02.02.2013 Views

maia oTiaSvili irine miqaZe

maia oTiaSvili irine miqaZe

maia oTiaSvili irine miqaZe

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />

„თავისუფლება“<br />

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />

ჩემი ხატია სამშობლო,<br />

სახატე მთელი ქვეყანა,<br />

განათებული მთა-ბარი,<br />

წილნაყარია ღმერთთანა.<br />

„თავისუფლება“<br />

თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />

მომავალს უმღერს დიდებას,<br />

ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />

და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />

დიდება თავისუფლებას,<br />

თავისუფლებას დიდება.<br />

ჩემი ხატია სამშობლო,<br />

სახატე მთელი ქვეყანა,<br />

განათებული მთა-ბარი,<br />

წილნაყარია ღმერთთანა.<br />

თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />

მომავალს უმღერს დიდებას,<br />

ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />

და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />

დიდება თავისუფლებას,<br />

თავისუფლებას დიდება.<br />

ლექსი დავით მაღრაძის<br />

ლექსი დავით მაღრაძის


<strong>maia</strong> <strong>oTiaSvili</strong> <strong>irine</strong> <strong>miqaZe</strong><br />

mzis sxivi<br />

musikaSi<br />

moswavlis wigni<br />

VII klasi<br />

`wyarosTvali~<br />

Tbilisi, 2012 weli


SemoqmedebiTi jgufi:<br />

avtori da jgufis xelmZRvaneli - <strong>maia</strong> <strong>oTiaSvili</strong><br />

avtori - <strong>irine</strong> <strong>miqaZe</strong><br />

eTnomusikosi - marina xuxunaiSvili<br />

musikaluri redaqtori - levan mizandari<br />

literaturuli redaqtori - Tamar faSaliSvili<br />

mTavari redaqtori - nana RvinianiZe<br />

mxatvar-dizaineri: TinaTin mRebriSvili<br />

kompiuteruli uzrunvelyofa:<br />

marina javaxiSvili<br />

mixeil vawaZe<br />

dakabadoneba<br />

zaza gelaSvili<br />

kaxaber wurwumia<br />

fonogramebis avtorebi:<br />

mixeil vawaZe<br />

levan mizandari<br />

audio reJisorebi:<br />

mixeil vawaZe<br />

mixeil kilosaniZe<br />

`wyarosTvali~<br />

tel: 274 63 69; 227 30 73;<br />

5(99) 76 10 39; 5(99) 30 16 84<br />

el-fosta: tskarostvali@gmail.com<br />

© `wyarosTvali~ 2012<br />

© <strong>maia</strong> <strong>oTiaSvili</strong>


Sesavali<br />

dasrulda dawyebiTi skolis meeqvse weli. Tqven<br />

ukve meSvide klasSi xarT. am eqvsi wlis ganmavlobaSi<br />

Zalian bevri vimogzaureT, mravali simRera<br />

Tu sacekvao melodia movismineT. SeviswavleT musikaluri<br />

anbani, gavecaniT gamoCenil kompozitor-<br />

Ta da SemsrulebelTa biografiasa da Semoqmedebas,<br />

cekviTa da simReriT moviareT saqarTvelos<br />

kuTxeebi. ho, damaviwyda, ramdeni vxateT da vaferadeT<br />

Cvens samuSao rveulebSi! gavecaniT xalxur<br />

da klasikur sakravebs, simfoniur orkestrs da mis<br />

Semadgenlobas. rac ki ram saukeTeso Seqmnila musikalur<br />

xelovnebaSi, umravlesobas SevexeT da movismineT.<br />

axla ki Tavidan daviwyoT _ im droidan, rodesac<br />

adamiani jer kidev pirvelyofili iyo...<br />

3


gakveTili 1-2<br />

4<br />

musikis warmoSoba<br />

msoflio xalxTa xelovneba aTaswleulebs iTvlis. daaxloebiT 40 aTasi<br />

wli s winaT gonier adamians survili gauCnda Tavisi grZnobebi da gancdebi<br />

xelovnebiT gamoexata. Mmusika am xelovnebis ganuyofeli nawilia da misi istoriac<br />

kacobriobis istoriasTan erTad iwyeba.<br />

rodis da sad warmoiSva musikaluri xelovneba? _ adamianebi am kiTxvaze<br />

pasuxs uZvelesi droidan eZeben. SemorCenilia mravali legenda. uZvelesi<br />

drois Cinelebis azriT, musika imperatorebma Seqmnes. Zveli berZnebi ki<br />

Tvlid nen, rom musika RmerTis mier boZebuli udidesi niWia….<br />

musikis warmoSobis Sesaxeb mecnierebaSic sxvadasxva azri arsebobs. magaliTad,<br />

me-19-me-20 saukunis ingliseli filosofosi da fsiqologi herbert<br />

spenseri ambobda, rom musika warmoiSva adamianis aRelvebuli metyvelebis intonaciebis<br />

safuZvelze, sxvadasxva emociebisa da grZnobebis _ sixarulisa<br />

Tu mwuxarebis ganc disas xmis awev-dawevisa Tu aCqareba-Senelebis pro cesSi.<br />

misi azriT, musikis upir velesi da martivi forma iyo simRera. ingliseli<br />

bunebismetyveli Carlz darvini ki fiqrobda, rom musika nadir-frinvelTa<br />

sasiyvarulo Zaxilis mibaZviT Seiqmna. Tumca, pirvelyofili adamianis primitiuli<br />

simRerac ki ufro metad iTvleba musikalur xelovnebad, vidre frinvelTa<br />

maradiuli simRera-galoba. bulbuli dRemde erTsa da imave simReras<br />

asrulebs, xolo adamianis musikaluri Semoqmedeba mudmivad cvalebadia da<br />

viTardeba. mxolod adamians SeuZlia gadmosces musikis meSveobiT mravalferovani<br />

gancda, emocia, damokidebuleba gare samyarosadmi da swored es<br />

aris xelovnebis mTavari Tavisebureba.<br />

pirvelyofilTa musikaSi mTavari elementi ritmi<br />

iyo. simRerisa da cekvis dros adamianebi ritms<br />

gamoxatavdnen taSiT, fexis bakuniT. es iyo erTgvari<br />

simRera `TanxlebiT~, ris funqciasac SemdgomSi asrulebdnen<br />

pirveli musikaluri sakravebi: xis naWrebi,<br />

brtyeli qvebi, niJarebi, Cxarunebi. maTi xmarebis<br />

Zvlis sastvenebi ufleba Tavdapirvelad mxolod tomTa beladebsa da<br />

uxucesebs hqondaT. Semdeg adamianma Zvlis da<br />

lerwmis totisgan pirveli salamuri, fleita Seqmna, mSvildis lari<br />

Cangisa da qnaris simad aqcia, xolo gaWimuli tyavisgan doli gaakeTa….<br />

nadirobis scena. afrika<br />

Zvlis salamuri<br />

i.keWaymaZe - sagundo nawarmoebi`arqaika~


sityva solfejio warmodgeba ori notis: sol da fa saxelwodebidan.<br />

solfejios gakveTilebze gavimeorebT musikis ana-banas da bevr<br />

axals SeviswavliT.<br />

17<br />

daviwyoT yvelaferi Tavidan:<br />

& g. hendeli. menueti<br />

86-IX<br />

ramdeni noti gvaqvs musikaSi?<br />

�<br />

daasaxele da œ gaimRere œ notebi.<br />

œ<br />

œ œ œœœ �. œ œœœ œ œœœ œ œ œ �.<br />

# 17<br />

& g. hendeli. menueti<br />

86-IX<br />

# 4<br />

3 � œ œ œ<br />

œ œ œœœ �. œ œœœ œ œœœ œ œ œ �.<br />

.<br />

# g. hendeli. menueti<br />

# 4<br />

3 � œ œ œ<br />

œ œ œœœ �. œ œœœ œ œœœ œ œ œ �.<br />

.<br />

& # # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ. œ<br />

J .<br />

1.<br />

17<br />

86-IX<br />

2.<br />

�.<br />

�.<br />

ramdeni xazisgan Sedgeba sanoto sistema?<br />

notebi l.v. beThoveni. iwereba abatis xazebze, simRera xazebs Soris da damatebiT xazebze.<br />

romeli iwereba xazebze?<br />

& romeli iwereba xazebs Soris?<br />

Svidi notisgan Semdgar bgeraTa rigs gama ewodeba. gama Sedgeba ori<br />

tetraqor disagan: qveda da zeda. tetraqordi berZnulad oTx sims niSnavs;<br />

tetra _ oTxi; chorde _ simi.<br />

# 2 U<br />

Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œŒœ œ œ Œ œ œ œ œ œ w w<br />

Sig-nor Ab - ba-te! io so-no, io so-no, io so-no am-ma - la - to,<br />

& # l.v. beThoveni. abatis simRera<br />

87-IX<br />

&<br />

j<br />

œ # œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ.<br />

œ œ œ<br />

# 2 U<br />

Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œŒœ œ œ Œ œ œ œ œ œ w w<br />

