Bolomde vtqvat satqmeli-1.indd

So Ta bi Ta Ze
bo lom de vTqvaT
saT q me li
Tbilisi
2011

ISBN 978-9941-0-4075-7978-9941-0-3619-4
wig n Si moTx ro bi lia sa qar T ve los Sss umaR lesi
sko lis (ax lan de li Sss aka de mi a) kur san te bi sa da
ofic re bis mo na wi le o bis Se sa xeb Cvens qve ya na sa da mis
far g lebs miR ma 1925 wli dan — 1993 wlam de Seq m nil eqs
t re ma lur vi Ta re beb Si. yu radRe ba Zi ri Ta dad eT mo ba
sa qar T ve lo Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vi sas da
te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul brZo leb-
Si kur san te bi sa da ofic re bis Tav gan wir vas.
es wig ni ub ra lod da ga sa ge bad mo uTx robs mkiTxvels,
Tu ra xde bo da umaR les sko la Si mi si ar se bo bis
man Zil ze. ase ve, ro gor da i viwya xe li suf le bam uaxle
si is to ri is yve la ze rTul pe ri od Si sas wav leb lis
kur san te bi sa da ofic re bis dam sa xu re ba sam Sob lo sa
da eris wi na Se. Tan mim dev ro biT da mTe li pa su xis m geblo
bi Taa mxi le bu li xe li suf le ba da eq s p re zi den tis
gvar dia. war mo Ce ni lia, ro gor ewi re bo da sam Sob lo
xe li suf le bis Se sa nar Cu neb lad da xe li suf le ba Si dasab
ru neb lad maT ur Ti er T da pi ris pi re bas.
gu lis t ki vi li Taa gad mo ce mu li „var de bis re vo luci
iT“ mo su li xe li suf le bis mi er Sss aka de mi is ezo Si
mdga ri sa qar T ve los da mo u ki deb lo bi sa da er Ti a no bisaT
vis da Ru pu li kur san te bi sa da ofic re bis me mo ri alis
bu ta fo ri ad qce vis am ba vi.
mkiTx ve li Zal ze bevr aqam de uc nob gu lis Sem Z v rel
da aR maS fo Te bel am bavs Se ityobs Si da qar T l Si, sa megre
lo sa da afxa zeT Si dat ri a le bul mov le neb ze.
avtori
© SoTa biTaZe

wi naT q ma Si ga daz r di li req vi e mi da
sa di de be li
loc va mic va le bul TaT vis
mo ix se ne, ufa lo, sul ni gar dac v lil Ta mo na Ta Sen Ta va le- leri
a ni sa, mi ri a ni sa, vax tan gi sa, vla di me ri sa, spar ta ki sa, Te i-
mu ra zi sa, ime da si, ge la si, an d ri a si, ser go si, aleq san d re si,
go gi ta si, ge la si, de me ti sa, fri do ni sa, za qa ri a si, er nes ti sa,
ba Cu ki sa, xvi Ca si, le va ni sa, bad ri sa, nug za ri sa da sa so e biT
mkvdre TiT aR d go ma sa da sa u ku no sa cxov re ba sa ze da gar dacva
le bul Ta ma ma Ta, ZmaTa da da Ta, mi u te ven maT yo ve li ve Se-
co de ba ni maT ni da mi ec maT sa u ku no xse ne ba.
nu nu Se Sin de biT bo ro ti sa gan va le ri an, mi ri an, vax tang,
vla di mer, spar tak, Te i mu raz, ime da, ge la, an d ria, ser go,
aleq san d re, go gi ta, ge la, de me ti, fri don, za qa ria, er nest,
ba Cu ki, xvi Ca, le van, bad ri, nug zar, ra me Tu odes vi do deT aCr
dil Ta sik v di li Ta sa So ris, Tqven Tan ars ufa li; kver Txi
mi si da ar ga ni mi si nu geS sa gcems Tqven, vi na iT gan Tqven Ta naa
sul ni „sa u ku no sa cxov re ba sa ze da gar dac va le bul Ta ma ma Ta,
Zma Ta da da Ta“; mi gi Re ben, Ca gik ra ven da iq ne biT er T ni usa Cino
es ni im uT va lav „u sa xe lo uf lis ci xel Ta gan“, vi nac sis x li
ga i Ro imis ga u saZ li si siy va ru liT, da far va rom ux de ba.
mZi me-mZi med
iS le ba sa qar T ve los is to ri is sis x liT ga jere
bu li fo li an te bi. qar T lis cxov re ba uwo da qar T lis sik vdi
lis Zvel am bavs qar T vel mao. sik v dil sac va di debT, ra me Tu
si cocx le mi siT fa sobs.
ka cu rad sik v di li Ta vis Ta vad ni Wia di di.
sa xe li a nad yof na da sa wuT ro dan va Sad was v la iyo qar Tve
lis ar si da me o ba. ma mu lis msa xu re ba Si daR ven Til ni qveyni
e re bis oTxiv kuTxiT xmlis mxned mqne vel ni ur icx vi mo sisxa
ris Cak ve Til ur do eb ze go li a Tur lan de bad ga da di od nen
su leT Si.
3

u su li sity vaT Se Tav se baa — da i Ru pa sam sa xu re b ri vi mova
le o bis Ses ru le bis dros. nu vix marT am kal ki re bas! miT
uf ro, rom mo va le o ba ze ga nu zom lad didi, ze a maR le bu lia
is, rac am vaJ ka ceb ma da maT ma, mad lo ba RmerTs, sik v dils gadar
Ce nil ma me go breb ma qmnes.
es im amay wi na par Ta sis x lis yi vi lia, romelTac aq no bam de
mog vi ta nes ma mu li, ena, sar w mu no e ba! esaa maT Tan is uxi la vi,
sa Tu Ti da, amav d ro u lad, Ca ki ru li kav Si ri, ra sac Cve ni gene
bi dan verc ra da ver ca vin amoS lis! esaa eris wi na Se di di
mi si is Seg ne ba da am Seg ne biT Ta vis sas wor ze Se gde ba.
uSi Sa ri, vi Tar ca uxor coo. vi Tar cao — da ara uxor coo.
yve la ni xor ci e le bi iy v nen, mag ram sul ma sZlia xorcs, aR zevda
da zva ra kad Se e wi ra ma muls.
da gvrCe ba Cven udi de si mo wi we ba da pa su xis m geb lo ba wasu
le bi sa da cocx le bis mi marT. imaT mi marT, vinc am Tav da debulT
dar CaT wu Ti so fel Si.
di dia mo ra lu ri Ta nad go mis fa si, mag ram cxov re ba —
cxov re baa da igi Ta vi sas mo iTxovs. ama zec un da vi fiq roT. vifiq
roT da vi moq me doT. da ara ra Rac da mam ci re be li vi Tomc
Se Ra va Te bi Ta da Zliv s ga me te bu li gro Se biT!
upir ve le sad, sa xel m wi fom un da iz ru nos sa a mi sod! arc er-
Ti „u sa xe lo uf lis ci xe li“ ar wa su la usa xe lod ama qvey ni dan.
sa ma ra di so di de ba maT!
vinc ga dar Ca, isi ni ka cu rad dga nan!
ai ai, am su lis k ve Te bi Taa da we ri li So Ta bi Ta Zis do ku mentu
ri moTx ro ba „bo lom de vTqvaT saT q me li“. wig ni Si da qar-
T l sa da afxa zeT Si meb r Zo li mi li ci is sko lis (Sem d gom Si —
aka de mi is) kur san te bi sa da ofic re bis saq me Ta uk v dav yo faa.
da es su lac ar gax lavT av to ris axi re ba, TviT mi za ni — saq me ni
maT ni Ra Ra debs!
4
ki dev ri Taa mniS v ne lo va ni es wig ni?
qro no lo gi u ri si zus tiT Sed ge nil am wig n Si, sa qar T velos
uax le si is to ri is yve la ze mZi me pe riods rom mo i cavs
(sa mo qa la qo omi dan — Si da qar T li sa da afxa zeT Si ome bis
CaT v liT), ara fe ria yu riT moT re u li, ga go ni li an ga mo go nili.yve
la fe ri uSu a lod aris da na xu li da gan c di li da ase ve
uSu a lod aR wevs mkiTx ve lis su lsa da gul Si.

