amocana 1 da Tan gameordeba me-4<br />
gakveTilis teqsti.<br />
drois maCvenebeli saaTebi jer-jerobiT kvlav mxolod 0-dan<br />
12-mde icvleba.<br />
h!215/!rwfTnjx/!hbzpgb/!!sbnefojnf!eSfSbnjU!xjo!eb!Tfnefh/!<br />
215/2/ 15.6. (1, 2 da 3 _ ara) 4# 5# 6! 7<br />
215/3/! eSf.Sbnf! ! 35! tU
! 215/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sbnefoj! eSf.Sbnf! eb!<br />
tbbUjb/!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 30 saaTi;<br />
50 saaTi; 60 saaTi; 72 saaTi... (advilad saangariSoebi).<br />
moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni dRe-Ramisa da ramdeni<br />
saaTis tolia.<br />
215/5/ gairCeva me-3 amocana. misi is gayofa, romelic yvelaze<br />
met moswavles SeeSala, qveSmiweriT Sesruldeba dafasTan<br />
imdagvarive dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT, rogorebic<br />
iyo 101.3-Si.<br />
h!216/!tblpouspmp!xfsb!$!26/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
4. moqmedebis SerCevis TiTo SecdomisaTvis udides 5 qulas<br />
akldeba TiTo q. aseve TiTo q. akldeba gamoTvlis TiTo<br />
SecdomisaTvis.<br />
moqmedebaTa dagegmva SeiZleba orgvarad: an rig-rigobiT<br />
gamokleba (mimateba), an jer Sekreba da Semdeg erTianad<br />
gamokleba (Sekreba). Tuki pirveli moqmedeba mainc dawyebulia,<br />
ukve 1 q iwereba.<br />
5. areTa raodenobis an maTi mosazRvreobis TiTo SecdomisaTvis<br />
udides 5 qulas akldeba TiTo q. II rigis davaleba<br />
cota ufro Znelia naxazis sirTuliT, magram, samagierod,<br />
ufro advilia imis gamo, rom araa aucilebeli texilebis xazva<br />
_ mrudebis daxazva ufro advilia da maTi saxesxvaobac ufro<br />
advilad miiReba.<br />
Tavi XVI<br />
h!217/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjx/!hbzpgb!fsUojTob{f/!<br />
217/2/ 15.7. 1# 2~ 3~ 4 5# 6~ 7#<br />
16.1. 1~ 2~ 3~ 4~ 5 6 7#<br />
217/3/!UbnbTj;!nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb•/!<br />
moswavleebma rig-rigobiT unda daasaxelon is sityvebi, romlebic<br />
iswavles maTematikis gakveTilebze, garda ricxvebisa,<br />
ricxviTi saxelebisa. masw.-i winaswar waukiTxavs amgvari<br />
sityvebis sias: Sekreba, mimateba, gamokleba, moqmedeba,<br />
Sesakrebi, jami, saklebi, maklebi, sxvaoba, namravli,<br />
- 103 -
gamravleba, Tanamamravli, gayofa, gasayofi, ganayofi, gamyofi,<br />
Tanrigi, gamosaxuleba, frCxilebi, SesaZlebloba, Sesabamisi,<br />
dajgufeba, ricxvTa xazi; metia, naklebia, metoba, nakleboba,<br />
tolia, toloba, igive, imdenive da ase Semdeg; sazRvari,<br />
nakvTi, are, perimetri da ase Semdeg; wre, rgoli, wertili,<br />
xazi, texili, mrudi, monakveTi, marTkuTxedi, mravalkuTxedi,<br />
piramida, prizma, aguredi, kubi; waxnagi, wibo, wvero da ase<br />
Semdeg (samkuTxedi, oTxkuTxedi _ ar SeiZleba, radgan es<br />
sityvebi Seicavs ricxviT saxelebs)... roca yvela moswavlis<br />
rigi Caivlis, daiwyeba meore wre.<br />
ar iTvleba: damaxinjebulad warmoTqmuli sityva, sxvis mier<br />
ukve dasaxelebuli sityva da xuTi taSis Semdeg naTqvami.<br />
yovel momdevno wreze tempi Cqardeba. moswavleebi eTiSebian<br />
Sejibrs, sanam ar gamovlindebian gamarjvebulni.<br />
! 217/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />
sjdyw{f/! gayofa qveSmiweriT Sesruldeba dafasTan imdagvarive<br />
dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT, rogorebic iyo 101.3-Si.<br />
19506:4 = ?<br />
srulad iwereba qveSmiweriT gayofa. Tan TviTeul nabijs<br />
axlavs axsna-ganmartebebi, raTa wesi gaSinaarsiandes da<br />
gaazrebul iqnes.<br />
19506 = 19 · 1000 + 5 · 100 + 6. jer gavyoT aTaseulebi.<br />
ramdenia gasayofSi aTaseuli? {cxrameti}. 19 gayofili 4-ze<br />
tolia 4-isa. amdeni aTaseuli iqneba ganayofSi. ganayofis<br />
aTaseulebis TanrigSi vwerT 4-s. naSTi ramdeni rCeba? amisaTvis<br />
19-s unda gamovakloT 4 · 4=16. rCeba 3 aTaseuli _ es jer ar<br />
gagviyvia {Sesamowmeblad SevadaroT naSTi 3 gamyofs 4 _ marTlac<br />
naklebia}. magram 3 aTasi 4-ze rom gavyoT, ganayofi ukve aTasze<br />
naklebi iqneba. amitom gadavdivarT aseulebze.<br />
gvaqvs 3 aTasi da kidev 5 aseuli, sul _ 35 aseuli. es 35<br />
gavyoT 4-ze _ miviRebT 8-s. amdeni aseuli iqneba ganayofSi.<br />
ganayofis aseulebis TanrigSi vwerT 8-s. naSTia 35 _ 8 · 4 = 3.<br />
amdeni aseuli jer ar gagviyvia. magram 3 aseuli 4-ze rom<br />
gavyoT, ganayofi ukve asze naklebi iqneba. amitom gadavdivarT<br />
aTeulebze.<br />
gvaqvs 3 aseuli da kidev 0 aTeuli, sul _ 30 aTeuli. es<br />
30 gavyoT 4-ze _ miviRebT 7-s. amdeni aTeuli iqneba<br />
- 104 -
ganayofSi. ganayofis aTeulebis TanrigSi vwerT 7-s. naSTia 30<br />
_ 7 · 4 = 2. amdeni aTeuli jer ar gagviyvia. magram 2 aTeuli<br />
4-ze rom gavyoT, ganayofi ukve aTze naklebi iqneba. amitom<br />
gadavdivarT erTeulebze.<br />
gvaqvs 2 aTeuli da kidev 6 erTeuli, sul _ 26 erTeuli.<br />
es 26 gavyoT 4-ze _ miviRebT 6-s. amdeni erTeuli iqneba<br />
ganayofSi, xolo naSTSi gvrCeba 26 _ 6 · 4 = 2. ganayofis<br />
erTeulebis TanrigSi vwerT 6-s. naSTi ki 2 erTeulis, anu 2-is<br />
tolia. ganayofSi vwerT: (n. 2).<br />
amrigad, ganayofia 4 · 1000 + 8 · 100 + 7 · 10 + 6 = 4876,<br />
naSTia 2.<br />
h!218/!espjt!nfpUyf!.!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!rwfTnjx/!hbzpgb/!<br />
218/2/ 16.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5# 6<br />
! 218/3/!espjt!nfpUyfhwbsj!eb!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
_ dRe-Rame davyoT 24 saaTad, daviwyoT 0 saaTiT, anu Ramis 12<br />
saaTiT. miviRebT: dRis 12 saaTis Semdeg iqneba 13 saaTi, 14, 15<br />
da ase Semdeg 23 saaTi. bolos _ 24 saaTi, romelic igivea,<br />
rac Semdegi dRe-Ramis... romeli saaTi? {0 saaTi}.<br />
es yvelafris TvalsaCinod unda vaCvenoT saaTze.<br />
_ dRis 3 saaTs uklia 15 wuTi anu dRis 2 saaTi da 45 wuTi<br />
igivea, rac 14 saaTi da 45 wuTi _ mokled: 14.45. saRamos 9<br />
saaTi da 10 wuTi anu saRamos 10-is 10 wuTi igivea, rac<br />
21.10.<br />
! 218/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj \ .jU!oblmfcj;!!623!`!32•/!ix. 14.3.<br />
! 218/5/! nsbwbmojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />
sjdyw{f/! iseve, rogorc 106.3-Si, dawvrilebiT Sesruldeba:<br />
8055:9 = ? srulad iwereba qveSmiweriT gayofa. Tan<br />
TviTeul nabijs kvlav axlavs xmamaRali axsna-ganmartebani.<br />
8055 = 8 · 1000 + 5 · 10 + 5. jer gavyoT aTaseulebi.<br />
ramdenia gasayofSi aTaseuli? (rva). 8 gayofili 9-ze tolia 0isa.<br />
amdeni aTaseuli iqneba ganayofSi. magram ricxvis dasawyisSi<br />
0 SeiZleba ar davweroT. ganayofis aTaseulebis TanrigSi<br />
arafers ar vwerT. naSTi ramdeni rCeba? TviTon 8 aris naSTi!<br />
magram 8 aTasi 9-ze rom gavyoT, ganayofi ukve aTasze naklebi<br />
iqneba. amitom gadavdivarT aseulebze.<br />
- 105 -
gvaqvs 8 aTasi da kidev 0 aseuli, sul _ 80 aseuli. es 80<br />
gavyoT 9-ze _ miviRebT 8-s. amdeni aseuli iqneba ganayofSi. ganayofis<br />
aseulebis TanrigSi vwerT 8-s. naSTia 80 – 8 · 9 = 8. amdeni<br />
aseuli jer ar gagviyvia. magram 8 aseuli 9-ze rom gavyoT,<br />
ganayofi ukve asze naklebi iqneba. amitom gadavdivarT aTeulebze.<br />
gvaqvs 8 aseuli da kidev 5 aTeuli, sul _ 85 aTeuli. es<br />
85 gavyoT 9-ze _ miviRebT 9-s. amdeni aTeuli iqneba ganayofSi.<br />
ganayofis aTeulebis TanrigSi vwerT 9-s. naSTia 85 _ 9 · 9 =<br />
4. amdeni aTeuli jer ar gagviyvia. magram 4 aTeuli 9-ze rom<br />
gavyoT, ganayofi ukve aTze naklebi iqneba. amitom gadavdivarT<br />
erTeulebze.<br />
gvaqvs 4 aTeuli da kidev 5 erTeuli, sul _ 45 erTeuli.<br />
es 45 gavyoT 9-ze _ miviRebT 5-s. amdeni erTeuli iqneba<br />
ganayofSi, xolo naSTi ar gvrCeba, radganac 9 · 5 = 45.<br />
ganayofis erTeulebis TanrigSi vwerT 5-s. unaSTod gaiyo.<br />
gairCeva amocana 1.<br />
h!219/!rwfTnjx/!hbzpgb/!espjt!nfpUyf!eb!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!<br />
219/2/ 16.3. (1 _ ara) 2~ 3# 4~ 5# 6 7<br />
! 219/3/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!fsUojTob{f/!<br />
7660:7 = ? yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 107.4-Si,<br />
magram erTi gansxvavebaa. ganayofis aTaseulTa TanrigSi vwerT<br />
1-s, naSTi ar gvrCeba. gauyofavi dagvrCa 6 aseuli, magram 6<br />
aseuli rom 7-ze gavyoT, ganayofi ukve asze naklebi iqneba! 6:7<br />
= 0 (n. 6). amitom ganayofis aseulebis TanrigSi vwerT 0-s da<br />
gadavdivarT aTeulebze. darCenili gvaqvs 6 aseuli da kidev 6<br />