Sig-nor Ab - ba-te! io so-no, io so-no, io so-no am-ma - la - to,<br />

& # 87-IX<br />

Sig-nor Ab - ba-te! io so-no, io so-no, io so-no am-ma - la - to,<br />

&<br />

j<br />

œ # œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ.<br />

œ œ œ<br />

san - to pa - dre! vie - ni e da - te mi la<br />

j<br />

U<br />

# j<br />

œ # œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ.<br />

œ œ œ<br />

san - to pa - dre! vie - ni e da - te mi la<br />

& # j<br />

U<br />

j j<br />

œ.<br />

œ # œ œ œ œ œ j j j j<br />

œ œ œ œ � � w<br />

qveda<br />

zeda<br />

Sesavali<br />

& # # 4<br />

3 .<br />

& # # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ. œ<br />

J .<br />

1.<br />

& 2.<br />

�.<br />

�.<br />

# # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ. œ<br />

J .<br />

1. 2.<br />

�.<br />

�.<br />

l.v. beThoveni. abatis simRera<br />

& # 2 87-IX<br />

U<br />

Œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œŒœ œ œ Œ œ œ œ œ œ w w<br />

san - to pa - dre! vie - ni e da - te mi la<br />

&<br />

ra aris piano?<br />

ra aris forte?<br />

gaimRere gama pianoze da forteze<br />

# j<br />

U<br />

j j<br />

œ.<br />

œ # œ œ œ œ œ j j j j<br />

œ œ œ œ � � w<br />

be - ne - di - zi - o - ne, la be - ne - di - zi - o - - - ne.<br />

& # Œ œ œ œ œ<br />

j j j<br />

œ œ ‰ œ œ œ œ œ ‰ j j j<br />

œ œ œ<br />

Hol' Sie der Teu - fel, wenn Sie nicht kom - men, hol, Sie der<br />

& # œ œ ‰ j j j œ œ œ � # � wU<br />

œ œ œ œ œ J J .<br />

Teu - fel, wenn Sie nicht kom - men! Hol, Sie der Teu - - - fel.<br />

&4 2<br />

savarjiSo 1<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

&4 2<br />

savarjiSo 2<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

&4 4<br />

&<br />

88-VII<br />

89-VII<br />

savarjiSo 3 90-VII<br />

œ œ œ � œ œ œ � œ œ œ � œ œ œ �<br />

#<br />

j j<br />

œ.<br />

œ # œ œ œ œ œ j j j j<br />

œ œ œ œ � � w<br />

be - ne - di - zi - o - ne, la be - ne - di - zi - o - - - ne.<br />

& # Œ œ œ œ œ œ œ ‰<br />

j j j<br />

œ œ œ œ œ ‰ j j j<br />

œ œ œ<br />

Hol' Sie der Teu - fel, wenn Sie nicht kom - men, hol, Sie der<br />

& # œ œ ‰ j j j œ œ œ � # � wU<br />

œ œ œ œ œ J J .<br />

Teu - fel, wenn Sie nicht kom - men! Hol, Sie der Teu - - - fel.<br />

&4 2<br />

savarjiSo 1<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

&4 2<br />

savarjiSo 2<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

&4 4<br />

be - ne - di - zi - o - ne, la be - ne - di - zi - o - - - ne.<br />

&<br />

88-VII<br />

89-VII<br />

savarjiSo 3 90-VII<br />

œ œ œ � œ œ œ � œ œ œ � œ œ œ �<br />

# Œ œ œ œ œ œ œ ‰<br />

j j j<br />

œ œ œ œ œ ‰ j j j<br />

œ œ œ<br />

Hol' Sie der Teu - fel, wenn Sie nicht kom - men, hol, Sie der<br />

& # œ œ ‰ j j j œ œ œ � # � wU<br />

œ œ œ œ œ J J .<br />

Teu - fel, wenn Sie nicht kom - men! Hol, Sie der Teu - - - fel.<br />

&4 2<br />

savarjiSo 1<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

&4 2<br />

savarjiSo 2<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

&4 4<br />

88-VII<br />

furclidan kiTxva<br />

89-VII<br />

savarjiSo 3 90-VII<br />

œ œ œ � œ œ œ � œ œ œ � œ œ œ �<br />

gaimRere idiriJore da daadgine tonaloba, gaixsene ra aris sekvencia?<br />

5


gakveTili 3<br />

musika, rogorc sinkretuli xelovneba<br />

`Taflis Segroveba~ rogor JRerda pirvelyofil adamianTa musika? mecnierebs am<br />

kiTxvaze pasuxis povnaSi exmareba arqeologiuri masala, kldeebisa<br />

da gamoqvabulis kedlebze SemorCenili naxatebi, aseve dRevandeli<br />

veluri tomebis yofa-cxovrebaze dakvirveba da maTi Seswavla.<br />

aRmoCnda, rom UuZvelesi musika keTilxmovanebiT ar gamoirCeoda.<br />

Tavdapirvelad is iyo didi diapazonis mqone qaosuri bgerebis<br />

rigi. Zvel adamianebs mudmivad esmodaT bunebis xmebi _ velur<br />

cxovelTa Zaxili, frinvelTa galoba, mwerebis bzuili, Weqa-qux ilisa<br />

da wvimis xmebi. Tavidan isini usmendnen da baZavdnen am xmebs,<br />

mogvianebiT ki uamravi qaosuri bgeridan ufro keTilxmovani<br />

bgerebis garCevac iswavles.<br />

magaliTad, kubus tomis adamianebi TavianT gancdebs gamoxataven<br />

calkeuli damoukidebeli bgerebiT, xSirad baZaven Citebis galo-<br />

espaneTi _ uZvelesi<br />

kldis gamosaxuleba bas, xolo ceilonze mcxovrebi ganviTarebis ufro maRal safexurze<br />

6<br />

kubus tomis uZvelesi melodia _ kunZuli sumatra, indoeTi<br />

vedas tomis simRera _ ceiloni<br />

_ daadgine TiToeuli tomis simReris diapazoni, ramden bgeras moicavs?<br />

_ rogoria Seni xmis diapazoni?<br />

mdgo mi vedas tomis simRerebi 2-3 bgeris diapazonisaa da SedarebiT maRali donisaa.<br />

musika adamianTa yofa-cxovrebaSi uZvelesi droidanve gansakuTrebul<br />

rols TamaSobda. adamiani mReroda Sromis, brZolis, lxinis Tu mwuxarebis<br />

dros. mReroda iavnanas, mwyemsur simReras, icoda datireba. misi mravalferovani<br />

sacekvao moZra obebi sxvadasxva magiur ritualTan<br />

iyo dakavSirebuli. musika TamaSobebis<br />

auci lebeli Tanmxlebic iyo. uZvelesi adamianisTvis<br />

ganuyofeli iyo sityva, simRera da moZraoba. mecnierebma<br />

aseT formas sinkretuli xelovneba uwodes.<br />

sinkretizmi berZnuli sityvaa da gaerTianebas,<br />

daunawevreblobas niSnavs. sinkretuloba xelovnebis<br />

sawyisi etapia, saidanac droTa ganmavlobaSi masSi<br />

gaerTianebu li es formebi xelovnebis damoukidebel<br />

dargebad iqca: sityva _ poeziad, simRera _ musikalur<br />

xelovnebad da cekva _ qoreografiad. panis fleitebis<br />

bunebis romeli xmebi gesmis Sens garSemo?<br />

bunebis romel xmebs mibaZavdi? _ mibaZe xmiT, daxate an<br />

gaiTamaSe raime scena.<br />

SenTvis nacnob romel sakravs (salamuri, qnari, doli)<br />

gamoiyenebdi bunebis xmebis _ nakadulis rakrakis, Citebis<br />

galobis, Weqa-quxilis gamosaxatad?<br />

`ansambli~<br />

afrika


qvis xanis Zvlis fleitebi da<br />

sastvenebi<br />

Cxaruna _ niJara<br />

indielTa tomis wriuli cekva - pantomima niangis niRbebiT<br />

arqauli qnari<br />

ueno salamuri _ samTavro<br />

qvis dasartyami sakravebi _ CineTi<br />

1. vedas tomis simRera. kunZuli ceiloni<br />

2. uZvelesi tomis simRera. kunZuli `cecxlovani miwa~, samxreT amerika<br />

uZvelesi musikaluri sakravi, romelic lublianaSi 1998<br />

wels aRmoaCines, Zvlis salamuria. es salamuri 43 000-82 000<br />

wlisaa. gakeTebulia gamoqvabulis daTvis TeZos Zvlisgan da 4<br />

nasvreti aqvs.<br />

roca pirvelyofil adamians nadiris<br />

`mojadoeba~ surda, moZraobebiT, cekviT<br />

nadirobis scenebs imeorebda da Tan<br />

mReroda.<br />

tr treli (ital. trillo) _ ori mocemuli mezobeli notis swrafi monacvleobiTi<br />

gameoreba, rakraki, krimanWuli.<br />

fermata (ital. fermata) _ notis, pauzis an akordis droebiT gaCereba, Sekaveba.<br />

diapazoni (berZ. dia pason chordon yvela simis gavliT) _ adamianis xmis an musikaluri<br />