ki dev ri Taa mniS v ne lo va ni es wig ni?
imiT, rom mas Si Zal ze bevr aqam de uc nob faqts ga ec no biT.
aR gaf r To va nebT Cve ni vaJ ka ce bis gmi ro ba da Seg za ravT mTeli
da nar Ce ni saqarTvelos gulgriloba mim di na re mov le nebis
mi marT, rac mzak v ru li di dos ta to biT aRa ze ves sa xel mwi
fo po li ti kis ran g Si imaT, vi sac Za la uf le bis Se nar Cu ne ba
sam Sob los ga par ta xe bis, aTe ul aTa so biT Ta na me ma mu lis sikv
di lis fa sa dac uRir da; imaT, vinc yve la gve la Zu u ri xer xi
da sa Su a le ba ix ma ra, ra Ta dav mar cxe bu li ya viT!
av to ri mo u ri deb lad am xels am va i xe li su falT da va i me-
Ta u rebs, vis uvi co bas, am bi ci eb sa da pi rad in te re seb sac See
wi ren Cve ni ta lik-ta li ka, sa ji Se bi We bi, mSvi do bi a ni mo saxle
o ba, dav kar geT Si da qar T li da afxa ze Ti!
ki dev ri Taa mniS v ne lo va ni es wig ni?
imiT, rom igi er T g va ri gaf r Txi le ba caa — ar ga vi me o roT
Sec do me bi! nu van dobT eris, qvey nis beds uRi r sebs! Tum ca,
Wkua rom ver vis wav leT, cxad ze ucxa de sia — ax la xom ga cile
biT uare sad varT!
ki dev ri Taa mniS v ne lo va ni es wig ni?
imiT, rom Ta v m dab lo bas gvas wav lis. avtori yve la ze nakle
bad Ta vis war mo Ce nas cdi lobs. Tu auci le be li ar aris,
Ta vis xse ne ba sac ki eri de ba. magram ra qnas, Tu swo red isaa mili
ci is sko lis is er Ta der Ti ofi ce ri, vinc mud mi vad mi uZRve
bo da kur san teb sa da ko le gebs da vi sac kur san te bi yve laze
me tad en do bod nen?!
ki dev ri Taa mniS v ne lo va ni es wig ni?
imiT, rom ki dev er Txel gvar w mu nebs uma du ro bis amaz r zeno
ba Si. So Ta bi Ta Ze gu lis t ki vi liT wers, ro gor Cqma lav da
uf ro so ba kur san te bi sa da ofic re bis dam sa xu re bas, ro gor
iwer d nen po li ti kur qu lebs ma Ti sis x lis xar j ze; TviT saswav
leb lis ked leb Si ve ro gor sca des ma Ti sax se neb lis amogde
ba „var de bis re vo lu ci iT“ mi sul ma ro bo teb ma. Ta vad So-
Tac da bev ri sxva dam sa xu re bu li mu Sa kic ro gor gaa na pi res
da aiZu les da e to ve bi naT sam sa xu ri.
ki dev
ki dev bev ri Se iZ le bo da Tqmu li yo am do ku men tu ri moTxro
bis Se sa xeb, mag ram sity va Zal ze ga mig r Zel de ba. mje ra, saqar
T ve los uax le si is to ri iT da in te re se bul TaT vis, imaT-
5

T vis, vi sac surs ga i gos bo lo oc w le u lis man Zi lze, ro gor
mi a qa neb d nen qvey nis „ze pur ni ma ma ni“ sa qar T ve los uf s k rul-
Si ga da sa Ce xad (a ki, ga da Ce xes ki dec!) es wig ni swo red rom sama
gi doa.
Sar San So Tas de da — qal ba to ni mar ga li ta gar da ec va la.
mi le Tis xal xi mo vi da. So Tas — mra va li Ta na meb r Zo lic. roca
mi si sadReg r Ze los jer dad ga, bi Web ma mad lo ba mo u xa des,
Tqven rom ar yo fi li ya viT, bev ri Cven ga ni cocxa li ar iq ne boda;
ro ca vik ri be biT, ba to ni So Ta, da ra i me mi ze ziT mos v las
ver SeZ lebT xol me, Tqvens sadReg r Ze los yo vel T vis gan s xva
ve bu li sas mi siT fex ze mdgo mel ni vsvamT xol meo…
RmerTmani, Rirs amisTvis sicocxle!
ho da, me a ma ye ba, rom So Ta da me bav S vo bis me gob re bi varT.
6
konstantine konstantine gurgeniZe
gurgeniZe

wig wig ni ni eZR eZR v v ne ne ba ba sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss akaakadede mi mi is is yo yo fi fi li li req req to to ris, ris, xe xe lov lov ne ne baT baT mmcod
cod ne ne o o bis bis doq doq to to ris, ris, ge ge ne ne ral-le ral-le i i te te nant nant
gu gu ram ram qar qar qa qa Sa Sa Zis Zis na na Tel Tel xsov xsov nas nas
sa qar T ve los Sss mi li ci is
umaR le si sko lis ka len da ri
1925 we li ... 1937 we li... 1941-45 wle bi...
1956 we li... 1978 we li... 1988-89 wle bi...
sa qar T ve los Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros mi li ci is umaRle
si sko la (am Ja min de li Sss aka de mi a) da ar se bis Ta na ve, zemd
go mi or ga no e bis gan kar gu le bis Se sa ba mi sad, aq ti u rad mona
wi le ob da sa qar T ve lo sa da mis far g lebs miR ma sa zo ga doeb
ri vi wes ri gis dac vi sa da qvey nis te ri to ri u li mTli a no bisaT
vis war mo e bul brZo leb Si.
sa qar T ve los Sss mi li ci is umaR le si sko la Ca mo ya li bebas
iwyebs me-20 sa u ku nis 20-ian wleb Si — bol Se vi ke bis mi er
axal gaz r da de mok ra ti u li sa qar T ve los oku pa ci is Sem deg.
axa li ti pis res pub li kas — sa qar T ve los sab Wo Ta so ci a listur
res pub li kas — sa xel m wi fo struq tu re bis sa xel m wi fo
sam sa xur Si, rac Se iZ le ba swra fad Car T va sWir de bo da. erTer
Ti ase Ti struq tu ra Si na gan saq me Ta sa xal xo ko mi sa ri a ti
iyo, ro mel Ta nac 1925 wlis 15 ma iss da ar s da mi li ci is uf ro si
Se mad gen lo bis sko la. ma nam de ki ko mi sa ri at Tan moq me deb da
is n t ruq tor Ta sko le bi swav le bis mok le va di a ni kur se biT.
ya lib de bo da mu Sur-gle xu ri mi li cia.
Ce mi mi za ni ar aris war mo va Ci no mi li ci is umaR le si skolis
sru li is to ria. min da mi li ci is umaR le si sko lis pi radi
Se mad gen lo bis yve la ze mZi me da rTul si tu a ci eb Si mo nawi
le o bi sas na Tel v yo zem d go mi or ga no e bis ro li sko lis pira
di Se mad gen lo bis (o fic re bi sa da kur san te bis) ga wir vis
saq me Si.
7