aTeuli, sul _ 66 aTeuli. 66:7 = 9 (n. 1). ganayofis<br />
aTeulebis TanrigSi vwerT 9-s da gadavdivarT erTeulebze.<br />
dagvrCa 1 aTeuli da kidev 0 erTeuli, anu 10. es 10:7 = 1 (n.<br />
3). ganayofis erTeulebis TanrigSi vwerT 1-s da naSTia 3.<br />
saboloo pasuxia 1091 _ da ara 191! saWiroa moswavleTa<br />
yuradRebis miqceva: amgvar SemTxvevebSi ar unda dagvaviwydes<br />
ganayofis saTanado TanrigSi 0-is dawera!<br />
! 219/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sb! nbo[jmjb! UjUfct!<br />
Tpsjt•/!masw.-s xelSi ukavia saklaso metriani saxazavi da masze<br />
TiTebiT aCvenebs monakveTebs. SekiTxvebi: pirvel wreze _<br />
advilebi (did danayofebs Soris), momdevno wreebze _ Znelebi<br />
- 106 -
(saSualo danayofebs Soris).<br />
! 219/5/!espjt!nfpUyfhwbsj!eb!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
h!21:/!2!lwjsb!!8!eSf.Sbnf/!2!Uwf!!41!eSf/!2!xfmjxbej!!23!Uwf/!<br />
21:/2/ 16.4. (1, 2 da 3 _ ara) 4 5 6 7#<br />
! 21:/3/! 2! lwjsb! ! 8! eSf.Sbnf/! ! lwjsjt! eSffcjt! hbnfpsfcb/!!<br />
sbnefojnf!lwjsjU!xjo!eb!lwjsjt!Tfnefh/!!2!Uwf!!41!eSf
xfmjxbej!!23!Uwf/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-4 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 2.<br />
! 222/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!oblwUfcjt!dopcb•/!ix. 53.2.<br />
! 222/5/!hbzpgjtb!eb!hbnsbwmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />
a:(b · c) = a:b:c a:(b · c) = a:c:b.<br />
dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />
h!223/!tblpouspmp!xfsb!$!27/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. unda daiweros gamosaxuleba: 14$30 _ 8. Tuki<br />
moswavles sigrZe-siganis ujredebis gadaTvlisas erTiT<br />
SeeSala, qula ar daakldeba, Tuki 2-iT _ daakldeba.<br />
Tuki dawerilia namravlis gamosaxuleba _ 1 q. Tuki<br />
gamosaxulebaSi dawerilia gamoklebac _ 2 q. Tuki<br />
marTebuladaa gamoTvlili misi mniSvneloba _ 4 q. gamoTvlis<br />
TiTo Secdoma TiTo qulas aklebs.<br />
4. moqmedebis SerCevis TiTo SecdomisaTvis udides 5 qulas<br />
akldeba TiTo q. aseve TiTo q. akldeba gamoTvlebis or-ori<br />
SecdomisaTvis.<br />
moqmedebaTa dagegmva SeiZleba orgvarad: an rig-rigobiT<br />
gamokleba an jer Sekreba da Semdeg erTianad gamokleba. Tuki<br />
pirveli moqmedeba mainc dawyebulia, ukve 1 q iwereba.<br />
5. I rigi. unda ganvixiloT ori SemTxveva: marTebulia<br />
pirveli Setyobineba meore _ mcdaria, an _ piriqiT. pirveli<br />
SesaZlebloba gamoiricxeba, radgan gamodis, rom urCxuli<br />
daamarcxa usupma da Tan mcdaria is, rom urCxuli ar mouklavs<br />
badris. ese igi, urCxuli mouklavs badris, magram maSin mas ver<br />
moklavda usupi! amitom gvrCeba meore SesaZlebloba: pirveli<br />
Setyobineba mcdaria da meorea marTebuli, ese igi, usups ar<br />
mouklavs urCxuli, arc badris mouklavs. maSasadame, mouklavs<br />
amirans.<br />
Tuki pasuxi marTebulia da msjelobac Catarebulia (Tundac<br />
cotaTi xarvezovani, magram, ZiriTadad, marTebuli) _ iwereba<br />
udidesi 5 q. Tuki msjeloba marTebuli kia, magram Zlier<br />
- 108 -
naklulia _ 4 q. Tuki mxolod marTebuli pasuxia _ 1 q.<br />
Tuki pasuxi sul araa, magram marTebuli msjelobaa dawyebuli<br />
_ 1 q. Tuki marTebuli pasuxicaa da msjelobis magvaricaa _ 2<br />
q. Tuki msjeloba sanaxevrod Catarebulia, magram pasuxi araa<br />
_ 3 q.<br />
II rigi. TaRliTaZe pirdapir gamoiricxeba, radgan<br />
danaSaulis Cadenisas sxva qalaqSi yofila. Tuki qurdava<br />
damnaSavea, maSin bacacaSvilic iqneba damnaSave, radgan qurdava<br />
marto ar dadis saZarcvavad, xolo TaRliTaZe sxva qalaqSi<br />
yofila. Tuki qurdava araa damnaSave, maSin bacacaSvili mainc<br />
damnaSavea, radgan qurdava da TaRliTaZe gamoiricxnen, mesame ki<br />
bacacSvilia da ese igi, is damnaSave yofila. maSasadame, pasuxia:<br />
bacacaSvili namdvilad damnaSavea, xolo qurdavaze verafers<br />
vityviT _ is an damnaSavea, an ara.<br />
Tuki pasuxebi marTebulia da msjelobac Catarebulia<br />
(Tundac cotaTi xarvezovani, magram, ZiriTadad, marTebuli) _<br />
iwereba udidesi 5 q. Tuki msjeloba marTebuli kia, magram<br />
Zlier naklulia _ 4 q. Tuki mxolod marTebuli pasuxebia _<br />
2 q. Tuki mxolod erTi marTebuli pasuxia _ 1 q. Tuki<br />
pasuxebi sul araa, magram marTebuli msjelobaa dawyebuli _ 1<br />
q. Tuki erTi marTebuli pasuxicaa da msjelobis magvaricaa _<br />
2 q. Tuki ori marTebuli pasuxicaa da msjelobis magvaricaa<br />
_ 3 q. Tuki msjeloba sanaxevrod Catarebulia, magram pasuxebi<br />
araa _ 3 q.<br />
Tavi XVII<br />
!<br />
h!224/!hbzpgb!bewjmj!yfsyjU/!!lbmfoebsj!eb!njtj!ynbsfcb/!<br />
224/2/ 16.7. 1~ 2~ (3 _ ara) 4~ 5# 6~<br />
17.1. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5# 6 7<br />
224/3/!hbzpgb!bewjmj!yfsyjU/!<br />
gairCeva me-7 gakveTilis me-3 da 1-li gakveTilis me-2 amocanebi.<br />
Semdeg amdagvaradve Sesruldeba swrafad:<br />
36048:24 = 36048:6:4 = 6008:4 = 1502.<br />
! 224/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />
ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />
rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />
Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />
- 109 -
Tuki aRmoCndeba, rom romelime moswavlem ar icis<br />
kalendris xmareba, mas Tanaklaselma auxsnas.<br />
! 224/5/! lbmfoebsj/! ! hbnfpsfcb;! ! xfmjxbejt! ebzpgb! 23! Uwfe-!<br />
xfmjxbejt! espfcj/! ! spnfmj! Uwf! sbnefoeSjbojb-! bewjmbe!<br />
ebtbnbytpwsfcfmj! xftj! `! nvXfcjt! bnpcvsdvmj! behjmfcjt!<br />
njyfewjU/!!lbmfoesjt!ynbsfcb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba 1-li gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
nakiani weliwadis sakiTxi _ mxolod gakvriTaa,<br />
dawvrilebiT iqneba V klasSi.<br />
h!225/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb!rwfTnjxfsjU!hbzpgjtbt/!<br />
225/2/ 17.2. 1# 2~ 3~ 4 5 6~ 7#<br />
! 225/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!spnfm!UwfTj!sbnefoj!<br />
eSfb/!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT ekiTxeba: _ ramdeni dRea<br />
agvistoSi? ramdendRiania noemberi? romelia pirveli 30dRiani<br />
Tve? romelia ukanaskneli 30-dRiani Tve? romelia<br />
pirveli 31-dRiani Tve? romelia ukanaskneli 31-dRiani Tve? (da<br />
misTanani).<br />
cxadia, moswavles aqvs ufleba, rom sakuTar muWebze<br />
gadaTvalos, amitom sapasuxod metxans unda vadrovoT.<br />
! 225/4/! hbzpgb! bewjmj! yfsyjU/! ! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj!<br />
nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*-! nbU!<br />
Tpsjt!obTUjboj!TfnUywfwfcjd/!<br />
ganvixilavT jer jer unaSTo gayofas: 49500:9 = ?<br />
_ ese igi, 495 aseuli gayofili 9-ze, es ki igivea, rac 495:9<br />
aseuli, ese igi: 49500:9 = (495 · 100):9 = (495:9) · 100.<br />
_ amrigad, gayofisas SegviZlia, rom nulebs ar mivaqcioT<br />
yuradReba, oRond isini unda `davimaxsovroT~ da mere ganayofs<br />
unda mivuweroT imdeni nuli, ramdenic davimaxsovreT.<br />
_ vnaxoT, ra xdeba naSTiani gayofisas. 4600:9 = (46 · 100):9.<br />
gayofa Sesruldeba ori gziT: jer pirdapir, qveSmiweriT;<br />
Semdeg ki `nulebis damaxsovrebiT~. davrwmundebiT, rom naSTiani<br />
gayofis SemTxvevaSi `nulebis damaxsovrebis~ wesi mcdar pasuxs<br />
mogvcems. ese igi, naSTiani gayofisas nulebis damaxsovreba ar<br />
SeiZleba, gayofa Cveulebrivad unda ganvagrZoT bolomde!<br />
_ axla kargad wavikiTxoT da davimaxsovroT me-2 gakveTilis<br />
- 110 -
teqsti.<br />
!<br />
h!226/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb!rwfTnjxfsjU!hbzpgjtbt/!<br />
226/2/ 17.3. 1# 2# 3 4 5# 6 7!<br />
226/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />
ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />
rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />
Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />
! 226/4/! hbzpgb! bewjmj! yfsyjU/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj!<br />
nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*-! nbU!<br />
Tpsjt! obTUjboj! TfnUywfwfcjd/! gameoodeba 114.3, oRond sxva<br />
ricxvebiT: 678000:6 da 679000:6.<br />
h!227/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb!rwfTnjxfsjU!hbzpgjtbt/!<br />
227/2/ 17.4. (1 _ ara) 2~ 3~ 4 5! 6~ 7#<br />
! 227/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!eSfb/!<br />
