«Ezker abertzalea pausoak ematen ari da; badago ... - datu-basea19

2010ko abenduaren 19a • IgandeaEuskara ez formala 05Ahoz eta hikanola eginirakastenMintzolak gazteen ahozkotasunalantzeko proiektuak jarri ditu abian.Azpeitian eta Zumaian, adibidez,hitanoa indartzen ahaleginduko dira.tan». Soziolinguistikak ere bidehorretan laguntzaile aktiboa izanbehar duela dio, lan horren elementukritikoak aztertuz eta euskalduntzeeraginkorra ekar dezaketeneredu teorikoak eraikiz.«Zer behar da herri honetan euskalhiztun batek bere irrikakadieraztean gainerakoek uler diezaioten?Galdera horri erantzuneraginkorrik aurkitzen ez badiogu,gureak egin du, bai maila pertsonaleanzein kolektiboan. Hizkuntzaeskakizun gorena azterketangainditzeko gai denhiztuna ez da ezer ondoan dituenakbere kalakarekin goxatzekogai ez bada». Hau da, 1997ko ikerketarenondorioetan jaso zuenez,«euskaraz komunikatzeko errepertorioarensustapenean arretajartzeko garaia aspaldi iritsi zitzaigun.Hizkuntzaren erabilpenfuntzionala bera da hizkuntz osasunarentzatbotikarik onena».KIKE AMONARRIZSoziolinguista eta telebista aurkezlea«Gazte askok egiten dutegaur egun kaleko hizkeran»Kike Amonarrriz, (Tolosa, Gipuzkoa,1961) soziolinguista eta telebistaaurkezlea izatearekin batera,Hiznet gradu-ondokoikastaroan gazte hizkerari buruzkoikasgaia ematen duen irakasleaere bada. «Gazteen arteannabarmena da euskara batutikaldendu eta euskara ez formalaerabiltzeko joera. Kale hizkeradarabilte», dio gazteen hizketamoduari buruz galdetuta, etazehaztu du ez dagoela gazte hizketabakar bat. Halaber, egungogazteek erabiltzen duten euskalkimota ez dela bat eta bakarradio: «Hamabi urteko gazte euskaldunberri baten hizkera ez daez batua ez euskalkia». Eremulinguistikoaren arabera, egoerakasko aldatzen direla zehatu du,eta gizartearen aldaketekin batera,oso arin ari dela aldatzen gazteenhizketa mota.Amonarrizen arabera, berritasunada gaur egun kale hizkeraerabiltzen duten gazteen kopurualtua. «Ez dago tipifikatuta,baina hizketa jakin bat da». Nolabaitdeskribatu behar izatera,hizkuntza nahasia dela esan daiteke:«Hizkuntza, gizartearekinbatera, etenik gabe aldatu egitenbaita. Eta, ondorioz, gizarteabera bezala, hizkuntza ere gerozeta nahasiagoa da». Izan ere, euskalkiaksortu ziren garaian ezbezala, eta egungo gizarteak eraginda,euskaldunen komunitateanharreman gehiago eta diferenteagoakematen dira euskarazhitz egiten dutenen artean.Hizkuntza nahasi horrek hainbatmailegu hartu ohi ditu kanpokohizkuntzetatik. Eta hemenpizten da alarma gorria: «Kezkagarriada kanpo hizkuntzek zernolakoeragina duten. Maileguakhartzea beharrezkoa da, eta, gainera,ezinbestean ematen da.Baina, gure kasuan, ikaragarriada». Dena dela, familia ez euskaldunetansortutako gazteak euskaraerabiltzen hasteko «makuluezagunak» behar dituztela ustedu Amonarrizek.Eremu diferenteetako gazteakeuren artean ahal duten bezalakomunikatzen direla dio: «Norberakberak dakiena egiten du,dauzkan baliabideak erabiltzenditu, eta, parean duen lagunarenarabera, egokitu egiten du hizkuntza».Ondorioz, gazte horiekerabil dezaketen euskalki motekbatak bestetik edaten dutela ustedu, «eta, ondorioz, euskara estandarraaberastu egiten da».Euskaldunen komunitateakhizkuntza aldatzeko prest egonbehar duela uste du, eta komunikabideek,irakaskuntzak zeinmusikak egin dezaketen ekarpenanabarmendu du.A. O.Ikastetxeen bidez ari