05.11.2014 Views

Justice and Law Legal Journal

Justice and Law Legal Journal

Justice and Law Legal Journal

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

marTlmsajuleba da kanoni<br />

marTlmsajuleba<br />

N1<br />

'11<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

N1<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong> <strong>Legal</strong> <strong>Journal</strong><br />

#1(28)'11


N<br />

marTlmsajuleba<br />

1(28)<br />

'11<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

#1(28)'11<br />

<strong>Legal</strong> <strong>Journal</strong>


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlosa da saqarTvelos mosamarTleTa asociaciis iuridiuli Jurnali<br />

LEGAL JOURNAL OF THE SUPREME COURT OF GEORGIA AND OF THE JUDGES’ ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

redaqtori<br />

nino ZiZiguri<br />

redaqtoris TanaSemwe<br />

irma beqauri<br />

nomerze muSaobdnen:<br />

inga alaviZe<br />

leila koSkaZe<br />

marine vasaZe<br />

dizaini:<br />

besik danelia<br />

fotouzrunvelyofa:<br />

daviT xizaniSvili<br />

saredaqcio sabWo:<br />

diana berekaSvili<br />

Tamar zambaxiZe<br />

inga kvaWantiraZe<br />

konstantine kublaSvili<br />

zaza meiSvili<br />

valeri cercvaZe<br />

Editorial Board:<br />

DIANA BEREKASHVILI<br />

TAMAR ZAMBAKHIDZE<br />

INGA KVACHANTIRADZE<br />

KONSTANTINE KUBLASHVILI<br />

ZAZA MEISHVILI<br />

VALERI TSERTSVADZE<br />

saqarTvelos mosamarTleTa<br />

asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

akrZalulia aq gamoqveynebuli masalebis<br />

gadabeWdva, gamravleba an gavrceleba<br />

komerciuli mizniT, saqarTvelos<br />

mosamarTleTa asociaciisa da saqarTvelos<br />

uzenaesi sasamarTlos werilobiTi<br />

nebarTvisa da wyaros miTiTebis gareSe.<br />

Editor:<br />

NINO DZIDZIGURI<br />

Assistant to Editor:<br />

IRMA BEKAURI<br />

The issue was prepared by:<br />

INGA ALAVIDZE<br />

LEILA KOSHKADZE<br />

MARINE VASADZE<br />

Designed by<br />

BESIK DANELIA<br />

Photo support by<br />

DAVIT KHIZANISHVILI<br />

English version of articles has been provided by C<strong>and</strong>idates<br />

of <strong>Law</strong> faculty of Tbilisi State University<br />

uak (UDC) 340.11+340.130.5<br />

m-306<br />

ISSN 1512-259X<br />

2


sarCevi/CONTENTS<br />

5<br />

malxaz guruli: `sasamarTlos mimarT mosaxleobis ndoba<br />

gazrdilia~<br />

MALKHAZ GURULI: "PUBLIC TRUST TOWARD COURTS IS INCREASED"<br />

13<br />

joni xecuriani<br />

saqarTvelos saxelmwifo ena<br />

STATE LANGUAGE OF GEORGIA<br />

JOHN KHETSURIANI<br />

31<br />

irma peraniZe<br />

damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe mesame piri<br />

samoqalaqo samarTalwarmoebaSi<br />

THE THIRD PARTY IN CIVIL PROCEEDINGS WITHOUT SEPARATE CLAIM<br />

IRMA PERANIDZE<br />

41<br />

simon CxaiZe<br />

movaleTa da kreditorTa simravle valdebulebaSi<br />

MULTITUDE OF DEBTORS AND CREDITORS IN LIABILITY<br />

SIMON CHKHAIDZE<br />

56<br />

zurab Wyonia<br />

samoqalaqo samarTalwarmoebisa da aRsrulebis sakiTxebi<br />

sabWoTa saqarTveloSi<br />

ISSUES OF CIVIL PROCEEDINGS AND EXECUTION IN THE SOVIET GEORGIA<br />

ZURAB CHKONIA<br />

72<br />

laura miqava<br />

vindikaciuri sarCeli, rogorc sanivTo uflebis dacvis<br />

samarTlebrivi saSualeba<br />

VINDICTIVE APPEAL AS LEGAL MEANS OF PROTECTING<br />

THE PROPERTY RIGHT<br />

LAURA MIKAVA<br />

89<br />

daviT mesxiSvili<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis konvencia<br />

transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg<br />

UNITED NATIONS CONVENTION AGAINST TRANSNATIONAL<br />

ORGANIZED CRIME<br />

DAVID MESKHISHVILI<br />

3


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

101<br />

giorgi dgebuaZe<br />

kriminaluri miznobrivi dajgufebis - JOINT CRIMINAL<br />

ENTERPRISE doqtrinis Seqmnisa da gamoyenebis aucilebloba<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTalSi<br />

NEED FOR CREATION AND USAGE OF THE JOINT CRIMINAL<br />

ENTERPRISE DOCTRINE IN THE INTERNATIONAL CRIMINAL LAW<br />

GEORGE DGEBUADZE<br />

111<br />

adam maxaraZe<br />

sasjelis daniSvnis sakiTxisaTvis TanamonawileobiT<br />

Cadenil danaSaulSi<br />

THE PUNISHMENT INDIVIDUALIZATION MATTER IN COMMITTING CRIME<br />

WITH ACCEESSARY<br />

ADAM MAKHARADZE<br />

123<br />

nino osaZe<br />

fulis gaTeTreba ofSoruli zonebis gamoyenebis gziT<br />

MONEY LAUNDERING THROUGH OFFSHORE ZONES<br />

NINO OSADZE<br />

131<br />

axali wignebi<br />

4


`sasamarTlos mimarT<br />

mosaxleobis ndoba<br />

gazrdilia~<br />

saqarTvelos erT-erTi yvelaze didi sasamarTlos _<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlos Tavmjdomare<br />

malxaz guruli acxadebs, rom statistikuri<br />

monacemebis mixedviT, quTaisis saapelacio<br />

sasamarTlom 2010 wels sakmaod produqtiulad<br />

imuSava da wina welTan SedarebiT gacilebiT meti<br />

saqme ganixila.<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlos saqmianobis,<br />

mimdinare reformisa da mosalodneli siaxleebis<br />

Sesaxeb gTavazobT intervius quTaisis saapelacio<br />

sasamarTlos TavmjdomaresTan, malxaz gurulTan.<br />

batono malxaz, gasuli wlis 1 oqtombridan amoqmedda<br />

sisxlis samarTlis axali saproceso kodeqsi<br />

da, Sesabamisad, amoqmedda sruliad axali tipis<br />

marTlmsajuleba. ukve oTxi Tve gavida da sainteresoa,<br />

rogor `moergo~ quTaisis saapelacio sasamarTlo<br />

axal process?<br />

_ sisxlis samarTlis axali saproceso kodeqsis amoqmedebiT<br />

sruliad Seicvala sisxlis samarTalwarmoeba. es<br />

5


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

aris procesi, romelic dafuZnebulia mxareTa<br />

Tanasworobisa da SejibrebiTobis<br />

principze, rac niSnavs, rom mxareebis kvalifikaciazea<br />

damokidebuli, Tu rogor<br />

gadawyvetilebas miiRebs mosamarTle, romelic<br />

procesze mxolod arbitris rolSia<br />

da mxareebis mier wardgenil mtkicebulebebs<br />

afasebs.<br />

sasamarTloSi moewyo videokonferenciis<br />

da saprezentacio darbazebi, romlis meSveobiTac,<br />

sasamarTlo procesze aRar iqneba<br />

saWiro regionebidan mowmeebis Camoyvana.<br />

isini daikiTxebian sasamarTloSi<br />

TavianTi sacxovrebeli adgilis mixedviT,<br />

rac xels Seuwyobs swrafi da efeqtiani<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebas.<br />

rac Seexeba quTaisis saapelacio sasamar-<br />

Tlos, Cven iseve, rogorc mTlianad sasamarTlo<br />

sistema, momzadebuli SevxvdiT am<br />

cvlilebebs. mosamarTleebi ori wlis ganmavlobaSi<br />

intensiur treningebs gadiodnen,<br />

rogorc qarTvel, ise ucxoel eqspertebTan.<br />

Tamamad SeiZleba iTqvas, rom sisxlis<br />

samarTlis axali saproceso kodeqsis<br />

implementacia warmatebiT mimdinareobs.<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlo<br />

erT-erTi yvelaze msxvili sasamar-<br />

Tloa, emsaxurebiT dasavleT saqar-<br />

Tvelos, amitomac, sainteresoa,<br />

Tqveni analizi, rogor SeafasebdiT<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlos<br />

muSaobas 2010 wels?<br />

_ statistikuri monacemebis mixedviT, qu-<br />

Taisis saapelacio sasamarTlom 2010 wels<br />

sakmaod produqtiulad imuSava da wina<br />

welTan SedarebiT ufro meti saqme daasrula.<br />

aRsaniSnavia, rom 2010 wels SemoRebuli<br />

iqna sasamarTlo gadawyvetilebis axali<br />

formebi samoqalaqo da administraciul<br />

saqmeebze, romlis meSveobiTac, sasamarTlos<br />

mier gamotanili gadawyvetilebebi<br />

ufro daixvewa da moqalaqeebisaTvis advilad<br />

aRsaqmeli gaxda.<br />

administraciuli marTlmsajuleba<br />

saqarTveloSi 10 welia rac moqmedebs,<br />

SeiZleba Tqma, rom is mainc<br />

axali rgolia marTlmsajulebisaTvis<br />

rogor SeafasebdiT Tqveni sasamarTlos<br />

administraciuli kolegiis<br />

saqmianobas? miT umetes, rom<br />

administraciuli davisas, erTmane-<br />

Tis pirispir dgas moqalaqe da saxelmwifo,<br />

sajaro samsaxuris saxiT.<br />

rogori maCvenebeli aqvs quTaisis<br />

saapelacio sasamarTlos _ gadawyvetilebebis<br />

ramdeni procentia moqalaqeebis<br />

sasargeblod gamotanili?<br />

_ postsabWoTa qveynebs Soris, administraciuli<br />

samarTalwarmoebis mxriv, saqar-<br />

Tvelo lideria da es naTlad dadasturda<br />

cota xnis winaT kievSi gamarTul saerTa-<br />

Soriso konferenciaze, sadac sxvadasxva<br />

qveynebis warmomadgenlebi TavianT moxsenebebSi<br />

xazgasmiT saubrobdnen im warmatebebis<br />

Sesaxeb, romelsac saqarTvelom<br />

administraciuli marTlmsajulebis mxriv<br />

am 10 wlis ganmavlobaSi miaRwia.<br />

rac Seexeba moqalaqeTa sasargeblod gamotanil<br />

gadawyvetilebebs, arsebuli monacemebiT,<br />

gadawyvetilebebis 60 procenti<br />

maT sasargeblod gamodis.<br />

6


sasamarTlos saqmianobis maCvenebeli<br />

mosamarTleebis mier gamotanili<br />

gadawyvetilebebis xarisxia.<br />

rogor fiqrobT, quTaisis saapelacio<br />

sasamarTlos mosamarTleebis<br />

profesionalizmi da kvalifikacia<br />

akmayofilebs Tanamedrove sasamar-<br />

Tlos st<strong>and</strong>artebs?<br />

_ geTanxmebiT, rom sasamarTlos saqmianobis<br />

maCvenebeli mosamarTleebis mier gamotanili<br />

gadawyvetilebebis xarisxzea damokidebuli.<br />

gadawyvetilebebis xarisxs ki<br />

gansazRvravs, Tu ramdenad xSirad xdeba<br />

maTi Secvla zemdgomi instanciis mier. Cveni<br />

sasamarTlos statistikis mixedviT, sakasacio<br />

wesiT gasaCivrebuli saqmeebis<br />

umetesoba ZalaSi rCeba, rac quTaisis saapelacio<br />

sasamarTlos mosamarTleebis ma-<br />

Ral profesionalizmze metyvelebs.<br />

Tumca, mTavari Semfasebeli mainc<br />

sazogadoebaa, rogor fiqrobT, gaizarda<br />

Tu ara sazogadoebis ndoba<br />

sasamarTlo xelisuflebis mimarT?<br />

_ Cveni saqmianobis yvelaze obieqturi Semfasebelni<br />

arian is moqalaqeebi, romelTac<br />

uSualo Sexeba hqondaT sasamarTlosTan.<br />

2010 wels, sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebis<br />

mier Catarebuli gamokiTxvebis<br />

mixedviT, sasamarTlos mimarT mosaxleobis<br />

ndoba aSkarad gazrdilia da igi saSualod,<br />

daaxloebiT, 60 procents Seadgens.<br />

sainteresoa, Tqveni azri kodeqsiT<br />

gaTvaliswinebul mniSvnelovan siaxlesTan<br />

_ nafic msajulTa sasamarTlosTan<br />

dakavSirebiT. am insmalxaz<br />

guruli _ 1996 wels, Tbilisis ivane<br />

javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis<br />

iuridiuli fakultetis dam-<br />

Tavrebis Semdeg, zestafonis Sinagan saqme-<br />

Ta raiganyofilebis ekologiis policiis<br />

qveganyofilebaSi ufros momkvlev inspeqtorad<br />

muSaobda.<br />

1998 wels, iusticiis saswavlo centrSi warmatebiT<br />

gaiara samTviani sasawavlo kursi<br />

mosamarTlis TanaSemwis Tanamdebobis dasakaveblad.<br />

1999-2004 wlebSi muSaobda Tbilisis saolqo<br />

sasamarTloSi mosamarTlis TanaSemwed<br />

_ samoqalaqo saqmeTa saapelacio palataSi<br />

da sisxlis samarTlis saqmeTa saapelacio<br />

palataSi.<br />

2003 wels, warmatebiT Caabara prokuraturis<br />

muSakTa sakvalifikacio gamocda. 2004<br />

wels, aseve warmatebiT Caabara advokatTa<br />

7


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

sakvalifikacio gamocda. 2004-2005 wlebSi<br />

muSaobda Sida qarTlis saolqo prokuraturaSi,<br />

prokurorad.<br />

2005 wels, Caabara mosamarTlis sakvalifikacio<br />

gamocda sisxlis samarTlis specializaciiT.<br />

imave wels, saqarTvelos prezidentis<br />

brZanebulebiT dainiSna foTis saqalaqo<br />

sasamarTlos mosamarTled. Semdeg,<br />

saqarTvelos prezidentis gankargulebiT,<br />

daekisra quTaisis saqalaqo sasamarTlos<br />

Tavmjdomaris uflebamosileba.<br />

2006 wels, saqarTvelos mosamarTleTa konferenciis<br />

administraciuli komitetis<br />

dadgenilebiT airCies saqarTvelos iusticiis<br />

umaRlesi sabWos wevrad.<br />

2007 wels, saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT<br />

dainiSna quTaisis saapelacio<br />

sasamarTlos mosamarTled da saqarTvelos<br />

iusticiis umaRlesi sabWos gadawyvetilebiT<br />

daekisra quTaisis saapelacio sasamar-<br />

Tlos Tavmjdomaris uflebamosileba.<br />

saqarTvelos mosamarTleTa konferenciis<br />

administraciuli komitetis 2007 wlis 31<br />

ivlisis #6 dadgenilebiT, airCies saqarTvelos<br />

iusticiis umaRlesi sabWos wevrad.<br />

tituts garda momxreebisa, mowinaaRmdegeebic<br />

mravlad hyavs, romel-<br />

Ta mtkicebiT, es instituti saqarTveloSi<br />

ver imuSavebs.<br />

_ nafic msajulTa sasamarTlos amoqmedebiT<br />

moqalaqeebs miecaT Sansi pirdapir CaerTon<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebaSi<br />

da gadawyviton pirovnebis damnaSaveobis<br />

Tu udanaSaulobis sakiTxi, Tavis Tavze gamocadon,<br />

Tu rogori rTulia mosamarTleoba,<br />

rac gamoiwvevs maTi marTlSegnebis<br />

amaRlebas da xels Seuwyobs sasamarTlos<br />

imijis kidev ufro gazrdas.<br />

am institutis mowinaaRmdegeebis argumentebi<br />

ZiriTadad, is aris, rom nafic msajulTa<br />

sasamarTlo ver iqneba Cvens qveyanaSi<br />

warmatebuli, radgan patara qveyanaa<br />

da naTesauri kavSirebi Zalze gavrcelebulia.<br />

es aris absurduli mosazreba, radgan<br />

gasaTvaliswinebelia im qveynebis gamocdileba,<br />

romlebic saqarTvelos hgavs.<br />

am mxriv, aRsaniSnavia Sotl<strong>and</strong>ia, romelic<br />

aseve, patara qveyanaa da sazogadoebac axlo<br />

kavSirebze aris dafuZnebuli. amis miuxedavad,<br />

nafic msajulTa sasamarTlo<br />

Sotl<strong>and</strong>iaSi mainc warmatebiT muSaobas.<br />

2007 wlis 15 oqtombers, saqarTvelos iusticiis<br />

umaRlesi sabWos gadawyvetilebiT,<br />

dainiSna quTaisis saapelacio sasamarTlos<br />

sisxlis samarTlis saqmeTa palatis Tavmjdomared.<br />

2007 wlis 15 oqtombers, saqarTvelos iusticiis<br />

umaRlesi sabWos gadawyvetilebiT,<br />

dainiSna quTaisis saapelacio sasamarTlos<br />

Tavmjdomared.<br />

ra azris xarT kidev erT siaxleze<br />

_ sakonstitucio cvlilebaze, romlis<br />

mixedviTac, mosamarTleebi uvadod<br />

unda dainiSnon?<br />

_ es aris Zalian mniSvnelovani sakonstitucio<br />

cvlileba da sasamarTlo reformis<br />

erT-erTi yvelaze pozitiuri nabiji. uvadod<br />

daniSnul mosamarTles stabilurobis<br />

da damoukideblobis ufro meti gancda<br />

aqvs.<br />

8


sasamarTlo reformis ramdenimewliani<br />

gegma arsebobs, sainteresoa,<br />

reforma quTaisis saapelacio sasamarTloSi<br />

rogor mimdinareobs, reformis<br />

romel etapze xarT axla da<br />

2011 wlisTvis ra siaxleebs gegmavT?<br />

_ saqarTveloSi sasamarTlo reforma warmatebulad<br />

mimdinareobs. amis Tqmis saSualebas<br />

maZlevs sxvadasxva avtoritetuli<br />

saerTaSoriso organizaciebis mier Catarebuli<br />

kvlevis Sedegebi, romlis mixedviT,<br />

sasamarTlos momxmarebelTa ndobis<br />

maCvenebeli sakmaod maRalia.<br />

rac Seexeba siaxleebs, 2011 wlisTvis vgegmavT<br />

saqmis warmoebis eleqtronuli programis<br />

amaoqmedebas, rac nebismier moqalaqes<br />

sasamarTloSi warmoebuli misi saqmis<br />

Sesaxeb detaluri informaciis miRebis sa-<br />

Sualebas miscems.<br />

9


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

PUBLIC TRUST TOWARD<br />

COURTS IS INCREASED<br />

Chairman of the Kutaisi Appellate Court _ one of the biggest courts<br />

in Georgia, Malkhaz Guruli states that according to the statistics,<br />

year 2010 was quite productive for this court <strong>and</strong> has deliberated<br />

much more cases compared to the previous year.<br />

To review activities, reforms <strong>and</strong> anticipated novelties, we offer<br />

interview with the Chairman of Kutaisi Appellate Court, Mr. Malkhaz<br />

Guruli.<br />

Mr. Malkhaz, starting October 1, last year, new Criminal Procedure<br />

Code entered the legal force <strong>and</strong> accordingly, entirely new<br />

model of administration of justice in enforced. 4 months passed<br />

<strong>and</strong> it is interesting, how Kutaisi Appellate Court adjusted to<br />

the novelties?<br />

_ New Criminal Procedure <strong>Law</strong> completely changed criminal proceedings.<br />

This process is based on the adversarial principle between the parties. This<br />

means that the decision of a judge completely depends on the competence<br />

of the parties. Judge has the role of arbiter <strong>and</strong> evaluates the evidences presented<br />

by the parties.<br />

As for the Kutaisi Appellate Court, we as well as the entire judiciary, were<br />

ready for these changes. Judges had been trained during two years with Georgian<br />

as well as international experts. We can easily say that the implementation<br />

of the new Criminal Procedure Code is successful.<br />

10


Kutaisi Appellate Court is one of the biggest<br />

courts, you cover west Georgia, thus it is interesting<br />

to know your analysis, how would<br />

you evaluate the work of Kutaisi Appellate<br />

Court in 2010?<br />

_ According to the statistics, Kutaisi Appellate Court<br />

worked very productively in 2010 <strong>and</strong> finished more<br />

cases than last year.<br />

It has to be mentioned that the new templates were introduced<br />

for civil <strong>and</strong> administrative cases in 2010. This<br />

facilitated improvement of the decisions <strong>and</strong> making<br />

them easier to underst<strong>and</strong> for the citizens.<br />

Indicator of the court’s work is the quality of<br />

the court decisions. Do you think the competence<br />

<strong>and</strong> qualification of the Kutaisi Appellate<br />

Court judges comply with modern st<strong>and</strong>ards<br />

in the courts?<br />

_ I agree – indicator of the court work depend on the<br />

quality of the court decisions. Quality of the decisions is<br />

verified when <strong>and</strong> how often they are appealed <strong>and</strong><br />

changed in the upper instances. According to the statistics<br />

of our court, the majority of the decisions that are<br />

appealed in the cassation, are maintained – this confirms<br />

the competence <strong>and</strong> high qualification oft he Kutaisi<br />

Appellate Court judges.<br />

Video Conference <strong>and</strong> presentation rooms have been<br />

arranged in the court. Through that there will be no<br />

need to bring witnesses from the regions <strong>and</strong> they will<br />

be questioned in the court according to their residence<br />

– this will facilitate ensuring speedy <strong>and</strong> effective administration<br />

of justice.<br />

Administrative case proceeding is enforced in<br />

Georgia for 10 years, it being relatively new, how<br />

would you evaluate the work of administrative<br />

collegium? It is especially interesting as during<br />

this proceeding we have a citizen <strong>and</strong> the<br />

state, through the public service, as opposing<br />

parties. What is the statistics of the Kutaisi<br />

Appellate Court – what is the percentage of<br />

the decisions made in favor of the citizens?<br />

_ Among the post soviet countries, Georgia is leader in<br />

administrative case processing <strong>and</strong> this was proved at the<br />

recent international Conference held in Kiev. Representatives<br />

of different countries spoke about the success that<br />

Georgia achieved in this field during the last 10 years.<br />

However, the main appraiser is public; do<br />

you think the public confidence towards judiciary<br />

has increased?<br />

– The most objective assessors of our activities, are those<br />

citizens that had to deal with the courts. According to<br />

the surveys conducted by different international research<br />

organizations, the public confidence towards courts has<br />

clearly increased <strong>and</strong> composes 60-65 %.<br />

It is interesting to know your opinion regarding<br />

the most important novelty of the Code<br />

– Jury Trail. This institute had many supporters<br />

as well as many opponents, who argue<br />

that this institute will not work in Georgia.<br />

– Through introducing the jury trail court, citizens got<br />

opportunity to directly participate in the administration<br />

of justice <strong>and</strong> decide the guilt <strong>and</strong> innocence of a person;<br />

to judge themselves how difficult it is to be a judge. This<br />

is result in raising their legal awareness <strong>and</strong> will facilitate<br />

improvement of the court image.<br />

As for the percentage of court decisions made in favor of<br />

citizens, 60 % of the decisions are made in favor of them.<br />

The opponents of this institute mainly refer to the fact<br />

that the country is small <strong>and</strong> connections are too strong<br />

11


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

– thus this institute will not work. This is absurd because<br />

we have to see the experience of the countries<br />

similar to Georgia. For example Scotl<strong>and</strong> that is also a<br />

small country <strong>and</strong> society is based on the strong connection.<br />

Regardless this, jury trail is very successfully<br />

implemented in Scotl<strong>and</strong>.<br />

What do you think about one more novelty –<br />

constitutional amendment according to which<br />

judges will be appointed for the lifetime?<br />

– This is a significant constitutional amendment <strong>and</strong> one<br />

of the most positive steps in the judicial reform. Judge<br />

appointed for life will have higher sense of stability <strong>and</strong><br />

independence.<br />

There is the plan of the judicial reform for the<br />

years to come. It is interesting to know how is<br />

the reform going on in Kutaisi Appellate Court.<br />

At which stage are you currently <strong>and</strong> what kind<br />

of novelties do you plan for 2011?<br />

– Judicial reform is successfully implemented. The surveys<br />

conducted by different international organizations<br />

allow me to say this – confidence of court consumers<br />

towards the judiciary is quite high.<br />

As for the novelties, in 2011 we plan to start implementation<br />

of the new electronic case management program<br />

that will allow all the citizens to receive detailed information<br />

on his / her case in the proceeding.<br />

12


saqarTvelos<br />

saxelmwifo ena<br />

joni xecuriani<br />

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos mosamarTle,<br />

iuridiul mecnierebaTa doqtori, profesori,<br />

saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli akademiis<br />

wevr-korespondenti<br />

qarTuli ena uZvelesi enaa, romelsac unikaluri damwerloba<br />

aqvs qarTuli anbanis saxiT. msoflioSi 14 anbania,<br />

maT Soris, erT-erTi qarTulia. marTalia, qarTuli<br />

werilobiTi Zeglebi dReisaTvis mxolod V saukunidan<br />

mogvepoveba, magram qarTuli damwerlobis SemoRebas XI saukunis<br />

qarTveli istorikosi leonti mroveli farnavaz<br />

mefis (Zv.w. I I I s.) damsaxurebad miiCnevs, romelmac `ganavrco<br />

ena qarTuli da arRara izraxeboda sxva ena qarTlsa<br />

Sina Tvinier qarTulisa, da aman Seqmna mwignobroba qar-<br />

Tuli.~ 1<br />

qarTuli ena ara mxolod saero enaa. IV saukunidan, rodesac<br />

saqarTveloSi qristianoba saxelmwifo religiad gamocxadda,<br />

qarTuli ena saqarTvelos marTlmadidebeli<br />

eklesiis, RvTismsaxurebis enac gaxda.<br />

qarTulma marTlmadidebelma eklesiam didi roli Seasrula<br />

qveyanaSi wera-kiTxvisa da ganaTlebis gavrcelebaSi.<br />

eklesia-monastrebTan iyo skolebi da akademiebi (gelaTSi,<br />

iyalToSi), sadac eklesiis mecnieri msaxurni eweodnen<br />

mwignobrul moRvaweobas. maT Seqmnes erovnuli hagiografiuli<br />

literaturis, filosofiuri da saistorio<br />

mwerlobis mniSvnelovani Zeglebi.<br />

qarTuli ena aZlierebda erovnuli erTianobis Segnebas.<br />

kulturasTan, religiasTan da istoriasTan erTad qarTu-<br />

13


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

li ena erovnulobis, nacionaluri identobis umTavresi niSani iyo. igi yovelTvis<br />

erovnuli mTlianobisa da konsolidaciis mZlavr saSualebas warmoadgenda da qarTvelTa<br />

kulturul da eTnikur erTobas uzrunvelyofda. samefoebad da samTavroebad<br />

saqarTvelos daSlisa da daqucmacebis drosac ki, qarTuli ena sruliad saqarTvelos<br />

mwignobrobisa da eklesiis enad rCeboda. swored amitom ambobda giorgi merCule (X s.),<br />

rom `qarTlad friadi qveyana aRiracxebis, romelsaca Sina qarTuliTa eniTa Jami<br />

Seiwirvis da locva yoveli aResrulebis.~ 2<br />

qarTulma enam da damwerlobam mraval istoriul qartexils gauZlo da miuxedavad<br />

qarTuli saxelmwifos ara Tu daSlisa da danawevrebis, aramed misi sruli gauqmebis<br />

drosac ki, ganagrZobda arsebobasa da ganviTarebas. qarTveli eris istoriis am monakveTSi,<br />

qarTuli ena saxelmwifoebriobawarTmeul qarTvelTa erovnuli cnobierebisa<br />

da TviTmyofadobis SenarCunebis, qarTvelTa gadagvarebisagan gadarCenis umTavres<br />

Zalas warmoadgenda.<br />

XIX saukunis damdegs, ruseTis mier saqarTvelos aneqsias Sedegad mohyva qarTuli<br />

saxelmwifoebriobisa da qarTuli marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis gauqmeba.<br />

saqarTvelo ruseTis imperiis nawili gaxda. qarTul enas saxelmwifoebrivi mniSvneloba<br />

da funqcia daekarga, radgan aRar arsebobda qarTuli saxelmwifo _ saqarTvelo.<br />

mravalsaukunovani qarTuli saxelmwifoebriobis gauqmebis Semdeg, caristuli ruseTi<br />

yovelgvari saSualebiT cdilobda qarTuli erovnuli erTobis moSlas, raTa qar-<br />

Tvel xalxs aRarasodes gasCenoda sakuTari saxelmwifoebriobis aRdgenis survili.<br />

am miznis misaRwevad mTeli ZaliT amoqmedda antiqarTuli, gamarusebeli politika,<br />

romlis mTavari samizne swored qarTvelTa erovnuli erTobis erT-erTi safuZveli _<br />

qarTuli ena gaxda. sajaro da sazogadoebriv dawesebulebebSi rusuli enis damkvidrebasTan<br />

erTad daiwyo skolebidan da eklesiidan qarTuli enis gamodevna, romlis<br />

adgils rusuli ena ikavebda. amasTanave, samegrelos, svaneTisa da aWaris skolebSi<br />

qarTuli enis nacvlad swavleba SemoiRes megrulad, svanurad da Turqulad. ieriSi<br />

qarTul damwerlobazec miitanes. 1889 wels rusuli anbanis mixedviT Seqmnes `megruli<br />

anbani~. daiwyes saRvTo wignebis megrulad Targmna. ufro adre ki, 1864 wels rusuli<br />

grafikis safuZvelze Seiqmna svanuri saanbano wigni ("luSnu anban"). damoukidebel, araqarTvel<br />

xalxebad cxaddebodnen megrelebi, svanebi, aWarlebi, xevsurebi da sxva. 3 rogorc<br />

samecniero literaturaSi aRniSnaven, `es iyo aSkarad gamiznuli politikuri<br />

nabiji, romlis mizansac qarTuli enis, rogorc eris SemakavSirebeli da gamaerTianebeli<br />

faqtoris, Ziris gamoTxra, saqarTvelos sxvadasxva eTnokulturebis dapirispireba<br />

da saerTo qarTuli cnobierebis mospoba warmoadgenda.~ 4<br />

safrTxe marTlac realuri iyo. saxelmwifo mxardaWeras moklebuli, ufunqciod<br />

darCenili qarTuli ena e.w. mkvdari enebis xvedrisaTvis iyo gamzadebuli. swored am<br />

dros saqarTvelos erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis mesveurebma (il. WavWavaZe,<br />

d. yifiani, i. gogebaSvili, ak. wereTeli da sxva) naTlad gaacnobieres, rom enis sikvdili<br />

TviT eris sikvdils moaswavebda da saTaveSi Caudgnen erovnul-kulturul moZraobas<br />

qarTuli enis gadasarCenad, romelic imavdroulad qarTveli eris gadarCenisaTvis<br />

brZolas niSnavda mefis ruseTis antiqarTuli gamarusebeli politikis pirobebSi.<br />

14


maTi mondomebiTa da ZalisxmeviT ganaxlda da ganviTarda qarTuli kultura, ganaTleba,<br />

mecniereba, literatura, presa, wigni, xelovneba. ganxorcielda Tavad qar-<br />

Tuli anbanisa da saliteraturo enis reforma samwerlobo enis sasaubro enasTan daaxloebis<br />

gziT, raTa qarTuli saliteraturo ena mTeli erisaTvis gasagebi gamxdariyo.<br />

aRadgines qarTuli Teatri, daaarses sajaro biblioTeka, gamosces qarTuli JurnalgazeTebi<br />

(`ciskari~, `saqarTvelos moambe~, `iveria~) da sxva. 5 uaRresad STambeWdavia<br />

ganaTlebis sferoSi maTi moRvaweoba. qarTuli enis gadarCena skolis gareSe warmoudgeneli<br />

iyo. ilia WavWavaZe da misi Taoba moiTxovdnen, rom dawyebiT skolebSi swavleba<br />

mxolod mSobliur enaze warmarTuliyo. amis Semdeg ki, SesaZlebeli iqneboda<br />

rusuli enis `viTarca saxelmwifo enis~ Seswavla. dedaenisa da rusuli enis erTdroulad<br />

Seswavlas dawyebiT skolebSi isini yovlad miuReblad miiCnevdnen. `cxadia, rom<br />

saero skola, rogorc pirvel-dawyebiTi skola erisa, sxva ara unda iyos-ra, garda dedaenisa<br />

da samSoblo qveynis maswavlebel skolisa...~ _ werda ilia WavWavaZe. 6 amasTanave,<br />

mowinave qarTveli moRvaweebi mxolod msjelobebiTa da survilebiT rodi kmayofildebian<br />

da saganmanaTleblo sakiTxebis gadasawyvetad praqtikul nabijebs dgamen. 1879<br />

wels maT daarses `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoeba~, romlis<br />

uaRresad farTo kulturul-saganmanaTleblo saqmianobaSi umTavres mimarTulebas<br />

qarTuli saxalxo skolebis daarseba, qarTuli saskolo saxelmZRvaneloebis Seqmna<br />

da gamocema warmoadgenda. sazogadoebam Seiswavla skolebis mdgomareoba saqar-<br />

Tvelos sxvadasxva kuTxeSi. aRricxa saskolo asakis bavSvebis raodenoba da Seudga<br />

saxalxo skolebis daarsebas saqarTvelos teritoriaze da mis farglebs gareTac, sadac<br />

qarTvelebi kompaqturad saxlobdnen (magaliTad, vladikavkazSi, alagirSi, mozdokSi,<br />

nalCikSi, baqoSi da sxv.). didi Sroma gaswia sazogadoebam baTumis skolis daarsebisaTvis,<br />

radgan igi unda yofiliyo qarTuli enis sayrdeni da gamavrcelebeli axalSemoerTebuli<br />

aWaris gamahmadianebul qarTvel mosaxleobaSi. gansakuTrebuli yurad-<br />

Reba mieqca skolebis gaxsnas borCaloSi, saingiloSi, mesxeT-javaxeTSi. sazogadoebis<br />

TaosnobiT ibeWdeboda iakob gogebaSvilis `deda ena~, `bunebis kari~, agreTve sxva avtorebis<br />

mier Seqmnili geografiis, bunebismetyvelebis, ariTmetikis, saqarTvelos<br />

istoriis da sxva saxelmZRvaneloebi. 7 da mainc, qarTuli enis gadarCenis saqmeSi sruliad<br />

gamorCeuli roli ekuTvnis iakob gogebaSvilis `deda enas~, romelzedac aRizardnen<br />

qarTvelTa mTeli Taobebi. 8 `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebelma<br />

sazogadoebam~, rogorc moswrebulad iTqva literaturaSi, `ruseTis mier dapyrobil<br />

uuflebo saqarTveloSi faqtobrivad, ganaTlebis saministros funqcia Seasrula.~ 9<br />

ilia WavWavaZisa da misi Taobis brZolas qarTuli enis gadarCenisa da axali saliteraturo<br />

qarTulis damkvidrebisaTvis uSedegod ar Cauvlia. `am brZolam didad Seuwyo<br />

xeli eris dacemuli vinaobis aRdgenas. qarTuli ena T<strong>and</strong>aTan iqca mecnierebis, literaturis,<br />

skolis, erTiani qarTuli saxelmwifos saxelmwifo enad.~ 10<br />

1917 wlis Teberval-martSi ruseTSi momxdari revoluciis Semdeg, ruseTis imperiis<br />

dapyrobil erebSi erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis gaZlierebis gamo, ruseTis<br />

droebiTi mTavroba iZulebuli gaxda, garkveulad SeezRuda rusuli enis monopoliuri<br />

mdgomareoba da nacionaluri enebisaTvis meti asparezi mieca.<br />

15


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

1917 wlis 10 seqtembers, ruseTis droebiTi mTavrobis amierkavkasiis sagangebo komitetma<br />

daamtkica debuleba kavkasiis saskolo olqSi saswavlo dawesebulebaTa nacionalizaciis<br />

(gaerovnebis) Sesaxeb. masSi naTqvami iyo, rom saxelmwifos mier dafinansebul<br />

skolebSi swavleba unda warmarTuliyo mSobliur enaze erovnuli saskolo komitetebis<br />

mier Sedgenili da damtkicebuli programebis mixedviT. erovnul sagnebad<br />

miCneuli iyo dedaena, erovnuli literatura, eris istoria da geografia 11 .<br />

1917 wlis oqtomberSi ruseTSi bolSevikuri gadatrialebis Semdeg, saqarTvelo<br />

ruseTis imperiisagan Tavis daRwevisa da damoukidebel saxelmwifod Camoyalibebis gzas<br />

daadga. saqarTvelos erovnulma yrilobam 1917 wlis 20 noembers Seqmna skolebisa da<br />

universitetis seqcia, romlis xelmZRvanelad airCies ivane javaxiSvili. am seqcias unda<br />

SeemuSavebina da erovnuli sabWosaTvis dasamtkiceblad waredgina saqarTveloSi arsebuli<br />

skolebis gaqarTulebisa da erovnuli universitetis daarsebis proeqti, 12 rac<br />

SemdgomSi warmartebiT ganxorcielda.<br />

1918 wlis 26 maiss, saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis Semdeg,<br />

saswavlo da saganmanaTleblo dawesebulebebis paralelurad gaerovnebis (rusuli<br />

enidan qarTul enaze gadasvlis) procesi saxelmwifoebriv da sazogadoebriv dawesebulebebSic<br />

daiwyo. am mxriv gansakuTrebul gulmodginebas iusticiis saministro iCenda<br />

(ministri Salva aleqsi-mesxiSvili). am uwyebaSi aikrZala rusul enaze dawerili gancxadebebis<br />

miReba. saministrom miiRo dadgenileba, mosamarTleebad qarTuli enis<br />

mcodneni gaemwesebinaT, marTlmsajuleba qarTul enaze ewarmoebinaT. amasTanave, saqarTvelos<br />

mTavrobam miiRo dadgenileba, saministroebsa da uwyebebSi Seqmniliyo qar-<br />

Tuli enis Semswavleli ufaso kursebi qarTuli enis armcodne moxeleTaTvis, raTa<br />

qarTuli enis arcodna ar gamxdariyo maTi samuSaodan gaTavisuflebis safuZveli. 13<br />

saqarTvelos erovnulma xelisuflebam 1918 wlis 1 oqtombers miiRo kanoni `saqarTvelos<br />

saxelmwifo enisa,~ 14 romliTac qarTul enas saxelmwifo enis statusi mianiWa.<br />

kanonis Tanaxmad, saqarTvelos erovnul sabWoSi 15 yovelnairi saqmis warmoeba da kamaTi<br />

unda gamarTuliyo qarTul enaze. amasTanave, kanonSi miTiTebuli iyo, rom erovnul<br />

umciresobaTa enis xmareba sxvadasxva dawesebulebaSi calke kanoniT ganisazRvreboda.<br />

imave wlis 15 oqtombers miRebuli kanoniT `wesi enis xmarebisa~ 16 damateba Sevida parlamentis<br />

reglamentSi da saxelmwifo enasTan erTad ganisazRvra erovnul umciresobaTa<br />

enebis gamoyenebis pirobebi da procedurebi. kanonma daadgina zogadi wesi, rom<br />

parlamentis wevrebs sityva unda warmoeTqvaT qarTul enaze. amasTanave, qarTulidan<br />

sxva enaze sityva ar gadaiTargmneboda. rac Seexeba parlamentar erovnul umciresobaTa<br />

warmomadgenlebs, romlebmac qarTuli ena ar icodnen, kanonis Tanaxmad, maT SeeZloT<br />

sityvis warmoTqma, garda Tavisi dedaenisa, umciresobis enaze, romelic parlamentis<br />

prezidiumis erTma wevrma mainc icoda. amave dros, umciresobis enaze warmoTqmuli<br />

sityvis dedaazri gadmocemuli unda yofiliyo qarTul enaze, Tu amas aranakleb 15<br />

deputati mainc moiTxovda. werilobiTi winadadebebis, Sesworebisa da sxvaTa Setana<br />

ki, SeiZleboda mxolod qarTul enaze. erovnuli umciresobis warmomadgenlis mier<br />

warmoTqmuli sityva sxva umciresobis enaze ar gadaiTargmneboda.<br />

16


kanonis am normebSi aSkarad moCans gardamavali epoqis kvali. axalfexadgmuli qar-<br />

Tuli saxelmwifo cdilobda, erTi mxriv, imperiuli rusuli enis nacvlad qarTuli<br />

enis rogorc saxelmwifo enis damkvidrebas saxelisuflebo organoebSi, xolo meore<br />

mxriv, enobriv bariers naklebad SeeSala xeli saqarTveloSi mcxovrebi erovnuli umciresobebis<br />

qveynis marTvaSi monawileobisaTvis.<br />

erovnulma xelisuflebam aseve, sagangebo yuradReba dauTmo enebis gamoyenebis sakiTxs<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebSi. am mizniT, 1919 wlis 14 ianvars miRebuli<br />

kanoniT `adgilobriv TviTmarTvelobaTa organoebSi enis xmarebisa~ 17 dadginda,<br />

rom `msjeloba, saqmis warmoeba da miwer-mowera qalaqis da erobis TviTmarTvelobaSi<br />

swarmoebs saxelmwifo eniT~. amave dros kanonma gaiTvaliswina sagamonakliso wesebic,<br />

saxeldobr, `ukeTu romelime TviTmarTvelobis farglebSi mcxovreb respublikis moqalaqeTa<br />

naxevarze metisaTvis salaparako ena aris mxolod erTi romelime ara qarTuli<br />

adgilobrivi ena, TviTmarTvelobis organoebis dadgenilebiT msjeloba da saqmis<br />

warmoeba saxelmwifo enasTan erTad SeiZleba SemoRebul iqnes am umravlesobis enazec.~<br />

am da sxva sakanonmdeblo aqtebma samarTlebrivi safuZvlebi Seuqmnes qarTuli enis<br />

saxelmwifoebriv statuss, amasTanave, gansazRvres saqarTveloSi mcxovreb erovnul<br />

umciresobaTa enebis gamoyenebis pirobebi da farglebi, rac Semdeg saTanadod aisaxa<br />

saqarTvelos 1921 wlis konstituciaSi. 18 saqarTvelos pirvelma konstituciam saqarTvelos<br />

saxelmwifo enad qarTuli ena daadgina (me-3 muxli). saqarTvelos istoriaSi<br />

pirvelad qarTulma enam, rogorc saxelmwifo enam, konstituciuri statusi moipova.<br />

saqarTvelos ZiriTad kanonSi aseve, mniSvnelovani adgili daeTmo erovnul umciresobaTa<br />

enebis sakiTxs. konstituciis me-14 Tavi, romelic mTlianad erovnul umciresobaTa<br />

uflebebs eZRvneba, im epoqisaTvis uaRresad progresul normebs adgenda.<br />

konstituciiT ikrZaleboda saqarTvelos respublikis erovnuli umciresobis misi<br />

dedaeniT swavla-aRzrdis SezRudva (129-e muxli). amasTanave, adgilobrivi mmarTveloba<br />

valdebuli iyo swavla-ganaTlebisaTvis gamiznuli TanxebiT daearsebina skolebis<br />

sakmao raodenoba moqalaqeTa erovnuli Semadgenlobis proporciulad (134-e muxli).<br />

adgilobrivi mmarTvelobis farglebSi, sadac erTi romelime erovnuli umciresobis<br />

raodenoba aRemateboda yvela moqalaqis 20 procents, am umciresobis moTxovniT,<br />

msjeloba da saqmiswarmoeba saxelmwifo da sazogadoebriv dawesebulebaSi, saxelmwifo<br />

enasTan erTad, SemoRebuli unda yofiliyo mis mSobliur enazec (136-e muxli). araqar-<br />

Tvel deputats, romelmac sakmarisad ar icoda saxelmwifo ena, SeeZlo parlamentSi<br />

sityva warmoeTqva mSobliur enaze, romlis swor Targmans winaswar warudgenda<br />

parlamentis prezidiums (137-e muxli).<br />

amasTan dakavSirebiT, saWirod migvaCnia, aRvniSnoT, rom saqarTvelos 1921 wlis konstituciis<br />

zemoaRniSnul normebSi asaxuli erovnul umciresobaTa enobrivi uflebebi<br />

saqarTvelos konstituciis miRebidan mxolod naxevari saukunis Semdeg gamocemul<br />

saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebiT aRiares adamianis saerTaSoriso uflebebad. 19<br />

samwuxarod, saqarTvelos damoukidebeli saxelmwifoebrivi ganviTarebis gza saqar-<br />

Tvelos 1921 wlis konstituciis miRebisTanave Sewyda. sabWoTa ruseTis mier 1921 wlis<br />

17


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

TebervalSi, saqarTvelos mimarT ganxorcielebul intervencias, okupaciasa da aneqsias<br />

Sedegad mohyva saqarTveloSi socialisturi tipis saxelmwifos Camoyalibeba saqarTvelos<br />

sabWoTa socialisturi respublikis saxiT, romelic sabWoTa kavSirSi iZulebiT<br />

iqna gaerTianebuli.<br />

sabWoTa kavSiri, romelic modernizebul rusul imperias warmoadgenda, enobriv<br />

politikas ori ZiriTadi mimarTulebiT atarebda. erTi mxriv, oficialurad aRiarebda<br />

mokavSire respublikebSi maT erovnul enebs saxelmwifo enad, rasac garkveul etapze<br />

politikuri da ideologiuri mniSvneloba hqonda saqmis ise warmosaCenad, TiTqos sab-<br />

WoTa kavSirSi gaerTianebuli erebi inarCunebdnen TavianT TviTmyofadobas da uzrunvelyofili<br />

iyo sruli enobrivi Tanasworoba, xolo meore mxriv, sakavSiro xelisuflebis<br />

organoebis samuSao enas faqtobrivad rusuli ena warmoadgenda. amasTanave, rusuli<br />

ena ganixileboda, rogorc sabWoTa kavSirSi mcxovreb xalxTa Soris urTierTobis<br />

ena. Caketil sabWour sivrceSi igi am funqcias marTlac asrulebda. rusuli ena faqtobrivad<br />

dominanti ena gaxda mTel sabWoeTSi, rasac uzrunvelyofda mTeli sabWoTa<br />

politikuri, partiuli da ideologiuri institutebis mizanmimarTuli saqmianoba saxelmwifoebrivi<br />

da sazogadoebrivi cxovrebis TiTqmis yvela sferoSi rusuli enis<br />

dasamkvidreblad.<br />

sabWoTa saxelmwifos amgvari enobrivi politikis gavleniT Camoyalibda imdroindeli<br />

sakanonmdeblo aqtebic, kerZod, rusuli ena sabWoTa kavSiris arc erTi konstituciiT<br />

(1924, 1936, 1977 w.w.) saxelmwifo enad ar iyo aRiarebuli, xolo mokavSire respublikebSi,<br />

magaliTad, saqarTveloSi qarTuli ena sabWoTa saqarTvelos oTxive konstituciiT<br />

(1922, 1927, 1937, 1978 w.w.) aRiarebuli iyo, rogorc saxelmwifo ena.<br />

gasuli saukunis 70-ani wlebis bolos, sabWoTa xelisuflebam ganacxada, rom sabWoTa<br />

kavSirSi aSenebulia ganviTarebuli socialisturi sazogadoeba, romlis erT-erTi gamoxatuleba<br />

iyo yvela klasisa da socialuri jgufis daaxloebis, yvela eris iuridiuli<br />

da faqtobrivi Tanasworobisa da maTi Zmuri TanamSromlobis safuZvelze, adamianTa<br />

axali istoriuli erTobis (îáùíîñòü) _ sabWoTa xalxis Camoyalibeba. azri martivi<br />

iyo: sabWoTa kavSirSi mcxovrebi erebi imdenad daaxlovdnen, rom maTi eTnikuri gansxvavebebi<br />

TiTqmis waiSala da Sedegad miviReT sabWoTa xalxi. sabWoTa xalxs ki, erT<br />

enaze unda elaparaka. es ena, ra Tqma unda, rusuli ena unda yofiliyo. axali `istoriuli<br />

sinamdvile~ saTanadod unda asaxuliyo sabWoTa kavSirisa da mokavSire respublikebis<br />

konstituciebSi, romelTa miReba dagegmili iyo 1977-1978 wlebSi. imisaTvis,<br />

rom rusuli ena iuridiulad ssr kavSiris saxelmwifo enad gamocxadebuliyo da mis<br />

oficialur gamoyenebas mokavSire respublikebSi samarTlebrivi safuZveli Sehqmnoda,<br />

sabWoTa xelisuflebam ssr kavSiris 1977 wlis axal konstituciaSi Tavi aarida saxelmwifo<br />

enis gansazRvris sakiTxs, samagierod mokavSire respublikebs mosTxova, maT axal<br />

konstituciebSi adgilobrivi nacionaluri enebis saxelmwifoebrivi statusi aRar gaeTvaliswinebinaT.<br />

Tu es Canafiqri warmatebiT Sesruldeboda, maSin amis Semdeg ssr<br />

kavSiris konstituciaSi Seit<strong>and</strong>nen damatebas rusuli enis ssr kavSiris saxelmwifo<br />

enad gamocxadebis Sesaxeb da mTel sabWoeTSi es ena ukve iuridiulad erTaderTi saxelmwifo<br />

ena iqneboda.<br />

18


am gegmis ganxorcielebas 1978 wels Seudgnen. magaliTad, saqarTvelos ssr 1937 wlis<br />

konstituciisagan 20 gansxvavebiT, sadac garkveviT iyo naTqvami, rom `saqarTvelos ssr-s<br />

saxelmwifo ena aris qarTuli ena~ (156-e muxli), 1978 wlis 23 marts sayovelTao-saxalxo<br />

ganxilvisaTvis gamoqveynebul saqarTvelos ssr axali konstituciis proeqtSi qarTuli<br />

ena saqarTvelos ssr-is saxelmwifo enad ukve aRar iyo moxseniebuli. proeqtis 75-e<br />

muxli aseTi Sinaarsis iyo: `saqarTvelos ss respublika uzrunvelyofs qarTuli enis<br />

xmarebas saxelmwifo da sazogadoebriv organoebSi, kulturul da sxva dawesebulebebSi<br />

da axorcielebs saxelmwifo zrunvas misi yoveli RonisZiebiT ganviTarebisaTvis. saqar-<br />

Tvelos ss respublikaSi, Tanasworuflebianobis safuZvelze, uzrunvelyofilia yvela<br />

am organosa da dawesebulebaSi rusuli, agreTve sxva enebis Tavisufali xmareba, romlebiTac<br />

mosaxleoba sargeblobs. raime privilegiebi an SezRudvebi ama Tu im enis xmarebaSi<br />

ar daiSveba.~ 21<br />

proeqtis am normaSi sagulisxmo iyo ori principuli xasiaTis siaxle. jer erTi, qar-<br />

Tuli enis saxelmwifoebrivi statusi gauqmebuli iyo, saqarTvelos saxelmwifo enas<br />

konstitucia aRar adgenda da meore, pirvelad saqarTvelos konstituciaSi qarTuli<br />

enis Tanabari statusi eniWeboda rusul enas.<br />

saqarTvelos ss respublikis axali konstituciis proeqtis gamoqveynebas, romelic<br />

qarTuli enis saxelmwifoebriv statuss auqmebda, 1978 wlis 14 aprils, TbilisSi moqalaqeTa<br />

farTomasStabiani saprotesto aqcia mohyva mSobliuri enis dasacavad. xelisuflebam<br />

ukan daixia da qarTul enas saxelmwifo enis statusi SeunarCunda. saqarTvelos<br />

ss respublikis 1978 wlis konstituciis 75-e muxlSi Caiwera, rom `saqarTvelos<br />

sabWoTa socialisturi respublikis saxelmwifo ena aris qarTuli ena.~ 22 amasTanave,<br />

konstituciis proeqtSi arsebuli Canaweri rusuli enis Tavisufali xmarebisa saxelmwifo<br />

organoebsa da sazogadoebriv dawesebulebebSi, konstituciaSi ucvlelad gadavida.<br />

ufro metic, axali konstituciiT saqarTvelos ss respublikis kanonebis, umaRlesi<br />

sabWos dadgenilebebisa da sxva aqtebis gamoqveyneba qarTulTan erTad rusuladac<br />

savaldebulo gaxda (110-e muxli).<br />

sabWoTa kavSiris xelisuflebam am etapze dasaxul mizans srulad ver miaRwia, rusuli<br />

ena ssr kavSiris saxelmwifo enad ar iqna aRiarebuli, xolo saqarTveloSi qarTulma<br />

enam kvlav SeinarCuna saxelmwifo enis statusi. am movlenebma qarTul sazogadoebaSi<br />

kidev ufro gaaRviva mSobliuri enis pativiscemisa da dacvis interesi. 23 miuxedavad<br />

amisa, sabWoTa xelisuflebas dasaxuli miznis miRwevaze xeli ar auRia. rusuli enis<br />

saxelmwifo enad iuridiulad gaformebis miswrafeba imdenad Zlieri iyo, rom zemoaRniSnuli<br />

movlenebidan zustad me-12 wlisTavze, 1990 wlis 24 aprils agoniaSi myofma<br />

sabWoTa kavSirma gamosca kanoni `ssr kavSiris xalxTa enebis Sesaxeb,~ 24 romlis Tanaxmad,<br />

ssr kavSirSi rusuli ena oficialur (anu saxelmwifo) enad gamocxadda. kanonis me-4<br />

muxlSi naTqvami iyo: `istoriulad damkvidrebuli pirobebis gaTvaliswinebiT da saerTo<br />

sakavSiro amocanebis uzrunvelyofis mizniT rusuli ena ssr kavSiris teritoriaze<br />

miCneulia ssr kavSiris oficialur enad da gamoiyeneba rogorc erovnebaTaSorisi<br />

urTierTobis saSualeba.~<br />

unda aRiniSnos, rom am kanonma rusuli enis, rogorc oficialuri enis, gamoyenebis<br />

imdenad farTo areali daadgina, rom mokavSire respublikebis saxelmwifo enebi faq-<br />

19


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

tobrivad oficialuri (rusuli) enis danamatad gadaaqcia, romlebic droTa ganmavlobaSi<br />

usaTuod dakargavdnen saxelmwifoebriv mniSvnelobas da, saukeTeso SemTxvevaSi,<br />

mxolod yofiTi urTierTobebis enad SemorCeboda.<br />

marTalia, sabWoTa kavSiris xelisuflebam zemoaRniSnuli kanonis miRebiT didi xnis<br />

Canafiqri sabolood mainc aisrula, magram kanonis samoqmedod SemoRebidan weliwadnaxevarSi<br />

ssr kavSirma, rogorc saxelmwifom da masTan erTad am kanonmac Sewyvita arseboba,<br />

samagierod, saqarTvelom 1991 wlis 9 aprils saxelmwifoebrivi damoukidebloba<br />

aRidgina.<br />

erovnulma xelisuflebam saqarTveloSi gardamavali periodi gamoacxada da axali<br />

konstituciis SemuSavebamde Seudga saqarTvelos imJamad moqmedi (1978 wlis) konstituciis<br />

modernizebas. sxva mniSvnelovan sakiTxebTan erTad cvlilebebi Seexo saqarTvelos<br />

konstituciis 75-e muxlsac, romelic, rogorc es zemoT iTqva, saqarTveloSi<br />

enebis samarTlebriv statuss adgenda. cvlilebebis Sedegad, konstituciis am normidan<br />

amoRebuli iqna `rusuli ena~, romelic gamorCeulad iyo moxseniebuli saqarTveloSi<br />

mcxovreb erovnul umciresobaTa sxva enebTan SedarebiT.<br />

saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis Semdeg naTlad gamoCnda<br />

sabWoTa xelisuflebis mier aTeuli wlebis ganmavlobaSi gatarebuli rusifikatoruli<br />

enobrivi politikis Sedegebi. miuxedavad imisa, rom sabWoTa periodis saqarTveloSi<br />

qveynis ZiriTadi kanoniT saxelmwifoebrivi statusi mxolod qarTul enas hqonda, misi<br />

gamoyenebis areali saqarTvelos teritoriaze mainc mniSvnelovnad iyo SezRuduli.<br />

sakmarisia iTqvas, rom saqarTveloSi mcxovreb erovnul umciresobaTa 25 didma nawilma<br />

(gansakuTrebiT maTi kompaqturad dasaxlebis adgilebSi) saerTod ar icoda qarTuli<br />

ena. isini flobdnen mxolod maT mSobliur da rusul enebs, rac maTTvis savsebiT<br />

sakmarisi iyo qveynis saxelmwifoebriv da sazogadoebriv cxovrebaSi, SromiT da ekonomikur<br />

urTierTobebSi integrirebisaTvis.<br />

aseTi iyo realuri enobrivi situacia saqarTveloSi gasuli saukunis 90-iani wlebis<br />

dasawyisisaTvis. am realobebis gaTvaliswinebiT, `saqarTvelos moqalaqeobis Sesaxeb~<br />

1993 wlis 25 marts miRebulma saqarTvelos respublikis kanonma 26 saqarTvelos moqalaqeebad<br />

CaTvala saqarTveloSi mcxovrebi pirebi mxolod maTi binadrobis cenzis mixedviT<br />

(rasakvirvelia, Tu isini uars ar ganacxadebdnen saqarTvelos moqalaqeobaze).<br />

rac Seexeba qarTuli enis codnas, am kanoniT igi erT-erT pirobad iqna gaTvaliswinebuli<br />

naturalizaciiT saqarTvelos moqalaqeobis miRebisas. amrigad, `saqarTvelos<br />

moqalaqeobis Sesaxeb~ kanonis amoqmedebis Semdeg, saqarTveloSi mcxovrebi qarTuli<br />

enis armcodne erovnul umciresobaTa warmomadgenlebi saqarTvelos moqalaqeebi gaxdnen,<br />

maTi STamomavlebi ki, qarTuli enis dauflebis gareSec xdebian dabadebiT saqar-<br />

Tvelos moqalaqeebi.<br />

am arasaxarbielo mdgomareobis gamosworeba, uwinares yovlisa, saxelmwifo enis Sesaxeb<br />

kanonis miRebiT unda dawyebuliyo, xolo Semdeg, aucilebeli iyo am kanonis aRsrulebisaTvis<br />

iseTi programis SemuSaveba da ganxorcieleba, romelic Seqmnida pirobebs<br />

saxelmwifoebriv da mosaxleobis yoveldRiur saqmianobaSi saxelmwifo enis gamoyenebisaTvis.<br />