sakravis bgeriTi moculoba. sxvadasxva simaRlis bgerebis<br />

erToblioba, romelic misawvdomia ama Tu im sakravis an xmisaTvis.<br />

diapazonis aRsaniSnavad sakmarisia yvelaze dabali da yvelaze maRali<br />

bgerebis dasaxeleba, romelic mocemul sakravs an adamianis xmas<br />

aqvs.<br />

7


gakveTili 4-5<br />

_ rogor fiqrob, xelovnebis romeli<br />

damoukidebeli dargebi warmoiqmneboda<br />

sinkretuli xelovnebidan?<br />

8<br />

moZraoba<br />

sityva<br />

simRera<br />

olivie mesiani<br />

Molivie mesiani me-20 saukunis erT-erTi didi<br />

frangi kompozitori, novatoria. igi xelovnebaSi<br />

ga kvalul gzebs ar misdevda da mudam axlis ZiebaSi<br />

iyo, cdilobda ganeaxlebina musikaluri ena. misi<br />

nawarmoebebi gamoirCeva uCveulo ritmebiT, ferebiTa<br />

da sxva dasxva sakravTa tembris uCveulo SexamebiT.<br />

xSirad iyenebda egzotikur dasart yam sakravebs, aseve<br />

eleqtrosakravebsac. Aaxalgazrdobidan kompozitoris<br />

STa gonebis wyaro iyo religia, Zvelinduri filosofia<br />

da musika, induri ritmebi, egzotikuri qveynebis kul-<br />

olivie mesiani 1908 - 1992 tura, Tanamedrove poezia. swavlobda Citebis galobas<br />

da maT `planetis udides musikosebad~ miiCnevda. Citebi<br />

mesianisTvis bunebis sulis asaxvaa. mesiani dauRalavad swavlobda jer safrangeTis,<br />

Semdeg - afrikis, aziis, amerikis frinvelebs. akvirdeboda maT<br />

qcevas, firze iwerda maT xmebs, SemoqmedebiTad amuSavebda. maT safuZvelze<br />

Seiqmna misi araerTi nawarmoebi. pirveli piesa iyo `Savi SaSvi~ fleitisa<br />

da forte pianosaTvis (1952), Semdeg `Citebis gaRviZeba~ fortepianosa da<br />

orkestrisTvis, `egzotikuri Ffrinvelebi~ fortepianosa da 18 sakravisTvis,<br />

13 safortepiano piesisgan Semdgari cikli `frinvelebis katalogi~. aq SevxvdebiT<br />

kldis lurj SaSvs, rux bus, tyis torolas da sxv.<br />

Ddaajgufe sworad:<br />

mesiani ambobda: `mZime da sevdian fiqrTa moZalebis<br />

Jams sxva ra gza da gamosavali arsebobs, Tu ara miaxloeba<br />

frin velTa galobasTan tyeSi, mindvrebSi, mTebsa Tu zRvis<br />

sanapiroze? CemTvis swored aq cocxlobs musika~<br />

olivie mesiani - `egzotikuri frinvelebi~<br />

mousmine musikas da Seni STabeWdileba daxate an dawere<br />

SenTvis nacnobi romeli sakravebi JRers am nawarmoebSi?<br />

poezia<br />

musikaluri xelovneba<br />

qoreografia


itmi<br />

xSirad pirvelyofili adamianebi ritmebs, rogorc garkveul signalebs,<br />

erTmaneTisaTvis sxvadasxva ambebis Sesatyobineblad iyenebdnen. yovel ritmul<br />

naxazs Tavisi mniSvneloba hqonda. dasartyam sakravebze Sesrulebuli<br />

es ritmebi Sor manZilze ismoda, erTi soflidan meoreSi gadadioda. aseTi,<br />

Zalze mravalferovani, maxvilgonivruli da Taviseburi `dolis telegrafi~<br />

dRemde gvxvdeba zogierT afrikul tomSi. sxvaTa Soris, es principi gamoiyena<br />

Tavis cnobil satelegrafo anbanSi amerikelma gamomgonebelma semiuel<br />

morzem. A<br />

taSiT da kakuniT gamoxateT ritmuli suraTi<br />

gaimRereT or xmaSi da taSiT gamoxateT ritmuli suraTi<br />

v.a. mocarti<br />

ritmi (rhytmos) berZnuli sityvaa da niSnavs Tanazomierebas, simwyobres.<br />

musikaSi ritmi sxvadasxva grZliobis notebis Tanmimdevrobaa.<br />

ritmi musikaluri moZraobis safuZvelia. melodia ar arsebobs ritmis<br />

gareSe, ritmi ki melodiis gareSe SeiZleba arsebobdes.<br />

albaT ginaxavs filmebi an wagikiTxavs raime uZveles adamianTa<br />

cxovrebaze. Senc SeTxze patara moTxroba an gaagrZele<br />

ambavi: ... saRamoa. mamaka cebi nadirobidan dabrundnen. nadavli<br />

imdenia, mTel toms eyofa. inTeba Y koconi, yvelani mis garSemo<br />

ikribebian. ismis musikis xma ...<br />

gamoiyene sityvebi: niJarebi, taSi, sastvenebi, niRabi, scena,<br />

monadire, cxoveli, gaiTamaSes.<br />

me-20 saukunis frangma mogzaurma da mecnierma<br />

alen geerbranma indiel tomebTan mogzaurobisas<br />

Tan waiRo volfgang amadeus mocartis musikis<br />

gramfirfita. amazonis junglebSi mcxovreb makiritares mkvidrebze am<br />

musikam gasaocari efeqti moaxdina, veluri adamianebi monusxulebi usmendnen<br />

musikas, maTi saxeebi gakvirvebas, netarebas da siamovnebas gamoxatavdnen.<br />

mogvianebiT am saocar movlenaze gerbranma filmic gadaiRo.<br />

v.a. mocarti - opera `jadosnuri fleita~, Ramis dedoflis aria<br />

am arias asrulebs qalis yvelaze maRali sasimRero xma, romelsac<br />

koloraturuli soprano ewodeba. igi sopranos nairsaxeobaa.<br />

zoma 4 xSirad<br />

gamoisaxeba<br />

C simboloTi<br />

qalTa xmebi. simaRlis mixedviT qalTa xmebi iyofa sam ZiriTad jgufad:<br />

1. maRali _ soprano 2. saSualo _ meco soprano<br />

3. dabali _ kontralto<br />

4<br />

9


gakveTili 6-7<br />

10<br />

mocartis xelnaweri.<br />

`rekviemi~<br />

rekviemi<br />

mocarti – XVIII s-is didi avstrieli kompozitoria. man<br />

sxvadasxva Janris uamravi nawarmoebi dawera. operebi,<br />

romelTa Sorisaa `figaros qorwineba~, `jadosnuri fleita~,<br />

simfoniebi, sxvadasxva sakravisTvis dawerili koncertebi<br />

orkestrTan erTad, safortepiano sonatebi da<br />

sxv. gansakuTrebuli iyo genialuri musikosis Semoqmedeba<br />

– vunderkindi-bavSvis pirveli sakompozitoro cdidan<br />

moyolebuli, misi bolo `gedis<br />

simReramde~ - `rekviemamde~.<br />

rekviemi kaTolikuri RvTis-<br />

msaxurebis erT-erTi saxea – micvalebulis sulis<br />

mosaxseniebeli wirva-mesa. am laTinuri sityviT<br />

iwyeba uZvelesi locva – requiem aeternam dona eis - `samaradiso<br />

gansveneba mianiWe maT~. sityva rekviemic<br />

(dasveneba, simSvide) aqedanaa aRebuli.<br />

rekviemi samgloviaro xasiaTis musikaluri nawarmoebia,<br />

romelsac asrulebs gundi da orkestri.<br />

kadri filmidan `amadeusi~<br />

Tqven albaT gaxsovT mocartis biografiidan<br />

rogor iqmneboda es nawar moebi. masSi aisaxa kompozitoris fiqrebi da<br />

gancdebi cxovrebasa da sikvdilze, sulsa da RmerTze. sainteresoa werili,<br />

romelic mocartma miwera me gobars `rekviemze~ muSaobis dros. `Cems TavSi qaosia,<br />

Znelad vikreb azrebs. ucnobis saxe ar mcildeba. gamudmebiT vxedav mas.<br />

igi mTxovs, moiTxovs, rom vimuSavo. mec vagrZeleb, radgan musikis Seqmna naklebad<br />

mRlis, vidre umoq medoba. vgrZnob, Cemi mdgomareoba mkarnaxobs amas<br />

– Cemi saaTebi daTvlilia. dasasruli ufro male mova, vidre Cemi talantis<br />

gamovlenas SevZleb. raoden mSvenieri iyo cxovreba! magram aravis ZaluZs bediT<br />

dadgenilis Secla, sakuTari cxovrebis gazomva... amgvarad, me vamTavreb<br />

Cems samgloviaro simReras. me ar maqvs ufleba, is daumTavrebeli davtovo~.<br />

magram, mocartma gardacvalebis gamo ver moaswro am nawarmoebis dasruleba,<br />

misma moswavlem franc zius maierma dawera `rekviemis~ bolo nawilebi da mocartis<br />

datovebuli Canawerebis mixedviT gaaorkestra igi.<br />

mixeil monkasi. mocarti rekviemze muSaobisas<br />

v.a. mocarti. rekviemi. Lacrimosa _ Tvalcremliani dRe.<br />

gaixsene mocartis biografia da<br />

Semoqmedeba. moawyeT prezentacia Temaze<br />

v.a. mocarti<br />

ixile filmi `amadeusi~, reJisori<br />

miloS formani da gaixsene v.a. mocartis<br />

biografia


&4 2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ &4 œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ &4 œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

