Su Carnevali Antigamenti s'aria de Carnevali si ... - Sa Bertula Antiga
Su Carnevali Antigamenti s'aria de Carnevali si ... - Sa Bertula Antiga
Su Carnevali Antigamenti s'aria de Carnevali si ... - Sa Bertula Antiga
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Su</strong> <strong>Carnevali</strong><br />
<strong><strong>Antiga</strong>menti</strong> s’aria <strong>de</strong> <strong>Carnevali</strong> <strong>si</strong> intendiat giai<br />
apustis <strong>de</strong> s’Epifania e duraiat po totu su me<strong>si</strong> <strong>de</strong><br />
Friaxu. Is fèminas cumentzaiant a friri, a preparai<br />
is drucis <strong>de</strong> custa festa: is zìpuas.<br />
Po ddas preparai <strong>si</strong> impastat sa farra cun su<br />
lievitu fatu sciolli in su lati, su tzafanau, su suci <strong>de</strong><br />
arangiu e unu pagheddu <strong>de</strong> filu <strong>de</strong> ferru.<br />
S’impastu <strong>si</strong> traballat po meda tempus innantis in<br />
sa mesa e apustis in sa scifedda. Si lassat una<br />
parriga <strong>de</strong> oras po <strong>si</strong> ndi pesai e apustis <strong>si</strong> friint in<br />
s’ollu. No tutus usaiant s’ollu armau, medas<br />
usaiant s’ollestincu, fatu cun modditzi, amesturau<br />
cun s’ollu <strong>de</strong> procu. Is zìpuas <strong>si</strong> papant crobetas<br />
<strong>de</strong> tzucuru.<br />
Atrus drucis <strong>de</strong> <strong>Carnevali</strong> funt is cruxionis fritus e<br />
is maraviglias o cruxionis <strong>de</strong> bentu.<br />
Is dias <strong>de</strong>dicadas a su <strong>Carnevali</strong> funt: su giòbia<br />
perdaiò, su martis <strong>de</strong> cò e su domingu <strong>de</strong> cò o su<br />
domigu <strong>de</strong> segai is pingiadas.<br />
In custas dias, <strong>si</strong> bistiant <strong>de</strong> mustaioni: is òminis<br />
<strong>de</strong> fèmina e is fèminas <strong>de</strong> òmini, cun is facis<br />
crobetas po no <strong>si</strong> fai a connosci. Bistius aici<br />
andaiant in giru po sa bidda a fai schertzus e tocai<br />
a is portas po domandai zìpuas. A merì <strong>si</strong> riuniant<br />
in su Monti Granaticu o in domu <strong>de</strong> cancunu po<br />
baddai.<br />
<strong>Su</strong> domingu apustis <strong>de</strong> su Mercuis <strong>de</strong> Cinixiu,<br />
candu incumentzat sa cuare<strong>si</strong>ma, <strong>si</strong> apicaiant in<br />
Pratza <strong>de</strong> ballus, is pingiadas prenas <strong>de</strong> drucis, <strong>de</strong><br />
gatus, topis, terra, perdas, paperi. Is òminis a<br />
cuaddu, bistius in costumu e cun is ogus<br />
crobetus, dopiant cicai <strong>de</strong> segai is pingiadas cun<br />
bastonis; candu ci arrennesciant su chi ci fiat<br />
aintru arruiat apitzus <strong>de</strong> issus e <strong>de</strong> sa genti chi fiat<br />
acanta a castiai. Ci fiat genti chi dda preparadiat<br />
puru in domu.<br />
Me is utimus annus su domingu <strong>si</strong> organitzant is<br />
carrus e <strong>si</strong> faiat una sfilada.<br />
Is cantus fiant is gòcius <strong>de</strong> <strong>Carnevali</strong>. <strong><strong>Antiga</strong>menti</strong><br />
fiant sceti religiosus, cun su tempus <strong>si</strong> usaiant<br />
puru in atras oca<strong>si</strong>onis po <strong>si</strong> befiai <strong>de</strong> cancunu chi<br />
