11.05.2013 Views

nbUfnbujljt !txbwmfcb!!JW!lmbtTj! - Ganatleba

nbUfnbujljt !txbwmfcb!!JW!lmbtTj! - Ganatleba

nbUfnbujljt !txbwmfcb!!JW!lmbtTj! - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>nbUfnbujljt</strong><br />

q o r b u d a<br />

!<strong>txbwmfcb</strong>!!<strong>JW</strong>!<strong>lmbtTj</strong>!<br />

nfUpejlvsj!tbyfmn[Swbofmp!nbtxbwmfcmjtUwjt!<br />

avtori:<br />

zurab vaxania<br />

fsiqologiis institutis direqtoris moadgile,<br />

pedagogikis mecn. doqtori,<br />

maTematikis mecn. kandidati,<br />

ganaTlebis mecnierebaTa akademikosi.<br />

saredaqcio sabWo:<br />

dodo naziriSvili, Tamar bardaveliZe, elza<br />

goCitaSvili, manana begiaSvili, xaTuna svianaZe<br />

sagamomcemlo samuSaoTa Semsrulebelni:<br />

zurab vaxania, naTela Sulaia, nikoloz vaxania<br />

© z.vaxania, 2007 II gamocema tel. 37-28-88 893-94-53-04<br />

<br />

maswavlebelma jer dawyebiTi klasebis zogadi meTodikuri<br />

saxelmZRvanelo unda waikiTxos. _ es wigni, iseve rogorc<br />

sxva meTodikuri saxelmZRvaneloebi, internetSicaa ganTavsebuli,<br />

misamarTze: www.uznadzeinstitute.ge → saxelmZRvaneloebi).<br />

esaa me-4 klasis ZiriTadi saxelmZRvanelo, romliTac<br />

unda ixelmZRvanelos maswavlebelma (da ara mxolod<br />

moswavlis saxelmZRvaneloTi). maswavleblisTvis<br />

aucilebelia, rom Seasrulos aq aRwerili saklaso<br />

samuSaoebi - umetesad zepiri, saTanado TvalsaCinoebaze<br />

damyarebiT. mxolod moswavlis saxelmZRvaneloTi<br />

muSaoba Zalian arasakmarisia!<br />

- 1 -


1. me-4 klasis saxelmZRvaneloebi da TvalsaCinoeba<br />

ganaTlebuloba aris ara codnis didi odenoba, aramed<br />

naswavlis Rrma gageba da kargad gamoyeneba... codnas<br />

aucileblad unarCveva unda axldes. savalaloa, roca<br />

moswavlis goneba avsebulia codnis didi an mcire<br />

odenobiT, magram man ar icis misi gamoyeneba. man<br />

raRaca icis, magram araferi xelewifeba. a.distervegi.<br />

es saxelmZRvanelo agrZelebs da aviTarebs I-III klasebis<br />

saxelmZRvaneloTa ZiriTad mimarTulebebsa da safuZvlebs.<br />

mTavar safuZvlad kvlav aqtiuri mzaobis meTodika da gaRrmavebuli<br />

swavleba rCeba.<br />

zogadi meTodikuri saxelmZRvanelo saerToa yvela dawyebi-<br />

Ti klasisaTvis. masSi gadmocemuli zogadi Tu kerZo principebi,<br />

maTematikur sakiTxTa ganmartebani, meTodikuri siaxleni<br />

da sxva uTuod gasaTvaliswinebelia IV klasSic. amitom<br />

aucilebelia am saxelmZRvanelos saguldagulod wakiTxva.<br />

umTavres sakiTxebs mainc gavimeorebT. Cveneuli meTodika da<br />

saxelmZRvaneloebi ise agebuli, rom gaTvaliswinebulia<br />

sxvadasxva monacemebisa da midrekilebaTa mqone<br />

moswavleebisTvis. Cven gvsurs, rom yvela moswavles Rrmad da<br />

aqtiurad vaswavloT da arc Zlieri moswavlis damatebiTi<br />

ganviTareba SevaferxoT. amazea gaTvlili saxelmZRvaneloebis<br />

mTliani moculoba da sirTulis done. mTavaria, rom:<br />

moswavlisaTvis araa savaldebulo yvela amocanis<br />

amoxsna. amocanaTa mxolod naxevris amoxsnac ki<br />

sakmarisia. es yovelive unda ganvumartoT mSoblebsac.<br />

yvelam gaakeTos imdeni amocana, ramdensac SeZlebs<br />

zomieri ZalisxmeviT, didi daZabvisa da wvalebis<br />

gareSe. Semdeg ki xSirad moxdeba, rom masw.-ica da mSobelic,<br />

maTda gasakvirad, aRmoaCenen, rom moswavles arc ise gauWirdeba<br />

xolme erTi SexedviT Zneli da didi davalebis Sesruleba. esaa<br />

ganmaviTarebeli swavleba...<br />

yvela SemTxvevaSi, Tuki moswavles ara aqvs<br />

Sesrulebuli saSinao davalebis SedarebiT rTuli<br />

amocana, igi klasSi unda daweros _ am amocanis<br />

- 2 -


erToblivi garCevisas.<br />

Cveneuli meTodikiT ricxvebica da maTze moqmedebebic<br />

sakmaod uCveulod iswavleba. magaliTad, SedarebiT gvian<br />

Semogvaqvs xolme qveSmiweris wesebi. amitom masw.-ma unda<br />

gaafrTxilos moswavleTa mSoblebi, rom swavlebis meTodikaSi<br />

CareviT saqme ar gaafuWon! ufro metic, Tavad masw.-sac<br />

gamudmebiT unda axsovdes is, Tu ra aqvs naswavli klass da<br />

uneburi naadrevi gamoTqmebiT ar daarRvios programa. garda<br />

amisa, masw.-ma unda ixmaros mxolod is terminebi, romlebic am<br />

saxelmZRvaneloSia mocemulia (zedmetia, magaliTad, termini<br />

`saTanrigo erTeuli~ da sxva).<br />

IV klasis programis ZiriTadi nawilia mravalniSna<br />

ricxvebze moqmedebaTa wesebi (algoriTmebi). saWiroa maTi<br />

gaSinaarsianeba _ da ara mxolod meqanikuri damaxsovreba.<br />

sazogadod, masw.-i yovelnairad unda ecados, rom<br />

moswavleebs gaaazrebinos gamoTvlebis wesebi _<br />

ratomaa saWiro swored amgvari moqmedebani.<br />

Cveni programa aqeTkenaa mogezili. Tumca yvela moswavlisTvis<br />

es gaazreba albaT miuwvdomeli iqneba; zogi moswavle gaiazrebs<br />

nawilobriv, zogi _ mTlianad da Tanmimdevrulad.<br />

magram saqme isaa, rom gegma-konspeqtebSi mocemulia mxolod<br />

mSrali da SekumSuli msjelobani. masw.-ma isini ki ar unda<br />

gaimeoros, aramed unda gaSalos. garda amisa, gaSlis Semdeg,<br />

isini unda `gaacocxlos~ _ unda daurTos xelis aqtiuri moZraobebi:<br />

dafaze daweril Canawerebze TiTiT unda aCvenos sa-<br />

Tanado ricxvebi Tu moqmedebaTa naSnebi. magaliTad, teqstSi<br />

naxsenebia sityva `gasayofi~. masw.-i am sityvas ambobs, magram Tan<br />

dafaze TiTs daadebs gasayofis cifrul Canawers, ramdenjerme<br />

daadebs, TiTiT Semoxazavs kidevac, raTa moswavleebma kargad<br />

dainaxon da daakavSiron ganyenebuli sityva `gasayofi~ gansaxilveli<br />

magaliTis konkretul gasayofTan.<br />

da rac mTavaria: masw.-ma ganxilvani ar unda warmarTos<br />

sakuTari msjelobis saxiT. yovel msjelobas<br />

aucileblad unda mieces kiTxva-pasuxis saxe, iseTive,<br />

rogoric iyo wina klasebSi! ar unda iTqvas TiTqmis<br />

- 3 -


arcerTi gamzadebuli TxrobiTi winadadeba manam, sanam<br />

klasis winaSe ar dasmula saTanado SekiTxva.<br />

araviTari mniSvneloba ara aqvs swrafad, sxapasxupiT<br />

pasuxs. zogi adamiani bunebiT nelia, zogi ki _<br />

morcxvi! piriqiT, umjobesia, rom bavSvi mieCvios dafiqrebas,<br />

damoukideblad gaazrebas, pasuxis Camoyalibebas<br />

_ Tundac SecdomiT. bavSvs odnavadac ar unda eSinodes<br />

Secdomisa, maswavlebels ukmayofileba xmaSi an gamometyvelebazec<br />

ki ar unda Seetyos.<br />

magaliTad, teqstSi weria: `gaiyo unaSTod~. masw.-i amas ar<br />

ityvis. is ikiTxavs: _ unaSTod gaiyo Tu naSTiT? ratom? _ da<br />

mxolod moswavleTa pasuxis Semdeg daadasturebs: _ gaiyo<br />

unaSTod. anda, teqstSi weria: `namravli naklebia gamyofze~.<br />

masw.-i amas ar ambobs, is ikiTxavs: _ risi tolia namravli? igi<br />

metia Tu naklebia gamyofze? _ da mxolod moswavleTa pasuxis<br />

Semdeg daadasturebs.<br />

ufro metic, amocanebis garCevisas an ukve naswavli sakiTxis<br />

Semdgomi ganmtkicebisas dafasTan ZiriTadad mxolod moswavleebi<br />

unda muSaobdnen (cot-cota xniT, xSiri cvliT). masw.-i<br />

mxolod iSviaTad unda Caerios, Tuki vercerTma moswavlem ver<br />

gaarTva Tavi sakiTxs (sasurvelia, es arc xdebodes).<br />

Cven xSirad vwerT ase: `dafaze daiweros~, `daixazos<br />

dafaze~ da sxva. rogorc wesi, yvelagan vgulisxmobT,<br />

rom amas akeTebs moswavle (iSviaTia iseTi SemTxveva, rom<br />

vercerTma maTganma es ver SeZlos da masw.-s mouwios). xolo<br />

roca dafasTan masw.-ma unda imuSaos, amas sagangebod mivuTiTebT.<br />

zvsbeSfcb" roca sruldeba qveSmiweriT moqmedeba an<br />

advili xerxiT gamoTvla da sxva _ saWiroa moswavle<br />

xmamaRla, sityvierad ambobdes yvelafer imas, rasac<br />

akeTebs: aq davweroT es 3; 2-jer 3 tolia 6-isa, amitom aq<br />

vwer 6-s... aq viyenebT TanamamravlTa gadajgufebis wess, es<br />

Tanamamravli aqeT gadmovanacvloT, davweroT... es ar akldeba,<br />

amitom aqedan visesxoT erTi aseuli... ese igi, TviTeuli<br />

- 4 -


nabiji kidec unda aRiweros da kidec unda<br />

dasabuTdes. gegma-konspeqtebSi Cven amas zogan isev<br />

mivuTiTebT, raTa masw.-s ar daaviwydes. magram ise ki<br />

saWiroa yovelTvis!<br />

jer erTi, es aadvilebs damaxsovrebas; meorec, amcirebs Secdomis<br />

albaTobas; mesamec, xels uwyobs wesis gaazrebisaTvis<br />

gamiznul samuSaoebs. moswavleebi unda mieCvivnon gamoTvlis<br />

wesis (algoriTmis) TviTeuli nabijis xmamaRla aRweras.<br />

amrigad, gegma-konspeqtebSi mocemulia mxolod msjelobaTa<br />

sqemebi, romlebic masw.-ma unda gaSalos<br />

cocxal aqtiur ganxilvebad.<br />

iseve rogorc III klasSi, moswavlis saxelmZRvanelo iyofa<br />

Tavebad. yoveli Tavis dasrulebisas tardeba sakontrolo wera.<br />

saxelmZRvanelos bolos (iseve, rogorc III klasSi)<br />

amocanaTa Tematikuri krebulia. igi Sedgeba ara Tavebis,<br />

aramed paragrafebisagan.<br />

Tavsa da paragrafs Soris arsebiTi gansxvavebaa.<br />

Tavi dalagebulia kalendarulad da zustadaa dayofili<br />

gakveTilebis mixedviT. xolo paragrafebi Tematikuria:<br />

maTSi amocanebi Temebis mixedviTaa dajgufebuli.<br />

paragrafebis gavla unda moxdes ara miyolebiT,<br />

aramed erTmaneTis paralelurad. konkretulad Tavad<br />

masw.-i gaanawilebs sakuTari surviliT.<br />

moswavleTa saxelmZRvaneloSi mocemuli amocanebi ZiriTadad<br />

saSinao davalebebisTvisaa gankuTvnili. klasSi xdeba<br />

Sesrulebuli davalebis erToblivi garCeva. Tuki masw.-i<br />

Seatyobs, rom klass gauWirda romelime amocanis amoxsna, maSin<br />

damatebiT amoixsneba am amocanis magvari axali amocana,<br />

romelSic Secvlili iqneba mxolod ricxvebi Tu raime<br />

araarsebiTi monacemebi: magaliTad, kalaTaSi msxlebi Seicvleba<br />

buCqze vardebiT, anda erTi marTkuTxedi Seicvleba sxvagvari<br />

proporciebis mqone marTkuTxediT da sxva. aseT saxesxvaobebs<br />

masw.-i Tavadve advilad SeTxzavs, roca dasWirdeba.<br />

amgvarad, gakveTilze saSinao davalebis amocanebis<br />

- 5 -


saTiTaod Semowmeba-garCeva (da saWiroebis SemTxvevaSi<br />

davalebis romelime amocanis magvari axali amocanis<br />

amoxsnac) unda moeswros. amas zogjer naxevar<br />

gakveTilamde sWirdeba xolme, zogjer _ metic. es<br />

damokidebulia imaze, Tu rogor Seasrula klasma davaleba. amis<br />

winaswar dagegmva SeuZlebelia.<br />

Tematikur krebulSi gabneulia agreTve is amocanebi,<br />

romlebic klass sakontrolo werebze unda mieces. saamisod<br />

gaTvaliswinebul amocanaTa zusti nusxa gegma-konspeqtebSi<br />

saTanado adgilebSicaa mocemuli. magram am nusxas srulad aqac<br />

gadmovcemT. masw.-s TavisTvis unda hqondes moswavleTa<br />

saxelmZRvanelo, erTi cali wigni. am Tavis wignSi axlave<br />

moniSnos sakontroloebis amocanebi, raTa SemdgomSi isini<br />

SecdomiT saSinao an saklaso davalebad ar misces klass. masw.-s<br />

ecodineba, rom mis mier wiTlad moniSnuli amocanebi _<br />

mxolod sakontrolo werebisaTvisaa.<br />

s.w. # 1<br />

I r. § 1/2 § 1/3 I § 1/9 § 3/2 § 2/8 I, II<br />

II r. § 1/7 § 1/3 II § 1/13 § 3/5 § 2/8 III, IV<br />

s.w. # 2<br />

I r. § 1/5 § 1/17 § 1/21 I, II § 3/3 § 1/24<br />

II r. § 1/11 § 1/22 § 1/21 III, IV § 3/7 § 1/27<br />

s.w. # 3<br />

I r. § 1/29 I § 1/33 I § 2/11 § 1/40 I § 3/9<br />

II r. § 1/29 II § 1/33 II § 2/16 § 1/40 II § 3/15<br />

s.w. # 4<br />

I r. § 1/37 I-III § 1/42 § 3/10 I § 3/11 § 1/44 I<br />

II r. § 1/37 IV-VI § 1/46 § 3/10 II § 3/16 § 1/44 II<br />

s.w. # 5<br />

I r. § 1/48 § 1/50 I-IV § 2/18 § 1/55 I § 3/17<br />

II r. § 1/52 § 1/50 V-VIII § 2/21 § 1/55 II § 3/21<br />

s.w. # 6<br />

I r. § 1/56 I § 1/59 I-II § 3/18 § 2/23 § 4/4<br />

II r. § 1/56 II § 1/59 III-IV § 3/20 § 2/28 § 4/12<br />

s.w. # 7<br />

I r. § 1/62 I § 1/64 § 3/22 § 2/39 § 4/7 I<br />

II r. § 1/62 II § 1/69 § 3/26 § 2/44 § 4/7 II<br />

- 6 -


s.w. # 8<br />

I r. § 1/71 § 1/76 I § 2/46 § 1/77 § 1/81<br />

II r. § 1/74 § 1/76 II § 2/34 § 1/79 § 1/86<br />

s.w. # 9<br />

I r. § 1/83 § 1/90 § 1/95 I-II § 3/28 § 2/13 I-II<br />

II r. § 1/88 § 1/93 § 1/195 III-IV § 3/33 § 2/13 III-IV<br />

s.w. # 10<br />

I r. § 1/98 I § 1/103 I § 1/106 I-III § 2/30 § 3/30<br />

II r. § 1/98 II § 1/103 II § 1/106 IV-VI § 2/42 § 3/34<br />

s.w. # 11<br />

I r. § 1/108 I § 1/110 I § 2/53 § 4/38 § 4/14<br />

II r. § 1/108 II § 1/110 II § 2/48 § 4/44 § 4/11<br />

s.w. # 12<br />

I r. § 1/113 I § 1/116 I-III § 1/124 I § 2/50 § 3/37<br />

II r. § 1/113 II § 1/116 IV-VI § 1/124 II § 2/52 § 3/43<br />

s.w. # 13<br />

I r. § 1/120 I § 1/119 I § 1/126 II-III § 2/7 § 1/100 I<br />

II r. § 1/120 II § 1/119 II § 1/126 IV-V § 2/25 § 1/100 II<br />

s.w. # 14<br />

I r. § 1/128 I § 1/131 I § 3/94 I-IV § 3/39 § 1/122<br />

II r. § 1/128 II § 1/131 II § 3/94 V-VIII § 3/48 § 1/127<br />

s.w. # 15<br />

I r. § 1/133 I § 3/44 § 3/46 § 1/138 I-II § 2/35<br />

II r. § 1/133 II § 3/50 § 3/65 § 1/138 III-IV § 2/37<br />

s.w. # 16<br />

I r. § 1/140 I § 3/72 I-III § 1/171 I § 3/56 § 4/20<br />

II r. § 1/140 II § 3/72 IV-VI § 1/171 II § 3/59 § 4/32<br />

s.w. # 17<br />

I r. § 1/144 I § 3/102 § 3/60 § 2/49 § 3/69<br />

II r. § 1/144 II § 3/106 § 3/107 § 2/51 § 3/75<br />

s.w. # 18<br />

I r. §1/149 I § 1/152 I-III § 1/153 I-IV § 3/62 I-IV § 3/73<br />

II r. §1/149 II § 1/152 IV-VI § 1/153 V-VIII § 3/62 V-VIII § 3/79<br />

s.w. # 19<br />

I r. § 1/158 I § 1/159 § 3/101 § 1/173 I-III § 4/19<br />

II r. § 1/158 II § 1/170 § 3/108 § 1/173 IV-VI § 4/26<br />

- 7 -


I r. § 1/175 I § 1/161 § 3/89 § 4/33 § 4/30<br />

II r. § 1/175 II § 1/165 § 3/98 § 4/42 § 4/36<br />

I r. § 1/166 I § 1/179 § 4/39 § 4/13 § 3/87<br />

II r. § 1/166 II § 1/176 § 4/43 § 4/16 § 3/91<br />

s.w. # 20<br />

s.w. # 21<br />

sakontrolo weris Sefasebis zogadi principi gadmocemulia<br />

zogadi meTod-saxelmZRvanelos me-10 paragrafSi.<br />

sakontrolo werebis amocanaTa garCeva da maTi qulebrivi<br />

Sefasebis konkretuli kriteriumebi mocemulia gegma-konspeqtebis<br />

saTanado adgilebSi.<br />

sakontrolo weris dros moswavles ufleba aqvs,<br />

SeuzRudavad gamoiyenos saxelmZRvanelo da<br />

saxelmZRvanelos ydaze mocemuli TvalsaCinoebani.<br />

Tumca, roca TvalsaCinoeba araa saWiro, masw.-i urCevs,<br />

rom zedmetad ar dakargon dro.<br />

gegma-konspeqtebSi moswavlis saxelmZRvanelos gakveTilebi<br />

ormagi numereciiTaa aRniSnuli, magaliTad: 11.7. es aRniSnavs:<br />

`me-11 Tavis me-7 gakveTili~.<br />

gegma-konspeqtebSi gakveTilebi erTiani da uwyveti<br />

numeraciiTaa _ Tavebis gareSe. aRniSnulia agreTve sagakveTilo<br />

monakveTebi. magaliTad, 67.4 aRniSnavs 67-e gakveTilis me-4<br />

sagakveTilo monakveTs. magram 67-e gakveTilis gegma-konspeqtis<br />

dawyebamde, anu 66-e gakveTilis gegma-konspeqtis damTavrebis<br />

Semdeg, miTiTebulia agreTve moswavlis saxelmZRvanelos<br />

Sesabamisi gakveTilis nomeric: 11.7. ese igi, 11.7-is amocanebi<br />

klass saSinao davalebad eZleva 66-e gakveTilze, xolo klasSi<br />

gairCeva 67-e gakveTilis dasawyisSi, anu sagakveTilo<br />

monakveTSi 67.1.<br />

es yvelaferi Zalian aadvilebs saWiro gakveTilebis moZebnas.<br />

Tumca, yoveldRiurad, masw.-s sul ar dasWirdeba am<br />

nomrebisaTvis yuradRebis miqceva _ is xom uwyvetad mihyveba<br />

gegma-konspeqtebs da yoveldRiurad agrZelebs iqidan, sadac<br />

wina dRes gaCerda, nomrebisagan damoukideblad.<br />

IV klasSi saWiroa cota TvalsaCinoeba. isini moswavlis<br />

saxelmZRvanelos ydis Siga mxaresaa: erTia ariTmetikuli (gam-<br />

- 8 -


avleba-gayofa ricxvTa xazze), mcired Secvlili _ axlavs<br />

moswavlis saxelmZRvanelos (ydis Siga mxares); meorea geometriuli<br />

_ igive, rac iyo II-III klasebSi. cxadia, sasurvelia,<br />

rom amgvari TvalsaCinoeba saklaso oTaxSic ekidos.<br />

TvalsaCinoebani moswavlem saklaso merxze unda gamoiyenos<br />

xolme, da agreTve saSinao davalebis Sesrulebisas. moswavle<br />

maT xSir-xSirad unda iyenebdes.<br />

saklaso TvalsaCinoebaTagan damatebiT aucilebelia:<br />

1. Zveleburi koWebiani saangariSo, 10-Tanrigiani (oRond,<br />

unda gadakeTdes ise, rom nakluli, 4-koWiani Tanrigi bolomde<br />

Seevsos) _ esaa IV klasis mTavari TvalsaCinoeba!<br />

2. didi metriani saxazavi;<br />

3. didi isrebiani saaTi _ gafuWebuli, romelsac moxsnili<br />

aqvs wina SuSa, raTa SeiZlebodes isrebis TiTiT amoZraveba;<br />

4. stereometriul sxeulTa xis, muyaos an plastmasis didi<br />

modelebi (oRond maT wiboebi da wveroebi ar unda hqondes<br />

gadacveTili, mkveTrad unda etyobodes). saWiroa: kubi, aguredi<br />

(marTkuTxa paralelepipedi), piramida da prizma. sasurvelia,<br />

TiTo iyos ori-sami sxvadasxva zomebisa da formisa.<br />

masw.-ma unda Seaxsenos klass, rom saxelmZRvaneloSi araferi<br />

ar unda Caweron Tu Caxaton! wera da xazva _ mxolod rveulebSi<br />

iqneba. moswavleebs dasWirdebaT Cveulebrivi ujredebiani<br />

rveulebi.<br />

saukeTeso TvalsaCinoeba, Tanac aqtiuri _ kompiuterul programebSia.<br />

masw.-s vurCevT, rom, Tuki skolas amis saSualeba<br />

aqvs, xandaxan mainc gamoiyenos lpnqjvufsj: saswavlo diskebi<br />

an internetsaitebi, mag: http://nlvm.usu.edu/en/nav/vlibrary.html an<br />

http://forum.dlf.ge/saskolo-tanamshromlobiti qselebi; http://soft.dlf.ge.<br />

IV klasis maTematikisTvis am saitebzea, kerZod, Cveneuli<br />

programis erTerTi mTavari TvalsaCinoeba _ Zveleburi saangariSo,<br />

romlis gamoyeneba ufro nakleb saxalisoa, vidre<br />

kompiuteris ekranze Catareba moqmedebisa. Tanac, amas TiTqmis<br />

araviTari specialuri codna ar sWirdeba, Zalian advilad<br />

keTdeba. imave saitebzea Cveneuli programiT gaTvaliswinebuli<br />

sxva TvalsaCinoebac, magaliTad: jadosnuri kvadratebi,<br />

moqmedebebi geometrul nakvTebze, maTi xazva da sxva mravali.<br />

- 9 -


3. kalendaruli programa<br />

Sesabamisoba saxelmwifo saswavlo gegmasTan<br />

(mxolod ZiriTadi saprogramo xazebi _ TamaSebisa da<br />

amocanebis sakiTxTa gareSe)<br />

kalendaruli programa daaxloebiTia. zustad ver davgegmavT,<br />

Tu ramdeni gakveTili dasWirdeba III klasis saxelmZRvanelos<br />

momTavrebas. Tanac, SeiZleba ramdenjerme moxdes, rom<br />

gacdenebisa Tu sxva mizezTa gamo masw.-ma ramdenjerme SeaCeros<br />

saswavlo programaSi winsvla TiTo-TiTo gakveTiliT. Tumca, am<br />

dros klass saSinao davaleba mainc unda mieces _ amocanaTa<br />

Tematikuri krebulidan unda SevurCioT, ar unda dairRves Cveni<br />

wesi _ arcerTi dRe saSinao davalebis gareSe!<br />

aq aRwerilTa garda danarCeni xazebi (algebra, logika,<br />

modelireba, kombinatorika, topologia) pirdapir mihyveba<br />

moswavlis saxelmZRvanelos. iqve mocemulia aucilebeli<br />

Teoriuli ganmartebani.<br />

TviTeuls Tavs miwerili aqvs Sesabamisi misaRwevi Sedegebi<br />

saxelmwifo saswavlo gegmidan.<br />

Tavi I _ IV.1, IV.2, IV.5, IV.6, IV.10, IV.12, IV.14<br />

1. gameoreba: 050=50, 009=09=9, 023=23 da sxva.<br />

ricxvSi erTeulebi, aTeulebi, aseulebi, ricxvSi maTi raodenoba.<br />

samniSna ricxvis akrefa koWebian saangariSoze.<br />

2. gameoreba: 050=50, 009=09=9, 023=23 da sxva.<br />

ricxvSi erTeulebi, aTeulebi, aseulebi, ricxvSi maTi raodenoba.<br />

samniSna ricxvis akrefa saangariSoze.<br />

3. gameoreba: 050=50, 009=09=9, 023=23 da sxva.<br />

ricxvSi erTeulebi, aTeulebi, aseulebi, ricxvSi maTi raodenoba.<br />

samniSna ricxvis akrefa saangariSoze.<br />

4. oTxi maTematikuri (ariTmetikuli) moqmedeba da ricxviTi<br />

gamosaxuleba.<br />

5. oTxi maTemat. (ariTmetikuli) moqmedeba da ricxviTi gamosaxuleba.<br />

6. gameoreba _ samniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />

ratomaa marTebuli misi wesebi. Sekreba-gamokleba saangariSoze.<br />

moqmedebaTa rigi ricxviT gamosaxulebaSi. ricxviTi gamosaxulebis<br />

mniSvneloba.<br />

7. oTxniSna ricxvebi. oTxniSna ricxvis wakiTxva. saangariSoze<br />

- 10 -


mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera<br />

dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~<br />

saangariSoze.<br />

8. oTxniSna ricxvebi. oTxniSna ricxvis wakiTxva. saangariSoze<br />

mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera<br />

dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~<br />

saangariSoze.<br />

gameoreba _ samniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />

ratomaa marTebuli misi wesebi. Sekreba-gamokleba saangariSoze.<br />

9. sak. wera # 1.<br />

Tavi II _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.8, IV.9, IV.14<br />

10. Sekrebis wesebi: SesakrebTa gadanacvleba da dajgufeba<br />

(a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b...<br />

oTxniSna ricxvebi. oTxniSna ricxvis wakiTxva.<br />

saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da<br />

cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli<br />

ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

11. Sekrebis wesebi: SesakrebTa gadanacvleba da dajgufeba<br />

(a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b...<br />

11. zepiri angariSi oTxniSna ricxvebze, 10000-is farglebSi (advili<br />

SemTxvevebi).<br />

12. laTinuri asoebi.<br />

13. Sekreba advili xerxiT: a+b+c+d = (a+c)+(b+d) da sxva.<br />

oTxniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba 10000-is farglebSi<br />

(advili SemTxvevebi).<br />

14. jamis gamokleba: a - (b+c+d) = a - b - c - d.<br />

saSinao davalebidan me-5 gakveTilis me-2 amocana gairCeva dawvrilebiT<br />

da dasknebi Camoyalibdeba am magaliTis ganzogadebiT.<br />

nakvTebis aRniSvna laTinuri asoebiT.<br />

15. jamis gamokleba: a - (b+c+d) = a - b - c - d. gamokleba advili<br />

xerxiT: a - b - c - d = a - (b+d) - c da sxva.<br />

16. nakvTebis aRniSvna laTinuri asoebiT.<br />

Sekreba advili xerxiT; gamokleba advili xerxiT.<br />

17. sak. wera # 2.<br />

Tavi III _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.9, IV.13, IV.14<br />

18. oTxniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba 10000-is<br />

farglebSi: mrgval aseulamde an aTaseulamde Sevsebis xerxiT.<br />

- 11 -


19. mravalkuTxedis perimetri.<br />

gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />

20. gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />

oTxniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba 10000-is<br />

farglebSi: mrgval aseulamde an aTaseulamde Sevsebis xerxiT.<br />

21. gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />

gamravleba advili xerxiT: a · b · c · d = (a · c) · (b · d) da sxva.<br />

22. gantoleba da misi amoxsna.<br />

gamravlebis wesebi: TanamamravlTa gadanacvleba da dajgufeba.<br />

gamravleba advili xerxiT: a · b · c · d = (a · c) · (b · d) da sxva.<br />

23. gamravleba advili xerxiT: a · b · c · d = (a · c) · (b · d) da sxva.<br />

dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-3 amocana.<br />

gantoleba da misi amoxsna.<br />

24. sak. wera # 3.<br />

Tavi IV _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.5, IV.8, IV.10, IV.14<br />

25. gamravlebisa da Sekrebis wesebi _ frCxilebis gaxsna:<br />

a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />

26. gamravlebisa da Sekrebis wesebi _ frCxilebis gaxsna:<br />

a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />

gameoreba: samniSna ricxvebis Sedareba.<br />

saangariSoze mocemul raodenobaTa Sedareba aTasis farglebSi.<br />

27. xuTniSna da eqvsniSna ricxvebi. saTanrigo sameulebi.<br />

ricxvebis wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis<br />

sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad<br />

an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

28. xuTniSna da eqvsniSna ricxvebi. saTanrigo sameulebi.<br />

ricxvebis wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis<br />

sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad<br />

an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

gameoreba: samniSna ricxvebis Sedareba.<br />

saangariSoze mocemul raodenobaTa Sedareba aTasis farglebSi.<br />

29. xuTniSna da eqvsniSna ricxvebi. saTanrigo sameulebi.<br />

ricxvebis wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis<br />

sityvieri dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad<br />

an cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

ricxvebis Sedareba milionis farglebSi. saangariSoze mocemul<br />

raodenobaTa Sedareba milionis farglebSi.<br />

- 12 -


30. sak. wera # 4.<br />

Tavi V _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.5, IV.10, IV.14<br />

31. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba<br />

milionis farglebSi.<br />

32. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba milionis<br />

farglebSi.<br />

ricxvebis Sedareba milionis farglebSi.<br />

saangariSoze mocemul raodenobaTa Sedareba milionis farglebSi.<br />

33. ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze.<br />

1000-is farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac ar sWirdeba<br />

qveSmiwera.<br />

34. ramdenime ricxvis erTad Sekreba qveSmiweriT mln-is farglebSi.<br />

1000-is farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac ar sWirdeba<br />

qveSmiwera. ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze: 1000-ze,<br />

10000-ze, 100000-ze.<br />

35. mravalniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba milionis<br />

farglebSi (advili SemTxvevebi).<br />

ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze: 1000-ze, 10000-ze,<br />

100000-ze.<br />

36. sak. wera # 5.<br />

Tavi VI _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.8, IV.9, IV.10, IV.14<br />

37. mravalniSna ricxvebis zepiri Sekreba-gamokleba<br />

milionis farglebSi (advili SemTxvevebi).<br />

mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba milionis<br />

farglebSi.<br />

38. Siga da gare areebi.<br />

ricxvis gamravleba-gayofa 10-is xarisxebze: 1000-ze, 10000-ze,<br />

100000-ze.<br />

39. gamravlebisa da gamoklebis wesebi _ frCxilebis gaxsna.<br />

a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a.<br />

Siga da gare areebi.<br />

40. monakveTi, texili da mrudi.<br />

gamravlebisa da gamoklebis wesebi _ frCxilebis gaxsna.<br />

a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a.<br />

41. Sekruli da gaxsnili xazebi.<br />

milionis farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac ar<br />

sWirdeba qveSmiwera.<br />

- 13 -


42. erTmaneTis sapirispiro moqmedebebi; Sekrebis Semowmeba<br />

gamoklebiT, gamoklebisa _ SekrebiT, gamravlebisa _ gayofiT, gayofisa<br />

_ gamravlebiT.<br />

milionis farglebSi advili gamravleba-gayofa _ rasac<br />

ar sWirdeba qveSmiwera.<br />

43. sak. wera # 6.<br />

Tavi VII _ IV.2, IV.3, IV.6, IV.7, IV.8, IV.9, IV.10<br />

44. erTmaneTis sapirispiro moqmedebebi; Sekrebis<br />

Semowmeba gamoklebiT, gamoklebisa _ SekrebiT, gamravlebisa _<br />

gayofiT, gayofisa _ gamravlebiT.<br />

45. wrexazi da misi xazva fargliT.<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gamravlebisas.<br />

46. SesaZleblobaTa amowera.<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gamravlebisas.<br />

47. SesaZleblobaTa amowera.<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gamravlebisas.<br />

48. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gamravleba.<br />

49. wrexazi da misi xazva fargliT.<br />

49. sak. wera # 7.<br />

Tavi VIII _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.8, IV.11, IV.13<br />

50. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gamravleba.<br />

51. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa.<br />

52. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa.<br />

53. gayofisa da Sekrebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d.<br />

54. gayofisa da Sekrebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d.<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />

55. gayofisa da Sekrebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d.<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />

56. sak. wera # 8.<br />

Tavi IX _ IV.2, IV.3, IV.6, IV.7, IV.9, IV.11, IV.14<br />

57. frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />

mravalniSna ricxvis gayofa erTniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />

58. ormxrivi utolobani.<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas. mravalniSna ricxvis<br />

- 14 -


gayofa erTniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />

59. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa da frCxilebis<br />

gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />

60. nulebiT daboloebuli ricxvis advili gayofa da<br />

frCxilebis gaxsnis wesis gamoyeneba gayofisas.<br />

ormxrivi utolobani.<br />

61. mravalniSna ricxvis sxvagvari advili gayofa erTniSna ricxvze.<br />

62. mravalniSna ricxvis sxvagvari advili gayofa erTniSna ricxvze.<br />

63. sak. wera # 9.<br />

Tavi X _ IV.3, IV.6., IV.5, IV.7, IV.8, IV.11, IV.13<br />

64. ricxvis cifrTa jami.<br />

gameoreba: qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />

65. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gamravleba erTniSna ricxvze.<br />

66. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gamravleba erTniSna ricxvze.<br />

67. luwi da kenti ricxvebi.<br />

advili gamravleba orniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />

68. advili gamravleba orniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />

69. luwi da kenti ricxvebi.<br />

advili gamravleba orniSna ricxvze qveSmiweris gareSe.<br />

70. sak. wera # 10.<br />

Tavi XI _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.9, IV.10, IV.14<br />

71. gayofisa da gamoklebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

(a-b) : c = a : c - b : c.<br />

72. gayofisa da gamoklebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

(a-b) : c = a : c - b : c.<br />

73. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />

74. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />

gayofisa da gamoklebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

(a-b) : c = a : c - b : c.<br />

75. mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />

76. sak. wera # 11.<br />

Tavi XII _ IV.1, IV.2, IV.6, IV.7, IV.10, IV.12, IV.13<br />

77. milioni. ricxvebis akrefa saangariSoze.<br />

78. milioni. ricxvebi milionidan miliardamde. ricxvebis<br />

wakiTxva da Cawera. saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri<br />

dasaxeleba da cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an<br />

cifrulad mocemuli ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

- 15 -


79. ricxvebi milionidan miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />

saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da<br />

cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli<br />

ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

80. ricxvebi milionidan miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />

saangariSoze mocemuli raodenobis sityvieri dasaxeleba da<br />

cifruli Cawera dafaze. piriqiT: sityvierad an cifrulad mocemuli<br />

ricxvis `akrefa~ saangariSoze.<br />

mravalniSna ricxvebis qveSmiweriT gamravleba.<br />

81. nulebiT daboloebul TanamamravlTa gamravlebisas `nulebis<br />

`damaxsovreba~.<br />

82. nulebiT daboloebul TanamamravlTa gamravleba qveSmiweriT<br />

(nulebis `damaxsovreba~).<br />

83. nulebiT daboloebul TanamamravlTa gamravleba qveSmiweriT<br />

(nulebis `damaxsovreba~).<br />

84. sak. wera # 12.<br />

Tavi XIII _ IV.3, IV.4, IV.5, IV.8, IV.9, IV.10, IV.12<br />

85. qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />

86. ricxvebis Sedareba miliardis farglebSi. saangariSoze<br />

mocemul raodenobaTa Sedareba miliardis farglebSi.<br />

qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />

87. ricxvebis Cawera romauli niSnebiT.<br />

qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />

88. rigobrivi ricxvebis Cawera romauli niSnebiT.<br />

89. mravalkuTxedi.<br />

ricxvebis Sedareba miliardis farglebSi. saangariSoze mocemul<br />

raodenobaTa Sedareba miliardis farglebSi.<br />

90. rigobrivi ricxvebis marTlwera.<br />

qveSmiweriT gamravlebis gaadvilebis xerxebi.<br />

91. sak. wera # 13.<br />

Tavi XIV _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.8, IV.12, IV.14<br />

92. saaTis cnoba _ jer martivad, sayofacxovrebo do-<br />

neze, Tan mxolod isrebiani saaTisa, amasTan erTad: 1 sT = 60 wT.<br />

gameoreba _ naSTiani gayofa Zneli SemTxvevebiTurT.<br />

93. saaTis cnoba _ jer martivad, sayofacxovrebo doneze, Tan<br />

mxolod isrebiani saaTisa, amasTan erTad: 1 sT = 60 wT.<br />

gameoreba _ naSTiani gayofa Zneli SemTxvevebiTurT.<br />

- 16 -


94. naxevari saaTi = 30 wuTi. saaTis cnoba.<br />

gameoreba _ naSTiani gayofa Zneli SemTxvevebiTurT.<br />

95. TamaSi: `swrafi pasuxebi~ _ ramdeni saaTisa da wuTis tolia.<br />

naSTiani gayofis Semowmeba.<br />

96. naSTiani gayofis Semowmeba.<br />

97. naSTiani gayofis Semowmeba.<br />

drois meoregvari aRricxva (saaTebi _ jer mxolod 1-dan 12-mde).<br />

98. sak. wera # 14.<br />

Tavi XV _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.6, IV.10, IV.11, IV.14<br />

99. drois meoregvari aRricxva (saaTebi _ jer<br />

mxolod 1-dan 12-mde).<br />

100. drois mesamegvari aRricxva. cifruli saaTis cnoba.<br />

101. samniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

102. dRe-Rame = 24 sT; ramdenime dReRamiT win an dReRamis Semdeg.<br />

samniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

103. samniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

drois mesamegvari aRricxva. cifruli saaTis cnoba. dRe-Rame=24 sT.<br />

104. dRe-Rame = 24 sT; ramdenime dReRamiT win an dReRamis<br />

Semdeg. drois mesamegvari aRricxva. cifruli saaTis cnoba.<br />

105. sak. wera # 15.<br />

Tavi XVI _ IV.3, IV.5, IV.6, IV.7, IV.9, IV.10, IV.11<br />

106. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

107. drois meoTxegvari da mexuTegvari aRricxva.<br />

mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

108. mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

drois meoTxegvari da mexuTegvari aRricxva.<br />

109. 1 kvira = 7 dRe-Rame. kviris dReebis gameoreba. ramdenime kviriT<br />

win da kviris Semdeg. 1 Tve = 30 dRe; 1 weliwadi = 12 Tve.<br />

mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

110. gayofisa da gamravlebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

a : (b · c) = a : b : c a : (b · c) = a : c : b.<br />

mravalniSna ricxvis qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze.<br />

111. 1 kvira = 7 dRe-Rame. kviris dReebis gameoreba. ramdenime<br />

kviriT win da kviris Semdeg. 1 Tve = 30 dRe; 1 weliwadi = 12 Tve.<br />

gayofisa da gamravlebis wesi _ frCxilebis gaxsna:<br />

a : (b · c) = a : b : c a : (b · c) = a : c : b.<br />

112. sak. wera # 16.<br />

- 17 -


Tavi XVII _ IV.2, IV.5, IV.7, IV.9, IV.11, IV.13<br />

113. gayofa advili xerxiT.<br />

kalendari. gameoreba: weliwadis dayofa 12 Tved, weliwadis<br />

droebi. romeli Tve ramdendRiania, advilad dasamaxsovrebeli wesi<br />

_ muWebis amoburculi adgilebis mixedviT. kalendris xmareba.<br />

114. gayofa advili xerxiT. nulebiT daboloebuli mravalniSna<br />

ricxvis gayofa (nulebis `damaxsovreba~), maT Soris naSTiani<br />

SemTxvevebic.<br />

115. gayofa advili xerxiT. nulebiT daboloebuli mravalniSna<br />

ricxvis gayofa (nulebis `damaxsovreba~), maT Soris naSTiani<br />

SemTxvevebic.<br />

116. gayofa advili xerxiT. nulebiT daboloebuli mravalniSna<br />

ricxvis gayofa (nulebis `damaxsovreba~), maT Soris naSTiani<br />

SemTxvevebic.<br />

117. zepiri angariSi milionebze, oTxive moqmedebiT (miliardis<br />

farglebSi).<br />

118. zepiri angariSi milionebze, oTxive moqmedebiT (miliardis<br />

farglebSi).<br />

kalendari. gameoreba: weliwadis dayofa 12 Tved, weliwadis<br />

droebi. romeli Tve ramdendRiania, advilad dasamaxsovrebeli wesi _<br />

muWebis amoburculi adgilebis mixedviT. nakiani weliwadis sakiTxi _<br />

gakvriT. kalendris xmareba.<br />

119. sak. wera # 17.<br />

Tavi XVIII _ IV.1, IV.2, IV.5, IV.6, IV.9, IV.101, IV.14<br />

120. miliardi. akrefa saangariSoze.<br />

121. miliardi. ricxvebi 999 miliardamde. ricxvebis wakiTxva da<br />

Cawera. akrefa saangariSoze.<br />

122. ricxvebi 999 miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />

akrefa saangariSoze.<br />

qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze.<br />

123. qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze.<br />

124. ricxvebi 999 miliardamde. ricxvebis wakiTxva da Cawera.<br />

qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze.<br />

125. sak. wera # 18.<br />

Tavi XIX _ IV.2, IV.3, IV.5, IV.7, IV.8, IV.11, IV.14<br />

126. mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _<br />

mxolod unaSTod: nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze<br />

- 18 -


gayofa, rodesac gamyofs boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />

127. TariRebis cifruli Cawera da wakiTxva.<br />

mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />

nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze gayofa, rodesac<br />

gamyofs boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />

128. TariRebis cifruli Cawera da wakiTxva.<br />

mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />

nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze gayofa, rodesac gamyofs<br />

boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />

129. mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaS-<br />

Tod: nulebiT daboloebuli ricxvebis erTmaneTze gayofa, rodesac<br />

gamyofs boloSi ara aqvs gasayofze meti nulebi.<br />

qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze.<br />

130. zepiri angariSi miliardebze, oTxive moqmedebiT.<br />

qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze.<br />

131. zepiri angariSi miliardebze, oTxive moqmedebiT.<br />

qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze.<br />

132. sak. wera # 19.<br />

Tavi XX _ IV.2, IV.3, IV.4, IV.6, IV.8, IV.9, IV.12<br />

133. stereometriis naswavli sakiTxebi _ gameoreba.<br />

zepiri angariSi miliardebze, oTxive moqmedebiT.<br />

134. mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod<br />

unaSTod: gayofis advili SemTxvevebi.<br />

stereometriis naswavli sakiTxebi _ gameoreba.<br />

135. yovelgvari ricxvebis Sedareba.<br />

mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />

gayofis advili SemTxvevebi.<br />

136. yovelgvari ricxvebis Sedareba.<br />

mravalniSna ricxvebis gayofis gaadvileba _ mxolod unaSTod:<br />

gayofis advili SemTxvevebi.<br />

137. stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulTaTvis.<br />

saerTo gameoreba.<br />

138. 1000 miliardi da ufro didi ricxvebi.<br />

saerTo gameoreba.<br />

139. sak. wera # 20.<br />

Tavi XXI _ IV.1, IV.2, IV.3, IV.4, IV.7, IV.8, IV.9<br />

140. gameoreba: ricxvSi aTeulTa, aseulTa, aTaseulTa raodenoba.<br />

- 19 -


1000 miliardi da ufro didi ricxvebi.<br />

141. ganayofi ramdenniSna unda miviRoT.<br />

142. ganayofi ramdenniSna unda miviRoT.<br />

stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulTaTvis.<br />

143. ganayofi ramdenniSna unda miviRoT.<br />

stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulTaTvis.<br />

144. stereometriis sakiTxebi gonebaSi warmodgenil sxeulebisTvis.<br />

yvela naswavli moqmedebis ganmtkiceba da ganviTareba. gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva swrafi zepiri angariSis unarCvevebs.<br />

im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />

145. yvela naswavli moqmedebis ganmtkiceba da ganviTareba. gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva swrafi zepiri angariSis unarCvevebs.<br />

im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />

146. sak. wera # 21.<br />

4. me-4 klasis ZiriTadi siaxleni;<br />

saSinao davalebani<br />

IV klasis ZiriTadi siaxleebi ukavSirdeba imas, rom IV<br />

klasSi xdeba Semzadeba V klasisaTvis, romelSic ukve Tvisebrivad<br />

sxvagvari, ufro maRali donis aqtiuri swavleba iwyeba:<br />

swavlebis mTavari wamyvani xdeba moswavlis mier Teoriuli<br />

teqstebis damoukideblad wakiTxva (da ara saklaso, Tundac<br />

samuSaoebi, rogorc es iyo pirvel sam klasSi).<br />

1) gakveTilebis ageba gansxvavdeba III klasisagan [ix. $ 6].<br />

2) mkveTrad momatebulia Teoriuli teqstebis raodenoba<br />

(Tumca, TviTeulis moculoba mcirea); maT moswavle damoukideblad<br />

waikiTxavs Sin (Cveneburi aqtiuri mzaobis meTodika<br />

ar iTvaliswinebs masw.-is mier sakiTxis axsnas). III klasSi<br />

amgvari teqstebi sul erTi-ori iyo, V klasidan ki TiTqmis<br />

yoveldRiurad iqneba.<br />

amasTan, IV klasSi ukve srulad xorcieldeba aqtiuri<br />

mzaobis meTodika: moswavle Teoriul teqsts Sin<br />

kiTxulobs winaswar, xolo saTanado sakiTxi klasSi<br />

msjelobiT damuSavdeba momdevno gakveTilze. ese igi,<br />

Tuki raime sakiTxi moswavlis saxelmZRvaneloSia, vTqvaT, me-5<br />

gakveTilze, maSin masw.-is meTod-saxelmZRvaneloSi es sakiTxi<br />

- 20 -


mouwevs me-6 gakveTilze (radgan meTod-saxelmZRvaneloSi<br />

aRwerilia saklaso samuSaoebi).<br />

saSinao davalebis teqstis moyola Tu moswavlis<br />

gaZaxeba unda gamoiricxos! am teqstis saklaso<br />

garCevisas merxebze msxdar moswavleebs Tvalwin<br />

udevT gadaSlili saxelmZRvanelo, masw.-i svams<br />

SekiTxvebs, moswavleebi teqstSi saWiro adgilebs<br />

kiTxuloben da ase pasuxoben.<br />

3) Semcirebulia programul sakiTxebze saklaso samuSaoTa<br />

wili da Sesabamisad momatebulia saSanao davalebis amocanebisa<br />

da sxva msgavsi amocanebis erTobliv garCevaTa wili (Tumca,<br />

yovel gakveTilze TiTo TamaSi mainc aucilebelia!); es masw.-is<br />

meTodikur saxelmZRvanelosac etyoba: igi sakmaod Semcirebulia<br />

winebTan SedarebiT.<br />

4) yovelive amis gamo IV klasSi masw.-is saklaso muSaoba<br />

mniSnelovnad gaadvilebulia (V klasSi kidev ufro metad<br />

gaadvildeba). samagierod, cxadia, ufro metia moTxovna masw.-is<br />

maTematikur codna-unarebze.<br />

5) saSinao davalebis amocanebi, rogorc yovelTvis, gakve-<br />

Tilis dasawyisSi gairCeva. magram IV klasSi siaxlea is, rom<br />

zogi amocanis garCeva uSualod CarTulia saprogramo sakiTxis<br />

saklaso damuSavebaSi. am amocanebis nomrebi gamotovebuli iqneba<br />

pirvel sagakveTilo monakveTSi (amocanebis garCevisas) da<br />

miTiTebuli iqneba momdevno sagakveTilo monakveTSi, saprogramo<br />

sakiTxTan erTad.<br />

iseve rogorc III klasSi, saprogramo xazi dayofilia<br />

safexurebad. safexuri _ esaa ramdenime (rogorc wesi, 2-dan 6mde)<br />

sagakveTilo monakveTisgan Semdgari Tanmimdevroba, romlis<br />

ganmavlobaSic am xazSi arsebiTi siaxle ar Cndeba. ese igi,<br />

mTeli safexuris ganmavlobaSi mis yvela sagakveTilo<br />

monakveTze msgavsi saklaso samuSaoebi tardeba. siaxleebi,<br />

cxadia, saSinao davalebaTa ganxilvisas Cndeba (rac sxva xazis<br />

sakiTxebsac moicavs).<br />

dagegmil gakveTilTa saerTo raodenobaa daaxloebiT 130.<br />

kidev emateba erTi ukanaskneli Tavi _ mxolod amocanaTa 20-<br />

- 21 -


ode gakveTili. weliwadSi sul daaxloebiT 160-165 gakveTili<br />

tardeba (gacdenebisa da uqmeebis gaTvaliswinebiT). ese igi, Cven<br />

daugegmavad vtovebT 10-15 gakveTils. isini saWiroa: Tuki masw.-i<br />

wlis ganmavlobaSi SeamCnevs, rom moswavleebs gauWirdaT raime<br />

sakiTxi, is erTi gakveTiliT SeaCerebs winsvlas dagegmil<br />

saswavlo programaSi da am erT gakveTils dauTmobs Zneli<br />

sakiTxebis gameorebasa da ganmtkicebas. am dros klass saTanado<br />

saSinao davalebac unda mieces _ amocanebs Tavad masw.-i SearCevs<br />

Tematikuri krebulidan. ar unda dairRves Cveni wesi: arcerTi<br />

gakveTili saSinao davalebis miucemlad!<br />

garda amisa, Cven gaviTvaliswineT isic, rom SeiZleba moxdes<br />

gauTvaliswinebeli gacdenebi, anda II klasis sakiTxebis<br />

gameorebasa Tu dasrulebas SeiZleba ar eyos Cven mier<br />

dagegmili ramdenime gakveTili.<br />

ukanasknel 15-ode gakveTilSi xdeba umniSvnelovanesi<br />

naswavli sakiTxebis saerTo gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba,<br />

erTmaneTTan dakavSirebulad (mravladaa sxvadasxva Temebis<br />

gamaerTianebeli amocanebi). am drosac klasi gahyveba amocanaTa<br />

Tematikur krebuls. amocanebs Tavad masw.-i SearCevs,<br />

paralelurad sxvadasxva paragrafebidan.<br />

Tematikuri krebulis morCenili amocanebi da sakontrolo<br />

weraTa yvela amocana (amoxsnili) klass sazafxulo<br />

davalebad eZleva. es davaleba Sedgeba 200-240 amocanisgan.<br />

manamde ki klass 10-20 amocana unda mieces davalebad mokle<br />

ardadegebze (isev Tematikuri krebulidan). ardadegebis Semdeg<br />

masw.-i moagrovebs moswavleTa rveulebs, gaasworebs da<br />

Seafasebs naSromebs. yvela bejiTi moswavle kargi niSniT unda<br />

waxalisdes. saardadegebo davalebaSi miRebuli Sefaseba<br />

sakontrolo weris Sefasebas utoldeba.<br />

saardadegebo davalebas udidesi mniSvneloba aqvs _<br />

aranaklebi, vidre Cveulebriv saSinao davalebebs. es davaleba,<br />

jer erTi, moswavles karg gonebriv mdgomareobas unarCunebs da<br />

xels uSlis naswavlis daviwyebas. aranaklebi mniSvneloba aqvs<br />

zogad aRmzrdelobiT zemoqmedebas. bavSvi eCveva yoveldRiur<br />

rudunebas _ mcire, Zalian advil (dReSi saSualod sul<br />

oriode amocana), magram mainc gegmazomier da mizandasaxul<br />

- 22 -


yoveldRiur rudunebas. es ufro mniSvnelovania, vidre<br />

sazogadod maTematikis swavla.<br />

amocanaTa Tematikur krebuls masw.-i kidev erT SemTxvevaSi<br />

unda iyenebdes. SabaT-kvirisa da uqme dReebisaTvis klass<br />

sasurvelia mieces erTi an ramdenime (gaaCnia sidides)<br />

damatebiTi amocana _ arastandartuli, saazrovno, ufro bolo<br />

paragrafebidan, oRond mxolod ganvlili programis farglebSi<br />

(maTac masw.-i Tavad SearCevs). es ar iqneba aucilebeli davaleba,<br />

mas, iseve rogorc saardadegebo davalebas, albaT mxolod<br />

ramdenime mondomebuli moswavle Seasrulebs mTlianad. masw.-i<br />

daufaravad ityvis, rom es damatebiTi davaleba nebayoflobiTia,<br />

araa aucilebeli.<br />

amgvarad, Tuki masw.-i moiwadinebs, kargad ganxorcieldeba<br />

ramdenime moswavlis gaZlierebuli swavleba (mTeli klasis<br />

auCqarebel gaRrmavebul swavlebasTan erTad), ris karg<br />

saSualebasac iZleva Cveneuli saxelmZRvanelo. aseve, amocanaTa<br />

Tematikuri krebuli SeiZleba gamoyenebul iqnes wreobrivi<br />

muSaobisaTvisac.<br />

yvela SemTxvevaSi Tematikuri krebulis paragrafebis gavla<br />

unda moxdes paralelurad, oRond erTi paragrafis farglebSi<br />

_ daaxloebiT Tanmimdevrulad (cxadia, sakontrolo<br />

werebisaTvis gankuTvnil amocanaTa gamotovebiT).<br />

5. sakontrolo werebi<br />

sakontrolo werisTvis sagangebo momzadeba<br />

gamoricxuli unda iyos! masw.-i gakveTilebs atarebs Cveulebrivad,<br />

gegma-konspeqtebis mixedviT. Cven TviTon ise gvaqvs<br />

programa dagegmili, rom moswavles TavisTavad uwevs imdagvari<br />

amocanebis amoxsna, rogorebic sakontrolo weraze Sexvdeba.<br />

Tumca, SeiZleba mcire siaxlec Sexvdes _ raTa SemoqmedebiTi<br />

azrovneba aamoqmedos.<br />

gamoricxuli unda iyos agreTve yovelgvari siyalbe,<br />

gadawera, karnaxi, gamorCeul moswavleTa daxmareba<br />

da sxva sisaZagle. gamoricxuli unda iyos yalbi<br />

niSnebis werac. masw.-i Tavad darwmundeba, rom Sefasebis<br />

Cveneuli kriteriumebi isedac sakmaod lmobieria,<br />

- 23 -


isedac vcdilobT, rom moswavles ar daekargos<br />

Tundac mcire codna, mondomeba Tu mosazreba. nel<br />

moswavles cotaTi met xansac vadrovebT, yvelanairad<br />

xels vuwyobT da veferebiT moswavleebs _<br />

magram siyalbe mainc sastikad unda gamoiricxos!<br />

TiTo siyalbe sawamlavis TiTo wveTia, romelic ryvnis<br />

moswavlis suls!<br />

yvela sakontrolo werisTvis momzadebuli gvaqvs Sefasebis<br />

konkretuli kriteriumebi. TiTo sakontrolo weraze xuTi<br />

amocanaa. rogorc wesi, pirveli, meore da mesame amocanebi _<br />

oTxqulianebia, xolo meoTxe da mexuTe _ xuTqulianebi. Tuki<br />

es qulebi sadme Secvlilia, sagangebodaa miTiTebuli. jamSi<br />

udidesi SesaZlo qulaa 22. sityva `qula~ yvelgan Semoklebuli<br />

gvaqvs da vwerT ase: q.<br />

kidev erTic. masw.-ma xSirad unda Seaxsenos<br />

moswavleebs, rom sakontrolos rveulSive _ da ara<br />

calke furcelze! _ gaakeTon xolme samuSao<br />

Canawerebi. es Canawerebi SeiZleba ar iyos lamazad<br />

Sesrulebuli, SeiZleba iyos gadaxazuli, Canamatebiani<br />

da sxva _ magram amaSi moswavles qula ar daakldeba!<br />

piriqiT, qula daakldeba im moswavles, romelsac ar<br />

eqneba amgvari Canawerebi da pirdapir eqneba dawerili<br />

pasuxi. amocanis piroba romc ar moiTxovdes<br />

dasabuTebas _ samuSao Canawerebi mainc unda Candes.<br />

sakontrolo naweris gasworebisas yovelTvis unda mieqces<br />

yuradReba: aris Tu ara rveulSi moswavlis mier gakeTebuli<br />

raime Canawerebi, romlebic adasturebs, rom man namdvilad<br />

amoxsna amocana _ da ara gadaiwera mzamzareuli pasuxi!<br />

es gansakuTrebiT mniSvnelovania maSin, roca amocanis an misi<br />

qveamocanebis pasuxebi Sedgeba erTi-ori asosgan, erTi-ori<br />

ricxvisa an erTi-ori sityvisagan.<br />

sakontrolo weris dros masw.-i yuradRebiT unda iyos, raTa<br />

yvela moswavlem, jer erTi, damoukideblad imuSaos, da,<br />

meorec, imuSaos: bavSvs xSirad efanteba yuradReba, zogi<br />

- 24 -


moswavle gacilebiT ukeT niSans iRebs, roca mas aiZuleben,<br />

rom wesierad imuSaos! amrigad, Cven masw.-s vukrZalavT<br />

moswavlis mixmarebas maTematikis mxriv, magram vTxovT<br />

mixmarebas nebelobis mxriv.<br />

amas ukavSirdeba kidev erTi sakiTxi. zogi moswavle bejiTia,<br />

Tanmimdevruli da Seupovari, bolomde zis da muSaobs. zogi ki<br />

cercetobs, cdilobs, male moamTavros wera (rac Zalian<br />

ezareba) da sxva rame akeTos. magram masw.-i zaris darekvamde ar<br />

gauSvebs moswavleebs gareT saTamaSod. maSin is moswavleebi,<br />

romlebmac adre moamTavres wera, cqmutaven da sxvebs uSlian<br />

xels. amas yvelafers didi yuradRebis miqceva sWirdeba. masw.-ma<br />

unda aiZulos moswavleebs, rom kidev erTxel yuradRebiT<br />

waikiTxon TaviaTi naweri, gadaamowmon, xelaxla iangariSon<br />

(amocanaSi romc ar iyos moTxovnili Semowmeba, mainc!).<br />

moswavle unda mieCvios sakuTari codnis warmoCenasa da<br />

damtkicebas, nebisyofis mokrebiT maRali da ufro maRali<br />

Sedegebis mopovebas.<br />

yovelive amas udidesi mniSvneloba aqvs. da ara mxolod<br />

imisaTvis, rom moswavlem ukeTesi qulebi miiRos, aramed<br />

agreTve gacilebiT ufro mniSvnelovani ramisTvis: moswavles<br />

mtkiced unda Camouyalibdes sakuTari naSromis Semowmebis, zogadad,<br />

TviTkritikisa da sakuTari namoqmedaris garedan danaxvis<br />

unarCveva. amave unarCvevis gansaviTareblad, iseve rogorc<br />

sakuTriv maTematikuri codnis Sesavsebad da gansamtkiceblad<br />

yovlad aucilebelia sakontrolo nawerebis saguldagulo<br />

gasworeba moswavleTa mier!<br />

TviTkritikisa da sakuTari namoqmedaris garedan danaxvis<br />

unarCveva _ adamianis erTerTi umniSvnelovanesi da uZvirfasesi<br />

Tvisebaa. amrigad, sakontrolo wera unda iyos sakontrolo ara<br />

mxolod masw.-is mier moswavlis codnis Semowmebis TvalsazrisiT,<br />

aramed agreTve Tavad moswavlis mier sakuTari codnisa da saku-<br />

Tari naSromis Semowmebisa da Semdeg gasworebis TvalsazrisiT.<br />

gasarkvevia erTi sakiTxic _ naweris xarisxisa. Cveni azriT,<br />

cudi nawerisa Tu naxazebis gamo moswavles SeiZleba daakldes<br />

qula: qula _ da ara niSani, ukidures SemTxvevaSi _ ori qula,<br />

anda, ufro kargi iqneba, aRar epatios is wvrilmani Secdoma,<br />

romlis patiebac Cveni kriteriumebis mixedviT SeiZleboda.<br />

- 25 -


magram: mainc rogor cud nawerze unda moxdes es?<br />

upirvelesad, Tuki naweri cudia gaformebis TvalsazrisiT:<br />

mindvrebi, sityvebsa Tu maTematikur gamosaxulebebs Soris<br />

Sualedebis dacva, amocanis pirobis mokle Canaweris wesierad<br />

Sedgena, CamonaTvalis garkveviT Camowera, naxazis ise daxazva,<br />

rom nakvTi nakvTs hgavdes da sxva. amgvari xarvezebi masw.-ma<br />

wiTlad unda moniSnos, iseve rogorc yvela sxva Secdoma da<br />

moswavlem unda gaasworos _ anu wesierad gadaweros _<br />

Secdomebis gasworebisas.<br />

meorec, Tuki kaligrafiaa Zalian cudi da amasTan, Tuki<br />

masw.-ma icis, rom am moswavles SeuZlia ukeTesad wera da<br />

esoden cudi naweri celqobis an mifuCeCebis bralia. magram sa-<br />

Sualod cud kaligrafiaze moswavles qula ar unda daakldes,<br />

miT umetes, roca masw.-ma icis, rom moswavles Zalian uWirs<br />

lamazad wera da ukeTesad TiTqmis rom ar ZaluZs.<br />

moswavles ar unda daakldes qula arc gadaxazulze (Tuki<br />

metismetad araa gadadRabnili), Casworebulze, Canamatebze da<br />

sxva. sakontrolo weris rveuli _ esaa ara saCvenebeli, aramed<br />

samuSao rveuli!<br />

iseve rogorc, zogadad, Cveneuli meTodikiT warmarTuli<br />

gakveTili _ esaa ara saCvenebeli, lamazi da saintereso<br />

gakveTili, aramed _ gakveTili yoveldRiuri muSaobisa,<br />

rudunebisa, msjelobisa, daxvewisa, Ziebisa, azrovnebisa da, rac<br />

mTavaria, gonebrivi varjiSisa da isev da isev varjiSisa.<br />

6. gakveTilis ageba<br />

interaqtiuli meTodis gamoyeneba<br />

gakveTilis agebis zogadi principebi gadmocemulia dawy. kl.<br />

Cveneul zogad meTod-saxelmZRvaneloSi [$ 12]. xolo<br />

konkretulad IV klasisTvis nimuSebi ix qvemore, $ 7-Si.<br />

Cveneuli meTodikis mixedviT, gakveTilze mTavaria kargad<br />

dasmul TfljUywbUb! Uboxzpcb. mxolod amgvarad, aqtiurad,<br />

Seiswavleba sakiTxi. amitom gegma-konspeqtebSi swored saWiro<br />

SekiTxvaTa nimuSebia mocemuli. iqvea savaraudo da sasurveli<br />

pasuxebic, romlebic figurul { } frCxilebSia Casmuli.<br />

Cven zogjer vaxsenebT: `Zlieri moswavle~, an `susti, pasiu-<br />

- 26 -


i moswavle~. xSirad maT gansxvavebuli davalebebi eZleva<br />

[dawvrilebiT _ ix. dawy. klasebis masw. zogad meTodikur<br />

saxelmZRvanelos %!2 da %!23]. magram, cxadia, TviT moswavlem<br />

odnavadac ar unda igrZnos es! garda amisa, es ar unda<br />

iqces moswavlis mudmiv maxasiaTeblad, radgan xSirad<br />

xdeba, rom bavSvi TandaTan aumjobesebs Tavis miRwevebs!<br />

Cven maswavlebels Zalian vuadvilebT muSaobas imiT, rom<br />

vawvdiT dawvrilebiT ganmartebebs da, rac mTavaria, yvela gakveTilis<br />

gegma-konspeqts. yvelaferi gasagebadaa dawerili. magram<br />

gegma-konspeqti mainc moklea da mSrali, sqematuri da saSualo<br />

moswavlis Targze moWrili. amitom saWiroa misi morgeba<br />

yoveli kerZo klasis yoveli kerZo gakveTilis cvalebadi<br />

viTarebisadmi, moswavleTa Taviseburebebisadmi. garda amisa, rac<br />

mTavaria, saWiroa misi Sevseba da gacocxleba [ix. zemore, $ 1],<br />

SekiTxvebis gamravalferovneba da sxvadasxva moswavlisaTvis<br />

maTi dasma, klasis gaaqtiurebisa da gaxalisebis konkretul<br />

saSualebaTa gamoyeneba. erTerTi aseTi saSualebaa interaqtiuli,<br />

jgufuri muSaoba.<br />

interaqtiul samuSaoTa sixSire da formati masw.-ma Tavad<br />

unda SearCios, gaiTvaliswinos ra sakuTari codna-gamocdileba<br />

da gemovneba, skolis materialuri SesaZleblobebi, klasSi<br />

moswavleTa raodenoba da sxva. Cven aRwerili gvaqvs jgufuri<br />

muSaobis konkretuli nimuSebi [ix. qvemore, $ 7]. danarCeni ki<br />

masw.-ma Tavad moawyos _ gegma-konspeqtebis umravlesoba iseTia,<br />

rom advilad SeiZleba maTi ganxorcieleba rogorc klasis<br />

saerTo aqtivobis formatiT, ise interaqtiuli formatiT,<br />

aRwerili nimuSebis magvarad.<br />

es sakmaod advilia, radgan yvela Cveneuli<br />

gakveTili agebulia aqtiur swavlebaze. masw.-i sakiTxs<br />

ar xsnis _ aramed moswavleebs aZlevs davalebebs,<br />

raTa CarTos isini saklaso aqtivobebSi. am davalebaaqtivobaTa<br />

nimuSebi mzadaa _ gegma-konspeqtebSi<br />

TviTeuli gakveTilisTvisaa mocemuli. davalebaTa<br />

- 27 -


umravlesoba ki iseTia, rom advilad SeiZleba maTi<br />

danawileba moswavleTa calkeuli jgufebisTvis. es<br />

jgufebi cal-calke imuSaveben da Semdeg Sedegebs<br />

waradgenen dafasTan _ saerTo ganxilvaze.<br />

$ 7-Si mocemulia saklaso Sefasebis nimuSebic. Cven ar<br />

vwerT, magram yvelgan vgulisxmobT, rom Tuki moswavlem<br />

mTlad kargad ver Seasrula davaleba da, Sesabamisad,<br />

ver daimsaxura kargi Sefaseba, maSin, masw.-is davalebiT,<br />

Sesworebul-Sevsebuli pasuxi (moqmedeba) unda<br />

warmoaCinos warmatebulma moswavlem; xolo Tuki moswavleebi<br />

ver SeZleben, maSin _ masw.-ma, xolo moswavlem<br />

unda gaimeoros (mxolod mosmena araa sakmarisi!).<br />

IV klasSi gakveTilebis ageba gansxvavdeba III klasisagan da<br />

amgvaria:<br />

I. saSinao davalebis amocanebis dawvrilebiTi erToblivi<br />

aqtiuri garCeva _ rac TavisTavad moicavs erTerTi<br />

saprogramo xazis saTanado sakiTxis damu-<br />

Savebas _ 15-25 wT;<br />

II. TamaSi _ 5 wT;<br />

III. sxva saprogramo xazis aqtivoba _ 10-15 wT;<br />

IV. damatebiTi, ganmamtkicebeli amocanebis erToblivi<br />

amoxsna da garCeva (im sakiTxebze, romlebic klass<br />

SedarebiT uWirs) _ 5-10 wT.<br />

masw.-s ar unda egonos, rom TamaSi araseriozulia da amitom<br />

misi gamotoveba SeiZleba. aramc da aramc! TamaSi aucilebelia<br />

bavSvebis gansamuxtavad; garda amisa, TamaSs arsebiTi saswavlo<br />

datvirTva aqvs da gaTvaliswinebulia programulad. TamaSebi<br />

arsebiTadaa aucilebeli programuli sakiTxis Sesamzadeblad<br />

Tu gansamtkiceblad!<br />

imas, rac dafaze iwereba, moswavleebi TavianT<br />

rveulebSi weren. amas aRar mivuTiTebT.<br />

gakveTilis pirveli sagakveTilo monakveTi, rogorc wesi,<br />

saSinao davalebis dawvrilebiT erTobliv garCevas eTmoba. mos-<br />

- 28 -


wavleTa umravlesoba, bunebrivia, cdilobs, rom Tavisi azri<br />

gamoTqvas, Tundac sul cotaTi gansxvavebuli ram eweros,<br />

mainc. Cveneuli meTodika Zalze aaqtiurebs moswavleebs da es<br />

Zalian kargia. amitom masw.-i unda iyos yuradRebiT, raTa<br />

erTobliv msjelobaSi metismetad bevri dro ar gaeparos. maSin<br />

saklaso samuSaoebi an TamaSi veRar moeswreba.<br />

saSinao davalebis garCevisas yvela moswavles<br />

kalmistari unda ekavos xelSi da iqve avsebdes Tu<br />

asworebdes namuSevars, anda sul axali striqonidan<br />

Tavidan werdes rames (nawerSive rom ar CaaWuWynos). xolo<br />

masw.-ma merxebs Soris unda Camoiaros da namuSevrebs gadaxedos.<br />

magram amisaTvis calke drois daxarjva araa saWiro! Tan unda<br />

daiwyos davalebaTa ganxilva, erTi moswavle SeiZleba dafasTan<br />

werdes rames (raTa sxvebs auxsnas rTuli sakiTxi), masw.-ic<br />

saWiroebisamebr CaerTveba xolme msjelobaSi _ da Tan merxebs<br />

Soris ivlis da moswavleTa namuSevrebs daaTvalierebs.<br />

Cveneuli meTodikis mkacri moTxovnaa: Tuki amocana<br />

samsjeloa (rasac Cven yovelTvis vuTiTebT), maSin<br />

mTavaria ara amocanis marTebuli pasuxis migneba da<br />

Tqma, aramed swored msjeloba. bavSvs msjeloba ezareba,<br />

msjelobas sakmao Zalisxmeva sWirdeba, miT umetes, rom man<br />

pasuxi ukve icis. miuxedavad amisa, masw.-s evaleba, rom<br />

srulfasovnad amsjelos moswavleebi. mxolod am gziT miiRweva<br />

Rrma da kargad gaazrebuli codna da azrovnebis ganviTareba. im<br />

msjelobas, romelsac masw.-i moswavles klasSi xmamaRla<br />

warmoaTqmevinebs, SemdgomSi moswavle ukve gonebaSi Caatarebs<br />

(anda, Caatarebs Cumi burtyunis TanxlebiT) _ da swored<br />

amgvarad yalibdeba namdvili azrovneba, romelic ganuyofelia<br />

sityvierebisagan (es exeba sakuTriv azrovnebas; aranaklebi<br />

mniSvneloba aqvs gumans anu intuicias, romelic ar aris<br />

sityvieri da ar aris metyvelebaze damokidebuli _ mis<br />

gansaviTareblad ki sul sxvagvari, faruli muSaoba gvaqvs<br />

Caqsovili Cveneul programaSi, amocanaTa Tanwyobis meSveobiT).<br />

6.0. Semoklebuli aRniSvnebi amocanebisaTvis<br />

imisaTvis, raTa masw.-s gavuadviloT gakveTilis dagegmva,<br />

- 29 -


Cven vuTiTebT, Tu daaxloebiT ramdeni wuTi unda moandomos<br />

man saSinao davalebis TviTeuli amocanis erTobliv<br />

garCevas da rogori saxisaa amocana. saamisod SemoRebuli<br />

gvaqvs ramdenime aRniSvna, romlebic amocanis nomers aqvs<br />

miwerili:<br />

* _ amocana SedarebiT Znelia, araa gaTvaliswinebuli<br />

yvela moswavlisaTvis; amitom misTvis didi drois<br />

daTmoba araa aucilebeli, miT umetes, roca saSinao<br />

davalebaTa garCeva isedac Wianurdeba.<br />

! _ davaleba SemoqmedebiTia (Tumca, SesaZloa, arc iyos<br />

Zneli), sxvadasxva gzebiT keTdeba, moiTxovs SedarebiT<br />

met ganxilvas.<br />

~ _ amocana advilia, Tan iseTia, rom ar sWirdeba<br />

araviTari msjeloba da damatebiTi SekiTxvebi,<br />

sakmarisia mxolod pasuxebis swrafad Semowmeba; visac<br />

mcdari pasuxi aqvs, Tavis gverdiT mjdommac ki SeiZleba<br />

aCvenos marTebuli gza. amgvari amocanebisaTvis unda<br />

daixarjos saSualod naxevari wuTi, anda araumetes<br />

erTi wuTisa.<br />

# _ sakmaod advili amocana, Tan iseTi, romelsac<br />

SedarebiT naklebi garCeva eyofa (vTqvaT, 1-2 wuTi).<br />

vTqvaT, magaliTad, gegma-konspeqtSi weria:<br />

24.1. 3.2: 1~ 2# 3# 4! 5 6!* 7*.<br />

es imas niSnavs, rom: tardeba saswavlo wlis 24-e gakveTili,<br />

misi pirveli sagakveTilo monakveTi _ anu 23-e gakveTilze<br />

micemul saSinao davalebaTa erToblivi garCeva. ganixileba<br />

moswavleTa saxelmZRvanelodan gakveTili 3.2, anu me-3 Tavis<br />

me-2 gakveTili (radgan 23-e gakveTilze gairCa III Tavis 1-li<br />

gakveTili, xolo saSinao davalebad klass TavisTavad mieca<br />

momdevno, me-2 gakveTili). mis pirvel amocanas damatebiTi<br />

SekiTxvebi da msjeloba ar sWirdeba; meore da mesame<br />

amocanebs msjeloba da garCeva ki sWirdeba, magram<br />

SedarebiT mcire _ TviTeuls saSualod erTi-ori wuTi<br />

dasWirdeba; meoTxe amocana SemoqmedebiTia, meeqvse _ SemoqmedebiTi<br />

da Tan SedarebiT Zneli; meSvide amocana<br />

SedarebiT Znelia, xolo mexuTe (romelsac araviTari<br />

- 30 -


aRniSvna ara aqvs) _ Zneli araa, arc SemoqmedebiTia, magram<br />

sakmao garCeva mainc sWirdeba, radgan saSualo moswavlisaTvisac<br />

saWiroa misi gaazreba.<br />

savaraudod, am davalebebs SeiZleba daeTmos wuTebi:<br />

0,5 + 2 + 1,5 + 5 + 3 + 5 + 2 = 19.<br />

amis Semdeg, vTqvaT, meore sagakveTilo monakveTs (TamaSs)<br />

daeTmoba 5 wuTi, mesames _ 13 wuTi; meoTxes _ 5 wuTi.<br />

19 + 5 + 13 + 5 = 42.<br />

ukanaskneli oriode wuTi daeTmoba Jurnalidan siis amokiTxvas<br />

da Tan niSnebis (an `arebis~) Camoweras (es SeiZleba zaris<br />

darekvis Semdegac gagrZeldes). iSviaTad daemateba saSinao<br />

davalebis nomrebis dafaze dawera da rveulebSi gadawera _<br />

roca saSinao davaleba klass Tematikuri krebulidan eZleva<br />

(da ara, rogorc Cveulebriv, momdevno gakveTili).<br />

cxadia, gegma-konspeqtebSi araa garCeuli yvela amocana.<br />

garCeulia SedarebiT rTuli amocanebi an iseTebi, romlebSic<br />

raimeze yuradRebis gamaxvilebaa saWiro.<br />

7. gakveTilis scenaris nimuSebi<br />

TviTeulis miznebs axlavs - Sesabamisoba saxelmwifo saswavlo gegmasTan<br />

hblwfUjmj!$!76!<br />

nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb!fsUojTob{f!<br />

! nj{ofcj; maT. IV.1. kiTxulobs ricxvebs, sxvadasxva modelis<br />

gamoyenebiT gamosaxavs ricxvebs da axdens poziciuri sistemis<br />

demonstrirebas.<br />

maT. IV.2. avsebs weriTi algoriTmis gamoyenebiT Sesrulebuli<br />

gamoTvlis nimuSSi gamotovebul cifrebs da asabuTebs pasuxs.<br />

maT. IV.3. iyenebs weriT algoriTms ricxvebze gamravleba-gayofis<br />

moqmedebaTa Sesasruleblad da ganmartavs gamoyenebul xerxs.<br />

maT. IV.7. ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobis mosaZebnad iyenebs<br />