4 œ œ œ œbœ œ œ bœ œ<br />

œ<br />

œ<br />

bœ œ<br />

œ<br />

�<br />

œ œ œ œ œ œ bœ œ<br />

furclidan kiTxva<br />

&4<br />

erT xmiani savarjiSoebi<br />

2<br />

&4inglisuri xalxuri simRera<br />

1-VII<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ œ<br />

œ<br />

�<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ �<br />

2<br />

rusuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4<br />

œ œ<br />

2<br />

3-VII<br />

&4<br />

ungruli xalxuri simRera 4-VII<br />

œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

2<br />

rusuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4<br />

œ œ<br />

2<br />

& 3-VII<br />

bœ œ � œ bœ œ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ bœ œ œ �<br />

&4 ungruli xalxuri simRera 4-VII<br />

œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

4<br />

aSo Cela<br />

101-VII<br />

œ œ bœ œ œ œ œ œ bœ bœœbœœœ œ œ bœ œ œ �<br />

Cemo kargo qveyana<br />

rusuli xalxuri simRera<br />

inglisuri xalxuri simRera<br />

gamoicani ra simReraa<br />

gaimRere da daadgine tonaloba<br />

&4 2 &4<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ œ<br />

œ<br />

�<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

�<br />

2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4 2<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 5-VII<br />

&4 œ œ œ œ œ œ<br />

2<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ inglisuri xalxuri simRera<br />

& 5-VII<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

# # 4<br />

3<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

� œ œ<br />

œ œ� œ. j<br />

œ œ œ œ œ � œ. j<br />

œ œ œ œ œ �<br />

&4 2<br />

rusuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ 2-VII<br />

&4 œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

2<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ & œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ & œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ &4 œ œ œ<br />

4<br />

œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ w<br />

&4 2<br />

&4 2<br />

&4 2 &4 2<br />

&4 3<br />

rusuli mgzavruli xalxuri simRera<br />

ungruli ukrainuli<br />

xalxuri<br />

simRera<br />

ukrainuli mravalJamieri xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ. œ œ œ � . œ. œ œ œ � .<br />

œ œ<br />

œ œ. œ œ œ �.<br />

œ œ œ œ �<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ. œ œ œ œ œ� . œ<br />

œ œ<br />

rusuli xalxuri simRera<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

estonuri estonuri xalxuri xalxuri simRera<br />

simRera<br />

batonebi<br />

&4 2<br />

ungruli xalxuri simRera 4-VII<br />

&4<br />

œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

2<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4<br />

œ œ œ œ œ<br />

2 &4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

2 &4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

3<br />

œ œ b œ �. œ bœ œ �.<br />

œ bœ œ �. œ œ œ � . �.<br />

&4 2<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ & œ œ œ œ œ œ œ 5-VII<br />

œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4 2<br />

v.a. mocarti. papagenos aria operidan `jadosnuri fleita~<br />

ukrainuli xalxuri simRera 6-VII<br />

&4<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

4<br />

v.a. mocarti. papa genos aria operidan `jadosnuri fleita~<br />

œ œ. œ. œ œ œ œ œ œ œ. œ. œ<br />

.<br />

. œ . œ œ œ œ � Œ œ<br />

.<br />

& œ. œ.<br />

œ . œ . œ # œ œ œ œ nœ œ œ . œ . 91-VII<br />

œ œ œ œ � Œ<br />

18<br />

estonuri xalxuri simRera<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

estonuri xalxuri simRera<br />

erT xmiani savarjiSoebi<br />

2-VII 102-IX<br />

1-VII<br />

3-VII 103-VII<br />

4-VII 104-VII 6-VII<br />

3-VII<br />

5-VII<br />

7-VII<br />

105-VIII<br />

7-VII<br />

6-VII<br />

gadawere da daukari<br />

&4 2 &4<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

& # 4 3<br />

p. Caikovsi. `mZinare mzeTunaxavi~<br />

92-VII<br />

� . �. � œ œ œ œ � œ � # œ<br />

2010 wels germaniis qalaq baden-badenSi aR-<br />

7-VII<br />

moaCi nes sakravi, romelzedac Turme mocarts<br />

&4 2 & œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

#<br />

� . �<br />

.<br />

. � 1778 wels # �.<br />

strasburgSi n� yofnis dros<br />

œ œ daukravs. œ œ<br />

& # � œ � œ œ œ # œ œ œ œ �.<br />

1<br />

1<br />

11


gakveTili 8-9<br />

12<br />

adamiani<br />

teqsti da musika inola gurguliasi<br />

nurafers metyvi, mimRere<br />

rom gamixde Tanaziari.<br />

nurafers metyvi, mimRere,<br />

sanam ar aris gviani.<br />

misamReri: pirvelad iyo simRera,<br />

galoba lamazxmiani<br />

da simRerisTvis Seiqmna adamiani.<br />

roca RimiliT miyurebs<br />

eg Tvalebi sandomiani,<br />

sul Cemianad giguleb<br />

da guli damaqvs frTiani.<br />

misamReri: meored iyo Rimili<br />

mziani, alersiani,<br />

da RimilisTvis Seiqmna adamiani.<br />

pirvelad iyo simRera,<br />

galoba lamazxmiani<br />

da RimilisTvis Seiqmna<br />

da simRerisTvis Seiqmna<br />

da sikeTisTvis Seiqmna adamiani.<br />

`Cemi saxeli xSirad ucxouri hgoniaT. igi svanuri warmoSobisaa da biZaCems<br />

svaneTSi yofnisas amoukiTxavs qvaze mkrTali, Zlivs gasarCevi warwera, irinola,<br />

marinola. garkveviT mxolod inola ikiTxeboda. ase damarqves es saxeli<br />

ivlisis Takara dRes. mzeSi dabadebuls Tan damyva mzis usazRvro siyvaruli,<br />

mze CemTvis simboloa sinaTlis, sicocxlis, siyvarulis. amitomac vambob:<br />

Cemi feria yviTeli, feri mzisa da cxeli qviSisa~.<br />

inola gurgulia _ momRerali, poeti, uamravi simReris avtori _ daibada<br />

1929 wlis 25 ivliss. gaizar da Tbilisis Zvel ubanSi. yovel zafxuls samegrelos<br />

ulamazes sofel uCaSonaSi atarebda. bunebasTan, samyYarosTan siaxlovem<br />

igi bavSvobidanve aamRera. gitaraze dakvra mamidam aswavla, xolo Congursa<br />

da fandurze _ ZiZam. sevdisa Tu sixarulis gamomxatveli misTvis simRera da<br />

Svidsimiani gitara gaxda.<br />

musikaluri ganaTleba Tbilisis niWier bavSvTa aTwledSi miiRo. mReroda<br />

gundSi, werda leqsebs. universitetSi swavlis dros Tavis megobrebTan _<br />

giu li daraxveliZesa da medea sixaruliZesTan erTad trio `sa<strong>maia</strong>Si~ mReroda.<br />

am periodSi daiwera misi ulamazesi simRerebi: `gitara~, `geli~, `sizmaria~,<br />

`Rimili minda~, `uSenod~ da sxv. aseve 15 sabavSvo simRera. inola gurgulias<br />

asze meti simRera sakuTar leqsebze aqvs amRerebuli. qarTuli sasimRero<br />

xelovnebis Sedevria inolas mier namReri daviT ToraZis romansi filmidan<br />

`dRe pirveli, dRe ukanaskneli~. misi bolo simReraa `adamiani~.<br />

inola gurgulia - `adamiani~. mousmine simReris Sesrulebis<br />

or variants da Seadare<br />

mousmine simReris `minus~ fonogramas da imRere TviTon<br />

gansazRvre Sesrulebis ra formaa gamoyenebuli _ gundi, kvarteti, solo, trio<br />

da Seadare erTmaneTs. ras ewodeba trio?<br />

inola<br />

ansambli (ansamble) franguli sityvaa da niSnavs `erTad~, musikaSi ki<br />

_ SemsrulebelTa mcire raodenobisgan Semdgar jgufs. arsebobs<br />

vokaluri, instrumentuli da vokalur-instrumentuli ansamblebi.