uk ve iT q va, rom mi li ci is umaR le si sko la da ar s da 1925
wels. sa ar qi vo ma sa le bi dan ir k ve va: 1925 wli dan 1937 wlam de
qvey nis sa zo ga do eb riv-po li ti kur as pa rez ze ise Ti ara feri
mom x da ra, rom mi li ci is umaR le si sko lis cxov re ba Si ar
asa xu li yo, Tu ar Cav T v liT ami er kav ka si is sab Wo Ta fe de raci
u li so ci a lis tu ri res pub li kis Seq m nas, sko la Si swav laga
naT le bis, saS ta to da struq tu rul cvli le beb Tan da kav-
Si re bul sa kiTxebs. ker Zod, 1934 wlis 17 iv liss ami er kav kasi
is cen t ra lu ri aR mas ru le be li ko mi te tis dad ge ni le biT,
Se iq m na ami er kav ka si is sab Wo Ta fe de ra ci u li so ci a lis tu ri
res pub li ka da ami er kav ka si is sfsr Si na gan saq me Ta sa xal xo
ko mi sa ri a ti, ro mel Ta nac Tbi li sis mi li ci is sko lis ba za ze
Ca mo ya lib da ami er kav ka si is mu Sur-gle xu ri mi li ci is uf rosi
xel m ZR va ne li Se mad gen lo bis ga er Ti a ne bu li sko la. skolis
kon tin gen ti iv se bo da sa mi res pub li kis: sa qar T ve los,
som xe Ti sa da azer ba i ja nis mo qa la qe e biT. Zi ri Tad (Sta ti an)
mas wav leb leb Tan er Tad aq mu Sa ob d nen mow ve u li mas wav leble
bi. sko lis sas wav lo geg me bi Se ic va la, ra mac swav le bis
do ne sag r Z nob lad aamaR la: im dro i saT vis mo u lod nel gadawy
ve ti le bas iRebs sko lis xel m ZR va ne lo ba — kur san te bis
ru su li enis sus tad flo bis ga mo aya li bebs erov nul jgufebs
„po li ti ku ri da spe ci a lu ri mi li ci is cik le bis mSobli
ur ena ze Se sas wav lad“. sa gu lis x moa is, rom ami er kav ka si is
Ss sa xal xo ko mi sa ri at ma da de bi Tad Se a fa sa sko lis mu Sa o ba
da 1936 wlis 31 mar tis № 63 brZa ne biT, ami er kav ka si is ga er-
Ti a ne bu li sko lis uf ross da sa Su a lo Se mad gen lo bas da arse
bis wlis Ta vi mi u lo ca. am brZa ne bas wi Tel zo lad gas devs
ma Sin de li epo qis kva li. mi loc va mTav r de ba xal xis, par ti is
be la di sa da lav ren ti be ri as xot ba-di de biT.
1937 wlis ap ri lis bo lo saT vis ami er kav ka si is ga er Ti ane
bu li sko la wyvets fun q ci o ni re bas da mis ba za ze ssr kav-
Si ris Si na gan saq me Ta sa xal xo ko mi sa ri a tis mu Sur-gle xu ri
mi li ci is Tbi li sis № 2 sko la iq m ne ba. abi tu ri en te bi Se mowme
bi sa da sa man da to ko mi si is gav lis Sem deg iricxe bod nen. Tu
isi ni Se mow me bas ver ga iv lid nen Ta vis gan yo fi le ba Si brunde
bod nen.
qve ya na Si avis mo mas wa ve be li 1937 we li id ga. sko lis cxovre
ba Si TiT qos da ara fe ri xde bo da. sa ar qi vo ma sa le bi arafers
mig va niS nebs. mxo lod aw gan s ve ne bu li po li ci is pol-
8

kov ni kis mi xe il ko be Sa vi Zis sa o ja xo fo to al bom Si Cak ru li
fo to su ra Te bi mi a niS nebs mi li ci is sko lis Ta nam S rom le bis
mi marT ga ta re bu li sta li nu ri rep re si e bis kva lis Se sa xeb.
mas Si Cak rul fo to su ra Teb ze aR beW di li pi rov ne be bis Semxed
va res me-20 sa u ku nis 30-iani wle bi war mo gid ge baT. su ra-
Te bi mi li ci is sko lis is to ri ul fons qmnis. al bo mis da sura
Te ba 1935 wli dan iwye ba. am wels ami er kav ka si is Ss sa xal xo
ko mi sa ri a tis mi li ci is uf ros me Ta ur Ta sko la Si Se iq m na qar-
Tu li xal xu ri cek vis an sam b li „mxed ru li“, rom lis su lis
Cam d g me li ca da xel m ZR va ne lic ama ve sas wav leb lis war Ci nebu
li kur san ti, Sem d gom Si qo re og ra fi is erT-er Ti Tval sa-
Ci no moR va we, sa qar T ve los sa xal xo ar tis ti mi li ci is polkov
ni ki mi xe il ko be Sa vi Ze iyo.
al bom Si mi li ci is sko lis Ta nam S ro mel Ta su ra Te bis mTeli
ga le reaa. yu radRe bas ipy robs is, rom Ta nam S ro mel Ta
ri geb Si mdgar ofic rebs sa xe e bi Seg ne bu lad aqvT ga daS lili
da amis Sem xed va res ise Ti STa beW di le ba rCe ba, TiT qos es
pi rov ne be bi me gob rebs mowy vi tes, amok ve Tes sa zo ga do e bidan
da da viwye bas mis ces. me go bar ma, po li ci is pol kov nik ma
ham let ko be Sa vi Zem gan mar ta, rom ma mis — mi xe il ko be Sa vi Zis
gad mo ce miT, es pi re bi rep re si re bul ni iy v nen gan s x va ve bu li
sa zo ga do eb ri vi da po li ti ku ri Se xe du le be bi saT vis, am arasa
i me do „ele men te bis“ xse ne ba, ma Ti fo to su ra Te bis Se nax va
mkac rad iyo ak r Za lu li. es fo to e bi, rom le bic al bom Si aris
war mod ge ni li, uda od, is to ri is kuT v ni le baa. su ra Teb ze aRbeW
di li sa xe ga daS lil Ta nam S ro mel TaT vis si cocx lis na wili,
cxov re ba aq aris Se Ce re bu li.
cno bi lia, rom rep re si re bu lebs Zi ri Ta dad troc kistul-na
ci o na lis tur te ro ris tul cen t r Tan kav Si ri bralde
bo da. rep re si e bis wleb Si e.w. „tro i ka Si“ war d ge nil dasme
neb Si ase Ti fra za ik ve Te bo da: „sab Wo Ta xe li suf le bis
da sam xo bad mu Sa ob da“. 1937 wels gax Si re bu li iyo pa su xis mge
be li mu Sa ke bis da pa tim re ba, ro gorc xal xis mtre bi sa. im
dros Zal ze bevrs sje ro da, rom Si na gan saq me Ta sa xal xo komi
sa ri a ti sa mar T li a nad apa tim reb da kacs. xSi rad iyo pi ra di
mtro bis, ga u tan lo bis faq te bi. apa tim reb d nen po li ti ku ri
mo ti va ci iT. 1937 wlis did ma te ror ma da mis ma mom dev no, 1938
wlis tal Ram Cve ni qvey nis sa u ke Te so Svi le bi Se i wi ra. „xal xis
mtre bad“, „mav neb le bad“ Se racxul ada mi a nebs sak neb Si xvret-
9

d nen, ga mom Zi eb lis oTax Si klav d nen, cim bir sa da Sua azi a Si
asax leb d nen, uwi o keb d nen oja xebs, ar T mev d nen bi nebs, kveTd
nen sa zo ga do eb ri vi cxov re bi dan. ase ve, rep re si re bul Ta
co lebs imi tom asax leb d nen cim bir sa da Sua azi a Si, rom isi ni
„sam Sob los mo Ra la tis“ co le bi iy v nen.
rep re si re bul Ta So ris iy v nen Si na gan saq me Ta sa xal xo komi
sa ri a tis er T gu li da ga moc di li mu Sa ke bi. Sem d gom wleb Si
dad gin da, rom bev ri rep re si re bu li usa fuZ v lod iyo da ka vebu
li. ma sob ri vi rep re si e bis wleb Si (1937-38 ww.) da Sem d gom
(rep re si e bi mim di na re ob da 1953 wlam de) mi li ci is or ga no e bis
saq mi a no ba Si dam k vid re bu li iyo bi u rok ra tiz mi, gax Si re buli
iyo saq mis ga Wi a nu re ba, mo qa la qi sad mi udi e ri mopy ro ba,
uka no no da ka ve ba, xe li suf le bis bo ro tad ga mo ye ne ba, ka none
bis dar R ve va, dam s me no ba. xal x Si xma iyo gav r ce le bu li,
rom vi sac se ri o zu li bral de ba hqon da, vinc did mav neb lad
da xal xis did mtrad mi iC ne o da, pir da pir Sin sax kom Si mih yavdaT,
xo lo vinc e.w. „mav ne bel Ta“ me o re da me sa me ka te go rias,
an ki dev „mtris ku debs“ mi e kuT v ne bo da or Ta Wa lis ci xe Si
mih yav daT. mi li ci is sko lis rep re si re bu li mu Sa ke bis be dis
gar k ve vas Se ve ca de, mag ram di di sur vi lis mi u xe da vad, saqar
T ve los Ss sa mi nis t ros ar qiv Si in for ma cia ver mo vi po ve.
gan mi mar tes, rom ma Ti vi na o bis cod nis ga re Se, Se uZ le be lia
ase Ti in for ma ci is mo Zi e bao. ime dia, ko be Sa vi Ze e bis sa o ja xo
al bom Si moq ce u li war su lis ga mom ze u re ba ze mo ma va li Ta o ba
iz ru nebs da sa er To Za lis x me viT da ad ge ns WeS ma ri te bas.
rep re si e bis wleb Si mi li ci is sko la ga nag r Zobs mu Sa o bas
Cve u li gar daq m ne bi Ta da struq tu ru li cvli le be biT. gardaq
m ne bi mis T vis Cve u leb riv mov le nad iq ca. 1938 wlis pirvel
ag vis tos sko las ssr kav Si ris Si na gan saq me Ta sa xal xo
ko mi sa ri a tis mu Sur-gle xu ri mi li ci is Tbi li sis sko la ewoda.
saqa r T ve los mo qa la qe e bis gar da, iq ya bar do-bal ya re-
Tis, CeC ne Tis da Crdi lo ose Tis av to no mi u ri res pub li ke bis
mo qa la qe ebs iReb d nen.
1941 wlis ian v ri dan ssr kav Si ris Ss sa xal xo ko mi sa ri a tis
mu Sur-gle xu ri mi li ci is sko la Se ic va la ssr kav Si ris Ss saxal
xo ko mi sa ri a tis Tbi li sis mi li ci is sko lad.
1941 we li. me o re msof lio omi. Tbi li sis mi li ci is skolis
uf ro sis brZa ne beb Si vkiTxu lobT: „sa qar T ve los ssr
10

