11.05.2013 Views

nbUfnbujljt!txbwmfcb!!J!lmbtTj! - Ganatleba

nbUfnbujljt!txbwmfcb!!J!lmbtTj! - Ganatleba

nbUfnbujljt!txbwmfcb!!J!lmbtTj! - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

- 1 -<br />

q o r b u d a<br />

<strong>nbUfnbujljt</strong>!<strong>txbwmfcb</strong>!!J!<strong>lmbtTj</strong>!<br />

nfUpejlvsj!tbyfmn[Swbofmp!nbtxbwmfcmjtUwjt!<br />

avtorebi:<br />

zurab vaxania<br />

fsiqologiis institutis direqtoris moadgile,<br />

pedagogikis mecn. doqtori,<br />

maTematikis mecn. kandidati,<br />

ganaTlebis mecnierebaTa akademikosi.<br />

dodo naziriSvili<br />

pedagogikis mecn. kandidati,<br />

umaRlesi kategoriis maswavlebeli.<br />

saredaqcio sabWo:<br />

Tamar bardaveliZe, elza goCitaSvili,<br />

manana begiaSvili, xaTuna svianaZe<br />

sagamomcemlo samuSaoTa Semsrulebelni:<br />

zurab vaxania, naTela Sulaia, nikoloz vaxania<br />

© z.vaxania, 2006 III gamocema tel. 37-28-88 893-94-53-04<br />

<br />

maswavlebelma jer dawyebiTi klasebis zogadi meTodikuri<br />

saxelmZRvanelo unda waikiTxos. _ es wigni, iseve rogorc<br />

sxva meTodikuri saxelmZRvaneloebi, internetSicaa ganTavsebuli,<br />

misamarTze: www.uznadzeinstitute.ge → saxelmZRvaneloebi).


- 2 -<br />

s a r C e v i<br />

1. I klasis saxelmZRvaneloTa krebuli<br />

`saymawvilo maTematika~ 1<br />

2. aucilebeli TvalsaCinoeba da<br />

saswavlo nivTebi 4<br />

3. weris swavleba, xazva da xatva 7<br />

4. I klasis bolos misaRwevi Sedegebi<br />

saxelmwifo saswavlo gegmebis mixedviT 11<br />

5. programa, misi ZiriTadi Temebi 14<br />

6. ra unda icodes moswavlem saswavlo<br />

wlis bolos 17<br />

7. ZiriTadi saprogramo xazebis aRwera _<br />

Sesabamisoba sax. saswavlo gegmasTan 22<br />

8. sagakveTilo monakveTebi da<br />

gakveTilebis ageba 34<br />

gakveTilebis gegma-konspeqtebi 40<br />

esaa pirveli klasis ZiriTadi saxelmZRvanelo,<br />

romliTac unda ixelmZRvanelos maswavlebelma<br />

(da ara mxolod moswavlis saxelmZRvaneloTi).<br />

maswavleblisTvis aucilebelia, rom Seasrulos<br />

aq aRwerili saklaso samuSaoebi - umetesad<br />

zepiri, saTanado TvalsaCinoebaze damyarebiT.<br />

mxolod moswavlis saxelmZRvaneloTi<br />

muSaoba Zalian arasakmarisia!<br />

saxelmZRvanelos agebuleba, zogadi<br />

samecniero-meTodikuri safuZvlebi da ZiriTadi<br />

maTematikuri sakiTxebis damuSavebis meTodika<br />

axalia da Seqmnilia avtorebis mier.<br />

amasTan, gamoyenebulia guram beriSvilisa da iaTamze<br />

kotetiSvilis calkeuli meTodikuri ideebi da<br />

t.k. Jikalkinaseuli zogierTi maTematikuri TamaSi.


- 3 -<br />

§ 1. I klasis saxelmZRvaneloTa krebuli<br />

`saymawvilo maTematika~<br />

ganviTareba da ganaTleba aravis ar SeiZleba gadaeces<br />

an ecnobos. visac swadia maT eziaros, sakuTari<br />

rudunebiTa da nebisyofiT unda miaRwios. garedan is<br />

SeiZleba mxolod waxalisdes da marTebulad iqnes<br />

warmarTuli... amitom TviTmoqmedeba _ saSualebacaa da<br />

Tan nayofic ganaTlebisa. a. distervegi<br />

krebuli Sedgeba xuTi nawilisagan:<br />

1) meTodikuri saxelmZRvanelo maswavlebelTaTvis (zogadi<br />

nawili) _ saerToa I-IV klasebisaTvis; SemoklebiT: zms<br />

igi maswavlebelma pirvel rigSi unda waikiTxos!<br />

2) meTodikuri saxelmZRvanelo I klasis maswavleblisTvis;<br />

3) UwbmtbDjopfcjt! ! xjhoj _ mcire saxelmZRvanelo<br />

moswavleTaTvis, romelSic mocemulia mxolod ZiriTadi<br />

TvalsaCinoeba (moswavleebi am wignSi ar weren da ar xataven,<br />

mas inaxaven sufTad); SemoklebiT: mTw<br />

4)![jsjUbej!!swfvmj _ masSi moswavleebi xataven, xazaven,<br />

aferadeben, weren, klasSi iniSnaven da Sin asruleben mcire<br />

saSinao davalebas.<br />

5)! ebnbufcjUj! ! swfvmj _ iseTivea, rogorc ZiriTadi,<br />

oRond moicavs mxolod saSinao davalebebs, Tanac, damatebiT<br />

saSinao davalebebs. SedarebiT Zlieri moswavleebisTvis es<br />

rveuli Zalian saWiroa, danarCenebisTvis _ sasurvelia. masSi<br />

iwyeba logikis programa, amitom gansakuTrebiT kargia zogad<br />

gonebriv unarTa gansaviTareblad.<br />

damatebiTi rveuli pirveli erTi Tvis ganmavlobaSi sul<br />

araa saWiro, misi Semotana upriania meore Tvidan (Tumca,<br />

sjobs gvian, vidre arasdros). SemoklebiT: msr<br />

sxva rveuli moswavles pirvel klasSi ar dasWirdeba.<br />

msr-s iseTive naxatebiani yda aqvs, rogoric mTw-s, oRond<br />

naxatebi gauferadebelia. isini TviTon moswavlem unda gaaferados<br />

Tavisufal dros. nimuSad SeuZlia gamoiyenos mTw-s


- 4 -<br />

feradi yda. sazogadod, ydis suraTi Zalian mniSvnelovani<br />

TvalsaCinoebaa, romelic mravaljer gamoiyeneba gakveTilebis<br />

drosac. am suraTze SekumSulad da xatovnad gadmocemulia<br />

pirveli klasis maTematikis programis yvela ZiriTadi sakiTxi,<br />

Tanac bunebrivad Serwymuli saxiT samive xazi: ariTmetika,<br />

geometria da gamoyenebiTi maTematika. amis safuZveli sivrciTi<br />

mimarTebebia _ iseve, rogorc es iyo istoriulad. yovelive<br />

amis gamo moswavlem kargad unda icodes ydis suraTi.<br />

mTw-s ZiriTadi nawilia `dominosebri~ TvalsaCinoeba. yoveli<br />

ricxvi 1-dan 20-mde warmodgenilia lamazi da adviladdasamaxsovrebeli<br />

ganlagebis mqone groviT (patara wreebisa _ ix. ydis suraTze).<br />

garda amisa, Zalian TvalsaCinodaa mocemuli Sekreba-gamoklebis<br />

yvela ZiriTadi magaliTi. grovaTa ganlagebani zustad<br />

ar emTxveva namdvili dominos (kamaTlis) wreebis Sesabamis ganlagebas.<br />

amitom vwerT brWyalebSi sityvas `dominosebri~.<br />

mTw-Si mocemulia ricxvTa kibeebi, romlebsac moswavleebi<br />

Zalian xSirad gamoiyeneben; agreTve TvalsaCino sqema, Tu<br />

ramdeni aklia ricxvs ocamde. boloSi mocemulia Zalian<br />

mniSvnelovani geometriuli TvalsaCinoeba: yvela naswavli<br />

nakvTis saerTo dajgufebis Semajamebeli suraTi. gegmakonspeqtebSi<br />

zustadaa miTiTebuli, Tu romel sagakveTilo<br />

monakveTSi romeli TvalsaCinoeba unda gamoviyenoT da rogor.<br />

msr-Si mocemulia mxolod amocana-davalebebi, Zalian mravalferovanebi.<br />

isini gadanomrilia zustad gakveTilebis<br />

mixedviT. maTi numeracia emTxveva sagakveTilo monakveTebis<br />

numeracias meTod-saxelmZRvaneloSi. magaliTad, davalebebs<br />

nomrebiT 20.1, 20.2 da 20.3 (araumetes samisa!) asruleben me-<br />

20 gakveTilze klasSi. xolo davalebebi nomrebiT 20.5, 20.6<br />

da ase Semdeg _ miecemaT saSinao davalebad imave me-20<br />

gakveTilze da isini ganixileba momdevno 21-e gakveTilze. 20.4<br />

ki _ esaa saklaso TamaSi, romelic mocemulia mxolod meTodsaxelmZRvaneloSi<br />

(TamaSi yvelgan meoTxe nomriTaa).<br />

moswavles ar moeTxoveba da arc sWirdeba amocanebis<br />

nomrebis wakiTxva _ numeracia mxolod maswavleblisTvi-


- 5 -<br />

saa! zogi amocanis amoxsna iwyeba klasSi, magram mTavrdeba Sin,<br />

an piriqiT, magaliTad: 32.7. 33.2. es imas niSnavs, rom es<br />

nomeri klass saSinao davalebad miecema 32-e gakveTilis<br />

Semdeg, xolo momdevno 33-e gakveTilze igi gamoiyeneba me-2<br />

sagakveTilo monakveTSi. aseve, Tuki amocanis ormagi numeraciaa<br />

95.3. 95.7., es imas niSnavs, rom amocana gairCeva 95-e<br />

gakveTilze (me-3 sagakveTilo monakveTSi), magram nawilobriv.<br />

xolo morCenili nawili klass saSinao davalebad miecema da<br />

gairCeva momdevno 96-e gakveTilze (mis dasawyisSi, saSinao<br />

davalebaTa garCevisas). cxadia, moswavleebisaTvis amas aravi-<br />

Tari mniSvneloba ara aqvs da arc amis axsnaa saWiro.<br />

zogi nomeri sul gamotovebulia. es imas niSnavs, rom<br />

Sesabamis sagakveTilo monakveTs ar sWirdeba moswavlis rveuli<br />

(mxolod sazepiro saklaso samuSaoebia). iSviaTad ki sagakveTilo<br />

monakveTebis Tanmimdevroba odnav Secvlilia, magaliTad,<br />

jer 72.2-ia da Semdegaa 72.1. es teqnikur-poligrafiuli<br />

mizezebiTaa gamowveuli, did uxerxulobas ar Seqmnis.<br />

oRond masw.-i cota ufro yuradRebiT unda iyos.<br />

ZiriTadi msr gankuTvnilia saklaso samuSaoebisaTvisac da<br />

saSinao davalebebisaTvisac, damatebiTi _ mxolod saSinao<br />

davalebebisaTvis. mTw-s moswavle iyenebs klasSi masw.-is<br />

miTiTebiT, agreTve Sin yovelTvis, roca gauWirdeba raimes<br />

gonebaSi warmodgena. maswavlebelma unda auxsnas klass, rom<br />

Sinac daixmarion TvalsaCinoebis wigni!<br />

saSinao davalebis piroba dabeWdilia vardisfer fonze.<br />

isini moswavles vinmem unda waukiTxos Sin. masw.-ma unda<br />

ganumartos mSoblebs: saWiroa am davalebaTa mxolod wakiTxva,<br />

Tuki bavSvi ver gaigebs, wakiTxva kidev erTxel an<br />

ramdenjerme. mSobels moeTxoveba, rom dasvas bavSvi samecadinod<br />

da yuradReba miaqcios, mecadineobs Tu ara. mxolod<br />

Tavidan SeiZleba davexmaroT bavSvs pirobis gaazrebaSi,<br />

male saSualo gonebrivi SesaZleblobis bavSvi Tvi-


- 6 -<br />

Ton SeZlebs pirobis gaazrebas _ Tuki mas mivaCvevT damoukidebel<br />

fiqrs. amitom mSoblis daxmareba, gansakuTrebiT,<br />

daxmareba davalebis SesrulebaSi _ TviTon bavSvis-<br />

Tvis iqneba Zalian mavnebeli da Seaferxebs mis ganviTarebas!<br />

mSobeli unda miexmaros bavSvs mxolod gamonaklis<br />

SemTxvevebSi: avadmyofobisas an avadmyofobisa Tu gacdenis<br />

Semdeg, Zlieri daRlisas da sxva (ar vgulisxmobT Seferxebuli<br />

gonebrivi ganviTarebis mqone bavSvebs).<br />

ukanaskneli nawilis davalebaTa pirobebi aRaraa dabeWdili<br />

vardisfer fonze, Tanac, ukve msxvili asoebiTaa. es imitom,<br />

rom am droisaTvis moswavlem ukve unda icodes mcireodeni<br />

kiTxva, raTa TviTonac SeZlos pirobis wakiTxva. Tumca, Tuki<br />

zogierT bavSvs wakiTxva gauWirdeba, mas isev vinmem unda<br />

waukiTxos Sin, amiT araferi gafuWdeba.<br />

meTod-saxelmZRvaneloSi dawvrilebiTaa mocemuli yoveli<br />

sagakveTilo monakveTis ZiriTadi saklaso SekiTxvebi, maTze<br />

mosalodneli pasuxebi, sakiTxis damuSavebis ZiriTadi gegma,<br />

calkeuli aucilebeli ganmartebani. mocemulia saSinao<br />

davalebis amocanaTa ganxilvac.<br />

lbmfoebsvmj!qsphsbnb mihyveba gegma-konspeqtebs _ yovel<br />

gakveTils aqvs nomerica da mokle saTauric.<br />

§ 2. aucilebeli TvalsaCinoeba da saswavlo nivTebi<br />

1. yvela TemisTvis Zalian mosaxerxebelia da kargia<br />

nbhojuvsj!ebgb. esaa daaxloebiT 40-60-80 sm an ufro didi<br />

zomebis xis CarCoze daWedebuli an gadakruli Tunuqis<br />

furceli. masze ekroba patar-patara magnitebiani muyaos<br />

naWrebi (cifrebi, nakvTebi da sxva). Tuki verafriT ver<br />

moxerxdeba magnituri dafis Sovna, maSin SeiZleba misi Secvla<br />

imave zomebis mqone lursmnebiani ficriT (lursmnebze ikideba<br />

cifrebiani Tu nakvTebiani muyaos naWrebi). lursmnebi xSirxSirad<br />

unda iyos daWedebuli.


- 7 -<br />

gegma-konspeqtebSi Cven vwerT: `dafaze miakravs cifrs (an<br />

magnits; anda rgols, wres da sxva)~. Tuki klasSi araa<br />

magnituri dafa, maSin masw.-ma unda icodes, rom amis nacvlad<br />

gamoiyenos Sesabamisad an moZravi anbanis ficari, an<br />

lursmnebiani ficari, anda dafa-magidaze (mis Sesaxeb ix.<br />

qvemore) daawyos saTvleli nivTebi.<br />

2. tbUwmfmj! ojwUfcj: magnitur dafaze misakravi patara<br />

(daaxloebiT 2 sm zomis) wreebi, kvadratebi, jvrebi,<br />

samkuTxedebi da sxva nakvTebi _ TviTeuli 10-20 cali. garda<br />

amisa, daaxloebiT 30 cali erTi ferisa da amdenive meore<br />

feris patara kubiki an raime sxva nivTi; 50-mde erTnairi<br />

Cxiri, Zveli flomasteri, feradi muyao, rgolebi da sxva.<br />

saWiroa, rom klasSi ramdenime sxvadasxva saTvleli nivTebis<br />

nakrebi iyos. masw.-ma aucileblad unda cvalos xolme isini<br />

_ erTxel rom Cxirebs gamoiyenebs, meorejer rgolebi an kubikebi<br />

gamoiyenos da ase Semdeg (raTa moxdes ariTmetikuli moqmedebis<br />

nivTebisgan ganyeneba, moqmedeba raime nivTebs ar miejaWvos).<br />

gegma-konspeqtebSi Cven vwerT `nivTebi~ da vgulisxmobT,<br />

rom masw.-i TviTon cvlis xolme maT!<br />

3. didi (7-15 sm zomisa an ufro didi) lvcfcj _ 10-20<br />

cali. kidev saWiroa oTxkuTxa piramida da samkuTxa prizma<br />

(eseni SeiZleba sxvagvarebic iyos _ maTi naxazi ix. zms $ 4).<br />

saklaso TvalsaCinoebad gamosayenebeli kubebi da sxva<br />

sxeulebi xisa an plastmasisa unda iyos, sasurvelia, mTliani<br />

xisa (SigniT sicarielis gareSe), Tanac, wveroebi da wiboebi<br />

mocveTili ar unda hqondes!<br />

4. hfpnfusjvmj! oblwUfcj: wreebi, kvadratebi, marTkuTxedebi,<br />

samkuTxedebi, jvrebi, varskvlavebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi,<br />

rvakuTxedebi _ feradi da TeTri muyaosi, plastmasis<br />

an faneris, zogi erTnairi ferisa da formis da sxvadasxva<br />

zomis, zogi erTnairi zomisa da formis da sxvadasxva feris,<br />

zogi ki zustad erTnairi. TviTeuli tipis nakvTi _ 2-dan 10-


- 8 -<br />

mde cali (jvrebi, varskvlavebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi<br />

da rvakuTxedebi _ SedarebiT naklebi raodenobiT). amasTan,<br />

yvela nakvTi ar unda iyos tolgverdebiani da simetriuli,<br />

zogi arasimetriulic unda iyos! Zalian kargi iqneba, Tuki am<br />

nakvTebs dawebebuli eqneba patara magnitebi _ magnitur dafaze<br />

misakravad. nakvTebis saSualo sigrZe _ 7 sm.<br />

nakvTebis formebi ix. mTw-s boloSi.<br />

5. sjdywUb! ljcffcjt kedelze Camosakidebeli ori feradi<br />

suraTi (daaxloebiT 50-80 sm zomebisa). isini unda daixazos<br />

ise, rogorc mocemulia mTw-s boloSi.<br />

garda amisa, mcire droiT (ramdenime gakveTili) saWiroa<br />

sxvagvari ricxvTa kibec: romelsac aweria ara cifrebi, aramed<br />

`dominosebri ricxvebi~ _ rogorebicaa mTw-s boloSi. magaliTad,<br />

cifri 4-is adgilas unda iyos dasmuli patara wreebis `dominosebri~<br />

oTxeuli (kvadratulad ganlagebuli) da ase Semdeg.<br />

Tuki amgvari saklaso TvalsaCinoebis momzadeba Zalian gaZneldeba,<br />

masw.-s advili gamosavali aqvs: Cveulebriv ricxvTa<br />

kibis suraTze (saklaso plakatze) cifrebs droebiT sakrobiT<br />

gadaawebos baraTebi _ saTanado raodenobaTa dominosebri ganlagebiT.<br />

Semdeg es baraTebi moixsneba da darCeba Cveulebrivi<br />

ricxvTa kibe.<br />

Cveneuli meTodika did yuradRebas uTmobs ricxvTa kibeze<br />

moqmedebebs. es Zalian advilia da TiTqos arafers aviTarebs.<br />

magram, sinamdvileSi, Zalian saWiroa: ricxvTa kibeze advilad<br />

sruldeba Tundac aTmoqmedebiani Sekreba-gamoklebac ki.<br />

moswavle sanaxevrod TamaSiT iangariSebs, magram amis mravaljer<br />

gakeTebis Semdeg TavisTavad daamaxsovrdeba gamoTvlebi,<br />

bolos ki zepirad, gonebaSic SeZlebs! da bavSvs ar SeeSindeba<br />

grZeli, mravalmoqmedebiani gamosaxulebisa!<br />

6. magnitur dafaze misakravi an np[sbwj! bocbojt! djgsfcj<br />

(TviTeuli ramdenime cali), niSnebi +, _, >, = da wertili ·<br />

Cveulebriv, moZrav anbanebSi aris xolme mxolod cifrebi


- 9 -<br />

0-dan 9-mde. magram saWiroa agreTve 10, 11, 12, ... , 29 (TiTo<br />

cali). isini sagangebod unda damzaddes (yovelTvis or-oris<br />

SeerTeba Zalian mouxerxebelia).<br />

7. didi, fsUnfusjboj! tbyb{bwj, romelzec mkafiod Cans<br />

cifrebi da danayofebi.<br />

8. ebgb.nbhjeb saWiroa imisaTvis, raTa mTeli klasi<br />

kargad xedavdes erTi gamoZaxebuli moswavlis mier<br />

Sesrulebul moqmedebebs nivTebze. esaa magidaze dasadgmeli<br />

daxrilzedapiriani yuTi an ficari, naWergadakruli (raTa zed<br />

dadebuli nivTebi ar srialebdes), romelic magidis zedapiridan<br />

10-30 sm-is simaRleze iqneba.<br />

moswavleebs skolaSic da Sinac dasWirdebaT Semdegi<br />

saswavlo nivTebi: saTvleli nivTebi 30-35 cali (mobrtyelo<br />

Cxirebi, Rilebi, nuSebi, rgolebi an raime sxva, rac arc<br />

mZimea, Zalian arc srialebs da arc goravs); kalmistari, Savi<br />

da feradi fanqrebi (ori-sami ZiriTadi feris mainc); saSleli;<br />

saxazavi wriuli, kvadratuli da sxva xvrelebiT (nakvTebis<br />

dasaxazavad); Cveulebrivi santimetriani danayofebiani saxazavi<br />

dasWirdebaT daaxloebiT meSvide Tvidan.<br />

garda yovelive amisa, Zalian mniSvnelovani TvalsaCinoebaa<br />

TviT mTw-s ydis suraTi. am suraTze erTianadaa Sejamebuli<br />

pirveli klasis ZiriTadi ariTmetikuli da geometriuli<br />

sakiTxebi. es suraTi xSirad gamoiyeneba gakveTilebze. magram<br />

mas sxva mniSvnelobac aqvs: bavSvi xSirad daaTvalierebs mas<br />

da uneburad, Zaldautaneblad aRebeWdeba gonebaSi ricxvTa<br />

agebuleba da Sesabamisi geometriuli nakvTebi. Tanac, roca<br />

wigni daxurulia, wina mxridan moCans mxolod raodenobani 10is<br />

farglebSi, ukana mxares ki 11-dan 20-mde raodenobania.<br />

gakveTilze ganxilvisas suraTi mTlianad unda gamoCndes.<br />

amisaTvis saWiroa, rom wigni Suaze gaiSalos da merxze<br />

daidos gaSlilad, oRond ydiT zemoT.<br />

§ 3. weris swavleba, xazva da xatva<br />

sadac davalebaSi weria `daxaze~ _ igulisxmeba, rom


- 10 -<br />

moswavlem unda gamoiyenos saxazavi da daxazos SedarebiT<br />

zustad. sadac weria `daxate~ _ igulisxmeba, rom moswavlem<br />

xeliT, usaxazovod unda daxazos anu daxatos geometriuli<br />

nakvTi. Tumca, es araa mkacri moTxovnebi da moswavles<br />

SeuZlia gaakeTos ise, rogorc eadvileba.<br />

Tavdapirvelad geometriuli nakvTi unda iyos mTliani<br />

xativiT, swored rogorc xati, romelsac bavSvi<br />

xatavs _ iseve rogorc xatavs saxls, kacunasa Tu mzes.<br />

cxadia, pirvelklasels ar ZaluZs namdvili xazva Tu xatva.<br />

amitom yvelam xazos, xatos da weros ise, rogorc SeZlebs<br />

_ droisa da Zalebis dauxarjavad. es unda icodes<br />

mSobelmac da Tavad moswavlemac.<br />

masw.-ma moswavleebs dafaze unda aCvenos nimuSebi imisa, Tu<br />

rogor SeiZleba TviTmfrinavis, gemis, Citisa Tu sxva ramis<br />

`advilad daxatva~: _ ai, viTom es Citia! (da daxatavs<br />

gamartivebul xazebs). amis Semdeg moswavleebi TandaTan<br />

mieCvevian gamartivebuli (sqematuri!) naxatebis Sesrulebas. es<br />

maT kargad Seamzadebs SemdgomSi namdvili maTematikuri<br />

sqemebis saswavladac.<br />

saswavlo wlis dasawyisSi bevri zedmeti dro ixarjeba<br />

imitom, rom moswavleebi ar arian miCveulni feradi fanqrebis<br />

xmarebas. es SesaWiri xatvis (xelovnebis) gakveTilebze unda<br />

mogvardes. damoukideblad maTematikisagan, xatvis masw.-s isedac<br />

evaleba, rom pirvelsave gakveTilebze bavSvebs aswavlos, Tu<br />

romelia wiTeli fanqari, mwvane Tu lurji fanqari da rogor<br />

unda maTi xmareba. es araa maTematikis saqme.<br />

asea Tu ise, or-sam kviraSi moswavleebi mieCvevian rveulSi<br />

muSaobas da saqmec aewyoba. magram, yvela SemTxvevaSi, masw.-ma<br />

unda icodes, rom mTavaria ara rveulebSi muSaoba, aramed<br />

saklaso muSaoba nivTebiTa da msjelobiT _ rac gegmakonspeqtebSia<br />

aRwerili.<br />

dawyebiTi klasebis masw.-Ta umravlesoba miCveulia, rom<br />

swavlebis Sedegi Seafasos imiT, Tu ramdenad kargad gamoiyu-


- 11 -<br />

reba moswavlis rveuli. maTematikis swavlebisas es dauSvebelia.<br />

swavlebis namdvil Sedegs gviCvenebs ara rveulebi,<br />

aramed is, Tu rogor msjeloben moswavleebi, rogor<br />

angariSoben zepirad, maTematikuri TvalsazrisiT ramdenad<br />

kargad xsnian amocanebs. I klasSi araa saWiro didi<br />

yuradRebis gamaxvileba kaligrafiaze, miT umetes, naxazebisa<br />

Tu naxatebis xarisxze.<br />

wera calke saprogramo Temaa. weris naadrevad dawyeba da<br />

masze didi yuradRebis gamaxvileba Zlier amuxruWebs bavSvis<br />

mier maTematikis Seswavlasa da sazogadod, misi azrovnebis<br />

ganviTarebas. bevri wera mZime tvirTad awveba bavSvs, abrkolebs<br />

misi maTematikuri azrovnebis ganviTarebas da meqanikurobisken<br />

ubiZgebs mas. bavSvisTvis mTavari xdeba Canaweris<br />

gakeTeba, da ara sakiTxis maTematikuri Tu logikuri arsi.<br />

weris process maTematikasTan araferi saerTo ara aqvs da<br />

STanTqavs ki eqvswliani bavSvis gonebrivi da sulieri Zalebis<br />

sakmaod did nawils maTematikis gakveTilebze. maTematika<br />

cifrebis xatvad gadagvardeba. Cveulebriv, pirvelklaseli<br />

bavSvisaTvis maTematika _ esaa cifrebis xatvis xeloba da<br />

agreTve 20-is farglebSi jamebisa da sxvaobebis dazepireba.<br />

amas ki maTematikasTan da sazogadod, azrovnebasTan TiTqmis<br />

araferi aqvs saerTo.<br />

Cveneuli programiT weris Tema Tavidan lamazi naWrelebis<br />

xatvasaviTaa, oRond, ujredebian badeSi (weris elementebi).<br />

TiTqmis oTxi Tvis ganmavlobaSi moswavleebi asruleben am<br />

savarjiSoebs, romlebsac ori daniSnuleba aqvs: weris<br />

Semzadeba da, rac mTavaria, azrovnebis ganviTareba. isini isea<br />

SerCeuli, rom mizanmimarTulad aviTareben ritmis, simetriis,<br />

sivrciTi harmoniis grZnobebs, rac TandaTan TvalsaCino<br />

logikur kanonzomierebaSi gadaizrdeba. mesame TveSi es savarjiSoebi<br />

ukve logikur datvirTvasac Seicavs.<br />

Tavidan, pirveli ori Tvis ganmavlobaSi, ar iswavleba<br />

araviTari Canawerebi da maTematikuri niSnebi: arc cifrebi,<br />

arc =, , + da _ niSnebi _ arc mxolod wakiTxviT!


- 12 -<br />

ariTmetikis xaziT iswavleba mxolod namdvili raodenobani da<br />

maTze moqmedebani, zepiri Sekreba-gamokleba.<br />

Semdeg moswavleebi swavloben cifrebis mxolod wakiTxvas.<br />

kidev Semdegi ori Tvis ganmavlobaSic moswavleebi cifrebs ar<br />

weren. dafasTan muSaobisas cifrebs wers masw.-i, moswavleebi<br />

mxolod kiTxuloben. klasSi roca saWiro iqneba, rom bavSvma<br />

daweros cifri an mTeli moqmedebis Canaweri, viyenebT<br />

magnitur dafas an moZravi anbanis cifrebsa da niSnebs.<br />

mexuTe Tvis dasawyisidan klasi iwyebs cifrebis weras.<br />

magram am drosac mTavari kvlav wera ki araa, aramed _ azrovneba.<br />

TiTqmis yvela weris savarjiSo _ saazrovno amocanas-<br />

Tanaa Serwymuli. weras daqvemdebarebul mniSvnelobas vaniWebT.<br />

sazogadod, saSualo pirvelklaseli anu 5-6-wliani bavSvis<br />

TiTebis moZraobis koordinaciis unari fiziologiurad araa<br />

imdenad momwifebuli, rom wvril-wvrili moZraobani sakmarisad<br />

zustad Seasrulos (mas Rilis an fexsacmlis Wapis Sekvrac<br />

ki uWirs!). amitom masw.-i araviTar SemTxvevaSi ar unda ai-<br />

Zulebdes bavSvs, rom maincadamainc kargad daxvewos cifrebis<br />

wera. es meore klasidan unda daiwyos. pirvel klasSi ki bavSvma<br />

bevri ar unda weros! man bevri unda ifiqros, imoqmedos<br />

saTvlel nivTebze, iangariSos, xazos da xatos, daakvirdes geometriul<br />

formebsa Tu TvalsaCino logikur kanonzomierebs.<br />

sakuTriv weris mxriv moswavles moeTxoveba mxolod sami<br />

ram: mieCvios ujredebian badeSi muSaobas, sworad ekavos kalmistari<br />

(fanqari) da nbsUfcvmj! njnbsUvmfcjU werdes cifrebs<br />

_ sufTad, mondomebiT da SeZlebisamebr lamazad. amisaTvis<br />

ki araa saWiro bevri wera da, miT umetes, maTematikis gakveTilebze<br />

weraze bevri drois daxarjva.<br />

msr-Si yoveli gakveTilis mexuTe nomeri davaleba _ saweri<br />

an weris winare savarjiSoa: ujredebian badeSi mocemuli<br />

nimuSebis daxazva Tu dawera: nimuSebze xazis gadatareba da<br />

aseve gagrZeleba striqonis bolomde. Tavidan, daaxloebiT<br />

pirveli aTi gakveTilis ganmavlobaSi, es savarjiSoebi klasSi<br />

keTdeba, raTa masw.-ma merxebs Soris CamovliT Seamowmos, ro-


- 13 -<br />

gor ukaviaT moswavleebs fanqari Tu kalmistari, rogor sxedan,<br />

kalmistris wveris rogori moZraobiT xazaven, xom ar jRabnian.<br />

es yvelaferi ixveweba imdenad, ramdenadac SeZlebs TviTeuli<br />

moswavle Zaldautaneblad: zogi metad, zogi naklebad.<br />

SemdgomSi amgvari savarjiSoebi (mexuTe nomrebi) klass saSinao<br />

davalebad eZleva. drodadro, daaxloebiT TveSi or-orjer,<br />

mas klasSic Seasruleben, raTa masw.-ma isev Seamowmos, moswavleebs<br />

rame xom ar eSlebaT, rames cudad xom ar eCvevian.<br />

rogorc iTqva zemore, TandaTanobiT Semodis arsebiTi siaxle:<br />

kanonzomiereba. saWiro iqneba yuradReba mieqces nimuSTa<br />

kanonzomier ganmeorebas ise, rogorc rveulSia mocemuli: Ti-<br />

To ujredis gamotovebiT, xazTa kanonzomieri cvliTa da sxva.<br />

amaze masw.-i sagangebod gaamaxvilebs yuradRebas.<br />

maSasadame, Cven cifrebis weras gvian viwyebT. am dros<br />

klasSi masw.-ma dafaze unda daxazos Zalian didi ujredebi,<br />

daaxloebiT 20-santimetrianebi (raTa moswavleebma kargad<br />

dainaxon yvelaferi). am ujredebSi unda daweros axali cifri,<br />

yuradReba gaamaxvilos yfmjt! np[sbpcjt! njnbsUvmfcb{f da<br />

djgsjt! dbmlfvm! obxjmfc{f. Semdeg moswavleebi iwyeben<br />

TavianT rveulebSi imave cifris weras nimuSis mixedviT. am<br />

dros masw.-i Camoivlis merxebs Soris, Seamowmebs, Tu ramdenad<br />

kargad icaven moswavleebi xelis moZraobis mimarTulebas.<br />

roca klasi iswavlis yvela cifris weras, klasSi weris<br />

sagangebo samuSaoebi aRar Catardeba. masw.-i mxolod xandaxan<br />

merxebs Soris CamovliT amowmebs, Tu ramdenad sworad asruleben<br />

moswavleebi xelis moZraobas saklaso muSaobisas. garda<br />

amisa, is SeniSvnas miscems moswavles, romelic jRabnis, ar indomebs<br />

da sufTad ar wers. weraze muSaoba amiT ifargleba.<br />

danarCeni meore klasSi daixveweba, roca bavSvebis TiTebis<br />

moZraobis koordinaciis unari metad iqneba momwifebuli.<br />

TfojTwob/ albaT, ukeTesi iqneba, Tuki I klasSi bavSvebi<br />

fanqriT daweren xolme. saqme isaa, rom maT xSirad SeeSlebaT<br />

da fanqriT dawerilis Sesworeba gacilebiT ufro mosaxerxebelia,<br />

vidre kalmistriT dawerilisa.


- 14 -<br />

§ 5. Pprograma, misi ZiriTadi Temebi<br />

ariTmetika:<br />

1. raodenoba, misi ucvleloba grovis ganlagebis SecvliT.<br />

2. raodenobaTa Sedareba, maTi met-nakleboba da toloba.<br />

utolobani.<br />

3. Tvla (29-is farglebSi). ricxvTa saxelwodebani.<br />

4. jufTebi da jufTebiT Tvla.<br />

5. Sekreba (20-is farglebSi).<br />

6. gamokleba (20-is farglebSi).<br />

7. cifrebi. ricxvTa, moqmedebaTa, toloba-utolobaTa<br />

maTematikuri Canawerebi.<br />

algebra da gamoyenebiTi maTematika:<br />

8. ariTmetikul moqmedebaTa umartivesi algebruli Tvisebani:<br />

SesakrebTa gadanacvleba, Sekrebisa da gamoklebis kavSiri.<br />

9. mravalmoqmedebiani gamoTvlebi (ricxvTa kibeze an zepirad).<br />

10. sayofacxovrebo amocanebi.<br />

11. martivi sqemebi (algebruli, logikuri).<br />

12. cxrili.<br />

13. rigobiTi ricxviTi saxelebi.<br />

14. Tanmimdevroba sivrcesa da droSi. ricxvTa Tanmimdevrobani.<br />

15. ZiriTadi sivrciT-droiTi mimarTebani.<br />

geometria, xazva da gazomva:<br />

16. xazebi: swori (monakveTi), texili, mrudi; sxvadasxvagvari<br />

nakvTebi; kubi.<br />

17. naswavli nakvTebis xazva.<br />

18. mravalkuTxedebi, maTi saerTo gverdebi da saerTo wveroebi.<br />

19. nakvTis sazRvari, Sekruli da gaxsnili xazebi.<br />

20. sigrZe da gazomva; dm da sm. texilis sigrZe.<br />

kombinatorika da logika:<br />

21. kombinatorika: yvela SesaZleblobis amowurva.<br />

22. dajgufeba (klasifikacia). logikuri kanonzomierebani.<br />

23. logikuri da maTematikuri terminebi.<br />

24. logikuri mimarTebani da logikuri msjeloba.


- 15 -<br />

am 24 Temis sakiTxebi gadanawilebulia tbn![jsjUbe!yb{Tj;<br />

pirveli, wamyvani xazi _ ariTmetika;<br />

meore xazi _ algebra, gamoyenebiTi maTematika, kombinatorika;<br />

mesame xazi _ geometria, xazva, gazomva, dajgufeba.<br />

logika ki SeWrilia samive xazSi, sakmaod Zlierad. Cveni<br />

programisa da meTodikis erTerTi maxasiaTebeli swored esaa<br />

_ upirvelesi mniSvneloba eniWeba moswavlis azrovnebas, logikas.<br />

mravali sakiTxis uCveulo damuSaveba da TviT programis<br />

uCveulobac (magaliTad, is, rom cifrebi Semogvaqvs gvian, weris<br />

swavlebasac viwyebT gvian da sazogadod, bavSvebs cotas<br />

vawerinebT) gamowveulia swored imiT, rom CvenTvis mTavaria<br />

namdvili azrovneba da logika. amgvarad, logika _ samive xazis<br />

gamWoli mTavari ZarRvia, Tumc ufro xSirad _ faruli.<br />

yb{j _ esaa erTianad agebul, erTmaneTze daSenebul<br />

programul sakiTxTa Tanmimdevroba, Tanwyoba. igi ramdenime<br />

Temis sakiTxebs aerTianebs. xazi dayofilia Tavebad (TviTeuli<br />

Tavi bolovdeba SejamebiTa da gameorebiT), Tavi ki erTianad<br />

gadanomrili sagakveTilo monakveTebisagan Sedgeba.<br />

programis danawileba sam xazad sakmaod pirobiTia, radganac<br />

xazebi xSirad ukavSirdeba erTmaneTs da esa Tu is sakiTxi SeiZleboda<br />

sxva xazSic yofiliyo CarTuli. pirveli da meore xazi<br />

TavisTavadaa mWidrod urTierTdakavSirebuli. garda amisa,<br />

ariTmetikul TemebSi Tavidanve gamoiyeneba geometriuli nakvTebi.<br />

xolo geometriaSi Tavidanve saWiroa ricxvebi da Tvla.<br />

cxrilis Tema ganuyofladaa dakavSirebuli geometriasTanac da<br />

ariTmetikasTanac. gazomvis Temis dasasrulic erTdroulad<br />

erwymis geometriasac da ariTmetikasac. amgvarad iqmneba erTiani<br />

maTematikis safuZveli. sami xazi ki saWiro gaxda imisaTvis, raTa<br />

kargad dagegmiliyo maTematikis gakveTilebi (saqme isaa, rom<br />

TiTo gakveTilze muSavdeba sami sagakveTilo monakveTi, TiTo<br />

xazidan TiTo _ amis Sesaxeb dawvrilebiT _ ix. $ 7).<br />

sazogadod, pirveli xazi wamyvania im azriT, rom maszea<br />

agebuli mTeli programa da misi damuSaveba da gaazreba qmnis<br />

mTeli programis Seswavlis safuZvels. magram es araviTar


- 16 -<br />

SemTxvevaSi ar gulisxmobs imas, rom pirveli xazi ufro<br />

mniSvnelovania, vidre, magaliTad, mesame. azrovnebis ganviTarebisaTvis<br />

swored mesame xazia yvelaze mniSvnelovani!<br />

Cveneuli programis erTerTi siaxle swored geometrialogikis<br />

xazis Zlieri damuSavebaa, Tanac iseTi, romelic<br />

bunebrivadaa Serwymuli ariTmetikis xazTan.<br />

dagegmil gakveTilTa saerTo raodenobaa 135-140. maTematikis<br />

gakveTili kviraSi xuTjer tardeba, weliwadSi sul daaxloebiT<br />

155-160 gakveTili unda Catardes (gacdenebisa da<br />

uqmeebis gaTvaliswinebiT). ese igi, Cven daugegmavad vtovebT<br />

daaxloebiT 15-20 gakveTils. isini ori ramisTvisaa saWiro.<br />

jer erTi, Tuki masw.-i SeamCnevs, rom klass (saSualo moswavleebs)<br />

gauWirdaT raime sakiTxi, is erTi gakveTiliT SeaCerebs<br />

winsvlas dagegmil saswavlo programaSi da am erT gakveTils<br />

dauTmobs dagrovebuli Zneli sakiTxebis gameorebasa<br />

da ganmtkicebas. meorec, sasurvelia, rom saswavlo wlis<br />

bolosTvis morCes 5-10 gakveTili mainc, raTa moxdes<br />

umniSvnelovanesi naswavli sakiTxebis saerTo gameoreba, ganmtkiceba<br />

da ganviTareba, erTmaneTTan dakavSirebulad. am dros<br />

klasi msr-s mihyveba da, saWiroebisamebr, iyenebs Tvalsa-<br />

Cinoebis rveulsa Tu saklaso TvalsaCinoebas.<br />

ise ki masw.-i unda moeridos programaSi CamorCenas,<br />

zedmetad ar unda SeaCeros winsvla.<br />

§ 6. ra unda icodes moswavlem saswavlo wlis bolos<br />

sakiTxebs CamovTvliT meore, maRali donis programis<br />

mixedviT. meore donis programis sakiTxebis kargi codna<br />

moeTxoveba mxolod Zlier moswavleebs. amitom iqve<br />

kvadratul frCxilebSi [ ] mivuTiTebT, Tu romelia SedarebiT<br />

Zneli sakiTxi da ese igi, SeiZleba gauWirdes saSualo<br />

moswavles. aseve, imave frCxilebSi vuTiTebT pirveli donis<br />

programis moTxovnas, Tuki igi gansxvavebulia. Tuki sakiTxs<br />

es ara aqvs miwerili, ese igi, igi sruli moculobiT Sedis


- 17 -<br />

pirveli donis programaSi anu savaldebulo minimumSi,<br />

romelic yvela moswavles moeTxoveba.<br />

cxadia, sakiTxis dasaxeleba mxolod miaxloebiT warmodgenas<br />

Tu Segviqmnis imaze, Tu konkretulad rogoria programis<br />

moTxovna. konkretuli moTxovnebi ki Cans im amocanebidan,<br />

romlebic mocemulia msr-s ukanasknel, Semajamebel<br />

nawilSi (daaxloebiT, ukanaskneli 10-15 gakveTili, sadac<br />

axali sakiTxebi aRar Semodis).<br />

Cveneul saxelmZRvaneloebSi mravladaa kompleqsuri amocanebi<br />

_ romelTa amosaxsnelad ramdenime sul sxvadasxva<br />

moqmedebis Catarebaa saWiro (magaliTad, daTvla, gazomva<br />

da cxrilis Sevseba; anda, amaTuim mravalkuTxedis daxazva,<br />

misi umoklesi gverdis moniSvna da masSi raimes Caxazva).<br />

magram saqme isaa, rom es kompleqsuroba Tanmimdevrulia,<br />

anu Sedgeba ramdenime nabijisagan, romlebic cal-calke sruldeba.<br />

moswavlem jer mxolod pirvel nabijs unda miaqcios<br />

yuradReba, Seasrulos igi, Semdeg daiviwyos da momdevnoze<br />

gadavides, da ase Semdeg, ese igi, mas ar uwevs erTdroulad<br />

ramdenime ramis keTeba (rac Zalian Zneli iqneboda).<br />

arsebiTad, esaa amocanebi algoriTmis (instruqciis) Sesrulebaze.<br />

amgvari amocanebi Zalian mniSvnelovania, radgan xels uwyobs<br />

moswavlis azrovnebis mowesrigebas da saSemsruleblo<br />

unarCvevaTa ganviTarebas. miT umetes, rom amgvari amocanebis<br />

instruqciaSi (algoriTmis aRweraSi) CarTulia logikuri<br />

kavSirebi da kvantorebi: Uvlj-! bo-! spnfmjnf-! fsUfsUj-!<br />

fsUbefsUj-!!zpwfmj...<br />

mTavaria, moswavlem gaigos, rom araa saWiro yvelaferze<br />

erTad fiqri: Seasrule jer erTi, Semdeg es daiviwye da<br />

gadadi meoreze, Semdeg esec daiviwye da gadadi mesameze... ...<br />

Tanac, rogorc yvela sxva saxis amocanebis jaWvedi, esec<br />

iwyeba jer Zalian advili, sul ornabijiani algoriTmebiT.<br />

uaRresad mniSvnelovania, rom I klasis bolosTvis moswavles<br />

SeeZlos umartivesi logikuri msjelobis aramarto wakiTxva<br />

da gaazreba, aramed agreTve zepirad Catarebac, logiku-


- 18 -<br />

ri kavSirebisa da kvantorebis gamoyenebiT (ix. 35-e sakiTxi<br />

qvemore CamonaTvalSi).<br />

sakiTxTa nusxaSi yvelgan igulisxmeba ocis farglebi,<br />

garda im SemTxvevebisa, sadac sxva farglebia miTiTebuli.<br />

1. TvalsaCinod mocemul nebismier raodenobaTa Sedareba<br />

dawyvilebiT; raodenobis ucvleloba grovis gafarToeba-<br />

Seviwroebis Semdeg.<br />

2. ocdacxris farglebSi: ricxvSi aTeulebis raodenoba,<br />

naSTi da amis kavSiri ricxvis cifrul CanawerTan [cota<br />

Znelia]; ricxvTa qarTuli saxelwodeba da Cawera; ricxvTa<br />

rigi da ricxvTa Sedareba; Tvla da ukuTvla; Svidi-rva<br />

ricxvis [xuTi-eqvsi ricxvis] dalageba matebis an klebis<br />

mixedviT; xuTi-eqvsi Tanmimdevruli Sekreba-gamoklebis<br />

Sesruleba ricxvTa kibeze.<br />

3. wakiTxva da wera niSnebisa: cifruli Canawerebi 0-dan<br />

29-mde; + _ = > < · (cali). jamisa Tu sxvaobis<br />

tolobisa da utolobis wakiTxva da Cawera.<br />

4. zepiri Sekreba-gamokleba (nuliani Sedegebis magaliTebiTurT)<br />

[aTis farglebSi _ mtkiced, ocis farglebSi _ garda<br />

Znelebisa]; ramdeni aklia ricxvs aTamde an ocamde; Sekrebagamoklebis<br />

magaliTebis cifruli Cawera.<br />

5. TvalsaCinod mocemuli grovis dalageba jufTebad _<br />

mocemuli Canaweris [sityvieri dasaxelebis] mixedviT; dalagebuli<br />

jufTebis Sesabamasi cifruli gamosaxulebis Cawera;<br />

am dalagebis gadawyoba sxva jufTebad; raodenobis daTvla<br />

sxvadasxva jufTebad (naSTian-unaSTo) da Sedegebis Camowera<br />

erT svetSi [Znelia].<br />

6. SesakrebTa gadanacvlebadoba _ terminTa gareSe, mxolod<br />

konkretuli SemTxvevebisaTvis; ramdeni aklia ricxvs meore<br />

ricxvamde sxvaobasTan dakavSirebiT.<br />

7. eqvsi-Svidi Sekreba-gamoklebis Sesruleba ricxvTa<br />

kibeze; oTxi-xuTi [ori-sami] Sekreba-gamoklebis Sesruleba<br />

zepirad [Znelia].<br />

8. ricxvTa Tu sigrZeTa gadideba da Semcireba.


- 19 -<br />

9. jamisa da sxvaobis Sedareba ricxvTan an erTmaneTTan,<br />

maT Soris sayofacxovrebo amocanebSi; jamebisa an sxvaobebis<br />

erTmaneTTan Sedareba angariSis gareSe, roca erTerTi<br />

komponenti erTidaigivea _ swrafad [nela].<br />

10. advili ormoqmedebiani sayofacxovrebo amocanebi<br />

Sekreba-gamoklebaze _ ZiriTadi saxeebi: ori paraleluri an<br />

Tanmimdevruli Sekreba an gamokleba sayofacxovrebo amocanebSi<br />

[Znelia isini, romlebSic saWiroa ricxvisaTvis jamis mimateba,<br />

ufro Znelia sxvaobis mimateba]; ucnobi Sesakrebis, saklebis<br />

an maklebis moZebna, maT Soris sayofacxovrebo amocanebSi.<br />

11. umartivesi sammoqmedebiani sayofacxovrebo amocanebi:<br />

sami Tanmimdevruli SekrebiT an advili gamoklebiT [Znelia].<br />

12. sayofacxovrebo amocanis pirobis dakvirvebiT gaazreba.<br />

13. Sekreba-gamoklebis cxrilebis Sevseba; naswavli an<br />

kargad nacnobi masaliT: sxvadasxvamonacemebiani cxrilebidan<br />

monacemTa amokiTxva da cxrilebis Sevseba.<br />

14. TvalsaCino ganlagebisas, gaferadebisas da sxva amgvar<br />

SemTxvevebSi yvela SesaZleblobis amuwurva, roca maTi<br />

raodenoba ar aRemateba 6-s [4-s _ Znelia].<br />

15. samidan ocamde ricxvebis daSla or-or SesakrebTa<br />

jamebad _ yvela SesaZleblobis amowurviT; yvela<br />

SesaZleblobis amowurviT: mocemuli sami ricxvisagan yvela<br />

SesaZlo erTmoqmedebiani tolobis Sedgena.<br />

16. umartivesi sqemebis mixedviT moqmedeba, umartivesi<br />

sqemebis daxazva. es sqemebi moicavs: ricxvebze orsafexurian<br />

moqmedebebs, ricxvTa met-naklebobas, naswavli tipis<br />

sayofacxovrebo amocanebs, Sesabamisobas, manZilebsa da<br />

moZraobas, rigobiT ricxvebsa da Tanmimdevrobas.<br />

17. sivrciTi mimarTebani: didi \ patara (gansxvavebiT<br />

mimarTebisagan bevri \ cota), zemoT \ qvemoT, win \ ukan,<br />

marj-vena \ marcxena [SeiZleba zogs eSlebodes], zemo marjvena<br />

\ qvemo marcxena da sxva [Znelia], maRali \ dabali, grZeli \<br />

mokle, sqeli \ Txeli, msxvili \ wvrili, farTo (ganieri) \<br />

viwro [ukanaskneli sami SeiZleba erTmaneTSi ereodeT].


- 20 -<br />

18. droiTi mimarTebani: ufrosi \ umcrosi, adre \ gvian,<br />

jer \ Semdeg; sivrciT-droiTi mimarTebani moZraobisas.<br />

19. Tanmimdevroba sivrcesa da droSi. ricxvTa<br />

Tanmimdevrobani.<br />

20. rigobiTi ricxvebi pirvelidan ocdamecxremde<br />

[meocemde] da maTi dakavSireba naswavl sivrciT-droiT<br />

mimarTebebTan; martivi Tanmimdevroba sivrcesa da droSi.<br />

21. nakvTebis dajgufeba da saxelwodebani: wre, rgoli,<br />

kubi, wertili, monakveTi, kvadrati, marTkuTxedi, samkuTxedi,<br />

oTxkuTxedi, ... , aTkuTxedi, ... mravalkuTxedi.<br />

22. kubis wveroebi. mravalkuTxedis gverdebi da wveroebi.<br />

maT raodenobaTa toloba.<br />

23. mravalkuTxedTa saerTo gverdebi da saerTo wveroebi.<br />

24. xazebi: texilebi da mrudebi; gaxsnili da Sekruli xazebi;<br />

gaxsnili xazebis boloebi (bolo wertilebi), monakveTis<br />

boloebi. xazebis gadakveTis wertilebi da gadamkveTi xazebi.<br />

ori wertilis SeerTeba sxvadasxvagvari xazebiT.<br />

25. naswavli nakvTebis xazva swori da naxvretebiani<br />

saxazavebiT.<br />

26. nakvTis Siga da gare wertilebi. nakvTis sazRvari.<br />

27. sigrZis Tvisebebi _ simetriuloba, tranzituloba da<br />

adiciuroba (mxolod praqtikulad _ ese igi, am terminTa da<br />

zogadi Camoyalibebis gareSe); gazomva sigrZis or-ori erTeuliT:<br />

decimetr-santimetriT, mtkavel-TiTiT, nabij-terfiT.<br />

28. didi metriani saxazavisa da patara saxazavis danayofebs<br />

Soris manZilTa advili gamoTvla; gazomva am saxazavebiT.<br />

29. mocemuli sigrZis mqone monakveTebis xazva (roca<br />

sigrZe santimetrebis mTel ricxvs Seicavs, milimetrebiani<br />

naSTis gareSe); anda amgvari gverdebis mqone mravalkuTxedebisa<br />

da texilebis xazva.<br />

30. uadvilesi amocanebi manZilsa an moZraobaze, romelTa<br />

amosaxsnelad saWiroa erTi erTeuliT gazomil manZilTa<br />

Sekreba-gamokleba.<br />

31. kombinatorika geometriaSi _ ramdeni samkuTxedis,


- 21 -<br />

kvadratis an sxva nakvTis danaxvaa SesaZlebeli naxazze, yvela<br />

SesaZleblobis amowurviT [Znelia] _ roca maTi raodenoba ar<br />

aRemateba 6-s [4-s]; an radara nakvTebis danaxvaa SesaZlebeli<br />

naxazze, yvela SesaZleblobis amowurviT _ roca maTi<br />

raodenoba ar aRemateba 6-s [4-s _ Znelia].<br />

32. naswavli mravalkuTxedebis dayofa sxvadasxva mravalkuTxedebad;<br />

ori mravalkuTxedisagan axalis Sedgena [Znelia].<br />

nacnobi sagnebis dajgufeba ramdenime jgufad ori [erTi] Tvalsa-<br />

Cino niSanTvisebis mixedviT [mxolod TvalsaCino masaliT].<br />

33. logikuri kanonzomierebani: geometriul, ariTmetikul,<br />

grafikul Tu sayofacxovrebo masalaze [Znelia, roca masala<br />

sityvieradaa mocemuli]. mravalgvari amocanebi kanonzomierebis<br />

darRvevasa an mis gagrZelebaze [zogi Znelia].<br />

34. amocanebi, romlebSic erTdroulad monawileobs am<br />

programidan sami [ori] sakiTxi. amocanebi sxvadasxva<br />

saprogramo sakiTxebis erTmaneTTan dakavSirebaze.<br />

35. terminebi: `imdenive~, `Sekreba~, `mimateba~, `Sesakrebi~,<br />

`jami~, `gamokleba~, `saklebi~, `maklebi~, `sxvaoba~, `da<br />

kidev~, `naSTi~, `toloba~, `utoloba~, `metia~, `naklebia~,<br />

`Sedareba~, `daxazva~, `gazomva~, `sigrZe~; `garda~, `mxolod~,<br />

`erTnairi~, `toli~, `yvela~, `yvelaze~ (meti, didi, mokle da<br />

sxva), `mravali~, `TviTeuli~, `yoveli~, `zogierTi~, `TiTo-<br />

TiTo~, `ramdenime~, `erTerTi~, `arcerTi~, `ufro ... vidre~,<br />

`da~, `an~, `romelime~, `igive~, `Tuki~, `maSin~, `ratom~,<br />

`imitom rom~, `amitom~, `radgan~, `amocanis piroba~, `amoxsna~.<br />

mxolod konkretuli saxis amocanebis konteqstSi:<br />

`sapirispiro~, `Sesabamisi~, `SesaZlebloba~, `dajgufeba~,<br />

`kanonzomiereba~. cxadia, yvelaferi mxolod TvalsaCino<br />

masaliT keTdeba. am terminebs ver gaveqceviT, masw.-i maT<br />

Tavidan ixmars yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe, saWiroebis<br />

mixedviT, magram yovelTvis _ konkretul da TvalsaCino<br />

viTarebaSi. moswavleebi am sityvebis mniSvnelobas mainc ver<br />

Caswvdebian, I klasSi es arcaa saWiro. ubralod, maT unda<br />

icodnen, ra moeTxovebaT, roca amocanis piroba moiTxovs: `ar


- 22 -<br />

gamogrCeT arcerTi SesaZlebloba!~ an `arRvevs kanonzomierebas~<br />

da sxva. amas ki sakmaod male aiTviseben.<br />

§ 7. ZiriTadi saprogramo xazebis aRwera _<br />

Sesabamisoba saxelmwifo saswavlo gegmasTan<br />

jer Cven mokled, sqematurad aRvwerT samive xazs mTlianobaSi<br />

_ raTa masw.-s mTliani warmodgena Seeqmnas imaze, Tu ra<br />

TanmimdevrobiT da rogor viTardeba am xazis Sinagani azri.<br />

Semdeg ki mocemulia TviTeuli gakveTilis gegma-konspeqti,<br />

sakmaod dawvrilebiT _ is tipuri SekiTxvebi, romlebic unda<br />

dasvas masw.-ma, raTa klasi miiyvanos sakiTxis arsamde. iqve aRwerilia<br />

rogorc saTanado TamaSebi, ise msr-dan saSinao davalebisa<br />

Tu saklaso samuSaos davalebaTa mokle ganxilva.<br />

xazi dayofilia Tavebad, Tavi _ sagakveTilo monakveTebad.<br />

Tavi moicavs erT an or axal sakiTxs. magram, rogorc iTqva<br />

zemore, am axali sakiTxis swavleba erTbaSad, mzamzareulad<br />

ar xdeba. igi danawilebulia imdenad mcire safexurebad,<br />

romlebsac saSualo moswavlec ki TiTqmis damoukideblad<br />

gaivlis (Tuki is, cxadia, masw.-ma klasSi saTanadod amuSava) _<br />

radganac TviTeuli es safexuri aqtiuradaa Semzadebuli wina<br />

safexurebiT. es mcire safexuri muSavdeba erTi gakveTilis<br />

daaxloebiT mesamed-meoTxed droSi. esaa erTi sagakveTilo<br />

monakveTi. gakveTilis sxva sagakveTilo monakveTebi eTmoba<br />

danarCeni ori xazis amdagvarsave mcire-mcire safexurebs,<br />

agreTve TamaSsa da saSinao davalebis erTobliv garCevas.<br />

amgvarad, TviTon xazia ise agebuli, rom yovel<br />

sagakveTilo monakveTze mxolod erTi mcireodeni siaxle<br />

Semodis da isic _ jerovnad Semzadebuli. magram gakveTilze,<br />

garda am axali sakiTxis ganxilvisa, aucileblad unda moxdes<br />

wina, naswavli sakiTxebis gameorebac. zogjer axali sakiTxi<br />

imdenad advilia, rom Zalian mcire dro sWirdeba; xSirad ki<br />

axali sakiTxi mxolod sul umniSvnelod gansxvavdeba wina<br />

naswavli sakiTxisagan. es ganzraxaa ase dagegmili, raTa xSirxSirad<br />

moxdes naswavlis gameoreba, Tanac ara mxolod


- 23 -<br />

ubralo gameoreba, aramed gameoreba sxvadasxva kuTxiT. Tu<br />

rogor _ es mocemulia gegma-konspeqtebSi.<br />

gegma-konspeqtebi gakveTilebis mixedviTaa Sedgenili.<br />

yoveli gakveTilis gegma-konspeqti Seicavs sami sxvadasxva<br />

xazis nawyvets, agreTve TamaSis aRwerasa da saSinao davalebis<br />

ganxilvas. amitom gegma-konspeqti ver gagavagebinebs imas, Tu<br />

rogor muSavdeba esa Tu is Tema mTlianobaSi.<br />

masw.-ma jer mTlianobaSi unda gaiazros, Tu rogor aigeba<br />

TviTeuli xazi, rogor muSavdeba misi ZiriTadi sakiTxebi,<br />

rogoria ganviTarebis Sinagani logika.<br />

Tanac, sakiTxebis yovel jgufs miwerili aqvs misaRwevi<br />

miznebi saxelmwifo programidan, romlebsac emsaxureba igi.<br />

magaliTad, 1.1 emsaxureba I.4-is miRwevas.<br />

qjswfmj!yb{j!`!bsjUnfujlb!<br />

1.1. raodenobaTa met-naklebobis garkveva dawyvilebiT:<br />

mxolod TvalsaCinod mocemuli nivTebis grovebze, utolobis<br />

niSanTa gareSe. bevri \ cota. `imdenive~. raodenobaTa toloba.<br />

dawyvileba, roca erTi grova uZravia; Semdeg _ roca<br />

orive grova uZravia _ xazebiT SeerTebis gziT. I.4<br />

2.1. raodenobani erTidan eqvsamde: mxolod TvalsaCinod<br />

mocemuli nivTebis grovebiT, cifrul niSanTa da CanawerTa<br />

gareSe. ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba. mTavaria<br />

imis gaazreba, rom raodenoba ar icvleba grovis ganlagebis<br />

SecvliTa da misi gafarToebiT. I.1, I.4<br />

3.1. moqmedeba Sekreba. mimateba. zepiri Sekreba 6-is farglebSi.<br />

SesakrebTa gadanacvlebadoba (am terminTa gareSe). I.3<br />

4.1. moqmedeba gamokleba. zepiri gamokleba 6-is farglebSi,<br />

nivTTa grovebze, gamoklebis niSnisa da cifrebis gareSe.<br />

ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba. 6-is farglebSi<br />

jamTa da sxvaobaTa angariSi da pirveli damaxsovreba. I.3<br />

5.1. raodenobani 7-dan 9-mde: mxolod TvalsaCinod mocemuli<br />

nivTebis grovebiT, cifrul niSanTa da CanawerTa gareSe.<br />

am raodenobaTa grovebi da Sedareba. zepiri Sekreba-gamokleba


- 24 -<br />

9-is farglebSi, nivTebiT, moqmedebis niSnebisa da cifrebis<br />

gareSe. ricxvTa rigi: erTi, ori, ... , rva, cxra. ukuTvla. I.1,2,3.<br />

6.1. 1-dan 9-mde cifrebis wakiTxva. sxva ariTmetikuli niSnebi:<br />

metobisa, naklebobisa, tolobisa, Sekrebisa, gamoklebisa.<br />

wers mxolod masw.-i (carciT dafaze), moswavleebi klasSi<br />

moZravi (magnituri) cifrebiT `weren~ dafaze. Tan xdeba<br />

naswavlis gameoreba, ukve cifrul CanawerTa doneze. I.1, I.3<br />

7.1. terminebi `Sesakrebi~ da `jami~ _ mxolod TvalsaCino<br />

CvenebiT. ricxvi nuli, cifri nuli. ricxvisTvis nulis<br />

mimateba da ricxvis nulisTvis mimateba. I.3<br />

8.1. terminebi `saklebi~, `maklebi~ da `sxvaoba~ _ mxolod<br />

TvalsaCino CvenebiT. ricxvi aTi _ dominosebri TvalsaCinoebiT,<br />

cifruli Canaweris gareSe. zepiri Sekreba-gamokleba aTis<br />

farglebSi. ricxvisTvis nulis gamokleba. ricxvisTvis Tavis-<br />

Tavis gamokleba. Canaweri `10~ jer ar Semogvaqvs, radganac<br />

jer ver vaCvenebT imas, Tu ra saWiro gaxda ricxvis Cawera<br />

ori cifriT. aqamde ricxvebs xom TiTo cifriT vwerdiT! xom<br />

SeiZleboda, `aTic~ Cagvewera raime erTi niSniT!? Canawerebs<br />

`10~, `11~, `12~ da ase Semdeg SemovitanT mogvianebiT, roca<br />

mzad viqnebiT maT dasasabuTeblad. I.1, I.3, I.4<br />

9.1. TvalsaCinod mocemul raodenobaTa daTvla jufTebiT<br />

_ unaSTo SemTxvevebi (mxolod zepirad, saTanado CanawerTa<br />

gareSe). terminebi `yoveli~, `TviTeuli~. zogad termins<br />

`jufTi~ klasSi arcerTxel ar vaxsenebT, igi mxolod masw.-is-<br />

Tvisaa. klasSi vityviT mxolod konkretulad: oTxeuli, aTeuli,<br />

cxraeuli, wyvili da sxva _ romelic gvWirdeba. xdeba<br />

TvalsaCinod mocemuli raodenobis daTvla jufTebad: `daTvale<br />

oTxeulebad! daTvale wyvilebad! daTvale aTeulebad!~ sa-<br />

Wiro pasuxis nimuSi: `eqvsi cali oTxeuli~. I.1, I.4<br />

10.1. unaSTo jufTebis Cawera da wakiTxva. jufTebis dawyoba<br />

winaswar mocemuli Canaweris mixedviT (ese igi, moqmedebaTa<br />

Cawera maTematikuri niSnebiT). erTeuli, anda erTi cali juf-<br />

Ti, viTarc jufTebiT daTvlis kerZo SemTxvevebi.<br />

I da II klasebSi niSani · aRniSnavs mxoloddamxolod sit-


- 25 -<br />

yvas `cali~. araviTar SemTxvevaSi ar SeiZleba gamravlebis<br />

xseneba, namravlis gamoTvla da sxva! arc imis gaazrebaa<br />

saWiro, rom 3 · 4 raodenobiT tolia 4 · 3-isa. I.1, I.4<br />

11.1. naSTiani jufTebi. naSTi. naSTiani SemTxvevebis dawyoba,<br />

Cawera da wakiTxva. kerZo SemTxveva _ naSTi 0. gaiazreba Zneli<br />

sakiTxi: naSTi ar SeiZleba iyos jufTze meti. erTidaimave<br />

grovis daTvla sxvadasxva jufTebiT, naSTian-unaSTod. I.4<br />

12.1. Tvla aTeulebiT, viTarc jufTebiT Tvlis kerZo SemTxveva.<br />

TvalsaCinod mocemul raodenobaSi aTeulTa gamoyofa.<br />

ricxvebi 10-dan 20-mde, maT qarTul saxelwodebaTa Tanmimdevruli<br />

gaazreba (cifrul CanawerTa gareSe!): `T-or-meti~, `sammeti~<br />

anu `cameti~, `T-oTx-meti~, `T-xuT-meti~ da ase Semdeg.<br />

zepiri Sekreba-gamokleba ocis farglebSi _ dominoseburi<br />

TvalsaCinoebiT. arsebiTia, rom am droisaTvis moswavleebma<br />

ukve kargad ician `-iT metoba~ da `-iT nakleboba~ _ `sayofacxovrebo<br />

amocanebis~ xaziT. Sekreba-gamokleba `aTeulze<br />

gadausvlelad~, rac ar Cans dominosebur TvalsaCinoebaze<br />

(11+2, 18_3 da misT.), _ jer ar ganixileba. I.1, I.3, I.4<br />

13.1. 10-dan 20-mde ricxvebis cifruli Cawera. 21-dan 29mde<br />

ricxvebi da maTi cifrulad Cawera. cifrul CanawerTa<br />

gaazreba da dasabuTeba. Sekreba-gamoklebis naswavli magali-<br />

Tebis cifruli Cawera da gameoreba. 21-dan 29-mde ricxvebisa<br />

da maTi cifruli Caweris swavla xels uwyobs ricxvis aTobiTi<br />

cifruli Canaweris gaazrebas (mxolod 20-is farglebSi<br />

es uaresad Cans). amasTan, 30-mde ricxvebi ar Seicavs araviTar<br />

damatebiT siZneles, 20-mde ricxvebTan SedarebiT. I.1, I.2, I.3<br />

14.1. Sekreba-gamokleba 20-is farglebSi `aTeulze gadausvlelad~<br />

_ dominosebri TvalsaCinoebiT (advilia). 20-is daSla<br />

SesakrebTa jamebad _ `oceulis TvalsaCinoebaze~ damyarebiT.<br />

ramdeni aklia ricxvs aTamde. ramdeni aklia ricxvs ocamde.<br />

15.1. ZiriTadi naswavli sakiTxebis gameoreba, ganmtkiceba da<br />

ganviTareba _ nusxa ix. $ 6-Si. I.1, I.2, I.3<br />

nfpsf!yb{j!`!<br />

bmhfcsb-!hbnpzfofcjUj!nbUfnbujlb-!lpncjobupsjlb!


- 26 -<br />

1.2. umartivesi sivrciTi mimarTebani: didi \ patara (gansxvavebiT<br />

bevri \ cotasagan), zemoT \ qvemoT, win \ ukan,<br />

Soris, maRali \ dabali. ganlageba simaRlis mixedviT.<br />

yvelaferi _ TvalsaCinod. mimarTeba SigniT \ gareT. I.7<br />

2.2. Semdgomi sivrciTi mimarTebani: sqeli \ Txeli, farTo<br />

\ viwro, msxvili \ wvrili. rigobiTi ricxvebi erTidan eqvsamde<br />

(mxolod sityvierad). maTi dakavSireba umartives sivrciT<br />

mimarTebebTan. advili sivrciTi mimarTebani warmodgeniT.<br />

gansxvavebiT Tavi 1-is mimarTebaTagan, moswavleebs erTmaneTSi<br />

aerevaT xolme am Tavis zogi mimarTeba. zogs SeiZleba gauWirdes<br />

agreTve sivrciT mimarTebaTa garkveva warmodgeniT. I.7<br />

3.2. raodenobis mateba an kleba umartives sayofacxovrebo<br />

amocanebSi. umartivesi sayofacxovrebo amocanebi raodenobis<br />

momatebasa da Sekrebaze; raodenobis moklebasa da gamoklebaze.<br />

TvalsaCino raodenobaTa `-iT metoba~ da `-iT nakleboba~. I.2<br />

4.2. sivrciTi mimarTeba marjvniv \ marcxniv. Soris. misi<br />

dakavSireba naswavl rigobiT ricxvebTan. ormagi sivrciTi<br />

mimarTebani: wina zemoTa, ukana qvemoTa da misTanani. I.7<br />

5.2. rigobiTi ricxvebi: meSvide, merve, mecxre. ricxvTa<br />

kibe da Sekreba-gamokleba masze. ricxvis -iT Semcireba an<br />

gadideba da ricxvTa kibeze Sesabamisi wanacvleba. I.2<br />

6.2. Sekrebis, gamoklebis cxrilebi da maTi Sevseba. I.3<br />

7.2. rigobiTi ricxvi meaTe da misi dakavSireba sivrciT<br />

mimarTebebTan. kombinatorikis uadvilesi sawyisebi: yvela SesaZleblobis<br />

amowurva, roca maTi raodenoba ar aRemateba 6-s<br />

(mxolod TvalsaCino masalaze). `TiTo-TiTo~. I.2<br />

erTidan eqvsamde ricxvebis Sesabamis dominosebur wyobaTa<br />

ganlageba yvela SesaZleblobis amowurviT, roca ucnob<br />

SesaZleblobaTa raodenoba ar aRemateba 6-s. I.4<br />

8.2. samidan aTamde ricxvebis daSla SesakrebTa jamebad _<br />

yvela SesaZleblobis amowurviT. esaa kombinatorikisa da<br />

ariTmetikis saerTo sakiTxi, Zalian mniSvnelovani. erToblivi<br />

Ziebis Semdeg dafaze Camoiwereba yvela SesaZlebloba<br />

tolobaTa saxiT. klasi Tan kiTxulobs. I.2, I.4


- 27 -<br />

ormoqmedebiani Sekreba-gamokleba ricxvTa kibeze. `-iT<br />

metoba~ da `-iT nakleboba~ umartives anu erTmoqmedebian<br />

sayofacxovrebo amocanebSi. viwyebT ormoqmedebian gamoTvlebs.<br />

swored mravalmoqmedebian gamoTvlebs aadvilebs ricxvTa kibe,<br />

Torem erTmoqmedebianebis masze Sesrulebas didi azri arca<br />

aqvs. klass TandaTan zepiradac vasrulebinebT advil<br />

ormoqmedebian gamoTvlebs. Secdomisa an gaWirvebis SemTxvevaSi<br />

kvlav ricxvTa kibes viSveliebT. I.2, I.4<br />

9.2. jamisa da sxvaobis Sedareba ricxvTan, maT Soris sayofacxovrebo<br />

amocanebSi. ramdeni aklia ricxvs meore ricxvamde<br />

sxvaobasTan dakavSirebiT. viTardeba wina Tavis Tema, oRond<br />

Tan kavSirdeba mocemuli ori ricxvis sxvaobasTan. I.3<br />

10.2. umartivesi droiTi mimarTebani TvalsaCino<br />

mocemulobiT: ufrosi \ umcrosi. adre \ gvian. jer \ Semdeg.<br />

win \ Semdeg. maTi dakavSireba rigobiT ricxvebTan. I.7<br />

jamebisa da sxvaobebis Sedareba, roca erTerTi komponentia<br />

(am terminis gareSe!) erTidaigive. es sakiTxi ramdenime wina<br />

safexurs saWiroebs: jer xdeba mxolod jamebis Sedareba,<br />

roca pirveli Sesakrebia erTidaigive, da ase Semdeg. Sedarebis<br />

es sakiTxebi am TavSi mTavrdeba. Tumca, jamebisa da sxvaobebis<br />

Sedareba saswavlo wlis bolomde grZeldeba, oRond<br />

ZiriTadad mxolod saSinao davalebebSi. TandaTan moswavleebi<br />

gaiazreben, rom jamebisa da sxvaobebis Sedarebisas, roca<br />

erTerTi komponentia erTidaigive, araa saWiro angariSi _<br />

isedac Cans, romelia meti. magaliTad, 13 _ 4 > 13 _ 7.<br />

Tumca, amis Tavidanve swavleba araa saWiro. umjobesia, rom<br />

moswavlem TviTon iswavlos es mravali savarjiSos<br />

Sesrulebis Sedegad. I.3, I.4<br />

11.2. ori paraleluri (ara Tanmimdevruli!) Sekreba an<br />

gamokleba ormoqmedebian sayofacxovrebo amocanebSi. Tanmimdevrul<br />

Sekreba-gamoklebas sWirdeba pirveli Sedegis damaxsovreba<br />

da amitom ufro Znelia, viwyebT jer paraleluri SekrebagamoklebiT.<br />

am SemTxvevaSi ori moqmedeba erTmaneTisagan damoukideblad<br />

sruldeba da amdenad, ufro advilia. I.2, I.3


- 28 -<br />

naswavli droiTi mimarTebani gonebaSi warmodgeniT an<br />

sqemiT da maTi dakavSireba rigobiT ricxvebTan. I.7<br />

sxvadasxvamonacemebiani cxrilis amokiTxva da misi Sevseba.<br />

aqamde gvxvdeboda mxolod samgvari cxrilebi: nakvTebis formaferisa,<br />

mravalkuTxedebis gverdebisa da wveroebis raodenobisa<br />

da Sekreba-gamoklebisa. axla Semogvaqvs zogadad, sxvadasxvamonacemebiani<br />

cxrili (vgulisxmobT, rom am droisaTvis moswavleebma<br />

ukve sakmaod ician kiTxva). Sekrebisa da gamoklebis<br />

sxvadasxva cxrilebis Sevseba ki saswavlo wlis bolomde<br />

grZeldeba, oRond ZiriTadad mxolod saSinao davalebebSi. I.3<br />

12.2. ori paraleluri Sekreba an gamokleba sayofacxovrebo<br />

amocanebSi, roca monawileobs sityva `imdenive~ da, SesaZloa,<br />

nuli. ori Tanmimdevruli Sekreba an ori gamokleba ormoqmedebian<br />

sayofacxovrebo amocanebSi. ormoqmedebiani sayofacxovrebo<br />

amocanebi, romelTa amoxsna moiTxovs ricxvisa da jamis<br />

Sekrebas an ricxvisa da sxvaobis Sekrebas. I.2, I.4<br />

13.2. rigobiTi ricxvebi meTerTmetedan meocemde. maTi<br />

dakavSireba naswavl sivrciT da droiT mimarTebebTan. I.2<br />

sayofacxovrebo amocanebi, romelTa amosaxsnelad saWiroa<br />

Sekrebisa an gamoklebis erTi ucnobi komponentis moZebna (am<br />

terminTa gareSe). zogadi gegma amgvaria:<br />

1) nivTebze moqmedebebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />

2) TvalsaCino sqemebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />

3) sayofacxovrebo amocanebi _ romelTa konkretuli Sinaarsi<br />

aadvilebs sakiTxSi garkvevas, TviTon hkarnaxobs moswavles<br />

amoxsnis gzas;<br />

4) `Cavifiqre ricxvi”-s tipis amocanebi;<br />

5) ucnobi komponentis moZebna ganyenebul viTarebaSi, Sesakreb-sakleb-maklebis<br />

SiSveli terminebiT. oRond, am terminebSi<br />

mocemulia mxolod amocana, xolo misi amoxsna kvlav azrianad<br />

unda moxdes! I.2<br />

14.2. 10-dan 20-mde ricxvebis daSla SesakrebTa jamebad _<br />

yvela SesaZleblobis amowurviT. erToblivi Ziebis Semdeg<br />

dafaze Camoiwereba yvela SesaZlebloba tolobaTa saxiT.


- 29 -<br />

klasi Tan kiTxulobs. SesaZleblobaTa Tema sxvagvaradac<br />

daukavSirdeba ariTmetikul moqmedebebsa da ricxvTa kibes:<br />

radara sxvadasxva gziT SegviZlia mimateba-gamokleba. maTgan<br />

avarCevT yvelaze mosaxerxebels, magaliTad: 7 + 9 = 7 + 3<br />

+ 6 = 10 + 6 = 16. ese igi, miviRebT nawil-nawil Sekrebagamoklebis<br />

cnobil xerxs. magram, rogorc iTqva I xazSi, es<br />

Zneli xerxia da moswavleTa nawili mas ver aiTvisebs.<br />

ormoqmedebiani sayofacxovrebo amocanebi, romelTa amosaxsnelad<br />

saWiroa ricxvisa da sxvaobis Sekreba; jamisa an sxvaobisaTvis<br />

ricxvis gamokleba. amiT amowurulia ormoqmedebiani<br />

sayofacxovrebo amocanebis ZiriTadi saxeebi. I.2, I.3<br />

15.2. gakveTilebis cxrili. ZiriTadi naswavli sakiTxebis<br />

gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba _ nusxa ix. $ 5_Si.<br />

nftbnf!yb{j!`!hfpnfusjb-!yb{wb-!hb{pnwb-!ebkhvgfcb!<br />

1.3. umTavresi geometriuli nakvTebi da maTi daxazva (maTi<br />

ganxilvis Tanmimdevroba ganpirobebulia ariTmetikis xaziT:<br />

raTa ricxvs `sami~ daemTxves samkuTxedi, ricxvs `ori~ _<br />

orboloiani monakveTi da ase Semdeg). wre. rgoli. kubi da<br />

misi sxvadasxva xedebi. kvadrati _ kubis cali waxnagi (am<br />

terminis gareSe). wertili _ kvadratis cali wvero (jer am<br />

terminis gareSe). monakveTi _ kvadratis cali gverdi (jer am<br />

terminis gareSe). monakveTis ori bolo _ wertilebi. ori<br />

wertilis SeerTeba monakveTiT. samkuTxedi. xuTkuTxedi.<br />

eqvskuTxedi. naswavl mravalkuTxedTa (mravalkuTxedis zogadi<br />

cnebis gareSe!) gverdebi. maTi daTvla. I.6<br />

mTavaria, rom moswavleebma amTaviTve gaacnobieron: nakvTis<br />

raoba ar icvleba misi feris SecvliT an mdebareobis SecvliT<br />

_ iseve rogorc ariTmetikaSi raodenoba ar icvleba grovis<br />

ganlagebis SecvliT! (es Sedareba mxolod masw.-isTvisaa da<br />

ara moswavleTaTvis).<br />

2.3. sxvadasxvagvari samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi,<br />

eqvskuTxedebi. maTi daxazva.<br />

umartivesi dajgufeba, anu erTi TvalsaCino niSanTvisebis


- 30 -<br />

mixedviT dajgufeba (klasifikacia), Semdeg _ TiTo wevris<br />

CamatebiT. terminebi `mxolod~, `erTnairi~, `toli~,<br />

`ramdenime~. naswavli nakvTebis dajgufeba. I.6<br />

3.3. uadvilesi cxrilebi. cxrilis striqoni, sveti da ujredi.<br />

cxrilis Sevseba yvelaze advili da TvalsaCino masaliT.<br />

arsebiTad, amisaTvis saWiroa saganTa daxarisxeba ori Zalian<br />

TvalsaCino niSanTvisebis mixedviT: ferisa da formis mixedviT.<br />

oRond, am daxarisxebas sakmaod aadvilebs cxrili. I.6<br />

SedarebiT rTuli mravalkuTxedebi. iseve rogorc 1-l<br />

TavSi, maTi Tanmimdevroba ariTmetikis xaziTaa ganpirobebuli.<br />

varskvlaviseburi (Cazneqili) 7, 8, 9-kuTxedebi. maTi daxazva<br />

(miaxloebiT). maTi Sedgena sxva mravalkuTxedebisagan.<br />

4.3. mravalkuTxedis (jer am terminis gareSe) gverdebi da<br />

kuTxeebi, maTi daTvla. marTkuTxedi, misi daxazva. iseve rogorc<br />

yvela sxva nakvTi, marTkuTxedic Semogvaqvs TvalsaCino<br />

CvenebiT, yovelgvar ganmartebaTa gareSe _ magram daxrilad<br />

daxazulic! sazogadod, gansazRvrebani, magaliTad, kuTxisa an<br />

marTkuTxedisa, dawyebiT klasebSi uadgiloa. moswavleebs unda<br />

vaswavloT nakvTebis cnoba (Tanac, yovelgvar mdebareobaSi!) da<br />

maTi daxazva Tu gazomva. I.6<br />

viwyebT kanonzomierebis Temas. iqneba jer Zalian advili<br />

amocanebi logikuri kanonzomierebis darRvevaze _ romeli<br />

arRvevs kanonzomierebas; Semdeg nakluli kanonzomierebis<br />

Sevsebaze. termini `kanonzomiereba~ amgvar amocanebSi<br />

gulisxmobs imas, rom yvela wevri raRaciT erTmaneTs hgavs,<br />

raRac saerTo aqvT, _ garda erTi wevrisa. swored es erTia<br />

gamonaklisi, anu `zedmeti~, anu kanonzomierebis damrRvevi.<br />

meoregvar amocanebSi ki mocemulia wevrTa rigi, romlebsac<br />

raRac kanonzomiereba aerTianebs. gamonaklisi araa, magram<br />

saWiroa am kanonzomierebis mixedviT rigis gagrZeleba, carieli<br />

adgilisa Tu ? niSnis Sevseba. termini `romelime~. I.5<br />

5.3. kubis wveroebi, maTi daTvla. kvadratis `kuTxis~<br />

gaigiveba kubis wverosTan. kvadratisa da, sazogadod,<br />

mravalkuTxedis wvero _ esaa marTebuli termini, `kuTxis~


- 31 -<br />

nacvlad. mravalkuTxedis gverdebisa da kuTxeebis raodenobaTa<br />

cxrili _ cxrilis axali saxe. mravalkuTxedis gverdebisa da<br />

kuTxeebis raodenobaTa toloba. I.6<br />

masw.-isTvis aq mravali terminia naxsenebi: waxnagi,<br />

piramida, prizma, igiveoba da sxva. arcerTi maTgani araa<br />

moswavleTaTvis. vaswavliT mxolod erT axal termins<br />

`wvero~. gamovkveTT ukve cnobil terminsac `igive~.<br />

kanonzomierebis Tema sagakveTilo monakveTSi aq ukanasknelad<br />

iqneba. awi igi mxolod saSinao davalebis amocanebSi<br />

Zalian xSirad, da ase ganviTardeba. I.5<br />

6.3. kombinatorika geometriaSi _ ramdeni samkuTxedis (an<br />

sxva nakvTis) danaxvaa SesaZlebeli naxazze, yvela<br />

SesaZleblobis amowurviT (kombinatoruli amocanebi yvela<br />

SesaZleblobis amowurviT da termini `SesaZlebloba~ klass<br />

ukve Sexvda II xaziT). I.7<br />

nakvTis sazRvari. aTkuTxedi (varskvlaviseburi), misi<br />

daxatva xeliT, misi gamorCeva sxvagvari nakvTebisagan. iseve<br />

rogorc sxva mravalkuTxedebi, aTkuTxedic Semogvaqvs zustad<br />

im gakveTilze, romelzec ariTmetikis xaziT pirvelad<br />

Semogvaqvs aTeuli da ricxvi aTi. mravalkuTxedi _ zogadi<br />

terminis Semotana. mravalkuTxedis gverdebi, wveroebi, maTi<br />

raodenobis toloba. mravalkuTxedis sazRvari. mravalkuTxed-<br />

Ta dajgufeba: samkuTxedebi, oTxkuTxedebi da ase Semdeg. I.6<br />

moswavles termini `nakvTi~ ukve mravaljer Sexvda saSinao<br />

Tu saklaso samuSaoebis Sesrulebisas. masw.-i mas pirdapir,<br />

TiTiT Cvenebis TanxlebiT ambobda. axlac asea. moswavleebi<br />

TandaTan SeeCvevian am termins. mis ganmartebas araviTari azri<br />

ara aqvs. misi zogadi mniSvnelobis gaazreba pirvelklasels<br />

arc moeTxoveba (gansxvavebiT, magaliTad, cnebisagan `mravalkuTxedi~<br />

an `xazi~ _ SemdgomSi iqneba). am TavSi arsebiTad,<br />

axalia ori cneba: sazRvari da mravalkuTxedi. sxva<br />

yvelaferi naswavli sakiTxebis mxolod ganviTarebaa, arsebiTi<br />

siaxlis gareSe. mravalkuTxedi ganazogadebs anu gaaerTianebs<br />

ukve kargad cnobil samkuTxedebs, oTxkuTxedebs, xuTkuT-


- 32 -<br />

xedebsa da ase Semdeg. mravalkuTxedi _ mainc rTuli cnebaa<br />

imis gamo, rom Zalian zogadia. mere TvalsaCino CvenebiT<br />

varkvevT, wertili mravalkuTxedis SigniT mdebareobs Tu<br />

gareT. es sakmaod advilad irkveva. wvero? ai wvero ki arc<br />

SigniTaa da arc gareT. asevea sxva mravali wertilic. yvela<br />

isini mdebareobs mravalkuTxedis sazRvarze.<br />

7.3. texili xazi anu texili; misi boloebi da wveroebi;<br />

texilis Semadgeneli monakveTebis daTvla. Sekruli da<br />

gaxsnili texilebi da maTi daxazva. wina TavSi vaswavleT<br />

nakvTis sazRvari. texili Semogvaqvs, viTarc mravalkuTxedis<br />

sazRvari. Semdeg gamoirkveva, rom igi monakveTebisagan Sedgeba.<br />

Sekruli xazi iseTia, romlis Signidanac wertils gareT<br />

ver `gamovasrialebT~ ise, rom sazRvari ar gadavkveToT... I.6<br />

garda amisa, grZeldeba geometriuli kombinatorikis Tema:<br />

esa Tu is nakvTi ramdeni SeiZleba davinaxoT naxazze _ yvela<br />

SesaZleblobis amowurviT (maTi raodenoba ar aRemateba eqvss).<br />

8.3. geometriuli kombinatorika _ gagrZeleba. mrude xazi<br />

anu mrudi. wina TavSi vaswavleT texili, viTarc mravalkuTxedis<br />

sazRvari. axla aseve vaswavliT mrude xazs, rogorc<br />

saTanado nakvTis sazRvars. I.7<br />

sigrZis met-nakleboba, `toli sigrZe~ _ datolebiT. misi<br />

Cawera utolobiT. viwyebT gazomvis Temas. magram sanam TviT<br />

gazomvas daviwyebdeT, moswavleebma unda gaiazron, Tu ra aris<br />

sigrZe da ra Tvisebebi aqvs mas. uamisod gazomva meqanikuri<br />

procesi iqneba. II.10<br />

9.3. sigrZeTa met-naklebobis Tviseba tranzituloba. gazomva<br />

Tokis saSualebiT, maT Soris mrude xazisa. zogadi cneba<br />

`xazi~ (aerTianebs monakveTebs, texilebsa da mrude xazebs).<br />

Sekruli da gaxsnili xazebi. gaxsnili xazebis bolo<br />

wertilebi (boloebi). ori xazis gadakveTis wertilebi. ori<br />

wertilis SeerTeba sxvadasxvagvari xazebiT. am xazebis gazomva<br />

da maT sigrZeTa Sedareba. monakveTi _ swori da umoklesi<br />

xazi. garda amisa, viTardeba dajgufebis Temac. II.10<br />

10.3. gazomva: CxirebiT; CxirebiTa da TiTebiT; mtkaveliTa


- 33 -<br />

da TiTebiT; nabijiTa da terfiT. yvela am sazomis cvalebadoba<br />

da arasizuste. zomva didi saxazaviT _ decimetriTa<br />

da santimetriT. didi saxazavis danayofebis wakiTxva.<br />

gazomvis TemaSic mivyvebiT bunebriv istoriul gzas.<br />

moswavle TviTon unda darwmundes, rom saWiroa myari da<br />

ucvleli sazomi erTeulebi, rom saxazaviT zomva mosaxerxebelia.<br />

Tumca, yofa-cxovrebaSic Cven xSirad gvWirdeba xolme<br />

Zveli sazomebis gamoyeneba (mtkavelis, Tokisa da sxva). amitom<br />

amis codna TavisTavadac saWiroa.<br />

sigrZis or-ori erTeuli saWiroa imisaTvis, raTa gavzomoT<br />

pirveli, didi erTeuliT gazomvis Semdeg morCenili naSTi.<br />

amis saWiroebasac moswavle Tavad Seejaxeba, roca ver ityvis:<br />

sigrZe 5 Cxiria Tu 6. gazomvis Sedegebs dafaze vwerT.<br />

Tanafardobas 1 dm = 10 sm jer ar vaswavliT, jerjerobiT<br />

dm cvlis mtkavels, xolo sm _ TiTs. II.10<br />

TvalsaCinod mocemuli xazebis dajgufeba: monakveTebi, texilebi<br />

da sxvebi _ mrudebi. monakveTebi, Sekruli texilebi,<br />

gaxsnili texilebi, Sekruli mrudebi, gaxsnili mrudebi. I.6<br />

11.3. dajgufeba gonebaSi warmodgeniT. ori TvalsaCino<br />

niSanTvisebis mixedviT ramdenime jgufad dajgufdeba kargad<br />

cnobili sagnebi, oRond maTi mxolod sityvieri dasaxelebisa<br />

da dafaze Camoweris safuZvelze. dajgufebis Sedegebic<br />

wamoiwereba dafaze, kvlav sityvierad (am droisaTvis klasma<br />

ukve sakmaod kargad unda icodes kiTxva). bolos igive keTdeba<br />

maTematikuri sagnebisaTvis. I.6<br />

garda amisa, viTardeba gazomvis Temac, ganmtkicdeba didi<br />

saxazavis skalis (cxadia, am terminis gareSe) codna.<br />

12.3. patara saxazavebi, xazva da zomva maTi saSualebiT.<br />

vrwmundebiT, rom patara da did saxazavebze moniSnuli<br />

santimetrebi erTmaneTis tolia. Semdeg viwyebT xazvas<br />

rveulis furcelze, patara saxazaviT. dasaxazi monakveTis<br />

sigrZe Tavidan ar aRemateba 9 sm-s, raki ariTmetikis xaziT<br />

ufro didi ricxvebis Cawera jer ar gviswavlebia. vaxazvinebT<br />

mocemuli zomebis mqone kvadratebs, marTkuTxedebs, texilebsa


- 34 -<br />

da sxva. geometriaSi Semogvaqvs axleburi cxrilebi _<br />

gadanomril monakveTTa sigrZeebisa. II.10<br />

rveulSi daxazuli monakveTebis zomva, ukve 20 sm-is<br />

farglebSi. milimetrebs pirvel klasSi ar vaswavliT, amitom<br />

yvela sigrZe santimetrebis mTeli ricxvs Seicavs, raTa ar<br />

morCes milimetrebiani naSTi.<br />

mocemuli sigrZis gverdebis mqone marTkuTxedis an<br />

kvadratis daxazva uredebian furcelze. mocemuli sigrZis<br />

monakveTTa mqone gaxsnili texilebis daxazva, roca sigrZeebi<br />

mocemulia cxrilis saxiT. ori mravalkuTxedis gverdebis<br />

gazomva. Sedegebis Cawera cxrilSi. mravalkuTxedis yvela<br />

gverdis sigrZeTa jamis gamoTvla. I.6, I.7<br />

13.3. uadvilesi amocanebi manZilebsa an moZraobaze, romelTa<br />

amosaxsnelad saWiroa erTi erTeuliT gazomil manZilTa Sekreba<br />

an gamokleba. maTi amosaxsneli TvalsaCino sqemebi. II.10<br />

sigrZeTa Cawera matebisa an klebis mixedviT. garda amisa,<br />

vimeorebT da vajamebT nakvTebis naswavl dajgufebebs _ mTw-<br />

Si mocemuli sqema-suraTis mixedviT. moZraobisas warmoqmnil<br />

sivrciT da droiT mimarTebaTa erTdrouli dakavSireba<br />

naswavl rigobiT ricxvebTan. Tanmimdevroba sivrcesa da droSi.<br />

14.3. SedarebiT rTuli, ormoqmedebiani amocanebi moZraobaze.<br />

mocemuli sigrZis texilis daxazva. logikuri sqemebi<br />

mimarTebaze da kerZo / zogadi. ZiriTadi naswavli sakiTxebis<br />

gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba _ nusxa ix. $ 5-Si. I.5<br />

§ 8. sagakveTilo monakveTebi da gakveTilebis ageba<br />

Cven vgulisxmobT, rom gakveTilis xangrZliobaa 40 wuTi<br />

(an 45). Cveni yoveli gakveTili isea dagegmili, rom moicavs<br />

5-7-wuTian TamaSs, xatvas, gaferadebasa Tu sxva saxaliso<br />

moqmedebebs. amitom aqtiuri Sesveneba TviT gakveTilis<br />

ganmavlobaSive xdeba.<br />

sagakveTilo monakveTebi gadanomrilia or-ori ricxviT.<br />

magaliTad, me-20 gakveTilis monakveTebia: 20.1, 20.2, 20.3,<br />

20.4. maTgan pirveli ricxvi, 20, gviCvenebs gakveTilis nomers.


- 35 -<br />

meore ricxvi, 1, 2 an 3, gviCvenebs imas, rom am sagakveTilo<br />

monakveTSi muSavdeba sakiTxi 1-li, me-2 an me-3 xazidan. xolo<br />

20.4 _ esaa maTematikuri TamaSi. yoveli sagakveTilo<br />

monakveTisTvis meore ricxvi 4 _ TamaSis aRmniSvnelia.<br />

sxvadasxva gakveTilze sxvadasxva TamaSi tardeba _ gakveTilis<br />

romelime sakiTxTan dakavSirebiT.<br />

zogjer, Tuki aucilebelia, masw.-s SeuZlia Secvalos sagakveTilo<br />

monakveTTa Tanmimdevroba, magaliTad, me-20 gakveTilze<br />

jer daamuSaos monakveTi 20.3, Semdeg ganixilos saSinao<br />

davaleba (19.5, 19.6 da sxva), Semdeg daamuSaos monakveTi 20.1,<br />

Semdeg moawyos TamaSi 20.4, Semdeg daamuSaos monakveTi 20.2.<br />

magram sanam masw.-i sagakveTilo monakveTebis Tanmimdevrobis<br />

Secvlas gadawyvets, winaswar unda daukvirdes, isini<br />

erTmaneTze xom araa damokidebuli, magaliTad, mesameSi iseTi<br />

am xom araa naxsenebi, rac pirvelSi an meoreSi unda<br />

gveswavlebina. xolo TamaSis monakveTi ki sasurvelia, rom<br />

yovelTvis SuaSi iyos, meore monakveTis Semdeg, mesamemde.<br />

TamaSis monakveTi moswavlis rveulSi TiTqmis arsad araa,<br />

radganac am TamaSebs ar sWirdeba rveulSi muSaoba, isini<br />

zepirad tardeba.<br />

zogjer moswavlis rveulSi gamotovebulia agreTve sxva<br />

monakveTic: meore nomriT 1, 2 an 3. esec imas niSnavs, rom<br />

Sesabamis safexurs ar sWirdeba rveulSi muSaoba. igi zepirad,<br />

dafasTan an raime sxva saxiT tardeba. xolo gegma-konspeqtebSi<br />

ki arcerTi sagakveTilo monakveTi araa gamotovebuli, maT<br />

Soris arc TamaSebisa.<br />

garda dasaxelebuli oTxi monakveTisa, gakveTili moicavs<br />

ganxilvas saSinao davalebisa, romelic klass yoveldRiurad<br />

eZleva. Tavidan mxolod Zalian cota, erTi-ori gasaferadebel-dasaxatavi<br />

davaleba, Semdeg sxvagvarebic. TandaTan saSinao<br />

davalebaTa raodenoba matulobs oTx-xuTamde.<br />

saSinao davalebis amocanebi gadanomrilia ise, rom maTi<br />

meore nomeri iwyeba 5-dan. magaliTad, me-19 gakveTilis saSinao<br />

davalebis amocanebis nomrebia: 19.5, 19.6, 19.7, 19.8, 19.9.


- 36 -<br />

maTgan pirveli davaleba (nomriT 19.5) _ saweri an weris<br />

winare savarjiSoa, romelic ujredebian badeSi sruldeba.<br />

zogjer amgvari savarjiSo klasSive iwyeba da masw.-i amowmebs,<br />

Tu ramdenad sworia moswavleTa xelis moZraobani werisas.<br />

Semdeg moswavleebi Sin amTavareben nimuSis mixedviT weras.<br />

klasma droulad unda CainiSnos saSinao davaleba. masw.-i gadaSlis<br />

msr-s saWiro adgilas, miuTiTebs klass saTanado adgils<br />

(TiTiT, radganac bavSvebs didi ricxvebi ar ecodinebaT).<br />

moswavleebi male mieCvevian saSinao davalebis advilad da<br />

swrafad CaniSvnas (rveulebSi SemoxazviT). aseve unda moxdes<br />

xolme saxelmZRvanelos an rveulis saWiro gverdze gadafurcvla<br />

da saWiro adgilis moZebna saklaso muSaobis drosac.<br />

xatvisa an xelgarjilobis gakveTilze moswavleebs unda<br />

davamzadebinoT geometriuli naWrelebiT galamazebuli grZeli<br />

saniSnebi. Semdeg moswavles msr-Si yovelTvis unda edos<br />

saniSni, raTa swrafad gadaSalos xolme igi saWiro adgilas.<br />

uamisod gakveTilze bevri dro daikargeba fuWad!<br />

davalebas moswavleebi imave msr-Si asruleben.<br />

zogjer klass evaleba raimes daxatva. masw.-i gaafrTxilebs<br />

bavSvebs, rom daxaton ise, rogorc SeZleben, advilad da<br />

swrafad. mimsgavseba araa saWiro, naxati SeiZleba sqematuri<br />

iyos. es mSoblebmac unda gaiTvaliswinon!<br />

davalebebi 20.5, 20.6 da ase Semdeg _ ganixileba momdevno,<br />

21-e gakveTilze _ sasurvelia, rom es gakveTilis dasawyisSive<br />

moxdes. xolo me-20 gakveTilis dasawyisSi ganixileba<br />

davalebebi 19.5, 19.6 da ase Semdeg.<br />

rogorc viciT, saswavlo wlis ganmavlobaSi ramdenjerme<br />

masw.-s SeuZlia SeaCeros programaSi winsvla _ raime Zneli<br />

sakiTxis gasameoreblad da gansamtkiceblad. SesaZloa, SeCerebis<br />

mizezi moswavleTa mier gakveTilebis gacdenebis didi dagrovebac<br />

iyos. amitom gakveTilis namdvili kalendaruli rigiTi<br />

nomeri acdeba (gauswrebs) mis nomers gegma-konspeqtebSi.<br />

magaliTad, SeiZleba moxdes, rom gegma-konspeqtebis 67-e gakve-<br />

Tili gaviaroT saswavlo wlis ara 67-e, aramed 69-e an 70-e


- 37 -<br />

gakveTilze. Tumca, gakveTilebis numerciisas Cven amas ugulebelvyofT<br />

da gakveTilebs vnomravT miyolebiT. es masw.-s<br />

araviTar sirTules ar Seuqmnis _ is xom mainc gegmakonspeqtebs<br />

unda mihyves, nomers ra mniSvneloba aqvs!<br />

unda damkvidrdes wesi _ arcerTi gakveTili saSinao<br />

davalebis gareSe. es unda icodes moswavlemac da mSobelmac.<br />

im gakveTilebze, romlebzec masw.-i SeaCerebs dagegmil<br />

programaSi winsvlas, saSinao davaleba Tavad unda SeurCios<br />

klass ganvlili masalidan. amisaTvis masw.-ma yovelTvis unda<br />

moniSnos xolme is amocanebi, romelTa gavla Tavis droze raime<br />

mizezis gamo ver moeswro. SeCerebisas pirvel rigSi es<br />

amocanebi unda misces klass saSinao davalebad. garda amisa,<br />

winaswar unda SearCios erTxel ukve micemuli iseTi amocanebi,<br />

romelTa mcireodeni, araarsebiTi Secvla advilia da isinic<br />

misces klass saSinao davalebad. xolo roca gadavlen meore<br />

msr-Si, SeCerebisas saSinao davalebad SeiZleba mieceT<br />

ukanaskneli nawilidan SerCeuli iseTi amocanebi, romlebsac<br />

ar sWirdeba saklaso damuSaveba (amgvari amocanebi mravladaa).<br />

msr-s is ukanaskneli amocanebi, romelTa gavla veRar<br />

moeswreba saswavlo wlis ganmavlobaSi, klass miecema sazafxulo<br />

saardadegebo davalebad.<br />

amrigad, magaliTad, me-20 gakveTilze muSavdeba pirveli<br />

xazis me-20 sagakveTilo monakveTi (misi nomeria 20.1), meore<br />

xazis me-20 sagakveTilo monakveTi (misi nomeria 20.2) da mesame<br />

xazis me-20 sagakveTilo monakveTi (misi nomeria 20.3). Tvi-<br />

Teuls eTmoba saSualod 7-15 wuTi. darCenili 10-15 wuTidan<br />

naxevarze meti eTmoba wina, me-19 gakveTilze micemuli saSinao<br />

davalebis Semowmebasa da sajaro ganxilvas (saswavlo wlis<br />

dasawyisSi es nawili araa), naxevarze naklebi ki _ maTematikur<br />

TamaSs (misi nomeria 20.4). ase aigeba yvela gakveTili.<br />

ufro xSirad (Tumca ara yovelTvis) yvelaze meti dro<br />

sWirdeba pirveli xazis sakiTxebs. amitom gakveTilze maT<br />

eTmoba SedarebiT meti dro _ 10-15 wuTi (rogorc moiTxovs).<br />

Sesabamisad, meore da mesame xazis sakiTxebs naklebi dro


- 38 -<br />

eTmoba xolme _ 5-10 wuTi.<br />

masw.-ma amas sagangebo yuradReba unda miaqcios. amisaTvis man<br />

xSir-xSirad unda daixedos saaTze. ise ar unda moxdes, rom<br />

pirvelma da meore sagakveTilo monakveTebma STanTqos mTeli<br />

gakveTilis dro da veRar moeswros verc mesame sagakveTilo<br />

monakveTi da verc TamaSi.<br />

erTsadaimave sakiTxze 10-15 wuTze meti xniT SeCerebas<br />

azri ara aqvs. pirvelklasels ar ZaluZs amdeni xniT erT<br />

sakiTxze fiqri. Tundac klass gauWirdes raime sakiTxi, misi<br />

ganxilva mainc droulad unda momTavrdes, radgan meti xniT<br />

masze SeCereba _ drois fuWad gaflangva iqneba. am sakiTxs<br />

masw.-i unda moubrundes meore dRes. Tuki saWiro iqneba, man<br />

programaSi winsvlac unda SeaCeros erTi dRiT (aq ar<br />

viTvaliswinebT sust, ganviTarebaSi CamorCenil moswavleebs,<br />

romelTac damatebiTi sagangebo muSaoba sWirdebaT, gakveTilebis<br />

Semdeg an uqme dReebSi).<br />

sazogadod, SeiZleba moxdes, rom gakveTilze ver moeswros<br />

saTanado masalis damuSaveba. am SemTxvevaSi morCenili nawili<br />

damuSavdeba momdevno gakveTilze. Tuki es morCenili nawili<br />

moiTxovs 5 wuTze met dros, maSin axali sakiTxebi aRar unda<br />

damuSavdes, samagierod, moxdes naswavlis gameoreba. saSinao<br />

davalebad ki klass mieces Sesabamisi saSinao davalebis<br />

daaxloebiT naxevari.<br />

rogorc iTqva, sagakveTilo monakveTTa Tanmimdevroba araa<br />

arsebiTi. mTavaria is, rom TviTeuli maTgani safuZvlianad damuSavdes.<br />

safuZvlianadve unda gairCes wina gakveTilze micemuli<br />

saSinao davalebac. moswavleebma kargad unda gaiazron<br />

misi TviTeuli amocanis amoxsna, agreTve sakuTari Secdomebi<br />

Tu xarvezebi. swored am dros xdeba namdvili, aqtiuri<br />

swavleba: roca moswavles ukve winaswar damoukideblad aqvs<br />

nafiqri sakiTxze da Semdeg klasSi es sakiTxi sajarod<br />

aqtiurad gairCeva.<br />

saSinao davalebis erToblivi ganxilvisas masw.-i Camoivlis<br />

merxebs Soris da amowmebs, Tu rogor Seasrules moswavleebma


- 39 -<br />

esa Tu is amocana. Tan ramdenime moswavle rig-rigobiT<br />

gamoTqvams Tavis azrs. erTerTi maTgani dafasTanac SeiZleba<br />

iqnes gaZaxebuli, raTa Tavisi amoxsna aCvenos. bolos masw.-i<br />

kiTxulobs: _ vinmes xom ara aqvs sxvagvari pasuxi? _ da Tuki<br />

aseTi aRmoCndeba, isic gairCeva.<br />

moswavleebs am dros kalmistrebi Tu fanqrebi ukaviaT. Tuki<br />

zogma maTganma ver amoxsna esa Tu is amocana, an bolomde<br />

ver daasrula, iqve Seavsebs Tavis xarvezebs. masw.-i sul<br />

merxebs Soris dadis, raTa yovelive amas Tvalyuri adevnos.<br />

romeli amocanis amoxsnasac ar sWirdeba msjeloba,<br />

azrovneba da romelsac ara aqvs amoxsnis sxvadasxva SesaZleblobani<br />

_ masze naxevar an 1 wuTze metxans SeCerebas azri<br />

ara aqvs. sxvagvar amocanebs ki 2-4 wuTi eTmoba. cxadia, am<br />

droSi SeuZlebelia yvela moswavlis amoxsnaTa ganxilva,<br />

masw.-is mier erTi Tvalis gadavleba ki araa sakmarisi. amitom<br />

masw.-i unda zrunavdes imaze, rom Tuki romelime moswavles<br />

erT gakveTilze ar mouwia saSinao davalebis Sesaxeb azris<br />

gamoTqma, Semdeg gakveTilebze mainc mouwios.<br />

saazrovno amocanaTa umravlesoba iseTia, rom maTi pasuxis<br />

oradori SesaZleblobaa: marTebuli da mcdari. magram zogi<br />

amocana ara mxolod saazrovno, aramed agreTve SemoqmedebiTicaa:<br />

moswavles evaleba, TviTon moigonos axleburi ram<br />

(magaliTad: raime formebisgan Sedgenili naWrela, an axleburi<br />

formis rvakuTxedi, an raime sayofacxovrebo amocana `-iT<br />

naklebobaze~). amgvar amocanebs marTebuli amoxsnis mravali<br />

SesaZlebloba aqvs. masw.-s uyuradRebod ar unda darCes<br />

arcerTi moswavlis amoxsna. yvela marTlac axleburi amoxsna<br />

sajarod unda waikiTxos an dafaze daxazos, xolo moswavle<br />

Seaqos. saWiroa wamaxalisebeli niSnis dawerac. Semoqmedebas<br />

gansakuTrebuli waxaliseba sWirdeba!<br />

SedarebiT Zneli amocanebi * niSniTaa moniSnuli. moswavleebsac<br />

da mSoblebsac ecodinebaT, rom maTi amoxsna araa<br />

yvelasaTvis savaldebulo.<br />

winaswarve unda hqondes wakiTxuli meTod-saxelmZRva-


- 40 -<br />

neloTa yvela paragrafi (garda am saxelmZRvanelos momdevno<br />

nawilisa). gansakuTrebiT saguldagulod unda hqondes Seswavlili<br />

maTematikur-meTodikuri sakiTxebi. xolo Semdeg, gakve-<br />

Tilebis Catarebisas, mas dasWirdeba am saxelmZRvanelos ukanaskneli<br />

nawili _ gegma-konspeqtebi. magaliTad, me-20 gakveTilisaTvis<br />

masw.-i waikiTxavs Semdeg monakveTebs: 19.5, 19.6, 19.7,<br />

19.8, (SesaZloa, agreTve 19.9), 20.1, 20.2, 20.3 da 20.4.<br />

gakveTilebis gegma-konspeqtebi<br />

codna mxolod maSin aris namdvili codna, roca<br />

igi sakuTari azris daZabviTaa SeZenili da ara<br />

marto damaxsovrebiT. l. tolstoi<br />

gegma-konspeqtebis wakiTxvas ara aqvs azri, Tuki masw.-s winaswar<br />

kargad ar waukiTxavs zms. uamisod masw.-s ar ecodineba<br />

swavlebis Cveneuli meTodika, maTematikuri ganmartebani, mravali<br />

meTadikuri miTiTeba da sxva. masw.-i ver gaiazrebs, ra ras<br />

ukavSirdeba, ratomaa es ase da ara ise da sxva. mas mouwevs<br />

miTiTebaTa uazrod, meqanikurad Sesruleba _ rac dauSvebelia.<br />

Cveni zogadi meTodikis mixedviT, gakveTilze mTavaria kargad<br />

dasmul SekiTxvaTa Tanwyoba. mxolod amgvarad, aqtiurad,<br />

Seiswavleba sakiTxi. amitom gegma-konspeqtebSi swored saWiro<br />

SekiTxvaTa nimuSebia mocemuli. magaliTad: _ saidan viciT,<br />

rom es raodenoba ufro metia, vidre es?<br />

gegma-konspeqtSi mocemulia mxolod SekiTxva, isic mSralad<br />

da mokled, magram igulisxmeba, rom masw.-i mas saTanadod<br />

ganavrcobs, magaliTad: _ aba, gela, miTxari, saidan viciT, rom<br />

es raodenoba ufro metia, vidre es? garda amisa, masw.-is mier<br />

kargi gamoTqmiT dasmul SekiTxvas unda axldes saTanado<br />

mimika da xelis moZraobebic. magaliTad, sityvaze `es~ masw.-ma<br />

TiTi unda daados saTanado grovas. garda amisa, xelebis moZraobiT<br />

unda gaaTvalsaCinoos sxvadasxva sityvebi, magaliTad:<br />

`xazi~, `Zalian bevri~, `Semcirda~, `SevkriboT, SevaerToT~ da<br />

sxva. es yovelive Zalian mniSvnelovania.<br />

SekiTxvebis savaraudo da mosalodneli pasuxebi mocemulia


- 41 -<br />

figurul frCxilebSi. magaliTad: _ saidan viciT, rom es<br />

raodenoba ufro metia, vidre es? {dawyvilebis Semdeg aq<br />

morCa ai es rgoli}. Tuki pirveli moswavle, romelsac SekiTxva<br />

davusviT, kargad ver gvipasuxebs, vekiTxebiT sxvebs.<br />

sxva moswavlis kargi pasuxi pirvelsac unda gavameorebinoT.<br />

Semdeg unda vkiTxoT kidev erTs (magaliTad, SedarebiT pasiur<br />

an sust moswavles), oRond cota sxvagvarad, magaliTad, ase:<br />

_ manana, axla Sen mipasuxe, am grovebidan romelSia<br />

naklebi raodenobis rgolebi? ratom?<br />

Tuki Tavidanve vercerTma moswavlem ver gagvca kargi<br />

pasuxi, saWiroa misaxvedri miTiTebiT daxmareba, magaliTad: _<br />

am grovebis ra gavakeTeT Cven? {grovebis dawyvileba}<br />

hoda, ai, SexedeT, aq ra mogvrCa? {Savi rgoli} ese igi,<br />

romel grovaSi yofila ufro bevri rgoli?<br />

es yvelaferi unda gaakeTos masw.-ma: SekiTxvis ganvrcoba,<br />

saTanado gamoTqmis SerCeva, gamosakiTx moswavleTa kargad<br />

SerCeva, SekiTxvis formis Secvla da klasSi misi `datrialeba~,<br />

pirisaxis gamometyvelebis Secvla Tu xelebis<br />

moZraoba. saxelmZRvaneloSi ki mSralad mocemulia mxolod<br />

erTi SekiTxva, viTarc ZiriTadi nimuSi: _ saidan viciT, rom<br />

es raodenoba ufro metia, vidre es? saxelmZRvaneloSi<br />

ufro metis dawera xom SeuZlebelia.<br />

masw.-s araviTar SemTxvevaSi ar unda daaviwydes, rom saWiroa<br />

SekiTxvis amgvarad `datrialeba~. mxolod erTi SekiTxva<br />

da erTi pasuxi araa sakmarisi! gansakuTrebiT didxans unda<br />

`itrialos~ axal an Znel sakiTxTan dakavSirebulma SekiTxvam.<br />

rogorc dasabuTebulia zms $ 1 da $ 12-Si, Cveneuli<br />

meTodikisTvis miuRebelia moswavleTa gunduri pasuxebi.<br />

garda amisa, pasuxi, rogorc wesi, moklea da am dros<br />

moswavle fexze nu adgeba.<br />

kidev erTi friad mniSvnelovani ram. moswavlis Secdomebi<br />

da xarvezebi, rogorc wesi, misma Tanaklaselebma unda<br />

Seasworon Tu Seavson _ da ara masw.-ma. Cven arsad ar vwerT,<br />

magram yvelgan vgulisxmobT, rom roca moswavles raimes


- 42 -<br />

pasuxi SeeSleba an dafasTan gamosuli moswavle mTlad kargad<br />

ver Seasrulebs daxazvisa Tu grovebis dawyobis davalebas,<br />

masw.-i ikiTxavs: _ aba daukvirdiT, rame xom ar SeSlia<br />

irines? rogor unda eTqva? (rogor unda daexaza?)<br />

Sesworebisa Tu Sevsebis Semdeg Tavad irinemac unda gaimeoros<br />

marTebulad!<br />

maSasadame, yovel saswavlo sakiTxTan dakavSirebiT mocemuli<br />

gvaqvs SekiTxvaTa (mSrali da mokle) nimuSebis<br />

mTliani Tanwyoba. ese igi, masw.-ma ar unda gamotovos arcerTi<br />

am SekiTxvaTagani _ mas romc miaCndes, rom romelime SekiTxva<br />

zedmetia. arc SekiTxvis arsebiTi Secvlaa sasurveli.<br />

sazogadod, rogorc iTqva zemore, masw.-i unda moeridos<br />

meTodikur xazebSi TviTnebur cvlilebaTa Setanas.<br />

garda amisa, ar mivuTiTebT kidev erT rames. roca klass<br />

miecema saweri, dasaxazi, dasaxati, dasaTvleli Tu sxva<br />

saklaso samuSao, masw.-ma merxebs Soris unda iaros da da<br />

Tvalyuri adevnos muSaobas: ramdenad kargad asruleben davalebas,<br />

rogor ukaviaT kalmistari Tu rogor xazaven, vinmes<br />

rame xom ar eSleba, welSi xom ar ixrebian da sxva.<br />

masw.-s ar unda daaviwydes merxebs Soris siaruli!<br />

sazogadod, gegma-konspeqtebze Tvalis gadavlebac ki sakmarisia,<br />

raTa mkiTxveli darwmundes, Tu ramdenad yovlismomcvelia<br />

da Tanmimdevruli aqtiuri mzaobis meTodikis ganxorcieleba.<br />

Zalian iSviaTia masw.-is mier warmoTqmuli TxrobiTi winadadebani,<br />

isinic TiTqmis yovelTvis mas Semdeg warmoiTqmis, rac Tavad<br />

moswavleebi ityvian. SesaZloa, arazustad, arasrulad,<br />

mouxeSavad _ magram mainc ityvian ise, rom cxadi iqneba _ maT<br />

gaiges. masw.-i mxlod amis Semdeg ityvis TxrobiT winadadebas,<br />

romelic, arsebiTad, mxolod gaimeorebs, daadasturebs da<br />

daxvews moswavleTa mier naTqvams. da esec _ Zalian xanmoklea,<br />

sul erTi-ori mokle winadadeba. masw.-is Tundac erTwuTiani<br />

monologi, sakiTxis `axsna~ Tu `ganvrcoba~ _ gamoricxulia.<br />

meTodika isea agebuli, rom, Tuki masw.-i saguldagulod<br />

Seasrulebs gegma-konspeqtebis miTiTebebs, kerZod, zemore


- 43 -<br />

aRwerili wesiT daamuSavebs yvela im ljUywjU da cs[bofcjU<br />

winadadebas, romlebic gegma-konspeqtebis udides nawils Seadgens,<br />

moswavle TavisTavad iswavlis. Tanac, iswavlis namdvilad,<br />

anu gaRrmavebulad, aqtiuri codnis gaSinaganebiT.<br />

gegma-konspeqtebSi saSinao davalebis garCevas mivuTiTebT<br />

mxolod maSin, roca davalebis romelime amocanas raime<br />

sagangebo yuradRebis miqceva Tu msjeloba sWirdeba. sxva<br />

SemTxvevebSi amas ar mivuTiTebT, magram yvelgan vgulisxmobT!<br />

rogorc wesi, gakveTili iwyeba saSinao davalebaTa erToblivi<br />

ganxilviT: moswavleebi rig-rigobiT pasuxoben, Tan masw.-i<br />

merxebs Soris dadis da amowmebs, rogor aqvT Sesrulebuli<br />

esa Tu is amocana. moswavleebs fanqrebi ukaviaT, raTa<br />

Seasworon, Seavson da daxvewon TavianTi namuSevari.<br />

meTodikur miTiTebaTa ZiriTadi nawili mocemulia<br />

gakveTilebis mixedviT. magram maTi nawili saerToa ramdenime<br />

sagakveTilo monakveTisaTvis. amgvari miTiTebani mocemulia<br />

calke qvesaTauriT da calke numeraciiT, saTanado adgilas.<br />

isini ase aRiniSneba:<br />

I-3 (I anu ariTmetikis xazis me-3 saerTo meTodikuri<br />

miTiTeba); II-14 (II anu algebra-gamoyenebiTis xazis me-14<br />

miTiTeba); III-6 (III anu geometriis xazis me-6 miTiTeba). maTi<br />

teqstebi sxvagvari SriftiTacaa gamorCeuli.<br />

saxelmZRvaneloSi mocemuli 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 da 1.5<br />

sagakveTilo monakveTebi da saSinao davalebebi 1.5, 1.6...<br />

gankuTvnilia ara mxolod pirveli, aramed pirveli da meore<br />

(SesaZloa, agreTve mesame) gakveTilebisaTvis. es imitom, rom<br />

Tavidan yvelafrisTvis SedarebiT bevri dro daixarjeba.<br />

Semdeg ki Cveulebriv gagrZeldeba 2.1-dan.<br />

Tavidan moswavleebs gauWirdebaT xatva da xazva, albaT arc<br />

ferTa saxelwodebani ecodinebaT kargad. cxadia, naxatisa Tu<br />

naxazis xarisxs ara aqvs mniSvneloba. garda amisa, roca moswavle<br />

ityvis, rom ar icis, Tu rogor daxatos, masw.-i daamSvidebs: eg<br />

araferi, xatva arc me vici kargad, magram rogorc SevZleb, ise


- 44 -<br />

davxatav (da dafaze aCvenebs martiv naxats). sazogadod, masw.-ma<br />

aCvenos xolme klass naxatebis SesaZlo nimuSebi. moswavleebi male<br />

daeuflebian ferTa saxelwodebebs, fanqris xmarebasac gaeCvevian da<br />

amis mere didi xalisiT Seasruleben xatva-xazvis davalebebs!<br />

sazogadod, yvelaze Znelia pirveli erTi Tve, gansakuTrebiT<br />

_ pirveli erTi kvira. moswavleebs ara aqvT TiTqmis<br />

araviTari unarCvevebi, ver ikaveben fanqars, ver igeben naTqvams, ver<br />

ikreben yuradRebas... masw.-i amas nu SeuSindeba, man unda icodes,<br />

rom Tuki keTilsindisierad Seasrulebs Cveneul miTiTebebs<br />

TandaTan yvelaferi mogvardeba da kalapotSi Cadgeba. xolo<br />

saswavlo wlis bolos iseTi Sedegebi eqneba, rasac albaT<br />

TviTonac ar moeloda!<br />

iwyeba gakveTili 1, rasac mokled aRvniSnavT ase: g 1/<br />

g 1/!cfwsj!/!dpub/!ejej!/!qbubsb/!xsf!eb!njtj!ebybuwb/<br />

pirvel gakveTilze masw.-i klass aCvenebs, Tu rogor unda<br />

gadafurclon msr an mTw miTiTebul adgilas, gaSlili wigni<br />

rogor unda daidon merxze, rogor unda moZebnon saWiro<br />

adgili. auxsnis, rom msr _ rveulia da masSi unda xaton, xazon,<br />

weron. TandaTan misi ydac unda gaaferadon. xolo mTw-<br />

Si araferi ar unda daiweros, igi sufTad unda Seinaxon.<br />

Semdeg klass daavalebs, rom Semdegi gakveTilidan skolaSi<br />

moitanon da yoveldRiurad Tan ataron saswavlo nivTebi:<br />

kalmistari; feradi fanqrebi an flomasterebi; saSleli;<br />

saxazavi wriuli, kvadratuli, samkuTxa da sxva xvrelebiT.<br />

cxadia, TviTeul am nivTs aCvenebs (saWiroa amis Tqma<br />

mSoblebisTvisac).<br />

Semdeg Catardeba xuTwuTiani TamaSi: magnitur dafaze<br />

areulad daewyoba sul sxvadasxva zomis wreebi, aTiode (an<br />

Cveulebriv dafaze feradad daixateba, an lursmnebian dafaze<br />

Camoikideba). oRond sxvadasxva zomis wreebs feric sxvadasxva<br />

unda hqondes, an zogi Wreli unda iyos.<br />

_ axla daviwyoT TamaSi-Sejibri, vnaxoT, vin gaimarjvebs.