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 6 kvira; 10 Tve;<br />
20 kvira; 5 Tve; 11 kvira; 100 Tve; 50 kvira; 4 Tve...<br />
(advilad saangariSoebi).<br />
moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni dRis tolia.<br />
1 Tve = 30 dRe.<br />
! 227/4/! hbzpgb! bewjmj! yfsyjU/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj!<br />
nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*-! nbU!<br />
Tpsjt! obTUjboj! TfnUywfwfcjd/! gairCeva amocana 1. Tan<br />
Catardeba iseTive msjeloba, rogorc 114.3-Si.<br />
h!228/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjpofc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />
228/2/ 17.5. (1 da 2 _ ara) 3~ 4 5 6 7~<br />
228/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sbnefoj! eSf.Sbnf! eb!<br />
tbbUjb/!ix. 104.3.<br />
! 228/4/! {fqjsj! bohbsjTj! njmjpofc{f-! pUyjwf! nprnfefcjU!<br />
)njmjbsejt!gbshmfcTj*/!<br />
gairCeva amocanebi 1 da 2. Sesruldeba advili zepiri<br />
gamravleba-gayofac: 1 mln 500 aTasi gamravlebuli 4-ze; 60<br />
mln gayofili 3-ze; 800 aTasi gamravlebuli 10-ze an 100-ze;<br />
40 mln. gayofili 10-ze an 100-ze da misTanani.<br />
h!229/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjpo/!!lbmfoebsj-!xfmj!eb!Uwffcj/!<br />
229/2/ 17.6. 1~ 2~ (3 da 4 _ ara) 5# 6! 7#<br />
229/3/! {fqjsj! bohbsjTj! njmjpofc{f-! pUyjwf! nprnfefcjU!<br />
- 111 -
)njmjbsejt!gbshmfcTj*/!<br />
gairCeva amocana 3. Sesruldeba advili zepiri gamravlebagayofac:<br />
1 mln 200 aTasi gamravlebuli 5-ze; 150 mln<br />
gayofili 3-ze; 350 aTasi gamravlebuli 10-ze an 100-ze; 25<br />
mln. gayofili 10-ze an 100-ze da misTanani.<br />
! 229/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sbnefoj! xfmjxbej! eb!<br />
Uwfb/!!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 30 Tve; 50<br />
Tve; 60 Tve; 72 Tve... (advilad saangariSoebi).<br />
moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni weliwadisa da ramdeni<br />
Tvis tolia.<br />
! 229/5/! lbmfoebsj/! hbnfpsfcb;! xfmjxbejt! ebzpgb! 23! Uwfe-!<br />
xfmjxbejt!espfcj/!spnfmj!Uwf!sbnefoeSjbojb-!bewjmbe!eb.<br />
tbnbytpwsfcfmj! xftj! `! nvXfcjt! bnpcvsdvmj! behjmfcjt! nj.<br />
yfewjU/! obljboj! xfmjxbejt! tbljUyj! `! hblwsjU/! ! lbmfoesjt!<br />
ynbsfcb/!dawvrilebiT gairCeva amocana 4 da misi wriuli sqema.<br />
h!22:/!tblpouspmp!xfsb!$!28/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. Tuki moqmedeba marTebuladaa dagegmili, or-ori<br />
meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
4. TiTo q. iwereba TiTo nabijSi: 1) naxazis marTebulad<br />
Sedgena; 2) didi marTkuTxedis sigrZis gamoTvla; 3) didi<br />
marTkuTxedis siganis gamoTvla; 4) didi marTkuTxedis<br />
sigrZisa da siganis Sekreba; 5) me-4 sididis gaormageba anu<br />
didi marTkuTxedis perimetris gamoTvla.<br />
5. pasuxebi: I rigi: 7+20 (ramdeni wuTis ganmavlobaSi hyavda<br />
daWerili mwerebi gogonas); 4+12 (sul ramdeni mweri hyavda da-<br />
Werili gogonas); 12:4 (ramdenjer meti iyo pepela, vidre Wiamaia);<br />
20_7 (ramdeniT met xans hyavda peplebi, vidre Wiamaiebi).<br />
II rigi: 5+15 (ramdeni wuTis ganmavlobaSi hyavda daWerili<br />
mwerebi gogonas); 15:5 (ramdenjer met xans hyavda xoWoebi,<br />
vidre cicinaTelebi); 18_6 (ramdeniT meti iyo pepela, vidre<br />
Wiamaia); 6+18 (sul ramdeni mweri hyavda daWerili gogonas).<br />
udides 5 qulas akldeba TiTo q. Semdegi SecdomebisaTvis:<br />
azriani gamosaxulebis gamotoveba; uazro gamosaxulebis<br />
- 112 -
amowera; ar miwera imisa, Tu ras Seesabameba amowerili<br />
gamosaxuleba; gamoTvlis ori meqanikuri Secdoma.<br />
Tavi XVIII<br />
h!231/!njmjbsej/!!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />
231/2/ 17.7. 1~ 2~ 3 4 5 6~ 7#<br />
18.1. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6~ 7#<br />
! 231/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />
ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />
rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />
Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />
! 231/4/! njmjbsej/! ! blsfgb! tbbohbsjTp{f/! jer gairCeva<br />
amocanebi 2 da 3 _ am gakveTilis Semamzadeblebia.<br />
_ maS, ra udidesi raodenobis milionebs SeiZleba Seicavdes<br />
cxraniSna ricxvi? {999}. vTqvaT, mocemulia aseTi raodenoba:<br />
2000 · mln + 502. rogor CavweroT ricxvis saxiT? Tuki<br />
milionTa raodenoba 1000-ze metia, cxraniSna ricxvad xom<br />
veRar CavwerT! amitom gvWirdeba axali Tanrigebi!<br />
_ 1000 milioni _ ewodeba miliardi. cxadia, ase Caiwereba:<br />
1000000000.<br />
_ is Cveni 2000 · mln + 502 ra ricxvi iqneba? {2 miliard<br />
502} rogor Caiwereba? {2 000 000 502} ramdenniSnaa? ratom?<br />
avkrifoT saangariSoze!<br />
_ axla me avkref saangariSoze da Tqven miTxariT, ra ricxvi<br />
iqneba! {xuTi miliard samasi milion ocdaxuTi aTas oTxasi}.<br />
SeniSvna. Tuki saangariSos aklia meaTe Tanrigi, maSin aqve<br />
gamoviyenoT is xerxi, romelic 121.3-Sia aRwerili (kubebis an<br />
sxva nivTebis moSvelieba).<br />
h!232/!sjdywfcjt!xbljUywb!eb!Dbxfsb!:::!njmjbsebnef/!<br />
232/2/ 18.2. (1 da 2 _ ara) 3 4 5 6 7~<br />
3 da 5 _ momdevno gakveTilisTvis Semamzadebeli amocanebia da<br />
kargad unda gairCes!<br />
! 232/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!Uwf!eb!eSfb/!<br />
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 70 dRe; 150 dRe;<br />
305 dRe; 600 dRe... (advilad saangariSoebi).<br />
moswavlem gamoTvalos, ramdeni Tvisa da ramdeni dRis tolia.<br />
! 232/4/! njmjbsej/! sjdywfcj! :::! njmjbsebnef/! sjdywfcjt!<br />
- 113 -
xbljUywb!eb!Dbxfsb/!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!masw.-is SekiTxvebiT<br />
damuSavdeba me-2 gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. _<br />
saangariSoze Tu avkrefT am raodenobebs? {vera, radgan<br />
saangariSoze Tanrigebi aRar gveyofa} modi, ase moviqceT:<br />
saangariSos davaxmaroT kubebi (SeiZleba raime sxva nivTebic!).<br />
davdgaT saangariSo da gverdiT mivuwyoT kubebi, romlebic<br />
aRniSnavs... ras? {aTeul miliardebs, aseul miliardebs} axla<br />
teqstSi mocemuli ricxvebi ase avkrifoT saangariSoze.<br />
Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2. me-2 amocanis TviTeuli<br />
ricxvic aikrifeba saangariSoze.<br />
h!233/!sjdyw/!:::!njmjbsebnef/!rwfTnjx/!hbzpgb!psojT/!sjdyw{f/!<br />
233/2/ 18.3. (1 da 2_ ara) 3~ 4~ 5 6~ 7<br />
! 233/3/! sjdywfcj! :::! njmjbsebnef/! sjdywfcjt! xbljUywb! eb!<br />
Dbxfsb/!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli ricxvi aikrifeba<br />
saangariSoze (121.3-Si mocemuli xerxiT).<br />
Semdeg gairCeva amocana 1. masSi mocemuli TviTeuli ricxvic<br />
aikrifeba saangariSoze.<br />
! 233/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!lbmfoebsj/!<br />
klasSi unda ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i<br />
moswavleebs rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra<br />
ricxvia Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />
! 233/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />
jer gairCeva amocana 2.<br />
qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze iseve xdeba, rogorc<br />
erTniSnaze gayofa, magram erTi damatebiTi siZnele SeiZleba<br />
wamoiWres. magaliTad: 4938:82 = ?<br />
_ pirdapir gayofa Znelia. amitom gavyoT ara 82-ze, aramed 80ze.<br />
ganayofis pirveli cifris sapovnelad 49 gavyoT 8-ze!<br />
es nabiji emyareba naSTiani gayofis Semowmebis naswavl wess<br />
(romelic gavixseneT kidevac wina gakveTilis Semamzadebeli<br />
amocanebiT 3 da 5!). gaviazroT: 49:8 = 6 (n. 1). magram es 6<br />
sacdeli ricxvia, misi Cawera ganayofSi jer ar SeiZleba,<br />
radganac iqneb arc gamogvadges. es imitom, rom gavyaviT 80-ze,<br />
da ara 82-ze, razec unda gagveyo! magram mainc movsinjoT es 6:<br />
- 114 -
amisTvis gavamravloT 6 · 82 = 492. es naklebia 493-ze, amitom<br />
6 cali 82-euli gasayofSi namdvilad eteva. CavweroT 6<br />
ganayofSi. gasayofSi ra dagvrCeba? {4938 _ 492}. gamovakloT<br />
da ganvagrZoT gayofa ise, rogorc naswavli gvaqvs.<br />
magram napovni sacdeli ricxvi zogjer SeiZleba ar<br />
gamogvadges. amgvar SemTxvevas momdevno gakveTilze gavarCevT.<br />
h!234/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />
234/2/ 18.4. (1 _ ara) 2~ 3 4 5~ 6# 7#<br />
! 234/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!ix. 32.3.<br />
