04.06.2013 Views

facebook

facebook

facebook

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

24 saerTo gazeTi #36 (220), 22-28.VIII, 2012 w.<br />

mogzauroba<br />

samSobloSi<br />

baraleTi, sadac wina mogzaurobisas<br />

SevCerdiT, faqtobrivad, tyejavaxeTis<br />

centri da gzagasayaria:<br />

dasavleTis gza azavreTisken midis,<br />

CrdiloeTisa _ tabawyurisken, aRmosavleTisa<br />

_ Rrtilisa da samsarisken,<br />

samxreTisa _ axalqalaqisken.<br />

samxreTis gzas Cven gvian davadgebiT,<br />

roca centralur javaxeTSi,<br />

anu axalqalaqis vakeSi vimogzavrebT,<br />

Tumca, raki baraleTSi<br />

vimyofebiT, masze samxreTidan mikrul<br />

xidijvarSi mainc unda SevixedoT.<br />

* * *<br />

xidijvari nasoflari alagia.<br />

adre aq Zalian patara, samkomliani<br />

qarTuli dasaxleba yofila, romelsac<br />

1739 wlamde uarsebia. aw<br />

gardacvlili devi berZeniSvilisgan<br />

vicodi, rom gzis piras dangreuli,<br />

aqa-iq mxatvrobaSemonaxuli X saukunis<br />

eklesia idga da misi videodafiqsireba<br />

gadavwyvite. samwuxarod,<br />

adgilze misuls, boJanosi ar<br />

iyos, mZime suraTi mxvdeba. maxloblad<br />

mcxovreb somxebs cota xnis<br />

winaT eklesia ise `aRudgeniaT~,<br />

rom Zveli xiblidan araferi SerCenia.<br />

me da Cems Tanamgzavrebs dana<br />

pirs ar gvixsnis da baraleTSi ise<br />

vbrundebiT, rom erTmaneTs momduravebiviT<br />

xmas ar vcemT.<br />

baraleTidan Crdilo-aRmosavleTiT<br />

mivemarTebiT, sadac zRvis<br />

donidan 1720 metris simaRlezea<br />

Sefenili sofeli ixtila. es saxeli<br />

sofels aq mosulma da damkvidrebulma<br />

somxebma Searqves, Torem<br />

mas, qarTuli wyaroebis Tanaxmad,<br />

Rrtila erqva. igi ramdenjermea<br />

naxsenebi bagrat IV-is zeobis xana-<br />

Si da imaze miuTiTebs, rom am xanebSi<br />

samefo saxlis erT-erTi sazafxulo<br />

rezidencia iyo. bizantiisgan<br />

zurggamagrebul liparit<br />

baRvaSTan erT-erTi dapirispirebis<br />

dros, rogorc `matiane qarTlisai~<br />

gadmogvcems, `mefe idga Rrtilas,<br />

xolo liparit Sekribna kaxni da<br />

moadga fokaTa~. mawyvereli, romelic<br />

mesxi molaSqreebiT mefis mxares<br />

idga, moulodnelad, liparits<br />

moemxro da bagrat IV iZulebuli<br />

gaxda, iqauroba daetovebina. karga<br />

xnis Semdeg sapirispiro suraTs<br />

vxedavT: bagrat IV-is da guranduxti<br />

da Ze giorgi `dges Rrtilas da<br />

ra cnes Sepyroba liparitisa (igi<br />

sula kalmaxelma daatyveva _ g.q.)<br />

Seiyvanes axalqalaqsa da mun moilodines<br />

bagrat sulTa zeda~.<br />

magram Rrtila kidev erT saintereso<br />

ambavTanaa dakavSirebuli.<br />

wina werilSi boJanoSi mosuli is<br />

somexi elCebi vaxseneT, romlebmac<br />

daviT aRmaSenebels anisis ganTavisufleba<br />

da somxeTis didi nawilis<br />

SemoerTeba sTxoves. daviTma es<br />

Txovna 60-aTasiani laSqriT siamovnebiT<br />

daakmayofila. igive mosazrebiT,<br />

somxebma anisi manamdec, 1045<br />

welsac Seavedres saqarTvelos _<br />

bagrat IV-s da dedamiss, riTac er-<br />

Tgvari faruli kavSiri Seqmnes bizantiis<br />

winaaRmdeg: `da mosces<br />

anelTa anisi bagratis dedasa, rame-<br />

Tu mamulad eyvodes somexni _ seneqerim<br />

somexTa mefisa asuli iyo<br />

Camaval<br />

