nbUfnbujljt!txbwmfcb!!J!lmbtTj! - Ganatleba
nbUfnbujljt!txbwmfcb!!J!lmbtTj! - Ganatleba
nbUfnbujljt!txbwmfcb!!J!lmbtTj! - Ganatleba
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
- 1 -<br />
q o r b u d a<br />
<strong>nbUfnbujljt</strong>!<strong>txbwmfcb</strong>!!J!<strong>lmbtTj</strong>!<br />
nfUpejlvsj!tbyfmn[Swbofmp!nbtxbwmfcmjtUwjt!<br />
avtorebi:<br />
zurab vaxania<br />
fsiqologiis institutis direqtoris moadgile,<br />
pedagogikis mecn. doqtori,<br />
maTematikis mecn. kandidati,<br />
ganaTlebis mecnierebaTa akademikosi.<br />
dodo naziriSvili<br />
pedagogikis mecn. kandidati,<br />
umaRlesi kategoriis maswavlebeli.<br />
saredaqcio sabWo:<br />
Tamar bardaveliZe, elza goCitaSvili,<br />
manana begiaSvili, xaTuna svianaZe<br />
sagamomcemlo samuSaoTa Semsrulebelni:<br />
zurab vaxania, naTela Sulaia, nikoloz vaxania<br />
© z.vaxania, 2006 III gamocema tel. 37-28-88 893-94-53-04<br />
<br />
maswavlebelma jer dawyebiTi klasebis zogadi meTodikuri<br />
saxelmZRvanelo unda waikiTxos. _ es wigni, iseve rogorc<br />
sxva meTodikuri saxelmZRvaneloebi, internetSicaa ganTavsebuli,<br />
misamarTze: www.uznadzeinstitute.ge → saxelmZRvaneloebi).
- 2 -<br />
s a r C e v i<br />
1. I klasis saxelmZRvaneloTa krebuli<br />
`saymawvilo maTematika~ 1<br />
2. aucilebeli TvalsaCinoeba da<br />
saswavlo nivTebi 4<br />
3. weris swavleba, xazva da xatva 7<br />
4. I klasis bolos misaRwevi Sedegebi<br />
saxelmwifo saswavlo gegmebis mixedviT 11<br />
5. programa, misi ZiriTadi Temebi 14<br />
6. ra unda icodes moswavlem saswavlo<br />
wlis bolos 17<br />
7. ZiriTadi saprogramo xazebis aRwera _<br />
Sesabamisoba sax. saswavlo gegmasTan 22<br />
8. sagakveTilo monakveTebi da<br />
gakveTilebis ageba 34<br />
gakveTilebis gegma-konspeqtebi 40<br />
esaa pirveli klasis ZiriTadi saxelmZRvanelo,<br />
romliTac unda ixelmZRvanelos maswavlebelma<br />
(da ara mxolod moswavlis saxelmZRvaneloTi).<br />
maswavleblisTvis aucilebelia, rom Seasrulos<br />
aq aRwerili saklaso samuSaoebi - umetesad<br />
zepiri, saTanado TvalsaCinoebaze damyarebiT.<br />
mxolod moswavlis saxelmZRvaneloTi<br />
muSaoba Zalian arasakmarisia!<br />
saxelmZRvanelos agebuleba, zogadi<br />
samecniero-meTodikuri safuZvlebi da ZiriTadi<br />
maTematikuri sakiTxebis damuSavebis meTodika<br />
axalia da Seqmnilia avtorebis mier.<br />
amasTan, gamoyenebulia guram beriSvilisa da iaTamze<br />
kotetiSvilis calkeuli meTodikuri ideebi da<br />
t.k. Jikalkinaseuli zogierTi maTematikuri TamaSi.
- 3 -<br />
§ 1. I klasis saxelmZRvaneloTa krebuli<br />
`saymawvilo maTematika~<br />
ganviTareba da ganaTleba aravis ar SeiZleba gadaeces<br />
an ecnobos. visac swadia maT eziaros, sakuTari<br />
rudunebiTa da nebisyofiT unda miaRwios. garedan is<br />
SeiZleba mxolod waxalisdes da marTebulad iqnes<br />
warmarTuli... amitom TviTmoqmedeba _ saSualebacaa da<br />
Tan nayofic ganaTlebisa. a. distervegi<br />
krebuli Sedgeba xuTi nawilisagan:<br />
1) meTodikuri saxelmZRvanelo maswavlebelTaTvis (zogadi<br />
nawili) _ saerToa I-IV klasebisaTvis; SemoklebiT: zms<br />
igi maswavlebelma pirvel rigSi unda waikiTxos!<br />
2) meTodikuri saxelmZRvanelo I klasis maswavleblisTvis;<br />
3) UwbmtbDjopfcjt! ! xjhoj _ mcire saxelmZRvanelo<br />
moswavleTaTvis, romelSic mocemulia mxolod ZiriTadi<br />
TvalsaCinoeba (moswavleebi am wignSi ar weren da ar xataven,<br />
mas inaxaven sufTad); SemoklebiT: mTw<br />
4)![jsjUbej!!swfvmj _ masSi moswavleebi xataven, xazaven,<br />
aferadeben, weren, klasSi iniSnaven da Sin asruleben mcire<br />
saSinao davalebas.<br />
5)! ebnbufcjUj! ! swfvmj _ iseTivea, rogorc ZiriTadi,<br />
oRond moicavs mxolod saSinao davalebebs, Tanac, damatebiT<br />
saSinao davalebebs. SedarebiT Zlieri moswavleebisTvis es<br />
rveuli Zalian saWiroa, danarCenebisTvis _ sasurvelia. masSi<br />
iwyeba logikis programa, amitom gansakuTrebiT kargia zogad<br />
gonebriv unarTa gansaviTareblad.<br />
damatebiTi rveuli pirveli erTi Tvis ganmavlobaSi sul<br />
araa saWiro, misi Semotana upriania meore Tvidan (Tumca,<br />
sjobs gvian, vidre arasdros). SemoklebiT: msr<br />
sxva rveuli moswavles pirvel klasSi ar dasWirdeba.<br />
msr-s iseTive naxatebiani yda aqvs, rogoric mTw-s, oRond<br />
naxatebi gauferadebelia. isini TviTon moswavlem unda gaaferados<br />
Tavisufal dros. nimuSad SeuZlia gamoiyenos mTw-s
- 4 -<br />
feradi yda. sazogadod, ydis suraTi Zalian mniSvnelovani<br />
TvalsaCinoebaa, romelic mravaljer gamoiyeneba gakveTilebis<br />
drosac. am suraTze SekumSulad da xatovnad gadmocemulia<br />
pirveli klasis maTematikis programis yvela ZiriTadi sakiTxi,<br />
Tanac bunebrivad Serwymuli saxiT samive xazi: ariTmetika,<br />
geometria da gamoyenebiTi maTematika. amis safuZveli sivrciTi<br />
mimarTebebia _ iseve, rogorc es iyo istoriulad. yovelive<br />
amis gamo moswavlem kargad unda icodes ydis suraTi.<br />
mTw-s ZiriTadi nawilia `dominosebri~ TvalsaCinoeba. yoveli<br />
ricxvi 1-dan 20-mde warmodgenilia lamazi da adviladdasamaxsovrebeli<br />
ganlagebis mqone groviT (patara wreebisa _ ix. ydis suraTze).<br />
garda amisa, Zalian TvalsaCinodaa mocemuli Sekreba-gamoklebis<br />
yvela ZiriTadi magaliTi. grovaTa ganlagebani zustad<br />
ar emTxveva namdvili dominos (kamaTlis) wreebis Sesabamis ganlagebas.<br />
amitom vwerT brWyalebSi sityvas `dominosebri~.<br />
mTw-Si mocemulia ricxvTa kibeebi, romlebsac moswavleebi<br />
Zalian xSirad gamoiyeneben; agreTve TvalsaCino sqema, Tu<br />
ramdeni aklia ricxvs ocamde. boloSi mocemulia Zalian<br />
mniSvnelovani geometriuli TvalsaCinoeba: yvela naswavli<br />
nakvTis saerTo dajgufebis Semajamebeli suraTi. gegmakonspeqtebSi<br />
zustadaa miTiTebuli, Tu romel sagakveTilo<br />
monakveTSi romeli TvalsaCinoeba unda gamoviyenoT da rogor.<br />
msr-Si mocemulia mxolod amocana-davalebebi, Zalian mravalferovanebi.<br />
isini gadanomrilia zustad gakveTilebis<br />
mixedviT. maTi numeracia emTxveva sagakveTilo monakveTebis<br />
numeracias meTod-saxelmZRvaneloSi. magaliTad, davalebebs<br />
nomrebiT 20.1, 20.2 da 20.3 (araumetes samisa!) asruleben me-<br />
20 gakveTilze klasSi. xolo davalebebi nomrebiT 20.5, 20.6<br />
da ase Semdeg _ miecemaT saSinao davalebad imave me-20<br />
gakveTilze da isini ganixileba momdevno 21-e gakveTilze. 20.4<br />
ki _ esaa saklaso TamaSi, romelic mocemulia mxolod meTodsaxelmZRvaneloSi<br />
(TamaSi yvelgan meoTxe nomriTaa).<br />
moswavles ar moeTxoveba da arc sWirdeba amocanebis<br />
nomrebis wakiTxva _ numeracia mxolod maswavleblisTvi-
- 5 -<br />
saa! zogi amocanis amoxsna iwyeba klasSi, magram mTavrdeba Sin,<br />
an piriqiT, magaliTad: 32.7. 33.2. es imas niSnavs, rom es<br />
nomeri klass saSinao davalebad miecema 32-e gakveTilis<br />
Semdeg, xolo momdevno 33-e gakveTilze igi gamoiyeneba me-2<br />
sagakveTilo monakveTSi. aseve, Tuki amocanis ormagi numeraciaa<br />
95.3. 95.7., es imas niSnavs, rom amocana gairCeva 95-e<br />
gakveTilze (me-3 sagakveTilo monakveTSi), magram nawilobriv.<br />
xolo morCenili nawili klass saSinao davalebad miecema da<br />
gairCeva momdevno 96-e gakveTilze (mis dasawyisSi, saSinao<br />
davalebaTa garCevisas). cxadia, moswavleebisaTvis amas aravi-<br />
Tari mniSvneloba ara aqvs da arc amis axsnaa saWiro.<br />
zogi nomeri sul gamotovebulia. es imas niSnavs, rom<br />
Sesabamis sagakveTilo monakveTs ar sWirdeba moswavlis rveuli<br />
(mxolod sazepiro saklaso samuSaoebia). iSviaTad ki sagakveTilo<br />
monakveTebis Tanmimdevroba odnav Secvlilia, magaliTad,<br />
jer 72.2-ia da Semdegaa 72.1. es teqnikur-poligrafiuli<br />
mizezebiTaa gamowveuli, did uxerxulobas ar Seqmnis.<br />
oRond masw.-i cota ufro yuradRebiT unda iyos.<br />
ZiriTadi msr gankuTvnilia saklaso samuSaoebisaTvisac da<br />
saSinao davalebebisaTvisac, damatebiTi _ mxolod saSinao<br />
davalebebisaTvis. mTw-s moswavle iyenebs klasSi masw.-is<br />
miTiTebiT, agreTve Sin yovelTvis, roca gauWirdeba raimes<br />
gonebaSi warmodgena. maswavlebelma unda auxsnas klass, rom<br />
Sinac daixmarion TvalsaCinoebis wigni!<br />
saSinao davalebis piroba dabeWdilia vardisfer fonze.<br />
isini moswavles vinmem unda waukiTxos Sin. masw.-ma unda<br />
ganumartos mSoblebs: saWiroa am davalebaTa mxolod wakiTxva,<br />
Tuki bavSvi ver gaigebs, wakiTxva kidev erTxel an<br />
ramdenjerme. mSobels moeTxoveba, rom dasvas bavSvi samecadinod<br />
da yuradReba miaqcios, mecadineobs Tu ara. mxolod<br />
Tavidan SeiZleba davexmaroT bavSvs pirobis gaazrebaSi,<br />
male saSualo gonebrivi SesaZleblobis bavSvi Tvi-
- 6 -<br />
Ton SeZlebs pirobis gaazrebas _ Tuki mas mivaCvevT damoukidebel<br />
fiqrs. amitom mSoblis daxmareba, gansakuTrebiT,<br />
daxmareba davalebis SesrulebaSi _ TviTon bavSvis-<br />
Tvis iqneba Zalian mavnebeli da Seaferxebs mis ganviTarebas!<br />
mSobeli unda miexmaros bavSvs mxolod gamonaklis<br />
SemTxvevebSi: avadmyofobisas an avadmyofobisa Tu gacdenis<br />
Semdeg, Zlieri daRlisas da sxva (ar vgulisxmobT Seferxebuli<br />
gonebrivi ganviTarebis mqone bavSvebs).<br />
ukanaskneli nawilis davalebaTa pirobebi aRaraa dabeWdili<br />
vardisfer fonze, Tanac, ukve msxvili asoebiTaa. es imitom,<br />
rom am droisaTvis moswavlem ukve unda icodes mcireodeni<br />
kiTxva, raTa TviTonac SeZlos pirobis wakiTxva. Tumca, Tuki<br />
zogierT bavSvs wakiTxva gauWirdeba, mas isev vinmem unda<br />
waukiTxos Sin, amiT araferi gafuWdeba.<br />
meTod-saxelmZRvaneloSi dawvrilebiTaa mocemuli yoveli<br />
sagakveTilo monakveTis ZiriTadi saklaso SekiTxvebi, maTze<br />
mosalodneli pasuxebi, sakiTxis damuSavebis ZiriTadi gegma,<br />
calkeuli aucilebeli ganmartebani. mocemulia saSinao<br />
davalebis amocanaTa ganxilvac.<br />
lbmfoebsvmj!qsphsbnb mihyveba gegma-konspeqtebs _ yovel<br />
gakveTils aqvs nomerica da mokle saTauric.<br />
§ 2. aucilebeli TvalsaCinoeba da saswavlo nivTebi<br />
1. yvela TemisTvis Zalian mosaxerxebelia da kargia<br />
nbhojuvsj!ebgb. esaa daaxloebiT 40-60-80 sm an ufro didi<br />
zomebis xis CarCoze daWedebuli an gadakruli Tunuqis<br />
furceli. masze ekroba patar-patara magnitebiani muyaos<br />
naWrebi (cifrebi, nakvTebi da sxva). Tuki verafriT ver<br />
moxerxdeba magnituri dafis Sovna, maSin SeiZleba misi Secvla<br />
imave zomebis mqone lursmnebiani ficriT (lursmnebze ikideba<br />
cifrebiani Tu nakvTebiani muyaos naWrebi). lursmnebi xSirxSirad<br />
unda iyos daWedebuli.
- 7 -<br />
gegma-konspeqtebSi Cven vwerT: `dafaze miakravs cifrs (an<br />
magnits; anda rgols, wres da sxva)~. Tuki klasSi araa<br />
magnituri dafa, maSin masw.-ma unda icodes, rom amis nacvlad<br />
gamoiyenos Sesabamisad an moZravi anbanis ficari, an<br />
lursmnebiani ficari, anda dafa-magidaze (mis Sesaxeb ix.<br />
qvemore) daawyos saTvleli nivTebi.<br />
2. tbUwmfmj! ojwUfcj: magnitur dafaze misakravi patara<br />
(daaxloebiT 2 sm zomis) wreebi, kvadratebi, jvrebi,<br />
samkuTxedebi da sxva nakvTebi _ TviTeuli 10-20 cali. garda<br />
amisa, daaxloebiT 30 cali erTi ferisa da amdenive meore<br />
feris patara kubiki an raime sxva nivTi; 50-mde erTnairi<br />
Cxiri, Zveli flomasteri, feradi muyao, rgolebi da sxva.<br />
saWiroa, rom klasSi ramdenime sxvadasxva saTvleli nivTebis<br />
nakrebi iyos. masw.-ma aucileblad unda cvalos xolme isini<br />
_ erTxel rom Cxirebs gamoiyenebs, meorejer rgolebi an kubikebi<br />
gamoiyenos da ase Semdeg (raTa moxdes ariTmetikuli moqmedebis<br />
nivTebisgan ganyeneba, moqmedeba raime nivTebs ar miejaWvos).<br />
gegma-konspeqtebSi Cven vwerT `nivTebi~ da vgulisxmobT,<br />
rom masw.-i TviTon cvlis xolme maT!<br />
3. didi (7-15 sm zomisa an ufro didi) lvcfcj _ 10-20<br />
cali. kidev saWiroa oTxkuTxa piramida da samkuTxa prizma<br />
(eseni SeiZleba sxvagvarebic iyos _ maTi naxazi ix. zms $ 4).<br />
saklaso TvalsaCinoebad gamosayenebeli kubebi da sxva<br />
sxeulebi xisa an plastmasisa unda iyos, sasurvelia, mTliani<br />
xisa (SigniT sicarielis gareSe), Tanac, wveroebi da wiboebi<br />
mocveTili ar unda hqondes!<br />
4. hfpnfusjvmj! oblwUfcj: wreebi, kvadratebi, marTkuTxedebi,<br />
samkuTxedebi, jvrebi, varskvlavebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi,<br />
rvakuTxedebi _ feradi da TeTri muyaosi, plastmasis<br />
an faneris, zogi erTnairi ferisa da formis da sxvadasxva<br />
zomis, zogi erTnairi zomisa da formis da sxvadasxva feris,<br />
zogi ki zustad erTnairi. TviTeuli tipis nakvTi _ 2-dan 10-
- 8 -<br />
mde cali (jvrebi, varskvlavebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi<br />
da rvakuTxedebi _ SedarebiT naklebi raodenobiT). amasTan,<br />
yvela nakvTi ar unda iyos tolgverdebiani da simetriuli,<br />
zogi arasimetriulic unda iyos! Zalian kargi iqneba, Tuki am<br />
nakvTebs dawebebuli eqneba patara magnitebi _ magnitur dafaze<br />
misakravad. nakvTebis saSualo sigrZe _ 7 sm.<br />
nakvTebis formebi ix. mTw-s boloSi.<br />
5. sjdywUb! ljcffcjt kedelze Camosakidebeli ori feradi<br />
suraTi (daaxloebiT 50-80 sm zomebisa). isini unda daixazos<br />
ise, rogorc mocemulia mTw-s boloSi.<br />
garda amisa, mcire droiT (ramdenime gakveTili) saWiroa<br />
sxvagvari ricxvTa kibec: romelsac aweria ara cifrebi, aramed<br />
`dominosebri ricxvebi~ _ rogorebicaa mTw-s boloSi. magaliTad,<br />
cifri 4-is adgilas unda iyos dasmuli patara wreebis `dominosebri~<br />
oTxeuli (kvadratulad ganlagebuli) da ase Semdeg.<br />
Tuki amgvari saklaso TvalsaCinoebis momzadeba Zalian gaZneldeba,<br />
masw.-s advili gamosavali aqvs: Cveulebriv ricxvTa<br />
kibis suraTze (saklaso plakatze) cifrebs droebiT sakrobiT<br />
gadaawebos baraTebi _ saTanado raodenobaTa dominosebri ganlagebiT.<br />
Semdeg es baraTebi moixsneba da darCeba Cveulebrivi<br />
ricxvTa kibe.<br />
Cveneuli meTodika did yuradRebas uTmobs ricxvTa kibeze<br />
moqmedebebs. es Zalian advilia da TiTqos arafers aviTarebs.<br />
magram, sinamdvileSi, Zalian saWiroa: ricxvTa kibeze advilad<br />
sruldeba Tundac aTmoqmedebiani Sekreba-gamoklebac ki.<br />
moswavle sanaxevrod TamaSiT iangariSebs, magram amis mravaljer<br />
gakeTebis Semdeg TavisTavad daamaxsovrdeba gamoTvlebi,<br />
bolos ki zepirad, gonebaSic SeZlebs! da bavSvs ar SeeSindeba<br />
grZeli, mravalmoqmedebiani gamosaxulebisa!<br />
6. magnitur dafaze misakravi an np[sbwj! bocbojt! djgsfcj<br />
(TviTeuli ramdenime cali), niSnebi +, _, >, = da wertili ·<br />
Cveulebriv, moZrav anbanebSi aris xolme mxolod cifrebi
- 9 -<br />
0-dan 9-mde. magram saWiroa agreTve 10, 11, 12, ... , 29 (TiTo<br />
cali). isini sagangebod unda damzaddes (yovelTvis or-oris<br />
SeerTeba Zalian mouxerxebelia).<br />
7. didi, fsUnfusjboj! tbyb{bwj, romelzec mkafiod Cans<br />
cifrebi da danayofebi.<br />
8. ebgb.nbhjeb saWiroa imisaTvis, raTa mTeli klasi<br />
kargad xedavdes erTi gamoZaxebuli moswavlis mier<br />
Sesrulebul moqmedebebs nivTebze. esaa magidaze dasadgmeli<br />
daxrilzedapiriani yuTi an ficari, naWergadakruli (raTa zed<br />
dadebuli nivTebi ar srialebdes), romelic magidis zedapiridan<br />
10-30 sm-is simaRleze iqneba.<br />
moswavleebs skolaSic da Sinac dasWirdebaT Semdegi<br />
saswavlo nivTebi: saTvleli nivTebi 30-35 cali (mobrtyelo<br />
Cxirebi, Rilebi, nuSebi, rgolebi an raime sxva, rac arc<br />
mZimea, Zalian arc srialebs da arc goravs); kalmistari, Savi<br />
da feradi fanqrebi (ori-sami ZiriTadi feris mainc); saSleli;<br />
saxazavi wriuli, kvadratuli da sxva xvrelebiT (nakvTebis<br />
dasaxazavad); Cveulebrivi santimetriani danayofebiani saxazavi<br />
dasWirdebaT daaxloebiT meSvide Tvidan.<br />
garda yovelive amisa, Zalian mniSvnelovani TvalsaCinoebaa<br />
TviT mTw-s ydis suraTi. am suraTze erTianadaa Sejamebuli<br />
pirveli klasis ZiriTadi ariTmetikuli da geometriuli<br />
sakiTxebi. es suraTi xSirad gamoiyeneba gakveTilebze. magram<br />
mas sxva mniSvnelobac aqvs: bavSvi xSirad daaTvalierebs mas<br />
da uneburad, Zaldautaneblad aRebeWdeba gonebaSi ricxvTa<br />
agebuleba da Sesabamisi geometriuli nakvTebi. Tanac, roca<br />
wigni daxurulia, wina mxridan moCans mxolod raodenobani 10is<br />
farglebSi, ukana mxares ki 11-dan 20-mde raodenobania.<br />
gakveTilze ganxilvisas suraTi mTlianad unda gamoCndes.<br />
amisaTvis saWiroa, rom wigni Suaze gaiSalos da merxze<br />
daidos gaSlilad, oRond ydiT zemoT.<br />
§ 3. weris swavleba, xazva da xatva<br />
sadac davalebaSi weria `daxaze~ _ igulisxmeba, rom
- 10 -<br />
moswavlem unda gamoiyenos saxazavi da daxazos SedarebiT<br />
zustad. sadac weria `daxate~ _ igulisxmeba, rom moswavlem<br />
xeliT, usaxazovod unda daxazos anu daxatos geometriuli<br />
nakvTi. Tumca, es araa mkacri moTxovnebi da moswavles<br />
SeuZlia gaakeTos ise, rogorc eadvileba.<br />
Tavdapirvelad geometriuli nakvTi unda iyos mTliani<br />
xativiT, swored rogorc xati, romelsac bavSvi<br />
xatavs _ iseve rogorc xatavs saxls, kacunasa Tu mzes.<br />
cxadia, pirvelklasels ar ZaluZs namdvili xazva Tu xatva.<br />
amitom yvelam xazos, xatos da weros ise, rogorc SeZlebs<br />
_ droisa da Zalebis dauxarjavad. es unda icodes<br />
mSobelmac da Tavad moswavlemac.<br />
masw.-ma moswavleebs dafaze unda aCvenos nimuSebi imisa, Tu<br />
rogor SeiZleba TviTmfrinavis, gemis, Citisa Tu sxva ramis<br />
`advilad daxatva~: _ ai, viTom es Citia! (da daxatavs<br />
gamartivebul xazebs). amis Semdeg moswavleebi TandaTan<br />
mieCvevian gamartivebuli (sqematuri!) naxatebis Sesrulebas. es<br />
maT kargad Seamzadebs SemdgomSi namdvili maTematikuri<br />
sqemebis saswavladac.<br />
saswavlo wlis dasawyisSi bevri zedmeti dro ixarjeba<br />
imitom, rom moswavleebi ar arian miCveulni feradi fanqrebis<br />
xmarebas. es SesaWiri xatvis (xelovnebis) gakveTilebze unda<br />
mogvardes. damoukideblad maTematikisagan, xatvis masw.-s isedac<br />
evaleba, rom pirvelsave gakveTilebze bavSvebs aswavlos, Tu<br />
romelia wiTeli fanqari, mwvane Tu lurji fanqari da rogor<br />
unda maTi xmareba. es araa maTematikis saqme.<br />
asea Tu ise, or-sam kviraSi moswavleebi mieCvevian rveulSi<br />
muSaobas da saqmec aewyoba. magram, yvela SemTxvevaSi, masw.-ma<br />
unda icodes, rom mTavaria ara rveulebSi muSaoba, aramed<br />
saklaso muSaoba nivTebiTa da msjelobiT _ rac gegmakonspeqtebSia<br />
aRwerili.<br />
dawyebiTi klasebis masw.-Ta umravlesoba miCveulia, rom<br />
swavlebis Sedegi Seafasos imiT, Tu ramdenad kargad gamoiyu-
- 11 -<br />
reba moswavlis rveuli. maTematikis swavlebisas es dauSvebelia.<br />
swavlebis namdvil Sedegs gviCvenebs ara rveulebi,<br />
aramed is, Tu rogor msjeloben moswavleebi, rogor<br />
angariSoben zepirad, maTematikuri TvalsazrisiT ramdenad<br />
kargad xsnian amocanebs. I klasSi araa saWiro didi<br />
yuradRebis gamaxvileba kaligrafiaze, miT umetes, naxazebisa<br />
Tu naxatebis xarisxze.<br />
wera calke saprogramo Temaa. weris naadrevad dawyeba da<br />
masze didi yuradRebis gamaxvileba Zlier amuxruWebs bavSvis<br />
mier maTematikis Seswavlasa da sazogadod, misi azrovnebis<br />
ganviTarebas. bevri wera mZime tvirTad awveba bavSvs, abrkolebs<br />
misi maTematikuri azrovnebis ganviTarebas da meqanikurobisken<br />
ubiZgebs mas. bavSvisTvis mTavari xdeba Canaweris<br />
gakeTeba, da ara sakiTxis maTematikuri Tu logikuri arsi.<br />
weris process maTematikasTan araferi saerTo ara aqvs da<br />
STanTqavs ki eqvswliani bavSvis gonebrivi da sulieri Zalebis<br />
sakmaod did nawils maTematikis gakveTilebze. maTematika<br />
cifrebis xatvad gadagvardeba. Cveulebriv, pirvelklaseli<br />
bavSvisaTvis maTematika _ esaa cifrebis xatvis xeloba da<br />
agreTve 20-is farglebSi jamebisa da sxvaobebis dazepireba.<br />
amas ki maTematikasTan da sazogadod, azrovnebasTan TiTqmis<br />
araferi aqvs saerTo.<br />
Cveneuli programiT weris Tema Tavidan lamazi naWrelebis<br />
xatvasaviTaa, oRond, ujredebian badeSi (weris elementebi).<br />
TiTqmis oTxi Tvis ganmavlobaSi moswavleebi asruleben am<br />
savarjiSoebs, romlebsac ori daniSnuleba aqvs: weris<br />
Semzadeba da, rac mTavaria, azrovnebis ganviTareba. isini isea<br />
SerCeuli, rom mizanmimarTulad aviTareben ritmis, simetriis,<br />
sivrciTi harmoniis grZnobebs, rac TandaTan TvalsaCino<br />
logikur kanonzomierebaSi gadaizrdeba. mesame TveSi es savarjiSoebi<br />
ukve logikur datvirTvasac Seicavs.<br />
Tavidan, pirveli ori Tvis ganmavlobaSi, ar iswavleba<br />
araviTari Canawerebi da maTematikuri niSnebi: arc cifrebi,<br />
arc =, , + da _ niSnebi _ arc mxolod wakiTxviT!
- 12 -<br />
ariTmetikis xaziT iswavleba mxolod namdvili raodenobani da<br />
maTze moqmedebani, zepiri Sekreba-gamokleba.<br />
Semdeg moswavleebi swavloben cifrebis mxolod wakiTxvas.<br />
kidev Semdegi ori Tvis ganmavlobaSic moswavleebi cifrebs ar<br />
weren. dafasTan muSaobisas cifrebs wers masw.-i, moswavleebi<br />
mxolod kiTxuloben. klasSi roca saWiro iqneba, rom bavSvma<br />
daweros cifri an mTeli moqmedebis Canaweri, viyenebT<br />
magnitur dafas an moZravi anbanis cifrebsa da niSnebs.<br />
mexuTe Tvis dasawyisidan klasi iwyebs cifrebis weras.<br />
magram am drosac mTavari kvlav wera ki araa, aramed _ azrovneba.<br />
TiTqmis yvela weris savarjiSo _ saazrovno amocanas-<br />
Tanaa Serwymuli. weras daqvemdebarebul mniSvnelobas vaniWebT.<br />
sazogadod, saSualo pirvelklaseli anu 5-6-wliani bavSvis<br />
TiTebis moZraobis koordinaciis unari fiziologiurad araa<br />
imdenad momwifebuli, rom wvril-wvrili moZraobani sakmarisad<br />
zustad Seasrulos (mas Rilis an fexsacmlis Wapis Sekvrac<br />
ki uWirs!). amitom masw.-i araviTar SemTxvevaSi ar unda ai-<br />
Zulebdes bavSvs, rom maincadamainc kargad daxvewos cifrebis<br />
wera. es meore klasidan unda daiwyos. pirvel klasSi ki bavSvma<br />
bevri ar unda weros! man bevri unda ifiqros, imoqmedos<br />
saTvlel nivTebze, iangariSos, xazos da xatos, daakvirdes geometriul<br />
formebsa Tu TvalsaCino logikur kanonzomierebs.<br />
sakuTriv weris mxriv moswavles moeTxoveba mxolod sami<br />
ram: mieCvios ujredebian badeSi muSaobas, sworad ekavos kalmistari<br />
(fanqari) da nbsUfcvmj! njnbsUvmfcjU werdes cifrebs<br />
_ sufTad, mondomebiT da SeZlebisamebr lamazad. amisaTvis<br />
ki araa saWiro bevri wera da, miT umetes, maTematikis gakveTilebze<br />
weraze bevri drois daxarjva.<br />
msr-Si yoveli gakveTilis mexuTe nomeri davaleba _ saweri<br />
an weris winare savarjiSoa: ujredebian badeSi mocemuli<br />
nimuSebis daxazva Tu dawera: nimuSebze xazis gadatareba da<br />
aseve gagrZeleba striqonis bolomde. Tavidan, daaxloebiT<br />
pirveli aTi gakveTilis ganmavlobaSi, es savarjiSoebi klasSi<br />
keTdeba, raTa masw.-ma merxebs Soris CamovliT Seamowmos, ro-
- 13 -<br />
gor ukaviaT moswavleebs fanqari Tu kalmistari, rogor sxedan,<br />
kalmistris wveris rogori moZraobiT xazaven, xom ar jRabnian.<br />
es yvelaferi ixveweba imdenad, ramdenadac SeZlebs TviTeuli<br />
moswavle Zaldautaneblad: zogi metad, zogi naklebad.<br />
SemdgomSi amgvari savarjiSoebi (mexuTe nomrebi) klass saSinao<br />
davalebad eZleva. drodadro, daaxloebiT TveSi or-orjer,<br />
mas klasSic Seasruleben, raTa masw.-ma isev Seamowmos, moswavleebs<br />
rame xom ar eSlebaT, rames cudad xom ar eCvevian.<br />
rogorc iTqva zemore, TandaTanobiT Semodis arsebiTi siaxle:<br />
kanonzomiereba. saWiro iqneba yuradReba mieqces nimuSTa<br />
kanonzomier ganmeorebas ise, rogorc rveulSia mocemuli: Ti-<br />
To ujredis gamotovebiT, xazTa kanonzomieri cvliTa da sxva.<br />
amaze masw.-i sagangebod gaamaxvilebs yuradRebas.<br />
maSasadame, Cven cifrebis weras gvian viwyebT. am dros<br />
klasSi masw.-ma dafaze unda daxazos Zalian didi ujredebi,<br />
daaxloebiT 20-santimetrianebi (raTa moswavleebma kargad<br />
dainaxon yvelaferi). am ujredebSi unda daweros axali cifri,<br />
yuradReba gaamaxvilos yfmjt! np[sbpcjt! njnbsUvmfcb{f da<br />
djgsjt! dbmlfvm! obxjmfc{f. Semdeg moswavleebi iwyeben<br />
TavianT rveulebSi imave cifris weras nimuSis mixedviT. am<br />
dros masw.-i Camoivlis merxebs Soris, Seamowmebs, Tu ramdenad<br />
kargad icaven moswavleebi xelis moZraobis mimarTulebas.<br />
roca klasi iswavlis yvela cifris weras, klasSi weris<br />
sagangebo samuSaoebi aRar Catardeba. masw.-i mxolod xandaxan<br />
merxebs Soris CamovliT amowmebs, Tu ramdenad sworad asruleben<br />
moswavleebi xelis moZraobas saklaso muSaobisas. garda<br />
amisa, is SeniSvnas miscems moswavles, romelic jRabnis, ar indomebs<br />
da sufTad ar wers. weraze muSaoba amiT ifargleba.<br />
danarCeni meore klasSi daixveweba, roca bavSvebis TiTebis<br />
moZraobis koordinaciis unari metad iqneba momwifebuli.<br />
TfojTwob/ albaT, ukeTesi iqneba, Tuki I klasSi bavSvebi<br />
fanqriT daweren xolme. saqme isaa, rom maT xSirad SeeSlebaT<br />
da fanqriT dawerilis Sesworeba gacilebiT ufro mosaxerxebelia,<br />
vidre kalmistriT dawerilisa.
- 14 -<br />
§ 5. Pprograma, misi ZiriTadi Temebi<br />
ariTmetika:<br />
1. raodenoba, misi ucvleloba grovis ganlagebis SecvliT.<br />
2. raodenobaTa Sedareba, maTi met-nakleboba da toloba.<br />
utolobani.<br />
3. Tvla (29-is farglebSi). ricxvTa saxelwodebani.<br />
4. jufTebi da jufTebiT Tvla.<br />
5. Sekreba (20-is farglebSi).<br />
6. gamokleba (20-is farglebSi).<br />
7. cifrebi. ricxvTa, moqmedebaTa, toloba-utolobaTa<br />
maTematikuri Canawerebi.<br />
algebra da gamoyenebiTi maTematika:<br />
8. ariTmetikul moqmedebaTa umartivesi algebruli Tvisebani:<br />
SesakrebTa gadanacvleba, Sekrebisa da gamoklebis kavSiri.<br />
9. mravalmoqmedebiani gamoTvlebi (ricxvTa kibeze an zepirad).<br />
10. sayofacxovrebo amocanebi.<br />
11. martivi sqemebi (algebruli, logikuri).<br />
12. cxrili.<br />
13. rigobiTi ricxviTi saxelebi.<br />
14. Tanmimdevroba sivrcesa da droSi. ricxvTa Tanmimdevrobani.<br />
15. ZiriTadi sivrciT-droiTi mimarTebani.<br />
geometria, xazva da gazomva:<br />
16. xazebi: swori (monakveTi), texili, mrudi; sxvadasxvagvari<br />
nakvTebi; kubi.<br />
17. naswavli nakvTebis xazva.<br />
18. mravalkuTxedebi, maTi saerTo gverdebi da saerTo wveroebi.<br />
19. nakvTis sazRvari, Sekruli da gaxsnili xazebi.<br />
20. sigrZe da gazomva; dm da sm. texilis sigrZe.<br />
kombinatorika da logika:<br />
21. kombinatorika: yvela SesaZleblobis amowurva.<br />
22. dajgufeba (klasifikacia). logikuri kanonzomierebani.<br />
23. logikuri da maTematikuri terminebi.<br />
24. logikuri mimarTebani da logikuri msjeloba.
- 15 -<br />
am 24 Temis sakiTxebi gadanawilebulia tbn![jsjUbe!yb{Tj;<br />
pirveli, wamyvani xazi _ ariTmetika;<br />
meore xazi _ algebra, gamoyenebiTi maTematika, kombinatorika;<br />
mesame xazi _ geometria, xazva, gazomva, dajgufeba.<br />
logika ki SeWrilia samive xazSi, sakmaod Zlierad. Cveni<br />
programisa da meTodikis erTerTi maxasiaTebeli swored esaa<br />
_ upirvelesi mniSvneloba eniWeba moswavlis azrovnebas, logikas.<br />
mravali sakiTxis uCveulo damuSaveba da TviT programis<br />
uCveulobac (magaliTad, is, rom cifrebi Semogvaqvs gvian, weris<br />
swavlebasac viwyebT gvian da sazogadod, bavSvebs cotas<br />
vawerinebT) gamowveulia swored imiT, rom CvenTvis mTavaria<br />
namdvili azrovneba da logika. amgvarad, logika _ samive xazis<br />
gamWoli mTavari ZarRvia, Tumc ufro xSirad _ faruli.<br />
yb{j _ esaa erTianad agebul, erTmaneTze daSenebul<br />
programul sakiTxTa Tanmimdevroba, Tanwyoba. igi ramdenime<br />
Temis sakiTxebs aerTianebs. xazi dayofilia Tavebad (TviTeuli<br />
Tavi bolovdeba SejamebiTa da gameorebiT), Tavi ki erTianad<br />
gadanomrili sagakveTilo monakveTebisagan Sedgeba.<br />
programis danawileba sam xazad sakmaod pirobiTia, radganac<br />
xazebi xSirad ukavSirdeba erTmaneTs da esa Tu is sakiTxi SeiZleboda<br />
sxva xazSic yofiliyo CarTuli. pirveli da meore xazi<br />
TavisTavadaa mWidrod urTierTdakavSirebuli. garda amisa,<br />
ariTmetikul TemebSi Tavidanve gamoiyeneba geometriuli nakvTebi.<br />
xolo geometriaSi Tavidanve saWiroa ricxvebi da Tvla.<br />
cxrilis Tema ganuyofladaa dakavSirebuli geometriasTanac da<br />
ariTmetikasTanac. gazomvis Temis dasasrulic erTdroulad<br />
erwymis geometriasac da ariTmetikasac. amgvarad iqmneba erTiani<br />
maTematikis safuZveli. sami xazi ki saWiro gaxda imisaTvis, raTa<br />
kargad dagegmiliyo maTematikis gakveTilebi (saqme isaa, rom<br />
TiTo gakveTilze muSavdeba sami sagakveTilo monakveTi, TiTo<br />
xazidan TiTo _ amis Sesaxeb dawvrilebiT _ ix. $ 7).<br />
sazogadod, pirveli xazi wamyvania im azriT, rom maszea<br />
agebuli mTeli programa da misi damuSaveba da gaazreba qmnis<br />
mTeli programis Seswavlis safuZvels. magram es araviTar
- 16 -<br />
SemTxvevaSi ar gulisxmobs imas, rom pirveli xazi ufro<br />
mniSvnelovania, vidre, magaliTad, mesame. azrovnebis ganviTarebisaTvis<br />
swored mesame xazia yvelaze mniSvnelovani!<br />
Cveneuli programis erTerTi siaxle swored geometrialogikis<br />
xazis Zlieri damuSavebaa, Tanac iseTi, romelic<br />
bunebrivadaa Serwymuli ariTmetikis xazTan.<br />
dagegmil gakveTilTa saerTo raodenobaa 135-140. maTematikis<br />
gakveTili kviraSi xuTjer tardeba, weliwadSi sul daaxloebiT<br />
155-160 gakveTili unda Catardes (gacdenebisa da<br />
uqmeebis gaTvaliswinebiT). ese igi, Cven daugegmavad vtovebT<br />
daaxloebiT 15-20 gakveTils. isini ori ramisTvisaa saWiro.<br />
jer erTi, Tuki masw.-i SeamCnevs, rom klass (saSualo moswavleebs)<br />
gauWirdaT raime sakiTxi, is erTi gakveTiliT SeaCerebs<br />
winsvlas dagegmil saswavlo programaSi da am erT gakveTils<br />
dauTmobs dagrovebuli Zneli sakiTxebis gameorebasa<br />
da ganmtkicebas. meorec, sasurvelia, rom saswavlo wlis<br />
bolosTvis morCes 5-10 gakveTili mainc, raTa moxdes<br />
umniSvnelovanesi naswavli sakiTxebis saerTo gameoreba, ganmtkiceba<br />
da ganviTareba, erTmaneTTan dakavSirebulad. am dros<br />
klasi msr-s mihyveba da, saWiroebisamebr, iyenebs Tvalsa-<br />
Cinoebis rveulsa Tu saklaso TvalsaCinoebas.<br />
ise ki masw.-i unda moeridos programaSi CamorCenas,<br />
zedmetad ar unda SeaCeros winsvla.<br />
§ 6. ra unda icodes moswavlem saswavlo wlis bolos<br />
sakiTxebs CamovTvliT meore, maRali donis programis<br />
mixedviT. meore donis programis sakiTxebis kargi codna<br />
moeTxoveba mxolod Zlier moswavleebs. amitom iqve<br />
kvadratul frCxilebSi [ ] mivuTiTebT, Tu romelia SedarebiT<br />
Zneli sakiTxi da ese igi, SeiZleba gauWirdes saSualo<br />
moswavles. aseve, imave frCxilebSi vuTiTebT pirveli donis<br />
programis moTxovnas, Tuki igi gansxvavebulia. Tuki sakiTxs<br />
es ara aqvs miwerili, ese igi, igi sruli moculobiT Sedis
- 17 -<br />
pirveli donis programaSi anu savaldebulo minimumSi,<br />
romelic yvela moswavles moeTxoveba.<br />
cxadia, sakiTxis dasaxeleba mxolod miaxloebiT warmodgenas<br />
Tu Segviqmnis imaze, Tu konkretulad rogoria programis<br />
moTxovna. konkretuli moTxovnebi ki Cans im amocanebidan,<br />
romlebic mocemulia msr-s ukanasknel, Semajamebel<br />
nawilSi (daaxloebiT, ukanaskneli 10-15 gakveTili, sadac<br />
axali sakiTxebi aRar Semodis).<br />
Cveneul saxelmZRvaneloebSi mravladaa kompleqsuri amocanebi<br />
_ romelTa amosaxsnelad ramdenime sul sxvadasxva<br />
moqmedebis Catarebaa saWiro (magaliTad, daTvla, gazomva<br />
da cxrilis Sevseba; anda, amaTuim mravalkuTxedis daxazva,<br />
misi umoklesi gverdis moniSvna da masSi raimes Caxazva).<br />
magram saqme isaa, rom es kompleqsuroba Tanmimdevrulia,<br />
anu Sedgeba ramdenime nabijisagan, romlebic cal-calke sruldeba.<br />
moswavlem jer mxolod pirvel nabijs unda miaqcios<br />
yuradReba, Seasrulos igi, Semdeg daiviwyos da momdevnoze<br />
gadavides, da ase Semdeg, ese igi, mas ar uwevs erTdroulad<br />
ramdenime ramis keTeba (rac Zalian Zneli iqneboda).<br />
arsebiTad, esaa amocanebi algoriTmis (instruqciis) Sesrulebaze.<br />
amgvari amocanebi Zalian mniSvnelovania, radgan xels uwyobs<br />
moswavlis azrovnebis mowesrigebas da saSemsruleblo<br />
unarCvevaTa ganviTarebas. miT umetes, rom amgvari amocanebis<br />
instruqciaSi (algoriTmis aRweraSi) CarTulia logikuri<br />
kavSirebi da kvantorebi: Uvlj-! bo-! spnfmjnf-! fsUfsUj-!<br />
fsUbefsUj-!!zpwfmj...<br />
mTavaria, moswavlem gaigos, rom araa saWiro yvelaferze<br />
erTad fiqri: Seasrule jer erTi, Semdeg es daiviwye da<br />
gadadi meoreze, Semdeg esec daiviwye da gadadi mesameze... ...<br />
Tanac, rogorc yvela sxva saxis amocanebis jaWvedi, esec<br />
iwyeba jer Zalian advili, sul ornabijiani algoriTmebiT.<br />
uaRresad mniSvnelovania, rom I klasis bolosTvis moswavles<br />
SeeZlos umartivesi logikuri msjelobis aramarto wakiTxva<br />
da gaazreba, aramed agreTve zepirad Catarebac, logiku-
- 18 -<br />
ri kavSirebisa da kvantorebis gamoyenebiT (ix. 35-e sakiTxi<br />
qvemore CamonaTvalSi).<br />
sakiTxTa nusxaSi yvelgan igulisxmeba ocis farglebi,<br />
garda im SemTxvevebisa, sadac sxva farglebia miTiTebuli.<br />
1. TvalsaCinod mocemul nebismier raodenobaTa Sedareba<br />
dawyvilebiT; raodenobis ucvleloba grovis gafarToeba-<br />
Seviwroebis Semdeg.<br />
2. ocdacxris farglebSi: ricxvSi aTeulebis raodenoba,<br />
naSTi da amis kavSiri ricxvis cifrul CanawerTan [cota<br />
Znelia]; ricxvTa qarTuli saxelwodeba da Cawera; ricxvTa<br />
rigi da ricxvTa Sedareba; Tvla da ukuTvla; Svidi-rva<br />
ricxvis [xuTi-eqvsi ricxvis] dalageba matebis an klebis<br />
mixedviT; xuTi-eqvsi Tanmimdevruli Sekreba-gamoklebis<br />
Sesruleba ricxvTa kibeze.<br />
3. wakiTxva da wera niSnebisa: cifruli Canawerebi 0-dan<br />
29-mde; + _ = > < · (cali). jamisa Tu sxvaobis<br />
tolobisa da utolobis wakiTxva da Cawera.<br />
4. zepiri Sekreba-gamokleba (nuliani Sedegebis magaliTebiTurT)<br />
[aTis farglebSi _ mtkiced, ocis farglebSi _ garda<br />
Znelebisa]; ramdeni aklia ricxvs aTamde an ocamde; Sekrebagamoklebis<br />
magaliTebis cifruli Cawera.<br />
5. TvalsaCinod mocemuli grovis dalageba jufTebad _<br />
mocemuli Canaweris [sityvieri dasaxelebis] mixedviT; dalagebuli<br />
jufTebis Sesabamasi cifruli gamosaxulebis Cawera;<br />
am dalagebis gadawyoba sxva jufTebad; raodenobis daTvla<br />
sxvadasxva jufTebad (naSTian-unaSTo) da Sedegebis Camowera<br />
erT svetSi [Znelia].<br />
6. SesakrebTa gadanacvlebadoba _ terminTa gareSe, mxolod<br />
konkretuli SemTxvevebisaTvis; ramdeni aklia ricxvs meore<br />
ricxvamde sxvaobasTan dakavSirebiT.<br />
7. eqvsi-Svidi Sekreba-gamoklebis Sesruleba ricxvTa<br />
kibeze; oTxi-xuTi [ori-sami] Sekreba-gamoklebis Sesruleba<br />
zepirad [Znelia].<br />
8. ricxvTa Tu sigrZeTa gadideba da Semcireba.
- 19 -<br />
9. jamisa da sxvaobis Sedareba ricxvTan an erTmaneTTan,<br />
maT Soris sayofacxovrebo amocanebSi; jamebisa an sxvaobebis<br />
erTmaneTTan Sedareba angariSis gareSe, roca erTerTi<br />
komponenti erTidaigivea _ swrafad [nela].<br />
10. advili ormoqmedebiani sayofacxovrebo amocanebi<br />
Sekreba-gamoklebaze _ ZiriTadi saxeebi: ori paraleluri an<br />
Tanmimdevruli Sekreba an gamokleba sayofacxovrebo amocanebSi<br />
[Znelia isini, romlebSic saWiroa ricxvisaTvis jamis mimateba,<br />
ufro Znelia sxvaobis mimateba]; ucnobi Sesakrebis, saklebis<br />
an maklebis moZebna, maT Soris sayofacxovrebo amocanebSi.<br />
11. umartivesi sammoqmedebiani sayofacxovrebo amocanebi:<br />
sami Tanmimdevruli SekrebiT an advili gamoklebiT [Znelia].<br />
12. sayofacxovrebo amocanis pirobis dakvirvebiT gaazreba.<br />
13. Sekreba-gamoklebis cxrilebis Sevseba; naswavli an<br />
kargad nacnobi masaliT: sxvadasxvamonacemebiani cxrilebidan<br />
monacemTa amokiTxva da cxrilebis Sevseba.<br />
14. TvalsaCino ganlagebisas, gaferadebisas da sxva amgvar<br />
SemTxvevebSi yvela SesaZleblobis amuwurva, roca maTi<br />
raodenoba ar aRemateba 6-s [4-s _ Znelia].<br />
15. samidan ocamde ricxvebis daSla or-or SesakrebTa<br />
jamebad _ yvela SesaZleblobis amowurviT; yvela<br />
SesaZleblobis amowurviT: mocemuli sami ricxvisagan yvela<br />
SesaZlo erTmoqmedebiani tolobis Sedgena.<br />
16. umartivesi sqemebis mixedviT moqmedeba, umartivesi<br />
sqemebis daxazva. es sqemebi moicavs: ricxvebze orsafexurian<br />
moqmedebebs, ricxvTa met-naklebobas, naswavli tipis<br />
sayofacxovrebo amocanebs, Sesabamisobas, manZilebsa da<br />
moZraobas, rigobiT ricxvebsa da Tanmimdevrobas.<br />
17. sivrciTi mimarTebani: didi \ patara (gansxvavebiT<br />
mimarTebisagan bevri \ cota), zemoT \ qvemoT, win \ ukan,<br />
marj-vena \ marcxena [SeiZleba zogs eSlebodes], zemo marjvena<br />
\ qvemo marcxena da sxva [Znelia], maRali \ dabali, grZeli \<br />
mokle, sqeli \ Txeli, msxvili \ wvrili, farTo (ganieri) \<br />
viwro [ukanaskneli sami SeiZleba erTmaneTSi ereodeT].
- 20 -<br />
18. droiTi mimarTebani: ufrosi \ umcrosi, adre \ gvian,<br />
jer \ Semdeg; sivrciT-droiTi mimarTebani moZraobisas.<br />
19. Tanmimdevroba sivrcesa da droSi. ricxvTa<br />
Tanmimdevrobani.<br />
20. rigobiTi ricxvebi pirvelidan ocdamecxremde<br />
[meocemde] da maTi dakavSireba naswavl sivrciT-droiT<br />
mimarTebebTan; martivi Tanmimdevroba sivrcesa da droSi.<br />
21. nakvTebis dajgufeba da saxelwodebani: wre, rgoli,<br />
kubi, wertili, monakveTi, kvadrati, marTkuTxedi, samkuTxedi,<br />
oTxkuTxedi, ... , aTkuTxedi, ... mravalkuTxedi.<br />
22. kubis wveroebi. mravalkuTxedis gverdebi da wveroebi.<br />
maT raodenobaTa toloba.<br />
23. mravalkuTxedTa saerTo gverdebi da saerTo wveroebi.<br />
24. xazebi: texilebi da mrudebi; gaxsnili da Sekruli xazebi;<br />
gaxsnili xazebis boloebi (bolo wertilebi), monakveTis<br />
boloebi. xazebis gadakveTis wertilebi da gadamkveTi xazebi.<br />
ori wertilis SeerTeba sxvadasxvagvari xazebiT.<br />
25. naswavli nakvTebis xazva swori da naxvretebiani<br />
saxazavebiT.<br />
26. nakvTis Siga da gare wertilebi. nakvTis sazRvari.<br />
27. sigrZis Tvisebebi _ simetriuloba, tranzituloba da<br />
adiciuroba (mxolod praqtikulad _ ese igi, am terminTa da<br />
zogadi Camoyalibebis gareSe); gazomva sigrZis or-ori erTeuliT:<br />
decimetr-santimetriT, mtkavel-TiTiT, nabij-terfiT.<br />
28. didi metriani saxazavisa da patara saxazavis danayofebs<br />
Soris manZilTa advili gamoTvla; gazomva am saxazavebiT.<br />
29. mocemuli sigrZis mqone monakveTebis xazva (roca<br />
sigrZe santimetrebis mTel ricxvs Seicavs, milimetrebiani<br />
naSTis gareSe); anda amgvari gverdebis mqone mravalkuTxedebisa<br />
da texilebis xazva.<br />
30. uadvilesi amocanebi manZilsa an moZraobaze, romelTa<br />
amosaxsnelad saWiroa erTi erTeuliT gazomil manZilTa<br />
Sekreba-gamokleba.<br />
31. kombinatorika geometriaSi _ ramdeni samkuTxedis,
- 21 -<br />
kvadratis an sxva nakvTis danaxvaa SesaZlebeli naxazze, yvela<br />
SesaZleblobis amowurviT [Znelia] _ roca maTi raodenoba ar<br />
aRemateba 6-s [4-s]; an radara nakvTebis danaxvaa SesaZlebeli<br />
naxazze, yvela SesaZleblobis amowurviT _ roca maTi<br />
raodenoba ar aRemateba 6-s [4-s _ Znelia].<br />
32. naswavli mravalkuTxedebis dayofa sxvadasxva mravalkuTxedebad;<br />
ori mravalkuTxedisagan axalis Sedgena [Znelia].<br />
nacnobi sagnebis dajgufeba ramdenime jgufad ori [erTi] Tvalsa-<br />
Cino niSanTvisebis mixedviT [mxolod TvalsaCino masaliT].<br />
33. logikuri kanonzomierebani: geometriul, ariTmetikul,<br />
grafikul Tu sayofacxovrebo masalaze [Znelia, roca masala<br />
sityvieradaa mocemuli]. mravalgvari amocanebi kanonzomierebis<br />
darRvevasa an mis gagrZelebaze [zogi Znelia].<br />
34. amocanebi, romlebSic erTdroulad monawileobs am<br />
programidan sami [ori] sakiTxi. amocanebi sxvadasxva<br />
saprogramo sakiTxebis erTmaneTTan dakavSirebaze.<br />
35. terminebi: `imdenive~, `Sekreba~, `mimateba~, `Sesakrebi~,<br />
`jami~, `gamokleba~, `saklebi~, `maklebi~, `sxvaoba~, `da<br />
kidev~, `naSTi~, `toloba~, `utoloba~, `metia~, `naklebia~,<br />
`Sedareba~, `daxazva~, `gazomva~, `sigrZe~; `garda~, `mxolod~,<br />
`erTnairi~, `toli~, `yvela~, `yvelaze~ (meti, didi, mokle da<br />
sxva), `mravali~, `TviTeuli~, `yoveli~, `zogierTi~, `TiTo-<br />
TiTo~, `ramdenime~, `erTerTi~, `arcerTi~, `ufro ... vidre~,<br />
`da~, `an~, `romelime~, `igive~, `Tuki~, `maSin~, `ratom~,<br />
`imitom rom~, `amitom~, `radgan~, `amocanis piroba~, `amoxsna~.<br />
mxolod konkretuli saxis amocanebis konteqstSi:<br />
`sapirispiro~, `Sesabamisi~, `SesaZlebloba~, `dajgufeba~,<br />
`kanonzomiereba~. cxadia, yvelaferi mxolod TvalsaCino<br />
masaliT keTdeba. am terminebs ver gaveqceviT, masw.-i maT<br />
Tavidan ixmars yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe, saWiroebis<br />
mixedviT, magram yovelTvis _ konkretul da TvalsaCino<br />
viTarebaSi. moswavleebi am sityvebis mniSvnelobas mainc ver<br />
Caswvdebian, I klasSi es arcaa saWiro. ubralod, maT unda<br />
icodnen, ra moeTxovebaT, roca amocanis piroba moiTxovs: `ar
- 22 -<br />
gamogrCeT arcerTi SesaZlebloba!~ an `arRvevs kanonzomierebas~<br />
da sxva. amas ki sakmaod male aiTviseben.<br />
§ 7. ZiriTadi saprogramo xazebis aRwera _<br />
Sesabamisoba saxelmwifo saswavlo gegmasTan<br />
jer Cven mokled, sqematurad aRvwerT samive xazs mTlianobaSi<br />
_ raTa masw.-s mTliani warmodgena Seeqmnas imaze, Tu ra<br />
TanmimdevrobiT da rogor viTardeba am xazis Sinagani azri.<br />
Semdeg ki mocemulia TviTeuli gakveTilis gegma-konspeqti,<br />
sakmaod dawvrilebiT _ is tipuri SekiTxvebi, romlebic unda<br />
dasvas masw.-ma, raTa klasi miiyvanos sakiTxis arsamde. iqve aRwerilia<br />
rogorc saTanado TamaSebi, ise msr-dan saSinao davalebisa<br />
Tu saklaso samuSaos davalebaTa mokle ganxilva.<br />
xazi dayofilia Tavebad, Tavi _ sagakveTilo monakveTebad.<br />
Tavi moicavs erT an or axal sakiTxs. magram, rogorc iTqva<br />
zemore, am axali sakiTxis swavleba erTbaSad, mzamzareulad<br />
ar xdeba. igi danawilebulia imdenad mcire safexurebad,<br />
romlebsac saSualo moswavlec ki TiTqmis damoukideblad<br />
gaivlis (Tuki is, cxadia, masw.-ma klasSi saTanadod amuSava) _<br />
radganac TviTeuli es safexuri aqtiuradaa Semzadebuli wina<br />
safexurebiT. es mcire safexuri muSavdeba erTi gakveTilis<br />
daaxloebiT mesamed-meoTxed droSi. esaa erTi sagakveTilo<br />
monakveTi. gakveTilis sxva sagakveTilo monakveTebi eTmoba<br />
danarCeni ori xazis amdagvarsave mcire-mcire safexurebs,<br />
agreTve TamaSsa da saSinao davalebis erTobliv garCevas.<br />
amgvarad, TviTon xazia ise agebuli, rom yovel<br />
sagakveTilo monakveTze mxolod erTi mcireodeni siaxle<br />
Semodis da isic _ jerovnad Semzadebuli. magram gakveTilze,<br />
garda am axali sakiTxis ganxilvisa, aucileblad unda moxdes<br />
wina, naswavli sakiTxebis gameorebac. zogjer axali sakiTxi<br />
imdenad advilia, rom Zalian mcire dro sWirdeba; xSirad ki<br />
axali sakiTxi mxolod sul umniSvnelod gansxvavdeba wina<br />
naswavli sakiTxisagan. es ganzraxaa ase dagegmili, raTa xSirxSirad<br />
moxdes naswavlis gameoreba, Tanac ara mxolod
- 23 -<br />
ubralo gameoreba, aramed gameoreba sxvadasxva kuTxiT. Tu<br />
rogor _ es mocemulia gegma-konspeqtebSi.<br />
gegma-konspeqtebi gakveTilebis mixedviTaa Sedgenili.<br />
yoveli gakveTilis gegma-konspeqti Seicavs sami sxvadasxva<br />
xazis nawyvets, agreTve TamaSis aRwerasa da saSinao davalebis<br />
ganxilvas. amitom gegma-konspeqti ver gagavagebinebs imas, Tu<br />
rogor muSavdeba esa Tu is Tema mTlianobaSi.<br />
masw.-ma jer mTlianobaSi unda gaiazros, Tu rogor aigeba<br />
TviTeuli xazi, rogor muSavdeba misi ZiriTadi sakiTxebi,<br />
rogoria ganviTarebis Sinagani logika.<br />
Tanac, sakiTxebis yovel jgufs miwerili aqvs misaRwevi<br />
miznebi saxelmwifo programidan, romlebsac emsaxureba igi.<br />
magaliTad, 1.1 emsaxureba I.4-is miRwevas.<br />
qjswfmj!yb{j!`!bsjUnfujlb!<br />
1.1. raodenobaTa met-naklebobis garkveva dawyvilebiT:<br />
mxolod TvalsaCinod mocemuli nivTebis grovebze, utolobis<br />
niSanTa gareSe. bevri \ cota. `imdenive~. raodenobaTa toloba.<br />
dawyvileba, roca erTi grova uZravia; Semdeg _ roca<br />
orive grova uZravia _ xazebiT SeerTebis gziT. I.4<br />
2.1. raodenobani erTidan eqvsamde: mxolod TvalsaCinod<br />
mocemuli nivTebis grovebiT, cifrul niSanTa da CanawerTa<br />
gareSe. ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba. mTavaria<br />
imis gaazreba, rom raodenoba ar icvleba grovis ganlagebis<br />
SecvliTa da misi gafarToebiT. I.1, I.4<br />
3.1. moqmedeba Sekreba. mimateba. zepiri Sekreba 6-is farglebSi.<br />
SesakrebTa gadanacvlebadoba (am terminTa gareSe). I.3<br />
4.1. moqmedeba gamokleba. zepiri gamokleba 6-is farglebSi,<br />
nivTTa grovebze, gamoklebis niSnisa da cifrebis gareSe.<br />
ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba. 6-is farglebSi<br />
jamTa da sxvaobaTa angariSi da pirveli damaxsovreba. I.3<br />
5.1. raodenobani 7-dan 9-mde: mxolod TvalsaCinod mocemuli<br />
nivTebis grovebiT, cifrul niSanTa da CanawerTa gareSe.<br />
am raodenobaTa grovebi da Sedareba. zepiri Sekreba-gamokleba
- 24 -<br />
9-is farglebSi, nivTebiT, moqmedebis niSnebisa da cifrebis<br />
gareSe. ricxvTa rigi: erTi, ori, ... , rva, cxra. ukuTvla. I.1,2,3.<br />
6.1. 1-dan 9-mde cifrebis wakiTxva. sxva ariTmetikuli niSnebi:<br />
metobisa, naklebobisa, tolobisa, Sekrebisa, gamoklebisa.<br />
wers mxolod masw.-i (carciT dafaze), moswavleebi klasSi<br />
moZravi (magnituri) cifrebiT `weren~ dafaze. Tan xdeba<br />
naswavlis gameoreba, ukve cifrul CanawerTa doneze. I.1, I.3<br />
7.1. terminebi `Sesakrebi~ da `jami~ _ mxolod TvalsaCino<br />
CvenebiT. ricxvi nuli, cifri nuli. ricxvisTvis nulis<br />
mimateba da ricxvis nulisTvis mimateba. I.3<br />
8.1. terminebi `saklebi~, `maklebi~ da `sxvaoba~ _ mxolod<br />
TvalsaCino CvenebiT. ricxvi aTi _ dominosebri TvalsaCinoebiT,<br />
cifruli Canaweris gareSe. zepiri Sekreba-gamokleba aTis<br />
farglebSi. ricxvisTvis nulis gamokleba. ricxvisTvis Tavis-<br />
Tavis gamokleba. Canaweri `10~ jer ar Semogvaqvs, radganac<br />
jer ver vaCvenebT imas, Tu ra saWiro gaxda ricxvis Cawera<br />
ori cifriT. aqamde ricxvebs xom TiTo cifriT vwerdiT! xom<br />
SeiZleboda, `aTic~ Cagvewera raime erTi niSniT!? Canawerebs<br />
`10~, `11~, `12~ da ase Semdeg SemovitanT mogvianebiT, roca<br />
mzad viqnebiT maT dasasabuTeblad. I.1, I.3, I.4<br />
9.1. TvalsaCinod mocemul raodenobaTa daTvla jufTebiT<br />
_ unaSTo SemTxvevebi (mxolod zepirad, saTanado CanawerTa<br />
gareSe). terminebi `yoveli~, `TviTeuli~. zogad termins<br />
`jufTi~ klasSi arcerTxel ar vaxsenebT, igi mxolod masw.-is-<br />
Tvisaa. klasSi vityviT mxolod konkretulad: oTxeuli, aTeuli,<br />
cxraeuli, wyvili da sxva _ romelic gvWirdeba. xdeba<br />
TvalsaCinod mocemuli raodenobis daTvla jufTebad: `daTvale<br />
oTxeulebad! daTvale wyvilebad! daTvale aTeulebad!~ sa-<br />
Wiro pasuxis nimuSi: `eqvsi cali oTxeuli~. I.1, I.4<br />
10.1. unaSTo jufTebis Cawera da wakiTxva. jufTebis dawyoba<br />
winaswar mocemuli Canaweris mixedviT (ese igi, moqmedebaTa<br />
Cawera maTematikuri niSnebiT). erTeuli, anda erTi cali juf-<br />
Ti, viTarc jufTebiT daTvlis kerZo SemTxvevebi.<br />
I da II klasebSi niSani · aRniSnavs mxoloddamxolod sit-
- 25 -<br />
yvas `cali~. araviTar SemTxvevaSi ar SeiZleba gamravlebis<br />
xseneba, namravlis gamoTvla da sxva! arc imis gaazrebaa<br />
saWiro, rom 3 · 4 raodenobiT tolia 4 · 3-isa. I.1, I.4<br />
11.1. naSTiani jufTebi. naSTi. naSTiani SemTxvevebis dawyoba,<br />
Cawera da wakiTxva. kerZo SemTxveva _ naSTi 0. gaiazreba Zneli<br />
sakiTxi: naSTi ar SeiZleba iyos jufTze meti. erTidaimave<br />
grovis daTvla sxvadasxva jufTebiT, naSTian-unaSTod. I.4<br />
12.1. Tvla aTeulebiT, viTarc jufTebiT Tvlis kerZo SemTxveva.<br />
TvalsaCinod mocemul raodenobaSi aTeulTa gamoyofa.<br />
ricxvebi 10-dan 20-mde, maT qarTul saxelwodebaTa Tanmimdevruli<br />
gaazreba (cifrul CanawerTa gareSe!): `T-or-meti~, `sammeti~<br />
anu `cameti~, `T-oTx-meti~, `T-xuT-meti~ da ase Semdeg.<br />
zepiri Sekreba-gamokleba ocis farglebSi _ dominoseburi<br />
TvalsaCinoebiT. arsebiTia, rom am droisaTvis moswavleebma<br />
ukve kargad ician `-iT metoba~ da `-iT nakleboba~ _ `sayofacxovrebo<br />
amocanebis~ xaziT. Sekreba-gamokleba `aTeulze<br />
gadausvlelad~, rac ar Cans dominosebur TvalsaCinoebaze<br />
(11+2, 18_3 da misT.), _ jer ar ganixileba. I.1, I.3, I.4<br />
13.1. 10-dan 20-mde ricxvebis cifruli Cawera. 21-dan 29mde<br />
ricxvebi da maTi cifrulad Cawera. cifrul CanawerTa<br />
gaazreba da dasabuTeba. Sekreba-gamoklebis naswavli magali-<br />
Tebis cifruli Cawera da gameoreba. 21-dan 29-mde ricxvebisa<br />
da maTi cifruli Caweris swavla xels uwyobs ricxvis aTobiTi<br />
cifruli Canaweris gaazrebas (mxolod 20-is farglebSi<br />
es uaresad Cans). amasTan, 30-mde ricxvebi ar Seicavs araviTar<br />
damatebiT siZneles, 20-mde ricxvebTan SedarebiT. I.1, I.2, I.3<br />
14.1. Sekreba-gamokleba 20-is farglebSi `aTeulze gadausvlelad~<br />
_ dominosebri TvalsaCinoebiT (advilia). 20-is daSla<br />
SesakrebTa jamebad _ `oceulis TvalsaCinoebaze~ damyarebiT.<br />
ramdeni aklia ricxvs aTamde. ramdeni aklia ricxvs ocamde.<br />
15.1. ZiriTadi naswavli sakiTxebis gameoreba, ganmtkiceba da<br />
ganviTareba _ nusxa ix. $ 6-Si. I.1, I.2, I.3<br />
nfpsf!yb{j!`!<br />
bmhfcsb-!hbnpzfofcjUj!nbUfnbujlb-!lpncjobupsjlb!
- 26 -<br />
1.2. umartivesi sivrciTi mimarTebani: didi \ patara (gansxvavebiT<br />
bevri \ cotasagan), zemoT \ qvemoT, win \ ukan,<br />
Soris, maRali \ dabali. ganlageba simaRlis mixedviT.<br />
yvelaferi _ TvalsaCinod. mimarTeba SigniT \ gareT. I.7<br />
2.2. Semdgomi sivrciTi mimarTebani: sqeli \ Txeli, farTo<br />
\ viwro, msxvili \ wvrili. rigobiTi ricxvebi erTidan eqvsamde<br />
(mxolod sityvierad). maTi dakavSireba umartives sivrciT<br />
mimarTebebTan. advili sivrciTi mimarTebani warmodgeniT.<br />
gansxvavebiT Tavi 1-is mimarTebaTagan, moswavleebs erTmaneTSi<br />
aerevaT xolme am Tavis zogi mimarTeba. zogs SeiZleba gauWirdes<br />
agreTve sivrciT mimarTebaTa garkveva warmodgeniT. I.7<br />
3.2. raodenobis mateba an kleba umartives sayofacxovrebo<br />
amocanebSi. umartivesi sayofacxovrebo amocanebi raodenobis<br />
momatebasa da Sekrebaze; raodenobis moklebasa da gamoklebaze.<br />
TvalsaCino raodenobaTa `-iT metoba~ da `-iT nakleboba~. I.2<br />
4.2. sivrciTi mimarTeba marjvniv \ marcxniv. Soris. misi<br />
dakavSireba naswavl rigobiT ricxvebTan. ormagi sivrciTi<br />
mimarTebani: wina zemoTa, ukana qvemoTa da misTanani. I.7<br />
5.2. rigobiTi ricxvebi: meSvide, merve, mecxre. ricxvTa<br />
kibe da Sekreba-gamokleba masze. ricxvis -iT Semcireba an<br />
gadideba da ricxvTa kibeze Sesabamisi wanacvleba. I.2<br />
6.2. Sekrebis, gamoklebis cxrilebi da maTi Sevseba. I.3<br />
7.2. rigobiTi ricxvi meaTe da misi dakavSireba sivrciT<br />
mimarTebebTan. kombinatorikis uadvilesi sawyisebi: yvela SesaZleblobis<br />
amowurva, roca maTi raodenoba ar aRemateba 6-s<br />
(mxolod TvalsaCino masalaze). `TiTo-TiTo~. I.2<br />
erTidan eqvsamde ricxvebis Sesabamis dominosebur wyobaTa<br />
ganlageba yvela SesaZleblobis amowurviT, roca ucnob<br />
SesaZleblobaTa raodenoba ar aRemateba 6-s. I.4<br />
8.2. samidan aTamde ricxvebis daSla SesakrebTa jamebad _<br />
yvela SesaZleblobis amowurviT. esaa kombinatorikisa da<br />
ariTmetikis saerTo sakiTxi, Zalian mniSvnelovani. erToblivi<br />
Ziebis Semdeg dafaze Camoiwereba yvela SesaZlebloba<br />
tolobaTa saxiT. klasi Tan kiTxulobs. I.2, I.4
- 27 -<br />
ormoqmedebiani Sekreba-gamokleba ricxvTa kibeze. `-iT<br />
metoba~ da `-iT nakleboba~ umartives anu erTmoqmedebian<br />
sayofacxovrebo amocanebSi. viwyebT ormoqmedebian gamoTvlebs.<br />
swored mravalmoqmedebian gamoTvlebs aadvilebs ricxvTa kibe,<br />
Torem erTmoqmedebianebis masze Sesrulebas didi azri arca<br />
aqvs. klass TandaTan zepiradac vasrulebinebT advil<br />
ormoqmedebian gamoTvlebs. Secdomisa an gaWirvebis SemTxvevaSi<br />
kvlav ricxvTa kibes viSveliebT. I.2, I.4<br />
9.2. jamisa da sxvaobis Sedareba ricxvTan, maT Soris sayofacxovrebo<br />
amocanebSi. ramdeni aklia ricxvs meore ricxvamde<br />
sxvaobasTan dakavSirebiT. viTardeba wina Tavis Tema, oRond<br />
Tan kavSirdeba mocemuli ori ricxvis sxvaobasTan. I.3<br />
10.2. umartivesi droiTi mimarTebani TvalsaCino<br />
mocemulobiT: ufrosi \ umcrosi. adre \ gvian. jer \ Semdeg.<br />
win \ Semdeg. maTi dakavSireba rigobiT ricxvebTan. I.7<br />
jamebisa da sxvaobebis Sedareba, roca erTerTi komponentia<br />
(am terminis gareSe!) erTidaigive. es sakiTxi ramdenime wina<br />
safexurs saWiroebs: jer xdeba mxolod jamebis Sedareba,<br />
roca pirveli Sesakrebia erTidaigive, da ase Semdeg. Sedarebis<br />
es sakiTxebi am TavSi mTavrdeba. Tumca, jamebisa da sxvaobebis<br />
Sedareba saswavlo wlis bolomde grZeldeba, oRond<br />
ZiriTadad mxolod saSinao davalebebSi. TandaTan moswavleebi<br />
gaiazreben, rom jamebisa da sxvaobebis Sedarebisas, roca<br />
erTerTi komponentia erTidaigive, araa saWiro angariSi _<br />
isedac Cans, romelia meti. magaliTad, 13 _ 4 > 13 _ 7.<br />
Tumca, amis Tavidanve swavleba araa saWiro. umjobesia, rom<br />
moswavlem TviTon iswavlos es mravali savarjiSos<br />
Sesrulebis Sedegad. I.3, I.4<br />
11.2. ori paraleluri (ara Tanmimdevruli!) Sekreba an<br />
gamokleba ormoqmedebian sayofacxovrebo amocanebSi. Tanmimdevrul<br />
Sekreba-gamoklebas sWirdeba pirveli Sedegis damaxsovreba<br />
da amitom ufro Znelia, viwyebT jer paraleluri SekrebagamoklebiT.<br />
am SemTxvevaSi ori moqmedeba erTmaneTisagan damoukideblad<br />
sruldeba da amdenad, ufro advilia. I.2, I.3
- 28 -<br />
naswavli droiTi mimarTebani gonebaSi warmodgeniT an<br />
sqemiT da maTi dakavSireba rigobiT ricxvebTan. I.7<br />
sxvadasxvamonacemebiani cxrilis amokiTxva da misi Sevseba.<br />
aqamde gvxvdeboda mxolod samgvari cxrilebi: nakvTebis formaferisa,<br />
mravalkuTxedebis gverdebisa da wveroebis raodenobisa<br />
da Sekreba-gamoklebisa. axla Semogvaqvs zogadad, sxvadasxvamonacemebiani<br />
cxrili (vgulisxmobT, rom am droisaTvis moswavleebma<br />
ukve sakmaod ician kiTxva). Sekrebisa da gamoklebis<br />
sxvadasxva cxrilebis Sevseba ki saswavlo wlis bolomde<br />
grZeldeba, oRond ZiriTadad mxolod saSinao davalebebSi. I.3<br />
12.2. ori paraleluri Sekreba an gamokleba sayofacxovrebo<br />
amocanebSi, roca monawileobs sityva `imdenive~ da, SesaZloa,<br />
nuli. ori Tanmimdevruli Sekreba an ori gamokleba ormoqmedebian<br />
sayofacxovrebo amocanebSi. ormoqmedebiani sayofacxovrebo<br />
amocanebi, romelTa amoxsna moiTxovs ricxvisa da jamis<br />
Sekrebas an ricxvisa da sxvaobis Sekrebas. I.2, I.4<br />
13.2. rigobiTi ricxvebi meTerTmetedan meocemde. maTi<br />
dakavSireba naswavl sivrciT da droiT mimarTebebTan. I.2<br />
sayofacxovrebo amocanebi, romelTa amosaxsnelad saWiroa<br />
Sekrebisa an gamoklebis erTi ucnobi komponentis moZebna (am<br />
terminTa gareSe). zogadi gegma amgvaria:<br />
1) nivTebze moqmedebebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />
2) TvalsaCino sqemebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />
3) sayofacxovrebo amocanebi _ romelTa konkretuli Sinaarsi<br />
aadvilebs sakiTxSi garkvevas, TviTon hkarnaxobs moswavles<br />
amoxsnis gzas;<br />
4) `Cavifiqre ricxvi”-s tipis amocanebi;<br />
5) ucnobi komponentis moZebna ganyenebul viTarebaSi, Sesakreb-sakleb-maklebis<br />
SiSveli terminebiT. oRond, am terminebSi<br />
mocemulia mxolod amocana, xolo misi amoxsna kvlav azrianad<br />
unda moxdes! I.2<br />
14.2. 10-dan 20-mde ricxvebis daSla SesakrebTa jamebad _<br />
yvela SesaZleblobis amowurviT. erToblivi Ziebis Semdeg<br />
dafaze Camoiwereba yvela SesaZlebloba tolobaTa saxiT.
- 29 -<br />
klasi Tan kiTxulobs. SesaZleblobaTa Tema sxvagvaradac<br />
daukavSirdeba ariTmetikul moqmedebebsa da ricxvTa kibes:<br />
radara sxvadasxva gziT SegviZlia mimateba-gamokleba. maTgan<br />
avarCevT yvelaze mosaxerxebels, magaliTad: 7 + 9 = 7 + 3<br />
+ 6 = 10 + 6 = 16. ese igi, miviRebT nawil-nawil Sekrebagamoklebis<br />
cnobil xerxs. magram, rogorc iTqva I xazSi, es<br />
Zneli xerxia da moswavleTa nawili mas ver aiTvisebs.<br />
ormoqmedebiani sayofacxovrebo amocanebi, romelTa amosaxsnelad<br />
saWiroa ricxvisa da sxvaobis Sekreba; jamisa an sxvaobisaTvis<br />
ricxvis gamokleba. amiT amowurulia ormoqmedebiani<br />
sayofacxovrebo amocanebis ZiriTadi saxeebi. I.2, I.3<br />
15.2. gakveTilebis cxrili. ZiriTadi naswavli sakiTxebis<br />
gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba _ nusxa ix. $ 5_Si.<br />
nftbnf!yb{j!`!hfpnfusjb-!yb{wb-!hb{pnwb-!ebkhvgfcb!<br />
1.3. umTavresi geometriuli nakvTebi da maTi daxazva (maTi<br />
ganxilvis Tanmimdevroba ganpirobebulia ariTmetikis xaziT:<br />
raTa ricxvs `sami~ daemTxves samkuTxedi, ricxvs `ori~ _<br />
orboloiani monakveTi da ase Semdeg). wre. rgoli. kubi da<br />
misi sxvadasxva xedebi. kvadrati _ kubis cali waxnagi (am<br />
terminis gareSe). wertili _ kvadratis cali wvero (jer am<br />
terminis gareSe). monakveTi _ kvadratis cali gverdi (jer am<br />
terminis gareSe). monakveTis ori bolo _ wertilebi. ori<br />
wertilis SeerTeba monakveTiT. samkuTxedi. xuTkuTxedi.<br />
eqvskuTxedi. naswavl mravalkuTxedTa (mravalkuTxedis zogadi<br />
cnebis gareSe!) gverdebi. maTi daTvla. I.6<br />
mTavaria, rom moswavleebma amTaviTve gaacnobieron: nakvTis<br />
raoba ar icvleba misi feris SecvliT an mdebareobis SecvliT<br />
_ iseve rogorc ariTmetikaSi raodenoba ar icvleba grovis<br />
ganlagebis SecvliT! (es Sedareba mxolod masw.-isTvisaa da<br />
ara moswavleTaTvis).<br />
2.3. sxvadasxvagvari samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi,<br />
eqvskuTxedebi. maTi daxazva.<br />
umartivesi dajgufeba, anu erTi TvalsaCino niSanTvisebis
- 30 -<br />
mixedviT dajgufeba (klasifikacia), Semdeg _ TiTo wevris<br />
CamatebiT. terminebi `mxolod~, `erTnairi~, `toli~,<br />
`ramdenime~. naswavli nakvTebis dajgufeba. I.6<br />
3.3. uadvilesi cxrilebi. cxrilis striqoni, sveti da ujredi.<br />
cxrilis Sevseba yvelaze advili da TvalsaCino masaliT.<br />
arsebiTad, amisaTvis saWiroa saganTa daxarisxeba ori Zalian<br />
TvalsaCino niSanTvisebis mixedviT: ferisa da formis mixedviT.<br />
oRond, am daxarisxebas sakmaod aadvilebs cxrili. I.6<br />
SedarebiT rTuli mravalkuTxedebi. iseve rogorc 1-l<br />
TavSi, maTi Tanmimdevroba ariTmetikis xaziTaa ganpirobebuli.<br />
varskvlaviseburi (Cazneqili) 7, 8, 9-kuTxedebi. maTi daxazva<br />
(miaxloebiT). maTi Sedgena sxva mravalkuTxedebisagan.<br />
4.3. mravalkuTxedis (jer am terminis gareSe) gverdebi da<br />
kuTxeebi, maTi daTvla. marTkuTxedi, misi daxazva. iseve rogorc<br />
yvela sxva nakvTi, marTkuTxedic Semogvaqvs TvalsaCino<br />
CvenebiT, yovelgvar ganmartebaTa gareSe _ magram daxrilad<br />
daxazulic! sazogadod, gansazRvrebani, magaliTad, kuTxisa an<br />
marTkuTxedisa, dawyebiT klasebSi uadgiloa. moswavleebs unda<br />
vaswavloT nakvTebis cnoba (Tanac, yovelgvar mdebareobaSi!) da<br />
maTi daxazva Tu gazomva. I.6<br />
viwyebT kanonzomierebis Temas. iqneba jer Zalian advili<br />
amocanebi logikuri kanonzomierebis darRvevaze _ romeli<br />
arRvevs kanonzomierebas; Semdeg nakluli kanonzomierebis<br />
Sevsebaze. termini `kanonzomiereba~ amgvar amocanebSi<br />
gulisxmobs imas, rom yvela wevri raRaciT erTmaneTs hgavs,<br />
raRac saerTo aqvT, _ garda erTi wevrisa. swored es erTia<br />
gamonaklisi, anu `zedmeti~, anu kanonzomierebis damrRvevi.<br />
meoregvar amocanebSi ki mocemulia wevrTa rigi, romlebsac<br />
raRac kanonzomiereba aerTianebs. gamonaklisi araa, magram<br />
saWiroa am kanonzomierebis mixedviT rigis gagrZeleba, carieli<br />
adgilisa Tu ? niSnis Sevseba. termini `romelime~. I.5<br />
5.3. kubis wveroebi, maTi daTvla. kvadratis `kuTxis~<br />
gaigiveba kubis wverosTan. kvadratisa da, sazogadod,<br />
mravalkuTxedis wvero _ esaa marTebuli termini, `kuTxis~
- 31 -<br />
nacvlad. mravalkuTxedis gverdebisa da kuTxeebis raodenobaTa<br />
cxrili _ cxrilis axali saxe. mravalkuTxedis gverdebisa da<br />
kuTxeebis raodenobaTa toloba. I.6<br />
masw.-isTvis aq mravali terminia naxsenebi: waxnagi,<br />
piramida, prizma, igiveoba da sxva. arcerTi maTgani araa<br />
moswavleTaTvis. vaswavliT mxolod erT axal termins<br />
`wvero~. gamovkveTT ukve cnobil terminsac `igive~.<br />
kanonzomierebis Tema sagakveTilo monakveTSi aq ukanasknelad<br />
iqneba. awi igi mxolod saSinao davalebis amocanebSi<br />
Zalian xSirad, da ase ganviTardeba. I.5<br />
6.3. kombinatorika geometriaSi _ ramdeni samkuTxedis (an<br />
sxva nakvTis) danaxvaa SesaZlebeli naxazze, yvela<br />
SesaZleblobis amowurviT (kombinatoruli amocanebi yvela<br />
SesaZleblobis amowurviT da termini `SesaZlebloba~ klass<br />
ukve Sexvda II xaziT). I.7<br />
nakvTis sazRvari. aTkuTxedi (varskvlaviseburi), misi<br />
daxatva xeliT, misi gamorCeva sxvagvari nakvTebisagan. iseve<br />
rogorc sxva mravalkuTxedebi, aTkuTxedic Semogvaqvs zustad<br />
im gakveTilze, romelzec ariTmetikis xaziT pirvelad<br />
Semogvaqvs aTeuli da ricxvi aTi. mravalkuTxedi _ zogadi<br />
terminis Semotana. mravalkuTxedis gverdebi, wveroebi, maTi<br />
raodenobis toloba. mravalkuTxedis sazRvari. mravalkuTxed-<br />
Ta dajgufeba: samkuTxedebi, oTxkuTxedebi da ase Semdeg. I.6<br />
moswavles termini `nakvTi~ ukve mravaljer Sexvda saSinao<br />
Tu saklaso samuSaoebis Sesrulebisas. masw.-i mas pirdapir,<br />
TiTiT Cvenebis TanxlebiT ambobda. axlac asea. moswavleebi<br />
TandaTan SeeCvevian am termins. mis ganmartebas araviTari azri<br />
ara aqvs. misi zogadi mniSvnelobis gaazreba pirvelklasels<br />
arc moeTxoveba (gansxvavebiT, magaliTad, cnebisagan `mravalkuTxedi~<br />
an `xazi~ _ SemdgomSi iqneba). am TavSi arsebiTad,<br />
axalia ori cneba: sazRvari da mravalkuTxedi. sxva<br />
yvelaferi naswavli sakiTxebis mxolod ganviTarebaa, arsebiTi<br />
siaxlis gareSe. mravalkuTxedi ganazogadebs anu gaaerTianebs<br />
ukve kargad cnobil samkuTxedebs, oTxkuTxedebs, xuTkuT-
- 32 -<br />
xedebsa da ase Semdeg. mravalkuTxedi _ mainc rTuli cnebaa<br />
imis gamo, rom Zalian zogadia. mere TvalsaCino CvenebiT<br />
varkvevT, wertili mravalkuTxedis SigniT mdebareobs Tu<br />
gareT. es sakmaod advilad irkveva. wvero? ai wvero ki arc<br />
SigniTaa da arc gareT. asevea sxva mravali wertilic. yvela<br />
isini mdebareobs mravalkuTxedis sazRvarze.<br />
7.3. texili xazi anu texili; misi boloebi da wveroebi;<br />
texilis Semadgeneli monakveTebis daTvla. Sekruli da<br />
gaxsnili texilebi da maTi daxazva. wina TavSi vaswavleT<br />
nakvTis sazRvari. texili Semogvaqvs, viTarc mravalkuTxedis<br />
sazRvari. Semdeg gamoirkveva, rom igi monakveTebisagan Sedgeba.<br />
Sekruli xazi iseTia, romlis Signidanac wertils gareT<br />
ver `gamovasrialebT~ ise, rom sazRvari ar gadavkveToT... I.6<br />
garda amisa, grZeldeba geometriuli kombinatorikis Tema:<br />
esa Tu is nakvTi ramdeni SeiZleba davinaxoT naxazze _ yvela<br />
SesaZleblobis amowurviT (maTi raodenoba ar aRemateba eqvss).<br />
8.3. geometriuli kombinatorika _ gagrZeleba. mrude xazi<br />
anu mrudi. wina TavSi vaswavleT texili, viTarc mravalkuTxedis<br />
sazRvari. axla aseve vaswavliT mrude xazs, rogorc<br />
saTanado nakvTis sazRvars. I.7<br />
sigrZis met-nakleboba, `toli sigrZe~ _ datolebiT. misi<br />
Cawera utolobiT. viwyebT gazomvis Temas. magram sanam TviT<br />
gazomvas daviwyebdeT, moswavleebma unda gaiazron, Tu ra aris<br />
sigrZe da ra Tvisebebi aqvs mas. uamisod gazomva meqanikuri<br />
procesi iqneba. II.10<br />
9.3. sigrZeTa met-naklebobis Tviseba tranzituloba. gazomva<br />
Tokis saSualebiT, maT Soris mrude xazisa. zogadi cneba<br />
`xazi~ (aerTianebs monakveTebs, texilebsa da mrude xazebs).<br />
Sekruli da gaxsnili xazebi. gaxsnili xazebis bolo<br />
wertilebi (boloebi). ori xazis gadakveTis wertilebi. ori<br />
wertilis SeerTeba sxvadasxvagvari xazebiT. am xazebis gazomva<br />
da maT sigrZeTa Sedareba. monakveTi _ swori da umoklesi<br />
xazi. garda amisa, viTardeba dajgufebis Temac. II.10<br />
10.3. gazomva: CxirebiT; CxirebiTa da TiTebiT; mtkaveliTa
- 33 -<br />
da TiTebiT; nabijiTa da terfiT. yvela am sazomis cvalebadoba<br />
da arasizuste. zomva didi saxazaviT _ decimetriTa<br />
da santimetriT. didi saxazavis danayofebis wakiTxva.<br />
gazomvis TemaSic mivyvebiT bunebriv istoriul gzas.<br />
moswavle TviTon unda darwmundes, rom saWiroa myari da<br />
ucvleli sazomi erTeulebi, rom saxazaviT zomva mosaxerxebelia.<br />
Tumca, yofa-cxovrebaSic Cven xSirad gvWirdeba xolme<br />
Zveli sazomebis gamoyeneba (mtkavelis, Tokisa da sxva). amitom<br />
amis codna TavisTavadac saWiroa.<br />
sigrZis or-ori erTeuli saWiroa imisaTvis, raTa gavzomoT<br />
pirveli, didi erTeuliT gazomvis Semdeg morCenili naSTi.<br />
amis saWiroebasac moswavle Tavad Seejaxeba, roca ver ityvis:<br />
sigrZe 5 Cxiria Tu 6. gazomvis Sedegebs dafaze vwerT.<br />
Tanafardobas 1 dm = 10 sm jer ar vaswavliT, jerjerobiT<br />
dm cvlis mtkavels, xolo sm _ TiTs. II.10<br />
TvalsaCinod mocemuli xazebis dajgufeba: monakveTebi, texilebi<br />
da sxvebi _ mrudebi. monakveTebi, Sekruli texilebi,<br />
gaxsnili texilebi, Sekruli mrudebi, gaxsnili mrudebi. I.6<br />
11.3. dajgufeba gonebaSi warmodgeniT. ori TvalsaCino<br />
niSanTvisebis mixedviT ramdenime jgufad dajgufdeba kargad<br />
cnobili sagnebi, oRond maTi mxolod sityvieri dasaxelebisa<br />
da dafaze Camoweris safuZvelze. dajgufebis Sedegebic<br />
wamoiwereba dafaze, kvlav sityvierad (am droisaTvis klasma<br />
ukve sakmaod kargad unda icodes kiTxva). bolos igive keTdeba<br />
maTematikuri sagnebisaTvis. I.6<br />
garda amisa, viTardeba gazomvis Temac, ganmtkicdeba didi<br />
saxazavis skalis (cxadia, am terminis gareSe) codna.<br />
12.3. patara saxazavebi, xazva da zomva maTi saSualebiT.<br />
vrwmundebiT, rom patara da did saxazavebze moniSnuli<br />
santimetrebi erTmaneTis tolia. Semdeg viwyebT xazvas<br />
rveulis furcelze, patara saxazaviT. dasaxazi monakveTis<br />
sigrZe Tavidan ar aRemateba 9 sm-s, raki ariTmetikis xaziT<br />
ufro didi ricxvebis Cawera jer ar gviswavlebia. vaxazvinebT<br />
mocemuli zomebis mqone kvadratebs, marTkuTxedebs, texilebsa
- 34 -<br />
da sxva. geometriaSi Semogvaqvs axleburi cxrilebi _<br />
gadanomril monakveTTa sigrZeebisa. II.10<br />
rveulSi daxazuli monakveTebis zomva, ukve 20 sm-is<br />
farglebSi. milimetrebs pirvel klasSi ar vaswavliT, amitom<br />
yvela sigrZe santimetrebis mTeli ricxvs Seicavs, raTa ar<br />
morCes milimetrebiani naSTi.<br />
mocemuli sigrZis gverdebis mqone marTkuTxedis an<br />
kvadratis daxazva uredebian furcelze. mocemuli sigrZis<br />
monakveTTa mqone gaxsnili texilebis daxazva, roca sigrZeebi<br />
mocemulia cxrilis saxiT. ori mravalkuTxedis gverdebis<br />
gazomva. Sedegebis Cawera cxrilSi. mravalkuTxedis yvela<br />
gverdis sigrZeTa jamis gamoTvla. I.6, I.7<br />
13.3. uadvilesi amocanebi manZilebsa an moZraobaze, romelTa<br />
amosaxsnelad saWiroa erTi erTeuliT gazomil manZilTa Sekreba<br />
an gamokleba. maTi amosaxsneli TvalsaCino sqemebi. II.10<br />
sigrZeTa Cawera matebisa an klebis mixedviT. garda amisa,<br />
vimeorebT da vajamebT nakvTebis naswavl dajgufebebs _ mTw-<br />
Si mocemuli sqema-suraTis mixedviT. moZraobisas warmoqmnil<br />
sivrciT da droiT mimarTebaTa erTdrouli dakavSireba<br />
naswavl rigobiT ricxvebTan. Tanmimdevroba sivrcesa da droSi.<br />
14.3. SedarebiT rTuli, ormoqmedebiani amocanebi moZraobaze.<br />
mocemuli sigrZis texilis daxazva. logikuri sqemebi<br />
mimarTebaze da kerZo / zogadi. ZiriTadi naswavli sakiTxebis<br />
gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba _ nusxa ix. $ 5-Si. I.5<br />
§ 8. sagakveTilo monakveTebi da gakveTilebis ageba<br />
Cven vgulisxmobT, rom gakveTilis xangrZliobaa 40 wuTi<br />
(an 45). Cveni yoveli gakveTili isea dagegmili, rom moicavs<br />
5-7-wuTian TamaSs, xatvas, gaferadebasa Tu sxva saxaliso<br />
moqmedebebs. amitom aqtiuri Sesveneba TviT gakveTilis<br />
ganmavlobaSive xdeba.<br />
sagakveTilo monakveTebi gadanomrilia or-ori ricxviT.<br />
magaliTad, me-20 gakveTilis monakveTebia: 20.1, 20.2, 20.3,<br />
20.4. maTgan pirveli ricxvi, 20, gviCvenebs gakveTilis nomers.
- 35 -<br />
meore ricxvi, 1, 2 an 3, gviCvenebs imas, rom am sagakveTilo<br />
monakveTSi muSavdeba sakiTxi 1-li, me-2 an me-3 xazidan. xolo<br />
20.4 _ esaa maTematikuri TamaSi. yoveli sagakveTilo<br />
monakveTisTvis meore ricxvi 4 _ TamaSis aRmniSvnelia.<br />
sxvadasxva gakveTilze sxvadasxva TamaSi tardeba _ gakveTilis<br />
romelime sakiTxTan dakavSirebiT.<br />
zogjer, Tuki aucilebelia, masw.-s SeuZlia Secvalos sagakveTilo<br />
monakveTTa Tanmimdevroba, magaliTad, me-20 gakveTilze<br />
jer daamuSaos monakveTi 20.3, Semdeg ganixilos saSinao<br />
davaleba (19.5, 19.6 da sxva), Semdeg daamuSaos monakveTi 20.1,<br />
Semdeg moawyos TamaSi 20.4, Semdeg daamuSaos monakveTi 20.2.<br />
magram sanam masw.-i sagakveTilo monakveTebis Tanmimdevrobis<br />
Secvlas gadawyvets, winaswar unda daukvirdes, isini<br />
erTmaneTze xom araa damokidebuli, magaliTad, mesameSi iseTi<br />
am xom araa naxsenebi, rac pirvelSi an meoreSi unda<br />
gveswavlebina. xolo TamaSis monakveTi ki sasurvelia, rom<br />
yovelTvis SuaSi iyos, meore monakveTis Semdeg, mesamemde.<br />
TamaSis monakveTi moswavlis rveulSi TiTqmis arsad araa,<br />
radganac am TamaSebs ar sWirdeba rveulSi muSaoba, isini<br />
zepirad tardeba.<br />
zogjer moswavlis rveulSi gamotovebulia agreTve sxva<br />
monakveTic: meore nomriT 1, 2 an 3. esec imas niSnavs, rom<br />
Sesabamis safexurs ar sWirdeba rveulSi muSaoba. igi zepirad,<br />
dafasTan an raime sxva saxiT tardeba. xolo gegma-konspeqtebSi<br />
ki arcerTi sagakveTilo monakveTi araa gamotovebuli, maT<br />
Soris arc TamaSebisa.<br />
garda dasaxelebuli oTxi monakveTisa, gakveTili moicavs<br />
ganxilvas saSinao davalebisa, romelic klass yoveldRiurad<br />
eZleva. Tavidan mxolod Zalian cota, erTi-ori gasaferadebel-dasaxatavi<br />
davaleba, Semdeg sxvagvarebic. TandaTan saSinao<br />
davalebaTa raodenoba matulobs oTx-xuTamde.<br />
saSinao davalebis amocanebi gadanomrilia ise, rom maTi<br />
meore nomeri iwyeba 5-dan. magaliTad, me-19 gakveTilis saSinao<br />
davalebis amocanebis nomrebia: 19.5, 19.6, 19.7, 19.8, 19.9.
- 36 -<br />
maTgan pirveli davaleba (nomriT 19.5) _ saweri an weris<br />
winare savarjiSoa, romelic ujredebian badeSi sruldeba.<br />
zogjer amgvari savarjiSo klasSive iwyeba da masw.-i amowmebs,<br />
Tu ramdenad sworia moswavleTa xelis moZraobani werisas.<br />
Semdeg moswavleebi Sin amTavareben nimuSis mixedviT weras.<br />
klasma droulad unda CainiSnos saSinao davaleba. masw.-i gadaSlis<br />
msr-s saWiro adgilas, miuTiTebs klass saTanado adgils<br />
(TiTiT, radganac bavSvebs didi ricxvebi ar ecodinebaT).<br />
moswavleebi male mieCvevian saSinao davalebis advilad da<br />
swrafad CaniSvnas (rveulebSi SemoxazviT). aseve unda moxdes<br />
xolme saxelmZRvanelos an rveulis saWiro gverdze gadafurcvla<br />
da saWiro adgilis moZebna saklaso muSaobis drosac.<br />
xatvisa an xelgarjilobis gakveTilze moswavleebs unda<br />
davamzadebinoT geometriuli naWrelebiT galamazebuli grZeli<br />
saniSnebi. Semdeg moswavles msr-Si yovelTvis unda edos<br />
saniSni, raTa swrafad gadaSalos xolme igi saWiro adgilas.<br />
uamisod gakveTilze bevri dro daikargeba fuWad!<br />
davalebas moswavleebi imave msr-Si asruleben.<br />
zogjer klass evaleba raimes daxatva. masw.-i gaafrTxilebs<br />
bavSvebs, rom daxaton ise, rogorc SeZleben, advilad da<br />
swrafad. mimsgavseba araa saWiro, naxati SeiZleba sqematuri<br />
iyos. es mSoblebmac unda gaiTvaliswinon!<br />
davalebebi 20.5, 20.6 da ase Semdeg _ ganixileba momdevno,<br />
21-e gakveTilze _ sasurvelia, rom es gakveTilis dasawyisSive<br />
moxdes. xolo me-20 gakveTilis dasawyisSi ganixileba<br />
davalebebi 19.5, 19.6 da ase Semdeg.<br />
rogorc viciT, saswavlo wlis ganmavlobaSi ramdenjerme<br />
masw.-s SeuZlia SeaCeros programaSi winsvla _ raime Zneli<br />
sakiTxis gasameoreblad da gansamtkiceblad. SesaZloa, SeCerebis<br />
mizezi moswavleTa mier gakveTilebis gacdenebis didi dagrovebac<br />
iyos. amitom gakveTilis namdvili kalendaruli rigiTi<br />
nomeri acdeba (gauswrebs) mis nomers gegma-konspeqtebSi.<br />
magaliTad, SeiZleba moxdes, rom gegma-konspeqtebis 67-e gakve-<br />
Tili gaviaroT saswavlo wlis ara 67-e, aramed 69-e an 70-e
- 37 -<br />
gakveTilze. Tumca, gakveTilebis numerciisas Cven amas ugulebelvyofT<br />
da gakveTilebs vnomravT miyolebiT. es masw.-s<br />
araviTar sirTules ar Seuqmnis _ is xom mainc gegmakonspeqtebs<br />
unda mihyves, nomers ra mniSvneloba aqvs!<br />
unda damkvidrdes wesi _ arcerTi gakveTili saSinao<br />
davalebis gareSe. es unda icodes moswavlemac da mSobelmac.<br />
im gakveTilebze, romlebzec masw.-i SeaCerebs dagegmil<br />
programaSi winsvlas, saSinao davaleba Tavad unda SeurCios<br />
klass ganvlili masalidan. amisaTvis masw.-ma yovelTvis unda<br />
moniSnos xolme is amocanebi, romelTa gavla Tavis droze raime<br />
mizezis gamo ver moeswro. SeCerebisas pirvel rigSi es<br />
amocanebi unda misces klass saSinao davalebad. garda amisa,<br />
winaswar unda SearCios erTxel ukve micemuli iseTi amocanebi,<br />
romelTa mcireodeni, araarsebiTi Secvla advilia da isinic<br />
misces klass saSinao davalebad. xolo roca gadavlen meore<br />
msr-Si, SeCerebisas saSinao davalebad SeiZleba mieceT<br />
ukanaskneli nawilidan SerCeuli iseTi amocanebi, romlebsac<br />
ar sWirdeba saklaso damuSaveba (amgvari amocanebi mravladaa).<br />
msr-s is ukanaskneli amocanebi, romelTa gavla veRar<br />
moeswreba saswavlo wlis ganmavlobaSi, klass miecema sazafxulo<br />
saardadegebo davalebad.<br />
amrigad, magaliTad, me-20 gakveTilze muSavdeba pirveli<br />
xazis me-20 sagakveTilo monakveTi (misi nomeria 20.1), meore<br />
xazis me-20 sagakveTilo monakveTi (misi nomeria 20.2) da mesame<br />
xazis me-20 sagakveTilo monakveTi (misi nomeria 20.3). Tvi-<br />
Teuls eTmoba saSualod 7-15 wuTi. darCenili 10-15 wuTidan<br />
naxevarze meti eTmoba wina, me-19 gakveTilze micemuli saSinao<br />
davalebis Semowmebasa da sajaro ganxilvas (saswavlo wlis<br />
dasawyisSi es nawili araa), naxevarze naklebi ki _ maTematikur<br />
TamaSs (misi nomeria 20.4). ase aigeba yvela gakveTili.<br />
ufro xSirad (Tumca ara yovelTvis) yvelaze meti dro<br />
sWirdeba pirveli xazis sakiTxebs. amitom gakveTilze maT<br />
eTmoba SedarebiT meti dro _ 10-15 wuTi (rogorc moiTxovs).<br />
Sesabamisad, meore da mesame xazis sakiTxebs naklebi dro
- 38 -<br />
eTmoba xolme _ 5-10 wuTi.<br />
masw.-ma amas sagangebo yuradReba unda miaqcios. amisaTvis man<br />
xSir-xSirad unda daixedos saaTze. ise ar unda moxdes, rom<br />
pirvelma da meore sagakveTilo monakveTebma STanTqos mTeli<br />
gakveTilis dro da veRar moeswros verc mesame sagakveTilo<br />
monakveTi da verc TamaSi.<br />
erTsadaimave sakiTxze 10-15 wuTze meti xniT SeCerebas<br />
azri ara aqvs. pirvelklasels ar ZaluZs amdeni xniT erT<br />
sakiTxze fiqri. Tundac klass gauWirdes raime sakiTxi, misi<br />
ganxilva mainc droulad unda momTavrdes, radgan meti xniT<br />
masze SeCereba _ drois fuWad gaflangva iqneba. am sakiTxs<br />
masw.-i unda moubrundes meore dRes. Tuki saWiro iqneba, man<br />
programaSi winsvlac unda SeaCeros erTi dRiT (aq ar<br />
viTvaliswinebT sust, ganviTarebaSi CamorCenil moswavleebs,<br />
romelTac damatebiTi sagangebo muSaoba sWirdebaT, gakveTilebis<br />
Semdeg an uqme dReebSi).<br />
sazogadod, SeiZleba moxdes, rom gakveTilze ver moeswros<br />
saTanado masalis damuSaveba. am SemTxvevaSi morCenili nawili<br />
damuSavdeba momdevno gakveTilze. Tuki es morCenili nawili<br />
moiTxovs 5 wuTze met dros, maSin axali sakiTxebi aRar unda<br />
damuSavdes, samagierod, moxdes naswavlis gameoreba. saSinao<br />
davalebad ki klass mieces Sesabamisi saSinao davalebis<br />
daaxloebiT naxevari.<br />
rogorc iTqva, sagakveTilo monakveTTa Tanmimdevroba araa<br />
arsebiTi. mTavaria is, rom TviTeuli maTgani safuZvlianad damuSavdes.<br />
safuZvlianadve unda gairCes wina gakveTilze micemuli<br />
saSinao davalebac. moswavleebma kargad unda gaiazron<br />
misi TviTeuli amocanis amoxsna, agreTve sakuTari Secdomebi<br />
Tu xarvezebi. swored am dros xdeba namdvili, aqtiuri<br />
swavleba: roca moswavles ukve winaswar damoukideblad aqvs<br />
nafiqri sakiTxze da Semdeg klasSi es sakiTxi sajarod<br />
aqtiurad gairCeva.<br />
saSinao davalebis erToblivi ganxilvisas masw.-i Camoivlis<br />
merxebs Soris da amowmebs, Tu rogor Seasrules moswavleebma
- 39 -<br />
esa Tu is amocana. Tan ramdenime moswavle rig-rigobiT<br />
gamoTqvams Tavis azrs. erTerTi maTgani dafasTanac SeiZleba<br />
iqnes gaZaxebuli, raTa Tavisi amoxsna aCvenos. bolos masw.-i<br />
kiTxulobs: _ vinmes xom ara aqvs sxvagvari pasuxi? _ da Tuki<br />
aseTi aRmoCndeba, isic gairCeva.<br />
moswavleebs am dros kalmistrebi Tu fanqrebi ukaviaT. Tuki<br />
zogma maTganma ver amoxsna esa Tu is amocana, an bolomde<br />
ver daasrula, iqve Seavsebs Tavis xarvezebs. masw.-i sul<br />
merxebs Soris dadis, raTa yovelive amas Tvalyuri adevnos.<br />
romeli amocanis amoxsnasac ar sWirdeba msjeloba,<br />
azrovneba da romelsac ara aqvs amoxsnis sxvadasxva SesaZleblobani<br />
_ masze naxevar an 1 wuTze metxans SeCerebas azri<br />
ara aqvs. sxvagvar amocanebs ki 2-4 wuTi eTmoba. cxadia, am<br />
droSi SeuZlebelia yvela moswavlis amoxsnaTa ganxilva,<br />
masw.-is mier erTi Tvalis gadavleba ki araa sakmarisi. amitom<br />
masw.-i unda zrunavdes imaze, rom Tuki romelime moswavles<br />
erT gakveTilze ar mouwia saSinao davalebis Sesaxeb azris<br />
gamoTqma, Semdeg gakveTilebze mainc mouwios.<br />
saazrovno amocanaTa umravlesoba iseTia, rom maTi pasuxis<br />
oradori SesaZleblobaa: marTebuli da mcdari. magram zogi<br />
amocana ara mxolod saazrovno, aramed agreTve SemoqmedebiTicaa:<br />
moswavles evaleba, TviTon moigonos axleburi ram<br />
(magaliTad: raime formebisgan Sedgenili naWrela, an axleburi<br />
formis rvakuTxedi, an raime sayofacxovrebo amocana `-iT<br />
naklebobaze~). amgvar amocanebs marTebuli amoxsnis mravali<br />
SesaZlebloba aqvs. masw.-s uyuradRebod ar unda darCes<br />
arcerTi moswavlis amoxsna. yvela marTlac axleburi amoxsna<br />
sajarod unda waikiTxos an dafaze daxazos, xolo moswavle<br />
Seaqos. saWiroa wamaxalisebeli niSnis dawerac. Semoqmedebas<br />
gansakuTrebuli waxaliseba sWirdeba!<br />
SedarebiT Zneli amocanebi * niSniTaa moniSnuli. moswavleebsac<br />
da mSoblebsac ecodinebaT, rom maTi amoxsna araa<br />
yvelasaTvis savaldebulo.<br />
winaswarve unda hqondes wakiTxuli meTod-saxelmZRva-
- 40 -<br />
neloTa yvela paragrafi (garda am saxelmZRvanelos momdevno<br />
nawilisa). gansakuTrebiT saguldagulod unda hqondes Seswavlili<br />
maTematikur-meTodikuri sakiTxebi. xolo Semdeg, gakve-<br />
Tilebis Catarebisas, mas dasWirdeba am saxelmZRvanelos ukanaskneli<br />
nawili _ gegma-konspeqtebi. magaliTad, me-20 gakveTilisaTvis<br />
masw.-i waikiTxavs Semdeg monakveTebs: 19.5, 19.6, 19.7,<br />
19.8, (SesaZloa, agreTve 19.9), 20.1, 20.2, 20.3 da 20.4.<br />
gakveTilebis gegma-konspeqtebi<br />
codna mxolod maSin aris namdvili codna, roca<br />
igi sakuTari azris daZabviTaa SeZenili da ara<br />
marto damaxsovrebiT. l. tolstoi<br />
gegma-konspeqtebis wakiTxvas ara aqvs azri, Tuki masw.-s winaswar<br />
kargad ar waukiTxavs zms. uamisod masw.-s ar ecodineba<br />
swavlebis Cveneuli meTodika, maTematikuri ganmartebani, mravali<br />
meTadikuri miTiTeba da sxva. masw.-i ver gaiazrebs, ra ras<br />
ukavSirdeba, ratomaa es ase da ara ise da sxva. mas mouwevs<br />
miTiTebaTa uazrod, meqanikurad Sesruleba _ rac dauSvebelia.<br />
Cveni zogadi meTodikis mixedviT, gakveTilze mTavaria kargad<br />
dasmul SekiTxvaTa Tanwyoba. mxolod amgvarad, aqtiurad,<br />
Seiswavleba sakiTxi. amitom gegma-konspeqtebSi swored saWiro<br />
SekiTxvaTa nimuSebia mocemuli. magaliTad: _ saidan viciT,<br />
rom es raodenoba ufro metia, vidre es?<br />
gegma-konspeqtSi mocemulia mxolod SekiTxva, isic mSralad<br />
da mokled, magram igulisxmeba, rom masw.-i mas saTanadod<br />
ganavrcobs, magaliTad: _ aba, gela, miTxari, saidan viciT, rom<br />
es raodenoba ufro metia, vidre es? garda amisa, masw.-is mier<br />
kargi gamoTqmiT dasmul SekiTxvas unda axldes saTanado<br />
mimika da xelis moZraobebic. magaliTad, sityvaze `es~ masw.-ma<br />
TiTi unda daados saTanado grovas. garda amisa, xelebis moZraobiT<br />
unda gaaTvalsaCinoos sxvadasxva sityvebi, magaliTad:<br />
`xazi~, `Zalian bevri~, `Semcirda~, `SevkriboT, SevaerToT~ da<br />
sxva. es yovelive Zalian mniSvnelovania.<br />
SekiTxvebis savaraudo da mosalodneli pasuxebi mocemulia
- 41 -<br />
figurul frCxilebSi. magaliTad: _ saidan viciT, rom es<br />
raodenoba ufro metia, vidre es? {dawyvilebis Semdeg aq<br />
morCa ai es rgoli}. Tuki pirveli moswavle, romelsac SekiTxva<br />
davusviT, kargad ver gvipasuxebs, vekiTxebiT sxvebs.<br />
sxva moswavlis kargi pasuxi pirvelsac unda gavameorebinoT.<br />
Semdeg unda vkiTxoT kidev erTs (magaliTad, SedarebiT pasiur<br />
an sust moswavles), oRond cota sxvagvarad, magaliTad, ase:<br />
_ manana, axla Sen mipasuxe, am grovebidan romelSia<br />
naklebi raodenobis rgolebi? ratom?<br />
Tuki Tavidanve vercerTma moswavlem ver gagvca kargi<br />
pasuxi, saWiroa misaxvedri miTiTebiT daxmareba, magaliTad: _<br />
am grovebis ra gavakeTeT Cven? {grovebis dawyvileba}<br />
hoda, ai, SexedeT, aq ra mogvrCa? {Savi rgoli} ese igi,<br />
romel grovaSi yofila ufro bevri rgoli?<br />
es yvelaferi unda gaakeTos masw.-ma: SekiTxvis ganvrcoba,<br />
saTanado gamoTqmis SerCeva, gamosakiTx moswavleTa kargad<br />
SerCeva, SekiTxvis formis Secvla da klasSi misi `datrialeba~,<br />
pirisaxis gamometyvelebis Secvla Tu xelebis<br />
moZraoba. saxelmZRvaneloSi ki mSralad mocemulia mxolod<br />
erTi SekiTxva, viTarc ZiriTadi nimuSi: _ saidan viciT, rom<br />
es raodenoba ufro metia, vidre es? saxelmZRvaneloSi<br />
ufro metis dawera xom SeuZlebelia.<br />
masw.-s araviTar SemTxvevaSi ar unda daaviwydes, rom saWiroa<br />
SekiTxvis amgvarad `datrialeba~. mxolod erTi SekiTxva<br />
da erTi pasuxi araa sakmarisi! gansakuTrebiT didxans unda<br />
`itrialos~ axal an Znel sakiTxTan dakavSirebulma SekiTxvam.<br />
rogorc dasabuTebulia zms $ 1 da $ 12-Si, Cveneuli<br />
meTodikisTvis miuRebelia moswavleTa gunduri pasuxebi.<br />
garda amisa, pasuxi, rogorc wesi, moklea da am dros<br />
moswavle fexze nu adgeba.<br />
kidev erTi friad mniSvnelovani ram. moswavlis Secdomebi<br />
da xarvezebi, rogorc wesi, misma Tanaklaselebma unda<br />
Seasworon Tu Seavson _ da ara masw.-ma. Cven arsad ar vwerT,<br />
magram yvelgan vgulisxmobT, rom roca moswavles raimes
- 42 -<br />
pasuxi SeeSleba an dafasTan gamosuli moswavle mTlad kargad<br />
ver Seasrulebs daxazvisa Tu grovebis dawyobis davalebas,<br />
masw.-i ikiTxavs: _ aba daukvirdiT, rame xom ar SeSlia<br />
irines? rogor unda eTqva? (rogor unda daexaza?)<br />
Sesworebisa Tu Sevsebis Semdeg Tavad irinemac unda gaimeoros<br />
marTebulad!<br />
maSasadame, yovel saswavlo sakiTxTan dakavSirebiT mocemuli<br />
gvaqvs SekiTxvaTa (mSrali da mokle) nimuSebis<br />
mTliani Tanwyoba. ese igi, masw.-ma ar unda gamotovos arcerTi<br />
am SekiTxvaTagani _ mas romc miaCndes, rom romelime SekiTxva<br />
zedmetia. arc SekiTxvis arsebiTi Secvlaa sasurveli.<br />
sazogadod, rogorc iTqva zemore, masw.-i unda moeridos<br />
meTodikur xazebSi TviTnebur cvlilebaTa Setanas.<br />
garda amisa, ar mivuTiTebT kidev erT rames. roca klass<br />
miecema saweri, dasaxazi, dasaxati, dasaTvleli Tu sxva<br />
saklaso samuSao, masw.-ma merxebs Soris unda iaros da da<br />
Tvalyuri adevnos muSaobas: ramdenad kargad asruleben davalebas,<br />
rogor ukaviaT kalmistari Tu rogor xazaven, vinmes<br />
rame xom ar eSleba, welSi xom ar ixrebian da sxva.<br />
masw.-s ar unda daaviwydes merxebs Soris siaruli!<br />
sazogadod, gegma-konspeqtebze Tvalis gadavlebac ki sakmarisia,<br />
raTa mkiTxveli darwmundes, Tu ramdenad yovlismomcvelia<br />
da Tanmimdevruli aqtiuri mzaobis meTodikis ganxorcieleba.<br />
Zalian iSviaTia masw.-is mier warmoTqmuli TxrobiTi winadadebani,<br />
isinic TiTqmis yovelTvis mas Semdeg warmoiTqmis, rac Tavad<br />
moswavleebi ityvian. SesaZloa, arazustad, arasrulad,<br />
mouxeSavad _ magram mainc ityvian ise, rom cxadi iqneba _ maT<br />
gaiges. masw.-i mxlod amis Semdeg ityvis TxrobiT winadadebas,<br />
romelic, arsebiTad, mxolod gaimeorebs, daadasturebs da<br />
daxvews moswavleTa mier naTqvams. da esec _ Zalian xanmoklea,<br />
sul erTi-ori mokle winadadeba. masw.-is Tundac erTwuTiani<br />
monologi, sakiTxis `axsna~ Tu `ganvrcoba~ _ gamoricxulia.<br />
meTodika isea agebuli, rom, Tuki masw.-i saguldagulod<br />
Seasrulebs gegma-konspeqtebis miTiTebebs, kerZod, zemore
- 43 -<br />
aRwerili wesiT daamuSavebs yvela im ljUywjU da cs[bofcjU<br />
winadadebas, romlebic gegma-konspeqtebis udides nawils Seadgens,<br />
moswavle TavisTavad iswavlis. Tanac, iswavlis namdvilad,<br />
anu gaRrmavebulad, aqtiuri codnis gaSinaganebiT.<br />
gegma-konspeqtebSi saSinao davalebis garCevas mivuTiTebT<br />
mxolod maSin, roca davalebis romelime amocanas raime<br />
sagangebo yuradRebis miqceva Tu msjeloba sWirdeba. sxva<br />
SemTxvevebSi amas ar mivuTiTebT, magram yvelgan vgulisxmobT!<br />
rogorc wesi, gakveTili iwyeba saSinao davalebaTa erToblivi<br />
ganxilviT: moswavleebi rig-rigobiT pasuxoben, Tan masw.-i<br />
merxebs Soris dadis da amowmebs, rogor aqvT Sesrulebuli<br />
esa Tu is amocana. moswavleebs fanqrebi ukaviaT, raTa<br />
Seasworon, Seavson da daxvewon TavianTi namuSevari.<br />
meTodikur miTiTebaTa ZiriTadi nawili mocemulia<br />
gakveTilebis mixedviT. magram maTi nawili saerToa ramdenime<br />
sagakveTilo monakveTisaTvis. amgvari miTiTebani mocemulia<br />
calke qvesaTauriT da calke numeraciiT, saTanado adgilas.<br />
isini ase aRiniSneba:<br />
I-3 (I anu ariTmetikis xazis me-3 saerTo meTodikuri<br />
miTiTeba); II-14 (II anu algebra-gamoyenebiTis xazis me-14<br />
miTiTeba); III-6 (III anu geometriis xazis me-6 miTiTeba). maTi<br />
teqstebi sxvagvari SriftiTacaa gamorCeuli.<br />
saxelmZRvaneloSi mocemuli 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 da 1.5<br />
sagakveTilo monakveTebi da saSinao davalebebi 1.5, 1.6...<br />
gankuTvnilia ara mxolod pirveli, aramed pirveli da meore<br />
(SesaZloa, agreTve mesame) gakveTilebisaTvis. es imitom, rom<br />
Tavidan yvelafrisTvis SedarebiT bevri dro daixarjeba.<br />
Semdeg ki Cveulebriv gagrZeldeba 2.1-dan.<br />
Tavidan moswavleebs gauWirdebaT xatva da xazva, albaT arc<br />
ferTa saxelwodebani ecodinebaT kargad. cxadia, naxatisa Tu<br />
naxazis xarisxs ara aqvs mniSvneloba. garda amisa, roca moswavle<br />
ityvis, rom ar icis, Tu rogor daxatos, masw.-i daamSvidebs: eg<br />
araferi, xatva arc me vici kargad, magram rogorc SevZleb, ise
- 44 -<br />
davxatav (da dafaze aCvenebs martiv naxats). sazogadod, masw.-ma<br />
aCvenos xolme klass naxatebis SesaZlo nimuSebi. moswavleebi male<br />
daeuflebian ferTa saxelwodebebs, fanqris xmarebasac gaeCvevian da<br />
amis mere didi xalisiT Seasruleben xatva-xazvis davalebebs!<br />
sazogadod, yvelaze Znelia pirveli erTi Tve, gansakuTrebiT<br />
_ pirveli erTi kvira. moswavleebs ara aqvT TiTqmis<br />
araviTari unarCvevebi, ver ikaveben fanqars, ver igeben naTqvams, ver<br />
ikreben yuradRebas... masw.-i amas nu SeuSindeba, man unda icodes,<br />
rom Tuki keTilsindisierad Seasrulebs Cveneul miTiTebebs<br />
TandaTan yvelaferi mogvardeba da kalapotSi Cadgeba. xolo<br />
saswavlo wlis bolos iseTi Sedegebi eqneba, rasac albaT<br />
TviTonac ar moeloda!<br />
iwyeba gakveTili 1, rasac mokled aRvniSnavT ase: g 1/<br />
g 1/!cfwsj!/!dpub/!ejej!/!qbubsb/!xsf!eb!njtj!ebybuwb/<br />
pirvel gakveTilze masw.-i klass aCvenebs, Tu rogor unda<br />
gadafurclon msr an mTw miTiTebul adgilas, gaSlili wigni<br />
rogor unda daidon merxze, rogor unda moZebnon saWiro<br />
adgili. auxsnis, rom msr _ rveulia da masSi unda xaton, xazon,<br />
weron. TandaTan misi ydac unda gaaferadon. xolo mTw-<br />
Si araferi ar unda daiweros, igi sufTad unda Seinaxon.<br />
Semdeg klass daavalebs, rom Semdegi gakveTilidan skolaSi<br />
moitanon da yoveldRiurad Tan ataron saswavlo nivTebi:<br />
kalmistari; feradi fanqrebi an flomasterebi; saSleli;<br />
saxazavi wriuli, kvadratuli, samkuTxa da sxva xvrelebiT.<br />
cxadia, TviTeul am nivTs aCvenebs (saWiroa amis Tqma<br />
mSoblebisTvisac).<br />
Semdeg Catardeba xuTwuTiani TamaSi: magnitur dafaze<br />
areulad daewyoba sul sxvadasxva zomis wreebi, aTiode (an<br />
Cveulebriv dafaze feradad daixateba, an lursmnebian dafaze<br />
Camoikideba). oRond sxvadasxva zomis wreebs feric sxvadasxva<br />
unda hqondes, an zogi Wreli unda iyos.<br />
_ axla daviwyoT TamaSi-Sejibri, vnaxoT, vin gaimarjvebs.