Ss sa xal xo ko mi sa ri a tis brZa ne bis Se sa ba mi sad, amo i ricxos
sko lis cva le ba di (cva le ba di Se mad gen lo ba anu kur san tebi,
— Se niS v na Ce mi a) Se mad gen lo bis si i dan, mo ix s nas yve la saxis
kma yo fi dan wi Tel ar mi a Si gaw ve vas Tan da kav Si re biT da
ga da vid nen sa qar T ve los ssr Sin sax ko mis kad re bis gan yo file
bis gan kar gu le ba Si“. „sa qar T ve los Sin sax ko mis brZa ne bis
Se sa ba mi sad, sko lis sru li kur sis dam Tav re bis Se sa ba mi sad,
sko lis sru li kur sis dam Tav re bul ni sko la Si dar C nen gansa
kuT re bul gan kar gu le bam de“. „sko lis mud mi vi Se mad genlo
bis Ta nam S rom le bi (mud mi vi Se mad gen lo ba, anu ofic re bi
— Se niS v na Ce mi a) Ca iT va lon wi Tel ar mi a Si mo bi li ze bu lad.
sia Tan er T vis“ da ase Sem deg. ase Ti brZa ne ba ram de ni mea Semo
na xu li sko lis ar qiv Si. isi ni 1941 wlis 30 iv ni siT aris
da Ta ri Re bu li da ram de ni me pa rag ra fi sa gan Sed ge ba. aseT
brZa ne bebs, oRond, mets, vxvde biT Sem d gom wleb Sic. Zi ri Tadad
1989-93 ww.
wi Tel ar mi a Si gaw ve ul Ta So ris ari an mi li ci is sko ladam
Tav re bu le bi: ga lak ti on raz ma Ze, So Ta Wre laS vi li, ilia
ka taS vi li, gi or gi bur du li, an d ro TeT ru aS vi li, aleq sand
re go gi aS vi li, ilia ba si laS vi li, zaq ro les ve ri Ze, zaq ro
cic ri aS vi li, mah med ga ur gaS vi li, miz do na kvar Ci a ni, va sil
el ba qi Ze, se ve ri an kvir k ve lia, gi or gi ker va liS vi li, ar Cil
be ri a ni Ze, Sal va odi Se li Ze, mur zu gur Ci a ni, Sal va ba si laia,
aleq san d re le vi Ze. sko lis Ta nam S rom le bi: mi li ci is um c rosi
le i te nan ti do men ti fa ca cia, be ni a min ose faS vi li, mi lici
is le i te nan ti va le ri an ko les ni ko vi, Sal va ga be Ca va,mi lici
is ser Jan ti ki ri le Ce re va Ci, aleq si ka pa na Ze, gi or gi amirxa
no vi, va ranc mov se si a ni, gur gen ab ra mi a ni, pir vel kur se li
sar qi so vi.
fron t ze wam s v lel Ta So ris iyo mi li ci is sko lis aR z rdi
li, ba ta li o nis me Ta u ri ga lak ti on raz ma Ze. ssr kav Si ris
umaR le si sab Wos pre zi di u mis brZa ne bu le biT, mas sab Wo Ta
kav Si ris gmi ris wo de ba mi e ni Wa. fron t ze mo xa li sed wa vi da
mi li ci is sko lis uf ro sis mo ad gi le viq tor li so vi. man ga i ara
sa xe lo va ni gza sam To msro le li di vi zi is me Ta u ris Ta namde
bo bam de. mas mi e ni Wa ge ne ral-ma i o ris wo de ba. da jil dov da
mra va li sab r Zo lo or de ni Ta da med liT.
1944 wlis 6 Te ber vals kad re bis dar g Si ssr kav Si ris Ss
sa xal xo ko mis ris mo ad gi lis ob ruC ni ko vis gan kar gu le biT,
11

sko lis kur sis uf ro si, mi li ci is uf ro si le i te nan ti e. xi di-
Se li, sa me ur neo na wi lis uf ro si, mi li ci is um c ro si le i tenan
ti ze i Tu ri Ze da 73 kur san ti ga ig zav na CeC neT-in gu Se Tis
av to no mi ur res pub li ka Si ope ra ti u li miv li ne biT. brZa ne ba-
Si ar aris mi Ti Te bu li miv li ne bis mi za ni. Ce mi az riT, es mivli
ne ba da kav Si re bu li un da yo fi li yo Ce Ce ni xal xis ga da saxle
bas Tan.
1949 wels sko lis is to ri a Si struq tu ru li cvli le be bi
xde ba: mi li ci is or ga no e bis ssr kav Si ris sa xel m wi fo uSiSro
e bis sa mi nis t ros daq vem de ba re ba Si ga das v lis ga mo sko la
ga da e ca aR niS nul sa mi nis t ros, rom lis Se mad gen lo ba Si 1953
wlam de dar Ca. am wels ki sa xel m wi fo uSiS ro e bis sa mi nis t ros
sa xel m wi fo uSiS ro e bis ko mi te tic ga mo e yo, sko la Sss daqvem
de ba re ba Si ga da vi da da ssr kav Si ris Sss Tbi li sis mi li ciis
sko la ewo da.
1956 wlis 9 mar tis cno bi li tra gi ku li mov le ne bis dros
Tbi li sis mi li ci is sko la Si sa gan ge bo mdgo ma re o ba cxad deba.
sko lis pi ra di Se mad gen lo ba im yo fe ba sko lis te ri to ria
ze, cxad de ba sadRe Ra mi so gan we si da Zli er de ba sko lis obieq
te bis dac va.
1956 wli dan 1978 wlis 30 no em b ram de mi li ci is sko la
ram den jer me ga da keT da da swav le bis pro fi lic Se ic va la.
1960 wlis ian var Si ssr kav Si ris Sss daS lis ga mo, Tbi li sis
mi li ci is sa Su a lo spe ci a lu ri sko la mi Re ba-Ca ba re bis aqtiT
sa qar T ve los Ss sa mi nis t ros ga da e ca. 1968 wlis 1 dekem
b ri dan igi ssr kav Si ris Ss sa mi nis t ros daq vem de ba re ba-
Si ga da vi da da ssr kav Si ris Sss spe ci a lu ri sa Su a lo sko la
ewo da. mi li ci is spci a lu ri sa Su a lo sko la umaR les saswav
le bel Ta ri geb Si dge ba. Tu sko la Si ma nam de swav le bis
kur si 2 wlis va diT ga ni sazR v re bo da,1978 wlis 30 no em b ridan
sko la oTx w li an swav le ba ze ga da vi da da ssr kav Si ris
Sss mos ko vis mi li ci is umaR le si sko lis Tbi li sis fa kulte
tad iwo de bo da. fa kul te ti umaR le si kva li fi ka ci is
iuris tebs am za deb da.
1988 wlis zafxul Si Tbi lis sa da qvey nis re gi o neb Si krimi
no ge nu li vi Ta re ba mwvav de ba da aman sa qar T ve los ssr Ss
sa mi nis t ros mTe li Se mad gen lo bis mo bi li za ci is auci leblo
ba mo iTxo va. kri mi no ge nu li vi Ta re bis ga ne it ra le bis
miz niT, sa qar T ve los ssr Sss Tbi li sis Ss sam mar T ve los mi er
12