fiat diventau ridìculu po cancua cosa.<br />
Po <strong>Carnevali</strong> is gòcius <strong>si</strong> scriiant in foglius chi<br />
beniant donaus a is chi partecipaiant a sa sfilada<br />
po podi cantai totus impari.<br />
I gòcius <strong>de</strong> <strong>Carnevali</strong> prus famosus, cantaus<br />
ancora in su 1990, fiant stètius compostus in<br />
1930:<br />
<strong>Carnevali</strong> <strong>de</strong> piticheddu<br />
cafelati non di obiat,<br />
e sa mamma pesau ddu iat<br />
totu a forza <strong>de</strong> binu nieddu,<br />
ma imui chi est matucheddu<br />
No ddu abastat nisciuna cosa.<br />
Andira:<br />
<strong>Carnevali</strong> clamat agiudu in cust’ora neces<strong>si</strong>tosa.<br />
Amigu est <strong>de</strong> is cuponis<br />
cubeddas e crocorigas.<br />
Portat obertas is origas<br />
e provistu est <strong>de</strong> nasoni.<br />
Ddu praxit sa petza <strong>de</strong> angioni<br />
binu nieddu cun gatzosa.<br />
(Andira)<br />
Parit poburu fiudu<br />
e <strong>de</strong> continu est prangendu.<br />
Curiosu est bufendu<br />
bufat su binu a imbudu<br />
e po chi du biais brabudu<br />
sa vida <strong>si</strong> passat gioiosa.<br />
(Andira)<br />
Cun proceddus cotus arrustu<br />
Macarronis cun salamu<br />
issu puru fillu <strong>de</strong> Adamu<br />
a <strong>si</strong> spas<strong>si</strong>ai pigat gustu<br />
e ddu praxit fintzas su mustu<br />
cun sa tacula chi est gustosa.<br />
(Andira)<br />
<strong>Carnevali</strong> est meda gulosu<br />
<strong>de</strong> friteddas e meraviglias.<br />
Oi vi<strong>si</strong>tat is famiglias<br />
an<strong>de</strong>ndi cha est fedosu<br />
e poita non est bregungiosu<br />
Aberit buca vistosa.<br />
(Andira)<br />
<strong>Carnevali</strong> cun bravura<br />
ddu prascint is cosas bellas,<br />
Ciuculatis e caramellas<br />
Amaretus e confetura.<br />
A scrocai non tenit paura<br />
Ca sa faci no est bregungiosa.<br />
(Andira)<br />
Immoi fatzu una proposta<br />
e ollu a m’ascutai:<br />
aiò totus a baddai<br />
su ballu a sa moda nostra<br />
e giai chi fa<strong>de</strong>us sosta<br />
cumbidai cancuna cosa.<br />
(Andira)<br />
A sa fini <strong>de</strong> sa sfilada su mustaioni chi<br />
<strong>si</strong>mbolegiaiat su <strong>Carnevali</strong> fiat abruxiau is su fogu.<br />
Fintzas a pagu tempus, innantis <strong>de</strong> ddu abruxiai <strong>si</strong><br />
fadiat su processu. Si leiat unu testu chi <strong>de</strong> annu
in annu fiat modificau cun is cosas chi sucediant<br />
in sa vida politica e sociali e sa bidda.<br />
<strong>Su</strong> carnevali es <strong>si</strong>mbili a is <strong>Sa</strong>turnali <strong>de</strong> Roma, sa<br />
festa <strong>de</strong> <strong>Sa</strong>turnu, <strong>de</strong>us <strong>de</strong> su trigu, issu puru fatu<br />
morri apustis <strong>de</strong> ddu ai festegiau. <strong>Carnevali</strong> e<br />
<strong>Sa</strong>turnali funt duas festas <strong>de</strong> su satu, <strong>si</strong> festegiant<br />
in s’ierru pero annunciant su beranu, e sa nascita<br />
<strong>de</strong> sa natura.<br />
Custa ipote<strong>si</strong> agatat arregioni in s’ateru nòmini<br />
cun su calli est connotu su <strong>Carnevali</strong> in sa<br />