- 45 -<br />
oRond icodeT, vinc wamoiZaxebs, imisi pasuxi ar CaiTvleba da<br />
is waagebs! miTxariT, rogor unda vTqvaT pasuxi? {xelis<br />
aweviT} magram vinc xels tyuilad aiwevs da pasuxi SeeSleba,<br />
mas mere aRar vaTqmevineb sxva pasuxs. amitom visac gamarjveba<br />
unda, jer kargad moifiqros da xeli mere awios. viwyebT! aba,<br />
yvelaze swrafad vin ityvis, ra ferisaa yvelaze didi wre?<br />
Semdeg masw.-i moacilebs yvelaze did wres da ityvis: _<br />
ganvagrZoT TamaSi! aba, yvelaze swrafad vin ityvis, ra ferisaa<br />
darCenilebSi yvelaze didi wre?<br />
ase ganmeoredeba ramdenjerme. gamovlindeba ramdenime gamarjvebuli.<br />
morCenili dro daeTmoba sagakveTilo monakveTebs _ ramdenic<br />
moeswreba. danarCenebi _ Semdegi gakveTilisTvis gadava.<br />
pirvel gakveTilze klass saSinao davaleba ar eZleva.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
momdevno teqsti gansxvavebuli SriftiTaa dabeWdili da mas<br />
numeraciac gansxvavebuli aqvs. es imis maCvenebelia, rom es<br />
teqsti exeba mTel Tavs _ da ara mxolod momdevno gakveTils.<br />
J.2/!ebxzwjmfcb/!nfu.oblmfcpcbtUbo!eblbwTjsfcvmj!fopcsjwj!<br />
tbljUyj/ am TavSi mTavari sakiTxia dawyvileba: ori grovis wevrTa<br />
erTmaneTTan saTiTaod Sewyvileba (erTi aqedan, erTic iqidan; erTi<br />
aqedan, erTic iqidan da ase Semdeg). ori grovis dawyvileba<br />
Sedgeba nivTTa mravali calkeuli Sewyvilebisagan, magram mainc<br />
erTianad unda aRviqvaT. amitom nivTebis grovaTa dawyvileba unda<br />
moxdes erTi adamianis mier, viTarc erTi mTliani moqmedeba!<br />
sasurvelia, masw.-ma daicvas sizuste: raodenobaze iTqmis `meti /<br />
naklebi~ (magaliTad, girCebis raodenobaa naklebi, vidre kubikebis<br />
raodenoba). xolo TviT sagnebze iTqmis `bevri / cota~ an, SeiZleba,<br />
`meti / naklebi~ (magaliTad, girCebi ufro cotaa, vidre kubikebi,<br />
girCebi naklebia, vidre kubikebi). sxvaTa Soris, grovebisaTvis<br />
ufro zustia `mravali / cota~, xolo `bevri~ dauTvlad niv-<br />
Tierebaze iTqmis, magaliTad, haerze, wyalze, fqvilze, qviSaze da<br />
sxva; daTvladze ki iTqmis `mravali~. magram jer-jerobiT am<br />
naklebadcnobili sityviT sakiTxs nu gavarTulebT (Tumca, Tan-
- 46 -<br />
daTan, es enobrivi sakiTxic gamosasworebeli iqneba).<br />
amgvarad, unda vTqvaT: `Cxirebi ufro cotaa, vidre kenWebi~,<br />
anda `Cxirebis raodenoba naklebia, vidre kenWebisa~ (xan ase da xan<br />
ise). xolo `ufro bevri raodenoba~ an `ufro cota raodenoba~<br />
es enobrivi Secdomaa.<br />
iTqmis agreTve `didi / mcire raodenoba~, magram es gamoTqmebi<br />
ar unda vixmaroT, `didi / patara~ anu `didi / mcire~ sivrciTi<br />
mimarTebebisaTvisaa umjobesi.<br />
----------------------------------------------------------------------------------!<br />
2/2/! cfwsj! /! dpub/! nlwfUsbe! hbotywbwfcvm! sbpefopcbUb!<br />
nfupcb-!oblmfcpcb/!zwfmb{f!cfwsj!/!dpub/!!!masw.-s momzadebuli<br />
aqvs sxvadasxva saTvleli nivTebis grovebi, romlebic raodenobiT<br />
mkveTradaa gansxvavebuli, magaliTad: 21 wiTeli da 13<br />
mwvane magniti, 12 kubiki da 19 girCa, 30 Cxiri da 20 kenWi<br />
(yoveli raodenoba unda iyos 10-ze meti, raTa zogma moswavlem<br />
daTvla ar daiwyos). TviTeul SemTxvevaSi SekiTxvaa: _<br />
wiTlebi ufro bevria Tu mwvaneebi? kubikebi ufro bevria Tu<br />
girCebi? romelia ufro cota _ Cxirebi Tu kenWebi?<br />
SekiTxva `ratom~ jer ar daismis. met-nakleboba aSkarad<br />
Cans. oRond, am gakveTilze raodenobaTa met-nakleboba ar unda<br />
daupirispirdes nivTebis zomebis sidide-simcires. amitom<br />
Sesadarebel grovebSi daaxloebiT toli zomebis mqone nivTebi<br />
unda iyos. araa saWiro, rom, magaliTad, wignebis grova<br />
SevadarebinoT Cxirebis grovasTan.<br />
masw.-i zogjer SekiTxvas ase dasvams: _ wiTlebis<br />
raodenobaa meti Tu mwvaneebisa? oRond, moswavleebs jer nu<br />
vaTqmevinebT sityvas `raodenoba~ (Tuki TviTon gaimeoreben,<br />
kargi iqneba).<br />
Semdeg masw.-i klass aCvenebs oTx grovas, magaliTad: 5<br />
burTi, 10 girCa, 18 suraTi da 30 kubiki. jer Sedardeba<br />
burTebis raodenoba girCebisas, girCebisa _ suraTebisas,<br />
suraTebis _ kubikebisas. bolos daismis SekiTxva: _ amaTgan<br />
romelia yvelaze bevri? {kubikebia yvelaze bevri} yvelaze<br />
cota? {yvelaze cotaa burTebi}.
- 47 -<br />
aseTive SekiTxvebi daismis msr-is suraTi 1.1-is Sesaxebac:<br />
_ wignebi ufro bevria Tu burTebi? burTebis raodenobaa meti<br />
Tu fanqrebisa? romelia yvelaze bevri: wignebi, fanqrebi Tu<br />
burTebi? yvelaze cota?<br />
TfojTwob; termini `kubiki~ Seesatyviseba saTamaSo nivTs,<br />
xolo `kubi~ _ geometriul sxeuls.<br />
2/3/!ejej!/!qbubsb/!!hbotywbwfcb!!cfwsj!/!dpubtbhbo/!!zwfmb{f!<br />
ejej! /! qbubsb/! ! ! masw.-i klass aCvenebs did wiTel da patara<br />
Sav kubiks (an, Sesabamisad, ori feris did-patara burTebs). _<br />
romelia ufro didi, wiTeli Tu Savi? Savia ufro patara Tu<br />
wiTeli? _ SeiZleba Tu ara, rom ase vTqvaT: `wiTeli burTi<br />
ufro bevria, vidre Savi~? {ara, wiTeli burTi ufro bevri ki<br />
araa, ara _ ufro didia}. ase rom vTqvaT: `Savi burTi ufro<br />
cotaa, vidre wiTeli~? {arc es varga!} aba rogor unda<br />
gveTqva? {ufro pataraa}<br />
zedsarTavis `patara~ sinonimia `mcire~. magram jer-jerobiT<br />
am naklebadcnobili sityviT sakiTxs nu gavarTulebT.<br />
masw.-i dafasTan gamoiyvans xuT moswavles. _ romelia<br />
amaTgan taniT yvelaze didi? yvelaze patara? SeiZleboda<br />
Tu ara, rom gveTqva `yvelaze bevri~? `yvelaze cota~? aba<br />
rogor unda vTqvaT?<br />
2/5/!Tfnefh!ebwbmfcbt!UbnbTj.Tfkjcsfcjt!tbyf!njfdfnb/!!<br />
jer masw.-i dafaze daxatavs patara kacunas da carciT<br />
aCvenebs klass, Tu ras niSnavs naxatis Semoxazva (irgvliv<br />
Sekruli xaziT).<br />
ganvixilavT msr-is suraTs 1.4. _ aba, yvelaze Cqara vin<br />
ipovis yvelaze did kacunas? SemoxazeT igi mwvaned (an<br />
lurjad)! yvelaze Cqara vin ipovis yvelaze patara kacunas?<br />
SemoxazeT igic! yvelam ipova? yvelam Semoxaza? aba, vis<br />
SeeSala? axla darCenil kacunebSi moZebneT swrafad yvelaze<br />
didi kacuna! SemoxazeT igi wiTlad! vin moaswro? xom ara<br />
SegSlia? axla darCenilebSi moZebneT yvelaze patara kacuna,<br />
SemoxazeT wiTlad!<br />
masw.-i daivlis merxebs Soris da visac gauWirda, yvelas
- 48 -<br />
aCvenebs, Tu risi gakeTeba moeTxoveboda.<br />
2/3! `! hbhs[fmfcb/ moswavleebma unda Seavson 1.2 cxrilis<br />
carieli ujredebi: Sig saTanado zomis sagnebi unda Caxaton.<br />
terminebi `cxrilis striqoni da sveti~ jer araa saWiro.<br />
masw.-ma TiTis dadebiT aCvenos saTanado ujredebi da ikiTxos:<br />
_ ra xatia aq? {Citi} aq? {aqac Citi} aq? {aqac Citi} aq?<br />
{aqac} romelia yvelaze didi Citi? gaaferadeT yviTlad!<br />
yvelaze patara Citi romelia? gaaferadeT lurjad! es ujredi<br />
ki carielia. aq ra unda exatos? {saxli} ramxela saxli?<br />
{yvelaze didi saxli} CaxateT! ra unda exatos aq? {yvavili}<br />
ramxela yvavili? {yvelaze patara yvavili} CaxateT! danarCeni<br />
ki Sin CaxateT! saxlSi SeavsebT danarCen cariel ujredebs.<br />
aba, SemoxazeT es nomeri! (mivuTiTebT 1.2/1.6-ze) es geqnebaT<br />
saSinao davalebad. masw.-i dafaze dawers am nomers da<br />
aCvenebs, ras niSnavs misi Semoxazva.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.2/! [jsjUbej! oblwUfcjt! dopcb/! oblwUjt! vdwmfmpcb! njtj!<br />
gfsjtb! bo! nefcbsfpcjt! Tfdwmjtbt/! ! geometriul nakvTebTan<br />
dakavSirebiT mTavaria, rom moswavleebma amTaviTve gaacnobieron:<br />
nakvTis raoba ar icvleba misi feris Secvlisas an mdebareobis<br />
Secvlisas iseve rogorc ariTmetikaSi raodenoba ar icvleba<br />
grovis ganlagebis SecvliT! (es Sedareba mxolod masw.-isTvisaa da<br />
ara moswavleTaTvis). wrisaTvis es yvelaze advilia, radganac misi<br />
TvalsaCino `xedi~ ar icvleba motrialebiT. magram, magaliTad,<br />
kvadratisa Tu marTkuTxedisaTvis sakmaod Zneli gasaazrebelia.<br />
umTavresi geometriuli nakvTebis ganxilvis Tanmimdevroba<br />
ganpirobebulia ariTmetikis xaziT: dawyebuli 7.3-dan, ricxvs<br />
`ori~ emTxveva orboloiani monakveTi, ricxvs `sami~ samkuTxedi<br />
da ase Semdeg.<br />
moswavleebi swavloben nakvTebis cnobas mTliani formiT. araa<br />
saWiro amaTuim nakvTis (samkuTxedis, kvadratis, xuTkuTxedisa da<br />
sxva) gansazRvrebis magvari ram. es jer Zalian naadrevia. arc xuTkuTxedisa<br />
Tu eqvskuTxedis gverdebisa an wveroebis raodenobis<br />
daTvlaa Tavidan saWiro. moswavleebma aq ganxiluli, am
- 49 -<br />
Taviseburi formis xuTkuTxedi Tu eqvskuTxedi unda icnon<br />
mTliani formiT, erTbaSad, da ara raimes daTvlis Sedegad.<br />
gverdebis raodenobis sakiTxi ramdenime gakveTilis Semdeg<br />
damuSavdeba (14.3-Si).!!<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
2/4/!xsf/!njtj!ebybuwb!)yfmjU*!eb!njtj!ebyb{wb!xsjvmywsf.<br />
mfcjboj!tbyb{bwjU!)eb!Tfnehpnj!hbgfsbefcjU*/!masw.-i miuTiTebs<br />
msr-s suraTze 1.3, marcxena wreze. _ vinmem Tu icis, es<br />
wiTeli ra aris? {es aris wre} axla mwvaned gaaferadeT mis<br />
gverdiT wre. kidev erTi wrec gaaferadeT Savad. romeli wrea<br />
yvelaze didi? {wiTeli wre} yvelaze patara? {Savi wre}.<br />
_ axla wiTeli wris gverdiT kidev davxazoT wreebi.<br />
moimarjveT saxazavebi, daadeT furcelze ise, rom mrgvali<br />
xvreli aq moxvdes. axla SemoxazeT! axla Tqven ra feradac<br />
gindaT, im ferad gaaferadeT!<br />
Semdeg kidev davaxazvinebeT erT wres, Semdeg kidev erTs.<br />
masw.-i Tan merxebs Soris ivlis da moswavleebs miexmareba.<br />
aucilebelia wris Semoxazuli konturis (wrexazis _ arcerTi<br />
es termini araa saWiro!) gaferadeba! gauferadebeli jer kidev<br />
araa wre, araa dasrulebuli naxazi! [ix. zms $ 5].<br />
2/6/! xfsjt! txbwmfcjt! Tftbyfc! {phbej! njUjUfcboj! jy/! qbsb.<br />
hsbgTj! 5/! ! masw.-i klass jer daanaxvebs, Tu rogor unda<br />
daikavon kalmistari. cxadia, amas bavSvebi ase male ver<br />
aiTviseben. masw.-i auxsnis, rom moswavles evaleba, badeSi<br />
kalmistriT daxazos iseTive xazebi, rogorebic mocemulia<br />
rveulSi. moswavleebi jer mkrTalad daxazul xazebze<br />
gadaatareben kalmistris wvers, Semdeg TviTon daxazaven.<br />
amas sul ramdenime wuTi eTmoba _ ramdenic saWiroa yvela<br />
xazis dasaxazad.<br />
TfojTwob; SemdgomSi weris sagakveTilo monakveTi gegmakonspeqtSi<br />
ganxiluli aRar iqneba _ yvelaferi aseve unda<br />
gameordes. mxolod saweri nimuSebi TandaTan garTuldeba.<br />
Tanac, rogorc iTqva paragrafSi 4, klass es savarjiSoebi<br />
ufro xSirad saSinao davalebad eZleva.
- 50 -<br />
2/8/! cpmpt! lmbtt! ljefw! njfdfnb! tbTjobp! ebwbmfcb; nomrebi<br />
1.7 da 1.8 (igive suraTebi meore gakveTilisTvisacaa saWiro da<br />
msr-Si amitom aqvs maT ormagi nomrebi). masw.-i klass auxsnis,<br />
rom saWiroa mxolod gaferadeba, meti araferi.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
1.8-Si unda gaferaddes mxolod rgoli, misi Siga xvreli<br />
ki carieli unda darCes _ rogorc iqvea mocemuli.<br />
amieridan Cven aRar mivuTiTebT, magram yvelgan vgulisxmobT,<br />
rom yoveli gakveTilis bolos masw.-ma klass saSinao davalebis<br />
nomrebi unda Semoaxazvinos. Tavidan bavSvebs es gauWirdebaT,<br />
magram male mieCvevian da cota xanSi, advilad Semoxazaven xolme.<br />
rogorc iTqva zemore, saSinao davalebaTa nomrebia 5-dan 9mde,<br />
magaliTad: 4.5, 4.6, 4.7, 4.8 da 4.9 (an ufro naklebia).<br />
maSasadame, masw.-s unda axsovdes: yoveli gakveTili iwyeba<br />
saSinao davalebis erToblivi ganxilviT da mTavrdeba momdevno<br />
saSinao davalebis micemiT.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
g 2. hspwbUb!Tfebsfcb/!ejej!eb!cfwsj/!shpmj-!njtj!ebybuwb/<br />
3/1/ tbTjobp!ebwbmfcjt!Tfnpxnfcb. gakveTili, iseve rogorc<br />
yvela sxva, iwyeba saSinao davalebis ganxilviT. jer-jerobiT<br />
saSinao davalebani advilia, gansaxilveli araferia, masw.-i<br />
swrafad Camoivlis merxebs Soris da naxavs, rogor gaaferades<br />
moswavleebma suraTebi 1.7, 1.8 da rogor daasrules 1.6.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
TfojTwob/ SemdgomSi saSinao davalebis ganxilvas mivuTiTebT<br />
mxolod maSin, roca marTla rame iqneba gansaxilveli da samsjelo.<br />
sxva SemTxvevebSi arafers mivuTiTebT.<br />
SemdgomSi, roca saSinao davalebani moicavs namdvil amocanebsac,<br />
drois dazogvis mizniT Tavidan aRar Semowmdeba is davalebani,<br />
romlebsac aqvs momdevno gakveTilis nomeric. rogorc viciT,<br />
amgvari ormagi nomeri imis aRmniSvnelia, rom es amocana sagakveTilo<br />
monakveTSi isedac unda gairCes, axal sakiTxTan dakavSirebiT.<br />
amitom misi calke Semowmeba aRar iqneba xolme saWiro.<br />
----------------------------------------------------------------------------------
- 51 -<br />
3/2/! sbpefopcjU! peobw! hbotywbwfcvm! hspwbUb! Tfebsfcb! `!<br />
np[sbwj! hspwfcjt! ebxzwjmfcb! nfupcjt! hbtbslwfwbe/! jer<br />
gameorebaa: iseve, rogorc 1.1-Si, msr-s 2.1 suraTze erTmaneTs<br />
Seadareben Citebs, xeebsa da buCqebs. oRond, es ufro swrafad<br />
unda gakeTdes, vidre wina gakveTilze. Semdeg masw.-i klass<br />
Seadarebinebs iseTsave grovebs, rogorebic iyo 1.1-Si, oRond<br />
erTi gansxvavebiT: raodenobani mcired gansxvavdeba, magaliTad:<br />
24 wiTeli wre da 26 mwvane wre (kargia swored wreebi).<br />
Tanac, raki grovebi uwesrigodaa, maTi Sedareba Znelia. klasSi<br />
bunebrivad warmoiqmneba azrTa sxvadasxvaoba: zogi ityvis, rom<br />
mwvaneebis raodenobaa meti, zogi _ rom wiTlebia ufro bevri.<br />
_ rogor gavigoT, romelia ufro meti?<br />
kamaTs mkveTrad vwyvetT da jer am SekiTxvas Riad<br />
vtovebT. masw.-i klass sxva rames eubneba: _ moicadeT, axla<br />
sxva rame unda giamboT! erTxel Cems ezoSi bavSvebi<br />
TamaSobdnen da dawyvildnen. erTma gogonam erT biWunas mokida<br />
xeli, maT ukan sxva gogonam sxva biWunas mokida xeli da ase<br />
sxvebmac (masw.-i dafaze daxatavs sqematurad gogonas da<br />
biWunas erT wyvils, mere meore wyvils). aba, gamodiT, ia da<br />
daTo, dawyvildiT! ai, esaa bavSvebis wyvili. maSin Cems ezoSi<br />
ase dawyvildnen bavSvebi (masw.-i Tan dafaze ganagrZobs<br />
sqematuri wyvilebis xatvas). magram bolos darCa erTi biWuna,<br />
misi mewyvile gogona aRar iyo (dafaze daixateba kentad<br />
darCenili biWunac). aba vin moisazrebs, vin metyvis, Cems ezoSi<br />
gogonebi ufro bevrni yofilan Tu biWunebi? (Tan dafaze<br />
miuTiTebs). {biWunebi ufro bevrni yofilan} saidan viciT? {is<br />
erTi biWuna xom meti darCa}.<br />
Semdeg kvlav grovebs mivubrundebiT. _ iqneb axla vinmem<br />
moisazros, rogor gavigoT, romelia ufro bevri _ wiTlebi<br />
Tu mwvaneebi?! ra unda gavakeToT amisaTvis?<br />
Tuki veravin moisazrebs, masw.-i miaxvedrebs: _ kargi,<br />
warmovidginoT, rom es mwveneebi viTom gogonebi arian,<br />
wiTlebi ki _ biWunebi. rogor gavigoT, romelia ufro bevri?<br />
{davawyviloT} aba gamovides erekle da daawyvilos! {aiRebs
- 52 -<br />
erT wiTels, gadasvams calke, mas miusvams erT mwvanes da ase<br />
Semdeg} romeli yofila meti? {wiTlebi} ratom? {imitom, rom<br />
dawyvilebis Semdeg mwvane wreebi mogvrCa uwyvilod _ maT<br />
raodenobas ara aqvs mniSvneloba}.<br />
gakeTdeba kidev erTi amgvari savarjiSo. mas sxva moswavle<br />
Seasrulebs.<br />
3/3/! ejejt! ebqjsjtqjsfcb! cfwsUbo/! ! qbubsbt! ebqjsjtqjsfcb!<br />
dpubtUbo/! ! msr-s 2.2-ze SevadarebT wiTel wreebsa da rux<br />
wreebs. _ romlebia ufro didebi? {aSkarad Cans, rom ruxebi<br />
ufro didebia} romlebi ufro patarebia _ wiTlebi Tu<br />
ruxebi? {wiTlebi} axla SevadaroT raodenoba! ruxebis<br />
raodenoba ufro metia Tu wiTlebisa? romelia ufro bevri?<br />
{wiTlebi} ufro cota? {ruxebi} ese igi, wiTlebi ufro<br />
patarebia, magram isini ufro bevria! xolo ruxebi ufro<br />
cotaa, magram isini ufro... ufro ra? {ufro didebia!}.<br />
aseve Sedardeba ukve ganxilul 2.1-ze xeebi buCqebs. {xeebi<br />
ufro didebia, magram ufro cotaa; buCqebi ufro patarebia,<br />
magram ufro bevria}.<br />
Tan masw.-i damatebiT davalebasac miscems klass: _ aba,<br />
moifiqreT iseTi rameebi, rom erTi ufro didi iyos, vidre<br />
meore. oRond imas nu gaimeorebT, rac aq vTqviT! Tqven sxva<br />
rame unda moigonoT! (ramdenime moswavle ityvis Tavis mier<br />
mogonil magaliTs).<br />
3/4/! shpmj/! njtj! ebybuwb! )yfmjU*! eb! njtj! ebyb{wb! xsjvm.<br />
ywsfmfcjboj!tbyb{bwjU!)eb!Tfnehpnj!hbgfsbefcjU*/!<br />
_ Tu icis vinmem, ra aris rgoli? aba, am nivTebs Soris<br />
romelia rgoli? (masw.-i klass aCvenebs aTiode nivTs:<br />
lursmans, WanWiks, Cxirs, asanTis kolofs, ramdenime<br />
sxvadasxva wres, kubiks da maT Soris erT rgols _ igi<br />
SeiZleba iyos rkinis, Tunuqis, muyaos...) axla Tqvens<br />
rveulebSi moZebneT rgolebi! diax! rogor davxazoT rgoli?<br />
iqve cariel adgilas (1.8. 2.3) moswavleebi or rgols<br />
daxazaven imave saxazaviT, romliTac wris daxazva iswavles. _<br />
jer davxazoT patara wre, Semdeg davadoT saxazavi da
- 53 -<br />
SemovaxazoT didi wre ise, rom patara wre SuaSi moxvdes.<br />
cxadia, daxazul rgolebs gaaferadeben, ra feradac surT.<br />
Semdeg unda gaaferadon 2.3-is qveda nawili. _ aq xatia<br />
ori saTamaSo kokola (es araa `piramida~!). erTi awyobilia,<br />
meore ki daSlilia. xom ginaxavT saTamaSo kokola, feradferadi<br />
rgolebisgan Sedgeba. axla Tqven gaaferadeT orive<br />
kokolas rgolebi, oRond orive kokolas yvelaze didi<br />
rgolebi orive gaaferadeT yviTlad! (jer ipovon da<br />
gaaferadon). axla darCenilebs Soris moZebneT yvelaze didebi<br />
da isini gaaferadeT wiTlad!<br />
ase gaaferadeben orive kokolas yvela rgols. ferebis<br />
gameoreba SeiZleba, oRond ise, rom erTnairi feris rgolebi<br />
mezoblad, miyolebiT ar aRmoCndes. bolos, kenweroebsac erT<br />
ferad gaaferadeben.<br />
3/5/! `nbubsfcmpcbob~. masw.-i gamoiyvans aTiode an naklebi<br />
raodenobis gogonas. isini erT mwkrivSi erTmaneTs CaeWidebian<br />
da erT `matarebels~ aawyoben. aseve, masw.-i gamoiyvans maTze<br />
erTiT naklebi raodenobis biWunebs. isinic `matarebels~<br />
aawyoben. Tan ivlian `Cuqu-Cuqu~-Ti. Semdeg gaarkveven, romel<br />
`matarebelSi~ ufro meti vagonia. amisaTvis erTmaneTis<br />
gverdiT dadgebian ise, rom gogonebi da biWunebi dawyvildnen.<br />
_ Turme gogonebs ufro meti vagonebi hqoniaT!<br />
3/7!!da!!3/8 _ ubralod gasaferadeblebia.<br />
g 3/!sbpefo/!upmpcb/!tjwsdjUj!njnbsUfcboj/!lvcjt!yfefcj/<br />
4/2/! `jnefojwf~/! sbpefopcbUb! upmpcb/! masw.-i winaswar<br />
dafaze, dafa-magidasa Tu sxvaganac moamzadebs moZravi nivTebis<br />
Sesadarebel or-or grovas (magaliTad, 17-iansa da 15-iansa, 16iansa<br />
da 15-ians). gamoiZaxebs ramdenime saSualo moswavles,<br />
romlebic erTdroulad Seadareben Tav-TavianT grovebs<br />
dawyvilebiT _ iseve, rogorc 2.1-Si.<br />
klasic dainaxavs dawvilebis Sedegebs da darwmundeba, Tu<br />
romeli grovebia meti.<br />
amasobaSi masw.-i dafaze moamzadebs or tol (12-12-ian)
- 54 -<br />
grovas da dasawyvileblad gamoiZaxebs kidev erT moswavles.<br />
dawyvilebis Semdeg aRmoCndeba, rom arcerTi grovidan araferi<br />
ar morCa. _ romel grovaSia meti raodenobis wreebi? amaSia<br />
meti? {ara, araferi morCenila} iqneb amaSia meti? {ara} aba<br />
romelSia meti? {arcerTSi!} diax, arcerTSi araa meti. am<br />
grovebSi wreebis raodenoba tolia! tolia. arc esaa meti da<br />
arc es. erTmaneTis tolia.<br />
es dawyvilebuli grovebi dafaze rCeba. ganvixilavT 3.1<br />
suraTs. _ ras vxedavT am suraTze? {bavSvebi ezoSi arian} ra<br />
ukaviaT bavSvebs xelSi? {CanTebi} daakvirdiT, yvela bavSvs<br />
aqvs Tu ara CanTa? {ki, yvelas aqvs} ramden-ramdeni CanTa<br />
ukaviaT? {TiTo bavSvs TiTo CanTa, erTs _ erTi} arian Tu ara<br />
bavSvebi da CanTebi dawyvilebuli? {ki arian _ erTi is da<br />
erTi is} romelTa raodenobaa meti _ bavSvebisa Tu CanTebisa?<br />
{tolia} diax, tolia. CanTebi imdenivea, ramdenic _ bavSvebi.<br />
imdenive. imdenive. (gavameorebinebT erTi-or moswavles).<br />
masw.-i magitur dafaze `dominoseburad~ daawyobs eqvs<br />
magnits. gamoiyvans moswavles da daavalebs: _ Senc daawyve<br />
amdenive magniti! (daawyobs). romelia meti? {imdenivea, toli<br />
raodenobaa}.<br />
_ axla vin gviCvenebs, rom Cvens xelebze TiTebis<br />
raodenoba tolia? {TiTebis dawyvilebiT anu SetyupebiT: ceri<br />
cers da ase Semdeg}.<br />
_ gaSaleT orive xeli, daixedeT frCxilebze! aba, TiTebi<br />
ufro meti gvaqvs Tu frCxilebi? {maTi raodenoba tolia,<br />
frCxilebi imdenivea, ramdenic _ TiTebi} saidan viciT?<br />
{frCxilebi da TiTebi dawyvilebulia da arcerTi araa<br />
morCenili}.<br />
_ aba, axla moifiqreT iseTi rameebi, rom maTi raodenoba<br />
toli iyos. oRond imas nu gaimeorebT, rac aq vTqviT! Tqven<br />
sxva rame unda moigonoT! (ramdenime moswavle ityvis Tavis<br />
mier mogonil magaliTs. masw.-i Seaqebs da daamatebs: _ diax,<br />
ciram kargad moifiqra, tansacmelze imdenive Rilia, ramdenic<br />
_ saRile; naTelac marTalia _ adamians imdenive yuri aqvs,
- 55 -<br />
ramdenic _ Tvali).<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.2/! tjwsdjUj! njnbsUfcboj/! ! mTavari sivrciTi mimarTebani<br />
zemoT / qvemoT da win / ukan Zalian advilia sakuTari Tavis<br />
mimarT. magram sxvis mimarT, roca es upirispirdeba sakuTar TavTan<br />
mimarTebas, cota Znelia. magaliTad, moswavlis ukan dgas skami da<br />
magida, orive ukanaa, magram skami magidis winaa. am SemTxvevaSi skami<br />
`ukanaa~ Tavad moswavlis mimarT, magram `winaa~ magidis mimarT.<br />
cxadia, sazogadod, sivrciTi mimarTebani fardobiTia (...ufro<br />
maRalia, vidre es, magram ufro dabalia, vidre is...). pirvelklasels,<br />
misi bunebrivi egocentrizmis gamo, uWirs sxvadasxva<br />
TvalTaxedvaze dadgoma da yvelafers mxolod sakuTari Tavis<br />
mimarT aRiqvams. es exeba ara mxolod sivrciT mimarTebebs (magali-<br />
Tad, logikur da gansakuTrebiT zneobriv mimarTebebSi egocentrizmis<br />
daZleva mozrdilTa umravlesobasac ki uWirs).<br />
amitom sivrciTi mimarTebis swavlebasas jer amgvari<br />
SekiTxvebia: `ra aris amis zemoT (win, ukan da sxva)?~ da momdevno<br />
gakveTilze ki ufro Zneli: `es ris ukanaa (zemoTaa, winaa...)?~<br />
sazogadod, sivrciT mimarTebebSi kargad garkveva logikuri<br />
azrovnebis ganviTarebis safuZvelia! ix. zms $ 9<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
4/3/!{fnpU!/!rwfnpU!`!`sb!bsjt!bnjt!{fnpU!/!rwfnpU@~!zwfmb.<br />
{f!{fnpU!/!rwfnpU/!!jer gavimeorebT mimarTebas didi / patara:<br />
suraTze 3.1 movaZebninebT yvelaze did bavSvs; yvelaze patara<br />
bavSvs; yvelaze did CanTas; yvelaze did xes.<br />
_ axla SexedeT am fanjris rafas. ra aris mis zemoT?<br />
{farda} ra aris im suraTis qvemoT? {sinaTlis CamrTveli}.<br />
TfojTwob; aq yvela SekiTxvaze sruli pasuxi unda vaTqmevinoT,<br />
oRond saxelmZRvaneloSi mokle pasuxebia.<br />
Semdeg ganvixilavT suraTs 3.2. _ ras xedavT am suraTze?<br />
{biWuna xis totze zis} biWunas zemoT ra aris? {biWunas<br />
zemoT mercxalia} mercxlis qvemoT ra aris? {xe} moZebneT xis<br />
qveda toti! mas ra abia? {msxali} msxali ufro zemoTaa Tu<br />
biWunas fexebi? {fexebi} biWunas Tavi ufro qvemoTaa Tu xis
- 56 -<br />
kenwero? {Tavi} xis qvemoT ra aris? {Wa} Waze ra zis? {kata}<br />
kata ufro zemoTaa Tu msxali? {msxali} ra aris yvelaze<br />
zemoT? {mercxali} axla yuradRebiT daakvirdiT _ yvelaze<br />
qvemoT ra aris? {xvliki} biWunasa da msxals Soris? {toti}<br />
Wasa da tots Soris? {msxali}.<br />
rveulebi daxuron da daaxloebiT amdagvarsave SekiTxvebs<br />
upasuxon warmodgeniT. bolos, TviTon moifiqron imis axali<br />
magaliTebi, rom rame rameze zemoT an qvemoT iyos.<br />
4/4/! lvcj! eb! njtj! tywbebtywb! yfefcj/! ! masw.-i klass aCvenebs<br />
xis did kubs (umjobesia, es ar iyos saTamaSo kubiki). _ ra<br />
hqvia amas? {kubi}.<br />
aCvenebs saTamaSo kubiks. _ es Tu aris kubi? {ki aris}.<br />
aCvenebs sxva, aguris formis mqone nivTs: _ es Tu aris<br />
kubi? {ar aris} ratom ar aris? {imitom, rom wagrZelebulia}.<br />
yvela Cvenebisas masw.-i sxeulebs abrunebs sxvadasxva<br />
kuTxeebiT, raTa moswavleebma maTi sxvadasxva xedebi dainaxon.<br />
Semdeg aCvenebs `ormag kubiks~ _ ori erTnairi kubiki rom<br />
erTmaneTzea Sewebebuli da ise gaferadebuli, rom erT<br />
mTlian sxeuls, paralelepipeds qmnis. oRond aCvenebs<br />
mxolod winxeds _ kvadrats. _ es Tu aris kubi?<br />
mosalodnelia, rom klass esec kubi egoneba. magram maswavlebeli<br />
Semoabrunebs sxva mxriv. _ aris es kubi? {ara, ar<br />
yofila!} winadan ki kubi gegonaT, magram Turme ar yofila!<br />
Semdeg aCvenebs kidev erT kubs, oRond ise, rom klasi<br />
xedavs mis mxolod winxeds. _ es Tu aris kubi? {ar viciT, ar<br />
Cans mTlianad}. SemovabrunebT da davrwmundebiT, rom kubia.<br />
vekiTxebiT magidaze dawyobil kubebze:<br />
_ romelia amaTgan yvelaze didi kubi? {mwvane} yvelaze<br />
patara? {Savi} axla romeli darCa yvelaze didi? {wiTeli}<br />
axla? {lurji} axla romelia yvelaze patara? {TeTri}.<br />
magidaze isev vabrunebT yvela kubs. _ gamovides SoTa da<br />
es kubebi ise daawyos, rom yvelaze didi kubi iyos yvelaze<br />
qvemoT, yvelaze patara kubi ki _ wiTeli kubis qvemoT iyos.<br />
(SoTa daawyobs) dajeqi. ra feris kubia mwvane kubis zemoT?
- 57 -<br />
yviTelis qvemoT? (da sxva)<br />
Semdeg sul cota xniT vaTvalierebT msr-Si suraTs 3.3. _<br />
ai, ase ixateba kubi. suraTze kubi mTlianad Cans Tu ara?<br />
{ara} suraTze mTlianad ver gamovaCenT. wre rom davxazoT, Tu<br />
gamoCndeba mTlianad? {ki, wre gamoCndeba} rgoli? {rgolic<br />
mTlianad gamoCndeba} kubs ki ver gamovaCenT mTlianad.<br />
4/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ masw.-i rig-rigobiT svams SekiTxvebs<br />
zemoT / qvemoT mimarTebis Sesaxeb: romelia ufro qvemoT _<br />
piri Tu cxviri? Tvalis zemoT ra aris? saxlis saxuravis<br />
qvemoT ra aris? Tma ufro zemoT gvaqvs Tu yuri? manqanis<br />
borbali ufro zemoTaa Tu misive kari? (sityva `misive~<br />
gamokveTilad warmoiTqmis).<br />
4/7/ da 4/8 _ mxolod gasaferadebelia.<br />
g 4/!ebxzwjmfcb-!spdb!fsUj!v[sbwjb-!{fnpU/rwfnpU-!lwbesbuj/<br />
5/2/! ebxzwjmfcb-! spdb! fsUj! hspwb! v[sbwjb/! gasameoreblad<br />
ganvixilavT suraTs 4.1. gairkveva, romelTa raodenobaa naklebi<br />
(amjerad naklebiT daviwyoT) da ratom _ burTebisa Tu<br />
kubebisa. amasobaSi masw.-i magnitur dafaze daxatavs 15<br />
rgols, erTmaneTisagan Sori-Sors. iqve miakravs 14 moZrav<br />
wres, maTac gafantulad. _ SevadaroT es grovebi. rgolebia<br />
meti Tu wreebi? rogor gavigoT? {davawyviloT} magram<br />
rgolebi daxatulia, maT rom ver aviRebT? ra vqnaT?<br />
{rgolebs nu aviRebT, ise mivusvaT TiTo wre} gamovides<br />
arCili da daawyvilos. romlis raodenoba yofila ufro meti?<br />
(rgolebisa) saidan viciT? ...<br />
_ axla gavarkvioT, Cven saklaso oTaxSi moswavleebi<br />
ufro metia Tu merxebi. rogor ggoniaT? (Catardeba<br />
dawyvileba, risTvisac TiTo merxze TiTo moswavle dajdeba).<br />
bolos, dawyvildeba da Sedardeba magnitur dafaze<br />
`dominoseburad~ ganlagebuli xuTi magniti da aseve<br />
`dominoseburad~ daxatuli eqvsi wre.<br />
5/3/! {fnpU! /! rwfnpU! `! `ft! sjt! {fnpUbb! /! rwfnpUbb@~! jer<br />
gasameoreblad ganvixilavT kvlav 3.2 suraTs, oRond
- 58 -<br />
mexsierebiT, warmodgeniT (visac gauWirdeba, msr gadaSalos).<br />
SekiTxvebi igivea, rac 3.1-Si, oRond emateba amgvarebi: _<br />
msxali ris qvemoTaa? ris zemoTaa? (amgvari wyobis SekiTxvebi<br />
ufro Znelia).<br />
Semdeg moimarjveben fanqrebs da 4.2 CarCoSi Caxataven masw.is<br />
karnaxiT: sul zemoT patara mze; mzis qvemoT patara<br />
Rrubeli; Rrublis qvemoT patara Citi; sul qvemoT mwvane<br />
balaxiani miwa; miwis zemoT patara yvavili; yvavilis zemoT,<br />
oRond Citis qvemoT saxli... masw.-ma dafaze areuli ganlagebiT<br />
daxatos sqematuri, gaadvilebuli naxatebi _ nimuSebad. Tan<br />
masw.-i ambobs: _ xateT swrafad, rogorc geadvilebaT.<br />
5/4/!lwbesbuj!`!lvcjt!dbmj!xbyobhj!)bn!ufsnjojt!hbsfTf*/!<br />
masw.-i daawyobs: did kubs, masze `ormagkubparale-lepipeds~<br />
da masze patara kubs. gairkveva, romeli aris kubi da romeli<br />
ar aris kubi. _ amis zemoT ra devs? {patara lurji kubi}<br />
amis qvemoT ra devs? {didi wiTeli kubi}.<br />
Semdeg masw.-i klass aCvenebs kubs, mis mxolod winxeds,<br />
TiTiT Semoxazavs mis erT waxnags (es sityva araa saWiro) da<br />
ityvis: _ ai amas ewodeba kvadrati. kvadrati.<br />
Semdeg aCvenebs amave kubis sxva waxnags, sxva kubis waxnags,<br />
aguredis waxnags da gairkveva, maTgan romeli aris kvadrati<br />
da romeli _ ara. _ es ratom ar aris kvadrati? {imitom, rom<br />
wagrZelebulia}.<br />
am gakveTilze yvela waxnags vaCvenebT mxolod sworad,<br />
cerad gadaxris gareSe!<br />
msr-s suraTi 4.3. _ ra aris aq daxazuli? {kvadratebi}<br />
gaaferadeT! yvelaze didi kvadrati gaaferadeT yviTlad;<br />
yvelaze patara kvadrati _ Savad; sxvebi _ sxvadasxva ferebad,<br />
rogorc gsurT.<br />
5/5/! `hvebTj! yfmjt! Dbzpgb! eb! hbnpdopcb~/ masw.-i naWris<br />
gudaSi Cayris kubebs, aguredebs, piramidebs, burTebsa da sxva<br />
sxeulebs. moswavleebma rig-rigobiT unda Cayon gudaSi xeli,<br />
aiRon erTi sxeuli da gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT<br />
swrafad gamoicnon, es sxeuli kubia Tu ara. pasuxis Semdeg
- 59 -<br />
moswavle amoiRebs sxeuls da yvela naxavs, SeeSala Tu ara.<br />
Semdeg sxeuls isev Caabruneben gudaSi, masw.-i aurevs da<br />
momdevno moswavles Caayofinebs xels.<br />
5/7!eb!5/8!_ mxolod gasaferadebelia/!<br />
g 5.!ebxzw/!yb{fcjU/!nbSbmj/ebcbmj/!lwbes/!tywbebtywb!nefc/!<br />
6/2/!ebxzwjmfcb-!spdb!psjwf!hspwb!v[sbwjb!`!yb{fcjU!Tffs.<br />
Ufcjt! h{jU/! ! masw.-i winaswar moamzadebs dafaze daxazul 14<br />
rgolsa da iqve mikrul amdenive moZrav kvadrats. Sedardeba<br />
rgolebisa da kvadratebis raodenoba. gamova is moswavle,<br />
romelsac jer arcerTxel ar mouwia sakuTari xeliT<br />
dawyvilebam. gairkveva, rom raodenobani toli yofila, ese igi,<br />
kvadratebi imdenivea, ramdenic rgolebi.<br />
amasobaSi masw.-i Cveulebriv dafaze daxatavs 11 varskvlavsa<br />
da 10 Tolias, gafantulad, erT grovas ufro marjvniv,<br />
meores _ marcxniv. klass davavalebT, rom daawyvilon (swored<br />
daawyvilon, da ara mxolod pirdapir Seadaron erTmaneTs)<br />
varskvlavebi da Toliebi. _ rogor davawyviloT? naxatebs xom<br />
ver aviRebT! ra vqnaT? Cven gvinda dawyvileba: erTi varskvlavi<br />
_ erTi Tolia, erTi varskvlavi _ erTi Tolia da ase Semdeg.<br />
rogor gavakeToT?<br />
albaT, romelime moswavle moisazrebs. gamovides da<br />
daawyvilos. Tuki vercerTma ver moisazra, saWiroa misaxvedri<br />
miTiTeba: _ aba maSin me getyviT. aviRoT carci da... da... ra<br />
vqnaT? {davxazoT xazebi da am xazebiT davawyviloT}.<br />
Tuki arc aman uSvela, masw.-i TviTon SeaerTebs xaziT (araa sa-<br />
Wiro, rom xazi swori iyos!) erT wyvils. danarCenebi ki moswavlem<br />
SeaerTos. _ axla miTxariT, romlis raodenobaa meti? ...<br />
Semdeg klass davavalebT, rom daawyvilon (swored<br />
daawyvilon, da ara pirdapir Seadaron erTmaneTs) 5.1 suraTze<br />
mocemuli grovebi. _ rogor davawyviloT ZaRlebi da lekvebi?<br />
{xazebiT SevaerToT TiTo ZaRlTan TiTo lekvi}.<br />
aseve _ xoWoebi da sokoebi, rgolebi da wreebi.<br />
6/3/!nbSbmj!/!ebcbmj/!hbombhfcb!tjnbSmjt!njyfewjU/!zwfmb{f!
- 60 -<br />
nbSbmj! /! ebcbmj/! jer ganvixilavT suraTs 5.2. daismis yvela<br />
SesaZlo SekiTxva zemoT / qvemoT mimarTebaze: _ ra aris<br />
rgolis qvemoT? ris zemoTaa patara wre? ris zemoTaa didi<br />
wre? ra aris kubsa da patara wres Soris? ris da ris<br />
Sorisaa didi kvadrati? ... da ase Semdeg.<br />
Semdeg davakvirdebT mTw-is ydis suraTs (mTlianad,<br />
gadaSlilad). SekiTxvebi Seexeba mimarTebas maRali / dabali:<br />
daTunia ufro maRalia Tu wero? biWuna Tu kata? ku ufro<br />
dabalia Tu cuga? romeli cxovelia aq yvelaze maRali?<br />
yvelaze dabali?<br />
Semdeg TviTon moigonon axali magaliTebi imisa, rom erTi<br />
rame meoreze dabalia an maRalia.<br />
bolos, gamoviyvanT moswavleebs, gavarkvevT, romeli<br />
romelze maRal-dabalia da ras niSnavs `dadgoma simaRlis<br />
mixedviT~. moswavleebs davsvamT da xelaxla davavalebT: _<br />
gamodiT da dadeqiT simaRlis mixedviT!<br />
Tuki zogi ori moswavle toli simaRlisa aRmoaCndeba,<br />
erTmaneTis win dgebian, ese igi, rigSi erTsadaimave adgilas.<br />
6/4/! lwbesbuj! tywbebtywb! nefcbsfpcbTj! `! lvcjt! npusjbmf.<br />
cjU/!vaCvenebT sxvadasxva sxeulTa waxnagebs (jer gadauxrelad,<br />
sworad) da vekiTxebiT, aris es kvadrati Tu ara. Semdeg<br />
viwyebT waxnagTa cerad gadaxras. moswavleebma unda gaiazron,<br />
rom Tuki kvadrati iyo, kvadratadve darCeba, Tuki ara _ ara.<br />
_ kvadrati ginda sworad iyos, ai ase, da ginda cerad da<br />
daxrilad, ai ase, mainc kvadratia! esec kvadratia da esec.<br />
Semdeg daevalebaT, rom suraTze 5.3 gaaferadon mxolod<br />
kvadratebi. sxvebi ar unda gaaferadon!<br />
6/5/ klasi daiyofa or an sam gundad (rigebis mixedviT, an<br />
gogonebi da biWebi). gundebi Seejibrebian erTmaneTs: masw.-is<br />
taSis Semokvraze romeli gundi moaswrebs gamosvlas,<br />
simaRlis mixedviT dadgomas da gaCumebas. dadgoma ar<br />
CaeTvlebaT, sanam Tundac erTi bavSvi idgeba mcdarad (TviTon<br />
unda mixvdnen _ romeli), da sanam gundi ar gaisuseba.<br />
6/7-is piroba cota grZelia. masw.-i auxsnis mas klass.
- 61 -<br />
g 6.!hbnfpsfcb/!xjo!/!vlbo-!Tpsjt/!!xfsujmj/<br />
7/2/!Ubwj!2/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!masw.-i dafaze winaswar<br />
moamzadebs dasawyvilebel grovebs: moZrav kvadratebsa da<br />
uZrav rgolebs, moZrav wreebsa da uZrav Toliebs, uZrav<br />
navebsa da uZrav niCbebs; magidaze _ kubebsa da girCebs. zog<br />
grovaSi toli raodenobis nivTebi unda iyos. oTxi-xuTi<br />
moswavle erTad imuSavebs: daawyvileben, Seadareben, daskvnebi<br />
sajarod gairCeva.<br />
Semdeg yvela erTad daawyvilebs msr-Si 6.1 suraTis<br />
rgolebsa da kvadratebs. gairkveva, romlebia meti da ratom.<br />
7/3/!xjo!/!vlbo/!Tpsjt/!`sb!bsjt!bnjt!xjo!/!vlbo@~!zwfmb{f!xjo!<br />
/!vlbo/!!_ vin zis xatias win? kokasa da sandros Soris? am<br />
rigSi yvelaze win? yvelaze ukan? da ase Semdeg.<br />
Semdeg masw.-i gamoiyvans da erTmaneTis pirispir daayenebs<br />
or moswavles, vTqvaT, ciras da nikas. _ kari ciras winaa Tu<br />
ukan? {ciras ukanaa} nikas winaa Tu ukan? {nikas winaa} ratom<br />
moxda, rom kari nikasTvis winaa, magram cirasTvis ukanaa?<br />
{imitom, rom erTmaneTis pirispir dganan, rac cirasTvis<br />
ukanaa, nakasTvis is _ winaa} fanjrebi nikas winaa Tu ukan?<br />
{nikas ukanaa} ciras winaa Tu ukan? (da ase Semdeg).<br />
Semdeg 6.2 CarCoSi masw.-is karnaxiT Caxataven: SuaSi xe; xis<br />
win manqana; xis ukan magida, oRond magida ufro dabali unda<br />
iyos, vidre manqana; xis zemoT mze; magidis qvemoT burTi; da<br />
ase Semdeg: muSavdeba naswavli sivrciTi mimarTebani: zemoT /<br />
qvemoT, maRali / dabali, win / ukan. rogorc yovelTvis, masw.-i<br />
dafaze daxatavs areulad sqematur naxatebs da axsenebs bavSvebs,<br />
rom xaton advilad da swrafad, rogorc eadvilebaT.<br />
Tan moswavleebma moigonon win / ukan mimarTebis axali<br />
magaliTebi.<br />
7/4/! xfsujmj! `! lwbesbujt! dbmj! xwfsp! )kfs! bn! ufsnjojt!<br />
hbsfTf*/!xfsujmjt!tjndjsf/!njtj!ebtnb!gvsdfm{f/!masw.-i kvlav<br />
aCvenebs klass sxvadasxva sxeulTa waxnagebs xan sworad, xan<br />
cerad da ekiTxeba, aris es kvadrati Tu ara.
- 62 -<br />
_ gadaSaleT rveulebi aq (aCvenebs imave 6.2-is gverds).<br />
daakvirdiT yvelafers, rac aqaa dawerili, daxazuli da<br />
daxatuli. aba vin mixvdeba, ra aris yvelaferze ufro mcire,<br />
yvelaferze ufro patara? kargad daaTvaliereT wignis es<br />
erTi gverdi! ra aris yvelaze patara? {wertili} wertilze<br />
ufro patara sxva araferia! wertili yvelaze patara ramea!<br />
Semdeg masw.-i TiTs daadebs didi kubis erTerTi waxnagis,<br />
kvadratis wveros: _ ai es wveti _ esaa erTi wertili.<br />
furcelze rogor unda davsvaT wertili? {kalmistris<br />
wveriT} aba am cariel adgilas dasviT wertilebi!<br />
masw.-i merxebs Soris ivlis da Tvalyurs adevnebs muSaobas.<br />
yuradRebas amaxvilebs imaze, rom wertili patara unda iyos.<br />
xolo Tuki msxvilia _ es aRaraa wertili. es iqneba patara<br />
Savi wre!<br />
7/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi exeba naswavl sivrciT<br />
mimarTebebs zemoT / qvemoT, maRali / dabali, win / ukan.<br />
magaliTad: cxeni ufro maRalia Tu adamiani? Cveni skolis<br />
ezoSi WiSkris ukan ra aris? manqanas saWe ufro win aqvs Tu<br />
skamebi? ...<br />
7/7/-Si saWiroa dakvirveba _ kanonzomierad gagrZeleba!<br />
g 7.!psfvmj-!sjdywj!psj/!`sbnefoj~. xjo!/!vlbo/!npoblwfUj/!<br />
--------------------------------------------------------------------------------!<br />
J.3/! sjdywfcj! fsUjebo! frwtbnef/! Semdegi gakveTilidan iwyeba<br />
axali sakiTxebi: ricxvebi erTidan eqvsamde. ricxvebi iswavleba mxolod<br />
TvalsaCinod mocemuli nivTebis grovebiT, cifrul niSanTa<br />
da CanawerTa gareSe. ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba.<br />
mTavaria imis gaazreba, rom raodenoba ar icvleba grovis ganlagebis<br />
SecvliTa da misi gafarToebiT. mcire raodenobebisaTvis<br />
amis danaxva advilia, magram mainc aucileblad unda warmovaCinoT.<br />
yvela raodenoba erTnairad Semogvaqvs da erTidaimave savarji-<br />
Soebs viyenebT. asea sagakveTilo monakveTebSi: 7.1, 9.1, 10.1, 11.1, 12.1,<br />
13.1. magaliTisaTvis ganvixiloT 10.1 ricxvi oTxi. jer Semogvaqvs<br />
TvalsaCinod mocemuli raodenoba oTxeuli. masw.-s winaswar
- 63 -<br />
dasawyvileblad momzadebuli aqvs sxvadasxva oTxeulTa oTxi wyvili.<br />
Sesadarebeli oTxeulebi sxvadasxva ganlagebisa unda iyos:<br />
* * * * * * * * * *<br />
* * * * *<br />
da sxva (zogi uwesrigocaa). *<br />
vixilavT sxvadasxva oTxeulebs sxvadasxva nivTebisa, sxvadasxva<br />
nakvTebisa da sxvadasxva ganlagebiT. Tanac, zogi grova unda iyos<br />
ufro gafantuli, ganlagebiT ufro `didi~ esaa mTavari!<br />
moswavleebi dawyvilebiT TviTon rwmundebian, rom yvelas<br />
raodenoba tolia. tolia, magram ramdenia? oTxia. amgvarad,<br />
oTxeuli esaa sagnebis oTxeuli, anu oTxi cali sagani.<br />
Sesadarebeli grovebi masw.-ma winaswar unda moamzados.<br />
erTmaneTs Sedardeba moZravi da moZravi, moZravi da uZravi da<br />
uZravi da uZravi grovebi. uZravi grovebia: dafaze daxatuli<br />
Toliebisa, kacunebisa, naZvebisa da sxva (masw.-is surviliT); moZravi<br />
grovebia: Cxirebisa, girCebisa, kubebisa da sxva saklaso<br />
TvalsaCinoebidan. magram, amaT garda, aucilebelia geometriuli<br />
nakvTebi isini, romlebic im droisaTvis ukve naswavlia: wreebi,<br />
rgolebi, kvadratebi, monakveTebi, samkuTxedebi da sxva (gansakuTrebiT<br />
ukanasknelad naswavli nakvTebi). maTgan zogi SeiZleba<br />
daxatuli iyos, zogi ki moZravi (magnituri).<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela oTxeulSi oTxi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan gamoiyvans<br />
ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara rgolebis<br />
oTxeulebi, TiTo moswavlem TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />
oTxeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron. mosalodnelia, rom<br />
moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva ganlagebas, romlebic masw.-is<br />
mier iyo momzadebuli. masw.-i miuTiTebs moswavleTa mier daxatul<br />
oTxeulebze: aqac oTxi rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze<br />
lamazi? (gamoiTqmeba Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />
Semoxazavs `dominosebr~ oTxeuls).<br />
Semdeg oTxs Sedardeba ukve naswavli ricxvebi: erTi, ori da<br />
sami. amisaTvis dafaze `dominoseburad~ daewyoba saTanado grovebi<br />
(oTxeuli da sameuli da ase Semdeg) da dawyvilebiT Sedardeba
- 64 -<br />
erTmaneTs.<br />
vimeorebT: masw.-s ar unda aerios: gramatikulad oTxeuli<br />
arsebiTi saxelia, pasuxobs SekiTxvas `ra?~. xolo oTxi esaa<br />
raodenoba, ricxvi, romelic pasuxobs SekiTxvas `ramdeni?~. oTxi<br />
ricxviTi saxelia. cxadia, oTxeuli ufro konkretuli, nivTieri<br />
da TvalsaCinoa, xolo oTxi ufro ganyenebulia. oTxeuli<br />
yovelTvis raRacis oTxeulia, xolo oTxi arsebobs TavisTavadac,<br />
sagnebisagan ganyenebiT. [ix. zms $ 2]<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
8/2/!psfvmj/!sjdywj!psj/!`sbnefoj~/!fsUj-!psj!Uv!vgsp!nf.<br />
uj-! bov! nsbwbmj/! masw.-i klass dawyvilebiT adarebinebs<br />
ramdenime sxvadasxva oreuls. yvelas raodenoba toli<br />
aRmoCndeba. _ amaTi raodenoba tolia. tolia, magram mainc<br />
ramdenia? {oria} diax, esec oreulia da esec. amis raodenobac<br />
oria da amisac, amisac da amisac.<br />
suraTi 7.1. _ ra aris aq? {ori patara Savi wre} risi<br />
oreulia aq? {wreebis oreuli} axla Tqven mis gverdiT<br />
daxazeT lurji wreebis oreuli! kidev dasviT wertilTa<br />
oreuli! kidev xeliT daxateT patara rgolebis oreuli!<br />
kidev daxateT patara kacunebis oreuli.<br />
Tan moswavleebma TviTon moigonon oreulebis axali magaliTebi<br />
{ori Tvali, ori rqa, velosipedis... ra? ori borbali<br />
da sxva}.<br />
sityva `mravali~ damuSavdeba TamaSiT _ ix. 7.4.<br />
8/3/!xjo!/!vlbo/!Tpsjt/!`ft!sjt!vlbobb!/!xjobb@~!<br />
jer swrafad gavimeorebT imdagvarsave SekiTxvebs,<br />
rogorebic iyo 6.2-Si. Semdeg sakiTxi gaZneldeba.<br />
_ cisana vis win zis? nato vis ukan zis? es skami ris<br />
ukan dgas?<br />
Semdeg ganvixilavT mTw-is gaSlil ydas. SekiTxvebi<br />
imdagvarivea: _ nukris ukan vinaa? cuga vis winaa? kurdReli<br />
vis ukanaa? es ori pepela vis zemoTaa? ciyvsa da bus Soris<br />
vinaa? da ase Semdeg. daismis aranakleb 15 SekiTxvisa.<br />
TfojTwob; suraTze cxovelebi ganpirovnebulia, zRapa-
- 65 -<br />
riviTaa. amitom daismis SekiTxva `vin?~ (da ara `ra?~).<br />
8/4/!npoblwfUj!`!lwbesbujt!dbmj!hwfsej )kfs!bn!ufsnjojt!<br />
hbsfTf*/! npoblwfUj! gvsdfm{f/! npoblwfUjt! psj! cpmp! `!<br />
xfsujmfcj/!npoblwfUjt!ebyb{wb!tbyb{bwjU/!<br />
monakveTis, wrfisa da sxva xazebis ganmartebisaTvis ix. zms $ 5.!<br />
masw.-i klass aCvenebs didi kubis waxnags _ kvadrats. TiTs<br />
daadebs erT wveros. _ ai esaa erTi... ra? {wertili} es? {esec<br />
wertilia} eseni _ ori wertilia. erTi wertili, meore<br />
wertili. ai es ki monakveTia! (TiTs gausvams am ori wertilis<br />
SemaerTebel wibos _ monakveTs). monakveTi.<br />
suraTi 7.3. _ moZebneT kvadrati! Savad ra aris Seferadebuli?<br />
{erTi monakveTi} axla Tqven SeaferadeT kvadratis<br />
kidev ori sxva monakveTi, erTi wiTlad da erTic mwvaned.<br />
(unda Seaferadon kvadratis kidev ori gverdi, meoTxis<br />
Seferadeba araa saWiro).<br />
Tan masw.-i dafaze daxazavs did monakveTs. _ vin gamova da<br />
maCvenebs, romeli wertilebia am monakveTis boloebi? diax,<br />
esenia! ramdeni bolo aqvs am monakveTs? {ori} sxva monakveTi<br />
rom iyos, mas ramdeni bolo eqneba? {masac ori, yvela<br />
monakveTs ori bolo aqvs} monakveTis erTi bolo wertilia,<br />
meore boloc wertilia.<br />
_ monakveTi rogor unda davxazoT? {saxazaviT} aq daxazeT!<br />
7.3-is or mkrTal monakveTze gadaaxazaven axal monakveTebs<br />
da cariel adgilebSi kidev daxazaven or cal monakveTs. yvela<br />
daxazuli monakveTis bolo wertilebs wiTlad moniSnaven.<br />
8/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ masw.-i TviTeul moswavles rigrigobiT<br />
usaxelebs rames, man ki maSinve unda gamoicnos: erTia,<br />
oria Tu _ mravali (unda iTqvas mxolod am sami pasuxidan<br />
erTerTi). Tanac, pasuxi sityviT ki ar unda Tqvas, aramed:<br />
erTze _ awios erTi TiTi, orze _ ori TiTi, mravalze _<br />
gaSlili xelisguli (mravali TiTi). aqve pirvelad Semogvaqvs<br />
sityva `mravali~. masw.-i ganmartavs, rom es igivea, rac `bevri~.<br />
am TamaSSi sul ixmareba sityva `mravali~.
- 66 -<br />
pirvel wreze masw.-i aCvenebs TvalsaCinod: TiTebs, nivTebs,<br />
suraTze naxatebs... meore wreze ki ukve mxolod sityvierad<br />
asaxelebs: kiseri, saqanelas Tokebi, qaTmis fexebi, Toxis<br />
tari, skamis fexebi, adamianis cera TiTebi, spilos fexebi,<br />
lomis yurebi, xoWos fexebi, xis totebi da ase Semdeg.<br />
mesame wreze masw.-i TamaSs arTulebs: moswavleTa dasabnevad<br />
TviTon wevs raodenobis aRmniSvnel TiTebs, magram ganzrax mcdarad.<br />
magaliTad, ityvis `vaSlis kurkebi~ da awevs or TiTs.<br />
8/7/!mxolod gasaferadebelia.<br />
----------------------------------------------------------------------------------!<br />
TfojTwob/ SemdgomSi amas aRar mivuTiTebT xolme. roca saSinao<br />
davaleba mxolod gasaferadebelia, an Zalian advilia da arafer<br />
safrTxilosa da saWoWmanos ar Seicavs, mis Sesaxeb aRarafers aRar<br />
davwerT. masw.-ma Tavad unda naxos msr-Si mexuTe, meeqvse, meSvide<br />
(SemdgomSi agreTve merve da mecxre) nomriani davalebani da isini<br />
misces klass saSinao davalebad.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
g 8.!xzwjmj-!psj/!TjhojU/hbsfU/!psj!xfsu/!TffsU/!npoblwfUjU/<br />
9/2/!xzwjmj!bov!psfvmj/!psjt!Tfebsfcb!fsUUbo/!_ Cven ukve<br />
viswavleT dawyvileba. rogor vawyvilebT? ra aris wyvili?<br />
TandaTan gairkveva, rom wyvili igivea, rac oreuli: _<br />
wyvili aris oreuli. sulerTia, romels vityviT. wyvili<br />
igivea (am sityvis gamokveTiT), rac oreuli. wyvili da<br />
oreuli erTidaigivea (am sityvis gamokveTiT).<br />
_ aba moigoneT, ris wyvilebi iciT? {Tvalebis, yurebis,<br />
xelebis, fexebis, karebis, Zroxis rqebis da sxva} kidev did<br />
velosipeds aqvs wyvili... (masw.-i dafaze uceb daxatavs<br />
orTvliani velosipedis sqemas). wyvili ra? {borblebi} kidev<br />
ra aqvs velosipeds wyvili? ra? {saxelurebi}.<br />
_ romeli ufro metia, ori Tu erTi? {ori} ratom?<br />
(davawyvilebinebT oreulsa da erTeuls, oreulSi erTi cali<br />
morCeba). diax, ori metia, vidre erTi, xolo erTi ufro... ra?<br />
{erTi ufro naklebia, vidre ori}.<br />
axla ki Sesruldeba davaleba, romelic samive xazs gaaer-
- 67 -<br />
Tianebs. masw.-is karnaxiT 8.1 cariel CarCoSi Caxataven: _<br />
daxazeT ori wre, erTi zemoT, meore ki _ qvemoT,<br />
erTmaneTisagan Sori-Sors. zemoTa wreSi, SigniT (am sityvis<br />
gamokveTiT) daxazeT ori monakveTi da erTi wertili. ori<br />
monakveTi da erTi wertili! qvemoTa wreSi, SigniT daxazeT<br />
erTi monakveTi da ori wertili. erTi monakveTi da ori<br />
wertili! wreebis gareT daxazeT erTi rgoli. rgoli wreebs<br />
Soris unda iyos!<br />
9/3/!TjhojU!/!hbsfU/!Ubwj!2/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />
sivrciTi mimarTeba SigniT / gareT ukve iyo 8.1-Si.<br />
axla moswavleebi daakvirdebian suraTs 8.2. masw.-is SekiTxvaTa<br />
meSveobiT suraTebi aRiwereba. Tan saTiTaod gairCeva,<br />
riT gansxvavdeba zeda suraTi qvedasagan. rac SeiZleba metad<br />
unda vaTqmevinoT naswavli mimarTebani: didi / patara, zemoT /<br />
qvemoT, maRali / dabali, win / ukan, SigniT / gareT. Semadarebel<br />
SekiTxvaTa nimuSebi: _ romeli mdinarea ufro didi<br />
_ zeda Tu qveda? romeli xidia ufro grZeli? romeli<br />
saxlis win mdgari xea ufro maRali? romel suraTzea mze<br />
ufro maRla? Rrubeli ufro dabla? SeadareT Tevzebis<br />
raodenoba mdinareebSi! didi ixvi zeda suraTzea ufro win Tu<br />
qvedaze? manqana moswavlis winaa Tu ukan? Robis SigniT<br />
mdgari xe ufro maRalia Tu Robis gareT mdgari xe? kidev ra<br />
aris Robis SigniT? kidev ra aris Robis gareT? riT<br />
gansxvavdeba zeda saxli qveda saxlisagan? mTis ukan risi<br />
Tavi moCans? diax, esaa eklesiis, taZris gumbaTi. riT gansxvavdeba<br />
zeda gumbaTi qvedasagan? rogori xeebi moCans Sors,<br />
ukan? kidev ra gansxvavebas moZebniTT? (da ase Semdeg).<br />
9/4/! npoblwfUj! tywbebtywb! nefcbsfpcbTj/! psj! xfsujmjt!<br />
TffsUfcb!npoblwfUjU/!ufsnjoj!`xfsujmfcjt!TffsUfcb~/!<br />
masw.-i dafaze didi saxazaviT daxazavs erT monakveTs<br />
sworad da meores _ daxrilad.<br />
_ ramdeni monakveTia aq daxazuli? gamovides nana da gvaCvenos.<br />
gamovides goCa da gvaCvenos maTi bolo wertilebi. yvela<br />
bolo gvaCvenos! ramdeni bolo aqvs erT monakveTs? {ori}.
- 68 -<br />
masw.-i dafaze dasvams or wertils. _ ramdeni wertilia aq?<br />
{ori} diax, wertilebis oreulia, wertilebis wyvilia. modi,<br />
es ori wertili SevaerToT monakveTiT (daadebs did saxazavs<br />
da SeaerTebs). ra vqeni me? {ori wertili monakveTiT<br />
SevaerTe} SevaerTe. ra davxaze? {monakveTi} esaa ori<br />
wertilis SeerTeba (am sityvis gamokveTiT) monakveTiT (Tan<br />
TiTs gaayolebs im monakveTs). SeerTeba.<br />
masw.-i kidev dasvams or wertils da aCvenebs, rogor unda<br />
davadoT saxazavi, raTa isini monakveTiT SevaerToT.<br />
yuradRebas mivaqcevT, rom saxazavi zed wertilebze ar unda<br />
idos, odnav qvemoT unda iyos!<br />
Semdeg moswavleebi msr-Si suraTi 8.3-Si daxazaven monakve-<br />
Tebs. jer mkrTalad daxazulebze axlebs gadaatareben, mere<br />
cariel adgilas TviTonac daxazaven. bolos, wertilebis pirvel<br />
wyvils SeaerTeben monakveTiT, meore wyvilsac SeaerTeben.<br />
9/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ SekiTxvebi Seexeba naswavl sivrciT<br />
mimarTebebs: zemoT / qvemoT, maRali / dabali, win / ukan _<br />
mTw-s ydis suraTze. pirvel wreze moswavleebi naxuloben am<br />
suraTs da ise pasuxoben, meore wreze _ yvela Seinaxavs<br />
wignebs da warmodgeniT pasuxoben.<br />
g 9.!tbnfvmj-!tbnj/!trfmj!/!Uyfmj/!tbnlvUyfej!eb!njtj!yb{wb/<br />
:/2/! tbnfvmj/! sjdywj! tbnj/! masw.-i klass dawyvilebiT<br />
erTmaneTs adarebinebs sxvadasxva sameulTa or wyvils (ix.<br />
saerTo miTiTebani I-2):<br />
* * *<br />
dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvelaSi nivTebis raodenoba<br />
tolia. _ Citebisa da yvavilebis raodenoba tolia.<br />
monakveTebisa da rgolebis raodenobac tolia. tolia, magram<br />
mainc ramdenia? {samia} diax, esec sameulia da esec. amis<br />
raodenobac samia da amisac, amisac da amisac.<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela sameulSi sami sagania. Semdeg masw.-i dafasTan gamoiyvans<br />
ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara rgolebis<br />
* *<br />
*<br />
*<br />
* *<br />
*<br />
*<br />
*
- 69 -<br />
sameulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvada-sxvanairi<br />
sameulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron. mosalodnelia, rom<br />
moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva ganlagebas, romlebic<br />
masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i miuTiTebs moswavleTa<br />
mier daxatul sameulebze: _ aqac sami rgolia, aqac, aqac,<br />
aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba sxvadasxva<br />
Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da Semoxazavs<br />
`dominosebr~ sameuls).<br />
msr-s suraTi 9.1. _ ra aris aq? {sami patara Savi wre}<br />
risi sameulia aq? {wreebis sameuli} axla Tqven mis gverdiT<br />
daxazeT lurji wreebis aseTive sameuli! kidev dasviT wertilTa<br />
sameuli! kidev xeliT daxateT patara rgolebis sameuli.<br />
_ ras aqvs sami fexi? {zogierT dabal skams, jorkos} ras<br />
aqvs sami borbali? {sabavSvo samTvlian velosipeds} kidev vin<br />
moigonebs axal sameuls?<br />
ricxvi samis amgvari Seswavlis Semdeg masw.-is daxmarebiT<br />
gadaSlian mTw-s `1-2-3~-ze (cxadia, cifrebi jer araa saWiro<br />
da maTze yuradRebas ar vamaxvilebT!). _ maCveneT, romelia<br />
wreebis sameuli. ra feria? romelia wreebis wyvili? ra<br />
feria? erTi cali wre romaa calke, igi ra feria?<br />
_ miCvene sami fanqari! daukari taSi samjer! daakakune samjer!<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.3/! vgsp! [ofmj! tjwsdjUj! njnbsUfcboj/! gansxvavebiT ukve<br />
naswavl sivrciT mimarTebaTagan, moswavleebs ver movTxovT<br />
momdevno sivrciT mimarTebaTa karg dauflebas. maT erTmaneTSi<br />
aerevaT xolme sqeli da msxvili, viwro da wvrili da sxva<br />
(samwuxarod, ufrosebsac erevaT xolme). moswavleTa nawils<br />
SeiZleba gauWirdes agreTve sivrciT mimarTebaTa garkveva<br />
araTvalsaCinod, warmodgeniT.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
:/3/!trfmj!/!Uyfmj!`!UwbmtbDjope/!zwfmb{f!trfmj!/!Uyfmj/!<br />
masw.-i klass aCvenebs or wigns, romelTagan erTi (vTqvaT,<br />
Savi) ufro sqelia, vidre meore (vTqvaT, yviTeli). _ ramdeni<br />
wigni mikavia me? {ori} romelia maTgan ufro sqeli? {Savi
- 70 -<br />
wigni} ufro Txeli romelia? {yviTeli}.<br />
aseve Seadareben sqel da Txel mokle ficrebs. Semdeg<br />
TviTon moswavleebi moigoneben sqeli / Txeli rameebis axal<br />
magaliTebs. {foToli ufro Txelia, vidre nafoti; TefSi<br />
ufro sqelia, vidre qaRaldi} masw.-ic dasvams ramdenime amgvar<br />
SekiTxvas.<br />
Semdeg ganvixilavT suraTs 9.2. movZebniT yvelaze sqel<br />
wigns da mas Savad SemovxazavT; yvelaze Txels _ lurjad.<br />
:/4/!tbnlvUyfej/!tbnlvUyfejt!ebyb{wb/!tbnlvUyfej!tywbebtywb!<br />
nefcbsfpcbTj/! masw.-i aCvenebs dafaze winaswar daxazul or<br />
samkuTxeds, romelTagan erTi ufro didia, vidre meore.<br />
samkuTxedebi unda iyos tolgverda (rogoricaa 9.3 suraTze),<br />
jer-jerobiT mxolod amgvar samkuTxedebs vixilavT! didi<br />
samkuTxedi pataras zemoTaa. iqve daxazulia erTi kvadrati da<br />
sami wre. _ ra aris es? {wre} es? {samkuTxedi} es?<br />
{kvadrati} es? {samkuTxedi} ramdeni samkuTxedia dafaze<br />
daxazuli? {ori} kvadrati ramdenia? {erTi} wre ramdenia?<br />
{sami} zemoTa samkuTxedi ufro didia Tu qvemoTa? {zemoTa}<br />
qvemoTa samkuTxedi ki ufro... ra? {pataraa}<br />
suraTi 9.3. _ ra aris es wiTeli nakvTi? (samkuTxedi).<br />
Semdeg mis gverdiT, Cveulebriv, daxazaven da gaaferadeben<br />
samkuTxeds.<br />
saSinao davalebaSic (9.6) daxazaven da gaaferadeben samkuTxedebs.<br />
damatebiT maxvildeba yuradReba imaze, rom rogorc gvinda<br />
movatrialoT, samkuTxedi mainc samkuTxedi iqneba.<br />
:/5/!Tfkjcsj!tjnbSmjt!njyfewjU!ebehpnbTj!`!jy/!6/5/!<br />
g 10.!pUyfvmj-!pUyj/!gbsUp!/!wjxsp/!lwbesbujt!ebyb{wb/!<br />
21/2/!pUyfvmj/!sjdywj!pUyj/!njtj!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfc.<br />
Ubo/! masw.-i klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs<br />
momzadebul grovebs (ix. saerTo miTiTebani I-2). dawyvilebiT<br />
aRmoCndeba, rom yvela oTxeulSi nivTebis raodenoba tolia. _<br />
kacunebisa da xeebis raodenoba tolia. kacunebi imdenivea,<br />
ramdenicaa xeebi. samkuTxedebisa da wreebis raodenobac tolia.
- 71 -<br />
tolia, magram mainc ramdenia? {oTxia} diax, esec oTxeulia da<br />
esec. kacunebis raodenobac oTxia da xeebisac, amisac da<br />
amisac. wreebi ramdenia? {oTxi}.<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela oTxeulSi oTxi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />
gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />
rgolebis oTxeulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />
oTxeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />
mosalod-nelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />
ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />
miuTiTebs moswavleTa mier daxatul oTxeulebze: _ aqac oTxi<br />
rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba<br />
sxvadasxva Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />
Semoxazavs `dominosebr~ oTxeuls).<br />
suraTi 10.1.! _ cariel adgilas CaxateT patara wreebis<br />
aseTi oTxeuli (miuTiTebs `dominosebrze~). gverdiT aq ra<br />
xatia? Wiqebis ra xatia? {sameuli} lambaqebis? {oTxeuli}<br />
kidev? {Caidnebis wyvili, oreuli} axla Wiqebis sameuli<br />
xaziT SeaerTeT qvemoTa sameulTan. ar SegeSaloT _ sameuli<br />
moZebneT! lambaqebis oTxeuli rasTan unda SevaerToT? {qveda<br />
oTxeulTan} SeaerTeT! Caidnebis wyvili rasTan SevaerToT?<br />
{qveda wyvilTan} SeaerTeT!<br />
_ ramdeni bolo aqvs monakveTs? {ori} axla warmoidgineT<br />
ori cal-calke monakveTi. sul ramdeni bolo eqnebaT? {oTxi}<br />
ras aqvs oTxi fexi? {magidas, ZaRls} kidev vin moigonebs axal<br />
oTxeuls? {manqanis borblebisa, karadis fexebisa da sxva}.<br />
ricxvi oTxis gacnobis Semdeg masw.-is daxmarebiT bavSvebi<br />
Slian mTw-s `4~-ze. _ aq, kvadratSi ramdeni wrea? {oTxi}<br />
aq ki ramdeni wrea? {aqac oTxi} oTxi wre rogor aris aq<br />
dawyobili? {ori da ori}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />
aq! ramdeni wrea? {oTxi} aq rogor aris dawyobili oTxi wre?<br />
{sami da erTi}.<br />
moswavleebs wigns davaxurvinebT da mexsierebiT, warmodgeniT<br />
vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli oTxi wre?
- 72 -<br />
{ori da ori} kidev rogor iyo? {sami da erTi}.<br />
Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />
_ miCvene oTxi TiTi! daukari taSi oTxjer! daakakune oTxjer!<br />
21/3/! gbsUp! /! wjxsp! `! UwbmtbDjope/! ! hbojfsj! bov! gbsUp/!<br />
zwfmb{f! gbsUp! /! wjxsp/! masw.-i klass aCvenebs toli sigrZis<br />
or saxazavs, romelTagan erTi ufro farToa, vidre meore. _<br />
romelia amaT Soris ufro farTo? {TeTri} TeTri saxazavi<br />
ufro farToa, vidre wiTeli. wiTeli saxazavi ki ufro... ra?<br />
{ufro viwroa, vidre TeTri} farTo igivea, rac ganieri. maS,<br />
am saxazavebidan romeli yofila ufro ganieri? {TeTri} axla<br />
Tqven moigoneT, rame rom iyos meoreze ufro ganieri.<br />
Semdeg aseve moigonon viwroze da farToze.<br />
suraTi 10.2. _ ra xatia aq? {qamrebi} moZebneT ori<br />
erTnairi qamari da isini mwvaned gaaferadeT. moZebneT yvelaze<br />
farTo qamari da yviTlad gaaferdeT! moZebneT yvelaze viwro<br />
da Savad gaaferadeT!<br />
21/4/! lwbesbujt! ebyb{wb;! lvcjt! ebefcjU! eb! xbyobhjt! Tfnp.<br />
yb{wjU
- 73 -<br />
mesameze _ kidev. icvleba TiTebis raodenobac, TviT TiTebic,<br />
marjvena-marcxena xelic da TiTebis daxrilobac (xan gverdi-<br />
Taa gaSverili, xan _ qveviT, xan _ zeviT, xan _ cerad ... ).<br />
g 11.!yvUfvmj-!yvUj/!!ntywjmj!/!xwsjmj/!!yvUlvUyfej/<br />
22/2/!yvUfvmj/!sjdywj!yvUj/!njtj!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfc.<br />
Ubo/! yvelaferi 10.1-is magvaradaa. masw.-i klass dawyvilebiT<br />
erTmaneTs adarebinebs momzadebul grovebs (ix. I-2).<br />
dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvela xuTeulSi nivTebis<br />
raodenoba tolia. _ navebisa da kenWebis raodenoba tolia.<br />
navebi imdenivea, ramdenicaa kenWebi. samkuTxedebisa da wreebis<br />
raodenobac tolia. tolia, magram mainc ramdenia? {xuTia}<br />
diax, esec xuTeulia da esec. nave-bis raodenobac xuTia,<br />
kenWebisac. samkuTxedebi ramdenia? {xuTi}.<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela xuTeulSi xuTi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />
gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />
rgolebis xuTeulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac,<br />
sxvadasxvanairi xuTeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />
mosalodnelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />
ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />
miuTiTebs moswavleTa mier daxatul xuTeulebze: _ aqac xuTi<br />
rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba<br />
sxvadasxva Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />
Semoxazavs `dominosebr~ xuTeuls).<br />
suraTi 11.1. _ aq, cariel adgilas, CaxateT patara wreebis<br />
aseTi xuTeuli (miuTiTebs `dominosebrze~). gverdiT aq ra<br />
xatia? kalmistrebis... {oTxeuli} fanqrebis? {sameuli}<br />
saSlelebis? {xuTeuli} saxazavebis? {wyvili, oreuli} axla<br />
kalmlistrebis oTxeuli xaziT SeaerTeT qvemoTa oTxeulTan.<br />
ar SegeSaloT _ oTxeuli moZebneT!<br />
aseve SevaerTebinebT sxva grovebs.<br />
_ vin moigonebs raimes sxva xuTeuls? {TiTebis xuTeuli}.<br />
ricxvi xuTis gacnobis Semdeg masw.-is daxmarebiT bavSvebi<br />
Slian mTw-s `5~-ze. _ aq ramdeni wrea? {xuTi} aq ki
- 74 -<br />
ramdeni wrea? {aqac xuTi} xuTi wre rogor aris aq<br />
dawyobili? {ori da sami}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />
aq! ramdeni wrea? {xuTi} aq rogor aris dawyobili xuTi<br />
wre? {oTxi da erTi}.<br />
moswavleebs wigns davaxurvinebT da mexsierebiT, warmodgeniT<br />
vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli xuTi wre?<br />
{ori da sami} kidev rogor iyo? {oTxi da erTi}.<br />
Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />
_ miCvene xuTi furceli! daakakune xuTjer! daukari taSi<br />
xuTjer!<br />
22/3/! ntywjmj! /! xwsjmj! `! UwbmtbDjope/! zwfmb{f! ntywjmj! /!<br />
xwsjmj/!!masw.-i klass aCvenebs gaSlil xelisguls, xuT TiTs.<br />
_ romelia TiTebs Soris yvelaze ufro msxvili? {ceri} ceri<br />
ufro msxvilia, vidre Sua TiTi. Sua TiTi ki ufro... ra?<br />
{ufro wvrilia, vidre ceri} romeli TiTia yvelaze wvrili?<br />
{neki} neki ufro wvrilia, vidre Sua TiTi. Sua TiTi ki<br />
ufro... ra? {ufro msxvilia, vidre neki} axla Tqven moigoneT,<br />
rame rom iyos meoreze ufro msxvili.<br />
Semdeg aseve moigonon wvrilze. Semdeg: _ ra aris Zalian<br />
wvrili? {Tma, bususi, zogi Zafi}.<br />
_ monakveTi rogoria _ msxvili Tu wvrili? {wvrilia,<br />
Zalian wvrilia} monakveTi am yvelaferze ufro wvrilia!<br />
msr-s suraTi 11.2. _ ra xatia aq? {fanqrebi}. moZebneT is<br />
fanqrebi, romlebsac erTnairi simsxo aqvs, feri gindac sxva<br />
iyos, simsxvile hqondeT erTnairi. es ori fanqari SemoxazeT<br />
Savad! axla moZebneT yvelaze msxvili fanqari! SemoxazeT lurjad!<br />
axla moZebneT yvelaze wvrili fanqari! SemoxazeT wiTlad!<br />
22/4/! yvUlvUyfej/! njtj! ebyb{wb! )njbympfcjU*/! axla masw.-i<br />
pirvelad ixmars termins `nakvTi~. araa saWiro araviTari<br />
ganmarteba, nurc moswavleebs vaTqmevinebT. sadac aucilebeli<br />
iqneba, TviTon masw.-i ityvis xolme am sityvas. moswavleebs ki<br />
vaswavliT SemdgomSi, saTanado dros.<br />
suraTi 11.3. _ ai es wiTeli nakvTi aris xuTkuTxedi. mis<br />
gverdiT mkrTalad moniSnulia xazebi da wertilebi. maTze
- 75 -<br />
daxazeT xuTkuTxedi! gverdiT rom sicarielea, iq Sin kidev<br />
erTi axali xuTkuTxedi daxazeT. saxazaviT!<br />
22/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ masw.-i asaxelebs ricxvs (1, 2, 3, 4<br />
an 5). moswavlem ki swrafad unda uCvenos imdeni TiTi<br />
(gamoikveTeba sityva `imdeni~).<br />
22/8/! tbTjobp! ebwbmfcfcTj! jxzfcb! obnewjmj! bnpdbofcj/<br />
saWiroa ganmarteba, ra moeTxovebaT. isic unda icodnen, rom<br />
Tuki davaleba daaviwydebaT, Sin vinmes waakiTxon vardisferze<br />
dawerili teqsti.<br />
g 12.!frwtfvmj-!frwtj/!njnbsUfcboj!xbsnpehfojU/!frwtlvUyfej/<br />
23/1/ masw.-i merxebs Soris CamovliT Seamowmebs, romelime<br />
moswavles xom ar SeSlia 11.7 amocanis amoxsna. Secdoma<br />
sajarod gairCeva da Seswordeba. Tan, cxadia, 11.5-is da 11.6-is<br />
Sesrulebac Semowmdeba.<br />
23/2/!frwtfvmj/!sjdywj!frwtj/!njtj!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfc.<br />
Ubo/! tjuzwb! `Tftbcbnjtj~/! yvelaferi 11.1-is magvarad. masw.-i<br />
klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs momzadebul grovebs<br />
(ix. I-2). dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvela eqvseulSi<br />
nivTebis raodenoba tolia. _ isrebisa da qoxebis raodenoba<br />
tolia. isrebi imdenivea, ramdenicaa qoxebi. xuTkuTxedebisa da<br />
wreebis raodenobac tolia. tolia, magram mainc ramdenia?<br />
{eqvsia} diax, esec eqvseulia da esec. isrebis raodenobac<br />
eqvsia, qoxebisac. xuTkuTxedebi ramdenia? {eqvsi}.<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela eqvseulSi eqvsi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />
gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />
rgolebis eqvseulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac,<br />
sxvadasxvanairi eqvseulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />
mosalodnelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />
ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />
miuTiTebs moswavleTa mier daxatul eqvseulebze: _ aqac eqvsi<br />
rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba<br />
Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da Semoxazavs
- 76 -<br />
`dominosebr~ eqvseuls).<br />
suraTi 12.1.! _ ra aris aq? {eqvsi patara Savi wre} risi<br />
eqvseulia aq? {wreebis eqvseuli} axla Tqven mis gverdiT<br />
daxazeT lurji wreebis aseTive eqvseuli! aq kidev xatia<br />
saTamaSoebis grovebi. jer kubikebis grovaa. igi SeaerTeT mis<br />
Sesabamis raodenobasTan, qvemoT!<br />
axla pirvelad gaiJRera sityvam `Sesabamisi~ _ wina gakve-<br />
Tilebze amgvari davalebebi klass ukve Sesrulebuli aqvs da<br />
amitom advilad mixvdebian, Tu ra moeTxovebaT. magram mxolod<br />
es mixvedra araa sakmarisi. saWiroa gamoikveTos sityva<br />
`Sesabamisi~. amitom mas ramdenjerme gavimeorebT.<br />
_ yvelam SeaerTa kubikebis grova mis Sesabamis<br />
raodenobasTan? axla ixuniebis grova SeaerTeT mis Sesabamis<br />
raodenobasTan. gvanca, Sen Tu SeaerTe SesabamisTan, sxvasTan<br />
xom ar SegierTebia? aba, vnaxoT!<br />
da ase gameordeba daTuniebisa da danarCen grovebzec.<br />
_ ramdeni fexi aqvs xoWos? {eqvsi} vin moigonebs raime<br />
sxva eqvseuls? {buzis fexebisa} kidev?<br />
ricxvi eqvsis gacnobis Semdeg masw.-is daxmarebiT bavSvebi<br />
Slian mTw-s `6~-ze. _ aq ramdeni wrea? {eqvsi} aq ki<br />
ramdeni wrea? {aqac eqvsi} eqvsi wre rogor aris aq<br />
dawyobili? {sami da sami}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />
aq! ramdeni wrea? {eqvsi} aq rogor aris dawyobili eqvsi<br />
wre? {oTxi da ori} aq ramdeni wrea? {aqac eqvsi} aq rogorRa<br />
aris dawyobili eqvsi wre? {xuTi da erTi}.<br />
moswavleebs wigns davaxurinebT da mexsierebiT,<br />
warmodgeniT vapasuxebinebT:<br />
_ rogor iyo dalagebuli eqvsi wre? {sami da sami} kidev<br />
rogor iyo? {oTxi da ori} kidev? {xuTi da erTi}.<br />
Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />
_ miCvene eqvsi fanqari! daakakune eqvsjer! daukari taSi<br />
eqvsjer!<br />
23/3/!obtxbwmj!tjwsdjUj!njnbsUfcboj!`!xbsnpehfojU;!!!<br />
ejej! /! qbubsb-! nbSbmj! /! ebcbmj-! {fnpU! /! rwfnpU-! xjo! /! vlbo-!
- 77 -<br />
TjhojU! /! hbsfU-! ntywjmj! /! xwsjmj-! trfmj! /! Uyfmj-! gbsUp! bov!<br />
hbojfsj!/!wjxsp/!masw.-i svams SekiTxvebs am sivrciT mimarTebaTa<br />
Sesaxeb. moswavleebi pasuxoben mxolod warmodgeniT, Tvalsa-<br />
Cinoebis gareSe.<br />
ZiriTadi SekiTxvebi Seexeba ukanasknel sam wyvil<br />
mimarTebas, pirveli samis Sesaxeb ki daismeba mxolod TiTo-<br />
TiTo SekiTxva, gasameoreblad.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi: _ warmoidgine Cveni skolis ezos<br />
fiWvi da vaSlis xis nergi. romlis tania ufro msxvili? ra<br />
aris ufro wvrili, vidre nergis tani?<br />
raze ufro ganieria es zoli? zooparkSi yofilxar?<br />
bileTebs misi Robis SigniT yidian Tu mis gareT? buStebs?<br />
Cveni skolis ezos gareT romeli xea? SigniT?<br />
Semdeg moswavleebi gaakeTeben saxaliso amocanas 12.2.<br />
Tvali unda gaayolon marcxnidan marjvniv (masw.-i TiTs gaayolebs)<br />
da rig-rigobiT aRweron sityvierad, Tu ra Seicvala.<br />
SesaZloa, 12.1-s bevri dro waeRo da amitom 12.2 amocanis<br />
gakeTeba axla ver moeswros. masw.-ma CainiSnos es amocana da<br />
klass gaakeTebinos maSin, roca mouwevs winsvlis SeCereba<br />
erTi gakveTiliT. moswavleebma rac SeiZleba ufro zusti<br />
gamoTqmebiT unda aRweron TviTeuli cvlileba. Tuki<br />
gauWirdebaT, masw.-i miexmareba: _ daakvirdi yurebs! daakvirdi<br />
kuds! (da ase Semdeg).<br />
23/4/!frwtlvUyfej/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />
yvelaferi iseve, rogorc 11.3-Si.<br />
23/5/! `txsbgj! qbtvyfcj `! tbqjsjtqjspoj~/ masw.-i ambobs<br />
romelime sityvas naswavl raodenobriv da sivrciT<br />
mimarTebaTagan: bevri, mravali, cota, meti, naklebi, didi,<br />
patara, maRali, dabali, zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT,<br />
qveda, wina, win, ukana, ukan, SigniT, Siga, gareT, gare, msxvili,<br />
wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro.<br />
moswavlem unda daasaxelos sapirispiro sityva. cneba<br />
`sapirispiro~ bavSvebma SeiZleba ar icodnen, amitom masw.-i<br />
Tavidan erTi-or magaliTs etyvis: didi / patara, TeTri / Savi,
- 78 -<br />
dRe... ? {Rame} ai, esaa sapirispiroebi.<br />
msxvili, wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro _<br />
amaTi sapirispiroebi Znelia. amitom eseni meore wreze unda<br />
Semovides. Tanac, masw.-i exmareba xelebis moZraobiT:<br />
xelisgulebiT aCvenebs `sqeli wigni~ an `Txeli wigni~;<br />
TiTebiT aCvenebs `viwro zoli~ an `farTo zoli~; xelebiT<br />
aCvenebs `msxvili joxi~ an `wvrili joxi~.<br />
g 13.!sjdywUb!sjhj/!`tbqjsjtqjsp~. lwbesbuj!tywbebtywb!nefc/<br />
23/7-!23/8 da, Sesabamisad, 24/1. _ iseve, rogorc 22/7 da 23/1.<br />
24/2/! obtxbwm! sjdywUb! Tfebsfcb! fsUnbofUUbo/! sjdywUb! sjhj;!<br />
fsUj-!psj-!tbnj-!pUyj-!yvUj-!frwtj/!!_ jer gavixsenoT naswavli.<br />
romelia meti: erTi Tu ori? ori Tu sami? sami Tu erTi?<br />
kargi. axla gamovides naTia da dafaze daawyos oTxi rgoli<br />
(gamova da daawyobs dominoseburad). gverdiT daawyve sami<br />
rgoli! gamovides avTo da aqeT mxares daawyos xuTi rgoli!<br />
gverdiT daawyve eqvsi rgoli! axla naTia, Sen dawyvilebiT<br />
gaarkvie, romelia meti: oTxi Tu sami. avTo, Sen ki gaarkvie,<br />
romelia meti: xuTi Tu eqvsi.<br />
daawyvileben. _ giorgi, Sexede dafas da miTxari, romeli<br />
yofila meti: xuTi Tu eqvsi? sruli pasuxi! {eqvsi metia,<br />
vidre xuTi} oTxi Tu sami? {oTxi metia, vidre sami}.<br />
Semdeg aseve dawyvilebiT Sedardeba: ori da oTxi; sami da<br />
xuTi. _ naTela, romeli iqneba meti: eqvsi Tu oTxi? ori<br />
Tu xuTi? ana, romelia naklebi: erTi Tu sami? ori Tu eqvsi?<br />
xuTi Tu erTi?<br />
sanam pasuxoben, masw.-i dafaze erT swor horizontul xazs<br />
gaavlebs. _ dafasTan gamovidnen nika, cira, gvanca, goCa, zaza<br />
da lali. nikam daxatos erTi rgoli ai aq (xazis zemoT,<br />
yvelaze marcxniv), ciram _ ori rgoli ai aq, gvancam _ sami<br />
ai aq, goCam _ oTxi aq, zazam _ aq xuTi, dalim _ aq (xazis<br />
zemoT yvelaze marjvniv) eqvsi. rgolebi dasviT ise, rogorc<br />
am Tqvens wignSia (mTw-Si _ dominoseburad).<br />
amgvarad, rgolebi erT striqonze unda daixatos. _ axla<br />
nanam adgilidan waikiTxos (Tan masw.-i TiTs gaayolebs) {erTi,
- 79 -<br />
ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi} gela, axla Sen miTxari, ratom<br />
davalageT es ricxvebi ase? ratom sxvanairad ar davalageT?<br />
ase ratom ar vTqviT: ori, eqvsi, sami, erTi, xuTi, oTxi?<br />
{imitom, rom jeraa erTi, yvelaze patara ricxvi. merea ori,<br />
orze didia sami, samze didia oTxi, oTxze didia xuTi, xuTze<br />
didia eqvsi} amaTgan (es sityva aucilebelia!) romeli ricxvia<br />
yvelaze didi? {eqvsi} yvelaze patara? {erTi}.<br />
_ axla aq, cariel CarCoSi (msr-s 13.1), gadaxateT es grovebi!<br />
Semdeg viwyebT amocanas 13.1. _ aq daxatulia samuSao<br />
iaraRTa grovebi. ramdeni iaraRia am grovaSi? (vuTiTebT<br />
pirvel CarCoze) {xuTi} romelia misi Sesabamisi raodenoba<br />
qvemoT? axla aq waSaleT yvela sxva raodenoba, datoveT<br />
mxolod xuTeuli!<br />
danarCenebs Sin Seasruleben (13.6).<br />
24/3/! obtxbwmj! tjwsdjUj! njnbsUfcboj! xbsnpehfojU/! tjuzwb!<br />
`tbqjsjtqjsp~/! ! jer gavameorebinebT cnebas `sapirispiro~. _<br />
ra aris maRalis sapirispiro? wvrilis sapirispiro? da ase<br />
Semdeg. Semdeg moswavleebma unda daxaton cariel CarCoSi<br />
13.2. xataven karnaxiT, swrafad, Tan masw.-i dafaze aCvenebs, advilad<br />
(geometriul-sqematurad) rogor daxaton esa Tu is<br />
rame. mTavaria, rom moswavleebma sivrciTi mimarTebani daicvan<br />
kargad. _ daxateT soflis ori saxli, erTmaneTisgan Sori-<br />
Sors, erTi maRali, meore _ dabali. orives garSemo Robe dauxateT,<br />
xazi SemoavleT, viTom Robea. maRali saxlis gverdiT,<br />
Robis SigniT, idges wvriltaniani xe. dabali saxlis gverdiT,<br />
Robis SigniT, idges msxviltaniani xe. saxlebi SeaerTeT gziT.<br />
magram dabal saxlTan gza farTovdebodes, farTo iyos, maRal<br />
saxlTan _ viwrovdebodes, gza viwro iyos. Robis win daxateT<br />
soko didi qudiT da wvrili fexiT, dabali Robis win _ soko<br />
patara qudiT da msxvili fexiT. axla Robeebis gareT daxateT<br />
rame, rac Tqven gindaT. ras xatavT?<br />
24/4/!)ebyb{vmj*!lwbesbuj!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/!<br />
suraTi 13.3 (nakvTebi sxvadasxva ferebadaa gaferadebuli<br />
saSinao davalebaSi). _ am nakvTebSi yvelam erTad vipovoT
- 80 -<br />
kvadratebi da SemovxazoT! aba, romlebia kvadratebi?<br />
cxadia, Znelia im kvadratebis amocnoba, romlebic ceradaa<br />
daxazuli. amitom Tavidan, amocnobis gasaadvileblad, moswavleebma<br />
saWiro mimarTulebiT Semoabrunon rveulebi. masw.-i<br />
aCvenebs, rogor gaakeTon es.<br />
_ pirveli nakvTi aris Tu ara kvadrati? (Tan TiTiT<br />
miuTiTebs) {ki, namdvilad kvadratia} SemovxazoT! es meore<br />
nakvTi? aba SemovabrunoT rveuli da vnaxoT! {kvadrati<br />
yofila!} giglam mipasuxos: meore nakvTi Semobrunebul<br />
rveulze Turme kvadrati yofila. axla rveuli isev sworad<br />
davdoT. is meore nakvTi mainc kvadrati iqneba Tu ara? {ki,<br />
kvadrati kvadratad darCeba, rogorc ginda atriale naxazi!}<br />
meore nakvTic SemovxazoT! amaze ras ityviT? aba<br />
SemoatrialeT rveuli! {ara, araa kvadrati, imitom, rom<br />
maRalia!} axla danarCenebSi Tqven TviTon moZebneT kvadratebi<br />
da SemoxazeT! maS sul ramdeni kvadrati yofila? {xuTi}.<br />
24/5/ igive TamaSi, rac 12.4.<br />
g 14.!hbnfpsfcb/!sjhpcjUj!sjdywfcj/!nsbwbmlvUyfe/!hwfsefcj/!<br />
25/1/ masw.-i merxebs Soris Camoivlis da Seamowmebs: 13.5-s,<br />
13.6-is gaferadebis siswores; Tan gairCeva misi pasuxebi _<br />
romelia meti da ratom. xolo 13.7 TavisTavad gairCeva 14.1-Si.<br />
25/2/!Ubwj!3/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />
jer ramdenime susti moswavle TvliT xmamaRla gaimeorebs<br />
ricxvTa rigs: erTi, ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi.<br />
amasobaSi masw.-i dafaze erT striqonSi erTmaneTisagan Sori-<br />
Sors daxatavs (anda, es winaswar eqneba momzadebuli) saTanado<br />
`dominosebr~ grovebs: 1, 2, 3, 4, 5, 6. moswavleebs areulad<br />
SeekiTxeba: _ es ramdenia? es ramdenia? ... romelia yvelaze<br />
bevri? yvelaze cota? esaa meti Tu es? es naklebia Tu es?<br />
Semdeg mTw-dan gameordeba oTxeulis, xuTeulisa da<br />
eqvseulis sxvadasxva dawyoba: ori da ori, sami da ori, xuTi<br />
da erTi da ase Semdeg.<br />
moswavleebi grovebs `kiTxuloben~ waRmac (marcxnidan
- 81 -<br />
marjvniv) da ukuRmac (marjvnidan marcxniv _ Tumca am<br />
sityvebis xseneba araa saWiro, unda iTqvas `ukuRma~ da TiTis<br />
moZraobiT mieTiTos). magaliTad, `5~-Si erTerT elifsSi<br />
`waikiTxaven~ _ sami da ori. Semdeg, ukuRma `wakiTxvisas~ _<br />
ori da sami.<br />
_ ramdeni TiTi gvaqvs cal fexze? {xuTi} ramdeni TiTi<br />
aqvs qaTams? {oTxi} ramdeni fexi aqvs Jirafs? {oTxi} ramdeni<br />
fexi aqvs siraqlemas? {ori} ramdeni frTa aqvs SaSvs? {ori}<br />
ramdeni fexi aqvs futkars? {eqvsi}.<br />
Semdeg ganvixilavT saSinao davalebas 13.7 anu suraTs 14.1.<br />
_ ramdenia didi Tevzi? {xuTi} patara Tevzi? {eqvsi} ramdenia<br />
lurji Tevzi? {sami} yviTeli? {oTxi} wiTeli? {oTxi}<br />
ramdeni Tevzi micuravs qvemodan zemoT? {ori} zemodan<br />
qvemoT? {ori} uknidan winisken? {sami}. (es ukanaskneli<br />
SekiTxva cota Znelia, TavsatexiviTaa).<br />
25/3/! sjhpcjUj! sjdywfcj;! qjswfmj-! nfpsf-! nftbnf-! nfpUyf-!<br />
nfyvUf-!nffrwtf/!dafaze winaswar momzadebulia xuTsarTuliani<br />
saxlis naxati.<br />
masw.-i rig-rigobiT gamoiyvans eqvs moswavles da daayenebs<br />
erTmaneTis ukan. pirvelad gamosuli dadgeba win, mis ukan _<br />
meore da ase Semdeg.<br />
_ ramdeni moswavle dgas aq? {eqvsi} vinaa pirveli?<br />
{TinaTini} meore? ... (da ase Semdeg).<br />
_ es saxli ramdensarTuliania? gamovides nukri da<br />
daTvalos! axla saTiTaod gviCvenos, romelia pirveli<br />
sarTuli; meore sarTuli... (da ase Semdeg).<br />
suraTi 14.2. masw.-i aCvenebs marcxena vardisfer wres. _<br />
esaa pirveli wre. masSi dasviT erTi wertili. axla meore<br />
wreSi dasviT ori wertili, ise, rogorc mTw-Sia. axla meore<br />
wreSi dasviT sami wertili, ise, rogorc mTw-Sia. ... (da ase<br />
Semdeg) wavikiTxoT raodenobani: erTi, ori, sami, oTxi, xuTi,<br />
eqvsi. axla wavikiTxoT, wreebi meramdeneebia {pirveli, meore,<br />
mesame, meoTxe, mexuTe, meeqvse}.<br />
25/4/!obtxbwm!nsbwbmlvUyfeUb!hwfsefcj/!nbUj!ebUwmb/!
- 82 -<br />
masw.-i klass aCvenebs kubis erT waxnags. _ es ra aris?<br />
{kvadrati} es? (TiTs gaayolebs wibos) {monakveTia} am<br />
monakveTs hqvia kvadratis gverdi. gverdi. axla vnaxoT es<br />
dafaze daxazuli kvadrati. gamovides nodari da gviCvenos misi<br />
erTi gverdi. axla meore gverdic gviCvene. sul ramdeni gverdi<br />
aqvs kvadrats? {oTxi} kvadrats oTxi gverdi aqvs.<br />
suraTi 14.3. _ ai esaa pirveli nakvTi. ra aris es?<br />
{samkuTxedi} romelia meore nakvTi? {samkuTxedi} mesame?<br />
{kvadrati} meoTxe? {kvadrati} mexuTe? {xuTkuTxedi} meeqvse?<br />
{eqvskuTxedi} Savad gaxazeT pirveli samkuTxedis erTi gverdi.<br />
sul ramdeni gverdi aqvs samkuTxeds? {sami} axla Savad<br />
gaxazeT meore samkuTxedis samive gverdi. mesame ra nakvTia?<br />
{kvadrati} gaxazeT Savad misi erTi gverdi. meoTxe ra nakvTia?<br />
{isic kvadratia} gaxazeT Savad misi yvela gverdi. ramdeni<br />
gverdi aqvs kvadrats? {oTxi} mexuTe ra nakvTia? {xuTkuTxedi}<br />
gaxazeT Savad misi erTi gverdi. sul ramdeni gverdi<br />
aqvs xuTkuTxeds? {xuTi} meeqvse ra nakvTia? {eqvskuTxedi}<br />
gaxazeT Savad misi erTi gverdi. sul ramdeni gverdi aqvs eqvskuTxeds?<br />
{eqvsi} diax, samkuTxeds sami gverdi aqvs, kvadrats<br />
_ oTxi, xuTkuTxeds _ xuTi, eqvskuTxeds _ eqvsi.<br />
amis Semdeg moswavle daTvlis xolme rTuli formis mqone<br />
mravalkuTxedebis gverdebs roca dasWirdeba.<br />
25/5/!`nbubsfcmpcbob~/ gamoviyvanT erT moswavles. is ityvis:<br />
_ me var pirveli vagoni! _ da dadgeba SuaSi. gamoviyvanT sxva<br />
mos-wavles: _ Sen romeli vagoni unda iyo? {meore} diax, Sen<br />
iqnebi me-ore vagoni, aba dadeqi Sens adgilas! (dadgeba<br />
pirveli moswavlis ukan da welze mokidebs xelebs). erTi da<br />
erTi _ miviReT ori! gaimeoros naTiam! (naTia imeorebs, is ar<br />
gamogvyavs `samatareblod~!)...<br />
ase SevadgenT `eqvsvagonian matarebels~. TviTeuli<br />
moswavlis damatebis Semdeg romelime mjdari moswavle ambobs:<br />
_ ori da erTi _ miviReT sami! (da ase Semdeg).<br />
_ matarebelo, iare! (bavSvebi daiZrebian da daiwyeben merxebs<br />
Soris siaruls). axla daviwyoT vagonebis moxsna! meeqvse
- 83 -<br />
vogono, moexseni matarebels! (moexsneba da dajdeba) eqvss<br />
moaklda erTi da dagvrCa... ramdeni? {xuTi} gaimeoros mariamma!<br />
(da ase Semdeg, sanam yvela moswavle dajdeba, Tan amboben: _<br />
xuTs moaklda erTi da darCa oTxi! _ da ase Semdeg).<br />
g 15.!nprnfefcb!Tflsfcb/!{f/rwf!eb!sjh/!sjdyw/!yvUl/!eb!frwtl/!<br />
26/1/ masw.-i merxebs Soris Camoivlis da Seamowmebs: 14.5-s,<br />
14.6-is gaferadebis siswores; Tan gairCeva misi pasuxebi _<br />
romeli nakvTi ramdenia. 14.7-s, cxadia, ar sWirdeba ganxilva.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
J.4/! nprnfefcb! Tflsfcb/! mTavaria gaazreba imisa, Tu ra aris<br />
moqmedeba Sekreba. yvelaferi xdeba cifrul CanawerTa gareSe<br />
cifruli Canawerebi aq mxolod masw.-isTvisaa! bavSvisTvis gaazrebis<br />
erTaderTi gza ki aris sakuTari xeliT am ariTmetikuli<br />
moqmedebis Sesabamisi namdvili moqmedebis Catareba nivTebiT.<br />
ricxvTa Sekreba ariTmetikuli moqmedebaa, misi Sesabamisi<br />
nivTieri moqmedebaa grovaTa SeerTeba. swored es unda gakeTdes,<br />
Tanac mravaljer.<br />
am dros Sedegis daTvla anu jamis angariSi araviTar SemTxvevaSi<br />
ar unda moxdes! jer irkveva, ra aris moqmedeba Sekreba, da<br />
ara is, Tu rogor viangariSoT am moqmedebis Sedegi.<br />
Semdeg iswavleba zepiri Sekreba eqvsis farglebSi, nivTebiT<br />
Sekrebis niSnisa da cifrebis gareSe. ZiriTadi sayrdenia<br />
dominosebri TvalsaCinoeba. mizania eqvsis farglebSi ZiriTadi<br />
jamebis angariSi da pirveli damaxsovreba.<br />
SesakrebTa gadanacvlebadoba iswavleba yovelgvari terminebis<br />
gareSe mxolod konkretuli magaliTebis SemowmebiTa da<br />
amdagvari daskvniT: `sul erTia, rogor vityviT jami mainc igive<br />
iqneba~. yuradReba maxvildeba terminze `igive~.<br />
sasurvelia, rom Sekrebis pirveli ramdenime gakveTilis<br />
ganmavlobaSi rac SeiZleba met moswavles da rac SeiZleba xSirad<br />
mouwioT nivTebis grovaTa sakuTari xeliT Sekreba.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
26/2/!Tflsfcb-!wjUbsd!nprnfefcb!`!ojwUUb!hspwfcjU/!`Tflsj.<br />
cf~/!!masw.-s winaswar momzadebuli aqvs moZrav nivTTa grovebis
- 84 -<br />
wyvilebi. TviTeul grovaSi nivTebis raodenoba unda iyos 8-9<br />
an ufro meti. rogorc yovelTvis, aucilebelia moZravi<br />
geometriuli nakvTebis grovebi, gansakuTrebiT _ ukanasknelad<br />
naswavli xuTkuTxedebi da eqvskuTxedebi. garda amisa, kvadratebi<br />
aucileblad ceradac unda daewyos.<br />
masw.-i gamoiyvans sust moswavles da daavalebs: _ aba, es<br />
ori grova SeaerTe, Sekribe, SeaerTe! (moswavle xelebiT<br />
gaaerTianebs kvadratebsa da xuTkuTxedebs). diax, esaa Sekreba!<br />
gigam es grovebi Sekriba (meti gamokveTilobisaTvis masw.-i<br />
SeerTebul grovas Semoxazavs kidevac). axla gamovides naTela<br />
da es grovebic Sekribos (amis Semdeg sul vambobT `Sekreba~,<br />
`Sekribe~ da sxva, aRar vityviT `SeaerTe~).<br />
ase Seikribeba yvela momzadebuli wyvili grovaTa: kubebi,<br />
Cxirebi, rgolebi, eqvskuTxedebi, nuSebi, saTamaSo peplebi.<br />
Semdeg Sekreba moxdeba suraTze 15.1. _ eseni viTom<br />
Toliebia. aba aqeT, cariel adgilas, kvercxiviT xazi romaa<br />
(miuTiTebs elifsze) gadmoxateT yvela Tolia ise, rom es<br />
ori grova Seikribos!<br />
moswavleebi jer erTi grovis `Toliebs~ gadaxataven,<br />
Semdeg _ meore grovisas. masw.-i Seamowmebs, romelime xom ar<br />
gamorCeniaT, an SecdomiT orjer xom ar gadauxatavT.<br />
26/3/! {fnpU! /! rwfnpU! njnbsUfcjt! eblbwTjsfcb! sjhpcjU! sjd.<br />
ywfcUbo/! masw.-i dafa-magidaze erT svetad daawyobs sxvadasxva<br />
ferisa da zomis eqvs kubs, erTmaneTze. _ ramdeni kubia am<br />
grovaSi? {eqvsi} esaa kubebis eqvseuli. ai, qvemodan esaa<br />
pirveli kubi, didi lurji kubi. esaa qvemodan pirveli kubi.<br />
romelia qvemodan meore kubi? {didi yviTeli kubi} qvemodan<br />
mesame? {wiTeli kubi} ... (da ase Semdeg).<br />
_ es iyo qvemodan. axla vnaxoT zemodan! romelia zemodan<br />
pirveli kubi? {patara mwvane kubi} zemodan meore romelia?<br />
{Savi kubi} ... (da ase Semdeg).<br />
aseve ganixileba 15.2 suraTze daxazuli nakvTebis eqvseuli.<br />
SekiTxvebia: _ sul ramdeni nakvTia aq daxazuli? romelia<br />
yvelaze qveda nakvTi? yvelaze zeda? romelia qvemodan meore
- 85 -<br />
nakvTi? qvemodan meoTxe? meramdenea eqvskuTxedi? kvadrati?<br />
romeli nakvTia samkuTxedis qvemoT? xuTkuTxedis zemoT?<br />
romeli nakvTis qvemoTaa rgoli? romeli nakvTis zemoTaa<br />
kvadrati? (da ase Semdeg).<br />
rogorc yovelTvis, TviTeuli SekiTxva daesmis TiTo<br />
moswavles, romelic pasuxobs adgilidan, swrafad, fexze<br />
audgomlad, radgan yvelani msr-s akvirdebian. gunduri<br />
pasuxebi dauSvebelia!<br />
26/4/!yvUlvUyfej!eb!frwtlvUyfej!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/!<br />
jer gavimeorebT TvalsaCinoebis gareSe: _ ramdeni gverdi<br />
aqvs kvadrats? {oTxi} samkuTxeds? {sami} eqvskuTxeds? {eqvsi}<br />
xuTkuTxeds? {xuTi}.<br />
Semdeg gavimeorebT daxrili kvadratebis amocnobas: maswavlebeli<br />
dafaze daxazavs eqvs nakvTs, maT Soris mxolod zogi<br />
iqneba kvadrati (14.3 suraTis magvarad). moswavleebi<br />
amoicnoben kvadratebs da ityvian, igi meramdene nakvTia (Tvla<br />
mxolod marcxnidan marjvniv, masw.-i TiTiT aCvenebs mimar-<br />
Tulebas). daTvlian, sul ramdeni kvadrati yofila.<br />
suraTi 15.3. _ es pirveli nakvTi ra aris? {xuTkuTxedi}<br />
motrialebulia, magram mainc xuTkuTxedia. aba, movatrialoT<br />
rveuli da vnaxoT! meore nakvTi? {eqvskuTxedia}. axla moniSnuli<br />
wertilebis daxmarebiT Tqven daxazeT xuTkuTxedi da<br />
eqvskuTxedi! gverdiT rom carieli adgilia, iq Sin daxazavT!<br />
26/5/! `Uwbmjt! ebybnybnfcb~/ magnitur dafaze mikrulia 3<br />
kvadrati da 6 rgoli (`dominoseburi~ ganlagebiT, rogorc<br />
mTw-Sia), oRond dafas farda aqvs Camofarebuli. masw.-i erTi<br />
wamze naklebi droiT gadawevs fardas. moswavlem unda Tqvas,<br />
ra iyo dafaze {sami kvadrati da eqvsi rgoli}. dafaze<br />
icvleba rogorc nakvTebi, ise maTi raodenoba. meore wreze<br />
grovaTa ganlageba ar emTxveva `dominosebur~ ganlagebas, cota<br />
Secvlilia. mesameze _ ufro metadaa Secvlili da ase Semdeg.<br />
g 16.!bewjmj!Tflsfcb/!xjo/vlbo!eb!sjhpc/!sjdyw/!hbnfpsfcb/!<br />
27/2/!bewjmj!Tflsfcb;!1+1, 2+1, 1+2.