imogzaure saqarTveloSi<br />

cnobebi qarTuli musikis<br />

Sesaxeb<br />

qarTuli xalxuri musika Zalian mdidari da mravalferovania. misi fesvebi<br />

Soreul warsulSi iRebs saTaves. amas adasturebs mecnierebisa da xelovnebis<br />

sxvadasxva dargi: istoria, arqeologia, mxatvroba, literatura, eTnografia.<br />

sainteresoa uZvelesi arqeologiuri gaTxrebis dros napovni nivTebi.<br />

1930 wels mcxeTaSi samTavros dedaTa monastris<br />

teritoriaze Catarebuli gaTxrebis dros erT-erT<br />

samarxSi aRmoaCines gedis wvivis Zvlisgan damzadebuli<br />

patara ueno salamuri. salamurze 3 Tvalia<br />

amoWrili da masSi Cabervisas 4 bgera JRers. salamuri,<br />

savaraudod, patara mwyemsi biWis saflavSi iyo<br />

damar xuli. igi Zv.w. XV-XIII s.s.-iT daTariRda da dRes<br />

simon janaSias saxelobis erovnul muzeumSi inaxeba.<br />

sainteresoa yazbegSi aRmoCenili uZvelesi simebiani<br />

sakravebis _ qnaris, Cangis gamosaxulebebi<br />

(Zv.w. XI-X s.s.), aseve `yazbegis ganZad” wodebuli<br />

brinjaos patara qandakebebi, kacunebi, romelTac<br />

TrialeTis vercxlis Tasi<br />

xelSi musikaluri sakravebi uWiravT (Zv.w. VII-VI s.s.).<br />

arqeologebma TrialeTis gaTxrebis dros aRmoaCines vercxlis Tasi (Zv.w.<br />

II aTaswleulis Sua periodi), romelzec gamosaxulni arian ferxulSi Cabmuli<br />

adamianebi. msgavsi saferxulo wyoba ramdenime saferxulo simReraSia Semor-<br />

Cenili. saferxulo cekvaa aseve gamosaxuli samTavros brinjaos sartyelze<br />

(Zv.w. VIII-VII s.s.).<br />

yvelaze Zveli werilobiTi cnoba qarTuli simReris Sesaxeb asureTis<br />

mefe sargons ekuTvnis (Zv.w. 714 w.) igi wers, rom qarTveluri tomebi Sromis<br />

dros `mxiarul simRerebs~ mRerian. ai, ras gviambobs berZeni istorikosi qsenofonte<br />

(Zv.w.<br />

VI-V s.s.) qarTvelTa<br />

Soreuli<br />

winaprebis, mosinikebis<br />

Sesa xeb:<br />

brinjaos sartyeli. nadirobis scena _ samTavro<br />

`saocari xalxia<br />

mosinikebi, brZolisa da laSqrobis win jer mRerian da cekvaven. mas Semdeg ki<br />

rac gamwkrivdebian, erTi maTgani iwyebs, xolo yvela danarCeni mReriT ritmulad<br />

miabijebs”. brZolis dasasruls ki mosinikebi `gansakuTrebuli yaidis<br />

cekva-simRerebs” asrulebdnen.<br />

istoriuli da literaturuli nawarmoebebidan irkveva, rom qarTvelebs<br />

musika Tan axldaT nadirobisa da Sromis dros, omsa Tu qorwilSi, glovasa Tu<br />

saxalxo dResaswaulebze. SemorCenilia adamianis xmebisa da sakravTa aRmniSv-<br />

brinjaos patara qandakebebi. yazbegi<br />

13


injaos patara qandakebebi. yazbegi<br />

i m R e r d a da ixarebda,<br />

neli bevri termini, rac qarTuli musikaluri<br />

azrovnebis ganviTarebis maRali donis maniSnebelia.<br />

aseTi cnobebi gvxvdeba SoTa rusTavelis<br />

`vefxistyaosanSi”. magaliTisaTvis SegviZlia<br />

mo viyvanoT erT-erTi strofi:<br />

`avTandil jda marto sawols,<br />

ecva oden marT perangi,<br />

wina edga erTi C a n g i .”<br />

XVII da XVIII s.-is qarTveli poeti-mefeebis arCil II-is, vaxtang VI-is, Teimuraz<br />

II-is literaturul nawarmoebebSi Semonaxulia im periodis musikalur<br />

kulturasTan dakavSirebuli araerTi saintereso ambavi Tu wes-Cveuleba.<br />

cnobili qarTveli poeti daviT guramiSvili `qarTvel mefeTa gvartomobis<br />

ambavSi” xatovnad, musikaluri terminebis gamoyenebiT aRwers mefe-poet-<br />

Ta Sesrulebul mReras:<br />

mesakrave.<br />

Tixis qandakeba.<br />

ufliscixe.<br />

Zv.w. VI s.<br />

14<br />

`SoTa m R e r s, mefe Teimuraz,<br />

arCil m o s Z a x i s Zmureba,<br />

mefe vaxtang da iakob<br />

maRla z i l s mietkbureba.<br />

begTabeg, nodar, oTari,<br />

onana b a n s eubneba.”<br />

musikaluri terminebi mravlad gvxvdeba sulxan-saba orbelianis leqsikonSic.<br />

Mmusikas qarTulad saxioba hqvia. saxioba _ `ese ars musika mwyobri<br />

ZalTa da sakravTani da xmoaneba tkbili, galoba Tu simRera~ _ ganmartavs<br />

sulxan-saba.<br />

mcxeTaSi, sveticxovlis taZris samxreT kedlis freskaze gamosaxulia 21<br />

mocekvave qali, momReralTa da mesakraveTa mwyobri, romlebic saferxulo<br />

sanaxaobaSi iReben monawileobas.<br />

2001 wels iuneskom qarTuli tradiciuli mravalxmianoba msoflios aramaterialuri<br />

kulturis Sedevrad aRiara. kosmosSi gagzavnil musikalur<br />

SedevrTa Soris ki erT-erTi qarTuli simRera `Cakruloa~.<br />

dasakravi ueno salamurze<br />

musikosi CangiT.<br />

brinjaos qandakeba.<br />

yazbegi.<br />

Zv.w. VII-VI s.s.<br />

ueno salamuri _ samTavro<br />

cnobilia, rom salamuri saqarTveloSi uZvelesi droidan arsebobda. masze<br />

ukravdnen cxvris Segrovebis da garekvis dros, RamiT ki mwyemsi salamuriT Tavs<br />

ifxizlebda da irTobda.<br />

antifoni (berZ. anti sapirispiro da phone xma, bgera) _ ori gundis mier<br />

simReris monacvleobiT Sesruleba.


grZliobebi<br />

gavixsenoT I-VI klasebSi naswavli notis grZliobebi: yvela musikalur<br />

nots Tavisi xangrZlivoba aqvs. zogi bgera did xans JRers, zogi _ ufro<br />

mokled. sxvadasxva xangrZlivobis bgerebs musikaSi sxva dasxva grZliobis<br />

notebiT gamovsaxavT.<br />

w<br />

mTeli noti<br />

h naxevari noti<br />

mervedi<br />

q meoTxedi noti<br />

enoti<br />

mTeli noti iTvleba oTxze; naxevari noti _ orze; meoTxedi _ erTze.<br />

meoTxedi noti ki ori mervedisgan Sedgeba da viTvliT ase: er - Ti<br />

q = e e<br />

2 3 4<br />

sanoto xazebi, notebi, taqtis xazebi, taqtis zomebi 4 4 4 violinos<br />

gasaRebi, yvelaferi es gvexmareba melodiis CaweraSi.<br />

er - Ti<br />

gadaiwere, Sesabamis magaliTebSi daadgine taqtis zoma, dayavi taqtebad, daiTvale da gaimRere<br />

c<br />

15


gakveTili 10<br />

xevsuruli Tojina<br />

lurji sufra mTiuleTidan<br />

16<br />

saqarTvelos kuTxeebis musikaluri kultura<br />

Cven jer kidev pirvel klasSi gavicaniT saqarTvelos ruka da<br />

SeviyvareT misi kuTxeebi. bevri simRera movismineT, bevri vimRereT,<br />

viTamaSeT, vicekveT da ferxulic CavabiT. saqarTveloSi 16<br />

kuTxea. gavixsenoT isini: qarTli, kaxeTi, imereTi, guria, samegrelo,<br />

raWa, svaneTi, fSavi, TuSeTi, xevi... kidev erTxel `moviaroT<br />

saqarTvelo simReriT~, ufro kargad gaverkveT aRmosavleT<br />

da dasavleT saqarTvelos musikalur kulturaSi, vnaxoT, riT<br />

gansxvavdebian isini erTmaneTisagan. viciT, rom saqarTvelos<br />

sxvadasxva kuTxeSi sxvadasxva kiloze anu dialeqtze saubroben.<br />

asea musikaSic _ yvela kuTxes Tavisi damaxasiaTebeli musikaluri<br />

dialeqti anu kilo aqvs. saqarTvelos yvela kuTxis musikaluri ena saer-<br />

To qarTul fuZes emyareba.<br />

saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebis musikis Seswavlas aRmosavleT saqar-<br />