<strong>Sa</strong>rdigna merigionali: Canciofali. <strong>Su</strong> nòmini, chi<br />
arregodat sa canciofa, evi<strong>de</strong>ntzit su carateri<br />
agresti <strong>de</strong> sa festa.<br />
Benau<br />
Tra Martzu e Abrili, <strong>si</strong> celebrat sa Pasca manna.<br />
<strong>Sa</strong> cuare<strong>si</strong>ma icnumentzat su Mercuis <strong>de</strong> Cinixiu,<br />
candu su predi in sa missa usat su cinixiu <strong>de</strong> su<br />
pas<strong>si</strong>u, sa prama bene<strong>de</strong>xia s’annu innantis po<br />
<strong>si</strong>nnai sa fronti <strong>de</strong> is chi partecipant a sa funtzioni.<br />
Custu <strong>si</strong>nnu e sa formula: arregodadì òmini chi<br />
eres terra e chi as a torrai terra, serbiat po<br />
arregodai chi dogna òmini es mortali. Est una dì<br />
<strong>de</strong> digiunu.<br />
Aspetendi <strong>de</strong> sa Cida <strong>Sa</strong>nta, me is famiglias <strong>si</strong><br />
preparaiat su nenniri, su trigu lassau cresci in su<br />
scuriu, aintru <strong>de</strong> vasus cun àcua e cotoni po ddu<br />
fai nasci grogu. Secundu certus studiosus su<br />
nenniri rapresentaiat is primus cristianus chi <strong>si</strong><br />
reuniant a su scuru me is catacumbas po pregai.<br />
<strong>Sa</strong> Giobia santa su nenniri, alluxentau cun is<br />
fiobas, <strong>si</strong> poniat in sa capella chi fiat cuncordada<br />
cumenti sepulcru <strong>de</strong> Gesus.<br />
A Silìcua po traditzioni, sa cenàbara prima <strong>de</strong> sa<br />
Cida <strong>Sa</strong>nta <strong>si</strong> fait sa via crucis in sa bidda. <strong>Sa</strong>s<br />
statzionis, preparadas acanta <strong>de</strong> is portas sempri<br />
is proprias domus, funt indicadas cun dd‐una<br />
cruxi innui asuba, is familias e su bixianu<br />
cuncordat s’altari cun froris e unu cuscinu o unu<br />
tapetu po fai ingenunai su predi.<br />
A metadi <strong>de</strong> sa cuare<strong>si</strong>ma, ci funt is corantoras:<br />
po tres dias su predi impari a atrus predis chi<br />
benint <strong>de</strong> is biddas acanta funt a dispostzioni po<br />
is confes<strong>si</strong>onis e po incontrus <strong>de</strong> preghiera e<br />
adoratzioni.<br />
<strong><strong>Antiga</strong>menti</strong>, <strong>si</strong> fadiant is cuare<strong>si</strong>malis, predicas<br />
<strong>de</strong> argomentus specificus fatas <strong>de</strong> is predis o<br />
paras mis<strong>si</strong>onarius, in domu <strong>de</strong> cancu fe<strong>de</strong>li e<br />
fiant una borta a sa cida. A segunda <strong>de</strong> su carisma<br />
<strong>de</strong> su predicadori sa genti chi andaiat fiat meda o<br />
pagu. A Silìcua fiat bravu meda dottor Floris.<br />
In vista <strong>de</strong> su Domingu <strong>de</strong> Prama <strong>si</strong> preparaiant is<br />
pramas. Po primu cosa tocat a cuai is follas<br />
giovonas aintru <strong>de</strong> is prus bècias po ddas fai<br />
cresci grogas. Apustis benint segadas e<br />
trentzadas.<br />
<strong>Su</strong> chi fiat con<strong>si</strong><strong>de</strong>rau su prus bravu a trentzai<br />
fadiat su pas<strong>si</strong>u, sa prama po su predi chi dda<br />
cuncardaiat cun frè<strong>si</strong>as, gravellus, paperi colorau<br />
e cambixeddus <strong>de</strong> obia. <strong>Sa</strong> prama <strong>de</strong> populu,<br />