- 86 -<br />
jer gameordeba grovaTa Sekreba (grovebi winaswar unda<br />
iyos momzadebuli). sasurvelia, rom rac SeiZleba met moswavles<br />
mouwios nivTebis grovaTa sakuTari xeliT Sekreba.<br />
_ axla vnaxoT, ra ricxvs miviRebT, erTi da erTi rom<br />
SevkriboT (Seikribeba saTvleli nivTebiT). diax, erTi da erTi<br />
SevkribeT da miviReT ori. axla SevkriboT erTi da ori... ra<br />
ricxvi miviReT? ... ori da erTi... Semdeg gadaSlian mTw-s<br />
`1-2-3~-ze. _ moZebneT, sad SeiZleba davinaxoT erTisa da<br />
erTis Sekreba! orisa da erTis Sekreba?<br />
27/3/!xjo!/!vlbo!njnbsUfcjt!eblbwTjsfcb!sjhpcjU!sjdywfcUbo/!!<br />
ufsnjoj!`hbseb~/!masw.-i gamoiyvans eqvs moswavles da daayenebs<br />
erTmaneTis ukan-ukan.<br />
_ ramdeni moswavle dgas aq? {eqvsi} vinaa pirveli?<br />
{TinaTini} meore? ... (da ase Semdeg). Cven vnaxeT, vin iyo<br />
pirveli winidan. axla vnaxoT uknidan. vinaa pirveli uknidan?<br />
{nato} uknidan meore? (da ase Semdeg).<br />
Semdeg ganvixilavT suraTs 16.2. _ ramdeni kacunaa? {eqvsi}<br />
SeadareT erTmaneTs uknidan pirveli da uknidan meore kacuna.<br />
mipasuxos giorgim: riT gansxvavdebian isini erTmaneTisagan?<br />
(da ase Semdeg _ Sedardeba erTmaneTis momdevno kacunebis<br />
yvela wyvili).<br />
_ axla moZebneT winadan mesame kacuna. yvela kacunas, garda<br />
winadan mesamisa, qudi daaxureT! mesamis garda! (gamoikveTeba<br />
sityva `garda~). yvelas qudi unda exuros, oRond mesames _<br />
ara! winidan mesamis garda!<br />
27/4/! Ubwj! 2/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! suraTi 16.3 (unda<br />
iyos 6 ferad gaferadebuli). _ radara nakvTebi Cans am naxazze?<br />
{wertilebi, monakveTebi, wreebi, samkuTxedebi, kvadratebi,<br />
xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi} kidev? gamogrCaT erTi! {gareT<br />
rom didi rgolia!} ese igi, kidev rgolic yofila! rgolis<br />
gareT Tua rame? {ara} axla davTvaloT, ramden-ramdenia Tvi-<br />
Teuli nakvTi. ramdenia rgoli? {erTi} wertilebi? {eqvsi} monakveTebi?<br />
{xuTi} wreebi? {xuTi} wreebi imdenivea, ramdenicaa...<br />
ra? {ramdenicaa monakveTebi} diax, wreebisa da monakveTebis
- 87 -<br />
raodenoba tolia. samkuTxedebi ramdenia? {oTxi} kvadratebi?<br />
{xuTi} kvadratebi imdenivea, ramdenic... ra? {monakveTebi, wreebi}<br />
xuTkuTxedebi ramdenia? {erTi} xuTkuTxedi imdenivea, ramdenic...<br />
ra? {rgoli} eqvskuTxedebi ramdenia? {ori}. ra ufro<br />
meti yofila: eqvskuTxedebi Tu samkuTxedebi? {samkuTxedebi}<br />
kvadratebi Tu samkuTxedebi? {kvadratebi} (da ase Semdeg).<br />
_ axla rgolis gareT xeliT daxateT: eqvsi monakveTi;<br />
xuTi wertili; oTxi wre; sami samkuTxedi; ori kvadrati;<br />
erTi eqvskuTxedi.<br />
bolos, gavimeorebT TvalsaCinoebis gareSe: _ romel nakvTs<br />
aqvs oTxi gverdi? {kvadrats} sami gverdi? {samkuTxeds} eqvsi<br />
gverdi romel nakvTs aqvs? {eqvskuTxeds} xuTi gverdi?<br />
{xuTkuTxeds}.<br />
27/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!tbqjsjtqjspoj~/ igive, rac 12.4.<br />
g 17.!njnbufcb/!hbnfpsfcb/!tywbebtywb!tbnlvUyfefcj/!`upmj~.<br />
28/1/ kargad unda Semowmdes 16.6 da 16.7.<br />
28/2/!TfojTwob; unda davicvaT enobrivi sizuste. `mimateba~ esaa<br />
ariTmetikuli moqmedeba, `damateba~ ara. `damateba~ vixmaroT<br />
sayofacxovrebo viTarebaSi, magaliTad: damimate kidev fxali,<br />
wyali daumate, ori moTamaSe daemataT da sxva. xolo ariTmetikaSi<br />
vixmaroT `mimateba~ an `Sekreba~, gaaCnia.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
njnbufcb-!wjUbsd!nprnfefcb/!njnbufcb!eb!Tflsfcb/!`njvnbuf~/!<br />
keTdeba igive, rac 15.1-Si, oRond terminebTan `Sekreba /<br />
Sekribe~ erTad Semodis termini `mimateba / miumate~. kvlav<br />
winaswar momzadebuli grovebi ikribeba. xan vambobT `Sekribe<br />
es da es~, xan _ `amas miumate es~.<br />
_ ra yofila mimateba? {mimateba igivea, rac Sekreba}. risi<br />
tolia ors mimatebuli erTi? {samisa} erTs mimatebuli erTi?<br />
{orisa} erTs mimatebuli ori? {samisa}.<br />
Semdeg Sesruldes mimateba suraTze 17.1 (iseve, rogorc<br />
iyo suraTze 15.1), cxadia, Sedegis daTvlis gareSe!<br />
28/3/! Ubwj! 3/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ganvixilavT mTw-s
- 88 -<br />
ydis suraTs. _ vin aris winidan pirveli? meore? (da ase<br />
Semdeg meeqvsemde). axla vnaxoT uknidan. vin aris sul<br />
boloSi, yvelaze ukan? {ku} uknidan meore? mesame? (da ase<br />
Semdeg meeqvsemde).<br />
Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvebs naswavl sivrciT<br />
mimarTebaTa Sesaxeb: _ weros ufro msxvili fexebi aqvs Tu<br />
cxens? nukrsa Tu xbos? baWias ufro farTo yurebi aqvs Tu<br />
cikans? pepelas frTa ufro sqelia Tu mamlis bibilo? cugas<br />
ufro wvrili fexebi aqvs Tu bokvers? melas kudi ufro<br />
sqelia Tu ciyvisa? mela ufro dabalia Tu beli? fiso ufro<br />
winaa Tu dedali? ixunia ufro maRlaa Tu Citi? (da ase<br />
Semdeg _ saWiroa mravali SekiTxva). sul ramdeni pepelaa?<br />
{xuTi}. sul ramdeni frinvelia? {eqvsi}. romlebia frinvelebi?<br />
{dedali, mamali, Citi, bu, ixvis WuWuli, wero}. tolia Tu<br />
ara peplebisa da frinvelebis raodenoba? {ara}. romlis<br />
raodenobaa meti? {frinvelebia 6, peplebi _ 5, frinvelebi<br />
metia erTiT}.<br />
28/4/! tywbebtywbhwbsj! tbnlvUyfefcj/! ufsnjofcj! `fsUobjsj~-!<br />
`upmj~-! `nypmpe~/! dafaze daxazulia sul sxvadasxvagvari<br />
samkuTxedebi, xuTi cali da agreTve sxva nakvTebi (17.7-is magvarad,<br />
oRond erT striqonSi). erToblivi msjelobiT saTiTaod<br />
gairkveva, romeli maTgania samkuTxedi da romeli _ ara.<br />
masw.-i moiTxovs dasabuTebas: _ saidan ici, rom es<br />
samkuTxedia? {sami gverdi aqvs} es ratom ar aris samkuTxedi?<br />
(da iseTive nakvTs daxazavs dafaze) {imitom, rom oTxi gverdi<br />
aqvs} es ratom ar aris samkuTxedi? (da iseTive nakvTs<br />
daxazavs dafaze) {imitom, rom aq momrgvalebuli aqvs,<br />
samkuTxeds ki momrgvaleba arsad ara aqvs} (da ase Semdeg).<br />
_ maS, ramdeni samkuTxedi yofila dafaze daxazuli?<br />
{xuTi} es xuTive _ samkuTxedebia. magram aris Tu ara isini<br />
erTnairebi? {ara, yvela sxvadasxvanairebia!} axla davxazoT<br />
iseTive samkuTxedebi (masw.-i daxazavs ramdenimes). aba romelia<br />
am samkuTxedis toli samkuTxedi? gamovides aleko da<br />
gvaCvenos! diax, es da es samkuTxedebi erTnairebia, tolebia.
- 89 -<br />
es samkuTxedi ki romlis tolia? (da ase Semdeg).<br />
Semdeg 17.3-Si daxazaven or sxvadasxvagvar samkuTxeds.<br />
danarCenebs da cariel adgilas samkuTxedebs Sin daxazaven.<br />
termini `mxolod~ Semogvaqvs 17.7-Si.<br />
28/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi igivea, rac 17.2-Si,<br />
magram warmodgeniT, TvalsaCinoebis gareSe.<br />
28/7/! tjbymfb! ufsnjoj! `nypmpe~-! mas masw.-i sagangebod<br />
ganmartavs: _ unda gaaferadoT mxolod samkuTxedebi, marto<br />
samkuTxedebi, sxva araferi ar unda gaaferadoT!<br />
siaxlea agreTve logikuri kavSiri `an~, magram mas aq ar<br />
sWirdeba ganmarteba _ Sin vinc rogor gaigebs, ise Seasrulos.<br />
g 18.!Tflsfcb/!tbzpg/!bnpd/!sbpe/!npnbufcb{f/!tbnlvUy/!yb{wb/!<br />
29/1/ 17.7-Si kvlav gamoikveTeba sityva `mxolod~. garda<br />
amisa, gairkveva, vin rogor gaigo `wiTlad an mwvaned~ {ginda<br />
wiTlad, ginda mwvaned, ase SeiZleboda da isec} mTavari sxva<br />
ramea: `an~ niSnavs, rom moswavles SeeZlo zogi samkuTxedi<br />
wiTlad gaeferadebina, zogi ki _ mwvaned, anda _ yvela erT<br />
ferad. am mxrivac gasarkvevia.<br />
TfojTwob; davalebaSi rom yofiliyo `wiTlad da mwvaned~ _<br />
maSin saWiro iqneboda TviTeuli samkuTxedis erTdroulad<br />
orive ferad gaferadeba.<br />
17.8-Si Semowmdes isic, nakvTebi Tu aqvT gaferadebuli.<br />
29/2/! Tflsfcb: 3+1, 1+3, 2+2. TviTeuli es Sekreba jer Sesruldeba<br />
sxvadasxva saTvleli nivTebiT (umjobesia, magnitur<br />
dafaze). moswavleebi daTvlian, rom Sekrebis (mimatebis)<br />
Sedegad viRebT oTxs.<br />
Semdeg _ mTw `4~. _ ramdeni wrea aq? {oTxi} ramdeni<br />
wrea aq? {oTxi} rogoraa wreebi dalagebuli? {sami da erTi}<br />
samisa da erTis SekrebiT ramdeni miiReba? {oTxi} aq es Tu<br />
dainaxeT? rogor dainaxeT? {oTxi wre dalagebulia ase: sami<br />
da erTi} axla davTvaloT wreebi marjvnidanac (Tan TiTis<br />
moZraobiT uCvenebs mimarTulebas). rogoraa dalagebuli?<br />
{erTi da sami} erTisa da samis SekrebiT ramdeni miiReba?
- 90 -<br />
{oTxi} aq es Tu dainaxeT? ... _ oTxi wre rogoraa dawyobili<br />
aq? {ori da ori} orisa da oris SekrebiT ramdeni miiReba?<br />
{oTxi} aq es Tu dainaxeT? ...<br />
sxvadasxva moswavleebs, ramdenjerme, sruli pasuxis moTxovniT:<br />
_ ramdenia sams mivumatoT erTi? erTs mivumatoT<br />
ori? erTs mivumatoT sami? erTs mivumatoT erTi? ors<br />
mivumatoT ori? ors mivumatoT erTi?<br />
---------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.4/! jxzfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcjt! Ufnb/ esaa umartives<br />
sayofacxovrebo viTarebaTa maTematikuri modelireba: Sekrebagamoklebis<br />
moqmedebebiT. ese igi, saWiroa sayofacxovrebo<br />
viTarebis Sesabamisi ariTmetikuli modelis ageba. es araa Zneli<br />
imdenad, ramdenadac masw.-ma es viTareba sqematurad unda gaaTvalsaCinoos.<br />
magaliTad, amocanaSi sityvierad mocemulia totze<br />
mjdari 3 Citi. masw.-i gaaTvalsaCinoebs magidaze dadebuli 3<br />
kenWiT. Semdeg mofrinda kidev 2 Citi. masw.-i daumatebs kidev 2<br />
kenWs. ufro meti gaTvalsaCinoba (magaliTad, saTamaSo Citunebis an<br />
Citebis suraTebis dawyoba) araTu zedmetia, aramed uaresicaa<br />
moswavlis azrovneba Citis xatebas miejaWveba, rac daabrkolebs<br />
maTematikur ganyenebas. [ix. zms $ 6]<br />
TandaTan daviwyebT amgvari amocanebis amoxsnas yovelgvari<br />
gaTvalsaCinoebis gareSec. sqematur gaTvalsaCinoebas gamoviyenebT<br />
mxolod im SemTxvevaSi, Tuki romelime moswavles gauWirdeba<br />
viTarebis gonebaSi warmodgena (Tumca, mogvianebiT, roca daiwyeba<br />
ormoqmedebiani amocanebi, sqemis daxatva aucilebeli iqneba). sqema<br />
dafaze ixazeba. moswavleebisaTvis gasagebad amas vuwodoT<br />
`amocanis daxatva, viTom es bebiaa, es papa~.<br />
`viTom~ bavSvisaTvis bunebrivia da advilad misaRebi.<br />
es yovelive araa Zneli dasauflebeli. SedarebiT ufro Znelia<br />
is, rom klasma kargad gaiazros, Tu ra aris `-iT meti~ da `-iT<br />
naklebi~ sityvierad, da ara mxolod TvalsaCino doneze. amas<br />
ramdenime sagakveTilo monakveTs davuTmobT (21.2-dan).<br />
Tavidan Zalian advili amocanebia. amitom mTavaria ara pasuxis<br />
angariSi, aramed amocanis amoxsnis unarCvevis Camoyalibeba. amis-
- 91 -<br />
Tvis saWiroa oTxi safexuri, romelime maTganis gamoutoveblad!<br />
1) amocanis pirobis kargad gaazreba;<br />
2) ariTmetikuli modelis Seqmna anu saWiro moqmedebaTa<br />
dagegmva (SesaZloa, sqemasTan erTad);<br />
3) moqmedebaTa Sesruleba anu pasuxis angariSi;<br />
4) pasuxis Camoyalibeba.<br />
Zalian uxeSi Secdomaa, roca amocanis amoxsna dayvanilia<br />
mxolod mesame safexurze. pirveli da meore safexurebi ufro<br />
mniSvnelovania, vidre mesame!<br />
masw.-s unda axsovdes: ar gvainteresebs amocanis arc pasuxi da<br />
arc moqmedebani manam, sanam misi piroba ar gaazrebula. amitom<br />
amocanis amoxsnas yovelTvis misi pirobis gameoreba uZRvis, Semdeg<br />
ki sqemis Sedgena.<br />
---------------------------------------------------------------------------------<br />
29/3/!vnbsujwftj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj!sbpefopcjt!np.<br />
nbufcb{f/!!_ axla me gvetyviT erT sul advil amocanas. SoTam<br />
yanidan sami gogra moitana (dafaze daixazeba sami rgoli).<br />
Semdeg gavida da kidev erTi gogra moitana. (gverdiT miexateba<br />
erTi rgoli). sul ramdeni gogra moutania SoTas? ara, nu<br />
CqarobT! pasuxi jer ar minda! jer gavimeoroT amocanis piroba<br />
(am sityvis gamokveTiT). vin gaimeorebs?<br />
gameorebisas, roca moswavle ityvis `sami gogra~, masw.-i<br />
TiTs daadebs dafaze sam rgols da CarCoTi Semoxazavs maT.<br />
roca moswavle ityvis `kidev erTi gogra~, masw.-i TiTs daadebs<br />
dafaze erT rgols.<br />
Semdeg moswavleebi albaT pirdapir pasuxs ityvian _ oTxi.<br />
maSin masw.-i hkiTxavs: _ saidan ici? {sams mivumate erTi da<br />
miviRe oTxi}. maS ra moqmedeba unda SevasruloT? {mimateba}.<br />
axla Savlegi gvetyvis pasuxs, oRond sruli pasuxiT! {SoTas<br />
sul oTxi gogra moutania}.<br />
aseve safexurebad gairCeva amocana: saxlis win, kordze,<br />
ori fiWvi idga (masw.-i dafaze or mokle xazs Camousvams).<br />
gazafxulze kidev oTxi naZvi darges (oTxi xazi dafaze).<br />
ramdeni xe gaxda kordze?
- 92 -<br />
_ ramdeni amocana amovxseniT Cven ukve? {ori} axla kidev<br />
erT amocanas getyviT. meramdene amocana iqneba es? {mesame}<br />
diax, axla mesame amocana. naTias sami didi saTamaSo hqonda,<br />
naxeT am suraTze (18.2). SemoxazeT es sami didi saTamaSo:<br />
Tojina da ori daTunia! dabadebis dReze kidev aCuqes didi<br />
Tojinebi. naxeT suraTze: ramdeni Tojina uCuqebiaT<br />
naTiasTvis? {ori} diax, oric aCuqes. naTias Tojinebi moemata<br />
Tu moaklda? {moemata} ramdeni Tojina gauxda naTias? jer<br />
unda gavimeoroT amocanis piroba... (iseve amoixsneba).<br />
29/4/!tywbebtywbhwbsj!tbnlvUyfefcjt!ebyb{wb/!<br />
masw.-i dafaze aCvenebs, Tu rogor SeiZleba sxvada-sxvagvar<br />
samkuTxedTa daxazva: winaswar wertilebis sameulis moniSvna<br />
(gamoikveTeba gamoTqma `wertilebis sameuli~) da Semdeg maTi<br />
SeerTeba saxazavis saSualebiT.<br />
18.3-is patara (marcxena) CarCoSi moswavleebi Caxazaven (da,<br />
cxadia, gaaferadeben) or samkuTxeds, isini sxvadasxvagvari<br />
unda iyos. _ gaaferadeT mwvaned an (am sityvis gamokveTiT)<br />
yviTlad! (vnaxoT, rogor gaigeben `an~ kavSirs).<br />
_ ra SeiZleba davxatoT kvadratis gamoyenebiT? {saxli}<br />
samkuTxedis gamoyenebiT? {droSa, naZvi, saxlis saxuravi} wris<br />
gamoyenebiT? {mze, borbali} hoda cariel did CarCoSi CaxateT<br />
xeliT: patara kvadrati _ es viTom ra aris? {saxli} zed daaxureT<br />
samkuTxedi, viTom ra aris? {saxlis saxuravi} saxuravze<br />
daxazeT patara monakveTi, viTom joxia da zed daamagreT<br />
sul patara samkuTxedi, viTom ra aris? {droSa} saxlis<br />
gverdiT daxateT viwro maRali samkuTxedi (aCvenebs dafaze),<br />
viTom ra aris? {naZvi} naZvs qvemoT tanic sWirdeba, ra mivuxazoT?<br />
{monakveTi} naZvis qvemoT daxateT wre, viTom ra aris?<br />
{borbali} saxlis zemoTac daxateT wre, viTom ra aris? {mze}<br />
mzes sxivebi sWirdeba, ra davuxatoT? {monakveTebi}.<br />
29/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!lblvo.ubTfcj~/ masw.-i daakakunebs an<br />
taSs Semokravs ramdenimejer (araumetes eqvsjer) da moswavlem<br />
unda Tqvas, ramdeni iyo. meore wridan Zneldeba: masw.-i kidec<br />
akakunebs da taSsac ukravs ise, rom maTi raodenobaTa ja-
- 93 -<br />
mi ar aRematebodes eqvss. magaliTad, sami taSi da ori dakakuneba<br />
{xuTi}, anda erTi dakakuneba da xuTi taSi {eqvsi}.<br />
g 19.!Tflsfcb/!tbz/!bnpd/!Tflsfcb{f/!tywbebtywb!pUylvUy/!yb{wb/!<br />
2:/1/ amocana 18.7 _ SemoqmedebiTia. masw.-s uyuradRebod ar<br />
unda darCes arcerTi moswavliseuli amoxsna. yvela<br />
saintereso da lamazi naWrela dafaze unda daxazos, xolo<br />
moswavle Seaqos. saWiroa wamaxalisebeli niSnis dawerac.<br />
TfojTwob; SemdgomSi amgvar SemTxvevebSi mivaniSnebT mxolod<br />
mokled: amocana SemoqmedebiTia! masw.-s ecodineba, ra unda<br />
gaakeTos amgvar SemTxvevebSi.<br />
2:/2/!Tflsfcb: 4+1, 1+4, 3+2, 2+3.!yvelaferi iseve, rogorc 18.1.<br />
TviTeuli es Sekreba jer Sesruldeba sxvadasxva saTvleli<br />
nivTebiT (umjobesia, magnitur dafaze). moswavleebi daTvlian,<br />
rom Sekrebis (mimatebis) Sedegad viRebT xuTs.<br />
Semdeg _ mTw `5~. _ ramdeni wrea aq? {xuTi} ramdeni<br />
wrea aq? {xuTi} rogoraa wreebi dalagebuli? {sami da ori}<br />
samisa da oris SekrebiT ramdeni miiReba? {xuTi} aq es Tu<br />
dainaxeT? rogor dainaxeT? {xuTi wre dalagebulia ase: sami<br />
da ori} axla davTvaloT wreebi marjvnidanac (Tan TiTis<br />
moZraobiT uCvenebs mimarTulebas). rogoraa dalagebuli? {ori<br />
da sami} orisa da samis SekrebiT ramdeni miiReba? {xuTi} aq<br />
es Tu dainaxeT? ...<br />
_ oTxi wre rogoraa dawyobili aq? {erTi da oTxi}<br />
erTisa da oTxis SekrebiT ramdeni miiReba? {xuTi} aq es Tu<br />
dainaxeT? ...<br />
sxvadasxva moswavleebs, ramdenjerme, sruli pasuxis<br />
moTxovniT: _ ramdenia sams mivumatoT ori? erTi? erTs<br />
mivumatoT oTxi? ori? erTs mivumatoT sami? erTs mivumatoT<br />
erTi? ors mivumatoT ori? ors mivumatoT sami? ors<br />
mivumatoT erTi? sams mivumatoT ori?<br />
2:/3/!vnbsujwftj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj!Tflsfcb{f!`!kb.<br />
njt! np[fcob/! am safexurze amocanaTa piroba srulad<br />
gaTvalsaCinovdeba. _ mousmineT amocanas! zurabma rveulSi
- 94 -<br />
daxaza ori kvadrati da oTxi wre (dafaze daixazeba). sul<br />
ramdeni nakvTi dauxazavs zurabs? jer ra unda vqnaT?<br />
{gavimeoroT piroba}...<br />
safexurebad amoixsneba agreTve kidev sami amocana, romelTa<br />
naxatebi mocemulia suraTze 19.2. _ erT totze oTxi Citi ijda,<br />
meoreze _ erTi. ramdeni Citi mjdara orive totze erTad?<br />
amocana Cveulebrivad amoixsneba, oRond bolos daemateba<br />
erTi ram: mis pasuxs (xuTi) moswavleebi `dominoseburad~<br />
daxataven `dominoseburi~ oTxeulisa da erTeulis gverdiT.<br />
_ erT qvaze sami lokokina ijda, meorezec _ amdenive (am sityvis<br />
gamokveTiT). ramdeni lokokina mjdara orive qvaze erTad?<br />
amoxsnisas saWiroa damatebiTi SekiTxva: ramdeni lokokina<br />
mjdara meore qvaze? saboloo pasuxi daixateba `dominoseburad~.<br />
_ erT Taroze ido... ramdeni wigni? daTvaleT! {oTxi}<br />
meoreze... ? {ori} ramdeni wigni yofila orive Taroze erTad?<br />
saboloo pasuxi daixateba `dominoseburad~.<br />
_ sul ramdeni amocana amovxseniT dRes? {oTxi} raze iyo<br />
pirveli amocana? {nakvTebis daxatvaze} meore amocana?<br />
{Citebze} mesame? {lokokinebze} meoTxe? {wignebze} ra<br />
moqmedeba SevasruleT am amocanebis amosaxsnelad? {Sekreba}.<br />
diax, oTxive amocanis amosaxsnelad saWiro yofila Sekreba!<br />
axla vinme xom ver moigonebs axal amocanas, romlis<br />
amosaxsnelad Sekreba iqneba saWiro?<br />
_ vinc SeZlebs, Sin moigonos kidev aseTi axali amocana.<br />
xval mogviyves.<br />
es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />
da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />
wamaxalisebel niSans dauwers.<br />
2:/4/! tywbebtywbhwbsj! pUylvUyfefcj; bnp{ofrjmj! bo! Db{of.<br />
rjmj/!nbUj!ebyb{wb/!!!!jer gavimeorebT TvalsaCinoebis gareSe:<br />
_ ramdeni gverdi aqvs kvadrats? {oTxi} samkuTxeds? {sami}<br />
eqvskuTxeds? {eqvsi} xuTkuTxeds? {xuTi}.<br />
Semdeg masw.-i dafaze daxazavs erT arasimetriul<br />
oTxkuTxeds (daaxloebiT imdagvars, rogoricaa 19.3-is pir-
- 95 -<br />
veli oTxkuTxedi). gverdiT miuxazavs erT arasimetriul<br />
xuTkuTxeds. _ vin mixvdeba, es nakvTi ra nakvTia?<br />
{oTxkuTxedi} saidan mixvdi? {oTxi gverdi aqvs} marTalia,<br />
oTxkuTxeds oTxi gverdi aqvs. es Tu aris oTxkuTxedi? {ara,<br />
ar aris} ratom? {xuTi gverdi aqvs} axla daakvirdiT am<br />
suraTs (19.3). wiTlebi ra nakvTebia? {oTxkuTxedebi}. axla<br />
daxazeT kidev ori oTxkuTxedi. gaaferadeT! ra nakvTebia?<br />
{oTxkuTxedebi}. yvela? {diax, yvela} es yvela _ oTxkuTxedia.<br />
ratom? {yvelas oTxi gverdi aqvs}.<br />
Sin wiTeli nakvTebis qvemoT daxazeT iseTive oTxkuTxedebi.<br />
iseTive! (am sityvis gamokveTiT). boloSi carieli<br />
adgilia. iq daxazeT axali, sxvagvari oTxkuTxedebi, Sin Tqven<br />
TviTon moigoneT sul sxvagvarebi!<br />
SeniSvna.! maTematikaSi Cazneqil mravalkuTxeds ewodeba<br />
araamozneqili. es terminebi mxolod masw.-isTvisaa. moswavles<br />
ar moeTxoveba, rom erTmaneTisagan ganarCios amozneqili da<br />
araamozneqili mravalkuTxedebi!<br />
2:/5/!Tfkjcsj!tjnbSmjt!njyfewjU!ebehpnbTj _ ix. 5.4.<br />
2:/7/ saWiroa kidev gameoreba: Tu ra moeTxovebaT moswavleebs.<br />
ar unda gamorCeT dajdomis arcerTi SesaZlebloba.<br />
g 20.!Tflsfcb/!UwbmtbD/!`.jU!nfupcb~.!yvUlvUy/!frwtlvU/!yb{wb/!<br />
31/1/ 2:/7-Si erTi sirTulea: daxazul oTxkuTxedebs Soris<br />
erTi kvadraticaa. masw.-i amaze miaqcevinebs yuradRebas: _ es<br />
yvela _ oTxkuTxedia, magram maTgan erTi _ kvadratia.<br />
moZebneT igi da SemoxazeT! diax, es kvadratia. aris Tu ara<br />
kvadrati oTxkuTxedi? {ki} ratom? {imitom, rom kvadrats<br />
oTxi gverdi aqvs} diax, raki oTxi gverdi aqvs, amitom<br />
oTxkuTxedia!<br />
2:/8-is garCevisTvis misi magvari sqematuri naxati winaswar<br />
unda iyos momzadebuli dafaze. 19.8 _ SemoqmedebiTia!<br />
31/2/! Tflsfcb: 5+1, 4+2, 3+3, 2+4, 1+5.! TviTeuli es Sekreba<br />
jer Sesruldeba sxvadasxva saTvleli nivTebiT (umjobesia,
- 96 -<br />
magnitur dafaze). moswavleebi daTvlian, rom Sekrebis<br />
(mimatebis) Sedegad viRebT eqvss.<br />
Semdeg _ mTw `6~. gagrZeleba _ yvelaferi iseve, rogorc<br />
18.1 da 19.1. Sedegebs aucileblad sityvierad CamovayalibebinebT.<br />
31/3/! UwbmtbDjope! npdfnvm! sbpefopcbUb! `.jU! nfupcb~!`!<br />
nbtx/.jt!njfs!DwfofcjU!eb!nptxbwmjt!njfs!ebxzpcjU/!!gavimeorebT<br />
sityvas `imdenive~. dafamagidaze awyvia 6 girCa. _ sandro!<br />
modi, Sen daawyve amdenive kubi! daTom ki dafaze daxatos<br />
amdenive samkuTxedi. kubebis raodenoba da girCebis raodenoba....<br />
ra? {tolia}. gaimeoros salomem! kubebi imdenivea, ramdenicaa...<br />
{girCebi}. gaimeoros marinem. samkuTxedebi imdenivea,<br />
rac... ra? {girCebi, kubebi} samkuTxedebis raodenoba tolia...<br />
Semdeg masw.-i dafamagidaze dadebs kubebs. _ ramdeni kubia<br />
magidaze? {magidaze xuTi kubia} vis SeuZlia magidaze dados<br />
xuTze oriT meti raodenobis kubebi?<br />
masw.-i aclis bavSvebs, mixvdnen, xuTze oriT meti raodenobis<br />
kubebi rogor dadon, mousmens maT azrs. Semdeg axsnis: _<br />
imisaTvis, raTa xuTze oriT meti raodenobis kubebi davdoT,<br />
jer unda davdoT xuTi kubi, imdenive kubi, ramdenic magidazea,<br />
da mere kidev _ ori kubi.<br />
rig-rigobiT gamoiyvans moswavleebs da daawyobinebs raimeze<br />
oriT meti raodenobis Cxirebs, kvadratebs, wreebsa da sxva.<br />
aseve moviqceviT samiT, oTxiT, xuTiT meti nivTebis dadebisas.<br />
cxadia, Sedegis daTvla araa saWiro.<br />
_ vinc SeZlebs, Sin moigonos axali amocana, romlis<br />
amosaxsnelad saWiro iqneba Sekreba. vinc moigonebs, xval<br />
mogviyves.<br />
es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />
da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />
wamaxalisebel niSans dauwers.<br />
31/4/! tywbebtywbhwbsj! yvUlvUyfefcj! eb! frwtlvUyfefcj!<br />
bnp{ofrjmj!bo!Db{ofrjmj!`!wbstlwmbwjtfcvsj/!nbUj!ebyb{wb/!<br />
masw.-i dafaze erT striqonSi daxazavs eqvs nakvTs: arasimetriul<br />
oTxkuTxeds, kvadrats, arasimetriul xuTkuTxeds, ara-
- 97 -<br />
simetriul eqvskuTxeds, rombs da erT Cazneqil xuTkuTxeds.<br />
_ ramdeni nakvTia dafaze? {eqvsi} pirveli nakvTi ra<br />
nakvTia? {oTxkuTxedi} ratom? {oTxi gverdi aqvs} meore?<br />
{kvadratia, Tan oTxkuTxedicaa} diax, Cven xom viciT, rom<br />
kvadrati Tan oTxkuTxediacaa! mesame ra nakvTia? {xuTkuTxedi}<br />
saidan iciT? {xuTi gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs,<br />
amitom xuTkuTxedia. meoTxe ra nakvTia? {eqvskuTxedi} saidan<br />
iciT? {eqvsi gverdi aqvs} diax, raki eqvsi gverdi aqvs, amitom<br />
eqvskuTxedia. meeqvse ra nakvTia? {xuTkuTxedi} saidan iciT?<br />
{xuTi gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs, amitom<br />
xuTkuTxedia. ramdeni oTxkuTxedi yofila dafaze? {sami}<br />
xuTkuTxedi? {ori} eqvskuTxedi? {erTi}.<br />
_ axla daakvirdiT suraTs (20.3). ramdeni wiTeli nakvTia?<br />
{oTxi} pirveli ra nakvTia? {xuTkuTxedi} ratom? {xuTi<br />
gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs, amitom xuTkuTxedia.<br />
meore ra nakvTia? {eqvskuTxedi} ratom? {eqvsi gverdi aqvs}<br />
diax, raki eqvsi gverdi aqvs, amitom eqvskuTxedia (da ase<br />
Semdeg danarCen orzec).<br />
_ axla Tqven daxazeT da gaaferadeT erTi xuTkuTxedi da<br />
erTi eqvskuTxedi. oRond xuTkuTxedi gaaferdeT wiTlad,<br />
eqvskuTxedi ki _ mwvaned. jer daxazeT. mere gaferadeba ar<br />
SegeSaloT! (danarCenebs _ Sin daxazaven, cariel adgilas _<br />
erT axalsac).<br />
31/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! `UjUfcjt! Dwfofcb~/ masw.-i<br />
moswavles usaxelebs ricxvs (2, 3, 4, 5, an 6). moswavlem unda<br />
aCvenos amdeni TiTi, oRond aucileblad orive xelis TiTebi<br />
_ ise, rom erTad iyos dasaxelebuli ricxvi. magaliTad, Tuki<br />
masw.-ma daasaxela 4, moswavlem unda uCvenos 2 da 2 TiTi, an 1<br />
da 3 TiTi.<br />
Tavidan masw.-i daexmareba ase: _ gaixseneT mTw da rogorc<br />
iqaa, ise SekribeT ricxvebi. magaliTad: me giTxariT 5.<br />
rogoraa aq dalagebuli xuTi wre? {sami da ori} hoda, Tqvenc<br />
SegiZliaT miCvenoT sami TiTi da ori TiTi, ai, ase (aCvenebs).<br />
g 21.!Tftbls/!hbebobdwm/ `.jU!nfupcb~!`!ebxzpcb/!ebkhvgfcb/!
- 98 -<br />
32/2/!TftblsfcUb!hbebobdwmfcbepcb!UwjU!bn!ufsnjoUb!hbsfTf;!!<br />
5+1 = 1+5, 4+2 = 2+4, 1+3 = 3+1, 2+3 = 3+2, 1+2 = 2+1 `!zwfmb!<br />
obtxbwmj!TfnUywfwb/!suraTi 21.1. _ gogonas aqvs xili. ramdeni<br />
vaSli da ramdeni msxali aqvs gogonas? {oTxi vaSli da ori<br />
msxali} mis Zmas ra xili aqvs? {ori msxali da oTxi vaSli}<br />
sul ramdeni cali xili aqvs gogonas? {eqvsi} mis Zmas? {masac<br />
eqvsi} Zmas imdenive xili aqvs, ramdenic _ das. oTxi da ori<br />
xom imdenivea, rac ori da oTxi!<br />
magnitur dafaze momzadebulia `dominoseburi~ sameuli da<br />
gverdiT wyvili.<br />
gamoZaxebuli moswavle krebs, masw.-i ityvis: _ sams<br />
mivumatoT ori tolia xuTisa. modiT, axla davdoT da ise<br />
SevkriboT (oreuls dadebs sameulis win). ors mivumatoT sami,<br />
ramdenia? (gamoZaxebuli moswavle krebs, Tvlis da ambobs: _<br />
ors mivumatoT sami tolia xuTisa).<br />
masw.-is daxmarebiT mTw gadaiSleba `6~-ze.<br />
_ ramdeni wrea am eqvskuTxedSi? {eqvsi} ramdeni wrea aq?<br />
(masw.-i uTiTebs) {eqvsi} rogoraa dawyobili wreebi? {xuTi da<br />
erTi} ramdeni miiReba xuTis da erTis SekrebiT? {eqvsi} diax,<br />
xuTs mimatebuli erTi udris eqvss.<br />
aq pirvelad vaxsenebT sityvas `udris~. masw.-i xandaxan, roca<br />
dasWirdeba xolme, axsenebs am sityvas, moswavleebma SeiZleba<br />
sul ar ixmaron da Tqvan `tolia~ _ rogorc exerxebaT.<br />
_ rogor SevamowmoT, rom xuTs mimatebuli erTi namdvilad<br />
eqvsia? {davTvaloT es wreebi: xuTi da erTi _ sul eqvsi}<br />
axla miTxariT, erTisa da xuTis SekrebiT ramdeni miiReba?<br />
{eqvsi} saidan iciT? {ukuRma davTvaloT es wreebi: erTi da<br />
xuTi _ sul eqvsi} diax, maS erTs mivumatoT xuTi igivea, rac<br />
xuTs mivumatoT erTi. sul erTia, rogor SevkrebT: Tu gvinda,<br />
xuTs mivumatoT erTi, Tu gvinda, erTs mivumatoT xuTi.<br />
_ aq rogoraa dawyobili eqvsi wre? {oTxi da ori} (da<br />
yvelaferi iseve gameordeba, rogorc 5+1-isTvis)... diax, maS<br />
oTxs mivumatoT ori igivea, rac ors mivumatoT oTxi. sul<br />
erTia, rogor SevkrebT: gvinda, oTxs mivumatoT ori, gvinda,
- 99 -<br />
ors mivumatoT oTxi.<br />
_ axla miTxariT, risi tolia sams mivumatoT ori?<br />
{xuTisa} axla ki Zalian Cqara mipasuxeT, risi tolia ors<br />
mivumatoT sami! {esec xuTia!} diax, ors mivumatoT sami igivea,<br />
rac sams mivumatoT ori. sul erTia, rogor SevkrebT: gvinda,<br />
ors mivumatoT sami, gvinda, sams mivumatoT ori.<br />
_ axla miTxariT, risi tolia sams mivumatoT erTi?<br />
{oTxis} axla ki Zalian Cqara mipasuxeT, risi tolia erTs<br />
mivumatoT sami! {esec oTxia!} diax, erTs mivumatoT sami<br />
igivea, rac sams mivumatoT erTi. sul erTia, rogor SevkrebT:<br />
gvinda, erTs mivumatoT sami, gvinda, sams mivumatoT erTi.<br />
_ axla miTxariT, risi tolia oTxs mivumatoT erTi?<br />
{xuTisa} axla ki Zalian Cqara mipasuxeT, risi tolia erTs<br />
mivumatoT oTxi! {esec xuTia!} diax, erTs mivumatoT oTxi<br />
igivea, rac oTxs mivumatoT erTi. sul erTia, rogor<br />
SevkrebT: gvinda, erTs mivumatoT oTxi, gvinda, oTxs<br />
mivumatoT erTi.<br />
aseve ganixileba 1+2 = 2+1.<br />
32/3/!sbpefopcbUb!`.jU!nfupcb~!`!nptxbwmjt!njfs!ebxzpcb/!<br />
swrafad keTdeba ramdenime savarjiSo `-iT metobaze~ (ix.<br />
20.2). Semdeg erTi siaxle Semodis: masw.-i dafaze daxatavs<br />
raime ricxvis (erTidan Svidamde, magaliTad, xuTis) `dominos~<br />
da moswavleebs daavalebs, dafazeve daxaton xuTze oriT meti<br />
wre. moswavle gadaxatavs `dominosebur~ xuTeuls da<br />
daumatebs kidev or wres. aseve _ samiT, oTxiT metobaze.<br />
Semdeg kidev erTi winsvla. masw.-i aRarafers xatavs,<br />
mxolod zepirad ambobs: _ daawyve Svidze oTxiT meti<br />
raodenobis kubebi. dafaze daxate xuTze xuTiT meti<br />
raodenobis oTxkuTxedebi. daxate Svidze oTxiT meti<br />
raodenobis monakveTebi! (da ase Semdeg).<br />
_ cariel CarCoSi (21.2) CaxateT xuTze oriT meti raodenobis<br />
patara samkuTxedi! sanam xatvas daiwyebdeT, kidev gavimeoroT:<br />
ra unda vqnaT? {unda davxatoT jer xuTi samkuTxedi<br />
da Semdeg davumatoT kidev ori samkuTxedi} axla daxateT!
- 100 -<br />
Sedegis daTvla (sul ramdeni wre Tu samkuTxedi miviReT)<br />
arsad araa saWiro!<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.3/! jxzfcb! ebkhvgfcjt! )lmbtjgjlbdjjt*! Ufnb. sagnebi<br />
jgufdeba raime gamaerTianebeli, ganmazogadebeli niSanTvisebis<br />
mixedviT. es logikis sakiTxebia, uSualod ukavSirdeba<br />
geometriasac nakvTebis dajgufebas. termins `dajgufeba~ ver<br />
gaveqceviT. mas masw.-i ixmars ganmartebis gareSe, magram yovelTvis<br />
mxolod konkretuli amocanis viTarebaSi. moswavleebi TandaTan<br />
gaigeben, Tu ra moeTxovebaT amgvar amocanebSi. am terminisagan<br />
mets arc arafers moveliT. sxvaTa Soris, SemdgomSi aseve<br />
moveqceviT terminebs: `SesaZlebloba~ da `kanonzomiereba~<br />
erTerTi yvelaze advilia dajgufeba feris mixedviT (roca<br />
dasajgufebeli sagnebidan TviTeuli TiTo ferisaa da es ferebi<br />
mkveTrad gansxvavdeba, magaliTad: wiTlebi, Savebi, mwvaneebi da<br />
sxva). wminda da mkveTri feri Zalian TvalSisacemi niSanTvisebaa.<br />
sakmaod Znelia feridan ganyeneba, anu feris ugulebelyofa da<br />
sxva niSanTvisebis mixedviT dajgufeba, magaliTad, formis mixedviT.<br />
kidev ufro Znelia logikuri mniSvnelobis mixedviT dajgufeba:<br />
aveji, mcenareebi, samuSao iaraRebi da sxva.<br />
erTi kerZo SeniSvna biologiidan: cneba `cxoveli~ aerTianebs<br />
oTxfexa nadirebsac, qvewarmavlebasac, Tevzebsac da frinvelebisac,<br />
sazogadod, yvela suliers adamianis garda. ese igi, qaTami Tu<br />
beRura frinvelebi ki arian, magram cxovelebic arian!<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
32/4/!ojwUfcjt!ebkhvgfcb!ps!khvgbe!fsUj!ojTboUwjtfcjt!nj.<br />
yfewjU/! ufsnjoj! `ebkhvgfcb~/! dafa-magidaze areulad awyvia:<br />
ramdenime fanqari, rveuli, wigni, saxazavi, kalmistari; agreTve<br />
Tojina, saTamaSo manqana, ramdenime patara feradi burTi da ramdenime<br />
sxva saTamaSo (saTamaSoebis raobas ara aqvs mniSvneloba).<br />
_ aq sxvadasxva nivTebi awyvia. isini unda gavyoT or<br />
jgufad. unda davajgufoT or jgufad. aqeT mxares<br />
gadmovawyoT erTi jgufi, iqiT mxares gadavawyoT meore<br />
jgufi. Tqveni azriT, rogor jobia am nivTebis dajgufeba?
- 101 -<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva azri. gamova moswavle da cdis<br />
imgvarad dajgufebas. klasi darwmundeba, rom amgvari dajgufeba<br />
uazro gamodis. masw.-i SekiTxvebiTa da miTiTebebiT klass<br />
im azramde miiyvans, rom azriani da kargi dajgufeba _ esaa<br />
mocemuli nivTebis dayofa saswavlo nivTebad da saTamaSoebad.<br />
_ maS, erTi jgufi unda iyos saswavlo nivTebi. is, rac<br />
gvWirdeba swavlisaTvis. aba, naTela, aqeT gadmoawyve saswavlo<br />
nivTebi! ra dagvrCa? {saTamaSoebi} diax, saTamaSoebi iqiT<br />
gadavawyoT. ramdeni jgufi miviReT? {ori} radara jgufebia?<br />
{saswavlo nivTebi da saTamaSoebi}.<br />
_ axla davakvirdeT suraTs (21.3). ra xatia aq? {xeebi} es<br />
xeebic or jgufad unda davajgufoT. vin moisazrebs, radara<br />
jgufebad davajgufoT xeebi?<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva azri. klasi darwmundeba, rom amgvari<br />
dajgufeba uazro gamovidoda. masw.-i SekiTxvebiTa da<br />
miTiTebebiT klass im azramde miiyvans, rom azriani da kargi<br />
dajgufeba _ esaa xeebis dayofa maRal da dabal xeebad.<br />
_ maS, erTi jgufi unda iyos maRali xeebi. magram rogor<br />
davajgufoT? xom ver aviRebT da cal kuTxeSi xom ver<br />
mivwevT! aba ra vqnaT? SeiZleba ase davajgufoT: aarCieT yvela<br />
maRali xe da yvela erTmaneTTan SeaerTeT mwvane xazebiT!<br />
(viwyebT erTi ganapira maRali xidan da Tanmimdevrulad<br />
SevaerTebT yvelas). monakveTebiT SeerTeba araa saWiro, iyos<br />
uswormasworo xazebi. ra dagvrCa? {dabali xeebi} dabali xeebi<br />
yvelani erTmaneTTan SeaerTeT wiTeli xazebiT! ramdeni jgufi<br />
miviReT? {ori} radara jgufebi?<br />
32/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!lblvo.ubTfcj~ _ ix. 18.4.<br />
g 22.!hbnfpsfcb.!tbz/!bnpd/!nplmfcb{f/!ebkhvgfcb!ps!khvgbe/!<br />
33/1/!21.8 _ SemoqmedebiTia!<br />
33/2/ Ubwj! 4/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb. jer Seikribeba<br />
nivTebis didi grovebi (Sedegis dauTvlelad). xan vityviT<br />
`Sekribe~, xan _ `miumate~. Semdeg Seikribeba ramdenime<br />
`dominoseburad~ ganlagebuli magniti: sameuli da wyvili,
- 102 -<br />
wyvili da oTxeuli da sxva. Sedegi daiTvleba.<br />
Semdeg moswavleebi gadaSlian mTw-s da misi daxmarebiT<br />
miumateben ricxvebs. erTi moswavle ityvis Sekrebis erT<br />
magaliTs, romelic mTw-s mocemul gverdzea, sxva gascems<br />
pasuxs da ase Semdeg. Semdeg gadaSlian mTw-s sxva gverds da<br />
ase Semdeg. oRond, am dros masw.-ic CaurTavs SekiTxvebs.<br />
magaliTad, Tuki moswavlem Tqva magaliTi `sams mivumatoT<br />
ori~ da meorem gasca pasuxi `xuTi~, masw.-i am dros hkiTxavs<br />
masve: _ aba, Cqara miTxari, ramdenia ors mivumatoT sami?<br />
(moswavlem mTw-sa da angariSis gareSe unda Tqvas pasuxi,<br />
radganac weRan iTqva `sams mivumatoT ori~).<br />
daskvna: sul erTia, rogor SevkrebT: xuTs mivumatoT erTs<br />
Tu erTs mivumatebT xuTs (da ase Semdeg).<br />
bolos, suraTSi 22.1 Seavseben cariel elifsebs. Sedegi<br />
Caixateba saTanado nakvTSi: eqvseuli _ eqvskuTxedSi da<br />
xuTeuli _ xuTkuTxedSi.<br />
33/3/!vnbsujwftj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj!sbpefopcjt!npl.<br />
mfcb{f/! jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo “-iT<br />
metis~ dawyobaze (ix. 21.2). _ daawyve xuTze oriT meti kubi!<br />
dafaze daxate samze samiT meti monakveTi!..<br />
_ moismineT amocana. naTelam skolaSi oTxi fanqari waiRo,<br />
Sin ori fanqari datova. ramdeni fanqari hqonia naTelas?<br />
umjobesia amoixsnas TvalsaCinoebis gareSe.<br />
_ axla am amocanis gagrZeleba. maS, naTelas eqvsi fanqari<br />
hqonia. (dafaze daixazeba eqvsi mokle monakveTi). mere gavada<br />
dro da naTelas sami fanqari gauTavda. moemata Tu moaklda na-<br />
Telas fanqrebi? {moaklda} ramdeni fanqari darCenia naTelas?<br />
kvlav gavameorebinebT pirobas. Semdeg romelime moswavlem<br />
amoxsnas, dafasTanac gamovides da daxazuli eqvsi monakveTidan<br />
sami waSalos. sruli pasuxi sxvam Camoayalibos.<br />
_ moismineT axali amocana. ezoSi oTxi knuti TamaSobda.<br />
maTgan sami sardafSi daimala. ezoSi knutebis raodenoba<br />
moimatebda Tu moiklebda? {moiklebda} ramdeni knuti<br />
darCenila ezoSi? (Cveulebriv amoixsneba).
- 103 -<br />
_ moswavles saSinao davalebad oTxi amocana hqonda. man<br />
daamTavra ori amocana da Seisvena. ramdeni amocana darCenia<br />
mas? (Cveulebriv amoixsneba).<br />
_ axla daxedeT suraTs (22.2). ai amdeni vaSli iyo TasSi.<br />
ramdeni yofila? {xuTi} sruli pasuxi! {TasSi xuTi vaSli<br />
iyo} bavSvma ori vaSli SeWama. moimatebda Tu moiklebda TasSi<br />
vaSlebis raodenoba? {moiklebda} gadaxazeT imdeni vaSli,<br />
ramdenic SeiWama (gamoikveTeba sityvebi `imdeni... ramdenic~)!<br />
ramdeni vaSli darCeboda TasSi? vin gaimeorebs pirobas? ra<br />
moqmedeba unda SevasruloT? {xuTs gamovakloT ori} risi<br />
tolia? {samisa} CamoayalibeT sruli pasuxi {TasSi darCenila<br />
sami vaSli} gaaferadeT imdeni vaSli, ramdenic TasSi<br />
darCenila (kvlav gamoikveTeba sityvebi `imdeni... ramdenic~)!<br />
_ vin gaixsenebs, ris Sesaxeb iyo pirveli amocana? meore?<br />
... dRevandel amocanebSi raodenobas emateboda Tu akldeboda?<br />
{akldeboda} romeli moqmedeba iyo saWiro am amocanebis<br />
amosaxsnelad? {gamokleba}.<br />
_ vinc SeZlebs, Sin moigonos kidev aseTi axali amocana.<br />
gamoklebaze! xval mogviyves.<br />
es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />
da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />
wamaxalisebel niSans dauwers.<br />
mosalodnelia, rom amjerad meti moswavle Seasrulebs am<br />
sazepiro davalebas.<br />
33/4/! obybufcjt! ebkhvgfcb! ps! khvgbe! fsUj! ojTboUwjtfcjt!<br />
njyfewjU!)ojTboUwjtfcjt!TfdwmjU*/!_ Cveni klasis moswavleebi<br />
rogor SegviZlia davajgufoT or jgufad? {erTi jgufi _<br />
gogonebi, meore _ biWebi}. kidev sxvagvaradac SegviZlia<br />
davajgufoT. magaliTad, ase: erT jgufSi iyos yvela is bavSvi,<br />
romelic zis ai am adgilze ufro win. xolo meore jgufSi<br />
vin moxvdeba? {vinc zis am adgilze ufro ukan}.<br />
_ axla CamoTvaleT, ra xatia am CarCoSi (22.3) {mtredi,<br />
beli, telefoni...}. radara jgufebad SeiZleba davajgufoT?<br />
{SeiZleba ase: wiTlebi da ruxebi} kidev sxvagvaradac SeiZleba
- 104 -<br />
davajgufoT. rogor? {cxovelebi da saojaxo nivTebi} asec<br />
SeiZleba da isec. Cven avirCioT meore. erT jgufSi iyos yvela<br />
cxoveli. yvela cxovelis naxati SeaerTeT mwvane xazebiT!<br />
daimaxsovreT, rom Citic cxovelia!<br />
meore CarCoSi ras vxedavT? {wiTeli samkuTxedi, ruxi<br />
samkuTxedi, wiTeli kvadrati, ruxi oTxkuTxedi...} ese igi,<br />
sul ramdeni samkuTxedia? {oTxi} kvadrati? {ori} sxva oTxkuTxedebi<br />
ramdenia? {sami} sul oTxkuTxedi ramdenia? {xuTi}<br />
am nakvTebis dajgufebac orgvarad SeiZleba. aba, rogor da rogor?<br />
{pirveli _ wiTlebi da ruxebi; meore _ samkuTxedebi da<br />
oTxkuTxedebi}. avirCioT meore dajgufeba. daajgufeT! ...<br />
33/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ masw.-i daaxloebiT 1 wamis<br />
ganmavlobaSi aCvenebs TiTebs: 2, 3, 4, 5 an 6 TiTs, Tanac,<br />
iyenebs orive xelis TiTebs. magaliTad, aCevnebs 2 da 3 TiTs.<br />
moswavlem unda Tqvas, sul ramdeni iyo {xuTi}. meore wreze<br />
Cvenebis dro kidev ufro Semcirdeba, mesameze _ kidev. icvleba<br />
TiTebis raodenobac, TviT TiTebic da TiTebis daxrilobac<br />
(xan gverdiTaa gaSverili, xan _ qveviT, xan _ zeviT, xan _<br />
cerad da sxva).<br />
g 23.!nprnfefcb!hbnplmfcb/!bnpd/!hbnplmfcb{f/!oblwUfcjt!ebkh/<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
J.5/! jxzfcb! nprnfefcb! hbnplmfcb; zepiri gamokleba eqvsis<br />
farglebSi, nivTebiT gamoklebis niSnisa da cifrebis gareSe.<br />
ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba. iqneba eqvsis<br />
farglebSi ZiriTad sxvaobaTa angariSi da pirveli damaxsovreba.<br />
mTavaria, rom moswavles Seeqmnes safuZvliani da mtkice<br />
warmodgena imisa, Tu ra aris moqmedeba gamokleba. es ufro<br />
Znelia, vidre Sekrebis warmodgena. saqme isaa, rom Sekrebis<br />
gaTvalsaCi-noebisas orive Sesakrebi grovaa mocemuli da maT<br />
vaerTebT. yvelaferi uSualod Cans. gamoklebis marTebuli<br />
gaTvalsaCinoebisas ki mocemulia mxolod saklebi. maklebi ar Cans,<br />
igi mxolod gonebaSia da es qmnis siZneles.<br />
Tumca, Zalian garcelebulia maklebis gaTvalsaCinobac. magaliTad,<br />
xatia 6 vaSli da gverdiT uxatia 2 vaSli, rac viTom un-
- 105 -<br />
da gamoakldes 6 vaSls. magram es Zalian mcdaria, vinaidan gamoklebisas<br />
saklebs akldeba Tavisive nawili, da ara sxva ram! zogjer<br />
daxataven 6 vaSls da Semoxazaven 2 vaSls, rac viTom maklebis<br />
gaTvalsaCinoebaa. es gacilebiT ukeTesia, vidre wina gaTvalsaCinoeba,<br />
magram mTlad kargi arc igia. saqme isaa, rom gamoklebisaTvis<br />
ara aqvs mniSvneloba imas, Tu romel ors gamovaklebT. ori vaSlis<br />
Semoxazvisas ki TiTqos swored am ors gamovyofT.<br />
Cveneul meTodikaSi mivyvebiT namdvil da bunebriv viTarebas:<br />
vaTvalsaCinoebT mxolod saklebs, xolo maklebi gonebaSi iyos. es<br />
siZnele sakmaod advilad gadailaxeba, radgan moswavleebs ukve<br />
kargad eqnebaT Camoyalibebuli raodenobis warmodgena. mocemulia<br />
sagnebis mravalricxovani grova da mas vaklebT (movacilebT,<br />
movaklebT, gamovaklebT) ramdenime sagans. cxadia, am dros<br />
araviTar SemTxvevaSi ar unda davTvaloT Sedegi es sxva sakiTxia<br />
da iwyeba ori gakveTilis Semdeg!<br />
yvelaferi xdeba cifrul CanawerTa gareSe Canawerebi aq<br />
mxolod masw.-isTvisaa!<br />
enobrivi SeniSvna. xSiria mcdari warmoTqma: me gamovakle,<br />
Tqven gamoakleT da sxva. unda iTqvas: me gamovakeli, Tqven gamoakeliT<br />
da ase Semdeg. Tumca: man gamoaklo, me gamovakleb...<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
34/2/! hbnplmfcb-! wjUbsd! nprnfefcb! `! ojwUUb! hspwfcjU/!<br />
`hbnpblfmj~/! momzadebulia ramdenime sxvadasxva grova, TviTeulSi<br />
12-20 sagniT. dafazec xatia 16 sxvadasxvagvari oTxkuTxedi<br />
da calke _ 20 sxvadasxva sigrZisa da daxrilobis mqone<br />
monakveTi. masw.-i rig-rigobiT gamoiZaxebs moswavleebs da daavalebs:<br />
_ kubebis grovas moakeli, moacile sami kubi! {aiRebs<br />
sam kubs da Caabrunebs maT Sesanax kolofSi} Cxirebis grovas<br />
moakeli, moacile xuTi Cxiri! {aiRebs xuT Cxirs da Seinaxavs}<br />
nuSebis grovas moakeli oTxi nuSi! samkuTxedebis grovas moakeli<br />
eqvsi samkuTxedi! oTxkuTxedebis grovas moakeli oTxi<br />
oTxkuTxedi! {waSlis oTxs} monakveTebis grovas moakeli erTi<br />
monakveTi! {waSlis erTs}.<br />
_ esaa gamokleba. axla daxedeT suraTs (23.1). risi grovaa
- 106 -<br />
aq? {TeTri wreebisa} am grovas gamoakeliT eqvsi wre! rogor<br />
unda gamovakloT? {unda wavSaloT} rogor wavSaloT?<br />
{wiTlad gadavaferadoT!} gamoakeliT eqvsi!<br />
34/3/! vnbsujwftj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj! hbnplmfcb{f! `!<br />
tywbpcjt!np[fcob/!!ufsnjoj!`ebobsDfoj~/!jer swrafad gakeTdeba<br />
ramdenime savarjiSo `-iT metis~ dawyobaze (ix. 21.2). _<br />
daawyve xuTze samiT meti kubi! dafaze daxate samze oTxiT<br />
meti monakveTi!..<br />
_ moismineT amocana. naxeT suraTze (23.2) Citebi. amdeni<br />
Citi ijda xeze. ramdeni Citia? {eqvsi} Semdeg oTxi Citi<br />
gafrinda. ramdeni Citi darCenila xeze?<br />
Cveulebrivad amoixsneba (gadaixazeba oTxi Citi) da Semdeg<br />
suraTze gaferaddeba imdeni Citi, ramdenic darCenila xeze.<br />
_ meore suraTze ra xatia? {eqvsi soko} diax, mdeloze<br />
eqvsi soko iyo. maTgan sami soko iyo yviTeli. gaaferadeT!<br />
danarCeni (am sityvis gamokveTiT) sokoebi ki yavisferi iyo.<br />
ramdeni soko yofila yavisferi?<br />
Cveulebrivad amoixsneba da Semdeg suraTze gaferaddeba<br />
danarCeni (am sityvis gamokveTiT), yavisferi sokoebic.<br />
_ ojaxSi xuTi bavSvia, maTgan oTxi gogonaa. ramdeni<br />
biWuna yofila ojaxSi?<br />
sasurvelia, amoixsnas TvalsaCinoebis gareSe. visac<br />
gauWirdeba, gamovides dafasTan da daxatos sqematurad xuTi<br />
kacuna (`ojaxSi bavSvebi~), maTgan oTxs dauxatos `kaba~<br />
(gogonebi). _ danarCeni, biWuna, ramdenia?<br />
_ vin gaixsenebs, ris Sesaxeb iyo pirveli amocana? meore?<br />
... romeli moqmedeba iyo saWiro am amocanebis amosaxsnelad?<br />
{gamokleba}.<br />
_ vinc SeZlebs, Sin moigonos kidev aseTi axali amocana. es<br />
amocana unda iyos imaze, Tu danarCeni (am sityvis gamokveTiT)<br />
ramdenia. rogorc sokoebze iyo. vinc moigonebs, xval<br />
mogviyves.<br />
es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />
da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da
- 107 -<br />
wamaxalisebel niSans dauwers.!<br />
34/4/!obtxbwmj!oblwUfcjt!ebkhvgfcb!ps.ps!khvgbe/!magnituri<br />
(an lursmnebiani) dafa swori xaziT gayofilia marjvena da<br />
marcxena mxareebad. cali mxare carielia, xolo meore mxares<br />
areulad mikrulia sxvadasxva feris, zomebisa da formis: samkuTxedebi,<br />
oTxkuTxedebi (maT Soris ori kvadrati), xuTkuTxedebi,<br />
eqvskuTxedebi, wreebi, rgolebi. garda amisa, daxazulia<br />
ramdenime monakveTi da dasmulia ramdenime wertili.<br />
_ davajgufoT es nakvTebi. jer gamovides dali da aqeT<br />
mxares calke daawyos samkuTxedebi. (da ase Semdeg _ yvela<br />
saxis nakvTi cal-calke jgufebad daewyoba dafis cariel<br />
mxares. pirvel mxares ki darCeba mxolod monakveTebi da<br />
wertilebi). ra dagvrCa? {wertilebi da monakveTebi}. maS<br />
radara jgufebad dagvijgufebia es nakvTebi? pirvel jgufSi<br />
romeli nakvTebia? {wertilebi da monakveTebi} meore jgufSi?<br />
{samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi,<br />
wreebi, rgolebi}.<br />
_ axla daakvirdiT suraTs (23.3). nakvTebi sxvadasxva<br />
ferisaa! davajgufoT es nakvTebi or jgufad. erT jgufSi iyos<br />
wreebi da ... ra? ra jobia iyos wreebTan erTad? {rgolebi}<br />
meore jgufSi ra iqneba? {samkuTxedebi da oTxkuTxedebi}<br />
daajgufeT, SeaerTeT xazebiT! pirveli jgufis nakvTebi<br />
SeaerTeT wiTeli xazebiT, meore jgufisa _ Savi xazebiT.<br />
34/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~ -ix. 15.4.<br />
34/9-Si saWiroa gameoreba: ras niSnavs sityva `garda~<br />
{pirvelSi ar unda CavxatoT, yvela sxvaSi, yvela danarCenSi ki<br />
unda CavxatoT}. garda amisa, masw.-ma moswavleebs urCios, rom<br />
am amocanis amoxsnisas rveuli mosaxerxeblad moabrunon, raTa<br />
advilad dainaxon nakvTebi.<br />
g 24.!hbnplmfcb!hspwfc{f/!UwbmtbD/!`.jU!oblmfcpcb~.!ebkhvg/!<br />
35/1/!23.7 _ SemoqmedebiTia!<br />
35/2/!hbnplmfcjt!Tftsvmfcb!ojwUUb!hspwfc{f/!
- 108 -<br />
yvelaferi iseve, rogorc 23.1-Si.<br />
35/3/!UwbmtbDjope!npdfnvm!sbpefopcbUb!`.jU!oblmfcpcb~!`!<br />
nbtx/.jt!njfs!DwfofcjU!eb!nptxbwmjt!njfs!ebxzpcjU/!<br />
jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo ‘-iT metis~<br />
dawyobaze (ix. 21.2). _ daawyve eqvsze oriT meti kubi! dafaze<br />
daxate erTze samiT meti monakveTi!..<br />
Semdeg masw.-i dafamagidaze dadebs 6 kubs. _ vis SeuZlia<br />
dados eqvsze oriT naklebi raodenobis kubebi?<br />
masw.-i aclis bavSvebs, mixvdnen, xuTze oriT naklebi raodenobis<br />
kubebi rogor dadon, mousmens maT azrs. Semdeg axsnis:<br />
_ magidaze unda davdoT eqvsi kubi, imdenive kubi, ramdenic<br />
magidazea da Semdeg aviRoT ori kubi. movakloT ori kubi.<br />
rig-rigobiT gamoiyvans moswavleebs da daawyobinebs raimeze<br />
oriT naklebi raodenobis Cxirebs, kvadratebs, wreebsa da sxva.<br />
aseve moviqceviT samiT, oTxiT, xuTiT naklebi nivTebis<br />
dadebisas. cxadia, Sedegis daTvla araa saWiro.<br />
_ vinc SeZlebs, Sin moigonos axali amocana, romlis amosaxsnelad<br />
saWiro iqneba gamokleba. vinc moigonebs, xval<br />
mogviyves.<br />
es ar iqneba savaldebulo davaleba. visac ar daaviwydeba<br />
da SeZlebs, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />
wamaxalisebel niSans dauwers.<br />
35/4/! ojwUfcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! fsUj! ojTboUwj.<br />
tfcjt!njyfewjU-!UjUp!xfwsjt!DbnbufcjU/!!ufsnjoj!`sbnefojnf~/!<br />
_ aba, vin dadebs magidaze ramdenime (am sityvis<br />
gamokveTiT) kubs? (gamova moswavle da aiRebs kubebs raTa<br />
dados}. nika, ramdeni kubi unda dados ciram? {ramdenime} ki,<br />
marTalia, magram mainc ramdeni cali kubi dados? {SeiZleba<br />
sami, oTxi, xuTi an eqvsi} cira, daawyve! axla me davdeb<br />
girCebs (dadebs or girCas). aris Tu ara es ramdenime girCa?<br />
{ara, ori ar aris ramdenime, ori Zalian cotaa} erTi girCa<br />
rom damedo? {erTi kidev ufro cotaa, arc isaa ramdenime}<br />
axla Tamari gamovides da dafaze daxatos ramdenime oTxkuTxedi,<br />
naTiam ki ramdenjerme Semokras taSi! kargia. axla
- 109 -<br />
sandrom ramdenjerme daakakunos. axla daxedeT, am kolofSi ra<br />
aris? (kolofSi ocdaaTiode an meti magniti an Rili yria).<br />
aris Tu ara es ramdenime magniti? {ara, magnitebi Zalian<br />
bevria da amitom araa ramdenime} diax, aq mravali (am sityvis<br />
gamokveTiT), Zalian bevri magnitia. ramdenime iqneboda, ufro<br />
cota rom yofiliyo: sami, oTxi, xuTi an eqvsi. gamovides akaki<br />
da xelSi daikavos mxolod ramdenime magniti!<br />
Semdeg dafaze swrafad keTdeba igive, rac 23.3-Si. oRond,<br />
Tavidanve amocanaa ara or, aramed ramdenime jgufad dajgufeba.<br />
dajgufebis Semdeg TviTeuli jgufi (eqvskuTxedebi, samkuTxedebi,<br />
wreebi, rgolebi, monakveTebi da sxva) cal-calke<br />
Semoixazeba.<br />
_ feriT Tu hgavs es nakvTebi erTmaneTs? (masw.-i TiTiT<br />
erT jgufs Semoxazavs) {ara, feri sxvadasxva aqvT} feriT ar<br />
hgavs, magram mainc erT jgufSia! ratom? {imitom, rom aq<br />
yvela wreebia, aq yvela samkuTxedebia... }.<br />
_ axla davaTvalieroT es suraTi (24.3). es naxatebic<br />
ramdenime jgufad unda davajgufoT. rasTan davajgufoT Tevzi?<br />
{ixvTan} ratom? {orive curavs da orive cxovelia} kidev<br />
Tu aris sxva cxoveli, maTTan erTad rom davajgufoT? {ara,<br />
meti cxoveli araa} dasajgufeblad SegviZlia naxatebi xazebiT<br />
SevaerToT. magram ramdenime jgufi gvaqvs da xazebi Zalian<br />
gadaixlarTeba. amitom modi, jgufebi cal-calke SemovxazoT.<br />
cxovelebis naxatebi SemovxazoT mwvane xaziT (Tan dafaze<br />
kidev erTxel axsenebs, ras niSnavs `Semoxazva~). doqi rasTan<br />
davajgufoT? {larnakTan} maTTan kidev ra davajgufoT? {Tasi}<br />
ratom? {samive WurWelia} kidev Tu aris maTTan rame dasajgufebeli<br />
{ara}... WurWeli ra ferad SemovxazoT? kargi, iyos<br />
lurji. ... (da ase dajgufdeba iaraRebi, Semdeg mcenareebi).<br />
maS, ramden jgufad davajgufeT es naxatebi? {oTx jgufad}.<br />
35/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ masw.-i TviTeul moswavles rigrigobiT<br />
usaxelebs rames, man ki maSinve unda gamoicnos: erTia,<br />
oria, ramdenimea Tu mravalia. (unda iTqvas mxolod am oTxi<br />
pasuxidan erTerTi). Tanac, moswavlem pasuxi sityviT ki ar
- 110 -<br />
unda Tqvas, aramed: erTze _ awios erTi TiTi, orze _ ori<br />
TiTi, ramdenimeze _ ramdenime TiTi, mravalze _ orive xeli<br />
orive gaSlili xelisguliT (mravali TiTi). am TamaSSi sul<br />
ixmareba sityva `mravali~ (da ara `bevri~).<br />
dasaxelebulTa nimuSebi: xelisa da fexis TiTebi erTad;<br />
vefxvis Tvalebi; Jirafis kiseri; spilos xorTumi (Zalian<br />
kargi SekiTxvebia _ didisa da mravlis gasarCevad!); xoWos<br />
fexebi; cal xelze TiTebi; manqanis borblebi; qoris frTebi;<br />
ZaRlis fexebi; Cveni skolis ezoSi mdgari xeebi; Sens saxlSi<br />
kovzebi; axla quCaSi mimavali adamianebi...<br />
g 25.!hbnplmfcb/ `.jU!oblmfcpcb~.!ebkhvg/!sbnefojnf!khvgbe/!<br />
36/1/ dawvrilebiT unda gairCes 24.6.<br />
_ aq davajgufeT erTmaneTs msgavsi nakvTebis wyvilebi.<br />
msgavsi, ese igi, romelsac hgavs yvelaze metad. aseTi wyvilebi<br />
erTmaneTTan xazebiT SevaerTeT. rasTan SevaerTeT zeda ruxi<br />
oTxkuTxedi? {vardisfer oTxkuTxedTan} ruxi wre? {wiTel<br />
wresTan} Savi nakvTi ra aris? {kvadrati} rasTan SevaerTeT?<br />
{wiTel kvadratTan} wiTeli samkuTxedi? {Sav samkuTxedTan}<br />
ruxi rgoli? {meore rux rgolTan} ramdeni jgufi miviReT?<br />
{xuTi} diax, es nakvTebi davajgufeT xuT jgufad. TiTo<br />
jgufSi ramdeni nakvTia? {ori} diax, TiTo jgufSi or-ori<br />
nakvTia, erTmaneTis msgavsi nakvTebi. feriT Tu hgavs es<br />
nakvTebi erTmaneTs? {ara, feri sxvadasxva aqvT} feriT ar<br />
hgavs, magram mainc msgavsebia. ratom? {imitom, rom erTic wrea<br />
da meorec, erTic samkuTxedia da meorec... }.<br />
36/2/!bewjmj!hbnplmfcb!7.jt!gbshmfcTj;!3`2-!4`2-!4`3/!<br />
Tavidan kidev erTxel gavimeorebT gamoklebas grovebze,<br />
rogorc iyo 23.1-Si, gavimeorebT swrafad.<br />
dafazea `dominoseburad~ ganlagebuli oreuli, sameuli da<br />
sameuli. _ gamovides malxazi da gamoaklos ors erTi,<br />
danarCenma moswavleebma ki daxedeT aseTsave suraTs (25.1) da<br />
suraTze gamoakeliT ors erTi. ra miviReT? {erTi} diax, ors<br />
gamoklebuli erTi tolia erTisa. gaimeoros vaJam!
- 111 -<br />
aseve Sesruldeba gamokleba 3_1 da 3_2. moqmedebaTa Sesruleba<br />
yvela SemTxvevaSi saWiroa, bavSvebma romc zepiradve<br />
Tqvan sxvaobis mniSvneloba, mainc. am SemTxvevaSi masw.-i ikiTxavs:<br />
_ saidan ici, rom sams gamoklebuli ori erTis tolia?<br />
gviCvene! (da moswavle iZulebuli gaxdeba, Caataros moqmedeba).<br />
Semdeg mTw gadaiSleba `3~-ze. _ rogoraa aq dawyobili<br />
sameuli? {ori da erTi}. ori da erTi. erTi rom gamovakloT,<br />
ra dagvrCeba? aba daafareT TiTi erTs, ra darCa? {ori} diax,<br />
sams gamoklebuli erTi tolia orisa! ori rom gamovakloT,<br />
ra dagvrCeba? daafareT TiTi ors, ra darCa? {erTi} diax, sams<br />
gamoklebuli ori tolia erTisa!<br />
36/3/! sbpefopcbUb! `.jU! oblmfcpcb~! `! nptxbwmjt! njfs!<br />
ebxzpcb/! ! ! ! jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo ~-iT<br />
naklebis~ dawyobaze (ix. 24.2). _ ai, me davawyve xuTi kubi.<br />
Sen daawyob xuTze samiT nakleb kubs! ai, me davxate oTxi wre.<br />
Sen daxatav oTxze samiT nakleb wres!..<br />
yvelaferi iseve keTdeba, rogorc 21.2-Si, oRond metoba<br />
icvleba naklebobiT.<br />
bolos, cariel CarCoSi (25.2) Caixateba eqvsze oriT<br />
naklebi raodenobis sxvadasxvagvari oTxkuTxedebi.<br />
_ Sin yvelam unda moigonos axali amocana, romlis amosaxsnelad<br />
saWiro iqneba an Sekreba, an gamokleba. es davaleba<br />
ukve yvelasTvisaa!<br />
es ar iqneba savaldebulo davaleba. vinc karg amocanebs<br />
Seadgens, momdevno gakveTilze masw.-i mas Seaqebs da<br />
wamaxalisebel niSans dauwers.<br />
36/4/! obybufcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! fsUj! ojTbo.<br />
Uwjtfcjt! njyfewjU/! dafaze keTdeba igive, rac 24.3-Si. aqac<br />
Tavidanve amocanaa ramdenime jgufad dajgufeba. dajgufebis<br />
Semdeg TviTeuli jgufi cal-calke Semoixazeba. garda amisa,<br />
bolos emateba erTi davalebac: _ axla yvela jgufs unda<br />
CavumatoT kidev erTi nakvTi. TiTo jgufSi unda CavamatoT<br />
TiTo nakvTi (sityvebis `TiTo~ gamokveTiT). ramdenia TiTo?<br />
{erTi} diax, TiTo jgufSi erTi nakvTi. gamovides naTela. ra
- 112 -<br />
nakvTi CavumatoT samkuTxedebis jgufSi? {samkuTxedi} Caumate!<br />
(da ase Semdeg _ sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT<br />
Caumateben TiTo imdagvarive nakvTs).<br />
_ axla davaTvalieroT suraTi (25.3). es naxatebic ramdenime<br />
jgufad unda davajgufoT. radara jgufebis naxatebs xedavT?<br />
masw.-i SekiTxvebiTa da misaxvedri miTiTebebiT klass gamoayofinebs<br />
Semdeg jgufebs: xil-bostneuli, saojaxo nivTebi, mwerebi,<br />
saswavlo nivTebi. SeiZleba xili da bostneuli cal-calkec iyos<br />
_ nu SevusworebT; SeiZleba, erTad iyos da uwodon ara `xilbostneuli~,<br />
aramed `saWmelebi~ _ nurc amas SevusworebT.<br />
_ dasajgufeblad SegviZlia naxatebi xazebiT SevaerToT.<br />
magram ramdenime jgufi gvaqvs da xazebi Zalian gadaixlarTeba.<br />
amitom modi, jgufebi cal-calke SemovxazoT. xil-bostneulis<br />
naxatebi SemovxazoT mwvane xaziT. saojaxo nivTebi ra ferad<br />
SemovxazoT? kargi, iyos lurji. mwerebi ra ferad<br />
SemovxazoT? kargi, wiTlad. ra dagvrCa? {saswavlo nivTebi}<br />
eseni ra ferad SemovxazoT? kargi, iyos Savi.<br />
_ axla TiTo jgufSi unda CaumatoT kidev erTi naxati. ra<br />
CavxatoT xil-bostneulis jgufSi? kargi, CavxatoT kitri! (da<br />
ase Semdeg _ yovel jgufs TiTo saTanado naxati Caemateba).<br />
36/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! tbqjsjtqjspoj~/ masw.-i ambobs<br />
romelime sityvas naswavl raodenobriv da sivrciT mimar-<br />
TebaTagan: bevri, mravali, cota, didi, patara, maRali, dabali,<br />
zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT, qveda, wina, win, ukana, ukan,<br />
SigniT, Siga, gareT, gare, msxvili, wvrili, sqeli, Txeli,<br />
farTo, ganieri, viwro.<br />
msxvili, wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro _<br />
amaTi sapirispiroebi Znelia. amitom eseni meore wreze unda<br />
Semovides. Tanac, masw.-i exmareba xelebis moZraobiT:<br />
xelisgulebiT aCvenebs `sqeli wigni~ an `Txeli wigni~;<br />
TiTebiT aCvenebs `viwro zoli~ an `farTo zoli~; xelebiT<br />
aCvenebs `msxvili joxi~ an `wvrili joxi~.<br />
g 26.!hbnplmfcb/!hbnfpsfcb/!oblwUfcjt!ebkh/!sbnefojnf!khvgbe/!
- 113 -<br />
37/1/ dawvrilebiT unda gairCes 25.6. bolos Sejamdes: _<br />
maS, ramdeni jgufia? {oTxi} ramdeni nakvTia pirvel jgufSi?<br />
{oTxi} meoreSi? {imdenive, oTxi} mesame jgufSic imdenivea?<br />
{ara, samia} meoTxe jgufSi? {ori}.<br />
25.7-is kargad Sesrulebuli da saintereso naxatebi<br />
dafazec daixatos. es amocana _ SemoqmedebiTia!<br />
25.8-Si yuradRebis miqceva sWirdeba zolebis erTmaneTTan<br />
gadakveTis adgilebs _ kargad Tua gaferadebuli.<br />
37/2/!hbnplmfcb;!5`2-!5`4-!5`3/!<br />
am monakveTs SedarebiT cota dro vamyofinoT.<br />
jer gavimeorebT 25.1-is gamoklebis magaliTebs. Semdeg<br />
SevasrulebT axal moqmedebebs iseve, rogorc 25.1-Si: jer<br />
dafaze da Tan msr-Si (suraTi 26.1), Semdeg ki mTw-s `4~-is<br />
meSveobiT. mTw-s ganxilvisas vekiTxebiT: _ ramdenia oTxs<br />
gamovakloT erTi? oTxs gamovakloT sami? oTxs gamovakloT<br />
ori? rogor mixvdiT? {aq oTxeuls erTi rom movakloT, sami<br />
darCeba. sami rom movakloT, erTi darCeba. ori rom movakloT,<br />
ori darCeba}.<br />
Sedegebs aucileblad sityvieradac CamovayalibebinebT srulad.<br />
TfojTwob;! sasurvelia swored imgvari Tanmimdevroba, rogorc<br />
miTiTebulia. 4_1 gamoklebas unda mosdevdes ara 4_2,<br />
aramed 4_3, radganac swored mas ukavSirdeba 4_1 `dominoseburi~<br />
TvalsaCinoebiT.<br />
aseve iqneba gamoklebis sxva SemTxvevbSic, rasac aRar mivuTi-<br />
TebT. ubralod, sasurvelia miTiTebul TanmimdevrobaTa dacva.<br />
37/3/! Ubwj! 5/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ! jer gairCeva<br />
zepirad Sesasrulebeli saSinao davaleba _ Sesadgeni<br />
amocanebi. moswavleebi amoxsnian TanaklaselTa mier Sedgenil<br />
karg amocanebs, romlebsac masw.-i gamoarCevs da Seaqebs.<br />
Semdeg keTdeba `-iT met-naklebobis~ savarjiSoebi:<br />
_ daawyve oTxze samiT meti raodenobis girCebi! dafaze<br />
daxate xuTze xuTiT meti raodenobis oTxkuTxedebi. daxate<br />
rvaze oTxiT meti raodenobis monakveTebi! (da ase Semdeg).<br />
bolos, klass miecema igive saSinao davaleba, rac iyo 25.2-Si.
- 114 -<br />
37/4/!obtxbwmj!oblwUfcjt!ebkhvgfcb!sbnefojnf!khvgbe/!nbhb.<br />
mjUbe;! xsffcj-! shpmfcj-! lwbesbufcj! eb! tywfcj/! rogorc wina<br />
gakveTilebze, dajgufdeba nakvTebi. magram dajgufebisaTvis<br />
gamoviyenebT ferebs. _ jer davajgufoT kvadratebi. magram aq<br />
imdeni nakvTia, rom ginda xazebiT SevaerToT da ginda<br />
SemovxazoT, yvelaferi erTmaneTSi gadaixlarTeba! amitom ase<br />
moviqceT: TiTo jgufi TiTo ferad gavaferadoT! ra ferad<br />
gavaferadoT kvadratebi? kargi, mwvaned. gaaferadeT yvela<br />
kvadrati mwvaned, yvela (am sityvis gamokveTiT)! axla<br />
davajgufoT danarCeni nakvTebi. ra nakvTebs xedavT? {wreebs}.<br />
ra ferad gavaferadoT? kargi, lurjad. gaaferadeT! kidev ra<br />
jgufis nakvTebs xedavT? {rgolebs} ra ferad gavaferadoT? ...<br />
kidev ra jgufis nakvTebs xedavT? {wertilebs} amaT nuRar<br />
gavferadebT. kidev? ... kidevaa: oTxkuTxedebi, monakveTebi,<br />
xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi. eseni aRar gaferaddeba.<br />
_ axla TviTeul gaferadebul jgufs davumatoT kidev<br />
TiTo nakvTi! romeli nakvTi davumatoT pirvel jgufs?<br />
{kvadrati} ra ferad davxatoT? {mwvaned} ratom? {yvela<br />
kvadrati mwvanea da imitom}... da ase Semdeg.<br />
37/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~!`!`.jU! nfupcb~/ masw.-i Semokravs<br />
taSs ramdenjerme (xan samjer, xan xuTjer...). moswavlem unda<br />
Semokras taSi: pirvel wreze _ erTiT meti taSi, meore wreze<br />
_ oriT meti, mesameze _ samiT meti da ase Semdeg.<br />
masw.-i auxsnis: _ Tqven yuradRebiT mismineT da gonebaSi<br />
daTvaleT Cemi taSebi. Semdeg SemokariT imdenive taSi,<br />
ramdenic me, da kidev daumateT erTi taSi. ramdeniT meti taSi<br />
iqneba Tqveni? {erTiT meti} diax, erTiT meti taSi.<br />
`oriT mets~ jer ar axsenebs, axsenebs pirveli wris<br />
CamTavrebis Semdeg.<br />
g 27.!hbnplmfcb/!nbskwojw!/!nbsdyojw/!Tpsjt/!hbnfpsfcb/!<br />
38/2/!hbnplmfcb;!6`2-!6`5-!6`3-!6`4/!<br />
jer gavimeorebT 26.1-is gamoklebis magaliTebs. Semdeg<br />
SevasrulebT axal moqmedebebs iseve, rogorc 26.1-Si: jer
- 115 -<br />
dafaze da Tan msr-Si (suraTi 27.1), Semdeg ki mTw-s `5~-is<br />
meSveobiT. mTw-s ganxilvisas vekiTxebiT: _ ramdenia xuTs<br />
gamovakloT erTi? xuTs gamovakloT oTxi? ... rogor mixvdiT?<br />
sasurvelia aseTi pasuxi: _ aq xuTeuls ori rom<br />
movakloT, sami darCeba (da ase Semdeg).<br />
Sedegebs aucileblad sityvieradac CamovayalibebinebT srulad.<br />
---------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.5/! j<strong>txbwmfcb</strong>! tjwsdjUj! njnbsUfcb! nbskwojw! /! nbsdyojw/!<br />
Tpsjt/ mas vakavSirebT naswavl rigobiT ricxvebTan, maT Soris<br />
axlebTan: meSvide, merve, mecxre.<br />
marjvniv / marcxniv mraval moswavles SeiZleba eSlebodes sakuTar<br />
TavTan mimarTac ki. miT umetes ufro Znelia am mxareebis<br />
garkveva sxvis mimarT. am mimarTebas yvela moswavle kargad ver<br />
daeufleba.<br />
SemdgomSi sivrciT mimarTebaTa Tema ufro TamaSebSi ganviTardeba.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
38/3/! nbskwojw! /! nbsdyojw/! Tpsjt/! `sb! bsjt! bnjt! nbskwojw! /!<br />
nbsdyojw@~! jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo ‘-iT<br />
naklebis~ dawyobaze (ix. 25.2). _ daawyve eqvsze oriT<br />
naklebi kubi! dafaze daxate xuTze oriT naklebi monakveTi!..<br />
_ yvelam awios marjvena xeli! dauSviT. axla awieT<br />
marcxena xeli! miCveneT marcxena yuri! marjvena Tvali! vaJa,<br />
vin zis Sens marjvniv? Sens marcxniv? Sen visa da vis Soris<br />
zixar? lali, Sen visa da vis Soris zixar? romel mxares<br />
gizis levani? fanjrebi Tqvens romel mxaresaa? kari? laSa,<br />
giorgis marjvniv vin zis? ar SegeSalos, romelia giorgis<br />
marjvena xeli? giorgis marcxniv?<br />
am gakveTilze amgvari SekiTxvebi daismis mxolod im<br />
SemTxvevaSi, roca ori moswavle erTmaneTis mimarT zurgiT<br />
arian _ asecaa bunebrivad merxebze jdomisas. xolo roca<br />
meore adamiani bavSvis mimarT pirisaxiTaa _ misi marjvena /<br />
marcxena piriqiTaa! es Zneli SemTxvevaa da SemdgomSi iqneba.<br />
sxvis marjvniv / marcxniv mainc Zneli gasarkvevia. amitom<br />
masw.-i aswavlis:
- 116 -<br />
_ unda warmoidgino, rom viTom Sen xar imis adgilas.<br />
romelia Seni marjvena xeli? imis adgilas rom yofiliyavi,<br />
saiT iqneboda marjvena mxare? midi da Seamowme!<br />
ase unda gavakeTebinoT yvela moswavles, visac ki<br />
gauWirdeba warmodgeniT garkveva.<br />
_ ra aris marcxenas sapirispiro? marjvenasi?<br />
_ axla davxedoT suraTs (27.2). gogona Cvens mimarT<br />
zurgiT, zurgSeqceviT dgas. rasa da ras Soris dgas gogona?<br />
{kedelsa da skams Soris} ra aris gogonas marjvniv? {skami}<br />
kedeli gogonas romel mxaresaa? {marcxniv} skami romel<br />
mxaresaa? {marjvniv} gogonas marcxniv ra aris? {kedeli}<br />
(ramdenime moswavles vekiTxebiT sxvadasxvagvarad).<br />
Semdeg gadavSliT mTw-s ydis suraTs da davsvamT<br />
amdagvarsave SekiTxvebs _ oRond, mxolod im cxovelebisaTvis,<br />
romlebic zurgSeqceviTaa daxatuli! magaliTad: _ vinaa<br />
bokveris marcxniv? zRarbis romel mxaresaa ku?<br />
38/4/!Ubwj!3/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />
am monakveTs SedarebiT mcire dro eyofa.<br />
suraTze 27.3 nakvTebi ukve TiTqmis dajgufebulia.<br />
moswavleebi gaizreben am dajgufebas da TviTeul jgufs calcalke<br />
Semoxazaven (sasurvelia, sxvadasxva ferebiT). Semdeg<br />
TviTeul jgufSi Caumateben TiTo nakvTs. bolos jgufebi<br />
ricxvebs daukavSirdeba.<br />
_ qvemoT raodenobebia, SeamCnieT? romeli jgufi romel<br />
raodenobasTan SevaerToT? magaliTad, samkuTxedebi romel<br />
raodenobasTan SevaerToT? {sameulTan} ratom? {samkuTxeds<br />
sami gverdi aqvs} danarCenebi ki Sin unda SeaerToT!<br />
38/5/! `hvebTj! yfmjt! Dbzpgb! eb! hbnpdopcb~/ masw.-i naWris<br />
gudaSi Cayris plastmasis an magari muyaos kvadratebsa da<br />
sxvagvar oTxkuTxedebs, wreebs, rgolebs, sxvadasxvagvar<br />
samkuTxedebs, xuTkuTxedebs, eqvskuTxedebs. _ aqaa kvadratebi,<br />
wreebi, rgolebi, sxvadasxvagvari samkuTxedebi da kidev sxva<br />
nakvTebi _ xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi da sxva. Tqven rigrigobiT<br />
unda CayoT gudaSi xeli, aiRoT erTi nakvTi da
- 117 -<br />
gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT swrafad gamoicnoT, es<br />
ra nakvTia: kvadrati, wre, rgoli, sxvadasxvagvari samkuTxedi<br />
Tu sxva rame. xuTkuTxedebis, eqvskuTxedebisa da sxvadasxvagvari<br />
oTxkuTxedebis gamocnoba Znelia. amitom maT nu gamoicnobT,<br />
TqviT mxolod: sxvagvari nakvTi.<br />
pasuxis Semdeg moswavle amoiRebs nakvTs da yvela naxavs,<br />
SeeSala Tu ara. Semdeg nakvTs isev Caabruneben gudaSi, masw.-i<br />
aurevs da momdevno moswavles Caayofinebs xels.<br />
38/8/ saWiroa mcireodeni axsna. dafaze imdagvaradve<br />
daixateba samkuTxedebi, eqvsiode, da gairkveva, romlebi Cans<br />
`zemoT~ da romlebi _ qvemoT.<br />
g 28.!hbnplm/!`.jU!nfu/oblm~/!dysjmjt!tusjr/-!twfu/-!!vksfej/!<br />
39/1/ 27.8-is garCevisas unda gairkves: _ oTxkuTxedebi<br />
rasTan SeaerTeT? {oTxeulTan} ratom? {oTxkuTxeds oTxi<br />
gverdi aqvs} xuTkuTxedebi? {xuTeulTan} ratom? ...<br />
eqvskuTxedebi? {eqvseulTan} ratom? ... wyvilTan, oreulTan<br />
raRa SevaerToT? {monakveTebi} ratom? {monakveTs ori bolo<br />
aqvs} erTeulTan romeli jgufi SevaerToT? {wertilebi}.<br />
39/2/!hbnplmfcb;!7`2-!7`6-!7`3-!7`5-!7`4/!<br />
jer gavimeorebT 27.1-is gamoklebis magaliTebs. Semdeg<br />
SevasrulebT axal moqmedebebs iseve, rogorc 27.1-Si: jer<br />
dafaze da Tan msr-Si (suraTi 28.1), Semdeg ki mTw-s `6~-is<br />
meSveobiT. mTw-s ganxilvisas vekiTxebiT: _ ramdenia eqvss<br />
gamovakloT erTi? eqvss gamovakloT xuTi? ... rogor mixvdiT?<br />
sasurvelia aseTi pasuxi: _ aq eqvseuls ori rom<br />
movakloT, oTxi darCeba (da ase Semdeg).<br />
Sedegebs aucileblad sityvieradac CamovayalibebinebT srulad.<br />
39/3/!nbskwojw!/!nbsdyojw/!Tpsjt/!`ft!sjt!nbskwojwbb!/!nbsd.<br />
yojwbb@~! !`.jU! nfupcb! /! oblmfcpcb~/! jer swrafad gakeTdeba<br />
ramdenime savarjiSo ‘-iT naklebis~ dawyobaze (ix. 25.2). _<br />
daawyve xuTze oTxiT naklebi kubi! dafaze daxate eqvsze samiT<br />
naklebi monakveTi!.. Semdeg gameordeba imdagvarive SekiTxvebi,<br />
rogorebic iyo 27.2-Si. Semdeg sakiTxi Zneldeba:
- 118 -<br />
_ nani, Sen ris marcxniv zixar? vaxo, vis marjvniv zis<br />
nani? vis marcxniv zis ciala? ris marjvniv kidia es suraTi?<br />
magram am gakveTilzec vifarglebiT mxolod im SemTxvevebiT,<br />
roca bavSvebi erTmaneTis mimarT zurgiT arian (raTa<br />
saWiro ar gaxdes mimarTebis Sebruneba).<br />
amgvari SekiTxvebi sakmaod daismis. visac gauWirdeba<br />
garkveva, mivides saTanado adgilas da sakuTari xelebis<br />
mixedviT gaarkvios.<br />
Semdeg gadavSliT mTw-s ydis suraTs da davsvamT<br />
amdagvarsave SekiTxvebs _ oRond, mxolod im cxovelebisaTvis,<br />
romlebic zurgSeqceviTaa daxatuli! magaliTad: _ melas<br />
marjvniv vinaa? vis marcxnivaa zRarbi? vis marjvnivaa ciyvi?<br />
bolos, msr-s 28.2 cariel CarCoSi masw.-is karnaxiT klasi<br />
Caxatavs: _ CarCos SuaSi daxateT wiTeli monakveTi. mis<br />
marjvniv daxateT Savi samkuTxedi. wiTeli monakveTis marcxniv<br />
ki daxateT Savi rvakuTxedi. Semdeg daxateT oTxkuTxedi ise,<br />
rom wiTeli monakveTi misgan marcxniv iyos. Semdeg daxateT<br />
wre ise, rom wiTeli monakveTi misgan marjvniv iyos.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.4/!jxzfcb!dysjmjt!Ufnb/ cxrili ivseba jer yvelaze advili<br />
da TvalsaCino masaliT. arsebiTad, amisaTvis saWiroa saganTa daxarisxeba<br />
ori Zalian TvalsaCino niSanTvisebis mixedviT: ferisa da<br />
formis mixedviT. oRond, am daxarisxebas aadvilebs cxrili.<br />
Semdeg Semogvaqvs SedarebiT rTuli mravalkuTxedebi. iseve<br />
rogorc adre, maTi Tanmimdevroba kvlav ariTmetikis xaziTaa<br />
ganpirobebuli: Svideuli / Svidi / SvidkuTxedi da ase Semdeg.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
39/4/!gfsbej!oblwUfcjU!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj-!twfuj!<br />
eb!vksfej/ dafaze xatia carieli cxrili 6 striqoniTa da<br />
5 svetiT. _ ai, esaa cxrili (masw.-i miuTiTebs dafaze). am<br />
cxrils aqvs eqvsi striqoni. ai, misi striqonebi (da TiTiT<br />
gaxazavs TviTeul striqons, Tan iTvlis: erTi, ori, sami,<br />
oTxi, xuTi, eqvsi). sul eqvsi striqonia. gamovides eka da<br />
gviCvenos zemodan meore striqoni! arCilma gviCvenos zemodan
- 119 -<br />
meoTxe striqoni! Teonam _ zemodan pirveli, salomem _ mesame.<br />
_ ramdeni sveti aqvs am cxrils? {xuTi}. diax, ai svetebi:<br />
(da TiTiT gaxazavs TviTeul striqons, Tan iTvlis: erTi,<br />
ori, sami, oTxi, xuTi). sul xuTi stvetia. gamovides irine da<br />
gviCvenos meore sveti! mananam gviCvenos meoTxe sveti! iraklim<br />
_ pirveli, leqsom _ mesame.<br />
svetebi yovelTvis marcxnidan iTvleba. amas Tqma ar<br />
sWirdeba. masw.-i TiTiT uCvenebs mimarTulebas.<br />
_ oRond, es cxrili carielia. axla daaTvaliereT es<br />
suraTi Tqvens rveulSi (28.3). radara xatia am cxrilSi?<br />
{yvavilebi, manqanebi, burTebi, fisoebi, TviTmfrinavebi}<br />
daTvaleT Tqvens cxrilSi, ramdeni striqonia? {oTxi} diax,<br />
oTxi striqonia. moZebneT sul pirveli striqoni, zemodan<br />
pirveli! ra ferisaa naxatebi? {araa gaferadebuli} moZebneT<br />
meore striqoni. ra ferisaa naxatebi? {ruxi} mesame<br />
striqonSi? {wiTeli} meoTxe striqonSi? {Savi}. maS, meramdene<br />
striqonia wiTlebisa? {mesame} ruxebisa? {meore} Savebis<br />
striqoni meramdenea? {meoTxe}.<br />
_ axla vnaxoT svetebi! sul ramdeni svetia? {eqvsi}. mesame<br />
sveti risia? {manqanebisaa} mexuTe? {fisoebisaa} pirveli?<br />
{ferebisaa}. yvavilebis sveti meramdenea? {meore}.<br />
_ axla moZebneT meoTxe striqoni. am striqonSi moZebneT<br />
mesame ujredi! ra xatia Sig? {Savi manqana}.<br />
amgvari SekiTxvebi gagrZeldeba TamaSSi (28.4).<br />
TfojTwob/ cxrilis Sevsebis wesi (striqonisa da svetis<br />
gadakveTis ujredi...) jer araa saWiro!<br />
39/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! dysjmj~/ SekiTxvebi iseTivea,<br />
rogorebic iyo 28.3-Si. pirvel wreze: _ ra ferisaa mesame<br />
striqoni? meramdenea ruxi striqoni? risi svetia meeqvse?<br />
meramdenea TviTmfrinavebis sveti? (da ase Semdeg).<br />
momdevno wreebze SekiTxvebi rTuldeba: _ ra xatia mesame<br />
striqonis meoTxe ujredSi? mesame striqonis meoTxe ujredi!<br />
{wiTeli burTi}. saWiroa iTqvas ferica da saganic.<br />
g 29.!hbnfpsfcb/!nbsk/nbsdy/!eb!sjhpc/!sjdyw/!!twfujt!Tfwtfcb/!
- 120 -<br />
3:/1/ 39/7-Si yuradReba gamaxvildeba sityvebze `SigniT~ da<br />
`gareT~.<br />
3:/2/!Ubwj!5/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!_ wina gakveTilebze<br />
ra moqmedeba SeviswavleT? {gamokleba} vin Seasrulebs<br />
moqmedeba gamoklebas? gamoakeli sami! (uTiTebs grovaze).<br />
masw.-i dafaze debs eqvs magnits da moswavleebs avalebs,<br />
saTiTaod gamoaklon erTi, ori, sami, oTxi, xuTi. yoveli<br />
gamosuli moswavle Sedegs sityvierad ayalibebs: _ eqvs<br />
gamovakloT erTi darCeba xuTi. _ eqvs gamovakloT ori<br />
darCeba oTxi. _ eqvs gamovakloT sami darCeba sami. _ eqvs<br />
gamovakloT oTxi darCeba ori. _ eqvs gamovakloT xuTi<br />
darCeba erTi.<br />
aseve viqceviT xuTidan gamoklebaze, oTxidan gamoklebaze,<br />
samidan gamoklebaze.<br />
3:/3/! nbskwojw! /! nbsdyojw! njnbsUfcjt! eblbwTjsfcb! sjhpcjU!<br />
sjdywfcUbo! qjswfmjebo! nffrwtfnef/! gamoviyvanT eqvs moswavles<br />
da davayenebT erTmaneTis gverdiT. _ vinaa yvelaze marjvniv?<br />
yvelaze marcxniv? vinaa nunusa da nonas Soris? visa da vis<br />
Sorisaa leqso? vinaa pirveli? marjvnidan sxvaa da marcxnidan<br />
_ sxva! marjvnidan pirveli vinaa? marcxnidan pirveli? marcxnidan<br />
meore? mesame? marjvnidan meoTxe? malxazi meramdenea?<br />
marjvnidan meramdenea? marcxnidan? (da ase Semdeg).<br />
Semdeg ganvixilavT suraTs (29.2). daismis amdagvarive SekiTxvebi:<br />
_ romeli nakvTia yvelaze marjvniv? yvelaze marcxniv?<br />
wertilsa da samkuTxeds Soris romelia? eqvskuTxedi<br />
rasa da ras Sorisaa? romelia marjvnidan pirveli nakvTi?<br />
marcxnidan pirveli? marcxnidan meore? mesame? marjvnidan<br />
meoTxe? samkuTxedi marjvnidan meramdenea? oTxkuTxedi<br />
marcxnidan meramdenea? kvadrati? (da ase Semdeg).<br />
_ xvalisaTvis moigoneT amocana marjvena-marcxenas Sesaxeb!<br />
3:/4/! gfsbej! obybufcjU! Tfwtfcvmj! dysjmjt! fsUj! twfujt!<br />
Tfwtfcb/! ! iseve, rogorc 28.3-Si, daiTvleba 29.3 cxrilis<br />
striqonebi, Semdeg _ svetebi. SekiTxvebic iseTivea: _ meore<br />
svetSi ra aris? {wignebi} mesameSi? (da ase Semdeg). wiTlebis
- 121 -<br />
striqoni meramdenea? ra xatia mesame striqonis mexuTe<br />
ujredSi? ra xatia meoTxe svetis sul qveda ujredSi? ... ...<br />
_ erTi sveti araa Sevsebuli da Cven unda SevavsoT. meramdene<br />
svetia Sesavsebi? {meeqvse}. modi, SevavsoT. risi svetia es?<br />
{kaTxebisa} ra ferisa unda iyos meore striqonis kaTxa?<br />
{ruxisa} gaaferadeT! mis qveS, mesame striqonisa? {wiTeli}<br />
gaaferdeT! mis qveS, meoTxe striqonisa? {Savi} gaaferdeT!<br />
_ Sin aseve SeavsebT, gaaferadebT meore cxrils (29.7)! magram<br />
am cxrils meoTxe striqonSi feri ara aqvs SerCeuli. modi,<br />
Cven SevurCioT! romeli feri girCevniaT? kargi, iyos mwvane.<br />
maS gaaferadeT mwvaned pirveli svetis sul qveda ujredi! es<br />
ujredi carielia da is unda SeavsoT mwvane feriT. gauferadebel<br />
naxatebs ki Sin gaaferadebT!<br />
TfojTwob/ cxrilis Sevsebis wesi (striqonisa da svetis<br />
gadakveTis ujredi...) jer isev araa saWiro. moswavleebi<br />
gumaniT mixvdebian, rogor Seavson carieli ujredebi Sin.<br />
3:/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi moicavs Sekreba-gamoklebis<br />
naswavl magaliTebs: oTxs miumate ori, xuTs gamoakeli<br />
oTxi da ase Semdeg.<br />
g 30.!Twjefvmj-!Twjej/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsU/!TwjelvUyfej/<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
J.6/!Tfnphwbrwt!sbpefopcboj!Twjejebo!dysbnef/ ricxvis pirveli<br />
Semotana xdeba iseve, rogorc eqvsamde ricxvebis SemTxvevaSi:<br />
yvelaferi keTdeba mxolod TvalsaCinod mocemuli nivTebis grovebiT,<br />
cifrul niSanTa da CanawerTa gareSe. ZiriTadi sayrdenia<br />
dominosebri TvalsaCinoeba. klasi kidev rwmundeba, rom raodenoba<br />
ar icvleba grovis ganlagebis SecvliTa da misi gafarToebiT.<br />
erTi cvlilebaa: rogorc ki Semogvaqvs ricxvi, momdevno or<br />
gakveTilze maSinve vswavlobT mis farglebSi Sekrebas, Semdeg<br />
gamoklebas. esecaa mxolod zepirad, nivTebiT, moqmedebis niSnebisa<br />
da cifrebis gareSe. ZiriTadi sayrdenia dominosebri TvalsaCinoeba.<br />
bolos xdeba cxris farglebSi jamebisa da sxvaobebis angariSi<br />
da pirveli damaxsovreba. cxadia, yvelaferi xdeba cifrul<br />
CanawerTa gareSe Canawerebi aq mxolod masw.-isTvisaa!
- 122 -<br />
masw.-ma kidev erTxel unda gadaikiTxos I-2.<br />
------------------------------------------------------------------------------<br />
41/2/! Twjefvmj/! sjdywj! Twjej/! njtj! Tfebsfcb! obtxbwm! sjd.<br />
ywfcUbo/! yvelaferi keTdeba 12.1-is magvarad. oRond, raki amgvari<br />
sakiTxi ukve mravaljer damuSavda, sasurvelia daCqareba.<br />
masw.-i klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs momzadebul<br />
grovebs (ix. I-2). dawyvilebiT aRmoCndeba, rom yvela<br />
SvideulSi nivTebis raodenoba tolia. _ isrebisa da qoxebis<br />
raodenoba tolia. isrebi imdenivea, ramdenicaa qoxebi. xuTkuTxedebisa<br />
da wreebis raodenobac tolia. tolia, magram mainc<br />
ramdenia? {Svidia}. diax, esec Svideulia da esec. isrebis<br />
raodenobac Svidia, qoxebisac. xuTkuTxedebi ramdenia? {Svidi}.<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela SvideulSi Svidi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan<br />
gamoiyvans ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara<br />
rgolebis Svideulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />
Svideulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron.<br />
mosalod-nelia, rom moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva<br />
ganlagebas, romlebic masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i<br />
miuTiTebs moswavleTa mier daxatul Svideulebze: _ aqac<br />
Svidi rgolia, aqac, aqac, aqac. romelia yvelaze lamazi?<br />
(gamoiTqmeba Sexedulebani) me mgoni, es jobia yvelas (da<br />
Semoxazavs `dominosebr~ Svideuls).<br />
Semdeg Svids Sedardeba ukve naswavli ricxvebi: erTi, ori,<br />
sami, ... eqvsi. amisaTvis dafaze `dominoseburad~ daewyoba<br />
saTanado grovebi (Svideuli da sameuli da ase Semdeg) da<br />
dawyvilebiT Sedardeba erTmaneTs.<br />
_ romeli raodenobaa meti _ Svidi Tu oTxi? {Svidi} ratom?<br />
{mogvrCa...} romelia naklebi _ Svidi Tu sami? {sami} ratom? ...<br />
suraTi 30.1. _ ra aris aq? {Svidi patara Savi wre} risi<br />
Svideulia aq? {wreebis Svideuli} axla Tqven mis gverdiT<br />
daxazeT lurji wreebis aseTive Svideuli! aq kidev xatia<br />
sxvadasxva grovebi. jer varskvlavebis grovaa. igi SeaerTeT<br />
mis Sesabamis raodenobasTan, qvemoT!
- 123 -<br />
da ase gameordeba blebis, Cxirebisa da burTulebis<br />
grovebzec.<br />
_ miCvene Svidi fanqari! daakakune Svidjer! daukari taSi<br />
Svidjer!<br />
41/3/! psnbhj! tjwsdjUj! njnbsUfcboj;! xjob! {fnpUb-! vlbob!<br />
rwfnpUb!eb!njtU/!`!tblvUbsj!Ubwjt!njnbsU/!!!vTqvaT, saklaso<br />
oTaxSi merxebis ukana kedelze kidia wiwilebis suraTi.<br />
_ wiwilebis suraTi Tqvens winaa Tu ukan? {ukan} Tqvenze<br />
ufro zemoTaa Tu qvemoT? {qvemoT} maS wiwilebis suraTi<br />
yofila ukana zemoTa mxares! Tan ukanaa da Tan _ zemoTa! axla<br />
miTxariT, ra aris ukana qvemoTa mxares? {iatakze mdebare<br />
burTi _ masw.-ma winaswar unda dados rame!} es kedeli Tqvengan<br />
romel mxaresaa? {wina qvemoTa} es carci? {wina zemoTa} ra<br />
aris kidev Tqvengan wina zemoTa mxares? {sadeni}.<br />
_ am did kedels (mivuTiTebT oTaxis gverdiTa kedelze!)<br />
ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi} oTarma gvaCvenos yvela! kargi,<br />
axla TamTam gvaCvenos, romelia wina qvemoTa kuTxe! ukana<br />
zemoTa? gigi, romelia am kedlis ukana qvemoTa kuTxe? wina<br />
zemoTa kuTxe?<br />
_ xvalisaTvis moigoneT amocana wina-ukanasa da zemoTaqvemoTas<br />
Sesaxeb!<br />
41/4/!TwjelvUyfej!)Db{ofrjmj*/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />
suraTi 30.3. _ ramdenkuTxedia es wiTeli nakvTi?<br />
daTvaleT misi gverdebi! {SvidkuTxedia}. mis gverdiT<br />
mkrTalad moniSnulia xazebi da wertilebi. erTze daxazeT<br />
SvidkuTxedi! sxvebi _ Sin! gverdiT rom sicarielea, Sin kidev<br />
erTi axali SvidkuTxedi daxazeT. saxazaviT! maS, sul ramdeni<br />
SvidkuTxedi iqneba am suraTze? {eqvsi}.<br />
41/5/ `txsbgj!qbtvyfcj!`!lwjsjt!eSffcj~/ TamaSamde vambobT:<br />
_ vin icis, ramdeni dRea kviraSi? {Svidi dRea}. davTvaloT:<br />
orSabaTi, samSabaTi, oTxSabaTi, xuTSabaTi, paraskevi, SabaTi,<br />
kvira (bavSvebi Tan imeoreben dReebis saxelwodebebs, Tan<br />
TiTebze iTvlian).<br />
Semdeg TamaSi: rig-rigobiT unda daasaxelon kviris dReebi.
- 124 -<br />
pirveli moswavle ambobs `orSabaTi~, meore _ `samSabaTi~, da<br />
ase Semdeg, merve moswavle isev _ `orSabaTi~ da ase Semdeg<br />
wriulad. tempi TandaTan Cqardeba.<br />
g 31.!Tflsfcb/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsU/!tywbhwbsj!TwjelvUyfe/!<br />
42/1/!30.6 _ SemoqmedebiTia!<br />
42/2/!Tflsfcb: 6+1, 1+6, 5+2, 2+5, 4+3, 3+4. masw.-is daxmarebiT<br />
bavSvebi Slian mTw-s `7~-ze. _ aq ramdeni wrea? {Svidi} aq<br />
ki ramdeni wrea? {aqac Svidi} Svidi wre rogor aris aq<br />
dawyobili? {oTxi da sami}. axla davTvaloT wreebis raodenoba<br />
aq! ramdeni wrea? {Svidi} aq rogor aris dawyobili<br />
Svidi wre? {xuTi da ori} aq ramdeni wrea? {aqac Svidi} aq<br />
rogorRa aris dawyobili Svidi wre? {eqvsi da erTi}.<br />
moswavleebs wigns davaxurinebT da mexsierebiT,<br />
warmodgeniT vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli Svidi<br />
wre? {oTxi da sami} kidev rogor iyo? {xuTi da ori} kidev?<br />
{eqvsi da erTi}.<br />
Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />
dafaze `dominoseburad~ ideba eqvseuli da erTeuli.<br />
gamoZaxebuli moswavle krebs magnitebs. _ eqvsisa da erTis<br />
SekrebiT miviReT Svidi. eqvs mivumatoT erTi udris... {Svids}.<br />
igive magnitebi piriqiT gadaewyoba _ erTeuli da eqvseuli.<br />
_ risi toli iqneba erTs mivumatoT eqvsi? {Svidisa} saidan<br />
ici? {erTs mivumatoT eqvsi igivea, rac eqvss mivumatoT erTi,<br />
sulerTia}.<br />
aseve Seikribeba 5+2, 2+5, 4+3 da 3+4.<br />
mTw isev gadaiSleba `7~-ze. _ aq rogoraa dawyobili<br />
Svidi wre? {eqvsi da erTi} ramdeni miiReba eqvsisa da erTis<br />
SekrebiT? {Svidi} erTisa da eqvsis SekrebiT? {igive Svidi}<br />
kidev risi da risi SekrebiT miviRebT Svids? aba naxeT<br />
sxvagan, rogoraa dawyobili Svidi wre! {oTxi da sami; xuTi<br />
da ori}. risi toli yofila ors mivumatoT xuTi? sams<br />
mivumatoT oTxi?<br />
Tan pasiur bavSvebs wreebi unda davaTvlevinoT `aqedan
- 125 -<br />
iqiT~ (marcxnidan marjvniv) da `ukuRma~ (marjvnidan marcxniv).<br />
albaT gaaqtiurdebian. sxvebma amasobaSi SekiTxvebs upasuxon.<br />
42/3/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsUfcboj;!{feb!nbskwfob-!xjob!nbsd.<br />
yfob!eb!njtU/!`!tblvUbsj!Ubwjt!njnbsU/!_ Savi skami Sens winaa<br />
Tu ukan? {ukan} Sens marjvnivaa Tu marcxniv? {marcxniv} maS<br />
Savi skami yofila ukana marcxena mxares! Tan ukanaa da Tan _<br />
marcxena! axla miTxariT, ra aris ukana marjvena mxares?<br />
{iatakze mdebare burTi _ masw.-ma winaswar unda dados rame!}<br />
es kuTxe Tqvengan romel mxaresaa? {wina marcxena} aris kidev<br />
Tqvengan wina marcxena mxares? {sinaTlis CamrTveli}. giorgi<br />
Sens romel mxares zis? {wina marcxena} vin zis Sens wina<br />
marjvena mxares? (da ase Semdeg).<br />
_ am dafas ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi} oTarma gvaCvenos<br />
yvela! kargi, axla TamTam gvaCvenos, romelia qvemoTa marjvena<br />
kuTxe! zemoTa marjvena? gigi, romelia am dafis qvemoTa<br />
marjvena kuTxe? zemoTa marcxena kuTxe?<br />
_ sadaa am oTaxis Weri? Wers ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi}<br />
gvaCvene yvela! kargi, axla gvaCvene, romelia wina marjvena<br />
kuTxe! (da ase Semdeg).<br />
bolos, cariel CarCoSi 31.2 maswavlebis karnaxiT Caxataven:<br />
_ CarCos SuagulSi CaxateT wiTeli wre, arc Zalian didi da<br />
arc Zalian patara. moZebneT CarCos zeda marjvena kuTxe! iq<br />
daxateT patara mwvane samkuTxedi. moZebneT CarCos zeda<br />
marcxena kuTxe! iq daxateT patara yviTeli samkuTxedi.<br />
moZebneT CarCos qveda marjvena kuTxe! iq daxateT patara<br />
lurji samkuTxedi. moZebneT CarCos qveda marcxena kuTxe! iq<br />
daxateT patara Savi samkuTxedi. axla mwvane samkuTxedis<br />
marcxniv daxateT mwvane kvadrati... (da ase Semdeg _ masw.-i<br />
karnaxobs nakvTebs ise, rom mTeli CarCo gaivsos da bolos<br />
lamazi Wreli suraTi miviRoT).<br />
42/4/! tywbhwbsj! TwjelvUyfefcj/! nbUj! ebyb{wb! )njbympfcjU*/!!<br />
masw.-i dafaze erT striqonSi daxazavs Svid nakvTs: arasimetriul<br />
oTxkuTxeds, kvadrats, arasimetriul xuTkuTxeds, arasimetriul<br />
eqvskuTxeds, erT simetriul Cazneqil da erT arasi-
- 126 -<br />
metriul amozneqil SvidkuTxeds (nimuSebi ix. suraTze 31.3).<br />
_ ramdeni nakvTia dafaze? {Svidi} pirveli nakvTi ra<br />
nakvTia? {oTxkuTxedi} ratom? {oTxi gverdi aqvs} meore?<br />
{kvadratia, Tan oTxkuTxedicaa} diax, Cven xom viciT, rom<br />
kvadrati Tan oTxkuTxedicaa! mesame ra nakvTia? {xuTkuTxedi}<br />
saidan iciT? {xuTi gverdi aqvs} diax, raki xuTi gverdi aqvs,<br />
amitom xuTkuTxedia. meoTxe ra nakvTia? {eqvskuTxedi} saidan<br />
iciT? {eqvsi gverdi aqvs} diax, raki eqvsi gverdi aqvs, amitom<br />
eqvskuTxedia. meeqvse ra nakvTia? {SvidkuTxedi} saidan iciT?<br />
{Svidi gverdi aqvs} diax, raki Svidi gverdi aqvs, amitom<br />
SvidkuTxedia. es ukanaskneli, meSvide, ra nakvTia?<br />
{SvidkuTxedi} saidan iciT? {Svidi gverdi aqvs} diax, raki<br />
Svidi gverdi aqvs, amitom esec SvidkuTxedia. ramdeni<br />
oTxkuTxedi yofila dafaze? {ori} xuTkuTxedi? {erTi}<br />
eqvskuTxedi? {erTi} SvidkuTxedi {ori}.<br />
_ axla daakvirdiT suraTs (31.3). ramdeni wiTeli nakvTia?<br />
{ori} pirveli ra nakvTia? {SvidkuTxedi} ratom? {Svidi<br />
gverdi aqvs} diax, raki Svidi gverdi aqvs, amitom<br />
SvidkuTxedia. meore ra nakvTia? {SvidkuTxedi} ratom? {amasac<br />
Svidi gverdi aqvs}.<br />
_ axla Tqven wertilebze gadaaxazeT da gaaferadeT<br />
sxvadasxvagvari SvidkuTxedi. mere gaferadeba ar dagaviwydeT!<br />
Sin, cariel adgilas daxazon TavianTi mogonebuli axali<br />
SvidkuTxedi, sxvebic daxazon (31.6).<br />
42/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! dysjmj~/ msr-Si vnaxavT naswavl<br />
cxrils 29.3. SekiTxvebi ki iseTivea, rogorebic iyo 28.3-Si.<br />
pirvel wreze: _ ra ferisaa mesame striqoni? meramdenea ruxi<br />
striqoni? risi svetia meeqvse? meramdenea Tevzebis sveti? ...<br />
momdevno wreebze SekiTxvebi rTuldeba: _ ra xatia mesame<br />
striqonis meoTxe ujredSi? mesame striqonis meoTxe ujredi!<br />
{wiTeli kubi}. saWiroa iTqvas ferica da saganic. garda amisa,<br />
emateba SekiTxvebi cxrilis zeda marjvena, zeda marcxena,<br />
qveda marjvena da qveda marcxena ujredebis Sesaxeb.<br />
g 32.!hbnplmfcb/!tjwsd/!tywjt!njnbsU/!TwjelvUyfefcjt!ebzpgb/!
- 127 -<br />
43/1/!31.7 _ SemoqmedebiTia!<br />
43/2/!hbnplmfcb;!8`2-!8`7-!8`3-!8`6-!8`4-!8`5/! jer swrafad<br />
gameordeba 31.1-is Sekrebis magaliTebi, sasurvelia,<br />
zepirad. visac gauWirdeba, gadaSalos mTw.<br />
dafaze `dominoseburad~ ideba Svideuli. gamoZaxebuli<br />
moswavle mas gamoaklebs erTs. _ ramdeni miviReT? {Svids<br />
gamovakloT erTi udris... eqvss}. aseve Sesruldeba danarCeni<br />
gamoklebanic.<br />
mTw gadaiSleba `7~-ze. _ aq rogoraa dawyobili Svidi<br />
wre? {eqvsi da erTi} ramdeni miiReba, Svids rom erTi<br />
gamovakloT? aba, erT wres daafareT TiTi da daTvaleT!<br />
{eqvsi} ramdenia Svids gamovakloT eqvsi? {erTi} Svids<br />
gamovakloT ori? Svids gamovakloT xuTi? Svids gamovakloT<br />
sami? Svids gamovakloT oTxi?<br />
yoveli pasuxi unda aixsnas: Svidi wre dawyobilia eqvsad da<br />
erTad. Tuki eqvs wres movacilebT, darCeba erTi; Tuki erT wres<br />
movacilebT, darCeba eqvsi. yvela magaliTi aseve ganixileba.<br />
43/3/!psnbhj!tjwsdjUj!njnbsUfcboj!tywjt!njnbsU/!keTdeba igive,<br />
rac 30.2 da 31.2-Si, oRond moswavlem unda warmoidginos<br />
es mimarTebani sxva moswavlis TvalTaxedviT. magaliTad: _<br />
Weris romeli kuTxea wina marjvena giorgisaTvis? am kedlis<br />
romeli kuTxea ukana zeda SorenasaTvis?<br />
am gakveTilze marjvena/marcxena mimarTebis momcveli<br />
SekiTxvebi daismis mxolod im SemTxvevaSi, roca ori moswavle<br />
erTmaneTis mimarT zurgiT arian _ asecaa bunebrivad merxebze<br />
jdomisas. xolo roca meore adamiani bavSvis mimarT<br />
pirisaxiTaa _ misi marjvena/marcxena piriqiTaa! es Zneli<br />
SemTxvevaa da SemdgomSi iqneba.<br />
43/4/!TwjelvUyfefcjt!ebzpgb!tywb!nsbwbmlvUyfefcbe/!<br />
_ daakvirdiT Tqvens mier gaferadebul nakvTebs (suraTi<br />
32.3). ra nakvTebia? {SvidkuTxedebi} ramdenia? {xuTi} jer<br />
vnaxoT pirveli SvidkuTxedi. igi gayofilia or nakvTad.<br />
radara nakvTebadaa igi gayofili? daTvaleT maTi gverdebis
- 128 -<br />
raodenoba! {oTxkuTxedi da xuTkuTxedi} axla vnaxoT meore<br />
SvidkuTxedi. radara nakvTebadaa igi gayofili? daTvaleT maTi<br />
gverdebis raodenoba! {samkuTxedi da SvidkuTxedi} axla mesame<br />
SvidkuTxedi gavyoT samkuTxedad da eqvskuTxedad (Tan<br />
daixazeba dafaze). rogor gavyoT?<br />
amisaTvis Sua qimis erTerTi gverdi unda gavagrZeloT.<br />
_ axla vnaxoT meoTxe SvidkuTxedi. radara nakvTebisaganaa<br />
igi Sedgenili? daTvaleT maTi gverdebis raodenoba! {oTxkuTxedisagan<br />
da xuTkuTxedisagan} axla vnaxoT mexuTe SvidkuTxedi.<br />
radara nakvTebisaganaa igi Sedgenili? daTvaleT maTi<br />
gverdebis raodenoba! {ori cali xuTkuTxedisagan} axla gverdiT<br />
cariel adgilas Tqven TviTon daxazeT axali SvidkuTxedi<br />
da gayaviT igi or nakvTad. naxeT, radara nakvTebs miiRebT.<br />
43/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~!` ramdeni TiTia. ix. 22.4. oRond,<br />
TiTebis raodenoba aRwevs Svidamde.<br />
43/9/ Tuki moswavleebs gauWir-<br />
debaT, saWiroa moZravi nakvTebis<br />
mixmareba. moswavleebma magnitur<br />
dafaze scadon kvadratisTvis<br />
samkuTxedis midgma da Seadaron erTmaneTs oTxi SesaZlebloba<br />
_ gaarkvion, ramdenkuTxedi miiReba TviTeul SemTxvevaSi.<br />
g 33.!swbfvmj-!swb/!nbsk//nbsdy/.jt!!Tfcsvofcb/!swblvUyfej/!<br />
44/2/! swbfvmj/! sjdywj! swb/! njtj! Tfebsfcb! obtxbwm!<br />
sjdywfcUbo/! yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.1-Si, iseve<br />
SedarebiT aCqarebulad.<br />
emateba SekiTxva: _ Tu iciT, romel cxovelebs aqvT rva<br />
fexi? {rvafexas, zRvaSi rom cxovrobs; obobas; kidev _<br />
kiborCxalas!}.<br />
44/3/!nbskwojw!/!nbsdyojw!njnbsUfcjt!Tfcsvofcjt!TfnUywfwfcj!<br />
)qjsjtqjs! ehpnjtbt*/! jer gavimeorebT marjvena/marcxena mimar-<br />
Tebas sxvis mimarT, roca es sxva zurgSeqceviTaa da misi marjvena/marcxena<br />
emTxveva Cvensas. xolo roca meore adamiani<br />
bavSvis mimarT pirisaxiTaa _ misi marjvena/marcxena piriqiTaa!