- 45 -<br />

oRond icodeT, vinc wamoiZaxebs, imisi pasuxi ar CaiTvleba da<br />

is waagebs! miTxariT, rogor unda vTqvaT pasuxi? {xelis<br />

aweviT} magram vinc xels tyuilad aiwevs da pasuxi SeeSleba,<br />

mas mere aRar vaTqmevineb sxva pasuxs. amitom visac gamarjveba<br />

unda, jer kargad moifiqros da xeli mere awios. viwyebT! aba,<br />

yvelaze swrafad vin ityvis, ra ferisaa yvelaze didi wre?<br />

Semdeg masw.-i moacilebs yvelaze did wres da ityvis: _<br />

ganvagrZoT TamaSi! aba, yvelaze swrafad vin ityvis, ra ferisaa<br />

darCenilebSi yvelaze didi wre?<br />

ase ganmeoredeba ramdenjerme. gamovlindeba ramdenime gamarjvebuli.<br />

morCenili dro daeTmoba sagakveTilo monakveTebs _ ramdenic<br />

moeswreba. danarCenebi _ Semdegi gakveTilisTvis gadava.<br />

pirvel gakveTilze klass saSinao davaleba ar eZleva.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

momdevno teqsti gansxvavebuli SriftiTaa dabeWdili da mas<br />

numeraciac gansxvavebuli aqvs. es imis maCvenebelia, rom es<br />

teqsti exeba mTel Tavs _ da ara mxolod momdevno gakveTils.<br />

J.2/!ebxzwjmfcb/!nfu.oblmfcpcbtUbo!eblbwTjsfcvmj!fopcsjwj!<br />

tbljUyj/ am TavSi mTavari sakiTxia dawyvileba: ori grovis wevrTa<br />

erTmaneTTan saTiTaod Sewyvileba (erTi aqedan, erTic iqidan; erTi<br />

aqedan, erTic iqidan da ase Semdeg). ori grovis dawyvileba<br />

Sedgeba nivTTa mravali calkeuli Sewyvilebisagan, magram mainc<br />

erTianad unda aRviqvaT. amitom nivTebis grovaTa dawyvileba unda<br />

moxdes erTi adamianis mier, viTarc erTi mTliani moqmedeba!<br />

sasurvelia, masw.-ma daicvas sizuste: raodenobaze iTqmis `meti /<br />

naklebi~ (magaliTad, girCebis raodenobaa naklebi, vidre kubikebis<br />

raodenoba). xolo TviT sagnebze iTqmis `bevri / cota~ an, SeiZleba,<br />

`meti / naklebi~ (magaliTad, girCebi ufro cotaa, vidre kubikebi,<br />

girCebi naklebia, vidre kubikebi). sxvaTa Soris, grovebisaTvis<br />

ufro zustia `mravali / cota~, xolo `bevri~ dauTvlad niv-<br />

Tierebaze iTqmis, magaliTad, haerze, wyalze, fqvilze, qviSaze da<br />

sxva; daTvladze ki iTqmis `mravali~. magram jer-jerobiT am<br />

naklebadcnobili sityviT sakiTxs nu gavarTulebT (Tumca, Tan-


- 46 -<br />

daTan, es enobrivi sakiTxic gamosasworebeli iqneba).<br />

amgvarad, unda vTqvaT: `Cxirebi ufro cotaa, vidre kenWebi~,<br />

anda `Cxirebis raodenoba naklebia, vidre kenWebisa~ (xan ase da xan<br />

ise). xolo `ufro bevri raodenoba~ an `ufro cota raodenoba~<br />

es enobrivi Secdomaa.<br />

iTqmis agreTve `didi / mcire raodenoba~, magram es gamoTqmebi<br />

ar unda vixmaroT, `didi / patara~ anu `didi / mcire~ sivrciTi<br />

mimarTebebisaTvisaa umjobesi.<br />

----------------------------------------------------------------------------------!<br />

2/2/! cfwsj! /! dpub/! nlwfUsbe! hbotywbwfcvm! sbpefopcbUb!<br />

nfupcb-!oblmfcpcb/!zwfmb{f!cfwsj!/!dpub/!!!masw.-s momzadebuli<br />

aqvs sxvadasxva saTvleli nivTebis grovebi, romlebic raodenobiT<br />

mkveTradaa gansxvavebuli, magaliTad: 21 wiTeli da 13<br />

mwvane magniti, 12 kubiki da 19 girCa, 30 Cxiri da 20 kenWi<br />

(yoveli raodenoba unda iyos 10-ze meti, raTa zogma moswavlem<br />

daTvla ar daiwyos). TviTeul SemTxvevaSi SekiTxvaa: _<br />

wiTlebi ufro bevria Tu mwvaneebi? kubikebi ufro bevria Tu<br />

girCebi? romelia ufro cota _ Cxirebi Tu kenWebi?<br />

SekiTxva `ratom~ jer ar daismis. met-nakleboba aSkarad<br />

Cans. oRond, am gakveTilze raodenobaTa met-nakleboba ar unda<br />

daupirispirdes nivTebis zomebis sidide-simcires. amitom<br />

Sesadarebel grovebSi daaxloebiT toli zomebis mqone nivTebi<br />

unda iyos. araa saWiro, rom, magaliTad, wignebis grova<br />

SevadarebinoT Cxirebis grovasTan.<br />

masw.-i zogjer SekiTxvas ase dasvams: _ wiTlebis<br />

raodenobaa meti Tu mwvaneebisa? oRond, moswavleebs jer nu<br />

vaTqmevinebT sityvas `raodenoba~ (Tuki TviTon gaimeoreben,<br />

kargi iqneba).<br />

Semdeg masw.-i klass aCvenebs oTx grovas, magaliTad: 5<br />

burTi, 10 girCa, 18 suraTi da 30 kubiki. jer Sedardeba<br />

burTebis raodenoba girCebisas, girCebisa _ suraTebisas,<br />

suraTebis _ kubikebisas. bolos daismis SekiTxva: _ amaTgan<br />

romelia yvelaze bevri? {kubikebia yvelaze bevri} yvelaze<br />

cota? {yvelaze cotaa burTebi}.


- 47 -<br />

aseTive SekiTxvebi daismis msr-is suraTi 1.1-is Sesaxebac:<br />

_ wignebi ufro bevria Tu burTebi? burTebis raodenobaa meti<br />

Tu fanqrebisa? romelia yvelaze bevri: wignebi, fanqrebi Tu<br />

burTebi? yvelaze cota?<br />

TfojTwob; termini `kubiki~ Seesatyviseba saTamaSo nivTs,<br />

xolo `kubi~ _ geometriul sxeuls.<br />

2/3/!ejej!/!qbubsb/!!hbotywbwfcb!!cfwsj!/!dpubtbhbo/!!zwfmb{f!<br />

ejej! /! qbubsb/! ! ! masw.-i klass aCvenebs did wiTel da patara<br />

Sav kubiks (an, Sesabamisad, ori feris did-patara burTebs). _<br />

romelia ufro didi, wiTeli Tu Savi? Savia ufro patara Tu<br />

wiTeli? _ SeiZleba Tu ara, rom ase vTqvaT: `wiTeli burTi<br />

ufro bevria, vidre Savi~? {ara, wiTeli burTi ufro bevri ki<br />

araa, ara _ ufro didia}. ase rom vTqvaT: `Savi burTi ufro<br />

cotaa, vidre wiTeli~? {arc es varga!} aba rogor unda<br />

gveTqva? {ufro pataraa}<br />

zedsarTavis `patara~ sinonimia `mcire~. magram jer-jerobiT<br />

am naklebadcnobili sityviT sakiTxs nu gavarTulebT.<br />

masw.-i dafasTan gamoiyvans xuT moswavles. _ romelia<br />

amaTgan taniT yvelaze didi? yvelaze patara? SeiZleboda<br />

Tu ara, rom gveTqva `yvelaze bevri~? `yvelaze cota~? aba<br />

rogor unda vTqvaT?<br />

2/5/!Tfnefh!ebwbmfcbt!UbnbTj.Tfkjcsfcjt!tbyf!njfdfnb/!!<br />

jer masw.-i dafaze daxatavs patara kacunas da carciT<br />

aCvenebs klass, Tu ras niSnavs naxatis Semoxazva (irgvliv<br />

Sekruli xaziT).<br />

ganvixilavT msr-is suraTs 1.4. _ aba, yvelaze Cqara vin<br />

ipovis yvelaze did kacunas? SemoxazeT igi mwvaned (an<br />

lurjad)! yvelaze Cqara vin ipovis yvelaze patara kacunas?<br />

SemoxazeT igic! yvelam ipova? yvelam Semoxaza? aba, vis<br />

SeeSala? axla darCenil kacunebSi moZebneT swrafad yvelaze<br />

didi kacuna! SemoxazeT igi wiTlad! vin moaswro? xom ara<br />

SegSlia? axla darCenilebSi moZebneT yvelaze patara kacuna,<br />

SemoxazeT wiTlad!<br />

masw.-i daivlis merxebs Soris da visac gauWirda, yvelas


- 48 -<br />

aCvenebs, Tu risi gakeTeba moeTxoveboda.<br />

2/3! `! hbhs[fmfcb/ moswavleebma unda Seavson 1.2 cxrilis<br />

carieli ujredebi: Sig saTanado zomis sagnebi unda Caxaton.<br />

terminebi `cxrilis striqoni da sveti~ jer araa saWiro.<br />

masw.-ma TiTis dadebiT aCvenos saTanado ujredebi da ikiTxos:<br />

_ ra xatia aq? {Citi} aq? {aqac Citi} aq? {aqac Citi} aq?<br />

{aqac} romelia yvelaze didi Citi? gaaferadeT yviTlad!<br />

yvelaze patara Citi romelia? gaaferadeT lurjad! es ujredi<br />

ki carielia. aq ra unda exatos? {saxli} ramxela saxli?<br />

{yvelaze didi saxli} CaxateT! ra unda exatos aq? {yvavili}<br />

ramxela yvavili? {yvelaze patara yvavili} CaxateT! danarCeni<br />

ki Sin CaxateT! saxlSi SeavsebT danarCen cariel ujredebs.<br />

aba, SemoxazeT es nomeri! (mivuTiTebT 1.2/1.6-ze) es geqnebaT<br />

saSinao davalebad. masw.-i dafaze dawers am nomers da<br />

aCvenebs, ras niSnavs misi Semoxazva.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.2/! [jsjUbej! oblwUfcjt! dopcb/! oblwUjt! vdwmfmpcb! njtj!<br />

gfsjtb! bo! nefcbsfpcjt! Tfdwmjtbt/! ! geometriul nakvTebTan<br />

dakavSirebiT mTavaria, rom moswavleebma amTaviTve gaacnobieron:<br />

nakvTis raoba ar icvleba misi feris Secvlisas an mdebareobis<br />

Secvlisas iseve rogorc ariTmetikaSi raodenoba ar icvleba<br />

grovis ganlagebis SecvliT! (es Sedareba mxolod masw.-isTvisaa da<br />

ara moswavleTaTvis). wrisaTvis es yvelaze advilia, radganac misi<br />

TvalsaCino `xedi~ ar icvleba motrialebiT. magram, magaliTad,<br />

kvadratisa Tu marTkuTxedisaTvis sakmaod Zneli gasaazrebelia.<br />

umTavresi geometriuli nakvTebis ganxilvis Tanmimdevroba<br />

ganpirobebulia ariTmetikis xaziT: dawyebuli 7.3-dan, ricxvs<br />

`ori~ emTxveva orboloiani monakveTi, ricxvs `sami~ samkuTxedi<br />

da ase Semdeg.<br />

moswavleebi swavloben nakvTebis cnobas mTliani formiT. araa<br />

saWiro amaTuim nakvTis (samkuTxedis, kvadratis, xuTkuTxedisa da<br />

sxva) gansazRvrebis magvari ram. es jer Zalian naadrevia. arc xuTkuTxedisa<br />

Tu eqvskuTxedis gverdebisa an wveroebis raodenobis<br />

daTvlaa Tavidan saWiro. moswavleebma aq ganxiluli, am


- 49 -<br />

Taviseburi formis xuTkuTxedi Tu eqvskuTxedi unda icnon<br />

mTliani formiT, erTbaSad, da ara raimes daTvlis Sedegad.<br />

gverdebis raodenobis sakiTxi ramdenime gakveTilis Semdeg<br />

damuSavdeba (14.3-Si).!!<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

2/4/!xsf/!njtj!ebybuwb!)yfmjU*!eb!njtj!ebyb{wb!xsjvmywsf.<br />

mfcjboj!tbyb{bwjU!)eb!Tfnehpnj!hbgfsbefcjU*/!masw.-i miuTiTebs<br />

msr-s suraTze 1.3, marcxena wreze. _ vinmem Tu icis, es<br />

wiTeli ra aris? {es aris wre} axla mwvaned gaaferadeT mis<br />

gverdiT wre. kidev erTi wrec gaaferadeT Savad. romeli wrea<br />

yvelaze didi? {wiTeli wre} yvelaze patara? {Savi wre}.<br />

_ axla wiTeli wris gverdiT kidev davxazoT wreebi.<br />

moimarjveT saxazavebi, daadeT furcelze ise, rom mrgvali<br />

xvreli aq moxvdes. axla SemoxazeT! axla Tqven ra feradac<br />

gindaT, im ferad gaaferadeT!<br />

Semdeg kidev davaxazvinebeT erT wres, Semdeg kidev erTs.<br />

masw.-i Tan merxebs Soris ivlis da moswavleebs miexmareba.<br />

aucilebelia wris Semoxazuli konturis (wrexazis _ arcerTi<br />

es termini araa saWiro!) gaferadeba! gauferadebeli jer kidev<br />

araa wre, araa dasrulebuli naxazi! [ix. zms $ 5].<br />

2/6/! xfsjt! txbwmfcjt! Tftbyfc! {phbej! njUjUfcboj! jy/! qbsb.<br />

hsbgTj! 5/! ! masw.-i klass jer daanaxvebs, Tu rogor unda<br />

daikavon kalmistari. cxadia, amas bavSvebi ase male ver<br />

aiTviseben. masw.-i auxsnis, rom moswavles evaleba, badeSi<br />

kalmistriT daxazos iseTive xazebi, rogorebic mocemulia<br />

rveulSi. moswavleebi jer mkrTalad daxazul xazebze<br />

gadaatareben kalmistris wvers, Semdeg TviTon daxazaven.<br />

amas sul ramdenime wuTi eTmoba _ ramdenic saWiroa yvela<br />

xazis dasaxazad.<br />

TfojTwob; SemdgomSi weris sagakveTilo monakveTi gegmakonspeqtSi<br />

ganxiluli aRar iqneba _ yvelaferi aseve unda<br />

gameordes. mxolod saweri nimuSebi TandaTan garTuldeba.<br />

Tanac, rogorc iTqva paragrafSi 4, klass es savarjiSoebi<br />

ufro xSirad saSinao davalebad eZleva.


- 50 -<br />

2/8/! cpmpt! lmbtt! ljefw! njfdfnb! tbTjobp! ebwbmfcb; nomrebi<br />

1.7 da 1.8 (igive suraTebi meore gakveTilisTvisacaa saWiro da<br />

msr-Si amitom aqvs maT ormagi nomrebi). masw.-i klass auxsnis,<br />

rom saWiroa mxolod gaferadeba, meti araferi.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

1.8-Si unda gaferaddes mxolod rgoli, misi Siga xvreli<br />

ki carieli unda darCes _ rogorc iqvea mocemuli.<br />

amieridan Cven aRar mivuTiTebT, magram yvelgan vgulisxmobT,<br />

rom yoveli gakveTilis bolos masw.-ma klass saSinao davalebis<br />

nomrebi unda Semoaxazvinos. Tavidan bavSvebs es gauWirdebaT,<br />

magram male mieCvevian da cota xanSi, advilad Semoxazaven xolme.<br />

rogorc iTqva zemore, saSinao davalebaTa nomrebia 5-dan 9mde,<br />

magaliTad: 4.5, 4.6, 4.7, 4.8 da 4.9 (an ufro naklebia).<br />

maSasadame, masw.-s unda axsovdes: yoveli gakveTili iwyeba<br />

saSinao davalebis erToblivi ganxilviT da mTavrdeba momdevno<br />

saSinao davalebis micemiT.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

g 2. hspwbUb!Tfebsfcb/!ejej!eb!cfwsj/!shpmj-!njtj!ebybuwb/<br />

3/1/ tbTjobp!ebwbmfcjt!Tfnpxnfcb. gakveTili, iseve rogorc<br />

yvela sxva, iwyeba saSinao davalebis ganxilviT. jer-jerobiT<br />

saSinao davalebani advilia, gansaxilveli araferia, masw.-i<br />

swrafad Camoivlis merxebs Soris da naxavs, rogor gaaferades<br />

moswavleebma suraTebi 1.7, 1.8 da rogor daasrules 1.6.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

TfojTwob/ SemdgomSi saSinao davalebis ganxilvas mivuTiTebT<br />

mxolod maSin, roca marTla rame iqneba gansaxilveli da samsjelo.<br />

sxva SemTxvevebSi arafers mivuTiTebT.<br />

SemdgomSi, roca saSinao davalebani moicavs namdvil amocanebsac,<br />

drois dazogvis mizniT Tavidan aRar Semowmdeba is davalebani,<br />

romlebsac aqvs momdevno gakveTilis nomeric. rogorc viciT,<br />

amgvari ormagi nomeri imis aRmniSvnelia, rom es amocana sagakveTilo<br />

monakveTSi isedac unda gairCes, axal sakiTxTan dakavSirebiT.<br />

amitom misi calke Semowmeba aRar iqneba xolme saWiro.<br />

----------------------------------------------------------------------------------


- 51 -<br />

3/2/! sbpefopcjU! peobw! hbotywbwfcvm! hspwbUb! Tfebsfcb! `!<br />

np[sbwj! hspwfcjt! ebxzwjmfcb! nfupcjt! hbtbslwfwbe/! jer<br />

gameorebaa: iseve, rogorc 1.1-Si, msr-s 2.1 suraTze erTmaneTs<br />

Seadareben Citebs, xeebsa da buCqebs. oRond, es ufro swrafad<br />

unda gakeTdes, vidre wina gakveTilze. Semdeg masw.-i klass<br />

Seadarebinebs iseTsave grovebs, rogorebic iyo 1.1-Si, oRond<br />

erTi gansxvavebiT: raodenobani mcired gansxvavdeba, magaliTad:<br />

24 wiTeli wre da 26 mwvane wre (kargia swored wreebi).<br />

Tanac, raki grovebi uwesrigodaa, maTi Sedareba Znelia. klasSi<br />

bunebrivad warmoiqmneba azrTa sxvadasxvaoba: zogi ityvis, rom<br />

mwvaneebis raodenobaa meti, zogi _ rom wiTlebia ufro bevri.<br />

_ rogor gavigoT, romelia ufro meti?<br />

kamaTs mkveTrad vwyvetT da jer am SekiTxvas Riad<br />

vtovebT. masw.-i klass sxva rames eubneba: _ moicadeT, axla<br />

sxva rame unda giamboT! erTxel Cems ezoSi bavSvebi<br />

TamaSobdnen da dawyvildnen. erTma gogonam erT biWunas mokida<br />

xeli, maT ukan sxva gogonam sxva biWunas mokida xeli da ase<br />

sxvebmac (masw.-i dafaze daxatavs sqematurad gogonas da<br />

biWunas erT wyvils, mere meore wyvils). aba, gamodiT, ia da<br />

daTo, dawyvildiT! ai, esaa bavSvebis wyvili. maSin Cems ezoSi<br />

ase dawyvildnen bavSvebi (masw.-i Tan dafaze ganagrZobs<br />

sqematuri wyvilebis xatvas). magram bolos darCa erTi biWuna,<br />

misi mewyvile gogona aRar iyo (dafaze daixateba kentad<br />

darCenili biWunac). aba vin moisazrebs, vin metyvis, Cems ezoSi<br />

gogonebi ufro bevrni yofilan Tu biWunebi? (Tan dafaze<br />

miuTiTebs). {biWunebi ufro bevrni yofilan} saidan viciT? {is<br />

erTi biWuna xom meti darCa}.<br />

Semdeg kvlav grovebs mivubrundebiT. _ iqneb axla vinmem<br />

moisazros, rogor gavigoT, romelia ufro bevri _ wiTlebi<br />

Tu mwvaneebi?! ra unda gavakeToT amisaTvis?<br />

Tuki veravin moisazrebs, masw.-i miaxvedrebs: _ kargi,<br />

warmovidginoT, rom es mwveneebi viTom gogonebi arian,<br />

wiTlebi ki _ biWunebi. rogor gavigoT, romelia ufro bevri?<br />

{davawyviloT} aba gamovides erekle da daawyvilos! {aiRebs


- 52 -<br />

erT wiTels, gadasvams calke, mas miusvams erT mwvanes da ase<br />

Semdeg} romeli yofila meti? {wiTlebi} ratom? {imitom, rom<br />

dawyvilebis Semdeg mwvane wreebi mogvrCa uwyvilod _ maT<br />

raodenobas ara aqvs mniSvneloba}.<br />

gakeTdeba kidev erTi amgvari savarjiSo. mas sxva moswavle<br />

Seasrulebs.<br />

3/3/! ejejt! ebqjsjtqjsfcb! cfwsUbo/! ! qbubsbt! ebqjsjtqjsfcb!<br />

dpubtUbo/! ! msr-s 2.2-ze SevadarebT wiTel wreebsa da rux<br />

wreebs. _ romlebia ufro didebi? {aSkarad Cans, rom ruxebi<br />

ufro didebia} romlebi ufro patarebia _ wiTlebi Tu<br />

ruxebi? {wiTlebi} axla SevadaroT raodenoba! ruxebis<br />

raodenoba ufro metia Tu wiTlebisa? romelia ufro bevri?<br />

{wiTlebi} ufro cota? {ruxebi} ese igi, wiTlebi ufro<br />

patarebia, magram isini ufro bevria! xolo ruxebi ufro<br />

cotaa, magram isini ufro... ufro ra? {ufro didebia!}.<br />

aseve Sedardeba ukve ganxilul 2.1-ze xeebi buCqebs. {xeebi<br />

ufro didebia, magram ufro cotaa; buCqebi ufro patarebia,<br />

magram ufro bevria}.<br />

Tan masw.-i damatebiT davalebasac miscems klass: _ aba,<br />

moifiqreT iseTi rameebi, rom erTi ufro didi iyos, vidre<br />

meore. oRond imas nu gaimeorebT, rac aq vTqviT! Tqven sxva<br />

rame unda moigonoT! (ramdenime moswavle ityvis Tavis mier<br />

mogonil magaliTs).<br />

3/4/! shpmj/! njtj! ebybuwb! )yfmjU*! eb! njtj! ebyb{wb! xsjvm.<br />

ywsfmfcjboj!tbyb{bwjU!)eb!Tfnehpnj!hbgfsbefcjU*/!<br />

_ Tu icis vinmem, ra aris rgoli? aba, am nivTebs Soris<br />

romelia rgoli? (masw.-i klass aCvenebs aTiode nivTs:<br />

lursmans, WanWiks, Cxirs, asanTis kolofs, ramdenime<br />

sxvadasxva wres, kubiks da maT Soris erT rgols _ igi<br />

SeiZleba iyos rkinis, Tunuqis, muyaos...) axla Tqvens<br />

rveulebSi moZebneT rgolebi! diax! rogor davxazoT rgoli?<br />

iqve cariel adgilas (1.8. 2.3) moswavleebi or rgols<br />

daxazaven imave saxazaviT, romliTac wris daxazva iswavles. _<br />

jer davxazoT patara wre, Semdeg davadoT saxazavi da


- 53 -<br />

SemovaxazoT didi wre ise, rom patara wre SuaSi moxvdes.<br />

cxadia, daxazul rgolebs gaaferadeben, ra feradac surT.<br />

Semdeg unda gaaferadon 2.3-is qveda nawili. _ aq xatia<br />

ori saTamaSo kokola (es araa `piramida~!). erTi awyobilia,<br />

meore ki daSlilia. xom ginaxavT saTamaSo kokola, feradferadi<br />

rgolebisgan Sedgeba. axla Tqven gaaferadeT orive<br />

kokolas rgolebi, oRond orive kokolas yvelaze didi<br />

rgolebi orive gaaferadeT yviTlad! (jer ipovon da<br />

gaaferadon). axla darCenilebs Soris moZebneT yvelaze didebi<br />

da isini gaaferadeT wiTlad!<br />

ase gaaferadeben orive kokolas yvela rgols. ferebis<br />

gameoreba SeiZleba, oRond ise, rom erTnairi feris rgolebi<br />

mezoblad, miyolebiT ar aRmoCndes. bolos, kenweroebsac erT<br />

ferad gaaferadeben.<br />

3/5/! `nbubsfcmpcbob~. masw.-i gamoiyvans aTiode an naklebi<br />

raodenobis gogonas. isini erT mwkrivSi erTmaneTs CaeWidebian<br />

da erT `matarebels~ aawyoben. aseve, masw.-i gamoiyvans maTze<br />

erTiT naklebi raodenobis biWunebs. isinic `matarebels~<br />

aawyoben. Tan ivlian `Cuqu-Cuqu~-Ti. Semdeg gaarkveven, romel<br />

`matarebelSi~ ufro meti vagonia. amisaTvis erTmaneTis<br />

gverdiT dadgebian ise, rom gogonebi da biWunebi dawyvildnen.<br />

_ Turme gogonebs ufro meti vagonebi hqoniaT!<br />

3/7!!da!!3/8 _ ubralod gasaferadeblebia.<br />

g 3/!sbpefo/!upmpcb/!tjwsdjUj!njnbsUfcboj/!lvcjt!yfefcj/<br />

4/2/! `jnefojwf~/! sbpefopcbUb! upmpcb/! masw.-i winaswar<br />

dafaze, dafa-magidasa Tu sxvaganac moamzadebs moZravi nivTebis<br />

Sesadarebel or-or grovas (magaliTad, 17-iansa da 15-iansa, 16iansa<br />

da 15-ians). gamoiZaxebs ramdenime saSualo moswavles,<br />

romlebic erTdroulad Seadareben Tav-TavianT grovebs<br />

dawyvilebiT _ iseve, rogorc 2.1-Si.<br />

klasic dainaxavs dawvilebis Sedegebs da darwmundeba, Tu<br />

romeli grovebia meti.<br />

amasobaSi masw.-i dafaze moamzadebs or tol (12-12-ian)


- 54 -<br />

grovas da dasawyvileblad gamoiZaxebs kidev erT moswavles.<br />

dawyvilebis Semdeg aRmoCndeba, rom arcerTi grovidan araferi<br />

ar morCa. _ romel grovaSia meti raodenobis wreebi? amaSia<br />

meti? {ara, araferi morCenila} iqneb amaSia meti? {ara} aba<br />

romelSia meti? {arcerTSi!} diax, arcerTSi araa meti. am<br />

grovebSi wreebis raodenoba tolia! tolia. arc esaa meti da<br />

arc es. erTmaneTis tolia.<br />

es dawyvilebuli grovebi dafaze rCeba. ganvixilavT 3.1<br />

suraTs. _ ras vxedavT am suraTze? {bavSvebi ezoSi arian} ra<br />

ukaviaT bavSvebs xelSi? {CanTebi} daakvirdiT, yvela bavSvs<br />

aqvs Tu ara CanTa? {ki, yvelas aqvs} ramden-ramdeni CanTa<br />

ukaviaT? {TiTo bavSvs TiTo CanTa, erTs _ erTi} arian Tu ara<br />

bavSvebi da CanTebi dawyvilebuli? {ki arian _ erTi is da<br />

erTi is} romelTa raodenobaa meti _ bavSvebisa Tu CanTebisa?<br />

{tolia} diax, tolia. CanTebi imdenivea, ramdenic _ bavSvebi.<br />

imdenive. imdenive. (gavameorebinebT erTi-or moswavles).<br />

masw.-i magitur dafaze `dominoseburad~ daawyobs eqvs<br />

magnits. gamoiyvans moswavles da daavalebs: _ Senc daawyve<br />

amdenive magniti! (daawyobs). romelia meti? {imdenivea, toli<br />

raodenobaa}.<br />

_ axla vin gviCvenebs, rom Cvens xelebze TiTebis<br />

raodenoba tolia? {TiTebis dawyvilebiT anu SetyupebiT: ceri<br />

cers da ase Semdeg}.<br />

_ gaSaleT orive xeli, daixedeT frCxilebze! aba, TiTebi<br />

ufro meti gvaqvs Tu frCxilebi? {maTi raodenoba tolia,<br />

frCxilebi imdenivea, ramdenic _ TiTebi} saidan viciT?<br />

{frCxilebi da TiTebi dawyvilebulia da arcerTi araa<br />

morCenili}.<br />

_ aba, axla moifiqreT iseTi rameebi, rom maTi raodenoba<br />

toli iyos. oRond imas nu gaimeorebT, rac aq vTqviT! Tqven<br />

sxva rame unda moigonoT! (ramdenime moswavle ityvis Tavis<br />

mier mogonil magaliTs. masw.-i Seaqebs da daamatebs: _ diax,<br />

ciram kargad moifiqra, tansacmelze imdenive Rilia, ramdenic<br />

_ saRile; naTelac marTalia _ adamians imdenive yuri aqvs,


- 55 -<br />

ramdenic _ Tvali).<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.2/! tjwsdjUj! njnbsUfcboj/! ! mTavari sivrciTi mimarTebani<br />

zemoT / qvemoT da win / ukan Zalian advilia sakuTari Tavis<br />

mimarT. magram sxvis mimarT, roca es upirispirdeba sakuTar TavTan<br />

mimarTebas, cota Znelia. magaliTad, moswavlis ukan dgas skami da<br />

magida, orive ukanaa, magram skami magidis winaa. am SemTxvevaSi skami<br />

`ukanaa~ Tavad moswavlis mimarT, magram `winaa~ magidis mimarT.<br />

cxadia, sazogadod, sivrciTi mimarTebani fardobiTia (...ufro<br />

maRalia, vidre es, magram ufro dabalia, vidre is...). pirvelklasels,<br />

misi bunebrivi egocentrizmis gamo, uWirs sxvadasxva<br />

TvalTaxedvaze dadgoma da yvelafers mxolod sakuTari Tavis<br />

mimarT aRiqvams. es exeba ara mxolod sivrciT mimarTebebs (magali-<br />

Tad, logikur da gansakuTrebiT zneobriv mimarTebebSi egocentrizmis<br />

daZleva mozrdilTa umravlesobasac ki uWirs).<br />

amitom sivrciTi mimarTebis swavlebasas jer amgvari<br />

SekiTxvebia: `ra aris amis zemoT (win, ukan da sxva)?~ da momdevno<br />

gakveTilze ki ufro Zneli: `es ris ukanaa (zemoTaa, winaa...)?~<br />

sazogadod, sivrciT mimarTebebSi kargad garkveva logikuri<br />

azrovnebis ganviTarebis safuZvelia! ix. zms $ 9<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

4/3/!{fnpU!/!rwfnpU!`!`sb!bsjt!bnjt!{fnpU!/!rwfnpU@~!zwfmb.<br />

{f!{fnpU!/!rwfnpU/!!jer gavimeorebT mimarTebas didi / patara:<br />

suraTze 3.1 movaZebninebT yvelaze did bavSvs; yvelaze patara<br />

bavSvs; yvelaze did CanTas; yvelaze did xes.<br />

_ axla SexedeT am fanjris rafas. ra aris mis zemoT?<br />

{farda} ra aris im suraTis qvemoT? {sinaTlis CamrTveli}.<br />

TfojTwob; aq yvela SekiTxvaze sruli pasuxi unda vaTqmevinoT,<br />

oRond saxelmZRvaneloSi mokle pasuxebia.<br />

Semdeg ganvixilavT suraTs 3.2. _ ras xedavT am suraTze?<br />

{biWuna xis totze zis} biWunas zemoT ra aris? {biWunas<br />

zemoT mercxalia} mercxlis qvemoT ra aris? {xe} moZebneT xis<br />

qveda toti! mas ra abia? {msxali} msxali ufro zemoTaa Tu<br />

biWunas fexebi? {fexebi} biWunas Tavi ufro qvemoTaa Tu xis


- 56 -<br />

kenwero? {Tavi} xis qvemoT ra aris? {Wa} Waze ra zis? {kata}<br />

kata ufro zemoTaa Tu msxali? {msxali} ra aris yvelaze<br />

zemoT? {mercxali} axla yuradRebiT daakvirdiT _ yvelaze<br />

qvemoT ra aris? {xvliki} biWunasa da msxals Soris? {toti}<br />

Wasa da tots Soris? {msxali}.<br />

rveulebi daxuron da daaxloebiT amdagvarsave SekiTxvebs<br />

upasuxon warmodgeniT. bolos, TviTon moifiqron imis axali<br />

magaliTebi, rom rame rameze zemoT an qvemoT iyos.<br />

4/4/! lvcj! eb! njtj! tywbebtywb! yfefcj/! ! masw.-i klass aCvenebs<br />

xis did kubs (umjobesia, es ar iyos saTamaSo kubiki). _ ra<br />

hqvia amas? {kubi}.<br />

aCvenebs saTamaSo kubiks. _ es Tu aris kubi? {ki aris}.<br />

aCvenebs sxva, aguris formis mqone nivTs: _ es Tu aris<br />

kubi? {ar aris} ratom ar aris? {imitom, rom wagrZelebulia}.<br />

yvela Cvenebisas masw.-i sxeulebs abrunebs sxvadasxva<br />

kuTxeebiT, raTa moswavleebma maTi sxvadasxva xedebi dainaxon.<br />

Semdeg aCvenebs `ormag kubiks~ _ ori erTnairi kubiki rom<br />

erTmaneTzea Sewebebuli da ise gaferadebuli, rom erT<br />

mTlian sxeuls, paralelepipeds qmnis. oRond aCvenebs<br />

mxolod winxeds _ kvadrats. _ es Tu aris kubi?<br />

mosalodnelia, rom klass esec kubi egoneba. magram maswavlebeli<br />

Semoabrunebs sxva mxriv. _ aris es kubi? {ara, ar<br />

yofila!} winadan ki kubi gegonaT, magram Turme ar yofila!<br />

Semdeg aCvenebs kidev erT kubs, oRond ise, rom klasi<br />

xedavs mis mxolod winxeds. _ es Tu aris kubi? {ar viciT, ar<br />

Cans mTlianad}. SemovabrunebT da davrwmundebiT, rom kubia.<br />

vekiTxebiT magidaze dawyobil kubebze:<br />

_ romelia amaTgan yvelaze didi kubi? {mwvane} yvelaze<br />

patara? {Savi} axla romeli darCa yvelaze didi? {wiTeli}<br />

axla? {lurji} axla romelia yvelaze patara? {TeTri}.<br />

magidaze isev vabrunebT yvela kubs. _ gamovides SoTa da<br />

es kubebi ise daawyos, rom yvelaze didi kubi iyos yvelaze<br />

qvemoT, yvelaze patara kubi ki _ wiTeli kubis qvemoT iyos.<br />

(SoTa daawyobs) dajeqi. ra feris kubia mwvane kubis zemoT?


- 57 -<br />

yviTelis qvemoT? (da sxva)<br />

Semdeg sul cota xniT vaTvalierebT msr-Si suraTs 3.3. _<br />

ai, ase ixateba kubi. suraTze kubi mTlianad Cans Tu ara?<br />

{ara} suraTze mTlianad ver gamovaCenT. wre rom davxazoT, Tu<br />

gamoCndeba mTlianad? {ki, wre gamoCndeba} rgoli? {rgolic<br />

mTlianad gamoCndeba} kubs ki ver gamovaCenT mTlianad.<br />

4/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ masw.-i rig-rigobiT svams SekiTxvebs<br />

zemoT / qvemoT mimarTebis Sesaxeb: romelia ufro qvemoT _<br />

piri Tu cxviri? Tvalis zemoT ra aris? saxlis saxuravis<br />

qvemoT ra aris? Tma ufro zemoT gvaqvs Tu yuri? manqanis<br />

borbali ufro zemoTaa Tu misive kari? (sityva `misive~<br />

gamokveTilad warmoiTqmis).<br />

4/7/ da 4/8 _ mxolod gasaferadebelia.<br />

g 4/!ebxzwjmfcb-!spdb!fsUj!v[sbwjb-!{fnpU/rwfnpU-!lwbesbuj/<br />

5/2/! ebxzwjmfcb-! spdb! fsUj! hspwb! v[sbwjb/! gasameoreblad<br />

ganvixilavT suraTs 4.1. gairkveva, romelTa raodenobaa naklebi<br />

(amjerad naklebiT daviwyoT) da ratom _ burTebisa Tu<br />

kubebisa. amasobaSi masw.-i magnitur dafaze daxatavs 15<br />

rgols, erTmaneTisagan Sori-Sors. iqve miakravs 14 moZrav<br />

wres, maTac gafantulad. _ SevadaroT es grovebi. rgolebia<br />

meti Tu wreebi? rogor gavigoT? {davawyviloT} magram<br />

rgolebi daxatulia, maT rom ver aviRebT? ra vqnaT?<br />

{rgolebs nu aviRebT, ise mivusvaT TiTo wre} gamovides<br />

arCili da daawyvilos. romlis raodenoba yofila ufro meti?<br />

(rgolebisa) saidan viciT? ...<br />

_ axla gavarkvioT, Cven saklaso oTaxSi moswavleebi<br />

ufro metia Tu merxebi. rogor ggoniaT? (Catardeba<br />

dawyvileba, risTvisac TiTo merxze TiTo moswavle dajdeba).<br />

bolos, dawyvildeba da Sedardeba magnitur dafaze<br />

`dominoseburad~ ganlagebuli xuTi magniti da aseve<br />

`dominoseburad~ daxatuli eqvsi wre.<br />

5/3/! {fnpU! /! rwfnpU! `! `ft! sjt! {fnpUbb! /! rwfnpUbb@~! jer<br />

gasameoreblad ganvixilavT kvlav 3.2 suraTs, oRond


- 58 -<br />

mexsierebiT, warmodgeniT (visac gauWirdeba, msr gadaSalos).<br />

SekiTxvebi igivea, rac 3.1-Si, oRond emateba amgvarebi: _<br />

msxali ris qvemoTaa? ris zemoTaa? (amgvari wyobis SekiTxvebi<br />

ufro Znelia).<br />

Semdeg moimarjveben fanqrebs da 4.2 CarCoSi Caxataven masw.is<br />

karnaxiT: sul zemoT patara mze; mzis qvemoT patara<br />

Rrubeli; Rrublis qvemoT patara Citi; sul qvemoT mwvane<br />

balaxiani miwa; miwis zemoT patara yvavili; yvavilis zemoT,<br />

oRond Citis qvemoT saxli... masw.-ma dafaze areuli ganlagebiT<br />

daxatos sqematuri, gaadvilebuli naxatebi _ nimuSebad. Tan<br />

masw.-i ambobs: _ xateT swrafad, rogorc geadvilebaT.<br />

5/4/!lwbesbuj!`!lvcjt!dbmj!xbyobhj!)bn!ufsnjojt!hbsfTf*/!<br />

masw.-i daawyobs: did kubs, masze `ormagkubparale-lepipeds~<br />

da masze patara kubs. gairkveva, romeli aris kubi da romeli<br />

ar aris kubi. _ amis zemoT ra devs? {patara lurji kubi}<br />

amis qvemoT ra devs? {didi wiTeli kubi}.<br />

Semdeg masw.-i klass aCvenebs kubs, mis mxolod winxeds,<br />

TiTiT Semoxazavs mis erT waxnags (es sityva araa saWiro) da<br />

ityvis: _ ai amas ewodeba kvadrati. kvadrati.<br />

Semdeg aCvenebs amave kubis sxva waxnags, sxva kubis waxnags,<br />

aguredis waxnags da gairkveva, maTgan romeli aris kvadrati<br />

da romeli _ ara. _ es ratom ar aris kvadrati? {imitom, rom<br />

wagrZelebulia}.<br />

am gakveTilze yvela waxnags vaCvenebT mxolod sworad,<br />

cerad gadaxris gareSe!<br />

msr-s suraTi 4.3. _ ra aris aq daxazuli? {kvadratebi}<br />

gaaferadeT! yvelaze didi kvadrati gaaferadeT yviTlad;<br />

yvelaze patara kvadrati _ Savad; sxvebi _ sxvadasxva ferebad,<br />

rogorc gsurT.<br />

5/5/! `hvebTj! yfmjt! Dbzpgb! eb! hbnpdopcb~/ masw.-i naWris<br />

gudaSi Cayris kubebs, aguredebs, piramidebs, burTebsa da sxva<br />

sxeulebs. moswavleebma rig-rigobiT unda Cayon gudaSi xeli,<br />

aiRon erTi sxeuli da gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT<br />

swrafad gamoicnon, es sxeuli kubia Tu ara. pasuxis Semdeg


- 59 -<br />

moswavle amoiRebs sxeuls da yvela naxavs, SeeSala Tu ara.<br />

Semdeg sxeuls isev Caabruneben gudaSi, masw.-i aurevs da<br />

momdevno moswavles Caayofinebs xels.<br />

5/7!eb!5/8!_ mxolod gasaferadebelia/!<br />

g 5.!ebxzw/!yb{fcjU/!nbSbmj/ebcbmj/!lwbes/!tywbebtywb!nefc/!<br />

6/2/!ebxzwjmfcb-!spdb!psjwf!hspwb!v[sbwjb!`!yb{fcjU!Tffs.<br />

Ufcjt! h{jU/! ! masw.-i winaswar moamzadebs dafaze daxazul 14<br />

rgolsa da iqve mikrul amdenive moZrav kvadrats. Sedardeba<br />

rgolebisa da kvadratebis raodenoba. gamova is moswavle,<br />

romelsac jer arcerTxel ar mouwia sakuTari xeliT<br />

dawyvilebam. gairkveva, rom raodenobani toli yofila, ese igi,<br />

kvadratebi imdenivea, ramdenic rgolebi.<br />

amasobaSi masw.-i Cveulebriv dafaze daxatavs 11 varskvlavsa<br />

da 10 Tolias, gafantulad, erT grovas ufro marjvniv,<br />

meores _ marcxniv. klass davavalebT, rom daawyvilon (swored<br />

daawyvilon, da ara mxolod pirdapir Seadaron erTmaneTs)<br />

varskvlavebi da Toliebi. _ rogor davawyviloT? naxatebs xom<br />

ver aviRebT! ra vqnaT? Cven gvinda dawyvileba: erTi varskvlavi<br />

_ erTi Tolia, erTi varskvlavi _ erTi Tolia da ase Semdeg.<br />

rogor gavakeToT?<br />

albaT, romelime moswavle moisazrebs. gamovides da<br />

daawyvilos. Tuki vercerTma ver moisazra, saWiroa misaxvedri<br />

miTiTeba: _ aba maSin me getyviT. aviRoT carci da... da... ra<br />

vqnaT? {davxazoT xazebi da am xazebiT davawyviloT}.<br />

Tuki arc aman uSvela, masw.-i TviTon SeaerTebs xaziT (araa sa-<br />

Wiro, rom xazi swori iyos!) erT wyvils. danarCenebi ki moswavlem<br />

SeaerTos. _ axla miTxariT, romlis raodenobaa meti? ...<br />

Semdeg klass davavalebT, rom daawyvilon (swored<br />

daawyvilon, da ara pirdapir Seadaron erTmaneTs) 5.1 suraTze<br />

mocemuli grovebi. _ rogor davawyviloT ZaRlebi da lekvebi?<br />

{xazebiT SevaerToT TiTo ZaRlTan TiTo lekvi}.<br />

aseve _ xoWoebi da sokoebi, rgolebi da wreebi.<br />

6/3/!nbSbmj!/!ebcbmj/!hbombhfcb!tjnbSmjt!njyfewjU/!zwfmb{f!


- 60 -<br />

nbSbmj! /! ebcbmj/! jer ganvixilavT suraTs 5.2. daismis yvela<br />

SesaZlo SekiTxva zemoT / qvemoT mimarTebaze: _ ra aris<br />

rgolis qvemoT? ris zemoTaa patara wre? ris zemoTaa didi<br />

wre? ra aris kubsa da patara wres Soris? ris da ris<br />

Sorisaa didi kvadrati? ... da ase Semdeg.<br />

Semdeg davakvirdebT mTw-is ydis suraTs (mTlianad,<br />

gadaSlilad). SekiTxvebi Seexeba mimarTebas maRali / dabali:<br />

daTunia ufro maRalia Tu wero? biWuna Tu kata? ku ufro<br />

dabalia Tu cuga? romeli cxovelia aq yvelaze maRali?<br />

yvelaze dabali?<br />

Semdeg TviTon moigonon axali magaliTebi imisa, rom erTi<br />

rame meoreze dabalia an maRalia.<br />

bolos, gamoviyvanT moswavleebs, gavarkvevT, romeli<br />

romelze maRal-dabalia da ras niSnavs `dadgoma simaRlis<br />

mixedviT~. moswavleebs davsvamT da xelaxla davavalebT: _<br />

gamodiT da dadeqiT simaRlis mixedviT!<br />

Tuki zogi ori moswavle toli simaRlisa aRmoaCndeba,<br />

erTmaneTis win dgebian, ese igi, rigSi erTsadaimave adgilas.<br />

6/4/! lwbesbuj! tywbebtywb! nefcbsfpcbTj! `! lvcjt! npusjbmf.<br />

cjU/!vaCvenebT sxvadasxva sxeulTa waxnagebs (jer gadauxrelad,<br />

sworad) da vekiTxebiT, aris es kvadrati Tu ara. Semdeg<br />

viwyebT waxnagTa cerad gadaxras. moswavleebma unda gaiazron,<br />

rom Tuki kvadrati iyo, kvadratadve darCeba, Tuki ara _ ara.<br />

_ kvadrati ginda sworad iyos, ai ase, da ginda cerad da<br />

daxrilad, ai ase, mainc kvadratia! esec kvadratia da esec.<br />

Semdeg daevalebaT, rom suraTze 5.3 gaaferadon mxolod<br />

kvadratebi. sxvebi ar unda gaaferadon!<br />

6/5/ klasi daiyofa or an sam gundad (rigebis mixedviT, an<br />

gogonebi da biWebi). gundebi Seejibrebian erTmaneTs: masw.-is<br />

taSis Semokvraze romeli gundi moaswrebs gamosvlas,<br />

simaRlis mixedviT dadgomas da gaCumebas. dadgoma ar<br />

CaeTvlebaT, sanam Tundac erTi bavSvi idgeba mcdarad (TviTon<br />

unda mixvdnen _ romeli), da sanam gundi ar gaisuseba.<br />

6/7-is piroba cota grZelia. masw.-i auxsnis mas klass.


- 61 -<br />

g 6.!hbnfpsfcb/!xjo!/!vlbo-!Tpsjt/!!xfsujmj/<br />

7/2/!Ubwj!2/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!masw.-i dafaze winaswar<br />

moamzadebs dasawyvilebel grovebs: moZrav kvadratebsa da<br />

uZrav rgolebs, moZrav wreebsa da uZrav Toliebs, uZrav<br />

navebsa da uZrav niCbebs; magidaze _ kubebsa da girCebs. zog<br />

grovaSi toli raodenobis nivTebi unda iyos. oTxi-xuTi<br />

moswavle erTad imuSavebs: daawyvileben, Seadareben, daskvnebi<br />

sajarod gairCeva.<br />

Semdeg yvela erTad daawyvilebs msr-Si 6.1 suraTis<br />

rgolebsa da kvadratebs. gairkveva, romlebia meti da ratom.<br />

7/3/!xjo!/!vlbo/!Tpsjt/!`sb!bsjt!bnjt!xjo!/!vlbo@~!zwfmb{f!xjo!<br />

/!vlbo/!!_ vin zis xatias win? kokasa da sandros Soris? am<br />

rigSi yvelaze win? yvelaze ukan? da ase Semdeg.<br />

Semdeg masw.-i gamoiyvans da erTmaneTis pirispir daayenebs<br />

or moswavles, vTqvaT, ciras da nikas. _ kari ciras winaa Tu<br />

ukan? {ciras ukanaa} nikas winaa Tu ukan? {nikas winaa} ratom<br />

moxda, rom kari nikasTvis winaa, magram cirasTvis ukanaa?<br />

{imitom, rom erTmaneTis pirispir dganan, rac cirasTvis<br />

ukanaa, nakasTvis is _ winaa} fanjrebi nikas winaa Tu ukan?<br />

{nikas ukanaa} ciras winaa Tu ukan? (da ase Semdeg).<br />

Semdeg 6.2 CarCoSi masw.-is karnaxiT Caxataven: SuaSi xe; xis<br />

win manqana; xis ukan magida, oRond magida ufro dabali unda<br />

iyos, vidre manqana; xis zemoT mze; magidis qvemoT burTi; da<br />

ase Semdeg: muSavdeba naswavli sivrciTi mimarTebani: zemoT /<br />

qvemoT, maRali / dabali, win / ukan. rogorc yovelTvis, masw.-i<br />

dafaze daxatavs areulad sqematur naxatebs da axsenebs bavSvebs,<br />

rom xaton advilad da swrafad, rogorc eadvilebaT.<br />

Tan moswavleebma moigonon win / ukan mimarTebis axali<br />

magaliTebi.<br />

7/4/! xfsujmj! `! lwbesbujt! dbmj! xwfsp! )kfs! bn! ufsnjojt!<br />

hbsfTf*/!xfsujmjt!tjndjsf/!njtj!ebtnb!gvsdfm{f/!masw.-i kvlav<br />

aCvenebs klass sxvadasxva sxeulTa waxnagebs xan sworad, xan<br />

cerad da ekiTxeba, aris es kvadrati Tu ara.


- 62 -<br />

_ gadaSaleT rveulebi aq (aCvenebs imave 6.2-is gverds).<br />

daakvirdiT yvelafers, rac aqaa dawerili, daxazuli da<br />

daxatuli. aba vin mixvdeba, ra aris yvelaferze ufro mcire,<br />

yvelaferze ufro patara? kargad daaTvaliereT wignis es<br />

erTi gverdi! ra aris yvelaze patara? {wertili} wertilze<br />

ufro patara sxva araferia! wertili yvelaze patara ramea!<br />

Semdeg masw.-i TiTs daadebs didi kubis erTerTi waxnagis,<br />

kvadratis wveros: _ ai es wveti _ esaa erTi wertili.<br />

furcelze rogor unda davsvaT wertili? {kalmistris<br />

wveriT} aba am cariel adgilas dasviT wertilebi!<br />

masw.-i merxebs Soris ivlis da Tvalyurs adevnebs muSaobas.<br />

yuradRebas amaxvilebs imaze, rom wertili patara unda iyos.<br />

xolo Tuki msxvilia _ es aRaraa wertili. es iqneba patara<br />

Savi wre!<br />

7/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi exeba naswavl sivrciT<br />

mimarTebebs zemoT / qvemoT, maRali / dabali, win / ukan.<br />

magaliTad: cxeni ufro maRalia Tu adamiani? Cveni skolis<br />

ezoSi WiSkris ukan ra aris? manqanas saWe ufro win aqvs Tu<br />

skamebi? ...<br />

7/7/-Si saWiroa dakvirveba _ kanonzomierad gagrZeleba!<br />

g 7.!psfvmj-!sjdywj!psj/!`sbnefoj~. xjo!/!vlbo/!npoblwfUj/!<br />

--------------------------------------------------------------------------------!<br />

J.3/! sjdywfcj! fsUjebo! frwtbnef/! Semdegi gakveTilidan iwyeba<br />

axali sakiTxebi: ricxvebi erTidan eqvsamde. ricxvebi iswavleba mxolod<br />

TvalsaCinod mocemuli nivTebis grovebiT, cifrul niSanTa<br />

da CanawerTa gareSe. ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba.<br />

mTavaria imis gaazreba, rom raodenoba ar icvleba grovis ganlagebis<br />

SecvliTa da misi gafarToebiT. mcire raodenobebisaTvis<br />

amis danaxva advilia, magram mainc aucileblad unda warmovaCinoT.<br />

yvela raodenoba erTnairad Semogvaqvs da erTidaimave savarji-<br />

Soebs viyenebT. asea sagakveTilo monakveTebSi: 7.1, 9.1, 10.1, 11.1, 12.1,<br />

13.1. magaliTisaTvis ganvixiloT 10.1 ricxvi oTxi. jer Semogvaqvs<br />

TvalsaCinod mocemuli raodenoba oTxeuli. masw.-s winaswar


- 63 -<br />

dasawyvileblad momzadebuli aqvs sxvadasxva oTxeulTa oTxi wyvili.<br />

Sesadarebeli oTxeulebi sxvadasxva ganlagebisa unda iyos:<br />

* * * * * * * * * *<br />

* * * * *<br />

da sxva (zogi uwesrigocaa). *<br />

vixilavT sxvadasxva oTxeulebs sxvadasxva nivTebisa, sxvadasxva<br />

nakvTebisa da sxvadasxva ganlagebiT. Tanac, zogi grova unda iyos<br />

ufro gafantuli, ganlagebiT ufro `didi~ esaa mTavari!<br />

moswavleebi dawyvilebiT TviTon rwmundebian, rom yvelas<br />

raodenoba tolia. tolia, magram ramdenia? oTxia. amgvarad,<br />

oTxeuli esaa sagnebis oTxeuli, anu oTxi cali sagani.<br />

Sesadarebeli grovebi masw.-ma winaswar unda moamzados.<br />

erTmaneTs Sedardeba moZravi da moZravi, moZravi da uZravi da<br />

uZravi da uZravi grovebi. uZravi grovebia: dafaze daxatuli<br />

Toliebisa, kacunebisa, naZvebisa da sxva (masw.-is surviliT); moZravi<br />

grovebia: Cxirebisa, girCebisa, kubebisa da sxva saklaso<br />

TvalsaCinoebidan. magram, amaT garda, aucilebelia geometriuli<br />

nakvTebi isini, romlebic im droisaTvis ukve naswavlia: wreebi,<br />

rgolebi, kvadratebi, monakveTebi, samkuTxedebi da sxva (gansakuTrebiT<br />

ukanasknelad naswavli nakvTebi). maTgan zogi SeiZleba<br />

daxatuli iyos, zogi ki moZravi (magnituri).<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela oTxeulSi oTxi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan gamoiyvans<br />

ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara rgolebis<br />

oTxeulebi, TiTo moswavlem TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />

oTxeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron. mosalodnelia, rom<br />

moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva ganlagebas, romlebic masw.-is<br />

mier iyo momzadebuli. masw.-i miuTiTebs moswavleTa mier daxatul<br />

oTxeulebze: aqac oTxi rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze<br />

lamazi? (gamoiTqmeba Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />

Semoxazavs `dominosebr~ oTxeuls).<br />

Semdeg oTxs Sedardeba ukve naswavli ricxvebi: erTi, ori da<br />

sami. amisaTvis dafaze `dominoseburad~ daewyoba saTanado grovebi<br />

(oTxeuli da sameuli da ase Semdeg) da dawyvilebiT Sedardeba


- 64 -<br />

erTmaneTs.<br />

vimeorebT: masw.-s ar unda aerios: gramatikulad oTxeuli<br />

arsebiTi saxelia, pasuxobs SekiTxvas `ra?~. xolo oTxi esaa<br />

raodenoba, ricxvi, romelic pasuxobs SekiTxvas `ramdeni?~. oTxi<br />

ricxviTi saxelia. cxadia, oTxeuli ufro konkretuli, nivTieri<br />

da TvalsaCinoa, xolo oTxi ufro ganyenebulia. oTxeuli<br />

yovelTvis raRacis oTxeulia, xolo oTxi arsebobs TavisTavadac,<br />

sagnebisagan ganyenebiT. [ix. zms $ 2]<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

8/2/!psfvmj/!sjdywj!psj/!`sbnefoj~/!fsUj-!psj!Uv!vgsp!nf.<br />

uj-! bov! nsbwbmj/! masw.-i klass dawyvilebiT adarebinebs<br />

ramdenime sxvadasxva oreuls. yvelas raodenoba toli<br />

aRmoCndeba. _ amaTi raodenoba tolia. tolia, magram mainc<br />

ramdenia? {oria} diax, esec oreulia da esec. amis raodenobac<br />

oria da amisac, amisac da amisac.<br />

suraTi 7.1. _ ra aris aq? {ori patara Savi wre} risi<br />

oreulia aq? {wreebis oreuli} axla Tqven mis gverdiT<br />

daxazeT lurji wreebis oreuli! kidev dasviT wertilTa<br />

oreuli! kidev xeliT daxateT patara rgolebis oreuli!<br />

kidev daxateT patara kacunebis oreuli.<br />

Tan moswavleebma TviTon moigonon oreulebis axali magaliTebi<br />

{ori Tvali, ori rqa, velosipedis... ra? ori borbali<br />

da sxva}.<br />

sityva `mravali~ damuSavdeba TamaSiT _ ix. 7.4.<br />

8/3/!xjo!/!vlbo/!Tpsjt/!`ft!sjt!vlbobb!/!xjobb@~!<br />

jer swrafad gavimeorebT imdagvarsave SekiTxvebs,<br />

rogorebic iyo 6.2-Si. Semdeg sakiTxi gaZneldeba.<br />

_ cisana vis win zis? nato vis ukan zis? es skami ris<br />

ukan dgas?<br />

Semdeg ganvixilavT mTw-is gaSlil ydas. SekiTxvebi<br />

imdagvarivea: _ nukris ukan vinaa? cuga vis winaa? kurdReli<br />

vis ukanaa? es ori pepela vis zemoTaa? ciyvsa da bus Soris<br />

vinaa? da ase Semdeg. daismis aranakleb 15 SekiTxvisa.<br />

TfojTwob; suraTze cxovelebi ganpirovnebulia, zRapa-


- 65 -<br />

riviTaa. amitom daismis SekiTxva `vin?~ (da ara `ra?~).<br />

8/4/!npoblwfUj!`!lwbesbujt!dbmj!hwfsej )kfs!bn!ufsnjojt!<br />

hbsfTf*/! npoblwfUj! gvsdfm{f/! npoblwfUjt! psj! cpmp! `!<br />

xfsujmfcj/!npoblwfUjt!ebyb{wb!tbyb{bwjU/!<br />

monakveTis, wrfisa da sxva xazebis ganmartebisaTvis ix. zms $ 5.!<br />

masw.-i klass aCvenebs didi kubis waxnags _ kvadrats. TiTs<br />

daadebs erT wveros. _ ai esaa erTi... ra? {wertili} es? {esec<br />

wertilia} eseni _ ori wertilia. erTi wertili, meore<br />

wertili. ai es ki monakveTia! (TiTs gausvams am ori wertilis<br />

SemaerTebel wibos _ monakveTs). monakveTi.<br />

suraTi 7.3. _ moZebneT kvadrati! Savad ra aris Seferadebuli?<br />

{erTi monakveTi} axla Tqven SeaferadeT kvadratis<br />

kidev ori sxva monakveTi, erTi wiTlad da erTic mwvaned.<br />

(unda Seaferadon kvadratis kidev ori gverdi, meoTxis<br />

Seferadeba araa saWiro).<br />

Tan masw.-i dafaze daxazavs did monakveTs. _ vin gamova da<br />

maCvenebs, romeli wertilebia am monakveTis boloebi? diax,<br />

esenia! ramdeni bolo aqvs am monakveTs? {ori} sxva monakveTi<br />

rom iyos, mas ramdeni bolo eqneba? {masac ori, yvela<br />

monakveTs ori bolo aqvs} monakveTis erTi bolo wertilia,<br />

meore boloc wertilia.<br />

_ monakveTi rogor unda davxazoT? {saxazaviT} aq daxazeT!<br />

7.3-is or mkrTal monakveTze gadaaxazaven axal monakveTebs<br />

da cariel adgilebSi kidev daxazaven or cal monakveTs. yvela<br />

daxazuli monakveTis bolo wertilebs wiTlad moniSnaven.<br />

8/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ masw.-i TviTeul moswavles rigrigobiT<br />

usaxelebs rames, man ki maSinve unda gamoicnos: erTia,<br />

oria Tu _ mravali (unda iTqvas mxolod am sami pasuxidan<br />

erTerTi). Tanac, pasuxi sityviT ki ar unda Tqvas, aramed:<br />

erTze _ awios erTi TiTi, orze _ ori TiTi, mravalze _<br />

gaSlili xelisguli (mravali TiTi). aqve pirvelad Semogvaqvs<br />

sityva `mravali~. masw.-i ganmartavs, rom es igivea, rac `bevri~.<br />

am TamaSSi sul ixmareba sityva `mravali~.


- 66 -<br />

pirvel wreze masw.-i aCvenebs TvalsaCinod: TiTebs, nivTebs,<br />

suraTze naxatebs... meore wreze ki ukve mxolod sityvierad<br />

asaxelebs: kiseri, saqanelas Tokebi, qaTmis fexebi, Toxis<br />

tari, skamis fexebi, adamianis cera TiTebi, spilos fexebi,<br />

lomis yurebi, xoWos fexebi, xis totebi da ase Semdeg.<br />

mesame wreze masw.-i TamaSs arTulebs: moswavleTa dasabnevad<br />

TviTon wevs raodenobis aRmniSvnel TiTebs, magram ganzrax mcdarad.<br />

magaliTad, ityvis `vaSlis kurkebi~ da awevs or TiTs.<br />

8/7/!mxolod gasaferadebelia.<br />

----------------------------------------------------------------------------------!<br />

TfojTwob/ SemdgomSi amas aRar mivuTiTebT xolme. roca saSinao<br />

davaleba mxolod gasaferadebelia, an Zalian advilia da arafer<br />

safrTxilosa da saWoWmanos ar Seicavs, mis Sesaxeb aRarafers aRar<br />

davwerT. masw.-ma Tavad unda naxos msr-Si mexuTe, meeqvse, meSvide<br />

(SemdgomSi agreTve merve da mecxre) nomriani davalebani da isini<br />

misces klass saSinao davalebad.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

g 8.!xzwjmj-!psj/!TjhojU/hbsfU/!psj!xfsu/!TffsU/!npoblwfUjU/<br />

9/2/!xzwjmj!bov!psfvmj/!psjt!Tfebsfcb!fsUUbo/!_ Cven ukve<br />

viswavleT dawyvileba. rogor vawyvilebT? ra aris wyvili?<br />

TandaTan gairkveva, rom wyvili igivea, rac oreuli: _<br />

wyvili aris oreuli. sulerTia, romels vityviT. wyvili<br />

igivea (am sityvis gamokveTiT), rac oreuli. wyvili da<br />

oreuli erTidaigivea (am sityvis gamokveTiT).<br />

_ aba moigoneT, ris wyvilebi iciT? {Tvalebis, yurebis,<br />

xelebis, fexebis, karebis, Zroxis rqebis da sxva} kidev did<br />

velosipeds aqvs wyvili... (masw.-i dafaze uceb daxatavs<br />

orTvliani velosipedis sqemas). wyvili ra? {borblebi} kidev<br />

ra aqvs velosipeds wyvili? ra? {saxelurebi}.<br />

_ romeli ufro metia, ori Tu erTi? {ori} ratom?<br />

(davawyvilebinebT oreulsa da erTeuls, oreulSi erTi cali<br />

morCeba). diax, ori metia, vidre erTi, xolo erTi ufro... ra?<br />

{erTi ufro naklebia, vidre ori}.<br />

axla ki Sesruldeba davaleba, romelic samive xazs gaaer-


- 67 -<br />

Tianebs. masw.-is karnaxiT 8.1 cariel CarCoSi Caxataven: _<br />

daxazeT ori wre, erTi zemoT, meore ki _ qvemoT,<br />

erTmaneTisagan Sori-Sors. zemoTa wreSi, SigniT (am sityvis<br />

gamokveTiT) daxazeT ori monakveTi da erTi wertili. ori<br />

monakveTi da erTi wertili! qvemoTa wreSi, SigniT daxazeT<br />

erTi monakveTi da ori wertili. erTi monakveTi da ori<br />

wertili! wreebis gareT daxazeT erTi rgoli. rgoli wreebs<br />

Soris unda iyos!<br />

9/3/!TjhojU!/!hbsfU/!Ubwj!2/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />

sivrciTi mimarTeba SigniT / gareT ukve iyo 8.1-Si.<br />

axla moswavleebi daakvirdebian suraTs 8.2. masw.-is SekiTxvaTa<br />

meSveobiT suraTebi aRiwereba. Tan saTiTaod gairCeva,<br />

riT gansxvavdeba zeda suraTi qvedasagan. rac SeiZleba metad<br />

unda vaTqmevinoT naswavli mimarTebani: didi / patara, zemoT /<br />

qvemoT, maRali / dabali, win / ukan, SigniT / gareT. Semadarebel<br />

SekiTxvaTa nimuSebi: _ romeli mdinarea ufro didi<br />

_ zeda Tu qveda? romeli xidia ufro grZeli? romeli<br />

saxlis win mdgari xea ufro maRali? romel suraTzea mze<br />

ufro maRla? Rrubeli ufro dabla? SeadareT Tevzebis<br />

raodenoba mdinareebSi! didi ixvi zeda suraTzea ufro win Tu<br />

qvedaze? manqana moswavlis winaa Tu ukan? Robis SigniT<br />

mdgari xe ufro maRalia Tu Robis gareT mdgari xe? kidev ra<br />

aris Robis SigniT? kidev ra aris Robis gareT? riT<br />

gansxvavdeba zeda saxli qveda saxlisagan? mTis ukan risi<br />

Tavi moCans? diax, esaa eklesiis, taZris gumbaTi. riT gansxvavdeba<br />

zeda gumbaTi qvedasagan? rogori xeebi moCans Sors,<br />

ukan? kidev ra gansxvavebas moZebniTT? (da ase Semdeg).<br />

9/4/! npoblwfUj! tywbebtywb! nefcbsfpcbTj/! psj! xfsujmjt!<br />

TffsUfcb!npoblwfUjU/!ufsnjoj!`xfsujmfcjt!TffsUfcb~/!<br />

masw.-i dafaze didi saxazaviT daxazavs erT monakveTs<br />

sworad da meores _ daxrilad.<br />

_ ramdeni monakveTia aq daxazuli? gamovides nana da gvaCvenos.<br />

gamovides goCa da gvaCvenos maTi bolo wertilebi. yvela<br />

bolo gvaCvenos! ramdeni bolo aqvs erT monakveTs? {ori}.


- 68 -<br />

masw.-i dafaze dasvams or wertils. _ ramdeni wertilia aq?<br />

{ori} diax, wertilebis oreulia, wertilebis wyvilia. modi,<br />

es ori wertili SevaerToT monakveTiT (daadebs did saxazavs<br />

da SeaerTebs). ra vqeni me? {ori wertili monakveTiT<br />

SevaerTe} SevaerTe. ra davxaze? {monakveTi} esaa ori<br />

wertilis SeerTeba (am sityvis gamokveTiT) monakveTiT (Tan<br />

TiTs gaayolebs im monakveTs). SeerTeba.<br />

masw.-i kidev dasvams or wertils da aCvenebs, rogor unda<br />

davadoT saxazavi, raTa isini monakveTiT SevaerToT.<br />

yuradRebas mivaqcevT, rom saxazavi zed wertilebze ar unda<br />

idos, odnav qvemoT unda iyos!<br />

Semdeg moswavleebi msr-Si suraTi 8.3-Si daxazaven monakve-<br />

Tebs. jer mkrTalad daxazulebze axlebs gadaatareben, mere<br />

cariel adgilas TviTonac daxazaven. bolos, wertilebis pirvel<br />

wyvils SeaerTeben monakveTiT, meore wyvilsac SeaerTeben.<br />

9/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ SekiTxvebi Seexeba naswavl sivrciT<br />

mimarTebebs: zemoT / qvemoT, maRali / dabali, win / ukan _<br />

mTw-s ydis suraTze. pirvel wreze moswavleebi naxuloben am<br />

suraTs da ise pasuxoben, meore wreze _ yvela Seinaxavs<br />

wignebs da warmodgeniT pasuxoben.<br />

g 9.!tbnfvmj-!tbnj/!trfmj!/!Uyfmj/!tbnlvUyfej!eb!njtj!yb{wb/<br />

:/2/! tbnfvmj/! sjdywj! tbnj/! masw.-i klass dawyvilebiT<br />

erTmaneTs adarebinebs sxvadasxva sameulTa or wyvils (ix.<br />

saerTo miTiTebani I-2):<br />

* * *<br />

dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvelaSi nivTebis raodenoba<br />

tolia. _ Citebisa da yvavilebis raodenoba tolia.<br />

monakveTebisa da rgolebis raodenobac tolia. tolia, magram<br />

mainc ramdenia? {samia} diax, esec sameulia da esec. amis<br />

raodenobac samia da amisac, amisac da amisac.<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela sameulSi sami sagania. Semdeg masw.-i dafasTan gamoiyvans<br />

ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara rgolebis<br />

* *<br />

*<br />

*<br />

* *<br />

*<br />

*<br />

*


- 69 -<br />

sameulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvada-sxvanairi<br />

sameulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron. mosalodnelia, rom<br />

moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva ganlagebas, romlebic<br />

masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i miuTiTebs moswavleTa<br />

mier daxatul sameulebze: _ aqac sami rgolia, aqac, aqac,<br />

aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba sxvadasxva<br />

Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da Semoxazavs<br />

`dominosebr~ sameuls).<br />

msr-s suraTi 9.1. _ ra aris aq? {sami patara Savi wre}<br />

risi sameulia aq? {wreebis sameuli} axla Tqven mis gverdiT<br />

daxazeT lurji wreebis aseTive sameuli! kidev dasviT wertilTa<br />

sameuli! kidev xeliT daxateT patara rgolebis sameuli.<br />

_ ras aqvs sami fexi? {zogierT dabal skams, jorkos} ras<br />

aqvs sami borbali? {sabavSvo samTvlian velosipeds} kidev vin<br />

moigonebs axal sameuls?<br />

ricxvi samis amgvari Seswavlis Semdeg masw.-is daxmarebiT<br />

gadaSlian mTw-s `1-2-3~-ze (cxadia, cifrebi jer araa saWiro<br />

da maTze yuradRebas ar vamaxvilebT!). _ maCveneT, romelia<br />

wreebis sameuli. ra feria? romelia wreebis wyvili? ra<br />

feria? erTi cali wre romaa calke, igi ra feria?<br />

_ miCvene sami fanqari! daukari taSi samjer! daakakune samjer!<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.3/! vgsp! [ofmj! tjwsdjUj! njnbsUfcboj/! gansxvavebiT ukve<br />

naswavl sivrciT mimarTebaTagan, moswavleebs ver movTxovT<br />

momdevno sivrciT mimarTebaTa karg dauflebas. maT erTmaneTSi<br />

aerevaT xolme sqeli da msxvili, viwro da wvrili da sxva<br />

(samwuxarod, ufrosebsac erevaT xolme). moswavleTa nawils<br />

SeiZleba gauWirdes agreTve sivrciT mimarTebaTa garkveva<br />

araTvalsaCinod, warmodgeniT.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

:/3/!trfmj!/!Uyfmj!`!UwbmtbDjope/!zwfmb{f!trfmj!/!Uyfmj/!<br />

masw.-i klass aCvenebs or wigns, romelTagan erTi (vTqvaT,<br />

Savi) ufro sqelia, vidre meore (vTqvaT, yviTeli). _ ramdeni<br />

wigni mikavia me? {ori} romelia maTgan ufro sqeli? {Savi


- 70 -<br />

wigni} ufro Txeli romelia? {yviTeli}.<br />

aseve Seadareben sqel da Txel mokle ficrebs. Semdeg<br />

TviTon moswavleebi moigoneben sqeli / Txeli rameebis axal<br />

magaliTebs. {foToli ufro Txelia, vidre nafoti; TefSi<br />

ufro sqelia, vidre qaRaldi} masw.-ic dasvams ramdenime amgvar<br />

SekiTxvas.<br />

Semdeg ganvixilavT suraTs 9.2. movZebniT yvelaze sqel<br />

wigns da mas Savad SemovxazavT; yvelaze Txels _ lurjad.<br />

:/4/!tbnlvUyfej/!tbnlvUyfejt!ebyb{wb/!tbnlvUyfej!tywbebtywb!<br />

nefcbsfpcbTj/! masw.-i aCvenebs dafaze winaswar daxazul or<br />

samkuTxeds, romelTagan erTi ufro didia, vidre meore.<br />

samkuTxedebi unda iyos tolgverda (rogoricaa 9.3 suraTze),<br />

jer-jerobiT mxolod amgvar samkuTxedebs vixilavT! didi<br />

samkuTxedi pataras zemoTaa. iqve daxazulia erTi kvadrati da<br />

sami wre. _ ra aris es? {wre} es? {samkuTxedi} es?<br />

{kvadrati} es? {samkuTxedi} ramdeni samkuTxedia dafaze<br />

daxazuli? {ori} kvadrati ramdenia? {erTi} wre ramdenia?<br />

{sami} zemoTa samkuTxedi ufro didia Tu qvemoTa? {zemoTa}<br />

qvemoTa samkuTxedi ki ufro... ra? {pataraa}<br />

suraTi 9.3. _ ra aris es wiTeli nakvTi? (samkuTxedi).<br />

Semdeg mis gverdiT, Cveulebriv, daxazaven da gaaferadeben<br />

samkuTxeds.<br />

saSinao davalebaSic (9.6) daxazaven da gaaferadeben samkuTxedebs.<br />

damatebiT maxvildeba yuradReba imaze, rom rogorc gvinda<br />

movatrialoT, samkuTxedi mainc samkuTxedi iqneba.<br />

:/5/!Tfkjcsj!tjnbSmjt!njyfewjU!ebehpnbTj!`!jy/!6/5/!<br />

g 10.!pUyfvmj-!pUyj/!gbsUp!/!wjxsp/!lwbesbujt!ebyb{wb/!<br />

21/2/!pUyfvmj/!sjdywj!pUyj/!njtj!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfc.<br />

Ubo/! masw.-i klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs<br />

momzadebul grovebs (ix. saerTo miTiTebani I-2). dawyvilebiT<br />

aRmoCndeba, rom yvela oTxeulSi nivTebis raodenoba tolia. _<br />

kacunebisa da xeebis raodenoba tolia. kacunebi imdenivea,<br />

ramdenicaa xeebi. samkuTxedebisa da wreebis raodenobac tolia.


- 71 -<br />

tolia, magram mainc ramdenia? {oTxia} diax, esec oTxeulia da<br />

esec. kacunebis raodenobac oTxia da xeebisac, amisac da<br />

amisac. wreebi ramdenia? {oTxi}.<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela oTxeulSi oTxi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />

gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />

rgolebis oTxeulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />

oTxeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />

mosalod-nelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />

ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />

miuTiTebs moswavleTa mier daxatul oTxeulebze: _ aqac oTxi<br />

rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba<br />

sxvadasxva Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />

Semoxazavs `dominosebr~ oTxeuls).<br />

suraTi 10.1.! _ cariel adgilas CaxateT patara wreebis<br />

aseTi oTxeuli (miuTiTebs `dominosebrze~). gverdiT aq ra<br />

xatia? Wiqebis ra xatia? {sameuli} lambaqebis? {oTxeuli}<br />

kidev? {Caidnebis wyvili, oreuli} axla Wiqebis sameuli<br />

xaziT SeaerTeT qvemoTa sameulTan. ar SegeSaloT _ sameuli<br />

moZebneT! lambaqebis oTxeuli rasTan unda SevaerToT? {qveda<br />

oTxeulTan} SeaerTeT! Caidnebis wyvili rasTan SevaerToT?<br />

{qveda wyvilTan} SeaerTeT!<br />

_ ramdeni bolo aqvs monakveTs? {ori} axla warmoidgineT<br />

ori cal-calke monakveTi. sul ramdeni bolo eqnebaT? {oTxi}<br />

ras aqvs oTxi fexi? {magidas, ZaRls} kidev vin moigonebs axal<br />

oTxeuls? {manqanis borblebisa, karadis fexebisa da sxva}.<br />

ricxvi oTxis gacnobis Semdeg masw.-is daxmarebiT bavSvebi<br />

Slian mTw-s `4~-ze. _ aq, kvadratSi ramdeni wrea? {oTxi}<br />

aq ki ramdeni wrea? {aqac oTxi} oTxi wre rogor aris aq<br />

dawyobili? {ori da ori}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />

aq! ramdeni wrea? {oTxi} aq rogor aris dawyobili oTxi wre?<br />

{sami da erTi}.<br />

moswavleebs wigns davaxurvinebT da mexsierebiT, warmodgeniT<br />

vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli oTxi wre?


- 72 -<br />

{ori da ori} kidev rogor iyo? {sami da erTi}.<br />

Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />

_ miCvene oTxi TiTi! daukari taSi oTxjer! daakakune oTxjer!<br />

21/3/! gbsUp! /! wjxsp! `! UwbmtbDjope/! ! hbojfsj! bov! gbsUp/!<br />

zwfmb{f! gbsUp! /! wjxsp/! masw.-i klass aCvenebs toli sigrZis<br />

or saxazavs, romelTagan erTi ufro farToa, vidre meore. _<br />

romelia amaT Soris ufro farTo? {TeTri} TeTri saxazavi<br />

ufro farToa, vidre wiTeli. wiTeli saxazavi ki ufro... ra?<br />

{ufro viwroa, vidre TeTri} farTo igivea, rac ganieri. maS,<br />

am saxazavebidan romeli yofila ufro ganieri? {TeTri} axla<br />

Tqven moigoneT, rame rom iyos meoreze ufro ganieri.<br />

Semdeg aseve moigonon viwroze da farToze.<br />

suraTi 10.2. _ ra xatia aq? {qamrebi} moZebneT ori<br />

erTnairi qamari da isini mwvaned gaaferadeT. moZebneT yvelaze<br />

farTo qamari da yviTlad gaaferdeT! moZebneT yvelaze viwro<br />

da Savad gaaferadeT!<br />

21/4/! lwbesbujt! ebyb{wb;! lvcjt! ebefcjU! eb! xbyobhjt! Tfnp.<br />

yb{wjU


- 73 -<br />

mesameze _ kidev. icvleba TiTebis raodenobac, TviT TiTebic,<br />

marjvena-marcxena xelic da TiTebis daxrilobac (xan gverdi-<br />

Taa gaSverili, xan _ qveviT, xan _ zeviT, xan _ cerad ... ).<br />

g 11.!yvUfvmj-!yvUj/!!ntywjmj!/!xwsjmj/!!yvUlvUyfej/<br />

22/2/!yvUfvmj/!sjdywj!yvUj/!njtj!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfc.<br />

Ubo/! yvelaferi 10.1-is magvaradaa. masw.-i klass dawyvilebiT<br />

erTmaneTs adarebinebs momzadebul grovebs (ix. I-2).<br />

dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvela xuTeulSi nivTebis<br />

raodenoba tolia. _ navebisa da kenWebis raodenoba tolia.<br />

navebi imdenivea, ramdenicaa kenWebi. samkuTxedebisa da wreebis<br />

raodenobac tolia. tolia, magram mainc ramdenia? {xuTia}<br />

diax, esec xuTeulia da esec. nave-bis raodenobac xuTia,<br />

kenWebisac. samkuTxedebi ramdenia? {xuTi}.<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela xuTeulSi xuTi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />

gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />

rgolebis xuTeulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac,<br />

sxvadasxvanairi xuTeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />

mosalodnelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />

ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />

miuTiTebs moswavleTa mier daxatul xuTeulebze: _ aqac xuTi<br />

rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba<br />

sxvadasxva Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />

Semoxazavs `dominosebr~ xuTeuls).<br />

suraTi 11.1. _ aq, cariel adgilas, CaxateT patara wreebis<br />

aseTi xuTeuli (miuTiTebs `dominosebrze~). gverdiT aq ra<br />

xatia? kalmistrebis... {oTxeuli} fanqrebis? {sameuli}<br />

saSlelebis? {xuTeuli} saxazavebis? {wyvili, oreuli} axla<br />

kalmlistrebis oTxeuli xaziT SeaerTeT qvemoTa oTxeulTan.<br />

ar SegeSaloT _ oTxeuli moZebneT!<br />

aseve SevaerTebinebT sxva grovebs.<br />

_ vin moigonebs raimes sxva xuTeuls? {TiTebis xuTeuli}.<br />

ricxvi xuTis gacnobis Semdeg masw.-is daxmarebiT bavSvebi<br />

Slian mTw-s `5~-ze. _ aq ramdeni wrea? {xuTi} aq ki


- 74 -<br />

ramdeni wrea? {aqac xuTi} xuTi wre rogor aris aq<br />

dawyobili? {ori da sami}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />

aq! ramdeni wrea? {xuTi} aq rogor aris dawyobili xuTi<br />

wre? {oTxi da erTi}.<br />

moswavleebs wigns davaxurvinebT da mexsierebiT, warmodgeniT<br />

vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli xuTi wre?<br />

{ori da sami} kidev rogor iyo? {oTxi da erTi}.<br />

Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />

_ miCvene xuTi furceli! daakakune xuTjer! daukari taSi<br />

xuTjer!<br />

22/3/! ntywjmj! /! xwsjmj! `! UwbmtbDjope/! zwfmb{f! ntywjmj! /!<br />

xwsjmj/!!masw.-i klass aCvenebs gaSlil xelisguls, xuT TiTs.<br />

_ romelia TiTebs Soris yvelaze ufro msxvili? {ceri} ceri<br />

ufro msxvilia, vidre Sua TiTi. Sua TiTi ki ufro... ra?<br />

{ufro wvrilia, vidre ceri} romeli TiTia yvelaze wvrili?<br />

{neki} neki ufro wvrilia, vidre Sua TiTi. Sua TiTi ki<br />

ufro... ra? {ufro msxvilia, vidre neki} axla Tqven moigoneT,<br />

rame rom iyos meoreze ufro msxvili.<br />

Semdeg aseve moigonon wvrilze. Semdeg: _ ra aris Zalian<br />

wvrili? {Tma, bususi, zogi Zafi}.<br />

_ monakveTi rogoria _ msxvili Tu wvrili? {wvrilia,<br />

Zalian wvrilia} monakveTi am yvelaferze ufro wvrilia!<br />

msr-s suraTi 11.2. _ ra xatia aq? {fanqrebi}. moZebneT is<br />

fanqrebi, romlebsac erTnairi simsxo aqvs, feri gindac sxva<br />

iyos, simsxvile hqondeT erTnairi. es ori fanqari SemoxazeT<br />

Savad! axla moZebneT yvelaze msxvili fanqari! SemoxazeT lurjad!<br />

axla moZebneT yvelaze wvrili fanqari! SemoxazeT wiTlad!<br />

22/4/! yvUlvUyfej/! njtj! ebyb{wb! )njbympfcjU*/! axla masw.-i<br />

pirvelad ixmars termins `nakvTi~. araa saWiro araviTari<br />

ganmarteba, nurc moswavleebs vaTqmevinebT. sadac aucilebeli<br />

iqneba, TviTon masw.-i ityvis xolme am sityvas. moswavleebs ki<br />

vaswavliT SemdgomSi, saTanado dros.<br />

suraTi 11.3. _ ai es wiTeli nakvTi aris xuTkuTxedi. mis<br />

gverdiT mkrTalad moniSnulia xazebi da wertilebi. maTze


- 75 -<br />

daxazeT xuTkuTxedi! gverdiT rom sicarielea, iq Sin kidev<br />

erTi axali xuTkuTxedi daxazeT. saxazaviT!<br />

22/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ masw.-i asaxelebs ricxvs (1, 2, 3, 4<br />

an 5). moswavlem ki swrafad unda uCvenos imdeni TiTi<br />

(gamoikveTeba sityva `imdeni~).<br />

22/8/! tbTjobp! ebwbmfcfcTj! jxzfcb! obnewjmj! bnpdbofcj/<br />

saWiroa ganmarteba, ra moeTxovebaT. isic unda icodnen, rom<br />

Tuki davaleba daaviwydebaT, Sin vinmes waakiTxon vardisferze<br />

dawerili teqsti.<br />

g 12.!frwtfvmj-!frwtj/!njnbsUfcboj!xbsnpehfojU/!frwtlvUyfej/<br />

23/1/ masw.-i merxebs Soris CamovliT Seamowmebs, romelime<br />

moswavles xom ar SeSlia 11.7 amocanis amoxsna. Secdoma<br />

sajarod gairCeva da Seswordeba. Tan, cxadia, 11.5-is da 11.6-is<br />

Sesrulebac Semowmdeba.<br />

23/2/!frwtfvmj/!sjdywj!frwtj/!njtj!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfc.<br />

Ubo/! tjuzwb! `Tftbcbnjtj~/! yvelaferi 11.1-is magvarad. masw.-i<br />

klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs momzadebul grovebs<br />

(ix. I-2). dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvela eqvseulSi<br />

nivTebis raodenoba tolia. _ isrebisa da qoxebis raodenoba<br />

tolia. isrebi imdenivea, ramdenicaa qoxebi. xuTkuTxedebisa da<br />

wreebis raodenobac tolia. tolia, magram mainc ramdenia?<br />

{eqvsia} diax, esec eqvseulia da esec. isrebis raodenobac<br />

eqvsia, qoxebisac. xuTkuTxedebi ramdenia? {eqvsi}.<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela eqvseulSi eqvsi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />

gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />

rgolebis eqvseulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac,<br />

sxvadasxvanairi eqvseulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />

mosalodnelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />

ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />

miuTiTebs moswavleTa mier daxatul eqvseulebze: _ aqac eqvsi<br />

rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba<br />

Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da Semoxazavs


- 76 -<br />

`dominosebr~ eqvseuls).<br />

suraTi 12.1.! _ ra aris aq? {eqvsi patara Savi wre} risi<br />

eqvseulia aq? {wreebis eqvseuli} axla Tqven mis gverdiT<br />

daxazeT lurji wreebis aseTive eqvseuli! aq kidev xatia<br />

saTamaSoebis grovebi. jer kubikebis grovaa. igi SeaerTeT mis<br />

Sesabamis raodenobasTan, qvemoT!<br />

axla pirvelad gaiJRera sityvam `Sesabamisi~ _ wina gakve-<br />

Tilebze amgvari davalebebi klass ukve Sesrulebuli aqvs da<br />

amitom advilad mixvdebian, Tu ra moeTxovebaT. magram mxolod<br />

es mixvedra araa sakmarisi. saWiroa gamoikveTos sityva<br />

`Sesabamisi~. amitom mas ramdenjerme gavimeorebT.<br />

_ yvelam SeaerTa kubikebis grova mis Sesabamis<br />

raodenobasTan? axla ixuniebis grova SeaerTeT mis Sesabamis<br />

raodenobasTan. gvanca, Sen Tu SeaerTe SesabamisTan, sxvasTan<br />

xom ar SegierTebia? aba, vnaxoT!<br />

da ase gameordeba daTuniebisa da danarCen grovebzec.<br />

_ ramdeni fexi aqvs xoWos? {eqvsi} vin moigonebs raime<br />

sxva eqvseuls? {buzis fexebisa} kidev?<br />

ricxvi eqvsis gacnobis Semdeg masw.-is daxmarebiT bavSvebi<br />

Slian mTw-s `6~-ze. _ aq ramdeni wrea? {eqvsi} aq ki<br />

ramdeni wrea? {aqac eqvsi} eqvsi wre rogor aris aq<br />

dawyobili? {sami da sami}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />

aq! ramdeni wrea? {eqvsi} aq rogor aris dawyobili eqvsi<br />

wre? {oTxi da ori} aq ramdeni wrea? {aqac eqvsi} aq rogorRa<br />

aris dawyobili eqvsi wre? {xuTi da erTi}.<br />

moswavleebs wigns davaxurinebT da mexsierebiT,<br />

warmodgeniT vapasuxebinebT:<br />

_ rogor iyo dalagebuli eqvsi wre? {sami da sami} kidev<br />

rogor iyo? {oTxi da ori} kidev? {xuTi da erTi}.<br />

Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />

_ miCvene eqvsi fanqari! daakakune eqvsjer! daukari taSi<br />

eqvsjer!<br />

23/3/!obtxbwmj!tjwsdjUj!njnbsUfcboj!`!xbsnpehfojU;!!!<br />

ejej! /! qbubsb-! nbSbmj! /! ebcbmj-! {fnpU! /! rwfnpU-! xjo! /! vlbo-!


- 77 -<br />

TjhojU! /! hbsfU-! ntywjmj! /! xwsjmj-! trfmj! /! Uyfmj-! gbsUp! bov!<br />

hbojfsj!/!wjxsp/!masw.-i svams SekiTxvebs am sivrciT mimarTebaTa<br />

Sesaxeb. moswavleebi pasuxoben mxolod warmodgeniT, Tvalsa-<br />

Cinoebis gareSe.<br />

ZiriTadi SekiTxvebi Seexeba ukanasknel sam wyvil<br />

mimarTebas, pirveli samis Sesaxeb ki daismeba mxolod TiTo-<br />

TiTo SekiTxva, gasameoreblad.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi: _ warmoidgine Cveni skolis ezos<br />

fiWvi da vaSlis xis nergi. romlis tania ufro msxvili? ra<br />

aris ufro wvrili, vidre nergis tani?<br />

raze ufro ganieria es zoli? zooparkSi yofilxar?<br />

bileTebs misi Robis SigniT yidian Tu mis gareT? buStebs?<br />

Cveni skolis ezos gareT romeli xea? SigniT?<br />

Semdeg moswavleebi gaakeTeben saxaliso amocanas 12.2.<br />

Tvali unda gaayolon marcxnidan marjvniv (masw.-i TiTs gaayolebs)<br />

da rig-rigobiT aRweron sityvierad, Tu ra Seicvala.<br />

SesaZloa, 12.1-s bevri dro waeRo da amitom 12.2 amocanis<br />

gakeTeba axla ver moeswros. masw.-ma CainiSnos es amocana da<br />

klass gaakeTebinos maSin, roca mouwevs winsvlis SeCereba<br />

erTi gakveTiliT. moswavleebma rac SeiZleba ufro zusti<br />

gamoTqmebiT unda aRweron TviTeuli cvlileba. Tuki<br />

gauWirdebaT, masw.-i miexmareba: _ daakvirdi yurebs! daakvirdi<br />

kuds! (da ase Semdeg).<br />

23/4/!frwtlvUyfej/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />

yvelaferi iseve, rogorc 11.3-Si.<br />

23/5/! `txsbgj! qbtvyfcj `! tbqjsjtqjspoj~/ masw.-i ambobs<br />

romelime sityvas naswavl raodenobriv da sivrciT<br />

mimarTebaTagan: bevri, mravali, cota, meti, naklebi, didi,<br />

patara, maRali, dabali, zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT,<br />

qveda, wina, win, ukana, ukan, SigniT, Siga, gareT, gare, msxvili,<br />

wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro.<br />

moswavlem unda daasaxelos sapirispiro sityva. cneba<br />

`sapirispiro~ bavSvebma SeiZleba ar icodnen, amitom masw.-i<br />

Tavidan erTi-or magaliTs etyvis: didi / patara, TeTri / Savi,


- 78 -<br />

dRe... ? {Rame} ai, esaa sapirispiroebi.<br />

msxvili, wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro _<br />

amaTi sapirispiroebi Znelia. amitom eseni meore wreze unda<br />

Semovides. Tanac, masw.-i exmareba xelebis moZraobiT:<br />

xelisgulebiT aCvenebs `sqeli wigni~ an `Txeli wigni~;<br />

TiTebiT aCvenebs `viwro zoli~ an `farTo zoli~; xelebiT<br />

aCvenebs `msxvili joxi~ an `wvrili joxi~.<br />

g 13.!sjdywUb!sjhj/!`tbqjsjtqjsp~. lwbesbuj!tywbebtywb!nefc/<br />

23/7-!23/8 da, Sesabamisad, 24/1. _ iseve, rogorc 22/7 da 23/1.<br />

24/2/! obtxbwm! sjdywUb! Tfebsfcb! fsUnbofUUbo/! sjdywUb! sjhj;!<br />

fsUj-!psj-!tbnj-!pUyj-!yvUj-!frwtj/!!_ jer gavixsenoT naswavli.<br />

romelia meti: erTi Tu ori? ori Tu sami? sami Tu erTi?<br />

kargi. axla gamovides naTia da dafaze daawyos oTxi rgoli<br />

(gamova da daawyobs dominoseburad). gverdiT daawyve sami<br />

rgoli! gamovides avTo da aqeT mxares daawyos xuTi rgoli!<br />

gverdiT daawyve eqvsi rgoli! axla naTia, Sen dawyvilebiT<br />

gaarkvie, romelia meti: oTxi Tu sami. avTo, Sen ki gaarkvie,<br />

romelia meti: xuTi Tu eqvsi.<br />

daawyvileben. _ giorgi, Sexede dafas da miTxari, romeli<br />

yofila meti: xuTi Tu eqvsi? sruli pasuxi! {eqvsi metia,<br />

vidre xuTi} oTxi Tu sami? {oTxi metia, vidre sami}.<br />

Semdeg aseve dawyvilebiT Sedardeba: ori da oTxi; sami da<br />

xuTi. _ naTela, romeli iqneba meti: eqvsi Tu oTxi? ori<br />

Tu xuTi? ana, romelia naklebi: erTi Tu sami? ori Tu eqvsi?<br />

xuTi Tu erTi?<br />

sanam pasuxoben, masw.-i dafaze erT swor horizontul xazs<br />

gaavlebs. _ dafasTan gamovidnen nika, cira, gvanca, goCa, zaza<br />

da lali. nikam daxatos erTi rgoli ai aq (xazis zemoT,<br />

yvelaze marcxniv), ciram _ ori rgoli ai aq, gvancam _ sami<br />

ai aq, goCam _ oTxi aq, zazam _ aq xuTi, dalim _ aq (xazis<br />

zemoT yvelaze marjvniv) eqvsi. rgolebi dasviT ise, rogorc<br />

am Tqvens wignSia (mTw-Si _ dominoseburad).<br />

amgvarad, rgolebi erT striqonze unda daixatos. _ axla<br />

nanam adgilidan waikiTxos (Tan masw.-i TiTs gaayolebs) {erTi,


- 79 -<br />

ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi} gela, axla Sen miTxari, ratom<br />

davalageT es ricxvebi ase? ratom sxvanairad ar davalageT?<br />

ase ratom ar vTqviT: ori, eqvsi, sami, erTi, xuTi, oTxi?<br />

{imitom, rom jeraa erTi, yvelaze patara ricxvi. merea ori,<br />

orze didia sami, samze didia oTxi, oTxze didia xuTi, xuTze<br />

didia eqvsi} amaTgan (es sityva aucilebelia!) romeli ricxvia<br />

yvelaze didi? {eqvsi} yvelaze patara? {erTi}.<br />

_ axla aq, cariel CarCoSi (msr-s 13.1), gadaxateT es grovebi!<br />

Semdeg viwyebT amocanas 13.1. _ aq daxatulia samuSao<br />

iaraRTa grovebi. ramdeni iaraRia am grovaSi? (vuTiTebT<br />

pirvel CarCoze) {xuTi} romelia misi Sesabamisi raodenoba<br />

qvemoT? axla aq waSaleT yvela sxva raodenoba, datoveT<br />

mxolod xuTeuli!<br />

danarCenebs Sin Seasruleben (13.6).<br />

24/3/! obtxbwmj! tjwsdjUj! njnbsUfcboj! xbsnpehfojU/! tjuzwb!<br />

`tbqjsjtqjsp~/! ! jer gavameorebinebT cnebas `sapirispiro~. _<br />

ra aris maRalis sapirispiro? wvrilis sapirispiro? da ase<br />

Semdeg. Semdeg moswavleebma unda daxaton cariel CarCoSi<br />

13.2. xataven karnaxiT, swrafad, Tan masw.-i dafaze aCvenebs, advilad<br />

(geometriul-sqematurad) rogor daxaton esa Tu is<br />

rame. mTavaria, rom moswavleebma sivrciTi mimarTebani daicvan<br />

kargad. _ daxateT soflis ori saxli, erTmaneTisgan Sori-<br />

Sors, erTi maRali, meore _ dabali. orives garSemo Robe dauxateT,<br />

xazi SemoavleT, viTom Robea. maRali saxlis gverdiT,<br />

Robis SigniT, idges wvriltaniani xe. dabali saxlis gverdiT,<br />

Robis SigniT, idges msxviltaniani xe. saxlebi SeaerTeT gziT.<br />

magram dabal saxlTan gza farTovdebodes, farTo iyos, maRal<br />

saxlTan _ viwrovdebodes, gza viwro iyos. Robis win daxateT<br />

soko didi qudiT da wvrili fexiT, dabali Robis win _ soko<br />

patara qudiT da msxvili fexiT. axla Robeebis gareT daxateT<br />

rame, rac Tqven gindaT. ras xatavT?<br />

24/4/!)ebyb{vmj*!lwbesbuj!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/!<br />

suraTi 13.3 (nakvTebi sxvadasxva ferebadaa gaferadebuli<br />

saSinao davalebaSi). _ am nakvTebSi yvelam erTad vipovoT


- 80 -<br />

kvadratebi da SemovxazoT! aba, romlebia kvadratebi?<br />

cxadia, Znelia im kvadratebis amocnoba, romlebic ceradaa<br />

daxazuli. amitom Tavidan, amocnobis gasaadvileblad, moswavleebma<br />

saWiro mimarTulebiT Semoabrunon rveulebi. masw.-i<br />

aCvenebs, rogor gaakeTon es.<br />

_ pirveli nakvTi aris Tu ara kvadrati? (Tan TiTiT<br />

miuTiTebs) {ki, namdvilad kvadratia} SemovxazoT! es meore<br />

nakvTi? aba SemovabrunoT rveuli da vnaxoT! {kvadrati<br />

yofila!} giglam mipasuxos: meore nakvTi Semobrunebul<br />

rveulze Turme kvadrati yofila. axla rveuli isev sworad<br />

davdoT. is meore nakvTi mainc kvadrati iqneba Tu ara? {ki,<br />

kvadrati kvadratad darCeba, rogorc ginda atriale naxazi!}<br />

meore nakvTic SemovxazoT! amaze ras ityviT? aba<br />

SemoatrialeT rveuli! {ara, araa kvadrati, imitom, rom<br />

maRalia!} axla danarCenebSi Tqven TviTon moZebneT kvadratebi<br />

da SemoxazeT! maS sul ramdeni kvadrati yofila? {xuTi}.<br />

24/5/ igive TamaSi, rac 12.4.<br />

g 14.!hbnfpsfcb/!sjhpcjUj!sjdywfcj/!nsbwbmlvUyfe/!hwfsefcj/!<br />

25/1/ masw.-i merxebs Soris Camoivlis da Seamowmebs: 13.5-s,<br />

13.6-is gaferadebis siswores; Tan gairCeva misi pasuxebi _<br />

romelia meti da ratom. xolo 13.7 TavisTavad gairCeva 14.1-Si.<br />

25/2/!Ubwj!3/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />

jer ramdenime susti moswavle TvliT xmamaRla gaimeorebs<br />

ricxvTa rigs: erTi, ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi.<br />

amasobaSi masw.-i dafaze erT striqonSi erTmaneTisagan Sori-<br />

Sors daxatavs (anda, es winaswar eqneba momzadebuli) saTanado<br />

`dominosebr~ grovebs: 1, 2, 3, 4, 5, 6. moswavleebs areulad<br />

SeekiTxeba: _ es ramdenia? es ramdenia? ... romelia yvelaze<br />

bevri? yvelaze cota? esaa meti Tu es? es naklebia Tu es?<br />

Semdeg mTw-dan gameordeba oTxeulis, xuTeulisa da<br />

eqvseulis sxvadasxva dawyoba: ori da ori, sami da ori, xuTi<br />

da erTi da ase Semdeg.<br />

moswavleebi grovebs `kiTxuloben~ waRmac (marcxnidan


- 81 -<br />

marjvniv) da ukuRmac (marjvnidan marcxniv _ Tumca am<br />

sityvebis xseneba araa saWiro, unda iTqvas `ukuRma~ da TiTis<br />

moZraobiT mieTiTos). magaliTad, `5~-Si erTerT elifsSi<br />

`waikiTxaven~ _ sami da ori. Semdeg, ukuRma `wakiTxvisas~ _<br />

ori da sami.<br />

_ ramdeni TiTi gvaqvs cal fexze? {xuTi} ramdeni TiTi<br />

aqvs qaTams? {oTxi} ramdeni fexi aqvs Jirafs? {oTxi} ramdeni<br />

fexi aqvs siraqlemas? {ori} ramdeni frTa aqvs SaSvs? {ori}<br />

ramdeni fexi aqvs futkars? {eqvsi}.<br />

Semdeg ganvixilavT saSinao davalebas 13.7 anu suraTs 14.1.<br />

_ ramdenia didi Tevzi? {xuTi} patara Tevzi? {eqvsi} ramdenia<br />

lurji Tevzi? {sami} yviTeli? {oTxi} wiTeli? {oTxi}<br />

ramdeni Tevzi micuravs qvemodan zemoT? {ori} zemodan<br />

qvemoT? {ori} uknidan winisken? {sami}. (es ukanaskneli<br />

SekiTxva cota Znelia, TavsatexiviTaa).<br />

25/3/! sjhpcjUj! sjdywfcj;! qjswfmj-! nfpsf-! nftbnf-! nfpUyf-!<br />

nfyvUf-!nffrwtf/!dafaze winaswar momzadebulia xuTsarTuliani<br />

saxlis naxati.<br />

masw.-i rig-rigobiT gamoiyvans eqvs moswavles da daayenebs<br />

erTmaneTis ukan. pirvelad gamosuli dadgeba win, mis ukan _<br />

meore da ase Semdeg.<br />

_ ramdeni moswavle dgas aq? {eqvsi} vinaa pirveli?<br />

{TinaTini} meore? ... (da ase Semdeg).<br />

_ es saxli ramdensarTuliania? gamovides nukri da<br />

daTvalos! axla saTiTaod gviCvenos, romelia pirveli<br />

sarTuli; meore sarTuli... (da ase Semdeg).<br />

suraTi 14.2. masw.-i aCvenebs marcxena vardisfer wres. _<br />

esaa pirveli wre. masSi dasviT erTi wertili. axla meore<br />

wreSi dasviT ori wertili, ise, rogorc mTw-Sia. axla meore<br />

wreSi dasviT sami wertili, ise, rogorc mTw-Sia. ... (da ase<br />

Semdeg) wavikiTxoT raodenobani: erTi, ori, sami, oTxi, xuTi,<br />

eqvsi. axla wavikiTxoT, wreebi meramdeneebia {pirveli, meore,<br />

mesame, meoTxe, mexuTe, meeqvse}.<br />

25/4/!obtxbwm!nsbwbmlvUyfeUb!hwfsefcj/!nbUj!ebUwmb/!


- 82 -<br />

masw.-i klass aCvenebs kubis erT waxnags. _ es ra aris?<br />

{kvadrati} es? (TiTs gaayolebs wibos) {monakveTia} am<br />

monakveTs hqvia kvadratis gverdi. gverdi. axla vnaxoT es<br />

dafaze daxazuli kvadrati. gamovides nodari da gviCvenos misi<br />

erTi gverdi. axla meore gverdic gviCvene. sul ramdeni gverdi<br />

aqvs kvadrats? {oTxi} kvadrats oTxi gverdi aqvs.<br />

suraTi 14.3. _ ai esaa pirveli nakvTi. ra aris es?<br />

{samkuTxedi} romelia meore nakvTi? {samkuTxedi} mesame?<br />

{kvadrati} meoTxe? {kvadrati} mexuTe? {xuTkuTxedi} meeqvse?<br />

{eqvskuTxedi} Savad gaxazeT pirveli samkuTxedis erTi gverdi.<br />

sul ramdeni gverdi aqvs samkuTxeds? {sami} axla Savad<br />

gaxazeT meore samkuTxedis samive gverdi. mesame ra nakvTia?<br />

{kvadrati} gaxazeT Savad misi erTi gverdi. meoTxe ra nakvTia?<br />

{isic kvadratia} gaxazeT Savad misi yvela gverdi. ramdeni<br />

gverdi aqvs kvadrats? {oTxi} mexuTe ra nakvTia? {xuTkuTxedi}<br />

gaxazeT Savad misi erTi gverdi. sul ramdeni gverdi<br />

aqvs xuTkuTxeds? {xuTi} meeqvse ra nakvTia? {eqvskuTxedi}<br />

gaxazeT Savad misi erTi gverdi. sul ramdeni gverdi aqvs eqvskuTxeds?<br />

{eqvsi} diax, samkuTxeds sami gverdi aqvs, kvadrats<br />

_ oTxi, xuTkuTxeds _ xuTi, eqvskuTxeds _ eqvsi.<br />

amis Semdeg moswavle daTvlis xolme rTuli formis mqone<br />

mravalkuTxedebis gverdebs roca dasWirdeba.<br />

25/5/!`nbubsfcmpcbob~/ gamoviyvanT erT moswavles. is ityvis:<br />

_ me var pirveli vagoni! _ da dadgeba SuaSi. gamoviyvanT sxva<br />

mos-wavles: _ Sen romeli vagoni unda iyo? {meore} diax, Sen<br />

iqnebi me-ore vagoni, aba dadeqi Sens adgilas! (dadgeba<br />

pirveli moswavlis ukan da welze mokidebs xelebs). erTi da<br />

erTi _ miviReT ori! gaimeoros naTiam! (naTia imeorebs, is ar<br />

gamogvyavs `samatareblod~!)...<br />

ase SevadgenT `eqvsvagonian matarebels~. TviTeuli<br />

moswavlis damatebis Semdeg romelime mjdari moswavle ambobs:<br />

_ ori da erTi _ miviReT sami! (da ase Semdeg).<br />

_ matarebelo, iare! (bavSvebi daiZrebian da daiwyeben merxebs<br />

Soris siaruls). axla daviwyoT vagonebis moxsna! meeqvse


- 83 -<br />

vogono, moexseni matarebels! (moexsneba da dajdeba) eqvss<br />

moaklda erTi da dagvrCa... ramdeni? {xuTi} gaimeoros mariamma!<br />

(da ase Semdeg, sanam yvela moswavle dajdeba, Tan amboben: _<br />

xuTs moaklda erTi da darCa oTxi! _ da ase Semdeg).<br />

g 15.!nprnfefcb!Tflsfcb/!{f/rwf!eb!sjh/!sjdyw/!yvUl/!eb!frwtl/!<br />

26/1/ masw.-i merxebs Soris Camoivlis da Seamowmebs: 14.5-s,<br />

14.6-is gaferadebis siswores; Tan gairCeva misi pasuxebi _<br />

romeli nakvTi ramdenia. 14.7-s, cxadia, ar sWirdeba ganxilva.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

J.4/! nprnfefcb! Tflsfcb/! mTavaria gaazreba imisa, Tu ra aris<br />

moqmedeba Sekreba. yvelaferi xdeba cifrul CanawerTa gareSe<br />

cifruli Canawerebi aq mxolod masw.-isTvisaa! bavSvisTvis gaazrebis<br />

erTaderTi gza ki aris sakuTari xeliT am ariTmetikuli<br />

moqmedebis Sesabamisi namdvili moqmedebis Catareba nivTebiT.<br />

ricxvTa Sekreba ariTmetikuli moqmedebaa, misi Sesabamisi<br />

nivTieri moqmedebaa grovaTa SeerTeba. swored es unda gakeTdes,<br />

Tanac mravaljer.<br />

am dros Sedegis daTvla anu jamis angariSi araviTar SemTxvevaSi<br />

ar unda moxdes! jer irkveva, ra aris moqmedeba Sekreba, da<br />

ara is, Tu rogor viangariSoT am moqmedebis Sedegi.<br />

Semdeg iswavleba zepiri Sekreba eqvsis farglebSi, nivTebiT<br />

Sekrebis niSnisa da cifrebis gareSe. ZiriTadi sayrdenia<br />

dominosebri TvalsaCinoeba. mizania eqvsis farglebSi ZiriTadi<br />

jamebis angariSi da pirveli damaxsovreba.<br />

SesakrebTa gadanacvlebadoba iswavleba yovelgvari terminebis<br />

gareSe mxolod konkretuli magaliTebis SemowmebiTa da<br />

amdagvari daskvniT: `sul erTia, rogor vityviT jami mainc igive<br />

iqneba~. yuradReba maxvildeba terminze `igive~.<br />

sasurvelia, rom Sekrebis pirveli ramdenime gakveTilis<br />

ganmavlobaSi rac SeiZleba met moswavles da rac SeiZleba xSirad<br />

mouwioT nivTebis grovaTa sakuTari xeliT Sekreba.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

26/2/!Tflsfcb-!wjUbsd!nprnfefcb!`!ojwUUb!hspwfcjU/!`Tflsj.<br />

cf~/!!masw.-s winaswar momzadebuli aqvs moZrav nivTTa grovebis


- 84 -<br />

wyvilebi. TviTeul grovaSi nivTebis raodenoba unda iyos 8-9<br />

an ufro meti. rogorc yovelTvis, aucilebelia moZravi<br />

geometriuli nakvTebis grovebi, gansakuTrebiT _ ukanasknelad<br />

naswavli xuTkuTxedebi da eqvskuTxedebi. garda amisa, kvadratebi<br />

aucileblad ceradac unda daewyos.<br />

masw.-i gamoiyvans sust moswavles da daavalebs: _ aba, es<br />

ori grova SeaerTe, Sekribe, SeaerTe! (moswavle xelebiT<br />

gaaerTianebs kvadratebsa da xuTkuTxedebs). diax, esaa Sekreba!<br />

gigam es grovebi Sekriba (meti gamokveTilobisaTvis masw.-i<br />

SeerTebul grovas Semoxazavs kidevac). axla gamovides naTela<br />

da es grovebic Sekribos (amis Semdeg sul vambobT `Sekreba~,<br />

`Sekribe~ da sxva, aRar vityviT `SeaerTe~).<br />

ase Seikribeba yvela momzadebuli wyvili grovaTa: kubebi,<br />

Cxirebi, rgolebi, eqvskuTxedebi, nuSebi, saTamaSo peplebi.<br />

Semdeg Sekreba moxdeba suraTze 15.1. _ eseni viTom<br />

Toliebia. aba aqeT, cariel adgilas, kvercxiviT xazi romaa<br />

(miuTiTebs elifsze) gadmoxateT yvela Tolia ise, rom es<br />

ori grova Seikribos!<br />

moswavleebi jer erTi grovis `Toliebs~ gadaxataven,<br />

Semdeg _ meore grovisas. masw.-i Seamowmebs, romelime xom ar<br />

gamorCeniaT, an SecdomiT orjer xom ar gadauxatavT.<br />

26/3/! {fnpU! /! rwfnpU! njnbsUfcjt! eblbwTjsfcb! sjhpcjU! sjd.<br />

ywfcUbo/! masw.-i dafa-magidaze erT svetad daawyobs sxvadasxva<br />

ferisa da zomis eqvs kubs, erTmaneTze. _ ramdeni kubia am<br />

grovaSi? {eqvsi} esaa kubebis eqvseuli. ai, qvemodan esaa<br />

pirveli kubi, didi lurji kubi. esaa qvemodan pirveli kubi.<br />

romelia qvemodan meore kubi? {didi yviTeli kubi} qvemodan<br />

mesame? {wiTeli kubi} ... (da ase Semdeg).<br />

_ es iyo qvemodan. axla vnaxoT zemodan! romelia zemodan<br />

pirveli kubi? {patara mwvane kubi} zemodan meore romelia?<br />

{Savi kubi} ... (da ase Semdeg).<br />

aseve ganixileba 15.2 suraTze daxazuli nakvTebis eqvseuli.<br />

SekiTxvebia: _ sul ramdeni nakvTia aq daxazuli? romelia<br />

yvelaze qveda nakvTi? yvelaze zeda? romelia qvemodan meore


- 85 -<br />

nakvTi? qvemodan meoTxe? meramdenea eqvskuTxedi? kvadrati?<br />

romeli nakvTia samkuTxedis qvemoT? xuTkuTxedis zemoT?<br />

romeli nakvTis qvemoTaa rgoli? romeli nakvTis zemoTaa<br />

kvadrati? (da ase Semdeg).<br />

rogorc yovelTvis, TviTeuli SekiTxva daesmis TiTo<br />

moswavles, romelic pasuxobs adgilidan, swrafad, fexze<br />

audgomlad, radgan yvelani msr-s akvirdebian. gunduri<br />

pasuxebi dauSvebelia!<br />

26/4/!yvUlvUyfej!eb!frwtlvUyfej!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/!<br />

jer gavimeorebT TvalsaCinoebis gareSe: _ ramdeni gverdi<br />

aqvs kvadrats? {oTxi} samkuTxeds? {sami} eqvskuTxeds? {eqvsi}<br />

xuTkuTxeds? {xuTi}.<br />

Semdeg gavimeorebT daxrili kvadratebis amocnobas: maswavlebeli<br />

dafaze daxazavs eqvs nakvTs, maT Soris mxolod zogi<br />

iqneba kvadrati (14.3 suraTis magvarad). moswavleebi<br />

amoicnoben kvadratebs da ityvian, igi meramdene nakvTia (Tvla<br />

mxolod marcxnidan marjvniv, masw.-i TiTiT aCvenebs mimar-<br />

Tulebas). daTvlian, sul ramdeni kvadrati yofila.<br />

suraTi 15.3. _ es pirveli nakvTi ra aris? {xuTkuTxedi}<br />

motrialebulia, magram mainc xuTkuTxedia. aba, movatrialoT<br />

rveuli da vnaxoT! meore nakvTi? {eqvskuTxedia}. axla moniSnuli<br />

wertilebis daxmarebiT Tqven daxazeT xuTkuTxedi da<br />

eqvskuTxedi! gverdiT rom carieli adgilia, iq Sin daxazavT!<br />

26/5/! `Uwbmjt! ebybnybnfcb~/ magnitur dafaze mikrulia 3<br />

kvadrati da 6 rgoli (`dominoseburi~ ganlagebiT, rogorc<br />

mTw-Sia), oRond dafas farda aqvs Camofarebuli. masw.-i erTi<br />

wamze naklebi droiT gadawevs fardas. moswavlem unda Tqvas,<br />

ra iyo dafaze {sami kvadrati da eqvsi rgoli}. dafaze<br />

icvleba rogorc nakvTebi, ise maTi raodenoba. meore wreze<br />

grovaTa ganlageba ar emTxveva `dominosebur~ ganlagebas, cota<br />

Secvlilia. mesameze _ ufro metadaa Secvlili da ase Semdeg.<br />

g 16.!bewjmj!Tflsfcb/!xjo/vlbo!eb!sjhpc/!sjdyw/!hbnfpsfcb/!<br />

27/2/!bewjmj!Tflsfcb;!1+1, 2+1, 1+2.