Sekrebisa da gamravlebis komutaciurobas, asociaciurobas da<br />

Sekrebis mimarT gamravlebis distribuciulobas.<br />

maT. IV.8. TanamkveTi figurebis gamosaxulebaze uTiTebs rogorc<br />

saerTo wertilebs, ise im wertilebs, romlebic mxolod erT<br />

figuras ekuTvnis.<br />

maT. IV.9. anawevrebs brtyeli geometriuli figuris grafikul gamosaxulebas<br />

an models miTiTebuli figuris/figurebis misaRebad.<br />

- 31 -


maT. IV.13. awesrigebs raodenobriv da Tvisebriv monacemebs.<br />

! xjobtxbsj!dpeob!eb!vobsfcj;! asrulebs qveSmiweriT Sekrebagamoklebas<br />

da asabuTebs amisTvis saWiro TviTeul qmedebas.<br />

praqtikulad iyenebs gamravlebis ganrigebadobas Sekrebis mimarT.<br />

mravalniSna ricxvs daSlis saTanrigo SesakrebTa jamad.<br />

! tbXjsp! sftvstfcj;! moswavlis saxelmZRvanelo, Tavi X,<br />

gakveTili 2. dafa da feradi carcebi. koWebiani saangariSo.<br />

! nbtbmb!joufsbrujvmj!nvTbpcjtUwjt; baraTebi.<br />

SeniSvna. winaswari codna-unarebis gasaaqtiureblad iyo wina,<br />

64-e gakveTilis me-4 sagakveTilo monakveTi; agreTve misive sa-<br />

Sinao davalebis (Tavi X, gakveTili 1) amocanebi # 2 da # 3,<br />

mimdinare saSinao davalebis (Tavi X, gakveTili 2) amocanebi<br />

# 1, 2, 4. amocana # 3 aris wina gakveTilis ganmamtkicebeli.<br />

amocana # 6 kompleqsuria _ geometriuli aRniSvnebis ganmamtkicebeli,<br />

geometrul unarCvevaTa ganmaviTarebeli da Tan<br />

kombinatorikis unarCvevaTa ganmaviTarebeli. kompleqsuria<br />

agreTve amocana # 7, romelic aerTianebs ariTmetikas (ricxvTa<br />

Caweris poziciuri sistema) da kombinatorikas.<br />

! 76/2/ 10.2. 1~ 2 3~ 4# 5 6 7<br />

I (20 wT) _ saSinao davalebis amocanebis ganxilva _ rac<br />

TavisTavad moicavs gakveTilis ZiriTadi sakiTxis Semzadebasac.<br />

rogorc yovelTvis am dros, masw.-i merxebs Soris dadis da<br />

saTiTaod aTvalierebs rveulebs. Tan moswavles raimes<br />

gadaulaparakebs, Seaqebs an piriqiT, _ mTavaria, rom yuradRebas<br />

gamoiCens misi namuSevrisa da misi pirovnebis mimarT, mag.: _<br />

welSi gaimarTe! (da Tan mxrebze gadausvams xels); _ guSin rom<br />

muceli gtkioda, xom mogirCa? (da Tan Tavze gadausvams xels)...<br />

1. (0,5 wT) ramdenime moswavlem adgilidanve Tqvas da<br />

Semowmdes mxolod pasuxebi. visac mcdari pasuxi aqvs, Tavisi<br />

gamoTvla Seadaros Tanaklaselisas da TviTon moZebnos Secdoma<br />

(Tuki saWiro gaxda _ masw.-is daxmarebiT).<br />

2. (3 wT) orma moswavlem dafaze daweros gamoTvla (erTma<br />

_ erTi svetisa, meorem _ meorisa), maT xelSi TavianTi<br />

rveulebi unda ekavoT da iqidan gadaweron. Tan xmamaRla<br />

daasabuTon. sxvebma Seadaron da gaasworon Secdomebi.<br />

- 32 -


sainteresoa mesame striqoni _ mofiqrebaze. dafasTan<br />

momuSaveTa garda ramdenime sxva moswavlemac waikiTxos Tavis<br />

mier mogonili magaliTebi.<br />

3. (0,5 wT) ramdenime moswavlem adgilidanve waikiTxos.<br />

sxvebma ki mosmeniT, zepirad Seumowmon, marTebulia Tu ara.<br />

4. (2 wT) dafasTan gamovides sami moswavle da Tavisi<br />

rveulidan gadaweros TiTo Semowmeba. Tan xmamaRla daasabu-<br />

Ton. sxvebma Seadaron da gaasworon Secdomebi.<br />

TviT gamoTvlebi mxolod zepirad keTdeba.<br />

(masw.-i Tan ganagrZobs merxebs Soris<br />

siaruls, rveulebis Tvalierebas da TviTeul<br />

moswavlesTan erTi-erTze urTierTobas).<br />

5. (3 wT) moswavleebma adgilidan rig-rigobiT waikiTxon<br />

TiTo-TiTo qveamocanis gantoleba da pasuxi, sxvebma Seadaron<br />

Tavisas. visac mcdari pasuxi aqvs, Tavisi gamoTvla Seadaros<br />

Tanaklaselisas da TviTon moZebnos Secdoma (Tuki saWiro<br />

gaxda _ masw.-is daxmarebiT).<br />

amasobaSi masw.-i dafaze amzadebs me-6 amocanis naxazs, raTa<br />

Semdeg xazvaze dro ar daikargos.<br />

6. (3 wT) dafasTan gamova is moswavle, visac jer ar<br />

waukiTxavs araferi da arc dafasTan yofila. gamzadebul<br />

naxazze jer xeliT aCvenebs oTxkuTxedebs, Semdeg ki amowers<br />

maT asoiT aRniSvnebs. Tuki gamorCeba romelime Camaluli<br />

oTxkuTxedi, sxva moswavle miexmaros. pasuxebi:<br />

FEKM, KMTD da ori Camaluli: AFEK, DFEK.<br />

MD da KT ikveTeba A wertilSi.<br />

AFEK oTxkuTxedis perimetria 7,5-sa da 8 sm-Soris.<br />

I. FE da EK; II. FD da KM (an MT da AF...).<br />

7. (4 wT) masw.-i ikiTxavs: _ jer gavaCeroT sityva `oras~.<br />

vin waikiTxavs yvela ricxvs, romelic daiwyeba orasiT? Tan<br />

Tamrikom yvela es ricxvi dafaze daweros! sxvebi ar waikiTxoT<br />

_ marto isini, romlebic orasiT iwyeba! {218026, 218020,<br />

218826, 218820}. ricxvebis meore wyeba riT unda daiwyos _<br />

orasis nacvlad? {asiT} saWiro aRaraa ricxvebis Tavidan<br />

Sedgena _ ukve Sedgenilebi gamoviyenoT. amisTvis ra riT unda<br />

SevcvaloT? {orasi _ asiT}. Tamrikom Tu dawera? {118026,<br />

118020, 118826, 118820}. sul ramdeni ricxvi Sedga? {rva}.<br />

- 33 -


7. damatebiTi davaleba (3 wT) _ axla amave ricxvebiT<br />

SevadginoT yvela ricxvi, aramarto eqvsniSna! gamoviyenoT ukve<br />

Sedgeneilebi _ dafaze rom gviweria _ da mivuweroT sxvebic.<br />

vin gamova dafasTan? jer<br />

_ modi, davweroT jer xuTniSna ricxvebi, cira, aba gadaakeTe!<br />

{18026, 18020, 18826, 18820, 18026, 18020, 18826, 18820}.<br />

_ vinme Tu mixvda, ra daaklda ciras? {sul oTxi ricxvia,<br />

zedmetadaa gameorebuli!} cira, waSale zedmetebi! ra darCa?<br />

{18026, 18020, 18826, 18820}<br />

_ axla gamovides cira da daweros oTxniSna ricxvebi!<br />

{1026, 1020, 1826, 1820}.<br />

_ axla gamovides luka da samniSna ricxvebi amiaweros!<br />

{826, 820} ra daaklda? {226, 220, 126, 120}.<br />

_ kidev rogori ricxvebi gvaklia? {orniSnebi} barem lukam<br />

amoweros! {18, 26, 20}. kidev Tu dagvrCa rame? {ara}. daTvaleT,<br />

sul ramdeni SesaZlebloba (am sityvis gamokveTiT) yofila!<br />

{23} (ar iTvleba daumTavrebeli saxelwodebebi: oras, as... )<br />

rogorc yovelTvis, is, rac iwereba dafaze _ iwereba yvela<br />

moswavlis rveulSic!<br />

II. (4 wT) 76/3/!Tfkjcsj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj<br />

moswavleebi wreSi dgebian, anda, sadac amis saSualeba araa,<br />

Camwkrivdebian saklaso oTaxis gverdiTa kedelTan an, sadac<br />

arc amis saSualebaa, ubralod dgebian fexze. magram yvela<br />

SemTxvevaSi TamaSi wriulia: iwyebs romelime erTi moswavle,<br />

Semdeg rigi mis mezobelze gadadis da ase Semdeg; mas Semdeg,<br />

rac rigi mTel klass moivlis, ubrundeba kvlav pirvel<br />

moswavles da midis meore wreze, Semdeg mesame wreze da a.S.<br />

visac rame SeeSleba, maSinve gamoeTiSeba TamaSs. patieba<br />

gamoricxuli unda iyos, Torem, Tuki erTxel mainc<br />

vinmes vapatiebT, mere patiebis Txovna gauTavebeli<br />

iqneba da TamaSi CaiSleba. garda amisa, TamaSs eTiSeba is<br />

moswavlec, romelic uxeSad daarRvevs TamaSis wesebs:<br />

ukarnaxebs sxvas, ixmaurebs da sxva. kidev eTiSeba is moswavle,<br />

romelic daTqmul droze metad Seyovndeba. TamaSi swraf<br />

tempSi unda midiodes, ise mas azri ara aqvs. yovel moswavles,<br />

- 34 -


visac rigi mouwevs, eZleva dro _ taSis xuTi Semokvra<br />

maswavleblis mier, anu xuT Tvlaze _ magram Tvla araa kargi,<br />

radganac ricxvebis mosmena moswavles xels SeuSlis, gonebas<br />

aurevs _ amitomaa Tvlis nacvlad taSebi! Tavidan tempi<br />

SedarebiT nelia, meore wreze Cqardeba, mesameze kidev Cqardeba.<br />

magram maswavlebelma cota nela unda daukras taSi im<br />

moswavlesTan, romelic bunebrivad nelia da isedac odnav meti<br />

unda adrovos mas (cxadia, sxvebisaTvis SeumCnevlad).<br />

moswavleebi TandaTan eTiSebian TamaSs, vidre ar<br />

gamovlindebian gamarjvebulebi. gamarjvebuls yvela SemTxvevaSi<br />

moeTxoveba ukanasknelad kargi pasuxi _ mxolod imis gamo, rom<br />

sxva yvela ukve gamoeTiSa, moswavle gamarjvebulad ar<br />

CaiTvleba. Tuki verc is upasuxebs, arcerTi gamarjvebuli ar<br />

iqneba. gamarjvebuli SeiZleba iyos erTi an ramdenime moswavle.<br />

erTi im SemTxvevaSi, Tuki yvela danarCeni gamoeTiSa pirvelmesame<br />

wreebze. magram Tuki ramdenime moswavle kargad pasuxobs<br />

ramdenime wris ganmavlobaSi, isini yvelani gamarjvebulebad<br />

CaiTvlebian. maswavlebeli TandaTan kargad igrZnobs xolme,<br />

rodis SeiZleba darCenil moswavleTa gamarjvebulebad<br />

gamocxadeba (da TamaSis dasruleba).<br />

yvela gamarjvebuls unda daeweros raime wamaxalisebeli niSani.<br />

kerZod am SejibrSi Sekreba yvelanairi SeiZleba, oRond<br />

pirvel wreze _ SedarebiT advili SemTxvevebi, roca erTeulTa<br />

jami 10-s ar aRwevs, aTeulTa jami 100-s ar aRwevs, aseulTa<br />

jami 1000-s ar aRwevs, meore wreze _ ufro Znelebi.<br />

1) 34+35, 560+220, 1400+1500, 14000+71000...<br />

2) 34+38, 580+220, 1800+1500, 104+707, 1200 + 900...<br />

gamoklebis SemTxvevaSi Zneli Sesadarebeli ricxvebi araa<br />

saWiro: 3) roca orniSna ricxvTa Soris gansxvaveba ar<br />

aRemateba 20-s: 63_45; 92_78... da Sesabamisad: 380_290,<br />

3100_1600, 38000_29000...<br />

4) roca sxvaoba advili saangariSoa: 67_24; 800_150;<br />

9400_3000; 4000 _ 10...<br />

gamravleba da gayofa:<br />

5) cxriluri da nulmiwerili cxriluri: 9·5, 4·60, 70·8, 42:6,<br />

- 35 -


630:9...<br />

6) advili saangariSoebi: 3 · 150, 750:250, 6000:4, 6 · 11...<br />

III. (10 wT) 76/4/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!!<br />

hbnsbwmfcb!fsUojTob!sjdyw{f/!!! !<br />

aucilebelia wesis Sinaarseuli gaazreba _ arsebiTad, jer<br />

vamravlebT erTeulebs, Semdeg _ aTeulebs, aseulebs da ase<br />

Semdeg, bolos ki am namravlebs vkrebT.<br />

_ Cven viciT qveSmiwerT Sekreba da gamokleba. aseve SeiZleba<br />

qveSmiweriT gamravleba. gavamravloT, magaliTad, didi ricxvi<br />

erTniSna ricxvze. gamovides nika (Zlieri moswavle) da<br />

Seasrulos dafaze 6 · 45071. mravalniSna ricxvi davSaloT<br />

saTanrigo SesakrebTa jamad, gamosaxulebad. dawere!<br />

6 · 45071 = 6 · (4 · aTiaTasi + 5 · aTasi + 0 · asi + 7 · aTi + 1)<br />

axla 6-ze saTiTaod unda gavamravloT ra? {aTiaTaseulebi<br />

(Canawerze 4 · 10000 TiTis dadebiT), aTaseulebi (5 · 1000-ze<br />

TiTis dadebiT), aseulebi (TiTis dadebiT), aTeulebi da<br />

erTeulebi}. mere ki miRebuli namravlebi isev unda SevkriboT<br />

da SevadginoT isev mravalniSna ricxvi. rogor gamovTvliT<br />

namravlebs? 6 · 4-jer aTiaTasi + 6 · 5-jer aTasi +<br />

6 · 5-jer aTasi + 6 · 0-jer · asi + 6 · 7 · aTi + 6 · 1<br />

amis gamoTvla gacilebiT ufro<br />

45071<br />

mosaxerxebelia qveSmiweriT:<br />

_ qveSmiweriT Sekrebas romeli mxridan viwyebT? 6<br />

marcxnidan Tu marjvnidan? {marjvnidan} aqac _______<br />

marjvnidan daviwyoT, erTeulebidan, mere gadavalT<br />

aTeulebze, mere _ aseulebze da ase Semdeg. daviwyoT<br />

marjvnidan, jer davweroT 6 · 1 = 6. axla ra unda<br />

gavamravloT? {6 · 7 · aTi} ramden aTeuls miviRebT? {42 aTeuls}<br />

SeiZleba Tu ara, rom es 42 CavweroT aTeulebis TanrigSi<br />

(aTeulebis adgilas)? {ara, mxolod erTi cifri SeiZleba<br />

CavweroT} 42 aTeulidan ramdeni aseuli gamoiyofa da ramdeni<br />

aTeuli mogvrCeba naSTad? {42 aTeuli = 4 aseuli da 2<br />

aTeuli} hoda swored es 2 CavweroT aTeulebis TanrigSi,<br />

xolo 4 aseuls ra vuyoT? {davimaxsovroT} rom ar<br />

dagvaviwydes, aseulebs zemodan davaweroT patara 4-iani!<br />

kidev karga xans qveSmiweriT gamravlebisas<br />

- 36 -


moswavleebma ase zemodan daaweron xolme patara<br />

cifri, raTa ar daaviwydeT! (Caweris nimuSi mocemulia<br />

moswavlis saxelmZRvaneloSi, Tavi X, gakveTili 3).<br />

_ axla ra unda vqnaT? {6-ze unda gavamravloT aseulTa 0}<br />

ras miviRebT? {nuls, magram mivumatoT damaxsovrebuli 4 da<br />

miviRebT 4-s} CavweroT es 4 aseulTa TanrigSi.<br />

da ase Semdeg _ gamravleba Sesruldeba mTlianad.<br />

rogorc yovelTvis, is, rac iwereba dafaze _ iwereba yvela<br />

moswavlis rveulSic!<br />

esaa aqtiuri mzaobis meTodika: masw.-s araferi ar auxsnia _<br />

yvelaferi moswavleebma gaakeTes; mTavari ki isaa, rom saamisod<br />

yvelaferi Semzadebuli iyo: saTanrigo Sesakrebebad daSla,<br />

qveSmiweriT Sekreba, ganrigebadoba. Tanac, es Semzadebac mxolod<br />

aqtiurad moxda _ da ara masw.-is mier SexsenebiT.<br />

amasTan, gamoTvlis wesis TviTeuli safexuri gaazrebulia _<br />

da ara meqanikurad damaxsovrebuli.<br />

bolos, saWiroa kidev erTi gamravlebis Sesruleba. es<br />

SeiZleba rogorc individualurad (yvelam saTiTaod Tavis<br />

rveulSi iangariSos), an, umjobesia, jgufuri muSaobiT.<br />

IV. (5 wT) klasi daiyofa 3 jgufad, daurigdebaT baraTebi<br />

da miecemaT davaleba interaqtiuli muSaobisTvis:<br />

I jgufs: _ rvaas oTxmocdasami aTas as eqvi oTxze.<br />

II jgufs: _ xuTas oTxmocdaSvidi aTas eqvsas ocdaaTi samze;<br />

III jgufs: _ oras samocdaaTi aTas xuTas TerTmeti xuTze.<br />

Semdeg namuSevrebs sajarod waradgens TviTeuli jgufis<br />

erTerTi wevri.<br />

hblwfUjmj!$!248!`!hpofcbTj!xbsnpehfojm!tufsfpnfusjvm!<br />

tyfvmUb!xbyobhfcjt-!xjcpfcjtb!eb!xwfspfcjt!ebUwmb!<br />

! nj{ofcj; maT. IV.8. aRwers geometriul figurebs da axdens maT<br />

klasifikacias. adarebs da ajgufebs sivrcul figurebs<br />

geometriuli atributebis mixedviT. TanamkveTi figurebis<br />

gamosaxulebaze uTiTebs rogorc saerTo wertilebs, aseve im<br />

wertilebs, romlebic mxolod erT figuras ekuTvnis. sivrcul<br />

figuraSi uTiTebs mosazRvre/aramosazRvre waxnagebs,<br />

TanamkveT/araTanamkveT wiboebs.<br />

- 37 -


maT. IV.14. sworad avsebs cxrils, sqemas, kiTxvars/anketas (mag.<br />

Seaqvs monacemebi mza cxrilis Sesabamis ujrebSi).<br />

! xjobtxbsj!dpeob!eb!vobsfcj;! TvalsaCinod mocemul<br />

stereometriul mravalwaxnaga sxeulze iTvlis waxnagebs, wiboebsa<br />

da wveroebs; Zebnis ori mosazRvre waxnagis saerTo wibos da ori<br />

mosazRvre wibos saerTo wveros. xazavs da avsebs cxrils.<br />

! tbXjsp! sftvstfcj;! ! moswavlis saxelmZRvanelo, Tavi XX,<br />

gakveTili 5. moswavlis saxelmZRvanelos Siga ydis TvalsaCinoeba<br />

`gamravleba-gayofa ricxvTa xazze~ (anda, Tuki skolas aqvs, amave<br />

TvalsaCinoebis plakati).!!<br />

kubis, aguredis, ori sxvadasxvagvari piramidis, samkuTxa prizmis,<br />

ori sxvadasxvagvari prizmis modelebi. dafa da feradi carcebi.<br />

! nbtbmb!joufsbrujvmj!nvTbpcjtUwjt; igive.<br />

248/2/ 20.5. 1# 2# 3# 4# 5# 6# 7<br />

I (13 wT) _ saSinao davalebis amocanebis ganxilva<br />

1. (2 wT) moswavleebi adgilidan pasuxoben SekiTxvebs: _<br />

romelia namravlia yvelaze didi? {720·20} ratom? {720-ic<br />

yvelaze didia I Tanamamravlebs Soris da 20-ic II<br />

Tanamamravlebs Soris} Semdeg? {586·16} ratom? (axsna igivea) ...<br />

da ase Semdeg: 468·15, 457·8, 457·6, 342·6, 342·4, 425.<br />

2. (1,5 wT) moswavleebi adgilidan pasuxoben SekiTxvebs: _<br />

romelia meti da ratom? (dasabuTeba advilia).<br />

3. (1,5 wT) es amocana momdevno gakveTilis Semamzadebelia.<br />

garda amisa, umniSvnelovanesia gonebrivi Tvalsawieris<br />

gasafarToveblad, radgan miemarTeba usasrulobis cnebas.<br />

albaT, moswavleTa umravlesoba ityvis, rom ar arsebobs,<br />

radgan ricxvebi uTvalavia. magram ratom?<br />

_ vTqvaT, xatiam daiCema, rom arsebobs udidesi ricxvi. rogor<br />

davumtkicoT, rom eSleba? {am ricxvs daumatos 1 da miiRebs<br />

kidev ufro did ricxvs} diax, ricxvisTvis yovelTvis<br />

SegviZlia kidev erTis an metis damateba da es arasdros<br />

damTavrdeba! ricxvebi uTvalavia!<br />

4. (2 wT) dafasTan<br />

gava moswavle, daxazavs iqiT fexiT: 30 wT<br />

sqemas da imsjelebs. saxli __________________ tba<br />

aqeT velosip: 10 wT<br />

- 38 -


30 wT + 30 wT = 1 sT.<br />

5. (2 wT) dafasTan<br />

gava moswavle da dawers simcdaris dasabuTebas:<br />

I. marTebulia; II. marTebulia; III. mcdaria: 3·3 = 9.<br />

IV. mcadria iseve, rogorc III, radgan roca erTerTi<br />

Tananamravli kentia, meorec SeiZleba kenti iyos.<br />

6. (2 wT) moswavleebi adgilidan pasuxoben:<br />

I. gamotovebulia 40; II. orjeraa 170;<br />

III. araTanabaria danayofebi;<br />

IV. jer matebaa 10-iT, Semdeg ki 100-iT;<br />

V. jer matebaa 100-iT, Semdeg ki 1000-iT.<br />

7. (4 wT) erTi moswavle adgilidan waikiTxavs amocanis<br />

pirobis dasrulebas: `ramdeni kg Tafli darCeba mefutkres 5<br />

wlis ganmavlobaSi?~ _ sxvagvari dasrulebac SeiZleboda! aba<br />

vis aqvs sxvagvarad? ise, rom 1 wlis ganmavlobaSi iyos!<br />

{ramdeni kg Tafli darCeba mefutkres erT weliwadSi 5<br />

skidan?} _ diax, erT skaSi erTi ojaxi cxovrobs.<br />

dafasTan gadis moswavle da wers amocanis erT SesaZlo<br />

amoxsnas: (35 _ 16)·5 = 19·5 = 95 (kg).<br />

sxva moswavle dawers meore gzas:<br />

(35 _ 16)·5 = 35·5 _ 16·5 = 175 _ 80 = 95 (kg).<br />

romeli gza jobda da ratom? {pirveli, radgan meoreSi<br />

orjer dagvWirda did ricxvebze gamravleba}.<br />

II. (8 wT) 248/3/!tufsfpnfusjjt!tbljUyfcj!!<br />

hpofcbTj!xbsnpehfojm!tyfvmUbUwjt/!!<br />

moswavlem gonebaSi warmodgeniT unda daTvalos (gaarkvios)<br />

zogierTi mravalwaxnaga sxeulis wveroebis, waxnagebisa da<br />

wiboebis raodenoba (uadvilesi SemTxvevebi).<br />

SekiTxvaTa nimuSebi: _ ramdeni wvero, ramdeni waxnagi da<br />

ramdeni wibo aqvs am piramidas? [prizmas?] {oTxi} ramdenkuTxa<br />

mravalkuTxedia am piramidis [prizmis] es fuZe? (Tan fuZes<br />

vuTiTebT) {oTxkuTxedi}.<br />

_ axla warmoidgine amdagvari sxeuli, oRond romelsac fuZeSi<br />

aqvs SvidkuTxedi [eqvskuTxedi, aTkuTxedi, cxrakuTxedi,<br />

TormetkuTxedi]. ramdeni wvero eqneba mas? ramdeni waxnagi?<br />

ramdeni wibo eqneba mas?<br />

- 39 -


am dros moswavles xelSi ukavia mocemuli oTxkuTxa<br />

piramida [prizma].<br />

saWiroa bevri varjiSi, ori-sami savarjiSo araa sakmarisi.<br />

sxeulTa saxelwodebebze (paralelepipedi, piramida da sxva)<br />

yuradRebis gamaxvileba araa saWiro. masw.-i moswavles awvdis<br />

miTiTebuli geometriuli sxeulis models da ambobs mis<br />

saxelwodebas. kargia, Tuki moswavleebi daimaxsovreben maT.<br />

magram es Zaldautaneblad unda moxdes. saxelwodebaTa codna<br />

araa aucilebeli.<br />

III. (10 wT) klasi daiyofa 4 jgufad, daurigdebaT furclebi,<br />

flomasterebi, sxvadasxvagvari mravalwaxnaga sxeulebi<br />

da miecemaT davaleba interaqtiuli muSaobisTvis:<br />

warmoidgineT, rom amas viTom ockuTxedi (TxuTmetkuTxedi)<br />

aqvs aq. moisazreT, ramden ramdeni eqneba mas wveroebi,<br />

waxnagebi, wiboebi. pasuxebi CawereT cxrilSi.<br />

sanam moswavleebi fiqroben, masw.-i dafaze daxazavs cxrils:<br />

20-kuTxa piramida<br />

20-kuTxa prizma<br />

15-kuTxa prizma<br />

15-kuTxa piramida<br />

wvero wibo waxnagi<br />

Semdeg namuSevrebs sajarod waradgens TviTeuli jgufis<br />

erTerTi wevri da Seavsebs cxrilis Sesabamis striqons.<br />

IV. (6 wT) 248/4/!! ! UbnbTj.Tfkjcsj;!!txsbgj!qbtvyfcj!`!!<br />

hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!yb{{f•/<br />

SekiTxvebi moicavs gamravleba-gayofis naswavl magaliTebs,<br />

moswavleebi pasuxoben saxelmZRvanelos ydis TvalsaCinoebis<br />

gamoyenebiT (an, ukeTesia, plakatis gamoyenebiT).<br />

es TamaSi xSirad Catardeba, rac saukeTeso saSualebaa,<br />

kerZod, gamravlebis cxrilis TavisTavad dasazepirebladac<br />

(rac TviTmiznad ar unda iqces).<br />

V. (7 wT) ! 248/5/! tbfsUp! hbnfpsfcb/! gameordeba algebraariTmetikis<br />

is sakiTxebi, romlebic moswavleebs uWirT.<br />

danarCeni gakveTilebis scenarebi mocemulia gegma-konspeqtebSi.<br />

- 40 -


8. gakveTilebis gegma-konspeqtebi<br />

mizanSewonilia, rom amocanis siZnele da sirTule cotaTi<br />

uswrebdes saSualo moswavlis SesaZleblobebs. Zalian advilia<br />

trivialuri, arafrismTqmeli, metismetad martivi SekiTxvebis<br />

dasma. agreTve sakmaod advilia metismetad Zneli<br />

SekiTxvebis dasmac. yvelaze saWiro da yvelaze Zneli _<br />

esaa im saSualo sirTulis SekiTxvebis dasma, romlebze pasuxic<br />

bavSvs xelewifeba da Tan romlebic mas win waiyvans,<br />

gaafarTovebs ra mis SesaZleblobebs. j. bruneri<br />

saprogramo xazebis dawyebamde: sazafxulo namuSevrebis ganxilva;<br />

da, SesaZloa, III klasis programis dasruleba.<br />

sul: savaraudod 1 kvireuli anu 5 gakveTili<br />

IV klasis programa isea Semofargluli, rom gaTvaliswinebulia<br />

saswavlo wlis dasawyisSi erTi kvireulis daTmoba<br />

III klasis sakiTxebis ara mxolod gameoreba-ganmticebisaTvis,<br />

aramed agreTve III klasis saxelmZRvanelos momTavrebisaTvisac<br />

_ Tuki es Tavis droze ver moeswro.<br />

pirveli ori-sami dRe daeTmoba saardadegebo davalebidan<br />

sayuradRebo amocanebis klasSi garCevas da saklaso TamaSebs. es<br />

iqneba naswavlis mokle gameoreba. amocanebs masw.-i SearCevs<br />

sakuTari SexedulebiT: arastandartulebs, romlebic SedarebiT<br />

gauWirdaT moswavleebs, romlebsac masw.-i sainteresod miiCnevs<br />

da sxva. SedarebiT swrafad gairCeva imdeni, ramdenic moeswreba<br />

or-sam gakveTilSi.<br />

cxadia, am dros gamomJRavndeba moswavleTa codnis xarvezebic,<br />

romlebic SeZlebisamebr gamoswordeba (an damatebiTi<br />

mecadineoba dainiSneba).<br />

saSinao davalebad miecemaT amocanebi Tematikuri krebulidan<br />

_ paragrafebis dasawyisebidan, dReSi saSualod 6 amocana.<br />

momdevno gakveTilebis numeracias pirobiTad viwyebT pirveli<br />

nomridan (Tumca, sinamdvileSi, es iqneba, albaT, meoTxe,<br />

mexuTe Tu sulac meSvide gakveTili).<br />

Tavi I<br />

h!2/!sjdywTj!fsUfvmfcj-!bUfvmfcj-!btfvmfcj-!nbUj!sbpefopcb/!<br />

2/2/ rogorc yovelTvis, wina gakveTilze micemuli saSinao<br />

davalebis amocanebis garCeva. am gakveTilze ki ukve viwyebT IV<br />

- 41 -


klasis programas: klass saSinao davalebad miecema ukve Tavi 1is<br />

pirveli gakveTili 1.1 (romelic momdevno gakveTilis dasawyisSi<br />

gairCeva). Sin moswavlem damoukideblad unda waikiTxos<br />

gakveTilis teqsti da Semdeg amoxsnas amocanebi.<br />

2/3/! UbnbTj! `! txsbgj! qbtvyfcj•/ moswavleebi rig-rigobiT<br />

asaxeleben: orniSna ricxvs, samniSna ricxvs. Tan yoveli moswavle<br />

ambobs imasac, Tu ramdeni aseulia mis mier dasaxelebul<br />

ricxvSi.<br />

_________________________________________________<br />

iwyeba pirveli xazi, ariTmetikisa: mravalniSna ricxvebis<br />

Tvla da Sedareba. am xazSi ZiriTadi TvalsaCinoebaa Zveleburi<br />

saangariSo. masze aucileblad unda gaTvalsaCinovdes<br />

ricxvebi, msjelobebi da gamoTvlebi mravalniSna<br />

ricxvebze!<br />

_________________________________________________<br />

2/4/! hbnfpsfcb; 16161-! 11:1::-! 13434! eb! tywb/! sjdywTj!<br />

fsUfvmfcj-! bUfvmfcj-! btfvmfcj-! sjdywTj! nbUj! sbpefopcb/!<br />

tbnojTob!sjdywjt!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />

_ gamovides dafasTan Sorena da daweros ricxvebi `cxra~ da<br />

`ormoci~, oRond sami cifriT, viTom samniSna ricxviviT<br />

(daiwereba: 009, 040). sinamdvileSi ki es ricxvebi<br />

ramdenniSnaa? {pirvelia erTniSna, meorea orniSna} marcxena<br />

nulebi xom ar iTvleba! diax, eseni samniSnas hgavs, magram...<br />

gaimeoros beqam (susti moswavle).<br />

amdagvaradve gakeTdeba kidev erTi-orjer: 005, 063, 000,<br />

025. Semdeg gairkveva, dafaze daweril TviTeul ricxvSi<br />

ramdeni calia aTeuli.<br />

_ axla vaJam daweros marTlac samniSna ricxvi! (mag.: 324).<br />

gairkveva, ramdeni calia aTeulia am samniSna ricxvSi.<br />

daiwereba: 324 = 3 · 100 + 2 · 10 + 4. sul ramdeni aTeuli<br />

iqneba? 100-Sia 10 cali aTeuli, kidev 10, kidev 10, da kidev<br />

ori. qveviT miewereba: 10 + 10 + 10 + 2 = 32.<br />

_ maSasadame, samniSna ricxvSi aTeulTa raodenobas gviCvenebs...<br />

ra? misi Canaweris... romeli cifrebi? {misi Canaweris pirveli<br />

da meore cifrebi}.<br />

TviTeuli dasaxelebuli ricxvi Tan aikrifeba saangariSoze.<br />

- 42 -


zvsbeSfcb" masw.-ma ar unda gaimeoros gavrcelebuli<br />

Secdoma: 324-Si aris ara 2, aramed 32 aTeuli!<br />

h!3/!sjdywTj!fsUfvmfcj-!bUfvmfcj-!btfvmfcj-!nbUj!sbpefopcb/!<br />

3/2/! 1.1. 1~ 2 3~ 4~ 5~ 6<br />

3/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj•/!<br />

masw.-i TviTeul moswavles rig-rigobiT usaxelebs samniSna<br />

ricxvs, moswavle swrafad pasuxobs, Tu ramdeni aTeulia<br />

dasaxelebul ricxvSi. zogi samniSna ricxvi unda iyos aTeulTa<br />

TanrigSi nuliani: 304, 707, 109, 600, 900...<br />

3/4/! hbnfpsfcb;! 16161-! 11:1::-! 13434! eb! tywb/! sjdywTj!<br />

fsUfvmfcj-!bUfvmfcj-!btfvmfcj-!sjdywTj!nbUj!sbpefopcb/!<br />

tbnojTob! sjdywjt! blsfgb! tbbohbsjTp{f/! swrafad gameordeba<br />

1.3, oRond bolos daemateba naSTiani gayofis zepirad<br />

Sesrulebac, magaliTad: 508 : 10 = 50 (naSTi 8).<br />

508 : 100 = 5 (naSTi 8).<br />

933 : 10 = 93 (naSTi 3).<br />

933 : 100 = 9 (naSTi 33).<br />

TviTeuli dasaxelebuli ricxvi Tan aikrifeba saangariSoze.<br />

h! 4/! sjdywTj! fsUfvmfcj-! bUfvmfcj-! btfvmfcj-! nbUj!<br />

sbpefopcb/<br />

4/2/ 1.2. 1~ 2# 3 4# 5 6<br />

4/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj•/!<br />

masw.-i TviTeul moswavles rig-rigobiT usaxelebs samniSna<br />

ricxvis 10-ze an 100-ze naSTiani gayofis magaliTs, moswavle<br />

swrafad angariSobs ganayofsa da naSTs.<br />

4/4/! hbnfpsfcb;! 16161-! 11:1::-! 13434! eb! tywb/! sjdywTj!<br />

fsUfvmfcj-! bUfvmfcj-! btfvmfcj-! sjdywTj! nbUj! sbpefopcb/!<br />

tbnojTob! sjdywjt! blsfgb! tbbohbsjTp{f/! ! swrafad gameordeba<br />

2.3. TviTeuli dasaxelebuli ricxvi Tan aikrifeba saangariSoze.<br />

h!5/!pUyj!nbUfnbujlvsj!nprnfefcb!eb!sjdywjUj!hbnptbyvmfcb/!<br />

5/2/ 1.3. 1# 2# 3# 4 5 6!<br />

_______________-----------___________________________<br />

iwyeba mesame xazi, ariTmetika-algebrisa: angariSi _<br />

oTxi ariTmetikuli moqmedeba. es xazi mihyveba pirvel xazs,<br />

ese igi: moqmedebebia jer 100-isa da 1000-is farglebSi<br />

- 43 -


(gameoreba), Semdeg _ 10000-is farglebSi, Semdeg _ milionis<br />

farglebSi, Semdeg cotaTi miliardis farglebSic da<br />

bolos sul cotaTi _ miliardis zeviTac.<br />

mTavaria ara qveSmiweriTi, aramed gaazrebuli zepiri<br />

angariSis unarCvevaTa ganviTareba. advili zepiri gamoTvlebi<br />

mravalniSna ricxvebze grZeldeba mTeli saswavlo<br />

wlis ganmavlobaSi. aucilebelia am moqmedebaTa gaTvalsaCinoveba<br />

saangariSoze!<br />

dafaze (da Tan rveulebSi) Sesrulebuli gamoTvlebis<br />

TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT unda aRiweros<br />

(ras vakeTebT) da unda aixnas _ yovelTvis!<br />

________________________________________________<br />

5/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Tflsfcb.hbnplmfcb•/!<br />

SekiTxvebi moicavs zepir Sekreba-gamoklebas 100-is farglebSi.<br />

pirvel wreze mTeli aTeulebisa Tu oceulebisa: 56 + 20,<br />

13 + 40... 56 _ 30, 93 _ 40...<br />

meore wreze _ erTeulebi rom advilad iangariSeba: 34 + 34,<br />

51 + 38... 84 _ 34, 51 _ 8, 89 _ 83...<br />

mesame wreze _ Znelebic: 45 + 38, da romlebic `SevsebiT~<br />

akldeba (sxvaoba ar aRemateba ocs): 78 _ 59, 36 _ 17...<br />

5/4/! pUyj! nbUfnbujlvsj! )bsjUnfujlvmj*! nprnfefcb! eb!<br />

sjdywjUj! hbnptbyvmfcb/! ! moswavleebs win unda edoT<br />

gadaSlili saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis teqstze (romelic<br />

Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />

am teqstis TviTeuli nawili.<br />

SeniSvna. termini `ariTmetikuli~ jer araa saWiro, iqneba<br />

V klasSi.<br />

h!6/!nprnfefcbUb!sjhj!sjdywjU!hbnptbyvmfcbTj/!njtj!nojTwofmpcb/<br />

6/2/ 1.4. 1# 2~ 3~ 4* 5 6!<br />

6/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!eblblvofcb•/!<br />

dafaze daxazulia ori Setyupebuli CarCo (ujredebi). erTSi<br />

weria: `oceulebi~ meoreSi weria: `naSTi~. masw.-i maCvenebeli<br />

joxis wveriT akakunebs am ujredebSi, moswavlem ki unda<br />

gamoicnos Sesabamisi ricxvi. magaliTad:<br />

masw.-ma daakakuna erTxel `oceulebSi~ da samjer _ `naSTSi~<br />

{ocdasami}; arcerTxel `oceulebSi~ da rvajer _ `naSTSi~<br />

{rva}; samjer _ oceulebSi da arcerTxel _ `naSTSi~ {samoci}<br />

- 44 -


da ase Semdeg.<br />

6/4/! pUyj! nbUfnbujlvsj! )bsjUnfujlvmj*! nprnfefcb! eb!<br />

sjdywjUj! hbnptbyvmfcb/! nprnfefcbUb! sjhj! sjdywjU!<br />

hbnptbyvmfcbTj/! sjdywjUj! hbnptbyvmfcjt! nojTwofmpcb/!<br />

moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4<br />

gakveTilis teqstze. masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis<br />

TviTeuli nawili.<br />

TfojTwob/ termini `ariTmetikuli~ jer araa saWiro, iqneba<br />

V klasSi.<br />

h!7/!sjdywjUj!hbnptbyvmfcjt!nojTwofmpcb/!!<br />

rwfTnjxfsjU!Tflsfcb.hbnplmfcb/!<br />

7/2/ 1.5. 1~ 2# 3~ 4# 5 6<br />

me-5 amocanisTvis moswavlem dafaze daxazos borbali.<br />

7/3/! hbnfpsfcb! `! tbnojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb/! sbupnbb! nbsUfcvmj! njtj! xftfcj/! Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb! tbbohbsjTp{f/! ! moswavle dafaze dawers samniSna<br />

ricxvebis qveSmiweriT Sekrebis magaliTs, gverdiT _ imave<br />

Sekrebas qveSmiwerili gamosaxulebebiT. sruli msjelobiT<br />

Sesruldeba Sekreba. Semdeg aseve Sesruldeba gamokleba.<br />

rodesac erTi moswavle dafasTan muSaobs da wers, imavdroulad<br />

meore moswavle imave moqmedebas masw.-is daxmarebiT<br />

asrulebs saangariSoze. sxvebi ki msjeloben, romelimes rame<br />

xom ar SeSlia da ratom.<br />

masw.-ma mravaljer unda moiTxovos dasabuTeba, Tu ratomaa<br />

marTebuli moqmedebaTa TviTeuli nabiji.<br />

5·<br />

100 + 5·<br />

10 + 6<br />

+<br />

7·<br />

10 + 3<br />

556<br />

+<br />

73<br />

7 · 100<br />

2 · 100<br />

4 · 10<br />

5 · 10<br />

+ 1<br />

+ 8<br />

am dros mTavaria, rom klasma gaiazros qveSmiweris wesi da ar<br />

moxdes misi mxolod meqanikuri damaxsovreba: ratom vwerT<br />

Sesakrebebs erT svetSi, ratom ar SeiZleba maTi wanacvleba<br />

(aTeuli zustad aTeulis qveS rom unda iyos), ratom vkrebT<br />

erTmaneTis qveS miweril ricxvebs. amisaTvis damatebiT<br />

maxvildeba yuradReba qveSmiweriT Canaweris sisworeze: _<br />

SekrebiT qveSmiweriT 464 da 89. romeli Canaweria swori?<br />

464 464<br />

464<br />

+ Tu<br />

+<br />

− Tu<br />

89<br />

89<br />

89<br />

−<br />

+<br />

+<br />

464<br />

−<br />

89<br />

- 45 -


_ ratom? {raki qveSmiweriT Sekrebisas erTeulebs erTad<br />

vkrebT, amitom erTeuli erTeulis qveS unda eweros, aseve<br />

aTeuli (roca gvaqvs) aTeulis qveS, xolo aseuli (roca<br />

gvaqvs) aseuli qveS} (aseve gamoklebis SemTxvevaSic).<br />

7/4/! UbnbTj;! ebwehfU! hbnptbyvmfcjt! njyfewjU•/! ! masw.-i<br />

dafaze dawers erT gamosaxulebas: 5 · 3 + 2; 5 · 3 + 0;<br />

5 · 4 + 1, 1 · 9 + 7 da sxva. moswavleebi unda gamovidnen<br />

TiTo-TiTod, Tanac zustad im TanmimdevrobiT, rogorc sxedan:<br />

jer marcxena rigis pirveli merxis marcxena, Semdeg misi<br />

mezobeli, Semdeg meore merxi da ase Semdeg. SeiZleba am Tanmimdevrobis<br />

Secvla, mTavari isaa, rom klasma kargad icodes, ra<br />

TanmimdevrobiT unda gamovidnen da es Tanmimdevroba aRar unda<br />

Seicvalos arc am gakveTilze da arc SemdgomSi.<br />

moswavleebi gamodian da dgebian ise, rom miviRoT moswavleTa<br />

5 · 3 + 2 (Tu sxva). Semdeg masw.-i sxva Canawers dawers, gamodian<br />

is moswavleebi, visac pirvel jerze ar mouwia gamosvla (oRond<br />

kvlav imave TanmimdevrobiT) da ase Semdeg.<br />

7/5/! nprnfefcbUb! sjhj! sjdywjU! hbnptbyvmfcbTj/! sjdywjUj!<br />

hbnptbyvmfcjt!nojTwofmpcb/ swrafad gameordeba moswavlis<br />

saxelmZRvanelos me-4 gakveTilis teqstis Sinaarsi _<br />

sasurvelia, wignSi Cauxedavad, magram Tuki moswavles<br />

SekiTxvaze pasuxi gauWirdeba, Caixedos.<br />

h!8/!pUyojTob!sjdywfcjt!xbljUywb!eb!Dbxfsb!<br />

8/2/! 1.6. 1 2# 3~ 4# 5* 6<br />

8/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/•!<br />

am TamaSSi rig-rigobiT erTi TiTo moswavle ki ar pasuxobs,<br />

aramed _ ori-ori (erT merxze msxdarni). masw.-i daasaxelebs<br />

100-ze nakleb raime ricxvs. moswavleTa wyvilidan marcxenam<br />

unda Semokras taSi imdenjer, ramdeni oceulicaa am ricxvSi,<br />

xolo marjvenam _ am oceulTa garda naSTi risi tolicaa.<br />

magaliTebi: _ ocdaori {taSi erTxel, taSi orjer};<br />

ormcodaTerTmeti {taSi orjer, taSi 11-jer}; aTi {siCume,<br />

taSi aTjer}; nuli {siCume, siCume}; xuTi {siCume, taSi<br />

xuTjer}; samoci {taSi samjer, siCume}; da ase Semdeg.<br />

- 46 -


8/4/! pUyojTob! sjdywfcj/! ! pUyojTob! sjdywjt! xbljUywb/!<br />

tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb!<br />

eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo!<br />

djgsvmbe!npdfnvmj!sjdywjt!blsfgb•!tbbohbsjTp{f/!<br />

_ ra aris aTaseuli? {esaa 10 aseuli} rogor iwereba samniSna<br />

ricxvi, romelSic 9 aseulia da naSTi 87? {9 · 100 + 87 =<br />

987 (cxriani iwereba marcxniv!)} ese igi, aseve rogor Caiwereba<br />

samniSna ricxvi, romelSic 10 aseulia da naSTi 87? {10 · 100<br />

+ 87 = 1087 (aTiani iwereba marcxniv!) _ aTas<br />

oTxmocdaSvidi}. avkrifoT saangarSoze!<br />

aseve: 20 · 100 + 87 = 2087 35 · 100 + 87 = 3587<br />

_ axla am raodenobebSi gamovyoT aTaseulebi da naSTi _<br />

romelic samniSna ricxvia (da romlis Cawerac ukve gvaqvs<br />

naswavli): 2087 = 2 · 1000 + 87 3587 = 3 · 1000 + 587<br />

_ avkrifoT saangarSoze!<br />

oTxniSna ricxvis wakiTxva: gairCeva moswavlis saxelmZRvanelos<br />

me-6 gakveTilSi mocemuli TvalsaCinoeba. Tan es<br />

ricxvi aikrifeba saangarSoze.<br />

h!9/!pUyojTob!sjdywfcjt!xbljUywb!eb!Dbxfsb!<br />

9/2/ 1.7. (1 _ ara) 2~ 3~ 4# 5 6#<br />

9/3/! pUyojTob! sjdywfcj/! ! pUyojTob! sjdywjt! xbljUywb/!<br />

tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb!<br />

eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo!<br />

djgsvmbe!npdfnvmj!sjdywjt!blsfgb•!tbbohbsjTp{f/!<br />

gameordeba 7.3, oRond, cxadia, sxva ricxvebiT. Tan gairCeva<br />

moswavlis saxelmZRvanelos me-7 gakveTilSi mocemuli<br />

TvalsaCinoeba. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

9/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!eblblvofcb•/!<br />

Catardeba iseve, rogorc 5.2, oRond 999-is farglebSi.<br />

amisaTvis, cxadia, dafaze saWiro iqneba sami ujredi:<br />

aseulebisa, aTeulebisa da erTeulebisa. axali magaliTebi:<br />

dakakuneba samjer, dakakuneba eqvsjer, dakakuneba erTxel {samas<br />

samocdaerTi}; dakakuneba orjer, dakakuneba arcerTxel,<br />

dakakuneba rvajer {oras rva}; da ase Semdeg.<br />

9/5/! hbnfpsfcb! `! tbnojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb/! sbupnbb! nbsUfcvmj! njtj! xftfcj/! Tflsfcb.<br />

- 47 -


hbnplmfcb! tbbohbsjTp{f/ gameordeba 6.2, oRond, cxadia, sxva<br />

ricxvebiT.<br />

h!:/!tblpouspmp!xfsb!$!2<br />

1. udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

SeiZleba erTi meqanikuri Secdomis patieba.<br />

2. udides 4 qulas or-ori SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

3. advilia, amitom udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis<br />

akldeba TiTo q.<br />

4. Tuki dawyebulia gamravleba, ukve iwereba 1 q. aseve, Tuki<br />

dawyebulia namravlidan gamokleba, iwereba 2 q. xolo<br />

gamoTvlebis or-ori SecdomisTvis udides 5 qulas TiTo<br />

SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

Tuki Tavidanve mcdari moqmedebebiTaa dawyebuli, magram<br />

gamoTvlebi marTebuladaa, maSin iwereba 1 q.<br />

5. Tuki daxazulia erTmaneTze nebismierad (Tundac mcdarad)<br />

midgmuli oTxkuTxedi da xuTkuTxedi, ukve iwereba 1 q. Tuki<br />

marTebuladaa Sesrulebuli mxolod erTi davaleba _ 3 q.<br />

orive miRebuli mravalkuTxedis gverdebis raodenobis TiTo<br />

SecdomisTvis udides 5 qulas akldeba TiTo q.<br />

Tavi II<br />

iwyeba meore xazi, ariTmetika-algebrisa: ariTmetikul<br />

moqmedebaTa wesebi. aq formulebi weria mxolod masw.isaTvis,<br />

da ara moswavleTaTvis!<br />

wesebis gazepireba araa saWiro. moswavle gaazrebulad,<br />

sakuTari sityvebiT unda ayalibebdes maT, Tundac arc<br />

mTlad zustad _ masw.-i Seusworebs. mTavaria, moswavles<br />

arsebiTad esmodes es wesebi da gaazrebulad iyenebdes maT<br />

saWiroebisamebr.<br />

am xazis safexurebi ZiriTadad moswavlis saxelmZRvanelos<br />

amocanebSia dawvrilebiT damuSavebuli. sagakveTilo<br />

muSaoba Tavidan bevri ar sWirdeba, magram sakiTxis<br />

gavlis Semdeg aucilebelia misi xangrZlivi praqtikuli<br />

ganmtkiceba. amitom TviTeul safexurs eTmoba saSualod 3<br />

sagakveTilo monakveTi. xolo ganmtkiceba SemdgomSi<br />

TavisTavad moxdeba saSinao davalebis amocanebis amoxsnisas<br />

da garCevisas.<br />

- 48 -


am xazis bolo mesamedis safexurebi Znelia da yvela<br />

moswavle ver daeufleba. maTze muSaoba gagrZeldeba V klasSi.<br />

Cven Zalian did yuradRebas vuTmobT angariSis advil<br />

xerxebs. masw.-s ar unda egonos, rom maTi mTavari mizania<br />

swored angariSi da gamoTvlebi. rasakvirvelia, esecaa<br />

(gansakuTrebiT, zepiri angariSisa), magram mTavari mainc<br />

sxvaa: swored angariSis advili xerxebia bavSvisTvis<br />

misawvdomi, bunebrivi da misaRebi saSualeba algebris<br />

swavlebisa. mTavari mizania is, rom bavSvi daeuflos algebrul<br />

moqmedebaTa sawyisebs, an moqmedebebs gamosaxulebebze.<br />

magaliTad:<br />

800 · 7 = 8 · 100 · 7 = 8 · 7 · 100 = 56 · 100 = 5600;<br />

24000 · 3 = 24 · 1000 · 3 = 24 · 3 · 1000 = 72000;<br />

30015 · 4 = (30000 + 15) · 4 = 30000 · 4 + 15 · 4 = 120000 + 60 = 120060.<br />

dafaze (da Tan rveulebSi) Sesrulebuli gamoTvlebis<br />

TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT unda aRiweros<br />

(ras vakeTebT) da unda aixnas (ratomaa ase) _ yovelTvis!<br />

________________________________________________<br />

h!21/!pUyojTob!sjdywfcj/!TftblsfcUb!hbebobdwmfcb!eb!ebkhvgfcb/!<br />

21/2/ 1.8. 1~ 2~ 3# 4# 5# 6<br />

2.1. 1~ 2~ 3~ 4~ (5 _ ara) 6#<br />

21/3/! Tflsfcjt! xftfcj;!TftblsfcUb! hbebobdwmfcb! eb! ebkhv.<br />

gfcb (a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b... wesebi zogadad jer ar<br />

Camoyalibdeba _ ubralod, saSinao davalebidan 1-li gakveTilis<br />

me-5 amocana gairCeva dawvrilebiT da daskvnebi Camoyalibdeba am<br />

kerZo SemTxvevisaTvis.<br />

21/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/•!<br />

ix. 7.2, oRond oceuli Seicvalos aTeuliT. magaliTebi:<br />

_ ormocdasami {taSi oTxjer, taSi samjer}; samoci {taSi<br />

eqvsjer, siCume}; rva {siCume, taSi rvajer} ocdacameti {taSi<br />

samjer, taSi samjer}; oci {taSi orjer, siCume}; nuli {siCume,<br />

siCume} da ase Semdeg.<br />

21/5/!pUyojTob!sjdywfcj/!!pUyojTob!sjdywjt!xbljUywb/!<br />

! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj!<br />

ebtbyfmfcb!eb!djgsvmj!Dbxfsb!ebgb{f/!qjsjrjU;!tjuzwjfsbe!<br />

bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjdywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/!!<br />

- 49 -


gameordeba 7.3, oRond, cxadia, sxva ricxvebiT.<br />

h!22/!{fqjsj!bohbsjTj!pUyojTob!sjdywfc{f/!!Tflsfcjt!xftfcj!<br />

22/2/ 2.2. 1# 2~ 3~ 4 5~ 6~<br />

22/3/! Tflsfcjt! xftfcj;! TftblsfcUb! hbebobdwmfcb! eb! ebkhv.<br />

gfcb (a+b)+c = a+(b+c) = (c+a)+b... moswavleebs win unda<br />

edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze<br />

(romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT<br />

gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

22/4/!UbnbTj;!yfmfcjt!tjhs[jt!njyfewjU!ebehpnb•/!<br />

gamova ori moswavle, sworad gaSlian xelebs da daetolebian<br />

_ vis ufro grZeli aqvs. visac ufro grZeli aqvs, dadgeba<br />

ufro marcxniv. gamova Semdegi moswavle da daetoleba _ Tavis<br />

adgils moZebnis. gamova meoTxe da _ isic. ase dalagdeba mTeli<br />

klasi xelebis sigrZis mixedviT.<br />

Tuki zog or moswavles toli sigrZis xelebi aRmoaCndeba,<br />

erTmaneTis win dgebian, ese igi, rigSi erTsadaimave adgilas.<br />

Zalian bevri datoleba rom ar gaxdes saWiro, axalgamosul<br />

moswavles masw.-i miuTiTebs, Tu romel moswavleebs daetolos<br />

_ daetolos daaxloebiT misi simaRlis moswavleebs, ufro<br />

maRlebsa da ufro dablebs nu daetoleba.<br />

bolos, yuradRebas mivaqcevT imas, xelebis sigrZis mixedviT<br />

dadgoma igivea Tu ara, rac simaRlis mixedviT dadgoma.<br />

22/5/! {fqjsj! bohbsjTj! pUyojTob! sjdywfc{f-! 21111.jt!<br />

gbshmfcTj! )bewjmj! TfnUywfwfcj*/! sruldeba saangariSoze<br />

gaTvalsaCinovebis TanxlebiT: 630 + 670 1500 + 3500<br />

4122 + 4003 6305 + 900 1811 _ 805 1411 _ 800<br />

7800 _ 4300 1500 · 3 8400:2<br />

h!23/!mbUjovsj!btpfcj/!!Tflsfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />

23/2/ 2.3. 1~ 2 3~ 4 5 6# 7#<br />

23/3/! mbUjovsj! btpfcj/! ! swrafad gaimeoreben laTinuri<br />

asoebis wakiTxvas: masw.-i dawers dafaze, moswavle pasuxobs.<br />

SeiZleba, moswavleebma inglisuri an sxvaenovani gamoTqmiT<br />

waikiTxon (rogorc aqvT naswavli) _ Sesworeba araa saWiro,<br />

waikiTxon ise, rogorc eadvilebaT.<br />

sxva asoebi araa saWiro, radgan bavSvs SeiZleba gauZneldes<br />

- 50 -


_ saqme isaa, rom sxva asoebi rusul da laTinur enebSi sxvadasxvagvarad<br />

ikiTxeba, rac bavSvs damatebiT siZneles uqmnis.<br />

23/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj!pUyojTob!<br />

sjdywfc{f-!21111.jt!gbshmfcTj!)bewjmj!TfnUywfwfcj*/! ! !<br />

! ! nimuSebi ix. 11.4-Si.<br />

Sekreba advili xerxiT: a+b+c+d = (a+c)+(b+d) da sxva.<br />

Sekrebis naswavli wesis gamoyenebiT: daiwereba: 250 + 105 +<br />

650 + 195 _ rogor jobia Sekreba, rogori TanmimdevrobiT?<br />

Sesakrebebi advilad rom Seikribos? Cven xom viciT, rom<br />

SesakrebTa gadanacvleba da dajgufeba SegviZlia, amiT jamis<br />

mniSvneloba xom ar Seicvleba!<br />

Sekrebis naswavli wesis gamoyenebiT: (250+650) + (105+195) =<br />

900 + 300 = 1200.<br />

aseve Sesruldeba: 128 + 3010 + 22; 5070 + 251 + 49 +<br />

30. ukanasknelSi sxva Tanmimdevrobis SerCevaa saWiro.<br />

Sekrebis win yovelTvis unda davukvirdeT da yvelaze advili<br />

Tanmimdevroba SevarCioT!<br />

h!24/!bewjmj!Tflsfcb/!!<br />

pUyojTob!sjdywfcjt!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />

24/2/ 2.4. 1# 2# 3 4# 5# 6 7<br />

24/3/! Tflsfcb! bewjmj! yfsyjU; a+b+c+d = (a+c)+(b+d) eb!<br />

tywb/!Catardeba iseve, rogorc 12.3, oRond sxva magaliTebiT:<br />

26 + 275 + 225 + 64; 1011 + 1243 + 889 + 7;<br />

2100 + 1800 + 2900 + 2200.<br />

TviTeul SemTxvevaSi xmamaRla vityviT, Tu ratom<br />

davawyvileT Sesakrebebi swored ase _ me-4 gakveTilis teqstSi<br />

mocemuli wesis Sesabamisad. am wess kidev erTxel wavikiTxavT<br />

da gaviazrebT. rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba<br />

xmamaRali msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda<br />

aixnas (ratomaa ase).<br />

24/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!<br />

eblblvofcb•/!Catardeba iseve, rogorc 8.3, oRond ukve 9999-is<br />

farglebSi. amisaTvis, cxadia, dafaze saWiro iqneba oTxi<br />

ujredi: aTaseulebisa, aseulebisa, aTeulebisa da erTeulebisa.<br />

axali magaliTebi: dakakuneba xuTjer, dakakuneba samjer, dakakuneba<br />

eqvsjer, dakakuneba erTxel {xuTi aTas samas samoc-<br />

- 51 -


daerTi}; dakakuneba arcerTxel, dakakuneba orjer, dakakuneba<br />

arcerTxel, dakakuneba rvajer {oras rva}; da ase Semdeg.<br />

cxadia, am TamaSSi kakunis mosmenisa da mosmenilis<br />

damaxsovrebis siZnelecaa.<br />

24/5/!pUyojTob!sjdywfcjt!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplmfcb!21111.jt!<br />

gbshmfcTj! )bewjmj! TfnUywfwfcj*/! sruldeba saangariSoze<br />

gaTvalsaCinovebis TanxlebiT: 360 + 740 2500 + 4500<br />

6005 + 2103 800 + 5012 8612 _ 505 2333 _ 600<br />

8700 _ 3400 3400 · 2 9300:3<br />

h!25/!kbnjt!hbnplmfcb/!!oblwUfcjt!bSojTwob!mbUjovsj!btpfcjU!<br />

25/2/ 2.5. 1# (2 _ ara) 3# 4# 5# 6~<br />

25/3/! kbnjt! hbnplmfcb; a - (b+c+d) = a - b - c - d. saSinao<br />

davalebidan me-5 gakveTilis me-2 amocana gairCeva dawvrilebiT<br />

da dasknebi Camoyalibdeba am magaliTis ganzogadebiT.<br />

25/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj• _ 110 +_ `20~.!<br />

aRwerilia meTod-saxelmZRvanelos zogad nawilSi. masw.-s taSis<br />

SemokvriT TamaSi gadahyavs ricxvTa ritmuli matebidan maT<br />

ritmul klebaze, rac TamaSs ufro sainteresos xdis.<br />

amjerad daviwyoT 110-dan, vumatoT oc-oci (masw.-is<br />

taSamde), Semdeg vakloT oc-oci (masw.-is taSamde), isev<br />

vumatoT or-ori da ase Semdeg.<br />

es yovelive ase aRiniSneba: 110 +_ `20~.<br />

25/5/!oblwUfcjt!bSojTwob!mbUjovsj!btpfcjU/!<br />

gairkveva, me-4 gakveTilis teqstSi mocemuli TviTeuli mcdari<br />

Canaweri ratomaa mcdari.<br />

h!26/!kbnjt!hbnplmfcb/!!hbnplmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />

26/2/ 2.6. 1~ 2~ (3 _ ara) 4# 5 6# 7<br />

me-7 amocanaSi gavixsenoT zooparkebi.<br />

26/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj•/!<br />

SekiTxvebi moicavs ricxvTa zepir Sedarebas 100-is farglebSi.<br />

Zneli Sesadarebeli ricxvebi araa saWiro. misacemi magaliTebi:<br />

1) 40-is farglebi: 38 da 29; 16 da 31...; 2) roca ricxvTa Soris<br />

gansxvaveba ar aRemateba 20-s: 45 da 63; 78 da 92...; 3)<br />

roca sxvaoba advili saangariSoa: 67 da 24; 80 da 15; 30 da<br />

94...<br />

- 52 -


26/4/!kbnjt!hbnplmfcb; a - (b+c+d) = a - b - c - d. hbnplmfcb!<br />

bewjmj!yfsyjU; a - b - c - d = a - (b+d) - c eb!tywb/<br />

saSinao davalebidan me-6 gakveTilis me-3 amocana gairCeva<br />

dawvrilebiT. rogorc yovelTvis, yvelaferi Sesruldeba<br />

xmamaRali msjelobiT _ TviTeuli nabijis aRweriTa da axsniT.<br />

Semdeg saklaso samuSaoebi: 9000 _ 5125 =<br />

9000 _ (5000 + 100 + 25) = 9000 _ 5000 _ 100 _ 25 =<br />

4000 _ 100 _ 25 = 3900 _ 25 = 3875.<br />

axla gadajgufebiT: 8500 _ 4531 = 8500 _ (4000 + 500 +<br />

31) = 8500 _ 500 _ 4000 _ 31 = 8000 _ 4000 _ 31 = 3969.<br />

_ gamoklebisas SesakrebTa gadajgufeba ratom SeiZleba? {Cven<br />

ukve naswavli gvaqvs, rom SesakrebTa gadajgufebiT jamis mniSvneloba<br />

ar icvleba}. winaswar (4000 + 500 + 31) jamSi movaxdenT<br />

saTanado gadanacvlebas _ Sekrebis naswavli wesis ZaliT!<br />

h!27/!oblwUfcjt!bSojTwob!btpfcjU/!!<br />

Tflsfcb.hbnplmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />

27/2/ 2.7. 1~ (2 _ ara) 3# 4# 5# 6<br />

27/3/!oblwUfcjt!bSojTwob!mbUjovsj!btpfcjU/!<br />

dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-7 gakveTilis me-2<br />

amocana. Semdeg gairkveva, Tu ratomaa mcdari Semdegi aRniSvnebi:<br />

marTkuTxedi ADME, gaxsnili texili MATKDE, gaxsnili<br />

texili AMKTDE.<br />

27/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywfcjt! ubTfcj/•!<br />

Catardeba iseve, rogorc 10.3, oRond ukve 999-is farglebSi.<br />

amitom, cxadia, ukve sam-sami moswavle iqneba saWiro da<br />

erTmaneTs moswavleTa sameulebi Seejibrebian. axali magaliTebi:<br />

_ oras samocdaeqvsi {taSi orjer, taSi eqvsjer, taSi<br />

eqvsjer}; as oTxmoci {taSi erTxel, taSi rvajer, siCume};<br />

ormocdaori {siCume, taSi oTxjer, taSi orjer}; xuTasi {taSi<br />

xuTjer, siCume, siCume}; oTxas cxra {taSi oTxjer, siCume,<br />

taSi cxrajer} da ase Semdeg.<br />

27/5/!Tflsfcb!bewjmj!yfsyjU


(3000 + 4000) + (400 + 600) + (25 + 75) =<br />

7000 + 1000 + 100 = 8100.<br />

3425 _ 1475 = 3425 _ (1000 + 400 + 75) = 3425 _ 1000<br />

_ 400 _ 75 = 2425 _ 400 _ 75 = 2000 _ 75 = 1925.<br />

3425 _ (95 + 25 + 600) = 3425 _ 95 _ 25 _ 300 = (aq umjobesia,<br />

rom jer 25 gamovakloT!) = 3400 _ 95 _ 300 = (aq<br />

umjobesia, rom jer 300 gamovakloT!) = 3100 _ 95 = 3005.<br />

28/!tblpouspmp!xfsb!$!3/!<br />

2/ Tuki erTi isari mainc marTebuli mimarTulebiTaa, ukve<br />

iwereba 1 q. Tuki meorec marTebulia _ 2 q da ase Semdeg _ 4 q.<br />

3/ advilia, amitom udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis<br />

akldeba TiTo q.<br />

4/ Tuki erTerTi gamoTvlilia marTebulad, magram ara<br />

advili xerxiT, maSin iwereba 3 q. gamoTvlis TiTo SecdomisTvis<br />

akldeba TiTo q. Tuki SerCeulia advili xerxebi, maSin<br />

gamoTvlis or-ori SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

5/ Tuki dawyebulia gamravleba da Sekreba, ukve iwereba 1 q.<br />

aseve, Tuki dawyebulia jamidan gamokleba, iwereba 2 q. xolo<br />

gamoTvlebis or-ori SecdomisTvis udides 5 qulas TiTo<br />

SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

Tuki Tavidanve mcdari moqmedebebiTaa dawyebuli, magram<br />

gamoTvlebi marTebuladaa, maSin iwereba 1 q.<br />

6/ TiTo samniSna ricxvis marTebulad Sedgenaze iwereba<br />

TiTo q. erTaderTobis TiTo marTebul pasuxzec _ TiTo q.<br />

Tuki dasabuTebac sanaxevrod mainc marTebulia _ 5 q.<br />

orive SemTxvevaSi pasuxia: araa erTaderTi. dasabuTeba<br />

amgvaria:<br />

I _ magaliTad: 480 da 370; II _ magaliTad: 106 da 116.<br />

Tavi III<br />

h!29/!Tfls/.hbnplm/!nshwbm!btfvmbnef!bo!bUbtfvmbnef!TfwtfcjU/!<br />

29/2/ 2.8. 1~ 2# 3# 4# 5! 6#<br />

3.1. (1 _ ara) 2~ 3~ 4# 5# 6# 7<br />

29/3/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb•!)2111.jt!gbshmfcTj*/!<br />

wesi aseTia: pirveli moswavle iwyebs Tvlas ise, rom meoremesame<br />

moswavles mouwios aseulze gadasvla (magaliTad, iwyebs<br />

- 54 -


487-iT). masw.-is taSis Semokvraze is wyvets Tvlas, agrZelebs<br />

momdevno moswavle _ masw.-is Semdegi taSis Semokvramde, da ase<br />

Semdeg. uceb masw.-i daiZaxebs: _ axla ukuRma! da momdevno<br />

moswavlem ukuTvla unda ganagrZos zustad im ricxvidan,<br />

romelzedac wina moswavles Seawyvetina masw.-ma. da ase Semdeg...<br />

29/4/!pUyojTob!sjdywfcjt!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplmfcb!21111.jt!<br />

gbshmfcTj;! nshwbm! btfvmbnef! bo! bUbtfvmbnef! Tfwtfcjt!<br />

yfsyjU/! jer dawvrilebiT gairCes saSinao davalebidan 1-li<br />

gakveTilis 1-li amocana. Semdeg aseve viangariSebT:<br />

5071 + 2098 = 5071 + 2100 _ 2 =7111 _ 2 = 7109.<br />

3536 + 4005 = 3536 + 4000 + 5 = 7536 + 5 = 7541.<br />

4999 + 3999 = 5000 – 1 + 4000 – 1 = 9000 – 1 – 1 = 8998.<br />

h!2:/!qfsjnfusj/!!UbobnbnsbwmUb!hbebobdwmfcb!eb!ebkhvgfcb!<br />

2:/2/ 3.2. 1~ 2# 3~ 4# (5 _ ara) 6<br />

2:/3/! nsbwbmlvUyfejt! qfsjnfusj/!gavimeorebT, ra aris mravalkuTxedis<br />

perimetri da Semdeg gamovTvliT dafis perimetrs.<br />

gamoTvlebi dafaze (da, ese igi, rveulebSic) daiwereba.<br />

2:/4/!UbnbTj;!v[sbwUb!ebxzwjmfcb•/!Catardeba TamaSis saxiT,<br />

saxalisod. masw.-i dafaze swrafad daxatavs sxvadasxva naswavl<br />

nakvTebs: wreebs, rgolebs, mravalkuTxedebs, marTkuTxedebs,<br />

kvadratebs, xazebsa da sxva. maTi raodenoba iyos daaxloebiT<br />

imdeni, ramdeni erTeuli avejic dgas saklaso oTaxSi, moswavleTa<br />

skamebis garda (Tuki oTaxSi moswavleebi cal-calke<br />

skamebze sxedan; xolo sizustes ara aqvs mniSvneloba). _ axla<br />

gavarkvioT, Cvens saklaso oTaxSi avejis raodenobaa meti Tu am<br />

nakvTebis raodenoba. (oRond, moswavleTa skamebs nu CavTvliT,<br />

Torem aveji Zalian bevri gamogviva; maswavlebis skami ki<br />

CavTvaloT!). rogor davawyviloT? {moZravi saTvleli nivTebis<br />

meSveobiT}. modi, saTvleli nivTebis nacvlad moswavleebi<br />

iyaviT! aba, TiTo avejTan TiTo moswavle dawyvildes! (gzadagza<br />

gairkveva, Tu kerZod romeli nivTebia `aveji~). axla ra vqnaT?<br />

{dawyvilebuli moswavleebi nakvTebTan dawyvildnen}. modiT,<br />

dawyvildiT, TiTo moswavlem TiTo nakvTs daados TiTi! Zalian<br />

kargi. ras gvetyvis cara nakvTebisa da da avejis raodenobaTa<br />

Sesaxeb? {nakvTebis raodenoba samiTaa meti, vidre avejisa}. nika,<br />

saidan icis es ciram? {radgan sami nakvTi mogvrCa mewyviles<br />

- 55 -


gareSe}. kargi, axla jer nu dasxdebiT, isev daadeT TiTebi Tqvens<br />

nakvTebs! daviwyoT aqedan da rig-rigobiT: TviTeulma moswavlem<br />

daasaxelos is nakvTi, romelic mas Sexvda!<br />

2:/5/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />

ebkhvgfcb/! wesebi zogadad jer ar Camoyalibdeba _ ubralod,<br />

saSinao davalebidan me-2 gakveTilis me-5 amocana gairCeva<br />

dawvrilebiT da dasknebi Camoyalibdeba am kerZo SemTxvevisaTvis.<br />

h!31/!UbobnbnsbwmUb!hbebobdwm/!eb!ebkhvg/!!Tfwtfcjt!yfsyj!<br />

31/2/ 3.3. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5 6<br />

31/3/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />

ebkhvgfcb/!dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan 1-li da<br />

me-2 amocanebi. Semdeg moswavleebma win unda daidon gadaSlili<br />

saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis teqstze (romelic Sin unda<br />

hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis<br />

TviTeuli nawili.<br />

31/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!tbqjsjtqjspoj•/!<br />

masw.-i ambobs romelime sityvas naswavl raodenobriv, sivrciT<br />

Tu droiT mimarTebaTagan Tu moqmedebaTagan _ moswavlem unda<br />

daasaxelos sapirispiro sityva. sityvebi:<br />

bevri, mravali, cota, meti, naklebi, didi, patara, maRali,<br />

dabali, grZeli, mokle, zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT, qveda,<br />

maRla, dabla, wina, win, ukana, ukan, SigniT, Siga, gareT, gare,<br />

marjvena, marjvniv, marcxena, marcxniv, adre, gvian, ufrosi,<br />

umcrosi, mimateba, gamokleba.<br />

meore wreze ufro Znelebi: msxvili, wvrili, sqeli,<br />

Txeli, farTo, ganieri, viwro, xangrZlivi, xanmokle, Semdeg;<br />

dagrZeleba, damokleba, daviwroeba, gafarToeba, gamsxvileba,<br />

dawvrileba, gasqeleba, gaTxeleba.<br />

31/5/! pUyojTob! sjdywfcjt! {fqjsj! Tflsfcb.hbnplmfcb! 21111.<br />

jt! gbshmfcTj;! nshwbm! btfvmbnef! bo! bUbtfvmbnef! Tfwtfcjt!<br />

yfsyjU/!Catardeba iseve, rogorc 18.3:<br />

5071 + 2098 = 5071 + 2100 _ 2 =7111 _ 2 = 7109.<br />

3536 + 4005 = 3536 + 4000 + 5 = 7536 + 5 = 7541.<br />

4999 + 3999 = 5000 _ 1 + 4000 _ 1 = 9000 _ 1 _ 1 = 8998.<br />

h!32/!hbnsbwmfcjt!xftfcj/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU/!<br />

- 56 -


32/2/ 3.4. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6 7!<br />

32/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj•/! ucnobi<br />

saklebis, maklebis, Sesakrebis, Tanamamravlis, gasayofisa an gamyofis<br />

moZebnaze. oRond, Zneli saangariSoebi ar unda gamoerios.<br />

magaliTad: 1) Cavifiqre ricxvi, gamovakeli 60, miviRe 1620.<br />

ra ricxvi Camifiqrebia?<br />

2) Cavifiqre ricxvi, mivumate 1300, miviRe 8000.<br />

3) Cavifiqre ricxvi, es ricxvi gamovakeli 2801-s, miviRe 2799.<br />

4) Cavifiqre ricxvi, gavamravle 8-ze, miviRe 48.<br />

5) Cavifiqre ricxvi,gavyavi 7-ze, miviRe 3.<br />

6) Cavifiqre ricxvi, am ricxvze gavyavi 45, miviRe 9.<br />

32/5/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />

ebkhvgfcb/!! hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU; a · b · c · d = (a · c) ·<br />

(b · d) eb!tywb. dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan 1-li<br />

da me-2 amocanebi. Semdeg aseve Sesruldeba: 7 · 40 da 300 · 6.<br />

bolos, swrafad gameordeba me-3 gakveTilis wesebi.<br />

h!33/!hboupmfcb!eb!njtj!bnpytob/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />

33/2/ 3.5. (1 da 2 _ ara) 3~ 4# 5! 6<br />

33/3/! hboupmfcb! eb! njtj! bnpytob/! dawvrilebiT gairCeva<br />

saSinao davalebidan 1-li amocana. Semdeg moswavleebma win unda<br />

daidon gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5 gakveTilis teqstze<br />

(romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT<br />

swrafad gameordeba am teqstis ZiriTadi sakiTxebi.<br />

33/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywj•/!ix. 21.3.<br />

33/5/! hbnsbwmfcjt! xftfcj;! UbobnbnsbwmUb! hbebobdwmfcb! eb!<br />

ebkhvgfcb/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU;<br />

a · b · c · d = (a · c) · (b · d) eb!tywb/<br />

dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-2 amocana. Semdeg<br />

advili xerxiT gamovTvliT: 5 · 37 · 2 = 5 · 2 · 37 = 10 · 37 = 370.<br />

h!34/!hboupmfcb!eb!njtj!bnpytob/!!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU!<br />

34/2/ 3.6. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5# 6# 7<br />

34/3/!hbnsbwmfcb!bewjmj!yfsyjU; a · b · c · d = (a · c) · (b · d) eb!<br />

tywb/!dawvrilebiT gairCeva saS. davalebidan me-3 amocana.<br />

34/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfnefhjt! Tfnefhj-! xjojt!<br />

xjob•/! masw.-i sityvierad asaxelebs ricxvs (magaliTad, 5398),<br />

- 57 -


moswavlem unda daasaxelos am ricxvis Semdegis Semdegi ricxvi<br />

{5400}. meore wreze _ am ricxvis winis wina ricxvi {5396},<br />

mesame wreze _ misi Semdegis Semdegis Semdegi {5401}, meoTxeze<br />

_ winis winis wina {5395}. masw.-ma ricxvebi ise unda<br />

daasaxelos, rom moswavles mouwios aseulze an aTaseulze<br />

gadasvla: 7101, 12999, 16001...<br />

34/5/!hboupmfcb!eb!njtj!bnpytob/!!<br />

dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan 1-li da me-2<br />

amocanebi. me-2 amocanisTvis SevadgenT Sesabamis gantolebebs:<br />

x + 2080 = 3000 y _ 117 = 117 2050 _ z = 1510.<br />

35/!tblpouspmp!xfsb!$!4/!<br />

2/ TiTo marTebul gamravlebaSi iwereba TiTo q.<br />

3/ TiTo SecdomaSi an or-ori SesaZleblobis gamotovebaSi<br />

udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

4/ Tuki dawyebulia gamravleba an sm-ebSi gadayvana da<br />

gamravleba, ukve iwereba 2 q. Tuki es araa, magram erTi mainc<br />

Sekrebaa Catarebuli marTebulad (sigrZis gaormageba mainc) _ 1<br />

q. gamravlebis SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba 1 q.<br />

5/ sul xuTi ricxvia gasarkvevi, TiToSi iwereba TiTo q.<br />

6/ Tuki dawyebulia gamravleba da gamokleba, ukve iwereba 1 q.<br />

Semdeg TiTo marTebul gamoTvlaze iwereba TiTo q, sul _ 5 q.<br />

Tavi IV<br />

h!36/!hbnsbwmfcjtb!eb!Tflsfcjt!xftfcj/!<br />

36/2/ 3.7. 1~ 2# 3~ 4~ 5# 6#<br />

4.1. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5# 6#<br />

36/3/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb•!)2111.jt!gbshmfcTj*/!ix. 18.2.<br />

36/4/!hbnsbwmfcjtb!eb!Tflsfcjt!xftfcj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />

moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, 1-li<br />

gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

h!37/!hbnsbwm/!eb!Tflsfcjt!xftfcj/!tbnojTob!sjdywfcjt!Tfebsfcb<br />

37/2/ 4.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4 5! 6# 7<br />

37/3/!hbnsbwmfcjtb!eb!Tflsfcjt!xftfcj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

a · (b+c) = a · b + a · c + a · d (b+c+d) · a = b · a + c · a + d · a.<br />

- 58 -


dawvrilebiT gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

Semdeg Sesruldeba erTi savarjiSo, romelSic gamoyenebulia<br />

frCxilebis gaxsnaca da TanamamravlTa gadanacvlebac:<br />

5407 · 3 = (5 · 1000 + 4 · 100 + 7) · 3 = 5 · 1000 · 3 + 4 · 100 · 3 + 7 · 3<br />

= 5 · 3 · 1000 + 4 · 3 · 100 + 7 · 3 = 15 · 1000 + 12 · 100 + 21 =<br />

15000 + 1200 + 21 = 16221.<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />

msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />

37/4/!UbnbTj;!hb{pnwb•/!swrafad da saxalisod, dawvrilebiT<br />

SekiTxvaTa gareSe, gaizomeba: nabijebiTa da terfebiT _<br />

saklaso oTaxis sigrZe; mtkavelebiTa da TiTebiT _ fanjris<br />

rafis sigrZe. orive gazomvas erTdroulad Seasrulebs orori<br />

moswavle (romlebic yvelaze kargad iqceodnen da kargad<br />

pasuxobdnen), sxvadasxva adgilas (erTmaneTis paralelurad).<br />

masw.-i winaswar gaafrTxilebs, rom xmamaRla ar Tqvan gazomvis<br />

Sedegi.<br />

oTaxi rafa<br />

sanam moswavleebi zomaven,<br />

cira _<br />

masw.-i dafaze daxazavs cxrils<br />

nika _<br />

(moswavleebi mas ar gadaxazaven,<br />

mediko _<br />

radgan TamaSia).<br />

amirani _<br />

Tan masw.-i merxebze<br />

mjdom moswavleebs ekiTxeba: _ levan, rogor ggonia, ciras<br />

ramdeni nabiji iqneba oTaxis sigrZe? cira, kargad gamoicno<br />

levanma? sinamdvileSi ramdeni nabiji iyo? beso, rogorc<br />

ggonia, ciras ramdeni terfi iyo naSTi?.. merab, rogor ggonia,<br />

amiranis ramdeni mtkaveli iqneba rafis sigrZe?.. salome,<br />

rogorc ggonia, ramdeni TiTi iqneboda naSTi? (da aseve<br />

danarCen gazomvebzec).<br />

bolos, gazomvis yvela Sedegi cxrilSi Caiwereba.<br />

37/5/! hbnfpsfcb;! tbnojTob! sjdywfcjt! Tfebsfcb/!<br />

tbbohbsjTp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! bUbtjt!<br />

gbshmfcTj/!swrafad Sedardeba 430 da 416; 201 da 353.<br />

oRond, ricxvebi arc daiwereba da arc dasaxeldeba _ mxolod<br />

saangariSoze aikrifeba erTi ricxvi _ cal mxares da meore _<br />

meore mxares.<br />

Sedareba Zalian advilia, siaxlea mxolod saangariSoze<br />

akrefil raodenobaTa Sedareba.<br />

- 59 -


h!38/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj/!<br />

38/2/ 4.3. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6 7<br />

38/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />

yb{{f•/! SekiTxvebi moicavs gamravleba-gayofis naswavl magali-<br />

Tebs, moswavleebi pasuxoben saxelmZRvanelos ydis Tvalsa-<br />

Cinoebis gamoyenebiT.<br />

es TamaSi xSirad Catardeba, rac saukeTeso saSualebaa,<br />

kerZod, gamravlebis cxrilis dasazepirebladac.<br />

38/4/! yvUojTob! eb! frwtojTob! sjdywfcj/! ! tbUbosjhp! tbnfv.<br />

mfcj/! ! sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnv.<br />

mj! sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />

ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjd.<br />

ywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! moswavleebs win unda edoT<br />

gadaSlili saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis teqstze (romelic<br />

Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />

am teqstis TviTeuli nawili.<br />

teqstSi mocemuli yvela ricxvi unda aikrifos saangariSoze!<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

h!39/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj/!<br />

39/2/ 4.4. (1 da 2 _ ara) 3 4# 5~ 6 7!<br />

39/3/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmf.<br />

cj/! sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj!<br />

sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />

ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjd.<br />

ywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! moswavleebs win unda edoT<br />

gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4 gakveTilis teqstze (romelic<br />

Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />

am teqstis TviTeuli nawili.<br />

teqstSi mocemuli yvela ricxvi unda aikrifos saangariSoze!<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

39/4/!UbnbTj;!!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!! 8500! ±<br />

`250~/!ix. 14.3.<br />

39/5/!hbnfpsfcb;!tbnojTob!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!<br />

! tbbohbsjTp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! bUbtjt!<br />

gbshmfcTj/!!Catardeba iseve, rogorc 26.4, swrafad.<br />

h!3:/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj!<br />

- 60 -


3:/2/ 4.5. (1, 2, 3 da 4 _ ara) 5~ 6 7<br />

3:/!yvUojTob!eb!frwtojTob!sjdywfcj/!!tbUbosjhp!tbnfvmfcj/!!<br />

sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj!<br />

sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />

ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjd.<br />

ywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! swrafad gameordeba moswavlis<br />

saxelmZRvanelos me-4 gakveTilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg<br />

dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebidan me-5 gakveTilis 1-li<br />

amocana.<br />

yvela mocemuli Tu naxsenebi ricxvi aikrifeba saangariSoze!<br />

3:/4/! UbnbTj;! Uwbmjt! ebybnybnfcb•/! ! magnitur dafaze<br />

mikrulia 2 kvadrati marjvniv da 4 rgoli marcxniv (areuli<br />

ganlagebiT), oRond dafas farda aqvs Camofarebuli. masw.-i erTi<br />

wamze naklebi droiT gadawevs fardas. moswavlem unda Tqvas,<br />

ra iyo dafaze {sami kvadrati da oTxi rgoli}. dafaze icvleba<br />

rogorc nakvTebi, ise maTi raodenoba. momdevno wreebze<br />

raodenobani imatebs, oRond ar unda iyos 5-ze meti, radgan<br />

meti raodenobis ase erTbaSad aRqma Zalian Znelia.<br />

3:/5/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! ! tbbohbsj.<br />

Tp{f!npdfnvm!sbpefopcbUb!Tfebsfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/!<br />

moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5<br />

gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

teqstSi mocemuli yvela ricxvi unda aikrifos saangariSoze:<br />

erTi ricxvi _ cal mxares da meore _ meore mxares.<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 2, 3 da 4.<br />

41/!tblpouspmp!xfsb!$!5/!<br />

2/ udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

3/ udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

4/ udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

5/ Tuki dawyebulia gayofa, ukve iwereba 1 q. Semdeg TiTo<br />

marTebul xolo gamoTvlaze iwereba TiTo q, sul _ 5 q.<br />

6/ Tuki TiTo gamoTvlilia marTebulad, magram araa naCvenebi<br />

advili xerxi, maSin iwereba TiTo q. gamoTvlis TiTo SecdomisTvis<br />

akldeba TiTo q. Tuki kargadaa SerCeuli gamoTvlis<br />

advili xerxebi, maSin gamoTvlis or-ori SecdomisTvis udides<br />

5 qulas akldeba TiTo q.<br />

- 61 -


Tavi V<br />

h!42/!rwfTnjxfsjU!Tflsfcb.hbnplmfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/!<br />

42/2/ 4.6. 1~ 2~ 3# 4 5~ 6~ 7#<br />

5.1. 1~ 2~ 3~ 4! 5~ 6#<br />

42/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb/!<br />

gamosaTvlel namravlTa nimuSebi: _ erTjer TxuTmeti; ocjer<br />

nuli; cxrajer erTi; nuljer asTerTmeti; erTisa da<br />

ormocis namravli; erTisa da nulis namravli; pirveli<br />

Tanamamravlia rva, meore _ ori aTasi, risi tolia namravli?<br />

pirveli Tanamamravlia nuli, meore _ erTi, risi tolia<br />

namravli? orjer sami aTasi; gaormagebuli xuTi aTasi;<br />

gaorkecebuli aTi aTasi...<br />

42/4/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/!Catardeba iseve, rogorc 6.2.<br />

_ Cven viciT samniSna ricxvebis qveSmiweriT Sekreba-gamokleba.<br />

oTxniSna da xuTniSna ricxvebis SemTxvevaSic asevea.<br />

moswavle dafaze dawers samniSna ricxvebis qveSmiweriT<br />

Sekrebis magaliTs, gverdiT _ imave Sekrebas qveSmiwerili<br />

gamosaxulebebiT. sruli msjelobiT Sesruldeba Sekreba. Semdeg<br />

aseve Sesruldeba gamokleba.<br />

rodesac erTi moswavle dafasTan muSaobs da wers, imavdroulad<br />

meore moswavle imave moqmedebas masw.-is daxmarebiT<br />

asrulebs saangariSoze. sxvebi ki msjeloben, romelimes rame<br />

xom ar SeSlia da ratom.<br />

masw.-ma mravaljer unda moiTxovos dasabuTeba, Tu ratomaa<br />

marTebuli moqmedebaTa TviTeuli nabiji.<br />

+<br />

5·<br />

100<br />

+<br />

4·<br />

100<br />

8·<br />

100<br />

+<br />

+<br />

5·<br />

10<br />

7 · 10<br />

+ 6<br />

+ 3<br />

5456<br />

+<br />

873<br />

7 · 1000<br />

2·<br />

1000<br />

1·<br />

100<br />

2·<br />

100<br />

4·<br />

10<br />

5·<br />

10<br />

+ 1<br />

+ 8<br />

am dros mTavaria, rom klasma gaiazros qveSmiweris wesi da ar<br />

moxdes misi mxolod meqanikuri damaxsovreba: ratom vwerT<br />

Sesakrebebs erT svetSi, ratom ar SeiZleba maTi wanacvleba<br />

(aTeuli zustad aTeulis qveS rom unda iyos), ratom vkrebT<br />

erTmaneTis qveS miweril ricxvebs. amisaTvis damatebiT<br />

maxvildeba yuradReba qveSmiweriT Canaweris sisworeze: _<br />

SekrebiT qveSmiweriT 464 da 89. romeli Canaweria swori?<br />

−<br />

+<br />

+<br />

+<br />

+<br />

- 62 -


4064 4064<br />

4064 4064<br />

+ Tu<br />

+<br />

− Tu −<br />

859<br />

859<br />

859<br />

859<br />

_ ratom? {raki qveSmiweriT Sekrebisas erTeulebs erTad<br />

vkrebT, amitom erTeuli erTeulis qveS unda eweros, aseve<br />

aTeuli (roca gvaqvs) aTeulis qveS, aseuli (roca gvaqvs) aseulis<br />

qveS, xolo aTaseuli (roca gvaqvs) aTaseulis qveS}<br />

(aseve gamoklebis SemTxvevaSic).<br />

h!43/!rwfTnjxfsjU!Tflsfcb.hbnplmfcb!eb!Tfebsfcb!<br />

njmjpojt!gbshmfcTj/!<br />

43/2/ 5.2. 1~ (2 _ ara) 3# 4# 5 6~ 7~<br />

43/3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! Catardeba iseve, rogorc<br />

31.3, oRond ufro swrafad da, cxadia, sxva ricxvebiT.<br />

43/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!<br />

Sekreba yvelanairi SeiZleba, oRond pirvel wreze _ SedarebiT<br />

advili SemTxvevebi, roca erTeulTa jami 10-s ar aRwevs,<br />

aTeulTa jami 100-s ar aRwevs, aseulTa jami 1000-s ar aRwevs,<br />

meore wreze _ ufro Znelebi.<br />

1) 34+35, 560+220, 1400+1500, 14000+71000...<br />

2) 34+38, 580+220, 1800+1500, 104+707, 1200 + 900...<br />

gamoklebis SemTxvevaSi Zneli Sesadarebeli ricxvebi araa<br />

saWiro: 3) roca orniSna ricxvTa Soris gansxvaveba ar<br />

aRemateba 20-s: 63_45; 92_78... da Sesabamisad: 380_290,<br />

3100_1600, 38000_29000...<br />

4) roca sxvaoba advili saangariSoa: 67_24; 800_150;<br />

9400_3000; 4000 _ 10...<br />

gamravleba da gayofa:<br />

5) cxriluri da nulmiwerili cxriluri: 9·5, 4·60, 70·8, 42:6,<br />

630:9...<br />

6) advili saangariSoebi: 3 · 150, 750:250, 6000:4, 6 · 11...<br />

43/5/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! tbbohbsj.<br />

Tp{f!npdfnvm!sbpefopcbUb!Tfebsfcb!njmjpojt!gbshmfcTj/<br />

swrafad gameordeba moswavlis saxelmZRvanelos me-5 gakve-<br />

Tilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva saSinao<br />

davalebis me-2 amocana. masSi mocemuli yvela ricxvi aikrifeba<br />

saangariSoze.<br />

- 63 -


h!44/!hbnsbwm/.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f/!bewjmj!hbnsbwm/.hbzpgb!<br />

44/2/ 5.3. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5~ 6 7<br />

44/3/! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt! ybsjtyfc{f/! moswavleebs<br />

win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-3 gakveTilis<br />

teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is<br />

SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 1, 2 da 3.<br />

44/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!hbnsbwm/.hbzpgb!21.{f!bo!211.{f/!<br />

44/5/!2111.jt!gbshmfcTj!bewjmj!hbnsbwmfcb.hbzpgb!`!sbtbd!<br />

bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! erTi moswavle Seasrulebs dafaze<br />

(TviTeuli gamoTvlis dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva<br />

moswavle gamodis dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

4 · 210 = 4 · (200 + 10) = 800 + 40 = 840.<br />

30 · 20 = 30 · 2 · 10 = 60 · 10 = 600.<br />

115 · 6 = (100 + 15) · 6 = 600 + 3 · 5 · 6 = 600 + 3 · 30 = 690.<br />

800 : 2 = 400 amitom 800 : 20 = ? { = 40}.<br />

250 : 2 = 125. 680 : 2 = 340. 900 : 2 = 450.<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT<br />

unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixsnas.<br />

h!45/!sjdyw/!fsUbe!Tflsfcb/!hbnsbwm/.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f!<br />

45/2/ 5.4. 1~ 2 3~ 4 5~ 6<br />

45/3/! sbnefojnf! sjdywjt! fsUbe! Tflsfcb! rwfTnjxfsjU! njmj.<br />

pojt!gbshmfcTj/!Sevruldeba Sekreba 42088 + 386 + 375092 +<br />

29 ori gziT: I _ rigrigobiT vkrebT; II _ erTbaSad vkrebT.<br />

romeli gza jobia?<br />

45/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;! 5000 +_<br />

`1500~. ix. 14.3.<br />

45/5/!2111.jt!gbshmfcTj!bewjmj!hbnsbwmfcb.hbzpgb!`!sbtbd!<br />

bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! ! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt!<br />

ybsjtyfc{f;!!2111.{f-!!21111.{f-!!211111.{f/!<br />

iseve, rogorc 33.4-Si, Sesruldeba weriT: 306 · 3, 40 · 20,<br />

700 : 2, 1000 : 4, 64 · 10000, 345000 : 1000, 7 · 100000.<br />

h!46/!{fqjsj!Tflsfcb.hbnplm/!hbnsbwm/.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f!<br />

46/2/ 5.5. 1~ 2~ 3~ 4# 5# 6~ 7<br />

46/3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! {fqjsj! Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />

- 64 -


njmjpojt!gbshmfcTj!)bewjmj!TfnUywfwfcj*/!<br />

gamoTvlebi sruldeba, arsebiTad, zepirad, magram ricxvebi mainc<br />

iwereba, radgan mravalniSna ricxvebis smeniT aRqma da maTze<br />

moqmedebani Znelia. masw.-i karnaxobs ricxvebis saxelwodebebs,<br />

moswavleebi iweren, zepirad asruleben moqmedebas da pasuxs<br />

weren. erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />

dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />

dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

120000 + 4509; 340000 + 110000; 47000 _ 39000;<br />

780190 _ 31; 800095 _ 200034.<br />

46/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />

yb{{f•/!!ix. 27.2.<br />

46/5/! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt! ybsjtyfc{f;! ! 2111.{f-!!<br />

21111.{f-! ! 211111.{f/! masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-5<br />

gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. Semdeg, iseve rogorc<br />

35.2-Si, Sesruldeba weriT-zepirad:<br />

1000 · 85, 560000:10000, 402 · 1000, 10000 · 3, 10000 · 23.<br />

47/!tblpouspmp!xfsb!$!6/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba<br />

TiTo q.<br />

2. udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

3. Tuki dawyebulia sm-ebSi gadayvana da gayofa, ukve iwereba<br />

2 q. gamoTvlebis TiTo SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba<br />

1 q.<br />

4. pirveli gamoTvla _ 2 q, meore _ 1 q, mesame _ 2 q.<br />

5. Tuki dawyebulia simaRleTa Sekreba, ukve iwereba 1 q.<br />

Semdeg TiTo marTebuli moqmedebis SerCevaze iwereba TiTo q;<br />

aseve, saTanado gamoTvlis marTebulobaSic iwereba TiTo q,<br />

sul _ 5 q.<br />

Tuki dawyebulia mcdari gziT, magram gamoTvlebi<br />

marTebulia, iwereba 1 q.<br />

Tavi VI<br />

h!48/!Tfls/.hbnplm/!njmjpojt!gbshm/!{fqjsbe!eb!rwfTnjxfsjU!<br />

48/2/ 5.6. 1~ 2~ 3~ 4 5# 6# 7<br />

6.1. 1~ 2~ 3~ 4# 5 6~<br />

48/3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! {fqjsj! Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />

- 65 -


njmjpojt!gbshmfcTj!)bewjmj!TfnUywfwfcj*/!<br />

iseve rogorc 35.2-Si, Sesrudeba weriT-zepirad:<br />

678555 + 45; 600025 + 100026; 568969 _ 2202;<br />

900000 _ 230000; 47000 _ 17000.<br />

48/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!84111!`!<br />

22111•/!!ix. 14.3.<br />

48/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb! njmjpojt! gbshmfcTj/! ! Catardeba iseve, rogorc<br />

31.3, oRond ufro swrafad da, cxadia, sxva ricxvebiT.<br />

h!49/!Tjhb!eb!hbsf!bsffcj/!!hbnsbwmfcb.hbzpgb!21.jt!ybsjtyfc{f!<br />

49/2. 6.2. (1 _ ara) 2~ 3 4# 5 6<br />

49/3/! Tjhb! eb! hbsf! bsffcj/! moswavleebs win unda edoT<br />

gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze (romelic<br />

Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />

am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva 1-li amocana. sul 15 Siga area, maTgan<br />

mxolod Sua 3 ar esazRvreba gare ares arcerTi wertiliT.<br />

49/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!TjhojUbb!Uv!hbsfU•/!<br />

dafaze daxazulia Zlier daklaknili, uswormasworo da<br />

SeWyletili Sekruli xazi. masw.-i maCvenebeli joxis wvers<br />

adebs raime wertils, moswavlem ki unda upasuxos, es wertili<br />

xazis SigniTaa Tu gareT.<br />

49/5/! sjdywjt! hbnsbwmfcb.hbzpgb! 21.jt! ybsjtyfc{f;! ! 2111.{f-!!<br />

21111.{f-!!211111.{f/!<br />

h!4:/!hbnsbwmfcjtb!eb!hbnplmfcjt!xftfcj/!!Tjhb!eb!hbsf!bsffcj!<br />

4:/2/ 6.3. (1 da 2_ ara) 3~ 4~ 5 6<br />

4:/3/!hbnsbwmfcjt!eb!hbnplmfcjt!xftfcj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!!!<br />

a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a. moswavleebs<br />

win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis<br />

teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is<br />

SekiTxvebiT gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva 1-li amocana.<br />

4:/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj! 21111.jt!<br />

gbshmfcTj•/! klass Sesadareblad eZleva iseTi ricxvebi,<br />

romelTa zepirad gamokleba advilia: 1) mrgvali ricxvebi:<br />

- 66 -


9000 da 3400; 4100 da 3800; 780 da 310... 2) toli<br />

aTaseulebisa da aseulebis mqone ricxvebi: 508 da 511; 4164 da<br />

4148; 920 da 992... 3) toli naSTis mqone ricxvebi: 413 da<br />

813; 4) iseTi ricxvebi, romelTa Soris gansxvaveba ar<br />

aRemateba 40-s: 689 da 912, 1515 da 1534; anda, zogadad, iseTi<br />

ricxvebi, romelTa gansxvaveba advilad gamoiTvleba Sevsebis anu<br />

Sekrebis xerxiT: 9905 da 9320, 800 da 157...<br />

4:/5/! Tjhb! eb! hbsf! bsffcj/! swrafad gameordeba moswavlis<br />

saxelmZRvanelos me-2 gakveTilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg<br />

dawvrilebiT gairCeva saSinao davalebis me-2 amocana.<br />

h!51/!npoblwfUj-!ufyjmj!eb!nsvej/!hbnsbwm/.hbnplmfcjt!xftfcj!<br />

51/2/ 6.4. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5 6 7#<br />

51/3/! npoblwfUj-! ufyjmj! eb! nsvej/! moswavleebs win unda<br />

edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4 gakveTilis teqstze<br />

(romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT<br />

gameordeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva 1-li amocana. misi amoxsnaa:<br />