- 129 -<br />
es Zneli SemTxvevaa da sagangebo swavleba esaWiroeba.<br />
gamoviyvanT or moswavles da davayenebT erTmaneTis<br />
pirispir. _ romelia Sengan marcxena mxare? Sengan?<br />
(aRmoCndeba, rom sxvadasxvaa) ratom moxda, rom marcxena mxare<br />
beqasTvis aqeTaa, xolo bakurisTvis _ iqiT?<br />
es sityvebiT Zneli asaxsnelia, magram mTavaria, rom yvelam<br />
kargad gaigos, rac xdeba. aseve _ marjvena mxarisTvisac. _<br />
roca ori adamiani saxiT erTmaneTis pirispiraa, maTi marjvena<br />
da marcxena mxareebi erTmaneTis sapirispiroa. es kargad<br />
daimaxsovreT da ar SegeSaloT xolme! magram roca adamianebi<br />
zurgiT arian? {maSin maTi marjvena mxareebi igivea, marcxena<br />
mxareebic igivea} axla miTxariT, ra aris Cemgan marjvniv? (am<br />
dros masw.-i dgas pirisaxiT klasisaken) ra aris Cems marcxniv?<br />
{larnaki}. axla daakvirdiT suraTs (33.2). gavarkvioT, kedeli<br />
biWunasgan romel mxaresaa? Cveni mxareebi ar mikiTxavs, me<br />
biWunas marjvena/marcxena gkiTxeT! {kedelia biWunasgan<br />
marcxniv} biWunasgan marjvniv ra aris? {skami}.<br />
Semdeg iqve cariel CarCoSi masw.-is sityvieri karnaxiT (da<br />
ara CvenebiT) Caxataven: SuagulSi kacunas; kacunasagan marjvniv<br />
_ samkuTxedebisagan Sedgenil naZvs; kacunasagan marcxniv _<br />
kvadratebisgan Sedgenil kedels; zemoT... zemoTa marjvena<br />
kuTxeSi... qvemoTa marcxena kuTxeSi... da ase Semdeg _ masw.-is<br />
mier mogonebul geometriul naxatebs.<br />
44/4/!swblvUyfej/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.3-Si.!<br />
44/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!dysjmj~. msr-Si vnaxavT naswavl<br />
cxrils 29.7. SekiTxvebi ki iseTivea, rogorebic iyo 31.4-Si.<br />
44/8/!Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazos didi eqvskuTxedi<br />
da moswavlem scados misi sxvadasxvagvari gayofa. gamodgeba<br />
gayofa Sua diagonaliT (es termini moswavles ar sWirdeba!).!!<br />
44/8/!yuradReba miaqcion naxazze mkrTal xazs!<br />
g 34/!Tflsfcb/!hbnfpsfcb/!wbstlwmbwjtfcvsj!swblvUyfefcj/<br />
45/2/!Tflsfcb: 7+1, 1+7, 6+2, 2+6, 5+3, 3+5, 4+4.!yvelaferi keT-
- 130 -<br />
deba iseve, rogorc 31.1-Si, SedarebiT aCqarebulad.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `8~-ze:<br />
_ ramdeni miiReba Svidisa da erTis, erTisa da Svidis<br />
SekrebiT? SevamowmoT! ramdeni miiReba eqvisi da oris<br />
SekrebiT? orisa da eqvsis SekrebiT? SevamowmoT! ramdeni<br />
miiReba xuTisa da samis SekrebiT? samisa da xuTis SekrebiT?<br />
SevamowmoT! risi tolia oTxs mivumatoT oTxi? ...<br />
45/3/!Ubwj!5/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />
jer swrafad gavimeorebT 41.2-s: _ cisana, vin aris Cemgan<br />
marjvniv? guram, axla vin aris Cemgan marcxniv? (da ase<br />
ramdenjerme _ masw.-i klasisken pirisaxiTaa).<br />
_ axla davaTvalieroT suraTi (42.2). ras xedavT masze?<br />
{gogona quCis piras dgas} diax, es gogona skolidan Sin brundeba.<br />
misi saxli gorazea. axla me getyviT, rogor unda iaros<br />
gogonam, Tqven fanqris wveri gaayoleT gzas, yuradRebiT, ar<br />
SegeSaloT! vnaxoT, romelia gogonas saxli! gza Zalian ar daxazoT,<br />
cotaTi, mkrTalad gaayoleT fanqari, imitom, rom me<br />
mere sxva gzasac gikarnaxebT! yuradReba miaqcieT marto gzas,<br />
sxva ramem ar dagabnioT! yvela gza vardisferia!<br />
masw.-i karnaxobs: _ gogona gadavida quCaze, gauxvia<br />
marcxniv, mere Seuxvia quCaze, gahyva quCas, gaiara erTi<br />
Sesaxvevi, ar Seuxvia, meore, mesame Sesaxvevi... mere iq marjvniv<br />
gauxvia ... (da ase Semdeg _ masw.-ma Tavad SearCios svlagezi,<br />
romelic mkafiod aRiwereba). ai, miadga Tavis saxls da Sig<br />
Sevida! aba, SemoxazeT wiTlad gogonas saxli! vnaxoT, vis<br />
SeeSala da vis _ ara.<br />
_ axla daviwyoT Tavidan. gogona dRes midis Tavis<br />
bebosTan da papasTan. me gikarnaxebT gzas, Tqven gaayoleT<br />
fanqari da moZebneT bebosa da papas saxli! (movaZebninebT da<br />
mwvaned SemovaxazvinebT).<br />
aseve moZebnian mamidis saxls da lurjad Semoxazaven.<br />
samive SemTxvevaSi masw.-i aarCevs zemoTa, SedarebiT Znelad<br />
misagneb saxlebs. gzadagza ki amgvar SekiTxvebs svams: _ axla<br />
ra aris gogonas win? gogonas ukan? marcxniv? marjvniv?
- 131 -<br />
45/4/!tywbhwbsj-!wbstlwmbwjtfcvsj!swblvUyfefcj/!nbUj!ebyb{.<br />
wb!)njbympfcjU*/!!yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 31.3-Si.<br />
45/5/ isev suraTi 34.2. masw.-i miuTiTebs erTerT sxva,<br />
Semouxazav saxlze. _ ai es ki gogonas klaseli megobris<br />
saxlia. SemoxazeT yviTlad! gogona dRes megobarTan unda<br />
mivides. axla Tqven rig-rigobiT unda uTxraT gogonas, rogor<br />
iaros. visac SeeSleba, momdevno moswavle Seusworebs.<br />
daiwyebs naTela! {gadadi quCaze} aleqsandre, axla Sen<br />
ukarnaxe erTi rame! {gauxvie marcxniv} givi, kargad ukarnaxa<br />
aleqsandrem? {ara, marjvniv unda gadaexvia}... (da ase Semdeg)<br />
Tuki moeswreba, kidev erTi saxls `miagnebineben~ gogonas.<br />
g 35. hbnplmfcb/!.jU!nfu.oblm/!ebxzwjmfcjU/!swblvU/!ebzpgb/<br />
46/1/!45/8 _!SemoqmedebiTia!<br />
45/9-is davaleba kompleqsuria. awi TiTqmis yovel gakve-<br />
Tilze iqneba amgvari davalebani, romlebic TandaTan garTuldeba<br />
kidec _ maT Sesaxeb ix. § 5-is dasawyisSi. magaliTad,<br />
34.8-s SemTxvevaSi masw.-i gamokveTs: _ ramdeni rame gvevaleboda<br />
am amocanaSi? radara gvevaleboda? jer ra unda SevasruloT?<br />
{amovarCioT SvidkuTxedebi da gavaferadoT isini} diax, da am<br />
dros ar unda vifiqroT arc rvakuTxedebze da arc<br />
dawyvilebaze! SvidkuTxedebis gaferadebas rom movrCebiT,<br />
Semdeg ra unda SevasruloT? {amovarCioT rvakuTxedebi da gavaferadoT<br />
isini} diax, da am dros unda daviviwyoT SvidkuTxedebi.<br />
Semdeg ra unda gavakeToT? {davawyviloT SvidkuTxedebi<br />
da rvakuTxedebi} da am dros unda daviviwyoT gaferadeba!<br />
bolos ki ra unda gavakeToT? {davakvirdeT, romelia meti}<br />
maS, sul ramdeni rame gvevaleboda am amocanaSi? CamoTvaleT!<br />
Sesrulebisas ramdeni nabiji iyo? {oTxi} CamovTvaloT mokled<br />
(Tan aCvenebs TiTebs da TiTebiT iTvlis): pirveli _ SvidkuTxedebis<br />
gaferadeba; meore _ rvakuTxedebis gaferadeba;<br />
mesame _ dawyvileba; meoTxe _ metobis garkveva.<br />
aseve unda damuSavdes momdevno gakveTilebis kompleqsuri<br />
amocanebic, Tuki maTi amoxsna moswavleebs gauWirdebaT.
- 132 -<br />
46/2/!hbnplmfcb;!9`2-!9`8-!9`3-!9`7-!9`4-!9`6-!9`5/!yvelaferi<br />
keTdeba iseve, rogorc 32.1-Si, SedarebiT aCqarebulad, jer<br />
34.1-is swrafi zepiri gameorebiT.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `8~-ze:<br />
_ ramdeni wrea aq? {rva} rogoraa rva wre dawyobili aq?<br />
{Svidi da erTi} aq? ... ramdenia rvas gamovakloT erTi? rvas<br />
gamovakloT Svidi? rogor mixvdi? {rva dawyobilia Svidad da<br />
erTad. rva wridan aviRebT Svids, darCeba erTi...}.<br />
46/3/!`.jU!nfu.oblmfcpcb~!xbsnpehfojU/!`.jU!nfupcb~!eb!`.<br />
jU!oblmfcpcb~!ebxzwjmfcjt!Tfefhbe/!<br />
aq erTi siaxlea: dawyvilebiT varkvevT ara mxolod imas,<br />
Tu romelia meti, aramed agreTve imasac, Tu ramdeniTaa meti.<br />
jer TiTo-TiTo moswavles swrafad gavameorebinebT `-iT<br />
met-naklebobas~ sxvadasxva doneebze: 1) nivTTa grovaze `-iT<br />
met-naklebi~ nivTebis dawyoba; 2) dafaze nakvTebis grovaze `iT<br />
met-naklebi~ nakvTebis daxatva; 3) masw.-is mier dafaze<br />
daxatul `dominoze~ `-iT met-naklebi~ `dominos~ daxatva.<br />
masw.-i Tan ekiTxeba: _ saidan ici, rom marTlac 4-iT metia?<br />
{davxate imdenive da Semdeg kidev davumate oTxi} saidan ici,<br />
rom marTlac 5-iT naklebia? {davxate imdenive da Semdeg<br />
movacile xuTi}.<br />
_ axla warmoidgineT, rom klasis gogonebi dawyvildnen<br />
biWebTan da TamaSi daiwyes. magram ori gogona mewyvile biWis<br />
gareSe darCa. klasSi gogonebi yofilan meti Tu biWebi? ramdeniT?<br />
saidan ici?<br />
amasobaSi masw.-i dafaze daxatavs daaxloebiT 18 rgolsa da<br />
17 marTkuTxeds. daavalebs moswavles, dawyvilebiT gaarkvios,<br />
romelia meti da ramdeniT. moswavle daawyvilebs (xazebiT<br />
SeerTebiT) da aRmoCndeba, rom uwyvilod morCa erTi rgoli.<br />
_ romeli yofila meti? {rgolebi} ramdeniT meti yofila?<br />
{erTiT} saidan ici?<br />
_ axla Zalian swrafad unda mipasuxoT. vnaxoT, xels vin<br />
aiwevs pirvelad! msr-Si suraTze (35.2) romelia meti da<br />
ramdeniT _ wreebi Tu samkuTxedebi? saidan ici?
- 133 -<br />
Semdeg masw.-i moyveba amocanas: _ magidaze eqvsi kalmistari<br />
ido. movida oTxi moswavle da TiTom TiTo kalmistari aiRo.<br />
darCa Tu ara magidaze kalmistrebi? romeli iyo meti _<br />
kalmistrebi Tu moswavleebi?<br />
rogorc yvela sayofacxovrebo amocanas, amis amoxsnasac<br />
pirobis gameorebiTa da gaazrebiT viwyebT. mTavaria, klasma<br />
kargad gaiazros is, Tu ras niSnavs `TiTom TiTo~.<br />
Tuki gauWirdebaT pirobis gaazreba an amocanis amoxsna<br />
zepirad, dafaze daixateba sqema: viTom monakveTebi _<br />
kalmistrebia, rgolebi _ moswavleebi da maT xazebiT<br />
SeaerTeben dasawyvileblad.<br />
46/4/!swblvUyfefcjt!ebzpgb!tywb!nsbwbmlvUyfefcbe/!<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 32.3-Si.<br />
46/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!`UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 20.4. masw.-i<br />
moswavles usaxelebs ricxvs (2, 3, 4, 5, 6, 7 an 8). moswavlem<br />
unda aCvenos amdeni TiTi, oRond aucileblad orive xelis<br />
TiTebi _ ise, rom erTad iyos dasaxelebuli ricxvi.<br />
46/9/! Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazos didad da<br />
moswavlem scados misi sxvadasxvagvari gayofa. gamodgeba<br />
gayofa. _ ras miviRebT, mTlianad rom movaWraT zeda<br />
oTxkuTxedi? {or oTxkuTxeds} Cven ki ra gvWirdeba? maS ra<br />
movaWraT? {sul zemoT patara oTxkuTxedi}.<br />
g 36.!dysbfvmj-!dysb/!nfu.oblm/!tbz/!bnpdbofcTj/!dysblvUyfej/!<br />
47/1/!46/9 _ SemoqmedebiTia. 35.7 _ Zalian sainteresoa.<br />
46/7-is davaleba kompleqsuria. Tuki misi amoxsna<br />
moswavleebs gauWirdaT, igi unda damuSavdes iseve, rogorc<br />
34.8. aseve unda damuSavdes momdevno gakveTilebis kompleqsuri<br />
amocanebic, Tuki maTi amoxsna moswavleebs gauWirdebaT.<br />
47/2/! dysbfvmj/! sjdywj! dysb/! njtj! Tfebsfcb! obtxbwm! sjd.<br />
ywfcUbo/!!!yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.1-Si.<br />
47/3/!nfu.oblmfcpcb!vnbsujwft!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/!<br />
gavameorebinebT `-iT met-naklebobis~ garkvevas dawvilebis
- 134 -<br />
Sedegad (35.2): jer erTxel dafaze, Semdeg ki msr-Si suraTze<br />
(36.2). gairkveva, wreebia meti Tu marTkuTxedebi da ramdeniT.<br />
Semdeg amovxsniT kidev erT imdagvar amocanas, rogoric<br />
iyo 35.2-is bolos:<br />
_ ciras dabadebis dReze dedam xuTi xaWapuri gamoucxo.<br />
ciras stumrad Svidi megobari ewvia. eyofaT Tu ara bavSvebs<br />
xaWapurebi, TiTom rom TiTo xaWapuri SeWamos?<br />
pirobis gaazrebisa da amocanis amoxsnis Semdeg daemateba<br />
SekiTxva: _ aba ra qnan bavSvebma, sxva saWmelebi ki aris,<br />
magram xaWapuri rom yvelas unda? {gaiyon} marTalia, maSin Ti-<br />
Tos TiTo xaWapuri ar Sexvdeba, unda gaiyon. Tu eyofaT bavSvebs<br />
xaWapurebi, TiTo xaWapuri rom or-orma bavSvma gaiyos?<br />
sakmaod Zneli SekiTxvaa, amitom saWiro iqneba TvalsaCino<br />
sqema: dafaze daixateba xuTi rgoli (viTom xaWapurebia) da<br />
zemodan patara xazebi (viTom bavSvebia). _ ramdeni xazi unda<br />
davxazoT? {mosalodnelia pasuxi `Svidi~, magram masw.-i<br />
Seaxsenebs, rom TviTon cirasac surs xaWapuri!} sul ramdeni<br />
bavSvia? {rva} axla es xaWapurebi viTom Suaze gaiyves<br />
(monakveTebiT rgolebs dayofs). davawyviloT da vnaxoT, Tu<br />
eyofaT (xazebiT SeaerTeben).<br />
_ moswavlem diliT ramdenime naxati daxata, saRamos kidev<br />
sami naxati daxata. rogorc Seicvala naxatebis raodenoba<br />
saRamos? moimata Tu moiklo? {moimata} ramdeniT? {samiT}.<br />
axla Tqven moigoneT iseTi ambavi, rom raimes raodenoba oTxiT<br />
imatebdes. oRond, arc moswavleze iyos da arc daxatvaze!<br />
masw.-i ramdenime moswavles mousmens, Seecdeba, rom<br />
viTarebani sul sxvadasxva sayofacxovrebo Sinaarsisa iyos.<br />
Semdeg `oTxiT metobas~ Secvlis `eqvsiT metobiT~, `samiT<br />
metobiT~ da ase Semdeg.<br />
Semdeg gakeTdeba igive, oRond raodenobis moklebaze. masw.iseuli<br />
nimuSi: _ mirians mravali saTamaSo hqonda da amitom<br />
oTxi saTamaSo biZaSvils aCuqa. moiklo Tu moimata mirianis<br />
saTamaSoebis raodenobam? ramdeniT?<br />
47/4/!dysblvUyfej/!njtj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!
- 135 -<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 30.3-Si.<br />
47/5/! `nbubsfcmpcbob~/ igive TamaSi, rac 14.4, oRond<br />
vagonTa raodenoba ivseba cxramde (eqvsis nacvlad).<br />
g 37. Tflsfcb/!tbzpgbdy/!bnpdbo/!tywbhwbsj!dysblvUyfefcj/!<br />
48/2/!Tflsfcb: 8+1, 1+8, 7+2, 2+7, 6+3, 3+6, 5+4, 4+5.!yvelaferi<br />
keTdeba iseve, rogorc 34.1-Si, SedarebiT aCqarebulad.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `9~ze:<br />
_ aq ramdeni wrea? {cxra} cxra wre rogoraa dawyobili<br />
aq? {rva da erTi} ramdenia rvas mivumatoT erTi? erTs<br />
mivumatoT rva? ... Svids mivumatoT ori? ors mivumatoT<br />
Svidi? eqvss mivumatoT sami? sams mivumatoT eqvsi? xuTs<br />
mivumatoT oTxi? oTxs mivumatoT xuTi? rogor mixvdi,<br />
ramdenia xuTs mivumatoT oTxi? (moswavlem unda uCvenos masw.s<br />
xuTeulad da oTxeulad dawyobili cxraeuli).<br />
48/3/! sbpefopcjt! nbufcb! vnbsujwft! tbzpgbdypwsfcp! bnp.<br />
dbofcTj/!jer amoixsneba imdagvarive amocana, rogoric iyo 36.2-<br />
Si (ciras dabadebis dReze), oRond xaWapurebi Seicvleba xeze<br />
msxlebiT: xeze mxolod oTxi didi msxali darCa, bavSvebi ki<br />
Svidni mogrovdnen...<br />
amocanebi, rogorc yovelTvis, safexurebad amoixsneba.<br />
Semdgom amocanebs winaswar emateba SekiTxva imis Sesaxeb,<br />
raodenoba gadidda Tu Semcirda, da ramdeniT. amasTan,<br />
meorejer dasaxelebuli ricxvi naklebia pirvelze!<br />
1) dodom erT dRes Tojinas xuTi kaba Seukera, meore<br />
dRes ki _ erTi. Tojinis kabebi meore dRes meti gaxda Tu<br />
naklebi? {meti gaxda} moimata Tu moiklo dodos Tojinis<br />
kabebis raodenobam? {moimata, imitom rom meore dRes dodom<br />
kidev erTi kaba daumata, pirvel dRes Sekerilebic xom<br />
Senaxuli hqonda!} dodos Tojinas pirvel dRes ufro meti<br />
kaba eqneboda Tu meore dRes? {meore dRes} ramdeniT? {erTiT}<br />
sul ramdeni kaba Seukeravs dodos? {eqvsi} rogor gaige?<br />
{xuTs mivumate erTi}.<br />
2) masw.-ma dafaze sami wre daxaza, Semdeg moswavlem _ ori
- 136 -<br />
kvadrati. moimata Tu moiklo dafaze nakvTebis raodenobam?<br />
{moimata} ramdeniT? {oriT} sul ramdeni nakvTi daxazula<br />
dafaze? {xuTi} rogor gaige?...<br />
3) dedalma eqvsi kvercxi dado sabudarSi da gamosaCekad<br />
daajda, sami kvercxic sxva dedlisa Caudes. moimata Tu<br />
moiklo kvercxebis raodenobam? {moimata} ramdeniT? {samiT}<br />
sul ramden kvercxs azis mokruxebuli dedali? {cxras}<br />
rogor gaige?...<br />
Tan dafaze sqemebi ixazeba. magaliTad, daixateba xuTi<br />
samkuTxedi (`es viTom kabebia~) da Semdeg calke kidev _ erTi<br />
samkuTxedi. aseve, wreebi da kvadratebi, aseve, elifsebi<br />
(romlebic viTom kvercxebia).<br />
Semdeg masw.-i mohyveba sxvagvar amocanebs.<br />
4) gias da daTos misces erTidaimave raodenobis<br />
CurCxelebi. mere gias kidev misces sami CurCxela. romels aqvs<br />
axla meti CurCxela?<br />
masw.-i svams kiTxvebs: _ Tavidan romels hqonda meti, gias<br />
Tu daTos? {Tavidan gias hqonda imdenive CurCxela, ramdenic<br />
daTos}. vis daumates CurCxelebi, gias Tu daTos? ramdeni<br />
daumates? ras gvekiTxebian? {sabolood romels aqvs meti,<br />
gias Tu daTos}. rogoria amocanis pasuxi? (gias aqvs meti<br />
CurCxela, vidre daTos). ramdeniT meti? {samiT}. saidan ici?<br />
{jer tolad hqondaT, Semdeg gias kidev sami daumates}.<br />
5) klasSi gogonebi da biWebi toli raodenobiT iyvnen, ese<br />
igi, gogonebi imdenive iyvnen, ramdenic _ biWebi. Semdeg klasSi<br />
daemateT ori gogona. romeli gaxda naklebi? ramdeniT? (aq<br />
iyos swored `naklebi~, nacvlad `metisa~).<br />
esec winas magvarad amoixsneba.<br />
48/4/!tywbhwbsj!dysblvUyfefcj/!nbUj!ebyb{wb!)njbympfcjU*/!<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 31.3-Si.<br />
48/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! nbskwfob! /! nbsdyfob. _ miCvene<br />
marjvena fexi! marcxena yuri! marjvena mxari! Seni mezobeli<br />
marcxniv! (da ase Semdeg). tempi TandaTan matulobs.<br />
48/9/!` aq daxatulia daxveuli xazi. xedavT mis Tavsa da
- 137 -<br />
bolos? Sin, roca am amocanis amoxsnas daiwyebT, ar<br />
dagaviwydeT xazis Tavi da bolo!<br />
g 38. hbnplmfcb/!tbzpgbdy/!bnpdbo/!dysblvUyfejt!ebzpgb/<br />
49/1/!37.7 _ SemoqmedebiTia!<br />
49/2/! hbnplmfcb;! :`2-! :`9-! :`3-! :`8-! :`4-! :`7-! :`5-! :`6/!<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 35.1-Si, SedarebiT<br />
aCqarebulad.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi mas Semdeg, rac mTw gadaiSleba `9~ze:<br />
_ rogor aris aq dawyobili cxra? {rva da erTi} ramdenia<br />
cxras gamovakloT erTi? cxras gamovakloT rva? rogor<br />
mixvdi? {cxra wre dawyobilia rvad da erTad, cxridan rvas<br />
rom aviRebT, darCeba erTi. cxridan erTs rom aviRebT, darCeba<br />
rva}. aseTive msjeloba warimarTeba danarCen magaliTebzec.<br />
49/3/! sbpefopcjt! lmfcb! vnbsujwft! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />
ofcTj/! amocanebi, rogorc yovelTvis, safexurebad amoixsneba.<br />
amocanas winaswar emateba SekiTxva imis Sesaxeb, raodenoba<br />
gadidda Tu Semcirda, da ramdeniT.<br />
1) erTxel didi Tovli movida. bavSvebma ezoSi Tovlisgan<br />
xuTi Tovlis papa gaakeTes. meore dRes cota daTba da ori<br />
Tovlis papa dadna. danarCenebi ki ar damdnara, radganac<br />
CrdilSi idga. moimata Tu moiklo Tovlis papebis raodenobam?<br />
{moiklo} ramdeniT? {oriT} ramdeni Tovlis papa darCa ezoSi?<br />
{sami} rogor gaige? {xuTs gamovakeli ori}.<br />
aseve damuSavdeba kidev ori amocana raodenobis klebaze,<br />
masw.-i advilad Seadgens maT (magaliTad, budidan ramdenime<br />
bartyi ukve dafrenilia, ramdenime qliavi SeiWama an sxva).<br />
Tan dafaze sqemebi ixazeba. magaliTad, daixateba xuTi<br />
elifsi (`es viTom Tovlis papebia~) da Semdeg ors xazebi<br />
gadaesmeba.<br />
4) yuTSi imdenive TeTri burTula ido, ramdenic Savi. mere<br />
amoiRes oTxi TeTri burTula. romeli gaxda meti? ramdeniT?<br />
ratom?<br />
5) dafaze exaza wreebi da kvadratebi, toli raodenobiT.
- 138 -<br />
mere sami wre waSales. romeli gaxda naklebi? ramdeniT?<br />
ratom?<br />
es amocanebi iseve amoixsneba, rogorc 37.2-is bolo ori<br />
amocana.<br />
49/4/!dysblvUyfefcjt!ebzpgb!tywb!nsbwbmlvUyfefcbe/!<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 32.3-Si.<br />
49/5/! `nbUfnbujlvsj! tjuzwfcjt! ebtbyfmfcb~/ moswavleebma<br />
rig-rigobiT unda daasaxelon is sityvebi, romlebic iswavles<br />
maTematikis gakveTilebze: erTi, ori, sami, ... (sadamdec<br />
naswavli aqvT, meti ar SeiZleba!); pirveli, meore, mesame da<br />
ase Semdeg; Sekreba, mimateba, gamokleba, SesaZlebloba,<br />
Sesabamisi, dajgufeba, zemoT, qvemoT, wvrili da ase Semdeg;<br />
metia, naklebia, tolia, igive, imdenive da ase Semdeg; wre,<br />
rgoli, wertili, monakveTi da ase Semdeg... roca yvela<br />
moswavlis rigi Caivlis, daiwyeba meore wre.<br />
magram ar iTvleba: damaxinjebulad warmoTqmuli sityva,<br />
sxvis mier ukve dasaxelebuli sityva da xuTi wamis (an raime<br />
drois _ gaaCnia, romeli wrea) Semdeg naTqvami.<br />
g 39. vlvUwmb/!tusjr/!Tfwtfcb-!{feb!nbskwfob!///!vksfej/<br />
4:/1/! 38.6 _ SemoqmedebiTia. 38.7 saintereso amocanaa _<br />
rogor moaxerxes gadaxatva. Semdeg masw.-ma dasvas SekiTxva: _<br />
jvrebia meti Tu sarkmelebi?<br />
4:/2/! sjdywUb! sjhj;! ! fsUj-! psj-! ///! -! swb-! dysb/! ! vlvUwmb/!!<br />
dafaze momzadebulia TviTeuli am ricxvis `domino~, oRond<br />
TviT `dominoebis~ Tanmimdevroba areulia. _ es ra<br />
raodenobaa? (moswavlem dauTvlelad unda Tqvas). romelia<br />
meti _ es Tu es? es Tu es? es Tu es? romelia meti _ cxra<br />
Tu rva? rva Tu Svidi? Svidi Tu eqvsi? romelia naklebi _<br />
eqvsi Tu cxra? rva Tu eqvsi?<br />
_ es raodenobani areuladaa dalagebuli. rogor davalagoT<br />
kargad? sul pirvelad romeli iyos? {erTeuli} gamovides<br />
Sorena da gadaawyos! erTeulis mere ra davawyoT? {wyvili}<br />
Semdegi? {sameuli} (da ase Semdeg). ratom davalageT ase?
- 139 -<br />
{imitom, rom jer davawyveT yvelaze patara, mere _ ufro<br />
didi da ase Semdeg} nana, aba daiTvale cxramde! (iTvlis).<br />
ratom Tqva nanam jer Svidi da mis Semdeg _ rva? {imitom,<br />
rom Svidi naklebia, vidre rva} ratom Tqva jer eqvsi da<br />
Semdeg _ Svidi? (da kidev ramdenime aseTi SekiTxva).<br />
_ axla daxedeT suraTs (39.1). sworadaa Tu ara dalagebuli<br />
raodenobani? {ki} romeli raodenobaa marcxnidan meoTxe?<br />
meeqvse? pirveli? mecxre? oTxeuli meramdenea? Svideuli?<br />
romeli raodenobaa marjvnidan meore? mesame? meeqvse?<br />
pirveli? mecxre? meSvide? meoTxe? rvaeuli marjvnidan<br />
meramdenea? marcxnidan? sameuli marcxnidan meramdenea?<br />
marjvnidan? (da kidev ramdenime aseTi SekiTxva). axla xatiam<br />
daiTvalos ukuRma, cxridan erTamde! Tan am suraTs ucqire!<br />
erTi-orma sxva moswavlemac daiTvalos ukuRma.<br />
4:/3/!sjhpcjUj!sjdywfcj;!nfTwjef-!nfswf-!nfdysf/!!qjswfmjebo!<br />
nfdysfnef! sjhpcjUj! sjdywfcjt! eblbwTjsfcb!obtxbwm! tjwsdjU!<br />
njnbsUfcfcUbo/! amas bevri dro aRar dasWirdeba. pirdapir<br />
ganvixilavT nakvTebis rigs (suraTi 39.2) da davsvamT amgvar<br />
SekiTxvebs: _ romeli nakvTia marcxnidan (an: marjvnidan)<br />
meSvide? mecxre? kvadrati marcxnidan meramdenea? marjvnidan?<br />
Semdeg ganvixilavT mTw-is ydis suraTs da movZebniT, vin<br />
aris meSvide, merve da mecxre. gavimeorebT, vin aris meore,<br />
mexuTe da ase Semdeg.<br />
4:/4/!gfsbej!obybufcjU!Tfwtfcvmj!dysjmjt!fsUj!tusjrpojt!<br />
Tfwtfcb-! :.vksfejboj! lwbesbuvmj! dysjmjtbUwjt;! {feb!<br />
nbskwfob-! rwfeb! nbsdyfob-! {feb! Tvb! eb! tywb! vksfefcj/ dafaze<br />
daxazulia carieli cxrili 3 striqoniTa da 3 svetiT.<br />
moswavleebi jer adgilidan daTvlian am cxrilSi striqonebis<br />
raodenobas {cxrilSi sami striqonia}. ramdeni svetia? {sami}.<br />
gamovidnen eliso da aleko! elisom ipovos am cxrilis qveda<br />
marcxena ujredi! alekom zeda marjvena ujredi!<br />
_ axla Tqvens rveulebSi daakvirdiT aseTive cariel<br />
cxrils (39.3). moZebneT misi zeda marjvena ujredi da<br />
CaxateT Sig wertilTa lamazi sameuli! moZebneT cxrilis
- 140 -<br />
zeda marcxena ujredi da CaxateT Sig erTi wertili! moZebneT<br />
cxrilis qveda marcxena ujredi da CaxateT Sig wertilTa<br />
lamazi Svideuli! moZebneT misi qveda marjvena ujredi da<br />
CaxateT Sig wertilTa lamazi cxraeuli! axla vin mixvdeba,<br />
ra raodenoba unda iyos zeda Sua ujredSi? {ori} ratom?<br />
{imitom, rom erTsa da sams Soris oria} ra raodenoba unda<br />
iyos qveda Sua ujredSi? {rva} ratom? {imitom, rom Svidsa da<br />
cxras Soris rvaa} axla, ra unda iyos Sua, meore striqonis<br />
ujredebSi? ra unda iyos meore striqonis marcxena ujredSi?<br />
{oTxi} ratom? meore striqonis marjvena ujredSi? {eqvsi}<br />
ratom? Sua ujredSi? {xuTi} ratom?<br />
Semdeg moswavleebi daaTvaliereben msr-s Sevsebul cxrils<br />
39.3. masw.-i yvela SekiTxvas svams mxolod sityvierad,<br />
miTiTebisa da gaTvalsaCinoebis gareSe. visac SekiTxvis<br />
gaazreba an pasuxis gacema gauWirdeba, gverdze mjdomi<br />
megobari miexmaros.<br />
_ davaTvalieroT es Sevsebuli cxrili. ramdeni striqoni<br />
aqvs mas? {oTxi} ramdeni sveti aqvs? {rva} cxrilSi<br />
striqonebi yovelTvis zemodan unda gadavTvaloT! romelia<br />
meore striqoni? {wiTlebisa} mesame? {ruxebisa} wiTlebis<br />
striqoni meramdenea? {meore} carieli striqoni? {meoTxe}<br />
axla vnaxoT svetebi. samkuTxedebis sveti meramdenea? {mesame}<br />
eqvskuTxedebisa? {meeqvse} romelia merve sveti? {rvakuTxedebisa}<br />
(da kidev ramdenime aseTi SekiTxva). axla moZebneT<br />
sul zeda marjvena ujredi. ra aris masSi? {TeTri<br />
rvakuTxedi}. romeli striqonia carieli? {meoTxe} modi, es<br />
meoTxe striqonic romelime sxva ferisa iyos. romeli feri<br />
SevarCioT? kargi, iyos lurji. CaxateT qveda marcxena cariel<br />
ujredSi lurji feri! (miuTiTebs qveda marcxena ujreds). aq<br />
ra feris wre unda exatos? {lurji} CaxateT! Semdeg ujredSi<br />
ki lurji ra unda exatos? {samkuTxedi}. CaxateT! danarCen<br />
ujredebs ki Sin SeavsebT (39.6)!<br />
TfojTwob/ cxrilis Sevsebis wesi (striqonisa da svetis<br />
gadakveTis ujredi...) jer isev araa saWiro. moswavleebi
- 141 -<br />
gumaniT mixvdebian, rogor Seavson carieli ujredebi Sin.<br />
4:/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sbpefopcbUb! Tfwtfcb~/ pirvel<br />
wreze raodenobas avseben Svidamde, meore wreze _ rvamde,<br />
mesameze da momdevnoebze _ cxramde. masw.-i akakunebs an ukravs<br />
taSebs, magaliTad, samjer. moswavlem Tan gonebaSi unda<br />
iTvalos {erTi, ori, sami} da Semdeg daukras imdeni taSi, rom<br />
sul gamovides Svidi taSi {oTxi, xuTi, eqvsi, Svidi}. masw.-i<br />
auxsnis klass, rom gonebaSi daTvlis gareSe Zneli iqneba.<br />
g 40. hbnfpsfcb/!sjdyw/!ljcf/!obybu/!npUbwt/!dysjmjt!vksfeTj/<br />
51/1/!39.8 _ SemoqmedebiTia.<br />
51/2/ Ubwj! 6/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! masw.-i dafasTan<br />
gamoZaxebul oTx moswavles daavalebs dasvan erTi, ori, sami,<br />
oTxi wertili _ `dominoseburad~, erT rigSi.<br />
meoredac oTx sxva moswavles gamoiZaxebs da daavalebs,<br />
dasvan xuTi, eqvsi, Svidi da rva wertili _ gagrZelebaze.<br />
_ ra gvaklia? {cxraeuli} gamodi da dasvi! axla<br />
adgilidan swrafad mipasuxeT: es ra raodenobaa? es? romela<br />
meti _ cxra Tu eqvsi? cxra Tu rva? cxra Tu Svidi? (da ase<br />
Semdeg _ pasuxebi unda iyos Zalian swrafi).<br />
Semdeg Sesruldeba msr-s 40.1 (romelic ukve gaferadebulia).<br />
_ jer davakvirdeT am rigs, qveda rigs. raodenobani<br />
kargadaa Tu ara dalagebuli? SeamowmeT! {ki} axla davaTvalieroT<br />
zeda striqoni. jer SemoxazeT sul marcxniv, nakvTebis<br />
wyvili! ra nakvTebia es? {rvakuTxedebia} maT Semdeg risi<br />
grovaa? {monakveTebisa} ramdenia? {cxra} Semdeg? {wreebis<br />
rvaeulia} Semdeg? {SvidkuTxedTa xuTeulia} Semdeg? {samkuTxedTa<br />
eqvseulia} Semdeg? {oTxkuTxedTa Svideulia} axla<br />
TviTeuli es grova xazebiT SevaerToT mis Sesabamis raodenobasTan<br />
qveda striqonidan! rasTan SevaerToT rvakuTxedebis<br />
wyvili? {oreulTan} SeaerTeT! (da ase Semdeg).<br />
51/3/! sjdywUb! ljcf! eb! njtj! tbgfyvsfcj/ am gakveTlilze<br />
saWiroa `dominosebri~ ricxvTa kibis saklaso suraTi (ix.<br />
saerTo miTiTeba II-5).
- 142 -<br />
jer swrafad gakeTdeba ramdenime savarjiSo “-iT metisa~<br />
da “-iT naklebis~ dawyobaze (ix. 21.2 da 25.2). _ daawyve<br />
samze oTxiT meti kubi! daawyve eqvsze oriT naklebi wigni!<br />
dafaze daxate oTxze oriT naklebi rgoli! dafaze daxate<br />
samze oTxiT meti monakveTi!..<br />
Semdeg dafaze daikideba “dominosebri~ ricxvTa kibis suraTi.<br />
_ ra xatia aq? {kibe} es Cveulebrivi kibea Tu ramiTaa gamorCeuli?<br />
ras amCnevT? {zed ricxvebia, raodenobebia} diax, ricxvebia,<br />
amitom hqvia am kibes ricxvTa kibe. ricxvTa kibe! aba,<br />
wavikiTxoT es ricxvebi! (masw.-i maCvenebel joxs gaayolebs `dominosebr~<br />
ricxvebs erTidan cxramde, moswavleebi kiTxuloben.<br />
_ kargi, axla gelam miTxras, es meramdene safexuria? {mesame}<br />
manana, es? {merve} (da ase Semdeg). axla gamovides konstantine<br />
da kibis mecxre safexuri gviCvenos! meore? (da ase Semdeg).<br />
51/4/! gfsbej! obybujt! bo! oblwUjt! npUbwtfcb! obxjmpcsjw!<br />
Tfwtfcvmj!dysjmjt!tbUbobep!vksfeTj/!!<br />
dafaze winaswar unda iyos momzadebuli iseTive cxrili,<br />
rogoricaa msr-Si (40.3). siadvilisaTvis es cxrili dafaze<br />
SeiZleba ar iyos mTlianad daxazuli: iyos mxolod sami<br />
striqoni (meoTxe carieli striqonis gareSe) da xuTi sveti.<br />
mTeli momodevno msjeloba unda warimarTos dafaze daxazul<br />
cxrilze saTanado svetebis, striqonebisa Tu ujredebis<br />
miTiTebiT. Tan moswavleebi msr-s cxrilSi Seavseben. cxadia,<br />
Zalian sasurvelia feradi carcebis gamoyeneba.<br />
_ davakvirdeT cxrils. romelia misi meore striqoni?<br />
{ruxebisa} wiTlebis striqoni meramdenea? {mesame} axla<br />
vnaxoT svetebi. meore sveti risia? {rgolebisa} kvadratebis<br />
sveti meramdenea? {mexuTe} meoTxe risia? mesame sveti?<br />
_ meramdene svetia yvelaze ufro metad Sevsebuli<br />
nakvTebiT? {meore} axla SevavsoT misi Semdegi, mesame sveti, ai<br />
es. risia mesame sveti? {samkuTxedebisa} ra aris am svetis<br />
meore ujredSi? {ruxi samkuTxedi} ratom? {imitom, rom es<br />
ujredi aris ruxebis striqonSi da samkuTxedebis svetSi} ra<br />
unda CavxatoT amave svetis mesame, qvemoTa ujredSi? {wiTeli
- 143 -<br />
samkuTxedi} ratom? {imitom, rom es ujredi aris wiTlebis<br />
striqonSi da samkuTxedebis svetSi}. CavxatoT!<br />
da ase Semdeg _ Seivseba kidev ori sveti. Semdeg SeirCeva raime<br />
feri meoTxe striqonisaTvis, magaliTad, mwvane. msr-s cxrilis<br />
marcxena qveda ujredi mwvaned gaferaddeba. cxrilis mor-<br />
Cenili carieli ujredebi Seivseba saSinao davalebaSi (40.6).<br />
TfojTwob/ moswavleebs cxrilis Sevseba Tavidan SeiZleba<br />
gauWirdeT xolme, magram es araferia, male kargad aiTviseben.<br />
51/5/! `sbpefopcbUb! ebnxlsjwfcb~/! masw.-s momzadebuli aqvs<br />
patara muyaoebze `dominoebi~ erTidan cxramde. maT moswavleebs<br />
urigebs. yvelas TiTo `domino~ Sexvdeba, ramdenime<br />
moswavles _ erTidaigive. masw.-is taSis Semokvraze<br />
moswavleebi erTad unda gamovidnen da rac SeiZleba swrafad<br />
moewyon rigis mixedviT: jer, yvelaze marcxniv, unda dadgnen<br />
`erTeulebi~, Semdeg _ `oreulebi~ da ase Semdeg. mowyoba<br />
damTavrebulad CaiTvleba, roca Sewydeba xmauri da moZraoba.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
J.7/!bsjUnfujlvmj!ojTofcj/ Semogvaqvs sxva ariTmetikuli niSnebic:<br />
utolobisa da tolobis niSnebi. wers mxolod masw.-i<br />
(carciT dafaze), moswavleebi klasSi moZravi (magnituri)<br />
cifrebiT `weren~ dafaze. namdvili wera jer ar iwyeba!<br />
moswavleebs SeiZleba erTmaneTSi aerioT xolme da niSnebi. es<br />
araferia, TandaTan daimaxsovreben. miT umetes, masw.-i miaqcevinebs<br />
yuradRebas, rom saiTac aqvs ufro farTo mxare, iqiT unda iyos<br />
meti ricxvi; xolo tolobis niSans orive mxare erTnairi aqvs,<br />
amitom toli ricxvebi unda eweros!<br />
Tan xdeba naswavlis gameoreba, ukve cifrul CanawerTa doneze.<br />
masw.-s ar unda SeeSalos: oTxeuli esaa oTxi cali rame<br />
(magaliTad, oTxi wre, `dominoseburad~ an sxvagvarad ganlagebulni),<br />
xolo oTxiani anu 4-iani esaa Canaweri, cifri 4.<br />
termins `cifri~ masw.-i TviTon xmarobs saWiro dros. misi<br />
ganmarteba jer araa saWiro.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
g 41. djgsfcj/!ojTboj >.!oblwUjt!npUbwt/!dysjmjt!vksfeTj/
- 144 -<br />
52/2/!djgsfcj!2-!3-!4/!!nfupcjt!ojTboj >.!vupmpcbUb!xbljUywb;!<br />
2>1, 3>2, 3>1. mTw gadaiSleba `1,2,3~-ze.<br />
_ ramdeni wrea aq? {erTi} miCveneT erTi TiTi, erTi xeli,<br />
erTxel daakakuneT! erTi ra aqvs adamians? ricxvi erTi ase<br />
iwereba (miuTiTebs mTw-Si). esaa erTiani!<br />
_ ramdeni wrea aq? {ori} miCveneT ori TiTi, ori xeli,<br />
orjer daakakuneT! ori ra aqvs adamians? ricxvi ori ase<br />
iwereba (miuTiTebs mTw-Si). esaa oriani!<br />
aseve moviqceviT samzec.<br />
_ miCvene 1-iani! miCvene 2-iani! miCvene 3-iani! miCvene wreebis<br />
sameuli! miCvene oriani! miCvene wreebis wyvili! miCvene<br />
erTiani!<br />
_ romelia meti, ori Tu erTi? metoba ase aRiniSneba: >.<br />
magaliTad: 2 > 1 _ es ase ikiTxeba: ori (masw.-i daadebs<br />
TiTs) metia (daadebs TiTs) erTze (daadebs TiTs). axla me<br />
dagiwerT da Tqven waikiTxeT: 3 > 2, 3 > 1.<br />
_ axla vnaxoT suraTi (41.1). ra ricxvebi weria aq? {erTi,<br />
ori sami} TviTeul cifrs qveS miuxateT misi Sesabamisi raodenobis<br />
wertilebi. lamazad ganlagebuli wertilebi. ra unda<br />
davxatoT erTianis qveS? {erTeuli, erTi wertili} dasviT!<br />
orianis qveS? {ori wertili} dasviT! samianis qveS? {sameuli,<br />
sami wertili} dasviT, lamazi ganlagebiT! (masw.-i Seamowmebs,<br />
wertilTa sameuli rom `dominoseburad~ iyos). axla naxatebi<br />
xazebiT SeaerTeT Sesabamis cifrTan. yvelaze marcxniv ra<br />
xatia? {ori Taguna} romel cifrTan unda SevaerToT Tagunebis<br />
wyvili? {orianTan} SeaerTeT! Semdegi ra aris? {katebis<br />
sameuli}... Semdegi? {matli} rasTan SevaerToT? {erTianTan}.<br />
(da ase Semdeg _ matlic SeerTdeba erTianTan). axla ki wavikiTxoT,<br />
romeli metobani weria lurj CarCoSi. pirveli<br />
waikiTxos avTom, mxolod (am sityvis gamokveTiT) pirveli!<br />
{sami metia orze} axla paatam waikiTxos meore metoba! (da ase<br />
Semdeg). axla davakvirdeT am cifrebs. samianis zemoT erT<br />
ujredSi ra aris? {wyvili} romeli raodenoba unda iyos<br />
meore, cariel ujredSi? sami ris tolia: orisa da ... ris?
- 145 -<br />
{erTis} diax, erTi. erTeuli unda iyos. dasviT! (aseve Seivseba<br />
danarCeni ori carieli ujredic).<br />
52/3/!sjdywjt!nbufcb!sjdywUb!ljcf{f!{fwjUlfo!xbobdwmfcjtbt/!<br />
_ ramdeni sarTuli aqvs am saxls? (dafaze sqematurad xatia<br />
9-sarTuliani saxli). {cxra} davaweroT! (`daawers~ gverdidan<br />
dominosebr ricxvebs erTidan cxramde). saxlSi maRla<br />
asvlisas (xeliT uCvenebs moZraobas) sarTulis ricxvebi<br />
imatebs Tu iklebs? {imatebs} diax, jer pirveli sarTulia,<br />
Semdeg... romeli? {meore} ai, oreulia. Semdeg? {mesame}... ai,<br />
sameulia (da ase Semdeg). qvemoT Camosvlisas (kvlav xeliT<br />
uCvenebs) rogor icvleba es ricxvebi? {iklebs} jer mecxrea,<br />
Semdeg... romeli? {merve} ... ai, rvaeulia.<br />
_ daakvirdiT axla ricxvTa kibis safexurebs. ai es daTunia<br />
amyavs kibeze zemoT. rogor icvleba ricxvebi _ imatebs Tu<br />
iklebs? {imatebs} qvemoTken Camosvlisas? {ricxvebi iklebs}.<br />
rac ufro maRlaa daTunia, miT ufro didi ricxvia, rac ufro<br />
dablaa, miT ufro... ra? {patara ricxvia}. aba axla romel<br />
safexurzea daTunia? {mesameze} aviyvanoT zeviT, ricxvebi imatebs,<br />
axla romelzea? {merveze} axla qveviT CamoviyvanoT,<br />
ricxvebi iklebs, axla romel safexurzea daTunia? {meoreze}<br />
(da ase Semdeg).<br />
52/4/! gfsbej! oblwUjt! npUbwtfcb! dbsjfmj! dysjmjt! tbUbobep!<br />
vksfeTj/!yvelaferi iseve, rogorc 40.3-Si. Seivseba ramdenime<br />
sveti, ramdenic moeswreba, danarCenebi _ saSinao davalebad.<br />
52/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! tbqjsjtqjspoj~/ ix. 12.4. masw.-i<br />
ambobs romelime sityvas naswavl raodenobriv da sivrciT<br />
mimarTebaTagan: bevri, mravali, cota, meti, naklebi, didi,<br />
patara, maRali, dabali, zemo, zemoT, zeda, qvemo, qvemoT,<br />
qveda, wina, win, ukana, ukan, SigniT, Siga, gareT, gare, msxvili,<br />
wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro.<br />
emateba axlebi: marjvena, marjvniv, marcxena, marcxniv,<br />
metobis niSani, naklebobis niSani, Sekreba, gamokleba.<br />
msxvili, wvrili, sqeli, Txeli, farTo, ganieri, viwro _<br />
amaTi sapirispiroebi Znelia. amitom eseni meore wreze unda
- 146 -<br />
Semovides. Tanac, masw.-i exmareba xelebis moZraobiT:<br />
xelisgulebiT aCvenebs `sqeli wigni~ an `Txeli wigni~;<br />
TiTebiT aCvenebs `viwro zoli~ an `farTo zoli~; xelebiT<br />
aCvenebs `msxvili joxi~ an `wvrili joxi~.<br />
g 42. djgsfcj/!!vupm/!xbljUywb/!oblwUjt!npUbwtfcb!dysjmTj/<br />
53/2/!djgsfcj!5-!6-!7/!!vupmpcbUb!xbljUywb: 5>4, 6>5, 6>4, 5>2<br />
eb! tywb/! yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 41.1-Si, oRond ><br />
niSani ukve naswavlia. garda amisa, naxatebis grovaTa SeerTeba<br />
Sesabamis cifrTan gatanilia calke amocanad saSinao<br />
davalebisaTvis (42.8).<br />
53/3/!sjdywjt!.jU!hbejefcb!eb!sjdywUb!ljcf{f!tbUbobep!xbobd.<br />
wmfcb/!jer swrafad vimeorebT naswavl sakiTxs _ `-iT metoba~.<br />
dafaze `dominoseburi~ xuTeuli da oTxeulia, erTi moswavle<br />
daxatavs xuTeulze samiT met wres, meore _ oTxeulze.<br />
Semdeg erTi mcire siaxle Semogvaqvs _ sawyisi raodenoba<br />
mocemulia ara TvalsaCinod, aramed cifris saxiT.<br />
masw.-i dafaze wers 2. _ vin daxatavs amaze samiT met<br />
rgols? {moswavle daxatavs, masw.-i dawers 5). rogor mixvdi,<br />
rom xuTi rgoli unda dagexata? {ors mivumateT sami} ratom<br />
miumate ors sami? {3-iT metio, ese igi, imdenive, ori da kidev<br />
sami, amitom SevkribeT}. diax, orze samiT metia xuTi (da<br />
dawers: 2 + 3 = 5).<br />
_ axla ciram ricxvTa kibeze gviCvenos meore safexuri! aba<br />
es ori gaadide samiT! ricxvis gasadideblad, mosamateblad ra<br />
unda qna, saiT unda waxvide? {zemoTken} wadi zemoTken! magram<br />
ramdeni safexuriT unda axvide? ramdeniT unda gavadidoT<br />
ori? {samiT} hoda adi sami safexuriT zemoT! ra ricxvi<br />
miiRe? {xuTi} diax, orze samiT meti _ xuTia!<br />
aseve sxva moswavleebic gaakeTeben ramdenime savarjiSos.<br />
53/4/! gfsbej! oblwUjt! npUbwtfcb!dbsjfmj!dysjmjt!tbUbobep!<br />
vksfeTj!tjuzwjfsj!bSxfsjt!Tfnefh/!yvelaferi iseve, rogorc<br />
41.3-Si, oRond SekiTxvebi da pasuxebi asea: _ gaayoleT Tvali<br />
wreebis striqons. moZebneT am striqonis gadakveTa wiTlebis
- 147 -<br />
svetTan! striqonis romeli ujredia? {meore} ra unda exazos<br />
masSi? {wiTeli wre} CaxateT! axla miTxariT, romel ujredSi<br />
unda exazos ruxi xuTkuTxedi? {xuTkuTxedebis striqonisa da<br />
ruxebis svetis gadakveTaze}.<br />
ase Seivseba cxrili. cariel striqonsa da cariel svets ki<br />
Sin Seavseben. TviTon moigoneben axal nakvTsa da axal fers.<br />
masw.-i yuradRebas miaqcevinebs: _ am cxrilSi rame<br />
sxvagvarad xom ar aris, vidre adre naswavl cxrilebSi iyo?<br />
{svetebi ferebisaTvisaa, xolo striqonebi _ nakvTebisaTvis,<br />
piriqiTaa} diax, cxrilSi asec SeiZleba da isec. rogorc<br />
gvsurs. orivegvarad SeiZleba.<br />
53/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs cxras (nacvlad eqvsisa).<br />
g 43. djgsfcj/!ojTboj =.!njnbufcb!sjdywUb!ljcf{f/!hbnfpsfcb/<br />
54/2/!djgsfcj!8-!9-!:/!!upmpcjt!ojTboj =.!upmpcbUb!xbljUywb;!<br />
88-!99-!::
- 148 -<br />
aviTarebs III Tavis sakiTxebs, arsebiTad axali araferia.<br />
ricxvTa kibe (daxazuli) Zalian kargi TvalsaCinoebaa Sekrebisa<br />
da gamoklebisaTvis. momdevno klasebSi igi ricxvTa sxivad<br />
gardaiqceva. saTanado sagakveTilo monakveTebi Zalian advilebia,<br />
maT mcire dro eyofa.<br />
pirveli sami gakveTilis ganmavlobaSi saWiroa ricxvTa kibis<br />
iseTi saklaso suraTi, romelsac aweria ara cifrebi, aramed<br />
`dominosebri ricxvebi~. jer erTi, cifrebi jer ara aqvT<br />
naswavli, meorec, ase jobia: moswavleebi xom amgvar ricxvebs arian<br />
SeCveulni. ricxvTa kibis Tema maTTvis unda iyos uSualo<br />
gagrZeleba 39.1-isa: ricxvTa rigi erTi, ori, sami, ... , cxra; Tvla<br />
da ukuTvla. ubralod, es raodenobani ganlagebulia kibis<br />
safexurebze.<br />
Tuki ver moxerxda saWiro saklaso TvalsaCinoebis momzadeba,<br />
masw.-s advili gamosavali aqvs: Cveulebriv ricxvTa kibis suraTze<br />
(saklaso plakatze) cifrebs droebiT sakrobiT gadaewebos<br />
baraTebi saTanado raodenobaTa dominosebri ganlagebiT. sami<br />
gakveTilis Semdeg es baraTebi moixsneba da darCeba Cveulebrivi<br />
ricxvTa kibe.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
54/3/! sjdywjtUwjt! sjdywjt! njnbufcb! eb! sjdywUb! ljcf{f!<br />
tbUbobep!xbobdwmfcb/!am gakveTilze ukve Cveulebrivi ricxvTa<br />
kibe Semogvaqvs. saklaso oTaxSic misi suraTi kidia, Tan<br />
moswavleebs gadaSlili aqvT mTw ricxvTa kibis suraTze. _ am<br />
ricxvTa kibeze ra siaxlea? ra aris Secvlili? {ricxvebi<br />
axleburad weria} diax, ricxvebi weria cifrebiT, xom ukve<br />
naswavli gvaqvs es cifrebi! aba, waikiTxeT, romel safexurzea<br />
daTunia? axla?<br />
Tan gavimeorebT ricxvis -iT gadidebas ricxvTa kibeze<br />
saTanado wanacvlebasTan dakavSirebiT (ix. 42.2). Semdeg<br />
gavakeTebT imave savarjiSoebs, oRond ricxvis `-iT gadidebis~<br />
nacvlad iqneba ricxvisTvis ricxvis mimateba. masw.-i dafaze<br />
dawers Sekrebis magaliTs, magaliTad, 5 + 3, moswavle ki mas<br />
ricxvTa kibeze asrulebs.
- 149 -<br />
54/4/!Ubwj!4/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />
carieli cxrili 43.3. moswavleebi jer daTvlian, ramdeni<br />
striqoni da ramdeni sveti aqvs cxrils. Semdeg Tavad<br />
SearCeven or fers striqonebisaTvis (oRond yvelas<br />
erTidaigive ferebi unda hqondes). _ svetebi ki nakvTebisaTvis<br />
iyos. ramdeni sxvadasxva nakvTi dagvWirdeba? {eqvsi} SevarCioT<br />
nakvTi meore svetisaTvis. kargi, iyos kvadrati. CaxateT zeda<br />
ujredSi! ar SegeSaloT, xom ar aferadebT? pirvel striqonSi<br />
rogori nakvTebi unda exatos? {TeTri, gauferadebeli}<br />
CaxateT kvadarati! amave (am sityvis gamokveTiT) svetis meore<br />
ujredSi ra unda exazos? {mwvane kvadrati} CaxateT! (da ase<br />
Semdeg _ Seivseba oriode sveti, danarCenebi _ Sin).<br />
54/5/ masw.-s xelSi cifrebiani (1-dan 9-mde, rac aqvT naswavli)<br />
baraTebis dasta ukavia da rig-rigobiT, sxvadasxva moswavles<br />
myisierad uCvenebs gverdiT gadabrunebul (`dawvenil~)<br />
romelime cifrs. moswavlem unda daasaxelos es cifri. meore<br />
wreze _ am cifris momdevno anu Semdegi cifri; mesame wreze<br />
_ wina cifri da ase Semdeg: wina, momdevno, wina, momdevno...<br />
g 44. ojTboj!/!vupm/!xbljUywb/!ebvysfm/!ebyb{/!nbsUlvUy/<br />
55/2/!oblmfcpcjt!ojTboj!/!vupmpcbUb!xbljUywb;!1 6. _ vin<br />
waikiTxavs? (moswavle gamova da kiTxulobs, Tan TiTs adebs<br />
saTanado niSans). daakvirdiT metobis niSnis gaxsnil, farTo<br />
mxares. romel mxaresaa farTo? {marcxniv} viwro? {marjvniv}<br />
romeli ricxvia meti _ farTo mxarisken Tu wverosaken?<br />
{farTosken} diax, mxarec ufro farToa da ricxvic ufro<br />
didia. saiTac farTo mxarea, iqiT weria didi ricxvi!<br />
Semdeg masw.-i dafaze dawers: 4 = 4, 7 = 7. _ vin<br />
waikiTxavs? es ra niSania? {tolobisa} am niSans saiT aqvs
- 150 -<br />
farTo mxare? {arsaiT, orive mxare tolia} ratomaa ase?<br />
{imitom, rom tolobis niSania, ricxvebi xom tolia!} diax,<br />
mxareebic tolia da ricxvebic tolia!<br />
Semdeg masw.-i dafaze dawers: 1 < 3, 5 < 9, 2 < 6.<br />
_ Tqveni azriT, es rogor wavikiTxoT? daakvirdiT am niSans!<br />
saiT aqvs mas farTo mxare? {marjvniv} metobis niSans SexedeT,<br />
mas saiT aqvs farTo mxare? {marcxniv} diax, am niSans piriqiT<br />
aqvs. aba es ra niSani iqneba? ra aris metobis sapirispiro?<br />
{naklebi} metobis niSnis sapirispiro raRa iqneba? {naklebobis<br />
niSani} amas vin waikiT-xavs? {erTi naklebia samze, xuTi<br />
naklebia... _ masw.-i Tan TiTs adebs saTanado niSnebs} diax, esaa<br />
naklebobis niSani. saiTac mas aqvs farTo mxare, iqiT ufro<br />
didi ricxvi weria Tu ufro patara? {ufro didi} viwro<br />
mxarisken, wverosken? {ufro patara}. axla wavikiTxoT es<br />
utolobebi (msr-Si 44.1). daiwyebs amirani!<br />
55/3/! Tflsfcjt! Tftsvmfcb! sjdywUb! ljcjt! nfTwfpcjU/! keTdeba<br />
igive savarjiSoebi, rac 43.2-Si, oRond erTi siaxliT: masw.-i<br />
mTel klass aZlevs Sekrebis SedarebiT Znel magaliTs (5+4,<br />
3+5, 2+6 da sxva), moswavleebi ki am Sekrebas asruleben<br />
ricxvTa kibeze mTw-Si, pasuxs zepirad amboben.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.5/! nbsUlvUyfej-! njtj! ebyb{wb/! nsbwbmlvUyfejt! )kfs! bn!<br />
ufsnjojt!hbsfTf*!hwfsefcj!eb!lvUyffcj-!nbUj!ebUwmb/!<br />
iseve rogorc yvela sxva nakvTi, marTkuTxedic Semogvaqvs<br />
mxoloddamxolod TvalsaCino CvenebiT, yovelgvar ganmartebaTa<br />
gareSe. sazogadod, gansazRvrebani, magaliTad, kuTxisa an marTkuTxedisa,<br />
dawyebiT klasebSi sruliad uadgiloa. maT bavSvi mainc ver<br />
gaiazrebs da kaWkaWiviT unda imeoros. ufro metic, sakmaod Zneli<br />
gasaazrebelia isic ki, Tu sazogadod ras niSnavs sityvieri<br />
gansazRvrebis mixedviT moqmedeba.<br />
moswavleebs unda vaswavloT nakvTebis cnoba (Tanac,<br />
aucileblad yovelgvar mdebareobaSi!) da maTi daxazva Tu gazomva.<br />
garda amisa, viwyebT kanonzomierebis Temas. iqneba jer Zalian<br />
advili amocanebi logikuri kanonzomierebis darRvevaze romeli
- 151 -<br />
arRvevs kanonzomierebas; Semdeg nakluli kanonzomierebis<br />
Sevsebaze. termini `kanonzomiereba~ amgvar amocanebSi gulisxmobs<br />
imas, rom yvela wevri raRaciT erTmaneTs hgavs, raRarc saerTo<br />
aqvT, garda erTisa. swored es erTia gamonaklisi, anu zedmeti,<br />
anu kanonzomierebis damrRvevi. meoregvar amocanebSi ki mocemulia<br />
wevrTa rigi, romlebsac raRac kanonzomiereba aerTianebs.<br />
gamonaklisi araa, magram saWiroa am kanonzomierebis mixedviT<br />
rigis gagrZeleba, carieli adgilisa Tu ? niSnis Sevseba.<br />
xSirad amgvar amocanebSi araa sakmarisi marTebuli pasuxis<br />
moZebna. mas bavSvic advilad poulobs xolme gumaniT. saWiroa<br />
dasabuTebac: Tu ratomaa es pasuxi marTebuli.<br />
termins `kanonzomiereba~ ver gaveqceviT, masw.-i Tavidan ixmars<br />
yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe, saWiroebis mixedviT, magram<br />
yovelTvis konkretul da TvalsaCino viTarebaSi. moswavleebi am<br />
sityvis mniSvnelobas mainc ver Caswvdebian, pirvel klasSi es arcaa<br />
saWiro. ubralod, maT unda icodnen, ra moeTxovebaT, roca<br />
amocanis pirobaSi gvxvdeba es sityva. amas ki sakmaod male<br />
aiTviseben. sxvaTa Soris, amdagvarive viTarebaa agreTve terminebTan<br />
`SesaZlebloba~ da `dajgufeba~.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
55/4/!ebvysfmbe!ebyb{vmj!nbsUlvUyfej/!dafaze erT rigSi<br />
dauxrelad daxazulia ori sxvadasxva marTkuTxedi, Semdeg _<br />
trapeciis magvari oTxkuTxedi, Semdeg _ kvadrati. _ es nakvTi<br />
ramdenkuTxedia? {oTxkuTxedi} iamze, daTvale misi gverdebi!<br />
amgvar nakvTebs marTkuTxedi hqvia. ai es meore ra nakvTia? {esec<br />
marTkuTxedia} es nakvTi rigSi meramdenea {mesame} ramdenkuTxedia?<br />
{oTxkuTxedi} iamze, daTvale misi gverdebi! aris<br />
Tu ara es marTkuTxedi? {ara} ratom? {ai es adgili cerad<br />
aqvs, marTkuTxeds ki gverdebi yvelgan sworad unda hqondes}.<br />
es nakvTi rigSi meramdenea? {meoTxea} ra nakvTia? {kvadratia}<br />
diax, kvadratia, magram Tan marTkuTxedicaa. xom yvelgan sworad<br />
aqvs gverdebi! amitom kvadrati Tan marTkuTxedia! axla<br />
daxedeT suraTs (44.3) es wiTeli nakvTi ra aris? {oTxkuTxedia,<br />
marTkuTxedi} axla daxazeT kidev erTi marTkuTxedi
- 152 -<br />
(xazaven da aferadeben). Sin, cariel adgilas TviTon daxataven<br />
gverdiTa marTkuTxedismagvar axal marTkuTxedsac, danarCenebsac<br />
daasruleben.<br />
55/5/! `ebnbmvmj! djgsjt! [fcob~/ is moswavle, romelmac<br />
kargad upasuxa, gamodis, zurgSeqceviT dgeba da Tvalebs<br />
xelebiT ifaravs. masw.-i erTerT moZrav cifrs malavs romelime<br />
merxSi an merxze. moswavle Tvalebs gaaxels da iwyebs<br />
damaluli cifris Zebnas. mas rig-rigobiT aswavlian gzas: _<br />
gadadgi ori nabiji win! erTi nabiji marjvniv! xeli marcxniv<br />
gawie! cota zemoT! (da ase Semdeg).<br />
Semdeg malaven sxva cifrs da ase Semdeg.<br />
55/8/!Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazos didi xuTkuTxedi<br />
da moswavlem scados misi sxvadasxvagvari gayofa. saWiro<br />
iqneba misTvis an diagonaliT samkuTxedis CamoWra, anda mxolod<br />
patara wveris waWra.<br />
g 45. ojTboj +/!upmpc/!xbljUywb/!nbsUlvUy/!ebvysfm/!ebyb{wb/<br />
56/1/!44.7 _ SemoqmedebiTia.<br />
56/2/!Tflsfcjt!ojTboj/!upmpcbUb!xbljUywb;!1+1 = 2, 3+6 = 9 !<br />
eb! tywb/! dafasTan ramadenime moswavle gamova. erTi Sekrebs<br />
(SeaerTebs) winaswar momzadebul grovebs, meore moswavle<br />
Sekrebs dafaze `dominoseburad~ dalagebul sameulsa da<br />
xuTeuls, mesamec rame amdagvars.<br />
masw.-i dafaze daxazavs elifss da Sig Casvams `dominoseburad~<br />
dalagebul sameulsa da xuTeuls (rogorcaa mTw-<br />
Si). _ aq sul ramdeni wrea? {rva} davaweroT! (da elifss<br />
zemodan daawers did rvians). sams mivumatoT xuTi (Tan TiTs<br />
adebs!) tolia rvisa. es mokled ase Caiwereba (wers dafaze<br />
msxvilad, didi SualedebiT, elifsis qvemoT): 3 + 5 = 8.<br />
wavikiTxoT: sams (daadebs TiTs) mimatebuli (daadebs TiTs)<br />
rva (daadebs) tolia (daadebs) rvisa (daadebs). es risi niSania?<br />
{tolobisa} es ki risi niSania? {Sekrebisa, anu mimatebisa}.<br />
diax, Sekrebis. erTi patara monakveTi (dafaze daxazavs<br />
Sveul monakveTs) da mas damatebuli meore patara monakveTi
- 153 -<br />
(daxazavs meores, ise, rom jvars miiRebs). monakveTebi TiTqos<br />
Seikriba, ara?! amitomaa es niSani _ Sekrebis niSani. axla<br />
rveulSi am wiTel CarCoSi wavikiTxoT tolobebi! (msr-Si<br />
45.1 _ rig-rigobiT kiTxuloben, Tan TiTs ayoleben).<br />
56/3/!sjdywjt!lmfcb!sjdywUb!ljcf{f!rwfwjUlfo!xbobdwmfcjtbt/!<br />
jer swrafad gavimeorebT, rogor icvleba ricxvi ricxvTa<br />
kibeze zeviT wanacvlebisas.<br />
Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 41.2-Si, oRond<br />
zeviT wanacvlebis nacvlad iqneba qveviT wanacvleba da,<br />
Sesabamisad, ricxvis kleba.<br />
56/4/! nbsUlvUyfejt! ebvysfmbe! ebyb{wb! vksfefcjbo! gvs.<br />
dfm{f! bo! nbsUlvUybywsfmjboj! tbyb{bwjU/! masw.-i klass<br />
aswavlis, ujredebian badeze rogor daxazon marTkuTxedi:<br />
gadaTvalon ramdenime ujredi, moniSnon erTi gverdis boloebi,<br />
Semdeg zemoT gadaTvalon ramdenime ujredi da ase Semdeg.<br />
moswavleebi xazaven 45.3 badeze, daxazuls kidec aferadeben.<br />
daixazeba ramdenime sxvadasxva zomebis mqone marTkuTxedi.<br />
bolos, erT marTkuTxeds daxazaven marTkuTxaxvreliani<br />
saxazaviT.<br />
56/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! nfsbnefof~/ SekiTxvebi amgvaria:<br />
romel sarTulze cxovrobs is, visi zemoTa (an: qvemoTa)<br />
mezobeli cxovrobs meSvide sarTulze?<br />
arcerTi sarTuli ar unda gascdes mecxre sarTuls. meore<br />
wreze SekiTxvebi icvleba. masw.-i dafaze daxatavs cotaTi<br />
mixveul-moxveul gzas da mis cal mxares _ cxra saxls.<br />
saxlebi isea, rom maTgan marjvena / marcxena emTxveva<br />
mayureblis marjvena / marcxenas. saxlebs daawers (marcxnidan<br />
marjvniv): 1, 2, ... , 9. SekiTxvebi amgvaria: _ romel<br />
nomer saxlSi cxovrobs is, visi wina (an: Semdegi) mezobeli<br />
cxovrobs mexuTe saxlSi?<br />
mesame da momdevno wreebze SekiTxvebSi gamoTqma `wina<br />
(Semdegi) mezobeli~ Seicvleba gamoTqmiT `marcxena / marjvena<br />
mezobeli~.
- 154 -<br />
g 46. vupm/!xbljUywb/!nbsUlvUy/!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/<br />
57/2/!vupmpcbUb!xbljUywb: 3+1 > 3, 4+2 > 4, 5 > 2+2, 4+1 < 7<br />
eb! tywb/! jer swrafad gavameorebinebT Sekrebis magaliTebis<br />
wakiTxvas (rogorc iyo 45.1-Si). Semdeg mTw gadiSleba `9~-ze.<br />
_ aq ramdeni wrea? {cxra} aq wreebi rogoraa dalagebuli?<br />
{xuTi da oTxi} maSasadame, ramdenia xuTs mivumatoT oTxi?<br />
{cxra} axla SevadaroT xuTs miumatoT oTxi da eqvsi.<br />
romelia meti? {xuTs mivumatoT oTxi} ratom? {imitom, rom<br />
igi cxris tolia, cxra ki metia, vidre eqvsi}. davweroT!<br />
(masw.-i dafaze dawers: 5 + 4 > 6). axla es CavweroT naklebobis<br />
niSniT! rogor CavweroT? {6 < 5 +4}. waikiTxeT!<br />
_ axla daakvirdiT metobis niSansa da naklebobis naSans.<br />
miTxariT, wveri ufro didi ricxvisaken aris mimarTuli Tu<br />
ufro patara ricxvisaken? {patarasaken} metobis niSanSia ase<br />
Tu naklebobis niSanSi? {oriveSi asea!} diax, sul erTia, romeli<br />
niSania, wveri yovelTvis pataraskenaa, imitom, rom wveri<br />
TviTonaa patara da viwro! farTo mxare? (iseve gameordeba).<br />
bolos ki rig-rigobiT wavakiTxebT utolobebs wiTel<br />
CarCoSi 46.1. Tan TiTi gaayolon.<br />
57/3/! sjdywjt! .jU! Tfndjsfcb! eb! sjdywUb! ljcf{f! tbUbobep!<br />
xbobdwmfcb/! jer swrafad gavimeorebT, ricxvTa kibeze rogor<br />
icvleba ricxvis mdebareoba am ricxvis `-iT gadidebisas~.<br />
Semdeg masw.-i dawers: 9. _ vin dawers 9-ze 4-iT nakleb<br />
ricxvs?<br />
moswavleTa umetesobis pasuxi marTebuli iqneba. masw.-i<br />
moiTxovs msjelobas, rogor mixvdnen. Semdeg: _ raki xuTi<br />
oTxiT naklebia, vidre cxra, amitom cxra oTxiT... ra? {oTxiT<br />
metia, vidre xuTi). da aseve piriqiTac.<br />
Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 42.2-Si, oRond<br />
`-iT gadidebis~ nacvlad iqneba `-iT Semcireba~ da, Sesabamisad,<br />
ricxvTa kibeze qveviTken wanacvleba.<br />
57/4/!nbsUlvUyfej!tywbebtywb!nefcbsfpcbTj/!<br />
magnitur dafaze ramdenime oTxkuTxedia, maTgan erTi _<br />
didi wiTeli marTkuTxedi, dauxrelad mikruli, erTi _ sxva
- 155 -<br />
feris aseTive marTkuTxedi, erTi ki _ sxva feris<br />
marTkuTxedi, oRond cerad mikruli. _ es ra nakvTia?<br />
{oTxkuTxedi} marTkuTxedi Tu aris? {ara} ratom? {es adgili<br />
sworad ara aqvs} es wiTeli ra nakvTia? {marTkuTxedi} diax.<br />
axla SemovatrialoT! axla ra nakvTia? {isev marTkuTxedia}<br />
aba ra! SemotrialebiT xom ar Seicvleboda! axla vin daxatavs<br />
dafaze carciT or kvadrats: erTi iyos dauxrelad, sworad<br />
daxazuli, meore ki _ daxrilad, cerad daxazuli (gamova<br />
moswavle da xeliT daxatavs). axla vin daxatavs am wiTel<br />
marTkuTxeds, oRond ase cerad? (gamova moswavle da<br />
gadaxatavs). diax. es ra nakvTia? {oTxkuTxedi} marTkuTxedi<br />
Tu aris? {ara} ratom? {es adgili sworad ara aqvs} es ra<br />
nakvTia? {oTxkuTxedi} marTkuTxedi Tu aris? {ki} es? {esec<br />
marTkuTxedia, oRond ceradaa, daxrilia}. ai, SeiZleba<br />
gavasworoT! magram iyos isev ise, cerad, rogorc iyo.<br />
_ axla daaTvaliereT suraTi (46.3). ra aris? {saxli} diax,<br />
saxlia, Sedgenilia nakvTebisagan. gverdiT ki igive nakvTebia,<br />
oRond daSliladaa, cal-calkea. axla daakvirdiT da gaaferadeT<br />
sxvadasxva ferebad, oRond erTnairi nakvTebi erT ferad unda<br />
gaaferadoT! saxlis naxatSic da gverdiT, calkec _ erTi ferisa<br />
unda iyos! daiwyeT, jer marTkuTxedebi gaaferadeT!<br />
moswavleebi aferadeben. masw.-i, rogorc yovelTvis aseT<br />
dros, merxebs Soris dadis da amowmebs: xom ar gamorCaT<br />
daxrilad daxazuli marTkuTxedebi. _ sul ramdeni<br />
marTkuTxedi hqonia saxls? {rva}.<br />
rasac ver moaswreben, Sin daasrulon.<br />
57/5/! `nbUfnbujlvsj! tjuzwfcjt! ebtbyfmfcb~/ ix. 38.4.<br />
daemateba axali sityvebic: marTkuTxedi, cerad, metoba,<br />
nakleboba, ricxvTa kibe da sxva.<br />
g 47. ojTboj!–/!upmpcbUb!xbljUywb/!bnpdbo/!lbopo{pnjfsfcb{f/<br />
58/1/!46.9 _ SemoqmedebiTia.<br />
58/2/!hbnplmfcjt!ojTboj!–/!upmpcbUb!xbljUywb: 9–2 = 7, 8–1<br />
= 7, 4–2 = 2 ...! mTw gadaiSleba `8~-ze. _ ramdeni wertilia
- 156 -<br />
aq? {rva} rogoraa aq dawyobili rva wre? {xuTi da sami} rvas<br />
rom xuTi gamovakloT, ra dagvrCeba? {sami} (masw.-i dafaze<br />
daxazavs elifss, zed daawers did rvians, Sig ki Casvams<br />
xuTeulsa da sameuls, rogorc mTw-Sia). maS axla rvas<br />
gamovakloT xuTi. gamovakloT! (da waSlis xuTeuls). ra<br />
dagvrCa? {sami} diax, rvas gamoklebuli xuTi tolia samisa<br />
(da elifsis qvemoT dawers: 8 _ 5 = 3). vin mixvdeba, es<br />
niSani ra niSania? {gamoklebisa} diax, esaa gamoklebis niSani.<br />
ra aris gamoklebis sapirispiro? {Sekreba} Sekrebis niSnis<br />
sapirispiro? {gamoklebis niSani} maS, sul radara niSnebi<br />
viswavleT Cven? (moswavleebi CamoTvlian, masw.-i dafaze wers ><br />
< = + da _ niSnebs).<br />
_ axla wavikiTxoT tolobani wiTel CarCoSi (47.1).<br />
58/3/! sjdywjtbUwjt! sjdywjt! hbnplmfcb! eb! sjdywUb! ljcf{f!<br />
tbUbobep! xbobdwmfcb/! jer swrafad gavimeorebT, rogor<br />
icvleba ricxvis mdebareoba mimatebisas (43.2).<br />
Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 43.2-Si, oRond<br />
mimatebis nacvlad iqneba gamokleba.<br />
58/4/! qjswfmj-! vbewjmftj! bnpdbofcj! mphjlvsj! lbopo{pnjf.<br />
sfcjt! ebsSwfwb{f! `! spnfmj! bsSwfwt! lbopo{pnjfsfcbt/! jer<br />
swrafad gavimeorebT cerad daxazuli marTkuTxedis cnobas<br />
(dafaze), mis gamorCevas sxva oTxkuTxedebisagan, aramarTkuTxedebisagan.<br />
Semdeg masw.-i gamoiyvans xuT gogonasa da erT biWunas (an<br />
piriqiT). daayenebs maT areulad. _ aq erTi bavSvi arRvevs<br />
kanonzomierebas. yvela bavSvi raRaciT erTmaneTs hgavs, is<br />
erTi ki danarCenebs ar hgavs! romelia? ratom?<br />
_ axla davakvirdeT suraTs (47.3). ramdeni nakvTia daxazuli?<br />
{xuTi} am xuTidan erTi arRvevs kanonzomierebas. es erTi<br />
sxvebisagan sul gansxvavebulia. romelia? {meore, wre} ratom?<br />
{imitom, rom yvela danarCeni _ marTkuTxedebia, es erTi ki _<br />
wrea}. SemoxazeT is, romelic arRvevs kanonzomierebas!<br />
Tuki moswavleebi Seecdebian, feris mixedviT ipovon<br />
gamonaklisi nakvTi, scadon, TviTon darwmundebian, rom arafe-
- 157 -<br />
ri gamouvaT. saqme isaa, rom kanonzomierebas mxolod erTi<br />
unda arRvevdes da yvela danarCeni ki raRac TvalsazrisiT<br />
erTnairi unda iyos.<br />
_ axla davakvirdeT marjvniv am raodenobebsa da ricxvebs.<br />
romeli arRvevs kanonzomierebas? {oTxiani, cifri} ratom?<br />
{imitom, rom yvela danarCeni `dominosaviTaa~ daxatuli<br />
wreebiT, es ki cifriTaa Cawerili}.<br />
58/5/!`txsbgj! qbtvyfcj~!`! oblwUfcjt! dopcb/ am TamaSisaTvis<br />
masw.-s winaswar unda hqondes momzadebuli muyaosgan<br />
gamoWrili sxvadasxvagvari da sxvadasxva feris wreebi,<br />
rgolebi, kvadratebi, samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi,<br />
eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi da ase Semdeg _ yvela<br />
naswavli nakvTi. masw.-i moswavles wamierad uCvenebs nakvTs,<br />
Semdeg xeliT faravs an parkSi malavs. moswavlem unda Tqvas,<br />
romeli nakvTi iyo.<br />
rac ufro Zneli sacnobia nakvTi (sxvadasxvagvari xuTkuTxedebi,<br />
eqvskuTxedebi da ase Semdeg), miT ufro met xans<br />
vuCvenebT nakvTs. advilad sacnobebs (wre, rgoli, samkuTxedebi)<br />
ki vuCvenebT myisierad da isic mxolod pirvel wreze.<br />
g 48. vupm/!xbljUywb/!bnpd/!oblmvm!lbopo{pnjfsfcb{f/!<br />
59/1/ 47.8 _ SemoqmedebiTia.<br />
59/2/!vupmpcbUb!xbljUywb: 7–2 < 7, 5–4 < 9, 6 > 9–6, 8–1 > 3<br />
eb!tywb/!!yvelaferi keTdeba imdagvaradve, rogorc 46.1-Si.<br />
59/3/! hbnplmfcjt! Tftsvmfcb! sjdywUb! ljcjt! nfTwfpcjU/! jer<br />
swrafad gavimeorebT, rogor sruldeba ricxvTa kibeze Sekreba<br />
(44.2). Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 44.2-Si,<br />
oRond Sekrebis nacvlad iqneba gamokleba da, Sesabamisad,<br />
qveviTken wanacvleba.<br />
59/4/! qjswfmj-! vbewjmftj! bnpdbofcj! oblmvmj! lbopo{pnjf.<br />
sfcjt!Tfwtfcb{f/!!`{feb!nbskwfob~-!`rwfeb!Tvb~!eb!tywb!vksf.<br />
efcj/! ganvixilavT cxrils 48.3. jer gairkveva, ramdeni sveti,<br />
ramdeni striqoni aqvs mas; ra weria zeda marcxena, Sua marcxena<br />
da ase Semdeg ujredebSi; ra weria meore svetis pirvel
- 158 -<br />
Tu mesame striqonis mesame ujredSi da ase Semdeg (Tan<br />
vimeorebT `zeda marjvena~, `qveda Sua~ da sxva ujredebs).<br />
_ es cxrili sul sxvanairi cxrilia. mas ara aqvs raimes<br />
stirqonebi da raimes svetebi. aseTi cxrili Cven jer ar<br />
Segvxvedria! esaa kanonzomierebis cxrili. mis ujredebSi<br />
nakvTebi kanonzomieradaa Caxazuli. aba davakvirdeT pirvel<br />
striqons, radara nakvTebia masSi? pirvel svetSi? (aRmoCndeba,<br />
rom igive nakvTebia!). meore striqonSi? meore svetSi?<br />
(aRmoCndeba, rom yvelgan igive nakvTebia: TiTo-TiTo wiTeli<br />
samkuTxedi, ruxi marTkuTxedi da Savi xuTkuTxedi, oRond<br />
sxvadasxva TanmimdevrobiT!). maS ra yofila am cxrilis<br />
kanonzomiereba? {yvela svetSi da yvela striqonSi unda iyos<br />
erTi wiTeli samkuTxedi, erTi ruxi marTkuTxedi da erTi<br />
Savi xuTkuTxedi} diax. maS ra unda exazos cariel ujredSi,<br />
raTa es kanonzomiereba gagrZeldes? ra aklia mesame striqons?<br />
{wiTeli samkuTxedi} CaxateT! axla SeamowmeT mesame sveti _<br />
kanonzomierad aris Tu ara masSi nakvTebi? {diax}.<br />
_ Tu iciT, es niSani ra niSania? (masw.-i dafaze dawers did<br />
kiTxvis niSans ?). axla daakvirdiT ricxTa rigs. romeli<br />
ricxvi unda eweros kiTxvis niSnis nacvlad? {4} ratom?<br />
{imitom, rom sul meordeba: 7,2,4, 7,2,4...}.<br />
59/5/! UbnbTj! `hvebTj! yfmjt! Dbzpgb! eb! hbnpdopcb~/ masw.-i<br />
naWris gudaSi Cayris plastmasis an sqeli muyaos nakvTebs:<br />
wreebs, rgolebs, kvadratebs, mkveTrad wagrZelebul marTkuTxedebs,<br />
samkuTxedebs, tolgverdebian an eqvskuTxedebs an<br />
rvakuT-xedebs (an erTs, an meores _ radganac isini<br />
erTmaneTisagan Zne-li gansarCevia!) da ramdenime uswormasworo<br />
nakvTs. moswavleebma rig-rigobiT unda Cayon gudaSi xeli,<br />
aiRon erTi nakvTi da gudaSi Cauxedavad, xeliT mosinjviT<br />
gamoicnon, ra aris (uswormasworoze unda Tqvan _ sxva<br />
nakvTi). pasuxis Semdeg moswavle amoiRebs nakvTs da yvela<br />
naxavs, SeeSala Tu ara. Semdeg nakvTs isev Caabruneben gudaSi,<br />
masw.-i aurevs da momdevno moswavles Caayofinebs xels.<br />
TamaSis dawyebamde masw.-i klass kargad uCvenebs, Tu radara
- 159 -<br />
nakvTebs Cayris gudaSi da urCevs, daimaxsovron.<br />
59/7/! imdagvarive `kanonzomierebis cxrilebia~, rogoricaa<br />
48.3-Si. masw.-ma es winaswar unda uTxras klass. unda naxon,<br />
radara nakvTebia pirvel svetSi, pirvel striqonSi, meore<br />
svetSi, meore striqonSi da ase Semdeg. pirveli cxrilis<br />
qveda marjvena cariel ujredSi unda iyos Savi wre. meore<br />
cxrilis cariel ujredSi ki _ amgvarad daxrili monakveTi: /.<br />
cxadia, amas moswavle Sin unda mixvdes, damoukideblad.<br />
59/8/! iseTivea, rogoricaa 48.3-is ricxvTa rigi. esec unda<br />
iTqvas. unda Seivsos marjvniv ori carieli adgili.<br />
g 49. Ubwj!7/2.jt!hbnfpsfcb/!Tflsfcb.hbnplmfcb!sjdywUb!ljcf{f/<br />
5:/1/!48.8 _ SemoqmedebiTia.<br />
5:/2/! Ubwj! 7/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! _ jer gavimeoroT<br />
yvela cifri, romlebic viswavleT. sul ramdeni cifri viswavleT?<br />
{cxra} vin CamoTvlis? kidev romeli maTematikuri niSnebi<br />
viswavleT? ramdeni? vin CamoTvlis? {metobis, naklebobis,<br />
tolobis, Sekrebisa da gamoklebis niSnebi, sul xuTi}.<br />
Semdeg rig-rigobiT waikiTxaven 49.1-is wiTel CarCoSi<br />
tolobebsa da utolobebs.<br />
Semdeg Seavseben cariel ujredebs pirveli nimuSis magvarad.<br />
cota Znelia gamoklebis SemTxvevebi. masw.-i miexmareba: _<br />
risi tolia 4_3? saidan ici? rogor unda davawyoT oTxi<br />
wre, rom es davinaxoT? gamodi dafasTan da daawyve (an:<br />
daxate)! axla xeli daafare sameuls. ra dagvrCa? ese igi, ra<br />
unda CavxatoT rveulSi, cariel ujredebSi?<br />
Semdeg dafaze masw.-i wers:<br />
4 5 9 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />
4 9 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />
9 5 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />
9 6 3 _ aq saWiroa gamokleba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />
9 3 6 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />
5:/3/! Tflsfcjtb! eb! hbnplmfcjt! Tftsvmfcb! sjdywUb! ljcjt!<br />
nfTwfpcjU/!am safexurs Zalian cota dro eyofa.
- 160 -<br />
keTdeba Sekreba-gamoklebis Cveulebrivi savarjiSoebi jer<br />
zepirad, Semdeg ki Sedegi Semowmdeba ricxvTa kibeze.<br />
5:/4/!nsbwbmlvUyfejt!)kfs!bn!ufsnjojt!hbsfTf*!hwfsej/!nbUj!<br />
ebUwmb/! nsbwbmlvUyfejt! hwfsej! `! npoblwfUjb/! bn! npoblwfUjt!<br />
cpmpfcj-!cpmp!xfsujmfcj/!es sakiTxi klasma, arsebiTad, ukve<br />
icis. gavimeorebT, SevajamebT da ganvaviTarebT am codnas.<br />
_ am suraTze (49.3) marcxniv ra aris daxazuli?<br />
ramdenkuT-xedia? {xuTkuTxedia} saidan ici? {xuTi gverdi<br />
aqvs} ramdeni gverdia gamuqebuli wiTlad? {erTi} romeli<br />
gverdia gamuqebuli _ marjvena Tu marcxena? {marjvena} ra<br />
nakvTia gverdi? wrea, marTkuTxedia, wertilia, monakveTia,<br />
kvadratia Tu ra nakvTia? {gverdi _ monakveTia} lurjad<br />
moniSneT am gverdis, monakveTis boloebi, bolo wertilebi.<br />
ramdeni bolo aqvs monakveTs? {ori} orive lurjad moniSneT!<br />
axla Tqvenc gaamuqeT kidev erTi, sxva gverdi, romelic<br />
gindaT, oRond iseTi, romelsac sxva boloebi eqneba! orive<br />
bolo wertili sxva unda hqondes! am gamuqebuli gverdis<br />
orive boloc moniSneT, oRond mwvaned! sul ramdeni gverdi<br />
aqvs am nakvTs? {xuTi} gverdiT dasviT imdenive wiTeli<br />
wertili, ramdenicaa gverdebis raodenoba! {wertilTa<br />
xuTeuli unda daisvas}.<br />
Semdeg gakeTdeba yvelaferi iseve, oRond marjvena nakvTisaTvis.<br />
moswavleebi Tavad gaamuqeben rig-rigobiT am nakvTis:<br />
yvelaze marjvena gverds, yvelaze marcxena gverds, zemoTa<br />
gverds da qvemoTa gverds. sxvadasxva ferebad moniSnaven am<br />
gverdebis bolo wertilebs. gverdiT dasvamen imdenive wiTel<br />
wertils, ramdeni gverdic aqvs nakvTs {rvakuTxeds}.<br />
5:/5/! `sjdywUb! ebnxlsjwfcb~/ igivea, rac 40.4, oRond<br />
`dominoebis~ nacvlad moswavleebs urigdeba moZravi cifrebi<br />
1-dan 9-mde.<br />
g 50. `Tftblsfcj~/!nsbwbmlvUy/!spnfmjnf!hwfsejt!hbyb{wb/!<br />
61/1/! 49.9-Si `Camalulia~ yvela naswavli maTematikuri<br />
niSani (garda cifrebisa): < > = + da _ .!
- 161 -<br />
61/2/!ufsnjoj!`Tftblsfcj~/!qjswfmj!Tftblsfcj!eb!nfpsf!Tftb.<br />
lsfcj/!_ amixseniT, ras niSnavs sityva `SesaRebi~ {is, rac unda<br />
SeiRebos} sityva `Sesalagebeli~? {is, rac unda Selagdes}<br />
`SesaWmeli~? {is, rac unda SeiWamos} `SesaWreli~? {is, rac<br />
unda SeiWras} Sesawvavi? {is, rac unda Seiwvas} axla vin mixvdeba,<br />
ras niSnavs sityva `Sesakrebi~? {is, rac unda Seikribos}.<br />
masw.-i dafaze dawers: 7 + 1 = 8. _ es niSani ras<br />
gvibrZanebs? {Sekrebas} risa da ris Sekrebas? {Svidisa da<br />
erTisa} ese igi, unda Seikribos Svidi da erTi. romeli<br />
ricxvebi iqneba aq Sesakrebebi? {Svidi da erTi} maTgan<br />
romelia pirveli Sesakrebi? {Svidi} meore Sesakrebi? {erTi}<br />
diax, Svids hqvia pirveli Sesakrebi, xolo erTs hqvia meore<br />
Sesakrebi. ratom? {pirvelad 7 weria, meored _ 1}.<br />
masw.-i dawers sxva magaliTebs: 6 + 2 = 8,<br />
2 + 6 = 8, 5 + 3 = 8, 3 + 5 = 8, 2 + 2 = 4.<br />
_ miCveneT pirveli Sesakrebi! meore Sesakrebi!<br />
Semdeg rig-rigobiT waikiTxaven msr-Si (50.1) wiTel CarCoSi<br />
Caweril tolobebs. wakiTxvis Semdeg daevalebaT, rom yvelgan<br />
pirveli Sesakrebi Semoxazon wiTlad, meore Sesakrebi _ mwvaned.<br />
61/3/!Ubwj!6/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />
damuSavdeba sami amocana raodenobis matebaze da sami _<br />
klebaze, masw.-i advilad Seadgens maT (amocanaTa nimuSebi da<br />
maTi damuSavebis wesi ix. 37.2 da 38.2-Si).<br />
61/4/! nsbwbmlvUyfejt!)kfs!bn!ufsnjojt!hbsfTf*!spnfmjnf!<br />
hwfsejt! hbyb{wb/! hbnpjlwfUfcb! UwjU! ft! mphjlvsj! ufsnjojd!<br />
`spnfmjnf~/! keTdeba igive, rac 49.3-Si, oRond gamoikveTeba<br />
logikuri termini `romelime~. _ gaxazeT romelime gverdi!<br />
ramdeni gverdi unda gaxazoT? {erTi} romeli gverdi unda<br />
gaxazoT? {romelime} mainc romelia es romelime gverdi?<br />
{sul erTia, romelic mogvindeba, is unda gavxazoT}.<br />
Semdeg boloebs moniSnaven lurjad.<br />
61/5/!`tbjebobb!ynb@~ moswavle gamodis da dgeba Sua oTaxSi,<br />
merxebs Soris. masw.-i mas Tvalebs auxvevs. Semdeg masw.-i<br />
aniSnebs romelime sxva moswavles, romelic adgilidan
- 162 -<br />
asaxelebs romelime maTematikur sityvas, rac maTematikis<br />
gakveTilebze aqvT naswavli. Tvalebaxveulma moswavlem unda<br />
gaimeoreos es sityva da Semdeg Tqvas: visi xma moesma; da rac<br />
mTavaria _ saidan moesma xma: winidan, marjvnidan, ukana<br />
marcxena mxridan da ase Semdeg.<br />
g 51. `bsdfsUj~/!djgsj!1/!Tfls/!dysjmj/!nsbwbmlvUy/!`lvUyf~/<br />
62/2/!sbpefopcb!`bsdfsUj~/!sjdywj!ovmj/!djgsj!1/!<br />
dafaze daxazulia ramdenime elifsi `dominoebiT~ (ise,<br />
rogorcaa mTw-Si), TviTeul elifss zemodan aweria saTanado<br />
jamic. bolos xatia erTi carieli elifsi. _ aq ramdeni wrea?<br />
{cxra} rogoraa dawyobili cxra wre? {eqvseuli da sameuli}<br />
romelia pirveli Sesakrebi? {eqvsi } meore Sesakrebi? {sami}.<br />
ase ganvixilavT yvela elifss. mivadgebiT ukanasknel, cariel<br />
elifss. _ aq ramdeni wrea? {arcerTi} wreebis raodenoba aq<br />
tolia cxrisa (daadebs TiTs), aq tolia rvisa (daadebs), aq tolia<br />
eqvsisa (daadebs). aq ki (TiTs daadebs) wreebis raodenoba<br />
tolia nulisa. ramdeni yofila nuli wre? {arcerTi} diax, nuli<br />
_ arcerTia. nuli ase iwereba _ 0 (amas zemodan daawers cariel<br />
elifss). aq ra ricxvi weria (msr-Si 51.1)? {nuli}.<br />
Semdeg masw.-i dafaze dawers:<br />
2 5 7 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />
romelia pirveli Sesakrebi? meore Sesakrebi?<br />
5 8 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />
8 5 _ aq saWiroa Sedareba. sad ra niSani CavweroT?<br />
7 6 1 _ aq saWiroa gamokleba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />
8 4 4 _ aq saWiroa Sekreba. sad ra niSnebi CavweroT?<br />
romelia pirveli Sesakrebi? meore Sesakrebi?<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.7/! Tflsfcjtb! eb! hbnplmfcjt! dysjmfcj/ viwyebT axlebur<br />
cxrilebs. iseve rogorc ricxvTa kibis SemTxvevaSi, Sekrebagamoklebis<br />
cxrilebSic ricxvebi jer dominoseburadaa Casmuli,<br />
meore gakveTilze ki dominoseburadac da cifrebiTac. es ar<br />
iqneba Zneli. TviT cxrilis Sevseba SeiZleba gauWirdes zog<br />
moswavles, magram amas sami sagakveTilo monakveTi eTmoba da male
- 163 -<br />
aRar gauWirdebaT. yvela am safexurs kidev erTi mniSvnelovani<br />
daniSnuleba aqvs: masw.-ma xSir-xSirad unda ixmaros pirveli xaziT<br />
naswavli terminebi: Sesakrebi, jami, saklebi, sxvaoba da maklebi<br />
(cxadia, roca isini naswavli iqneba). TviTonac sul unda ixmaros<br />
da moswavleebsac aTqmevinos. garda amisa, masw.-ma cxrilisa da<br />
ricxvTa kibis Temebi zepiri Sekreba-gamoklebis savarjiSoebis<br />
sakeTeblad unda gamoiyenos.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
62/3/!Tflsfcjt!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj!eb!twfuj/!<br />
dafaze momzadebulia iseTive cxrili, rogoricaa msr-Si<br />
(51.2). mTeli msjeloba mimdinareobs am cxrilis svetebze,<br />
striqonebsa Tu ujredebze, moswavleebi Tan msr-Si aseTive<br />
cxrils avseben (`dominosebri ricxvebiT~).<br />
jer gairkveva, ramdeni sveti, ramdeni striqoni aqvs; ra weria<br />
zeda marcxena da ase Semdeg ujredebSi; ra weria meore<br />
svetis pirvel Tu mesame striqonis mesame ujredSi ... ... .<br />
_ risi striqonia meore striqoni? {erTeulisa} meoTxe?<br />
{wyvilisa} mesame? {sameulisa} (aseve _ svetebic). ra weria<br />
sul zeda marcxena ujredSi? {Sekrebis niSani} es niSani risi<br />
brZanebaa? ras gvibrZanebs, ra gaakeTeTo? {SekribeTo!} ra<br />
weria meore striqonis meore ujredSi? {oreuli} ratom?<br />
ratom weria ori wre? {imitom, rom erTeulis striqonSia<br />
da erTeulis svetSi, erTs mivumatoT erTi ki oris tolia}<br />
aseve ganixileba danarCeni ujredebic, carielebi ki Seivseba.<br />
_ es cxrili _ Sekrebis cxrilia. imitom weria aq kuTxeSi<br />
Sekrebis niSani!<br />
garda am sakiTxisa, xdeba aqtiuri gameoreba sityvisa `amdenive~,<br />
oRond ukve sityvier doneze, da ara mxolod nivTebisa<br />
Tu naxatebis doneze, rogorc iyo aqamde. am sityvis kargi<br />
codna ramdenime gakveTilis Semdeg yovlad aucilebeli iqneba.<br />
_ nikas xuTi fanqari aqvs, amdenive aqvs giorgis. ramdeni<br />
fanqari aqvs giorgis?<br />
_ klasSi rva gogonaa da amdenivea biWi. ramdeni biWia<br />
klasSi?
- 164 -<br />
saWiroa kidev ori amdagvari SekiTxva.<br />
62/4/! nsbwbmlvUyfejt! )kfs! bn! ufsnjojt! hbsfTf*! `lvUyf~!<br />
)xwfsp*/!nbUj!ebUwmb/!_ davakvirdeT am oTaxis iataks. romeli<br />
nakvTia es iataki? {marTkuTxedi} ramdeni kuTxe aqvs mas?<br />
{oTxi} marTkuTxeds (masw.-i dafaze daxatavs) ramdeni kuTxe<br />
aqvs? {oTxi} gamovides ia da gviCvenos!<br />
Semdeg daixazeba sxva ramdenime mravalkuTxedi. am<br />
safexurze moswavle mxolod TiTis dadebiT aCvenebs, rom `ai,<br />
esaa pirveli kuTxe, meore kuTxe da ase Semdeg.~ meti araferi<br />
jer araa saWiro.<br />
bolos, gaarkveven, romeli nakvTebia mocemuli suraTze<br />
(51.3) da wiTlad moniSnaven maT yvela kuTxes. TviTeuli<br />
nakvTis gverdiT sicarielea. iq dasvamen wertilebs nakvTis<br />
kuTxeebis ganlagebis magvarad _ mxolod wertilebs<br />
(wveroebs). amiT Semzaddeba is sakiTxi, rom `kuTxe~ sinamdvileSi<br />
wveroa, wertili. Tumca, jer-jerobiT termini `wvero~<br />
ar Semogvaqvs.<br />
TfojTwob; vimeorebT, rom namdvil, geometriul kuTxes<br />
dawyebiT klasebSi ar vaswavliT. arc gvWirdeba. dagvWirdeba<br />
mxolod mravalkuTxedis wvero, romelic aris wertili (mezobeli<br />
gverdebis saerTo wertili).<br />
62/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `!`.jU! nfu.oblmfcpcb~/! masw.-i<br />
asaxelebs ricxvs, moswavlem unda daasaxelos ricxvi: pirvel<br />
wreze _ erTiT meti, meore wreze _ erTiT naklebi, mesameze _<br />
oriT meti, meoTxeze _ oriT naklebi da ase Semdeg.<br />
`erTiT naklebs~ da `oriT mets~ masw.-i winaswar ar<br />
axsenebs, axsenebs mxolod saTanado wris CamTavrebis Semdeg.<br />
g 52. 1.jt!Tfebs/!Tflsfcjt!dysjmjt!Tfwtfcb/!hbnfpsfcb/<br />
63/2/!ovmjt!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!!am sagakveTilo<br />
monakveTs cota dro eyofa.<br />
_ ra aris raodenoba nuli? {arcerTi} rogor ggoniaT,<br />
romelia meti _ nuli Tu ori? {ori} saidan ici? {nuli<br />
arcerTia, ori masze metia} romelia meti _ nuli Tu erTi?
- 165 -<br />
{erTi} saidan ici? {nuli arcerTia, erTi masze metia} Cven<br />
rom ricxvebi gvaqvs naswavli, maTgan romelimeze (am sityvis<br />
gamokveTiT) meti Tu aris nuli? {ara, nuli yvela maTganze<br />
naklebia} yvela is ricxvi metia, vidre nuli. nuli naklebia,<br />
vidre TviTeuli es ricxvi!<br />
Semdeg rig-rigobiT waikiTxaven msr-Si (52.1) wiTel<br />
CarCoSi Caweril utolobebs.<br />
63/3/! Tflsfcjt! dysjmjt! Tfwtfcjt! lbopo{pnjfsfcb/!<br />
eblbwTjsfcb ufsnjoUbo! `Tftblsfcj~/ aq ukve cifrebiani Sekrebis<br />
cxrilicaa (msr-s 52.2). cxrilis dafaze daxazva aRaraa<br />
aucilebeli, Tuki moswavleebs gauWirdebaT, maSin daixazos.<br />
keTdeba igive, rac 51.2-Si, oRond sityvierad kargad<br />
Camoyalibdeba, Tu ratom weria esa Tu is ricxvi amaTuim<br />
ujredSi. Semdeg `dominoebiT~ Seivseba meore cxrili, Tan<br />
kvlav sityvierad Camoyalibdeba, ra Tavsdeba amaTuim ujredSi.<br />
magaliTad: _ es ujredi meore svetSia da meoTxe striqonSi.<br />
erTeulis svetSi da sameulis striqonSi. ese igi, masSi unda<br />
iyos erTs mimatebuli sami cali wre, wreebis oTxeuli.<br />
emateba erTi sakiTxi: TviTeul SemTxvevaSi masw.-i ekiTxeba:<br />
_ rasa da ras kreb? romelia pirveli Sesakrebi? meore<br />
Sesakrebi? es pirveli Sesakrebi sad unda Caiweros? am<br />
ujredSi romeli Sesakrebi weria? (da ase Semdeg).<br />
pirveli xaziT naswavl am terminebze sagangebod maxvildeba<br />
yuradReba. termini `jami~, cxadia, jer araa saWiro.<br />
garda am sakiTxisa, xdeba xanmokle gameoreba sityvisa<br />
`amdenive~. SekiTxvebis nimuSebi ix. 51.2-Si (cxadia, masw.-i maT<br />
sayofacxovrebo Sinaarss Secvlis).<br />
63/4/!Ubwj!5/4.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!suraTze (52.3) mocemulia<br />
nakvTebi. gaarkvioT, TviTeuli ramdenkuTxedia, Tuki<br />
oTxkuTxedia, xom ar aris kvadrati, marTkuTxedi. _ daakvirdiT<br />
zeda striqonis nakvTebs. ramdeni nakvTia zeda striqonSi?<br />
{eqvsi} ramdeni gverdi aqvs gamuqebuli TviTeul maTgans? {er-<br />
Ti, TiTo gverdi aqvT gamuqebuli} Tqven mwvaned SeaferadeT<br />
kidev TiTo gverdi, romelic gsurT! Semdeg wiTlad moniSneT
- 166 -<br />
TiTo kuTxec. axla daakvirdiT qveda striqonis nakvTebs.<br />
ramdeni nakvTia qveda striqonSi? {imdenive, eqvsi} ra aqvs<br />
moniSnuli pirvel nakvTs? {kuTxeebi} ramdeni kuTxe aqvs?<br />
{eqvsi} ramdenkuTxedia es nakvTi? {eqvskuTxedi}.<br />
Semdeg rig-rigobiT gairkveva, ramdenkuTxedebia danarCeni<br />
nakvTebi. TviTeul maTgans Savad gaumuqdeba TiTo gverdi da<br />
wiTlad moeniSneba or-ori kuTxe.<br />
63/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! sbnefoj! UjUjb/ ix. 22.4. oRond<br />
TiTebis raodenoba aRwevs cxramde, Tanac, Semodis nulic:<br />
zogjer maswavlebe-li aCvenebs momuWul xels, maSin moswavlem<br />
unda Tqvas _ nuli.<br />
g 53. `kbnj~/!Tflsfcjt!dysjmj/ lvcjt!xbyobh/!eb!nbUj!ebUwmb/<br />
64/2/!ufsnjoj!`kbnj~/! masw.-s motanili aqvs mogrZo, elifsis<br />
magvari formis mqone jami (WurWeli).<br />
dafaze `dominoseburad~ dawyobilia wreebis xuTeuli da<br />
oTxeuli. _ aq ramdeni wrea? {xuTi} aq? {oTxi} modi, gaga, es<br />
grovebi Sekribe, oRond Sekribe ai am jamSi! (gaga yvela wres<br />
moagrovebs da jamSi Cayris. masw.-i amasobaSi dafaze carciT<br />
daxatavs iseTive xuTeuls, gverdiT iseTive oTxeuls da maT<br />
erTad Semoavlebs elifss _ ise, rogorcaa mTw-Si da msr-s<br />
53.1-Si). ai Cven eseni (miuTiTebs daxatulebze) SevkribeT jam-<br />
Si. ai es (miuTiTebs elifsze) viTom jamis naxatia! romelia<br />
pirveli Sesakrebi? {xuTi} meore Sesakrebi? {oTxi} jamSi sul<br />
ramdeni wrea? {cxra} diax, jamSia cxra. xuTi pirveli Sesakrebia,<br />
oTxi _ meore Sesakrebia. cxras ki davarqvaT jami.<br />
ramdeni yofila xuTisa da oTxis jami? {cxra} jamia cxra.<br />
Semdeg daaTvaliereben suraTs (53.1). TviTeuli SemTxvevisaTvis<br />
rig-rigobiT ityvian: romelia pirveli Sesakrebi,<br />
meore Sesakrebi, jami.<br />
aq gavaxsenoT SesakrebTa gadanacvlebadoba. masw.-i dawers<br />
2+5 da 5+2. _ ras ityviT am jamebis Sesaxeb? {tolia} diax,<br />
gind ors miumate xuTi da gind xuTs miumate ori, jami igive<br />
iqneba. Sesakrebebi romc gadavanacvloT (TiTebis trialiT uC-
- 167 -<br />
venebs `gadanacvlebas~!) jami mainc igive darCeba! jami ar Seicvleba!<br />
axla Tamarma gviTxras amis sxva magaliTi! jimSermac!<br />
masw.-i zogad daskvnasac Camoayalibebs, Tumca ara aqvs azri,<br />
rom es daskvna moswavleebsac gavameorebinoT `wesad~.<br />
ebtlwob; Sesakrebebi romc gadavanacvloT, jami mainc ar<br />
Seicvleba.<br />
64/3/! sjdywjt! npUbwtfcb! Tflsfcjt! dysjmjt! tbUbobep! vk.<br />
sfeTj/ eblbwTjsfcb! ufsnjoUbo! `kbnj~/! ! dafaze winaswar unda<br />
iyos momzadebuli iseTive cxrili, rogoricaa msr-Si (53.2).<br />
mTeli momdevno msjeloba unda warimarTos dafaze daxazul<br />
cxrilze saTanado svetebis, striqonebisa Tu ujredebis<br />
miTiTebiT. Tan moswavleebi msr-s cxrils daakvirdebian da<br />
Seavseben.<br />
keTdeba igive, rac 52.2-Si: dawyebuli cxrilis svetebisa<br />
da striqonebis daTvliTa da sxva, damTavrebuli ramdenime<br />
ujredSi saTanado `dominos~ CaxatviT, oRond winaswari<br />
sityvieri dasabuTebis moTxovniT. emateba erTi sakiTxi _<br />
termini `jami~.<br />
SekiTxvis nimuSebi: _ jami romel ujredSi unda Caiweros?<br />
ratom? am ujredSi risi da risi jami unda Caiweros? es<br />
pirveli Sesakrebi sad unda Caiweros? am ujredSi romeli<br />
Sesakrebi weria? (da ase Semdeg).<br />
terminebze `Sesakrebi~ da `jami~ sagangebod maxvildeba<br />
yuradReba. garda amisa, xdeba xanmokle gameoreba sityvisa<br />
`amdenive~. SekiTxvebis nimuSebi ix. 51.2-Si (cxadia, masw.-i maT<br />
sayofacxovrebo Sinaarss Secvlis).<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.6/! nsbwbmlvUyfejt!xwfspfcj/! vixsenebT kubis wveroebsa da<br />
maT daTvlas. kvadratis `kuTxe~ gaigivdeba kubis wverosTan.<br />
Semogvaqvs kvadratisa da, sazogadod, mravalkuTxedis wvero<br />
marTebuli termini, `kuTxis~ nacvlad. mravalkuTxedis gverdebisa<br />
da wveroebis (kuTxeebis) raodenobaTa cxrili cxrilis axali<br />
saxea. mravalkuTxedis gverdebisa da kuTxeebis (wveroebis)<br />
raodenobaTa toloba.
- 168 -<br />
masw.-isTvis aq mravali terminia naxsenebi: waxnagi, piramida,<br />
prizma, igiveoba da sxva. arcerTi maTgani man ar unda axsenos<br />
klasSi. moswavleebs vaswavliT mxolod erT axal termins `wvero~.<br />
garda amisa, gamovkveTT ukve cnobil termins `igive~.<br />
raki geometriul kuTxes dawyebiT klasebSi ar vaswavliT, SeiZleba<br />
gaCndes SekiTxva araamozneqili mravalkuTxedis kuTxis SemTxvevaSi,<br />
romlis sididecic 180 gradusze metia. magram saqme isaa,<br />
rom bavSvi am SemTxvevaSic xedavs mxolod wveros, xolo kuTxes<br />
kidev ufro naklebad aRiqvams, vidre 180 gradusze nakleb SemTxvevaSi.<br />
amitom bavSvisTvis araviTari damatebiTi siZnele ar Cndeba.<br />
erTaderTi, misTvis SeuZlebeli iqneboda zustad 180-gradusiani,<br />
anu gaSlili kuTxis gaazreba radgan mas ar etyoba wvero.<br />
kanonzomierebis Tema sagakveTilo monakveTSi aq ukanasknelad<br />
iqneba. awi igi mxolod saSinao davalebis amocanebSi Segvxvdeba,<br />
Tumca Zalian xSirad. cxadia, am amocanaTa amoxsnebi klasSi,<br />
Cveulebriv, gairCeva. amgvarad ganviTardeba kanonzomierebis Tema.<br />
sasurvelia, kanonzomierebis amocanebis ganxilvisas masw.-ma<br />
dasvas xolme damatebiTi SekiTxva:<br />
1) mainc ra meoreba aq mravaljer?<br />
garda amisa, masw.-ma moswavleebs yuradReba unda miaqcevinos<br />
imaze, rom amaTuim amocanis kanonzomiereba hgavs sxvas, adre<br />
ganxiluls. magaliTad, 57.7 hgavs 57.3-s. riT hgavs?<br />
pirvelklasels albaT gauWirdeba pasuxis zustad Camoyalibeba,<br />
magram es arcaa saWiro. mTavaria, rom bavSvma daiwyos saTanado<br />
msjeloba da erTi azri mainc gamoTqvas.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
64/4/!lvcjt!xbyobhfcj!)bn!ufsnjojt!hbsfTf"*!`!lwbesbufcj!eb!<br />
nbUj!ebUwmb/!bn!xbyobhfcjt!`hwfsefcj~!)bov!lvcjt!xjcpfcj!`!bn!<br />
ufsnjojt! hbsfTf*/! am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.<br />
masw.-i jer zepirad, TvalsaCinoebis gareSe dasvams SekiTxvas: _<br />
gaixseneT: ra nakvTs davinaxavT, kubs rom winadan SevxedoT?<br />
{kvadrats} (daanaxvebs da kidev erTxel darwmundebian).<br />
ramdeni gverdi aqvs kvadrats? {oTxi} gamovides konstantine<br />
da gviCvenos yvela {erTi, ori, sami, oTxi}.
- 169 -<br />
kidev davTvliT erTi romelime (am sityvis gamokveTiT)<br />
waxnagis _ kvadratis gverdebs. Semdeg sxva waxnagisa, Semdeg _<br />
kidev sxvisa da davrwmundebiT, rom yovel (am terminis<br />
gamokveTiT) waxnags hqonia 4 gverdi. _ amasac oTxi gverdi<br />
aqvs, amasac, amasac. yovel kvadrats xom oTxi gverdi aqvs!<br />
termini `wvero~ ar Semogvaqvs _ igi Semdeg gakveTilze<br />
iqneba.<br />
64/5/ masw.-s xelSi cifrebiani (0-dan 9-mde yvela cifri)<br />
baraTebis dasta ukavia da rig-rigobiT, sxvadasxva moswavles<br />
myisierad uCvenebs gverdiT gadabrunebul (`dawvenil~) an<br />
Tavdayira gadatrialebul romelime cifrs. moswavlem unda<br />
daasaxelos es cifri. meore wreze _ am cifris momdevno anu<br />
Semdegi cifri; mesame wreze _ wina cifri da ase Semdeg: wina,<br />
momdevno, wina, momdevno...<br />
g 54. sjdywUb!sjhj/!hbnplmfcjt!dysjmj/!lvcjt!xwfspfcj/!<br />
65/2/!sjdywUb!sjhj;!1-!2-!3-!4-!5-!6-!7-!8-!9-!:/!<br />
am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.<br />
masw.-i cxra moswavles daurigebs TiTo-TiTo moZrav cifrs:<br />
1, 2, ... , 9. _ gamodiT da swori TanmimdevrobiT daalageT es<br />
cifrebi! kargia! axla natom (romelsac cifri ar Sexvedria)<br />
gviTxras, ratom daalages ase? ratom daiwyes erTianiT? mere<br />
ki oriania. ratom? {jer yvelaze patara ricxvia, mere _ masze<br />
meti da ase Semdeg, bolosaa cxriani imitom, rom cxra<br />
yvelaze didia} axla me malxazs vaZlev nulians (aZlevs<br />
moZrav nulians). gamodi da dade Tavis adgilas am rigSi!<br />
{dadebs erTianis win} ratom dade aq? {imitom, rom nuli<br />
yvelaze pataraa}.<br />
_ axla gadaSaleT rveulebi da wiTel CarCoSi Caweril<br />
cifrebs daakvirdiT. sworadaa isini dalagebuli? {ki}.<br />
65/3/!hbnplmfcjt!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj!eb!twfuj/!<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 51.2-Si, oRond Sekrebis<br />
nacvlad iqneba gamokleba. gairCeva cxrili 54.2.!<br />
65/4/! lvcjt! xwfspfcj/! nbUj! ebUwmb/! wbnlwjesfcU! ufsnjot!