cussa chi beniat donada a totus fiat meda prus<br />
semplici.<br />
<strong>Su</strong> Domigu <strong>de</strong> Prama, is pramas e is cambus <strong>de</strong><br />
obia funt beneditus in sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> <strong>Sa</strong>nt’Anna, e<br />
<strong>de</strong> ingui is fe<strong>de</strong>lis andant in proces<strong>si</strong>oni fintzas a<br />
sa crè<strong>si</strong>a parrochiali po ascutai sa missa. Is<br />
pramas <strong>si</strong> apicant me is domus, in conca <strong>de</strong> letu,<br />
in su giù e innui <strong>si</strong> traballat.<br />
Is funtzionis <strong>de</strong> sa Cida <strong>Sa</strong>nta incumentzant su<br />
giobia cun sa preparatzioni <strong>de</strong> su sepulcru chi <strong>si</strong><br />
prepat, in sa capella <strong>de</strong> s’Immacolada. In sa<br />
funtzioni <strong>de</strong> su merì <strong>si</strong> portat s’ostia e <strong>si</strong> fait<br />
s’adoratzioni. S’altari mannu <strong>si</strong> spollat <strong>de</strong> totu, po<br />
fintzas <strong>de</strong> is can<strong>de</strong>bas e <strong>de</strong> is tiallas e su<br />
tabernàculu sbuidu est lassau obertu.<br />
De su giobia is campanas no tocant in segniu <strong>de</strong><br />
lutu. <strong><strong>Antiga</strong>menti</strong>, po arregodai is funtzionis is<br />
prei<strong>de</strong>ddus giraiant po sa bidda cun su<br />
scrocciarrà, un’antigu strumentu mu<strong>si</strong>cali chi<br />
tenit su sonu <strong>si</strong>mbilli a su craccallai <strong>de</strong> is<br />
arranans, o is matraccas, tauleddas <strong>de</strong> linna cun<br />
mànigas <strong>de</strong> ferru chi candu <strong>si</strong> movint faiant unu<br />
sonu particolari.<br />
<strong>Sa</strong> Cenabara santa, est sa dì chi <strong>si</strong> ndi cabat Gesus<br />
<strong>de</strong> sa cruxi, su corpus benit postu in sa latera,<br />
cropeta cun dd‐unu velu <strong>de</strong> tullu trasparenti, e<br />
potau in proces<strong>si</strong>oni in totus is bias <strong>de</strong> sa bidda<br />
<strong>si</strong>ghidu <strong>de</strong> sa Madonna Addolorada.<br />
Oi su chi est abarrau <strong>de</strong> su scravamentu, est sa<br />
presentzia, in s’adoratzioni e in sa pruces<strong>si</strong>oni <strong>de</strong><br />
Gesus Mortu, <strong>de</strong> duus pipius chi rapresentant sa<br />
Maddalena e <strong>Sa</strong>ntu Juanni chi portant duus<br />
cestinus cun is segnius <strong>de</strong> sa pas<strong>si</strong>oni: sa corona<br />
<strong>de</strong> spinas e is pùncias.<br />
<strong>Su</strong> <strong>Sa</strong>budu <strong>Sa</strong>ntu, <strong>si</strong> celebrat sa missa <strong>de</strong> sa<br />
resurretzioni, annunciada cun is campanas chi<br />
sonant A gloria. Fintzas a is primus annus ’60 sa<br />
missa fiat a is <strong>de</strong>xi <strong>de</strong> a mengianu. Candu<br />
incumentzaiant a tocai is campanas, is fèmias e is<br />
pipius tocaiant cun bastonis is portas e is murus<br />
<strong>de</strong> is domus po ndi ste<strong>si</strong>ai su tìau.<br />
Cumenti acabaiat sa missa su predi bes<strong>si</strong>at po<br />
benedixi is domus, incumentzaiat <strong>de</strong> sa tzona <strong>de</strong><br />
santu Giorgiu e <strong>si</strong>ghiat in sant’Antoni.
