# <strong>116</strong> <strong>biuleteni</strong>organoebi unda gamodiodnen biujetis deficitissididis minimizaciis aucileblobidan. gamomdinareaqedan, biujetis deficitis koeficienti ar undaaRematebodes kanonmdeblobiT gaTvaliswinebulzRvrul sidides.sabiujeto saxsrebis gamoyenebis efeqtianobisda ekonomiurobis principi iTvaliswinebs biujetisformirebisa da Sesrulebisas pasuxismgebeli organoebisda sabiujeto finansebis mimRebi organizaciebismier, biujetiT gansazRvruli asignebebisefeqtianad da ekonomiurad gamoyenebis gziT maqsimaluriSedegebis miRwevas.sabiujeto xarjebis erToblivi dafarvis principigulisxmobs xarjebis dafarvas miznobrivadmiRebuli grantebiT, romelTa xarjvac, kanonmdeblobiTgaTvaliswinebuli wesiT, mxolod winaswargansazRvrul muxlebzea SesaZlebeli.sabiujeto saqmianobis sajaroobis principi _biujetis sajarooba da gmWvirvaloba gulisxmobsbiujetis formirebis yvela etapis (dagegmva, damtkiceba,aRsruleba da angariSgeba) xelmisawvdomobas,samoqalaqo sazogadoebisa da masobrivi sainformaciosaSualebebis warmomadgenlebisTvis biujet-Tan dakavSirebuli nebismieri informaciis, kanoniTgaTvaliswinebuli wesiT miwodebas. damtkicebulibiujetebisa da maTi Sesrulebis Sesaxeb angariSebispresaSi savaldebulo gamoqveynebas, biujetisSesrulebis Sesaxeb warmodgenili informaciis sisrules,agreTve saxelmwifo xelisuflebis sakanonmdebloorganoebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobisorganoebis gadawyvetilebebiT sxva monacemebismisawvdomobas.gamWvirvalobis principSi gamonaklisi SeiZlebaiyos biujetis saidumlo muxlebi, romlebic Seicavensaxelmwifo saidumloebas. aqedan gamomdinare,kanonmdebloba amtkicebs saidumlo muxlebsmxolod saxelmwifo biujetSi.sajaroobis principi ganpirobebulia demokratiuliprincipebis dacvis aucileblobiT sajarofinansebis ganawilebisa da gankargvis sferoSi.biujetis sandoobis principi _ biujetis sandoobaniSnavs Sesabamisi teritoriis socialurekonomikuriganviTarebis prognozis maCveneblebissaimedoobas da sabiujeto Semosavlebisa da xarjebisgaangariSebis realurobas. biujeti aris momavalzeorientirebuli dokumenti, igi Seicavs xarjebisprognozul Sefasebebs, rac momaval sabiujetowels unda ganxorcieldes, aseve SemosavlebisSefasebebs, romelTa mobilizebasac gegmavs saxelmwifoimave periodSi. amitomac biujetis sandoobagulisxmobs Sesabamisi teritoriebis socialurekonomikuriganviTarebis maCveneblebis saimedoobasda Semosavlis gaangariSebebis realurobas. aRniSnuliprincipis gauTvaliswineblobas mivyavarT seriozulgarRvevamde sajaro finansebisa da fuladiresursebis marTvis sferoSi.sabiujeto saxsrebis miznobriobis principi gulisxmobs,sabiujeto saxsrebis gadacemas sabiujetosaxsrebis mxarjavi subieqtisTvis, dagegmili sabiujetoasignebebis farglebSi, konkretuli RonisZiebebismiznobrivad gansaxorcieleblad. gamoyofilisaxsrebis gamoyeneba, biujetis asignebebiT gau-Tvaliswinebeli RonisZiebebisTvis an maTi mimarTvasxva miznebisaTvis dauSvebelia da es qmedeba ar-Rvevs qveynis sabiujeto kanonmdeblobiT gaTvaliswinebulnormebs. aRniSnuli principis ZiriTadirealizeba xdeba saerTo, regionuli da adgilobrividonis sabiujeto programebis dafinansebis dros.aseve is gamoiyeneba qveynisaTvis strategiuladmniSvnelovani miznobrivi programebis finansuriuzrunvelyofisas.es principi garantirebulad unda aregulirebdessabiujeto saxsrebis gamoyenebas im sabiujetoRonisZiebebis dasafinanseblad, romlebic aRiarebuliasazogadoebrivad