- 170 -<br />
`xwfsp~/!masw.-i aCvenebs did kubs. iqve devs samkuTxa prizma da<br />
oTxkuTxa piramida. yvelaze gamokveTili cali wvero piramidas<br />
aqvs, yvelaze metad igi hgavs namdvil wveros. amitom amiT<br />
viwyebT. masw.-i TiTs daadebs piramidis zeda wveros da<br />
ikiTxavs _ ai es ra aris? me mTlian nivTze ki ar gekiTxebiT,<br />
ara, mxolod ai am adgilze gekiTxebiT! ra aris es? {wveti,<br />
wveri, wvero} diax, esaa wvero. wveroebi sxvaganacaa, sadac ki<br />
wvetiviTaa! gamovides naTia da daTvalos amis yvela wvero!<br />
(daTvlis da aRmoCndeba xuTi wvero). axla zurabi gamovides<br />
da daTvalos amis (prizmaze miuTiTebs) yvela wvero! (daTvlis<br />
da aRmoCndeba eqvsi wvero).<br />
Semdeg masw.-i ramdenime merxze Camoarigebs sxvadasxva zomis<br />
kubebs, 5-8 cals. _ axla daTvaleT kubis yvela wvero.<br />
ramdeni wvero aqvs kubs? {rva}. am kubs? amas? {yovel kubs<br />
rva wvero aqvs}. axla me erT rames vityvi da Tqven miTxariT,<br />
marTalia Tu ara: rac ufro didia kubi, miT ufro meti<br />
raodenobis wvero aqvs mas. marTalia? {ara} ratom araa<br />
marTali? {imitom, rom yovel kubs aqvs rva wvero, sulerTia,<br />
kubi didia Tu patara!}. rac ufro pataraa kubi, miT ufro<br />
naklebi raodenobis wvero aqvs mas. baqar (susti moswavle),<br />
marTalia? {ara} ratom araa marTali? {imitom, rom yovel<br />
kubs aqvs rva wvero, sulerTia, kubi didia Tu patara!}.<br />
65/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />
saangariSo: sams mivumatoT sami; xuTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg (rac naswavlia).<br />
g 55. 1.jt!njnbufcb/!hbnplmfcjt!dysjmj/!ufsnjoj!`jhjwf~/<br />
66/2/!sjdywjtUwjt!ovmjt!njnbufcb: 5+0 = 5, 9+0 = 9 !eb!tywb/!<br />
dafaze daxatulia `jamis~ elifsi da Sig rgolebis<br />
oreuli da eqvseuli (rogorcaa mTw-Si). gverdiT, marjvniv,<br />
kidev erTi amgvari elifsia da Sig marcxena mxares xatia<br />
Svideuli, marjvena mxare ki carielia. jer ganvixilavT<br />
pirvel jams: _ romelia aq Sesakrebebi? {ori da eqvsi} jami<br />
risi tolia? {rvisa} (masw.-i elifss zemodan daawers: 2 + 6 =
- 171 -<br />
8). axla vnaxoT aq, marjvniv. risi tolia pirveli Sesakrebi?<br />
{Svidisa} meore Sesakrebi? {ar gvaqvs, araa, ese igi, nulia}<br />
jamSi sul ramdenia rgoli? {Svidi} jami risi tolia?<br />
{Svidisa} diax, Svids mivumatoT nuli udris Svids (elifss<br />
zemodan daawers: 7 + 0 = 7). Svids rom araferi mivumatoT,<br />
isev Svidi iqneba! axla vin gvetyvis, risi tolia xuTs<br />
mivumatoT nuli? {xuTisa} ratom? {xuTs rom araferi<br />
mivumatoT, isev xuTi iqneba}.<br />
aseve gairkveva, risi tolia 3+0, 2+0 da sxva ramdenime.<br />
Semdeg moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven msr-Si wiTel<br />
CarCoSi (55.1) Caweril tolobebsa da utolobebs. Tan<br />
Sesabamisad wertilebiT Seavseben Sesabamis ujredebs, romlebic<br />
qvemoTaa mixazuli.<br />
masw.-i zogad daskvnasac Camoayalibebs, Tumca ara aqvs azri,<br />
rom es daskvna moswavleebsac gavameorebinoT `wesad~.<br />
ebtlwob; raime ricxvs rom nuli mivumatoT, isev im ricxvs<br />
miviRebT.<br />
66/3/!hbnplmfcjt!dysjmjt!Tfwtfcjt!lbopo{pnjfsfcb/!<br />
jer swrafad gavimeorebT Sekrebis cxrilis Sevsebis kanon-<br />
zomierebas (52.2).<br />
Semdeg moswavleebs SekiTxvebis meSveobiT gavaxsenebinebT,<br />
rom Sekrebis cxrilis pirvel striqonSi Cawerilia pirveli<br />
Sesakrebebi, xolo pirvel svetSi _ meore Sesakrebebi. svetisa<br />
da striqonis gadakveTis ujredebSi ki ra iwereba? {jami, risi<br />
tolicaa jami}.<br />
Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 52.2-Si, oRond<br />
Sekrebis nacvlad iqneba gamokleba. viyenebT cxrils 55.2.<br />
66/4/! lwbesbujt! `lvUyjtb~! eb! lvcjt! xbyobhjt! xwfspt!<br />
jhjwfpcb/!ufsnjoj!`jhjwf~-!`jhjwfb~/!lwbesbujt!xwfsp/!!<br />
masw.-i klass aCvenebs did kubs da daaTvlevinebs misi wina<br />
waxnagis wveroebs. _ ra nakvTia es waxnagi? {kvadratia} gvanca,<br />
gviCvene am kvadratis kuTxeebi! ramdeni kuTxe aqvs? {oTxi}<br />
axla am kvadratis wveroebi gviCvene! diax, kvadratis kuTxe da<br />
wvero igive yofila! igive (am sityvis gamokveTiT). wvero
- 172 -<br />
igivea, rac kuTxe. ramdeni wvero aqvs kvadrats? {oTxi} axla<br />
dafaze davxazoT ori kvadrati (daxazavs erTs dauxrelad,<br />
meores _ cerad, orives Seaferadebs). giorgim gviCvenos am<br />
kvadratis wveroebi! xatiam ki gviCvenos am kvadratis wveroebi!<br />
ramdeni wvero aqvs? {oTxi} am kvadratsac oTxi wvero aqvs,<br />
amasac, amasac. yovel (am sityvis gamokveTiT) kvadrats oTxi<br />
wvero aqvs!<br />
Semdeg masw.-i klass aCvenebs did kubTan erTad patara<br />
kubsac. _ romels aqvs wveroebis meti raodenoba? marTalia<br />
Tu ara: rac ufro didia kubi, miT ufro meti wvero aqvs<br />
mas? ratom?<br />
66/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix.18.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs cxramde.<br />
g 56. 1.jt!!njnbufcb/!hbnplm/!dysjmj/!nsbwbmlvUy/!xwfsp/<br />
67/1/! 55.8-is zeda rigSi unda gamoikveTos kanonzomiereba:<br />
yvelaferi saWmelia, garda erTisa _ Coxisa. swored igi<br />
arRvevs kanonzomierebas. meore rigSi yvelaferi saaxalwlo<br />
nivTebia, garda Tovlis papisa, romelic cocxalia, adamiania.<br />
qveda rigSi yvelaferi imisaTvisaa, rom sadme mivideT (termini<br />
`transporti~ araa saWiro!), garda oda saxlisa.<br />
67/2/! sjdywjt! ! ovmjtUwjt! ! njnbufcb: 0+6 = 6, 0+1 = 1!!eb!<br />
tywb/ 0+0 = 0/! jer swrafad gavameorebinebT 55.1-is<br />
sakiTxs am saxiT: _ pirveli Sesakrebia cxra, meore Sesakrebi<br />
_ nuli. risi tolia jami?<br />
aseve gamoiTvleba kidev ramdenime amdagvarive jami: 4+0,<br />
0+0...<br />
Semdeg SekiTxva garTuldeba: _ pirveli Sesakrebia Svidi,<br />
jamic Svidis tolia. risi tolia meore Sesakrebi? {nulis}<br />
ratom? {Svids mivumatoT nuli udris Svids _ sxvagvari axsna<br />
araa saWiro}.<br />
Semdeg yvelaferi TiTqmis iseve gakeTdeba, rogorc 55.1-Si,<br />
oRond nuli iqneba ara pirveli, aramed meore Sesakrebi:<br />
marjvena elifsSi sicariele iyos ara marcxniv (pirveli
- 173 -<br />
Sesakrebis adgilas), aramed _ marjvniv.<br />
dafaze daxatulia `jamis~ elifsi da Sig rgolebis sameuli<br />
da xuTeuli (rogorcaa mTw-Si). gverdiT, marjvniv, kidev<br />
erTi amgvari elifsia da Sig marjvena mxares xatia oTxeuli,<br />
marcxena mxare ki carielia. jer ganvixilavT pirvel jams: _<br />
romelia aq Sesakrebebi? {sami da xuTi} jami risi tolia?<br />
{rvisa} (masw.-i elifss zemodan daawers: 3 + 5 = 8). axla<br />
vnaxoT aq, marjvniv. risi tolia pirveli Sesakrebi? {nulisa}<br />
meore Sesakrebi? {oTxisa} jamSi sul ramdenia rgoli? {oTxi}<br />
jami risi tolia? {oTxisa} diax, nuls mivumatoT oTxi<br />
udris oTxs (elifss zemodan daawers: 0 + 4 = 4).<br />
aq isev gavaxsenoT SesakrebTa gadanacvlebadoba. masw.-i<br />
dawers 2+4 da 4+2. _ ras ityviT am jamebis Sesaxeb?<br />
{tolia} ratom? {Sesakrebebi romc gadavanacvloT, jami mainc<br />
ar Seicvleba}.<br />
masw.-i dawers 0+4 da 4+0. _ am jamebis Sesaxeb ras<br />
ityviT? {tolia} 4+0 ris tolia? {oTxisa} ese igi, 0+4 ris<br />
toli iqneba? {igivea, oTxisa}. axla vin gvetyvis, risi tolia<br />
nuls mivumatoT xuTi? nuli? {xuTisa} ratom?<br />
dasabuTeba orgvari SeiZleba iyos: 1) nuls rom xuTi<br />
mivumatoT, igivea, rac xuTs nuli mivumatoT, es ki xuTis<br />
tolia; 2) arafers rom xuTi mivumatoT, xuTi iqneba.<br />
aseve gairkveva, risi tolia 3+0, 2+0 da sxva ramdenime.<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />
msr-Si wiTel CarCoSi (56.1) Caweril tolobebsa da<br />
utolobebs. Tan Sesabamisad wertilebiT Seavseben Sesabamis<br />
ujredebs, romlebic qvemoTaa mixazuli.<br />
masw.-i zogad daskvnasac Camoayalibebs, Tumca ara aqvs azri,<br />
rom es daskvna moswavleebsac gavameorebinoT `wesad~.<br />
ebtlwob; nuls rom raime ricxvi mivumatoT, isev im ricxvs<br />
miviRebT.<br />
67/3/! sjdywjt! npUbwtfcb! hbnplmfcjt! dysjmjt! tbUbobep!<br />
vksfeTj/! ! ! jer swrafad gavimeorebT ricxvis moTavsebas<br />
Sekrebis cxrilis ujredebSi (53.2).
- 174 -<br />
Semdeg yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 53.2-Si, oRond<br />
Sekrebis nacvlad iqneba gamokleba. Seivseba cxrili 56.2<br />
(`dominoebiT~).<br />
67/4/! tb{phbepe! nsbwbmlvUyfejt! )kfs! bn! ufsnjojt! hbsfTf*!<br />
xwfsp/! nbsUlvUyfejt-! tbnlvUyfejtb! eb! tywb! obtxbwmj! nsbwbm.<br />
lvUyfefcjt! xwfspfcjt! ebUwmb/! ! xwfsp! `! xfsujmjb/!!<br />
daaTvaliereT suraTi (56.3). ramdeni nakvTia daxazuli? {cxra}<br />
pirveli nakvTi ra nakvTia? {kvadrati} ramdeni wevro aqvs mas?<br />
{oTxi} moniSneT wiTlad oTxive! meore ra nakvTia?<br />
{marTkuTxedi} mas ramdeni wvero aqvs? {oTxi} oTxive wiTlad<br />
moniSneT! (da a. S. bolomde).<br />
Semdeg zepirad, TvalsaCinoebis gareSe: _ rvakuTxeds<br />
ramdeni wvero aqvs? {rva} xuTkuTxeds? {xuTi} wvero ra aris:<br />
monakveTi, xazi, wertili Tu wre? {wertili} diax, nakvTis<br />
wvero _ wertilia! wertili xom yvela nakvTze ufro pataraa!<br />
aris raime nakvTi, wertilze patara rom iyos? {ara} yvela<br />
sxva nakvTi ufro didia, vidre wertili! wertili yvelaferze<br />
ufro pataraa! amitom wveroc yvelaferze ufro pataraa,<br />
wvero xom wertilia!<br />
Semdeg masw.-i klass aCvenebs did kvafrats da patara<br />
kvadrats. _ romels aqvs wveroebis meti raodenoba?<br />
marTalia Tu ara: rac ufro didia kvadrati, miT ufro meti<br />
wvero aqvs mas? ratom?<br />
67/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! `UjUfcjt! Dwfofcb~/ masw.-i<br />
moswavles usaxelebs ricxvs: 0, 1, 2, 3, ... , 9. moswavlem unda<br />
aCvenos amdeni TiTi, oRond aucileblad orive xelis TiTebi<br />
_ ise, rom erTad iyos dasaxelebuli ricxvi. masw.-i ukve<br />
ityvis: _ TiTebis raodenobaTa jami (am sityvis gamokveTiT)<br />
unda iyos is ricxvi, romelsac me getyviT.<br />
Tuki masw.-i ityvis `erTi~, moswavle aCvenebs erTi xelis<br />
erT TiTs da meore xelis momuWul muSts (nuli TiTi). Tuki<br />
masw.-i ityvis `nuli~, moswavle aCvenebs orive xelis momuWul<br />
muStebs (nul-nuli TiTi).
- 175 -<br />
g 57. hbnfpsfcb/!lbopo{pnjfsfcjt!ebsSwfwb!bo!Tfwtfcb/!<br />
68/2/!Ubwj!8/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />
gameordeba nuli, Sesakrebebi da jami. amisaTvis daismis<br />
zepiri SekiTxvebi, romlebsac sxvadasxva moswavleebi upasuxeben,<br />
SeZlebisamebr swrafad. visac gauWirdeba, gamoiyenos mTw.<br />
isedac, mTw yvelas gaSlili hqondes. SekiTxvebi:<br />
1) pirveli Sesakrebia ori, meore oTxi. ras udris jami?<br />
2) Sesakrebebia sami da eqvsi. ras udris jami?<br />
3) pirveli Sesakrebia nuli, meore xuTi. ras udris jami?<br />
4) Sesakrebebia sami da nuli. ras udris jami?<br />
5) pirveli Sesakrebia ori, jamic oria. ras udris meore<br />
Sesakrebi?<br />
6) meore Sesakrebia rva, jamic rvaa. ras udris pirveli<br />
Sesakrebi?<br />
bolos, gairCeva SedarebiT Zneli, saazrovno SekiTxvebi:<br />
7) SeiZleba Tu ara, rom pirveli Sesakrebi ufro meti iyos, vidre<br />
meore Sesakrebi? {SeiZleba} magaliTad? {xuTs mivumatoT sami}.<br />
8) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi ufro meti iyos, vidre<br />
pirveli Sesakrebi?<br />
9) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi ufro naklebi iyos,<br />
vidre pirveli Sesakrebi?<br />
10) SeiZleba Tu ara, pirveli Sesakrebi ufro naklebi iyos,<br />
vidre meore Sesakrebi?<br />
11) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi pirveli Sesakrebis<br />
toli iyos?<br />
12) SeiZleba Tu ara, rom Sesakrebebi erTmaneTis toli iyos?<br />
13) SeiZleba Tu ara, rom pirveli Sesakrebi jamis toli iyos?<br />
{SeiZleba, roca meore Sesakrebia nuli}.<br />
14) SeiZleba Tu ara, rom meore Sesakrebi jamis toli iyos?<br />
{SeiZleba, roca pirveli Sesakrebia nuli}.<br />
15) SeiZleba Tu ara, rom pirveli Sesakrebi jamze meti iyos?<br />
{ar SeiZleba}.<br />
16) SeiZleba Tu ara, rom jami meore Sesakrebze naklebi iyos?<br />
{ar SeiZleba}.
- 176 -<br />
17) SeiZleba Tu ara, rom jami Sesakrebze meti iyos? {SeiZleba}.<br />
68/3/! Ubwj! 8/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ! orive cxrili<br />
(56.7+57.2) Sevsebulia saSinao davalebaSi. Semowmdeba Sevsebis<br />
marTebuloba, Secdomebi kargad gairkveva. Semdeg gameordeba is,<br />
Tu Sekrebis cxrilSi sad iwereba pirveli Sesakrebi, sad _<br />
meore Sesakrebi, sad _ jami. amisaTvis masw.-i dafaze dawers<br />
Sekrebisa da gamoklebis TiTo magaliTs. _ romelia aq<br />
pirveli Sesakrebi? Sekrebis cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />
romelia aq meore Sesakrebi? cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />
risi tolia aq jami? cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />
bolos, sxvadasxva moswavleni rig-rigobiT waikiTxaven<br />
56.8-is tolobebs. Tan xmamaRla ityvian, romelia pirveli<br />
Sesakrebi, romeli _ meore Sesakrebi, romelia jami.<br />
68/4/! bewjmj! bnpdbofcj! mphjlvsj! lbopo{pnjfsfcjt! ebsSwf.<br />
wb{f!`!spnfmj!bsSwfwt!lbopo{pnjfsfcbt
- 177 -<br />
68/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~/ SekiTxvebi imdagvarivea, rogorebicaa<br />
57.1-is pirveli eqvsi SekiTxva. maT TamaSis saxe miecema.<br />
g 58. `tblmfcj~/!Tftb[mfcmpcboj/!hwfse/!eb!xwfs/!dysjmj/!<br />
68/8/! `! ra meordeba am rigSi ucvlelad? {samkuTxedi} ra<br />
aris, rom meordeba da Tan rom icvleba? {monakveTi} rogor<br />
icvleba? {matulobs raodenoba: jer erTia, mere _ ori, sami...}!<br />
_ wina gakveTilze rom Segvxvda, maTgan romel kanonzomierebas<br />
hgavs am rigis kanonzomiereba? {57.3} riT hgavs? {iq wre<br />
ucvlelad meordeboda, patara Savi wreebi ki jer erTi iyo,<br />
mere _ ori, mere _ sami da ase Semdeg}.<br />
sasurvelia, kanonzomierebis amocanebSi amgvari<br />
msjeloba SemdgomSic Catardes xolme.<br />
69/2/!ufsnjoj!`tblmfcj~/!dafazea `dominoseburi~ Svideulebi<br />
rgolebisa, erT rigSi ganlagebuli, eqvsi cali.<br />
_ 7-s gamovakloT 2. 7-s gamovakloT 5. 7-s gamovakloT 4.<br />
7-s gamovakloT 3. 7-s gamovakloT 6. 7-s gamovakloT 1.<br />
(gamodis moswavle da waSlis saTanado raodenobis rgolebs).<br />
_ romeli ricxvidan vaklebdiT sxvadasxva ricxvebs? {Svididan}<br />
ricxvs, romlidanac vaklebT, saklebi hqvia. saklebi.<br />
_ amixseniT, ra sWirdeba saferadebels? {gaferadeba}<br />
sarecxs? {garecxva} saTxrels? {gaTxra} sarbens? {sirbili}<br />
saklebs raRa sWirdeba? {gamokleba}.<br />
dafaze msxvilad daiwereba: 9 _ 5 = 4. _ romelia aq<br />
saklebi? {cxra} diax, romelsac vaklebT (TiTs daadebs<br />
cxrians), isaa saklebi. rasac vaklebT is ki ara! xuTi (TiTs<br />
daadebs xuTians) aq araa saklebi! saklebia cxra. Sesakrebebi<br />
rogor gvqonda? pirveli Sesakrebi da meore Sesakrebi. saklebi<br />
ki ase ar SeiZleba. pirveli saklebi da meore saklebi _<br />
uazrobaa, ar SeiZleba! saklebi mxolod erTia!<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />
wiTel CarCoSi (58.1) Caweril tolobebs. saklebebs lurjad<br />
Semoxazaven. qveda ujredebs pirveli ori nimuSis magvarad<br />
Seavseben.
- 178 -<br />
bolos, waikiTxaven wiTeli CarCos qvemoT daweril tolobebsa<br />
da utolobebs. saklebebs kvlav lurjad Semoxazaven.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.8/! jxzfcb! bybmj! Ufnb;! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswb!<br />
)lpncjobupsjljt! tbxzjtfcj*/ terminebs `Tanmimdevroba~ da<br />
`SesaZlebloba~ ver gaveqceviT, masw.-i maT Tavidan ixmars<br />
yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe, saWiroebis mixedviT, magram<br />
yovelTvis konkretul da TvalsaCino viTarebaSi. moswavleebi am<br />
sityvebis mniSvnelobas mainc ver Caswvdebian, pirvel klasSi es<br />
arcaa saWiro. ubralod, maT unda icodnen, ra moeTxovebaT, roca<br />
amocanis piroba moiTxovs: `ar gamogrCeT arcerTi Tanmimdevroba<br />
(SesaZlebloba)!~ amas ki sakmaod male aiTviseben.<br />
amdagvarive viTareba iyo agreTve terminebTan `kanonzomiereba~<br />
(`arRvevs kanonzomierebas~) da `dajgufeba~. isinic mxolod<br />
konkretuli amocanebis konteqstSi gvxvdeba da amis mets arc<br />
arafers moveliT maTgan.<br />
kombinatoruli amocanebis amoxsnisas unda gvaxsovdes zms $<br />
7-Si mocemuli axsna-ganmartebani.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
69/3/! cbwTwfcjt!bo!ojwUfcjt! hbombhfcb!zwfmb! Tftb[mfcmpcjt!<br />
bnpxvswjU-!spdb!vdopc!Tftb[mfcmpcbUb!sbpefopcb!bs!bSfnb.<br />
ufcb! 5.t/! gamoviyvanT sam moswavles. unda dadgnen erTmaneTis<br />
ukan. sxvadasxvagvarad. magram aseTi wesia: ganlagebis gameoreba<br />
ar SeiZleba. scadon. masw.-i miaqcevs yuradRebas, rom ar<br />
gamorCeT arcerTi SesaZlebloba: ia, lia, gia; ia, gia, lia;<br />
gia, ia, lia; gia, lia, ia; lia, gia, ia; lia, ia, gia.<br />
SesaZleblobaTa Cawera da daTvla jer araa saWiro.<br />
_ axla sxvadasxvagvarad davawyoT nakvTebi: samkuTxedi,<br />
kvadrati da wre.<br />
gamova erTi Zlieri moswavle da daiwyebs masw.-is<br />
daxmarebiT, Semdeg TviTon ganagrZobs (magnitur an lursmnebian<br />
dafaze). samkuTxedebi, wreebi da kvadratebi sakmaod unda<br />
iyos, raTa moswavles ar mouwios dawyobili ganlagebis<br />
daSla. ese igi, eqvsive SesaZlo ganlageba bolos erTad iqneba
- 179 -<br />
dafaze. sxva moswavle sityvierad aRwers: wre, samkuTxedi,<br />
kvadrati; wre, kvadrati, samkuTxedi; kvadrati, wre,<br />
samkuTxedi; kvadrati, samkuTxedi, wre; samkuTxedi, kvadrati,<br />
wre; samkuTxedi, wre, kvadrati.<br />
bolos, Sesruldeba msr-Si 58.2. qveda cariel CarCoSi unda<br />
Caxaton is erTi SesaZlo ganlageba, romelic aklia, romelic<br />
araa. 58.2-is boloSi, uabzacod.<br />
_ vin da vin midian am suraTebze? {bebo, papa da cuga}.<br />
jer pirvel suraTs daakvirdiT. pirvelia zeda marcxena<br />
suraTi. yvelam ipova zeda marcxena suraTi? ra TanmimdevrobiT<br />
midian? yvelaze win vin midis, mere vin? {cuga, papa, bebo}.<br />
axla meore suraTi naxeT, zeda Sua suraTi. ra TanmimdevrobiT<br />
midian? yvelaze win vin midis, mere vin? {cuga, bebo, papa}. aq<br />
orivegan vin midis pirveli? {cuga}. kargi, axla vnaxoT mesame<br />
suraTi, zeda marjvena suraTi. ra TanmimdevrobiT midian?<br />
yvelaze win vin midis, mere vin? {bebo, cuga, papa}. axla<br />
meoTxe suraTi naxeT, qveda marcxena suraTi. ra<br />
TanmimdevrobiT midian? yvelaze win vin midis, mere vin? {bebo,<br />
papa, cuga}. aq orivegan vin midis pirveli? {bebo}. kargi, axla<br />
vnaxoT mexuTe suraTi, qveda Sua suraTi. ra TanmimdevrobiT<br />
midian? {papa, bebo, cuga}. dagvrCa kidev erTi suraTi,<br />
romelic araa Sevsebuli da Cven unda SevavsoT. ar unda<br />
gavimeoroT iseTi Tanmimdevroba, romelic ukve iyo! erTi<br />
Tanmimdevroba gvaklia da swored igi unda CavxatoT. romeli<br />
gvaklia? pirvelad, yvelaze win vin unda iyos? daxedeT, zemoT<br />
jer vin iyo pirvelad? {cuga} mere? {isev cuga} mere? {bebo}<br />
mere? {isev bebo} mere? {papa} axla vin unda iyos pirvelad?<br />
{papa} diax, yvelaze win papa unda midiodes! CaxateT papa<br />
yvelaze win, ai, ase (masw.-i dafaze daxatavs sqematur kacunas<br />
wveriTa da yavarjniT, rogorcaa msr-Si}. kargi, meore vin unda<br />
iyos? bebo? maSin mesame vin iqneba? {cuga} magram daakvirdiT<br />
mexuTe suraTs _ aq vinaa meore da mesame? {bebo da cuga} me<br />
xom giTxariT, Tanmimdevroba ar unda gavimeoroT-meTqi! maS,<br />
pirvelia papa. meore vin unda iyos? {cuga}. mesame? {bebo}. aba,
- 180 -<br />
SevamowmoT, sadme xom ar arian ase: papa, cuga, bebo? {ara, ase<br />
arsad ar arian} hoda ese igi, swored es Tanmimdevroba<br />
gvklebia. CavxatoT! papas mere vin unda iyos? {cuga} mere?<br />
{bebo} CaxateT! cuga ase daxateT, bebo _ ase (dafaze aCvenebs<br />
gaadvilebul sqematur nimuSebs}.<br />
69/4/!lpolsfuvm!nsbwbmlvUyfeUb!hwfsefcjtb!eb!xwfspfcjt!<br />
sbpefopcbUb!dysjmj/!bn!dysjmjt!tusjrpoj!eb!twfuj/!<br />
am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.<br />
jer klass gavameorebinebT, ra aris wvero da gverdi.<br />
amisaTvis dafaze daixazeba didi uswormasworo rvakuTxedi da<br />
masze aCveneben. Semdeg Seivseba cxrili (58.3).<br />
_ ramdeni striqonia am cxrilSi? {sami} ra aris Caxazuli<br />
pirveli striqonis ujredebSi? {nakvTebi} meore striqoni ki<br />
am nakvTebis gverdebis raodenobis striqonia. ramdeni gverdic<br />
aqvs TviTeul nakvTs. mesame striqoni ki am nakvTebis<br />
wveroebis raodenobis striqonia. ramdeni wveroc aqvs<br />
TviTeul nakvTs. moZebneT meore striqonis meore ujredi.<br />
meore striqonis meore ujredi. romel svetSia es ujredi?<br />
{kvadratisa} ra aris am ujredSi? {oTxeuli} ratomaa<br />
oTxeuli? {imitom, rom es sveti _ kvadratis svetia da<br />
kvadrats oTxi gverdi aqvs} axla vnaxoT mesame striqonis<br />
meore ujredi. mesame striqonis meore ujredi. ra aris Sig?<br />
{oTxeuli} ratom? {imitom, rom kvadrats oTxi wvero aqvs}.<br />
aseve gairCeva mesame, samkuTxedis sveti. Semdeg Seivseba<br />
meoTxe, oTxkuTxedis sveti. Tan yvelaferi sityvieri<br />
msjelobiT Camoyalibdeba.<br />
_ ramdeni svetia Sevsebuli? {sami} ramdeni dagvrCa<br />
Sesavsebi? {Svidi} es Svidi sveti Sin SeavseT!<br />
g 59. 1.jt!hbnplmfcb/!Tftb[mfcmpcboj/!dysjmfcjt!Tfwtfcb/!<br />
6:/2/!sjdywjtUwjt!ovmjt!hbnplmfcb;!:`1 = :-!5`1 = 5!!eb!tywb/!<br />
jer klass gavameorebinebT ricxvisaTvis nulis mimatebas _<br />
ramdenime magaliTs. _ ratom ar icvleba ricxvi misTvis nulis<br />
mimatebiT? {imitom, rom nuli araferia, arafris mimateba
- 181 -<br />
ki raodenobas ar Secvlis} axla warmovidginoT ricxvisaTvis<br />
nulis gamokleba. magaliTad, saklebia 4, mas unda gamovakloT<br />
nuli. ras miviRebT? {isev oTxs} ratom? {imitom, rom nuli<br />
araferia, arafris gamokleba ki raodenobas ar Secvlis}.<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />
wiTel CarCoSi (59.1) Caweril tolobebs. Tan saklebebs<br />
wiTlad Semoxazaven.<br />
6:/3/!obybufcjt!hbombhfcb!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxvswjU-!<br />
spdb! vdopc! Tftb[mfcmpcbUb! sbpefopcb! bs! bSfnbufcb! 5.t/!!<br />
`UjUp.UjUp~/!!_ warmoidgineT, rom gvaqvs tomara, romelSic<br />
awyvia samkuTxedebi, kvadratebi da wreebi (suraTi 59.2). unda<br />
amoviRoT TiTo-TiTo (am sityvis gamokveTiT) samkuTxedi, kvadrati<br />
da wre. ese igi, ra unda amoviRoT? {TiTo samkuTxedi,<br />
TiTo kvadrati da TiTo wre, unda amoviRoT erTi samkuTxedi,<br />
erTi kvadrati da erTi wre} isini unda CavxatoT am CarCoebSi<br />
sxvadasxva TanmimdevrobiT. aq rveulSi ukve Caxazuli ramdeni<br />
Tanmimdevrobaa? {sami} danarCenebi Cven unda CavxatoT. Tanmimdevroba<br />
ar unda gavimeoroT! aba, CavxatoT! ar gamogvrCes arcerTi<br />
Tanmimdevroba.<br />
gameordeba imdagvarive msjeloba, rogoric iyo 58.2-is<br />
boloSi, oRond, cxadia, cuga, bebo da papa Seicvleba wriT,<br />
kvadratiTa da samkuTxediT. qveda CarCoebSi unda Caixatos:<br />
wre, kvadrati, samkuTxedi; kvadrati, wre, samkuTxedi;<br />
kvadrati, samkuTxedi, wre.<br />
6:/4/!lpolsfuvm!nsbwbmlvUyfeUb!hwfsefcjtb!eb!xwfspfcjt!<br />
sbpefopcbUb! dysjmj/! bnhwbsj! dysjmfcjt! Tfwtfcb/! lpolsfuvm!<br />
nsbwbmlvUyfeUb! hwfsefcjtb! eb! xwfspfcjt! sbpefopcbUb!<br />
upmpcb/!iseve, rogorc 58.3-Si, ganixileba da Semdeg Seivseba<br />
cxrilis (59.3) ori-sami sveti (danarCeni _ iseve saSinao<br />
davalebaSi). ukanasknel svetSi TviTon unda Caxazon raime<br />
axali nakvTi!<br />
Semdeg masw.-i klass aCvenebs did marTkuTxeds da patara<br />
marTkuTxeds. _ romels aqvs wveroebis meti raodenoba?<br />
marTalia Tu ara: rac ufro pataraa marTkuTxedi, miT ufro
- 182 -<br />
naklebi wvero aqvs mas? ratom?<br />
erTi siaxlea: saboloo daskvna sityvierad Camoyalibdeba<br />
da gaiazreba:<br />
ebtlwob; nakvTs yovelTvis imdeni wvero aqvs, ramdenic _<br />
gverdi. gverdebi imdenivea, ramdenic _ wveroebi. gverdebisa da<br />
wveroebis raodenoba tolia.<br />
6:/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~/ ix. 15.4.<br />
g 60. `tywbpcb~/!Tftb[mfcmpcbUb!bnpxvswb/!hbnfpsfcb/<br />
71/2/! ufsnjoj! `tywbpcb~/! dafaze rgolebis `dominoseburi~<br />
rvaeulia. _ ramdenia? {rva} dodom gamoaklos amas xuTi<br />
(gamova da waSlis xuT rgols). ra iyo saklebi? {rva} ra<br />
dagvrCa? {sami} gamoklebis Semdeg rac dagvrCeba, im ricxvs<br />
sxvaoba hqvia. sxvaoba. maS, ra aris sxvaoba? aq ra miviReT<br />
sxvaoba? {sami}.<br />
dafaze msxvilad daiwereba: 7 _ 3 = 4. _ romelia aq<br />
saklebi? {Svidi} diax, romelsac vaklebT (TiTs daadebs<br />
Svidians), isaa saklebi. sxvaoba romelia? {oTxi} diax, rasac<br />
miviRebT (TiTs daadebs oTxians), isaa sxvaoba.<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />
msr-Si Caweril tolobebsa da utolobebs (60.1). saklebebi<br />
ukve yviTladaa Semoxazuli, Sesakrebebi _ mwvaned. sxvaobebs<br />
Semoxazaven wiTlad. cxadia, sxvaoba mxolod tolobebSia,<br />
utolobebSi ki sxvaoba araa!<br />
71/3/! obyb{jt! hbgfsbefcb! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU-!<br />
spdb!vdopc!Tftb[mfcmpcbUb!sbpefopcb!bs!bSfnbufcb!5.t/!<br />
masw.-i dafaze daxazavs 60.2-is erT wres. _ ramdeni aseTi<br />
wrea naxazze? (suraTi 60.2) {eqvsi}. es wre unda gavaferadoT<br />
sam ferad. ra feris fanqrebi gvaqvs? {Savi, wiTeli, mwvane}<br />
wris erTi nawili (TiTs daadebs) erT ferad unda<br />
gavaferadoT, meore nawili (TiTs daadebs) _ meore ferad,<br />
mesame (TiTs daadebs) _ mesame ferad. yvela gaferadeba<br />
sxvadasxva unda iyos. gaferadebis gameoreba ar SeiZleba! aba,<br />
gavaferadoT. ar gamogvrCes arcerTi SesaZlebloba! pirveli
- 183 -<br />
gaferadeba sul erTia, rogori iqneba. gviTxras anam (yvelaze<br />
pasiuri moswavle) _ rogor gavaferadoT pirveli wre? gamodi<br />
da gviTxari! {es nawili _ wiTlad, es _ Savad, es _ mwvaned}<br />
kargi, yvelam ase gaaferados. Senc dajeqi da gaaferade.<br />
_ rogor gavaferadoT meore wre? modi, gadavanacvloT<br />
Savi da mwvane, wiTeli ki adgilze davtovoT. ese igi, sadac<br />
Savia, iq mwvane iyos, sadac mwvanea _ iq Savi iyos.<br />
_ rogor gavaferadoT mesame wre? modi, axla<br />
gadavanacvloT wiTeli da mwvane, Savi ki adgilze davtovoT.<br />
ese igi, sadac wiTelia, iq mwvane iyos, sadac mwvanea _ iq<br />
wiTeli iyos.<br />
da ase Semdeg _ umjobesia, TviTon moswavleebma ganagrZon.<br />
masw.-i ikiTxavs xolme: _ Salvam SemogvTavaza ase: Savi, mwvane,<br />
wiTeli _ aba daukvirdiT, aseTi gaferadeba ukve xom ar<br />
gvaqvs? {ki, ukve gvaqvs!} ho, ese igi, es ar varga. aba rogor<br />
gavaferadoT? (da ase Semdeg).<br />
SesaZlo gaferadebani: wiTeli, Savi, mwvane; wiTeli,<br />
mwvane, Savi; mwvane, wiTeli, Savi; mwvane, Savi, wiTeli; Savi,<br />
mwvane, wiTeli; Savi, wiTeli, mwvane.<br />
71/4/!Ubwj!6/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!iseve rogorc 59.3-<br />
Si, Seivseba cxrilis (60.3) ramdenime sveti, sityvieri<br />
msjelobis TanxlebiT, oRond yvela nakvTs Tavad moswavleebi<br />
Caxazaven. danarCeni svetebi _ saSinao davalebad miecemaT.<br />
saWiroa erTi mniSvnelovani sakiTxis dasma da garkveva: _<br />
ramdeni striqonia am cxrilSi? {ori} risi striqonia meore?<br />
{nakvTis gverdebis an wveroebis raodenobisa} ratomaa am<br />
cxrilSi mxolod ori striqoni? {imitom, gverdebis<br />
raodenoba igivea, rac wveroebisa; es raodenobani tolia da<br />
amitom SeiZleba mxolod erTxel, erTad SevavsoT!}.<br />
TfojTwob; masw.-ma unda Tqvas marTebulad: `gverdebis an wveroebis<br />
raodenoba~. da ara ase: `gverdebis da wveroebis raodenoba~<br />
(es iqneboda maTi jami, orive raodenoba erTad!). magram<br />
moswavleebs nu SevusworebT, am gansxvavebas mainc ver gaigeben.<br />
71/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! uzvjmjb! Uv! nbsUbmj@~ masw.-i
- 184 -<br />
ambobs winadadebas, moswavlem ki swrafad unda upasuxos,<br />
tyuilia Tu marTali. amasTan, Tuki moswavle ityvis<br />
`marTalia~, amis dasabuTeba saWiro ar iqneba da moswavles es<br />
pasuxi an CaeTvleba (Tuki marTebulad daaskvna) an _ ara<br />
(Tuki SeeSala). magram Tuki moswavle ityvis `tyuilia~, man<br />
es pasuxi unda daasabuTos. winadadebebi yvela zogadi Sinaarsisaa.<br />
amitom dasabuTeba isaa, rom daasaxelos erTi magaliTi,<br />
romelic aCvenebs, rom zogadi winadadeba namdvilad mcdaria.<br />
winadadebaTa nimuSebi:<br />
1) pirveli Sesakrebi yovelTvis tolia meore Sesakrebisa.<br />
2) meore Sesakrebi zogjer tolia pirveli Sesakrebisa.<br />
3) pirveli Sesakrebi yovelTvis tolia jamisa.<br />
4) meore Sesakrebi zogjer tolia jamisa.<br />
5) pirveli Sesakrebi yovelTvis tolia nulisa.<br />
6) meore Sesakrebi zogjer tolia nulisa.<br />
7) pirveli Sesakrebi yovelTvis metia, vidre meore Sesakrebi.<br />
8) meore Sesakrebi yovelTvis naklebia, vidre pirveli Sesakrebi.<br />
9) pirveli Sesakrebi zogjer naklebia, vidre jami.<br />
10) jami zogjer naklebia, vidre pirveli Sesakrebi.<br />
11) jami zogjer metia, vidre meore Sesakrebi.<br />
12) jami arasdros araa naklebi, vidre pirveli Sesakrebi.<br />
13) pirveli Sesakrebi arasdros araa meti, vidre jami.<br />
14) jami ar SeiZleba iyos nulis toli.<br />
15) Sekrebisas SesakrebTa raodenoba yovelTvis metia, vidre erTi.<br />
16) Sekrebisas Sesakrebebi yovelTvis metia, vidre erTi.<br />
17) rac ufro didia kubi, miT ufro meti wvero aqvs.<br />
g 61. sjdywjtUwjt!UbwjtUbwjt!hbnplmfcb/!oblwUjt!tb{Swbsj/!<br />
72/1/ 60.9-is garCevisas misi magvari naxati unda iyos<br />
dafaze. Tuki klasSi araa feradi carcebi, maSin: _ dafis feri<br />
_ viTom wiTelia, carcis TeTri feri _ viTom mwvanea. rogor<br />
unda gagveferadebina? {mwvane da wiTeli; mwvane da mwvane;<br />
wiTeli da wiTeli; wiTeli da mwvane}.!<br />
72/2/!sjdywjtUwjt!UbwjtUbwjt!hbnplmfcb;!!9`9!!1-!!1`1!!1!!!eb!<br />
tywb/! am sagakveTilo monakveTs cota dro eyofa.
- 185 -<br />
jer ramdenime magaliTiT gavameorebinebT ricxvisTvis<br />
nulis mimatebas, nulisTvis ricxvis mimatebasa da ricxvisTvis<br />
nulis gamoklebas.<br />
dafazea rgolebis `dominoseburi~ cxraeuli. _ ramdenia?<br />
{cxra} gamovides aleko da gamoaklos cxra! (gamova da<br />
cxraves waSlis). ra dagvrCa? {nuli} risi toli iyo saklebi?<br />
{cxrisa} sxvaoba ra miviReT? {nuli}. maS, ricxvs rom<br />
TavisTavi gamovakloT, ras miviRebT? {nuls} diax, ricxvs<br />
gamoklebuli igive ricxvi tolia nulisa. aba ra, ricxvs rom<br />
TavisTavs gamovaklebT, xom aRaraferi ar dagvrCeba!<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />
wiTel CarCoSi (61.1) Caweril tolobebsa da utolobebs.<br />
bolos, yvela saklebs Semoxazaven mwvaned, risi tolicaa<br />
sxvaoba _ wiTlad. cxadia, sxvaoba mxolod tolobebSia,<br />
utolobebSi ki sxvaoba araa!<br />
72/3/! fsUjebo! frwtbnef! sjdywfcjt! Tftbcbnjt! epnjoptfcvs!<br />
xzpcbUb! hbombhfcb! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU-! spdb!<br />
vdopc!Tftb[mfcmpcbUb!sbpefopcb!bs!bSfnbufcb!5.t/! suraTi<br />
61.2. _ tomaraSi gviwyvia erTeulebi, oreulebi, sameulebi<br />
da oTxeulebi. mravlad, bevr-bevri gvaqvs. unda amoviRoT da<br />
davawyoT am kvadratebze, rogorc dominos qvebi. ginaxavT<br />
domino? ai amas hgavs domino. am suraTze ramdeni dominoa ukve<br />
Sevsebuli? {oTxi} ramden-ramdenia darCenili Sesavsebad?<br />
{eqvsi} diax, unda SevavsoT es eqvsi carieli dominos qva.<br />
oRond yvela domino sxvadasxva unda iyos! arcerTi dominos<br />
qva ar unda gameordes. ra aris pirvel dominoze? {erTi da<br />
erTi} meoreze? {erTi da ori} mesameze? {erTi da sami}<br />
meoTxeSi ra CavsvaT? {erTi da oTxi} CaxateT erTi da oTxi!<br />
mexuTe dominoze ra aris? {ori da ori} meeqvseSi ra CavsvaT?<br />
{ori da sami} diax, CaxateT ori da sami. Semdeg dominoze ra<br />
CavsvaT? {ori da oTxi} Semdeg dominoze ra CavsvaT?<br />
Tuki vinme ityvis `sami da ori~ an `sami da erTi~, masw.-i<br />
ikiTxavs: _ aba daakvirdiT, sami da ori ukve gvaqvs Tu ara?<br />
{gvaqvs ori da sami} es domino igivea, rac sami da ori!
- 186 -<br />
dominos qvas ginda ase daikaveb da ginda gadaabruneb! ese igi,<br />
sami da ori ar gvWirdeba, ukve gvaqvs! ra CavsvaT am dominoze?<br />
ra ar gvaqvs? {sami da sami} Semdeg dominoze? {sami da oTxi}<br />
bolo dominoze raRa CavsvaT? erTi gvaklia! {oTxi da oTxi}.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------!<br />
JJJ.7/! nsbwbmlvUyfej/! nsbwbmlvUyfeUb! ebkhvgfcb;! tbnlvU.<br />
yfefcj-! pUylvUyfefcj! eb! btf! Tfnefh/! {phbebe! )bn!tjuzwjt!<br />
hbsfTf*! oblwUjt! tb{Swbsj/! lpncjobupsjlb! hfpnfusjbTj! `!<br />
sbnefoj! tbnlvUyfejt! )bo! tywb! oblwUjt*! ebobywbb! Tftb[mfcfmj!<br />
obyb{{f-! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU (kombinatoruli<br />
amocanebi yvela SesaZleblobis amowurviT da termini<br />
`SesaZlebloba~ klass ukve Sexvda meore xaziT).<br />
vaswavliT aTkuTxeds (varskvlaviseburs), misi daxatvas xeliT,<br />
mis gamorCevas sxvagvari nakvTebisagan. iseve rogorc sxva mravalkuTxedebi,<br />
aTkuTxedic Semogvaqvs zustad im gakveTilze, romelzec<br />
ariTmetikis xaziT pirvelad Semogvaqvs aTeuli da ricxvi aTi.<br />
Semogvaqvs zogadi termini `mravalkuTxedi~. zogadad mravalkuTxedis<br />
gverdebisa da wveroebis raodenobaTa toloba. mravalkuTxedis<br />
sazRvari Sedgeba gverdebisa da wveroebisagan.<br />
moswavles termini `nakvTi~ ukve mravaljer Sexvda saSinao Tu<br />
saklaso samuSaoebis Sesrulebisas. masw.-i mas pirdapir, TiTiT<br />
Cvenebis TanxlebiT ambobda. axlac asea. moswavleebi TandaTan<br />
SeeCvevian am termins. mis ganmartebas araviTari azri ara aqvs. misi<br />
zogadi mniSvnelobis gaazreba pirvelklasels arc moeTxoveba<br />
(gansxvavebiT, magaliTad, cnebisagan `mravalkuTxedi~ an `xazi~<br />
SemdgomSi iqneba).<br />
am TavSi arsebiTad, axalia ori cneba: sazRvari da mravalkuTxedi.<br />
sxva yvelaferi naswavli sakiTxebis mxolod ganviTarebaa,<br />
arsebiTi siaxlis gareSe. mravalkuTxedi ganazogadebs anu gaaer-<br />
Tianebs ukve kargad cnobil samkuTxedebs, oTxkuTxedebs, xuTkuTxedebsa<br />
da ase Semdeg. mravalkuTxedi rTuli cnebaa imis gamo,<br />
rom Zalian zogadia.<br />
mere TvalsaCino CvenebiT varkvevT, wertili mravalkuTxedis<br />
SigniT mdebareobs Tu gareT. es sakmaod advilad irkveva. wvero?
- 187 -<br />
ai wvero ki arc SigniTaa da arc gareT. asevea sxva mravali<br />
wertilic. yvela isini mdebareobs mravalkuTxedis sazRvarze.<br />
mravalkuTxedisa da sazRvris Sesaxeb ix. zms $ 5.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
72/4/!oblwUjt!tb{Swbsj/!njtj!Tfnpyb{wb!)hbnvrfcb*/!masw.-i dafaze<br />
sqematurad daxatavs or mezobel ezos, gamyofi RobiT. ezoebi<br />
Cans viTom zemodan, Robe mrude xazad Cans. _ ai viTom esaa ori<br />
ezo. es ezo petres ezoa, es ki _ vanosi. es ki viTom Robea<br />
ezoebs Soris (maCvenebeli joxis wvers gaayolebs `Robis~<br />
xazs). es saxli visia? {vanosi} es xe vis ezoSi dgas? {vanosi}<br />
es xe? {petresi} es adgili visia? {vanosia} es? {petresia} es<br />
visia? vis ezoSia? (maCvenebel joxs daadebs zed Robis xazze)<br />
{arcerTisaa, arc vanosia da arc petresi} diax, es adgili<br />
ezoebs Soris sazRvarzea (am sityvis gamokveTiT). sazRvarze!<br />
Semdeg dafaze didad daixazeba raime uswormasworo nakvTi,<br />
romelsac aqvs nawilobriv mrude da nawilobriv texili<br />
sazRvari (aseTia, magaliTad, msr-Si 61.3-is wiTeli ukonturo<br />
nakvTi. masw.-ma sxva formisa unda daxazos). masw.-i maCvenebel<br />
joxs daadebs nakvTis romelime Siga wertils. _ es wertili<br />
am nakvTis Sigaa Tu gareT? {Sig} es? {esec Sigaa} es?<br />
{gareTaa} es? {Sigaa} es? {gareTaa} kargi, axla es wertili<br />
Sigaa Tu gareT? (miuTiTebs sazRvris romelime wertils).<br />
gareT aris? {ara} nakvTis SigniT aris? {ara} diax, arc Sigaa<br />
da arc gareT. sazRvarzea!<br />
_ axla daxedeT suraTs (61.3). jer daakvirdiT pirvel,<br />
vardisfer nakvTs. ra aris Savad gamuqebuli? {am nakvTis sazRvari}<br />
axla Tqven SeaferadeT lurjad wiTeli nakvTis sazRvari!<br />
(Semoavleben lurj xazs). aq kidev erTi nakvTis sazRvaria daxazuli.<br />
mxolod sazRvaria daxazuli, wyvetilad. Tqven mTlianad<br />
es nakvTi daxazeT da misi sazRvaric lurjad SeaferadeT!<br />
72/5/! `uzvjmjb! Uv! nbsUbmj@~! ` ix. 60.4. winadadebaTa<br />
nimuSebi: 1) kvadratis oTxive gverdi tolia.<br />
2) kvadratis xuTive gverdi tolia.<br />
3) eqvskuTxeds yovelTvis eqvsi gverdi aqvs.
- 188 -<br />
4) xuTkuTxeds yovelTvis xuTi wvero aqvs.<br />
5) oTxkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />
6) samkuTxedis oTxive wvero wertilebia.<br />
7) marTkuTxedis yvela gverdi monakveTia.<br />
8) yvela kvadrati oTxkuTxedia.<br />
9) yvela marTkuTxedi oTxkuTxedia.<br />
10) yvela marTkuTxedi samkuTxedia.<br />
11) yvela marTkuTxedi rvakuTxedia.<br />
12) arcerTi marTkuTxedi araa xuTkuTxedi.<br />
13) arcerTi kvadrati araa eqvskuTxedi.<br />
14) yvela monakveTs ori bolo aqvs.<br />
15) monakveTis orive bolo wertilebia.<br />
16) monakveTis orive bolo wreebia.<br />
17) monakveTis samive bolo wertilebia.<br />
18) monakveTis oTxive bolo wertilebia.<br />
19) zog monakveTs mxolod erTi bolo aqvs.<br />
20) wris yvela wvero wertilebia.<br />
21) rgolis yvela wvero wertilebia.<br />
22) wris yvela gverdi monakveTebia.<br />
23) rgolis yvela gverdi monakveTebia.<br />
24) kvadratis oTxive gverdi wertilebia.<br />
25) SvidkuTxedis Svidive wvero monakveTebia.<br />
26) yvela oTxkuTxedis oTxive gverdi tolia.<br />
27) yvela rvakuTxedis rvave gverdi tolia.<br />
28) zogi samkuTxedis samive gverdi tolia.<br />
29) zogi cxrakuTxedis cxrave gverdi tolia.<br />
30) zogi cxrakuTxedis Svidi gverdi tolia.<br />
72/9/ ganvmartavT, rom dominos ujredebSi unda Caisvas an<br />
oreuli, an xuTeuli, an eqvseuli (tomridan).!<br />
g 62. bUfvmj/!sjdywj!bUj/!Tftb[mfcmpcfcj/!bUlvUyfej/!<br />
73/2/!bUfvmj/!sjdywj!bUj/!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!yvelaferi<br />
keTdeba 12.1-is magvarad. erTaderTi, raki amgvari sakiTxebi<br />
ukve mravaljer damuSavda, sasurvelia tempis aCqareba.
- 189 -<br />
masw.-i klass dawyvilebiT erTmaneTs adarebinebs momzadebul<br />
grovebs (ix. saerTo miTiTebani I-2). dawyvilebiT aRmoCndeba,<br />
rom yvela aTeulSi nivTebis raodeonoba tolia. _ isrebisa da<br />
rkoebis raodenoba tolia. isrebi imdenivea, ramdenicaa rkoebi.<br />
xuTkuTxedebisa da wreebis raodenobac tolia. tolia, magram<br />
mainc ramdenia? {aTia} diax, esec aTeulia da esec. isrebis<br />
raodenobac aTia, rkoebisac. xuTkuTxedebi ramdenia? {aTi}.<br />
klasi darwmundeba, rom, miuxedavad sxvadasxva ganlagebisa,<br />
yvela aTeulSi aTi sagania. Semdeg masw.-i dafasTan gamoiyvans<br />
ramdenime moswavles da daavalebs, daxaton patara rgolebis<br />
aTeulebi, TiTo moswavlem _ TiTo. Tanac, sxvadasxvanairi<br />
aTeulebi, sxvisi daxatuli ar gaimeoron. mosalodnelia, rom<br />
moswavleebi gaimeoreben im sxvadasxva ganlagebas, romlebic<br />
masw.-is mier iyo momzadebuli. masw.-i miuTiTebs moswavleTa<br />
mier daxatul aTeulebze: _ aqac aTi rgolia, aqac, aqac, aqac.<br />
romelia yvelaze lamazi? (gamoiTqmeba Sexedulebani) me mgoni,<br />
es jobia yvelas (da Semoxazavs `dominosebr~ aTeuls).<br />
Semdeg aTs Sedardeba ukve naswavli ricxvebi: erTi, ori, sami,<br />
... cxra. amisaTvis dafaze `dominoseburad~ daewyoba ramdenime<br />
saTanado grova (aTeuli da eqvseuli, aTeuli da cxraeuli,<br />
aTeuli da rvaeuli) da dawyvilebiT Sedardeba erTmaneTs.<br />
_ romeli raodenobaa meti _ aTi Tu eqvsi? {aTi} ratom?<br />
{mogvrCa...} romelia naklebi _ aTi Tu cxra? {cxra} ratom? ...<br />
suraTi 62.1. _ ra aris aq varskvlavSi? {aTi patara Savi<br />
wre} risi aTeulia aq? {wreebis aTeuli} axla Tqven mis<br />
qvemoT daxazeT lurji wreebis aseTive aTeuli! aq kidev xatia<br />
sxvadasxva grovebi. jer burTebis grovaa. igi SeaerTeT mis<br />
Sesabamis raodenobasTan, qvemoT! _ da ase gameordeba<br />
fanqrebis, foTlebis, fantelebisa da sxivebis grovebzec.<br />
_ erT xelze ramdeni TiTi gvaqvs? meore xelze? ramdeni<br />
TiTi gvaqvs orive xelze? miCvene aTi TiTi! daakakune aTjer!<br />
daukari taSi aTjer! vin mixvdeba, ramdeni TiTi gvaqvs orive<br />
fexze erTad? {aTi} saidan ici? {erT fexze gvaqvs xuTi,<br />
meorezec xuTi, sul aTia}. diax, xuTi da xuTi _ aTia. aba
- 190 -<br />
daakvirdiT am aTeuls (miuTiTebs dafaze daxatul `dominosebr~<br />
aTeulze). rogoraa aq dawyobili aTeuli? {zemoT xuTi<br />
da qvemoTac xuTi, xuTi da xuTi}.<br />
73/3/!obybufcjt!hbombhfcb!bo!obyb{jt!hbgfsbefcb!zwfmb!Tftb.<br />
[mfcmpcjt! bnpxvswjU-! spdb! vdopc! Tftb[mfcmpcbUb! sbpef.<br />
opcb! bs! bSfnbufcb! 7.t/! suraTi 62.2-is erTi wre dafazec<br />
daixazeba. _ ramden nawiladaa dayofili wreebi? {sam nawilad}<br />
ramdeni wrea gaferadebuli? {sami} ramdenia gasaferadebeli?<br />
{xuTi} diax, TviTeuli nawili unda iyos an wiTeli an ruxi.<br />
mxolod (am sityvis gamokveTiT) es ori feri unda gamoviyenoT!<br />
pirveli wre rogoraa gaferadebuli? {samive wiTelia}<br />
meore? {ori nawili wiTelia da erTi _ ruxi} mesame? {isic<br />
isea, magram sxva nawilia ruxi} axla ganvagrZoT gaferadeba.<br />
rogor gavaferadoT pirveli gauferadebeli wre? ...<br />
danarCeni yvelaferi iseve, rogorc 61.2-Si.!<br />
73/4/! bUlvUyfej! )wbstlwmbwjtfcvsj*/! njtj! ebybuwb! yfmjU/!<br />
njtj!tb{Swbsj/!!_ daaTvaliereT suraTi (62.3). ras hgavs wiTeli<br />
nakvTi? {varskvlavs} ramdenkuTxedia igi? {aTkuTxedia} ramdeni<br />
gverdi aqvs? daTvaleT! {aTi} ramdeni wvero aqvs? {aTi}.<br />
Semdeg daxazaven da lurjad an mwvaned gaaferadeben<br />
danarCen aTkuTxedebs (romlebic mxolod konturuladaa moxazuli).<br />
yvelas sazRvars wiTlad Seaferadeben.<br />
bolos, masw.-i klass aswavlis varskvlavis xeliT daxatvas<br />
_ xelis uwyveti moZraobiT: erTi wverodan rom iwyeba da<br />
bolos imave wveroSi rom mTavrdeba. masw.-i dafaze Zalian<br />
didad akeTebs am moZraobas. moswavleebi 62.3-is cariel<br />
adgilas imeoreben.<br />
73/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~/ ix. 15.4.<br />
g 63. `nblmfcj~/!Tftb[mfcmpcboj/!wbstlwmbwjtfc/!bUlvUyfefcj/<br />
74/2/!ufsnjoj!`nblmfcj~/!dafaze erT rigSi daxatuli `dominoseburi~<br />
xuTeuli, cxraeuli, Svideuli, aTeuli, oTxeuli<br />
(rgolebisa). _ xuTs gamovakloT ori. cxras gamovakloT ori.<br />
Svids gamovakloT ori. aTs gamovakloT ori. oTxs gamovak-
- 191 -<br />
loT ori. (gamodis moswavle da waSlis saTanado Sesabamisi<br />
raodenobis rgolebs).<br />
_ romeli ricxvebi iyo saklebebi? {xuTi, cxra, Svidi, aTi,<br />
oTxi} romel ricxvs vaklebdiT am saklebebidan? {ors}<br />
ricxvs, romelic unda gamovakloT, maklebi hqvia. maklebi. maS,<br />
saklebidan vaklebT maklebs.<br />
dafaze msxvilad daiwereba: 9 _ 5 = 4. _ romelia aq<br />
saklebi? {cxra} diax, romelsac vaklebT (TiTs daadebs<br />
cxrians), isaa saklebi. romelia aq maklebi? {xuTi} Sesakrebebi<br />
rogor gvqonda? pirveli Sesakrebi da meore Sesakrebi. saklebi<br />
ki ase ar SeiZleba. pirveli saklebi da meore saklebi _<br />
uazrobaa, ar SeiZleba! saklebi mxolod erTia! maklebi ki<br />
ramdenia? {erTi} diax, saklebic erTia da maklebic erTi! am<br />
tolobaSi es oTxi ra aris? {sxvaoba} es xuTi? {maklebi} es<br />
cxra? {saklebi}.<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebi rig-rigobiT waikiTxaven<br />
cxrilSi (63.1) Caweril tolobebs. maklebebs wiTlad<br />
Semoxazaven.<br />
_ axla daukvirdiT: romelia xolme meti _ saklebi Tu<br />
maklebi? {saklebi} SeiZleba Tu ara, rom saklebi maklebis<br />
toli iyos? {SeiZleba, magaliTad: 5–5=0 _ es toloba dafaze<br />
daiwereba} SeiZleba Tu ara, rom maklebi meti iyos, vidre saklebi?<br />
{ar SeiZleba} diax, maklebi meti ar SeiZleba iyos!<br />
74/3/!fsUjebo!frwtbnef!sjdywfcjt!Tftbcbnjt!epnjoptfcvs!xzpcb.<br />
Ub! hbombhfcb! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU-! spdb! vdopc!<br />
Tftb[mfcmpcbUb! sbpefopcb! bs! bSfnbufcb! 7.t/! yvelaferi iseve,<br />
rogorc 61.2-Si. mxolod SesaZleblobaTa raodenobaa meti.<br />
74/4/! tywbebtywbhwbsj! wbstlwmbwjtfcvsj! bUlvUyfefcj/! nbUj!<br />
tb{Swbsj/!_ suraTze (63.3) daxazulia sxvadasxvagvari nakvTebis<br />
sazRvari. mxolod sazRvaria daxazuli, Tqven ki<br />
gaaferadeT!<br />
saTiTaod daTvlian wveroebs da darwmundebian, rom yvela<br />
nakvTi _ aTkuTxedia. bolos wiTlad Seaferadeben sazRvrebs.<br />
74/5/!`ebnbmvmj!djgsjt![fcob~/ ix. 44.4.
- 192 -<br />
g 64. {fqjsj!Tflsfcb/!nfbUf/!nsbwbmlvUyfej!`!ufsnjoj/<br />
75/1/!63.7 _ SemoqmedebiTia.<br />
75/2/!{fqjsj!Tflsfcb!bUjt!gbshmfcTj/!masw.-is daxmarebiT bav-<br />
Svebi Slian mTw-s `10~-ze (Canaweri 10 jer ar Semogvaqvs _<br />
yvelaferi mxolod sityvierad warmoiTqmis!). _ aq ramdeni<br />
wrea? {aTi} aq ki ramdeni wrea? {aqac aTi} aTi wre rogor<br />
aris aq dawyobili? {xuTi da xuTi}. axla davTvaloT wreebis<br />
raodenoba aq! ramdeni wrea? {aTi} aq rogor aris dawyobili<br />
aTi wre? {rva da ori} aq ramdeni wrea? {aqac aTi} aq rogor-<br />
Ra aris dawyobili aTi wre? {eqvsi da oTxi} (da ase Semdeg).<br />
moswavleebs wigns davaxurvinebT da mexsierebiT, warmodgeniT<br />
vapasuxebinebT: _ rogor iyo dalagebuli aTi wre?<br />
{eqvsi da oTxi} kidev rogor iyo? {xuTi da xuTi} kidev?..<br />
Tuki zogi ver gaixsenebs, isev gaSalos wigni da naxos.<br />
Semdeg daiTvleba, rogoraa dawyobili aTi TviTeul<br />
`jamSi~ (elifsSi). am TvalsaCinoebis daxmarebiT gamoTvlian<br />
yvela Sesabamis jams: 9+1, 1+9, 8+2, 2+8 da ase Semdeg.<br />
garda amisa, gzadagza daismis amdagvari SekiTxvebi: _ cxras<br />
ramdeni unda mivumatoT, rom aTi gaxdes? erTs ramdeni unda<br />
mivumatoT, rom aTi gaxdes? rvas ramdeni unda mivumatoT, rom<br />
aTi gaxdes? ors ramdeni unda mivumatoT, rom aTi gaxdes?<br />
Svids ramdeni unda mivumatoT, rom aTi gaxdes? sams ramdeni<br />
unda mivumatoT, aTi rom gaxdes? eqvss ramdeni unda<br />
mivumatoT, rom aTi gaxdes? oTxs ramdeni unda mivumatoT, aTi<br />
rom gaxdes? xuTs ramdeni unda mivumatoT, aTi rom gaxdes?<br />
75/3/!sjhpcjUj!sjdywj!nfbUf/!qjswfmjebo!nfbUfnef!sjhpcjUj!<br />
sjdywfcjt! eblbwTjsfcb! obtxbwm! tjwsdjU! njnbsUfcfcUbo/!!<br />
ganvixilavT nakvTebis rigs (suraTi 64.2) da davsvamT amgvar<br />
SekiTxvebs: _ romeli nakvTia marcxnidan (an: marjvnidan)<br />
meSvide? mecxre? meaTe? kvadrati marcxnidan meramdenea?<br />
marjvnidan? (da ase Semdeg).<br />
Semdeg ganvixilavT mTw-is ydis suraTs da movZebniT, vin<br />
aris meaTe. Tan gavimeorebT, vin aris meore, mexuTe ... ...<br />
75/4/!nsbwbmlvUyfej!`!{phbej!ufsnjojt!Tfnpubob/!
- 193 -<br />
dafaze didad daixazeba raime uswormasworo, Cazneqili<br />
aTkuTxedi da mis gverdiT TiTqmis aseTive nakvTi, oRond<br />
romelsac erTi kuTxe momrgvalebuli aqvs.<br />
_ daTvaleT, ramdeni wvero aqvs marcxena nakvTs {aTi} ra<br />
nakvTia igi? {aTkuTxedi} dauTvlelad, swrafad mipasuxeT:<br />
ramdeni gverdi eqneba mas? {aTi} saidan iciT? {gverdebisa da<br />
wveroebis raodenoba tolia} diax, esaa aTkuTxedi. daakvirdiT<br />
axla marjvena nakvTs. riTi gansxvavdeba igi am aTkuTxedisagan?<br />
{erTi kuTxe aqvs momrgvalebuli} aris Tu ara es nakvTi<br />
aTkuTxedi? {ara} ratom? {aTkuTxeds arsad momrgvalebuli ar<br />
unda hqondes} aris Tu ara es nakvTi cxrakuTxedi? {ara, arc<br />
cxrakuTxedia!} SeadareT erTmaneTs am ori nakvTis sazRvari.<br />
aTkuTxedis sazRvari Sedgeba mxolod gverdebisagan. gverdi ra<br />
nakvTia? {monakveTia} diax, aTkuTxedis sazRvari mxolod<br />
monakveTebisagan Sedgeba. ramdeni monakveTisagan? {aTi<br />
monakveTisagan} am marjvena nakvTis sazRvari ki rogoria? {ar<br />
Sedgeba mxolod monakveTebisagan, erT adgilas mrudea!} diax,<br />
ai aq araa monakveTi! swored amitom araa es nakvTi arc aTkuTxedi,<br />
arc cxrakuTxedi da arc rvakuTxedi!<br />
_ Tu mixvdebiT, rogor nakvTs hqvia mravalkuTxedi?<br />
{romelsac iseTi sazRvari aqvs, romelic mxolod<br />
gverdebisagan, mxolod monakveTebisagan Sedgeba} samkuTxedebi,<br />
kvadratebi, marTkuTxedebi, aTkuTxedebi, cxrakuTxedebi,<br />
rvakuTxedebi _ yvela eseni mravalkuTxedebia! es marjvena<br />
nakvTi ki ar aris mravalkuTxedi! axla Tqven miTxariT: aris<br />
Tu ara mravalkuTxedi wre? {ara} rgoli? {ara} wertili?<br />
{ara} monakveTi? {ara} oTxkuTxedi? {ki}.<br />
Semdeg daiwyeben 64.3-is Sesrulebas. gakveTilze cota<br />
gaaferadon, danarCeni _ saSinao davalebad.<br />
75/5/! `lsjbybt! xjxjmfcj~ _ axla me mogiyvebiT zRapars.<br />
iyo da ara iyo ra, erT ezoSi lamazi Wreli dedali cxovrobda,<br />
saxelad kriaxa. erTxel mokruxda da sabudarSi kvercxebi<br />
dado. aba, erTad daviTvaloT, ramdeni kvercxi dado: er-<br />
Ti, ori, sami... (erTad iTvlian)... aTi! kriaxam aTi kvercxi, da-
- 194 -<br />
do! daajda kvarcxebs da aTbobs, aTbobs. gavida xani. uceb kriaxas<br />
erTi kvercxidan fxakuni moisma, Cik-Cik, gatexa Signidan<br />
wiwilam kvercxi da gamoxta, gamoiCeka! wiwila saxelad wiaqa!<br />
kvercxi ramdeni darCa? {cxra} wiaqas jer aqeT-iqiT mixedvac<br />
ki ver moeswro, rom meore kvercxidanac Cik-Cik da wiwila gamoiCeka!<br />
erTi da erTi _ ori wiwila. kvercxi ramdeni darCa?<br />
{rva} wiwilebi ki dawivwiveben da sxvebs ucdian. Cik-Cik! meramdene<br />
wiwila gamoiCeka? {mesame!} ori da erTi _ sami wiwila.<br />
yvelam erTad gaimeoreT! {ori da erTi _ sami wiwila}<br />
kvercxi ramdeni darCa? {Svidi} Cik-Cik! meramdene wiwila gamoiCeka?<br />
{meoTxe!} sami da erTi _ oTxi wiwila. kvercxi ramdeni<br />
darCa? {eqvsi} gaimeoreT! {sami da erTi _ oTxi wiwila, kvercxi<br />
ki eqvsi darCa} Cik-Cik! axla Tqven TviTon TqviT erTad!<br />
{mexuTe wiwila gamoiCeka! oTxi da erTi _ xuTi wiwila, kvercxi<br />
ki xuTi darCa} dawivwiveben sabudarSi yviTeli fumfula<br />
wiwilebi. uceb Cik-Cik! ra unda TqvaT? {meeqvse wiwila gamoi-<br />
Ceka! xuTi da erTi _ eqvsi wiwila, kvercxi ki oTxi darCa}<br />
Seusxdnen kriaxas frTebis qveS. Cik-Cik! {meSvide wiwila gamoiCeka!<br />
eqvsi da erTi _ Svidi wiwila, kvercxi ki sami darCa}<br />
meSvidem martom daiwyo aqeT-iqiT kunkuli. Cik-Cik! {merve wiwila<br />
gamoiCeka! Svidi da erTi _ rva wiwila, kvercxi ki ori<br />
darCa} gareT ori wiwilaa, dawivwiveben. frTebis qveS ki ramdeni<br />
wiwilaa? {eqvsi} or axalsac mounda kriaxas frTebis<br />
qveS, SeZvrnen. ramdeni wiwilaa frTebis qveS? {rva} magram iq<br />
ver moisvenes. sami wiwila gareT gamovarda. ramdeni wiwila<br />
darCa frTebis qveS? {xuTi} sami ki gareT dawivwivebs. uceb<br />
Cik-Cik! {mecxre wiwila gamoiCeka! rva da erTi _ cxra wiwila,<br />
kvercxi ki erTi darCa} mecxre maSinve kriaxas eca da frTis<br />
qveS SeZvra. ramdeni wiwilaa frTebis qveS? {eqvsi} gareT ramdenia?<br />
{sami} am samidan yvelaze mousvenar wiaqa iyo. eca wiaqa<br />
erT darCenil kvecxs da pawia niskartiT Catexa. magram vai,<br />
rogor SeeSinda! Cik-Cik! amoxta wiwila! {meaTe wiwila gamoi-<br />
Ceka! cxra da erTi _ aTi wiwila, kvercxi ki aRar darCa}<br />
ramdeni wiwilaa frTebis qveS? {eqvsi} gareT ramdenia? {oTxi}
- 195 -<br />
yvelaze mousvenari romelia? {wiaqa} wiaqa romeli wiwilaa?<br />
{yvelaze pirvelad rom gamoiCeka, yvelaze ufrosi!} isev frTebis<br />
qveS SeZvra wiaqa, daiwyo iq xvancali da ori wiwila gareT<br />
gamoagdo. ramdeni wiwilaa gareT? {xuTi} frTebis qveS?<br />
{xuTi} xuTi da xuTi _ aTia. erTi frTis qveS sami wiwilaa.<br />
ramdeni wiwilaa meore frTis qveS? {ori} gareT ramdenia?<br />
{xuTi} SescivdaT im xuT wiwilas da isinic kriaxas frTebis<br />
qveS SeZvrnen, magram iqidan wiaqa gamovarda! ramdeni wiwilaa<br />
frTebis qveS? {cxra} gareT? {erTi} cxra da erTi _ aTia.<br />
erTi frTis qveS oTxi wiwilaa. ramdeni wiwilaa meore frTis<br />
qveS? {xuTi} gareT ramdenia? {erTi}.<br />
da ase Semdeg. masw.-s SeuZlia maSin daamTavros, roca<br />
saWirod miiCnevs.<br />
g 65. {fqjsj!hbnplmfcb/!hbnfpsfcb/!xwfspfcj-!hwfsefcj/<br />
76/1/ 64.8 saintereso amocanaa. misi amoxsna dafazec unda<br />
daixatos lamazad.<br />
76/2/! {fqjsj! hbnplmfcb! bUjt! gbshmfcTj/! jer gameoreba:<br />
yvelaferi gakeTdeba igive, rac 64.1-Si, oRond swrafad. Semdeg<br />
mTw-s daxmarebiT moswavleebi iangariSeben yvela sxvaobasac:<br />
10 _ 1, 10 _ 2 da ase Semdeg.<br />
_ ramdenia aTs gamovakloT erTi? aTs gamovakloT cxra?<br />
aTs gamovakloT ori? aTs gamovakloT rva? aTs gamovakloT<br />
sami? aTs gamovakloT Svidi? aTs gamovakloT oTxi? aTs<br />
gamovakloT eqvsi? aTs gamovakloT xuTi?<br />
_ amixseni, rogor mixvdi, ramdenia aTs gamovakloT Svidi<br />
{aTi wre dawyobilia Svidad da samad; aTs rom gamovaklebT<br />
Svids, darCeba sami}.<br />
_ aTs ramdeni unda gamovakloT, rom darCes eqvsi? aTs<br />
ramdeni unda gamovakloT, rom darCes oTxi? aTs ramdeni unda<br />
gamovakloT, rom darCes Svidi? aTs ramdeni unda gamovakloT,<br />
rom darCes sami?<br />
76/3/ Ubwj!8/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/!<br />
yvelaferi iseve, rogorc 61.2-Si. erTi gansxvavebaa: axla
- 196 -<br />
unda SevavsoT ara `dominoebi~, aramed uZravi oTxkuTxedis<br />
ujredebi. amitom ganlageba `erTi, ori sami~ da `erTi, sami,<br />
ori~ _ sxvadasxvaa. Tanac, erT oTxkuTxedSi raodenobaTa gameoreba<br />
ar SeiZleba. magaliTad, ar SeiZleba `erTi, erTi, ori~.<br />
76/4/! {phbebe! nsbwbmlvUyfejt! tb{Swbsj! `! xwfspfcj-! hwfs.<br />
efcj/! _ risgan Sedgeba mravalkuTxedis sazRvari? {gverdebisagan}<br />
gverdi ra nakvTia? {monakveTi} ese igi, risgan Sedgeba<br />
mravalkuTxedis sazRvari? {monakveTebisagan} mxolod monakve-<br />
Tebisagan, mravalkuTxeds meti araferi ar SeiZleba hqondes!<br />
ramdeni monakveTisagan Sedgeba mravalkuTxedis sazRvari? {ramdenkuTxedicaa,<br />
imdeni monakveTisagan} magaliTad, aTkuTxedi?<br />
{aTi monakveTisagan} yvelanairi aTkuTxedi? sulerTia, rogori?<br />
{ki, sulerTia, aTkuTxedi rogoria, misi sazRvari _ mainc<br />
aTi gverdisgan Sedgeba}. wvero ramdeni aqvs mravalkuTxeds?<br />
{ramdenkuTxedicaa, imdeni}. sad mdebareobs mravalkuTxedis<br />
wvero? (Tuki ver upasuxeben, daemateba SekiTxva: sad mdebareobs<br />
_ mravalkuTxedis Sig Tu gareT?) {mis sazRvarze} yvela<br />
wvero sazRvarzea Tu zogi? {yvela sazRvarze mdebareobas}.<br />
_ aris Tu ara mravalkuTxedi pirveli nakvTi naxazze<br />
(65.3)? {aris} ramdenkuTxedia? {SvidkuTxedi} SeaferadeT<br />
mwvaned misi sazRvari, xolo wveroebi lurjad moniSneT!<br />
Semdeg Seasruleben iseTsave davalebas, rac iyo 64.3-is<br />
bolos.<br />
76/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bUjt!gbshmfcTj!{fqjsj!Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb/!<br />
76/8/!yuradReba unda mieqces imas, rom erTi zoli yvelgan<br />
meores `zemodanaa~ da zolebi ise unda gaferaddes, rom es ar<br />
dairRves! Semowmebisasac es unda Semowmdes.<br />
g 66. hbnfpsfcb/!hbnplmfcjt!dysjmj/!nsbwbmlvUy/!ebkhvgfcb/!<br />
77/1/! 65.8-Si SesaZleblobebia: wiTeli, wiTeli; wiTeli,<br />
mwvane; lurji, wiTeli; lurji, mwvane; Savi, wiTeli; Savi,<br />
mwvane. bolos vikiTxoT: _ maS ramdeni sxvadasxva SesaZlebloba<br />
yofila? {eqvsi}.
- 197 -<br />
77/2/!Ubwj!9/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!hbnplmfcjt!dysjmjt!<br />
eblbwTjsfcb! ufsnjofcUbo! `tblmfcj-! nblmfcj-! tywbpcb~/!<br />
gamoklebis cxrili 65.7. 66.1 ukve Sevsebulia saSinao<br />
davalebaSi. Semowmdeba da Secdomebi kargad gairkveva da<br />
gaswordeba. Semdeg gairkveva, gamoklebis cxrilSi Caweril<br />
ricxvTagan romelia saklebi, romelia maklebi da romelia<br />
sxvaoba. amisaTvis masw.-i dafaze dawers gamoklebis erT<br />
magaliTs cxrilidan, magaliTad, 9 _ 3 = 6.<br />
_ romelia aq saklebi? gamoklebis cxrilSi sad unda CavweroT<br />
igi? romelia aq maklebi? cxrilSi sad unda CavweroT<br />
igi? risi tolia aq sxvaoba? cxrilSi sad unda CavweroT igi?<br />
moZebneT cxrilis mesame sveti, am svetis mesame ujredi, mesame<br />
striqonis gadakveTis ujredi. am ujredSi ra weria? ratom?<br />
romelia aq saklebi? maklebi? sxvaoba? (da kidev ori ujredi<br />
aseve ganixileba).<br />
Semdeg mTw-s daxmarebiT Sesruldeba aTis farglebSi zepiri<br />
Sekreba-gamokleba.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
JJ.9/!tbnjebo!bUbnef!sjdywfcjt!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe!`!<br />
zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU/ esaa kombinatorikisa da<br />
ariTmetikis saerTo sakiTxi, Zalian mniSvnelovani. saerTo Ziebis<br />
Semdeg dafaze Camoiwereba yvela SesaZlebloba tolobaTa saxiT.<br />
klasi Tan kiTxulobs.<br />
psnprnfefcjboj! Tflsfcb.hbnplmfcb! sjdywUb! ljcf{f/<br />
savarjiSoebi mxolod cxris farglebidan unda SeirCes, radganac<br />
aTis cifruli Canaweri jer ar gviswavlebia da ricxvTa kibeze mas<br />
jer ar wavakiTxebT.<br />
maSasadame, viwyebT ormoqmedebian gamoTvlebs. swored mravalmoqmedebian<br />
gamoTvlebs aadvilebs ricxvTa kibe, Torem<br />
erTmoqmede-bianebis masze Sesrulebas didi azri arca aqvs. klass<br />
TandaTan zepiradac vasrulebinebT advil ormoqmedebian<br />
gamoTvlebs. Secdomisa an gaWirvebis SemTxvevaSi kvlav ricxvTa<br />
kibes viSveliebT.<br />
garda amisa, grZeldeba `-iT metoba~ da `-iT nakleboba~
- 198 -<br />
umartives sayofacxovrebo amocanebSi.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
77/3/!pUyjt-!yvUjt-!tbnjtb!eb!psjt!ebTmb!zpwfmhwbs!Tftbl.<br />
sfcUb! kbnfcbe/! mTw gadaiSleba `4~-ze. _ radara ricxvebis<br />
jamis tolia oTxi? {samisa da erTis} kidev? {orisa da oris}<br />
kidev Tu aris sxva SesaZlebloba? {erTi da sami} ara, es ar<br />
gvinda, erTi da sami xom igivea, rac sami da erTi! sxva<br />
SesaZlebloba Tu aris? {oTxi da nuli} kidev Tu aris sxva<br />
SesaZlebloba? {ara} ese igi, rogor da rogor SegviZlia<br />
davSaloT oTxi SesakrebTa jamad? {sami da erTi; ori da ori;<br />
oTxi da nuli}. axla daxedeT suraTs (66.2). jer sul<br />
marcxniv. xesaviT, fiWviviT raRacaa daxazuli. zemoT, kenwerosTan<br />
ra aweria? {oTxiani} diax, es oTxia jami, aqeT-iqiT<br />
totebze ki Sesakrebebia! waikiTxeT, radara Sesakrebebia! {ori<br />
da ori; sami da erTi; oTxi da nuli}. esaa oTxis oris daSla<br />
yovelgvar SesakrebTa jamebad. sxva SesaZlebloba Tu aris<br />
daSlisa? {ara}.<br />
mTw gadaiSleba `5~-ze. yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc<br />
zemore (oTxisaTvis), oRond oTxis nacvlad daiSleba xuTi.<br />
erTi gansxvavebiT _ msr-s 66.2-Si meore, xuTianis `fiWvi~<br />
TviTon moswavleebma unda Seavson.<br />
Semdeg mTw gadaiSleba `1-2-3~-ze. yovelgvar SesaZlo<br />
SesakrebTa jamebad daiSleba sami da ori. msr-s 66.2-Si samianisa<br />
da orianis `fiWvebsac~ TviTon moswavleebi Seavseben.<br />
77/4/! zpwfmhwbsj! nsbwbmlvUyfejt! hwfsefcjtb! eb! lvUyffcjt!<br />
sbpefopcbUb! upmpcb! `! ebxzwjmfcjU/! nsbwbmlvUyfeUb!<br />
ebkhvgfcb;!tbnlvUyfefcj-!pUylvUyfefcj!eb!btf!Tfnefh/!<br />
dafaze daxazulia didi uswormasworo Cazneqili aTkuTxedi<br />
(rogorc yovelTvis, mTlianad gaferadebulia, SeiZleba,<br />
TeTradve). gairkveva, rom es _ aTkuTxedia. _ amis gverdebis<br />
raodenobaa meti Tu wveroebisa? {arcerTia meti, es<br />
raodenobani tolia, gverdebi imdenivea, ramdenicaa wvero}<br />
rogor SegviZlia gavigoT, raodenobani tolia Tu ara? ai sul<br />
Tavidan rom viswavleT grovebis Sedareba! {dawyvilebiT} diax,
- 199 -<br />
gamovides tarieli da daawyvilos amis gverdebi da wveroebi.<br />
erTi gverdi _ erTi wvero... naxatze rogor vawyvilebT<br />
xolme? {xazebiT vaerTebT} (moswavle gamova da daawyvilebs<br />
xazebiT SeerTebiT) Tu mogvrCa romelime? {ara, raodenobani<br />
tolia}. axla daxedeT suraTs (66.3), Tqven rom gaaferadeT.<br />
ramdeni nakvTia aq daxazuli? {rva} daakvirdiT _ rvave<br />
mravalkuTxedia Tu ara? {ki} yvelam daawyvilos maTi wveroebi<br />
maT gverdebTan, rogorc tarielma daawyvila dafaze!<br />
Tuki romelime gauWirdebaT, dafaze daixazeba da<br />
dawyvildeba.<br />
_ radara nakvTebad iyofa mravalkuTxedebi? radara nakv-<br />
Tebad SeiZleba davajgufoT mravalkuTxedebi? {samkuTxedebi,<br />
oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi...}<br />
gairkveva, suraTze ramdenia TviTeuli am jgufis<br />
mravalkuTxedi.<br />
77/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bUjt!gbshmfcTj!{fqjsj!Tflsfcb.<br />
hbnplmfcb/!<br />
77/7/!SeiZleba gakeTdes dawyvilebiT an wreebis gadaTvliT.<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
J.:/! viwyebT sul axal Temas:! UwbmtbDjope! npdfnvm! sbpef.<br />
opcbUb!ebUwmb!kvgUfcjU/!!jer yvelaze advili SemTxvevebia<br />
unaSTo. yvelaferi mxolod zepirad keTdeba, saTanado CanawerTa<br />
gareSe. kidev erTxel damuSavdeba terminebi `yoveli~, `TviTeuli~.<br />
jufTis Sesaxeb ix. zms $ 3. Tumca, zogad termins `jufTi~<br />
klasSi arcerTxel ar vaxsenebT. igi mxolod masw.-isTvisaa. klasSi<br />
vityviT mxolod konkretulad: oTxeuli, aTeuli, cxraeuli,<br />
wyvili da sxva romelic dagvWirdeba.<br />
jer-jerobiT (Tav 12-mde), arsad ar daismis sakiTxic ki imis<br />
Sesaxeb, Tu sul ramdeni sagania grovaSi! jer mTavaria is, rom<br />
moswavlem iswavlos TviT jufTebis daTvla, ese igi, man mTliani<br />
grova-jufTi erTian sagnad unda CaTvalos. amas sakmao muSaoba<br />
sWirdeba.<br />
karga xnis ganmavlobaSi grovebi jufTebad ewyoba ise, rom<br />
naSTi ar morCes. amisaTvis saWiroa, rom masw.-i gamudmebiT aqcevdes
- 200 -<br />
yuradRebas: mis mier momzadebul grovaSi unda iyos imdeni nivTi,<br />
rom unaSTod daewyos. magaliTad, roca moswavles avalebs<br />
oTxeulebad dawyobas, grovaSi SeiZleba iyos 8, 12, 16, 20, 24, 28,<br />
32 nivTi oTxis jeradi raodenobisa, Tan ise, rom miviRoT ori<br />
an meti grova! roca moswavles avalebs Svideulebad dawyobas,<br />
grovaSi SeiZleba iyos 14, 21, 28, 35 nivTi Svidis jeradi<br />
raodenobisa (saerTo raodenoba ormocze meti ar iyos).<br />
Tavidan mocemuli grova areulia, an grova sul araa mocemuli<br />
(magaliTad, roca unda daixatos). magram sasurvelia, rom<br />
jufTebi (sameulebi, Svideulebi da ase Semdeg) `dominoseburad~<br />
daewyos. ase ufro advili aRsaqmeli iqneba saboloo suraTi.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
g 67. hspwjt!ebxzpcb!kvgUfcbe/!Tflsfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />
78/2/! ojwUUb! hspwjt! ebxzpcb! kvgUfcbe;! pUyfvmfcbe-!<br />
tbnfvmfcbe-! yvUfvmfcbe! eb! tywb! )UwjU! bn! kvgUfcjt! ebUwmjt!<br />
hbsfTf*/!keTdeba Zalian advili savarjiSoebi. sxvadasxva<br />
moswavleni rig-rigobiT awyoben nivTTa grovebs jufTebad.<br />
magaliTad: _ gamovides gurami da es kvadratebis grova<br />
daawyos ise, rom sul oTxeulebi iyos!<br />
gurami gamova da grovidan arCevs oTxeulebs: daawyobs erT<br />
oTxeuls, mere meore oTxeuls da ase Semdeg, ramdenic gamova.<br />
jer-jerobiT ar vaTvlevinebT, Tu sul ramdeni oTxeulia. _<br />
Tornike, ramden-ramdenad daawyo guramma kvadratebis grova?<br />
{oTxeulebad} oTxeulebad daawyo (gamokveTiT).<br />
Semdeg iaTamze daawyobs Cxirebis grovas ise, rom sul<br />
Svide-ulebi iyos. _ vaxo, ramden-ramdenad daawyo iaTamzem<br />
Cxirebis grova? {Svideulebad} Svideulebad daawyo<br />
(gamokveTiT). da ase Semdeg.<br />
TviTeuli dawyobis Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvas:<br />
_ es kubebi axla ufro metia Tu Tavidan iyo ufro meti?<br />
{axla imdenivea, ramdenic Tavidan iyo} ratom? {grova igivea,<br />
marto davawyveT sxvanairad!}.<br />
78/3/!psnprnfefcjboj!Tflsfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />
jer swrafad gavameorebinebT Sekreba-gamoklebas ricxvTa
- 201 -<br />
kibeze. Semdeg daviwyebT ormoqmedebian Sekrebas ricxvTa kibeze.<br />
rogorc iTqva, savarjiSoebi mxolod cxris farglebidan<br />
unda SeirCes, radganac aTis cifruli Canaweri jer ar<br />
gviswavlebia da ricxvTa kibeze mas jer ar wavakiTxebT.<br />
savarjiSoTa nimuSebi: _ iangariSe ricxvTa kibeze 2+3+2.<br />
joxis wveri ar moacilo kibes, sanam pasuxamde ar mixval!<br />
axla besom (Zlierma moswavlem) adgilidan iangariSos 5+1+2.<br />
merabma ki ricxvTa kibeze Seamowmos, besos xom ar SeSlia.<br />
erTi moswavle moqmedebas did saklaso ricxviT kibeze<br />
asrulebs, sxvebi _ Tav-TavianT mTw-Si.<br />
78/4/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU;! sbnefoj! tbnlvUyfej!<br />
)lwbesbuj!bo!nbsUlvUyfej*!Tfj[mfcb!ebwjobypU!obyb{{f!)bsbv.<br />
nfuft!frwtjtb*/!nbUj!dbm.dbmlf!bnpybuwb/!ganvixilavT naxazebs<br />
67.3. viwyebT marcxnidan, pirvelia naZviviT nakvTi. _ ra nakv-<br />
Tebisagan Sedgeba igi? {samkuTxedebisagan} ramdeni samkuTxedisagan?<br />
{samisagan} amoxateT yvela, oRond cal-calke!<br />
masw.-i am dros, Cveulebriv, merxebs Soris Camoivlis da<br />
amowmebs, rom moswavleTa mier daxatuli samkuTxedebi<br />
daaxloebiT imxelebi iyos, ramxelebicaa naZvisebr nakvTze.<br />
Semdeg gadavdivarT meore Sedgenil nakvTze. _ ramdeni<br />
samkuTxedis danaxva SegiZliaT aq? ar gamogrCeT Camalulebi!<br />
{samisa} amoxateT yvela, oRond cal-calke!<br />
masw.-i kvlav amowmebs, rom moswavleTa mier daxatuli<br />
samkuTxedebi daaxloebiT imxelebi iyos, ramxelebicaa<br />
naZvisebr nakvTze.<br />
aseve gairCeva Sedgenili marTkuTxedic. SeiZleba davinaxoT<br />
sami marTkuTxedi.<br />
Semdegi naxazis SekiTxva daismis ara marTkuTxedebis<br />
Sesaxeb (rac Zalian Znelia), aramed kvadratebis Sesaxeb. es<br />
araa Zneli: SesaZlebelia xuTi kvadratis danaxva.<br />
yvela danaxuli nakvTi cal-calke amoixateba, zomebis<br />
SeZlebisamebr SenarCunebiT.<br />
78/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~/ SekiTxvebi Seexeba naswavl sivrciT<br />
mimarTebebsa da rigobiT ricxvebs _ mTw-s ydis suraTze.
- 202 -<br />
pirvel wreze moswavleebi naxuloben am suraTs da ise<br />
pasuxoben, meore wreze _ yvela Seinaxavs wignebs da<br />
warmodgeniT pasuxoben.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi ix. 8.4-Si.<br />
g 68. kvgUfcbe!ebUwmb/!7.jt-!8.jt!ebTmb/!hbnfpsfcb/<br />
79/2/! ojwUUb! hspwjt! ebxzpcb! kvgUfcbe! eb! bn! kvgUfcjt!<br />
ebUwmb/! `sbnefoj! pUyfvmjb@~! ! jhjwf! `! ebybuvm! tbhofc{f/!<br />
dafaze areulad mikrulia 18 wris grova. gamova moswavle da<br />
dafaze mikrul wreebis grovas daawyobs sameulebad. _ ramdeni<br />
sameuli miviReT? wreebi ki ar unda davTvaloT, sameulebi<br />
unda davTvaloT! ramdeni wrea _ ar gvainteresebs! ramdeni<br />
sameulia? {eqvsi}.<br />
masw.-i TiTiT saTiTaod Semoxazavs sameulebs: _ erTi<br />
sameuli, ori sameuli, sami sameuli, oTxi sameuli, xuTi<br />
sameuli da eqvsi sameuli! sul eqvsi cali sameulia. eqvsi<br />
cali sameuli!<br />
Sesruldeba kidev ori amdagvari savarjiSo, oRond sxva<br />
nivTebiT: 9 kubi daewyoba sameulebad (da bolos miviRebT:<br />
`sami cali sameuli~), 12 rgoli daewyoba eqvseulebad (`ori<br />
cali eqvseulia~).<br />
TviTeuli dawyobis Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvas:<br />
_ es kubebi axla ufro metia Tu Tavidan iyo ufro meti?<br />
{axla imdenivea, ramdenic Tavidan iyo} ratom? {grova igivea,<br />
marto davawyveT sxvanairad!}<br />
_ axla naxeT suraTi (68.1). risi grovebia? {samkuTxedebisa}<br />
rogoraa dawyobili samkuTxedebi? {oTxeulebad} ramdeni<br />
oTxeulia? {Svidi cali oTxeulia}. amasobaSi masw.-i<br />
dafaze daxatavs oTxkuTxedebs: sam xuTeuls. _ ra davxaze me<br />
dafaze? {oTxkuTxedebi} rogoraa isini dawyobili?<br />
{xuTeulebad} ramdeni xuTeulia? {sami cali xuTeulia}.<br />
79/3/!frwtjtb!eb!Twjejt!ebTmb!zpwfmhwbs!TftblsfcUb!kbnf.<br />
cbe/! yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 66.2-Si, oRond eqvsisa<br />
da SvidisaTvis (mTw `6~ da `7~ da msr-s suraTi 68.2).<br />
79/4/!Ubwj!7/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!moswavleebi cariel
- 203 -<br />
adgilas (68.3) daxazaven raime mravalkuTxeds (visac rogori<br />
moundebaT), gaaferadeben yviTlad an mwvaned, sazRvars lurjad<br />
Seaferadeben, wveroebs wiTlad moniSnaven da daTvlian.<br />
masw.-i, rogorc yovelTvis aseT dros, merxebs Soris dadis<br />
da muSaobas Tvalyurs adevnebs. roca daamTavreben, sxva<br />
sakiTxze gadava: _ gavixsenoT: radara nakvTebad iyofa<br />
mravalkuTxedebi? radara nakvTebad SeiZleba davajgufoT<br />
mravalkuTxedebi? {samkuTxedebi, oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi,<br />
eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi...}.<br />
gadavSliT mTw-s boloSi (geometriuli nakvTebi) da<br />
ganvixilavT mravalkuTxedebis nawils. masw.-i aCvenebs am<br />
nawils: _ ai, esaa dajgufebuli mravalkuTxedebi! radara<br />
nakvTebadaa dajgufebuli? yvela CamoTvaleT! {samkuTxedebi,<br />
oTxkuTxedebi, xuTkuTxedebi, eqvskuTxedebi, SvidkuTxedebi,<br />
rvakuTxedebi, cxrakuTxedebi, aTkuTxedebi da sxva mravalkuTxedebi}<br />
sul ramdeni jgufia? {cxra jgufia _ oTxkuTxedebi<br />
erT jgufad CavTvaloT, Tumca Sig marTkuTxedebi<br />
da kvadratebia calke gamoyofili} ra ferisaa xuTkuTxedTa<br />
jgufi? romeli jgufebia mwvane? (da ase Semdeg).<br />
79/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 64.4, oRond<br />
nacvlad `Cik-Cik, gamoiCeka~-si iqneba `wiv-wiv, sabudaridan<br />
ezoSi gavida~. wiwilebi sabudaridan TandaTan gavlen ezoSi,<br />
mwvane mdeloze, sadac mziani Tbili amindia... mokle CanarTebs<br />
maswavle-beli Tavad moifiqrebs. arsebiTi ki isaa, rom xdeba<br />
raodenoba aTis daSla sxvadasxva SesakrebTa jamebad, Semdeg<br />
erTerTs akldeba erTi an ramdenime da es emateba meores.<br />
SekiTxvebia: _ ramdeni wiwilaa sabudarSi? ezoSi ramdenia?<br />
g 69. xzwjmfcbe!ebxzpcb/!hbnplm/!sjdywUb!ljcf{f/!ufyjmj/<br />
7:/1/! 68.6-Si pasuxia: eqvsi cali xuTeuli. wignebi<br />
dawyobilia eqvs cal xuTeulad.<br />
7:/2/!xzwjmj!bov!psfvmj/!xzwjmfcbe!ebxzpcb!eb!bn!xzwjmUb!<br />
ebUwmb/!gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rogorebicaa 68.1-<br />
Si, oRond yoveli meore savarjiSo iqneba oreulTa
- 204 -<br />
(anu wyvilTa _ xan ase vityviT da xan _ ise) dawyobaze.<br />
TviTeuli dawyobis Semdeg masw.-i dasvams SekiTxvas:<br />
_ es kubebi axla ufro metia Tu Tavidan iyo ufro meti?<br />
{axla imdenivea, ramdenic Tavidan iyo} ratom? {grova igivea,<br />
marto davawyveT sxvanairad!}.<br />
bolos gairkveva, ra xatia da rogoraa dawyobili msr-s<br />
suraTze 69.1 {varskvlavebi dawyobilia aT cal wyvilad}.<br />
am sagakveTilo monakveTs bevri dro ar unda dasWirdes.<br />
7:/3/!psnprnfefcjboj!hbnplmfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />
jer gavimeorebT ormoqmedebian Sekrebas (ix. 67.2).<br />
Semdeg yvelaferi _ iseve, rogorc 67.2-Si, oRond Sekrebis<br />
nacvlad iqneba gamokleba.<br />
am sagakveTilo monakveTs bevri dro ar unda dasWirdes.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.8/! Semogvaqvs axali cnebebi:! ufyjmj! yb{j! bov! ufyjmj-!<br />
Tflsvmj!eb!hbytojmj!ufyjmfcj
- 205 -<br />
gaferaddes _ nodars xom mTeli aTkuTxedis daxazva ar<br />
evaleba! masw.-i nodaris mier daxazul sazRvars carcs kidev<br />
erTxel gadaatarebs, raTa daxazuli monakveTebi (gverdebi)<br />
kargad gaasworos.<br />
_ ai, esaa mravalkuTxedis sazRvari! mas ewodeba texili<br />
xazi. texili. ai es rogori xazia? (daxazavs grZel monakveTs)<br />
{esaa monakveTi, swori xazi} diax, es xazi _ swori xazia, ai<br />
es ki _ TiTqos datexilia. datexiliviTaa da amitom ewodeba...<br />
ra? {texili}. ai me davxazav kidev erTs texils (daxazavs<br />
raime Sekrul texils, rva monakveTisagan Semdgars, ukve<br />
mravalkuTxedTan kavSiris gareSe). oTar, es ra nakvTia?<br />
{texili}. diax, texilia, texili xazi. risgan Sedgeba<br />
texili? {monakveTebisagan} es pirveli texili ramdeni<br />
monakveTisagan Sedgeba? {aTisagan} es meore texili? {rva<br />
monakveTisagan} diax, texili monakveTebisagan Sedgeba. axla me<br />
kidev or xazs davxazav.<br />
masw.-i daxazavs mesame, meoTxe, mexuTe da meeqvse xazebs:<br />
3) Sekrul mrud xazs; 4) axal Sekrul texil xazs;<br />
5) gaxsnil texil xazs; 6) Sekrul xazs, romelic<br />
nawilobriv kia texili, magram or adgilas gamrudebulia da<br />
momrgvalebul kuTxes qmnis.<br />
_ es mesame xazia. aris Tu ara igi texili? {ara} ratom?<br />
{monakveTebisagan ar Sedgeba} es meoTxe xazia. aris Tu ara igi<br />
texili? {ki} ratom? {sul monakveTebisagan Sedgeba} es mexuTe<br />
xazia. aris Tu ara igi texili?<br />
mosalodnelia pasuxTa sxvadasxvaoba: zogma SeiZleba Tqvas,<br />
rom araa texili, radgan dainaxvs, rom es xazi araa Sekruli<br />
(Tumca terminebs `Sekruli~ da `gaxsnili~ am gakveTilze ar<br />
vaxsenebT). masw.-i ityvis: _ esec texilia, radganac sul<br />
monakveTebisagan Sedgeba. es ki meramdene xazia? {meeqvse xazia}<br />
aris Tu ara igi texili?<br />
TandaTan gairkveva, rom ara, radganac sul (am sityvis<br />
gamokveTiT) monakveTebisagan ar Sedgeba. texili mxolod (am<br />
sityvis gamokveTiT) monakveTebisagan unda Sedgebodes, mxolod
- 206 -<br />
swori xazebisagan, es xazi ki ama da am adgilebSi araa swori!<br />
_ aqvs Tu ara am xazs monakveTebi? {ki aqvs sami monakveTi}<br />
magram mainc araa texili, radgan... ra? {radgan yvelgan ara<br />
aqvs monakveTebi}.<br />
_ axla vin ityvis kargad: rogor xazs hqvia texili?<br />
rogori xazia texili? {texili iseTi xazia, romelic<br />
mxolod monakveTebisagan Sedgeba; texili ewodeba iseT xazs,<br />
romelic mxolod monakveTebisagan Sedgeba}.<br />
_ axla daakvirdiT suraTs (69.3). ramdeni xazia aq<br />
daxazuli? {cxra} romelia maTgan texili? pirveli Tu aris?<br />
{ki} ratom? {mxolod monakveTebisagan Sedgeba} meore? {ki}...<br />
(da ase Semdeg) meeqvse? {ara} ratom? {zemodan ara aqvs<br />
monakveTi, momrgvalebulia, texili ki momrgvalebuli ar<br />
SeiZleba iyos!} meSvide xazi Tu aris texili? {aris} ratom?<br />
{mxolod monakveTebisagan Sedgeba} merve? {ara} ratom? {ori<br />
xazisgan Sedgeba, erTi monakveTia da erTi _ ara} mecxre?<br />
{texilia} ratom? {mxolod monakveTebisagan Sedgeba}. maS,<br />
ramdeni xazia aq sul? {cxra} ramdeni yofila maTgan texili?<br />
{Svidi} ramdeni ar yofila? {ori} romeli da romeli?<br />
{meeqvse da merve}.<br />
7:/5/!`nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb~/ ix. 38.4. cxadia,<br />
sityvebs emateba mas Semdeg naswavli yvela maTematikuri<br />
sityva: Sesakrebi, jami, sxvaoba, saklebi, maklebi,<br />
mravalkuTxedi, sazRvari, wvero, texili, SesaZlebloba,<br />
Tanmimdevroba da ase Semdeg.<br />
g 70. kvgU/!ebxzpcb/!9.jt-!:.jt!ebTmb/!ufyjmjt!ebyb{wb/<br />
81/2/! xjobtxbs! npdfnvm! kvgUfcbe! ebxzpcb;! `ebbxzwf! )bo;!<br />
ebybuf*!pUyj!dbmj!tbnfvmj"!)bo;!yvUj!dbmj!xzwjmj*~!<br />
gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rogorebic iyo 69.1-Si,<br />
oRond erTi siaxliT: jufTebi winaswar araa dawyobili, maT<br />
Tavad moswavle awyobs an xatavs. magaliTad, moZravi wreebi<br />
Tu kvadratebi erTad yria kolofSi, Tanac ufro meti<br />
raodenobiT, vidre jufTebis dasawyobadaa saWiro. moswavle
- 207 -<br />
TviTon amoiRebs maT da awyobs `sam cal eqvseulad~ Tu `rva<br />
cal wyvilad~. gakeTdeba oTxi amdagvari savarjiSo (or-ori<br />
gakeTdeba erTdroulad sxvadasxva moswavleTa mier). Semdeg<br />
gakeTdeba kidev oTxi (or-ori) savarjiSo dafaze carciT<br />
daxatvaze: _ Sen daxate jvrebi _ cxra cali oTxeuli, Sen ki<br />
daxate mravalkuTxedebi _ ori cali sameuli. Sen daxate<br />
texilebi _ ori cali oTxeuli, Sen ki _ swori xazebi _<br />
xuTi cali rvaeuli.<br />
bolos, msr-s cariel adgilas (70.1) klasi daxatavs<br />
mraval-kuTxedebs _ sam cal oreuls (wyvils).<br />
81/3/!swjtb!eb!dysjt!ebTmb!zpwfmhwbs!TftblsfcUb!kbnfcbe/!<br />
keTdeba igive, rac 66.2-Si, oRond rvisa da cxrisaTvis<br />
(mTw-s `8~ da `9~ da msr-s suraTi 70.2).<br />
81/4/!ufyjmjt!cpmpfcj!eb!xwfspfcj/!ufyjmjt!ebyb{wb/!<br />
_ gaixseneT: rogori xazia mravalkuTxedis sazRvari? {texili<br />
xazi} ra aris texili? {xazi, romelic Sedgeba mxolod<br />
monakveTebisagan, swori xazebisagan} maS risgan Sedgeba<br />
texili? {mxolod monakveTebisagan, swori xazebisagan, sxva<br />
araferi ar unda hqondes!}.<br />
dafaze daixazeba erTi daxrili monakveTi, erTi gaxsnili<br />
texili da erTi Sekruli texili. _ ra aris es marcxena<br />
nakvTi? {mo-nakveTi} gamovides ana da moniSnos am monakveTis<br />
boloebi. manamde ki nanam gviTxras _ ramdeni bolo aqvs<br />
monakveTs? {ori} yvela monakveTs ori bolo aqvs? {diax} ai,<br />
anam moniSna monakveTis boloebi. ra aris monakveTis bolo _<br />
xazi, wre, rgoli, kvadrati Tu ra? {monakveTis bolo aris<br />
wertili} diax, Cven xom viciT, rom nakvTis wvero aris<br />
wertili, aseve monakveTis boloc aris wertili.<br />
_ axla, ra aris es Sua nakvTi? {texili} gamovides vano<br />
da moniSnos am texilis bolo wertilebi. ramdeni bolo aqvs<br />
am texils? {ori} axla oTari gamovides da moniSnos am<br />
texilis wveroebi! ramdeni wvero hqonia am texils? {sami}<br />
diax, ai erTi, ori da sami! erTi bolo, meore bolo, erTi<br />
wvero, meore wvero da mesame wvero.
- 208 -<br />
_ ra aris es marcxena nakvTi? {texili} aqvs Tu ara mas<br />
bolo wertilebi? {ara, ara aqvs} ese igi, yvela texils aqvs<br />
Tu ara bolo wertilebi? {ara} yvela monakveTs aqvs Tu ara<br />
bolo wertilebi? {ki} zog texils Tu aqvs? {ki} wveroebi<br />
Tu aqvs yvela texils? {ki, wveroebi yvela texils aqvs,<br />
boloebi yvelas ara aqvs, magram wveroebi yvelas aqvs}. diax,<br />
wveroebi yvela texils aqvs da texilis dasaxazvad jer misi<br />
wveroebi unda movniSnoT, Semdeg ki isini SevaerToT... riTi?<br />
riTi unda SevaerToT dasaxazi texilis wveroebi?<br />
{monakveTebiT} diax, jer texilis wveroebi unda movniSnoT,<br />
Semdeg ki isini SevaerToT monakveTebiT.<br />
daxazaven msr-Si texilebs (70.3).<br />
81/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 64.4, oRond<br />
nacvlad `Cik-Cik, gamoiCeka~-si iqneba `wiv-wiv, ezodan gareT<br />
gaZvra~. zogierTi wiwila RobeSi rom RriWoebia, iqidan gaZvreba<br />
gareT. magram gareT rom marto aRmoCndeba, maleve ukan<br />
SemoZvreba. gareT agreTve ramisa SeeSindeba (ZaRlis, urmis,<br />
manqanisa...) da saCqarod miirbens deda kriaxasTan. mokle<br />
CanarTebs masw.-i Tavad moifiqrebs. arsebiTi ki isaa, rom xdeba<br />
raodenoba aTis daSla sxvadasxva SesakrebTa jamebad, Semdeg<br />
erTerTs akldeba erTi an ramdenime da es emateba meores.<br />
garda amisa, emateba erTi sakiTxic. yuradReba maxvildeba<br />
`Sig \ gareT~ mimarTebaze. SekiTxvebia: _ ramdeni wiwilaa<br />
ezoSi? ezos gareT? _ magram ramdenjerme isec moxdeba, rom<br />
mousvenari wiaqa (an zogjer masTan erTad sxvac, romelic<br />
wiaqas ahyveba celqobaSi) Robeze Sefrindeba. am SemTxvevaSi<br />
daemateba SekiTxva: _ ezoSia xuTi, ezos gareTaa sami, magram<br />
xuTi da sami ramdenia? {rva} aTa-mde ramdeni aklia? {ori} es<br />
ori wiwila sadRaa _ ezoSia Tu ez-os gareT? {sazRvarzea,<br />
Robezea!} diax, xuTi SigniTaa, sami gareTaa da ori _<br />
sazRvarzea. xuTi, sami da ori _ sul ramdenia? {aTi}.<br />
81/6/ _ bavSvebo, axla Cven unda daviwyoT cifrebis wera.<br />
sul ramdeni cifri viswavleT? CamoTvaleT yvela! {nuli,<br />
erTi, ... cxra _ aTi ki cifri araa!}. dRes viswavliT erTianis
- 209 -<br />
weras. es sul advilia.<br />
masw.-i dafaze Zalian didad dawers erTians. Tan yuradRebas<br />
amaxvilebs mis nawilebze da xelis moZraobaze. moswavleebi<br />
msr-Si iwyeben erTianebis gamoweras. masw.-i mxolod imas<br />
aqcevs yuradRebas, rom cifris werisas moswavlis xelis<br />
moZraobis mimarTuleba iyos marTebuli.<br />
70.5-is erT striqons klasSi Seavseben, meores _ Sin.<br />
g 71. `zpwfmj~-!`UwjUfvmj~/!Tflsvmj-!hbytojmj!ufyjmfcj/<br />
82/2/! ufsnjofcj! `zpwfmj~! eb!`UwjUfvmj~! `! kvgUfcUbo!<br />
eblbwTjsfcjU/! keTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 70.1-Si,<br />
oRond erTi damatebiT: jufTebis dawyobis Semdeg masw.-i<br />
ikiTxavs: _ am grovaSi ramdeni kvadratia? {rva} amaSi? {rva}<br />
amaSi? {amaSic rva} diax, TviTeul am grovaSi _ rva kvadratia.<br />
amaSic rvaa, amaSic, amaSic (Tan TiTs daadebs).<br />
yovel grovaSi rva kvadratia.<br />
moswavleebsac aTqmevinebs sityvebs `yoveli~ da `TviTeuli~<br />
(am SemTxvevaSi isini sinonimebia).<br />
82/3/!psnprnfefcjboj!Tflsfcb.hbnplmfcb!sjdywUb!ljcf{f/!<br />
jer ricxvTa kibeze ramdenimejer Sesruldeba naswavli<br />
ormoqmedebiani gamoTvlebi: Sekreba da gamokleba _ imdagvarive<br />
savarjiSoebi, rac 67.2 da 69.2-Si.<br />
Semdeg sruldeba ramdenime axali gamoTvla:<br />
8 _ 5 + 2, 6 + 3 _ 5 da sxva.<br />
erTi moswavle moqmedebas did saklaso ricxviT kibeze<br />
asrulebs, sxvebi _ Tav-TavianT mTw-Si.<br />
82/4/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!ufyjmfcj/!<br />
dafaze daixazeba ori texili _ erTi Sekruli da meore _<br />
gaxsnili. _ romel texils aqvs boloebi? {marjvenas} romelia<br />
amaTgan Sekruli texili? {marcxena} gaxsnili texili?<br />
{marjvena} aba cotnem gviCvenos, ratomaa marjvena texili<br />
gaxsnili! (cotne TiTs daadebs im adgils, sadac texili<br />
gaxsnilia). diax. warmoidgineT, rom wertili am texilis<br />
SigniTaa (masw.-i dasvams wertils Sekruli texilis SigniT). es
- 210 -<br />
wertili daWerilia, mas gareT xom ver gamovasrialebT!<br />
ratom? {imitom, rom texili Sekrulia, arsad araa gaxsnili<br />
da wertils ver gamovasrialebT} aqedan? (masw.-i dasvams<br />
wertils gaxsnili texilis or monakveTs Soris). aqedan Tu<br />
SeiZleba wertilis gamosrialeba? {ki} rogor? cotnem<br />
gviCvenos (cotne maCvenebel joxs daadebs wertils da aCvenebs<br />
gzas, rogor SeiZleba misi `gamosrialeba~). gaxsnili texiliT<br />
wertilis daWera SeiZleba? {ara} Sekruli texiliT? {ki}.<br />
_ daakvirdiT naxazs (71.3). ramdeni striqonia texilebisa?<br />
{ori} TiTo striqonSi ramdeni texilia? {xuTi} sul ramdeni<br />
texilia? {aTi} texilebis ramdeni wyvilia aq daxazuli?<br />
{xuTi cali wyvili} diax. axla vin mixvdeba, ra<br />
kanonzomierebiTaa daxazuli es texilebi, rogorebia zeda da<br />
qveda striqonebi? {zeda striqonSi sul Sekruli texilebia,<br />
qvedaSi _ sul gaxsnilebi} hgavs Tu ara erTmaneTs erT<br />
svetSi daxazuli texilebi? {Zalian hgavs} magram maT Soris<br />
ra gansxvavebaa? {zeda Sekrulia, qveda _ gaxsnili}. axla<br />
yvela texilis yvela bolo wertili moniSneT wiTlad!<br />
zemoTa striqonSi Tu moiniSna rame? {ara} ratom? {imitom,<br />
rom iq mxolod Sekruli texilebia, maT ki boloebi ara aqvs}<br />
axla yvela Sekruli texilis yvela wvero moniSneT mwvaned,<br />
yvela gaxsnili texilis yvela wvero ki moniSneT lurjad!<br />
82/5/! `uzvjmjb! Uv! nbsUbmj~! _ ix. 61.4. winadadebaTa<br />
nimuSebi: 1) yovel monakveTs ori bolo aqvs.<br />
2) yovel texils ori bolo aqvs.<br />
3) yovel texils ori wvero aqvs.<br />
4) yovel monakveTs ori wvero aqvs.<br />
5) yovel texils xuTi wvero aqvs.<br />
6) zog texils xuTi wvero aqvs.<br />
7) yoveli texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba.<br />
8) yoveli texili ori monakveTisagan Sedgeba.<br />
9) texili swori xazia.<br />
10) monakveTi swori xazia.<br />
11) arcerT texils ara aqvs bolo wertilebi.
- 211 -<br />
12) zog texils ara aqvs bolo wertilebi.<br />
13) zog texils ara aqvs wveroebi.<br />
14) zog monakveTs aqvs wveroebi.<br />
15) gaxsnil texils wveroebi ara aqvs.<br />
16) mravalkuTxedis sazRvari texili xazia.<br />
17) yvelanairi texili mravalkuTxedis sazRvaria.<br />
18) kvadrati mravalkuTxedia.<br />
19) yvelaniari samkuTxedi mravalkuTxedia.<br />
20) yvelaniari mravalkuTxedi samkuTxedia.<br />
21) wre mravalkuTxedia.<br />
22) mravalkuTxedi rgolia.<br />
23) yvelanairi marTkuTxedi mravalkuTxedia.<br />
24) yvelanairi mravalkuTxedi kvadratia.<br />
25) yvelanairi mravalkuTxedi marTkuTxedia.<br />
26) mravalkuTxedis sazRvari Sekruli texilia.<br />
27) mravalkuTxedis sazRvari gaxsnili texilia.<br />
28) Sekrul texils boloebi ara aqvs.<br />
29) gaxsnil texils boloebi ara aqvs.<br />
30) Sekrul texils wveroebi ara aqvs.<br />
g 72. ebUwmb!kvgU/!Tfls/.hbnplm/!{fqjsbe/!ufyjm/!ebyb{wb/<br />
83/2/!UwbmtbDjope!npdfnvmj!sbpefopcjt!ebUwmb!kvgUfcbe;<br />
`daTvale oTxeulebad! daTvale wyvilebad! daTvale<br />
aTeulebad!~ saWiro pasuxis nimuSi: `eqvsi cali oTxeuli~.<br />
keTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 70.1-Si, oRond erTi<br />
damatebiT: jufTebis dawyobis Semdeg masw.-i moswavles<br />
daavalebs: _ axla es varskvlavebi daTvale oTxeulebad!<br />
varskvlavebi ki ar daTvalo, oTxeulebad unda daTvalo!<br />
Tuki moswavleebs gauWirdebaT, masw.-i ukarnaxebs: _ unda<br />
daTvalo oTxeulebad, unda daTvalo, sul ramdeni oTxeulia!<br />
saWiro pasuxis nimuSia: `eqvsi cali oTxeuli~.<br />
yoveli dawyobis Semdeg daismis amdagvari sakiTxi: daTvale<br />
wyvilebad! daTvale aTeulebad! (da sxva).<br />
masw.-i drodadro moswavleebs aTqmevinebs sityvebs `yoveli~<br />
da `TviTeuli~ (am SemTxvevaSi isini sinonimebia), iseve,
- 212 -<br />
rogorc 71.1-Si.<br />
83/3/!bewjmj!psnprnfefcjboj!Tflsfcb.hbnplmfcb!{fqjsbe/!<br />
savarjiSoTa nimuSebi:<br />
2 + 4 + 4; 8 _ 3 _ 5; 3 + 6 _ 7; 7 _ 4 + 3.<br />
sasurvelia, isini zepirad Sesruldes. Tuki moswavles<br />
gauWirdeba, moiSvelios ricxvTa kibe mTw-Si.<br />
83/4/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!ufyjmfcjt!ebyb{wb/!<br />
dafaze daismeba wertilebi da saklaso saxazavis gamoyenebiT<br />
daixazeba TiTo-TiTo Sekruli da gaxsnili texili.<br />
yuradReba gamaxvildeba imaze, rom gaxsnili texilis xazvas<br />
Cveulebrivad vamTavrebT, Sekruli texilis dasaxazavad ki<br />
unda davimaxsovroT, Tu romeli wertilidan daviwyeT xazva<br />
da bolos isev im wertilSi unda davasruloT. saidanac<br />
daviwyeT, iqve unda davamTavroT! _ ratom? {imitom, rom xazi<br />
unda Seikras}.<br />
msr-Si (72.3) moniSnuli wertilebis mixedviT daxazaven<br />
gaxsnil, Sekrul, gaxsnil texilebs. Semdeg TviTon moniSnaven<br />
wertilebs da daxazaven kidev TiTo-TiTo gaxsnil da Sekrul<br />
texilebs.<br />
83/5/ `lsjbybt! xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 70.4.<br />
arsebiTad yvelaferi isevea, oRond cota sxva rameebic xdeba:<br />
moiRrubleba da wvima wamova, rac wiwilebs Zalian SeaSinebs<br />
da sabudarSi Secvivdebian, diasaxlisi sakenks dauyris qaTmebs<br />
da kriaxa iqiT gaiqceva da sxva. mokle-mokle CanarTebs Tavad<br />
masw.-i moifiqrebs.<br />
arsebiTi ki igivea: aTis daSla SesakrebTa jamebad,<br />
ramdenimes mimateba Tu mokleba, mimarTeba `SigniT \ gareT \<br />
sazRvarze~.<br />
g 73. U/!:/2.jt!hbnfpsfcb/!`.jU!nfupcb~!tbzpgbdy/!bnpdbofcTj/<br />
84/2/!Ubwj!:/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!<br />
keTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 72.1-Si.<br />
masw.-i amasobaSi dafaze daxatavs 18 monakveTisagan Semdgar<br />
areul grovas. _ es monakveTebi unda daiwyos sameulebad. raki
- 213 -<br />
daxatul monakveTebs ver aviRebT, ver avamoZravebT, ra vqnaT?<br />
{isini ise unda SemovxazoT, rom sul sameulebi miviRoT}<br />
gamovides nukri da Semoxazos (sasurvelia, feradi carciT)!<br />
sosom ki daTvalos sameulebad! {eqvsi cali sameuli}.<br />
Semdeg suraTze (73.1) borjRalebi unda daiwyos<br />
oTxeulebad. isini ise unda Semoixazos, rom sul oTxeulebi<br />
miviRoT. Semoxazaven. _ borjRalebi daTvaleT oTxeulebad!<br />
{eqvsi cali oTxeuli}.<br />
84/3/! `.jU! nfupcb~! fsUnprnfefcjbo! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />
ofcTj/! ! jer suraTis (73.2) mixedviT swrafad gavameorebinebT<br />
`-iT metobas~. _ risi da risi grovaa aq daxatuli? (ruxi da<br />
vardisferi wreebisa). romelia meti? {vardisfrebi} ramdeniT?<br />
{samiT} saidan ici? {wreebi dawyvilebulia, sami vardisferi<br />
wre ki uwyvilodaa darCenili} vardisferi wreebi samiT metia,<br />
vidre ruxebi.<br />
amis Semdeg amoixsneba saTanado sayofacxovrebo amocanebi.<br />
rogorc wesi, amocanebi safexurebrivad amoixsneba _ ix.<br />
saerTo miTiTeba II-4 (25.2-is win). aq pirvel safexurebs<br />
(pirobis gameoreba) aRar vaxsenebT _ TavisTavad vgulisxmobT.<br />
`-iT met-nakleboba~, maT Soris sayofacxovrebo amocanebSi,<br />
am droisaTvis imdenad kargadaa damuSavebuli, rom saTanado<br />
erTmoqmedebiani amocanebis amoxsna Zalian advili unda iyos.<br />
Tuki romelime moswavles mainc gauWirdeba, mxolod maSin<br />
daixatos dafaze sqema: ai viTom es xazebi _ mWedlis<br />
Svilebia... ise ki sqemis daxatva aRaraa saWiro.<br />
_ tyeSi cxovroben megobrebi _ ciyunia da baWia. baWiam iSova<br />
eqvsi kakali, ciyuniam ki iSova amdenive kakali da kidev<br />
ori kakali. romels aqvs meti kakali da ramdeniT? saidan ici?<br />
_ mWedels ori Svili hyavs, mecxvares _ samiT meti.<br />
ramdeni Svili hyavs mecxvares?<br />
_ naTiam oTxi nakvTi gaaferada, cicinom _ samiT meti.<br />
ramdeni nakvTi gauferadebia cicinos?<br />
84/4/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU;! sbnefoj! xsf! bo!<br />
shpmj! Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj!