- 86 -<br />

jer gameordeba grovaTa Sekreba (grovebi winaswar unda<br />

iyos momzadebuli). sasurvelia, rom rac SeiZleba met moswavles<br />

mouwios nivTebis grovaTa sakuTari xeliT Sekreba.<br />

_ axla vnaxoT, ra ricxvs miviRebT, erTi da erTi rom<br />

SevkriboT (Seikribeba saTvleli nivTebiT). diax, erTi da erTi<br />

SevkribeT da miviReT ori. axla SevkriboT erTi da ori... ra<br />

ricxvi miviReT? ... ori da erTi... Semdeg gadaSlian mTw-s<br />

`1-2-3~-ze. _ moZebneT, sad SeiZleba davinaxoT erTisa da<br />

erTis Sekreba! orisa da erTis Sekreba?<br />

27/3/!xjo!/!vlbo!njnbsUfcjt!eblbwTjsfcb!sjhpcjU!sjdywfcUbo/!!<br />

ufsnjoj!`hbseb~/!masw.-i gamoiyvans eqvs moswavles da daayenebs<br />

erTmaneTis ukan-ukan.<br />

_ ramdeni moswavle dgas aq? {eqvsi} vinaa pirveli?<br />

{TinaTini} meore? ... (da ase Semdeg). Cven vnaxeT, vin iyo<br />

pirveli winidan. axla vnaxoT uknidan. vinaa pirveli uknidan?<br />

{nato} uknidan meore? (da ase Semdeg).<br />

Semdeg ganvixilavT suraTs 16.2. _ ramdeni kacunaa? {eqvsi}<br />

SeadareT erTmaneTs uknidan pirveli da uknidan meore kacuna.<br />

mipasuxos giorgim: riT gansxvavdebian isini erTmaneTisagan?<br />

(da ase Semdeg _ Sedardeba erTmaneTis momdevno kacunebis<br />

yvela wyvili).<br />

_ axla moZebneT winadan mesame kacuna. yvela kacunas, garda<br />

winadan mesamisa, qudi daaxureT! mesamis garda! (gamoikveTeba<br />

sityva `garda~). yvelas qudi unda exuros, oRond mesames _<br />

ara! winidan mesamis garda!<br />

27/4/! Ubwj! 2/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! suraTi 16.3 (unda<br />

iyos 6 ferad gaferadebuli). _ radara nakvTebi Cans am naxazze?<br />

{wertilebi, monakveTebi, wreebi, samkuTxedebi, kvadratebi,<br />

xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi} kidev? gamogrCaT erTi! {gareT<br />

rom didi rgolia!} ese igi, kidev rgolic yofila! rgolis<br />

gareT Tua rame? {ara} axla davTvaloT, ramden-ramdenia Tvi-<br />

Teuli nakvTi. ramdenia rgoli? {erTi} wertilebi? {eqvsi} monakveTebi?<br />

{xuTi} wreebi? {xuTi} wreebi imdenivea, ramdenicaa...<br />

ra? {ramdenicaa monakveTebi} diax, wreebisa da monakveTebis


- 87 -<br />

raodenoba tolia. samkuTxedebi ramdenia? {oTxi} kvadratebi?<br />

{xuTi} kvadratebi imdenivea, ramdenic... ra? {monakveTebi, wreebi}<br />

xuTkuTxedebi ramdenia? {erTi} xuTkuTxedi imdenivea, ramdenic...<br />

ra? {rgoli} eqvskuTxedebi ramdenia? {ori}. ra ufro<br />

meti yofila: eqvskuTxedebi Tu samkuTxedebi? {samkuTxedebi}<br />

kvadratebi Tu samkuTxedebi? {kvadratebi} (da ase Semdeg).<br />

_ axla rgolis gareT xeliT daxateT: eqvsi monakveTi;<br />

xuTi wertili; oTxi wre; sami samkuTxedi; ori kvadrati;<br />

erTi eqvskuTxedi.<br />

bolos, gavimeorebT TvalsaCinoebis gareSe: _ romel nakvTs<br />

aqvs oTxi gverdi? {kvadrats} sami gverdi? {samkuTxeds} eqvsi<br />

gverdi romel nakvTs aqvs? {eqvskuTxeds} xuTi gverdi?<br />

{xuTkuTxeds}.<br />

27/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!tbqjsjtqjspoj~/ igive, rac 12.4.<br />

g 17.!njnbufcb/!hbnfpsfcb/!tywbebtywb!tbnlvUyfefcj/!`upmj~.<br />

28/1/ kargad unda Semowmdes 16.6 da 16.7.<br />

28/2/!TfojTwob; unda davicvaT enobrivi sizuste. `mimateba~ esaa<br />

ariTmetikuli moqmedeba, `damateba~ ara. `damateba~ vixmaroT<br />

sayofacxovrebo viTarebaSi, magaliTad: damimate kidev fxali,<br />

wyali daumate, ori moTamaSe daemataT da sxva. xolo ariTmetikaSi<br />

vixmaroT `mimateba~ an `Sekreba~, gaaCnia.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

njnbufcb-!wjUbsd!nprnfefcb/!njnbufcb!eb!Tflsfcb/!`njvnbuf~/!<br />

keTdeba igive, rac 15.1-Si, oRond terminebTan `Sekreba /<br />

Sekribe~ erTad Semodis termini `mimateba / miumate~. kvlav<br />

winaswar momzadebuli grovebi ikribeba. xan vambobT `Sekribe<br />

es da es~, xan _ `amas miumate es~.<br />

_ ra yofila mimateba? {mimateba igivea, rac Sekreba}. risi<br />

tolia ors mimatebuli erTi? {samisa} erTs mimatebuli erTi?<br />

{orisa} erTs mimatebuli ori? {samisa}.<br />

Semdeg Sesruldes mimateba suraTze 17.1 (iseve, rogorc<br />

iyo suraTze 15.1), cxadia, Sedegis daTvlis gareSe!<br />

28/3/! Ubwj! 3/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ganvixilavT mTw-s


- 88 -<br />

ydis suraTs. _ vin aris winidan pirveli? meore? (da ase<br />

Semdeg meeqvsemde). axla vnaxoT uknidan. vin aris sul<br />

boloSi, yvelaze ukan? {ku} uknidan meore? mesame? (da ase<br />

Semdeg meeqvsemde).<br />

Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvebs naswavl sivrciT<br />

mimarTebaTa Sesaxeb: _ weros ufro msxvili fexebi aqvs Tu<br />

cxens? nukrsa Tu xbos? baWias ufro farTo yurebi aqvs Tu<br />

cikans? pepelas frTa ufro sqelia Tu mamlis bibilo? cugas<br />

ufro wvrili fexebi aqvs Tu bokvers? melas kudi ufro<br />

sqelia Tu ciyvisa? mela ufro dabalia Tu beli? fiso ufro<br />

winaa Tu dedali? ixunia ufro maRlaa Tu Citi? (da ase<br />

Semdeg _ saWiroa mravali SekiTxva). sul ramdeni pepelaa?<br />

{xuTi}. sul ramdeni frinvelia? {eqvsi}. romlebia frinvelebi?<br />

{dedali, mamali, Citi, bu, ixvis WuWuli, wero}. tolia Tu<br />

ara peplebisa da frinvelebis raodenoba? {ara}. romlis<br />

raodenobaa meti? {frinvelebia 6, peplebi _ 5, frinvelebi<br />

metia erTiT}.<br />

28/4/! tywbebtywbhwbsj! tbnlvUyfefcj/! ufsnjofcj! `fsUobjsj~-!<br />

`upmj~-! `nypmpe~/! dafaze daxazulia sul sxvadasxvagvari<br />

samkuTxedebi, xuTi cali da agreTve sxva nakvTebi (17.7-is magvarad,<br />

oRond erT striqonSi). erToblivi msjelobiT saTiTaod<br />

gairkveva, romeli maTgania samkuTxedi da romeli _ ara.<br />

masw.-i moiTxovs dasabuTebas: _ saidan ici, rom es<br />

samkuTxedia? {sami gverdi aqvs} es ratom ar aris samkuTxedi?<br />

(da iseTive nakvTs daxazavs dafaze) {imitom, rom oTxi gverdi<br />

aqvs} es ratom ar aris samkuTxedi? (da iseTive nakvTs<br />

daxazavs dafaze) {imitom, rom aq momrgvalebuli aqvs,<br />

samkuTxeds ki momrgvaleba arsad ara aqvs} (da ase Semdeg).<br />

_ maS, ramdeni samkuTxedi yofila dafaze daxazuli?<br />

{xuTi} es xuTive _ samkuTxedebia. magram aris Tu ara isini<br />

erTnairebi? {ara, yvela sxvadasxvanairebia!} axla davxazoT<br />

iseTive samkuTxedebi (masw.-i daxazavs ramdenimes). aba romelia<br />

am samkuTxedis toli samkuTxedi? gamovides aleko da<br />

gvaCvenos! diax, es da es samkuTxedebi erTnairebia, tolebia.


- 89 -<br />

es samkuTxedi ki romlis tolia? (da ase Semdeg).<br />

Semdeg 17.3-Si daxazaven or sxvadasxvagvar samkuTxeds.<br />

danarCenebs da cariel adgilas samkuTxedebs Sin daxazaven.<br />

termini `mxolod~ Semogvaqvs 17.7-Si.<br />

28/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi igivea, rac 17.2-Si,<br />

magram warmodgeniT, TvalsaCinoebis gareSe.<br />

28/7/! tjbymfb! ufsnjoj! `nypmpe~-! mas masw.-i sagangebod<br />

ganmartavs: _ unda gaaferadoT mxolod samkuTxedebi, marto<br />

samkuTxedebi, sxva araferi ar unda gaaferadoT!<br />

siaxlea agreTve logikuri kavSiri `an~, magram mas aq ar<br />

sWirdeba ganmarteba _ Sin vinc rogor gaigebs, ise Seasrulos.<br />

g 18.!Tflsfcb/!tbzpg/!bnpd/!sbpe/!npnbufcb{f/!tbnlvUy/!yb{wb/!<br />

29/1/ 17.7-Si kvlav gamoikveTeba sityva `mxolod~. garda<br />

amisa, gairkveva, vin rogor gaigo `wiTlad an mwvaned~ {ginda<br />

wiTlad, ginda mwvaned, ase SeiZleboda da isec} mTavari sxva<br />

ramea: `an~ niSnavs, rom moswavles SeeZlo zogi samkuTxedi<br />

wiTlad gaeferadebina, zogi ki _ mwvaned, anda _ yvela erT<br />

ferad. am mxrivac gasarkvevia.<br />

TfojTwob; davalebaSi rom yofiliyo `wiTlad da mwvaned~ _<br />

maSin saWiro iqneboda TviTeuli samkuTxedis erTdroulad<br />

orive ferad gaferadeba.<br />

17.8-Si Semowmdes isic, nakvTebi Tu aqvT gaferadebuli.<br />

29/2/! Tflsfcb: 3+1, 1+3, 2+2. TviTeuli es Sekreba jer Sesruldeba<br />

sxvadasxva saTvleli nivTebiT (umjobesia, magnitur<br />

dafaze). moswavleebi daTvlian, rom Sekrebis (mimatebis)<br />

Sedegad viRebT oTxs.<br />

Semdeg _ mTw `4~. _ ramdeni wrea aq? {oTxi} ramdeni<br />

wrea aq? {oTxi} rogoraa wreebi dalagebuli? {sami da erTi}<br />

samisa da erTis SekrebiT ramdeni miiReba? {oTxi} aq es Tu<br />

dainaxeT? rogor dainaxeT? {oTxi wre dalagebulia ase: sami<br />

da erTi} axla davTvaloT wreebi marjvnidanac (Tan TiTis<br />

moZraobiT uCvenebs mimarTulebas). rogoraa dalagebuli?<br />

{erTi da sami} erTisa da samis SekrebiT ramdeni miiReba?


- 90 -<br />

{oTxi} aq es Tu dainaxeT? ... _ oTxi wre rogoraa dawyobili<br />

aq? {ori da ori} orisa da oris SekrebiT ramdeni miiReba?<br />

{oTxi} aq es Tu dainaxeT? ...<br />

sxvadasxva moswavleebs, ramdenjerme, sruli pasuxis moTxovniT:<br />

_ ramdenia sams mivumatoT erTi? erTs mivumatoT<br />

ori? erTs mivumatoT sami? erTs mivumatoT erTi? ors<br />

mivumatoT ori? ors mivumatoT erTi?<br />

---------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.4/! jxzfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcjt! Ufnb/ esaa umartives<br />

sayofacxovrebo viTarebaTa maTematikuri modelireba: Sekrebagamoklebis<br />

moqmedebebiT. ese igi, saWiroa sayofacxovrebo<br />

viTarebis Sesabamisi ariTmetikuli modelis ageba. es araa Zneli<br />

imdenad, ramdenadac masw.-ma es viTareba sqematurad unda gaaTvalsaCinoos.<br />

magaliTad, amocanaSi sityvierad mocemulia totze<br />

mjdari 3 Citi. masw.-i gaaTvalsaCinoebs magidaze dadebuli 3<br />

kenWiT. Semdeg mofrinda kidev 2 Citi. masw.-i daumatebs kidev 2<br />

kenWs. ufro meti gaTvalsaCinoba (magaliTad, saTamaSo Citunebis an<br />

Citebis suraTebis dawyoba) araTu zedmetia, aramed uaresicaa<br />

moswavlis azrovneba Citis xatebas miejaWveba, rac daabrkolebs<br />

maTematikur ganyenebas. [ix. zms $ 6]<br />

TandaTan daviwyebT amgvari amocanebis amoxsnas yovelgvari<br />

gaTvalsaCinoebis gareSec. sqematur gaTvalsaCinoebas gamoviyenebT<br />

mxolod im SemTxvevaSi, Tuki romelime moswavles gauWirdeba<br />

viTarebis gonebaSi warmodgena (Tumca, mogvianebiT, roca daiwyeba<br />

ormoqmedebiani amocanebi, sqemis daxatva aucilebeli iqneba). sqema<br />

dafaze ixazeba. moswavleebisaTvis gasagebad amas vuwodoT<br />

`amocanis daxatva, viTom es bebiaa, es papa~.<br />

`viTom~ bavSvisaTvis bunebrivia da advilad misaRebi.<br />

es yovelive araa Zneli dasauflebeli. SedarebiT ufro Znelia<br />

is, rom klasma kargad gaiazros, Tu ra aris `-iT meti~ da `-iT<br />

naklebi~ sityvierad, da ara mxolod TvalsaCino doneze. amas<br />

ramdenime sagakveTilo monakveTs davuTmobT (21.2-dan).<br />

Tavidan Zalian advili amocanebia. amitom mTavaria ara pasuxis<br />

angariSi, aramed amocanis amoxsnis unarCvevis Camoyalibeba. amis-


- 91 -<br />

Tvis saWiroa oTxi safexuri, romelime maTganis gamoutoveblad!<br />

1) amocanis pirobis kargad gaazreba;<br />

2) ariTmetikuli modelis Seqmna anu saWiro moqmedebaTa<br />

dagegmva (SesaZloa, sqemasTan erTad);<br />

3) moqmedebaTa Sesruleba anu pasuxis angariSi;<br />

4) pasuxis Camoyalibeba.<br />

Zalian uxeSi Secdomaa, roca amocanis amoxsna dayvanilia<br />

mxolod mesame safexurze. pirveli da meore safexurebi ufro<br />

mniSvnelovania, vidre mesame!<br />

masw.-s unda axsovdes: ar gvainteresebs amocanis arc pasuxi da<br />

arc moqmedebani manam, sanam misi piroba ar gaazrebula. amitom<br />

amocanis amoxsnas yovelTvis misi pirobis gameoreba uZRvis, Semdeg<br />

ki sqemis Sedgena.<br />

---------------------------------------------------------------------------------<br />

29/3/!vnbsujwftj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj!sbpefopcjt!np.<br />

nbufcb{f/!!_ axla me gvetyviT erT sul advil amocanas. SoTam<br />

yanidan sami gogra moitana (dafaze daixazeba sami rgoli).<br />

Semdeg gavida da kidev erTi gogra moitana. (gverdiT miexateba<br />

erTi rgoli). sul ramdeni gogra moutania SoTas? ara, nu<br />

CqarobT! pasuxi jer ar minda! jer gavimeoroT amocanis piroba<br />

(am sityvis gamokveTiT). vin gaimeorebs?<br />

gameorebisas, roca moswavle ityvis `sami gogra~, masw.-i<br />

TiTs daadebs dafaze sam rgols da CarCoTi Semoxazavs maT.<br />

roca moswavle ityvis `kidev erTi gogra~, masw.-i TiTs daadebs<br />

dafaze erT rgols.<br />

Semdeg moswavleebi albaT pirdapir pasuxs ityvian _ oTxi.<br />

maSin masw.-i hkiTxavs: _ saidan ici? {sams mivumate erTi da<br />

miviRe oTxi}. maS ra moqmedeba unda SevasruloT? {mimateba}.<br />

axla Savlegi gvetyvis pasuxs, oRond sruli pasuxiT! {SoTas<br />

sul oTxi gogra moutania}.<br />

aseve safexurebad gairCeva amocana: saxlis win, kordze,<br />

ori fiWvi idga (masw.-i dafaze or mokle xazs Camousvams).<br />

gazafxulze kidev oTxi naZvi darges (oTxi xazi dafaze).<br />

ramdeni xe gaxda kordze?


- 92 -<br />

_ ramdeni amocana amovxseniT Cven ukve? {ori} axla kidev<br />

erT amocanas getyviT. meramdene amocana iqneba es? {mesame}<br />

diax, axla mesame amocana. naTias sami didi saTamaSo hqonda,<br />

naxeT am suraTze (18.2). SemoxazeT es sami didi saTamaSo:<br />

Tojina da ori daTunia! dabadebis dReze kidev aCuqes didi<br />

Tojinebi. naxeT suraTze: ramdeni Tojina uCuqebiaT<br />

naTiasTvis? {ori} diax, oric aCuqes. naTias Tojinebi moemata<br />

Tu moaklda? {moemata} ramdeni Tojina gauxda naTias? jer<br />

unda gavimeoroT amocanis piroba... (iseve amoixsneba).<br />

29/4/!tywbebtywbhwbsj!tbnlvUyfefcjt!ebyb{wb/!<br />

masw.-i dafaze aCvenebs, Tu rogor SeiZleba sxvada-sxvagvar<br />

samkuTxedTa daxazva: winaswar wertilebis sameulis moniSvna<br />

(gamoikveTeba gamoTqma `wertilebis sameuli~) da Semdeg maTi<br />

SeerTeba saxazavis saSualebiT.<br />

18.3-is patara (marcxena) CarCoSi moswavleebi Caxazaven (da,<br />

cxadia, gaaferadeben) or samkuTxeds, isini sxvadasxvagvari<br />

unda iyos. _ gaaferadeT mwvaned an (am sityvis gamokveTiT)<br />

yviTlad! (vnaxoT, rogor gaigeben `an~ kavSirs).<br />

_ ra SeiZleba davxatoT kvadratis gamoyenebiT? {saxli}<br />

samkuTxedis gamoyenebiT? {droSa, naZvi, saxlis saxuravi} wris<br />

gamoyenebiT? {mze, borbali} hoda cariel did CarCoSi CaxateT<br />

xeliT: patara kvadrati _ es viTom ra aris? {saxli} zed daaxureT<br />

samkuTxedi, viTom ra aris? {saxlis saxuravi} saxuravze<br />

daxazeT patara monakveTi, viTom joxia da zed daamagreT<br />

sul patara samkuTxedi, viTom ra aris? {droSa} saxlis<br />

gverdiT daxateT viwro maRali samkuTxedi (aCvenebs dafaze),<br />

viTom ra aris? {naZvi} naZvs qvemoT tanic sWirdeba, ra mivuxazoT?<br />

{monakveTi} naZvis qvemoT daxateT wre, viTom ra aris?<br />

{borbali} saxlis zemoTac daxateT wre, viTom ra aris? {mze}<br />

mzes sxivebi sWirdeba, ra davuxatoT? {monakveTebi}.<br />

29/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!lblvo.ubTfcj~/ masw.-i daakakunebs an<br />

taSs Semokravs ramdenimejer (araumetes eqvsjer) da moswavlem<br />

unda Tqvas, ramdeni iyo. meore wridan Zneldeba: masw.-i kidec<br />

akakunebs da taSsac ukravs ise, rom maTi raodenobaTa ja-


- 93 -<br />

mi ar aRematebodes eqvss. magaliTad, sami taSi da ori dakakuneba<br />

{xuTi}, anda erTi dakakuneba da xuTi taSi {eqvsi}.<br />

g 19.!Tflsfcb/!tbz/!bnpd/!Tflsfcb{f/!tywbebtywb!pUylvUy/!yb{wb/!<br />

2:/1/ amocana 18.7 _ SemoqmedebiTia. masw.-s uyuradRebod ar<br />

unda darCes arcerTi moswavliseuli amoxsna. yvela<br />

saintereso da lamazi naWrela dafaze unda daxazos, xolo<br />

moswavle Seaqos. saWiroa wamaxalisebeli niSnis dawerac.<br />

TfojTwob; SemdgomSi amgvar SemTxvevebSi mivaniSnebT mxolod<br />

mokled: amocana SemoqmedebiTia! masw.-s ecodineba, ra unda<br />

gaakeTos amgvar SemTxvevebSi.<br />

2:/2/!Tflsfcb: 4+1, 1+4, 3+2, 2+3.!yvelaferi iseve, rogorc 18.1.<br />

TviTeuli es Sekreba jer Sesruldeba sxvadasxva saTvleli<br />

nivTebiT (umjobesia, magnitur dafaze). moswavleebi daTvlian,<br />

rom Sekrebis (mimatebis) Sedegad viRebT xuTs.<br />

Semdeg _ mTw `5~. _ ramdeni wrea aq? {xuTi} ramdeni<br />

wrea aq? {xuTi} rogoraa wreebi dalagebuli? {sami da ori}<br />

samisa da oris SekrebiT ramdeni miiReba? {xuTi} aq es Tu<br />

dainaxeT? rogor dainaxeT? {xuTi wre dalagebulia ase: sami<br />

da ori} axla davTvaloT wreebi marjvnidanac (Tan TiTis<br />

moZraobiT uCvenebs mimarTulebas). rogoraa dalagebuli? {ori<br />

da sami} orisa da samis SekrebiT ramdeni miiReba? {xuTi} aq<br />

es Tu dainaxeT? ...<br />

_ oTxi wre rogoraa dawyobili aq? {erTi da oTxi}<br />

erTisa da oTxis SekrebiT ramdeni miiReba? {xuTi} aq es Tu<br />

dainaxeT? ...<br />

sxvadasxva moswavleebs, ramdenjerme, sruli pasuxis<br />

moTxovniT: _ ramdenia sams mivumatoT ori? erTi? erTs<br />

mivumatoT oTxi? ori? erTs mivumatoT sami? erTs mivumatoT<br />

erTi? ors mivumatoT ori? ors mivumatoT sami? ors<br />

mivumatoT erTi? sams mivumatoT ori?<br />

2:/3/!vnbsujwftj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj!Tflsfcb{f!`!kb.<br />

njt! np[fcob/! am safexurze amocanaTa piroba srulad<br />

gaTvalsaCinovdeba. _ mousmineT amocanas! zurabma rveulSi


- 94 -<br />

daxaza ori kvadrati da oTxi wre (dafaze daixazeba). sul<br />

ramdeni nakvTi dauxazavs zurabs? jer ra unda vqnaT?<br />

{gavimeoroT piroba}...<br />

safexurebad amoixsneba agreTve kidev sami amocana, romelTa<br />

naxatebi mocemulia suraTze 19.2. _ erT totze oTxi Citi ijda,<br />

meoreze _ erTi. ramdeni Citi mjdara orive totze erTad?<br />

amocana Cveulebrivad amoixsneba, oRond bolos daemateba<br />

erTi ram: mis pasuxs (xuTi) moswavleebi `dominoseburad~<br />

daxataven `dominoseburi~ oTxeulisa da erTeulis gverdiT.<br />

_ erT qvaze sami lokokina ijda, meorezec _ amdenive (am sityvis<br />

gamokveTiT). ramdeni lokokina mjdara orive qvaze erTad?<br />

amoxsnisas saWiroa damatebiTi SekiTxva: ramdeni lokokina<br />

mjdara meore qvaze? saboloo pasuxi daixateba `dominoseburad~.<br />

_ erT Taroze ido... ramdeni wigni? daTvaleT! {oTxi}<br />

meoreze... ? {ori} ramdeni wigni yofila orive Taroze erTad?<br />

saboloo pasuxi daixateba `dominoseburad~.<br />

_ sul ramdeni amocana amovxseniT dRes? {oTxi} raze iyo<br />

pirveli amocana? {nakvTebis daxatvaze} meore amocana?<br />

{Citebze} mesame? {lokokinebze} meoTxe? {wignebze} ra<br />

moqmedeba SevasruleT am amocanebis amosaxsnelad? {Sekreba}.<br />

diax, oTxive amocanis amosaxsnelad saWiro yofila Sekreba!<br />

axla vinme xom ver moigonebs axal amocanas, romlis<br />

amosaxsnelad Sekreba iqneba saWiro?<br />

_ vinc SeZlebs, Sin moigonos kidev aseTi axali amocana.<br />

xval mogviyves.<br />

es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />

da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />

wamaxalisebel niSans dauwers.<br />

2:/4/! tywbebtywbhwbsj! pUylvUyfefcj; bnp{ofrjmj! bo! Db{of.<br />

rjmj/!nbUj!ebyb{wb/!!!!jer gavimeorebT TvalsaCinoebis gareSe:<br />

_ ramdeni gverdi aqvs kvadrats? {oTxi} samkuTxeds? {sami}<br />

eqvskuTxeds? {eqvsi} xuTkuTxeds? {xuTi}.<br />

Semdeg masw.-i dafaze daxazavs erT arasimetriul<br />

oTxkuTxeds (daaxloebiT imdagvars, rogoricaa 19.3-is pir-


- 95 -<br />

veli oTxkuTxedi). gverdiT miuxazavs erT arasimetriul<br />

xuTkuTxeds. _ vin mixvdeba, es nakvTi ra nakvTia?<br />

{oTxkuTxedi} saidan mixvdi? {oTxi gverdi aqvs} marTalia,<br />

oTxkuTxeds oTxi gverdi aqvs. es Tu aris oTxkuTxedi? {ara,<br />

ar aris} ratom? {xuTi gverdi aqvs} axla daakvirdiT am<br />

suraTs (19.3). wiTlebi ra nakvTebia? {oTxkuTxedebi}. axla<br />

daxazeT kidev ori oTxkuTxedi. gaaferadeT! ra nakvTebia?<br />

{oTxkuTxedebi}. yvela? {diax, yvela} es yvela _ oTxkuTxedia.<br />

ratom? {yvelas oTxi gverdi aqvs}.<br />

Sin wiTeli nakvTebis qvemoT daxazeT iseTive oTxkuTxedebi.<br />

iseTive! (am sityvis gamokveTiT). boloSi carieli<br />

adgilia. iq daxazeT axali, sxvagvari oTxkuTxedebi, Sin Tqven<br />

TviTon moigoneT sul sxvagvarebi!<br />

SeniSvna.! maTematikaSi Cazneqil mravalkuTxeds ewodeba<br />

araamozneqili. es terminebi mxolod masw.-isTvisaa. moswavles<br />

ar moeTxoveba, rom erTmaneTisagan ganarCios amozneqili da<br />

araamozneqili mravalkuTxedebi!<br />

2:/5/!Tfkjcsj!tjnbSmjt!njyfewjU!ebehpnbTj _ ix. 5.4.<br />

2:/7/ saWiroa kidev gameoreba: Tu ra moeTxovebaT moswavleebs.<br />

ar unda gamorCeT dajdomis arcerTi SesaZlebloba.<br />

g 20.!Tflsfcb/!UwbmtbD/!`.jU!nfupcb~.!yvUlvUy/!frwtlvU/!yb{wb/!<br />

31/1/ 2:/7-Si erTi sirTulea: daxazul oTxkuTxedebs Soris<br />

erTi kvadraticaa. masw.-i amaze miaqcevinebs yuradRebas: _ es<br />

yvela _ oTxkuTxedia, magram maTgan erTi _ kvadratia.<br />

moZebneT igi da SemoxazeT! diax, es kvadratia. aris Tu ara<br />

kvadrati oTxkuTxedi? {ki} ratom? {imitom, rom kvadrats<br />

oTxi gverdi aqvs} diax, raki oTxi gverdi aqvs, amitom<br />

oTxkuTxedia!<br />

2:/8-is garCevisTvis misi magvari sqematuri naxati winaswar<br />

unda iyos momzadebuli dafaze. 19.8 _ SemoqmedebiTia!<br />

31/2/! Tflsfcb: 5+1, 4+2, 3+3, 2+4, 1+5.! TviTeuli es Sekreba<br />

jer Sesruldeba sxvadasxva saTvleli nivTebiT (umjobesia,


- 96 -<br />

magnitur dafaze). moswavleebi daTvlian, rom Sekrebis<br />

(mimatebis) Sedegad viRebT eqvss.<br />

Semdeg _ mTw `6~. gagrZeleba _ yvelaferi iseve, rogorc<br />

18.1 da 19.1. Sedegebs aucileblad sityvierad CamovayalibebinebT.<br />

31/3/! UwbmtbDjope! npdfnvm! sbpefopcbUb! `.jU! nfupcb~!`!<br />

nbtx/.jt!njfs!DwfofcjU!eb!nptxbwmjt!njfs!ebxzpcjU/!!gavimeorebT<br />

sityvas `imdenive~. dafamagidaze awyvia 6 girCa. _ sandro!<br />

modi, Sen daawyve amdenive kubi! daTom ki dafaze daxatos<br />

amdenive samkuTxedi. kubebis raodenoba da girCebis raodenoba....<br />

ra? {tolia}. gaimeoros salomem! kubebi imdenivea, ramdenicaa...<br />

{girCebi}. gaimeoros marinem. samkuTxedebi imdenivea,<br />

rac... ra? {girCebi, kubebi} samkuTxedebis raodenoba tolia...<br />

Semdeg masw.-i dafamagidaze dadebs kubebs. _ ramdeni kubia<br />

magidaze? {magidaze xuTi kubia} vis SeuZlia magidaze dados<br />

xuTze oriT meti raodenobis kubebi?<br />

masw.-i aclis bavSvebs, mixvdnen, xuTze oriT meti raodenobis<br />

kubebi rogor dadon, mousmens maT azrs. Semdeg axsnis: _<br />

imisaTvis, raTa xuTze oriT meti raodenobis kubebi davdoT,<br />

jer unda davdoT xuTi kubi, imdenive kubi, ramdenic magidazea,<br />

da mere kidev _ ori kubi.<br />

rig-rigobiT gamoiyvans moswavleebs da daawyobinebs raimeze<br />

oriT meti raodenobis Cxirebs, kvadratebs, wreebsa da sxva.<br />

aseve moviqceviT samiT, oTxiT, xuTiT meti nivTebis dadebisas.<br />

cxadia, Sedegis daTvla araa saWiro.<br />

_ vinc SeZlebs, Sin moigonos axali amocana, romlis<br />

amosaxsnelad saWiro iqneba Sekreba. vinc moigonebs, xval<br />

mogviyves.<br />

es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />

da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />

wamaxalisebel niSans dauwers.<br />

31/4/! tywbebtywbhwbsj! yvUlvUyfefcj! eb! frwtlvUyfefcj!<br />

bnp{ofrjmj!bo!Db{ofrjmj!`!wbstlwmbwjtfcvsj/!nbUj!ebyb{wb/!<br />

masw.-i dafaze erT striqonSi daxazavs eqvs nakvTs: arasimetriul<br />

oTxkuTxeds, kvadrats, arasimetriul xuTkuTxeds, ara-


- 97 -<br />

simetriul eqvskuTxeds, rombs da erT Cazneqil xuTkuTxeds.<br />

_ ramdeni nakvTia dafaze? {eqvsi} pirveli nakvTi ra<br />

nakvTia? {oTxkuTxedi} ratom? {oTxi gverdi aqvs} meore?<br />

{kvadratia, Tan oTxkuTxedicaa} diax, Cven xom viciT, rom<br />

kvadrati Tan oTxkuTxediacaa! mesame ra nakvTia? {xuTkuTxedi}<br />

saidan iciT? {xuTi gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs,<br />

amitom xuTkuTxedia. meoTxe ra nakvTia? {eqvskuTxedi} saidan<br />

iciT? {eqvsi gverdi aqvs} diax, raki eqvsi gverdi aqvs, amitom<br />

eqvskuTxedia. meeqvse ra nakvTia? {xuTkuTxedi} saidan iciT?<br />

{xuTi gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs, amitom<br />

xuTkuTxedia. ramdeni oTxkuTxedi yofila dafaze? {sami}<br />

xuTkuTxedi? {ori} eqvskuTxedi? {erTi}.<br />

_ axla daakvirdiT suraTs (20.3). ramdeni wiTeli nakvTia?<br />

{oTxi} pirveli ra nakvTia? {xuTkuTxedi} ratom? {xuTi<br />

gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs, amitom xuTkuTxedia.<br />

meore ra nakvTia? {eqvskuTxedi} ratom? {eqvsi gverdi aqvs}<br />

diax, raki eqvsi gverdi aqvs, amitom eqvskuTxedia (da ase<br />

Semdeg danarCen orzec).<br />

_ axla Tqven daxazeT da gaaferadeT erTi xuTkuTxedi da<br />

erTi eqvskuTxedi. oRond xuTkuTxedi gaaferdeT wiTlad,<br />

eqvskuTxedi ki _ mwvaned. jer daxazeT. mere gaferadeba ar<br />

SegeSaloT! (danarCenebs _ Sin daxazaven, cariel adgilas _<br />

erT axalsac).<br />

31/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! `UjUfcjt! Dwfofcb~/ masw.-i<br />

moswavles usaxelebs ricxvs (2, 3, 4, 5, an 6). moswavlem unda<br />

aCvenos amdeni TiTi, oRond aucileblad orive xelis TiTebi<br />

_ ise, rom erTad iyos dasaxelebuli ricxvi. magaliTad, Tuki<br />

masw.-ma daasaxela 4, moswavlem unda uCvenos 2 da 2 TiTi, an 1<br />

da 3 TiTi.<br />

Tavidan masw.-i daexmareba ase: _ gaixseneT mTw da rogorc<br />

iqaa, ise SekribeT ricxvebi. magaliTad: me giTxariT 5.<br />

rogoraa aq dalagebuli xuTi wre? {sami da ori} hoda, Tqvenc<br />

SegiZliaT miCvenoT sami TiTi da ori TiTi, ai, ase (aCvenebs).<br />

g 21.!Tftbls/!hbebobdwm/ `.jU!nfupcb~!`!ebxzpcb/!ebkhvgfcb/!


- 98 -<br />

32/2/!TftblsfcUb!hbebobdwmfcbepcb!UwjU!bn!ufsnjoUb!hbsfTf;!!<br />

5+1 = 1+5, 4+2 = 2+4, 1+3 = 3+1, 2+3 = 3+2, 1+2 = 2+1 `!zwfmb!<br />

obtxbwmj!TfnUywfwb/!suraTi 21.1. _ gogonas aqvs xili. ramdeni<br />

vaSli da ramdeni msxali aqvs gogonas? {oTxi vaSli da ori<br />

msxali} mis Zmas ra xili aqvs? {ori msxali da oTxi vaSli}<br />

sul ramdeni cali xili aqvs gogonas? {eqvsi} mis Zmas? {masac<br />

eqvsi} Zmas imdenive xili aqvs, ramdenic _ das. oTxi da ori<br />

xom imdenivea, rac ori da oTxi!<br />

magnitur dafaze momzadebulia `dominoseburi~ sameuli da<br />

gverdiT wyvili.<br />

gamoZaxebuli moswavle krebs, masw.-i ityvis: _ sams<br />

mivumatoT ori tolia xuTisa. modiT, axla davdoT da ise<br />

SevkriboT (oreuls dadebs sameulis win). ors mivumatoT sami,<br />

ramdenia? (gamoZaxebuli moswavle krebs, Tvlis da ambobs: _<br />

ors mivumatoT sami tolia xuTisa).<br />

masw.-is daxmarebiT mTw gadaiSleba `6~-ze.<br />

_ ramdeni wrea am eqvskuTxedSi? {eqvsi} ramdeni wrea aq?<br />

(masw.-i uTiTebs) {eqvsi} rogoraa dawyobili wreebi? {xuTi da<br />

erTi} ramdeni miiReba xuTis da erTis SekrebiT? {eqvsi} diax,<br />

xuTs mimatebuli erTi udris eqvss.<br />

aq pirvelad vaxsenebT sityvas `udris~. masw.-i xandaxan, roca<br />

dasWirdeba xolme, axsenebs am sityvas, moswavleebma SeiZleba<br />

sul ar ixmaron da Tqvan `tolia~ _ rogorc exerxebaT.<br />

_ rogor SevamowmoT, rom xuTs mimatebuli erTi namdvilad<br />

eqvsia? {davTvaloT es wreebi: xuTi da erTi _ sul eqvsi}<br />

axla miTxariT, erTisa da xuTis SekrebiT ramdeni miiReba?<br />

{eqvsi} saidan iciT? {ukuRma davTvaloT es wreebi: erTi da<br />

xuTi _ sul eqvsi} diax, maS erTs mivumatoT xuTi igivea, rac<br />

xuTs mivumatoT erTi. sul erTia, rogor SevkrebT: Tu gvinda,<br />

xuTs mivumatoT erTi, Tu gvinda, erTs mivumatoT xuTi.<br />

_ aq rogoraa dawyobili eqvsi wre? {oTxi da ori} (da<br />

yvelaferi iseve gameordeba, rogorc 5+1-isTvis)... diax, maS<br />

oTxs mivumatoT ori igivea, rac ors mivumatoT oTxi. sul<br />

erTia, rogor SevkrebT: gvinda, oTxs mivumatoT ori, gvinda,


- 99 -<br />

ors mivumatoT oTxi.<br />

_ axla miTxariT, risi tolia sams mivumatoT ori?<br />

{xuTisa} axla ki Zalian Cqara mipasuxeT, risi tolia ors<br />

mivumatoT sami! {esec xuTia!} diax, ors mivumatoT sami igivea,<br />

rac sams mivumatoT ori. sul erTia, rogor SevkrebT: gvinda,<br />

ors mivumatoT sami, gvinda, sams mivumatoT ori.<br />

_ axla miTxariT, risi tolia sams mivumatoT erTi?<br />

{oTxis} axla ki Zalian Cqara mipasuxeT, risi tolia erTs<br />

mivumatoT sami! {esec oTxia!} diax, erTs mivumatoT sami<br />

igivea, rac sams mivumatoT erTi. sul erTia, rogor SevkrebT:<br />

gvinda, erTs mivumatoT sami, gvinda, sams mivumatoT erTi.<br />

_ axla miTxariT, risi tolia oTxs mivumatoT erTi?<br />

{xuTisa} axla ki Zalian Cqara mipasuxeT, risi tolia erTs<br />

mivumatoT oTxi! {esec xuTia!} diax, erTs mivumatoT oTxi<br />

igivea, rac oTxs mivumatoT erTi. sul erTia, rogor<br />

SevkrebT: gvinda, erTs mivumatoT oTxi, gvinda, oTxs<br />

mivumatoT erTi.<br />

aseve ganixileba 1+2 = 2+1.<br />

32/3/!sbpefopcbUb!`.jU!nfupcb~!`!nptxbwmjt!njfs!ebxzpcb/!<br />

swrafad keTdeba ramdenime savarjiSo `-iT metobaze~ (ix.<br />

20.2). Semdeg erTi siaxle Semodis: masw.-i dafaze daxatavs<br />

raime ricxvis (erTidan Svidamde, magaliTad, xuTis) `dominos~<br />

da moswavleebs daavalebs, dafazeve daxaton xuTze oriT meti<br />

wre. moswavle gadaxatavs `dominosebur~ xuTeuls da<br />

daumatebs kidev or wres. aseve _ samiT, oTxiT metobaze.<br />

Semdeg kidev erTi winsvla. masw.-i aRarafers xatavs,<br />

mxolod zepirad ambobs: _ daawyve Svidze oTxiT meti<br />

raodenobis kubebi. dafaze daxate xuTze xuTiT meti<br />

raodenobis oTxkuTxedebi. daxate Svidze oTxiT meti<br />

raodenobis monakveTebi! (da ase Semdeg).<br />

_ cariel CarCoSi (21.2) CaxateT xuTze oriT meti raodenobis<br />

patara samkuTxedi! sanam xatvas daiwyebdeT, kidev gavimeoroT:<br />

ra unda vqnaT? {unda davxatoT jer xuTi samkuTxedi<br />

da Semdeg davumatoT kidev ori samkuTxedi} axla daxateT!


- 100 -<br />

Sedegis daTvla (sul ramdeni wre Tu samkuTxedi miviReT)<br />

arsad araa saWiro!<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.3/! jxzfcb! ebkhvgfcjt! )lmbtjgjlbdjjt*! Ufnb. sagnebi<br />

jgufdeba raime gamaerTianebeli, ganmazogadebeli niSanTvisebis<br />

mixedviT. es logikis sakiTxebia, uSualod ukavSirdeba<br />

geometriasac nakvTebis dajgufebas. termins `dajgufeba~ ver<br />

gaveqceviT. mas masw.-i ixmars ganmartebis gareSe, magram yovelTvis<br />

mxolod konkretuli amocanis viTarebaSi. moswavleebi TandaTan<br />

gaigeben, Tu ra moeTxovebaT amgvar amocanebSi. am terminisagan<br />

mets arc arafers moveliT. sxvaTa Soris, SemdgomSi aseve<br />

moveqceviT terminebs: `SesaZlebloba~ da `kanonzomiereba~<br />

erTerTi yvelaze advilia dajgufeba feris mixedviT (roca<br />

dasajgufebeli sagnebidan TviTeuli TiTo ferisaa da es ferebi<br />

mkveTrad gansxvavdeba, magaliTad: wiTlebi, Savebi, mwvaneebi da<br />

sxva). wminda da mkveTri feri Zalian TvalSisacemi niSanTvisebaa.<br />

sakmaod Znelia feridan ganyeneba, anu feris ugulebelyofa da<br />

sxva niSanTvisebis mixedviT dajgufeba, magaliTad, formis mixedviT.<br />

kidev ufro Znelia logikuri mniSvnelobis mixedviT dajgufeba:<br />

aveji, mcenareebi, samuSao iaraRebi da sxva.<br />

erTi kerZo SeniSvna biologiidan: cneba `cxoveli~ aerTianebs<br />

oTxfexa nadirebsac, qvewarmavlebasac, Tevzebsac da frinvelebisac,<br />

sazogadod, yvela suliers adamianis garda. ese igi, qaTami Tu<br />

beRura frinvelebi ki arian, magram cxovelebic arian!<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

32/4/!ojwUfcjt!ebkhvgfcb!ps!khvgbe!fsUj!ojTboUwjtfcjt!nj.<br />

yfewjU/! ufsnjoj! `ebkhvgfcb~/! dafa-magidaze areulad awyvia:<br />

ramdenime fanqari, rveuli, wigni, saxazavi, kalmistari; agreTve<br />

Tojina, saTamaSo manqana, ramdenime patara feradi burTi da ramdenime<br />

sxva saTamaSo (saTamaSoebis raobas ara aqvs mniSvneloba).<br />

_ aq sxvadasxva nivTebi awyvia. isini unda gavyoT or<br />

jgufad. unda davajgufoT or jgufad. aqeT mxares<br />

gadmovawyoT erTi jgufi, iqiT mxares gadavawyoT meore<br />

jgufi. Tqveni azriT, rogor jobia am nivTebis dajgufeba?


- 101 -<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva azri. gamova moswavle da cdis<br />

imgvarad dajgufebas. klasi darwmundeba, rom amgvari dajgufeba<br />

uazro gamodis. masw.-i SekiTxvebiTa da miTiTebebiT klass<br />

im azramde miiyvans, rom azriani da kargi dajgufeba _ esaa<br />

mocemuli nivTebis dayofa saswavlo nivTebad da saTamaSoebad.<br />

_ maS, erTi jgufi unda iyos saswavlo nivTebi. is, rac<br />

gvWirdeba swavlisaTvis. aba, naTela, aqeT gadmoawyve saswavlo<br />

nivTebi! ra dagvrCa? {saTamaSoebi} diax, saTamaSoebi iqiT<br />

gadavawyoT. ramdeni jgufi miviReT? {ori} radara jgufebia?<br />

{saswavlo nivTebi da saTamaSoebi}.<br />

_ axla davakvirdeT suraTs (21.3). ra xatia aq? {xeebi} es<br />

xeebic or jgufad unda davajgufoT. vin moisazrebs, radara<br />

jgufebad davajgufoT xeebi?<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva azri. klasi darwmundeba, rom amgvari<br />

dajgufeba uazro gamovidoda. masw.-i SekiTxvebiTa da<br />

miTiTebebiT klass im azramde miiyvans, rom azriani da kargi<br />

dajgufeba _ esaa xeebis dayofa maRal da dabal xeebad.<br />

_ maS, erTi jgufi unda iyos maRali xeebi. magram rogor<br />

davajgufoT? xom ver aviRebT da cal kuTxeSi xom ver<br />

mivwevT! aba ra vqnaT? SeiZleba ase davajgufoT: aarCieT yvela<br />

maRali xe da yvela erTmaneTTan SeaerTeT mwvane xazebiT!<br />

(viwyebT erTi ganapira maRali xidan da Tanmimdevrulad<br />

SevaerTebT yvelas). monakveTebiT SeerTeba araa saWiro, iyos<br />

uswormasworo xazebi. ra dagvrCa? {dabali xeebi} dabali xeebi<br />

yvelani erTmaneTTan SeaerTeT wiTeli xazebiT! ramdeni jgufi<br />

miviReT? {ori} radara jgufebi?<br />

32/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!lblvo.ubTfcj~ _ ix. 18.4.<br />

g 22.!hbnfpsfcb.!tbz/!bnpd/!nplmfcb{f/!ebkhvgfcb!ps!khvgbe/!<br />

33/1/!21.8 _ SemoqmedebiTia!<br />

33/2/ Ubwj! 4/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb. jer Seikribeba<br />

nivTebis didi grovebi (Sedegis dauTvlelad). xan vityviT<br />

`Sekribe~, xan _ `miumate~. Semdeg Seikribeba ramdenime<br />

`dominoseburad~ ganlagebuli magniti: sameuli da wyvili,


- 102 -<br />

wyvili da oTxeuli da sxva. Sedegi daiTvleba.<br />

Semdeg moswavleebi gadaSlian mTw-s da misi daxmarebiT<br />

miumateben ricxvebs. erTi moswavle ityvis Sekrebis erT<br />

magaliTs, romelic mTw-s mocemul gverdzea, sxva gascems<br />

pasuxs da ase Semdeg. Semdeg gadaSlian mTw-s sxva gverds da<br />

ase Semdeg. oRond, am dros masw.-ic CaurTavs SekiTxvebs.<br />

magaliTad, Tuki moswavlem Tqva magaliTi `sams mivumatoT<br />

ori~ da meorem gasca pasuxi `xuTi~, masw.-i am dros hkiTxavs<br />

masve: _ aba, Cqara miTxari, ramdenia ors mivumatoT sami?<br />

(moswavlem mTw-sa da angariSis gareSe unda Tqvas pasuxi,<br />

radganac weRan iTqva `sams mivumatoT ori~).<br />

daskvna: sul erTia, rogor SevkrebT: xuTs mivumatoT erTs<br />

Tu erTs mivumatebT xuTs (da ase Semdeg).<br />

bolos, suraTSi 22.1 Seavseben cariel elifsebs. Sedegi<br />

Caixateba saTanado nakvTSi: eqvseuli _ eqvskuTxedSi da<br />

xuTeuli _ xuTkuTxedSi.<br />

33/3/!vnbsujwftj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj!sbpefopcjt!npl.<br />

mfcb{f/! jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo “-iT<br />

metis~ dawyobaze (ix. 21.2). _ daawyve xuTze oriT meti kubi!<br />

dafaze daxate samze samiT meti monakveTi!..<br />

_ moismineT amocana. naTelam skolaSi oTxi fanqari waiRo,<br />

Sin ori fanqari datova. ramdeni fanqari hqonia naTelas?<br />

umjobesia amoixsnas TvalsaCinoebis gareSe.<br />

_ axla am amocanis gagrZeleba. maS, naTelas eqvsi fanqari<br />

hqonia. (dafaze daixazeba eqvsi mokle monakveTi). mere gavada<br />

dro da naTelas sami fanqari gauTavda. moemata Tu moaklda na-<br />

Telas fanqrebi? {moaklda} ramdeni fanqari darCenia naTelas?<br />

kvlav gavameorebinebT pirobas. Semdeg romelime moswavlem<br />

amoxsnas, dafasTanac gamovides da daxazuli eqvsi monakveTidan<br />

sami waSalos. sruli pasuxi sxvam Camoayalibos.<br />

_ moismineT axali amocana. ezoSi oTxi knuti TamaSobda.<br />

maTgan sami sardafSi daimala. ezoSi knutebis raodenoba<br />

moimatebda Tu moiklebda? {moiklebda} ramdeni knuti<br />

darCenila ezoSi? (Cveulebriv amoixsneba).


- 103 -<br />

_ moswavles saSinao davalebad oTxi amocana hqonda. man<br />

daamTavra ori amocana da Seisvena. ramdeni amocana darCenia<br />

mas? (Cveulebriv amoixsneba).<br />

_ axla daxedeT suraTs (22.2). ai amdeni vaSli iyo TasSi.<br />

ramdeni yofila? {xuTi} sruli pasuxi! {TasSi xuTi vaSli<br />

iyo} bavSvma ori vaSli SeWama. moimatebda Tu moiklebda TasSi<br />

vaSlebis raodenoba? {moiklebda} gadaxazeT imdeni vaSli,<br />

ramdenic SeiWama (gamoikveTeba sityvebi `imdeni... ramdenic~)!<br />

ramdeni vaSli darCeboda TasSi? vin gaimeorebs pirobas? ra<br />

moqmedeba unda SevasruloT? {xuTs gamovakloT ori} risi<br />

tolia? {samisa} CamoayalibeT sruli pasuxi {TasSi darCenila<br />

sami vaSli} gaaferadeT imdeni vaSli, ramdenic TasSi<br />

darCenila (kvlav gamoikveTeba sityvebi `imdeni... ramdenic~)!<br />

_ vin gaixsenebs, ris Sesaxeb iyo pirveli amocana? meore?<br />

... dRevandel amocanebSi raodenobas emateboda Tu akldeboda?<br />

{akldeboda} romeli moqmedeba iyo saWiro am amocanebis<br />

amosaxsnelad? {gamokleba}.<br />

_ vinc SeZlebs, Sin moigonos kidev aseTi axali amocana.<br />

gamoklebaze! xval mogviyves.<br />

es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />

da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />

wamaxalisebel niSans dauwers.<br />

mosalodnelia, rom amjerad meti moswavle Seasrulebs am<br />

sazepiro davalebas.<br />

33/4/! obybufcjt! ebkhvgfcb! ps! khvgbe! fsUj! ojTboUwjtfcjt!<br />

njyfewjU!)ojTboUwjtfcjt!TfdwmjU*/!_ Cveni klasis moswavleebi<br />

rogor SegviZlia davajgufoT or jgufad? {erTi jgufi _<br />

gogonebi, meore _ biWebi}. kidev sxvagvaradac SegviZlia<br />

davajgufoT. magaliTad, ase: erT jgufSi iyos yvela is bavSvi,<br />

romelic zis ai am adgilze ufro win. xolo meore jgufSi<br />

vin moxvdeba? {vinc zis am adgilze ufro ukan}.<br />

_ axla CamoTvaleT, ra xatia am CarCoSi (22.3) {mtredi,<br />

beli, telefoni...}. radara jgufebad SeiZleba davajgufoT?<br />

{SeiZleba ase: wiTlebi da ruxebi} kidev sxvagvaradac SeiZleba


- 104 -<br />

davajgufoT. rogor? {cxovelebi da saojaxo nivTebi} asec<br />

SeiZleba da isec. Cven avirCioT meore. erT jgufSi iyos yvela<br />

cxoveli. yvela cxovelis naxati SeaerTeT mwvane xazebiT!<br />

daimaxsovreT, rom Citic cxovelia!<br />

meore CarCoSi ras vxedavT? {wiTeli samkuTxedi, ruxi<br />

samkuTxedi, wiTeli kvadrati, ruxi oTxkuTxedi...} ese igi,<br />

sul ramdeni samkuTxedia? {oTxi} kvadrati? {ori} sxva oTxkuTxedebi<br />

ramdenia? {sami} sul oTxkuTxedi ramdenia? {xuTi}<br />

am nakvTebis dajgufebac orgvarad SeiZleba. aba, rogor da rogor?<br />

{pirveli _ wiTlebi da ruxebi; meore _ samkuTxedebi da<br />

oTxkuTxedebi}. avirCioT meore dajgufeba. daajgufeT! ...<br />

33/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ masw.-i daaxloebiT 1 wamis<br />

ganmavlobaSi aCvenebs TiTebs: 2, 3, 4, 5 an 6 TiTs, Tanac,<br />

iyenebs orive xelis TiTebs. magaliTad, aCevnebs 2 da 3 TiTs.<br />

moswavlem unda Tqvas, sul ramdeni iyo {xuTi}. meore wreze<br />

Cvenebis dro kidev ufro Semcirdeba, mesameze _ kidev. icvleba<br />

TiTebis raodenobac, TviT TiTebic da TiTebis daxrilobac<br />

(xan gverdiTaa gaSverili, xan _ qveviT, xan _ zeviT, xan _<br />

cerad da sxva).<br />

g 23.!nprnfefcb!hbnplmfcb/!bnpd/!hbnplmfcb{f/!oblwUfcjt!ebkh/<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

J.5/! jxzfcb! nprnfefcb! hbnplmfcb; zepiri gamokleba eqvsis<br />

farglebSi, nivTebiT gamoklebis niSnisa da cifrebis gareSe.<br />

ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba. iqneba eqvsis<br />

farglebSi ZiriTad sxvaobaTa angariSi da pirveli damaxsovreba.<br />

mTavaria, rom moswavles Seeqmnes safuZvliani da mtkice<br />

warmodgena imisa, Tu ra aris moqmedeba gamokleba. es ufro<br />

Znelia, vidre Sekrebis warmodgena. saqme isaa, rom Sekrebis<br />

gaTvalsaCi-noebisas orive Sesakrebi grovaa mocemuli da maT<br />

vaerTebT. yvelaferi uSualod Cans. gamoklebis marTebuli<br />

gaTvalsaCinoebisas ki mocemulia mxolod saklebi. maklebi ar Cans,<br />

igi mxolod gonebaSia da es qmnis siZneles.<br />

Tumca, Zalian garcelebulia maklebis gaTvalsaCinobac. magaliTad,<br />

xatia 6 vaSli da gverdiT uxatia 2 vaSli, rac viTom un-


- 105 -<br />

da gamoakldes 6 vaSls. magram es Zalian mcdaria, vinaidan gamoklebisas<br />

saklebs akldeba Tavisive nawili, da ara sxva ram! zogjer<br />

daxataven 6 vaSls da Semoxazaven 2 vaSls, rac viTom maklebis<br />

gaTvalsaCinoebaa. es gacilebiT ukeTesia, vidre wina gaTvalsaCinoeba,<br />

magram mTlad kargi arc igia. saqme isaa, rom gamoklebisaTvis<br />

ara aqvs mniSvneloba imas, Tu romel ors gamovaklebT. ori vaSlis<br />

Semoxazvisas ki TiTqos swored am ors gamovyofT.<br />

Cveneul meTodikaSi mivyvebiT namdvil da bunebriv viTarebas:<br />

vaTvalsaCinoebT mxolod saklebs, xolo maklebi gonebaSi iyos. es<br />

siZnele sakmaod advilad gadailaxeba, radgan moswavleebs ukve<br />

kargad eqnebaT Camoyalibebuli raodenobis warmodgena. mocemulia<br />

sagnebis mravalricxovani grova da mas vaklebT (movacilebT,<br />

movaklebT, gamovaklebT) ramdenime sagans. cxadia, am dros<br />

araviTar SemTxvevaSi ar unda davTvaloT Sedegi es sxva sakiTxia<br />

da iwyeba ori gakveTilis Semdeg!<br />

yvelaferi xdeba cifrul CanawerTa gareSe Canawerebi aq<br />

mxolod masw.-isTvisaa!<br />

enobrivi SeniSvna. xSiria mcdari warmoTqma: me gamovakle,<br />

Tqven gamoakleT da sxva. unda iTqvas: me gamovakeli, Tqven gamoakeliT<br />

da ase Semdeg. Tumca: man gamoaklo, me gamovakleb...<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

34/2/! hbnplmfcb-! wjUbsd! nprnfefcb! `! ojwUUb! hspwfcjU/!<br />

`hbnpblfmj~/! momzadebulia ramdenime sxvadasxva grova, TviTeulSi<br />

12-20 sagniT. dafazec xatia 16 sxvadasxvagvari oTxkuTxedi<br />

da calke _ 20 sxvadasxva sigrZisa da daxrilobis mqone<br />

monakveTi. masw.-i rig-rigobiT gamoiZaxebs moswavleebs da daavalebs:<br />

_ kubebis grovas moakeli, moacile sami kubi! {aiRebs<br />

sam kubs da Caabrunebs maT Sesanax kolofSi} Cxirebis grovas<br />

moakeli, moacile xuTi Cxiri! {aiRebs xuT Cxirs da Seinaxavs}<br />

nuSebis grovas moakeli oTxi nuSi! samkuTxedebis grovas moakeli<br />

eqvsi samkuTxedi! oTxkuTxedebis grovas moakeli oTxi<br />

oTxkuTxedi! {waSlis oTxs} monakveTebis grovas moakeli erTi<br />

monakveTi! {waSlis erTs}.<br />

_ esaa gamokleba. axla daxedeT suraTs (23.1). risi grovaa


- 106 -<br />

aq? {TeTri wreebisa} am grovas gamoakeliT eqvsi wre! rogor<br />

unda gamovakloT? {unda wavSaloT} rogor wavSaloT?<br />

{wiTlad gadavaferadoT!} gamoakeliT eqvsi!<br />

34/3/! vnbsujwftj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj! hbnplmfcb{f! `!<br />

tywbpcjt!np[fcob/!!ufsnjoj!`ebobsDfoj~/!jer swrafad gakeTdeba<br />

ramdenime savarjiSo `-iT metis~ dawyobaze (ix. 21.2). _<br />

daawyve xuTze samiT meti kubi! dafaze daxate samze oTxiT<br />

meti monakveTi!..<br />

_ moismineT amocana. naxeT suraTze (23.2) Citebi. amdeni<br />

Citi ijda xeze. ramdeni Citia? {eqvsi} Semdeg oTxi Citi<br />

gafrinda. ramdeni Citi darCenila xeze?<br />

Cveulebrivad amoixsneba (gadaixazeba oTxi Citi) da Semdeg<br />

suraTze gaferaddeba imdeni Citi, ramdenic darCenila xeze.<br />

_ meore suraTze ra xatia? {eqvsi soko} diax, mdeloze<br />

eqvsi soko iyo. maTgan sami soko iyo yviTeli. gaaferadeT!<br />

danarCeni (am sityvis gamokveTiT) sokoebi ki yavisferi iyo.<br />

ramdeni soko yofila yavisferi?<br />

Cveulebrivad amoixsneba da Semdeg suraTze gaferaddeba<br />

danarCeni (am sityvis gamokveTiT), yavisferi sokoebic.<br />

_ ojaxSi xuTi bavSvia, maTgan oTxi gogonaa. ramdeni<br />

biWuna yofila ojaxSi?<br />

sasurvelia, amoixsnas TvalsaCinoebis gareSe. visac<br />

gauWirdeba, gamovides dafasTan da daxatos sqematurad xuTi<br />

kacuna (`ojaxSi bavSvebi~), maTgan oTxs dauxatos `kaba~<br />

(gogonebi). _ danarCeni, biWuna, ramdenia?<br />

_ vin gaixsenebs, ris Sesaxeb iyo pirveli amocana? meore?<br />

... romeli moqmedeba iyo saWiro am amocanebis amosaxsnelad?<br />

{gamokleba}.<br />

_ vinc SeZlebs, Sin moigonos kidev aseTi axali amocana. es<br />

amocana unda iyos imaze, Tu danarCeni (am sityvis gamokveTiT)<br />

ramdenia. rogorc sokoebze iyo. vinc moigonebs, xval<br />

mogviyves.<br />

es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />

da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da


- 107 -<br />

wamaxalisebel niSans dauwers.!<br />

34/4/!obtxbwmj!oblwUfcjt!ebkhvgfcb!ps.ps!khvgbe/!magnituri<br />

(an lursmnebiani) dafa swori xaziT gayofilia marjvena da<br />

marcxena mxareebad. cali mxare carielia, xolo meore mxares<br />

areulad mikrulia sxvadasxva feris, zomebisa da formis: samkuTxedebi,<br />

oTxkuTxedebi (maT Soris ori kvadrati), xuTkuTxedebi,<br />

eqvskuTxedebi, wreebi, rgolebi. garda amisa, daxazulia<br />

ramdenime monakveTi da dasmulia ramdenime wertili.<br />

_ davajgufoT es nakvTebi. jer gamovides dali da aqeT<br />

mxares calke daawyos samkuTxedebi. (da ase Semdeg _ yvela<br />

saxis nakvTi cal-calke jgufebad daewyoba dafis cariel<br />

mxares. pirvel mxares ki darCeba mxolod monakveTebi da<br />

wertilebi). ra dagvrCa? {wertilebi da monakveTebi}. maS<br />

radara jgufebad dagvijgufebia es nakvTebi? pirvel jgufSi<br />

romeli nakvTebia? {wertilebi da monakveTebi} meore jgufSi?<br />

{samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi,<br />

wreebi, rgolebi}.<br />

_ axla daakvirdiT suraTs (23.3). nakvTebi sxvadasxva<br />

ferisaa! davajgufoT es nakvTebi or jgufad. erT jgufSi iyos<br />

wreebi da ... ra? ra jobia iyos wreebTan erTad? {rgolebi}<br />

meore jgufSi ra iqneba? {samkuTxedebi da oTxkuTxedebi}<br />

daajgufeT, SeaerTeT xazebiT! pirveli jgufis nakvTebi<br />

SeaerTeT wiTeli xazebiT, meore jgufisa _ Savi xazebiT.<br />

34/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~ -ix. 15.4.<br />

34/9-Si saWiroa gameoreba: ras niSnavs sityva `garda~<br />

{pirvelSi ar unda CavxatoT, yvela sxvaSi, yvela danarCenSi ki<br />

unda CavxatoT}. garda amisa, masw.-ma moswavleebs urCios, rom<br />

am amocanis amoxsnisas rveuli mosaxerxeblad moabrunon, raTa<br />

advilad dainaxon nakvTebi.<br />

g 24.!hbnplmfcb!hspwfc{f/!UwbmtbD/!`.jU!oblmfcpcb~.!ebkhvg/!<br />

35/1/!23.7 _ SemoqmedebiTia!<br />

35/2/!hbnplmfcjt!Tftsvmfcb!ojwUUb!hspwfc{f/!


- 108 -<br />

yvelaferi iseve, rogorc 23.1-Si.<br />

35/3/!UwbmtbDjope!npdfnvm!sbpefopcbUb!`.jU!oblmfcpcb~!`!<br />

nbtx/.jt!njfs!DwfofcjU!eb!nptxbwmjt!njfs!ebxzpcjU/!<br />

jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo ‘-iT metis~<br />

dawyobaze (ix. 21.2). _ daawyve eqvsze oriT meti kubi! dafaze<br />

daxate erTze samiT meti monakveTi!..<br />

Semdeg masw.-i dafamagidaze dadebs 6 kubs. _ vis SeuZlia<br />

dados eqvsze oriT naklebi raodenobis kubebi?<br />

masw.-i aclis bavSvebs, mixvdnen, xuTze oriT naklebi raodenobis<br />

kubebi rogor dadon, mousmens maT azrs. Semdeg axsnis:<br />

_ magidaze unda davdoT eqvsi kubi, imdenive kubi, ramdenic<br />

magidazea da Semdeg aviRoT ori kubi. movakloT ori kubi.<br />

rig-rigobiT gamoiyvans moswavleebs da daawyobinebs raimeze<br />

oriT naklebi raodenobis Cxirebs, kvadratebs, wreebsa da sxva.<br />

aseve moviqceviT samiT, oTxiT, xuTiT naklebi nivTebis<br />

dadebisas. cxadia, Sedegis daTvla araa saWiro.<br />

_ vinc SeZlebs, Sin moigonos axali amocana, romlis amosaxsnelad<br />

saWiro iqneba gamokleba. vinc moigonebs, xval<br />

mogviyves.<br />

es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />

da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />

wamaxalisebel niSans dauwers.<br />

35/4/! ojwUfcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! fsUj! ojTboUwj.<br />

tfcjt!njyfewjU-!UjUp!xfwsjt!DbnbufcjU/!!ufsnjoj!`sbnefojnf~/!<br />

_ aba, vin dadebs magidaze ramdenime (am sityvis<br />

gamokveTiT) kubs? (gamova moswavle da aiRebs kubebs raTa<br />

dados}. nika, ramdeni kubi unda dados ciram? {ramdenime} ki,<br />

marTalia, magram mainc ramdeni cali kubi dados? {SeiZleba<br />

sami, oTxi, xuTi an eqvsi} cira, daawyve! axla me davdeb<br />

girCebs (dadebs or girCas). aris Tu ara es ramdenime girCa?<br />

{ara, ori ar aris ramdenime, ori Zalian cotaa} erTi girCa<br />

rom damedo? {erTi kidev ufro cotaa, arc isaa ramdenime}<br />

axla Tamari gamovides da dafaze daxatos ramdenime oTxkuTxedi,<br />

naTiam ki ramdenjerme Semokras taSi! kargia. axla


- 109 -<br />

sandrom ramdenjerme daakakunos. axla daxedeT, am kolofSi ra<br />

aris? (kolofSi ocdaaTiode an meti magniti an Rili yria).<br />

aris Tu ara es ramdenime magniti? {ara, magnitebi Zalian<br />

bevria da amitom araa ramdenime} diax, aq mravali (am sityvis<br />

gamokveTiT), Zalian bevri magnitia. ramdenime iqneboda, ufro<br />

cota rom yofiliyo: sami, oTxi, xuTi an eqvsi. gamovides akaki<br />

da xelSi daikavos mxolod ramdenime magniti!<br />

Semdeg dafaze swrafad keTdeba igive, rac 23.3-Si. oRond,<br />

Tavidanve amocanaa ara or, aramed ramdenime jgufad dajgufeba.<br />

dajgufebis Semdeg TviTeuli jgufi (eqvskuTxedebi, samkuTxedebi,<br />

wreebi, rgolebi, monakveTebi da sxva) cal-calke<br />

Semoixazeba.<br />

_ feriT Tu hgavs es nakvTebi erTmaneTs? (masw.-i TiTiT<br />

erT jgufs Semoxazavs) {ara, feri sxvadasxva aqvT} feriT ar<br />

hgavs, magram mainc erT jgufSia! ratom? {imitom, rom aq<br />

yvela wreebia, aq yvela samkuTxedebia... }.<br />

_ axla davaTvalieroT es suraTi (24.3). es naxatebic<br />

ramdenime jgufad unda davajgufoT. rasTan davajgufoT Tevzi?<br />

{ixvTan} ratom? {orive curavs da orive cxovelia} kidev<br />

Tu aris sxva cxoveli, maTTan erTad rom davajgufoT? {ara,<br />

meti cxoveli araa} dasajgufeblad SegviZlia naxatebi xazebiT<br />

SevaerToT. magram ramdenime jgufi gvaqvs da xazebi Zalian<br />

gadaixlarTeba. amitom modi, jgufebi cal-calke SemovxazoT.<br />

cxovelebis naxatebi SemovxazoT mwvane xaziT (Tan dafaze<br />

kidev erTxel axsenebs, ras niSnavs `Semoxazva~). doqi rasTan<br />

davajgufoT? {larnakTan} maTTan kidev ra davajgufoT? {Tasi}<br />

ratom? {samive WurWelia} kidev Tu aris maTTan rame dasajgufebeli<br />

{ara}... WurWeli ra ferad SemovxazoT? kargi, iyos<br />

lurji. ... (da ase dajgufdeba iaraRebi, Semdeg mcenareebi).<br />

maS, ramden jgufad davajgufeT es naxatebi? {oTx jgufad}.<br />

35/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ masw.-i TviTeul moswavles rigrigobiT<br />

usaxelebs rames, man ki maSinve unda gamoicnos: erTia,<br />

oria, ramdenimea Tu mravalia. (unda iTqvas mxolod am oTxi<br />

pasuxidan erTerTi). Tanac, moswavlem pasuxi sityviT ki ar


- 110 -<br />

unda Tqvas, aramed: erTze _ awios erTi TiTi, orze _ ori<br />

TiTi, ramdenimeze _ ramdenime TiTi, mravalze _ orive xeli<br />

orive gaSlili xelisguliT (mravali TiTi). am TamaSSi sul<br />

ixmareba sityva `mravali~ (da ara `bevri~).<br />

dasaxelebulTa nimuSebi: xelisa da fexis TiTebi erTad;<br />

vefxvis Tvalebi; Jirafis kiseri; spilos xorTumi (Zalian<br />

kargi SekiTxvebia _ didisa da mravlis gasarCevad!); xoWos<br />

fexebi; cal xelze TiTebi; manqanis borblebi; qoris frTebi;<br />

ZaRlis fexebi; Cveni skolis ezoSi mdgari xeebi; Sens saxlSi<br />

kovzebi; axla quCaSi mimavali adamianebi...<br />

g 25.!hbnplmfcb/ `.jU!oblmfcpcb~.!ebkhvg/!sbnefojnf!khvgbe/!<br />

36/1/ dawvrilebiT unda gairCes 24.6.<br />

_ aq davajgufeT erTmaneTs msgavsi nakvTebis wyvilebi.<br />

msgavsi, ese igi, romelsac hgavs yvelaze metad. aseTi wyvilebi<br />

erTmaneTTan xazebiT SevaerTeT. rasTan SevaerTeT zeda ruxi<br />

oTxkuTxedi? {vardisfer oTxkuTxedTan} ruxi wre? {wiTel<br />

wresTan} Savi nakvTi ra aris? {kvadrati} rasTan SevaerTeT?<br />

{wiTel kvadratTan} wiTeli samkuTxedi? {Sav samkuTxedTan}<br />

ruxi rgoli? {meore rux rgolTan} ramdeni jgufi miviReT?<br />

{xuTi} diax, es nakvTebi davajgufeT xuT jgufad. TiTo<br />

jgufSi ramdeni nakvTia? {ori} diax, TiTo jgufSi or-ori<br />

nakvTia, erTmaneTis msgavsi nakvTebi. feriT Tu hgavs es<br />

nakvTebi erTmaneTs? {ara, feri sxvadasxva aqvT} feriT ar<br />

hgavs, magram mainc msgavsebia. ratom? {imitom, rom erTic wrea<br />

da meorec, erTic samkuTxedia da meorec... }.<br />

36/2/!bewjmj!hbnplmfcb!7.jt!gbshmfcTj;!3`2-!4`2-!4`3/!<br />

Tavidan kidev erTxel gavimeorebT gamoklebas grovebze,<br />

rogorc iyo 23.1-Si, gavimeorebT swrafad.<br />

dafazea `dominoseburad~ ganlagebuli oreuli, sameuli da<br />

sameuli. _ gamovides malxazi da gamoaklos ors erTi,<br />

danarCenma moswavleebma ki daxedeT aseTsave suraTs (25.1) da<br />

suraTze gamoakeliT ors erTi. ra miviReT? {erTi} diax, ors<br />

gamoklebuli erTi tolia erTisa. gaimeoros vaJam!


- 111 -<br />

aseve Sesruldeba gamokleba 3_1 da 3_2. moqmedebaTa Sesruleba<br />

yvela SemTxvevaSi saWiroa, bavSvebma romc zepiradve<br />

Tqvan sxvaobis mniSvneloba, mainc. am SemTxvevaSi masw.-i ikiTxavs:<br />

_ saidan ici, rom sams gamoklebuli ori erTis tolia?<br />

gviCvene! (da moswavle iZulebuli gaxdeba, Caataros moqmedeba).<br />

Semdeg mTw gadaiSleba `3~-ze. _ rogoraa aq dawyobili<br />

sameuli? {ori da erTi}. ori da erTi. erTi rom gamovakloT,<br />

ra dagvrCeba? aba daafareT TiTi erTs, ra darCa? {ori} diax,<br />

sams gamoklebuli erTi tolia orisa! ori rom gamovakloT,<br />

ra dagvrCeba? daafareT TiTi ors, ra darCa? {erTi} diax, sams<br />

gamoklebuli ori tolia erTisa!<br />

36/3/! sbpefopcbUb! `.jU! oblmfcpcb~! `! nptxbwmjt! njfs!<br />

ebxzpcb/! ! ! ! jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo ~-iT<br />

naklebis~ dawyobaze (ix. 24.2). _ ai, me davawyve xuTi kubi.<br />

Sen daawyob xuTze samiT nakleb kubs! ai, me davxate oTxi wre.<br />

Sen daxatav oTxze samiT nakleb wres!..<br />

yvelaferi iseve keTdeba, rogorc 21.2-Si, oRond metoba<br />

icvleba naklebobiT.<br />

bolos, cariel CarCoSi (25.2) Caixateba eqvsze oriT<br />

naklebi raodenobis sxvadasxvagvari oTxkuTxedebi.<br />

_ Sin yvelam unda moigonos axali amocana, romlis amosaxsnelad<br />

saWiro iqneba an Sekreba, an gamokleba. es davaleba<br />

ukve yvelasTvisaa!<br />

es ar iqneba savaldebulo davaleba. vinc karg amocanebs<br />

Seadgens, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />

wamaxalisebel niSans dauwers.<br />

36/4/! obybufcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! fsUj! ojTbo.<br />

Uwjtfcjt! njyfewjU/! dafaze keTdeba igive, rac 24.3-Si. aqac<br />

Tavidanve amocanaa ramdenime jgufad dajgufeba. dajgufebis<br />

Semdeg TviTeuli jgufi cal-calke Semoixazeba. garda amisa,<br />

bolos emateba erTi davalebac: _ axla yvela jgufs unda<br />

CavumatoT kidev erTi nakvTi. TiTo jgufSi unda CavamatoT<br />

TiTo nakvTi (sityvebis `TiTo~ gamokveTiT). ramdenia TiTo?<br />

{erTi} diax, TiTo jgufSi erTi nakvTi. gamovides naTela. ra


- 112 -<br />

nakvTi CavumatoT samkuTxedebis jgufSi? {samkuTxedi} Caumate!<br />

(da ase Semdeg _ sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT<br />

Caumateben TiTo imdagvarive nakvTs).<br />

_ axla davaTvalieroT suraTi (25.3). es naxatebic ramdenime<br />

jgufad unda davajgufoT. radara jgufebis naxatebs xedavT?<br />

masw.-i SekiTxvebiTa da misaxvedri miTiTebebiT klass gamoayofinebs<br />

Semdeg jgufebs: xil-bostneuli, saojaxo nivTebi, mwerebi,<br />

saswavlo nivTebi. SeiZleba xili da bostneuli cal-calkec iyos<br />

_ nu SevusworebT; SeiZleba, erTad iyos da uwodon ara `xilbostneuli~,<br />

aramed `saWmelebi~ _ nurc amas SevusworebT.<br />

_ dasajgufeblad SegviZlia naxatebi xazebiT SevaerToT.<br />

magram ramdenime jgufi gvaqvs da xazebi Zalian gadaixlarTeba.<br />

amitom modi, jgufebi cal-calke SemovxazoT. xil-bostneulis<br />

naxatebi SemovxazoT mwvane xaziT. saojaxo nivTebi ra ferad<br />

SemovxazoT? kargi, iyos lurji. mwerebi ra ferad<br />

SemovxazoT? kargi, wiTlad. ra dagvrCa? {saswavlo nivTebi}<br />

eseni ra ferad SemovxazoT? kargi, iyos Savi.<br />

_ axla TiTo jgufSi unda CaumatoT kidev erTi naxati. ra<br />

CavxatoT xil-bostneulis jgufSi? kargi, CavxatoT kitri! (da<br />

ase Semdeg _ yovel jgufs TiTo saTanado naxati Caemateba).<br />

36/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! tbqjsjtqjspoj~/ masw.-i ambobs<br />

romelime sityvas naswavl raodenobriv da sivrciT mimar-<br />

TebaTagan: bevri, mravali, cota, didi, patara, maRali, dabali,<br />

zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT, qveda, wina, win, ukana, ukan,<br />

SigniT, Siga, gareT, gare, msxvili, wvrili, sqeli, Txeli,<br />

farTo, ganieri, viwro.<br />

msxvili, wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro _<br />

amaTi sapirispiroebi Znelia. amitom eseni meore wreze unda<br />

Semovides. Tanac, masw.-i exmareba xelebis moZraobiT:<br />

xelisgulebiT aCvenebs `sqeli wigni~ an `Txeli wigni~;<br />

TiTebiT aCvenebs `viwro zoli~ an `farTo zoli~; xelebiT<br />

aCvenebs `msxvili joxi~ an `wvrili joxi~.<br />

g 26.!hbnplmfcb/!hbnfpsfcb/!oblwUfcjt!ebkh/!sbnefojnf!khvgbe/!


- 113 -<br />

37/1/ dawvrilebiT unda gairCes 25.6. bolos Sejamdes: _<br />

maS, ramdeni jgufia? {oTxi} ramdeni nakvTia pirvel jgufSi?<br />

{oTxi} meoreSi? {imdenive, oTxi} mesame jgufSic imdenivea?<br />

{ara, samia} meoTxe jgufSi? {ori}.<br />

25.7-is kargad Sesrulebuli da saintereso naxatebi<br />

dafazec daixatos. es amocana _ SemoqmedebiTia!<br />

25.8-Si yuradRebis miqceva sWirdeba zolebis erTmaneTTan<br />

gadakveTis adgilebs _ kargad Tua gaferadebuli.<br />

37/2/!hbnplmfcb;!5`2-!5`4-!5`3/!<br />

am monakveTs SedarebiT cota dro vamyofinoT.<br />

jer gavimeorebT 25.1-is gamoklebis magaliTebs. Semdeg<br />

SevasrulebT axal moqmedebebs iseve, rogorc 25.1-Si: jer<br />

dafaze da Tan msr-Si (suraTi 26.1), Semdeg ki mTw-s `4~-is<br />

meSveobiT. mTw-s ganxilvisas vekiTxebiT: _ ramdenia oTxs<br />

gamovakloT erTi? oTxs gamovakloT sami? oTxs gamovakloT<br />

ori? rogor mixvdiT? {aq oTxeuls erTi rom movakloT, sami<br />

darCeba. sami rom movakloT, erTi darCeba. ori rom movakloT,<br />

ori darCeba}.<br />

Sedegebs aucileblad sityvieradac CamovayalibebinebT srulad.<br />

TfojTwob;! sasurvelia swored imgvari Tanmimdevroba, rogorc<br />

miTiTebulia. 4_1 gamoklebas unda mosdevdes ara 4_2,<br />

aramed 4_3, radganac swored mas ukavSirdeba 4_1 `dominoseburi~<br />

TvalsaCinoebiT.<br />

aseve iqneba gamoklebis sxva SemTxvevbSic, rasac aRar mivuTi-<br />

TebT. ubralod, sasurvelia miTiTebul TanmimdevrobaTa dacva.<br />

37/3/! Ubwj! 5/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ! jer gairCeva<br />

zepirad Sesasrulebeli saSinao davaleba _ Sesadgeni<br />

amocanebi. moswavleebi amoxsnian TanaklaselTa mier Sedgenil<br />

karg amocanebs, romlebsac masw.-i gamoarCevs da Seaqebs.<br />

Semdeg keTdeba `-iT met-naklebobis~ savarjiSoebi:<br />

_ daawyve oTxze samiT meti raodenobis girCebi! dafaze<br />

daxate xuTze xuTiT meti raodenobis oTxkuTxedebi. daxate<br />

rvaze oTxiT meti raodenobis monakveTebi! (da ase Semdeg).<br />

bolos, klass miecema igive saSinao davaleba, rac iyo 25.2-Si.


- 114 -<br />

37/4/!obtxbwmj!oblwUfcjt!ebkhvgfcb!sbnefojnf!khvgbe/!nbhb.<br />

mjUbe;! xsffcj-! shpmfcj-! lwbesbufcj! eb! tywfcj/! rogorc wina<br />

gakveTilebze, dajgufdeba nakvTebi. magram dajgufebisaTvis<br />

gamoviyenebT ferebs. _ jer davajgufoT kvadratebi. magram aq<br />

imdeni nakvTia, rom ginda xazebiT SevaerToT da ginda<br />

SemovxazoT, yvelaferi erTmaneTSi gadaixlarTeba! amitom ase<br />

moviqceT: TiTo jgufi TiTo ferad gavaferadoT! ra ferad<br />

gavaferadoT kvadratebi? kargi, mwvaned. gaaferadeT yvela<br />

kvadrati mwvaned, yvela (am sityvis gamokveTiT)! axla<br />

davajgufoT danarCeni nakvTebi. ra nakvTebs xedavT? {wreebs}.<br />

ra ferad gavaferadoT? kargi, lurjad. gaaferadeT! kidev ra<br />

jgufis nakvTebs xedavT? {rgolebs} ra ferad gavaferadoT? ...<br />

kidev ra jgufis nakvTebs xedavT? {wertilebs} amaT nuRar<br />

gavferadebT. kidev? ... kidevaa: oTxkuTxedebi, monakveTebi,<br />

xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi. eseni aRar gaferaddeba.<br />

_ axla TviTeul gaferadebul jgufs davumatoT kidev<br />

TiTo nakvTi! romeli nakvTi davumatoT pirvel jgufs?<br />

{kvadrati} ra ferad davxatoT? {mwvaned} ratom? {yvela<br />

kvadrati mwvanea da imitom}... da ase Semdeg.<br />

37/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~!`!`.jU! nfupcb~/ masw.-i Semokravs<br />

taSs ramdenjerme (xan samjer, xan xuTjer...). moswavlem unda<br />

Semokras taSi: pirvel wreze _ erTiT meti taSi, meore wreze<br />

_ oriT meti, mesameze _ samiT meti da ase Semdeg.<br />

masw.-i auxsnis: _ Tqven yuradRebiT mismineT da gonebaSi<br />

daTvaleT Cemi taSebi. Semdeg SemokariT imdenive taSi,<br />

ramdenic me, da kidev daumateT erTi taSi. ramdeniT meti taSi<br />

iqneba Tqveni? {erTiT meti} diax, erTiT meti taSi.<br />

`oriT mets~ jer ar axsenebs, axsenebs pirveli wris<br />

CamTavrebis Semdeg.<br />

g 27.!hbnplmfcb/!nbskwojw!/!nbsdyojw/!Tpsjt/!hbnfpsfcb/!<br />

38/2/!hbnplmfcb;!6`2-!6`5-!6`3-!6`4/!<br />

jer gavimeorebT 26.1-is gamoklebis magaliTebs. Semdeg<br />

SevasrulebT axal moqmedebebs iseve, rogorc 26.1-Si: jer


- 115 -<br />

dafaze da Tan msr-Si (suraTi 27.1), Semdeg ki mTw-s `5~-is<br />

meSveobiT. mTw-s ganxilvisas vekiTxebiT: _ ramdenia xuTs<br />

gamovakloT erTi? xuTs gamovakloT oTxi? ... rogor mixvdiT?<br />

sasurvelia aseTi pasuxi: _ aq xuTeuls ori rom<br />

movakloT, sami darCeba (da ase Semdeg).<br />

Sedegebs aucileblad sityvieradac CamovayalibebinebT srulad.<br />

---------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.5/! j<strong>txbwmfcb</strong>! tjwsdjUj! njnbsUfcb! nbskwojw! /! nbsdyojw/!<br />

Tpsjt/ mas vakavSirebT naswavl rigobiT ricxvebTan, maT Soris<br />

axlebTan: meSvide, merve, mecxre.<br />

marjvniv / marcxniv mraval moswavles SeiZleba eSlebodes sakuTar<br />

TavTan mimarTac ki. miT umetes ufro Znelia am mxareebis<br />

garkveva sxvis mimarT. am mimarTebas yvela moswavle kargad ver<br />

daeufleba.<br />

SemdgomSi sivrciT mimarTebaTa Tema ufro TamaSebSi ganviTardeba.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

38/3/! nbskwojw! /! nbsdyojw/! Tpsjt/! `sb! bsjt! bnjt! nbskwojw! /!<br />

nbsdyojw@~! jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo ‘-iT<br />

naklebis~ dawyobaze (ix. 25.2). _ daawyve eqvsze oriT<br />

naklebi kubi! dafaze daxate xuTze oriT naklebi monakveTi!..<br />

_ yvelam awios marjvena xeli! dauSviT. axla awieT<br />

marcxena xeli! miCveneT marcxena yuri! marjvena Tvali! vaJa,<br />

vin zis Sens marjvniv? Sens marcxniv? Sen visa da vis Soris<br />

zixar? lali, Sen visa da vis Soris zixar? romel mxares<br />

gizis levani? fanjrebi Tqvens romel mxaresaa? kari? laSa,<br />

giorgis marjvniv vin zis? ar SegeSalos, romelia giorgis<br />

marjvena xeli? giorgis marcxniv?<br />

am gakveTilze amgvari SekiTxvebi daismis mxolod im<br />

SemTxvevaSi, roca ori moswavle erTmaneTis mimarT zurgiT<br />

arian _ asecaa bunebrivad merxebze jdomisas. xolo roca<br />

meore adamiani bavSvis mimarT pirisaxiTaa _ misi marjvena /<br />

marcxena piriqiTaa! es Zneli SemTxvevaa da SemdgomSi iqneba.<br />

sxvis marjvniv / marcxniv mainc Zneli gasarkvevia. amitom<br />

masw.-i aswavlis:


- 116 -<br />

_ unda warmoidgino, rom viTom Sen xar imis adgilas.<br />

romelia Seni marjvena xeli? imis adgilas rom yofiliyavi,<br />

saiT iqneboda marjvena mxare? midi da Seamowme!<br />

ase unda gavakeTebinoT yvela moswavles, visac ki<br />

gauWirdeba warmodgeniT garkveva.<br />

_ ra aris marcxenas sapirispiro? marjvenasi?<br />

_ axla davxedoT suraTs (27.2). gogona Cvens mimarT<br />

zurgiT, zurgSeqceviT dgas. rasa da ras Soris dgas gogona?<br />

{kedelsa da skams Soris} ra aris gogonas marjvniv? {skami}<br />

kedeli gogonas romel mxaresaa? {marcxniv} skami romel<br />

mxaresaa? {marjvniv} gogonas marcxniv ra aris? {kedeli}<br />

(ramdenime moswavles vekiTxebiT sxvadasxvagvarad).<br />

Semdeg gadavSliT mTw-s ydis suraTs da davsvamT<br />

amdagvarsave SekiTxvebs _ oRond, mxolod im cxovelebisaTvis,<br />

romlebic zurgSeqceviTaa daxatuli! magaliTad: _ vinaa<br />

bokveris marcxniv? zRarbis romel mxaresaa ku?<br />

38/4/!Ubwj!3/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />

am monakveTs SedarebiT mcire dro eyofa.<br />

suraTze 27.3 nakvTebi ukve TiTqmis dajgufebulia.<br />

moswavleebi gaizreben am dajgufebas da TviTeul jgufs calcalke<br />

Semoxazaven (sasurvelia, sxvadasxva ferebiT). Semdeg<br />

TviTeul jgufSi Caumateben TiTo nakvTs. bolos jgufebi<br />

ricxvebs daukavSirdeba.<br />

_ qvemoT raodenobebia, SeamCnieT? romeli jgufi romel<br />

raodenobasTan SevaerToT? magaliTad, samkuTxedebi romel<br />

raodenobasTan SevaerToT? {sameulTan} ratom? {samkuTxeds<br />

sami gverdi aqvs} danarCenebi ki Sin unda SeaerToT!<br />

38/5/! `hvebTj! yfmjt! Dbzpgb! eb! hbnpdopcb~/ masw.-i naWris<br />

gudaSi Cayris plastmasis an magari muyaos kvadratebsa da<br />

sxvagvar oTxkuTxedebs, wreebs, rgolebs, sxvadasxvagvar<br />

samkuTxedebs, xuTkuTxedebs, eqvskuTxedebs. _ aqaa kvadratebi,<br />

wreebi, rgolebi, sxvadasxvagvari samkuTxedebi da kidev sxva<br />

nakvTebi _ xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi da sxva. Tqven rigrigobiT<br />

unda CayoT gudaSi xeli, aiRoT erTi nakvTi da


- 117 -<br />

gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT swrafad gamoicnoT, es<br />

ra nakvTia: kvadrati, wre, rgoli, sxvadasxvagvari samkuTxedi<br />

Tu sxva rame. xuTkuTxedebis, eqvskuTxedebisa da sxvadasxvagvari<br />

oTxkuTxedebis gamocnoba Znelia. amitom maT nu gamoicnobT,<br />

TqviT mxolod: sxvagvari nakvTi.<br />

pasuxis Semdeg moswavle amoiRebs nakvTs da yvela naxavs,<br />

SeeSala Tu ara. Semdeg nakvTs isev Caabruneben gudaSi, masw.-i<br />

aurevs da momdevno moswavles Caayofinebs xels.<br />

38/8/ saWiroa mcireodeni axsna. dafaze imdagvaradve<br />

daixateba samkuTxedebi, eqvsiode, da gairkveva, romlebi Cans<br />

`zemoT~ da romlebi _ qvemoT.<br />

g 28.!hbnplm/!`.jU!nfu/oblm~/!dysjmjt!tusjr/-!twfu/-!!vksfej/!<br />

39/1/ 27.8-is garCevisas unda gairkves: _ oTxkuTxedebi<br />

rasTan SeaerTeT? {oTxeulTan} ratom? {oTxkuTxeds oTxi<br />

gverdi aqvs} xuTkuTxedebi? {xuTeulTan} ratom? ...<br />

eqvskuTxedebi? {eqvseulTan} ratom? ... wyvilTan, oreulTan<br />

raRa SevaerToT? {monakveTebi} ratom? {monakveTs ori bolo<br />

aqvs} erTeulTan romeli jgufi SevaerToT? {wertilebi}.<br />

39/2/!hbnplmfcb;!7`2-!7`6-!7`3-!7`5-!7`4/!<br />

jer gavimeorebT 27.1-is gamoklebis magaliTebs. Semdeg<br />

SevasrulebT axal moqmedebebs iseve, rogorc 27.1-Si: jer<br />

dafaze da Tan msr-Si (suraTi 28.1), Semdeg ki mTw-s `6~-is<br />

meSveobiT. mTw-s ganxilvisas vekiTxebiT: _ ramdenia eqvss<br />

gamovakloT erTi? eqvss gamovakloT xuTi? ... rogor mixvdiT?<br />

sasurvelia aseTi pasuxi: _ aq eqvseuls ori rom<br />

movakloT, oTxi darCeba (da ase Semdeg).<br />

Sedegebs aucileblad sityvieradac CamovayalibebinebT srulad.<br />

39/3/!nbskwojw!/!nbsdyojw/!Tpsjt/!`ft!sjt!nbskwojwbb!/!nbsd.<br />

yojwbb@~! !`.jU! nfupcb! /! oblmfcpcb~/! jer swrafad gakeTdeba<br />

ramdenime savarjiSo ‘-iT naklebis~ dawyobaze (ix. 25.2). _<br />

daawyve xuTze oTxiT naklebi kubi! dafaze daxate eqvsze samiT<br />

naklebi monakveTi!.. Semdeg gameordeba imdagvarive SekiTxvebi,<br />

rogorebic iyo 27.2-Si. Semdeg sakiTxi Zneldeba:


- 118 -<br />

_ nani, Sen ris marcxniv zixar? vaxo, vis marjvniv zis<br />

nani? vis marcxniv zis ciala? ris marjvniv kidia es suraTi?<br />

magram am gakveTilzec vifarglebiT mxolod im SemTxvevebiT,<br />

roca bavSvebi erTmaneTis mimarT zurgiT arian (raTa<br />

saWiro ar gaxdes mimarTebis Sebruneba).<br />

amgvari SekiTxvebi sakmaod daismis. visac gauWirdeba<br />

garkveva, mivides saTanado adgilas da sakuTari xelebis<br />

mixedviT gaarkvios.<br />

Semdeg gadavSliT mTw-s ydis suraTs da davsvamT<br />

amdagvarsave SekiTxvebs _ oRond, mxolod im cxovelebisaTvis,<br />

romlebic zurgSeqceviTaa daxatuli! magaliTad: _ melas<br />

marjvniv vinaa? vis marcxnivaa zRarbi? vis marjvnivaa ciyvi?<br />

bolos, msr-s 28.2 cariel CarCoSi masw.-is karnaxiT klasi<br />

Caxatavs: _ CarCos SuaSi daxateT wiTeli monakveTi. mis<br />

marjvniv daxateT Savi samkuTxedi. wiTeli monakveTis marcxniv<br />

ki daxateT Savi rvakuTxedi. Semdeg daxateT oTxkuTxedi ise,<br />

rom wiTeli monakveTi misgan marcxniv iyos. Semdeg daxateT<br />

wre ise, rom wiTeli monakveTi misgan marjvniv iyos.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.4/!jxzfcb!dysjmjt!Ufnb/ cxrili ivseba jer yvelaze advili<br />

da TvalsaCino masaliT. arsebiTad, amisaTvis saWiroa saganTa daxarisxeba<br />

ori Zalian TvalsaCino niSanTvisebis mixedviT: ferisa da<br />

formis mixedviT. oRond, am daxarisxebas aadvilebs cxrili.<br />

Semdeg Semogvaqvs SedarebiT rTuli mravalkuTxedebi. iseve<br />

rogorc adre, maTi Tanmimdevroba kvlav ariTmetikis xaziTaa<br />

ganpirobebuli: Svideuli / Svidi / SvidkuTxedi da ase Semdeg.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

39/4/!gfsbej!oblwUfcjU!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj-!twfuj!<br />

eb!vksfej/ dafaze xatia carieli cxrili 6 striqoniTa da<br />

5 svetiT. _ ai, esaa cxrili (masw.-i miuTiTebs dafaze). am<br />

cxrils aqvs eqvsi striqoni. ai, misi striqonebi (da TiTiT<br />

gaxazavs TviTeul striqons, Tan iTvlis: erTi, ori, sami,<br />

oTxi, xuTi, eqvsi). sul eqvsi striqonia. gamovides eka da<br />

gviCvenos zemodan meore striqoni! arCilma gviCvenos zemodan


- 119 -<br />

meoTxe striqoni! Teonam _ zemodan pirveli, salomem _ mesame.<br />

_ ramdeni sveti aqvs am cxrils? {xuTi}. diax, ai svetebi:<br />

(da TiTiT gaxazavs TviTeul striqons, Tan iTvlis: erTi,<br />

ori, sami, oTxi, xuTi). sul xuTi stvetia. gamovides irine da<br />

gviCvenos meore sveti! mananam gviCvenos meoTxe sveti! iraklim<br />

_ pirveli, leqsom _ mesame.<br />

svetebi yovelTvis marcxnidan iTvleba. amas Tqma ar<br />

sWirdeba. masw.-i TiTiT uCvenebs mimarTulebas.<br />

_ oRond, es cxrili carielia. axla daaTvaliereT es<br />

suraTi Tqvens rveulSi (28.3). radara xatia am cxrilSi?<br />

{yvavilebi, manqanebi, burTebi, fisoebi, TviTmfrinavebi}<br />

daTvaleT Tqvens cxrilSi, ramdeni striqonia? {oTxi} diax,<br />

oTxi striqonia. moZebneT sul pirveli striqoni, zemodan<br />

pirveli! ra ferisaa naxatebi? {araa gaferadebuli} moZebneT<br />

meore striqoni. ra ferisaa naxatebi? {ruxi} mesame<br />

striqonSi? {wiTeli} meoTxe striqonSi? {Savi}. maS, meramdene<br />

striqonia wiTlebisa? {mesame} ruxebisa? {meore} Savebis<br />

striqoni meramdenea? {meoTxe}.<br />

_ axla vnaxoT svetebi! sul ramdeni svetia? {eqvsi}. mesame<br />

sveti risia? {manqanebisaa} mexuTe? {fisoebisaa} pirveli?<br />

{ferebisaa}. yvavilebis sveti meramdenea? {meore}.<br />

_ axla moZebneT meoTxe striqoni. am striqonSi moZebneT<br />

mesame ujredi! ra xatia Sig? {Savi manqana}.<br />

amgvari SekiTxvebi gagrZeldeba TamaSSi (28.4).<br />

TfojTwob/ cxrilis Sevsebis wesi (striqonisa da svetis<br />

gadakveTis ujredi...) jer araa saWiro!<br />

39/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! dysjmj~/ SekiTxvebi iseTivea,<br />

rogorebic iyo 28.3-Si. pirvel wreze: _ ra ferisaa mesame<br />

striqoni? meramdenea ruxi striqoni? risi svetia meeqvse?<br />

meramdenea TviTmfrinavebis sveti? (da ase Semdeg).<br />

momdevno wreebze SekiTxvebi rTuldeba: _ ra xatia mesame<br />

striqonis meoTxe ujredSi? mesame striqonis meoTxe ujredi!<br />

{wiTeli burTi}. saWiroa iTqvas ferica da saganic.<br />

g 29.!hbnfpsfcb/!nbsk/nbsdy/!eb!sjhpc/!sjdyw/!!twfujt!Tfwtfcb/!


- 120 -<br />

3:/1/ 39/7-Si yuradReba gamaxvildeba sityvebze `SigniT~ da<br />

`gareT~.<br />

3:/2/!Ubwj!5/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!_ wina gakveTilebze<br />

ra moqmedeba SeviswavleT? {gamokleba} vin Seasrulebs<br />

moqmedeba gamoklebas? gamoakeli sami! (uTiTebs grovaze).<br />

masw.-i dafaze debs eqvs magnits da moswavleebs avalebs,<br />

saTiTaod gamoaklon erTi, ori, sami, oTxi, xuTi. yoveli<br />

gamosuli moswavle Sedegs sityvierad ayalibebs: _ eqvs<br />

gamovakloT erTi darCeba xuTi. _ eqvs gamovakloT ori<br />

darCeba oTxi. _ eqvs gamovakloT sami darCeba sami. _ eqvs<br />

gamovakloT oTxi darCeba ori. _ eqvs gamovakloT xuTi<br />

darCeba erTi.<br />

aseve viqceviT xuTidan gamoklebaze, oTxidan gamoklebaze,<br />

samidan gamoklebaze.<br />

3:/3/! nbskwojw! /! nbsdyojw! njnbsUfcjt! eblbwTjsfcb! sjhpcjU!<br />

sjdywfcUbo! qjswfmjebo! nffrwtfnef/! gamoviyvanT eqvs moswavles<br />

da davayenebT erTmaneTis gverdiT. _ vinaa yvelaze marjvniv?<br />

yvelaze marcxniv? vinaa nunusa da nonas Soris? visa da vis<br />

Sorisaa leqso? vinaa pirveli? marjvnidan sxvaa da marcxnidan<br />

_ sxva! marjvnidan pirveli vinaa? marcxnidan pirveli? marcxnidan<br />

meore? mesame? marjvnidan meoTxe? malxazi meramdenea?<br />

marjvnidan meramdenea? marcxnidan? (da ase Semdeg).<br />

Semdeg ganvixilavT suraTs (29.2). daismis amdagvarive SekiTxvebi:<br />

_ romeli nakvTia yvelaze marjvniv? yvelaze marcxniv?<br />

wertilsa da samkuTxeds Soris romelia? eqvskuTxedi<br />

rasa da ras Sorisaa? romelia marjvnidan pirveli nakvTi?<br />

marcxnidan pirveli? marcxnidan meore? mesame? marjvnidan<br />

meoTxe? samkuTxedi marjvnidan meramdenea? oTxkuTxedi<br />

marcxnidan meramdenea? kvadrati? (da ase Semdeg).<br />

_ xvalisaTvis moigoneT amocana marjvena-marcxenas Sesaxeb!<br />

3:/4/! gfsbej! obybufcjU! Tfwtfcvmj! dysjmjt! fsUj! twfujt!<br />

Tfwtfcb/! ! iseve, rogorc 28.3-Si, daiTvleba 29.3 cxrilis<br />

striqonebi, Semdeg _ svetebi. SekiTxvebic iseTivea: _ meore<br />

svetSi ra aris? {wignebi} mesameSi? (da ase Semdeg). wiTlebis


- 121 -<br />

striqoni meramdenea? ra xatia mesame striqonis mexuTe<br />

ujredSi? ra xatia meoTxe svetis sul qveda ujredSi? ... ...<br />

_ erTi sveti araa Sevsebuli da Cven unda SevavsoT. meramdene<br />

svetia Sesavsebi? {meeqvse}. modi, SevavsoT. risi svetia es?<br />

{kaTxebisa} ra ferisa unda iyos meore striqonis kaTxa?<br />

{ruxisa} gaaferadeT! mis qveS, mesame striqonisa? {wiTeli}<br />

gaaferdeT! mis qveS, meoTxe striqonisa? {Savi} gaaferdeT!<br />

_ Sin aseve SeavsebT, gaaferadebT meore cxrils (29.7)! magram<br />

am cxrils meoTxe striqonSi feri ara aqvs SerCeuli. modi,<br />

Cven SevurCioT! romeli feri girCevniaT? kargi, iyos mwvane.<br />

maS gaaferadeT mwvaned pirveli svetis sul qveda ujredi! es<br />

ujredi carielia da is unda SeavsoT mwvane feriT. gauferadebel<br />

naxatebs ki Sin gaaferadebT!<br />

TfojTwob/ cxrilis Sevsebis wesi (striqonisa da svetis<br />

gadakveTis ujredi...) jer isev araa saWiro. moswavleebi<br />

gumaniT mixvdebian, rogor Seavson carieli ujredebi Sin.<br />

3:/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi moicavs Sekreba-gamoklebis<br />

naswavl magaliTebs: oTxs miumate ori, xuTs gamoakeli<br />

oTxi da ase Semdeg.<br />

g 30.!Twjefvmj-!Twjej/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsU/!TwjelvUyfej/<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

J.6/!Tfnphwbrwt!sbpefopcboj!Twjejebo!dysbnef/ ricxvis pirveli<br />

Semotana xdeba iseve, rogorc eqvsamde ricxvebis SemTxvevaSi:<br />

yvelaferi keTdeba mxolod TvalsaCinod mocemuli nivTebis grovebiT,<br />

cifrul niSanTa da CanawerTa gareSe. ZiriTadi sayrdenia<br />

dominosebri TvalsaCinoeba. klasi kidev rwmundeba, rom raodenoba<br />

ar icvleba grovis ganlagebis SecvliTa da misi gafarToebiT.<br />

erTi cvlilebaa: rogorc ki Semogvaqvs ricxvi, momdevno or<br />

gakveTilze maSinve vswavlobT mis farglebSi Sekrebas, Semdeg<br />

gamoklebas. esecaa mxolod zepirad, nivTebiT, moqmedebis niSnebisa<br />

da cifrebis gareSe. ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba.<br />

bolos xdeba cxris farglebSi jamebisa da sxvaobebis angariSi<br />

da pirveli damaxsovreba. cxadia, yvelaferi xdeba cifrul<br />

CanawerTa gareSe Canawerebi aq mxolod masw.-isTvisaa!


- 122 -<br />

masw.-ma kidev erTxel unda gadaikiTxos I-2.<br />

------------------------------------------------------------------------------<br />

41/2/! Twjefvmj/! sjdywj! Twjej/! njtj! Tfebsfcb! obtxbwm! sjd.<br />

ywfcUbo/! yvelaferi keTdeba 12.1-is magvarad. oRond, raki amgvari<br />

sakiTxi ukve mravaljer damuSavda, sasurvelia daCqareba.<br />

masw.-i klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs momzadebul<br />

grovebs (ix. I-2). dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvela<br />

SvideulSi nivTebis raodenoba tolia. _ isrebisa da qoxebis<br />

raodenoba tolia. isrebi imdenivea, ramdenicaa qoxebi. xuTkuTxedebisa<br />

da wreebis raodenobac tolia. tolia, magram mainc<br />

ramdenia? {Svidia}. diax, esec Svideulia da esec. isrebis<br />

raodenobac Svidia, qoxebisac. xuTkuTxedebi ramdenia? {Svidi}.<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela SvideulSi Svidi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />

gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />

rgolebis Svideulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />

Svideulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />

mosalod-nelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />

ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />

miuTiTebs moswavleTa mier daxatul Svideulebze: _ aqac<br />

Svidi rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi?<br />

(gamoiTqmeba Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />

Semoxazavs `dominosebr~ Svideuls).<br />

Semdeg Svids Sedardeba ukve naswavli ricxvebi: erTi, ori,<br />

sami, ... eqvsi. amisaTvis dafaze `dominoseburad~ daewyoba<br />

saTanado grovebi (Svideuli da sameuli da ase Semdeg) da<br />

dawyvilebiT Sedardeba erTmaneTs.<br />

_ romeli raodenobaa meti _ Svidi Tu oTxi? {Svidi} ratom?<br />

{mogvrCa...} romelia naklebi _ Svidi Tu sami? {sami} ratom? ...<br />

suraTi 30.1. _ ra aris aq? {Svidi patara Savi wre} risi<br />

Svideulia aq? {wreebis Svideuli} axla Tqven mis gverdiT<br />

daxazeT lurji wreebis aseTive Svideuli! aq kidev xatia<br />

sxvadasxva grovebi. jer varskvlavebis grovaa. igi SeaerTeT<br />

mis Sesabamis raodenobasTan, qvemoT!


- 123 -<br />

da ase gameordeba blebis, Cxirebisa da burTulebis<br />

grovebzec.<br />

_ miCvene Svidi fanqari! daakakune Svidjer! daukari taSi<br />

Svidjer!<br />

41/3/! psnbhj! tjwsdjUj! njnbsUfcboj;! xjob! {fnpUb-! vlbob!<br />

rwfnpUb!eb!njtU/!`!tblvUbsj!Ubwjt!njnbsU/!!!vTqvaT, saklaso<br />

oTaxSi merxebis ukana kedelze kidia wiwilebis suraTi.<br />

_ wiwilebis suraTi Tqvens winaa Tu ukan? {ukan} Tqvenze<br />

ufro zemoTaa Tu qvemoT? {qvemoT} maS wiwilebis suraTi<br />

yofila ukana zemoTa mxares! Tan ukanaa da Tan _ zemoTa! axla<br />

miTxariT, ra aris ukana qvemoTa mxares? {iatakze mdebare<br />

burTi _ masw.-ma winaswar unda dados rame!} es kedeli Tqvengan<br />

romel mxaresaa? {wina qvemoTa} es carci? {wina zemoTa} ra<br />

aris kidev Tqvengan wina zemoTa mxares? {sadeni}.<br />

_ am did kedels (mivuTiTebT oTaxis gverdiTa kedelze!)<br />

ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi} oTarma gvaCvenos yvela! kargi,<br />

axla TamTam gvaCvenos, romelia wina qvemoTa kuTxe! ukana<br />

zemoTa? gigi, romelia am kedlis ukana qvemoTa kuTxe? wina<br />

zemoTa kuTxe?<br />

_ xvalisaTvis moigoneT amocana wina-ukanasa da zemoTaqvemoTas<br />

Sesaxeb!<br />

41/4/!TwjelvUyfej!)Db{ofrjmj*/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />

suraTi 30.3. _ ramdenkuTxedia es wiTeli nakvTi?<br />

daTvaleT misi gverdebi! {SvidkuTxedia}. mis gverdiT<br />

mkrTalad moniSnulia xazebi da wertilebi. erTze daxazeT<br />

SvidkuTxedi! sxvebi _ Sin! gverdiT rom sicarielea, Sin kidev<br />

erTi axali SvidkuTxedi daxazeT. saxazaviT! maS, sul ramdeni<br />

SvidkuTxedi iqneba am suraTze? {eqvsi}.<br />

41/5/ `txsbgj!qbtvyfcj!`!lwjsjt!eSffcj~/ TamaSamde vambobT:<br />

_ vin icis, ramdeni dRea kviraSi? {Svidi dRea}. davTvaloT:<br />

orSabaTi, samSabaTi, oTxSabaTi, xuTSabaTi, paraskevi, SabaTi,<br />

kvira (bavSvebi Tan imeoreben dReebis saxelwodebebs, Tan<br />

TiTebze iTvlian).<br />

Semdeg TamaSi: rig-rigobiT unda daasaxelon kviris dReebi.


- 124 -<br />

pirveli moswavle ambobs `orSabaTi~, meore _ `samSabaTi~, da<br />

ase Semdeg, merve moswavle isev _ `orSabaTi~ da ase Semdeg<br />

wriulad. tempi TandaTan Cqardeba.<br />

g 31.!Tflsfcb/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsU/!tywbhwbsj!TwjelvUyfe/!<br />

42/1/!30.6 _ SemoqmedebiTia!<br />

42/2/!Tflsfcb: 6+1, 1+6, 5+2, 2+5, 4+3, 3+4. masw.-is daxmarebiT<br />

bavSvebi Slian mTw-s `7~-ze. _ aq ramdeni wrea? {Svidi} aq<br />

ki ramdeni wrea? {aqac Svidi} Svidi wre rogor aris aq<br />

dawyobili? {oTxi da sami}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />

aq! ramdeni wrea? {Svidi} aq rogor aris dawyobili<br />

Svidi wre? {xuTi da ori} aq ramdeni wrea? {aqac Svidi} aq<br />

rogorRa aris dawyobili Svidi wre? {eqvsi da erTi}.<br />

moswavleebs wigns davaxurinebT da mexsierebiT,<br />

warmodgeniT vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli Svidi<br />

wre? {oTxi da sami} kidev rogor iyo? {xuTi da ori} kidev?<br />

{eqvsi da erTi}.<br />

Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />

dafaze `dominoseburad~ ideba eqvseuli da erTeuli.<br />

gamoZaxebuli moswavle krebs magnitebs. _ eqvsisa da erTis<br />

SekrebiT miviReT Svidi. eqvs mivumatoT erTi udris... {Svids}.<br />

igive magnitebi piriqiT gadaewyoba _ erTeuli da eqvseuli.<br />

_ risi toli iqneba erTs mivumatoT eqvsi? {Svidisa} saidan<br />

ici? {erTs mivumatoT eqvsi igivea, rac eqvss mivumatoT erTi,<br />

sulerTia}.<br />

aseve Seikribeba 5+2, 2+5, 4+3 da 3+4.<br />

mTw isev gadaiSleba `7~-ze. _ aq rogoraa dawyobili<br />

Svidi wre? {eqvsi da erTi} ramdeni miiReba eqvsisa da erTis<br />

SekrebiT? {Svidi} erTisa da eqvsis SekrebiT? {igive Svidi}<br />

kidev risi da risi SekrebiT miviRebT Svids? aba naxeT<br />

sxvagan, rogoraa dawyobili Svidi wre! {oTxi da sami; xuTi<br />

da ori}. risi toli yofila ors mivumatoT xuTi? sams<br />

mivumatoT oTxi?<br />

Tan pasiur bavSvebs wreebi unda davaTvlevinoT `aqedan


- 125 -<br />

iqiT~ (marcxnidan marjvniv) da `ukuRma~ (marjvnidan marcxniv).<br />

albaT gaaqtiurdebian. sxvebma amasobaSi SekiTxvebs upasuxon.<br />

42/3/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsUfcboj;!{feb!nbskwfob-!xjob!nbsd.<br />

yfob!eb!njtU/!`!tblvUbsj!Ubwjt!njnbsU/!_ Savi skami Sens winaa<br />

Tu ukan? {ukan} Sens marjvnivaa Tu marcxniv? {marcxniv} maS<br />

Savi skami yofila ukana marcxena mxares! Tan ukanaa da Tan _<br />

marcxena! axla miTxariT, ra aris ukana marjvena mxares?<br />

{iatakze mdebare burTi _ masw.-ma winaswar unda dados rame!}<br />

es kuTxe Tqvengan romel mxaresaa? {wina marcxena} aris kidev<br />

Tqvengan wina marcxena mxares? {sinaTlis CamrTveli}. giorgi<br />

Sens romel mxares zis? {wina marcxena} vin zis Sens wina<br />

marjvena mxares? (da ase Semdeg).<br />

_ am dafas ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi} oTarma gvaCvenos<br />

yvela! kargi, axla TamTam gvaCvenos, romelia qvemoTa marjvena<br />

kuTxe! zemoTa marjvena? gigi, romelia am dafis qvemoTa<br />

marjvena kuTxe? zemoTa marcxena kuTxe?<br />

_ sadaa am oTaxis Weri? Wers ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi}<br />

gvaCvene yvela! kargi, axla gvaCvene, romelia wina marjvena<br />

kuTxe! (da ase Semdeg).<br />

bolos, cariel CarCoSi 31.2 maswavlebis karnaxiT Caxataven:<br />

_ CarCos SuagulSi CaxateT wiTeli wre, arc Zalian didi da<br />

arc Zalian patara. moZebneT CarCos zeda marjvena kuTxe! iq<br />

daxateT patara mwvane samkuTxedi. moZebneT CarCos zeda<br />

marcxena kuTxe! iq daxateT patara yviTeli samkuTxedi.<br />

moZebneT CarCos qveda marjvena kuTxe! iq daxateT patara<br />

lurji samkuTxedi. moZebneT CarCos qveda marcxena kuTxe! iq<br />

daxateT patara Savi samkuTxedi. axla mwvane samkuTxedis<br />

marcxniv daxateT mwvane kvadrati... (da ase Semdeg _ masw.-i<br />

karnaxobs nakvTebs ise, rom mTeli CarCo gaivsos da bolos<br />

lamazi Wreli suraTi miviRoT).<br />

42/4/! tywbhwbsj! TwjelvUyfefcj/! nbUj! ebyb{wb! )njbympfcjU*/!!<br />

masw.-i dafaze erT striqonSi daxazavs Svid nakvTs: arasimetriul<br />

oTxkuTxeds, kvadrats, arasimetriul xuTkuTxeds, arasimetriul<br />

eqvskuTxeds, erT simetriul Cazneqil da erT arasi-


- 126 -<br />

metriul amozneqil SvidkuTxeds (nimuSebi ix. suraTze 31.3).<br />

_ ramdeni nakvTia dafaze? {Svidi} pirveli nakvTi ra<br />

nakvTia? {oTxkuTxedi} ratom? {oTxi gverdi aqvs} meore?<br />

{kvadratia, Tan oTxkuTxedicaa} diax, Cven xom viciT, rom<br />

kvadrati Tan oTxkuTxedicaa! mesame ra nakvTia? {xuTkuTxedi}<br />

saidan iciT? {xuTi gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs,<br />

amitom xuTkuTxedia. meoTxe ra nakvTia? {eqvskuTxedi} saidan<br />

iciT? {eqvsi gverdi aqvs} diax, raki eqvsi gverdi aqvs, amitom<br />

eqvskuTxedia. meeqvse ra nakvTia? {SvidkuTxedi} saidan iciT?<br />

{Svidi gverdi aqvs} diax, raki Svidi gverdi aqvs, amitom<br />

SvidkuTxedia. es ukanaskneli, meSvide, ra nakvTia?<br />

{SvidkuTxedi} saidan iciT? {Svidi gverdi aqvs} diax, raki<br />

Svidi gverdi aqvs, amitom esec SvidkuTxedia. ramdeni<br />

oTxkuTxedi yofila dafaze? {ori} xuTkuTxedi? {erTi}<br />

eqvskuTxedi? {erTi} SvidkuTxedi {ori}.<br />

_ axla daakvirdiT suraTs (31.3). ramdeni wiTeli nakvTia?<br />

{ori} pirveli ra nakvTia? {SvidkuTxedi} ratom? {Svidi<br />

gverdi aqvs} diax, raki Svidi gverdi aqvs, amitom<br />

SvidkuTxedia. meore ra nakvTia? {SvidkuTxedi} ratom? {amasac<br />

Svidi gverdi aqvs}.<br />

_ axla Tqven wertilebze gadaaxazeT da gaaferadeT<br />

sxvadasxvagvari SvidkuTxedi. mere gaferadeba ar dagaviwydeT!<br />

Sin, cariel adgilas daxazon TavianTi mogonebuli axali<br />

SvidkuTxedi, sxvebic daxazon (31.6).<br />

42/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! dysjmj~/ msr-Si vnaxavT naswavl<br />

cxrils 29.3. SekiTxvebi ki iseTivea, rogorebic iyo 28.3-Si.<br />

pirvel wreze: _ ra ferisaa mesame striqoni? meramdenea ruxi<br />

striqoni? risi svetia meeqvse? meramdenea Tevzebis sveti? ...<br />

momdevno wreebze SekiTxvebi rTuldeba: _ ra xatia mesame<br />

striqonis meoTxe ujredSi? mesame striqonis meoTxe ujredi!<br />

{wiTeli kubi}. saWiroa iTqvas ferica da saganic. garda amisa,<br />

emateba SekiTxvebi cxrilis zeda marjvena, zeda marcxena,<br />

qveda marjvena da qveda marcxena ujredebis Sesaxeb.<br />

g 32.!hbnplmfcb/!tjwsd/!tywjt!njnbsU/!TwjelvUyfefcjt!ebzpgb/!


