03.06.2013 Views

daCexili saqarTvelo

daCexili saqarTvelo

daCexili saqarTvelo

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

20 saerTo gazeTi #33 (217), 25-31.VII, 2012 w.<br />

mogzauroba samSobloSi<br />

alaTasa,<br />

balaTasa...<br />

tye-javaxeTi<br />

mmarrTalia, tye-jjavaxeTSi admministrraciul-tterritorriulimmniSvnelobis<br />

xevebi da xeobebi arr gvxvdeba,<br />

mmagrramm sammogzaurro mmarrSrrutebis dadgenisas<br />

mmainc mmcirre mmdinarreebis orrientirrebiT<br />

unda visarrgebloT. aqq sammi<br />

aseTi mmdinarrea: sarroswyali, WWobarreTiswyali<br />

da barraleTiswyali, rrommelTac<br />

TavTavianTi Rele-SSenakadebi<br />

aqqvT.<br />

* * *<br />

moliTidan samxreTiT veSvebiT<br />

da baraleTiswylis marjvena sanapiros<br />

mivyvebiT, sadac pirveli ori<br />

sofeli Cixarula (Wirxarula) da<br />

balanTaa. Wirxarula dRes umTavresad<br />

somxebiTaa dasaxlebuli, balan-<br />

Ta ki qarTvelebiT. borjomis raionis<br />

sazRvaric aq sruldeba. eklesia,<br />

Tundac dangreuli, arcerT am sofelSi<br />

ar aris SemorCenili, Tumca<br />

balanTelebi soflidan moSorebul<br />

teritoriaze erT saintereso gamosaxulebian<br />

lods miCveneben. igi saydris<br />

arqitravis natexi unda iyos.<br />

zed, mgoni, xari unda yofiliyo gamoxatuli.<br />

balanTaSi mcxovreb maRraZeebs,<br />

meliqiZeebs, berZeniSvilebsa<br />

da zevdginiZeebs, romelTac ZiriTadad<br />

mesaqonleobiT gaaqvT Tavi, am<br />

adgilebSi baRebi aqvT gaSenebuli da<br />

rogorc amboben, soflis saxelwodebac<br />

balidan momdinareobs (baliani<br />

mTa) _ am simaRleze bali rom xarobdes,<br />

sxvagan ver naxavTo. me balanTelebis<br />

sxva naTqvams ufro daueWveblad<br />

viziareb _ gadmocemiT viciT,<br />

rom am midamoebSi sofeli<br />

alanTac iyoo. ufro metic _`Wonas~<br />

striqnebi maxsendeba: `alaTasa, bala-<br />

Tasa Camovkideb kalaTasa, dedi, er-<br />

Ti kvercxi momec, RmerTi mogcems<br />

baraqasa~. sofel alanTa da balanTa<br />

xom ar igulisxmeba simReris teqst-<br />

Si? balanTis erT ubanSi Zveleburi<br />

saxlis gadaRebisas aseT suraTs vxedav:<br />

winkarSi Tavsafriani dedakaci<br />

azavreTis taZris fasadebi<br />

da Tevdores warwera<br />

Camomjdara jorkoze, cali xeliT<br />

jaWvze Camokidebul sadRvebels arwevs,<br />

meoreTi _ akvans. dedakaci Cemken<br />

arc ki iyureba, fiqrebSi garTula.<br />

mec fiqrma wamiRo _ vinc icis,<br />

aseT dedas umReroda `Wonas~ avtori?...<br />

balanTis mere baraleTiswyals<br />

dasavleTidan jer medegiswyali er-<br />

Tvis, Semdeg ki burnaSeTiswyali,<br />

romelsac es saxeli mis Suawelze<br />

mdebare sofel burnaSeTisgan usesxebia.<br />

burnaSeTi ukve axalqalaqis<br />

raions ekuTvnis da XIX saukunis<br />

pirvel naxevarSi mosuli somxebiTaa<br />