Tumca saqarTvelos saxelmwifo enis Sesaxeb kanonis miRebis sakiTxma gan-<br />

20


sakuTrebuli aqtualuroba mxolod saqarTvelos 1995 wlis konstituciis miRebis Semdeg<br />

SeiZina. qveynis ZiriTadma kanonma saqarTvelos mTel teritoriaze saxelmwifo enad<br />

qarTuli ena daadgina, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi agreTve _ afxazuri.<br />

aRsaniSnavia, rom pirvelad saqarTvelos konstituciiT, afxazur enas mieniWa saxelmwifo<br />

enis statusi. saqarTvelos 1995 wlis konstituciis miRebamde, afxazuri enis<br />

saxelmwifoebrivi statusi ganmtkicebuli iyo mxolod afxazeTis avtonomiuri respublikis<br />

konstituciiT. amasTanave, unda iTqvas, rom afxazeTis avtonomiuri ss respublikis<br />

1978 wlis konstituciiT saxelmwifo enis statusi afxazurTan erTad mikuTvnebuli<br />

hqonda qarTul da rusul enebsac. 27<br />

saxelmwifo enis kanonproeqtze muSaoba 1997 wels daiwyo enis saxelmwifo palatis<br />

iniciativiT da ramdenime weliwads gagrZelda. sabolood, 2001 wlis 19 ivniss, saqarTvelos<br />

prezidentma `saxelmwifo enis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis proeqti sakanonmdeblo<br />

iniciativiT parlaments warudgina.<br />

amave periodSi, kanonproeqtis ganxilvaSi aqtiurad Caeba evropis uSiSroebisa da<br />

TanamSromlobis organizacia (euTo). erovnul umciresobaTa umaRlesi komisari rolf<br />

ekeusi `saxelmwifo enis Sesaxeb~ kanonproeqtis parlamentSi pirveli mosmeniT ganxilvamde<br />

erTi TviT adre, 2002 wlis 8 aprils, parlamentis xelmZRvanelobisadmi gagzavnil<br />

werilSi aRniSnavda: `saxelmwifo enis Sesaxeb kanonis miReba saqarTvelos ara mxolod<br />

suverenuli uflebaa, aramed es aris aucilebeli nabiji, raTa Seiqmnas Zlieri da erTiani<br />

qarTuli saxelmwifo... swored amitom saxelmwifo enis kanonis miReba prioritetuli<br />

sakiTxia. mimaCnia, rom saWiroa saqarTveloSi saxelmwifo enis statusi ganmtkicdes,<br />

gaZlierdes da Seiqmnas pirobebi qveynis teritoriaze mis gamosayeneblad... amasTanave,<br />

aucilebelia saqarTvelos parlamentma da mTavrobam dauyovnebliv daiwyon SemuSaveba<br />

farTo programisa, romelic uzrunvelyofs enis Seswavlas da mTel qveyanaSi mis gamoyenebas,<br />

gaaCaRebs saxelmwifo enis Seswavlis masStabur process saxalxo ganaTlebisa<br />

da sajaro samsaxuris sferoSi (es gansakuTrebiT exeba qveynis zog regions), ...minda<br />

dagarwmunoT, rom Cems movaleobad mimaCnia, am mniSvnelovan procesSi saqarTvelos<br />

parlamentsa da mTavrobas daxmareba gavuwioT TviT finansuri mxardaWeris CaTvliT.~ 28<br />

2002 wlisaTvis TiTqos yvela wina piroba iyo Seqmnili `saxelmwifo enis Sesaxeb~<br />

kanonis misaRebad, magram samwuxarod, parlamentis wevrebs saamisod ar aRmoaCndaT<br />

politikuri neba da kanonproeqtis ganxilva gaurkveveli vadiT gadaido. 2004 wlis 23<br />

agvistos ki, es kanonproeqti ukan gamoiTxova misma iniciatorma. amgvarad, qveyana darCa<br />

saxelmwifo enis kanonis, xolo saxelmwifo enobrivi politika _ sakanonmdeblo uzrunvelyofis<br />

gareSe.<br />

samagierod, 2005 wlis 13 oqtombers, saqarTvelos parlaments saTanado politikuri<br />

neba aRmoaCnda `erovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb~ evrosabWos 1995 wlis CarCo<br />

konvenciis ratificirebisaTvis. 29 es konvencia xelSemkvreli mxareebisaTvis erovnul<br />

umciresobaTa enebis saxelmwifoebriv da sazogadoebriv cxovrebaSi gamoyenebis uzrunvelyofisa<br />

da maTi dacvis mraval valdebulebas iTvaliswinebs.<br />

amasTanave, obieqturobisaTvis unda iTqvas, rom saqarTvelos parlaments upirobod<br />

ar mouxdenia CarCo konvenciis ratificireba da Tavisi dadgenilebiT mniSvnelovani<br />

21


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

daTqmebi daurTo saratifikacio dokuments. 30 aRsaniSnavia, rom daTqmebis ZiriTadi<br />

nawili Seexeba erovnul umciresobaTa enebis gamoyenebis sakiTxs.<br />

`erovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb~ CarCo konvenciis ratificirebis Taobaze<br />

saqarTvelos parlamentis dadgenilebiT, saqarTvelom aiRo valdebuleba, erovnuli<br />

umciresobebisadmi mikuTvnebuli pirebi 31 administraciul organoebTan urTierTobaSi<br />

da samarTalwarmoebis procesSi uzrunvelyos Tarjimnis daxmarebiT. amasTanave, saqar-<br />

Tvelom aiRo valdebuleba, da es metad mniSvnelovania, maqsimalurad Seuqmnas pirobebi<br />

erovnuli umciresobebisadmi mikuTvnebul pirebs saxelmwifo enis Sesaswavlad (meore<br />

punqtis `b~ qvepunqti). parlamentis dadgenilebaSi aRniSnulia, rom oficialur dokumentebSi<br />

erovnuli umciresobebisadmi mikuTvnebul pirTa saxelebisa da gvarebis<br />

Cawera qarTul enaze ise, rom imavdroulad, SeZlebisdagvarad, daculi iyos maT enaze<br />

gamoTqmis wesi, ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT (meore punqtis `g~ qvepunqti).<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT unda ganisazRvros agreTve CarCo konvenciis<br />

me-11 muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli is debulebebi, romlebic Seexeba<br />

erovnuli umciresobebiT tradiciulad dasaxlebul regionebSi quCebisa da sxva topografiuli<br />

dasaxelebis qarTul da erovnul umciresobaTa enaze gamoyenebas. amas-<br />

Tanave, parlamentis dadgenilebaSi miTiTebulia, rom saqarTvelo ar ganixilavs erovnul<br />

umciresobaTa am uflebas rogorc saxelmwifos valdebulebas, Secvalos teritoriuli<br />

erTeulebis arsebuli dasaxelebebi (meore punqtis `d~ qvepunqti).<br />

rac Seexeba meore saerTaSoriso samarTlebriv aqts, kerZod, evrosabWos 1992 wlis<br />

2 oqtombris `evropul qartias regionuli an umciresobaTa enebis Sesaxeb~, 32 saqarTvelos<br />

parlaments jerjerobiT misi ratificireba ar mouxdenia, Tumca amis valdebuleba<br />

saqarTvelos nakisri aqvs da darwmunebuli unda viyoT, rom am valdebulebis<br />

Sesrulebas usaTuod moiTxoven.<br />

Cveni azriT, rac ar unda damajereblad JRerdes evropuli qartiis debulebebi,<br />

rom `regionuli an umciresobaTa enebis dacvam da waxalisebam ziani ar unda miayenos<br />

oficialur enebsa da maTi Seswavlis aucileblobas~, an kidev `qveynis suverenitetisa<br />

da teritoriuli mTlianobis dacvis principebs~, im enobrivi situaciis gaTvaliswinebiT,<br />

romelic Cvens qveyanaSia amJamad Seqmnili, zemoaRniSnuli evropuli qartiis<br />

ratificireba da amoqmedeba ara gvgonia mizanSewonili iyos. amis safuZvels iZleva is<br />

garemoeba, rom evropuli qartiis mixedviT, mxareebi iReben valdebulebas im teritoriebze,<br />

sadac regionuli an umciresobaTa enebi gamoiyeneba, xelmisawvdomi gaxadon am<br />

enebze araTu skolamdeli, dawyebiTi, saSualo, teqnikuri da profesiuli, aramed sauniversiteto<br />

da sxva saxis umaRlesi ganaTleba; sasamarTloebSi nebismieri samarTalwarmoeba<br />

(sisxlis, samoqalaqo, administraciuli) erT-erTi mxaris moTxovniT unda<br />

ganxorcieldes regionul an umciresobaTa enebze; xelisuflebis administraciulma<br />

organoebma unda gamoiyenon regionuli an umciresobaTa enebi dokumentebis Sedgenisa da<br />

saqmiswarmoebis CaTvliT, uzrunvelyon Tundac erTi radiosadgurisa da satelevizio<br />

arxis Seqmna regionul an umciresobaTa enebze, dafaron im masmediis damatebiTi xarjebi,<br />

romlebic iyeneben am enebs; komerciul praqtikasTan dakavSirebiT, safinanso da<br />

sabanko sferoSi nebadarTuli unda iyos regionuli an umciresobebis enebis gamoyeneba,<br />

22


gadaxdis orderebis (Cekebi, Tamasuqebi) an sxva finansuri dokumentebis Sedgena da<br />

sxva.<br />

Zneli ar unda iyos imis mixvedra, rom Tu saqarTvelos parlamenti moaxdens am saerTaSoriso<br />

samarTlebrivi aqtis ratificirebas da igi srulad amoqmeddeba, erovnuli<br />

umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul saqarTvelos regionebidan, sadac qarTuli<br />

enis gamoyenebis areali isedac SezRudulia, saqarTvelos saxelmwifo ena sabolood<br />

iqneba gamodevnili da am regionebis mosaxleoba saqarTvelos saxelmwifoebrivi da<br />

sazogadoebrivi cxovrebisagan mowyvetili aRmoCndeba. Cven, ra Tqma unda, sruliadac<br />

ara varT imis winaaRmdegi, rom erovnul umciresobaTa enebi saTanadod iyos daculi,<br />

waxalisebuli da mxardaWerili saxelmwifosagan, magram ara ise, rom amas Sedegad mohyves<br />

saxelmwifo enis daknineba da qarTveli xalxis dezintegracia, daSla da dacalkeveba,<br />

saqarTveloSi mcxovreb moqalaqeTa jgufebis erTmaneTisagan gaucxoeba, rac sabolood,<br />

qveynis mTlianobas realur safrTxes Seuqmnis.<br />

imisaTvis, rom kargad gavacnobieroT, Tu rasTan gvaqvs saqme, magaliTisaTvis SeiZleba<br />

movitanoT belgia, evropis erT-erTi ganviTarebuli da dawinaurebuli qveyana,<br />

sadac konstituciiT 33 Seqmnilia oTxi enobrivi regioni: frangulenovani regioni,<br />

niderl<strong>and</strong>urenovani regioni, dedaqalaq briuselis orenovani regioni da germanulenovani<br />

regioni, romelTa sazRvrebis Secvla an dazusteba SeiZleba mxolod parlamentis<br />

TiToeul palataSi arsebuli yoveli enobrivi jgufis xmaTa Tanabrobis dacviT<br />

miRebuli kanoniT (me-4 muxli). SeiZleba iTqvas, rom msoflios arc erTi qveynis konstituciaSi<br />

ar eniWeba enobriv principebs iseTi mniSvneloba saxelmwifo xelisuflebis<br />

organoTa formirebasa da saxelmwifoebriv-teritoriul mowyobaSi, rogorc es belgiaSia.<br />

enebis gamoyenebisa da maT warmomadgenelTa proporciulobis gaTvaliswinebiT<br />

yalibdeba belgiis parlamenti, mTavroba, erTiani marTlmsajulebis sabWo da sxva organoebi,<br />

rom aRaraferi vTqvaT ganaTlebis sistemaze. amasTan, belgiam gasuli saukunis<br />

meore naxevarSi, qveynis erTianobis SenarCunebis mizniT mniSvnelovani nabijebi gadadga<br />

decentralizaciisaken. flam<strong>and</strong>urma, frangulma da germanulma gaerTianebebma oficialuri<br />

avtonomiis statusi miiRes da qveyana T<strong>and</strong>aTanobiT unitarizmidan federalur<br />

mowyobaze gadavida. 34 miuxedavad yovelive amisa, belgiis samefom enobrivi regionebis<br />

dapirispirebisa da qveynis erTianobis SenarCunebis problemebi mainc ver daZlia.<br />

rogorc iuridiul literaturaSi aRniSnaven, erT-erTi partiis lideris, Jiul<br />

destres mimarTvas belgiis mefe albert I-sadmi 1912 wels, rom `belgiaSi arian valonebi<br />

da flam<strong>and</strong>elebi, magram ara belgielebi~, dRemde ar daukargavs Tavisi aqtualuroba. 35<br />

samwuxarod, saqarTveloSi regionuli enebis dakanonebis Tu enobrivi regionebis<br />

Seqmnis ideas dResac gamouCndnen momxreebi. mimdinare wels masobrivi informaciis sa-<br />

SualebebiT gavrcelda cnoba, rom samegreloSi arasamaTavrobo organizaciam _ ganaTlebis<br />

centrma `kolxidam~ megrul enaze gamosca gazeTi `Surobumu~ (uTqmeli). sagazeTo<br />

interviuSi misi damfuZnebeli dabejiTebiT moiTxovs megruli da svanuri enebisaTvis<br />

regionuli enebis statusis miniWebas. misi azriT, `megrelebi arian kolxebi da<br />

ara gurjebi~. saqarTvelo ki, unda gadakeTdes federaciad, sadac yvela regioni Tanasworuflebiani<br />

iqneba. am gazeTSi megrul enaze gamoqveynebulia fragmentebi ioanes<br />

23


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

saxarebidan (`saxareba ioaneSi~) da vefxistyaosnidan (`yiloStyebami~). 36 XIX saukunis<br />

ruseTis imperiis antiqarTuli politikis gamoZaxili, rogorc vxedavT, XXI saukuneSic<br />

gaismis. amasTan dakavSirebiT, sworad SeniSnavs profesori soso sigua: `es imTaviTve<br />

qarTuli cnobierebis daSlisken mimarTuli movlena iyo. ruseTs xels aZlevda svanuri,<br />

megruli da qarTuli enebis dacalkeveba, raTa advilad gaenadgurebina qarTuli<br />

saxelmwifoebrioba.~ 37<br />

Tanamedrove periodSi am safrTxeze sagangebod miuTiTebs sruliad saqarTvelos<br />

kaTolikos-patriarqi ilia I I 2010 wlis saSobao epistoleSi. kaTolikos-patriarqi<br />

qarTul enas qarTveli eris rwmenis, erTobis da mTlianobis saZirkvelsa da mtkice<br />

fuZes uwodebs da aRniSnavs: `dResac, rodesac Cvens winaSea umniSvnelovanesi amocana<br />

teritoriuli mTlianobis aRdgenisa, T<strong>and</strong>aTan izrdeba meore, aranaklebi safrTxe<br />

enobrivi daSlisa; arian iseTi Zalebi, romelnic naklebad moazrovne adamianebs ubiZgeben,<br />

rom iTargmnos biblia an sxva wignebi megrulad, svanurad, lazurad da moamzadon<br />

niadagi imisaTvis, rom axlo momavalSi qarTuli enis es ganStoebani ukve calke enebad<br />

gamoacxadon.<br />

msoflioSi vrceldeba rukebi da kvalifikaciebi, TiTqos saqarTvelo aWarlebis,<br />

lazebis, svanebis, megrelebis, TuSebis da sxvaTa xelovnuri gaerTianebaa, TiTqos yvelas<br />

Cven-Cveni ena da kultura gvaqvs. amiT undaT Cveni eris sxvadasxva erovnul gaer-<br />

Tianebebad warmoCena. aqedan ki, saxelmwifos daSlamde erTi nabijia.~ 38<br />

cxadia, Tu saqarTvelo am gzas daadgeba da regionul enebs oficialurad aRiarebs,<br />

maSin regionuli enebidan enobriv regionebamde erTi nabijia, enobrivi regionebidan<br />

politikur avtonomiebamde meore, mesame ki, ueWvelad qveynis daSla iqneba.<br />

es safrTxe rom Tavidan aviciloT, amisaTvis aucilebelia saxelmwifos swori enobrivi<br />

politika hqondes. Cveni azriT, qarTuli saxelmwifos enobrivi politika sami<br />

ZiriTadi mimarTulebiT unda warimarTos:<br />

pirveli, qarTuli enis, rogorc saxelmwifo enis (afxazeTSi agreTve afxazuri enis),<br />

srulyofili sakanonmdeblo safuZvlebis, misi dacvis samarTlebrivi da instituciuri<br />

garantiebis Seqmna;<br />

meore, saqarTvelos moqalaqeebis, agreTve saqarTveloSi mcxovrebi sxva pirebisaTvis<br />

qarTuli enis Sesaswavlad saTanado pirobebis Seqmna;<br />

mesame, saqarTveloSi mcxovreb erovnul umciresobaTa enebis gamoyenebis farglebis<br />

dadgena da maTi dacvis uzrunvelyofa.<br />

Tu enobrivi politikis meore da mesame mimarTulebiT saqarTveloSi garkveuli<br />

praqtika arsebobs, romelic, rasakvirvelia, saWiroebs Semdgom srulyofas, qarTuli<br />

enis, rogorc saxelmwifo enis, sakanonmdeblo safuZvlebi jer kidev, Sesaqmnelia. saqarTvelos,<br />

rogorc es ukve iTqva, ara aqvs saxelmwifo enis kanoni. saxelmwifo enasTan<br />

dakavSirebuli urTierTobebis momwesrigebeli samarTlis normebi amJamad sxvadasxva<br />

dargobriv sakanonmdeblo aqtebSia gafantuli. mxedvelobaSi gvaqvs saqarTvelos moqalaqeobis,<br />

reklamis, mauwyeblobis, ganaTlebis, sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonebi,<br />

zogadi administraciuli kodeqsi da sxv. ra Tqma unda, sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT,<br />

es Cveulebrivi movlenaa da ama Tu im sferoSi samarTlebrivi regulirebis<br />

24


sagnis TaviseburebebiTaa ganpirobebuli. magram, amasTanave, aucileblad migvaCnia<br />

saxelmwifo enis Sesaxeb CarCo kanonis miReba, radganac swored am kanonSi Camoyalibebuli<br />

normebisa da principebis Sesabamisad unda ganxorcieldes sxvadasxva sferoebSi<br />

saxelmwifo enis gamoyenebis konkretuli sakanonmdeblo regulaciebi. amisaTvis ki,<br />

saWiroa saxelmwifo enis Sesaxeb sakanonmdeblo aqti organuli kanonis rangSi iyos<br />

ayvanili, raTa misi iuridiuli Zala aRematebodes sxva Cveulebrivi, dargobrivi kanonebis<br />

iuridiul Zalas. es Tavidan agvacilebs saxelmwifo enis Sesaxeb organuli kanoniT<br />

dadgenili normebisa da principebis sawinaaRmdego wesebis dadgenas mimdinare<br />

sakanonmdeblo aqtebiT da uzrunvelyofs saxelmwifo enis sakanonmdeblo regulirebis<br />

erTianobas.<br />

saxelmwifo enis organulma kanonma, uwinares yovlisa, unda gansazRvros saxelmwifoebrivi<br />

da sazogadoebrivi cxovrebis is sferoebi, sadac qarTuli enis gamoyeneba<br />

savaldebulo iqneba. Cveni azriT, qarTuli enis gamoyeneba savaldebulo unda iyos:<br />

saxelmwifo xelisuflebis, maT Soris, avtonomiuri respublikebis xelisuflebis, adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobisa da sxva sajaro dawesebulebebis saqmianobaSi, maT mier<br />

miRebuli samarTlebrivi aqtebis oficialuri gamoqveynebisas; samxedro ZalebSi; sakonstitucio,<br />

sisxlis, samoqalaqo, administraciul samarTalwarmoebaSi; sanotaro<br />

moqmedebaSi; referendumisa da arCevnebis Catarebisas; zogadi, profesiuli da umaRlesi<br />

ganaTlebis miRebisas; informatikaSi; kavSirgabmulobaSi; satransporto, savaWro<br />

da sxva saxis momsaxurebaSi; teleradio mauwyeblobasa da beWdviT mediaSi; reklamebSi;<br />

geografiuli obieqtebis, agreTve, sagzao niSnebis aRniSvnisas. saqarTvelos saxelmwifo<br />

da sxva sajaro dawesebulebebis mier Catarebuli oficialuri Sexvedrebisas;<br />

sajaro samarTlis iuridiuli pirebis mier ganxorcielebul saregistracio saqmianobaSi;<br />

saqarTvelos iuridiuli pirebis mier dokumentebis warmoebisas; saqarTvelos<br />

teritoriaze fizikuri da iuridiuli pirebis mier garigebebis dadebisas.<br />

ra Tqma unda, es sruliadac ar aris qarTuli enis savaldebulo gamoyenebis sferoebis<br />

amomwuravi CamonaTvali. organuli kanoniT kidev ufro dazustdeba rogorc qar-<br />

Tuli enis savaldebulo gamoyenebis sferoebi, ise misi gamoyenebis konkretuli SemTxvevebi<br />

da wesebi. amasTanave, am kanoniT qarTuli enis savaldebulo gamoyenebis zogierT<br />

sferoSi (magaliTad, ganaTlebis miRebisas) gaTvaliswinebuli iqneba saqarTveloSi<br />

mcxovrebi erovnuli umciresobebis enebis da ucxo enebis gamoyenebis SesaZleblobebi<br />

da pirobebi.<br />

saxelmwifo enis organulma kanonma unda daadginos aseve, iuridiuli pasuxismgebloba<br />

saxelmwifo enis Sesaxeb kanonmdeblobis darRvevisaTvis. am samarTaldarRvevaTa<br />

konkretuli saxeobebis da maTi Sesabamisi iuridiuli pasuxismgeblobis zomebi gaTvaliswinebuli<br />

unda iyos samarTlis sxvadasxva dargis (sisxlis, administraciuli, samoqalaqo)<br />

sakanonmdeblo aqtebiT.<br />

saxelmwifo enis organulma kanonma unda gaiTvaliswinos saxelmwifos enobrivi<br />

politikis ganxorcielebis, agreTve, saxelmwifo enis Sesaxeb kanonmdeblobis moTxovna-<br />

Ta aRsrulebisa da saxelmwifo enis dacvis uzrunvelyofis instituciuri garantiebi.<br />

SeiZleba iTqvas, rom am mxriv amJamad arsebuli mdgomareoba aradamakmayofilebelia.<br />

25


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

Cveni azriT, ar iyo marTebuli 2004 wels saqarTvelos enis saxelmwifo palatis<br />

gauqmeba, romelic 1997 wels Seiqmna, damoukideblobiT sargeblobda, angariSvaldebuli<br />

iyo mxolod saqarTvelos prezidentis winaSe da amasTanave, realuri makontrolebeli<br />

funqciebiT iyo aRWurvili saxelmwifo enis funqcionirebisa da qarTuli saliteraturo<br />

enis normaTa dacvis, saxelmwifo enobrivi politikis ganxorcielebisa<br />

da moqalaqeTa enobrivi uflebebis dacvis sferoSi. sadReisod saxelmwifo enobrivi<br />

politikis ganxorcieleba, saxelmwifo enis swavlebisa da ganviTarebis xelis Sewyoba,<br />

agreTve Tvalyuris devneba mis swor gamoyenebaze saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis<br />

saministros aqvs mikuTvnebuli. saministros struqturaSi am amocanebis Sesruleba,<br />

sxva sakiTxebTan erTad, davalebuli aqvs or qvedanayofs: samarTlebrivi uzrunvelyofis<br />

departamentsa da zogadi da profesiuli ganaTlebis ganviTarebis<br />

departaments. 39<br />

vfiqrobT, mxolod Tvalyuris devneba saxelmwifo enis swor gamoyenebaze saqmes<br />

ver uSvelis. Tvalyuris devnebas Tu ar axlavs danaxulsa da gagonilze mkacri reagireba,<br />

saxelmwifo enis upativcemulobisa da araswori gamoyenebis SemTxvevebi kvlavac<br />

mravlad iqneba. am saqmis Sesruleba mizanSewonilia daekisros saTanado damoukideblobisa<br />

da uflebamosilebis mqone specialur organos, romelic kanoniT iqneba aRWurvili<br />

am sferoSi kontrolisa da zedamxedvelobis funqciebiT. Cveni azriT, `sajaro<br />

samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni aseTi dawesebulebis Seqmnis<br />

SesaZleblobas iZleva.<br />

qarTuli enis, rogorc saxelmwifo enis dacva gulisxmobs ara mxolod mis uflebriv<br />

dacvas, aramed, rac ase aucilebelia Tanamedrove periodSi, misi siwmindis dacvasac.<br />

am mizniT, saxelmwifo enis organulma kanonma unda gansazRvros qarTuli saliteraturo<br />

enis normebis damdgeni samTavrobo organo (komisia), misi samarTlebrivi statusi<br />

da qarTuli saliteraturo enis normebis dacvis savaldebulooba.<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gasagebia, Tu ra ganuzomeli mniSvneloba aqvs qarTul<br />

enas qarTuli saxelmwifoebriobisaTvis da rom misi dacva, mofrTxileba da masze zrunva<br />

uaRresad saSuri saqmea, miT umetes dRes, rodesac kacobriobas e.w. globalizaciis<br />

epoqa daudga. Tu adre, imperiebis SemadgenlobaSi saqarTvelos yofnisas qarTul enas<br />

safrTxes uqmnida imperiuli enis, rogorc oficialuri enis da imperiaSi Semavali<br />

erebis saurTierTobo saSualebis privilegirebuli mdgomareoba, axla, globalizaciis<br />

epoqaSi, igive safrTxe arsebobs ucxo enebiT qarTuli enis Canacvlebis zRvardaudebeli<br />

da ukontrolo praqtikis gamo. Tu es praqtika saswrafod ar ailagma, uaxloes<br />

momavalSi qarTuli enis adgils aucileblad daikavebs ucxo ena. es ar aris gadaWarbebuli<br />

Sefaseba. safrTxe realuria, radganac saqarTvelos saxelmwifo enis kanoni ar<br />

gaaCnia da amdenad, am procesis winaaRmdegobis gamwevi kanonismieri saSualebebic ar<br />

arsebobs.<br />

qarTuli enis patroni mxolod qarTuli saxelmwifoa. qarTul enas ara aqvs qveynis<br />

gareT xalxTa Soris sakomunikacio mniSvneloba. amitom, Tu qarTuli ena Tavad qarTuli<br />

saxelmwifos mzrunvelobis gareSe darCa, maSin darwmunebuli unda viyoT, rom masze<br />

sxva aravin izrunebs.<br />

26


qarTuli enis saxelmwifoebrivi statusis mxolod konstituciiT deklarireba ar<br />

aris sakmarisi. saWiroa saxelmwifo enis Sesaxeb specialuri kanonis miReba da efeqtiani<br />

saxelmwifo enobrivi politikis gatareba am kanonis moTxovnaTa aRsrulebisaTvis.<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi, saqarTvelo SesaZlebelia irl<strong>and</strong>iis mdgomareobaSi aRmoCndes,<br />

sadac irl<strong>and</strong>iur enaze, romelic konstituciiT aRiarebulia erovnul enad da pirvel<br />

oficialur enad, laparakobs mosaxleobis mesamedze naklebi, xolo inglisur enaze,<br />

romelic konstituciiT meore oficialuri enaa, laparakobs mosaxleobis naxevarze<br />

meti. 40<br />

rogorc vxedavT, qarTuli ena, uwinares yovlisa, saxelmwifoebriv mxardaWeras sa-<br />

Wiroebs. swored saxelmwifom unda Seqmnas iseTi pirobebi, rodesac qarTuli ena srulad<br />

iqneba damkvidrebuli saxelmwifoebriv da sazogadoebriv cxovrebaSi qveynis mTel<br />

teritoriaze.<br />

27


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

qarTlis cxovreba, mT. red. roin metreveli, `meridiani~, `artanuji~,<br />

Tbilisi, 2008, gv. 46.<br />

2<br />

giorgi merCule, grigol xanZTelis cxovreba, qarTuli proza, wigni I,<br />

Tbilisi, 1982, gv. 279-280.<br />

3<br />

ix.: qarTuli ena, enciklopedia, `erovnuli mwerloba~, Tbilisi, 2008,<br />

gv. 180.<br />

4<br />

ix.: omar gogiaSvili, ilia dRes, ideologia, politika, Tbilisi, 2008,<br />

gv. 408.<br />

5<br />

ix.: mixeil gafrindaSvili, qarTuli sazogadoebrivi azrovnebis istoria<br />

uZvelesi droidan meoce saukunemde, `mecniereba~, Tbilisi, 2004,<br />

gv. 499-507; mamia faRava, ilia WavWavaZe da qarTuli saliteraturo<br />

enis problemebi, krebuli: `ilia WavWavaZe 170~, gamomcemloba `baTumis<br />

universiteti~, 2007, gv. 26-54.<br />

6<br />

ilia WavWavaZe, b-n ianovskis werilisa gamo, rCeuli nawarmoebebi 5<br />

tomad, Tbilisi, 1987, tomi me-4, gv. 197.<br />

7<br />

qarTuli ena, enciklopedia, gv. 495.<br />

8<br />

sagulisxmoa, rom i. gogebaSvilis `deda enis~ I nawili 45-jer gamoica<br />

milionsamasiaTasiani tiraJiT, xolo me-2 nawili 36-jer, 670 aTasi<br />

calis odenobiT (ix.: qarTuli ena, enciklopedia, gv. 139; mamia CorgolaSvili,<br />

mTawminda, gamomcemloba `xelovneba~, Tbilisi, 1991, gv. 80).<br />

9<br />

vaJa SubiTiZe, yvela drois asi udidesi qarTveli, Tbilisi, 2008, gv.<br />

313.<br />

10<br />

mamia faRava, miT. naSromi, gv. 54.<br />

11<br />

ix.: aleqs<strong>and</strong>re bendianiSvili, saqarTvelos pirveli respublika (1918-<br />

1921w.w.), Tbilisi, 2001, gv. 257.<br />

12<br />

aleqs<strong>and</strong>re bendianiSvili, miT. naSromi, gv. 258.<br />

13<br />

iqve, gv. 258-259.<br />

14<br />

saqarTvelos demokratiuli respublikis samarTlebrivi aqtebis krebuli,<br />

1918-1921, `iverTa mxare~, Tbilisi, 1990, gv. 80-81.<br />

15<br />

1918 wlis 8 oqtombridan erovnul sabWos saqarTvelos parlamenti<br />

ewoda.<br />

16<br />

saqarTvelos demokratiuli respublikis samarTlebrivi aqtebis krebuli,<br />

gv. 83.<br />

17<br />

saqarTvelos demokratiuli respublikis samarTlebrivi aqtebis krebuli,<br />

gv. 206.<br />

18<br />

saqarTvelos demokratiuli respublikis samarTlebrivi aqtebis<br />

krebuli, gv. 458-484.<br />

19<br />

ix.: rona k. m. smiti, adamianis saerTaSoriso uflebebi, saxelmZRvanelo,<br />

meore gamocema. oqsfordis universitetis gamomcemloba, mTargmneli<br />

m. kobiaSvili, `sezani~, Tbilisi, 2005, gv. 446-463.<br />

20<br />

saqarTvelos ssr konstituciuri aqtebis krebuli (1921-1978), Semdgeneli<br />

prof. gr. eremovi, Tbilisis universitetis gamomcemloba,<br />

Tbilisi, 1983, gv. 131-160.<br />

21<br />

saqarTvelos ssr konstituciuri aqtebis krebuli (1921-1978), gv. 192.<br />

22<br />

saqarTvelos ssr konstituciuri aqtebis krebuli (1921-1978), gv. 268.<br />

23<br />

1983 wels uprecedento ram moxda, TbilisSi aRimarTa dedaenis, anu<br />

qarTuli enis Zegli.<br />

24<br />

ix.: gazeTi `komunisti~, 1990 wlis 8 maisi.<br />

28


25<br />

1990 wlisaTvis erovnul umciresobaTa raodenoba saqarTvelos mosaxleobis<br />

TiTqmis erT mesameds Seadgenda (ix.: saqarTvelos mosaxleoba,<br />

statistikuri krebuli, Tbilisi, 2003, gv. 68).<br />

26<br />

saqarTvelos parlamentis uwyebebi, #5 (622), 1993, marti, mux. 66.<br />

27<br />

ix.: qarTuli sabWoTa enciklopedia, Tbilisi, 1985, t. 9, gv. 245.<br />

28<br />

ix.: saqarTvelos parlamentSi 2002 wlis 7-10 maiss `saxelmwifo enis<br />

Sesaxeb~ kanonproeqtis ganxilvis masalebi.<br />

29<br />

CarCo konvencia erovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb, strasburgi,<br />

1995, 1 Tebervali, ix.: adamianis uflebaTa sferoSi ZiriTadi saerTa-<br />

Soriso samarTlebrivi aqtebis krebuli, saxalxo damcvelis biblioTeka,<br />

meore nawili, Tbilisi, 2008, gv. 207-220.<br />

30<br />

ix.: saqarTvelos sakanonmdeblo macne, nawili mesame, 2005, 27 oqtomberi,<br />

#125, mux. 1401.<br />

31<br />

saqarTvelos parlamentis zemoaRniSnuli dadgenilebiT gansazRvrulia,<br />

pirTa romeli jgufi SeiZleba CaiTvalos erovnul umciresobad.<br />

dadgenilebis mixedviT, pirTa jgufi erovnuli umciresobis<br />

statusiT SeiZleba sargeblobdes, Tu: misi wevrebi arian saqarTvelos<br />

moqalaqeebi; isini mosaxleobis udidesi nawilisagan gansxvavdebian<br />

sakuTari enobrivi, kulturuli da eTnikuri identurobiT;<br />

xangrZlivi drois ganmavlobaSi cxovroben saqarTvelos teritoriaze<br />

da kompaqturad arian dasaxlebulebi (meore punqtis `a~ qvepunqti).<br />

32<br />

ix.: adamianis uflebaTa sferoSi ZiriTadi saerTaSoriso samarTlebrivi<br />

aqtebis krebuli, saxalxo damcvelis biblioTeka, Tbilisi, 2008,<br />

gv. 221-244.<br />

33<br />

sazRvargareTis qveynebis konstituciebi, red. v. gonaSvili, nawili<br />

IV, Tbilisi, 2007, gv. 106-161.<br />

34<br />

sazRvargareTis qveynebis konstituciebi, red. v. gonaSvili, nawili<br />

IV, gv. 90.<br />

35<br />

Êîíñòèòóöèè ãîñóäàðñòâ Åâðîïåéñêîãî Ñîþçà, Ïîä ðåä. Ë. À. Îêóíüêîâà,<br />

"Íîðìà-Èíôðà", Ì., 1997, ñ. 103.<br />

36<br />

`kviris palitra~, yovelkvireuli gazeTi, #44 (848), 1-7 noemberi<br />

2010, gv. 5.<br />

37<br />

iqve.<br />

38<br />

`yvela siaxle~, sazogadoebriv-politikuri gazeTi (#193), 7-13 ianvari,<br />

2010, gv. 11.<br />

39<br />

ix.: saqarTvelos sakanonmdeblo macne, 2004, #54, nawili I I I , muxli 460.<br />

40<br />

sazRvargareTis qveynebis konstituciebi, red. v. gonaSvili, nawili<br />

V, gv. 254.<br />

29


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

STATE LANGUAGE<br />

OF GEORGIA<br />

JOHN KHETSURIANI<br />

Judge of the Constitutional Court of Georgia,<br />

Doctor of <strong>Law</strong>, Professor, Member of the National Science Academy of Georgia<br />

Georgia language is an ancient language having its own, unique alphabet.<br />

The historians believe that the King Parnavaz (III c. BC) was the one to popularize<br />

the Georgian language <strong>and</strong> literacy in Georgia. Since IV century AD, when<br />

the Christianity was declared as the state religion of Georgia, the Georgian language<br />

has become the service language of the Georgian Orthodox Church.<br />

Notwithst<strong>and</strong>ing of the Russification politics of the Russian Empire <strong>and</strong> the<br />

Soviet Authorities, the Georgian people managed to preserve <strong>and</strong> develop the<br />

national language. During the times of the first republic of Georgia (1918-1921)<br />

the Georgian language was legally assigned the status of State Language for the<br />

first time with the means of the special law (in 1918), as well as the Constitution<br />

of Georgia (in 1921). Throughout the Soviet times, the Georgian Language was<br />

recognized as the state language by all four constitutions of Georgia. According<br />

to the acting Constitution of Georgia (since 1995) “The state language of Georgia<br />

shall be Georgian, <strong>and</strong> in Abkhazia – also Abkhazian” (Article 8).<br />

To our opinion, declaring the status of the Georgian as the State language<br />

only by the Constitution of Georgia is not enough. The globalization<br />

process poses the Georgian language increased threat to be replaced with<br />

some foreign languages. This threat is real, since the State does not have the<br />

law on language <strong>and</strong> therefore legal means of fighting against this threat is<br />

unavailable. Therefore, organic law on the state language shall be developed<br />

<strong>and</strong> adopted. The law would define the rules for m<strong>and</strong>atory usage of State<br />

language in various fields of state <strong>and</strong> social life, determine the legal liability<br />

for violating the law on state language, provide for the institutional guarantees<br />

for the protection of state language <strong>and</strong> ensure the implementation of<br />

the state language policy in general.<br />

30


damoukidebeli<br />

sasarCelo moTxovnis<br />

gareSe mesame piri<br />

samoqalaqo<br />

samarTalwarmoebaSi<br />

irma peraniZe<br />

quTaisis saapelacio sasamarTlos mosamarTle<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi aris kodificirebuli<br />

normatiuli aqti, romelic detalurad gansazRvravs<br />

samarTalwarmoebis zogad principebs, sasamar-<br />

Tlos uwyebriv qvemdebareobas da gansjadobas, procesis<br />

monawile mxareebs, maT uflebaunarianobasa da qmedunarianobas,<br />

saqmeTa warmoebas yvela instanciis sasamarTlo-<br />

Si, sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivrebas da a.S.<br />

sasamarTloSi samoqalaqo davis ganxilvaSi monawile<br />

TiToeul pirs Tavisi saproceso statusi da Sesabamisi ufleba-movaleobebi<br />

aqvs. ZiriTad mxareebs mosarCele da mopasuxe<br />

warmoadgenen, Tumca erT-erTi umniSvnelovanesi<br />

subieqtia mesame piri.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsi ganasxvavebs mesame pirebs<br />

damoukidebeli sasarCelo moTxovniTa da damoukidebeli<br />

sasarCelo moTxovnis gareSe.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 89-e muxlis<br />

pirvel nawilSi mocemulia damoukidebeli sasarCelo<br />

moTxovnis gareSe mesame piris definicia.<br />

31


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

miTiTebuli normis Tanaxmad, damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe mesame<br />

piri aris saproceso subieqti, romelic, marTalia, uSualod ar aris sadavo samar-<br />

TalurTierTobis monawile, ar acxadebs damoukidebel moTxovnas davis saganze an mis<br />

nawilze, magram mimdinare sasamarTlo davis samarTlebrivi Sedegebi samomavlod SeiZleba<br />

uSualod Seexos mis kanonier ufleba-movaleobebsa da interesebs. igi SesaZloa<br />

momdevno davaSi iyos mopasuxe.<br />

ganvixiloT ramdenime SemTxveva:<br />

1. samoqalaqo kodeqsis 301-e muxlis 1-li nawilis Sesabamisad, Tu movale ar daakmayofilebs<br />

moTxovnas, romlis uzrunvelyofis saSualebac aris ipoTeka, ipoTekari<br />

uflebamosilia moiTxovos uZravi nivTis realizacia, Tu ipoTekis xelSekrulebiT<br />

sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli.<br />

iseT SemTxvevaSi, rodesac ipoTekis sagnis mesakuTre da piradi movale erTi da<br />

igive piri ar aris, ipoTekiT uzrunvelyofili sesxis dabrunebis Taobaze mimdinare<br />

davaSi SesaZlebelia damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirad Cabmuli iqnes<br />

ipoTekis sagnis mesakuTre, vinaidan, Tuki dakmayofildeba kreditoris sasarCelo<br />

moTxovna da Tanxis gadaxda daekisreba movales, samoqalaqo kodeqsis 301-e muxlis<br />

1-li nawilis safuZvelze samomavlo davaSi savaraudo mopasuxe iqneba ipoTekis<br />

sagnis mesakuTre.<br />

2. samoqalaqo kodeqsis 199-e muxlis Sesabamisad, moTxovnis mflobels (kreditors)<br />

SeuZlia movalis Tanxmobis gareSe moTxovna dauTmos mesame pirs... aseT SemTxvevaSi<br />

Tavdapirveli mflobelis adgils ikavebs mesame piri.<br />

Tuki sasamarTlo warmoebaSi iqneba axali kreditoris (visac dauTmes moTxovna) dava<br />

movalis mimarT, saqmeSi damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirad SeiZleba Cabmuli<br />

iqnes Tavdapirveli kreditori, romelmac sk is 199-e muxlis Sesabamisad, gadasca<br />

moTxovnis ufleba axal kreditors, vinaidan, saqmeSi monawileobiT SesaZloa<br />

igi daexmaros mosarCeles, daicvas misi moTxovna mopasuxis mimarT.<br />

garda amisa, mocemuli davis dasrulebis Semdeg, SesaZloa axal kreditors gauCndes<br />

regresis wesiT moTxovnis ufleba Zveli kreditoris mimarT.<br />

3. samoqalaqo kodeqsis Sesabamisad, mometebuli safrTxis wyarodan gamomdinare, zianis<br />

anazRaurebis sarCelebSi materialuri samarTalurTierToba arsebobs mosar-<br />

Celes (dazaralebuli) da mometebuli safrTxis wyaros mflobels Soris da ara mosarCelesa<br />

da zianis uSualo mimyenebels Soris. uSualod zianis mimyenebeli SeiZleba<br />

saqmeSi monawileobdes damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame pirad.<br />

amdenad, ganxilul magaliTebze dayrdnobiT dasturdeba, rom damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe, mesame piri aris fizikuri an iuridiuli piri, romelsac aqvs safuZvliani<br />

samarTlebrivi interesi mimdinare samarTalwarmoebis mimarT. procesSi maTi monawileoba<br />

ganpirobebulia materialursamarTlebrivi urTierTobidan. saqmeSi Car-<br />

Tuli damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piri cdilobs daexmaros im pirs, romlis<br />

mxaresac igi monawileobs procesSi, raTa daicvas Tavisi piradi interesebi. igi ebmeba<br />

Tavdapirvel mxareTa Soris ukve dawyebul da mimdinare procesSi. misi mizani procesSi<br />

monawileobisas aris piradi interesebis dacva, radgan ZiriTad davaze sasamarTlo<br />

32


gadawyvetilebam SeiZleba gavlena moaxdinos mis uflebebsa da movaleobebze erT-erTi<br />

mxaris mimarT.<br />

Tu SevadarebT Tanamonawilisa da mopasuxis mxareze Cabmul damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe mesame pirs, maTi interesebi erTmaneTisagan gansxvavdeba: Tanamopasuxe yovelTvis<br />

aris mosarCelis mowinaaRmdege mxare da mis winaSe gaaCnia, mTlianad an nawilobriv,<br />

uSualo, pirdapiri pasuxismgebloba, xolo mopasuxis mxareze damoukidebeli<br />

moTxovnis gareSe, mesame piri imyofeba materialursamarTlebriv damokidebulebaSi<br />

mxolod mopasuxesTan da pirdapiri pasuxismgebloba mosarCelis mimarT ar gaaCnia.<br />

aseT mesame pirs pasuxismgebloba SeiZleba daekisros mopasuxis mier regresuli wesiT<br />

wardgenil damoukidebel procesSi.<br />

unda aRiniSnos, rom umTavres SemTxvevaSi, tipiuri safuZveli ukve dawyebul saqmeSi<br />

damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris CarTvisa aris ZiriTad davaze sasamar-<br />

Tlo gadawyvetilebis gamotanis Semdeg erT-erTi modave mxaris regresuli sarCelis<br />

wardgenis SesaZlebloba mesame piris mimarT.<br />

mniSvnelovania im sakiTxis garkveva, SesaZlebelia Tu ara erTad iqnes ganxiluli<br />

ZiriTadi da regresuli sarCelebi.<br />

sasamarTlo praqtikis analiziT dgindeba, rom ufro xSirad isini ganixileba<br />

damoukideblad, Tumca, saproceso kanonmdebloba ar gamoricxavs maTi erTad ganxilvis<br />

SesaZleblobas.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 182-e muxlis me-4 nawilis Sesabamisad, Tu sasamar-<br />

Tlos warmoebaSia ramdenime erTgvarovani da samarTlebrivad erTmaneTTan dakavSirebuli<br />

saqme, romlebSic erTi da igive an sxvadasxva mxare monawileobs, sasamarTlos<br />

SeuZlia Tavisi iniciativiT an mxaris SuamdgomlobiT gaaerTianos es saqmeebi erT warmoebad,<br />

erTad ganxilvisaTvis, Tu aseT gaerTianebas Sedegad mohyveba davis swrafad<br />

da sworad ganxilva.<br />

miTiTebuli normis Tanaxmad, dasaSvebia erTad iqnes ganxiluli damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe mesame piris monawileobiT ZiriTadi da regresuli sarCelebi, rac gamoiwvevs<br />

sasamarTlo droisa da resursis ekonomias.<br />

damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris saqmeSi daSvebis sakiTxi regulirdeba<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 89-90-e muxlebiT.<br />

sssk-is 89-e muxlis Sesabamisad, `yovel dainteresebul pirs, romelic ar acxadebs<br />

damoukidebel moTxovnas davis saganze, an mis nawilze, SeuZlia mimarTos sasamarTlos<br />

gancxadebiT, raTa dauSvas igi mesame pirad mosarCelis an mopasuxis mxareze, radgan<br />

sasamarTlo gadawyvetilebas am saqmeze SeuZlia SemdgomSi gavlena moaxdinos mis uflebebsa<br />

da movaleobebze erT-erTi mxaris mimarT. damoukidebeli moTxovnis gareSe,<br />

mesame pirad daSvebis sakiTxs mxareTa mosazrebebis gaTvaliswinebiT, wyvets sasamar-<br />

Tlo~.<br />

sssk-is 90-e muxlis Sesabamisad, mesame piri damoukidebeli sasarCelo moTxovnis<br />

gareSe SeiZleba saqmeSi Cabmuli iqnes erT-erTi mxaris iniciativiT, risTvisac igi<br />

mimarTavs sasamarTlos motivirebuli gancxadebiT. aseTi gancxadeba sasamarTlo gadawyvetilebis<br />

gamotanamde SeiZleba gakeTdes rogorc werilobiTi, ise zepiri formiT.<br />

33


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

zepiri formis gancxadeba Seitaneba sasamarTlo sxdomis oqmSi. mxareTa mosazrebebis<br />

gaTvaliswinebiT, sasamarTlo gamoitans ganCinebas mesame piris saqmeSi monawileobisaTvis<br />

Cabmis an aseT Cabmaze uaris Tqmis Sesaxeb.<br />

miTiTebul normaTa mixedviT, mesame piri, mosarCelisa da mopasuxisagan gansxvavebiT,<br />

erTveba ukve dawyebul sasamarTlo proceSi da iuridiuli interesi aqvs gansaxilveli<br />

davis mimarT.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame<br />

piris Cabmis samarTlebriv safuZvels mxolod iuridiuli interesi ar warmoadgens.<br />

igi aucilebelia, magram arsebobs maSin, rodesac sasamarTlo gadawyvetilebas SeuZlia<br />

gavlena moaxdinos mesame piris uflebebsa da movaleobebze erT-erTi mxaris mimarT. 1<br />

mesame piri damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe, saqmeSi SeiZleba daSvebul<br />

iqnas rogorc Tavad dainteresebuli mxaris, aseve, mosarCelis an mopasuxis SuamdgomlobiT<br />

(gancxadebiT).<br />

praqtikuli daskvnebi am gadawyvetilebisa mdgomareobs SemdegSi: Tu mopasuxe yovelTvis<br />

mxolod pasiuri mxarea saqmeSi imdenad, ramdenadac mas iwvevs mosarCele, damoukidebeli<br />

moTxovnis gareSe mesame piris saqmeSi Cabma SeiZleba iyos Tavad am piris<br />

piradi iniciativa, anu adreuli miswrafeba, gamoricxos SesaZlebloba mopasuxis regresuli<br />

sarCeliT misTvis gansazRvruli valdebulebis dakisrebisa.<br />

damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris procesSi CabmisaTvis ar aris sakmarisi<br />

mxolod mxaris Suamdgomloba (gancxadeba). gancxadeba damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe, mesame piris saqmeSi CarTvis Taobaze motivirebuli unda iyos. igi SeiZleba ar<br />

daakmayofilos sasamarTlom. aRniSnulis Taobaze pirdapir ar aris miTiTebuli samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsSi, Tumca, miTiTebulia, rom saqmis momzadebis etapze sasamarTlo<br />

wyvets sakiTxs damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris saqmeSi monawileobasTan<br />

dakavSirebiT (ssk-is 201-e muxlis me-2 nawilis `z.b~ qvepunqti).<br />

rogorc werilobiTi, aseve, zepiri Suamdgomlobis ganxilvisas, sasamarTlo valdebulia<br />

moisminos mxareTa mosazrebebi da motivirebuli ganCinebiT saqmeSi CarTos damoukidebeli<br />

moTxovnis gareSe, mesame piri an uari Tqvas mis CarTvaze. sasamarTlos gan-<br />

Cineba unda Seicavdes miTiTebas, Tu vis mxareze xdeba mesame piris CarTva da konkretulad<br />

raSi gamoixateba misi iuridiuli interesi, agreTve, ra gavlena SeiZleba moaxdinos<br />

sasamarTlo gadawyvetilebam mesame piris uflebebsa an/da valdebulebebze procesis<br />

monawile erT-erTi mxaris mimarT. 2<br />

aqedan gamomdinare, imisaTvis, rom sworad e.i. kanonis Sesabamisad, gadawyvitos mesame<br />

pirad daSvebis sakiTxi, sasamarTlom zustad da naTlad unda gaarkvios, ra gavlenas<br />

moaxdens am saqmeze gamotanili gadawyvetileba im piris erT-erTi mxaris mimarT uflebebsa<br />

da movaleobebze, romlebic mesame pirad saqmeSi CarTvas moiTxovs. 3<br />

sasamarTlo praqtikaSi gvxvdeba SemTxvevebi, rodesac saqmeSi mesame pirebad damoukidebeli<br />

sasarCelo moTxovnis gareSe Cabmulni arian pirebi, romlebsac mocemul saqmeze<br />

gamotanili gadawyvetilebiT ar SeiZleba warmoeSvaT raime uflebebi da movaleobebi<br />

saqmeSi monawile romelime mxaris mimarT. magaliTad, nasyidobis xelSekrulebis<br />

baTilad cnobis Sesaxeb sarCelebze mesame pirad Cabmul notariuss sarCelis dakmayo-<br />

34


filebis, an maszed uaris Tqmis SemTxvevaSi, aranairi uflebebi da movaleobebi mxareTa<br />

mimarT ar warmoeSoba.<br />

Sesabamisad, SeiZleba davaskvnaT, rom amosaval wertils saqmeSi mesame pirad damoukidebeli<br />

sasarCelo moTxovnis gareSe Cabmis sakiTxis gadawyvetisas gasarkvevia, warmoeSoba<br />

Tu ara dainteresebul pirs sasamarTlos mier miRebuli gadawyvetilebiT garkveuli<br />

uflebebi da movaleobebi romelime mxaris mimarT. 4<br />

dReisaTvis, saqarTveloSi arsebuli sasamarTlo praqtikiT, nebismier SemTxvevaSi,<br />

sasamarTlom unda daakmayofilos Suamdgomloba da Caabas saqmeSi mesame piri damoukidebeli<br />

sasarCelo moTxovnis gareSe, Tu daadgens, rom sasamarTlo gadawyvetilebas<br />

am saqmeze SeuZlia, SemdgomSi, gavlena moaxdinos piris uflebebsa da movaleobebze<br />

erT-erTi mxaris mimarT. aseTi mesame piri davaSi, rogorc wesi, erTveba mxolod pirveli<br />

instanciis sasamarTlo gadawyvetilebis gamotanamde, xolo saapelacio sasamarTloSi<br />

misi CarTva dasaSvebia, Tu arsebobs samoqalaqo saproceso kodeqsis 215-e muxlis<br />

me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli sapatio mizezebi aseTi Suamdgomlobis pirveli<br />

instanciis sasamarTloSi warudgenlobisa.<br />

aRsaniSnavia, rom damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame pirs, rogorc saproceso<br />

subieqts da misi davaSi Cabmis wesebs aseve, iTvaliswinebs sazRvargareTis qveynebis<br />

saproceso kanonmdebloba.<br />

magaliTad, ruseTis samoqalaqo saproceso kodeqsis 43-e muxlisa da ruseTis arbitraJis<br />

saproceso kodeqsis 39-e muxlis mixedviT, damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame<br />

pirebi SeiZleba saqmeSi monawileobisaTvis Cabmuli iqnen mxolod pirveli instanciis<br />

sasamarTlo gadawyvetilebis an arbitraJis gadawyvetilebis gamotanamde, saqmeSi<br />

monawile pirTa SuamdgomlobiT an sasamarTlos (arbitraJis) iniciativiT.<br />

ruseTisa da saqarTvelos saproceso kanonmdeblobebiT damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe, mesame pirebis saqmeSi CarTvis wesebs Soris is arsebiTi gansxvavebaa, rom saqar-<br />

Tvelos kanonmdebloba ar iTvaliswinebs sasamarTlos iniciativiT aseTi mesame piris<br />

saqmeSi Cabmis procesualur SesaZleblobas. Tumca, sssk-is 201-e muxlis me-2 nawilis<br />

`z.b~ qvepunqti uflebas aZlevs sasamarTlos winadadeba misces mxareebs droulad ganacxadon,<br />

Tu vin SeiZleba Caebas saqmeSi mesame pirad, damoukidebeli moTxovnis gareSe. 5<br />

garda amisa, ruseTis kanonmdeblobisagan gansxvavebiT, saqarTvelos kanonmdebloba<br />

ar gamoricxavs saapelacio instanciis sasamarTloSi damoukidebeli moTxovnis gareSe,<br />

mesame pirebis davaSi Cabmis SesaZleblobas.<br />

davis ganxilvaSi damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris monawileoba uzrunvelyofs<br />

procesualuri amocanebis mTeli kompleqsis Sesrulebas: upirvelesad, es aris<br />

damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris saxiT monawile subieqtis materialursamarTlebrivi<br />

interesis dacva; meore mxriv, saqmeSi mosarCeled an mopasuxed monawile<br />

pirTa subieqturi uflebebis dacvaSi daxmareba; mesame _ saqmeze yvela garemoebis<br />

mravalmxrivi, sruli gamokvleva da sworad dadgena; meoTxe _ sasamarTlo droisa da<br />

resursis ekonomia. 6<br />

rogorc irkveva, mesame pirebi, damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe, davaSi<br />

mniSvnelovan subieqts warmoadgenen. Tumca, samoqalaqo saproceso kodeqsis Tanaxmad,<br />

35


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

isini ar sargebloben mxaris yvela uflebiT, kerZod, maT ar gaaCniaT ufleba: gaadidon<br />

an Seamciron sasarCelo moTxovnis odenoba; Secvalon sarCelis safuZveli an sagani;<br />

cnon sarCeli; uari Tqvan sarCelze; morigdnen; aRZran Segebebuli sarCeli; saapelacio<br />

an sakasacio wesiT gaasaCivron sasamarTlos gadawyvetilebebi; moiTxovon sasamarTlo<br />

gadawyvetilebis iZulebiTi aRsruleba 7 (ssk-is 91-e, 364-e muxlebi). Tumca, aRsaniSnavia,<br />

rom damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame pirebis saproceso uflebebi, am normisgan<br />

gansxvavebiT, ufro ganvrcobilad aris ganmartebuli sasamarTlo praqtikiT, razedac<br />

SemdgomSi iqneba saubari.<br />

damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe, mesame piris erT-erTi umTavresi saproceso<br />

uflebaa, samoqalaqo saproceso kodeqsis 414-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebul<br />

SemTxvevaSi, waradginos kerZo saCivari iseT ganCinebebze, romlebic Seexeba<br />

mis interesebs da romelTa gasaCivreba damoukideblad aris SesaZlebeli.<br />

garda 414-e muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli gasaCivrebis uflebisa, saqmis<br />

ganxilvaSi monawileobisas damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame pirebi iZlevian<br />

ganmartebebs saqmesTan dakavSirebiT, maT SeuZliaT monawileoba miiRon mowmeTa dakiTxvaSi,<br />

werilobiT da nivTier mtkicebulebaTa gamokvlevaSi, eqspertTa dakiTxvaSi,<br />

monawileoba miiRon sasamarTlo kamaTSi da a.S. 8<br />

marTalia, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT, damoukidebeli<br />

moTxovnis gareSe, mesame pirs ara aqvs ufleba saapelacio Tu sakasacio wesiT gaasaCivros<br />

sasamarTlos gadawyvetileba, magram dReisaTvis arsebuli sasamarTlo praqtikiT<br />

dadgenilia, rom calkeul SemTxvevebSi, aseTi gasaCivreba SesaZlebelia.<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 28 maisis ganCinebiT samoqalaqo saqmeze<br />

#as-323-676-07 ganxiluli iqna damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris saapelacio<br />

saCivris dasaSvebobis sakiTxi.<br />

saqmis masalebis Tanaxmad, modave mxareebs (mosarCele, mopasuxe) warmoadgendenen<br />

pirveli rigis memkvidreebi, xolo davis sagans warmoadgenda samkvidros miRebis vadis<br />

aRdgena da memkvidred cnoba. aRniSnul davaSi Cabmuli iqna damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe, mesame piri, romelsac Cuqebis xelSekrulebis safuZvelze, gadaeca sadavo samkvidro<br />

uZravi qoneba. pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetilebiT sarCeli dakmayofilda<br />

da, imavdroulad, gauqmda damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris<br />

saxelze Sedgenili Cuqebis sanotaro xelSekruleba. pirveli instanciis sasamarTlo<br />

gadawyvetileba saapelacio wesiT gaasaCivra damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame<br />

pirma. misi saapelacio saCivari dauSveblad iqna miCneuli, rac kerZo saCivris safuZvelze,<br />

sakasacio sasamarTlos msjelobis sagani gaxda.<br />

sakasacio sasamarTlom ganmarta, rom samoqalaqo saproceso kodeqsis 364-e muxlis<br />