<strong>Su</strong> Domigu <strong>de</strong> Pasca, ci fiat s’incontru <strong>de</strong> Gesus<br />
resuscitau e <strong>de</strong> sa Madonna. De su pratzali <strong>de</strong><br />
crè<strong>si</strong>a partint duas proces<strong>si</strong>onis, chi apustis <strong>de</strong> ai<br />
fatu bias diversas <strong>si</strong> atòbiant in Pratza <strong>de</strong> ballus<br />
(oi pratza Costituzione). <strong>Su</strong> primu, su prus fatu <strong>de</strong><br />
fèminas acumpangiat sa Madonna, c’est puru sa<br />
prioressa e is pipius bistius <strong>de</strong> sa Maddalena e <strong>de</strong><br />
<strong>Sa</strong>ntu Juanni; su segundu, cun su predi e is òminis<br />
acumangiat Gesus resuscitau. Candu Mama e<br />
Fillu <strong>si</strong> incontrant, <strong>si</strong> ingenugant e sa prioressa ndi<br />
bogat su velu nieddu chi coberriat sa Madonna.<br />
<strong>Sa</strong> festa <strong>si</strong>ghit cun su pràngiu <strong>de</strong> Pasca chi fiat<br />
<strong>si</strong>mbilli a cussu <strong>de</strong> Paschixedda e <strong>de</strong> totus is dias<br />
<strong>de</strong> festa, sceti is drucis fiant diversus. Po<br />
s’oca<strong>si</strong>oni <strong>si</strong> preparaiant is parduas e su cocoi cun<br />
s’ou.<br />
<strong>Su</strong> 23 <strong>de</strong> Abrili, Silìcua celebrat <strong>Sa</strong>ntu Giorgiu, su<br />
patronu, chi est sempri stètia sceti una festa<br />
religiosa: <strong>si</strong> celebrat sa missa e <strong>si</strong>ghit sa<br />
proces<strong>si</strong>oni innui partecipant is grupus in<br />
costumu e sa banda mu<strong>si</strong>cali. In tempus antigus,<br />
su carru chi trasportaiat sa statua <strong>de</strong> su <strong>Sa</strong>ntu fiat<br />
precediu <strong>de</strong> cuaddus e bois. Candu acabaiat sa<br />
proces<strong>si</strong>oni is animabis fiant benidixius in sa<br />
pratza <strong>de</strong> crè<strong>si</strong>a, innantis chi su <strong>Sa</strong>ntu intres<strong>si</strong>t.<br />
Apustis <strong>de</strong> duas dias is Silicuarxius fiant un’antra<br />
borta in festa po santu Marcu. A is seis <strong>de</strong> a<br />
mengianu sa proces<strong>si</strong>oni partiat <strong>de</strong> sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong><br />
<strong>Sa</strong>nt’Anna, innui fiat allogada sa <strong>Sa</strong>tua <strong>de</strong> su<br />
<strong>Sa</strong>ntu e <strong>si</strong> andaiat fintzas a sa crè<strong>si</strong>edda <strong>de</strong> su<br />
satu. In sa manu <strong>de</strong> su <strong>Sa</strong>ntu <strong>si</strong> poniat una<br />
manughedda <strong>de</strong> spigas chi cumentzaiant a<br />
ingranì.<br />
Candu fadiat annada maba, sa genti timiat e<br />
segaiant una spiga, e andaiant po da fai benedixi.<br />
Custu ritu benit <strong>de</strong> sa legenda chi contat chi sa dì<br />
primas <strong>de</strong> sa festa, santu Marcu passaiat a<br />
cuaddu me is satus a benedixi is terras semiadas.<br />
De custa traditzioni no <strong>si</strong> ndi scidi nuda chi no me<br />
is arregodos <strong>de</strong> sa genti <strong>de</strong> Silìcua.<br />
<strong>Su</strong> tertzu domingu <strong>de</strong> su me<strong>si</strong> <strong>de</strong> Maju, <strong>si</strong><br />