mziT<br />

naferi...<br />

tye-javaxeTi<br />

mariam dedofali, bagratis deda~.<br />

es istoriuli faqti imitom gavixseneT,<br />

rom swored misi gamoZaxili<br />

iyo 1046 wels qarTveli da somexi<br />

mRvdelmsaxurebis RartilaSi<br />

gamarTuli kreba. qarTuli wyaros<br />

cnobiT, `iqmna kualad kreba Rrtilas<br />

ara vidreme samuRdelo, aramed<br />

ufrosRa samxedro~.<br />

bunebrivia, rom aseTi mniSvnelovani<br />

daba sagulisxmo saydris<br />

alagic iqneboda. da marTlac, soflis<br />

Zveli ubnis SemaRlebuli adgilidan<br />

`Cavali mziT naferi~ mSvenieri<br />

taZari Semogvcqeris. gansakuTrebiT<br />

sayuradRebo samxreT fasadia,<br />

sadac ori asomTavruli warweraa.<br />

erTi _ mcire da naklebad<br />

informaciuli _ sarkmlis Tavzea,<br />

meore Zalze saintereso _ lavgardanis<br />

gayolebaze. igi ase ikiTxeba:<br />

`qristeo, gaTavda qveSelisa liparitis<br />

colisa da TmoguelTa qalis<br />

rusudanisagan. Seundven RmerTman.<br />

qoronikoni iyo 528 (anu 1308 w_<br />

g.q.). WorvaniZes ioanes Seundven<br />

RmerTman~.<br />

yuradReba unda mieqces erT garemoebas:<br />

saydris maSenebeli mxolod<br />

qalia, rac imas niSnavs, rom<br />

igi qvrivia. aqedan gamomdinare ase-<br />

meRvrekis namonastralis karibWe galavanSi<br />

Ti daskvnis gamotana SeiZleba: javaxeTis<br />

yvelaze didi feodalis,<br />

Tmogvelis asuli dbanisxevSi (dRevandeli<br />

bolnisis raionis nawili)<br />

mdebare qveSis patron liparitze<br />

gaTxovila, misi gardacvalebis Semdeg<br />

ki mSobliur kuTxeSi asula da<br />

iq saydari augia. magram ibadeba SekiTxva:<br />

rusudani am saydris mSenebel-mesaZirkvlea<br />

Tu meored maSenebeli<br />

anu aRmdgeneli? vfiqrob, misi<br />

xuroTmoZRvari ioane WorvaniZe<br />

aRmdgeneli ufroa. Zeglis davalierebisas<br />

TvalSi sacemia is, rom am,<br />

erTi SexedviT, darbazul eklesias<br />

samxreTidan da CrdiloeTidan Cveulebrivi<br />

minaSenebi ki ara aqvs, aramed<br />

miniaturuli mklavebi, riTac<br />

is TxoTis `wm.ninos~<br />

waagavs. es imas<br />

gveubneba, rom<br />

Zegli Tavdapirvelad<br />

Tavisufali<br />

tipis jvar-gumba-<br />

Tovani saydari unda<br />

yofiliyo. mis<br />

daTariRebaSi cilindrul-jaWvuri<br />

formis kedlis ar-<br />

Siac gvexmareba,<br />

romelic X-XI saukuneebis<br />

Semdeg ar gvxvdeba. taZari,<br />

1308 wels xelmeored aris aSenebuli<br />

(anu safuZvlianad aRdgenilia).<br />

amas is istoriuli faqtic uWers<br />

mxars, rom 1046 wels qarTveli da<br />

somexi mRvdelmsaxurebi ueklesio<br />

punqtSi ar Seikribebodnen da arc<br />

samefo ojaxi daidebda sazafxulo<br />

rezdencias yamir adgilze.<br />

cnobisTvis: aqvea erTi Zveli<br />

saflavis qva, romlis asomTavrul<br />

warweras mkvlevarebi XIV-XV saukuneebiT<br />

aTariReben: `q. baRaTurs<br />

da mis Svils giorgis Seundven<br />

RmerTman~.<br />

Rrtilas Semdeg yvelaze metad<br />

samsaris eklesiebi gvainteresebs.<br />

samsarSi Rrtiladanac SeiZleba gadasvla,<br />

magram raki Ramdeba, am saqmes<br />

meore dRisTvis vdebT, baraleT-<br />

Rrtilas taZari 1308 wlis warweriT, cilindruli<br />

formis arSiiT da originaluri jvriT<br />

Si vbrundebiT, iqidan ki dilaadrian<br />

gacilebiT ukeTes marSruts vir-<br />