Tanaxmad, sasamarTlos pirveli instanciiT gamotanili gadawyvetileba mxareebma da<br />

mesame pirebma damoukidebeli sasarCelo moTxovniT SeiZleba kanoniT dadgenil vadaSi<br />

gaasaCivron saapelacio sasamarTloSi. miTiTebuli normis analizi cxadyofs, rom<br />

kanonmdebeli, gansazRvravs ra, saapelacio saCivris Setanaze uflebamosil pirTa wres,<br />

aRniSnul SesaZleblobas aZlevs im pirebs, romelTa kanonier interesebsac uSualod<br />

exeba gasaCivrebuli gadawyvetileba. amasTan, Tu sasamarTlos gadawyvetileba Seexo<br />

36


iseTi piris uflebebs, romelic saqmeSi ar iyo Cabmuli mosarCeled, mopasuxed an Tanamonawiled,<br />

arc mesame pirad, damoukidebeli sasarCelo moTxovniT da arc uflebamonacvled,<br />

aseT pirs ufleba aqvs gaasaCivros gadawyvetileba, radgan darRveulia<br />

mxaris kanoniT garantirebuli ufleba _ monawileoba miiRos saqmis ganxilvaSi. 9<br />

sakasacio sasamarTlom miTiTebul davaze aRniSna, pirveli instanciis sasamarTlos<br />

gadawyvetilebiT gauqmda ra, damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris saxelze<br />

sanotaro aqtis safuZvelze Sedgenili uZravi qonebis Cuqebis xelSekruleba, igi uflebamosili<br />

iyo saapelacio wesiT gaesaCivrebina mis mimarT gamotanili gadawyvetileba.<br />

aRsaniSnavia, rom uzenaesi sasamarTlos ganCinebaSi asaxulia is konkretuli SemTxveva,<br />

rodesac gadawyvetilebis sarezolucio nawiliT gadawyda sakiTxi, romelic uSualod<br />

Seexo damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris uflebas.<br />

am msjelobidan gamomdinareobs, rom damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame pirs<br />

yvela SemTxvevaSi ara aqvs gadawyvetilebis gasaCivrebis ufleba. mas SeuZlia gadawyvetileba<br />

gaasaCivros mxolod im SemTxvevaSi, rodesac gadawyvetileba pirdapir da<br />

uSualod Seexeba kanoniT dacul mis uflebebs.<br />

mniSvnelovania im SemTxvevis ganxilva, Tu ra gavlenas axdens gadawyvetilebiT dadgenili<br />

faqtebi da samarTlebrivi urTierTobebi damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame<br />

piris uflebebze:<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 266-e muxlis Sesabamisad, gadawyvetilebis kanonier ZalaSi<br />

Sesvlis Semdeg, mxareebs, agreTve maT uflebamonacvleebs, ar SeuZliaT... sadavo gaxadon sxva<br />

procesSi gadawyvetilebiT dadgenili faqtebi da samarTlebrivi urTierTobani.<br />

amave kodeqsis 106-e muxlis `b~ punqtis Tanaxmad, mxareebi Tavisufldebian mtkicebulebaTa<br />

warmodgenisagan iseTi faqtebis dasadastureblad, romlebsac Tumca emyareba<br />

maTi moTxovnebi, Tu Sesagebeli, magram damtkicebas ar saWiroeben. esenia: faqtebi,<br />

romlebic dadgenilia erT samoqalaqo saqmeze sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT,<br />

Tu sxva samoqalaqo saqmeebis ganxilvisas igive mxareebi monawileoben.<br />

miTiTebul normaTa mixedviT, damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirTa monawileobiT<br />

gamotanili, kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlo gadawyvetilebiT dadgenili<br />

faqtebi, rogorc preiudiciuli mniSvnelobisa, vrceldeba mesame pirTa mimarTac da<br />

regresuli sarCelebis procesSi ar SeiZleba sadavo gaxdes.<br />

magaliTad, Tu sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT mopasuxes mosarCelis<br />

sasargeblod daekisreba zianis anazRaureba, aseT davaSi monawile damoukidebeli<br />

moTxovnis gareSe, mesame piris mimarT ukumoTxovnis wayenebisas, anu regresuli<br />

sarCelis ganxilvisas damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame pirs aRar eqneba ufleba<br />

amtkicos, rom ukumoTxovnis wamyenebels usafuZvlod daekisra zianis anazRaureba.<br />

mas mxolod maSin aqvs ufleba amtkicos, rom ukumoTxovnis aRmZvrel mosarCeles usafuZvlod<br />

daekisra zianis anazRaureba, Tu igi ar iyo Cabmuli procesSi (ar iyo saTanadod<br />

gafrTxilebuli procesis Sesaxeb). es niSnavs, rom faqtebis dadgenis nawilSi<br />

gadawyvetilebis kanonieri Zala vrceldeba mesame pirze, damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe, Tu igi Cabmuli iyo saqmis ganxilvaSi. 10<br />

37


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

rogorc ukve aRiniSna, nebismier SemTxvevaSi, sasamarTlom unda daakmayofilos dasabuTebuli<br />

Suamdgomloba da Caabas saqmeSi mesame piri, damoukidebeli sasarCelo<br />

moTxovnis gareSe, Tu daadgens, rom sasamarTlo gadawyvetilebas am saqmeze SeuZlia,<br />

SemdgomSi, gavlena moaxdinos aseTi piris uflebebsa da movaleobebze erT-erTi mxaris<br />

mimarT. Tumca, aseTma moqmedebam SesaZloa mesame pirs samomavlo davaSi SeuzRudos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsiT gaTvaliswinebuli ZiriTadi uflebebi, rac gamomdinareobs<br />

Tanasworobis, SejibrebiTobisa da dipoziciurobis principebidan.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis me-4 muxlis Tanaxmad, `samarTalwarmoeba mimdinareobs<br />

SejibrebiTobis safuZvelze. mxareebi sargebloben Tanabari uflebebiTa da SesaZleblobebiT,<br />

daasabuTon TavianTi moTxovnebi, uaryon an gaaqarwylon meore mxaris<br />

mier wamoyenebuli moTxovnebi Tu mtkicebulebebi. mxareebi TviTon gansazRvraven, Tu<br />

romeli faqtebi unda daedos safuZvlad maT moTxovnebs, an romeli mtkicebulebebiT<br />

unda iqnes dadasturebuli es faqtebi.~<br />

amdenad, davis warmoebisas, mopasuxes ufleba aqvs gamoTqvas mosazrebebi mosarCelis<br />

mier warmodgenili faqtebis uarsayofad, agreTve, warudginos sasamarTlos faqtebi<br />

da mtkicebulebebi, romlebic amarTleben mis Sesagebels, aqarwyleben mosarCelis mier<br />

warmodgenil mtkicebulebebs, adastureben am mtkicebulebaTa siyalbes, arasarwmunoobas<br />

da a.S.<br />

Tu sarCeli wardgenili iqneba im mopasuxis mimarT, romelic Tavdapirvel davaSi<br />

monawileobda, rogorc damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piri, aseTi mopasuxe<br />

araTanabar mdgomareobaSi aRmoCndeba mosarCelis mimarT, radganac dadasturebulad<br />

CaiTvleba kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT dadgenili is faqtobrivi garemoebebi,<br />

romelTa Sedavebisa da gasaCivrebis SesaZlebloba mxares, rogorc damoukidebeli<br />

moTxovnis gareSe, mesame pirs ar gaaCnda.<br />

dReisaTvis moqmedi saproceso kanonmdebloba ar iTvaliswinebs mxaris, maT Soris<br />

damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe, mesame piris, saqmidan amoricxvis SesaZleblobas<br />

da, rodesac igi saqmeSi Cabmulia mosarCelis, an mopasuxis iniciativiT, aRniSnuli<br />

iwvevs dispoziciurobisa da SejibrebiTobis principebidan gamomdinare,<br />

uflebebSi SezRuduli piris davaSi iZulebiT monawileobas da zrdis samomavlo davaSi<br />

misi, rogorc mopasuxis, uflebebis SezRudvis risks.<br />

Sesabamisad, misi davaSi Cabmis sakiTxis gadawyvetisas, sasamarTlo mxolod saproceso<br />

normis sityvasityviTi ganmartebiT ar unda Semoifarglos, samomavlod sasamar-<br />

Tlom unda gaiTvaliswinos ramdenad iqneba daculi damoukidebeli moTxovnis gareSe,<br />

mesame piris uflebebi, xom ar iqneba darRveuli samoqalaqo samarTalwarmoebis Ziri-<br />

Tadi principebi da ise gadawyvitos mosarCelis an mopasuxis Suamdgomlobis safuZvelze,<br />

damoukidebeli moTxovnis gareSe, mesame piris saqmeSi daSvebis sakiTxi.<br />

mosarCelis an mopasuxis Suamdgomlobis safuZvelze, saqmeSi damoukidebeli moTxovnis<br />

gareSe, mesame piris daSvebis sakiTxis gadawyvetamde mizanSewonilia, sasamarTlom<br />

moisminos aseTi piris mosazreba da mxolod misi Tanxmobis SemTxvevaSi, Caabas igi<br />

davaSi. aseTi moqmedebiT daculi iqneba ZiriTad mxareTagan gansxvavebiT uflebaSez-<br />

Ruduli mesame piri, raTa aicilos samomavlo davaSi sssk-is 106-e muxliT gansazRvruli<br />

saproceso Sedegebi.<br />

38


SeniSvnebi:<br />

1. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali Tb., 2005, gv. 135;<br />

2. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali Tb., 2005, gv. 136;<br />

3. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali Tb., 2005, gv.131;<br />

4. T. liluaSvilisadmi miZRvnili saiubileo krebuli, Tb., 2003, gv. 267-<br />

272;<br />

5. T. liluaSvili, v. xrustali, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis komentari, meore gamocema, Tb., 2007, gv. 173;<br />

6. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ, Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà, Ìîñêâà, 1968, ñòð.<br />

86-93;<br />

7. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali Tb., 2005, gv. 137;<br />

8. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ, Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà, Ìîñêâà, 1968, ñòð. 90;<br />

9. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalaqo,<br />

samewarmeo da gakotrebis saqmeebze, 2005 weli, #12, gv. 50-52; am sakiTxTan<br />

dakavSirebiT ix. agreTve: T. liluaSvili, apelacia samoqalaqo<br />

procesSi, Tb., 2005, gv. 31-33;<br />

10. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali Tb., 2005, gv. 382-<br />

384.<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, Tb., 2011;<br />

2. T. liluaSvili, v. xrustali, saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis komentari, meore gamocema, Tb., 2007;<br />

3. T. liluaSvili, samoqalaqo saproceso samarTali Tb., 2005;<br />

4. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalaqo,<br />

samewarmeo da gakotrebis saqmeebze, 2005 weli, #12;<br />

5. Ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ, Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà, Ìîñêâà, 1968;<br />

6. T. liluaSvilisadmi miZRvnili saiubileo krebuli, Tb., 2003;<br />

7. T. liluaSvili, apelacia samoqalaqo procesSi, Tb., 2005;<br />

8. saqarTvelos konstitucia, Tb., 1995.<br />

39


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

THE THIRD PARTY IN CIVIL<br />

PROCEEDINGS WITHOUT<br />

SEPARATE CLAIM<br />

IRMA PERANIDZE<br />

Judge of the Kutaisi Appellate Court<br />

The new Civil Procedure Code of Georgia, which is substantially different<br />

from the Civil Procedure code of Georgia dated back to 1964, entered into<br />

force in 1997, though some set of norms that comply with current social <strong>and</strong><br />

economic requirements are retained in a new code as well.<br />

Substantial law is basically dispositional <strong>and</strong> enables the participants of<br />

legal relations to freely define the contents, rights <strong>and</strong> responsibilities of<br />

these relations.<br />

Whereas the norms of procedure law are normally of imperative nature<br />

<strong>and</strong> the participants of these legal relations are not authorized to change or<br />

transform them.<br />

In other words, participants of formal relationships are equipped only<br />

with those rights <strong>and</strong> responsibilities prescribed by legislation or law practice.<br />

Therefore, the quality of democracy <strong>and</strong> freedom of the legal system of<br />

state is determined on the bases of procedure legislation.<br />

Despite of the amount of rights a person has, they will be deemed if the<br />

person fails to realize <strong>and</strong> protect these rights through coercion mechanisms<br />

of the state.<br />

Therefore, the European Court of Human Rights when dealing with the<br />

cases involving the violation of Article 6 of the European Convention on<br />

Human Rights, always examines whether the formal, procedure rights of the<br />

applicant were observed <strong>and</strong> whether these rights recognized by national<br />

legislation comply with prescribed human rights st<strong>and</strong>ards.<br />

The Civil Procedure Code defines the separate issues of law proceedings in<br />

details, but after adoption of this law, it is necessary to find out whether the procedure<br />

norm is effective, <strong>and</strong> whether some amendments <strong>and</strong> additions are needed.<br />

Chapter XI of the Civil Procedure Code refers to third parties. The code<br />

differentiates between the third parties with separate claim <strong>and</strong> the third<br />

parties without separate claim.<br />

This article aims to analyze the acting norms related with the rightsresponsibilities<br />

of the third party without separate claim, envisaged under<br />

the Civil Procedure Code <strong>and</strong> to provide suggestions on the protection of<br />

rights of these persons.<br />

40


movaleTa da<br />

kreditorTa simravle<br />

valdebulebaSi<br />

simon CxaiZe<br />

quTaisis saapalacio sasamarTlos mosamarTle<br />

vaxtang abaSmaZe wignSi `qarTuli inteleqtualuri fenomeni~<br />

ganixilavs kolxeTis mefis, gubazis mkvlelobas-<br />

Tan dakavSirebul sasamarTlo process da aRniSnavs `anonim<br />

kolx swavlul iuristTa~ gawafulobas, ara marto qarTul,<br />

aramed Zvel romaul samarTalSic 1 . es kidev erTxel mowmobs,<br />

rom saqarTvelosaTvis odiTganve ar iyo ucxo romauli<br />

samarTali da is, rasac am samarTlis recefcia daerqva,<br />

CvenSi, dasavleT evropasTan SedarebiT adre unda momxdariyo.<br />

magram, rogorc ityvian, istoriulma bedukuRmarTobam<br />

sxvagvarad warmarTa qveynis bedi. amitom, me-20<br />

saukunis bolos, romanul-germanuli samarTlis principebze<br />

agebuli samoqalaqo kodeqsis miReba CvenTvis tradiciebisaken<br />

mibrunebaa da ara axlis Seqmna.<br />

romaelebi samoqalaqo samarTlis Semoqmedni arian. samarTlis<br />

am dargis umniSvnelovanesi sakiTxebi pirvelad,<br />

swored maT daaregulires. maT Soris iyo e.w. solidaruli<br />

urTierTobebic.<br />

solidarul urTierTobaTa arsi romSi ramdenadme gansxvavdeboda<br />

Tanamedrovesagan. uwinares yovlisa, unda aRiniSnos,<br />

rom movaleTa da kreditorTa yoveli simravle solidarulobad<br />

ar iTvleboda. valdebulebebs in solidum<br />

(srulad) hqonda Tavisi moqmedebis sfero da iyofoda ara<br />

marto aqtiur da pasiur, aramed ufro viwro kuTxiT: uSualo<br />

da korealur solidarulobad (Tumca, mogvianebiT,<br />

am meore datvirTvam Tavisi mniSvneloba dakarga). amasTan,<br />

Tuki pirvel dayofas gaaCnda hqonda materialursamarTlebrivi<br />

Sinaarsi, meore ufro procesTan iyo dakavSirebuli<br />

da, rogorc Cans, Tavdapirvelad specifikur mniSvnelobas<br />

atarebda.<br />

41


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

romSi solidaruloba SeeZlo gaeTvaliswinebina kanons an xelSekrulebas. im SemTxvevaSi,<br />

roca es ase ar xdeboda, dgeboda pirTa wilobrivi valdebuleba, amasTan, Cveulebriv,<br />

Tu sxva ram ar iyo daTqmuli, igulisxmeboda Tanabari wili. Tumca, savaldebulo<br />

ar iyo pirdapir miTiTebuliyo in solidum, amisaTvis sakmarisi iqneboda movaleTa<br />

urTierTTavdeboba. aseTive TaviseburebiT xasiaTdeboda deliqturi pasuxismgeblobac.<br />

zogierTi maTganis dadgoma iwvevda pirTa movaleobas gadaexadaT jarima sruli<br />

moculobiT da es ar gaaTavisuflebda sxva movaleebs imave valdebulebis Sesrulebisagan.<br />

ase, rom kreditors SeeZlo mieRo anazRaureba imdenjer, ramdeni movalec hyavda. 2<br />

amaT garda, arsebobda valdebulebebi in solidum, romelSic igulisxmeboda:<br />

a) kreditorTa simravle (aqtiuri solidaruloba), rodesac movales SeeZlo valdebuleba<br />

Seesrulebina nebismieri kreditoris winaSe da piriqiT: nebismier kreditors<br />

ufleba hqonda moeTxova valdebulebis Sesruleba sruli moculobiT da es gaaTavisuflebda<br />

movales valdebulebisagan sxva kreditorebis mimarT, magram ar xsnida uflebas<br />

Tavad kreditorebs moeTxovaT valdebulebis Sesruleba, oRond amjerad yofili<br />

Tanakreditoris mier, rasakvirvelia, misi wilis gamoklebiT.<br />

b) movaleTa simravle (pasiuri solidaruloba), rodesac kreditors SeeZlo mTeli<br />

valdebulebis Sesruleba mieRo nebismieri movalisagan (e.i. erT valdebulebaze<br />

arsebobda ramdenime movale) da valdebulebis Sesruleba, am SemTxvevaSi, wyvetda valdebulebis<br />

moqmedebas yvela sxva movalis mimarT. aqac valdebuleba amsrulebel movaleze<br />

gadavidoda e.i. mas warmoeSoboda pasiuri solidaruloba yofil TanamovaleTa<br />

mimarT.<br />

raRa Tqma unda, SeiZleboda arsebuliyo erTdroulad pasiuri da aqtiuri solidaruloba,<br />

es im SemTxvevaSi, Tu erT valdebulebaze erTdroulad ramdenime movale da<br />

kreditori gamovidoda.<br />

rogorc aRvniSneT, klasikuri periodis samarTali solidarulobas sxva kuTxiTac<br />

ganasxvavebda: maT Soris, sakuTriv solidaruloba, warmoiSoboda im SemTxvevaSi, Tu<br />

valdebuleba pirebs ekisrebodaT maTi nebisagan damoukideblad, anu kanonis ZaliT, rac<br />

gulisxmobda, rom valdebulebis Sesruleba erT-erTi movalis mier aTavisuflebda sxva<br />

movaleebs am valdebulebisagan, xolo meore _ korealuri, im SemTxvevaSi, Tu solidaruloba<br />

warmoiSoboda valdebulebis monawile mxareTa nebiT, igive Sedegi dadgeboda,<br />

roca kreditori miiyv<strong>and</strong>a sarCels erT-erTi movalis mimarT litiskontestaciamde,<br />

Tundac sarCeli ar dakmayofilebuliyo. mogvianebiT, iustinianes kodifikaciisas, am<br />

or saxes Soris gansxvaveba ukve aRar arsebobda da litiskontestacia aRar iTvleboda<br />

valdebulebis moqmedebis Semwyvet pirobad. 3<br />

arsebobda Tu ara qarTul samarTalSi valdebulebebi in solidum, rTuli saTqmelia.<br />

rogorc ivane javaxiSvili araerTxel aRniSnavs, wyaroTa simcire aZnelebs qarTuli<br />

samarTlis kvlevas. 4 gansakuTrebiT es SeiZleba qarTuli samoqalaqo samarTlis Sesaxeb<br />

iTqvas, magram msgavsi urTierTobebis arseboba (da, rom arsebobda xelSekruleba davuSvaT<br />

sesxisa, sadac ramdenime piri monawileobda, udavod dadasturebulia faqtebiTa<br />

da dokumentebiT), agreTve qarTuli da romauli (SemdgomSi _ bizantiuri) samarTlis<br />

mWidro kavSiri gvafiqrebinebs, rom solidarul valdebulebaTa sistema CvenSiac<br />

42


mowesrigebuli unda yofiliyo. yovel SemTxvevaSi, erT-erTi piroba solidarulobisa,<br />

Tavdeboba valdebulebebSi, namdvilad arsebobda, rac SesaniSnavad aqvs gamokvleuli<br />

ivane javaxiSvils da, agreTve, mas exeba (marTalia, sxva kuTxiT) ilia WavWavaZec aRniSnavs<br />

Tavis cnobil narkvevTa ciklSi `cxovreba da kanoni~, sadac igi pirdapir miuTi-<br />

Tebs, rom valdebulebebze Tavdebobas qarTveli glexebi solidaruli valdebulebis<br />

warmomSobad Tvlidnen (rasakvirvelia, am termins igi ar xmarobs, magram Sinaarsobrivad<br />

zustad es igulisxmeba) da gaurbodnen. 5 yvelaferi es gvafiqrebinebs, rom saWiroa am<br />

sagnis ufro saguldagulo kvleva da, saerTod, mTeli qarTuli samarTlis, rac Cveni<br />

Tanamedrove samoqalaqo kanonmdeblobis srulyofas udavod Seuwyobs xels.<br />

vidre, saqarTveloSi moqmed solidarul urTierTobebze gadavidodeT, oriode sityviT<br />

unda mimovixiloT dasavleTis qveynebSi arsebuli solidarul urTierTobaTa<br />

sistema. am mxriv, yvelaze samagaliTod SeiZleba franguli sistema miviCnioT, radgan<br />

Tu romaelebma saerTod samoqalaqo samarTali Seqmnes, frangebi arian Tanamedrove<br />

samoqalaqo samarTlis Semoqmedni.<br />

solidarul urTierTobaTa franguli koncefcia, ZiriTadad, emyareba imave principebs,<br />

rasac Zveli romauli. aqac ganasxvaveben erTmaneTisagan aqtiursa da pasiur<br />

solidarulobas da agreTve, sakuTriv solidarulobasa da valdebulebebs in solidum,<br />

Tumca, am ukanasknels gansxvavebuli datvirTva aqvs. aqtiuri solidaruloba warmoiSoba<br />

valdebulebebSi kreditorTa simravlis dros. kreditorTa simravle gamoixateba<br />

imaSi, rom nebismieri kreditorTagan aris mTeli valdebulebis kreditori da aqvs<br />

valdebulebis mTlianad Sesrulebis moTxovnis ufleba, xolo Tu movale srulad Seusrulebs<br />

valdebulebas kreditorTagan erT-erTs, igi mTlianad Tavisufldeba movaleobisagan.<br />

6 aqtiuri solidarulobis principebia:<br />

1. yvela kreditors calk-calke aqvs valdebulebis Sesrulebis moTxovnis ufleba;<br />

2. erT-erTi kreditoris mier valdebulebis Sesrulebis vadis darRvevis aRniSvna an<br />

moqmedeba, romelic wyvets sasarCelo x<strong>and</strong>azmulobas ericxeba yvela kreditors;<br />

3. movale uflebamosilia, Seusrulos sruli valdebuleba nebismier kreditors da amiT<br />

gaTavisufldes. amas igi akeTebs sakuTari arCevaniT, Tu ra Tqma unda, romelimes<br />

mier ar aris aRZruli sarCeli;<br />

4. kreditorTagan is, romelic miiRebs mTeli valdebulebis Sesrulebas, movalea, Tu<br />

valdebuleba gayofadia, danarCenebs misces is wili, rac maT ekuTvniT.<br />

pasiuri solidaruloba dgeba maSin, roca erT valdebulebaze ramdenime movalea<br />

(aqac romauli samarTlis principi moqmedebs). valdebulebis Sesrulebis moTxovnis<br />

ufleba saerTo kreditors aqvs nebismieri movalisagan. es uflebamosileba wydeba ma-<br />

Sin, rodesac erT-erTi movale gardaicvleba. STamomavlobaze gadadis mxolod wili<br />

da ara solidaruli pasuxismgebloba sxva movaleTa msgavsad (Tu xelSekrulebiT sxva ram<br />

ar aris daTqmuli). pasiuri solidaruloba aris garantia kreditorTaTvis erT-erTi<br />

movalis gadaxdisuunarobis SemTxvevaSi. 7 Cveulebriv, am xelSekrulebas deben Tavdeb-<br />

Tanac (magaliTad, rodesac piri Tavdebobs sesxSi).<br />

franguli samarTlis mixedviT, `solidaruloba ar igulisxmeba~, 8 radgan igi aris<br />

gamonaklisi saerTo wesidan, rac Tavis Sedegebs iwvevs:<br />

43


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

1. vinc miuTiTebs solidarulobaze, unda amtkicos, rom amis Sesaxeb iyo gamoTqmuli<br />

mxareTa neba;<br />

2. sasamarTlos ara aqvs ufleba daadasturos solidarulobis arseboba movaleTa<br />

Soris, misi warmoSobis safuZvlebis miTiTebis gareSe, winaaRmdeg SemTxvevaSi, gadawyvetileba<br />

eqvemdebareba gauqmebas sakasacio instanciaSi.<br />

is, rom solidaruloba unda iyos dadasturebuli ar gulisxmobs, rom garigebaSi<br />

aucileblad unda arsebobdes werilobiTi daTqma solidarulobis arsebobis Sesaxeb,<br />

sakmarisia, mxareTa neba gamoxatuli iyos aSkarad da pirdapir.<br />

savaWro samarTali gamonaklisia wesidan _ aq solidaruloba igulisxmeba.<br />

romauli tradiciis Tanaxmad, solidarulobis safuZveli garda mxareTa nebisa, aris<br />

kanoni. es xdeba sam SemTxvevaSi:<br />

1. mxareTa nebis ganmartebiT:<br />

a) rodesac ramdenime piri aiRebs sesxs erToblivad, isini kreditoris winaSe solidarulad<br />

arian pasuxismgebelni;<br />

b) rodesac mindobil pirs rwmuneba miecema ramdenime marwmuneblis mier erToblivad,<br />

rwmunebuli marwmunebelTa winaSe solidarulad agebs pasuxs;<br />

g) sruli amxanagobis (sps) partniorebi solidarulad arian pasuxismgebelni sawarmos<br />

mier nakisr valdebulebebze, Tundac warmomadgenlobiTi uflebamosileba ganexorcielebina<br />

ara yvela partniors erToblivad, aramed mxolod erT-erT maTgans;<br />

d) indosantebi Tamasuqze, Tamasuqis gamcemTan erTad solidarulad arian pasuxismgebelni<br />

Tamasuqis mflobelis winaSe.<br />

2. kanoni, garantiis saxiT, solidarulobas awesebs im kreditorebis mimarT, romlebic<br />

gansakuTrebul mzrunvelobas saWiroeben, magaliTad, meurve daqorwinebis<br />

Semdeg meuRlesTan erTad solidarulad aris pasuxismgebeli sameurveo piris<br />

qonebis marTvaze.<br />

3. solidaruli pasuxismgebloba aris zianis anazRaurebis uzrunvelyofis saSualeba<br />

kanoniT gansazRvrul zogierT SemTxvevaSi:<br />

a) Tu erT-erTi meuRlis gardacvalebis Semdgom cocxali meuRle, romelic gaxdeba<br />

Tavisi arasrulwlovani Svilis meurve (franguli samoqalaqo kanonmdeblobis mixedviT,<br />

mSoblebis samarTalurTierToba SvilebTan ganisazRvreba, rogorc kanonismieri<br />

_ oficialuri meurvisa sameurveo pirTan) ar Caatarebs meuRleTa saerTo<br />

qonebis aRweras, mas ekisreba solidaruli pasuxismgebloba meurvis moadgilesTan<br />

erTad yvela im moTxovnaze, romlis dakmayofilebis uflebac aqvs meurveobis qveS<br />

myof pirs;<br />

b) sa<strong>and</strong>erZo danakisris amsrulebelni arian solidarulad pasuxismgebelni;<br />

g) yvela piri, romelic dasjili iqneba erToblivi danaSaulisaTvis an gadacdomisaTvis,<br />

solidarulad aris pasuxismgebeli jarimis gadaxdaze da qonebis dabrunebaze;<br />

d) pirebi, romlebic erToblivi danaSaulebrivi qmedebiT zians miayeneben pirs solidarulad<br />

arian pasuximgebelni mis winaSe. es principi amoRebulia romis samarTlisa<br />

da revoluciamdeli franguli samarTlis praqtikidan, Tumca, garkveulwilad winaaRmdegobaSia<br />

safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 1202-e muxlTan, rom solidaruloba<br />

44


ar igulisxmeba. magram frangi iuristebi zemoxsenebul muxls avrceleben mxolod<br />

saxelSekrulebo valdebulebebze. 9 amiT isini yvela am princips icaven da savsebiT<br />

samarTlianadac.<br />

solidaruli movaleobis dros kreditoris uflebebi efuZneba erTiani valis cnebas,<br />

valdebulebis erTi sagniTa da ramdenime movaliT, romelTagan yoveli piradad da<br />

sxvebisagan damoukideblad agebs pasuxs am valis mTlianad, sruli moculobiT dafarvaze.<br />

amasve efuZneba movalis dacviTi saSualebebi. Sesabamisad, pasiuri solidarulobis<br />

dros moqmedebs ori principi: a) valis erTianoba; b) movaleobaTa simravle. am<br />

or princips emyareba, rogorc kreditorTa, aseve movaleTa uflebebi.<br />

kreditoris uflebebia:<br />

erTiani valis principis Sedegad:<br />

moTxovos nebismier movales valis mTlianad dafarva da Sesabamisad, moTxovnis<br />

daukmayofileblobis SemTxvevaSi, Seitanos sarCeli amis Taobaze, nebismieri<br />

solidaruli movalis mimarT. movales, Tavis mxriv, ufleba aqvs daayenos Suamdgomloba<br />

saqmeSi TanamovaleTa CarTvis moTxovniT.<br />

movaleobaTa simravlis principis Sedegad:<br />

es principi gamomdinareobs, rom nebismieri TanamovaleTagan movaleobas damoukideblad<br />

atarebs, amis gamo:<br />

a) erT-erTi movalis mimarT sarCelis Setana kreditors xels ar uSlis sarCeli Seitanos<br />

sxva TanamovaleTa mimarTac;<br />

b) erT-erTi Tanamovalis gardacvalebis SemTxvevaSi, memkvidreebi valdebulni arian<br />

ara solidarulad, aramed wilobrivad, Sesabamisad, maTi wilisa samkvidroSi. es safrTxes<br />

uqmnis kreditors da amitom, Cveulebriv, xelSekrulebaSi uTiTeben ara marto<br />

valdebulebis solidarulobas, aramed mis ganuyoflobasac. 10<br />

solidarul movaleTa dacviTi saSualebebia:<br />

erTiani valis principis Sedegad:<br />

a) yovel Tanamovales ufleba aqvs miuTiTos im safuZvlebze, romelic valdebulebis<br />

mTlianad gauqmebas gamoiwvevs. magaliTad, gadaxda, x<strong>and</strong>azmulobis vadis gasvla da<br />

a.S.<br />

b) yovel movales ufleba aqvs kreditoris sarCelis winaaRmdeg wamoayenos is Sesagebeli,<br />

romelic exeba valdebulebis arss. magaliTad, valdebulebis baTiloba misi<br />

kanonsawinaaRmdegobisa an saTanado formis daucvelobis gamo. amas ewodeba yoveli<br />

movalisaTvis saerTo Sesagebeli.<br />

movaleobaTa simravlis principis Sedegad:<br />

a) erT-erTi movalis valdebulebebi SesaZlebelia ar emTxveodes TanamovaleTa valdebulebebs.<br />

magaliTad, kreditoris mier erT-erTi Tanamovalis gaTavisufleba<br />

valdebulebisagan, movalis mier saerTo kreditoris kreditorad an erTaderT memkvidred<br />

gaxdoma da a.S. msgavsi urTierTdamTxvevebi faravs mxolod aRniSnuli movalis<br />

valdebulebas. franguli doqtrinis Tanaxmad, amas movleTa piradi Sesagebeli<br />

ewodeba.<br />

piradi Sesagebeli SesaZlebelia iyos:<br />

45


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

a) wmindad piradi. magaliTad, rodesac valdebulebis CaTvlis moTxovnis ufleba aqvs<br />

mxolod am Tanamovales piradad;<br />

b) ubralod piradi, rodesac valdebulebis CaTvlis moTxovnis ufleba aqvT sxva<br />

Tanamovaleebsac, rasakvirvelia, CasaTvleli valdebulebis wilis odenobiT.<br />

franguli koncefciis mixedviT, solidaruli valdebuleba, garda ZiriTadisa iwvevs,<br />

agreTve, e.w. meorexarisxovan Sedegebsac. ganasxvaveben sam meorexarisxovan Sedegs: 11<br />

1) erT-erTi Tanamovalis mier valdebulebis Sesrulebis vadis gadacilebis dadgena<br />

iTvleba imaves dadgenad yvela Tanamovalis mimarT da iwvevs Sesabamis Sedegebs<br />

(procentebisa da pirgasamtexlos daricxva da a.S.);<br />

2) kreditoris mier erT-erTi Tanamovalis mimarT sarCelis Setana wyets sasarCelo<br />

x<strong>and</strong>azmulobis vadis moqmedebas sxva TanamovaleTa mimarTac;<br />

3) Tu nivTi, romelic iyo valdebulebis sagani ganadgurdeba erT-erTi Tanamovalis<br />

braliT, zianis anazRaurebaze movaleebi solidarulad ageben pasuxs, magram mxolod<br />

nivTis daRupvaSi braleul movales SeiZleba daekisros damatebiTi pasuxismgebloba.<br />

erT-erTi Tanamovalis mier valdebulebis srulad Sesrulebis Semdeg dgeba regresuli<br />

anazRaurebis problema. franguli samoqalaqo kodeqsi aRiarebs movalis ukumoTxovnis<br />

uflebas. am SemTxvevaSi, darCenil Tanamovaleebs anazRaureba ekisrebaT<br />

valdebulebaSi maTi wilis proporciulad. roca amis dadgena SeuZlebelia, anazRaurebis<br />

sakiTxs wyvets sasamarTlo. regresuli anazRaurebis moTxovnis ufleba cxadia<br />

ar dgeba Tavdebobisas, rodesac valdebulebas Seasrulebs movale da ara Tavdebi.<br />

safrangeTSi regresuli moTxovna xorcieldeba Semdegi sarCelebis meSveobiT:<br />

1) mindobilobis xelSekrulebis sarCeli;<br />

2) sxvisi saqmeebis mindobilobis gareSe warmoebis sarCeli.<br />

orive SemTxvevaSi, fuladi valdebulebisas, dasaSvebia, rom gadaxdis dRis dadgomidan<br />

mTlianad gadasaxdel Tanxas daericxos procentebi.<br />

Sesabamisad, valdebulebis Sesrulebis Semdeg movale xdeba yofil TanamovaleTa<br />

kreditori, oRond darCenili movaleebi mis winaSe valdebulni arian ara solidarulad,<br />

aramed valdebulebaSi TavianTi wilis Sesabamisad, magram im SemTxvevaSi, Tu erTerTi<br />

movale aRmoCndeba valauvali, misi wili valdebulebaSi nawildeba yvela sxva<br />

gadaxdisunarian movaleze, gakreditorebuli movalis CaTvliT.<br />

solidarul valdebulebebTan dakavSirebiT franguli doqtrina did mniSvnelobas<br />

aniWebs valdebulebis ganuyoflobis cnebasac.<br />

ganuyofelia valdebuleba, romlis Sesruleba SeiZleba mxolod da mxolod srulad,<br />

ufro zustad: `valdebuleba gayofadia an ganuyofelia imis mixedviT, SeiZleba Tu ara<br />

gaiyos is nivTi an moqmedeba, romelic Seadgens mis sagans.~ 12 Tu valdebulebaSi aris<br />

erTi kreditori da erTi movale, valdebuleba yovelTvis srulad unda Sesruldes<br />

(rasakvirvelia, Tu ar arsebobs kanonisa an xelSekrulebis specialuri daTqma). kreditori<br />

uflebamosilia es movalisagan moiTxovos, xolo movales, Tundac valdebuleba<br />

iyofodes, ara aqvs ufleba aiZulos mevale valdebulebis nawil-nawil Sesrulebis<br />

miRebaze. magram, rodesac movaleTa an\da kreditorTa simravlea, valdebulebaTa<br />

46


gayofa-ganuyofloba seriozuli msjelobis sagania, radgan, rodesac valdebulebis<br />

erT-erTi subieqti gardaicvleba da datovebs ramdenime memkvidres: a) valdebuleba,<br />

romelic iyofa, gaiyofa memkvidreebze, samkvidroSi maTi wilis proporciulad; b) ganuyofadi<br />

valdebuleba warmoSobs aqtiur an pasiur soldarulobas. e.i. gansxvaveba<br />

valdebulebaTa ganuyoflobas da solidarul valdebulebebs Soris is aris, rom<br />

ganuyofeli valdebuleba memkvidreebze gadadis srulad, xolo gayofadi _ wilis Sesabamisad.<br />

ganuyofeli valdebuleba, amasTanave, ar iwvevs e.w. meorexarisxovan Sedegebs,<br />

garda x<strong>and</strong>azmulobis vadasTan dakavSirebuli Sedegebisa.<br />

garda solidaruli valdebulebebisa, rogorc aRvniSneT, franguli samarTali icnobs<br />

valdebulebebs in solidum. arsebiTad, es aris igive solidaruli valdebulebebi,<br />

oRond yovelgvari meorexarisxovani Sedegis gareSe da ZiriTadad, exeba samoqalaqo<br />

samarTlebriv deliqtebs, kerZod: braleuli qmedeba; erToblivad miyenebuli ziani;<br />

agreTve, Tamasuqidan warmoSobili valdebulebani da msg.<br />

amiT SegviZlia davasruloT frangul samoqalaqo samarTalSi solidarul urTier-<br />

TobaTa sistemis mimoxilva da gadavideT uSulod qarTul sistemaze.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi solidarul urTierTobebs exeba mesame wignis<br />

meSvide kari; agreTve, muxlebi 895_896 _ solidaruloba Tavdebobisas; muxli. 998 _<br />

deliqturi solidaruloba da msg. samewarmeo sferoSi solidarul urTierTobebs<br />

aregulirebs saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ (muxlebi dakavSirebuli sps-sTan;<br />

ks-sTan; agreTve, zogadi nawilis zogierTi muxli) da a.S. solidarul pasuxismgeblobas<br />

awesebs, aseve, zogierTi sxva kanonic (mag., saqarTvelos kanoni `fasiani qaRaldebis<br />

bazris Sesaxeb,~ sadac solidaruli pasuxismgebloba, ratomRac sajaro samarTalTanaa<br />

kavSirSi 13 ) da a.S. qarTuli koncefcia icnobs solidarulobis or saxes: aqtiursa da<br />

pasiurs. valdebulebebi in solidum Cveni samarTlis sistemas ar gaaCnia.<br />

aqtiuri solidaruloba dgeba im SemTxvevaSi, roca ramdenime piri uflebamosilia<br />

moiTxovos valdebulebis Sesruleba ise, rom TiToeuls SeuZlia mTliani Sesrulebis<br />

moTxovna, xolo movale valdebulia mxolod erTjeradad Seasrulos. am SemTxvevaSi,<br />

zemoxsenebul pirebs ewodebaT solidarulad uflebamosili pirebi, anu solidaruli<br />

kreditorebi. 14 rogorc gansazRvrebidan Cans, aqtiuri solidarulobis dasadgomad<br />

saWiroa ramdenime piroba:<br />

1. unda arsebobdes valdebulebis monawile ramdenime piri (kreditori);<br />

2. TiToeul kreditors unda hqondes valdebulebis mTlianad Sesrulebis moTxovnis<br />

ufleba;<br />

3. movales unda evalebodes valdebulebis erTjeradad Sesruleba.<br />

aqedan gamomdinareobs, rom movales kreditorebis mimarT aqvs saerTo valdebuleba,<br />

aseve samoqalaqo kodeqsis 378-e muxlis mixedviT: kreditoris Tanxmobis SemTxvevaSi,<br />

movales ufleba aqvs valdebuleba nawil-nawil Seasrulos. definiciis meore<br />

punqtidan gamomdinare, aseTi Tanxmoba SeiZleba gasces mxolod yvela kreditorma erTxmad.<br />

dabolos, Cveni samoqalaqo kanonmdeblobiT dauSvebelia Zveli romauli wesis<br />

gamoyeneba deliqturi solidarulobis SemTxvevaSi. kodeqsi ar azustebs, igulisxmeba<br />

Tu ara solidaruloba, Tumca, zogadi specifikidan gamomdinare, SeiZleba rig SemTxvevaSi,<br />

am kiTxvas dadebiTi pasuxi gavceT.<br />

47


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

solidarulobis sami safuZveli arsebobs:<br />

1. kanoni;<br />

2. xelSekruleba;<br />

3. valdebulebis sagnis ganuyofloba.<br />

sxva danarCen SemTxvevaSi, wilobrivi valdebuleba pirTa simravliT warmoiSoba. 15<br />

kanonis mixedviT, solidaruli valdebuleba warmoiSoba: Tavdebobis SemTxvevaSi,<br />

deliqturi valdebulebis SemTxvevaSi, agreTve samewarmeo urTierTobebSi. amaTgan,<br />

aqtiuri solidaruloba SeiZleba warmoiSvas bolo or SemTxvevaSi.<br />

deliqturi valdebuleba warmoSobs aqtiur solidarulobas maSin, rodesac erTi piri<br />

an pirTa jgufi miayenebs ramdenime pirs saerTo zians. aqtiuri solidaruloba aqvT<br />

solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoebis partniorebsa da kom<strong>and</strong>ituri sazogadoebis<br />

komplementarebs sawarmos movaleTa mimarT. xelSekrulebam SeiZleba gaiTvaliswinos<br />

solidaruloba nebismier SemTxvevaSi da aseT daTqmas eqneba savaldebulo<br />

Zala. Tu ra igulisxmeba ganuyofel valdebulebebSi, ganmartebuli araa, magram SegviZlia<br />

davaskvnaT, rom es aris iseTi valdebulebebi, romelTa cal-calke Sesruleba<br />

SeuZlebelia. aqedan gamomdinare, samoqalaqo kodeqsis 461-e muxli, romlic Tanaxmad,<br />

Tu solidarul kreditors hyavs ramdenime memkvidre, maTze gadadis mxolod is wili<br />

valze uflebisa, rac maT samkvidro wils Seesabameba, moiTxovs dazustebas, rameTu:<br />

a) valdebulebis sagnis ganuyoflobis SemTxvevaSi, rTuldeba am saganSi memkvidreTa<br />

wilis gansazRvra, Tumca, aq SesaZlebelia analogiiT amoqmeddes muxli 1459, romelic<br />

gulisxmobs, rom ganuyofeli qoneba (davumatoT _ moTxovna) ar eqvemdebareba<br />

gayofas da xdeba memkvidreTa saerTo sakuTreba (saerTo ufleba); 16<br />

b) gaurkvevelia, solidaruli kreditoris gardacvalebis SemTxvevaSi, rogor urTier-<br />

TobaSi iqnebian misi memkvidreebi TanakreditorebTan, anu maT Soris imoqmedebs isev<br />

aqtiuri solidaruloba, Tu iqneba wilobrivi. aqac, Tu analogiiT gamoviyenebT<br />

`mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis 33-e muxls SegviZlia davaskvnaT, rom: a) msgavsi SeTanxmeba<br />

SeiZleba gaiTvaliswinos xelSekrulebam; b) SeiZleba aseTi gadawyvetileba<br />

miiRon Tanakreditorebma memkvidris gancxadebis safuZvelze, gansakuTrebiT im Sem-<br />

TxvevaSi, Tu piri iqneba erTaderTi memkvidre samkvidros damtoveblisa. nebismier<br />

SemTxvevaSi, gadawyvetileba unda ecnobos movaleebs. aseTi gadawyvetileba did mniSvnelobas<br />

iZens aqtiuri solidarulobis specifikidan gamomdinare. saxeldobr, movalis<br />

uflebamosilebidan Seasrulos valdebuleba nebismieri Tanakreditoris winaSe<br />

(Tuki romelime maTgans ara aqvs mis mimarT wayenebuli Sesagebeli) da, amasTan,<br />

gaTavisufldes valdebulebisagan aseTi Sesrulebis Semdeg.<br />

garda amas, bevri sxva sakiTxic bundovani rCeba. kerZod: wyvets Tu ara erT-erTi<br />

kreditoris mier valdebulebis Sesrulebaze sarCelis aRZvra sasarCelo x<strong>and</strong>azmulobis<br />

moqmedebas yvela danarCeni kreditoris mimarT; ra saxis valdebulebebi ekisrebaT<br />

movalis memkvidreebs; rogor daregulirdeba valdebulebisa da moTxovnis Tanxvedra<br />

erT pirovnebaSi (savaraudoa, rom aseT SemTxvevaSi, movales unda gamoakldes am<br />

kreditoris wili, magram maSin iqneba problema valdebulebis sagnis ganuyoflobasTan<br />

dakavSirebiT, radgan, nebismier SemTxvevaSi, aseTi valdebuleba unda Sesruldes sru-<br />

48


lad) da, ukanasknelic, Tu movale gaxdeba Tanakreditoris kreditori moxdeba Tu ara<br />

valdebulebis CaTvla sxva kreditorebis mimarTac.<br />

am kiTxvebs, erTgvarad, naTels hfens samoqalaqo kodeqsis 459-e muxli, romlis mixedviTac:<br />

`Tu erT-erTi kreditori uars ityvis movalis winaSe moTxovnaze, maSin movale<br />

Tavisufldeba mxolod im nawilis gadaxdisagan, romelic mocemul kreditors<br />

ergeboda~. Tumca, igi mainc zog kiTxvas srulad da zogsac _ saerTod ar pasuxobs.<br />

kodeqsi aregulirebs aqtiuri solidarulobis zogierT procesualur mxaresac (igulisxmeba<br />

ara formalur-samarTlebrivi, aramed procesTan dakavSirebuli). kerZod,<br />

movales ar SeuZlia erT-erTi kreditoris mimarT gamoiyenos is faqtebi, romlebic sxva<br />

kreditorTanaa dakavSirebuli (es muxlic erTgvarad pasuxobs dasmul kiTxvebs, magram<br />

misi komentari mravalgvarad SeiZleba, radgan erTob zogadia), aq saubari exeba valdebulebis<br />

CaTvlas, Camoweras da msg. am muxlis analogiiT, arc solidarul kreditors<br />

unda hqondes imis ufleba, wamoayenos movalis mimarT iseTi moTxovna, romelic eqneboda<br />

mis Tanakreditors saerTo valdebulebis mimarT. yvela am problemis gadaWra, albaT,<br />

mxolod Sesabamisi sasamarTlo gadawyvetilebebis precedentebis safuZvelze moxerxdeba.<br />

dabolos, movale uflebamosilia valdebuleba Seasrulos nebismieri solidaruli<br />

kreditoris winaSe. rasakvirvelia, aseTi Sesrulebis Semdeg, am kreditors ekisreba<br />

garkveuli valdebulebebi TanakreditorTa mimarT. aseTi Sesruleba ar warmoSobs axal<br />

aqtiur solidarulobas, aramed mxolod kreditoris movaleobas gadauxados danarCen<br />

kreditorebs kuTvnili wili. am wilis odenobas gansazRvraven Tavad kreditorebi, xolo<br />

Tu ar arsebobs aseTi gansazRvra, igulisxmeba, rom TiToeul maTgans Tanabari wili<br />

aqvs. 17 sakorporacio samarTalSi aseT wils gansazRvraven `mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis<br />

Sesabamisi muxlebi.<br />

rogorc aRvniSneT, saqarTvelos kanoni garda aqtiurisa, icnobs pasiur solidarulobasac.<br />

kanonis mixedviT, solidaruli valdebuleba dgeba im SemTxvevaSi, rodesac ramdenime<br />

pirs evaleba valdebulebis Sesruleba ise, rom TiToeulma unda miiRos monawileoba<br />

mTliani valdebulebis SesrulebaSi, xolo kreditors eqneba Sesrulebis mxolod<br />

erTjeradi moTxovnis ufleba. e.i. solidaruli valdebuleba (pasiuri solidaruloba)<br />

dgeba, roca:<br />

1. aris erTiani valdebuleba;<br />

2. aris am valdebulebaze erToblivad pasuxismgebeli ramdenime movale;<br />

3. aris kreditori;<br />

4. valdebuleba unda Sesruldes erTxel.<br />

pasiuri solidaruloba, iseve, rogorc aqtiuri dgeba xelSekrulebiT, kanoniT an<br />

valdebulebis sagnis ganuyoflobiT. kanoniT pasiuri solidaruloba SeiZleba gamoiwvios<br />

Tavdebobamac. am SemTxvevaSi, solidaruli valdebuleba dgeba, Tu:<br />

1. Tavdebi ikisrebs pasuxismgeblobas solidarulad an sxva TanabarmniSvnelovani saxiT;<br />

2. erTsa da imave valdebulebaze iqneba ramdenime Tavdebi, Tundac amaT Tavdeboba<br />

erTad ar ekisraT;<br />

3. Tavdebi kreditoris winaSe ivaldebulebs winamorbed TavdebTa mier nakisr valdebulebaTa<br />

Sesrulebas.<br />

49


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

am sami daTqmidan, pirvelSi, Tavdebs solidaruli valdebuleba warmoeSoba ZiriTad<br />

movalesTan erTad, xolo danarCen or SemTxvevaSi _ sxva TavdebebTan erTad. Tumca,<br />

rasakvirvelia, Tavdebi, nebismier SemTxvevaSi, aris damatebiTi movale da masze valdebulebis<br />

Sesrulebis moqceva daiSveba mxolod mas Semdeg, rac kreditori uSedegod<br />

ecdeba igive ganaxorcielos ZiriTad movalesTan. Tumca Tavdebis mier kreditoris<br />

dakmayofilebis Semdeg, masze gadadis kreditoris moTxovna ZiriTadi movalis mimarT.<br />

deliqtur valdebulebebze pasiuri solidaruloba dgeba, roca ramdenime piri er-<br />

Toblivad miayenebs zians dazaralebuls. am SemTxvevaSi, solidaruloba gavrceldeba<br />

im pirebzec, vinc:<br />

1. daiyolia zianis mimyenebeli aseT moqmedebaze;<br />

2. xeli Seuwyo mas;<br />

3. Segnebulad isargebla miyenebuli zianiT.<br />

naTelia, rom `xelSemwyobSi~ igulisxmeba, ara marto, damxmare, aramed zianis miyenebis<br />

organizatoric.<br />

sakorporacio samarTalSi pasiuri solidaruloba, iseve, rogorc aqtiuri warmoi-<br />

Soba solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoebebSi, kom<strong>and</strong>itur sazogadoebebSi, agreTve,<br />

zogierT sxva SemTxvevaSi. magaliTad: sawarmos Camoyalibebamde nakisr valdebulebebze;<br />

18 sazogadoebis xelmZRvanelTa valdebulebebze movaleobaTa arajerovani<br />

SesrulebisaTvis 19 da msg.<br />

fasiani qaRaldebis brunvidan warmoSobili valdebulebebi ganuyofeli valdebulebebia<br />

da aqac pasiuri solidaruloba upirobod moqmedebs.<br />

rogorc definiciidan gamomdinareobs, kreditors aqvs mxolod erTjeradi moTxovnis<br />

ufleba, Tumca, es moTxovna man sakuTari arCevaniT SeiZleba nebismieri movalis<br />

winaSe ganaxorcielos. kreditorma SeiZleba moiTxovos movalisagan valdebulebis<br />

mTlianad Sesruleba, an misi Sesruleba nawilobriv. Tu erT-erTi movale valdebulebas<br />

mTlianad Seasrulebs, maSin es Sesruleba moxsnis kreditors uflebas, xolo danarCen<br />

movaleebs movaleobas _ Seasrulon valdebuleba (sainteresoa, rom Tu isini Seutyobineblobis<br />

an sxva ram mizezis gamo, mainc Seasruleben mas, maT Tavad mouwevT aseTi<br />

Sesrulebis usafuZvlobis mtkiceba, radgan samoqalaqo kodeqsis 361-e muxlis Tanaxmad,<br />

moqmedebs valdebulebis arsebobis prezumfcia). nebismier SemTxvevaSi, Tundac<br />

movale apirebdes kreditoris winaSe valdebulebis mTlianad Sesrulebas, Sesrulebamde<br />

danarCeni movaleebis valdebuleba ZalaSi rCeba (e.i. maT SeiZleba moeTxovoT<br />

Sesruleba; aRiZras sarCeli da a.S.).<br />

garda valdebulebis Sesrulebisa, valdebulebis Sinaarsze moqmedebs, agreTve:<br />

1. erT-erT movalis mier valdebulebis nawilobriv Sesruleba;<br />

2. erT-erTi movalis mier kreditorTan valdebulebis gaqviTva;<br />

3. erT-erTi movalis valis gaerTianeba kreditoris moTxovnasTan;<br />

4. kreditoris mier valis patieba movalisaTvis.<br />

rogori damokidebuleba eqneba nawilobrivi Sesrulebis Semdeg movales TanamovaleebTan,<br />

gansazRvruli ar aris, magram logikuria, rom amis Semdeg dadges ramdenime<br />

Sedegi:<br />

50


1. Tu Sesrulebuli valdebuleba Seesabameba movalis wils saerTo valdebulebaSi,<br />

igi gaTavisufldeba, rogorc valdebulebisagan, agreTve regresuli moTxovnis uflebamosilebisagan.<br />

aseve, Tanamovaleebis saerTo valdebulebas gamoakldeba gaTavisuflebuli<br />

movalis wili;<br />

2. Tu aRemateba an naklebia wilze, am SemTxvevaSi, Sesabamisad:<br />

a) gaTavisufldes valdebulebisagan da darCes regresuli anazRaurebis moTxovnis<br />

ufleba im valdebulebaze, rac zedmetad Seasrula;<br />

b) gaTavisufldes valdebulebisagan saerTo kreditoris mimarT da darCes Sesasrulebel<br />

valdebulebaze movaleoba TanamovaleTa mimarT.<br />

3. Tu solidaruloba warmoSobilia Tavdebobis safuZvelze, movaleobis nawilobrivi<br />

Sesruleba ver gaaTavisuflebs ZiriTad movales valdebulebis mTlianad Sesrulebisagan<br />

an yovel SemTxvevaSi, es ar warmoSobs Tavdebis valdebulebas Seasrulos<br />

movaleoba mTlianad.<br />

valdebulebis gaqviTva SeiZleba moxdes, Tu movale gaxdeba kreditoris kreditori,<br />

agreTve, zogierT sxva SemTxvevaSi. gaqviTva SeiZleba moxdes, rogorc mTlianad valisa,<br />

aseve misi nawilisac. gaqviTva, yovelTvis vrceldeba saerTo valze da yvela movaleze<br />

e.i. Tu solidarul movalesa da kreditors Soris moxdeba valis gaqviTva mTeli TanxiT,<br />

es gaaTavisuflebs Sesrulebis movaleobisagan danarCen Tanamovaleebsac. Tumca, aqac<br />

saWiro iqneba ramdenime ganmarteba. kerZod: a) aseTi gaqviTvis Semdeg im movales, romelmac<br />

moaxdina gaqviTva unda warmoeSvas regresuli anazRaurebis ufleba sxva TanamovaleTa<br />

winaSe; b) solidarul movales Tu saerTos garda piradi aqvs valic kreditorisa,<br />

gaqviTva SeiZleba moxdes swored am kerZo valis da ara saerTo valisa, amas-<br />

Tan gadawyvetilebis miRebis ufleba unda hqondes kreditors. garda amisa, kanoniT<br />

miTiTebulia SemTxvevebi, rodesac valis gaqviTva dauSvebelia, kerZod:<br />

a) Tu es winaswar iyo gamoricxuli;<br />

b) deliqturi valdebulebis SemTxvevaSi, roca miyenebulia ziani (maT Soris, erToblivi)<br />

piris janmrTelobisa da sicocxlisaTvis da msg.<br />

erT-erTi movalisaTvis valis patieba aTavisuflebs sxva solidarul movaleebsac,<br />

magram aqac arsebobs daTqma: ar unda iyos miTiTebuli, rom vali epatieba mxolod da<br />

mxolod erT movales. aseT SemTxvevaSi, danarCen TanamovaleTa pasuxismgebloba rCeba,<br />

oRond, ra Tqma unda, gaTavisuflebuli movalis wilis gamoklebiT.<br />

kidev erTi garemoeba, romelic moqmedebs valdebulebis bunebaze aris kreditoris<br />

moTxovnis gaerTianeba erT-erTi solidaruli movalis valTan. amasve unda mivakuTvnoT<br />

is SemTxvevebi, rodesac kreditori da erT-erTi movale aRmoCndebian erTi da<br />

igive piri. es SeiZleba moxdes im SemTxvevaSi, Tu movale aRmoCndeba kreditoris erTaderTi<br />

memkvidre an piriqiT. msgavsi situacia daregulirebulia samoqalaqo kodeqsis<br />

1493-e muxliT, romlis mixedviTac: `Tu mamkvidrebelma Tavisi qoneba kreditors<br />

u<strong>and</strong>erZa, es ar SeiZleba CaiTvalos kreditoris moTxovnis uflebis gaqviTvad.~ Tumca,<br />

es specialuri daTqmaa. moTxovnisa da valis faqtobrivi gaerTianeba aTavisuflebs<br />

movales valdebulebis Sesrulebisagan, xolo saerTo vals danarCeni movaleebisaTvis<br />

akldeba gaTavisuflebuli movalis wili.<br />

51


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

rogorc cnobilia, valdebulebaTa arsi gulisxmobs, ara marto, movalis Sesrulebis<br />

valdebulebas, aramed kreditoris valdebulebasac miiRos Susruleba. rasakvirvelia,<br />

Sesrulebis miReba SeiZleba dayovndes kreditoris an movalis mizeziT. Cveni kanonmdeblobis<br />