Se mu Sa ve bu li geg mis mi xed viT Ca tar da Ro nis Zi e ba, ro mel sac
pi ro bi Tad „ze dam xed ve lo ba-88“ ewo da. igi Tbi li sis ra i oneb
Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dam ya re bas iT va lis wi neb da.
sam mar T ve los mu Sa keb Tan er Tad mas Si mo na wi le o bas Tbi lisis
fa kul te tic iReb da. ama ve wels ssr kav Si ris Sss mi li ci is
umaR le si sko lis uf ro sis mi Ti Te bis Ta nax mad, Se saZ lo dislo
ka ci is ra i on Si ga sag zav nad, Tbi li sis fa kul te tis kursan
te bi sa da xel m ZR va ne li Se mad gen lo bi sa gan 150 ka ci a ni
raz mi for mir de ba. aR sa niS na via, rom Tbi li sis fa kul te tisa
da, Sem d gom, sa qar T ve los Sss mi li ci is umaR le si sko lis
kur san te bi da ofic re bi aq ti u rad mo na wi le ob d nen qve ya na Si
mim di na re pro ce seb Si.
swo red 1988 wli dan iwye ba mi li ci is umaR le si sko lis uaxle
si is to ri is yve la ze sa pa su xis m geb lo da, amav d ro u lad,
dam qan c ve li pro ce se bi. am dro i saT vis Tbi li sis fa kul tetis
uf ro sad da i niS na sa qar T ve los Ss mi nis t ris yo fi li moad
gi le, mi li ci is ge ne ral-ma i o ri gi vi kvan ta li a ni.
1988 wlis 3 seq tem bers, fa kul te tis uf ro sis brZa ne biT
ope ra ti u li mdgo ma re o bis ga u a re se bis ga mo, glda nis mi lici
is ra i gan yo fi le ba Si praq ti ku li dax ma re bis aR mo sa Ce nad,
fa kul te tis das w re bu li swav le bis me oTxe kur se le bi ig zavne
bi an.
1988 wlis 8 de kem bers, som xeT Si da man g re ve li mi wis Z v ris
me o re dRes, fa kul te tis xel m ZR va ne lo bis sa xel ze Se dis
kur san te bi sa da ofic re bis pa ta ke bi ube du re bis ra i on Si ma-
Ti gam g zav re bis Se sa xeb. umok les va da Si ga tar da mniS v ne lova
ni or ga ni za ci u li sa mu Sa o e bi. uk ve 9 de kem bers kur san tebi
sa gan da ofic re bi sa gan Sem d ga ri as ka ci a ni jgu fi mi em g zavre
ba q. spi tak Si spec sa mu Sa o eb Si mo na wi le o bis mi sa Re bad da
sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis uz run vel sa yo fad. sti qi iT
da za ra le bul zo na Si sul miv li ne bu li iq na fa kul te tis 250ze
me ti kur san ti da ofi ce ri. mom dev no dRe eb Si fa kul te tis
sa me di ci no na wil Si sisxls or ga ni ze bu lad aba rebs 300-mde
kur san ti da ofi ce ri. av d ris mi u xe da vad fa kul te tis war gzav
ni leb ma fi zi ku ri da mo ra lu ri dax ma re ba aR mo u Ci nes q.
spi ta kis mo sax le o bas. pir vel dRe eb Si miv li ne bul ni sa maS velo-gam
w mend sa mu Sa o ebs as ru leb d nen. isi ni Ca ricxul ni iq nen
q. spi ta kis mi li ci is ra i gan yo fi le bis dro e biT Se mad gen loba
Si. maT sa xel m wi fo obi eq te bi sa da sa sur sa To sawyo be bis
13

dac va eva le bo daT. ko men dan tis sa a Tis Se mo Re bi dan axor ci eleb
d nen pat ru li re bas.
sti qi iT da za ra le bul zo na Si yof nis man Zil ze (or T ve naxe
va ri) fa kul te tis kur san teb ma da a ka ves 120-ze me ti mo rodi
o ri da sis x lis sa mar T lis sxva dam na Sa ve, aR k ve Tes mra vali
sis x lis sa mar T lis da na Sa u li.
fa kul te tis pi ra di Se mad gen lo bis mi er ga we ul ma mu Sa obam
sa qar T ve los da som xe Tis xe li su fal Ta ma Ra li Se fa se ba
da im sa xu ra. ssr kav Si ris Ss mi nis t r ma mra val kur san t sa da
ofi cers mad lo ba ga da u xa da.
ssr kav Sir Si 1985 wels ga mocxa de bul ma gar daq m nam da
sa ja ro o bam biZ gi mis ca erov nul-gan ma Ta vi suf le bel moZra
o bas Cven Si. es pro ce si ka non zo mi e ri mov le na iyo. amas
er Ti mi za ni hqon da — sa qar T ve los da mo u ki deb lo ba. aRniS
nul ma pro ces ma da mis gan mo u lod ne lad wa mowye bulma
ga uT va lis wi ne bel ma mov le neb ma po li ti ku ri vi Ta re ba
uki du re sad da Za ba. da mo u ki de be li pro ce se bi Se uq ce va di
xde bo da. am Ro nis Zi e beb Si xal xis far To ma se bis Car T vam
res pub li ka Si mdgo ma re o ba ga ar Tu la. xe li suf le ba valde
bu li iyo da ec va mar T l wes ri gi. sa zo ga do eb ri vi wes rigis
dac vis Ro nis Zi e beb Si res pub li kis Ss or ga no e bis sxva
Za leb Tan er Tad Cve ni sas wav leb lis ofic re bi da kur sante
bic mo na wi le ob d nen.
Tbi lis Si 1989 wlis 4 ap rils ga mar Tu lma xal x m ra va lma
msvle lo bam, rac mTav ro bis sax l Tan mi tin g Si ga da i zar da,
de da qa laq Si sa zo ga do eb ri vi usaf r Txo e bis dac vis Ro nis-
Zi e be bis auci leb lo ba mo iTxo va. am gan sa kuT re bu li Sem-
Tx ve vis ga mo, sa qar T ve los Ss sa mi nis t ros brZa ne biT, Ss
or ga no e bis sis te ma Si da Tbi li sis fa kul tet zec sru li
mo bi li za cia ga mocxad da. Tbi lis Si sa zo ga do eb ri vi wes rigis
da sam ya reb lad fa kul tet ze 250 ka ci a ni raz mi Se iq m na.
igi mo va le o bis Ses ru le bas 5 ap rils Se ud ga. ora to re bis
ga mos v leb Si Zi ri Ta di yu radRe ba sa qar T ve los ssr kav Siris
Se mad gen lo bi dan ga mos v lis praq ti kul Ro nis Zi e bebs
eT mo bo da. Tu wi na wels mo mi tin ge e bi afxa zeT Si mom x dari
am be bis ga mo ga mo xa tav d nen mRel va re bas (afxa ze Tis ass
res pub li kam, 18 mar tis ga dawy ve ti le biT, Txov niT mi mar Ta
mos kovs afxa ze Tis sa qar T ve los Se mad gen lo bi dan ga mo yofi
sa da mi si me-16 res pub li kad aRi a re bis Se sa xeb), 5 aprils
14