dasaxlebuli. soflis Zveli saxeli<br />

burnaSeni yofila, rasac dasaxlebis<br />

TavSi mdebare eklesiis SigniT Semonaxuli<br />

XII-XIII saukuneebis erTi<br />

warwera adasturebs: `saxeliTa<br />

RmrTisaiTa da SuamdgomlobiTa wmidisa<br />

giorgisaTa, davwere me giorgiman,<br />

Tquen burnaSnelTa mRdelTa _<br />

mogec yanai Tiqaroans Cemgan nasyidi~.<br />

X saukuniT TariRdeba eklesiis<br />

agebis Tanadrouli warwera, romelic<br />

aRmosavleT fasadze, sarkmlis<br />

Tavzea moTavsebuli daniel winaswarmetyvelis<br />

lomTa xaroSi yofnis<br />

burnaSeTis `wm. giorgi~ aRmosavleT sarkmlis warweriT<br />

amsaxvel reliefur siuJetTan er-<br />

Tad: `ufalo, viTarca ixsen daniel<br />

pirisagan lomTaisa, egre ixsen amis<br />

wmidisa eklesiisa maSenebelni xel-<br />

Tagan jojoxeTisagan~.<br />

xsenebuli eklesia, romelic axali<br />

aRdgenilia, darbazuli tipisaa,<br />

mas dasavleTidan da samxreTidan<br />

garSemosavleli aqvs miSenebuli. dasavleTidan<br />

am miSanSenSi sworkuTxa<br />

karia gaWrili, samxreTidan ki samTa-<br />

Rovani karibWe. taZari umetesad movardisfro<br />

Tlili qviTaa nagebi da<br />

adre galavniT yofila SemozRuduli.<br />

sad wavida aqauri ZirZveli qar-<br />

Tuli mosaxleoba, Zneli saTqmelia.<br />

varaudoben, rom igi mezobel TrialeTSi<br />

gadasaxlda da iqaur sofelsac<br />

burnaSeTi daarqva, magram dRes<br />

arc TrialeTis burnaSeTSi cxovrobs<br />

qarTveloba, iqac somxebi arian<br />

mosulebi da eklesia iqac mitovebulia.<br />

ramdenad realuria zeviT<br />

moyvanili varaudi, Zneli dasadgenia.<br />

saqme is aris, rom TrialeTis burnaSeTis<br />

ekllesiac X saukunisaa,<br />

xolo mis vrcel qarTul-nusxur<br />

warwerebSi naxsenebia am periodis<br />

adgilobrivi feodali, saydris qtitori<br />

lagvalaisZe.<br />

axalqalaqis raionis burnaSeTi<br />

zRvis donidan 1900 metrzea. kidev<br />

ufro zeviTaa baraleTiswylis momdevno<br />

Senakadis saTaveSi mdebare<br />

sofeli azavreTi, romelic yvelaze<br />

maRali dasaxlebaa aramarto javaxeTSi,<br />

aramed mTel aRmosavleT <strong>saqarTvelo</strong>Si<br />

(zRvis donidan 2100 m).<br />

azaveri Zveli qarTuli sityvaa da<br />

sakidar xars niSnavs, rac imis maniSnebelia,<br />

rom subalpur zonaSi<br />

mdebare sofels am jiSisa da daniSnulebis<br />

saukeTeso xarebi hyavda.<br />

aseTi xarebi araTu ar hyavT, maTi<br />

gagebac ki ar aqvT XIX saukunis 70ian<br />

wlebidan aq mosaxle arzrumel<br />

somxebs.<br />

azavreTi sakmaod mWidrod dasaxlebuli<br />

sofelia, sadac zafxulobiT<br />

gansakuTrebuli xalxmravlobaa.<br />

am periodSi saSovarze Tu<br />

sacxovreblad somxeTSi wasuli sa-<br />

Sualo Taobis didi nawili mSoblebTan<br />

brundeba jalabiT. es sofelSi<br />