- 214 -<br />
dbm.dbmlf! bnpybuwb/! ganvixilavT suraTs (73.3). masze<br />
SeiZleba davinaxoT sami wre, erTmaneTSi Calagebulni.<br />
rgolebi ufro rTuladaa. SeiZleba davinaxoT sami rgoli.<br />
yvela cal-calke amoixazeba da saTanadod gaferaddeba.<br />
84/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 72.4. oRond<br />
cota sxva rameebi xdeba _ mokle-mokle CanarTebs Tavad masw.-i<br />
moifiqrebs.<br />
arsebiTi ki igivea: aTis daSla SeskrebTa jamebad, ramdenimes<br />
mimateba Tu mokleba, mimarTeba `SigniT \ gareT \ sazRvarze~.<br />
!g 74. kvgUfcjt!Dbxfsb/!npoblwfUfcjt!ebobywb!obyb{{f/!<br />
85/2/!ebxzpcjmj!kvgUfcjt!Dbxfsb;!4 · 5/!xbljUywb;!`tbnj!dbmj!<br />
pUyfvmj~/! masw.-i dafasTan gamoiyvans moswavles da daawyobinebs<br />
samkuTxedebis sam cal oTxuls. _ ramdeni nakvTia<br />
TviTeul am grovaSi? {oTxi} sul ramdeni oTxeulia? {sami}<br />
hoda es ase Caiwereba: 3 · 4. ras gviCvenebs es samiani (masw.-i<br />
3-ians daadebs TiTs)? {rom sami calia oTxeuli} es oTxiani?<br />
(masw.-i 4-ians daadebs TiTs)? {rom oTxeulebia, rom TiTo<br />
grovaSi oTxia}. es wertili raRas gviCvenebs? {rom calia,<br />
wertili calis niSania!} maS, ase CavwereT (daadebs TiTs<br />
gamosaxulebas). wavikiTxoT es: sami (miuTiTebs 3-ians) cali<br />
(miuTiTebs · -s) oTxeuli (miuTiTebs 4-ians).<br />
gamoiyvans sxvas da daaxatvinebs monakveTebis rva cal<br />
wyvils. _ uCa, daTvale wyvilebad! {rva cali wyvili} rogor<br />
CavweroT? jer ra cifri unda davweroT? {rviani} diax, ai,<br />
davwere rviani (dawers masw.-i). axla ra davwero? {wertili,<br />
cali} ai, davwere. axla? {oriani}. ratom? {imitom, rom<br />
wyvili _ igive oreulia}.<br />
Semdeg masw.-i dafaze dawers gamosaxulebebs:<br />
9 · 4, 4 · 5, 6 · 6. moswavleebi adgilidan waikiTxaven maT.<br />
suraTze (74.1) TviTeul CarCos SeaerTeben Sesabamis CanawerTan<br />
qveda striqonidan. Tan yvela am Canawers waikiTxaven.<br />
85/3/! `.jU! oblmfcpcb~! fsUnprnfefcjbo! tbzpgbdypwsfcp!<br />
bnpdbofcTj/ isevea, rogorc 73.2.
- 215 -<br />
jer daakvirdnen naWrelas suraTze (74.2) da dauTvlelad,<br />
swrafad gaarkvion, romelia meti da ramdeniT _ vardisferi Tu<br />
ruxi samkuTxedebi. amisaTvis unda warmoidginon dawyvileba (an<br />
marTla SeaerTon mokle-mokle daxrili xazebiT). aRmoCndeba,<br />
rom boloSi morCeba erTi dauwyvilebeli ruxi samkuTxedi.<br />
_ baWiam iSova eqvsi kakali, ciyuniam ki iSova amdenive<br />
kakali, magram ori kakali maSinve SeWama. romels aqvs meti<br />
kakali da ramdeniT? saidan ici?<br />
_ baWiam ipova xuTi nuSi, ciyuniam ki ipova samiT meti<br />
nuSi. ramdeni nuSi upovia ciyunias? {cxra} rogor gaige?<br />
{eqvss mivumate sami} ratom miumate, iqneb, unda gamogeklo?<br />
{mivumate imitom, rom ciyunias upovia samiT meti nuSi}.<br />
_ baWiam ipova rva wabli, ciyuniam ki ipova samiT naklebi<br />
wabli. ramdeni wabli upovia ciyunias? {xuTi} rogor gaige?<br />
{rvas gamovakeli sami} ratom gamoakeli, iqneb, unda<br />
migematebina? {gamovakeli imitom, rom ciyunias upovia samiT<br />
naklebi nuSi}.<br />
_ saqaTmeSi 9 dedalia. mamlebis raodenoba ki SvidiT<br />
naklebia. ramdeni mamalia saqaTmeSi?<br />
_ xvalisTvis Tqven TviTon moigoneT axali amocana. gogonebma<br />
moigonon amocana oTxiT metobaze, biWebma _ oTxiT naklebobaze.<br />
85/4/!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxvswjU;!sbnefoj!npoblwfUj!bo!<br />
ufyjmj! Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj!<br />
dbm.dbmlf! bnpybuwb/! ganvixilavT naxazs (74.3). _ ramdeni<br />
texilia daxazuli? {ori} rogori texilebia? {erTi Sekruli,<br />
erTi _ gaxsnili} ramdeni monakveTis danaxvaa SesaZlebeli<br />
Sekrul texilSi? {samis} amoxazeT cal-calke! axla isev am<br />
Sekrul texils daakvirdiT. ramdeni texilis danaxvaa masSi<br />
SesaZlebeli? ar gamogrCeT Camalulebi!<br />
sul oTxi texilis danaxvaa SesaZlebeli: erTia TviTon<br />
Sekruli texili, meore, mesame da meoTxe ki miiReba or-ori<br />
mezobeli monakveTis gaerTianebiT. dafazec daixazeba,<br />
moswavleebi yvela am texils cal-calke amoxazaven.<br />
_ axla davakvirdeT qveda texils. rogori texilia?
- 216 -<br />
{gaxsnili} ramdeni monakveTisagan Sedgeba igi? {samisagan}<br />
amovxazoT samive cal-calke! kargi, axla amovxazoT yvela<br />
Camaluli texili! (sul oria: pirveli+meore monakveTi da<br />
meore+mesame monakveTi).<br />
85/5/!`ebwehfU!Dbobxfsjt!njyfewjU~/ masw.-i dafaze dawers:<br />
5 · 3. moswavleebi unda gamovidnen TiTo-TiTod, Tanac zustad<br />
im TanmimdevrobiT, rogorc sxedan: jer marcxena rigis<br />
pirveli merxis marcxena, Semdeg misi mezobeli, Semdeg meore<br />
merxi da ase Semdeg. SeiZleba am Tanmimdevrobis Secvla,<br />
mTavari isaa, rom klasma kargad icodes, ra TanmimdevrobiT<br />
unda gamovidnen da es Tanmimdevroba aRar unda Seicvalos arc<br />
am gakveTilze da arc SemdgomSi.<br />
moswavleebi gamodian da dgebian ise, rom miviRoT<br />
moswavleTa 5 · 3.<br />
Semdeg masw.-i sxva Canawers dawers, gamodian is<br />
moswavleebi, visac pirvel jerze ar mouwia gamosvlam (oRond<br />
kvlav imave TanmimdevrobiT) da ase Semdeg.<br />
g 75. kvgUfcjt!ebxzpcb/!Ubwj!9/3.jt!eb!8/4.jt!hbnfpsfcb/<br />
86/1/ ramdenime gogona amoxsnis biWebis mier Sedgenil<br />
amocanas, ramdenime biWi _ gogonebis mier Sedgenils.<br />
74.8-Si unda amoexazaT sami monakveTi da ori Camaluli<br />
texili: pirveli+meore monakveTi da meore+mesame monakveTi.<br />
86/2/!kvgUfcjt!ebxzpcb!xjobtxbs!npdfnvmj!Dbobxfsjt!njyfe.<br />
wjU/ jer swrafad gavameorebinebT 74.1-s. Semdeg masw.-i dafaze<br />
dawers: 6 · 5, gamoiyvans moswavles da daavalebs: _ daawyve<br />
amdeni raodenobis Cxiri! sanam moswavle daawyobs, masw.-i dawers<br />
2 · 9 da sxva moswavles daavalebs amdeni raodenobis mar-<br />
TkuTxedis dawyobas dafaze. Semdeg dawers 4 · 4 da sxva moswavles<br />
daavalebs amdeni raodenobis Sekruli texilis dafaze<br />
daxatvas. Semdeg dawers 5 · 3 da sxva moswavles daavalebs<br />
amdeni raodenobis gaxsnili texilis dafaze daxatvas.<br />
moswavlem davalebis Sesrulebisas xmamaRla unda Tqvas,<br />
rasac akeTebs: _ unda davawyo Cxirebis eqvsi cali xuTeuli,
- 217 -<br />
ai erTi xuTeuli, meore xuTeuli...<br />
Semdeg klasi msr-Si, cariel CarCoSi 75.1 Caxatavs 7 · 4<br />
raodenobis texilebs.<br />
86/3/!Ubwj!9/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/<br />
damuSavdeba ukve naswavlis magvari amocanebi:<br />
1) naTias xuTi TeTri aqvs, giorgis _ xuTiT meti TeTri.<br />
ramdeni TeTri aqvs giorgis?<br />
2) TinaTini Svidi wlisaa, misi Zma _ cxrisa. romelia maT<br />
Soris umcrosi da ramdeni wliT?<br />
3) klasSi 8 gogonaa. vaJebi 2-iT metni arian. ramdeni vaJia<br />
klasSi?<br />
4) vaJas unda gaeferadebina sul rva nakvTi. man moaswro<br />
xuTi nakvTis gaferadeba. ramdeni nakvTi darCa gasaferadebeli<br />
vaJas?<br />
5) Sav dedaRors 7 goWi hyavs, TeTr dedaRors _ sami<br />
goWiT naklebi. ramdeni goWi hyavs TeTr dedaRors?<br />
86/4/! Ubwj! 8/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ganvixilavT naxazs<br />
75.3. _ ramdeni Sekruli texilis danaxvaa SesaZlebeli am<br />
naxazze? ar gamogrCeT Camalulebi! {samisa} amoxateT calcalke,<br />
oRond gverdiT, marjvniv! (Tan dafazec daxatavs is<br />
moswavle, romelic sxvebze adre daasrulebs rveulSi xatvas).<br />
ramdeni monakveTis danaxvaa SesaZlebeli am naxazze? ar<br />
gamogrCeT Camalulebi! {cxrisa} amoxateT cal-calke, isinic<br />
gverdiT, marjvniv, qveda adgili sxva ramisaTvis dagvWirdeba!<br />
gaxsnili texilebis amowurva Znelia. sul maTi raodenoba<br />
Zalian didia. masw.-i ityvis amas da daiwyebs TamaSis saxiT:<br />
86/5/ `wjo!bnpyb{bwt!zwfmb{f!nfu!hbytojm!ufyjmt@~<br />
masw.-i dainiSnavs dros (daaxloebiT 4 wuTi). Semdeg<br />
brZanebs: _ yvelam dados fanqari! da gamoavlens ramdenime<br />
gamarjvebuls.<br />
TfojTwob; 75.3-is magvar naxazebze sinamdvileSi ufro meti<br />
Camaluli texilebis danaxvaa SesaZlebeli. kerZod, mTeli<br />
naxazi SeiZleba ganxilul iqnas erT xazad. magram es aris<br />
rTuli, TavisTavis gadamkveTi xazi. amgvar xazebs ki pirvel
klasSi ar ganvixilavT.<br />
- 218 -<br />
g 76. ebUwmb!fsUfvmfcbe/!xsjt!tb{Swbsj/<br />
87/2/!ebUwmb!fsUfvmfcbe;!!8 · 1, 5 · 1, 9 · 1!!eb!tywb/<br />
jer swrafad gavameorebinebT 75.1-s. Semdeg masw.-i Zlier<br />
moswavles daavalebs: _ gamodi da daawyve kubebi, rva cali<br />
erTeuli!<br />
Tan dafaze dawers 8 · 1. Semdeg dawers 5 · 1 da sxvas daavalebs<br />
amdeni raodenobis marTkuTxedebis daxazvas. Semdeg<br />
klasi msr-Si (76.1) TviTeul CarCos xaziT SeaerTebs Sesabamis<br />
CanawerTan (gamosaxulebasTan) qveda striqonSi.<br />
_ maS, ramdeni yofila cxra cali erTeuli? {es yofila<br />
imdenive, ramdenicaa cxra, cxra cali erTeuli igivea, rac<br />
cxra}.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
II-9/! kbnjtb! eb! tywbpcjt! Tfebsfcbt! sjdywUbo-! nbU! Tpsjt!<br />
tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcTj/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! nfpsf!<br />
sjdywbnef!eb!bnbt!wblbwTjsfcU!tywbpcbtUbo (viTardeba wina Tavis<br />
Tema, oRond Tan kavSirdeba mocemuli ori ricxvis sxvaobasTan).<br />
masw.-s ar unda egonos, TiTqos bavSvisTvis es TavisTavad cxadia:<br />
rom erTi ricxvi meoreze metia maTive sxvaobiT.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
87/3/!`.jU!nfupcjt~!eblbwTjsfcb!sjdywfcjt!tywbpcbtUbo/!<br />
dafaze magnituri wreebis `dominoseburi~ wiTeli aTeuli<br />
da TeTri eqvseulia. _ romelia amaTgan meti? {aTeuli,<br />
wiTlebi} modi, dawyvilebiT gavigoT, Tu ramdeniTaa meti aTi,<br />
vidre eqvsi (gamova moswavle da Cveulebriv daawyvilebs).<br />
ramdeniT meti yofila? {oTxiT} saidan ici? {oTxi wiTeli<br />
mogvrCa} (masw.-i iqve kidev erT wiTel aTeuls daawyobs). axla<br />
aTs gamoakeli eqvsi! (moswavle aiRebs eqvs rgols). risi<br />
tolia sxvaoba? {oTxisa} aTi ramdeniTaa meti, vidre eqvsi?<br />
{oTxiT} diax, aTi imdeniTaa eqvsze meti, ramdenicaa aTisa da<br />
eqvsis... ra? {sxvaoba} diax, sxvaoba gviCvenebs, Tu didi ricxvi<br />
ramdeniTaa meti, vidre patara!<br />
Semdeg moswavleebi gadaSlian mTw-s oceulis
- 219 -<br />
TvalsaCinoebaze (gv. 17). cxadia, ricxvebi 10, 11, ..., 19 _ jer<br />
ar gvWirdeba. _ sul ramdeni svetia aq? {aTi svetia}. yovel<br />
(am sityvis gamokveTiT) svetSi erTidaimave raodenobisaa<br />
wiTeli wreebi. ramdenia? {aT-aTi} bakur (susti moswavle),<br />
mecxre svetSi ramdeni iqneba wiTeli wre? {aTi} saidan ici?<br />
{yovel wreSi xom aTia, amitom mecxreSic aTi iqneba}. mayvala<br />
(yvelaze susti moswavle), meoTxe svetSi ramdeni iqneba<br />
wiTeli wre? {aTi} saidan ici? {yovel wreSi xom aTia, amitom<br />
mecxreSic aTi iqneba}. mwvane wreebi Tua erTidaimave<br />
raodenobiT? {ara}. aba, kanonzomierebas vin aRmoaCens? {pirvel<br />
svetSia erTi cali mwvane wre, meoreSi _ ori, mesameSi _ sami,<br />
da ase imatebs erTiT!).<br />
_ kargi, axla moZebneT meSvide sveti, daakvirdiT. ramdeni<br />
wiTeli wrea masSi? {aTi} mwvane wre ramdenia? {Svidi}. aTi<br />
ramdeniTaa meti, vidre Svidi? {samiT}. aTisa da Svidis sxvaoba<br />
risi tolia? {samisa}.<br />
aseve SevadarebT aTsa da rvas, aTsa da oTxs, aTsa da cxras.<br />
daskvna gameordeba: _ aTi imdeniTaa cxraze meti,<br />
ramdenicaa aTisa da cxris... ra? {sxvaoba} diax, sxvaoba<br />
gviCvenebs, Tu didi ricxvi ramdeniTaa meti, vidre patara!<br />
_ axla daxedeT suraTs (76.2). ra raodenobania Sedarebuli<br />
pirvel, yvelaze marcxena svetSi? {rva da oTxi} ras gviCvenebs<br />
es pirveli sveti? {rva metia, vidre oTxi, oTxiT; rva oTxze<br />
oTxiT metia} risi tolia rvisa da oTxis sxvaoba? {oTxisa}<br />
axla Tqven TviTon daawyvileT Semdegi raodenobani. ras<br />
gviCvenebs meore sveti? {rva metia eqvsze oriT} risi tolia<br />
rvisa da eqvsis sxvaoba? (da a. S.).<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
III-8. nsvef! yb{j! bov! nsvej/ wina TavSi vaswavleT texili,<br />
viTarc mravalkuTxedis sazRvari. axla aseve vaswavliT mrude xazs,<br />
viTarc saTanado nakvTis sazRvars. hb{pnwb/ sanam TviT gazomvas<br />
daviwyebdeT, moswavleebma unda gaiazron, Tu ra aris sigrZe da ra<br />
Tvisebebi aqvs mas. uamisod gazomva meqanikuri procesi iqneba.<br />
Tavidanaa sigrZis met-nakleboba, toloba, misi Cawera. sigrZis
- 220 -<br />
pirveli Tviseba (simetriuloba).<br />
ramdenime safexuris Semdeg saWiro iqneba Sesadarebel sigrZeTa<br />
aRniSvna qarTuli asoebiT da Sedegis dafaze Cawera (wers mxolod<br />
masw.-i da ara moswavleebi). magaliTad: m > s `magidis sigrZe<br />
metia saxazavis sigrZeze~. amitom masw.-ma unda gaiTvaliswinos: am<br />
droisaTvis klasma icis Tu ara saTanado asoebis cnoba. sakmarisia<br />
mxolod calkeuli asoebis cnoba. araa saWiro arc is, rom<br />
moswavlem icodes kiTxva (rac gacilebiT ufro Znelia, vidre<br />
asoebis cnoba) da arc is, rom icodes asoebis wera.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
87/4/!xsjt!tb{Swbsj/!!TfebsfcjU!sUvmj!tb{Swsfcj/<br />
_ ra aris daxazuli ruxad am suraTze? {rvakuTxedi da<br />
wre} SevadaroT erTmaneTs maTi sazRvrebi. ra aris rvakuTxedis<br />
sazRvari? {Sekruli texili} ramdeni monakveTisagan<br />
Sedgeba igi? {rva monakveTisagan} ramdeni wvero aqvs am texils?<br />
{rva} ramdeni bolo aqvs? {arcerTi, nuli} ratom?<br />
{imitom, rom Sekrulia} riT gansxvavdeba rvakuTxedis sazRvrisagan<br />
wris sazRvari? {ar Sedgeba monakveTebisagan, ar aris<br />
texili} axla gverdiT vardisferi nakvTebi naxeT. aris Tu ara<br />
vardisferi wre da ruxi wre erTmaneTis toli? {aris}<br />
vardisferi rvakuTxedi da ruxi rvakuTxedi? {esenic tolia}<br />
axla vardisferi nakvTebis sazRvrebi SeaferadeT Savad!<br />
_ kidev ra aris daxazuli aq? ruxi nakvTebis marjvniv?<br />
{Sekruli texili} ise gaaferadeT, rom es texili gaxdes<br />
mravalkuTxedis sazRvari! winaswar kargad daakvirdiT, ar<br />
SegeSaloT gaferadeba! (unda gaaferadon texilad Caklaknili<br />
zoli!) ramdenkuTxedi miiReT? {aTkuTxedi} axla gverdiT<br />
calke amoxateT mxolod sazRvari! ramdeni wvero eqneba am<br />
texils? {aTi} ramdeni bolo wertili eqneba? {arcerTi,<br />
nuli} ratom? {imitom, rom Sekrulia}.<br />
87/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! fsUnbofUt~/ masw.-i moswavles<br />
etyvis Sekrebisa an gamoklebis magaliTs, oRond terminebiT<br />
`Sesakrebi, saklebi, maklebi.~ moswavlem momdevno moswavles<br />
unda dausvas Sesabamisi SekiTxva. momdevno moswavlem ki unda
- 221 -<br />
gamoTvalos. mis Semdeg, mesame moswavles kvlav masw.-i<br />
Camouyalibebs magaliTs, mesame moswavle ki meoTxes dausvams<br />
saTanado SekiTxvas. meoTxem unda gamoTvalos.<br />
nimuSebi: _ Sesakrebebia ori da rva. dausvi SekiTxva dianas!<br />
{risi tolia jami?} diana, gvipasuxe! {aTisa} kargia. axla<br />
dimitri, saklebia cxra, maklebia xuTi. (dimitri ekiTxeba<br />
momdevno moswavles: _ risi tolia sxvaoba?). da ase Semdeg.<br />
g 77. fsUj!dbmj!kvgUj/!shpmjt!tb{Swbsj/!sbnefoj!blmjb!///<br />
88/2/!fsUj!dbmj!kvgUj;!1 · 3, 1 · 7, 1 · 2!!eb!tywb/<br />
jer swrafad gavameorebinebT 75.1-sa da 76.1-s. Semdeg masw.-i<br />
saSualo moswavles daavalebs: _ gamodi da daawyve kubebi,<br />
erTi cali sameuli!<br />
Tan dafaze dawers 1 · 3. Semdeg dawers 1 · 5 da sxvas<br />
daavalebs amdeni raodenobis marTkuTxedebis daxazvas. Semdeg<br />
klasi msr-Si (77.1) TviTeul CarCos xaziT SeaerTebs<br />
Sesabamis CanawerTan (gamosaxulebasTan) qveda striqonSi.<br />
_ maS, ramdeni yofila erTi cali xuTeuli? {es yofila<br />
imdenive, ramdenicaa xuTi, erTi cali xuTeuli igivea, rac<br />
xuTeuli, xuTi}.<br />
_ axla vin mixvdeba, romelia meti da ramdeniT:<br />
4 · 1 Tu 1 · 4 (es gamosaxulebani dafazea dawerili)?<br />
Tuki gauWirdebaT, jer xmamaRla waikiTxon gamosaxulebani<br />
da Semdeg Seadaron {tolia, oTxi cali erTeuli igive raodenobaa,<br />
rac erTi cali oTxeuli, orives raodenoba oTxia!}.<br />
88/3/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! nfpsf! sjdywbnef! tywbpcbtUbo!<br />
eblbwTjsfcjU. auCqareblad gavimeorebT 76.2-s: mTw-dan<br />
oceulis TvalsaCinoebiT (gv.17) iseve SevadarebT erTmaneTs,<br />
magaliTad, rvaeulsa da aTeuls, Semdeg aTeulsa da Svideuls.<br />
daskvnac orivejer unda Camoyalibdes.<br />
Semdeg mTw gadaiSleba `10~-ze.<br />
_ rogoraa am jamSi dawyobili aTi wre? {Svidi da sami}<br />
SevadaroT erTmaneTs Svidi da aTi. ramdeni aklia Svids<br />
aTamde? {sami} saidan ici? {aTi tolia Svidisa da samis
- 222 -<br />
jamisa. Svids aTamde aklia sami} ramdeniTaa aTi Svidze meti?<br />
{samiT} risi tolia aTisa da Svidis sxvaoba? {samisa}.<br />
aseve `sammagad~ Camoyalibdeba ramdenime Sedareba: aTi da<br />
eqvsi, aTi da xuTi, cxra da aTi.<br />
ebtlwob/ patara ricxvs did ricxvamde aklia imdeni,<br />
ramdenicaa didisa da pataris sxvaoba.<br />
88/4/! shpmjt! tb{Swbsj/! TfebsfcjU! sUvmj! tb{Swsfcj/<br />
_ naxazze (77.3) wyvetilad daxazulia rgolis sazRvari. gaaferadeT<br />
ise, rom gamoCndes, romeli rgolis sazRvaria es. axla<br />
gverdiT rom vardisferi rgolia, misi sazRvari lurjad<br />
SeaferadeT! rogori sazRvari hqonia rgols _ mTliania Tu<br />
ara igi? {ara, ori cal-calke nawilisagan Sedgeba} saxazaviT<br />
daxazeT kidev erTi rgoli, jer sazRvari dauxazeT da mere<br />
gaaferadeT!<br />
_ axla daakvirdiT lokokinasaviT Caxveul nakvTs.<br />
gaaferadeT ise, rom gamoCndes, Tu romeli nakvTis sazRvaria.<br />
jer gaferadeba ar daiwyoT, jer kargad daakvirdiT! axla<br />
gverdiT daxateT amdagvari nakvTi. jer sazRvari dauxazeT da<br />
mere gaaferadeT!<br />
88/5/!`lsjbybt!xjxjmfcj~/ imdagvarivea, rogorc 72.4. oRond<br />
cota sxva rameebi xdeba _ mokle-mokle CanarTebs Tavad masw.-i<br />
moifiqrebs.<br />
arsebiTi ki igivea: aTis daSla SeskrebTa jamebad, ramdenimes<br />
mimateba Tu mokleba, mimarTeba `SigniT\gareT\sazRvarze~.<br />
g 78. kbnjt!Tfebsfcb!sjdywUbo/!!nsvef!yb{j!bov!nsvej/!!<br />
89/2/!fsUjebjnbwf!hspwjt!ebUwmb!tywbebtywb!kvgUfcbe!!<br />
)vobTUpe*/! magnitur dafazea 8 rgolis grova. gamova erTi<br />
moswavle da daawyobs wyvilebad. Sedegs ityvis da masw.-i<br />
dawers: 4 · 2. gamova meore moswavle, dawyobils aurevs<br />
da daawyobs oTxeulebad. Sedegs ityvis da masw.-i dawers<br />
pirveli Canaweris qvemoT: 2 · 4.<br />
_ axla adgilidan miTxras zazam: es grova rom<br />
erTeulebad davTvaloT, ras miviRebT? {rva cal erTeuls}
- 223 -<br />
davweroT! (masw.-i ori Canaweris qveS dawers: 8 · 1). adgilidan<br />
miTxras cialam: es grova rom rvaeulebad davTvaloT, ras<br />
miviRebT? {erT cal rvaeuls} davweroT! (masw.-i sami Canaweris<br />
qveS dawers: 1 · 8). maS, es erTi grova ramdennairad<br />
davawyveT? {oTxnairad} waikiTxeT oTxive! (waikiTxaven} diax,<br />
raodenoba rvaa, esaa rva cali erTeuli. igivea erTi cali<br />
rvaeuli. magram SeiZleba davTvaloT wyvilebad da miviRebT<br />
oTx cal wyvils. SeiZleba davTvaloT oTxeulebad da<br />
miviRebT... ras? {or cal oTxeuls}. es raodenobaa meti Tu<br />
es? (masw.-i rig-rigobiT miuTiTebs Canawerebze). es Tu es?<br />
{tolia, esenic tolia, esenic} saidan ici? {xom erTsadaimave<br />
grovas vawyobdiT} grovis sxvanaiarad gadalagebiT misi<br />
raodenoba SeiZleba Tu ara rom Seicvalos? {ara, ar SeiZleba}<br />
diax, raodenoba igive rCeba!<br />
_ axla daakvirdiT suraTs (78.1). risi grovaa marcxniv?<br />
{yvavilis naxatebisa). SemoxazeT lurji xazebiT ise, rom<br />
sameulebi miiRoT! {unda Semoixazos svetebi} ramdeni sameuli<br />
miviReT? {eqvsi} davwer: 6 · 3. axla SemoxazeT mwvane xazebiT<br />
ise, rom eqvseulebi miiRoT! {unda Semoixazos striqonebi}<br />
ramdeni eqvseuli miviReT? {sami} davwer: 3 · 6. axla<br />
SemoxazeT wiTeli xazebiT ise, rom wyvilebi miiRoT! ramdeni<br />
wyvili miviReT? {cxra} davwer: 9 · 2. gveyofa, Torem mTlad<br />
aWrelda da veRarafers davinaxavT. maS, yvavilebis naxatTa es<br />
erTi grova ramdennairad davTvaleT? {samnairad} ai me aq<br />
Cavwere samive. waikiTxeT! {waikiTxaven}.<br />
_ marjvniv ki lokokinasmagvari mrude xazebis grovaa.<br />
rogor SeiZleba davTvaloT es grova? {sameulebad} SemoxazeT<br />
mwvane xazebiT! ramdeni sameulia? {sami sameulia} davwer: 3 ·<br />
3. kidev rogor SeiZleba davTvaloT? {erTeulebad} ramdeni<br />
erTeulia? {cxra} davwer: 9 · 1. kidev rogor SeiZleba davTvaloT?<br />
{cxraeulebad} ramdeni cxraeulia? {erTi} davwer: 1 · 9.<br />
maS, es erTi grova ramdennairad davTvaleT? {samnairad} ai me<br />
aq Cavwere samive. waikiTxeT! {waikiTxaven}.<br />
89/3/! kbnjt! Tfebsfcb! sjdywUbo/! ! _ daakvirdiT marcxena
- 224 -<br />
svets (78.2). romelia is pirveli Sesakrebi, romelic sul<br />
meordeba? {oTxi} CamoTvaleT, meore Sesakrebebi romeli<br />
ricxvebia {erTi, ori, sami, oTxi, xuTi} axla pirveli, sul<br />
zeda jami SevadaroT Svids. romelia meti? {Svidi} ratom?<br />
{oTxs mimatebuli erTi tolia xuTisa da xuTi naklebia, vidre<br />
Svidi} CawereT saWiro niSani! (Caweren < niSans). meore jami<br />
SevadaroT Svids. romelia meti? {Svidi} ratom? {4+2=6 da<br />
eqvsi naklebia, vidre Svidi} CawereT saWiro niSani (Caweren <<br />
niSans). mesame jami SevadaroT Svids. romelia meti? {tolia}<br />
ratom? {4+3=7} CawereT saWiro niSani! (Caweren = niSans).<br />
meoTxe jami SevadaroT Svids. romelia meti? {jami} ratom?<br />
{4+4=8, 8>7} CawereT saWiro niSani! (Caweren > niSans). mexuTe<br />
jami SevadaroT Svids. romelia meti? {jami} ratom? {4+5=9,<br />
9>7} CawereT saWiro niSani! (Caweren > niSans).<br />
danarCen or svetSi saWiro naSnebs Caweren Sin, saSinao<br />
davalebad.<br />
89/4/! nsvef! yb{j! bov! nsvej/! ! hbytojmj! nsvejt! cpmpfcj!<br />
)cpmp! xfsujmfcj*/! dafaze daxazulia raime uswormasworo<br />
nakvTi, romlis sazRvari nawilobriv texilia da nawilobriv<br />
_ mrudi. _ gamovides irakli da am nakvTis sazRvari calke<br />
gadmoxatos aqeT! diax, esaa. amgvar xazs ewodeba mrude xazi,<br />
anu mrudi. mrudi. riT gansxvavdeba mrudi da texili?<br />
{texili mxolod monakveTebisagan Sedgeba, mrudi ki _ ara}<br />
Sekruli texili risi sazRvaria? {mravalkuTxedisa} magali-<br />
Tad, aTi monakveTisagan Sedenili texili romeli mravalkuTxedis<br />
sazRvri iqneba? {aTkuxedisa} mrudi Tu aris mravalkuxedis<br />
sazRvari? {ara} SeiZleba Tu ara, rom zogjer<br />
mravalkuTxeds sazRvari mrudi hqondes? {ara, maSin igi ar<br />
iqneboda mravalkuTxedi!} es mrudi rogoria _ Sekruli Tu<br />
gaxsnili? {Sekruli}.<br />
_ axla daaTvaliereT suraTi (78.3). ra aris daxazuli?<br />
{mrudi xazebi} ramdeni? {oTxi} rogoria marcxena, pirveli<br />
mrudi? {Sekrulia} gaaferadeT ise, rom igi romeliRac nakv-<br />
Tis sazRvari gaxdes! meore mrudi rogoria? {gaxsnilia} igi
- 225 -<br />
ver iqneba nakvTis sazRvari. mesame mrudi? {isic gaxsnilia da<br />
ver iqneba nakvTis sazRvari} meoTxe? {Sekrulia} gaaferadeT<br />
ise, rom igi romeliRac nakvTis sazRvari gaxdes! ras hgavs<br />
miRebuli nakvTi? {wylis wveTs} kargi. romelime am oTxi<br />
mrudidan Tu Seicavs monakveTs? {ki, mesame mrudi Seicavs}.<br />
axla cariel adgilas daxazeT axali, sul sxvagvari mrudi!<br />
89/5/ Sejibri simaRlis mixedviT dadgomaSi _ ix. 5.4.<br />
g 79. Ubwj!21/2.jt!hbnfpsfcb.!sjdywjt!Tfebsfcb!kbnUbo/!<br />
8:/2/!Ubwj!21/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb.<br />
keTdeba orgvari savarjiSoebi: 1) masw.-i dafaze dawers<br />
gamosaxulebas (magaliTad: 7 · 3, 7 · 1, 2 · 9, 1 · 6 da kidev<br />
ramdenime) da moswavleebi dafaze an magadaze awyoben<br />
Sesabamisad nivTebs (an dafaze xataven). orma-samma moswavlem<br />
erTad imuSaos. Sedegs sxva moswavle waikiTxavs adgilidan.<br />
2) dafazea erTidaigive 30-iani grova da mas daawyoben xan<br />
eqvseulebad, xan sameulebad, xan xuTeulebad, xan aTeulebad.<br />
Sedegebi dafaze daiwereba da moswavleebi waikiTxaven.<br />
bolos, suraTze (79.1) borjRalebis grovas jer<br />
Semoxazvis gareSe daTvlian: xuTeulebad {oTxi xuTeulia},<br />
Semdeg _ aTeulebad {ori aTeulia}, Semdeg _ wyvilebad<br />
{svetebs daTvlian _ aTi wyvilia}, Semdeg ki wiTeli xazebiT<br />
Semoxazavan ise, rom miiRon oTxeulebi _ am dros aRar unda<br />
miaqcion yuradReba lurj gamyof xazs! miiReben xuT oTxeuls.<br />
8:/3/! sjdywjt! Tfebsfcb! kbnUbo/ am safexurs cota dro<br />
eyofa. yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 78.2-Si.<br />
_ daakvirdiT marcxena svets (79.2). romelia is meore<br />
Sesakrebi, romelic sul meordeba? {ori} CamoTvaleT, pirveli<br />
Sesakrebebi romeli ricxvebia {ori, sami, oTxi, xuTi} axla<br />
eqvss SevadaroT pirveli, sul zeda jami...<br />
da ase Semdeg _ iseTive SekiTxvebi daismis da imave<br />
TanmimdevrobiT, rogorc 78.2-Si.<br />
danarCen or svetSi saWiro naSnebs Caweren Sin, saSinao<br />
davalebad.
- 226 -<br />
8:/4/!`vgsp!hs[fmj~!eb!`vgsp!nplmf~!`!ebupmfcjU/<br />
am safexurs cota dro eyofa. klass jer gavameorebinebT<br />
sivrciT mimarTebas maRali \ dabali: jer moswavleebis<br />
simaRleSi datolebiT, Semdeg ki warmosaxviT, magaliTad: ra<br />
ufro maRalia, Zroxa Tu didi adamiani? Cveni skolis ezoSi<br />
mdgari buCqi Tu es karada?<br />
Semdeg moswavleebs rig-rigobiT SevadarebinebT sxvadasxva<br />
nivTebs ukve sigrZiT. Sesadarebeli wyvilebi ise SeirCeva, rom<br />
sigrZeTa gansxvaveba ar iyos Zalian mkveTri, raTa saWiro<br />
gaxdes maTi datoleba. _ es joxi ufro grZelia Tu<br />
saxazavi? ar Cans, xom? ra vqnaT? {davatoloT} es saxazavi<br />
ufro moklea Tu magida? {davatoloT} es daxazuli monakveTi<br />
ufro grZelia Tu saxazavi? (da ase Semdeg _ xan iTqmis<br />
`grZeli~, xan _ `mokle~).<br />
8:/5/! `DyjsfcjU! bhfcboj~/ moswavlebs yvela merxze<br />
dawyobili aqvT Cxirebi an asanTis Rerebi. merxze msxdomi ori<br />
moswavle erTad asrulebs masw.-is davalebebs: _ avagoT gemi<br />
eqvsi CxiriT! saxli aTi CxiriT! (da sxva _ masw.-s winaswar<br />
unda hqondes mofiqrebuli sqemebi).<br />
8:/:/ msr-s gadavaSlevinebT 56.6-ze, SevaxsenebT, rom iq<br />
iyo `nakvTebis Sekreba~. aq ki `nakvTebis gamoklebaa~. kanonzomierebas<br />
moswavleebi Tavad unda mixvdnen. vinc ver mixvdeba,<br />
momdevno gakveTilze klasSi gaigebs da Seavsebs kidec.<br />
g 80. obTU/!kvgU/!ebUwmb/!`upmj!tjhs[f~!`!ebupmfcjU/<br />
91/1/ 79.7-Si saWiroa damatebiTi SekiTxva: marcxena<br />
CarCoSia ufro meti jvrebi Tu marjvenaSi? {tolia, radganac<br />
suraTebi zustad erTnairia} ese igi, erTidaigive grova jer<br />
davTvaleT wyvilebad, Semdeg _ oTxeulebad.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
I.11. obTUjboj! kvgUfcj! eb! dofcb! `obTUj~/ xdeba naSTiani<br />
SemTxvevebis dawyoba, Cawera da wakiTxva. kerZo SemTxvevaa is, roca<br />
naSTia 0, anu roca unaSTod daewyoba (rac ukve viswavleT wina<br />
gakveTilebze).
- 227 -<br />
bolos, gaiazreba Zneli sakiTxi: naSTi ar SeiZleba iyos<br />
jufTze meti. jer-jerobiT (Tav 12-mde), arsad ar daismis sakiTxic<br />
ki imis Sesaxeb, Tu sul ramdeni nivTia jufTebSi (erTad).<br />
naSTis cnebis Sesaxeb ix. zms $ 3. iseve rogorc adre, zogad<br />
termins `jufTi~ klasSi arcerTxel ar vaxsenebT. igi mxolod<br />
masw.-isTvisaa. klasSi vityviT mxolod konkretulad: oTxeuli,<br />
aTeuli, cxraeuli, wyvili da sxva romelic dagvWirdeba.<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
91/2/!xjobtxbs!ebxzpcjmj!obTUjboj!kvgUfcjt!ebUwmb;!`tbnj!<br />
dbmj!pUyfvmj!eb!ljefw!psj~/!!!termini `naSTi~ am gakveTilze<br />
ar unda vaxsenoT!<br />
masw.-i dafaze dawers: 6 · 3. _ gamovides amirani da daawyos<br />
amdeni wre! (gamova da daawyobs). axla me davumateb kidev or<br />
wres (daumatebs gverdiT). axla vin daTvlis sameulebad<br />
dafaze wreebs? {eqvsi cali sameuli da kidev ori}. diax, da<br />
kidev oria!<br />
masw.-i amas kidev erTxel gaimeorebs, nel-nela, Tan<br />
TviTeuli sityvis warmoTqmisas miuTiTebs saTanado jufTebs.<br />
Semdeg dafaze daxatavs 8 · 2 + 1 raodenobis monakveTebs<br />
da moswavleebi adgilidan daTvlian wyvilebad.<br />
_ axla vnaxoT suraTze (80.1). ramdeni CarCoa? {sami} rogoraa<br />
pirvel CarCoSi dawyobili Savi wreebi? {oTxeulebad}<br />
daTvaleT oTxeulebad! {sami cali oTxeuli da kidev ori}.<br />
aseve daTvlian meore CarCoSi {xuTi cali sameuli da kidev<br />
erTi} da mesame CarCoSi {sami cali xuTeuli da kidev<br />
sami}.<br />
91/3/! tywbpcjt! Tfebsfcb! sjdywUbo/! am safexurs cota dro<br />
eyofa. yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 78.2-Si.<br />
_ daakvirdiT marcxena svets (80.2). romelia is saklebi,<br />
romelic sul meordeba? {cxra} CamoTvaleT, maklebebi romeli<br />
ricxvebia {nuli, erTi, ori, sami, oTxi} axla pirveli, sul<br />
zeda sxvaoba SevadaroT Svids...<br />
da ase Semdeg _ iseTive SekiTxvebi daismis da imave<br />
TanmimdevrobiT, rogorc 78.2-Si, oRond, cxadia, Sekreba
- 228 -<br />
icvleba gamoklebiT.<br />
danarCen or svetSi saWiro niSnebs Caweren Sin, saSinao<br />
davalebad.<br />
91/4/! `upmj! tjhs[f~! `! ebupmfcjU/! Sedardeba sxvadasxva<br />
sigrZeebi, iseve, rogorc 79.3-Si, oRond erTi siaxliT: zogjer<br />
Sesadarebeli sigrZeebi toli aRmoCndeba. masw.-s es winaswar<br />
unda hqondes momzadebuli (saTanado sigrZis joxi, merxis<br />
toli sigrZis Toki, dafaze daxazuli monakveTi da sxva).<br />
daismis SekiTxva: _ Cvens saklaso oTaxSi visi merxia yvelaze<br />
grZeli? {aravisi, yvela merxis sigrZe erTnairia, tolia}.<br />
bolos naxazze (80.3) TvalzomiT movaZebninebT or tol<br />
monakveTs {pirveli da meoTxea}.<br />
91/5/! `yfmfcjt! tjhs[jt! njyfewjU! ebehpnb~/ gamova ori<br />
moswavle, sworad gaSlian xelebs da daetolebian _ vis ufro<br />
grZeli aqvs. visac ufro grZeli aqvs, dadgeba ufro marcxniv.<br />
gamova Semdegi moswavle da daetoleba _ Tavis adgils<br />
moZebnis. gamova meoTxe da _ isic. ase dalagdeba mTeli klasi<br />
xelebis sigrZis mixedviT.<br />
Tuki zog or moswavles toli sigrZis xelebi aRmoaCndeba,<br />
erTmaneTis win dgebian, ese igi, rigSi erTsadaimave adgilas.<br />
Zalian bevri datoleba rom ar gaxdes saWiro, axalgamosul<br />
moswavles masw.-i miuTiTebs, Tu romel moswavleebs<br />
daetolos _ daetolos daaxloebiT misi simaRlis<br />
moswavleebs, ufro maRlebsa da ufro dablebs nu daetoleba.<br />
bolos, yuradRebas mivaqcevT imas, xelebis sigrZis mixedviT<br />
dadgoma igivea Tu ara, rac simaRlis mixedviT dadgoma.<br />
91/8/ unda Seasrulon TvalzomiT!<br />
g 81. `obTUj~/!tjhs[jt!nfu.oblmfcpcjt!Dbxfsb!ebgb{f/!<br />
92/2/!ufsnjoj!`obTUj~/!`tbnj!dbmj!pUyfvmj!eb!obTUj!psj~/<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 80.1-Si, oRond masw.-s<br />
Semoaqvs termini `naSTi~. _ diax, aqaa sami xuTeuli da kidev<br />
oTxi. ai am oTxs hqvia naSTi. xuTeuli samia, naSTad ki ra<br />
rCeba? {oTxi}.
- 229 -<br />
_ axla vnaxoT suraTze (81.1). ramdeni CarCoa? {sami}<br />
rogoraa pirvel CarCoSi dawyobili Savi wreebi? {eqvseulebad}<br />
risi tolia naSTi? {xuTisa} daTvaleT eqvseulebad!<br />
{sami cali eqvseuli da naSTi xuTi}.<br />
aseve daTvlian meore CarCoSi {erTi cali cxraeuli da<br />
naSTi Svidi} da mesameSic {oTxi cali wyvili da naSTi erTi}.<br />
92/3/! sjdywjt! Tfebsfcb! tywbpcbtUbo/! ! ! yvelaferi keTdeba<br />
iseve, rogorc 80.2-Si, oRond ricxvi Sedardeba sxvaobas.<br />
Tanac, pirvel da meore svetebSi ara saklebebia erTidaigive,<br />
aramed _ maklebebi.<br />
92/4/!tjhs[jt!nfu.oblmfcpcjt!Dbxfsb!ebgb{f/!ojnvTj;!b >!j/<br />
yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 80.3-Si, oRond erTi siaxliT:<br />
Sesadarebeli sagnebis sigrZes aRvniSnavT raime asoTi da Sedarebis<br />
Sedegs dafaze dawers masw.-i. magaliTad: _ am magidis<br />
sigrZe aRvniSnoT m asoTi, Tokis sigrZe ki T asoTi. romeli<br />
iyo ufro grZeli? {toli iyo} diax, davweroT: m = T. ras<br />
gveubneba es Canaweri? {magidis sigrZe tolia Tokis sigrZisa}.<br />
aseve Caiwereba: s < k {saxazavis sigrZe naklebia karis<br />
sigrZeze} da sxva.<br />
92/5/!`nbUfnbujlvsj!tjuzwfcjt!ebtbyfmfcb~/ ix. 38.4<br />
(am droisaTvis damatebulia mravali axali sityvac!).<br />
g 82. obTUjboj!kvgU/!Dbxfsb/!sblj!b >!j-!!bnjupn!!j
- 230 -<br />
emateba! amitom Caiwereba mimatebis, Sekrebis niSniT!<br />
bolos, moswavleebi msr-Si (82.1) TviTeul CarCos xaziT<br />
SeaerTeben Sesabamis CanawerTan (gamosaxulebasTan).<br />
93/3/! kbnjtb! eb! sjdywjt! Tfebsfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />
ofcTj/! jer Sesruldeba msr-s 82.2. qveda striqonSi weria<br />
jamebi. zemoT ki jamis naxatia. _ ratom weria marcxniv 3+6?<br />
{imitom, rom mis zemoTaa sami marTkuTxedi da eqvsi samkuTxedi,<br />
erTad Sekrebili, SeerTebuli} axla Tqven TviTon CaxateT<br />
saWiro raodenobis nakvTebi meore, cariel jamSi. radara<br />
nakvTebi SevarCioT? kargi, iyos monakveTebi da wreebi. CaxateT,<br />
oRond kargad daTvaleT, ar SegeSaloT!<br />
aseve Seivseba mesame `jamic~.<br />
Semdeg amoixsneba ramdenime sayofacxovrebo amocana.<br />
_ ori gundi fexburTs TamaSobda. pirveli gundidan giorgim<br />
gaitana 5 burTi, meti aravis ar gautania. meore gundidan<br />
nikam gaitana 2 burTi, xolo levanma _ 4. romel gunds<br />
gaumarjvia? ratom?<br />
rogorc Cveulebriv, jer gavameorebinebT pirobas.<br />
_ ramdeni burTi gaitana pirvelma gundma? {xuTi} (masw.-i<br />
dafaze dawers 5). ramdeni burTi gaitana meore gundma?<br />
{ori da sami} (masw.-i dafaze dawers 2 + 4). romels gautania<br />
meti burTi? {meore gunds} ratom? (2+4 = 6 da 6 > 5). modi,<br />
giorgi, Cawere saWiro niSani!<br />
giorgi dafaze 5-iansa da jams Soris Cawers < niSans,<br />
jamis mniSvnelobas 6 ki ar dawers. amas arc masw.-i dawers.<br />
saboloo Canaweria: 5 < 2 + 4.<br />
_ romel gunds gaumarjvia? ratom? ramdeniT? {erTiT}.<br />
aseve amoixsneba meore amocana:<br />
_ lia, ia, Tea da gia sokos agrovebdnen. liam ipova 2<br />
soko (dawers dafaze _ 2), iam _ amdenive. ramdeni upovia ias?<br />
{ori} (masw.-i pirveli cifrisgan cota moSorebiT dawers _ 2).<br />
Team ipova 3 soko (dawers cota moSorebiT _ 3), giam _<br />
Svidi (dawers cota moSorebiT _ 7). gogonebs ufro meti<br />
soko upoviaT Tu gias?
- 231 -<br />
amoixsneba wina amocanis magvarad. dafaze saboloo Canaweri<br />
iqneba: 2 + 2 + 3 = 7.<br />
_ ras da ras vadarebdiT am amocanebSi? raRac ricxvs<br />
vadarebdiT... ras? {jams} diax, ricxvs vadarebdiT jams.<br />
xvalisTvis Tqven TviTon moigoneT axali amocana, romlis<br />
amosaxsnelad saWiro iqneba jamisa da ricxvis Sedareba.<br />
oRond, Tqveni amocanebi sxva raRacebis Sesaxeb unda iyos!<br />
93/4/! Uvlj! yb{j! `b~! vgsp! hs[fmjb-! wjesf! `j~-! nbTjo! `j~!<br />
vgsp!nplmf!zpgjmb-!wjesf!`b~/!!sblj!b >!j-!!bnjupn!!j k. amitom ufro mokle romeli<br />
yofila? {kari} diax, davweroT: k < T.<br />
bolos, masw.-i klass warmodgeniT Seadarebinebs sigrZeebs.<br />
_ texili xazi ufro grZeli iyo, vidre mrude xazi.<br />
davwer: t > m. ese igi, mrude xazi ufro... ra? {ufro mokle<br />
yofila, vidre texili} diax, davweroT: m < t.<br />
aseve _ Sekruli da gaxsnili xazebis Sesaxeb:<br />
raki S > g, amitom g < S.<br />
93/5/! `ebwehfU! Dbobxfsjt! njyfewjU~/ ix. 74.4, oRond erTi<br />
siaxlea: masw.-i wers naSTian gamosaxulebebs:<br />
5 · 4 + 1, 1 · 9 + 7 da sxva.<br />
93/9/ unda gakeTdes 82.2-is magvarad. am amocanis garCevisas<br />
ki moswavleebma sityvieradac unda Camoayalibon: pirvel<br />
`jamSia~ 3 wertili da 5 monakveTi; meoreSi _ 4 gaxsnili<br />
texili da 3 Sekruli texili; mesameSi _ 5 wre da 4<br />
mravalkuTxedi.<br />
g 83.!obTUjboj!kvgU/!ebxzpcb/!Uvlj!p !p/<br />
94/2/! obTUjboj! kvgUfcjt! ebxzpcb! xjobtxbs! npdfnvmj!<br />
Dbobxfsjt!njyfewjU/!masw.-i dafaze dawers: 4 · 4 + 2. gamovides<br />
moswavle da daawyos amdeni rgoli. sxva moswavlem ki<br />
waikiTxos.
- 232 -<br />
amdagvari ram gakeTdeba kidev orjer, oRond nivTebis<br />
dawyoba Seicvleba nakvTebis dafaze daxatviT.<br />
Semdeg Sesruldeba msr-s 83.1. _ ramdeni CarCoa aq<br />
daxazuli? (xuTi). pirvel, sul zeda CarCoSi dasviT imdeni<br />
wertili, ramdenic am CarCos uweria marcxniv! aseve _ meore<br />
CarCoSic. danarCenebs Seavseben Sin, saSinao davalebad.<br />
94/3/! tywbpcjtb! eb! sjdywjt! Tfebsfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnp.<br />
dbofcTj. _ vaJas 9 fanqari hqonda, fiqrias _ 7. Semdeg vaJas<br />
oTxi fanqari gauTavda. axla romels aqvs meti fanqari?<br />
ramdeniT?<br />
amoixsneba iseve, rogorc 82.2-is amocanebi. dafaze<br />
saboloo Canaweri iqneba: 9 – 4 < 7. _ ramdeniT? {fiqrias<br />
aqvs oriT meti fanqari}.<br />
2) ezoSi 5 bavSvi iyo, saburTao moedanze _ 9. Semdeg<br />
moednidan 3 bavSvi Sin wavida. axla sad ufro naklebi bavSvia?<br />
ramdeniT? { 5 < 9 – 3, naklebia 1-iT}.<br />
3) dafaze daxazuli iyo 8 texili da 5 mrudi. Semdeg 3<br />
texili waSales. axla romelia ufro meti? ramdeniT?<br />
{8 – 3 = 5. imdenivea, raodenoba tolia}.<br />
_ sul ramdeni amocana amovxseniT dRes? {sami} gaixseneT,<br />
ris Sesaxeb iyo pirveli amocana {bavSvebis fanqrebis Sesaxeb}.<br />
meore? {bavSvebi ezoSi da moedanze} mesame? {dafaze daxazuli<br />
texilebisa da mrudebis Sesaxeb}. ras da ras vadarebdiT samive<br />
am amocanaSi? raRac ricxvs vadarebdiT... ras? {sxvaobas} diax,<br />
ricxvs vadarebdiT sxvaobas. xvalisTvis Tqven TviTon<br />
moigoneT axali amocana, romlis amosaxsnelad saWiro iqneba<br />
sxvaobisa da ricxvis Sedareba. oRond, Tqveni amocanebi sxva<br />
raRacebis Sesaxeb unda iyos!<br />
94/4/! Uvlj! p !p/!(cxadia, klasSi gaSlili<br />
msjelobiT). yvelaferi keTdeba iseve, rogorc 82.3-Si, oRond<br />
erTi araarsebiTi cvlilebiT: icvleba met-naklebobis<br />
mimarTuleba _ jer sigrZis naklebobaa (es ufro moklea),<br />
Semdeg _ metoba (amitom is ufro grZelia).<br />
94/5/!`Uwbmjt!ebybnybnfcb~. ix. 15.4.
- 233 -<br />
94/6 iseve rogorc, magaliTad, 79.5-Si, saWiroa mxolod<br />
gadawera. cxadia, araviTari angariSi.<br />
g 84. hspwjt!ebUwmb!obTUjbo!kvgUfcbe/!U/!:/3.jt!hbnfpsfcb/<br />
95/1/ 83.7-is garCevisas moswavleebma sityvieradac unda<br />
Camoayalibon: pirvel `jamSia~ 2 oTxkuTxedi da 5 aTkuTxedi;<br />
meoreSi _ 6 oTxkuTxedi da 3 samkuTxedi; mesameSi _ 4<br />
gaxsnili mrudi da 3 Sekruli texili.<br />
95/2/!hspwjt!ebUwmb!obTUjbo!kvgUfcbe!`!Tfefhjt!DbxfsjU/<br />
dafaze daxazulia mrudebis 23-iani grova. _ beso, daTvale<br />
xuTeulebad! ra miiRe? axla CavweroT Sedegi. rogor<br />
davwero? {4 · 5 + 3}. qeTevan, waikiTxe!<br />
Sesruldeba kidev ramdenime amgvari savarjiSo, masw.-is mier<br />
Sedegis CaweriT.<br />
Semdeg msr-Si (84.1) gaakeTeben dalagebul raodenobaTa<br />
Sesabamis Canawerebs. Seavseben mxolod pirvel striqons<br />
(cxadia, masw.-i werasac miaqcevs yuradRebas), meore _ saSinao<br />
davalebad eqnebaT.<br />
95/3/! Ubwj! :/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! SedarebiT swrafad<br />
amoixsneba xuTi amocana. isini 82.2-83.2-is magvarad<br />
damuSavdeba.<br />
1) dReobaze gogonebs namcxvrebi dauriges. rusudans misces<br />
9 namcxvari, nestans _ 4. nestanma yvela nacxvari SeWama,<br />
rusudanma ki 4 namcxvari ZmisTvis Seinaxa, danarCeni SeWama.<br />
romel gogonas ufro meti namcxvari SeuWamia? ramdeniT? {9 –<br />
4 > 4, metia 1-iT}.<br />
2) dafaze marcxniv daxazulia 3 kvadrati da 8 wre.<br />
marjvniv ki daxazulia 6 samkuTxedi. romelia meti _<br />
mravalkuTxedebi Tu wreebi? ramdeniT? {3 + 6 > 8, metia<br />
1-iT}. _ ratom Sekribe sami da eqvsi? (cxadia, yuradReba unda<br />
gamaxvildes imaze, rom kvadratica da samkuTxedic _<br />
mravalkuTxedebia, es yvelam kargad unda gaiazros).<br />
3) vardis buCqze 4 kokori gaifurCqna, gaufurCqneli<br />
kokrebi ki 4-iT meti darCa. ramdeni gaufurCqneli kokori
- 234 -<br />
darCa vardis buCqze? {4 + 4 = 8} ratom unda mivumatoT<br />
oTxs oTxi?<br />
4) klasSi 9 vaJia, gogonebis raodenoba 2-iT naklebia.<br />
ramdeni gogonaa klasSi?<br />
5) sul ramdeni amocana amovxseniT dRes? {oTxi} wina<br />
gakveTilze sami amocana amovxseniT. ramdeniT meti amogvixsnia<br />
dRes? {erTiT} kidev sami amocana rom amogvexsna, ramdeni<br />
gveqneboda dRes amoxsnili? {4 + 3 = 7} ramdeniTaa amaze<br />
naklebi wina gakveTilze amoxsnili amocanaTa raodenoba?<br />
{oTxiT} rogor gaige? {dRes _ 7, guSin _ 3, Svids<br />
gamoklebuli sami udris oTxs}.<br />
95/4/!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxvswjU; sbnefoj!nsbwbmlvU.<br />
yfej! Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj!<br />
dbm.dbmlf! bnpybuwb/! _ daakvirdiT naxazs (84.3). radara<br />
mravalkuTxedebis danaxva SegiZliaT am naxazze? {erTi didi<br />
marTkuTxedisa da sami samkuTxedisa} gverdiTve amoxateT isini<br />
cal-calke! magram eseni pirdapir Cans. axla moZebneT<br />
Camalulebi!<br />
mTliani naxazi dafaze daixazeba. Zlieri moswavle gamova<br />
da Semoxazavs Camalulebsac: ori oTxkuTxedia (trapeciebi).<br />
isini miiReba wiTeli samkuTxedisa da erTi vardisferi<br />
samkuTxedis gaerTianebiT. moswavleebi maTac cal-calke<br />
amoxataven. _ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi SeiZleba<br />
davinaxoT am naxazze? {eqvsi} romlebi? {sami samkuTxedi, erTi<br />
marTkuTxedi da oric sxva oTxkuTxedi}. diax, 3 + 1 + 2 = 6<br />
(dafaze daiwereba).<br />
95/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sbpefopcbUb! Tfwtfcb~/ ix. 39.4,<br />
oRond pirvel wreze raodenobas avseben cxramde, meore wreze<br />
da momdevnoebze _ aTamde.<br />
g 85.!obTUj!ovmj/!!vgsptj \!vndsptj/!!besf \!hwjbo/!<br />
96/1/ 84.8 iseTivea, rogoricaa 84.3, oRond didi<br />
oTxkuTxedi didi samkuTxediTaa Secvlili. pirdapir Cans:<br />
erTi didi samkuTxedi, ori patara samkuTxedi da wiTeli
- 235 -<br />
marTkuTxedi. maT garda, SeiZleba davinaxoT Camalulebic: ori<br />
oTxkuTxedia (trapeciebi). isini miiReba wiTeli marTkuTxedisa<br />
da TiTo vardisferi samkuTxedis gaerTianebiT.<br />
_ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi SeiZleba davinaxoT am<br />
naxazze? {eqvsi} romlebi? {sami samkuTxedi, erTi marTkuTxedi<br />
da oric sxva oTxkuTxedi}. diax, 3 + 1 + 2 = 6 (dafaze<br />
daiwereba).<br />
96/2/!obTUj!ovmj;!5 · 2 + 0-!bov!`yvUj!dbmj!xzwjmj!eb!obTUj!<br />
ovmj~/!gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 84.1-Si, oRond<br />
SigadaSig gamoereva unaSTo SemTxvevebic. amgvari magaliTis<br />
dros masw.-i ikiTxavs: _ ramdeni sameuli miviReT? {xuTi}<br />
naSTi ra dagvrCa? {araferi, naSTi ar dagvrCenia} diax,<br />
unaSTod daewyo sameulebad. rogor unda CavweroT? {5 · 3}<br />
kargi, magram naSTis Cawerac rom mindodes? ra vqnaT? ese igi,<br />
naSTi araferia, risi toli yofila naSTi? {nulisa} diax,<br />
naSTia nuli! amitom rogor CavweroT? {5 · 3 + 0} ras<br />
gviCvenebs es 5-iani? es wertili? es 3-iani? es +? es 0-iani?<br />
{rom naSTia nuli, rom naSTi ar morCenila}.<br />
Semdeg msr-Si (85.1) TviTeuli dalagebuli raodenobis<br />
qveS daiwereba Sesabamisi Canaweri (gamosaxuleba). sadac naSTi<br />
araa, daiwereba + 0.<br />
klasSi Seivseba zeda striqoni. qveda _ saSinao davalebad.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
II-10. vnbsujwftj! espjUj! njnbsUfcboj! eb! nbUj! eblbwTjsfcb!<br />
sjhpcjU! sjdywfcUbo/! kbnfcjtb! eb! tywbpcfcjt! Tfebsfcb-! spdb!<br />
fsUfsUj!lpnqpofouj (am terminis gareSe!) fsUjebjhjwfb/<br />
es sakiTxi, cxadia, ramdenime wina safexurs saWiroebs: jer<br />
xdeba mxolod jamebis Sedareba, roca pirveli Sesakrebia<br />
erTidaigive, Semdeg roca meore Sesakrebia erTidaigive da ase<br />
Semdeg. Sedarebis es sakiTxebi am TavSi mTavrdeba. Tumca, jamebisa<br />
da sxvaobebis Sedareba saswavlo wlis bolomde grZeldeba, oRond<br />
ZiriTadad mxolod saSinao davalebebSi.<br />
TandaTan moswavleebi gaiazreben, rom jamebisa da sxvaobebis<br />
Sedarebisas, roca erTerTi komponentia erTidaigive, araa saWiro
- 236 -<br />
angariSi isedac Cans, romelia meti. magaliTad, 13 – 4 > 13 – 7.<br />
Tumca, amis dabejiTebiT swavleba araa saWiro. umjobesia, rom<br />
moswavlem TviTon iswavlos es mravali savarjiSos Sesrulebis<br />
Sedegad. masw.-i ubralod yuradRebas gaamaxvilebinebs imaze, rom<br />
angariSi saWiro ar iyo da isedac SeiZleboda mixvedra, Tu<br />
romelia meti.<br />
sazogadod, esaa ara imdenad ariTmetikis, ramdenadac algebris<br />
Tema. am Temis mizani isaa, rom moswavlem angariSis gareSe SeZlos<br />
Sedareba. Torem angariSis Sedegad Sedareba aqamdec SexvedriaT.<br />
droiT mimarTebaTa Sesaxeb ix. zms $ 9.<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
96/3/! UwbmtbDjop! npdfnvmpcjU;! vgsptj \! vndsptj/! besf\!<br />
hwjbo/! _ Tu iciT, vin aris axla klasSi myof adamianTagan<br />
yvelaze ufrosi? {masw.-i} yvelaze umcrosi vin aris? {uCa}<br />
moswavleebs Soris vin aris yvelaze ufrosi? {elene} elisoa<br />
umcrosi Tu elene? {eliso}.<br />
_ eliso ufro adrea dabadebuli Tu uCa? {eliso} yvelaze<br />
adre vin aris dabadebuli? {masw.-i} yvelaze gvian? {uCa} dRes<br />
skolaSi yvelaze gvian vin movida? Sens ojaxSi diliT<br />
yvelaze adre vin adga? (da ase Semdeg _ yvela SekiTxva<br />
TvalsaCino monacemebs emyareba).<br />
96/4/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU; sbebsb! oblwUfcj!<br />
Tfj[mfcb! ebwjobypU! obyb{{f! )bsbvnfuft! frwtjtb*/! nbUj! dbm.<br />
dbmlf! bnpybuwb/! damuSavdeba naxazi 85.3 iseve, rogorc 84.3,<br />
oRond axla gvainteresebs ara mxolod mravalkuTxedebi,<br />
aramed yovelgvari nakvTebi. kerZod, SeiZleba davinaxoT: didi<br />
wre, wris sami sxvadasxva `CamonaWeri~ (ori segmenti da maT<br />
Soris mdebare nawili), da kidev ori `Camaluli~ nakvTi,<br />
romlebic miiReba mosazRvre `CamonaWerTa~ gaerTianebiT.<br />
amdagvaradvea 85.8-Sic.<br />
96/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />
saangariSo: sams mivumatoT sami; xuTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg _ aTis farglebSi.<br />
96/9. mTliani wre, naxevarwre, ruxi naxevarmTvare, wiTeli
- 237 -<br />
namgalamTvare, da Camaluli: ruxi naxevarmTvare da wiTeli<br />
naxevarwre erTad.<br />
g 86. nplmfe!xbljUywb-!besfhwjbo-!kfsTfnefh/!9/4.jt!hbnfpsfcb/!<br />
97/2/!nfpsfhwbsj-!Tfnplmfcvmj!xbljUywb;!`yvUj!dbmj!xzwjmj!<br />
eb!nfuj!bsbgfsj~-!bov-!nplmfe;!`yvUj!xzwjmj~/<br />
_ miTxariT, romeli ufro meti raodenobaa vaSlebisa _<br />
xuTi cali vaSli Tu xuTi vaSli? {toli raodenobaa} aTi<br />
cali mravalkuxedi Tu aTi mravalkuTxedi?<br />
gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 85.1-Si, Sedegebis<br />
CaweriT, SigadaSig gamoereva unaSTo SemTxvevebic, oRond erTi<br />
siaxliT. amgvari magaliTis dros masw.-i ityvis: _ maS<br />
sameulebad daTvliT miviReT ra? {xuTi cali sameuli da naS-<br />
Ti nuli}. mokled es ase vTqvaT: xuTi sameuli. zogjer SeiZleba<br />
ar vTqvaT `cali~, arc `naSTi nuli~ vTqvaT _ nulis mimateba<br />
gana cvlis rames? {ara} hoda `naSTi nulio~ Tu gvinda<br />
vityiT da davwerT, Tu ginda, ar vityviT da arc davwerT.<br />
bolos mTeli klasi erTad Seasrulebs 86.1-is zeda<br />
striqons. qveda _ saSinao davalebad.<br />
97/3/!UwbmtbDjop!npdfnvmpcjU;!besf!!hwjbo/!kfs!!Tfnefh/<br />
jer daismis imdagvarive SekiTxvebi, rogorc 85.2-Si,Semdeg<br />
ganvixilavT ukve gaferadebul suraTs (86.2). _ saidan sad<br />
midis gza? {gogonas saxlidan tbisken} diax, gogona gamovida<br />
saxlidan da unda mivides tbis napiras, Semdeg ki tbaSi unda<br />
ibanaos. zafxulia, cxela, xom xedavT, rogor kaSkaSebs mze!<br />
swrafad miTxariT: mzis sxivebis raodenoba aTze metia Tu<br />
naklebi? {metia} kargi, gogona saxlidan gamovida. axla sad<br />
dgas? {gzaze, mosaxvevTan} ra aris gogonas ukan? {xeebi}<br />
ramdeni xea? {oTxi} amis Semdeg gogonam ras unda Cauaros?<br />
{Robes} Semdeg? {cxvrebs} Semdeg? {Zroxas} Zroxa gogonasTvis<br />
romel mxares iqneba? aba warmoidgineT Tqveni Tavi gogonas<br />
adgilas! {Zroxa iqneba gogonas marjvniv} Semdeg ras Cauvlis?<br />
{kurdRels} kurdRlis romel mxaresaa erTi xe? {ukan<br />
marjvniv} kurdReli gogonas romel mxares iqneba? {marcxniv}
- 238 -<br />
Semdeg ras Cauvlis? {naZvs} naZvi romel mxares iqneba?<br />
{marjvniv} sad iqneba gogona am dros? {tbis napiras} Semdeg<br />
ras izams? {gaixdis da ibanavebs} tbis napiras kidev ras<br />
xedavT? {ori yvavilia} es yvavilebi gogonas romel mxares<br />
iqneba? {marcxniv} gogona jer kurdRels Cauvlis Tu jer<br />
Robes? cxvrebTan ufro gvian gaivlis Tu ZroxasTan? yvelaze<br />
gvian ras Cauvlis? jer ZroxasTan Caivlis da Semdeg RobesTan<br />
Tu jer RobesTan da Semdeg ZroxasTan? {jer RobesTan da<br />
Semdeg ZroxasTan}.<br />
97/4/! Ubwj! 9/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ! ! ! _ radara<br />
mravalkuTxedebi SeiZleba davinaxoT naxazze (86.3)?<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 84.4. sul eqvsi mravalkuTxedia: erTi<br />
xuTkuTxedi, sami samkuTxedi da ori oTxkuTxedi, 1 + 3 + 2 = 6.<br />
97/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!fsUnbofUt~/!ix. 76.4.<br />
97/7 keTdeba TvalzomiT. garda amisa, davaleba kompleqsuria<br />
[amis Sesaxeb ix. 35.0-Si]. aseve unda damuSavdes momdevno<br />
gakveTilebis kompleqsuri amocanebic, Tuki maTi amoxsna<br />
moswavleebs gauWirdebaT.<br />
97/9/ sityvieradaa: 7 oTxkuTxedi da 3 xuTkuTxedi; 4<br />
eqvskuTxedi da 5 oTxkuTxedi; 6 texili da 7 monakveTi.<br />
g 87. kvgUjt!Tfnplm/!xbljUywb/ xjo!\ Tfnefh/!yb{j!){phbebe*/<br />
98/2/! fsUj! dbmj! kvgUjt! Tfnplmfcvmj! xbljUywb; 1 · 5 + 2-!!<br />
`fsUj! dbmj! yvUfvmj! eb! obTUj! psj~-! bov-! nplmfe-! ! 5 + 2-!<br />
`yvUfvmj! eb! psj~ (amasTan, ara aqvs araviTari mniSvneloba<br />
imas, rom saerTo raodenobaa 7). _ roca vambobT `bavSvi~ _<br />
erTi bavSvia Tu ramdenime? Tu mravali bavSvia? {erTia}<br />
vardi da ori mixaki _ sul ramdeni yvavilia? {sami: erTi<br />
vardi da ori mixaki}.<br />
gakeTdeba imdagvarive savarjiSoebi, rac 86.1-Si, Sedegebis<br />
CaweriT. SigadaSig gamoereva unaSTo SemTxvevebic, maTi<br />
Semoklebuli wakiTxviTurT, da erTi siaxliT: SigadaSig<br />
gamoereva erTi cali grovis magaliTebi (rvaeuli da naSTi<br />
ori, erTi cxraeuli da naS-Ti sami). am dros masw.-i ityvis: _
- 239 -<br />
maS rvaeulebad daTvliT miviReT ra? jer miTxariT grZlad,<br />
srulad! {erTi cali rvaeuli da naSTi sami} mokled? {erTi<br />
rvaeuli da naSTi sami} roca mxolod erTi cali grovaa,<br />
SegviZlia vTqvaT kidev ufro mokled: _ rvaeuli da naSTi<br />
sami. kidev ufro mokled: rvaeuli da sami.<br />
_ axla daxedeT naxazs (87.1). ramdenia carieli CarCo? {eqvsi}.<br />
SeavseT isini dawyobili wertilebiT. pirvel CarCoSi CasviT sami<br />
xuTeuli. naSTi risi toli iqneba? {nulisa} meore CarCoSi CasviT<br />
cxraeuli da rva. naSTi risi toli iqneba? {rvisa} mesame CarCoSi<br />
CasviT ori oTxeuli da ori. naSTi risi toli iqneba? {orisa}<br />
meoTxe CarCoSi CasviT aTeuli da eqvsi. naSTi risi toli iqneba?<br />
{eqvsisa} mexuTe CarCoSi CasviT sami aTeuli. naSTi risi toli<br />
iqneba? {nulisa} meeqvse CarCoSi CasviT ori aTeuli da erTi.<br />
naSTi risi toli iqneba? {erTisa}.<br />
98/3/!UwbmtbDjop!npdfnvmpcjU;!xjo \!Tfnefh/!`sb!npyeb!bnjt!<br />
xjo! ! Tfnefh@~! ganvixilavT mTw-s ydis suraTs. _ ramdeni<br />
pepelaa mindorSi? {xuTi} marcxena mxares ramdenia da<br />
marjvniv _ ramdeni? {marcxnivaa oTxi da marjvniv _ erTi}<br />
romelia yvelaze didi pepela? {marjvena} suraTis romel<br />
kuTxeSia is? {zeda marjvena kuTxeSi} viTom es pepela sul am<br />
adgilas frens, sul axlomaxloa. daimaxsovreT didi pepela.<br />
axla miTxariT, vin da vin Cauara am pepelas ukve (gamoikveTeba<br />
sityva `ukve~!)? {gogonam, biWunam, cugam, fisom, dedalma da<br />
mamalma} maTTvis didi pepela romel mxaresaa? {ukanaa} axla<br />
warmoidgineT, rom gogona da biWuna da yvela cxoveli aseve<br />
ganagrZobs moZraobas gzaze, didi pepela ki iqve balaxze<br />
dajda da isvenebs. yvelaze adre vin Caivlis did pepelasTan?<br />
{frinveli Caifrens} Semdeg? {bu} Semdeg? {ixvis WuWuli} (da<br />
ase Semdeg: goWi, baWia, ciyunia, wero, beli, nukri, kvici,<br />
cikani, xbo, mela, bokveri, zRarbi, da bolos ku}. bokveri<br />
ufro adre Cauvlis did pepelas Tu nukri? jer beli Cauvlis<br />
da Semdeg baWia, Tu jer baWia da Semdeg beli? (daismis kidev<br />
ramdenime amdagvari SekiTxva). xbos Semdeg vin Cauvlis? kvicis<br />
win vin Cauvlis? (daismis kidev ramdenime amdagvari SekiTxva).
- 240 -<br />
danarCeni SekiTxvebi daismis 87.4-Si.<br />
98/4/! yb{j! ){phbebe*/! zogadi cneba `xazi~ aerTianebs<br />
monakveTebs, texilebsa da mrude xazebs [zustad ix. zms $ 5,<br />
TvalsaCinod _ mTw-s geometriuli TvalsaCinoeba].<br />
jer viwyebT gameorebiT: _ rogori xazebi viciT? {swori<br />
xazebi, texilebi, mrudebi} swor xazs meoregvarad ra<br />
ewodeba? {monakveTi} dafasTan gamovidnen eliso, naTela da<br />
guliko. erTma daxazos monakveTi anu swori xazi, meorem _<br />
texili xazi, mesamem _ mrudi xazi. risgan Sedgeba texili?<br />
{monakveTebisagan} diax, mruds ki gamrudebuli, momrgvalebuli<br />
adgilebic aqvs. texils Tu SeiZleba hqondes erTi patara<br />
momrgvalebuli adgili? {ara, texili mxolod monakveTebisagan<br />
Sedgeba} ra ewodeba texilis monakveTebis SeerTebis<br />
wertilebs? {texilis wveroebi} naTelam ra xazi daxaza?<br />
{texili} Sekruli Tu gaxsnili? gulikom ra xazi daxaza?<br />
{mrudi} Sekruli Tu gaxsnili?<br />
_ monakveTic, texilica da mrudic _ yvela erTmaneTs<br />
hgavs erTi ramiT. Tanac, sulerTia, texili Sekrulia Tu<br />
gaxsnili, mrudi Sekrulia Tu gaxsnili, sulerTia. sxvadasxvanairebi<br />
ki arian, magram erTi ramiT hgvanan erTmaneTs. aba<br />
vin mixvdeba, riTi? {yvela Zalian viwroa, yvelaferze ufro<br />
viwro} da amitomaa, rom samives erTad erTi saxeli aqvs _<br />
xazi. monakveTic xazia, texilic xazia da mrudic xazia. xazi<br />
ganieri ar unda iyos, yvela xazi viwroa, Zalian viwro.<br />
gaixseneT, wertili riT gamoirCeva? {yvelaferze pataraa,<br />
wvrilia} wertili yvelafriT pataraa: sigrZec Zalian patara<br />
aqvs da siganec! xazi ki rogoria? sigrZiTac pataraa? {ara,<br />
xazi SeiZleba iyos Zalian grZeli} diax, xazi grZelia, magram<br />
Zalian viwroa. sigane aqvs Zalian patara, wertiliviT patara<br />
sigane aqvs, Torem sigrZe ki SeiZleba, rom didi hqondes!<br />
masw.-i dafaze daxatavs patara wres. _ warmovidginoT, rom<br />
es wre dafaze amoZravda da gasrialda. rogori kvali darCeba<br />
mas? ras daxazavs dafaze? {zols}.<br />
masw.-i daxazavs saTanado siganis mqone mrude zols, Tan
- 241 -<br />
gaWimuli ceriTa da saCvenebeli TiTiT uCvenebs, rogor<br />
`moZraobda~ carcis wre.<br />
_ aqvs Tu ara am zols sigane? aqvs, ai esaa misi sigane. ra<br />
siganec hqonda wres, is sigane eqneba mis kvals! axla<br />
warmovidginoT, rom es wertili amoZravda da gasrialda<br />
dafaze. rogori kvali darCeba mas? ras daxazavs dafaze?<br />
{xazs} aqvs Tu ara xazs sigane? {ara} imitom, rom wertils<br />
ara aqvs sigane! amitom arc mis kvals aqvs sigane.<br />
bolos, msr-Si cariel adgilas (87.3) daxazaven<br />
sxvadasxvagvar xazebs: oTx monakveTs, sam mrudsa da amdenive<br />
(am sityvis gamokveTiT) texils. es unda iyos swored daxazva,<br />
da ara daxatva (ese igi, monakveTebi da texilebi saxazaviT<br />
unda daixazos). Semdeg masw.-i klass daaxurinebs msr-s da<br />
ikiTxavs: _ ramdeni monakveTi daxazeT? {oTxi} texili? {sami}<br />
mrudi? {esec sami} maS sul ramdeni xazi dagixazavT? {4 + 3<br />
+ 3 = 10, oRond Canaweris gareSe, zepirad, Tuki gauWirdebaT,<br />
gamoiyenon ricxvTa kibe}.<br />
98/5/!`txsbgj! qbtvyfcj!`!kfs!!Tfnefh~/ ganvixilavT kvlav<br />
mTw-s ydis suraTs. SekiTxvebi imdagvarivea, rogorebic iyo<br />
87.2-Si, oRond amoirCeva isini, romlebze pasuxic erTsityviania:<br />
_ bokveri ufro adre Cauvlis did pepelas Tu nukri?<br />
beli ufro gvian Cauvlis Tu baWia? gogonam ufro adre<br />
Cauara Tu fisom? cugam ufro adre Cauara Tu mamalma? xbos<br />
Semdeg vin Cauvlis? kvicis win vin Cauvlis?<br />
meore wreze emateba SekiTxvebi advil sivrciT mimarTebaTa<br />
Sesaxeb (goWi vis winaa, kvici vis ukanaa da sxva); mesame wreze<br />
_ Znel sivrciT mimarTebaTa Sesaxeb (ciyvis marcxniv vinaa,<br />
beli vis marjvnivaa da sxva). droiT mimarTebaTa Sesaxeb<br />
SekiTxvebic grZeldeba.<br />
g 88. ndebsj!`obTUj•/!xjo \!Tfnefh/!Tflsvmj-!!hbytojmj!yb{fcj/!!<br />
99/2/![ofmj!TfnUywfwfcj;!spdb!`obTUbe~!ebhwsDfcb!tbUwbmbw!<br />
kvgU{f! nfuj! sbpefopcb/ bnhwbsj! ndebsj! `obTUjebo~! kvgUjtb!<br />
eb! obnewjmj! obTUjt! hbnpzpgb/! gakeTdeba ramdenime imdagvarive<br />
savarjiSo, rac 87.1-Si, Sedegebis CaweriT, SigadaSig gamoereva
- 242 -<br />
erTi cali jufTisa an unaSTo SemTxvevebi, maTi Semoklebuli<br />
wakiTxviTurT. amasobaSi masw.-i dafaze daawyobs or cal<br />
xuTeuls da kidev rvaeuls. _ axla vin ityvis, es rgolebi<br />
rogoraa dawyobili? {ori cali xuTeuli da naSTi rva}<br />
davweroT: 2 · 5 + 8. maS ramdeneulebadaa dawyobili rgolebi?<br />
{xuTeulebad} daukvirdiT _ kargadaa dawyobili es rgolebi<br />
xuTeulebad?<br />
Tuki vercerTi moswavle ver mixvdeba, masw.-i mianiSnebs: _<br />
aba daukvirdiT _ xuTeulebadaa dawyobili, magram... magram ra?<br />
{kidev erTi xuTeuli unda dagvewyo} diax, am rvaeulidan xom<br />
kidev erTi xuTeuli daewyoba! gamodi da daawyve! ese igi, unda<br />
davawyoT ase: `ori xuTeuli da kidev xuTi da kidev sami~, ese<br />
igi, sul ramdeni xuTeuli yofila? {sami xuTeuli da kidev<br />
(anu: da naSTi) sami}. es imitom moxda, rom rva metia, vidre<br />
xuTi. amitom ar iyo kargad dawyobili! axla vin daxatavs<br />
aseve cudad dawyobil jvrebs?<br />
erTi moswavle daxatavs, jufTebs saTiTaod Semoxazavs.<br />
Semdeg sxva Seasworebs.<br />
bolos msr-Si (88.1) zeda striqonSi TviTeul mcdarad daxazul<br />
raodenobas gverdiTa cariel CarCoSi miuxazaven marTebulad<br />
daxazulebs. Semdeg qvemoT gaakeTeben saTanado Canawerebs.<br />
Tan TviTeuls waikiTxaven: oTxi oTxeuli da ori; sami xuTeuli.<br />
qveda striqoni _ saSinao davalebad {iqneba:<br />
6 · 2 + 1 da 7 · 2}.<br />
99/3/!UwbmtbDjop!npdfnvmpcjU;!xjo!!Tfnefh/!`ft!sjt!Tfnefh\ xjo!<br />
npyeb@~!jer ganvixilavT ganvlil suraTs 86.2. _ gogona Zroxas<br />
ris Semdeg Cauvlis? kurdRels ris win Cauvlis? (da a. S.)<br />
Semdeg ganvixilavT suraTebs 88.2. _ jambazi aTamaSebs bur-<br />
Tebs. jer is magidasTan mivida. romelia es pirveli suraTi?<br />
{marcxena} ramdeni burTia magidaze? {aTi} amis Semdeg jambazma<br />
ramdeni burTi aiRo? {oTxi} magidaze ramdeni darCa? {eqvsi}<br />
Semdeg jambazma ra qna? ramdeni burTi moaklda magidas? {ori}<br />
saidan ici? {magidaze darCa oTxi burTi, eqvsze oriT naklebi,<br />
manamde ki magidaze eqvsi burTi ido} ese igi, jambazs kidev
- 243 -<br />
ramdeni burTi auRia? {kidev ori} sul ramdeni burTi aaTamaSa<br />
haerSi jambazma? {oTxs mivumatoT ori, eqvsi} magidaze ramdeni<br />
burTi darCa? {oTxi} ramdeni burTia zemoT haerSi, romlebic<br />
suraTze ar Cans? {sami} saidan ici? {Cans haerSi sami burTi,<br />
danarCeni zemoTaa, eqvss gamoklebuli sami udris sams}.<br />
_ maS, Tavidan, pirvelad jambazma ramdeni burTi aiRo?<br />
{oTxi} amis Semdeg? {kidev ori, sul eqvsi}.<br />
99/4/!Tflsvmj!eb!hbytojmj!yb{fcj/!!hbytojmj!yb{fcjt!cpmp!<br />
xfsujmfcj! )cpmpfcj*/! _ ra hqvia monakveTebs, texilebsa da<br />
mrudebs, yvelas erTad? {xazebi} monakveTs Tu aqvs boloebi?<br />
{ki} ramdeni? {ori} texils? {gaxsnils aqvs, Sekruls _ ara}<br />
ramdeni bolo aqvs gaxsnil texils? {ori} mruds Tu aqvs<br />
bolo wertilebi? {gaxsnils aqvs, Sekruls _ ara} ramdeni<br />
bolo aqvs gaxsnil mruds? {ori} maS, rogor xazebs ara aqvs<br />
boloebi? {Sekrul xazebs} gaxsnil xazs ramdeni bolo aqvs?<br />
{ori} yvelanairs? {ki, monakveTs, texils, mruds _ yvelas orori<br />
aqvs bolo} ra nakvTia xazis bolo? {wertili}.<br />
Semdeg gadaiSleba mTw geometriul sqema-TvalsaCinoebaze.<br />
daaTvaliereben xazebs _ rogoraa isini dajgufebuli. _ aba<br />
daakvirdiT naxazebs, xazebis dajgufebas da moifiqreT _ SeiZleba<br />
Tu ara, rom texili arc Sekruli iyos da arc gaxsnili?<br />
{SeiZleba, mTw-Si mocemulia jgufi `sxvebi~}. gamovidnen<br />
avTo da aleko da dafaze daxazon TiTo-TiTo aseTi sxvagvari<br />
texili, romelic arc Sekrulia da arc gaxsnili. mrudi? yvela<br />
mrudi an Sekruli unda iyos da an gaxsnili? Tu sxvagvaric<br />
SeiZleba iyos? {SeiZleba, mTw-Si mocemulia jgufi<br />
`sxvebi~}. gamovidnen nona da nana da daxazon TiTo-TiTo aseTi<br />
sxvagvari mrudi, romelic arc Sekrulia da arc gaxsnili.<br />
masw.-ic daxazavs qarTuli `g~ asos magvar xazs. _ es xazi<br />
Sekrulia Tu gaxsnili? {arc Sekrulia da arc gaxsnili}<br />
diax, ai am adgilas xom Sekrulia, wresaviTaa Sekruli, magram<br />
aq _ gaxsnilia, ai es erTi bolo wertilic aqvs! mTlianad<br />
xazi ki arc Sekrulia da arc gaxsnili. es sxvagvari xazebi<br />
rTulia da maT pirvel klasSi aRar viswavliT. ese igi,
- 244 -<br />
xazebis sul ramdeni jgufia? daxedeT suraTs! (mTw-Si).<br />
sabolood, xazebis eqvsi jgufia: monakveTebi, Sekruli<br />
texilebi, gaxsnili texilebi, Sekruli mrudebi, gaxsnili<br />
mrudebi da sxvebi _ rTuli xazebi (arc Sekruli da arc<br />
gaxsnili texilebi an mrudebi).<br />
bolos, msr-Si (88.3) TviTeuli am jgufis xazebs sxvadasxva<br />
ferebiT Seaferadeben (magaliTad: monakveTebi _ Savad,<br />
gaxsnili texilebi _ lurjad, Sekruli texilebi _ wiTlad,<br />
gaxsnili mrudebi _ mwvaned da Sekruli mrudebi _ yviTlad).<br />
gverdiT da qvemoT, cariel adgilas, daxataven kidev TiTo-<br />
TiTo xazs TviTeuli am jgufidan, Sesabamisi feriT.<br />
99/5/!UbnbTj!`hvebTj!yfmjt!Dbzpgb!eb!hbnpdopcb~/ ix. 48.4.<br />
99/:/ rogorc yovelTvis, amdagvari amocanebi ricxvTa<br />
kibeze sruldeba.<br />
g 89. hspwjt!ebUwmb!tywbebtywb!kvgUfcjU-!npoblwfUj/!<br />
9:/2/! fsUjebjnbwf! hspwjt! ebUwmb! tywbebtywb! kvgUfcjU-!<br />
obTUjbo.vobTUpe/! magnitur dafaze grovaa 9 rgolisa. masw.-i<br />
rig-rigobiT gamoiyvans sxvadasxva moswavleebs da daawyobinebs:<br />
erTeulebad, wvilebad, sameulebad, oTxeulebad... cxraeulebad.<br />
TviTeul Sedegs dawers dafaze erTi svetSi, Tanac, orgvarad,<br />
grZlad da gverdiTa svetSi _ mokled:<br />
9 · 1 + 0 9 · 1<br />
4 · 2 + 1 4 · 2 + 1<br />
3 · 3 + 0 3 · 3<br />
2 · 4 + 1 2 · 4 + 1<br />
1 · 5 + 4<br />
1 · 7 + 2 1 · 7 + 2<br />
1 · 8 + 1 1 · 8 + 1<br />
1 · 9 + 0 1 · 9<br />
moswavleebi am Canawerebidan mokleebs (marjvena svetisas)<br />
msr-Sic Caweren (89.1-is cariel badeSi). Semdeg TviTeul am<br />
Canawers adgilidan waikiTxaven sxvadasxva moswavleni.<br />
_ ai, ramdeni sxvadasxva Canaweria, magram mTliani
- 245 -<br />
raodenoba yve-lasi tolia. risi tolia? {cxrisa} diax, cxra<br />
SegviZlia davTvaloT erTeulebad da miviRebT amas<br />
(miuTiTebs), SegviZlia davTvaloT wyvilebad da miviRebT amas<br />
(miuTiTebs), (da ase Semdeg).<br />
9:/3/! obtxbwm! espjU! njnbsUfcbUb! eblbwTjsfcb! sjhpcjU! sjdyw.<br />
fcUbo/! ganvixilavT suraTebs 89.2. maTze gamoxatulia mcenaris<br />
gaRiveba da zrda, oRond suraTebis Tanmimdevroba areulia.<br />
_ Tavidan Tesli miwaSia da gaRivdeba, ese igi, mas Rivi<br />
gamoezrdeba. romeli yofila pirveli suraTi? daawereT mas<br />
erTiani, zeda marcxena kuTxeSi! Semdeg ra moxda? {Rivi<br />
gaizarda} kidev ra moxda? {fesvebic gaizarda} daawerT am<br />
suraTs oriani, zeda marcxena kuTxeSi! Semdeg ra moxda? {Rivi<br />
miwidan amovida, ese igi, mcenare aRmocenda} ra unda davweroT<br />
am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {samiani} Semdeg ra moxda?<br />
{mcenares gamoezarda ylorti da ori patara foToli} ra<br />
unda davweroT am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {oTxiani}<br />
Semdeg ra moxda? {ylorti gaifurCqna, orive foToli gaizarda}<br />
fesvebi? {kidev gaizarda} ra unda davweroT am suraTis<br />
zeda marjvena kuTxeSi? {xuTiani} Semdeg ra moxda? {ylorti<br />
ufro gaifurCqna da fesvebi kidev gaizarda} ra unda davweroT<br />
am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {eqvsiani} Semdeg ra<br />
moxda? {gaifurCqna erTi yvavili da foTlebi gaizarda} ra<br />
unda davweroT am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {Svidiani}<br />
Semdeg ra moxda? {meore yvavili gaifurCna} ra unda davweroT<br />
am suraTis zeda marjvena kuTxeSi? {rviani}.<br />
_ axla miTxariT: ra moxda yvelaze adre? sul pirvelad?<br />
{Tesli miwaSi gaRivda} meored? mesamed? (da ase Semdeg). ra<br />
moxda yvelaze gvian? sul bolos?<br />
9:/4/! psj! xfsujmjt! TffsUfcb! tywbebtywbhwbsj! yb{fcjU/!<br />
npoblwfUj! `! txpsj! yb{j/! masw.-i dafaze dasvams or wertils,<br />
erTmaneTisagan ori-sami mtkavelis daSorebiT. rig-rigobiT<br />
gamoiyvans moswavleebs da am wertilebs SeaerTebinebs (sityvis<br />
`SeerTeba~ gamokveTiT) jer mrude xaziT, Semdeg _ texili<br />
xaziT, Semdeg _ sxva texili xaziT, Semdeg _ sxva mrude
- 246 -<br />
xaziT da bolos _ monakveTiT (sasurvelia, sxvadasxva feris<br />
carcebiT). _ ramdeni texiliTaa SeerTebuli es wertilebi?<br />
{oriT} kidev mravali sxva texiliT Tu SegviZlia maTi<br />
SeerTeba? {ki} ramdeni mrudiTaa SeerTebuli es wertilebi?<br />
{oriT} kidev mravali sxva mrudiT Tu SegviZlia maTi Seer-<br />
Teba? {ki} ramdeni monakveTiTaa SeerTebuli es wertilebi?<br />
{erTiT} kidev mravali sxva monakveTiT Tu SegviZlia maTi<br />
SeerTeba? {ara} diax, ori wertili mxolod erTi, erTaderTi<br />
monakveTiT SeiZleba SeerTdes. riTia gamorCeuli monakveTi<br />
sxva xazebisagan? rogori xazia igi? {swori xazia}.<br />
sakiTxi sityvisa `erTaderTi~ da monakveTis erTaderTobisa<br />
aRar gaRrmavdeba.<br />
Semdeg moswavleebi msr-Si (89.3) dasmul or wertils<br />
SeaerTeben sxvadasxvagvari xazebiT (rogorc dafaze),<br />
gamoiyeneben ra sxvadasxva feris fanqrebs.<br />
9:/5/! `sjdywUb! ebnxlsjwfcb~/ igivea, rac 49.4, oRond<br />
moswavleebs urigdeba moZravi cifrebi 0-dan 9-mde.<br />
9:/7/ amgvari amocana pirveladaa, Semdeg ki yoveldRiurad<br />
iqneba. saWiroa axsna-ganmarteba da Tan Cveneba, Tu rogor unda<br />
imoqmedon Sin. yvelafers, rac saWiroa anu rac pirobaSi<br />
weria, gaakeTeben klasSi, oRond Sedegebs ar Caweren. masw.-i<br />
ubralod ityvis: Sin am dros CawerT `sami cali wyvili~, da<br />
ase Semdeg. moswavleebi Sin gaimeoreben imave moqmedebebs da<br />
Tan Sedegebs Caweren.<br />
g 90. hbnfpsfcb/!!kbnfcjt!Tfebsfcb/!tjhs[jt!Uwjtfcb/!<br />
:1/2/! Ubwj! 22/2.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ! gakeTdeba iseTive<br />
savarjiSo, rogorc 89.1-Si, oRond cxriani grovis nacvlad<br />
iqneba rviani grova. dafaze daweril TviTeul gamosaxulebas<br />
waikiTxaven grZladac da mokledac. Semdeg mokleebs Caweren<br />
msr-Si (90.1).<br />
:1/3/! kbnfcjt! Tfebsfcb-! spdb! qjswfmj! Tftblsfcjb! fsUjeb.<br />
jhjwf/!!!!dafaze daiwereba erTmaneTisgan cota moSorebiT:<br />
3 + 6 3 + 4.
- 247 -<br />
_ ramdeni jami weria dafaze? {ori} romelia pirveli<br />
jamis pirveli Sesakrebi? {3} meore Sesakrebi? {6} meore jamis<br />
pirveli Sesakrebi? {3} meore Sesakrebi? {4} romeli<br />
Sesakrebebi aqvT erTidaigive am jamebs? {pirveli} axla<br />
SeadareT _ romeli jamia meti? saidan ici?<br />
Tuki moswavlem iangariSa da ise Seadara, masw.-i ikiTxavs: _<br />
saWiro iyo angariSi? angariSis gareSe gana ver mivxvdebodiT,<br />
romelia meti? sams rom eqvsi mivumatoT da sams rom oTxi<br />
mivumatoT _ romeli iqneba meti? Tuki gaigeT, axla me sxva<br />
jamebs davwer da Tqven swrafad SeadareT, nu iangariSebT, ise:<br />
6 + 4 da 6 + 5 (ara aqvs mniSvneloba imas, rom 11 jer<br />
ar gviswavlebia).<br />
_ axla rveulSi vnaxoT jamebi (90.2). ramdeni jami weria?<br />
{eqvsi} swrafad SeadareT pirveli da meore, CawereT metobis<br />
an naklebobis saWiro niSani (da ase Semdeg).<br />
bolos, masw.-i sxvadasxva moswavleebs dausvams amgvar<br />
SekiTxvebs: _ romelia mesame jamis meore Sesakrebi? (da<br />
sxva).<br />
:1/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!b > j!!eb!!j > p-!!nbTjo!!b > p/<br />
esaa sigrZis `tranzitulobis~ Tviseba. jer gavameorebinebT<br />
simetriulobas (82.3 da 83.3), umjobesia warmodgeniT. masw.-i<br />
dawers dafaze: j < f f > j.<br />
_ axla vnaxoT sxva rame, romelia ufro grZeli _ Toki<br />
Tu saxazavi. gamovides levani da Seamowmos! (daatolebs). kargi,<br />
davweroT: T > s. axla gamovides daTo da Seadaros<br />
saxazavisa da am monakveTis sigrZeebi. kargi, amasac davwer:<br />
s > m. irakli, romeli yofila ufro grZeli _ Toki Tu<br />
saxazavi? {Toki} saxazavi Tu monakveTi? {saxazavi} axla vin<br />
gvetyvis dautoleblad, vin mixvdeba, Tokia ufro grZeli Tu<br />
monakveTi? {Toki} ratom? {Toki xom saxazavze grZelia,<br />
saxazavi Tokze moklea, monakveTi ki kidev ufro moklea}.<br />
diax, esec davweroT.<br />
sabolood dafaze amgvari Canaweri iqneba, erT striqonSi:<br />
T > s s > m T > m
- 248 -<br />
Semdeg masw.-i klass warmodgeniT Seadarebinebs sigrZeebs: _<br />
warmoidgineT, rom texili ufro grZelia, vidre monakveTi,<br />
monakveTi ki ufro grZelia, vidre mrudi. aba, jer gaimeoreT,<br />
romeli romelze grZelia! (gaimeoreben). axla moifiqreT _<br />
romeli iqneba ufro grZeli _ texili Tu mrudi? ratom?<br />
_ axla warmoidgineT, rom marTkuTxedi ufro grZelia,<br />
vidre texili, texili ki ufro grZelia, vidre monakveTi (da<br />
kvlav gavameorebinebT). romeli iqneba ufro grZeli _<br />
marTkuTxedi Tu monakveTi? ratom?<br />
TfojTwob/ masw.-ma unda icodes: amgvar amocanebSi, roca<br />
monacemebi araa TvalsaCinod mocemuli, mTavari siZnele isaa,<br />
rom bavSvs ar daaviwydes es monacemebi _ romeli romelze<br />
grZelia. bavSvs orive monacemi erTdroulad unda hqondes<br />
aqtiur mexsierebaSi. ese igi, amgvar amocanebSic mTavaria<br />
pirobis kargad gaazreba. amitom saWiroa misi gameoreba da<br />
gonebaSi kargad warmodgena.<br />
:1/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! _! `.jU! nfu.oblmfcpcb~/ ix. 51.4,<br />
oRond axla viwyebT `oriT metiT~.<br />
:1/7/ masw.-i ityvis, rom es jamebi iseve unda Seadaron,<br />
rogorc klasSi _ ukeTesia, angariSis gareSe.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
I-12. Uwmb! bUfvmfcjU- magram es iqneba jufTebiT Tvlis<br />
mxolod erTi kerZo SemTxveva. arsebiTad axali araferi araa.<br />
TvalsaCinod mocemul raodenobaSi gamovyofT aTeulebs. amis<br />
safuZvelze vaswavliT ricxvebs aTidan ocamde, jer mxolod<br />
sityvierad, maT saxelwodebaTa Tanmimdevruli gaazrebiT (cifrul<br />
CanawerTa gareSe!). viwyebT {fqjs! Tflsfcb.hbnplmfcbt! pdjt!<br />
gbshmfcTj dominoseburi TvalsaCinoebiT.<br />
erTidan aTamde ricxvebis Semotanisas saguldagulod<br />
vmuSaobdiT nivTTa sxvadasxva grovebze. axla es aRaraa saWiro,<br />
radganac klass ukve mtkiced eqneba SeTvisebuli is, rom<br />
raodenoba ar icvleba grovis ganlagebis SecvliT. ricxvTa<br />
Sedarebac ufro swrafad SeiZleba, aRaraa saWiro dawyvilebani.<br />
arsebiTia, rom am droisaTvis moswavleebma ukve kargad ician
- 249 -<br />
`-iT metoba~ da `-iT nakleboba~ meore xaziT.<br />
Sekreba-gamokleba `aTeulze gadausvlelad~, rac ar Cans<br />
dominosebur TvalsaCinoebaze (11+2, 18 – 3 da misT.), jer ar<br />
ganixileba.<br />
Cveulebriv, Sekreba-gamokleba `aTeulze gadasvliT~ iswavleba<br />
erTi Sesakrebis 10-mde Sevsebis xerxiT, anu nawil-nawil;<br />
Sesabamisad gamoklebac nawil-nawil gamoklebis xerxiT iswavleba.<br />
magram sinamdvileSi es Zalian Zneli gzaa. moswavlem gonebaSi<br />
mravali moqmedeba unda Seasrulos. dawvrilebiT CavweroT TiTo<br />
magaliTi:<br />
7 + 8 = 7 + (10 – 7) + (8 – (10 – 7)) =<br />
= 7 + 3 + (8 – 3) = 10 + 5 = 15.<br />
16 – 9 = 16 – 6 – (9 – 6) = 10 – (9 – 6) = 10 – 3 = 7.<br />
arsebiTad, amdeni nabiji unda gaiazros moswavlem gonebaSi.<br />
pirvelklaselisTvis es Zalian Znelia. amitomacaa, rom am xerxs<br />
mxolod maTematikuri monacemebis mqone moswavleebi euflebian.<br />
da maTTvisac ki es xerxi aris, Tumc kargi da sasargeblo, magram<br />
mainc damatebiTi amocana. igi ar aadvilebs Sekreba-gamoklebas,<br />
piriqiT. TviT Sekreba-gamokleba ufro advilia, vidre am xerxis<br />
gonebaSi gamoyeneba.<br />
yovelive amis gamo Cven Sekreba-gamoklebas `aTeulze gadasvliT~<br />
vaswavliT Cveni mTavari xerxiT dominoseburi TvalsaCinoebiT.<br />
nawil-nawil Sekreba-gamoklebis xerxs Cven ar viyenebT.<br />
amasTan, nawil-nawil Sekreba-gamokleba kargi algebruli amocanaa.<br />
amitom Cven mas mainc vaswavliT, oRond ara Sekreba-gamoklebisaTvis,<br />
aramed sxva, algebris TemaSi, meore xaziT, Tanac,<br />
meore klasSi. amiT kidev erTxel vimeorebT da vaviTarebT 20-is<br />
farglebSi Sekreba-gamoklebas. oRond masw.-ma unda gaiTvaliswinos,<br />
rom am xerxs moswavleTa nawili mainc ver aiTvisebs.<br />
sazogadod, 20-is farglebSi Sekreba-gamokleba pirvel klasSi<br />
isedac ver iqneba myarad aTvisebuli. amaze meore klasSi isedac<br />
mogviwevs bevri muSaoba. 20-is farglebSi Sekreba-gamoklebis myari<br />
da mtkice dauflebis gareSe azri ara aqvs ariTmetikis xaziT<br />
winsvlas.
- 250 -<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
g 91. bUfvmUb!hbnpzpgb!{fqjsbe/!kbnfcjt!Tfebsfcb/!<br />
:2/2/! `epnjoptfcvsj~! bUfvmfcjU! ebybuvm! sbpefopcbTj!<br />
bUfvmUb! hbnpzpgb! {fqjsbe-! DbobxfsUb! hbsfTf; `psj! dbmj!<br />
bUfvmj~!bov!`psj!bUfvmj~-!`swb!dbmj!bUfvmj~-!`yvUj!bUfvmj!<br />
eb! obTUj! psj~-! `fsUj! bUfvmj! eb! obTUj! fsUj~! eb! tywb/!!<br />
Tftbcbnjtj! trfnfcjt! ebybuwb/! ! rogorc yovelTvis, viwyebT<br />
nivTebiT. dafazea 30-40 cali rgolis grova da romelime<br />
moswavle mas aTeulebiT daawyobs da daTvlis. Sedegi zepirad<br />
warmoiTqmis: _ sami cali aTeuli da naSTi oTxi. anu mokled:<br />
sami aTeuli da oTxi.<br />
Semdeg masw.-i klass gaaxsenebinebs, `lamazad~ rogor<br />
ixateba aTeuli (`dominoseburad~). didad daixateba dafaze. _<br />
SexedeT, ori risgan Sedgeba aTeuli? {ori xuTeulisgan}<br />
gareTa CarCo romel nakvTs mogagonebT? {marTkuTxeds} amitom<br />
aTeuls mokled aRvniSnavT imdagvarive marTkuTxa CarCoTi, ai<br />
ase, mravali wertili rom aRar davsvaT. davimaxsovroT, rom<br />
carieli CarCo _ aTeuls aRniSnavs, viTom SigniT wertilebi<br />
aqvs. axla rogor SeiZleba CavweroT es Cveni grova<br />
aTeulebiT? (daixateba sami CarCo da kidev oTxeuli). ai es<br />
_ erTi aTeuli, es _ meore aTeuli, es _ mesame aTeuli da<br />
esec naSTi _ oTxeuli.<br />
Semdeg gaakeTeben imaves, oRond msr-Si (91.1). waikiTxaven,<br />
ramdeni aTeulia, ramdenia naSTi da qvemoT Sesabamis sqemebs<br />
daxataven.<br />
:2/3/!kbnfcjt!Tfebsfcb-!spdb!nfpsf!Tftblsfcjb!fsUjebjhjwf/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 90.2-Si, oRond<br />
erTidaigivea meore Sesakrebebi.<br />
:2/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!j < b!!eb!!b < p-!!nbTjo!!j < p/!!<br />
pirveli samuSao (datolebani) gakeTdeba iseve, rogorc 90.3-<br />
Si, oRond metoba Seicvleba naklebobiT, `ufro grZelia~ _<br />
`ufro mokleTi~.<br />
warmodgeniT SedarebaSi ki mcireodeni siaxleebia: _ axla<br />
warmoidgineT, rom texili ufro moklea, vidre mrudi, mrudi
- 251 -<br />
ki ufro moklea, vidre monakveTi. am sam xazTagan romelia yvelaze<br />
mokle? {texili} yvelaze grZeli? {monakveTi} ratom?<br />
_ warmoidgineT, rom kvadrati ufro moklea, vidre<br />
marTkuTxedi, samkuTxedi ki ufro grZelia, vidre marTkuTxedi.<br />
am sam nakvTagan romelia yvelaze grZeli?<br />
{samkuTxedi} yvelaze mokle? {kvadrati} ratom?<br />
:2/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/!SekiTxvebia Cveulebrivi<br />
saangariSo: sams mivumatoT sami; xuTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg _ aTis farglebSi.<br />
g 92. bUfvmjt!hbnpzpgb/!psj!sbnjt!tjhs[jt!Tfebsfcb/<br />
:3/1. 91.9-Si saWiroa dasabuTeba {sawoli da oTaxi rom<br />
davatoloT, sawolis Tavi unda mivdgaT kedelTan (dafaze<br />
daixazeba sqema). oTaxi ufro grZelia, radganac sawoli<br />
oTaxSia, Sigaa}.<br />
:3/2/! UfsUnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!fsUj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />
eb! fsUj~-! bov;! `bUj! eb! fsUj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />
`fsUjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.fsU.nfuj~/! UfsUnfujt!<br />
Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!!!dafazea TerTmetiani grova. _<br />
gamodi da daTvale aTeulebiT! ramdenia? {erTi cali aTeuli<br />
da naSTi erTi} mokled rogor vTqvaT? {aTeuli da erTi}<br />
diax, aTeuli da erTi. es raodenoba ramdeniTaa meti, vidre<br />
aTi? {erTiT metia} saidan ici? {imitom, rom aTeulis garda<br />
rCeba erTi} diax, erTiT meti. axla daukvirdiT am sityvebs,<br />
kargad moismineT: aTze erTiT meti, ufro mokled: aT-erTmeti,<br />
TerTmeti. TerTmeti. am raodenobas hqvia TerTmeti.<br />
ratom hqvia ase? {imitom, rom aTze erTiT metia} risi toli<br />
yofila TerTmeti? {aTs mimatebuli erTi} lamazad rogor<br />
SeiZleba davxatoT TerTmeteuli?<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva varaudi, moswavleebi dafasTan<br />
gamovlen da daxataven. Tan sxvebi daTvliT Seamowmeben,<br />
marTla TerTme-teulia daxatuli Tu ara. saWiroa, rom xuTmaeqvsma<br />
moswavlem mainc daxatos, raTa gamoCndes, Tu rogor
- 252 -<br />
sxvadasxvagvarad SeiZleba erTidaimave TerTmeteulis dawyoba.<br />
Tuki arcerTma moswavlem ar daxata ise, masw.-i SesTavazebs: _<br />
TerTmeti tolia aTisa da erTisa da am ricxvs saxelic ase<br />
daarqves. amitom modi, Cvenc ase davxatoT: aTi da erTi<br />
(daxatavs `dominoseburad~ _ rogorcaa mTw-Si, Tumca, TviT<br />
mTw am gakveTilze saWiro araa).<br />
_ romelia ufro meti _ aTi Tu TerTmeti? {TerTmeti}<br />
ramdeniT? {erTiT} cxra ufro metia Tu TerTmeti?<br />
{TerTmeti} saidan ici? {TerTmeti metia, vidre aTi, aTi ki<br />
metia, vidre cxra} romelia naklebi _ Svidi Tu TerTmeti?<br />
{Svidi} saidan ici? (da ase Semdeg _ kidev oriode Sedareba).<br />
Cvens mier naswavl ricxvebs Soris romelia yvelaze patara?<br />
{nuli} yvelaze didi? {TerTmeti}.<br />
_ daiTvale nulidan TerTmetamde! Sen ki ukuRma daiTvale<br />
TerTmetidan nulamde.<br />
:3/3/! tywbpcbUb! Tfebsfcb-! spdb! tblmfcjb! fsUjebjhjwf/!!<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 90.2-Si, oRond jamebi<br />
Seicvleba sxvaobebiT, erTidaigive ki saklebebia. sxva<br />
yvelaferi iseve: gairkveva, romelia mesame sxvaobis saklebi (an<br />
maklebi) da ase Semdeg, Sesruldeba msr-s 92.2 da sxva.<br />
:3/4/! psj! sbnjt! tjhs[jt! Tfebsfcb! Upljt! tbTvbmfcjU/! ! _<br />
rogor SevadaroT erTmaneTs fanjris sigane da karis sigane?<br />
rom ver davatolebT?<br />
Tuki ver mixvdebian, masw.-i odnavi miniSnebiT miaxvedrebs,<br />
rom Toki unda gamoviyenoT. jer TokiT gazomaven karis siganes<br />
(Tokis gadakecviT saTanado adgilas). Tan dafaze daiwereba:<br />
k = T. Semdeg imave Toks daazomeben fanjaras, dafaze<br />
gverdiTve daiwereba esec: T < fF. bolos gairkvevea, f<br />
ufro metia Tu k (rogorc 91.3-Si).<br />
k = T T < Ff k < f<br />
aseve Sedardeba dafaze daxazuli monakveTi karis siganes<br />
an rafas, dafaze daxazuli maRali marTkuTxedis simaRle<br />
merxis siganes da kidev erTi-ori sxva ram.<br />
:3/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!oblwUfcjt!dopcb/ ix. 47.4.
- 253 -<br />
:3/9/ saWiroa yuradRebis gamaxvileba: _ ramdeni jami<br />
weria? {oTxi} ra aqvs erTidaigive oTxive jams? {meore<br />
Sesakrebi} pirveli Sesakrebi ki rogor icvleba? {erTiT<br />
matulobs} (meti arafris Tqma araa saWiro, vinc Sin ver<br />
gaakeTebs, momdevno gakveTilze gaigebs).<br />
g 93. tywbpcbUb!Tfebsfcb-!nsvef!yb{jt!hb{pnwb!UpljU/!<br />
:4/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 10+1, 1+10, 9+2, 2+9, ... , 6+5, 5+6.!!!!<br />
mTw gadaiSleba `11~-ze. _ TerTmeti wre am jamSi rogor<br />
aris dawyobili? {masw.-i uTiTebs aT da erT wreebs).<br />
maSasadame, ramdenia aTs mivumatoT erTi? {TerTmeti} (Semdeg<br />
masw.-is miTiTebiT aTvaliereben jams, romelSic wreebi<br />
dawyobilia cxrad da orad. aTvaliereben marcxnidanac da marjvnidanac).<br />
am jamSi ramdeni wrea? {TerTmeti} rogoraa dawyobili<br />
wreebi? {cxra da ori} ramdenia cxras mivumatoT ori?<br />
ors mivumatoT cxra? {TerTmeti} axla davakvirdeT am jams.<br />
ramdeni wrea? {11} TerTmeti wre rogor aris dawyobili?<br />
{dawyobilia rvad da samad} ras mixvdiT? am jamis mixedviT<br />
vin ityvis Sekrebis or magaliTs? {8+3=11 da 3+8=11} diax,<br />
rvas mivumatoT sami, sams mivumatoT rva _ TerTmetia.<br />
aseve saTiTaod gairCeva Sekrebis yvela danarCeni magaliTi.<br />
moswavleebi rig-rigobiT iTvlian wreebs jer marcxnidan, mere<br />
_ marjvnidanac, ris Semdegac srulad amboben Sekrebis or<br />
magaliTs.<br />
_ vin romeli jami daimaxsovra? (moswavleebi zepirad<br />
amboben Sekrebis magaliTebs).<br />
:4/3/!tywbpcbUb!Tfebsfcb-!spdb!nblmfcjb!fsUjebjhjwf/<br />
yvelaferi iseve, rogorc 92.2-Si.<br />
:4/4/!nsvef!yb{jt!hb{pnwb!Upljt!tbTvbmfcjU/!njtj!Tfebsfcb!<br />
txps!yb{Ubo/! jer gavimeorebT erT imdagvarive savarjiSos,<br />
rogoric iyo 92.3-Si.<br />
Semdeg masw.-i dafaze daxazavs did mrude xazs, ramdenime<br />
klakniliT. _ es ra nakvTia? {xazia} rogori xazia? {mrude}<br />
rogor gavigoT, es mrudia ufro grZeli Tu am magidis es
- 254 -<br />
kide? (mrudi iseTi sigrZisa unda iyos, rom Zalian advilad<br />
ar Candes TvalzomiT).<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva azri. albaT, wina safexuris gavleniT,<br />
ityvian, rom TokiT gavzomoT magidaca da mrudico. _ magram es<br />
mrudi xazi rogor unda gavzomoT TokiT? {unda gavayoloT!}.<br />
gamova moswavle da gazomavs (ramdenime moswavlis<br />
daxmareba dasWirdeba, raTa Toki ar Camousrialdes!); Semdeg<br />
gazomavs magidasac da masw.-i Sedegebs dafaze dawers iseve,<br />
rogorc 92.3-Si.<br />
_ saxazaviT Tu SevZlebdiT magidisa da am mrudis<br />
Sedarebas? {vera} ratom? {imitom, rom saxazavi ar<br />
moiRuneboda da mruds ver gavayolebdiT}.<br />
gakeTdeba kidev erTi amdagvari savarjiSo: erTmaneTs Sedardeba<br />
dafaze daxazuli texilisa da, magaliTad, fanjris<br />
sigrZeebi.<br />
:4/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs 11-mde.<br />
:4/9-Si rig-rigobiTa samkuTxedi da oTxkuTxedi.<br />
g 94. kbnfcjt!Tfebsfcb/!npoblwfUj!`!zwfmb{f!nplmf!yb{j/<br />
:5/1/ 93.8-Si saWiroa kanonzomierebis sityvieri Camoyalibebac:<br />
_ nakvTebis rigi aseTia: samkuTxedi, oTxkuTxedi,<br />
samkuTxedi, oTxkuTxedi, samkuTxedi, oTxkuTxedi... sul asea,<br />
rig-rigobiT, samkuTxedi da oTxkuTxedi.<br />
:5/2/!{fqjsj!hbnplmfcb;!22`2-!22`3-!///!-!22`21/!mTw gadaiSleba<br />
`11~-ze. _ am jamSi rogoraa dawyobili TerTmeti wre? {aTad<br />
da erTad}. maSasadame, aTisa da erTis saerTo raodenobas ra<br />
hqvia? {TerTmeti} risi tolia TerTmets gamovakloT erTi?<br />
{aTisa} TerTmets gamovakloT aTi? {erTisa} srulad gaimeoros<br />
TinaTinma! axla am jamSi TerTmeti rogoraa dawyobili? {cxrad<br />
da orad} risi tolia TerTmets gamovakloT ori? ... da ase<br />
Semdeg _ saTiTaod gairCeva TviTeuli `jami~ (anu elifsi).<br />
gamoklebis TiTo magaliTs srulad gaimeorebs TiTo moswavle.<br />
_ vin romeli sxvaoba daimaxsovra? (moswavleebi zepirad
- 255 -<br />
amboben gamoklebis magaliTebs).<br />
:5/3/! kbnfcjt! Tfebsfcb-! spdb! fsUfsUj! Tftblsfcjb! fsUjebj.<br />
hjwf/!!!jer gameoreba _ dafaze daiwereba Sesadareblad:<br />
4 + 6 4 + 7<br />
Sedardeba iseve, rogorc 90.2-Si.<br />
dafaze daiwereba Sesadareblad: 5 + 6 6 + 4<br />
aq erTi siaxlea: saWiroa yuradRebis gamaxvileba imaze,<br />
rom 5+6 tolia 6+5 -isa, ris Semdegac Sedareba ukve advili<br />
xdeba. rasakvirvelia, amas Tavad moswavleebi unda mixvdnen.<br />
dafaze daiwereba Sesadareblad: 5 + 4 6 + 5<br />
aqac winaswar SesakrebTa gadanacvlebaa saWiro.<br />
Semdeg Sesruldeba msr-s 94.2. TviTeul SemTxvevaSi<br />
pasuxi dasabuTdeba.<br />
:5/4/! psj! xfsujmjt! TfnbfsUfcfmj! tywbebtywbhwbsj! yb{fcjt!<br />
tjhs[fUb!Tfebsfcb/!npoblwfUj!`!zwfmb{f!nplmf!yb{j/<br />
_ gamovides nika da dafaze dasvas ori wertili,<br />
erTmaneTisagan Sors. axla ciram SeaerTos es wertilebi<br />
mrude xaziT! axla naTiam SeaerTos isini texili xaziT!<br />
(umjobesia, Tuki sxvadasxva xazebi sxvadasxva feris carcebiT<br />
daixazeba). axla giorgim SeaerTos es wertilebi monakveTiT<br />
(unda gamoiyenos saklaso saxazavi _ masw.-i daexmareba). sul<br />
ramdeni xazi davxazeT? {sami} axla gavzomoT TviTeuli<br />
maTgani. riT gavzomoT? {TokiT}.<br />
gaizomeba iseve, rogorc 93.3-Si da Sedegebi dafaze<br />
daiwereba: t > m, m > s (monakveTi _ swori xazi _<br />
aRvniSnoT asoTi s, xolo m iyos mrudi), t > s.<br />
_ romeli yofila yvelaze mokle xazi? {monakveTi}.<br />
amdagvarive savarjiSo Sesruldeba kidev erTxel. kvlav<br />
monakveTi aRmoCndeba yvelaze mokle. _ winaze romeli iyo<br />
yvelaze mokle? {maSinac monakveTi} diax, yovelTvis asea: or<br />
wertils rom sxvadasxva xazebiT vaerTebT, maTgan yvelaze<br />
mokle monakveTi iqneba. imitom, rom monakveTi swori xazia.<br />
maS, ori wertilis SemaerTebel xazTagan romelia yvelaze<br />
mokle? gaimeore srulad!