festegiat <strong>Sa</strong>ntu Jacu. Puru custa statua est<br />
allogada in sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> sant’Anna, innui su<br />
<strong>Sa</strong>budu <strong>si</strong> celebrat sa missa e partit sa proces<strong>si</strong>oni<br />
chi lompit fintzas a sa Madonnina e <strong>de</strong> ingunis<br />
<strong>si</strong>ghit po sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> su satu. <strong>Su</strong> domingu, primas<br />
<strong>de</strong> sa missa, <strong>si</strong> fait una pruces<strong>si</strong>oni in su satu e a<br />
merì <strong>si</strong> torrat a <strong>Sa</strong>nt’Anna.<br />
Fintzas a sa segunda guerra mondiali, a sa<br />
torrada, sa proces<strong>si</strong>oni <strong>si</strong> frimaiat in s’ortu <strong>de</strong> tzia<br />
Drefina innui <strong>si</strong> cuncordaiant is paradas, e <strong>si</strong><br />
baddaiat e <strong>si</strong> fadiant curri is cuaddus.<br />
Oi sa festa durat tres dias, <strong>de</strong> sabudu a lunis, est<br />
organitzada <strong>de</strong> unu comitau chi proponit ballus,<br />
concertus e fogus. Innantis <strong>si</strong> fadiat totu in pratza<br />
<strong>de</strong> ballus, o in sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> su satu, immui <strong>si</strong> fait<br />
tutu in s’anfiteatru comunali.<br />
Custa festa est s’unica chi est abarrada sempri<br />
uguali.<br />
<strong><strong>Antiga</strong>menti</strong> fiat meda importanti puru sa festa<br />
<strong>de</strong> sant’I<strong>si</strong>doru, su protetori <strong>de</strong> is agricoltoris,<br />
festegiau su 15 <strong>de</strong> Maju candu su trigu<br />
incumentzaiat a imbrundì.<br />
<strong>Sa</strong> statua allogada me in sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> sant’Anna<br />
arregodat sa legenda <strong>de</strong> sa vida <strong>de</strong> su <strong>Sa</strong>ntu:<br />
I<strong>si</strong>doru, innantis <strong>de</strong> andai a traballai andaiat a<br />
crè<strong>si</strong>a po pregai e ascutai sa missa, a merì <strong>si</strong><br />
<strong>de</strong>dicaiat a is poburus e a is bisongiosus. Po<br />
premiai sa <strong>de</strong>votzioni e po ddu fai <strong>si</strong>ghì me is<br />
operas <strong>de</strong> beni una dì fiat mandau un’angelu po<br />
fai su traballu <strong>de</strong> issu in su satu.<br />
<strong>Sa</strong> festa fiat sa missa in sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> sant’Anna e<br />
sa proces<strong>si</strong>oni cun carrus a bois. Oi, duranti sa<br />
missa <strong>si</strong> benedixit su trigu chi sa genti <strong>si</strong> portat a<br />
domu.<br />
Istadi<br />
<strong>Su</strong> nòmini <strong>de</strong> Làmpadas benit <strong>de</strong> su latinu<br />
lampas, làmpada, luxi <strong>de</strong> su sobi. Segundu su<br />
linguista Wagner, s’origini est <strong>de</strong> cicai in s’usu<br />
paganu <strong>de</strong> allui fogadonis in onori <strong>de</strong> sa <strong>de</strong>a<br />
Cerere, sa dì <strong>de</strong> su solstìtziu <strong>de</strong> s’istadi. Candu est<br />
incumentzau su Cristiane<strong>si</strong>mu, custa ritualidadi<br />
est passada a <strong>Sa</strong>ntu Juanni. Cun dies<br />