afxa ze Tis prob le mam me o re rig Si ga da i nac v la. sa er To atmos
fe rom aS ka rad mi i Ro an ti sab Wo Ta xa si a Ti. da iwyo mo-
Sim Si le Ta aq cia. es sa mar Tal dam ca vi or ga no e bis Tval win
xde bo da.
dRi TidRe iz r de bo da mo mi tin ge Ta ra o de no ba.maT ma
ricx v ma 8 ap ri li saT vis 15-20 aTass mi aR wia. aq zo gad sa gan manaT
leb lo sko lis mos wav le eb sac na xav diT.
im dRes sa ma Tal dam ca vi or ga no e bis mu Sak Ta na wi li rus-
Ta vel ze, mTav ro bis sax lis win ga nag r Zob da sam sa xu reb ri vi
mo va le o bis Ses ru le bas. iq ve iy v nen Tbi li sis fa kul te tis
ofic re bi da kur san te bi.
sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba, fa kul te tis uf rosis
brZa ne biT, mTav ro bis sax lis ezos mTel pe ri met r ze iyo
gan la ge bu li. 250 maT ga ni dan — 100 av to ma tu ri iara RiT iyo
Se i a ra Re bu li, da nar Cen ni uiara Rod pat ru li reb d nen.
gvi an Ra miT mzve ra vis ga mo mety ve le biT „mo se ir ne“ sab Wo-
Ta Se i a ra Re bu li Za le bis erT-erT me Ta urs ge ne ral bo gunovs
mTav ro bis ezo Si mdga ri kur san te bi sam xed ro wes de bis
Ta nax mad ar mi e sal m nen da da boR mil ma wa mo i Za xa „Эти артисты
что здесь делают?! Забирите их отсюда!“
fa kul te tis uf ros ma, ge ne ral ma gi vi kvan ta li an ma “brZane
ba“ aRas ru la — sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba 8 aprils
Su a Ra miT ga iy va na mTav ro bis sax lis te ri to ri i dan. I-II
kur se le bi, ram de ni me ofi cer Tan er Tad, ori av to bu siT q.
rus Ta vis mi mar Tu le biT ga am g zav ra, xo lo III-IV kur se le bi,
ase ve ofic re bi TurT va ke Si, de da qa la qis pres ti Jul uban Si
mcxov reb sa qar T ve los kom par ti is cen t ra lu ri ko mi te tis
wev re bi sa da Ss mi nis t ris sacxov re bel sax leb Tan ga am we sa
sa pat ru lod.
q. rus Tav Si gay va nil jgufs 9 ap ri li rus Ta vis lu dis
qar x nis win ga u Ten daT. di liT isi ni rus Ta vis erT-er Ti
prof teq sas wav leb lis sa er To sacxov re bel Si mo a Tav ses da
11 ap ri lam de iqi dan fe xi ar mo ac v le vi nes. anu, kur san te bi
da ofic re bi rus Ta vel ze mo sa lod nel xoc va-Jle tas ga na rides,
rad gan mozR va ve bu li emo ci is ga mo, kur san te bi mo qa laqe
e bis mi marT Ca de nil si sas ti kes ver mo iT men d nen da... er Ti
sity viT, Ta vi ra tom aet ki ve bi naT?!
9 ap ri lis am be bi rusTavis sa er To sacxov re bel Si Ca ke tileb
ma qa la qis qu Ceb Si Sav len ti a ni man qa ne biT moZ ra vi mZRo-
15

le bi sa gan Se ity ves Tu, ro gor ga us wor da sab Wo Ta ja ri momi
tin ge ebs xel ke te bi Ta da sa san g re niC be biT da ara for ma li
li de re bis: m. kos ta vas, z. gam sa xur di as, i. we reT lis, g. Wantu
ri as, i. sa riS vi li sa da sxve bis ga par vis Se sa xeb, ja ris qveda
na yo fe bis mo mi tin ge eb ze Tav das x mi sas.
11 ap ri li. di lis 4 sa a Ti. rus Tav Si myo fi fa kul te tis pira
di Se mad gen lo ba sas wav leb lis ba za ze brun de ba. Tbi li sis
Se mo sas v lel Tan sab Wo Ta ja ri dgas jav San t ran s por ti o rebiT.
amis Sem xed va re kur san tebs So ris ner vi u lo bam ima ta.
fa kul te tis ofi cer ma, mi li ci is pod pol kov nik ma bi Wi ko Soxa
Zem (i gi ru se Tis Si na ga ni ja re bis erT-er Ti na wi li dan gadmo
vi da sas wav le bel Si) aR f r To va ne bul ma wa mo i Za xa: „Давно
надо было этого“. kur san te bi lan ZR va-gi ne biT mis c viv d nen mas.
es in cin den ti sxva ofic reb ma aR mofx v res. ase da Za bu lebma
mi aR wi es sas wav leb lam de. aq mi su leb ma ga i ges, rom 11 apri
li dan Tbi lis Si ga mocxa de bu lia ko men dan tis sa a Ti 23.00
sa a Ti dan 6 sa a Tam de. qa laq Si ga da ad gi le ba izRu de bo da. deda
qa la qis ko men dan tad da i niS na ge ne ral-pol kov ni ki igor
ro di o no vi, 9 ap ri lis up re cen den to si sas ti kis erT-er Ti
su lis Cam d g me li. fa kul te tis te ri to ri a ze q. om s kis da q.
gor kis mi li ci is umaR le si sko le bis pi ra di Se mad gen lo bebi
ga na la ges. ezo Si mdgar xis ma gi da ze erT-er T ma Ca mo sul ma
kur san t ma amoW ra sity ve bi: „Россия это сила». Cven ma kur san tebma
da ad gi nes am sity ve bis dam we ri da ga Ce nis dRe awyev li nes.
fa kul tet ze da Za bu lo baa.
1989 wlis ap ri li-ma i si. Tbi lis sa da res pub li ka Si mdgoma
re o ba uki du re sad rTu lia. de da qa laq Si Se mo Re bu lia
ko men dan tis sa a Ti da qu Ceb Si mdga ri aTo biT jav San t ran spor
ti o ri feT qe bad sa SiS si tu a ci as qmnis. mi u xe da vad ami sa,
fa kul te ti Cve ul re Jim Si mu Sa obs: mim di na re obs sas wav lo
pro ce si. gac de ni li sas wav lo sa a Te bis anazRa u re bis miz niT
tar de ba da ma te bi Ti leq ci e bi.
zafxul Si da Za bu lo bam qve mo qar T l Si ifeT qa. isev dge ba
Ss or ga no e bis Car T vis auci leb lo ba. fa kul te tis sas wav losam
wyob ro da na yo fi 1989 wlis iv nis Si mi av li nes mar ne u lis,
bol ni si sa da dma ni sis ra i o neb Si sa zo ga do eb ri vi usaf r Txoe
bi sa da mar T l wes ri gis da sa ca vad.
mar ne u lis Se sas v lel Tan mo ewyo sa ve le ba na ki. Se iq m na
Sta bi, ro me lic xel m ZR va ne lo bas uwev da pi radi Se mad gen lo-
16

is moq me de bas mar ne u lis, bol ni si sa da dma ni sis ra i o neb sa
da maT mim de ba re da sax le bul pun q teb Si. ofic re bi da kursan
te bi icav d nen sa xel m wi fo-ad mi nis t ra ci ul obi eq tebs,
mo na wi le ob d nen re i deb sa da erov ne baT So ri si kon f liq te bis
sa lik vi da cio Ro nis Zi e beb Si.
1989 wlis iv nis sa da iv lis Si sas wav le be li ga da su li iyo
ya zar mul mdgo ma re o ba ze. am xnis gan mav lo ba Si mis ma pi radma
Se mad gen lo bam re i de bis dros moqalaqeebs Ca mo ar T va di di
ra o de no biT ci vi da cecx l sas ro li iara Ri. sas wav leb lis pira
di Se mad gen lo bis ope ra ti ul-pro fi laq ti kur ma mu Sa o bam
xe li Se uwyo vi Ta re bis nor ma li ze bas.
ama ve xans fa kul te tis kur san te bi sa da ofic re bis er Ti
na wi li sa qar T ve los ko mu nis tu ri par ti is ck-is ga dawy ve tile
bis, sa qar T ve los Sss brZa ne bi sa da ssr kav Si ris Ss sa mi nist
ros uwye bis sa fuZ vel ze ig zav ne ba qu Ta is Si, rad ga nac qu-
Ta i sis, ma i kov s kis, wyal tu bo sa da xo nis Ss gan yo fi le be bi dan
iara Ri ga i ta ces. ase ve qu Ta i sis sa ga mo Zi e bo izo la to ri dan
da ge gu Tis ko lo ni i dan dam na Sa ve e bi ga iq c nen. miv li ne bulni
da sav leT sa qar T ve los tra seb ze amow meb d nen av tot ran sports
dam na Sa ve Ta Zeb ni sa da cecx l sas ro li iara Ris Ca mor-
T me vis miz niT.
sa qar T ve los Sss te le fo nog ra mis (№ 877, 25 oq tom be ri,
1989 w.) sa fuZ vel ze fa kul te tis pi ra di Se mad gen lo bis 250
ofi ce ri da kur san ti ga mo i yo Tbi li sis Ss sam mar T ve los gankar
gu le ba Si kom p leq sur-pro fi laq ti kur Ro nis Zi e beb Si mona
wi le o bis mi sa Re bad qa laq Si.
es Ro nis Zi e ba dam Tav re bu li arc iyo (is 25 no em b ram de
un da gag r Ze le bu li yo), rom Sss gan kar gu le biT, fa kul tetis
250 ka ci a ni Se mad gen lo ba 20 no em b ri dan 4 dRis va diT q.
cxin val Si ga ig zav na Ss mi nis t ris pir ve li mo ad gi lis ge neral-ma
i or var lam Sa du ris gan kar gu le ba Si. maT eva le bo daT,
ad gi lob riv ad mi nis t ra ci ul or ga no eb Tan da ssr kav Si ris
Si na ga ni ja ris Se mad gen lo bas Tan er Tad, sam sa xu reb ri vi dava
le be bis Ses ru le bi sas ad gi lob riv mo sax le o bas Tan ur Tier
To bi sas Ta va zi a ni mopy ro ba, so ci a lis tu ri ka no ni e re bis
mkac ri dac va.
ase ve, 20 no em bers q. cxin val Si da ma te biT ig zav ne ba fakul
te tis er Ti jgu fi. brZa ne ba Si (fa kul te tis uf ro sis
1989 wlis 20 no em b ris № 98 brZa ne ba) vkiTxu lobT: „sam x reT
17