- 127 -<br />

43/1/!31.7 _ SemoqmedebiTia!<br />

43/2/!hbnplmfcb;!8`2-!8`7-!8`3-!8`6-!8`4-!8`5/! jer swrafad<br />

gameordeba 31.1-is Sekrebis magaliTebi, sasurvelia,<br />

zepirad. visac gauWirdeba, gadaSalos mTw.<br />

dafaze `dominoseburad~ ideba Svideuli. gamoZaxebuli<br />

moswavle mas gamoaklebs erTs. _ ramdeni miviReT? {Svids<br />

gamovakloT erTi udris... eqvss}. aseve Sesruldeba danarCeni<br />

gamoklebanic.<br />

mTw gadaiSleba `7~-ze. _ aq rogoraa dawyobili Svidi<br />

wre? {eqvsi da erTi} ramdeni miiReba, Svids rom erTi<br />

gamovakloT? aba, erT wres daafareT TiTi da daTvaleT!<br />

{eqvsi} ramdenia Svids gamovakloT eqvsi? {erTi} Svids<br />

gamovakloT ori? Svids gamovakloT xuTi? Svids gamovakloT<br />

sami? Svids gamovakloT oTxi?<br />

yoveli pasuxi unda aixsnas: Svidi wre dawyobilia eqvsad da<br />

erTad. Tuki eqvs wres movacilebT, darCeba erTi; Tuki erT wres<br />

movacilebT, darCeba eqvsi. yvela magaliTi aseve ganixileba.<br />

43/3/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsUfcboj!tywjt!njnbsU/!keTdeba igive,<br />

rac 30.2 da 31.2-Si, oRond moswavlem unda warmoidginos<br />

es mimarTebani sxva moswavlis TvalTaxedviT. magaliTad: _<br />

Weris romeli kuTxea wina marjvena giorgisaTvis? am kedlis<br />

romeli kuTxea ukana zeda SorenasaTvis?<br />

am gakveTilze marjvena/marcxena mimarTebis momcveli<br />

SekiTxvebi daismis mxolod im SemTxvevaSi, roca ori moswavle<br />

erTmaneTis mimarT zurgiT arian _ asecaa bunebrivad merxebze<br />

jdomisas. xolo roca meore adamiani bavSvis mimarT<br />

pirisaxiTaa _ misi marjvena/marcxena piriqiTaa! es Zneli<br />

SemTxvevaa da SemdgomSi iqneba.<br />

43/4/!TwjelvUyfefcjt!ebzpgb!tywb!nsbwbmlvUyfefcbe/!<br />

_ daakvirdiT Tqvens mier gaferadebul nakvTebs (suraTi<br />

32.3). ra nakvTebia? {SvidkuTxedebi} ramdenia? {xuTi} jer<br />

vnaxoT pirveli SvidkuTxedi. igi gayofilia or nakvTad.<br />

radara nakvTebadaa igi gayofili? daTvaleT maTi gverdebis


- 128 -<br />

raodenoba! {oTxkuTxedi da xuTkuTxedi} axla vnaxoT meore<br />

SvidkuTxedi. radara nakvTebadaa igi gayofili? daTvaleT maTi<br />

gverdebis raodenoba! {samkuTxedi da SvidkuTxedi} axla mesame<br />

SvidkuTxedi gavyoT samkuTxedad da eqvskuTxedad (Tan<br />

daixazeba dafaze). rogor gavyoT?<br />

amisaTvis Sua qimis erTerTi gverdi unda gavagrZeloT.<br />

_ axla vnaxoT meoTxe SvidkuTxedi. radara nakvTebisaganaa<br />

igi Sedgenili? daTvaleT maTi gverdebis raodenoba! {oTxkuTxedisagan<br />

da xuTkuTxedisagan} axla vnaxoT mexuTe SvidkuTxedi.<br />

radara nakvTebisaganaa igi Sedgenili? daTvaleT maTi<br />

gverdebis raodenoba! {ori cali xuTkuTxedisagan} axla gverdiT<br />

cariel adgilas Tqven TviTon daxazeT axali SvidkuTxedi<br />

da gayaviT igi or nakvTad. naxeT, radara nakvTebs miiRebT.<br />

43/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~!` ramdeni TiTia. ix. 22.4. oRond,<br />

TiTebis raodenoba aRwevs Svidamde.<br />

43/9/ Tuki moswavleebs gauWir-<br />

debaT, saWiroa moZravi nakvTebis<br />

mixmareba. moswavleebma magnitur<br />

dafaze scadon kvadratisTvis<br />

samkuTxedis midgma da Seadaron erTmaneTs oTxi SesaZlebloba<br />

_ gaarkvion, ramdenkuTxedi miiReba TviTeul SemTxvevaSi.<br />

g 33.!swbfvmj-!swb/!nbsk//nbsdy/.jt!!Tfcsvofcb/!swblvUyfej/!<br />

44/2/! swbfvmj/! sjdywj! swb/! njtj! Tfebsfcb! obtxbwm!<br />

sjdywfcUbo/! yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.1-Si, iseve<br />

SedarebiT aCqarebulad.<br />

emateba SekiTxva: _ Tu iciT, romel cxovelebs aqvT rva<br />

fexi? {rvafexas, zRvaSi rom cxovrobs; obobas; kidev _<br />

kiborCxalas!}.<br />

44/3/!nbskwojw!/!nbsdyojw!njnbsUfcjt!Tfcsvofcjt!TfnUywfwfcj!<br />

)qjsjtqjs! ehpnjtbt*/! jer gavimeorebT marjvena/marcxena mimar-<br />

Tebas sxvis mimarT, roca es sxva zurgSeqceviTaa da misi marjvena/marcxena<br />

emTxveva Cvensas. xolo roca meore adamiani<br />

bavSvis mimarT pirisaxiTaa _ misi marjvena/marcxena piriqiTaa!


- 129 -<br />

es Zneli SemTxvevaa da sagangebo swavleba esaWiroeba.<br />

gamoviyvanT or moswavles da davayenebT erTmaneTis<br />

pirispir. _ romelia Sengan marcxena mxare? Sengan?<br />

(aRmoCndeba, rom sxvadasxvaa) ratom moxda, rom marcxena mxare<br />

beqasTvis aqeTaa, xolo bakurisTvis _ iqiT?<br />

es sityvebiT Zneli asaxsnelia, magram mTavaria, rom yvelam<br />

kargad gaigos, rac xdeba. aseve _ marjvena mxarisTvisac. _<br />

roca ori adamiani saxiT erTmaneTis pirispiraa, maTi marjvena<br />

da marcxena mxareebi erTmaneTis sapirispiroa. es kargad<br />

daimaxsovreT da ar SegeSaloT xolme! magram roca adamianebi<br />

zurgiT arian? {maSin maTi marjvena mxareebi igivea, marcxena<br />

mxareebic igivea} axla miTxariT, ra aris Cemgan marjvniv? (am<br />

dros masw.-i dgas pirisaxiT klasisaken) ra aris Cems marcxniv?<br />

{larnaki}. axla daakvirdiT suraTs (33.2). gavarkvioT, kedeli<br />

biWunasgan romel mxaresaa? Cveni mxareebi ar mikiTxavs, me<br />

biWunas marjvena/marcxena gkiTxeT! {kedelia biWunasgan<br />

marcxniv} biWunasgan marjvniv ra aris? {skami}.<br />

Semdeg iqve cariel CarCoSi masw.-is sityvieri karnaxiT (da<br />

ara CvenebiT) Caxataven: SuagulSi kacunas; kacunasagan marjvniv<br />

_ samkuTxedebisagan Sedgenil naZvs; kacunasagan marcxniv _<br />

kvadratebisgan Sedgenil kedels; zemoT... zemoTa marjvena<br />

kuTxeSi... qvemoTa marcxena kuTxeSi... da ase Semdeg _ masw.-is<br />

mier mogonebul geometriul naxatebs.<br />

44/4/!swblvUyfej/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.3-Si.!<br />

44/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!dysjmj~. msr-Si vnaxavT naswavl<br />

cxrils 29.7. SekiTxvebi ki iseTivea, rogorebic iyo 31.4-Si.<br />

44/8/!Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazos didi eqvskuTxedi<br />

da moswavlem scados misi sxvadasxvagvari gayofa. gamodgeba<br />

gayofa Sua diagonaliT (es termini moswavles ar sWirdeba!).!!<br />

44/8/!yuradReba miaqcion naxazze mkrTal xazs!<br />

g 34/!Tflsfcb/!hbnfpsfcb/!wbstlwmbwjtfcvsj!swblvUyfefcj/<br />

45/2/!Tflsfcb: 7+1, 1+7, 6+2, 2+6, 5+3, 3+5, 4+4.!yvelaferi keT-


- 130 -<br />

deba iseve, rogorc 31.1-Si, SedarebiT aCqarebulad.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `8~-ze:<br />

_ ramdeni miiReba Svidisa da erTis, erTisa da Svidis<br />

SekrebiT? SevamowmoT! ramdeni miiReba eqvisi da oris<br />

SekrebiT? orisa da eqvsis SekrebiT? SevamowmoT! ramdeni<br />

miiReba xuTisa da samis SekrebiT? samisa da xuTis SekrebiT?<br />

SevamowmoT! risi tolia oTxs mivumatoT oTxi? ...<br />

45/3/!Ubwj!5/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />

jer swrafad gavimeorebT 41.2-s: _ cisana, vin aris Cemgan<br />

marjvniv? guram, axla vin aris Cemgan marcxniv? (da ase<br />

ramdenjerme _ masw.-i klasisken pirisaxiTaa).<br />

_ axla davaTvalieroT suraTi (42.2). ras xedavT masze?<br />

{gogona quCis piras dgas} diax, es gogona skolidan Sin brundeba.<br />

misi saxli gorazea. axla me getyviT, rogor unda iaros<br />

gogonam, Tqven fanqris wveri gaayoleT gzas, yuradRebiT, ar<br />

SegeSaloT! vnaxoT, romelia gogonas saxli! gza Zalian ar daxazoT,<br />

cotaTi, mkrTalad gaayoleT fanqari, imitom, rom me<br />

mere sxva gzasac gikarnaxebT! yuradReba miaqcieT marto gzas,<br />

sxva ramem ar dagabnioT! yvela gza vardisferia!<br />

masw.-i karnaxobs: _ gogona gadavida quCaze, gauxvia<br />

marcxniv, mere Seuxvia quCaze, gahyva quCas, gaiara erTi<br />

Sesaxvevi, ar Seuxvia, meore, mesame Sesaxvevi... mere iq marjvniv<br />

gauxvia ... (da ase Semdeg _ masw.-ma Tavad SearCios svlagezi,<br />

romelic mkafiod aRiwereba). ai, miadga Tavis saxls da Sig<br />

Sevida! aba, SemoxazeT wiTlad gogonas saxli! vnaxoT, vis<br />

SeeSala da vis _ ara.<br />

_ axla daviwyoT Tavidan. gogona dRes midis Tavis<br />

bebosTan da papasTan. me gikarnaxebT gzas, Tqven gaayoleT<br />

fanqari da moZebneT bebosa da papas saxli! (movaZebninebT da<br />

mwvaned SemovaxazvinebT).<br />

aseve moZebnian mamidis saxls da lurjad Semoxazaven.<br />

samive SemTxvevaSi masw.-i aarCevs zemoTa, SedarebiT Znelad<br />

misagneb saxlebs. gzadagza ki amgvar SekiTxvebs svams: _ axla<br />

ra aris gogonas win? gogonas ukan? marcxniv? marjvniv?


- 131 -<br />

45/4/!tywbhwbsj-!wbstlwmbwjtfcvsj!swblvUyfefcj/!nbUj!ebyb{.<br />

wb!)njbympfcjU*/!!yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 31.3-Si.<br />

45/5/ isev suraTi 34.2. masw.-i miuTiTebs erTerT sxva,<br />

Semouxazav saxlze. _ ai es ki gogonas klaseli megobris<br />

saxlia. SemoxazeT yviTlad! gogona dRes megobarTan unda<br />

mivides. axla Tqven rig-rigobiT unda uTxraT gogonas, rogor<br />

iaros. visac SeeSleba, momdevno moswavle Seusworebs.<br />

daiwyebs naTela! {gadadi quCaze} aleqsandre, axla Sen<br />

ukarnaxe erTi rame! {gauxvie marcxniv} givi, kargad ukarnaxa<br />

aleqsandrem? {ara, marjvniv unda gadaexvia}... (da ase Semdeg)<br />

Tuki moeswreba, kidev erTi saxls `miagnebineben~ gogonas.<br />

g 35. hbnplmfcb/!.jU!nfu.oblm/!ebxzwjmfcjU/!swblvU/!ebzpgb/<br />

46/1/!45/8 _!SemoqmedebiTia!<br />

45/9-is davaleba kompleqsuria. awi TiTqmis yovel gakve-<br />

Tilze iqneba amgvari davalebani, romlebic TandaTan garTuldeba<br />

kidec _ maT Sesaxeb ix. § 5-is dasawyisSi. magaliTad,<br />

34.8-s SemTxvevaSi masw.-i gamokveTs: _ ramdeni rame gvevaleboda<br />

am amocanaSi? radara gvevaleboda? jer ra unda SevasruloT?<br />

{amovarCioT SvidkuTxedebi da gavaferadoT isini} diax, da am<br />

dros ar unda vifiqroT arc rvakuTxedebze da arc<br />

dawyvilebaze! SvidkuTxedebis gaferadebas rom movrCebiT,<br />

Semdeg ra unda SevasruloT? {amovarCioT rvakuTxedebi da gavaferadoT<br />

isini} diax, da am dros unda daviviwyoT SvidkuTxedebi.<br />

Semdeg ra unda gavakeToT? {davawyviloT SvidkuTxedebi<br />

da rvakuTxedebi} da am dros unda daviviwyoT gaferadeba!<br />

bolos ki ra unda gavakeToT? {davakvirdeT, romelia meti}<br />

maS, sul ramdeni rame gvevaleboda am amocanaSi? CamoTvaleT!<br />

Sesrulebisas ramdeni nabiji iyo? {oTxi} CamovTvaloT mokled<br />

(Tan aCvenebs TiTebs da TiTebiT iTvlis): pirveli _ SvidkuTxedebis<br />

gaferadeba; meore _ rvakuTxedebis gaferadeba;<br />

mesame _ dawyvileba; meoTxe _ metobis garkveva.<br />

aseve unda damuSavdes momdevno gakveTilebis kompleqsuri<br />

amocanebic, Tuki maTi amoxsna moswavleebs gauWirdebaT.


- 132 -<br />

46/2/!hbnplmfcb;!9`2-!9`8-!9`3-!9`7-!9`4-!9`6-!9`5/!yvelaferi<br />

keTdeba iseve, rogorc 32.1-Si, SedarebiT aCqarebulad, jer<br />

34.1-is swrafi zepiri gameorebiT.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `8~-ze:<br />

_ ramdeni wrea aq? {rva} rogoraa rva wre dawyobili aq?<br />

{Svidi da erTi} aq? ... ramdenia rvas gamovakloT erTi? rvas<br />

gamovakloT Svidi? rogor mixvdi? {rva dawyobilia Svidad da<br />

erTad. rva wridan aviRebT Svids, darCeba erTi...}.<br />

46/3/!`.jU!nfu.oblmfcpcb~!xbsnpehfojU/!`.jU!nfupcb~!eb!`.<br />

jU!oblmfcpcb~!ebxzwjmfcjt!Tfefhbe/!<br />

aq erTi siaxlea: dawyvilebiT varkvevT ara mxolod imas,<br />

Tu romelia meti, aramed agreTve imasac, Tu ramdeniTaa meti.<br />

jer TiTo-TiTo moswavles swrafad gavameorebinebT `-iT<br />

met-naklebobas~ sxvadasxva doneebze: 1) nivTTa grovaze `-iT<br />

met-naklebi~ nivTebis dawyoba; 2) dafaze nakvTebis grovaze `iT<br />

met-naklebi~ nakvTebis daxatva; 3) masw.-is mier dafaze<br />

daxatul `dominoze~ `-iT met-naklebi~ `dominos~ daxatva.<br />

masw.-i Tan ekiTxeba: _ saidan ici, rom marTlac 4-iT metia?<br />

{davxate imdenive da Semdeg kidev davumate oTxi} saidan ici,<br />

rom marTlac 5-iT naklebia? {davxate imdenive da Semdeg<br />

movacile xuTi}.<br />

_ axla warmoidgineT, rom klasis gogonebi dawyvildnen<br />

biWebTan da TamaSi daiwyes. magram ori gogona mewyvile biWis<br />

gareSe darCa. klasSi gogonebi yofilan meti Tu biWebi? ramdeniT?<br />

saidan ici?<br />

amasobaSi masw.-i dafaze daxatavs daaxloebiT 18 rgolsa da<br />

17 marTkuTxeds. daavalebs moswavles, dawyvilebiT gaarkvios,<br />

romelia meti da ramdeniT. moswavle daawyvilebs (xazebiT<br />

SeerTebiT) da aRmoCndeba, rom uwyvilod morCa erTi rgoli.<br />

_ romeli yofila meti? {rgolebi} ramdeniT meti yofila?<br />

{erTiT} saidan ici?<br />

_ axla Zalian swrafad unda mipasuxoT. vnaxoT, xels vin<br />

aiwevs pirvelad! msr-Si suraTze (35.2) romelia meti da<br />

ramdeniT _ wreebi Tu samkuTxedebi? saidan ici?


- 133 -<br />

Semdeg masw.-i moyveba amocanas: _ magidaze eqvsi kalmistari<br />

ido. movida oTxi moswavle da TiTom TiTo kalmistari aiRo.<br />

darCa Tu ara magidaze kalmistrebi? romeli iyo meti _<br />

kalmistrebi Tu moswavleebi?<br />

rogorc yvela sayofacxovrebo amocanas, amis amoxsnasac<br />

pirobis gameorebiTa da gaazrebiT viwyebT. mTavaria, klasma<br />

kargad gaiazros is, Tu ras niSnavs `TiTom TiTo~.<br />

Tuki gauWirdebaT pirobis gaazreba an amocanis amoxsna<br />

zepirad, dafaze daixateba sqema: viTom monakveTebi _<br />

kalmistrebia, rgolebi _ moswavleebi da maT xazebiT<br />

SeaerTeben dasawyvileblad.<br />

46/4/!swblvUyfefcjt!ebzpgb!tywb!nsbwbmlvUyfefcbe/!<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 32.3-Si.<br />

46/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!`UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 20.4. masw.-i<br />

moswavles usaxelebs ricxvs (2, 3, 4, 5, 6, 7 an 8). moswavlem<br />

unda aCvenos amdeni TiTi, oRond aucileblad orive xelis<br />

TiTebi _ ise, rom erTad iyos dasaxelebuli ricxvi.<br />

46/9/! Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazos didad da<br />

moswavlem scados misi sxvadasxvagvari gayofa. gamodgeba<br />

gayofa. _ ras miviRebT, mTlianad rom movaWraT zeda<br />

oTxkuTxedi? {or oTxkuTxeds} Cven ki ra gvWirdeba? maS ra<br />

movaWraT? {sul zemoT patara oTxkuTxedi}.<br />

g 36.!dysbfvmj-!dysb/!nfu.oblm/!tbz/!bnpdbofcTj/!dysblvUyfej/!<br />

47/1/!46/9 _ SemoqmedebiTia. 35.7 _ Zalian sainteresoa.<br />

46/7-is davaleba kompleqsuria. Tuki misi amoxsna<br />

moswavleebs gauWirdaT, igi unda damuSavdes iseve, rogorc<br />

34.8. aseve unda damuSavdes momdevno gakveTilebis kompleqsuri<br />

amocanebic, Tuki maTi amoxsna moswavleebs gauWirdebaT.<br />

47/2/! dysbfvmj/! sjdywj! dysb/! njtj! Tfebsfcb! obtxbwm! sjd.<br />

ywfcUbo/!!!yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.1-Si.<br />

47/3/!nfu.oblmfcpcb!vnbsujwft!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/!<br />

gavameorebinebT `-iT met-naklebobis~ garkvevas dawvilebis


- 134 -<br />

Sedegad (35.2): jer erTxel dafaze, Semdeg ki msr-Si suraTze<br />

(36.2). gairkveva, wreebia meti Tu marTkuTxedebi da ramdeniT.<br />

Semdeg amovxsniT kidev erT imdagvar amocanas, rogoric<br />

iyo 35.2-is bolos:<br />

_ ciras dabadebis dReze dedam xuTi xaWapuri gamoucxo.<br />

ciras stumrad Svidi megobari ewvia. eyofaT Tu ara bavSvebs<br />

xaWapurebi, TiTom rom TiTo xaWapuri SeWamos?<br />

pirobis gaazrebisa da amocanis amoxsnis Semdeg daemateba<br />

SekiTxva: _ aba ra qnan bavSvebma, sxva saWmelebi ki aris,<br />

magram xaWapuri rom yvelas unda? {gaiyon} marTalia, maSin Ti-<br />

Tos TiTo xaWapuri ar Sexvdeba, unda gaiyon. Tu eyofaT bavSvebs<br />

xaWapurebi, TiTo xaWapuri rom or-orma bavSvma gaiyos?<br />

sakmaod Zneli SekiTxvaa, amitom saWiro iqneba TvalsaCino<br />

sqema: dafaze daixateba xuTi rgoli (viTom xaWapurebia) da<br />

zemodan patara xazebi (viTom bavSvebia). _ ramdeni xazi unda<br />

davxazoT? {mosalodnelia pasuxi `Svidi~, magram masw.-i<br />

Seaxsenebs, rom TviTon cirasac surs xaWapuri!} sul ramdeni<br />

bavSvia? {rva} axla es xaWapurebi viTom Suaze gaiyves<br />

(monakveTebiT rgolebs dayofs). davawyviloT da vnaxoT, Tu<br />

eyofaT (xazebiT SeaerTeben).<br />

_ moswavlem diliT ramdenime naxati daxata, saRamos kidev<br />

sami naxati daxata. rogorc Seicvala naxatebis raodenoba<br />

saRamos? moimata Tu moiklo? {moimata} ramdeniT? {samiT}.<br />

axla Tqven moigoneT iseTi ambavi, rom raimes raodenoba oTxiT<br />

imatebdes. oRond, arc moswavleze iyos da arc daxatvaze!<br />

masw.-i ramdenime moswavles mousmens, Seecdeba, rom<br />

viTarebani sul sxvadasxva sayofacxovrebo Sinaarsisa iyos.<br />

Semdeg `oTxiT metobas~ Secvlis `eqvsiT metobiT~, `samiT<br />

metobiT~ da ase Semdeg.<br />

Semdeg gakeTdeba igive, oRond raodenobis moklebaze. masw.iseuli<br />

nimuSi: _ mirians mravali saTamaSo hqonda da amitom<br />

oTxi saTamaSo biZaSvils aCuqa. moiklo Tu moimata mirianis<br />

saTamaSoebis raodenobam? ramdeniT?<br />

47/4/!dysblvUyfej/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!


- 135 -<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.3-Si.<br />

47/5/! `nbubsfcmpcbob~/ igive TamaSi, rac 14.4, oRond<br />

vagonTa raodenoba ivseba cxramde (eqvsis nacvlad).<br />

g 37. Tflsfcb/!tbzpgbdy/!bnpdbo/!tywbhwbsj!dysblvUyfefcj/!<br />

48/2/!Tflsfcb: 8+1, 1+8, 7+2, 2+7, 6+3, 3+6, 5+4, 4+5.!yvelaferi<br />

keTdeba iseve, rogorc 34.1-Si, SedarebiT aCqarebulad.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `9~ze:<br />

_ aq ramdeni wrea? {cxra} cxra wre rogoraa dawyobili<br />

aq? {rva da erTi} ramdenia rvas mivumatoT erTi? erTs<br />

mivumatoT rva? ... Svids mivumatoT ori? ors mivumatoT<br />

Svidi? eqvss mivumatoT sami? sams mivumatoT eqvsi? xuTs<br />

mivumatoT oTxi? oTxs mivumatoT xuTi? rogor mixvdi,<br />

ramdenia xuTs mivumatoT oTxi? (moswavlem unda uCvenos masw.s<br />

xuTeulad da oTxeulad dawyobili cxraeuli).<br />

48/3/! sbpefopcjt! nbufcb! vnbsujwft! tbzpgbdypwsfcp! bnp.<br />

dbofcTj/!jer amoixsneba imdagvarive amocana, rogoric iyo 36.2-<br />

Si (ciras dabadebis dReze), oRond xaWapurebi Seicvleba xeze<br />

msxlebiT: xeze mxolod oTxi didi msxali darCa, bavSvebi ki<br />

Svidni mogrovdnen...<br />

amocanebi, rogorc yovelTvis, safexurebad amoixsneba.<br />

Semdgom amocanebs winaswar emateba SekiTxva imis Sesaxeb,<br />

raodenoba gadidda Tu Semcirda, da ramdeniT. amasTan,<br />

meorejer dasaxelebuli ricxvi naklebia pirvelze!<br />

1) dodom erT dRes Tojinas xuTi kaba Seukera, meore<br />

dRes ki _ erTi. Tojinis kabebi meore dRes meti gaxda Tu<br />

naklebi? {meti gaxda} moimata Tu moiklo dodos Tojinis<br />

kabebis raodenobam? {moimata, imitom rom meore dRes dodom<br />

kidev erTi kaba daumata, pirvel dRes Sekerilebic xom<br />

Senaxuli hqonda!} dodos Tojinas pirvel dRes ufro meti<br />

kaba eqneboda Tu meore dRes? {meore dRes} ramdeniT? {erTiT}<br />

sul ramdeni kaba Seukeravs dodos? {eqvsi} rogor gaige?<br />

{xuTs mivumate erTi}.<br />

2) masw.-ma dafaze sami wre daxaza, Semdeg moswavlem _ ori


- 136 -<br />

kvadrati. moimata Tu moiklo dafaze nakvTebis raodenobam?<br />

{moimata} ramdeniT? {oriT} sul ramdeni nakvTi daxazula<br />

dafaze? {xuTi} rogor gaige?...<br />

3) dedalma eqvsi kvercxi dado sabudarSi da gamosaCekad<br />

daajda, sami kvercxic sxva dedlisa Caudes. moimata Tu<br />

moiklo kvercxebis raodenobam? {moimata} ramdeniT? {samiT}<br />

sul ramden kvercxs azis mokruxebuli dedali? {cxras}<br />

rogor gaige?...<br />

Tan dafaze sqemebi ixazeba. magaliTad, daixateba xuTi<br />

samkuTxedi (`es viTom kabebia~) da Semdeg calke kidev _ erTi<br />

samkuTxedi. aseve, wreebi da kvadratebi, aseve, elifsebi<br />

(romlebic viTom kvercxebia).<br />

Semdeg masw.-i mohyveba sxvagvar amocanebs.<br />

4) gias da daTos misces erTidaimave raodenobis<br />

CurCxelebi. mere gias kidev misces sami CurCxela. romels aqvs<br />

axla meti CurCxela?<br />

masw.-i svams kiTxvebs: _ Tavidan romels hqonda meti, gias<br />

Tu daTos? {Tavidan gias hqonda imdenive CurCxela, ramdenic<br />

daTos}. vis daumates CurCxelebi, gias Tu daTos? ramdeni<br />

daumates? ras gvekiTxebian? {sabolood romels aqvs meti,<br />

gias Tu daTos}. rogoria amocanis pasuxi? (gias aqvs meti<br />

CurCxela, vidre daTos). ramdeniT meti? {samiT}. saidan ici?<br />

{jer tolad hqondaT, Semdeg gias kidev sami daumates}.<br />

5) klasSi gogonebi da biWebi toli raodenobiT iyvnen, ese<br />

igi, gogonebi imdenive iyvnen, ramdenic _ biWebi. Semdeg klasSi<br />

daemateT ori gogona. romeli gaxda naklebi? ramdeniT? (aq<br />

iyos swored `naklebi~, nacvlad `metisa~).<br />

esec winas magvarad amoixsneba.<br />

48/4/!tywbhwbsj!dysblvUyfefcj/!nbUj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 31.3-Si.<br />

48/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! nbskwfob! /! nbsdyfob. _ miCvene<br />

marjvena fexi! marcxena yuri! marjvena mxari! Seni mezobeli<br />

marcxniv! (da ase Semdeg). tempi TandaTan matulobs.<br />

48/9/!` aq daxatulia daxveuli xazi. xedavT mis Tavsa da


- 137 -<br />

bolos? Sin, roca am amocanis amoxsnas daiwyebT, ar<br />

dagaviwydeT xazis Tavi da bolo!<br />

g 38. hbnplmfcb/!tbzpgbdy/!bnpdbo/!dysblvUyfejt!ebzpgb/<br />

49/1/!37.7 _ SemoqmedebiTia!<br />

49/2/! hbnplmfcb;! :`2-! :`9-! :`3-! :`8-! :`4-! :`7-! :`5-! :`6/!<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 35.1-Si, SedarebiT<br />

aCqarebulad.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `9~ze:<br />

_ rogor aris aq dawyobili cxra? {rva da erTi} ramdenia<br />

cxras gamovakloT erTi? cxras gamovakloT rva? rogor<br />

mixvdi? {cxra wre dawyobilia rvad da erTad, cxridan rvas<br />

rom aviRebT, darCeba erTi. cxridan erTs rom aviRebT, darCeba<br />

rva}. aseTive msjeloba warimarTeba danarCen magaliTebzec.<br />

49/3/! sbpefopcjt! lmfcb! vnbsujwft! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />

ofcTj/! amocanebi, rogorc yovelTvis, safexurebad amoixsneba.<br />

amocanas winaswar emateba SekiTxva imis Sesaxeb, raodenoba<br />

gadidda Tu Semcirda, da ramdeniT.<br />

1) erTxel didi Tovli movida. bavSvebma ezoSi Tovlisgan<br />

xuTi Tovlis papa gaakeTes. meore dRes cota daTba da ori<br />

Tovlis papa dadna. danarCenebi ki ar damdnara, radganac<br />

CrdilSi idga. moimata Tu moiklo Tovlis papebis raodenobam?<br />

{moiklo} ramdeniT? {oriT} ramdeni Tovlis papa darCa ezoSi?<br />

{sami} rogor gaige? {xuTs gamovakeli ori}.<br />

aseve damuSavdeba kidev ori amocana raodenobis klebaze,<br />

masw.-i advilad Seadgens maT (magaliTad, budidan ramdenime<br />

bartyi ukve dafrenilia, ramdenime qliavi SeiWama an sxva).<br />

Tan dafaze sqemebi ixazeba. magaliTad, daixateba xuTi<br />

elifsi (`es viTom Tovlis papebia~) da Semdeg ors xazebi<br />

gadaesmeba.<br />

4) yuTSi imdenive TeTri burTula ido, ramdenic Savi. mere<br />

amoiRes oTxi TeTri burTula. romeli gaxda meti? ramdeniT?<br />

ratom?<br />

5) dafaze exaza wreebi da kvadratebi, toli raodenobiT.


- 138 -<br />

mere sami wre waSales. romeli gaxda naklebi? ramdeniT?<br />

ratom?<br />

es amocanebi iseve amoixsneba, rogorc 37.2-is bolo ori<br />

amocana.<br />

49/4/!dysblvUyfefcjt!ebzpgb!tywb!nsbwbmlvUyfefcbe/!<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 32.3-Si.<br />

49/5/! `nbUfnbujlvsj! tjuzwfcjt! ebtbyfmfcb~/ moswavleebma<br />

rig-rigobiT unda daasaxelon is sityvebi, romlebic iswavles<br />

maTematikis gakveTilebze: erTi, ori, sami, ... (sadamdec<br />

naswavli aqvT, meti ar SeiZleba!); pirveli, meore, mesame da<br />

ase Semdeg; Sekreba, mimateba, gamokleba, SesaZlebloba,<br />

Sesabamisi, dajgufeba, zemoT, qvemoT, wvrili da ase Semdeg;<br />

metia, naklebia, tolia, igive, imdenive da ase Semdeg; wre,<br />

rgoli, wertili, monakveTi da ase Semdeg... roca yvela<br />

moswavlis rigi Caivlis, daiwyeba meore wre.<br />

magram ar iTvleba: damaxinjebulad warmoTqmuli sityva,<br />

sxvis mier ukve dasaxelebuli sityva da xuTi wamis (an raime<br />

drois _ gaaCnia, romeli wrea) Semdeg naTqvami.<br />

g 39. vlvUwmb/!tusjr/!Tfwtfcb-!{feb!nbskwfob!///!vksfej/<br />

4:/1/! 38.6 _ SemoqmedebiTia. 38.7 saintereso amocanaa _<br />

rogor moaxerxes gadaxatva. Semdeg masw.-ma dasvas SekiTxva: _<br />

jvrebia meti Tu sarkmelebi?<br />

4:/2/! sjdywUb! sjhj;! ! fsUj-! psj-! ///! -! swb-! dysb/! ! vlvUwmb/!!<br />

dafaze momzadebulia TviTeuli am ricxvis `domino~, oRond<br />

TviT `dominoebis~ Tanmimdevroba areulia. _ es ra<br />

raodenobaa? (moswavlem dauTvlelad unda Tqvas). romelia<br />

meti _ es Tu es? es Tu es? es Tu es? romelia meti _ cxra<br />

Tu rva? rva Tu Svidi? Svidi Tu eqvsi? romelia naklebi _<br />

eqvsi Tu cxra? rva Tu eqvsi?<br />

_ es raodenobani areuladaa dalagebuli. rogor davalagoT<br />

kargad? sul pirvelad romeli iyos? {erTeuli} gamovides<br />

Sorena da gadaawyos! erTeulis mere ra davawyoT? {wyvili}<br />

Semdegi? {sameuli} (da ase Semdeg). ratom davalageT ase?


- 139 -<br />

{imitom, rom jer davawyveT yvelaze patara, mere _ ufro<br />

didi da ase Semdeg} nana, aba daiTvale cxramde! (iTvlis).<br />

ratom Tqva nanam jer Svidi da mis Semdeg _ rva? {imitom,<br />

rom Svidi naklebia, vidre rva} ratom Tqva jer eqvsi da<br />

Semdeg _ Svidi? (da kidev ramdenime aseTi SekiTxva).<br />

_ axla daxedeT suraTs (39.1). sworadaa Tu ara dalagebuli<br />

raodenobani? {ki} romeli raodenobaa marcxnidan meoTxe?<br />

meeqvse? pirveli? mecxre? oTxeuli meramdenea? Svideuli?<br />

romeli raodenobaa marjvnidan meore? mesame? meeqvse?<br />

pirveli? mecxre? meSvide? meoTxe? rvaeuli marjvnidan<br />

meramdenea? marcxnidan? sameuli marcxnidan meramdenea?<br />

marjvnidan? (da kidev ramdenime aseTi SekiTxva). axla xatiam<br />

daiTvalos ukuRma, cxridan erTamde! Tan am suraTs ucqire!<br />

erTi-orma sxva moswavlemac daiTvalos ukuRma.<br />

4:/3/!sjhpcjUj!sjdywfcj;!nfTwjef-!nfswf-!nfdysf/!!qjswfmjebo!<br />

nfdysfnef! sjhpcjUj! sjdywfcjt! eblbwTjsfcb!obtxbwm! tjwsdjU!<br />

njnbsUfcfcUbo/! amas bevri dro aRar dasWirdeba. pirdapir<br />

ganvixilavT nakvTebis rigs (suraTi 39.2) da davsvamT amgvar<br />

SekiTxvebs: _ romeli nakvTia marcxnidan (an: marjvnidan)<br />

meSvide? mecxre? kvadrati marcxnidan meramdenea? marjvnidan?<br />

Semdeg ganvixilavT mTw-is ydis suraTs da movZebniT, vin<br />

aris meSvide, merve da mecxre. gavimeorebT, vin aris meore,<br />

mexuTe da ase Semdeg.<br />

4:/4/!gfsbej!obybufcjU!Tfwtfcvmj!dysjmjt!fsUj!tusjrpojt!<br />

Tfwtfcb-! :.vksfejboj! lwbesbuvmj! dysjmjtbUwjt;! {feb!<br />

nbskwfob-! rwfeb! nbsdyfob-! {feb! Tvb! eb! tywb! vksfefcj/ dafaze<br />

daxazulia carieli cxrili 3 striqoniTa da 3 svetiT.<br />

moswavleebi jer adgilidan daTvlian am cxrilSi striqonebis<br />

raodenobas {cxrilSi sami striqonia}. ramdeni svetia? {sami}.<br />

gamovidnen eliso da aleko! elisom ipovos am cxrilis qveda<br />

marcxena ujredi! alekom zeda marjvena ujredi!<br />

_ axla Tqvens rveulebSi daakvirdiT aseTive cariel<br />

cxrils (39.3). moZebneT misi zeda marjvena ujredi da<br />

CaxateT Sig wertilTa lamazi sameuli! moZebneT cxrilis


- 140 -<br />

zeda marcxena ujredi da CaxateT Sig erTi wertili! moZebneT<br />

cxrilis qveda marcxena ujredi da CaxateT Sig wertilTa<br />

lamazi Svideuli! moZebneT misi qveda marjvena ujredi da<br />

CaxateT Sig wertilTa lamazi cxraeuli! axla vin mixvdeba,<br />

ra raodenoba unda iyos zeda Sua ujredSi? {ori} ratom?<br />

{imitom, rom erTsa da sams Soris oria} ra raodenoba unda<br />

iyos qveda Sua ujredSi? {rva} ratom? {imitom, rom Svidsa da<br />

cxras Soris rvaa} axla, ra unda iyos Sua, meore striqonis<br />

ujredebSi? ra unda iyos meore striqonis marcxena ujredSi?<br />

{oTxi} ratom? meore striqonis marjvena ujredSi? {eqvsi}<br />

ratom? Sua ujredSi? {xuTi} ratom?<br />

Semdeg moswavleebi daaTvaliereben msr-s Sevsebul cxrils<br />

39.3. masw.-i yvela SekiTxvas svams mxolod sityvierad,<br />

miTiTebisa da gaTvalsaCinoebis gareSe. visac SekiTxvis<br />

gaazreba an pasuxis gacema gauWirdeba, gverdze mjdomi<br />

megobari miexmaros.<br />

_ davaTvalieroT es Sevsebuli cxrili. ramdeni striqoni<br />

aqvs mas? {oTxi} ramdeni sveti aqvs? {rva} cxrilSi<br />

striqonebi yovelTvis zemodan unda gadavTvaloT! romelia<br />

meore striqoni? {wiTlebisa} mesame? {ruxebisa} wiTlebis<br />

striqoni meramdenea? {meore} carieli striqoni? {meoTxe}<br />

axla vnaxoT svetebi. samkuTxedebis sveti meramdenea? {mesame}<br />

eqvskuTxedebisa? {meeqvse} romelia merve sveti? {rvakuTxedebisa}<br />

(da kidev ramdenime aseTi SekiTxva). axla moZebneT<br />

sul zeda marjvena ujredi. ra aris masSi? {TeTri<br />

rvakuTxedi}. romeli striqonia carieli? {meoTxe} modi, es<br />

meoTxe striqonic romelime sxva ferisa iyos. romeli feri<br />

SevarCioT? kargi, iyos lurji. CaxateT qveda marcxena cariel<br />

ujredSi lurji feri! (miuTiTebs qveda marcxena ujreds). aq<br />

ra feris wre unda exatos? {lurji} CaxateT! Semdeg ujredSi<br />

ki lurji ra unda exatos? {samkuTxedi}. CaxateT! danarCen<br />

ujredebs ki Sin SeavsebT (39.6)!<br />

TfojTwob/ cxrilis Sevsebis wesi (striqonisa da svetis<br />

gadakveTis ujredi...) jer isev araa saWiro. moswavleebi


- 141 -<br />

gumaniT mixvdebian, rogor Seavson carieli ujredebi Sin.<br />

4:/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sbpefopcbUb! Tfwtfcb~/ pirvel<br />

wreze raodenobas avseben Svidamde, meore wreze _ rvamde,<br />

mesameze da momdevnoebze _ cxramde. masw.-i akakunebs an ukravs<br />

taSebs, magaliTad, samjer. moswavlem Tan gonebaSi unda<br />

iTvalos {erTi, ori, sami} da Semdeg daukras imdeni taSi, rom<br />

sul gamovides Svidi taSi {oTxi, xuTi, eqvsi, Svidi}. masw.-i<br />

auxsnis klass, rom gonebaSi daTvlis gareSe Zneli iqneba.<br />

g 40. hbnfpsfcb/!sjdyw/!ljcf/!obybu/!npUbwt/!dysjmjt!vksfeTj/<br />

51/1/!39.8 _ SemoqmedebiTia.<br />

51/2/ Ubwj! 6/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! masw.-i dafasTan<br />

gamoZaxebul oTx moswavles daavalebs dasvan erTi, ori, sami,<br />

oTxi wertili _ `dominoseburad~, erT rigSi.<br />

meoredac oTx sxva moswavles gamoiZaxebs da daavalebs,<br />

dasvan xuTi, eqvsi, Svidi da rva wertili _ gagrZelebaze.<br />

_ ra gvaklia? {cxraeuli} gamodi da dasvi! axla<br />

adgilidan swrafad mipasuxeT: es ra raodenobaa? es? romela<br />

meti _ cxra Tu eqvsi? cxra Tu rva? cxra Tu Svidi? (da ase<br />

Semdeg _ pasuxebi unda iyos Zalian swrafi).<br />

Semdeg Sesruldeba msr-s 40.1 (romelic ukve gaferadebulia).<br />

_ jer davakvirdeT am rigs, qveda rigs. raodenobani<br />

kargadaa Tu ara dalagebuli? SeamowmeT! {ki} axla davaTvalieroT<br />

zeda striqoni. jer SemoxazeT sul marcxniv, nakvTebis<br />

wyvili! ra nakvTebia es? {rvakuTxedebia} maT Semdeg risi<br />

grovaa? {monakveTebisa} ramdenia? {cxra} Semdeg? {wreebis<br />

rvaeulia} Semdeg? {SvidkuTxedTa xuTeulia} Semdeg? {samkuTxedTa<br />

eqvseulia} Semdeg? {oTxkuTxedTa Svideulia} axla<br />

TviTeuli es grova xazebiT SevaerToT mis Sesabamis raodenobasTan<br />

qveda striqonidan! rasTan SevaerToT rvakuTxedebis<br />

wyvili? {oreulTan} SeaerTeT! (da ase Semdeg).<br />

51/3/! sjdywUb! ljcf! eb! njtj! tbgfyvsfcj/ am gakveTlilze<br />

saWiroa `dominosebri~ ricxvTa kibis saklaso suraTi (ix.<br />

saerTo miTiTeba II-5).


- 142 -<br />

jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo “-iT metisa~<br />

da “-iT naklebis~ dawyobaze (ix. 21.2 da 25.2). _ daawyve<br />

samze oTxiT meti kubi! daawyve eqvsze oriT naklebi wigni!<br />

dafaze daxate oTxze oriT naklebi rgoli! dafaze daxate<br />

samze oTxiT meti monakveTi!..<br />

Semdeg dafaze daikideba “dominosebri~ ricxvTa kibis suraTi.<br />

_ ra xatia aq? {kibe} es Cveulebrivi kibea Tu ramiTaa gamorCeuli?<br />

ras amCnevT? {zed ricxvebia, raodenobebia} diax, ricxvebia,<br />

amitom hqvia am kibes ricxvTa kibe. ricxvTa kibe! aba,<br />

wavikiTxoT es ricxvebi! (masw.-i maCvenebel joxs gaayolebs `dominosebr~<br />

ricxvebs erTidan cxramde, moswavleebi kiTxuloben.<br />

_ kargi, axla gelam miTxras, es meramdene safexuria? {mesame}<br />

manana, es? {merve} (da ase Semdeg). axla gamovides konstantine<br />

da kibis mecxre safexuri gviCvenos! meore? (da ase Semdeg).<br />

51/4/! gfsbej! obybujt! bo! oblwUjt! npUbwtfcb! obxjmpcsjw!<br />

Tfwtfcvmj!dysjmjt!tbUbobep!vksfeTj/!!<br />

dafaze winaswar unda iyos momzadebuli iseTive cxrili,<br />

rogoricaa msr-Si (40.3). siadvilisaTvis es cxrili dafaze<br />

SeiZleba ar iyos mTlianad daxazuli: iyos mxolod sami<br />

striqoni (meoTxe carieli striqonis gareSe) da xuTi sveti.<br />

mTeli momodevno msjeloba unda warimarTos dafaze daxazul<br />

cxrilze saTanado svetebis, striqonebisa Tu ujredebis<br />

miTiTebiT. Tan moswavleebi msr-s cxrilSi Seavseben. cxadia,<br />

Zalian sasurvelia feradi carcebis gamoyeneba.<br />

_ davakvirdeT cxrils. romelia misi meore striqoni?<br />

{ruxebisa} wiTlebis striqoni meramdenea? {mesame} axla<br />

vnaxoT svetebi. meore sveti risia? {rgolebisa} kvadratebis<br />

sveti meramdenea? {mexuTe} meoTxe risia? mesame sveti?<br />

_ meramdene svetia yvelaze ufro metad Sevsebuli<br />

nakvTebiT? {meore} axla SevavsoT misi Semdegi, mesame sveti, ai<br />

es. risia mesame sveti? {samkuTxedebisa} ra aris am svetis<br />

meore ujredSi? {ruxi samkuTxedi} ratom? {imitom, rom es<br />

ujredi aris ruxebis striqonSi da samkuTxedebis svetSi} ra<br />

unda CavxatoT amave svetis mesame, qvemoTa ujredSi? {wiTeli


- 143 -<br />

samkuTxedi} ratom? {imitom, rom es ujredi aris wiTlebis<br />

striqonSi da samkuTxedebis svetSi}. CavxatoT!<br />

da ase Semdeg _ Seivseba kidev ori sveti. Semdeg SeirCeva raime<br />

feri meoTxe striqonisaTvis, magaliTad, mwvane. msr-s cxrilis<br />

marcxena qveda ujredi mwvaned gaferaddeba. cxrilis mor-<br />

Cenili carieli ujredebi Seivseba saSinao davalebaSi (40.6).<br />

TfojTwob/ moswavleebs cxrilis Sevseba Tavidan SeiZleba<br />

gauWirdeT xolme, magram es araferia, male kargad aiTviseben.<br />

51/5/! `sbpefopcbUb! ebnxlsjwfcb~/! masw.-s momzadebuli aqvs<br />

patara muyaoebze `dominoebi~ erTidan cxramde. maT moswavleebs<br />

urigebs. yvelas TiTo `domino~ Sexvdeba, ramdenime<br />

moswavles _ erTidaigive. masw.-is taSis Semokvraze<br />

moswavleebi erTad unda gamovidnen da rac SeiZleba swrafad<br />

moewyon rigis mixedviT: jer, yvelaze marcxniv, unda dadgnen<br />

`erTeulebi~, Semdeg _ `oreulebi~ da ase Semdeg. mowyoba<br />

damTavrebulad CaiTvleba, roca Sewydeba xmauri da moZraoba.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

J.7/!bsjUnfujlvmj!ojTofcj/ Semogvaqvs sxva ariTmetikuli niSnebic:<br />

utolobisa da tolobis niSnebi. wers mxolod masw.-i<br />

(carciT dafaze), moswavleebi klasSi moZravi (magnituri)<br />

cifrebiT `weren~ dafaze. namdvili wera jer ar iwyeba!<br />

moswavleebs SeiZleba erTmaneTSi aerioT xolme da niSnebi. es<br />

araferia, TandaTan daimaxsovreben. miT umetes, masw.-i miaqcevinebs<br />

yuradRebas, rom saiTac aqvs ufro farTo mxare, iqiT unda iyos<br />

meti ricxvi; xolo tolobis niSans orive mxare erTnairi aqvs,<br />

amitom toli ricxvebi unda eweros!<br />

Tan xdeba naswavlis gameoreba, ukve cifrul CanawerTa doneze.<br />

masw.-s ar unda SeeSalos: oTxeuli esaa oTxi cali rame<br />

(magaliTad, oTxi wre, `dominoseburad~ an sxvagvarad ganlagebulni),<br />

xolo oTxiani anu 4-iani esaa Canaweri, cifri 4.<br />

termins `cifri~ masw.-i TviTon xmarobs saWiro dros. misi<br />

ganmarteba jer araa saWiro.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

g 41. djgsfcj/!ojTboj >.!oblwUjt!npUbwt/!dysjmjt!vksfeTj/


- 144 -<br />

52/2/!djgsfcj!2-!3-!4/!!nfupcjt!ojTboj >.!vupmpcbUb!xbljUywb;!<br />

2>1, 3>2, 3>1. mTw gadaiSleba `1,2,3~-ze.<br />

_ ramdeni wrea aq? {erTi} miCveneT erTi TiTi, erTi xeli,<br />

erTxel daakakuneT! erTi ra aqvs adamians? ricxvi erTi ase<br />

iwereba (miuTiTebs mTw-Si). esaa erTiani!<br />

_ ramdeni wrea aq? {ori} miCveneT ori TiTi, ori xeli,<br />

orjer daakakuneT! ori ra aqvs adamians? ricxvi ori ase<br />

iwereba (miuTiTebs mTw-Si). esaa oriani!<br />

aseve moviqceviT samzec.<br />

_ miCvene 1-iani! miCvene 2-iani! miCvene 3-iani! miCvene wreebis<br />

sameuli! miCvene oriani! miCvene wreebis wyvili! miCvene<br />

erTiani!<br />

_ romelia meti, ori Tu erTi? metoba ase aRiniSneba: >.<br />

magaliTad: 2 > 1 _ es ase ikiTxeba: ori (masw.-i daadebs<br />

TiTs) metia (daadebs TiTs) erTze (daadebs TiTs). axla me<br />

dagiwerT da Tqven waikiTxeT: 3 > 2, 3 > 1.<br />

_ axla vnaxoT suraTi (41.1). ra ricxvebi weria aq? {erTi,<br />

ori sami} TviTeul cifrs qveS miuxateT misi Sesabamisi raodenobis<br />

wertilebi. lamazad ganlagebuli wertilebi. ra unda<br />

davxatoT erTianis qveS? {erTeuli, erTi wertili} dasviT!<br />

orianis qveS? {ori wertili} dasviT! samianis qveS? {sameuli,<br />

sami wertili} dasviT, lamazi ganlagebiT! (masw.-i Seamowmebs,<br />

wertilTa sameuli rom `dominoseburad~ iyos). axla naxatebi<br />

xazebiT SeaerTeT Sesabamis cifrTan. yvelaze marcxniv ra<br />

xatia? {ori Taguna} romel cifrTan unda SevaerToT Tagunebis<br />

wyvili? {orianTan} SeaerTeT! Semdegi ra aris? {katebis<br />

sameuli}... Semdegi? {matli} rasTan SevaerToT? {erTianTan}.<br />

(da ase Semdeg _ matlic SeerTdeba erTianTan). axla ki wavikiTxoT,<br />

romeli metobani weria lurj CarCoSi. pirveli<br />

waikiTxos avTom, mxolod (am sityvis gamokveTiT) pirveli!<br />

{sami metia orze} axla paatam waikiTxos meore metoba! (da ase<br />

Semdeg). axla davakvirdeT am cifrebs. samianis zemoT erT<br />

ujredSi ra aris? {wyvili} romeli raodenoba unda iyos<br />

meore, cariel ujredSi? sami ris tolia: orisa da ... ris?


- 145 -<br />

{erTis} diax, erTi. erTeuli unda iyos. dasviT! (aseve Seivseba<br />

danarCeni ori carieli ujredic).<br />

52/3/!sjdywjt!nbufcb!sjdywUb!ljcf{f!{fwjUlfo!xbobdwmfcjtbt/!<br />

_ ramdeni sarTuli aqvs am saxls? (dafaze sqematurad xatia<br />

9-sarTuliani saxli). {cxra} davaweroT! (`daawers~ gverdidan<br />

dominosebr ricxvebs erTidan cxramde). saxlSi maRla<br />

asvlisas (xeliT uCvenebs moZraobas) sarTulis ricxvebi<br />

imatebs Tu iklebs? {imatebs} diax, jer pirveli sarTulia,<br />

Semdeg... romeli? {meore} ai, oreulia. Semdeg? {mesame}... ai,<br />

sameulia (da ase Semdeg). qvemoT Camosvlisas (kvlav xeliT<br />

uCvenebs) rogor icvleba es ricxvebi? {iklebs} jer mecxrea,<br />

Semdeg... romeli? {merve} ... ai, rvaeulia.<br />

_ daakvirdiT axla ricxvTa kibis safexurebs. ai es daTunia<br />

amyavs kibeze zemoT. rogor icvleba ricxvebi _ imatebs Tu<br />

iklebs? {imatebs} qvemoTken Camosvlisas? {ricxvebi iklebs}.<br />

rac ufro maRlaa daTunia, miT ufro didi ricxvia, rac ufro<br />

dablaa, miT ufro... ra? {patara ricxvia}. aba axla romel<br />

safexurzea daTunia? {mesameze} aviyvanoT zeviT, ricxvebi imatebs,<br />

axla romelzea? {merveze} axla qveviT CamoviyvanoT,<br />

ricxvebi iklebs, axla romel safexurzea daTunia? {meoreze}<br />

(da ase Semdeg).<br />

52/4/! gfsbej! oblwUjt! npUbwtfcb! dbsjfmj! dysjmjt! tbUbobep!<br />

vksfeTj/!yvelaferi iseve, rogorc 40.3-Si. Seivseba ramdenime<br />

sveti, ramdenic moeswreba, danarCenebi _ saSinao davalebad.<br />

52/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! tbqjsjtqjspoj~/ ix. 12.4. masw.-i<br />

ambobs romelime sityvas naswavl raodenobriv da sivrciT<br />

mimarTebaTagan: bevri, mravali, cota, meti, naklebi, didi,<br />

patara, maRali, dabali, zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT,<br />

qveda, wina, win, ukana, ukan, SigniT, Siga, gareT, gare, msxvili,<br />

wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro.<br />

emateba axlebi: marjvena, marjvniv, marcxena, marcxniv,<br />

metobis niSani, naklebobis niSani, Sekreba, gamokleba.<br />

msxvili, wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro _<br />

amaTi sapirispiroebi Znelia. amitom eseni meore wreze unda


- 146 -<br />

Semovides. Tanac, masw.-i exmareba xelebis moZraobiT:<br />

xelisgulebiT aCvenebs `sqeli wigni~ an `Txeli wigni~;<br />

TiTebiT aCvenebs `viwro zoli~ an `farTo zoli~; xelebiT<br />

aCvenebs `msxvili joxi~ an `wvrili joxi~.<br />

g 42. djgsfcj/!!vupm/!xbljUywb/!oblwUjt!npUbwtfcb!dysjmTj/<br />

53/2/!djgsfcj!5-!6-!7/!!vupmpcbUb!xbljUywb: 5>4, 6>5, 6>4, 5>2<br />

eb! tywb/! yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 41.1-Si, oRond ><br />

niSani ukve naswavlia. garda amisa, naxatebis grovaTa SeerTeba<br />

Sesabamis cifrTan gatanilia calke amocanad saSinao<br />

davalebisaTvis (42.8).<br />

53/3/!sjdywjt!.jU!hbejefcb!eb!sjdywUb!ljcf{f!tbUbobep!xbobd.<br />

wmfcb/!jer swrafad vimeorebT naswavl sakiTxs _ `-iT metoba~.<br />

dafaze `dominoseburi~ xuTeuli da oTxeulia, erTi moswavle<br />

daxatavs xuTeulze samiT met wres, meore _ oTxeulze.<br />

Semdeg erTi mcire siaxle Semogvaqvs _ sawyisi raodenoba<br />

mocemulia ara TvalsaCinod, aramed cifris saxiT.<br />

masw.-i dafaze wers 2. _ vin daxatavs amaze samiT met<br />

rgols? {moswavle daxatavs, masw.-i dawers 5). rogor mixvdi,<br />

rom xuTi rgoli unda dagexata? {ors mivumateT sami} ratom<br />

miumate ors sami? {3-iT metio, ese igi, imdenive, ori da kidev<br />

sami, amitom SevkribeT}. diax, orze samiT metia xuTi (da<br />

dawers: 2 + 3 = 5).<br />

_ axla ciram ricxvTa kibeze gviCvenos meore safexuri! aba<br />

es ori gaadide samiT! ricxvis gasadideblad, mosamateblad ra<br />

unda qna, saiT unda waxvide? {zemoTken} wadi zemoTken! magram<br />

ramdeni safexuriT unda axvide? ramdeniT unda gavadidoT<br />

ori? {samiT} hoda adi sami safexuriT zemoT! ra ricxvi<br />

miiRe? {xuTi} diax, orze samiT meti _ xuTia!<br />

aseve sxva moswavleebic gaakeTeben ramdenime savarjiSos.<br />

53/4/! gfsbej! oblwUjt! npUbwtfcb!dbsjfmj!dysjmjt!tbUbobep!<br />

vksfeTj!tjuzwjfsj!bSxfsjt!Tfnefh/!yvelaferi iseve, rogorc<br />

41.3-Si, oRond SekiTxvebi da pasuxebi asea: _ gaayoleT Tvali<br />

wreebis striqons. moZebneT am striqonis gadakveTa wiTlebis


- 147 -<br />

svetTan! striqonis romeli ujredia? {meore} ra unda exazos<br />

masSi? {wiTeli wre} CaxateT! axla miTxariT, romel ujredSi<br />

unda exazos ruxi xuTkuTxedi? {xuTkuTxedebis striqonisa da<br />

ruxebis svetis gadakveTaze}.<br />

ase Seivseba cxrili. cariel striqonsa da cariel svets ki<br />

Sin Seavseben. TviTon moigoneben axal nakvTsa da axal fers.<br />

masw.-i yuradRebas miaqcevinebs: _ am cxrilSi rame<br />

sxvagvarad xom ar aris, vidre adre naswavl cxrilebSi iyo?<br />

{svetebi ferebisaTvisaa, xolo striqonebi _ nakvTebisaTvis,<br />

piriqiTaa} diax, cxrilSi asec SeiZleba da isec. rogorc<br />

gvsurs. orivegvarad SeiZleba.<br />

53/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs cxras (nacvlad eqvsisa).<br />

g 43. djgsfcj/!ojTboj =.!njnbufcb!sjdywUb!ljcf{f/!hbnfpsfcb/<br />

54/2/!djgsfcj!8-!9-!:/!!upmpcjt!ojTboj =.!upmpcbUb!xbljUywb;!<br />

88-!99-!::


- 148 -<br />

aviTarebs III Tavis sakiTxebs, arsebiTad axali araferia.<br />

ricxvTa kibe (daxazuli) Zalian kargi TvalsaCinoebaa Sekrebisa<br />

da gamoklebisaTvis. momdevno klasebSi igi ricxvTa sxivad<br />

gardaiqceva. saTanado sagakveTilo monakveTebi Zalian advilebia,<br />

maT mcire dro eyofa.<br />

pirveli sami gakveTilis ganmavlobaSi saWiroa ricxvTa kibis<br />

iseTi saklaso suraTi, romelsac aweria ara cifrebi, aramed<br />

`dominosebri ricxvebi~. jer erTi, cifrebi jer ara aqvT<br />

naswavli, meorec, ase jobia: moswavleebi xom amgvar ricxvebs arian<br />

SeCveulni. ricxvTa kibis Tema maTTvis unda iyos uSualo<br />

gagrZeleba 39.1-isa: ricxvTa rigi erTi, ori, sami, ... , cxra; Tvla<br />

da ukuTvla. ubralod, es raodenobani ganlagebulia kibis<br />

safexurebze.<br />

Tuki ver moxerxda saWiro saklaso TvalsaCinoebis momzadeba,<br />

masw.-s advili gamosavali aqvs: Cveulebriv ricxvTa kibis suraTze<br />

(saklaso plakatze) cifrebs droebiT sakrobiT gadaewebos<br />

baraTebi saTanado raodenobaTa dominosebri ganlagebiT. sami<br />

gakveTilis Semdeg es baraTebi moixsneba da darCeba Cveulebrivi<br />

ricxvTa kibe.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

54/3/! sjdywjtUwjt! sjdywjt! njnbufcb! eb! sjdywUb! ljcf{f!<br />

tbUbobep!xbobdwmfcb/!am gakveTilze ukve Cveulebrivi ricxvTa<br />

kibe Semogvaqvs. saklaso oTaxSic misi suraTi kidia, Tan<br />

moswavleebs gadaSlili aqvT mTw ricxvTa kibis suraTze. _ am<br />

ricxvTa kibeze ra siaxlea? ra aris Secvlili? {ricxvebi<br />

axleburad weria} diax, ricxvebi weria cifrebiT, xom ukve<br />

naswavli gvaqvs es cifrebi! aba, waikiTxeT, romel safexurzea<br />

daTunia? axla?<br />

Tan gavimeorebT ricxvis -iT gadidebas ricxvTa kibeze<br />

saTanado wanacvlebasTan dakavSirebiT (ix. 42.2). Semdeg<br />

gavakeTebT imave savarjiSoebs, oRond ricxvis `-iT gadidebis~<br />

nacvlad iqneba ricxvisTvis ricxvis mimateba. masw.-i dafaze<br />

dawers Sekrebis magaliTs, magaliTad, 5 + 3, moswavle ki mas<br />

ricxvTa kibeze asrulebs.


- 149 -<br />

54/4/!Ubwj!4/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />

carieli cxrili 43.3. moswavleebi jer daTvlian, ramdeni<br />

striqoni da ramdeni sveti aqvs cxrils. Semdeg Tavad<br />

SearCeven or fers striqonebisaTvis (oRond yvelas<br />

erTidaigive ferebi unda hqondes). _ svetebi ki nakvTebisaTvis<br />

iyos. ramdeni sxvadasxva nakvTi dagvWirdeba? {eqvsi} SevarCioT<br />

nakvTi meore svetisaTvis. kargi, iyos kvadrati. CaxateT zeda<br />

ujredSi! ar SegeSaloT, xom ar aferadebT? pirvel striqonSi<br />

rogori nakvTebi unda exatos? {TeTri, gauferadebeli}<br />

CaxateT kvadarati! amave (am sityvis gamokveTiT) svetis meore<br />

ujredSi ra unda exazos? {mwvane kvadrati} CaxateT! (da ase<br />

Semdeg _ Seivseba oriode sveti, danarCenebi _ Sin).<br />

54/5/ masw.-s xelSi cifrebiani (1-dan 9-mde, rac aqvT naswavli)<br />

baraTebis dasta ukavia da rig-rigobiT, sxvadasxva moswavles<br />

myisierad uCvenebs gverdiT gadabrunebul (`dawvenil~)<br />

romelime cifrs. moswavlem unda daasaxelos es cifri. meore<br />

wreze _ am cifris momdevno anu Semdegi cifri; mesame wreze<br />

_ wina cifri da ase Semdeg: wina, momdevno, wina, momdevno...<br />

g 44. ojTboj!/!vupm/!xbljUywb/!ebvysfm/!ebyb{/!nbsUlvUy/<br />

55/2/!oblmfcpcjt!ojTboj!/!vupmpcbUb!xbljUywb;!1 6. _ vin<br />

waikiTxavs? (moswavle gamova da kiTxulobs, Tan TiTs adebs<br />

saTanado niSans). daakvirdiT metobis niSnis gaxsnil, farTo<br />

mxares. romel mxaresaa farTo? {marcxniv} viwro? {marjvniv}<br />

romeli ricxvia meti _ farTo mxarisken Tu wverosaken?<br />

{farTosken} diax, mxarec ufro farToa da ricxvic ufro<br />

didia. saiTac farTo mxarea, iqiT weria didi ricxvi!<br />

Semdeg masw.-i dafaze dawers: 4 = 4, 7 = 7. _ vin<br />

waikiTxavs? es ra niSania? {tolobisa} am niSans saiT aqvs


- 150 -<br />

farTo mxare? {arsaiT, orive mxare tolia} ratomaa ase?<br />

{imitom, rom tolobis niSania, ricxvebi xom tolia!} diax,<br />

mxareebic tolia da ricxvebic tolia!<br />

Semdeg masw.-i dafaze dawers: 1 < 3, 5 < 9, 2 < 6.<br />

_ Tqveni azriT, es rogor wavikiTxoT? daakvirdiT am niSans!<br />

saiT aqvs mas farTo mxare? {marjvniv} metobis niSans SexedeT,<br />

mas saiT aqvs farTo mxare? {marcxniv} diax, am niSans piriqiT<br />

aqvs. aba es ra niSani iqneba? ra aris metobis sapirispiro?<br />

{naklebi} metobis niSnis sapirispiro raRa iqneba? {naklebobis<br />

niSani} amas vin waikiT-xavs? {erTi naklebia samze, xuTi<br />

naklebia... _ masw.-i Tan TiTs adebs saTanado niSnebs} diax, esaa<br />

naklebobis niSani. saiTac mas aqvs farTo mxare, iqiT ufro<br />

didi ricxvi weria Tu ufro patara? {ufro didi} viwro<br />

mxarisken, wverosken? {ufro patara}. axla wavikiTxoT es<br />

utolobebi (msr-Si 44.1). daiwyebs amirani!<br />

55/3/! Tflsfcjt! Tftsvmfcb! sjdywUb! ljcjt! nfTwfpcjU/! keTdeba<br />

igive savarjiSoebi, rac 43.2-Si, oRond erTi siaxliT: masw.-i<br />

mTel klass aZlevs Sekrebis SedarebiT Znel magaliTs (5+4,<br />

3+5, 2+6 da sxva), moswavleebi ki am Sekrebas asruleben<br />

ricxvTa kibeze mTw-Si, pasuxs zepirad amboben.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.5/! nbsUlvUyfej-! njtj! ebyb{wb/! nsbwbmlvUyfejt! )kfs! bn!<br />

ufsnjojt!hbsfTf*!hwfsefcj!eb!lvUyffcj-!nbUj!ebUwmb/!<br />

iseve rogorc yvela sxva nakvTi, marTkuTxedic Semogvaqvs<br />

mxoloddamxolod TvalsaCino CvenebiT, yovelgvar ganmartebaTa<br />

gareSe. sazogadod, gansazRvrebani, magaliTad, kuTxisa an marTkuTxedisa,<br />

dawyebiT klasebSi sruliad uadgiloa. maT bavSvi mainc ver<br />

gaiazrebs da kaWkaWiviT unda imeoros. ufro metic, sakmaod Zneli<br />

gasaazrebelia isic ki, Tu sazogadod ras niSnavs sityvieri<br />

gansazRvrebis mixedviT moqmedeba.<br />

moswavleebs unda vaswavloT nakvTebis cnoba (Tanac,<br />

aucileblad yovelgvar mdebareobaSi!) da maTi daxazva Tu gazomva.<br />

garda amisa, viwyebT kanonzomierebis Temas. iqneba jer Zalian<br />

advili amocanebi logikuri kanonzomierebis darRvevaze romeli


- 151 -<br />

arRvevs kanonzomierebas; Semdeg nakluli kanonzomierebis<br />

Sevsebaze. termini `kanonzomiereba~ amgvar amocanebSi gulisxmobs<br />

imas, rom yvela wevri raRaciT erTmaneTs hgavs, raRarc saerTo<br />

aqvT, garda erTisa. swored es erTia gamonaklisi, anu zedmeti,<br />

anu kanonzomierebis damrRvevi. meoregvar amocanebSi ki mocemulia<br />

wevrTa rigi, romlebsac raRac kanonzomiereba aerTianebs.<br />

gamonaklisi araa, magram saWiroa am kanonzomierebis mixedviT<br />

rigis gagrZeleba, carieli adgilisa Tu ? niSnis Sevseba.<br />

xSirad amgvar amocanebSi araa sakmarisi marTebuli pasuxis<br />

moZebna. mas bavSvic advilad poulobs xolme gumaniT. saWiroa<br />

dasabuTebac: Tu ratomaa es pasuxi marTebuli.<br />

termins `kanonzomiereba~ ver gaveqceviT, masw.-i Tavidan ixmars<br />

yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe, saWiroebis mixedviT, magram<br />

yovelTvis konkretul da TvalsaCino viTarebaSi. moswavleebi am<br />

sityvis mniSvnelobas mainc ver Caswvdebian, pirvel klasSi es arcaa<br />

saWiro. ubralod, maT unda icodnen, ra moeTxovebaT, roca<br />

amocanis pirobaSi gvxvdeba es sityva. amas ki sakmaod male<br />

aiTviseben. sxvaTa Soris, amdagvarive viTarebaa agreTve terminebTan<br />

`SesaZlebloba~ da `dajgufeba~.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

55/4/!ebvysfmbe!ebyb{vmj!nbsUlvUyfej/!dafaze erT rigSi<br />

dauxrelad daxazulia ori sxvadasxva marTkuTxedi, Semdeg _<br />

trapeciis magvari oTxkuTxedi, Semdeg _ kvadrati. _ es nakvTi<br />

ramdenkuTxedia? {oTxkuTxedi} iamze, daTvale misi gverdebi!<br />

amgvar nakvTebs marTkuTxedi hqvia. ai es meore ra nakvTia? {esec<br />

marTkuTxedia} es nakvTi rigSi meramdenea {mesame} ramdenkuTxedia?<br />

{oTxkuTxedi} iamze, daTvale misi gverdebi! aris<br />

Tu ara es marTkuTxedi? {ara} ratom? {ai es adgili cerad<br />

aqvs, marTkuTxeds ki gverdebi yvelgan sworad unda hqondes}.<br />

es nakvTi rigSi meramdenea? {meoTxea} ra nakvTia? {kvadratia}<br />

diax, kvadratia, magram Tan marTkuTxedicaa. xom yvelgan sworad<br />

aqvs gverdebi! amitom kvadrati Tan marTkuTxedia! axla<br />

daxedeT suraTs (44.3) es wiTeli nakvTi ra aris? {oTxkuTxedia,<br />

marTkuTxedi} axla daxazeT kidev erTi marTkuTxedi


- 152 -<br />

(xazaven da aferadeben). Sin, cariel adgilas TviTon daxataven<br />

gverdiTa marTkuTxedismagvar axal marTkuTxedsac, danarCenebsac<br />

daasruleben.<br />

55/5/! `ebnbmvmj! djgsjt! [fcob~/ is moswavle, romelmac<br />

kargad upasuxa, gamodis, zurgSeqceviT dgeba da Tvalebs<br />

xelebiT ifaravs. masw.-i erTerT moZrav cifrs malavs romelime<br />

merxSi an merxze. moswavle Tvalebs gaaxels da iwyebs<br />

damaluli cifris Zebnas. mas rig-rigobiT aswavlian gzas: _<br />

gadadgi ori nabiji win! erTi nabiji marjvniv! xeli marcxniv<br />

gawie! cota zemoT! (da ase Semdeg).<br />

Semdeg malaven sxva cifrs da ase Semdeg.<br />

55/8/!Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazos didi xuTkuTxedi<br />

da moswavlem scados misi sxvadasxvagvari gayofa. saWiro<br />

iqneba misTvis an diagonaliT samkuTxedis CamoWra, anda mxolod<br />

patara wveris waWra.<br />

g 45. ojTboj +/!upmpc/!xbljUywb/!nbsUlvUy/!ebvysfm/!ebyb{wb/<br />

56/1/!44.7 _ SemoqmedebiTia.<br />

56/2/!Tflsfcjt!ojTboj/!upmpcbUb!xbljUywb;!1+1 = 2, 3+6 = 9 !<br />

eb! tywb/! dafasTan ramadenime moswavle gamova. erTi Sekrebs<br />

(SeaerTebs) winaswar momzadebul grovebs, meore moswavle<br />

Sekrebs dafaze `dominoseburad~ dalagebul sameulsa da<br />

xuTeuls, mesamec rame amdagvars.<br />

masw.-i dafaze daxazavs elifss da Sig Casvams `dominoseburad~<br />

dalagebul sameulsa da xuTeuls (rogorcaa mTw-<br />

Si). _ aq sul ramdeni wrea? {rva} davaweroT! (da elifss<br />

zemodan daawers did rvians). sams mivumatoT xuTi (Tan TiTs<br />

adebs!) tolia rvisa. es mokled ase Caiwereba (wers dafaze<br />

msxvilad, didi SualedebiT, elifsis qvemoT): 3 + 5 = 8.<br />

wavikiTxoT: sams (daadebs TiTs) mimatebuli (daadebs TiTs)<br />

rva (daadebs) tolia (daadebs) rvisa (daadebs). es risi niSania?<br />

{tolobisa} es ki risi niSania? {Sekrebisa, anu mimatebisa}.<br />

diax, Sekrebis. erTi patara monakveTi (dafaze daxazavs<br />

Sveul monakveTs) da mas damatebuli meore patara monakveTi


- 153 -<br />

(daxazavs meores, ise, rom jvars miiRebs). monakveTebi TiTqos<br />

Seikriba, ara?! amitomaa es niSani _ Sekrebis niSani. axla<br />

rveulSi am wiTel CarCoSi wavikiTxoT tolobebi! (msr-Si<br />

45.1 _ rig-rigobiT kiTxuloben, Tan TiTs ayoleben).<br />

56/3/!sjdywjt!lmfcb!sjdywUb!ljcf{f!rwfwjUlfo!xbobdwmfcjtbt/!<br />

jer swrafad gavimeorebT, rogor icvleba ricxvi ricxvTa<br />

kibeze zeviT wanacvlebisas.<br />

Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 41.2-Si, oRond<br />

zeviT wanacvlebis nacvlad iqneba qveviT wanacvleba da,<br />

Sesabamisad, ricxvis kleba.<br />

56/4/! nbsUlvUyfejt! ebvysfmbe! ebyb{wb! vksfefcjbo! gvs.<br />

dfm{f! bo! nbsUlvUybywsfmjboj! tbyb{bwjU/! masw.-i klass<br />

aswavlis, ujredebian badeze rogor daxazon marTkuTxedi:<br />

gadaTvalon ramdenime ujredi, moniSnon erTi gverdis boloebi,<br />

Semdeg zemoT gadaTvalon ramdenime ujredi da ase Semdeg.<br />

moswavleebi xazaven 45.3 badeze, daxazuls kidec aferadeben.<br />

daixazeba ramdenime sxvadasxva zomebis mqone marTkuTxedi.<br />

bolos, erT marTkuTxeds daxazaven marTkuTxaxvreliani<br />

saxazaviT.<br />

56/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! nfsbnefof~/ SekiTxvebi amgvaria:<br />

romel sarTulze cxovrobs is, visi zemoTa (an: qvemoTa)<br />

mezobeli cxovrobs meSvide sarTulze?<br />

arcerTi sarTuli ar unda gascdes mecxre sarTuls. meore<br />

wreze SekiTxvebi icvleba. masw.-i dafaze daxatavs cotaTi<br />

mixveul-moxveul gzas da mis cal mxares _ cxra saxls.<br />

saxlebi isea, rom maTgan marjvena / marcxena emTxveva<br />

mayureblis marjvena / marcxenas. saxlebs daawers (marcxnidan<br />

marjvniv): 1, 2, ... , 9. SekiTxvebi amgvaria: _ romel<br />

nomer saxlSi cxovrobs is, visi wina (an: Semdegi) mezobeli<br />

cxovrobs mexuTe saxlSi?<br />

mesame da momdevno wreebze SekiTxvebSi gamoTqma `wina<br />

(Semdegi) mezobeli~ Seicvleba gamoTqmiT `marcxena / marjvena<br />

mezobeli~.


- 154 -<br />

g 46. vupm/!xbljUywb/!nbsUlvUy/!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/<br />

57/2/!vupmpcbUb!xbljUywb: 3+1 > 3, 4+2 > 4, 5 > 2+2, 4+1 < 7<br />

eb! tywb/! jer swrafad gavameorebinebT Sekrebis magaliTebis<br />

wakiTxvas (rogorc iyo 45.1-Si). Semdeg mTw gadiSleba `9~-ze.<br />

_ aq ramdeni wrea? {cxra} aq wreebi rogoraa dalagebuli?<br />

{xuTi da oTxi} maSasadame, ramdenia xuTs mivumatoT oTxi?<br />

{cxra} axla SevadaroT xuTs miumatoT oTxi da eqvsi.<br />

romelia meti? {xuTs mivumatoT oTxi} ratom? {imitom, rom<br />

igi cxris tolia, cxra ki metia, vidre eqvsi}. davweroT!<br />

(masw.-i dafaze dawers: 5 + 4 > 6). axla es CavweroT naklebobis<br />

niSniT! rogor CavweroT? {6 < 5 +4}. waikiTxeT!<br />

_ axla daakvirdiT metobis niSansa da naklebobis naSans.<br />

miTxariT, wveri ufro didi ricxvisaken aris mimarTuli Tu<br />

ufro patara ricxvisaken? {patarasaken} metobis niSanSia ase<br />

Tu naklebobis niSanSi? {oriveSi asea!} diax, sul erTia, romeli<br />

niSania, wveri yovelTvis pataraskenaa, imitom, rom wveri<br />

TviTonaa patara da viwro! farTo mxare? (iseve gameordeba).<br />

bolos ki rig-rigobiT wavakiTxebT utolobebs wiTel<br />

CarCoSi 46.1. Tan TiTi gaayolon.<br />

57/3/! sjdywjt! .jU! Tfndjsfcb! eb! sjdywUb! ljcf{f! tbUbobep!<br />

xbobdwmfcb/! jer swrafad gavimeorebT, ricxvTa kibeze rogor<br />

icvleba ricxvis mdebareoba am ricxvis `-iT gadidebisas~.<br />

Semdeg masw.-i dawers: 9. _ vin dawers 9-ze 4-iT nakleb<br />

ricxvs?<br />

moswavleTa umetesobis pasuxi marTebuli iqneba. masw.-i<br />

moiTxovs msjelobas, rogor mixvdnen. Semdeg: _ raki xuTi<br />

oTxiT naklebia, vidre cxra, amitom cxra oTxiT... ra? {oTxiT<br />

metia, vidre xuTi). da aseve piriqiTac.<br />

Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 42.2-Si, oRond<br />

`-iT gadidebis~ nacvlad iqneba `-iT Semcireba~ da, Sesabamisad,<br />

ricxvTa kibeze qveviTken wanacvleba.<br />

57/4/!nbsUlvUyfej!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/!<br />

magnitur dafaze ramdenime oTxkuTxedia, maTgan erTi _<br />

didi wiTeli marTkuTxedi, dauxrelad mikruli, erTi _ sxva


- 155 -<br />

feris aseTive marTkuTxedi, erTi ki _ sxva feris<br />

marTkuTxedi, oRond cerad mikruli. _ es ra nakvTia?<br />

{oTxkuTxedi} marTkuTxedi Tu aris? {ara} ratom? {es adgili<br />

sworad ara aqvs} es wiTeli ra nakvTia? {marTkuTxedi} diax.<br />

axla SemovatrialoT! axla ra nakvTia? {isev marTkuTxedia}<br />

aba ra! SemotrialebiT xom ar Seicvleboda! axla vin daxatavs<br />

dafaze carciT or kvadrats: erTi iyos dauxrelad, sworad<br />

daxazuli, meore ki _ daxrilad, cerad daxazuli (gamova<br />

moswavle da xeliT daxatavs). axla vin daxatavs am wiTel<br />

marTkuTxeds, oRond ase cerad? (gamova moswavle da<br />

gadaxatavs). diax. es ra nakvTia? {oTxkuTxedi} marTkuTxedi<br />

Tu aris? {ara} ratom? {es adgili sworad ara aqvs} es ra<br />

nakvTia? {oTxkuTxedi} marTkuTxedi Tu aris? {ki} es? {esec<br />

marTkuTxedia, oRond ceradaa, daxrilia}. ai, SeiZleba<br />

gavasworoT! magram iyos isev ise, cerad, rogorc iyo.<br />

_ axla daaTvaliereT suraTi (46.3). ra aris? {saxli} diax,<br />

saxlia, Sedgenilia nakvTebisagan. gverdiT ki igive nakvTebia,<br />

oRond daSliladaa, cal-calkea. axla daakvirdiT da gaaferadeT<br />

sxvadasxva ferebad, oRond erTnairi nakvTebi erT ferad unda<br />

gaaferadoT! saxlis naxatSic da gverdiT, calkec _ erTi ferisa<br />

unda iyos! daiwyeT, jer marTkuTxedebi gaaferadeT!<br />

moswavleebi aferadeben. masw.-i, rogorc yovelTvis aseT<br />

dros, merxebs Soris dadis da amowmebs: xom ar gamorCaT<br />

daxrilad daxazuli marTkuTxedebi. _ sul ramdeni<br />

marTkuTxedi hqonia saxls? {rva}.<br />

rasac ver moaswreben, Sin daasrulon.<br />

57/5/! `nbUfnbujlvsj! tjuzwfcjt! ebtbyfmfcb~/ ix. 38.4.<br />

daemateba axali sityvebic: marTkuTxedi, cerad, metoba,<br />

nakleboba, ricxvTa kibe da sxva.<br />

g 47. ojTboj!–/!upmpcbUb!xbljUywb/!bnpdbo/!lbopo{pnjfsfcb{f/<br />

58/1/!46.9 _ SemoqmedebiTia.<br />

58/2/!hbnplmfcjt!ojTboj!–/!upmpcbUb!xbljUywb: 9–2 = 7, 8–1<br />

= 7, 4–2 = 2 ...! mTw gadaiSleba `8~-ze. _ ramdeni wertilia


- 156 -<br />

aq? {rva} rogoraa aq dawyobili rva wre? {xuTi da sami} rvas<br />

rom xuTi gamovakloT, ra dagvrCeba? {sami} (masw.-i dafaze<br />

daxazavs elifss, zed daawers did rvians, Sig ki Casvams<br />

xuTeulsa da sameuls, rogorc mTw-Sia). maS axla rvas<br />

gamovakloT xuTi. gamovakloT! (da waSlis xuTeuls). ra<br />

dagvrCa? {sami} diax, rvas gamoklebuli xuTi tolia samisa<br />

(da elifsis qvemoT dawers: 8 _ 5 = 3). vin mixvdeba, es<br />

niSani ra niSania? {gamoklebisa} diax, esaa gamoklebis niSani.<br />

ra aris gamoklebis sapirispiro? {Sekreba} Sekrebis niSnis<br />

sapirispiro? {gamoklebis niSani} maS, sul radara niSnebi<br />

viswavleT Cven? (moswavleebi CamoTvlian, masw.-i dafaze wers ><br />

< = + da _ niSnebs).<br />

_ axla wavikiTxoT tolobani wiTel CarCoSi (47.1).<br />

58/3/! sjdywjtbUwjt! sjdywjt! hbnplmfcb! eb! sjdywUb! ljcf{f!<br />

tbUbobep! xbobdwmfcb/! jer swrafad gavimeorebT, rogor<br />

icvleba ricxvis mdebareoba mimatebisas (43.2).<br />

Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 43.2-Si, oRond<br />

mimatebis nacvlad iqneba gamokleba.<br />

58/4/! qjswfmj-! vbewjmftj! bnpdbofcj! mphjlvsj! lbopo{pnjf.<br />

sfcjt! ebsSwfwb{f! `! spnfmj! bsSwfwt! lbopo{pnjfsfcbt/! jer<br />

swrafad gavimeorebT cerad daxazuli marTkuTxedis cnobas<br />

(dafaze), mis gamorCevas sxva oTxkuTxedebisagan, aramarTkuTxedebisagan.<br />

Semdeg masw.-i gamoiyvans xuT gogonasa da erT biWunas (an<br />

piriqiT). daayenebs maT areulad. _ aq erTi bavSvi arRvevs<br />

kanonzomierebas. yvela bavSvi raRaciT erTmaneTs hgavs, is<br />

erTi ki danarCenebs ar hgavs! romelia? ratom?<br />

_ axla davakvirdeT suraTs (47.3). ramdeni nakvTia daxazuli?<br />

{xuTi} am xuTidan erTi arRvevs kanonzomierebas. es erTi<br />

sxvebisagan sul gansxvavebulia. romelia? {meore, wre} ratom?<br />

{imitom, rom yvela danarCeni _ marTkuTxedebia, es erTi ki _<br />

wrea}. SemoxazeT is, romelic arRvevs kanonzomierebas!<br />

Tuki moswavleebi Seecdebian, feris mixedviT ipovon<br />

gamonaklisi nakvTi, scadon, TviTon darwmundebian, rom arafe-


- 157 -<br />

ri gamouvaT. saqme isaa, rom kanonzomierebas mxolod erTi<br />

unda arRvevdes da yvela danarCeni ki raRac TvalsazrisiT<br />

erTnairi unda iyos.<br />

_ axla davakvirdeT marjvniv am raodenobebsa da ricxvebs.<br />

romeli arRvevs kanonzomierebas? {oTxiani, cifri} ratom?<br />

{imitom, rom yvela danarCeni `dominosaviTaa~ daxatuli<br />

wreebiT, es ki cifriTaa Cawerili}.<br />

58/5/!`txsbgj! qbtvyfcj~!`! oblwUfcjt! dopcb/ am TamaSisaTvis<br />

masw.-s winaswar unda hqondes momzadebuli muyaosgan<br />

gamoWrili sxvadasxvagvari da sxvadasxva feris wreebi,<br />

rgolebi, kvadratebi, samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi,<br />

eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi da ase Semdeg _ yvela<br />

naswavli nakvTi. masw.-i moswavles wamierad uCvenebs nakvTs,<br />

Semdeg xeliT faravs an parkSi malavs. moswavlem unda Tqvas,<br />

romeli nakvTi iyo.<br />

rac ufro Zneli sacnobia nakvTi (sxvadasxvagvari xuTkuTxedebi,<br />

eqvskuTxedebi da ase Semdeg), miT ufro met xans<br />

vuCvenebT nakvTs. advilad sacnobebs (wre, rgoli, samkuTxedebi)<br />

ki vuCvenebT myisierad da isic mxolod pirvel wreze.<br />

g 48. vupm/!xbljUywb/!bnpd/!oblmvm!lbopo{pnjfsfcb{f/!<br />

59/1/ 47.8 _ SemoqmedebiTia.<br />

59/2/!vupmpcbUb!xbljUywb: 7–2 < 7, 5–4 < 9, 6 > 9–6, 8–1 > 3<br />

eb!tywb/!!yvelaferi keTdeba imdagvaradve, rogorc 46.1-Si.<br />

59/3/! hbnplmfcjt! Tftsvmfcb! sjdywUb! ljcjt! nfTwfpcjU/! jer<br />

swrafad gavimeorebT, rogor sruldeba ricxvTa kibeze Sekreba<br />

(44.2). Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 44.2-Si,<br />

oRond Sekrebis nacvlad iqneba gamokleba da, Sesabamisad,<br />

qveviTken wanacvleba.<br />

59/4/! qjswfmj-! vbewjmftj! bnpdbofcj! oblmvmj! lbopo{pnjf.<br />

sfcjt!Tfwtfcb{f/!!`{feb!nbskwfob~-!`rwfeb!Tvb~!eb!tywb!vksf.<br />

efcj/! ganvixilavT cxrils 48.3. jer gairkveva, ramdeni sveti,<br />

ramdeni striqoni aqvs mas; ra weria zeda marcxena, Sua marcxena<br />

da ase Semdeg ujredebSi; ra weria meore svetis pirvel


- 158 -<br />

Tu mesame striqonis mesame ujredSi da ase Semdeg (Tan<br />

vimeorebT `zeda marjvena~, `qveda Sua~ da sxva ujredebs).<br />

_ es cxrili sul sxvanairi cxrilia. mas ara aqvs raimes<br />

stirqonebi da raimes svetebi. aseTi cxrili Cven jer ar<br />

Segvxvedria! esaa kanonzomierebis cxrili. mis ujredebSi<br />

nakvTebi kanonzomieradaa Caxazuli. aba davakvirdeT pirvel<br />

striqons, radara nakvTebia masSi? pirvel svetSi? (aRmoCndeba,<br />

rom igive nakvTebia!). meore striqonSi? meore svetSi?<br />

(aRmoCndeba, rom yvelgan igive nakvTebia: TiTo-TiTo wiTeli<br />

samkuTxedi, ruxi marTkuTxedi da Savi xuTkuTxedi, oRond<br />

sxvadasxva TanmimdevrobiT!). maS ra yofila am cxrilis<br />

kanonzomiereba? {yvela svetSi da yvela striqonSi unda iyos<br />

erTi wiTeli samkuTxedi, erTi ruxi marTkuTxedi da erTi<br />

Savi xuTkuTxedi} diax. maS ra unda exazos cariel ujredSi,<br />

raTa es kanonzomiereba gagrZeldes? ra aklia mesame striqons?<br />

{wiTeli samkuTxedi} CaxateT! axla SeamowmeT mesame sveti _<br />

kanonzomierad aris Tu ara masSi nakvTebi? {diax}.<br />

_ Tu iciT, es niSani ra niSania? (masw.-i dafaze dawers did<br />

kiTxvis niSans ?). axla daakvirdiT ricxTa rigs. romeli<br />

ricxvi unda eweros kiTxvis niSnis nacvlad? {4} ratom?<br />

{imitom, rom sul meordeba: 7,2,4, 7,2,4...}.<br />

59/5/! UbnbTj! `hvebTj! yfmjt! Dbzpgb! eb! hbnpdopcb~/ masw.-i<br />

naWris gudaSi Cayris plastmasis an sqeli muyaos nakvTebs:<br />

wreebs, rgolebs, kvadratebs, mkveTrad wagrZelebul marTkuTxedebs,<br />

samkuTxedebs, tolgverdebian an eqvskuTxedebs an<br />

rvakuT-xedebs (an erTs, an meores _ radganac isini<br />

erTmaneTisagan Zne-li gansarCevia!) da ramdenime uswormasworo<br />

nakvTs. moswavleebma rig-rigobiT unda Cayon gudaSi xeli,<br />

aiRon erTi nakvTi da gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT<br />

gamoicnon, ra aris (uswormasworoze unda Tqvan _ sxva<br />

nakvTi). pasuxis Semdeg moswavle amoiRebs nakvTs da yvela<br />

naxavs, SeeSala Tu ara. Semdeg nakvTs isev Caabruneben gudaSi,<br />

masw.-i aurevs da momdevno moswavles Caayofinebs xels.<br />

TamaSis dawyebamde masw.-i klass kargad uCvenebs, Tu radara


- 159 -<br />

nakvTebs Cayris gudaSi da urCevs, daimaxsovron.<br />

59/7/! imdagvarive `kanonzomierebis cxrilebia~, rogoricaa<br />

48.3-Si. masw.-ma es winaswar unda uTxras klass. unda naxon,<br />

radara nakvTebia pirvel svetSi, pirvel striqonSi, meore<br />

svetSi, meore striqonSi da ase Semdeg. pirveli cxrilis<br />

qveda marjvena cariel ujredSi unda iyos Savi wre. meore<br />

cxrilis cariel ujredSi ki _ amgvarad daxrili monakveTi: /.<br />

cxadia, amas moswavle Sin unda mixvdes, damoukideblad.<br />

59/8/! iseTivea, rogoricaa 48.3-is ricxvTa rigi. esec unda<br />

iTqvas. unda Seivsos marjvniv ori carieli adgili.<br />

g 49. Ubwj!7/2.jt!hbnfpsfcb/!Tflsfcb.hbnplmfcb!sjdywUb!ljcf{f/<br />

5:/1/!48.8 _ SemoqmedebiTia.<br />

5:/2/! Ubwj! 7/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! _ jer gavimeoroT<br />

yvela cifri, romlebic viswavleT. sul ramdeni cifri viswavleT?<br />

{cxra} vin CamoTvlis? kidev romeli maTematikuri niSnebi<br />

viswavleT? ramdeni? vin CamoTvlis? {metobis, naklebobis,<br />

tolobis, Sekrebisa da gamoklebis niSnebi, sul xuTi}.<br />

Semdeg rig-rigobiT waikiTxaven 49.1-is wiTel CarCoSi<br />

tolobebsa da utolobebs.<br />

Semdeg Seavseben cariel ujredebs pirveli nimuSis magvarad.<br />

cota Znelia gamoklebis SemTxvevebi. masw.-i miexmareba: _<br />

risi tolia 4_3? saidan ici? rogor unda davawyoT oTxi<br />

wre, rom es davinaxoT? gamodi dafasTan da daawyve (an:<br />

daxate)! axla xeli daafare sameuls. ra dagvrCa? ese igi, ra<br />

unda CavxatoT rveulSi, cariel ujredebSi?<br />

Semdeg dafaze masw.-i wers:<br />

4 5 9 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />

4 9 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />

9 5 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />

9 6 3 _ aq saWiroa gamokleba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />

9 3 6 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />

5:/3/! Tflsfcjtb! eb! hbnplmfcjt! Tftsvmfcb! sjdywUb! ljcjt!<br />

nfTwfpcjU/!am safexurs Zalian cota dro eyofa.


- 160 -<br />

keTdeba Sekreba-gamoklebis Cveulebrivi savarjiSoebi jer<br />

zepirad, Semdeg ki Sedegi Semowmdeba ricxvTa kibeze.<br />

5:/4/!nsbwbmlvUyfejt!)kfs!bn!ufsnjojt!hbsfTf*!hwfsej/!nbUj!<br />

ebUwmb/! nsbwbmlvUyfejt! hwfsej! `! npoblwfUjb/! bn! npoblwfUjt!<br />

cpmpfcj-!cpmp!xfsujmfcj/!es sakiTxi klasma, arsebiTad, ukve<br />

icis. gavimeorebT, SevajamebT da ganvaviTarebT am codnas.<br />

_ am suraTze (49.3) marcxniv ra aris daxazuli?<br />

ramdenkuT-xedia? {xuTkuTxedia} saidan ici? {xuTi gverdi<br />

aqvs} ramdeni gverdia gamuqebuli wiTlad? {erTi} romeli<br />

gverdia gamuqebuli _ marjvena Tu marcxena? {marjvena} ra<br />

nakvTia gverdi? wrea, marTkuTxedia, wertilia, monakveTia,<br />

kvadratia Tu ra nakvTia? {gverdi _ monakveTia} lurjad<br />

moniSneT am gverdis, monakveTis boloebi, bolo wertilebi.<br />

ramdeni bolo aqvs monakveTs? {ori} orive lurjad moniSneT!<br />

axla Tqvenc gaamuqeT kidev erTi, sxva gverdi, romelic<br />

gindaT, oRond iseTi, romelsac sxva boloebi eqneba! orive<br />

bolo wertili sxva unda hqondes! am gamuqebuli gverdis<br />

orive boloc moniSneT, oRond mwvaned! sul ramdeni gverdi<br />

aqvs am nakvTs? {xuTi} gverdiT dasviT imdenive wiTeli<br />

wertili, ramdenicaa gverdebis raodenoba! {wertilTa<br />

xuTeuli unda daisvas}.<br />

Semdeg gakeTdeba yvelaferi iseve, oRond marjvena nakvTisaTvis.<br />

moswavleebi Tavad gaamuqeben rig-rigobiT am nakvTis:<br />

yvelaze marjvena gverds, yvelaze marcxena gverds, zemoTa<br />

gverds da qvemoTa gverds. sxvadasxva ferebad moniSnaven am<br />

gverdebis bolo wertilebs. gverdiT dasvamen imdenive wiTel<br />

wertils, ramdeni gverdic aqvs nakvTs {rvakuTxeds}.<br />

5:/5/! `sjdywUb! ebnxlsjwfcb~/ igivea, rac 40.4, oRond<br />

`dominoebis~ nacvlad moswavleebs urigdeba moZravi cifrebi<br />

1-dan 9-mde.<br />

g 50. `Tftblsfcj~/!nsbwbmlvUy/!spnfmjnf!hwfsejt!hbyb{wb/!<br />

61/1/! 49.9-Si `Camalulia~ yvela naswavli maTematikuri<br />

niSani (garda cifrebisa): < > = + da _ .!


- 161 -<br />

61/2/!ufsnjoj!`Tftblsfcj~/!qjswfmj!Tftblsfcj!eb!nfpsf!Tftb.<br />

lsfcj/!_ amixseniT, ras niSnavs sityva `SesaRebi~ {is, rac unda<br />

SeiRebos} sityva `Sesalagebeli~? {is, rac unda Selagdes}<br />

`SesaWmeli~? {is, rac unda SeiWamos} `SesaWreli~? {is, rac<br />

unda SeiWras} Sesawvavi? {is, rac unda Seiwvas} axla vin mixvdeba,<br />

ras niSnavs sityva `Sesakrebi~? {is, rac unda Seikribos}.<br />

masw.-i dafaze dawers: 7 + 1 = 8. _ es niSani ras<br />

gvibrZanebs? {Sekrebas} risa da ris Sekrebas? {Svidisa da<br />

erTisa} ese igi, unda Seikribos Svidi da erTi. romeli<br />

ricxvebi iqneba aq Sesakrebebi? {Svidi da erTi} maTgan<br />

romelia pirveli Sesakrebi? {Svidi} meore Sesakrebi? {erTi}<br />

diax, Svids hqvia pirveli Sesakrebi, xolo erTs hqvia meore<br />

Sesakrebi. ratom? {pirvelad 7 weria, meored _ 1}.<br />

masw.-i dawers sxva magaliTebs: 6 + 2 = 8,<br />

2 + 6 = 8, 5 + 3 = 8, 3 + 5 = 8, 2 + 2 = 4.<br />

_ miCveneT pirveli Sesakrebi! meore Sesakrebi!<br />

Semdeg rig-rigobiT waikiTxaven msr-Si (50.1) wiTel CarCoSi<br />

Caweril tolobebs. wakiTxvis Semdeg daevalebaT, rom yvelgan<br />

pirveli Sesakrebi Semoxazon wiTlad, meore Sesakrebi _ mwvaned.<br />

61/3/!Ubwj!6/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />

damuSavdeba sami amocana raodenobis matebaze da sami _<br />

klebaze, masw.-i advilad Seadgens maT (amocanaTa nimuSebi da<br />

maTi damuSavebis wesi ix. 37.2 da 38.2-Si).<br />

61/4/! nsbwbmlvUyfejt!)kfs!bn!ufsnjojt!hbsfTf*!spnfmjnf!<br />

hwfsejt! hbyb{wb/! hbnpjlwfUfcb! UwjU! ft! mphjlvsj! ufsnjojd!<br />

`spnfmjnf~/! keTdeba igive, rac 49.3-Si, oRond gamoikveTeba<br />

logikuri termini `romelime~. _ gaxazeT romelime gverdi!<br />

ramdeni gverdi unda gaxazoT? {erTi} romeli gverdi unda<br />

gaxazoT? {romelime} mainc romelia es romelime gverdi?<br />

{sul erTia, romelic mogvindeba, is unda gavxazoT}.<br />

Semdeg boloebs moniSnaven lurjad.<br />

61/5/!`tbjebobb!ynb@~ moswavle gamodis da dgeba Sua oTaxSi,<br />

merxebs Soris. masw.-i mas Tvalebs auxvevs. Semdeg masw.-i<br />

aniSnebs romelime sxva moswavles, romelic adgilidan


- 162 -<br />

asaxelebs romelime maTematikur sityvas, rac maTematikis<br />

gakveTilebze aqvT naswavli. Tvalebaxveulma moswavlem unda<br />

gaimeoreos es sityva da Semdeg Tqvas: visi xma moesma; da rac<br />

mTavaria _ saidan moesma xma: winidan, marjvnidan, ukana<br />

marcxena mxridan da ase Semdeg.<br />

g 51. `bsdfsUj~/!djgsj!1/!Tfls/!dysjmj/!nsbwbmlvUy/!`lvUyf~/<br />

62/2/!sbpefopcb!`bsdfsUj~/!sjdywj!ovmj/!djgsj!1/!<br />

dafaze daxazulia ramdenime elifsi `dominoebiT~ (ise,<br />

rogorcaa mTw-Si), TviTeul elifss zemodan aweria saTanado<br />

jamic. bolos xatia erTi carieli elifsi. _ aq ramdeni wrea?<br />

{cxra} rogoraa dawyobili cxra wre? {eqvseuli da sameuli}<br />

romelia pirveli Sesakrebi? {eqvsi } meore Sesakrebi? {sami}.<br />

ase ganvixilavT yvela elifss. mivadgebiT ukanasknel, cariel<br />

elifss. _ aq ramdeni wrea? {arcerTi} wreebis raodenoba aq<br />

tolia cxrisa (daadebs TiTs), aq tolia rvisa (daadebs), aq tolia<br />

eqvsisa (daadebs). aq ki (TiTs daadebs) wreebis raodenoba<br />

tolia nulisa. ramdeni yofila nuli wre? {arcerTi} diax, nuli<br />

_ arcerTia. nuli ase iwereba _ 0 (amas zemodan daawers cariel<br />

elifss). aq ra ricxvi weria (msr-Si 51.1)? {nuli}.<br />

Semdeg masw.-i dafaze dawers:<br />

2 5 7 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />

romelia pirveli Sesakrebi? meore Sesakrebi?<br />

5 8 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />

8 5 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />

7 6 1 _ aq saWiroa gamokleba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />

8 4 4 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />

romelia pirveli Sesakrebi? meore Sesakrebi?<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.7/! Tflsfcjtb! eb! hbnplmfcjt! dysjmfcj/ viwyebT axlebur<br />

cxrilebs. iseve rogorc ricxvTa kibis SemTxvevaSi, Sekrebagamoklebis<br />

cxrilebSic ricxvebi jer dominoseburadaa Casmuli,<br />

meore gakveTilze ki dominoseburadac da cifrebiTac. es ar<br />

iqneba Zneli. TviT cxrilis Sevseba SeiZleba gauWirdes zog<br />

moswavles, magram amas sami sagakveTilo monakveTi eTmoba da male


- 163 -<br />

aRar gauWirdebaT. yvela am safexurs kidev erTi mniSvnelovani<br />

daniSnuleba aqvs: masw.-ma xSir-xSirad unda ixmaros pirveli xaziT<br />

naswavli terminebi: Sesakrebi, jami, saklebi, sxvaoba da maklebi<br />

(cxadia, roca isini naswavli iqneba). TviTonac sul unda ixmaros<br />

da moswavleebsac aTqmevinos. garda amisa, masw.-ma cxrilisa da<br />

ricxvTa kibis Temebi zepiri Sekreba-gamoklebis savarjiSoebis<br />

sakeTeblad unda gamoiyenos.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

62/3/!Tflsfcjt!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj!eb!twfuj/!<br />

dafaze momzadebulia iseTive cxrili, rogoricaa msr-Si<br />

(51.2). mTeli msjeloba mimdinareobs am cxrilis svetebze,<br />

striqonebsa Tu ujredebze, moswavleebi Tan msr-Si aseTive<br />

cxrils avseben (`dominosebri ricxvebiT~).<br />

jer gairkveva, ramdeni sveti, ramdeni striqoni aqvs; ra weria<br />

zeda marcxena da ase Semdeg ujredebSi; ra weria meore<br />

svetis pirvel Tu mesame striqonis mesame ujredSi ... ... .<br />

_ risi striqonia meore striqoni? {erTeulisa} meoTxe?<br />

{wyvilisa} mesame? {sameulisa} (aseve _ svetebic). ra weria<br />

sul zeda marcxena ujredSi? {Sekrebis niSani} es niSani risi<br />

brZanebaa? ras gvibrZanebs, ra gaakeTeTo? {SekribeTo!} ra<br />

weria meore striqonis meore ujredSi? {oreuli} ratom?<br />

ratom weria ori wre? {imitom, rom erTeulis striqonSia<br />

da erTeulis svetSi, erTs mivumatoT erTi ki oris tolia}<br />

aseve ganixileba danarCeni ujredebic, carielebi ki Seivseba.<br />

_ es cxrili _ Sekrebis cxrilia. imitom weria aq kuTxeSi<br />

Sekrebis niSani!<br />

garda am sakiTxisa, xdeba aqtiuri gameoreba sityvisa `amdenive~,<br />

oRond ukve sityvier doneze, da ara mxolod nivTebisa<br />

Tu naxatebis doneze, rogorc iyo aqamde. am sityvis kargi<br />

codna ramdenime gakveTilis Semdeg yovlad aucilebeli iqneba.<br />

_ nikas xuTi fanqari aqvs, amdenive aqvs giorgis. ramdeni<br />

fanqari aqvs giorgis?<br />

_ klasSi rva gogonaa da amdenivea biWi. ramdeni biWia<br />

klasSi?


- 164 -<br />

saWiroa kidev ori amdagvari SekiTxva.<br />

62/4/! nsbwbmlvUyfejt! )kfs! bn! ufsnjojt! hbsfTf*! `lvUyf~!<br />

)xwfsp*/!nbUj!ebUwmb/!_ davakvirdeT am oTaxis iataks. romeli<br />

nakvTia es iataki? {marTkuTxedi} ramdeni kuTxe aqvs mas?<br />

{oTxi} marTkuTxeds (masw.-i dafaze daxatavs) ramdeni kuTxe<br />

aqvs? {oTxi} gamovides ia da gviCvenos!<br />

Semdeg daixazeba sxva ramdenime mravalkuTxedi. am<br />

safexurze moswavle mxolod TiTis dadebiT aCvenebs, rom `ai,<br />

esaa pirveli kuTxe, meore kuTxe da ase Semdeg.~ meti araferi<br />

jer araa saWiro.<br />

bolos, gaarkveven, romeli nakvTebia mocemuli suraTze<br />

(51.3) da wiTlad moniSnaven maT yvela kuTxes. TviTeuli<br />

nakvTis gverdiT sicarielea. iq dasvamen wertilebs nakvTis<br />

kuTxeebis ganlagebis magvarad _ mxolod wertilebs<br />

(wveroebs). amiT Semzaddeba is sakiTxi, rom `kuTxe~ sinamdvileSi<br />

wveroa, wertili. Tumca, jer-jerobiT termini `wvero~<br />

ar Semogvaqvs.<br />

TfojTwob; vimeorebT, rom namdvil, geometriul kuTxes<br />

dawyebiT klasebSi ar vaswavliT. arc gvWirdeba. dagvWirdeba<br />

mxolod mravalkuTxedis wvero, romelic aris wertili (mezobeli<br />

gverdebis saerTo wertili).<br />

62/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `!`.jU! nfu.oblmfcpcb~/! masw.-i<br />

asaxelebs ricxvs, moswavlem unda daasaxelos ricxvi: pirvel<br />

wreze _ erTiT meti, meore wreze _ erTiT naklebi, mesameze _<br />

oriT meti, meoTxeze _ oriT naklebi da ase Semdeg.<br />

`erTiT naklebs~ da `oriT mets~ masw.-i winaswar ar<br />

axsenebs, axsenebs mxolod saTanado wris CamTavrebis Semdeg.<br />

g 52. 1.jt!Tfebs/!Tflsfcjt!dysjmjt!Tfwtfcb/!hbnfpsfcb/<br />

63/2/!ovmjt!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!!am sagakveTilo<br />

monakveTs cota dro eyofa.<br />

_ ra aris raodenoba nuli? {arcerTi} rogor ggoniaT,<br />

romelia meti _ nuli Tu ori? {ori} saidan ici? {nuli<br />

arcerTia, ori masze metia} romelia meti _ nuli Tu erTi?


- 165 -<br />

{erTi} saidan ici? {nuli arcerTia, erTi masze metia} Cven<br />

rom ricxvebi gvaqvs naswavli, maTgan romelimeze (am sityvis<br />

gamokveTiT) meti Tu aris nuli? {ara, nuli yvela maTganze<br />

naklebia} yvela is ricxvi metia, vidre nuli. nuli naklebia,<br />

vidre TviTeuli es ricxvi!<br />

Semdeg rig-rigobiT waikiTxaven msr-Si (52.1) wiTel<br />

CarCoSi Caweril utolobebs.<br />

63/3/! Tflsfcjt! dysjmjt! Tfwtfcjt! lbopo{pnjfsfcb/!<br />

eblbwTjsfcb ufsnjoUbo! `Tftblsfcj~/ aq ukve cifrebiani Sekrebis<br />

cxrilicaa (msr-s 52.2). cxrilis dafaze daxazva aRaraa<br />

aucilebeli, Tuki moswavleebs gauWirdebaT, maSin daixazos.<br />

keTdeba igive, rac 51.2-Si, oRond sityvierad kargad<br />

Camoyalibdeba, Tu ratom weria esa Tu is ricxvi amaTuim<br />

ujredSi. Semdeg `dominoebiT~ Seivseba meore cxrili, Tan<br />

kvlav sityvierad Camoyalibdeba, ra Tavsdeba amaTuim ujredSi.<br />

magaliTad: _ es ujredi meore svetSia da meoTxe striqonSi.<br />

erTeulis svetSi da sameulis striqonSi. ese igi, masSi unda<br />

iyos erTs mimatebuli sami cali wre, wreebis oTxeuli.<br />

emateba erTi sakiTxi: TviTeul SemTxvevaSi masw.-i ekiTxeba:<br />

_ rasa da ras kreb? romelia pirveli Sesakrebi? meore<br />

Sesakrebi? es pirveli Sesakrebi sad unda Caiweros? am<br />

ujredSi romeli Sesakrebi weria? (da ase Semdeg).<br />

pirveli xaziT naswavl am terminebze sagangebod maxvildeba<br />

yuradReba. termini `jami~, cxadia, jer araa saWiro.<br />

garda am sakiTxisa, xdeba xanmokle gameoreba sityvisa<br />

`amdenive~. SekiTxvebis nimuSebi ix. 51.2-Si (cxadia, masw.-i maT<br />

sayofacxovrebo Sinaarss Secvlis).<br />

63/4/!Ubwj!5/4.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!suraTze (52.3) mocemulia<br />

nakvTebi. gaarkvioT, TviTeuli ramdenkuTxedia, Tuki<br />

oTxkuTxedia, xom ar aris kvadrati, marTkuTxedi. _ daakvirdiT<br />

zeda striqonis nakvTebs. ramdeni nakvTia zeda striqonSi?<br />

{eqvsi} ramdeni gverdi aqvs gamuqebuli TviTeul maTgans? {er-<br />

Ti, TiTo gverdi aqvT gamuqebuli} Tqven mwvaned SeaferadeT<br />

kidev TiTo gverdi, romelic gsurT! Semdeg wiTlad moniSneT


- 166 -<br />

TiTo kuTxec. axla daakvirdiT qveda striqonis nakvTebs.<br />

ramdeni nakvTia qveda striqonSi? {imdenive, eqvsi} ra aqvs<br />

moniSnuli pirvel nakvTs? {kuTxeebi} ramdeni kuTxe aqvs?<br />

{eqvsi} ramdenkuTxedia es nakvTi? {eqvskuTxedi}.<br />

Semdeg rig-rigobiT gairkveva, ramdenkuTxedebia danarCeni<br />

nakvTebi. TviTeul maTgans Savad gaumuqdeba TiTo gverdi da<br />

wiTlad moeniSneba or-ori kuTxe.<br />

63/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! sbnefoj! UjUjb/ ix. 22.4. oRond<br />

TiTebis raodenoba aRwevs cxramde, Tanac, Semodis nulic:<br />

zogjer maswavlebe-li aCvenebs momuWul xels, maSin moswavlem<br />

unda Tqvas _ nuli.<br />

g 53. `kbnj~/!Tflsfcjt!dysjmj/ lvcjt!xbyobh/!eb!nbUj!ebUwmb/<br />

64/2/!ufsnjoj!`kbnj~/! masw.-s motanili aqvs mogrZo, elifsis<br />

magvari formis mqone jami (WurWeli).<br />

dafaze `dominoseburad~ dawyobilia wreebis xuTeuli da<br />

oTxeuli. _ aq ramdeni wrea? {xuTi} aq? {oTxi} modi, gaga, es<br />

grovebi Sekribe, oRond Sekribe ai am jamSi! (gaga yvela wres<br />

moagrovebs da jamSi Cayris. masw.-i amasobaSi dafaze carciT<br />

daxatavs iseTive xuTeuls, gverdiT iseTive oTxeuls da maT<br />

erTad Semoavlebs elifss _ ise, rogorcaa mTw-Si da msr-s<br />

53.1-Si). ai Cven eseni (miuTiTebs daxatulebze) SevkribeT jam-<br />

Si. ai es (miuTiTebs elifsze) viTom jamis naxatia! romelia<br />

pirveli Sesakrebi? {xuTi} meore Sesakrebi? {oTxi} jamSi sul<br />

ramdeni wrea? {cxra} diax, jamSia cxra. xuTi pirveli Sesakrebia,<br />

oTxi _ meore Sesakrebia. cxras ki davarqvaT jami.<br />

ramdeni yofila xuTisa da oTxis jami? {cxra} jamia cxra.<br />

Semdeg daaTvaliereben suraTs (53.1). TviTeuli SemTxvevisaTvis<br />

rig-rigobiT ityvian: romelia pirveli Sesakrebi,<br />

meore Sesakrebi, jami.<br />

aq gavaxsenoT SesakrebTa gadanacvlebadoba. masw.-i dawers<br />

2+5 da 5+2. _ ras ityviT am jamebis Sesaxeb? {tolia} diax,<br />

gind ors miumate xuTi da gind xuTs miumate ori, jami igive<br />

iqneba. Sesakrebebi romc gadavanacvloT (TiTebis trialiT uC-


- 167 -<br />

venebs `gadanacvlebas~!) jami mainc igive darCeba! jami ar Seicvleba!<br />

axla Tamarma gviTxras amis sxva magaliTi! jimSermac!<br />

masw.-i zogad daskvnasac Camoayalibebs, Tumca ara aqvs azri,<br />

rom es daskvna moswavleebsac gavameorebinoT `wesad~.<br />

ebtlwob; Sesakrebebi romc gadavanacvloT, jami mainc ar<br />

Seicvleba.<br />

64/3/! sjdywjt! npUbwtfcb! Tflsfcjt! dysjmjt! tbUbobep! vk.<br />

sfeTj/ eblbwTjsfcb! ufsnjoUbo! `kbnj~/! ! dafaze winaswar unda<br />

iyos momzadebuli iseTive cxrili, rogoricaa msr-Si (53.2).<br />

mTeli momdevno msjeloba unda warimarTos dafaze daxazul<br />

cxrilze saTanado svetebis, striqonebisa Tu ujredebis<br />

miTiTebiT. Tan moswavleebi msr-s cxrils daakvirdebian da<br />

Seavseben.<br />

keTdeba igive, rac 52.2-Si: dawyebuli cxrilis svetebisa<br />

da striqonebis daTvliTa da sxva, damTavrebuli ramdenime<br />

ujredSi saTanado `dominos~ CaxatviT, oRond winaswari<br />

sityvieri dasabuTebis moTxovniT. emateba erTi sakiTxi _<br />

termini `jami~.<br />

SekiTxvis nimuSebi: _ jami romel ujredSi unda Caiweros?<br />

ratom? am ujredSi risi da risi jami unda Caiweros? es<br />

pirveli Sesakrebi sad unda Caiweros? am ujredSi romeli<br />

Sesakrebi weria? (da ase Semdeg).<br />

terminebze `Sesakrebi~ da `jami~ sagangebod maxvildeba<br />

yuradReba. garda amisa, xdeba xanmokle gameoreba sityvisa<br />

`amdenive~. SekiTxvebis nimuSebi ix. 51.2-Si (cxadia, masw.-i maT<br />

sayofacxovrebo Sinaarss Secvlis).<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.6/! nsbwbmlvUyfejt!xwfspfcj/! vixsenebT kubis wveroebsa da<br />

maT daTvlas. kvadratis `kuTxe~ gaigivdeba kubis wverosTan.<br />

Semogvaqvs kvadratisa da, sazogadod, mravalkuTxedis wvero<br />

marTebuli termini, `kuTxis~ nacvlad. mravalkuTxedis gverdebisa<br />

da wveroebis (kuTxeebis) raodenobaTa cxrili cxrilis axali<br />

saxea. mravalkuTxedis gverdebisa da kuTxeebis (wveroebis)<br />

raodenobaTa toloba.


- 168 -<br />

masw.-isTvis aq mravali terminia naxsenebi: waxnagi, piramida,<br />

prizma, igiveoba da sxva. arcerTi maTgani man ar unda axsenos<br />

klasSi. moswavleebs vaswavliT mxolod erT axal termins `wvero~.<br />

garda amisa, gamovkveTT ukve cnobil termins `igive~.<br />

raki geometriul kuTxes dawyebiT klasebSi ar vaswavliT, SeiZleba<br />

gaCndes SekiTxva araamozneqili mravalkuTxedis kuTxis SemTxvevaSi,<br />

romlis sididecic 180 gradusze metia. magram saqme isaa,<br />

rom bavSvi am SemTxvevaSic xedavs mxolod wveros, xolo kuTxes<br />

kidev ufro naklebad aRiqvams, vidre 180 gradusze nakleb SemTxvevaSi.<br />

amitom bavSvisTvis araviTari damatebiTi siZnele ar Cndeba.<br />

erTaderTi, misTvis SeuZlebeli iqneboda zustad 180-gradusiani,<br />

anu gaSlili kuTxis gaazreba radgan mas ar etyoba wvero.<br />

kanonzomierebis Tema sagakveTilo monakveTSi aq ukanasknelad<br />

iqneba. awi igi mxolod saSinao davalebis amocanebSi Segvxvdeba,<br />

Tumca Zalian xSirad. cxadia, am amocanaTa amoxsnebi klasSi,<br />

Cveulebriv, gairCeva. amgvarad ganviTardeba kanonzomierebis Tema.<br />

sasurvelia, kanonzomierebis amocanebis ganxilvisas masw.-ma<br />

dasvas xolme damatebiTi SekiTxva:<br />

1) mainc ra meoreba aq mravaljer?<br />

garda amisa, masw.-ma moswavleebs yuradReba unda miaqcevinos<br />

imaze, rom amaTuim amocanis kanonzomiereba hgavs sxvas, adre<br />

ganxiluls. magaliTad, 57.7 hgavs 57.3-s. riT hgavs?<br />

pirvelklasels albaT gauWirdeba pasuxis zustad Camoyalibeba,<br />

magram es arcaa saWiro. mTavaria, rom bavSvma daiwyos saTanado<br />

msjeloba da erTi azri mainc gamoTqvas.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

64/4/!lvcjt!xbyobhfcj!)bn!ufsnjojt!hbsfTf"*!`!lwbesbufcj!eb!<br />

nbUj!ebUwmb/!bn!xbyobhfcjt!`hwfsefcj~!)bov!lvcjt!xjcpfcj!`!bn!<br />

ufsnjojt! hbsfTf*/! am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.<br />

masw.-i jer zepirad, TvalsaCinoebis gareSe dasvams SekiTxvas: _<br />

gaixseneT: ra nakvTs davinaxavT, kubs rom winadan SevxedoT?<br />

{kvadrats} (daanaxvebs da kidev erTxel darwmundebian).<br />

ramdeni gverdi aqvs kvadrats? {oTxi} gamovides konstantine<br />

da gviCvenos yvela {erTi, ori, sami, oTxi}.


- 169 -<br />

kidev davTvliT erTi romelime (am sityvis gamokveTiT)<br />

waxnagis _ kvadratis gverdebs. Semdeg sxva waxnagisa, Semdeg _<br />

kidev sxvisa da davrwmundebiT, rom yovel (am terminis<br />

gamokveTiT) waxnags hqonia 4 gverdi. _ amasac oTxi gverdi<br />

aqvs, amasac, amasac. yovel kvadrats xom oTxi gverdi aqvs!<br />

termini `wvero~ ar Semogvaqvs _ igi Semdeg gakveTilze<br />

iqneba.<br />

64/5/ masw.-s xelSi cifrebiani (0-dan 9-mde yvela cifri)<br />

baraTebis dasta ukavia da rig-rigobiT, sxvadasxva moswavles<br />

myisierad uCvenebs gverdiT gadabrunebul (`dawvenil~) an<br />

Tavdayira gadatrialebul romelime cifrs. moswavlem unda<br />

daasaxelos es cifri. meore wreze _ am cifris momdevno anu<br />

Semdegi cifri; mesame wreze _ wina cifri da ase Semdeg: wina,<br />

momdevno, wina, momdevno...<br />

g 54. sjdywUb!sjhj/!hbnplmfcjt!dysjmj/!lvcjt!xwfspfcj/!<br />

65/2/!sjdywUb!sjhj;!1-!2-!3-!4-!5-!6-!7-!8-!9-!:/!<br />

am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.<br />

masw.-i cxra moswavles daurigebs TiTo-TiTo moZrav cifrs:<br />

1, 2, ... , 9. _ gamodiT da swori TanmimdevrobiT daalageT es<br />

cifrebi! kargia! axla natom (romelsac cifri ar Sexvedria)<br />

gviTxras, ratom daalages ase? ratom daiwyes erTianiT? mere<br />

ki oriania. ratom? {jer yvelaze patara ricxvia, mere _ masze<br />

meti da ase Semdeg, bolosaa cxriani imitom, rom cxra<br />

yvelaze didia} axla me malxazs vaZlev nulians (aZlevs<br />

moZrav nulians). gamodi da dade Tavis adgilas am rigSi!<br />

{dadebs erTianis win} ratom dade aq? {imitom, rom nuli<br />

yvelaze pataraa}.<br />

_ axla gadaSaleT rveulebi da wiTel CarCoSi Caweril<br />

cifrebs daakvirdiT. sworadaa isini dalagebuli? {ki}.<br />

65/3/!hbnplmfcjt!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj!eb!twfuj/!<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 51.2-Si, oRond Sekrebis<br />

nacvlad iqneba gamokleba. gairCeva cxrili 54.2.!<br />

65/4/! lvcjt! xwfspfcj/! nbUj! ebUwmb/! wbnlwjesfcU! ufsnjot!