- 256 -<br />
_ axla daakvirdiT am xazebs (94.3). radara xazebia?<br />
{monakveTi, texili da mrudi} maTi boloebi erTadaa Tu ara?<br />
{ki, or wertils aerTebs} mrudi gaxsnilia Tu Sekruli?<br />
{gaxsnilia} texili? {igic gaxsnilia} wiTeli xazi rogoria _<br />
texili Tu mrudi? {mrudi} texili ra ferisaa? {Savi}<br />
monakveTi? {Savi}.<br />
romeli iqneba maTgan yvelaze mokle? {monakveTi} saWiroa<br />
Tu ara gazomva, raTa es SevamowmoT? {ara, Cven xom viswavleT,<br />
rom monakveTi yovelTvis yvelaze moklea}.<br />
Semdeg dafaze daixazeba 94.3-is magvari naxazi, oRond<br />
mrudi ver swvdeba im or wertils, igi ufro moklea. _ am<br />
xazebidan romelia yvelaze mokle?<br />
mosalodnelia pasuxi `monakveTi~, magram masw.-i klass<br />
gaamaxvilebinebs yuradRebas: _ daakvirdiT, mrudi imave or<br />
wertils aerTebs? {ara} aba saidan viciT, rom monakveTi masze<br />
moklea? Cven ra viswavleT? vin ityvis zustad? maSasadame,<br />
gazomvis gareSe ver vityviT, es monakveTia ufro mokle Tu<br />
mrudi! texilisa da monakveTis sigrZeTa Sedareba Tu<br />
SegviZlia gazomvis gareSe? {ki, texili ufro grZelia} saidan<br />
ici? {texili im or wertils aerTebs} kargi, axla es mrudi<br />
ase rom yofiliyo? (masw.-i mruds daagrZelebs ise, rom im or<br />
wertilamde miaerTebs) {axla ki namdvilad viciT, rom<br />
monakveTi ufro moklea, vidre mrudi} ase rom iyos? (masw.-i<br />
mruds kidev ufro metad daagrZelebs) {axla mrudi kidev<br />
ufro grZelia, amitom monakveTi namdvilad ufro moklea}.<br />
:5/5/!Tfkjcsj!tjnbSmjt!njyfewjU!ebehpnbTj _ ix. 5.4.<br />
g 95. bUfvmjt!hbnpzpgb/ kbnfcjtb!eb!tywbpcfcjt!Tfebsfcb/!<br />
:6/1/ 94.7-Si saWiroa kanonzomierebis sityvieri Camoyalibebac:<br />
_ sul jamebia, romeli Sesakrebia erTidaigive? {pirveli,<br />
yvelaa 2} meore Sesakrebi ki rogor icvleba? {0, 1, 2, 3...<br />
ese igi, Semdeg unda iyos 4, 5 da ase Semdeg}.<br />
:6/2/! Upsnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/ kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!psj~/!nplmfe;!`bUfvmj!
- 257 -<br />
eb!psj~-!bov;!`bUj!eb!psj~/!`sbnefojU!nfujb!bU{f@~!`!`psjU!<br />
nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.ps.nfuj~/! Upsnfujt! Tfebsfcb!<br />
obtxbwm!sjdywfcUbo/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond<br />
TormetisaTvis.<br />
:6/3/! kbnfcjtb! eb! tywbpcfcjt! Tfebsfcb-! spdb! fsUfsUj!<br />
lpnqpofoujb!fsUjebjhjwf. dafaze daiwereba Sesadareblad:<br />
9 – 5 3 + 9<br />
Sedardeba iseve, rogorc 94.2-Si, oRond masw.-i klass sxva<br />
siaxleze miaqcevinebs yuradRebas: _ romeli ricxvi aqvs<br />
erTidaigive am sxvaobasa da am jams? {9} maS romelia meti?<br />
{3+9} ratom? {aq cxras raRac emateba, aq ki _ akldeba} diax,<br />
3+9 = 9+3, da 9+3 ki metia, vidre 9-s gamoklebuli rame.<br />
Semdeg Sesruldeba msr-s 95.2. TviTeul SemTxvevaSi<br />
pasuxi dasabuTdeba.<br />
:6/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!!j < b!!eb!!b = p-!!nbTjo!!j < p/<br />
arsebiTad, es sakiTxi ukve naswavlia. jer gavameorebinebT<br />
sigrZis amdavarsave naswavl Tvisebas: _ warmoidgineT, rom<br />
marTkuTxedi ufro grZelia, vidre samkuTxedi da xazi ki<br />
ufro moklea, vidre samkuTxedi. aba, gavimeoreoT, romeli<br />
romelze ufro grZelia! (gaimeoreben!) axla moifiqreT _<br />
romelia maTgan yvelaze grZeli? {marTkuTxedi} yvelaze<br />
mokle? {xazi}.<br />
dafaze daiwereba: m > s x < s m x<br />
(masw.-i xmamaRla ambobs `marTkuTxedi~ da wers asos m, ambobs<br />
`samkuTxedi~ da wers asos s, Semdeg ikiTxavs _ aq metoba<br />
Cavwero Tu nakleboba? _ da ase danarCeni utolobanic).<br />
_ ra niSani unda CavweroT aq, cariel adgilas? {metobis}<br />
CavweroT! axla warmoidgineT sxva rame. mrudi ufro moklea,<br />
vidre texili da texilis sigrZe ki tolia Tokis sigrZisa.<br />
amasac gavameorebinebT, dafaze daiwereba: m < t t = T<br />
_ romelia ufro grZeli _ Toki Tu mrudi? {Toki}<br />
ratom? {Tokis sigrZe tolia texilis sigrZisa, mrudi ki<br />
amaze moklea}. (dafaze imave striqonSi daiwereba m < T).
- 258 -<br />
Semdeg msr-Si davubrundebiT 94.3-s. naxazis gverdiT<br />
carieli adgilia. iq cal-calke amovaxazvinebT monakveTs,<br />
texilsa da mruds. _ am sami xazidan romelia yvelaze mokle?<br />
{monakveTi} kargi. axla Savi monakveTis qvemoT daxazeT<br />
wiTeli monakveTi, romelic misi toli iqneba! wiTeli<br />
monakveTis sigrZe igive unda iyos, rac Savi monakveTisa.<br />
davweroT es dafaze: w = S (`wiTeli tolia Savisa~).<br />
davweroT isic, rom S < t (`Savi monakveTi moklea, vidre<br />
texili~). romelia ufro mokle _ wiTeli monakveTi Tu<br />
texili? {wiTeli monakveTi} ratom? {wiTelis sigrZe igivea,<br />
rac Savisa, texili ki amaze grZelia} davweroT: w < t.<br />
:6/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sbpefopcbUb! Tfwtfcb~/ ix. 39.4,<br />
oRond pirvel wreze raodenobas avseben aTamde, meore wreze<br />
da momdevnoebze _ TerTmetamde.<br />
:6/7/ masw.-i ityvis, rom umjobesia, Sedardes angariSis<br />
gareSe. momdevno gakveTilze ki moiTxovs TviTeuli utolobis<br />
dasabuTebas.<br />
g 96. Ubwj!21/3.jt!hbnfpsfcb/!oblwUfcjt!ebkhvgfcb/!<br />
:7/1. 95.7 da 95.8-Si saWiroa kanonzomierebaTa sityvieri<br />
Camoyalibebac: _ texili, mrudi, texili, mrudi, sul ase rigrigobiTaa<br />
texili da mrudi...<br />
95.8-Si sul sxvaobebia, ra aris erTidaigive? {saklebebi,<br />
yvelaa 9} maklebebi ki rogor icvleba? {0, 1, 2, 3... ese igi,<br />
Semdeg unda iyos 4, 5 da ase Semdeg}.<br />
:7/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+2, 2+10, 9+3, 3+9, ... , 6+6.!<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TormetisaTvis.<br />
:7/3/! Ubwj! 21/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! jer Sesruldeba<br />
amocana 96.2 droiT mimarTebaTa Sesaxeb: _ aq sul xuTi<br />
suraTia. davakvirdeT, ra xdeba suraTebze. didi kaTxidan<br />
patara WiqebSi asxamen yurZnis wvens. suraTebze daxatulia is,<br />
rac moxda erTmaneTis Semdeg. vin mixvdeba, yvelaze adre ra<br />
moxda? sul pirveli romeli suraTia? {pirveli marcxenaa}
- 259 -<br />
saidan iciT? {pirvel suraTze cotaa gadmosxmuli _ erTi<br />
Wiqac ki ver aivso, kaTxa ki TiTqmis savsea. amis Semdeg<br />
pirveli Wiqa piramde aivso, kaTxas cota moaklda. Semdeg ki<br />
meore WiqaSi cota Caasxes, kaTxas kidev moaklda}.<br />
_ moZebneT pirveli suraTi! misi romeli kuTxea carieli?<br />
{zeda marcxena} daawereT iq patara 1-iani! meore suraTsac<br />
cariel kuTxeSi daawereT patara 2-iani! (da ase Semdeg _<br />
mexuTemde). _ meoTxe da mexuTe suraTebSi ki yurZnis wveni<br />
araa gaferadebuli _ Tqven unda gaaferadoT, kanonzomierad.<br />
moifiqreT, ra moxdeboda meoTxe suraTze! {meore Wiqa piramde<br />
aivseboda, kaTxas kidev cota moakldeboda} gaaferadeT ase!<br />
daukvirdiT, ar SegeSaloT!<br />
aseve gaaferadeben mexuTe suraTsac. _ yvelaze gvian ara<br />
moxda?<br />
bolos, gakeTdeba iseTive savarjiSo, rogoric iyo 95.2-Si.<br />
:7/4/! UwbmtbDjope! npdfnvmj! oblwUfcjt! ebkhvgfcb;!<br />
xfsujmfcj-! yb{fcj-! nsbwbmlvUyfefcj-! xsffcj! eb! tywfcj/!<br />
arsebiTad, es sakiTxi ukve naswavlia. gadaiSleba mTw<br />
geometriul TvalsaCinoebaze. gairkveva, rogoraa dajgufebuli<br />
sxvadasxvagvari nakvTebi. _ qvemoTa marcxena kuTxeSi romeli<br />
jgufia? (da ase Semdeg).<br />
_ maS, rogori sxvadasxva nakvTebi gvaqvs naswavli? {wertilebi,<br />
xazebi, mravalkuTxedebi, wreebi, rgolebi da sxvebi}.<br />
Semdeg Sesruldeba erTi imdagvarive savarjiSo, rogoric<br />
iyo 95.3-Si. masw.-ma unda miaqcios yuradRReba imas, rom yovel<br />
moswavles erTxel mainc mouwios gazomvis sakuTari xeliT<br />
Catarebam.<br />
:7/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfebsfcb~/ Sesadareblad zepirad<br />
eZlevaT jamebi da sxvaobebi (naswavli saxisa). pirvel wreze<br />
advilebia: 5+7 da 5+6; 4+7 da 3+7; 7 – 1 da 7+4; 5+3 da<br />
5+5 da misTanani. momdevno wreebze Zneldeba: 6 + 2 da 2 + 9;<br />
4 + 6 da 7 + 4; 8 _ 3 da 9 – 3; 8 – 4 da<br />
8 – 2; 3 + 9 da 9 – 3 da misTanani.<br />
cxadia, masw.-i dasabuTebas ar moiTxovs. moswavles SeuZlia
- 260 -<br />
iangariSos da ise Seadaros, magram masw.-i klass gaafrTxilebs,<br />
rom angariSiT ufro meti dro dasWirdebaT da SeiZleba xuT<br />
TvlaSi ver moaswron.<br />
g 97. {fqjsj!hbnplmfcb/!vgsptj!!vndsptj/!besf!!hwjbo/!<br />
:8/1/ 96.7-s yuradRebiT dakvirveba sWirdeba _ TavsatexiviTaa.<br />
bolos: _ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi yofila aq<br />
daxazuli? daTvaleT! {Tormeti} wertili ramdenia? {erTi}<br />
xazi ramdenia? {sami}.<br />
:8/2/!{fqjsj!hbnplmfcb;!23`3-!23`4-!///!-!23`21/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TormetisaTvis.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
II.11. psj! qbsbmfmvsj! )bsb! Ubonjnefwsvmj"*! Tflsfcb! bo!<br />
hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcTj/! ! obtxbwmj! espjUj!<br />
njnbsUfcboj! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU! eb! nbUj!<br />
eblbwTjsfcb!sjhpcjU!sjdywfcUbo/!<br />
tywbebtywbnpobdfnfcjboj!dysjmjt!bnpljUywb!eb!njtj!Tfwtfcb/<br />
aqamde gvxvdeboda mxolod samgvari cxrilebi: nakvTebis formaferisa,<br />
mravalkuTxedebis gverdebisa da wveroebis raodenobisa da<br />
Sekreba-gamoklebisa. axla Semogvaqvs zogadad, sxvadasxvamonacemebiani<br />
cxrili (vgulisxmobT, rom am droisaTvis klasma ukve sakmaod<br />
icis kiTxva).<br />
Sekrebisa da gamoklebis sxvadasxva cxrilebis Sevseba ki<br />
saswavlo wlis bolomde grZeldeba, oRond ZiriTadad mxolod<br />
saSinao davalebebSi.<br />
vbewjmftj! psnprnfefcjboj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj/<br />
Tanmimdevrul Sekreba-gamoklebas sWirdeba pirveli Sedegis<br />
damaxsovreba da amitom ufro Znelia, viwyebT jer paraleluri<br />
Sekreba-gamoklebiT. am SemTxvevaSi ori moqmedeba erTmaneTisagan<br />
damoukideb-lad sruldeba da amdenad, ufro advilia.<br />
amocanebs, rogorc yovelTvis, ara mxolod vxsniT, aramed<br />
winaswar kargad vamuSavebT da pirobas viazrebT, amoxsnis Semdeg<br />
ki pasuxsac viazrebT. am safexurze es xdeba sagangebo TvalsaCino<br />
sqemebis meSveobiT. sayofacxovrebo amocanebis Temis erTerTi<br />
mizani isicaa, rom moswavleebma iswavlon sqemebis Sevseba, Sedgena,
- 261 -<br />
maTgan monacemTa amokiTxva. amitom amocanis amoxsnisas amocanis<br />
piroba jer sqemaSi Caiwereba, Semdeg ki moswavle am Sevsebuli<br />
sqemidan aRadgens amocanis srul pirobas.<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
:8/3/! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU;! vgsptj! ! vndsptj/!<br />
besf! ! hwjbo/! hvTjoxjo.hvTjo.eSft.ywbm.{fh.nb{fh/! _<br />
warmoidgineT, rom vaJa umcrosia, vidre nana. romelia ufro<br />
adre dabadebuli?<br />
Tuki gauWirdebaT, sqema daixatos dafaze: patara biWuna da<br />
gverdiT didi gogona.<br />
_ ilia ufrosia, vidre marika. romelia ufro gvian<br />
dabadebuli?<br />
_ mamida umcrosia, vidre biZa. romelia ufro gvian<br />
dabadebuli?<br />
_ Cveni skolis ezoSi jer naZvi darges da Semdeg gaakeTes<br />
Robe Tu jer Robe gaakeTes da naZvi Semdeg darges? guSin<br />
jer maTematika gqondaT da Semdeg musika, Tu jer musika da<br />
Semdeg maTematika? (da ase Semdeg).<br />
_ ra hqvia im dRes, romelic iyo dRevandeli dRis win?<br />
{guSin} imis win? {guSinwin} dRevandeli dRis Semdeg rom iqneba?<br />
{xval} imis Semdeg? {zeg} kidev Semdeg? {mazeg} romeli<br />
dRea zegis Semdeg? {mazeg} romeli dRea guSinis Semdeg? {dRes}<br />
guSinwinis Semdeg? {guSin} mazegis win? {zeg} (da misTanani).<br />
Tuki gauWirdebaT, sqema daixatos dafaze: erT striqonSi<br />
kvadratul CarCoebSi Caiwereba: w (guSinwin); g; d; x; z; m.<br />
:8/4/!psj!yb{jt!hbeblwfUjt!xfsujmfcj/!hbebnlwfUj!npoblwf.<br />
Ufcj/ dafaze daxazulia (umjobesia, sxvadasxva ferebiT)<br />
mrudi da monakveTi, romlebic erTmaneTs oTx wertilSi kveTs.<br />
_ radara xazebia dafaze daxazuli? {monakveTi da mrudi}<br />
gadakveTs Tu ara isini erTmaneTs? {ki} ramden wertilSi<br />
gadakveTs? {oTx wertilSi} gamodi da moniSne yvela! erTi,<br />
ori, sami, oTxi wertili. axla gamovides Tamriko da daxazos<br />
monakveTi da mrudi ise, rom maTi gadakveTis wertilTa<br />
raodenoba iyos 6. zurikom ki daxazos monakveTi da mrudi
- 262 -<br />
ise, rom erTmaneTs ar gadakveTdes! xolo jarjim daxazos ori<br />
gadamkveTi monakveTi.<br />
Semdeg msr-Si (97.3): _ radara xazebia daxazuli? {Savi<br />
texili da wiTeli monakveTi} Tu gadaikveTeba? {ki} ramden<br />
wertilSi? {sam wertilSi} moniSneT lurjad samive gadakve-<br />
Tis wertili! axla gverdiT daxazeT ori gadamkveTi monakveTi.<br />
kidev daxazeT mrudi ise, rom es monakveTebi ar gadakveTos!<br />
:8/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!`UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 58.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs Tormetamde. garda amisa, cvlilebaa isic,<br />
rom aTze meti raodenobis erTbaSad Cveneba SeuZlebelia.<br />
amitom moswavle aCvenebs or wyebad, magaliTad, Tormetze<br />
aCvenebs jer aT TiTs da Semdeg _ ors.<br />
g 98. bUfvmjt!hbnpzpgb/ kvgUfcjU!ebUwmb/!besf!\ hwjbo/!<br />
:9/1. 97.9-s yuradRebiT dakvirveba sWirdeba _<br />
TavsatexiviTaa. bolos: _ maS, sul ramdeni mravalkuTxedi<br />
yofila aq daxazuli? daTvaleT! {aTi} xazi ramdenia? {oTxi}.<br />
:9/2/! dbnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/ kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!tbnj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />
eb!tbnj~-!bov;!`bUj!eb!tbnj~/!`sbnefojU!nfujb!bU{f@~!`!`tbnjU!<br />
nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.tbn.nfuj~/! ! ! dbnfujt! Tfebsfcb!<br />
obtxbwm!sjdywfcUbo/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond<br />
cametisaTvis.<br />
:9/3/! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU;! besf \! hwjbo/! kfs! \<br />
Tfnefh/ daismis imdagvarive SekiTxvebi, rogorc 97.2-Si,<br />
oRond emateba erTi sakiTxi: `ra moxda amis win?~ anda: `ra<br />
moxda amis Semdeg?~ magaliTad: _ gaixsene, am diliT Sens<br />
saxlSi rac moxda. piris dabana sauzmis win iyo Tu sauzmis<br />
Semdeg? fexsacmlis Cacma iyo ufro win Tu sauzme? binis<br />
karis gaReba iyo ufro Semdeg Tu piris dabana? yvelaze adre<br />
ra moxda? {sawolidan adgoma} yvelaze gvian? {saxlidan<br />
gamosvla} kargi, axla miTxari, ra moxda piris dabanis Semdeg;<br />
ra moxda fexsacmlis Cacmis Semdeg? (da ase Semdeg).
- 263 -<br />
_ rac ufro adre moxda, is momxdara jer Tu is moxda<br />
mere? rac ufro gvian moxda?<br />
:9/4/!Ubwj!:/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!gakeTdeba TiTo-TiTo<br />
imdagvarive savarjiSo, rogorebic iyo 90.3-Si, 91.3-Si, 93.3-Si<br />
da 95.3-Si. Sedegebi isev dafaze daiwereba. masw.-ma unda<br />
miaqcios yuradRReba imas, rom yovel moswavles erTxel mainc<br />
mouwios gazomvis sakuTari xeliT Catarebam.<br />
TfojTwob. dajgufebis sakiTxebs gameoreba aRar sWirdeba _<br />
drodadro TavisTavad gameordeba saSinao davalebebSi.<br />
:9/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />
saangriSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg _ Tormetis farglebSi.<br />
:9/7/ masw.-i damatebiT ganmartavs, rom SeiZleba xeliT<br />
daxatva. Tan Seaxsenebs, rom unda daxaton patara nakvTebi<br />
(rogorebic iyo, magaliTad, 97.9-Si).<br />
g 99. {fqjsj!Tflsfcb/!xjo.Tfnefh/!hb{pnwb!DyjsfcjU/<br />
::/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 214-! 421-! :5-! 5:-! ///! -! 78-! 87/! ! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond cametisaTvis.<br />
::/3/! hpofcbTj! xbsnpehfojU! bo! trfnjU;! xjo \ Tfnefh/! `sb!<br />
npyeb!bnjt!xjo!!Tfnefh@~!!!TbsTboxjo.TbsTbo.xfmt.hbjtbe/<br />
jer gavimeorebT imdagvarsave SekiTxvebs, rogorebic iyo<br />
97.2-Si guSinwin-guSin-dRes-xval-zeg-mazeg dReebis Sesaxeb _<br />
romeli romlis Semdegaa Tu win.<br />
_ ra hqvia im weliwads, romelic wlevandeli wlis win<br />
iyo? {SarSan} imis win? {SarSanwin} romelic wlevandeli<br />
wlis Semdeg iqneba? {gaisi} romeli welia SarSanwindelis<br />
Semdeg? {SarSandeli} gaisis win? {wlevandeli} SarSandelis<br />
Semdeg? {wlevandeli}.<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
JJJ.21/!hb{pnwb!DyjsfcjU-!DyjsfcjUb!eb!UjUfcjU-!nulbwfmjUb!<br />
eb! UjUfcjU-! obcjkjUb! eb! ufsgjU/! zwfmb! bn! tb{pnjt!<br />
dwbmfcbepcb! eb! bsbtj{vtuf/! ! {pnwb! ejej! tbyb{bwjU! `!<br />
efdjnfusjUb! eb! tboujnfusjU/! ejej! tbyb{bwjt! ebobzpgfcjt!
- 264 -<br />
xbljUywb/! ypmp! hb{pnwb! Upljt! tbTvbmfcjU-! nbU! Tpsjt! nsvef!<br />
yb{jtb-!vlwf!wbtxbwmfU/!<br />
gazomvis TemaSic mivyvebiT bunebriv istoriul gzas. moswavle<br />
TviTon unda darwmundes, rom saWiroa myari da ucvleli sazomi<br />
erTeulebi, rom saxazaviT zomva mosaxerxebelia. Tumca, yofacxovrebaSic<br />
Cven xSirad gvWirdeba xolme Zveli sazomebis<br />
gamoyeneba (mtkavelis, Tokisa da sxva). amitom amis codna<br />
TavisTavadac saWiroa.<br />
sigrZis or-ori erTeuli saWiroa imisaTvis, raTa gavzomoT<br />
pirveli, didi erTeuliT gazomvis Semdeg morCenili naSTi. amis<br />
saWiroebasac moswavle Tavad Seejaxeba, roca ver ityvis: sigrZe 5<br />
Cxiria Tu 6.<br />
yvela safexurze gazomvis Sedegebs dafaze vwerT.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
::/4/! sbjnft! hb{pnwb! DyjsfcjU;! njtj! DyjsfcjU! Tfwtfcjt!<br />
tbTvbmfcjU! )vobTUpe*/ masw.-s xelSi Cxirebis kona ukavia<br />
(TxuTmetiode Cxiri). _ modi axla am fanjris rafis sigrZe<br />
am CxirebiT gavzomoT! vin gazomavs? (moswavle daawyobs<br />
Cxirebs erT swor xazze rafis gaswvriv, masw.-i yuradRebas<br />
gaamaxvilebs imaze, rom Cxirebi sworad unda iyos dawyobili,<br />
Tan erTmaneTze mijriT). ramdeni Cxiri yofila rafis sigrZe?<br />
{rafis sigrZea Tormeti Cxiri}.<br />
aseve gaizomeba kidev ori ram.<br />
am gakveTilze naSTi ar unda morCes. amitom masw.-s winaswar<br />
ise unda hqondes SerCeuli gasazomi nivTebi, rom maTi sigrZe<br />
iyos Cxirebis mTeli raodenobis toli, Tanac araumetes 13isa!<br />
garda amisa, gasazomi nivTi iseTi unda iyos, rom masze<br />
Cxirebi kargad lagdebodes.<br />
::/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs 13-mde.<br />
g 100. {fqjsj!hbnplmfcb/!xjo!!Tfnefh/!hb{pnwb!DyjsfcjU/!!!<br />
211/2/!{fqjsj!hbnplmfcb;!24`4-!24`5-!///!-!24`21/!!!!!yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond cametisaTvis.
- 265 -<br />
211/3/!hpofcbTj!xbsnpehfojU!bo!trfnjU;!xjo!!Tfnefh/!`ft!sjt!<br />
Tfnefh!!xjo!npyeb@~! jer gavimeorebT imdagvarsave SekiTxvebs,<br />
rogorebic iyo 97.2-Si guSinwin-guSin-dRes-xval-zeg-mazeg<br />
dReebis Sesaxeb _ romeli romlis Semdegaa Tu win. Semdeg<br />
daemateba Seb-runebuli SekiTxvebic: _ guSin romeli dRis<br />
winaa? romeli dRis Semdegaa? zeg romeli dRis winaa? romeli<br />
dRis Semdegaa? (Tuki gauWirdebaT, dafaze daixazeba iseTive<br />
sqema, rogoric 97.2-Si).<br />
Semdeg gakeTdeba yvelaferi aseve, oRond weliwadis<br />
droTaTvis. jer SekiTxvebia: _ weliwadis romeli droa<br />
gazafxulis Semdeg? gazafxulis win? Semdeg ki _<br />
Sebrunebulebi: _ Semodgoma ris Semdegaa? ris winaa?<br />
albaT gauWirdebaT, amitom dafaze daixazeba wriuli sqema<br />
da zed daewereba: g, z, S, T (T iyos `TeTri zamTari,<br />
Tovli~...).<br />
211/4/! sbjnft! hb{pnwb! DyjsfcjU;! njtj! DyjsfcjU! Tfwtfcjt!<br />
tbTvbmfcjU! eb! obTUjt! hb{pnwb! UjUfcjU/! ! ! pirveli savarjiSo<br />
keTdeba iseve, rogorc 99.3-Si. meore ki ise SeirCeva, rom<br />
morCes naSTi. _ maS ramdeni Cxiris sigrZea dafa? rvisa Tu<br />
cxrisa? {arc rvaa swori da arc cxra _ rvaze metia, cxraze<br />
naklebia} aba ra vqnaT, rogor gavzomoT dafa?<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva azri. masw.-i miaxvedrebs, rom<br />
SeiZleba TiTebis moSvelieba. magram rogor? morCenili naSTi<br />
gaizomos TiTebiT (erTmaneTze mityupebuli TiTebis siganiT).<br />
miviRebT, rom dafis sigrZea rva Cxiri da sami TiTi.<br />
aseve gaizomeba kidev erTi ram.<br />
211/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!`UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 97.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs cametamde.<br />
211/9. marcxena svetSi oro nakvTi erTmaneTs edeba _<br />
TiTqos, `ikribeba~; marjvenaSi ki pirvels `akldeba~ meore.<br />
g 101. bUfvm/!hbnpz/!`U.pUy.nfuj~/!Uvlj!i=a, a>o, maSin i>o.<br />
212/1/ 100.7 _ SemoqmedebiTia.<br />
212/2/! UpUynfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!
- 266 -<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!pUyj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />
eb! pUyj~-! bov;! `bUj! eb! pUyj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />
`pUyjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.pUy.nfuj~/! UpUynfujt!<br />
Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />
rogorc 92.1-Si, oRond ToTxmetisaTvis.<br />
212/3/! obtxbwm! espjU! njnbsUfcbUb! eblbwTjsfcb! sjhpcjU!<br />
sjdywfcUbo/! ganvixilavT adre ukve garCeul suraTs 101.2.<br />
moswavleebma am suraTs zedve unda daaweron cifrebi _ im<br />
TanmimdevrobiT, rogorc yvelaferi moxda. ese igi, cifri 0<br />
unda daaweron gogonas saxlis Sesasvlels. _ nuli imitom,<br />
rom saxlTan jer ar dawyebula siaruli. yvelaze adre rasTan<br />
gaivlis gogona amis Semdeg? {RobesTan} ra cifri unda<br />
davweroT RobesTan? {erTiani} meored rasTan gaivlis gogona?<br />
{cxvrebTan} daawereT iq Sesabamisi cifri! mesamed rasTan<br />
gaivlis gogona? {ZroxasTan rom mosaxvevia} daawereT iq<br />
Sesabamisi cifri! (da ase Semdeg). ukanasknelad, yvelaze gvian<br />
rasTan iqneba gogona?<br />
Semdeg daxuron msr da Seecadon, warmodgeniT upasuxon<br />
imave SekiTxvebs, romlebic mocemulia 86.2-Si.<br />
212/4/!tjhs[ffc{f;!!Uvlj!!j = b!!eb!!b > p-!!nbTjo!!j > p/!<br />
arsebiTad, klass es sakiTxi ukve ecodineba. es<br />
sagakveTilo monakveTi ZiriTadad naswavlis gameorebasa da<br />
ganmtkicebas eTmoba. gakeTdeba ori imdagvari savarjiSo,<br />
rogorebic iyo 95.3-Si, oRond, araarsebiTi cvlilebiT (95.3isa<br />
da 101.3-is saTaurebis Sesaba-misad).<br />
Semdeg gakeTdeba ori imdagvarive savarjiSo, rogorebic<br />
iyo 100.3-Si, oRond erTi siaxliT: masw.-i gazomvis Sedegs<br />
dafaze dawers.<br />
Canaweris nimuSi: karadis sigane _ 8 Cxiri da 8 TiTi.<br />
TfojTwob/ masw.-ma gasazomi nivTebi ise unda SearCios, rom<br />
9-ze meti Cxiri ar dasWirdes, radganac ufro didi ricxvebis<br />
Cawera jer ar gviswavlebia.<br />
212/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!xjo!Uv!Tfnefh~/ SekiTxvebi Seexeba
- 267 -<br />
droiT mimarTebebs: _ romeli dRea guSinis Semdeg? romeli<br />
dRis winaa zeg? weliwadis romeli droa zamTris win? ris<br />
Semdegaa zafxuli? (da misTanani).<br />
g 102. {fqjsj!Tflsfcb/!Tfwt/!dysjmj/!hb{pnwb!DyjsfcjU/!<br />
213/1/ 101.7-Si saWiroa kanonzomierebis sityvieri Camoyalibebac:<br />
6 Sekruli texili da 5 gaxsnili texili; 6 Sekruli<br />
mrudi da 4 gaxsnili mrudi; 3 xuTkuTxedi da 6 eqvskuTxedi;<br />
3 Sekruli xazi da 8 gaxsnili xazi.<br />
212/9/ dafaze unda daixazos da gairCes.<br />
212/:. marcxena svetSi oro nakvTi erTmaneTs edeba _<br />
TiTqos, `ikribeba~; marjvenaSi ki pirvels `akldeba~ meore.<br />
213/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 215-! 521-! :6-! 6:-! 97-! 79-! 88/ yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond ToTxmetisaTvis.<br />
213/3/!tywbebtywbnpobdfnfcjboj!Tfwtfcvmj!dysjmjt!tusjrpoj!<br />
eb!twfuj/!_ gaixseneT, rac viswavleT Cven _ ra SeiZleba iyos<br />
cxrilis ujredebSi? {naxatebi, nakvTebi, ricxvebi...} cxrilis<br />
ujredebSi sityvebic SeiZleba eweros. kanonzomiereba ki<br />
igivea, rac viciT _ striqonebisa da svetebis mixedviT. ai<br />
vnaxoT gakveTilebis cxrili (msr-s 102.2). Tqveni cxrili<br />
sxvanairia, es sxva pirvelklaselebis cxrilia. ramdeni sveti<br />
aqvs am cxrils? {eqvsi} striqoni? {imdenive, eqvsi} daakvirdiT<br />
jer pirvel striqons. Sig ra weria? (waikiTxon kviris<br />
dReebi). risTvisaa aq kviris dReebis saxelebi? {romel dRes<br />
romeli gakveTilebia} naxeT axla pirveli sveti. ra ricxvebi<br />
weria Sig? isini gviCvenebs, meramdene gakveTilia: pirveli,<br />
meore, mesame, meoTxe, mexuTe. erT dReSi xuT gakveTilze meti<br />
pirvelklaselebs Tu aqvT? {ara} amitom araa saWiro ufro<br />
meti striqoni. mexuTeklaselebis gakveTilebis cxrili rom<br />
yofiliyo, ramdeni striqoni dasWir-deboda? {Svidi an rva,<br />
imitom, rom mexuTeklaselebs erT dReSi eqvsi da Svidi<br />
gakveTili aqvT} kargi, axla naxeT meore sveti. risi svetia<br />
igi? {orSabaTisa} am svetSi ra weria? {orSabaTs romeli<br />
gakveTilebia} ... (da ase Semdeg _ meeqvse svetamde).
- 268 -<br />
_ axla vnaxoT striqonebi. meore striqoni risi<br />
striqonia? {pirveli gakveTilebisa} diax, masSi weria,<br />
TviTeul dRes romelia pirveli gakveTili. mesame striqoni<br />
risi striqonia? ... (da ase Semdeg _ meeqvse striqonamde).<br />
_ ramdeni dRea kviraSi? CamoTvaleT yvela! ratom ara aqvs<br />
cxrils SabaTisa da kviris svetebi? {imitom, rom SabaTs da<br />
kviras ar swavloben, klass gakveTilebi ar utardeba} romel<br />
ujredebSia gasmuli xazi? {qveda striqonis mesame, mexuTe da<br />
meeqvse ujredebSi} am sam ujredSi ratomaa gasmuli xazi? {im<br />
dReebSi mexuTe gakveTili ara aqvT, oTxi gakveTili aqvT}<br />
romeli dReebSi aqvT xuTi gakveTili? oTxi gakveTili? sami<br />
an ori gakveTili Tu aqvT romelime dRes?<br />
213/4/! sbjnft! hb{pnwb! DyjsfcjU;! fsUj! Dyjsjt! hbebubojt!<br />
tbTvbmfcjU! eb! obTUjt! hb{pnwb! UjUfcjU/! _ gvinda, CxirebiT<br />
gavzomoT am magidis simaRle. rogor gavzomoT? {Cxirebi<br />
davawyoT} ki magram, rom Camocvivdeba? {saTiTaod davikaoT<br />
bavSvebma} Zalian cudia ase gazomva, aTma bavSvma erTad unda<br />
imuSaos, TiTqos didi rame iyos! sinamdvileSi ki sul<br />
advilia! ra didi rame unda?! erTi bavSvic ki advilad<br />
gazomavs! vin mixvdeba, rogor?<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva azrebi. masw.-i miaxvedrebs: erTi<br />
Cxiris gadatana SeiZleba. erTi Cxiric ki sakmarisia!<br />
ase gavazomvinebT ramdenime sxvadasxva rames. oRond meore<br />
jerobaze Cxiris nacvlad kalmistars gamovayenebinebT, mesameze<br />
_ fanqars. naSTs kvlav TiTebiT gazomaven. gazomvis Sedegebi<br />
dafaze daiwereba (amitom sigrZe ar unda iyos 9-ze meti).<br />
213/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ am TamaSs<br />
aRvwerT sruli saxiT, anu ocdacxris farglebSi. cxadia,<br />
yovel gaTamaSebaze masw.-i im farglebiT SemoizRudeba, rac<br />
klass im droisaTvis naswavli eqneba.<br />
dafaze daxazulia ori Setyupebuli CarCo (ujredebi).<br />
erTSi weria: `aTeulebi~, meoreSi weria: `naSTi~. masw.-i<br />
maCvenebeli joxis wveriT akakunebs am ujredebSi, moswavlem<br />
ki unda gamoicnos Sesabamisi ricxvi. magaliTad, masw.-ma
- 269 -<br />
daakakuna erTxel `aTeulebSi~ da samjer _ `naSTSi~.<br />
moswavlem unda Tqvas: cameti. sxva magaliTebi: orjer<br />
`aTeulebSi~ da xuTjer _ `naSTSi~ {ocdaxuTi}, arcerTxel<br />
`aTeulebSi~ da rvajer _ `naSTSi~ {rva}, orjer `aTeulebSi~<br />
da arcerTxel _ `naSTSi~ {oci}, erTxel `aTeulebSi~ da<br />
Svidjer _ `naSTSi~ {Cvidmeti}, erTxel `aTeulebSi~ da<br />
arcerTxel _ `naSTSi~ {aTi} da ase Semdeg.<br />
amjerad, cxadia, SemovifarglebiT 14-iT.<br />
213/7/ saWiroa axsna, Tu sad ra unda Caiweros: zeda striqonSi<br />
iwereba magidis sigane, qvedaSi _ skamis simaRle. ramdeni<br />
fanqaric iqneba sigrZe _ is ricxvi unda Caiweros sityvis<br />
`fanqari~ win cariel adgilas; ramdeni TiTic iqneba naSTi _<br />
is ricxvi unda Caiweros sityvis `TiTi~ win cariel adgilas.<br />
dafaze unda daiweros nimuSi da ise aixsnas.<br />
213/9/ yvela nakvTi mravalkuTxedia, garda erTisa (wris<br />
CamonaWrisa). swored igi arRvevs kanonzomierebas.<br />
g 103. {fqjsj!hbnplmfcb/!{pnwb!nulbwfmjUb!eb!UjUjU/<br />
214/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 25`5-! 25`6-! ///! -! 25`21/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond ToTxmetisaTvis.<br />
214/3/!tywbebtywbnpobdfnfcjboj!dysjmjebo!npobdfnUb!bnpljU.!<br />
ywb/! ganvixilavT kvlav gakveTilebis cxrils 102.2.<br />
sxvadasxvagvar SekiTxvaTa nimuSebi:<br />
1) romelia oTxSabaTs meore gakveTili? {qarTuli} saidan<br />
ici? {oTxSabaTis svetisa da meore gakveTilebis striqonis<br />
gadakveTis ujredSi weria}.<br />
2) paraskevs qarTulebi meramdene gakveTilebia? {pirveli da<br />
meore}.<br />
3) romel dResaa musika meoTxe gakveTili? {xuTSabaTs}.<br />
4) romel dReebSi aqvT xatva? romel dReebSi ara aqvT<br />
fizkultura?<br />
5) romelia is sagnebi, romlebic klass yoveldRiurad aqvs?<br />
6) sul ramden sxvadasxva sagans swavloben bavSvebi? {xuTs}<br />
romlebs?
- 270 -<br />
7) erT kviraSi ramdenjer utardebaT maTematika? musika?<br />
xatva? qarTuli? fizkultura? daTvaleT!<br />
214/4/! {pnwb! nulbwfmjUb! eb! UjUjU/! _ vTqvaT, varT sadme<br />
mindorSi an zRvis napiras. Tan ar gvaqvs arc fanqari, arc<br />
Cxiri da arc raime amgvari nivTi. rogor gavzomoT rame? ra<br />
gvaqvs yovelTvis Tan? {Cveni sakuTari xelebi} xelebiT<br />
SegviZlia gavzomoT. Cxirisa da fanqris nacvlad gavzomoT<br />
mtkaveliT. ai, mtkaveli esaa! ai ceris am wveridan nekis am<br />
wveramdea mtkaveli. aba yvelam gaSaleT Tqveni mtkaveli!<br />
TiTebi kargad unda iyos gaWimuli, ise araa mtkaveli, ai es<br />
mtkaveli araa! (masw.-i cotaTi moxris TiTebs). axla gamovides<br />
miSiko da mtkaveliT gazomos am magidis sigane (naSTi kvlav<br />
TiTebiT gaizomeba).<br />
gazomvis Sedegi dafaze daiwereba.<br />
aseve Sesruldeba kidev sami gazomva.<br />
214/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! bohbsjTj/ SekiTxvebia<br />
Cveulebrivi saangriSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT<br />
oTxi da ase Semdeg _ ToTxmetis farglebSi.<br />
g 104. bUfvmjt!hbnpzpgb/!`U.yvU.nfuj~/!{pnwb!obcjkjU/!<br />
215/2/! UyvUnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!yvUj~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />
eb! yvUj~-! bov;! `bUj! eb! yvUj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />
`yvUjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.yvU.nfuj~/! UyvUnfujt!<br />
Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />
rogorc 92.1-Si, oRond TxuTmetisaTvis.<br />
215/3/!tywbebtywbnpobdfnfcjboj!dysjmjt!Tfwtfcb/!!_ vnaxoT es<br />
cxrili (104.2). ramdeni sveti aqvs mas? ramdeni striqoni?<br />
misi svetebi araa Sevsebuli, axla unda SevavsoT. vin mixvdeba,<br />
risi striqonia meore striqoni? {moswavleebis wlovanebaTa}<br />
am moswavleebis saxelebi sad unda eweros? {pirvel<br />
striqonSi, yoveli svetis zeda ujredSi}. risia meore<br />
striqoni? {moswavleTa simaRleTa} mesame striqoni?<br />
{moswavleTa mxrebis siganeTa}. ramdeni moswavle gvWirdeba am
- 271 -<br />
cxrilis Sesavsebad? {xuTi} ratom? {xuTi carieli svetia}.<br />
saTiTaod gamoviyvanT xuT moswavles, romlebic wina<br />
gakveTilebze TamaSebSi imarjvebdnen. svetis zeda ujredSi<br />
klasi Cawers moswavlis saxelis pirvel asos, meore ujredSi<br />
_ wlovanebas ase: 6 (igulisxmeba weli). Semdeg masw.-i<br />
sakuTari mtkaveliTa da TiTebiT gazomavs moswavlis simaRles<br />
da Sedegi Caiwereba Sesabamis ujredSi ase: 7 m 5 T. aseve<br />
gaizomeba da Caiwereba mxrebis siganec.<br />
215/4/! {pnwb! obcjkjUb! eb! ufsgjU/! Tuki kargi daria, es<br />
sagakveTilo monakveTi SeiZleba ezoSi Catardes.<br />
_ warmovidginoT, rom ezoSi varT da gvWirdeba saTamaSo<br />
moednis sigrZisa da siganis gazomva. mtkaveliT daviwyoT<br />
gazomva? {ara, Zalian mouxerxebeli iqneba!} maS riTi jobia<br />
gavzomoT? {nabijebiT} naSTi ki jobia gavzomoT terfebiT. ai,<br />
esaa terfi!<br />
nabijiTa da terfiT gaizomeba saklaso oTaxis sigrZe da<br />
sigane an ezoSi raime manZilebi.<br />
215/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! dysjmjebo~/ am TamaSisaTvis<br />
umjobesia, klasSi ekidos erTi didi cxrili gakveTilebisa<br />
(SeiZleba sxvac, sityvebiani). Tuki ara gvaqvs, yvelam<br />
gadaSalos msr 102.2 cxrilze. SekiTxvebis nimuSebi<br />
mocemulia 103.2-Si.<br />
g 105. {fqjsj!Tflsfcb/!{pnwb!ejej!tbyb{bwjU!`!en.jUb!eb!tn.jU/!<br />
216/1. 104.8-Si kanonzomierebaa: yvela sxvaobaSi saklebia<br />
erTidaigive 9, maklebebi ki aris 9, 8, 7 da ase Semdeg.<br />
104.9-Si albaT mcdarad eqnebaT Semoxazuli. saWiroa<br />
gaimarTos msjeloba: ar viciT, romeli iyo ufro grZeli. es<br />
imitom, rom mamis mtkaveli ufro didia, vidre Svilisa da<br />
misi 6 mtkaveli SeiZleba ufro didi yofiliyo, vidre Svilis<br />
9 mtkaveli. am amocanas pasuxi ara aqvs.<br />
216/2/! {fqjsj! Tflsfcb;! 10+5, 5+10, 9+6, 6+9, 8+7, 7+8/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TxuTmetisaTvis.<br />
216/3/!psj!qbsbmfmvsj!Tflsfcb!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/
- 272 -<br />
damuSavdeba amocana: erT oTaxSi 5 skami da 2 magida idga,<br />
meore oTaxSi ki _ 4 skami da 1 magida. ramdeni skami da<br />
ramdeni magida mdgara orive oTaxSi erTad?<br />
masw.-i Tan dafaze daxazavs or cariel CarCos (rogorcaa<br />
msr-Si 105.2, erTi naxevari). _ warmovidginoT, rom es viTom<br />
erTi oTaxia, es _ meore. ramdeni skamia pirvel oTaxSi? {5}<br />
CavweroT aq 5 s (Cawers zeda naxevarSi) ramdeni magidaa am<br />
oTaxSi? {2} CavweroT aq 2 m (Cawers qveda naxevarSi). ras<br />
aRniSnavs es aso s? {skams} 5-iani? {rom 5 skamia} es aso m?<br />
{magidas} 2-iani? {rom 2 magidaa}.<br />
aseve Seivseba meore CarCoc. _ SexedeT am CarCoebs da<br />
mipasuxeT: ramdeni skamia pirvel oTaxSi? meoreSi? ramdeni magidaa<br />
pirvel oTaxSi? meoreSi? ras gvekiTxeba amocana? Tamriko,<br />
ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis piroba!<br />
kargi, axla amovxsnaT amocana. ramdeni skami yofila orive<br />
oTaxSi? {5 + 4 = 9} davweroT aq 9 s (dawers CarCoebis<br />
gverdiT, marjvniv, cariel adgilas, moswavleebi msr-Si<br />
weren). ramdeni magida yofila orive oTaxSi? {2+1=3}<br />
davweroT aq 3 m.<br />
_ vin waikiTxavs amocanis pasuxs srulad?<br />
aseve damuSavdeba kidev erTi amdagvari amocana, oRond<br />
moswavleebi Tavad Seavseben msr-Si cariel CarCoebs (105.2).<br />
216/4/! nulbwfmjtb! eb! UjUjt! dwbmfcbepcb! eb! bsbtj{vtuf/!<br />
{pnwb! ejej! tbyb{bwjU! `! efdjnfusjUb! eb! tboujnfusjU/! ejej!<br />
tbyb{bwjt! ebobzpgfcjt! xbljUywb-! nbhbmjUbe;!6!efdjnfusj!eb!4!<br />
tboujnfusj/! ! Tanafardoba 1 dm = 10 sm jer araa saWiro,<br />
jer-jerobiT dm cvlis mtkavels, xolo sm _ TiTs.<br />
mtkaveliTa da TiTiT gaizomeba, magaliTad, fanjris rafa,<br />
oRond erTi siaxliT: gazomaven sxvadasxva moswavleebi _<br />
SevarCevT taniT didad gansxvavebul xuT moswavles. Semdeg<br />
masw.-ic gazomavs. yvela Sedegi dafaze erT svetSi Camoiwereba.<br />
klasi darwmundeba, rom sul sxvadasxva ricxvebi miiReba.<br />
_ ratom miiReT es sxvadasxva sigrZeebi? {imitom, rom<br />
bavSvebsac da masw.-sac sxvadasxva zomis mtkavelebi da TiTebi
- 273 -<br />
aqvT, zogs _ didi, zogs _ patara} romelia amaTgan rafis<br />
sigrZe? {ar viciT} aba ra vqnaT, rogor gavigoT sigrZe?<br />
gavzomoT saxazaviT! ai am saxazavze ricxvebi weria. ai am<br />
mokle monakveTebs Soris manZils hqvia decimetri. mtkavelis<br />
nacvlad gavzomoT decimetriT. am patar-patarebs ki<br />
santimetrebi hqvia. rad gvinda santimetrebi? {naSTis gasazomad,<br />
TiTebis nacvlad} aba gavzomoT Cveni rafis sigrZe!<br />
masw.-i aCvenebs, rogor unda saklaso metriani saxazavis<br />
xmareba gazomvisas. decimetrebi daTvalon, warwerebs jerjerobiT<br />
nu miaqceven yuradRebas. naSTis santimetrebic<br />
daTvalon. Sedegi dafaze daiwereba:<br />
rafis sigrZe = 7 dm 2 sm<br />
_ ras aRniSnavs es dm? {decimetrs} es sm? {santimetrs} 7iani?<br />
{rom 7 decimetria} 2-iani? {rom kidev 2 santimetria}.<br />
sxvadasxva moswavleebma da masw.-ma rom mtkavelebiT gazomes,<br />
sigrZeebi sxvadasxva miviReT _ ai, aq xom gviweria! decimetrebiT<br />
rom gaezomaT sxvadasxva moswavleebs, sigrZeebs<br />
sxvadasxvas miviRebdiT Tu erTnairs? {erTnairs} ratom?<br />
{decimetri yvela erTnairia, sulerTia, vin zomavs!}.<br />
216/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!lblvo.ubTfcj~/<br />
ix. 18.4, oRond raodenoba aRwevs 15-mde.<br />
---------------------------------------------------------------------------------<br />
216/9/ daiwyo `logikuri kvadratis~ amocanebis grZeli jaWvedi.<br />
rogorc yvela sxva jaWvedi, igic TandaTanobiTi garTulebiTaa<br />
agebuli. ZiriTadi kanonzomiereba erTidaigivea: cxrilSi imdeni<br />
sxvadasxvagvari sagania (nakvTi an maTi wyvili, naxati, aso, sityva...),<br />
ramdenicaa sveti (an striqoni). mTavari isaa, rom TiTo svetSica<br />
da TiTo striqonSic zustad TiTo saxis sagania.<br />
----------------------------------------------------------------------------------g<br />
106. {fqjsj!hbnplmfcb/!{pnwb!ejej!tbyb{bwjU/!!!<br />
217/1/ 216/8 dafaze gairCeva.<br />
216/9-Si kanonzomierebis sityvierad Camoyalibeba Znelia da<br />
araa saWiro. magram amocana ki kargad unda gairCes. igi albaT,<br />
moswavleTa umravlesobas ar eqneba kargad amoxsnili.
- 274 -<br />
cxrilSi sul samgvari nakvTia: wiTeli samkuTxedi, Savi<br />
wre da ruxi kvadrati (ferebi moswavles Sin gauadvilebda<br />
amoxsnas). ujredebSi maTi wyvilebia. kanonzomierebis misaxvedrad<br />
advilia amgvari midgoma: _ gaadevneT Tvali pirvel svets.<br />
ra aris erTidaigive? ra icvleba? {pirvel svetSi samkuTxedi<br />
yvelganaa, misi mewyvile ki icvleba: samkuTxedi, wre,<br />
kvadrati}. aseve meore svetSi? {yvelganaa wre, misi mewyvile<br />
ki icvleba: samkuTxedi, wre, kvadrati}. aseve mesame svetSi<br />
rogor iqneba? {yvelgan unda iyos kvadrati, misi mewyvile ki<br />
icvleba: igive samkuTxedi, wre, kvadrati}.<br />
aseTive kanonzomierebaa striqonebSic, oRond igivea ara<br />
pirveli, aramed meore nakvTi, pirveli ki iseve icvleba:<br />
samkuTxedi, wre, kvadrati. Tumca striqonebisTvis Tvalis<br />
gadevneba ufro Znelia, nakleb TvalsaCinod Cans.<br />
kanonzomierebis zogadad sityvierad gaazreba Znelia, yvelaferi<br />
mxolod mocemuli konkretuli cxrilis TvalsaCino doneze<br />
unda gairkves.<br />
qveda Sua ujredSi unda exazos wre da kvadrati; marjvena<br />
qveda ujredSi _ kvadrati da kvadrati.<br />
216/:-Si moswavleebs wesiT aRar unda SeSlodaT ise, rogorc<br />
SeeSlebodaT 104.9-Si. msjeloba aqac imdagvarive unda Catardes.<br />
217/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 26`6-! 26`7-! ///! -! 26`21/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TxuTmetisaTvis.<br />
217/3/!psj!qbsbmfmvsj!Tflsfcb!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj-!<br />
spdb! npobxjmfpct! ovmj! )bsdfsUj*/ iseve, rogorc 105.2-Si,<br />
Se-kiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli _<br />
da-faze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (106.2).<br />
siaxlea sit-yva `arcerTi~. sqemebSi (CarCoSi) mis Sesabamisad<br />
unda Caiweros 0.<br />
1) gogonas TaigulSi 8 gvirila da 4 mixakia, xolo misi<br />
Zmis TaigulSi arcerTi gvirila araa, mixaki ki 5-ia. ramdeni<br />
gvirila da ramdeni mixakia orives TaigulebSi erTad?<br />
2) moswavlem daxaza wiTeli da Savi nakvTebi: 6 wiTeli<br />
kvadrati, 4 wiTeli wre da 3 Savi kvadrati (Savi wreebi ki
- 275 -<br />
ar dauxazavs). ramdeni kvadrati da ramdeni wre dauxazavs<br />
sul moswavles?<br />
217/4/! obcjkjtb! eb! ufsgjt! dwbmfcbepcb! eb! bsbtj{vtuf/!<br />
{pnwb! lwmbw! ejej! tbyb{bwjU! `! efdjnfusjUb! eb! tboujnfusjU/!!!<br />
jer gakeTdeba igive, rac 105.3-is dasawyisSi, oRond nabijebiTa<br />
da terfebiT gaizomeba saklaso oTaxSi or skams Soris<br />
manZili (romelic ise SeirCeva, rom moswavlis 9 nabijze meti<br />
ar iyos!). bolos masw.-i ityvis: _ saxazaviT amgvari manZilebis<br />
gazomva mouxerxebelia. saWiroa xveula an sxva sazomi<br />
xelsawyo. amas SemdgomSi viswavliT. axla isev decimetrebiTa<br />
da santimetrebiT gazomvaSi vivarjiSoT. vin gviCvenebs am<br />
saxazavze, saidan sadamdea decimetri? santimetri?<br />
Semdeg Sesruldeba ramdenime gazomva decimetrebiT.<br />
Sedegebi (sigrZeebi ar unda iyos 9-ze meti) dafaze daiwereba,<br />
iseve rogorc 105.3-Si.<br />
_ sxva qalaqSi, sxva skolaSi, sxva klasSi sxva saxazavi<br />
aqvT. Cveni saxazavis decimetri rom SevadaroT sxva saxazavis<br />
decimetrs _ rogor ggoniaT, romeli iqneba meti? {toli<br />
iqneba, yvela saxazavis decimetrebi tolia} saxazavs rom ufro<br />
mokle an ufro grZeli decimetri hqondes, is saxazavi gafuWebuli<br />
iqneboda! yvela karg saxazavze decimetrebi tolia.<br />
Tanac, sulerTia, vin zomavs, yvela decimetri zustad tolia!<br />
217/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 97.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs TxuTmetamde.<br />
217/7/! kanonzomierebaa: oTxkuTxedi, xuTkuTxedi, eqvskuTxedi,<br />
SvidkuTxedi... matulobs zeda qimebis raodenoba.<br />
217/9 imdagvaria, rogoric iyo 105.8, oRond samis nacvlad<br />
oTxia, nakvTebica da svet-striqonebic. cariel ujredebSi<br />
unda iyos wyvilebi jvari-SvidkuTxedi (qvemoT); SvidkuTxedijvari<br />
da oTxkuTxedi-jvari (meoTxe svetSi).<br />
g 107. bUfvmjt!hbnpzpgb/ `U.frwt.nfuj~/!yb{fcjt!ebkhvg/!<br />
218/2/! Ufrwtnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/ kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!frwtj~/!nplmfe;!`bUfvmj!
- 276 -<br />
eb! frwtj~-! bov;! `bUj! eb! frwtj~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />
`frwtjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.frwt.nfuj~/! Ufrwtnfujt!<br />
Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />
rogorc 92.1-Si, oRond TeqvsmetisaTvis.<br />
218/3/ psj! qbsbmfmvsj! hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />
ofcTj/! iseve, rogorc 105.2-Si, SekiTxvebiT damuSavdeba da<br />
amoixsneba ori amocana. pirveli _ dafaze da Tan msr-Si,<br />
meore _ mxolod msr-Si (107.2). oRond Sekrebis nacvlad<br />
gamoklebaa. amitom sqemaSi carieli CarCo mxolod erTia, masSi<br />
Caiwereba is monacemebi, rac Tavidan iyo (ramdeni Citic ijda<br />
totze Tavidan da sxva). CarCos marjvniv cariel adgilas<br />
gamoklebis niSniT miewereba is, Tu ramden-ramdeni daaklda.<br />
Semdeg Camoismeva Sveuli monakveTi da kidev ufro marjvniv<br />
miewereba pasuxebi. magaliTad:<br />
1) gakveTilze 8 gogona da 7 biWuna iyo. zaris darekvis<br />
Semdeg gareT gavida 4 gogona da 6 biWuna. ramdeni gogona da<br />
ramdeni biWuna darCenila saklaso oTaxSi?<br />
damuSaveba iseTivea, rogoric 105.2-Si, Canaweri ki aseTia:<br />
8 g – 4 g 4 g<br />
7 b – 6 b 1 b<br />
Sorena, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis<br />
piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana!<br />
2) moswavles unda daexaza 6 monakveTi da 4 wre. man<br />
daxaza 6 monakveTi da 2 wre. ramdeni monakveTi da ramdeni<br />
wre darCenia mas dasaxazad? (am meore amocanaSi mcire<br />
siaxlea: erTerTi pasuxia 0).<br />
218/4/! UwbmtbDjope! npdfnvmj! yb{fcjt! ebkhvgfcb;! npoblwf.<br />
Ufcj-!ufyjmfcj! eb!tywfcj!`! nsvefcj/! es sakiTxi klass ukve<br />
ecodineba. siaxlea TviTeuli xazis daTvla da Sedegebis<br />
Cawera siaSi.<br />
SevasrulebT erT gazomvas decimetrebiTa da santimetrebiT<br />
(iseve, rogorc 105.3-Si). Sedegi dafaze aRar davweroT. amitom<br />
decimetrebis raodenoba iyos 14, 15 an 16. ese igi, saWiro<br />
iqneba metriani saxazavis gadacoceba! esec erTi mcire siaxlea.
- 277 -<br />
Semdeg Sesruldeba msr-s 107.3. yuradRebiT daTvlian:<br />
yvela monakveTs, yvela texils da yvela mruds. daTvlisas<br />
unda gamoiyenon feradi fanqrebi, uamisod Zneli iqneba. monakveTebis<br />
daTvlisas TviTeuli daTvlili monakveTi moniSnon,<br />
magaliTad, mwvane wertiliT; texilebi _ wiTeli da mrudebi<br />
_ lurji wertilebiT.<br />
raki moswavleebma orniSna ricxvebis wera jer ar ician,<br />
daTvlis Sedegebi Caweron `dominoseburi~ wertilebiT.<br />
218/5/! `txsbgj! qbtvyfcj~! `! bohbsjTj/ SekiTxvebia<br />
Cveulebrivi saangariSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT<br />
oTxi da ase Semdeg _ TxuTmetis farglebSi.<br />
218/9/! kanonzomierebaa: eqvskuTxa Sekruli texili,<br />
SvidkuTxa, rvakuTxa... matulobs zeda qimebis raodenoba.<br />
g 108. {fqjsj!Tflsfcb/!yb{fcjt!ebkhvgfcb/!!<br />
219/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+6, 6+10, 9+7, 7+9, 8+8.! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TeqvsmetisaTvis.<br />
219/3/! psj! qbsbmfmvsj! hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp!<br />
bnpdbofcTj-! spdb! npobxjmfpct! ovmj/! iseve, rogorc 106.2-Si,<br />
SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli _<br />
dafaze, meore _ mxolod msr-Si (108.2). aqac mcire siaxlea<br />
sityva `arcerTi~. mis Sesabamisad unda Caiweros 0.<br />
1) bavSvs hyavs 8 biZaSvili da 5 deidaSvili. wels dabadebis<br />
dReze aklda 3 biZaSvili, deidaSvili ki yvela iyo, arcerTi<br />
ar klebia. ramdeni biZaSvili da ramdeni deidaSvili yofila<br />
dabadebis dReze?<br />
2) dafaze ewera 7 cali sityva da 5 cali cifri. masw.-ma<br />
waSala 7 sityva, xolo cifrebidan arcerTi ar wauSlia,<br />
piriqiT, kidev 4 cifri dawera. ramdeni sityva da ramdeni<br />
cifri gaxda dafaze?<br />
meore amocanaSi mcire siaxlea: gamoklebasTan erTad<br />
paraleluri mimatebacaa.<br />
219/4/! UwbmtbDjope! npdfnvmj! yb{fcjt! ebkhvgfcb;! npoblwf.<br />
Ufcj-! Tflsvmj! ufyjmfcj-! hbytojmj! ufyjmfcj-! Tflsvmj! nsv.
- 278 -<br />
efcj-!hbytojmj!nsvefcj/!! jer swrafad gavameorebinebT mTw-s<br />
geometriul TvalsaCinoebaSi xazebis dajgufebas: monakveTebi,<br />
Sekruli texilebi, gaxsnili texilebi, Sekruli mrudebi, gaxsnili<br />
mrudebi, sxvebi. ganvixilavT mxolod xazebis jgufebs.<br />
Semdeg Seivseba cxrili (108.3). mis TviTeul ujredSi<br />
Caixazeba Sesabamisi xazi (araferi ar Caiwereba).<br />
219/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywjt!eblblvofcb~/ ix. 102.4.<br />
219/9. gairCes iseve, rogorc 106.8. aq unda exazos:<br />
_.. /... |... |.... \.... _....<br />
g 109. {fqjsj!hbnplmfcb/!Ubwj!22/3.jt!eb!21/4.jt!hbnfpsfcb/!!!<br />
21:/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 27`7-! 27`8-! ///! -! 27`21/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TeqvsmetisaTvis.<br />
21:/3/! Ubwj! 22/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! SekiTxvebiT damu-<br />
Savdeba da amoixsneba ori amocana, sqemebi _ msr-Sia (109.2).<br />
1) guSinwin Taroze 4 wigni da 6 rveuli ido. guSin<br />
daumates 2 wigni, samagierod, 3 rveuli moakles.<br />
ramdeni wigni da ramdeni rveuli gaxda Taroze guSin?<br />
am amocanis CarCoSi `Cawerisas~ mcire siaxlea: CarCoSi<br />
Caiwereba 4 da 6, marjvniv ki miewereba +2 da –3. Semdeg kidev<br />
marjvniv Camoismeba xazi da miewereba pasuxebi.<br />
2) moswavles unda daewera 5 cifri da unda amoexsna 4<br />
amocana. moswavlem dawera 4 cifri, xolo amocanebidan<br />
arcerTi ar amouxsnia. ramdeni cifri darCa mas dasaweri da<br />
ramdeni amocana darCa mas amosaxsneli?<br />
21:/4/! Ubwj! 21/4.jt! Tfkbnfcb! eb! hbnfpsfcb/! ! ! gaizomeba skamis<br />
sigane. Sedegi dafaze daiwereba {2 dm}.<br />
_ Tu iciT, zangebi rogori xalxia? {Savkanianebi} isini<br />
cxovroben Sors, afrikaSi. afrikaSi spiloebi, Jirafebi,<br />
behemotebi da mravali sxva didroni cxoveli binadrobs.<br />
afrika sul sxva qveyanaa. afrikis skolaSic saxazavebiT<br />
zomaven manZilebs. warmoidgineT, rom es Cveni skami waiRes<br />
afrikaSi da iq gazomes iqauri saxazaviT. rogor ggoniaT, ra<br />
sigrZes miiRebdnen? {imave 2 decimetrs} saidan ici? {yvela
- 279 -<br />
saxazavis decimetrebi tolia, sulerTia, vin zomavs, yvela<br />
decimetri zustad tolia}.<br />
Semdeg CavatarebT sxva gazomvebs saklaso saxazaviT. jer<br />
ramdenime moswavles erTdroulad gavazomvinebT manZilebs<br />
(magaliTad, fanjarasa da skams Soris) _ sigrZeebi unda<br />
miviRoT araumetes 9 decimetrisa da 9 santimetrisa. yvela<br />
Sedegi dafaze daiwereba.<br />
Semdeg gaizomeba SedarebiT didi manZili, sigrZe iyos 16<br />
decimetramde, oRond Sedegi ar daiwereba.<br />
masw.-ma yuradReba unda miaqcios, rom ukanaskneli ramdenime<br />
gakveTilis ganmavlobaSi yovel moswavles TiTojer mainc<br />
mouwios gazomvis Catarebam sakuTari xeliT.<br />
21:/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sbnefoj!UjUjb~/! ix. 52.4, oRond,<br />
TiTebis raodenoba aRwevs Teqvsmetamde. amitom, cxadia, maswavlebels<br />
mouwevs raodenobis or wyebad Cveneba (magaliTad, jer<br />
aTi da Semdeg oTxi).<br />
21:/7/ amgvari amocanebi awi Zalian xSirad iqneba. amitom<br />
saWiroa axsna imisa, Tu risi gakeTeba moeTxovebaT. klasSi<br />
Sesruldeba is moqmedebani, romlebic amocanis pirobaSia<br />
aRwerili. Sedegi daiwereba dafaze masw.-is mier. _ Sinac ase<br />
unda gaakeToT, oRond pasuxs aqve CawerT (masw.-i miuTiTebs<br />
patara badian CarCoze)! Tavidan amgvari amocanebis amoxsna zog<br />
moswavles SeiZleba gauWirdes, magram sakmaod male iswavlian<br />
da aRar gauWirdebaT!<br />
21:/8-Si kanonzomierebaa: cxrilis yovel svetSi da yovel<br />
striqonSi unda iyos TiTo-TiTo lurji samkuTxedi, Savi wre<br />
da ruxi marTkuTxedi. amgvari cxrilebi klass ukve Seuvsia _<br />
ix. 48.3, 48.6, 50.8 da sxva. SevaxsenoT es Zveli cxrilebi da<br />
maTi Sevsebis kanonzomiereba. magram 109.7-Si erTi siaxlea:<br />
wreebic, marTkuTxedebica da samkuTxedebic araa formiTa da<br />
zomiT erTnairebi. es damatebiTi siZnelea, radganac mcire ganzogadebas<br />
moiTxovs. cxrilSi unda exazos: qveda marcxena ujredSi<br />
_ raime ruxi marTkuTxedi (sulerTia, rogori!), zeda<br />
marjvena ujredSi _ raime Savi wre (sulerTia, ra zomisa!).
- 280 -<br />
21:/9-s magvarebi ukve ramdenjerme iyo: 94.7, 95.8, 104.8...<br />
g 110. `bUfvmj!eb!Twjej~-!tbzpg/!bnpdbo-!oblwU/!ebkhvg/!!<br />
221/1/ 109.6-Si Tuki vinmes mcdari pasuxi eqneba, uceb klas-<br />
Sive CxirebiT gadaTvalos da pasuxi Seasworos.<br />
TfojTwob/ SemdgomSi amgvar amocanebs amas aRar mivuwerT, Tumca<br />
Secdomisas yovelTvis saWiro iqneba klasSi CxirebiT gadaTvla.<br />
221/2/! Dwjenfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;! `fsUj! dbmj! bUfvmj! eb! obTUj! Twjej~/! nplmfe;!<br />
`bUfvmj! eb! Twjej~-! bov;! `bUj! eb! Twjej~/! `sbnefojU! nfujb!<br />
bU{f@~! `!`TwjejU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.Twje.nfuj~/!!<br />
Dwjenfujt! Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond CvidmetisaTvis.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
II-12. psj! Ubonjnefwsvmj! Tflsfcb! bo! psj! hbnplmfcb!<br />
tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcTj
- 281 -<br />
2) zazam xval 3 simRera unda imReros da 4 leqsi unda<br />
Tqvas. zeg simRera ar unda imReros, leqsi ki imdenive unda<br />
Tqvas, ramdenic xval. sul ramdeni simRera unda imReros da<br />
ramdeni leqsi unda Tqvas zazam?<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
III-11. ebkhvgfcb! hpofcbTj! xbsnpehfojU/! ori TvalsaCino<br />
niSanTvisebis mixedviT ramdenime jgufad dajgufdeba kargad<br />
cnobili sagnebi, oRond maTi mxolod sityvieri dasaxelebisa da<br />
dafaze Camoweris safuZvelze. dajgufebis Sedegebic Camoiwereba<br />
dafaze, kvlav sityvierad (cxadia, am droisaTvis klasma ukve<br />
sakmaod kargad unda icodes kiTxva). bolos igive keTdeba<br />
maTematikuri sagnebisaTvis.<br />
ori TvalsaCino niSanTvisebis mixedviT dajgufebani klass<br />
adreve Sexvedria (ix., mag., 21.3, 22.3, 22.6, 24.3, 25.3...). magram<br />
aqamde dajgufeba (da, Sesabamisad, faruli ganzogadebac)<br />
emyareboda uSualod mocemul suraTebs. axla siaxlea is, rom<br />
mocemulia mxolod sityvebi. es arsebiTad arTulebs gaazrebas.<br />
bavSvi erTmaneTisagan ver arCevs sityvas, mis mniSnelobasa da<br />
Sesatyvis sagans. amitom veubnebiT `davajgufoT sityvebi~ da amiT<br />
vajgufebinebT gonebaSi warmodgenil Sesatyvis sagnebs, ufro<br />
zustad, maT xatebs. amasTan, araa saWiro Tqma `cxovelebis<br />
aRmniSvneli sityvebi~. es Zalian rTulia. vityviT martivad:<br />
`cxovelebi~. sityva da misi Sesatyvisi sagani aRreulia da<br />
eqvswliani bavSvisaTvis es gardauvalia!<br />
SeniSvna: pirvelklasel bavSvs wesierad ar esmis sulierisa da<br />
usulos gansxvaveba, aseve cocxalisa da aracocxalis gansxvaveba. es<br />
cnebebi mas arc sWirdeba! Cven am cnebebs vxmarobT mxolod masw.isTvis,<br />
da ara moswavlisTvis.<br />
garda amisa, viTardeba gazomvis Temac, ganmtkicdeba ejej!<br />
tbyb{bwjt!tlbmjt (cxadia, am terminis gareSe) codna.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
221/4/! tjuzwjfsbe! npdfnvmj! ojwUfcjt-! tvmjfsfcjtb! eb!<br />
oblwUfcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! fsUj! UwbmtbDjop!<br />
ojTboUwjtfcjt! njyfewjU/! ! jer CavatarebT ramdenime gazomvas
- 282 -<br />
saklaso saxazaviT. gaizomeba SedarebiT didi manZilebi, sigrZe<br />
iyos 17 decimetramde, oRond Sedegi ar daiwereba.<br />
masw.-ma yuradReba unda miaqcios, rom ukanaskneli ramdenime<br />
gakveTilis ganmavlobaSi yovel moswavles TiTojer mainc<br />
mouwios gazomvis Catareba sakuTari xeliT.<br />
Semdeg masw.-i dafaze erT svetSi Camowers sityvebs:<br />
vaSli, magida, gvirila, msxali, Sesakrebi, skami, atami,<br />
sxvaoba, vardi, naSTi, sawoli, ia, bali, iasamani, saklebi,<br />
jami, leRvi, maklebi, komSi, Werami, yayaCo, karada.<br />
_ radara jgufebad SeiZleba davajgufoT es sityvebi?<br />
{yvavilebi, xili, maTematikuri sityvebi, aveji} davweroT!<br />
masw.-i gverdiT maRla dawers: yvavilebi da<br />
Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT dawers<br />
xili da Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT<br />
dawers aveji da Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT<br />
dawers maT. sityvebi da Camousvams xazs.<br />
Semdeg moswavleebs zepirad aTqmevinebs (waakiTxebs), Tu<br />
romeli sityvebi Sedis amaTuim erT jgufSi. TviTeuli<br />
dasaxelebis qveS erT svetSi Camoiwereba Sesabamisi sityvebi<br />
mocemuli siidan. moswavleebi Tavad daajgufeben. bolos, masw.i<br />
TviTeuli jgufisaTvis kidev or-or sityvas daamatebinebs<br />
(dafaze sityvebs mxolod masw.-i wers, moswavleebi zepirad<br />
hkarnaxoben).<br />
221/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />
saangariSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg _ Teqvsmetis farglebSi.<br />
221/8. erTi kanonzomiereba pirdapir Cans: 1, 2, 3, 4.<br />
amasTan, SedarebiT misdagvar amocanebTan (magaliTad, 108.8),<br />
erTi siaxlea. es igive siaxlea, rac iyo 109.7-Si: erTi jgufis<br />
nakvTebi erTmaneTisagan gansxvavdeba formiTa da zomiT. amitom<br />
saWiro xdeba mcire ganzogadeba: sulerTia, rogori samkuTxedia,
- 283 -<br />
pirvel striqonSi sul samkuTxedebia, meoreSi _ oTxkuTxedebi,<br />
mesameSi _ wreebi, meoTxeSi _ monakveTebi.<br />
g 111. {fqjsj!Tflsfcb/!eje!tbyb{bw{f!nbo[jmjt!hbslwfwb/!!!<br />
222/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+7, 7+10, 9+8, 8+9.! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 93.1-Si, oRond CvidmetisaTvis.<br />
222/3/!psj!qbsbmfmvsj!hbnplmfcb!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbof.<br />
cTj-!spdb!npobxjmfpct!tjuzwb!`jnefojwf~!eb-!Tftb[mpb-!ovmj/<br />
es, arsebiTad, mxolod gameoreba da ganmtkicebaa naswavlisa.<br />
iseve, rogorc 110.2-Si, SekiTxvebiT damuSavdeba da<br />
amoixsneba ori amocana. pirveli _ dafaze da Tan msr-Si,<br />
meore _ mxolod msr-Si (111.2).<br />
1) moswavles unda daexaza 8 marTkuTxedi da amdenive<br />
samkuTxedi. mas dasaxazavi darCa 3 marTkuTxedi da amdenive<br />
samkuTxedi. ramdeni marTkuTxedi da ramdeni samkuTxedi<br />
dauxazavs moswavles?<br />
2) xeze isxdnen Citebi: 9 mercxali da 5 beRura. cota<br />
xanSi ramdenime Citi gafrinda. xeze darCa 4 mercxali da<br />
amdenive beRura. ramdeni mercxali da ramdeni beRura<br />
gafrenila?<br />
222/4/! eje! tbyb{bw{f! UjUfcjU! npojTovm! behjmfct! Tpsjt!<br />
nbo[jmjt! hbslwfwb! `! spdb! nbo[jmjb! sbnefojnf! en! vobTUpe/!!!<br />
masw.-i saklaso metrian saxazavs magidaze ise dadebs, rom<br />
klasi mis skalas xedavdes (Tuki Zalian didi klasia, saxazavi<br />
xelSi daikaos da merxebs Soris Camoataros). masw.-i ori Ti-<br />
TiT moniSnavs saxazavze adgilebs. moswavleebma unda daTvalon,<br />
am TiTebs Soris ramdeni decimetria (naSTi ar rCeba).<br />
Tavidan TiTebis mdebareoba emTxveva did danayofebs, magali-<br />
Tad, 2 dm (an 20 sm _ saxazavs gaaCnia) da 7 dm (70 sm). moswavleebi<br />
warwerebs yuradRebas ar aqceven, ubralod iTvlian,<br />
ramdeni decimetria TiTebs Soris {xuTi}. Sesruldeba mxolod<br />
ramdenime amgvari savarjiSo. Semdeg TiTebis mdebareoba<br />
emTxveva `naxevrebs~, magaliTad, 35 sm da 95 sm {maT Soris<br />
manZilia 6 dm}. moswavles mivaxvedrebT, rom TiTo-TiTo deci-
- 284 -<br />
metrebi am SemTxvevaSic gadaiTvleba.<br />
Semdeg masw.-i dafaze Camoxazavs mokle Sveul monakveTebs,<br />
miadebs maT saxazavs da klass daaTvlevinebs maT Soris manZils<br />
(orive monakveTi did danayofebs unda daemTxves!). Sesruldeba<br />
mxolod ramdenime amgvari savarjiSo (danarCenebi _ TamaSSi).<br />
Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />
_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm manZili!<br />
222/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!sb!nbo[jmjb!UjUfct!Tpsjt/ grZel<br />
deba 111.3-is SekiTxvebi: pirvel wreze _ advilebi (did danayofebs<br />
Soris), momdevno wreebze _ Znelebi (`naxevrebs~ Soris).<br />
222/9. SedarebiT 109.7-Tan, gaZnelebulia. jer erTi,<br />
moswavles aRar exmareba nakvTebis feri, yvela nakvTi erTi<br />
ferisaa. meorec, ganzogadeba ufro metadaa saWiro: moswavlem<br />
unda dainaxos saerTo Tvisebebi: cxrilSia samkuTxedebi,<br />
oTxkuTxedebi da monakveTebi. rogorc yvela amgvar cxrilSi _<br />
TiTo svetsa da TiTo striqonSi _ TiTo-TiTo. amitom aklia<br />
ori monakveTi.<br />
g 112. {fqjsj!hbnplm/!nbo[jmjt!eblbwTjsfcb!tywbpcbtUbo.<br />
223/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 28`8-! 28`9-! 28`:-! 28`21/!<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond<br />
CvidmetisaTvis.<br />
223/3/! psj! Ubonjnefwsvmj! Tflsfcb! tbzpgbdypwsfcp! bnpdb.<br />
ofcTj/! SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana.<br />
pirveli _ dafaze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si<br />
(112.2). am gakveTilis amocanebi Zalian advilebia, imdenad, rom,<br />
arsebiTad, arcaa ormoqmedebiani. erTi kia _ Tan vameorebinebT<br />
Znel droiT mimarTebebs.<br />
1) guSinwin moswavlem 3 leqsi waikiTxa, guSin _ 2 leqsi,<br />
dRes _ 3 leqsi. sul ramdeni leqsi waukiTxavs moswavles?<br />
2) muSebma xval 4 ormo unda gaTxaron, zeg _ 2 ormo,<br />
mazeg _ 3 ormo. sul ramdeni ormo unda gaTxaron muSebma?<br />
am amocanebis sqema sxvagvaria (ix. msr 112.2). gavarCioT,<br />
magaliTad, pirveli amocana.
- 285 -<br />
_ ramdeni leqsi waikiTxa moswavlem guSinwin? {3}<br />
CavweroT aq (Cawers marcxena ujredSi). guSin? {2} sad<br />
Cavwero 2-iani? {gverdiT, Sua ujredSi} CavweroT! dRes<br />
ramdeni waikiTxa? {3} sad ra Cavwero? {marjvena ujredSi 3iani}<br />
CavweroT! amocana ras gvekiTxeba? {sul ramdeni leqsi<br />
waukiTxavs moswavles?} levan, ucqire am naxazs da srulad<br />
waikiTxe amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. ra<br />
moqmedeba unda CavataroT? {Sekreba} vin iangariSebs? (SeiZleba<br />
ricxvTa kibec gamoiyenon, rogorc urCevniaT). ra aris<br />
amocanis pasuxi? {8 leqsi} sad Cavwero? {qvemoT, `jamSi~}.<br />
223/4/! eje! tbyb{bw{f! UjUfcjU! npojTovm! behjmfct! Tpsjt!<br />
nbo[jmjt! eblbwTjsfcb! sjdywUb! tywbpcbtUbo! `! spdb! nbo[jmjb!<br />
sbnefojnf! en! vobTUpe. yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc<br />
111.3-Si, oRond orive TiTi yovelTvis did danayofebs<br />
davamTxvioT, `naxevrebi~ aRar gvinda.<br />
_ maS, ramdeni dm yofila manZili am TiTebs Soris? {8 dm}<br />
kargi, magram amas dauTvleladac SeiZleboda mivmxvdariyavT!<br />
marTlac, aba waikiTxeT, ra cifri weria am TiTTan? {1-iani}<br />
meore TiTTan? {9-iani} ramdeni aklia 1-s 9-mde? gavixsenoT:<br />
erT ricxvs meoremde aklia imdeni, ramdenicaa... ra? {am<br />
ricxvebis sxvaoba} diax, ramdenia cxrisa da erTis sxvaoba?<br />
{8} hoda swored es 8 dm aris manZili. maS, TiTebs Soris<br />
manZili pirdapir SegveZlo gagvego. amisaTvis cxrisTvis unda<br />
gamogveklo erTi. aba, axla swrafad gamoTvaleT, ramdeni<br />
decimetria TiTebs Soris manZili?<br />
Semdeg masw.-i dafaze Camoxazavs mokle Sveul monakveTebs,<br />
miadebs maT saxazavs da klass gamoaTvlevinebs maT Soris<br />
manZils (orive monakveTi did danayofebs unda daemTxves!).<br />
Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />
_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm manZili!<br />
223/5/!igive, rac 111.4, oRond santimetriani naSTebiT.<br />
223/8 hgavs 111.8-s, mcired gaZnelebulia. cxrilSia: wre,
- 286 -<br />
xuTkuTxedi, oTxkuTxedi (es ukanaskneli yvelaze Znelia) _<br />
TiTo striqonsa da TiTo svetSi zustad TiTo-TiToa. amitom<br />
qveda marcxena ujredSi unda exazos raime oTxkuTxedi<br />
(sulerTia, rogori), Sua ujredSi _ raime wre.<br />
g 113. `bUfvmj!eb!swb~-!vnbsujw/!psnprnfe/!tbzpg/!bnpdbo/<br />
224/2/! Uwsbnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!swb~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />
eb! swb~-! bov;! `bUj! eb! swb~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~!`!`swjU!<br />
nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `U.swb.nfuj~/! Uwsbnfujt! Tfebsfcb!<br />
obtxbwm!sjdywfcUbo/ yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-<br />
Si, oRond TvrametisaTvis.<br />
224/3/!vnbsujwftj!psnprnfefcjboj!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcj/<br />
SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli<br />
_ dafaze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (113.2).<br />
1) SarSanwin dedaRors 3 goWi hyavda, SarSan _ 2 goWiT<br />
meti, wels _ 3 goWiT meti, vidre SarSan. ramdeni goWi hyavs<br />
dedaRors wels?<br />
2) durgalma zafxulSi 3 skami gaakeTa, Semodgomaze _ 2<br />
skamiT meti, zamTarSi _ 3 skamiT meti, vidre Semodgomaze.<br />
ramdeni skami gaukeTebia durgals zamTarSi?<br />
es amocanebi sxvagvarad Caiwereba (msr 113.2). gavarCioT,<br />
magaliTad, pirveli amocana: _ ramdeni goWi hyavda SarSanwin?<br />
{sami} ai aq weria `SarSanwin~ da mivuweroT 3 g. ras aRniSnavs<br />
aso g? {goWs} kargi, SarSan ramdeniT meti hyavdao? {oriT} ra<br />
moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, SarSan ramdeni<br />
hyolia? {Sekreba} ai aq weria `SarSan~ da mivuweroT: 3 g + 2<br />
g. wels ra moxdao? {kidev samiT meti goWi hyavdao} ra<br />
moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, wels ramdeni hyolia?<br />
{Sekreba} ai aq weria `wels~ da mivuweroT: 3 g + 2 g + 3 g.<br />
saboloo sqema amgvaria: SarSanwin _ 3 g<br />
SarSan _ 3 g + 2 g<br />
wels _ 3 g + 2 g + 3 g
- 287 -<br />
_ naTia, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis<br />
piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. SarSan ramdeni goWi<br />
eyoleboda? (da masw.-i Tan TiTs daadebs Sesabamis Canawers<br />
`3g + 2g~) {3 + 2 = 5 _ miewereba sityvis gaswvriv}. wels<br />
ramdeni goWi eyoleboda? (da masw.-i Tan TiTs daadebs Sesabamis<br />
Canawers `3 g + 2 g + 3 g~) {5 + 3 = 8 _ miewereba sityvis<br />
gaswvriv}. kidev rame unda SevasruloT? {ara, amocana<br />
amoxsnilia} vin ityvis srul pasuxs? {dedaRors wels hyolia<br />
rva goWi}.<br />
224/4/!eje!tbyb{bw{f!UjUfcjU!npojTovm!behjmfct!Tpsjt!nbo.<br />
[jmjt!hbslwfwb!`!spdb!nbo[jmjb!sbnefojnf!en!eb!sbnefojnf!tn/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 111.3-Si, oRond TiTebsa Tu<br />
dafaze daxazul monakveTebs Soris manZili meore da Semdgom<br />
savarjiSoebSi iqneba naSTiani: 7 dm 5 sm; 6 dm 8 sm da sxva.<br />
es sigrZeebi dafazec daiwereba. oRond, pirveli TiTi<br />
yovelTvis did danayofs davamTxvioT, `naxevrebi~ aRar gvinda.<br />
Tanafardoba 1 dm = 10 sm ar gviswavlebia!<br />
Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />
_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm da 7 sm manZili!<br />
224/5/ igive, rac 111.4, oRond pasuxi unda Tqvan ufro<br />
swrafad _ gamoklebis gamoyenebiT.<br />
224/8/ cxrilSia: monakveTebi, gaxsnili texilebi da Sekruli<br />
mrudebi. cariel ujredebSi unda exazos: raime gaxsnili<br />
texili (sulerTia, rogori) da raime Sekruli mrudi<br />
(sulerTia, rogori).<br />
g 114. {fqjsj!Tflsfcb/!Ubonjnefw/!hbnplm/!oblwUfcjt!ebkhvg/<br />
225/2/!{fqjsj!Tflsfcb: 10+8, 8+10, 9+9.! yvelaferi gakeTdeba<br />
iseve, rogorc 93.1-Si, oRond TvrametisaTvis.<br />
225/3/! psj! Ubonjnefwsvmj! hbnplmfcb! tbzpgbdypwsfcp!<br />
bnpdbofcTj/! ori amocana damuSavdeba imdagvarive SekiTxvebiT,<br />
msjelobiTa da sqemis SevsebiT, rogorebic iyo 113.2-Si.<br />
cxadia, sqemebSi mimateba da + niSani Seicvleba Sesabamisad<br />
gamoklebiTa da _ niSniT. pirveli amocana amoixsneba dafaze
- 288 -<br />
da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si.<br />
1) guSinwin 8 moswavle iyo avad, guSin _ 2-iT naklebi, dRes<br />
_ 4-iT naklebi, vidre guSin. ramdeni moswavlea avad dRes?<br />
2) vazs 9 mtevani yurZeni esxa. bebom mowyvita 3 mtevani,<br />
bavSvebmac _ amdenive. ramdeni mtevani yurZeni darCenila vazze?<br />
225/4/! ! tjuzwjfsbe! npdfnvmj! ojwUfcjt-! tvmjfsfcjtb! eb!<br />
oblwUfcjt! ebkhvgfcb! sbnefojnf! khvgbe! psj! UwbmtbDjop!<br />
ojTboUwjtfcjt! njyfewjU/! jer swrafad gakeTdeba ramdenime<br />
savarjiSo TiTebs an daxazul monakveTebs Soris manZilis<br />
gamoTvlaze (rogorc 113.3-Si). swrafadve Sesruldeba agreTve<br />
ramdenime Sebrunebuli savarjiSo: _ Seni TiTebiT maCvene am<br />
saxazavze 4 dm da 7 sm manZili!<br />
Semdeg masw.-i dafaze erT svetSi Camowers sityvebs (Tan<br />
moswavleebi waikiTxaven): kata, kovzi, daTvi, monakveTi,<br />
marTkuTxedi, ZaRli, culi, Zroxa, kvadrati, tura,<br />
samkuTxedi, mela, texili, TefSi, CaquCi, tafa, Txa, niCabi,<br />
ciyvi, rvakuTxedi, mrudi.<br />
_ radara jgufebad SeiZleba davajgufoT es sityvebi?<br />
{nakvTebi, cxovelebi da nivTebi} davweroT!<br />
masw.-i gverdiT maRla dawers: nakvTebi da Camousvams<br />
xazs. imave striqonSi moSorebiT dawers cxovelebi da<br />
Camousvams xazs. imave striqonSi moSorebiT dawers nivTebi<br />
da Camousvams xazs. Semdeg mets jer araferi ar dawers,<br />
moswavleebs zepirad aTqmevinebs (waakiTxebs), Tu romeli<br />
sityvebi Sedis erT jgufSi da romlebi _ meoreSi.<br />
_ magram yvela cxoveli erTnairi araa! cxovelebic<br />
SeiZleba or jgufad gavyoT. radara jgufis cxovelebia aq?<br />
{Sinaurebi da gareulebi} davweroT! arc yvela nivTia<br />
erTnairi. nivTebic SeiZleba or jgufad gavyoT. radara<br />
jgufis nivTebia aq? {saojaxo nivTebi da samuSao nivTebi}<br />
davweroT! nakvTebi radara jgufebad SeiZleba gavyoT?
{mravalkuTxedebi da xazebi}.<br />
dafaze amgvari sqema iqneba:<br />
- 289 -<br />
Semdeg TviTeuli dasaxelebis qveS erT svetSi Camoiwereba<br />
Sesabamisi sityvebi mocemuli siidan. moswavleebi Tavad<br />
daajgufeben. bolos, masw.-i TviTeuli jgufisaTvis kidev oror<br />
sityvas daamatebinebs (dafaze sityvebs mxolod masw.-i<br />
wers, moswavleebi zepirad hkarnaxoben).<br />
225/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!UjUfcjt!Dwfofcb~/ ix. 97.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs Tvrametamde.<br />
225/8/ cxrilSia: Sekruli texilebi, gaxsnili texilebi da<br />
monakveTebi (rogorc yvela amgvar cxrilSi _ TiTo svetsa da<br />
TiTo striqonSi _ TiTo). cariel ujredSi unda exazos raime<br />
monakveTi (sulerTia, rogori).<br />
g 115. {fqjsj!hbnplmfcb/!eje!tbyb{bw{f!nbo[jmjt!hbslwfwb/!<br />
226/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 29`9-! 29`:-! 29`21/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 94.1-Si, oRond TvrametisaTvis.<br />
226/3/! psnprnfefcjboj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj-! spnfmUb!<br />
bnpytob! npjUypwt! sjdywjtb! eb! kbnjt! Tflsfcbt/! ! SekiTxvebiT<br />
damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli _ dafaze da<br />
Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (115.2).<br />
1) bebos 3 beWedi aqvs, mamidas _ 1-iT meti. ramdeni beWedi<br />
aqvT orives erTad?<br />
2) wina kviraSi 2 wvimiani dRe iyo, am kviraSi _ 3-iT<br />
meti. ramdeni wvimiani dRe yofila orive kviraSi erTad?<br />
amocanebis sqema sxvagvaria (ix. msr), dafazec aseTi daixazeba<br />
pirveli amocanis amoxsnisas. masw.-i dafaze Seavsebs<br />
moswavleTa pasuxebis safuZvelze, moswavleebi _ msr-Si.<br />
marcxena CarCoSi iwereba pirveli monacemi (3 b.).<br />
_ romeli moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, ramdeni
- 290 -<br />
beWedi aqvs mamidas? {mimateba} ai am marjvena CarCoSi<br />
CavweroT 3 b + 1 b. es ras gviCvenebs? {ramdeni beWedi<br />
aqvs bebos} es? {ramdeni beWedi aqvs mamidas} aq, `jamSi~, ra<br />
unda CavweroT? {ramdeni beWedi aqvT orives erTad} lela,<br />
ucqire am naxazs da srulad waikiTxe amocanis piroba! kargi,<br />
axla amovxsnaT amocana. ra moqmedeba unda SevasruloT?<br />
{Sekreba} (masw.-i CarCoebs Soris dawers did + niSans) ramdeni<br />
beWedi hqonia mamidas? {oTxi} orives erTad?<br />
qveda `jamSi~ (elifsSi) Caiwereba meore Sekrebis Sedegad<br />
miRebuli ricxvi. bolos, gairkveva, romelia amocanis pasuxi.<br />
226/4/! eje! tbyb{bw{f! UjUfcjU! npojTovm! behjmfct! Tpsjt!<br />
nbo[jmjt!hbslwfwb!`!spdb!nbo[jmjb!sbnefojnf!en!eb!sbnefojnf!<br />
tn-!bo!sbnefojnf!en-!bo!sbnefojnf!tn/!!<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 113.3-Si, oRond TiTebsa<br />
Tu dafaze daxazul monakveTebs Soris manZili iqneba: xan<br />
unaSTo dm-ebi (5 dm, 2 dm), xan _ dm-ebi da sm-ebi (7 dm 5 sm;<br />
6 dm 8 sm) da xan _ mxolod sm-ebi (9 sm, 3 sm, 1 sm da<br />
sxva). es sigrZeebi dafazec daiwereba. pirveli TiTi yovel-<br />
Tvis did danayofs davamTxvioT, `naxevrebi~ aRar gvinda.<br />
Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />
_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm da 7 sm manZili!<br />
8 dm manZili! 9 sm manZili! (da sxva).<br />
226/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi<br />
saangariSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg _ Tvrametis farglebSi.<br />
226/8/ cxrilSia: Sekruli mrudebi, gaxsnili mrudebi da<br />
wertilebi. cariel ujredebSi unda exazos: wertili da raime<br />
gaxsnili mrudi (sulerTia, rogori).<br />
g 116. `bUfvmj!eb!dysb~/!psnprn/!tbz/!bnpdbofcj/!hbnfpsfcb/!!<br />
227/2/! dysbnfujbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU!<br />
ebUwmb;!`fsUj!dbmj!bUfvmj!eb!obTUj!dysb~/!nplmfe;!`bUfvmj!<br />
eb! dysb~-! bov;! `bUj! eb! dysb~/! `sbnefojU! nfujb! bU{f@~! `!<br />
`dysjU! nfuj~/! hbb{sfcb! tjuzwjtb! `dysb.nfuj~/! dysbnfujt!
- 291 -<br />
Tfebsfcb! obtxbwm! sjdywfcUbo/! yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />
rogorc 92.1-Si, oRond cxrametisaTvis.<br />
227/3/! psnprnfefcjboj! tbzpgbdypwsfcp! bnpdbofcj-! spnfmUb!<br />
bnpytob!npjUypwt!sjdywjtb!eb!tywbpcjt!Tflsfcbt/!es sakiTxi 115.2is<br />
magvaria, oRond `-iT metia~ Secvlilia `-iT naklebia~-Ti. amis<br />
Sesabamisad sqemaSi `-iT meti~ Seicvleba `-iT naklebiT~.<br />
SekiTxvebiT damuSavdeba da amoixsneba ori amocana. pirveli<br />
_ dafaze da Tan msr-Si, meore _ mxolod msr-Si (116.2).<br />
1) wiklaurebis ojaxSi 7 sulia, WinWaraulebis ojaxSi _<br />
4-iT naklebi. ramdeni sulia orive ojaxSi erTad?<br />
2) wels skolas 5 klasi daamTavrebs, gaisad _ 2-iT naklebi.<br />
ramdeni klasi daamTavrebs skolas am ori wlis ganmavlobaSi?<br />
masw.-i sqemas dafaze daxazavs da Seavsebs moswavleTa<br />
pasuxebis safuZvelze, moswavleebi _ msr-Si. marcxena CarCoSi<br />
iwereba pirveli monacemi.<br />
_ romeli moqmedeba unda SevasruloT, raTa gavigoT, ramdeni<br />
sulia WinWaraulebis ojaxSi? {gamokleba} ai am marjvena<br />
CarCoSi CavweroT 7s _ 4s. es ras gviCvenebs? {ramdeni sulia<br />
wiklaurebis ojaxSi} es? {ramdeni sulia WinWaraulebis<br />
ojaxSi} aq, `jamSi~, ra unda CavweroT? {ramdeni sulia orive<br />
ojaxSi erTad} nana, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe<br />
amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. ramdeni suli<br />
yofila WinWaraulebis ojaxSi? {sami} axla ra moqmedeba unda<br />
SevasruloT? {Sekreba} (masw.-i CarCoebs Soris dawers did +<br />
niSans) radara unda SevkriboT? {7 + 3 = 10}.<br />
qveda `jamSi~ (elifsSi) Caiwereba Sekrebis Sedegad<br />
miRebuli ricxvi. bolos, gairkveva, romelia amocanis pasuxi.<br />
227/4/!Ubwj!22/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!!gakeTdeba ramdenime<br />
savarjiSo TiTebs an daxazul monakveTebs Soris manZilis<br />
gamoTvlaze (rogorc 115.3-Si).<br />
Sesruldeba agreTve ramdenime Sebrunebuli savarjiSo:<br />
_ Seni TiTebiT maCvene am saxazavze 4 dm da 7sm manZili!<br />
8 dm manZili! 9 sm manZili! (da sxva).<br />
masw.-ma yuradReba unda miaqcios, rom ukanaskneli ramdenime
- 292 -<br />
gakveTilis ganmavlobaSi yovel moswavles erTxel mainc<br />
mouwios manZilis gamoTvla da erTxel _ dasaxelebuli<br />
manZilis Cveneba.<br />
227/5/ igive, rac 111.4, oRond 115.3-is Sesabamisi SekiTxvebiT.<br />
227/8/ wiTeli feri aadvilebs kanonzomierebis aRmoCenas:<br />
samkuTxedi, Sekruli mrudi, gaxsnili texili da ase Semdeg.<br />
g 117. {fqjsj!Tflsfcb/!hbnfpsfcb/!tbyb{bwjt!ebobzpgfcj/<br />
228/2/ {fqjsj!Tflsfcb: 10+9, 9+10. yvelaferi gakeTdeba iseve,<br />
rogorc 93.1-Si, oRond cxrametisaTvis.<br />
228/3/ Ubwj! 23/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/ SekiTxvebiT<br />
damuSavdeba da amoixsneba sami amocana, samive _ msr-Si (117.2).<br />
sqemebi Seivseba iseve, rogorc wina gakveTilze.<br />
1) laSdiris mTaze 4 tbaa, Jibevis mTaze _ 2-iT meti.<br />
ramdeni tbaa orive mTaze erTad?<br />
2) kvaracxeliebis ojaxs 6 Zroxa hyavs, Caligavebis ojaxs<br />
_ 3-iT naklebi. ramdeni Zroxa hyavs orive ojaxs erTad?<br />
3) gasaToxni hqondaT 7 sxvadasxva yana. wina kviraSi gaToxnes<br />
3 yana, am kviraSi _ 2. ramdeni yana darCeniaT gasaToxni?<br />
-----------------------------------------------------------------------------------<br />
III-12. qbubsb!tbyb{bwj/!njtj!tboujnfusfcjtb!eb!ejej!tbyb{b.<br />
wjt!tboujnfusfcjt!upmpcb/! yb{wb! swfvmjt! gvsdfm{f! qbubsb!<br />
tbyb{bwjU/! dasaxazi monakveTis sigrZe Tavidan ar aRemateba 9 sms,<br />
raki ariTmetikis xaziT ufro didi ricxvebis Cawera jer ar<br />
gviswavlebia. vaxazvinebiT mocemuli zomebis mqone kvadratebs,<br />
marTkuTxedebs, texilebsa da sxva. geometriaSi Semogvaqvs axleburi<br />
cxrilebi gadanomril monakveTTa sigrZeebisa.<br />
Semdeg klass vavarjiSebT rveulSi daxazuli monakveTebis<br />
zomvaSi, ukve 20 sm-is farglebSi. milimetrebs pirvel klasSi ar<br />
vaswavliT, amitom yvela sigrZe santimetrebis mTel ricxvs<br />
Seicavs, raTa ar morCes milimetrebiani naSTi.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
228/4/! ejej! tbyb{bwjt! tboujnfusfcjtb! eb! qbubsb! tbyb{bwjt!
- 293 -<br />
tboujnfusfcjt!upmpcb/!qbubsb!tbyb{bwjt!ebobzpgfcjt!xbljUywb!<br />
:! tn.nef/! _ Cven viswavleT gazomva am didi saxazaviT. magram<br />
Tqven patara saxazavebic gaqvT. rogor ggoniaT, risi gazomvaa<br />
mosaxer-xebeli patara saxazaviT? {patar-patara rameebsa,<br />
rveulSi daxazuli rameebisa...} daakvirdiT Tqvens saxazavebs.<br />
rogor ggoniaT, maTze decimetrebia moniSnuli Tu<br />
santimetrebi? {santimetrebi, decimetri xom didia} aba,<br />
wavikiTxoT santimetrebis cifrebi: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.<br />
aba, yvelam Tavis saxazavze TiTebiT maCvenos manZili 7 sm,<br />
saidan sadamdea! (masw.-i Camoivlis da Seamowmebs).<br />
_ kargi, axla moifiqreT: am didi saxazavis santimetrebia<br />
ufro didi Tu patara saxazavis santimetrebi?<br />
gamoiTqmeba sxvadasxva azri. _ gaixseneT, rom yvela<br />
saxazavs decimetrebi aqvs zustad toli! aqac yvelagan,<br />
afrikaSic, ruseTSic, yvelagan. axla isev moifiqreT: am didi<br />
saxazavis santimetrebia ufro didi Tu patara saxazavis<br />
santimetrebi? {tolia} aba, SevamowmoT!<br />
masw.-i didi da patara saxazavebis kideebs erTmaneTs<br />
miadebs, maT merxebs Soris Camoatarebs da yvelas daarwmunebs,<br />
rom orives santimetrebi namdvilad tolia.<br />
228/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sbnefoj!UjUjb~/ ix. 52.4, oRond,<br />
TiTebis raodenoba aRwevs cxrametamde. amitom, cxadia,<br />
maswavle-bels mouwevs raodenobis or wyebad Cveneba<br />
(magaliTad, jer aTi da Semdeg oTxi).<br />
228/8/ hgavs 110.7-s, magram masze ufro advilia. cariel<br />
ujredebSi unda eweros: < 8 = 1 _ 5 < 5<br />
g 118. {fqjsj!hbnplm.!npdfn/!tjhs[jt!npoblwfUjt!ebyb{wb-<br />
229/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 2:`:-! 2:`21. yvelaferi gakeTdeba<br />
iseve, rogorc 94.1-Si, oRond cxrametisaTvis.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
II-13. Tflsfcb.hbnplmfcjt! vdopcj! lpnqpofoujt! np[fcob/ es<br />
Zalian mniSvnelovani sakiTxebia da did safrTxesac Seicavs. saqme<br />
isaa, rom sakmaod advilia amgvari amocanebis amoxsnis xerxebis
- 294 -<br />
gauazrebeli, meqanikuri daufleba wesebis gazepirebiT: imisaTvis,<br />
raTa vipovoT ucnobi pirveli Sesakrebi, saWiroa jams gamovakloT<br />
meore Sesakrebi; imisaTvis, raTa vipovoT ucnobi maklebi, saWiroa<br />
saklebs gamovakloT... ... es wesebi Cvenma mterma imaxsovra! am gziT<br />
moswavle ar gaiazrebs ariTmetikul moqmedebaTa<br />
urTierTSebrunebadobas, ar gaiazrebs sakiTxis arsebas da<br />
meqanikurad amoxsnis amocanebs. CvenTvis amgvari ram dauSvebelia.<br />
imisaTvis, raTa mivaRwioT namdvil gaazrebul codnas, saWiroa<br />
Cveneuli meTodikis mkacri dacva.<br />
rogorc yovelTvis, viwyebT nivTebze moqmedebebiT. zogadi<br />
gegma amgvaria, ganyenebis TandaTanobiTi amaRlebiT:<br />
1) nivTebze moqmedebebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />
2) TvalsaCino sqemebi da Tan mTw-s TvalsaCinoeba;<br />
3) sayofacxovrebo amocanebi romelTa konkretuli Sinaarsi aadvilebs<br />
sakiTxSi garkvevas, TviTon hkarnaxobs moswavles amoxsnis gzas;<br />
4) `Cavifiqre ricxvi~-s tipis amocanebi;<br />
5) ucnobi komponentis moZebna ganyenebul viTarebaSi, Sesakrebsakleb-maklebis<br />
SiSveli terminebiT. oRond, am terminebSi<br />
mocemulia mxolod amocana, xolo misi amoxsna kvlav azrianad<br />
unda moxdes!<br />
erTi sakiTxia ucnobi komponentis moZebna sayofacxovrebo amocanaSi,<br />
da meore sakiTxia ucnobi komponentis moZebna ganyenebul<br />
ariTmetikul moqmedebaSi. meore sakiTxi ufro Znelia, radgan pirvel<br />
SemTxvevaSi TviT amocanaTa sayofacxovrebo Sinaarsi hkarnaxobs<br />
moswavles imas, Tu ra moqmedeba unda Seasrulos.<br />
rogorc ki bavSvs gauWirdeba, unda mivaSveloT TvalsaCino<br />
sqema, Tuki arc es eyo kvlav pirveli safexuris nivTebze<br />
moqmedebani. magram mTavaria, rom ukanasknel mexuTe safexurzec ki<br />
araa saWiro wesebis damaxsovreba da gazepireba. sazogadod, wesebis<br />
Camoyalibeba araa saWiro. pirvelklaselisaTvis es naadrevia da<br />
fuWi. moswavle qvecnobierad daeufleba da gamoiyenebs am wesebs,<br />
Tanac mudmivad gacnobierebuli eqneba namdvili arsi
- 295 -<br />
konkretuli Sinaarsi da upiratesad mas daemyareba da ara<br />
sityvierad Camoyalibebul zogad wesebs.<br />
vTqvaT, mocemulia amocana: `pirveli Sesakrebi tolia 3-isa,<br />
xolo jami tolia 9-isa. risi tolia meore Sesakrebi?~<br />
mosalodneli amoxsnaa: _ 3-s 6 unda mivumatoT, raTa miviRoT<br />
9. Tuki romelime moswavle am droisaTvis Tavad mixvdeba, rom<br />
saWiro iyo gamokleba (`9-s gamovakeli 3 da ase gavige~), masw.-i<br />
mas Seaqebs (Tuki darwmunebulia, rom moswavles vinmem ar aswavla<br />
es wesi meqanikurad!) oRond, sxva moswavleebs ar mosTxovs<br />
maincadamainc ase amoxsnas. bavSvisaTvis amoxsnis bunebrivi gza ki<br />
aseTia: romelia is ricxvi, romelic 3-s unda mivumatoT, raTa<br />
9 miviRoT? es ricxvia 6. swored am gzas uCvenebs moswavles<br />
Cveneuli mTw da mTeli meTodika.<br />
maSasadame, ucnobi Sesakrebis moZebnis amocanas moswavleTa<br />
umravle-soba albaT SekrebiT amoxsnis da ara gamoklebiT! es<br />
bunebrivia da kargia. amdagvarive viTarebaa ucnobi maklebisa Tu<br />
saklebis moZebnis amocanebSic romlebsac moswavleTa<br />
umravlesoba amoxsnis, albaT, gamoklebiT, da ara SekrebiT..<br />
ucnobi komponentis moZebnis amocanebs ukavSirdeba TamaSebi<br />
`Cavifiqre ricxvi~. roca klass vaxsnevinebT amocanas ucnobi Sesakrebis<br />
moZebnaze (mocemuli jamiTa da erTerTi SesakrebiT) sinamdvileSi<br />
vaxsnevinebT amocanas gamoklebaze. magram amis xazgasma<br />
araa saWiro. rogorc iTqva, moswavleebis umravlesoba albaT amoxsnis<br />
ara gamoklebiT, aramed `jamamde SevsebiT~ ramdeni aklia jamamde,<br />
ramdeni unda mivumatoT, raTa jami miviRoT. amaSi daexmarebaT<br />
mTw-s TvalsaCinoebac. magram TandaTan es amocanebi imgvari<br />
xdeba, rom isini uSualod gadaizrdeba gamoklebis amocanebSi.<br />
moswavle bunebrivad swavlobs imas, rom ucnobi Sesakrebis<br />
samoZebnelad gamoklebaa saWiro. pirdapir, mzamzareulad, amis<br />
swavleba araa saWiro (iseve rogorc sxva sakiTxebisa!).<br />
Cveneuli meTodikisaTvis es xom zogadi wesia: masw.-i klass ar<br />
awvdis gamzadebul wesebs, moswavleebi TviTon eZieben da
- 296 -<br />
pouloben maT. sul bolos wesis sityvierad Camoyalibebasac<br />
Seecdebian, oRond mravali moswavlisaTvis es SeiZleba moxdes<br />
meore an sulac mesame klasSi roca misi goneba bunebrivad<br />
momwifdeba saamisod.<br />
amocanis amoxsnis (ufro zustad, pasuxis moZebnis) Semdeg masw.-i<br />
dasvams SekiTxvas `rogor gaige?~ es SekiTxva sinamdvileSi<br />
gulisxmobs pasuxis mxolod Semowmebas! moswavleTa umravlesoba<br />
ver gaiazrebs, rom ucnobi Sesakrebis samoZebnelad gamoklebaa<br />
saWiro, xolo ucnobi saklebis samoZebnelad Sekreba. es jer<br />
arcaa aucilebeli. erTaderTi, masw.-i damatebiT ikiTxavs _ vinmes<br />
sxvagvarad xom ar amouxsnia? {8-s gamoklebuli 3 tolia 5isa}<br />
Zalian kargia!<br />
daaxloebiT aseve iqneba ucnobi saklebis moZebnis amocanebis<br />
SemTxvevaSic. xolo ucnobi maklebis moZebnis amocanebi Zalian<br />
advilebia. TviT maTi sayofacxovrebo Sinaarsi hkarnaxobs<br />
moswavles, Tu ra unda gaakeTos. arsebiTad, amgvari amocanebi<br />
klass ukve amoxsnilic ki aqvs.<br />
sazogadod, sxva sakiTxebTan dakavSirebiTac asea: moswavlis<br />
cnobierebaze Zaladoba araa saWiro. amoxsnas ise, rogorc bunebrivad<br />
eadvileba. mTavaria, moqmedebdes gaazrebulad da gabedulad.<br />
mTavaria, azrovnebdes.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
229/3/!fsUfsUj!vdopcj!Tftblsfcjt!np[fcob!ojwUfc{f!nprnfef.<br />
cjtbt/! ! _ gamovides nukri da da magidaze dados sami kubi.<br />
kargi, axla me davumateb ramdenime kubs (daamatebs 5 kubs ise,<br />
rom bavSvebma ver daTvalon). vin gamoicnobs, ramdeni kubi<br />
damidia me? magram jer gavixsenoT: ramdeni kubi dado nukrim?<br />
{sami}. maS me ramdeni damidia?<br />
Tuki vercerTi moswavle ver mixvdeba, masw.-i Tavad<br />
ikiTxavs: _ axla ramdenia? {rva} ese igi, me ramdeni damidia?<br />
vin gamoicnobs? (Tuki gauWirdebaT, daixmarion mTw-Si `8~).<br />
Sesruldeba kidev erTi amgvari savarjiSo, raodenoba 3<br />
Seicvleba 2-iT, 5 Seicvleba 7-iT. oRond, Sesrulebisas Tan
- 297 -<br />
Seivseba saTanado sqema: dafaze daixazeba erTi imdagvari sqema,<br />
rogorebicaa msr-Si (118.2). _ ramdeni kubi dado nukrim?<br />
{ori} hoda CavweroT aq (2-ians Cawers sul marcxena CarCoSi,<br />
moswavleebi Caweren msr-s sqemaSi, iqac sul marcxena<br />
CarCoSi). me farulad davde ramdeniRac kubi, Tqven ar<br />
daginaxavT (da meore CarCoSi Caiwereba ? niSani). ratom<br />
Cavwere aq es kiTxvis niSani? {imitom, rom moswavleebma ar<br />
viciT, masw.-ma ramdeni kubi dado} mere, bolos, ramdeni kubi<br />
aRmoCnda magidaze? {cxra} hoda am jamSi CavweroT 9-iani<br />
{Caiwereba qvemoT elifsSi _ dafazec da msr-Sic} amocana ras<br />
gvekiTxeba? {ramdeni kubi daudia masw.-s _ Tan TiTs daadebs ?<br />
niSans} Teklem gaimeoros mTliani amocana! kargi, vin amoxsnis?<br />
(mTw gadaSalon `9~-ze) {masw.-s daudia Svidi kubi} saidan<br />
iciT? {ors mivumatoT Svidi tolia cxrisa} diax, CavweroT aq<br />
7-iani {waSlis ? niSans da dawers 7-s, moswavleebi msr-Si ?<br />
niSans gadaaweren 7-ians}.<br />
_ axla me gikarnaxebT erT aseT amocanas da Tqven Sin unda<br />
amoxsnaT (118.9). moswavlem magidaze dado 4 kubi. CawereT<br />
CarCoSi 4-iani! sad unda CaweroT? diax. masw.-ma farulad<br />
daumata ramdeniRac kubi. sad ra unda CaweroT? {meore<br />
CarCoSi CavweroT ? niSani} diax! amis Semdeg magidaze aRmoCnda<br />
7 kubi. sad unda CaweroT 7-iani? ras gvekiTxeba amocana?<br />
{ramdeni kubi daudia masw.-s} diax, amas Sin gamoicnobT da<br />
CawerT kiTxvis niSnis adgilas, zed gadaawerT.<br />
229/4/! npoblwfUjt! hb{pnwb! eb! npdfnvmj! tjhs[jt! npoblwfUjt!<br />
ebyb{wb-! :! tn.jt! gbshmfcTj/ klasi Cveulebrivad swavlobs<br />
patara saxazaviT monakveTis gazomvas _ gazomaven msr-Si daxazulebs<br />
(118.3). masw.-i, rogorc yovelTvis, merxebs Soris<br />
Camoivlis da Seamowmebs, kargad zomaven Tu ara. Semdeg iswavlian<br />
mocemuli sigrZis monakveTis daxazvas. masw.-i<br />
ukarnaxebs sigrZes da moswavleebi 118.3-is cariel adgilas<br />
daxazaven: _ 2 sm; 4 sm; 1 sm; 9 sm (es grZeli monakveTi<br />
daxazon rveulis furclis zeda an qveda mindorze) da sxva.<br />
229/5/!`txsbgj!qbtvyfcj~!`!bohbsjTj/ SekiTxvebia Cveulebrivi
- 298 -<br />
saangriSo: sams mivumatoT rva; aTs gamovakloT oTxi da ase<br />
Semdeg _ cxrametis farglebSi.!<br />
g 119. `psj!bUfvmj!eb!ovmj~-!npd/!hwfsejt!tbnlvUy/!ebyb{wb/<br />
22:/2/! pdjbo! hspwbTj! bUfvmjt! hbnpzpgb/! kvgUfcjU! ebUwmb;!<br />
`psj! dbmj! bUfvmj! eb! obTUj! ovmj~/! nplmfe;! `psj! dbmj!<br />
bUfvmj!eb!ovmj!~-!bov;!`bUj!eb!bUj~/!`sbnefojU!nfujb!bU{f@~!<br />
`!`bUjU!nfuj~/!pdjt!Tfebsfcb!obtxbwm!sjdywfcUbo/!!yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 92.1-Si, oRond ocisaTvis.<br />
22:/3/! fsUfsUj! vdopcj! Tftblsfcjt! np[fcob! tbzpgbdypwsfcp!<br />
bnpdbofcTj/! jer Sesruldeba erTi imdagvarive savarjiSo,<br />
rogoric iyo 118.2-Si (kubebiT), magaliTad, 3 + ? = 9. sqemis<br />
daxazva araa saWiro, daixmarion mTw.<br />
Semdeg dafaze daixazeba erTi imdagvari sqema, rogorebicaa<br />
msr-Si (119.2). _ or Zmas erTad hyavT 8 Svili (da masw.-i<br />
sqemis qveda `jamSi~ anu elifsSi Cawers 8-ians). ufros Zmas<br />
hyavs 3 Svili (da masw.-i sqemis marcxena CarCoSi Cawers 3ians).<br />
ramdeni Svili hyolia umcros Zmas? sofiko, ucqire am<br />
naxazs da srulad waikiTxe amocanis piroba! kargi, axla<br />
amovxsnaT amocana. (amoixsneba da cariel CarCoSi Caiwereba<br />
pasuxi _ 5). rogor gaige? {albaT ase: 3-s 5 unda mivumatoT,<br />
raTa miviRoT 8}.<br />
SekiTxva `rogor gaige~ sinamdvileSi gulisxmobs pasuxis<br />
Semowmebas! moswavleTa umravlesoba ver gaiazrebs, rom aq<br />
gamoklebaa saWiro. es jer arcaa aucilebeli. _ vinmes<br />
sxvagvarad xom ar amouxsnia? {8-s gamoklebuli 3 tolia 5isa}<br />
Zalian kargia, yoCaR!<br />
Semdeg amocanas moswavleebi msr-s pirvel, marcxena<br />
sqemaSi (119.2) Seitanen da ise amoxsnian:<br />
2) Wrelma dedalma sami dRis ganmavlobaSi TiTo kvercxi<br />
dado. sul ramdeni kvercxi daudia mas? {sami} CavweroT es 3iani<br />
am CarCoSi! mis garda kvercxebs Savi dedalic debda. sul<br />
ki sabudarSi 7 kvercxi iyo. sad unda Caiweros 7-iani? {`jam-<br />
Si~} CavweroT! ramdeni kvercxi daudia Sav dedals? konstan-
- 299 -<br />
tine, gaimeore amocana! Sexede am naxazs da ise mipasuxe!<br />
Semdeg amocanas ki mxolod meore sqemaSi Seitanen, xolo<br />
amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian.<br />
3) da da Zma erTad wvetdnen nesvebs, sul 8 nesvi moitanes.<br />
Zmam daTvala, rom mas 4 nesvi mouwyvetia. ramdeni nesvi<br />
mouwyvetia das?<br />
aq erTi mcire cvlilebaa: ? niSani Caiwereba ara marjvena,<br />
aramed marcxena CarCoSi. es imitom, rom amocanis pirobaSi<br />
jer daa naxsenebi, Semdeg ki _ Zma. ese igi, ucnobia pirveli<br />
Sesakrebi.<br />
22:/4/!npdfnvmj!tjhs[jt!hwfsejt!nrpof!tbnlvUyfejt!ebyb{wb-!!!!!<br />
:! tn.jt! gbshmfcTj/! moswavleebi 119.3-is cariel adgilas<br />
daxazaven da gaaferadeben samkuTxedebs, romelTa cali<br />
gverdis sigrZes masw.-i ukarnaxebs: 2 sm, 4 sm, 3 sm, 2 sm.<br />
danarCeni gverdebi daxazon ise, rogorc gamouvaT.<br />
22:/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! lblvo.ubTfcj~/ ix. 18.4, oRond<br />
raodenoba aRwevs ocamde.<br />
g 120.!{fq/!Tfls/!npd/!psj!hwfsejU!pUylvUyfejt!ebyb{wb/<br />
231/2/! {fqjsj! Tflsfcb: 10+10, 19+1, 1+19.! am sagakveTilo<br />
monakveTs cota dro eyofa. gavameorebinebT kvlav oceuls<br />
(rogorcaa 119.1-Si). Semdeg masw.-i dafaze daxatavs patara<br />
wreebis `dominosebur~ oceuls. _ SexedeT, ramdeni wrea aq?<br />
{oci} ramdenad da ramdenadaa dalagebuli oceuli? (masw.-i Tan<br />
TiTiT cal-calke Semoxazavs aTeulTa CarCoebs) {aTeulad da<br />
aTeulad} ese igi, ris tolia aTs mimatebuli aTi? {ocisa}<br />
gaimeoros leqsom! kargi, axla moifiqreT, ricxvTa rigSi<br />
romel ricxvs mosdevs 20? {cxramets} ese igi, ris toli<br />
yofila 19+1? {ocisa} gaimeoros natom! 1+19 risi toli<br />
iqneba? {ocisa} saidan ici? {1+19 tolia 19+1-isa} axla<br />
Sekrebis samive es magaliTi erTad gaimeoros SoTam!<br />
231/3/!fsUfsUj!vdopcj! Tftblsfcjt! np[fcob/ mTw gadaiSleba<br />
`11”-ze. masw.-i rig-rigobiT ekiTxeba sxvadasxva moswavleebs<br />
(moswavleebi sxedan da mTw-s akvirdebian, pasuxoben
- 300 -<br />
mjdomare) _ ramdeni aklia 8-s 11-mde? ramdeni unda mivumatoT<br />
8-s, raTa 11 mi-viRoT? ramdeni aklia 7-s 11-mde? ramdeniT<br />
unda gavadidoT 7, raTa 11 miviRoT? pirveli Sesakrebi tolia<br />
7-isa, jami ki tolia 11-isa. risi tolia meore Sesakrebi?<br />
ramdeni aklia 9-s 13-mde? ramdeniT unda gavadidoT cxra,<br />
raTa 13 miviRoT? pirveli Sesakrebi tolia 9-isa, jami ki<br />
tolia 13-isa. risi tolia meore Sesakrebi? ramdeni aklia 5-s<br />
12-mde? ramdeni unda mivumatoT 5-s, raTa 12 miviRoT?<br />
Tuki moswavles gauWirdeba pasuxis gacema, mTw<br />
gadaiSleba saTanado gverdze _ ramdenicaa jami. Tuki<br />
romelime moswavles mainc gauWireba pasuxis gacema, masw.-i<br />
hkiTxavs: _ aba am gverdze moZebne cxaeuli! diax, esaa. sul<br />
jamSi ramdeni wrea? {13} ese igi, ramdeni aklia 9-s 13-mde?<br />
{4} ramdeni unda mivumatoT cxras, raTa 13 miviRoT? {4}<br />
kargi, axla dafiqrdi: pirveli Sesakrebi tolia 7-isa, jami ki<br />
tolia 11-isa. risi tolia meore Sesakrebi? maS, ramdeniT unda<br />
gaadido cxra, raTa 13 miiRo?<br />
Semdeg SekiTxvebi cotaTi icvleba: _ ras unda mivumatoT<br />
8, raTa 14 miviRoT? meore Sesakrebia 8, jamia 14, risi tolia<br />
pirveli Sesakrebi? ras unda mivumatoT 6, raTa 16 miviRoT?<br />
meore Sesakrebia 6, jamia 16, risi tolia pirveli Sesakrebi?<br />
ras unda mivumatoT 9, raTa 17 miviRoT? meore Sesakrebia 9,<br />
jamia 17, risi tolia pirveli Sesakrebi? ras unda mivumatoT<br />
7, raTa 15 miviRoT? meore Sesakrebia 7, jamia 15, risi tolia<br />
pirveli Sesakrebi? (es yvelaferi zepirad keTdeba.<br />
amitom araa saWiro ricxvebis Cawera!).<br />
bolos, masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas,<br />
rogoracaa msr-Si erTi sqema (120.2). _ me Cavifiqre raRac<br />
ricxvi (da TiTs daadebs sqemaSi mkrTal ?-s). mivumate xuTi<br />
(Cawers CarCoSi 5-ians) da jamSi miviRe 9 (`jamSi~ anu elifs-<br />
Si Cawers 9-ians). vin gamoicnobs _ ra ricxvi Camifiqrebia?<br />
(daadebs TiTs ?-s). ra ricxvi unda eweros aq? (roca moswavle<br />
upasuxebs, mkrTal ?-s zemodan gadaawers 4-ians). rogor<br />
gaige? {albaT ase: 5-s 4 unda mivumatoT, raTa miviRoT 9}.