lampadarum, dias <strong>de</strong> is lampadas, <strong>si</strong> nomenada sa<br />
primu dì <strong>de</strong> sa festa <strong>de</strong> su <strong>Sa</strong>ntu e <strong>de</strong> ingunis totu<br />
su me<strong>si</strong>.<br />
<strong>Su</strong> 13 <strong>de</strong> su me<strong>si</strong>, sa missa est celebrada in sa<br />
crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> sant’Antonio da Padova. Est traditzioni<br />
preparai su pani chi benit benedixiu e donau a sa<br />
genti chi ascutat sa missa.<br />
<strong><strong>Antiga</strong>menti</strong> <strong>si</strong> fadiant puru is fogus e <strong>si</strong><br />
preparaiant is paradas po compai su turroni e sa<br />
carapigna.<br />
<strong>Sa</strong> festa <strong>de</strong> <strong>Sa</strong>ntu Juanni <strong>de</strong> su 24 <strong>si</strong> est pèrdia<br />
completamenti, antigamenti ci fiat sa missa, sa<br />
proces<strong>si</strong>oni e me is axrobas <strong>si</strong> fadiat su fogadoni<br />
po baddai e cantai.<br />
Is piciochedas, po spas<strong>si</strong>u, cun su fenu <strong>de</strong> is<br />
mànigas, fadiant foghixeddus piticus, seti o otu<br />
totus in fila e <strong>si</strong> spas<strong>si</strong>aiant a satai.<br />
Me is dias <strong>de</strong> custa festa is giovunus <strong>si</strong><br />
scioberaiant un’amigu o un’amiga e fadiant su<br />
santuanni, una promissa <strong>de</strong> amicitzia. Is duus <strong>de</strong>
cussu momentu fiant mui unidus, <strong>si</strong> donaiant <strong>de</strong><br />
fustei e <strong>si</strong> tzerriaiant gomai (is fèminas) e gopai (is<br />
òminis). Po ddu diferentziai <strong>de</strong> su santuanni <strong>de</strong> su<br />
batiari o <strong>de</strong> sa cunfirmatzioni <strong>si</strong> tzerriaiat<br />
santuanni <strong>de</strong> froris. Is duus candu <strong>de</strong>cidiant <strong>de</strong> fai<br />
su santuanni recitaiant a manu pigada:<br />
Gomai gomai (gopai gopai)<br />
filla (fillu) <strong>de</strong> <strong>Sa</strong>ntu Janni,<br />
filla (fillu) <strong>de</strong> Deus<br />
gomais (gopais) abarreus<br />
po cantu biveus<br />
sa noti <strong>de</strong> sa vigilia fiat con<strong>si</strong><strong>de</strong>rada bona po fai is<br />
previ<strong>si</strong>onis po su tempus e po s’arregota, e fintzas<br />
po s’amori.<br />
Is piciocas chi fiant cichendi popiddu fadiant<br />
s’auspiciu <strong>de</strong> sa fa. Innantis <strong>de</strong> <strong>si</strong> crocai, poniant<br />
asuta <strong>de</strong> su coscinu tres faas, una spollinca, una<br />
bistia e una mesu spollinca e mesu bistia. A<br />
mengianu, stichiant sa manu asuta, e ndi pigaiant<br />
una: chi fiat cussa spilloncada s’ent a es<strong>si</strong> coiadas<br />
cun ddu pobiriteddu, chi fiat cussa cun su croxiu<br />
s’omi at a es<strong>si</strong> stètiu arricu, s’atra rapresentaiat<br />
un’òmini ni arricu ni poburu. Cancua borta <strong>si</strong><br />
poniat puru su nòmini <strong>de</strong> is piciocus <strong>de</strong> bidda a is<br />
faas.<br />
Po sciri chi su sposu at a es<strong>si</strong> bagadiu o fiudu <strong>si</strong><br />
arregolliat una cugutzua chi apustis <strong>de</strong> dda<br />