I. 2, 10; II. 4, 6, 7, 8, 11; III. 1, 3, 5, 9; IV. 4, 7, 9, 11;<br />

V. 1, 2, 3, 8, 10.<br />

51/4/! UbnbTj;! tbjebobb! ynb@•! moswavle, romelic im gakve-<br />

Tilze yvelaze kargad iqceoda da kargad pasuxobda, gamodis da<br />

dgeba Sua oTaxSi, merxebs Soris. masw.-i mas Tvalebs auxvevs.<br />

Semdeg masw.-i aniSnebs romelime sxva moswavles, romelic<br />

adgilidan asaxelebs romelime maTematikur sityvas, rac<br />

maTematikis gakveTilebze aqvT naswavli. Tvalebaxveulma<br />

moswavlem unda gaimeoros es sityva da Semdeg Tqvas: visi xma<br />

moesma; da rac mTavaria _ saidan moesma xma: ukana marcxena<br />

mxridan, wina marjvena mxridan da ase Semdeg.<br />

51/5/! hbnsbwmfcjtb! eb! hbnplmfcjt! xftfcj! `! gsDyjmfcjt!<br />

hbytob/!!!a · (b-c) = a · b - a · c (b-c-d) · a = b · a - c · a - d · a.<br />

swrafad gameordeba moswavlis saxelmZRvanelos me-3<br />

gakveTilis ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva<br />

saSinao davalebis me-2 da me-3 amocanebi.<br />

h!52/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!yb{fcj/!bewjmj!hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />

52/2/ 6.5. (1 da 2_ ara) 3~ 4# 5~ 6 7<br />

- 67 -


52/3/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!yb{fcj/!<br />

moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5<br />

gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba es teqsti. gairkveva, iqve<br />

naxazze mocemuli xazebidan TviTeuli ratomaa Sekruli<br />

texili Tu gaxsnili mrudi.<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2. maTi amoxsnaa:<br />

1. oTxi xazi: Sekruli araa imitom, rom aqvs bolo wertilebi<br />

(xolo Sekrul xazs ar unda hqondes bolo wertilebi);<br />

gaxsnili ki araa imitom, rom SemosazRvravs Siga ares<br />

(gaxsnili xazi ki ar unda SemosazRvravdes arcerT Siga ares).<br />

2. 1-iT gansxvaveba iman gamoiwvia, rom gaxsnil texilTan<br />

SedarebiT Sekrul texilis boloebi erTmaneTs unda daemTxves.<br />

amitom A da T wertilebi SeerTebuli unda iyos monakveTiT da<br />

swored es erTi monakveTi emateba.<br />

52/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!tbqjsjtqjspoj•/!ix. 15.3.<br />

52/5/! njmjpojt! gbshmfcTj! bewjmj! hbnsbwmfcb.hbzpgb! `!<br />

sbtbd! bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! erTi moswavle Seasrulebs<br />

dafaze (TviTeuli gamoTvlis dasrulebis Semdeg is jdeba da<br />

sxva moswavle gamodis dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

4 · 2100 = 4 · (2000 + 100) = 8000 + 400 = 8400.<br />

300 · 20 = 300 · 2 · 10 = 600 · 10 = 6000.<br />

96000 : 3 = ? romeli ricxvi unda gavamravloT 3-ze, raTa<br />

miviRoT 960? {30000+2000 = 32000}.<br />

800000 : 2 = 400000, amitom 800000 : 20 = 40000.<br />

2500 : 2 = 1250 68000 : 2 = 34000.<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />

msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />

h!53/!bewjmj!hbnsbwm/.hbzpgb/!!nprnfe/!Tfnpxn/!tbqjsjtqjspUj/!<br />

53/2/ 6.6. (1 _ ara) 2~ 3~ 4 5 6! 7#<br />

53/3/!fsUnbofUjt!tbqjsjtqjsp!nprnfefcfcj


sbtbd! bs! tXjsefcb! rwfTnjxfsb/! ! erTi moswavle Seasrulebs<br />

dafaze (TviTeuli gamoTvlis dasrulebis Semdeg is jdeba da<br />

sxva moswavle gamodis dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

25 · 30 = 25 · 3 · 10 = 75 · 10 = 750.<br />

115 · 6 = (100 + 15) · 6 = 600 + 15 · 6 = 3 · 5 · 6 =<br />

= 600 + 3 · 30 = 690.<br />

6000 : 2 = 3000 amitom 6000 : 4 = 1500.<br />

900000 : 3 = 300000.<br />

120000 : 2 = 60000. 120000 : 4 = 30000. 120000 : 3 = 40000.<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />

msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />

54/!tblpouspmp!xfsb!$!7/!<br />

yuradReba! am gakveTilze masw.-ma gaafrTxilos moswavleebi,<br />

rom momdevno gakveTilisaTvis moitanon farglebi.<br />

1. udides 4 qulas TiTo SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

2. sul oTxi nabijia: ori gamoTvla da ori Semowmeba.<br />

TiToSi iwereba TiTo q.<br />

3. udides 4 qulas dalagebis TiTo SecdomisTvis akldeba<br />

TiTo q.<br />

4. esaa 4-quliani amocana: pirveli xazis daxazva _ 1 q;<br />

meorisa _ 1 q; mesamisa _ 2 q. Tuki area mcdari an mesame<br />

xazis gadakveTebi _ akldeba 1 q.<br />

5. pasuxebi: I rigi: I. monakveTebi (41_11)-iT; II. monakveTebi<br />

(41_11_3)-iT; III. xazebi (11+3)-iT; IV. texilebi 11-iT.<br />

II rigi: I. monakveTebi (25_4)-iT; II. monakveTebi (25_4_2)iT;<br />

III. xazebi 25-iT; IV. xazebi (4+2)-iT.<br />

esaa 6-quliani amocana: I srulad _ 1 q, II srulad _ 1 q,<br />

III srulad _ 2 q da IV srulad _ 2 q; III an IV nawilobriv<br />

(mxolod marTebuli pasuxi metobaze ramdeniT metobis gareSe)<br />

_ 1 q. gamoTvlis erTi meqanikuri Secdoma qulas ar aklebs.<br />

Tavi VII<br />

h!55/!nprnfefcjt!Tfnpxnfcb!tbqjsjtqjspUj/!gbshmjt!ynbsfcb/<br />

55/2/ 6.7. (1 _ ara) 2~ 3# 4# 5~ 6~ 7~<br />

7.1. 1 2 3 4 5~ 6#<br />

55/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfnefhjt! Tfnefhj-! xjojt!<br />

xjob•/!ix. 23.3.<br />

- 69 -


55/4/! fsUnbofUjt! tbqjsjtqjsp! nprnfefcfcj


oTxmonakveTiani Sekruli texili; askuTxedi.<br />

_ ra kanonzomierebiTaa Sedgenili es cxrili? {cxrilis zeda<br />

striqonSi weria nakvTi, qveda striqonSi _ misi sazRvari}.<br />

Camoayalibos Teonamac (susti moswavle).<br />

56/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywfcj•/!<br />

Catardeba iseve, rogorc 21.3, oRond gansxvaveba isaa, rom<br />

gamosacnobia ori ricxvi _ sakleb-maklebi, an ori Sesakrebi, an<br />

ori Tanamamravli, an gasayof-gamyofi. Tanac, gansxvavebiT wina<br />

TamaSebisagan, pasuxTa sxvadasxva SesaZleblobaa. masw.-i ambobs: _<br />

Cavifiqre ricxvi, gamovakeli meore ricxvi, sxvaoba miviRe<br />

7250. romeli saklebi da maklebi SeiZleboda Camefiqrebina?<br />

{magaliTad, 7300 da 50; anda 7260 da 10} Cavifiqre ricxvi,<br />

mivumate meore ricxvi, jami miviRe 69000. romeli Sesakrebebi<br />

SeiZleboda Camefiqrebina? {60000 da 9000, anda 65000 da<br />

4000}. oRond, 0 ar iTvleba!<br />

es pirveli wre Zalian advilia. momdevno wreze cota<br />

rTuldeba: Cavifiqre ori Tanamamravli, gadavamravle, miviRe 90<br />

(anda: 360, 6400, 30000, 44 da sxva). romeli Tanamamravlebi<br />

SeiZleboda Camefiqrebina? oRond, 1 ar iTvleba!<br />

56/5/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbnsbwmfcjtbt/!<br />

erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />

dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />

dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

97 · 5 = (100 _ 3) · 5 = 100 · 5 _ 3 · 5 = 500 _ 15 = 485.<br />

3 · 994 = 3 · (1000 _ 6) = 3000 _ 18 = 2982.<br />

_ vin moigonebs advili xerxiT gamravlebis kidev erT amgvar<br />

magaliTs? (moswavlis mier Camoyalibebuli gamravlebac aseve<br />

Sesruldeba).<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />

msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />

h!57/!Tftb[mfcm/!bnpxfsb/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb/!<br />

57/2/ 7.3. (1 _ ara) 2 3# 4 5# 6~<br />

57/3/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxfsb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis teqstis<br />

ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />

57/4/!UbnbTj;!hb{pnwb•/!<br />

ix. 26.3. axla, cxadia, sxva rame gaizomeba.<br />

- 71 -


57/5/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbnsbwmfcjtbt/!<br />

erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />

dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />

dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

2 · 9960 = 2 · (10000 _ 40) = 20000 _ 80 = 19920.<br />

1997 · 4 = (2000 _ 3) · 4 = 8000 _ 12 = 7988.<br />

_ vin moigonebs advili xerxiT gamravlebis kidev erT amgvar<br />

magaliTs? (moswavlis mier Camoyalibebuli gamravlebac aseve<br />

Sesruldeba).<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali<br />

msjelobiT unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />

h!58/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxfsb/!gsDyjm/!hbytojt!xftjt!hbnpzfo/!<br />

! 58/2/ 7.4. (1 _ ara) 2# 3 4~ 5# 6<br />

58/3/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxfsb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-4 gakveTilis teqstis<br />

ZiriTadi sakiTxebi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />

58/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!!ix. 32.3.<br />

58/5/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbnsbwmfcjtbt/!<br />

erTi moswavle Seasrulebs dafaze (TviTeuli gamoTvlis<br />

dasrulebis Semdeg is jdeba da sxva moswavle gamodis<br />

dafasTan), sxvebi _ rveulebSi:<br />

3 · 149000 = 3 · (150000 _ 1000) = 450000 _ 3000 = 447000.<br />

195000 · 4 = (200000 _ 5000) · 4 = 800000 _ 20000 = 780000.<br />

_ vin moigonebs advili xerxiT gamravlebis kidev erT amgvar<br />

magaliTs, oRond SekrebisaTvis? (moswavlis mier Camoyalibebuli<br />

gamravlebac aseve Sesruldeba).<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli moqmedeba xmamaRali msjelobiT<br />

unda aRiweros (ras vakeTebT) da unda aixnas.<br />

amgvari gamoTvlebisas umjobesia mravalniSna ricxvis<br />

zepirad dasaxeleba. magaliTad, 800000 _ 20000 zepirad Zneli<br />

Sesasrulebelia, magram advilia ase:<br />

800 aTasi _ 20 aTasi = 780 aTasi.<br />

h!59/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbnsbwmfcb/!<br />

! 59/2/ 7.5. (1 _ ara) 2 3 4# 5 6 7~<br />

59/3/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywjt! bewjmj! hbnsbwmfcb/!!<br />

moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-5<br />

- 72 -


gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-5 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gavimeoroT ukve naswavli, advilad saangariSo SemTxveva:<br />

30015 · 4 = (30000 + 15) · 4 = 120000 + 60 = 120060.<br />

bolos dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />

59/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sbnefoj!tboujnfusjb•/!<br />

masw.-s ukavia saklaso metriani saxazavi. masze sxvadasxva<br />

adgilas adebs TiTs. moswavlem unda upasuxos, Tu ramdeni<br />

santimetria dasawyisidan aqamde.<br />

59/5/! xsfyb{j! eb! njtj! yb{wb! gbshmjU/! ! _ gavixsenoT, ras<br />

ewodeba wrexazi {wrexazi aris wris sazRvari} sWirdeba Tu<br />

ara mas gaferadeba? {ara} ratom? {imitom, rom mxolod<br />

sazRvaria, mxolod xazia, Signidan carielia}.<br />

bolos, moswavleebi sakuTar rveulebSi fargliT daxazaven<br />

erTi-or wrexazs, masw.-i Seamowmebs, Tu ramdenad kargad xmaroben<br />

fargals.<br />

h!5:/!tblpouspmp!xfsb!$!8/!<br />

1. udides 4 qulas moqmedebaTa rigis arevisaTvis akldeba 2<br />

q; or-ori meqanikuri SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

2. udides 4 qulas dalagebis TiTo SecdomisTvis akldeba<br />

TiTo q.<br />

3. udides 4 qulas dalagebis TiTo SecdomisTvis akldeba<br />

TiTo q.<br />

4. udides 5 qulas wveroebis ganlagebis TiTo SecdomisTvis<br />

akldeba TiTo q. aseve akldeba wrexazis cudad daxazvis gamoc.<br />

Tuki texilis sigrZe saWiro sigrZisagan gansxvavdeba 5 mm-iT an<br />

metiT 1 sm-mde _ akldeba 1 q, Tuki gansxvavdeba 1 sm-ze metiT<br />

_ akldeba 2 q.<br />

5. pasuxebi: I rigi: 24810, 24806, 16810, 16806, 24010,<br />

24006, 16010, 16006, 24800, 16800, 24000, 16000.<br />

II rigi: 12607, 12610, 33607, 33610, 12007, 12010, 33007,<br />

33010, 12600, 33600, 12000, 33000.<br />

Secdoma SeiZleba iyos saWiro ricxvis gamotoveba an zedmeti<br />

ricxvis Camateba. or-ori amgvar SecdomisTvis udides 5<br />

qulas akldeba TiTo q.<br />

Tavi VIII<br />

- 73 -


h!61/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbnsbwmfcb/!<br />

61/2/ 7.6. 1~ 2~ 3# 4~ 5~ 6~<br />

8.1. 1~ 2~ 3 4~ 5~ 6~ 7<br />

61/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj! 21111.jt!<br />

gbshmfcTj•/!!ix. 39.3.<br />

61/4/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbnsbwmfcb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-5 gakveTilis teqsti.<br />

Semdeg swrafad Sesruldeba advili gamravleba. masw.-i<br />

erToblivi msjelobisas gamokveTs, rom amisTvis gvWirdeba<br />

TanamamravlTa gadajgufebis naswavli wesi.<br />

6 · 8000 (anu 8 aTasi) = 6 · 8 · 1000 = 48 · 1000 = 48000.<br />

250000 (anu 250 aTasi) · 3 = 250 · 1000 · 3 = 250 · 3 · 1000 =<br />

750 · 1000 = 750000.<br />

8 · 11011 = ? jer gamovTvaloT 8 · 11 = 8 · (10 + 1) =<br />

8 · 10 + 8 = 88.<br />

8 · 11011 = 8 · (11000 + 11) = 8 · 11000 + 8 · 11 =<br />

8 · 11 · 1000 + 88 = 88000 + 88 = 88088 (88 aTas 88).<br />

h!62/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />

62/2/!! 8.2. (1 _ ara) 2~ 3# 4 5 6<br />

62/3/!UbnbTj;!`hvebTj!yfmjt!Dbzpgb!eb!hbnpdopcb~.<br />

masw.-i naWris gudaSi Cayris kubebs, aguredebs, piramidebs,<br />

burTebsa da sxva sxeulebis modelebs; agreTve nakvTebis<br />

modelebs: plastmasis an magari muyaos kvadratebs, wreebs,<br />

rgolebs, sxvadasxvagvar samkuTxedebs, mkveTrad wagrZelebul<br />

marTkuTxedebs, sxvagvar oTxkuTxedebs, tolgverdebian an<br />

eqvskuTxedebs an rvakuTxedebs (an erTs, an meores _ radganac<br />

isini erTmaneTisagan Zneli gansarCevia!) da ramdenime<br />

uswormasworo nakvTs. moswavleebma rig-rigobiT unda Cayon<br />

gudaSi xeli, aiRon erTi modeli da gudaSi Cauxedavad, xeliT<br />

mosinjviT gamoicnon, ra aris. uswormasworo nakvTze unda<br />

Tqvan `sxva nakvTi~; kubisa da burTis garda sxva sxeulze _<br />

`sxva sxeuli~. pasuxis Semdeg moswavle amoiRebs models<br />

gudidan da yvela naxavs, SeeSala Tu ara. Semdeg models isev<br />

Caabruneben gudaSi, masw.-i aurevs da momdevno moswavles<br />

Caayofinebs xels.<br />

TamaSis dawyebamde masw.-i klass kargad uCvenebs, Tu radara<br />

- 74 -


modelebs Cayris gudaSi da urCevs, daimaxsovron. _ aqaa<br />

kvadratebi, wreebi, rgolebi, sxvadasxvagvari samkuTxedebi da<br />

kidev sxva nakvTebi _ xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi da sxva.<br />

Tqven rig-rigobiT unda CayoT gudaSi xeli, aiRoT erTi nakvTi<br />

da gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT swrafad gamoicnoT, es<br />

ra nakvTia: kvadrati, wre, rgoli, sxvadasxvagvari samkuTxedi<br />

Tu sxva rame. uswormasworo eqvskuTxedebisa da oTxkuTxedebis<br />

gamocnoba Znelia. amitom maT nu gamoicnobT, TqviT mxolod:<br />

sxvagvari nakvTi.<br />

62/4/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />

moswavleebs win unda edoT gadaSlili saxelmZRvanelo, me-2<br />

gakveTilis teqstze (romelic Sin unda hqondeT wakiTxuli).<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />

h!63/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />

63/2/ 8.3. (1 _ ara) 2 3 4 5~ 6 7<br />

63/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!<br />

eblblvofcb•/!!ix. 13.3.<br />

63/4/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywjt!bewjmj!hbzpgb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqsti. Semdeg<br />

gairCeva amocana 1.<br />

!<br />

h!64/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!<br />

64/2/ 8.4. (1 _ ara) 2~ 3 4# 5# 6 7<br />

64/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!oblwUfcjt!dopcb•/!<br />

am TamaSisaTvis masw.-s winaswar unda hqondes momzadebuli<br />

muyaosgan gamoWrili sxvadasxvagvari da sxvadasxva feris<br />

wreebi, rgolebi, kvadratebi, samkuTxedebi, oTxkuTxedebi,<br />

xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi da ase Semdeg _<br />

yvela naswavli nakvTi. masw.-i moswavles wamierad uCvenebs<br />

nakvTs, Semdeg xeliT faravs an parkSi malavs. moswavlem unda<br />

Tqvas, romeli nakvTi iyo.<br />

rac ufro Zneli sacnobia nakvTi (sxvadasxvagvari xuTkuTxedebi,<br />

eqvskuTxedebi da ase Semdeg), miT ufro met xans vuCvenebT<br />

nakvTs. advilad sacnobebs (wre, rgoli, samkuTxedebi) ki<br />

vuCvenebT myisierad da isic mxolod pirvel wreze.<br />

64/4/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d. moswavleebs win unda edoT<br />

- 75 -


gadaSlili saxelmZRvanelo, me-4 gakveTilis teqstze (romelic<br />

Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba<br />

am teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

h!65/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />

65/2/ 8.5. (1 _ ara) 2# 3 4~ 5~ 6~ 7!<br />

65/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywfcj•/! ix.<br />

45.3.<br />

65/4/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d. gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt!<br />

hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!jer swrafad gameordeba me-4 gakveTilis<br />

teqstis ZiriTadi sakiTxebi. gameordeba amdagvarive naswavli<br />

wesi gamravlebisaTvis. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

!<br />

h!66/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />

66/2/ 8.6. (1 _ ara) 2~ 3 4~ 5 6# 7!<br />

66/3/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!moswavleebi win<br />

daideben saxelmZRvanelos gare ydas. daakvirdebian varskvlavebian<br />

naWrelas. _ gaimarjvebs is, vinc Tavis rveulSi<br />

swrafad amoxazavs yvelaze met sxvadasxvanair oTxkuTxeds!<br />

masw.-i dainiSnavs dros (2-3 wuTi, meti araa saWiro), Semdeg<br />

brZanebs: _ yvelam dados fanqari! _ da momdevno erT wuTSi<br />

gamoavlens ramdenime gamarjvebuls.<br />

66/4/!hbzpgjtb!eb!Tflsfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

(a+b+c) : d = a : d + b : d + c : d. gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt!<br />

hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!jer swrafad gameordeba me-4 gakveTilis<br />

teqstis ZiriTadi sakiTxebi. gameordeba amdagvarive naswavli<br />

wesi gamravlebisaTvis. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

h!67/!tblpouspmp!xfsb!$!9/!<br />

1. udides 4 qulas or-ori SecdomisTvis akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo gayofaSi or-ori nabijia: gasayofis warmodgena<br />

saWiro jamad da Semdeg gayofis Sesruleba. TiTo am nabijSi<br />

iwereba TiTo q. or-ori meqanikuri Secdoma mxolod TiTo<br />

qulas aklebs.<br />

3. Tuki dawyebulia sigrZeTa sm-ebSi marTebulad gadayvana _<br />

ukve iwereba 1 q. Tuki es araa, magram sigrZeTa erTi mainc<br />

Sekrebaa Catarebuli marTebulad _ 1 q. Semdeg Sekrebis TiTo<br />

- 76 -


SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

4. pasuxebi: I rigi: 81351 > 80861 (erTaderTia); 917560 <<br />

920200 an 907560 < 920200 (aq SeiZleba Caiweros ori<br />

cifri); 6889 < 6892 (erTaderTia).<br />

II rigi: 3909 > 3895 (erTaderTia); 137508 < 137514<br />

(erTaderTia); 86106 > 78000 an 96106 > 78000 (aq SeiZleba<br />

Caiweros ori cifri).<br />

sul dasaweria 4 utoloba, TiTo utolobis daweraSi _<br />

TiTo q. erTaderTobis orjerve marTebul miTiTebaSi _ 1 q.<br />

sul _ 5 q.<br />

5. pasuxebi: I rigi: I. 8274; II. 2074; III. 6074.<br />

II rigi: I. 3185; II. 9385; III. 4985.<br />

pirveli ricxvi _ 1 q, meore _ 1 q, mesame _ 3 q. udides 5<br />

qulas or-ori mcire SecdomisTvis (saWiro cifris nacvlad<br />

misi momdevno cifris SerCeva uyuradRebobis gamo) akldeba<br />

TiTo q; magram TiTo uxeSi SecdomisaTvis (sul sxva cifris<br />

SerCeva) akldeba TiTo q.<br />

Tavi IX<br />

!<br />

h!68/!gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />

68/2/ 8.7. (1 _ ara) 2# 3~ 4# 5~ 6~ 7~<br />

9.1. 1~ 2~ 3 4~ 5~ 6# 7!<br />

68/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj;!211.jtb!eb!2111.jt!hbzpgb/!<br />

TamaSis saxiT gameordeba gakveTili 1-is teqstSi mocemuli<br />

ganayofebi. SekiTxvebis nimuSebi: 1000:25; 100:5; 1000:20...<br />

masw.-i moswavleebs daavalebs, rom kargad iswavlon zepirad<br />

es ganayofebi da gakveTili 1-is teqstSi mocemuli namravlebi!<br />

68/4/! gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt! hbnpzfofcb! hbzpgjtbt/!<br />

nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! fsUojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />

hbsfTf/!<br />

gairCeva me-7 gakveTilis amocana 1. Semdeg:<br />

63735:7 = (63 aTasi + 700 + 35):7 = 63 aTasi :7 + 700:7 +<br />

35:7 = 9 aTasi + 100 + 5 = 9105.<br />

Semdeg Sesruldeba amdagvarive gayofa, magram naSTiani<br />

SemTxveva: 6907:3 = (6000 + 900 + 7):3 =<br />

= 2000 + 300 + 2 (n. 1) = 2302 (n. 1).<br />

h!69/!psnysjwj!vupmpcboj/!!gsDyjmfcjt!hbytob!hbzpgjtbt/!<br />

- 77 -


69/2/ 9.2. 1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5 6 7<br />

69/3/! psnysjwj! vupmpcboj/!moswavleebs win unda edoT gadaSlili<br />

saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze (romelic<br />

Sin unda hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba<br />

es teqsti, Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

69/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

winadadebaTa nimuSebi:<br />

1) kvadratis oTxive gverdi tolia.<br />

2) kvadratis xuTive gverdi tolia.<br />

3) eqvskuTxeds yovelTvis eqvsi gverdi aqvs.<br />

4) xuTkuTxeds yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />

5) oTxkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />

6) samkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />

7) marTkuTxedis yvela gverdi monakveTia.<br />

8) yvela kvadrati oTxkuTxedia.<br />

9) yvela marTkuTxedi oTxkuTxedia.<br />

10) yvela marTkuTxedi samkuTxedia.<br />

11) yvela marTkuTxedi rvakuTxedia.<br />

12) arcerTi marTkuTxedi araa xuTkuTxedi.<br />

13) arcerTi kvadrati araa eqvskuTxedi.<br />

14) yvela monakveTs ori bolo aqvs.<br />

15) monakveTis orive bolo wertilebia.<br />

16) monakveTis orive bolo wreebia.<br />

17) monakveTis samive bolo wertilebia.<br />

18) monakveTis oTxive bolo wertilebia.<br />

69/5/! gsDyjmfcjt! hbytojt! xftjt! hbnpzfofcb! hbzpgjtbt/!<br />

nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! fsUojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />

hbsfTf/!!jer gairCeva amocana 3. Semdeg iseve, rogorc 57.3-Si,<br />

Sesruldeba (naSTiani) gayofa: 32009:5 990050:9<br />

75024:3 = magaliTad: 75024:3 = (75000 + 24):3 = 75<br />

aTasi :3 + 24:3 = 25 aTasi + 8 = 25008.<br />

820030:4 = (800 aTasi + 20 aTasi + 30):4 = 200 aTasi +<br />

5 aTasi + 7 (n. 2) = 205 aTas 7 (n. 2) _ 205007 (n.2).<br />

h!6:/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmjt!eb!bewjmj!hbzpgjt!TfnUywfwfcj/!<br />

6:/2/ 9.3. (1 da 2 _ ara) 3! 4# 5# 6~ 7<br />

6:/3/!UbnbTj!`!txsbgj!qbtvyfcj;!211.jtb!eb!2111.jt!hbzpgb/!<br />

- 78 -


ix. 57.2. SigadaSig daemateba `swrafi pasuxebi _ gamravlebagayofa<br />

ricxvTa xazze~ _ ix. 27.2.<br />

masw.-i moswavleebs daavalebs, rom kargad iswavlon zepirad<br />

gakveTili 1-is teqstSi mocemuli namravlebi da Sesabamisi<br />

ganayofebi!<br />

6:/4/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywjt! bewjmj! hbzpgb! eb!<br />

gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />

jer gairCeva amocanebi 1 da 2. Semdeg Sesruldeba gayofa:<br />

140000:7 = 140 aTasi :7 = 20 aTasi = 20000.<br />

36031:6 = (36000 + 31):6 = 6000 + 5 (n. 1) = 6005 (n. 1).<br />

600000:12 = 5000; 5000:25 = 200.<br />

yuradReba! yuradReba unda mivaqcioT mesame gayofisas<br />

nulebis damaxsovrebas: erTi nuli xom 6-ians mivakuTvneT,<br />

davitoveT 60, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara xuTi cali,<br />

aramed oTxi cali nuliani!<br />

aseve, meoTxe gayofisas erTi cali nuliani mivakuTvneT 5ians,<br />

davitoveT 50, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara sami<br />

cali, aramed ori cali nuliani!<br />

h!71/!bewjmj!hbzpgjt!TfnUywfwfcj/!!psnysjwj!vupmpcboj/!<br />

! 71/2/ 9.4. (1, 2 da 3 _ ara) 4~ 5 6 7<br />

71/3/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywjt! bewjmj! hbzpgb! eb!<br />

gsDyjmfcjt!hbytojt!xftjt!hbnpzfofcb!hbzpgjtbt/!<br />

jer gairCeva amocana 1. Semdeg Sesruldeba gayofa:<br />

40060:5 = (40000 + 60):5 = 8000 + 12 = 8012.<br />

300071:6 = (300000 + 60 + 11):6 = 50000 + 10 + 1 (n. 5) =<br />

50011 (n. 5).<br />

400024:8 = (400000 + 24):8 = 50000 + 3 = 50003.<br />

20050:4 = (20000 + 50):4 = 5000 + (40 + 10):4 =<br />

5000 + 10 + 2 (n.2) = 5012 (n. 2).<br />

yuradReba! yuradReba unda mivaqcioT pirveli gayofisas<br />

nulebis damaxsovrebas: erTi nuli xom 4-ians mivakuTvneT,<br />

davitoveT 40, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara oTxi cali,<br />

aramed sami cali nuliani!<br />

aseve, meore gayofisas erTi nuli xom 3-ians mivakuTvneT,<br />

davitoveT 30, amitom damaxsovrebuli gvqonda ara xuTi cali,<br />

aramed oTxi cali nuliani!<br />

aseve iyo mesame da meoTxe gayofisasac da saSinao davalebis<br />

- 79 -


1-li amocanis pirveli da meore gayofisasac!<br />

71/4/!UbnbTj;!tjuzwfcjt!Tfehfob!)btpfcjt!hbnfpsfcjU*•/!<br />

esaa kombinatorikuli TamaSi. masw.-i dafaze msxvilad dawers<br />

ramdenime asos, xmovnebsac da Tanxmovnebsac, magaliTad: a, i, g,<br />

T, w, n. gaimarjveben isini, vinc am asoebiT yvelaze met<br />

sityvas Seadggens. asoebis gameoreba SeiZleba (magaliTad: TiTi,<br />

wigni, TaTi, gia, gani, ia, ai, win... SeiZleba zmnebica da<br />

sazogadod, yovelgvari sityva!). masw.-i dainiSnavs dros (3-4<br />

wuTi), moswavleebi Cumad daweren sityvebs TavianT rveulebSi.<br />

drois gasvlis Semdeg masw.-i brZanebs: _ aba, yvelam dados<br />

kalmistari! vis ramdeni sityva aqvs Sedgenili? sityvebis<br />

wakiTxva jer ar gvinda, jer daTvaleT da miTxariT, vis<br />

ramdeni sityva aqvs! (ityvian) aha, yvelaze meti hqoniaT natos,<br />

ias da tariels. waikiTxeT Tqveni sityvebi! (waikiTxaven) ara,<br />

ias SeSlia! aba, ratom ar varga sityvebi `ginda~ da `winda`?<br />

{imitom, rom gamoyenebulia aso d _ romelic araa Cvens siaSi}<br />

amitom ias oriT naklebi sityva hqonia. gaimarjves natom da<br />

tarielma. axla sxvebma miTxariT, raime sxva sityvac xom ar<br />

SegidgeniaT?<br />

71/5/! psnysjwj! vupmpcboj/! masw.-is SekiTxvebiT swrafad<br />

gameordeba me-2 gakveTilis teqsti, Semdeg dawvrilebiT<br />

gairCeva amocanebi 2 da 3.<br />

h!72/!tywbhwbsj!bewjmj!hbzpgb!fsUojTob!sjdyw{f/!<br />

72/2/ 9.5. (1 _ ara) 2~ 3 4~ 5 6! 7#<br />

72/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

winadadebaTa nimuSebi: 1) wris yvela wvero wertilebia.<br />

2) zog monakveTs mxolod erTi bolo aqvs.<br />

3) rgolis yvela wvero wertilebia.<br />

4) wris yvela gverdi monakveTebia.<br />

5) rgolis yvela gverdi monakveTebia.<br />

6) kvadratis oTxive gverdi wertilebia.<br />

7) SvidkuTxedis Svidive wvero monakveTebia.<br />

8) zogi cxrakuTxedis Svidive gverdi tolia.<br />

9) yovel monakveTs ori gverdi aqvs.<br />

10) yovel texils xuTi wvero aqvs.<br />

11) zog texils xuTi wvero aqvs.<br />

- 80 -


12) yoveli texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba.<br />

13) texili swori xazia.<br />

14) monakveTi swori xazia.<br />

15) mrudi xazi ar SeiZleba iyos texili.<br />

72/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! tywbhwbsj! bewjmj! hbzpgb!<br />

fsUojTob!sjdyw{f/!!jer gairCeva 1-li amocana.<br />

Semdeg Sesruldeba cota sxvagvari gayofani _ roca gasayofis<br />

daSla SesakrebTa jamad sxvagvaradaa saWiro _ ara 100-isa Tu<br />

1000-is gamoyofiT:<br />

100:3 = ? umjobesia, ase: 100 = 90 + 10, amitom: 100:3 =<br />

(90 + 10):3 = 30 + 3 (n. 1) = 33 (n. 1).<br />

111:3 = ? _ rogor davSaloT 111? bunebrivia 100 + 11,<br />

magram es ar ivargebs, radgan 100... iyofa Tu ara unaSTod 3ze?<br />

{100 ar iyofa unaSTod 3-ze} magram amgvari daSlisas<br />

pirveli Sesakrebi unaSTod unda iyofodes! maS, rogor<br />

davSaloT 111? {90 + 21}. amitom:<br />

97:4 = (80 + 17):4 = 20 + 17:4 = 20 + 4 (n. 1) = 24 (n. 1).<br />

h!73/!tywbhwbsj!bewjmj!hbzpgb!fsUojTob!sjdyw{f/!<br />

! 73/2/ 9.6. (1 _ ara) 2~ 3# 4# 5~ 6! 7<br />

73/3/!UbnbTj;!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!!<br />

961!±!26•/!!ix. 14.3.<br />

73/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! tywbhwbsj! bewjmj! hbzpgb! fsUoj.<br />

Tob!sjdyw{f/!jer gairCeva amocana 1. Semdeg Sesruldeba gayofa:<br />

1000:3 = (900 + 90 + 10):3 = 300 + 30 + 3 (n. 1) = 333 (n. 1).<br />

111:3 = (90 + 21):3 = 30 + 7 = 37.<br />

7000:6 = (6000 + 600 + 360 + 40):6 = 1000 + 100 + 60 + 6 (n.4) =<br />

1166 (n.4).<br />

h!74/!tblpouspmp!xfsb!$!:/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba<br />

TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. mcdaria meore utoloba, radgan 400 araa 400-ze meti da<br />

300 araa 300-ze meti. gamoTvlis TiTo SecdomisTvis udides 4<br />

qulas akldeba TiTo q.<br />

4. gasarkvevia 8 wona, or-orSi iwereba TiTo q. metnaklebobis<br />

gamoTvalSic iwereba 1 q, sul _ 5 q.<br />

- 81 -


5. udides 4 qulas akldeba TiTo q saWiro mraval-<br />

kuTxedis gverdebis raodenobis TiTo SecdomisTvis.<br />

Tavi X<br />

h!75/!sjdywjt!djgsUb!kbnj/!hbnfpsfcb;!rwfTnjx/!Tfls/.hbnplm/!<br />

75/2/ 9.7. 1~ 2# 3 4 5# 6~ 7~<br />

10.1. (1 da 2 _ ara) 3# 4# 5# 6!<br />

! 75/3/! sjdywjt! djgsUb! kbnj/!_ ras ewodeba ricxvis cifrTa<br />

jami? Semdeg swrafad gairCeva amocana 1.<br />

! 75/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!djgsUb!kbnj/!<br />

masw.-i moswavles usaxelebs ricxvs (magaliTad: samocdaCvidmeti,<br />

aTas oci, orasi aTasi, xuTas ormocdaaTi...), moswavle<br />

angariSobs cifrTa jams.<br />

! 75/5/! hbnfpsfcb;! rwfTnjxfsjU! Tflsfcb.hbnplmfcb/! Sesruldeba<br />

igive Sekreba da igive gamokleba, rac saSinao davalebis<br />

me-2 amocanaSi, oRond gverdiT miewereba igive qveSmiweriT<br />

moqmedeba saTanrigo Sesakrebebze _ iseve, rogorc iyo 6.2-Si.<br />

Sesruldeba qveSmiweriT Sekreba, rogorc yovelTvis, TviTeuli<br />

nabijis xmamaRali aRweriTa da dasabuTebiT:<br />

45071 4 · aTiaTasi + 5 · aTasi + 0 · asi + 7 · aTi + 1<br />

+<br />

9099 9 · aTasi + 0 · asi + 9 · aTi + 9<br />

________ _____________________________________<br />

mTavaria, moswavleebma kargad daasabuTon, Tu ratom unda<br />

davweroT erTeulTa qveS erTeulebi, aTeulTa qveS _ aTeulebi<br />

da ase Semdeg, ras niSnavs `erTis damaxsovreba~ da sxva. mTeli<br />

algoriTmi kargad unda gaiazron da daasabuTon. aseve,<br />

qveSmiweriT gamoklebisas ras niSnavs `sesxeba~ da sxva.<br />

45071 4 · aTiaTasi + 5 · aTasi + 0 · asi + 7 · aTi + 1<br />

_<br />

9099 9 · aTasi + 0 · asi + 9 · aTi + 9<br />

________ _____________________________________<br />

h!76/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjx/!hbnsbwmfcb!fsUojTob{f/!<br />

dawvrilebiTi aRwera _ ix. $ 7<br />

qveSmiweriT gamravlebisas<br />

gamravlebis niSnad jobia -is dawera · -is nacvlad.<br />

h!77/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjx/!hbnsbwmfcb!fsUojTob{f/!<br />

- 82 -


! 77/2/ 10.3. 1# 2 3 4 5~ 6 7#<br />

! 77/3/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb!fsUjt!hbnpupwfcjU•/!<br />

iseve, rogorc Tvlisa da ukuTvlisas (18.2), oRond unda<br />

gamotovon TiTo ricxvi. daiwyeben, magaliTad, 191-dan, unda<br />

daasaxelon mxolod kenti ricxvebi (cxadia, am sityvis gareSe!)<br />

_ masw.-is taSamde.<br />

momdevno wreze unda daiwyon, magaliTad, 880-dan da<br />

daasaxelon mxolod luwi ricxvebi _ masw.-is taSamde.<br />

! 77/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbnsbwmfcb!<br />

fsUojTob! sjdyw{f/! Catardeba iseve, rogorc 65.3, srulad,<br />

cota garTulebuli gamoTvla: roca damaxsovrebulTa Sekrebis<br />

Semdeg kidev unda davimaxsovroT: 47990 · 8.<br />

h!78/!mvxj!eb!lfouj!sjdyw/!bewjmj!hbnsbwm/!psojTob!sjdyw{f/!<br />

78/2/ 10.4. (1 _ ara) 2~ 3# 4 5 6~ 7!<br />

! 78/3/! mvxj! eb! lfouj! sjdywfcj/! masw.-is SekiTxvebiT<br />

damuSavdeba me-4 gakveTilis teqsti, Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

! 78/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

winadadebaTa nimuSebi: 1) kvadratis oTxive gverdi tolia.<br />

2) kvadratis xuTive gverdi tolia.<br />

3) eqvskuTxeds yovelTvis eqvsi gverdi aqvs.<br />

4) xuTkuTxeds yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />

5) oTxkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />

6) samkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />

7) marTkuTxedis yvela gverdi monakveTia.<br />

8) yvela kvadrati oTxkuTxedia.<br />

9) yvela marTkuTxedi oTxkuTxedia.<br />

10) yvela marTkuTxedi samkuTxedia.<br />

11) yvela marTkuTxedi rvakuTxedia.<br />

12) arcerTi marTkuTxedi araa xuTkuTxedi.<br />

13) arcerTi kvadrati araa eqvskuTxedi.<br />

14) yvela monakveTs ori bolo aqvs.<br />

15) monakveTis orive bolo wertilebia.<br />

16) monakveTis orive bolo wreebia.<br />

17) monakveTis samive bolo wertilebia.<br />

18) monakveTis oTxive bolo wertilebia.<br />

! 78/5/! bewjmj! hbnsbwmfcb! psojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />

- 83 -


hbsfTf/! arsebiTad, es ukve naswavli gvaqvs. viyenebT naswavl<br />

wesebs: gamravlebisa da Sekrebisa a · (b+c) = a · b + a · c da<br />

TanamamravlTa gadajgufebisa a · (b · c) = a · b · c.<br />

12 · 15 = 12 · (10+5) = 120 + 60 = 180.<br />

250 · 12 = 250 · (4 · 3) = 250 · 4 · 3 = 1000 · 3 = 3000.<br />

40 · 35 = 40 · (5 · 7) = 40 · 5 · 7 = 200 · 7 = 1400.<br />

h!79/!bewjmj!hbnsbwmfcb!psojTob!sjdyw{f!rwfTnjxfsjt!hbsfTf/!<br />

79/2/ 10.5. 1# 2~ 3# 4~ 5# 6 7<br />

! 79/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />

yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

! 79/4/! bewjmj! hbnsbwmfcb! psojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />

hbsfTf/!Catardeba iseve, rogorc 67.4:<br />

16 · 2500 = 4 · 4 · 2500 = 4 · 10000 = 40000.<br />

360 · 11 = 360 · (10+1) = 3600 + 360 = 3960.<br />

35 · 12 = 35 · (10+2) = 350 + 70 = 420.<br />

25 · 800 = 25 · 8 · 100 = 200 · 100 = 20000.<br />

h!7:/!mvxj!eb!lfouj!sjdyw/!!bew/!hbnsbwm/!psojTob!sjdyw{f/!<br />

7:/2/ 10.6. (1 da 2 _ ara) 3# 4 5 6~ 7!<br />

! 7:/3/!mvxj!eb!lfouj!sjdywfcj/!<br />

jer gameordeba, Tu ras ewodeba luwi ricxvi da ras _ kenti<br />

ricxvi. Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 2.<br />

! 7:/4/!UbnbTj;!Uwmb!eb!vlvUwmb!fsUjt!hbnpupwfcjU•/!!<br />

ix. 66.2.<br />

! 7:/5/! bewjmj! hbnsbwmfcb! psojTob! sjdyw{f! rwfTnjxfsjt!<br />

hbsfTf/! kargad gairCeva amocana 1. Sesruldeba erTi-ori<br />

amdagvarive gamoTvla.<br />

h!81/!tblpouspmp!xfsb!$!21/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

4. xuTkuTxedis or-ori mocemuli sigrZis gverdis<br />

daxazvisaTvis iwereba TiTo q. perimetris gamoTvlis marTebuli<br />

dawyebisaTvis (sigrZeTa Sekrebis dawyebisaTvis) _ 1 q. mexuTe<br />

gverdis gazomvisaTvis _ 1 q. perimetris marTebulad<br />

- 84 -


gamoTvlisaTvis _ kidev 1 q. sul _ 5 q.<br />

5. gamoklebisTvis 7 lari _ 3 lari (an, II rigSi: 5 lari _<br />

2 lari) iwereba 1 q. Tuki mosinjulia (gaangariSebulia)<br />

Tevzebis raodenobis erTi mainc SesaZlebloba, Tund mcdari _<br />

1 qula. dasabuTebis magvari msjelobisaTvis _ 1 q. sul,<br />

gamarTuli dasabuTebianad _ 5 q.<br />

amoxsna SeiZleba Tanxebis gayofiT (28:4 an 18:3), an<br />

sxvadasxva SesaZleblobaTa mosinjviT. orive gziT SeiZleba.<br />

Tavi XI<br />

h!82/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!<br />

82/2/ 10.7. 1# 2~ 3# 4# 5~ 6~ 7#<br />

11.1. (1 _ ara) 2 3# 4# 5 6~<br />

! 82/3/!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj; 8500 +_ `1200~. ix. 14.3.<br />

! 82/4/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

(a-b):c = a:c - b:c. wesebi zogadad jer ar Camoyalibdeba _<br />

ubralod, saSinao davalebidan 1-li gakveTilis me-5 amocana<br />

gairCeva dawvrilebiT da daskvnebi Camoyalibdeba am kerZo<br />

SemTxvevisaTvis.<br />

h!83/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob/!<br />

83/2/ 11.2. (1 _ ara) 2# 3 4~ 5# 6<br />

! 83/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywfcj•/!ix. 45.3.<br />