CevT meRvrekis gavliT.<br />

meRvreki nasoflaria, romelic<br />

namonastralis kedlebma Semogvinaxa.<br />

igi baraleT-samsaris gzis Sua<br />

monakveTze, mis marcxena mxares,<br />

sofel mereniis Semdeg, samsariswylis<br />

Rrma xevSia. galavanSemovlebuli<br />

eklesia, romelic X saukunis<br />

Zegls hgavs, isea daSlili,<br />

rom mxolod sakurTxevlis kedelia<br />

gadarCenili. aqvea trapezis<br />

qva da jvris Zalian maRali posta-<br />

veranas samsari<br />

garedan da Signidan<br />

menti, romelzec ramdenime qarTuli<br />

asomTavruli grafemaa SerCenili.<br />

saZirkvlis moxazulobis Tanaxmad,<br />

eklesias samxreTisa da<br />

CrdiloeTis minaSenebi hqonia da<br />

nagebi yofila sufTad gaTlili<br />

qvis Tanabari kvadrebiT. STambeWdavia<br />

monastris galavnis is monakve-<br />

Ti, romelSic arqitravebiT gadaxuruli<br />

Rrma karibWea CarTuli. am<br />

eklesiis zeviT, samanqano gzasTan<br />

gacilebiT axlos, somxebs sul axlaxan<br />

patara samlocvelo augiaT.<br />

meRvrikidan samsaramde 3-4 kilometriRaa,<br />

sadac ori sofeli<br />

(patara da didi samsari) da erTi<br />

nasoflaria (verana samsari). bolo<br />

Jams patara samsari ufro mravalkomliani<br />

gamxdara. orive sofelSi<br />

356 komli somexi cxov-<br />

robs (patara samsarSi _ 182, did<br />

samsarSi _ 174). orive sofelSi<br />

XIX saukuneSi agebuli saydrebi<br />

aqvT. Cven, bunebrivia, Zveli Zeglebi<br />

ufro gvainteresebs da amitom<br />

verana samsarisken miviCqariT.<br />

igi patara samsaridan aRmosavle-<br />

TiT da did samsaridan Crdiloe-<br />

TiTaa. meRvrekisa ar iyos, verana<br />

samsarSic sacxovrebelTa kvalis<br />

migneba miwis zedapirze SeuZlebelia.<br />

aqac mxolod naeklesiari da<br />

saflavis qvebi migvaniSnebs Zveli<br />

soflis arsebobaze. amitomac SemorCenia<br />

am adgils aseTi saxelwodeba:<br />

verana samsari, anu aoxrebuli,<br />

gatialebuli samsari.<br />

verana samsaris naeklesiari SemaRlebul,<br />

TvalsaCino adgilzea.<br />

igi, Cveni megzurebis TqmiT, wminda<br />

giorgis saxelobisa yofila. nataZrali<br />

karga mozrdilia da samxre-<br />

Tidanac grZeli minaSenis nangrevebi<br />

aqvs. SesaZloa, rom minaSenSi orTa-<br />

RediT gaxsnili karibWe iyo datanebuli.<br />

naeklesiaris kedlebi lavgardanis<br />

dones veRar aRwevs da<br />

Tlili qvis perangidan kvadrebis<br />

umetesoba dakargulia. am mxriv,<br />

ramdenadme ukeTesi mdgomareobaa interierSi.<br />

taZris garSemo kedlebidan Camocvenili<br />

erTi-ori samkauliani<br />

qva da saflavis lodebia. maTgan<br />

yvelaze saintereso isaa, romelzec<br />

lorfiniani eklesiis reliefi da<br />

jvrebia gamokveTili. taZari XIII-<br />

XIV saukuneebisa unda iyos, saflavis<br />

lodebi ki ramdenadme gviandeli.<br />

aseTia `Camavali mziT naferi~<br />

aqauri soflebi, eklesiebi da zogadad,<br />

warsuli.<br />

verana samsaridan did samsarSi<br />

unda gadavideT, iqidan ki sxva<br />

gziT ukan, patara samsarisken gamovbrundeT,<br />

romlis misadgomebTan,<br />

mdinaris piras, javaxeTis erT-er-<br />

Ti gamorCeuli Zegli gveguleba.<br />

amis Taobaze momdevno werilSi giambobT.<br />

gela qoqiaSvili<br />

avtoris fotoebi

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!