abruschiai <strong>si</strong> lassaiat in soru <strong>de</strong> sa ventana totu sa<br />
noti. A mengianu chi sa cugutzua fiat prus frisca<br />
su sposu at a es<strong>si</strong> stètiu bagadiu chi <strong>si</strong> fes<strong>si</strong>t<br />
<strong>si</strong>cada at a es<strong>si</strong> stètiu fiudu.<br />
<strong>Sa</strong> noti, is piciocus andaiant a cantai is bagadìas;<br />
<strong>si</strong> frimaiant ananti <strong>de</strong> sa porta e cantaiant<br />
mutetus.<br />
<strong>Su</strong> me<strong>si</strong> <strong>de</strong> Argiobas, fiat <strong>de</strong>dicau a sa treba. <strong>Su</strong><br />
nomini <strong>de</strong> su me<strong>si</strong> benit <strong>de</strong> su nomini <strong>de</strong> su logu<br />
innui <strong>si</strong> fadiat: is argiobas.<br />
Duas fiant is festas importantis <strong>de</strong> custu me<strong>si</strong>: sa<br />
Madonna <strong>de</strong> su Carmelu su 16 e sant’Anna su 26.<br />
Po sa Madonna <strong>de</strong> su Carmelu ci fiat sa missa, sa<br />
proces<strong>si</strong>oni e is tres dias, chi fiat una funtzioni<br />
innui <strong>si</strong> recitaiat s’arrosariu e <strong>si</strong> naraiant<br />
oratzionis a sa Madonna me is tres dias antis <strong>de</strong><br />
sa festa.<br />
Unu tempus, sa dì <strong>de</strong> su Carmelu no <strong>si</strong> podiat<br />
trebai. Cuesta usantza benit <strong>de</strong> su chi contaiant<br />
chi in custa dì me in s’argioba <strong>de</strong> funtana, unu<br />
logu acanta <strong>de</strong> su Cixerri, un’òmini, chi fiat<br />
trebendi sa dì <strong>de</strong> festa fiat stètiu ingùtiu <strong>de</strong> sa<br />
terra cun giù e totu.<br />
Po sant’Anna, fintzas a sa segunda guerra<br />
mondiali <strong>si</strong> fadiat festa manna. Ci fiat sa<br />
cerimonia religiosa in sa crè<strong>si</strong>edda <strong>de</strong>dicada a sa<br />
<strong>Sa</strong>nta e <strong>si</strong> organitzaiat sa cursa <strong>de</strong> cuaddus me is<br />
cungiaus chi ci fiant acanta.<br />
De custa festa oi abarrat sceti sa festa religiosa, e<br />
<strong>si</strong>ghit sa traditzioni <strong>de</strong> cuncordai sa statua cun<br />
oru, froris e s’afrabica fini.<br />
In Austu <strong>si</strong> celebrat sa festa <strong>de</strong> sa Madonna<br />
Assunta su cuindixi e <strong>de</strong> <strong>Sa</strong>ntu Giuseppi<br />
Calasantziu su bintinoi. Fintzas a bint’annus fait<br />
sa festa fiat manna, su comitau invitaiat is<br />
cantadoris, is grupus folcloristicus is complessus<br />
mu<strong>si</strong>calis e <strong>si</strong> fadiat totu in su palcu chi <strong>si</strong><br />
preparaiat ananti <strong>de</strong> sa crè<strong>si</strong>a <strong>de</strong> santu Giuseppi.<br />
Si organitzaiat s’alberu <strong>de</strong> cucagna, su fogadoni e<br />
is fogus artificialis. Unu <strong>de</strong> is intervistaus <strong>si</strong><br />
arregodat <strong>de</strong> is primus fogus candu fiat bes<strong>si</strong>u su<br />
quadru <strong>de</strong> <strong>Sa</strong>ntu Giuseppi puru!<br />
Me is paradas <strong>si</strong> podiat comprai drucis e fruta<br />
<strong>si</strong>cada, me is barracas <strong>si</strong> podiat papai petza, lissa<br />
o anguidda arrustu.