! 234/4/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />
gairCeva amocana 1.<br />
moZebnili sacdeli ricxvi zogjer SeiZleba ar gamogvadges,<br />
magaliTad: 28456:47 = ? jer 284 gavyoT 40-ze. amisTvis 28<br />
gavyoT 4-ze, miviRebT 7-s. esaa sacdeli ricxvi. movsinjoT,<br />
varga Tu ara: 7 · 47 = 329. es metia, vidre 284, ese igi, amdeni<br />
47-euli gasayofSi ar moTavsdeba! amitom 7 ar varga. maSin<br />
vcadoT 6. movsinjoT: 6 · 47 = 282. es ukve naklebia, vidre<br />
284, ese igi, 6 varga. CavweroT 6 ganayofSi da Semdeg<br />
ganvagrZoT gayofa ise, rogorc naswavli gvaqvs.<br />
nulebis damaxsovrebac iseve xdeba, rogorc erTniSna<br />
gamyofis SemTxvevevaSi _ ese igi, rogor? (gavimeoroT XVII<br />
Tavis me-2 gakveTilis teqsti).<br />
h!235/!sjdyw!:::!njmjbsebnef/!rwfTnjx/!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />
235/2/ 18.5. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5 6# 7!<br />
! 235/3/! sjdywfcj! :::! njmjbsebnef/! sjdywfcjt! xbljUywb! eb!<br />
Dbxfsb/! masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 da me-3<br />
gakveTilebis teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli<br />
ricxvebi aikrifeba saangariSoze.<br />
Semdeg gairCeva amocana 1. masSi mocemuli TviTeuli ricxvic<br />
aikrifeba saangariSoze.<br />
! 235/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sb! nbo[jmjb! UjUfct!<br />
Tpsjt•/!ix. 108.3.<br />
! 235/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />
gairCeva amocana 2. is gayofa, romelic moswavleebs yvelaze<br />
metad gauWirdaT, Sesruldeba klasSi, rogor yovelTvis,<br />
xmamaRali aRwera-msjelobis TanxlebiT.<br />
- 115 -
nulebis damaxsovrebac iseve xdeba, rogorc erTniSna<br />
gamyofis SemTxvevevaSi _ ese igi, rogor? (gavimeoroT XVII<br />
Tavis me-2 gakveTilis teqsti).<br />
orniSna ricxvze gayofaSi metismeti gawafva araa aucilebeli.<br />
h!236/!tblpouspmp!xfsb!$!29/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. sul oTxi gamoTvlaa, TiToSi iwereba TiTo q. erTi<br />
arsebiTi an or-ori meqanikuri (namdvilad uneblie)<br />
SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
4. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 5 qulas<br />
akldeba TiTo q. magram Tuki Secdoma arsebiTia (Tanrigebis<br />
areva, sigrZis erTeulTa areva da sxva), maSin TiTo<br />
SecdomisaTvis akldeba TiTo q.<br />
5. 1) didi wignis (rgolis) wonis gamravleba maT<br />
raodenobaze: moqmedebis marTebulad dawyeba _ 1q, marTebulad<br />
gamoTvla _ 1 q; 2) mTliani wonisTvis gamokleba miRebuli<br />
winisa: moqmedebis marTebulad dawyeba _ 1q, marTebulad<br />
gamoTvla _ 1 q; 3) miRebuli wonis gayofa patara wignis<br />
(qvis) wonaze _ 1 q. sul _ 5 q.<br />
Tuki moqmedebani mcdaradaa dagegmili, magram marTebuladaa<br />
Sesrulebuli erTi mainc saWiro moqmedeba _ iwereba TiTo q.<br />
Tavi XIX<br />
h!237/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywfcjt!fsUnbofU{f!hbzpgb/!<br />
237/2/ 18.6. 1~ 2~ 3# 4# 5 6<br />
19.1. (1 - ara) 2# 3~ 4# 5# 6~ 7<br />
237/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!.!sbnefoj!lwjsb!eb!eSfb/!<br />
masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: - 700 dRe; 140<br />
dRe; 80 dRe; 710 dRe... (advilad saangariSoebi).<br />
moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni kvirisa da ramdeni<br />
dRis tolia.<br />
237/4/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />
nypmpe! vobTUpe;! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywfcjt!<br />
fsUnbofU{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt!<br />
- 116 -
hbtbzpg{f! nfuj! ovmfcj/!masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba 1-li<br />
gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana<br />
1.<br />
h!238/!UbsjS/!djgs/!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!ovmfcjt!ebnbytpws/!<br />
238/2/ 19.2. (1 da 2 - ara) 3~ 4~ 5~ 6# 7<br />
238/3/!UbsjSfcjt!djgsvmj!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis teqsti. Semdeg<br />
gairCeva amocana 1.<br />
! 238/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />
sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
238/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />
nypmpe! vobTUpe;! ! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywfcjt!<br />
fsUnbofU{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt!<br />
hbtbzpg{f! nfuj! ovmfcj/!Tavidan bolomde gameordeba 126.3: 1li<br />
gakveTilis teqstis SekiTxvebiT damuSaveba. Semdeg gairCeva<br />
amocana 2-is pirveli gayofa.<br />
h!239/!UbsjS/!djgs/!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!ovmfcjt!ebnbytpws/!<br />
239/2/ 19.3. (1 da 2 - ara) 3~ 4 5~ 6 7#<br />
239/3/!UbsjSfcjt!djgsvmj!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqsti. Semdeg<br />
gairCeva amocana 1.<br />
! 239/4/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!ix. 55.2, oRond<br />
axla amoxazon sxvadasxvanairi mravalkuTxedebi.<br />
239/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />
nypmpe! vobTUpe;! ! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywfcjt!<br />
fsUnbofU{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt!<br />
hbtbzpg{f! nfuj! ovmfcj/! swrafad gameordeba 1-li gakveTilis<br />
teqsti. Semdeg gairCeva amocana 2.<br />
h!23:/!ovmfcjt!ebnbytpws/!rwfTnjx/!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />
23:/2/ 19.4. (1 - ara) 2~ 3~ 4 5# 6 7<br />
23:3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .! nyp.<br />
mpe!vobTUpe;!!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywfcjt!fsUnbofU.<br />
{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt! hbtbzpg{f!<br />
nfuj! ovmfcj/! swrafad gameordeba 1-li gakveTilis teqsti.<br />
Semdeg swrafad gairCeva amocana 1-is mxolod pirveli gayofa.<br />
! 23:/4/!UbnbTj;!tjuzwfcjt!Tfehfob!)btpfcjt!hbnfpsfcjU*•/!<br />
- 117 -
ix. 60.3, oRond, cxadia, axla sxva asoebi daiwereba.<br />
! 23:/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />
qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze iseve xdeba, rogorc<br />
orniSnaze gayofa, magram erTi damatebiTi siZnele SeiZleba<br />
wamoiWres. magaliTi: 10185:127 = ? jer 1016 gavyoT 100-ze,<br />
miviRebT 10-s. magram 10 ar SeiZleba iyos TanrigSi Casaweri<br />
ricxvi, radganac igi orniSnaa! amitom 10 ar gamogvadgeba.<br />
amitom movsinjoT 9. gavamravloT:<br />
9 · 127 = 1143. es gasayofis 1018-ze metia, amitom arc 9 varga!<br />
maSin movsinjoT 8. gavamravloT: 8 · 127 = 1016. ese igi, 8 varga.<br />
CavwerT mas ganayofSi da Semdeg ganvagrZobT gayofas ise,<br />
rogorc naswavli gvaqvs.<br />
ese igi, samniSna gamyofis SemTxvevaSi ufro meti mosinjva<br />
SeiZleba dagvWirdes.<br />
nulebis damaxsovreba iseve xdeba, rogorc naswavli gvaqvs.<br />
samniSna ricxvze gayofaSi gawafva araa saWiro.<br />
bolos gairCeva amocana 1-is mxolod meore gayofa.<br />
h!241/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f/!!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />
241/2/ 19.5. (1 - ara) 2~ 3~ 4~ 5 6 7~<br />
241/3/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />
gariCeva amocana 1. damatebiT zepirad Sesruldeba ramdenime<br />
amdagvari, ufro advili gamoTvla: 5 miliard aTasi<br />
gamravlebuli 5-ze; 2 miliard 4 milioni gayofili 2-ze; 2<br />
miliard 4 milioni gamravlebuli 3-ze; 7 miliard 600<br />
milions mimatebuli 5 miliard 600 milioni; 15 miliards<br />
gamoklebuli 8 miliard 100 milioni.<br />
! 241/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj•/!<br />
SekiTxvebis nimuSebi: 1) namravli zogjer tolia cxrisa.<br />
2) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia meore Tanamamravlisa.<br />
3) meore Tanamamravli zogjer tolia pirveli Tanamamravlisa.<br />
4) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia namravlisa.<br />
5) meore Tanamamravli zogjer tolia namravlisa.<br />
6) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia nulisa.<br />
7) meore Tanamamravli zogjer tolia nulisa.<br />
8) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia aTisa.<br />
9) meore Tanamamravli zogjer tolia aTisa.<br />
- 118 -
10) namravli yovelTvis tolia ocisa.<br />
11) namravli arasdros araa Tvrametis toli.<br />
12) pirveli Tanamamravli arasdros araa TerTmetis toli.<br />