T velos mTianeTiT daviwyebT. esenia: xevsureTi, fSavi, TuSeTi, mTiuleTi,<br />

xevi, gudamayari.<br />

aRmosavleT saqarTvelos mTianeTi<br />

aRmosavleT saqarTvelos mTis kuTxeebs erTmaneTTan bevri saerTo aqvT.<br />

rTuli reliefi, mkacri cxovrebis wesi did gavlenas axdenda mTielebis<br />

udrek xasiaTze. gansakuTrebuli pativiscemiT sargeblobdnen<br />

mTieli vaJkacebi mterTan gamoCenili vaJkacobis<br />

gamo. maTi gmiruli brZola xalxur leqsebsa da<br />

simRerebSic aisaxa.<br />

mTielebs gansakuTrebiT uyvarT poezia _ Sairi,<br />

galeqseba, kafiaoba, rac leqsis TqmaSi Sejibrebas niSnavs.<br />

aRsaniSnavia, rom mTielTa xalxuri musika ganvi-<br />

Tarebis doniT bevrad CamorCeba maT xalxur poezias.<br />

mTaSi dRemde SemorCenilia uZvelesi qristianul-<br />

Satili<br />

warmarTuli dResaswaulebi. mTielebi ikribebodnen<br />

xatobebze salocavebis pativsacemad, moixseniebdnen RmerTs,<br />

wmindanebs, dailocebodnen, Semdeg ilxendnen... svamdnen TavianT gamoxdil<br />

luds, arays, mRerodnen, imarTeboda cekva-TamaSi. xevsureTSi pativs<br />

miagebdnen gudanis, xaxmatis jvrebs, fSavSi _ laSaris, Tamaris jvars da a.S.<br />

aRmosavleT saqarTvelos mTaSi Tems saTaveSi xevisberi edga. igi didi avtoritetiT<br />

sargeblobda xalxSi. mas `laSqarT Tavadobac” evaleboda da saero<br />

saqmeebic.<br />

mTis xalxi Zalzed stumarTmoyvarea. SeiZleba iTqvas, rom aq<br />

stumris kulti iyo yovelTvis, rac kargad aisaxa vaJa-fSavelas<br />

poemaSi `stumar-maspinZeli~.<br />

gaWirvebaSi Cavardnil ojaxs yvela unda daxmareboda. gavrcelebuli<br />

iyo Zmadnaficobis wesi.<br />

mTiuluri `sacekvao~<br />

arqaika (berZ. archaios Zveli) _ 1. xelovnebis<br />

ganviTarebis adrindeli safexuri. 2. Zveli drois<br />

damaxasiaTebeli niSani.


xevsuruli winda<br />

xevsureTis soflebi mdinare ara gvis xeobaSi, kavkasionis mTis<br />

kalTebzea Sefenili. xev sureTi gamorCeuli kuTxea Tavisi yofiTa da<br />

kulturiT. aq mkacri da xangrZlivi zamTari icis, ris gamoc gzebi<br />

iketeba da mimosvla Wirs. karCaketilma cxovrebam ganapiroba, rom<br />

xev surebma bolo dromde Semoinaxes uZvelesi tradiciebi, maT Soris,<br />

musika luric.<br />

xevsurebi uniWieresi moleqseebi arian. galeqseba, anu leqsis TqmaSi<br />

Sejibri aq Zveli wesia. sainteresoa `SemRernebis” tradiciac.<br />

`simReras” Tavisi melodia aqvs da sagmiro saqmeebs leqsad gviambobs.<br />

`SemRernebis” dros ori solisti erTmaneTs enacvleba.<br />

jer erTi mReris leqss, Semdeg meores bans eubne- ba.<br />

igives imeorebs meorec.<br />

xevsuruli musika martivia. igi ZiriTadad erTxmiania,<br />

Tumca gvxvdeba orxmianobac. xevsuri mamakaci<br />

mReris xmamaRla, TiTqmis yviriliT. simRera metyvelebas<br />

hgavs, anu xevsuri laparakiT _ reCitativiT<br />

amRerebs leqss. amitomaa albaT, rom<br />

igi simReras Tqmas uwodebs _ `simReras vityvio”. melodia<br />

naklebad ganviTarebulia. iwyeba maRali bgeridan<br />

da dacurebiT Camodis dabla. xmis dacurebas glisando<br />

ewodeba.<br />

xevsuruli saweso ferxulebi miTologiur gadmocemebze,<br />

istoriul gmirebze, RvTaebebze mogviTxroben.<br />

ferxulebi erTi an ori gundis monacvleobiT sruldeba.<br />

sagundo Sesrulebis aseT formas, roca ori gundi<br />

monacvleobiT mReris, antifonuri simRera ewodeba.<br />

xevsuri gogona<br />

sadRvebeliT<br />

xevsureTi<br />

xevsurebi<br />

xevsurebSi Zalze gavrcelebulia `TiToobiT mRera”,<br />

anu solo Sesruleba. simRerebi xSirad xevsuruli<br />

fanduris TanxlebiT imRereba, romelic Cveulebrivze<br />

ufro didia da mxo lod ori simi aqvs.<br />

xevsureTSi gavrcelebulia sakulto, saweso, sagmiro,<br />

Sromis simRerebi, akvnis nanebi, tirilebi _<br />

samgloviaro simRerebi. gayofilia mamakacTa da qal-<br />

Ta simRera. qalTa repertuarSi, ZiriTadad, nanebi<br />

da samgloviaro simRerebi Sedis. isini ufro melodiuri da daxvewilia, vidre<br />

mamakacebis simRera.<br />

reCitativi (ital. recitativo) _ melodia, simRera, romelic<br />

uaxlovdeba Cveulebriv metyvelebas.glisando (glissando)<br />

italiuri sityvaa da niSnavs `srials~. adamianis xmiT da<br />

musikaluri sakraviT bgeris Sesrulebis xerxi, romelic<br />

iZleva feradovan, `dacurebul~ gadasvlas bgeridan<br />

bgeraze. sanoto CanawerSi aRiniSneba talRiseburi xaziT<br />

ganapira bgerebs Soris.<br />

xevsuruli `nana~ `ferxisuli~<br />

xevsuruli<br />

fanduri<br />

gakveTili 11<br />

17


musikaluri testi<br />

5<br />

daasaxele sakravebi<br />

1 2<br />

3 4<br />

... musikiT Terapias bevri Zveli xalxi aRiarebda. am meTodiT<br />

mkurnaloba dResacaa SenarCunebuli bevr pirvelyofil<br />

xalxebTan.<br />

... avstraliis aborigenebSi mkurnalis samedicino instrumentTa<br />

Soris musikalur sakravebsac SexvdebodiT. eqims sala murebis mTeli<br />

nakrebi hqonda, TiToeul maTgans, eqimis azriT, ama Tu im avadmyofobis damarcxeba<br />

SeeZlo.<br />

18<br />

8<br />

6<br />

7<br />

18


tonebi da naxevartonebi<br />

manZili santimetrebiT, metrebiTa da kilometrebiT izomeba. musikaSi ki<br />

msgav si `wesrigi~ tonebiTa da naxevartonebiT gamoisaxeba. do-dan do-mde<br />

bgeraTa rigSi bgerebi erTmaneTTan garkveuli manZiliT arian dakavSirebuli.<br />

davxedoT klaviaturas erTi oqtavis farglebSi da vnaxavT, rom TeTr<br />

klaviSebTan erTad gvaqvs xuTi Savi klaviSic. do-dan re-mde erTi nabijia,<br />

mag ram maT Soris erTi Savi klaviSicaa, amitom do-dan re-mde gvaqvs ori naxevari<br />

nabiji. es naxevari nabiji aris umciresi manZili or uaxloes bgeras Soris.<br />

mas musikaSi ? naxevartons uwo deben, xolo do-dan ? re-mde manZils _ erT<br />

tons.<br />

(<br />

?<br />

w w ? w w w<br />

w w w<br />

& #<br />

1 toni<br />

w w w w<br />

w w<br />

do<br />

(<br />

(<br />

1/2-toni 1/2-toni<br />

re mi fa<br />

& #<br />

sol<br />

la si<br />

(<br />

(<br />

(<br />

1 1 1 1 1<br />

& b<br />

miviRebT aseT sqemas: 1 1 1/2 1 1 1 1/2<br />

Tu gvinda do-dan naxevari tonis aReba, dagvWirdeba Savi klaviSi. am Sem-<br />

TxvevaSi Sav klaviSs gamosaxaven specialuri niSniT, romelsac diezi ewodeba.<br />

diezi bgeras 1/2 toniT amaRlebs, bemoli ki bgeras 1/2 toniT adablebs.<br />

am niSnebs musikaSi alte raciis niSnebi ewodeba. alteracia laTinurad _<br />

alterare _ Secvlas niSnavs. e.i. alteraciis niSnebi & mocemul bgeras 1/2 toniT<br />

ucvlian xmovanebas, xan amaRleben, xan adableben.<br />

#<br />

& b<br />

& #<br />

& b<br />

diezi<br />

& b<br />

bemoli<br />

sanoto rveulSi iswavle diezis da bemolis dawera<br />

& w w w<br />

& w w w w w w<br />

do<br />

& w w w<br />

& w w w w w w<br />

& w<br />

bw<br />

ostinato _ Ostinato (italiurad jiuti) _<br />

melodiuri, harmoniuli an ritmuli saqcevi, an erTi<br />

bgera, romelic mravalgzis `daJinebiT~ meordeba.<br />

& w<br />

gaimRereT or xmaSi da ipove ostinaturi bgera<br />

w<br />

&<br />

w # w w # w<br />

19<br />

w


20<br />

2<br />

&4 2<br />

&4 3<br />

furclidan œ. œ œ œ � . kiTxva . �<br />

inglisuri batonebi<br />

rusuli xalxuri<br />

xalxuri<br />

simRera<br />

simRera<br />

&4 2<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

&4<br />

œ<br />

œ<br />

�<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

�<br />

2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ &4 œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

3<br />

œ œ b œ �. œ bœ œ �.<br />

œ bœ œ �. œ œ œ � . �.<br />

&4 2<br />

&4 2<br />

&4 2 &4 2<br />

mravalJamieri<br />

inglisuri xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

rusuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

ungruli<br />

rusuli xalxuri xalxuri<br />

simRera simRera<br />

œ<br />

œ œ œ<br />

œ œ �.<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œœ œ<br />

œ œœœ œœœ œ� œ<br />

ungruli Cexuri ukrainuli xalxuri simRera<br />

Cexuri xalxuri simRera simRera<br />

erT xmiani savarjiSoebi<br />

105-VIII<br />

2-VII 1-VII<br />

2-VII 3-VII<br />

4-VII 3-VII<br />

4-VII<br />

œ. œ<br />

œ œ œ œ �œ.<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

œ. œ œ œ œ ��<br />

.<br />

&4 2&4<br />

œ œ œ œ Œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

2<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ &4<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