SesvlisTanave TvalSi gecemaT:<br />

janiani kacebi Tivis zvinebs<br />

dgamen, xandazmulebi safixvnoSi sxedan,<br />

balRebi velosipedebs daaqroleben<br />

da saxedrebs daarbenineben.<br />

ufrosTagan zog-zogma sayvelpuro<br />

qarTuli icis da sarwyavi arxis<br />

wesrigSi moyvanas gvTxovs...<br />

eklesia soflis TavSi, orsar-<br />

Tulian, awowil sacxovrebel saxlebSia<br />

Cakarguli. arada, es sakmaod<br />

didi darbazuli saydaria. erTi SexedviT<br />

igi, TiTqos, burnaSeTis eklesias<br />

hgavs, magram, kargad rom daakvirdebi,<br />

masze adrindelicaa da<br />

ukeT nagebic... qvebic sxvagvaradaa<br />

damuSavebuli da dalagebuli _ originalurad<br />

da xatovnad. samxreTis<br />

derefanSi Tavdapirvelad orTaRovani<br />

karibWe yofila gaWrili, magram<br />

mere cali TaRi amouqolavT. taZris<br />

Sverili absidis qvaTa forma da<br />

wyoba, kbilana lavgardanis SemorCenili<br />

fragmentebi da sxva detalebi<br />

nagebobas IX saukuniT aTariRebs. aRmosavleTl<br />

sarkmlis TavsarTSi arsebuli<br />

reliefi isea damdnari, gadaWriT<br />

ver ityvi, ras gamosaxavs,<br />

Tumca rCeba STabeWdileba, rom es<br />

veSapis mier ionas STanTqmis da muclidan<br />

amosvlis amsaxveli siuJetia.<br />

Zalian sainteresodaa SemorCenili<br />

dasavleTi fasadi. mis zeda monakveTSi<br />

moCans ori amoqolili Ta-<br />

Ri _ kedelSi SemorCenilia aramarto<br />

ovaluri qvebi, aramed maTi kapitelebic.<br />

dakvirveba cxadyofs, rom<br />

adre es gaxsnili orTaRedi patronikes<br />

ekuTvnoda. patronike, romelic<br />

dasavleTis minaSenis meore sarTuls<br />

warmoadgenda, mogvianebiT<br />

daqceula da raki<br />

aRdgena ver mouxerxebiaT,<br />

orTaRedi amouqolavT<br />

da Sig cali<br />

sarkmeli dautanebiaT.<br />

gasula xani da uyuradRebobis<br />

gamo kamarac<br />

Camoqcevia taZars.<br />

arada, xuroTmoZRvars<br />

Tavis droze gadaxurvis<br />

saimedobisTvis<br />

gansakuTrebiT uzrunvia<br />

da kamara eqvsi Ta-<br />

RiT Seukravs. am TaRebis<br />

nair-nairi impostebi<br />

axlac aris Car-<br />

Cenili kedlebSi. darbazuli<br />

taZris aseTi<br />

mravalferovani gadaxurva<br />

manglisTan axlos<br />

mdebare axalsoflis<br />

(lakvis) petrepavles<br />

nataZralSi Tu<br />

SegxvdebaT mxolod.<br />

azavreTis didebuli<br />

taZris xuroTmoZRvris saxeli cnobilia<br />

sakurTxevlis absidis marcxena<br />

napirze SemorCenili nakveTi warweridan:<br />

`ufalo, Tevdore _ amis ma-<br />

Senebeli Seiwyale~.<br />

WeSmariti ostati yofila Tevdore.<br />

...azavreTisa da baraleTis wylebis<br />

SesarTavidan dasavleTiT, erT<br />

kilometrSi aris mTlianad qarTvelebiT<br />

dasaxlebuli mozrdili sofeli<br />

koTelia.<br />

koTeliis mosaxleobis erTi nawili<br />

ZirZveli gvareulobebia (naTenaZe,<br />