- 170 -<br />

`xwfsp~/!masw.-i aCvenebs did kubs. iqve devs samkuTxa prizma da<br />

oTxkuTxa piramida. yvelaze gamokveTili cali wvero piramidas<br />

aqvs, yvelaze metad igi hgavs namdvil wveros. amitom amiT<br />

viwyebT. masw.-i TiTs daadebs piramidis zeda wveros da<br />

ikiTxavs _ ai es ra aris? me mTlian nivTze ki ar gekiTxebiT,<br />

ara, mxolod ai am adgilze gekiTxebiT! ra aris es? {wveti,<br />

wveri, wvero} diax, esaa wvero. wveroebi sxvaganacaa, sadac ki<br />

wvetiviTaa! gamovides naTia da daTvalos amis yvela wvero!<br />

(daTvlis da aRmoCndeba xuTi wvero). axla zurabi gamovides<br />

da daTvalos amis (prizmaze miuTiTebs) yvela wvero! (daTvlis<br />

da aRmoCndeba eqvsi wvero).<br />

Semdeg masw.-i ramdenime merxze Camoarigebs sxvadasxva zomis<br />

kubebs, 5-8 cals. _ axla daTvaleT kubis yvela wvero.<br />

ramdeni wvero aqvs kubs? {rva}. am kubs? amas? {yovel kubs<br />

rva wvero aqvs}. axla me erT rames vityvi da Tqven miTxariT,<br />

marTalia Tu ara: rac ufro didia kubi, miT ufro meti<br />

raodenobis wvero aqvs mas. marTalia? {ara} ratom araa<br />

marTali? {imitom, rom yovel kubs aqvs rva wvero, sulerTia,<br />

kubi didia Tu patara!}. rac ufro pataraa kubi, miT ufro<br />

naklebi raodenobis wvero aqvs mas. baqar (susti moswavle),<br />

marTalia? {ara} ratom araa marTali? {imitom, rom yovel<br />

kubs aqvs rva wvero, sulerTia, kubi didia Tu patara!}.<br />

65/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />

saangariSo: sams mivumatoT sami; xuTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg (rac naswavlia).<br />

g 55. 1.jt!njnbufcb/!hbnplmfcjt!dysjmj/!ufsnjoj!`jhjwf~/<br />

66/2/!sjdywjtUwjt!ovmjt!njnbufcb: 5+0 = 5, 9+0 = 9 !eb!tywb/!<br />

dafaze daxatulia `jamis~ elifsi da Sig rgolebis<br />

oreuli da eqvseuli (rogorcaa mTw-Si). gverdiT, marjvniv,<br />

kidev erTi amgvari elifsia da Sig marcxena mxares xatia<br />

Svideuli, marjvena mxare ki carielia. jer ganvixilavT<br />

pirvel jams: _ romelia aq Sesakrebebi? {ori da eqvsi} jami<br />

risi tolia? {rvisa} (masw.-i elifss zemodan daawers: 2 + 6 =


- 171 -<br />

8). axla vnaxoT aq, marjvniv. risi tolia pirveli Sesakrebi?<br />

{Svidisa} meore Sesakrebi? {ar gvaqvs, araa, ese igi, nulia}<br />

jamSi sul ramdenia rgoli? {Svidi} jami risi tolia?<br />

{Svidisa} diax, Svids mivumatoT nuli udris Svids (elifss<br />

zemodan daawers: 7 + 0 = 7). Svids rom araferi mivumatoT,<br />

isev Svidi iqneba! axla vin gvetyvis, risi tolia xuTs<br />

mivumatoT nuli? {xuTisa} ratom? {xuTs rom araferi<br />

mivumatoT, isev xuTi iqneba}.<br />

aseve gairkveva, risi tolia 3+0, 2+0 da sxva ramdenime.<br />

Semdeg moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven msr-Si wiTel<br />

CarCoSi (55.1) Caweril tolobebsa da utolobebs. Tan<br />

Sesabamisad wertilebiT Seavseben Sesabamis ujredebs, romlebic<br />

qvemoTaa mixazuli.<br />

masw.-i zogad daskvnasac Camoayalibebs, Tumca ara aqvs azri,<br />

rom es daskvna moswavleebsac gavameorebinoT `wesad~.<br />

ebtlwob; raime ricxvs rom nuli mivumatoT, isev im ricxvs<br />

miviRebT.<br />

66/3/!hbnplmfcjt!dysjmjt!Tfwtfcjt!lbopo{pnjfsfcb/!<br />

jer swrafad gavimeorebT Sekrebis cxrilis Sevsebis kanon-<br />

zomierebas (52.2).<br />

Semdeg moswavleebs SekiTxvebis meSveobiT gavaxsenebinebT,<br />

rom Sekrebis cxrilis pirvel striqonSi Cawerilia pirveli<br />

Sesakrebebi, xolo pirvel svetSi _ meore Sesakrebebi. svetisa<br />

da striqonis gadakveTis ujredebSi ki ra iwereba? {jami, risi<br />

tolicaa jami}.<br />

Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 52.2-Si, oRond<br />

Sekrebis nacvlad iqneba gamokleba. viyenebT cxrils 55.2.<br />

66/4/! lwbesbujt! `lvUyjtb~! eb! lvcjt! xbyobhjt! xwfspt!<br />

jhjwfpcb/!ufsnjoj!`jhjwf~-!`jhjwfb~/!lwbesbujt!xwfsp/!!<br />

masw.-i klass aCvenebs did kubs da daaTvlevinebs misi wina<br />

waxnagis wveroebs. _ ra nakvTia es waxnagi? {kvadratia} gvanca,<br />

gviCvene am kvadratis kuTxeebi! ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi}<br />

axla am kvadratis wveroebi gviCvene! diax, kvadratis kuTxe da<br />

wvero igive yofila! igive (am sityvis gamokveTiT). wvero


- 172 -<br />

igivea, rac kuTxe. ramdeni wvero aqvs kvadrats? {oTxi} axla<br />

dafaze davxazoT ori kvadrati (daxazavs erTs dauxrelad,<br />

meores _ cerad, orives Seaferadebs). giorgim gviCvenos am<br />

kvadratis wveroebi! xatiam ki gviCvenos am kvadratis wveroebi!<br />

ramdeni wvero aqvs? {oTxi} am kvadratsac oTxi wvero aqvs,<br />

amasac, amasac. yovel (am sityvis gamokveTiT) kvadrats oTxi<br />

wvero aqvs!<br />

Semdeg masw.-i klass aCvenebs did kubTan erTad patara<br />

kubsac. _ romels aqvs wveroebis meti raodenoba? marTalia<br />

Tu ara: rac ufro didia kubi, miT ufro meti wvero aqvs<br />

mas? ratom?<br />

66/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix.18.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs cxramde.<br />

g 56. 1.jt!!njnbufcb/!hbnplm/!dysjmj/!nsbwbmlvUy/!xwfsp/<br />

67/1/! 55.8-is zeda rigSi unda gamoikveTos kanonzomiereba:<br />

yvelaferi saWmelia, garda erTisa _ Coxisa. swored igi<br />

arRvevs kanonzomierebas. meore rigSi yvelaferi saaxalwlo<br />

nivTebia, garda Tovlis papisa, romelic cocxalia, adamiania.<br />

qveda rigSi yvelaferi imisaTvisaa, rom sadme mivideT (termini<br />

`transporti~ araa saWiro!), garda oda saxlisa.<br />

67/2/! sjdywjt! ! ovmjtUwjt! ! njnbufcb: 0+6 = 6, 0+1 = 1!!eb!<br />

tywb/ 0+0 = 0/! jer swrafad gavameorebinebT 55.1-is<br />

sakiTxs am saxiT: _ pirveli Sesakrebia cxra, meore Sesakrebi<br />

_ nuli. risi tolia jami?<br />

aseve gamoiTvleba kidev ramdenime amdagvarive jami: 4+0,<br />

0+0...<br />

Semdeg SekiTxva garTuldeba: _ pirveli Sesakrebia Svidi,<br />

jamic Svidis tolia. risi tolia meore Sesakrebi? {nulis}<br />

ratom? {Svids mivumatoT nuli udris Svids _ sxvagvari axsna<br />

araa saWiro}.<br />

Semdeg yvelaferi TiTqmis iseve gakeTdeba, rogorc 55.1-Si,<br />

oRond nuli iqneba ara pirveli, aramed meore Sesakrebi:<br />

marjvena elifsSi sicariele iyos ara marcxniv (pirveli


- 173 -<br />

Sesakrebis adgilas), aramed _ marjvniv.<br />

dafaze daxatulia `jamis~ elifsi da Sig rgolebis sameuli<br />

da xuTeuli (rogorcaa mTw-Si). gverdiT, marjvniv, kidev<br />

erTi amgvari elifsia da Sig marjvena mxares xatia oTxeuli,<br />

marcxena mxare ki carielia. jer ganvixilavT pirvel jams: _<br />

romelia aq Sesakrebebi? {sami da xuTi} jami risi tolia?<br />

{rvisa} (masw.-i elifss zemodan daawers: 3 + 5 = 8). axla<br />

vnaxoT aq, marjvniv. risi tolia pirveli Sesakrebi? {nulisa}<br />

meore Sesakrebi? {oTxisa} jamSi sul ramdenia rgoli? {oTxi}<br />

jami risi tolia? {oTxisa} diax, nuls mivumatoT oTxi<br />

udris oTxs (elifss zemodan daawers: 0 + 4 = 4).<br />

aq isev gavaxsenoT SesakrebTa gadanacvlebadoba. masw.-i<br />

dawers 2+4 da 4+2. _ ras ityviT am jamebis Sesaxeb?<br />

{tolia} ratom? {Sesakrebebi romc gadavanacvloT, jami mainc<br />

ar Seicvleba}.<br />

masw.-i dawers 0+4 da 4+0. _ am jamebis Sesaxeb ras<br />

ityviT? {tolia} 4+0 ris tolia? {oTxisa} ese igi, 0+4 ris<br />

toli iqneba? {igivea, oTxisa}. axla vin gvetyvis, risi tolia<br />

nuls mivumatoT xuTi? nuli? {xuTisa} ratom?<br />

dasabuTeba orgvari SeiZleba iyos: 1) nuls rom xuTi<br />

mivumatoT, igivea, rac xuTs nuli mivumatoT, es ki xuTis<br />

tolia; 2) arafers rom xuTi mivumatoT, xuTi iqneba.<br />

aseve gairkveva, risi tolia 3+0, 2+0 da sxva ramdenime.<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />

msr-Si wiTel CarCoSi (56.1) Caweril tolobebsa da<br />

utolobebs. Tan Sesabamisad wertilebiT Seavseben Sesabamis<br />

ujredebs, romlebic qvemoTaa mixazuli.<br />

masw.-i zogad daskvnasac Camoayalibebs, Tumca ara aqvs azri,<br />

rom es daskvna moswavleebsac gavameorebinoT `wesad~.<br />

ebtlwob; nuls rom raime ricxvi mivumatoT, isev im ricxvs<br />

miviRebT.<br />

67/3/! sjdywjt! npUbwtfcb! hbnplmfcjt! dysjmjt! tbUbobep!<br />

vksfeTj/! ! ! jer swrafad gavimeorebT ricxvis moTavsebas<br />

Sekrebis cxrilis ujredebSi (53.2).


- 174 -<br />

Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 53.2-Si, oRond<br />

Sekrebis nacvlad iqneba gamokleba. Seivseba cxrili 56.2<br />

(`dominoebiT~).<br />

67/4/! tb{phbepe! nsbwbmlvUyfejt! )kfs! bn! ufsnjojt! hbsfTf*!<br />

xwfsp/! nbsUlvUyfejt-! tbnlvUyfejtb! eb! tywb! obtxbwmj! nsbwbm.<br />

lvUyfefcjt! xwfspfcjt! ebUwmb/! ! xwfsp! `! xfsujmjb/!!<br />

daaTvaliereT suraTi (56.3). ramdeni nakvTia daxazuli? {cxra}<br />

pirveli nakvTi ra nakvTia? {kvadrati} ramdeni wevro aqvs mas?<br />

{oTxi} moniSneT wiTlad oTxive! meore ra nakvTia?<br />

{marTkuTxedi} mas ramdeni wvero aqvs? {oTxi} oTxive wiTlad<br />

moniSneT! (da a. S. bolomde).<br />

Semdeg zepirad, TvalsaCinoebis gareSe: _ rvakuTxeds<br />

ramdeni wvero aqvs? {rva} xuTkuTxeds? {xuTi} wvero ra aris:<br />

monakveTi, xazi, wertili Tu wre? {wertili} diax, nakvTis<br />

wvero _ wertilia! wertili xom yvela nakvTze ufro pataraa!<br />

aris raime nakvTi, wertilze patara rom iyos? {ara} yvela<br />

sxva nakvTi ufro didia, vidre wertili! wertili yvelaferze<br />

ufro pataraa! amitom wveroc yvelaferze ufro pataraa,<br />

wvero xom wertilia!<br />

Semdeg masw.-i klass aCvenebs did kvafrats da patara<br />

kvadrats. _ romels aqvs wveroebis meti raodenoba?<br />

marTalia Tu ara: rac ufro didia kvadrati, miT ufro meti<br />

wvero aqvs mas? ratom?<br />

67/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! `UjUfcjt! Dwfofcb~/ masw.-i<br />

moswavles usaxelebs ricxvs: 0, 1, 2, 3, ... , 9. moswavlem unda<br />

aCvenos amdeni TiTi, oRond aucileblad orive xelis TiTebi<br />

_ ise, rom erTad iyos dasaxelebuli ricxvi. masw.-i ukve<br />

ityvis: _ TiTebis raodenobaTa jami (am sityvis gamokveTiT)<br />

unda iyos is ricxvi, romelsac me getyviT.<br />

Tuki masw.-i ityvis `erTi~, moswavle aCvenebs erTi xelis<br />

erT TiTs da meore xelis momuWul muSts (nuli TiTi). Tuki<br />

masw.-i ityvis `nuli~, moswavle aCvenebs orive xelis momuWul<br />

muStebs (nul-nuli TiTi).


- 175 -<br />

g 57. hbnfpsfcb/!lbopo{pnjfsfcjt!ebsSwfwb!bo!Tfwtfcb/!<br />

68/2/!Ubwj!8/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />

gameordeba nuli, Sesakrebebi da jami. amisaTvis daismis<br />

zepiri SekiTxvebi, romlebsac sxvadasxva moswavleebi upasuxeben,<br />

SeZlebisamebr swrafad. visac gauWirdeba, gamoiyenos mTw.<br />

isedac, mTw yvelas gaSlili hqondes. SekiTxvebi:<br />

1) pirveli Sesakrebia ori, meore oTxi. ras udris jami?<br />

2) Sesakrebebia sami da eqvsi. ras udris jami?<br />

3) pirveli Sesakrebia nuli, meore xuTi. ras udris jami?<br />

4) Sesakrebebia sami da nuli. ras udris jami?<br />

5) pirveli Sesakrebia ori, jamic oria. ras udris meore<br />

Sesakrebi?<br />

6) meore Sesakrebia rva, jamic rvaa. ras udris pirveli<br />

Sesakrebi?<br />

bolos, gairCeva SedarebiT Zneli, saazrovno SekiTxvebi:<br />

7) SeiZleba Tu ara, rom pirveli Sesakrebi ufro meti iyos, vidre<br />

meore Sesakrebi? {SeiZleba} magaliTad? {xuTs mivumatoT sami}.<br />

8) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi ufro meti iyos, vidre<br />

pirveli Sesakrebi?<br />

9) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi ufro naklebi iyos,<br />

vidre pirveli Sesakrebi?<br />

10) SeiZleba Tu ara, pirveli Sesakrebi ufro naklebi iyos,<br />

vidre meore Sesakrebi?<br />

11) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi pirveli Sesakrebis<br />

toli iyos?<br />

12) SeiZleba Tu ara, rom Sesakrebebi erTmaneTis toli iyos?<br />

13) SeiZleba Tu ara, rom pirveli Sesakrebi jamis toli iyos?<br />

{SeiZleba, roca meore Sesakrebia nuli}.<br />

14) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi jamis toli iyos?<br />

{SeiZleba, roca pirveli Sesakrebia nuli}.<br />

15) SeiZleba Tu ara, rom pirveli Sesakrebi jamze meti iyos?<br />

{ar SeiZleba}.<br />

16) SeiZleba Tu ara, rom jami meore Sesakrebze naklebi iyos?<br />

{ar SeiZleba}.


- 176 -<br />

17) SeiZleba Tu ara, rom jami Sesakrebze meti iyos? {SeiZleba}.<br />

68/3/! Ubwj! 8/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ! orive cxrili<br />

(56.7+57.2) Sevsebulia saSinao davalebaSi. Semowmdeba Sevsebis<br />

marTebuloba, Secdomebi kargad gairkveva. Semdeg gameordeba is,<br />

Tu Sekrebis cxrilSi sad iwereba pirveli Sesakrebi, sad _<br />

meore Sesakrebi, sad _ jami. amisaTvis masw.-i dafaze dawers<br />

Sekrebisa da gamoklebis TiTo magaliTs. _ romelia aq<br />

pirveli Sesakrebi? Sekrebis cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />

romelia aq meore Sesakrebi? cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />

risi tolia aq jami? cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />

bolos, sxvadasxva moswavleni rig-rigobiT waikiTxaven<br />

56.8-is tolobebs. Tan xmamaRla ityvian, romelia pirveli<br />

Sesakrebi, romeli _ meore Sesakrebi, romelia jami.<br />

68/4/! bewjmj! bnpdbofcj! mphjlvsj! lbopo{pnjfsfcjt! ebsSwf.<br />

wb{f!`!spnfmj!bsSwfwt!lbopo{pnjfsfcbt


- 177 -<br />

68/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi imdagvarivea, rogorebicaa<br />

57.1-is pirveli eqvsi SekiTxva. maT TamaSis saxe miecema.<br />

g 58. `tblmfcj~/!Tftb[mfcmpcboj/!hwfse/!eb!xwfs/!dysjmj/!<br />

68/8/! `! ra meordeba am rigSi ucvlelad? {samkuTxedi} ra<br />

aris, rom meordeba da Tan rom icvleba? {monakveTi} rogor<br />

icvleba? {matulobs raodenoba: jer erTia, mere _ ori, sami...}!<br />

_ wina gakveTilze rom Segvxvda, maTgan romel kanonzomierebas<br />

hgavs am rigis kanonzomiereba? {57.3} riT hgavs? {iq wre<br />

ucvlelad meordeboda, patara Savi wreebi ki jer erTi iyo,<br />

mere _ ori, mere _ sami da ase Semdeg}.<br />

sasurvelia, kanonzomierebis amocanebSi amgvari<br />

msjeloba SemdgomSic Catardes xolme.<br />

69/2/!ufsnjoj!`tblmfcj~/!dafazea `dominoseburi~ Svideulebi<br />

rgolebisa, erT rigSi ganlagebuli, eqvsi cali.<br />

_ 7-s gamovakloT 2. 7-s gamovakloT 5. 7-s gamovakloT 4.<br />

7-s gamovakloT 3. 7-s gamovakloT 6. 7-s gamovakloT 1.<br />

(gamodis moswavle da waSlis saTanado raodenobis rgolebs).<br />

_ romeli ricxvidan vaklebdiT sxvadasxva ricxvebs? {Svididan}<br />

ricxvs, romlidanac vaklebT, saklebi hqvia. saklebi.<br />

_ amixseniT, ra sWirdeba saferadebels? {gaferadeba}<br />

sarecxs? {garecxva} saTxrels? {gaTxra} sarbens? {sirbili}<br />

saklebs raRa sWirdeba? {gamokleba}.<br />

dafaze msxvilad daiwereba: 9 _ 5 = 4. _ romelia aq<br />

saklebi? {cxra} diax, romelsac vaklebT (TiTs daadebs<br />

cxrians), isaa saklebi. rasac vaklebT is ki ara! xuTi (TiTs<br />

daadebs xuTians) aq araa saklebi! saklebia cxra. Sesakrebebi<br />

rogor gvqonda? pirveli Sesakrebi da meore Sesakrebi. saklebi<br />

ki ase ar SeiZleba. pirveli saklebi da meore saklebi _<br />

uazrobaa, ar SeiZleba! saklebi mxolod erTia!<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />

wiTel CarCoSi (58.1) Caweril tolobebs. saklebebs lurjad<br />

Semoxazaven. qveda ujredebs pirveli ori nimuSis magvarad<br />

Seavseben.


- 178 -<br />

bolos, waikiTxaven wiTeli CarCos qvemoT daweril tolobebsa<br />

da utolobebs. saklebebs kvlav lurjad Semoxazaven.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.8/! jxzfcb! bybmj! Ufnb;! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswb!<br />

)lpncjobupsjljt! tbxzjtfcj*/ terminebs `Tanmimdevroba~ da<br />

`SesaZlebloba~ ver gaveqceviT, masw.-i maT Tavidan ixmars<br />

yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe, saWiroebis mixedviT, magram<br />

yovelTvis konkretul da TvalsaCino viTarebaSi. moswavleebi am<br />

sityvebis mniSvnelobas mainc ver Caswvdebian, pirvel klasSi es<br />

arcaa saWiro. ubralod, maT unda icodnen, ra moeTxovebaT, roca<br />

amocanis piroba moiTxovs: `ar gamogrCeT arcerTi Tanmimdevroba<br />

(SesaZlebloba)!~ amas ki sakmaod male aiTviseben.<br />

amdagvarive viTareba iyo agreTve terminebTan `kanonzomiereba~<br />

(`arRvevs kanonzomierebas~) da `dajgufeba~. isinic mxolod<br />

konkretuli amocanebis konteqstSi gvxvdeba da amis mets arc<br />

arafers moveliT maTgan.<br />

kombinatoruli amocanebis amoxsnisas unda gvaxsovdes zms $<br />

7-Si mocemuli axsna-ganmartebani.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

69/3/! cbwTwfcjt!bo!ojwUfcjt! hbombhfcb!zwfmb! Tftb[mfcmpcjt!<br />

bnpxvswjU-!spdb!vdopc!Tftb[mfcmpcbUb!sbpefopcb!bs!bSfnb.<br />

ufcb! 5.t/! gamoviyvanT sam moswavles. unda dadgnen erTmaneTis<br />

ukan. sxvadasxvagvarad. magram aseTi wesia: ganlagebis gameoreba<br />

ar SeiZleba. scadon. masw.-i miaqcevs yuradRebas, rom ar<br />

gamorCeT arcerTi SesaZlebloba: ia, lia, gia; ia, gia, lia;<br />

gia, ia, lia; gia, lia, ia; lia, gia, ia; lia, ia, gia.<br />

SesaZleblobaTa Cawera da daTvla jer araa saWiro.<br />

_ axla sxvadasxvagvarad davawyoT nakvTebi: samkuTxedi,<br />

kvadrati da wre.<br />

gamova erTi Zlieri moswavle da daiwyebs masw.-is<br />

daxmarebiT, Semdeg TviTon ganagrZobs (magnitur an lursmnebian<br />

dafaze). samkuTxedebi, wreebi da kvadratebi sakmaod unda<br />

iyos, raTa moswavles ar mouwios dawyobili ganlagebis<br />

daSla. ese igi, eqvsive SesaZlo ganlageba bolos erTad iqneba


- 179 -<br />

dafaze. sxva moswavle sityvierad aRwers: wre, samkuTxedi,<br />

kvadrati; wre, kvadrati, samkuTxedi; kvadrati, wre,<br />

samkuTxedi; kvadrati, samkuTxedi, wre; samkuTxedi, kvadrati,<br />

wre; samkuTxedi, wre, kvadrati.<br />

bolos, Sesruldeba msr-Si 58.2. qveda cariel CarCoSi unda<br />

Caxaton is erTi SesaZlo ganlageba, romelic aklia, romelic<br />

araa. 58.2-is boloSi, uabzacod.<br />

_ vin da vin midian am suraTebze? {bebo, papa da cuga}.<br />

jer pirvel suraTs daakvirdiT. pirvelia zeda marcxena<br />

suraTi. yvelam ipova zeda marcxena suraTi? ra TanmimdevrobiT<br />

midian? yvelaze win vin midis, mere vin? {cuga, papa, bebo}.<br />

axla meore suraTi naxeT, zeda Sua suraTi. ra TanmimdevrobiT<br />

midian? yvelaze win vin midis, mere vin? {cuga, bebo, papa}. aq<br />

orivegan vin midis pirveli? {cuga}. kargi, axla vnaxoT mesame<br />

suraTi, zeda marjvena suraTi. ra TanmimdevrobiT midian?<br />

yvelaze win vin midis, mere vin? {bebo, cuga, papa}. axla<br />

meoTxe suraTi naxeT, qveda marcxena suraTi. ra<br />

TanmimdevrobiT midian? yvelaze win vin midis, mere vin? {bebo,<br />

papa, cuga}. aq orivegan vin midis pirveli? {bebo}. kargi, axla<br />

vnaxoT mexuTe suraTi, qveda Sua suraTi. ra TanmimdevrobiT<br />

midian? {papa, bebo, cuga}. dagvrCa kidev erTi suraTi,<br />

romelic araa Sevsebuli da Cven unda SevavsoT. ar unda<br />

gavimeoroT iseTi Tanmimdevroba, romelic ukve iyo! erTi<br />

Tanmimdevroba gvaklia da swored igi unda CavxatoT. romeli<br />

gvaklia? pirvelad, yvelaze win vin unda iyos? daxedeT, zemoT<br />

jer vin iyo pirvelad? {cuga} mere? {isev cuga} mere? {bebo}<br />

mere? {isev bebo} mere? {papa} axla vin unda iyos pirvelad?<br />

{papa} diax, yvelaze win papa unda midiodes! CaxateT papa<br />

yvelaze win, ai, ase (masw.-i dafaze daxatavs sqematur kacunas<br />

wveriTa da yavarjniT, rogorcaa msr-Si}. kargi, meore vin unda<br />

iyos? bebo? maSin mesame vin iqneba? {cuga} magram daakvirdiT<br />

mexuTe suraTs _ aq vinaa meore da mesame? {bebo da cuga} me<br />

xom giTxariT, Tanmimdevroba ar unda gavimeoroT-meTqi! maS,<br />

pirvelia papa. meore vin unda iyos? {cuga}. mesame? {bebo}. aba,


- 180 -<br />

SevamowmoT, sadme xom ar arian ase: papa, cuga, bebo? {ara, ase<br />

arsad ar arian} hoda ese igi, swored es Tanmimdevroba<br />

gvklebia. CavxatoT! papas mere vin unda iyos? {cuga} mere?<br />

{bebo} CaxateT! cuga ase daxateT, bebo _ ase (dafaze aCvenebs<br />

gaadvilebul sqematur nimuSebs}.<br />

69/4/!lpolsfuvm!nsbwbmlvUyfeUb!hwfsefcjtb!eb!xwfspfcjt!<br />

sbpefopcbUb!dysjmj/!bn!dysjmjt!tusjrpoj!eb!twfuj/!<br />

am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.<br />

jer klass gavameorebinebT, ra aris wvero da gverdi.<br />

amisaTvis dafaze daixazeba didi uswormasworo rvakuTxedi da<br />

masze aCveneben. Semdeg Seivseba cxrili (58.3).<br />

_ ramdeni striqonia am cxrilSi? {sami} ra aris Caxazuli<br />

pirveli striqonis ujredebSi? {nakvTebi} meore striqoni ki<br />

am nakvTebis gverdebis raodenobis striqonia. ramdeni gverdic<br />

aqvs TviTeul nakvTs. mesame striqoni ki am nakvTebis<br />

wveroebis raodenobis striqonia. ramdeni wveroc aqvs<br />

TviTeul nakvTs. moZebneT meore striqonis meore ujredi.<br />

meore striqonis meore ujredi. romel svetSia es ujredi?<br />

{kvadratisa} ra aris am ujredSi? {oTxeuli} ratomaa<br />

oTxeuli? {imitom, rom es sveti _ kvadratis svetia da<br />

kvadrats oTxi gverdi aqvs} axla vnaxoT mesame striqonis<br />

meore ujredi. mesame striqonis meore ujredi. ra aris Sig?<br />

{oTxeuli} ratom? {imitom, rom kvadrats oTxi wvero aqvs}.<br />

aseve gairCeva mesame, samkuTxedis sveti. Semdeg Seivseba<br />

meoTxe, oTxkuTxedis sveti. Tan yvelaferi sityvieri<br />

msjelobiT Camoyalibdeba.<br />

_ ramdeni svetia Sevsebuli? {sami} ramdeni dagvrCa<br />

Sesavsebi? {Svidi} es Svidi sveti Sin SeavseT!<br />

g 59. 1.jt!hbnplmfcb/!Tftb[mfcmpcboj/!dysjmfcjt!Tfwtfcb/!<br />

6:/2/!sjdywjtUwjt!ovmjt!hbnplmfcb;!:`1 = :-!5`1 = 5!!eb!tywb/!<br />

jer klass gavameorebinebT ricxvisaTvis nulis mimatebas _<br />

ramdenime magaliTs. _ ratom ar icvleba ricxvi misTvis nulis<br />

mimatebiT? {imitom, rom nuli araferia, arafris mimateba


- 181 -<br />

ki raodenobas ar Secvlis} axla warmovidginoT ricxvisaTvis<br />

nulis gamokleba. magaliTad, saklebia 4, mas unda gamovakloT<br />

nuli. ras miviRebT? {isev oTxs} ratom? {imitom, rom nuli<br />

araferia, arafris gamokleba ki raodenobas ar Secvlis}.<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />

wiTel CarCoSi (59.1) Caweril tolobebs. Tan saklebebs<br />

wiTlad Semoxazaven.<br />

6:/3/!obybufcjt!hbombhfcb!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxvswjU-!<br />

spdb! vdopc! Tftb[mfcmpcbUb! sbpefopcb! bs! bSfnbufcb! 5.t/!!<br />

`UjUp.UjUp~/!!_ warmoidgineT, rom gvaqvs tomara, romelSic<br />

awyvia samkuTxedebi, kvadratebi da wreebi (suraTi 59.2). unda<br />

amoviRoT TiTo-TiTo (am sityvis gamokveTiT) samkuTxedi, kvadrati<br />

da wre. ese igi, ra unda amoviRoT? {TiTo samkuTxedi,<br />

TiTo kvadrati da TiTo wre, unda amoviRoT erTi samkuTxedi,<br />

erTi kvadrati da erTi wre} isini unda CavxatoT am CarCoebSi<br />

sxvadasxva TanmimdevrobiT. aq rveulSi ukve Caxazuli ramdeni<br />

Tanmimdevrobaa? {sami} danarCenebi Cven unda CavxatoT. Tanmimdevroba<br />

ar unda gavimeoroT! aba, CavxatoT! ar gamogvrCes arcerTi<br />

Tanmimdevroba.<br />

gameordeba imdagvarive msjeloba, rogoric iyo 58.2-is<br />

boloSi, oRond, cxadia, cuga, bebo da papa Seicvleba wriT,<br />

kvadratiTa da samkuTxediT. qveda CarCoebSi unda Caixatos:<br />

wre, kvadrati, samkuTxedi; kvadrati, wre, samkuTxedi;<br />

kvadrati, samkuTxedi, wre.<br />

6:/4/!lpolsfuvm!nsbwbmlvUyfeUb!hwfsefcjtb!eb!xwfspfcjt!<br />

sbpefopcbUb! dysjmj/! bnhwbsj! dysjmfcjt! Tfwtfcb/! lpolsfuvm!<br />

nsbwbmlvUyfeUb! hwfsefcjtb! eb! xwfspfcjt! sbpefopcbUb!<br />

upmpcb/!iseve, rogorc 58.3-Si, ganixileba da Semdeg Seivseba<br />

cxrilis (59.3) ori-sami sveti (danarCeni _ iseve saSinao<br />

davalebaSi). ukanasknel svetSi TviTon unda Caxazon raime<br />

axali nakvTi!<br />

Semdeg masw.-i klass aCvenebs did marTkuTxeds da patara<br />

marTkuTxeds. _ romels aqvs wveroebis meti raodenoba?<br />

marTalia Tu ara: rac ufro pataraa marTkuTxedi, miT ufro


- 182 -<br />

naklebi wvero aqvs mas? ratom?<br />

erTi siaxlea: saboloo daskvna sityvierad Camoyalibdeba<br />

da gaiazreba:<br />

ebtlwob; nakvTs yovelTvis imdeni wvero aqvs, ramdenic _<br />

gverdi. gverdebi imdenivea, ramdenic _ wveroebi. gverdebisa da<br />

wveroebis raodenoba tolia.<br />

6:/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~/ ix. 15.4.<br />

g 60. `tywbpcb~/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxvswb/!hbnfpsfcb/<br />

71/2/! ufsnjoj! `tywbpcb~/! dafaze rgolebis `dominoseburi~<br />

rvaeulia. _ ramdenia? {rva} dodom gamoaklos amas xuTi<br />

(gamova da waSlis xuT rgols). ra iyo saklebi? {rva} ra<br />

dagvrCa? {sami} gamoklebis Semdeg rac dagvrCeba, im ricxvs<br />

sxvaoba hqvia. sxvaoba. maS, ra aris sxvaoba? aq ra miviReT<br />

sxvaoba? {sami}.<br />

dafaze msxvilad daiwereba: 7 _ 3 = 4. _ romelia aq<br />

saklebi? {Svidi} diax, romelsac vaklebT (TiTs daadebs<br />

Svidians), isaa saklebi. sxvaoba romelia? {oTxi} diax, rasac<br />

miviRebT (TiTs daadebs oTxians), isaa sxvaoba.<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />

msr-Si Caweril tolobebsa da utolobebs (60.1). saklebebi<br />

ukve yviTladaa Semoxazuli, Sesakrebebi _ mwvaned. sxvaobebs<br />

Semoxazaven wiTlad. cxadia, sxvaoba mxolod tolobebSia,<br />

utolobebSi ki sxvaoba araa!<br />

71/3/! obyb{jt! hbgfsbefcb! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU-!<br />

spdb!vdopc!Tftb[mfcmpcbUb!sbpefopcb!bs!bSfnbufcb!5.t/!<br />

masw.-i dafaze daxazavs 60.2-is erT wres. _ ramdeni aseTi<br />

wrea naxazze? (suraTi 60.2) {eqvsi}. es wre unda gavaferadoT<br />

sam ferad. ra feris fanqrebi gvaqvs? {Savi, wiTeli, mwvane}<br />

wris erTi nawili (TiTs daadebs) erT ferad unda<br />

gavaferadoT, meore nawili (TiTs daadebs) _ meore ferad,<br />

mesame (TiTs daadebs) _ mesame ferad. yvela gaferadeba<br />

sxvadasxva unda iyos. gaferadebis gameoreba ar SeiZleba! aba,<br />

gavaferadoT. ar gamogvrCes arcerTi SesaZlebloba! pirveli


- 183 -<br />

gaferadeba sul erTia, rogori iqneba. gviTxras anam (yvelaze<br />

pasiuri moswavle) _ rogor gavaferadoT pirveli wre? gamodi<br />

da gviTxari! {es nawili _ wiTlad, es _ Savad, es _ mwvaned}<br />

kargi, yvelam ase gaaferados. Senc dajeqi da gaaferade.<br />

_ rogor gavaferadoT meore wre? modi, gadavanacvloT<br />

Savi da mwvane, wiTeli ki adgilze davtovoT. ese igi, sadac<br />

Savia, iq mwvane iyos, sadac mwvanea _ iq Savi iyos.<br />

_ rogor gavaferadoT mesame wre? modi, axla<br />

gadavanacvloT wiTeli da mwvane, Savi ki adgilze davtovoT.<br />

ese igi, sadac wiTelia, iq mwvane iyos, sadac mwvanea _ iq<br />

wiTeli iyos.<br />

da ase Semdeg _ umjobesia, TviTon moswavleebma ganagrZon.<br />

masw.-i ikiTxavs xolme: _ Salvam SemogvTavaza ase: Savi, mwvane,<br />

wiTeli _ aba daukvirdiT, aseTi gaferadeba ukve xom ar<br />

gvaqvs? {ki, ukve gvaqvs!} ho, ese igi, es ar varga. aba rogor<br />

gavaferadoT? (da ase Semdeg).<br />

SesaZlo gaferadebani: wiTeli, Savi, mwvane; wiTeli,<br />

mwvane, Savi; mwvane, wiTeli, Savi; mwvane, Savi, wiTeli; Savi,<br />

mwvane, wiTeli; Savi, wiTeli, mwvane.<br />

71/4/!Ubwj!6/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!iseve rogorc 59.3-<br />

Si, Seivseba cxrilis (60.3) ramdenime sveti, sityvieri<br />

msjelobis TanxlebiT, oRond yvela nakvTs Tavad moswavleebi<br />

Caxazaven. danarCeni svetebi _ saSinao davalebad miecemaT.<br />

saWiroa erTi mniSvnelovani sakiTxis dasma da garkveva: _<br />

ramdeni striqonia am cxrilSi? {ori} risi striqonia meore?<br />

{nakvTis gverdebis an wveroebis raodenobisa} ratomaa am<br />

cxrilSi mxolod ori striqoni? {imitom, gverdebis<br />

raodenoba igivea, rac wveroebisa; es raodenobani tolia da<br />

amitom SeiZleba mxolod erTxel, erTad SevavsoT!}.<br />

TfojTwob; masw.-ma unda Tqvas marTebulad: `gverdebis an wveroebis<br />

raodenoba~. da ara ase: `gverdebis da wveroebis raodenoba~<br />

(es iqneboda maTi jami, orive raodenoba erTad!). magram<br />

moswavleebs nu SevusworebT, am gansxvavebas mainc ver gaigeben.<br />

71/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! uzvjmjb! Uv! nbsUbmj@~ masw.-i


- 184 -<br />

ambobs winadadebas, moswavlem ki swrafad unda upasuxos,<br />

tyuilia Tu marTali. amasTan, Tuki moswavle ityvis<br />

`marTalia~, amis dasabuTeba saWiro ar iqneba da moswavles es<br />

pasuxi an CaeTvleba (Tuki marTebulad daaskvna) an _ ara<br />

(Tuki SeeSala). magram Tuki moswavle ityvis `tyuilia~, man<br />

es pasuxi unda daasabuTos. winadadebebi yvela zogadi Sinaarsisaa.<br />

amitom dasabuTeba isaa, rom daasaxelos erTi magaliTi,<br />

romelic aCvenebs, rom zogadi winadadeba namdvilad mcdaria.<br />

winadadebaTa nimuSebi:<br />

1) pirveli Sesakrebi yovelTvis tolia meore Sesakrebisa.<br />

2) meore Sesakrebi zogjer tolia pirveli Sesakrebisa.<br />

3) pirveli Sesakrebi yovelTvis tolia jamisa.<br />

4) meore Sesakrebi zogjer tolia jamisa.<br />

5) pirveli Sesakrebi yovelTvis tolia nulisa.<br />

6) meore Sesakrebi zogjer tolia nulisa.<br />

7) pirveli Sesakrebi yovelTvis metia, vidre meore Sesakrebi.<br />

8) meore Sesakrebi yovelTvis naklebia, vidre pirveli Sesakrebi.<br />

9) pirveli Sesakrebi zogjer naklebia, vidre jami.<br />

10) jami zogjer naklebia, vidre pirveli Sesakrebi.<br />

11) jami zogjer metia, vidre meore Sesakrebi.<br />

12) jami arasdros araa naklebi, vidre pirveli Sesakrebi.<br />

13) pirveli Sesakrebi arasdros araa meti, vidre jami.<br />

14) jami ar SeiZleba iyos nulis toli.<br />

15) Sekrebisas SesakrebTa raodenoba yovelTvis metia, vidre erTi.<br />

16) Sekrebisas Sesakrebebi yovelTvis metia, vidre erTi.<br />

17) rac ufro didia kubi, miT ufro meti wvero aqvs.<br />

g 61. sjdywjtUwjt!UbwjtUbwjt!hbnplmfcb/!oblwUjt!tb{Swbsj/!<br />

72/1/ 60.9-is garCevisas misi magvari naxati unda iyos<br />

dafaze. Tuki klasSi araa feradi carcebi, maSin: _ dafis feri<br />

_ viTom wiTelia, carcis TeTri feri _ viTom mwvanea. rogor<br />

unda gagveferadebina? {mwvane da wiTeli; mwvane da mwvane;<br />

wiTeli da wiTeli; wiTeli da mwvane}.!<br />

72/2/!sjdywjtUwjt!UbwjtUbwjt!hbnplmfcb;!!9`9!!1-!!1`1!!1!!!eb!<br />

tywb/! am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.


- 185 -<br />

jer ramdenime magaliTiT gavameorebinebT ricxvisTvis<br />

nulis mimatebas, nulisTvis ricxvis mimatebasa da ricxvisTvis<br />

nulis gamoklebas.<br />

dafazea rgolebis `dominoseburi~ cxraeuli. _ ramdenia?<br />

{cxra} gamovides aleko da gamoaklos cxra! (gamova da<br />

cxraves waSlis). ra dagvrCa? {nuli} risi toli iyo saklebi?<br />

{cxrisa} sxvaoba ra miviReT? {nuli}. maS, ricxvs rom<br />

TavisTavi gamovakloT, ras miviRebT? {nuls} diax, ricxvs<br />

gamoklebuli igive ricxvi tolia nulisa. aba ra, ricxvs rom<br />

TavisTavs gamovaklebT, xom aRaraferi ar dagvrCeba!<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />

wiTel CarCoSi (61.1) Caweril tolobebsa da utolobebs.<br />

bolos, yvela saklebs Semoxazaven mwvaned, risi tolicaa<br />

sxvaoba _ wiTlad. cxadia, sxvaoba mxolod tolobebSia,<br />

utolobebSi ki sxvaoba araa!<br />

72/3/! fsUjebo! frwtbnef! sjdywfcjt! Tftbcbnjt! epnjoptfcvs!<br />

xzpcbUb! hbombhfcb! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU-! spdb!<br />

vdopc!Tftb[mfcmpcbUb!sbpefopcb!bs!bSfnbufcb!5.t/! suraTi<br />

61.2. _ tomaraSi gviwyvia erTeulebi, oreulebi, sameulebi<br />

da oTxeulebi. mravlad, bevr-bevri gvaqvs. unda amoviRoT da<br />

davawyoT am kvadratebze, rogorc dominos qvebi. ginaxavT<br />

domino? ai amas hgavs domino. am suraTze ramdeni dominoa ukve<br />

Sevsebuli? {oTxi} ramden-ramdenia darCenili Sesavsebad?<br />

{eqvsi} diax, unda SevavsoT es eqvsi carieli dominos qva.<br />

oRond yvela domino sxvadasxva unda iyos! arcerTi dominos<br />

qva ar unda gameordes. ra aris pirvel dominoze? {erTi da<br />

erTi} meoreze? {erTi da ori} mesameze? {erTi da sami}<br />

meoTxeSi ra CavsvaT? {erTi da oTxi} CaxateT erTi da oTxi!<br />

mexuTe dominoze ra aris? {ori da ori} meeqvseSi ra CavsvaT?<br />

{ori da sami} diax, CaxateT ori da sami. Semdeg dominoze ra<br />

CavsvaT? {ori da oTxi} Semdeg dominoze ra CavsvaT?<br />

Tuki vinme ityvis `sami da ori~ an `sami da erTi~, masw.-i<br />

ikiTxavs: _ aba daakvirdiT, sami da ori ukve gvaqvs Tu ara?<br />

{gvaqvs ori da sami} es domino igivea, rac sami da ori!


- 186 -<br />

dominos qvas ginda ase daikaveb da ginda gadaabruneb! ese igi,<br />

sami da ori ar gvWirdeba, ukve gvaqvs! ra CavsvaT am dominoze?<br />

ra ar gvaqvs? {sami da sami} Semdeg dominoze? {sami da oTxi}<br />

bolo dominoze raRa CavsvaT? erTi gvaklia! {oTxi da oTxi}.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------!<br />

JJJ.7/! nsbwbmlvUyfej/! nsbwbmlvUyfeUb! ebkhvgfcb;! tbnlvU.<br />

yfefcj-! pUylvUyfefcj! eb! btf! Tfnefh/! {phbebe! )bn!tjuzwjt!<br />

hbsfTf*! oblwUjt! tb{Swbsj/! lpncjobupsjlb! hfpnfusjbTj! `!<br />

sbnefoj! tbnlvUyfejt! )bo! tywb! oblwUjt*! ebobywbb! Tftb[mfcfmj!<br />

obyb{{f-! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU (kombinatoruli<br />

amocanebi yvela SesaZleblobis amowurviT da termini<br />

`SesaZlebloba~ klass ukve Sexvda meore xaziT).<br />

vaswavliT aTkuTxeds (varskvlaviseburs), misi daxatvas xeliT,<br />

mis gamorCevas sxvagvari nakvTebisagan. iseve rogorc sxva mravalkuTxedebi,<br />

aTkuTxedic Semogvaqvs zustad im gakveTilze, romelzec<br />

ariTmetikis xaziT pirvelad Semogvaqvs aTeuli da ricxvi aTi.<br />

Semogvaqvs zogadi termini `mravalkuTxedi~. zogadad mravalkuTxedis<br />

gverdebisa da wveroebis raodenobaTa toloba. mravalkuTxedis<br />

sazRvari Sedgeba gverdebisa da wveroebisagan.<br />

moswavles termini `nakvTi~ ukve mravaljer Sexvda saSinao Tu<br />

saklaso samuSaoebis Sesrulebisas. masw.-i mas pirdapir, TiTiT<br />

Cvenebis TanxlebiT ambobda. axlac asea. moswavleebi TandaTan<br />

SeeCvevian am termins. mis ganmartebas araviTari azri ara aqvs. misi<br />

zogadi mniSvnelobis gaazreba pirvelklasels arc moeTxoveba<br />

(gansxvavebiT, magaliTad, cnebisagan `mravalkuTxedi~ an `xazi~<br />

SemdgomSi iqneba).<br />

am TavSi arsebiTad, axalia ori cneba: sazRvari da mravalkuTxedi.<br />

sxva yvelaferi naswavli sakiTxebis mxolod ganviTarebaa,<br />

arsebiTi siaxlis gareSe. mravalkuTxedi ganazogadebs anu gaaer-<br />

Tianebs ukve kargad cnobil samkuTxedebs, oTxkuTxedebs, xuTkuTxedebsa<br />

da ase Semdeg. mravalkuTxedi rTuli cnebaa imis gamo,<br />

rom Zalian zogadia.<br />

mere TvalsaCino CvenebiT varkvevT, wertili mravalkuTxedis<br />

SigniT mdebareobs Tu gareT. es sakmaod advilad irkveva. wvero?


- 187 -<br />

ai wvero ki arc SigniTaa da arc gareT. asevea sxva mravali<br />

wertilic. yvela isini mdebareobs mravalkuTxedis sazRvarze.<br />

mravalkuTxedisa da sazRvris Sesaxeb ix. zms $ 5.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

72/4/!oblwUjt!tb{Swbsj/!njtj!Tfnpyb{wb!)hbnvrfcb*/!masw.-i dafaze<br />

sqematurad daxatavs or mezobel ezos, gamyofi RobiT. ezoebi<br />

Cans viTom zemodan, Robe mrude xazad Cans. _ ai viTom esaa ori<br />

ezo. es ezo petres ezoa, es ki _ vanosi. es ki viTom Robea<br />

ezoebs Soris (maCvenebeli joxis wvers gaayolebs `Robis~<br />

xazs). es saxli visia? {vanosi} es xe vis ezoSi dgas? {vanosi}<br />

es xe? {petresi} es adgili visia? {vanosia} es? {petresia} es<br />

visia? vis ezoSia? (maCvenebel joxs daadebs zed Robis xazze)<br />

{arcerTisaa, arc vanosia da arc petresi} diax, es adgili<br />

ezoebs Soris sazRvarzea (am sityvis gamokveTiT). sazRvarze!<br />

Semdeg dafaze didad daixazeba raime uswormasworo nakvTi,<br />

romelsac aqvs nawilobriv mrude da nawilobriv texili<br />

sazRvari (aseTia, magaliTad, msr-Si 61.3-is wiTeli ukonturo<br />

nakvTi. masw.-ma sxva formisa unda daxazos). masw.-i maCvenebel<br />

joxs daadebs nakvTis romelime Siga wertils. _ es wertili<br />

am nakvTis Sigaa Tu gareT? {Sig} es? {esec Sigaa} es?<br />

{gareTaa} es? {Sigaa} es? {gareTaa} kargi, axla es wertili<br />

Sigaa Tu gareT? (miuTiTebs sazRvris romelime wertils).<br />

gareT aris? {ara} nakvTis SigniT aris? {ara} diax, arc Sigaa<br />

da arc gareT. sazRvarzea!<br />

_ axla daxedeT suraTs (61.3). jer daakvirdiT pirvel,<br />

vardisfer nakvTs. ra aris Savad gamuqebuli? {am nakvTis sazRvari}<br />

axla Tqven SeaferadeT lurjad wiTeli nakvTis sazRvari!<br />

(Semoavleben lurj xazs). aq kidev erTi nakvTis sazRvaria daxazuli.<br />

mxolod sazRvaria daxazuli, wyvetilad. Tqven mTlianad<br />

es nakvTi daxazeT da misi sazRvaric lurjad SeaferadeT!<br />

72/5/! `uzvjmjb! Uv! nbsUbmj@~! ` ix. 60.4. winadadebaTa<br />

nimuSebi: 1) kvadratis oTxive gverdi tolia.<br />

2) kvadratis xuTive gverdi tolia.<br />

3) eqvskuTxeds yovelTvis eqvsi gverdi aqvs.


- 188 -<br />

4) xuTkuTxeds yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />

5) oTxkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />

6) samkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />

7) marTkuTxedis yvela gverdi monakveTia.<br />

8) yvela kvadrati oTxkuTxedia.<br />

9) yvela marTkuTxedi oTxkuTxedia.<br />

10) yvela marTkuTxedi samkuTxedia.<br />

11) yvela marTkuTxedi rvakuTxedia.<br />

12) arcerTi marTkuTxedi araa xuTkuTxedi.<br />

13) arcerTi kvadrati araa eqvskuTxedi.<br />

14) yvela monakveTs ori bolo aqvs.<br />

15) monakveTis orive bolo wertilebia.<br />

16) monakveTis orive bolo wreebia.<br />

17) monakveTis samive bolo wertilebia.<br />

18) monakveTis oTxive bolo wertilebia.<br />

19) zog monakveTs mxolod erTi bolo aqvs.<br />

20) wris yvela wvero wertilebia.<br />

21) rgolis yvela wvero wertilebia.<br />

22) wris yvela gverdi monakveTebia.<br />

23) rgolis yvela gverdi monakveTebia.<br />

24) kvadratis oTxive gverdi wertilebia.<br />

25) SvidkuTxedis Svidive wvero monakveTebia.<br />

26) yvela oTxkuTxedis oTxive gverdi tolia.<br />

27) yvela rvakuTxedis rvave gverdi tolia.<br />

28) zogi samkuTxedis samive gverdi tolia.<br />

29) zogi cxrakuTxedis cxrave gverdi tolia.<br />

30) zogi cxrakuTxedis Svidi gverdi tolia.<br />

72/9/ ganvmartavT, rom dominos ujredebSi unda Caisvas an<br />

oreuli, an xuTeuli, an eqvseuli (tomridan).!<br />

g 62. bUfvmj/!sjdywj!bUj/!Tftb[mfcmpcfcj/!bUlvUyfej/!<br />

73/2/!bUfvmj/!sjdywj!bUj/!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!yvelaferi<br />

keTdeba 12.1-is magvarad. erTaderTi, raki amgvari sakiTxebi<br />

ukve mravaljer damuSavda, sasurvelia tempis aCqareba.


- 189 -<br />

masw.-i klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs momzadebul<br />

grovebs (ix. saerTo miTiTebani I-2). dawyvilebiT aRmoCndeba,<br />

rom yvela aTeulSi nivTebis raodeonoba tolia. _ isrebisa da<br />

rkoebis raodenoba tolia. isrebi imdenivea, ramdenicaa rkoebi.<br />

xuTkuTxedebisa da wreebis raodenobac tolia. tolia, magram<br />

mainc ramdenia? {aTia} diax, esec aTeulia da esec. isrebis<br />

raodenobac aTia, rkoebisac. xuTkuTxedebi ramdenia? {aTi}.<br />

klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />

yvela aTeulSi aTi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan gamoiyvans<br />

ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara rgolebis<br />

aTeulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />

aTeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron. mosalodnelia, rom<br />

moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva ganlagebas, romlebic<br />

masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i miuTiTebs moswavleTa<br />

mier daxatul aTeulebze: _ aqac aTi rgolia, aqac, aqac, aqac.<br />

romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba Sexedulebani) me mgoni,<br />

es jobia yvelas (da Semoxazavs `dominosebr~ aTeuls).<br />

Semdeg aTs Sedardeba ukve naswavli ricxvebi: erTi, ori, sami,<br />

... cxra. amisaTvis dafaze `dominoseburad~ daewyoba ramdenime<br />

saTanado grova (aTeuli da eqvseuli, aTeuli da cxraeuli,<br />

aTeuli da rvaeuli) da dawyvilebiT Sedardeba erTmaneTs.<br />

_ romeli raodenobaa meti _ aTi Tu eqvsi? {aTi} ratom?<br />

{mogvrCa...} romelia naklebi _ aTi Tu cxra? {cxra} ratom? ...<br />

suraTi 62.1. _ ra aris aq varskvlavSi? {aTi patara Savi<br />

wre} risi aTeulia aq? {wreebis aTeuli} axla Tqven mis<br />

qvemoT daxazeT lurji wreebis aseTive aTeuli! aq kidev xatia<br />

sxvadasxva grovebi. jer burTebis grovaa. igi SeaerTeT mis<br />

Sesabamis raodenobasTan, qvemoT! _ da ase gameordeba<br />

fanqrebis, foTlebis, fantelebisa da sxivebis grovebzec.<br />

_ erT xelze ramdeni TiTi gvaqvs? meore xelze? ramdeni<br />

TiTi gvaqvs orive xelze? miCvene aTi TiTi! daakakune aTjer!<br />

daukari taSi aTjer! vin mixvdeba, ramdeni TiTi gvaqvs orive<br />

fexze erTad? {aTi} saidan ici? {erT fexze gvaqvs xuTi,<br />

meorezec xuTi, sul aTia}. diax, xuTi da xuTi _ aTia. aba


- 190 -<br />

daakvirdiT am aTeuls (miuTiTebs dafaze daxatul `dominosebr~<br />

aTeulze). rogoraa aq dawyobili aTeuli? {zemoT xuTi<br />

da qvemoTac xuTi, xuTi da xuTi}.<br />

73/3/!obybufcjt!hbombhfcb!bo!obyb{jt!hbgfsbefcb!zwfmb!Tftb.<br />

[mfcmpcjt! bnpxvswjU-! spdb! vdopc! Tftb[mfcmpcbUb! sbpef.<br />

opcb! bs! bSfnbufcb! 7.t/! suraTi 62.2-is erTi wre dafazec<br />

daixazeba. _ ramden nawiladaa dayofili wreebi? {sam nawilad}<br />

ramdeni wrea gaferadebuli? {sami} ramdenia gasaferadebeli?<br />

{xuTi} diax, TviTeuli nawili unda iyos an wiTeli an ruxi.<br />

mxolod (am sityvis gamokveTiT) es ori feri unda gamoviyenoT!<br />

pirveli wre rogoraa gaferadebuli? {samive wiTelia}<br />

meore? {ori nawili wiTelia da erTi _ ruxi} mesame? {isic<br />

isea, magram sxva nawilia ruxi} axla ganvagrZoT gaferadeba.<br />

rogor gavaferadoT pirveli gauferadebeli wre? ...<br />

danarCeni yvelaferi iseve, rogorc 61.2-Si.!<br />

73/4/! bUlvUyfej! )wbstlwmbwjtfcvsj*/! njtj! ebybuwb! yfmjU/!<br />

njtj!tb{Swbsj/!!_ daaTvaliereT suraTi (62.3). ras hgavs wiTeli<br />

nakvTi? {varskvlavs} ramdenkuTxedia igi? {aTkuTxedia} ramdeni<br />

gverdi aqvs? daTvaleT! {aTi} ramdeni wvero aqvs? {aTi}.<br />

Semdeg daxazaven da lurjad an mwvaned gaaferadeben<br />

danarCen aTkuTxedebs (romlebic mxolod konturuladaa moxazuli).<br />

yvelas sazRvars wiTlad Seaferadeben.<br />

bolos, masw.-i klass aswavlis varskvlavis xeliT daxatvas<br />

_ xelis uwyveti moZraobiT: erTi wverodan rom iwyeba da<br />

bolos imave wveroSi rom mTavrdeba. masw.-i dafaze Zalian<br />

didad akeTebs am moZraobas. moswavleebi 62.3-is cariel<br />

adgilas imeoreben.<br />

73/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~/ ix. 15.4.<br />

g 63. `nblmfcj~/!Tftb[mfcmpcboj/!wbstlwmbwjtfc/!bUlvUyfefcj/<br />

74/2/!ufsnjoj!`nblmfcj~/!dafaze erT rigSi daxatuli `dominoseburi~<br />

xuTeuli, cxraeuli, Svideuli, aTeuli, oTxeuli<br />

(rgolebisa). _ xuTs gamovakloT ori. cxras gamovakloT ori.<br />

Svids gamovakloT ori. aTs gamovakloT ori. oTxs gamovak-


- 191 -<br />

loT ori. (gamodis moswavle da waSlis saTanado Sesabamisi<br />

raodenobis rgolebs).<br />

_ romeli ricxvebi iyo saklebebi? {xuTi, cxra, Svidi, aTi,<br />

oTxi} romel ricxvs vaklebdiT am saklebebidan? {ors}<br />

ricxvs, romelic unda gamovakloT, maklebi hqvia. maklebi. maS,<br />

saklebidan vaklebT maklebs.<br />

dafaze msxvilad daiwereba: 9 _ 5 = 4. _ romelia aq<br />

saklebi? {cxra} diax, romelsac vaklebT (TiTs daadebs<br />

cxrians), isaa saklebi. romelia aq maklebi? {xuTi} Sesakrebebi<br />

rogor gvqonda? pirveli Sesakrebi da meore Sesakrebi. saklebi<br />

ki ase ar SeiZleba. pirveli saklebi da meore saklebi _<br />

uazrobaa, ar SeiZleba! saklebi mxolod erTia! maklebi ki<br />

ramdenia? {erTi} diax, saklebic erTia da maklebic erTi! am<br />

tolobaSi es oTxi ra aris? {sxvaoba} es xuTi? {maklebi} es<br />

cxra? {saklebi}.<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />

cxrilSi (63.1) Caweril tolobebs. maklebebs wiTlad<br />

Semoxazaven.<br />

_ axla daukvirdiT: romelia xolme meti _ saklebi Tu<br />

maklebi? {saklebi} SeiZleba Tu ara, rom saklebi maklebis<br />

toli iyos? {SeiZleba, magaliTad: 5–5=0 _ es toloba dafaze<br />

daiwereba} SeiZleba Tu ara, rom maklebi meti iyos, vidre saklebi?<br />

{ar SeiZleba} diax, maklebi meti ar SeiZleba iyos!<br />

74/3/!fsUjebo!frwtbnef!sjdywfcjt!Tftbcbnjt!epnjoptfcvs!xzpcb.<br />

Ub! hbombhfcb! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU-! spdb! vdopc!<br />

Tftb[mfcmpcbUb! sbpefopcb! bs! bSfnbufcb! 7.t/! yvelaferi iseve,<br />

rogorc 61.2-Si. mxolod SesaZleblobaTa raodenobaa meti.<br />

74/4/! tywbebtywbhwbsj! wbstlwmbwjtfcvsj! bUlvUyfefcj/! nbUj!<br />

tb{Swbsj/!_ suraTze (63.3) daxazulia sxvadasxvagvari nakvTebis<br />

sazRvari. mxolod sazRvaria daxazuli, Tqven ki<br />

gaaferadeT!<br />

saTiTaod daTvlian wveroebs da darwmundebian, rom yvela<br />

nakvTi _ aTkuTxedia. bolos wiTlad Seaferadeben sazRvrebs.<br />

74/5/!`ebnbmvmj!djgsjt![fcob~/ ix. 44.4.


- 192 -<br />

g 64. {fqjsj!Tflsfcb/!nfbUf/!nsbwbmlvUyfej!`!ufsnjoj/<br />

75/1/!63.7 _ SemoqmedebiTia.<br />

75/2/!{fqjsj!Tflsfcb!bUjt!gbshmfcTj/!masw.-is daxmarebiT bav-<br />

Svebi Slian mTw-s `10~-ze (Canaweri 10 jer ar Semogvaqvs _<br />

yvelaferi mxolod sityvierad warmoiTqmis!). _ aq ramdeni<br />

wrea? {aTi} aq ki ramdeni wrea? {aqac aTi} aTi wre rogor<br />

aris aq dawyobili? {xuTi da xuTi}. axla davTvaloT wreebis<br />

raodenoba aq! ramdeni wrea? {aTi} aq rogor aris dawyobili<br />

aTi wre? {rva da ori} aq ramdeni wrea? {aqac aTi} aq rogor-<br />

Ra aris dawyobili aTi wre? {eqvsi da oTxi} (da ase Semdeg).<br />

moswavleebs wigns davaxurvinebT da mexsierebiT, warmodgeniT<br />

vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli aTi wre?<br />

{eqvsi da oTxi} kidev rogor iyo? {xuTi da xuTi} kidev?..<br />

Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />

Semdeg daiTvleba, rogoraa dawyobili aTi TviTeul<br />

`jamSi~ (elifsSi). am TvalsaCinoebis daxmarebiT gamoTvlian<br />

yvela Sesabamis jams: 9+1, 1+9, 8+2, 2+8 da ase Semdeg.<br />

garda amisa, gzadagza daismis amdagvari SekiTxvebi: _ cxras<br />

ramdeni unda mivumatoT, rom aTi gaxdes? erTs ramdeni unda<br />

mivumatoT, rom aTi gaxdes? rvas ramdeni unda mivumatoT, rom<br />

aTi gaxdes? ors ramdeni unda mivumatoT, rom aTi gaxdes?<br />

Svids ramdeni unda mivumatoT, rom aTi gaxdes? sams ramdeni<br />

unda mivumatoT, aTi rom gaxdes? eqvss ramdeni unda<br />

mivumatoT, rom aTi gaxdes? oTxs ramdeni unda mivumatoT, aTi<br />

rom gaxdes? xuTs ramdeni unda mivumatoT, aTi rom gaxdes?<br />

75/3/!sjhpcjUj!sjdywj!nfbUf/!qjswfmjebo!nfbUfnef!sjhpcjUj!<br />

sjdywfcjt! eblbwTjsfcb! obtxbwm! tjwsdjU! njnbsUfcfcUbo/!!<br />

ganvixilavT nakvTebis rigs (suraTi 64.2) da davsvamT amgvar<br />

SekiTxvebs: _ romeli nakvTia marcxnidan (an: marjvnidan)<br />

meSvide? mecxre? meaTe? kvadrati marcxnidan meramdenea?<br />

marjvnidan? (da ase Semdeg).<br />

Semdeg ganvixilavT mTw-is ydis suraTs da movZebniT, vin<br />

aris meaTe. Tan gavimeorebT, vin aris meore, mexuTe ... ...<br />

75/4/!nsbwbmlvUyfej!`!{phbej!ufsnjojt!Tfnpubob/!


- 193 -<br />

dafaze didad daixazeba raime uswormasworo, Cazneqili<br />

aTkuTxedi da mis gverdiT TiTqmis aseTive nakvTi, oRond<br />

romelsac erTi kuTxe momrgvalebuli aqvs.<br />

_ daTvaleT, ramdeni wvero aqvs marcxena nakvTs {aTi} ra<br />

nakvTia igi? {aTkuTxedi} dauTvlelad, swrafad mipasuxeT:<br />

ramdeni gverdi eqneba mas? {aTi} saidan iciT? {gverdebisa da<br />

wveroebis raodenoba tolia} diax, esaa aTkuTxedi. daakvirdiT<br />

axla marjvena nakvTs. riTi gansxvavdeba igi am aTkuTxedisagan?<br />

{erTi kuTxe aqvs momrgvalebuli} aris Tu ara es nakvTi<br />

aTkuTxedi? {ara} ratom? {aTkuTxeds arsad momrgvalebuli ar<br />

unda hqondes} aris Tu ara es nakvTi cxrakuTxedi? {ara, arc<br />

cxrakuTxedia!} SeadareT erTmaneTs am ori nakvTis sazRvari.<br />

aTkuTxedis sazRvari Sedgeba mxolod gverdebisagan. gverdi ra<br />

nakvTia? {monakveTia} diax, aTkuTxedis sazRvari mxolod<br />

monakveTebisagan Sedgeba. ramdeni monakveTisagan? {aTi<br />

monakveTisagan} am marjvena nakvTis sazRvari ki rogoria? {ar<br />

Sedgeba mxolod monakveTebisagan, erT adgilas mrudea!} diax,<br />

ai aq araa monakveTi! swored amitom araa es nakvTi arc aTkuTxedi,<br />

arc cxrakuTxedi da arc rvakuTxedi!<br />

_ Tu mixvdebiT, rogor nakvTs hqvia mravalkuTxedi?<br />

{romelsac iseTi sazRvari aqvs, romelic mxolod<br />

gverdebisagan, mxolod monakveTebisagan Sedgeba} samkuTxedebi,<br />

kvadratebi, marTkuTxedebi, aTkuTxedebi, cxrakuTxedebi,<br />

rvakuTxedebi _ yvela eseni mravalkuTxedebia! es marjvena<br />

nakvTi ki ar aris mravalkuTxedi! axla Tqven miTxariT: aris<br />

Tu ara mravalkuTxedi wre? {ara} rgoli? {ara} wertili?<br />

{ara} monakveTi? {ara} oTxkuTxedi? {ki}.<br />

Semdeg daiwyeben 64.3-is Sesrulebas. gakveTilze cota<br />

gaaferadon, danarCeni _ saSinao davalebad.<br />

75/5/! `lsjbybt! xjxjmfcj~ _ axla me mogiyvebiT zRapars.<br />

iyo da ara iyo ra, erT ezoSi lamazi Wreli dedali cxovrobda,<br />

saxelad kriaxa. erTxel mokruxda da sabudarSi kvercxebi<br />

dado. aba, erTad daviTvaloT, ramdeni kvercxi dado: er-<br />

Ti, ori, sami... (erTad iTvlian)... aTi! kriaxam aTi kvercxi, da-


- 194 -<br />

do! daajda kvarcxebs da aTbobs, aTbobs. gavida xani. uceb kriaxas<br />

erTi kvercxidan fxakuni moisma, Cik-Cik, gatexa Signidan<br />

wiwilam kvercxi da gamoxta, gamoiCeka! wiwila saxelad wiaqa!<br />

kvercxi ramdeni darCa? {cxra} wiaqas jer aqeT-iqiT mixedvac<br />

ki ver moeswro, rom meore kvercxidanac Cik-Cik da wiwila gamoiCeka!<br />

erTi da erTi _ ori wiwila. kvercxi ramdeni darCa?<br />

{rva} wiwilebi ki dawivwiveben da sxvebs ucdian. Cik-Cik! meramdene<br />

wiwila gamoiCeka? {mesame!} ori da erTi _ sami wiwila.<br />

yvelam erTad gaimeoreT! {ori da erTi _ sami wiwila}<br />

kvercxi ramdeni darCa? {Svidi} Cik-Cik! meramdene wiwila gamoiCeka?<br />

{meoTxe!} sami da erTi _ oTxi wiwila. kvercxi ramdeni<br />

darCa? {eqvsi} gaimeoreT! {sami da erTi _ oTxi wiwila, kvercxi<br />

ki eqvsi darCa} Cik-Cik! axla Tqven TviTon TqviT erTad!<br />

{mexuTe wiwila gamoiCeka! oTxi da erTi _ xuTi wiwila, kvercxi<br />

ki xuTi darCa} dawivwiveben sabudarSi yviTeli fumfula<br />

wiwilebi. uceb Cik-Cik! ra unda TqvaT? {meeqvse wiwila gamoi-<br />

Ceka! xuTi da erTi _ eqvsi wiwila, kvercxi ki oTxi darCa}<br />

Seusxdnen kriaxas frTebis qveS. Cik-Cik! {meSvide wiwila gamoiCeka!<br />

eqvsi da erTi _ Svidi wiwila, kvercxi ki sami darCa}<br />

meSvidem martom daiwyo aqeT-iqiT kunkuli. Cik-Cik! {merve wiwila<br />

gamoiCeka! Svidi da erTi _ rva wiwila, kvercxi ki ori<br />

darCa} gareT ori wiwilaa, dawivwiveben. frTebis qveS ki ramdeni<br />

wiwilaa? {eqvsi} or axalsac mounda kriaxas frTebis<br />

qveS, SeZvrnen. ramdeni wiwilaa frTebis qveS? {rva} magram iq<br />

ver moisvenes. sami wiwila gareT gamovarda. ramdeni wiwila<br />

darCa frTebis qveS? {xuTi} sami ki gareT dawivwivebs. uceb<br />

Cik-Cik! {mecxre wiwila gamoiCeka! rva da erTi _ cxra wiwila,<br />

kvercxi ki erTi darCa} mecxre maSinve kriaxas eca da frTis<br />

qveS SeZvra. ramdeni wiwilaa frTebis qveS? {eqvsi} gareT ramdenia?<br />

{sami} am samidan yvelaze mousvenar wiaqa iyo. eca wiaqa<br />

erT darCenil kvecxs da pawia niskartiT Catexa. magram vai,<br />

rogor SeeSinda! Cik-Cik! amoxta wiwila! {meaTe wiwila gamoi-<br />

Ceka! cxra da erTi _ aTi wiwila, kvercxi ki aRar darCa}<br />

ramdeni wiwilaa frTebis qveS? {eqvsi} gareT ramdenia? {oTxi}


- 195 -<br />

yvelaze mousvenari romelia? {wiaqa} wiaqa romeli wiwilaa?<br />

{yvelaze pirvelad rom gamoiCeka, yvelaze ufrosi!} isev frTebis<br />

qveS SeZvra wiaqa, daiwyo iq xvancali da ori wiwila gareT<br />

gamoagdo. ramdeni wiwilaa gareT? {xuTi} frTebis qveS?<br />

{xuTi} xuTi da xuTi _ aTia. erTi frTis qveS sami wiwilaa.<br />

ramdeni wiwilaa meore frTis qveS? {ori} gareT ramdenia?<br />

{xuTi} SescivdaT im xuT wiwilas da isinic kriaxas frTebis<br />

qveS SeZvrnen, magram iqidan wiaqa gamovarda! ramdeni wiwilaa<br />

frTebis qveS? {cxra} gareT? {erTi} cxra da erTi _ aTia.<br />

erTi frTis qveS oTxi wiwilaa. ramdeni wiwilaa meore frTis<br />

qveS? {xuTi} gareT ramdenia? {erTi}.<br />

da ase Semdeg. masw.-s SeuZlia maSin daamTavros, roca<br />

saWirod miiCnevs.<br />

g 65. {fqjsj!hbnplmfcb/!hbnfpsfcb/!xwfspfcj-!hwfsefcj/<br />

76/1/ 64.8 saintereso amocanaa. misi amoxsna dafazec unda<br />

daixatos lamazad.<br />

76/2/! {fqjsj! hbnplmfcb! bUjt! gbshmfcTj/! jer gameoreba:<br />

yvelaferi gakeTdeba igive, rac 64.1-Si, oRond swrafad. Semdeg<br />

mTw-s daxmarebiT moswavleebi iangariSeben yvela sxvaobasac:<br />

10 _ 1, 10 _ 2 da ase Semdeg.<br />

_ ramdenia aTs gamovakloT erTi? aTs gamovakloT cxra?<br />

aTs gamovakloT ori? aTs gamovakloT rva? aTs gamovakloT<br />

sami? aTs gamovakloT Svidi? aTs gamovakloT oTxi? aTs<br />

gamovakloT eqvsi? aTs gamovakloT xuTi?<br />

_ amixseni, rogor mixvdi, ramdenia aTs gamovakloT Svidi<br />

{aTi wre dawyobilia Svidad da samad; aTs rom gamovaklebT<br />

Svids, darCeba sami}.<br />

_ aTs ramdeni unda gamovakloT, rom darCes eqvsi? aTs<br />

ramdeni unda gamovakloT, rom darCes oTxi? aTs ramdeni unda<br />

gamovakloT, rom darCes Svidi? aTs ramdeni unda gamovakloT,<br />

rom darCes sami?<br />

76/3/ Ubwj!8/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />

yvelaferi iseve, rogorc 61.2-Si. erTi gansxvavebaa: axla


- 196 -<br />

unda SevavsoT ara `dominoebi~, aramed uZravi oTxkuTxedis<br />

ujredebi. amitom ganlageba `erTi, ori sami~ da `erTi, sami,<br />

ori~ _ sxvadasxvaa. Tanac, erT oTxkuTxedSi raodenobaTa gameoreba<br />

ar SeiZleba. magaliTad, ar SeiZleba `erTi, erTi, ori~.<br />

76/4/! {phbebe! nsbwbmlvUyfejt! tb{Swbsj! `! xwfspfcj-! hwfs.<br />

efcj/! _ risgan Sedgeba mravalkuTxedis sazRvari? {gverdebisagan}<br />

gverdi ra nakvTia? {monakveTi} ese igi, risgan Sedgeba<br />

mravalkuTxedis sazRvari? {monakveTebisagan} mxolod monakve-<br />

Tebisagan, mravalkuTxeds meti araferi ar SeiZleba hqondes!<br />

ramdeni monakveTisagan Sedgeba mravalkuTxedis sazRvari? {ramdenkuTxedicaa,<br />

imdeni monakveTisagan} magaliTad, aTkuTxedi?<br />

{aTi monakveTisagan} yvelanairi aTkuTxedi? sulerTia, rogori?<br />

{ki, sulerTia, aTkuTxedi rogoria, misi sazRvari _ mainc<br />

aTi gverdisgan Sedgeba}. wvero ramdeni aqvs mravalkuTxeds?<br />

{ramdenkuTxedicaa, imdeni}. sad mdebareobs mravalkuTxedis<br />

wvero? (Tuki ver upasuxeben, daemateba SekiTxva: sad mdebareobs<br />

_ mravalkuTxedis Sig Tu gareT?) {mis sazRvarze} yvela<br />

wvero sazRvarzea Tu zogi? {yvela sazRvarze mdebareobas}.<br />

_ aris Tu ara mravalkuTxedi pirveli nakvTi naxazze<br />

(65.3)? {aris} ramdenkuTxedia? {SvidkuTxedi} SeaferadeT<br />

mwvaned misi sazRvari, xolo wveroebi lurjad moniSneT!<br />

Semdeg Seasruleben iseTsave davalebas, rac iyo 64.3-is<br />

bolos.<br />

76/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bUjt!gbshmfcTj!{fqjsj!Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb/!<br />

76/8/!yuradReba unda mieqces imas, rom erTi zoli yvelgan<br />

meores `zemodanaa~ da zolebi ise unda gaferaddes, rom es ar<br />

dairRves! Semowmebisasac es unda Semowmdes.<br />

g 66. hbnfpsfcb/!hbnplmfcjt!dysjmj/!nsbwbmlvUy/!ebkhvgfcb/!<br />

77/1/! 65.8-Si SesaZleblobebia: wiTeli, wiTeli; wiTeli,<br />

mwvane; lurji, wiTeli; lurji, mwvane; Savi, wiTeli; Savi,<br />

mwvane. bolos vikiTxoT: _ maS ramdeni sxvadasxva SesaZlebloba<br />

yofila? {eqvsi}.


- 197 -<br />

77/2/!Ubwj!9/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!hbnplmfcjt!dysjmjt!<br />

eblbwTjsfcb! ufsnjofcUbo! `tblmfcj-! nblmfcj-! tywbpcb~/!<br />

gamoklebis cxrili 65.7. 66.1 ukve Sevsebulia saSinao<br />

davalebaSi. Semowmdeba da Secdomebi kargad gairkveva da<br />

gaswordeba. Semdeg gairkveva, gamoklebis cxrilSi Caweril<br />

ricxvTagan romelia saklebi, romelia maklebi da romelia<br />

sxvaoba. amisaTvis masw.-i dafaze dawers gamoklebis erT<br />

magaliTs cxrilidan, magaliTad, 9 _ 3 = 6.<br />

_ romelia aq saklebi? gamoklebis cxrilSi sad unda CavweroT<br />

igi? romelia aq maklebi? cxrilSi sad unda CavweroT<br />

igi? risi tolia aq sxvaoba? cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />

moZebneT cxrilis mesame sveti, am svetis mesame ujredi, mesame<br />

striqonis gadakveTis ujredi. am ujredSi ra weria? ratom?<br />

romelia aq saklebi? maklebi? sxvaoba? (da kidev ori ujredi<br />

aseve ganixileba).<br />

Semdeg mTw-s daxmarebiT Sesruldeba aTis farglebSi zepiri<br />

Sekreba-gamokleba.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

JJ.9/!tbnjebo!bUbnef!sjdywfcjt!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe!`!<br />

zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU/ esaa kombinatorikisa da<br />

ariTmetikis saerTo sakiTxi, Zalian mniSvnelovani. saerTo Ziebis<br />

Semdeg dafaze Camoiwereba yvela SesaZlebloba tolobaTa saxiT.<br />

klasi Tan kiTxulobs.<br />

psnprnfefcjboj! Tflsfcb.hbnplmfcb! sjdywUb! ljcf{f/<br />

savarjiSoebi mxolod cxris farglebidan unda SeirCes, radganac<br />

aTis cifruli Canaweri jer ar gviswavlebia da ricxvTa kibeze mas<br />

jer ar wavakiTxebT.<br />

maSasadame, viwyebT ormoqmedebian gamoTvlebs. swored mravalmoqmedebian<br />

gamoTvlebs aadvilebs ricxvTa kibe, Torem<br />

erTmoqmede-bianebis masze Sesrulebas didi azri arca aqvs. klass<br />

TandaTan zepiradac vasrulebinebT advil ormoqmedebian<br />

gamoTvlebs. Secdomisa an gaWirvebis SemTxvevaSi kvlav ricxvTa<br />

kibes viSveliebT.<br />

garda amisa, grZeldeba `-iT metoba~ da `-iT nakleboba~


- 198 -<br />

umartives sayofacxovrebo amocanebSi.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

77/3/!pUyjt-!yvUjt-!tbnjtb!eb!psjt!ebTmb!zpwfmhwbs!Tftbl.<br />

sfcUb! kbnfcbe/! mTw gadaiSleba `4~-ze. _ radara ricxvebis<br />

jamis tolia oTxi? {samisa da erTis} kidev? {orisa da oris}<br />

kidev Tu aris sxva SesaZlebloba? {erTi da sami} ara, es ar<br />

gvinda, erTi da sami xom igivea, rac sami da erTi! sxva<br />

SesaZlebloba Tu aris? {oTxi da nuli} kidev Tu aris sxva<br />

SesaZlebloba? {ara} ese igi, rogor da rogor SegviZlia<br />

davSaloT oTxi SesakrebTa jamad? {sami da erTi; ori da ori;<br />

oTxi da nuli}. axla daxedeT suraTs (66.2). jer sul<br />

marcxniv. xesaviT, fiWviviT raRacaa daxazuli. zemoT, kenwerosTan<br />

ra aweria? {oTxiani} diax, es oTxia jami, aqeT-iqiT<br />

totebze ki Sesakrebebia! waikiTxeT, radara Sesakrebebia! {ori<br />

da ori; sami da erTi; oTxi da nuli}. esaa oTxis oris daSla<br />

yovelgvar SesakrebTa jamebad. sxva SesaZlebloba Tu aris<br />

daSlisa? {ara}.<br />

mTw gadaiSleba `5~-ze. yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc<br />

zemore (oTxisaTvis), oRond oTxis nacvlad daiSleba xuTi.<br />

erTi gansxvavebiT _ msr-s 66.2-Si meore, xuTianis `fiWvi~<br />

TviTon moswavleebma unda Seavson.<br />

Semdeg mTw gadaiSleba `1-2-3~-ze. yovelgvar SesaZlo<br />

SesakrebTa jamebad daiSleba sami da ori. msr-s 66.2-Si samianisa<br />

da orianis `fiWvebsac~ TviTon moswavleebi Seavseben.<br />

77/4/! zpwfmhwbsj! nsbwbmlvUyfejt! hwfsefcjtb! eb! lvUyffcjt!<br />

sbpefopcbUb! upmpcb! `! ebxzwjmfcjU/! nsbwbmlvUyfeUb!<br />

ebkhvgfcb;!tbnlvUyfefcj-!pUylvUyfefcj!eb!btf!Tfnefh/!<br />

dafaze daxazulia didi uswormasworo Cazneqili aTkuTxedi<br />

(rogorc yovelTvis, mTlianad gaferadebulia, SeiZleba,<br />

TeTradve). gairkveva, rom es _ aTkuTxedia. _ amis gverdebis<br />

raodenobaa meti Tu wveroebisa? {arcerTia meti, es<br />

raodenobani tolia, gverdebi imdenivea, ramdenicaa wvero}<br />

rogor SegviZlia gavigoT, raodenobani tolia Tu ara? ai sul<br />

Tavidan rom viswavleT grovebis Sedareba! {dawyvilebiT} diax,


- 199 -<br />

gamovides tarieli da daawyvilos amis gverdebi da wveroebi.<br />

erTi gverdi _ erTi wvero... naxatze rogor vawyvilebT<br />

xolme? {xazebiT vaerTebT} (moswavle gamova da daawyvilebs<br />

xazebiT SeerTebiT) Tu mogvrCa romelime? {ara, raodenobani<br />

tolia}. axla daxedeT suraTs (66.3), Tqven rom gaaferadeT.<br />

ramdeni nakvTia aq daxazuli? {rva} daakvirdiT _ rvave<br />

mravalkuTxedia Tu ara? {ki} yvelam daawyvilos maTi wveroebi<br />

maT gverdebTan, rogorc tarielma daawyvila dafaze!<br />

Tuki romelime gauWirdebaT, dafaze daixazeba da<br />

dawyvildeba.<br />

_ radara nakvTebad iyofa mravalkuTxedebi? radara nakv-<br />

Tebad SeiZleba davajgufoT mravalkuTxedebi? {samkuTxedebi,<br />

oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi...}<br />

gairkveva, suraTze ramdenia TviTeuli am jgufis<br />

mravalkuTxedi.<br />

77/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bUjt!gbshmfcTj!{fqjsj!Tflsfcb.<br />

hbnplmfcb/!<br />

77/7/!SeiZleba gakeTdes dawyvilebiT an wreebis gadaTvliT.<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

J.:/! viwyebT sul axal Temas:! UwbmtbDjope! npdfnvm! sbpef.<br />

opcbUb!ebUwmb!kvgUfcjU/!!jer yvelaze advili SemTxvevebia<br />

unaSTo. yvelaferi mxolod zepirad keTdeba, saTanado CanawerTa<br />

gareSe. kidev erTxel damuSavdeba terminebi `yoveli~, `TviTeuli~.<br />

jufTis Sesaxeb ix. zms $ 3. Tumca, zogad termins `jufTi~<br />

klasSi arcerTxel ar vaxsenebT. igi mxolod masw.-isTvisaa. klasSi<br />

vityviT mxolod konkretulad: oTxeuli, aTeuli, cxraeuli,<br />

wyvili da sxva romelic dagvWirdeba.<br />

jer-jerobiT (Tav 12-mde), arsad ar daismis sakiTxic ki imis<br />

Sesaxeb, Tu sul ramdeni sagania grovaSi! jer mTavaria is, rom<br />

moswavlem iswavlos TviT jufTebis daTvla, ese igi, man mTliani<br />

grova-jufTi erTian sagnad unda CaTvalos. amas sakmao muSaoba<br />

sWirdeba.<br />

karga xnis ganmavlobaSi grovebi jufTebad ewyoba ise, rom<br />

naSTi ar morCes. amisaTvis saWiroa, rom masw.-i gamudmebiT aqcevdes


- 200 -<br />

yuradRebas: mis mier momzadebul grovaSi unda iyos imdeni nivTi,<br />

rom unaSTod daewyos. magaliTad, roca moswavles avalebs<br />

oTxeulebad dawyobas, grovaSi SeiZleba iyos 8, 12, 16, 20, 24, 28,<br />

32 nivTi oTxis jeradi raodenobisa, Tan ise, rom miviRoT ori<br />

an meti grova! roca moswavles avalebs Svideulebad dawyobas,<br />

grovaSi SeiZleba iyos 14, 21, 28, 35 nivTi Svidis jeradi<br />

raodenobisa (saerTo raodenoba ormocze meti ar iyos).<br />

Tavidan mocemuli grova areulia, an grova sul araa mocemuli<br />

(magaliTad, roca unda daixatos). magram sasurvelia, rom<br />

jufTebi (sameulebi, Svideulebi da ase Semdeg) `dominoseburad~<br />

daewyos. ase ufro advili aRsaqmeli iqneba saboloo suraTi.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

g 67. hspwjt!ebxzpcb!kvgUfcbe/!Tflsfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />

78/2/! ojwUUb! hspwjt! ebxzpcb! kvgUfcbe;! pUyfvmfcbe-!<br />

tbnfvmfcbe-! yvUfvmfcbe! eb! tywb! )UwjU! bn! kvgUfcjt! ebUwmjt!<br />

hbsfTf*/!keTdeba Zalian advili savarjiSoebi. sxvadasxva<br />

moswavleni rig-rigobiT awyoben nivTTa grovebs jufTebad.<br />

magaliTad: _ gamovides gurami da es kvadratebis grova<br />

daawyos ise, rom sul oTxeulebi iyos!<br />

gurami gamova da grovidan arCevs oTxeulebs: daawyobs erT<br />

oTxeuls, mere meore oTxeuls da ase Semdeg, ramdenic gamova.<br />

jer-jerobiT ar vaTvlevinebT, Tu sul ramdeni oTxeulia. _<br />

Tornike, ramden-ramdenad daawyo guramma kvadratebis grova?<br />

{oTxeulebad} oTxeulebad daawyo (gamokveTiT).<br />

Semdeg iaTamze daawyobs Cxirebis grovas ise, rom sul<br />

Svide-ulebi iyos. _ vaxo, ramden-ramdenad daawyo iaTamzem<br />

Cxirebis grova? {Svideulebad} Svideulebad daawyo<br />

(gamokveTiT). da ase Semdeg.<br />

TviTeuli dawyobis Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvas:<br />

_ es kubebi axla ufro metia Tu Tavidan iyo ufro meti?<br />

{axla imdenivea, ramdenic Tavidan iyo} ratom? {grova igivea,<br />

marto davawyveT sxvanairad!}.<br />

78/3/!psnprnfefcjboj!Tflsfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />

jer swrafad gavameorebinebT Sekreba-gamoklebas ricxvTa


- 201 -<br />

kibeze. Semdeg daviwyebT ormoqmedebian Sekrebas ricxvTa kibeze.<br />

rogorc iTqva, savarjiSoebi mxolod cxris farglebidan<br />

unda SeirCes, radganac aTis cifruli Canaweri jer ar<br />

gviswavlebia da ricxvTa kibeze mas jer ar wavakiTxebT.<br />

savarjiSoTa nimuSebi: _ iangariSe ricxvTa kibeze 2+3+2.<br />

joxis wveri ar moacilo kibes, sanam pasuxamde ar mixval!<br />

axla besom (Zlierma moswavlem) adgilidan iangariSos 5+1+2.<br />

merabma ki ricxvTa kibeze Seamowmos, besos xom ar SeSlia.<br />

erTi moswavle moqmedebas did saklaso ricxviT kibeze<br />

asrulebs, sxvebi _ Tav-TavianT mTw-Si.<br />

78/4/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU;! sbnefoj! tbnlvUyfej!<br />

)lwbesbuj!bo!nbsUlvUyfej*!Tfj[mfcb!ebwjobypU!obyb{{f!)bsbv.<br />

nfuft!frwtjtb*/!nbUj!dbm.dbmlf!bnpybuwb/!ganvixilavT naxazebs<br />

67.3. viwyebT marcxnidan, pirvelia naZviviT nakvTi. _ ra nakv-<br />

Tebisagan Sedgeba igi? {samkuTxedebisagan} ramdeni samkuTxedisagan?<br />

{samisagan} amoxateT yvela, oRond cal-calke!<br />

masw.-i am dros, Cveulebriv, merxebs Soris Camoivlis da<br />

amowmebs, rom moswavleTa mier daxatuli samkuTxedebi<br />

daaxloebiT imxelebi iyos, ramxelebicaa naZvisebr nakvTze.<br />

Semdeg gadavdivarT meore Sedgenil nakvTze. _ ramdeni<br />

samkuTxedis danaxva SegiZliaT aq? ar gamogrCeT Camalulebi!<br />

{samisa} amoxateT yvela, oRond cal-calke!<br />

masw.-i kvlav amowmebs, rom moswavleTa mier daxatuli<br />

samkuTxedebi daaxloebiT imxelebi iyos, ramxelebicaa<br />

naZvisebr nakvTze.<br />

aseve gairCeva Sedgenili marTkuTxedic. SeiZleba davinaxoT<br />

sami marTkuTxedi.<br />

Semdegi naxazis SekiTxva daismis ara marTkuTxedebis<br />

Sesaxeb (rac Zalian Znelia), aramed kvadratebis Sesaxeb. es<br />

araa Zneli: SesaZlebelia xuTi kvadratis danaxva.<br />

yvela danaxuli nakvTi cal-calke amoixateba, zomebis<br />

SeZlebisamebr SenarCunebiT.<br />

78/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ SekiTxvebi Seexeba naswavl sivrciT<br />

mimarTebebsa da rigobiT ricxvebs _ mTw-s ydis suraTze.


- 202 -<br />

pirvel wreze moswavleebi naxuloben am suraTs da ise<br />

pasuxoben, meore wreze _ yvela Seinaxavs wignebs da<br />

warmodgeniT pasuxoben.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi ix. 8.4-Si.<br />

g 68. kvgUfcbe!ebUwmb/!7.jt-!8.jt!ebTmb/!hbnfpsfcb/<br />

79/2/! ojwUUb! hspwjt! ebxzpcb! kvgUfcbe! eb! bn! kvgUfcjt!<br />

ebUwmb/! `sbnefoj! pUyfvmjb@~! ! jhjwf! `! ebybuvm! tbhofc{f/!<br />

dafaze areulad mikrulia 18 wris grova. gamova moswavle da<br />

dafaze mikrul wreebis grovas daawyobs sameulebad. _ ramdeni<br />

sameuli miviReT? wreebi ki ar unda davTvaloT, sameulebi<br />

unda davTvaloT! ramdeni wrea _ ar gvainteresebs! ramdeni<br />

sameulia? {eqvsi}.<br />

masw.-i TiTiT saTiTaod Semoxazavs sameulebs: _ erTi<br />

sameuli, ori sameuli, sami sameuli, oTxi sameuli, xuTi<br />

sameuli da eqvsi sameuli! sul eqvsi cali sameulia. eqvsi<br />

cali sameuli!<br />

Sesruldeba kidev ori amdagvari savarjiSo, oRond sxva<br />

nivTebiT: 9 kubi daewyoba sameulebad (da bolos miviRebT:<br />

`sami cali sameuli~), 12 rgoli daewyoba eqvseulebad (`ori<br />

cali eqvseulia~).<br />

TviTeuli dawyobis Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvas:<br />

_ es kubebi axla ufro metia Tu Tavidan iyo ufro meti?<br />

{axla imdenivea, ramdenic Tavidan iyo} ratom? {grova igivea,<br />

marto davawyveT sxvanairad!}<br />

_ axla naxeT suraTi (68.1). risi grovebia? {samkuTxedebisa}<br />

rogoraa dawyobili samkuTxedebi? {oTxeulebad} ramdeni<br />

oTxeulia? {Svidi cali oTxeulia}. amasobaSi masw.-i<br />

dafaze daxatavs oTxkuTxedebs: sam xuTeuls. _ ra davxaze me<br />

dafaze? {oTxkuTxedebi} rogoraa isini dawyobili?<br />

{xuTeulebad} ramdeni xuTeulia? {sami cali xuTeulia}.<br />

79/3/!frwtjtb!eb!Twjejt!ebTmb!zpwfmhwbs!TftblsfcUb!kbnf.<br />

cbe/! yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 66.2-Si, oRond eqvsisa<br />

da SvidisaTvis (mTw `6~ da `7~ da msr-s suraTi 68.2).<br />

79/4/!Ubwj!7/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!moswavleebi cariel


- 203 -<br />

adgilas (68.3) daxazaven raime mravalkuTxeds (visac rogori<br />

moundebaT), gaaferadeben yviTlad an mwvaned, sazRvars lurjad<br />

Seaferadeben, wveroebs wiTlad moniSnaven da daTvlian.<br />

masw.-i, rogorc yovelTvis aseT dros, merxebs Soris dadis<br />

da muSaobas Tvalyurs adevnebs. roca daamTavreben, sxva<br />

sakiTxze gadava: _ gavixsenoT: radara nakvTebad iyofa<br />

mravalkuTxedebi? radara nakvTebad SeiZleba davajgufoT<br />

mravalkuTxedebi? {samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi,<br />

eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi...}.<br />

gadavSliT mTw-s boloSi (geometriuli nakvTebi) da<br />

ganvixilavT mravalkuTxedebis nawils. masw.-i aCvenebs am<br />

nawils: _ ai, esaa dajgufebuli mravalkuTxedebi! radara<br />

nakvTebadaa dajgufebuli? yvela CamoTvaleT! {samkuTxedebi,<br />

oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi,<br />

rvakuTxedebi, cxrakuTxedebi, aTkuTxedebi da sxva mravalkuTxedebi}<br />

sul ramdeni jgufia? {cxra jgufia _ oTxkuTxedebi<br />

erT jgufad CavTvaloT, Tumca Sig marTkuTxedebi<br />

da kvadratebia calke gamoyofili} ra ferisaa xuTkuTxedTa<br />

jgufi? romeli jgufebia mwvane? (da ase Semdeg).<br />

79/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 64.4, oRond<br />

nacvlad `Cik-Cik, gamoiCeka~-si iqneba `wiv-wiv, sabudaridan<br />

ezoSi gavida~. wiwilebi sabudaridan TandaTan gavlen ezoSi,<br />

mwvane mdeloze, sadac mziani Tbili amindia... mokle CanarTebs<br />

maswavle-beli Tavad moifiqrebs. arsebiTi ki isaa, rom xdeba<br />

raodenoba aTis daSla sxvadasxva SesakrebTa jamebad, Semdeg<br />

erTerTs akldeba erTi an ramdenime da es emateba meores.<br />

SekiTxvebia: _ ramdeni wiwilaa sabudarSi? ezoSi ramdenia?<br />

g 69. xzwjmfcbe!ebxzpcb/!hbnplm/!sjdywUb!ljcf{f/!ufyjmj/<br />

7:/1/! 68.6-Si pasuxia: eqvsi cali xuTeuli. wignebi<br />

dawyobilia eqvs cal xuTeulad.<br />

7:/2/!xzwjmj!bov!psfvmj/!xzwjmfcbe!ebxzpcb!eb!bn!xzwjmUb!<br />

ebUwmb/!gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rogorebicaa 68.1-<br />

Si, oRond yoveli meore savarjiSo iqneba oreulTa


- 204 -<br />

(anu wyvilTa _ xan ase vityviT da xan _ ise) dawyobaze.<br />

TviTeuli dawyobis Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvas:<br />

_ es kubebi axla ufro metia Tu Tavidan iyo ufro meti?<br />

{axla imdenivea, ramdenic Tavidan iyo} ratom? {grova igivea,<br />

marto davawyveT sxvanairad!}.<br />

bolos gairkveva, ra xatia da rogoraa dawyobili msr-s<br />

suraTze 69.1 {varskvlavebi dawyobilia aT cal wyvilad}.<br />

am sagakveTilo monakveTs bevri dro ar unda dasWirdes.<br />

7:/3/!psnprnfefcjboj!hbnplmfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />

jer gavimeorebT ormoqmedebian Sekrebas (ix. 67.2).<br />

Semdeg yvelaferi _ iseve, rogorc 67.2-Si, oRond Sekrebis<br />

nacvlad iqneba gamokleba.<br />

am sagakveTilo monakveTs bevri dro ar unda dasWirdes.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.8/! Semogvaqvs axali cnebebi:! ufyjmj! yb{j! bov! ufyjmj-!<br />

Tflsvmj!eb!hbytojmj!ufyjmfcj


- 205 -<br />

gaferaddes _ nodars xom mTeli aTkuTxedis daxazva ar<br />

evaleba! masw.-i nodaris mier daxazul sazRvars carcs kidev<br />

erTxel gadaatarebs, raTa daxazuli monakveTebi (gverdebi)<br />

kargad gaasworos.<br />

_ ai, esaa mravalkuTxedis sazRvari! mas ewodeba texili<br />

xazi. texili. ai es rogori xazia? (daxazavs grZel monakveTs)<br />

{esaa monakveTi, swori xazi} diax, es xazi _ swori xazia, ai<br />

es ki _ TiTqos datexilia. datexiliviTaa da amitom ewodeba...<br />

ra? {texili}. ai me davxazav kidev erTs texils (daxazavs<br />

raime Sekrul texils, rva monakveTisagan Semdgars, ukve<br />

mravalkuTxedTan kavSiris gareSe). oTar, es ra nakvTia?<br />

{texili}. diax, texilia, texili xazi. risgan Sedgeba<br />

texili? {monakveTebisagan} es pirveli texili ramdeni<br />

monakveTisagan Sedgeba? {aTisagan} es meore texili? {rva<br />

monakveTisagan} diax, texili monakveTebisagan Sedgeba. axla me<br />

kidev or xazs davxazav.<br />

masw.-i daxazavs mesame, meoTxe, mexuTe da meeqvse xazebs:<br />

3) Sekrul mrud xazs; 4) axal Sekrul texil xazs;<br />

5) gaxsnil texil xazs; 6) Sekrul xazs, romelic<br />

nawilobriv kia texili, magram or adgilas gamrudebulia da<br />

momrgvalebul kuTxes qmnis.<br />

_ es mesame xazia. aris Tu ara igi texili? {ara} ratom?<br />

{monakveTebisagan ar Sedgeba} es meoTxe xazia. aris Tu ara igi<br />

texili? {ki} ratom? {sul monakveTebisagan Sedgeba} es mexuTe<br />

xazia. aris Tu ara igi texili?<br />

mosalodnelia pasuxTa sxvadasxvaoba: zogma SeiZleba Tqvas,<br />

rom araa texili, radgan dainaxvs, rom es xazi araa Sekruli<br />

(Tumca terminebs `Sekruli~ da `gaxsnili~ am gakveTilze ar<br />

vaxsenebT). masw.-i ityvis: _ esec texilia, radganac sul<br />

monakveTebisagan Sedgeba. es ki meramdene xazia? {meeqvse xazia}<br />

aris Tu ara igi texili?<br />

TandaTan gairkveva, rom ara, radganac sul (am sityvis<br />

gamokveTiT) monakveTebisagan ar Sedgeba. texili mxolod (am<br />

sityvis gamokveTiT) monakveTebisagan unda Sedgebodes, mxolod


- 206 -<br />

swori xazebisagan, es xazi ki ama da am adgilebSi araa swori!<br />

_ aqvs Tu ara am xazs monakveTebi? {ki aqvs sami monakveTi}<br />

magram mainc araa texili, radgan... ra? {radgan yvelgan ara<br />

aqvs monakveTebi}.<br />

_ axla vin ityvis kargad: rogor xazs hqvia texili?<br />

rogori xazia texili? {texili iseTi xazia, romelic<br />

mxolod monakveTebisagan Sedgeba; texili ewodeba iseT xazs,<br />

romelic mxolod monakveTebisagan Sedgeba}.<br />

_ axla daakvirdiT suraTs (69.3). ramdeni xazia aq<br />

daxazuli? {cxra} romelia maTgan texili? pirveli Tu aris?<br />

{ki} ratom? {mxolod monakveTebisagan Sedgeba} meore? {ki}...<br />

(da ase Semdeg) meeqvse? {ara} ratom? {zemodan ara aqvs<br />

monakveTi, momrgvalebulia, texili ki momrgvalebuli ar<br />

SeiZleba iyos!} meSvide xazi Tu aris texili? {aris} ratom?<br />

{mxolod monakveTebisagan Sedgeba} merve? {ara} ratom? {ori<br />

xazisgan Sedgeba, erTi monakveTia da erTi _ ara} mecxre?<br />

{texilia} ratom? {mxolod monakveTebisagan Sedgeba}. maS,<br />

ramdeni xazia aq sul? {cxra} ramdeni yofila maTgan texili?<br />

{Svidi} ramdeni ar yofila? {ori} romeli da romeli?<br />

{meeqvse da merve}.<br />

7:/5/!`nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb~/ ix. 38.4. cxadia,<br />

sityvebs emateba mas Semdeg naswavli yvela maTematikuri<br />

sityva: Sesakrebi, jami, sxvaoba, saklebi, maklebi,<br />

mravalkuTxedi, sazRvari, wvero, texili, SesaZlebloba,<br />

Tanmimdevroba da ase Semdeg.<br />

g 70. kvgU/!ebxzpcb/!9.jt-!:.jt!ebTmb/!ufyjmjt!ebyb{wb/<br />

81/2/! xjobtxbs! npdfnvm! kvgUfcbe! ebxzpcb;! `ebbxzwf! )bo;!<br />

ebybuf*!pUyj!dbmj!tbnfvmj"!)bo;!yvUj!dbmj!xzwjmj*~!<br />

gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rogorebic iyo 69.1-Si,<br />

oRond erTi siaxliT: jufTebi winaswar araa dawyobili, maT<br />

Tavad moswavle awyobs an xatavs. magaliTad, moZravi wreebi<br />

Tu kvadratebi erTad yria kolofSi, Tanac ufro meti<br />

raodenobiT, vidre jufTebis dasawyobadaa saWiro. moswavle


- 207 -<br />

TviTon amoiRebs maT da awyobs `sam cal eqvseulad~ Tu `rva<br />

cal wyvilad~. gakeTdeba oTxi amdagvari savarjiSo (or-ori<br />

gakeTdeba erTdroulad sxvadasxva moswavleTa mier). Semdeg<br />

gakeTdeba kidev oTxi (or-ori) savarjiSo dafaze carciT<br />

daxatvaze: _ Sen daxate jvrebi _ cxra cali oTxeuli, Sen ki<br />

daxate mravalkuTxedebi _ ori cali sameuli. Sen daxate<br />

texilebi _ ori cali oTxeuli, Sen ki _ swori xazebi _<br />

xuTi cali rvaeuli.<br />

bolos, msr-s cariel adgilas (70.1) klasi daxatavs<br />

mraval-kuTxedebs _ sam cal oreuls (wyvils).<br />

81/3/!swjtb!eb!dysjt!ebTmb!zpwfmhwbs!TftblsfcUb!kbnfcbe/!<br />

keTdeba igive, rac 66.2-Si, oRond rvisa da cxrisaTvis<br />

(mTw-s `8~ da `9~ da msr-s suraTi 70.2).<br />

81/4/!ufyjmjt!cpmpfcj!eb!xwfspfcj/!ufyjmjt!ebyb{wb/!<br />

_ gaixseneT: rogori xazia mravalkuTxedis sazRvari? {texili<br />

xazi} ra aris texili? {xazi, romelic Sedgeba mxolod<br />

monakveTebisagan, swori xazebisagan} maS risgan Sedgeba<br />

texili? {mxolod monakveTebisagan, swori xazebisagan, sxva<br />

araferi ar unda hqondes!}.<br />

dafaze daixazeba erTi daxrili monakveTi, erTi gaxsnili<br />

texili da erTi Sekruli texili. _ ra aris es marcxena<br />

nakvTi? {mo-nakveTi} gamovides ana da moniSnos am monakveTis<br />

boloebi. manamde ki nanam gviTxras _ ramdeni bolo aqvs<br />

monakveTs? {ori} yvela monakveTs ori bolo aqvs? {diax} ai,<br />

anam moniSna monakveTis boloebi. ra aris monakveTis bolo _<br />

xazi, wre, rgoli, kvadrati Tu ra? {monakveTis bolo aris<br />

wertili} diax, Cven xom viciT, rom nakvTis wvero aris<br />

wertili, aseve monakveTis boloc aris wertili.<br />

_ axla, ra aris es Sua nakvTi? {texili} gamovides vano<br />

da moniSnos am texilis bolo wertilebi. ramdeni bolo aqvs<br />

am texils? {ori} axla oTari gamovides da moniSnos am<br />

texilis wveroebi! ramdeni wvero hqonia am texils? {sami}<br />

diax, ai erTi, ori da sami! erTi bolo, meore bolo, erTi<br />

wvero, meore wvero da mesame wvero.


- 208 -<br />

_ ra aris es marcxena nakvTi? {texili} aqvs Tu ara mas<br />

bolo wertilebi? {ara, ara aqvs} ese igi, yvela texils aqvs<br />

Tu ara bolo wertilebi? {ara} yvela monakveTs aqvs Tu ara<br />

bolo wertilebi? {ki} zog texils Tu aqvs? {ki} wveroebi<br />

Tu aqvs yvela texils? {ki, wveroebi yvela texils aqvs,<br />

boloebi yvelas ara aqvs, magram wveroebi yvelas aqvs}. diax,<br />

wveroebi yvela texils aqvs da texilis dasaxazvad jer misi<br />

wveroebi unda movniSnoT, Semdeg ki isini SevaerToT... riTi?<br />

riTi unda SevaerToT dasaxazi texilis wveroebi?<br />

{monakveTebiT} diax, jer texilis wveroebi unda movniSnoT,<br />

Semdeg ki isini SevaerToT monakveTebiT.<br />

daxazaven msr-Si texilebs (70.3).<br />

81/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 64.4, oRond<br />

nacvlad `Cik-Cik, gamoiCeka~-si iqneba `wiv-wiv, ezodan gareT<br />

gaZvra~. zogierTi wiwila RobeSi rom RriWoebia, iqidan gaZvreba<br />

gareT. magram gareT rom marto aRmoCndeba, maleve ukan<br />

SemoZvreba. gareT agreTve ramisa SeeSindeba (ZaRlis, urmis,<br />

manqanisa...) da saCqarod miirbens deda kriaxasTan. mokle<br />

CanarTebs masw.-i Tavad moifiqrebs. arsebiTi ki isaa, rom xdeba<br />

raodenoba aTis daSla sxvadasxva SesakrebTa jamebad, Semdeg<br />

erTerTs akldeba erTi an ramdenime da es emateba meores.<br />

garda amisa, emateba erTi sakiTxic. yuradReba maxvildeba<br />

`Sig \ gareT~ mimarTebaze. SekiTxvebia: _ ramdeni wiwilaa<br />

ezoSi? ezos gareT? _ magram ramdenjerme isec moxdeba, rom<br />

mousvenari wiaqa (an zogjer masTan erTad sxvac, romelic<br />

wiaqas ahyveba celqobaSi) Robeze Sefrindeba. am SemTxvevaSi<br />

daemateba SekiTxva: _ ezoSia xuTi, ezos gareTaa sami, magram<br />

xuTi da sami ramdenia? {rva} aTa-mde ramdeni aklia? {ori} es<br />

ori wiwila sadRaa _ ezoSia Tu ez-os gareT? {sazRvarzea,<br />

Robezea!} diax, xuTi SigniTaa, sami gareTaa da ori _<br />

sazRvarzea. xuTi, sami da ori _ sul ramdenia? {aTi}.<br />

81/6/ _ bavSvebo, axla Cven unda daviwyoT cifrebis wera.<br />

sul ramdeni cifri viswavleT? CamoTvaleT yvela! {nuli,<br />

erTi, ... cxra _ aTi ki cifri araa!}. dRes viswavliT erTianis


- 209 -<br />

weras. es sul advilia.<br />

masw.-i dafaze Zalian didad dawers erTians. Tan yuradRebas<br />

amaxvilebs mis nawilebze da xelis moZraobaze. moswavleebi<br />

msr-Si iwyeben erTianebis gamoweras. masw.-i mxolod imas<br />

aqcevs yuradRebas, rom cifris werisas moswavlis xelis<br />

moZraobis mimarTuleba iyos marTebuli.<br />

70.5-is erT striqons klasSi Seavseben, meores _ Sin.<br />

g 71. `zpwfmj~-!`UwjUfvmj~/!Tflsvmj-!hbytojmj!ufyjmfcj/<br />

82/2/! ufsnjofcj! `zpwfmj~! eb!`UwjUfvmj~! `! kvgUfcUbo!<br />

eblbwTjsfcjU/! keTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 70.1-Si,<br />

oRond erTi damatebiT: jufTebis dawyobis Semdeg masw.-i<br />

ikiTxavs: _ am grovaSi ramdeni kvadratia? {rva} amaSi? {rva}<br />

amaSi? {amaSic rva} diax, TviTeul am grovaSi _ rva kvadratia.<br />

amaSic rvaa, amaSic, amaSic (Tan TiTs daadebs).<br />

yovel grovaSi rva kvadratia.<br />

moswavleebsac aTqmevinebs sityvebs `yoveli~ da `TviTeuli~<br />

(am SemTxvevaSi isini sinonimebia).<br />

82/3/!psnprnfefcjboj!Tflsfcb.hbnplmfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />

jer ricxvTa kibeze ramdenimejer Sesruldeba naswavli<br />

ormoqmedebiani gamoTvlebi: Sekreba da gamokleba _ imdagvarive<br />

savarjiSoebi, rac 67.2 da 69.2-Si.<br />

Semdeg sruldeba ramdenime axali gamoTvla:<br />

8 _ 5 + 2, 6 + 3 _ 5 da sxva.<br />

erTi moswavle moqmedebas did saklaso ricxviT kibeze<br />

asrulebs, sxvebi _ Tav-TavianT mTw-Si.<br />

82/4/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!ufyjmfcj/!<br />

dafaze daixazeba ori texili _ erTi Sekruli da meore _<br />

gaxsnili. _ romel texils aqvs boloebi? {marjvenas} romelia<br />

amaTgan Sekruli texili? {marcxena} gaxsnili texili?<br />

{marjvena} aba cotnem gviCvenos, ratomaa marjvena texili<br />

gaxsnili! (cotne TiTs daadebs im adgils, sadac texili<br />

gaxsnilia). diax. warmoidgineT, rom wertili am texilis<br />

SigniTaa (masw.-i dasvams wertils Sekruli texilis SigniT). es


- 210 -<br />

wertili daWerilia, mas gareT xom ver gamovasrialebT!<br />

ratom? {imitom, rom texili Sekrulia, arsad araa gaxsnili<br />

da wertils ver gamovasrialebT} aqedan? (masw.-i dasvams<br />

wertils gaxsnili texilis or monakveTs Soris). aqedan Tu<br />

SeiZleba wertilis gamosrialeba? {ki} rogor? cotnem<br />

gviCvenos (cotne maCvenebel joxs daadebs wertils da aCvenebs<br />

gzas, rogor SeiZleba misi `gamosrialeba~). gaxsnili texiliT<br />

wertilis daWera SeiZleba? {ara} Sekruli texiliT? {ki}.<br />

_ daakvirdiT naxazs (71.3). ramdeni striqonia texilebisa?<br />

{ori} TiTo striqonSi ramdeni texilia? {xuTi} sul ramdeni<br />

texilia? {aTi} texilebis ramdeni wyvilia aq daxazuli?<br />

{xuTi cali wyvili} diax. axla vin mixvdeba, ra<br />

kanonzomierebiTaa daxazuli es texilebi, rogorebia zeda da<br />

qveda striqonebi? {zeda striqonSi sul Sekruli texilebia,<br />

qvedaSi _ sul gaxsnilebi} hgavs Tu ara erTmaneTs erT<br />

svetSi daxazuli texilebi? {Zalian hgavs} magram maT Soris<br />

ra gansxvavebaa? {zeda Sekrulia, qveda _ gaxsnili}. axla<br />

yvela texilis yvela bolo wertili moniSneT wiTlad!<br />

zemoTa striqonSi Tu moiniSna rame? {ara} ratom? {imitom,<br />

rom iq mxolod Sekruli texilebia, maT ki boloebi ara aqvs}<br />

axla yvela Sekruli texilis yvela wvero moniSneT mwvaned,<br />

yvela gaxsnili texilis yvela wvero ki moniSneT lurjad!<br />

82/5/! `uzvjmjb! Uv! nbsUbmj~! _ ix. 61.4. winadadebaTa<br />

nimuSebi: 1) yovel monakveTs ori bolo aqvs.<br />

2) yovel texils ori bolo aqvs.<br />

3) yovel texils ori wvero aqvs.<br />

4) yovel monakveTs ori wvero aqvs.<br />

5) yovel texils xuTi wvero aqvs.<br />

6) zog texils xuTi wvero aqvs.<br />

7) yoveli texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba.<br />

8) yoveli texili ori monakveTisagan Sedgeba.<br />

9) texili swori xazia.<br />

10) monakveTi swori xazia.<br />

11) arcerT texils ara aqvs bolo wertilebi.


- 211 -<br />

12) zog texils ara aqvs bolo wertilebi.<br />

13) zog texils ara aqvs wveroebi.<br />

14) zog monakveTs aqvs wveroebi.<br />

15) gaxsnil texils wveroebi ara aqvs.<br />

16) mravalkuTxedis sazRvari texili xazia.<br />

17) yvelanairi texili mravalkuTxedis sazRvaria.<br />

18) kvadrati mravalkuTxedia.<br />

19) yvelaniari samkuTxedi mravalkuTxedia.<br />

20) yvelaniari mravalkuTxedi samkuTxedia.<br />

21) wre mravalkuTxedia.<br />

22) mravalkuTxedi rgolia.<br />

23) yvelanairi marTkuTxedi mravalkuTxedia.<br />

24) yvelanairi mravalkuTxedi kvadratia.<br />

25) yvelanairi mravalkuTxedi marTkuTxedia.<br />

26) mravalkuTxedis sazRvari Sekruli texilia.<br />

27) mravalkuTxedis sazRvari gaxsnili texilia.<br />

28) Sekrul texils boloebi ara aqvs.<br />

29) gaxsnil texils boloebi ara aqvs.<br />

30) Sekrul texils wveroebi ara aqvs.<br />

g 72. ebUwmb!kvgU/!Tfls/.hbnplm/!{fqjsbe/!ufyjm/!ebyb{wb/<br />

83/2/!UwbmtbDjope!npdfnvmj!sbpefopcjt!ebUwmb!kvgUfcbe;<br />

`daTvale oTxeulebad! daTvale wyvilebad! daTvale<br />

aTeulebad!~ saWiro pasuxis nimuSi: `eqvsi cali oTxeuli~.<br />

keTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 70.1-Si, oRond erTi<br />

damatebiT: jufTebis dawyobis Semdeg masw.-i moswavles<br />

daavalebs: _ axla es varskvlavebi daTvale oTxeulebad!<br />

varskvlavebi ki ar daTvalo, oTxeulebad unda daTvalo!<br />

Tuki moswavleebs gauWirdebaT, masw.-i ukarnaxebs: _ unda<br />

daTvalo oTxeulebad, unda daTvalo, sul ramdeni oTxeulia!<br />

saWiro pasuxis nimuSia: `eqvsi cali oTxeuli~.<br />

yoveli dawyobis Semdeg daismis amdagvari sakiTxi: daTvale<br />

wyvilebad! daTvale aTeulebad! (da sxva).<br />

masw.-i drodadro moswavleebs aTqmevinebs sityvebs `yoveli~<br />

da `TviTeuli~ (am SemTxvevaSi isini sinonimebia), iseve,


- 212 -<br />

rogorc 71.1-Si.<br />

83/3/!bewjmj!psnprnfefcjboj!Tflsfcb.hbnplmfcb!{fqjsbe/!<br />

savarjiSoTa nimuSebi:<br />

2 + 4 + 4; 8 _ 3 _ 5; 3 + 6 _ 7; 7 _ 4 + 3.<br />

sasurvelia, isini zepirad Sesruldes. Tuki moswavles<br />

gauWirdeba, moiSvelios ricxvTa kibe mTw-Si.<br />

83/4/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!ufyjmfcjt!ebyb{wb/!<br />

dafaze daismeba wertilebi da saklaso saxazavis gamoyenebiT<br />

daixazeba TiTo-TiTo Sekruli da gaxsnili texili.<br />

yuradReba gamaxvildeba imaze, rom gaxsnili texilis xazvas<br />

Cveulebrivad vamTavrebT, Sekruli texilis dasaxazavad ki<br />

unda davimaxsovroT, Tu romeli wertilidan daviwyeT xazva<br />

da bolos isev im wertilSi unda davasruloT. saidanac<br />

daviwyeT, iqve unda davamTavroT! _ ratom? {imitom, rom xazi<br />

unda Seikras}.<br />

msr-Si (72.3) moniSnuli wertilebis mixedviT daxazaven<br />

gaxsnil, Sekrul, gaxsnil texilebs. Semdeg TviTon moniSnaven<br />

wertilebs da daxazaven kidev TiTo-TiTo gaxsnil da Sekrul<br />

texilebs.<br />

83/5/ `lsjbybt! xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 70.4.<br />

arsebiTad yvelaferi isevea, oRond cota sxva rameebic xdeba:<br />

moiRrubleba da wvima wamova, rac wiwilebs Zalian SeaSinebs<br />

da sabudarSi Secvivdebian, diasaxlisi sakenks dauyris qaTmebs<br />

da kriaxa iqiT gaiqceva da sxva. mokle-mokle CanarTebs Tavad<br />

masw.-i moifiqrebs.<br />

arsebiTi ki igivea: aTis daSla SesakrebTa jamebad,<br />

ramdenimes mimateba Tu mokleba, mimarTeba `SigniT \ gareT \<br />

sazRvarze~.<br />

g 73. U/!:/2.jt!hbnfpsfcb/!`.jU!nfupcb~!tbzpgbdy/!bnpdbofcTj/<br />

84/2/!Ubwj!:/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />

keTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 72.1-Si.<br />

masw.-i amasobaSi dafaze daxatavs 18 monakveTisagan Semdgar<br />

areul grovas. _ es monakveTebi unda daiwyos sameulebad. raki


- 213 -<br />

daxatul monakveTebs ver aviRebT, ver avamoZravebT, ra vqnaT?<br />

{isini ise unda SemovxazoT, rom sul sameulebi miviRoT}<br />

gamovides nukri da Semoxazos (sasurvelia, feradi carciT)!<br />

sosom ki daTvalos sameulebad! {eqvsi cali sameuli}.<br />

Semdeg suraTze (73.1) borjRalebi unda daiwyos<br />

oTxeulebad. isini ise unda Semoixazos, rom sul oTxeulebi<br />

miviRoT. Semoxazaven. _ borjRalebi daTvaleT oTxeulebad!<br />

{eqvsi cali oTxeuli}.<br />

84/3/! `.jU! nfupcb~! fsUnprnfefcjbo! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />

ofcTj/! ! jer suraTis (73.2) mixedviT swrafad gavameorebinebT<br />

`-iT metobas~. _ risi da risi grovaa aq daxatuli? (ruxi da<br />

vardisferi wreebisa). romelia meti? {vardisfrebi} ramdeniT?<br />

{samiT} saidan ici? {wreebi dawyvilebulia, sami vardisferi<br />

wre ki uwyvilodaa darCenili} vardisferi wreebi samiT metia,<br />

vidre ruxebi.<br />

amis Semdeg amoixsneba saTanado sayofacxovrebo amocanebi.<br />

rogorc wesi, amocanebi safexurebrivad amoixsneba _ ix.<br />

saerTo miTiTeba II-4 (25.2-is win). aq pirvel safexurebs<br />

(pirobis gameoreba) aRar vaxsenebT _ TavisTavad vgulisxmobT.<br />

`-iT met-nakleboba~, maT Soris sayofacxovrebo amocanebSi,<br />

am droisaTvis imdenad kargadaa damuSavebuli, rom saTanado<br />

erTmoqmedebiani amocanebis amoxsna Zalian advili unda iyos.<br />

Tuki romelime moswavles mainc gauWirdeba, mxolod maSin<br />

daixatos dafaze sqema: ai viTom es xazebi _ mWedlis<br />

Svilebia... ise ki sqemis daxatva aRaraa saWiro.<br />

_ tyeSi cxovroben megobrebi _ ciyunia da baWia. baWiam iSova<br />

eqvsi kakali, ciyuniam ki iSova amdenive kakali da kidev<br />

ori kakali. romels aqvs meti kakali da ramdeniT? saidan ici?<br />

_ mWedels ori Svili hyavs, mecxvares _ samiT meti.<br />

ramdeni Svili hyavs mecxvares?<br />

_ naTiam oTxi nakvTi gaaferada, cicinom _ samiT meti.<br />

ramdeni nakvTi gauferadebia cicinos?<br />

84/4/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU;! sbnefoj! xsf! bo!<br />

shpmj! Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj!