2<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ &4<br />

œ œ œ œ<br />

2<br />

Cexuri xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 15-VII<br />

œ œ œ œ<br />

&4 2<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ & œ œ 5-VII<br />

œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4 4<br />

fugeta<br />

16-VII<br />

� � œ œ � œ œ œ œ œ œ<br />

&4 � �<br />

4<br />

fugeta<br />

16-VII<br />

� � œ œ � œ œ œ œ œ œ � �<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

104-VII<br />

1-VII<br />

6-VII<br />

17-VII<br />

5-VII<br />

musika: a. goldenveizeris<br />

fugeta musika: a. goldenveizeris<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

& œ œ œ œ œ œ œ<br />

estonuri xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4 2<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4 2 &4<br />

estonuri xalxuri simRera<br />

6-VII<br />

7-VII<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

&4 2 &4<br />

7-VII<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

2 œ œ œ œ œ œ<br />

‰ œ<br />

œ œ.<br />

œ œ œ œ œ œ ‰<br />

œ œ.<br />

&4 3<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

�<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

& # polonuri xalxuri simRera<br />

# 3<br />

4 œ œ œ � œ œ œ œ � œ œ œ œ � œ œ œ œ<br />

& # &4<br />

18-VII<br />

19-VIII<br />

#<br />

œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ<br />

2<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

‰ œ<br />

œ œ.<br />

œ œ œ œ œ œ ‰<br />

œ œ.<br />

&4 3<br />

ukrainuli xalxuri simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ<br />

�<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

& # polonuri xalxuri simRera<br />

# 3<br />

4 œ œ œ � œ œ œ œ � œ œ œ œ � œ œ œ œ<br />

& # 17-VII<br />

savarjiSo<br />

marSiseburad<br />

& 4 18-VII<br />

&<br />

19-VIII<br />

#<br />

œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ<br />

2<br />

4 2<br />

3-VII<br />

marSis tempSi<br />

œ œ � ∑ ∑ œ œ œ œ � �<br />

∑ ∑ œ œ � œ œ œ œ � �<br />

& ∑ ∑ œ œ � � œ œ �<br />

�<br />

& œ œ � ∑ ∑ œ œ œ œ � �<br />

polonuri xalxuri simRera<br />

polonuri xalxuri simRera<br />

& # # 4<br />

3 œ œ œ �<br />

&<br />

œ œ œ �<br />

# # 3 œ<br />

4 œ œ � œ œ œ �<br />

& # #<br />

œ œ �<br />

œ œ & �<br />

# #<br />

œ � œ<br />

20-VIII<br />

20-VIII<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

�<br />

�<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

�<br />

� œ œ œ �<br />

œ œ �<br />

15-VII<br />

gamoicani ra simReraa<br />

gaimRere da idiriJore<br />

gadawere da gaimRereT orxmaSi<br />

œ œ œ � œ œ � œ œ �<br />

œ œ œ � œ œ � œ œ �<br />

œ œ œ �<br />

œ œ œ œ œ œ � œ<br />

�<br />

4-VIII<br />

1<br />

3<br />

3


diliT rad giyvars torolav stvena,<br />

vis emalebi netavi,<br />

maswavle Seni lamazi ena,<br />

rada xar gaubedavi?<br />

misamReri:<br />

heri, heri, heri, heri,<br />

Seni eSxiT meca vmReri,<br />

meca vmReri ase mali-mal,<br />

leqsi TiTo-orolao,<br />

mec maswavle torolao,<br />

mec SensaviT kentad davdivar.<br />

Seni simRera gahyveba maSin<br />

frTamali qaris qrolasa.<br />

mzeo amodi, amodi, mzeo,<br />

nu efarebi gorasa.<br />

misamReri: heri, heri...<br />

torolav, kentad jobia frena,<br />

saxlSi jabanis yolasa,<br />

mzeo, amodi, amodi, mzeo,<br />

nu efarebi gorasa.<br />

<strong>maia</strong> wyneTelis simRera<br />

musika sulxan cincaZis<br />

teqsti petre gruzinskisa<br />

sulxan cincaZe - `<strong>maia</strong> wyneTelis simRera~.<br />

k/f `<strong>maia</strong> wyneTeli~<br />

gakveTili 12-13<br />

kadri kinofilmidan `<strong>maia</strong><br />

wyneTeli~ (<strong>maia</strong>s rolSi leila<br />

abaSiZe)<br />

mousmine simReris `minus~ fonogramas da imRere TviTon<br />

sulxan cincaZe meoce saukunis cnobili qarTveli kompozitoria.<br />

mas dawerili aqvs opera `gandegili~, baletebi `demoni~,<br />

`dali da monadire~, simfoniebi, koncertebi da piesebi<br />

sxvadasxva instrumentebisaTvis. cincaZes ekuTvnis musika<br />

qarTuli FfilmebisaTvis: `abezara”, `WriWina”, `<strong>maia</strong> wyneTeli”,<br />

`Tojinebi icinian”, `baSi-aCuki~, `jariskacis mama~. mis<br />

mravalferovan SemoqmedebaSi gansakuTrebuli adgili eTmoba<br />

sakvarteto HJanrs. popularulia cincaZis sakvarteto miniaturebi,<br />

romelTa umravlesoba xalxur Temebzea Seqmnili:<br />

`lale~, `indi-mindi,~ `urmuli~, `saWidao~, `mwyemsuri~ da sxva. mis miniaturebs<br />

saqarTvelos saxelmwifo erovnuli simebiani kvarteti asrulebs, romelic<br />

mis saxels atarebs. wlebis manZilze sulxan cincaZe iyo vano sarajiSvilis<br />

saxelobis Tbilisis saxelmwifo konservatoriis reqtori.<br />

miniatura (miniatura) italiuri sityvaa da niSnavs<br />

`mcires~, musikaSi ki _ patara piesas.<br />

daasaxele simebiani kvartetis sakravebi<br />

21


imogzaure egvipteSi<br />

22<br />

egvipte<br />

egvipte uZveles civilizaciaTagan erT-erTi yvelaze Zlevamosili<br />

da idumalebiT aRsavse qve yanaa. egviptelTa xelovneba<br />

mim zidveli da momajado ebelia. aTaswleulTa win Seqmnili<br />

grandiozuli pira midebi da uzarmazari kldisgan nakveTi<br />

sfinqsi Tanamedrove egviptis erTgvari `savizito baraTia~. Zveli egviptelebi<br />

ganTqmulni iyvnen kedlis ferweriT, minisa da oqros SesaniSnavi nake-<br />

TobebiT. pirvelad egvipteSi Seiqmna uzarmazari qandakeba-obeliskebi.<br />

egvipteSi Caeyara safuZveli mecnierebis sxvadasxva<br />

dargebs.<br />

eratosfenem Zv.w. 230 wels pirvelad gazoma<br />

manZili qalaqebs _ aleqsandriasa da asuans Soris,<br />

Semdeg ki dedamiwis zomebic gansazRvra.<br />

ptolemeusma ki kartografias Cauyara safuZveli.<br />

Zvelegvipturi literatura Cvenamde ierogli<br />

febis saxiTaa moRweuli. maTi poeziis nimuSebidan<br />

aRsa niSnavia `piramidebis teqstebi~, `mkvdarTa<br />

wigni~, `arfistis simRera~. egvi ptelebi<br />

maT papirusebze werdnen, xolo mokle warwerebs<br />

qvaze kveTdnen.<br />

egviptis uZvelesi musikaluri kultura sa-<br />

Taves Zv.w. IV-III aTaswleulebidan iRebs, anu mas<br />

faraoni tutanhamoni<br />

5000 wliani istoria aqvs. SemorCenili uZvelesi<br />

sakravebi, ba re liefebi, WurWlis moxatulobani, saxviTi xelovnebis nimuSebi,<br />

literaturuli wyaroebi, simReraTa da sagalobelTa teqstebi, Zvel ber-<br />

Zen da romael isto rikosTa Canawerebi adastureben, rom Zvel egvipteSi musikalurma<br />

xelovnebam maRal dones miaRwia da mas didad afasebdnen. egviptis<br />

taZrebSi, faraonebisa da didebulebis samarxebSi, reliefebsa da freskebze,<br />

momRerlebisa da mu si kosebis uamravi gamosaxuleba gvxvdeba. maTze asaxuli<br />

musikosebi sxvadasxva sakravze ukraven. maT Sorisaa arfa, fleita, barbiTi<br />

da sxvadasxvagvari dasartyami sakravi. SemorCenilia, aseve, mocekvaveTa figurebi.<br />