13) meore Tanamamravli arasdros araa ocdaxuTis toli.<br />
14) pirveli Tanamamravli yovelTvis metia, vidre meore.<br />
15) pirveli Tanamamravli yovelTvis naklebia, vidre meore.<br />
16) pirveli Tanamamravli zogjer metia, vidre meore.<br />
17) ganayofi arasdros araa TerTmetis toli.<br />
18) gasayofi arasdros araa as Tormetis toli.<br />
19) gamyofi arasdros araa samocdaoris toli.<br />
20) gasayofi zogjer ormocis tolia.<br />
21) gamyofi zogjer cxrametis tolia.<br />
22) ganayofi zogjer ocdacxris tolia.<br />
23) gasayofi zogjer gamyofis tolia.<br />
24) gamyofi yovelTvis oris tolia.<br />
! 241/5/! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! tbnojTob! sjdyw{f/! gameordeba<br />
129.4. Semdeg gairCeva me-2 amocanis mxolod pirveli gayofa.<br />
h!242/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f/!!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />
242/2/ 19.6. 1 (2 da 3 - ara) 4 5 6# 7<br />
242/3/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />
gairCeva me-3 amocana. Semdeg damatebiT zepirad Sesruldeba<br />
ramdenime advili gamoTvla: 4 miliard 2 aTasi gamravlebuli<br />
4-ze; 12 miliard 40 milioni gayofili 2-ze; 1 miliard 3<br />
milioni gamravlebuli 3-ze; 7 miliard 600 milions<br />
gamoklebuli 5 miliard 600 milioni; 15 miliard 200<br />
milions gamoklebuli 8 miliard 100 milioni.<br />
! 242/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj! 21111.jt!<br />
gbshmfcTj•/!ix. 39.3.<br />
! 242/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />
swrafad gameordeba 129.4. Semdeg gairCeva me-2 amocana.<br />
h!243/!tblpouspmp!xfsb!$!2:/!<br />
1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
2. erTi arsebiTi an or-ori meqanikuri (namdvilad uneblie)<br />
SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. erTi arsebiTi an or-ori meqanikuri (namdvilad uneblie)<br />
- 119 -
SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
4. I - 1 q (radgan advilia); II - 2 q (radgan gadideba-<br />
Semcireba unda Sebrundes); III 2 q (ar Seicvleba - cota<br />
Znelia, radgan wina orive unda Sejerdes). sul - 5 q.<br />
Tuki II an III SemTxvevaSi moswavles SeeSala, magram<br />
marTebuli msjelobis magvari aqvs (ara mxolod mcdari<br />
pasuxi), maSin daewereba 1 q. msjeloba-dasabuTeba iqneba, albaT,<br />
gamoklebis konkretuli magaliTebis ganxilva.<br />
5. pasuxebi: I rigi: I. m s; II. f r T; III. f i t a r e T m s;<br />
IV. i t a e; V. m s f r T.<br />
II rigi: I. s v c o l; II. m; III. e t x i; IV. m e t x i s v c<br />
o l; V. s v c o l m.<br />
V jgufi unda iyos I da II jgufebis gaerTianeba.<br />
TiTo qveamocanaSi iwereba TiTo q. or-ori SecdomisaTvis udides<br />
5 qulas akldeba TiTo q. Secdomaa: asos gamotoveba, zedmeti asos<br />
amowera, erT jgufSi erTidaimave asos orjer Cawera.<br />
Tavi XX<br />
h!244/!tufsfpnfu/!obtxbwmj!tbljUy/!{fq/!bohbsjTj!njmjbsefc{f/!<br />
244/2/ 19.7. 1~ 2 3# 4 5~ 6 7<br />
20.1. 1 (2 - ara) 3~ 4# 5# 6# 7<br />
! 244/3/!tufsfpnfusjjt!obtxbwmj!tbljUyfcj!`!hbnfpsfcb/!<br />
swrafad, mxolod TvalsaCino miTiTebebiT unda gameordes:<br />
wveroebi, waxnagebi da wiboebi: kubisa; paralelepipedisa;<br />
prizmebisa; piramidebisa.<br />
waxnagebis saerTo wibo da wiboebis saerTo wvero.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi:<br />
- daakvirdiT am samkuTxa prizmas. ramdeni wvero, ramdeni<br />
waxnagi da ramdeni wibo aqvs mas? am xuTkuTxa prizmas?<br />
- daakvirdiT am oTxkuTxa piramidas. ramdeni wvero, ramdeni<br />
waxnagi da ramdeni wibo aqvs mas? am eqvskuTxa piramidas?<br />
- ramdeniT metia wiboebi, vidre waxnagebi? vidre wveroebi?<br />
- romelia am waxnagebis saerTo wibo?<br />
- romelia am wiboebis saerTo wvero?<br />
sxeulTa saxelwodebebze (paralelepipedi, piramida da sxva)<br />
yuradRebis gamaxvileba araa saWiro. masw.-i moswavles awvdis<br />
- 120 -
miTiTebuli geometriuli sxeulis models da ambobs mis<br />
saxelwodebas. kargia, Tuki moswavleebi daimaxsovreben maT.<br />
magram es Zaldautaneblad unda moxdes. saxelwodebaTa codna<br />
araa aucilebeli.<br />
! 244/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
am TamaSisas moswavleebs Tvalwin unda hqondeT stereometriuli<br />
sxeulebi. winadadebaTa nimuSebi:<br />
1) kubis yvela wibo tolia.<br />
2) kubis yvela waxnagi tolia.<br />
3) agureds yovelTvis eqvsi waxnagi aqvs.<br />
4) piramidas yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />
5) prizmis yoveli wvero wertilia.<br />
6) kubis ocive wvero wertilebia.<br />
7) aguredis yvela wibo monakveTia.<br />
8) yvela kubi piramidaa.<br />
9) arcerTi aguredi araa piramida.<br />
10) kubis zogierTi wibo erTmaneTis mezobelia.<br />
11) piramidis yvela wibo erTmaneTis mezobelia.<br />
12) prizmis zogierTi waxnagi erTmaneTis mezobelia.<br />
13) aguredis yvela waxnagi erTmaneTis mezobelia.<br />
14) piramidis zogierTi wibo erTmaneTis gadamkveTia.<br />
15) kubis yvela wibo erTmaneTis gadamkveTia.<br />
16) kubis yvela waxnagi kvadratebia.<br />
17) kubis yvela waxnagi marTkuTxedebia.<br />
18) aguredis yvela waxnagi kvadratebia.<br />
19) prizmis yvela waxnagi samkuTxedebia.<br />
20) piramidis yvela waxnagi samkuTxedebia.<br />
21) piramidis yvela waxnagi marTkuTxedebia.<br />
22) piramidis erTerTi waxnagi SeiZleba iyos kvadrati.<br />
22) prizmis erTerTi waxnagi SeiZleba iyos kvadrati.<br />
23) prizmis erTerTi waxnagi SeiZleba iyos xuTkuTxedi<br />
! 244/5/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />
gairCeva amocana 2. Tuki morCeba dro, zepirad gamoiTvleba:<br />
igive ricxvebi, gayofili asze; TviTeul im ricxvs mimatebuli<br />
miliard samasi milioni.<br />
h!245/!nsbwbmo/!sjdywfcjt!hbzpgjt!hbbewjmfcb/!tufsfpnfusjb/!<br />
- 121 -
245/2/ 20.2. 1 2~ 3~ 4 5 6 7#<br />
2453/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! –! nyp.<br />
mpe! vobTUpe;! ! hbzpgjt! bewjmj! TfnUywfwfcj/! magaliTad:<br />
25600:256; 240000:120 da misT. amgvar SemTxvevebSi sagangebo<br />
wesebi araa saWiro, ganayofs mivxvdebiT azriT. magaliTad:<br />
25600:256 = 256 · 100:256; 240000:120 = 240 · 1000:120.<br />
! 245/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!34211!±!<br />
2211•/!!ix. 14.3.<br />
! 245/5/!tufsfpnfusjjt!obtxbwmj!tbljUyfcj!`!hbnfpsfcb/!<br />
Catardeba iseve, rogorc 133.2.<br />
h!246/!zpwfmhwbsj!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!!bewjmj!hbzpgb/!<br />
246/2/ 20.3. 1~ 2~ (3 - ara) 4# 5 6 7~<br />
246/3/! zpwfmhwbsj! sjdywfcjt! Tfebsfcb/! masw.-is SekiTxvebiT<br />
gameordeba IV Tavis me-5 gakveTilis teqsti.<br />
Semdeg gairCeva amocana 3.<br />
! 246/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />
sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
! 246/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />
nypmpe! vobTUpe;! ! hbzpgjt! bewjmj! TfnUywfwfcj/! TviTon<br />
moswavleebma moigonon sazepiro gayofis iseTi magaliTebi,<br />
romlebSic ganayofis mniSvnelobaa: 2, 3, 10, 100, 1000, 30, 20,<br />
200, 500.<br />
h!247/!zpwfmhwbsj!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!!bewjmj!hbzpgb/!<br />
247/2/ 20.4. (1 - ara) 2 3~ 4# 5# 6# 7<br />
247/3/!zpwfmhwbsj!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!<br />
dawvrilebiT gairCeva amocana 1. msjelobiT dasabuTdes, rom<br />
amgvar SemTxvevaSi araa saWiro ricxvebis cifrulad Cawera, es<br />
ufro gaarTulebda Sedarebas.<br />
! 247/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!:111!`!<br />
3311•/!ix. 14.3.<br />
! 247/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />
nypmpe! vobTUpe;! ! hbzpgjt! bewjmj! TfnUywfwfcj/! TviTon<br />
moswavleebma moigonon sazepiro gayofis iseTi magaliTebi,<br />
romlebSic ganayofis mniSvnelobaa: 2, 3, 10, 100, 1000, 30, 20,<br />
200, 500.<br />
h!248!tufsfpnfu/!hpofcbTj!xbsnpeh/!tyfvmUbUwjt/!hbnfpsfcb/!<br />
- 122 -
248/2/ 20.5. 1# 2# 3# 4 5# 6# 7<br />
248/3/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />
tyfvmUbUwjt/!! ! dawvrilebiTaa aRwerili _ ix. $ 7.<br />
! 248/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />
sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />
! 248/5/! tbfsUp! hbnfpsfcb/! gameordeba is algera-ariTmetikis<br />
is sakiTxebi, romlebic moswavleebs uWirT.<br />
h!249/!2111!njmjbsej!eb!vgsp!ejej!sjdywfcj/!hbnfpsfcb/!<br />
249/2/ 20.6. (1, 3 da 3 - ara) 4~ 5! 6~ 7~<br />