- 214 -<br />

dbm.dbmlf! bnpybuwb/! ganvixilavT suraTs (73.3). masze<br />

SeiZleba davinaxoT sami wre, erTmaneTSi Calagebulni.<br />

rgolebi ufro rTuladaa. SeiZleba davinaxoT sami rgoli.<br />

yvela cal-calke amoixazeba da saTanadod gaferaddeba.<br />

84/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 72.4. oRond<br />

cota sxva rameebi xdeba _ mokle-mokle CanarTebs Tavad masw.-i<br />

moifiqrebs.<br />

arsebiTi ki igivea: aTis daSla SeskrebTa jamebad, ramdenimes<br />

mimateba Tu mokleba, mimarTeba `SigniT \ gareT \ sazRvarze~.<br />

!g 74. kvgUfcjt!Dbxfsb/!npoblwfUfcjt!ebobywb!obyb{{f/!<br />

85/2/!ebxzpcjmj!kvgUfcjt!Dbxfsb;!4 · 5/!xbljUywb;!`tbnj!dbmj!<br />

pUyfvmj~/! masw.-i dafasTan gamoiyvans moswavles da daawyobinebs<br />

samkuTxedebis sam cal oTxuls. _ ramdeni nakvTia<br />

TviTeul am grovaSi? {oTxi} sul ramdeni oTxeulia? {sami}<br />

hoda es ase Caiwereba: 3 · 4. ras gviCvenebs es samiani (masw.-i<br />

3-ians daadebs TiTs)? {rom sami calia oTxeuli} es oTxiani?<br />

(masw.-i 4-ians daadebs TiTs)? {rom oTxeulebia, rom TiTo<br />

grovaSi oTxia}. es wertili raRas gviCvenebs? {rom calia,<br />

wertili calis niSania!} maS, ase CavwereT (daadebs TiTs<br />

gamosaxulebas). wavikiTxoT es: sami (miuTiTebs 3-ians) cali<br />

(miuTiTebs · -s) oTxeuli (miuTiTebs 4-ians).<br />

gamoiyvans sxvas da daaxatvinebs monakveTebis rva cal<br />

wyvils. _ uCa, daTvale wyvilebad! {rva cali wyvili} rogor<br />

CavweroT? jer ra cifri unda davweroT? {rviani} diax, ai,<br />

davwere rviani (dawers masw.-i). axla ra davwero? {wertili,<br />

cali} ai, davwere. axla? {oriani}. ratom? {imitom, rom<br />

wyvili _ igive oreulia}.<br />

Semdeg masw.-i dafaze dawers gamosaxulebebs:<br />

9 · 4, 4 · 5, 6 · 6. moswavleebi adgilidan waikiTxaven maT.<br />

suraTze (74.1) TviTeul CarCos SeaerTeben Sesabamis CanawerTan<br />

qveda striqonidan. Tan yvela am Canawers waikiTxaven.<br />

85/3/! `.jU! oblmfcpcb~! fsUnprnfefcjbo! tbzpgbdypwsfcp!<br />

bnpdbofcTj/ isevea, rogorc 73.2.


- 215 -<br />

jer daakvirdnen naWrelas suraTze (74.2) da dauTvlelad,<br />

swrafad gaarkvion, romelia meti da ramdeniT _ vardisferi Tu<br />

ruxi samkuTxedebi. amisaTvis unda warmoidginon dawyvileba (an<br />

marTla SeaerTon mokle-mokle daxrili xazebiT). aRmoCndeba,<br />

rom boloSi morCeba erTi dauwyvilebeli ruxi samkuTxedi.<br />

_ baWiam iSova eqvsi kakali, ciyuniam ki iSova amdenive<br />

kakali, magram ori kakali maSinve SeWama. romels aqvs meti<br />

kakali da ramdeniT? saidan ici?<br />

_ baWiam ipova xuTi nuSi, ciyuniam ki ipova samiT meti<br />

nuSi. ramdeni nuSi upovia ciyunias? {cxra} rogor gaige?<br />

{eqvss mivumate sami} ratom miumate, iqneb, unda gamogeklo?<br />

{mivumate imitom, rom ciyunias upovia samiT meti nuSi}.<br />

_ baWiam ipova rva wabli, ciyuniam ki ipova samiT naklebi<br />

wabli. ramdeni wabli upovia ciyunias? {xuTi} rogor gaige?<br />

{rvas gamovakeli sami} ratom gamoakeli, iqneb, unda<br />

migematebina? {gamovakeli imitom, rom ciyunias upovia samiT<br />

naklebi nuSi}.<br />

_ saqaTmeSi 9 dedalia. mamlebis raodenoba ki SvidiT<br />

naklebia. ramdeni mamalia saqaTmeSi?<br />

_ xvalisTvis Tqven TviTon moigoneT axali amocana. gogonebma<br />

moigonon amocana oTxiT metobaze, biWebma _ oTxiT naklebobaze.<br />

85/4/!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxvswjU;!sbnefoj!npoblwfUj!bo!<br />

ufyjmj! Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj!<br />

dbm.dbmlf! bnpybuwb/! ganvixilavT naxazs (74.3). _ ramdeni<br />

texilia daxazuli? {ori} rogori texilebia? {erTi Sekruli,<br />

erTi _ gaxsnili} ramdeni monakveTis danaxvaa SesaZlebeli<br />

Sekrul texilSi? {samis} amoxazeT cal-calke! axla isev am<br />

Sekrul texils daakvirdiT. ramdeni texilis danaxvaa masSi<br />

SesaZlebeli? ar gamogrCeT Camalulebi!<br />

sul oTxi texilis danaxvaa SesaZlebeli: erTia TviTon<br />

Sekruli texili, meore, mesame da meoTxe ki miiReba or-ori<br />

mezobeli monakveTis gaerTianebiT. dafazec daixazeba,<br />

moswavleebi yvela am texils cal-calke amoxazaven.<br />

_ axla davakvirdeT qveda texils. rogori texilia?


- 216 -<br />

{gaxsnili} ramdeni monakveTisagan Sedgeba igi? {samisagan}<br />

amovxazoT samive cal-calke! kargi, axla amovxazoT yvela<br />

Camaluli texili! (sul oria: pirveli+meore monakveTi da<br />

meore+mesame monakveTi).<br />

85/5/!`ebwehfU!Dbobxfsjt!njyfewjU~/ masw.-i dafaze dawers:<br />

5 · 3. moswavleebi unda gamovidnen TiTo-TiTod, Tanac zustad<br />

im TanmimdevrobiT, rogorc sxedan: jer marcxena rigis<br />

pirveli merxis marcxena, Semdeg misi mezobeli, Semdeg meore<br />

merxi da ase Semdeg. SeiZleba am Tanmimdevrobis Secvla,<br />

mTavari isaa, rom klasma kargad icodes, ra TanmimdevrobiT<br />

unda gamovidnen da es Tanmimdevroba aRar unda Seicvalos arc<br />

am gakveTilze da arc SemdgomSi.<br />

moswavleebi gamodian da dgebian ise, rom miviRoT<br />

moswavleTa 5 · 3.<br />

Semdeg masw.-i sxva Canawers dawers, gamodian is<br />

moswavleebi, visac pirvel jerze ar mouwia gamosvlam (oRond<br />

kvlav imave TanmimdevrobiT) da ase Semdeg.<br />

g 75. kvgUfcjt!ebxzpcb/!Ubwj!9/3.jt!eb!8/4.jt!hbnfpsfcb/<br />

86/1/ ramdenime gogona amoxsnis biWebis mier Sedgenil<br />

amocanas, ramdenime biWi _ gogonebis mier Sedgenils.<br />

74.8-Si unda amoexazaT sami monakveTi da ori Camaluli<br />

texili: pirveli+meore monakveTi da meore+mesame monakveTi.<br />

86/2/!kvgUfcjt!ebxzpcb!xjobtxbs!npdfnvmj!Dbobxfsjt!njyfe.<br />

wjU/ jer swrafad gavameorebinebT 74.1-s. Semdeg masw.-i dafaze<br />

dawers: 6 · 5, gamoiyvans moswavles da daavalebs: _ daawyve<br />

amdeni raodenobis Cxiri! sanam moswavle daawyobs, masw.-i dawers<br />

2 · 9 da sxva moswavles daavalebs amdeni raodenobis mar-<br />

TkuTxedis dawyobas dafaze. Semdeg dawers 4 · 4 da sxva moswavles<br />

daavalebs amdeni raodenobis Sekruli texilis dafaze<br />

daxatvas. Semdeg dawers 5 · 3 da sxva moswavles daavalebs<br />

amdeni raodenobis gaxsnili texilis dafaze daxatvas.<br />

moswavlem davalebis Sesrulebisas xmamaRla unda Tqvas,<br />

rasac akeTebs: _ unda davawyo Cxirebis eqvsi cali xuTeuli,


- 217 -<br />

ai erTi xuTeuli, meore xuTeuli...<br />

Semdeg klasi msr-Si, cariel CarCoSi 75.1 Caxatavs 7 · 4<br />

raodenobis texilebs.<br />

86/3/!Ubwj!9/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/<br />

damuSavdeba ukve naswavlis magvari amocanebi:<br />

1) naTias xuTi TeTri aqvs, giorgis _ xuTiT meti TeTri.<br />

ramdeni TeTri aqvs giorgis?<br />

2) TinaTini Svidi wlisaa, misi Zma _ cxrisa. romelia maT<br />

Soris umcrosi da ramdeni wliT?<br />

3) klasSi 8 gogonaa. vaJebi 2-iT metni arian. ramdeni vaJia<br />

klasSi?<br />

4) vaJas unda gaeferadebina sul rva nakvTi. man moaswro<br />

xuTi nakvTis gaferadeba. ramdeni nakvTi darCa gasaferadebeli<br />

vaJas?<br />

5) Sav dedaRors 7 goWi hyavs, TeTr dedaRors _ sami<br />

goWiT naklebi. ramdeni goWi hyavs TeTr dedaRors?<br />

86/4/! Ubwj! 8/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ganvixilavT naxazs<br />

75.3. _ ramdeni Sekruli texilis danaxvaa SesaZlebeli am<br />

naxazze? ar gamogrCeT Camalulebi! {samisa} amoxateT calcalke,<br />

oRond gverdiT, marjvniv! (Tan dafazec daxatavs is<br />

moswavle, romelic sxvebze adre daasrulebs rveulSi xatvas).<br />

ramdeni monakveTis danaxvaa SesaZlebeli am naxazze? ar<br />

gamogrCeT Camalulebi! {cxrisa} amoxateT cal-calke, isinic<br />

gverdiT, marjvniv, qveda adgili sxva ramisaTvis dagvWirdeba!<br />

gaxsnili texilebis amowurva Znelia. sul maTi raodenoba<br />

Zalian didia. masw.-i ityvis amas da daiwyebs TamaSis saxiT:<br />

86/5/ `wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfu!hbytojm!ufyjmt@~<br />

masw.-i dainiSnavs dros (daaxloebiT 4 wuTi). Semdeg<br />

brZanebs: _ yvelam dados fanqari! da gamoavlens ramdenime<br />

gamarjvebuls.<br />

TfojTwob; 75.3-is magvar naxazebze sinamdvileSi ufro meti<br />

Camaluli texilebis danaxvaa SesaZlebeli. kerZod, mTeli<br />

naxazi SeiZleba ganxilul iqnas erT xazad. magram es aris<br />

rTuli, TavisTavis gadamkveTi xazi. amgvar xazebs ki pirvel


klasSi ar ganvixilavT.<br />

- 218 -<br />

g 76. ebUwmb!fsUfvmfcbe/!xsjt!tb{Swbsj/<br />

87/2/!ebUwmb!fsUfvmfcbe;!!8 · 1, 5 · 1, 9 · 1!!eb!tywb/<br />

jer swrafad gavameorebinebT 75.1-s. Semdeg masw.-i Zlier<br />

moswavles daavalebs: _ gamodi da daawyve kubebi, rva cali<br />

erTeuli!<br />

Tan dafaze dawers 8 · 1. Semdeg dawers 5 · 1 da sxvas daavalebs<br />

amdeni raodenobis marTkuTxedebis daxazvas. Semdeg<br />

klasi msr-Si (76.1) TviTeul CarCos xaziT SeaerTebs Sesabamis<br />

CanawerTan (gamosaxulebasTan) qveda striqonSi.<br />

_ maS, ramdeni yofila cxra cali erTeuli? {es yofila<br />

imdenive, ramdenicaa cxra, cxra cali erTeuli igivea, rac<br />

cxra}.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

II-9/! kbnjtb! eb! tywbpcjt! Tfebsfcbt! sjdywUbo-! nbU! Tpsjt!<br />

tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcTj/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! nfpsf!<br />

sjdywbnef!eb!bnbt!wblbwTjsfcU!tywbpcbtUbo (viTardeba wina Tavis<br />

Tema, oRond Tan kavSirdeba mocemuli ori ricxvis sxvaobasTan).<br />

masw.-s ar unda egonos, TiTqos bavSvisTvis es TavisTavad cxadia:<br />

rom erTi ricxvi meoreze metia maTive sxvaobiT.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

87/3/!`.jU!nfupcjt~!eblbwTjsfcb!sjdywfcjt!tywbpcbtUbo/!<br />

dafaze magnituri wreebis `dominoseburi~ wiTeli aTeuli<br />

da TeTri eqvseulia. _ romelia amaTgan meti? {aTeuli,<br />

wiTlebi} modi, dawyvilebiT gavigoT, Tu ramdeniTaa meti aTi,<br />

vidre eqvsi (gamova moswavle da Cveulebriv daawyvilebs).<br />

ramdeniT meti yofila? {oTxiT} saidan ici? {oTxi wiTeli<br />

mogvrCa} (masw.-i iqve kidev erT wiTel aTeuls daawyobs). axla<br />

aTs gamoakeli eqvsi! (moswavle aiRebs eqvs rgols). risi<br />

tolia sxvaoba? {oTxisa} aTi ramdeniTaa meti, vidre eqvsi?<br />

{oTxiT} diax, aTi imdeniTaa eqvsze meti, ramdenicaa aTisa da<br />

eqvsis... ra? {sxvaoba} diax, sxvaoba gviCvenebs, Tu didi ricxvi<br />

ramdeniTaa meti, vidre patara!<br />

Semdeg moswavleebi gadaSlian mTw-s oceulis


- 219 -<br />

TvalsaCinoebaze (gv. 17). cxadia, ricxvebi 10, 11, ..., 19 _ jer<br />

ar gvWirdeba. _ sul ramdeni svetia aq? {aTi svetia}. yovel<br />

(am sityvis gamokveTiT) svetSi erTidaimave raodenobisaa<br />

wiTeli wreebi. ramdenia? {aT-aTi} bakur (susti moswavle),<br />

mecxre svetSi ramdeni iqneba wiTeli wre? {aTi} saidan ici?<br />

{yovel wreSi xom aTia, amitom mecxreSic aTi iqneba}. mayvala<br />

(yvelaze susti moswavle), meoTxe svetSi ramdeni iqneba<br />

wiTeli wre? {aTi} saidan ici? {yovel wreSi xom aTia, amitom<br />

mecxreSic aTi iqneba}. mwvane wreebi Tua erTidaimave<br />

raodenobiT? {ara}. aba, kanonzomierebas vin aRmoaCens? {pirvel<br />

svetSia erTi cali mwvane wre, meoreSi _ ori, mesameSi _ sami,<br />

da ase imatebs erTiT!).<br />

_ kargi, axla moZebneT meSvide sveti, daakvirdiT. ramdeni<br />

wiTeli wrea masSi? {aTi} mwvane wre ramdenia? {Svidi}. aTi<br />

ramdeniTaa meti, vidre Svidi? {samiT}. aTisa da Svidis sxvaoba<br />

risi tolia? {samisa}.<br />

aseve SevadarebT aTsa da rvas, aTsa da oTxs, aTsa da cxras.<br />

daskvna gameordeba: _ aTi imdeniTaa cxraze meti,<br />

ramdenicaa aTisa da cxris... ra? {sxvaoba} diax, sxvaoba<br />

gviCvenebs, Tu didi ricxvi ramdeniTaa meti, vidre patara!<br />

_ axla daxedeT suraTs (76.2). ra raodenobania Sedarebuli<br />

pirvel, yvelaze marcxena svetSi? {rva da oTxi} ras gviCvenebs<br />

es pirveli sveti? {rva metia, vidre oTxi, oTxiT; rva oTxze<br />

oTxiT metia} risi tolia rvisa da oTxis sxvaoba? {oTxisa}<br />

axla Tqven TviTon daawyvileT Semdegi raodenobani. ras<br />

gviCvenebs meore sveti? {rva metia eqvsze oriT} risi tolia<br />

rvisa da eqvsis sxvaoba? (da a. S.).<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

III-8. nsvef! yb{j! bov! nsvej/ wina TavSi vaswavleT texili,<br />

viTarc mravalkuTxedis sazRvari. axla aseve vaswavliT mrude xazs,<br />

viTarc saTanado nakvTis sazRvars. hb{pnwb/ sanam TviT gazomvas<br />

daviwyebdeT, moswavleebma unda gaiazron, Tu ra aris sigrZe da ra<br />

Tvisebebi aqvs mas. uamisod gazomva meqanikuri procesi iqneba.<br />

Tavidanaa sigrZis met-nakleboba, toloba, misi Cawera. sigrZis


- 220 -<br />

pirveli Tviseba (simetriuloba).<br />

ramdenime safexuris Semdeg saWiro iqneba Sesadarebel sigrZeTa<br />

aRniSvna qarTuli asoebiT da Sedegis dafaze Cawera (wers mxolod<br />

masw.-i da ara moswavleebi). magaliTad: m > s `magidis sigrZe<br />

metia saxazavis sigrZeze~. amitom masw.-ma unda gaiTvaliswinos: am<br />

droisaTvis klasma icis Tu ara saTanado asoebis cnoba. sakmarisia<br />

mxolod calkeuli asoebis cnoba. araa saWiro arc is, rom<br />

moswavlem icodes kiTxva (rac gacilebiT ufro Znelia, vidre<br />

asoebis cnoba) da arc is, rom icodes asoebis wera.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

87/4/!xsjt!tb{Swbsj/!!TfebsfcjU!sUvmj!tb{Swsfcj/<br />

_ ra aris daxazuli ruxad am suraTze? {rvakuTxedi da<br />

wre} SevadaroT erTmaneTs maTi sazRvrebi. ra aris rvakuTxedis<br />

sazRvari? {Sekruli texili} ramdeni monakveTisagan<br />

Sedgeba igi? {rva monakveTisagan} ramdeni wvero aqvs am texils?<br />

{rva} ramdeni bolo aqvs? {arcerTi, nuli} ratom?<br />

{imitom, rom Sekrulia} riT gansxvavdeba rvakuTxedis sazRvrisagan<br />

wris sazRvari? {ar Sedgeba monakveTebisagan, ar aris<br />

texili} axla gverdiT vardisferi nakvTebi naxeT. aris Tu ara<br />

vardisferi wre da ruxi wre erTmaneTis toli? {aris}<br />

vardisferi rvakuTxedi da ruxi rvakuTxedi? {esenic tolia}<br />

axla vardisferi nakvTebis sazRvrebi SeaferadeT Savad!<br />

_ kidev ra aris daxazuli aq? ruxi nakvTebis marjvniv?<br />

{Sekruli texili} ise gaaferadeT, rom es texili gaxdes<br />

mravalkuTxedis sazRvari! winaswar kargad daakvirdiT, ar<br />

SegeSaloT gaferadeba! (unda gaaferadon texilad Caklaknili<br />

zoli!) ramdenkuTxedi miiReT? {aTkuTxedi} axla gverdiT<br />

calke amoxateT mxolod sazRvari! ramdeni wvero eqneba am<br />

texils? {aTi} ramdeni bolo wertili eqneba? {arcerTi,<br />

nuli} ratom? {imitom, rom Sekrulia}.<br />

87/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! fsUnbofUt~/ masw.-i moswavles<br />

etyvis Sekrebisa an gamoklebis magaliTs, oRond terminebiT<br />

`Sesakrebi, saklebi, maklebi.~ moswavlem momdevno moswavles<br />

unda dausvas Sesabamisi SekiTxva. momdevno moswavlem ki unda


- 221 -<br />

gamoTvalos. mis Semdeg, mesame moswavles kvlav masw.-i<br />

Camouyalibebs magaliTs, mesame moswavle ki meoTxes dausvams<br />

saTanado SekiTxvas. meoTxem unda gamoTvalos.<br />

nimuSebi: _ Sesakrebebia ori da rva. dausvi SekiTxva dianas!<br />

{risi tolia jami?} diana, gvipasuxe! {aTisa} kargia. axla<br />

dimitri, saklebia cxra, maklebia xuTi. (dimitri ekiTxeba<br />

momdevno moswavles: _ risi tolia sxvaoba?). da ase Semdeg.<br />

g 77. fsUj!dbmj!kvgUj/!shpmjt!tb{Swbsj/!sbnefoj!blmjb!///<br />

88/2/!fsUj!dbmj!kvgUj;!1 · 3, 1 · 7, 1 · 2!!eb!tywb/<br />

jer swrafad gavameorebinebT 75.1-sa da 76.1-s. Semdeg masw.-i<br />

saSualo moswavles daavalebs: _ gamodi da daawyve kubebi,<br />

erTi cali sameuli!<br />

Tan dafaze dawers 1 · 3. Semdeg dawers 1 · 5 da sxvas<br />

daavalebs amdeni raodenobis marTkuTxedebis daxazvas. Semdeg<br />

klasi msr-Si (77.1) TviTeul CarCos xaziT SeaerTebs<br />

Sesabamis CanawerTan (gamosaxulebasTan) qveda striqonSi.<br />

_ maS, ramdeni yofila erTi cali xuTeuli? {es yofila<br />

imdenive, ramdenicaa xuTi, erTi cali xuTeuli igivea, rac<br />

xuTeuli, xuTi}.<br />

_ axla vin mixvdeba, romelia meti da ramdeniT:<br />

4 · 1 Tu 1 · 4 (es gamosaxulebani dafazea dawerili)?<br />

Tuki gauWirdebaT, jer xmamaRla waikiTxon gamosaxulebani<br />

da Semdeg Seadaron {tolia, oTxi cali erTeuli igive raodenobaa,<br />

rac erTi cali oTxeuli, orives raodenoba oTxia!}.<br />

88/3/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! nfpsf! sjdywbnef! tywbpcbtUbo!<br />

eblbwTjsfcjU. auCqareblad gavimeorebT 76.2-s: mTw-dan<br />

oceulis TvalsaCinoebiT (gv.17) iseve SevadarebT erTmaneTs,<br />

magaliTad, rvaeulsa da aTeuls, Semdeg aTeulsa da Svideuls.<br />

daskvnac orivejer unda Camoyalibdes.<br />

Semdeg mTw gadaiSleba `10~-ze.<br />

_ rogoraa am jamSi dawyobili aTi wre? {Svidi da sami}<br />

SevadaroT erTmaneTs Svidi da aTi. ramdeni aklia Svids<br />

aTamde? {sami} saidan ici? {aTi tolia Svidisa da samis


- 222 -<br />

jamisa. Svids aTamde aklia sami} ramdeniTaa aTi Svidze meti?<br />

{samiT} risi tolia aTisa da Svidis sxvaoba? {samisa}.<br />

aseve `sammagad~ Camoyalibdeba ramdenime Sedareba: aTi da<br />

eqvsi, aTi da xuTi, cxra da aTi.<br />

ebtlwob/ patara ricxvs did ricxvamde aklia imdeni,<br />

ramdenicaa didisa da pataris sxvaoba.<br />

88/4/! shpmjt! tb{Swbsj/! TfebsfcjU! sUvmj! tb{Swsfcj/<br />

_ naxazze (77.3) wyvetilad daxazulia rgolis sazRvari. gaaferadeT<br />

ise, rom gamoCndes, romeli rgolis sazRvaria es. axla<br />

gverdiT rom vardisferi rgolia, misi sazRvari lurjad<br />

SeaferadeT! rogori sazRvari hqonia rgols _ mTliania Tu<br />

ara igi? {ara, ori cal-calke nawilisagan Sedgeba} saxazaviT<br />

daxazeT kidev erTi rgoli, jer sazRvari dauxazeT da mere<br />

gaaferadeT!<br />

_ axla daakvirdiT lokokinasaviT Caxveul nakvTs.<br />

gaaferadeT ise, rom gamoCndes, Tu romeli nakvTis sazRvaria.<br />

jer gaferadeba ar daiwyoT, jer kargad daakvirdiT! axla<br />

gverdiT daxateT amdagvari nakvTi. jer sazRvari dauxazeT da<br />

mere gaaferadeT!<br />

88/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 72.4. oRond<br />

cota sxva rameebi xdeba _ mokle-mokle CanarTebs Tavad masw.-i<br />

moifiqrebs.<br />

arsebiTi ki igivea: aTis daSla SeskrebTa jamebad, ramdenimes<br />

mimateba Tu mokleba, mimarTeba `SigniT\gareT\sazRvarze~.<br />

g 78. kbnjt!Tfebsfcb!sjdywUbo/!!nsvef!yb{j!bov!nsvej/!!<br />

89/2/!fsUjebjnbwf!hspwjt!ebUwmb!tywbebtywb!kvgUfcbe!!<br />

)vobTUpe*/! magnitur dafazea 8 rgolis grova. gamova erTi<br />

moswavle da daawyobs wyvilebad. Sedegs ityvis da masw.-i<br />

dawers: 4 · 2. gamova meore moswavle, dawyobils aurevs<br />

da daawyobs oTxeulebad. Sedegs ityvis da masw.-i dawers<br />

pirveli Canaweris qvemoT: 2 · 4.<br />

_ axla adgilidan miTxras zazam: es grova rom<br />

erTeulebad davTvaloT, ras miviRebT? {rva cal erTeuls}


- 223 -<br />

davweroT! (masw.-i ori Canaweris qveS dawers: 8 · 1). adgilidan<br />

miTxras cialam: es grova rom rvaeulebad davTvaloT, ras<br />

miviRebT? {erT cal rvaeuls} davweroT! (masw.-i sami Canaweris<br />

qveS dawers: 1 · 8). maS, es erTi grova ramdennairad<br />

davawyveT? {oTxnairad} waikiTxeT oTxive! (waikiTxaven} diax,<br />

raodenoba rvaa, esaa rva cali erTeuli. igivea erTi cali<br />

rvaeuli. magram SeiZleba davTvaloT wyvilebad da miviRebT<br />

oTx cal wyvils. SeiZleba davTvaloT oTxeulebad da<br />

miviRebT... ras? {or cal oTxeuls}. es raodenobaa meti Tu<br />

es? (masw.-i rig-rigobiT miuTiTebs Canawerebze). es Tu es?<br />

{tolia, esenic tolia, esenic} saidan ici? {xom erTsadaimave<br />

grovas vawyobdiT} grovis sxvanaiarad gadalagebiT misi<br />

raodenoba SeiZleba Tu ara rom Seicvalos? {ara, ar SeiZleba}<br />

diax, raodenoba igive rCeba!<br />

_ axla daakvirdiT suraTs (78.1). risi grovaa marcxniv?<br />

{yvavilis naxatebisa). SemoxazeT lurji xazebiT ise, rom<br />

sameulebi miiRoT! {unda Semoixazos svetebi} ramdeni sameuli<br />

miviReT? {eqvsi} davwer: 6 · 3. axla SemoxazeT mwvane xazebiT<br />

ise, rom eqvseulebi miiRoT! {unda Semoixazos striqonebi}<br />

ramdeni eqvseuli miviReT? {sami} davwer: 3 · 6. axla<br />

SemoxazeT wiTeli xazebiT ise, rom wyvilebi miiRoT! ramdeni<br />

wyvili miviReT? {cxra} davwer: 9 · 2. gveyofa, Torem mTlad<br />

aWrelda da veRarafers davinaxavT. maS, yvavilebis naxatTa es<br />

erTi grova ramdennairad davTvaleT? {samnairad} ai me aq<br />

Cavwere samive. waikiTxeT! {waikiTxaven}.<br />

_ marjvniv ki lokokinasmagvari mrude xazebis grovaa.<br />

rogor SeiZleba davTvaloT es grova? {sameulebad} SemoxazeT<br />

mwvane xazebiT! ramdeni sameulia? {sami sameulia} davwer: 3 ·<br />

3. kidev rogor SeiZleba davTvaloT? {erTeulebad} ramdeni<br />

erTeulia? {cxra} davwer: 9 · 1. kidev rogor SeiZleba davTvaloT?<br />

{cxraeulebad} ramdeni cxraeulia? {erTi} davwer: 1 · 9.<br />

maS, es erTi grova ramdennairad davTvaleT? {samnairad} ai me<br />

aq Cavwere samive. waikiTxeT! {waikiTxaven}.<br />

89/3/! kbnjt! Tfebsfcb! sjdywUbo/! ! _ daakvirdiT marcxena


- 224 -<br />

svets (78.2). romelia is pirveli Sesakrebi, romelic sul<br />

meordeba? {oTxi} CamoTvaleT, meore Sesakrebebi romeli<br />

ricxvebia {erTi, ori, sami, oTxi, xuTi} axla pirveli, sul<br />

zeda jami SevadaroT Svids. romelia meti? {Svidi} ratom?<br />

{oTxs mimatebuli erTi tolia xuTisa da xuTi naklebia, vidre<br />

Svidi} CawereT saWiro niSani! (Caweren < niSans). meore jami<br />

SevadaroT Svids. romelia meti? {Svidi} ratom? {4+2=6 da<br />

eqvsi naklebia, vidre Svidi} CawereT saWiro niSani (Caweren <<br />

niSans). mesame jami SevadaroT Svids. romelia meti? {tolia}<br />

ratom? {4+3=7} CawereT saWiro niSani! (Caweren = niSans).<br />

meoTxe jami SevadaroT Svids. romelia meti? {jami} ratom?<br />

{4+4=8, 8>7} CawereT saWiro niSani! (Caweren > niSans). mexuTe<br />

jami SevadaroT Svids. romelia meti? {jami} ratom? {4+5=9,<br />

9>7} CawereT saWiro niSani! (Caweren > niSans).<br />

danarCen or svetSi saWiro naSnebs Caweren Sin, saSinao<br />

davalebad.<br />

89/4/! nsvef! yb{j! bov! nsvej/! ! hbytojmj! nsvejt! cpmpfcj!<br />

)cpmp! xfsujmfcj*/! dafaze daxazulia raime uswormasworo<br />

nakvTi, romlis sazRvari nawilobriv texilia da nawilobriv<br />

_ mrudi. _ gamovides irakli da am nakvTis sazRvari calke<br />

gadmoxatos aqeT! diax, esaa. amgvar xazs ewodeba mrude xazi,<br />

anu mrudi. mrudi. riT gansxvavdeba mrudi da texili?<br />

{texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba, mrudi ki _ ara}<br />

Sekruli texili risi sazRvaria? {mravalkuTxedisa} magali-<br />

Tad, aTi monakveTisagan Sedenili texili romeli mravalkuTxedis<br />

sazRvri iqneba? {aTkuxedisa} mrudi Tu aris mravalkuxedis<br />

sazRvari? {ara} SeiZleba Tu ara, rom zogjer<br />

mravalkuTxeds sazRvari mrudi hqondes? {ara, maSin igi ar<br />

iqneboda mravalkuTxedi!} es mrudi rogoria _ Sekruli Tu<br />

gaxsnili? {Sekruli}.<br />

_ axla daaTvaliereT suraTi (78.3). ra aris daxazuli?<br />

{mrudi xazebi} ramdeni? {oTxi} rogoria marcxena, pirveli<br />

mrudi? {Sekrulia} gaaferadeT ise, rom igi romeliRac nakv-<br />

Tis sazRvari gaxdes! meore mrudi rogoria? {gaxsnilia} igi


- 225 -<br />

ver iqneba nakvTis sazRvari. mesame mrudi? {isic gaxsnilia da<br />

ver iqneba nakvTis sazRvari} meoTxe? {Sekrulia} gaaferadeT<br />

ise, rom igi romeliRac nakvTis sazRvari gaxdes! ras hgavs<br />

miRebuli nakvTi? {wylis wveTs} kargi. romelime am oTxi<br />

mrudidan Tu Seicavs monakveTs? {ki, mesame mrudi Seicavs}.<br />

axla cariel adgilas daxazeT axali, sul sxvagvari mrudi!<br />

89/5/ Sejibri simaRlis mixedviT dadgomaSi _ ix. 5.4.<br />

g 79. Ubwj!21/2.jt!hbnfpsfcb.!sjdywjt!Tfebsfcb!kbnUbo/!<br />

8:/2/!Ubwj!21/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb.<br />

keTdeba orgvari savarjiSoebi: 1) masw.-i dafaze dawers<br />

gamosaxulebas (magaliTad: 7 · 3, 7 · 1, 2 · 9, 1 · 6 da kidev<br />

ramdenime) da moswavleebi dafaze an magadaze awyoben<br />

Sesabamisad nivTebs (an dafaze xataven). orma-samma moswavlem<br />

erTad imuSaos. Sedegs sxva moswavle waikiTxavs adgilidan.<br />

2) dafazea erTidaigive 30-iani grova da mas daawyoben xan<br />

eqvseulebad, xan sameulebad, xan xuTeulebad, xan aTeulebad.<br />

Sedegebi dafaze daiwereba da moswavleebi waikiTxaven.<br />

bolos, suraTze (79.1) borjRalebis grovas jer<br />

Semoxazvis gareSe daTvlian: xuTeulebad {oTxi xuTeulia},<br />

Semdeg _ aTeulebad {ori aTeulia}, Semdeg _ wyvilebad<br />

{svetebs daTvlian _ aTi wyvilia}, Semdeg ki wiTeli xazebiT<br />

Semoxazavan ise, rom miiRon oTxeulebi _ am dros aRar unda<br />

miaqcion yuradReba lurj gamyof xazs! miiReben xuT oTxeuls.<br />

8:/3/! sjdywjt! Tfebsfcb! kbnUbo/ am safexurs cota dro<br />

eyofa. yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 78.2-Si.<br />

_ daakvirdiT marcxena svets (79.2). romelia is meore<br />

Sesakrebi, romelic sul meordeba? {ori} CamoTvaleT, pirveli<br />

Sesakrebebi romeli ricxvebia {ori, sami, oTxi, xuTi} axla<br />

eqvss SevadaroT pirveli, sul zeda jami...<br />

da ase Semdeg _ iseTive SekiTxvebi daismis da imave<br />

TanmimdevrobiT, rogorc 78.2-Si.<br />

danarCen or svetSi saWiro naSnebs Caweren Sin, saSinao<br />

davalebad.


- 226 -<br />

8:/4/!`vgsp!hs[fmj~!eb!`vgsp!nplmf~!`!ebupmfcjU/<br />

am safexurs cota dro eyofa. klass jer gavameorebinebT<br />

sivrciT mimarTebas maRali \ dabali: jer moswavleebis<br />

simaRleSi datolebiT, Semdeg ki warmosaxviT, magaliTad: ra<br />

ufro maRalia, Zroxa Tu didi adamiani? Cveni skolis ezoSi<br />

mdgari buCqi Tu es karada?<br />

Semdeg moswavleebs rig-rigobiT SevadarebinebT sxvadasxva<br />

nivTebs ukve sigrZiT. Sesadarebeli wyvilebi ise SeirCeva, rom<br />

sigrZeTa gansxvaveba ar iyos Zalian mkveTri, raTa saWiro<br />

gaxdes maTi datoleba. _ es joxi ufro grZelia Tu<br />

saxazavi? ar Cans, xom? ra vqnaT? {davatoloT} es saxazavi<br />

ufro moklea Tu magida? {davatoloT} es daxazuli monakveTi<br />

ufro grZelia Tu saxazavi? (da ase Semdeg _ xan iTqmis<br />

`grZeli~, xan _ `mokle~).<br />

8:/5/! `DyjsfcjU! bhfcboj~/ moswavlebs yvela merxze<br />

dawyobili aqvT Cxirebi an asanTis Rerebi. merxze msxdomi ori<br />

moswavle erTad asrulebs masw.-is davalebebs: _ avagoT gemi<br />

eqvsi CxiriT! saxli aTi CxiriT! (da sxva _ masw.-s winaswar<br />

unda hqondes mofiqrebuli sqemebi).<br />

8:/:/ msr-s gadavaSlevinebT 56.6-ze, SevaxsenebT, rom iq<br />

iyo `nakvTebis Sekreba~. aq ki `nakvTebis gamoklebaa~. kanonzomierebas<br />

moswavleebi Tavad unda mixvdnen. vinc ver mixvdeba,<br />

momdevno gakveTilze klasSi gaigebs da Seavsebs kidec.<br />

g 80. obTU/!kvgU/!ebUwmb/!`upmj!tjhs[f~!`!ebupmfcjU/<br />

91/1/ 79.7-Si saWiroa damatebiTi SekiTxva: marcxena<br />

CarCoSia ufro meti jvrebi Tu marjvenaSi? {tolia, radganac<br />

suraTebi zustad erTnairia} ese igi, erTidaigive grova jer<br />

davTvaleT wyvilebad, Semdeg _ oTxeulebad.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

I.11. obTUjboj! kvgUfcj! eb! dofcb! `obTUj~/ xdeba naSTiani<br />

SemTxvevebis dawyoba, Cawera da wakiTxva. kerZo SemTxvevaa is, roca<br />

naSTia 0, anu roca unaSTod daewyoba (rac ukve viswavleT wina<br />

gakveTilebze).


- 227 -<br />

bolos, gaiazreba Zneli sakiTxi: naSTi ar SeiZleba iyos<br />

jufTze meti. jer-jerobiT (Tav 12-mde), arsad ar daismis sakiTxic<br />

ki imis Sesaxeb, Tu sul ramdeni nivTia jufTebSi (erTad).<br />

naSTis cnebis Sesaxeb ix. zms $ 3. iseve rogorc adre, zogad<br />

termins `jufTi~ klasSi arcerTxel ar vaxsenebT. igi mxolod<br />

masw.-isTvisaa. klasSi vityviT mxolod konkretulad: oTxeuli,<br />

aTeuli, cxraeuli, wyvili da sxva romelic dagvWirdeba.<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

91/2/!xjobtxbs!ebxzpcjmj!obTUjboj!kvgUfcjt!ebUwmb;!`tbnj!<br />

dbmj!pUyfvmj!eb!ljefw!psj~/!!!termini `naSTi~ am gakveTilze<br />

ar unda vaxsenoT!<br />

masw.-i dafaze dawers: 6 · 3. _ gamovides amirani da daawyos<br />

amdeni wre! (gamova da daawyobs). axla me davumateb kidev or<br />

wres (daumatebs gverdiT). axla vin daTvlis sameulebad<br />

dafaze wreebs? {eqvsi cali sameuli da kidev ori}. diax, da<br />

kidev oria!<br />

masw.-i amas kidev erTxel gaimeorebs, nel-nela, Tan<br />

TviTeuli sityvis warmoTqmisas miuTiTebs saTanado jufTebs.<br />

Semdeg dafaze daxatavs 8 · 2 + 1 raodenobis monakveTebs<br />

da moswavleebi adgilidan daTvlian wyvilebad.<br />

_ axla vnaxoT suraTze (80.1). ramdeni CarCoa? {sami} rogoraa<br />

pirvel CarCoSi dawyobili Savi wreebi? {oTxeulebad}<br />

daTvaleT oTxeulebad! {sami cali oTxeuli da kidev ori}.<br />

aseve daTvlian meore CarCoSi {xuTi cali sameuli da kidev<br />

erTi} da mesame CarCoSi {sami cali xuTeuli da kidev<br />

sami}.<br />

91/3/! tywbpcjt! Tfebsfcb! sjdywUbo/! am safexurs cota dro<br />

eyofa. yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 78.2-Si.<br />

_ daakvirdiT marcxena svets (80.2). romelia is saklebi,<br />

romelic sul meordeba? {cxra} CamoTvaleT, maklebebi romeli<br />

ricxvebia {nuli, erTi, ori, sami, oTxi} axla pirveli, sul<br />

zeda sxvaoba SevadaroT Svids...<br />

da ase Semdeg _ iseTive SekiTxvebi daismis da imave<br />

TanmimdevrobiT, rogorc 78.2-Si, oRond, cxadia, Sekreba


- 228 -<br />

icvleba gamoklebiT.<br />

danarCen or svetSi saWiro niSnebs Caweren Sin, saSinao<br />

davalebad.<br />

91/4/! `upmj! tjhs[f~! `! ebupmfcjU/! Sedardeba sxvadasxva<br />

sigrZeebi, iseve, rogorc 79.3-Si, oRond erTi siaxliT: zogjer<br />

Sesadarebeli sigrZeebi toli aRmoCndeba. masw.-s es winaswar<br />

unda hqondes momzadebuli (saTanado sigrZis joxi, merxis<br />

toli sigrZis Toki, dafaze daxazuli monakveTi da sxva).<br />

daismis SekiTxva: _ Cvens saklaso oTaxSi visi merxia yvelaze<br />

grZeli? {aravisi, yvela merxis sigrZe erTnairia, tolia}.<br />

bolos naxazze (80.3) TvalzomiT movaZebninebT or tol<br />

monakveTs {pirveli da meoTxea}.<br />

91/5/! `yfmfcjt! tjhs[jt! njyfewjU! ebehpnb~/ gamova ori<br />

moswavle, sworad gaSlian xelebs da daetolebian _ vis ufro<br />

grZeli aqvs. visac ufro grZeli aqvs, dadgeba ufro marcxniv.<br />

gamova Semdegi moswavle da daetoleba _ Tavis adgils<br />

moZebnis. gamova meoTxe da _ isic. ase dalagdeba mTeli klasi<br />

xelebis sigrZis mixedviT.<br />

Tuki zog or moswavles toli sigrZis xelebi aRmoaCndeba,<br />

erTmaneTis win dgebian, ese igi, rigSi erTsadaimave adgilas.<br />

Zalian bevri datoleba rom ar gaxdes saWiro, axalgamosul<br />

moswavles masw.-i miuTiTebs, Tu romel moswavleebs<br />

daetolos _ daetolos daaxloebiT misi simaRlis<br />

moswavleebs, ufro maRlebsa da ufro dablebs nu daetoleba.<br />

bolos, yuradRebas mivaqcevT imas, xelebis sigrZis mixedviT<br />

dadgoma igivea Tu ara, rac simaRlis mixedviT dadgoma.<br />

91/8/ unda Seasrulon TvalzomiT!<br />

g 81. `obTUj~/!tjhs[jt!nfu.oblmfcpcjt!Dbxfsb!ebgb{f/!<br />

92/2/!ufsnjoj!`obTUj~/!`tbnj!dbmj!pUyfvmj!eb!obTUj!psj~/<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 80.1-Si, oRond masw.-s<br />

Semoaqvs termini `naSTi~. _ diax, aqaa sami xuTeuli da kidev<br />

oTxi. ai am oTxs hqvia naSTi. xuTeuli samia, naSTad ki ra<br />

rCeba? {oTxi}.


- 229 -<br />

_ axla vnaxoT suraTze (81.1). ramdeni CarCoa? {sami}<br />

rogoraa pirvel CarCoSi dawyobili Savi wreebi? {eqvseulebad}<br />

risi tolia naSTi? {xuTisa} daTvaleT eqvseulebad!<br />

{sami cali eqvseuli da naSTi xuTi}.<br />

aseve daTvlian meore CarCoSi {erTi cali cxraeuli da<br />

naSTi Svidi} da mesameSic {oTxi cali wyvili da naSTi erTi}.<br />

92/3/! sjdywjt! Tfebsfcb! tywbpcbtUbo/! ! ! yvelaferi keTdeba<br />

iseve, rogorc 80.2-Si, oRond ricxvi Sedardeba sxvaobas.<br />

Tanac, pirvel da meore svetebSi ara saklebebia erTidaigive,<br />

aramed _ maklebebi.<br />

92/4/!tjhs[jt!nfu.oblmfcpcjt!Dbxfsb!ebgb{f/!ojnvTj;!b >!j/<br />

yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 80.3-Si, oRond erTi siaxliT:<br />

Sesadarebeli sagnebis sigrZes aRvniSnavT raime asoTi da Sedarebis<br />

Sedegs dafaze dawers masw.-i. magaliTad: _ am magidis<br />

sigrZe aRvniSnoT m asoTi, Tokis sigrZe ki T asoTi. romeli<br />

iyo ufro grZeli? {toli iyo} diax, davweroT: m = T. ras<br />

gveubneba es Canaweri? {magidis sigrZe tolia Tokis sigrZisa}.<br />

aseve Caiwereba: s < k {saxazavis sigrZe naklebia karis<br />

sigrZeze} da sxva.<br />

92/5/!`nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb~/ ix. 38.4<br />

(am droisaTvis damatebulia mravali axali sityvac!).<br />

g 82. obTUjboj!kvgU/!Dbxfsb/!sblj!b >!j-!!bnjupn!!j


- 230 -<br />

emateba! amitom Caiwereba mimatebis, Sekrebis niSniT!<br />

bolos, moswavleebi msr-Si (82.1) TviTeul CarCos xaziT<br />

SeaerTeben Sesabamis CanawerTan (gamosaxulebasTan).<br />

93/3/! kbnjtb! eb! sjdywjt! Tfebsfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />

ofcTj/! jer Sesruldeba msr-s 82.2. qveda striqonSi weria<br />

jamebi. zemoT ki jamis naxatia. _ ratom weria marcxniv 3+6?<br />

{imitom, rom mis zemoTaa sami marTkuTxedi da eqvsi samkuTxedi,<br />

erTad Sekrebili, SeerTebuli} axla Tqven TviTon CaxateT<br />

saWiro raodenobis nakvTebi meore, cariel jamSi. radara<br />

nakvTebi SevarCioT? kargi, iyos monakveTebi da wreebi. CaxateT,<br />

oRond kargad daTvaleT, ar SegeSaloT!<br />

aseve Seivseba mesame `jamic~.<br />

Semdeg amoixsneba ramdenime sayofacxovrebo amocana.<br />

_ ori gundi fexburTs TamaSobda. pirveli gundidan giorgim<br />

gaitana 5 burTi, meti aravis ar gautania. meore gundidan<br />

nikam gaitana 2 burTi, xolo levanma _ 4. romel gunds<br />

gaumarjvia? ratom?<br />

rogorc Cveulebriv, jer gavameorebinebT pirobas.<br />

_ ramdeni burTi gaitana pirvelma gundma? {xuTi} (masw.-i<br />

dafaze dawers 5). ramdeni burTi gaitana meore gundma?<br />

{ori da sami} (masw.-i dafaze dawers 2 + 4). romels gautania<br />

meti burTi? {meore gunds} ratom? (2+4 = 6 da 6 > 5). modi,<br />

giorgi, Cawere saWiro niSani!<br />

giorgi dafaze 5-iansa da jams Soris Cawers < niSans,<br />

jamis mniSvnelobas 6 ki ar dawers. amas arc masw.-i dawers.<br />

saboloo Canaweria: 5 < 2 + 4.<br />

_ romel gunds gaumarjvia? ratom? ramdeniT? {erTiT}.<br />

aseve amoixsneba meore amocana:<br />

_ lia, ia, Tea da gia sokos agrovebdnen. liam ipova 2<br />

soko (dawers dafaze _ 2), iam _ amdenive. ramdeni upovia ias?<br />

{ori} (masw.-i pirveli cifrisgan cota moSorebiT dawers _ 2).<br />

Team ipova 3 soko (dawers cota moSorebiT _ 3), giam _<br />

Svidi (dawers cota moSorebiT _ 7). gogonebs ufro meti<br />

soko upoviaT Tu gias?


- 231 -<br />

amoixsneba wina amocanis magvarad. dafaze saboloo Canaweri<br />

iqneba: 2 + 2 + 3 = 7.<br />

_ ras da ras vadarebdiT am amocanebSi? raRac ricxvs<br />

vadarebdiT... ras? {jams} diax, ricxvs vadarebdiT jams.<br />

xvalisTvis Tqven TviTon moigoneT axali amocana, romlis<br />

amosaxsnelad saWiro iqneba jamisa da ricxvis Sedareba.<br />

oRond, Tqveni amocanebi sxva raRacebis Sesaxeb unda iyos!<br />

93/4/! Uvlj! yb{j! `b~! vgsp! hs[fmjb-! wjesf! `j~-! nbTjo! `j~!<br />

vgsp!nplmf!zpgjmb-!wjesf!`b~/!!sblj!b >!j-!!bnjupn!!j k. amitom ufro mokle romeli<br />

yofila? {kari} diax, davweroT: k < T.<br />

bolos, masw.-i klass warmodgeniT Seadarebinebs sigrZeebs.<br />

_ texili xazi ufro grZeli iyo, vidre mrude xazi.<br />

davwer: t > m. ese igi, mrude xazi ufro... ra? {ufro mokle<br />

yofila, vidre texili} diax, davweroT: m < t.<br />

aseve _ Sekruli da gaxsnili xazebis Sesaxeb:<br />

raki S > g, amitom g < S.<br />

93/5/! `ebwehfU! Dbobxfsjt! njyfewjU~/ ix. 74.4, oRond erTi<br />

siaxlea: masw.-i wers naSTian gamosaxulebebs:<br />

5 · 4 + 1, 1 · 9 + 7 da sxva.<br />

93/9/ unda gakeTdes 82.2-is magvarad. am amocanis garCevisas<br />

ki moswavleebma sityvieradac unda Camoayalibon: pirvel<br />

`jamSia~ 3 wertili da 5 monakveTi; meoreSi _ 4 gaxsnili<br />

texili da 3 Sekruli texili; mesameSi _ 5 wre da 4<br />

mravalkuTxedi.<br />

g 83.!obTUjboj!kvgU/!ebxzpcb/!Uvlj!p !p/<br />

94/2/! obTUjboj! kvgUfcjt! ebxzpcb! xjobtxbs! npdfnvmj!<br />

Dbobxfsjt!njyfewjU/!masw.-i dafaze dawers: 4 · 4 + 2. gamovides<br />

moswavle da daawyos amdeni rgoli. sxva moswavlem ki<br />

waikiTxos.


- 232 -<br />

amdagvari ram gakeTdeba kidev orjer, oRond nivTebis<br />

dawyoba Seicvleba nakvTebis dafaze daxatviT.<br />

Semdeg Sesruldeba msr-s 83.1. _ ramdeni CarCoa aq<br />

daxazuli? (xuTi). pirvel, sul zeda CarCoSi dasviT imdeni<br />

wertili, ramdenic am CarCos uweria marcxniv! aseve _ meore<br />

CarCoSic. danarCenebs Seavseben Sin, saSinao davalebad.<br />

94/3/! tywbpcjtb! eb! sjdywjt! Tfebsfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnp.<br />

dbofcTj. _ vaJas 9 fanqari hqonda, fiqrias _ 7. Semdeg vaJas<br />

oTxi fanqari gauTavda. axla romels aqvs meti fanqari?<br />

ramdeniT?<br />

amoixsneba iseve, rogorc 82.2-is amocanebi. dafaze<br />

saboloo Canaweri iqneba: 9 – 4 < 7. _ ramdeniT? {fiqrias<br />

aqvs oriT meti fanqari}.<br />

2) ezoSi 5 bavSvi iyo, saburTao moedanze _ 9. Semdeg<br />

moednidan 3 bavSvi Sin wavida. axla sad ufro naklebi bavSvia?<br />

ramdeniT? { 5 < 9 – 3, naklebia 1-iT}.<br />

3) dafaze daxazuli iyo 8 texili da 5 mrudi. Semdeg 3<br />

texili waSales. axla romelia ufro meti? ramdeniT?<br />

{8 – 3 = 5. imdenivea, raodenoba tolia}.<br />

_ sul ramdeni amocana amovxseniT dRes? {sami} gaixseneT,<br />

ris Sesaxeb iyo pirveli amocana {bavSvebis fanqrebis Sesaxeb}.<br />

meore? {bavSvebi ezoSi da moedanze} mesame? {dafaze daxazuli<br />

texilebisa da mrudebis Sesaxeb}. ras da ras vadarebdiT samive<br />

am amocanaSi? raRac ricxvs vadarebdiT... ras? {sxvaobas} diax,<br />

ricxvs vadarebdiT sxvaobas. xvalisTvis Tqven TviTon<br />

moigoneT axali amocana, romlis amosaxsnelad saWiro iqneba<br />

sxvaobisa da ricxvis Sedareba. oRond, Tqveni amocanebi sxva<br />

raRacebis Sesaxeb unda iyos!<br />

94/4/! Uvlj! p !p/!(cxadia, klasSi gaSlili<br />

msjelobiT). yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 82.3-Si, oRond<br />

erTi araarsebiTi cvlilebiT: icvleba met-naklebobis<br />

mimarTuleba _ jer sigrZis naklebobaa (es ufro moklea),<br />

Semdeg _ metoba (amitom is ufro grZelia).<br />

94/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~. ix. 15.4.


- 233 -<br />

94/6 iseve rogorc, magaliTad, 79.5-Si, saWiroa mxolod<br />

gadawera. cxadia, araviTari angariSi.<br />

g 84. hspwjt!ebUwmb!obTUjbo!kvgUfcbe/!U/!:/3.jt!hbnfpsfcb/<br />

95/1/ 83.7-is garCevisas moswavleebma sityvieradac unda<br />

Camoayalibon: pirvel `jamSia~ 2 oTxkuTxedi da 5 aTkuTxedi;<br />

meoreSi _ 6 oTxkuTxedi da 3 samkuTxedi; mesameSi _ 4<br />

gaxsnili mrudi da 3 Sekruli texili.<br />

95/2/!hspwjt!ebUwmb!obTUjbo!kvgUfcbe!`!Tfefhjt!DbxfsjU/<br />

dafaze daxazulia mrudebis 23-iani grova. _ beso, daTvale<br />

xuTeulebad! ra miiRe? axla CavweroT Sedegi. rogor<br />

davwero? {4 · 5 + 3}. qeTevan, waikiTxe!<br />

Sesruldeba kidev ramdenime amgvari savarjiSo, masw.-is mier<br />

Sedegis CaweriT.<br />

Semdeg msr-Si (84.1) gaakeTeben dalagebul raodenobaTa<br />

Sesabamis Canawerebs. Seavseben mxolod pirvel striqons<br />

(cxadia, masw.-i werasac miaqcevs yuradRebas), meore _ saSinao<br />

davalebad eqnebaT.<br />

95/3/! Ubwj! :/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! SedarebiT swrafad<br />

amoixsneba xuTi amocana. isini 82.2-83.2-is magvarad<br />

damuSavdeba.<br />

1) dReobaze gogonebs namcxvrebi dauriges. rusudans misces<br />

9 namcxvari, nestans _ 4. nestanma yvela nacxvari SeWama,<br />

rusudanma ki 4 namcxvari ZmisTvis Seinaxa, danarCeni SeWama.<br />

romel gogonas ufro meti namcxvari SeuWamia? ramdeniT? {9 –<br />

4 > 4, metia 1-iT}.<br />

2) dafaze marcxniv daxazulia 3 kvadrati da 8 wre.<br />

marjvniv ki daxazulia 6 samkuTxedi. romelia meti _<br />

mravalkuTxedebi Tu wreebi? ramdeniT? {3 + 6 > 8, metia<br />

1-iT}. _ ratom Sekribe sami da eqvsi? (cxadia, yuradReba unda<br />

gamaxvildes imaze, rom kvadratica da samkuTxedic _<br />

mravalkuTxedebia, es yvelam kargad unda gaiazros).<br />

3) vardis buCqze 4 kokori gaifurCqna, gaufurCqneli<br />

kokrebi ki 4-iT meti darCa. ramdeni gaufurCqneli kokori


- 234 -<br />

darCa vardis buCqze? {4 + 4 = 8} ratom unda mivumatoT<br />

oTxs oTxi?<br />

4) klasSi 9 vaJia, gogonebis raodenoba 2-iT naklebia.<br />

ramdeni gogonaa klasSi?<br />

5) sul ramdeni amocana amovxseniT dRes? {oTxi} wina<br />

gakveTilze sami amocana amovxseniT. ramdeniT meti amogvixsnia<br />

dRes? {erTiT} kidev sami amocana rom amogvexsna, ramdeni<br />

gveqneboda dRes amoxsnili? {4 + 3 = 7} ramdeniTaa amaze<br />

naklebi wina gakveTilze amoxsnili amocanaTa raodenoba?<br />

{oTxiT} rogor gaige? {dRes _ 7, guSin _ 3, Svids<br />

gamoklebuli sami udris oTxs}.<br />

95/4/!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxvswjU; sbnefoj!nsbwbmlvU.<br />

yfej! Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj!<br />

dbm.dbmlf! bnpybuwb/! _ daakvirdiT naxazs (84.3). radara<br />

mravalkuTxedebis danaxva SegiZliaT am naxazze? {erTi didi<br />

marTkuTxedisa da sami samkuTxedisa} gverdiTve amoxateT isini<br />

cal-calke! magram eseni pirdapir Cans. axla moZebneT<br />

Camalulebi!<br />

mTliani naxazi dafaze daixazeba. Zlieri moswavle gamova<br />

da Semoxazavs Camalulebsac: ori oTxkuTxedia (trapeciebi).<br />

isini miiReba wiTeli samkuTxedisa da erTi vardisferi<br />

samkuTxedis gaerTianebiT. moswavleebi maTac cal-calke<br />

amoxataven. _ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi SeiZleba<br />

davinaxoT am naxazze? {eqvsi} romlebi? {sami samkuTxedi, erTi<br />

marTkuTxedi da oric sxva oTxkuTxedi}. diax, 3 + 1 + 2 = 6<br />

(dafaze daiwereba).<br />

95/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sbpefopcbUb! Tfwtfcb~/ ix. 39.4,<br />

oRond pirvel wreze raodenobas avseben cxramde, meore wreze<br />

da momdevnoebze _ aTamde.<br />

g 85.!obTUj!ovmj/!!vgsptj \!vndsptj/!!besf \!hwjbo/!<br />

96/1/ 84.8 iseTivea, rogoricaa 84.3, oRond didi<br />

oTxkuTxedi didi samkuTxediTaa Secvlili. pirdapir Cans:<br />

erTi didi samkuTxedi, ori patara samkuTxedi da wiTeli


- 235 -<br />

marTkuTxedi. maT garda, SeiZleba davinaxoT Camalulebic: ori<br />

oTxkuTxedia (trapeciebi). isini miiReba wiTeli marTkuTxedisa<br />

da TiTo vardisferi samkuTxedis gaerTianebiT.<br />

_ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi SeiZleba davinaxoT am<br />

naxazze? {eqvsi} romlebi? {sami samkuTxedi, erTi marTkuTxedi<br />

da oric sxva oTxkuTxedi}. diax, 3 + 1 + 2 = 6 (dafaze<br />

daiwereba).<br />

96/2/!obTUj!ovmj;!5 · 2 + 0-!bov!`yvUj!dbmj!xzwjmj!eb!obTUj!<br />

ovmj~/!gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 84.1-Si, oRond<br />

SigadaSig gamoereva unaSTo SemTxvevebic. amgvari magaliTis<br />

dros masw.-i ikiTxavs: _ ramdeni sameuli miviReT? {xuTi}<br />

naSTi ra dagvrCa? {araferi, naSTi ar dagvrCenia} diax,<br />

unaSTod daewyo sameulebad. rogor unda CavweroT? {5 · 3}<br />

kargi, magram naSTis Cawerac rom mindodes? ra vqnaT? ese igi,<br />

naSTi araferia, risi toli yofila naSTi? {nulisa} diax,<br />

naSTia nuli! amitom rogor CavweroT? {5 · 3 + 0} ras<br />

gviCvenebs es 5-iani? es wertili? es 3-iani? es +? es 0-iani?<br />

{rom naSTia nuli, rom naSTi ar morCenila}.<br />

Semdeg msr-Si (85.1) TviTeuli dalagebuli raodenobis<br />

qveS daiwereba Sesabamisi Canaweri (gamosaxuleba). sadac naSTi<br />

araa, daiwereba + 0.<br />

klasSi Seivseba zeda striqoni. qveda _ saSinao davalebad.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

II-10. vnbsujwftj! espjUj! njnbsUfcboj! eb! nbUj! eblbwTjsfcb!<br />

sjhpcjU! sjdywfcUbo/! kbnfcjtb! eb! tywbpcfcjt! Tfebsfcb-! spdb!<br />

fsUfsUj!lpnqpofouj (am terminis gareSe!) fsUjebjhjwfb/<br />

es sakiTxi, cxadia, ramdenime wina safexurs saWiroebs: jer<br />

xdeba mxolod jamebis Sedareba, roca pirveli Sesakrebia<br />

erTidaigive, Semdeg roca meore Sesakrebia erTidaigive da ase<br />

Semdeg. Sedarebis es sakiTxebi am TavSi mTavrdeba. Tumca, jamebisa<br />

da sxvaobebis Sedareba saswavlo wlis bolomde grZeldeba, oRond<br />

ZiriTadad mxolod saSinao davalebebSi.<br />

TandaTan moswavleebi gaiazreben, rom jamebisa da sxvaobebis<br />

Sedarebisas, roca erTerTi komponentia erTidaigive, araa saWiro


- 236 -<br />

angariSi isedac Cans, romelia meti. magaliTad, 13 – 4 > 13 – 7.<br />

Tumca, amis dabejiTebiT swavleba araa saWiro. umjobesia, rom<br />

moswavlem TviTon iswavlos es mravali savarjiSos Sesrulebis<br />

Sedegad. masw.-i ubralod yuradRebas gaamaxvilebinebs imaze, rom<br />

angariSi saWiro ar iyo da isedac SeiZleboda mixvedra, Tu<br />

romelia meti.<br />

sazogadod, esaa ara imdenad ariTmetikis, ramdenadac algebris<br />

Tema. am Temis mizani isaa, rom moswavlem angariSis gareSe SeZlos<br />

Sedareba. Torem angariSis Sedegad Sedareba aqamdec SexvedriaT.<br />

droiT mimarTebaTa Sesaxeb ix. zms $ 9.<br />

----------------------------------------------------------------------------------<br />

96/3/! UwbmtbDjop! npdfnvmpcjU;! vgsptj \! vndsptj/! besf\!<br />

hwjbo/! _ Tu iciT, vin aris axla klasSi myof adamianTagan<br />

yvelaze ufrosi? {masw.-i} yvelaze umcrosi vin aris? {uCa}<br />

moswavleebs Soris vin aris yvelaze ufrosi? {elene} elisoa<br />

umcrosi Tu elene? {eliso}.<br />

_ eliso ufro adrea dabadebuli Tu uCa? {eliso} yvelaze<br />

adre vin aris dabadebuli? {masw.-i} yvelaze gvian? {uCa} dRes<br />

skolaSi yvelaze gvian vin movida? Sens ojaxSi diliT<br />

yvelaze adre vin adga? (da ase Semdeg _ yvela SekiTxva<br />

TvalsaCino monacemebs emyareba).<br />

96/4/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU; sbebsb! oblwUfcj!<br />

Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj! dbm.<br />

dbmlf! bnpybuwb/! damuSavdeba naxazi 85.3 iseve, rogorc 84.3,<br />

oRond axla gvainteresebs ara mxolod mravalkuTxedebi,<br />

aramed yovelgvari nakvTebi. kerZod, SeiZleba davinaxoT: didi<br />

wre, wris sami sxvadasxva `CamonaWeri~ (ori segmenti da maT<br />

Soris mdebare nawili), da kidev ori `Camaluli~ nakvTi,<br />

romlebic miiReba mosazRvre `CamonaWerTa~ gaerTianebiT.<br />

amdagvaradvea 85.8-Sic.<br />

96/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />

saangariSo: sams mivumatoT sami; xuTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg _ aTis farglebSi.<br />

96/9. mTliani wre, naxevarwre, ruxi naxevarmTvare, wiTeli


- 237 -<br />

namgalamTvare, da Camaluli: ruxi naxevarmTvare da wiTeli<br />

naxevarwre erTad.<br />

g 86. nplmfe!xbljUywb-!besfhwjbo-!kfsTfnefh/!9/4.jt!hbnfpsfcb/!<br />

97/2/!nfpsfhwbsj-!Tfnplmfcvmj!xbljUywb;!`yvUj!dbmj!xzwjmj!<br />

eb!nfuj!bsbgfsj~-!bov-!nplmfe;!`yvUj!xzwjmj~/<br />

_ miTxariT, romeli ufro meti raodenobaa vaSlebisa _<br />

xuTi cali vaSli Tu xuTi vaSli? {toli raodenobaa} aTi<br />

cali mravalkuxedi Tu aTi mravalkuTxedi?<br />

gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 85.1-Si, Sedegebis<br />

CaweriT, SigadaSig gamoereva unaSTo SemTxvevebic, oRond erTi<br />

siaxliT. amgvari magaliTis dros masw.-i ityvis: _ maS<br />

sameulebad daTvliT miviReT ra? {xuTi cali sameuli da naS-<br />

Ti nuli}. mokled es ase vTqvaT: xuTi sameuli. zogjer SeiZleba<br />

ar vTqvaT `cali~, arc `naSTi nuli~ vTqvaT _ nulis mimateba<br />

gana cvlis rames? {ara} hoda `naSTi nulio~ Tu gvinda<br />

vityiT da davwerT, Tu ginda, ar vityviT da arc davwerT.<br />

bolos mTeli klasi erTad Seasrulebs 86.1-is zeda<br />

striqons. qveda _ saSinao davalebad.<br />

97/3/!UwbmtbDjop!npdfnvmpcjU;!besf!!hwjbo/!kfs!!Tfnefh/<br />

jer daismis imdagvarive SekiTxvebi, rogorc 85.2-Si,Semdeg<br />

ganvixilavT ukve gaferadebul suraTs (86.2). _ saidan sad<br />

midis gza? {gogonas saxlidan tbisken} diax, gogona gamovida<br />

saxlidan da unda mivides tbis napiras, Semdeg ki tbaSi unda<br />

ibanaos. zafxulia, cxela, xom xedavT, rogor kaSkaSebs mze!<br />

swrafad miTxariT: mzis sxivebis raodenoba aTze metia Tu<br />

naklebi? {metia} kargi, gogona saxlidan gamovida. axla sad<br />

dgas? {gzaze, mosaxvevTan} ra aris gogonas ukan? {xeebi}<br />

ramdeni xea? {oTxi} amis Semdeg gogonam ras unda Cauaros?<br />

{Robes} Semdeg? {cxvrebs} Semdeg? {Zroxas} Zroxa gogonasTvis<br />

romel mxares iqneba? aba warmoidgineT Tqveni Tavi gogonas<br />

adgilas! {Zroxa iqneba gogonas marjvniv} Semdeg ras Cauvlis?<br />

{kurdRels} kurdRlis romel mxaresaa erTi xe? {ukan<br />

marjvniv} kurdReli gogonas romel mxares iqneba? {marcxniv}


- 238 -<br />

Semdeg ras Cauvlis? {naZvs} naZvi romel mxares iqneba?<br />

{marjvniv} sad iqneba gogona am dros? {tbis napiras} Semdeg<br />

ras izams? {gaixdis da ibanavebs} tbis napiras kidev ras<br />

xedavT? {ori yvavilia} es yvavilebi gogonas romel mxares<br />

iqneba? {marcxniv} gogona jer kurdRels Cauvlis Tu jer<br />

Robes? cxvrebTan ufro gvian gaivlis Tu ZroxasTan? yvelaze<br />

gvian ras Cauvlis? jer ZroxasTan Caivlis da Semdeg RobesTan<br />

Tu jer RobesTan da Semdeg ZroxasTan? {jer RobesTan da<br />

Semdeg ZroxasTan}.<br />

97/4/! Ubwj! 9/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ! ! ! _ radara<br />

mravalkuTxedebi SeiZleba davinaxoT naxazze (86.3)?<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 84.4. sul eqvsi mravalkuTxedia: erTi<br />

xuTkuTxedi, sami samkuTxedi da ori oTxkuTxedi, 1 + 3 + 2 = 6.<br />

97/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!fsUnbofUt~/!ix. 76.4.<br />

97/7 keTdeba TvalzomiT. garda amisa, davaleba kompleqsuria<br />

[amis Sesaxeb ix. 35.0-Si]. aseve unda damuSavdes momdevno<br />

gakveTilebis kompleqsuri amocanebic, Tuki maTi amoxsna<br />

moswavleebs gauWirdebaT.<br />

97/9/ sityvieradaa: 7 oTxkuTxedi da 3 xuTkuTxedi; 4<br />

eqvskuTxedi da 5 oTxkuTxedi; 6 texili da 7 monakveTi.<br />

g 87. kvgUjt!Tfnplm/!xbljUywb/ xjo!\ Tfnefh/!yb{j!){phbebe*/<br />

98/2/! fsUj! dbmj! kvgUjt! Tfnplmfcvmj! xbljUywb; 1 · 5 + 2-!!<br />

`fsUj! dbmj! yvUfvmj! eb! obTUj! psj~-! bov-! nplmfe-! ! 5 + 2-!<br />

`yvUfvmj! eb! psj~ (amasTan, ara aqvs araviTari mniSvneloba<br />

imas, rom saerTo raodenobaa 7). _ roca vambobT `bavSvi~ _<br />

erTi bavSvia Tu ramdenime? Tu mravali bavSvia? {erTia}<br />

vardi da ori mixaki _ sul ramdeni yvavilia? {sami: erTi<br />

vardi da ori mixaki}.<br />

gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 86.1-Si, Sedegebis<br />

CaweriT. SigadaSig gamoereva unaSTo SemTxvevebic, maTi<br />

Semoklebuli wakiTxviTurT, da erTi siaxliT: SigadaSig<br />

gamoereva erTi cali grovis magaliTebi (rvaeuli da naSTi<br />

ori, erTi cxraeuli da naS-Ti sami). am dros masw.-i ityvis: _


- 239 -<br />

maS rvaeulebad daTvliT miviReT ra? jer miTxariT grZlad,<br />

srulad! {erTi cali rvaeuli da naSTi sami} mokled? {erTi<br />

rvaeuli da naSTi sami} roca mxolod erTi cali grovaa,<br />

SegviZlia vTqvaT kidev ufro mokled: _ rvaeuli da naSTi<br />

sami. kidev ufro mokled: rvaeuli da sami.<br />

_ axla daxedeT naxazs (87.1). ramdenia carieli CarCo? {eqvsi}.<br />

SeavseT isini dawyobili wertilebiT. pirvel CarCoSi CasviT sami<br />

xuTeuli. naSTi risi toli iqneba? {nulisa} meore CarCoSi CasviT<br />

cxraeuli da rva. naSTi risi toli iqneba? {rvisa} mesame CarCoSi<br />

CasviT ori oTxeuli da ori. naSTi risi toli iqneba? {orisa}<br />

meoTxe CarCoSi CasviT aTeuli da eqvsi. naSTi risi toli iqneba?<br />

{eqvsisa} mexuTe CarCoSi CasviT sami aTeuli. naSTi risi toli<br />

iqneba? {nulisa} meeqvse CarCoSi CasviT ori aTeuli da erTi.<br />

naSTi risi toli iqneba? {erTisa}.<br />

98/3/!UwbmtbDjop!npdfnvmpcjU;!xjo \!Tfnefh/!`sb!npyeb!bnjt!<br />

xjo! ! Tfnefh@~! ganvixilavT mTw-s ydis suraTs. _ ramdeni<br />

pepelaa mindorSi? {xuTi} marcxena mxares ramdenia da<br />

marjvniv _ ramdeni? {marcxnivaa oTxi da marjvniv _ erTi}<br />

romelia yvelaze didi pepela? {marjvena} suraTis romel<br />

kuTxeSia is? {zeda marjvena kuTxeSi} viTom es pepela sul am<br />

adgilas frens, sul axlomaxloa. daimaxsovreT didi pepela.<br />

axla miTxariT, vin da vin Cauara am pepelas ukve (gamoikveTeba<br />

sityva `ukve~!)? {gogonam, biWunam, cugam, fisom, dedalma da<br />

mamalma} maTTvis didi pepela romel mxaresaa? {ukanaa} axla<br />

warmoidgineT, rom gogona da biWuna da yvela cxoveli aseve<br />

ganagrZobs moZraobas gzaze, didi pepela ki iqve balaxze<br />

dajda da isvenebs. yvelaze adre vin Caivlis did pepelasTan?<br />

{frinveli Caifrens} Semdeg? {bu} Semdeg? {ixvis WuWuli} (da<br />

ase Semdeg: goWi, baWia, ciyunia, wero, beli, nukri, kvici,<br />

cikani, xbo, mela, bokveri, zRarbi, da bolos ku}. bokveri<br />

ufro adre Cauvlis did pepelas Tu nukri? jer beli Cauvlis<br />

da Semdeg baWia, Tu jer baWia da Semdeg beli? (daismis kidev<br />

ramdenime amdagvari SekiTxva). xbos Semdeg vin Cauvlis? kvicis<br />

win vin Cauvlis? (daismis kidev ramdenime amdagvari SekiTxva).


- 240 -<br />

danarCeni SekiTxvebi daismis 87.4-Si.<br />

98/4/! yb{j! ){phbebe*/! zogadi cneba `xazi~ aerTianebs<br />

monakveTebs, texilebsa da mrude xazebs [zustad ix. zms $ 5,<br />

TvalsaCinod _ mTw-s geometriuli TvalsaCinoeba].<br />

jer viwyebT gameorebiT: _ rogori xazebi viciT? {swori<br />

xazebi, texilebi, mrudebi} swor xazs meoregvarad ra<br />

ewodeba? {monakveTi} dafasTan gamovidnen eliso, naTela da<br />

guliko. erTma daxazos monakveTi anu swori xazi, meorem _<br />

texili xazi, mesamem _ mrudi xazi. risgan Sedgeba texili?<br />

{monakveTebisagan} diax, mruds ki gamrudebuli, momrgvalebuli<br />

adgilebic aqvs. texils Tu SeiZleba hqondes erTi patara<br />

momrgvalebuli adgili? {ara, texili mxolod monakveTebisagan<br />

Sedgeba} ra ewodeba texilis monakveTebis SeerTebis<br />

wertilebs? {texilis wveroebi} naTelam ra xazi daxaza?<br />

{texili} Sekruli Tu gaxsnili? gulikom ra xazi daxaza?<br />

{mrudi} Sekruli Tu gaxsnili?<br />

_ monakveTic, texilica da mrudic _ yvela erTmaneTs<br />

hgavs erTi ramiT. Tanac, sulerTia, texili Sekrulia Tu<br />

gaxsnili, mrudi Sekrulia Tu gaxsnili, sulerTia. sxvadasxvanairebi<br />

ki arian, magram erTi ramiT hgvanan erTmaneTs. aba<br />

vin mixvdeba, riTi? {yvela Zalian viwroa, yvelaferze ufro<br />

viwro} da amitomaa, rom samives erTad erTi saxeli aqvs _<br />

xazi. monakveTic xazia, texilic xazia da mrudic xazia. xazi<br />

ganieri ar unda iyos, yvela xazi viwroa, Zalian viwro.<br />

gaixseneT, wertili riT gamoirCeva? {yvelaferze pataraa,<br />

wvrilia} wertili yvelafriT pataraa: sigrZec Zalian patara<br />

aqvs da siganec! xazi ki rogoria? sigrZiTac pataraa? {ara,<br />

xazi SeiZleba iyos Zalian grZeli} diax, xazi grZelia, magram<br />

Zalian viwroa. sigane aqvs Zalian patara, wertiliviT patara<br />

sigane aqvs, Torem sigrZe ki SeiZleba, rom didi hqondes!<br />

masw.-i dafaze daxatavs patara wres. _ warmovidginoT, rom<br />

es wre dafaze amoZravda da gasrialda. rogori kvali darCeba<br />

mas? ras daxazavs dafaze? {zols}.<br />

masw.-i daxazavs saTanado siganis mqone mrude zols, Tan


- 241 -<br />

gaWimuli ceriTa da saCvenebeli TiTiT uCvenebs, rogor<br />

`moZraobda~ carcis wre.<br />

_ aqvs Tu ara am zols sigane? aqvs, ai esaa misi sigane. ra<br />

siganec hqonda wres, is sigane eqneba mis kvals! axla<br />

warmovidginoT, rom es wertili amoZravda da gasrialda<br />

dafaze. rogori kvali darCeba mas? ras daxazavs dafaze?<br />

{xazs} aqvs Tu ara xazs sigane? {ara} imitom, rom wertils<br />

ara aqvs sigane! amitom arc mis kvals aqvs sigane.<br />

bolos, msr-Si cariel adgilas (87.3) daxazaven<br />

sxvadasxvagvar xazebs: oTx monakveTs, sam mrudsa da amdenive<br />

(am sityvis gamokveTiT) texils. es unda iyos swored daxazva,<br />

da ara daxatva (ese igi, monakveTebi da texilebi saxazaviT<br />

unda daixazos). Semdeg masw.-i klass daaxurinebs msr-s da<br />

ikiTxavs: _ ramdeni monakveTi daxazeT? {oTxi} texili? {sami}<br />

mrudi? {esec sami} maS sul ramdeni xazi dagixazavT? {4 + 3<br />

+ 3 = 10, oRond Canaweris gareSe, zepirad, Tuki gauWirdebaT,<br />

gamoiyenon ricxvTa kibe}.<br />

98/5/!`txsbgj! qbtvyfcj!`!kfs!!Tfnefh~/ ganvixilavT kvlav<br />

mTw-s ydis suraTs. SekiTxvebi imdagvarivea, rogorebic iyo<br />

87.2-Si, oRond amoirCeva isini, romlebze pasuxic erTsityviania:<br />

_ bokveri ufro adre Cauvlis did pepelas Tu nukri?<br />

beli ufro gvian Cauvlis Tu baWia? gogonam ufro adre<br />

Cauara Tu fisom? cugam ufro adre Cauara Tu mamalma? xbos<br />

Semdeg vin Cauvlis? kvicis win vin Cauvlis?<br />

meore wreze emateba SekiTxvebi advil sivrciT mimarTebaTa<br />

Sesaxeb (goWi vis winaa, kvici vis ukanaa da sxva); mesame wreze<br />

_ Znel sivrciT mimarTebaTa Sesaxeb (ciyvis marcxniv vinaa,<br />

beli vis marjvnivaa da sxva). droiT mimarTebaTa Sesaxeb<br />

SekiTxvebic grZeldeba.<br />

g 88. ndebsj!`obTUj•/!xjo \!Tfnefh/!Tflsvmj-!!hbytojmj!yb{fcj/!!<br />

99/2/![ofmj!TfnUywfwfcj;!spdb!`obTUbe~!ebhwsDfcb!tbUwbmbw!<br />

kvgU{f! nfuj! sbpefopcb/ bnhwbsj! ndebsj! `obTUjebo~! kvgUjtb!<br />

eb! obnewjmj! obTUjt! hbnpzpgb/! gakeTdeba ramdenime imdagvarive<br />

savarjiSo, rac 87.1-Si, Sedegebis CaweriT, SigadaSig gamoereva


- 242 -<br />

erTi cali jufTisa an unaSTo SemTxvevebi, maTi Semoklebuli<br />

wakiTxviTurT. amasobaSi masw.-i dafaze daawyobs or cal<br />

xuTeuls da kidev rvaeuls. _ axla vin ityvis, es rgolebi<br />

rogoraa dawyobili? {ori cali xuTeuli da naSTi rva}<br />

davweroT: 2 · 5 + 8. maS ramdeneulebadaa dawyobili rgolebi?<br />

{xuTeulebad} daukvirdiT _ kargadaa dawyobili es rgolebi<br />

xuTeulebad?<br />

Tuki vercerTi moswavle ver mixvdeba, masw.-i mianiSnebs: _<br />

aba daukvirdiT _ xuTeulebadaa dawyobili, magram... magram ra?<br />

{kidev erTi xuTeuli unda dagvewyo} diax, am rvaeulidan xom<br />

kidev erTi xuTeuli daewyoba! gamodi da daawyve! ese igi, unda<br />

davawyoT ase: `ori xuTeuli da kidev xuTi da kidev sami~, ese<br />

igi, sul ramdeni xuTeuli yofila? {sami xuTeuli da kidev<br />

(anu: da naSTi) sami}. es imitom moxda, rom rva metia, vidre<br />

xuTi. amitom ar iyo kargad dawyobili! axla vin daxatavs<br />

aseve cudad dawyobil jvrebs?<br />

erTi moswavle daxatavs, jufTebs saTiTaod Semoxazavs.<br />

Semdeg sxva Seasworebs.<br />

bolos msr-Si (88.1) zeda striqonSi TviTeul mcdarad daxazul<br />

raodenobas gverdiTa cariel CarCoSi miuxazaven marTebulad<br />

daxazulebs. Semdeg qvemoT gaakeTeben saTanado Canawerebs.<br />

Tan TviTeuls waikiTxaven: oTxi oTxeuli da ori; sami xuTeuli.<br />

qveda striqoni _ saSinao davalebad {iqneba:<br />

6 · 2 + 1 da 7 · 2}.<br />

99/3/!UwbmtbDjop!npdfnvmpcjU;!xjo!!Tfnefh/!`ft!sjt!Tfnefh\ xjo!<br />

npyeb@~!jer ganvixilavT ganvlil suraTs 86.2. _ gogona Zroxas<br />

ris Semdeg Cauvlis? kurdRels ris win Cauvlis? (da a. S.)<br />

Semdeg ganvixilavT suraTebs 88.2. _ jambazi aTamaSebs bur-<br />

Tebs. jer is magidasTan mivida. romelia es pirveli suraTi?<br />

{marcxena} ramdeni burTia magidaze? {aTi} amis Semdeg jambazma<br />

ramdeni burTi aiRo? {oTxi} magidaze ramdeni darCa? {eqvsi}<br />

Semdeg jambazma ra qna? ramdeni burTi moaklda magidas? {ori}<br />

saidan ici? {magidaze darCa oTxi burTi, eqvsze oriT naklebi,<br />

manamde ki magidaze eqvsi burTi ido} ese igi, jambazs kidev


- 243 -<br />

ramdeni burTi auRia? {kidev ori} sul ramdeni burTi aaTamaSa<br />

haerSi jambazma? {oTxs mivumatoT ori, eqvsi} magidaze ramdeni<br />

burTi darCa? {oTxi} ramdeni burTia zemoT haerSi, romlebic<br />

suraTze ar Cans? {sami} saidan ici? {Cans haerSi sami burTi,<br />

danarCeni zemoTaa, eqvss gamoklebuli sami udris sams}.<br />

_ maS, Tavidan, pirvelad jambazma ramdeni burTi aiRo?<br />

{oTxi} amis Semdeg? {kidev ori, sul eqvsi}.<br />

99/4/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!yb{fcj/!!hbytojmj!yb{fcjt!cpmp!<br />

xfsujmfcj! )cpmpfcj*/! _ ra hqvia monakveTebs, texilebsa da<br />

mrudebs, yvelas erTad? {xazebi} monakveTs Tu aqvs boloebi?<br />

{ki} ramdeni? {ori} texils? {gaxsnils aqvs, Sekruls _ ara}<br />

ramdeni bolo aqvs gaxsnil texils? {ori} mruds Tu aqvs<br />

bolo wertilebi? {gaxsnils aqvs, Sekruls _ ara} ramdeni<br />

bolo aqvs gaxsnil mruds? {ori} maS, rogor xazebs ara aqvs<br />

boloebi? {Sekrul xazebs} gaxsnil xazs ramdeni bolo aqvs?<br />

{ori} yvelanairs? {ki, monakveTs, texils, mruds _ yvelas orori<br />

aqvs bolo} ra nakvTia xazis bolo? {wertili}.<br />

Semdeg gadaiSleba mTw geometriul sqema-TvalsaCinoebaze.<br />

daaTvaliereben xazebs _ rogoraa isini dajgufebuli. _ aba<br />

daakvirdiT naxazebs, xazebis dajgufebas da moifiqreT _ SeiZleba<br />

Tu ara, rom texili arc Sekruli iyos da arc gaxsnili?<br />

{SeiZleba, mTw-Si mocemulia jgufi `sxvebi~}. gamovidnen<br />

avTo da aleko da dafaze daxazon TiTo-TiTo aseTi sxvagvari<br />

texili, romelic arc Sekrulia da arc gaxsnili. mrudi? yvela<br />

mrudi an Sekruli unda iyos da an gaxsnili? Tu sxvagvaric<br />

SeiZleba iyos? {SeiZleba, mTw-Si mocemulia jgufi<br />

`sxvebi~}. gamovidnen nona da nana da daxazon TiTo-TiTo aseTi<br />

sxvagvari mrudi, romelic arc Sekrulia da arc gaxsnili.<br />

masw.-ic daxazavs qarTuli `g~ asos magvar xazs. _ es xazi<br />

Sekrulia Tu gaxsnili? {arc Sekrulia da arc gaxsnili}<br />

diax, ai am adgilas xom Sekrulia, wresaviTaa Sekruli, magram<br />

aq _ gaxsnilia, ai es erTi bolo wertilic aqvs! mTlianad<br />

xazi ki arc Sekrulia da arc gaxsnili. es sxvagvari xazebi<br />

rTulia da maT pirvel klasSi aRar viswavliT. ese igi,


- 244 -<br />

xazebis sul ramdeni jgufia? daxedeT suraTs! (mTw-Si).<br />

sabolood, xazebis eqvsi jgufia: monakveTebi, Sekruli<br />

texilebi, gaxsnili texilebi, Sekruli mrudebi, gaxsnili<br />

mrudebi da sxvebi _ rTuli xazebi (arc Sekruli da arc<br />

gaxsnili texilebi an mrudebi).<br />

bolos, msr-Si (88.3) TviTeuli am jgufis xazebs sxvadasxva<br />

ferebiT Seaferadeben (magaliTad: monakveTebi _ Savad,<br />

gaxsnili texilebi _ lurjad, Sekruli texilebi _ wiTlad,<br />

gaxsnili mrudebi _ mwvaned da Sekruli mrudebi _ yviTlad).<br />

gverdiT da qvemoT, cariel adgilas, daxataven kidev TiTo-<br />

TiTo xazs TviTeuli am jgufidan, Sesabamisi feriT.<br />

99/5/!UbnbTj!`hvebTj!yfmjt!Dbzpgb!eb!hbnpdopcb~/ ix. 48.4.<br />

99/:/ rogorc yovelTvis, amdagvari amocanebi ricxvTa<br />

kibeze sruldeba.<br />

g 89. hspwjt!ebUwmb!tywbebtywb!kvgUfcjU-!npoblwfUj/!<br />

9:/2/! fsUjebjnbwf! hspwjt! ebUwmb! tywbebtywb! kvgUfcjU-!<br />

obTUjbo.vobTUpe/! magnitur dafaze grovaa 9 rgolisa. masw.-i<br />

rig-rigobiT gamoiyvans sxvadasxva moswavleebs da daawyobinebs:<br />

erTeulebad, wvilebad, sameulebad, oTxeulebad... cxraeulebad.<br />

TviTeul Sedegs dawers dafaze erTi svetSi, Tanac, orgvarad,<br />

grZlad da gverdiTa svetSi _ mokled:<br />

9 · 1 + 0 9 · 1<br />

4 · 2 + 1 4 · 2 + 1<br />

3 · 3 + 0 3 · 3<br />

2 · 4 + 1 2 · 4 + 1<br />

1 · 5 + 4<br />

1 · 7 + 2 1 · 7 + 2<br />

1 · 8 + 1 1 · 8 + 1<br />

1 · 9 + 0 1 · 9<br />

moswavleebi am Canawerebidan mokleebs (marjvena svetisas)<br />

msr-Sic Caweren (89.1-is cariel badeSi). Semdeg TviTeul am<br />

Canawers adgilidan waikiTxaven sxvadasxva moswavleni.<br />

_ ai, ramdeni sxvadasxva Canaweria, magram mTliani


- 245 -<br />

raodenoba yve-lasi tolia. risi tolia? {cxrisa} diax, cxra<br />

SegviZlia davTvaloT erTeulebad da miviRebT amas<br />

(miuTiTebs), SegviZlia davTvaloT wyvilebad da miviRebT amas<br />

(miuTiTebs), (da ase Semdeg).<br />

9:/3/! obtxbwm! espjU! njnbsUfcbUb! eblbwTjsfcb! sjhpcjU! sjdyw.<br />

fcUbo/! ganvixilavT suraTebs 89.2. maTze gamoxatulia mcenaris<br />

gaRiveba da zrda, oRond suraTebis Tanmimdevroba areulia.<br />

_ Tavidan Tesli miwaSia da gaRivdeba, ese igi, mas Rivi<br />

gamoezrdeba. romeli yofila pirveli suraTi? daawereT mas<br />

erTiani, zeda marcxena kuTxeSi! Semdeg ra moxda? {Rivi<br />

gaizarda} kidev ra moxda? {fesvebic gaizarda} daawerT am<br />

suraTs oriani, zeda marcxena kuTxeSi! Semdeg ra moxda? {Rivi<br />

miwidan amovida, ese igi, mcenare aRmocenda} ra unda davweroT<br />

am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {samiani} Semdeg ra moxda?<br />

{mcenares gamoezarda ylorti da ori patara foToli} ra<br />

unda davweroT am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {oTxiani}<br />

Semdeg ra moxda? {ylorti gaifurCqna, orive foToli gaizarda}<br />

fesvebi? {kidev gaizarda} ra unda davweroT am suraTis<br />

zeda marjvena kuTxeSi? {xuTiani} Semdeg ra moxda? {ylorti<br />

ufro gaifurCqna da fesvebi kidev gaizarda} ra unda davweroT<br />

am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {eqvsiani} Semdeg ra<br />

moxda? {gaifurCqna erTi yvavili da foTlebi gaizarda} ra<br />

unda davweroT am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {Svidiani}<br />

Semdeg ra moxda? {meore yvavili gaifurCna} ra unda davweroT<br />

am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {rviani}.<br />

_ axla miTxariT: ra moxda yvelaze adre? sul pirvelad?<br />

{Tesli miwaSi gaRivda} meored? mesamed? (da ase Semdeg). ra<br />

moxda yvelaze gvian? sul bolos?<br />

9:/4/! psj! xfsujmjt! TffsUfcb! tywbebtywbhwbsj! yb{fcjU/!<br />

npoblwfUj! `! txpsj! yb{j/! masw.-i dafaze dasvams or wertils,<br />

erTmaneTisagan ori-sami mtkavelis daSorebiT. rig-rigobiT<br />

gamoiyvans moswavleebs da am wertilebs SeaerTebinebs (sityvis<br />

`SeerTeba~ gamokveTiT) jer mrude xaziT, Semdeg _ texili<br />

xaziT, Semdeg _ sxva texili xaziT, Semdeg _ sxva mrude


- 246 -<br />

xaziT da bolos _ monakveTiT (sasurvelia, sxvadasxva feris<br />

carcebiT). _ ramdeni texiliTaa SeerTebuli es wertilebi?<br />

{oriT} kidev mravali sxva texiliT Tu SegviZlia maTi<br />

SeerTeba? {ki} ramdeni mrudiTaa SeerTebuli es wertilebi?<br />

{oriT} kidev mravali sxva mrudiT Tu SegviZlia maTi Seer-<br />

Teba? {ki} ramdeni monakveTiTaa SeerTebuli es wertilebi?<br />

{erTiT} kidev mravali sxva monakveTiT Tu SegviZlia maTi<br />

SeerTeba? {ara} diax, ori wertili mxolod erTi, erTaderTi<br />

monakveTiT SeiZleba SeerTdes. riTia gamorCeuli monakveTi<br />

sxva xazebisagan? rogori xazia igi? {swori xazia}.<br />

sakiTxi sityvisa `erTaderTi~ da monakveTis erTaderTobisa<br />

aRar gaRrmavdeba.<br />

Semdeg moswavleebi msr-Si (89.3) dasmul or wertils<br />

SeaerTeben sxvadasxvagvari xazebiT (rogorc dafaze),<br />

gamoiyeneben ra sxvadasxva feris fanqrebs.<br />

9:/5/! `sjdywUb! ebnxlsjwfcb~/ igivea, rac 49.4, oRond<br />

moswavleebs urigdeba moZravi cifrebi 0-dan 9-mde.<br />

9:/7/ amgvari amocana pirveladaa, Semdeg ki yoveldRiurad<br />

iqneba. saWiroa axsna-ganmarteba da Tan Cveneba, Tu rogor unda<br />

imoqmedon Sin. yvelafers, rac saWiroa anu rac pirobaSi<br />

weria, gaakeTeben klasSi, oRond Sedegebs ar Caweren. masw.-i<br />

ubralod ityvis: Sin am dros CawerT `sami cali wyvili~, da<br />

ase Semdeg. moswavleebi Sin gaimeoreben imave moqmedebebs da<br />

Tan Sedegebs Caweren.<br />

g 90. hbnfpsfcb/!!kbnfcjt!Tfebsfcb/!tjhs[jt!Uwjtfcb/!<br />

:1/2/! Ubwj! 22/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ! gakeTdeba iseTive<br />

savarjiSo, rogorc 89.1-Si, oRond cxriani grovis nacvlad<br />

iqneba rviani grova. dafaze daweril TviTeul gamosaxulebas<br />

waikiTxaven grZladac da mokledac. Semdeg mokleebs Caweren<br />

msr-Si (90.1).<br />

:1/3/! kbnfcjt! Tfebsfcb-! spdb! qjswfmj! Tftblsfcjb! fsUjeb.<br />

jhjwf/!!!!dafaze daiwereba erTmaneTisgan cota moSorebiT:<br />

3 + 6 3 + 4.


- 247 -<br />

_ ramdeni jami weria dafaze? {ori} romelia pirveli<br />

jamis pirveli Sesakrebi? {3} meore Sesakrebi? {6} meore jamis<br />

pirveli Sesakrebi? {3} meore Sesakrebi? {4} romeli<br />

Sesakrebebi aqvT erTidaigive am jamebs? {pirveli} axla<br />

SeadareT _ romeli jamia meti? saidan ici?<br />

Tuki moswavlem iangariSa da ise Seadara, masw.-i ikiTxavs: _<br />

saWiro iyo angariSi? angariSis gareSe gana ver mivxvdebodiT,<br />

romelia meti? sams rom eqvsi mivumatoT da sams rom oTxi<br />

mivumatoT _ romeli iqneba meti? Tuki gaigeT, axla me sxva<br />

jamebs davwer da Tqven swrafad SeadareT, nu iangariSebT, ise:<br />

6 + 4 da 6 + 5 (ara aqvs mniSvneloba imas, rom 11 jer<br />

ar gviswavlebia).<br />

_ axla rveulSi vnaxoT jamebi (90.2). ramdeni jami weria?<br />

{eqvsi} swrafad SeadareT pirveli da meore, CawereT metobis<br />

an naklebobis saWiro niSani (da ase Semdeg).<br />

bolos, masw.-i sxvadasxva moswavleebs dausvams amgvar<br />

SekiTxvebs: _ romelia mesame jamis meore Sesakrebi? (da<br />

sxva).<br />

:1/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!b > j!!eb!!j > p-!!nbTjo!!b > p/<br />

esaa sigrZis `tranzitulobis~ Tviseba. jer gavameorebinebT<br />

simetriulobas (82.3 da 83.3), umjobesia warmodgeniT. masw.-i<br />

dawers dafaze: j < f f > j.<br />

_ axla vnaxoT sxva rame, romelia ufro grZeli _ Toki<br />

Tu saxazavi. gamovides levani da Seamowmos! (daatolebs). kargi,<br />

davweroT: T > s. axla gamovides daTo da Seadaros<br />

saxazavisa da am monakveTis sigrZeebi. kargi, amasac davwer:<br />

s > m. irakli, romeli yofila ufro grZeli _ Toki Tu<br />

saxazavi? {Toki} saxazavi Tu monakveTi? {saxazavi} axla vin<br />

gvetyvis dautoleblad, vin mixvdeba, Tokia ufro grZeli Tu<br />

monakveTi? {Toki} ratom? {Toki xom saxazavze grZelia,<br />

saxazavi Tokze moklea, monakveTi ki kidev ufro moklea}.<br />

diax, esec davweroT.<br />

sabolood dafaze amgvari Canaweri iqneba, erT striqonSi:<br />

T > s s > m T > m


- 248 -<br />

Semdeg masw.-i klass warmodgeniT Seadarebinebs sigrZeebs: _<br />

warmoidgineT, rom texili ufro grZelia, vidre monakveTi,<br />

monakveTi ki ufro grZelia, vidre mrudi. aba, jer gaimeoreT,<br />

romeli romelze grZelia! (gaimeoreben). axla moifiqreT _<br />

romeli iqneba ufro grZeli _ texili Tu mrudi? ratom?<br />

_ axla warmoidgineT, rom marTkuTxedi ufro grZelia,<br />

vidre texili, texili ki ufro grZelia, vidre monakveTi (da<br />

kvlav gavameorebinebT). romeli iqneba ufro grZeli _<br />

marTkuTxedi Tu monakveTi? ratom?<br />

TfojTwob/ masw.-ma unda icodes: amgvar amocanebSi, roca<br />

monacemebi araa TvalsaCinod mocemuli, mTavari siZnele isaa,<br />

rom bavSvs ar daaviwydes es monacemebi _ romeli romelze<br />

grZelia. bavSvs orive monacemi erTdroulad unda hqondes<br />

aqtiur mexsierebaSi. ese igi, amgvar amocanebSic mTavaria<br />

pirobis kargad gaazreba. amitom saWiroa misi gameoreba da<br />

gonebaSi kargad warmodgena.<br />

:1/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! _! `.jU! nfu.oblmfcpcb~/ ix. 51.4,<br />

oRond axla viwyebT `oriT metiT~.<br />

:1/7/ masw.-i ityvis, rom es jamebi iseve unda Seadaron,<br />

rogorc klasSi _ ukeTesia, angariSis gareSe.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

I-12. Uwmb! bUfvmfcjU- magram es iqneba jufTebiT Tvlis<br />

mxolod erTi kerZo SemTxveva. arsebiTad axali araferi araa.<br />

TvalsaCinod mocemul raodenobaSi gamovyofT aTeulebs. amis<br />

safuZvelze vaswavliT ricxvebs aTidan ocamde, jer mxolod<br />

sityvierad, maT saxelwodebaTa Tanmimdevruli gaazrebiT (cifrul<br />

CanawerTa gareSe!). viwyebT {fqjs! Tflsfcb.hbnplmfcbt! pdjt!<br />

gbshmfcTj dominoseburi TvalsaCinoebiT.<br />

erTidan aTamde ricxvebis Semotanisas saguldagulod<br />

vmuSaobdiT nivTTa sxvadasxva grovebze. axla es aRaraa saWiro,<br />

radganac klass ukve mtkiced eqneba SeTvisebuli is, rom<br />

raodenoba ar icvleba grovis ganlagebis SecvliT. ricxvTa<br />

Sedarebac ufro swrafad SeiZleba, aRaraa saWiro dawyvilebani.<br />

arsebiTia, rom am droisaTvis moswavleebma ukve kargad ician


- 249 -<br />

`-iT metoba~ da `-iT nakleboba~ meore xaziT.<br />

Sekreba-gamokleba `aTeulze gadausvlelad~, rac ar Cans<br />

dominosebur TvalsaCinoebaze (11+2, 18 – 3 da misT.), jer ar<br />

ganixileba.<br />

Cveulebriv, Sekreba-gamokleba `aTeulze gadasvliT~ iswavleba<br />

erTi Sesakrebis 10-mde Sevsebis xerxiT, anu nawil-nawil;<br />

Sesabamisad gamoklebac nawil-nawil gamoklebis xerxiT iswavleba.<br />

magram sinamdvileSi es Zalian Zneli gzaa. moswavlem gonebaSi<br />

mravali moqmedeba unda Seasrulos. dawvrilebiT CavweroT TiTo<br />

magaliTi:<br />

7 + 8 = 7 + (10 – 7) + (8 – (10 – 7)) =<br />

= 7 + 3 + (8 – 3) = 10 + 5 = 15.<br />

16 – 9 = 16 – 6 – (9 – 6) = 10 – (9 – 6) = 10 – 3 = 7.<br />

arsebiTad, amdeni nabiji unda gaiazros moswavlem gonebaSi.<br />

pirvelklaselisTvis es Zalian Znelia. amitomacaa, rom am xerxs<br />

mxolod maTematikuri monacemebis mqone moswavleebi euflebian.<br />

da maTTvisac ki es xerxi aris, Tumc kargi da sasargeblo, magram<br />

mainc damatebiTi amocana. igi ar aadvilebs Sekreba-gamoklebas,<br />

piriqiT. TviT Sekreba-gamokleba ufro advilia, vidre am xerxis<br />

gonebaSi gamoyeneba.<br />

yovelive amis gamo Cven Sekreba-gamoklebas `aTeulze gadasvliT~<br />

vaswavliT Cveni mTavari xerxiT dominoseburi TvalsaCinoebiT.<br />

nawil-nawil Sekreba-gamoklebis xerxs Cven ar viyenebT.<br />

amasTan, nawil-nawil Sekreba-gamokleba kargi algebruli amocanaa.<br />

amitom Cven mas mainc vaswavliT, oRond ara Sekreba-gamoklebisaTvis,<br />

aramed sxva, algebris TemaSi, meore xaziT, Tanac,<br />

meore klasSi. amiT kidev erTxel vimeorebT da vaviTarebT 20-is<br />

farglebSi Sekreba-gamoklebas. oRond masw.-ma unda gaiTvaliswinos,<br />

rom am xerxs moswavleTa nawili mainc ver aiTvisebs.<br />

sazogadod, 20-is farglebSi Sekreba-gamokleba pirvel klasSi<br />

isedac ver iqneba myarad aTvisebuli. amaze meore klasSi isedac<br />

mogviwevs bevri muSaoba. 20-is farglebSi Sekreba-gamoklebis myari<br />

da mtkice dauflebis gareSe azri ara aqvs ariTmetikis xaziT<br />

winsvlas.


- 250 -<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

g 91. bUfvmUb!hbnpzpgb!{fqjsbe/!kbnfcjt!Tfebsfcb/!<br />

:2/2/! `epnjoptfcvsj~! bUfvmfcjU! ebybuvm! sbpefopcbTj!<br />

bUfvmUb! hbnpzpgb! {fqjsbe-! DbobxfsUb! hbsfTf; `psj! dbmj!<br />

bUfvmj~!bov!`psj!bUfvmj~-!`swb!dbmj!bUfvmj~-!`yvUj!bUfvmj!<br />

eb! obTUj! psj~-! `fsUj! bUfvmj! eb! obTUj! fsUj~! eb! tywb/!!<br />

Tftbcbnjtj! trfnfcjt! ebybuwb/! ! rogorc yovelTvis, viwyebT<br />

nivTebiT. dafazea 30-40 cali rgolis grova da romelime<br />

moswavle mas aTeulebiT daawyobs da daTvlis. Sedegi zepirad<br />

warmoiTqmis: _ sami cali aTeuli da naSTi oTxi. anu mokled:<br />

sami aTeuli da oTxi.<br />

Semdeg masw.-i klass gaaxsenebinebs, `lamazad~ rogor<br />

ixateba aTeuli (`dominoseburad~). didad daixateba dafaze. _<br />

SexedeT, ori risgan Sedgeba aTeuli? {ori xuTeulisgan}<br />

gareTa CarCo romel nakvTs mogagonebT? {marTkuTxeds} amitom<br />

aTeuls mokled aRvniSnavT imdagvarive marTkuTxa CarCoTi, ai<br />

ase, mravali wertili rom aRar davsvaT. davimaxsovroT, rom<br />

carieli CarCo _ aTeuls aRniSnavs, viTom SigniT wertilebi<br />

aqvs. axla rogor SeiZleba CavweroT es Cveni grova<br />

aTeulebiT? (daixateba sami CarCo da kidev oTxeuli). ai es<br />

_ erTi aTeuli, es _ meore aTeuli, es _ mesame aTeuli da<br />

esec naSTi _ oTxeuli.<br />

Semdeg gaakeTeben imaves, oRond msr-Si (91.1). waikiTxaven,<br />

ramdeni aTeulia, ramdenia naSTi da qvemoT Sesabamis sqemebs<br />

daxataven.<br />

:2/3/!kbnfcjt!Tfebsfcb-!spdb!nfpsf!Tftblsfcjb!fsUjebjhjwf/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 90.2-Si, oRond<br />

erTidaigivea meore Sesakrebebi.<br />

:2/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!j < b!!eb!!b < p-!!nbTjo!!j < p/!!<br />

pirveli samuSao (datolebani) gakeTdeba iseve, rogorc 90.3-<br />

Si, oRond metoba Seicvleba naklebobiT, `ufro grZelia~ _<br />

`ufro mokleTi~.<br />

warmodgeniT SedarebaSi ki mcireodeni siaxleebia: _ axla<br />

warmoidgineT, rom texili ufro moklea, vidre mrudi, mrudi


- 251 -<br />

ki ufro moklea, vidre monakveTi. am sam xazTagan romelia yvelaze<br />

mokle? {texili} yvelaze grZeli? {monakveTi} ratom?<br />

_ warmoidgineT, rom kvadrati ufro moklea, vidre<br />

marTkuTxedi, samkuTxedi ki ufro grZelia, vidre marTkuTxedi.<br />

am sam nakvTagan romelia yvelaze grZeli?<br />

{samkuTxedi} yvelaze mokle? {kvadrati} ratom?<br />

:2/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/!SekiTxvebia Cveulebrivi<br />

saangariSo: sams mivumatoT sami; xuTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg _ aTis farglebSi.<br />

g 92. bUfvmjt!hbnpzpgb/!psj!sbnjt!tjhs[jt!Tfebsfcb/<br />

:3/1. 91.9-Si saWiroa dasabuTeba {sawoli da oTaxi rom<br />

davatoloT, sawolis Tavi unda mivdgaT kedelTan (dafaze<br />

daixazeba sqema). oTaxi ufro grZelia, radganac sawoli<br />

oTaxSia, Sigaa}.<br />

:3/2/! UfsUnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!fsUj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />

eb! fsUj~-! bov;! `bUj! eb! fsUj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />

`fsUjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.fsU.nfuj~/! UfsUnfujt!<br />

Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!!!dafazea TerTmetiani grova. _<br />

gamodi da daTvale aTeulebiT! ramdenia? {erTi cali aTeuli<br />

da naSTi erTi} mokled rogor vTqvaT? {aTeuli da erTi}<br />

diax, aTeuli da erTi. es raodenoba ramdeniTaa meti, vidre<br />

aTi? {erTiT metia} saidan ici? {imitom, rom aTeulis garda<br />

rCeba erTi} diax, erTiT meti. axla daukvirdiT am sityvebs,<br />

kargad moismineT: aTze erTiT meti, ufro mokled: aT-erTmeti,<br />

TerTmeti. TerTmeti. am raodenobas hqvia TerTmeti.<br />

ratom hqvia ase? {imitom, rom aTze erTiT metia} risi toli<br />

yofila TerTmeti? {aTs mimatebuli erTi} lamazad rogor<br />

SeiZleba davxatoT TerTmeteuli?<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva varaudi, moswavleebi dafasTan<br />

gamovlen da daxataven. Tan sxvebi daTvliT Seamowmeben,<br />

marTla TerTme-teulia daxatuli Tu ara. saWiroa, rom xuTmaeqvsma<br />

moswavlem mainc daxatos, raTa gamoCndes, Tu rogor


- 252 -<br />

sxvadasxvagvarad SeiZleba erTidaimave TerTmeteulis dawyoba.<br />

Tuki arcerTma moswavlem ar daxata ise, masw.-i SesTavazebs: _<br />

TerTmeti tolia aTisa da erTisa da am ricxvs saxelic ase<br />

daarqves. amitom modi, Cvenc ase davxatoT: aTi da erTi<br />

(daxatavs `dominoseburad~ _ rogorcaa mTw-Si, Tumca, TviT<br />

mTw am gakveTilze saWiro araa).<br />

_ romelia ufro meti _ aTi Tu TerTmeti? {TerTmeti}<br />

ramdeniT? {erTiT} cxra ufro metia Tu TerTmeti?<br />

{TerTmeti} saidan ici? {TerTmeti metia, vidre aTi, aTi ki<br />

metia, vidre cxra} romelia naklebi _ Svidi Tu TerTmeti?<br />

{Svidi} saidan ici? (da ase Semdeg _ kidev oriode Sedareba).<br />

Cvens mier naswavl ricxvebs Soris romelia yvelaze patara?<br />

{nuli} yvelaze didi? {TerTmeti}.<br />

_ daiTvale nulidan TerTmetamde! Sen ki ukuRma daiTvale<br />

TerTmetidan nulamde.<br />

:3/3/! tywbpcbUb! Tfebsfcb-! spdb! tblmfcjb! fsUjebjhjwf/!!<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 90.2-Si, oRond jamebi<br />

Seicvleba sxvaobebiT, erTidaigive ki saklebebia. sxva<br />

yvelaferi iseve: gairkveva, romelia mesame sxvaobis saklebi (an<br />

maklebi) da ase Semdeg, Sesruldeba msr-s 92.2 da sxva.<br />

:3/4/! psj! sbnjt! tjhs[jt! Tfebsfcb! Upljt! tbTvbmfcjU/! ! _<br />

rogor SevadaroT erTmaneTs fanjris sigane da karis sigane?<br />

rom ver davatolebT?<br />

Tuki ver mixvdebian, masw.-i odnavi miniSnebiT miaxvedrebs,<br />

rom Toki unda gamoviyenoT. jer TokiT gazomaven karis siganes<br />

(Tokis gadakecviT saTanado adgilas). Tan dafaze daiwereba:<br />

k = T. Semdeg imave Toks daazomeben fanjaras, dafaze<br />

gverdiTve daiwereba esec: T < fF. bolos gairkvevea, f<br />

ufro metia Tu k (rogorc 91.3-Si).<br />

k = T T < Ff k < f<br />

aseve Sedardeba dafaze daxazuli monakveTi karis siganes<br />

an rafas, dafaze daxazuli maRali marTkuTxedis simaRle<br />

merxis siganes da kidev erTi-ori sxva ram.<br />

:3/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!oblwUfcjt!dopcb/ ix. 47.4.


- 253 -<br />

:3/9/ saWiroa yuradRebis gamaxvileba: _ ramdeni jami<br />

weria? {oTxi} ra aqvs erTidaigive oTxive jams? {meore<br />

Sesakrebi} pirveli Sesakrebi ki rogor icvleba? {erTiT<br />

matulobs} (meti arafris Tqma araa saWiro, vinc Sin ver<br />

gaakeTebs, momdevno gakveTilze gaigebs).<br />

g 93. tywbpcbUb!Tfebsfcb-!nsvef!yb{jt!hb{pnwb!UpljU/!<br />

:4/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 10+1, 1+10, 9+2, 2+9, ... , 6+5, 5+6.!!!!<br />

mTw gadaiSleba `11~-ze. _ TerTmeti wre am jamSi rogor<br />

aris dawyobili? {masw.-i uTiTebs aT da erT wreebs).<br />

maSasadame, ramdenia aTs mivumatoT erTi? {TerTmeti} (Semdeg<br />

masw.-is miTiTebiT aTvaliereben jams, romelSic wreebi<br />

dawyobilia cxrad da orad. aTvaliereben marcxnidanac da marjvnidanac).<br />

am jamSi ramdeni wrea? {TerTmeti} rogoraa dawyobili<br />

wreebi? {cxra da ori} ramdenia cxras mivumatoT ori?<br />

ors mivumatoT cxra? {TerTmeti} axla davakvirdeT am jams.<br />

ramdeni wrea? {11} TerTmeti wre rogor aris dawyobili?<br />

{dawyobilia rvad da samad} ras mixvdiT? am jamis mixedviT<br />

vin ityvis Sekrebis or magaliTs? {8+3=11 da 3+8=11} diax,<br />

rvas mivumatoT sami, sams mivumatoT rva _ TerTmetia.<br />

aseve saTiTaod gairCeva Sekrebis yvela danarCeni magaliTi.<br />

moswavleebi rig-rigobiT iTvlian wreebs jer marcxnidan, mere<br />

_ marjvnidanac, ris Semdegac srulad amboben Sekrebis or<br />

magaliTs.<br />

_ vin romeli jami daimaxsovra? (moswavleebi zepirad<br />

amboben Sekrebis magaliTebs).<br />

:4/3/!tywbpcbUb!Tfebsfcb-!spdb!nblmfcjb!fsUjebjhjwf/<br />

yvelaferi iseve, rogorc 92.2-Si.<br />

:4/4/!nsvef!yb{jt!hb{pnwb!Upljt!tbTvbmfcjU/!njtj!Tfebsfcb!<br />

txps!yb{Ubo/! jer gavimeorebT erT imdagvarive savarjiSos,<br />

rogoric iyo 92.3-Si.<br />

Semdeg masw.-i dafaze daxazavs did mrude xazs, ramdenime<br />

klakniliT. _ es ra nakvTia? {xazia} rogori xazia? {mrude}<br />

rogor gavigoT, es mrudia ufro grZeli Tu am magidis es


- 254 -<br />

kide? (mrudi iseTi sigrZisa unda iyos, rom Zalian advilad<br />

ar Candes TvalzomiT).<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva azri. albaT, wina safexuris gavleniT,<br />

ityvian, rom TokiT gavzomoT magidaca da mrudico. _ magram es<br />

mrudi xazi rogor unda gavzomoT TokiT? {unda gavayoloT!}.<br />

gamova moswavle da gazomavs (ramdenime moswavlis<br />

daxmareba dasWirdeba, raTa Toki ar Camousrialdes!); Semdeg<br />

gazomavs magidasac da masw.-i Sedegebs dafaze dawers iseve,<br />

rogorc 92.3-Si.<br />

_ saxazaviT Tu SevZlebdiT magidisa da am mrudis<br />

Sedarebas? {vera} ratom? {imitom, rom saxazavi ar<br />

moiRuneboda da mruds ver gavayolebdiT}.<br />

gakeTdeba kidev erTi amdagvari savarjiSo: erTmaneTs Sedardeba<br />

dafaze daxazuli texilisa da, magaliTad, fanjris<br />

sigrZeebi.<br />

:4/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs 11-mde.<br />

:4/9-Si rig-rigobiTa samkuTxedi da oTxkuTxedi.<br />

g 94. kbnfcjt!Tfebsfcb/!npoblwfUj!`!zwfmb{f!nplmf!yb{j/<br />

:5/1/ 93.8-Si saWiroa kanonzomierebis sityvieri Camoyalibebac:<br />

_ nakvTebis rigi aseTia: samkuTxedi, oTxkuTxedi,<br />

samkuTxedi, oTxkuTxedi, samkuTxedi, oTxkuTxedi... sul asea,<br />

rig-rigobiT, samkuTxedi da oTxkuTxedi.<br />

:5/2/!{fqjsj!hbnplmfcb;!22`2-!22`3-!///!-!22`21/!mTw gadaiSleba<br />

`11~-ze. _ am jamSi rogoraa dawyobili TerTmeti wre? {aTad<br />

da erTad}. maSasadame, aTisa da erTis saerTo raodenobas ra<br />

hqvia? {TerTmeti} risi tolia TerTmets gamovakloT erTi?<br />

{aTisa} TerTmets gamovakloT aTi? {erTisa} srulad gaimeoros<br />

TinaTinma! axla am jamSi TerTmeti rogoraa dawyobili? {cxrad<br />

da orad} risi tolia TerTmets gamovakloT ori? ... da ase<br />

Semdeg _ saTiTaod gairCeva TviTeuli `jami~ (anu elifsi).<br />

gamoklebis TiTo magaliTs srulad gaimeorebs TiTo moswavle.<br />

_ vin romeli sxvaoba daimaxsovra? (moswavleebi zepirad


- 255 -<br />

amboben gamoklebis magaliTebs).<br />

:5/3/! kbnfcjt! Tfebsfcb-! spdb! fsUfsUj! Tftblsfcjb! fsUjebj.<br />

hjwf/!!!jer gameoreba _ dafaze daiwereba Sesadareblad:<br />

4 + 6 4 + 7<br />

Sedardeba iseve, rogorc 90.2-Si.<br />

dafaze daiwereba Sesadareblad: 5 + 6 6 + 4<br />

aq erTi siaxlea: saWiroa yuradRebis gamaxvileba imaze,<br />

rom 5+6 tolia 6+5 -isa, ris Semdegac Sedareba ukve advili<br />

xdeba. rasakvirvelia, amas Tavad moswavleebi unda mixvdnen.<br />

dafaze daiwereba Sesadareblad: 5 + 4 6 + 5<br />

aqac winaswar SesakrebTa gadanacvlebaa saWiro.<br />

Semdeg Sesruldeba msr-s 94.2. TviTeul SemTxvevaSi<br />

pasuxi dasabuTdeba.<br />

:5/4/! psj! xfsujmjt! TfnbfsUfcfmj! tywbebtywbhwbsj! yb{fcjt!<br />

tjhs[fUb!Tfebsfcb/!npoblwfUj!`!zwfmb{f!nplmf!yb{j/<br />

_ gamovides nika da dafaze dasvas ori wertili,<br />

erTmaneTisagan Sors. axla ciram SeaerTos es wertilebi<br />

mrude xaziT! axla naTiam SeaerTos isini texili xaziT!<br />

(umjobesia, Tuki sxvadasxva xazebi sxvadasxva feris carcebiT<br />

daixazeba). axla giorgim SeaerTos es wertilebi monakveTiT<br />

(unda gamoiyenos saklaso saxazavi _ masw.-i daexmareba). sul<br />

ramdeni xazi davxazeT? {sami} axla gavzomoT TviTeuli<br />

maTgani. riT gavzomoT? {TokiT}.<br />

gaizomeba iseve, rogorc 93.3-Si da Sedegebi dafaze<br />

daiwereba: t > m, m > s (monakveTi _ swori xazi _<br />

aRvniSnoT asoTi s, xolo m iyos mrudi), t > s.<br />

_ romeli yofila yvelaze mokle xazi? {monakveTi}.<br />

amdagvarive savarjiSo Sesruldeba kidev erTxel. kvlav<br />

monakveTi aRmoCndeba yvelaze mokle. _ winaze romeli iyo<br />

yvelaze mokle? {maSinac monakveTi} diax, yovelTvis asea: or<br />

wertils rom sxvadasxva xazebiT vaerTebT, maTgan yvelaze<br />

mokle monakveTi iqneba. imitom, rom monakveTi swori xazia.<br />

maS, ori wertilis SemaerTebel xazTagan romelia yvelaze<br />

mokle? gaimeore srulad!