ose Tis av to no mi ur ol q Si bo lo pe ri od Si erov ne ba Ta So ri si
ur Ti er To be bis ni a dag ze ope ra ti u li mdgo ma re o ba mkveT rad
da i Za ba, osu ri ara for ma lu ri or ga ni za ci e bi cdi lo ben mosax
le o bis pro vo ci re bas, Sem d gom Si mdgo ma re o bis gar Tu lebis
da uS veb lo bis da sta bi li za ci is miz niT q. cxin val Si ga igzav
nos fa kul te tis da ma te bi Ti jgu fi“.
fa kul te tis ofic re bi sa da kur san te bis iq gag zav na gamow
ve u li iyo cxin va lis sa ol qo sab Wos de pu ta te bis, arafor
ma lur da sxva or ga ni za ci a Ta war mo mad gen le bis umar-
Te bu lo moTxov niT, rac ol qi saT vis sa xel m wi fo enis sakiTxis
ga da xed va sa da sa qar T ve los ssr Se mad gen lo ba Si
av to no mi u ri ol qis av to no mi ur res pub li kad gar daq m nas
gu lis x mob da.
ose bis am moTxov nas arc iuri di u li sa fuZ ve li hqon da
da arc mo ra lu ri, osi se pa ra tis te bi mas erov ne ba Ta So ri si
mtro bis ga saR vi veb lad iye neb d nen.
sa kav Si ro mTav ro bi sad mi ara for ma lu ri or ga ni za ci is
„ada mon ni xa sis“ (sa xal xo kre ba) aq ti u ro biT gag zav ni li mimar
T va ten den ci u ro biT cno bil afxa zur we rils ar Ca mo uvar
de bo da. ori ve we rils bev ri sa er To hqon da. we ri lis avto
re bi osu ri enis sa xel m wi fo enad ga mocxa de bi sa da mi si
dam k vid re bi saT vis ki ar iR v wod nen, ara med ga miz nu lad ib r-
Zod nen ru su li enis he ge mo ni is T vis.
ga mo aS ka rav da, rom isi ni mos ko vi dan imar Te bod nen. amas
adas tu rebs im xa nad mos kov Si ga mo ce mu li at la si, sa dac os-
Ta wi nap re bis — ala ne bis sa xel m wi fo TiT q mis mTel Crdi lo
kav ka si as, mtkvris mar cxe na na pi ram de te ri to ri a sa da dRevan
del mon Ro leT sac mo i cavs. Se saZ loa, rom maT wi nap re bis
mi er dapy ro bi li ru se Tis, sa qar T ve los, som xe Tis, azer ba ija
ni sa da TviT ose Tis te ri to ri e bis miT vi se bis sur vi lic
ga uC n deT. es xom ab sur dia da ve ra vi Tar kri ti kas ver uZ lebs!
is to ri u lad cno bi lia, rom mon Ro le bis mi er da wi o ke bu li
osi xal xi, sa qar T ve lom, qar T vel ma xal x ma Se i fa ra. sa qar Tve
los te ri to ri a ze mcxov reb osebs da sxva ara qar T vel Ta
na wils, Cve ni te ri to ri is xar j ze mo e sur vaT te ri to ri e bis
Ca moW ra da aq ux so va ri dro i dan myo fi qar T ve le bis ga sax lebis
sur vi lic ki ga uC n daT ( dRes es sur vi li oseb ma sis ru le-
Si mo iy va nes ga re Za le bis xel Sewyo biT da Cve ni be dov la TobiT).
18

es mok le is to ri u li mi mo xil va auci leb lad mi viC nie radga
nac 1989-1990 wle bis mov le ne bi, swo red Cve ni Sem wy na reblo
bis ga mox ma u re ba, ase vTqvaT, to le ran to bis Se de gi iyo,
qar Tu li mo sax le o ba ki xe li suf le bis mi er ma Si nac mi to vebu
li iyo da ax lac mi to ve bu lia.
cxin val Si myo fi fa kul te tis pi ra di Se mad gen lo bis wi na-
Se da sa xu li iyo kon k re tu li amo ca na: mo sa lod ne li mi tin gebi
sas da ec vaT mar T l wes ri gi, ar da eS vaT mo sa lod ne li eq sce
se bi. cxin va lis Se sas v le li iyo ru se Tis Si na ga ni ja ris dana
yo fe bis mi er ga da ke ti li. brZa ne bis mo lo din Si myo fi Cve ni
kur san te bi iq ve id g nen.
sa qar T ve los sa zo ga do eb riv ga er Ti a ne ba Ta ini ci a ti viT,
sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis cno bi li we ri lis sa pa suxod
cxin val Si sa qar T ve los xe li suf le bis mi er san q ci re buli
mi tin gi un da ga mar Tu li yo. 23 no em bers cxin val Si ze moTq
mu lis ga mo Ca vi da sa qar T ve los kp ck-is pir ve li mdi va ni,
uze na e si sab Wos pre zi di u mis Tav m j do ma re gi vi gum ba ri Ze,
sxva pa su xis m ge be li pi re bi.
me o re dRes, 24 no em bers, pir ve li sa a Ti saT vis Tbi li si dan
da res pub li kis sxva ra i o ne bi dan cxin val Si aTa so biT ada mia
ni Ca vi da, cno bi li iyo am mi tin gis mi ze zic — an ti qar Tu li
pro ce se bi, rac bo lo xa neb Si ase gax Sir da cxin val Si.
cxin va li sa ken daZ ru li mra va la Ta si a ni ko lo na qa la qis
Se sas v lel Tan, xid Tan ga a Ce res Si na ga ni sam sa xu ris ja ris
na wi leb ma da jav San t ran s por ti o reb ma. fa kul te tis pi ra di
Se mad gen lo ba ru se Tis Si na ga ni ja ris na wi leb sa da osi mosax
le o bis mi er aR mar Tul ba ri ka debs So ris moh y va. osebs
cxin va lis Se sas v le li sam Se neb lo ma sa le biT dat vir Tu li
av to man qa ne biT Ca e xer gaT. Ta vad am „ba ri ka de bis“ ukan iy v nen
Sek re bil ni.
Ca mo sul mra va la Ta si an mo qa la qes sity viT mi mar Tes sazo
ga do eb riv ga er Ti a ne ba Ta li de reb ma: zvi ad gam sa xur diam
da irak li we re Tel ma, ro mel Tac dag mes osi xal xis er Ti
na wi lis pro vo ka cia da mo u wo des Ta na mo qa la qe ebs mo ex moT
go ni e re bi saT vis. mo u wo des, ukan dab ru neb liy v nen da mSvido
bi a ni po li ti ku ri brZo lis sxva sa Su a le be biT epa su xaT
maT T vis, vinc san q ci re bu li mi tin gis CaS las Se uwyo xe li. mitin
gis msvle lo bi sas oseb ma Se i a ra Re bu li Tav das x ma sca des,
mag ram fa kul te tis pi ra di Se mad gen lo bi sa da kur san te bis
19