! 249/3/!2111!njmjbsej!eb!vgsp!ejej!sjdywfcj/!<br />
ra vqnaT 1000 miliardze meti raodenobebisaTvis? Zalian<br />
mokled (Semdgomi ganmticeba-ganviTarebis gareSe):<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-6 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocanebi 1, 2 da 3.<br />
249/4/!UbnbTj;!hb{pnwb•/!<br />
ix. 26.3. axla, cxadia, sxva rame gaizomeba.<br />
! 249/5/! tbfsUp! hbnfpsfcb/! gameordeba is algera-ariTmetikis<br />
is sakiTxebi, romlebic moswavleebs uWirT.<br />
h!24:/!tblpouspmp!xfsb!$!31/!<br />
1. TiTo meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba<br />
TiTo q. xolo moqmedebaTa rigis darRvevis TiTo SecdomisaTvis<br />
- 2 q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. Tuki drois sxvagvari Canaweri mxolod erTia da ara<br />
ori - iwereba 2 q. Tuki garkveulia mxolod dila-saRamo - 1 q.<br />
drois Caweris TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba<br />
TiTo q.<br />
4. pasuxebi: I rigi: I. yoveli; II. zogierTi; III. zogierTi<br />
(an: yoveli); IV. arcerTi.<br />
II rigi: I. zogierTi (an: yoveli); II. zogierTi; III.<br />
yoveli; IV. arcerTi. TiTo am pasuxSi iwereba TiTo q, sul<br />
- 4 q.<br />
5. amocana Znelia, amitom 6-quliania. pasuxebi: I rigi: 6jer;<br />
15-jer; II rigi: 5-jer; 15-jer.<br />
marTebulisagan moswavlis pasuxebis gansxvavebaTa mixedviT<br />
udides 6 qulas akldeba:<br />
- 123 -
1 - ar akldeba; 2-3 - akldeba 1 q; 4-5 - akldeba 2 q; 6-9 -<br />
akldeba 3 q; 10-14 - akldeba 4 q; 15-19 - akldeba 5 q; 20<br />
an meti - akldeba 6 q.<br />
cxadia, Tuki orive pasuxi mcdaria, qulebis saTanado daklebac<br />
orjer moxdeba. amitom, Tuki, magaliTad, orive pasuxi 1iTaa<br />
gansxvavebuli marTebulisagan, maSin mainc daakldeba 1 q.<br />
ese igi, orive pasuxis gansxvavebani unda Seikribos!<br />
magram Tuki moswavles ar amouweria saTanado ricxvebi<br />
dasasabuTeblad, maSin mas pirdapir ewereba 0 q.<br />
Tavi XXI<br />
h!251/!bUfvm.btfvm.bUbt/!sbpefopcb/![bmjbo!ejej!sjdywfcj/!<br />
251/2/ 20.6. 1~ 2# 3! 4~ 5# 6# 7#<br />
21.1. (1 da 2 - ara) 3# 4~ 5# 6~ 7<br />
! 251/3/! hbnfpsfcb;! sjdywTj! bUfvmUb-! btfvmUb-! bUbtfvmUb!<br />
sbpefopcb/! saguldagulod gairCeva amocana 1 (Semdegi<br />
gakveTilis Semamzadebeli). masw.-is mier dasaxelebul ramdenime<br />
ricxvSi gairkveva aTeulTa, aseulTa, aTaseulTa raodenoba.<br />
Semdeg gairCeva amocana 2.<br />
! 251/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />
masw.-s ar unda gamouvides orazrovani winadadebani, magaliTad:<br />
`rac ufro didia prizma, miT ufro grZeli wiboebi aqvs mas~.<br />
es winadadeba, sazogadod, mcdaria, Tumca, Tuki vigulisxmebiT<br />
msgavs prizmebs, maSin marTebuli iqneba. amitom masw.-ma zustad<br />
unda Camoayalibos winadadebebi:<br />
1. rac ufro didia kubi, miT ufro didi wveroebi aqvs mas;<br />
2. rac ufro didia kubi, miT ufro meti raodenobis wiboebi aqvs mas;<br />
3. rac ufro mcirea kubi, miT ufro mokle wiboebi aqvs mas;<br />
4. rac ufro mcirea aguredi, miT ufro naklebi raodenobis<br />
wiboebi aqvs mas;<br />
5. rac ufro didia kubi, miT ufro mokle wiboebi aqvs mas;<br />
6. rac ufro didia kubi, miT ufro didi waxnagebi aqvs mas;<br />
7. rac ufro mcirea kubi, miT ufro naklebi raodenobis wveroebi<br />
aqvs mas;<br />
8. rac ufro mcirea kubi, miT ufro naklebi raodenobis wiboebi<br />
aqvs mas;<br />
9. rac ufro didia aguredi, miT ufro mcire waxnagebi aqvs mas;<br />
- 124 -
10. rac ufro didia kubi, miT ufro grZeli wiboebi aqvs mas;<br />
11. rac ufro didia aguredi, miT ufro meti raodenobis wveroebi<br />
aqvs mas;<br />
12. rac ufro mcirea aguredi, miT ufro naklebi raodenobis<br />
wiboebi aqvs mas;<br />
13. rac ufro didia aguredi, miT ufro mcire waxnagebi aqvs mas; -<br />
14. rac ufro didia piramida, miT ufro meti raodenobis wveroebi<br />
aqvs mas;<br />
15. rac ufro mcirea piramida, miT ufro naklebi raodenobis<br />
wiboebi aqvs mas;<br />
16. rac ufro didia piramida, miT ufro meti raodenobis waxnagebi<br />
aqvs mas;<br />
17. rac ufro didia prizma, miT ufro meti raodenobis wveroebi<br />
aqvs mas;<br />
18. rac ufro mcirea prizma, miT ufro naklebi raodenobis<br />
waxnagebi aqvs mas;<br />
19. rac ufro didia prizma, miT ufro meti raodenobis wiboebi<br />
aqvs mas...<br />
!!!251/5/!2111!njmjbsej!eb!vgsp!ejej!sjdywfcj/!gameordeba 138.2.<br />
h!252/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />
252/2/ 21.2. (1 - ara) 2# 3~ 4# 5~ 6 7<br />
! 252/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!ix. 32.3.<br />
! 252/4/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
h!253/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!tufsfpnfusjb/!<br />
253/2/ 21.3. (1 - ara) 2~ 3# 4# 5# 6# 7<br />
! 253/3/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />
! 253/4/!UbnbTj;!nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb•/!ix. 106.3.<br />
! 253/5/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />
tyfvmUbUwjt/!Catardeba iseve, rogorc 137.2.<br />
h!254/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!tufsfpnfusjb/!<br />
254/2/ 21.4. (1 da 2 - ara) 3 4~ 5# 6 7~<br />
! 254/3/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />
- 125 -
masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqstis<br />
TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />
! 254/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!.! hbobzpgj!sbnefoojTob!vo.<br />
eb!njwjSpU/!moswavleebs rig-rigobiT eZleva advili gasarkvevi<br />
magaliTebi: 1312:5, 367:9, 8672:4, 6700:6 da ase Semdeg.<br />
! 254/5/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />
tyfvmUbUwjt/!Catardeba iseve, rogorc 137.2.<br />
h!255/!tufsfpnfusjb/!tbfsUp!hbnfpsfcb/!<br />
255/2/ 21.5. 1 2# 3~ 4# 5 6 7#<br />
! 255/3/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />
tyfvmUbUwjt/!Catardeba iseve, rogorc 137.2.<br />
! 255/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! .! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />
ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />
rig-rigobiT ekiTxeba: - ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />
Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />
! 255/5/! zwfmb! obtxbwmj! nprnfefcjt! hbonuljdfcb! eb!<br />
hbowjUbsfcb/! gansakuTrebuli yuradReba eqceva swrafi zepiri<br />
angariSis unarCvevebs.<br />
im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />
h!256/!tbfsUp!hbnfpsfcb/!<br />
256/2/ 21.6. 1~ 2 3! 4 5# 6# 7<br />
! 256/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! .! hbobzpgj! sbnefoojTob!<br />
voeb! njwjSpU/! moswavleebs rig-rigobiT eZleva advili gasarkvevi<br />
magaliTebi: 1312:5, 367:9, 8672:4, 6700:6 da a.S.<br />
! 256/4/! zwfmb! obtxbwmj! nprnfefcjt! hbonuljdfcb! eb! hbowj.<br />
Ubsfcb/! gansakuTrebuli yuradReba eqceva swrafi zepiri<br />
angariSis unarCvevebs.<br />
im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />
h!257/!tblpouspmp!xfsb!$!32/!<br />
1. TiTo meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba<br />
TiTo q. xolo moqmedebaTa rigis darRvevis TiTo SecdomisaTvis<br />
- 2 q.<br />
2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />
3. pasuxebi: I rigi: ricxvs rig-rigobiT emateba an 40000,<br />
an 30000.<br />
II rigi: ricxvs rig-rigobiT akldeba an 5000, an 2000.<br />
- 126 -
Tuki mwkrivi kanonzomieradaa gagrZelebuli, magram aklia<br />
kanonzomierebis sityvieri Camoyalibeba - iwereba 3 q; Tuki<br />
ZiriTadad Camoyalibebulia (Tundac cota naklovanad) - 4 q;<br />
xolo gamoTvlebis TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />
akldeba TiTo q.<br />
4. ganvixiloT I rigis amocana. gasayofSi moTavsdeba<br />
ramdeniRac 9-euli da naSTi rCeba 7. orjer 9 aris 18. amitom<br />
es ramdeniRac 9-euli SeiZleba zustad daemTxves 18-eulebs da<br />
maSin naSTi iqneba 0. SeiZleba, ar daemTxves da maSin naSTi<br />
iqneba 7+9 = 16. amitom pasuxia 0 an 16.<br />
aseve II rigSi pasuxia: 0 an 11 (radgan 3+8 = 11).<br />
Tuki pasuxi marTebulia da Tan dasabuTebis magvari<br />
msjelobaa Catarebuli (Tundac nakluli) - iwereba udidesi 5<br />
q. Tuki pasuxi marTebulia, magram msjelobaa araa - 4 q. Tuki<br />
pasuxSi mxolod erTi Secdomaa da dasabuTebis magvari<br />
msjelobaa Catarebuli (Tundac nakluli) - 4 q. Tuki pasuxSi<br />