dira Mintzolakoteknikariak gazteen ahozkotasunalantzen. Berez, ez dutehaien aisialdian eta lagunarteanerabiltzen duten euskara ez formalareninguruan proiektu zehatzik,«baina zeharka bada ere, ukitzendugu esparru hori», azaldudu Josune Zabala Mintzola Fundaziokozuzendariak. Gazteenahozkotasuna oso gertu egon ohibaita hizkera ez formaletik. Aitortudu badutela intentzioa gazteeneuskara ez formalaren esparruarisakonago heltzekoa, baina oraingoz,ahozkotasuna ikastetxeetanlantzeko hiru proiekturekin dabiltzaburu-belarri. Gipuzkoan hirurak:Tolosan, Azpeitian eta Zumaian.Tolosakoa ikerketa egitasmobat da. Datozen lau urteetan DBHDerrigorrezko Bigarren Hezkuntzakogazteen ahozkotasuna zertanden eta hura aberasteko bideakzein diren landuko dute Laskorainikastolan, Orixe institutuaneta Hirukide ikastetxean. Finean,hezkuntza arautua laborategibihurtu nahi dute, «eta bertakoemaitzak gainerako eremuetarazabaltzeko bideak eraiki nahidira etorkizunean».Aurtengo ikasturtean hasi dirazeregin horretan, DBHko 1. eta 3.mailetako 24 geletan, hau da, 480ikasle ingururekin. Datorren urteanbikoiztu egin daiteke kopuruhori. «Euskaraz eta ahoz ikastetxeetakogazteak gehiago eta egokiagomintzatzeko tresnak eskuratzeabilatzen dugu, batez ere, jarreraketa konpetentziaklanduz». Izan ere, ahoz komunikatzekogaitasuna landu egitenda: «Kirol baterako entrenatzeabezala da ahozkotasunean trebatzea».Ikasleengan ez ezik, irakaskuntzanbertan ere eragin nahi dute:«Ahozko euskara izanik irakaskuntzaobjektu, irakaste metodologiakaztertzea eta ahozko hizkuntzagazteekin lantzeko praktikaonak zein diren identifikatzealortu nahi dugu». Zabalaren arabera,egitasmo honetan ezinbestekoada irakasleen zein ikasleenjarrera, eta gustura daude haienesku-hartzearekin.Arau sozialen galeraLagunarteko hizkerarekin harremanestuagoa dute bai Zumaianbai Azpeitian gaztetxoen arteanhitanoaren erabilera konpetentziakezagutu, landu eta aberastekoMintzolak abian dituen bestebi proiektuek. Kezka berberakbultzatuta jo zuten Mintzolara biherri horietatik; hitanoaren erabileragaltzen ari zela eta, batikbat, kalitatea ari zela asko jaisten.«Esate baterako, tokaren erabileraorokortzen ari zela identifikatuzuten, neskek neskenartean ere hala egiten zutela».Arau sozialen galerarekin lotudu joera hori Zabalak: «Gazteekez dituzte bere egin hitanoa noiz,zeinekin eta nola erabili zehaztenduten arau sozialak. Transmisioanetena egon baita». Hau da, ezdakite, adibidez, adinduei eta irakasleeiezin dietela hika egin.Dena dela, baliteke arau sozialhoriek ere aldatzea, «eta ez zaiobeldurrik izan behar hizkuntzarengarapenari».Garapena, ordea, erabilerakeragiten du, eta horregatik prestatudituzte hainbat unitate didaktiko,Zumaiako eta Azpeitiko«herri hizkeretan oinarrituta»,herri horietan hitanoaren erabilerasustatzeko. Urtarrilean, adibidez,Zumaiako kaleetara irtengodira ikasleak hitanoa herrianzein testuingurutan eta zeinekinerabil dezaketen ikertzera. «Aurrena,hitanoaren erabileranmurgildu nahi ditugu gazteak,gero etorriko da teoria azaltzekounea». Hizkuntzarekin jolastea,harritzea eta gozatzea nahi baituteMintzolakoek. Eta hitanoakaukera paregabea eskaintzen duhorretarako: «Lagunartean erabiltzenden erregistro bat baita,eta gurasoengandik bereiztekomodu bat». Hitanoaren potentzialitatehori ezagutaraziz gero, gazteenarteko komunikazioan tresnaegokia dela uste du Zabalak.