! 83/4/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

(a-b):c = a:c - b:c. masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2<br />

gakveTilis teqsti, Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />

h!84/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />

84/2/ 11.3. 1 2 3 4# 5# 6~<br />

! 84/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!<br />

eblblvofcb•/!ix. 13.3.<br />

! 84/4/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />

vasrulebT moqmedebaTa naswavli wesebis gamoyenebiT. meore<br />

Tanamamravli iyos, magaliTad, samniSna ricxvi: 741 · 128 =<br />

=741 · (8 + 2 · 10 + 1 · 100)= 741 · 8 + 741 · 2 · 10 + 741 · 1 · 100.<br />

CavweroT TviTeuli gamravleba jer cal-calke, qveSmiweriT:<br />

741 741 741<br />

× 8 × 2 × 1<br />

5928 1482 741<br />

- 85 -


axla gamoviyenoT nulebis damaxsovrebis wesi, namravlebs<br />

mivuweroT saTanado `damaxsovrebuli~ nulebi da Semdeg<br />

qveSmiweriT SevkriboT:<br />

5928 + 14820 + 72100. miviRebT saboloo pasuxs 94848.<br />

magram yvelaferi amis gakeTeba SeiZleboda ufro<br />

mosaxerxeblad da naklebi weriT. amisaTvis pirvelad<br />

miRebuli namravlebi Tavidanve erTmaneTis qveS<br />

unda davweroT, raTa isini pirdapir gam-<br />

zadebuli iyos qveSmiweriT Sesakrebad! qveSmiweriT<br />

gamravleba davweroT srulad:<br />

_ aTeulebze gamravlebisas namravli yovelTvis erTi an meti nuliT<br />

bolovdeba, aseulebze gamravlebisas _ ori an meti nuliT.<br />

moswavleebma es nulebi jer-jerobiT weron!<br />

h!85/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />

85/2/ 11.4. 1 (2 _ ara) 3 4 5 6#<br />

! 85/3/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />

Catardeba iseve, rogorc 74.3, gamravldeba igive ricxvebi,<br />

oRond boloSi daemateba msjeloba:<br />

_ simoklisaTvis SeiZleba aRar vweroT<br />

xolme nulebi, magram ar unda dagvaviwydes<br />

wanacvleba! Semoklebisas mesame striqonSi<br />

ewereboda 741, magram sinamdvileSi<br />

igulisxmeba 74100:<br />

masw.-i dafaze gakeTebul CanawerebSi<br />

waSlis marjvena nulebs: _ es nulebi xom zedmetia,<br />

tvirTavs Canawerebs! oRond unda dagvaviwydes wanacvleba!<br />

741<br />

×<br />

128<br />

5928<br />

+ 14820<br />

74100<br />

94848<br />

741<br />

×<br />

128<br />

5928<br />

+ 1482<br />

741<br />

94848<br />

! 85/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

1) raime ricxvis erTze gamravlebiT viRebT nuls;<br />

2) raime ricxvis nulze gamravlebiT viRebT nuls;<br />

3) raime ricxvis erTze gamravlebiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />

4) raime ricxvis nulze gamravlebiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />

5) erTis gamravlebiT raime ricxvze viRebT erTs;<br />

6) nulis gamravlebiT raime ricxvze viRebT nuls;<br />

7) erTis gamravlebiT raime ricxvze viRebT TviTon am ricxvs;<br />

8) nulis gamravlebiT raime ricxvze viRebT TviTon am ricxvs;<br />

9) raime ricxvis erTze gayofiT viRebT nuls;<br />

- 86 -


10) raime ricxvis nulze gayofiT viRebT nuls;<br />

11) raime ricxvis erTze gayofiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />

12) raime ricxvis nulze gayofiT viRebT TviTon am ricxvs;<br />

13) raime ricxvis TavisTavze gayofiT viRebT nuls;<br />

14) raime ricxvis TavisTavze gayofiT viRebT am ricxvs;<br />

15) raime ricxvis TavisTavze gayofiT viRebT erTs...<br />

! 85/5/!hbzpgjtb!eb!hbnplmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

(a-b):c = a:c - b:c.<br />

masw.-is SekiTxvebiT mokled gameordeba me-2 gakveTilis<br />

ZiriTadi sakiTxebi, Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 2.<br />

h!86/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />

86/2/ 11.5. 1~ 2 3 (4 _ ara) 5 6<br />

! 86/3/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!<br />

ix. 55.2, oRond axla amoxazon sxvadasxvanairi Sekruli<br />

texilebi _ mravalkuTxedebis sazRvrebi.<br />

! 86/4/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!<br />

jer gairCeva me-4 amocana.<br />

Semdeg, iseve rogorc 74.2-Si, srulad iwereba qveSmiweriT<br />

gamravleba, oRond rodesac meore Tanamamravls SuaSi nuli<br />

aqvs:<br />

312<br />

×<br />

201<br />

312<br />

+ 0000<br />

62400<br />

62712<br />

rogorc viciT, SeiZleba ar vweroT<br />

marjvena nulebi. aseve, SeiZleba Sua<br />

nulebis striqonic aRar vweroT,<br />

magram samagierod ar unda dagvaviw-<br />

ydes oriT wanacvleba!<br />

312<br />

×<br />

201<br />

+ 312<br />

624<br />

62712<br />

h!87/!tblpouspmp!xfsb!$!22/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. xuTkuTxedis daxazva da Sig saWiro samkuTxedisa _ 2 q<br />

(Tuki samkuTxedi SecdomiT gareTaa, an Sigaa magram mcdarad _<br />

1 q). saerTo gverdis amowera (mxolod erTia) _ 1 q, samive<br />

saerTo wverosi _ 1 q. sul _ 4 q. Tuki yvelaferi kargadaa,<br />

erTi wveros gamorCenisaTvis SeiZleba ar daakldes q.<br />

4. pasuxebi: I rigi: mcdarebia II (magaliTad: 1+2=3) da III<br />

(magaliTad: 5_3=2).<br />

- 87 -


II rigi: mcdarebia I (mag.: 1+3=4) da IV (mag.: 5_2=3).<br />

TiTo mcdari winadadebis amorCevaSi _ TiTo q. TiTo dasa-<br />

sabuTebeli magaliTis dasaxelebaSi _ TiTo q. marTebuli wina-<br />

dadebebis ar amorCevaSi _ 1 q. sul _ 5 q. ese igi, amorCevis<br />

TiTo SecdomisaTvis an dasasabuTebeli magaliTis gamotovebisa<br />

an SecdomisaTvis akldeba TiTo q.<br />

5. pasuxebi: I rigi: ruxi satvirTo manqanaa 2. sul ki ruxi<br />

SeiZleba iyos an 2 manqana (Tuki danarCenebSi arcerTi araa<br />

ruxi), an 3 manqana (Tuki danarCenebSi erTi manqanaa ruxi), an 4<br />

manqana (Tuki danarCenebSi ori manqanaa ruxi).<br />

II rigi: kedelze kidia 3 Wreli fanduri. sul ki kedelze<br />

SeiZleba ekidos an 3 fanduri (Tuki danarCenebSi arcerTi araa<br />

kedelze ), an 4 fanduri (Tuki danarCenebSi erTia kedelze), an<br />

4 fanduri (Tuki danarCenebSi oria kedelze).<br />

pirvel marTebul pasuxSi yovelgvari dasabuTebisa da SesaZleblobaTa<br />

gareSe iwereba 1 q. dasabuTebis magvar msjelobaSi<br />

iwereba 1 q. damatebiT TiTo SesaZleblobis ganxilvaSic _<br />

TiTo q. sul _ 5 q.<br />

Tavi XII<br />

h!88/!njmjpoj/!<br />

88/2/ 11.6. 1~ 2# 3 4~ 5~ 6~<br />

12.1. 1~ (2 da 3 _ ara) 4 5# 6~ 7<br />

88/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!!ix. 32.3.<br />

88/4/!njmjpoj/!sjdywfcjt!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />

dawvrilebiT gairCeva amocanebi 2 da 3 _ am gakveTilis<br />

Semamzadeblebia.<br />

_ maS, ra udidesi raodenobis aTaseulebs SeiZleba Seicavdes<br />

eqvsniSna ricxvi? {999}. vTqvaT, mocemulia aseTi raodenoba:<br />

2000 · 1000 + 502. rogor CavweroT ricxvis saxiT? Tuki<br />

aTaseulTa raodenoba 1000-ze metia, eqvsniSna ricxvad xom<br />

veRar CavwerT! amitom gvWirdeba axali Tanrigebi!<br />

1000 · 1000 _ ewodeba milioni. cxadia, ase Caiwereba:<br />

1000000.<br />

h!89/!sjdyw/!njmjpojebo!njmjbsebnef/!nbUj!xbljUywb!eb!Dbxfsb/!<br />

89/2/ 12.2. (1 da 2 _ ara) 3 4# 5# 6 7!<br />

89/3/!UbnbTj;!txsbg/!qbtvy/!`!sbnefoj!tboujnfusjb•/!ix. 48.3.<br />

- 88 -


89/4/! njmjpoj/! sjdywfcj! njmjpojebo! njmjbsebnef/!!<br />

sjdywfcjt! xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj!<br />

sbpefopcjt! tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb!<br />

ebgb{f/! qjsjrjU;! tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj!<br />

sjdywjt! blsfgb•! tbbohbsjTp{f/! ! jer swrafad gameordeba, ra<br />

aris milioni {1000 aTaseuli, 1000-jer 1000}. gairCeva<br />

amocanebi 2 da 3.<br />

Semdeg masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis<br />

teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli yvela ricxvi<br />

aikrifeba saangariSoze.<br />

h!8:/!sjdyw/!njmjpojebo!njmjbsebnef/!nbUj!xbljUywb!eb!Dbxfsb/!<br />

8:/2/ 12.3. (1 _ ara) 2 3 4# 5 6<br />

8:/3/! UbnbTj;! tjuzwfcjt! Tfehfob! )btpfcjt! hbnfpsfcjt!<br />

hbsfTf*•/! igivea, rac 60.3-Si aRwerili TamaSi, oRond ar<br />

SeiZleba asoebis gameoreba. amitom asoebis raodenoba cota<br />

ufro meti unda iyos, raTa ramdenime sityva mainc Sedges.<br />

8:/4/! sjdywfcj! njmjpojebo! njmjbsebnef/! ! sjdywfcjt!<br />

xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt!<br />

tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;!<br />

tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjdywjt! blsfgb•!<br />

tbbohbsjTp{f/! ! jer gairCeva amocana 1, Tan yvela ricxvi<br />

aikrifeba saangariSoze.<br />

Semdeg masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis<br />

teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli yvela ricxvi<br />

aikrifeba saangariSoze.<br />

h!91/!sjdyw/!njmjpojebo!njmjbsebnef/!!rwfTnjx/!hbnsbwmfcb/!<br />

91/2/ 12.4. (1 _ ara) 2# 3 4 5 6<br />

91/3/! sjdywfcj! njmjpojebo! njmjbsebnef/! ! sjdywfcjt!<br />

xbljUywb! eb! Dbxfsb/! tbbohbsjTp{f! npdfnvmj! sbpefopcjt!<br />

tjuzwjfsj! ebtbyfmfcb! eb! djgsvmj! Dbxfsb! ebgb{f/! qjsjrjU;!<br />

tjuzwjfsbe! bo! djgsvmbe! npdfnvmj! sjdywjt! blsfgb•!<br />

tbbohbsjTp{f/! ! jer masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-3<br />

gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli yvela<br />

ricxvi aikrifeba saangariSoze.<br />

Semdeg dawvrilebiT gairCeva amocana 1, Tan yvela ricxvi<br />

(maT Soris Sevsebuli striqonebisac) aikrifeba saangariSoze.<br />

! 91/4/!UbnbTj;!hvebTj!yfmjt!Dbzpgb!eb!hbnpdopcb•/!ix. 51.2.<br />

- 89 -


! 91/5/!nsbwbmojTob!sjdywfcjt!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcb/!!<br />

iseve, rogorc 75.3-Si, Sesruldeba erTi qveSmiweriT gamravleba.<br />

dafasTan Seasrulebs is moswavle, romelsac es<br />

SedarebiT uWirs.<br />

h!92/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb•!hbnsbwmfcjtbt/!<br />

92/2/ 12.5. 1 2 (3 da 4 _ ara) 5# 6# 7<br />

92/3/!UbnbTj;!UbnbTj;!Uwbmjt!ebybnybnfcb•/!ix. 29.3.<br />

! 92/4/! ovmfcjU! ebcpmpfcvm! UbobnbnsbwmUb! hbnsbwmfcjtbt!<br />

ovmfcjt! ebnbytpwsfcb•/! gairCeva amocana 4 da amocana 3-is<br />

bolo ori gamravleba. _ roca raime ricxvs vamravlebT 900-ze,<br />

rogor SegviZlia moviqceT? {am nulebs ar mivaqcioT yuradReba<br />

da namravls bolos mivuweroT} diax, davimaxsovroT es ori<br />

nuli da maT gareSe gavamravloT. oRond, ar unda dagvaviwydes<br />

am nulebis isev miwera namravlisaTvis.<br />

Semdeg `nulebis damaxsovrebiT~ Sesruldeba gamravleba<br />

qveSmiweris gareSe: 70000 · 60 = 42 00000 = 4200000<br />

500 · 8000 = 40 00000 = 4000000.<br />

h!93/!!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb•!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjtbt/!<br />

93/2/ 12.6. (1 _ ara) 2~ 3# 4 5# 6# 7<br />

93/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

SekiTxvebis nimuSebi: 1) wris yvela wvero wertilebia.<br />

2) zog monakveTs mxolod erTi bolo aqvs.<br />

3) rgolis yvela wvero wertilebia.<br />

4) wris yvela gverdi monakveTebia.<br />

5) rgolis yvela gverdi monakveTebia.<br />

6) kvadratis oTxive gverdi wertilebia.<br />

7) SvidkuTxedis Svidive gverdi monakveTebia.<br />

8) zogi ockuTxedis ocive gverdi tolia.<br />

9) yovel monakveTs ori waxnagi aqvs.<br />

10) yovel texils xuTi wibo aqvs.<br />

11) zog texils xuTi wvero aqvs.<br />

12) yoveli texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba.<br />

13) texili mrude xazia.<br />

14) monakveTi swori xazia.<br />

15) yvelanairi samkuTxedi mravalkuTxedia.<br />

16) yvelanairi mravalkuTxedi samkuTxedia.<br />

17) wre mravalkuTxedia.<br />

- 90 -


! 93/4/! ovmfcjU! ebcpmpfcvm! UbobnbnsbwmUb! hbnsbwmfcb! rwfT.<br />

njxfsjU! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*/! jer gairCeva amocana 1. Semdeg<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-6 gakveTilis teqsti.<br />

Semdeg ganixileba, magaliTad: 1700 · 230 = (17 · 100) · (23 ·<br />

10) = (gavixsenoT TanamamravlTa gadajgufebis wesi!) = (17<br />

· 23) · 100 · 10. ese igi, 17-isa da 23-is namravls unda<br />

mivuweroT 2+1 cali nuli _ anu ramdenic hqonda orive<br />

Tanamamravls erTad.<br />

amrigad, gamravlebisas SegviZlia, rom nulebs ar mivaqcioT<br />

yuradReba, oRond isini unda `davimaxsovroT~ da namravls unda<br />

mivuweroT imdeni, ramdenic davimaxsovreT.<br />

h!94/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb•!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjtbt/!<br />

94/2/ 12.7. (1 _ ara) 2 3 4 5 6 7<br />

94/3/! ovmfcjU! ebcpmpfcvm! UbobnbnsbwmUb! hbnsbwmfcb!<br />

rwfTnjxfsjU!)ovmfcjt!ebnbytpwsfcb*/!<br />

jer masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-6 gakveTilis teqsti.<br />

Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

! 94/4/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!<br />

ix. 55.2, oRond axla amoxazon sxvadasxvanairi samkuTxedebi.<br />

h!95/!tblpouspmp!xfsb!$!23/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. gasarkvevia 4 ricxvi, TiToSi iwereba TiTo q.<br />

4. oTxkuTxedis daxazva da Sig saWiro samkuTxedisa _ 2 q<br />

(Tuki samkuTxedi SecdomiT gareTaa, an Sigaa magram mcdarad _<br />

1 q). saerTo gverdis amowera (mxolod erTia, magram Tuki<br />

moswavle saerTo gverdad miiCnevs sanaxevrod saerTos, ara<br />

uSavs) _ 1 q, orive saerTo wverosi _ 1 q; perimetrebis<br />

metobis dasabuTebis magvari msjeloba _ 1 q. sul _ 5 q.<br />

5. orive amocanaSi erTi kramiti faravs 20 sm siganes. amaSi<br />

ukve iwereba 1 q. pasuxebi: I rigi: 6 m : 20 sm = 30 cali.<br />

II rigi: 4 m : 20 sm = 20 cali. ganayofis daweraSi iwereba 1<br />

q, misi mniSvnelobis marTebulad gamoTvlaSi _ 1 q.<br />

zedmeti monacemia saxuravis sigrZe _ 1 q. sul miviReT 4 q,<br />

romelic im SemTxvevaSic iwereba, Tuki moswavles aeria<br />

saxuravis sigrZe da sigane. xolo Tuki ar arevia, maSin emateba<br />

- 91 -


kidev 1 q, sul _ 5 q.<br />

Tavi XIII<br />

h!96/!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcjt!yfsyfcj/!<br />

96/2/ 12.8. 1~ 2~ 3# 4# 5 6# 7#<br />

13.1. 1~ 2# (3 _ ara) 4~ 5~ 6 7#<br />

96/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!hbnsbwmfcb.hbzpgb!sjdywUb!<br />

yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

96/4/! rwfTnjxfsjU! hbnsbwmfcjt! hbbewjmfcjt! yfsyfcj/! jer<br />

gairCeva amocana 3. Semdeg dafaze erTmaneTis gverdi-gverd<br />

Sesruldeba qveSmiweriT gamravleba 678 · 65 da 65 · 678.<br />

_ romelia ufro advili? {678 · 65} ratomaa ufro advili 678<br />

· 65, vidre 65 · 678? {imitom, rom samniSna ricxvze<br />

gamravlebisas qveSmiweraSi gveqneba sami striqoni, xolo<br />

orniSna ricxvze gamravlebisas _ ori striqoni}.<br />

h!97/!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!rwfTnjx/!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcb/!<br />

97/2/ 13.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4 5! 6<br />

97/3/!sjdywfcjt!Tfebsfcb!njmjbsejt!gbshmfcTj/!!tbbohbsj.<br />

Tp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! njmjbsejt!<br />

gbshmfcTj/! ! ! moswavleebs win unda edoT gadaSlili<br />

saxelmZRvanelo, me-2 gakveTilis teqstze (romelic Sin unda<br />

hqondeT wakiTxuli). masw.-is SekiTxvebiT gameordeba am teqstis<br />

TviTeuli nawili.<br />

Semdeg gairCeva amocana 1. masSi mocemuli yvela ricxvi unda<br />

aikrifos saangariSoze: erTi ricxvi _ cal mxares da meore _<br />

meore mxares.<br />

! 97/3/! UbnbTj;! tjuzwfcjt! Tfehfob! )btpfcjt! hbnfpsfcjt!<br />

hbsfTf*•/! igivea, rac 60.3-Si aRwerili TamaSi, oRond ar<br />

SeiZleba asoebis gameoreba. amitom asoebis raodenoba cota<br />

ufro meti unda iyos, raTa ramdenime sityva mainc Sedges.<br />

! 97/4/!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcjt!yfsyfcj/!<br />

jer gavimeoroT wina xerxi: _ romeli ufro advilia<br />

qveSmiweriT _ samniSna ricxvis gamravleba xuTniSnaze Tu<br />

xuTniSnas gamravleba samniSnaze? ratom? {imitom, rom<br />

qveSmiweraSi jobia sami striqoni gvqondes, vidre xuTi}.<br />

Semdeg gairCeva amocana 2. _ ratomaa ufro mosaxerxebeli<br />

94 · 31, vidre 31 · 94? _ dafaze erTmaneTis gverdi-gverd<br />

- 92 -


Sesruldeba qveSmiweriT gamravleba 51 · 38 da 38 · 51.<br />

_ ra xdeba, roca meore TanamamravlSi Sedis 1-iani? {pirveli<br />

Tanamamravlis 1-ze gamravleba advilia, pirdapir gadavwerT mas}<br />

ratomaa ufro advili gamravleba: 14 · 38-s sjobia<br />

38 · 14, 51 · 38-s sjobia 38 · 51.<br />

h!98/!spnbvmj!ojTofcj/!!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcb/!<br />

98/2/ 13.3. (1 da 2 _ ara) 3 4 5# 6# 7<br />

98/3/!sjdywfcjt!Dbxfsb!spnbvmj!ojTofcjU/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

romauli niSnebi me-4 klasSi iswavleba mxolod 30-mde.<br />

zogadi wesis axsna araa saWiro. aixsneba is, Tu ra SemTxvevaSi<br />

miewereba romaul niSans meore niSani marjvnidan da ra<br />

SemTxvevaSi _ marcxnidan, oRond mxolod 30-mde konkretuli<br />

ricxvebisaTvis, yvelasaTvis saTiTaod, rig-rigobiT CamovuyvebiT<br />

yvelas da Tan avxsniT kanonzomierebas. moswavleebma TviTon<br />

scadon gamocnoba.<br />

! 98/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!61111!`!<br />

:611•/!ix. 14.3.<br />

! 98/5/! rwfTnjxfsjU! hbnsbwmfcjt! hbbewjmfcjt! yfsyfcj/! jer<br />

gavimeoroT wina xerxebi: _ romeli ufro advilia qveSmiweriT<br />

_ samniSna ricxvis gamravleba xuTniSnaze Tu xuTniSnas<br />

gamravleba samniSnaze? ratom? {imitom, rom qveSmiweraSi jobia<br />

sami striqoni gvqondes, vidre xuTi}. magram: 567 · 1811 Tu<br />

1811 · 567? {567 · 1811} ratom? {pirveli Tanamamravlis 1-ze<br />

gamravleba advilia, pirdapir gadavwerT mas}.<br />

Semdeg gairCeva amocana 2. _ ratomaa ufro mosaxerxebeli<br />

38 · 55, vidre 55 · 38? _ dafaze erTmaneTis gverdi-gverd<br />

Sesruldeba qveSmiweriT gamravleba 38 · 55 da 55 · 38.<br />

_ ratomaa ufro advili gamravleba 22-ze, 333-ze, 555-ze?<br />

{qveSmiweris samive striqoni erTidaigive iqneba da xelaxla<br />

aRar viangariSebT}.<br />

h!99/!sjhpcsjwj!sjdywfcjt!Dbxfsb!spnbvmj!ojTofcjU/!<br />

99/2/ 13.4. (1 da 2 _ ara) 3~ 4# 5 6<br />

99/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!sjhpcsjwj!sjdywfcj•/!masw.-i<br />

asaxelebs ricxvs 1000-is farglebSi, moswavle _ Sesabamis<br />

rigobriv ricxvs. magaliTad: samas ormoci _ samas meormoce, as<br />

- 93 -


samocdaSvidi _ as samocdameSvide, xuTasi _ mexuTase...<br />

99/4/!sjhpcsjwj!sjdywfcjt!Dbxfsb!spnbvmj!ojTofcjU/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT jer swrafad gameordeba me-3 gakveTilis<br />

teqsti; Semdeg saguldagulod damuSavdeba me-4 gakveTilis<br />

teqstis TviTeuli nawili. bolos gairCeva amocana 1.<br />

rigobrivi ricxvebis marTlwera masw.-ma xSirad unda<br />

gaameorebinos xolme klass _ es qarTuli enis, gramatikis<br />

sakiTxicaa!<br />

h!9:/!nsbwbmlvUyfej/!!sjdyw/!Tfebsfcb!njmjbsejt!gbshm/!<br />

9:/2/ 13.5. (1 da 2 _ ara) 3 4 5~ 6# 7<br />

9:/3/! nsbwbmlvUyfej/! winaswar masw.-ma xelaxla unda<br />

waikiTxos mravalkuTxedis Sesaxeb zogad meTodikur saxelmZRvaneloSi<br />

[paragrafSi 5].<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-5 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1. misi pasuxebia _<br />

araa mravalkuTxedi imitom, rom:<br />

I. aqvs ori Siga are, mravalkuTxeds ki unda hqondes erTi; II.<br />

sazRvars aqvs ori zedmeti monakveTi, sazRvari araa Sekruli<br />

xazi (Tumca, arc gaxsnilia!); III. nakvTi Signidan carielia,<br />

ese igi, nakvTs ar ekuTvnis Siga are, mravalkuTxeds ki unda<br />

ekuTvnodes; IV. sazRvari Sedgeba ara erTi, aramed ori<br />

Sekruli texilisagan.<br />

II-Tan dakavSirebiT masw.-i moswavleebs saxelmZRvanelos<br />

gadaaSlevinebs VI Tavis me-5 gakveTilze. _ daasabuTeT, rom am<br />

nakvTis sazRvari ar aris Sekruli texili {Sekrul texils ar<br />

unda hqondes arcerTi bolo, amas ki aqvs ori bolo<br />

(wertili)}. maS, ratom ar yofila mravalkuTxedi?<br />

! 9:/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />

sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

! 9:/5/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! njmjbsejt! gbshmfcTj/! ! tbbohb.<br />

sjTp{f! npdfnvm! sbpefopcbUb! Tfebsfcb! njmjbsejt! gbsh.<br />

mfcTj/! gameordeba me-2 gakveTilis teqstis TviTeuli nawili.<br />

Semdeg Sedardeba saangariSoze akrefili ori ricxvi.<br />

Semdeg dawvrilebiTgairCeva amocana 2.<br />

h!:1/!sjhpcsjwj!sjdyw/!nsbwbmlvUyfej/!rwfTnjx/!hbbewjmfcb/!<br />

:1/2/ 13.6. (1 _ ara) 2 3 4 5! 6 7!<br />

:1/3/!sjhpcsjwj!sjdywfcjt!nbsUmxfsb/!<br />

- 94 -


masw.-is SekiTxvebiT jer gameordeba me-4 gakveTilis teqsti;<br />

Semdeg gairCeva amocana 1. misi amoxsnaa:<br />

1-li, me-6, XX, 21-e, XXI, XXIV, 90-e, me-800, me-1000.<br />

kanonzomierebas (matebis mixedviT) arRvevs XXIX.<br />

! :1/4/!UbnbTj;!nsbwbmlvUyfej!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj•/!<br />

SekiTxvaTa nimuSebi: 1) zogi xazi aris mravalkuTxedi.<br />

2) yoveli oTxkuTxedi aris mravalkuTxedi.<br />

3) yoveli mravalkuTxedi aris oTxkuTxedi.<br />

4) zogierTi mravalkuTxedi aris Sekruli oTxkuTxedi.<br />

5) yoveli aTkuTxedi aris mravalkuTxedi.<br />

6) zogi mravalkuTxedi aris marTkuTxedi.<br />

7) zogi rvakuTxedi aris marTkuTxedi.<br />

8) zogi mravavalkuTxedi aris kvadrati.<br />

9) yoveli kvadrati aris mravalkuTxedi.<br />

10) zogi mravalkuTxedi aris xazi.<br />

11) arcerTi xazi ar aris mravalkuTxedi.<br />

12) arcerTi mravalkuTxedi ar aris xazi...<br />

! :1/5/!rwfTnjxfsjU!hbnsbwmfcjt!hbbewjmfcjt!yfsyfcj/!<br />

gavimeorebT samive naswavl xerxs: umjobesia 892 · 45; magram<br />

umjobesia 892 · 1151; aseve umjobesia 67 · 444, vidre 444 · 67.<br />

_ axla Tqven TviTon moigoneT samive am xerxis TiTo<br />

axali magaliTi!<br />

h!:2/!tblpouspmp!xfsb!$!24/!<br />

1. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. sul oTxi nabijia: ori gantolebis Sedgena da ucnobis<br />

mniSvnelobis ori gamoTvla. TiToSi iwereba TiTo q, sul _ 4<br />

q. gamoTvlis erTi meqanikuri (ara arsebiTi!) Secdoma qulas ar<br />

aklebs, Tuki am gamoTvlis moqmedeba marTebuladaa SerCeuli.<br />

4. mocemuli erTi sigrZis gverdis mqone marTkuTxedis daxazvaSi<br />

iwereba 1 q (Tuki meore gverdis sigrZe mcdaria). Tuki<br />

kargadaa gamoTvlili meore gverdis sigrZe _ 2 q. sul _ 5 q.<br />

5. Tuki gamoTvlilia jamis mniSvneloba 670+570+710 (an,<br />

II rigSi, 1180+1140+1100), ukve iwereba 1 q. Tuki am mniSvnelobas<br />

gamoklebulia meoTxe mocemuli ricxvi da, ese igi,<br />

Sevsebulia erTi ujredi _ 2 q. momdevno TiTo ujredis<br />

- 95 -


marTebulad SevsebisTvis iwereba TiTo q. angariSis or-ori<br />

meqanikuri SecdomisTvis akldeba TiTo q. sul _ 5 q.<br />

Tavi XIV<br />

h!:3/!tbbUjt!dopcb/!!obTUjboj!hbzpgb!hbobzpgjU!ovmj/!<br />

:3/2/ 13.7. 1~ 2# 3# 4 5# 6 7<br />

14.1. 1~ 2~ (3 _ ara) 4# 5# 6# 7<br />

________________________________________________<br />

drois safexurebis mizania, rom moswavleebma kargad gaiazron<br />

is yvelaferi, rac mokledaa mocemuli amocanaTa krebulis<br />

Sesabamisi paragrafis SesavalSi. amitom am Sesavlis<br />

erTbaSad Seswavla ar unda movTxovoT klass. mas Tanda-<br />

TanobiT aiTviseben. yoveli am safexuris swavleba aucileblad<br />

unda emyarebodes yvelafris TvalsaCinod Cvenebas _<br />

isrebian saaTze. amitom sasaurvelia klasSi iyos gafu-<br />

Webuli kedlis saaTi, romelsac moxsnili eqneba wina SuSa,<br />

raTa SeiZlebodes TiTiT isrebis Tavisuflad moZraoba.<br />

masw.-ma araviTar SemTxvevaSi ar unda ifiqros, rom<br />

bavSvma saaTis cnoba isedac iciso. dro gacilebiT ufro<br />

rTuli cnebaa, vidre sigrZe Tu wona! drois erTeulebic<br />

gacilebiT ufro rTulia, vidre sigrZisa Tu wonis<br />

erTeulebi. amitom am yvelafris safuZlianad swavla<br />

sakmaod Znelia (imdenad, rom drois gazomvisa da misi erTeulebis<br />

Tema me-5 klasSic grZeldeba). amitom moswavleebma<br />

Tavidanve yvelaferi kargad unda gaiazron, myarad da<br />

Tavisuflad unda daeuflon pirvelsave SedarebiT advil<br />

safexurebs, raTa mere da mere aRar gauZneldeT.<br />

sayofacxovrebo doneze saaTis cnoba da zerele warmodgenebi<br />

araa sakmarisi!<br />

________________________________________________<br />

! :3/3/! tbbUjt! dopcb! `! kfs! nbsujwbe-! tbzpgbdypwsfcp!<br />

epof{f-!Ubo!nypmpe!jtsfcjboj!tbbUjtb-!bnbtUbo!fsUbe;!!2!tU!!<br />

71!xU/!! _ risi gasazomi erTeulebia wuTi da saaTi? {drois<br />

erTeulebia} diax, wuTsa da saaTs drois gasazomad viyenebT<br />

(me-4 klasSi wami araa saWiro). ramdeni wuTis tolia 1<br />

saaTi? (msxvilad daiwereba: 1 sT = 60 wT).<br />

! :3/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!xvUjb/!<br />

- 96 -


masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 3 saaTi; 10<br />

saaTi; 20 saaTi; 5 saaTi... (advilad saangariSoebi).<br />

moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni wuTis tolia.<br />

! :3/5/!hbnfpsfcb!`!obTUjboj!hbzpgb![ofmj!TfnUywfwfcjUvsU/<br />

! gairCeva amocana 3. Semdeg gairCeva Semdegi Zneli SemTxvevebi:<br />

10:9 = 1 (n. 1); 6:9 = 0 (n. 6); 12:20 = 0 (n. 12).<br />

TviTeul SemTxvevaSi saWiroa dasabuTeba, magaliTad: 12-Si<br />

ramdeni oceuli moTavsdeba? {arcerTi, nuli} maS, risi tolia<br />

ganayofi? {nulisa} naSTi ra dagvrCeba? {12 mTlianad naSTia}.<br />

h!:4/!tbbUjt!dopcb/!!obTUjboj!hbzpgb!hbobzpgjU!1/!<br />

:4/2/ 14.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6! 7<br />

! :4/3/! tbbUjt! dopcb! `! kfs! nbsujwbe-! tbzpgbdypwsfcp!<br />

epof{f-!Ubo!nypmpe!jtsfcjboj!tbbUjtb-!bnbtUbo!fsUbe;!!2!tU!!<br />

71! xU/! ! ! ! ! !moswavleTa mier axsna-ganmarteba-dasabuTebiT<br />

gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

! :4/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!xvUjt!upmjb/!<br />

masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ sami saaTi; ori<br />

saaTi da aTi wuTi; saaTi da ormocdaori wuTi; xuTi saaTi...<br />

moswavlem unda iangariSos, ramdeni wuTis tolia.<br />

! :4/5/!hbnfpsfcb!`!obTUjboj!hbzpgb![ofmj!TfnUywfwfcjUvsU/!!!!<br />

Catardeba iseve, rogorc 92.4, axsna-dasabuTebiT:<br />

1 mln. : 750 aTasi = 1 (n. 250 aTasi); 1000:300 = 3 (n. 100);<br />

750 aTasi : 1 mln. = 0 (n. 750 aTasi); 300:1000 = 0 (n. 300).<br />

h!:5/!obyfwbsj!tbbUj!!41!xvUj/!!obTUjboj!hbzpgb/!<br />

:5/2/ 14.3. 1~ (2 _ ara) 3# 4 5~ 6 7<br />

:5/3/!obyfwbsj!tbbUj!!41!xvUj/!!tbbUjt!dopcb/!<br />

`naxevari saaTi~ iswavleba naxevris zogadi cnebis<br />

gamoukveTavad (es araa saWiro!), iswavleba saaTze TvalsaCinod<br />

CvenebiT: _ vTqvaT, axla 12-is naxevaria. mamuka, daayene saaTis<br />

isrebi 12-is naxevarze! cira, ramdeni wuTi uklia 12-s?<br />

{ocdaaTi} ese igi, naxevari saaTi ramdeni wuTi yofila? {30}<br />

davweroT msxvilad: naxevari saaTi = 30 wuTi.<br />

! :5/4/!UbnbTj;!txsbg/!qbtvy/!`!sjhpcsjwj!sjdywfcj•/!ix. 88.2.<br />

! :5/5/!hbnfpsfcb!`!obTUjboj!hbzpgb![ofmj!TfnUywfwfcjUvsU/!!!!!<br />

Catardeba iseve, rogorc 92.4, axsna-dasabuTebiT:<br />

1 mln. : 300 aTasi = 3 (n. 100 aTasi);<br />

- 97 -


300 aTasi : 1 mln = 0 (n. 300 aTasi);<br />

2 mln. : 700 aTasi = 2 (n. 400 aTasi).<br />

h!:6/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!<br />

:6/2/ 14.4. (1 da 2 _ ara) 3~ 4 5 6 7!<br />

! :6/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!tbbUjtb!eb!xvUjt!<br />

upmjb/! masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _<br />

oTxmocdaCvidmeti wuTi; asi wuTi; orasi wuTi;<br />

asormocdaaTi wuTi; oTxmocdaaTi wuTi; asoTxmoci wuTi<br />

(advilad saangariSoebi)...<br />

moswavlem iangariSos, ramdeni saaTis da ramdeni wuTis tolia.<br />

! :6/4/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-4 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

h!:7/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!!obyfwbsj!tbbUj!!41!xvUj/!<br />

:7/2/ 14.5. 1# 2# 3 (4 _ ara) 5 6 7<br />

! :7/3/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!<br />

mswavleblis SekiTxvebiT swrafad gameordeba me-4 gakveTilis<br />

teqsti. Semdeg gairCeva amocana 4.<br />

! :7/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!obyfwbsj!tbbUjb/!<br />

masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ xuTi saaTi; rva<br />

saaTi da aTi wuTi; oTxmocdaCvidmeti wuTi; asi wuTi;<br />

orasi wuTi; asormocdaaTi wuTi; oTxmocdaaTi wuTi;<br />

asoTxmoci wuTi; sami saaTi da ormoci wuTi; ori saaTi da<br />

ocdaaTi wuTi...<br />

moswavlem unda iangariSos, es dro ramden naxevar saaTs<br />

moicavs (naSTis dasaxelebis gareSe). moswavleebs mosafiqreblad<br />

cota meti xani vadrovoT.<br />

h!:8/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!espjt!nfpsfhwbsj!bSsjdywb/!<br />

:8/2/ 14.6. (1 da 2 _ ara) 3 4! 5 6 7<br />

:8/3/!obTUjboj!hbzpgjt!Tfnpxnfcb/!!<br />

gairCeva amocana 2. Tan TviTeul SemTxvevaSi naSTiani gayofa<br />

Semowmdeba naswavli wesiT.<br />

! :8/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!ix. 32.3.<br />

! :8/5/! espjt! nfpsfhwbsj! bSsjdywb! )tbbUfcj! `! kfs! nypmpe!<br />

2.ebo! 23.nef*/! masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-6 gakveTilis<br />

teqstis TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1. Semdeg<br />

- 98 -


moxdeba Sedareba: _ dRis 12 saaTi da Ramis 12 saaTi;<br />

saRamos 7 saaTi da dilis 7 saaTi. am droebs Soris ramdeni<br />

xania gasuli? {12 saaTi} vaCvenoT saaTze!<br />

_ Ramis 3 saaTi da 30 wuTi anu... ? {Ramis 4-is naxevari}.<br />

h!:9/!tblpouspmp!xfsb!$!25/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

Secdomad iTvleba isic, Tuki naSTiani gayofa araa marTebuli<br />

wesiT Semowmebuli.<br />

3. TiTo drois garkvevaSi iwereba TiTo q.<br />

4. amoxsna Sedgeba Semdegi moqmedebebisagan: 1) sarTulebisa<br />

da sadarbazoebis raodenobaTa gadamravleba; 2) gamravleba<br />

binebis raodenobaze; 3) sami Sesakrebis jamis mniSvnelobis<br />

gamoTvla; 4) me-2 ricxvisTvis me-3 ricxvis gamokleba.<br />

SeiZleba 3) da 4)-is nacvlad sxvagvarad: 3) erTis<br />

gamokleba; 4) meoris gamokleba; 5) mesamis gamokleba.<br />

udidesia 5 q. Tuki moqmedebani marTebuladaa awyobili,<br />

gamoTvlis erTi SecdomisTvis qula ar akldeba. gamoTvlis orori<br />

SecdomisaTvis udides 5 qulas akldeba TiTo q.<br />

5. am amocanaSi bevri davaleba kia, magram saqme isaa, rom<br />

pirveli qveamocana xels uwyobs meoresa da mesames, xolo<br />

meoTxe _ advilia. Tanac, saweri cotaa _ mxolod pasuxebi.<br />

amocanis pirobis mixedviT moswavles msjeloba ar moeTxoveba!<br />

magram mainc, davalebaTa simravlis gamo, qulebi didi<br />

SeRavaTebiT daiwereba!<br />

I rigi. I. 987;<br />

II. raki ricxvi udidesia, pirveli cifrebi unda iyos 9ianebi.<br />

amitom: 99 · · ·. meti 9-iani ar SeiZleba, radgan piroba<br />

moiTxovs, rom arcerTi cifri ar unda iyos or calze meti.<br />

amitom Semdeg unda iyos 8-ianebi: 99887;<br />

III. raki ricxvi umciresia, pirveli cifrebi unda iyos 1ianebi<br />

(0-iani ar SeiZleba, radgan maSin xuTniSna ricxvs ver<br />

miviRebT!). amitom: 1 · · · · . amitom Semdeg unda iyos 0-ianebi:<br />

100 · · ; Semdeg SeiZleba mxolod erTi cali 1-iani, meti ar<br />

SeiZleba, radgan piroba moiTxovs, rom arcerTi cifri ar unda<br />

- 99 -


iyos or calze meti. amitom pasuxia: 10012.<br />

IV. 98.<br />

II rigSic amdagvarive msjelobaa. pasuxebi:<br />

I. 102; II. 100122; III. 9988; IV. 11.<br />

pasuxebSi or-ori cifris Secdoma aklebs TiTo qulas. ese<br />

igi, erTi cifris Secdomaze qula ar akldeba.<br />

Tavi XV<br />

h!::/!espjt!nfpsfhwbsj!bSsjdywb/!<br />

::/2/ 14.7. 1 2 3# 4# 5~ 6#<br />

15.1. (1 _ ara) 2# 3# 4 5 6! 7#<br />

! ::/3/!UbnbTj;!tbjebobb!ynb@•!ix. 40.3.<br />

! ::/4/! espjt!nfpsfhwbsj! bSsjdywb! )tbbUfcj! `! kfs! nypmpe! 2.<br />

ebo!23.nef*/!gairCeva amocana 1, Tan misi pasuxebi Caiwereba drois<br />

meoregvari aRricxviTac _ Catardeba iseve, rogorc 97.4.<br />

h!211/!espjt!nftbnfhwbsj!bSsjdywb/!!djgsvmj!tbbUjt!dopcb/!<br />

211/2/ 15.2. (1 _ ara) 2# 3# 4! 5 6<br />

! 211/3/!UbnbTj;!txsbg/!qbtvy/!`!Dbwjgjrsf!sjdywfcj•/!ix. 45.3.<br />

! 211/4/! espjt! nftbnfhwbsj! bSsjdywb/! ! djgsvmj! tbbUjt!<br />

dopcb/! ! !masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis<br />

teqstis TviTeuli nawili da cxrili Tavisi naxazebiTurT.<br />

Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

h!212/!tbnojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!fsUojTob{f/!<br />

212/2/ 15.3. 1# 2# 3# 4 5 6! 7<br />

212/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!tbbUjtb!eb!xvUjt!<br />

upmjb/!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ asi wuTi;<br />

orasi wuTi; asormocdaaTi wuTi; asoTxmoci wuTi...<br />

moswavlem unda iangariSos, ramdeni saaTisa da ramdeni<br />

wuTis tolia.<br />

! 212/4/! tbnojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />

sjdyw{f/!!!!!dawvrilebiT (da, rogorc yovelTvis, xmamaRali<br />

msjelobis TanxlebiT) gairCeva erTi magaliTi, Tan<br />

TvalsaCinoebisaTvis gamoiyeneba dafaze gverdiT mizazuli<br />

`kedlebi, svetebi da agurebi~.<br />

magaliTi qveSmiweris wesis gaSinaarsianebisaTvis:<br />

745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 =<br />

_ gamoviyenoT jamis ricxvze gayofis naswavli wesi!<br />

- 100 -


(7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 700 : 3 + 40 : 3 + 5 : 3<br />

_ ramdeni sameulia 700-Si? 100? 200? 300? {ramdeni<br />

sameulic moTavsdeba 7-Si, imdeni aseuli!}. amitom vwerT<br />

ganayofSi 2 · 100 da vagrZelebT, magram xom unda gamovakloT 2<br />

· 100-jer 3! es ki risi tolia? 2 · 100 · 3 = 600. davweroT es<br />

600 mocemuli 745-is qveS da gamovakloT. ratom vaklebT?<br />

imitom, rom es 600 xom ukve gavyaviT 3-ze da miviReT kidevac<br />

2 · 100. amitom gamovakloT da sxvaobac gavyoT 3-ze:<br />

745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 2 · 100 +<br />

600<br />

1<br />

dagvrCa 1 aseuli, mivumatoT amas 4 aTeuli, anu `CamovitanoT~<br />

4, iqneba 140. ramdeni sameulia 140-Si? ramdeni sameulic<br />

moTavsdeba 14-Si, imdeni aTeuli! ese igi, ganayofSi iqneba:<br />

745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 2 · 100 + 4 · 10 +<br />

600<br />

140<br />

120<br />

2<br />

bolos, am 2 aTeuls, anu 20-s mivumatebT 5-sac:<br />

20 + 5 = 25 da gavyofT amas 3-ze:<br />

745 : 3 = (7 · 100 + 4 · 10 + 5) : 3 = 2 · 100 + 4 · 10 + 8 (naSTi 1) =<br />

248 (naSTi 1).<br />

TviTeuli nabijis gadadgmisas masw.-i Tan xeliT aCvenebs<br />

gverdiT daxazul TvalsaCinoebaze saTanado moqmedebebs:<br />

Semoxazavs, anawilebs da sxva.<br />

h!213/!eSf.Sbnf = 35!tU/!!rwfTnjx/!hbzpgb!fsUojTob!sjdyw{f/!<br />

213/2/ 15.4. (1 da 2 _ ara) 3 4! 5 6~ 7<br />

! 213/3/! eSf.Sbnf! ! 35! tU


_ dRe-Rame _ esaa drois erTeuli, romelic 24 saaTis tolia.<br />

Tuki axlaa, magaliTad, saRamos 9-is naxevari, erTi dRe- Ramis<br />

Semdeg ra dro iqneba? {xvalindeli dRis saRamos 9-is naxevari}<br />

(dawvrilebiT gairCes). ori dRe-Ramis Semdeg? ratom?<br />

sami? erTi dRe-Ramis win? xuTi dRe-Ramis win? ratom?<br />

! 213/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!tbbUjb/!<br />

masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ sami dRe-Rame;<br />

oTxi dRe-Rame da 5 saaTi; ori dRe-Rame da 10 saaTi; erTi<br />

dRe-Rame da 18 saaTi; xuTi dRe-Rame...<br />

moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni saaTis tolia.<br />

! 213/5/! tbnojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />

sjdyw{f/! gairCeva me-2 amocana. misi is gayofa, romelic<br />

yvelaze met moswavles SeeSala, qveSmiweriT Sesruldeba<br />

dafasTan imdagvarive dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT,<br />

rogorebic iyo 101.3-Si.<br />

h!214/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb/!!espjt!nftbnfhwbsj!bSsjdywb/!<br />