mxolod erTi Secdomaa da msjeloba ki araa - 3 q. Tuki<br />
dawyebulia marTebuli msjelobis magvari ram - 1 q. Tuki weria<br />
erTerTi marTebuli pasuxi (`an~-is gareSe) - 2 q.<br />
5. saWiro moqmedebani: I rigi: 1) 150:15 = 10, 150:10 = 15;<br />
ricxvebi isea SerCeuli, rom gayofis gareSec, zepiradac<br />
SeiZleba daskvna, rom pirveli mRebavi erT dReSi SeRebavs 10<br />
CarCos, meore - 15-s; 2) 10 + 15 = 25; 3) 150:25 = 6.<br />
asevea II rigis amocanac.<br />
amocanis amoxsna Sedgeba msjelobisa da 4 moqmedebisagan,<br />
TiToSi iwereba TiTo q, sul - 5 q.<br />
258/2/ 21.7. 1# 2~ 3~ 4# 5 6~ 7<br />
7. I-IV klasebis Semajamebeli programa<br />
(programul moTxovnaTa dakonkreteba codnisa Tu unarCvevaTa<br />
mixedviT mocemulia sagamocdo amocanebis nimuSebis saxiT)<br />
1. bsjUnfujlb<br />
1.1. jufTebi da jufTebiT Tvla. raodenobis warmodgena<br />
jufTebad da naSTad.<br />
1.2. raodenobaTa Sedareba dawyvilebiT.<br />
1.3. raodenobis miaxloebiTi Sefaseba TvaliT.<br />
1.4. Tvla da ukuTvla. Tanrigebi. ricxvebis saxelwodebani<br />
- 127 -
da cifruli Canawerebi _ asobiT miliardis farglebSi.<br />
1.5. ricxvTa Sedareba, utolobani.<br />
10 ricxvis dalageba matebiT an klebiT.<br />
1.6. ormxrivi utolobebi, ormxrivi an calmxrivi utolobis<br />
saWiro niSnebis dasma miaxloebiTi Sefasebis safuZvelze.<br />
1.7. rigobiTi ricxviTi saxelebi 1000-is farglebSi. Tanmimdevroba.<br />
Soris. amocanebi Tanmimdevrobaze (rigobiTi ricxviTi<br />
saxelebiT), roca mniSvneloba aqvs pirvelisa Tu ukanasknelis<br />
CaTvla-arCaTvlas.<br />
1.8. I-dan XXX-mde romauli ricxvebis Cawera da wakiTxva.<br />
1.9. ricxvebis Tu sidideTa gadideba-Semcireba `-iT~ an `-jer~.<br />
1.10. kenti da luwi ricxvebi (cnebebis CaTvliT).<br />
1.11. ricxvis cifrTa jami.<br />
ariTmetikuli moqmedebani zepiri gamoangariSebiT:<br />
1.12. Sekreba-gamokleba 100-is farglebSi (gamoklebis Zneli<br />
SemTxvevebis garda).<br />
1.13. gamravlebisa da gayofis cxrili (9×9).<br />
1.14. 1000-is daSla Sesakrebebad.<br />
1.15. zepiri Sekreba, gamokleba, gamravleba da gayofa 1000is<br />
farglebSi (garda Zneli SemTxvevebisa).<br />
1.16. rva aTass, orasi aTass, sam milions da misT. gamoklebuli<br />
erTniSna ricxvi an ramdenime aTeuli.<br />
1.17. gamravleba-gayofa 10-ze; 100-ze da 1000-ze.<br />
1.18. naSTiani gayofa _ 100-is farglebSi.<br />
1.19. iseTi SemTxvevebi, romlebic erTi martivi moqmedebiT<br />
daiyvaneba CamoTvlilebze (1.2-1.8).<br />
1.20. martivi (ormoqmedebiani), magram didricxvebiani ariTmetikuli<br />
gamosaxulebis mniSvnelobis miaxloebiTi Sefaseba.<br />
1.21. ricxvis warmodgena mis saTanrigo SesakrebTa jamis<br />
saxiT da piriqiT, ricxvis aRdgena am jamis mixedviT (aTi milionis<br />
farglebSi).<br />
1.22. ricxvebSi aTeulebis, aseulebisa da aTaseulebis saerTo<br />
raodenobis garkveva.<br />
ariTmetikuli moqmedebani weriTi gamoangariSebiT:<br />
1.23. miliardis farglebSi: qveSmiweriT Sekreba, gamokleba<br />
da gamravleba. qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze da, advil<br />
SemTxvevebSi, orniSna ricxvze.<br />
- 128 -
1.24. jufTebad Caweril raodenobaTa Sedareba, Sekreba da<br />
gamokleba.<br />
1.25. frCxilebian gamosaxulebaTa mniSvnelobis gamoTvla,<br />
oTxive ariTmetikuli moqmedebiT, mxolod erTmagi frCxilebiT,<br />
1000-is farglebSi.<br />
2. bmhfcsb!eb!npefmjsfcb<br />
2.1. terminebi: Sesakrebi, Tanamamravli, saklebi, maklebi, ganayofi,<br />
gamyofi, toloba, utoloba, metoba, nakleboba.<br />
2.2. oTxive ariTmetikuli moqmedebis Sedegebis Semowmeba sapirispiro<br />
moqmedebiT.<br />
2.3. ucnobi Sesakrebis, Tanamamravlis, saklebis, maklebis, ganayofis<br />
an gamyofis povna. Sekreba-gamoklebisa da gamravlebagayofis<br />
komponentTa Soris mimarTebani (mxolod praqtikulad).<br />
2.4. umartives (2.3-is Sesabamis) gantolebaTa amoxsna.<br />
2.5. moqmedebaTa Tanmimdevroba ariTmetikul gamosaxulebaSi.<br />
frCxilebis xmareba. sityvierad mocemuli ori moqmedebis<br />
Sesabamisi gamosaxulebis Cawera frCxilebiT an ufrCxilebod;<br />
da piruku: dawerili gamosaxulebis zusti sityvieri aRwera.<br />
2.6. ariTmetikul moqmedebaTa umartivesi algebruli Tvisebani:<br />
SesakrebTa gadanacvlebadoba da dajgufebadoba; TanamamravlTa<br />
gadanacvlebadoba; Sekrebisa da gamoklebis sapirispiroba;<br />
gamravlebisa da gayofis sapirispiroba; ganrigebadoba:<br />
am wesebis mxolod praqtikuli gamoyeneba _ `iangariSeT<br />
advili xerxiT~:<br />
a) a+b = b+a b) (a + b) + c = a + (b + c) = a + b + c<br />
g) a · b = b · a d) (a ± b) · c = a · c ± b · c<br />
e) a – (b + c + d) = a – b – c – d<br />
v) a · (b · c)=(a · b) · c = a · b · c<br />
z) a + (b–c) = a+b–c T) a : (b · c) = a : b : c<br />
i) (a+b) : c = a : c + b : c k) frCxilebs gareT gatana.<br />
2.7. sxvadasxva SesaZleblobiT: ricxvis mimateba an gamokleba<br />
ori moqmedebiT. maTgan yvelaze advilis arCeva: `nawilnawil~<br />
Sekreba-gamoklebis xerxebi. zepiri angariSis gaadvilebis<br />
sxva umartivesi xerxebi.<br />
2.8. mravalmoqmedebiani gamoTvlebi (ricxvTa kibeze an zepirad).<br />
ormagi da sammagi tolobani. Sekreba-gamoklebisa da<br />
- 129 -
gamravleba-gayofis mravalmoqmedebiani cxrilebi.<br />
2.9. rogor icvleba jami, namravli, sxvaoba Tu ganayofi<br />
erTerTi komponentis gadidebiT an SemcirebiT.<br />
2.10. sayofacxovrebo amocanebi: yvela tipis ormoqmedebianni<br />
da saSualo siZnelis sammoqmedebianni.<br />
2.11. sayofacxovrebo amocanis pirobis, amoxsnisa da pasuxis<br />
mokle Cawera.<br />
2.12. sayofacxovrebo amocanis pirobis dakvirvebiT gaazreba.<br />
amocanis pirobaSi xarvezis aRmoCena. nakluli pirobis Sevseba.<br />
amocanisaTvis SekiTxvebis dasma. ormoqmedebiani amocanis Sedgena<br />
mocemuli naxatis, naxazis, sqemis, cxrilisa Tu ariTmetikul<br />
moqmedebaTa mixedviT.<br />
sayofacxovrebo amocanebis tipebi:<br />
I. sidideTa ori sxvadasxva wyviliT, mag.: wonis ori<br />
erTeuliT da fulis ori erTeuliT, sammoqmedebiani;<br />
II. raodenobebze (-iT/-jer meti/naklebi), romelSic ramdenime<br />
nawilis da mTlianis mixedviT mosaZebnia darCenili nawili;<br />
nimuSi: erTi _ x, meore _ x – 3, mesame _ 2x, sul _ a.<br />
ramdenia meoTxe? (aq asoebi mxolod masw.-isTvisaa!)<br />
III. tol nawilebad dayofaze, sammoqmedebiani;<br />
IV. sxva tipisa, am sami tipis amocanebis tolfasi siZnelisa.<br />
3. hfpnfusjb-!upqpmphjb-!!yb{wb!<br />
3.1. nakvTebi da maTi klasifikacia (dajgufebani): wertili,<br />
xazebi, monakveTi, Sekruli Tu gaxsnili mrudi, texili,<br />
samkuTxedi, oTxkuTxedi, da a.S. mravalkuTxedi, kvadrati,<br />
marTkuTxedi, wre, wrexazi.<br />
3.2. ori wertilis SemaerTebeli xazi; xazebis gadakveTis<br />
wertili.<br />
3.3. mravalkuTxedTa saerTo gverdebi Tu wveroebi, mezobeli<br />
da mopirdapire wveroebi Tu gverdebi.<br />
3.4. mravalkuTxedis (10-12-kuTxedi, maT Soris Cazneqili,<br />
varskvlaviseburi) wveroebisa da gverdebis raodenoba;<br />
wveroebis raodenobisa da gverdebis raodenobis toloba.<br />
3.5. kubi; sxva mravalwaxnaga sxeulebi (aguredi (anu<br />
marTkuTxa paralelepipedi), piramida, prizma).<br />
3.6. mravalwaxnaga sxeulis waxnagebi, wveroebi da wiboebi.<br />
- 130 -
wiboTa saerTo wvero da waxnagTa saerTo wibo.<br />
3.7. mravalwaxnaga sxeulis wveroebis, wiboebisa da<br />
waxnagebis raodenoba (maT Soris martivi warmosaxuli sxeulebisTvisac).<br />
3.8. SigniT, gareT, sazRvarze. xazebi, maTi gadakveTebi, Siga da<br />
gare areebi, nakvTis sazRvari. nakvTebisa Tu areebis mosazRvreoba.<br />
3.9. nakvTebis toloba, toli da aratoli nakvTebi.<br />
3.10. monakveTis, wertilis, texilis, mravalkuTxedis asoiTi<br />
aRniSvnebi.<br />
3.11. mocemuli sigrZis gverdis (gverdebis) mqone nakvTebis<br />
xazva _ 3.1-Si CamoTvlilebisa; wrexazis daxazva fargliT.<br />
4/!hbnpzfofcjUj!nbUfnbujlb-!tjejeffcj!eb!hb{pnwb!<br />
4.1. sigrZe da gazomva. sigrZis erTeulebi da maT Soris<br />
Tanafardoba, maTi urTierTgadayvana: nn, tn, en, n da ln.<br />
4.2. texilis sigrZe. mrude xazis miaxloebiTi sigrZe.<br />
4.3. sigrZis miaxloebiTi Sefaseba TvalzomiT.<br />
4.4. marTkuTxedis sigrZe da sigane.<br />
4.5. mravalkuTxedis perimetri.<br />
4.6. manZilebis gazomva ori erTeuliT da ori erTeuliT<br />
mocemuli sigrZis mqone monakveTebis xazva.<br />
4.7. fulis erTeulebi da maT Soris Tanafardoba: `TeTri~<br />
da `lari~. advili amocanebi fasebze.<br />
