# <strong>116</strong> <strong>biuleteni</strong>droTa ganmavlobaSi gasastumrebelia. GFSM-2001-ismixedviT Semosulobebi moicavs: Semosavlebs, arafinansurida finansuri aqtivebis klebas da valdebulebebiszrdas. am axali klasifikatoris Sesabamisad2009 wlis Semosulobebis struqtura naCvenebiadiagramaze #9.rogorc zemoT aRvniSneT, adgilobriv gadasaxadswarmoadgens qonebis gadasaxadi, romelic gulisxmobsfizikuri da iuridiuli pirebis sakuTrebaSiarsebuli qonebis dabegvras. moqmedi kanonmdeblobiTdawesebulia gadasaxadis zRvruli ganakveTebida aRniSnuli zRvris farglebSi adgilobrivi TviTmmarTvelobauflebamosilia gadasaxadis ganakveTimis teritoriaze TviTon gansazRvros.saqarTveloSi 2008 wels adgilobrivi TviTmmarTvelierTeulebis biujetebSi qonebis gadasaxadissaxiT sul mobilizda 131,7 milioni lari, rac2007 welTan SedarebiT 19,4 milioni lariT anu 17%-iT metia (faqtobrivad, miRebulia 112,4 milionilari). mimdinare wels qonebis gadasaxadis saxiT kidagegmilia 128,8 milioni laris mobilizeba. sabolood,unda aRiniSnos, rom qonebis gadasaxadidanmiRebuli Semosavlebis wili sakmaod mcirea adgilobriviTviTmmarTvelobebis SemosulobebSi. 2009 welsaRniSnuli maCvenebeli Seadgens 10,4%-s, 2008 welsSeadgenda 9,4%-s, xolo 2007 wels ki mxolod 8,9%-s.rogorc cnobilia, saqarTvelos sabiujetosistema iTvaliswinebs satransfero politikas,romelic orientirebulia municipalitetis ganvi-Tarebasa da delegirebuli da eqskluziuri uflebamosilebebisganxorcielebaze. axali sabiujetoklasifikatoris GFSM-2001-is Tanaxmad, saxelmwifobiujetidan sxva donis biujetisaTvis gadasacemiTanxebi klasificirdeba (gasacemi) grantebis muxlSi.Sesabamisad, sxva donis biujetSi es Tanxebicgrantebis muxlSi aisaxeba. `saqarTvelos sabiujetokodeqsisa~ da `adgilobrivi TviTmmarTvelobisSesaxeb~ saqarTvelos organuli kanonis Tanaxmad,saxelmwifo biujetidan TviTmmarTvelobebze gasacemigrantebi diferencirebulia maTi miznobriobismixedviT: gaTanabrebiTi, miznobrivi da specialuritransferebi.gaTanabrebiTi transferi adgilobrivi TviTmmarTvelobissakuTari Semosulobaa da igi sakuTariSexedulebis mixedviT SeuZlia daxarjos. miznobrivitransferis dros centraluri xelisufleba TavadsazRvravs da afasebs TviTmmarTvelobaSi gansaxorcielebelsaqmianobas. marTalia, kargia, rom miznobrivitransferis saSualebiT TviTmmarTvelobaSidamatebiT gadaiWreba problemebi, Tumca, am procesSiadgilobrivi xelisuflebis gavlena mizeruliada is mxolod Semsruleblis rolSi gamodis.sainteresoa, ganvixiloT saqarTvelos 2009wlis saxelmwifo biujetiT TviTmmarTvelobebisTvisgaTvaliswinebuli finansuri daxmareba da davadginoT,Tu ramdenad sruldeba „adgilobriviTviTmmarTvelobis Sesaxeb“ evropis qartiiT aRebulivaldebuleba, rac adgilobrivi TviTmmarTvelobisrealur damoukideblobas, maT Soris finansur,uzrunvelyofas gulisxmobs.`saqarTvelos 2009 wlis saxelmwifo biujetisSesaxeb~ kanonSi cvlilebebis Setanis TaobazesaqarTvelos kanonis me-15 muxlis Tanaxmad, avtonomiurirespublikebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelierTeulebis biujetebisTvis gadasacemi finansuridaxmareba 614 905.4 aTasi laris odenobiT arisgansazRvruli, rac biujetis gadasaxdelebis 8,6procents, xolo xarjebis 11,1 procents Seadgens.2008 wels avtonomiuri respublikebisa daadgilobrivi TviTmmarTveli erTeulebis biujetebisaTvisgadasacemi finansuri daxmareba 494 667.6aTasi lars, xolo 2007 wels 74 016.4 aTas larsSeadgenda.am maCveneblis ganxilvis dros aucilebelia,gaviTvaliswinoT, rom 2007 wels moqmedebda gamoTanabrebiTitransferis Zveli formula da TviTmmarTvelobebisbiujetebSi saSemosavlo gadasaxadisrulad iricxeboda. aqedan