mniSvnelovan xarjebad, Sesabamisibiujetebis damtkicebis dros. sabiujetoprocesis monawile subieqtebis mier sabiujeto saxsrebismiznobrivad xarjvis kontroli, saxelmwifo damunicipaluri safinanso kontrolis erT-erTi mniSvnelovanimimarTulebaa sajaro finansebis sferoSi.teritoriuli erTeulebis, regionebisa da municipaluriwarmonaqmnebis, sabiujeto uflebamosilebaTaTanasworobis principi iTvaliswinebs saxelmwifo xelisuflebisda adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebissabiujeto uflebamosilebebis gansazRvras,xarjviTi valdebulebebis dadgenasa da Sesrulebas,federaciis subieqtebisa da adgilobrivi biujetebissagadasaxado da arasagadasaxado Semosavlebisformirebas, sabiujeto kanonmdeblobiT dadgenilierTiani principebisa da moTxovnebis SesabamisadbiujetTa Sorisi transferebis gacemis formebsada wess. saxelmwifo xelisuflebis centralur dafederaciis subieqtebis saxelmwifo xelisuflebisorganoebs Soris, saxelmwifo xelisuflebis da adgilobriviTviTmmarTvelobis organoebs Soris kanonmdeblobisSeusabamo nebismieri xelSekruleba daSeTanxmeba iTvleba baTilad.sabiujeto sistemis principebis erTobliobaaris saxelmwifo da municipaluri biujetebis akumulaciis,gamoyenebisa da ganawilebis mniSvnelovanisaSualeba. is saxelmwifosa da adgilobrivi TviTmmarTvelobisorganoebis sabiujeto saqmianobas ani-Webs konkretul, gansazRvrul mimarTulebas.aRsaniSnavia isic, rom sajaro finansebis sfero-Si gvxvdeba gansxvavebuli principebic. magaliTad:sxvadasxva donis biujetebis damoukidebloba; sxvadasxvadonis Semosavlebis sakuTari wyaroebis dakanoneba;maTi xarjvis mimarTulebis damoukidebeligansazRvra; damatebiTi Semosavlebisa da gamouyenebelian damatebiT miRebuli saxsrebis zemdgomi biujetebismier amoRebis dauSvebloba; xelisuflebisorganoebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebismier miRebuli gadawyvetilebebis Sedegadwarmoqmnili xarjebis kompensaciis ufleba; sakuTariSemosavlebidan sagadasaxado da sxva saxis SeRavaTebisdaweseba; sabiujeto pasuxismgeblobis da xarjviTiuflebamosilebebis sakanonmdeblo gamijvna,xelisuflebisa da adgilobriv organoiebs Soris;6
# <strong>116</strong><strong>biuleteni</strong>xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobisorganoebis finansuri resursebis Sesabamisoba maTmier Sesasrulebel sakiTxebTan; qvemdgomi biujetebisSemosavlebis vertikaluri da horizontalurigamoTanabreba.aqedan gamomdinare, sabiujeto sistemis funqcionirebisyoveli principi araerTgvarovaniaTavisi struqturiT, Sedgeba sxvadasxvagvari, magrammWidrod urTierTdakavSirebuli da urTierTganmapirobebeliiuridiuli, ekonomikuri da organizaciulinormebisagan.am principebis arsis gageba SeuZlebelia sabiujetourTierTobaTa arsisa da sabiujeto sistemisfunqcionirebis wesis normatiul-samarTlebriviregulirebis wyaroebis mniSvnelobis ganumartavad.saqarTvelos dRevandeli sabiujeto sistemaefuZneba mxolod saqarTvelos sabiujeto kanonmdeblobiTaRiarebul socialur-ekonomikur principebsada Rirebulebebs. Sesabamisad, sabiujetosistemis agebis socialur-ekonomikuri safuZvlebida mosazrebebi, rasac ara aqvs sakanonmdebloZala da maTi asaxva ar xdeba moqmed sabiujeto-samarTlebrivnormebSi, zemoT mocemuli sabiujetosistemis principebs ar warmodgenen.II.2 sabiujeto mowyoba da sabiujeto sistemasaqarTveloSisaqarTvelos sabiujeto sistemis mowyoba gansazRvruliasaqarTvelos `sabiujeto kodeqsiT~.is ZalaSi Sevida 2010 wlis 1 ianvridan. am