Tanaxmad, Tu Sesruleba dayovnebulia kreditoris mizeziT, misi Sedegebi gavrceldeba<br />

yvela solidarul movaleze, xolo Tu erT-erTi movalis mizeziT _ Sedegebis<br />

gavrceleba yvela movaleze dauSvebelia (Sedegi ki, SeiZleba iyos procentebis daricxva,<br />

pirgasamtexlos gadaxda da a.S.).<br />

solidarul movaleTa mier valdebulebis Seusrulebloba aris safuZveli kreditoris<br />

mier sarCelis Setanisa. kreditors ufleba aqvs sarCeli Seitanos, rogorc erTi<br />

movalis, agreTve, yvela movalis mimarTac. amasTan, erTi movalis mimarT sarCelis Setana<br />

sxva movaleebzec sasamarTlo wesiT, moTxovnis uflebas ar arTmevs. e.w. meorexarisxovani<br />

Sedegebi, romelsac franguli samarTali icnobs, Cveni sistemis mier ar aris<br />

aRiarebuli. davazustebT: erT movaleze sarCelis Setana ar wyvets x<strong>and</strong>azmulobis<br />

moqmedebas sxva movaleebze. cxadia, am SemTxvevaSi, upriania kreditorma Seitanos<br />

saerTo sarCeli. aRsaniSnavia, rom es wesebi ar SeiZleba gavrceldes deliqtur valdebulebebze<br />

da sakorporacio samarTliT daregulirebul urTierTobebze.<br />

zogadad, rogorc Cans, solidarul valdebulebebSi kanonmdebeli kreditorTa interesTan<br />

erTad, cdilobda maqsimalurad daculi yofiliyo movaleTa interesebic.<br />

sasamarTlo davis SemTxvevaSi, movales ufleba aqvs kreditors warudginos yvela is<br />

Sesagebeli, romelic:<br />

a) gamomdinareobs valdebulebis arsidan;<br />

b) romlis uflebac aqvs marto mas;<br />

g) romelic saerToa yvela solidaruli movalisaTvis.<br />

kreditors ki, Tavis mxriv, ufleba aqvs, erT-erTi solidaruli movalis winaaRmdeg<br />

gamoiyenos mxolod is faqtebi, romlebic uSualod mas exeba. magram Tu konkretuli<br />

valdebulebiTi urTierTobidan sxva ram gamomdinareobs, zemoxsenebuli principi aRar<br />

imoqmedebs.<br />

rogorc zemoT aRiniSna, movaleTa solidaruloba aris kreditorisaTvis valdebulebis<br />

Sesrulebis garantia. es pirdapiraa miTiTebuli kanonSi, romlis mixedviTac,<br />

Tu erT-erTi movale aRmoCndeba valauvli, misi wili nawildeba yvela sxva gadaxdisunarian<br />

movaleze. aman unda uzrunvelyos movalisaTvis valdebulebis utyuarad<br />

Sesruleba.<br />

mas Semdeg, rac erT-erTi movale valdebulebas mTlianad Seasrulebs kreditoris<br />

winaSe, mas uCndeba ukumoTxovnis ufleba yofil TanamovaleTa mimarT. 20 am SemTxvevaSi,<br />

SeiZleba amoqmeddes ori wesi:<br />

1. moeTxovos Tanamovaleebs anazRaureba gadamxdelis wilis gamoklebiT;<br />

2. moeTxovos anazRaureba srulad.<br />

es meore SemTxveva SeiZleba gaiTvaliswinos:<br />

a) kanonma. magaliTad, Tavdebobis SemTxvevaSi, rodesac Tavdebi dafaravs ZiriTadi<br />

movalis vals;<br />

b) mxareTa SeTanxmebam.<br />

52


wili ganisazRvreba:<br />

a) mxareTa SeTanxmebiT;<br />

b) logikuri analiziT.<br />

roca SeTanxmeba ar arsebobs da sxvagvaradac SeuZlebelia pasuxismgeblobis odenobis<br />

gansazRvra, igulisxmeba Tanabari wili. amas garda, moqmedebs erTi friad mniSvnelovani<br />

wesi: Tu erT-erTi solidaruli movale miiRebs sargebels am solidaruli valdebulebidan,<br />

maSin im solidarul movales, romelsac sargebeli ar miuRia, SeuZlia<br />

moTxovos mas dakmayofileba Tavisi valdebulebis Sesasruleblad. solidaruli valdebulebis<br />

arseboba, garda erToblivi movaleobisa, gulixmobs erTobliv mizans,<br />

amasTanave, movaleTa garkveuli xasiaTis Tanadgomas. swored am postulatebidan gamomdinareobs<br />

zemoxsenebuli muxli, sadac aRsaniSnavia sami momenti:<br />

1. erT-erTma movalem miiRo mogeba swored saerTo solidaruli valdebulebisagan<br />

da ara sxvagvari movaleobiTa da uflebiT;<br />

2. Tanamovales sargebeli ar miuRia;<br />

3. am ukanasknels ufleba aqvs mosTxovos pirvels dakmayofileba mxolod im odenobiT,<br />

rac saWiroa kreditoris winaSe solidaruli valdebulebis dasafaravad.<br />

savaraudod, am valdebulebis Secvla SeuZlia movaleTa SeTanxmebas.<br />

dabolos, kidev erTi sakiTxi, romelic unda ganvixiloT, aris movalis memkvidreTa<br />

uflebebi. rogorc aqtiuri solidarulobis SemTxvevaSi, pasiuri solidarulobisas memkvidreze<br />

gadadis mxolod wili valdebulebisa (Sesabamisad _ uflebisa), gamomdinare<br />

samkvidro qonebidan, magram es wesi ar imoqmedebs valdebulebis ganuyoflobis Sem-<br />

TxvevaSi, amitom frangebis msgavsad, kreditorisaTvis umjobesia aseTi daTqma gaukeTdes<br />

xelSekrulebis teqsts. am SemTxvevaSi, amoqmeddeba 1484-e muxlis me-2 nawili, romlis<br />

mixediTac: Tu mamkvidrebeli memkvidreebze gadasuli valebiT solidaruli movale iyo,<br />

maSin memkvidreebic solidarulad ageben pasuxs. es SeiZleba moxdes samkvidro qonebis<br />

gayofamdec. solidaruli movalis memkvidreTa SeTanxmebiT SesaZlebelia erT-erTi<br />

memkvidrisaTvis valdebulebis Sesrulebis mTlianad dakisreba, samkvidrodan valdebulebis<br />

Sesabamisad gazrdili wilis micemis sanacvlod. 21 savaraudod, aseT SeTanxmebas,<br />

valdebulebis sagnis ganuyoflobisas dasWirdeba kreditoris Tanxmoba.<br />

daskvna<br />

daskvnis saxiT SegviZlia vTqvaT, rom qarTuli samoqalaqo kodeqsiT ganmtkicebuli<br />

solidaruli urTierTobebis sistema uaRresad daxvewilia da savsebiT Seesabameba,<br />

rogorc Tanamedrove dasavlur sistemas, aseve mTlianad samoqalaqo samarTlebriv<br />

tradicias.<br />

53


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

gamoyenebuli literatura<br />

1. vaxtang abaSmaZe, qarTuli inteleqtualuri fenomeni;<br />

2. ivane javaxiSvili, qarTuli samarTlis istoria;<br />

3. ilia WavWavaZe, cxovreba da kanoni;<br />

4. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi;<br />

5. saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~;<br />

6. saqarTvelos kanoni `fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb~;<br />

7. `mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis komentari, me-2 gamocema;<br />

8. zurab axvlediani, valdebulebiTi samarTali;<br />

9. Salva CikvaSvili, saojaxo da memkidreobiTi samarTali;<br />

10. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I;<br />

11. Ëåîí Æþëëèî äå ëà Ìîðàíäüåð, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî Ôðàíöèè;<br />

12. È. Á. Íîâèöêèé, È. Ñ. Ïåòåðñêèé, Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî;<br />

13. Ãðàæäàíñêîå, òîðãîâîå è ñåìåéíîå ïðàâî êàï. ñòðàí,<br />

Ñáîðíèê íîðìàòèâíûõ àêòîâ.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

vaxtang abaSmaZe, qarTuli inteleqtualuri fenomeni, Tb., 1992.<br />

2<br />

È. Á. Íîâèöêèé, È. Ñ. Ïåòåðñêèé, Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî, Ìîñêâà, 1994.<br />

3<br />

È. Á. Íîâèöêèé, È. Ñ. Ïåòåðñêèé, Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî, Ìîñêâà, 1994.<br />

4<br />

ivane javaxiSvili, qarTuli samarTlis istoria, Txzulebani Tormet<br />

tomad, t. VI.<br />

5<br />

ilia WavWavaZe, cxovreba da kanoni, rCeuli xuT tomad, t. IV, Tb., 1987.<br />

6<br />

Ãðàæäàíñêîå, òîðãîâîå è ñåìåéíîå ïðàâî êàï. ñòðàí, Code civil, ñòàòüÿ.<br />

1197, Ì., 1986.<br />

7<br />

Ëåîí Æþëëèî äå ëà Ìîðàíäüåð, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî Ôðàíöèè, Ò. I,<br />

Ìîñêâà, 1960.<br />

8<br />

Ãðàæäàíñêîå, òîðãîâîå è ñåìåéíîå ïðàâî êàï. ñòðàí, Code civil. ñòàòüÿ.<br />

1202, Ìîñêâà, 1986.<br />

9<br />

Ëåîí Æþëëèî äå ëà Ìîðàíäüåð, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî Ôðàíöèè, Ò. I,<br />

Ìîñêâà, 1960.<br />

10<br />

Ëåîí Æþëëèî äå ëà Ìîðàíäüåð, Ãðàæäàíñêîå ïðàâî Ôðàíöèè, Ò. I,<br />

Ìîñêâà, 1960.<br />

11<br />

Ãðàæäàíñêîå, òîðãîâîå è ñåìåéíîå ïðàâî êàï. ñòðàí, Code civil, Article.<br />

1205-1207, Ìîñêâà, 1986.<br />

12<br />

Ãðàæäàíñêîå, òîðãîâîå è ñåìåéíîå ïðàâî êàï. ñòðàí, Code civil, Article.<br />

1217, Ìîñêâà, 1986.<br />

13<br />

saqarTvelos kanoni `fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb~, muxli 4.13.<br />

14<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, muxli 455, Tb., 1997.<br />

15<br />

zurab axvlediani, valdebulebiTi samarTali, Tb., 1999.<br />

16<br />

Salva CikvaSvili, saojaxo da memkidreobiTi samarTali, Tb., 1999. unda<br />

moxdes nivTis (uflebis) iseTi gayofa, `romelic am nivTs ar<br />

daukargavs sameurneo an sxva miznobriv daniSnulebas~.<br />

17<br />

zurab axvlediani, valdebulebiTi samarTali, Tb., 1999.<br />

18<br />

saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, muxli 3.4.<br />

19<br />

iqve, muxli 9.7.<br />

20<br />

zurab axvlediani, valdebulebiTi samarTali, Tb., 1999.<br />

21<br />

Salva CikvaSvili, saojaxo da memkidreobiTi samarTali, Tb., 1999.<br />

54


MULTITUDE OF DEBTORS<br />

AND CREDITORS IN<br />

LIABILITY<br />

SIMON CHKHAIDZE<br />

Judge of the Kutaisi Appellate Court<br />

Pursuant to the Article 455 of the Civil Code of Georgia, if several persons<br />

are authorized to request the fulfillment of liability in a form, where each of<br />

them can request absolute fulfillment <strong>and</strong> where the debtor is obliged to<br />

fulfill it only once, they can be referred as solidery authorized persons –<br />

Solider creditors.<br />

In accordance with the Article 463 of the same Code, if several persons<br />

are obliged to fulfill their liability in a form, where each of them should<br />

participate in the fulfillment of the common liability (solider liability), <strong>and</strong><br />

the creditor is authorized to file as single request on fullfillment, then they<br />

represent solider debtors.<br />

According to the law, these types of legal relations are referred as multitude<br />

of creditors <strong>and</strong> debtors in liability.<br />

Similar types of legal relations are also covered by the Roman Civil <strong>Law</strong><br />

<strong>and</strong> as a result of its processing, modern civil law of Continental Europe <strong>and</strong><br />

the civil legislation of the Continental European states were developed. Our<br />

country joined these laws on November 25, 1997, immediately after the Civil<br />

Code of Georgia entered into force.<br />

In order to better realize the contents of legal relations, it is necessary to<br />

study the grounds <strong>and</strong> sources that after processing <strong>and</strong> development served<br />

as the bases for the establishment of legal system in its current form.<br />

The presented paper serves the same purpose.<br />

55


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

samoqalaqo<br />

samarTalwarmoebisa<br />

da aRsrulebis<br />

sakiTxebi sabWoTa<br />

saqarTveloSi<br />

zurab Wyonia<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti<br />

saqarTvelos damoukideblobis aRdgenis Semdeg dadga<br />

sakiTxi im samoqalaqo, Tu sxva dargis marTlmsajulebis<br />

mankieri da korufciuli sistemisagan gaTavisuflebisa,<br />

romelic saqarTvelos sabWoTa epoqidan memkvidreobiT ergo.<br />

swored amitomac, damoukideblobis Semdeg pirveli wlebi<br />

saqarTveloSi gardamaval etapad gamocxadda. 1995 wels<br />

miRebul iqna saqarTvelos konstitucia. daiwyo sasamar-<br />

Tlo sistemisa da samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis<br />

reforma, romelic dRemde ar dasrulebula. zemoaRniSnulidan<br />

gamomdinare, mniSvnelovnad migvaCnia sabWoTa samoqalaqo<br />

samarTalwarmoebisa da misi efeqtianobis ganmsazRvreli<br />

saaRsrulebo warmoebis, rogorc uaryofiTi,<br />

ise dadebiTi mxareebis mimoxilva da analizi, raTa reformisas<br />

gaTvaliswinebul iqnes aRniSnuli gamocdileba.<br />

sabWoTa xelisufleba aneqsiisTanave Seudga saqarTveloSi<br />

marTlmsajulebis sistemis uzurpacias. am mizniT<br />

revkomma gaauqma damoukidebeli saqarTvelos sasamarTlo<br />

xelisufleba. 1 1923 wels miRebul iqna debuleba sasamar-<br />

Tlo wyobilebis Sesaxeb, xolo 1924 wels ki, samoqalaqo<br />

samarTlis saproceso kodeqsi. 2<br />

sabWoTa saqarTveloSi saerTo sasamarTloebis sistemaSi<br />

arsebobda ori instanciis sasamarTlo. I instanciis<br />

sasamarTlo saqmes wyvetda arsebiTad, xolo meore instan-<br />

56


cia (sakasacio, anu sarevizio) ki, saqmeebs amowmebda mxolod iuridiuli kuTxiT. 3 Seiqmna<br />

da moqmedebda aRmosavleT da dasavleT saqarTvelos olqis sasamarTloebi, aseve<br />

uzenaesi sasamarTlo. afxazeTSi, aWaraSi da oseTSi arsebobda sakuTari sasamarTloebi.<br />

4 sakasacio sasamarTlo axdenda aseve, kanonis ganmartebas gadawyvetilebis gamotanisas,<br />

rac savaldebulo iyo konkretuli ganxiluli saqmisaTvis, amasTan, saxelmZRvanelo<br />

xasiaTis gaxldaT analogiuri saqmis gadawyvetisas, anu praqtikuli mniSvneloba<br />

hqonda. Tumca, realurad sasamarTlo praqtikis Camoyalibeba SesaZlebeli<br />

iqneboda mxolod erTi sakasacio instanciis arsebobis SemTxvevaSi. .5<br />

pirveli instanciis wesiT saqmeebi ganixileboda saxalxo sasamarTloebSi, olqis<br />

sasamarTloebSi da aseve uzenaes sasamarTloSic. 6<br />

saxalxo mosamarTlisaTvis da saxalxo sasamarTloebisaTvis sakasacio instancias<br />

warmoadgenda olqis sasamarTlo (samoqalaqo sakasacio Tanaganyofileba), olqis sasamarTloebisaTvis<br />

_ uzenaesi sasamarTlo (sakasacio kolegia), xolo uzenaesi sasamarTlosaTvis<br />

sakasacio instancia ar arsebobda. 7<br />

saqmeebis ganxilva ZiriTadad, saerTo sasamarTloebSi mimdinareobda kolegiurad<br />

_ yvela instanciis sasamarTloebSi, kerZod: saxalxo sasamarTloSi erTi mudmivi mosamarTlisa<br />

da ori saxalxo msajulis SemadgenlobiT, olqis sasamarTloebSi da uzenaes<br />

sasamarTloSi ki, sasamarTlos erTi wevrisa da ori msajulis SemadgenlobiT. 8 mxolod<br />

SedarebiT martivi saqmeebis gadawyveta iyo SesaZlebeli I instanciis saxalxo mosamarTlis<br />

mier erTpirovnulad. 9<br />

mudmivi mosamarTle iniSneboda 1 wliT, xolo saxalxo msajuli miiwveoda sxdomaze<br />

weliwadSi mxolod 6 dRiT. mosamarTleobis k<strong>and</strong>idats ar moeTxoveboda arc iuridiuli<br />

da arc saerTo ganaTleba. mosamarTled SeiZleboda daniSnuliyo 18 wels miRweuli<br />

piri. 10 mosamarTlis Tanamdeboba gaxldaT arCeviTi da misi arCeva xdeboda samazro aRmasrulebeli<br />

komitetis im k<strong>and</strong>idatTa siidan, romlebic naCvenebi iqnebodnen olqis<br />

sasamarTlos an iusticiis saxalxo komisariatis mier. 11<br />

rac Seexeba mosamarTlis damoukideblobas, unda iTqvas, rom mosamarTle ar gaxldaT<br />

damoukidebeli da arc Seucvleli. igi SeiZleba gamowveuliyo vadamdec, im organoebis<br />

mier, romlebic mas irCevdnen. maSin moqmedi konstitucia saxelmwifo xelisuflebis<br />

ramdenime Stod danawilebas ar scnobda. amis dasturia aseve, cnobili lozungi<br />

`mTeli xelisufleba sabWoebs~. `muSaTa da glexTa saxelmwifos xelisuflebisagan<br />

damoukidebeli ver iqneba verc erTi organo an Tanamdebobis piri, maSasadame verc<br />

mosamarTle.~ 12<br />

maSin moqmedi samoqalaqo procesi scnobda dispoziciurobis princips, Tumca, es<br />

principi kanonmdeblobiT gaxldaT mniSvnelovnad ugulebelyofili. magaliTisaTvis,<br />

marTalia saqmis ganxilvas sasamarTlo iwyebda mxolod dainteresebuli mxaris gancxadebiT<br />

da mxares SeeZlo sasarCelo moTxovnis gadideba da Semcireba, Tumca, samoqalaqo<br />

saqmis aRZvris ufleba hqonda prokurorsac, rogorc saxelmwifo xelisuflebis<br />

warmomadgenels, rodesac misi azriT, amas moiTxovda saxelmwofos an mSromelTa<br />

interesi. amave mizniT prokurors ufleba hqonda Careuliyo sxvis mier dawyebul procesSi.<br />

13 amasTan, sasamarTlos SeeZlo mxareTa moTxovnis farglebs gascdenoda da<br />

57


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

mxarisaTvis imaze meti miekuTvnebina, rasac igi moiTxovda. mxares SeeZlo uari eTqva<br />

Tavis uflebaze da aseve, saqme daemTavrebina morigebiT, Tumca uaric da morigebac<br />

eqvemdebareboda sasamarTlos kontrols. procesi iTvaliswinebda gadawyvetilebis<br />

gauqmebas mxaris saCivris arsebobis miuxedavad, Tavad uzenaesi sasamarTlos iniciativiT<br />

da aseve, Sesabamisi dawesebulebis da Tanamdebobis pirTa iniciativiTac, im<br />

SemTxvevaSic ki, Tundac gadawyvetileba ZalaSi yofiliyo Sesuli. 14<br />

dispoziciurobis principis msgavsad mniSvnelovnad SezRuduli gaxldaT SejibrebiTobis<br />

principic, vinaidan sasamarTlos Tavad hqonda miniWebuli farTo iniciativa. 15<br />

maSin moqmedi saproceso kanonmdeblobiT saqmeTa ganxilva mimdinareobda sajarod.<br />

rac Seexeba saaRsrulebo warmoebas procesis Tanaxmad, ZiriTadad, aRsrulebas axdendnen<br />

sasamarTlo aRmasruleblebi, Tumca, sasamarTlo gadawyvetilebiT aRsrulebis<br />

movaleoba SeiZleboda dakisreboda milicias da raionis aRmasrulebel komitets.<br />

isini aRsrulebisas xelmZRvanelobdnen sasamarTlo aRmasrulebisaTvis gansazRvruli<br />

wesebiT. 16 is piri, romlis sasargeblodac gamotanili iyo gadawyvetileba iwodeboda<br />

`gadamxdevineblad~, xolo is vis winaaRmdegac iyo gadawyvetileba miRebuli, iwodeboda<br />

`movaled~. sasamarTlo gadawyvetilebis aRsruleba iwyeboda gadamxdevineblis mier<br />

sasamarTlos gacemuli aRsrulebis furclis wardgeniT im adgilis saaRsrulebo organoSi,<br />

sadac unda aRsrulebuliyo gadawyvetileba. aRsrulebis procesSi monawileobda<br />

orive mxare. 17 gadawyvetilebis gadadebis, SeCerebisa da Sewyvetis ufleba aRmasrulebels<br />

hqonda mxolod gadamxdevineblis gancxadebis safuZvelze mosamarTlis<br />

specialuri dadgenilebiT. 18 aRmasrulebels miniWebuli hqonda uflebamosileba, Tu<br />

gadamxdevinebeli konkretulad ver miuTiTebda sasamarTlo aRmasrulebels movalis<br />

qonebaze, aRmasrulebels ufleba hqonda gaeCxrika movalis bina miliciis da saxlis<br />

administraciis warmomadgenlis daswrebiT. 19 fulis iZulebiT gadaxdevineba xdeboda<br />

aRweriT da gayidviT. amasTan, Tuki movale iyo saxelwifo dawesebuleba, centraluri,<br />

Tu adgilobrivi, saxelmwifo biujetze myofi ar SeiZleboda misi qonebis aRwera da<br />

gayidva. Tu gadawyvetilebas ar Seasrulebda nebayoflobiT, gadamxdevinebels SeeZlo<br />

eCivla movalis zemdgom organosTan. Tu dawesebuleba ar gadaixdida iseTi saaRsrulebo<br />

furcliT, romelic gacemuli iyo Sromis sasamarTlos mier, Sromis prokuroris<br />

gankargulebiT, gadawyvetileba SeiZleba iZulebiT yofiliyo aRsrulebuli an damna-<br />

Save Tanamdebobis piri SeiZleba pasuxisgebaSi yofiliyo micemuli. .20<br />

aRsaniSnavia, rom procesiT gansazRvruli iyo is minimumi, romelzedac ar SeiZleboda<br />

iZulebiTi aRsruleba. 21<br />

aRmasruleblis moqmedeba da gadawyvetileba mxareebs SeeZloT gaesaCivrebinaT sasamarTloSi.<br />

22<br />

procesSi arsebuli xarvezis Taobaze aRsrulebasTan dakavSirebiT, cnobili qarTveli<br />

procesualisti sergi jafariZe aRniSnavda, rom `samoqalaqo procesi sruliad aras<br />

ambobs imis Sesaxeb, Tu ra wesiT unda aRsruldes sasamarTlos gadawyvetileba maSin,<br />

rodesac mopasuxes davalebuli aqvs iseTi moqmedebis Sesruleba, rac sxvisi saSualebiT<br />

ar Sesruldeba, an raime moqmedebisagan Tavis Sekaveba.~ 23<br />

58


1929 wels, f. m. naximsoni ganmartavda, rom `sasamarTlo gadawyvetilebis aRsruleba<br />

warmoadgens Cvens samuSaoSi erT-erT yvelaze mniSvnelovan funqcias. dRemde saqmis am<br />

ubanze Cven gvaqvs sruliad arasaxarbielo mdgomareoba. centrSi amJamad muSavdeba<br />

sakiTxi sasamarTlo aRsrulebis aparatis Zirfesviani reorganizaciis da racionalizaciis<br />

Sesaxeb~. 24.<br />

rac Seexeba ucxo qveynebis sasamarTloebis gadawyvetilebis aRsrulebas, aRsrulebas<br />

eqvemdebareboda mxolod im qveynebis sasamarTlo gadawyvetilebebi, romlebTanac<br />

sabWoTa kavSirs dadebuli hqonda xelSekruleba. 25<br />

1931 wels miRebul iqna saqarTvelos ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi.<br />

am kodeqsis me-11 muxlis Tanaxmad, saqmiswarmoeba mimdinareobda qarTul enaze an saTanado<br />

adgilis mosaxleobis umetesobis enaze. 26 amave kodeqsis 98-e muxlis Sesabamisad,<br />

saqmis garCeva mimdinareobda sajarod da sityvierad. gansakuTrebul SemTxvevebSi,<br />

saqme unda ganxiluliyo daxurul sxdomaze, Tumca, me-100 muxlis Tanaxmad, sasamar-<br />

Tlos gadawyvetileba sajarod unda gamocxadebuliyo. 101-e muxlis Sesabamisad, sasamarTlos<br />

SeeZlo saqmeSi monawile pirebis gaZeveba am pirTa mxridan wesrigis darRvevisas,<br />

amasTan, ar SeiZleboda prokuraturis warmomadgenlis da damcvelis gaZeveba.<br />

rac Seexeba dispoziciurobas da SejibrebiTobas, procesi aRiarebda aRniSnul principebs,<br />

27 Tumca, realurad sasamarTlo gaxldaT inkviciziuri da mas miniWebuli hqonda<br />

uflebamosileba xSir SemTxvevaSi, sakuTari iniciativiT mniSvnelovani sakiTxebis gadawyvetisa.<br />

cnobili procesualisti s. abramovi ganmartavda, rom `gamomdinare iqidan,<br />

rom sabWoTa marTlmsajulebis uryev mizans warmoadgens materialuri WeSmaritebis<br />

dadgena, kanoni (sssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsis muxli. 6) avaldebulebs<br />

sasamarTlos, rom manve yoveli Rone ixmaros, raTa gamoarkvios mxareTa namdvili<br />

uflebani da urTierTobani.~ 28 samoqalaqo saproceso kodeqsis 182-e muxliT sasamarTlos<br />

ufleba hqonda gascdenoda sarCelis moTxovnas da saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT,<br />

mxarisaTvis miekuTvnebina imaze meti, vidre is moiTxovda. mtkicebis tvir-<br />

Ti mxareebs Soris nawildeboda Tanabrad. 1931 wlis samoqalaqo samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 126-e muxliT TiToeulma mxarem unda daamtkicos is garemoeba, razedac igi<br />

amyarebs Tavis moTxovnas da Sesagebels.<br />

1936 wels miRebul iqna sabWoTa socialisturi respublikebis kavSiris konstitucia.<br />

29 `procesis mTeli rigi principebi damkvidrebul iqna stalinuri konstituciiT,<br />

amitomac maT sxvagvari Tviseba SeiZines. aseT principebs miekuTvneba a) marTlmsajulebis<br />

ganxorcieleba mxolod sasamarTlos mier (ssr kavSiris konstituciis 102-e muxli);<br />

b) marTlmsajulebis ganxorcieleba kolegiuri sasamarTlos mier (ssr kavSiris<br />

konstituciis 103-e muxli); g) marTlmsajulebis ganxorcieleba saxalxo msajulebis<br />

monawileobiT (ssr kavSiris konstituciis 103-e muxli); d) marTlmsajulebis ganxorcieleba<br />

arCeul mosamarTleTa mier (ssr kavSiris konstituciis 105-109-e muxlebi);<br />

marTlmsajulebis ganxorcieleba damoukidebel da mxolod kanonisadmi damorCilebul<br />

mosamarTleTa mier (ssr kavSiris konstituciis 112-e muxli); v) marTlmsajulebis<br />

ganxorcieleba mokavSire an avtonomiuri respublikis, avtonomiuri olqis, naciona-<br />

59


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

luri okrugis an raionis enaze, moqalaqeTaTvis sasamarTloSi dedaenaze gamosvlis<br />

uflebis uzrunvelyofiT (ssr kavSiris konstituciis 110-e muxli); z) marTlmsajulebis<br />

ganxorcieleba sajaro procesis safuZvelze (ssr kavSiris konstituciis 111-e muxli).~<br />

30<br />

1936 wlis `ssr kavSiris konstitucia iTvaliswinebda mTel ssr kavSirisaTvis erTiani<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis gamocemas. 31<br />

samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsiT gansazRvruli iyo saqmis warmoeba sasarCelo<br />

wesiT (nawili I) da aseve, saqmis warmoeba gansakuTrebuli wesiT (nawili II ), anu<br />

udavo warmoebis wesiT.<br />

sasamarTlo gadawyvetileba samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsis 266-e muxliT<br />

saCivrdeboda sakasacio wesiT, xolo 290-e muxliT respublikis prokurors da<br />

uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares ufleba hqondaT gamoeTxovaT respublikis yoveli<br />

sasamarTlodan zedamxedvelobis wesiT gadaTvalierebisaTvis kanonier ZalaSi Sesuli<br />

yvela saqme, gadawyvetileba da SeeCerebinaT gadawyvetilebis aRsruleba saqmis<br />

warmoebis zedamxedvelobis wesiT damTavrebamde. Tu aRmoCndeboda, rom gadawyvetilebiT<br />

arsebiTad da TvalsaCinod iyo darRveuli moqmedi kanoni, an kanonis pidapiri<br />

moTxovnis miuxedavad, aSkarad darRveuli iyo muSaTa da glexTa saxelmwifos, Tu mSromeli<br />

masebis interesebi, respublikis prokurors da uzenasi sasamarTlos Tavmjdomares<br />

ufleba hqondaT gaeprotestebinaT es gadawyvetileba zedamxedvelobis wesiT<br />

uzenaes sasamarTloSi. protests ganixilavda sasamarTlos samoqalaqo sakasacio kolegiis<br />

plenumi, xolo uzenaesi sasamarTlo kolegiis gadawyvetilebaze da uzenaesi<br />

sasamarTlos sakasacio kolegiis gadawyvetilebaze _ uzenaesi sasamarTlos plenumi.<br />

gamomdinare zemoaRniSnulidan, 290-e muxli gaxldaT dispoziciurobis principis ugulebelyofis<br />

klasikuri magaliTi.<br />

1933 wels sabWoTa kavSiris prokuraturis CamoyalibebiT uzenaesi sasamarTlo gaTavisuflda<br />

kanonierebaze saerTo zedamxedvelobis funqciidan. amasTan, gaizarda misi<br />

sasamarTlo-sazedamxedvelo funqciebi. 32 1938 wels miRebul iqna kanoni sasamarTlo<br />

wyobilebis Sesaxeb, xolo 1958 wlis 25 dekembers ki, kanonmdeblobis safuZvlebi sab-<br />

WoTa kavSirisa da mokavSire respublikebis sasamarTlo mowyobis, samoqalaqo da sisxlis<br />

samarTlis samarTalwarmoebis Sesaxeb. 33<br />

saaRsrulebo warmoeba 1931 wels miRebuli samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsiT<br />

daregulirebuli gaxldaT kodeqsis V nawiliT. ssr kavSiris, mokavSire da avtonomiuri<br />

respublikebis sasamarTlo wyobilebis kanonis me-80 muxliT, sasamarTlo ganaCenebis,<br />

gadawyvetilebebisa da dadgenilebebis aRsrulebasTan dakavSirebiT, sasamarTlo<br />

aRmasruleblis mier wardgenili moTxovna savaldebulo iyo yvela Tanamdebobis<br />

pirisa da moqalaqisaTvis. sasamarTlo aRmasrulebels gadawyvetileba sisruleSi<br />

mohyavda aRmasrulebeli furcliT, romelsac rogorc wesi, gascemda sasamarTlo, gadawyvetilebis<br />

ZalaSi Sesvlis Semdeg (aRmasrulebeli furceli gaicemoda dauyovnebliv<br />

aRsasrulebel gadawyvetilebaze). 34 saaRsrulebo moqmedebas sasamarTlos aRmasrulebeli<br />

Seudgeba gadamxdevineblis sityvieri an werilobiTi gancxadebiT, agreTve,<br />

sasamarTlos an prokuroris winadadebiT, saTanadod gacemuli saaRsrulebo dokumentis<br />

safuZvelze. 35 aRsaniSnavia, rom alimentis gadaxdevinebis saqmeze aRmasrulebeli<br />

60


furceli ara ugvianes meore dRisa, dRidan gadawyvetilebis gamotanisa, unda gadagzavniliyo<br />

movalis samuSao adgilis Sesabamisad. 36<br />

maSin moqmedi saqarTvelos samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsis 301-e muxlis<br />

Sesabamisad, `ukeTu nebayoflobiT aRsrulebisaTvis sasamarTlos gadawyvetilebiT<br />

gansakuTrebuli vada ar iqneba micemuli, sasamarTlo aRmasrulebeli, movalisaTvis<br />

uwyebis wardgenisa da gagzavnisTanave dauniSnavs mas aRsasrulebel vadas ara umetes<br />

5 dRisa~. 303-e muxliT saWiroebis SemTxvevaSi, sasamarTlo aRmasrulebels SeeZlo<br />

daeTvalierebina movalis sadgomi da sacavebi saxlis administraciis an sasoflo sab-<br />

Wos warmomadgenlis T<strong>and</strong>aswrebiT. sasamarTlo aRmasrulebels iZulebiTi aRsruleba<br />

unda daemTavrebina 10 dRis vadaSi. iZulebiTi aRsrulebisas sasamarTlo aRmasrulebels<br />

ufleba ar hqonda mosarCelisa an mopasuxisaTvis gadaexdevinebina raime gamosa-<br />

Rebi gadawyvetilebis aRsrulebisaTvis. 37<br />

saxelmwifo, kooperaciul-sakolmeurneo da sxva sazogadoebriv dawesebulebaTa,<br />

sawarmoTa da organizaciaTa Soris davebis gamo sasamarTlo gadawyvetilebaTa aRsrulebisaTvis<br />

dadgenili iyo erTwliani x<strong>and</strong>azmulobis vada. yvela sxva davaTa gamo ki,<br />

samwliani vada. 38<br />

gadawyvetilebis iZulebiTi aRsruleba SesaZlebeli gaxldaT mxolod dedani aRmasrulebeli<br />

furclis safuZvelze. amasTan, Tundac, notariulad damowmebuli asliT, ar<br />

daiSveboda aRsruleba. dakargvis SemTxvevaSi, dainteresebul pirs SeeZlo miemarTa<br />

sasamarTlosaTvis TxovniT gaeca aRmasrulebeli furclis dublikati. mosamarTle<br />

saTanado gamokvlevis Semdeg dadgenilebis safuZvelze gascemda dublikats, anu gamoiwereboda<br />

aRmasrulebeli furceli, romelzedac keTdeboda warwera `dublikati~. 39<br />

`saxalxo mosamarTleni da saTanado sasamarTloebis Tavmjdomareni pasuxs ageben<br />

sasamarTlo gadawyvetilebaTa aRsrulebis dargSi muSaobis mdgomareobaze da, rom maT<br />

ekisrebaT mudmivi kontroli gauwion sasamarTlos aRmasrulebelTa muSaobas.~ 40 sasamarTlo<br />

aRmasruleblis saqmianobaze mudmiv kontrols uwevda sasamarTlo, rogorc<br />

administraciuli zedamxedveli mis daqvemdebarebaSi myof Tanamdebobis pirs. 41 sasamar-<br />

Tlo aRmasruleblis moqmedebaze saCivari ori saxis iyo, kerZod, saCivari, romelic<br />

ganixileboda sasamarTlo wesiT da saCivari, romelic ganixileboda administraciuli<br />

wesiT. saCivari sasamarTlo wesiT ganixileboda sasamarTlo aRmasruleblis moqmedebaze<br />

mis mier kanonis araswor gamoyenebaze, xolo saCivari sasamarTlo aRmasruleblis<br />

moqmedebaze ganixileboda mis araswor samsaxurebriv moqmedebaze. 42 saCivari sasamarTlo<br />

wesiT ganixileboda erTpirovnulad, saxalxo mosamarTlis mier (1941 wlis 29<br />

martis cvlilebiT ki, kolegiurad) samsjavro sxdomaze. 43<br />

1964 wlis 26 dekembers miRebul iqna axali saqarTvelos ssr samoqalaqo samarTlis<br />

saproceso kodeqsi, romelic samoqmedod SemoRebul iqna 1965 wlis 1 ivlisidan. 44 am<br />

kodeqsis 1-li muxlis Tanaxmad, aseve, ganixileboda sasamarTlos mier administraciulsamarTlebrivi<br />

urTierTobidan gamomdinare davebi. me-4 muxliT sasarCelo warmoebis<br />

saqmeebze Sedioda sasarCelo gancxadebebi, xolo administraciulsamarTlebrivi<br />

urTierTobidan warmoSobil saqmeebze da gansakuTrebuli warmoebis saqmeebze _<br />

saCivrebi da gancxadebebi. me-5 muxliT marTlmsajulebas samoqalaqo saqmeebze axorci-<br />

61


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

elebda mxolod sasamarTlo kanonisa da sasamarTlos winaSe yvela moqalaqis Tanasworobis<br />

sawyisebze. me-6 muxlis Tanaxmad, samoqalaqo saqmeebs ssr yvela sasamarTloSi<br />

ganixilavdnen mosamarTleni da saxalxo msajulebi, romlebic arCeuli iyvnen kanoniT<br />

dadgenili wesiT. amave muxliT samoqalaqo saqmeebi pirveli instanciis yvela sasamar-<br />

TloSi ganixileboda ori saxalxo msajulis SemadgenlobiT, romlebic sargeblobdnen<br />

sasamarTlo sxdomis Tavmjdomaris Tanaswori uflebebiT yvela sakiTxis gadaWraSi.<br />

sasamarTloebi saqmeebis ganxilvas sakasacio wesiT axorcielebdnen sasamarTlos sami<br />

wevris SemadgenlobiT, xolo sasamarTlo zedamxedvelobis wesiT _ sasamarTlos sul<br />

cota, sami wevris SemadgenlobiT.<br />

saproceso kodeqsis me-10 muxliT uzrunvelyofili gaxldaT saqmeTa ganxilvisas<br />

sajarooba. imave kodeqsis me-8 muxliT aRiarebuli iyo mosamarTleTa da msajulTa<br />

damoukideblobis principi. amave kodeqsis 52-e muxliT TiToeul mxares unda daemtkicebina<br />

is garemoebani, romlebzedac igi amyarebda Tavis moTxovnas da Sesagebels.<br />

sasamarTlos movaleoba iyo saqmeze obieqturi WeSmaritebis dadgena. samoqalaqo<br />

samarTlis saproceso kodeqsis me-11 muxliT, `sasamarTlo movalea ar dasjerdes<br />

warmodgenil masalebsa da axsna-ganmartebebs da miiRos kanoniT gaTvaliswinebuli<br />

yvela zoma, raTa yovelmxriv, srulad da obieqturad gamoarkvios saqmis namdvili<br />

garemoebani da mxareTa ufleba-movaleobani.~ aqedan gamomdinare, aSkaraa, rom sasamarTlo<br />

mkveTrad inkviziciuri iyo, anu procesi ar emyareboda SejibrebiTobis princips.<br />

marTalia, saproceso kodeqsis 34-e muxli formalurad Seicavda dispoziciurobis<br />

princips, magram ara tradiciuli gagebiT. dispoziciurobis principi Tavad 1977 wels<br />

miRebul sabWoTa kavSiris konstiutuciis 37-e muxliT iyo garantirebuli, Tumca,<br />

saqarTvelos samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsis 34-e muxlis meore abzaciT,<br />

es principi faqtobrivad fundamenturad SezRuduli gaxldaT, vinaidan meore abzacis<br />

Tanaxmad, `sasamarTlo ar miiRebs mosarCelis uars sarCelze, mopasuxis mier sarCelis<br />

cnobas da ar daamtkicebs mxareTa morigebas, Tu es moqmedeba ewinaaRmdegeba kanons an<br />

arRvevs visime uflebebs da kanoniT dacul interess.~ zemoaRniSnuli SezRudva ki,<br />

ukavSirdeboda imave saproceso kodeqsis me-2 muxlis meore abzaciT gansazRvrul daTqmas,<br />

romlis Tanaxmadac, `samoqalaqo samarTalwarmoeba xels unda uwyobdes socialisturi<br />

kanonierebis ganmtkicebas, samarTaldarRvevis Tavidan acilebas, moqalaqeTa<br />

aRzrdas sabWoTa kanonebis ganuxreli Sesrulebisa da socialisturi saerTo cxovrebis<br />

wesebis pativiscemis suliskveTebas.~ amasTan, saqmis aRZvra sasamarTloSi SesaZlebeli<br />

iyo prokuroris gancxadebis safuZvelzec. aseve, sazedamxedvelo warmoebis aRZvra<br />

SeeZloT ara dainteresebul pirebs, aramed protestis aRZvris uflebamosilebis mqone<br />

prokuraturis da sasamarTlos Tanamdebobis pirebs. 45<br />

migvaCnia, rom yuradRebas imsaxurebs saqarTvelos samoqalaqo samarTlis saproceso<br />

kodeqsis 164-e muxli, romliTac gansazRvrulia sxdomaze saqmeSi monawile pirTa da<br />

maT warmomadgenelTa gamoucxadeblobis Sedegebi. am muxlis Tanaxmad, sasamarTlo uflebamosili<br />

iyo erT-erTi mxaris gamoucxadeblobis SemTxvevaSi (Tuki saqmeSi iyo cnoba,<br />

rom mas uwyeba Cabarda) mosamarTles SeeZlo ganexila saqme mis dauswreblad, anu<br />

62


procesi iTvaliswinebda ara dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanas, aramed, gadawyvetilebis<br />

mxaris dauswreblad miRebas. amasTan, imave muxlis Tanaxmad, sasamarTlos miniWebuli<br />

hqonda uflebamosileba, Tu igi saWirod scnobda gamoucxadebeli mxaris<br />

piradi axsna-ganmartebis mosmenas, gadaedo saqmis ganxilva. sagulisxmoa, rom imave<br />

muxliT, sasamarTlos SeeZlo mosarCelis an mopasuxis piradi axsna-ganmartebisaTvis<br />

dabareba, im SemTxvevaSic, Tu saqmeSi maTi warmomadgenlebi monawileobdnen. 166-e muxliT<br />

alimentis saqmeebze sasamarTlos SeeZlo savaldebulod ecno mopasuxis gamocxadeba,<br />

xolo gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, daejarimebina 10 maneTamde da daedgina<br />

iZulebis wesiT misi sasamarTloSi miyvana. 167-e muxliT, Tu orive mxare (mopasuxe da<br />

mosarCele) ar gamocxaddebodnen sapatio mizezis gareSe, sasamarTlo gadadebda saqmis<br />

ganxilvas im SemTxvevaSi, Tu arc erTi mxarisagan ar Sevidoda gancxadeba saqmis mis<br />

dauswreblad ganxilvis Sesaxeb. ganmeorebiT dabarebuli mxareebis arasapatio mizeziT<br />

gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, sasamarTlo gamoit<strong>and</strong>a ganCinebas sarCelis ganuxilvelad<br />

datovebis Sesaxeb. imave kodeqis 201-e muxliT sasamarTlos, msgavsad 1931 wlis<br />

redaqciis samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsisa, saqmis garemoebaTa gamorkvevis<br />

mixedviT SeeZlo gascdenoda mosarCelis moTxovnis farglebs.<br />

rac Seexeba sabWoTa sasamarTlo praqtikis mniSvnelobas, aRniSnulze parizis universitetis<br />

profesori rene davidi Tavis monografiaSi werda, rom `im viTarebaSi, roca<br />

samarTali Zalian mWidrodaa dakavSirebuli saxelmwifo politikasTan da roca ase<br />

mowadinebuli arian xalxis suvereniteti qmediTi gaxadon, gamoricxulia SesaZlebloba,<br />

rom sasamarTlo samarTlis Semqmnelad gvevlinebodes da mas mxolod samarTlis<br />

zusti ganmarteba ZaluZs~. 46 imave naSromSi igi aseve ganmartavs, rom `xazgasmiT unda<br />

aRiniSnos is faqti, rom sabWoTa kavSirSi sasamarTloebis gamocdilebas ar ugulebelyofen.<br />

47<br />

sabWoTa periodSi sasamarTlos damoukidebloba gaxldaT konstituciiT aRiarebuli<br />

principi, Tumca, realurad am mxriv, qveyanaSi Seqmnili iyo sruliad radikaluri mdgomareoba,<br />

kerZod, `mosamarTlis arCeva Tanamdebobaze xdeboda mxolod maSin, Tu is iyo<br />

komunisturi partiis wevri, rac arCevis momentidanve iZleoda saSualebas masze ganxorcielebuliyo<br />

umkacresi partiuli kontroli da moexdinaT masze gavlena. es e.w.<br />

`satelefono samarTlis~ periodia, rodesac mosamarTleTa mier partiuli xelmZRvanelebis<br />

davalebis sawinaaRmdego yoveli gadawyvetilebis gamotanis Semdeg, xdeboda<br />

maTi `gamogdeba xaliCaze~, dawyebuli raikomis an qalaqkomis pirveli mdivnidan da<br />

nebismieri ganyofilebis instruqtoriT damTavrebuli.~ 48<br />

sabWoTa periodSi `Tavad gageba `sasamarTlo xelisufleba~ praqtikulad ucnobi<br />

gaxldaT, vinaidan sasamarTlo organoebis sistema ganixileboda ara xelisuflebis<br />

gagebis principiT, aramed sasamarTlo saqmianobis poziciidan~. 49 `sasamarTlo xelisuflebis~<br />

Sesaxeb ufro seriozuli midgomis dasawyiss miekuTvneba 80-iani wlebis bolo<br />

da 90-iani wlebis periodi. aRiarebul iqna, ra `sasamarTlo xelisuflebis~ gagebis<br />

uqonloba da rom sabWoTa kavSiris istoriis manZilze sasamarTlo xelisuflebas<br />

arasodes ekava saTanado adgili da ar iyo damoukidebeli aRmasrulebeli xelisuflebisagan<br />

da sxva xelisuflebis Stoebisagan~. 50<br />

63


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

`unda aRiniSnos aseve, rom mosamarTleTa materialuri mdgomareoba gaxldaT imdenad<br />

mZime (rigiTi mosamarTlis xelfasi, romelsac hqonda mcire staJi, Seadgenda 180<br />

maneTs), rom bevr mosamarTles ubiZgebda qrTamis aRebisaken.~ 51<br />

sabWoTa xelisuflebis damyarebis Semdeg, sameurneo urTierTobebis ganviTarebas-<br />

Tan erTad, gaCnda aucilebloba saxelmwifo sawarmoebsa da organizaciebs Soris davebis<br />

gadawyvetis mizniT specialuri organos Seqmnisa. am mizniT 1922 wels Seiqmna<br />

saarbitraJo komisiebi. 1931 wels, mmarTvelobis organoebis sistemaSi Seiqmna saxelmwifo<br />

arbitraJi dawesebulebaTa, sawarmoTa da sabWoTa sameurneo organizaciaTa Soris<br />

qonebrivi davebis gadasawyvetad. Camoyalibda ori saxis arbitraJi _ saxelmwifo da<br />

sauwyebo. saxelmwifo arbitraJSi wydeboda davebi sxvadasxva uwyebaTa daqvemdebarebis<br />

sawarmoTa da organizaciaTa Soris, xolo sauwyeboSi ki, erT uwyebas daqvemdebarebul<br />

organizaciebs Soris (saministros, komitetis da sxva daqvemdebarebis). 52<br />

arbitraJebis saqmianobam gansakuTrebuli mniSvneloba SeiZina 1965 wlis sameurneo<br />

reformis Semdeg, rodesac daiwyo saxalxo meurneobis gadayvana dagegmvisa da ekonomikuri<br />

stimulirebis axal sistemaze. 53<br />

saxelmwifo arbitraJis saboloo etapi dakavSirebulia 1977 wels, ssrk konstituciis<br />

miRebisTan, sadac arbitraJi cnobil iqna sakonstitucio organod. saxelmwifo<br />

arbitraJis muSaobis organizacia da wesi pirvelad ganisazRvra 1979 wlis 30 noembers<br />

miRebuli ssrk-is kanoniT `ssrk saxelmwifo arbitraJis Sesaxeb.~ 54 am kanonis miRebamde<br />

saqarTvelos saxelmwifo arbitraJis saqmianoba regulirdeboda 1974 wlis 14 maisis<br />

specialuri debulebiT. 55 ssrk ministrTa sabWos 1980 wlis 5 ivnisis dadgenilebiT damtkicda<br />

saxelmwifo arbitraJis mier sameurneo davebis ganxilvis wesebi. 56<br />

profesori rene davidi sabWoTa arbitraJis Sesaxeb werda, rom `davis dasaxelebuli<br />

kategoria imitomac ar SeiZleba sasamarTloebs gadaeces, rom sasamarTloebis dakompleqtebis<br />

wesi ver uzrunvelyofs amgvari davis sakmaod kvalificiur gadawyvetas.<br />

roca moqalaqeTa yoveldRiuri cxovrebis interesebsa da garemoebebzea saubari, ar-<br />

CeviT mosamarTles, zogadi kompetenciiT, SeuZlia dava gadawyvitos da kanoni gamoiyenos.<br />

saxelmwifo da sameurneo sawarmoebs Soris warmoSobil davas ki, sruliad sxva<br />

xasiaTi aqvs, maTi gadawyveta organizaciul-teqnikur normebs ufro ukavSirdeba, vidre<br />

samarTlisa da moralis gagebas. 57<br />

rac Seexeba ssrk-is saxelmwifo arbitraJis organoebs, is Sedgeboda ssrk ministrTa<br />

sabWosTan arsebuli saxelmwifo arbitraJisagan, aseve, mokavSire da avtonomiuri respublikebisa<br />

da ministrTa sabWoebTan, mSromelTa deputatebis samxareo, saolqo da saqalaqo<br />

(moskovi, leningradi) sabWoebis aRmaskomebTan arsebuli saxelmwifo arbitra-<br />

Jebisagan (saqarTvelos ssr-Si Semaval avtonomiur respublikebSi da samxreT oseTis<br />

avtonomiur olqSi arbitraJi ar arsebobda). saxelmwifo arbitraJis organoebs saTaveSi<br />

edgnen mTavari arbitrebi da maTi moadgileebi. arbitraJSi saqme aRiZvreboda dainteresebuli<br />

mxaris mier an arbitraJis mier. davas ganixilavdnen saxelmwifo arbitri da<br />

mxareTa warmomadgenlebi. arbitraJis gadawyvetileba dauyovnebliv Sedioda ZalaSi.<br />

gadawyvetilebis Sesasruleblad arbitraJi gamoscems brZanebas. arbitraJi saministros<br />

(uwyebis) organo iyo da iqmneboda mis aparatSi da muSaobda misi xelmZRvanelobiT. 58<br />

64


progresulad unda iqnes miCneuli, rom rogorc sakavSiro, ise saqarTvelos ss respublikis<br />

kanonmdebloba aseve, iTvaliswinebda samoqalaqo davebis samediatoro sasamarTloebis<br />

mier gadawyvetis SesaZleblobas. saqarTvelos ssr samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsi Seicavda danarTs #3 saxelwodebiT, `debuleba samediatoro sasamarTloebis<br />

Sesaxeb~. am debulebis 1 muxlis Sesabamisad, `moqalaqeebs SeuZliaT maT Soris warmo-<br />

Sobili yoveli dava gadasces gansaxilvelad samediatoro sasamarTlos, garda davisa,<br />

romelic gamomdinareobs SromiTi da ojaxuri urTierTobidan.~ debulebis me-7 muxlis<br />

Sesabamisad, `saqmis ganxilva samediatoro sasamarTloSi usasyidlod warmoebs~. debulebis<br />

me-2 muxliT, sasamarTlo iqmneboda mxareTa SeTanxmebiT erTi an ramdenime mosamarTlisagan,<br />

romelTac irCevdnen mxareebi. samediatoro sasamarTlos gadawyvetileba<br />

Tanaxmad, saproceso kodeqsis 352-e muxlis me-10 punqtisa eqvemdebareboda iZulebiT<br />

aRsrulebas. zemoaRniSnuli debulebis me-17 muxliT iZulebiTi aRsruleba SesaZlebeli<br />

iyo saxalxo sasamarTlos mier gacemuli saaRsrulebo furcliT. garda droebiT<br />

konkretuli saqmeTa gadawyvetisaTvis Seqmnili samediatoro sasamarTloebisa, moqmedebda<br />

mudmivmoqmedi samediatoro sasamarTloebi. 59<br />

sabWoTa saqarTveloSi aseve, arsebobda arCeviTi sazogadoebrivi organo amxanaguri<br />

sasamarTlo, romelic iqmneboda sawarmoebSi, dawesebulebebSi, organizaciebSi, umaRles<br />

da saSualo spec. saswavleblebSi, kolmeurneobebSi, dabebsa da soflebSi, saxlmmarTvelobebsa<br />

da quCis komitetebTan. sasamarTlos wevrebs weliwadSi erTxel Ria<br />

kenWisyriT irCevda mSromelTa koleqtivis saerTo kreba. amxanaguri sasamarTloebi<br />

ganixilavdnen Sromis disciplinis darRvevis da administraciuli gadacdomebis SemTxvevebs,<br />

roca saqme gadacemuli iyo saTanado organoebis mier, aseve, zogierTi samoqalaqo<br />

samarTlebrivi saqme (sacxovrebel da arasacxovrebel SenobaTa dazianeba, moqalaqeTa<br />

dava damxmare saTavsoebiT sargeblobis Taobaze da sxva). saqmeebi ganixileboda<br />

Ria sxdomaze da gadawyvetileba cxaddeboda sajarod. samarTaldamrRvevze SeiZleboda<br />

gamoyenebuli yofiliyo gafrTxileba, sazogadoebrivi gakicxva, jarima, sayveduri<br />

da sxva. gamotanili gadawyvetileba saboloo iyo, magram Tu igi ewinaaRmdegeboda<br />

saqmis garemoebebs an moqmed kanonmdeblobas, profkavSiris Sesabamisi komitetis an adgilobrivi<br />

sabWos aRmaskomis winadadebiT amxanaguri sasamarTlo saqmes xelaxla arCevda. 60<br />

rac Seexeba saaRsrulebo warmoebas, is daregulirebuli gaxldaT 1964 wlis redaqciis<br />

saqarTvelos ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsis V kariT. amave kodeqsis<br />

362-e muxliT, `sasamarTloebisa da sxva organoebis dadgenilebaTa aRsrulebas<br />

awarmoebdnen sasamarTlo aRmasruleblebi, romlebic raionul (saqalaqo) saxalxo sasamarTloebTan<br />

funqcionirebdnen.~ 363-e muxliT, kvlav, `gadawyvetilebaTa droulad<br />

da sworad aRsrulebaze kontrols axorcielebs mosamarTle.~ SemdgomSi sasamarTlo<br />

aRmasruleblebi aRmoCndnen ormag daqvemdebarebaSi, kerZod, maT niSnavda da aTavisuflebda<br />

iusticiis ministri, Tumca, isini sasamarTloebTan iyvnen da maT xelmZRvanelobas<br />

sasamarTlos Tavmjdomare axorcielebda. aseTma Taviseburma ormagma daqvemdebarebam<br />

realurad gamoiwvia sasamarTlo aRmasruleblebis moqmedebaTa ukontroloba.<br />

61 garda aRniSnulisa, sasamarTlo aRmasruleblis moqmedebis kanonierebaze kontrols<br />

axorcielebda prokuratura. 62<br />

65


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

unda aRiniSnos, rom 1964 wlis redaqciis saqarTvelos ssr-is axali samoqalaqo samarTlis<br />

saproceso kodeqsiT arsebiTi cvlilebebi saaRsrulebo warmoebaSi ar ganxorcielebula.<br />

garda zemoaRniSnulisa, saaRsrulebo warmoeba regulirdeboda 1985<br />

wlis 15 noembers ssrk-is ministrTa sabWos brZanebiT damtkicebuli instruqciiT `saaRsrulebo<br />

warmoebaTa Sesaxeb.~ 63<br />

daskvna<br />

saqarTvelSi, sabWoTa aneqsiis Semdeg, Camoyalibda aRmasrulebel xelisuflebaze<br />

da mis politikur nebaze mniSvnelovnad damokidebuli sasamarTlo sistema. sabWoTa<br />

kanonmdebloba ar scnobda saxelmwifo xelisuflebis danawilebas ramdenime Stod.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare, sasamarTlo organo sabWoTa periodSi saerTod ar<br />

ganixileboda, rogorc `xelisufleba~. sasamarTloze prokuraturis zedamxedveli<br />

funqcia mniSvnelovnad zRudavda mis damoukideblobas da Sesabamisad, gamoricxavda<br />

samarTliani sasamarTlos arsebobas. samoqalaqo saqmis ganxilvisas, sasamarTlos<br />

inkviciziuri xasiaTi, prokuroris monawileoba da misi SeuzRudavi roli ugulebelyofda<br />

iseT saproceso principebs, rogoricaa dispoziciurobis, SejibrebiTobis<br />

da sxva principi, rac procesis monawile mxareebis uflebaTa arsebiTad SelaxvaSi<br />

vlindeboda.<br />

marTalia, kanoniT aRiarebuli iyo mosamarTleTa damoukidebloba da mosamarTled<br />

gamweseba xdeboda arCevnebis gziT, magram, aRniSnuli realurad ver uzrunvelyofda<br />

maT damoukideblobas, vinaidan arCevnebi atarebda formalur xasiaTs da amasTan,<br />

aucilebeli iyo k<strong>and</strong>idatisaTvis komunisturi partiis wevroba, rac TavisTavad gamoricxavda<br />

mosamarTlis obieqturobas da damoukideblobas, vinaidan partiuli interesi<br />

yvela sxva interesze maRla idga. aseve, sabWoTa sasamarTlos erT-erTi uaryofiTi<br />

momenti iyo mosamarTleTa da msajulTa arakvalificiuroba.<br />

garda zemoaRniSnulisa, aseve, uaryofiTad unda Sefasdes sabWoTa sasamarTlo sistemaSi<br />

apelaciis uqonloba.<br />

rac Seexeba saaRsrulebo warmoebas, unda iTqvas, rom igi mTeli sabWoTa periodis<br />

ganmavlobaSi, rogorc saqarTveloSi, ise mTels sabWoTa kavSirSi naklebad efeqturi<br />

iyo.<br />

miuxedavad yovelive zemoaRniSnulisa, sabWoTa periodis samoqalaqo samarTalwarmoeba<br />

da aRsruleba ar SeiZleba Sefasdes mxolod uaryofiTad, vinaidan aRniSnuli<br />

periodis ganmavlobaSi, sxva rom araferi, dagrovda mdidari sasamarTlo praqtika.<br />

aseve, pozitiurad unda miviCnioT davebis gadawyvetis sasamarTlos alternatiuli<br />

saSualebebis _ arbitraJis, samediatoro da amxanaguri sasamarTloebis arseboba. Tumca,<br />

msgavsad sasamarTlo xelisuflebisa, aRniSnuli sistemebic gaxldnen politizebuli,<br />

vinaidan saqmis politikuri da saproceso mniSvneloba erTimeorisagan ganuyoflad<br />

iyo miCneuli. 64<br />

66


migvaCnia, rom Tanamedrove periodSi mimdinare samoqalaqo samarTalwarmoebis reformis<br />

warmatebisaTvis ualternativo gzaa aramarto sasamarTlo sistemis da saproceso<br />

kanonmdeblobis srulyofa, aramed iseTi sakanonmdeblo bazis Seqmna, romlis<br />

pirobebSic erT-erTi mniSvnelovani adgili samoqalaqo samarTalwarmoebis sistemaSi<br />

miCenili eqneba davaTa gadawyvetis saSualebebs sasamarTlos alternatiuli gzebiT.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