4.8. awona. wonis erTeulebi da maT Soris Tanafardoba,<br />
maTi urTierTgadayvana: 1 u = 1000 lh, 1 lh = 1000 h.<br />
4.9. drois erTeulebi da maT Soris Tanafardoba, maTi ur-<br />
TierTgadayvana: 1 weliwadi = 12 Tve,<br />
1 kvira = 7 dRe-Rame, 1 dRe-Rame = 24 sT, 1 sT = 60 wT.<br />
4.10. saaTis cnoba (maT Soris, eleqtruli saaTisac) da<br />
Sesabamisi gamoTvlebi.<br />
4.11. kalendris xmareba.<br />
4.12. sivrciT-droiTi mimarTebani; Tanmimdevroba sivrcesa da<br />
droSi. gadanomrva.<br />
4.13. sxvadasxvagvari cxrilebi.<br />
4.14. martivi sqemebis daxazva, maT mixedviT moqmedeba.<br />
4.15. monacemebis sistematizacia da warmodgena siis an<br />
cxrilis saxiT; siidan an cxrilidan monacemebis amokiTxva.<br />
- 131 -
4.16. dasaxelebuli gverdisa Tu amocanis moZebna saxelmZRvaneloSi:<br />
paragrafis nomrisa da amocanis nomris, an romauli<br />
nomris mixedviT.<br />
5. tjnsbwmfUb!Ufpsjb-!lpncjobupsjlb-!<br />
mphjlb!eb!lbopo{pnjfsfcfcj<br />
5.1. praqtikulad _ logikuri terminebi:<br />
Uvlj-!spdb-!nbTjo-!eb-!bo-!zpwfmj-!fsUfsUj-!fsUbefsUj-!bsdfsUj-!<br />
{phjfsUj-!nypmpe-!UwjUfvmj-!bhsfUwf-!sbehbobd-!sblj-!jnjupn-!<br />
bnjupn-!ftf!jhj-!jnefojwf-!sbnefojd-!spnfmjnf-!spnfmjd-!tbfsUp-!<br />
jhjwf-! fsUjebjnbwf-! Tftb[mfcmpcb-! Tftbcbnjtj-! hbombhfcb-!<br />
Ubonjnefwspcb, lbopo{pnjfsfcb...<br />
5.2. simravleTa Teoriis sawyisebi: ori TvalsaCino erTobliobis<br />
TanakveTis, gaerTianebisa Tu sxvaobis moZebna; erTobliobis<br />
qvesimravlis moZebna (mxolod kargad nacnobi da konkretuli<br />
masaliT).<br />
5.3. kombinatorika: kargad nacnob da konkretul viTarebebSi _<br />
yvela SesaZlo SesaZleblobis (kombinaciebis) Camowera, roca maTi<br />
raodenoba ar aRemateba 16-s (gameorebebiT an gameorebaTa gareSe).<br />
yvela SesaZleblobis amowurva _ ariTmetikul, geometriul,<br />
grafikul, enobriv Tu sayofacxovrebo masalaze.<br />
5.4. dajgufeba (klasifikacia). sagnebis erTobliobaSi saer-<br />
To niSanTvisebis aRmoCena da umartivesi ganzogadeba.<br />
5.5. praqtikulad: ormimarTebiani konkretuli kanonzomierebebi.<br />
logikuri kanonzomierebis aRmoCena: geometriul, ariTmetikul,<br />
grafikul Tu sayofacxovrebo (maT Soris sityvierad<br />
mocemul) masalaze.<br />
5.6. logikuri sqemebi da logikuri cxrilebi.<br />
5.7. umartivesi logikuri mimarTebani da logikuri msjeloba.<br />
8. zepiri Semajamebeli gamokiTxva<br />
IV klasis bolos sasurvelia, Catardes oTxi klasis Semajamebeli<br />
gamokiTxva (V klasidan xom ukve sxvanair maTematikas viwyebT).<br />
erTi-ori wina kvira ki daeTmoba ZiriTadi sakiTxebis<br />
gameorebas.<br />
Zalian mniSvnelovania gamokiTxvis zepiri nawili, radgan<br />
pirveli oTxi klasis maTematikaSi mTavaria zepiri<br />
angariSis, zepiri Sefasebis, sivrciTi warmodgenisa da martivi<br />
- 132 -
zepiri msjelobis unarCvevebi. yvela amgvar sakiTxs amowuravs<br />
gamokiTxvis programa. igi yvelaze kargad da konkretulad<br />
bileTebis nimuSebSi gamoCndeba.<br />
sasurvelia, es zepiri gamokiTxva calke dRes, gamocdasaviT<br />
Catardes _ moswavleebic mieCvevian sagamocdo viTarebas da<br />
gamokiTxvis xarisxic ukeTesi iqneba. am SemTxvevaSi moswavlis<br />
pasuxi Seafasos erTma-orma sxva masw.-mac. TviTeulma maTganma<br />
erTmaneTisagan damoukideblad dauweros moswavles qulebi<br />
(bileTis TiTo sakiTxSi 0-dan 4-mde), Semdeg es qulebi<br />
Sejamdes _ erTad yvela. am qulebs unda daematos weriTi<br />
naSromis (ukanaskneli, Semajamebeli sakontrolo weris)<br />
qulebi; saboloo niSani gamoiyvaneba am mTlian-jamuri qulisa<br />
da wliuri niSnis SejerebiT. saqme isaa, rom, mTlianobaSi,<br />
Semajamebeli gamokiTxvisa da Semajamebeli sakontrolo weris<br />
davalebebi sakmaod advilia. Cveulebriv sakontrolo werebze<br />
klass xSirad ufro Zneli amocanebi eZleoda. swored amitomaa,<br />
rom moswavlis saboloo niSani unda gamovTvaloT wliur<br />
niSanTan SejerebiT _ romelSic mTavari wili sakontrolo<br />
werebis niSnebs unda hqondes!<br />
magram mTavari araa Sefaseba da niSani. mTavaria oTx klasSi<br />
naswavlis Semajamebeli gameoreba-ganmtkiceba-gaaqtiureba da<br />
moswavlis codnaSi arsebuli xarvezebis gamovlena.<br />
ukanaskneli, Semajamebeli sakontrolo weris amocanebi Cveulebrivadaa<br />
miTiTebuli sakontrolo werebis amocanebis nusxis<br />
bolos. amocanebis raodenoba gacilebiT metia, vidre Cveulebriv<br />
(Tumca isini gacilebiT advilebia). moswavleebs samuSaod ori<br />
gakveTili unda mieceT, nel moswavleebs dro kidev davumatoT.<br />
zepiri Semajamebeli gamokiTxvis bileTebis saerTo raodenoba<br />
unda iyos 14-15 an meti (roca moswavleebis erTi wyeba<br />
daamTavrebs, isev igive bileTebi SeiZleba datrialdes). moswavles<br />
winaswari mofiqrebisaTvis sul ramdenime wuTi eyofa, amitom<br />
klasSi erTdroulad mxolod ori-sami moswavle ijdes; garda<br />
amisa, moswavleebi davyoT xuTeulebad da skolaSi davibaroT<br />
sxvadasxva dros, winaswar Sedgenili ganrigis mixedviT.<br />
bileTebis sxvadasxva variantebi (maT Soris weriTi<br />
gamocdisac) am meTodikuri saxelmZRvanelos CanarTzea.<br />
aq ki sanimuSod mocemulia mxolod erTi varianti.<br />
- 133 -
ileTi # ...<br />
{ figurul frCxilebSi mocemuli SekiTxvebi moswavlis<br />
bileTSi ar Sedis, magram maT zepirad dasvams gamomcdeli; sxva<br />
damatebiTi SekiTxvebi aRaraa saWiro! }<br />
1. 6890347; 378208; 9605893022; XVIII; XXI.<br />
Tuki moswavle romaul cifrebs waikiTxavs raodenobriv<br />
ricxviT saxelebad, maSin gamomcdeli mosTxovs, rom waikiTxos<br />
rigobrivi ricxviTi saxelebis magvarad!<br />
2. I. ramdeni 200-eulia 1000-Si?<br />
II. ramdeni aTeulia 3203-Si? aseuli?<br />
III. ramdeni rvaeulia 60-Si da risi tolia naSTi?<br />
3. upasuxeT swrafad _ risi tolia: 7 · 8 ; 63 : 9 ;<br />
17 aTass gamoklebuli 8 aTasi;<br />
Svid milions mimatebuli eqvsi milioni.<br />
aqaa cxriluri gamravleba-gayofa da 20-is farglebSi Sekrebagamokleba,<br />
oRond aTaseulebze da milionebze. gamomcdeli<br />
damatebiT zepirad dasvams erT SekiTxvas gamravlebaze da erTs<br />
_ gayofaze: kvlav 9×9 cxrilis farglebSi.<br />
4. iangariSeT, ramdeni aklia 1000-mde Semdeg ricxvebs:<br />
400, 220, 982, 366 .<br />
5. iangariSeT: I. 25 + 35 II. 3001 + 157 III. 60 – 36<br />
IV. 7800 – 3000 V. rva aTass gamoklebuli sami.<br />
VI. ormoci aTasi xuTjer.<br />
6. dauTvlelad gaarkvieT, romelia meti da ramdeniT:<br />
{ _ ratom? saidan ici? } _ moswavlem unda gaiazros<br />
dawyvileba; { _ rogor ggonia, daaxloebiT ramdeni<br />
patara nakvTia aq sul daxazuli? swrafad gvipasuxe! } _<br />
yvelgan daaxloebiT 50-90 nakvTia)<br />
7. iangariSeT: I. 150 · 3 II. 60 : 15 III. 36 · 100<br />
IV. 56000 : 100 V. xuTasi aTasi xuTjer.<br />
8. I. 17345 + 1887 = ? a) 204232; b) 19232;<br />
g) 11342; d) 8355; e) 30000.<br />
- 134 -
II. angariSis gareSe moifiqreT, romelia meti:<br />
325 + 1751 Tu 2745 : 9.<br />
9. iangariSeT advili xerxiT: I. 377 + 299<br />
II. 4 · 17 · 25 III. 230 + (95 + 70) IV. 7 · 112 _ 7 · 12<br />
10. vTqvaT, eleqtruli saaTi aCvenebs dros 21.05.<br />
dilaa Tu saRamo? meorenairad rogor vityviT,<br />
romeli saaTia?<br />
{ _ ra dros aCvenebs es saaTi? _ vaCvenebT saaTs }<br />
11. kalendris mixedviT gaarkvieT, kviris ra dRea ama wlis<br />
3.04. { _ ra ricxvi iqneba Semdegi [wina] `SabaTi~?<br />
(romeli dRec moswavlem daasaxela); ra ricxvia `seqtembris~<br />
(imave Tvis) pirveli [ukanaskneli] SabaTi? }<br />
12. daakvirdiT am samkuTxa prizmas. ramdeni wvero, ramdeni<br />
waxnagi da ramdeni wibo aqvs mas?<br />
xuTkuTxa prizmas?<br />
moswavles vawvdiT bileTSi miTiTebuli pirveli<br />
geometriuli sxeulis models. xolo meore man gonebaSi unda<br />
warmoidginos da ase upasuxos SekiTxvas.<br />
{ romelia am waxnagebis saerTo wibo? }<br />
{ romelia am wiboebis saerTo wvero? }<br />
{ daakvirdi aq daxazul<br />
marjvena [variantSi _<br />
marcxena] mravalkuTxeds.<br />
daTvale, ramdeni gverdi<br />
aqvs mas. ramdeni wvero aqvs mas? } (meore SekiTxvaze<br />
unda upasuxos swrafad, xelmeored daTvlis gareSe)<br />
13. giorgim wignSi waikiTxa moTxroba, romelic iwyeboda<br />
me-5 gverdis dasawyisidan da mTavrdeboda 128-e<br />
gverdis boloSi.<br />
ramdengverdiani moTxroba waukiTxavs giorgis?<br />
moswavles SeuZlia, Caixedos romelime wignSi, raTa<br />
daakvirdes gverdebis numeracias. { _ saidan ici? }.<br />
- 135 -