musika egvipteSi Tan axlda samiwaTmoqmedo<br />

saqmianobas, momRerlebi ar Tob dnen nilosze naviT<br />

mocuraveebs, xolo me sayvireebi da medoleebi<br />

amxnevebdnen mebrZolebs. musika Tan sdevda,<br />

aseve, sacekvao moZraobebs, sxva dasxva ritualebs<br />

sasaxleebsa Tu taZrebSi. amave dros, musika garTobis<br />

saSualebac iyo, risi dasturicaa Tavad musikis<br />

egvipturi saxelwodeba `hi~ (`xi~), rac si a movnebas<br />

niSnavs.<br />

cnobilia, rom adreul periodSi, aRmosavleTis<br />

sxva xalxebis msgavsad, egviptur<br />

musikasac sinkretuli xasiaTi hqonda.<br />

aq gavrcelebuli iyo erTxmianoba,<br />

Semdeg ki primitiuli<br />

orxmianobac gaCnda. sruldeboda<br />

solo simRerebi da<br />

sagundo musikac. solo<br />

simRerebis sxvadasxva


sak ravis TanxlebiT mRe rodnen, sagundo musikas ki gundi unisonSi<br />

asrulebda (uni soni erTi da imave simaRlis ori an meti xmis<br />

erTdrouli JReradobaa). gavrcelebuli iyo sagundo simReris<br />

sxvadasxva forma. sagundo musikas xan erTi gundi asrulebda,<br />

xan ki ori gundi monacvleobiT, zogjer ki, solisti da gundi<br />

enacvleboda erTmaneTs. Zvel egvipteSi xSirad ewyoboda saxalxo<br />

dResaswaulebi.<br />

Ggavrcelebuli iyo xalxuri Semoqmedeba da profesiuli<br />

musikac. profe sionali musikosebi sakulto da saero musikas qmnidnen. gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovani iyo e.w. misteriebi _ musikalur-dramatuli warmodgenebi.<br />

isini eZRvneboda RmerTebs: osiriss, isidasa da totis, romlebic<br />

musika luri xelovnebis Semqmnelebad iTvlebodnen. misteriebis yvelaze popularuli<br />

Tema iyo Txroba osirisis (bunebis Semqmneli Zalebisa da imqveyniuri<br />

sam yaros RmerTi) sikvdilisa da mkvdreTiT aRdgomis Sesaxeb. taZrebSi<br />

Sesrulebuli misteriebi sagundo iyo. faraonebisa da didgvarovnebis sasaxleebSi<br />

gamarTul RvTaebebisadmi miZRvnil warmodgenebSi didi adgili<br />

ekava cekvebsa da instrumentul musikas.<br />

isisi da osirisi<br />

aleqsandriis biblioTeka<br />

naxati papirusze<br />

brma musikosi arfiT<br />

ieroglifi (berZn. ierogliphika<br />

qvaze amokveTili wminda niSani)<br />

_ damwerlobis figuruli ni-<br />

Sani, romelic gamoxatavs cnebas,<br />

marcvals an bgeras. ieroglifebisgan<br />

Sedgeba egvipturi,<br />

Cinuri da sxva damwerlobebi.<br />

egviptis dedaqalaqi kairo _ `aTasi monastrisa~ da `aRmosavleTis<br />

karibWe~, rogorc mas uwodebdnen, afrikis yvelaze didi qalaqia. mis<br />

muzeumSi egviptis msoflio saganZuria Tavmoyrili. egviptis sididiT<br />

meore qalaqi aleqsandria Zvel droSi ganT qmuli iyo aleq sandriis<br />

SuquriT (erT-erTi Svid saocrebaTagani, Semdgom ganadgurebuli).<br />

aleqsandriaSi iyo aseve Zvel samyaroSi ganTqmuli biblioTeka, romelic ara bTa Semosevebis<br />

dros ganadgurda. dRes mis adgilas araCveulebrivi, Tanamedrove, uzarmazari biblioTeka<br />

funqcionirebs.A aq rva milioni wignia daculi. misi fasadis erT-erT kedelze ki msoflioSi<br />

arsebuli ToTxmetive anbanis asoebia amokveTili, maTs Sorisaa QqarTuli anbanic.<br />

egviptis dedaqalaqis kairos saxeli warmodgeba arabuli sityvisgan `al-kahiri~, rac<br />

planeta marss aRniSnavs.<br />

23


gakveTili 14<br />

qali arfiT<br />

24<br />

egvipteli musikosebi<br />

Zv.w. III saukuneSi egvipteSi farTod gavrcelda<br />

da popularul profesiad iqca<br />

egvipteli musikosebi<br />

qeironomia _ gundis, momRerlebis xelm-<br />

ZRva neloba. qeironomi musikosebs bgeris simaRles<br />

da melodiis mimarTulebas miuTiTebda.<br />

qeironomebi ZiriTadad qurumTa wridan<br />

iyv nen. maT arfaze da fle itaze dakvrac unda<br />

scodnodaT.<br />

egvipteSi musikosTa sxvadasxva ansambli<br />

iyo gavr celebuli. solo Semsruleblebi,<br />

ZiriTadad, arfaze damkvrelebi iyvnen. Tavad faraonebic xSirad muzicirebdnen<br />

xolme. egvipteSi musikas xom faraonTa xelovnebas uwodebdnen.<br />

egvipteSi bevrma musikosma daimsaxura pativi da<br />

dideba. Cvenamde moaRwia faraonTa sasaxleebSi<br />

moRvawe araerTi musikos-Semsruleblis saxelma.<br />

maT Soris, profesiuli musikis istoriaSi, pirvel<br />

musikosad miCneulia karis fleitisti, momRerali<br />

da sasaxlis kapelis xelmZRvaneli kufu-anxi. mas<br />

faraonma usurkafma Tavis piramidas-<br />

Tan Zeglic ki daudga. xSirad, musikosis<br />

profesia Taobidan Taobas gadaecemoda.<br />

romel qarTul<br />

xalxur sakravs<br />

mogagonebT?<br />

cnobili iyo sxvadasxva saojaxo dinastiebi.<br />

samwuxarod, ar aris SemorCenili musikosebi barbiTiTa da arfiT<br />

saxalxo musikosTa saxelebi. Eegviptel- samarxis reliefi Zv. w. XVI _ XIV s.s.<br />

ma musikosebma sazRvrebs gareTac gaiTqves saxeli. bevri maTgani<br />

saberZneTSi aswavlida. Tavis mxriv, berZeni swavlulebi da<br />

musikosebic xSirad stumrobden egviptes. aq muSaobden istoriis<br />

mama herodote da filo sofosi platoni, maT aRweres musikosTa<br />

cxovreba, sakravebi da maTi JReradoba. mogvianebiT egviptur<br />

yofaSi siriidan gavrcelda satrfialo simRerebi da samxedro<br />

musika. berZnul-romaul epoqaSi egvipturi musika TandaTan ber-<br />

Znuls miuaxlovda, Tumca didi xnis manZilze SeinarCuna individualoba.<br />

mraval sakravsa da simReras gauxangrZlives sicocxle<br />

koptebma _ qristianma egviptelebma. bizantiuri xanidan ki _ egvipturma<br />

musikam nel-nela Tavisi TviTmyofi saxe dakarga.<br />

egvipturi tradiciuli folklori<br />

_ SeiZleba qeironomebi<br />

Tanamedrove diriJorebis<br />

winaprebad miviCnioT? ratom?<br />

Zvelegvipturi arfa Zvelegvipteli musikosebi


96<br />

s a r C e v i<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3………<br />

musikis warmoSoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4<br />

musika, rogorc sinkretuli xelovneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6<br />

olivie mesiani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />

mocarti rekviemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10<br />

inola gurgulia. `adamiani~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12<br />

cnobebi qarTuli musikis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13<br />

saqarTvelos kuTxeebis musikaluri kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16<br />

xevsureTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17<br />

sulxan cincaZe. `<strong>maia</strong> wyneTelis simRera~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />

egvipte. Zveli egviptis musikaluri kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22<br />

egvipteli musikosebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24<br />

juzepe verdi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25<br />

Zvelegvipturi sakravebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />

verdi `aida~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

baxi italiuri koncerti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />

beli, boTi. Jingle Bell Rock . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32<br />

Sumeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />

inaTebs male . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35<br />

Sumeris musika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36<br />

instrumentuli koncerti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38<br />

<strong>maia</strong> <strong>oTiaSvili</strong>. `alilo~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

sulxan cincaZe. `baSi-aCukis simRera~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

vaJas samSoblo – fSavi! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44<br />

mindia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

israeli. Zvelebrauli musika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

ebrauli sakravebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

daviTis fsalmunebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

verdi. `nabuqo” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

sulxan cincaZe. `Tbilisis dila~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51<br />

CineTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

Cinuri musika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />

Cinuri sakravebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Caikovski IV simfonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

TuSeTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />

indoeTi. induri musika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

induri cekva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62<br />

induri sakravebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

The Beatles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

lenoni, makartni. Yesterday . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

xevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

ferenc listi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

ianis qsenakisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69<br />

saberZneTi. antikuri saberZneTis musika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />

ZvelberZnuli sakravebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />

dionises dResaswaulebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />

pani da sirinqsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76<br />

eTer WeliZe. `deda qarTlisa~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77<br />

mTiuleT-gudamayari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

romi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81<br />

Zveli romis musikaluri sakravebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

kvarta-kvinturi wre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84<br />

franc Suberti. Ave Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87<br />

rihard vagneri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88<br />

Tendeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90<br />

Finale 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!