- 256 -<br />

_ axla daakvirdiT am xazebs (94.3). radara xazebia?<br />

{monakveTi, texili da mrudi} maTi boloebi erTadaa Tu ara?<br />

{ki, or wertils aerTebs} mrudi gaxsnilia Tu Sekruli?<br />

{gaxsnilia} texili? {igic gaxsnilia} wiTeli xazi rogoria _<br />

texili Tu mrudi? {mrudi} texili ra ferisaa? {Savi}<br />

monakveTi? {Savi}.<br />

romeli iqneba maTgan yvelaze mokle? {monakveTi} saWiroa<br />

Tu ara gazomva, raTa es SevamowmoT? {ara, Cven xom viswavleT,<br />

rom monakveTi yovelTvis yvelaze moklea}.<br />

Semdeg dafaze daixazeba 94.3-is magvari naxazi, oRond<br />

mrudi ver swvdeba im or wertils, igi ufro moklea. _ am<br />

xazebidan romelia yvelaze mokle?<br />

mosalodnelia pasuxi `monakveTi~, magram masw.-i klass<br />

gaamaxvilebinebs yuradRebas: _ daakvirdiT, mrudi imave or<br />

wertils aerTebs? {ara} aba saidan viciT, rom monakveTi masze<br />

moklea? Cven ra viswavleT? vin ityvis zustad? maSasadame,<br />

gazomvis gareSe ver vityviT, es monakveTia ufro mokle Tu<br />

mrudi! texilisa da monakveTis sigrZeTa Sedareba Tu<br />

SegviZlia gazomvis gareSe? {ki, texili ufro grZelia} saidan<br />

ici? {texili im or wertils aerTebs} kargi, axla es mrudi<br />

ase rom yofiliyo? (masw.-i mruds daagrZelebs ise, rom im or<br />

wertilamde miaerTebs) {axla ki namdvilad viciT, rom<br />

monakveTi ufro moklea, vidre mrudi} ase rom iyos? (masw.-i<br />

mruds kidev ufro metad daagrZelebs) {axla mrudi kidev<br />

ufro grZelia, amitom monakveTi namdvilad ufro moklea}.<br />

:5/5/!Tfkjcsj!tjnbSmjt!njyfewjU!ebehpnbTj _ ix. 5.4.<br />

g 95. bUfvmjt!hbnpzpgb/ kbnfcjtb!eb!tywbpcfcjt!Tfebsfcb/!<br />

:6/1/ 94.7-Si saWiroa kanonzomierebis sityvieri Camoyalibebac:<br />

_ sul jamebia, romeli Sesakrebia erTidaigive? {pirveli,<br />

yvelaa 2} meore Sesakrebi ki rogor icvleba? {0, 1, 2, 3...<br />

ese igi, Semdeg unda iyos 4, 5 da ase Semdeg}.<br />

:6/2/! Upsnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/ kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!psj~/!nplmfe;!`bUfvmj!


- 257 -<br />

eb!psj~-!bov;!`bUj!eb!psj~/!`sbnefojU!nfujb!bU{f@~!`!`psjU!<br />

nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.ps.nfuj~/! Upsnfujt! Tfebsfcb!<br />

obtxbwm!sjdywfcUbo/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond<br />

TormetisaTvis.<br />

:6/3/! kbnfcjtb! eb! tywbpcfcjt! Tfebsfcb-! spdb! fsUfsUj!<br />

lpnqpofoujb!fsUjebjhjwf. dafaze daiwereba Sesadareblad:<br />

9 – 5 3 + 9<br />

Sedardeba iseve, rogorc 94.2-Si, oRond masw.-i klass sxva<br />

siaxleze miaqcevinebs yuradRebas: _ romeli ricxvi aqvs<br />

erTidaigive am sxvaobasa da am jams? {9} maS romelia meti?<br />

{3+9} ratom? {aq cxras raRac emateba, aq ki _ akldeba} diax,<br />

3+9 = 9+3, da 9+3 ki metia, vidre 9-s gamoklebuli rame.<br />

Semdeg Sesruldeba msr-s 95.2. TviTeul SemTxvevaSi<br />

pasuxi dasabuTdeba.<br />

:6/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!!j < b!!eb!!b = p-!!nbTjo!!j < p/<br />

arsebiTad, es sakiTxi ukve naswavlia. jer gavameorebinebT<br />

sigrZis amdavarsave naswavl Tvisebas: _ warmoidgineT, rom<br />

marTkuTxedi ufro grZelia, vidre samkuTxedi da xazi ki<br />

ufro moklea, vidre samkuTxedi. aba, gavimeoreoT, romeli<br />

romelze ufro grZelia! (gaimeoreben!) axla moifiqreT _<br />

romelia maTgan yvelaze grZeli? {marTkuTxedi} yvelaze<br />

mokle? {xazi}.<br />

dafaze daiwereba: m > s x < s m x<br />

(masw.-i xmamaRla ambobs `marTkuTxedi~ da wers asos m, ambobs<br />

`samkuTxedi~ da wers asos s, Semdeg ikiTxavs _ aq metoba<br />

Cavwero Tu nakleboba? _ da ase danarCeni utolobanic).<br />

_ ra niSani unda CavweroT aq, cariel adgilas? {metobis}<br />

CavweroT! axla warmoidgineT sxva rame. mrudi ufro moklea,<br />

vidre texili da texilis sigrZe ki tolia Tokis sigrZisa.<br />

amasac gavameorebinebT, dafaze daiwereba: m < t t = T<br />

_ romelia ufro grZeli _ Toki Tu mrudi? {Toki}<br />

ratom? {Tokis sigrZe tolia texilis sigrZisa, mrudi ki<br />

amaze moklea}. (dafaze imave striqonSi daiwereba m < T).


- 258 -<br />

Semdeg msr-Si davubrundebiT 94.3-s. naxazis gverdiT<br />

carieli adgilia. iq cal-calke amovaxazvinebT monakveTs,<br />

texilsa da mruds. _ am sami xazidan romelia yvelaze mokle?<br />

{monakveTi} kargi. axla Savi monakveTis qvemoT daxazeT<br />

wiTeli monakveTi, romelic misi toli iqneba! wiTeli<br />

monakveTis sigrZe igive unda iyos, rac Savi monakveTisa.<br />

davweroT es dafaze: w = S (`wiTeli tolia Savisa~).<br />

davweroT isic, rom S < t (`Savi monakveTi moklea, vidre<br />

texili~). romelia ufro mokle _ wiTeli monakveTi Tu<br />

texili? {wiTeli monakveTi} ratom? {wiTelis sigrZe igivea,<br />

rac Savisa, texili ki amaze grZelia} davweroT: w < t.<br />

:6/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sbpefopcbUb! Tfwtfcb~/ ix. 39.4,<br />

oRond pirvel wreze raodenobas avseben aTamde, meore wreze<br />

da momdevnoebze _ TerTmetamde.<br />

:6/7/ masw.-i ityvis, rom umjobesia, Sedardes angariSis<br />

gareSe. momdevno gakveTilze ki moiTxovs TviTeuli utolobis<br />

dasabuTebas.<br />

g 96. Ubwj!21/3.jt!hbnfpsfcb/!oblwUfcjt!ebkhvgfcb/!<br />

:7/1. 95.7 da 95.8-Si saWiroa kanonzomierebaTa sityvieri<br />

Camoyalibebac: _ texili, mrudi, texili, mrudi, sul ase rigrigobiTaa<br />

texili da mrudi...<br />

95.8-Si sul sxvaobebia, ra aris erTidaigive? {saklebebi,<br />

yvelaa 9} maklebebi ki rogor icvleba? {0, 1, 2, 3... ese igi,<br />

Semdeg unda iyos 4, 5 da ase Semdeg}.<br />

:7/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+2, 2+10, 9+3, 3+9, ... , 6+6.!<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TormetisaTvis.<br />

:7/3/! Ubwj! 21/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! jer Sesruldeba<br />

amocana 96.2 droiT mimarTebaTa Sesaxeb: _ aq sul xuTi<br />

suraTia. davakvirdeT, ra xdeba suraTebze. didi kaTxidan<br />

patara WiqebSi asxamen yurZnis wvens. suraTebze daxatulia is,<br />

rac moxda erTmaneTis Semdeg. vin mixvdeba, yvelaze adre ra<br />

moxda? sul pirveli romeli suraTia? {pirveli marcxenaa}


- 259 -<br />

saidan iciT? {pirvel suraTze cotaa gadmosxmuli _ erTi<br />

Wiqac ki ver aivso, kaTxa ki TiTqmis savsea. amis Semdeg<br />

pirveli Wiqa piramde aivso, kaTxas cota moaklda. Semdeg ki<br />

meore WiqaSi cota Caasxes, kaTxas kidev moaklda}.<br />

_ moZebneT pirveli suraTi! misi romeli kuTxea carieli?<br />

{zeda marcxena} daawereT iq patara 1-iani! meore suraTsac<br />

cariel kuTxeSi daawereT patara 2-iani! (da ase Semdeg _<br />

mexuTemde). _ meoTxe da mexuTe suraTebSi ki yurZnis wveni<br />

araa gaferadebuli _ Tqven unda gaaferadoT, kanonzomierad.<br />

moifiqreT, ra moxdeboda meoTxe suraTze! {meore Wiqa piramde<br />

aivseboda, kaTxas kidev cota moakldeboda} gaaferadeT ase!<br />

daukvirdiT, ar SegeSaloT!<br />

aseve gaaferadeben mexuTe suraTsac. _ yvelaze gvian ara<br />

moxda?<br />

bolos, gakeTdeba iseTive savarjiSo, rogoric iyo 95.2-Si.<br />

:7/4/! UwbmtbDjope! npdfnvmj! oblwUfcjt! ebkhvgfcb;!<br />

xfsujmfcj-! yb{fcj-! nsbwbmlvUyfefcj-! xsffcj! eb! tywfcj/!<br />

arsebiTad, es sakiTxi ukve naswavlia. gadaiSleba mTw<br />

geometriul TvalsaCinoebaze. gairkveva, rogoraa dajgufebuli<br />

sxvadasxvagvari nakvTebi. _ qvemoTa marcxena kuTxeSi romeli<br />

jgufia? (da ase Semdeg).<br />

_ maS, rogori sxvadasxva nakvTebi gvaqvs naswavli? {wertilebi,<br />

xazebi, mravalkuTxedebi, wreebi, rgolebi da sxvebi}.<br />

Semdeg Sesruldeba erTi imdagvarive savarjiSo, rogoric<br />

iyo 95.3-Si. masw.-ma unda miaqcios yuradRReba imas, rom yovel<br />

moswavles erTxel mainc mouwios gazomvis sakuTari xeliT<br />

Catarebam.<br />

:7/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfebsfcb~/ Sesadareblad zepirad<br />

eZlevaT jamebi da sxvaobebi (naswavli saxisa). pirvel wreze<br />

advilebia: 5+7 da 5+6; 4+7 da 3+7; 7 – 1 da 7+4; 5+3 da<br />

5+5 da misTanani. momdevno wreebze Zneldeba: 6 + 2 da 2 + 9;<br />

4 + 6 da 7 + 4; 8 _ 3 da 9 – 3; 8 – 4 da<br />

8 – 2; 3 + 9 da 9 – 3 da misTanani.<br />

cxadia, masw.-i dasabuTebas ar moiTxovs. moswavles SeuZlia


- 260 -<br />

iangariSos da ise Seadaros, magram masw.-i klass gaafrTxilebs,<br />

rom angariSiT ufro meti dro dasWirdebaT da SeiZleba xuT<br />

TvlaSi ver moaswron.<br />

g 97. {fqjsj!hbnplmfcb/!vgsptj!!vndsptj/!besf!!hwjbo/!<br />

:8/1/ 96.7-s yuradRebiT dakvirveba sWirdeba _ TavsatexiviTaa.<br />

bolos: _ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi yofila aq<br />

daxazuli? daTvaleT! {Tormeti} wertili ramdenia? {erTi}<br />

xazi ramdenia? {sami}.<br />

:8/2/!{fqjsj!hbnplmfcb;!23`3-!23`4-!///!-!23`21/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TormetisaTvis.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

II.11. psj! qbsbmfmvsj! )bsb! Ubonjnefwsvmj"*! Tflsfcb! bo!<br />

hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcTj/! ! obtxbwmj! espjUj!<br />

njnbsUfcboj! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU! eb! nbUj!<br />

eblbwTjsfcb!sjhpcjU!sjdywfcUbo/!<br />

tywbebtywbnpobdfnfcjboj!dysjmjt!bnpljUywb!eb!njtj!Tfwtfcb/<br />

aqamde gvxvdeboda mxolod samgvari cxrilebi: nakvTebis formaferisa,<br />

mravalkuTxedebis gverdebisa da wveroebis raodenobisa da<br />

Sekreba-gamoklebisa. axla Semogvaqvs zogadad, sxvadasxvamonacemebiani<br />

cxrili (vgulisxmobT, rom am droisaTvis klasma ukve sakmaod<br />

icis kiTxva).<br />

Sekrebisa da gamoklebis sxvadasxva cxrilebis Sevseba ki<br />

saswavlo wlis bolomde grZeldeba, oRond ZiriTadad mxolod<br />

saSinao davalebebSi.<br />

vbewjmftj! psnprnfefcjboj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj/<br />

Tanmimdevrul Sekreba-gamoklebas sWirdeba pirveli Sedegis<br />

damaxsovreba da amitom ufro Znelia, viwyebT jer paraleluri<br />

Sekreba-gamoklebiT. am SemTxvevaSi ori moqmedeba erTmaneTisagan<br />

damoukideb-lad sruldeba da amdenad, ufro advilia.<br />

amocanebs, rogorc yovelTvis, ara mxolod vxsniT, aramed<br />

winaswar kargad vamuSavebT da pirobas viazrebT, amoxsnis Semdeg<br />

ki pasuxsac viazrebT. am safexurze es xdeba sagangebo TvalsaCino<br />

sqemebis meSveobiT. sayofacxovrebo amocanebis Temis erTerTi<br />

mizani isicaa, rom moswavleebma iswavlon sqemebis Sevseba, Sedgena,


- 261 -<br />

maTgan monacemTa amokiTxva. amitom amocanis amoxsnisas amocanis<br />

piroba jer sqemaSi Caiwereba, Semdeg ki moswavle am Sevsebuli<br />

sqemidan aRadgens amocanis srul pirobas.<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

:8/3/! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU;! vgsptj! ! vndsptj/!<br />

besf! ! hwjbo/! hvTjoxjo.hvTjo.eSft.ywbm.{fh.nb{fh/! _<br />

warmoidgineT, rom vaJa umcrosia, vidre nana. romelia ufro<br />

adre dabadebuli?<br />

Tuki gauWirdebaT, sqema daixatos dafaze: patara biWuna da<br />

gverdiT didi gogona.<br />

_ ilia ufrosia, vidre marika. romelia ufro gvian<br />

dabadebuli?<br />

_ mamida umcrosia, vidre biZa. romelia ufro gvian<br />

dabadebuli?<br />

_ Cveni skolis ezoSi jer naZvi darges da Semdeg gaakeTes<br />

Robe Tu jer Robe gaakeTes da naZvi Semdeg darges? guSin<br />

jer maTematika gqondaT da Semdeg musika, Tu jer musika da<br />

Semdeg maTematika? (da ase Semdeg).<br />

_ ra hqvia im dRes, romelic iyo dRevandeli dRis win?<br />

{guSin} imis win? {guSinwin} dRevandeli dRis Semdeg rom iqneba?<br />

{xval} imis Semdeg? {zeg} kidev Semdeg? {mazeg} romeli<br />

dRea zegis Semdeg? {mazeg} romeli dRea guSinis Semdeg? {dRes}<br />

guSinwinis Semdeg? {guSin} mazegis win? {zeg} (da misTanani).<br />

Tuki gauWirdebaT, sqema daixatos dafaze: erT striqonSi<br />

kvadratul CarCoebSi Caiwereba: w (guSinwin); g; d; x; z; m.<br />

:8/4/!psj!yb{jt!hbeblwfUjt!xfsujmfcj/!hbebnlwfUj!npoblwf.<br />

Ufcj/ dafaze daxazulia (umjobesia, sxvadasxva ferebiT)<br />

mrudi da monakveTi, romlebic erTmaneTs oTx wertilSi kveTs.<br />

_ radara xazebia dafaze daxazuli? {monakveTi da mrudi}<br />

gadakveTs Tu ara isini erTmaneTs? {ki} ramden wertilSi<br />

gadakveTs? {oTx wertilSi} gamodi da moniSne yvela! erTi,<br />

ori, sami, oTxi wertili. axla gamovides Tamriko da daxazos<br />

monakveTi da mrudi ise, rom maTi gadakveTis wertilTa<br />

raodenoba iyos 6. zurikom ki daxazos monakveTi da mrudi


- 262 -<br />

ise, rom erTmaneTs ar gadakveTdes! xolo jarjim daxazos ori<br />

gadamkveTi monakveTi.<br />

Semdeg msr-Si (97.3): _ radara xazebia daxazuli? {Savi<br />

texili da wiTeli monakveTi} Tu gadaikveTeba? {ki} ramden<br />

wertilSi? {sam wertilSi} moniSneT lurjad samive gadakve-<br />

Tis wertili! axla gverdiT daxazeT ori gadamkveTi monakveTi.<br />

kidev daxazeT mrudi ise, rom es monakveTebi ar gadakveTos!<br />

:8/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!`UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 58.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs Tormetamde. garda amisa, cvlilebaa isic,<br />

rom aTze meti raodenobis erTbaSad Cveneba SeuZlebelia.<br />

amitom moswavle aCvenebs or wyebad, magaliTad, Tormetze<br />

aCvenebs jer aT TiTs da Semdeg _ ors.<br />

g 98. bUfvmjt!hbnpzpgb/ kvgUfcjU!ebUwmb/!besf!\ hwjbo/!<br />

:9/1. 97.9-s yuradRebiT dakvirveba sWirdeba _<br />

TavsatexiviTaa. bolos: _ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi<br />

yofila aq daxazuli? daTvaleT! {aTi} xazi ramdenia? {oTxi}.<br />

:9/2/! dbnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/ kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!tbnj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />

eb!tbnj~-!bov;!`bUj!eb!tbnj~/!`sbnefojU!nfujb!bU{f@~!`!`tbnjU!<br />

nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.tbn.nfuj~/! ! ! dbnfujt! Tfebsfcb!<br />

obtxbwm!sjdywfcUbo/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond<br />

cametisaTvis.<br />

:9/3/! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU;! besf \! hwjbo/! kfs! \<br />

Tfnefh/ daismis imdagvarive SekiTxvebi, rogorc 97.2-Si,<br />

oRond emateba erTi sakiTxi: `ra moxda amis win?~ anda: `ra<br />

moxda amis Semdeg?~ magaliTad: _ gaixsene, am diliT Sens<br />

saxlSi rac moxda. piris dabana sauzmis win iyo Tu sauzmis<br />

Semdeg? fexsacmlis Cacma iyo ufro win Tu sauzme? binis<br />

karis gaReba iyo ufro Semdeg Tu piris dabana? yvelaze adre<br />

ra moxda? {sawolidan adgoma} yvelaze gvian? {saxlidan<br />

gamosvla} kargi, axla miTxari, ra moxda piris dabanis Semdeg;<br />

ra moxda fexsacmlis Cacmis Semdeg? (da ase Semdeg).


- 263 -<br />

_ rac ufro adre moxda, is momxdara jer Tu is moxda<br />

mere? rac ufro gvian moxda?<br />

:9/4/!Ubwj!:/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!gakeTdeba TiTo-TiTo<br />

imdagvarive savarjiSo, rogorebic iyo 90.3-Si, 91.3-Si, 93.3-Si<br />

da 95.3-Si. Sedegebi isev dafaze daiwereba. masw.-ma unda<br />

miaqcios yuradRReba imas, rom yovel moswavles erTxel mainc<br />

mouwios gazomvis sakuTari xeliT Catarebam.<br />

TfojTwob. dajgufebis sakiTxebs gameoreba aRar sWirdeba _<br />

drodadro TavisTavad gameordeba saSinao davalebebSi.<br />

:9/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />

saangriSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg _ Tormetis farglebSi.<br />

:9/7/ masw.-i damatebiT ganmartavs, rom SeiZleba xeliT<br />

daxatva. Tan Seaxsenebs, rom unda daxaton patara nakvTebi<br />

(rogorebic iyo, magaliTad, 97.9-Si).<br />

g 99. {fqjsj!Tflsfcb/!xjo.Tfnefh/!hb{pnwb!DyjsfcjU/<br />

::/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 214-! 421-! :5-! 5:-! ///! -! 78-! 87/! ! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond cametisaTvis.<br />

::/3/! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU;! xjo \ Tfnefh/! `sb!<br />

npyeb!bnjt!xjo!!Tfnefh@~!!!TbsTboxjo.TbsTbo.xfmt.hbjtbe/<br />

jer gavimeorebT imdagvarsave SekiTxvebs, rogorebic iyo<br />

97.2-Si guSinwin-guSin-dRes-xval-zeg-mazeg dReebis Sesaxeb _<br />

romeli romlis Semdegaa Tu win.<br />

_ ra hqvia im weliwads, romelic wlevandeli wlis win<br />

iyo? {SarSan} imis win? {SarSanwin} romelic wlevandeli<br />

wlis Semdeg iqneba? {gaisi} romeli welia SarSanwindelis<br />

Semdeg? {SarSandeli} gaisis win? {wlevandeli} SarSandelis<br />

Semdeg? {wlevandeli}.<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

JJJ.21/!hb{pnwb!DyjsfcjU-!DyjsfcjUb!eb!UjUfcjU-!nulbwfmjUb!<br />

eb! UjUfcjU-! obcjkjUb! eb! ufsgjU/! zwfmb! bn! tb{pnjt!<br />

dwbmfcbepcb! eb! bsbtj{vtuf/! ! {pnwb! ejej! tbyb{bwjU! `!<br />

efdjnfusjUb! eb! tboujnfusjU/! ejej! tbyb{bwjt! ebobzpgfcjt!


- 264 -<br />

xbljUywb/! ypmp! hb{pnwb! Upljt! tbTvbmfcjU-! nbU! Tpsjt! nsvef!<br />

yb{jtb-!vlwf!wbtxbwmfU/!<br />

gazomvis TemaSic mivyvebiT bunebriv istoriul gzas. moswavle<br />

TviTon unda darwmundes, rom saWiroa myari da ucvleli sazomi<br />

erTeulebi, rom saxazaviT zomva mosaxerxebelia. Tumca, yofacxovrebaSic<br />

Cven xSirad gvWirdeba xolme Zveli sazomebis<br />

gamoyeneba (mtkavelis, Tokisa da sxva). amitom amis codna<br />

TavisTavadac saWiroa.<br />

sigrZis or-ori erTeuli saWiroa imisaTvis, raTa gavzomoT<br />

pirveli, didi erTeuliT gazomvis Semdeg morCenili naSTi. amis<br />

saWiroebasac moswavle Tavad Seejaxeba, roca ver ityvis: sigrZe 5<br />

Cxiria Tu 6.<br />

yvela safexurze gazomvis Sedegebs dafaze vwerT.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

::/4/! sbjnft! hb{pnwb! DyjsfcjU;! njtj! DyjsfcjU! Tfwtfcjt!<br />

tbTvbmfcjU! )vobTUpe*/ masw.-s xelSi Cxirebis kona ukavia<br />

(TxuTmetiode Cxiri). _ modi axla am fanjris rafis sigrZe<br />

am CxirebiT gavzomoT! vin gazomavs? (moswavle daawyobs<br />

Cxirebs erT swor xazze rafis gaswvriv, masw.-i yuradRebas<br />

gaamaxvilebs imaze, rom Cxirebi sworad unda iyos dawyobili,<br />

Tan erTmaneTze mijriT). ramdeni Cxiri yofila rafis sigrZe?<br />

{rafis sigrZea Tormeti Cxiri}.<br />

aseve gaizomeba kidev ori ram.<br />

am gakveTilze naSTi ar unda morCes. amitom masw.-s winaswar<br />

ise unda hqondes SerCeuli gasazomi nivTebi, rom maTi sigrZe<br />

iyos Cxirebis mTeli raodenobis toli, Tanac araumetes 13isa!<br />

garda amisa, gasazomi nivTi iseTi unda iyos, rom masze<br />

Cxirebi kargad lagdebodes.<br />

::/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs 13-mde.<br />

g 100. {fqjsj!hbnplmfcb/!xjo!!Tfnefh/!hb{pnwb!DyjsfcjU/!!!<br />

211/2/!{fqjsj!hbnplmfcb;!24`4-!24`5-!///!-!24`21/!!!!!yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond cametisaTvis.


- 265 -<br />

211/3/!hpofcbTj!xbsnpehfojU!bo!trfnjU;!xjo!!Tfnefh/!`ft!sjt!<br />

Tfnefh!!xjo!npyeb@~! jer gavimeorebT imdagvarsave SekiTxvebs,<br />

rogorebic iyo 97.2-Si guSinwin-guSin-dRes-xval-zeg-mazeg<br />

dReebis Sesaxeb _ romeli romlis Semdegaa Tu win. Semdeg<br />

daemateba Seb-runebuli SekiTxvebic: _ guSin romeli dRis<br />

winaa? romeli dRis Semdegaa? zeg romeli dRis winaa? romeli<br />

dRis Semdegaa? (Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazeba iseTive<br />

sqema, rogoric 97.2-Si).<br />

Semdeg gakeTdeba yvelaferi aseve, oRond weliwadis<br />

droTaTvis. jer SekiTxvebia: _ weliwadis romeli droa<br />

gazafxulis Semdeg? gazafxulis win? Semdeg ki _<br />

Sebrunebulebi: _ Semodgoma ris Semdegaa? ris winaa?<br />

albaT gauWirdebaT, amitom dafaze daixazeba wriuli sqema<br />

da zed daewereba: g, z, S, T (T iyos `TeTri zamTari,<br />

Tovli~...).<br />

211/4/! sbjnft! hb{pnwb! DyjsfcjU;! njtj! DyjsfcjU! Tfwtfcjt!<br />

tbTvbmfcjU! eb! obTUjt! hb{pnwb! UjUfcjU/! ! ! pirveli savarjiSo<br />

keTdeba iseve, rogorc 99.3-Si. meore ki ise SeirCeva, rom<br />

morCes naSTi. _ maS ramdeni Cxiris sigrZea dafa? rvisa Tu<br />

cxrisa? {arc rvaa swori da arc cxra _ rvaze metia, cxraze<br />

naklebia} aba ra vqnaT, rogor gavzomoT dafa?<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva azri. masw.-i miaxvedrebs, rom<br />

SeiZleba TiTebis moSvelieba. magram rogor? morCenili naSTi<br />

gaizomos TiTebiT (erTmaneTze mityupebuli TiTebis siganiT).<br />

miviRebT, rom dafis sigrZea rva Cxiri da sami TiTi.<br />

aseve gaizomeba kidev erTi ram.<br />

211/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!`UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 97.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs cametamde.<br />

211/9. marcxena svetSi oro nakvTi erTmaneTs edeba _<br />

TiTqos, `ikribeba~; marjvenaSi ki pirvels `akldeba~ meore.<br />

g 101. bUfvm/!hbnpz/!`U.pUy.nfuj~/!Uvlj!i=a, a>o, maSin i>o.<br />

212/1/ 100.7 _ SemoqmedebiTia.<br />

212/2/! UpUynfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!


- 266 -<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!pUyj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />

eb! pUyj~-! bov;! `bUj! eb! pUyj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />

`pUyjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.pUy.nfuj~/! UpUynfujt!<br />

Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />

rogorc 92.1-Si, oRond ToTxmetisaTvis.<br />

212/3/! obtxbwm! espjU! njnbsUfcbUb! eblbwTjsfcb! sjhpcjU!<br />

sjdywfcUbo/! ganvixilavT adre ukve garCeul suraTs 101.2.<br />

moswavleebma am suraTs zedve unda daaweron cifrebi _ im<br />

TanmimdevrobiT, rogorc yvelaferi moxda. ese igi, cifri 0<br />

unda daaweron gogonas saxlis Sesasvlels. _ nuli imitom,<br />

rom saxlTan jer ar dawyebula siaruli. yvelaze adre rasTan<br />

gaivlis gogona amis Semdeg? {RobesTan} ra cifri unda<br />

davweroT RobesTan? {erTiani} meored rasTan gaivlis gogona?<br />

{cxvrebTan} daawereT iq Sesabamisi cifri! mesamed rasTan<br />

gaivlis gogona? {ZroxasTan rom mosaxvevia} daawereT iq<br />

Sesabamisi cifri! (da ase Semdeg). ukanasknelad, yvelaze gvian<br />

rasTan iqneba gogona?<br />

Semdeg daxuron msr da Seecadon, warmodgeniT upasuxon<br />

imave SekiTxvebs, romlebic mocemulia 86.2-Si.<br />

212/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!!j = b!!eb!!b > p-!!nbTjo!!j > p/!<br />

arsebiTad, klass es sakiTxi ukve ecodineba. es<br />

sagakveTilo monakveTi ZiriTadad naswavlis gameorebasa da<br />

ganmtkicebas eTmoba. gakeTdeba ori imdagvari savarjiSo,<br />

rogorebic iyo 95.3-Si, oRond, araarsebiTi cvlilebiT (95.3isa<br />

da 101.3-is saTaurebis Sesaba-misad).<br />

Semdeg gakeTdeba ori imdagvarive savarjiSo, rogorebic<br />

iyo 100.3-Si, oRond erTi siaxliT: masw.-i gazomvis Sedegs<br />

dafaze dawers.<br />

Canaweris nimuSi: karadis sigane _ 8 Cxiri da 8 TiTi.<br />

TfojTwob/ masw.-ma gasazomi nivTebi ise unda SearCios, rom<br />

9-ze meti Cxiri ar dasWirdes, radganac ufro didi ricxvebis<br />

Cawera jer ar gviswavlebia.<br />

212/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!xjo!Uv!Tfnefh~/ SekiTxvebi Seexeba


- 267 -<br />

droiT mimarTebebs: _ romeli dRea guSinis Semdeg? romeli<br />

dRis winaa zeg? weliwadis romeli droa zamTris win? ris<br />

Semdegaa zafxuli? (da misTanani).<br />

g 102. {fqjsj!Tflsfcb/!Tfwt/!dysjmj/!hb{pnwb!DyjsfcjU/!<br />

213/1/ 101.7-Si saWiroa kanonzomierebis sityvieri Camoyalibebac:<br />

6 Sekruli texili da 5 gaxsnili texili; 6 Sekruli<br />

mrudi da 4 gaxsnili mrudi; 3 xuTkuTxedi da 6 eqvskuTxedi;<br />

3 Sekruli xazi da 8 gaxsnili xazi.<br />

212/9/ dafaze unda daixazos da gairCes.<br />

212/:. marcxena svetSi oro nakvTi erTmaneTs edeba _<br />

TiTqos, `ikribeba~; marjvenaSi ki pirvels `akldeba~ meore.<br />

213/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 215-! 521-! :6-! 6:-! 97-! 79-! 88/ yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond ToTxmetisaTvis.<br />

213/3/!tywbebtywbnpobdfnfcjboj!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj!<br />

eb!twfuj/!_ gaixseneT, rac viswavleT Cven _ ra SeiZleba iyos<br />

cxrilis ujredebSi? {naxatebi, nakvTebi, ricxvebi...} cxrilis<br />

ujredebSi sityvebic SeiZleba eweros. kanonzomiereba ki<br />

igivea, rac viciT _ striqonebisa da svetebis mixedviT. ai<br />

vnaxoT gakveTilebis cxrili (msr-s 102.2). Tqveni cxrili<br />

sxvanairia, es sxva pirvelklaselebis cxrilia. ramdeni sveti<br />

aqvs am cxrils? {eqvsi} striqoni? {imdenive, eqvsi} daakvirdiT<br />

jer pirvel striqons. Sig ra weria? (waikiTxon kviris<br />

dReebi). risTvisaa aq kviris dReebis saxelebi? {romel dRes<br />

romeli gakveTilebia} naxeT axla pirveli sveti. ra ricxvebi<br />

weria Sig? isini gviCvenebs, meramdene gakveTilia: pirveli,<br />

meore, mesame, meoTxe, mexuTe. erT dReSi xuT gakveTilze meti<br />

pirvelklaselebs Tu aqvT? {ara} amitom araa saWiro ufro<br />

meti striqoni. mexuTeklaselebis gakveTilebis cxrili rom<br />

yofiliyo, ramdeni striqoni dasWir-deboda? {Svidi an rva,<br />

imitom, rom mexuTeklaselebs erT dReSi eqvsi da Svidi<br />

gakveTili aqvT} kargi, axla naxeT meore sveti. risi svetia<br />

igi? {orSabaTisa} am svetSi ra weria? {orSabaTs romeli<br />

gakveTilebia} ... (da ase Semdeg _ meeqvse svetamde).


- 268 -<br />

_ axla vnaxoT striqonebi. meore striqoni risi<br />

striqonia? {pirveli gakveTilebisa} diax, masSi weria,<br />

TviTeul dRes romelia pirveli gakveTili. mesame striqoni<br />

risi striqonia? ... (da ase Semdeg _ meeqvse striqonamde).<br />

_ ramdeni dRea kviraSi? CamoTvaleT yvela! ratom ara aqvs<br />

cxrils SabaTisa da kviris svetebi? {imitom, rom SabaTs da<br />

kviras ar swavloben, klass gakveTilebi ar utardeba} romel<br />

ujredebSia gasmuli xazi? {qveda striqonis mesame, mexuTe da<br />

meeqvse ujredebSi} am sam ujredSi ratomaa gasmuli xazi? {im<br />

dReebSi mexuTe gakveTili ara aqvT, oTxi gakveTili aqvT}<br />

romeli dReebSi aqvT xuTi gakveTili? oTxi gakveTili? sami<br />

an ori gakveTili Tu aqvT romelime dRes?<br />

213/4/! sbjnft! hb{pnwb! DyjsfcjU;! fsUj! Dyjsjt! hbebubojt!<br />

tbTvbmfcjU! eb! obTUjt! hb{pnwb! UjUfcjU/! _ gvinda, CxirebiT<br />

gavzomoT am magidis simaRle. rogor gavzomoT? {Cxirebi<br />

davawyoT} ki magram, rom Camocvivdeba? {saTiTaod davikaoT<br />

bavSvebma} Zalian cudia ase gazomva, aTma bavSvma erTad unda<br />

imuSaos, TiTqos didi rame iyos! sinamdvileSi ki sul<br />

advilia! ra didi rame unda?! erTi bavSvic ki advilad<br />

gazomavs! vin mixvdeba, rogor?<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva azrebi. masw.-i miaxvedrebs: erTi<br />

Cxiris gadatana SeiZleba. erTi Cxiric ki sakmarisia!<br />

ase gavazomvinebT ramdenime sxvadasxva rames. oRond meore<br />

jerobaze Cxiris nacvlad kalmistars gamovayenebinebT, mesameze<br />

_ fanqars. naSTs kvlav TiTebiT gazomaven. gazomvis Sedegebi<br />

dafaze daiwereba (amitom sigrZe ar unda iyos 9-ze meti).<br />

213/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ am TamaSs<br />

aRvwerT sruli saxiT, anu ocdacxris farglebSi. cxadia,<br />

yovel gaTamaSebaze masw.-i im farglebiT SemoizRudeba, rac<br />

klass im droisaTvis naswavli eqneba.<br />

dafaze daxazulia ori Setyupebuli CarCo (ujredebi).<br />

erTSi weria: `aTeulebi~, meoreSi weria: `naSTi~. masw.-i<br />

maCvenebeli joxis wveriT akakunebs am ujredebSi, moswavlem<br />

ki unda gamoicnos Sesabamisi ricxvi. magaliTad, masw.-ma


- 269 -<br />

daakakuna erTxel `aTeulebSi~ da samjer _ `naSTSi~.<br />

moswavlem unda Tqvas: cameti. sxva magaliTebi: orjer<br />

`aTeulebSi~ da xuTjer _ `naSTSi~ {ocdaxuTi}, arcerTxel<br />

`aTeulebSi~ da rvajer _ `naSTSi~ {rva}, orjer `aTeulebSi~<br />

da arcerTxel _ `naSTSi~ {oci}, erTxel `aTeulebSi~ da<br />

Svidjer _ `naSTSi~ {Cvidmeti}, erTxel `aTeulebSi~ da<br />

arcerTxel _ `naSTSi~ {aTi} da ase Semdeg.<br />

amjerad, cxadia, SemovifarglebiT 14-iT.<br />

213/7/ saWiroa axsna, Tu sad ra unda Caiweros: zeda striqonSi<br />

iwereba magidis sigane, qvedaSi _ skamis simaRle. ramdeni<br />

fanqaric iqneba sigrZe _ is ricxvi unda Caiweros sityvis<br />

`fanqari~ win cariel adgilas; ramdeni TiTic iqneba naSTi _<br />

is ricxvi unda Caiweros sityvis `TiTi~ win cariel adgilas.<br />

dafaze unda daiweros nimuSi da ise aixsnas.<br />

213/9/ yvela nakvTi mravalkuTxedia, garda erTisa (wris<br />

CamonaWrisa). swored igi arRvevs kanonzomierebas.<br />

g 103. {fqjsj!hbnplmfcb/!{pnwb!nulbwfmjUb!eb!UjUjU/<br />

214/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 25`5-! 25`6-! ///! -! 25`21/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond ToTxmetisaTvis.<br />

214/3/!tywbebtywbnpobdfnfcjboj!dysjmjebo!npobdfnUb!bnpljU.!<br />

ywb/! ganvixilavT kvlav gakveTilebis cxrils 102.2.<br />

sxvadasxvagvar SekiTxvaTa nimuSebi:<br />

1) romelia oTxSabaTs meore gakveTili? {qarTuli} saidan<br />

ici? {oTxSabaTis svetisa da meore gakveTilebis striqonis<br />

gadakveTis ujredSi weria}.<br />

2) paraskevs qarTulebi meramdene gakveTilebia? {pirveli da<br />

meore}.<br />

3) romel dResaa musika meoTxe gakveTili? {xuTSabaTs}.<br />

4) romel dReebSi aqvT xatva? romel dReebSi ara aqvT<br />

fizkultura?<br />

5) romelia is sagnebi, romlebic klass yoveldRiurad aqvs?<br />

6) sul ramden sxvadasxva sagans swavloben bavSvebi? {xuTs}<br />

romlebs?


- 270 -<br />

7) erT kviraSi ramdenjer utardebaT maTematika? musika?<br />

xatva? qarTuli? fizkultura? daTvaleT!<br />

214/4/! {pnwb! nulbwfmjUb! eb! UjUjU/! _ vTqvaT, varT sadme<br />

mindorSi an zRvis napiras. Tan ar gvaqvs arc fanqari, arc<br />

Cxiri da arc raime amgvari nivTi. rogor gavzomoT rame? ra<br />

gvaqvs yovelTvis Tan? {Cveni sakuTari xelebi} xelebiT<br />

SegviZlia gavzomoT. Cxirisa da fanqris nacvlad gavzomoT<br />

mtkaveliT. ai, mtkaveli esaa! ai ceris am wveridan nekis am<br />

wveramdea mtkaveli. aba yvelam gaSaleT Tqveni mtkaveli!<br />

TiTebi kargad unda iyos gaWimuli, ise araa mtkaveli, ai es<br />

mtkaveli araa! (masw.-i cotaTi moxris TiTebs). axla gamovides<br />

miSiko da mtkaveliT gazomos am magidis sigane (naSTi kvlav<br />

TiTebiT gaizomeba).<br />

gazomvis Sedegi dafaze daiwereba.<br />

aseve Sesruldeba kidev sami gazomva.<br />

214/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! bohbsjTj/ SekiTxvebia<br />

Cveulebrivi saangriSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT<br />

oTxi da ase Semdeg _ ToTxmetis farglebSi.<br />

g 104. bUfvmjt!hbnpzpgb/!`U.yvU.nfuj~/!{pnwb!obcjkjU/!<br />

215/2/! UyvUnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!yvUj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />

eb! yvUj~-! bov;! `bUj! eb! yvUj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />

`yvUjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.yvU.nfuj~/! UyvUnfujt!<br />

Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />

rogorc 92.1-Si, oRond TxuTmetisaTvis.<br />

215/3/!tywbebtywbnpobdfnfcjboj!dysjmjt!Tfwtfcb/!!_ vnaxoT es<br />

cxrili (104.2). ramdeni sveti aqvs mas? ramdeni striqoni?<br />

misi svetebi araa Sevsebuli, axla unda SevavsoT. vin mixvdeba,<br />

risi striqonia meore striqoni? {moswavleebis wlovanebaTa}<br />

am moswavleebis saxelebi sad unda eweros? {pirvel<br />

striqonSi, yoveli svetis zeda ujredSi}. risia meore<br />

striqoni? {moswavleTa simaRleTa} mesame striqoni?<br />

{moswavleTa mxrebis siganeTa}. ramdeni moswavle gvWirdeba am


- 271 -<br />

cxrilis Sesavsebad? {xuTi} ratom? {xuTi carieli svetia}.<br />

saTiTaod gamoviyvanT xuT moswavles, romlebic wina<br />

gakveTilebze TamaSebSi imarjvebdnen. svetis zeda ujredSi<br />

klasi Cawers moswavlis saxelis pirvel asos, meore ujredSi<br />

_ wlovanebas ase: 6 (igulisxmeba weli). Semdeg masw.-i<br />

sakuTari mtkaveliTa da TiTebiT gazomavs moswavlis simaRles<br />

da Sedegi Caiwereba Sesabamis ujredSi ase: 7 m 5 T. aseve<br />

gaizomeba da Caiwereba mxrebis siganec.<br />

215/4/! {pnwb! obcjkjUb! eb! ufsgjU/! Tuki kargi daria, es<br />

sagakveTilo monakveTi SeiZleba ezoSi Catardes.<br />

_ warmovidginoT, rom ezoSi varT da gvWirdeba saTamaSo<br />

moednis sigrZisa da siganis gazomva. mtkaveliT daviwyoT<br />

gazomva? {ara, Zalian mouxerxebeli iqneba!} maS riTi jobia<br />

gavzomoT? {nabijebiT} naSTi ki jobia gavzomoT terfebiT. ai,<br />

esaa terfi!<br />

nabijiTa da terfiT gaizomeba saklaso oTaxis sigrZe da<br />

sigane an ezoSi raime manZilebi.<br />

215/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! dysjmjebo~/ am TamaSisaTvis<br />

umjobesia, klasSi ekidos erTi didi cxrili gakveTilebisa<br />

(SeiZleba sxvac, sityvebiani). Tuki ara gvaqvs, yvelam<br />

gadaSalos msr 102.2 cxrilze. SekiTxvebis nimuSebi<br />

mocemulia 103.2-Si.<br />

g 105. {fqjsj!Tflsfcb/!{pnwb!ejej!tbyb{bwjU!`!en.jUb!eb!tn.jU/!<br />

216/1. 104.8-Si kanonzomierebaa: yvela sxvaobaSi saklebia<br />

erTidaigive 9, maklebebi ki aris 9, 8, 7 da ase Semdeg.<br />

104.9-Si albaT mcdarad eqnebaT Semoxazuli. saWiroa<br />

gaimarTos msjeloba: ar viciT, romeli iyo ufro grZeli. es<br />

imitom, rom mamis mtkaveli ufro didia, vidre Svilisa da<br />

misi 6 mtkaveli SeiZleba ufro didi yofiliyo, vidre Svilis<br />

9 mtkaveli. am amocanas pasuxi ara aqvs.<br />

216/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 10+5, 5+10, 9+6, 6+9, 8+7, 7+8/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TxuTmetisaTvis.<br />

216/3/!psj!qbsbmfmvsj!Tflsfcb!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/


- 272 -<br />

damuSavdeba amocana: erT oTaxSi 5 skami da 2 magida idga,<br />

meore oTaxSi ki _ 4 skami da 1 magida. ramdeni skami da<br />

ramdeni magida mdgara orive oTaxSi erTad?<br />

masw.-i Tan dafaze daxazavs or cariel CarCos (rogorcaa<br />

msr-Si 105.2, erTi naxevari). _ warmovidginoT, rom es viTom<br />

erTi oTaxia, es _ meore. ramdeni skamia pirvel oTaxSi? {5}<br />

CavweroT aq 5 s (Cawers zeda naxevarSi) ramdeni magidaa am<br />

oTaxSi? {2} CavweroT aq 2 m (Cawers qveda naxevarSi). ras<br />

aRniSnavs es aso s? {skams} 5-iani? {rom 5 skamia} es aso m?<br />

{magidas} 2-iani? {rom 2 magidaa}.<br />

aseve Seivseba meore CarCoc. _ SexedeT am CarCoebs da<br />

mipasuxeT: ramdeni skamia pirvel oTaxSi? meoreSi? ramdeni magidaa<br />

pirvel oTaxSi? meoreSi? ras gvekiTxeba amocana? Tamriko,<br />

ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis piroba!<br />

kargi, axla amovxsnaT amocana. ramdeni skami yofila orive<br />

oTaxSi? {5 + 4 = 9} davweroT aq 9 s (dawers CarCoebis<br />

gverdiT, marjvniv, cariel adgilas, moswavleebi msr-Si<br />

weren). ramdeni magida yofila orive oTaxSi? {2+1=3}<br />

davweroT aq 3 m.<br />

_ vin waikiTxavs amocanis pasuxs srulad?<br />

aseve damuSavdeba kidev erTi amdagvari amocana, oRond<br />

moswavleebi Tavad Seavseben msr-Si cariel CarCoebs (105.2).<br />

216/4/! nulbwfmjtb! eb! UjUjt! dwbmfcbepcb! eb! bsbtj{vtuf/!<br />

{pnwb! ejej! tbyb{bwjU! `! efdjnfusjUb! eb! tboujnfusjU/! ejej!<br />

tbyb{bwjt! ebobzpgfcjt! xbljUywb-! nbhbmjUbe;!6!efdjnfusj!eb!4!<br />

tboujnfusj/! ! Tanafardoba 1 dm = 10 sm jer araa saWiro,<br />

jer-jerobiT dm cvlis mtkavels, xolo sm _ TiTs.<br />

mtkaveliTa da TiTiT gaizomeba, magaliTad, fanjris rafa,<br />

oRond erTi siaxliT: gazomaven sxvadasxva moswavleebi _<br />

SevarCevT taniT didad gansxvavebul xuT moswavles. Semdeg<br />

masw.-ic gazomavs. yvela Sedegi dafaze erT svetSi Camoiwereba.<br />

klasi darwmundeba, rom sul sxvadasxva ricxvebi miiReba.<br />

_ ratom miiReT es sxvadasxva sigrZeebi? {imitom, rom<br />

bavSvebsac da masw.-sac sxvadasxva zomis mtkavelebi da TiTebi


- 273 -<br />

aqvT, zogs _ didi, zogs _ patara} romelia amaTgan rafis<br />

sigrZe? {ar viciT} aba ra vqnaT, rogor gavigoT sigrZe?<br />

gavzomoT saxazaviT! ai am saxazavze ricxvebi weria. ai am<br />

mokle monakveTebs Soris manZils hqvia decimetri. mtkavelis<br />

nacvlad gavzomoT decimetriT. am patar-patarebs ki<br />

santimetrebi hqvia. rad gvinda santimetrebi? {naSTis gasazomad,<br />

TiTebis nacvlad} aba gavzomoT Cveni rafis sigrZe!<br />

masw.-i aCvenebs, rogor unda saklaso metriani saxazavis<br />

xmareba gazomvisas. decimetrebi daTvalon, warwerebs jerjerobiT<br />

nu miaqceven yuradRebas. naSTis santimetrebic<br />

daTvalon. Sedegi dafaze daiwereba:<br />

rafis sigrZe = 7 dm 2 sm<br />

_ ras aRniSnavs es dm? {decimetrs} es sm? {santimetrs} 7iani?<br />

{rom 7 decimetria} 2-iani? {rom kidev 2 santimetria}.<br />

sxvadasxva moswavleebma da masw.-ma rom mtkavelebiT gazomes,<br />

sigrZeebi sxvadasxva miviReT _ ai, aq xom gviweria! decimetrebiT<br />

rom gaezomaT sxvadasxva moswavleebs, sigrZeebs<br />

sxvadasxvas miviRebdiT Tu erTnairs? {erTnairs} ratom?<br />

{decimetri yvela erTnairia, sulerTia, vin zomavs!}.<br />

216/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!lblvo.ubTfcj~/<br />

ix. 18.4, oRond raodenoba aRwevs 15-mde.<br />

---------------------------------------------------------------------------------<br />

216/9/ daiwyo `logikuri kvadratis~ amocanebis grZeli jaWvedi.<br />

rogorc yvela sxva jaWvedi, igic TandaTanobiTi garTulebiTaa<br />

agebuli. ZiriTadi kanonzomiereba erTidaigivea: cxrilSi imdeni<br />

sxvadasxvagvari sagania (nakvTi an maTi wyvili, naxati, aso, sityva...),<br />

ramdenicaa sveti (an striqoni). mTavari isaa, rom TiTo svetSica<br />

da TiTo striqonSic zustad TiTo saxis sagania.<br />

----------------------------------------------------------------------------------g<br />

106. {fqjsj!hbnplmfcb/!{pnwb!ejej!tbyb{bwjU/!!!<br />

217/1/ 216/8 dafaze gairCeva.<br />

216/9-Si kanonzomierebis sityvierad Camoyalibeba Znelia da<br />

araa saWiro. magram amocana ki kargad unda gairCes. igi albaT,<br />

moswavleTa umravlesobas ar eqneba kargad amoxsnili.


- 274 -<br />

cxrilSi sul samgvari nakvTia: wiTeli samkuTxedi, Savi<br />

wre da ruxi kvadrati (ferebi moswavles Sin gauadvilebda<br />

amoxsnas). ujredebSi maTi wyvilebia. kanonzomierebis misaxvedrad<br />

advilia amgvari midgoma: _ gaadevneT Tvali pirvel svets.<br />

ra aris erTidaigive? ra icvleba? {pirvel svetSi samkuTxedi<br />

yvelganaa, misi mewyvile ki icvleba: samkuTxedi, wre,<br />

kvadrati}. aseve meore svetSi? {yvelganaa wre, misi mewyvile<br />

ki icvleba: samkuTxedi, wre, kvadrati}. aseve mesame svetSi<br />

rogor iqneba? {yvelgan unda iyos kvadrati, misi mewyvile ki<br />

icvleba: igive samkuTxedi, wre, kvadrati}.<br />

aseTive kanonzomierebaa striqonebSic, oRond igivea ara<br />

pirveli, aramed meore nakvTi, pirveli ki iseve icvleba:<br />

samkuTxedi, wre, kvadrati. Tumca striqonebisTvis Tvalis<br />

gadevneba ufro Znelia, nakleb TvalsaCinod Cans.<br />

kanonzomierebis zogadad sityvierad gaazreba Znelia, yvelaferi<br />

mxolod mocemuli konkretuli cxrilis TvalsaCino doneze<br />

unda gairkves.<br />

qveda Sua ujredSi unda exazos wre da kvadrati; marjvena<br />

qveda ujredSi _ kvadrati da kvadrati.<br />

216/:-Si moswavleebs wesiT aRar unda SeSlodaT ise, rogorc<br />

SeeSlebodaT 104.9-Si. msjeloba aqac imdagvarive unda Catardes.<br />

217/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 26`6-! 26`7-! ///! -! 26`21/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TxuTmetisaTvis.<br />

217/3/!psj!qbsbmfmvsj!Tflsfcb!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj-!<br />

spdb! npobxjmfpct! ovmj! )bsdfsUj*/ iseve, rogorc 105.2-Si,<br />

Se-kiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli _<br />

da-faze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (106.2).<br />

siaxlea sit-yva `arcerTi~. sqemebSi (CarCoSi) mis Sesabamisad<br />

unda Caiweros 0.<br />

1) gogonas TaigulSi 8 gvirila da 4 mixakia, xolo misi<br />

Zmis TaigulSi arcerTi gvirila araa, mixaki ki 5-ia. ramdeni<br />

gvirila da ramdeni mixakia orives TaigulebSi erTad?<br />

2) moswavlem daxaza wiTeli da Savi nakvTebi: 6 wiTeli<br />

kvadrati, 4 wiTeli wre da 3 Savi kvadrati (Savi wreebi ki


- 275 -<br />

ar dauxazavs). ramdeni kvadrati da ramdeni wre dauxazavs<br />

sul moswavles?<br />

217/4/! obcjkjtb! eb! ufsgjt! dwbmfcbepcb! eb! bsbtj{vtuf/!<br />

{pnwb! lwmbw! ejej! tbyb{bwjU! `! efdjnfusjUb! eb! tboujnfusjU/!!!<br />

jer gakeTdeba igive, rac 105.3-is dasawyisSi, oRond nabijebiTa<br />

da terfebiT gaizomeba saklaso oTaxSi or skams Soris<br />

manZili (romelic ise SeirCeva, rom moswavlis 9 nabijze meti<br />

ar iyos!). bolos masw.-i ityvis: _ saxazaviT amgvari manZilebis<br />

gazomva mouxerxebelia. saWiroa xveula an sxva sazomi<br />

xelsawyo. amas SemdgomSi viswavliT. axla isev decimetrebiTa<br />

da santimetrebiT gazomvaSi vivarjiSoT. vin gviCvenebs am<br />

saxazavze, saidan sadamdea decimetri? santimetri?<br />

Semdeg Sesruldeba ramdenime gazomva decimetrebiT.<br />

Sedegebi (sigrZeebi ar unda iyos 9-ze meti) dafaze daiwereba,<br />

iseve rogorc 105.3-Si.<br />

_ sxva qalaqSi, sxva skolaSi, sxva klasSi sxva saxazavi<br />

aqvT. Cveni saxazavis decimetri rom SevadaroT sxva saxazavis<br />

decimetrs _ rogor ggoniaT, romeli iqneba meti? {toli<br />

iqneba, yvela saxazavis decimetrebi tolia} saxazavs rom ufro<br />

mokle an ufro grZeli decimetri hqondes, is saxazavi gafuWebuli<br />

iqneboda! yvela karg saxazavze decimetrebi tolia.<br />

Tanac, sulerTia, vin zomavs, yvela decimetri zustad tolia!<br />

217/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 97.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs TxuTmetamde.<br />

217/7/! kanonzomierebaa: oTxkuTxedi, xuTkuTxedi, eqvskuTxedi,<br />

SvidkuTxedi... matulobs zeda qimebis raodenoba.<br />

217/9 imdagvaria, rogoric iyo 105.8, oRond samis nacvlad<br />

oTxia, nakvTebica da svet-striqonebic. cariel ujredebSi<br />

unda iyos wyvilebi jvari-SvidkuTxedi (qvemoT); SvidkuTxedijvari<br />

da oTxkuTxedi-jvari (meoTxe svetSi).<br />

g 107. bUfvmjt!hbnpzpgb/ `U.frwt.nfuj~/!yb{fcjt!ebkhvg/!<br />

218/2/! Ufrwtnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/ kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!frwtj~/!nplmfe;!`bUfvmj!


- 276 -<br />

eb! frwtj~-! bov;! `bUj! eb! frwtj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />

`frwtjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.frwt.nfuj~/! Ufrwtnfujt!<br />

Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />

rogorc 92.1-Si, oRond TeqvsmetisaTvis.<br />

218/3/ psj! qbsbmfmvsj! hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />

ofcTj/! iseve, rogorc 105.2-Si, SekiTxvebiT damuSavdeba da<br />

amoixsneba ori amocana. pirveli _ dafaze da Tan msr-Si,<br />

meore _ mxolod msr-Si (107.2). oRond Sekrebis nacvlad<br />

gamoklebaa. amitom sqemaSi carieli CarCo mxolod erTia, masSi<br />

Caiwereba is monacemebi, rac Tavidan iyo (ramdeni Citic ijda<br />

totze Tavidan da sxva). CarCos marjvniv cariel adgilas<br />

gamoklebis niSniT miewereba is, Tu ramden-ramdeni daaklda.<br />

Semdeg Camoismeva Sveuli monakveTi da kidev ufro marjvniv<br />

miewereba pasuxebi. magaliTad:<br />

1) gakveTilze 8 gogona da 7 biWuna iyo. zaris darekvis<br />

Semdeg gareT gavida 4 gogona da 6 biWuna. ramdeni gogona da<br />

ramdeni biWuna darCenila saklaso oTaxSi?<br />

damuSaveba iseTivea, rogoric 105.2-Si, Canaweri ki aseTia:<br />

8 g – 4 g 4 g<br />

7 b – 6 b 1 b<br />

Sorena, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis<br />

piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana!<br />

2) moswavles unda daexaza 6 monakveTi da 4 wre. man<br />

daxaza 6 monakveTi da 2 wre. ramdeni monakveTi da ramdeni<br />

wre darCenia mas dasaxazad? (am meore amocanaSi mcire<br />

siaxlea: erTerTi pasuxia 0).<br />

218/4/! UwbmtbDjope! npdfnvmj! yb{fcjt! ebkhvgfcb;! npoblwf.<br />

Ufcj-!ufyjmfcj! eb!tywfcj!`! nsvefcj/! es sakiTxi klass ukve<br />

ecodineba. siaxlea TviTeuli xazis daTvla da Sedegebis<br />

Cawera siaSi.<br />

SevasrulebT erT gazomvas decimetrebiTa da santimetrebiT<br />

(iseve, rogorc 105.3-Si). Sedegi dafaze aRar davweroT. amitom<br />

decimetrebis raodenoba iyos 14, 15 an 16. ese igi, saWiro<br />

iqneba metriani saxazavis gadacoceba! esec erTi mcire siaxlea.


- 277 -<br />

Semdeg Sesruldeba msr-s 107.3. yuradRebiT daTvlian:<br />

yvela monakveTs, yvela texils da yvela mruds. daTvlisas<br />

unda gamoiyenon feradi fanqrebi, uamisod Zneli iqneba. monakveTebis<br />

daTvlisas TviTeuli daTvlili monakveTi moniSnon,<br />

magaliTad, mwvane wertiliT; texilebi _ wiTeli da mrudebi<br />

_ lurji wertilebiT.<br />

raki moswavleebma orniSna ricxvebis wera jer ar ician,<br />

daTvlis Sedegebi Caweron `dominoseburi~ wertilebiT.<br />

218/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! bohbsjTj/ SekiTxvebia<br />

Cveulebrivi saangariSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT<br />

oTxi da ase Semdeg _ TxuTmetis farglebSi.<br />

218/9/! kanonzomierebaa: eqvskuTxa Sekruli texili,<br />

SvidkuTxa, rvakuTxa... matulobs zeda qimebis raodenoba.<br />

g 108. {fqjsj!Tflsfcb/!yb{fcjt!ebkhvgfcb/!!<br />

219/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+6, 6+10, 9+7, 7+9, 8+8.! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TeqvsmetisaTvis.<br />

219/3/! psj! qbsbmfmvsj! hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp!<br />

bnpdbofcTj-! spdb! npobxjmfpct! ovmj/! iseve, rogorc 106.2-Si,<br />

SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli _<br />

dafaze, meore _ mxolod msr-Si (108.2). aqac mcire siaxlea<br />

sityva `arcerTi~. mis Sesabamisad unda Caiweros 0.<br />

1) bavSvs hyavs 8 biZaSvili da 5 deidaSvili. wels dabadebis<br />

dReze aklda 3 biZaSvili, deidaSvili ki yvela iyo, arcerTi<br />

ar klebia. ramdeni biZaSvili da ramdeni deidaSvili yofila<br />

dabadebis dReze?<br />

2) dafaze ewera 7 cali sityva da 5 cali cifri. masw.-ma<br />

waSala 7 sityva, xolo cifrebidan arcerTi ar wauSlia,<br />

piriqiT, kidev 4 cifri dawera. ramdeni sityva da ramdeni<br />

cifri gaxda dafaze?<br />

meore amocanaSi mcire siaxlea: gamoklebasTan erTad<br />

paraleluri mimatebacaa.<br />

219/4/! UwbmtbDjope! npdfnvmj! yb{fcjt! ebkhvgfcb;! npoblwf.<br />

Ufcj-! Tflsvmj! ufyjmfcj-! hbytojmj! ufyjmfcj-! Tflsvmj! nsv.


- 278 -<br />

efcj-!hbytojmj!nsvefcj/!! jer swrafad gavameorebinebT mTw-s<br />

geometriul TvalsaCinoebaSi xazebis dajgufebas: monakveTebi,<br />

Sekruli texilebi, gaxsnili texilebi, Sekruli mrudebi, gaxsnili<br />

mrudebi, sxvebi. ganvixilavT mxolod xazebis jgufebs.<br />

Semdeg Seivseba cxrili (108.3). mis TviTeul ujredSi<br />

Caixazeba Sesabamisi xazi (araferi ar Caiwereba).<br />

219/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!eblblvofcb~/ ix. 102.4.<br />

219/9. gairCes iseve, rogorc 106.8. aq unda exazos:<br />

_.. /... |... |.... \.... _....<br />

g 109. {fqjsj!hbnplmfcb/!Ubwj!22/3.jt!eb!21/4.jt!hbnfpsfcb/!!!<br />

21:/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 27`7-! 27`8-! ///! -! 27`21/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TeqvsmetisaTvis.<br />

21:/3/! Ubwj! 22/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! SekiTxvebiT damu-<br />

Savdeba da amoixsneba ori amocana, sqemebi _ msr-Sia (109.2).<br />

1) guSinwin Taroze 4 wigni da 6 rveuli ido. guSin<br />

daumates 2 wigni, samagierod, 3 rveuli moakles.<br />

ramdeni wigni da ramdeni rveuli gaxda Taroze guSin?<br />

am amocanis CarCoSi `Cawerisas~ mcire siaxlea: CarCoSi<br />

Caiwereba 4 da 6, marjvniv ki miewereba +2 da –3. Semdeg kidev<br />

marjvniv Camoismeba xazi da miewereba pasuxebi.<br />

2) moswavles unda daewera 5 cifri da unda amoexsna 4<br />

amocana. moswavlem dawera 4 cifri, xolo amocanebidan<br />

arcerTi ar amouxsnia. ramdeni cifri darCa mas dasaweri da<br />

ramdeni amocana darCa mas amosaxsneli?<br />

21:/4/! Ubwj! 21/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ! ! gaizomeba skamis<br />

sigane. Sedegi dafaze daiwereba {2 dm}.<br />

_ Tu iciT, zangebi rogori xalxia? {Savkanianebi} isini<br />

cxovroben Sors, afrikaSi. afrikaSi spiloebi, Jirafebi,<br />

behemotebi da mravali sxva didroni cxoveli binadrobs.<br />

afrika sul sxva qveyanaa. afrikis skolaSic saxazavebiT<br />

zomaven manZilebs. warmoidgineT, rom es Cveni skami waiRes<br />

afrikaSi da iq gazomes iqauri saxazaviT. rogor ggoniaT, ra<br />

sigrZes miiRebdnen? {imave 2 decimetrs} saidan ici? {yvela


- 279 -<br />

saxazavis decimetrebi tolia, sulerTia, vin zomavs, yvela<br />

decimetri zustad tolia}.<br />

Semdeg CavatarebT sxva gazomvebs saklaso saxazaviT. jer<br />

ramdenime moswavles erTdroulad gavazomvinebT manZilebs<br />

(magaliTad, fanjarasa da skams Soris) _ sigrZeebi unda<br />

miviRoT araumetes 9 decimetrisa da 9 santimetrisa. yvela<br />

Sedegi dafaze daiwereba.<br />

Semdeg gaizomeba SedarebiT didi manZili, sigrZe iyos 16<br />

decimetramde, oRond Sedegi ar daiwereba.<br />

masw.-ma yuradReba unda miaqcios, rom ukanaskneli ramdenime<br />

gakveTilis ganmavlobaSi yovel moswavles TiTojer mainc<br />

mouwios gazomvis Catarebam sakuTari xeliT.<br />

21:/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sbnefoj!UjUjb~/! ix. 52.4, oRond,<br />

TiTebis raodenoba aRwevs Teqvsmetamde. amitom, cxadia, maswavlebels<br />

mouwevs raodenobis or wyebad Cveneba (magaliTad, jer<br />

aTi da Semdeg oTxi).<br />

21:/7/ amgvari amocanebi awi Zalian xSirad iqneba. amitom<br />

saWiroa axsna imisa, Tu risi gakeTeba moeTxovebaT. klasSi<br />

Sesruldeba is moqmedebani, romlebic amocanis pirobaSia<br />

aRwerili. Sedegi daiwereba dafaze masw.-is mier. _ Sinac ase<br />

unda gaakeToT, oRond pasuxs aqve CawerT (masw.-i miuTiTebs<br />

patara badian CarCoze)! Tavidan amgvari amocanebis amoxsna zog<br />

moswavles SeiZleba gauWirdes, magram sakmaod male iswavlian<br />

da aRar gauWirdebaT!<br />

21:/8-Si kanonzomierebaa: cxrilis yovel svetSi da yovel<br />

striqonSi unda iyos TiTo-TiTo lurji samkuTxedi, Savi wre<br />

da ruxi marTkuTxedi. amgvari cxrilebi klass ukve Seuvsia _<br />

ix. 48.3, 48.6, 50.8 da sxva. SevaxsenoT es Zveli cxrilebi da<br />

maTi Sevsebis kanonzomiereba. magram 109.7-Si erTi siaxlea:<br />

wreebic, marTkuTxedebica da samkuTxedebic araa formiTa da<br />

zomiT erTnairebi. es damatebiTi siZnelea, radganac mcire ganzogadebas<br />

moiTxovs. cxrilSi unda exazos: qveda marcxena ujredSi<br />

_ raime ruxi marTkuTxedi (sulerTia, rogori!), zeda<br />

marjvena ujredSi _ raime Savi wre (sulerTia, ra zomisa!).


- 280 -<br />

21:/9-s magvarebi ukve ramdenjerme iyo: 94.7, 95.8, 104.8...<br />

g 110. `bUfvmj!eb!Twjej~-!tbzpg/!bnpdbo-!oblwU/!ebkhvg/!!<br />

221/1/ 109.6-Si Tuki vinmes mcdari pasuxi eqneba, uceb klas-<br />

Sive CxirebiT gadaTvalos da pasuxi Seasworos.<br />

TfojTwob/ SemdgomSi amgvar amocanebs amas aRar mivuwerT, Tumca<br />

Secdomisas yovelTvis saWiro iqneba klasSi CxirebiT gadaTvla.<br />

221/2/! Dwjenfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;! `fsUj! dbmj! bUfvmj! eb! obTUj! Twjej~/! nplmfe;!<br />

`bUfvmj! eb! Twjej~-! bov;! `bUj! eb! Twjej~/! `sbnefojU! nfujb!<br />

bU{f@~! `!`TwjejU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.Twje.nfuj~/!!<br />

Dwjenfujt! Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond CvidmetisaTvis.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

II-12. psj! Ubonjnefwsvmj! Tflsfcb! bo! psj! hbnplmfcb!<br />

tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcTj


- 281 -<br />

2) zazam xval 3 simRera unda imReros da 4 leqsi unda<br />

Tqvas. zeg simRera ar unda imReros, leqsi ki imdenive unda<br />

Tqvas, ramdenic xval. sul ramdeni simRera unda imReros da<br />

ramdeni leqsi unda Tqvas zazam?<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

III-11. ebkhvgfcb! hpofcbTj! xbsnpehfojU/! ori TvalsaCino<br />

niSanTvisebis mixedviT ramdenime jgufad dajgufdeba kargad<br />

cnobili sagnebi, oRond maTi mxolod sityvieri dasaxelebisa da<br />

dafaze Camoweris safuZvelze. dajgufebis Sedegebic Camoiwereba<br />

dafaze, kvlav sityvierad (cxadia, am droisaTvis klasma ukve<br />

sakmaod kargad unda icodes kiTxva). bolos igive keTdeba<br />

maTematikuri sagnebisaTvis.<br />

ori TvalsaCino niSanTvisebis mixedviT dajgufebani klass<br />

adreve Sexvedria (ix., mag., 21.3, 22.3, 22.6, 24.3, 25.3...). magram<br />

aqamde dajgufeba (da, Sesabamisad, faruli ganzogadebac)<br />

emyareboda uSualod mocemul suraTebs. axla siaxlea is, rom<br />

mocemulia mxolod sityvebi. es arsebiTad arTulebs gaazrebas.<br />

bavSvi erTmaneTisagan ver arCevs sityvas, mis mniSnelobasa da<br />

Sesatyvis sagans. amitom veubnebiT `davajgufoT sityvebi~ da amiT<br />

vajgufebinebT gonebaSi warmodgenil Sesatyvis sagnebs, ufro<br />

zustad, maT xatebs. amasTan, araa saWiro Tqma `cxovelebis<br />

aRmniSvneli sityvebi~. es Zalian rTulia. vityviT martivad:<br />

`cxovelebi~. sityva da misi Sesatyvisi sagani aRreulia da<br />

eqvswliani bavSvisaTvis es gardauvalia!<br />

SeniSvna: pirvelklasel bavSvs wesierad ar esmis sulierisa da<br />

usulos gansxvaveba, aseve cocxalisa da aracocxalis gansxvaveba. es<br />

cnebebi mas arc sWirdeba! Cven am cnebebs vxmarobT mxolod masw.isTvis,<br />

da ara moswavlisTvis.<br />

garda amisa, viTardeba gazomvis Temac, ganmtkicdeba ejej!<br />

tbyb{bwjt!tlbmjt (cxadia, am terminis gareSe) codna.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

221/4/! tjuzwjfsbe! npdfnvmj! ojwUfcjt-! tvmjfsfcjtb! eb!<br />

oblwUfcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! fsUj! UwbmtbDjop!<br />

ojTboUwjtfcjt! njyfewjU/! ! jer CavatarebT ramdenime gazomvas


- 282 -<br />

saklaso saxazaviT. gaizomeba SedarebiT didi manZilebi, sigrZe<br />

iyos 17 decimetramde, oRond Sedegi ar daiwereba.<br />

masw.-ma yuradReba unda miaqcios, rom ukanaskneli ramdenime<br />

gakveTilis ganmavlobaSi yovel moswavles TiTojer mainc<br />

mouwios gazomvis Catareba sakuTari xeliT.<br />

Semdeg masw.-i dafaze erT svetSi Camowers sityvebs:<br />

vaSli, magida, gvirila, msxali, Sesakrebi, skami, atami,<br />

sxvaoba, vardi, naSTi, sawoli, ia, bali, iasamani, saklebi,<br />

jami, leRvi, maklebi, komSi, Werami, yayaCo, karada.<br />

_ radara jgufebad SeiZleba davajgufoT es sityvebi?<br />

{yvavilebi, xili, maTematikuri sityvebi, aveji} davweroT!<br />

masw.-i gverdiT maRla dawers: yvavilebi da<br />

Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT dawers<br />

xili da Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT<br />

dawers aveji da Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT<br />

dawers maT. sityvebi da Camousvams xazs.<br />

Semdeg moswavleebs zepirad aTqmevinebs (waakiTxebs), Tu<br />

romeli sityvebi Sedis amaTuim erT jgufSi. TviTeuli<br />

dasaxelebis qveS erT svetSi Camoiwereba Sesabamisi sityvebi<br />

mocemuli siidan. moswavleebi Tavad daajgufeben. bolos, masw.i<br />

TviTeuli jgufisaTvis kidev or-or sityvas daamatebinebs<br />

(dafaze sityvebs mxolod masw.-i wers, moswavleebi zepirad<br />

hkarnaxoben).<br />

221/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />

saangariSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg _ Teqvsmetis farglebSi.<br />

221/8. erTi kanonzomiereba pirdapir Cans: 1, 2, 3, 4.<br />

amasTan, SedarebiT misdagvar amocanebTan (magaliTad, 108.8),<br />

erTi siaxlea. es igive siaxlea, rac iyo 109.7-Si: erTi jgufis<br />

nakvTebi erTmaneTisagan gansxvavdeba formiTa da zomiT. amitom<br />

saWiro xdeba mcire ganzogadeba: sulerTia, rogori samkuTxedia,


- 283 -<br />

pirvel striqonSi sul samkuTxedebia, meoreSi _ oTxkuTxedebi,<br />

mesameSi _ wreebi, meoTxeSi _ monakveTebi.<br />

g 111. {fqjsj!Tflsfcb/!eje!tbyb{bw{f!nbo[jmjt!hbslwfwb/!!!<br />

222/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+7, 7+10, 9+8, 8+9.! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond CvidmetisaTvis.<br />

222/3/!psj!qbsbmfmvsj!hbnplmfcb!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbof.<br />

cTj-!spdb!npobxjmfpct!tjuzwb!`jnefojwf~!eb-!Tftb[mpb-!ovmj/<br />

es, arsebiTad, mxolod gameoreba da ganmtkicebaa naswavlisa.<br />

iseve, rogorc 110.2-Si, SekiTxvebiT damuSavdeba da<br />

amoixsneba ori amocana. pirveli _ dafaze da Tan msr-Si,<br />

meore _ mxolod msr-Si (111.2).<br />

1) moswavles unda daexaza 8 marTkuTxedi da amdenive<br />

samkuTxedi. mas dasaxazavi darCa 3 marTkuTxedi da amdenive<br />

samkuTxedi. ramdeni marTkuTxedi da ramdeni samkuTxedi<br />

dauxazavs moswavles?<br />

2) xeze isxdnen Citebi: 9 mercxali da 5 beRura. cota<br />

xanSi ramdenime Citi gafrinda. xeze darCa 4 mercxali da<br />

amdenive beRura. ramdeni mercxali da ramdeni beRura<br />

gafrenila?<br />

222/4/! eje! tbyb{bw{f! UjUfcjU! npojTovm! behjmfct! Tpsjt!<br />

nbo[jmjt! hbslwfwb! `! spdb! nbo[jmjb! sbnefojnf! en! vobTUpe/!!!<br />

masw.-i saklaso metrian saxazavs magidaze ise dadebs, rom<br />

klasi mis skalas xedavdes (Tuki Zalian didi klasia, saxazavi<br />

xelSi daikaos da merxebs Soris Camoataros). masw.-i ori Ti-<br />

TiT moniSnavs saxazavze adgilebs. moswavleebma unda daTvalon,<br />

am TiTebs Soris ramdeni decimetria (naSTi ar rCeba).<br />

Tavidan TiTebis mdebareoba emTxveva did danayofebs, magali-<br />

Tad, 2 dm (an 20 sm _ saxazavs gaaCnia) da 7 dm (70 sm). moswavleebi<br />

warwerebs yuradRebas ar aqceven, ubralod iTvlian,<br />

ramdeni decimetria TiTebs Soris {xuTi}. Sesruldeba mxolod<br />

ramdenime amgvari savarjiSo. Semdeg TiTebis mdebareoba<br />

emTxveva `naxevrebs~, magaliTad, 35 sm da 95 sm {maT Soris<br />

manZilia 6 dm}. moswavles mivaxvedrebT, rom TiTo-TiTo deci-


- 284 -<br />

metrebi am SemTxvevaSic gadaiTvleba.<br />

Semdeg masw.-i dafaze Camoxazavs mokle Sveul monakveTebs,<br />

miadebs maT saxazavs da klass daaTvlevinebs maT Soris manZils<br />

(orive monakveTi did danayofebs unda daemTxves!). Sesruldeba<br />

mxolod ramdenime amgvari savarjiSo (danarCenebi _ TamaSSi).<br />

Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />

_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm manZili!<br />

222/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!sb!nbo[jmjb!UjUfct!Tpsjt/ grZel<br />

deba 111.3-is SekiTxvebi: pirvel wreze _ advilebi (did danayofebs<br />

Soris), momdevno wreebze _ Znelebi (`naxevrebs~ Soris).<br />

222/9. SedarebiT 109.7-Tan, gaZnelebulia. jer erTi,<br />

moswavles aRar exmareba nakvTebis feri, yvela nakvTi erTi<br />

ferisaa. meorec, ganzogadeba ufro metadaa saWiro: moswavlem<br />

unda dainaxos saerTo Tvisebebi: cxrilSia samkuTxedebi,<br />

oTxkuTxedebi da monakveTebi. rogorc yvela amgvar cxrilSi _<br />

TiTo svetsa da TiTo striqonSi _ TiTo-TiTo. amitom aklia<br />

ori monakveTi.<br />

g 112. {fqjsj!hbnplm/!nbo[jmjt!eblbwTjsfcb!tywbpcbtUbo.<br />

223/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 28`8-! 28`9-! 28`:-! 28`21/!<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond<br />

CvidmetisaTvis.<br />

223/3/! psj! Ubonjnefwsvmj! Tflsfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />

ofcTj/! SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana.<br />

pirveli _ dafaze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si<br />

(112.2). am gakveTilis amocanebi Zalian advilebia, imdenad, rom,<br />

arsebiTad, arcaa ormoqmedebiani. erTi kia _ Tan vameorebinebT<br />

Znel droiT mimarTebebs.<br />

1) guSinwin moswavlem 3 leqsi waikiTxa, guSin _ 2 leqsi,<br />

dRes _ 3 leqsi. sul ramdeni leqsi waukiTxavs moswavles?<br />

2) muSebma xval 4 ormo unda gaTxaron, zeg _ 2 ormo,<br />

mazeg _ 3 ormo. sul ramdeni ormo unda gaTxaron muSebma?<br />

am amocanebis sqema sxvagvaria (ix. msr 112.2). gavarCioT,<br />

magaliTad, pirveli amocana.


- 285 -<br />

_ ramdeni leqsi waikiTxa moswavlem guSinwin? {3}<br />

CavweroT aq (Cawers marcxena ujredSi). guSin? {2} sad<br />

Cavwero 2-iani? {gverdiT, Sua ujredSi} CavweroT! dRes<br />

ramdeni waikiTxa? {3} sad ra Cavwero? {marjvena ujredSi 3iani}<br />

CavweroT! amocana ras gvekiTxeba? {sul ramdeni leqsi<br />

waukiTxavs moswavles?} levan, ucqire am naxazs da srulad<br />

waikiTxe amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. ra<br />

moqmedeba unda CavataroT? {Sekreba} vin iangariSebs? (SeiZleba<br />

ricxvTa kibec gamoiyenon, rogorc urCevniaT). ra aris<br />

amocanis pasuxi? {8 leqsi} sad Cavwero? {qvemoT, `jamSi~}.<br />

223/4/! eje! tbyb{bw{f! UjUfcjU! npojTovm! behjmfct! Tpsjt!<br />

nbo[jmjt! eblbwTjsfcb! sjdywUb! tywbpcbtUbo! `! spdb! nbo[jmjb!<br />

sbnefojnf! en! vobTUpe. yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc<br />

111.3-Si, oRond orive TiTi yovelTvis did danayofebs<br />

davamTxvioT, `naxevrebi~ aRar gvinda.<br />

_ maS, ramdeni dm yofila manZili am TiTebs Soris? {8 dm}<br />

kargi, magram amas dauTvleladac SeiZleboda mivmxvdariyavT!<br />

marTlac, aba waikiTxeT, ra cifri weria am TiTTan? {1-iani}<br />

meore TiTTan? {9-iani} ramdeni aklia 1-s 9-mde? gavixsenoT:<br />

erT ricxvs meoremde aklia imdeni, ramdenicaa... ra? {am<br />

ricxvebis sxvaoba} diax, ramdenia cxrisa da erTis sxvaoba?<br />

{8} hoda swored es 8 dm aris manZili. maS, TiTebs Soris<br />

manZili pirdapir SegveZlo gagvego. amisaTvis cxrisTvis unda<br />

gamogveklo erTi. aba, axla swrafad gamoTvaleT, ramdeni<br />

decimetria TiTebs Soris manZili?<br />

Semdeg masw.-i dafaze Camoxazavs mokle Sveul monakveTebs,<br />

miadebs maT saxazavs da klass gamoaTvlevinebs maT Soris<br />

manZils (orive monakveTi did danayofebs unda daemTxves!).<br />

Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />

_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm manZili!<br />

223/5/!igive, rac 111.4, oRond santimetriani naSTebiT.<br />

223/8 hgavs 111.8-s, mcired gaZnelebulia. cxrilSia: wre,


- 286 -<br />

xuTkuTxedi, oTxkuTxedi (es ukanaskneli yvelaze Znelia) _<br />

TiTo striqonsa da TiTo svetSi zustad TiTo-TiToa. amitom<br />

qveda marcxena ujredSi unda exazos raime oTxkuTxedi<br />

(sulerTia, rogori), Sua ujredSi _ raime wre.<br />

g 113. `bUfvmj!eb!swb~-!vnbsujw/!psnprnfe/!tbzpg/!bnpdbo/<br />

224/2/! Uwsbnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!swb~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />

eb! swb~-! bov;! `bUj! eb! swb~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~!`!`swjU!<br />

nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.swb.nfuj~/! Uwsbnfujt! Tfebsfcb!<br />

obtxbwm!sjdywfcUbo/ yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-<br />

Si, oRond TvrametisaTvis.<br />

224/3/!vnbsujwftj!psnprnfefcjboj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj/<br />

SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli<br />

_ dafaze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (113.2).<br />

1) SarSanwin dedaRors 3 goWi hyavda, SarSan _ 2 goWiT<br />

meti, wels _ 3 goWiT meti, vidre SarSan. ramdeni goWi hyavs<br />

dedaRors wels?<br />

2) durgalma zafxulSi 3 skami gaakeTa, Semodgomaze _ 2<br />

skamiT meti, zamTarSi _ 3 skamiT meti, vidre Semodgomaze.<br />

ramdeni skami gaukeTebia durgals zamTarSi?<br />

es amocanebi sxvagvarad Caiwereba (msr 113.2). gavarCioT,<br />

magaliTad, pirveli amocana: _ ramdeni goWi hyavda SarSanwin?<br />

{sami} ai aq weria `SarSanwin~ da mivuweroT 3 g. ras aRniSnavs<br />

aso g? {goWs} kargi, SarSan ramdeniT meti hyavdao? {oriT} ra<br />

moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, SarSan ramdeni<br />

hyolia? {Sekreba} ai aq weria `SarSan~ da mivuweroT: 3 g + 2<br />

g. wels ra moxdao? {kidev samiT meti goWi hyavdao} ra<br />

moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, wels ramdeni hyolia?<br />

{Sekreba} ai aq weria `wels~ da mivuweroT: 3 g + 2 g + 3 g.<br />

saboloo sqema amgvaria: SarSanwin _ 3 g<br />

SarSan _ 3 g + 2 g<br />

wels _ 3 g + 2 g + 3 g


- 287 -<br />

_ naTia, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis<br />

piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. SarSan ramdeni goWi<br />

eyoleboda? (da masw.-i Tan TiTs daadebs Sesabamis Canawers<br />

`3g + 2g~) {3 + 2 = 5 _ miewereba sityvis gaswvriv}. wels<br />

ramdeni goWi eyoleboda? (da masw.-i Tan TiTs daadebs Sesabamis<br />

Canawers `3 g + 2 g + 3 g~) {5 + 3 = 8 _ miewereba sityvis<br />

gaswvriv}. kidev rame unda SevasruloT? {ara, amocana<br />

amoxsnilia} vin ityvis srul pasuxs? {dedaRors wels hyolia<br />

rva goWi}.<br />

224/4/!eje!tbyb{bw{f!UjUfcjU!npojTovm!behjmfct!Tpsjt!nbo.<br />

[jmjt!hbslwfwb!`!spdb!nbo[jmjb!sbnefojnf!en!eb!sbnefojnf!tn/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 111.3-Si, oRond TiTebsa Tu<br />

dafaze daxazul monakveTebs Soris manZili meore da Semdgom<br />

savarjiSoebSi iqneba naSTiani: 7 dm 5 sm; 6 dm 8 sm da sxva.<br />

es sigrZeebi dafazec daiwereba. oRond, pirveli TiTi<br />

yovelTvis did danayofs davamTxvioT, `naxevrebi~ aRar gvinda.<br />

Tanafardoba 1 dm = 10 sm ar gviswavlebia!<br />

Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />

_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm da 7 sm manZili!<br />

224/5/ igive, rac 111.4, oRond pasuxi unda Tqvan ufro<br />

swrafad _ gamoklebis gamoyenebiT.<br />

224/8/ cxrilSia: monakveTebi, gaxsnili texilebi da Sekruli<br />

mrudebi. cariel ujredebSi unda exazos: raime gaxsnili<br />

texili (sulerTia, rogori) da raime Sekruli mrudi<br />

(sulerTia, rogori).<br />

g 114. {fqjsj!Tflsfcb/!Ubonjnefw/!hbnplm/!oblwUfcjt!ebkhvg/<br />

225/2/!{fqjsj!Tflsfcb: 10+8, 8+10, 9+9.! yvelaferi gakeTdeba<br />

iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TvrametisaTvis.<br />

225/3/! psj! Ubonjnefwsvmj! hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp!<br />

bnpdbofcTj/! ori amocana damuSavdeba imdagvarive SekiTxvebiT,<br />

msjelobiTa da sqemis SevsebiT, rogorebic iyo 113.2-Si.<br />

cxadia, sqemebSi mimateba da + niSani Seicvleba Sesabamisad<br />

gamoklebiTa da _ niSniT. pirveli amocana amoixsneba dafaze


- 288 -<br />

da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si.<br />

1) guSinwin 8 moswavle iyo avad, guSin _ 2-iT naklebi, dRes<br />

_ 4-iT naklebi, vidre guSin. ramdeni moswavlea avad dRes?<br />

2) vazs 9 mtevani yurZeni esxa. bebom mowyvita 3 mtevani,<br />

bavSvebmac _ amdenive. ramdeni mtevani yurZeni darCenila vazze?<br />

225/4/! ! tjuzwjfsbe! npdfnvmj! ojwUfcjt-! tvmjfsfcjtb! eb!<br />

oblwUfcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! psj! UwbmtbDjop!<br />

ojTboUwjtfcjt! njyfewjU/! jer swrafad gakeTdeba ramdenime<br />

savarjiSo TiTebs an daxazul monakveTebs Soris manZilis<br />

gamoTvlaze (rogorc 113.3-Si). swrafadve Sesruldeba agreTve<br />

ramdenime Sebrunebuli savarjiSo: _ Seni TiTebiT maCvene am<br />

saxazavze 4 dm da 7 sm manZili!<br />

Semdeg masw.-i dafaze erT svetSi Camowers sityvebs (Tan<br />

moswavleebi waikiTxaven): kata, kovzi, daTvi, monakveTi,<br />

marTkuTxedi, ZaRli, culi, Zroxa, kvadrati, tura,<br />

samkuTxedi, mela, texili, TefSi, CaquCi, tafa, Txa, niCabi,<br />

ciyvi, rvakuTxedi, mrudi.<br />

_ radara jgufebad SeiZleba davajgufoT es sityvebi?<br />

{nakvTebi, cxovelebi da nivTebi} davweroT!<br />

masw.-i gverdiT maRla dawers: nakvTebi da Camousvams<br />

xazs. imave striqonSi moSorebiT dawers cxovelebi da<br />

Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT dawers nivTebi<br />

da Camousvams xazs. Semdeg mets jer araferi ar dawers,<br />

moswavleebs zepirad aTqmevinebs (waakiTxebs), Tu romeli<br />

sityvebi Sedis erT jgufSi da romlebi _ meoreSi.<br />

_ magram yvela cxoveli erTnairi araa! cxovelebic<br />

SeiZleba or jgufad gavyoT. radara jgufis cxovelebia aq?<br />

{Sinaurebi da gareulebi} davweroT! arc yvela nivTia<br />

erTnairi. nivTebic SeiZleba or jgufad gavyoT. radara<br />

jgufis nivTebia aq? {saojaxo nivTebi da samuSao nivTebi}<br />

davweroT! nakvTebi radara jgufebad SeiZleba gavyoT?


{mravalkuTxedebi da xazebi}.<br />

dafaze amgvari sqema iqneba:<br />

- 289 -<br />

Semdeg TviTeuli dasaxelebis qveS erT svetSi Camoiwereba<br />

Sesabamisi sityvebi mocemuli siidan. moswavleebi Tavad<br />

daajgufeben. bolos, masw.-i TviTeuli jgufisaTvis kidev oror<br />

sityvas daamatebinebs (dafaze sityvebs mxolod masw.-i<br />

wers, moswavleebi zepirad hkarnaxoben).<br />

225/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 97.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs Tvrametamde.<br />

225/8/ cxrilSia: Sekruli texilebi, gaxsnili texilebi da<br />

monakveTebi (rogorc yvela amgvar cxrilSi _ TiTo svetsa da<br />

TiTo striqonSi _ TiTo). cariel ujredSi unda exazos raime<br />

monakveTi (sulerTia, rogori).<br />

g 115. {fqjsj!hbnplmfcb/!eje!tbyb{bw{f!nbo[jmjt!hbslwfwb/!<br />

226/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 29`9-! 29`:-! 29`21/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TvrametisaTvis.<br />

226/3/! psnprnfefcjboj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj-! spnfmUb!<br />

bnpytob! npjUypwt! sjdywjtb! eb! kbnjt! Tflsfcbt/! ! SekiTxvebiT<br />

damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli _ dafaze da<br />

Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (115.2).<br />

1) bebos 3 beWedi aqvs, mamidas _ 1-iT meti. ramdeni beWedi<br />

aqvT orives erTad?<br />

2) wina kviraSi 2 wvimiani dRe iyo, am kviraSi _ 3-iT<br />

meti. ramdeni wvimiani dRe yofila orive kviraSi erTad?<br />

amocanebis sqema sxvagvaria (ix. msr), dafazec aseTi daixazeba<br />

pirveli amocanis amoxsnisas. masw.-i dafaze Seavsebs<br />

moswavleTa pasuxebis safuZvelze, moswavleebi _ msr-Si.<br />

marcxena CarCoSi iwereba pirveli monacemi (3 b.).<br />

_ romeli moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, ramdeni


- 290 -<br />

beWedi aqvs mamidas? {mimateba} ai am marjvena CarCoSi<br />

CavweroT 3 b + 1 b. es ras gviCvenebs? {ramdeni beWedi<br />

aqvs bebos} es? {ramdeni beWedi aqvs mamidas} aq, `jamSi~, ra<br />

unda CavweroT? {ramdeni beWedi aqvT orives erTad} lela,<br />

ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis piroba! kargi,<br />

axla amovxsnaT amocana. ra moqmedeba unda SevasruloT?<br />

{Sekreba} (masw.-i CarCoebs Soris dawers did + niSans) ramdeni<br />

beWedi hqonia mamidas? {oTxi} orives erTad?<br />

qveda `jamSi~ (elifsSi) Caiwereba meore Sekrebis Sedegad<br />

miRebuli ricxvi. bolos, gairkveva, romelia amocanis pasuxi.<br />

226/4/! eje! tbyb{bw{f! UjUfcjU! npojTovm! behjmfct! Tpsjt!<br />

nbo[jmjt!hbslwfwb!`!spdb!nbo[jmjb!sbnefojnf!en!eb!sbnefojnf!<br />

tn-!bo!sbnefojnf!en-!bo!sbnefojnf!tn/!!<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 113.3-Si, oRond TiTebsa<br />

Tu dafaze daxazul monakveTebs Soris manZili iqneba: xan<br />

unaSTo dm-ebi (5 dm, 2 dm), xan _ dm-ebi da sm-ebi (7 dm 5 sm;<br />

6 dm 8 sm) da xan _ mxolod sm-ebi (9 sm, 3 sm, 1 sm da<br />

sxva). es sigrZeebi dafazec daiwereba. pirveli TiTi yovel-<br />

Tvis did danayofs davamTxvioT, `naxevrebi~ aRar gvinda.<br />

Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />

_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm da 7 sm manZili!<br />

8 dm manZili! 9 sm manZili! (da sxva).<br />

226/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />

saangariSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg _ Tvrametis farglebSi.<br />

226/8/ cxrilSia: Sekruli mrudebi, gaxsnili mrudebi da<br />

wertilebi. cariel ujredebSi unda exazos: wertili da raime<br />

gaxsnili mrudi (sulerTia, rogori).<br />

g 116. `bUfvmj!eb!dysb~/!psnprn/!tbz/!bnpdbofcj/!hbnfpsfcb/!!<br />

227/2/! dysbnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />

ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!dysb~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />

eb! dysb~-! bov;! `bUj! eb! dysb~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />

`dysjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `dysb.nfuj~/! dysbnfujt!


- 291 -<br />

Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />

rogorc 92.1-Si, oRond cxrametisaTvis.<br />

227/3/! psnprnfefcjboj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj-! spnfmUb!<br />

bnpytob!npjUypwt!sjdywjtb!eb!tywbpcjt!Tflsfcbt/!es sakiTxi 115.2is<br />

magvaria, oRond `-iT metia~ Secvlilia `-iT naklebia~-Ti. amis<br />

Sesabamisad sqemaSi `-iT meti~ Seicvleba `-iT naklebiT~.<br />

SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli<br />

_ dafaze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (116.2).<br />

1) wiklaurebis ojaxSi 7 sulia, WinWaraulebis ojaxSi _<br />

4-iT naklebi. ramdeni sulia orive ojaxSi erTad?<br />

2) wels skolas 5 klasi daamTavrebs, gaisad _ 2-iT naklebi.<br />

ramdeni klasi daamTavrebs skolas am ori wlis ganmavlobaSi?<br />

masw.-i sqemas dafaze daxazavs da Seavsebs moswavleTa<br />

pasuxebis safuZvelze, moswavleebi _ msr-Si. marcxena CarCoSi<br />

iwereba pirveli monacemi.<br />

_ romeli moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, ramdeni<br />

sulia WinWaraulebis ojaxSi? {gamokleba} ai am marjvena<br />

CarCoSi CavweroT 7s _ 4s. es ras gviCvenebs? {ramdeni sulia<br />

wiklaurebis ojaxSi} es? {ramdeni sulia WinWaraulebis<br />

ojaxSi} aq, `jamSi~, ra unda CavweroT? {ramdeni sulia orive<br />

ojaxSi erTad} nana, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe<br />

amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. ramdeni suli<br />

yofila WinWaraulebis ojaxSi? {sami} axla ra moqmedeba unda<br />

SevasruloT? {Sekreba} (masw.-i CarCoebs Soris dawers did +<br />

niSans) radara unda SevkriboT? {7 + 3 = 10}.<br />

qveda `jamSi~ (elifsSi) Caiwereba Sekrebis Sedegad<br />

miRebuli ricxvi. bolos, gairkveva, romelia amocanis pasuxi.<br />

227/4/!Ubwj!22/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!!gakeTdeba ramdenime<br />

savarjiSo TiTebs an daxazul monakveTebs Soris manZilis<br />

gamoTvlaze (rogorc 115.3-Si).<br />

Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />

_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm da 7sm manZili!<br />

8 dm manZili! 9 sm manZili! (da sxva).<br />

masw.-ma yuradReba unda miaqcios, rom ukanaskneli ramdenime


- 292 -<br />

gakveTilis ganmavlobaSi yovel moswavles erTxel mainc<br />

mouwios manZilis gamoTvla da erTxel _ dasaxelebuli<br />

manZilis Cveneba.<br />

227/5/ igive, rac 111.4, oRond 115.3-is Sesabamisi SekiTxvebiT.<br />

227/8/ wiTeli feri aadvilebs kanonzomierebis aRmoCenas:<br />

samkuTxedi, Sekruli mrudi, gaxsnili texili da ase Semdeg.<br />

g 117. {fqjsj!Tflsfcb/!hbnfpsfcb/!tbyb{bwjt!ebobzpgfcj/<br />

228/2/ {fqjsj!Tflsfcb: 10+9, 9+10. yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />

rogorc 93.1-Si, oRond cxrametisaTvis.<br />

228/3/ Ubwj! 23/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/ SekiTxvebiT<br />

damuSavdeba da amoixsneba sami amocana, samive _ msr-Si (117.2).<br />

sqemebi Seivseba iseve, rogorc wina gakveTilze.<br />

1) laSdiris mTaze 4 tbaa, Jibevis mTaze _ 2-iT meti.<br />

ramdeni tbaa orive mTaze erTad?<br />

2) kvaracxeliebis ojaxs 6 Zroxa hyavs, Caligavebis ojaxs<br />

_ 3-iT naklebi. ramdeni Zroxa hyavs orive ojaxs erTad?<br />

3) gasaToxni hqondaT 7 sxvadasxva yana. wina kviraSi gaToxnes<br />

3 yana, am kviraSi _ 2. ramdeni yana darCeniaT gasaToxni?<br />

-----------------------------------------------------------------------------------<br />

III-12. qbubsb!tbyb{bwj/!njtj!tboujnfusfcjtb!eb!ejej!tbyb{b.<br />

wjt!tboujnfusfcjt!upmpcb/! yb{wb! swfvmjt! gvsdfm{f! qbubsb!<br />

tbyb{bwjU/! dasaxazi monakveTis sigrZe Tavidan ar aRemateba 9 sms,<br />

raki ariTmetikis xaziT ufro didi ricxvebis Cawera jer ar<br />

gviswavlebia. vaxazvinebiT mocemuli zomebis mqone kvadratebs,<br />

marTkuTxedebs, texilebsa da sxva. geometriaSi Semogvaqvs axleburi<br />

cxrilebi gadanomril monakveTTa sigrZeebisa.<br />

Semdeg klass vavarjiSebT rveulSi daxazuli monakveTebis<br />

zomvaSi, ukve 20 sm-is farglebSi. milimetrebs pirvel klasSi ar<br />

vaswavliT, amitom yvela sigrZe santimetrebis mTel ricxvs<br />

Seicavs, raTa ar morCes milimetrebiani naSTi.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

228/4/! ejej! tbyb{bwjt! tboujnfusfcjtb! eb! qbubsb! tbyb{bwjt!


- 293 -<br />

tboujnfusfcjt!upmpcb/!qbubsb!tbyb{bwjt!ebobzpgfcjt!xbljUywb!<br />

:! tn.nef/! _ Cven viswavleT gazomva am didi saxazaviT. magram<br />

Tqven patara saxazavebic gaqvT. rogor ggoniaT, risi gazomvaa<br />

mosaxer-xebeli patara saxazaviT? {patar-patara rameebsa,<br />

rveulSi daxazuli rameebisa...} daakvirdiT Tqvens saxazavebs.<br />

rogor ggoniaT, maTze decimetrebia moniSnuli Tu<br />

santimetrebi? {santimetrebi, decimetri xom didia} aba,<br />

wavikiTxoT santimetrebis cifrebi: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.<br />

aba, yvelam Tavis saxazavze TiTebiT maCvenos manZili 7 sm,<br />

saidan sadamdea! (masw.-i Camoivlis da Seamowmebs).<br />

_ kargi, axla moifiqreT: am didi saxazavis santimetrebia<br />

ufro didi Tu patara saxazavis santimetrebi?<br />

gamoiTqmeba sxvadasxva azri. _ gaixseneT, rom yvela<br />

saxazavs decimetrebi aqvs zustad toli! aqac yvelagan,<br />

afrikaSic, ruseTSic, yvelagan. axla isev moifiqreT: am didi<br />

saxazavis santimetrebia ufro didi Tu patara saxazavis<br />

santimetrebi? {tolia} aba, SevamowmoT!<br />

masw.-i didi da patara saxazavebis kideebs erTmaneTs<br />

miadebs, maT merxebs Soris Camoatarebs da yvelas daarwmunebs,<br />

rom orives santimetrebi namdvilad tolia.<br />

228/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sbnefoj!UjUjb~/ ix. 52.4, oRond,<br />

TiTebis raodenoba aRwevs cxrametamde. amitom, cxadia,<br />

maswavle-bels mouwevs raodenobis or wyebad Cveneba<br />

(magaliTad, jer aTi da Semdeg oTxi).<br />

228/8/ hgavs 110.7-s, magram masze ufro advilia. cariel<br />

ujredebSi unda eweros: < 8 = 1 _ 5 < 5<br />

g 118. {fqjsj!hbnplm.!npdfn/!tjhs[jt!npoblwfUjt!ebyb{wb-<br />

229/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 2:`:-! 2:`21. yvelaferi gakeTdeba<br />

iseve, rogorc 94.1-Si, oRond cxrametisaTvis.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

II-13. Tflsfcb.hbnplmfcjt! vdopcj! lpnqpofoujt! np[fcob/ es<br />

Zalian mniSvnelovani sakiTxebia da did safrTxesac Seicavs. saqme<br />

isaa, rom sakmaod advilia amgvari amocanebis amoxsnis xerxebis


- 294 -<br />

gauazrebeli, meqanikuri daufleba wesebis gazepirebiT: imisaTvis,<br />

raTa vipovoT ucnobi pirveli Sesakrebi, saWiroa jams gamovakloT<br />

meore Sesakrebi; imisaTvis, raTa vipovoT ucnobi maklebi, saWiroa<br />

saklebs gamovakloT... ... es wesebi Cvenma mterma imaxsovra! am gziT<br />

moswavle ar gaiazrebs ariTmetikul moqmedebaTa<br />

urTierTSebrunebadobas, ar gaiazrebs sakiTxis arsebas da<br />

meqanikurad amoxsnis amocanebs. CvenTvis amgvari ram dauSvebelia.<br />

imisaTvis, raTa mivaRwioT namdvil gaazrebul codnas, saWiroa<br />

Cveneuli meTodikis mkacri dacva.<br />

rogorc yovelTvis, viwyebT nivTebze moqmedebebiT. zogadi<br />

gegma amgvaria, ganyenebis TandaTanobiTi amaRlebiT:<br />

1) nivTebze moqmedebebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />

2) TvalsaCino sqemebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />

3) sayofacxovrebo amocanebi romelTa konkretuli Sinaarsi aadvilebs<br />

sakiTxSi garkvevas, TviTon hkarnaxobs moswavles amoxsnis gzas;<br />

4) `Cavifiqre ricxvi~-s tipis amocanebi;<br />

5) ucnobi komponentis moZebna ganyenebul viTarebaSi, Sesakrebsakleb-maklebis<br />

SiSveli terminebiT. oRond, am terminebSi<br />

mocemulia mxolod amocana, xolo misi amoxsna kvlav azrianad<br />

unda moxdes!<br />

erTi sakiTxia ucnobi komponentis moZebna sayofacxovrebo amocanaSi,<br />

da meore sakiTxia ucnobi komponentis moZebna ganyenebul<br />

ariTmetikul moqmedebaSi. meore sakiTxi ufro Znelia, radgan pirvel<br />

SemTxvevaSi TviT amocanaTa sayofacxovrebo Sinaarsi hkarnaxobs<br />

moswavles imas, Tu ra moqmedeba unda Seasrulos.<br />

rogorc ki bavSvs gauWirdeba, unda mivaSveloT TvalsaCino<br />

sqema, Tuki arc es eyo kvlav pirveli safexuris nivTebze<br />

moqmedebani. magram mTavaria, rom ukanasknel mexuTe safexurzec ki<br />

araa saWiro wesebis damaxsovreba da gazepireba. sazogadod, wesebis<br />

Camoyalibeba araa saWiro. pirvelklaselisaTvis es naadrevia da<br />

fuWi. moswavle qvecnobierad daeufleba da gamoiyenebs am wesebs,<br />

Tanac mudmivad gacnobierebuli eqneba namdvili arsi


- 295 -<br />

konkretuli Sinaarsi da upiratesad mas daemyareba da ara<br />

sityvierad Camoyalibebul zogad wesebs.<br />

vTqvaT, mocemulia amocana: `pirveli Sesakrebi tolia 3-isa,<br />

xolo jami tolia 9-isa. risi tolia meore Sesakrebi?~<br />

mosalodneli amoxsnaa: _ 3-s 6 unda mivumatoT, raTa miviRoT<br />

9. Tuki romelime moswavle am droisaTvis Tavad mixvdeba, rom<br />

saWiro iyo gamokleba (`9-s gamovakeli 3 da ase gavige~), masw.-i<br />

mas Seaqebs (Tuki darwmunebulia, rom moswavles vinmem ar aswavla<br />

es wesi meqanikurad!) oRond, sxva moswavleebs ar mosTxovs<br />

maincadamainc ase amoxsnas. bavSvisaTvis amoxsnis bunebrivi gza ki<br />

aseTia: romelia is ricxvi, romelic 3-s unda mivumatoT, raTa<br />

9 miviRoT? es ricxvia 6. swored am gzas uCvenebs moswavles<br />

Cveneuli mTw da mTeli meTodika.<br />

maSasadame, ucnobi Sesakrebis moZebnis amocanas moswavleTa<br />

umravle-soba albaT SekrebiT amoxsnis da ara gamoklebiT! es<br />

bunebrivia da kargia. amdagvarive viTarebaa ucnobi maklebisa Tu<br />

saklebis moZebnis amocanebSic romlebsac moswavleTa<br />

umravlesoba amoxsnis, albaT, gamoklebiT, da ara SekrebiT..<br />

ucnobi komponentis moZebnis amocanebs ukavSirdeba TamaSebi<br />

`Cavifiqre ricxvi~. roca klass vaxsnevinebT amocanas ucnobi Sesakrebis<br />

moZebnaze (mocemuli jamiTa da erTerTi SesakrebiT) sinamdvileSi<br />

vaxsnevinebT amocanas gamoklebaze. magram amis xazgasma<br />

araa saWiro. rogorc iTqva, moswavleebis umravlesoba albaT amoxsnis<br />

ara gamoklebiT, aramed `jamamde SevsebiT~ ramdeni aklia jamamde,<br />

ramdeni unda mivumatoT, raTa jami miviRoT. amaSi daexmarebaT<br />

mTw-s TvalsaCinoebac. magram TandaTan es amocanebi imgvari<br />

xdeba, rom isini uSualod gadaizrdeba gamoklebis amocanebSi.<br />

moswavle bunebrivad swavlobs imas, rom ucnobi Sesakrebis<br />

samoZebnelad gamoklebaa saWiro. pirdapir, mzamzareulad, amis<br />

swavleba araa saWiro (iseve rogorc sxva sakiTxebisa!).<br />

Cveneuli meTodikisaTvis es xom zogadi wesia: masw.-i klass ar<br />

awvdis gamzadebul wesebs, moswavleebi TviTon eZieben da


- 296 -<br />

pouloben maT. sul bolos wesis sityvierad Camoyalibebasac<br />

Seecdebian, oRond mravali moswavlisaTvis es SeiZleba moxdes<br />

meore an sulac mesame klasSi roca misi goneba bunebrivad<br />

momwifdeba saamisod.<br />

amocanis amoxsnis (ufro zustad, pasuxis moZebnis) Semdeg masw.-i<br />

dasvams SekiTxvas `rogor gaige?~ es SekiTxva sinamdvileSi<br />

gulisxmobs pasuxis mxolod Semowmebas! moswavleTa umravlesoba<br />

ver gaiazrebs, rom ucnobi Sesakrebis samoZebnelad gamoklebaa<br />

saWiro, xolo ucnobi saklebis samoZebnelad Sekreba. es jer<br />

arcaa aucilebeli. erTaderTi, masw.-i damatebiT ikiTxavs _ vinmes<br />

sxvagvarad xom ar amouxsnia? {8-s gamoklebuli 3 tolia 5isa}<br />

Zalian kargia!<br />

daaxloebiT aseve iqneba ucnobi saklebis moZebnis amocanebis<br />

SemTxvevaSic. xolo ucnobi maklebis moZebnis amocanebi Zalian<br />

advilebia. TviT maTi sayofacxovrebo Sinaarsi hkarnaxobs<br />

moswavles, Tu ra unda gaakeTos. arsebiTad, amgvari amocanebi<br />

klass ukve amoxsnilic ki aqvs.<br />

sazogadod, sxva sakiTxebTan dakavSirebiTac asea: moswavlis<br />

cnobierebaze Zaladoba araa saWiro. amoxsnas ise, rogorc bunebrivad<br />

eadvileba. mTavaria, moqmedebdes gaazrebulad da gabedulad.<br />

mTavaria, azrovnebdes.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

229/3/!fsUfsUj!vdopcj!Tftblsfcjt!np[fcob!ojwUfc{f!nprnfef.<br />

cjtbt/! ! _ gamovides nukri da da magidaze dados sami kubi.<br />

kargi, axla me davumateb ramdenime kubs (daamatebs 5 kubs ise,<br />

rom bavSvebma ver daTvalon). vin gamoicnobs, ramdeni kubi<br />

damidia me? magram jer gavixsenoT: ramdeni kubi dado nukrim?<br />

{sami}. maS me ramdeni damidia?<br />

Tuki vercerTi moswavle ver mixvdeba, masw.-i Tavad<br />

ikiTxavs: _ axla ramdenia? {rva} ese igi, me ramdeni damidia?<br />

vin gamoicnobs? (Tuki gauWirdebaT, daixmarion mTw-Si `8~).<br />

Sesruldeba kidev erTi amgvari savarjiSo, raodenoba 3<br />

Seicvleba 2-iT, 5 Seicvleba 7-iT. oRond, Sesrulebisas Tan


- 297 -<br />

Seivseba saTanado sqema: dafaze daixazeba erTi imdagvari sqema,<br />

rogorebicaa msr-Si (118.2). _ ramdeni kubi dado nukrim?<br />

{ori} hoda CavweroT aq (2-ians Cawers sul marcxena CarCoSi,<br />

moswavleebi Caweren msr-s sqemaSi, iqac sul marcxena<br />

CarCoSi). me farulad davde ramdeniRac kubi, Tqven ar<br />

daginaxavT (da meore CarCoSi Caiwereba ? niSani). ratom<br />

Cavwere aq es kiTxvis niSani? {imitom, rom moswavleebma ar<br />

viciT, masw.-ma ramdeni kubi dado} mere, bolos, ramdeni kubi<br />

aRmoCnda magidaze? {cxra} hoda am jamSi CavweroT 9-iani<br />

{Caiwereba qvemoT elifsSi _ dafazec da msr-Sic} amocana ras<br />

gvekiTxeba? {ramdeni kubi daudia masw.-s _ Tan TiTs daadebs ?<br />

niSans} Teklem gaimeoros mTliani amocana! kargi, vin amoxsnis?<br />

(mTw gadaSalon `9~-ze) {masw.-s daudia Svidi kubi} saidan<br />

iciT? {ors mivumatoT Svidi tolia cxrisa} diax, CavweroT aq<br />

7-iani {waSlis ? niSans da dawers 7-s, moswavleebi msr-Si ?<br />

niSans gadaaweren 7-ians}.<br />

_ axla me gikarnaxebT erT aseT amocanas da Tqven Sin unda<br />

amoxsnaT (118.9). moswavlem magidaze dado 4 kubi. CawereT<br />

CarCoSi 4-iani! sad unda CaweroT? diax. masw.-ma farulad<br />

daumata ramdeniRac kubi. sad ra unda CaweroT? {meore<br />

CarCoSi CavweroT ? niSani} diax! amis Semdeg magidaze aRmoCnda<br />

7 kubi. sad unda CaweroT 7-iani? ras gvekiTxeba amocana?<br />

{ramdeni kubi daudia masw.-s} diax, amas Sin gamoicnobT da<br />

CawerT kiTxvis niSnis adgilas, zed gadaawerT.<br />

229/4/! npoblwfUjt! hb{pnwb! eb! npdfnvmj! tjhs[jt! npoblwfUjt!<br />

ebyb{wb-! :! tn.jt! gbshmfcTj/ klasi Cveulebrivad swavlobs<br />

patara saxazaviT monakveTis gazomvas _ gazomaven msr-Si daxazulebs<br />

(118.3). masw.-i, rogorc yovelTvis, merxebs Soris<br />

Camoivlis da Seamowmebs, kargad zomaven Tu ara. Semdeg iswavlian<br />

mocemuli sigrZis monakveTis daxazvas. masw.-i<br />

ukarnaxebs sigrZes da moswavleebi 118.3-is cariel adgilas<br />

daxazaven: _ 2 sm; 4 sm; 1 sm; 9 sm (es grZeli monakveTi<br />

daxazon rveulis furclis zeda an qveda mindorze) da sxva.<br />

229/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi


- 298 -<br />

saangriSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />

Semdeg _ cxrametis farglebSi.!<br />

g 119. `psj!bUfvmj!eb!ovmj~-!npd/!hwfsejt!tbnlvUy/!ebyb{wb/<br />

22:/2/! pdjbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU! ebUwmb;!<br />

`psj! dbmj! bUfvmj! eb! obTUj! ovmj~/! nplmfe;! `psj! dbmj!<br />

bUfvmj!eb!ovmj!~-!bov;!`bUj!eb!bUj~/!`sbnefojU!nfujb!bU{f@~!<br />

`!`bUjU!nfuj~/!pdjt!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!!yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond ocisaTvis.<br />

22:/3/! fsUfsUj! vdopcj! Tftblsfcjt! np[fcob! tbzpgbdypwsfcp!<br />

bnpdbofcTj/! jer Sesruldeba erTi imdagvarive savarjiSo,<br />

rogoric iyo 118.2-Si (kubebiT), magaliTad, 3 + ? = 9. sqemis<br />

daxazva araa saWiro, daixmarion mTw.<br />

Semdeg dafaze daixazeba erTi imdagvari sqema, rogorebicaa<br />

msr-Si (119.2). _ or Zmas erTad hyavT 8 Svili (da masw.-i<br />

sqemis qveda `jamSi~ anu elifsSi Cawers 8-ians). ufros Zmas<br />

hyavs 3 Svili (da masw.-i sqemis marcxena CarCoSi Cawers 3ians).<br />

ramdeni Svili hyolia umcros Zmas? sofiko, ucqire am<br />

naxazs da srulad waikiTxe amocanis piroba! kargi, axla<br />

amovxsnaT amocana. (amoixsneba da cariel CarCoSi Caiwereba<br />

pasuxi _ 5). rogor gaige? {albaT ase: 3-s 5 unda mivumatoT,<br />

raTa miviRoT 8}.<br />

SekiTxva `rogor gaige~ sinamdvileSi gulisxmobs pasuxis<br />

Semowmebas! moswavleTa umravlesoba ver gaiazrebs, rom aq<br />

gamoklebaa saWiro. es jer arcaa aucilebeli. _ vinmes<br />

sxvagvarad xom ar amouxsnia? {8-s gamoklebuli 3 tolia 5isa}<br />

Zalian kargia, yoCaR!<br />

Semdeg amocanas moswavleebi msr-s pirvel, marcxena<br />

sqemaSi (119.2) Seitanen da ise amoxsnian:<br />

2) Wrelma dedalma sami dRis ganmavlobaSi TiTo kvercxi<br />

dado. sul ramdeni kvercxi daudia mas? {sami} CavweroT es 3iani<br />

am CarCoSi! mis garda kvercxebs Savi dedalic debda. sul<br />

ki sabudarSi 7 kvercxi iyo. sad unda Caiweros 7-iani? {`jam-<br />

Si~} CavweroT! ramdeni kvercxi daudia Sav dedals? konstan-


- 299 -<br />

tine, gaimeore amocana! Sexede am naxazs da ise mipasuxe!<br />

Semdeg amocanas ki mxolod meore sqemaSi Seitanen, xolo<br />

amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian.<br />

3) da da Zma erTad wvetdnen nesvebs, sul 8 nesvi moitanes.<br />

Zmam daTvala, rom mas 4 nesvi mouwyvetia. ramdeni nesvi<br />

mouwyvetia das?<br />

aq erTi mcire cvlilebaa: ? niSani Caiwereba ara marjvena,<br />

aramed marcxena CarCoSi. es imitom, rom amocanis pirobaSi<br />

jer daa naxsenebi, Semdeg ki _ Zma. ese igi, ucnobia pirveli<br />

Sesakrebi.<br />

22:/4/!npdfnvmj!tjhs[jt!hwfsejt!nrpof!tbnlvUyfejt!ebyb{wb-!!!!!<br />

:! tn.jt! gbshmfcTj/! moswavleebi 119.3-is cariel adgilas<br />

daxazaven da gaaferadeben samkuTxedebs, romelTa cali<br />

gverdis sigrZes masw.-i ukarnaxebs: 2 sm, 4 sm, 3 sm, 2 sm.<br />

danarCeni gverdebi daxazon ise, rogorc gamouvaT.<br />

22:/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />

raodenoba aRwevs ocamde.<br />

g 120.!{fq/!Tfls/!npd/!psj!hwfsejU!pUylvUyfejt!ebyb{wb/<br />

231/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+10, 19+1, 1+19.! am sagakveTilo<br />

monakveTs cota dro eyofa. gavameorebinebT kvlav oceuls<br />

(rogorcaa 119.1-Si). Semdeg masw.-i dafaze daxatavs patara<br />

wreebis `dominosebur~ oceuls. _ SexedeT, ramdeni wrea aq?<br />

{oci} ramdenad da ramdenadaa dalagebuli oceuli? (masw.-i Tan<br />

TiTiT cal-calke Semoxazavs aTeulTa CarCoebs) {aTeulad da<br />

aTeulad} ese igi, ris tolia aTs mimatebuli aTi? {ocisa}<br />

gaimeoros leqsom! kargi, axla moifiqreT, ricxvTa rigSi<br />

romel ricxvs mosdevs 20? {cxramets} ese igi, ris toli<br />

yofila 19+1? {ocisa} gaimeoros natom! 1+19 risi toli<br />

iqneba? {ocisa} saidan ici? {1+19 tolia 19+1-isa} axla<br />

Sekrebis samive es magaliTi erTad gaimeoros SoTam!<br />

231/3/!fsUfsUj!vdopcj! Tftblsfcjt! np[fcob/ mTw gadaiSleba<br />

`11”-ze. masw.-i rig-rigobiT ekiTxeba sxvadasxva moswavleebs<br />

(moswavleebi sxedan da mTw-s akvirdebian, pasuxoben


- 300 -<br />

mjdomare) _ ramdeni aklia 8-s 11-mde? ramdeni unda mivumatoT<br />

8-s, raTa 11 mi-viRoT? ramdeni aklia 7-s 11-mde? ramdeniT<br />

unda gavadidoT 7, raTa 11 miviRoT? pirveli Sesakrebi tolia<br />

7-isa, jami ki tolia 11-isa. risi tolia meore Sesakrebi?<br />

ramdeni aklia 9-s 13-mde? ramdeniT unda gavadidoT cxra,<br />

raTa 13 miviRoT? pirveli Sesakrebi tolia 9-isa, jami ki<br />

tolia 13-isa. risi tolia meore Sesakrebi? ramdeni aklia 5-s<br />

12-mde? ramdeni unda mivumatoT 5-s, raTa 12 miviRoT?<br />

Tuki moswavles gauWirdeba pasuxis gacema, mTw<br />

gadaiSleba saTanado gverdze _ ramdenicaa jami. Tuki<br />

romelime moswavles mainc gauWireba pasuxis gacema, masw.-i<br />

hkiTxavs: _ aba am gverdze moZebne cxaeuli! diax, esaa. sul<br />

jamSi ramdeni wrea? {13} ese igi, ramdeni aklia 9-s 13-mde?<br />

{4} ramdeni unda mivumatoT cxras, raTa 13 miviRoT? {4}<br />

kargi, axla dafiqrdi: pirveli Sesakrebi tolia 7-isa, jami ki<br />

tolia 11-isa. risi tolia meore Sesakrebi? maS, ramdeniT unda<br />

gaadido cxra, raTa 13 miiRo?<br />

Semdeg SekiTxvebi cotaTi icvleba: _ ras unda mivumatoT<br />

8, raTa 14 miviRoT? meore Sesakrebia 8, jamia 14, risi tolia<br />

pirveli Sesakrebi? ras unda mivumatoT 6, raTa 16 miviRoT?<br />

meore Sesakrebia 6, jamia 16, risi tolia pirveli Sesakrebi?<br />

ras unda mivumatoT 9, raTa 17 miviRoT? meore Sesakrebia 9,<br />

jamia 17, risi tolia pirveli Sesakrebi? ras unda mivumatoT<br />

7, raTa 15 miviRoT? meore Sesakrebia 7, jamia 15, risi tolia<br />

pirveli Sesakrebi? (es yvelaferi zepirad keTdeba.<br />

amitom araa saWiro ricxvebis Cawera!).<br />

bolos, masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas,<br />

rogoracaa msr-Si erTi sqema (120.2). _ me Cavifiqre raRac<br />

ricxvi (da TiTs daadebs sqemaSi mkrTal ?-s). mivumate xuTi<br />

(Cawers CarCoSi 5-ians) da jamSi miviRe 9 (`jamSi~ anu elifs-<br />

Si Cawers 9-ians). vin gamoicnobs _ ra ricxvi Camifiqrebia?<br />

(daadebs TiTs ?-s). ra ricxvi unda eweros aq? (roca moswavle<br />

upasuxebs, mkrTal ?-s zemodan gadaawers 4-ians). rogor<br />

gaige? {albaT ase: 5-s 4 unda mivumatoT, raTa miviRoT 9}.