- 301 -<br />
rogorc iTqva zemore, II-13-Si, amgvari dasabuTebisa da<br />
gamoTvlis saSualeba moswavles ar unda wavarTvaT. miT<br />
umetes, rom mTw mas am gzaze ayenebs. Sesworeba araa saWiro.<br />
xolo SekiTxva `rogor gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs<br />
pasuxis mxolod Semowmebas!<br />
Semdeg masw.-i klass ukarnaxebs erT amgvarsave amocanas<br />
(ricxvis Cafiqrebaze), mis monacemebs Seitanen msr-s meore,<br />
marjvena sqemaSi, xolo amoxsniT _ saSinao davalebaSi<br />
amoxsnian (120.9):<br />
_ me Cavifiqre ricxvi 4. CawereT CarCoSi 4-iani! sad unda<br />
CaweroT? diax. mivumate raRac ricxvi. ? niSani ukve weria,<br />
Tqven nuRar dawerT. mivumate da miviRe jamSi 8. CawereT<br />
jamSi 8-iani! Sin ki gamoicnobT, ra ricxvi unda eweros ?<br />
niSnis nacvlad!<br />
231/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! psj! hwfsejt! nrpof! pUylvUyfejt!<br />
ebyb{wb-!:!tn.jt!gbshmfcTj/ moswavleebi 120.3-is cariel adgilas<br />
daxazaven da gaaferadeben oTxkuTxedebs, romelTa ori<br />
gverdis sigrZes masw.-i ukarnaxebs: 1 sm da 3 sm; 2 sm da 2 sm; 1sm<br />
da 2 sm. danarCeni gverdebi daxazon ise, rogorc gamouvaT.<br />
231/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ ix. 102.4,<br />
oRond ocis CaTvliT.<br />
g 121. {fqjsj!hbnplmfcb/!vdopcj!nblmfcjt!np[fcob/!<br />
232/2/! {fqjsj! hbnplmfcb;! 31`21-! 31`2/! am sagakveTilo<br />
monakveTs cota dro eyofa. jer swrafad gavameorebinebT 120.1s,<br />
Semdeg moswavleebi advilad gamoTvlian mocemul or<br />
sxvaobas.<br />
moswavle.<br />
TviTeuls srulad gaimeorebs romelime sxva<br />
232/3/! vdopcj! nblmfcjt! np[fcob! ojwUfc{f! nprnfefcjtbt/! _<br />
gamovides nunu da aq dados aTi kubi. kargi, axla me aviReb<br />
ramdenime kubs (aiRebs 7 kubs ise, rom bavSvebma ver<br />
daTvalon). vin gamoicnobs, ramdeni kubi amiRia me? jer<br />
gavixsenoT, ramdeni kubi dado nunum? {aTi}.<br />
Tuki vercerTi moswavle ver mixvdeba, masw.-i Tavad ikiTxavs: _
- 302 -<br />
axla ramdeni darCa? {sami} ese igi, me ramdeni amiRia? vin<br />
gamoicnobs? (Tuki gauWirdebaT, daixmarion mTw-Si `10~).<br />
Sesruldeba kidev erTi amgvari savarjiSo, raodenoba 10<br />
Seicvleba 12-iT, 7 Seicvleba 4-iT. oRond, Sesrulebisas Tan<br />
Seivseba saTanado sqema: dafaze daixazeba erTi imdagvari sqema,<br />
rogorebicaa msr-Si (121.2). _ ramdeni kubi dado nukrim?<br />
{Tormeti} hoda CavweroT aq (12-s Cawers sul marcxena<br />
`jamSi~, moswavleebi Caweren msr-s sqemaSi, iqac sul marcxena<br />
`jamSi~). ratom weria aq Semdeg gamoklebis niSani da kiTxvis<br />
niSani? {imitom, rom masw.-ma farulad aiRo ramdeniRac kubi,<br />
moswavleebs ar dagvinaxavs da unda gamovicnoT} mere, bolos,<br />
ramdeni kubi aRmoCnda magidaze? {rva} hoda aq CavweroT 8-iani<br />
{Caiwereba gverdiT CarCoSi _ dafazec da msr-Sic} amocana<br />
ras gvekiTxeba? {ramdeni kubi daudia masw.-s _ Tan TiTs<br />
daadebs ? niSans} luka, ucqire am naxazs da srulad waikiTxe<br />
amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. kargi, vin<br />
amoxsnis? (mTw gadaSalon `8~-ze) {masw.-s auRia oTxi kubi}<br />
saidan iciT? {Tormets gamovakloT oTxi tolia rvisa} diax,<br />
CavweroT aq 4-iani {waSlis ? niSans da dawers 4-s,<br />
moswavleebi msr-Si ? niSans gadaaweren 4-ians}.<br />
_ axla me gikarnaxebT erT aseT amocanas da Tqven Sin unda<br />
amoxsnaT. moswavlem magidaze dado 11 kubi. CawereT `jamSi~ 11!<br />
sad unda CaweroT? diax. masw.-ma farulad aiRo ramdeniRac<br />
kubi. amitomac weria aq gamoklebis niSani da ? niSani. amis<br />
Semdeg magidaze aRmoCnda 7 kubi. sad unda CaweroT 7-iani?<br />
ras gvekiTxeba amocana? {ramdeni kubi auRia masw.-s} diax, amas<br />
Sin gamoicnobT da CawerT kiTxvis niSnis adgilas, zed<br />
gadaawerT.<br />
232/4/!npdfnvmj!tjhs[jt!npoblwfUUb!nrpof!hbytojmj!ufyjmf.<br />
cjt! ebyb{wb-! :! tn.jt! gbshmfcTj/ moswavleebi 121.3-is cariel<br />
adgilas daxazaven da gaaferadeben gaxsnil texilebs, romelTa<br />
Semadgeneli monakveTebis sigrZeebs masw.-i ukarnaxebs:<br />
1 sm, 2 sm, amdenive, 1 sm; 3 sm, 1 sm, 2 sm, amdenive.<br />
232/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj~/ _ Cavifiqre
- 303 -<br />
ricxvi, mivumate 6, miviRe 11. ra ricxvi Camifiqrebia? (da ase<br />
Semdeg _ naswavl magaliTebze). pirvel wreze advilebia:<br />
mivumate 2, miviRe 8. Semdeg TandaTan rTuldeba.<br />
g 122. U/!23/2.jt!hbnfpsfcb/!npd/!hwfsejt!lwbesbujt!ebyb{wb/<br />
233/1/ 121.8 kargad unda gairCes. _ axla kidev erTxel<br />
daakvirdiT Sevsebul cxrils. moZebneT cifri 3. mis qveS ra<br />
raodenobebia? {sameuli da cameteuli} ratomaa swored eseni<br />
3-ianis svetSi? {imitom, rom sameuli 3-is toli raodenobaa,<br />
xolo camets ki sami naSTad aqvs}.<br />
aseve ganixileba kidev ramdenime sveti. cxadia, sxvadasxva<br />
moswavleebi upasuxeben.<br />
233/2/!Ubwj!23/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!!!davaTvalierebinebT<br />
mTw-s `11~-dan `19-20~-mde. TiTo ricxvze cota xans<br />
SevCerdebiT: swrafad vaangariSebinebT or-sam Sekrebagamoklebas.<br />
sanam axal ricxvze gavavalT, masw.-i ikiTxavs: _<br />
maS ratom hqvia am ricxvs `T-erT-meti~?<br />
bolos daemateba amgvari saazrovno SekiTxva: _ ramdeni<br />
TiTi gvaqvs orive xelze da orive fexze erTad? saidan ici?<br />
{xelexze gvaqvs aTi TiTi, fexebzec _ amdenive, sul ocia}.<br />
233/3/!vdopcj!nblmfcjt!np[fcob!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/<br />
jer Sesruldeba erTi imdagvarive savarjiSo, rogoric iyo<br />
121.2-Si (kubebiT), magaliTad, 13 _ ? = 5. sqemis daxazva araa<br />
saWiro, daixmarion mTw.<br />
Semdeg masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas, rogoricaa<br />
msr-Si marcxena sqema (122.2). masw.-i am sqemas Seavsebs, moswavleebi<br />
_ msr-s pirveli, marcxena sqemas (`naxazs~).<br />
1) ezoSi 9 manqana idga (masw.-i 9-ians marcxena `jamSi~<br />
Cawers, moswavleebi _ msr-s marcxena `jamSi~). cota xnis<br />
Semdeg ezoSi sami manqana darCa (CarCoSi Caiwereba 3-iani).<br />
ramdeni manqana wasula ezodan (masw.-i TiTs daadebs mkrTal<br />
?-s)? iraklim Sexedos am naxazs da gaimeoros amocanis
- 304 -<br />
piroba! (Semdeg amocanas amoxsnian da pasuxi 6 zedve<br />
gadaewereba mkrTal ?-s).<br />
Semdeg amocanas ki mxolod meore, marjvena sqemaSi Seitanen,<br />
xolo amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian (122.9):<br />
2) bicolam sinze 8 naWeri namcxvari dado. roca iq<br />
bavSvebi mividnen, sinze mxolod 5 namcxvariRa daxvdaT.<br />
bavSvebamde oTaxSi fiso Separula! ramdeni namcxvari<br />
mouparavs fisos?<br />
233/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! hwfsejt! nrpof! lwbesbujt! ebyb{wb!<br />
vsfefcjbo! gvsdfm{f/! moswavleebi 122.3-is cariel badeSi<br />
daxazaven da gaaferadeben kvadratebs, romelTa gverdis<br />
sigrZeebs masw.-i ukarnaxebs:<br />
1 sm, 2 sm, amdenive, 3 sm.<br />
233/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywfcjt! ubTfcj/~ am TamaSSi rigrigobiT<br />
erTi TiTo moswavle ki ar pasuxobs, aramed _ ori-ori<br />
(erT merxze msxdarni). masw.-i daasaxelebs raime ricxvs<br />
ocdacxramde (amjerad _ mxolod ocis CaTvliT _ sadamdec<br />
naswavli aqvT). moswavleTa wyvilidan marcxenam unda Semokras<br />
taSi imdenjer, ramdeni aTeulicaa am ricxvSi, xolo marjvenam _<br />
am aTeulTa garda naSTi risi tolicaa. magaliTebi:<br />
_ TxuTmeti {taSi erTxel, taSi xuTjer}; eqvsi {siCume, taSi<br />
eqvsjer}; ocdaori {taSi orjer, taSi orjer} aTi {taSi erTxel,<br />
siCume}; nuli {siCume, siCume}; ToTxmeti {taSi erTxel,<br />
taSi oTxjer}; oci {taSi orjer, siCume}; da ase Semdeg.<br />
es TamaSi saguldagulod unda Catardes, radganac 123.1-is<br />
Semamzadebeli safexuria!<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
I-13. 21.ebo!31.nef!sjdywfcjt!djgsvmj!Dbxfsb
- 305 -<br />
kargad gaiazros ricxvis aTobiTi cifruli Canaweri (mxolod 20is<br />
farglebSi es uaresad Cans); da raTa Semzaddes meore klasis<br />
ariTmetikis xazi moswavle igrZnobs, rom ricxvebi aseve<br />
grZeldeba. amasTan, 30-mde ricxvebi ar Seicavs araviTar damatebiT<br />
siZneles, 20-mde ricxvebTan SedarebiT. 21-dan 29-mde ricxvebi ki<br />
iswavleba, magram SemdgomSi maT iSviaTad vaxsenebT ZiriTadad<br />
mainc 20-is farglebSi davrCebiT.<br />
jer vaswavliT cifrul Canawerebs 12, 13, ..., 19 (xolo 10, 11 da<br />
20 cota ufro rTulia da momdevno gakveTilze iqneba). saWiroa<br />
imis gaazreba, rom marcxena cifri 1 gviCvenebs, Tu ricxvSi<br />
ramdenia aTeuli; xolo marjvena cifri (magaliTad, 2) gviCvenebs,<br />
Tu ra rCeba naSTad. ese igi, ricxvSi 12 (swored ricxvSi,<br />
raodenobaSi da ara mis cifrul CanawerSi!) aris 1 aTeuli da<br />
kidev naSTi 2.<br />
Zalian gavrcelebuli Secdomaa, roca amboben: ricxvSi 12 aris<br />
1 aTeuli da 2 erTeuli. anda: cifri 1-iani gviCvenebs aTeulTa<br />
raodenobas, xolo 2-iani erTeulTa raodenobas. es uxeSi<br />
Secdomaa. sinamdvileSi ricxvSi 12 aris 12 erTeuli! 2 aris ara<br />
erTeulTa raodenoba, aramed aTeulebs morCenil erTeulTa<br />
raodenoba. swored esaa naSTi. xolo termini `erTeuli~<br />
ariTmetikuli azriT pirvel klasSi sruliad zedmetia. miT<br />
umetes, rom Cven gvaqvs sigrZis erTeulebi dm da sm! bavSvi veRar<br />
gaigebs, romelia es `erTeuli~ da ratom ewodeba mas ase!<br />
amrigad: 1 aTeuli da naSTi 2.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
g 123. vdopcj!nblmfcjt!np[fcob/!npd/!hwfse/!nbsUlvU/!ebyb{wb/<br />
234/2/!djgsvmj!Dbobxfsfcj;!23-!24-!25-!26-!27-!28-!29-!2:/!nbUj!<br />
hbb{sfcb/! _ romeli ricxvebis cifruli Cawera gvaqvs ukve<br />
naswavli? {0, 1, ... , 9} romlebia is ricxvebi, romlebic<br />
naswavli ki gvaqvs, magram maTi cifruli Cawera rom ar<br />
gviswavlia? {10, 11, ... , 20} dRes viswavliT cifrebiT Caweras<br />
Tormetisa, cametisa, ToTxmetisa da ase Semdeg cxrametamde.
- 306 -<br />
aba, vin icis, rogor iwereba cifrebiT 12?<br />
SeuZlebelia, rom es romelime moswavlem mainc ar icodes,<br />
Tundac mTw-s Tvalierebis gamo. mTw gadaiSalos `12~-ze.<br />
TiTiT aCvenon, romelia Tormetis cifruli Canaweri. masw.-i ki<br />
msxvilad dawers dafaze. _ Tu iciT, es 1 ras gviCvenebs? aba<br />
daxedeT, Tormeteuli risgan da risgan Sedgeba? {aTeulisa da<br />
naSTi orisagan} diax, ramdeni aTeulia TormetSi? {erTi}<br />
naSTi? {ori} ese igi, es 1-iani ras gviCvenebs? {TormetSi<br />
ramdeni aTeulicaa} es 2-iani? {aTeulTa garda rac rCeba<br />
naSTad} kargi, axla moZebneT cametis cifruli Canaweri! diax,<br />
esaa, mec davwer dafaze. ras gviCvenebs es 1-iani? {cametSi<br />
ramdeni aTeulicaa} es 3-iani? {aTeulTa garda rac rCeba<br />
naSTad} kargi, axla moZebneT ToTxmetis cifruli Canaweri!<br />
(da ase Semdeg cxrametis CaTvliT _ Semdgomi ricxvebi ukve<br />
swrafad wava).<br />
Semdeg gadaSlian msr-s (123.1) da TviTeuli `dominos~<br />
qveS daweren Sesabamis ricxvs cifrebiT.<br />
234/3/! vdopcj! nblmfcjt! np[fcob/! mTw gadaiSleba `12~-ze.<br />
masw.-i rig-rigobiT ekiTxeba sxvadasxva moswavleebs<br />
(moswavleebi sxedan da mTw-s akvirdebian, pasuxoben<br />
mjdomare) _ ramdeniT metia 12, vidre 8? ramdeni unda<br />
gamovakloT 12-s, raTa 8 miviRoT? ramdeniT metia 12, vidre<br />
5? ramdeniT unda SevamciroT 12, raTa 5 miviRoT? saklebia 13,<br />
sxvaobaa 7. risi tolia maklebi? ramdeniT unda SevamciroT 13,<br />
raTa 7 miviRoT?<br />
Tuki moswavles gauWirdeba pasuxis gacema, mTw<br />
gadaiSleba saTanado gverdze _ ramdenicaa jami. Tuki<br />
romelime moswavles mainc gauWireba pasuxis gacema, masw.-i<br />
hkiTxavs: _ aba am gverdze moZebne Svideuli! diax, esaa. sul<br />
jamSi ramdeni wrea? {13} ese igi, ramdeni unda gamovakloT 13s,<br />
raTa 7 miviRoT? {6} kargi, axla dafiqrdi: saklebia 13,<br />
sxvaobaa 7. risi tolia maklebi? maS ramdeniT unda<br />
SevamciroT 13, raTa 7 miviRoT?
- 307 -<br />
es yvelaferi zepirad keTdeba. ricxvebis Cawera araa<br />
saWiro!<br />
bolos, masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas,<br />
rogoricaa msr-Si marcxena sqema (123.2). moswavleebi ki msr-<br />
Sive Seavseben. _ me Cavifiqre ricxvi 15 (marcxena `jamSi~<br />
Caiwereba 15), gamovakeli raRac ricxvi (da TiTs daadebs<br />
sqemaSi mkrTal ?-s). da sxvaoba miviRe 9 (CarCoSi Caiwereba<br />
9). vin gamoicnobs _ ra ricxvi gamomiklia? (daadebs TiTs ?s).<br />
ra ricxvi unda eweros aq? (roca moswavle upasuxebs,<br />
mkrTal ?-s zemodan gadaawers 6-ians). rogor gaige? {albaT<br />
ase: 15-s 6 unda gamovakloT, raTa miviRoT 9}. SoTa, ucqire<br />
am naxazs da srulad waikiTxe amocanis pirobac da pasuxic!<br />
rogorc iTqva zemore, II-13-Si, amgvari dasabuTebisa da<br />
gamoTvlis saSualeba moswavles ar unda wavarTvaT. miT<br />
umetes, rom mTw mas am gzaze ayenebs. Sesworeba araa saWiro.<br />
xolo SekiTxva `rogor gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs<br />
pasuxis mxolod Semowmebas!<br />
Semdeg masw.-i klass ukarnaxebs erT amgvarsave amocanas (raRac<br />
ricxvis gamoklebaze), maT monacemebs Seitanen msr-s meore<br />
sqemaSi, xolo amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian (123.9).<br />
234/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! hwfsefcjt! nrpof! nbsUlvUyfejt!<br />
ebyb{wb!vksfefcjbo!gvsdfm{f/!moswavleebi 123.3-is cariel badeSi<br />
daxazaven da gaaferadeben marTkuTxedebs, romelTa gverdis<br />
sigrZeebs masw.-i ukarnaxebs: 2 sm da 3 sm; 4 sm da 1 sm.<br />
234/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!Dbwjgjrsf!sjdywj~/!!!! _ Cavifiqre<br />
ricxvi, mivumate 6, miviRe 11. ra ricxvi Camifiqrebia? (da ase<br />
Semdeg _ naswavl magaliTebze).<br />
234/9/ kanonzomierebaa: marTkuTxedi, Sekruli texili,<br />
gaxsnili mrudi, da ase Semdeg.<br />
g 124. vdopcj!tblmfcjt!np[fcob/!ufyjmjt!tjhs[jt!hbnpUwmb/<br />
235/2/! djgsvmj! Dbobxfsfcj;! 21-! 22! eb! 31/! nbUj! hbb{sfcb/! ! _<br />
romeli ricxvebis cifruli Cawera viswaleT wina gakveTilze?<br />
{12, 13, ..., 19} romlebia is ricxvebi, romlebic naswavli ki<br />
gvaqvs, magram maTi cifruli Cawera jer ar gviswavlia? {10,
- 308 -<br />
11, 20} dRes viswavliT swored am ricxvebis cifrebiT<br />
Caweras! aba, vin icis, rogor iwereba cifrebiT aTi?<br />
mTw gadaiSalos `10~-ze. TiTiT aCvenon, romelia aTis cif<br />
ruli Canaweri. masw.-i ki msxvilad dawers dafaze. _ Tu iciT,<br />
es 1 ras gviCvenebs? {aTSi ramdeni aTeulicaa} diax, ramdeni<br />
aTeulia aTSi? {erTi} naSTi ra rCeba? {nuli} ese igi, es 1-iani<br />
ras gviCvenebs? {aTSi ramdeni aTeulicaa} es 0-iani? {aTeulTa<br />
garda rac rCeba naSTad} kargi, axla moZebneT TerTmetis<br />
cifruli Canaweri! diax, esaa, mec davwer dafaze. ras<br />
gviCvenebs es 1-iani? {TerTmetSi ramdeni aTeulicaa} es 1-iani?<br />
{aTeulTa garda rac rCeba naSTad} kargi, axla moZebneT ocis<br />
cifruli Canaweri! ras gviCvenebs es 2-iani? {ocSi ramdeni<br />
aTeulicaa} es 0-iani? {aTeulTa garda rac rCeba naSTad}.<br />
Tan gadaSlian msr-s (124.1) da TviTeuli `dominos~<br />
gverdiT or-orjer daweren Sesabamis ricxvs cifrebiT.<br />
235/3/!vdopcj!tblmfcjt!np[fcob!tbzpgbdypwsfcp!bnpdbofcTj/<br />
am sakiTxs aRar viwyebT nivTebze moqmedebebiT. es ukve<br />
sakmarisad iyo, Tanac, ucnobi saklebis moZebnis amocanis<br />
nivTebiT warmodgena arcaa mTlad bunebrivi.<br />
masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas, rogoracaa<br />
msr-Si erTerTi sqema (124.2). _ amovxsnaT amocana da Tan am<br />
naxazebSi CavweroT. moswavles davalebad marTkuTxedebis<br />
daxazva hqonda, ar viciT ramdenis (da TiTs daadebs sqemaSi<br />
mkrTal ?-s). man daxaza 6 marTkuTxedi (da 6-ians Cawers<br />
cariel CarCoSi, gamoklebis niSnis marjvniv; moswavleebic<br />
Caweren msr-s pirvel, marcxena sqemaSi 124.2). moswavles<br />
kidev darCa dasaxazavi 5 marTkuTxedi (da 5-iani Caiwereba<br />
rombSi). ramdeni marTkuTxedis daxazva hqonia mas davalebad?<br />
(da TiTs daadebs sqemaSi mkrTal ?-s). ra unda eweros aq<br />
kiTxvis niSnis nacvlad? axla vaxom Sexedos am naxazs da<br />
gaimeoros amocanis piroba!<br />
amoxsnis Semdeg sqemaSi mkrTal ?-s zedve gadaewereba<br />
pasuxi 11. _ rogor gaige pasuxi? {11-s unda gamovakloT 6,<br />
raTa miviRoT 5}. rogorc mravaljer iTqva, SekiTxva `rogor
- 309 -<br />
gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs pasuxis mxolod Semowmebas!<br />
_ vinmes sxvagvarad xom ar gaugia pasuxi? {6+5=11} yoCaR,<br />
Zalian kargia!<br />
Semdegi amocana msr-s meore, marjvena sqemaSi mxolod<br />
Caiwereba, xolo amoixsneba saSinao davalebaSi.<br />
2) papas bazarSi 5-lariani daekarga, ris Semdegac 9 lari<br />
darCa. ramdeni lari hqonia mas bazarSi Sesvlamde?<br />
235/4/!npdfnvmj!tjhs[jt!npoblwfUUb!nrpof!hbytojmj!ufyjmf.<br />
cjt! ebyb{wb-! spdb! tjhs[ffcj! npdfnvmjb! dysjmjt!tbyjU/! ufyj.<br />
mjt!nUmjboj!tjhs[jt!hbnpUwmb-!spdb!njtj!Tfnbehfofmj!zwfmb!<br />
npoblwfUjt!tjhs[f!tboujnfusfcjt!nUfm!sjdywt!Tfjdbwt/!moswavleebi<br />
124.3-is cariel adgilas daxazaven gaxsnil texils,<br />
romlis Semadgeneli monakveTebis sigrZeebs Tavadve amoikiTxaven<br />
cxrilidan 124.3. Semdeg iangariSeben mis mTlian sigrZes.<br />
235/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/~ ix. 122.4.<br />
g 125. Dbobxfsfcj;!32-!33-!///!-!3:/!npoblwfU/!{pnwb!gvsdfm{f/!<br />
236/2/!sjdywfcj!eb!nbUj!djgsvmj!Dbobxfsfcj;!32-!33-!///!-!3:/<br />
_ daxedeT kidev am lokokinas niJarasaviT naxazs (msr-s<br />
124.8). ocis Semdeg Tu grZeldeba ricxvebi? romlebia isini?<br />
ai magaliTad, ocdaerTi. daukvirdiT am sityvas: oc-da-erTi.<br />
vin dasvams dafaze amden wertilss? (gamova moswavle da<br />
`dominoseburad~ dasvams oc wertils, Semdeg gverdiT<br />
dausvams kidev erTs). ramdeni aTeulia am raodenobaSi? {ori<br />
aTeulia} naSTi risi tolia? {erTisa} ese igi, rogor unda<br />
CavweroT cifrebiT es raodenoba? {21} es 2-iani ras<br />
gviCvenebs? {21-Si aTeulTa raodenobas} es 1-iani ras<br />
gviCvenebs? {ramdenicaa naSTi}. axla vin dasvams ocdaxuT<br />
wertils? ramdeni aTeulia am raodenobaSi? {ori aTeulia}<br />
naSTi risi tolia? {xuTisa} ese igi, rogor unda CavweroT<br />
cifrebiT es raodenoba? {25} es 2-iani ras gviCvenebs? {25-Si<br />
aTeulTa raodenobas} es 5-iani ras gviCvenebs? {ramdenicaa<br />
naSTi}. vin metyvis, rogor iwereba ocdaori? {2 da 2}
- 310 -<br />
ocdaSvidi? {2 da 7}.<br />
Semdeg msr-Si (125.1) TviTeuli `dominos~ qveS daweren<br />
Sesabamis ricxvs cifrebiT.<br />
236/3/! vdopcj! tblmfcjt! np[fcob/! mTw gadaiSleba `15~-ze.<br />
masw.-i rig-rigobiT ekiTxeba sxvadasxva moswavleebs (moswavleebi<br />
sxedan da mTw-s akvirdebian, pasuxoben mjdomare) _<br />
ras unda gamovakloT 6, raTa 9 miviRoT? romeli ricxvi unda<br />
SevamciroT 6-iT, raTa 9 miviRoT? maklebia 7, sxvaobaa 8.<br />
risi tolia saklebi? romeli ricxvi unda SevamciroT 7-iT,<br />
raTa 8 miviRoT?<br />
Tuki romelime moswavles gauWirdeba pasuxis gacema,<br />
maswav-lebeli hkiTxavs: _ aba am gverdze moZebne Svideuli da<br />
rvaeuli! diax, esaa. sul jamSi ramdeni wrea? {15} ese igi, ras<br />
unda gamovakloT 7, raTa 8 miviRoT? romeli ricxvi unda<br />
SevamciroT 7-iT, raTa 8 miviRoT? kargi, axla dafiqrdi:<br />
maklebia 7, sxvaobaa 8. risi tolia saklebi?<br />
es yvelaferi zepirad keTdeba. ricxvebis Cawera araa saWiro!<br />
bolos, masw.-i dafaze daxazavs erT imdagvar sqemas,<br />
rogoracaa msr-Si marcxena sqema (125.2). moswavleebi ki msr-<br />
Si Seavseben `naxazs~. _ me Cavifiqre raRac ricxvi (da TiTs<br />
daadebs sqemaSi mkrTal ?-s). gamovakeli 4 da sxvaoba miviRe 9<br />
(rombSi Caiwereba 9, moswavleebi ki Caweren msr-s marcxena<br />
sqemaSi 125.2). vin gamoicnobs _ ra ricxvi Camifiqrebia?<br />
(daadebs TiTs ?-s). lali, ucqire am naxazs da srulad<br />
waikiTxe amocanis piroba! kargi, axla amovxsnaT amocana. ra<br />
ricxvi unda eweros aq? (roca moswavle upasuxebs, mkrTal<br />
?-s zemodan gadaawers 13-ians). rogor gaige? {albaT ase: 13-s<br />
unda gamovakloT 4, raTa miviRoT 9}.<br />
rogorc iTqva zemore, II-13-Si, amgvari dasabuTebisa da<br />
gamoTvlis saSualeba moswavles ar unda wavarTvaT. miT<br />
umetes, rom mTw mas am gzaze ayenebs. Sesworeba araa saWiro.<br />
xolo SekiTxva `rogor gaige?~ sinamdvileSi gulisxmobs<br />
pasuxis mxolod Semowmebas! _ vinmes sxvagvarad xom ar gaugia<br />
pasuxi? {9+4=13} yoCaR, Zalian kargia!
- 311 -<br />
Semdeg masw.-i klass ukarnaxebs erT amgvarsave amocanas<br />
(raRac ricxvis Cafiqrebasa da misTvis gamoklebaze), mis<br />
monacemebs Seitanen msr-s meore sqemaSi (125.2), xolo<br />
amoxsniT _ saSinao davalebaSi amoxsnian.<br />
236/4/! npoblwfUfcjt! {pnwb! gvsdfm{f-! qbubsb! tbyb{bwfcjU-!<br />
vlwf! 31! tn.jt! gbshmfcTj/! masw.-i klass gadaaSlevinebs msr-s<br />
sxvadasxva naxazebs (romlebic winaswar unda hqondes<br />
SerCeuli!) da gaazomvinebs monakveTebs, marTkuTxedTa sigr-<br />
Zeebsa da sxva. yvela sigrZe santimetrebis mTel raodenobas<br />
unda Seicavdes, milimetirebiani naSTis gareSe!<br />
236/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ ix. 102.4,<br />
oRond ukve 29-is farglebSi.<br />
g 126. Tfebs/!3:.jt!gbshm/!nsbwbmlvUy/!hwfse/!hb{pnwb/!<br />
237/2/! sjdywfcjt! Tfebsfcb! 3:.jt! gbshmfcTj/! vupmpcbUb!<br />
Dbxfsb/!sjdywUb!sjhj;!2-!3-!4-!///!-!2:-!31-!32-!33-!///!eb!btf!Tfnefh/!!<br />
_ moifiqreT, romelia ufro meti _ 13 Tu 9? gamodi da<br />
dasvi dafaze Sesabamisi raodenobis wertilebi! (moswavle<br />
dasvams `dominosebur~ cameteulsa da cxraeuls} romelia<br />
meti? saidan ici? {13 metia, vidre 10, 9 ki naklebia, vidre<br />
10} davweroT: 912.<br />
_ moifiqreT, romelia ufro meti _ 19 Tu 21? gamodi da<br />
dasvi dafaze Sesabamisi raodenobis wertilebi! (moswavle<br />
dasvams). romelia meti? saidan ici? {21 metia, vidre 20, 19<br />
ki naklebia, vidre 20} davweroT: 19
- 312 -<br />
_ naSTia 6, aq ki naSTia 3, naklebia}. davweroT: 26>23.<br />
swrafad Sedardeba erTmaneTs sxva ricxvTa wyvilebi<br />
(oRond, aRaraa saWiro dafaze `dominoebi~ da dasabuTeba) da<br />
Sedarebis Sedegebi Caiwereba msr-Si 126.1. moswavleebi rigrigobiT<br />
waikiTxaven ricxvebs siidan, swrafad Seadareben da<br />
maT Soris Caweren saTanado niSans. 126.1 Sesruldeba wiTel<br />
xazamde, danarCeni _ saSinao davalebad miecemaT (126.7).<br />
237/3/!sjhpcjUj!sjdywfcj!nfUfsUnfufebo!nfpdfnef/!nbUj!eb.<br />
lbwTjsfcb! obtxbwm! tjwsdjU! eb! espjU! njnbsUfcfcUbo/! ! SekiTxvebiT<br />
ganvixilavT mTw-s mTliani ydis suraTs. SekiT-xvebis<br />
nimuSebi: _ vinaa rigSi meTerTmete? ra raodenobiani droSa<br />
ukavia mas? mecxramete? ra raodenobiani droSa ukavia mas?<br />
meoce? ra raodenobiani droSa ukavia mas? ocdameerTe? ra<br />
raodenobiani droSa ukavia mas? meTxuTmete? (da ase Semdeg).<br />
Semdeg daismis imdagvarive SekiTxvebi, rogorebic iyo 87.2-<br />
Si, oRond rigobiTi ricxvebis monawileobiT. magaliTad: _<br />
mecamete ufro adre Caivlis did pepelasTan Tu meTxuTmete?<br />
da sxva...<br />
237/4/! psj! nsbwbmlvUyfejt! hwfsefcjt! hb{pnwb/! Tfefhfcjt!<br />
Dbxfsb!dysjmTj/!Sesruldeba msr-s 126.3.<br />
aq erTi siaxlea _ cifrebi gamoyenebulia Wdeebad. amitom<br />
saWiroa mcire Semamzadebeli saubari. _ ricxvebi risTvis<br />
gvWirdeba? {dasaTvlelad, Sesakrebad...} ricxvi aRniSnavs<br />
raodenobas: erTi cali, ori cali, sami cali... magram<br />
amocanebs rom win uweria ricxvebi, ai, magaliTad, es<br />
(miuTiTebs msr-Si) raodebobas aRniSnavs? ramdeni calia<br />
amocana, imas aRniSnavs? {ara} aRniSnavs amocanis nomers, ise ki<br />
Tqven es nomeri ar gWirdebaT. kidev sad gvxvdeba nomrebi?<br />
{saxlis nomeri, telefonis nomeri...} telefonis nomeri Tu<br />
aRniSnavs raodenobas? {ara} nomeri raodenobas ar aRniSnavs.<br />
_ axla daakvirdiT am mravalkuTxedebs (msr 126.3). ratom<br />
aweria cifrebi mravalkuTxedTa gverdebTan? gverdebis<br />
raodenobas gviCvenebs? {ara} gverdebis sigrZeebs xom ar<br />
gviCvenebs? SeamowmeT! {ara} es gverdebi gadanomrilia, raTa
- 313 -<br />
maTi sigrZeebi CavweroT cxrilSi.<br />
moswavleebs Tavidan SeiZleba cota mixmareba dasWirdeT,<br />
magram male gaerkvevian da Tavad daasruleben amocanas.<br />
237/5/!Uwmb!eb!vlvUwmb!3:.jt!gbshmfcTj/!!!_ axla daxedeT<br />
isev im naxazs (125.8). daiTvaleT 0-dan 29-mde! axla ukuRma<br />
daiTvaleT, 29-dan 0-mde!<br />
sakmarisia TiTo-TiTojer. Semdeg iwyeba TamaSi. wesi aseTia:<br />
pirveli moswavle iwyebs Tvlas. masw.-is taSis Semokraze is<br />
wyvets Tvlas, agrZelebs momdevno moswavle _ masw.-is Semdeg<br />
taSis Semokvramde, da ase Semdeg. uceb masw.-i daiZaxebs: _ axla<br />
ukuRma! da momdevno moswavlem ukuTvla unda ganagrZos<br />
zustad im ricxvidan, romelzedac wina moswavles Seawyvetina<br />
masw.-ma. da ase Semdeg...<br />
g 127. hbnfpsfcb/!ufyjmjt-!nsbwbmlvUy/!npoblwfUfcjt!hb{pnwb/!<br />
237/8/! _ ratom aweria cifrebi mravalkuTxedTa gverdebTan?<br />
gverdebis raodenobas gviCvenebs? {ara} gverdebis sigrZeebs<br />
gviCvenebs? {ara} aba ras gviCvenebs? {es gverdebi gadanomrilia,<br />
raTa maTi sigrZeebi CavweroT cxrilSi}.<br />
238/2/! 31.jt! gbshmfcTj! Tflsfcb.hbnplmfcjt! obtxbwmj! nbhb.<br />
mjUfcjt! )`bUfvm{f! hbebtwmjU~*! djgsvmj! Dbxfsb! eb! hbnf.<br />
psfcb/!!masw.-i asaxelebs Sekreba-gamoklebis naswavl magaliTs,<br />
xolo moswavleebi rig-rigobiT zepirad pasuxoben da Semdeg<br />
yvelani erTad weren msr-Si (cariel badeSi 127.1). savarjiSoebi<br />
grZeldeba manam, sanam bade mTlad ar Seivseba.<br />
nimuSebi: 11 _ 4; 5 + 9; 20 _ 10; 10 + 7; 14 _ 8; 9 +<br />
6; 19 + 1 da sxva.<br />
238/3/!Ubwj!24/3.jt!hbnfpsfcb!eb!Tfkbnfcb/<br />
zepirad amoixsneba ori amocana, naswavli saxisa. Tuki<br />
moswavleebs gauWirdebaT, dafaze daixazos saTanado sqema.<br />
1) dodom magidaze 8 kubi daawyo. maswavlebelma aiRo<br />
ramdeniRac kubi, ris Semdegac magidaze 2 kubi darCa. ramdeni<br />
kubi auRia maswavlebels?<br />
2) bavSvs dedam da mamam aCuqes rveulebi, sul 8 cali.
- 314 -<br />
mamam 6 rveuli aCuqa. ramdeni uCuqebia dedas?<br />
238/4/! ufyjmfcjtb! eb! nsbwbmlvUyfefcjt! Tfnbehfofmj! npobl.<br />
wfUfcjt! hb{pnwb/! Tfefhfcjt! Dbxfsb! dysjmTj/! nsbwbmlvUyfejt!<br />
zwfmb!hwfsejt!tjhs[fUb!kbnjt!hbnpUwmb-!spdb!zwfmb!ft!tjhs[f!<br />
tboujnfu.sfcjt!nUfm!sjdywt!Tfjdbwt/!<br />
Sesruldeba 127.3. albaT, axsna ar gaxdeba saWiro.<br />
238/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj~/ _ Cavifiqre<br />
ricxvi, gamovakeli 6, miviRe 6. ra ricxvi Camifiqrebia? anda:<br />
mivumate 3, miviRe 12. (da ase Semdeg _ naswavl magaliTebze,<br />
yvela _ ucnobi saklebisa an Sesakrebis moZebnaze).<br />
g 128. Tfls/.hbnplm/!31.jt!gbshmfcTj/!U/!23/4.jt!hbnfpsfcb/!!<br />
238/8/! _ ratom aweria cifrebi texilebis monakveTebTan?<br />
monakveTebis raodenobas gviCvenebs? {ara} maT sigrZeebs gviCvenebs?<br />
{ara} aba ras gviCvenebs? {es monakveTebi gadanomrilia,<br />
raTa maTi sigrZeebi CavweroT cxrilSi}.<br />
239/2/!Tflsfcb.hbnplmfcb!31.jt!gbshmfcTj!`bUfvm{f!hbebt.!<br />
wmjU~-! tbUbobep! DbobxfsfcjU/! yvelaferi iseve, rogorc 127.1-<br />
Si, oRond SigadaSig gamoereva ramdenime sxvagvari magaliTic:<br />
10+8, 13_3, 20+5, 26_6, 11_2, 21_2.<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
II-14. 21.ebo!31.nef!sjdywfcjt!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe!`!<br />
zwfmb! Tftb[mfcmpcjt! bnpxvswjU/ saerTo Ziebis Semdeg dafaze<br />
Camoiwereba yvela SesaZlebloba tolobaTa saxiT. klasi Tan<br />
kiTxulobs.<br />
sjdywfcjt!ebmbhfcb!nbufcjt!bo!lmfcjt!njyfewjU!)bsbvnfuft!<br />
8.9!dbmj!sjdywjtb*/<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
239/3/!21.jt-!22.jtb!eb!23.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kb.<br />
nfcbe/!!mTw gadaiSleba `10~-ze. _ radara sxvadasxva Sesakreb-<br />
Ta jamis tolia 10? ar gamogrCeT arcerTi SesaZlebloba!<br />
yvela tolobas masw.-i moswavleTa karnaxiT dafaze dawers,<br />
Semdeg ki klasi Seavsebs 128.2-is zeda sqemis cariel<br />
ujredebs. maTSi Caiwereba Tanmimdevrulad: 9+1, 8+2, 7+3,
- 315 -<br />
6+4 da 5+5. _ kargi, magram danarCenebi sadRa CavweroT? ai,<br />
magaliTad, 4+6 rom ar Cagviweria!? {4+6 tolia 6+4-isa,<br />
amitom aRar gvinda misi calke Cawera}. ras gviCvenebs es 10iani?<br />
{rom yvelas jamia 10} axla wavikiTxoT yvela jami! {10<br />
udris 9+1, 10 udris 8+2 ... da ase Semdeg}.<br />
Semdeg mTw gadaiSleba `11~-ze da klasi aseve Seavsebs<br />
128.2-is meore sqemis cariel ujredebs. am jamebsac erTianad<br />
waikiTxaven.<br />
bolos mTw gadaiSleba `12~-ze da klasi aseve Seavsebs<br />
128.2-is mesame sqemis cariel ujredebs. am jamebsac erTianad<br />
waikiTxaven.<br />
239/4/!Ubwj!23/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!!128.3-is cariel adgilas<br />
masw.-is karnaxiT rig-rigobiT daxazaven sam nakvTs:<br />
1) samkuTxeds, romlis erTi gverdis sigrZea 2 sm, meorisa<br />
_ 4 sm (mesame _ rogoric gamova);<br />
2) xuTkuTxeds, romlis erTi gverdis sigrZea 1 sm, meorisa<br />
_ amdenive, mesamisa _ 2 sm, meoTxisa _ 1 sm (mexuTe _<br />
rogoric gamova);<br />
3) gaxsnil texils, romlis erTi gverdis sigrZea 1 sm,<br />
meorisa _ 3 sm, mesamisa _ amdenive, meoTxisac _ amdenive,<br />
mexuTisa _ 2 sm, meeqvsisa _ 1 sm, meSvidisa _ amdenive da<br />
mervisa _ 2 sm.<br />
239/5/!Uwmb!eb!vlvUwmb!3:.jt!gbshmfcTj/ ix. 126.4, oRond<br />
yovelgvari Sesavlebis gareSe.<br />
g 129. 24.jt-!25.jt!ebTmb!kbnfcbe/!bnpdbofcj!np[sbpcb{f/!<br />
23:/2/! 21.ebo! 31.nef! sjdywfcjt! djgsvm! DbobxfsUb! ljefw!<br />
fsUyfm! eblbwTjsfcb! sbpefopcjt! bUfvmfcbe! ebUwmjtbt!<br />
obTUfcUbo/!masw.-i dafaze dawers 14. _ waikiTxe es ricxvi! ras<br />
giCvenebs es 1-iani (miTiTebiT)? {rom 14-Si 1 aTeulia} es 4iani?<br />
{rom aTeulTa garda kidev 4-ia} ramdeni aTeulia 14-Si?<br />
{erTi} risi tolia 14 _ 10?<br />
amdagvarive SekiTxvebiT waikiTxeba da gairCeva ricxvebi da
- 316 -<br />
saTanado jam-sxvaobani: 24 da 24_20; 10 da 10+10; 18 da<br />
18_10; 29 da 29_9; 20 da 20_10.<br />
_ ras gviCvenebs es 1-iani? {18-Si rom 1 aTeulia} es 8iani?<br />
{aTeulTa garda kidev rvaa naSTi} aq ras gviCvenebs es<br />
2-iani? {29-Si rom 2 aTeulia} es 9-iani? {aTeulTa garda kidev<br />
cxraa naSTi} Tu mixvdebiT, ratom maincadamainc aTeulebad<br />
daTvales es raodenobani? ratom ar SeiZleboda, magaliTad,<br />
rom cxraeulebad an eqvseulebad daeTvalaT? aq daewereT is,<br />
Tu ramdeni eqvseulicaa raodenobaSi, aq ki daeweraT is, Tu<br />
risi toli iqneboda eqvseulTa garda morCenili naSTi! ratom<br />
swored aTeulebad vTvliT yvela raodenobas?<br />
es sakiTxi mxolod Zlier moswavleTaTvisaa gankuTvnili.<br />
amitom misi ganvrcoba araa saWiro. pasuxia: _ saTvlelad yvelaze<br />
kargi _ TiTebia. isini yovelTvis Tan gvaqvs. raki adamians<br />
xelebze aTi TiTi aqvs, amitom iTvlian aTeulebad. eqvsi<br />
TiTi rom gvqonoda, maSin eqvseulebad daTvlidnen, rva TiTi<br />
rom gvqonoda _ rvaeulebad daTvlidnen. magram raki aTi TiTi<br />
gvaqvs, amitomaa, rom raodenobas aTeulebad viTvliT.<br />
23:/3/!24.jtb!eb!25.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 13-isa<br />
da 14-isaTvis.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
III-13. vbewjmftj!bnpdbofcj!nbo[jmtb!bo!np[sbpcb{f/<br />
am amocanebSi manZilebi ikribeba (manZilis adiciurobis Tviseba).<br />
maTi amoxsnisas saWiroa TvalsaCino sqemebis daxatva. amocanebs,<br />
rogorc yovelTvis, ara mxolod vxsniT, aramed winaswar kargad<br />
vamuSavebT da pirobas viazrebT, amoxsnis Semdeg ki pasuxsac viazrebT.<br />
am safexurze es xdeba sagangebo TvalsaCino sqemebis meSveobiT.<br />
iseve rogorc meore xazSi (ix. II-11) moswavleebma unda iswavlon<br />
sqemebis Sevseba, Sedgena, maTgan monacemTa amokiTxva. amitom<br />
amocanis amoxsnisas amocanis piroba jer sqemaze gadaitaneba, Semdeg<br />
ki moswavle am sqemidan aRadgens amocanis srul pirobas.<br />
vimeorebT da vajamebT nakvTebis naswavl dajgufebebs mTw-Si
- 317 -<br />
mocemuli sqema-suraTis mixedviT.<br />
mphjlvsj!trfnfcj!njnbsUfcb{f!`{phbej \!lfs[p~/!logikuri<br />
zogadi erTia da aerTianebs mraval kerZos (magaliTad, `gareuli<br />
cxoveli~ aerTianebs daTvs, jixvs, kiborCxalas, siraqlemas, Tevzs,<br />
xoWos, bus...). amiT zogadi hgavs jams. amitom logikur sqemebSi<br />
zogadis Sesatyvisi termini iwereba xolme elifsSi iseve rogorc<br />
ariTmetikis TemaSia jamebi. masw.-ic `jamad~ moixseniebs am elifss,<br />
xolo kerZoebis Sesabamis marTkuTxa CarCoebs `ujredebad~.<br />
-------------------------------------------------------------------------------------<br />
23:/4/!vbewjmftj!bnpdbofcj!nbo[jmtb!bo!np[sbpcb{f-!spnfmUb!<br />
bnptbytofmbe! tbXjspb! fsUj! fsUfvmjU! hb{pnjm! nbo[jmUb!<br />
Tflsfcb/! dafaze daixazeba saTanado sqema da amoixsneba amocanebi.<br />
sasurvelia sqemebi namdvili zomebiT daixazos (dm-Si).<br />
1) xoWo miwidan xis didi<br />
totis kenweromde abobRda. __ totis kenwero<br />
miwidan xis totis Ziramde<br />
5 dm + 4 dm<br />
manZilia 5 dm, totis Ziridan<br />
__ totis Ziri<br />
totis kenweromde _ 4 dm-iT<br />
meti. ra manZili gauvlia<br />
5 dm<br />
xoWos?<br />
__ miwa<br />
sqema martivia _ xazovani:<br />
gzis TviTeul monakveTs zed daewereba saTanado sigrZe.<br />
Semdeg _ Seikribeba. cxadia, yvelaferi moswavleTa karnaxiT,<br />
SekiTxvebiT gakeTdeba. _ giorgi, aq ra sigrZe unda davawero?<br />
ratom? aq? axla xviCam gviTxras: ratom weria aq 5 dm?<br />
{imitom, rom esaa manZili miwidan totis Ziramde). ratom<br />
weria aq 5 dm + 4 dm? {imitom, rom es manZili 4 dm-iT metia,<br />
vidre manZili miwidan totis Ziramde). kargi, axla dali,<br />
ucqire am naxazs da srulad Camoayalibe amocanis piroba!<br />
kargi, axla amovxsnaT amocana. am naxaziT pirdapir Cans,<br />
rogor unda amovxsnaT amocana, sul advilia. risi tolia<br />
manZili miwidan kenweromde, ai es manZili? {5 dm + 9 dm}.
- 318 -<br />
ciurim gviTxras amocanis sruli pasuxi!<br />
2) xvliki wyaros napiridan jer xemde micocda, Semdeg<br />
xidan _ kldis napralamde. wyarodan xemde manZilia 6 dm,<br />
xidan napralamde manZili amaze metia 5 dm-iT. ra manZili<br />
gauvlia xvliks?<br />
sqema martivia _ xazovani:<br />
6 dm 6 dm + 5 dm<br />
–––––––––––––– –––––––––––––––––––––––<br />
wyaro xe klde<br />
meore amocanas iseve amoxsnian, oRond msr-Si (129.3).<br />
sadac daxazulia sqemisaTvis momzadebuli ori monakveTi.<br />
moswavleebma mxolod saTanado sigrZeebi unda daaweron,<br />
Semdeg ki amoxsnan amocana.<br />
23:/5/! Uwmb! eb! vlvUwmb! fsUjt! hbnpupwfcjU/ yvelaferi<br />
iseve, rogorc Tvlisa da ukuTvlisas, oRond unda gamotovon<br />
TiTo ricxvi. daiwyeben erTidan, unda daasaxelon mxolod<br />
kenti ricxvebi (cxadia, am sityvis gareSe!).<br />
23:/9. kanonzomierebaa: yvavili, xili, mravalkuTxedi ...<br />
g 130. hbnfpsfcb/!sjd/!ebmbhfcb!nbufcjU/!bn/!nbo[/!hbnplmfcb{f<br />
241/1/ TfojTwob/ am amocanaSi bavSvs SeiZleba gauWires<br />
kanonzomierebis sityvieri Camoyalibeba da sakuTari amoxsnis<br />
dasabuTeba. SeiZleba `yvavili~ da `xili~ ar iyos ase<br />
erTmniSvnelovnad garkveuli. yvavilTa da xilTa mwkrivi<br />
bavSvma SeiZleba gaaerTianos, an ganagrZos ase: xe, foToli,<br />
buCqi, balaxi... puri, yveli... amgvari pasuxebic marTebulad<br />
unda CaiTvalos. klasSi moswavleebi gaigeben, marTebulad<br />
amoxsnes Tu vera, masw.-i ki dasabuTebas nu moiTxovs. Tuki<br />
TviTon moswavleebi wamoiwyeben kamaTs an msjelobas, masw.-ma<br />
ubralod aRawerinos mwkrivi _ mis wevrTa CamoTvliT.<br />
amrigad, saWiroa mxolod aRwera, da ara axsna.<br />
241/2/!Ubwj!24/2.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/!jer gakeTdeba igive,
- 319 -<br />
rac 129.1-Si, oRond sxva ricxvebisaTvis: 11 da 10+1; 26 da<br />
20+6; 22 da 22_2; 12 da 12_10; 25 da 25_20.<br />
Semdeg gavameorebinebT Sekrebisa da gamoklebis naswavl<br />
aTiode magaliTs. visac gauWireba, mTw daixmarios.<br />
241/3/! sjdywfcjt! ebmbhfcb! nbufcjt! njyfewjU/! masw.-i dafaze<br />
dawers ricxvebs: 5, 13, 15, 20, 25, 8, 16, 0, 19, 2.<br />
_ es ricxvebi unda davalagoT matebis mixedviT. ese igi,<br />
ise unda davalagoT, rom jer eweros yvelaze patara ricxvi,<br />
Semdeg ki ricxvebi sul imatebdes da imatebdes. maS, romeli<br />
ricxvi unda davweroT sul pirvelad? {yvelaze patara} romelia<br />
yvelaze patara? {0} davweroT, am rigSi ki wavSaloT, rom aRar<br />
SegveSalos. Semdeg? darCenilTagan romelia yvelaze patara? {2}<br />
davweroT, zemoT ki wavSaloT. Semdeg? (da ase Semdeg):<br />
0, 2, 5, 8, 13, 15, 16, 19, 20, 25.<br />
Semdeg masw.-i dafaze dawers sxva ricxvebs:<br />
10, 6, 11, 27, 1, 22, 18, 14, 20. moswavleebma Tavad unda<br />
daalagon isini matebis mixedviT da Caweron msr-Si (130.2-is<br />
cariel badeSi). oRond, rom ar SeeSaloT, yoveli morigi<br />
ricxvi winaswar xmamaRla Tqvan.<br />
241/4/!vbewjmftj!bnpdbofcj!nbo[jmtb!bo!np[sbpcb{f-!spnfmUb!<br />
bnptbytofmbe! tbXjspb! fsUj! fsUfvmjU! hb{pnjm! nbo[jmUb!<br />
hbnplmfcb/! iseve rogorc 133.3-Si, imdagvarive sqemiT<br />
damuSavdeba da amoixsneba ori amocana, pirveli _ dafaze,<br />
meore _ msr-Si (130.3).<br />
1) magidis kididan kedlamde 18 dm manZilia. maT Soris<br />
dgas moswavle, magidis kididan 13 dm manZilze. ra manZilia<br />
moswavlesa da kedels Soris?<br />
18 dm<br />
13 dm ? dm<br />
––––––––––––––––––– –––––––––––––––<br />
magida moswavle kedeli<br />
TviTeul monakveTs zed daewereba saTanado sigrZe. Semdeg<br />
_ gamoakldeba. cxadia, yvelaferi moswavleTa karnaxiT,
- 320 -<br />
SekiTxvebiT gakeTdeba (_ aq ra sigrZe unda davawero? da ase<br />
Semdeg _ iseve, rogorc 129.3-Si).<br />
2) moswavlem furcelze 19 sm sigrZis monakveTi daxaza.<br />
Semdeg monakveTize misi marcxena bolodan 11 sm manZilze dasva<br />
wiTeli wertili. ra manZilzea es wertili monakveTis<br />
marjvena bolodan?<br />
241/5/! `sjdywUb! ebnxlsjwfcb~/ igivea, rac 49.4, oRond<br />
mos-wavleebs urigdeba moZravi cifrebi 0-dan 9-mde, sam-sami<br />
cali, da maT unda moawyon ricxvTa mwkrivi 0-dan 29-mde.<br />
23:/9. kanonzomierebaa: ricxvi (romelic 1-iT imatebs) da<br />
amindis niSani, oTxidan erTerTi: Rrubeli (moRrubluloba),<br />
mze-Rrubeli, wvima, mze (kargi dari) _ meordeba ucvlelad.<br />
g 131. Tfls/!`bUfvm{f!hbebvtwm/~/!sjdyw/!ebmbh/!lmfcjU/!<br />
242/1/ 130.7-Si amocana gvekiTxeba, Tu ramdeni kubia<br />
daxazuli. ese igi, ramdeni kubi Canso am naxazze _ da ara<br />
imas, Tu ramdeni kubi eqneboda amgvar sxeulso. ese igi,<br />
moswavlem unda daTvalos mxolod is kubebi, romlebic<br />
uSualod moCans naxazze {21 kubia}, xolo ukan ra xdeba _ ar<br />
viciT da amjerad arc gvainteresebs.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
I-14. Tflsfcb.hbnplmfcb! pdjt! gbshmfcTj! `bUfvm{f! hbeb.<br />
vtwmfmbe~! `! epnjoptfcsj! UwbmtbDjopfcjU! )bewjmjb*/! pdjt!<br />
ebTmb! TftblsfcUb! kbnfcbe! `! `pdfvmjt! UwbmtbDjopfcb{f~!<br />
ebnzbsfcjU/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! bUbnef/! sbnefoj! blmjb!<br />
sjdywt!pdbnef/<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
242/2/! Tflsfcb! `bUfvm{f! hbebvtwmfmbe•;! 10+4, 10+8, 11+5,<br />
13+6 eb!njtU/!TjhbebTjh!hbnpfsfwb!21+5, 28+1!!eb!bnebhwbsj!<br />
sbnefojnf!nbhbmjUj/!!!visac gauWirdeba, mTw daixmarios.<br />
_ ramdenia aTs mivumatoT oTxi, aTs mivumatoT eqvsi, aTs mivumatoT<br />
Svidi, aTs mivumatoT rva, aTs mivumatoT erTi, aTs mivumatoT<br />
cxra, aTs mivumatoT sami? ramdenia aTisa da erTis jami?<br />
_ axla SevkriboT 15 da 1. gamovides manana da dafaze
- 321 -<br />
dasvas 15 wertili! aTi wertilia da kidev ramdenia? {aTi da<br />
xuTi} daumate kidev erTi wertili! ramdenia erTi da xuTi?<br />
{eqvsi} sul ramdeni wertilia? {aTi da eqvsi, ese igi Teqvsmeti}<br />
maS, risi toli yofila 15+1? gaimeoros Salvam!<br />
_ ramdenia aTi da sami? {cameti} daxazos gigim! aTs da sam<br />
wertils, ese igi camet wertils davumatoT oTxi. ramdenia?<br />
(aTs da sam wertils daemateba oTxi wertili} aTs da sams<br />
oTxi rom davamateT, ramdeni gaxda? (pasuxi marTebuli iqneba).<br />
klasSi yovelTvis aris moswavle, romelic gvian xvdeba, an<br />
uWirs damaxsovreba. aseTi moswavleebi dafaze Tvlian<br />
wertilebs da ise pasuxoben.<br />
_ ocs da xuTs, ese igi, ocdaxuTs mivumatoT ori. ana,<br />
gamodi da ocdaxuTi wertili dasvi! ramdeni wertilia<br />
dafaze? {oci da xuTi} ramdenia ocdaxuTs mivumatoT ori? aba<br />
daumate kidev ori wertili! (da ase Semdeg).<br />
242/3/! sjdywfcjt! ebmbhfcb! lmfcjt! njyfewjU/! yvelaferi<br />
gakeTdeba iseve, rogorc 130.2-Si, oRond dafaze daiwereba<br />
sxva ricxvebi, romlebic dalagdeba klebis mixedviT. Semdeg<br />
daiwereba sxva ricxvebi, romlebsac Tavad moswavleebi<br />
daalageben klebis mixedviT da Caweren msr-Si (131.2). klebis<br />
mixedviT dalagebaze masw.-i ityvis: _ pirvelad unda davweroT<br />
yvelaze didi ricxvi, Semdeg momdevnoebi ise, rom ricxvebi<br />
sul iklebdes. jer yvelaze didi, mere _ darCe-nilebSi<br />
yvelaze didi da ase Semdeg.<br />
242/4/! oblwUfcjt! obtxbwm! ebkhvgfcbUb! tbfsUp! hbnfpsfcb! eb!<br />
Tfkbnfcb! `! UwbmtbDjopfcjt! xjhoTj! npdfnvmj! trfnb.tvsbUjt!<br />
njyfewjU/!mTw gadaiSleba geometriul TvalsaCinoebaze da SekiTxvebiT<br />
dawvrilebiT gairCeva yvela jgufi da qvejgufi.<br />
SekiTxvaTa nimuSebi: _ radara did jgufebadaa dayofili nakv-<br />
Tebi? {wertilebi, xazebi, wreebi, rgolebi, mravalkuTxedebi<br />
da sxvebi} amaTgan romelia kidev dayofili jgufebad? {xazebi<br />
da mravalkuTxedebi, sxvebi _ ara} radara jgufebadaa<br />
dayofili xazebi? mravalkuTxedebi? romeli mravalkuxedebis<br />
jgufia, romelSic SigniT sxva jgufebia? {oTxkuT-xedebi}
- 322 -<br />
romeli jgufebia SigniT? {markuTxedebi, marTkuTxedebSi ki _<br />
kvadratebi} ratomaa, rom oTxkuTxedebis jgufSi SigniT sxva<br />
jgufebia? {imitom, rom yvela kvadrati _ Tan marTkuTxedicaa;<br />
xolo yvela marTkuTxedi _ Tan oTxkuTxedicaa} aq aris Tu<br />
ara daxazuli yvela SesaZlo samkuTxedi? {ara} yvela SesaZlo<br />
mrudi? {ara} yvela SesaZlo wre? {ara} rogori mravalkuTxedebi<br />
Sedis jgufSi `sxva mravalkuxedebi? {TerTmetkuTxedebi,<br />
TormetkuTxedebi, cametkuTxedebi da ase Semdeg}<br />
rogori nakvTebi Sedis jgufSi `sxvebi~? {uswormasworoebi da<br />
sxva yvelanairi} Tu moxvdeba am jgufSi ockuTxedi? {vera}<br />
ratom? {imitom, rom ockuTxedi _ mravalkuTxedia, igi mravalkuTxedebSi<br />
moxvdeba} romel jgufSi moxvdeba ockuTxedi?<br />
{sxva mravalkuTxedebis jgufSi} ockuTxedis carieli sazRvari<br />
romel jgufSi moxvdeba? {Sekruli texilebis jgufSi}<br />
wris sazRvari? {Sekruli mrudebis jgufSi} kubi Tu moxvdeba<br />
sadme? {ara, kubi araa nakvTi, aq ki mxolod nakvTebia}.<br />
_ axla Tqven TviTon dasviT axali SekiTxvebi am<br />
dajgufebis Sesaxeb. aba, vin rogor SekiTxvas moigonebs?<br />
242/5/! Uwmb! eb! vlvUwmb! fsUjt! hbnpupwfcjU/ yvelaferi iseve,<br />
rogorc 129.1-Si, oRond daiwyeben nulidan da unda daasaxelon<br />
mxolod luwi ricxvebi (cxadia, am sityvis gareSe!).<br />
242/9/ kanonzomierebaa: cifri (romelic 1-iT imatebs), nakvTi,<br />
aso, nivTi, da ase Semdeg. garda amisa, ix. SeniSvna 130.0-Si.<br />
g 132. `sjdywj~!eb!`djgsj~/!tjhs[/!Dbxfsb!nbufcjU!bo!lmfcjU/<br />
243/2/!ufsnjofcj!`sjdywj~!eb!`djgsj~!)nbsujwbe*/!hbnfpsfcb;!<br />
sbnefoj!blmjb!sjdywt!bUbnef!`!zwfmb!Tftb[mfcmpcjt!bnpxv.<br />
swjU/!_ ai me dafaze davwer 9. ra davwere? {cxra} diax, amas,<br />
dawerils ewodeba cifri. kidev romeli cifrebi viswavleT?<br />
{0, 1, ..., 8 _ daiwereba dafaze} eseni yvela _ cifrebia. sul<br />
ramdeni cifria? {aTi} am aTi cali cifriT Caiwereba ricxvebi.<br />
sul ramdeni ricxvi gvaqvs naswavli _ aTze meti Tu naklebi?<br />
{meti} maT Casawerad sxva cifrebi Tu gvWirdeba? {ara, mxolod is<br />
aTi cali cifria sakmarisi} ricxvi _ raodenobaa, cifri ki _
- 323 -<br />
Canaweria. cifrebi imisaTvisaa, raTa ricxvebi CavweroT.<br />
_ axla naxeT es naxazi (msr-Si 132.1). aq unda CavweroT<br />
10-is daSla SesakrebTa jamebad ise, rom ar gamogvrCes<br />
arcerTi Sesakrebi, arc nuli! romeli jamebis tolia 10?<br />
zeda striqonSi Caiwereba: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />
qveda striqonSi Caiwereba: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1<br />
Semdeg sxvadasxva moswavleebs rig-rigobiT wavakiTxebT<br />
Sesabamis tolobebs: 10 = 0 + 10 da ase Semdeg.<br />
bolos, gavameorebinebT `aTeulze gadausvlelad~ Sekrebas<br />
(131.1-Si ganuxilavi SemTxvevebi).<br />
243/3/!26.jtb!eb!27.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 15-isa da<br />
16-isaTvis.<br />
243/4/! tjhs[fUb! Dbxfsb! nbufcjtb! bo! lmfcjt! njyfewjU/! dafaze<br />
daxazulia sxvadasxva sigrZeTa mqone 6 monakveTi, areulad, zogi<br />
ceradaa da sxva. gamova moswavle, gazomavs yvelas. Tan masw.-i<br />
sigrZeebs dafaze dawers (gamova areulad dawerili). Semdeg es<br />
sigrZeebi dalagdeba matebis mixedviT iseve, rogorc 130.2-Si.<br />
meorejer dafaze monakveTebi aRar daixazeba, daiwereba mxolod<br />
sigrZeni: 3 dm, 2 dm 5 sm, 9 sm, 3 dm 2 sm, 5 sm, 1<br />
dm 8 sm. es sigrZeebi dalagdeba klebis mixedviT iseve,<br />
rogorc 131.2-Si. Canawerebs mxolod masw.-i akeTebs dafaze.<br />
243/5/!txsbgj!qbtvyfcj!`!Tflsfcb!`bUfvm{f!hbebvtwmfmbe~<br />
(ix. 131.1 da 132.1).<br />
244/9/ `logikuri kvadratebia~ (ix. ganmarteba 105.8-s win).<br />
marcxniv kononzomierebaa: samuSao iaraRebi, bostneuli,<br />
wiTeli nakvTebi. cariel ujredebSi unda exatos: raime bostneuli<br />
(an xili) da raime wiTeli nakvTi (sulerTia).<br />
marjvniv kanonzomierebaa: adamianebi, cifrebi, samgzavro<br />
rameebi. cariel ujredebSi unda exatos: raime cifri da<br />
samgzavro rame (sulerTia).
- 324 -<br />
g 133. hbnplmfcb!`bUfvm{f!hbebvtwmfmbe~.!!hbnfpsfcb/!<br />
244/2/!hbnplmfcb!`bUfvm{f!hbebvtwmfmbe~;!29`5-!24`3-!26`6-!!<br />
2:`28-! 27`23! eb! njtU/! TjhbebTjh! hbnpfsfwb! 36`5-! ! 39`3! eb!<br />
bnebhwbsj! sbnefojnf! nbhbmjUjd/! _ aTs da rvas gamovakloT<br />
xuTi, ese igi, Tvramets gamovakloT xuTi (Sesruldeba<br />
TvalsaCinod, iseve rogorc 131.1-Si). aTs da cxras, ese igi<br />
cxramets gamovakloT oTxi. aTs da Svids, ese igi Cvidmets<br />
gamovakloT sami. aTs da eqvs, ese igi Teqvsmets gamovakloT<br />
oTxi. ocs da xuTs, ese igi ocdaxuTs gamovakloT ori. ocs<br />
da rvas, ese igi ocdarvas gamovakloT sami.<br />
yovel pasuxze masw.-ma unda moiTxovos axsna. sasurvelia,<br />
moswavle aseT pasuxamde miviyvanoT: Cvidmeti aris aTi da<br />
Svidi. Svids gamovakloT sami udris oTxs. aTi da oTxi ki<br />
tolia ToTxmetisa. maS, Cvidmets gamovakloT sami _ darCeba<br />
ToTxmeti.<br />
aseve Sesruldeba 19–7 da misTanani.<br />
sxva mxriv iseve, rogorc 131.1-Si.<br />
244/3/!28.jtb!eb!29.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 17-isa<br />
da 18-isaTvis.<br />
244/4/!Ubwj!24/4.jt!Tfkbnfcb!eb!hbnfpsfcb/! swrafad amoixsneba<br />
imdagvarive amocanebi, rogorebic iyo 129.3-Si da 130.3-Si.<br />
dafaze daixatos sqemebi.<br />
1) rafaze dgas yvavilebis qoTani, larnaki da saTamaSo (am<br />
TanmimdevrobiT). qoTansa da larnaks Soris manZilia 4 dm,<br />
larnaksa da saTamaSos Soris _ 8 dm. ra manZilia qoTansa da<br />
saTamaSos Soris?<br />
2) ku sorodan gamobobRda, gaiara 19 dm manZili, SeCerda<br />
da balaxis Wama daiwyo. Semdeg sorodan gamobobRda patara ku,<br />
wavida didi kusaken da gaiara jer 3 dm manZili, Semdeg kidev<br />
amdenive. ra manZili darCa did da patara kuebs Soris?
- 325 -<br />
244/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Tfnefhjt! Tfnefhj-! xjojt! xjob~/<br />
masw.-i asaxelebs ricxvs (magaliTad, 15), moswavlem unda<br />
daasaxelos am ricxvis Semdegis Semdegi ricxvi {17}. meore<br />
wreze _ am ricxvis winis wina ricxvi {13}, mesame wreze _<br />
Semdegis Semdegis Semdegi {18}, meoTxeze _ winis winis wina {12}.<br />
masw.-ma ricxvebi yuradRebiT unda daasaxelos, raTa moswavles ar<br />
mouwios 0-dan 29-mde farglebis gareT gasvla.<br />
g 134. sbne/!blmjb!sjdywt!pdbnef/!Ubonjne/!tjwsd/!eb!espTj/<br />
245/2/! sbnefoj! blmjb! sjdywt! pdbnef/! zwfmb! Tftb[mfcmpcjt!<br />
bnpxvswjU/!sqema Seivseba da waikiTxeba iseve, rogorc 132.1-Si,<br />
oRond ocisaTvis. Sevsebisas gamoiyeneben mTw-Si 20-is<br />
marTkuTxa TvalsaCinoebas (ix. gv. 17). SekiTxvebi: _<br />
TerTmeti rogoraa dawyobili? {aTi da erTi} Tormeti? {aTi<br />
da ori} cameti? {aTi da sami} ToTxmeti rogoraa dawyobili?<br />
{aTi da oTxi} TxuTmeti? {aTi da xuTi} Teqvsmeti? {aTi da<br />
eqvsi} Cvidmeti? {aTi da Svidi} Tvrameti? {aTi da rva}<br />
cxrameti? {aTi da cxra} oci? {aTi da aTi} jer cxramets<br />
daakvirdiT, ramdeni aklia ocamde? amixseni, rogor mixvdi!<br />
daakvirdi Tvramets. ramdeni aklia ocamde? ese igi, Tvramets<br />
ramdeni unda mivumatoT, raTa oci miviRoT? (da ase Semdeg)<br />
TerTmets ramdeni unda mivumatoT, oci rom miviRoT?<br />
am gakveTilze Seivsos mxolod erTi sqema, meore _ 135.1-ze.<br />
245/3/!2:.jtb!eb!31.jt!zwfmbobjsj!ebTmb!TftblsfcUb!kbnfcbe/<br />
yvelaferi gakeTdeba iseve, rogorc 128.2-Si, oRond 19-isa<br />
da 20-isaTvis.!<br />
245/4/! tbfsUp! Tfkbnfcb! `! mTw.jt! zejt! ebxwsjmfcjUj!<br />
hboyjmwb;! lbopo{pnjfsfcjt! hbb{sfcb/! np[sbpcjtbt! xbsnprnojm!<br />
tjwsdjU! eb! espjU! njnbsUfcbUb! fsUespvmj! eblbwTjsfcb!<br />
obtxbwm! sjhpcjU! sjdywfcUbo/! Ubonjnefwspcb! tjwsdftb! eb!<br />
espTj/! SekiTxvebiT gairCeva mTw-s ydis suraTi mTlianad. _<br />
sul ramdeni yvavilia? ramdeni pepelaa? ramdeni bavSvi da
- 326 -<br />
cxoveli midis bilikze? {ocdaori} ocdaorives ukavia Tu ara<br />
sxvadasxvanairi droSebi? {ki} droSebze ra aris gamosaxuli?<br />
{nakvTebi da raodenobani} axla daakvirdiT _ ra kanonzomierebas<br />
amCnevT _ vis romeli raodenoba da romeli nakvTi<br />
aqvs? vinaa sul pirveli? {biWuna} mas Tu aqvs raodenoba?<br />
{ara, mas aqvs droSa wignis saxelwodebiT} Semdegi vinaa?<br />
{gogona} mas Tu aqvs nakvTi? {ki, aqvs rgoli} raodenoba<br />
romeli aqvs? {araferi, arcerTi} araferi, arcerTi _ es ra<br />
ricxvs Seesabameba? {nuls} ese igi, gogonas hqonia nuli! xom<br />
hgavs nuls mTlianad misi droSa! Semdegi vin modis bilikze?<br />
{cuga} mas romeli nakvTi da romeli raodenoba aqvs? {wre da<br />
erTeuli} Semdeg? {fisoa, mas aqvs marTkuTxedi da oreuli}<br />
Semdeg? {mamali _ samkuTxedi da sameuli} Semdeg? {dedali,<br />
kvadrati da oTxeuli} (da ase Semdeg meaTemde _ ciyvi,<br />
aTkuTxedi da aTeuli). amis Semdeg iwyeba aTze meti<br />
raodenobani! magram jer aqve vnaxoT _ ra kanonzomiereba iyo?<br />
{raodenobani TanmimdevrobiT iyo: nuli, erTi, ori... sameuli<br />
iyo samkuTxa droSaze, oTxeuli _ kvadratulze, xuTeuli _<br />
xuTkuTxaze...} diax, biWuna da gogona sul calke arian,<br />
danarCenebs, cxovelebs ki is raodenoba aqvT, meramdenec arian<br />
bilikze! aba, swrafad, dauTvlelad mipasuxeT _ cxovelebSi<br />
meramdenea bu? {meeqvse} baWia? {mecxre} mamali? {mesame}<br />
meSvide vinaa? {ixvis WuWuli} meoTxe? {dedali} merve? {goWi}<br />
ocamdec es kanonzomiereba grZeldeba. aba swrafad moZebneT:<br />
cxovelebSi meToTxmete vinaa? {kvici} mela meramdenea?<br />
{meCvidmete} kargi, axla vin moifiqrebs, biWuna da gogonac<br />
rom CavTvaloT, maSin meramdene iqneba mela? {mecxramete}<br />
ratom? {imitom, rom win orni daematnen} maSin meTxuTmete vin<br />
iqneba? {nukri, romelsac cameteuli ukavia xelSi}.<br />
Semdeg daismis imdagvari SekiTxvebi, rogorebic iyo 87.2-Si.<br />
magram erTi gansxvavebiT: did pepelas ki aRar SevudarebT<br />
Camvlelebs, aramed sxva rames: _ warmoidgineT, rom biWunam
- 327 -<br />
Tavisi droSa iqve CaarWo, sadac dgas. Semdeg gogona da biWuna<br />
win wavidnen da aRar Canan. maSin yvelaze adre vin Caivlis<br />
did droSasTan? {cuga} yvelaze gvian? {ku} meramdene Caivlis<br />
xbo? meaTe vin Caivlis? {da ase Semdeg}. meTxuTmete ufro<br />
winaa rigSi Tu meTvramete? bokveri ufro gvian Caivlis Tu<br />
cikani? meTormete vin Cavlis?<br />
245/5/ amdagvar SekiTxvebs miecema TamaSis saxe _ `swrafi<br />
pasuxebi~.<br />
g 135. Tflsfcb!)kbnjU!31*/!npdfn/!tjhs[jt!ufyjmjt!ebyb{wb/<br />
246/1/!134.8-Si: zeda rigSi 13 unda Seicvalos 12-iT, radgan<br />
kanonzomierebaa `2-iT mateba~; Sua rigSi 12 unda Seicvalos<br />
11-iT, radgan kanonzomierebaa `2-iT kleba~; qveda rigSi 21<br />
unda Seicvalos 22-iT, radgan kanonzomierebaa `2-iT kleba~.<br />
246/2/!Tflsfcb!)kbnjU!31*;!266-!293-!284-!22:-!2:2!!eb!tywb/<br />
Seivseba qveda sqema (134.1-135.1). Semdeg, kidev erTxel,<br />
areuli TanmimdevrobiT, kargad gavameorebinebT am friad<br />
mniSvnelovan jamebs. mTw gadaSlili hqoneT 20-is marTkuTxa<br />
TvalsaCinoebaze (gv. 17), xolo msr _ 135.1-ze.<br />
246/3/! Ubwj! 25/3.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb/! ! yvelanair SesakrebTa<br />
jamebad daSlian 11-s. Sesakrebebi dafaze Camoiwereba.<br />
Semdeg maT daalegeben matebis mixedviT.<br />
yvelanair SesakrebTa jamebad daSlian 18-s. Sesakrebebi<br />
dafaze Camoiwereba. Semdeg maT daalegeben klebis mixedviT.<br />
Semdeg msr-Si ukve Sevsebuli saTanado cxrilebis<br />
daxmarebiT yvelanair SesakrebTa jamebad daSlian 10-s, 12-s,<br />
13-s, 14-s, 15-s, 16-s, 17-s, 19-s, 20-s. weris gareSe, mxolod<br />
rig-rigobiT waikiTxaven msr-dan.<br />
bolos, masw.-i dafaze dawers: 15, 3, 0, 17, 4, 20, 1.<br />
_ zepirad vin daalagebs am ricxvebs matebis mixedviT? kargi,<br />
axla klebis mixedviT!<br />
Ubwj!25/4; mesame xazis ZiriTadi programa dasrulebulia. Zi-
- 328 -<br />
riTad naswavl sakiTxTa gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba.<br />
246/4/! npdfnvmj! tjhs[jt! ufyjmjt! ebyb{wb/! msr-Si Sesruldeba<br />
amocana 135.3. mas cota mosazreba sWirdeba, SeiZleba,<br />
sust moswavleebs SeeSaloT, an ver SeZlon daxazva. maT masw.-i<br />
miexmareba: _ aba, rogor SeiZleba davSaloT 10 oTxi<br />
Sesakrebis jamad? {2+2+3+3} kargi, axla daxaze texili<br />
amdeni santimetris sigrZis monakveTebiT. mixvdi, romeli<br />
texili unda dagexaza? aba miTxari! gaamuqe! gaxsnilia es<br />
texili Tu Sekruli? {gaxsnili} (Sekrulis daxazva gacilebiT<br />
ufro Znelia!).<br />
_ axla me mogcemT erT mosasazrebel davalebas. vin<br />
daxazavs swrafad sammonakveTian texils, romlis mTliani<br />
sigrZe iqneba isev 10 sm?<br />
Zlierma moswavleebma unda moisazron: daxazon TiTqmis<br />
igive texili, oRond mas ori mezobeli monakveTi gauerTianon<br />
erT monakveTad. _ ra sigrZisaa am texilis Semadgeneli<br />
monakveTebi?<br />
246/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywfcj~/! am TamaSSi<br />
siaxle isaa, rom gamosacnobia ori ricxvi _ sakleb-maklebi an<br />
ori Sesakrebi. Tanac, gansxvavebiT wina TamaSebisagan, pasuxTa<br />
sxvadasxva SesaZleblobaa. masw.-i ambobs: _ Cavifiqre ricxvi,<br />
gamovakeli meore ricxvi, sxvaoba miviRe 5. romeli saklebi da<br />
maklebi SeiZleboda Camefiqrebina? {magaliTad, 10 da 5; anda 6<br />
da 1} Cavifiqre ricxvi, mivumate meore ricxvi, jami miviRe<br />
19. romeli Sesakrebebi SeiZleboda Camefiqrebina? {10 da 9,<br />
anda 15 da 4}.<br />
g 136. hbnplm/!`bUfvm{f!hbebvtwmfm~/!mphjl/!trfnb!njnbsU/<br />
136.1. gamokleba `aTeulze gadausvlelad~: 20_1, 20_2, ... ,<br />
20_19.<br />
arsebiTad, es ukve iyo 134.1-Si da 135.1-Si. axla kidev<br />
erTxel, areuli TanmimdevrobiT, kargad gavameorebinebT am<br />
friad mniSvnelovan sxvaobebs. mTw gadaSlili hqondeT 20-is
- 329 -<br />
marTkuTxa TvalsaCinoebaze (gv. 17), xolo msr _ 134.1-ze.<br />
Ubwj! 26/3; meore xazis ZiriTadi programa dasrulebulia. ZiriTad<br />
naswavl sakiTxTa gameoreba, ganmtkiceba da ganviTareba.<br />
247/3/! hblwfUjmfcjt! dysjmjt! hboyjmwb/ msr-Si Sesruldeba<br />
amocana 136.2. moswavleebi masw.-is SekiTxvebis meSveobiT<br />
nawilobriv Seavseben cxrils _ sakuTari gakveTilebisas.<br />
Semdeg masw.-i dasvams ramdenime imdagvarsave SekiTxvas,<br />
rogorebic iyo 102.2 da 103.2-Si. cxrilis Sevsebas Sin daasruleben<br />
(136.9).<br />
247/4/!mphjlvsj!trfnb!njnbsUfcb{f!eb!lfs[p/{phbej/!<br />
iwyeba saintereso logikuri sqemebis Sevseba. es sqemebi<br />
aTvalsaCinoebs mimarTebas `zogadi \ kerZo~ _ ix. msr $ 8.<br />
_ daakvirdiT jer zeda marcxena ujredebs (msr-s 136.3).<br />
ra weria Sig? {bavSvi, gogona, biWuna} gogona da biWuna vin<br />
arian? {bavSvebi} qaTami da SaSvi? {frinvelebi} am Sua qveda<br />
ujredSi ra unda eweros? {mesame frinvelis saxeli, SeiZleba,<br />
magaliTad, mtredi an beRura} Semdeg rom sami ujredia carieli,<br />
iq ra unda eweros? {xilis saxelebi, magaliTad: vaSli,<br />
msxali, komSi, atami...} axla qveda striqonSi, marcxniv. ra<br />
unda eweros `jamSi~? vin arian qali da mamakaci? {adamianebi}<br />
ese igi, ra unda eweros cariel `jamSi`? {adamiani} Semdeg?<br />
{`jamSi~ _ cxoveli; ujredSi _ cxovelis saxeli, SeiZleba<br />
spilo, ZaRli an zvigeni} Semdeg sam ujredSi? {magaliTad:<br />
wre, monakveTi, samkuTxedi}.!<br />
247/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! sjdywjt! eblblvofcb~/ ix. 102.4,<br />
oRond ukve 29-is farglebSi.<br />
g 137. hbnfpsfcb/!hblwfUjm/!dysjmj/!psnprnfe/!bnpd/!np[s/<br />
248/2/! Ubwj! 25/2.jt! hbnfpsfcb! eb! Tfkbnfcb;! Tflsfcb.hbnplmfcb!<br />
pdjt! gbshmfcTj! `! zpwfmhwbsj! TfnUywfwfcj/! mimdinareobs<br />
zepiri Sekreba-gamokleba, yovelgvari magaliTebiT, maT Soris<br />
jamiT 20. magaliTebi:
- 330 -<br />
1) Sekreba `aTeulze gadausvlelad”:<br />
13 + 5; 14 + 3; 15 + 5; 20 + 4; 21 + 4; 12 + 7. pirveli<br />
Sesruldeba dafasTan dasabaTebiT _ iseve, rogorc keTdeboda<br />
131.1-Si; danarCenebi _ pirdapir zepirad.<br />
2) Sekreba `aTeulze gadasvliT”:<br />
8 + 5; 3 + 9; 7 + 7; 6 + 8; 9 + 4; 9 + 9. pirveli Sesruldeba<br />
mTw-s daxmarebiTa da msjelobiT, danarCenebi _ pirdapir<br />
zepirad (visac gauWirdeba, TavisTvis gamoiyenos mTw).<br />
3) gamokleba `aTeulze gadausvlelad”:<br />
18 _ 4; 19 _ 6; 20 _ 8; 25 _ 4; 17 _ 6; 26 _ 6.<br />
pirveli Sesruldeba dafasTan dasabuTebiT _ iseve, rogorc<br />
keTdeboda 133.1-Si; danarCenebi _ pirdapir zepirad.<br />
4) gamokleba `aTeulze gadausvlelad”:<br />
18 _ 14; 19 _ 16; 20 _ 18; 27 _ 22; 17 _ 13; 16 _ 11.<br />
pirveli Sesruldeba dafasTan dasabaTebiT _ iseve, rogorc<br />
keTdeboda 133.1-Si; danarCenebi _ pirdapir zepirad.<br />
5) gamokleba `aTeulze gadasvliT”:<br />
15 _ 7; 17 _ 8; 14 _ 6; 13 _ 9; 11 _ 5; 20 _ 6.<br />
pirveli da meore Sesruldeba mTw-s daxmarebiTa da<br />
saTanado msjelobiT, danarCenebi _ pirdapir zepirad (visac<br />
gauWirdeba, TavisTvis gamoiyenos mTw).<br />
angariSi gagrZeldeba TamaSSi (137.4).<br />
248/3/! hblwfUjmfcjt! dysjmjt! hboyjmwb/! masw.-i dasvams<br />
SekiTxvebs ukve Sevsebuli cxrilis Sesaxeb (136.2.137.2),<br />
droiT mimarTebaTa CarTviT: _ samSabaTs romeli gakveTili<br />
gaqvT maTematikasa da musikas Soris? xuTSabaTs meramdene<br />
gaqvT qarTuli? romel dReebSi gaqvT maTematika pirvel<br />
gakveTilad? orSabaTs ra gaqvT maTematikis win? musikis<br />
Semdeg? paraskevs ris Semdegaa fizkultura? ris winaa xatva<br />
romelia is sagnebi, romlebic yoveldRe gaqvT? romel dReebSi<br />
ara gaqvT xatva? sul ramden sagans swavlobT Tqven? erT<br />
kviraSi sul ramdenjer gitardebaT maTematika? qarTuli?
- 331 -<br />
Semdeg moswavleebi erTmaneTs dausvamen amgvarsave<br />
SekiTxvebs cxrilis Sesaxeb.<br />
248/4/! TfebsfcjU! sUvmj-! psnprnfefcjboj! bnpdbob! np[sbp.<br />
cb{f/! iseve rogorc 129.3-Si, sqemis mixedviT damuSavdeba da<br />
amoixsneba amocana 137.3. moswavleebi msr-Si mocemul sqemas<br />
saTanado manZilebs daawren, Semdeg erTi moswavle sqemis mixedviT<br />
gaimeorebs amocanis pirobas, Semdeg amocana amoixsneba.<br />
248/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! bohbsjTj~/! TamaSis saxiT<br />
gagrZeldeba 137.1-is magvari zepiri gamoTvlebi.<br />
ganmamtkicebel-ganmavaTarebeli gakveTilebi<br />
pirveli klasis ZiriTadi programa dasrulebulia. magram<br />
saWiroa misi mniSvnelovani sakiTxebis gameoreba, ganmtkiceba da<br />
ganviTareba aqtiurad, amocanebis meSveobiT.<br />
gakveTilis agebuleba icvleba: aRar iqneba sagakveTilo<br />
monakveTebi I, II da III xazebidan. gakveTilebi ZiriTadad amocanebs<br />
daeTmoba. sxva siaxlecaa: igulisxmeba, rom am droisaTvis klasma<br />
ukve icis kiTxva. amitom amocanaTa pirobani aRaraa vardisfer<br />
fonze, samagierod, msxvili SriftiTaa. yvela amocanis piroba<br />
moswavlem ukve Tavad unda waikiTxos da Tavadve gaiazros igi! es<br />
unda icodnen mSoblebmac da masw.-ma maT unda gaagebinos, rom<br />
daTvur samsaxurs nu gauweven bavSvebs. iSviaTad, roca amocanis<br />
pirobas damatebiTi axsna sWirdeba, amas Cven sagangebod aRvniSnavT<br />
aqve. Tuki romelime moswavles gansakuTrebiT uWirs kiTxva,<br />
wakiTxvaSi mas mainc ufrosi unda daexmaros Sin, meti gza araa.<br />
magram es iZulebiTia da Zalian arasasurveli. amoxsnaSi daxmareba<br />
ki mxolod Seferxebuli ganviTarebis bavSvs dasWirdeba. esec unda<br />
icodes mSobelma. rasakvirvelia, es imas ar niSnavs, rom yvela<br />
moswavle yvela amocanas uSecdomod amoxsnis. magram es araa<br />
arsebiTi. dae hqondeT Secdomebi, ufro metic, iwvalon da Tundac<br />
sul veraferi ver daweron. mTvaria is, rom moswavlem damou-
- 332 -<br />
kideblad unda imuSaos amocanaze! rasac SeZlebs, gaakeTebs, rasac<br />
vera momdevno gakveTilze garCevisas gaigebs da Seasworebs Tu<br />
Seavsebs. swored esaa namdvili swavlis erTaderTi gza da mas<br />
gaanadgurebs ufrosTa mier gaweuli daTvuri daxmareba.<br />
masw.-i gahyveba msr-s (romelSic amocanebi kvlav gakveTilebis<br />
mixedviTaa gadanomrili). magram, garda amisa, masw.-s unda axsovdes,<br />
rom yovel gakveTilze man damatebiT unda Caataros ori TamaSi,<br />
romlebic am wignSi aRar iqneba miTiTebuli. TiTo TamaSs eTmoba,<br />
rogorc wesi, 4-6 wuTi.<br />
erTi TamaSia `txsbgj! qbtvyfcj! `! {fqjsj! bohbsjTj! 31.jt!<br />
gbshmfcTj~: yovelgvari erTmoqmedebiani Sekreba-gamokleba<br />
(pirvel wreze SedarebiT advilebi, Semdeg ufro Znelebi).<br />
meore TamaSia: `.jU!nfuj / .jU!oblmfcj!`!kbXwvsbe~. sawyis<br />
ricxvs asaxelebs masw.-i, magaliTad: 0, 12, an 3, sulerTia {3}.<br />
pirvelma moswavlem unda daasaxelos am ricxvze 2-iT meti ricxvi<br />
{5}, meore moswavlem ukve 5-ze 2-iT meti ricxvi {7}, mesamem 7ze<br />
2-iT meti {9} da ase Semdeg, sanam masw.-i taSs ar Semokravs da<br />
ar daiZaxebs: axla 2-iT naklebi!<br />
moswavleTa mier dasaxelebuli ricxvebis udidesi zeda<br />
sazRvaria 29. Tumca, masw.-s SeuZlia, zogjer ufro adrec<br />
gawyvitos xolme mateba da TamaSi klebaze gadaiyvanos. aseve, masw.-s<br />
SeuZlia, nulze ufro adre gawyvitos kleba da TamaSi kvlav<br />
matebaze gadaiyvanos.<br />
meore wreze 2-iT met-nakleboba icvleba 3-iT met-naklebobiT,<br />
mesame wreze 4-iT met-naklebobiT da ase Semdeg.<br />
es ramdenime TvalsazrisiT saukeTeso TamaSia, meore klasSi igi<br />
Zalian xSirad iqneba.<br />
yovel gakveTilze pirvel TamaSad tardeba an `swrafi pasuxebi<br />
zepiri angariSi 20-is farglebSi~, an `-iT meti / -iT naklebi<br />
jaWvurad~ (dRegamoSvebiT, rig-rigobiT: an erTi, an meore). meore
- 333 -<br />
TamaSs zogierT gakveTilze vuTiTebT. magram umravlesobaze arcerTi<br />
TamaSi araa miTiTebuli. igulisxmeba, rom masw.-i pirvel<br />
TamaSad Caatarebs zemore aRwerilTagan erTerTs, xolo meore<br />
TamaSs Tavad SearCevs, sakuTari surviliT (adre mocemulTagan).<br />
garda amisa, erTerT ukanasknel gakveTilze unda CaerTos es<br />
xumroba, sasacilo ambavi.<br />
_ bavSvebo, Cvens skolaSi romelia yvelaze kargi niSani?<br />
{gaaCnia skolas: an xuTiani, an cxriani, an aTiani}. romeli<br />
niSnis miReba uxariaT yvelaze metad? {cxrianisa} hoda<br />
erTxel da-Zma Sin dabrundnen, skolidan. Sin ki Turme<br />
stumrebi yofilan. _ ra niSnebi miiReT skolaSi? _ hkiTxes<br />
bavSvebs. dam upasuxa: _ me cxriani miviRe! _ yoCaR! raSi<br />
miiRe? _ maTematikaSi. _ Zalian kargia, Zalian kargi gogona<br />
yofilxar! ai Sen saCuqari! _ da stumarma deidam gogonas<br />
saCuqari gadasca. _ mec ki miviRe cxriani! _ wamoiZaxa Zmam. _<br />
Senc yoCaR! raSi miiRe cxriani? _ miviRe! qarTulSi miviRe<br />
oriani, maTematikaSic _ oriani, fizkulturaSi _ xuTiani,<br />
hoda erTad sul xom cxriani gamodis! _ ratom iciniT,<br />
bavSvebo? gana cudad iangariSa? {kargad axsnan xumrobis<br />
azri!} ki magram, Tuki ase kargad icoda Sekreba, maTematikaSi<br />
oriani ratom miiRo? (gamoiTqmeba sxvadasxva azri).<br />
Tuki skolaSi umaRlesi niSania xuTiani an aTiani, es ambavi<br />
Sesabamisad gadakeTdeba.<br />
gakveTili, rogorc yovelTvis, iwyeba saSinao davalebis safuZvliani<br />
erToblivi ganxilviT. Semdeg klasi damoukideblad amoxsnis<br />
msr-s Sesabamisi nomris gakveTilis pirvel, meore, mesame... amocanas<br />
ramdenic moeswreba. danarCenebi saSinao davalebad miecemaT.<br />
magaliTad, 142-e gakveTilze jer gairCeva wina gakveTilze<br />
micemuli saSinao davaleba: 141.5, 141.6, 141.7, 141.8 da 141.9. Semdeg<br />
SeiZleba Catardes pirveli TamaSi. Semdeg amoixsneba 142.1, 142.2,
- 334 -<br />
142.3. Semdeg Catardeba meore TamaSi. Semdeg, Tuki moeswreba,<br />
amoixsneba 142.6. danarCenebi (142.5-dan 142.9-mde) klass saSinao<br />
davalebad miecema. yvela SemTxvevaSi is amocanebi, romelTa amoxsna<br />
klasSi ver moeswreba, saSinao davalebad eZlevaT.<br />
aq Cven gavarCevT mxolod im amocanebs, romlebsac cota<br />
sxvagvari, Taviseburi msjeloba an axsna SeiZleba dasWirdes.<br />
msr-Si amocanebi isea SerCeuli, rom erToblivad isini<br />
mTlian programas moicavs. amitom am amocanebis amoxsna TavisTavad<br />
iqneba naswavlis aqtiuri gameoreba da ganviTareba. amasTan,<br />
amocanebi gamoavlens moswavleTa codnis xarvezebsac. cxadia, masw.ma<br />
es xarvezebi uyuradRebod ar unda Catovos!<br />
cxadia, mTlianad msr-s gavla pirvel klasSi ver moeswreba.<br />
masw.-ma klass sazafxulo davalebac aucileblad unda misces. es<br />
iqneba is amocanebi, romelTa gavlac ver moeswro saswavlo wlis<br />
ganmavlobaSi (SeiZleba iyos msr-s wina nawilebidanac romelic<br />
mizezTa gamo ar amoxsnila). amgvar amocanebs masw.-i moZebnis da<br />
klass Cveulebriv CaaniSninebs msr-Sive. mTlianobaSi sazafxulo<br />
davalebad klass unda mieces daaxloebiT 50-60 amocana. Tan<br />
daevalebaT, rom dReSi TiTo amocana amoxsnan, zogjer SeiZleba<br />
mecadineoba sul ver SeZlon, magram roca SeZleben, dReSi TiTo<br />
an ori amocana amoxsnan.<br />
sazafxulo davalebas udidesi mniSvneloba aqvs ufro meti,<br />
vidre Cveulebriv saSinao davalebebs. es davaleba, jer erTi,<br />
moswavles karg gonebriv mdgomareobas unarCunebs da xels uSlis<br />
naswavlis daviwyebas. aranaklebi mniSvneloba aqvs zogad aRmzrdelobiT<br />
zemoqmedebas. bavSvi eCveva yoveldRiur rudunebas mcire,<br />
Zalian advil, magram mainc gegmazomier da mizandasaxul yoveldRiur<br />
rudunebas. es ufro mniSvnelovania, vidre sazogadod<br />
maTematikis swavla.<br />
meore klasis dasawyisSi masw.-i moagrovebs rveulebs da
- 335 -<br />
gaasworebs moswavleTa sazafxulo namuSevrebs. yvela keTilsindisieri<br />
moswavle unda waxalisdes SeqebiTa da umaRlesi niSniT.<br />
meore klasis pirveli ori-sami dRe daeTmoba sayuradRebo amocanebis<br />
klasSi garCevas da imdagvarsave TamaSebs, rogorebic aqve<br />
aRvwereT. es iqneba naswavlis mokle gameoreba. amocanebs masw.-i<br />
aarCevs sakuTari SexedulebiT: romlebic SedarebiT gauWirdaT moswavleebs,<br />
romlebic masw.-s saintereso eCveneba da sxva. SedarebiT<br />
swrafad gairCeva imdeni, ramdenic moeswreba or-sam gakveTilSi.<br />
g 138. 249/2/! amocana advilia, oRond yuradRebiT dakvirveba<br />
sWirdeba. sanam saWiro cifrebs Caweren ujredebSi, zepirad<br />
unda imsjelon da axsnan pasuxi.<br />
erTi amgvari amocana saSinao davalebadac eZlevaT (138.6).<br />
249/3/ cariel adgilebSi Caiwereba saTanado ariTmetikuli<br />
niSnebi, raTa miviRoT marTebuli tolobani. es male gakeTdeba.<br />
Semdeg masw.-i yuradRebas gaamaxvilebs imaze, rom es magaliTebi<br />
raRac kanonzomierebiT weria. _ vin aRmoaCens kanonzomierebas?<br />
{zeda striqonSi Sekrebis magaliTia, mis qvemoT ki _ misi<br />
Sesabamisi gamoklebis magaliTi} vTqvaT, viangariSeT zeda jami.<br />
qveda sxvaobas Tavidan Tu sWirdeba angariSi? {ara, jami<br />
pirdapir gvkarnaxobs}. kargi, axla me dafaze davwer jams: 5 +<br />
8 = 13. axla swrafad mipasuxos daTom (saSualo moswavle),<br />
risi tolia 13 _ 8? avTo, risi tolia 13 _ 5? axla vin<br />
moigonebs amgvar axal magaliTebs Sekreba-gamoklebaze?<br />
249/4/ ar sWirdeba ganmartebani, moswavleebma TviTonve<br />
waikiTxon amocanis piroba da Seasrulon misi piroba. mTavaria<br />
is, rom yvelaferi zedmiwevniT zustad iqnes Sesrulebuli!<br />
249/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!dysjmj~/!TamaSis saxiT gagrZeldeba<br />
137.2-is magvari zepiri SekiTxvebi cxrilisa da droiT<br />
mimarTebaTa Sesaxeb.
- 336 -<br />
g 139. 24:/1/ saguldagulo ganxilva sWirdeba 138.6-sa da 138.7-s.<br />
24:/2/ masw.-i jer zepir pasuxebs moiTxovs rig-rigobiT<br />
sxvadasxva moswavlisagan, saTanado msjelobiT. msr-s<br />
ujredebs (139.1) Semdeg Seavseben. Semdeg masw.-i ramdenime<br />
amgvar axal SekiTxvas dasvams da moswavleebi zepirad<br />
upasuxeben maT: _ romelia is ricxvi, 11 romelzec 4-iTaa<br />
naklebi? romelia is ricxvi, 9 romelzec 6-iTaa naklebi?<br />
romelia is ricxvi, 18 romelzec 3-iTaa meti? romelia is<br />
ricxvi, 20 romelzec 4-iTaa meti? (da kidev ramdenime).<br />
24:/3/ suraTi ukve gaferadebulia. _ ramdeni sxvadasxva<br />
gziT SeiZleba mivides moswavle skolaSi? yvela gza unda<br />
vnaxoT, grZeli da mixveul-moxveuli gzebic, yvela!<br />
gzebis gamartivebuli sqema daixazos dafaze. ar unda<br />
gamogvrCes arcerTi SesaZlebloba:<br />
1) zemo gzajvaredini _ zemo xidi _ skola;<br />
2) zemo gzajvaredini _ Sua gzajvaredini _ Sua xidi _ skola;<br />
3) zemo gzajvaredini _ qvemo gzajvaredini _ qvemo xidi _ skola;<br />
4) qvemo gzajvaredini _ zemo gzajvaredini _ zemo xidi _ skola;<br />
5) qvemo gzajvaredini _ Sua gzajvaredini _ Sua xidi _ skola;<br />
6) qvemo gzajvaredini _ qvemo xidi _ skola.<br />
_ kidev Tu aris sxva SesaZlebloba? {ara} ratom? imitom,<br />
rom moswavlem an zemo gzajvaredini unda gaiaros, an qvemo.<br />
mere ki zemo xidi unda gaiaros, an Sua, an qvemo. sxva gza<br />
araa. kargi. axla daakvirdiT: romelia yvelaze mokle gza?<br />
{pirveli} yvelaze grZeli? {meoTxe}.<br />
_ ramdeni fiWvia zeda gzis piras? ramdeni saxlia? ramdeni<br />
mTaa? ramdeni xidia? kidev ra moCans? ramdeni?<br />
24:/4/ daaxloebiT amgvari amocana ukve Segvxvda (136.3). _<br />
rva aris ricxvi. xazis qvemoT ki ra SeiZleba eweros?<br />
{SeiZleba eweros monakveTi, SeiZleba _ texili, an _ mrudi}.
- 337 -<br />
SemdegSi ra weria? {wre} zemodan ra unda eweros? wre ra<br />
aris? {nakvTi} Semdeg? {raime aveji, magaliTad, SeiZleba merxi,<br />
an skami, an magida...} Semdeg? {xe} Semdeg? {bostneuli} Semdeg?<br />
{nakvTi}. vin moisazrebs, aq kidev ra SeiZleboda? kidev ra<br />
aris marTkuTxedi? {oTxkuTxedi} ai bolo ki Znelia. iseTi<br />
rame unda CavweroT, rac aris marTkuTxedi. sxva ramea, magram<br />
Tan marTkuTxedicaa, yovelTvis marTkuTxedia! {kvadrati}.<br />
24:/5/!`txsbgj!qbtvyfcj!`!sjdywfcjt!ubTfcj/~ ix. 122.4.<br />
g 140. 251/1/ iseve, rogorc 130.7-Si (ix. 131.0), 139.7-Si unda<br />
davTvaloT mxolod aq daxazuli kubebi _ rogorc moiTxovs<br />
piroba! pasuxia: 7 + 7 + 1 + 7 + 1 = 23. ukan ra xdeba _ ar<br />
Cans da ar viciT.<br />
251/2/ gakeTdeba igive, rac 34.2-Si.<br />
am gakveTilis meore TamaSad ki iqneba igive, rac 34.4.<br />
251/3/ amocanis sqema dafaze daixazeba (ix. 105.2 da 106.2,<br />
iqvea amoxsnisaTvis saWiro SekiTxvebic). amoxsnas (ricxvebze<br />
moqmedebebs) moswavleebi msr-Si 141.2-is cariel badeSi Caweren.<br />
251/4/ jer masw.-i moswavleebs auxsnis, Tu ra evalebaT<br />
amgvar amocanebSi. moswavleebi albaT advilad SearCeven sityvas<br />
`viwroa~. Tan unda gairCes, ratom ar varga sxva sityvebi.<br />
amdagvarivea 140.8, romelSic unda SeirCes `wvrili~.<br />
251/5/! `txsbgj! qbtvyfcj! `! Dbwjgjrsf! sjdywj~/ _ ucnobi<br />
Sesakrebisa an saklebis moZebnaze. ix. 127.4.<br />
251/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 7, 7, 8, 9, 9, 10, 11, 11, ...<br />
251/8/ 8 da 23 ar unda Semoixazos!<br />
g 141. 252/2/ Zalian kargi amocanaa. klasSi misi amoxsna aucileblad<br />
unda daiwyos mainc (damTavrebiT ki SeiZleba klasSive<br />
damTavrdes an Sin). masw.-i moswavleebs damatebiT auxsnis, Tu<br />
ra moeTxovebaT. ori-sami nimuSi dafazec daixazos da gairCes.
- 338 -<br />
252/3/ _ ramdeni rgoli darCa gasaferadebeli? {9–4=5}. sul<br />
ramdeni nakvTi darCa gasaferadebeli? {5 + 4 + 5 = 14}. ramdeni<br />
mravalkuTxedi darCa gasaferadebeli? romlebia mravalkuTxedebi?<br />
{5 + 4 = 9}. ra yofila amocanis pasuxi? {moswavles<br />
gasaferadebeli darCa 14 nakvTi; maTgan 9 mravalkuTxedi}.<br />
252/4/ gamoZaxebulma moswavlem dafaze unda daxazos sqema<br />
(kacunebiT) da daaweros saxelebi. Semdeg advilad amoixsneba.<br />
252/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 18, 17, 17, 16, 15, 15, 14...<br />
252/7/ ramdenime toloba klasSive unda Seivsos, nimuSad.<br />
moswavlem unda 10 cali Cxiri an sxva raime saTvleli nivTi.<br />
unda daawyos jer xuTeulebad da Caweros Sedegi pirvel<br />
tolobaSi. Semdeg _ oTxeulebad da Caweros Sedegi meore<br />
tolobaSi. da ase Semdeg, tolobaTa mixedviT. ukanasknel<br />
tolobaSi Tavad unda mixvdes, rom saWiroa cxraeulebad<br />
dawyoba da Sedegis Cawera.<br />
zogi Zlieri moswavle gonebaSic SeZlebs am tolobaTa<br />
Sevsebas _ saTvleli nivTebis gareSe! amitom masw.-ma unda<br />
Tqvas: _ visac unda, gamoiyenos saTvleli nivTebi da ise<br />
daTvalos. visac SeuZlia, scados gonebaSi gakeTeba!<br />
252/8/ TiTqmis arcerTs ar sWirdeba angariSi! aseve iqneba<br />
momdevno amgvar amocanebSic. masw.-ma Tqvas, rom angariSi araa<br />
aucilebeli, isec SeiZleba mixvedra. Tumca, visac urCevnia, da<br />
roca urCevnia, iangariSos xolme.<br />
g 142. 253/2/ pasuxia 21 da 10 (Canaweri 01 jer ara aqvT naswavli,<br />
meore klasSi ki iswavlian). saWiroa msjeloba da dasabuTeba:<br />
pirveli cifri rom 1-iani dagvewera, ratom ar ivargebda?<br />
(da dafaze daiwereba didi 1-iani}. yvelaze did romel<br />
ricxvs miviRebdiT? {19-s}. Cven ki romeli ricxvi miviReT?<br />
{21}. romeli yofila udidesi (am sityvis gamokveTiT)?
- 339 -<br />
aseve gairCeva umciresi ricxvis SemTxveva.<br />
253/4/ dafaze daixazos sqema _ iseve, rogorc 141.3-Si da<br />
amoxsna gaadvildeba. TeTr zols (`qamars~) daeweros Sesabamisi<br />
saxelwodeba: v (`vercxlisa~), rux zols _ t (`tyavisa~)<br />
da xazebian zols _ n (`naqsovi~). es zolebi, cxadia, sa-<br />
Tanado siganisa unda iyos. yvelaferi TvalsaCinod gamoCndeba.<br />
253/6/ kanonzomieri gagrZelebaa:<br />
23, 23, 23, 22, 22, 21, 21, 21, 20, 20...<br />
253/7/ utolobani: 00, 00, 66.<br />
253/8/ unda Sexseneba, Tu risi gakeTeba moeTxovebaT.<br />
g 143. 254/2/ _ ra weria cxrilis zeda marcxena ujredSi?<br />
{qudi TeTria}. diax. vTqvaT, qudi TeTria. radara ferebisa<br />
SeiZleba iyos maisuri? {an wiTeli, an lurji, an mwvane, an<br />
TeTri}. hoda gaaferadeT rig-rigobiT zeda striqonis<br />
ujredebSi. qudebi unda gaaferadoT Tu ara? {ara, qudi<br />
TeTria}. maisurebi ki gaaferadeT!<br />
_ axla ra weria cxrilis qveda marcxena ujredSi? {qudi<br />
lurjia}. diax. vTqvaT, qudi lurjia. radara ferebisa<br />
SeiZleba iyos maisuri? {an wiTeli, an lurji, an mwvane, an<br />
TeTri}. hoda gaaferadeT rig-rigobiT qveda striqonis<br />
ujredebSi. qudebi unda gaaferadoT Tu ara? {unda<br />
gavaferadoT lurjad}. maisurebi ki rogor unda gavaferadoT?<br />
{iseve, rogorc zeda striqonSi}. hoda Sin gaaferadeT (143.9).<br />
254/4/ pasuxebia 22 da 10. msjeloba da dasabuTeba iseve,<br />
rogorc 142.1-Si. _ aba, vin gaixsenebs, sad aris erTi amis<br />
magvari amocana, romelic ukve amovxseniT? aba moZebneT! diax,<br />
esaa. iq ra iyo pasuxebi? {21 da 10}. ra gansxvavebaa am or<br />
amocanas Soris? ratom miviReT pirveli pasuxi sxva? {imitom,<br />
rom maSin cifris gameoreba ar SeiZleboda, axla ki SeiZleba}.
- 340 -<br />
254/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 12, 15, 18, 21, 24, 27...<br />
254/8/ saWiroa mxolod Sexseneba, rom es amocana iseve unda<br />
amoixsnas, rogorc erTxel ukve amovxseniT _ vaCvenoT 141.6.<br />
254/:/ arCevis sul ramdeni SesaZlebloba yofila? daTvaleT!<br />
{rva}. CawereT! axla ki Tinikom CamogviTvalos, radara<br />
SesaZleb-lobani yofila, daiwye zeda striqoniT! {qudi TeTri,<br />
maisuri wiTeli; qudi TeTri, maisuri lurji... da ase Semdeg}.<br />
g 144. 255/4/ Camalulebis Zebna aq araa saWiro! unda aRiricxos<br />
mxolod is nakvTebi, romelTaganac Sedgeba naxazi. samkuTxedebi:<br />
3; oTxkuTxedebi: 8 (ori _ gumbaTis kowolazea,<br />
erTia gumbaTze Savi zoli); marTkuTxedebi: 6 (erTia<br />
gumbaTze Savi zoli); sxva mravalkuTxedebi: 5 (4 jvari anu<br />
TormetkuTxedi da 1 didi eqvskuTxedi); sxva nakvTebi: 11 (4<br />
sarkmeli da 7 naxevarwre).<br />
255/6/ kanonzomieri gagrZelebaa: 17
- 341 -<br />
gayvanili patara arxiviT.<br />
257/4/ `logikuri kvadratebia~ (ix. ganmarteba 105.8-s win).<br />
marcxniv kanonzomierebaa: nakvTi, gamoklebis wevri (komponenti),<br />
mnaTobis saxeli. zemoT unda eweros mze; qvemoT _ maklebi.<br />
marjvniv: qvemoT zafxuli an gazafxuli; zemoT _ meti.<br />
257/8/ TiTqmis arcerTs ar sWirdeba angariSi! aseve iqneba<br />
momdevno amgvar amocanebSic. masw.-ma Tqvas, rom angariSi araa<br />
aucilebeli, isec SeiZleba mixvedra. Tumca, visac urCevnia,<br />
iangariSos xolme.<br />
257/9/ rogorc wesi, amgvari amocanebis amoxsnas Zalian<br />
aadvilebs sqemis daxazva. daixazeba saTanado zomebis<br />
monakveTebi, TviTeuls miewereba: T, b da n.<br />
257/:/ 3 · 5 + 3; 1 · 8 + 7; 8 · 1; 6 · 3 .<br />
g 147. 258/4/ `logikuri kvadratebia~ (ix. ganmarteba 105.8-s<br />
win). marcxniv yovel svetSi da yovel striqonSi unda eweros<br />
TiTo-TiTo 0-iani, 3-iani, 4-iani da 6-iani. amitom qveda<br />
striqonis cariel ujredebSi unda eweros 0 da 3. romelSi<br />
romeli? es ki unda gvikarnaxos svetma! swored 0 da 3.<br />
marjvniv yovel svetSi da yovel striqonSi sxvadasxva<br />
TanmimdevrobiT or-orjer weria asoebi a, T da i. amitom<br />
aklia asoebi (CamovTvliT zemodan qvemoT da marcxnidan<br />
marjvniv): T, a; a, T, i; a, T, i; i, T.<br />
258/6/ 14, 17, 20, 23, ...<br />
258/9/ sqematurad daixatos saTanado simaRlis mqone sami<br />
frinveli maRali fexebiT da mieweros: wero, yanCa, yaryati.<br />
g 148. 259/2/ Tuki gauWirdebaT, daixmarion mTw.<br />
259/4/ hgavs 146.3-is marcxenasa da 147.3-is marcxenas.<br />
marcxniv aklia `metoba~ da `kalmistari~ (an sxva saswavlo<br />
nivTi). marjvniv aklia (CamovTvliT kvlav zemodan qvemoT da
- 342 -<br />
marcxnidan marjvniv): 31, 12, 22, 32, 42, 23, 33, 43, 04, 14,<br />
34, 44. es cifrebi masw.-ma unda waikiTxos ase: `sami-erTi~ da<br />
sxva, da ara `ocdaTerTmeti~!<br />
259/7/ saWiroa mxolod Sexseneba, Tu risi gakeTebaa saWiro.<br />
mravalkuTxedis ukanaskneli gverdis gazomva araa aucilebeli.!<br />
259/9/ daixatos sqema _ saTanado simaRlis kacunebi, Tan<br />
warwerebiT: b, d, m.<br />
g 149. 25:/2/ sul xuTi marTkuTxedia.<br />
25:/4/ hgavs 146.3-s. marcxnivaa: buneba, gogonebis saxelebi,<br />
xazebi. aklia: `texili~, `nino~ (an gogonas sxva saxeli);<br />
marjvnivaa: pirisaxis nawilebi, sxvadasxva raodenobani, Txileulkakleuli.<br />
aklia: `kakali~, `cxviri~ (an sxva nawili pirisaxasa).<br />
25:/6/ 16, 20, 24, 28, ...<br />
25:/7/ Sekruli texili _ 2; Sekruli mrudi _ 2;<br />
gaxsnili texili _ 4; gaxsnili mrudi _ 3.<br />
ar gamorCeT ukanaskneli winadadebis wakiTxva!<br />
25:/9/ sqematurad daixazos gza warwerebiT: o, x, k.!<br />
unda eweros: `gvian~, `adre~, `ormoSi Cavida~, `xevSi<br />
Cavida~, `kunZTan mivida~.<br />
g 150. 261/6/ 13, 9, 5, 1.<br />
261/9/!daixatos sqema _ kacunebi, Tan warwerebiT: p, b, d.<br />
rac ufro moxucia, miT ufro maRali daixatos. pasuxebia: `axalgazrdaa~,<br />
`axalgazrdaa~, `moxucia~, `dideda~, `papa~, `dideda~.<br />
262/6/ 10, 10, 10, 11, 12, 12, 12, 13, ...<br />
263/6/ 14, 14, 15, 15, 15, 16, 16, 17, 17, 17...<br />
263/9/! rogorc yovelTvis amgvar amocanebSi, unda daixatos<br />
sqema: patara rgols mieweros Ucjmjtj, xolo saTanado<br />
manZilebze, erT xazze, daiweros: !hvsjb!!!!sbXb!!!!!gTbwj/!<br />
264/6/ 19, 19, 19, 18, 18, ...
- 343 -<br />
264/9/ sqematurad daixatos sami yvavili erT striqonSi da<br />
saTanado adgilebze mieweros v, i, z.<br />
265/2/ kanonzomiereba isaa, rom zemoT CarCoSi weria<br />
rgolebis ricxvTa jami.<br />
265/6/ 13, 10, 7, 4, 1.<br />
265/9/ sqematurad daixatos sami Citi erT svetSi da<br />
saTanado adgilebze mieweros a, y, S.<br />
g 155. 266/6/ emateba monacvleobiT 1 an 2. gagrZeleba:<br />
10, 12, 13, 15, 16...<br />
266/8/! sxvagvaria xazebi: pirisa, erTi cali Tmisa (metia),<br />
or-ori xelisa da fexisa _ sul rva xazi. siaSi ki unda<br />
Caiweros: wertilebi _ 4; monakveTebi _ 23; gaxsnili<br />
mrudebi _ 2; Sekruli mrudebi (an: wreebi) _ 2;<br />
oTxkuTxedebi _ 6, maT Soris marTkuTxedebi _ 2.<br />
------------------------------------------------------------------------------------<br />
Znelia imis gaTvla, Tu ramdenis gavla moeswreba pirvel klas-<br />
Si. zogan swavlis dawyeba ferxdeba xolme, zogan saxelmZRvanelo-<br />
Ta SeZena gviandeba, zogan zamTris ardadegebi xangrZlivdeba, zog<br />
klasSi ormocze meti moswavlea, zogi klasi susti aRmoCndeba da<br />
ase Semdeg. zogan ki, piriqiT, klasSi aTiode moswavlea, yvelaferi<br />
droulad gvardeba, pirobebi saukeTesoa da klasic Zlieria.<br />
karg (ara maincadamainc saukeTeso) SemTxvevaSi klasi srulad<br />
gaivlis pirveli klasis programas da zomieri sazafxulo davalebac<br />
morCeba. sxva SemTxvevaSi msr-dan gasavleli darCeba sakmao<br />
nawili. am nawils klasi Cveulebrivad gaivlis meore klasSi,<br />
sazafxulo davalebis or-samdRiani garCevis Semdeg sanam meore<br />
klasis programas daviwyebdeT.<br />
meore klasis programa isea Semofargluli, rom es yvelaferi<br />
gaTvaliswinebulia. misi dawyeba ori-sami kviris merec ki SeiZleba.<br />
yvela SemTxvevaSi jer wesierad unda momTavrdes pirveli klasis<br />
msr da mxolod amis Semdeg unda daviwyoT meore klasis programa.