1. Ghttp://ka.wikipedia.org/wiki/ saqarTvelos sabWoTa socialisturi<br />

respublika;<br />

2. sergi jafariZe, samoqalaqo procesi, iusticiis saxalxo komisariatis<br />

gamomcemloba, tfilisi, 1926, gv. 10;<br />

3. iqve, gv. 16;<br />

4. iqve, gv. 17;<br />

5. iqve, gv. 16;<br />

6. iqve, gv. 32;<br />

7. iqve, gv. 32;<br />

8. iqve, gv. 32;<br />

9. iqve, gv. 14;<br />

10. iqve, gv. 23;<br />

11. iqve, gv. 24;<br />

12. Ïðîô. Ãóðâè÷, Îñíîâû Ñîâåòñêîé êîíñòèòóöèè, èçä. 4-îå, ñò. 78-79;<br />

13. sergi jafariZe, samoqalaqo procesi, iusticiis saxalxo komisariatis<br />

gamomcemloba, tfilisi, 1926, gv. 66, 67;<br />

14. iqve, gv. 67, 68;<br />

15. iqve, gv. 68;<br />

16. iqve, gv. 142;<br />

17. iqve, gv. 143;<br />

18. iqve, gv. 144;<br />

19. iqve, gv. 144;<br />

20. iqve, gv. 145;<br />

21. iqve, gv. 145, 146;<br />

22. iqve, gv. 152;<br />

23. iqve, gv. 140;<br />

24. Ä. ß. Ìàëåèøèí, èñïîëíèòåüíîå ïðîèçâîäñòâî (ôóíêöèè ñóäà), 2-å<br />

èçäàíèå, ïåðåðàáîòàíîå è äîïîëíåíîå, îàî Èçäàòåëüñêèé äîì “Ãîðîäåö”,<br />

Ìîñêâà, 2005, ñ. 39;<br />

67


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

25. iqve, gv. 141;<br />

26. saqarTvelos ssr samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsi, gamomcemloba<br />

`saxelgami~, 1956;<br />

27. s. abramovi, samoqalaqo samarTlis procesi, wigni 5, saqarTvelos ssr<br />

saxelmwifo gamomcemloba, 1952, gv. 58;<br />

28. iqve, gv. 67;<br />

29. Âûñøèé ñóäåáíèé îðãàí ÑÑÑÐ, “Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà”, Ìîñêâà,<br />

1984, ñ. 14;<br />

30. s. abramovi, samoqalaqo samarTlis procesi, wigni 5, saqarTvelos<br />

ssr saxelmwifo gamomcemloba, 1952, gv. 57, 58;<br />

31. iqve, gv. 63;<br />

32. Âûñøèé ñóäåáíèé îðãàí ÑÑÑÐ, “Þðèäè÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà”, Ìîñêâà,<br />

1984, ñ. 12;<br />

33. iqve, gv. 15;<br />

34. b. a. liskoveci da g. v. Cugunovi, sasamarTlo gadawyvetilebaTa aRsruleba,<br />

saxalxo mosamarTlis biblioTeka, wigi 9, `saxelgami~, 1954,<br />

gv. 8, 9;<br />

35. iqve, gv. 39;<br />

36. iqve, gv. 14;<br />

37. iqve, gv. 44;<br />

38. s. abramovi, samoqalaqo samarTlis procesi, wigni 5, saqarTvelos<br />

ssr saxelmwifo gamomcemloba, 1952, gv. 213;<br />

39. iqve, gv. 214;<br />

40. b.a. liskoveci da g. v. Cugunovi, sasamarTlo gadawyvetilebaTa aRsruleba,<br />

saxalxo mosamarTlis biblioTeka, wigni 9, `saxelgami~, 1954,<br />

gv. 187;<br />

41. s. abramovi, samoqalaqo samarTlis procesi, wigni 5, saqarTvelos ssr<br />

saxelmwifo gamomcemloba, 1952, gv. 217;<br />

42. b.a. liskoveci da g. v. Cugunovi, sasamarTlo gadawyvetilebaTa aRsruleba,<br />

saxalxo mosamarTlis biblioTeka, wigni 9, `saxelgami~, 1954,<br />

gv. 170;<br />

43. s. abramovi, samoqalaqo samarTlis procesi, saxelmwifo gamomcemloba,<br />

1952, gv. 218;<br />

44. `saqarTvelos ssr umaRlesi sabWos uwyebebi~, 1964, #36, mux. 662;<br />

45. Àâòîðñêèé êîëëåêòèâ, Ñîâåòñêèé ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ, èçä.-âî “Þðèäè-<br />

÷åñêàÿ ëèòåðàòóðà”, Ìîñêâà, 1985, ñ. 42;<br />

46. rene daviTi, Tanamdroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, gamomcemloba<br />

ganaTleba, Tbilisi, 1993, gv. 187;<br />

47. iqve, gv. 189;<br />

48. Âàøèíñêèé Å. Â., æóðíàë, “Àðáèòðàæíûé è ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ”,<br />

èçäàòåëêàÿ ãðóïïà “Þðèñò”, 2003, ¹2, ñ. 12;<br />

49. À. Ñ. Áåçíàñþê, Õ.Ó. Ðóñòàìîâ, ”Ñóäåáíàÿ âëàñòü”, Ó÷åáíèê, èçä-âî<br />

þíèòè-äàíà, Ìîñêâà, 2002, ñ. 25;<br />

50. òàìæå. Ñ. 28;<br />

51. Âàøèíñêèé Å. Â., æóðíàë “Àðáèòðàæíûé è ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ”,<br />

èçäàòåëüêàÿ ãðóïïà “Þðèñò”, 2003, ¹2, ñ.12;<br />

68


52. Ä.Õ. Ñàèäóìîâ, Íàó÷íî-ïðàêòè÷åñêèé æóðíàë “Ñîâðåìåííîå ïðàâî”,<br />

èçä-âî íîâûé èíäåêñ, 2010, ¹10, c. 98;<br />

53. qarTuli sabWoTa enciklopedia tomi I, specialuri samecniero<br />

redaqcia, Tbilisi 1975 w. gv. 547;<br />

54. Ä.Õ. ñàèäóìîâ, Íàó÷íî-ïðàòè÷åñêèé æóðíàë “Ñîâðåìåííîå ïðàâî”,<br />

èçä-âî íîâèé èíäåêñ, 2010, ¹10, c. 98;<br />

55. qarTuli sabWoTa enciklopedia tomi I, specialuri samecniero<br />

redaqcia, Tbilisi 1975 w. gv. 547;<br />

56. Àâòîðñêèé êîëëåêòèâ, Ñîâåòñêèé ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ, èçä.-âî “Þðèäè÷åñêàÿ<br />

ëèòåðàòóðà”, Ìîñêâà, 1985, ñ. 438, 439;<br />

57. rene daviTi, Tanamdroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi,<br />

gamomcemloba ganaTleba, Tbilisi 1993 w. gv. 181;<br />

58. qarTuli sabWoTa enciklopedia tomi I, specialuri samecniero<br />

redaqcia, Tbilisi 1975 w. gv. 547;<br />

59. Àâòîðñêèé êîëëåêòèâ, Ñîâåòñêèé ãðàæäàíñêèé ïðîöåññ, èçä.-âî “Þðèäè÷åñêàÿ<br />

ëèòåðàòóðà”, Ìîñêâà, 1985, ñ. 489, 490;<br />

60. qarTuli sabWoTa enciklopedia tomi I, specialuri samecniero<br />

redaqcia, Tbilisi 1975 w. gv. 417;<br />

61. Ä. ß. Ìàëåèøèí, Èñïîëíèòåëüíîå ïðîèçâîäñòâî (ôóíêöèè ñóäà), 2-å<br />

èçäàíèå, ïåðåðàáîòàííîå è äîïîëíåíîå, ÎÀÎ Èçäàòåëüêèé äîì “Ãîðîäåö”,<br />

Ìîñêâà, 2005, ñ. 40,41;<br />

62. Â.À. Ãóðååâ, Â.Â. Ãóùèí, Èñïîëíèòåëüíîå ïðîèçâîäñòâî, èçä.-âî “Åêñìî”,<br />

Ìîñêâà, 2009, ñ. 42;<br />

63. iqve, gv. 43;<br />

64. s. abramovi, samoqalaqo samarTlis procesi, wigni 5, saqarTvelos ssr<br />

saxelmwifo gamomcemloba, 1952, gv. 56.<br />

69


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

ISSUES OF CIVIL<br />

PROCEEDINGS AND<br />

EXECUTION IN<br />

THE SOVIET GEORGIA<br />

ZURAB CHKONIA<br />

Doctoral C<strong>and</strong>idate, Technical University of Georgia<br />

After the Soviet annexation of Georgia, the Judicial system of the state<br />

became significantly dependant upon the executive authorities <strong>and</strong> their political<br />

wills. The Soviet legislation did not recognize the separation of state<br />

authorities into several branches. Therefore, during the Soviet era, the judicial<br />

body was not considered as an “authority” at all. The supervisory function<br />

of the prosecutor’s office over the judiciary, limited its independence<br />

<strong>and</strong> accordingly possibility of having fair trial was completely excluded. While<br />

considering the civil cases, the inquisitive nature of the court, prosecutor’s<br />

participation <strong>and</strong> his/her unrestricted role would disregard proceeding principles<br />

of disposition, adversity <strong>and</strong> others, that were reflected in substantial<br />

violation of the rights of the Parties.<br />

The law officially recognized the independence of judges <strong>and</strong> they were<br />

elected on the bases of elections, but in reality, it still failed to guarantee their<br />

independence. The elections were just a formality <strong>and</strong> at the same time, the<br />

potential c<strong>and</strong>idates were required to be the members of the Communist<br />

party, which automatically excluded the possibility of having objective <strong>and</strong><br />

independent judge, since the Party interest was the priority. Lack of qualified<br />

judges was one more negative side of the Soviet Judiciary.<br />

Besides the above mentioned, the negative side of the soviet system was<br />

the lack of possibility for the appeal.<br />

As for the execution proceedings, we should say that during the entire<br />

period of soviet time, in Georgia, as well as in entire Soviet Union, it was less<br />

effective.<br />

70


Besides all above mentioned, the civil case proceedings during the soviet time <strong>and</strong> the execution may not be<br />

evaluated only as negative. Along with other things, during this period, we have collected a very reach court<br />

practice. Also, a very positive thing was possibility of alternative dispute resolution through arbitrage, mediation<br />

<strong>and</strong> friendship courts. Although, similar to the judiciary, the above-mentioned systems were also extremely politicized.<br />

As the procedural <strong>and</strong> political meaning of the case were not differentiated.<br />

We believe that in modern times, in order to ensure the success of the civil case proceedings, the only successful<br />

way is not just reformation of the judiciary <strong>and</strong> procedural legislations, but also introducing the legislation that<br />

will allow <strong>and</strong> even prioritize the alternative dispute resolutions in civil case proceedings.<br />

71


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

vindikaciuri sarCeli,<br />

rogorc sanivTo<br />

uflebis dacvis<br />

samarTlebrivi saSualeba<br />

Ibi jus, ibi remedium _ sadac uflebaa, iqvea misi dacvis saSualebac<br />

laura miqava<br />

zugdidis raionuli sasamarTlos mosamarTle,<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis doqtoranti<br />

sakuTrebis uflebis dacva samarTlis arsebobisa da samarTlebrivi<br />

sistemis funqcionirebis erT-erTi umniSvnelovanesi<br />

qvakuTxedia. sakuTrebis ufleba adamianis<br />

fundamentur uflebaTa ricxvs ganekuTvneba, romlis gareSec<br />

SeuZlebelia demokratiuli saxelmwifos arseboba.<br />

saqarTvelos sakonstituco sasamarTlos erT-erT gadawyvetilebaSi<br />

vkiTxulobT: `sakuTreba aris instituti, romelic<br />

saxelmwifos ekonomikur safuZvels warmoadgens.<br />

sakuTrebis uflebis dacva ucxoa totalitaruli saxelmwifosaTvis,<br />

xolo demokratiuli, samarTlebrivi da socialuri<br />

saxelmwifosaTvis sasicocxlod aucilebelia<br />

erTi mxriv, sakuTrebis, rogorc institutis konstituciursamarTlebrivi<br />

garantireba, xolo meore mxriv _ mesakuTrisaTvis,<br />

rogorc subieqtisaTvis uflebis samarTlebrivi<br />

dacvis sakmarisi saSualebebis miniWeba, misi xel-<br />

Sewyobisa da uzrunvelyofis garantiebis Seqmna. sakuTrebis<br />

uflebis ignorireba gamoricxavs Tavisufali sabazro<br />

ekonomikis ganviTarebas mTlianad sazogadoebisa da mis<br />

calkeul wevrTa Rirseuli cxovrebis uzrunvelyofas da<br />

politikur, ekonomikur Tu socialur stabilurobas. de-<br />

72


mokratiuli, samarTlebrivi da socialuri saxelmwifos ekonomikuri siZliere swored<br />

sakuTrebis uflebis pativiscemasa da dacvas eyrdnoba.~ 1<br />

sakuTrebis ufleba warmoSobilia adamianis bunebidan, vinaidan igi individualuri<br />

survilebis ganviTarebis saSualebaa. sakuTreba fundamentur rols asrulebs ekonomikaSi<br />

imdenad, ramdenadac uzrunvelyofs qonebis mimoqcevas, mis moxmarebasa da eqspluatacias,<br />

simdidris wyaros. sakuTreba aris konkretuli gamoyeneba Tavisuflebisa<br />

romelic icavs adamianebis Tanasworobas sakuTrebaze Tavisuflad xelmisawvdomobis<br />

meSveobiT da aseve, icavs maT Rirsebas, qonebis gamoyenebisas pasuxismgeblobis gziT.<br />

sakuTreba sazogadoebrivi urTierTobebisa da ekonomikuri saqmianobis safuZvelia,<br />

misi dacva Tanabar SesaZleblobas iZleva, arapirdapir uzrunvelvyoT mTeli rigi fundamenturi<br />

uflebebis dacva (mrewvelobis Tavisufleba, socialuri da ekonomikuri<br />

urTierTobebis Tavisufleba, Tanasworoba, Rirseba, samarTali). 2<br />

bunebrivia, demokratiuli saxelmwifos arseboba praqtikulad, SeuZlebelia sakuTrebis<br />

uflebis dasacavad myari samarTlebrivi garantiebis Seqmnisa da maTi realurad<br />

uzrunvelyofis gareSe.<br />

rogorc zemoT aRiniSna, sakuTrebis ufleba waruvali da uzenaesi adamianuri Rirebulebaa,<br />

demokratiuli sazogadoebisa da samarTlebrivi saxelmwifos qvakuTxedia.<br />

Tumca, sakuTrebis uflebis ganxorcielebam ar unda daarRvios sxvaTa uflebebi, sakuTrebiT<br />

sargebloba imavdroulad unda emsaxurebodes saerTo keTildReobas, vinaidan<br />

sakuTreba adamianis yofierebis arsebiTi safuZvelia. aseve aRiniSna isic, rom<br />

sakuTrebis ufleba adamianis ZiriTad uflebaTa jgufs ganekuTvneba, xolo `ZiriTadi<br />

uflebebis dacva SeuZlebelia, Tuki, ar arsebobs uflebaTa saerTo wesrigi. es wesrigi<br />

adamianis organizmiviTaa da rac ufro janmrTelia igi, miT ufro garantirebulia<br />

aRniSnuli uflebebis dacva. sakuTrebis uflebis garantiebs sakuTrebiTi wesrigi<br />

qmnis. samoqalaqo brunvis wesrigi safuZvelia samoqalaqo uflebebis realizaciisaTvis.<br />

nebismieri uflebis dacva samarTlebrivi wesrigis sivrceSi unda jdebodes~. 3 saqarTveloSi<br />

sakuTrebis arsebobis da dacvis fundamentur garantias qmnis saqarTvelos<br />

konstitucia, romlis 21-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad, `sakuTreba da memkvidreobis<br />

ufleba aRiarebuli da uzrunvelyofilia. dauSvebelia sakuTrebis, misi SeZenis,<br />

gasxvisebis an memkvidreobiT miRebis sayovelTao uflebis gauqmeba.~ sakuTrebis ufleba<br />

aRiarebulia adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropuli<br />

konvenciis pirveli damatebiTi oqmiT, romlis pirveli muxlis Tanaxmad: `yovel fizikur<br />

da iuridiul pirs aqvs Tavisi sakuTrebiT Seuferxeblad sargeblobis ufleba...~<br />

2001 wlis 27 dekembers, saqarTvelos parlamentma 1950 wlis evropuli konvenciis pirveli<br />

damatebiTi oqmis ratificireba moaxdina, 4 riTac Tavisi iurisdiqciis farglebSi,<br />

sakuTar Tavze aiRo sakuTrebis uflebis dacvis uzrunvelyofis valdebuleba. swored<br />

saxelmwifos valdebuleba, uzrunvelyos sakuTrebis ufleba, moiTxovs Sesabamisi samarTlebrivi<br />

wesrigis, maT Soris, kerZosamarTlebrivi wesrigis Seqmnas. sakuTrebis<br />

uflebis sruli da efeqtiani dacvisaTvis aucilebelia adekvaturi, srulyofili da<br />

detalurad gawerili procedurebis arseboba, raTa mesakuTrem SeZlos qonebis kuTvnilebis<br />

marTlzomierebaze dava da am gziT uzrunvelyofil iqnes sakuTrebis insti-<br />

73


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

tutis xelSeuxebloba. yovelive es kanonmdebels avaldebulebs, Seqmnas materialur<br />

da procesualur normaTa iseTi sistema, romelic am institutis arsebobas eWvqveS ar<br />

daayenebs.<br />

samarTlebriv saxelmwifoSi yvelaze mniSvnelovania samarTlebrivi garantiebi sakuTrebis<br />

uflebebis dacvis sferoSi. Tavis mxriv, sakuTrebis uflebebis dacvis garantiebi<br />

gamoxatulebas poulobs kanonis calkeul normebSi, romlebic akontroleben<br />

sakuTrebasTan dakavSirebul uflebebs, adgenen misi ganxorcielebis wesebsa da dacvis<br />

saSualebebs. es normebi unda icavdes TiToeuli piris sakuTrebis uflebas, rac aseve,<br />

moicavs mesakuTris samarTlebriv SesaZleblobas, nebismieri sxva piris mxridan mis<br />

sakuTrebaSi ukanono Carevis SemTxvevaSi, sakuTrebis uflebis dasacavad sarCeliT<br />

warsdges sasamarTloSi. sainteresoa, evro sasamarTlos ganmarteba, sadac saubaria,<br />

rom `nebismieri RonisZieba, romelic ereva sakuTrebiT daubrkoleblad sargeblobis<br />

uflebis gamoyenebaSi, samarTlian wonasworobas unda amyarebdes sazogadoebis zogadi<br />

interesis moTxovnilebebsa da individis ZiriTadi uflebebis dacvis moTxovnebs<br />

Soris.~ 5 aqve unda aRiniSnos, rom demokratiul sazogadoebaSi sakuTrebis uflebis<br />

garanti kanonis uzenaesobaa, xolo kanonis uzenaesobis umaRlesi damcveli _ sasamar-<br />

Tlo. davis SemTxvevaSi, mxolod sasamarTlos gziT sakuTrebis dacvas SeuZlia uzrunvelyos<br />

am fundamenturi uflebis realizacia.<br />

sasamarTlos gziT sakuTrebis uflebis dacvis samoqalaqosamarTlebriv saSualebebs<br />

Soris erT-erT umniSvnelovanes da uZveles samarTlebriv meqanizms vindikaciuri<br />

sarCeli warmoadgens, romlis ZaliTac mesakuTre uflebamosilia sxvisi ukanono mflobelobidan<br />

gamoiTxovos nivTi (moaxdinos nivTis vindicireba). vindikaciuri sarCeli,<br />

rogorc sakuTrebis uflebis dacvis sanivTosamarTlebrivi saSualeba, uzrunvelyofs<br />

kanonis ZaliT sakuTrebis uflebis dacvas. vindikaciur sarCels mravali qveynis samar-<br />

Tali icnobs, Tavdapirvelad ki, igi Zveli romis civilur samarTalSi warmoiSva (rei<br />

vindicatio da actio negatoria). gaiusis 6 azriT _ sanivToa sarCeli (actio in rem), roca vacxadebT<br />

pretenzias sxeulebrivi nivTis kuTvnilebaze. nivTze sakuTrebis uflebis warmoSobisaTvis<br />

romis samarTlis mixedviT saWiro iyo nivTis gadacema _ "tradicio". adamianebs<br />

Soris nivTebis Taobaze warmoqmnili urTierTobebi sanivTo samarTliT wesrigdeboda,<br />

romliTac calkeul pirTa an pirTa jgufebisaTvis nivTebis kuTvnilebis forma da maTi<br />

sruli gankargvis dadgena xdeboda. Zveli romauli samarTlis mixedviT nivTze sakuTrebis<br />

uflebis (dominium) 7 safuZvelze, nivTis mimarT nivTis mesakuTres absoluturi<br />

samarTlebrivi pozicia hqonda. nivTze sakuTrebis uflebis Taobaze gamarTul sasamar-<br />

Tlo procesze (in rem) mesakuTres, nebismier mesame pirze, maT Soris, imave nivTze raime<br />

sxva uflebis mqoneze, gacilebiT myari samarTlebrivi mdgomareoba hqonda. amitom<br />

sakuTrebis uflebiT yovelgvari samarTlebrivi SezRudvis gareSe, nivTze piris abstraqtuli<br />

kuTvnileba (proprietas) sruli moculobiT igulisxmeboda. maSasadame, mxolod<br />

mesakuTres SeeZlo eTqva, rom nivTi mxolod mas ekuTvnoda (meum esse aio).<br />

romauli samarTlis mixedviT, `vindikaciur sarCelze ufleba mesakuTres eniWeboda<br />

im SemTxvevaSi, rodesac vinme TavisTan akavebda mesakuTris kuTvnil nivTs da ar ubrunebda<br />

mas. amdenad, pirs sakuTrebis uflebis srulad darRvevisas rei vindicatio<br />

74


eniWeboda. 8 `vindikaciuri sarCelis meSveobiT mflobel aramesakuTres edaveboda<br />

mesakuTre aramflobeli. TiToeuli modave mxareTagani acxadebda magistratis winaSe<br />

sakuTari mesakuTruli uflebebis Sesaxeb da Tavisi naTqvamis dasadastureblad joxs<br />

_ `viniktas~ daadebda sadavo nivTs. aqedan warmoiSva saxelwodeba – vindikacuri<br />

procesi, sadac mosarCeles awva mtkicebis tvirTi _ `onus propadi~. es ki imas niSnavda,<br />

rom mosarCeles unda emtkicebina, rom sadavo nivTi mas ekuTvnoda sakuTrebis uflebiT,<br />

xolo mopasuxe ar iyo valdebuli raime emtkicebina misi uflebis Sesaxeb. `iTvleboda,<br />

rom mopasuxis sasargeblod metyvelebda TviT nivTis flobis faqti. im SemTxvevaSi,<br />

Tu mosarCele ver SeZlebda Tavisi kanonieri uflebis damtkicebas, rom nivTi<br />

mas ekuTvnoda sakuTrebis uflebiT, mas sarCelze uars etyodnen. romis samoqalaqo<br />

samarTals Camoyalibebuli hqonda wesi: sadac me vipovni Cems nivTs, iq vavendicireb _<br />

vibruneb (Ubi meam rem invenio, ibi eam vindicio). Rei indicatio-s meSveobiT xdeboda mesakuTris<br />

uflebis dacva, romelsac misi nebis sawinaaRmdegod CamoarTves nivTis flobis ufleba.<br />

civilur mesakuTres SeeZlo vindikaciuri sarCelis wardgena im SemTxvevaSi, Tu<br />

moxdeboda mis sakuTrebaSi arsebuli nivTis flobis xelyofa. mosarCele sasarCelo<br />

moTxovnas im mopasuxes uyenebda, romelic uSualod flobda sadavo nivTs.<br />

rogorc zemoT aRiniSna, davis SemTxvevaSi, mopasuxes ukeTesi mdgomareoba hqonda,<br />

vinaidan swored mosarCeles awva mtkicebis tvirTi, rom sadavo nivTze sakuTrebis ufleba<br />

mxolod mas ekuTvnoda, amitom xSirad vindikaciur process win uswrebda ganxilva,<br />

Tu ramdenad marTlzomierad flobda nivTs mopasuxe. romauli samarTlis mixedviT,<br />

nivTze mflobelobis aRdgena sami aspeqtis gaTvaliswinebiT unda momxdariyo: 1. nivTis<br />

nayofisa da damatebiTi nawilebis daangariSeba; 2. im xarjebis dacva, rolmlebic nivTis<br />

mflobelma nivTis mimarT gaswia; 3. nivTisaTvis miyenebuli zianis an zaralis Sedegebi.<br />

samive aspeqtis Sinaarsze gavlenas axdenda mosamarTlis gadawyvetileba imis Taobaze,<br />

iyo Tu ara nivTis faqtobrivi mflobeli-mopasuxe keTilsindisieri an arakeTilsindisieri<br />

(possessio icesta, possesssio inuista (vitiosa)) SemZeni.<br />

romis samarTlis mixedviT, nivTi mesakuTres ubrundeboda nayofisa da namatis CaTvliT.<br />

mflobelis mier nivTis mimarT gaweuli xarjebi sami kriteriumiT fasdeboda: 1.<br />

aucilebeli xarjebi, romelTa gaweva gardauvali iyo nivTis Senaxvis mizniT; 2. sasargeblo<br />

xarjebi, romlebmac xeli Seuwyves nivTis gadidebas an gaumjobesebas; 3. TviTneburi<br />

an fuWi xarjebi, romelTa mizani ar iyo sameurneo efeqtis miReba da Sesabamisad,<br />

ar SeiZleboda maTi xarjebis safasurSi CaTvla. klasikur samarTalSi, keTilsindisieri<br />

mflobelis mier gaweuli saWiro da sasargeblo xarjebis anazRaureba nivTis mesakuTres<br />

evaleboda, Tu aseTi xarjebis gaweva davis sagnis (litis colntestatio) dadgenamde<br />

moxdeboda. keTilsindisieri mflobeli mxolod im zianis gamo agebda pasuxs, romelic<br />

nivTs misi braleuli qmedebis Sedegad miadga, Tumca, mxolod davis sagnis (litis colntestatio)<br />

dadgenamde da araviTar SemTxvevaSi, mis Semdgom. arakeTilsindisieri mflobeli ki,<br />

pasuxismgebeli iyo nebismier viTarebaSi. `nivTi mesakuTres ubrundeboda mflobelis<br />

keTilsindisierebis miuxedavad, vinaidan romis samoqalaqo samarTali idga SeuzRudavi<br />

vindikaciis poziciaze.~ 9 qarTul feodalur samarTalSic sapatio adgili hqonda daTmobili<br />

vindikacias. amasTan dakavSirebiT vaxtang meeqvsis samarTlis wignma Semogvinaxa<br />

75


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

Zveli qarTuli wesi _ `kaci Tavis saqonels icnobs, Suas wyalSi CaeWidebiso~ (158-e<br />

muxli).~ 10<br />

romanul-germanuli samarTlebrivi sistemis qveynebSi sakuTrebis uflebis dasacavad<br />

aseve, gamoiyeneba vindikaciuri sarCeli _ sasarCelo moTxovnis gziT mesakuTris<br />

mier sxvisi ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxovaze. imdenad, ramdenadac vindikaciur<br />

sarCels aqvs mizani daicvas mesakuTris interesi konkretuli obieqtis mimarT,<br />

romelic gamovida mesakuTris xelidan da ara raime kompensaciis micema nivTis dakargvis<br />

safasurad, is gankuTvnilia mesakuTris uflebis dasacavad individualurad gansazRvrul<br />

saqonelze an im sagnebze, romlebic SeiZleba iyvnen individualizebulni.<br />

es ar niSnavs, rom gansazRvrul situaciaSi vindikaciuri sarCelis wardgena ar SeiZleba<br />

damTavrdes mosarCelis mimarT saTanado anazRaurebis gadaxdiT. aseTi anazRaureba<br />

gaTvaliswinebulia germaniis samoqalaqo samarTalSi, kerZod, im SemTxvevaSi, rodesac<br />

sasamarTloSi saqmis aRZvris Semdeg, saqoneli daiRupa mflobeli-mopasuxis braliT<br />

(par. 989 gsk). 11<br />

romis samarTlis gavleniT, rei vindicatio-s iTvaliswinebs franguli samarTali.<br />

Tumca, aRniSnuli sarCelebi, safrangeTis samoqalaqo kodeqsis normaTa Sinaarsidan<br />

gamomdinare, eniWeboda, rogorc wesi, mxolod miwis nakveTis mesakuTres. 12 safrangeTSi<br />

wesebi vindikaciur sarCelze ar aris gaTvaliswinebuli samoqalaqo kodeqsiT, magram<br />

damuSavebulia doqtriniT da sasamarTlo praqtikiT. 13 aseTi SezRudva ar arsebobs<br />

germaniis samoqalaqo kodeqsSi, romelSic sakuTrebis uflebidan gamomdinare, moTxovnis<br />

uflebebi, maT Soris, nivTis ukanono mflobelobidan gamoTxovis Sesaxeb moTxovnebi<br />

SemuSavebulia mesame wignis meoTxe TavSi (par. 985-1007 gsk); italiis samoqalaqo<br />

kodeqsSi sakuTrebis uflebidan gamomdinare moTxovnis uflebebs daTmobili aqvs 948-<br />

949 muxlebi; kvebekis samoqalaqo kodeqsSi _ 929-e, 953-e muxlebi; hol<strong>and</strong>iis samoqalaqo<br />

kodeqsSi ki, 5:1 muxlis me-2 punqti.<br />

germaniis samoqalaqo kodeqsis mixedviT vindikaciuria sarCeli, rodesac qonebis<br />

aramflobeli mesakuTre sarCeliT iTxovs mflobeli aramesakuTris mier am qonebis<br />

dabrunebas (par. 985, 1004 gsk). germaniis samoqalaqo samarTalSi arsebobs prezumfcia,<br />

rom moZravi qonebis mflobeli iTvleba mis mesakuTred (par. 1006 gsk); safrangeTis<br />

samoqalaqo kodeqsis mixedviT (2279 fsk) `moZravi qonebis mflobeloba erTgvarovania<br />

masze uflebamosilebis~ (analogiurad aris mowesrigebuli es sakiTxi Sveicariis samoqalaqo<br />

kodeqsiT _ 930 Ssk). `mesakuTres, romelic axorcielebs vindikacias nivTze<br />

(saqonelze) SeuZlia mimarTos sxvadasxva xerxs, raTa gaaqarwylos miTiTebuli prezumfcia<br />

da mtkiceba imisa, rom mopasuxe aris am qonebis mflobeli. uwinares yovlisa, mesakuTres<br />

aqvs saSualeba amtkicos, rom mopasuxis mier ganxorcielebuli mflobeloba<br />

ar Seesabameba moTxovnebs, romlebsac iTvaliswinebs kanoni mflobelobis dacvaze, mopasuxem<br />

unda amtkicos kanonieri safuZvlis arseboba _ masze gacemuli sakuTrebis<br />

ufleba, miuxedavad imisa, rom es ewinaaRmdegeba prezumfcias _ dawesebuls mis sasargeblod<br />

da Tu is ver SeZlebs daamtkicos aRniSnulis arseboba, nivTi iqneba gamoTxovili,<br />

anu CamorTmeuli mosarCele-mesakuTris sasargeblod; mesakuTris interesebis<br />

dasacavad SeiZleba gamoyenebul iqnes sxva xerxic, kerZod, mas aqvs ufleba warmo-<br />

76


adginos mopasuxis mier mflobelobis ganxorcielebis arakeTilsindisieri xasiaTis<br />

mtkicebulebebi. am SemTxvevaSi zemoT naxsenebi prezumfcia ar aTavisuflebs mopasuxemflobels<br />

nivTze misi mflobelobis safuZvlebze miTiTebisagan, kerZod, man unda<br />

waradginos mtkicebuleba (aqti), ris safuZvelzec mas ergo es nivTi dabolos, mosarCele-mesakuTrem<br />

SeiZleba miuTiTos mtkicebulebaze, rom mopasuxem arakeTilsindisierad<br />

Caigdo xelSi nivTi. magaliTad: icoda, rom is iyo moparuli, dakarguli an<br />

sxvagvarad gasuli mesakuTris mflobelobidan, es debuleba, rogorc gamonaklisi saerTo<br />

prezumfciisagan (par. 1006) aRiarebulia agreTve, franguli sasamarTlo praqtikiT.<br />

vindikaciis pirobebSi mesakuTre valdebulia daamtkicos ara marto qurdobis<br />

faqti an nivTis dakargva (gaqroba) misi nebis gareSe, aramed nivTis SemZeni mopasuxemflobelis<br />

arakeTilsindisiereba. ganviTarebuli qveynebis samoqalaqo samarTali (par.<br />

932 gsk, 933 Ssk, 2-403 aSS, franguli sasamarTlo praqtika), romelic uzrunvlyofs<br />

keTilsindisieri SemZenis intersebis dacvas, iTvaliswinebs seriozul zRvars mesakuTris<br />

mier nivTis gamoTxovaze. saerTo principis Tanaxmad, nivTi SeiZleba iyos gamoTxovili<br />

mesakuTris mier mxolod arakeTilsindisieri mflobelisagan. 14 aseT mflobelad<br />

igulisxmeba pirovneba, romelic marTlsawinaaRmdegod daeufla nivTs, an icoda, rom<br />

iZens am nivTs arauflebamosili pirisagan (magaliTad, Semnaxvelisagan, romelic mar-<br />

TlsawinaaRmdegod daeufla aRniSnul nivTs _ par. 932 gsk). keTilsindisieri mflobelis<br />

uflebebi kanoniT daculia am nivTis aramflobeli mesakuTrisagan. keTilsindisierad<br />

iTvleba is mflobeli, romelic uxeSi daudevrobis gareSe moqmedebs, ar icis,<br />

rom nivTi (saqoneli) ar ekuTvnis mis gamsxvisebels (par. 932 gsk). gamonakliss warmoadgens<br />

mxolod SemTxveva, roca xdeba iseTi nivTis ukan dabruneba, romelic gamosulia<br />

mesakuTris mflobelobidan misi nebis gareSe. nivTis vindikaciis SemTxvevaSi, romelic<br />

SeZenil iqna sajaro bazrobaze (par. 932-935 gsk). 15 moZravi nivTi, keTilsindisierad<br />

SeZenili nebismieri pirisagan, maT Soris, mis gasxvisebaze arauflebamosilisaganac,<br />

ar SeiZleba gamoTxovil iqnes mesakuTris mier, is xdeba SemZenis sakuTreba. `piri, romelsac<br />

aqvs sakamaTo tituli, SeuZlia gadasces srulfasovani tituli keTilsindisier<br />

SemZens anazRaurebad sawyisebze~ (2-403 aSS). aseTi pozicia ganapirobebs saxelmwifos<br />

miswrafebas gaamartivos samoqalaqo brunva, gamoricxos SemZenis mier yvela SemTxvevaSi,<br />

Semowmeba gamsxviseblis uflebamosilebisa, rac xels uSlis samoqalaqo brunvis<br />

ganviTarebas. miwasTan dakavSirebuli saqmianoba eqvemdebareba specialur gaformebas,<br />

sadac ufro advilia gamsxviseblis uflebis dadgena. saerTo wesidan keTilsindisieri<br />

SemZenis dasacavad keTdeba gamonaklisi imasTan dakavSirebiT, Tu ra pirobebSi dakarga<br />

mesakuTrem qoneba, pirveli gamonaklisi aris nivTis dakargva mesakuTris nebis gareSe.<br />

safrangeTis samoqalaqo kodeqsis Tanaxmad, qurdobis an sxva gziT nivTis dakargvisas<br />

mesakuTres aqvs ufleba mosTxovos nivTi keTilsindisier mflobels sami wlis vadaSi<br />

dRidan dakargvisa an qurdobisa (2279 fsk), germaniis samoqalaqo kodeqsis mixedviT,<br />

mesakuTre uflebamosilia mosTxovos keTilsindisier SemZens praqtikulad, yvela<br />

saqonlis dabruneba, romelic misi nebis gareSea gasuli misi mflobelobidan. meore<br />

gamonaklisi exeba saqonlis vindikacias, romelic SeZenilia sajaro vaWrobis dros<br />

(auqcionze). germaniis samoqalaqo kodeqsis Tanaxmad, aseT SemTxvevaSi, ar aris daSve-<br />

77


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

buli nivTis gamoTxova mesakuTris mier (par. 935 gsk). franguli samarTliT vindikacia<br />

SeiZleba nivTis keTilsindisieri SemZenisagan, magram im pirobiT rom mas gadaecema<br />

fuladi anazRaureba, rac man gadaixada am nivTze (2280 fsk). amavdroulad mesakuTre<br />

uflebamosilia moiTxovos misi saqonlis ara marto dabruneba, aramed nivTis nayofi<br />

da Semosavalic. arakeTilsindisieri mflobeli valdebulia gadasces yvela nayofi da<br />

Semosavali, romelic miRebuli aqvs qonebis gamoyenebis dros, keTilsindisieri<br />

mflobeli ki, valdebulia gadasces is nayofi da Semosavali, romelic miRebulia im<br />

droidan, roca man gaigo arakanonier mflobelobaze an sarCelis wardgenis mere. Tu<br />

es saqoneli mas aqvs SeZenili anazRaurebis gareSe, maSin is valdebulia nayofi da Semosavali<br />

gadasces usafuZvlo gamdidrebis wesiT (par. 987-988, 990 gsk). garda valdebulebisa,<br />

daubrunos nayofi da Semosavali, mflobeli valdebulia aunazRauros mesakuTres<br />

dakarguli sargebeli (par. 987 gsk). Tanaxmad kvebekis samoqalaqo kodeqsisa,<br />

nayofsa da Semosavals ubrunebs mxolod keTilsindisieri mflobeli im droidan, roca<br />

misi mflobeloba gaxda arakeTilsindisieri. mflobels, visganac vindicirebulia (gamoTxovilia)<br />

nivTi, aqvs ufleba aunazRauron aucilebeli xarjebi mis Senaxvaze. rogorc<br />

keTilsindisier, ise arakeTilsindisier mflobels aqvs ufleba Sesabamisi anaz-<br />

Raurebis: safrangeTSi _ mTeli mflobelobis dros (1381 fsk), germaniaSi _ sasamarTloSi<br />

sarCelis aRZvramde (par. 994 gsk), Sveicariis samoqalaqo kodeqsiT, mxolod ke-<br />

Tilsindisier mflobels aqvs ufleba xarjebis anazRaurebaze da rogorc germanul<br />

samarTalSi _ aqvs ufleba iqonios nivTi im dromde, vidre meore mxare ar aanazRaurebs<br />

xarjebs (939-940 Ssk, par. 1000 gsk). mflobels aseve, aqvs ufleba moiTxovos xarjebis<br />

anazRaureba, romelic man gaswia saqonlis gaumjobesebaze im dromde, roca misTvis<br />

cnobili gaxda samarTlebrivi safuZvlis gareSe, mflobelobis Sesaxeb. safrangeTSi,<br />

SveicariaSi, germaniaSi aseT xarjebs uwodeben sasargeblo xarjebs (1381 fsk, 939 Ssk).<br />

Tanaxmad, germaniis samoqalaqo kodeqsisa, isini ganisazRvrebian, rogorc mflobelis<br />

xarjebi, ris gamoc gaizarda saqonlis Rirebuleba (par. 996 gsk). 16 aRniSnulidan gamomdinare,<br />

vindikaciuri sarCelis pirobebSi mesakuTrisa da nivTis mflobels Soris<br />

urTierTobebi moicavs Semdegi saxis urTierTmavaldebulebel moTxovnebs: ‘roca mesakuTres<br />

SeuZlia mosTxovos mflobels nivTis gadacema; roca mesakuTres aqvs ufleba<br />

mosTxovos zaralis anazRaureba nivTis gauaresebis an ganadgurebasTan dakavSirebiT;<br />

mesakuTres SeuZlia mosTxovos Semosavlebis dabruneba, miRebuli mflobelis mier<br />

nivTis gamoyenebis Sedegad; roca mesakuTre piriqiT, valdebulia aunazRauros mflobels<br />

xarjebi, romlebic dakavSirebulia nivTis SenaxvasTan (e. w. `saWiro xarjebi~). 17<br />

naTelia, rom vindikaciuri sarCelis arsi sakuTrebis absoluturi bunebidan momdinareobs.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 170-e muxlis Tanaxmad, mesakuTres SeuZlia<br />

kanonismieri an sxvagvari, kerZod, saxelSekrulebo SeboWvis farglebSi Tavisuflad<br />

flobdes da sargeblobdes qonebiT (nivTiT), ar dauSvas sxva pirTa mier am qonebiT<br />

sargebloba, gankargos igi. amave muxlis me-3 nawilis, agreTve ssk 158-e muxlis Sesabamisad,<br />

mesakuTres ufleba aqvs ar flobdes an ar sargeblobdes kuTvnili nivTiT.<br />

amdenad, mesakuTres aqvs sakuTari nivTis Tavisufali flobisa da sargeblobis ufleba,<br />

Tu ar arsebobs sargeblobis aucilebeli socialuri interesi. es ki, gulisxmobs<br />

78


mesakuTris Tavisuflebas, nebismier dros daeuflos kuTvnil nivTs an isargeblos am<br />

nivTiT, maT Soris, gamoiTxovos kuTvnili nivTi sxva piris ukanono mflobelobidan.<br />

ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxovis ufleba mesakuTris prerogativaa da mas<br />

SeuZlia nivTis mflobels mosTxovos nivTis dabruneba sasamarTloSi sarCelis Setanis<br />

gziT. yovel konkretul SemTxvevaSi, vindikaciuri sarCelis aRZvris safuZveli vlindeba<br />

ukanono mflobelobaSi arsebuli qonebis gamoTxovaSi _ ukanono, anu samarTlebrivi<br />

safuZvlis gareSe, mesakuTris nebis sawinaaRmdegod arsebuli qonebis mopasuxis<br />

mflobelobidan gamoTxovaSi. maSasadame, gansaxilveli sarCeli miznad isaxavs<br />

arauflebamosil pirTagan nivTis gamoTxovas da mis gadacemas uflebamosili pirisaTvis.<br />

aRniSnul urTierTobas awesrigebs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 172-e muxlis<br />

pirveli nawili, kerZod, `mesakuTres SeuZlia mflobels mosTxovos nivTis ukan dabruneba,<br />

garda im SemTxevebisa, roca mflobels hqonda am nivTis flobis ufleba~. mflobelis<br />

mimarT mesakuTres wardgenili unda hqondes dasabuTebuli pretenzia, amisaTvis<br />

vindikaciuri sarCeli unda akmayofilebdes ssk 172-e muxlis pirveli nawilis Semadgenel<br />

sam elements:<br />

1. mosarCele unda iyos nivTis mesakuTre;<br />

2. mopasuxe unda iyos nivTis mflobeli;<br />

3. mopasuxes ar unda hqondes am nivTis flobis ufleba (normis aRwerilobiTi nawilis<br />

e.w. negatiuri, uaryofiTi Semadgeneli elementi).<br />

mxolod mas Semdeg, rodesac mosamarTle am samive winapirobis (normis aRwerilobiTi<br />

nawilis Semadgeneli elementebis) arsebobas daadgens, SeuZlia ganawesos samarTlebrivi<br />

Sedegi: mosarCelis sasargeblod mopasuxisaTvis ukanono mflobelobidan nivTis<br />

gamoTxovis dakisreba. 18<br />

rogorc zemoT aRiniSna, vindikaciuri sarCelis dakmayofilebis pirveli pirobaa,<br />

rom mosarCele unda iyos nivTis mesakuTre. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 172-e<br />

muxlis 1-li nawilis normiT dadgenili moTxovnis ufleba ekuTvnis, rogorc moZravi,<br />

ise uZravi nivTis mesakuTres. nivTis ukanono mflobelobidan gamoTxova aseve, SeuZlia<br />

erT-erT TanamesakuTresac, Tu adgili aqvs saerTo sakuTrebaSi arsebul nivTze ukanono<br />

mflobelobis ganxorcielebas. am SemTxvevaSi, TanamesakuTrem nivTi unda gamoiTxovos<br />

mxolod mTlianad, yvela TanamesakuTris sasargeblod da ara mxolod Tavisi<br />

wilis farglebSi (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 173-e muxlis 1-li nawilis me-3<br />

winadadeba). vindikaciaze uflebis subieqtia mesakuTre (mosarCele), xolo valdebulebis<br />

subieqtia aramarTlzomieri mflobeli (mopasuxe), romelic faqtobrivad flobs<br />

sadavo nivTs moTxovnis wardgenis momentisaTvis. `vindikaciis viTarebaSi mesakuTres<br />

SerCenili aqvs mxolod nivTze sakuTrebis ufleba, romelic TavisTavad aramaterialuri<br />

uflebaa da vis xelSic ar unda iyos sakuTrebis obieqti, mesakuTres es ufleba ar<br />

waerTmeva. vindicirebis wesi mTlianad damokidebulia, Tu ra gziTaa gamosuli mesakuTris<br />

xelidan sakuTrebis obieqti~, 19 iyo Tu ara nivTis mflobeli am nivTis keTilsindisieri<br />

SemZeni. kanonmdebloba mesakuTrisa da keTilsindisieri SemZenis interesTa<br />

konfliqtis sakiTxs gansxvavebulad awesrigebs moZravi da uZravi qonebis brunvis<br />

SemTxvevaSi. Tu pirvel SemTxvevaSi, wina planze dgas qonebis mesakuTris interesebi,<br />

79


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

meore SemTxvevaSi, prioriteti eZleva keTilsindisieri SemZenis interesebs. uZrav<br />

qonebaze sakuTrebis warmoSobisaTvis `aucilebelia garigebis werilobiTi formiT<br />

dadeba da SemZenze am garigebiT gansazRvruli sakuTrebis uflebis registracia sajaro<br />

reestrSi~ (ssk 183-e muxli). `uZravi qonebis SeZenis es wesi ganapirobebs keTilsindisieri<br />

SemZenis interesebis dacvis mowesrigebas. samoqalaqo kodeqsis 185-e muxlSi<br />

aRniSnulia: `SemZenis interesebidan gamomdinare, gamsxvisebeli iTvleba mesakuTred,<br />

Tu igi aseTad aris registrirebuli sajaro reestrSi, garda im SemTxvevebisa, roca<br />

SemZenma icoda, rom gamsxvisebeli ar iyo mesakuTre~. keTilsindisieri SemZenis aseTi<br />

uflebrivi mdgomareoba gamowveulia sajaro reestris specifikuri daniSnulebiT<br />

samoqalaqo brunvis meqanizmSi. `uZravi nivTis gamsxviseblis mesakuTred miCnevisaTvis<br />

SemZenisaTvis sakmaris safuZvelia, rom gamsxvisebeli mesakuTred registrirebuli<br />

iyos sajaro reestrSi. Tumca, am wesidan gamonaklisi dadgenilia amave normiT. es is<br />

SemTxvevaa, rodesac SemZenma icis, rom sajaro reestrSi registrirebuli gamsxvisebeli<br />

ar aris mesakuTre. amdenad, aRniSnuli normiT dawesebuli SemZenis keTilsindisierebis<br />

dadgenisaTvis, sakmarisi ar aris mxolod sajaro reestris monacemebis gaTvaliswineba,<br />

vinaidan mocemul SemTxvevaSi, arsebiTi sakiTxia mesakuTris vinaobisadmi SemZenis<br />

subieqturi damokidebuleba (icoda Tu ar icoda). Sesabamisad, SemZenis interesebis<br />

dacvis maregulirebeli normis gamoyenebisas unda Semowmdes rogorc sajaro reestris<br />

monacemebi, aseve utyuarad unda dadgindes, rom SemZenma ar icoda qonebis sxva<br />

mesakuTris Taobaze.~ 20 sxva SemTxvevaSi reestris monacemebs kanonmdebeli apriorulad<br />

utyuarobisa da sisrulis niSniT naTlavs. samoqalaqo kodeqsis 312-e muxliT: `1. reestris<br />

monacemebis mimarT moqmedebs utyuarobisa da sisrulis prezumfcia e.i. reestris<br />

Canawerebi iTvleba sworad, vidre ar damtkicdeba maTi uzustoba. 2. im piris<br />

sasargeblod, romelic garigebis safuZvelze sxva pirisagan iZens romelime uflebas<br />

da es ufleba gamsxviseblis saxelze iyo reestrSi registrirebuli, reestris Canaweri<br />

iTvleba sworad, garda im SemTxvevebisa, roca am Canaweris sawinaaRmdegod Setanilia<br />

saCivari, an SemZenma icoda, rom Canaweri uzustoa~. amgvarad, roca saqme exeba uZravi<br />

qonebis SeZenas, aq sajaro reestris (uflebis registraciis faqtis) s<strong>and</strong>oobis prezumfcia<br />

gvaqvs saxeze, romelic warmoadgens samoqalaqo brunvis garants da emsaxureba<br />

brunvis monawilis interesebis uzrunvelyofas da dacvas. aRniSnuli principis safuZvelze,<br />

obieqturad arsebuli faqti _ sajaro reestrSi uflebis registracia, icavs<br />

ndobisa da keTilsindisierebis princips sajaro reestrSi registraciaunarian uflebebis<br />

gankargvis dros da misi sisworis prezumfcia exeba rogorc adrindeli mesakuTris,<br />

aseve, axali SemZenis uflebebs. …mag.: a-m sarCeli aRZra sasamarTloSi b-s mimarT<br />

da moiTxova ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxova im safuZvliT, rom sadavo qoneba<br />

warmoadgenda mis sakuTrebas, rac dasturdeboda g-sTan dadebuli yidva-gayidvis<br />

xelSekrulebiT, xolo `b~ aRniSnul qonebas flobda ukanonod. b-m sarCeli ar cno,<br />

vinaidan igi sadavo qonebas flobda d-sTan dadebuli qiravnobis xelSekrulebis safuZvelze.<br />

sasamarTlom dadgenilad miiCnia, rom sadavo qonebis mesakuTre iyo `a~, vinaidan<br />

misi sakuTrebis ufleba uZrav qonebaze dasturdeboda sajaro reestris monacemebiT,<br />

xolo `b~ ki, flobda qonebas, magram ar gaaCnda misi flobis ufleba, vinaidan man qirav-<br />

80


nobis xelSekruleba dado d-sTan, romelic ar warmoadgenda aRniSnuli qonebis mesakuTres.<br />

sasamarTlom sruliad samarTlianad b-s daakisra sadavo farTobis gamonTavisuflebis<br />

movaleoba. dasaxelebuli normebidan naTlad Cans, rom uZravi nivTis<br />

keTilsindisieri SeZena am qonebaze sakuTrebis SeZenis TaviseburebiTaa ganpirobebuli.<br />

uZravi qonebis SeZenisas dapirispirebul mxareebs Soris dgas, uxeSad rom vTqvaT,<br />

`arbitri~, romelic pasuximgeblobis ZiriTad tvirTs Tavis Tavze iRebs. es `arbitri~<br />

sajaro reestria, romlis wyalobiTaa, rom keTilsindisiereba imarjvebs sakuTrebaze. 21<br />

Tumca, iuridiul literaturaSi gamoTqmuli mosazrebis Tanaxmad, `is garemoeba, rom<br />

myidveli SeiZleba aRmoCndes keTilsindisieri SemZenis rolSi, romlis mimarTac<br />

kanonmdebeli ar uSvebs vindikacias, ar unda uSlides mesakuTres xels, waradginos<br />

sarCeli baTili (arara) garigebis Sedegebidan gamomdinare,~ 22 arara garigebebi samar-<br />

Tlebriv Sedegebs ar warmoSobs da Sesabamisad, realurad ar moxdeba amgvari nasyidobis<br />

dros sakuTrebis uflebis gadacema myidvelze, anu aseT SemTxvevebSi, myidvelis<br />

keTilsindisiereba damabrkolebeli garemoeba ar unda iyos titulovani mesakuTrisaTvis.<br />

kanonmdeblis aseTi midgoma o. skvorcovis azriT, ganixileba, rogorc xarvezi<br />

vindikaciis maregulirebel normebSi, kerZod, igi aRniSnavs, rom `xarvezebs vindikaciis<br />

wesis konstruirebaSi Tanamedrove civilur modelSi iuridiulad mivyavarT sakuTrebis<br />

uflebis usafuZvlo SeZenis legitimaciisaken, iseT xarvezian faqtebze dayrdnobiT,<br />

rogoricaa baTili garigebebi.~ 23<br />

Cvens mier motanil normebSi erTmaneTis pirispir dganan mesakuTre da keTilsindisieri<br />

SemZeni. rogorc ukve iTqva, maTi mdgomareoba arsebiTad gansxavebulia moZravi<br />

da uZravi nivTebis SeZenisas. samoqalaqo kodeqsis 186-e muxlidan gamomdinare, moZrav<br />

qonebaze sakuTrebis SeZena xdeba misi gadacemiT. aq iseTi sinamdvile yalibdeba, rodesac<br />

erTmaneTis pirispir dganan nivTis mesakuTre da misi SemZeni. maT Soris ar dgas<br />

araviTari sxva iseTi piri, romelic uxeSad rom vTqvaT, TavisTavze aiRebda raime pasuxismgeblobas.<br />

nivTis SemZenis bed-iRbali mTlianadaa damokidebuli gamsxviseblis<br />

samarTlebriv mdgomareobaze da sakuTar windaxedulobaze. ar aRmoCndeba gamsxvisebeli<br />

mesakuTre _ SemZenis keTilsindisiereba ver gaxdeba yovelTvis misi uflebis dacvis<br />

iaraRi. umeteswilad, aq sakuTreba imarjvebs keTilsindisierebaze da amis gamo<br />

orTabrZola mesakuTris sasargeblod mTavrdeba. aseve, samoqalaqo brunvis mniSvnelovani<br />

Taviseburebaa, rom yoveli mxare im tvirTis matarebeli SeiZleba iyos, romlis<br />

zidvac mas SeuZlia. roca mtkicdeba, rom igi uZluria zidos es tvirTi, pasuxismgeblobis<br />

sakiTxic ixsneba. 24 sanivTo samarTalSi moqmedebs principi _ ,,nemo plus iuris ad alium<br />

transferrepotest quam ipsehabet”, rac niSnavs, rom aravis SeuZlia imaze ukeTesi ufleba gadasces<br />

sxvas nivTze, rac TviTon mas aqvs. amis Sedegia, rom Tu `a~ usasyidlod gadascems `b~-s<br />

nivTs, romlis mesakuTre aris ara TviTon, aramed `g~, `d~ ver gaxdeba am nivTis mesakuTre.<br />

Tu d dauflebulia aRniSnul nivTs, `g~-s SeuZlia, aRZras sarCeli `d~-s mimarT<br />

da gamoiTxovos igi. erTaderTi ufleba, rac `d~-s kanoniT aqvs, aris ufleba, aRZras<br />

sarCeli `a~-s mimarT miyenebuli zianis gamo (meoradi moTxovnis ufleba). sanivTo samarTlis<br />

xisti wesebis mixedviT, mniSvneloba ara aqvs d-m icoda Tu ara, rom g iyo<br />

misTvis gadacemuli nivTis mesakuTre da ara `a~. sagulisxmoa, rom moZravi nivTis mflo-<br />

81


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

belis SemTxvevaSi, SesaZeni uflebis namdvilobis da aqedan gamomdinare, s<strong>and</strong>oobis<br />

varaudi gvaqvs saxeze. es kargad Cans samoqalaqo kodeqsis 158-e muxliT; dadgenilia:<br />

`1. ivaraudeba, rom nivTis mflobeli aris misi mesakuTre. 2. es wesi ar moqmedebs im<br />

SemTxvevaSi, roca nivTze sakuTrebiTi urTierTobis xasiaTi vlindeba sajaro<br />

reestridan. sakuTrebis prezumfcia ar gamoiyeneba arc Zveli mflobelis mimarT, Tu<br />

man es nivTi dakarga, mopares an sxvagvarad gavida igi misi mflobelobidan. sakuTrebis<br />

prezumfcia moqmedebs Zveli mflobelis sasargeblod mxolod misi mflobelobis<br />

periodSi.~ 25<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis danawesebidan gamomdinare, aseve sayuradReboa,<br />

namdvili mesakuTris mflobelobidan moZravi nivTis gamosvlis nebiTi momentis gansaz-<br />

Rvra, anu Tu keTilsindisieri SemZenis mier SeZenili moZravi nivTi mesakuTris mflobelobidan<br />

gamovida misi nebis gareSe, e. i. mopares, dakarga da a. S. maSin keTilsindisierebis<br />

miuxedavad, mesame piri ver gaxdeba misi mesakuTre da igi valdebulia, nivTi<br />

daubrunos namdvil mesakuTres 26 . Tumca, aseT SemTxvevaSi dgeba restituciis sakiTxi.<br />

sk-is 187-e muxlis 1-li nawilis Tanaxmad, SemZeni xdeba moZravi nivTis mesakuTre maSinac,<br />

roca gamsxvisebeli ar iyo uflebamosili piri (nivTis mesakuTre), magram SemZeni<br />

am faqtis mimarT keTilsindisieria. piri keTilsindisieria maSin, roca man ar icoda da<br />

arc movale iyo, scodnoda is garemoeba, rom gamsxvisebeli ar aris mesakuTre (sk-is<br />

187-e muxlis I nawilis me-2 winadadeba), magram yovelTvis, roca saeWvo xdeba gamsxviseblis<br />

uflebamosilebis sakiTxi, sakuTrebis SeZena ar miiCneva keTilsindisierad. aseT<br />