kodeqsisZalaSi Sesvlamde saqarTveloSi sabiujeto sistemasaregulirebda, saqarTvelos kanonebi ,,sabiujetosistemis Sesaxeb~, ,,TviTmmarTveli erTeulisbiujetis Sesaxeb~, ,,Semosavlebis biujetebs Sorisganawilebis Sesaxeb~ da sxva sakanonmdeblo normatiuliaqtebi.sabiujeto kodeqsSi gansazRvrulia saqarTvelossabiujeto sistemis formirebis principebida is aregulirebs: a) biujetis proeqtis momzadebis;b) biujetis damtkicebis; g) biujetis Sesrulebis;d) biujetis angariSgebis da e) biujetis kontrolisprocesebs. agreTve centraluri xelisuflebis, avtonomiurirespublikebis, adgilobrivi TviTmmarTvelierTeulebis sabiujeto qmedebebs, urTierTobebsada maT pasuxismgeblobas.saqarTvelos sabiujeto sistema warmoadgensqveynis biujetebis erTianobas, rac gansazRvruliasaxelmwifos administraciul-teritoriuli mowyobiT,ekonomikuri da samarTlebrivi urTierTobisnormebiT. saqarTvelos sabiujeto sistema Sedgebasaxelmwifo biujetis, afxazeTisa da aWaris avtonomiurirespublikebis respublikuri biujetebis da adgilobriviTviTmmarTveli erTeulis biujetebisagan.sabiujeto sistemis monawile subieqtebi, sabiujetoprocesis mimdinareobis yvela etapze, valdebulniarian gaiTvaliswinon kanonmdeblobiT gansazRvruliSemdegi principebi:• yovlismomcveloba - is iTvaliswinebs biujetisSemosulobebis, gadasaxdelebis danaSTis cvlilebis srulyofilad asaxvasbiujetSi.• gamWvirvaloba - es aris erT-erTi ZiriTadikomponenti sabiujeto procesis demokratiuladwarmarTvisaTvis, rac gulisxmobsyvela donis biujetis proeqtis sakanonmdebloorganoebSi ganxilvis procedurebissajaroobas sazogadoebrivi da masobriviinformaciis gavrcelebis organizaciebisada dainteresebuli moqalaqeebisaTvis.damtkicebuli biujetebisa da maTi SesrulebisSesaxeb angariSebis gamoqveynebas.biujetis Sesaxeb nebismieri informaciis(garda saidumlo informaciisa) xelmisawvdomobasnebismieri dainteresebuli fizikuriTu iuridiuli pirisaTvis.• angariSvaldebuleba - sabiujeto procesisyvela monawile subieqti pasuxismgebeliamis mier Sesrulebul saqmianobaze da biujetisSesaxeb gacemul nebismier informaciaze.• damoukidebloba - erT-erTi fundamenturiprincipi, romelic gulisxmobs saqarTvelossaxelmwifo biujetis, avtonomiurirespublikebis respublikuri biujetebisada adgilobrivi TviTmmarTveli er-Teulebis biujetebis damoukideblobas,uzrunvelyofilia sakuTari SemosulobebiTada naSTiT. isini uflebamisili ariandamoukideblad gansazRvron sakuTari gadasaxdelebisaqarTvelos kanonmdeblobisSesabamisad. adgilobrivi TviTmmarTvelierTeulebis biujetebis SemosulobebTan,gadasaxdelebTan da naSTis cvlilebasTandakavSirebuli uflebamosileba da pasuxismgeblobaganisazRvreba saqarTveloskanonmdeblobiT.• erTianoba - centraluri, avtonomiuri respublikebisada adgilobrivi TviTmmarTvelobisorganoebis saerTo ekonomikurisafuZvlebiT, erTiani sabiujeto klasifikaciiTada angariSTa CamonaTvaliT,sabiujeto dokumentaciiT, saqarTveloskontrolis palatis zedamxedvelobiTsaxelmwifo finansuri kontrolis erTianiprincipebiT xelmZRvaneloba.• universaloba - biujetis yvela SemosulobismimarTva, saerTo gadasaxdelebis dafinansebisuzrunvelsayofad, garda am kanoniTgansazRvruli SemTxvevebisa (donorebisganmiRebuli Semosulobebi). arc erTi Semosuloba,donorebisgan miRebuli Semosulobebisgarda, ar unda iqnas mimarTuli raimemiznobrivi RonisZiebebis da konkretuligadasaxdelebis dasafinanseblad. mxarjavi(sabiujeto) organizaciis mier miRebuliSemosulobis SenarCuneba sxva miznebisaTvisdauSvebelia.7