zevdginiZe, meliqiZe, winwkalaZe,<br />

beriZe, zariZe, fanjikiZe), meore nawili<br />

mosuli qarTvelobaa (ananiaSvili,<br />

namoraZe, koptonaSvili, sarali-<br />

Ze, aCelaSvili, sabaSvili, xuciSvili,<br />

beruaSvili, elizbaraSvili, zurabaSvili,<br />

metreveli). rac SeexebaT<br />

lazariaSvilebs da xmalaZeebs, Zneli<br />

dasadgenia, aqedan arian qiziySi wasulni,<br />

Tu iqidan aqeT mosulni. saerTod,<br />

sofelSi dRes kaxur-qiziyuri<br />

saxeebi da kilokavi Warbobs. ko-<br />

Telias am mxareSi yvelaze vrceli<br />

savargulebi aqvs, magram simdidriT<br />

mainc CamorCeba sxva did javaxur<br />

soflebs. mezobeli baraleTisa da<br />

mereniis somxebs rom hkiTxo, amis mizezad<br />

qarTvelTa sizarmaces daasaxeleben,<br />

magram sinamdvileSi Tavi da<br />

Tavi mizezi uwylobaa. maSin, roca<br />

baraleTi, Rrtila da merenia wyals<br />

miaqvs, koTelias sasmeladac ki enatreba.<br />

bolo dros, erTi-ori biznesmenis<br />

gamoCenasTan erTad, TiTqos generatorze<br />

momuSave wyalsaqaCic gamoCnda,<br />

magram sanam rigSi Camdgari ko-<br />

Telielebi baraleTidan aq mouSveben<br />

wyals, kartofilis nargavebs wyurvili<br />

klavs. ai, meore dRea, rac karaleTSi<br />

varT gaCerebuli da wyaros<br />

wyalic ki erTi kilometridan mogvaqvs<br />

Cveni `niviT~, danarCeni sofeli<br />

mas urikebiT ezideba.<br />

soflis centrSi dgas wminda<br />

kvirikes eklesia `kvirikeTi~, romlis<br />

dasavleT kexze XIX saukuneSi<br />

mcire samreklo SemoudgamT. Tavad<br />

eklesia, romelic Tlili qviTaa nagebi,<br />

XVI saukuneSi aRumarTavT. saydris<br />

kedelze amokveTili mxedruli<br />

warwera gveubneba: `q. amis wmidisa<br />

kvirikes saydrisa aRmSenebelsa qiSvads<br />

da Tanamecxedresa, mefis asuls<br />

Tamars Seundos RmerTman~.<br />

warwera XVI saukunisaa. es is<br />

qiSvad avaliSvili unda iyos, romelsac<br />

Tavisi gvar-saxeli amave periodis<br />

likanis taZris samrekloze aqvs<br />

datovebuli. aseve SeiZleba davaskvnaT,<br />

rom misi meuRle Tamari luarsab<br />

I-is qaliSvilia. aRsaniSnavia, rom<br />

1535 wels imerTa mefe bagrat III-m<br />

luarsab I-is TanadgomiT aqve, murjaxeTSi,<br />

omi mougo osmaleTs da javaxeTi<br />

1545 wlade imereTs dauqvemdebara.<br />

qiSvads da Tamars swored am xanebSi<br />

eqnebaT agebuli es eklesia,<br />

romlis qveS, momdevno wlebSi osmalosagan<br />

Seviwroebul mosaxleobas<br />

samalavi darnebi mouwyia. es ambavi<br />

koTeliis skolis direqtorma, 85<br />

wlis vasil xuciSvilma gviTxra, romelmac<br />

aseve soflis TavSi, borcvze<br />

Semodgmuli qvajvari da kviracxovlis<br />

niSic gviCvena.<br />

gela qoqiaSvili<br />

avtoris fotoebi<br />

koTeliis `wm. kvirike~

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!