- 301 -<br />

rogorc iTqva zemore, II-13-Si, amgvari dasabuTebisa da<br />

gamoTvlis saSualeba moswavles ar unda wavarTvaT. miT<br />

umetes, rom mTw mas am gzaze ayenebs. Sesworeba araa saWiro.<br />

xolo SekiTxva `rogor gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs<br />

pasuxis mxolod Semowmebas!<br />

Semdeg masw.-i klass ukarnaxebs erT amgvarsave amocanas<br />

(ricxvis Cafiqrebaze), mis monacemebs Seitanen msr-s meore,<br />

marjvena sqemaSi, xolo amoxsniT _ saSinao davalebaSi<br />

amoxsnian (120.9):<br />

_ me Cavifiqre ricxvi 4. CawereT CarCoSi 4-iani! sad unda<br />

CaweroT? diax. mivumate raRac ricxvi. ? niSani ukve weria,<br />

Tqven nuRar dawerT. mivumate da miviRe jamSi 8. CawereT<br />

jamSi 8-iani! Sin ki gamoicnobT, ra ricxvi unda eweros ?<br />

niSnis nacvlad!<br />

231/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! psj! hwfsejt! nrpof! pUylvUyfejt!<br />

ebyb{wb-!:!tn.jt!gbshmfcTj/ moswavleebi 120.3-is cariel adgilas<br />

daxazaven da gaaferadeben oTxkuTxedebs, romelTa ori<br />

gverdis sigrZes masw.-i ukarnaxebs: 1 sm da 3 sm; 2 sm da 2 sm; 1sm<br />

da 2 sm. danarCeni gverdebi daxazon ise, rogorc gamouvaT.<br />

231/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ ix. 102.4,<br />

oRond ocis CaTvliT.<br />

g 121. {fqjsj!hbnplmfcb/!vdopcj!nblmfcjt!np[fcob/!<br />

232/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 31`21-! 31`2/! am sagakveTilo<br />

monakveTs cota dro eyofa. jer swrafad gavameorebinebT 120.1s,<br />

Semdeg moswavleebi advilad gamoTvlian mocemul or<br />

sxvaobas.<br />

moswavle.<br />

TviTeuls srulad gaimeorebs romelime sxva<br />

232/3/! vdopcj! nblmfcjt! np[fcob! ojwUfc{f! nprnfefcjtbt/! _<br />

gamovides nunu da aq dados aTi kubi. kargi, axla me aviReb<br />

ramdenime kubs (aiRebs 7 kubs ise, rom bavSvebma ver<br />

daTvalon). vin gamoicnobs, ramdeni kubi amiRia me? jer<br />

gavixsenoT, ramdeni kubi dado nunum? {aTi}.<br />

Tuki vercerTi moswavle ver mixvdeba, masw.-i Tavad ikiTxavs: _


- 302 -<br />

axla ramdeni darCa? {sami} ese igi, me ramdeni amiRia? vin<br />

gamoicnobs? (Tuki gauWirdebaT, daixmarion mTw-Si `10~).<br />

Sesruldeba kidev erTi amgvari savarjiSo, raodenoba 10<br />

Seicvleba 12-iT, 7 Seicvleba 4-iT. oRond, Sesrulebisas Tan<br />

Seivseba saTanado sqema: dafaze daixazeba erTi imdagvari sqema,<br />

rogorebicaa msr-Si (121.2). _ ramdeni kubi dado nukrim?<br />

{Tormeti} hoda CavweroT aq (12-s Cawers sul marcxena<br />

`jamSi~, moswavleebi Caweren msr-s sqemaSi, iqac sul marcxena<br />

`jamSi~). ratom weria aq Semdeg gamoklebis niSani da kiTxvis<br />

niSani? {imitom, rom masw.-ma farulad aiRo ramdeniRac kubi,<br />

moswavleebs ar dagvinaxavs da unda gamovicnoT} mere, bolos,<br />

ramdeni kubi aRmoCnda magidaze? {rva} hoda aq CavweroT 8-iani<br />

{Caiwereba gverdiT CarCoSi _ dafazec da msr-Sic} amocana<br />

ras gvekiTxeba? {ramdeni kubi daudia masw.-s _ Tan TiTs<br />

daadebs ? niSans} luka, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe<br />

amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. kargi, vin<br />

amoxsnis? (mTw gadaSalon `8~-ze) {masw.-s auRia oTxi kubi}<br />

saidan iciT? {Tormets gamovakloT oTxi tolia rvisa} diax,<br />

CavweroT aq 4-iani {waSlis ? niSans da dawers 4-s,<br />

moswavleebi msr-Si ? niSans gadaaweren 4-ians}.<br />

_ axla me gikarnaxebT erT aseT amocanas da Tqven Sin unda<br />

amoxsnaT. moswavlem magidaze dado 11 kubi. CawereT `jamSi~ 11!<br />

sad unda CaweroT? diax. masw.-ma farulad aiRo ramdeniRac<br />

kubi. amitomac weria aq gamoklebis niSani da ? niSani. amis<br />

Semdeg magidaze aRmoCnda 7 kubi. sad unda CaweroT 7-iani?<br />

ras gvekiTxeba amocana? {ramdeni kubi auRia masw.-s} diax, amas<br />

Sin gamoicnobT da CawerT kiTxvis niSnis adgilas, zed<br />

gadaawerT.<br />

232/4/!npdfnvmj!tjhs[jt!npoblwfUUb!nrpof!hbytojmj!ufyjmf.<br />

cjt! ebyb{wb-! :! tn.jt! gbshmfcTj/ moswavleebi 121.3-is cariel<br />

adgilas daxazaven da gaaferadeben gaxsnil texilebs, romelTa<br />

Semadgeneli monakveTebis sigrZeebs masw.-i ukarnaxebs:<br />

1 sm, 2 sm, amdenive, 1 sm; 3 sm, 1 sm, 2 sm, amdenive.<br />

232/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj~/ _ Cavifiqre


- 303 -<br />

ricxvi, mivumate 6, miviRe 11. ra ricxvi Camifiqrebia? (da ase<br />

Semdeg _ naswavl magaliTebze). pirvel wreze advilebia:<br />

mivumate 2, miviRe 8. Semdeg TandaTan rTuldeba.<br />

g 122. U/!23/2.jt!hbnfpsfcb/!npd/!hwfsejt!lwbesbujt!ebyb{wb/<br />

233/1/ 121.8 kargad unda gairCes. _ axla kidev erTxel<br />

daakvirdiT Sevsebul cxrils. moZebneT cifri 3. mis qveS ra<br />

raodenobebia? {sameuli da cameteuli} ratomaa swored eseni<br />

3-ianis svetSi? {imitom, rom sameuli 3-is toli raodenobaa,<br />

xolo camets ki sami naSTad aqvs}.<br />

aseve ganixileba kidev ramdenime sveti. cxadia, sxvadasxva<br />

moswavleebi upasuxeben.<br />

233/2/!Ubwj!23/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!!!davaTvalierebinebT<br />

mTw-s `11~-dan `19-20~-mde. TiTo ricxvze cota xans<br />

SevCerdebiT: swrafad vaangariSebinebT or-sam Sekrebagamoklebas.<br />

sanam axal ricxvze gavavalT, masw.-i ikiTxavs: _<br />

maS ratom hqvia am ricxvs `T-erT-meti~?<br />

bolos daemateba amgvari saazrovno SekiTxva: _ ramdeni<br />

TiTi gvaqvs orive xelze da orive fexze erTad? saidan ici?<br />

{xelexze gvaqvs aTi TiTi, fexebzec _ amdenive, sul ocia}.<br />

233/3/!vdopcj!nblmfcjt!np[fcob!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/<br />

jer Sesruldeba erTi imdagvarive savarjiSo, rogoric iyo<br />

121.2-Si (kubebiT), magaliTad, 13 _ ? = 5. sqemis daxazva araa<br />

saWiro, daixmarion mTw.<br />

Semdeg masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas, rogoricaa<br />

msr-Si marcxena sqema (122.2). masw.-i am sqemas Seavsebs, moswavleebi<br />

_ msr-s pirveli, marcxena sqemas (`naxazs~).<br />

1) ezoSi 9 manqana idga (masw.-i 9-ians marcxena `jamSi~<br />

Cawers, moswavleebi _ msr-s marcxena `jamSi~). cota xnis<br />

Semdeg ezoSi sami manqana darCa (CarCoSi Caiwereba 3-iani).<br />

ramdeni manqana wasula ezodan (masw.-i TiTs daadebs mkrTal<br />

?-s)? iraklim Sexedos am naxazs da gaimeoros amocanis


- 304 -<br />

piroba! (Semdeg amocanas amoxsnian da pasuxi 6 zedve<br />

gadaewereba mkrTal ?-s).<br />

Semdeg amocanas ki mxolod meore, marjvena sqemaSi Seitanen,<br />

xolo amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian (122.9):<br />

2) bicolam sinze 8 naWeri namcxvari dado. roca iq<br />

bavSvebi mividnen, sinze mxolod 5 namcxvariRa daxvdaT.<br />

bavSvebamde oTaxSi fiso Separula! ramdeni namcxvari<br />

mouparavs fisos?<br />

233/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! hwfsejt! nrpof! lwbesbujt! ebyb{wb!<br />

vsfefcjbo! gvsdfm{f/! moswavleebi 122.3-is cariel badeSi<br />

daxazaven da gaaferadeben kvadratebs, romelTa gverdis<br />

sigrZeebs masw.-i ukarnaxebs:<br />

1 sm, 2 sm, amdenive, 3 sm.<br />

233/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywfcjt! ubTfcj/~ am TamaSSi rigrigobiT<br />

erTi TiTo moswavle ki ar pasuxobs, aramed _ ori-ori<br />

(erT merxze msxdarni). masw.-i daasaxelebs raime ricxvs<br />

ocdacxramde (amjerad _ mxolod ocis CaTvliT _ sadamdec<br />

naswavli aqvT). moswavleTa wyvilidan marcxenam unda Semokras<br />

taSi imdenjer, ramdeni aTeulicaa am ricxvSi, xolo marjvenam _<br />

am aTeulTa garda naSTi risi tolicaa. magaliTebi:<br />

_ TxuTmeti {taSi erTxel, taSi xuTjer}; eqvsi {siCume, taSi<br />

eqvsjer}; ocdaori {taSi orjer, taSi orjer} aTi {taSi erTxel,<br />

siCume}; nuli {siCume, siCume}; ToTxmeti {taSi erTxel,<br />

taSi oTxjer}; oci {taSi orjer, siCume}; da ase Semdeg.<br />

es TamaSi saguldagulod unda Catardes, radganac 123.1-is<br />

Semamzadebeli safexuria!<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

I-13. 21.ebo!31.nef!sjdywfcjt!djgsvmj!Dbxfsb


- 305 -<br />

kargad gaiazros ricxvis aTobiTi cifruli Canaweri (mxolod 20is<br />

farglebSi es uaresad Cans); da raTa Semzaddes meore klasis<br />

ariTmetikis xazi moswavle igrZnobs, rom ricxvebi aseve<br />

grZeldeba. amasTan, 30-mde ricxvebi ar Seicavs araviTar damatebiT<br />

siZneles, 20-mde ricxvebTan SedarebiT. 21-dan 29-mde ricxvebi ki<br />

iswavleba, magram SemdgomSi maT iSviaTad vaxsenebT ZiriTadad<br />

mainc 20-is farglebSi davrCebiT.<br />

jer vaswavliT cifrul Canawerebs 12, 13, ..., 19 (xolo 10, 11 da<br />

20 cota ufro rTulia da momdevno gakveTilze iqneba). saWiroa<br />

imis gaazreba, rom marcxena cifri 1 gviCvenebs, Tu ricxvSi<br />

ramdenia aTeuli; xolo marjvena cifri (magaliTad, 2) gviCvenebs,<br />

Tu ra rCeba naSTad. ese igi, ricxvSi 12 (swored ricxvSi,<br />

raodenobaSi da ara mis cifrul CanawerSi!) aris 1 aTeuli da<br />

kidev naSTi 2.<br />

Zalian gavrcelebuli Secdomaa, roca amboben: ricxvSi 12 aris<br />

1 aTeuli da 2 erTeuli. anda: cifri 1-iani gviCvenebs aTeulTa<br />

raodenobas, xolo 2-iani erTeulTa raodenobas. es uxeSi<br />

Secdomaa. sinamdvileSi ricxvSi 12 aris 12 erTeuli! 2 aris ara<br />

erTeulTa raodenoba, aramed aTeulebs morCenil erTeulTa<br />

raodenoba. swored esaa naSTi. xolo termini `erTeuli~<br />

ariTmetikuli azriT pirvel klasSi sruliad zedmetia. miT<br />

umetes, rom Cven gvaqvs sigrZis erTeulebi dm da sm! bavSvi veRar<br />

gaigebs, romelia es `erTeuli~ da ratom ewodeba mas ase!<br />

amrigad: 1 aTeuli da naSTi 2.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

g 123. vdopcj!nblmfcjt!np[fcob/!npd/!hwfse/!nbsUlvU/!ebyb{wb/<br />

234/2/!djgsvmj!Dbobxfsfcj;!23-!24-!25-!26-!27-!28-!29-!2:/!nbUj!<br />

hbb{sfcb/! _ romeli ricxvebis cifruli Cawera gvaqvs ukve<br />

naswavli? {0, 1, ... , 9} romlebia is ricxvebi, romlebic<br />

naswavli ki gvaqvs, magram maTi cifruli Cawera rom ar<br />

gviswavlia? {10, 11, ... , 20} dRes viswavliT cifrebiT Caweras<br />

Tormetisa, cametisa, ToTxmetisa da ase Semdeg cxrametamde.


- 306 -<br />

aba, vin icis, rogor iwereba cifrebiT 12?<br />

SeuZlebelia, rom es romelime moswavlem mainc ar icodes,<br />

Tundac mTw-s Tvalierebis gamo. mTw gadaiSalos `12~-ze.<br />

TiTiT aCvenon, romelia Tormetis cifruli Canaweri. masw.-i ki<br />

msxvilad dawers dafaze. _ Tu iciT, es 1 ras gviCvenebs? aba<br />

daxedeT, Tormeteuli risgan da risgan Sedgeba? {aTeulisa da<br />

naSTi orisagan} diax, ramdeni aTeulia TormetSi? {erTi}<br />

naSTi? {ori} ese igi, es 1-iani ras gviCvenebs? {TormetSi<br />

ramdeni aTeulicaa} es 2-iani? {aTeulTa garda rac rCeba<br />

naSTad} kargi, axla moZebneT cametis cifruli Canaweri! diax,<br />

esaa, mec davwer dafaze. ras gviCvenebs es 1-iani? {cametSi<br />

ramdeni aTeulicaa} es 3-iani? {aTeulTa garda rac rCeba<br />

naSTad} kargi, axla moZebneT ToTxmetis cifruli Canaweri!<br />

(da ase Semdeg cxrametis CaTvliT _ Semdgomi ricxvebi ukve<br />

swrafad wava).<br />

Semdeg gadaSlian msr-s (123.1) da TviTeuli `dominos~<br />

qveS daweren Sesabamis ricxvs cifrebiT.<br />

234/3/! vdopcj! nblmfcjt! np[fcob/! mTw gadaiSleba `12~-ze.<br />

masw.-i rig-rigobiT ekiTxeba sxvadasxva moswavleebs<br />

(moswavleebi sxedan da mTw-s akvirdebian, pasuxoben<br />

mjdomare) _ ramdeniT metia 12, vidre 8? ramdeni unda<br />

gamovakloT 12-s, raTa 8 miviRoT? ramdeniT metia 12, vidre<br />

5? ramdeniT unda SevamciroT 12, raTa 5 miviRoT? saklebia 13,<br />

sxvaobaa 7. risi tolia maklebi? ramdeniT unda SevamciroT 13,<br />

raTa 7 miviRoT?<br />

Tuki moswavles gauWirdeba pasuxis gacema, mTw<br />

gadaiSleba saTanado gverdze _ ramdenicaa jami. Tuki<br />

romelime moswavles mainc gauWireba pasuxis gacema, masw.-i<br />

hkiTxavs: _ aba am gverdze moZebne Svideuli! diax, esaa. sul<br />

jamSi ramdeni wrea? {13} ese igi, ramdeni unda gamovakloT 13s,<br />

raTa 7 miviRoT? {6} kargi, axla dafiqrdi: saklebia 13,<br />

sxvaobaa 7. risi tolia maklebi? maS ramdeniT unda<br />

SevamciroT 13, raTa 7 miviRoT?


- 307 -<br />

es yvelaferi zepirad keTdeba. ricxvebis Cawera araa<br />

saWiro!<br />

bolos, masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas,<br />

rogoricaa msr-Si marcxena sqema (123.2). moswavleebi ki msr-<br />

Sive Seavseben. _ me Cavifiqre ricxvi 15 (marcxena `jamSi~<br />

Caiwereba 15), gamovakeli raRac ricxvi (da TiTs daadebs<br />

sqemaSi mkrTal ?-s). da sxvaoba miviRe 9 (CarCoSi Caiwereba<br />

9). vin gamoicnobs _ ra ricxvi gamomiklia? (daadebs TiTs ?s).<br />

ra ricxvi unda eweros aq? (roca moswavle upasuxebs,<br />

mkrTal ?-s zemodan gadaawers 6-ians). rogor gaige? {albaT<br />

ase: 15-s 6 unda gamovakloT, raTa miviRoT 9}. SoTa, ucqire<br />

am naxazs da srulad waikiTxe amocanis pirobac da pasuxic!<br />

rogorc iTqva zemore, II-13-Si, amgvari dasabuTebisa da<br />

gamoTvlis saSualeba moswavles ar unda wavarTvaT. miT<br />

umetes, rom mTw mas am gzaze ayenebs. Sesworeba araa saWiro.<br />

xolo SekiTxva `rogor gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs<br />

pasuxis mxolod Semowmebas!<br />

Semdeg masw.-i klass ukarnaxebs erT amgvarsave amocanas (raRac<br />

ricxvis gamoklebaze), maT monacemebs Seitanen msr-s meore<br />

sqemaSi, xolo amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian (123.9).<br />

234/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! hwfsefcjt! nrpof! nbsUlvUyfejt!<br />

ebyb{wb!vksfefcjbo!gvsdfm{f/!moswavleebi 123.3-is cariel badeSi<br />

daxazaven da gaaferadeben marTkuTxedebs, romelTa gverdis<br />

sigrZeebs masw.-i ukarnaxebs: 2 sm da 3 sm; 4 sm da 1 sm.<br />

234/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywj~/!!!! _ Cavifiqre<br />

ricxvi, mivumate 6, miviRe 11. ra ricxvi Camifiqrebia? (da ase<br />

Semdeg _ naswavl magaliTebze).<br />

234/9/ kanonzomierebaa: marTkuTxedi, Sekruli texili,<br />

gaxsnili mrudi, da ase Semdeg.<br />

g 124. vdopcj!tblmfcjt!np[fcob/!ufyjmjt!tjhs[jt!hbnpUwmb/<br />

235/2/! djgsvmj! Dbobxfsfcj;! 21-! 22! eb! 31/! nbUj! hbb{sfcb/! ! _<br />

romeli ricxvebis cifruli Cawera viswaleT wina gakveTilze?<br />

{12, 13, ..., 19} romlebia is ricxvebi, romlebic naswavli ki<br />

gvaqvs, magram maTi cifruli Cawera jer ar gviswavlia? {10,


- 308 -<br />

11, 20} dRes viswavliT swored am ricxvebis cifrebiT<br />

Caweras! aba, vin icis, rogor iwereba cifrebiT aTi?<br />

mTw gadaiSalos `10~-ze. TiTiT aCvenon, romelia aTis cif<br />

ruli Canaweri. masw.-i ki msxvilad dawers dafaze. _ Tu iciT,<br />

es 1 ras gviCvenebs? {aTSi ramdeni aTeulicaa} diax, ramdeni<br />

aTeulia aTSi? {erTi} naSTi ra rCeba? {nuli} ese igi, es 1-iani<br />

ras gviCvenebs? {aTSi ramdeni aTeulicaa} es 0-iani? {aTeulTa<br />

garda rac rCeba naSTad} kargi, axla moZebneT TerTmetis<br />

cifruli Canaweri! diax, esaa, mec davwer dafaze. ras<br />

gviCvenebs es 1-iani? {TerTmetSi ramdeni aTeulicaa} es 1-iani?<br />

{aTeulTa garda rac rCeba naSTad} kargi, axla moZebneT ocis<br />

cifruli Canaweri! ras gviCvenebs es 2-iani? {ocSi ramdeni<br />

aTeulicaa} es 0-iani? {aTeulTa garda rac rCeba naSTad}.<br />

Tan gadaSlian msr-s (124.1) da TviTeuli `dominos~<br />

gverdiT or-orjer daweren Sesabamis ricxvs cifrebiT.<br />

235/3/!vdopcj!tblmfcjt!np[fcob!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/<br />

am sakiTxs aRar viwyebT nivTebze moqmedebebiT. es ukve<br />

sakmarisad iyo, Tanac, ucnobi saklebis moZebnis amocanis<br />

nivTebiT warmodgena arcaa mTlad bunebrivi.<br />

masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas, rogoracaa<br />

msr-Si erTerTi sqema (124.2). _ amovxsnaT amocana da Tan am<br />

naxazebSi CavweroT. moswavles davalebad marTkuTxedebis<br />

daxazva hqonda, ar viciT ramdenis (da TiTs daadebs sqemaSi<br />

mkrTal ?-s). man daxaza 6 marTkuTxedi (da 6-ians Cawers<br />

cariel CarCoSi, gamoklebis niSnis marjvniv; moswavleebic<br />

Caweren msr-s pirvel, marcxena sqemaSi 124.2). moswavles<br />

kidev darCa dasaxazavi 5 marTkuTxedi (da 5-iani Caiwereba<br />

rombSi). ramdeni marTkuTxedis daxazva hqonia mas davalebad?<br />

(da TiTs daadebs sqemaSi mkrTal ?-s). ra unda eweros aq<br />

kiTxvis niSnis nacvlad? axla vaxom Sexedos am naxazs da<br />

gaimeoros amocanis piroba!<br />

amoxsnis Semdeg sqemaSi mkrTal ?-s zedve gadaewereba<br />

pasuxi 11. _ rogor gaige pasuxi? {11-s unda gamovakloT 6,<br />

raTa miviRoT 5}. rogorc mravaljer iTqva, SekiTxva `rogor


- 309 -<br />

gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs pasuxis mxolod Semowmebas!<br />

_ vinmes sxvagvarad xom ar gaugia pasuxi? {6+5=11} yoCaR,<br />

Zalian kargia!<br />

Semdegi amocana msr-s meore, marjvena sqemaSi mxolod<br />

Caiwereba, xolo amoixsneba saSinao davalebaSi.<br />

2) papas bazarSi 5-lariani daekarga, ris Semdegac 9 lari<br />

darCa. ramdeni lari hqonia mas bazarSi Sesvlamde?<br />

235/4/!npdfnvmj!tjhs[jt!npoblwfUUb!nrpof!hbytojmj!ufyjmf.<br />

cjt! ebyb{wb-! spdb! tjhs[ffcj! npdfnvmjb! dysjmjt!tbyjU/! ufyj.<br />

mjt!nUmjboj!tjhs[jt!hbnpUwmb-!spdb!njtj!Tfnbehfofmj!zwfmb!<br />

npoblwfUjt!tjhs[f!tboujnfusfcjt!nUfm!sjdywt!Tfjdbwt/!moswavleebi<br />

124.3-is cariel adgilas daxazaven gaxsnil texils,<br />

romlis Semadgeneli monakveTebis sigrZeebs Tavadve amoikiTxaven<br />

cxrilidan 124.3. Semdeg iangariSeben mis mTlian sigrZes.<br />

235/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/~ ix. 122.4.<br />

g 125. Dbobxfsfcj;!32-!33-!///!-!3:/!npoblwfU/!{pnwb!gvsdfm{f/!<br />

236/2/!sjdywfcj!eb!nbUj!djgsvmj!Dbobxfsfcj;!32-!33-!///!-!3:/<br />

_ daxedeT kidev am lokokinas niJarasaviT naxazs (msr-s<br />

124.8). ocis Semdeg Tu grZeldeba ricxvebi? romlebia isini?<br />

ai magaliTad, ocdaerTi. daukvirdiT am sityvas: oc-da-erTi.<br />

vin dasvams dafaze amden wertilss? (gamova moswavle da<br />

`dominoseburad~ dasvams oc wertils, Semdeg gverdiT<br />

dausvams kidev erTs). ramdeni aTeulia am raodenobaSi? {ori<br />

aTeulia} naSTi risi tolia? {erTisa} ese igi, rogor unda<br />

CavweroT cifrebiT es raodenoba? {21} es 2-iani ras<br />

gviCvenebs? {21-Si aTeulTa raodenobas} es 1-iani ras<br />

gviCvenebs? {ramdenicaa naSTi}. axla vin dasvams ocdaxuT<br />

wertils? ramdeni aTeulia am raodenobaSi? {ori aTeulia}<br />

naSTi risi tolia? {xuTisa} ese igi, rogor unda CavweroT<br />

cifrebiT es raodenoba? {25} es 2-iani ras gviCvenebs? {25-Si<br />

aTeulTa raodenobas} es 5-iani ras gviCvenebs? {ramdenicaa<br />

naSTi}. vin metyvis, rogor iwereba ocdaori? {2 da 2}


- 310 -<br />

ocdaSvidi? {2 da 7}.<br />

Semdeg msr-Si (125.1) TviTeuli `dominos~ qveS daweren<br />

Sesabamis ricxvs cifrebiT.<br />

236/3/! vdopcj! tblmfcjt! np[fcob/! mTw gadaiSleba `15~-ze.<br />

masw.-i rig-rigobiT ekiTxeba sxvadasxva moswavleebs (moswavleebi<br />

sxedan da mTw-s akvirdebian, pasuxoben mjdomare) _<br />

ras unda gamovakloT 6, raTa 9 miviRoT? romeli ricxvi unda<br />

SevamciroT 6-iT, raTa 9 miviRoT? maklebia 7, sxvaobaa 8.<br />

risi tolia saklebi? romeli ricxvi unda SevamciroT 7-iT,<br />

raTa 8 miviRoT?<br />

Tuki romelime moswavles gauWirdeba pasuxis gacema,<br />

maswav-lebeli hkiTxavs: _ aba am gverdze moZebne Svideuli da<br />

rvaeuli! diax, esaa. sul jamSi ramdeni wrea? {15} ese igi, ras<br />

unda gamovakloT 7, raTa 8 miviRoT? romeli ricxvi unda<br />

SevamciroT 7-iT, raTa 8 miviRoT? kargi, axla dafiqrdi:<br />

maklebia 7, sxvaobaa 8. risi tolia saklebi?<br />

es yvelaferi zepirad keTdeba. ricxvebis Cawera araa saWiro!<br />

bolos, masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas,<br />

rogoracaa msr-Si marcxena sqema (125.2). moswavleebi ki msr-<br />

Si Seavseben `naxazs~. _ me Cavifiqre raRac ricxvi (da TiTs<br />

daadebs sqemaSi mkrTal ?-s). gamovakeli 4 da sxvaoba miviRe 9<br />

(rombSi Caiwereba 9, moswavleebi ki Caweren msr-s marcxena<br />

sqemaSi 125.2). vin gamoicnobs _ ra ricxvi Camifiqrebia?<br />

(daadebs TiTs ?-s). lali, ucqire am naxazs da srulad<br />

waikiTxe amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. ra<br />

ricxvi unda eweros aq? (roca moswavle upasuxebs, mkrTal<br />

?-s zemodan gadaawers 13-ians). rogor gaige? {albaT ase: 13-s<br />

unda gamovakloT 4, raTa miviRoT 9}.<br />

rogorc iTqva zemore, II-13-Si, amgvari dasabuTebisa da<br />

gamoTvlis saSualeba moswavles ar unda wavarTvaT. miT<br />

umetes, rom mTw mas am gzaze ayenebs. Sesworeba araa saWiro.<br />

xolo SekiTxva `rogor gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs<br />

pasuxis mxolod Semowmebas! _ vinmes sxvagvarad xom ar gaugia<br />

pasuxi? {9+4=13} yoCaR, Zalian kargia!


- 311 -<br />

Semdeg masw.-i klass ukarnaxebs erT amgvarsave amocanas<br />

(raRac ricxvis Cafiqrebasa da misTvis gamoklebaze), mis<br />

monacemebs Seitanen msr-s meore sqemaSi (125.2), xolo<br />

amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian.<br />

236/4/! npoblwfUfcjt! {pnwb! gvsdfm{f-! qbubsb! tbyb{bwfcjU-!<br />

vlwf! 31! tn.jt! gbshmfcTj/! masw.-i klass gadaaSlevinebs msr-s<br />

sxvadasxva naxazebs (romlebic winaswar unda hqondes<br />

SerCeuli!) da gaazomvinebs monakveTebs, marTkuTxedTa sigr-<br />

Zeebsa da sxva. yvela sigrZe santimetrebis mTel raodenobas<br />

unda Seicavdes, milimetirebiani naSTis gareSe!<br />

236/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ ix. 102.4,<br />

oRond ukve 29-is farglebSi.<br />

g 126. Tfebs/!3:.jt!gbshm/!nsbwbmlvUy/!hwfse/!hb{pnwb/!<br />

237/2/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! 3:.jt! gbshmfcTj/! vupmpcbUb!<br />

Dbxfsb/!sjdywUb!sjhj;!2-!3-!4-!///!-!2:-!31-!32-!33-!///!eb!btf!Tfnefh/!!<br />

_ moifiqreT, romelia ufro meti _ 13 Tu 9? gamodi da<br />

dasvi dafaze Sesabamisi raodenobis wertilebi! (moswavle<br />

dasvams `dominosebur~ cameteulsa da cxraeuls} romelia<br />

meti? saidan ici? {13 metia, vidre 10, 9 ki naklebia, vidre<br />

10} davweroT: 912.<br />

_ moifiqreT, romelia ufro meti _ 19 Tu 21? gamodi da<br />

dasvi dafaze Sesabamisi raodenobis wertilebi! (moswavle<br />

dasvams). romelia meti? saidan ici? {21 metia, vidre 20, 19<br />

ki naklebia, vidre 20} davweroT: 19


- 312 -<br />

_ naSTia 6, aq ki naSTia 3, naklebia}. davweroT: 26>23.<br />

swrafad Sedardeba erTmaneTs sxva ricxvTa wyvilebi<br />

(oRond, aRaraa saWiro dafaze `dominoebi~ da dasabuTeba) da<br />

Sedarebis Sedegebi Caiwereba msr-Si 126.1. moswavleebi rigrigobiT<br />

waikiTxaven ricxvebs siidan, swrafad Seadareben da<br />

maT Soris Caweren saTanado niSans. 126.1 Sesruldeba wiTel<br />

xazamde, danarCeni _ saSinao davalebad miecemaT (126.7).<br />

237/3/!sjhpcjUj!sjdywfcj!nfUfsUnfufebo!nfpdfnef/!nbUj!eb.<br />

lbwTjsfcb! obtxbwm! tjwsdjU! eb! espjU! njnbsUfcfcUbo/! ! SekiTxvebiT<br />

ganvixilavT mTw-s mTliani ydis suraTs. SekiT-xvebis<br />

nimuSebi: _ vinaa rigSi meTerTmete? ra raodenobiani droSa<br />

ukavia mas? mecxramete? ra raodenobiani droSa ukavia mas?<br />

meoce? ra raodenobiani droSa ukavia mas? ocdameerTe? ra<br />

raodenobiani droSa ukavia mas? meTxuTmete? (da ase Semdeg).<br />

Semdeg daismis imdagvarive SekiTxvebi, rogorebic iyo 87.2-<br />

Si, oRond rigobiTi ricxvebis monawileobiT. magaliTad: _<br />

mecamete ufro adre Caivlis did pepelasTan Tu meTxuTmete?<br />

da sxva...<br />

237/4/! psj! nsbwbmlvUyfejt! hwfsefcjt! hb{pnwb/! Tfefhfcjt!<br />

Dbxfsb!dysjmTj/!Sesruldeba msr-s 126.3.<br />

aq erTi siaxlea _ cifrebi gamoyenebulia Wdeebad. amitom<br />

saWiroa mcire Semamzadebeli saubari. _ ricxvebi risTvis<br />

gvWirdeba? {dasaTvlelad, Sesakrebad...} ricxvi aRniSnavs<br />

raodenobas: erTi cali, ori cali, sami cali... magram<br />

amocanebs rom win uweria ricxvebi, ai, magaliTad, es<br />

(miuTiTebs msr-Si) raodebobas aRniSnavs? ramdeni calia<br />

amocana, imas aRniSnavs? {ara} aRniSnavs amocanis nomers, ise ki<br />

Tqven es nomeri ar gWirdebaT. kidev sad gvxvdeba nomrebi?<br />

{saxlis nomeri, telefonis nomeri...} telefonis nomeri Tu<br />

aRniSnavs raodenobas? {ara} nomeri raodenobas ar aRniSnavs.<br />

_ axla daakvirdiT am mravalkuTxedebs (msr 126.3). ratom<br />

aweria cifrebi mravalkuTxedTa gverdebTan? gverdebis<br />

raodenobas gviCvenebs? {ara} gverdebis sigrZeebs xom ar<br />

gviCvenebs? SeamowmeT! {ara} es gverdebi gadanomrilia, raTa


- 313 -<br />

maTi sigrZeebi CavweroT cxrilSi.<br />

moswavleebs Tavidan SeiZleba cota mixmareba dasWirdeT,<br />

magram male gaerkvevian da Tavad daasruleben amocanas.<br />

237/5/!Uwmb!eb!vlvUwmb!3:.jt!gbshmfcTj/!!!_ axla daxedeT<br />

isev im naxazs (125.8). daiTvaleT 0-dan 29-mde! axla ukuRma<br />

daiTvaleT, 29-dan 0-mde!<br />

sakmarisia TiTo-TiTojer. Semdeg iwyeba TamaSi. wesi aseTia:<br />

pirveli moswavle iwyebs Tvlas. masw.-is taSis Semokraze is<br />

wyvets Tvlas, agrZelebs momdevno moswavle _ masw.-is Semdeg<br />

taSis Semokvramde, da ase Semdeg. uceb masw.-i daiZaxebs: _ axla<br />

ukuRma! da momdevno moswavlem ukuTvla unda ganagrZos<br />

zustad im ricxvidan, romelzedac wina moswavles Seawyvetina<br />

masw.-ma. da ase Semdeg...<br />

g 127. hbnfpsfcb/!ufyjmjt-!nsbwbmlvUy/!npoblwfUfcjt!hb{pnwb/!<br />

237/8/! _ ratom aweria cifrebi mravalkuTxedTa gverdebTan?<br />

gverdebis raodenobas gviCvenebs? {ara} gverdebis sigrZeebs<br />

gviCvenebs? {ara} aba ras gviCvenebs? {es gverdebi gadanomrilia,<br />

raTa maTi sigrZeebi CavweroT cxrilSi}.<br />

238/2/! 31.jt! gbshmfcTj! Tflsfcb.hbnplmfcjt! obtxbwmj! nbhb.<br />

mjUfcjt! )`bUfvm{f! hbebtwmjU~*! djgsvmj! Dbxfsb! eb! hbnf.<br />

psfcb/!!masw.-i asaxelebs Sekreba-gamoklebis naswavl magaliTs,<br />

xolo moswavleebi rig-rigobiT zepirad pasuxoben da Semdeg<br />

yvelani erTad weren msr-Si (cariel badeSi 127.1). savarjiSoebi<br />

grZeldeba manam, sanam bade mTlad ar Seivseba.<br />

nimuSebi: 11 _ 4; 5 + 9; 20 _ 10; 10 + 7; 14 _ 8; 9 +<br />

6; 19 + 1 da sxva.<br />

238/3/!Ubwj!24/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/<br />

zepirad amoixsneba ori amocana, naswavli saxisa. Tuki<br />

moswavleebs gauWirdebaT, dafaze daixazos saTanado sqema.<br />

1) dodom magidaze 8 kubi daawyo. maswavlebelma aiRo<br />

ramdeniRac kubi, ris Semdegac magidaze 2 kubi darCa. ramdeni<br />

kubi auRia maswavlebels?<br />

2) bavSvs dedam da mamam aCuqes rveulebi, sul 8 cali.


- 314 -<br />

mamam 6 rveuli aCuqa. ramdeni uCuqebia dedas?<br />

238/4/! ufyjmfcjtb! eb! nsbwbmlvUyfefcjt! Tfnbehfofmj! npobl.<br />

wfUfcjt! hb{pnwb/! Tfefhfcjt! Dbxfsb! dysjmTj/! nsbwbmlvUyfejt!<br />

zwfmb!hwfsejt!tjhs[fUb!kbnjt!hbnpUwmb-!spdb!zwfmb!ft!tjhs[f!<br />

tboujnfu.sfcjt!nUfm!sjdywt!Tfjdbwt/!<br />

Sesruldeba 127.3. albaT, axsna ar gaxdeba saWiro.<br />

238/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj~/ _ Cavifiqre<br />

ricxvi, gamovakeli 6, miviRe 6. ra ricxvi Camifiqrebia? anda:<br />

mivumate 3, miviRe 12. (da ase Semdeg _ naswavl magaliTebze,<br />

yvela _ ucnobi saklebisa an Sesakrebis moZebnaze).<br />

g 128. Tfls/.hbnplm/!31.jt!gbshmfcTj/!U/!23/4.jt!hbnfpsfcb/!!<br />

238/8/! _ ratom aweria cifrebi texilebis monakveTebTan?<br />

monakveTebis raodenobas gviCvenebs? {ara} maT sigrZeebs gviCvenebs?<br />

{ara} aba ras gviCvenebs? {es monakveTebi gadanomrilia,<br />

raTa maTi sigrZeebi CavweroT cxrilSi}.<br />

239/2/!Tflsfcb.hbnplmfcb!31.jt!gbshmfcTj!`bUfvm{f!hbebt.!<br />

wmjU~-! tbUbobep! DbobxfsfcjU/! yvelaferi iseve, rogorc 127.1-<br />

Si, oRond SigadaSig gamoereva ramdenime sxvagvari magaliTic:<br />

10+8, 13_3, 20+5, 26_6, 11_2, 21_2.<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

II-14. 21.ebo!31.nef!sjdywfcjt!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe!`!<br />

zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU/ saerTo Ziebis Semdeg dafaze<br />

Camoiwereba yvela SesaZlebloba tolobaTa saxiT. klasi Tan<br />

kiTxulobs.<br />

sjdywfcjt!ebmbhfcb!nbufcjt!bo!lmfcjt!njyfewjU!)bsbvnfuft!<br />

8.9!dbmj!sjdywjtb*/<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

239/3/!21.jt-!22.jtb!eb!23.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kb.<br />

nfcbe/!!mTw gadaiSleba `10~-ze. _ radara sxvadasxva Sesakreb-<br />

Ta jamis tolia 10? ar gamogrCeT arcerTi SesaZlebloba!<br />

yvela tolobas masw.-i moswavleTa karnaxiT dafaze dawers,<br />

Semdeg ki klasi Seavsebs 128.2-is zeda sqemis cariel<br />

ujredebs. maTSi Caiwereba Tanmimdevrulad: 9+1, 8+2, 7+3,


- 315 -<br />

6+4 da 5+5. _ kargi, magram danarCenebi sadRa CavweroT? ai,<br />

magaliTad, 4+6 rom ar Cagviweria!? {4+6 tolia 6+4-isa,<br />

amitom aRar gvinda misi calke Cawera}. ras gviCvenebs es 10iani?<br />

{rom yvelas jamia 10} axla wavikiTxoT yvela jami! {10<br />

udris 9+1, 10 udris 8+2 ... da ase Semdeg}.<br />

Semdeg mTw gadaiSleba `11~-ze da klasi aseve Seavsebs<br />

128.2-is meore sqemis cariel ujredebs. am jamebsac erTianad<br />

waikiTxaven.<br />

bolos mTw gadaiSleba `12~-ze da klasi aseve Seavsebs<br />

128.2-is mesame sqemis cariel ujredebs. am jamebsac erTianad<br />

waikiTxaven.<br />

239/4/!Ubwj!23/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!!128.3-is cariel adgilas<br />

masw.-is karnaxiT rig-rigobiT daxazaven sam nakvTs:<br />

1) samkuTxeds, romlis erTi gverdis sigrZea 2 sm, meorisa<br />

_ 4 sm (mesame _ rogoric gamova);<br />

2) xuTkuTxeds, romlis erTi gverdis sigrZea 1 sm, meorisa<br />

_ amdenive, mesamisa _ 2 sm, meoTxisa _ 1 sm (mexuTe _<br />

rogoric gamova);<br />

3) gaxsnil texils, romlis erTi gverdis sigrZea 1 sm,<br />

meorisa _ 3 sm, mesamisa _ amdenive, meoTxisac _ amdenive,<br />

mexuTisa _ 2 sm, meeqvsisa _ 1 sm, meSvidisa _ amdenive da<br />

mervisa _ 2 sm.<br />

239/5/!Uwmb!eb!vlvUwmb!3:.jt!gbshmfcTj/ ix. 126.4, oRond<br />

yovelgvari Sesavlebis gareSe.<br />

g 129. 24.jt-!25.jt!ebTmb!kbnfcbe/!bnpdbofcj!np[sbpcb{f/!<br />

23:/2/! 21.ebo! 31.nef! sjdywfcjt! djgsvm! DbobxfsUb! ljefw!<br />

fsUyfm! eblbwTjsfcb! sbpefopcjt! bUfvmfcbe! ebUwmjtbt!<br />

obTUfcUbo/!masw.-i dafaze dawers 14. _ waikiTxe es ricxvi! ras<br />

giCvenebs es 1-iani (miTiTebiT)? {rom 14-Si 1 aTeulia} es 4iani?<br />

{rom aTeulTa garda kidev 4-ia} ramdeni aTeulia 14-Si?<br />

{erTi} risi tolia 14 _ 10?<br />

amdagvarive SekiTxvebiT waikiTxeba da gairCeva ricxvebi da


- 316 -<br />

saTanado jam-sxvaobani: 24 da 24_20; 10 da 10+10; 18 da<br />

18_10; 29 da 29_9; 20 da 20_10.<br />

_ ras gviCvenebs es 1-iani? {18-Si rom 1 aTeulia} es 8iani?<br />

{aTeulTa garda kidev rvaa naSTi} aq ras gviCvenebs es<br />

2-iani? {29-Si rom 2 aTeulia} es 9-iani? {aTeulTa garda kidev<br />

cxraa naSTi} Tu mixvdebiT, ratom maincadamainc aTeulebad<br />

daTvales es raodenobani? ratom ar SeiZleboda, magaliTad,<br />

rom cxraeulebad an eqvseulebad daeTvalaT? aq daewereT is,<br />

Tu ramdeni eqvseulicaa raodenobaSi, aq ki daeweraT is, Tu<br />

risi toli iqneboda eqvseulTa garda morCenili naSTi! ratom<br />

swored aTeulebad vTvliT yvela raodenobas?<br />

es sakiTxi mxolod Zlier moswavleTaTvisaa gankuTvnili.<br />

amitom misi ganvrcoba araa saWiro. pasuxia: _ saTvlelad yvelaze<br />

kargi _ TiTebia. isini yovelTvis Tan gvaqvs. raki adamians<br />

xelebze aTi TiTi aqvs, amitom iTvlian aTeulebad. eqvsi<br />

TiTi rom gvqonoda, maSin eqvseulebad daTvlidnen, rva TiTi<br />

rom gvqonoda _ rvaeulebad daTvlidnen. magram raki aTi TiTi<br />

gvaqvs, amitomaa, rom raodenobas aTeulebad viTvliT.<br />

23:/3/!24.jtb!eb!25.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 13-isa<br />

da 14-isaTvis.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

III-13. vbewjmftj!bnpdbofcj!nbo[jmtb!bo!np[sbpcb{f/<br />

am amocanebSi manZilebi ikribeba (manZilis adiciurobis Tviseba).<br />

maTi amoxsnisas saWiroa TvalsaCino sqemebis daxatva. amocanebs,<br />

rogorc yovelTvis, ara mxolod vxsniT, aramed winaswar kargad<br />

vamuSavebT da pirobas viazrebT, amoxsnis Semdeg ki pasuxsac viazrebT.<br />

am safexurze es xdeba sagangebo TvalsaCino sqemebis meSveobiT.<br />

iseve rogorc meore xazSi (ix. II-11) moswavleebma unda iswavlon<br />

sqemebis Sevseba, Sedgena, maTgan monacemTa amokiTxva. amitom<br />

amocanis amoxsnisas amocanis piroba jer sqemaze gadaitaneba, Semdeg<br />

ki moswavle am sqemidan aRadgens amocanis srul pirobas.<br />

vimeorebT da vajamebT nakvTebis naswavl dajgufebebs mTw-Si


- 317 -<br />

mocemuli sqema-suraTis mixedviT.<br />

mphjlvsj!trfnfcj!njnbsUfcb{f!`{phbej \!lfs[p~/!logikuri<br />

zogadi erTia da aerTianebs mraval kerZos (magaliTad, `gareuli<br />

cxoveli~ aerTianebs daTvs, jixvs, kiborCxalas, siraqlemas, Tevzs,<br />

xoWos, bus...). amiT zogadi hgavs jams. amitom logikur sqemebSi<br />

zogadis Sesatyvisi termini iwereba xolme elifsSi iseve rogorc<br />

ariTmetikis TemaSia jamebi. masw.-ic `jamad~ moixseniebs am elifss,<br />

xolo kerZoebis Sesabamis marTkuTxa CarCoebs `ujredebad~.<br />

-------------------------------------------------------------------------------------<br />

23:/4/!vbewjmftj!bnpdbofcj!nbo[jmtb!bo!np[sbpcb{f-!spnfmUb!<br />

bnptbytofmbe! tbXjspb! fsUj! fsUfvmjU! hb{pnjm! nbo[jmUb!<br />

Tflsfcb/! dafaze daixazeba saTanado sqema da amoixsneba amocanebi.<br />

sasurvelia sqemebi namdvili zomebiT daixazos (dm-Si).<br />

1) xoWo miwidan xis didi<br />

totis kenweromde abobRda. __ totis kenwero<br />

miwidan xis totis Ziramde<br />

5 dm + 4 dm<br />

manZilia 5 dm, totis Ziridan<br />

__ totis Ziri<br />

totis kenweromde _ 4 dm-iT<br />

meti. ra manZili gauvlia<br />

5 dm<br />

xoWos?<br />

__ miwa<br />

sqema martivia _ xazovani:<br />

gzis TviTeul monakveTs zed daewereba saTanado sigrZe.<br />

Semdeg _ Seikribeba. cxadia, yvelaferi moswavleTa karnaxiT,<br />

SekiTxvebiT gakeTdeba. _ giorgi, aq ra sigrZe unda davawero?<br />

ratom? aq? axla xviCam gviTxras: ratom weria aq 5 dm?<br />

{imitom, rom esaa manZili miwidan totis Ziramde). ratom<br />

weria aq 5 dm + 4 dm? {imitom, rom es manZili 4 dm-iT metia,<br />

vidre manZili miwidan totis Ziramde). kargi, axla dali,<br />

ucqire am naxazs da srulad Camoayalibe amocanis piroba!<br />

kargi, axla amovxsnaT amocana. am naxaziT pirdapir Cans,<br />

rogor unda amovxsnaT amocana, sul advilia. risi tolia<br />

manZili miwidan kenweromde, ai es manZili? {5 dm + 9 dm}.


- 318 -<br />

ciurim gviTxras amocanis sruli pasuxi!<br />

2) xvliki wyaros napiridan jer xemde micocda, Semdeg<br />

xidan _ kldis napralamde. wyarodan xemde manZilia 6 dm,<br />

xidan napralamde manZili amaze metia 5 dm-iT. ra manZili<br />

gauvlia xvliks?<br />

sqema martivia _ xazovani:<br />

6 dm 6 dm + 5 dm<br />

–––––––––––––– –––––––––––––––––––––––<br />

wyaro xe klde<br />

meore amocanas iseve amoxsnian, oRond msr-Si (129.3).<br />

sadac daxazulia sqemisaTvis momzadebuli ori monakveTi.<br />

moswavleebma mxolod saTanado sigrZeebi unda daaweron,<br />

Semdeg ki amoxsnan amocana.<br />

23:/5/! Uwmb! eb! vlvUwmb! fsUjt! hbnpupwfcjU/ yvelaferi<br />

iseve, rogorc Tvlisa da ukuTvlisas, oRond unda gamotovon<br />

TiTo ricxvi. daiwyeben erTidan, unda daasaxelon mxolod<br />

kenti ricxvebi (cxadia, am sityvis gareSe!).<br />

23:/9. kanonzomierebaa: yvavili, xili, mravalkuTxedi ...<br />

g 130. hbnfpsfcb/!sjd/!ebmbhfcb!nbufcjU/!bn/!nbo[/!hbnplmfcb{f<br />

241/1/ TfojTwob/ am amocanaSi bavSvs SeiZleba gauWires<br />

kanonzomierebis sityvieri Camoyalibeba da sakuTari amoxsnis<br />

dasabuTeba. SeiZleba `yvavili~ da `xili~ ar iyos ase<br />

erTmniSvnelovnad garkveuli. yvavilTa da xilTa mwkrivi<br />

bavSvma SeiZleba gaaerTianos, an ganagrZos ase: xe, foToli,<br />

buCqi, balaxi... puri, yveli... amgvari pasuxebic marTebulad<br />

unda CaiTvalos. klasSi moswavleebi gaigeben, marTebulad<br />

amoxsnes Tu vera, masw.-i ki dasabuTebas nu moiTxovs. Tuki<br />

TviTon moswavleebi wamoiwyeben kamaTs an msjelobas, masw.-ma<br />

ubralod aRawerinos mwkrivi _ mis wevrTa CamoTvliT.<br />

amrigad, saWiroa mxolod aRwera, da ara axsna.<br />

241/2/!Ubwj!24/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!jer gakeTdeba igive,


- 319 -<br />

rac 129.1-Si, oRond sxva ricxvebisaTvis: 11 da 10+1; 26 da<br />

20+6; 22 da 22_2; 12 da 12_10; 25 da 25_20.<br />

Semdeg gavameorebinebT Sekrebisa da gamoklebis naswavl<br />

aTiode magaliTs. visac gauWireba, mTw daixmarios.<br />

241/3/! sjdywfcjt! ebmbhfcb! nbufcjt! njyfewjU/! masw.-i dafaze<br />

dawers ricxvebs: 5, 13, 15, 20, 25, 8, 16, 0, 19, 2.<br />

_ es ricxvebi unda davalagoT matebis mixedviT. ese igi,<br />

ise unda davalagoT, rom jer eweros yvelaze patara ricxvi,<br />

Semdeg ki ricxvebi sul imatebdes da imatebdes. maS, romeli<br />

ricxvi unda davweroT sul pirvelad? {yvelaze patara} romelia<br />

yvelaze patara? {0} davweroT, am rigSi ki wavSaloT, rom aRar<br />

SegveSalos. Semdeg? darCenilTagan romelia yvelaze patara? {2}<br />

davweroT, zemoT ki wavSaloT. Semdeg? (da ase Semdeg):<br />

0, 2, 5, 8, 13, 15, 16, 19, 20, 25.<br />

Semdeg masw.-i dafaze dawers sxva ricxvebs:<br />

10, 6, 11, 27, 1, 22, 18, 14, 20. moswavleebma Tavad unda<br />

daalagon isini matebis mixedviT da Caweron msr-Si (130.2-is<br />

cariel badeSi). oRond, rom ar SeeSaloT, yoveli morigi<br />

ricxvi winaswar xmamaRla Tqvan.<br />

241/4/!vbewjmftj!bnpdbofcj!nbo[jmtb!bo!np[sbpcb{f-!spnfmUb!<br />

bnptbytofmbe! tbXjspb! fsUj! fsUfvmjU! hb{pnjm! nbo[jmUb!<br />

hbnplmfcb/! iseve rogorc 133.3-Si, imdagvarive sqemiT<br />

damuSavdeba da amoixsneba ori amocana, pirveli _ dafaze,<br />

meore _ msr-Si (130.3).<br />

1) magidis kididan kedlamde 18 dm manZilia. maT Soris<br />

dgas moswavle, magidis kididan 13 dm manZilze. ra manZilia<br />

moswavlesa da kedels Soris?<br />

18 dm<br />

13 dm ? dm<br />

––––––––––––––––––– –––––––––––––––<br />

magida moswavle kedeli<br />

TviTeul monakveTs zed daewereba saTanado sigrZe. Semdeg<br />

_ gamoakldeba. cxadia, yvelaferi moswavleTa karnaxiT,


- 320 -<br />

SekiTxvebiT gakeTdeba (_ aq ra sigrZe unda davawero? da ase<br />

Semdeg _ iseve, rogorc 129.3-Si).<br />

2) moswavlem furcelze 19 sm sigrZis monakveTi daxaza.<br />

Semdeg monakveTize misi marcxena bolodan 11 sm manZilze dasva<br />

wiTeli wertili. ra manZilzea es wertili monakveTis<br />

marjvena bolodan?<br />

241/5/! `sjdywUb! ebnxlsjwfcb~/ igivea, rac 49.4, oRond<br />

mos-wavleebs urigdeba moZravi cifrebi 0-dan 9-mde, sam-sami<br />

cali, da maT unda moawyon ricxvTa mwkrivi 0-dan 29-mde.<br />

23:/9. kanonzomierebaa: ricxvi (romelic 1-iT imatebs) da<br />

amindis niSani, oTxidan erTerTi: Rrubeli (moRrubluloba),<br />

mze-Rrubeli, wvima, mze (kargi dari) _ meordeba ucvlelad.<br />

g 131. Tfls/!`bUfvm{f!hbebvtwm/~/!sjdyw/!ebmbh/!lmfcjU/!<br />

242/1/ 130.7-Si amocana gvekiTxeba, Tu ramdeni kubia<br />

daxazuli. ese igi, ramdeni kubi Canso am naxazze _ da ara<br />

imas, Tu ramdeni kubi eqneboda amgvar sxeulso. ese igi,<br />

moswavlem unda daTvalos mxolod is kubebi, romlebic<br />

uSualod moCans naxazze {21 kubia}, xolo ukan ra xdeba _ ar<br />

viciT da amjerad arc gvainteresebs.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

I-14. Tflsfcb.hbnplmfcb! pdjt! gbshmfcTj! `bUfvm{f! hbeb.<br />

vtwmfmbe~! `! epnjoptfcsj! UwbmtbDjopfcjU! )bewjmjb*/! pdjt!<br />

ebTmb! TftblsfcUb! kbnfcbe! `! `pdfvmjt! UwbmtbDjopfcb{f~!<br />

ebnzbsfcjU/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! bUbnef/! sbnefoj! blmjb!<br />

sjdywt!pdbnef/<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

242/2/! Tflsfcb! `bUfvm{f! hbebvtwmfmbe•;! 10+4, 10+8, 11+5,<br />

13+6 eb!njtU/!TjhbebTjh!hbnpfsfwb!21+5, 28+1!!eb!bnebhwbsj!<br />

sbnefojnf!nbhbmjUj/!!!visac gauWirdeba, mTw daixmarios.<br />

_ ramdenia aTs mivumatoT oTxi, aTs mivumatoT eqvsi, aTs mivumatoT<br />

Svidi, aTs mivumatoT rva, aTs mivumatoT erTi, aTs mivumatoT<br />

cxra, aTs mivumatoT sami? ramdenia aTisa da erTis jami?<br />

_ axla SevkriboT 15 da 1. gamovides manana da dafaze


- 321 -<br />

dasvas 15 wertili! aTi wertilia da kidev ramdenia? {aTi da<br />

xuTi} daumate kidev erTi wertili! ramdenia erTi da xuTi?<br />

{eqvsi} sul ramdeni wertilia? {aTi da eqvsi, ese igi Teqvsmeti}<br />

maS, risi toli yofila 15+1? gaimeoros Salvam!<br />

_ ramdenia aTi da sami? {cameti} daxazos gigim! aTs da sam<br />

wertils, ese igi camet wertils davumatoT oTxi. ramdenia?<br />

(aTs da sam wertils daemateba oTxi wertili} aTs da sams<br />

oTxi rom davamateT, ramdeni gaxda? (pasuxi marTebuli iqneba).<br />

klasSi yovelTvis aris moswavle, romelic gvian xvdeba, an<br />

uWirs damaxsovreba. aseTi moswavleebi dafaze Tvlian<br />

wertilebs da ise pasuxoben.<br />

_ ocs da xuTs, ese igi, ocdaxuTs mivumatoT ori. ana,<br />

gamodi da ocdaxuTi wertili dasvi! ramdeni wertilia<br />

dafaze? {oci da xuTi} ramdenia ocdaxuTs mivumatoT ori? aba<br />

daumate kidev ori wertili! (da ase Semdeg).<br />

242/3/! sjdywfcjt! ebmbhfcb! lmfcjt! njyfewjU/! yvelaferi<br />

gakeTdeba iseve, rogorc 130.2-Si, oRond dafaze daiwereba<br />

sxva ricxvebi, romlebic dalagdeba klebis mixedviT. Semdeg<br />

daiwereba sxva ricxvebi, romlebsac Tavad moswavleebi<br />

daalageben klebis mixedviT da Caweren msr-Si (131.2). klebis<br />

mixedviT dalagebaze masw.-i ityvis: _ pirvelad unda davweroT<br />

yvelaze didi ricxvi, Semdeg momdevnoebi ise, rom ricxvebi<br />

sul iklebdes. jer yvelaze didi, mere _ darCe-nilebSi<br />

yvelaze didi da ase Semdeg.<br />

242/4/! oblwUfcjt! obtxbwm! ebkhvgfcbUb! tbfsUp! hbnfpsfcb! eb!<br />

Tfkbnfcb! `! UwbmtbDjopfcjt! xjhoTj! npdfnvmj! trfnb.tvsbUjt!<br />

njyfewjU/!mTw gadaiSleba geometriul TvalsaCinoebaze da SekiTxvebiT<br />

dawvrilebiT gairCeva yvela jgufi da qvejgufi.<br />

SekiTxvaTa nimuSebi: _ radara did jgufebadaa dayofili nakv-<br />

Tebi? {wertilebi, xazebi, wreebi, rgolebi, mravalkuTxedebi<br />

da sxvebi} amaTgan romelia kidev dayofili jgufebad? {xazebi<br />

da mravalkuTxedebi, sxvebi _ ara} radara jgufebadaa<br />

dayofili xazebi? mravalkuTxedebi? romeli mravalkuxedebis<br />

jgufia, romelSic SigniT sxva jgufebia? {oTxkuT-xedebi}


- 322 -<br />

romeli jgufebia SigniT? {markuTxedebi, marTkuTxedebSi ki _<br />

kvadratebi} ratomaa, rom oTxkuTxedebis jgufSi SigniT sxva<br />

jgufebia? {imitom, rom yvela kvadrati _ Tan marTkuTxedicaa;<br />

xolo yvela marTkuTxedi _ Tan oTxkuTxedicaa} aq aris Tu<br />

ara daxazuli yvela SesaZlo samkuTxedi? {ara} yvela SesaZlo<br />

mrudi? {ara} yvela SesaZlo wre? {ara} rogori mravalkuTxedebi<br />

Sedis jgufSi `sxva mravalkuxedebi? {TerTmetkuTxedebi,<br />

TormetkuTxedebi, cametkuTxedebi da ase Semdeg}<br />

rogori nakvTebi Sedis jgufSi `sxvebi~? {uswormasworoebi da<br />

sxva yvelanairi} Tu moxvdeba am jgufSi ockuTxedi? {vera}<br />

ratom? {imitom, rom ockuTxedi _ mravalkuTxedia, igi mravalkuTxedebSi<br />

moxvdeba} romel jgufSi moxvdeba ockuTxedi?<br />

{sxva mravalkuTxedebis jgufSi} ockuTxedis carieli sazRvari<br />

romel jgufSi moxvdeba? {Sekruli texilebis jgufSi}<br />

wris sazRvari? {Sekruli mrudebis jgufSi} kubi Tu moxvdeba<br />

sadme? {ara, kubi araa nakvTi, aq ki mxolod nakvTebia}.<br />

_ axla Tqven TviTon dasviT axali SekiTxvebi am<br />

dajgufebis Sesaxeb. aba, vin rogor SekiTxvas moigonebs?<br />

242/5/! Uwmb! eb! vlvUwmb! fsUjt! hbnpupwfcjU/ yvelaferi iseve,<br />

rogorc 129.1-Si, oRond daiwyeben nulidan da unda daasaxelon<br />

mxolod luwi ricxvebi (cxadia, am sityvis gareSe!).<br />

242/9/ kanonzomierebaa: cifri (romelic 1-iT imatebs), nakvTi,<br />

aso, nivTi, da ase Semdeg. garda amisa, ix. SeniSvna 130.0-Si.<br />

g 132. `sjdywj~!eb!`djgsj~/!tjhs[/!Dbxfsb!nbufcjU!bo!lmfcjU/<br />

243/2/!ufsnjofcj!`sjdywj~!eb!`djgsj~!)nbsujwbe*/!hbnfpsfcb;!<br />

sbnefoj!blmjb!sjdywt!bUbnef!`!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxv.<br />

swjU/!_ ai me dafaze davwer 9. ra davwere? {cxra} diax, amas,<br />

dawerils ewodeba cifri. kidev romeli cifrebi viswavleT?<br />

{0, 1, ..., 8 _ daiwereba dafaze} eseni yvela _ cifrebia. sul<br />

ramdeni cifria? {aTi} am aTi cali cifriT Caiwereba ricxvebi.<br />

sul ramdeni ricxvi gvaqvs naswavli _ aTze meti Tu naklebi?<br />

{meti} maT Casawerad sxva cifrebi Tu gvWirdeba? {ara, mxolod is<br />

aTi cali cifria sakmarisi} ricxvi _ raodenobaa, cifri ki _


- 323 -<br />

Canaweria. cifrebi imisaTvisaa, raTa ricxvebi CavweroT.<br />

_ axla naxeT es naxazi (msr-Si 132.1). aq unda CavweroT<br />

10-is daSla SesakrebTa jamebad ise, rom ar gamogvrCes<br />

arcerTi Sesakrebi, arc nuli! romeli jamebis tolia 10?<br />

zeda striqonSi Caiwereba: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />

qveda striqonSi Caiwereba: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1<br />

Semdeg sxvadasxva moswavleebs rig-rigobiT wavakiTxebT<br />

Sesabamis tolobebs: 10 = 0 + 10 da ase Semdeg.<br />

bolos, gavameorebinebT `aTeulze gadausvlelad~ Sekrebas<br />

(131.1-Si ganuxilavi SemTxvevebi).<br />

243/3/!26.jtb!eb!27.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 15-isa da<br />

16-isaTvis.<br />

243/4/! tjhs[fUb! Dbxfsb! nbufcjtb! bo! lmfcjt! njyfewjU/! dafaze<br />

daxazulia sxvadasxva sigrZeTa mqone 6 monakveTi, areulad, zogi<br />

ceradaa da sxva. gamova moswavle, gazomavs yvelas. Tan masw.-i<br />

sigrZeebs dafaze dawers (gamova areulad dawerili). Semdeg es<br />

sigrZeebi dalagdeba matebis mixedviT iseve, rogorc 130.2-Si.<br />

meorejer dafaze monakveTebi aRar daixazeba, daiwereba mxolod<br />

sigrZeni: 3 dm, 2 dm 5 sm, 9 sm, 3 dm 2 sm, 5 sm, 1<br />

dm 8 sm. es sigrZeebi dalagdeba klebis mixedviT iseve,<br />

rogorc 131.2-Si. Canawerebs mxolod masw.-i akeTebs dafaze.<br />

243/5/!txsbgj!qbtvyfcj!`!Tflsfcb!`bUfvm{f!hbebvtwmfmbe~<br />

(ix. 131.1 da 132.1).<br />

244/9/ `logikuri kvadratebia~ (ix. ganmarteba 105.8-s win).<br />

marcxniv kononzomierebaa: samuSao iaraRebi, bostneuli,<br />

wiTeli nakvTebi. cariel ujredebSi unda exatos: raime bostneuli<br />

(an xili) da raime wiTeli nakvTi (sulerTia).<br />

marjvniv kanonzomierebaa: adamianebi, cifrebi, samgzavro<br />

rameebi. cariel ujredebSi unda exatos: raime cifri da<br />

samgzavro rame (sulerTia).


- 324 -<br />

g 133. hbnplmfcb!`bUfvm{f!hbebvtwmfmbe~.!!hbnfpsfcb/!<br />

244/2/!hbnplmfcb!`bUfvm{f!hbebvtwmfmbe~;!29`5-!24`3-!26`6-!!<br />

2:`28-! 27`23! eb! njtU/! TjhbebTjh! hbnpfsfwb! 36`5-! ! 39`3! eb!<br />

bnebhwbsj! sbnefojnf! nbhbmjUjd/! _ aTs da rvas gamovakloT<br />

xuTi, ese igi, Tvramets gamovakloT xuTi (Sesruldeba<br />

TvalsaCinod, iseve rogorc 131.1-Si). aTs da cxras, ese igi<br />

cxramets gamovakloT oTxi. aTs da Svids, ese igi Cvidmets<br />

gamovakloT sami. aTs da eqvs, ese igi Teqvsmets gamovakloT<br />

oTxi. ocs da xuTs, ese igi ocdaxuTs gamovakloT ori. ocs<br />

da rvas, ese igi ocdarvas gamovakloT sami.<br />

yovel pasuxze masw.-ma unda moiTxovos axsna. sasurvelia,<br />

moswavle aseT pasuxamde miviyvanoT: Cvidmeti aris aTi da<br />

Svidi. Svids gamovakloT sami udris oTxs. aTi da oTxi ki<br />

tolia ToTxmetisa. maS, Cvidmets gamovakloT sami _ darCeba<br />

ToTxmeti.<br />

aseve Sesruldeba 19–7 da misTanani.<br />

sxva mxriv iseve, rogorc 131.1-Si.<br />

244/3/!28.jtb!eb!29.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 17-isa<br />

da 18-isaTvis.<br />

244/4/!Ubwj!24/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/! swrafad amoixsneba<br />

imdagvarive amocanebi, rogorebic iyo 129.3-Si da 130.3-Si.<br />

dafaze daixatos sqemebi.<br />

1) rafaze dgas yvavilebis qoTani, larnaki da saTamaSo (am<br />

TanmimdevrobiT). qoTansa da larnaks Soris manZilia 4 dm,<br />

larnaksa da saTamaSos Soris _ 8 dm. ra manZilia qoTansa da<br />

saTamaSos Soris?<br />

2) ku sorodan gamobobRda, gaiara 19 dm manZili, SeCerda<br />

da balaxis Wama daiwyo. Semdeg sorodan gamobobRda patara ku,<br />

wavida didi kusaken da gaiara jer 3 dm manZili, Semdeg kidev<br />

amdenive. ra manZili darCa did da patara kuebs Soris?


- 325 -<br />

244/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfnefhjt! Tfnefhj-! xjojt! xjob~/<br />

masw.-i asaxelebs ricxvs (magaliTad, 15), moswavlem unda<br />

daasaxelos am ricxvis Semdegis Semdegi ricxvi {17}. meore<br />

wreze _ am ricxvis winis wina ricxvi {13}, mesame wreze _<br />

Semdegis Semdegis Semdegi {18}, meoTxeze _ winis winis wina {12}.<br />

masw.-ma ricxvebi yuradRebiT unda daasaxelos, raTa moswavles ar<br />

mouwios 0-dan 29-mde farglebis gareT gasvla.<br />

g 134. sbne/!blmjb!sjdywt!pdbnef/!Ubonjne/!tjwsd/!eb!espTj/<br />

245/2/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! pdbnef/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt!<br />

bnpxvswjU/!sqema Seivseba da waikiTxeba iseve, rogorc 132.1-Si,<br />

oRond ocisaTvis. Sevsebisas gamoiyeneben mTw-Si 20-is<br />

marTkuTxa TvalsaCinoebas (ix. gv. 17). SekiTxvebi: _<br />

TerTmeti rogoraa dawyobili? {aTi da erTi} Tormeti? {aTi<br />

da ori} cameti? {aTi da sami} ToTxmeti rogoraa dawyobili?<br />

{aTi da oTxi} TxuTmeti? {aTi da xuTi} Teqvsmeti? {aTi da<br />

eqvsi} Cvidmeti? {aTi da Svidi} Tvrameti? {aTi da rva}<br />

cxrameti? {aTi da cxra} oci? {aTi da aTi} jer cxramets<br />

daakvirdiT, ramdeni aklia ocamde? amixseni, rogor mixvdi!<br />

daakvirdi Tvramets. ramdeni aklia ocamde? ese igi, Tvramets<br />

ramdeni unda mivumatoT, raTa oci miviRoT? (da ase Semdeg)<br />

TerTmets ramdeni unda mivumatoT, oci rom miviRoT?<br />

am gakveTilze Seivsos mxolod erTi sqema, meore _ 135.1-ze.<br />

245/3/!2:.jtb!eb!31.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />

yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 19-isa<br />

da 20-isaTvis.!<br />

245/4/! tbfsUp! Tfkbnfcb! `! mTw.jt! zejt! ebxwsjmfcjUj!<br />

hboyjmwb;! lbopo{pnjfsfcjt! hbb{sfcb/! np[sbpcjtbt! xbsnprnojm!<br />

tjwsdjU! eb! espjU! njnbsUfcbUb! fsUespvmj! eblbwTjsfcb!<br />

obtxbwm! sjhpcjU! sjdywfcUbo/! Ubonjnefwspcb! tjwsdftb! eb!<br />

espTj/! SekiTxvebiT gairCeva mTw-s ydis suraTi mTlianad. _<br />

sul ramdeni yvavilia? ramdeni pepelaa? ramdeni bavSvi da


- 326 -<br />

cxoveli midis bilikze? {ocdaori} ocdaorives ukavia Tu ara<br />

sxvadasxvanairi droSebi? {ki} droSebze ra aris gamosaxuli?<br />

{nakvTebi da raodenobani} axla daakvirdiT _ ra kanonzomierebas<br />

amCnevT _ vis romeli raodenoba da romeli nakvTi<br />

aqvs? vinaa sul pirveli? {biWuna} mas Tu aqvs raodenoba?<br />

{ara, mas aqvs droSa wignis saxelwodebiT} Semdegi vinaa?<br />

{gogona} mas Tu aqvs nakvTi? {ki, aqvs rgoli} raodenoba<br />

romeli aqvs? {araferi, arcerTi} araferi, arcerTi _ es ra<br />

ricxvs Seesabameba? {nuls} ese igi, gogonas hqonia nuli! xom<br />

hgavs nuls mTlianad misi droSa! Semdegi vin modis bilikze?<br />

{cuga} mas romeli nakvTi da romeli raodenoba aqvs? {wre da<br />

erTeuli} Semdeg? {fisoa, mas aqvs marTkuTxedi da oreuli}<br />

Semdeg? {mamali _ samkuTxedi da sameuli} Semdeg? {dedali,<br />

kvadrati da oTxeuli} (da ase Semdeg meaTemde _ ciyvi,<br />

aTkuTxedi da aTeuli). amis Semdeg iwyeba aTze meti<br />

raodenobani! magram jer aqve vnaxoT _ ra kanonzomiereba iyo?<br />

{raodenobani TanmimdevrobiT iyo: nuli, erTi, ori... sameuli<br />

iyo samkuTxa droSaze, oTxeuli _ kvadratulze, xuTeuli _<br />

xuTkuTxaze...} diax, biWuna da gogona sul calke arian,<br />

danarCenebs, cxovelebs ki is raodenoba aqvT, meramdenec arian<br />

bilikze! aba, swrafad, dauTvlelad mipasuxeT _ cxovelebSi<br />

meramdenea bu? {meeqvse} baWia? {mecxre} mamali? {mesame}<br />

meSvide vinaa? {ixvis WuWuli} meoTxe? {dedali} merve? {goWi}<br />

ocamdec es kanonzomiereba grZeldeba. aba swrafad moZebneT:<br />

cxovelebSi meToTxmete vinaa? {kvici} mela meramdenea?<br />

{meCvidmete} kargi, axla vin moifiqrebs, biWuna da gogonac<br />

rom CavTvaloT, maSin meramdene iqneba mela? {mecxramete}<br />

ratom? {imitom, rom win orni daematnen} maSin meTxuTmete vin<br />

iqneba? {nukri, romelsac cameteuli ukavia xelSi}.<br />

Semdeg daismis imdagvari SekiTxvebi, rogorebic iyo 87.2-Si.<br />

magram erTi gansxvavebiT: did pepelas ki aRar SevudarebT<br />

Camvlelebs, aramed sxva rames: _ warmoidgineT, rom biWunam


- 327 -<br />

Tavisi droSa iqve CaarWo, sadac dgas. Semdeg gogona da biWuna<br />

win wavidnen da aRar Canan. maSin yvelaze adre vin Caivlis<br />

did droSasTan? {cuga} yvelaze gvian? {ku} meramdene Caivlis<br />

xbo? meaTe vin Caivlis? {da ase Semdeg}. meTxuTmete ufro<br />

winaa rigSi Tu meTvramete? bokveri ufro gvian Caivlis Tu<br />

cikani? meTormete vin Cavlis?<br />

245/5/ amdagvar SekiTxvebs miecema TamaSis saxe _ `swrafi<br />

pasuxebi~.<br />

g 135. Tflsfcb!)kbnjU!31*/!npdfn/!tjhs[jt!ufyjmjt!ebyb{wb/<br />

246/1/!134.8-Si: zeda rigSi 13 unda Seicvalos 12-iT, radgan<br />

kanonzomierebaa `2-iT mateba~; Sua rigSi 12 unda Seicvalos<br />

11-iT, radgan kanonzomierebaa `2-iT kleba~; qveda rigSi 21<br />

unda Seicvalos 22-iT, radgan kanonzomierebaa `2-iT kleba~.<br />

246/2/!Tflsfcb!)kbnjU!31*;!266-!293-!284-!22:-!2:2!!eb!tywb/<br />

Seivseba qveda sqema (134.1-135.1). Semdeg, kidev erTxel,<br />

areuli TanmimdevrobiT, kargad gavameorebinebT am friad<br />

mniSvnelovan jamebs. mTw gadaSlili hqoneT 20-is marTkuTxa<br />

TvalsaCinoebaze (gv. 17), xolo msr _ 135.1-ze.<br />

246/3/! Ubwj! 25/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ! yvelanair SesakrebTa<br />

jamebad daSlian 11-s. Sesakrebebi dafaze Camoiwereba.<br />

Semdeg maT daalegeben matebis mixedviT.<br />

yvelanair SesakrebTa jamebad daSlian 18-s. Sesakrebebi<br />

dafaze Camoiwereba. Semdeg maT daalegeben klebis mixedviT.<br />

Semdeg msr-Si ukve Sevsebuli saTanado cxrilebis<br />

daxmarebiT yvelanair SesakrebTa jamebad daSlian 10-s, 12-s,<br />

13-s, 14-s, 15-s, 16-s, 17-s, 19-s, 20-s. weris gareSe, mxolod<br />

rig-rigobiT waikiTxaven msr-dan.<br />

bolos, masw.-i dafaze dawers: 15, 3, 0, 17, 4, 20, 1.<br />

_ zepirad vin daalagebs am ricxvebs matebis mixedviT? kargi,<br />

axla klebis mixedviT!<br />

Ubwj!25/4; mesame xazis ZiriTadi programa dasrulebulia. Zi-


- 328 -<br />

riTad naswavl sakiTxTa gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba.<br />

246/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! ufyjmjt! ebyb{wb/! msr-Si Sesruldeba<br />

amocana 135.3. mas cota mosazreba sWirdeba, SeiZleba,<br />

sust moswavleebs SeeSaloT, an ver SeZlon daxazva. maT masw.-i<br />

miexmareba: _ aba, rogor SeiZleba davSaloT 10 oTxi<br />

Sesakrebis jamad? {2+2+3+3} kargi, axla daxaze texili<br />

amdeni santimetris sigrZis monakveTebiT. mixvdi, romeli<br />

texili unda dagexaza? aba miTxari! gaamuqe! gaxsnilia es<br />

texili Tu Sekruli? {gaxsnili} (Sekrulis daxazva gacilebiT<br />

ufro Znelia!).<br />

_ axla me mogcemT erT mosasazrebel davalebas. vin<br />

daxazavs swrafad sammonakveTian texils, romlis mTliani<br />

sigrZe iqneba isev 10 sm?<br />

Zlierma moswavleebma unda moisazron: daxazon TiTqmis<br />

igive texili, oRond mas ori mezobeli monakveTi gauerTianon<br />

erT monakveTad. _ ra sigrZisaa am texilis Semadgeneli<br />

monakveTebi?<br />

246/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywfcj~/! am TamaSSi<br />

siaxle isaa, rom gamosacnobia ori ricxvi _ sakleb-maklebi an<br />

ori Sesakrebi. Tanac, gansxvavebiT wina TamaSebisagan, pasuxTa<br />

sxvadasxva SesaZleblobaa. masw.-i ambobs: _ Cavifiqre ricxvi,<br />

gamovakeli meore ricxvi, sxvaoba miviRe 5. romeli saklebi da<br />

maklebi SeiZleboda Camefiqrebina? {magaliTad, 10 da 5; anda 6<br />

da 1} Cavifiqre ricxvi, mivumate meore ricxvi, jami miviRe<br />

19. romeli Sesakrebebi SeiZleboda Camefiqrebina? {10 da 9,<br />

anda 15 da 4}.<br />

g 136. hbnplm/!`bUfvm{f!hbebvtwmfm~/!mphjl/!trfnb!njnbsU/<br />

136.1. gamokleba `aTeulze gadausvlelad~: 20_1, 20_2, ... ,<br />

20_19.<br />

arsebiTad, es ukve iyo 134.1-Si da 135.1-Si. axla kidev<br />

erTxel, areuli TanmimdevrobiT, kargad gavameorebinebT am<br />

friad mniSvnelovan sxvaobebs. mTw gadaSlili hqondeT 20-is


- 329 -<br />

marTkuTxa TvalsaCinoebaze (gv. 17), xolo msr _ 134.1-ze.<br />

Ubwj! 26/3; meore xazis ZiriTadi programa dasrulebulia. ZiriTad<br />

naswavl sakiTxTa gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba.<br />

247/3/! hblwfUjmfcjt! dysjmjt! hboyjmwb/ msr-Si Sesruldeba<br />

amocana 136.2. moswavleebi masw.-is SekiTxvebis meSveobiT<br />

nawilobriv Seavseben cxrils _ sakuTari gakveTilebisas.<br />

Semdeg masw.-i dasvams ramdenime imdagvarsave SekiTxvas,<br />

rogorebic iyo 102.2 da 103.2-Si. cxrilis Sevsebas Sin daasruleben<br />

(136.9).<br />

247/4/!mphjlvsj!trfnb!njnbsUfcb{f!eb!lfs[p/{phbej/!<br />

iwyeba saintereso logikuri sqemebis Sevseba. es sqemebi<br />

aTvalsaCinoebs mimarTebas `zogadi \ kerZo~ _ ix. msr $ 8.<br />

_ daakvirdiT jer zeda marcxena ujredebs (msr-s 136.3).<br />

ra weria Sig? {bavSvi, gogona, biWuna} gogona da biWuna vin<br />

arian? {bavSvebi} qaTami da SaSvi? {frinvelebi} am Sua qveda<br />

ujredSi ra unda eweros? {mesame frinvelis saxeli, SeiZleba,<br />

magaliTad, mtredi an beRura} Semdeg rom sami ujredia carieli,<br />

iq ra unda eweros? {xilis saxelebi, magaliTad: vaSli,<br />

msxali, komSi, atami...} axla qveda striqonSi, marcxniv. ra<br />

unda eweros `jamSi~? vin arian qali da mamakaci? {adamianebi}<br />

ese igi, ra unda eweros cariel `jamSi`? {adamiani} Semdeg?<br />

{`jamSi~ _ cxoveli; ujredSi _ cxovelis saxeli, SeiZleba<br />

spilo, ZaRli an zvigeni} Semdeg sam ujredSi? {magaliTad:<br />

wre, monakveTi, samkuTxedi}.!<br />

247/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ ix. 102.4,<br />

oRond ukve 29-is farglebSi.<br />

g 137. hbnfpsfcb/!hblwfUjm/!dysjmj/!psnprnfe/!bnpd/!np[s/<br />

248/2/! Ubwj! 25/2.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb;! Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />

pdjt! gbshmfcTj! `! zpwfmhwbsj! TfnUywfwfcj/! mimdinareobs<br />

zepiri Sekreba-gamokleba, yovelgvari magaliTebiT, maT Soris<br />

jamiT 20. magaliTebi:


- 330 -<br />

1) Sekreba `aTeulze gadausvlelad”:<br />

13 + 5; 14 + 3; 15 + 5; 20 + 4; 21 + 4; 12 + 7. pirveli<br />

Sesruldeba dafasTan dasabaTebiT _ iseve, rogorc keTdeboda<br />

131.1-Si; danarCenebi _ pirdapir zepirad.<br />

2) Sekreba `aTeulze gadasvliT”:<br />

8 + 5; 3 + 9; 7 + 7; 6 + 8; 9 + 4; 9 + 9. pirveli Sesruldeba<br />

mTw-s daxmarebiTa da msjelobiT, danarCenebi _ pirdapir<br />

zepirad (visac gauWirdeba, TavisTvis gamoiyenos mTw).<br />

3) gamokleba `aTeulze gadausvlelad”:<br />

18 _ 4; 19 _ 6; 20 _ 8; 25 _ 4; 17 _ 6; 26 _ 6.<br />

pirveli Sesruldeba dafasTan dasabuTebiT _ iseve, rogorc<br />

keTdeboda 133.1-Si; danarCenebi _ pirdapir zepirad.<br />

4) gamokleba `aTeulze gadausvlelad”:<br />

18 _ 14; 19 _ 16; 20 _ 18; 27 _ 22; 17 _ 13; 16 _ 11.<br />

pirveli Sesruldeba dafasTan dasabaTebiT _ iseve, rogorc<br />

keTdeboda 133.1-Si; danarCenebi _ pirdapir zepirad.<br />

5) gamokleba `aTeulze gadasvliT”:<br />

15 _ 7; 17 _ 8; 14 _ 6; 13 _ 9; 11 _ 5; 20 _ 6.<br />

pirveli da meore Sesruldeba mTw-s daxmarebiTa da<br />

saTanado msjelobiT, danarCenebi _ pirdapir zepirad (visac<br />

gauWirdeba, TavisTvis gamoiyenos mTw).<br />

angariSi gagrZeldeba TamaSSi (137.4).<br />

248/3/! hblwfUjmfcjt! dysjmjt! hboyjmwb/! masw.-i dasvams<br />

SekiTxvebs ukve Sevsebuli cxrilis Sesaxeb (136.2.137.2),<br />

droiT mimarTebaTa CarTviT: _ samSabaTs romeli gakveTili<br />

gaqvT maTematikasa da musikas Soris? xuTSabaTs meramdene<br />

gaqvT qarTuli? romel dReebSi gaqvT maTematika pirvel<br />

gakveTilad? orSabaTs ra gaqvT maTematikis win? musikis<br />

Semdeg? paraskevs ris Semdegaa fizkultura? ris winaa xatva<br />

romelia is sagnebi, romlebic yoveldRe gaqvT? romel dReebSi<br />

ara gaqvT xatva? sul ramden sagans swavlobT Tqven? erT<br />

kviraSi sul ramdenjer gitardebaT maTematika? qarTuli?


- 331 -<br />

Semdeg moswavleebi erTmaneTs dausvamen amgvarsave<br />

SekiTxvebs cxrilis Sesaxeb.<br />

248/4/! TfebsfcjU! sUvmj-! psnprnfefcjboj! bnpdbob! np[sbp.<br />

cb{f/! iseve rogorc 129.3-Si, sqemis mixedviT damuSavdeba da<br />

amoixsneba amocana 137.3. moswavleebi msr-Si mocemul sqemas<br />

saTanado manZilebs daawren, Semdeg erTi moswavle sqemis mixedviT<br />

gaimeorebs amocanis pirobas, Semdeg amocana amoixsneba.<br />

248/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! bohbsjTj~/! TamaSis saxiT<br />

gagrZeldeba 137.1-is magvari zepiri gamoTvlebi.<br />

ganmamtkicebel-ganmavaTarebeli gakveTilebi<br />

pirveli klasis ZiriTadi programa dasrulebulia. magram<br />

saWiroa misi mniSvnelovani sakiTxebis gameoreba, ganmtkiceba da<br />

ganviTareba aqtiurad, amocanebis meSveobiT.<br />

gakveTilis agebuleba icvleba: aRar iqneba sagakveTilo<br />

monakveTebi I, II da III xazebidan. gakveTilebi ZiriTadad amocanebs<br />

daeTmoba. sxva siaxlecaa: igulisxmeba, rom am droisaTvis klasma<br />

ukve icis kiTxva. amitom amocanaTa pirobani aRaraa vardisfer<br />

fonze, samagierod, msxvili SriftiTaa. yvela amocanis piroba<br />

moswavlem ukve Tavad unda waikiTxos da Tavadve gaiazros igi! es<br />

unda icodnen mSoblebmac da masw.-ma maT unda gaagebinos, rom<br />

daTvur samsaxurs nu gauweven bavSvebs. iSviaTad, roca amocanis<br />

pirobas damatebiTi axsna sWirdeba, amas Cven sagangebod aRvniSnavT<br />

aqve. Tuki romelime moswavles gansakuTrebiT uWirs kiTxva,<br />

wakiTxvaSi mas mainc ufrosi unda daexmaros Sin, meti gza araa.<br />

magram es iZulebiTia da Zalian arasasurveli. amoxsnaSi daxmareba<br />

ki mxolod Seferxebuli ganviTarebis bavSvs dasWirdeba. esec unda<br />

icodes mSobelma. rasakvirvelia, es imas ar niSnavs, rom yvela<br />

moswavle yvela amocanas uSecdomod amoxsnis. magram es araa<br />

arsebiTi. dae hqondeT Secdomebi, ufro metic, iwvalon da Tundac<br />

sul veraferi ver daweron. mTvaria is, rom moswavlem damou-


- 332 -<br />

kideblad unda imuSaos amocanaze! rasac SeZlebs, gaakeTebs, rasac<br />

vera momdevno gakveTilze garCevisas gaigebs da Seasworebs Tu<br />

Seavsebs. swored esaa namdvili swavlis erTaderTi gza da mas<br />

gaanadgurebs ufrosTa mier gaweuli daTvuri daxmareba.<br />

masw.-i gahyveba msr-s (romelSic amocanebi kvlav gakveTilebis<br />

mixedviTaa gadanomrili). magram, garda amisa, masw.-s unda axsovdes,<br />

rom yovel gakveTilze man damatebiT unda Caataros ori TamaSi,<br />

romlebic am wignSi aRar iqneba miTiTebuli. TiTo TamaSs eTmoba,<br />

rogorc wesi, 4-6 wuTi.<br />

erTi TamaSia `txsbgj! qbtvyfcj! `! {fqjsj! bohbsjTj! 31.jt!<br />

gbshmfcTj~: yovelgvari erTmoqmedebiani Sekreba-gamokleba<br />

(pirvel wreze SedarebiT advilebi, Semdeg ufro Znelebi).<br />

meore TamaSia: `.jU!nfuj / .jU!oblmfcj!`!kbXwvsbe~. sawyis<br />

ricxvs asaxelebs masw.-i, magaliTad: 0, 12, an 3, sulerTia {3}.<br />

pirvelma moswavlem unda daasaxelos am ricxvze 2-iT meti ricxvi<br />

{5}, meore moswavlem ukve 5-ze 2-iT meti ricxvi {7}, mesamem 7ze<br />

2-iT meti {9} da ase Semdeg, sanam masw.-i taSs ar Semokravs da<br />

ar daiZaxebs: axla 2-iT naklebi!<br />

moswavleTa mier dasaxelebuli ricxvebis udidesi zeda<br />

sazRvaria 29. Tumca, masw.-s SeuZlia, zogjer ufro adrec<br />

gawyvitos xolme mateba da TamaSi klebaze gadaiyvanos. aseve, masw.-s<br />

SeuZlia, nulze ufro adre gawyvitos kleba da TamaSi kvlav<br />

matebaze gadaiyvanos.<br />

meore wreze 2-iT met-nakleboba icvleba 3-iT met-naklebobiT,<br />

mesame wreze 4-iT met-naklebobiT da ase Semdeg.<br />

es ramdenime TvalsazrisiT saukeTeso TamaSia, meore klasSi igi<br />

Zalian xSirad iqneba.<br />

yovel gakveTilze pirvel TamaSad tardeba an `swrafi pasuxebi<br />

zepiri angariSi 20-is farglebSi~, an `-iT meti / -iT naklebi<br />

jaWvurad~ (dRegamoSvebiT, rig-rigobiT: an erTi, an meore). meore


- 333 -<br />

TamaSs zogierT gakveTilze vuTiTebT. magram umravlesobaze arcerTi<br />

TamaSi araa miTiTebuli. igulisxmeba, rom masw.-i pirvel<br />

TamaSad Caatarebs zemore aRwerilTagan erTerTs, xolo meore<br />

TamaSs Tavad SearCevs, sakuTari surviliT (adre mocemulTagan).<br />

garda amisa, erTerT ukanasknel gakveTilze unda CaerTos es<br />

xumroba, sasacilo ambavi.<br />

_ bavSvebo, Cvens skolaSi romelia yvelaze kargi niSani?<br />

{gaaCnia skolas: an xuTiani, an cxriani, an aTiani}. romeli<br />

niSnis miReba uxariaT yvelaze metad? {cxrianisa} hoda<br />

erTxel da-Zma Sin dabrundnen, skolidan. Sin ki Turme<br />

stumrebi yofilan. _ ra niSnebi miiReT skolaSi? _ hkiTxes<br />

bavSvebs. dam upasuxa: _ me cxriani miviRe! _ yoCaR! raSi<br />

miiRe? _ maTematikaSi. _ Zalian kargia, Zalian kargi gogona<br />

yofilxar! ai Sen saCuqari! _ da stumarma deidam gogonas<br />

saCuqari gadasca. _ mec ki miviRe cxriani! _ wamoiZaxa Zmam. _<br />

Senc yoCaR! raSi miiRe cxriani? _ miviRe! qarTulSi miviRe<br />

oriani, maTematikaSic _ oriani, fizkulturaSi _ xuTiani,<br />

hoda erTad sul xom cxriani gamodis! _ ratom iciniT,<br />

bavSvebo? gana cudad iangariSa? {kargad axsnan xumrobis<br />

azri!} ki magram, Tuki ase kargad icoda Sekreba, maTematikaSi<br />

oriani ratom miiRo? (gamoiTqmeba sxvadasxva azri).<br />

Tuki skolaSi umaRlesi niSania xuTiani an aTiani, es ambavi<br />

Sesabamisad gadakeTdeba.<br />

gakveTili, rogorc yovelTvis, iwyeba saSinao davalebis safuZvliani<br />

erToblivi ganxilviT. Semdeg klasi damoukideblad amoxsnis<br />

msr-s Sesabamisi nomris gakveTilis pirvel, meore, mesame... amocanas<br />

ramdenic moeswreba. danarCenebi saSinao davalebad miecemaT.<br />

magaliTad, 142-e gakveTilze jer gairCeva wina gakveTilze<br />

micemuli saSinao davaleba: 141.5, 141.6, 141.7, 141.8 da 141.9. Semdeg<br />

SeiZleba Catardes pirveli TamaSi. Semdeg amoixsneba 142.1, 142.2,


- 334 -<br />

142.3. Semdeg Catardeba meore TamaSi. Semdeg, Tuki moeswreba,<br />

amoixsneba 142.6. danarCenebi (142.5-dan 142.9-mde) klass saSinao<br />

davalebad miecema. yvela SemTxvevaSi is amocanebi, romelTa amoxsna<br />

klasSi ver moeswreba, saSinao davalebad eZlevaT.<br />

aq Cven gavarCevT mxolod im amocanebs, romlebsac cota<br />

sxvagvari, Taviseburi msjeloba an axsna SeiZleba dasWirdes.<br />

msr-Si amocanebi isea SerCeuli, rom erToblivad isini<br />

mTlian programas moicavs. amitom am amocanebis amoxsna TavisTavad<br />

iqneba naswavlis aqtiuri gameoreba da ganviTareba. amasTan,<br />

amocanebi gamoavlens moswavleTa codnis xarvezebsac. cxadia, masw.ma<br />

es xarvezebi uyuradRebod ar unda Catovos!<br />

cxadia, mTlianad msr-s gavla pirvel klasSi ver moeswreba.<br />

masw.-ma klass sazafxulo davalebac aucileblad unda misces. es<br />

iqneba is amocanebi, romelTa gavlac ver moeswro saswavlo wlis<br />

ganmavlobaSi (SeiZleba iyos msr-s wina nawilebidanac romelic<br />

mizezTa gamo ar amoxsnila). amgvar amocanebs masw.-i moZebnis da<br />

klass Cveulebriv CaaniSninebs msr-Sive. mTlianobaSi sazafxulo<br />

davalebad klass unda mieces daaxloebiT 50-60 amocana. Tan<br />

daevalebaT, rom dReSi TiTo amocana amoxsnan, zogjer SeiZleba<br />

mecadineoba sul ver SeZlon, magram roca SeZleben, dReSi TiTo<br />

an ori amocana amoxsnan.<br />

sazafxulo davalebas udidesi mniSvneloba aqvs ufro meti,<br />

vidre Cveulebriv saSinao davalebebs. es davaleba, jer erTi,<br />

moswavles karg gonebriv mdgomareobas unarCunebs da xels uSlis<br />

naswavlis daviwyebas. aranaklebi mniSvneloba aqvs zogad aRmzrdelobiT<br />

zemoqmedebas. bavSvi eCveva yoveldRiur rudunebas mcire,<br />

Zalian advil, magram mainc gegmazomier da mizandasaxul yoveldRiur<br />

rudunebas. es ufro mniSvnelovania, vidre sazogadod<br />

maTematikis swavla.<br />

meore klasis dasawyisSi masw.-i moagrovebs rveulebs da


- 335 -<br />

gaasworebs moswavleTa sazafxulo namuSevrebs. yvela keTilsindisieri<br />

moswavle unda waxalisdes SeqebiTa da umaRlesi niSniT.<br />

meore klasis pirveli ori-sami dRe daeTmoba sayuradRebo amocanebis<br />

klasSi garCevas da imdagvarsave TamaSebs, rogorebic aqve<br />

aRvwereT. es iqneba naswavlis mokle gameoreba. amocanebs masw.-i<br />

aarCevs sakuTari SexedulebiT: romlebic SedarebiT gauWirdaT moswavleebs,<br />

romlebic masw.-s saintereso eCveneba da sxva. SedarebiT<br />

swrafad gairCeva imdeni, ramdenic moeswreba or-sam gakveTilSi.<br />

g 138. 249/2/! amocana advilia, oRond yuradRebiT dakvirveba<br />

sWirdeba. sanam saWiro cifrebs Caweren ujredebSi, zepirad<br />

unda imsjelon da axsnan pasuxi.<br />

erTi amgvari amocana saSinao davalebadac eZlevaT (138.6).<br />

249/3/ cariel adgilebSi Caiwereba saTanado ariTmetikuli<br />

niSnebi, raTa miviRoT marTebuli tolobani. es male gakeTdeba.<br />

Semdeg masw.-i yuradRebas gaamaxvilebs imaze, rom es magaliTebi<br />

raRac kanonzomierebiT weria. _ vin aRmoaCens kanonzomierebas?<br />

{zeda striqonSi Sekrebis magaliTia, mis qvemoT ki _ misi<br />

Sesabamisi gamoklebis magaliTi} vTqvaT, viangariSeT zeda jami.<br />

qveda sxvaobas Tavidan Tu sWirdeba angariSi? {ara, jami<br />

pirdapir gvkarnaxobs}. kargi, axla me dafaze davwer jams: 5 +<br />

8 = 13. axla swrafad mipasuxos daTom (saSualo moswavle),<br />

risi tolia 13 _ 8? avTo, risi tolia 13 _ 5? axla vin<br />

moigonebs amgvar axal magaliTebs Sekreba-gamoklebaze?<br />

249/4/ ar sWirdeba ganmartebani, moswavleebma TviTonve<br />

waikiTxon amocanis piroba da Seasrulon misi piroba. mTavaria<br />

is, rom yvelaferi zedmiwevniT zustad iqnes Sesrulebuli!<br />

249/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!dysjmj~/!TamaSis saxiT gagrZeldeba<br />

137.2-is magvari zepiri SekiTxvebi cxrilisa da droiT<br />

mimarTebaTa Sesaxeb.


- 336 -<br />

g 139. 24:/1/ saguldagulo ganxilva sWirdeba 138.6-sa da 138.7-s.<br />

24:/2/ masw.-i jer zepir pasuxebs moiTxovs rig-rigobiT<br />

sxvadasxva moswavlisagan, saTanado msjelobiT. msr-s<br />

ujredebs (139.1) Semdeg Seavseben. Semdeg masw.-i ramdenime<br />

amgvar axal SekiTxvas dasvams da moswavleebi zepirad<br />

upasuxeben maT: _ romelia is ricxvi, 11 romelzec 4-iTaa<br />

naklebi? romelia is ricxvi, 9 romelzec 6-iTaa naklebi?<br />

romelia is ricxvi, 18 romelzec 3-iTaa meti? romelia is<br />

ricxvi, 20 romelzec 4-iTaa meti? (da kidev ramdenime).<br />

24:/3/ suraTi ukve gaferadebulia. _ ramdeni sxvadasxva<br />

gziT SeiZleba mivides moswavle skolaSi? yvela gza unda<br />

vnaxoT, grZeli da mixveul-moxveuli gzebic, yvela!<br />

gzebis gamartivebuli sqema daixazos dafaze. ar unda<br />

gamogvrCes arcerTi SesaZlebloba:<br />

1) zemo gzajvaredini _ zemo xidi _ skola;<br />

2) zemo gzajvaredini _ Sua gzajvaredini _ Sua xidi _ skola;<br />

3) zemo gzajvaredini _ qvemo gzajvaredini _ qvemo xidi _ skola;<br />

4) qvemo gzajvaredini _ zemo gzajvaredini _ zemo xidi _ skola;<br />

5) qvemo gzajvaredini _ Sua gzajvaredini _ Sua xidi _ skola;<br />

6) qvemo gzajvaredini _ qvemo xidi _ skola.<br />

_ kidev Tu aris sxva SesaZlebloba? {ara} ratom? imitom,<br />

rom moswavlem an zemo gzajvaredini unda gaiaros, an qvemo.<br />

mere ki zemo xidi unda gaiaros, an Sua, an qvemo. sxva gza<br />

araa. kargi. axla daakvirdiT: romelia yvelaze mokle gza?<br />

{pirveli} yvelaze grZeli? {meoTxe}.<br />

_ ramdeni fiWvia zeda gzis piras? ramdeni saxlia? ramdeni<br />

mTaa? ramdeni xidia? kidev ra moCans? ramdeni?<br />

24:/4/ daaxloebiT amgvari amocana ukve Segvxvda (136.3). _<br />

rva aris ricxvi. xazis qvemoT ki ra SeiZleba eweros?<br />

{SeiZleba eweros monakveTi, SeiZleba _ texili, an _ mrudi}.


- 337 -<br />

SemdegSi ra weria? {wre} zemodan ra unda eweros? wre ra<br />

aris? {nakvTi} Semdeg? {raime aveji, magaliTad, SeiZleba merxi,<br />

an skami, an magida...} Semdeg? {xe} Semdeg? {bostneuli} Semdeg?<br />

{nakvTi}. vin moisazrebs, aq kidev ra SeiZleboda? kidev ra<br />

aris marTkuTxedi? {oTxkuTxedi} ai bolo ki Znelia. iseTi<br />

rame unda CavweroT, rac aris marTkuTxedi. sxva ramea, magram<br />

Tan marTkuTxedicaa, yovelTvis marTkuTxedia! {kvadrati}.<br />

24:/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/~ ix. 122.4.<br />

g 140. 251/1/ iseve, rogorc 130.7-Si (ix. 131.0), 139.7-Si unda<br />

davTvaloT mxolod aq daxazuli kubebi _ rogorc moiTxovs<br />

piroba! pasuxia: 7 + 7 + 1 + 7 + 1 = 23. ukan ra xdeba _ ar<br />

Cans da ar viciT.<br />

251/2/ gakeTdeba igive, rac 34.2-Si.<br />

am gakveTilis meore TamaSad ki iqneba igive, rac 34.4.<br />

251/3/ amocanis sqema dafaze daixazeba (ix. 105.2 da 106.2,<br />

iqvea amoxsnisaTvis saWiro SekiTxvebic). amoxsnas (ricxvebze<br />

moqmedebebs) moswavleebi msr-Si 141.2-is cariel badeSi Caweren.<br />

251/4/ jer masw.-i moswavleebs auxsnis, Tu ra evalebaT<br />

amgvar amocanebSi. moswavleebi albaT advilad SearCeven sityvas<br />

`viwroa~. Tan unda gairCes, ratom ar varga sxva sityvebi.<br />

amdagvarivea 140.8, romelSic unda SeirCes `wvrili~.<br />

251/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj~/ _ ucnobi<br />

Sesakrebisa an saklebis moZebnaze. ix. 127.4.<br />

251/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 7, 7, 8, 9, 9, 10, 11, 11, ...<br />

251/8/ 8 da 23 ar unda Semoixazos!<br />

g 141. 252/2/ Zalian kargi amocanaa. klasSi misi amoxsna aucileblad<br />

unda daiwyos mainc (damTavrebiT ki SeiZleba klasSive<br />

damTavrdes an Sin). masw.-i moswavleebs damatebiT auxsnis, Tu<br />

ra moeTxovebaT. ori-sami nimuSi dafazec daixazos da gairCes.


- 338 -<br />

252/3/ _ ramdeni rgoli darCa gasaferadebeli? {9–4=5}. sul<br />

ramdeni nakvTi darCa gasaferadebeli? {5 + 4 + 5 = 14}. ramdeni<br />

mravalkuTxedi darCa gasaferadebeli? romlebia mravalkuTxedebi?<br />

{5 + 4 = 9}. ra yofila amocanis pasuxi? {moswavles<br />

gasaferadebeli darCa 14 nakvTi; maTgan 9 mravalkuTxedi}.<br />

252/4/ gamoZaxebulma moswavlem dafaze unda daxazos sqema<br />

(kacunebiT) da daaweros saxelebi. Semdeg advilad amoixsneba.<br />

252/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 18, 17, 17, 16, 15, 15, 14...<br />

252/7/ ramdenime toloba klasSive unda Seivsos, nimuSad.<br />

moswavlem unda 10 cali Cxiri an sxva raime saTvleli nivTi.<br />

unda daawyos jer xuTeulebad da Caweros Sedegi pirvel<br />

tolobaSi. Semdeg _ oTxeulebad da Caweros Sedegi meore<br />

tolobaSi. da ase Semdeg, tolobaTa mixedviT. ukanasknel<br />

tolobaSi Tavad unda mixvdes, rom saWiroa cxraeulebad<br />

dawyoba da Sedegis Cawera.<br />

zogi Zlieri moswavle gonebaSic SeZlebs am tolobaTa<br />

Sevsebas _ saTvleli nivTebis gareSe! amitom masw.-ma unda<br />

Tqvas: _ visac unda, gamoiyenos saTvleli nivTebi da ise<br />

daTvalos. visac SeuZlia, scados gonebaSi gakeTeba!<br />

252/8/ TiTqmis arcerTs ar sWirdeba angariSi! aseve iqneba<br />

momdevno amgvar amocanebSic. masw.-ma Tqvas, rom angariSi araa<br />

aucilebeli, isec SeiZleba mixvedra. Tumca, visac urCevnia, da<br />

roca urCevnia, iangariSos xolme.<br />

g 142. 253/2/ pasuxia 21 da 10 (Canaweri 01 jer ara aqvT naswavli,<br />

meore klasSi ki iswavlian). saWiroa msjeloba da dasabuTeba:<br />

pirveli cifri rom 1-iani dagvewera, ratom ar ivargebda?<br />

(da dafaze daiwereba didi 1-iani}. yvelaze did romel<br />

ricxvs miviRebdiT? {19-s}. Cven ki romeli ricxvi miviReT?<br />

{21}. romeli yofila udidesi (am sityvis gamokveTiT)?


- 339 -<br />

aseve gairCeva umciresi ricxvis SemTxveva.<br />

253/4/ dafaze daixazos sqema _ iseve, rogorc 141.3-Si da<br />

amoxsna gaadvildeba. TeTr zols (`qamars~) daeweros Sesabamisi<br />

saxelwodeba: v (`vercxlisa~), rux zols _ t (`tyavisa~)<br />

da xazebian zols _ n (`naqsovi~). es zolebi, cxadia, sa-<br />

Tanado siganisa unda iyos. yvelaferi TvalsaCinod gamoCndeba.<br />

253/6/ kanonzomieri gagrZelebaa:<br />

23, 23, 23, 22, 22, 21, 21, 21, 20, 20...<br />

253/7/ utolobani: 00, 00, 66.<br />

253/8/ unda Sexseneba, Tu risi gakeTeba moeTxovebaT.<br />

g 143. 254/2/ _ ra weria cxrilis zeda marcxena ujredSi?<br />

{qudi TeTria}. diax. vTqvaT, qudi TeTria. radara ferebisa<br />

SeiZleba iyos maisuri? {an wiTeli, an lurji, an mwvane, an<br />

TeTri}. hoda gaaferadeT rig-rigobiT zeda striqonis<br />

ujredebSi. qudebi unda gaaferadoT Tu ara? {ara, qudi<br />

TeTria}. maisurebi ki gaaferadeT!<br />

_ axla ra weria cxrilis qveda marcxena ujredSi? {qudi<br />

lurjia}. diax. vTqvaT, qudi lurjia. radara ferebisa<br />

SeiZleba iyos maisuri? {an wiTeli, an lurji, an mwvane, an<br />

TeTri}. hoda gaaferadeT rig-rigobiT qveda striqonis<br />

ujredebSi. qudebi unda gaaferadoT Tu ara? {unda<br />

gavaferadoT lurjad}. maisurebi ki rogor unda gavaferadoT?<br />

{iseve, rogorc zeda striqonSi}. hoda Sin gaaferadeT (143.9).<br />

254/4/ pasuxebia 22 da 10. msjeloba da dasabuTeba iseve,<br />

rogorc 142.1-Si. _ aba, vin gaixsenebs, sad aris erTi amis<br />

magvari amocana, romelic ukve amovxseniT? aba moZebneT! diax,<br />

esaa. iq ra iyo pasuxebi? {21 da 10}. ra gansxvavebaa am or<br />

amocanas Soris? ratom miviReT pirveli pasuxi sxva? {imitom,<br />

rom maSin cifris gameoreba ar SeiZleboda, axla ki SeiZleba}.


- 340 -<br />

254/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 12, 15, 18, 21, 24, 27...<br />

254/8/ saWiroa mxolod Sexseneba, rom es amocana iseve unda<br />

amoixsnas, rogorc erTxel ukve amovxseniT _ vaCvenoT 141.6.<br />

254/:/ arCevis sul ramdeni SesaZlebloba yofila? daTvaleT!<br />

{rva}. CawereT! axla ki Tinikom CamogviTvalos, radara<br />

SesaZleb-lobani yofila, daiwye zeda striqoniT! {qudi TeTri,<br />

maisuri wiTeli; qudi TeTri, maisuri lurji... da ase Semdeg}.<br />

g 144. 255/4/ Camalulebis Zebna aq araa saWiro! unda aRiricxos<br />

mxolod is nakvTebi, romelTaganac Sedgeba naxazi. samkuTxedebi:<br />

3; oTxkuTxedebi: 8 (ori _ gumbaTis kowolazea,<br />

erTia gumbaTze Savi zoli); marTkuTxedebi: 6 (erTia<br />

gumbaTze Savi zoli); sxva mravalkuTxedebi: 5 (4 jvari anu<br />

TormetkuTxedi da 1 didi eqvskuTxedi); sxva nakvTebi: 11 (4<br />

sarkmeli da 7 naxevarwre).<br />

255/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 17


- 341 -<br />

gayvanili patara arxiviT.<br />

257/4/ `logikuri kvadratebia~ (ix. ganmarteba 105.8-s win).<br />

marcxniv kanonzomierebaa: nakvTi, gamoklebis wevri (komponenti),<br />

mnaTobis saxeli. zemoT unda eweros mze; qvemoT _ maklebi.<br />

marjvniv: qvemoT zafxuli an gazafxuli; zemoT _ meti.<br />

257/8/ TiTqmis arcerTs ar sWirdeba angariSi! aseve iqneba<br />

momdevno amgvar amocanebSic. masw.-ma Tqvas, rom angariSi araa<br />

aucilebeli, isec SeiZleba mixvedra. Tumca, visac urCevnia,<br />

iangariSos xolme.<br />

257/9/ rogorc wesi, amgvari amocanebis amoxsnas Zalian<br />

aadvilebs sqemis daxazva. daixazeba saTanado zomebis<br />

monakveTebi, TviTeuls miewereba: T, b da n.<br />

257/:/ 3 · 5 + 3; 1 · 8 + 7; 8 · 1; 6 · 3 .<br />

g 147. 258/4/ `logikuri kvadratebia~ (ix. ganmarteba 105.8-s<br />

win). marcxniv yovel svetSi da yovel striqonSi unda eweros<br />

TiTo-TiTo 0-iani, 3-iani, 4-iani da 6-iani. amitom qveda<br />

striqonis cariel ujredebSi unda eweros 0 da 3. romelSi<br />

romeli? es ki unda gvikarnaxos svetma! swored 0 da 3.<br />

marjvniv yovel svetSi da yovel striqonSi sxvadasxva<br />

TanmimdevrobiT or-orjer weria asoebi a, T da i. amitom<br />

aklia asoebi (CamovTvliT zemodan qvemoT da marcxnidan<br />

marjvniv): T, a; a, T, i; a, T, i; i, T.<br />

258/6/ 14, 17, 20, 23, ...<br />

258/9/ sqematurad daixatos saTanado simaRlis mqone sami<br />

frinveli maRali fexebiT da mieweros: wero, yanCa, yaryati.<br />

g 148. 259/2/ Tuki gauWirdebaT, daixmarion mTw.<br />

259/4/ hgavs 146.3-is marcxenasa da 147.3-is marcxenas.<br />

marcxniv aklia `metoba~ da `kalmistari~ (an sxva saswavlo<br />

nivTi). marjvniv aklia (CamovTvliT kvlav zemodan qvemoT da


- 342 -<br />

marcxnidan marjvniv): 31, 12, 22, 32, 42, 23, 33, 43, 04, 14,<br />

34, 44. es cifrebi masw.-ma unda waikiTxos ase: `sami-erTi~ da<br />

sxva, da ara `ocdaTerTmeti~!<br />

259/7/ saWiroa mxolod Sexseneba, Tu risi gakeTebaa saWiro.<br />

mravalkuTxedis ukanaskneli gverdis gazomva araa aucilebeli.!<br />

259/9/ daixatos sqema _ saTanado simaRlis kacunebi, Tan<br />

warwerebiT: b, d, m.<br />

g 149. 25:/2/ sul xuTi marTkuTxedia.<br />

25:/4/ hgavs 146.3-s. marcxnivaa: buneba, gogonebis saxelebi,<br />

xazebi. aklia: `texili~, `nino~ (an gogonas sxva saxeli);<br />

marjvnivaa: pirisaxis nawilebi, sxvadasxva raodenobani, Txileulkakleuli.<br />

aklia: `kakali~, `cxviri~ (an sxva nawili pirisaxasa).<br />

25:/6/ 16, 20, 24, 28, ...<br />

25:/7/ Sekruli texili _ 2; Sekruli mrudi _ 2;<br />

gaxsnili texili _ 4; gaxsnili mrudi _ 3.<br />

ar gamorCeT ukanaskneli winadadebis wakiTxva!<br />

25:/9/ sqematurad daixazos gza warwerebiT: o, x, k.!<br />

unda eweros: `gvian~, `adre~, `ormoSi Cavida~, `xevSi<br />

Cavida~, `kunZTan mivida~.<br />

g 150. 261/6/ 13, 9, 5, 1.<br />

261/9/!daixatos sqema _ kacunebi, Tan warwerebiT: p, b, d.<br />

rac ufro moxucia, miT ufro maRali daixatos. pasuxebia: `axalgazrdaa~,<br />

`axalgazrdaa~, `moxucia~, `dideda~, `papa~, `dideda~.<br />

262/6/ 10, 10, 10, 11, 12, 12, 12, 13, ...<br />

263/6/ 14, 14, 15, 15, 15, 16, 16, 17, 17, 17...<br />

263/9/! rogorc yovelTvis amgvar amocanebSi, unda daixatos<br />

sqema: patara rgols mieweros Ucjmjtj, xolo saTanado<br />

manZilebze, erT xazze, daiweros: !hvsjb!!!!sbXb!!!!!gTbwj/!<br />

264/6/ 19, 19, 19, 18, 18, ...


- 343 -<br />

264/9/ sqematurad daixatos sami yvavili erT striqonSi da<br />

saTanado adgilebze mieweros v, i, z.<br />

265/2/ kanonzomiereba isaa, rom zemoT CarCoSi weria<br />

rgolebis ricxvTa jami.<br />

265/6/ 13, 10, 7, 4, 1.<br />

265/9/ sqematurad daixatos sami Citi erT svetSi da<br />

saTanado adgilebze mieweros a, y, S.<br />

g 155. 266/6/ emateba monacvleobiT 1 an 2. gagrZeleba:<br />

10, 12, 13, 15, 16...<br />

266/8/! sxvagvaria xazebi: pirisa, erTi cali Tmisa (metia),<br />

or-ori xelisa da fexisa _ sul rva xazi. siaSi ki unda<br />

Caiweros: wertilebi _ 4; monakveTebi _ 23; gaxsnili<br />

mrudebi _ 2; Sekruli mrudebi (an: wreebi) _ 2;<br />

oTxkuTxedebi _ 6, maT Soris marTkuTxedebi _ 2.<br />

------------------------------------------------------------------------------------<br />

Znelia imis gaTvla, Tu ramdenis gavla moeswreba pirvel klas-<br />

Si. zogan swavlis dawyeba ferxdeba xolme, zogan saxelmZRvanelo-<br />

Ta SeZena gviandeba, zogan zamTris ardadegebi xangrZlivdeba, zog<br />

klasSi ormocze meti moswavlea, zogi klasi susti aRmoCndeba da<br />

ase Semdeg. zogan ki, piriqiT, klasSi aTiode moswavlea, yvelaferi<br />

droulad gvardeba, pirobebi saukeTesoa da klasic Zlieria.<br />

karg (ara maincadamainc saukeTeso) SemTxvevaSi klasi srulad<br />

gaivlis pirveli klasis programas da zomieri sazafxulo davalebac<br />

morCeba. sxva SemTxvevaSi msr-dan gasavleli darCeba sakmao<br />

nawili. am nawils klasi Cveulebrivad gaivlis meore klasSi,<br />

sazafxulo davalebis or-samdRiani garCevis Semdeg sanam meore<br />

klasis programas daviwyebdeT.<br />

meore klasis programa isea Semofargluli, rom es yvelaferi<br />

gaTvaliswinebulia. misi dawyeba ori-sami kviris merec ki SeiZleba.<br />

yvela SemTxvevaSi jer wesierad unda momTavrdes pirveli klasis<br />

msr da mxolod amis Semdeg unda daviwyoT meore klasis programa.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!