SemTxvevaSi dagvexmareba sk-is 158-e muxliT gaTvaliswinebuli mesakuTred yofnis prezumfcia,<br />

romlis mixedviT, ivaraudeba, rom wina mflobeli misi flobis periodSi iyo<br />

mesakuTre. urTierTsawinaaRmdego prezumfciaTa konfliqtis SemTxvevaSi, sayurad-<br />

Reboa, sk-is 158-e muxlis me-2 nawilis me-2 winadadeba: sakuTrebis prezumfcia axl<strong>and</strong>eli<br />

mflobelis sasargeblod ar gamoiyeneba Zveli mflobelis mimarT, Tu man es nivTi<br />

dakarga an mopares. es debuleba zemoT aRniSnul sk-187-e muxlis me-2 nawils exmaureba.<br />

amiT navaraudevia uflebamosili piris sakuTreba misi mflobelobis periodSi, radgan<br />

Tu dadgenilia qurdobis faqti, gamoiricxeba Semdgom periodSi sakuTrebis keTilsindisieri<br />

SeZena da arc erT amJamindel mflobels ar SeuZlia daeyrdnos sk-158-e<br />

muxlis I nawiliT gaTvaliswinebul prezumfcias. 27 `umetesoba samarTlis sistemebSi<br />

zemoT aRniSnuli SeuTavseblobis gadaWra xdeba amgvarad: xelSesaxebi sagnebis SemTxvevaSi<br />

mxare, romelic keTilsindisierad SeiZens nivTs _ gaxdeba nivTis kanonieri mesakuTre,<br />

xolo Tavdapirveli mesakuTre kargavs sakuTrebis uflebas da rCeba arakeTilsindisieri<br />

gamyidvelis winaaRmdeg zianis anazRaurebis moTxovnis amara. magaliTad,<br />

b-m iqirava velosipedi Tavisi axlo megobari a-sgan, raTa gaiseirnos, magram dRis bolos<br />

man es velosipedi mihyida `c~-s, rom iSovos cota fuli da iyidos ludi, radgan mas<br />

Zalian moswyurda mTeli dRe velosipedze seirnobis Semdeg. Tu `c~ keTilsindisierad<br />

moqmedebs, maSin is gaxdeba velosipedis mesakuTre da igi valdebuli ar iqneba daubrunos<br />

velosipedi `a~-s. `a~-s ki, rCeba erTaderTi SesaZlebloba, rom ziani ainazRauros<br />

`b~-sgan, romelmac daarRvia Tavisi valdebuleba `a~-s mimarT _ dRis bolos daebru-<br />

82


nebina misTvis velosipedi, amasTan, mTlianad daxarja fuli, rac velosipedis gayidviT<br />

moipova, riTac `a~ ugergilo moTxovnis uflebis amara datova.~ 28<br />

vindikaciuri sarCelis dakmayofilebis meore aucilebel pirobas warmoadgens, rom<br />

mopasuxe unda iyos nivTis mflobeli. aRniSnuli TavisTavad gamomdinareobs moTxovnis<br />

arsidan, vinaidan sasarCelo moTxovna exeba nivTis mflobelobidan gamoTxovas, magram<br />

aqve aRsaniSnavia, rom mflobeloba ar unda iyos kanonieri, vinaidan ssk 172-e muxlis<br />

pirveli nawili mxolod im SemTxvevaSi iZleva mflobelobidan nivTis gamoTxovis<br />

SesaZleblobas, Tu mflobeloba arakanonieria, mflobeli arakeTilsindisieria, Sesabamisad,<br />

keTilsindisier mflobels ar SeiZleba CamoerTvas nivTi. mflobeloba wydeba<br />

mxolod maSin, `Tu mesakuTre mflobels wauyenebs dasabuTebul pretenzias~ (sk-168-e<br />

muxli).<br />

`keTilsindisieri mflobelis cneba mocemulia sk-is 159-e muxlSi: keTilsindisieria<br />

mflobeli, romelic nivTs marTlzomierad flobs, an romelic uflebamosil pirad<br />

SeiZleba iqnes miCneuli saqmian urTierTobebSi, saWiro gulmodgine Semowmebis safuZvelze.<br />

unda aRiniSnos, rom uflebamosili mflobeli ar warmoadgens keTilsindisieri<br />

mflobelis qvesaxeobas, aramed sruliad sxvas, mis sapirispiros: erTmaneTisgan unda<br />

ganvasxvaoT mflobeli, romelsac faqtobrivad aqvs mflobelobis ufleba (Sead. sk<br />

172-e muxlis pirveli nawilis bolo winadadeba) da mflobeli, romelsac ara aqvs<br />

mflobelobis ufleba, magram saqmian urTierTobebSi saWiro gulmodgine arabraleuli<br />

(bralis xarisxi gamomdinareobs sk-is 395-e da 326-e muxlebidan) Semowmebis safuZvelze,<br />

SeiZleba uflebamosil pirad iqnes miCneuli. mxolod am ukanasknels Seesabameba ke-<br />

Tilsindisierebis cneba. sasurvelia, rom 159-e muxlis cnebis amgvari ganmartebis gziT,<br />

erTmaneTisagan gaimijnos uflebamosili da keTilsindisieri mflobelebi~. 29<br />

uZrav nivTebTan mimarTebiT sakiTxi martivad wydeba, vinaidan sakuTrebis ufleba<br />

sajaro reestridan dasturdeba, xolo rac Seexeba moZrav nivTebs, am SemTxvevaSi sasamarTlom<br />

unda gaiTvaliswinos iseTi mniSvnelovani garemoebebi, rogoricaa mewarmis<br />

gulisxmiereba, sakuTrebis uflebis gadacemis momenti da a.S. magaliTad, `a~-m sarCeli<br />

aRZra sasamarTloSi `b~-s mimarT da moiTxova ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxova<br />

Semdegi safuZvlebidan gamomdinare: `a~-m zepiri garigebis Sedegad avtomanqana gadasca<br />

`g~-s, im pirobiT, rom `g~ avtomanqanas gadaiformebda mxolod Rirebulebis gadaxdis<br />

Semdeg. `g~-m isargebla avtomanqanis saregistracio mowmobiT da notariusTan SeTanxmebis<br />

gziT, avtomanqana daagirava `b~-sTan 8000 aSS dolaris sesxis uzrunvelsayofad<br />

da miimala. samoqalaqo kodeqsis 186-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad‚ moZrav niv-<br />

Tebze sakuTrebis gadasacemad aucilebelia‚ rom mesakuTrem namdvili uflebis safuZvelze<br />

gadasces SemZens nivTi. amrigad‚ moZrav nivTze sakuTrebis gadacemisavTis aucilebelia<br />

ori winapirobis arseboba _ namdvili ufleba (am konkretul SemTxvevaSi nasyidobis<br />

xelSekrulebidan warmoSobili ufleba myidvelisa moiTxovos nivTis gadacema)<br />

da nivTis faqtobrivi gadacema (am SemTxvevaSi avtomanqanis gadacema myidvelze). samoqalaqo<br />

kodeqsis 188-e muxlis pirveli nawilis, pirveli winadadebis Tanaxmad, Tu gamsxvisebelma<br />

pirobad daTqva sakuTrebis gadasvla SemZenze mxolod nivTis safasuris<br />

83


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

gadaxdis Semdeg, SemZenze gadacemuli nivTi safasuris srulad gadaxdamde, gamsxviseblis<br />

sakuTrebaa. miuxedavad, `a~-sa da `b~-s Soris dadebuli nasyidobis xelSekrulebisa‚<br />

`a~ darCa avtomanqanis mesakuTred da sakuTrebis ufleba avtomanqanaze `b~sTvis<br />

ar gadaucia. amitom rogorc mesakuTres‚ mas SeuZlia samoqalaqo kodeqsis 172-e<br />

muxlis pirveli nawilis Sesabamisad‚ moiTxovos sxvisi ukanono mflobelobidan avtomanqanis<br />

gamoTxova. 30<br />

aRsaniSnavia isic, rom `samoqalaqo brunvis monawileebs yovelTvis ar SeuZliaT,<br />

namdvili uflebebis Sesaxeb zusti da amomwuravi informacia miiRon maSin, rodesac<br />

brunvam ukve upirovno formebi SeiZina. Sesabamisad, isini mudmivi saSiSroebis winaSe<br />

dganan, Tu daujereben faqtobriv viTarebas, magaliTad, rom moZravi nivTis mflobeli<br />

namdvilad misi mesakuTrea (sk-is 158-e muxlis pirveli nawili), sinamdvileSi ki, nivTze<br />

mflobeloba SeiZleba titulovanma mesakuTrem dakarga misi nebis sawinaaRmdegod.<br />

problemas SesaZlebelia sami ukiduresi gadawyveta hqondes: 1. SesaZlo Secdomis yvela<br />

riskis gadatana moxdes mesakuTreze; 2. yvela riski gadatanil iqnes myidvelze; 3. yvela<br />

SesaZlo riskis Tavidan asacileblad, SemoRebul iqnes yoveli uflebis registraciisa<br />

da aRricxvis reestrebi. gasagebia, rom nebismieri maTganisaTvis upiratesobis miniWeba<br />

samoqalaqo brunvis paralizebas gamoiwvevda. mesakuTris nebis ararsebobis SemTxvevaSi,<br />

sakuTrebis mkacrad ganusxviseblobis principis dacva dasaSvebia, mxolod sustad<br />

ganviTarebuli sasaqonlo brunvis pirobebSi. brunvis swraf ganviTarebas, rac<br />

TavisTavad gulisxmobs upirovno dinamikis zrdas, mivyavarT sagamonakliso wesebis<br />

rigorizmTan Sejaxebamde. gamosavali am dapirispirebis SerbilebaSia da swored amitom,<br />

kanonmdebeli mimarTavs e.w. or borotebas Soris `naklebi borotebis~ arCevanis gzas,<br />

rac keTilsindisieri SemZenis institutis SemoRebas ukavSirdeba (sk-is 185-e da 187-e<br />

muxlebi). 31<br />

nivTis ukanono mflobelobidan gamoTxovis ufleba waredgineba mflobels, romelic<br />

ar aris uflebamosili nivTis flobaze. Tu mflobeli nivTs flobs gansazRvruli<br />

samarTlebrivi safuZvliT, maSin aRniSnuli moTxovnis wardgena dauSvebelia. samar-<br />

Tlebriv safuZvels warmoadgens, magaliTad, xelSekruleba, romlis pirobis Tanaxmad,<br />

SeiZleba an unda ganxorcieldes nivTze mflobeloba, aseve sanivTo uflebebi, romlebic<br />

Tavisi Sinaarsidan gamomdinare, dakavSirebulia gansazRvruli nivTis mflobelobasTan,<br />

kerZod, uzufruqti, servituti, giravnoba. aseT mflobels saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsi marTlzomier mflobelad miiCnevs da mas icavs agreTve, 162-e<br />

muxliTac, romlis 1-li nawilis 1-li winadadebis Tanaxmad: `dauSvebelia marTlzomier<br />

mflobels moeTxovos nivTis ukan dabruneba.~ 32 magaliTad: Tu gamqiravebelma nivTi<br />

droebiT sargeblobaSi gadasca damqiravebels (sk muxli 531), mas ara aqvs ufleba SemdgomSi<br />

vindikaciuri sarCeliT daibrunos es nivTi, aramed man unda ixelmZRvanelos<br />

mxolod qiravnobis xelSekrulebiT gansazRvruli qonebis gadacemisa da dabrunebis<br />

pirobebiT. am wesis praqtikuli azri aSkaraa: Tu mesakuTres nebismier SemTxvevaSi (rogorc<br />

saxelSekrulebo, ise sxva SemTxvevebSic) eqneba vindikaciuri sarCelis wardgenis<br />

ufleba, anu Tu davuSvebT erTdroulad sanivTo da valdebulebiTi sarCelis wardgenis<br />

SesaZleblobas, maSin mesakuTre aSkarad privilegirebul mdgomareobaSi aRmoCn-<br />

84


deba, xolo samoqalaqo brunva ar ganviTardeba da igi mxolod martivi yidva-gayidvebiT<br />

iqneba Semofargluli. `garda aRniSnulisa, kanoniT dadgenilia SemTxvevebi, rodesac<br />

ara marto marTlzomier, aramed aramarTlzomier mflobelsac SeuZlia uari ganacxados<br />

nivTis ukan dabrunebaze im pirobiT, rom igi nivTs flobs keTilsindisierad. ker-<br />

Zod saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 163-e muxlis Tanaxmad, keTilsindisier mflobels<br />

SeuZlia uflebamosil pirs mosTxovos im gaumjobesebisa da xarjebis anazRaureba,<br />

rac man gaiRo nivTze keTilsindisieri mflobelobis dros da rac ar aris kompensirebuli<br />

am nivTiT sargeblobiTa da misgan miRebuli nayofiT. mflobelis braliT miuRebeli<br />

nayofis Rirebuleba unda gamoiqviTos. igive wesi vrceldeba iseT gaumjobesebebze,<br />

romelTa Sedegadac gaizarda nivTis Rirebuleba, Tuki gazrdili Rirebuleba<br />

nivTis dabrunebis momentisaTvis jer kidev arsebobda. swored aRniSnuli moTxovnebis<br />

dakmayofilebamde aris keTilsindisieri mflobeli uflebamosili uari ganacxados<br />

nivTis ukan dabrunebaze. 33<br />

rogorc zemoT aRvniSneT vindikaciuri sarCelis dakmayofilebis erT-erT aucilebel<br />

pirobas warmoadgens, rom mopasuxe unda iyos nivTis mflobeli. aqve aRiniSna isic,<br />

rom mflobeloba ar unda iyos kanonieri, Sesabamisad, keTilsindisier mflobels ar<br />

SeiZleba CamoerTvas nivTi. mflobeloba wydeba mxolod maSin, `Tu mesakuTre mflobels<br />

wauyenebs dasabuTebul pretenzias~ (sk-168-e muxli). Tumca, rodesac vambobT, rom<br />

prioritetulia mesakuTris uflebebi da vacxadebT, rom mesakuTris ufleba yvela<br />

SemTxvevaSi unda dakmayofildes _ garkveuli sifrTxile gvmarTebs, raTa ukiduresobaSi<br />

ar gadavvardeT da mflobelobis aranakleb, mniSvnelovani ufleba ar ugulebelvyoT.<br />

mflobelobis uflebas mTeli rigi normebi da institutebi eZRvneba saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsSi, sakmaod didi Teoriuli safuZvlebia imisaTvis, rom ganvacxadoT:<br />

`mflobelobis instituti farTo gagebiT moicavs sakuTrebasac.~ miT umetes Tu gaviTvaliswinebT,<br />

rom sabazro urTierTobebSi, gansakuTrebiT, samoqalaqo brunvis dros<br />

garkveuli brunvis obieqtebis mesakuTre yvela ver iqneba, magram is, rom brunvaSi Cven<br />

ama Tu im nivTebs viyenebT da ama Tu im moqmedebebs vaxorcielebT, ar unda dagvaviwydes<br />

swored, rom mflobeloba aniWebs brunvis monawileebs imis uflebamosilebas, rom esa<br />

Tu is nivTebi mflobelobis institutis safuZvelze iyos brunvaSi moqceuli. amitom aq<br />

erTgvari sirTulec iqmneba, magaliTad: SesaZlebelia Tu ara nebismier dros, Tu mesakuTres<br />

dasabuTebuli pretenzia aqvs, movTxovoT mflobels nivTis ukan dabruneba?<br />

raSi unda gamoixatebodes dasabuTebuli pretenzia? Tumca isic naTeli da calsaxaa,<br />

rom mflobelobac ar unda iyos mudmivi da uwyveti xasiaTis. gulwrfelad unda gvawuxebdes<br />

mesakuTris interesebi, mesakuTris bedi, magram aranakleb, mflobelTa interesebi.<br />

es sakiTxi dRemde sadavoa da arc sasamarTlo praqtikaSi ar aris srulyofilad<br />

daregulirebuli.<br />

85


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetileba #2/1-370,<br />

382, 390, 402, 404, 18 maisi, 2007 w. (saqmis dasax.: saqarTvelos moqalaqeebi:<br />

z. elaSvili, s. maSia, r. gogia da sxvebi da saqarTvelos saxalxo<br />

damcveli saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg).<br />

2<br />

natali frisero, ufleba qonebis pativiscemaze, gamoqveynebulia<br />

wignSi `sakuTrebis ufleba da samarTliani sasamarTlos ufleba~,<br />

saerTaSoriso samecniero-praqtikuli konferenciis masalebi, Tbilisi,<br />

2005 w., gv. 33.<br />

3<br />

besarion zoiZe, sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi<br />

saqarTveloSi, Tbilisi, 2007 w., gv. 45.<br />

4<br />

ix.: saqarTvelos parlamentis 27.12.2001 wlis #1243 dadgenileba _<br />

`adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvenciis<br />

pirveli oqmis ratificirebis Sesaxeb~. pirveli oqmis mimarT<br />

saqarTvelom gaakeTa rigi daTqmebi. ix.: evropis sabWos saxelSekrulebo<br />

samsaxuris veb-gverdi: http://conventions.coe.int.<br />

5<br />

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo, meore seqcia, pinkova da<br />

pinki CexeTis respublikis winaaRmdeg (ganacxadi #36548/97), saboloo<br />

versia 05/02/2003 ganCineba, strasburgi, 2002 wlis 5 noemberi, gv. 17.<br />

6<br />

gaiusi moRvaweobda daaxloebiT qr. Sobis 117/138-180/192 w.w. mis kalams<br />

ekuTvnis: kerZo samarTlis klasikuri saxelmZRvanelo "Institutiones".<br />

7<br />

uZveles romaul samarTalSi sakuTrebis aRmniSvneli specialuri termini<br />

ar arsebobda. vinmes xelisuflebaSi arsebuli raime nivTis aRsaniSnavad,<br />

yvela SemTxvevaSi, batonobis aRmniSvneli Zalze Zveli<br />

termini dominium (zmna moTvinierebidan) gamoiyeneboda. civiluri,<br />

kvirituli sakuTrebis uZveles saxes dominium ex iure Quiritium<br />

ewodeboda.<br />

8<br />

Wolf Manfred, Sachenrecht, 13. Auflage, München, 1996, gv. 77.<br />

9<br />

ix.: Î. Ñ. Èîôôå, Â. À. Ìóñèí, Îñíîâû ðèìñêîãî ãðàæäàíñêîãî ïðàâà,<br />

Ë., 1974, ñòð. 79.<br />

10<br />

giorgi nadareiSvli, romis samoqalaqo samarTali, Tbilisi, 2007, gv.<br />

82-83.<br />

11<br />

Å.À. Âàñèëüåâ, À.Ñ. Êîìàðîâ, Ãðàæäàíñêîå è òîðãîâîå ïðàâî çàðóáåæíûõ<br />

ãîñóäàðñòâ, ò. I., Ìîñêâà, 2004, ñòð. 372; germanul iuridiul literaturaSi<br />

vxvdebiT termins `fuladi vindikacia~, aRniSnulTan mimar-<br />

TebiT farTod ganixileboda sakiTxi _ aucilebeli iyo Tu ara individualizebis<br />

moTxovna fuladi vindikaciis SemTxvevaSi. am kiTxvas<br />

uaryofiTi pasuxi gaeca, upirveles yovlisa, h. vestermanis da pingeris<br />

mier, radgan fulis gadaxdis SemTxvevaSi, kreditoris interesi<br />

Rirebulebas exeba, xolo (BGB par. 985) sanivTo sarCeli, rogorc<br />

wesi, ganixileboda valdebulebiTi samarTlis mixedviT, amitom germaneli<br />

iuristebis azriT, fuladi vindikacia warmoadgens ara saniv-<br />

To vindikacias, aramed Rirebulebis vindikacias, radgan igi exeba ara<br />

konkretul kupiurebs, aramed Rirebulebas. Hh. vestermanis es msjeloba<br />

fulad vindikaciasTan dakavSirebiT ar iqna aRiarebuli, radgan<br />

am interesis dakmayofileba xdeba wminda valdebulebiTsamarTlebrivi<br />

moTxovnebiT da ara sanivTosamarTlebrivi miTxovnis gziT...<br />

germaniis samoqalaqo kodeqsis mixedviT vindikacia orientirebulia<br />

ZiriTadad, qonebis gadacemaze, garkveul SemTxvevebSi, igi moicavs<br />

nivTze wvdomis ganxorcielebis SesaZleblobas... ix.: C. H. Beck.<br />

Bürgerliches Gesetzbuch Sachenrecht 4. Auflage, gv. 1061-1062.<br />

86


12<br />

ix.: Zachariä von Lingenthal, Karl Salomo: H<strong>and</strong>buch des französischen<br />

Civilrechts, 8., verm. und verb. Aufl. / bearb. von Carl Crome, Freiburg<br />

i. B. B<strong>and</strong> 2 - 1894, gv. 610.<br />

13<br />

Å.À. Âàñèëüåâ, À.Ñ. Êîìàðîâ, Ãðàæäàíñêîå è òîðãîâîå ïðàâî çàðóáåæíûõ<br />

ãîñóäàðñòâ, ò. I., Ìîñêâà, 2004 , ñòð. 373.<br />

14<br />

Å.À. Âàñèëüåâ, À.Ñ. Êîìàðîâ, dasax. naSromi, gv. 374-375.<br />

15<br />

Ñ. Þ. Ïÿòèí, Ãðàæäàíñêîå è òîðãîâîå ïðàâî çàðóáåæíûõ ñòðàí, Ìîñêâà,<br />

2009, ñòð. 102-103.<br />

16<br />

ix.: Å.À. Âàñèëüåâ, À.Ñ. Êîìàðîâ, dasax. naSromi, gv. 375-377.<br />

17<br />

Ïðîáëåìû ãðàæäàíñêîãî è ïðåäïðèíèìàòåëüñêîãî ïðàâà Ãåðìàíèè,<br />

Êíèãà 2, Èçäàòåë ñåðèè – ïð. Â. Áåðãìàíí, Ìîñêâà, Èçäàòåëüñòâî<br />

ÁÅÊ, 2001, gv. 187.<br />

18<br />

www.Supremecourt.ge, ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani<br />

praqtika samoqalaqo saqmeebTan dakavSirebiT.<br />

19<br />

besarion zoiZe, qarTuli sanivTo samarTali, Tbilisi, 2003, gv. 97.<br />

20<br />

www.Supremecourt.ge, ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo,<br />

samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palatis gadawyvetileba<br />

#as-980-1243-05, q. Tbilisi, 9 marti, 2006 w. gadawyvetileba (kasatori<br />

_ l. suTiZe, mowinaaRmdege mxare _ a. gogSeliZe).<br />

21<br />

www.Supremecourt.ge, ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani<br />

praqtika samoqalaqo saqmeebTan dakavSirebiT.<br />

22<br />

Ì. Áðàãèíñêè, Âèòðÿíñêè, Äîãîâîðíîãî ïðàâà, Ìîñêâà, 1997, ñòð. 654.<br />

23<br />

Î. Þ. Ñêâîðöîâ, Âåùíûå èñêè â ñóäåáíî-àðáèòðàæíîé ïðàêòèêå,<br />

Ìîñêâà, 1998, ñòð. 59.<br />

24<br />

www.Supremecourt.ge, ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani<br />

praqtika samoqalaqo saqmeebTan dakavSirebiT.<br />

25<br />

www.Supremecourt.ge, ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani<br />

praqtika samoqalaqo saqmeebTan dakavSirebiT.<br />

26<br />

mesame pirisadmi aRniSnul midgomas aviTarebs kontinenturi evropis<br />

samarTalic, maT Soris, hol<strong>and</strong>iuric, Tumca am ukanasknel SemTxvevaSi,<br />

hol<strong>and</strong>ielma kanonmdebelma 3.68 muxlis mesame nawilSi gaiTvaliswina<br />

gamonaklisis gamonaklisi da Cawera, rom mesame piri, romelic,<br />

rogorc momxmarebeli, keTilsindisierad SeiZens xelSesaxeb<br />

nivTs pirisgan, romelic misi Cveulebrivi samewarmeo saqmianobis<br />

farglebSi yidis am nivTs (magaliTad, Tu momxmarebeli SeiZens velosipeds<br />

Cveulebriv velosipedebis maRaziaSi), aseTi myidveli daculia<br />

da igi xdeba saqonlis mesakuTre (ix.: hol<strong>and</strong>iis samoqalaqo<br />

kodeqsi; agreTve, m. Todua, h. vilemsi dasax. naSromi, gv. 80.).<br />

27<br />

hain boelingi, peter lutringhausi, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis<br />

calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, bremeni-Tbilisi,<br />

2004-2009w.w. gv. 63-66.<br />

28<br />

mzia Todua, huub vilemsi, valdebulebiTi samarTali, nawili I I , Tbilisi,<br />

2006, gv. 79-80.<br />

29<br />

hain boelingi, lado Wanturia. samoqalaqo saqmeebze sasamarTlo gadawyvetilebaTa<br />

miRebis meTodika, Tbilisi, 2004, gv. 126.<br />

30<br />

www.Supremecourt.ge, ix.: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani<br />

praqtika samoqalaqo saqmeebTan dakavSirebiT.<br />

31<br />

mzia Todua, huub vilemsi, valdebulebiTi samarTali, Tbilisi, 2006,<br />

gv. 10-11.<br />

32<br />

zurab WeWelaSvili, sanivTo samarTali, Tbilisi, 2009, gv. 331.<br />

33<br />

ix.: z. WeWelaSvili, dasax. naSromi, gv. 331.<br />

87


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

VINDICTIVE APPEAL AS<br />

LEGAL MEANS OF<br />

PROTECTING<br />

THE PROPERTY RIGHT<br />

LAURA MIKAVA<br />

Judge, Zugdidi District Court,<br />

Doctoral C<strong>and</strong>idate of the <strong>Law</strong> department, Tbilisi Iv. Javakhishvili State University<br />

The article refers to the legal means of protecting the property right –<br />

vindictive appeal, its role <strong>and</strong> importance on all stages of law development<br />

from the point of view of protecting the fundamental right of a person.<br />

This topic is reviewed based on the analysis of the relevant norms from<br />

the Civil Code of Georgia <strong>and</strong> the developed states back from the time of<br />

Rome law up to present. Special attention is paid to the contradiction between<br />

the legal interests of the proprietor <strong>and</strong> the property owner from the point<br />

of protection of the property rights; In addition, analysis of the court practice<br />

is presented; challenges related to the movable <strong>and</strong> immovable property cases<br />

are outlined <strong>and</strong> the opinions related to their solutions <strong>and</strong> solution means<br />

are proposed.<br />

88


gaerTianebuli erebis<br />

organizaciis<br />

konvencia<br />

transnacionaluri<br />

organizebuli<br />

danaSaulis winaaRmdeg<br />

daviT mesxiSvili<br />

grigol robaqiZis saxelobis universitetis<br />

iuridiuli fakultetis doqtoranti<br />

aRiarebulia, rom organizebuli danaSauli gvevlineba<br />

kriminalis erT-erT yvelaze rTul da saSiS saxeobad, romelic<br />

gavlenas axdens sazogadoebis ekonomikur, politikur,<br />

samarTlebriv da zneobriv sferoebze. amasTan,<br />

aseve xazgasasmelia, rom xsenebuli saxis kriminali ufro<br />

da ufro iRebs transnacionalur xasiaTs. Sesabamisad, dRis<br />

wesrigSi dgeba saerTaSoriso doneze organizebuli danaSaulis<br />

winaaRmdeg RonisZiebebis ganxorcieleba, rac cxadia,<br />

naklebad efeqtiani iqneba Sesabamisi aqtebis arsebobis<br />

gareSe, romelTa safuZvelzedac gansazRvruli iqneba<br />

sxvadasxva qveynebis mier, miTiTebuli saxis kriminalis dasamarcxeblad,<br />

rogorc erTiani strategiis dasaxvis, aseve,<br />

TanamSromlobis Zireuli principebis SemuSaveba.<br />

organizebuli danaSaulis winaaRmdeg brZolis erTerT<br />

umniSvnelovanes saerTaSoriso aqts warmoadgens gaerTianebuli<br />

erebis organizaciis konvencia `transnacionaluri<br />

organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~, romelic<br />

miRebul iqna 2000 wlis 15 noembers da misive 38-e muxlis<br />

Tanaxmad, ZalaSi Sevida 2003 wlis 29 seqtembers. aRniSnuli<br />

89


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

konvencia saqarTvelos saxelmwifos mier xelmoweril iqna 2000 wlis 13 dekembers, xolo<br />

misi ratificireba ki, 2006 wlis 7 ivniss moxda.<br />

upirvelesad, aRsaniSnavia, rom miTiTebuli konvencia organizebuli danaSaulis<br />

definicias ar adgens, Tumca, masSi detaluradaa ganmartebuli miTiTebuli saxeobis<br />

kriminalTan dakavSirebuli terminebi da aseve, mkafiod aris gadmocemuli mis winaaRmdeg<br />

brZolis meTodebi.<br />

`transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~ gaeros konvenciis me-2<br />

muxliT amave aqtis miznebisaTvis ganmartebulia iseTi terminebi, rogoricaa damna-<br />

SaveTa organizebuli jgufi, mZime danaSauli, struqturuli formis mqone jgufi, qoneba,<br />

danaSaulebrivi gziT miRebuli Semosavali, yadaRa, amoReba, konfiskacia, kontrolirebadi<br />

miwodeba da a.S. konvenciis terminebis ganmartebas aqvs erTi metad mniSvnelovani<br />

datvirTva, kerZod, konvencia Tavisi SinaarsiT, daniSnulebiTa da gamoyenebis<br />

sferoebiT erTgvarovnad unda iqnas aRqmuli amave konvenciis monawile yvela saxelmwifos<br />

mier, raTa TanamSromlobis periodSi, misi implementaciisa Tu pirdapiri gamoyenebis<br />

etapze ar warmoiSvas kiTxvebi konvenciiT gaTvaliswinebuli danaSaulebis SemadgenlobasTan<br />

dakavSirebiT, rac, TavisTavad, eWvqveS daayenebs aRniSnuli saerTa-<br />

Soriso aqtis gamoyenebis efeqtianobas. konvenciiT gaTvaliswinebul danaSaulebis cnebebis<br />

ganmartebebTan dakavSirebiT aRsaniSnavia, rom saqarTvelo konvenciis im monawile<br />

saxelmwifoebis ricxvs ganekuTvneba, romlebmac organizebuli danaSaulis winaaRmdeg<br />

brZolis mizniT erovnul doneze sakanonmdeblo normebis SemuSavebisas aRniSnuli<br />

konvenciis cnebebiT ixelmZRvaneles. magaliTisaTvis, saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis 27-e muxlis mesame nawilSi mocemuli organizebuli jgufis ganmarteba<br />

konvenciiT gaTvaliswinebuli organizebuli jgufis cnebis identuria.<br />

`transnacionaluri organizebuli danaSaulis Sesaxeb~ gaeros konvenciiT gansazRvrulia<br />

misi moqmedebis sfero. kerZod, igi gamoiyeneba, raTa aRikveTos, gamoZiebul<br />

iqnes da sisxlissamarTlebriv devnas daeqvemdebaros:<br />

damnaSaveTa organizebul jgufSi monawileoba;<br />

danaSaulebrivi gziT miRebuli Semosavlebis gaTeTreba;<br />

korufcia;<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebisaTvis xelis SeSla.<br />

miTiTebulTan erTad konvenciis moqmedebis sferoSi aseve, eqceva nebismieri mZime<br />

danaSauli, Tu igi atarebs transnacionalur xasiaTs da Cadenilia organizebuli danaSaulebrivi<br />

dajgufebis mier. `transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~<br />

gaeros konvenciis mixedviT, mZime danaSauls warmoadgens danaSauli, romlis<br />

CadenisTvisac sasjelis maqsimaluri zRvari warmoadgens aranakleb oTx wels. 1 rac<br />

Seexeba kriminaluri qmedebis transnacionalurobas, aRniSnuli ganmartebulia miTiTebuli<br />

konvenciiT, romlis Sesabamisadac, danaSaulebrivi saqmianoba transnacionaluria,<br />

Tu igi:<br />

Cadenilia erTze met saxelmwifoSi;<br />

Cadenilia erT saxelmwifoSi, magram misi momzadebis, dagegmvis, xelmZRvanelobis<br />

an kontrolis arsebiTi nawili ganxorcielda sxva saxelmwifoSi;<br />

90


Cadenilia erT saxelmwifoSi, magram damnaSaveTa organizebuli jgufis monawileobiT,<br />

romelic danaSaulebriv saqmianobas eweva erTze met saxelmwifoSi;<br />

Cadenilia erT saxelmwifoSi, magram misi arsebiTi Sedegebi vlindeba meore<br />

saxelmwifoSi. 2<br />

rogorc zemoaRniSnulidan Cans, garda konkretulad gansazRvruli danaSaulebebisa,<br />

miTiTebuli konvenciis moqmedebis sferoSi aseve, xvdeba nebismieri kriminaluri<br />

qmedeba, romlis CadenisTvisac sasjelis maqsimumi warmoadgens aranakleb oTx wels,<br />

oRond amasTan, igi ganxorcielebuli unda iyos organizebuli danaSaulebrivi jgufis<br />

mier da atarebdes transnacionalur xasiaTs.<br />

imisaTvis, rom detalurad moxdes organizebuli danaSaulis winaaRmdeg gaerTianebuli<br />

erebis organizaciis konvenciis iurisdiqciis dadgena, sasurvelia, cal-calke<br />

iqnes ganxiluli TiToeuli danaSaulebrivi qmedeba, romelzedac vrceldeba winamdebare<br />

saerTaSoriso aqti.<br />

miTiTebuli konvenciis me-2 muxlis `a~ punqtis Sesabamisad, damnaSaveTa organizebuli<br />

jgufi niSnavs erTi an ramdenime mZime danaSaulis an am konvenciis mier aseTad<br />

miCneuli danaSaulis Cadenis mizniT drois gansazRvrul periodSi arsebul da SeTanxmebulad<br />

moqmed struqturuli formis mqone, sami an meti pirisagan Semdgar jgufs,<br />

romlis mizania pirdapir an arapirdapir miiRos finansuri an sxvagvari sargebeli. 3<br />

amave muxlis `b~ punqtis Sesabamisad, mZimea danaSauli, romlis CadenisTvisac sasjelis<br />

maqsimumi warmoadgens aranakleb oTx wels, xolo rac Seexeba struqturuli formis<br />

mqone jgufs, `c~ punqtis Sesabamisad, miTiTebuls warmoadgens jgufi, romelic ar<br />

aris SemTxveviT Seqmnili danaSaulis dauyovnebliv Casadenad da romelSic aucilebeli<br />

ar aris, formalurad iyos ganawilebuli rolebi mis wevrTa Soris, wevrobas hqondes<br />

uwyveti xasiaTi an Camoyalibebuli iyos ganviTarebuli struqtura. 4<br />

zemoT aRniSnulis ganxilvis Sedegad Tamamad SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis kodeqsSi organizebul jgufTan dakavSirebuli definiciebi Seqmnilia<br />

swored am konvenciis debulebaTa gavleniT. kerZod, saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 27-e muxlis me-3 nawili gansazRvravs, Tu ra SemTxvevaSi CaiTvleba dana-<br />

Sauli organizebuli jgufis mier Cadenilad. miTiTebul muxls konvenciisagan ganasxvavebs<br />

mxolod is, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi ar aris dakonkretebuli<br />

jgufSi wevrebis minimaluri odenoba, kvalifikaciisaTvis mniSvneloba ar eniWeba<br />

Tu ra kategoriis danaSaulebis Casadenad SekavSirdnen kriminalebi, xolo Semosavlis<br />

miRebis saxe ki, dakonkretebulia, kerZod, sargebeli SesaZlebelia miRebul iqnes<br />

mxolod ukanono gziT.<br />

rogorc winamdebare konvenciidan Cans, imisaTvis, rom danaSaulebrivi gaerTianeba<br />

CaiTvalos organizebul jgufad,<br />

igi unda arsebobdes drois gansazRvrul periodSi;<br />

masSi wevrTa odenoba ar unda iyos samze naklebi;<br />

jgufis moqmedeba unda iyos urTierTSeTanxmebuli;<br />

jgufs unda hqondes struqturuli forma;<br />

wevrebi unda gaerTi<strong>and</strong>nen erTi an meti mZime danaSaulis Casadenad;<br />

91


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

mizans unda warmoadgendes pirdapiri an arapirdapiri, finansuri an sxva saxis<br />

sargeblis miReba.<br />

axla SesaZlebelia saTiTaod ganxilul iqnes zemoT CamoTvlili niSnebi. imisaTvis,<br />

rom `transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~ gaeros konvenciis konteqstSi<br />

jgufi CaiTvalos organizebul jgufad amisaTvis upirvelesad, saWiroa, rom:<br />

igi arsebobdes drois garkveul periodSi, anu jgufis Seqmnidan danaSaulis Cadenamde<br />

aris drois gansazRvruli monakveTi. cxadia, jgufuri danaSaulis SemTxvevaSi,<br />

kriminaluri qmedebis Cadenas, yovelTvis win uswrebs adamianTa SekavSireba, romelic<br />

SeiZleba ganxorcieldes, rogorc uSualod qmedebis ganxorcielebisas winaswar Seu-<br />

Tanxmeblad, ise winaswari SeTanxmebiT, magram organizebuli jgufis SemTxvevaSi, igi<br />

garkveuli periodis ganmavlobaSi arsebobs, rogorc danaSaulebrivi ganzraxviT gaerTianebul<br />

pirTa erToba, drois aRniSnul periodSi xdeba danaSaulTa detaluri<br />

dagegmva, funqciaTa gadanawileba da a.S.<br />

wevrTa odenoba jgufSi ar unda iyos samze naklebi, anu nebismier SemTxvevaSi, Tu<br />

kriminalur gaerTianebaSi mxolod ori wevria, imisda miuxedavad ra danaSauls Caidenen<br />

isini, an eqneba Tu ara maT ganxorcielebul kriminalur qmedebebs transnacionaluri<br />

xasiaTi, aRniSnuli mainc ar iqneba organizebuli danaSaulebrivi dajgufeba.<br />

jgufis moqmedeba unda iyos urTierTSeTanxmebuli, anu organizebuli jgufis<br />

mier danaSaulis Cadena ar xdeba spontanurad, misi wevrebis TiToeuli nabiji aris<br />

winaswar SeTanxmebuli, kargad dagegmili da yovelive amis Semdeg xdeba qmedebis ganxorcielebaze<br />

gadawyvetilebis miReba, rac Zalian efeqturs xdis maT danaSaulebriv<br />

saqmianobas.<br />

jgufs unda hqondes struqturuli forma. winamdebare konvenciis Sesabamisad,<br />

jgufis struqturuli formis mqone jgufad CasaTvlelad aucilebelia, rom igi ar iyos<br />

SemTxveviT Seqmnili danaSaulis dauyovnebliv Casadenad, aucilebeli araa formalurad<br />

ganawilebuli iqnes rolebi wevrTa Soris, wevrobas hqondes uwyveti xasiaTi an<br />

Camoyalibebuli iyos ganviTarebuli struqtura. rogorc miTiTebuli punqtidan Cans,<br />

imisaTvis, rom jgufi CaiTvalos struqturuli formis mqone jgufad, misi Seqmna ar<br />

unda moxdes SemTxveviT danaSaulis dauyovnebliv Casadenad, anu miTiTebuli gaerTianebis<br />

Camoyalibebas safuZvlad udevs, rogorc wesi, gamocdil kriminalTa myari er-<br />

Toba. ra Tqma unda, miznebi aris danaSaulebrivi, magram am miznebis miRweva xdeba kargad<br />

dagegmili da gansazRvruli qmedebebis ganxorcielebiT. organizebul jgufSi<br />

pirTa kavSiri ara marto winaswaria, e.i. danaSaulis Cadenamdea organizebuli, aramed gansakuTrebiT<br />

myaria, imdenad mtkicea, rom mis mier danaSaulis Cadenas win araferi udgas. 5<br />

aqve aRsaniSnavia isic, rom konvenciis Tanaxmad, ar aris aucilebeli wevrTa Soris<br />

rolebis formaluri gadanawileba, mkacri subordinacia, radgan SesaZlebelia jgufi<br />

Seqmnas erTma pirma, moamzados danaSaulis Casadenad, xolo uSualod danaSaulebrivi<br />

qmedeba jgufma ganaxorcielos meore wevris xelmZRvanelobiT. aseve, araa aucilebeli,<br />

rom organizebuli jgufis wevrobas hqondes uwyveti xasiaTi. erTi mxriv, wevrobis<br />

uwyvetoba savaldebulo araa, radgan miuxedavad imisa, rom organizebuli jgufi, rogorc<br />

wesi, iqmneba ramdenime mZime an gansakuTrebiT mZime danaSaulis Casadenad, gamo-<br />

92


icxuli araa, rom igi Camoyalibdes mxolod erTi danaSaulis Casadenadac, 6 Sesabamisad,<br />

am danaSaulis Cadenis Semdeg jgufi daiSleba da wevrobac Sewydeba. meore mxriv,<br />

wevrebis cvalebadoba SesaZlebelia ganxorcieldes organizebul jgufSi, romelic<br />

Seqmnilia araerTi danaSaulis Casadenad, rac SeiZleba ganpirobebuli iyos im faqtiT,<br />

rom TviTon organizebuli jgufis Seqmna miuTiTebs wevrebis mizanze, rom maT ganaxorcielon<br />

gansakuTrebiT rTuli danaSaulebi, radgan yoveli kriminaluri qmedeba da<br />

misi Semadgenloba individualuria. maTi ganxorcieleba moiTxovs sxvadasxva xerxebis<br />

SerCevas, Sesabamisad, saWiro xdeba yoveli konkretuli danaSaulis Casadenad specialuri<br />

codnis mqone pirebis gamoyeneba. amdenad, maT winaSe arsebuli amocanebidan<br />

gamomdinare, cvlilebebi organizebul jgufSi SeiZleba Seexos pirebs, romlebic specializebulni<br />

arian sxvadasxva konkretuli danaSaulebrivi qmedebebis ganxorcielebaSi.<br />

Tumca, aRsaniSnavia, is faqtic, rom jgufSi wevrTa cvalebadoba xorcieldeba<br />

mkacri kontrolisa da konspiraciis pirobebSi, raTa am jgufis saqmianoba sxva pirebisaTvis<br />

ucnobi darCes, an masSi ar SeaRwion SemTxveviTma pirebma, romlebmac SeiZleba<br />

jgufis dezorganizacia gamoiwvion. 7<br />

jgufis wevrebi unda gaerTi<strong>and</strong>nen erTi an ramdenime mZime danaSaulis Casadenad.<br />

rogorc zemoT aRiniSna, winamdebare konvenciis Sesabamisad, mZimea danaSauli, romlisTvisac<br />

Tavisuflebis aRkveTis maqsimaluri vada aris aranakleb oTxi wlisa, Sesabamisad,<br />

kriminaluri gaerTianebis wevrebs miznad unda hqondeT erTi an ramdenime<br />

danaSaulis Cadena, romelTaTvisac sasjelis maqsimumi oTx welze naklebi ar aris.<br />

mizani unda iyos pirdapiri an arapirdapiri finansuri an sxva saxis sargeblis<br />

miReba. aRniSnuli warmoadgens erT-erT yvelaze mTavar niSans. sabolood, organizebuli<br />

jgufis Seqmnis idea da mizani, pirdapiri an arapirdapiri finansuri an sxva materialuri<br />

sargeblis miRebaa. 8 aqve aRsaniSnavia, rom gansxvavebiT saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kodeqsisagan, romlis Sesabamisadac, organizebuli jgufis mizani Semosavlis<br />

ukanono miReba unda iyos, miTiTebuli konvencia ar akonkretebs Semosavlis<br />

saxeobas, mxolod miuTiTebs, rom mizani unda iyos pirdapiri an arapirdapiri finansuri<br />

an sxva saxis sargeblis miReba.<br />

rogorc zemoT aRiniSna, transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg<br />

gaeros konvenciis moqmedebis sferoSi eqceva damnaSaveTa organizebul jgufSi monawileoba.<br />

organizebuli danaSaulebrivi dajgufebis garkvevis Semdeg, aseve sasurvelia,<br />

detalurad ganvixiloT, Tu ra saxis monawileobaa dasjadi miTiTebuli saxeobis<br />

kriminalur gaerTianebaSi.<br />

upirvelesad, aRsaniSnavia, rom miTiTebuli konvencia yvela monawile saxelmwifos<br />

avaldebulebs miiRos iseTi sakanonmdeblo an sxva zoma, romelTa Sesabamisad, qvemoT<br />

CamoTvlili qmedebebi ganzrax Cadenis SemTxvevaSi, CaiTvleba danaSaulad:<br />

1. qvemoT dasaxelebul qmedebaTagan erT-erTi an orive danaSaulebriv qmedebaTa<br />

ganxorcieleba miuxedavad imisa, Cadenil iqna mcdeloba, Tu dasrulebuli danaSauli:<br />

erT an ramdenime pirTan SeTanxmeba mZime danaSaulis Casadenad, pirdapiri an arapirdapiri<br />

gziT, finansuri an sxva materialuri sargeblis miRebis mizniT, da Tu<br />

amas iTvaliswinebs Sida kanonmdebloba, aseve moicavs romelime monawilis mier<br />

93


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

SeTanxmebis sisruleSi mosayvanad garkveuli qmedebis Sesrulebas an organizebuli<br />

danaSaulebrivi jgufis saqmianobaSi Cabmas;<br />

piris, romelic acnobierebs damnaSaveTa organizebuli jgufis mizans da saerTo<br />

danaSaulebriv saqmianobas, an am jgufis ganzraxvas, Caidinos Sesabamisi danaSaulebi,<br />

aqtiuri monawileoba:<br />

a. organizebuli danSaulebrivi jgufis saqmianobaSi;<br />

b. organizebul danaSaulebriv jgufSi sxvagvari saqmianoba, imis winaswari SecnobiT,<br />

rom amgvari monawileoba xels uwyobs gaerTianebis kriminaluri miznis miRwevas.<br />

2. organizebuli danaSaulebrivi jgufis mier mZime danaSaulis Cadenis organizeba,<br />

xelmZRvaneloba, xelSewyoba, waqezeba, daxmareba an rCevis micema. 9<br />

rogorc miTiTebulidan Cans, konvencia avaldebulebs xelmomwer saxelmwifoebs, rom<br />

miiRon zomebi, romelTa safuZvelzec, danaSaulad CaiTvleba pirTa SeTanxmeba mZime<br />

danaSaulis Casadenad, pirdapiri an arapirdapiri materialuri sargeblis miRebis mizniT,<br />

am SeTanxmebis sisruleSi mosayvanad garkveuli qmedebis Sesruleba, an danaSaulebrivi<br />

gaerTianebis saqmianobaSi CarTva. aseve unda moxdes organizebuli danaSaulebrivi jgufis<br />

saqmianobaSi aqtiuri monawileobis miReba gaerTianebis miznis miRwevaSi dasaxmareblad.<br />

Tumca aRsaniSnavia, rom nebismieri zemoT CamoTvlili qmedeba ganxorcielebul<br />

unda iqnes ganzrax da damnaSaves gacnobierebuli unda hqondes misi qmedebis arsi,<br />

xolo winaswari Secnobis, ganzraxvis, Canafiqrisa, Tu miznis dadgena unda moxdes saqmis<br />

obieqturi faqtobrivi garemoebebis gamokvlevis Sedegad. aqve xazgasasmelia is faqti,<br />

rom konvenciis Tanaxmad, aseve, dasjadad unda CaiTvalos ara mxolod uSualod monawileobis<br />

miReba organizebuli danaSaulebrivi jgufis saqmianobaSi, aramed kriminaluri<br />

gaerTianebis monawileobiT mZime danaSaulis Cadenis xelmZRvaneloba, organizeba, xel-<br />

Sewyoba da a.S.<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, SesaZlebelia gakeTdes daskvna, rom gacnobierebulia<br />

ra organizebuli danaSaulis didi safrTxe, konvenciiT xdeba sawinaaRmdego<br />

zomebis gatareba ara mxolod uSualod organizebul jgufSi CarTul pirTa<br />

mimarT, aramed nebismieris, romelic Tavis qmedebiT xels Seuwyobs kriminaluri gaer-<br />

Tianebis miznis miRwevas.<br />

transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg gaeros konvenciis me-6<br />

muxliT xdeba danaSaulebrivi gziT miRebuli Semosavlebis gaTeTrebis kriminalizacia.<br />

miTiTebuli normiT konvenciis yvela wevr saxelmwifos ekisreba valdebuleba miiRos<br />

iseTi sakanonmdeblo an sxva zomebi, romelTa Sedegad danaSaulad iqneba aRiarebuli<br />

Semdegi ganzraxi qmedebebi:<br />

winaswari SecnobiT danaSaulebrivi gziT miRebuli qonebis gardaqmna an gadacema<br />

am qonebis ukanono warmoSobis dafarvis an damalvis mizniT an daxmarebis gaweva<br />

nebismieri pirisaTvis, romelic monawileobda `ZiriTadi samarTaldarRvevis~ 10<br />

CadenaSi, raTa Tavidan airidos mis mier ganxorcielebul qmedebebze samarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba;<br />

94


winaswari SecnobiT danaSaulebrivi gziT miRebuli qonebis namdvili xasiaTis,<br />

wyaros, adgilmdebareobis, gadaadgilebis, qonebaze uflebis an misi kuTvnilebis<br />

dafarva an Secvla. 11<br />

rogorc miTiTebulidan Cans, wevr saxelmwifoebs ekisrebaT valdebuleba, ganaxorcielon<br />

sxvadasxva zomebi, romelTa safuZvelzec winaswari SecnobiT danaSaulebrivi<br />

gziT miRebuli qonebisaTvis kanonieri saxis micemis procesSi monawileoba CaiTvleba<br />

danaSaulad. Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom konvenciis normebi ufro Sorsac midis<br />

da ukanono qonebis legalizaciis procesSi monawileobis garda, dasjadad acxadebs,<br />

aseve:<br />

winaswari SecnobiT danaSaulebrivi gziT mopovebuli qonebis SeZenas, flobasa<br />

da gamoyenebas;<br />

zemoT miTiTebuli danaSaulebis Casadenad SekavSirebas, Cadenis mcdelobasa da<br />

mis Casadenad daxmarebas, waqezebas, uzrunvelyofasa da rCevis micemas. 12<br />

amdenad, konvenciiT gansazRvrulia, rom ara mxolod aqtiuri qmedeba unda daisajos<br />

ukanono Semosavlis gaTeTrebis procesSi, aramed iseTi pasiuri, `umniSvnelo~ qmedebac,<br />

rogoricaa magaliTad, samarTaldamrRvevebisaTvis rCevis micema saqmianobis gansaxorcieleblad.<br />

aqve aRsaniSnavia is faqtic, rom konvenciis Sesabamisad, zemoT miTiTebuli qmedebebi<br />

CaiTvleba dasjadad mxolod im SemTxvevaSi, Tu isini ganxorcielda ganzrax da winaswari<br />

SecnobiT, xolo amave muxlis `f~ punqtiT ganmartebulia, rom danaSaulebrivi<br />

qmedebebis miTiTebuli Semadgeneli elementebi unda dadgindes yovel konkretul<br />

saqmeze garemoebaTa obieqturi gamokvlevis Sedegad.<br />

konvencia monawile saxelmwifoebs avaldebulebs, rom maT sakanonmdeblo zomebis<br />

garda unda ganaxorcielon sxva qmedebebic, romlebiTac aRikveTeba danaSaulebrivi<br />

gziT miRebuli qonebis legalizacia. aRniSnuli mimarTulebiT saxelmwifoTa movaleobas<br />

warmoadgens erTiani yovelmxrivi regulaciebis da reJimis SemuSaveba, romelic<br />

mimarTuli iqneba danaSaulebrivi Semosavlis gaTeTrebis winaaRmdeg da gaTvlili iqneba<br />

bankebisa da arasabanko finansuri institutebisaTvis, aseve organizaciebisaTvis,<br />

romlebic gansakuTrebiT daucvelni arian ukanono Semosavlis legalizaciis TvalsazrisiT.<br />

aRniSnuli reJimis farglebSi unda moxdes klientTa identificireba, aseve,<br />

saeWvo tranzaqciebis dafiqsireba da Setyobineba.<br />

konvenciis Sesabamisad, wevri saxelmwifoebi valdebulebas iReben, xeli Seuwyon<br />

miTiTebuli danaSaulis winaaRmdeg mebrZoli organizaciebisa da dawesebulebebis<br />

urTierTTanamSromlobas, rogorc erovnul, aseve, saerTaSoriso doneze. aRniSnuli miznis<br />

srulyofili ganxorcielebisTvis savaldebuloa finansuri dazvervis samsaxuris<br />

Seqmna, romelic fulis gaTeTrebis SemTxvevebSi imoqmedebs, rogorc informaciis Segrovebis,<br />

analizisa da gavrcelebis erovnuli centri.<br />

yovelive aRniSnulTan erTad, wevr saxelmwifoebs eZlevaT rekomendacia, rom ganaxorcielon<br />

sxvadasxva RonisZiebebi maT sazRvarze naRdi fuladi saxsrebisa da Sesabamisi<br />

sabrunavi dokumentebis gadaadgilebis gamovlenisa da kontrolis mizniT. Tum-<br />

95


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

ca, aqve miTiTebulia, rom miRebuli informacia araviTar SemTxvevaSi ar unda iqnes<br />

gamoyenebuli kanonieri kapitalis nebismieri gziT gadaadgilebis xelis SesaSlelad.<br />

rogorc yovelive zemoaRniSnulidan Cans, organizebuli danaSaulebrivi dajgufebis<br />

wevrobis garda, miTiTebuli konvencia aseve, avaldebulebs wevr saxelmwifoebs,<br />

miiRon sxvadasxva zomebi, raTa danaSaulebrivi gziT miRebuli qonebis legalizacia<br />

CaiTvalos danaSaulad. aRniSnuls Zalian didi mniSvneloba aqvs, radgan, rogorc cnobilia,<br />

organizebuli danaSaulis mizani, upirvelesad, Semosavlis miRebaa, xolo imisaTvis,<br />

rom miRebuli resursebi gamoyenebul iqnes, saWiroa misTvis kanonieri saxis<br />

micema, winaaRmdeg SemTxvevaSi, danaSaulebriv saqmianobas azri ekargeba. Sesabamisad,<br />

konvencia adgens valdebulebebs wevri saxelmwifoebisaTvis, rom gansakuTrebiT gaamkacron<br />

brZola, rogorc ukanono Semosavlebis legalizaciis, aseve, maTi gadaadgilebis<br />

winaaRmdeg.<br />

`transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~ gaeros konvencia aseve,<br />

did yuradRebas uTmobs korufcias. aRniSnuli sworedac rom metad mniSvnelovan mimarTulebas<br />

warmoadgens, radgan cnobilia, rom korufcia organizebuli danaSaulebrivi<br />

dajgufebis arsebobis erT-erTi berketia. kriminalebis mier xdeba sajaro pirTa<br />

mosyidva, Sesabamisad, damnaSaveebi iReben oficialur moxeleTa mfarvelobas, rac<br />

Zalian arTulebs organizebuli danaSaulis winaaRmdeg brZolas.<br />

konvenciis me-8 muxlis Sesabamisad, TiToeuli wevri saxelmwifo valdebulia miiRos<br />

iseTi sakanonmdeblo da sxva zomebi, romelTa Sedegad danaSaulad CaiTvleba:<br />

sajaro moxelisaTvis, pirdapir an arapirdapir, raime aramarTlzomieri upiratesobis<br />

dapireba, SeTavazeba an miniWeba moxelis an sxva iuridiuli Tu fizikuri<br />

piris sasargeblod, imisaTvis, rom am moxelem misi Tanamdebobrivi movaleobis<br />

Sesrulebisas ganaxorcielos raime moqmedeba an Tavi Seikavos misi Sesrulebisgan;<br />

pirdapir an arapirdapir, raime aramarTlzomieri upiratesobis miReba an moTxovna<br />

sajaro moxelis mier, piradad am moxelis an sxva iuridiuli Tu fizikuri<br />

piris sasargeblod, rom am moxelem misi Tanamdebobrivi movaleobis Sesrulebisas<br />

ganaxorcielos raime moqmedeba an Tavi Seikavos raime moqmedebis ganxorcielebisagan.<br />

13<br />

konvencia aseve, miuTiTebs, rom uSualo Sesrulebis garda, danaSaulad miCneul unda<br />

iqnes miTiTebul qmedebebSi Tanamonawileobac. garda amisa, xazi esmeba saxelmwifoTa<br />

valdebulebebs, rom sisxlissamarTlebrivad dasjad qmedebad miiCnios, rodesac zemoT<br />

miTiTebul qmedebebs axorcielebs ucxo qveynis sajaro moxele an saerTaSoriso samoqalaqo<br />

samsaxurSi myofi piri.<br />

rogorc vxedavT, transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg gaeros<br />

konvencia did yuradRebas uTmobs korufcias, rac udavod gasaTvaliswinebelia zemoT<br />

aRniSnuli mizezebidan gamomdinare. savaraudod, yovelgvari valdebulebis miuxedavad,<br />

romelTac konvencia uwesebs wevr saxelmwifoebs, korufcia isedac dasjadia<br />

yvela qveyanaSi. korufciis kriminalizaciaze aqcentis gakeTebiT, gaerTianebuli erebis<br />

organizaciam kidev erTxel gausva xazi miTiTebuli kanonsawinaaRmdego qmedebis<br />

96


ols organizebuli danaSaulobis sistemaSi da mis winaaRmdeg ukompromiso brZolis<br />

warmoebis saWiroebas.<br />

konvencia transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg brZolis procesSi<br />

erT-erT umniSvnelovanes faqtorad miiCnevs marTlmsajulebis ganxorcielebisaTvis<br />

xelis SeSlis kriminalizacias. wevr saxelmwifoebs valdebuleba ekisrebaT<br />

gaataron RonisZiebebi, romelTa Sedegad danaSaulad CaiTvleba ganzrax Cadenili<br />