gamomdinare, regionebSisabiujeto finansuri resursebis zrda 2007-2008wlebSi ar fiqsirdeba.fiskaluri decentralizaciis TvalsazrisiTaucilebelia, ganvasxvavoT TviTmmarTvelobebisTvisgadacemuli transferebi da davadginoT, Turamdenad damoukideblad SeuZlia maTi gankargvaadgilobriv xelisuflebas.zemoT moyvanili cxrilidan SegviZlia davaskvnaT,rom 2009 wels, wina welTan SedarebiT, gauaresdaTviTmmarTvelobebis finansuri damoukideblobisxarisxi. gamoTanabrebiTi transferis moculoba,rac TviTmmarTvelobis sakuTari Semosulobaa,Semcirda 13,8%-iT. aRsaniSnavia aseve, rom saangari-So periodSi mniSvnelovnadaa gazrdili specialuritransferis moculoba, Tumca, misi umetesi nawiliqalaq Tbilisze modis, xolo municipalitetebis-Tvis gadasacemi specialuri transferis moculobaki Semcirebulia.sabolood, daskvnis saxiT unda iTqvas, romTviTmmarTvelobebisTvis finansuri daxmarebis zrdismiuxedavad, bolo periodSi ganxorcielebulisakanonmdeblo cvlilebebi (m.S. saxelmwifo biujeti)miznad isaxavs TviTmmarTvelobebis damoukideblobisSezRudvas da centralizacias. yovelive eski ewinaaRmdegeba „adgilobrivi TviTmmarTvelobisSesaxeb“ evropis qartiiT aRebul valdebulebebs daxels uSlis qveynis demokratiulad ganviTarebas.Tavi Vbiujetebs Sorisi urTierTobebiV.1 biujetebs Sorisi urTierTobebis arsi dazogadi principebibiujetebs Sorisi urTierTobebi, Sesabamisi kanonmdeblobiTgansazRvruli, saxelmwifo biujetisurTierToba adgilobriv (avtonomiuri respublikebi,TviTmmarTveli erTeulebi) biujetebTan mimar-TebaSi sabiujeto procesis ganxorcielebis uzrunvelyofasTandakavSirebiT.biujetebs Soris damokidebulebebis regulire-32
# <strong>116</strong><strong>biuleteni</strong>ba qveynis sabiujeto sistemis marTvis mniSvnelovanielementia, rac gulisxmobs saxelmwifo biujetidanteritoriuli erTeulebis biujetebze Tanxebisgadanawilebas, maTTvis aucilebeli SemosavlebiTuzrunvelyofis mizniT, rac gamoiyeneba am teritoriulierTeulebis ekonomikuri da socialuriganviTarebisa da centraluri xelisuflebis miergansazRvruli prioritetebis dafinansebisTvis.biujetebs Sorisi urTierTobebis zogadi principebigansazRvravs centraluri xelisuflebisjetTan mimarTebaSi;• biujetebs Soris Semosavlebis wyaroebisada xarjviTi valdebulebebis sakanonmdeblogamijvna;• minimaluri sabiujeto uzrunvelyofisgamoTanabreba;• qveynis sabiujeto sistemis erTianoba.transferebis moculoba(aTasi lari)transferi 2008 weli 2009 weli cvlilebagamoTanabrebiTi 320,982.0 276,612.2 _ 44,369.8miznobrivi 10,943.5 15,138.4 + 4,194.9specialuri 154,392.1 272,918.8 +118,526.7avtonomiur respublikebsa da adgilobriv TviTmmarTvelobebTansabiujeto urTierTobebs. Ziri-Tadi principebia:• sabiujeto sistemis yvela donis biujetebsSoris damoukidebloba;• qveynis sabiujeto sistemis biujetebsSorisi urTierTobebis yvela monawilis interesTadabalanseba;• teritoriuli erTeulebis sabiujetouflebebis Tanasworoba, centralur biu-sabiujeto damoukidebloba gulisxmobs, decentralizaciisprincipebis gaTvaliswinebiT, adgilobrivimniSvnelobis programebis gansaxorcielebladSesabamisi saxsrebis damoukideblad moZiebas. aqveunda gaviTvaliswinoT, rom xSirad, teritoriulierTeulebis mier miRebuli gadawyvetilebebis realizebisaTviswarmoiSveba finansuri resursebisdeficiti. gamomdinare aqedan, zemdgomi biujetidanteritoriuli erTeulis (avtonomiuri respublikebi,adgilobrivi TviTmmarTvelobebi) biujetebisTvisfinansuri resursebis gadacemis aucileblobaiqmneba.diagrama#11gamoTanabrebiTi transferebis moculoba regionul WrilSi(2008-2009 wlebi)45,000.040,000.035,000.030,000.025,000.020,000.02008200915,000.010,000.05,000.00.0- ---33