Defentsa eta zabalpena. - Pasaiako Udala
Defentsa eta zabalpena. - Pasaiako Udala
Defentsa eta zabalpena. - Pasaiako Udala
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
eskala tornua, gindaxa, abaniko tornua, atzeratze tornua, zabortegi<strong>eta</strong>rako<br />
tornua <strong>eta</strong> aurrealdeko garabia 16. Bilboko Euskalduna ontziolan<br />
eraiki zuten, 1933an, <strong>eta</strong> han egindako 101. ontzia zen.<br />
Hondatuta badago ere, hori da ur gaineko ondasun aipagarri bakarra.<br />
Galduagatik ere, kontuan hartzekoa da Andres lurrunezko atoiontzia,<br />
1904an Rotterdamen eraikitakoa, 120 HPko ahalmena zuena. Punta<br />
Calparra gabarra ere aipatu behar da: 16 metroko zabalera zuen<br />
<strong>eta</strong> 2 tonako lurrunezko garabi bat zuen, portura iristen ziren<br />
ontziei laguntzeko; baita Torreatze gabarra ere, Pablo Azkorr<strong>eta</strong>k<br />
1935ean eraikitakoa. Nabarmentzekoa izan zen, era berean,<br />
Oyarzun gindaxa ur gainean edukitzeko 1951n egindako garabi<br />
berezia ere. Gasoliozkoa zen, <strong>eta</strong> 100 HPko motorra <strong>eta</strong> 60 tonako<br />
ahalmena zituen.<br />
Portuko ontzitegiak<br />
30eko hamarkadan, Andres Saez de Parayuelok Lezoko itsasartean<br />
eraikitako ontzitegiak zeuden. Horiek egiteko, mendi-hegal<br />
arrokatsuaren zati bat bota behar izan zuten. Ekimen guztiz pribatua<br />
izan zen hura. Hurrengo hamarkadan, ontzitegien gaineko<br />
interesa agertu zuen Portuko Lan Batzordeak. 1936tik 1943ra<br />
%40 hazi zen ontzi kopurua, baina haiek karenatzeko instalazio<strong>eta</strong>n<br />
ez zen inolako hazkunderik izan. Horregatik, behar horri<br />
erantzungo zion ontzitegi bat ezartzea erabaki zuen portuko<br />
zuzendaritzak. Horr<strong>eta</strong>rako, MEIPI Muelles e Instalaciones para<br />
Pesca e Industria elkartearen alboko lur sail<strong>eta</strong>ra jo zuten. %7ko<br />
malda zuen ontzitegiak 250-350 tonako gehienezko pisuarentzat,<br />
<strong>eta</strong> 8 cm/s-ko goratze abiadura; motorrek, berriz, 60 HPko gaitasuna<br />
zuten, <strong>eta</strong> arrapalaren mutur batean 1,50 m-ko sakonera<br />
zegoen. Luz<strong>eta</strong>rakoa zen ontzitegia, <strong>eta</strong> bi arrapala zituen; horrela,<br />
bi ontzi lehorrera zitezkeen aldi berean. Lehena arrantza-ontzi<br />
handientzat zen, bous izenekoentzat —40 m-ko luzera zuten<br />
gehienez—. Bigarrena, berriz, 25 m-ko luzerako ontzientzat, <strong>eta</strong><br />
2,86 m-ko bi tarte bakarrik zituen. Arrapala handian hiru orga<br />
egin zituzten, <strong>eta</strong> txikian beste horrenbeste. Ontziaren gila <strong>eta</strong><br />
silu<strong>eta</strong> sartzeko <strong>eta</strong> finkatzeko mekanismo bat zuen orga bakoitzak,<br />
<strong>eta</strong> kanporantz zegoen bolante baten bidez jartzen zen abian.<br />
Motor elektriko batek abiarazten zuen tornua zen trakzio-maki-<br />
na bakarra. Uhalezko balazta <strong>eta</strong> enbragea ere bazituen tornuak.<br />
Aldi batez geldirik egon <strong>eta</strong> gero, Astilleros Zamakona- Pasaia<br />
SLren esku dago egun ontzitegia.<br />
1.2 Pasai Donibaneko industria<br />
ondarea<br />
Industriaren garapenak ez du inolako eraginik izan Donibaneko hirigune<br />
historikoaren egituran, <strong>eta</strong> hiltegia da bertako herri-lan aipagarri<br />
bakarra. 1882koa da eraikin hori, <strong>eta</strong> badiaren alboan dago,<br />
Bonantzako elizaren aurrean. Bordalabordan <strong>eta</strong> Bizkaia auzoan,<br />
berriz, erabilera handia eman diote egun espazioari, industria jarduerak<br />
bultzatuta. Lehen ontziolak zeuden inguru horr<strong>eta</strong>n; Real<br />
Compañía de Caracas ontziolak aurrena, <strong>eta</strong> Empresa de Pasages izenekoa<br />
gero, Jose de Arambarrik zuzendu zuena. Enpresa hori<br />
Santiago Arizabaloren ondorengoen lurr<strong>eta</strong>n hasi zen gero, Colegial<br />
izeneko etxearen aurrean. Handik urte batzu<strong>eta</strong>ra beste enpresa bat<br />
hasi zen leku hartan: 1854an, Baignol anaiei alokatu zizkien udalak<br />
lurrak, <strong>eta</strong> portzelana lantzen hasi ziren horiek.<br />
Tailerra Arizabalotarren etxean <strong>eta</strong> tximiniaren alboko aparkalekuan<br />
ezartzea erabaki zuten. Jauretxean prestatzen zuten pasta, <strong>eta</strong><br />
han bertan zegoen piezak modelatzeko, azken lanak egiteko <strong>eta</strong><br />
dekorazioa egiteko tailerra. Tailerraren ondoan, berriz, lehortegiak <strong>eta</strong><br />
labeak zeuden. 1881ean Fussade y Cia. Enpresak hartu zuen Baignol<br />
hermanos konpainiaren lekua, baina industria joera harekin berarekin<br />
jarraitu zuen. 1895ean Manufacture de Porcelanas W. Guerin y CIe<br />
konpainiari sortu zitzaion interesa, <strong>eta</strong> hurrengo urtean -1896-<br />
Manuel Camarak hartu zuen enpresaren ardura.1901ean, gainbehera<br />
hasi zen enpresa, industria biziberritzeko ahalegin handia egin bazuten<br />
ere, <strong>eta</strong> 1916an Arri<strong>eta</strong>, Oru<strong>eta</strong> y Cía altzairu fabrika jarri zuten<br />
bertan; horrekin batera, portzelana lantegien zati handi bat desegin<br />
zen.<br />
Industria erabilera handia izan arren, zeramika labearen tximinia<br />
baino ez da geratzen gaur egun. Bistako adreiluzkoa da, <strong>eta</strong><br />
Jaizkibel draga<br />
Euskalduna Ontziol<strong>eta</strong>n<br />
ur<strong>eta</strong>ratu zen egunean,<br />
1933. urtean.<br />
<strong>Pasaiako</strong> Portuko<br />
Agintaritzaren<br />
argazki-artxiboa.<br />
I 21
Change language