Semdegi qmedebebi:<br />

fizikuri Zalis, muqaris an daSinebis gamoyeneba an aramarTlzomieri upiratesobis<br />

dapireba, SeTavazeba an miniWeba, yalbi Cvenebis micemaze dayoliebis an Cvenebis<br />

micemaSi an mtkicebulebis wardgenaSi Carevis mizniT, miTiTebuli konvenciiT<br />

gaTvaliswinebul danaSaulebTan dakavSirebul samarTalwarmoebis procesSi;<br />

am konvenciiT gaTvaliswinebul danaSaulebTan dakavSirebul samarTalwarmoebis<br />

procesSi sasamarTlo an sxva samarTaldamcavi organos Tanamdebobis piris<br />

samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebaSi Carevis mizniT fizikuri Zalis, muqaris<br />

an daSinebis gamoyeneba. Tumca, aRniSnuli ar zRudavs saxelmwifos uflebas,<br />

Seqmnas kanonmdebloba samarTalwarmoebis sxva monawileTa dasacavadac. 14<br />

rogorc aRniSnulidan Cans, konvencia zemoT miTiTebul qmedebas imdenad mniSvnelovnad<br />

miiCnevs, rom mas iseTi mZime danaSaulebis gverdiT ayenebs, rogoricaa organizebul<br />

danaSaulebriv dajgufebaSi monawileoba, ukanono Semosavlis legalizacia<br />

da korufcia, rac safuZvels moklebuli namdvilad ar unda iyos, radgan organizebuli<br />

danaSaulis winaaRmdeg brZolis warmoebisas, rogorc samarTaldamcavi organoebis<br />

warmomadgenelTaTvis, aseve, mowmeTaTvis metad mniSvnelovania, rom maT Tavi usafrTxod<br />

igrZnon. winaaRmdeg SemTxvevaSi, isini Tavs Seikaveben samarTalwarmoebaSi aqtiurad<br />

monawileobis miRebisagan, rac mniSvnelovanwilad Seasustebs organizebul<br />

danaSaulTan brZolis efeqtianobas.<br />

zemoT aRniSnulis paralelurad, konvencia avaldebulebs wevr saxelmwifoebs, rom<br />

uzrunvelyon sxvadasxva zomebis miReba mowmeTa (sacxovrebeli adgilis Secvla, pirovnebisa<br />

da adgilsamyofelis Sesaxeb informaciis gasaidumloeba da a.S.) da dazaralebulTa<br />

dasacavad da samarTalwarmoebis procesSi monawileobis misaRebad.<br />

garda danaSaulebrivi qmedebebisa, romelTac yvelze didi yuradReba unda mieqces<br />

organizebuli danaSaulis winaaRmdeg brZolis saqmeSi, winamdebare konvencia aseve,<br />

adgens rekomendaciebs saerTaSoriso TanamSromlobis TvalsazrisiT, rac aRniSnul<br />

saerTaSoriso aqts kidev ufro met Rirebulebas aniWebs. wevr saxelmwifoebs saSualeba<br />

aqvT ganaxorcielon samarTlebrivi daxmareba, awarmoon erToblivi gamoZieba da damnaSaveTa<br />

eqstradicia miuxedavad imisa, aqvT Tu ara maT urTierTSoris raime sxva Se-<br />

Tanxmeba. amasTan, aRsaniSnavia is faqtic, rom konvencia did mniSvnelobas aniWebs, rogorc<br />

wevri qveynebis samarTaldamcavTa Soris praqtikis gaziarebas, aseve, erTmaneTis<br />

kadrebis profesiul momzadebasa da gadamzadebas, rac metad mniSvnelovania, radgan<br />

transnacionaluri organizebuli danaSauli, TviT definiciidan gamomdinare, scildeba<br />

erTi konkretuli qveynis teritoriis farglebs. Sesabamisad, msgavs dajgufebaSi<br />

97


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

SeiZleba monawileobdnen sxvadasxva qveynis kriminalebi, romelTac saqmianobis saku-<br />

Tari meTodebi aqvT. cxadia, aseT dros fasdaudebelia kriminalis warmoSobis qveynis<br />

samarTaldamcavi sistemis rogorc gamocdileba, aseve, momzadebisa da gadamzadebis<br />

kursebi, sadac kargadaa gaanalizebuli da Seswavlili adgilobrivi danaSaulebis<br />

Taviseburebani.<br />

aseve metad mniSvnelovania, rom konvenciis Sesabamisad, saxelmwifoebi valdebulebas<br />

iReben, ganixilon sasjelis Semcirebis SesaZlebloba im pirisaTvis, romelic arsebiTad<br />

TanamSromlobs gamoZiebasTan. miTiTebuli garemoebis aucilebloba gamowveulia<br />

imiT, rom umetes SemTxvevaSi, tradiciuli transnacionaluri danaSaulebrivi<br />

dajgufebebis saqmianoba, maTi wesebi da wevrTa Semadgenloba gasaidumloebulia. Sesabamisad,<br />

samarTaldamcavi organoebisaTvis ukiduresad Zneli xdeba maT winaaRmdeg<br />

brZola, radgan ar gaaCniaT informacia maTi Sida saqmianobisa Tu struqturis Sesaxeb.<br />

miTiTebuli danawesi gansakuTrebiT Rirebuli da efeqtiania Tanamedrove kriminaluri<br />

dajgufebebis struqturis pirobebSi. kerZod, gasaTvaliswinebelia, rom liderebi<br />

maqsimalurad arian izolirebulni rigiTi wevrebisagan da uSualod, isini araviTar<br />

danaSaulebriv qmedebas ar axorcieleben. Tumca, swored maT mier xdeba danaSaulebrivi<br />

sindikatis saqmianobis politikis SemuSaveba da swored maTi davalebis Sedegad xdeba<br />

kanonsawinaaRmdego moqmedebebis ganxorcieleba. aqedan gamomdinare, erTi mxriv, saxezea<br />

piri, romelic warmarTavs danaSaulebrivi dajgufebis saqmianobas, xolo meore<br />

mxriv ki, mis mimarT sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcieleba TiTqmis SeuZlebelia,<br />

radgan uSualod igi danaSaulebriv qmedebas ar Cadis. Sesabamisad, aseT dros didi<br />

mniSvneloba eniWeba kriminaluri gaerTianebis wevris mier mowodebul informacias,<br />

romelsac cxadia, amgvari informaciis gamJRavnebis motivi unda hqondes. sasjelis<br />

Semcireba ki, amgvari motivaciis Sesaqmnelad aprobirebuli meTodia, romelic Tu gaviTvaliswinebT<br />

saerTaSoriso praqtikasa da saqarTvelos gamocdilebas, danaSaulTan<br />

brZolis saqmeSi sakmaod efeqtianad muSaobs.<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, SesaZlebelia gamotanil iqnes daskvna, rom<br />

`transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~ gaeros konvencia erT-erTi<br />

yvelaze mniSnvelovani saerTaSoriso aqtia miTiTebuli saxis kriminalTan brZolaSi.<br />

metad mniSvnelovania, rom winamdebare konvencia akonkretebs, Tu romel qmedebebze<br />

unda gamaxvildes yuradReba transnacionaluri kriminaluri dajgufebebis winaaRmdeg<br />

brZolisas. aseve mniSvnelovania, rom konvenciis wevri saxelmwifoebi iReben valdebulebas,<br />

moaxdinon gansazRvruli qmedebebis kriminalizacia Sida kanonmdeblobaSi,<br />

rac xels Seuwyobs transnacionalur danaSaulTan erTobliv brZolas, radgan cxadia,<br />

romelime qmedeba Tu danaSaulia erT qveyanaSi, xolo meoreSi ki, ara, isini ver iTanamSromleben<br />

aseTi saxis kriminalis winaaRmdeg. amasTan, didi mniSvneloba eniWeba rekomendaciebs,<br />

romelic Seexeba TanamSromlobas wevr saxelmwifoTa Sesabamis organoebs<br />

Soris. aRniSnuli momenti gadamwyvetia transnacionaluri organizebuli danaSaulis<br />

winaaRmdeg brZolis procesSi, radgan rogorc zemoT aRiniSna, msgavsi xasiaTis<br />

kriminalis ganmaxorcielebli organizebuli dajgufeba arasdros moqmedebs erTi<br />

qveynis teritoriaze. Sesabamisad, Tu ar iqneba am qveynebs Soris mWidro urTierTTa-<br />

98


namSromloba, misi bolomde damarcxeba SeuZlebeli iqneba. aseve xazgasasmelia, rom<br />

winamdebare xelSekrulebiT mxareebs eZlevaT saSualeba ganaxorcielon samarTlebrivi<br />

urTierTdaxmareba da damnaSaveTa eqstradicia, rac aseve, mniSvnelovania, radgan rig<br />

SemTxvevaSi, SeiZleba qveynebs ar gaaCndeT SeTanxmeba msgavs sakiTxebSi TanamSromlobis<br />

Sesaxeb. am dros, saWiro xdeba konkretul faqtTan dakavSirebiT SeTanxmebis gaformeba,<br />

rasac xangrZlivi dro sWirdeba, xolo organizebul danaSaulTan brZolaSi operatiulobas<br />

gadamwyveti mniSvneloba eniWeba. amasTan, aucileblad unda aRiniSnos wevri<br />

saxelmwifoebis movaleoba erTmaneTis kadrebis momzadebis Sesaxeb. vinaidan, specialuri<br />

codnis gareSe, rac ar unda aqtiurad ganxorcieldes qmedebebi kriminalTan<br />

sabrZolvelad, igi efeqtiani ver iqneba, radgan yovel konkretul dajgufebasTan warmatebis<br />

misaRwevad gansxvavebuli midgomaa saWiro. Sesabamisad, swored am meTodebisa<br />

da wesebis Sewavla iqneba SesaZlebeli partniori qveynis samarTaldamcavTa specialur<br />

saswavleblebSi.<br />

SeniSvnebi<br />

1<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

2, Sec. (b).<br />

2<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

3, Sec.2.<br />

3<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

2, Sec. (a).<br />

4<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

2, Sec. (c).<br />

5<br />

avtorTa koleqtivi, sisxlis samarTlis zogadi nawili, Tbilisi, 2007<br />

weli, gv. 225.<br />

6<br />

merab turava, sisxlis samarTali _ zogadi nawilis mimoxilva,<br />

Tbilisi, 2008 weli, gv. 297.<br />

7<br />

avtorTa koleqtivi, sisxlis samarTlis zogadi nawili, Tbilisi, 2007<br />

weli, gv. 225.<br />

8<br />

oTar gamyreliZe, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis ganmarteba,<br />

Tbilisi, 2008 weli, gv. 210.<br />

9<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

5, Sec. 1.<br />

10<br />

nebismieri samarTaldarRveva, romlis Sedegadac miRebuli iqna Semosavali,<br />

romelic Semdgom SeiZleba gaxdes e. w. `gaTeTrebis~ obieqti.<br />

11<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

6, Sec. 1 (a).<br />

12<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

6, Sec. 1 (b).<br />

13<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

8, Sec. 1.<br />

14<br />

United Nations Convention Against Transnational Organized Crime, Article<br />

23.<br />

99


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

UNITED NATIONS<br />

CONVENTION AGAINST<br />

TRANSNATIONAL<br />

ORGANIZED CRIME<br />

DAVIT MESKHISHVILI<br />

Doctoral C<strong>and</strong>idate of the <strong>Law</strong> department, Grigol Robakidze University<br />

It is well know that the organized crime is one of the most complicated<br />

<strong>and</strong> dangerous for of crime that is effects all spheres of public life. Besides,<br />

the mentioned crime, is almost never the problem of one sole country. It is<br />

becoming more <strong>and</strong> more transnational. Baring this in mind, it is even more<br />

important to facilitate the mutual legal assistance between the states at the<br />

international level – <strong>and</strong> this without the relevant legal framework would be<br />

impossible to implement. The Article reviews one of the most important<br />

international act in this field – UN Convention against the Transnational<br />

Organized Crime.<br />

This Article analysis the general principles of the above-mentioned Convention.<br />

Specifically, it reviews the definitions provided in the Convention,<br />

like: organized group, heavy crime, structured group, property <strong>and</strong> income<br />

obtained through the criminal ways. In accordance with the Criminal Code,<br />

as a result of comparison with the norms, the Article concludes that the<br />

norms in Georgian legislations regulated the above mentioned issues in compliance<br />

with the Convention.<br />

Besides that, the Article is focused on the methods of fighting against<br />

organized crime <strong>and</strong> the commitments of the member states in this regard.<br />

At the end, it is concluded that the UN Convention against Transnational<br />

Organized Crime is one of he most important international act while fighting<br />

against this crime, <strong>and</strong> envisages effective provisions to ensure mutual<br />

cooperation between the states at the international level.<br />

100


saerTaSoriso sisxlis samarTliT dadgenili danaSaulebis<br />

maxasiaTebeli erT-erTi mTavari niSania makrokrikriminaluri<br />

miznobrivi dajgufebis<br />

- JOINT CRIMINAL<br />

ENTERPRISE doqtrinis<br />

Seqmnisa da gamoyenebis<br />

aucilebloba<br />

saerTaSoriso sisxlis<br />

samarTalSi<br />

giorgi dgebuaZe<br />

saqarTvelos universitetis doqtoranti<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTliT gaTvaliswinebuli<br />

danaSaulebis Cadena xasiaTdeba adamianTa didi jgufis,<br />

saerTo mizniT gamsWvaluli gaerTianebebis TanamoqmedebiT,<br />

sadac pasuxismgebeli piris gansazRvra SedarebiT<br />

rTulia, vidre nacionalur samarTlebriv sistemaSi. aRniSnuli<br />

individualuri pasuxismgeblobis sakiTxs ufro<br />

metad bundovans da Znelad dasadgens xdis. am Temis irgvliv<br />

sainteresoa yofili iugoslaviis sisxlis samarTlis<br />

saerTaSoriso tribunalis saapelacio palatis mier SemuSavebuli<br />

kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrina,<br />

1 kerZod, Tu ram ganapiroba misi Seqmnisa da gamoyenebis<br />

aucilebloba.<br />

1. Sesavali<br />

101


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

minaluri garemo. braldebuli pirebi praqtikulad, yvela SemTxvevaSi moqmedeben<br />

erTiani gegmiTa da ganzraxviT, amoZravebT saerTo mizani, organizebuli formiT iyeneben<br />

Zalismier meTodebs msxverplis winaaRmdeg. magaliTisaTvis gavixsenoT holokosti,<br />

iugoslaviis (srebrenica), ru<strong>and</strong>is SemTxvevebi, sadac uamravi adamiani gaxda<br />

ramdenime dReSi ganxorcielebuli Zaladobis msxverpli. adgili hqonda masStaburi<br />

xasiaTis danaSaulebs, sadac mtkicebulebebis moZieba, Tu vin Caidina ukanono qmedeba<br />

Tu aqti, faqtobrivad SeuZlebeli iyo.<br />

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, saerTaSoriso sisxlis samarTali iTvaliswinebs<br />

individualur da koleqtiur Seracxvis formas. pirveli saxezea, rodesac mcire teritoriul<br />

monakveTze Cadenilia ukanono qmedeba, sadac konkretuli damnaSavis dadgena<br />

da mtkicebulebebis mopoveba SesaZlebelia, romlebic pirdapir kavSirSia braldebulis<br />

braleulobasTan. meores ki, adgili aqvs sistemuri, did geografiul regionze<br />

gavrcelebuli danaSaulebis dros. garda amisa, SegviZlia visaubroT aseve SemTxvevebze,<br />

romlebic exeba rogorc individualur, ise koleqtiur Seracxvis formas. isini<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTalSi gamoiyeneba ara erTdroulad, aramed erTmaneTis<br />

monacvleobiT. aris ormagi perspeqtiva. Tu naTeli gaxda, konkretulad vis mier aris<br />

Cadenili danaSauli, gamoiyeneba individualuri Seracxvis modeli, Tu ara, maSin _<br />

koleqtiuri 2 .<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTlSi konkretuli qmedebis kvalifikaciis procesSi gaTvaliswinebul<br />

unda iqnes individis wvlili danaSaulis CadenaSi, Sedegis dadgomaSi.<br />

sruli pasuxismgebloba, upirveles yovlisa, daekisreba imas, vinc iyo gadawyvetilebis<br />

mimRebi dajgufebis, gaerTianebis, organizaciis farglebSi.<br />

zemoT aRniSnuli sakiTxis irgvliv, did yuradRebas ipyrobs yofili iugoslaviis<br />

tribunalis saapelacio palatis mier precedentul samarTalze dayrdnobiT Seqmnili<br />

doqtrina, kriminaluri miznobrivi dajgufeba _ Joint Criminal Enterprise (JCE). is ufro<br />

da ufro gamoiyeneba saerTaSoriso sisxlis samarTlSi, rogorc `jadosnuri iaraRi~<br />

saerTaSoriso danaSaulebTan sabrZolvelad 3 da xSirad, bralmdeblebisaTvis `sayvarel<br />

cnebadac~ moiazreba. 4<br />

2. kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrina<br />

kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrina siaxles warmoadgens rogorc saerTa-<br />

Soriso, aseve, nacionalur samarTlebriv sistemaSi. is aris mniSvnelovani iaraRi im<br />

pirebis gasasamarTleblad, romlebmac danaSauli Caidines Tanaamsruleblobisa da<br />

saerTo miznis principebze dayrdnobiT. is emsaxureba mizans, rom individis mier Cadenili<br />

ukanono qmedeba, an misi jgufur danaSaulSi monawileobis Sedegi miaweros `gaer-<br />

Tianebis~ farglebs. kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrina SegviZlia ganvmartoT,<br />

rogorc danaSaulSi monawilis mxridan pirdapiri, an iribi Tanxmoba, romelic<br />

mimarTulia kriminaluri aqtis aRsrulebisaken, an daumTavrebeli danaSaulebrivi miznis<br />

sisruleSi moyvanisaken.<br />

102


kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrinis gamoyeneba yovelTvis iyo kamaTis<br />

sagani. braldeba umetesad mas iyenebda, rodesac ar iyo sakmarisi mtkicebuleba pirovnebis<br />

gasasamarTleblad. aseve, diskusiis obieqti iyo misi gaurkveveli definiciac.<br />

mas xSirad uwodeben pasuxismgeblobis `uvargis Teorias~ da `nadirs~, romelic eZebs<br />

msxverpls. 5 yofili iugoslaviis mosamarTle fer-johan lindholmi werda, rom JCE<br />

iyo arasasargeblo tribunalis saqmianobisaTvis. 6 miuxedavad amisa, doqtrina gamoiyeneboda<br />

da ganagrZobs kidevac arsebobas saerTaSoriso sisxlis samarTlis farglebSi.<br />

JCE-is saSualebiT bralmdebels SeuZlia, sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

daakisros adamianTa farTo wres. dajgufebis gegmasTan mimarTebaSi ar aris aucilebeli,<br />

rom is iyos danaSaulis Cadenamde momzadebuli. 7 is SeiZleba formirebuli iqnes,<br />

aseve, danaSaulis Cadenis procesSi. yvela SemTxvevaSi, doqtrinis farglebSi Tanaamsrulebloba<br />

arsebobs, rodesac erTi amsruleblis qmedeba Seesabameba sxva amsruleblis<br />

mizans da yvela moqmedebs erTdroulad erTi da igive adgilas xangrZlivi drois<br />

ganmavlobaSi. 8 mniSvnelovania, rom gegma, mizani, Tavisi SinaarsiT iyos aramarTlzomieri,<br />

iTvaliswinebdes danaSaulis Cadenas. 9<br />

kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrina Seqmnil iqna braldebis mxarisaTvis,<br />

maRali Tanamdebobis pirebis, serbi politikosi da samxedro Cinovnikebis samarTalSi<br />

micemis mizniT, 10 romlebic farul organizebasa da marTvas uwevdnen danaSaulebs, romlebsac<br />

adgili hqonda yofili iugoslaviis teritoriaze. 11 yvelaze cnobili da gamor-<br />

Ceuli pirovneba, vinc iugoslaviis tribunalma gaasamarTla, iyo slobodan miloSeviCi.<br />

sabraldebo aqtSi is iyo cnobili damnaSaved kriminalur miznobriv dajgufebaSi monawileobisaTvis<br />

bosniaSi, xorvatiasa da kosovoSi ganxorcielebuli qmedebebisaTvis. 12<br />

maRali Tanamdebobis pirebis gasamarTleba doqtrinis meSveobiT ufro intensiur xasiaTs<br />

atarebda, vidre sxva pirebisa. aRsaniSnavia, rom tribunalze braldebis mxare<br />

doqtrinas umetesad iyenebda, rodesac braldebulebs Segnebuli monawileoba da Semxebloba<br />

hqondaT danaSaulTan.<br />

saerTo mizani, es aris JCE-is doqtrinis elementi da mas warmoadgens, rogorc<br />

jgufuri pasuxismgeblobis Teorias. 13 dajgufebis wevrebis makavSirebeli rgoli aris<br />

maTi erTiani ganzraxva, miaRwion saerTo mizans. is Cadenil unda iyos erToblivad an<br />

urTierTSeTanxmebiT. 14 JCE SeiZleba Sedgebodes, aseve patara, subsidiuri qvegaerTianebebisagan.<br />

15 es SeiZleba moxdes, Tu is farTo xasiaTis matarebelia. magaliTad, genocidis<br />

danaSaulis SemTxvevaSi.<br />

3. kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrinis Seqmnis aucilebloba<br />

JCE, rogorc saerTo sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis sistemuri Seracxvis<br />

forma, damkvidrda yofili iugoslaviis saapelacio palatis mier tadiCis saqmeze, sadac<br />

ganisazRvra kidevac pirvelad, doqtrinis gamoyenebis aucilebloba. 16<br />

yofili iugoslaviis tribunalis saapelacio palata eZebda Teoriul komponents,<br />

romelic gamoyenebuli iqneboda jgufuri danaSaulebis mimarT, romelic daexmareboda<br />

103


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

sasamarTlos mZime winaRobebis gadalaxvaSi, mtkicebulebebis mopovebis saqmeSi, romelic,<br />

umeteswilad, Znelad mosaZiebeli an rTulad dasanaxi iqneboda. magaliTad,<br />

individebis Semxebloba da kavSiri saerTaSoriso danaSaulSi. JCE-is sqemis Tanaxmad,<br />

dajgufebis erT-erTi wevris mier Cadenili qmedeba sxva wevrs danaSaulad Seefardeba,<br />

Tu es iyo kriminaluri gegmis gonivruli winaswarganWvretadi Sedegi. 17<br />

yofili iugoslaviis tribunalamde, kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrinas<br />

adgili hqonda saerTaSoriso tribunalebSi, rogoricaa niurnbergi da tokio. 18 aRniSnuli<br />

gamoiyeneboda individebis dasasjelad, romlebsac brali miuZRodaT dajgufebebis<br />

mier Cadenil genocidis, omisa da adamianurobis winaaRmdeg mimarTul danaSaulebSi.<br />

im dros, rodesac adamianebi pasuxismgebelni iyvnen danaSaulis dagegmvasa da<br />

aRsrulebaSi, faqtobrivad SeuZlebeli iyo sxva saSualebiT sisxlissamarTlebriv pasuxisgebaSi<br />

maTi micema, gamomdinare im mtkicebulebebis mopovebis sirTulidan, romlebic<br />

konkretul danaSaulSi maT pirdapir monawileobaze miuTiTebda.<br />

4. kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrinis gamoyenebis aucilebloba<br />

dusko tadiCi iyo im SeiaraRebuli dajgufebis wevri, romelic Sevida prijedoris<br />

(Prijedor) regionis sofel jaskiSi (Jaskici), ganacalkeva mamakacebi qalebisa da bavSvebisagan<br />

da umowyalod scema isini. soflidan dajgufebis gasvlis Semdgom, xuTi mokluli<br />

mamakaci iqna napovni. 19<br />

yofili iugoslaviis tribunalis sasamarTlo procesze ramdenime mowmem amoicno<br />

dusko tadiCi, rogorc erT-erTi SeiaraRebuli piri, romelic Sevida dasaxlebaSi,<br />

magram arc erTs ar SeeZlo Tqma, rom mas raime kavSiri hqonda mkvlelobasTan. ar iyo<br />

araviTari mtkicebuleba, vin ganaxorciela danaSaulebrivi qmedeba, kerZod, mkvleloba,<br />

vin esrola TavSi oTx maTgans. sasamarTlo palatam ar gamoricxa faqti, rom qmedebebi,<br />

romelsac adgili hqonda dasaxlebaSi, ganxorcielebuli yofiliyo im pirebis mier,<br />

romlebic Sevidnen sofelSi, magram braldebuli ver iqneboda pasuxismgebeli aseTi<br />

qmedebebisaTvis. 20 gaTvaliswinebul iqna is garemoebac, rom zustad im dRes, mezobel<br />

sofel sivCSi (Sivci) Sevida didi SeiaraRebuli serbuli dajgufeba da iq eTnikur<br />

wmendas axorcielebda. faqti, rom ar yofila msxverpli sofel sivCSi, iZleoda varaudis<br />

saSualebas, rom mkvleloba ar iyo ori soflis eTnikuri wmendis ganxorcielebis<br />

gegmis nawili, romelSic braldebulma miiRo monawileoba. 21<br />

braldebis mxarem gaasaCivra sasamarTlo palatis gadawyvetileba, vinaidan darwmunebuli<br />

iyo, rom tadiCi monawileobda jaskiSi ganxorcielebul TavdasxmebSi, romlis<br />

mizani iyo prijedoris regionis gawmenda araserbi mosaxleobisagan arahumanuri da<br />

ZaladobiTi aqtebiT. mkvleloba braldebulisaTvis iyo warmosadgeni, winaswargaTvaliswinebadi<br />

movlena, romelic braldebis azriT, mas gacnobierebuli unda hqonoda.<br />

sabolood, tadiCi unda yofiliyo cnobili damnaSaved yofili iugoslaviis tribunalis<br />

statutis me-7(1) muxliT, miuxedavad imisa, Tu vin mokla xuTi mamakaci. 22<br />

104


dacvis mxare ar eTanxmeboda braldebis mosazrebas da ambobda, rom unda damtkicebuliyo,<br />

moicavda Tu ara Tavis TavSi Tavdasxmis gegma, romelSic tadiCi savaraudod<br />

monawileobda, mkvlelobas da CaTreul iqna Tu ara is masSi mkvlelobis gegmiT. 23<br />

mas Semdeg, rac aRmoCnda, rom SeiaraRebulma dajgufebam, romelSic iyo braldebuli,<br />

mokla 5 mamakaci jaskiSi, saapelacio palatam dasva sakiTxi _ SeiZleboda Tu ara<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTlis mixedviT, piri damnaSaved yofiliyo cnobili, miuxedavad<br />

imisa, rom ar moipoveboda araviTari mtkicebuleba, rom man mokla erT-erTi<br />

mainc. 24<br />

yofili iugoslaviis tribunalis saapelacio palata, tadiCis saqmis kvalifikaciis<br />

procesSi dadga Teoriuli komponentis Seqmnis aucileblobis winaSe, raTa saerTaSoriso<br />

sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobaSi mieca jgufur danaSaulSi braldebuli<br />

pirebi. amiT is gaaiolebda im pirTa dasjas, romlebsac brali miuZRodaT danaSaulebSi,<br />

romlebSic isini monawileobas Rebulobdnen aramarto pirdapiri monawileobis formiT.<br />

tribunalis wesdeba ar gansazRvravs kriminalur miznobriv dajgufebas, rogorc<br />

pasuxismgeblobis SesaZleblobas, Sesabamisad konkretul muxlSi. is iqna moZiebuli<br />

ukve dafuZnebul saerTaSoriso CveulebiT samarTalSi meore msoflio omis precedentuli<br />

samarTlis analizis Sedegad. 25 aseve, Seswavlil iqna rigi qveynebis nacionaluri<br />

kanonmdebloba, magram ver iqna moZiebuli Tanmimdevruli, gamarTlebuli praqtika.<br />

saapelacio palatam dasZina, rom saerTo gegmis doqtrina, rogorc Tanaamsruleblobis<br />

pasuxisgeblobis forma, mkafiod iyo Camoyalibebuli saerTaSoriso CveulebiT samar-<br />

TalSi da misi gamoyeneba tribunalis wesdebis farglebSi SesaZlebeli iyo. 26<br />

yofili iugoslaviis saerTaSoriso tribunali doqtrinas sxvadasxva terminebiT<br />

moixseniebda. magaliTad, saerTo gaerTianeba, saerTo mizani da a.S. mogvianebiT, precedentulma<br />

samarTalma gansazRvra, rom yvela es termini pasuxobda pasuxismgeblobis<br />

erT saerTo formas, romelic unda yofiliyo moxsenebuli, rogorc kriminaluri<br />

miznobrivi dajgufeba (Joint Criminal Enterprise). 27<br />

tadiCis pasuxismgebloba dafuZnebuli iyo swored kriminaluri miznobrivi dajgufebis<br />

doqtrinaze. mas aqvs sami kategoria. samive exeba danaSaulis Casadenad saerTo<br />

mizniT gamsWvalul adamianTa dajgufebas, romelic garkveuli TaviseburebebiT xasiaTdeba.<br />

gaaCnia ra, samive kategorias saerTo obieqturi mxaris niSnebi, yvelas gansxvavebuli<br />

subieqturi mxaris forma aqvs. 28<br />

pirveli kategoria, romelsac ZiriTad JCE-s uwodeben, xasiaTdeba SemTxveviT, rodesac<br />

yvela braldebuli monawileobs saerTo gegmis farglebSi da amoZravebs erTi da<br />

igive saerTo ganzraxva. aq yvela monawile aris pasuxismgebeli jgufis mier Cadenili<br />

danaSaulisaTvis, ganurCevlad maTi monawileobis xarisxisa. 29 imisaTvis, rom qmedebis<br />

kvalifikacia moxdes pirveli kategoriiT, unda dadgindes dajgufebis erT-erT aspeqtSi<br />

mainc, braldebulis mxridan monawileobis survili da danaSaulebrivi ganzraxva,<br />

gaziarebuli sxva jgufis wevrebTan erTad. 30<br />

meore kategorias, sistemur JCE-s, adgili aqvs, rodesac saxezea `sistemuri sisastike,<br />

Zaladoba~, upirveles yovlisa, rogoricaa sakoncentracio banaki. 31 kriminaluri<br />

105


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

miznobrivi dajgufebis meore kategoriiT pasuxismgeblobisaTvis unda damtkicdes<br />

organizebuli represiuli sistemis arseboba, braldebulebis mxridan masSi aqtiuri<br />

monawileoba, misi bunebis codna da SemdgomSi monawileobis ganzraxva. 32<br />

mesame kategoria, gavrcobili JCE, es aris SemTxveva, sadac saerTo gegmis farglebSi<br />

adamianTa jgufi sCadis qmedebas, romelic araa gaTvaliswinebuli gegmiT. 33 mesame kategoriis<br />

dros braldebis mxridan unda damtkicdes, winaswarganWvretadi iyo Tu ara,<br />

rom danaSauli Cadenili iqneboda jgufis erT-erTi wevris mier da braldebulma icoda<br />

ra, rom aseTi danaSauli SesaZlebeli iyo momxdariyo gaerTianebis farglebSi, nebayoflobiT<br />

`aiRo riski Tavis Tavze.~ 34<br />

saapelacio palatam tadiCis saqmeze miiCnia, rom mesame kategoria iyo yvelaze axlos<br />

braldebulis mier gamoxatul qmedebebTan. jgufs hqonda araserbi mosaxleobis gawmendis<br />

saerTo mizani. mkvleloba ar iyo maT gegmaSi mocemuli, magram moiazreboda,<br />

rom araserbebi iqnebodnen mokluli qmedebaTa sisruleSi moyvanis procesSi. palatam<br />

gamoiZia, rom tadiCma icoda aRniSnulis SesaZleblobis Sesaxeb da man nebayoflobiT<br />

`aiRo riski Tavis Tavze.~ 35<br />

gavrcobilma JCE-m Camoayaliba doqtrinis pasuxismgeblobis subieqturi da obieqturi<br />

kriteriumebis axali saxe, romlis saSualebiTac, arsebuli mtkicebulebis done<br />

damakmayofilebeli gaxada. yofili iugoslaviis tribunalis saapelacio palatam daadgina,<br />

rom sasamarTlo palatam dauSva Secdoma, 36 braldebuli iyo serbuli warmomavlobis<br />

SeiaraRebuli dajgufebis wevri, romelmac miznad daisaxa Zalismieri formiT<br />

soflis gawmenda mamakacebisagan. mkvleloba iyo warmosadgeni, winaswargaTvaliswinebadi<br />

movlena, romelic, braldebis azriT, unda yofiliyo gacnobierebadi. braldebuli<br />

gasamarTlebul iqna omisa da adamianurobis winaaRmdeg mimarTuli araerTi danaSaulisaTvis.<br />

mravali braldebidan, romelic mas wayenebuli hqonda, erT-erTi iyo xuTi mamakacis<br />

mkvleloba sofel jaskiSi. 37<br />

5. daskvna<br />

miuxedavad mravali problemisa, romelic arsebobs individualuri pasuxismgeblobis<br />

sferoSi, aSkaraa warmatebebi, romelic droTa ganmavlobaSi iqna miRweuli saer-<br />

TaSoriso sisxlis samarTlis ganviTarebis procesSi.<br />

yofili iugoslaviis saapelacio palata tadiCis saqmeze, kriminaluri miznobrivi<br />

dajgufebis doqtrinis Camoyalibebis dros daeyrdno niurnbergis sasamarTlo praqtikas,<br />

iuridiuli normebis simwiris gamo. ar arsebobda Camoyalibebuli dispozicia,<br />

romelic saSualebas miscemda braldebis mxares gamoeyenebina igi qmedebis kvalifikaciis<br />

procesSi. Tu braldebis mxare, zemoT aRniSnul doqtrinaze dayrdnobiT, daamtkicebda,<br />

rom braldebulebi imyofebodnen danaSaulis Cadenis procesSi, miuxedavad maTi<br />

monawileobis xarisxisa, daawesebda sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas maTze.<br />

kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrinam braldebis aqtebi ufro ioli gaxada.<br />

is saSualebas aZlevs braldebas masSi Seitanos ufro meti braldebebi, vidre sxva<br />

106


formis pasuxismgeblobebi, vinaidan mesame kategorias aqvs subieqturi mxaris ufro<br />

dabali moTxovnilebebi, rom piri micemul iqnes samarTalSi. mesame kategoria mxolod<br />

iTxovs, rom umaRlesi Tanamdebobis pirisagan moxdes nebismieri qmedebis Cadena, romelic<br />

SeiZleba Sors iyos dajgufebis saerTo gegmisagan. gavrcobili JCE-iT braldebam<br />

unda daadginos, rom braldebuls hqonda codna im varaudis Sesaxeb, romelmac gamoiwvia<br />

damatebiTi danaSauli, anu qmedeba, romelic iyo winaswargaTvaliswinebadi. is, rom<br />

kriminalur miznobriv dajgufebas aqvs ufro dabali subieqturi mxaris niSnebi, vidre<br />

pasuxismgeblobis sxva saxes, xdis mas ufro Zlier iaraRad braldebis mxarisaTvis.<br />

nebismieri axali Teoriuli komponenti, doqtrina, romelic daexmareba marTlmsajulebas<br />

problemuri sakiTxebis gadalaxvaSi, ra Tqma unda, misaRebi unda iyos saerTa-<br />

Soriso sisxlis samarTlis dogmatikisaTvis. magaliTad, Tu meTauris pasuxismgebloba<br />

srulad Tavs ver arTmevda Tavis daniSnulebas, JCE-is mesame kategoriiT, ukve SesaZlebeli<br />

gaxda pasuxismgeblobis sxvagvarad dakisreba. saerTaSoriso danaSaulebi xasiaTdeba<br />

ra, adamianTa TanamoqmedebiT, marTlac, am procesSi, rodesac maTi konkretul<br />

qmedebebTan pirdapiri Semxeblobis dadgena SeuZlebelia, kriminaluri miznobrivi dajgufebis<br />

doqtrina sakiTxis regulirebis Sesabamisi safuZvelia. is qmnis prevencias<br />

momavalSi im danaSaulTa aRsakveTad, romelic SeiZleba Cadenil iqnes kacobriobis<br />

mimarT. globalizaciis sakiTxi, komunikaciis saSualebebis ganviTareba, saerTaSoriso<br />

sisxlis samarTliT gaTvaliswinebul danaSaulebSi mizezobrivi kavSiris dadgenas qmedebasa<br />

da Sedegs Soris ufro da ufro Znelad dasadgens xdis. kriminaluri miznobrivi<br />

dajgufeba, gansakuTrebiT ki, doqtirinis mesame kategoria, subieqturi mxaris<br />

minimaluri moTxovniT idealuri variantia aRniSnuli sakiTxis dasaregulireblad,<br />

aseve, maRali Tanamdebobis pirebis gasasamarTleblad, romlebic arapirdapiri formiT<br />

marTaven `organizacias~.<br />

miuxedavad imisa, rom kriminaluri miznobrivi dajgufebis doqtrinis mimarT arsebobs<br />

garkveuli uaryofiTi damokidebuleba, man saTanado adgili daimkvidra saerTa-<br />

Soriso sisxlis samarTlis iurisprudenciaSi.<br />

107


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

ix.: Joint Criminal Enterprise terminTan mimarTebaSi; merab turava,<br />

sisxlis samarTlis zogadi nawilis mimoxilva, me-8 gamocema, 2010,<br />

gv. 281; aseve, aRniSnuli wignis me-7 gamocema, 2008, gv. 234.<br />

2<br />

ix.: Kai Ambos, Internationales Strafrecht, 2 Auflage, 2008, gv. 151-152.<br />

3<br />

ix.: Kai Ambos, Joint Criminal Enterprise <strong>and</strong> Comm<strong>and</strong> Responsibility,<br />

<strong>Journal</strong> of International Criminal <strong>Justice</strong>, 2007, www.oxfordjournals.org.<br />

4<br />

ix.: Antonio Cassese, The Proper Limits of Individual Criminal Responsibility<br />

Under the Doctrine of Joint Criminal Enterprise, <strong>Journal</strong> of International<br />

Criminal <strong>Justice</strong>, 2007, www.oxfordjournals.org.<br />

5<br />

ix.: Ciara Damgaard, Individual Criminal Responsibility for Core International<br />

Crime, 2008, gv. 128.<br />

6<br />

ix.: iqve.<br />

7<br />

ix.: Kriangsak Kittichaisaree, International Criminal <strong>Law</strong>, 2002, gv. 238;<br />

aseve, Gerhard Werle, Principles of International Criminal <strong>Law</strong>, Second<br />

Edition, 2009, gv. 173; Prosecutor v Vasiljevic (saqme IT-98-32-A) saapelacio<br />

palatis 2004 wlis 25 Tebervlis gadawyvetileba, par. 100.<br />

8<br />

ix.: Otto Triffterer, Commentary on the Rome Statute of the International<br />

Criminal Court, Second Edition, 2008, gv. 749-751.<br />

9<br />

ix.: William A. Shabas, The Un International Criminal Tribunal-The former<br />

Yugoslavia, Rw<strong>and</strong>a <strong>and</strong> Sierra Leone, 2006, gv. 309-314.<br />

10<br />

ix.: Allison Marston Danner <strong>and</strong> Jenny S. Martinez, Guilty Associations:<br />

Joint Criminal Enterprise, Comm<strong>and</strong> Responsibility, <strong>and</strong> the Development<br />

of International Criminal <strong>Law</strong>, 2004, www.ssrn.com.<br />

11<br />

ix.: Elies van Sliedregt, JCE as a Pathaway to Convicting Individuals for<br />

Genocide, <strong>Journal</strong> of International Criminal <strong>Justice</strong>, 2007, www.oxfordjournals.org.<br />

12<br />

ix.: Prosecutor v Milosevic (saqme IT-02-54).<br />

13<br />

ix.: Kai Ambos, Joint Criminal Enterprise <strong>and</strong> Comm<strong>and</strong> Responsibility,<br />

<strong>Journal</strong> of International Criminal <strong>Justice</strong>, 2007, www.oxfordjournals.org.<br />

14<br />

ix.: Prosecutor v Krajisnik (saqme IT-00-39-T) sasamarTlo palatis 2006<br />

wlis 27 seqtembris gadawyvetileba, par. 884.<br />

15<br />

ix.: Prosecutor v Kvocka et all. (saqme IT-98-30/1) sasamarTlo palatis<br />

2001 wlis 2 noembris gadawyvetileba, par. 307.<br />

16<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-A) saapelacio palatis 1999 wlis<br />

15 ivlisis gadawyvetileba, par. 172.<br />

17<br />

ix.: William A. Schabas, An Introduction to the International Criminal<br />

Court, Third Edition, 2009, gv. 215-216.<br />

18<br />

ix.: Allison Marston Danner <strong>and</strong> Jenny S. Martinez, Guilty Associations:<br />

Joint Criminal Enterprise, Comm<strong>and</strong> Responsibility, <strong>and</strong> the Development<br />

of International Criminal <strong>Law</strong>, 2004, www.ssrn.com.<br />

19<br />

ix.: iqve, par. 178.<br />

20<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-T) sasamarTlo palatis 1999 wlis<br />

7 maisis gadawyvetileba, par. 373.<br />

21<br />

ix.: iqve, par. 373.<br />

22<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-A) saapelacio palatis 1999 wlis<br />

15 ivlisis gadawyvetileba, par. 175.<br />

23<br />

ix.: iqve, par. 176, 177.<br />

24<br />

ix.: iqve, par. 185.<br />

25<br />

ix.: Allison Marston Danner <strong>and</strong> Jenny S. Martinez, Guilty Associations:<br />

Joint Criminal Enterprise, Comm<strong>and</strong> Responsibility, <strong>and</strong> the Development<br />

of International Criminal <strong>Law</strong>, 2004, www.ssrn.com.<br />

108


26<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-A) saapelacio palatis 1999 wlis<br />

15 ivlisis gadawyvetileba, par. 220.<br />

27<br />

ix.: Prosecutor v Brdjanin (saqme IT-99-36) sasamarTlo palatis 2001<br />

wlis 26 ivnisis gadawyvetileba, par. 26.<br />

28<br />

ix.: Robert Cryer, Hakan Friman, Darryl Robinson, Elizabeth Wilmshurst,<br />

An Introduction to International Criminal <strong>Law</strong> <strong>and</strong> Procedure, 2007, gv.<br />

305-310.<br />

29<br />

ix.: Antonio Cassese - International Criminal <strong>Law</strong>, Second Edition, 2008, gv.<br />

191.<br />

30<br />

ix.: Prosecutor v Simic, Tadic <strong>and</strong> Zaric (saqme IT-95-9) 2003 wlis 17<br />

oqtombris gadawyvetileba, par. 157; aseve, Prosecutor v Stakic (saqme<br />

IT-97-24-T) 2003 wlis 31 ivlisis gadawyvetileba, par. 436; aRniSnul<br />

saqmeebSi monawileebs amoZravebT saerTo ganzraxva miznis gansaxorcieleblad.<br />

31<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-A) saapelacio palatis 1999 wlis<br />

15 ivlisis gadawyvetileba, par. 202.<br />

32<br />

ix.: iqve, par. 203; ix. aseve, Prosecutor v Krnojelac (saqme IT-97-25-A)<br />

saapelacio palatis 2003 wlis 17 seqtembris gadawyvetileba, par. 96.<br />

33<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-A) saapelacio palatis 1999 wlis<br />

15 ivlisis gadawyvetileba, par. 204.<br />

34<br />

ix.: iqve, par. 220, 228; ix. aseve, sam kategoriasTan dakavSirebiT Jennifer<br />

Trahan, Genocide, War Crimes, Crimes Against Humanity - A Topical<br />

of the Case <strong>Law</strong> of International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia,<br />

Human Rights Watch Organization, 2006, gv. 417-427; Prosecutor v<br />

Vasiljevic (saqme IT-98-32) saapelacio palatis 2004 wlis 25 Tebervlis<br />

gadawyvetileba, par. 101.<br />

35<br />

ix.: Prosecutor v Tadic (saqme IT-94-1-A) saapelacio palatis 1999 wlis<br />

15 ivlisis gadawyvetileba, par. 231-232.<br />

36<br />

ix.: iqve, par 233.<br />

37<br />

ix.: tadiCis sxva braldebebTan dakavSirebiT konkretulad Prosecutor<br />

v Tadic (saqme IT-94-1).<br />

109


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

NEED FOR CREATION<br />

AND USAGE OF<br />

THE JOINT CRIMINAL<br />

ENTERPRISE DOCTRINE<br />

IN THE INTERNATIONAL<br />

CRIMINAL LAW<br />

GEORGE DGEBUADZE<br />

Doctoral C<strong>and</strong>idate, The University of Georgia<br />

The following article is dedicated to the issue of personal liability in International<br />

Criminal <strong>Law</strong>, in other words the doctrine of Joint Criminal Enterprise.<br />

According to the International Criminal law joint crime involves coperpetration<br />

by a large group of people with common goal, where compared<br />

to the national law system, it is more difficult to identify the responsible<br />

persons. This makes the issue of personal liability even more vague <strong>and</strong> difficult<br />

to determine. One of the tools for solving this legal issue is the doctrine<br />

of the Joint Criminal Enterprise developed by the Appeals Chamber of<br />

the International Criminal Tribunal of the former Yugoslavia. This doctrine<br />

enables to apply criminal liability to a large group of people.<br />

The article reviews the Dusko Tadic’s Case. During the qualification of the<br />

mentioned case, the Appeals Chamber of International Criminal Tribunal<br />

for the Former Yugoslavia used the doctrine of Joint Criminal Enterprise<br />

for the first time <strong>and</strong> formulated 3 categories of it: 1. I category – basically<br />

referred as JCE – deals with the situation when all the defendants are acting<br />

in the framework of the common plan <strong>and</strong> according to the common goal;<br />

2) II Category – systemic JCE – is characterized with “systemic cruelty, violence”,<br />

primarily a phenomena such as a concentration camp. 3), III category<br />

– extended/advanced JCE – when the group of people in the framework of<br />

the common goal are committing an act not envisaged ender the plan.<br />

Though there is some negative attitude towards the doctrine of JCE, it<br />

has still found relevant place in the common international criminal law.<br />

110


Tanamonawileobisas, sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis<br />

sirTules warmoadgens, rom danaSauli ramdenime<br />

piris erToblivi moqmedebiT xorcieldeba. erToblivi<br />

moqmedeba momdinareobs organizatoris, wamqezeblis da<br />

damxmaris, aseve, amsruleblis moqmedebidan. TanamonawileobiT<br />

Cadenili danaSauli, ramdenime piris Zalisxmevis<br />

nayofs warmoadgens, romelic danaSaulis amsruleblis<br />

moqmedebaSi da amis safuZvelze, saerTo danaSaulebriv SedegSi<br />

gaerTi<strong>and</strong>eba. Tanamonawileebs pasuxismgebloba er-<br />

Tiani danaSaulisaTvis daekisrebaT. Tumca, es ar niSnavs,<br />

rom yvela Tanamonawiles erTi zomis erTgvarovani sasjeli<br />

unda Seefardos. Tanamonawileobisas unda ganxorcieldes<br />

sasjelis individualizacia. samarTlianadaa aRniSnuli<br />

iuridiul literaturaSi, rom araindividualizebul<br />

sasjels ar SeuZlia warmatebiT ganaxorcielos<br />

Tavisi funqciuri daniSnuleba. Tu sasjeli ar aris individualizebuli,<br />

is usamarTloa. usamarTlo sasjeli ar<br />

iwvevs sazogadoebaSi da msjavrdebulSi im reaqcias, romelic<br />

aucilebelia zogadi da specialuri prevenciis amocanaTa<br />

gadawyvetisaTvis. 1<br />

TanamonawileobiT Cadenil danaSaulSi sasjelis individualizacia<br />

mniSvnelovnadaa damokidebuli im kriterisasjelis<br />

daniSvnis<br />

sakiTxisaTvis<br />

TanamonawileobiT<br />

Cadenil danaSaulSi<br />

adam maxaraZe<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis sruli profesori<br />

111


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

umTa Tu midgomaTa Sinaarsze, romelic sasamarTlom kanonmdeblis miTiTebiT unda<br />

gaiTvaliswinos. sxvadasxva qveynebis sisxlis samarTlis kodeqsTa gaTvaliswinebiT,<br />

aRniSnuli problemis gadawyvetis ramdenime mimarTuleba SeiniSneba.<br />

pirvel maTgans unda mivakuTnoT is qveynebi, sadac danaSaulis Tanamonawilis saxis<br />

mixedviT dadgenilia sasjelis Semcireba. amis naTeli magaliTia germaniis sisxlis<br />

samarTlis kodeqsi, romlis 26-e paragrafis mixedviT danaSaulis wamqezebeli amsruleblis<br />

msgavsad isjeba, magram damxmaresaTvis (par. 27) sasjeli Semcirebulia par. 49,<br />

I abzacis mixedviT. masSi dadgenilia sasjelis Semsubuqebis Semdegi wesebi:<br />

1. Tavisuflebis uvado aRkveTa icvleba vadiani Tavisuflebis aRkveTiT aranakleb<br />

sami wliT.<br />

2. danaSaulisaTvis gansazRvruli vadiani Tavisuflebis aRkveTisas gaTvaliswinebuli<br />

sasjelis maqsimaluri vada mcirdeba sam meoTxedamde. igive wesi moqmedebs fuladi<br />

jarimis drosac.<br />

3. minimaluri vada sasjelisa Tavisuflebis aRkveTis saxiT mcirdeba: im SemTxvevaSi,<br />

Tu minimaluri vada aTidan an xuTi wlidan aris gansazRvruli ori wliT; Tu minimaluri<br />

vada samidan an ori wlidan aris _ eqvsi TviT; Tu minimaluri vada aris erTi<br />

wlidan _ sami TviT; sxva SemTxvevebSi ki, kanoniT dadgenili minimaluri vadiT. 2<br />

zogierTi saxelmwifos sisxlis samarTlis kodeqsebi damxmaris mimarT aweseben zogadad,<br />

sasjelis fakultatiuri Semcirebis SesaZleblobas. ase, magaliTad, Sveicariis<br />

1938 wlis sisxlis samarTlis kodeqsis 25-e muxli adgens, rom `is vinc ganzrax Seuwyobs<br />

xels sxvas danaSaulis CadenaSi an gadacdomaSi SeiZleba daisajos msubuqad~. sasjelis<br />

fakultatiur Semcirebas aseve, iTvaliswinebs daniis 1933 wlis sisxlis samarTlis<br />

kodeqsic (23-e mux.) da sxv.<br />

calkeuli qveynis sisxlis samarTlis kodeqsebi ar gansazRvraven sasjelis savaldebulo<br />

an fakultatiur Semcirebas, aramed saerTo saxelmZRvanelo sawyisebis saxiT<br />

aweseben Tanabar pasuxismgeblobas yvela TanamonawilisaTvis. am gziT midis, magaliTad,<br />

safrangeTis 1992 wlis sisxlis samarTlis kodeqsi, romlis 121-6 muxlSi naTqvamia, rom<br />

erToblivi danaSaulebrivi qmedebis Tanamonawile iseve daisjeba, rogorc danaSaulis<br />

amsrulebeli. 3 analogiur pozicias icavs iaponiis 1907 wlis sisxlis samarTlis kodeqsic,<br />

romlis 63-e muxli adgens, rom damxmares sasjeli unda Seumsubuqdes amsruleblis<br />

sasjelis Sesabamisad. 4<br />

sagulisxmoa is faqti, rom iaponiisa da safrangeTis sisxlis samarTlis kodeqsebi<br />

TanamonawileTa dasjis SesaZleblobas zRudaven mcire mniSvnelobis mqone danaSaulebrivi<br />

qmedebis dros. ase magaliTad, iaponiis sisxlis samarTlis kodeqsis 64-e muxlis<br />

Tanaxmad, iseTi danaSaulis damxmare an wamqezebeli, romelic sasjelis saxiT patimrobas<br />

an mcire fulad jarimas iwvevs, mxolod im SemTxvevaSi daisjeba, Tu amis Sesaxeb<br />

specialuradaa miTiTebuli kanonSi. safrangeTis sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT,<br />

danaSaulebrivi qmedebebi Tavisi simZimis mixedviT sam nawilad iyofa: danaSaulad,<br />

gadacdomad da darRvevad, magram Tanamonawileoba mxolod danaSaulSi da gadacdomaSia<br />

(111-1; 121-6 da 121-7 mm.) dasjadi.<br />

112


iaponiisa da safrangeTis kanonmdeblobis msgavsad, saqarTvelos moqmedi sisxlis<br />

samarTlis kodeqsi ar zRudavs im ganzrax danaSaulTa wres, romlisTvisac SesaZlebelia<br />

sisxlis samarTlis pasuxismgebloba TanamonawileobisaTvis. Tumca, es ar niSnavs,<br />

rom Cveni kanonmdeblobiT Tanamonawileebs pasuxismgebloba yvela mcire mniSvnelobis<br />

mqone nebismieri qmedebisaTvis daekisrebaT. Tanamonawileobis institutis aseTi gageba<br />

winaaRmdegobrivi da usafuZvlo iqneboda. Tanamonawileobis institutis debulebebi<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis sxva normebTan erTianobaSi unda gaviazroT. es konkretuli<br />

SemTxveva me-7 muxlis I I nawilTan organul kavSirSi unda warmovidginoT. masSi naTqvamia,<br />

rom qmedeba SesaZlebelia kodeqsiT gaTvaliswinebul niSnebs Seicavdes Tumca,<br />

mcire mniSvnelobis gamo aucilebeli ar iyos misi Camdenis sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi<br />

micema. maSasadame, Tanamonawileebi ssk-is me-7 muxlis I I nawilis safuZvelze,<br />

SesaZlebelia gaTavisufldnen sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan an kidev, romelime<br />

Tanamonawiles, magaliTad, msubuqi danaSaulis Cadenis SemTxvevaSi, danaSaulSi<br />

monawileobis mcire xarisxis gamo ar daekisros pasuxismgebloba. 5<br />

moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsi ar iTvaliswinebs Tanamonawilis romelime saxis<br />

mimarT sasjelis savaldebulo an fakultatiur Semcirebas. igi istoriuli warsulis<br />

msgavsad, potenciurad yvela TanamonawilisaTvis sasjelis Tanabar farglebs awesebs.<br />

amitom erTi SexedviT, iqmneba STabeWdileba, TiTqosda moqmedi kanonmdeblobisaTvis<br />

ar aris aucilebeli TanamonawileTa saxeebad dayofa. Tumca, amgvari daskvna ar Seesabameba<br />

moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis zogad principebsa da dadgenilebebs TanamonawileebisaTvis<br />

sasjelis daniSvnis Taobaze.<br />

sasamarTlom TanamonawileobiT Cadenil danaSaulSi sasjelis individualizaciis<br />

principis dacvis mizniT unda ixelmZRvanelos, rogorc sasjelis daniSvnis zogad sawyisebSi<br />

gansazRvruli debulebebiT (53-e mux.) aseve, im specialuri kriteriumebiT,<br />

romelic danaSaulSi TanamonawileobisaTvis da danaSaulSi amsruleblobisaTvis aris<br />

dadgenili (57-e mux.). magaliTad, sasjelis daniSvnis zogad sawyisebSi miTiTebuli<br />

debuleba, rom `sasamarTlo damnaSaves samarTlian sasjels dauniSnavs am kodeqsis<br />

kerZo nawilis Sesabamisi muxliT dadgenil farglebSi da amave kodeqsis zogadi nawilis<br />

debulebaTa gaTvaliswinebiT~ Tanabrad vrceldeba, rogorc erTpirovnuli, aseve, Tanamonawileobis<br />

gamovlenili danaSaulis mimarTac. erTpirovnulad Cadenili danaSaulis<br />

msgavsad, TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis drosac, sasamarTlos ar SeuZlia<br />

damnaSaves sasjelis zomad dauniSnos Cadenili danaSaulisaTvis gansazRvruli<br />

sanqciis minimalur zRvarze naklebi da maqsimalurze meti.<br />

garda amisa, kanonmdebeli amave normaSi gansazRvravs, rom sasamarTlom sasjelis<br />

daniSvnisas unda ixelmZRvanelos am kodeqsis zogadi nawilis debulebaTa gaTvaliswinebiT.<br />

es miTiTeba sakmaod farTo da tevadi cnebaa. masSi igulisxmeba rogorc zogadi,<br />

aseve is specialuri normebi, romlebic konkretul viTarebaSi dakavSirebulni arian<br />

sasjelis daniSvnasTan da zegavlenas axdenen am procesze. magaliTad, moqmedi kodeqsi<br />

iTvaliswinebs sasjelis daniSvnis wesebs daumTavrebeli danaSaulisaTvis (56-e mux.)<br />

da danaSaulSi Tanamonawileobisa Tu TanaamsruleblobisaTvis (57-e mux.). im<br />

113


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

SemTxvevaSi, Tu TanamonawileobiT ganxorcieldeba danaSaulis mcdeloba, sasamarTlom<br />

sasjelis daniSvnisas mxedvelobaSi unda miiRos ara marto 57-e, aramed 56-e muxlSi<br />

gansazRvruli debulebebic, cxadia, im danaSaulTan erTad, romlis ganxorcielebasac<br />

Tanamonawileebi cdilobdnen.<br />

53-e muxlis meore nawiliT, kanonmdebeli adgens iseT SemTxvevebs, rodesac SeiZleba<br />

dainiSnos kodeqsis kerZo nawilis Sesabamisi muxliT gaTvaliswinebulze ufro mkacri<br />

an ufro msubuqi sasjeli. ufro mkacri sasjeli SeiZleba dainiSnos danaSaulTa da<br />

ganaCenTa erTobliobiT (59-e mux.), xolo ufro msubuqi 55-e muxlis safuZvelze. ker-<br />

Zod, maSin Tu mxareebs Soris dadebulia saproceso SeTanxmeba, sasamarTlos eZleva<br />

ufleba daniSnos kodeqsis Sesabamisi muxliT dawesebuli zomis umdables zRvarze naklebi<br />

sasjeli an sxva ufro msubuqi saxis sasjeli. es debulebebi sasamarTlom mxedvelobaSi<br />

unda miiRos TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis drosac. Tu, magaliTad,<br />

sasamarTlo daadgens, rom gansakuTrebiT mZime danaSaulis Tanamonawilem, romelsac<br />

misjili hqonda 15 wliT Tavisuflebis aRkveTa, sasjelis moxdamde, man kvlav Caidina<br />

TanamonawileobiT (an erTpirovnulad) araerTi mZime an gansakuTrebiT mZime danaSauli,<br />

aseT pirobebSi sasamarTlos aqvs ufleba, ganaCenTa erTobliobiT (59-e mux.), sasjelis<br />

Sekrebis gziT, danaSaulSi monawile pirs, saboloo sasjelad mTlianobaSi Seufardos<br />

ormoc wlamde Tavisuflebis aRkveTa. maSasadame, sasjelis daniSvnis zogad sawyisebSi<br />

miTiTebas, rom sasamarTlom sasjelis gansazRvrisas unda ixelmZRvanelos zogad<br />

nawilSi gansazRvruli debulebebiT, `jaWvur reaqciaSi mohyavs~ zogad nawilSi gansaz-<br />