214/2/ 15.5. (1 da 2 _ ara) 3 4 5 6~ 7<br />

214/3/! tbnojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />

sjdyw{f/! gairCeva me-2 amocana. misi is gayofa, romelic<br />

yvelaze met moswavles SeeSala, qveSmiweriT Sesruldeba<br />

dafasTan imdagvarive dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT,<br />

rogorebic iyo 101.3-Si.<br />

214/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />

sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

214/5/!espjt!nftbnfhwbsj!bSsjdywb/!djgsvmj!tbbUjt!dopcb/!!<br />

eSf.Sbnf!!35!tU/!gairCeva amocana 1 da Tan gameordeba me-4<br />

gakveTilis teqsti.<br />

drois maCvenebeli saaTebi jer-jerobiT kvlav mxolod 0-dan<br />

12-mde icvleba.<br />

h!215/!rwfTnjx/!hbzpgb/!!sbnefojnf!eSfSbnjU!xjo!eb!Tfnefh/!<br />

215/2/ 15.6. (1, 2 da 3 _ ara) 4# 5# 6! 7<br />

215/3/! eSf.Sbnf! ! 35! tU


! 215/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sbnefoj! eSf.Sbnf! eb!<br />

tbbUjb/!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 30 saaTi;<br />

50 saaTi; 60 saaTi; 72 saaTi... (advilad saangariSoebi).<br />

moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni dRe-Ramisa da ramdeni<br />

saaTis tolia.<br />

215/5/ gairCeva me-3 amocana. misi is gayofa, romelic yvelaze<br />

met moswavles SeeSala, qveSmiweriT Sesruldeba dafasTan<br />

imdagvarive dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT, rogorebic<br />

iyo 101.3-Si.<br />

h!216/!tblpouspmp!xfsb!$!26/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

4. moqmedebis SerCevis TiTo SecdomisaTvis udides 5 qulas<br />

akldeba TiTo q. aseve TiTo q. akldeba gamoTvlis TiTo<br />

SecdomisaTvis.<br />

moqmedebaTa dagegmva SeiZleba orgvarad: an rig-rigobiT<br />

gamokleba (mimateba), an jer Sekreba da Semdeg erTianad<br />

gamokleba (Sekreba). Tuki pirveli moqmedeba mainc dawyebulia,<br />

ukve 1 q iwereba.<br />

5. areTa raodenobis an maTi mosazRvreobis TiTo SecdomisaTvis<br />

udides 5 qulas akldeba TiTo q. II rigis davaleba<br />

cota ufro Znelia naxazis sirTuliT, magram, samagierod,<br />

ufro advilia imis gamo, rom araa aucilebeli texilebis xazva<br />

_ mrudebis daxazva ufro advilia da maTi saxesxvaobac ufro<br />

advilad miiReba.<br />

Tavi XVI<br />

h!217/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjx/!hbzpgb!fsUojTob{f/!<br />

217/2/ 15.7. 1# 2~ 3~ 4 5# 6~ 7#<br />

16.1. 1~ 2~ 3~ 4~ 5 6 7#<br />

217/3/!UbnbTj;!nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb•/!<br />

moswavleebma rig-rigobiT unda daasaxelon is sityvebi, romlebic<br />

iswavles maTematikis gakveTilebze, garda ricxvebisa,<br />

ricxviTi saxelebisa. masw.-i winaswar waukiTxavs amgvari<br />

sityvebis sias: Sekreba, mimateba, gamokleba, moqmedeba,<br />

Sesakrebi, jami, saklebi, maklebi, sxvaoba, namravli,<br />

- 103 -


gamravleba, Tanamamravli, gayofa, gasayofi, ganayofi, gamyofi,<br />

Tanrigi, gamosaxuleba, frCxilebi, SesaZlebloba, Sesabamisi,<br />

dajgufeba, ricxvTa xazi; metia, naklebia, metoba, nakleboba,<br />

tolia, toloba, igive, imdenive da ase Semdeg; sazRvari,<br />

nakvTi, are, perimetri da ase Semdeg; wre, rgoli, wertili,<br />

xazi, texili, mrudi, monakveTi, marTkuTxedi, mravalkuTxedi,<br />

piramida, prizma, aguredi, kubi; waxnagi, wibo, wvero da ase<br />

Semdeg (samkuTxedi, oTxkuTxedi _ ar SeiZleba, radgan es<br />

sityvebi Seicavs ricxviT saxelebs)... roca yvela moswavlis<br />

rigi Caivlis, daiwyeba meore wre.<br />

ar iTvleba: damaxinjebulad warmoTqmuli sityva, sxvis mier<br />

ukve dasaxelebuli sityva da xuTi taSis Semdeg naTqvami.<br />

yovel momdevno wreze tempi Cqardeba. moswavleebi eTiSebian<br />

Sejibrs, sanam ar gamovlindebian gamarjvebulni.<br />

! 217/4/! nsbwbmojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />

sjdyw{f/! gayofa qveSmiweriT Sesruldeba dafasTan imdagvarive<br />

dawvrilebiTi xmamaRali msjelobebiT, rogorebic iyo 101.3-Si.<br />

19506:4 = ?<br />

srulad iwereba qveSmiweriT gayofa. Tan TviTeul nabijs<br />

axlavs axsna-ganmartebebi, raTa wesi gaSinaarsiandes da<br />

gaazrebul iqnes.<br />

19506 = 19 · 1000 + 5 · 100 + 6. jer gavyoT aTaseulebi.<br />

ramdenia gasayofSi aTaseuli? {cxrameti}. 19 gayofili 4-ze<br />

tolia 4-isa. amdeni aTaseuli iqneba ganayofSi. ganayofis<br />

aTaseulebis TanrigSi vwerT 4-s. naSTi ramdeni rCeba? amisaTvis<br />

19-s unda gamovakloT 4 · 4=16. rCeba 3 aTaseuli _ es jer ar<br />

gagviyvia {Sesamowmeblad SevadaroT naSTi 3 gamyofs 4 _ marTlac<br />

naklebia}. magram 3 aTasi 4-ze rom gavyoT, ganayofi ukve aTasze<br />

naklebi iqneba. amitom gadavdivarT aseulebze.<br />

gvaqvs 3 aTasi da kidev 5 aseuli, sul _ 35 aseuli. es 35<br />

gavyoT 4-ze _ miviRebT 8-s. amdeni aseuli iqneba ganayofSi.<br />

ganayofis aseulebis TanrigSi vwerT 8-s. naSTia 35 _ 8 · 4 = 3.<br />

amdeni aseuli jer ar gagviyvia. magram 3 aseuli 4-ze rom<br />

gavyoT, ganayofi ukve asze naklebi iqneba. amitom gadavdivarT<br />

aTeulebze.<br />

gvaqvs 3 aseuli da kidev 0 aTeuli, sul _ 30 aTeuli. es<br />

30 gavyoT 4-ze _ miviRebT 7-s. amdeni aTeuli iqneba<br />

- 104 -


ganayofSi. ganayofis aTeulebis TanrigSi vwerT 7-s. naSTia 30<br />

_ 7 · 4 = 2. amdeni aTeuli jer ar gagviyvia. magram 2 aTeuli<br />

4-ze rom gavyoT, ganayofi ukve aTze naklebi iqneba. amitom<br />

gadavdivarT erTeulebze.<br />

gvaqvs 2 aTeuli da kidev 6 erTeuli, sul _ 26 erTeuli.<br />

es 26 gavyoT 4-ze _ miviRebT 6-s. amdeni erTeuli iqneba<br />

ganayofSi, xolo naSTSi gvrCeba 26 _ 6 · 4 = 2. ganayofis<br />

erTeulebis TanrigSi vwerT 6-s. naSTi ki 2 erTeulis, anu 2-is<br />

tolia. ganayofSi vwerT: (n. 2).<br />

amrigad, ganayofia 4 · 1000 + 8 · 100 + 7 · 10 + 6 = 4876,<br />

naSTia 2.<br />

h!218/!espjt!nfpUyf!.!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!rwfTnjx/!hbzpgb/!<br />

218/2/ 16.2. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5# 6<br />

! 218/3/!espjt!nfpUyfhwbsj!eb!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

_ dRe-Rame davyoT 24 saaTad, daviwyoT 0 saaTiT, anu Ramis 12<br />

saaTiT. miviRebT: dRis 12 saaTis Semdeg iqneba 13 saaTi, 14, 15<br />

da ase Semdeg 23 saaTi. bolos _ 24 saaTi, romelic igivea,<br />

rac Semdegi dRe-Ramis... romeli saaTi? {0 saaTi}.<br />

es yvelafris TvalsaCinod unda vaCvenoT saaTze.<br />

_ dRis 3 saaTs uklia 15 wuTi anu dRis 2 saaTi da 45 wuTi<br />

igivea, rac 14 saaTi da 45 wuTi _ mokled: 14.45. saRamos 9<br />

saaTi da 10 wuTi anu saRamos 10-is 10 wuTi igivea, rac<br />

21.10.<br />

! 218/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj \ .jU!oblmfcj;!!623!`!32•/!ix. 14.3.<br />

! 218/5/! nsbwbmojTob! sjdywjt! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! fsUojTob!<br />

sjdyw{f/! iseve, rogorc 106.3-Si, dawvrilebiT Sesruldeba:<br />

8055:9 = ? srulad iwereba qveSmiweriT gayofa. Tan<br />

TviTeul nabijs kvlav axlavs xmamaRali axsna-ganmartebani.<br />

8055 = 8 · 1000 + 5 · 10 + 5. jer gavyoT aTaseulebi.<br />

ramdenia gasayofSi aTaseuli? (rva). 8 gayofili 9-ze tolia 0isa.<br />

amdeni aTaseuli iqneba ganayofSi. magram ricxvis dasawyisSi<br />

0 SeiZleba ar davweroT. ganayofis aTaseulebis TanrigSi<br />

arafers ar vwerT. naSTi ramdeni rCeba? TviTon 8 aris naSTi!<br />

magram 8 aTasi 9-ze rom gavyoT, ganayofi ukve aTasze naklebi<br />

iqneba. amitom gadavdivarT aseulebze.<br />

- 105 -


gvaqvs 8 aTasi da kidev 0 aseuli, sul _ 80 aseuli. es 80<br />

gavyoT 9-ze _ miviRebT 8-s. amdeni aseuli iqneba ganayofSi. ganayofis<br />

aseulebis TanrigSi vwerT 8-s. naSTia 80 – 8 · 9 = 8. amdeni<br />

aseuli jer ar gagviyvia. magram 8 aseuli 9-ze rom gavyoT,<br />

ganayofi ukve asze naklebi iqneba. amitom gadavdivarT aTeulebze.<br />

gvaqvs 8 aseuli da kidev 5 aTeuli, sul _ 85 aTeuli. es<br />

85 gavyoT 9-ze _ miviRebT 9-s. amdeni aTeuli iqneba ganayofSi.<br />

ganayofis aTeulebis TanrigSi vwerT 9-s. naSTia 85 _ 9 · 9 =<br />

4. amdeni aTeuli jer ar gagviyvia. magram 4 aTeuli 9-ze rom<br />

gavyoT, ganayofi ukve aTze naklebi iqneba. amitom gadavdivarT<br />

erTeulebze.<br />

gvaqvs 4 aTeuli da kidev 5 erTeuli, sul _ 45 erTeuli.<br />

es 45 gavyoT 9-ze _ miviRebT 5-s. amdeni erTeuli iqneba<br />

ganayofSi, xolo naSTi ar gvrCeba, radganac 9 · 5 = 45.<br />

ganayofis erTeulebis TanrigSi vwerT 5-s. unaSTod gaiyo.<br />

gairCeva amocana 1.<br />

h!219/!rwfTnjx/!hbzpgb/!espjt!nfpUyf!eb!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!<br />

219/2/ 16.3. (1 _ ara) 2~ 3# 4~ 5# 6 7<br />

! 219/3/!nsbwbmojTob!sjdywjt!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!fsUojTob{f/!<br />

7660:7 = ? yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 107.4-Si,<br />

magram erTi gansxvavebaa. ganayofis aTaseulTa TanrigSi vwerT<br />

1-s, naSTi ar gvrCeba. gauyofavi dagvrCa 6 aseuli, magram 6<br />

aseuli rom 7-ze gavyoT, ganayofi ukve asze naklebi iqneba! 6:7<br />

= 0 (n. 6). amitom ganayofis aseulebis TanrigSi vwerT 0-s da<br />

gadavdivarT aTeulebze. darCenili gvaqvs 6 aseuli da kidev 6<br />

aTeuli, sul _ 66 aTeuli. 66:7 = 9 (n. 1). ganayofis<br />

aTeulebis TanrigSi vwerT 9-s da gadavdivarT erTeulebze.<br />

dagvrCa 1 aTeuli da kidev 0 erTeuli, anu 10. es 10:7 = 1 (n.<br />

3). ganayofis erTeulebis TanrigSi vwerT 1-s da naSTia 3.<br />

saboloo pasuxia 1091 _ da ara 191! saWiroa moswavleTa<br />

yuradRebis miqceva: amgvar SemTxvevebSi ar unda dagvaviwydes<br />

ganayofis saTanado TanrigSi 0-is dawera!<br />

! 219/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sb! nbo[jmjb! UjUfct!<br />

Tpsjt•/!masw.-s xelSi ukavia saklaso metriani saxazavi da masze<br />

TiTebiT aCvenebs monakveTebs. SekiTxvebi: pirvel wreze _<br />

advilebi (did danayofebs Soris), momdevno wreebze _ Znelebi<br />

- 106 -


(saSualo danayofebs Soris).<br />

! 219/5/!espjt!nfpUyfhwbsj!eb!nfyvUfhwbsj!bSsjdywb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

h!21:/!2!lwjsb!!8!eSf.Sbnf/!2!Uwf!!41!eSf/!2!xfmjxbej!!23!Uwf/!<br />

21:/2/ 16.4. (1, 2 da 3 _ ara) 4 5 6 7#<br />

! 21:/3/! 2! lwjsb! ! 8! eSf.Sbnf/! ! lwjsjt! eSffcjt! hbnfpsfcb/!!<br />

sbnefojnf!lwjsjU!xjo!eb!lwjsjt!Tfnefh/!!2!Uwf!!41!eSf


xfmjxbej!!23!Uwf/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-4 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 2.<br />

! 222/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!oblwUfcjt!dopcb•/!ix. 53.2.<br />

! 222/5/!hbzpgjtb!eb!hbnsbwmfcjt!xftj!`!gsDyjmfcjt!hbytob;!<br />

a:(b · c) = a:b:c a:(b · c) = a:c:b.<br />

dawvrilebiT gairCeva amocana 1.<br />

h!223/!tblpouspmp!xfsb!$!27/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. unda daiweros gamosaxuleba: 14$30 _ 8. Tuki<br />

moswavles sigrZe-siganis ujredebis gadaTvlisas erTiT<br />

SeeSala, qula ar daakldeba, Tuki 2-iT _ daakldeba.<br />

Tuki dawerilia namravlis gamosaxuleba _ 1 q. Tuki<br />

gamosaxulebaSi dawerilia gamoklebac _ 2 q. Tuki<br />

marTebuladaa gamoTvlili misi mniSvneloba _ 4 q. gamoTvlis<br />

TiTo Secdoma TiTo qulas aklebs.<br />

4. moqmedebis SerCevis TiTo SecdomisaTvis udides 5 qulas<br />

akldeba TiTo q. aseve TiTo q. akldeba gamoTvlebis or-ori<br />

SecdomisaTvis.<br />

moqmedebaTa dagegmva SeiZleba orgvarad: an rig-rigobiT<br />

gamokleba an jer Sekreba da Semdeg erTianad gamokleba. Tuki<br />

pirveli moqmedeba mainc dawyebulia, ukve 1 q iwereba.<br />

5. I rigi. unda ganvixiloT ori SemTxveva: marTebulia<br />

pirveli Setyobineba meore _ mcdaria, an _ piriqiT. pirveli<br />

SesaZlebloba gamoiricxeba, radgan gamodis, rom urCxuli<br />

daamarcxa usupma da Tan mcdaria is, rom urCxuli ar mouklavs<br />

badris. ese igi, urCxuli mouklavs badris, magram maSin mas ver<br />

moklavda usupi! amitom gvrCeba meore SesaZlebloba: pirveli<br />

Setyobineba mcdaria da meorea marTebuli, ese igi, usups ar<br />

mouklavs urCxuli, arc badris mouklavs. maSasadame, mouklavs<br />

amirans.<br />

Tuki pasuxi marTebulia da msjelobac Catarebulia (Tundac<br />

cotaTi xarvezovani, magram, ZiriTadad, marTebuli) _ iwereba<br />

udidesi 5 q. Tuki msjeloba marTebuli kia, magram Zlier<br />

- 108 -


naklulia _ 4 q. Tuki mxolod marTebuli pasuxia _ 1 q.<br />

Tuki pasuxi sul araa, magram marTebuli msjelobaa dawyebuli<br />

_ 1 q. Tuki marTebuli pasuxicaa da msjelobis magvaricaa _ 2<br />

q. Tuki msjeloba sanaxevrod Catarebulia, magram pasuxi araa<br />

_ 3 q.<br />

II rigi. TaRliTaZe pirdapir gamoiricxeba, radgan<br />

danaSaulis Cadenisas sxva qalaqSi yofila. Tuki qurdava<br />

damnaSavea, maSin bacacaSvilic iqneba damnaSave, radgan qurdava<br />

marto ar dadis saZarcvavad, xolo TaRliTaZe sxva qalaqSi<br />

yofila. Tuki qurdava araa damnaSave, maSin bacacaSvili mainc<br />

damnaSavea, radgan qurdava da TaRliTaZe gamoiricxnen, mesame ki<br />

bacacSvilia da ese igi, is damnaSave yofila. maSasadame, pasuxia:<br />

bacacaSvili namdvilad damnaSavea, xolo qurdavaze verafers<br />

vityviT _ is an damnaSavea, an ara.<br />

Tuki pasuxebi marTebulia da msjelobac Catarebulia<br />

(Tundac cotaTi xarvezovani, magram, ZiriTadad, marTebuli) _<br />

iwereba udidesi 5 q. Tuki msjeloba marTebuli kia, magram<br />

Zlier naklulia _ 4 q. Tuki mxolod marTebuli pasuxebia _<br />

2 q. Tuki mxolod erTi marTebuli pasuxia _ 1 q. Tuki<br />

pasuxebi sul araa, magram marTebuli msjelobaa dawyebuli _ 1<br />

q. Tuki erTi marTebuli pasuxicaa da msjelobis magvaricaa _<br />

2 q. Tuki ori marTebuli pasuxicaa da msjelobis magvaricaa<br />

_ 3 q. Tuki msjeloba sanaxevrod Catarebulia, magram pasuxebi<br />

araa _ 3 q.<br />

Tavi XVII<br />

!<br />

h!224/!hbzpgb!bewjmj!yfsyjU/!!lbmfoebsj!eb!njtj!ynbsfcb/!<br />

224/2/ 16.7. 1~ 2~ (3 _ ara) 4~ 5# 6~<br />

17.1. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5# 6 7<br />

224/3/!hbzpgb!bewjmj!yfsyjU/!<br />

gairCeva me-7 gakveTilis me-3 da 1-li gakveTilis me-2 amocanebi.<br />

Semdeg amdagvaradve Sesruldeba swrafad:<br />

36048:24 = 36048:6:4 = 6008:4 = 1502.<br />

! 224/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />

ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />

rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />

Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />

- 109 -


Tuki aRmoCndeba, rom romelime moswavlem ar icis<br />

kalendris xmareba, mas Tanaklaselma auxsnas.<br />

! 224/5/! lbmfoebsj/! ! hbnfpsfcb;! ! xfmjxbejt! ebzpgb! 23! Uwfe-!<br />

xfmjxbejt! espfcj/! ! spnfmj! Uwf! sbnefoeSjbojb-! bewjmbe!<br />

ebtbnbytpwsfcfmj! xftj! `! nvXfcjt! bnpcvsdvmj! behjmfcjt!<br />

njyfewjU/!!lbmfoesjt!ynbsfcb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba 1-li gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

nakiani weliwadis sakiTxi _ mxolod gakvriTaa,<br />

dawvrilebiT iqneba V klasSi.<br />

h!225/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb!rwfTnjxfsjU!hbzpgjtbt/!<br />

225/2/ 17.2. 1# 2~ 3~ 4 5 6~ 7#<br />

! 225/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!spnfm!UwfTj!sbnefoj!<br />

eSfb/!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT ekiTxeba: _ ramdeni dRea<br />

agvistoSi? ramdendRiania noemberi? romelia pirveli 30dRiani<br />

Tve? romelia ukanaskneli 30-dRiani Tve? romelia<br />

pirveli 31-dRiani Tve? romelia ukanaskneli 31-dRiani Tve? (da<br />

misTanani).<br />

cxadia, moswavles aqvs ufleba, rom sakuTar muWebze<br />

gadaTvalos, amitom sapasuxod metxans unda vadrovoT.<br />

! 225/4/! hbzpgb! bewjmj! yfsyjU/! ! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj!<br />

nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*-! nbU!<br />

Tpsjt!obTUjboj!TfnUywfwfcjd/!<br />

ganvixilavT jer jer unaSTo gayofas: 49500:9 = ?<br />

_ ese igi, 495 aseuli gayofili 9-ze, es ki igivea, rac 495:9<br />

aseuli, ese igi: 49500:9 = (495 · 100):9 = (495:9) · 100.<br />

_ amrigad, gayofisas SegviZlia, rom nulebs ar mivaqcioT<br />

yuradReba, oRond isini unda `davimaxsovroT~ da mere ganayofs<br />

unda mivuweroT imdeni nuli, ramdenic davimaxsovreT.<br />

_ vnaxoT, ra xdeba naSTiani gayofisas. 4600:9 = (46 · 100):9.<br />

gayofa Sesruldeba ori gziT: jer pirdapir, qveSmiweriT;<br />

Semdeg ki `nulebis damaxsovrebiT~. davrwmundebiT, rom naSTiani<br />

gayofis SemTxvevaSi `nulebis damaxsovrebis~ wesi mcdar pasuxs<br />

mogvcems. ese igi, naSTiani gayofisas nulebis damaxsovreba ar<br />

SeiZleba, gayofa Cveulebrivad unda ganvagrZoT bolomde!<br />

_ axla kargad wavikiTxoT da davimaxsovroT me-2 gakveTilis<br />

- 110 -


teqsti.<br />

!<br />

h!226/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb!rwfTnjxfsjU!hbzpgjtbt/!<br />

226/2/ 17.3. 1# 2# 3 4 5# 6 7!<br />

226/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />

ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />

rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />

Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />

! 226/4/! hbzpgb! bewjmj! yfsyjU/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj!<br />

nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*-! nbU!<br />

Tpsjt! obTUjboj! TfnUywfwfcjd/! gameoodeba 114.3, oRond sxva<br />

ricxvebiT: 678000:6 da 679000:6.<br />

h!227/!ovmfcjt!ebnbytpwsfcb!rwfTnjxfsjU!hbzpgjtbt/!<br />

227/2/ 17.4. (1 _ ara) 2~ 3~ 4 5! 6~ 7#<br />

! 227/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!eSfb/!<br />

masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 6 kvira; 10 Tve;<br />

20 kvira; 5 Tve; 11 kvira; 100 Tve; 50 kvira; 4 Tve...<br />

(advilad saangariSoebi).<br />

moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni dRis tolia.<br />

1 Tve = 30 dRe.<br />

! 227/4/! hbzpgb! bewjmj! yfsyjU/! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj!<br />

nsbwbmojTob! sjdywjt! hbzpgb! )ovmfcjt! ebnbytpwsfcb*-! nbU!<br />

Tpsjt! obTUjboj! TfnUywfwfcjd/! gairCeva amocana 1. Tan<br />

Catardeba iseTive msjeloba, rogorc 114.3-Si.<br />

h!228/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjpofc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />

228/2/ 17.5. (1 da 2 _ ara) 3~ 4 5 6 7~<br />

228/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sbnefoj! eSf.Sbnf! eb!<br />

tbbUjb/!ix. 104.3.<br />

! 228/4/! {fqjsj! bohbsjTj! njmjpofc{f-! pUyjwf! nprnfefcjU!<br />

)njmjbsejt!gbshmfcTj*/!<br />

gairCeva amocanebi 1 da 2. Sesruldeba advili zepiri<br />

gamravleba-gayofac: 1 mln 500 aTasi gamravlebuli 4-ze; 60<br />

mln gayofili 3-ze; 800 aTasi gamravlebuli 10-ze an 100-ze;<br />

40 mln. gayofili 10-ze an 100-ze da misTanani.<br />

h!229/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjpo/!!lbmfoebsj-!xfmj!eb!Uwffcj/!<br />

229/2/ 17.6. 1~ 2~ (3 da 4 _ ara) 5# 6! 7#<br />

229/3/! {fqjsj! bohbsjTj! njmjpofc{f-! pUyjwf! nprnfefcjU!<br />

- 111 -


)njmjbsejt!gbshmfcTj*/!<br />

gairCeva amocana 3. Sesruldeba advili zepiri gamravlebagayofac:<br />

1 mln 200 aTasi gamravlebuli 5-ze; 150 mln<br />

gayofili 3-ze; 350 aTasi gamravlebuli 10-ze an 100-ze; 25<br />

mln. gayofili 10-ze an 100-ze da misTanani.<br />

! 229/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sbnefoj! xfmjxbej! eb!<br />

Uwfb/!!masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 30 Tve; 50<br />

Tve; 60 Tve; 72 Tve... (advilad saangariSoebi).<br />

moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni weliwadisa da ramdeni<br />

Tvis tolia.<br />

! 229/5/! lbmfoebsj/! hbnfpsfcb;! xfmjxbejt! ebzpgb! 23! Uwfe-!<br />

xfmjxbejt!espfcj/!spnfmj!Uwf!sbnefoeSjbojb-!bewjmbe!eb.<br />

tbnbytpwsfcfmj! xftj! `! nvXfcjt! bnpcvsdvmj! behjmfcjt! nj.<br />

yfewjU/! obljboj! xfmjxbejt! tbljUyj! `! hblwsjU/! ! lbmfoesjt!<br />

ynbsfcb/!dawvrilebiT gairCeva amocana 4 da misi wriuli sqema.<br />

h!22:/!tblpouspmp!xfsb!$!28/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. Tuki moqmedeba marTebuladaa dagegmili, or-ori<br />

meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

4. TiTo q. iwereba TiTo nabijSi: 1) naxazis marTebulad<br />

Sedgena; 2) didi marTkuTxedis sigrZis gamoTvla; 3) didi<br />

marTkuTxedis siganis gamoTvla; 4) didi marTkuTxedis<br />

sigrZisa da siganis Sekreba; 5) me-4 sididis gaormageba anu<br />

didi marTkuTxedis perimetris gamoTvla.<br />

5. pasuxebi: I rigi: 7+20 (ramdeni wuTis ganmavlobaSi hyavda<br />

daWerili mwerebi gogonas); 4+12 (sul ramdeni mweri hyavda da-<br />

Werili gogonas); 12:4 (ramdenjer meti iyo pepela, vidre Wiamaia);<br />

20_7 (ramdeniT met xans hyavda peplebi, vidre Wiamaiebi).<br />

II rigi: 5+15 (ramdeni wuTis ganmavlobaSi hyavda daWerili<br />

mwerebi gogonas); 15:5 (ramdenjer met xans hyavda xoWoebi,<br />

vidre cicinaTelebi); 18_6 (ramdeniT meti iyo pepela, vidre<br />

Wiamaia); 6+18 (sul ramdeni mweri hyavda daWerili gogonas).<br />

udides 5 qulas akldeba TiTo q. Semdegi SecdomebisaTvis:<br />

azriani gamosaxulebis gamotoveba; uazro gamosaxulebis<br />

- 112 -


amowera; ar miwera imisa, Tu ras Seesabameba amowerili<br />

gamosaxuleba; gamoTvlis ori meqanikuri Secdoma.<br />

Tavi XVIII<br />

h!231/!njmjbsej/!!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />

231/2/ 17.7. 1~ 2~ 3 4 5 6~ 7#<br />

18.1. (1 da 2 _ ara) 3# 4~ 5 6~ 7#<br />

! 231/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />

ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />

rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />

Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />

! 231/4/! njmjbsej/! ! blsfgb! tbbohbsjTp{f/! jer gairCeva<br />

amocanebi 2 da 3 _ am gakveTilis Semamzadeblebia.<br />

_ maS, ra udidesi raodenobis milionebs SeiZleba Seicavdes<br />

cxraniSna ricxvi? {999}. vTqvaT, mocemulia aseTi raodenoba:<br />

2000 · mln + 502. rogor CavweroT ricxvis saxiT? Tuki<br />

milionTa raodenoba 1000-ze metia, cxraniSna ricxvad xom<br />

veRar CavwerT! amitom gvWirdeba axali Tanrigebi!<br />

_ 1000 milioni _ ewodeba miliardi. cxadia, ase Caiwereba:<br />

1000000000.<br />

_ is Cveni 2000 · mln + 502 ra ricxvi iqneba? {2 miliard<br />

502} rogor Caiwereba? {2 000 000 502} ramdenniSnaa? ratom?<br />

avkrifoT saangariSoze!<br />

_ axla me avkref saangariSoze da Tqven miTxariT, ra ricxvi<br />

iqneba! {xuTi miliard samasi milion ocdaxuTi aTas oTxasi}.<br />

SeniSvna. Tuki saangariSos aklia meaTe Tanrigi, maSin aqve<br />

gamoviyenoT is xerxi, romelic 121.3-Sia aRwerili (kubebis an<br />

sxva nivTebis moSvelieba).<br />

h!232/!sjdywfcjt!xbljUywb!eb!Dbxfsb!:::!njmjbsebnef/!<br />

232/2/ 18.2. (1 da 2 _ ara) 3 4 5 6 7~<br />

3 da 5 _ momdevno gakveTilisTvis Semamzadebeli amocanebia da<br />

kargad unda gairCes!<br />

! 232/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!sbnefoj!Uwf!eb!eSfb/!<br />

masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: _ 70 dRe; 150 dRe;<br />

305 dRe; 600 dRe... (advilad saangariSoebi).<br />

moswavlem gamoTvalos, ramdeni Tvisa da ramdeni dRis tolia.<br />

! 232/4/! njmjbsej/! sjdywfcj! :::! njmjbsebnef/! sjdywfcjt!<br />

- 113 -


xbljUywb!eb!Dbxfsb/!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!masw.-is SekiTxvebiT<br />

damuSavdeba me-2 gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. _<br />

saangariSoze Tu avkrefT am raodenobebs? {vera, radgan<br />

saangariSoze Tanrigebi aRar gveyofa} modi, ase moviqceT:<br />

saangariSos davaxmaroT kubebi (SeiZleba raime sxva nivTebic!).<br />

davdgaT saangariSo da gverdiT mivuwyoT kubebi, romlebic<br />

aRniSnavs... ras? {aTeul miliardebs, aseul miliardebs} axla<br />

teqstSi mocemuli ricxvebi ase avkrifoT saangariSoze.<br />

Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2. me-2 amocanis TviTeuli<br />

ricxvic aikrifeba saangariSoze.<br />

h!233/!sjdyw/!:::!njmjbsebnef/!rwfTnjx/!hbzpgb!psojT/!sjdyw{f/!<br />

233/2/ 18.3. (1 da 2_ ara) 3~ 4~ 5 6~ 7<br />

! 233/3/! sjdywfcj! :::! njmjbsebnef/! sjdywfcjt! xbljUywb! eb!<br />

Dbxfsb/!blsfgb!tbbohbsjTp{f/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-3 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli ricxvi aikrifeba<br />

saangariSoze (121.3-Si mocemuli xerxiT).<br />

Semdeg gairCeva amocana 1. masSi mocemuli TviTeuli ricxvic<br />

aikrifeba saangariSoze.<br />

! 233/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!lbmfoebsj/!<br />

klasSi unda ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i<br />

moswavleebs rig-rigobiT ekiTxeba: _ ra dRea 5 maisi? ra<br />

ricxvia Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />

! 233/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />

jer gairCeva amocana 2.<br />

qveSmiweriT gayofa orniSna ricxvze iseve xdeba, rogorc<br />

erTniSnaze gayofa, magram erTi damatebiTi siZnele SeiZleba<br />

wamoiWres. magaliTad: 4938:82 = ?<br />

_ pirdapir gayofa Znelia. amitom gavyoT ara 82-ze, aramed 80ze.<br />

ganayofis pirveli cifris sapovnelad 49 gavyoT 8-ze!<br />

es nabiji emyareba naSTiani gayofis Semowmebis naswavl wess<br />

(romelic gavixseneT kidevac wina gakveTilis Semamzadebeli<br />

amocanebiT 3 da 5!). gaviazroT: 49:8 = 6 (n. 1). magram es 6<br />

sacdeli ricxvia, misi Cawera ganayofSi jer ar SeiZleba,<br />

radganac iqneb arc gamogvadges. es imitom, rom gavyaviT 80-ze,<br />

da ara 82-ze, razec unda gagveyo! magram mainc movsinjoT es 6:<br />

- 114 -


amisTvis gavamravloT 6 · 82 = 492. es naklebia 493-ze, amitom<br />

6 cali 82-euli gasayofSi namdvilad eteva. CavweroT 6<br />

ganayofSi. gasayofSi ra dagvrCeba? {4938 _ 492}. gamovakloT<br />

da ganvagrZoT gayofa ise, rogorc naswavli gvaqvs.<br />

magram napovni sacdeli ricxvi zogjer SeiZleba ar<br />

gamogvadges. amgvar SemTxvevas momdevno gakveTilze gavarCevT.<br />

h!234/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />

234/2/ 18.4. (1 _ ara) 2~ 3 4 5~ 6# 7#<br />

! 234/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!ix. 32.3.<br />

! 234/4/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />

gairCeva amocana 1.<br />

moZebnili sacdeli ricxvi zogjer SeiZleba ar gamogvadges,<br />

magaliTad: 28456:47 = ? jer 284 gavyoT 40-ze. amisTvis 28<br />

gavyoT 4-ze, miviRebT 7-s. esaa sacdeli ricxvi. movsinjoT,<br />

varga Tu ara: 7 · 47 = 329. es metia, vidre 284, ese igi, amdeni<br />

47-euli gasayofSi ar moTavsdeba! amitom 7 ar varga. maSin<br />

vcadoT 6. movsinjoT: 6 · 47 = 282. es ukve naklebia, vidre<br />

284, ese igi, 6 varga. CavweroT 6 ganayofSi da Semdeg<br />

ganvagrZoT gayofa ise, rogorc naswavli gvaqvs.<br />

nulebis damaxsovrebac iseve xdeba, rogorc erTniSna<br />

gamyofis SemTxvevevaSi _ ese igi, rogor? (gavimeoroT XVII<br />

Tavis me-2 gakveTilis teqsti).<br />

h!235/!sjdyw!:::!njmjbsebnef/!rwfTnjx/!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />

235/2/ 18.5. (1 da 2 _ ara) 3~ 4~ 5 6# 7!<br />

! 235/3/! sjdywfcj! :::! njmjbsebnef/! sjdywfcjt! xbljUywb! eb!<br />

Dbxfsb/! masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 da me-3<br />

gakveTilebis teqstis TviTeuli nawili. teqstSi mocemuli<br />

ricxvebi aikrifeba saangariSoze.<br />

Semdeg gairCeva amocana 1. masSi mocemuli TviTeuli ricxvic<br />

aikrifeba saangariSoze.<br />

! 235/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! `! sb! nbo[jmjb! UjUfct!<br />

Tpsjt•/!ix. 108.3.<br />

! 235/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!psojTob!sjdyw{f/!<br />

gairCeva amocana 2. is gayofa, romelic moswavleebs yvelaze<br />

metad gauWirdaT, Sesruldeba klasSi, rogor yovelTvis,<br />

xmamaRali aRwera-msjelobis TanxlebiT.<br />

- 115 -


nulebis damaxsovrebac iseve xdeba, rogorc erTniSna<br />

gamyofis SemTxvevevaSi _ ese igi, rogor? (gavimeoroT XVII<br />

Tavis me-2 gakveTilis teqsti).<br />

orniSna ricxvze gayofaSi metismeti gawafva araa aucilebeli.<br />

h!236/!tblpouspmp!xfsb!$!29/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. sul oTxi gamoTvlaa, TiToSi iwereba TiTo q. erTi<br />

arsebiTi an or-ori meqanikuri (namdvilad uneblie)<br />

SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

4. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 5 qulas<br />

akldeba TiTo q. magram Tuki Secdoma arsebiTia (Tanrigebis<br />

areva, sigrZis erTeulTa areva da sxva), maSin TiTo<br />

SecdomisaTvis akldeba TiTo q.<br />

5. 1) didi wignis (rgolis) wonis gamravleba maT<br />

raodenobaze: moqmedebis marTebulad dawyeba _ 1q, marTebulad<br />

gamoTvla _ 1 q; 2) mTliani wonisTvis gamokleba miRebuli<br />

winisa: moqmedebis marTebulad dawyeba _ 1q, marTebulad<br />

gamoTvla _ 1 q; 3) miRebuli wonis gayofa patara wignis<br />

(qvis) wonaze _ 1 q. sul _ 5 q.<br />

Tuki moqmedebani mcdaradaa dagegmili, magram marTebuladaa<br />

Sesrulebuli erTi mainc saWiro moqmedeba _ iwereba TiTo q.<br />

Tavi XIX<br />

h!237/!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywfcjt!fsUnbofU{f!hbzpgb/!<br />

237/2/ 18.6. 1~ 2~ 3# 4# 5 6<br />

19.1. (1 - ara) 2# 3~ 4# 5# 6~ 7<br />

237/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!.!sbnefoj!lwjsb!eb!eSfb/!<br />

masw.-i moswavleebs rig-rigobiT usaxelebs: - 700 dRe; 140<br />

dRe; 80 dRe; 710 dRe... (advilad saangariSoebi).<br />

moswavlem unda gamoTvalos, ramdeni kvirisa da ramdeni<br />

dRis tolia.<br />

237/4/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />

nypmpe! vobTUpe;! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywfcjt!<br />

fsUnbofU{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt!<br />

- 116 -


hbtbzpg{f! nfuj! ovmfcj/!masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba 1-li<br />

gakveTilis teqstis TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana<br />

1.<br />

h!238/!UbsjS/!djgs/!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!ovmfcjt!ebnbytpws/!<br />

238/2/ 19.2. (1 da 2 - ara) 3~ 4~ 5~ 6# 7<br />

238/3/!UbsjSfcjt!djgsvmj!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis teqsti. Semdeg<br />

gairCeva amocana 1.<br />

! 238/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />

sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

238/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />

nypmpe! vobTUpe;! ! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywfcjt!<br />

fsUnbofU{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt!<br />

hbtbzpg{f! nfuj! ovmfcj/!Tavidan bolomde gameordeba 126.3: 1li<br />

gakveTilis teqstis SekiTxvebiT damuSaveba. Semdeg gairCeva<br />

amocana 2-is pirveli gayofa.<br />

h!239/!UbsjS/!djgs/!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!ovmfcjt!ebnbytpws/!<br />

239/2/ 19.3. (1 da 2 - ara) 3~ 4 5~ 6 7#<br />

239/3/!UbsjSfcjt!djgsvmj!Dbxfsb!eb!xbljUywb/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqsti. Semdeg<br />

gairCeva amocana 1.<br />

! 239/4/!UbnbTj;!wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfut@•!ix. 55.2, oRond<br />

axla amoxazon sxvadasxvanairi mravalkuTxedebi.<br />

239/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />

nypmpe! vobTUpe;! ! ovmfcjU! ebcpmpfcvmj! sjdywfcjt!<br />

fsUnbofU{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt!<br />

hbtbzpg{f! nfuj! ovmfcj/! swrafad gameordeba 1-li gakveTilis<br />

teqsti. Semdeg gairCeva amocana 2.<br />

h!23:/!ovmfcjt!ebnbytpws/!rwfTnjx/!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />

23:/2/ 19.4. (1 - ara) 2~ 3~ 4 5# 6 7<br />

23:3/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .! nyp.<br />

mpe!vobTUpe;!!ovmfcjU!ebcpmpfcvmj!sjdywfcjt!fsUnbofU.<br />

{f! hbzpgb-! speftbd! hbnzpgt! cpmpTj! bsb! brwt! hbtbzpg{f!<br />

nfuj! ovmfcj/! swrafad gameordeba 1-li gakveTilis teqsti.<br />

Semdeg swrafad gairCeva amocana 1-is mxolod pirveli gayofa.<br />

! 23:/4/!UbnbTj;!tjuzwfcjt!Tfehfob!)btpfcjt!hbnfpsfcjU*•/!<br />

- 117 -


ix. 60.3, oRond, cxadia, axla sxva asoebi daiwereba.<br />

! 23:/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />

qveSmiweriT gayofa samniSna ricxvze iseve xdeba, rogorc<br />

orniSnaze gayofa, magram erTi damatebiTi siZnele SeiZleba<br />

wamoiWres. magaliTi: 10185:127 = ? jer 1016 gavyoT 100-ze,<br />

miviRebT 10-s. magram 10 ar SeiZleba iyos TanrigSi Casaweri<br />

ricxvi, radganac igi orniSnaa! amitom 10 ar gamogvadgeba.<br />

amitom movsinjoT 9. gavamravloT:<br />

9 · 127 = 1143. es gasayofis 1018-ze metia, amitom arc 9 varga!<br />

maSin movsinjoT 8. gavamravloT: 8 · 127 = 1016. ese igi, 8 varga.<br />

CavwerT mas ganayofSi da Semdeg ganvagrZobT gayofas ise,<br />

rogorc naswavli gvaqvs.<br />

ese igi, samniSna gamyofis SemTxvevaSi ufro meti mosinjva<br />

SeiZleba dagvWirdes.<br />

nulebis damaxsovreba iseve xdeba, rogorc naswavli gvaqvs.<br />

samniSna ricxvze gayofaSi gawafva araa saWiro.<br />

bolos gairCeva amocana 1-is mxolod meore gayofa.<br />

h!241/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f/!!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />

241/2/ 19.5. (1 - ara) 2~ 3~ 4~ 5 6 7~<br />

241/3/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />

gariCeva amocana 1. damatebiT zepirad Sesruldeba ramdenime<br />

amdagvari, ufro advili gamoTvla: 5 miliard aTasi<br />

gamravlebuli 5-ze; 2 miliard 4 milioni gayofili 2-ze; 2<br />

miliard 4 milioni gamravlebuli 3-ze; 7 miliard 600<br />

milions mimatebuli 5 miliard 600 milioni; 15 miliards<br />

gamoklebuli 8 miliard 100 milioni.<br />

! 241/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj•/!<br />

SekiTxvebis nimuSebi: 1) namravli zogjer tolia cxrisa.<br />

2) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia meore Tanamamravlisa.<br />

3) meore Tanamamravli zogjer tolia pirveli Tanamamravlisa.<br />

4) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia namravlisa.<br />

5) meore Tanamamravli zogjer tolia namravlisa.<br />

6) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia nulisa.<br />

7) meore Tanamamravli zogjer tolia nulisa.<br />

8) pirveli Tanamamravli yovelTvis tolia aTisa.<br />

9) meore Tanamamravli zogjer tolia aTisa.<br />

- 118 -


10) namravli yovelTvis tolia ocisa.<br />

11) namravli arasdros araa Tvrametis toli.<br />

12) pirveli Tanamamravli arasdros araa TerTmetis toli.<br />

13) meore Tanamamravli arasdros araa ocdaxuTis toli.<br />

14) pirveli Tanamamravli yovelTvis metia, vidre meore.<br />

15) pirveli Tanamamravli yovelTvis naklebia, vidre meore.<br />

16) pirveli Tanamamravli zogjer metia, vidre meore.<br />

17) ganayofi arasdros araa TerTmetis toli.<br />

18) gasayofi arasdros araa as Tormetis toli.<br />

19) gamyofi arasdros araa samocdaoris toli.<br />

20) gasayofi zogjer ormocis tolia.<br />

21) gamyofi zogjer cxrametis tolia.<br />

22) ganayofi zogjer ocdacxris tolia.<br />

23) gasayofi zogjer gamyofis tolia.<br />

24) gamyofi yovelTvis oris tolia.<br />

! 241/5/! rwfTnjxfsjU! hbzpgb! tbnojTob! sjdyw{f/! gameordeba<br />

129.4. Semdeg gairCeva me-2 amocanis mxolod pirveli gayofa.<br />

h!242/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f/!!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />

242/2/ 19.6. 1 (2 da 3 - ara) 4 5 6# 7<br />

242/3/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />

gairCeva me-3 amocana. Semdeg damatebiT zepirad Sesruldeba<br />

ramdenime advili gamoTvla: 4 miliard 2 aTasi gamravlebuli<br />

4-ze; 12 miliard 40 milioni gayofili 2-ze; 1 miliard 3<br />

milioni gamravlebuli 3-ze; 7 miliard 600 milions<br />

gamoklebuli 5 miliard 600 milioni; 15 miliard 200<br />

milions gamoklebuli 8 miliard 100 milioni.<br />

! 242/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! sbnefojUbb! nfuj! 21111.jt!<br />

gbshmfcTj•/!ix. 39.3.<br />

! 242/5/!rwfTnjxfsjU!hbzpgb!tbnojTob!sjdyw{f/!<br />

swrafad gameordeba 129.4. Semdeg gairCeva me-2 amocana.<br />

h!243/!tblpouspmp!xfsb!$!2:/!<br />

1. or-ori meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

2. erTi arsebiTi an or-ori meqanikuri (namdvilad uneblie)<br />

SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. erTi arsebiTi an or-ori meqanikuri (namdvilad uneblie)<br />

- 119 -


SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

4. I - 1 q (radgan advilia); II - 2 q (radgan gadideba-<br />

Semcireba unda Sebrundes); III 2 q (ar Seicvleba - cota<br />

Znelia, radgan wina orive unda Sejerdes). sul - 5 q.<br />

Tuki II an III SemTxvevaSi moswavles SeeSala, magram<br />

marTebuli msjelobis magvari aqvs (ara mxolod mcdari<br />

pasuxi), maSin daewereba 1 q. msjeloba-dasabuTeba iqneba, albaT,<br />

gamoklebis konkretuli magaliTebis ganxilva.<br />

5. pasuxebi: I rigi: I. m s; II. f r T; III. f i t a r e T m s;<br />

IV. i t a e; V. m s f r T.<br />

II rigi: I. s v c o l; II. m; III. e t x i; IV. m e t x i s v c<br />

o l; V. s v c o l m.<br />

V jgufi unda iyos I da II jgufebis gaerTianeba.<br />

TiTo qveamocanaSi iwereba TiTo q. or-ori SecdomisaTvis udides<br />

5 qulas akldeba TiTo q. Secdomaa: asos gamotoveba, zedmeti asos<br />

amowera, erT jgufSi erTidaimave asos orjer Cawera.<br />

Tavi XX<br />

h!244/!tufsfpnfu/!obtxbwmj!tbljUy/!{fq/!bohbsjTj!njmjbsefc{f/!<br />

244/2/ 19.7. 1~ 2 3# 4 5~ 6 7<br />

20.1. 1 (2 - ara) 3~ 4# 5# 6# 7<br />

! 244/3/!tufsfpnfusjjt!obtxbwmj!tbljUyfcj!`!hbnfpsfcb/!<br />

swrafad, mxolod TvalsaCino miTiTebebiT unda gameordes:<br />

wveroebi, waxnagebi da wiboebi: kubisa; paralelepipedisa;<br />

prizmebisa; piramidebisa.<br />

waxnagebis saerTo wibo da wiboebis saerTo wvero.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi:<br />

- daakvirdiT am samkuTxa prizmas. ramdeni wvero, ramdeni<br />

waxnagi da ramdeni wibo aqvs mas? am xuTkuTxa prizmas?<br />

- daakvirdiT am oTxkuTxa piramidas. ramdeni wvero, ramdeni<br />

waxnagi da ramdeni wibo aqvs mas? am eqvskuTxa piramidas?<br />

- ramdeniT metia wiboebi, vidre waxnagebi? vidre wveroebi?<br />

- romelia am waxnagebis saerTo wibo?<br />

- romelia am wiboebis saerTo wvero?<br />

sxeulTa saxelwodebebze (paralelepipedi, piramida da sxva)<br />

yuradRebis gamaxvileba araa saWiro. masw.-i moswavles awvdis<br />

- 120 -


miTiTebuli geometriuli sxeulis models da ambobs mis<br />

saxelwodebas. kargia, Tuki moswavleebi daimaxsovreben maT.<br />

magram es Zaldautaneblad unda moxdes. saxelwodebaTa codna<br />

araa aucilebeli.<br />

! 244/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

am TamaSisas moswavleebs Tvalwin unda hqondeT stereometriuli<br />

sxeulebi. winadadebaTa nimuSebi:<br />

1) kubis yvela wibo tolia.<br />

2) kubis yvela waxnagi tolia.<br />

3) agureds yovelTvis eqvsi waxnagi aqvs.<br />

4) piramidas yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />

5) prizmis yoveli wvero wertilia.<br />

6) kubis ocive wvero wertilebia.<br />

7) aguredis yvela wibo monakveTia.<br />

8) yvela kubi piramidaa.<br />

9) arcerTi aguredi araa piramida.<br />

10) kubis zogierTi wibo erTmaneTis mezobelia.<br />

11) piramidis yvela wibo erTmaneTis mezobelia.<br />

12) prizmis zogierTi waxnagi erTmaneTis mezobelia.<br />

13) aguredis yvela waxnagi erTmaneTis mezobelia.<br />

14) piramidis zogierTi wibo erTmaneTis gadamkveTia.<br />

15) kubis yvela wibo erTmaneTis gadamkveTia.<br />

16) kubis yvela waxnagi kvadratebia.<br />

17) kubis yvela waxnagi marTkuTxedebia.<br />

18) aguredis yvela waxnagi kvadratebia.<br />

19) prizmis yvela waxnagi samkuTxedebia.<br />

20) piramidis yvela waxnagi samkuTxedebia.<br />

21) piramidis yvela waxnagi marTkuTxedebia.<br />

22) piramidis erTerTi waxnagi SeiZleba iyos kvadrati.<br />

22) prizmis erTerTi waxnagi SeiZleba iyos kvadrati.<br />

23) prizmis erTerTi waxnagi SeiZleba iyos xuTkuTxedi<br />

! 244/5/!{fqjsj!bohbsjTj!njmjbsefc{f-!pUyjwf!nprnfefcjU/!<br />

gairCeva amocana 2. Tuki morCeba dro, zepirad gamoiTvleba:<br />

igive ricxvebi, gayofili asze; TviTeul im ricxvs mimatebuli<br />

miliard samasi milioni.<br />

h!245/!nsbwbmo/!sjdywfcjt!hbzpgjt!hbbewjmfcb/!tufsfpnfusjb/!<br />

- 121 -


245/2/ 20.2. 1 2~ 3~ 4 5 6 7#<br />

2453/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! –! nyp.<br />

mpe! vobTUpe;! ! hbzpgjt! bewjmj! TfnUywfwfcj/! magaliTad:<br />

25600:256; 240000:120 da misT. amgvar SemTxvevebSi sagangebo<br />

wesebi araa saWiro, ganayofs mivxvdebiT azriT. magaliTad:<br />

25600:256 = 256 · 100:256; 240000:120 = 240 · 1000:120.<br />

! 245/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!34211!±!<br />

2211•/!!ix. 14.3.<br />

! 245/5/!tufsfpnfusjjt!obtxbwmj!tbljUyfcj!`!hbnfpsfcb/!<br />

Catardeba iseve, rogorc 133.2.<br />

h!246/!zpwfmhwbsj!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!!bewjmj!hbzpgb/!<br />

246/2/ 20.3. 1~ 2~ (3 - ara) 4# 5 6 7~<br />

246/3/! zpwfmhwbsj! sjdywfcjt! Tfebsfcb/! masw.-is SekiTxvebiT<br />

gameordeba IV Tavis me-5 gakveTilis teqsti.<br />

Semdeg gairCeva amocana 3.<br />

! 246/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />

sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

! 246/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />

nypmpe! vobTUpe;! ! hbzpgjt! bewjmj! TfnUywfwfcj/! TviTon<br />

moswavleebma moigonon sazepiro gayofis iseTi magaliTebi,<br />

romlebSic ganayofis mniSvnelobaa: 2, 3, 10, 100, 1000, 30, 20,<br />

200, 500.<br />

h!247/!zpwfmhwbsj!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!!bewjmj!hbzpgb/!<br />

247/2/ 20.4. (1 - ara) 2 3~ 4# 5# 6# 7<br />

247/3/!zpwfmhwbsj!sjdywfcjt!Tfebsfcb/!<br />

dawvrilebiT gairCeva amocana 1. msjelobiT dasabuTdes, rom<br />

amgvar SemTxvevaSi araa saWiro ricxvebis cifrulad Cawera, es<br />

ufro gaarTulebda Sedarebas.<br />

! 247/4/!UbnbTj;!kbXwvsbe!.jU!nfuj!!.jU!oblmfcj;!!!:111!`!<br />

3311•/!ix. 14.3.<br />

! 247/5/! nsbwbmojTob! sjdywfcjt! hbzpgjt! hbbewjmfcb! .!<br />

nypmpe! vobTUpe;! ! hbzpgjt! bewjmj! TfnUywfwfcj/! TviTon<br />

moswavleebma moigonon sazepiro gayofis iseTi magaliTebi,<br />

romlebSic ganayofis mniSvnelobaa: 2, 3, 10, 100, 1000, 30, 20,<br />

200, 500.<br />

h!248!tufsfpnfu/!hpofcbTj!xbsnpeh/!tyfvmUbUwjt/!hbnfpsfcb/!<br />

- 122 -


248/2/ 20.5. 1# 2# 3# 4 5# 6# 7<br />

248/3/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />

tyfvmUbUwjt/!! ! dawvrilebiTaa aRwerili _ ix. $ 7.<br />

! 248/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj! `! hbnsbwmfcb.hbzpgb!<br />

sjdywUb!yb{{f•/!ix. 27.2.<br />

! 248/5/! tbfsUp! hbnfpsfcb/! gameordeba is algera-ariTmetikis<br />

is sakiTxebi, romlebic moswavleebs uWirT.<br />

h!249/!2111!njmjbsej!eb!vgsp!ejej!sjdywfcj/!hbnfpsfcb/!<br />

249/2/ 20.6. (1, 3 da 3 - ara) 4~ 5! 6~ 7~<br />

! 249/3/!2111!njmjbsej!eb!vgsp!ejej!sjdywfcj/!<br />

ra vqnaT 1000 miliardze meti raodenobebisaTvis? Zalian<br />

mokled (Semdgomi ganmticeba-ganviTarebis gareSe):<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-6 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocanebi 1, 2 da 3.<br />

249/4/!UbnbTj;!hb{pnwb•/!<br />

ix. 26.3. axla, cxadia, sxva rame gaizomeba.<br />

! 249/5/! tbfsUp! hbnfpsfcb/! gameordeba is algera-ariTmetikis<br />

is sakiTxebi, romlebic moswavleebs uWirT.<br />

h!24:/!tblpouspmp!xfsb!$!31/!<br />

1. TiTo meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba<br />

TiTo q. xolo moqmedebaTa rigis darRvevis TiTo SecdomisaTvis<br />

- 2 q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. Tuki drois sxvagvari Canaweri mxolod erTia da ara<br />

ori - iwereba 2 q. Tuki garkveulia mxolod dila-saRamo - 1 q.<br />

drois Caweris TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba<br />

TiTo q.<br />

4. pasuxebi: I rigi: I. yoveli; II. zogierTi; III. zogierTi<br />

(an: yoveli); IV. arcerTi.<br />

II rigi: I. zogierTi (an: yoveli); II. zogierTi; III.<br />

yoveli; IV. arcerTi. TiTo am pasuxSi iwereba TiTo q, sul<br />

- 4 q.<br />

5. amocana Znelia, amitom 6-quliania. pasuxebi: I rigi: 6jer;<br />

15-jer; II rigi: 5-jer; 15-jer.<br />

marTebulisagan moswavlis pasuxebis gansxvavebaTa mixedviT<br />

udides 6 qulas akldeba:<br />

- 123 -


1 - ar akldeba; 2-3 - akldeba 1 q; 4-5 - akldeba 2 q; 6-9 -<br />

akldeba 3 q; 10-14 - akldeba 4 q; 15-19 - akldeba 5 q; 20<br />

an meti - akldeba 6 q.<br />

cxadia, Tuki orive pasuxi mcdaria, qulebis saTanado daklebac<br />

orjer moxdeba. amitom, Tuki, magaliTad, orive pasuxi 1iTaa<br />

gansxvavebuli marTebulisagan, maSin mainc daakldeba 1 q.<br />

ese igi, orive pasuxis gansxvavebani unda Seikribos!<br />

magram Tuki moswavles ar amouweria saTanado ricxvebi<br />

dasasabuTeblad, maSin mas pirdapir ewereba 0 q.<br />

Tavi XXI<br />

h!251/!bUfvm.btfvm.bUbt/!sbpefopcb/![bmjbo!ejej!sjdywfcj/!<br />

251/2/ 20.6. 1~ 2# 3! 4~ 5# 6# 7#<br />

21.1. (1 da 2 - ara) 3# 4~ 5# 6~ 7<br />

! 251/3/! hbnfpsfcb;! sjdywTj! bUfvmUb-! btfvmUb-! bUbtfvmUb!<br />

sbpefopcb/! saguldagulod gairCeva amocana 1 (Semdegi<br />

gakveTilis Semamzadebeli). masw.-is mier dasaxelebul ramdenime<br />

ricxvSi gairkveva aTeulTa, aseulTa, aTaseulTa raodenoba.<br />

Semdeg gairCeva amocana 2.<br />

! 251/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj!`!uzvjmjb!Uv!nbsUbmj@•!<br />

masw.-s ar unda gamouvides orazrovani winadadebani, magaliTad:<br />

`rac ufro didia prizma, miT ufro grZeli wiboebi aqvs mas~.<br />

es winadadeba, sazogadod, mcdaria, Tumca, Tuki vigulisxmebiT<br />

msgavs prizmebs, maSin marTebuli iqneba. amitom masw.-ma zustad<br />

unda Camoayalibos winadadebebi:<br />

1. rac ufro didia kubi, miT ufro didi wveroebi aqvs mas;<br />

2. rac ufro didia kubi, miT ufro meti raodenobis wiboebi aqvs mas;<br />

3. rac ufro mcirea kubi, miT ufro mokle wiboebi aqvs mas;<br />

4. rac ufro mcirea aguredi, miT ufro naklebi raodenobis<br />

wiboebi aqvs mas;<br />

5. rac ufro didia kubi, miT ufro mokle wiboebi aqvs mas;<br />

6. rac ufro didia kubi, miT ufro didi waxnagebi aqvs mas;<br />

7. rac ufro mcirea kubi, miT ufro naklebi raodenobis wveroebi<br />

aqvs mas;<br />

8. rac ufro mcirea kubi, miT ufro naklebi raodenobis wiboebi<br />

aqvs mas;<br />

9. rac ufro didia aguredi, miT ufro mcire waxnagebi aqvs mas;<br />

- 124 -


10. rac ufro didia kubi, miT ufro grZeli wiboebi aqvs mas;<br />

11. rac ufro didia aguredi, miT ufro meti raodenobis wveroebi<br />

aqvs mas;<br />

12. rac ufro mcirea aguredi, miT ufro naklebi raodenobis<br />

wiboebi aqvs mas;<br />

13. rac ufro didia aguredi, miT ufro mcire waxnagebi aqvs mas; -<br />

14. rac ufro didia piramida, miT ufro meti raodenobis wveroebi<br />

aqvs mas;<br />

15. rac ufro mcirea piramida, miT ufro naklebi raodenobis<br />

wiboebi aqvs mas;<br />

16. rac ufro didia piramida, miT ufro meti raodenobis waxnagebi<br />

aqvs mas;<br />

17. rac ufro didia prizma, miT ufro meti raodenobis wveroebi<br />

aqvs mas;<br />

18. rac ufro mcirea prizma, miT ufro naklebi raodenobis<br />

waxnagebi aqvs mas;<br />

19. rac ufro didia prizma, miT ufro meti raodenobis wiboebi<br />

aqvs mas...<br />

!!!251/5/!2111!njmjbsej!eb!vgsp!ejej!sjdywfcj/!gameordeba 138.2.<br />

h!252/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />

252/2/ 21.2. (1 - ara) 2# 3~ 4# 5~ 6 7<br />

! 252/3/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!`!{fqjsj!bohbsjTj/!ix. 32.3.<br />

! 252/4/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT damuSavdeba me-2 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

h!253/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!tufsfpnfusjb/!<br />

253/2/ 21.3. (1 - ara) 2~ 3# 4# 5# 6# 7<br />

! 253/3/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />

masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocana 1.<br />

! 253/4/!UbnbTj;!nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb•/!ix. 106.3.<br />

! 253/5/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />

tyfvmUbUwjt/!Catardeba iseve, rogorc 137.2.<br />

h!254/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!tufsfpnfusjb/!<br />

254/2/ 21.4. (1 da 2 - ara) 3 4~ 5# 6 7~<br />

! 254/3/!hbobzpgj!sbnefoojTob!voeb!njwjSpU/!<br />

- 125 -


masw.-is SekiTxvebiT gameordeba me-2 gakveTilis teqstis<br />

TviTeuli nawili. Semdeg gairCeva amocanebi 1 da 2.<br />

! 254/4/!UbnbTj;!txsbgj!qbtvyfcj•!.! hbobzpgj!sbnefoojTob!vo.<br />

eb!njwjSpU/!moswavleebs rig-rigobiT eZleva advili gasarkvevi<br />

magaliTebi: 1312:5, 367:9, 8672:4, 6700:6 da ase Semdeg.<br />

! 254/5/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />

tyfvmUbUwjt/!Catardeba iseve, rogorc 137.2.<br />

h!255/!tufsfpnfusjb/!tbfsUp!hbnfpsfcb/!<br />

255/2/ 21.5. 1 2# 3~ 4# 5 6 7#<br />

! 255/3/! tufsfpnfusjjt! tbljUyfcj! hpofcbTj! xbsnpehfojm!<br />

tyfvmUbUwjt/!Catardeba iseve, rogorc 137.2.<br />

! 255/4/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! .! lbmfoebsj/! klasSi unda<br />

ekidos mimidinare wlis didi kalendari. masw.-i moswavleebs<br />

rig-rigobiT ekiTxeba: - ra dRea 5 maisi? ra ricxvia<br />

Tebervlis pirveli orSabaTi? (da misTanani).<br />

! 255/5/! zwfmb! obtxbwmj! nprnfefcjt! hbonuljdfcb! eb!<br />

hbowjUbsfcb/! gansakuTrebuli yuradReba eqceva swrafi zepiri<br />

angariSis unarCvevebs.<br />

im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />

h!256/!tbfsUp!hbnfpsfcb/!<br />

256/2/ 21.6. 1~ 2 3! 4 5# 6# 7<br />

! 256/3/! UbnbTj;! txsbgj! qbtvyfcj•! .! hbobzpgj! sbnefoojTob!<br />

voeb! njwjSpU/! moswavleebs rig-rigobiT eZleva advili gasarkvevi<br />

magaliTebi: 1312:5, 367:9, 8672:4, 6700:6 da a.S.<br />

! 256/4/! zwfmb! obtxbwmj! nprnfefcjt! hbonuljdfcb! eb! hbowj.<br />

Ubsfcb/! gansakuTrebuli yuradReba eqceva swrafi zepiri<br />

angariSis unarCvevebs.<br />

im sakiTxebis gameoreba, romlebic klass uWirs.<br />

h!257/!tblpouspmp!xfsb!$!32/!<br />

1. TiTo meqanikuri SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba<br />

TiTo q. xolo moqmedebaTa rigis darRvevis TiTo SecdomisaTvis<br />

- 2 q.<br />

2. TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas akldeba TiTo q.<br />

3. pasuxebi: I rigi: ricxvs rig-rigobiT emateba an 40000,<br />

an 30000.<br />

II rigi: ricxvs rig-rigobiT akldeba an 5000, an 2000.<br />

- 126 -


Tuki mwkrivi kanonzomieradaa gagrZelebuli, magram aklia<br />

kanonzomierebis sityvieri Camoyalibeba - iwereba 3 q; Tuki<br />

ZiriTadad Camoyalibebulia (Tundac cota naklovanad) - 4 q;<br />

xolo gamoTvlebis TiTo SecdomisaTvis udides 4 qulas<br />

akldeba TiTo q.<br />

4. ganvixiloT I rigis amocana. gasayofSi moTavsdeba<br />

ramdeniRac 9-euli da naSTi rCeba 7. orjer 9 aris 18. amitom<br />

es ramdeniRac 9-euli SeiZleba zustad daemTxves 18-eulebs da<br />

maSin naSTi iqneba 0. SeiZleba, ar daemTxves da maSin naSTi<br />

iqneba 7+9 = 16. amitom pasuxia 0 an 16.<br />

aseve II rigSi pasuxia: 0 an 11 (radgan 3+8 = 11).<br />

Tuki pasuxi marTebulia da Tan dasabuTebis magvari<br />

msjelobaa Catarebuli (Tundac nakluli) - iwereba udidesi 5<br />

q. Tuki pasuxi marTebulia, magram msjelobaa araa - 4 q. Tuki<br />

pasuxSi mxolod erTi Secdomaa da dasabuTebis magvari<br />

msjelobaa Catarebuli (Tundac nakluli) - 4 q. Tuki pasuxSi<br />

mxolod erTi Secdomaa da msjeloba ki araa - 3 q. Tuki<br />

dawyebulia marTebuli msjelobis magvari ram - 1 q. Tuki weria<br />

erTerTi marTebuli pasuxi (`an~-is gareSe) - 2 q.<br />

5. saWiro moqmedebani: I rigi: 1) 150:15 = 10, 150:10 = 15;<br />

ricxvebi isea SerCeuli, rom gayofis gareSec, zepiradac<br />

SeiZleba daskvna, rom pirveli mRebavi erT dReSi SeRebavs 10<br />

CarCos, meore - 15-s; 2) 10 + 15 = 25; 3) 150:25 = 6.<br />

asevea II rigis amocanac.<br />

amocanis amoxsna Sedgeba msjelobisa da 4 moqmedebisagan,<br />

TiToSi iwereba TiTo q, sul - 5 q.<br />

258/2/ 21.7. 1# 2~ 3~ 4# 5 6~ 7<br />

7. I-IV klasebis Semajamebeli programa<br />

(programul moTxovnaTa dakonkreteba codnisa Tu unarCvevaTa<br />

mixedviT mocemulia sagamocdo amocanebis nimuSebis saxiT)<br />

1. bsjUnfujlb<br />

1.1. jufTebi da jufTebiT Tvla. raodenobis warmodgena<br />

jufTebad da naSTad.<br />

1.2. raodenobaTa Sedareba dawyvilebiT.<br />

1.3. raodenobis miaxloebiTi Sefaseba TvaliT.<br />

1.4. Tvla da ukuTvla. Tanrigebi. ricxvebis saxelwodebani<br />

- 127 -


da cifruli Canawerebi _ asobiT miliardis farglebSi.<br />

1.5. ricxvTa Sedareba, utolobani.<br />

10 ricxvis dalageba matebiT an klebiT.<br />

1.6. ormxrivi utolobebi, ormxrivi an calmxrivi utolobis<br />

saWiro niSnebis dasma miaxloebiTi Sefasebis safuZvelze.<br />

1.7. rigobiTi ricxviTi saxelebi 1000-is farglebSi. Tanmimdevroba.<br />

Soris. amocanebi Tanmimdevrobaze (rigobiTi ricxviTi<br />

saxelebiT), roca mniSvneloba aqvs pirvelisa Tu ukanasknelis<br />

CaTvla-arCaTvlas.<br />

1.8. I-dan XXX-mde romauli ricxvebis Cawera da wakiTxva.<br />

1.9. ricxvebis Tu sidideTa gadideba-Semcireba `-iT~ an `-jer~.<br />

1.10. kenti da luwi ricxvebi (cnebebis CaTvliT).<br />

1.11. ricxvis cifrTa jami.<br />

ariTmetikuli moqmedebani zepiri gamoangariSebiT:<br />

1.12. Sekreba-gamokleba 100-is farglebSi (gamoklebis Zneli<br />

SemTxvevebis garda).<br />

1.13. gamravlebisa da gayofis cxrili (9×9).<br />

1.14. 1000-is daSla Sesakrebebad.<br />

1.15. zepiri Sekreba, gamokleba, gamravleba da gayofa 1000is<br />

farglebSi (garda Zneli SemTxvevebisa).<br />

1.16. rva aTass, orasi aTass, sam milions da misT. gamoklebuli<br />

erTniSna ricxvi an ramdenime aTeuli.<br />

1.17. gamravleba-gayofa 10-ze; 100-ze da 1000-ze.<br />

1.18. naSTiani gayofa _ 100-is farglebSi.<br />

1.19. iseTi SemTxvevebi, romlebic erTi martivi moqmedebiT<br />

daiyvaneba CamoTvlilebze (1.2-1.8).<br />

1.20. martivi (ormoqmedebiani), magram didricxvebiani ariTmetikuli<br />

gamosaxulebis mniSvnelobis miaxloebiTi Sefaseba.<br />

1.21. ricxvis warmodgena mis saTanrigo SesakrebTa jamis<br />

saxiT da piriqiT, ricxvis aRdgena am jamis mixedviT (aTi milionis<br />

farglebSi).<br />

1.22. ricxvebSi aTeulebis, aseulebisa da aTaseulebis saerTo<br />

raodenobis garkveva.<br />

ariTmetikuli moqmedebani weriTi gamoangariSebiT:<br />

1.23. miliardis farglebSi: qveSmiweriT Sekreba, gamokleba<br />

da gamravleba. qveSmiweriT gayofa erTniSna ricxvze da, advil<br />

SemTxvevebSi, orniSna ricxvze.<br />

- 128 -


1.24. jufTebad Caweril raodenobaTa Sedareba, Sekreba da<br />

gamokleba.<br />

1.25. frCxilebian gamosaxulebaTa mniSvnelobis gamoTvla,<br />

oTxive ariTmetikuli moqmedebiT, mxolod erTmagi frCxilebiT,<br />

1000-is farglebSi.<br />

2. bmhfcsb!eb!npefmjsfcb<br />

2.1. terminebi: Sesakrebi, Tanamamravli, saklebi, maklebi, ganayofi,<br />

gamyofi, toloba, utoloba, metoba, nakleboba.<br />

2.2. oTxive ariTmetikuli moqmedebis Sedegebis Semowmeba sapirispiro<br />

moqmedebiT.<br />

2.3. ucnobi Sesakrebis, Tanamamravlis, saklebis, maklebis, ganayofis<br />

an gamyofis povna. Sekreba-gamoklebisa da gamravlebagayofis<br />

komponentTa Soris mimarTebani (mxolod praqtikulad).<br />

2.4. umartives (2.3-is Sesabamis) gantolebaTa amoxsna.<br />

2.5. moqmedebaTa Tanmimdevroba ariTmetikul gamosaxulebaSi.<br />

frCxilebis xmareba. sityvierad mocemuli ori moqmedebis<br />

Sesabamisi gamosaxulebis Cawera frCxilebiT an ufrCxilebod;<br />

da piruku: dawerili gamosaxulebis zusti sityvieri aRwera.<br />

2.6. ariTmetikul moqmedebaTa umartivesi algebruli Tvisebani:<br />

SesakrebTa gadanacvlebadoba da dajgufebadoba; TanamamravlTa<br />

gadanacvlebadoba; Sekrebisa da gamoklebis sapirispiroba;<br />

gamravlebisa da gayofis sapirispiroba; ganrigebadoba:<br />

am wesebis mxolod praqtikuli gamoyeneba _ `iangariSeT<br />

advili xerxiT~:<br />

a) a+b = b+a b) (a + b) + c = a + (b + c) = a + b + c<br />

g) a · b = b · a d) (a ± b) · c = a · c ± b · c<br />

e) a – (b + c + d) = a – b – c – d<br />

v) a · (b · c)=(a · b) · c = a · b · c<br />

z) a + (b–c) = a+b–c T) a : (b · c) = a : b : c<br />

i) (a+b) : c = a : c + b : c k) frCxilebs gareT gatana.<br />

2.7. sxvadasxva SesaZleblobiT: ricxvis mimateba an gamokleba<br />

ori moqmedebiT. maTgan yvelaze advilis arCeva: `nawilnawil~<br />

Sekreba-gamoklebis xerxebi. zepiri angariSis gaadvilebis<br />

sxva umartivesi xerxebi.<br />

2.8. mravalmoqmedebiani gamoTvlebi (ricxvTa kibeze an zepirad).<br />

ormagi da sammagi tolobani. Sekreba-gamoklebisa da<br />

- 129 -


gamravleba-gayofis mravalmoqmedebiani cxrilebi.<br />

2.9. rogor icvleba jami, namravli, sxvaoba Tu ganayofi<br />

erTerTi komponentis gadidebiT an SemcirebiT.<br />

2.10. sayofacxovrebo amocanebi: yvela tipis ormoqmedebianni<br />

da saSualo siZnelis sammoqmedebianni.<br />

2.11. sayofacxovrebo amocanis pirobis, amoxsnisa da pasuxis<br />

mokle Cawera.<br />

2.12. sayofacxovrebo amocanis pirobis dakvirvebiT gaazreba.<br />

amocanis pirobaSi xarvezis aRmoCena. nakluli pirobis Sevseba.<br />

amocanisaTvis SekiTxvebis dasma. ormoqmedebiani amocanis Sedgena<br />

mocemuli naxatis, naxazis, sqemis, cxrilisa Tu ariTmetikul<br />

moqmedebaTa mixedviT.<br />

sayofacxovrebo amocanebis tipebi:<br />

I. sidideTa ori sxvadasxva wyviliT, mag.: wonis ori<br />

erTeuliT da fulis ori erTeuliT, sammoqmedebiani;<br />

II. raodenobebze (-iT/-jer meti/naklebi), romelSic ramdenime<br />

nawilis da mTlianis mixedviT mosaZebnia darCenili nawili;<br />

nimuSi: erTi _ x, meore _ x – 3, mesame _ 2x, sul _ a.<br />

ramdenia meoTxe? (aq asoebi mxolod masw.-isTvisaa!)<br />

III. tol nawilebad dayofaze, sammoqmedebiani;<br />

IV. sxva tipisa, am sami tipis amocanebis tolfasi siZnelisa.<br />

3. hfpnfusjb-!upqpmphjb-!!yb{wb!<br />

3.1. nakvTebi da maTi klasifikacia (dajgufebani): wertili,<br />

xazebi, monakveTi, Sekruli Tu gaxsnili mrudi, texili,<br />

samkuTxedi, oTxkuTxedi, da a.S. mravalkuTxedi, kvadrati,<br />

marTkuTxedi, wre, wrexazi.<br />

3.2. ori wertilis SemaerTebeli xazi; xazebis gadakveTis<br />

wertili.<br />

3.3. mravalkuTxedTa saerTo gverdebi Tu wveroebi, mezobeli<br />

da mopirdapire wveroebi Tu gverdebi.<br />

3.4. mravalkuTxedis (10-12-kuTxedi, maT Soris Cazneqili,<br />

varskvlaviseburi) wveroebisa da gverdebis raodenoba;<br />

wveroebis raodenobisa da gverdebis raodenobis toloba.<br />

3.5. kubi; sxva mravalwaxnaga sxeulebi (aguredi (anu<br />

marTkuTxa paralelepipedi), piramida, prizma).<br />

3.6. mravalwaxnaga sxeulis waxnagebi, wveroebi da wiboebi.<br />

- 130 -


wiboTa saerTo wvero da waxnagTa saerTo wibo.<br />

3.7. mravalwaxnaga sxeulis wveroebis, wiboebisa da<br />

waxnagebis raodenoba (maT Soris martivi warmosaxuli sxeulebisTvisac).<br />

3.8. SigniT, gareT, sazRvarze. xazebi, maTi gadakveTebi, Siga da<br />

gare areebi, nakvTis sazRvari. nakvTebisa Tu areebis mosazRvreoba.<br />

3.9. nakvTebis toloba, toli da aratoli nakvTebi.<br />

3.10. monakveTis, wertilis, texilis, mravalkuTxedis asoiTi<br />

aRniSvnebi.<br />

3.11. mocemuli sigrZis gverdis (gverdebis) mqone nakvTebis<br />

xazva _ 3.1-Si CamoTvlilebisa; wrexazis daxazva fargliT.<br />

4/!hbnpzfofcjUj!nbUfnbujlb-!tjejeffcj!eb!hb{pnwb!<br />

4.1. sigrZe da gazomva. sigrZis erTeulebi da maT Soris<br />

Tanafardoba, maTi urTierTgadayvana: nn, tn, en, n da ln.<br />

4.2. texilis sigrZe. mrude xazis miaxloebiTi sigrZe.<br />

4.3. sigrZis miaxloebiTi Sefaseba TvalzomiT.<br />

4.4. marTkuTxedis sigrZe da sigane.<br />

4.5. mravalkuTxedis perimetri.<br />

4.6. manZilebis gazomva ori erTeuliT da ori erTeuliT<br />

mocemuli sigrZis mqone monakveTebis xazva.<br />

4.7. fulis erTeulebi da maT Soris Tanafardoba: `TeTri~<br />

da `lari~. advili amocanebi fasebze.<br />

4.8. awona. wonis erTeulebi da maT Soris Tanafardoba,<br />

maTi urTierTgadayvana: 1 u = 1000 lh, 1 lh = 1000 h.<br />

4.9. drois erTeulebi da maT Soris Tanafardoba, maTi ur-<br />

TierTgadayvana: 1 weliwadi = 12 Tve,<br />

1 kvira = 7 dRe-Rame, 1 dRe-Rame = 24 sT, 1 sT = 60 wT.<br />

4.10. saaTis cnoba (maT Soris, eleqtruli saaTisac) da<br />

Sesabamisi gamoTvlebi.<br />

4.11. kalendris xmareba.<br />

4.12. sivrciT-droiTi mimarTebani; Tanmimdevroba sivrcesa da<br />

droSi. gadanomrva.<br />

4.13. sxvadasxvagvari cxrilebi.<br />

4.14. martivi sqemebis daxazva, maT mixedviT moqmedeba.<br />

4.15. monacemebis sistematizacia da warmodgena siis an<br />

cxrilis saxiT; siidan an cxrilidan monacemebis amokiTxva.<br />

- 131 -


4.16. dasaxelebuli gverdisa Tu amocanis moZebna saxelmZRvaneloSi:<br />

paragrafis nomrisa da amocanis nomris, an romauli<br />

nomris mixedviT.<br />

5. tjnsbwmfUb!Ufpsjb-!lpncjobupsjlb-!<br />

mphjlb!eb!lbopo{pnjfsfcfcj<br />

5.1. praqtikulad _ logikuri terminebi:<br />

Uvlj-!spdb-!nbTjo-!eb-!bo-!zpwfmj-!fsUfsUj-!fsUbefsUj-!bsdfsUj-!<br />

{phjfsUj-!nypmpe-!UwjUfvmj-!bhsfUwf-!sbehbobd-!sblj-!jnjupn-!<br />

bnjupn-!ftf!jhj-!jnefojwf-!sbnefojd-!spnfmjnf-!spnfmjd-!tbfsUp-!<br />

jhjwf-! fsUjebjnbwf-! Tftb[mfcmpcb-! Tftbcbnjtj-! hbombhfcb-!<br />

Ubonjnefwspcb, lbopo{pnjfsfcb...<br />

5.2. simravleTa Teoriis sawyisebi: ori TvalsaCino erTobliobis<br />

TanakveTis, gaerTianebisa Tu sxvaobis moZebna; erTobliobis<br />

qvesimravlis moZebna (mxolod kargad nacnobi da konkretuli<br />

masaliT).<br />

5.3. kombinatorika: kargad nacnob da konkretul viTarebebSi _<br />

yvela SesaZlo SesaZleblobis (kombinaciebis) Camowera, roca maTi<br />

raodenoba ar aRemateba 16-s (gameorebebiT an gameorebaTa gareSe).<br />

yvela SesaZleblobis amowurva _ ariTmetikul, geometriul,<br />

grafikul, enobriv Tu sayofacxovrebo masalaze.<br />

5.4. dajgufeba (klasifikacia). sagnebis erTobliobaSi saer-<br />

To niSanTvisebis aRmoCena da umartivesi ganzogadeba.<br />

5.5. praqtikulad: ormimarTebiani konkretuli kanonzomierebebi.<br />

logikuri kanonzomierebis aRmoCena: geometriul, ariTmetikul,<br />

grafikul Tu sayofacxovrebo (maT Soris sityvierad<br />

mocemul) masalaze.<br />

5.6. logikuri sqemebi da logikuri cxrilebi.<br />

5.7. umartivesi logikuri mimarTebani da logikuri msjeloba.<br />

8. zepiri Semajamebeli gamokiTxva<br />

IV klasis bolos sasurvelia, Catardes oTxi klasis Semajamebeli<br />

gamokiTxva (V klasidan xom ukve sxvanair maTematikas viwyebT).<br />

erTi-ori wina kvira ki daeTmoba ZiriTadi sakiTxebis<br />

gameorebas.<br />

Zalian mniSvnelovania gamokiTxvis zepiri nawili, radgan<br />

pirveli oTxi klasis maTematikaSi mTavaria zepiri<br />

angariSis, zepiri Sefasebis, sivrciTi warmodgenisa da martivi<br />

- 132 -


zepiri msjelobis unarCvevebi. yvela amgvar sakiTxs amowuravs<br />

gamokiTxvis programa. igi yvelaze kargad da konkretulad<br />

bileTebis nimuSebSi gamoCndeba.<br />

sasurvelia, es zepiri gamokiTxva calke dRes, gamocdasaviT<br />

Catardes _ moswavleebic mieCvevian sagamocdo viTarebas da<br />

gamokiTxvis xarisxic ukeTesi iqneba. am SemTxvevaSi moswavlis<br />

pasuxi Seafasos erTma-orma sxva masw.-mac. TviTeulma maTganma<br />

erTmaneTisagan damoukideblad dauweros moswavles qulebi<br />

(bileTis TiTo sakiTxSi 0-dan 4-mde), Semdeg es qulebi<br />

Sejamdes _ erTad yvela. am qulebs unda daematos weriTi<br />

naSromis (ukanaskneli, Semajamebeli sakontrolo weris)<br />

qulebi; saboloo niSani gamoiyvaneba am mTlian-jamuri qulisa<br />

da wliuri niSnis SejerebiT. saqme isaa, rom, mTlianobaSi,<br />

Semajamebeli gamokiTxvisa da Semajamebeli sakontrolo weris<br />

davalebebi sakmaod advilia. Cveulebriv sakontrolo werebze<br />

klass xSirad ufro Zneli amocanebi eZleoda. swored amitomaa,<br />

rom moswavlis saboloo niSani unda gamovTvaloT wliur<br />

niSanTan SejerebiT _ romelSic mTavari wili sakontrolo<br />

werebis niSnebs unda hqondes!<br />

magram mTavari araa Sefaseba da niSani. mTavaria oTx klasSi<br />

naswavlis Semajamebeli gameoreba-ganmtkiceba-gaaqtiureba da<br />

moswavlis codnaSi arsebuli xarvezebis gamovlena.<br />

ukanaskneli, Semajamebeli sakontrolo weris amocanebi Cveulebrivadaa<br />

miTiTebuli sakontrolo werebis amocanebis nusxis<br />

bolos. amocanebis raodenoba gacilebiT metia, vidre Cveulebriv<br />

(Tumca isini gacilebiT advilebia). moswavleebs samuSaod ori<br />

gakveTili unda mieceT, nel moswavleebs dro kidev davumatoT.<br />

zepiri Semajamebeli gamokiTxvis bileTebis saerTo raodenoba<br />

unda iyos 14-15 an meti (roca moswavleebis erTi wyeba<br />

daamTavrebs, isev igive bileTebi SeiZleba datrialdes). moswavles<br />

winaswari mofiqrebisaTvis sul ramdenime wuTi eyofa, amitom<br />

klasSi erTdroulad mxolod ori-sami moswavle ijdes; garda<br />

amisa, moswavleebi davyoT xuTeulebad da skolaSi davibaroT<br />

sxvadasxva dros, winaswar Sedgenili ganrigis mixedviT.<br />

bileTebis sxvadasxva variantebi (maT Soris weriTi<br />

gamocdisac) am meTodikuri saxelmZRvanelos CanarTzea.<br />

aq ki sanimuSod mocemulia mxolod erTi varianti.<br />

- 133 -


ileTi # ...<br />

{ figurul frCxilebSi mocemuli SekiTxvebi moswavlis<br />

bileTSi ar Sedis, magram maT zepirad dasvams gamomcdeli; sxva<br />

damatebiTi SekiTxvebi aRaraa saWiro! }<br />

1. 6890347; 378208; 9605893022; XVIII; XXI.<br />

Tuki moswavle romaul cifrebs waikiTxavs raodenobriv<br />

ricxviT saxelebad, maSin gamomcdeli mosTxovs, rom waikiTxos<br />

rigobrivi ricxviTi saxelebis magvarad!<br />

2. I. ramdeni 200-eulia 1000-Si?<br />

II. ramdeni aTeulia 3203-Si? aseuli?<br />

III. ramdeni rvaeulia 60-Si da risi tolia naSTi?<br />

3. upasuxeT swrafad _ risi tolia: 7 · 8 ; 63 : 9 ;<br />

17 aTass gamoklebuli 8 aTasi;<br />

Svid milions mimatebuli eqvsi milioni.<br />

aqaa cxriluri gamravleba-gayofa da 20-is farglebSi Sekrebagamokleba,<br />

oRond aTaseulebze da milionebze. gamomcdeli<br />

damatebiT zepirad dasvams erT SekiTxvas gamravlebaze da erTs<br />

_ gayofaze: kvlav 9×9 cxrilis farglebSi.<br />

4. iangariSeT, ramdeni aklia 1000-mde Semdeg ricxvebs:<br />

400, 220, 982, 366 .<br />

5. iangariSeT: I. 25 + 35 II. 3001 + 157 III. 60 – 36<br />

IV. 7800 – 3000 V. rva aTass gamoklebuli sami.<br />

VI. ormoci aTasi xuTjer.<br />

6. dauTvlelad gaarkvieT, romelia meti da ramdeniT:<br />

{ _ ratom? saidan ici? } _ moswavlem unda gaiazros<br />

dawyvileba; { _ rogor ggonia, daaxloebiT ramdeni<br />

patara nakvTia aq sul daxazuli? swrafad gvipasuxe! } _<br />

yvelgan daaxloebiT 50-90 nakvTia)<br />

7. iangariSeT: I. 150 · 3 II. 60 : 15 III. 36 · 100<br />

IV. 56000 : 100 V. xuTasi aTasi xuTjer.<br />

8. I. 17345 + 1887 = ? a) 204232; b) 19232;<br />

g) 11342; d) 8355; e) 30000.<br />

- 134 -


II. angariSis gareSe moifiqreT, romelia meti:<br />

325 + 1751 Tu 2745 : 9.<br />

9. iangariSeT advili xerxiT: I. 377 + 299<br />

II. 4 · 17 · 25 III. 230 + (95 + 70) IV. 7 · 112 _ 7 · 12<br />

10. vTqvaT, eleqtruli saaTi aCvenebs dros 21.05.<br />

dilaa Tu saRamo? meorenairad rogor vityviT,<br />

romeli saaTia?<br />

{ _ ra dros aCvenebs es saaTi? _ vaCvenebT saaTs }<br />

11. kalendris mixedviT gaarkvieT, kviris ra dRea ama wlis<br />

3.04. { _ ra ricxvi iqneba Semdegi [wina] `SabaTi~?<br />

(romeli dRec moswavlem daasaxela); ra ricxvia `seqtembris~<br />

(imave Tvis) pirveli [ukanaskneli] SabaTi? }<br />

12. daakvirdiT am samkuTxa prizmas. ramdeni wvero, ramdeni<br />

waxnagi da ramdeni wibo aqvs mas?<br />

xuTkuTxa prizmas?<br />

moswavles vawvdiT bileTSi miTiTebuli pirveli<br />

geometriuli sxeulis models. xolo meore man gonebaSi unda<br />

warmoidginos da ase upasuxos SekiTxvas.<br />

{ romelia am waxnagebis saerTo wibo? }<br />

{ romelia am wiboebis saerTo wvero? }<br />

{ daakvirdi aq daxazul<br />

marjvena [variantSi _<br />

marcxena] mravalkuTxeds.<br />

daTvale, ramdeni gverdi<br />

aqvs mas. ramdeni wvero aqvs mas? } (meore SekiTxvaze<br />

unda upasuxos swrafad, xelmeored daTvlis gareSe)<br />

13. giorgim wignSi waikiTxa moTxroba, romelic iwyeboda<br />

me-5 gverdis dasawyisidan da mTavrdeboda 128-e<br />

gverdis boloSi.<br />

ramdengverdiani moTxroba waukiTxavs giorgis?<br />

moswavles SeuZlia, Caixedos romelime wignSi, raTa<br />

daakvirdes gverdebis numeracias. { _ saidan ici? }.<br />

- 135 -

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!