Rvruli is normebi, romlebic dakavSirebuli arian sasjelis daniSvnasTan an zegavlenas<br />

axdenen am procesze.<br />

amasTan, am normebidan zogierTi maTgani specialuri xasiaTisaa da maT sasjelis<br />

daniSvnis dros sasamarTlo mxolod konkretuli sisxlis samarTlis saqmeTa ganxilvisas<br />

iyenebs, xolo zogierT maTgans zogadi xasiaTi aqvs da isini sasamarTlos mier,<br />

Cadenili danaSaulisaTvis sasjelis daniSvnisas, mxedvelobaSi miiReba nebismieri<br />

kategoriis sisxlis samarTlis saqmeze. magaliTad, 56-e muxliT sasamarTlom unda<br />

ixelmZRvanelos mxolod daumTavrebeli danaSaulisaTvis sasjelis daniSvnisas. magram<br />

53-e muxlis me-3 nawiliT gansazRvruli debuleba, pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli<br />

da damamZimebel garemoebebis Sesaxeb, kerZod, miTiTeba danaSaulis motivze da mizanze,<br />

qmedebaSi gamovlenil marTlsawinaaRmdego nebaze, movaleobaTa darRvevis xasiaTze,<br />

damnaSavis warsul cxovrebaze Tu a.S. sasamarTlom mxedvelobaSi unda miiRos nebismieri<br />

saxiTa Tu formiT gamovlenili danaSaulis SemTxvevaSi sasjelis daniSvnisas,<br />

iqneba es damTavrebuli Tu daumTavrebeli an kidev erTpirovnuli Tu TanamonawileobiT<br />

Cadenili danaSauli da sxv.<br />

kanonmdeblis moTxovna sasjelis daniSvnis dros pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli<br />

da damamZimebeli garemoebebis, agreTve, damnaSavis pirovnebis gaTvaliswinebis Taobaze,<br />

warmoadgens sasjelis individualizaciis principis realurad ganxorcielebas.<br />

erTpirovnulad Cadenili danaSaulis dros sasamarTlos SesaZlebloba aqvs da amasTan,<br />

valdebulic aris garegnulad Tundac erTnairi, ori sxvadasxva danaSaulis Cadenis<br />

SemTxvevaSi, konkretuli garemoebebis dadgenis gziT, muxlis sanqciis farglebSi da-<br />

114


niSnos mkacri an naklebad mkacri sasjeli <strong>and</strong>a ufro msubuqi sasjelis saxe Tu zoma,<br />

anu ganaxorcielos sasjelis realuri individualizacia. 6<br />

kanonmdeblis moTxovna sasjelis daniSvnis dros Semamsubuqebeli da damamZimebeli<br />

garemoebebis gaTvaliswinebis Sesaxeb, cxadia, TanamonawileobiT Cadenil danaSaulsac<br />

Seexeba, Tumca, am ukanasknels garkveuli specifikac axasiaTebs. kerZod, erTpirovnulad<br />

Cadenili danaSaulis dros, nebismieri saxis Semamsubuqebeli da damamZimebeli<br />

garemoeba, am erTi pirisaTvis aris damaxasiaTebeli da Sesabamisad, saqmis yvela konkretuli<br />

garemoebebis dadgena da maTi gaTvaliswineba sasamarTlos mier, sasjelis<br />

daniSvnis dros, am erTi piris mimarT xdeba. Tanamonawileobisas ki, es sakiTxi ramdenadme<br />

gansxvavebulad da SedarebiT rTulad wydeba.<br />

Tanamonawileobis SemTxvevaSi, Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebebis diferencirebuli<br />

Sefaseba unda ganxorcieldes. es garemoebebi unda daiyos or nawilad:<br />

personalur da arapersonalur garemoebebad. personaluri niSani, romelic danaSaulSi<br />

monawile romelime piris mxares aris mocemuli, igi sasamarTlom sasjelis individualizaciis<br />

dros mxedvelobaSi mxolod im piris mimarT unda miiRos visac igi uSualod<br />

axasiaTebs. igive unda iTqvas bralis niSanzec, romelic zrdis an amcirebs bralis<br />

xarisxs. arapersonaluri garemoeba ki, romelic amsruleblis mier ganxorcielebul<br />

marTlsawinaaRmdego qmedebas axasiaTebs, man sasjelis gansazRvrisas zegavlena unda<br />

iqonios ara marto amsrulebelze, aramed danaSaulSi monawile sxva pirebzec. cxadia,<br />

Tu maT Secnobili hqondaT es garemoebebi. 7 magaliTad, danaSaulis amsruleblis uaryofiTma<br />

an dadebiTma warsulma cxovrebam an misma piradma Tu ekonomikurma pirobebma,<br />

asakma, orsulobam Tu sxva personaluri xasiaTis garemoebebma ar unda gaamkacron an<br />

Seamsubuqon sxva TanamonawileTa sasjeli. magram arapersonalurma garemoebebma, rogorebicaa,<br />

magaliTad, danaSaulis Cadena gansakuTrebuli sisastikiT, danaSauliT mZime<br />

Sedegebis gamowveva, danaSaulis Cadena sayovelTaod saSiSi saSualebebiT da a.S.<br />

msgavsi xasiaTis obieqturi niSnebi sasamarTlom sasjelis individualizaciis dros<br />

unda gaiTvaliswinos, rogorc amsruleblis mimarT, aseve, danaSaulis TanamonawileTa<br />

mimarTac, Tu maT Secnobili hqondaT es niSnebi. Tanamonawileobisas sajelis daniSvnis<br />

Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebebis zegavlenis amgvar specifikaze, sxvaTa<br />

Soris pirdapir miuTiTebs moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis 57-e muxli, romelic<br />

danaSaulSi TanamonawileobisaTvis sasjelis daniSvnis specialur kriteriumebs gansazRvravs.<br />

aRniSnuli muxlis meore nawilSi naTqvamia, rom `Semamsubuqebeli an damam-<br />

Zimebeli garemoeba, romelic erT-erTi Tanamonawilis an amsruleblis pirovnebas Seexeba,<br />

mxedvelobaSi miiReba mxolod am TanamonawilisaTvis an amsruleblisaTvis sasjelis<br />

daniSvnis dros~. maSasadame, personaluri niSani, romelic axasiaTebs romelime<br />

Tanamonawiles, ar SeiZleba pasuxismgeblobaSi Seeracxos sxva Tanamonawileebs.<br />

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba gavakeToT daskvna, rom TanamonawileobiT<br />

Cadenil danaSaulSi sasjelis individualizaciis principis dacvisaTvis 53-e<br />

muxlis mesame nawiliT da 57-e muxlis meore nawiliT gansazRvruli debulebebi erTian,<br />

ganuyofel nawils warmoadgenen. pirveli maTgani Tu sasamarTlos sasjelis individualizaciis<br />

zogad principze miuTiTebs, romlis gamoyenebac nebismieri saxiTa Tu<br />

115


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

formiT Cadenili danaSaulisaTvis aris aucilebeli, meore, ukve akonkretebs im specifikas,<br />

romelic am normis gamoyenebis dros TanamonawileobiT Cadenil danaSauls axasiaTebs.<br />

TanamonawileobiT Cadenili danaSaulis dros danaSaulSi monawile pirebis<br />

mimarT sasjelis daniSvnisas sasamarTlom unda ganxorcielos am debulebaTa sinTezuri<br />

gamoyeneba.<br />

danaSaulSi Tanamonawileobisas sasjelis individualizaciisaTvis specialuri mniSvneloba<br />

aqvs ara marto, zemoT ganxilul 57-e muxlis meore nawiliT gansazRvrul<br />

debulebas sxvadasxva niSnebis Seracxvis Taobaze, aramed amave muxlis pirvel nawiliT<br />

dadgenil debulebas danaSaulSi monawileobis xasiaTze da xarisxze, kerZod: `danaSaulSi<br />

TanamonawileobisaTvis da amsruleblobisaTvis sasjelis daniSvnis dros mxedvelobaSi<br />

miiReba piris faqtobrivi monawileobis xasiaTi da xarisxi, am monawileobis<br />

mniSvneloba danaSaulis miznis misaRwevad, misi gavlena gamowveuli an SesaZlebeli<br />

zianis xasiaTze da xarisxze.~<br />

monawileobis xasiaTi da xarisxi mWidrod dakavSirebuli da urTierTganpirobebuli<br />

cnebebia, Tumca, araerTgvarovani. monawileobis xasiaTi Tvisebrivi maxasiaTebelia da<br />

masSi Tanamonawilis mier Sesrulebuli roli _ misi funqciis Taviseburebebi igulisxmeba<br />

erTobliv danaSaulebriv qmedebaSi. monawileobis xarisxi raodenobrivi maCvenebelia<br />

da igi piris aqtiurobis zomas, misi monawileobis intensiurobasa da efeqturobas<br />

asaxavs, rogorc danaSaulis momzadebaSi, aseve danaSaulebrivi Sedegis miRwevaSi.<br />

danaSaulSi monawileobis xarisxi, samarTlianad aRiniSneba iuridiul literaturaSi,<br />

rom arsebiTi zomiT ganisazRvreba moqmedebis im xasiaTiT, romelsac esa Tu is piri<br />

asrulebs danaSaulis CadenaSi. 8 am TvalsazrisiT, danaSaulis organizatoris intensiuroba<br />

da maSasadame, misi monawileobis xarisxi ufro maRalia vidre, magaliTad, dana-<br />

Saulis damxmaris, romelic mxolod xels uwyobs danaSaulis Cadenas, aiolebs mis ganxorcielebas.<br />

amitom, Tu sxva pirobebi Tanabaria _ organizatori, rogorc wesi, ufro<br />

mkacrad unda daisajos, vidre damxmare.<br />

amasTan, monawileobis xarisxi asaxavs ara mxolod im moqmedebebis intensiurobas,<br />

romlebic danaSaulSi monawileobis xasiaTiT gansxvavdebian, aramed intensiurobas<br />

calkeuli Tanamonawileebis moqmedebebis, romlebic erToblivad Cadenil danaSaulSi<br />

erTi da igive xasiaTis funqciebs asruleben. aviRoT, magaliTad, SemTxveva, sadac<br />

mkvlelobis damxmaris roli gamoixata mxolod imaSi, rom man urCia amsrulebels, Tu<br />

sad da rodis ukeTesia msxverplisaTvis Casafreba da SemTxveva, sadac damxmaris moqmedeba<br />

garda aRniSnuli xelSewyobisa gamoixata mkvlelobis Casadenad iaraRis micemaSi,<br />

dabrkolebaTa acilebaSi, winaswar SepirebaSi, rom miscemda amsrulebels TavSesafars<br />

da a.S. orive SemTxvevaSi moqmedebebis xasiaTi erTgvarovania. Sesrulebuli moqmedebebi<br />

funqciuri TvalsazrisiT, damxmaris moqmedebis sferos miekuTvneba, Tumca, sxvadasxvagvaria<br />

maTi danaSaulSi monawileobis xarisxi. amasTan, damxmaris intensiuroba, anu<br />

misi monawileobis xarisxi, rac ar unda didi iyos, is ar SeiZleba organizatorad<br />

gadaiqces. amisaTvis ukve aucilebelia aseTma pirma Secvalos moqmedebis xasiaTi. man<br />

organizeba unda gaukeTos an uxelmZRvanelos TanamonawileTa moqmedebebs.<br />

116


maSasadame, danaSaulSi monawileobis xarisxiT erTmaneTisagan SeiZleba gansxvavdebodnen,<br />

ara mxolod is Tanamonawileebi, romlebic sxvadasxva saxelis mqone _ amsruleblis,<br />

organizatoris, wamqezeblis da damxmaris funqciebs asruleben, aramed<br />

isinic, romlebic erTi da igive saxelis mqone funqciebs asruleben. iseve, rogorc<br />

Tanaamsruleblobis dros SeiZleba TiToeuli amsruleblis monawileobis xarisxi<br />

gansxvavdebodes, zustad aseve, SeiZleba gansxvavebuli iyos erTmaneTisagan monawileobis<br />

xarisxi im damxmareebis, an wamqezeblebis, romlebic xels uwyoben an aqezeben<br />

erTi da igive danaSaulis Casadenad.<br />

rogorc ukve vTqviT, danaSaulSi monawileobis xasiaTi da xarisxi mWidrod dakav-<br />

Sirebuli cnebebia da monawileobis xarisxi arsebiTi zomiT ganisazRvreba danaSaulSi<br />

monawileobis xasiaTiT. am mxriv, danaSaulis organizatoris moqmedebas amsruleblis<br />

msgavsad, xSirad ganmsazRvreli mniSvneloba eniWeba danaSaulebrivi qmedebis ganxorcielebaSi<br />

da Sedegis miRwevaSi. erTobliv qmedebaSi danaSaulis organizators<br />

dominirebuli funqcia ukavia. praqtikis Seswavla cxadyofs, rom ‘organizatori, rac<br />

ufro gamWriaxi, Ronieri da mizanswrafulia, miT ufro efeqturia TanamonawileobiT<br />

Cadenili danaSaulis dros miRweuli Sedegi. zogadad, organizators sxva TanamonawileebTan<br />

SedarebiT da gansakuTrebiT damxmaris figurasTan SedarebiT, danaSaulSi<br />

monawileobis gaTvaliswinebiT, prevalirebuli mniSvneloba unda mivaniWoT. amitom,<br />

amsruleblis msgavsad, marTalia organizatori uSualod (ar klavs, ar Zarcvavs da a. S.)<br />

ar sCadis danaSauls, magram igi amsruleblis Tanabrad, rig SemTxvevebSi ki, masze mkacradac<br />

SeiZleba daisajos.<br />

wamqezeblis moqmedebis xasiaTidan gamomdinare, sakmaod maRalia misi monawileobis<br />

xarisxi. wamqezebeli danaSaulis ganxorcielebis iniciatori da misi ideuri sulisCamdgmelia.<br />

Sesabamisad, misi monawileobis xarisxic ufro mniSvnelovania, vidre damxmarisa.<br />

danaSaulis wamqezeblis sasjelic sxva Tanabari pirobebis arsebobisas SesaZlebelia<br />

gauTanabrdes amsruleblis sasjels.<br />

yvelaze nakleb rols danaSaulis CadenaSi, rogorc wesi, damxmare asrulebs, igi<br />

wamqezeblis msgavsad, ar aris danaSaulis sulisCamdgmeli, aramed mxolod xels uwyobs<br />

mis ganxorcielebas, uiolebs Tanamzraxvelebs dasaxuli miznis miRwevas. amitom, sworad<br />

unda CaiTvalos iuridiul literaturaSi erTob myarad gabatonebuli pozicia,<br />

rom im SemTxvevebSi, rodesac sxva garemoebebi, romlebic zegavlenas axdenen sasjelis<br />

gansazRvraze _ Tanabaria da sasjelis zomis sxvaoba danaSaulSi Sesrulebuli xasiaTiT<br />

da xarisxiT unda ganisazRvros. am SemTxvevaSi, danaSaulis damxmares naklebad mkacri<br />

sasjeli unda daeniSnos, vidre danarCen Tanamonawileebs. 9<br />

aRniSnul Tvalsazriss, arsebiTad adasturebs sasamarTlo praqtikis Seswavlac.<br />

Cvens mier ganzrax mkvlelobis sisxlis samarTlis saqmeTa SerCeviTi Seswavlisas, magaliTad,<br />

im SemTxvevebSi, rodesac damxmaris moqmedebis kvalifikacia amsruleblis moqmedebis<br />

kvalifikacias emTxveva da amasTan, pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli da damamZimebeli<br />

garemoebebi mocemuli amsruleblis da damxmaris mxares metnaklebad<br />

Tanabaria, amsrulebelisaTvis daniSnulis sasjelis saxe vadiani Tavisuflebis aRkveTa<br />

saSualod 3-4 wliT aRemateba damxmaris sasjelis zomas.<br />

117


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

danaSaulis damxmaris mimarT SedarebiT mkacri sasjelis daniSvna gamarTlebulad<br />

SeiZleba CaiTvalos maSin, rodesac damxmare Tavisi piradi TvisebebiT ufro mkacr<br />

sasjels imsaxurebs, vTqvaT, aris warsulSi araerTjer nasamarTlevi, an rodesac amsruleblis<br />

mxares mocemulia imdenad mniSvnelovani Semamsubuqebeli garemoeba, romelic<br />

sasamarTlos sasjelis daniSvnis dros aiZulebs ZiriTadi yuradReba gadaitanos<br />

ara TviT moqmedebis xasiaTze, aramed damnaSavis pirovnebaze. Tu davuSvaT, danaSaulis<br />

amsrulebeli aris arasrulwlovani, romelic ufrosi damxmaris garkveuli zegavlenis<br />

qveS moeqca, aseT pirobebSi SesaZlebelia sasamarTlom SedarebiT msubuqi sasjeli<br />

dauniSnos arasrulwlovan amsrulebels. magram, Tu danaSaulSi daxmarebis dros amsruleblis<br />

mxareze mocemulia iseTi piradi Semamsubuqebeli garemoeba, romelic Tavisi<br />

arsiT principul zegavlenas ver axdens sasjelis zomis gansazRvraze, magaliTad, rogorebicaa<br />

dadebiTi daxasiaTebis arseboba, garkveuli waxaliseba, kmayofaze yofna da<br />

a.S. aseT garemoebaTa arsebobisas, vinaidan amsrulebeli uSualod Cadis danaSauls da<br />

maSasadame, misi moqmedeba ufro qmediT pirobas warmoadgens danaSaulis Casadenad,<br />

samarTlianobis principi moiTxovs, rom aseT SemTxvevaSi amsrulebels ufro mkacri<br />

sasjeli daeniSnos, vidre damxmares.<br />

amasTan, aqve unda aRiniSnos, rom aseTi wesi ar SeiZleba dogmad vaqcioT. vinaidan,<br />

iSviaTad, Tumca mainc, damxmaris danaSaulSi faqtobrivi xelSewyoba da misi monawileobis<br />

intensiurobis xarisxi zogjer imdenad mniSvnelovania, rom igi danaSaulis<br />

miznis miRwevis gzaze ar CamorCeba danaSaulis amsruleblis Tu sxva TanamonawileTa<br />

moqmedebebis xarisxs. aseTi viTareba gansakuTrebiT maSin SeiniSneba, rodesac damxmaris<br />

moqmedeba droisa da adgilis mixedviT amsruleblis moqmedebas emTxveva da misi xel-<br />

Sewyoba erT-erT umniSvnelovanes pirobas warmoadgens danaSaulis Casadenad. amgvar<br />

SemTxvevebSi, sasamarTlo zogjer mniSvnelovnad uaxloebs erTmaneTs amsruleblis<br />

da damxmaris sasjelis zomas, xolo zogjer, kidevac aTanabrebs maT.<br />

pirveli maTganis dasadastureblad SesaZlebelia mivuTiToT saqarTvelos uzenaesi<br />

sasamarTlos mier ganxiluli saqme s. kvaracxelias, j. saxokias, m. saxokias da sxvaTa<br />

mimarT. sadac damxmareebma j. saxokiam, m. saxokiam da sxva pirebma, romlebic urikaze<br />

moTavsebul msxverpls gars Semoertynen, adgilze misul policiis muSakebs, msxverplis<br />

daxsnas rom cdilobdnen, gauwies medgari winaaRmdegoba. amiT, amsrulebel s.<br />

kvaracxelias aaciles dabrkoleba, am ukanasknels misces saSualeba danis gamoyenebiT<br />

Caedina mkvleloba. sasamarTlom amsrulebels 12 wliT Tavisuflebis aRkveTa dauniSna,<br />

xolo damxmareebs _ 10-10 wliT.<br />

rac Seexeba amsruleblis da damxmaris sasjelis gaTanabrebis sakiTxs, es garemoeba<br />

iSviaTad, Tumca, mainc SeiniSneba sakuTari xeliT Casaden deliqtebSi, sadac damxmare<br />

Tavisi faqtobrivi monawileobis mixedviT, arsebiT rols asrulebs danaSaulis CadenaSi.<br />

Cvens mier 7 wlis winaT Seswavlili iqna baTumis saqalaqo sasamarTloSi da<br />

aWaris avtonomiuri respublikis umaRles sasamarTloSi sazRvris ukanonod gadakve-<br />

TaSi xelSewyobis aRmoCenis 12 faqti. ZiriTadad, maTi Sinaarsi Semdegi saxis iyo: danaSaulis<br />

amsrulebeli, romelsac ar hqonda pasporti, winaswar uTanxmdeboda sarfis<br />

sabaJo sakontrolo gamSvebi punqtisaken momavali avtobusis mZRols, rom mas, gark-<br />

118


veuli Tanxis safasurad, daemala misi marTvis qveS myofi avtobusis salonSi an winaswar<br />

mowyobil saidumlo saTavsoSi da am gziT ukanonod gadaeyvana saxelmwifos sazRvarze.<br />

amgvari Sinaarsis 12 sisxlis samarTlis saqmidan sasamarTlom sam SemTxvevaSi, amsrulebelsac<br />

da damxmare-mZRolsac Seufarda or-ori wliT Tavisuflebis aRkveTa, xolo<br />

erT SemTxvevaSi _ erTi wliT da eqvsi TviT. amasTan, sasamarTlom erT-erTi saqmis<br />

ganxilvisas damxmaresTan mimarTebaSi xazi gausva im garemoebas, rom `misi moqmedeba<br />

aris erT-erTi efeqturi piroba, romelic danaSaulis CadenaSi monawileobis xarisxiT<br />

ar CamorCeba amsruleblis moqmedebas~ 10 maSasadame, sasamarTlom gaiTvaliswina amsruleblis<br />

da damxmaris danaSaulSi monawileobis SefardebiTi xarisxi, aseve, damxmaris<br />

xelSewyobis faqtobrivi mniSvneloba danaSaulis Casadenad, damxmaresac sasjelis igive<br />

zoma dauniSna, rac danaSaulis amsrulebels.<br />

amrigad, daskvna, rom damxmares ufro naklebad mkacri sasjeli unda daeniSnos vidre<br />

sxva Tanamonawileebs, aseTi daskvna ar SeiZleba yovelTvis gakeTdes mxolod formalurad<br />

danaSaulSi Sesrulebuli moqmedebis xasiaTis gaTvaliswinebis safuZvelze. moqmedi<br />

kanonmdeblobis dadgenileba, romelic ar avaldebulebs sasamarTlos yvela Tanamonawiles<br />

erTnairi sasjelis zoma dauniSnos an dauniSnos erT Tanamonawiles ufro<br />

mkacri, vidre meores, maT mier Sesrulebuli moqmedebis xasiaTze damokidebulebaSi,<br />

principSi sworad unda CaiTvalos. vinaidan igi sasamarTlos aZlevs SesaZleblobas<br />

calkeul SemTxvevebSi, Tavi daaRwios formalur midgomas TanamonawileTa moqmedebebis<br />

SefasebaSi da mTeli moculobiT gaiTvaliswinos sasjelis daniSvnisas misi faqtobrivi<br />

roli mocemuli danaSaulis CadenaSi, realuri mniSvneloba moqmedebisa sxva<br />

TanamonawileTa moqmedebebisaTvis da danaSaulebrivi Sedegis miRwevisaTvis.<br />

amasTan, ar unda daviviwyoT, rom sasamarTlo TanamonawileTa dasjisas saboloo<br />

daskvnas ara mxolod danaSaulSi faqtobrivi monawileobis xasiaTisa da xarisxis safuZvelze<br />

akeTebs, aramed Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebebis safuZvelzec,<br />

romelic ara marto Cadenil marTlsawinaaRmdego qmedebas Seexeba, aramed danaSaulSi<br />

monawile pirebsac. am kriteriumTa gamoyenebam cxadia, maqsimalurad unda uzrunvelyos<br />

sasjelis individualizaciis principis ganxorcieleba.<br />

TanamonawileTa mimarT sasjelis daniSvnis kriteriumebze msjelobisas aqve unda<br />

SevCerdeT sakmao mniSvnelobis mqone erT saintereso faqtze, romelic sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis kerZo nawilSi ganxorcielebuli cvlilebebis tendencias Seexeba. ker-<br />

Zod, es ukavSirdeba konkretuli danaSaulebisaTvis sanqciiT gansazRvruli sasjelebis<br />

zomis Seviwroebas, anu sasjelis minimaluri zomis maRla awevas da maqsimaluris dabla<br />

dawevas. aseTi midgoma, sadac xSir SemTxvevebSi, sasjelis minimalur da maqsimalur<br />

zRvars Soris aris gansxvaveba ori wliT Tavisuflebis aRkveTa, arc Tu iSviaTad, xels<br />

uSlis sasjelis individualizaciis principis gatarebas. nimuSisaTvis aviRoT moqmedi<br />

ssk-is 137 muxlis (gaupatiureba) pirveli nawili, romelic sasjelis zomad iTvaliswinebs<br />

4 dan 6-wlamde Tavisuflebis aRkveTas. sasamarTlom sasjelis individualizaciis<br />

principis ganxorcielebisas Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebebis gaTvaliswinebiT<br />

amsrulebels, vTqvaT, Seufarda 5 weli. magram ibadeba kiTxva: ramdeni<br />

weli unda Seufardos sasamarTlom damxmares? romlis xelSewyobac gamoixata mxolod<br />

119


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

rCevis micemaSi, Tu rogor mietyuebina SerCeuli msxverpli Tavis binaSi. amasTan, warmovidginoT,<br />

rom damxmaris mxareze aris araerTi Semamsubuqebeli da arc erTi damam-<br />

Zimebeli garemoeba. aseT SemTxvevaSi, sasamarTlos SeuZlia sasjelis minimalur vadad<br />

ganusazRvros 4 wliT Tavisuflebis aRkveTa. sasjelis aseTi daniSvna, vfiqrobT, rom<br />

ar iqneba samarTliani. Cveulebriv pirobebSi, roca Tanabaria amsruleblis da damxmaris<br />

mxareze arsebuli piradi Semamsubuqebeli da damamZimebeli garemoebebi, Sesrulebuli<br />

rolis gaTvaliswinebiT, mocemuli sasjelis zomaSi gansxvaveba unda iyos minimum<br />

erTi wlis vadiT. aqedan gamomdinare, sasamarTlos ar eZleva SesaZlebloba gaiTvaliswinos<br />

sxva piradi Semamsubuqebeli garemoebebi da amis mixedviT, realurad ganaxorcielos<br />

sasjelis individualizacia.<br />

aRniSnulidan gamomdinare, vfiqrobT, sasurveli iqneboda sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

zogadi nawilis 57-e muxlSi, sadac TanamonawileobisaTvis sasjelis daniSvnis specialuri<br />

kriteriumebia dadgenili, mesame nawilSi Camoyalibebuliyo norma, romelic<br />

sasamarTlos miscemda SesaZleblobas msgavs SemTxvevebSi, damxmarisaTvis ufro naklebi<br />

sasjeli Seefardebina. es norma SeiZleba aseTi saxiT Camoyalibdes: `sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis kerZo nawiliT Tavisuflebis aRkveTis saxiT gansazRvruli sasjelis<br />

minimaluri zRvari, damxmaresTan mimarTebaSi SeiZleba Semcirdes ori wlis vadiT,<br />

magram aranakleb sisxlis samarTlis zogadi nawiliT sasjelis mocemuli saxisaTvis<br />

gansazRvruli minimaluri zRvarisa.~ vfiqrobT, aseTi miTiTeba xels Seuwyobs sasamar-<br />

Tlos ganaxorcielos sasjelis realuri individualizacia, rogorc faqtobrivad<br />

ganxorcielebuli obieqturi rolis mixedviT aseve, personaluri Semamsubuqebeli Tu<br />

damamZimebeli garemoebis gaTvaliswinebiT.<br />

120


SeniSvnebi:<br />

1<br />

Ï. È. Ãðèøàåâ, Ã. À. Êðèãåð, Ñîó÷àñòèå ïî ñîâåòñêîìó óãîëîâíîìó ïðàâó,<br />

Ì., 1959, ñò. 184; Â. Ñ. Ïðîõîðîâ, Ñîó÷àñòèå â ïðåñòóïëåíèè ïî ñîâåòñêîìó<br />

óãîëîâíîìó ïðàâó, Äèñ. íà ñîèñêàíèå ó÷åíîé ñòåïåíè ê. þ. í. Ë., 1962,<br />

ñò. 292.<br />

2<br />

Óãîëîâíîå çàêîíîäàòåëüñòâî çàðóáåæíûõ ñòðàí, (Àøëèè, ÑøÀ, Ôðàíöèè,<br />

Ãåðìàíèè, ÿïîíèè) Ïîä ðåä. È Ä. Êîçà÷êèíà, Ì., 1999, ñò. 258.<br />

3<br />

iqve, gv. 197.<br />

4<br />

iqve, gv. 344.<br />

5<br />

aRniSnuli sakiTxebis garSemo sworad msjeloben p. telnovi, p. gri-<br />

Saevi, g. krigeri. ix.: Ï. Ô. Òåëüíîâ, Îòâåòñòâåííîñòü çà ñîó÷àñòèå â<br />

ïðåñòóïëåíèè, Ì., 1978, ñò.58; Ï. È. Ãðèøàåâ, Ã. À. Êðèãåð, Ñîó÷àñòèå<br />

ïî ñîâåòñêîìó óãîëîâíîìó ïðàâó, Ì., 1959, ñò. 170-171.<br />

6<br />

ix.: z. goTua, sisxlis samarTali, sasjeli, leqciebis kursi, Tb., 2001,<br />

gv. 36-53.<br />

7<br />

am sakiTxze vrclad ixileT, a. maxaraZe, sisxlis samarTlis pasuxismgebloba<br />

danaSaulSi daxmarebisaTvis, Tb., 2006, gv. 229-252; o. gamyreliZe,<br />

danaSaulis SualobiTi amsrulebloba da Tanaamsrulebloba,<br />

Tb., 1974, gv. 165-171.<br />

8<br />

Ï. È. Ãðèøàåâ, Ã. À. Êðèãåð, Ñîó÷àñòèå ïî ñîâåòñêîìó óãîëîâíîìó ïðàâó,<br />

Ì., 1959, ñò. 189; Â. Ñ. Ïðîõîðîâ, Ñîó÷àñòèå â ïðåñòóïëåíèè ïî ñîâåòñêîìó<br />

óãîëîâíîìó ïðàâó, Äèñåðòàöèÿ íà ñîèñêàíèå ó÷åíîé ñòåïåíè ê. þ. Í. Ë.,<br />

1962, ñò. 312; Ó. Ñ. Äæåêåáàåâ, Ë. Ì. Âàéåáåðã, Ð. Ï. Ñóäàíîâà, Ñîó÷àñòèå<br />

â ïðåñòóïëåíèè, Àëìà-Àòà, 1981, ñò. 115-1 1á è äð.<br />

9<br />

T. wereTeli, Tanamonawileoba danaSaulSi, Tb., 1965, gv. 229-231; sisxlis<br />

samarTlis zogadi nawili, red. g. tyeSeliaZe, g. naWyebia, Tb.,<br />

2004, gv. 304; Ì, È, Êîâàëåâ, Ñîó÷àñòèå â ïðåñòóïëåíèè, ÷àñòü âòîðàÿ,<br />

Ñâåðäëîâñê, 1962, ñò. 153-154 è äð.<br />

10<br />

aWaris avtonomiuri respublikis uzenaesi sasamarTlos arqivi, 1998,<br />

saqme #1-13.<br />

121


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

THE PUNISHMENT<br />

INDIVIDUALIZATION<br />

MATTER IN COMMITTING<br />

CRIME WITH ACCEESSARY<br />

ADAM MAKHARADZE<br />

Full Professor of Rustaveli State University<br />

The article deals with analyses of accessarial punishment individualization<br />

matter of executor, organizer, instigator, <strong>and</strong> helpmate in accessarial crime.<br />

The author reviews penal legislation of different countries, which anticipating<br />

accessory sometimes establish reduction of compulsory or facultative<br />

punishment. On the other h<strong>and</strong>, independently from accessarial nature establish<br />

equal punishment based on common initial directions.<br />

The article also deals with general or special criterions based on current<br />

Georgian Criminal Code, which impact punishment individualization of accessory.<br />

The author discusses factual participation nature <strong>and</strong> quality, personal<br />

or non-personal signs existed on accessary’s side, that influence on other<br />

accessary’s responsibility <strong>and</strong> on defining individualization process.<br />

122


fulis gaTeTreba<br />

ofSoruli zonebis<br />

gamoyenebis gziT<br />

nino osaZe<br />

hamburgis universitetis samarTlis magistri,<br />

Teusu-s samarTlis fakultetis doqtoranti<br />

ofSoruli centrebis zogadi mimoxilva<br />

bankebi an sxva finansuri institutebi, romlebic axorcieleben<br />

ofSorul operaciebs, gaTavisuflebulebi arian<br />

im farTo speqtris regulaciebisagan, romelic Tan sdevs<br />

qveynis SigniT arsebul finansur institutebs. ofSoruli<br />

bankebis mier ganxorcielebuli tranzaqciebi, rogorc wesi,<br />

Tavisufalia gadasaxadebisagan, amavdroulad, ofSoruli<br />

bankebi Tavidan icileben yovelgvar dadgenil moTxovnebs,<br />

romlebic kapitalis finansur brunvas Tu uZravi qonebis<br />

flobas axlavs. aseve, xSirad, magram ara yovelTvis,<br />

Tavisufldebian maregulirebeli organoebis mier kapitalze<br />

dawesebuli kontrolisa da likvidaciisagan.<br />

arsebobs mosazreba, rom ofSorul centrebs pirvelad<br />

safuZveli Caeyara maSin, rodesac aSS-sgan SeSinebulma sab-<br />

WoTa kavSirma, rom ar gayinuliyo misi qoneba, daiwyo britanul<br />

bankebSi Tavisi anabrebis dab<strong>and</strong>eba dolaris valutaSi,<br />

ris Sedegadac grZelvadiani anabrebis (ucxour valutaSi)<br />

Senaxvis winapiroba `civi omi~ gaxda. omis Sedegad<br />

is bankebi, romlebsac hqondaT sabWoTa kavSiris mier mi-<br />

Rebuli anabrebi, ar gaTavisufldnen gadasaxadebisa da<br />

fulis tranzaqciasTan dakavSirebuli moTxovnebebisagan.<br />

123


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

aqedan gamomdinare, SegviZlia vivaraudoT, rom ofSoruli bankebis istorias did<br />

britaneTSi daedo safuZveli. 1<br />

aRsaniSnavia is faqtoric, rom ofSoruli bankebis aRzevebis xana daiwyo 1970-1980<br />

wlebSi. 1960 wels, aSS-ma mis bankebze kapitalis kontroli daawesa, maSin roca umetesi<br />

bankebi arRvevdnen maTTvis dadgenil wesebs da axdendnen sxvadasxva safinanso sistemidan<br />

izolirebas. amave wels investorebis mosazidad bankebma daiwyes grZelvadiani<br />

anabrebis gacema, ramac xeli Seuwyo pirdapir konkurencias kerZo korporaciebsa da<br />

xelisuflebas Soris. 1970 wels, dasavleTis umravlesma bankebma sesxis gacema sxvadasxva<br />

suverenul saxelmwifoebze daiwyes, romlebic saWiroebdnen sesxebs sazRvargareT,<br />

rac TavisTavad, am ukanasknelTa aqtiur monawileobas gulisxmobda ofSorul<br />

centrebSi. 2<br />

dRev<strong>and</strong>el periodSi dawesebulma sxvadasxva moTxovnebma Tu kanonebma, ofSorul<br />

centrebze nawilobriv iqonia zegavlena. kanonmdeblobisa Tu sxva maregulirebeli<br />

organos moTxovnebis Tanaxmad, maT unda SeinarCunon TavianTi mniSvneloba, magram unda<br />

gaxdnen gamWvirvaleni, raTa aRmoifxvras yovelgvari sabanko maqinaciebi. Tumca, aqve<br />

aRsaniSnavia, rom amgvari centrebis Camoyalibebas mxolod kriminaluri safuZveli ar<br />

udevs, magaliTad, ekonomikurad dasustebuli e.w. Raribi qveynebi aRniSnul finansur<br />

centrebs ayalibeben, raTa moizidon investorebi qveynis ekonomikuri mdgomareobis<br />

gasaumjobeseblad.<br />

interesmoklebuli ar iqneba yuradReba SevaCeroT, Tu ratom xdeba kriminaluri<br />

samyaros mier danaSaulebrivi gziT mopovebuli fulis udidesi nawilis ofSorul<br />

centrebSi dab<strong>and</strong>eba misi gaTeTrebis mizniT, kerZod:<br />

ofSoruli centrebi klients sTavazobs e.w. „Tavisufleba, momsaxureba da SesaZleblobas~<br />

(freedom, service <strong>and</strong> opportunity). TavisuflebaSi igulisxmeba gadasaxadebisagan<br />

Tavisufleba; Tavisufleba sarezervo aqtivebis Tanafardobis moTxovnisagan;<br />

Tavisufleba informaciis gamoaSkaravebisagan; momsaxureba gulisxmobs<br />

klientis personalur da korporatiul momsaxureobas; ofSoruli kapitalis<br />

menejmentsa da globalur meurveoba-mzrunvelobas.<br />

individualuri mewarmeebi Tu transnacionaluri korporaciebi ofSorul zonebs<br />

iyeneben, rogorc TavianTi konfidencialobisa da biznes garemoSi konkurentunarianobis<br />

SesanarCuneblad.<br />

ofSorul centrebs aqvT „moZravi angariSi~. xSir SemTxvevaSi kriminalebi angariSs<br />

erT iurisdiqciaSi myof bankSi xsnian, magram sabanko operacias sxva iurisdiqciaSi<br />

axorcieleben. kerZod ki, erTi iurisdiqciis bankSi angariSis gaxsnis<br />

SemTxvevaSi, xdeba meore bankis gafrTxileba, raTa am ukanasknelma transferi<br />

ganaxorcielos sxva iurisdiqciis bankSi. aRsaniSnavia, rom aRniSnuli „moZravi<br />

angariSi~ samarTaldamcavebs did problemas uqmnis e.w. Savi fulis konfiskaciisas.<br />

umetesi ofSoruli centrebi pirdapir kavSirSi imyofebian kazinoebTan. kerZod<br />

ki, aRniSnuli kavSiris meSveobiT, fulis gaTeTreba xdeba Semdegi sqemiT: fulis<br />

124


gaTeTrebis mesveurebi gasaTeTrebeli fuliT yiduloben saTamaSo Cipebs da<br />

TamaSoben kazinoSi. Semdgom abruneben Cipebs da iReben qviTars, riTic midian<br />

romelime bankSi mogebuli Tanxis gasanaRdeblad. aRniSnuli procesis dros,<br />

aravin interesdeba Tu saidan gaCnda gasaTeTrebeli fuli, romelic sabolood,<br />

mogebul Tanxad ubrundebaT.<br />

ofSorul centrebs mWidro kavSiri aqvT e.w. xelSemwyob agentebTan romlebic<br />

Suamavloben klientebTan. xelSemwyobi agentebis SeTavazeba iTvaliswinebs finansur<br />

konsultaciebs/rCevebs da klientis darwmunebas finansuri centriT sargeblobis<br />

upiratesobaSi.<br />

arsebobs uamravi e.w. iatakqveSa sabanko sistema (Underground banking system), romelic<br />

Tavis mxriv, kompleqsuri ofSoruli zonaa. aseTi tipis bankebia Cinuri „Chip system”<br />

an „Chop system”, pakistanur-induri „Hundi system” igive „Hawalah system”. aRniSnuli<br />

sistemebiT klientis kapitalis tranzaqcia xdeba telefonis, faqsis an eleqtronuli<br />

fostis saSualebiT. iseTi saxis simdidre, rogoricaa oqro da Zvirfasi qvebi erTi<br />

qveynidan meore qveyanaSi gadadis yovelgvari savaldebulo finansuri dokumentaciis<br />

gareSe. iqidan gamomdinare, rom e.w. iatakqveSa sabanko sistema finansur tranzaqcias<br />

axorcielebs saerTaSoriso qselis (Network) meSveobiT, samarTaldamcavi organoebi<br />

ver uweven kontrols aRniSnul process, rac Tavis mxriv, aadvilebs kriminalebis mier<br />

fulis gaTeTrebis SesaZleblobas. 3<br />

gadaxdis axali meTodebis ofSoruli uzrunvelyofa<br />

potenciuri risk-faqtori, romelic SeiZleba saerTo iyos gadaxdis axali meTodebis<br />

yvela saxisaTvis, aris iurisdiqcia. zog SemTxvevaSi, gadaxdis axali meTodebis Semqmnelebi<br />

an momsaxurebis mimwodeblebi SeiZleba imyofebodnen ofSorul finansur centrSi,<br />

sadac rogorc aRvniSneT, kanonebisa da normatiuli aqtebis naklebad saimedo<br />

sistemebia. amasTan, procesebi, romlebic gadaxdis axal meTodebTanaa dakavSirebuli,<br />

xSirad ramdenime iseT iurisdiqcias gaivlis, romelTa gavleniTac ufro kompleqsuri<br />

produqti iqmneba. ramdenime iurisdiqciis monawileoba qmnis tranzaqciebis dafarvas,<br />

romelic Tavis mxriv, arTulebs gadaxdis axali meTodebis zedamxedvelobis efeqtianobas<br />

samarTaldamcavi organoebis mxridan. rodesac gadaxdis axali meTodebi internetiT<br />

vrceldeba, iurisdiqciasTan dakavSirebuli problemebi matulobs. kerZod, Tu<br />

romel iurisdiqciebs miekuTvnebian momsaxurebis provaiderebi, sad arian isini Car-<br />

Tulebi, xelisuflebis romeli organoebi ageben pasuxs maT kontrolze da fulis ga-<br />

TeTrebasa da terorizmis dafinansebasTan brZolis romeli reJimi gamoiyeneba maT<br />

winaaRmdeg. am SemTxvevaSi, nebismieri im iurisdiqciisaTvis, sadac rigiTi klientebisaTvis<br />

gadaxdis axali meTodebis gamoyeneba daSvebulia, gansakuTrebiT rTuli xdeba<br />

aRniSnul ukanono qmedebebSi Careva da maTi SeCereba. problemis naTlad warmoCenisaTvis,<br />

warmogidgenT gadaxdis axali meTodebis sqemas.<br />

125


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

a) gadaxdis axali meTodebis riskebi fulis gaTeTrebisas 4<br />

gadaxdis meTodi<br />

potenciuri<br />

risk-faqtorebi<br />

mimdinare da potenciuri<br />

riskebis Semamcireblebi<br />

winaswari gadaxdis baraTebi:<br />

Ria sistema<br />

(Prepaid cards: open-system)<br />

baraTis anonimuri<br />

mflobeli;<br />

anonimuri dafinanseba<br />

(Semodineba) da Tanxebis<br />

anonimuri gatana (gadineba);<br />

sabaraTe Tanxis maRali<br />

limiti da/an<br />

aralimitirebuli baraTebis<br />

raodenoba, romelic kerZo<br />

pirs SeuZlia SeiZinos;<br />

naRdi fulis gatana yvela<br />

bankomatidan;<br />

ofSorulma emitentebma<br />

yvela iurisdiqciaSi<br />

SesaZloa kanonebi ar<br />

daicvan.<br />

baraTis mflobelis<br />

identifikacia;<br />

dafinansebis SezRudvis<br />

variantebi;<br />

baraTis Sevsebis limiti da/<br />

an baraTebis raodenoba,<br />

romelic kerZo pirs<br />

SeuZlia SeiZinos;<br />

erTi tranzaqciis<br />

Rirebuleba;<br />

naRdi fulis sazRvargareT<br />

aRebis SezRudva;<br />

tranzaqciebis monitoringi<br />

da saeWvo aqtivobebis Sesaxeb<br />

angariSebis warmodgena;<br />

baraTis/angariSis dablokva;<br />

arasasurveli movaWreebis<br />

qselisa da bankomatebis<br />

mimwodeblebis/qselis<br />

SezRudva<br />

winaswari gadaxdis baraTebi:<br />

daxuruli sistema<br />

(Prepaid cards: closed-system)<br />

baraTis anonimuri<br />

mflobeli;<br />

anonimuri dafinanseba;<br />

sabaraTe Tanxis maRali<br />

limiti;<br />

naRdi fulis masis<br />

Canacvleba;<br />

aralimitirebuli baraTebis<br />

raodenoba, romelic kerZo<br />

pirs SeuZlia SeiZinos.<br />

baraTis mflobelis<br />

identifikacia;<br />

baraTis Sevsebis limiti da/<br />

an baraTebis raodenoba,<br />

romelic kerZo pirs<br />

SeuZlia SeiZinos;<br />

dafinansebis SezRudvis<br />

variantebi;<br />

tranzaqciebis monitoringi<br />

da saeWvo aqtivobebis Sesaxeb<br />

angariSebis warmodgena;<br />

pirdapir bankomatidan naRdi<br />

fuli moxsnis SezRudva;<br />

baraTis/angariSis dablokva.<br />

eleqtronuli safule<br />

(Electronic Purse)<br />

baraTis anonimuri mflobeli<br />

anonimuri dafinanseba da<br />

Tanxebis anonimurad miReba<br />

sabaraTe Tanxis maRali limiti<br />

tranzaqciis Sesaxeb<br />

Canawerebis ararseboba<br />

baraTis mflobelis<br />

identifikacia;<br />

baraTidan baraTze<br />

gadaricxvis SesaZleblobis<br />

ararseboba;<br />

daxarjuli/Senaxuli fulis<br />

raodenobis SezRudva;<br />

126


sazRvargareT<br />

funqcionirebis SezRudva;<br />

dafinansebis SezRudvis<br />

variantebi;<br />

tranzaqciebis monitoringi<br />

da saeWvo aqtivobebis Sesaxeb<br />

angariSebis warmodgena;<br />

baraTis/angariSis dablokva;<br />

mobiluriT gadaxdebi<br />

(Mobile payments)<br />

anonimuri angariSebi;<br />

anonimuri dafinanseba da<br />

Tanxebis anonimurad miReba;<br />

maRali an ararsebuli<br />

angariSis dafinansebis<br />

SezRudva.<br />

angariSis mflobelebis<br />

identifikacia telefonebis,<br />

rogorc sabanko an sakredito<br />

baraTis angariSTan damakav-<br />

Sirebeli mowyobilobis,<br />

gamoyenebisas an satelefono<br />

kompaniis mier telefonis<br />

mflobelis identifikacia;<br />

sazRvargareT<br />

funqcionirebis SezRudva<br />

angariSis an tranzaqciis<br />

Tanxis SezRudva;<br />

dafinansebis SezRudvis<br />

variantebi;<br />

tranzaqciebis monitoringi<br />

da saeWvo aqtivobebis Sesaxeb<br />

angariSebis warmodgena;<br />

baraTis/angariSis dablokva;<br />

qselis gamoyenebis SezRudva.<br />

Zvirfasi liTonebi<br />

(Precious metals)<br />

anonimuri angariSebi;<br />

anonimuri dafinanseba da<br />

Tanxebis anonimurad miReba;<br />

ofSoruli momsaxurebis<br />

provaiderebma sxva<br />

iurisdiqciebSi SeiZleba<br />

kanonebi ar daicvan.<br />

angariSis mflobelis<br />

identifikacia;<br />

gadamxdelisa da mimRebis<br />

mier tranzaqciis Sesaxeb<br />

Canawerebis Senaxva;<br />

tranzaqciebis monitoringi<br />

da saeWvo aqtivobebis Sesaxeb<br />

angariSebis warmodgena;<br />

baraTis/angariSis dablokva;<br />

momsaxurebis miRebis SezRudva.<br />

internetiT gadaxdis<br />

sistemebi<br />

(Internet payment system)<br />

anonimuri angariSebi;<br />

anonimuri dafinanseba da<br />

Tanxebis anonimurad miReba<br />

(bankomatiT);<br />

maRali an ararsebuli<br />

angariSis dafinansebis<br />

SezRudva;<br />

angariSis mflobelis<br />

identifikacia;<br />

gadamxdelisa da mimRebis<br />

mier tranzaqciis Sesaxeb<br />

Canawerebis Senaxva;<br />

tranzaqciebis monitoringi<br />

da saeWvo aqtivobebis Sesaxeb<br />

angariSebis warmodgena;<br />

127


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

ofSoruli momsaxurebis<br />

provaiderebma sxva<br />

iurisdiqciebSi SeiZleba<br />

kanonebi ar daicvan.<br />

dafinansebis SezRudvis<br />

variantebi;<br />

baraTis/angariSis<br />

dablokva;<br />

momsaxurebis miRebis<br />

SezRudva.<br />

xelisuflebis organoebs Soris saerTaSoriso TanamSromloba SesaZloa mniSvnelovani<br />

instrumenti aRmoCndes am situaciebis gadawyvetisaTvis, gansakuTrebiT iq, sadac<br />

informaciis gacvlis efeqturi da qmediTi sistemebi arsebobs. amasTan dakavSirebiT,<br />

germaniis mier 2003 wlis bolos berlinSi Catarebul ASEM-is simpoziumze SemoTavazebuli<br />

iqna `adreuli gafrTxilebisa da informaciis gaziarebis sistema.~ 5<br />

adreuli gafrTxilebisa da informaciis gaziarebis sistema<br />

ofSoruli centrebisa da gadaxdis servisebis emitentebi, romlebic e.w. xelSemwyobi<br />

agentebis an internetis saSualebiT moqmedeben, yovelTvis rodi icaven kanons im qveynebSi,<br />

sadac TavianTi biznesis ganviTareba surT. 2003 wlis oqtomberSi, berlinSi Catarebul<br />

ASEM-is simpoziumze germaniam warmoadgina `adreuli gafrTxilebisa da informaciis<br />

gaziarebis sistema~ fulis gadaricxvis alternatiuli sistemebisa da iatakqveSa<br />

sabanko saqmianobis konteqstSi, iurisdiqciebs Soris koordinaciisa da informaciis<br />

gacvlis gasaaqtiureblad. ASEM-is 6 eqspertebi `SeTanxmdnen, rom ASEM-is yovel qveyanaSi<br />

samarTaldamcavi an sazedamxedvelo organosagan, anu finansuri dazvervis samsaxurisagan<br />

(FIU) koordinaciis gaaqtiurebis mizniT, sakontaqto punqti SeeqmnaT, rac<br />

moicavs informaciis gacvlas da, SeZlebisdagvarad, erToblivi RonisZiebebis gatarebas<br />

Sesabamis adgilobriv da ucxouri xelisuflebis organoebs Soris ukanono saqmianobis<br />

an borotmoqmedebis Cadenis Tavidan asacileblad. ASEM-is qveynebis eqspertebi<br />

aseve, SeTanxmdnen, rom adreuli gafrTxilebis aseTi sistema xels Seuwyobs ukanono<br />

saerTaSoriso tranzaqciebis CaSlas erTdroulad yvela dazaralebul qveyanaSi da<br />

saSualebas miscems samarTaldamcav da sazedamxedvelo organoebs TavianTi iurisdiqciis<br />

farglebSi aucilebeli koordinirebuli muSaoba ganaxorcielon. eqspertebi miesalmnen<br />

sxva qveynebis am procesSi monawileobas.~ 7<br />

adreuli gafrTxilebisa da informaciis gaziarebis sistema mogvianebiT moiwona<br />

FATF-is ramdenime wevrma, romlebic am sistemas SeuerTdnen. maTTvis es sistema gansaxilvelad<br />

warmoadgines FATF-is seminarze terorizmis dafinansebis Sesaxeb parizSi,<br />

2004 wlis TebervalSi. 8<br />

aRsaniSnavia, rom adreuli gafrTxilebis sistema Tavdapirvelad gamiznuli iyo<br />

iatakqveSa sabanko saqmianobasTan sabrZolvelad, Tumca mas aseve SeuZlia Zalze efeqtiani<br />

instrumenti gaxdes gadaxdis axali sistemebis borotad gamoyenebis winaaRmdeg<br />

brZolaSi.<br />

128


gadaxdis aRniSnul axal meTodebs, gansakuTrebiT ki, maTTvis, vinc internets<br />

iyenebs, TavisTavad Zalian hgavs iatakqveSa sabanko qselebs. gadaxdis axali meTodebi<br />

SeiZleba gamoyenebuli iqnas Tanxebis gadasaricxad mTeli msoflios masStabiT. ase,<br />

rom adreuli gafrTxilebis sistema Zalian sasargeblo da efeqtiani instrumentia ara<br />

marto koordinirebuli muSaobisaTvis, aramed gadaxdis aseTi axali sistemebis borotad<br />

gamoyenebis Tavidan asacileblad.<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. fulis gadaricxvis alternatiuli servisebisa da iatakqveSa sabanko<br />

saqmianobis Sesaxeb berlinis simpoziumis saboloo daskvnebi, 2003<br />

wlis 30-31 oqtomberi, IV paragrafi;<br />

2. FATF-GAFI Financial Action Task Force, money laundering <strong>and</strong> terrorist<br />

financing vulnerabilities of commercial websites <strong>and</strong> internet payment systems,<br />

2008;<br />

3. FATF-GAFI Financial Action Task Force, Report on New Payment Methods<br />

2006;<br />

4. Global Financial Crime Terrorism, Money Laundering <strong>and</strong> Offshore Centres,<br />

Donato Maci<strong>and</strong>aro 2004;<br />

5. Financial havens, banking secrecy <strong>and</strong> money-laundering Double issue 34<br />

<strong>and</strong> 35 of the crime prevention <strong>and</strong> criminal justice newsletter Issue 8 of the<br />

UNDCP technique series UNITED NATIONS, New York 1998.<br />

SeniSvnebi:<br />

1<br />

Financial havens, banking secrecy <strong>and</strong> money-laundering Double issue 34 <strong>and</strong><br />

35 of the crime prevention <strong>and</strong> criminal justice newsletter Issue 8 of the UNDCP<br />

technique series UNITED NATIONS, New York 1998.<br />

2<br />

Financial havens, banking secrecy <strong>and</strong> money-laundering Double issue 34 <strong>and</strong><br />

35 of the crime prevention <strong>and</strong> criminal justice newsletter Issue 8 of the UNDCP<br />

technique series UNITED NATIONS, New York 1998.<br />

3<br />

Global Financial Crime Terrorism, Money Laundering <strong>and</strong> Offshore Centres,<br />

Donato Maci<strong>and</strong>aro 2004.<br />

4<br />

FATF-GAFI Finacial Action Task Force, Report on New Payment Methods<br />

2006.<br />

5<br />

FATF-GAFI Financial Action Task Force, Report on New Payment Methods<br />

2006.<br />

6<br />

abreviatura ASEM iSifreba, rogorc azia-evropis Sexvedra (Asia-<br />

Europe Meeting), araformaluri forumi evropul da aziur iurisdiqciebs<br />

Soris dialogisaTvis. damatebiTi informacia ASEM-is da misi<br />

wevrebis Sesaxeb ixileT, saitze www.aseminfoboard.org<br />

7<br />

fulis gadaricxvis alternatiuli servisebisa da iatakqveSa sabanko<br />

saqmianobis Sesaxeb berlinis simpoziumis saboloo daskvnebi, 2003<br />

wlis 30-31 oqtomberi, IV paragrafi.<br />

8<br />

FATF-GAFI Financial Action Task Force, money laundering <strong>and</strong> terrorist<br />

financing vulnerabilities of commercial websites <strong>and</strong> internet payment systems,<br />

2008.<br />

129


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

MONEY LAUNDERING<br />

THROUGH OFFSHORE<br />

ZONES<br />

NINO OSADZE<br />

Master of <strong>Law</strong> of the Hamburg University<br />

Doctoral C<strong>and</strong>idate of the <strong>Law</strong> Department, TEUSU<br />

The article outlines an acute problem such as offshore financial centers<br />

that are extremely popular worldwide. They are used for illegal money<br />

laundering <strong>and</strong> large amount of capital investing, which on their side represent<br />

to be the international economic crime.<br />

It should be noted, that these types of centers are used not only in big<br />

industrial states, but in the ones with developing market economy, where<br />

cash flow, short-term loans, or currency exchange rates are unsteady. Offshore<br />

centers encourage the state capital to become less transparent, which naturally<br />

results in exploitation of the ownership system <strong>and</strong> make different jurisdictions<br />

contradictory to each other. Offshore zones, that are also frequently referred<br />

as offshore banks, envisage keeping assets in the framework of one legal<br />

jurisdiction, but at the same time these assets are circulated using the other<br />

jurisdictions as well.<br />

130


axali wignebi<br />

gamomcemloba `meridianma~ gamosca samarTlis doqtoris,<br />

levan darbaiZis monografia `aleqs<strong>and</strong>re amilaxvris<br />

samarTlebrivi Sexedulebebi~, romlis samecniero redaqtoria<br />

iuridiul mecnierebaTa doqtori, profesori, iakob<br />

futkaraZe.<br />

naSromi kompleqsuri gamokvlevis Sedegad Seiqmna. monografiis<br />

Teoriul, meTodologiur da wyaroTmcodneobis<br />

mTavar baziss warmoadgens zogad-samecniero meTodebi.<br />

mecnieruli kvlevisas gamoyenebul iqna SedarebiTsamarTlebrivi,<br />

logikuri da istoriuli meTodebi.<br />

wigni qarTuli samarTlis istoriis im ZiriTadi sakiTxebis<br />

mecnieruli analizis Sedegia, romelTac Tanamedrove<br />

sakonstitucio, administraciuli Tu sisxlis samar-<br />

Tlis saWirboroto problemebis gadasaWrelad mniSvnelovani<br />

roli eniWeba. monografiuli naSromis kvlevis Ziri-<br />

Tadi mizania aleqs<strong>and</strong>re amilaxvris samarTlebriv SexedulebaTa<br />

aqtualurobis mecnierulad dasabuTeba da imis<br />

warmoCena, Tu rogor hqonda mas Camoyalibebuli Tavisi<br />

mosazrebani sazogadoebisa da saxelmwifos mowyobis samarTlebrivi<br />

safuZvlebis, saxelmwifo xelisuflebis `sazogadoebrivi<br />

xelSekrulebis~ Sedegad Camoyalibebis, samefo<br />

xelisuflebis bunebisa da samarTlebrivi farglebis,<br />

mefis arCevis, xelisuflebis danawilebis, sazogadoebis<br />

sxvadasxva socialuri fenis uflebaTa dacvis, saxelmwifosa<br />

da eklesiis urTierTdamokidebulebis, religiuri<br />

konfesiebis warmomadgenelTa uflebebis dacvis, sakanonmdeblo<br />

da sisxlis samarTlis sakiTxebis, samarTliani<br />

sasamarTlos Seqmnis aucileblobis, sasjelis umaRlesi<br />

zomis _ sikvdiliT dasjis, adamianis bunebiTi uflebebis<br />

da kanonis winaSe Tanasworobis Sesaxeb.<br />

131


marTlmsajuleba<br />

N1<br />

da<br />

kanoni<br />

saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 92 34 90<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo<br />

THE SUPREME COURT OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 99 70 01<br />

132

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!