mi er mi Re bu li ga dam wy ve ti zo me bis Se de gad sis x li a ni provo
ka cia Ca e Sa laT. fa kul te tis pi rad ma Se mad gen lo bam ma Rali
pro fe si o na liz mi, sim t ki ce ga mo av li na da di di ris kis fasad
aR k ve Ta es Se ta ke ba. un da ga mov yoT is ofic re bi, ro mel-
Ta uSu a lo Za lis x me vi Tac mo xer x da es: mi li ci is pol kov ni ki
pav le no ra ki Ze, pod pol kov ni ki da viT ra fa va, ma i o ri viq tor
ni ko la iS vi li, ka pi ta ni aleq san d re xu ciS vi li da aq myo fi
kur san te bi.
im dRes ix se nebs ma Sin de li pir vel kur se li gia bi Zi naSvi
li: „kur san te bi or ba ri kads So ris re zi nis xel ke te bi Ta
da fa re biT vi de qiT, ro de sac ar Sem d ga ri mi tin gi da i Sala
da mo mi tin ge e bi av to bu se bi sa ken da iZ r nen, maT ri gebs
ga mo e yo 10 Tu 12 axal gaz r da qar T ve li qa li da cxin va lis
mi mar Tu le biT da iwyo svla. Se va Ce reT, ga var k vi eT, rom mitin
g ze da sas w re bad cxin va li dan iy v nen mo su le bi da ma Ti
sax le bam de ga ci le ba ga dav wy vi teT, ra Ta Se u racx yo fa ar
mi e ye ne bi naT pi ket ze mdgar osebs. me, le van cis ka riS vi li,
ka xa ada mia, mi Sa ba i doS vi li, So Ta per tia, er nest kuk sa,
bad ri ge ra Ze da nuk ri mar Sa niS vi li gav ye viT. is iyo na bi ji
ga dav d giT, rom Cven ma ma mac ma qa leb ma er Tx mad Se mos Za xes
sim Re ra „Sav le go“. gag va o ca qa le bis mtki ce ne bis yo fam da
ga be du le bam. qa leb ma sim Re ra wa miT Sewy vi tes da xma maR la
wa mo i Za xes „ga u mar jos sa qar T ve los!“ gzad uf ro da uf ro
xma maR la JRer da „Sav le go“. sim Re ra Zval sa da rbil Si gagvij
da, Jru an tel ma dag vi a ra, ex lac ki Ca mes mis am sim Re ris
stri qo ne bi:
Sav leg, Se ni Sa vi Co xa, Sav le go,
sis x l Si ga gi xa me bia, Sav le go,
ya zi me bi gix de bo da, Sav le go,
mter Tan brZo la gix de bo da, Sav le go!
...............................................................
ise mRe rod nen, pro fe si o na lic ki inat reb da. ase, sim ReriT
mi vaR wi eT ose bis pi kets. ar ma viwy de ba is ga re mo, rome
lic qa la qis Se sas v lel Si dag v x v da. qa la qis Se sas v lel Si
osebs qve biT sav se ori „ma zi“ ed gaT. xelT epy py raT ru su li da
osu ri ga daj va re di ne bu li dro Se bi. os eq s t re mis tebs Se moy-
va ni li hyav daT jav San t ran s por ti o ri „МТРБ „ МТРБ“,ro “,ro mel zec lele- ni nis di di su ra Ti iyo aR mar Tu li. Se saZ loa, cecx l sas ro li
20

iara Ri Tac yo fi liy v nen Se i a ra Re bul ni. Tval win mid gas gar-
Se mox ve u li ose bis ga mo mety ve le ba. Cven, rom mi vu ax lov diT,
da vi na xeT ma Ti ga og ne bu li, niR be bad q ce u li sa xe e bi, gad mokar
k lu li si Zul vi liT sav se Tva le bi. qar T ve li qa le bi cent
r Si, uni ver maR Tan sax le bam de mi va ci leT, da vem S vi do beT
da ga mov b run diT. mog vi a ne biT ga vi geT, rom Cvens mi er ga cile
bu li qa le bi saT vis me o re dRes osebs Se u racx yo fa mi u yene
bi aT. mix to mi an sax leb Si lan ZR va-gi ne bi Ta da ag re si u li
ga mox to me biT. Cvens gu leb Si rac xde bo da, ga mi gebT. vna nobdiT,
iq rom ar vi ya viT“.
1989 wlis no em ber-de kem ber Si osi se pa ra tis te bis Se i a ra-
Re bu li for mi re be bis sa pa su xod, erov nu li in te re se bi sa da
qvey nis te ri to ri u li mTli a no bis da sa ca vad go ris, kas pis da
qa re lis ra i o ne bis mcxov reb Ta mxri dan cxin va li blo ki rebul
iq na Se i a ra Re bu li pi ke te biT. maT gver diT id g nen Cve ni
sas wav leb lis kur san te bi da ofic re bi.
1989 wlis 23 no em b ri dan 6 de kem b ram de sa qar T ve los ssr
Ss mi nis t ris brZa ne bis Se sa ba mi sad fa kul te tis pi ra di Semad
gen lo ba aq ti u rad iyo Car Tu li ope ra ti ul-pro fi laqti
kur Ro nis Zi e beb Si da sadReRam i so sa pat ru lo sa gu Sa go
sam sa xurs ewe o da Sem deg da sax le bul pun q teb Si: tir Z ni si,
tyvi a vi, av ne vi, fri si, ered vi, Ta ma ra Se ni, aCa be Ti, qur Ta,
kex vi, ka ra le Ti.
sa qar T ve los ssr Sss 1989 wlis 6 de kem b ris № 389 brZa nebiT,
gan sa kuT re bul gan kar gu le bam de fa kul te tis uf ro sis
ge ne ral-ma i or g. kvan ta li a nis xel m ZR va ne lo biT 45 ofi ceri
da kur san ti miv li ne bul iq na q. cxin va lis Si na gan saq me Ta
sam mar T ve lo Si. aq Se iq m na ope ra ti u li jgu fi fa kul te tis
pe da gog Ta Se mad gen lo bi dan: mi li ci is ma i o re bi iuri di aCko
vi-dum ba Ze, da viT Ca gu na va, viq tor ni ko la iS vi li da igor
kles to vi.
ru se Tis Si na ga ni ja re bis qve da na yo fe bi mTli a nad iqna
gay va ni li ol qis te ri to ri i dan. sa zo ga do eb riv wes rigs
mxo lod da mxo lod mi li ci is Za le bi icav da. fa kul te tis
sam wyob ro qve da na yo fi spec t ran s por tis meS ve o biT wlis
bo lom de ag r Ze leb da mar T l wes ri gis uz run vel yo fas ze mo-
Ca moT v lil pun q teb Si. ma Ti Za lis x me va mi mar Tu li iyo da saxle
bul pun q teb Si gzeb ze usaf r Txo ga da ad gi le bi sa ken, patrons
ub ru neb d nen ga ta ce bul av tot ran s ports.
21

da Za bu lo ba, ro me lic mom di na re ob da osi eq s t re mis tebi
dan ki ar nel de bo da, uf ro Zli er de bo da. sa qar T ve los Ss
sa mi nis t ros ar Za luZ da am da Za bu lo bis aR mofx v ra. se pa ratis
te bi, ru se Tis meS ve o biT ga ci le biT ukeT iy v nen Se i a ra Rebul
ni.
da Za bu lo bas bo lo ar uCan da. aseT vi Ta re ba Si mi i lia 1989
we li.
22

ssr kav Si ris Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros mos ko vis
umaR le si sko lis Tbi li sis fa kul te tis ofi cer Ta da
kur san t Ta sa zo ga do eb ri vi usaf r Txo e bis dac va sa da
ma sob riv an ti sa zo ga do eb riv ga mov li ne ba Ta wi na aR mdeg
brZo lis Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o bis
qu Ta i si
sam t re dia
fo Ti
ge og ra fi u li ru ka da mas S ta be bi
1989-1990 ww.
Wi a Tu ra
zes ta fo ni
av ne vi
yor ni si
(zna u ri)
xa Su ri
ja va
kex vi
qur Ta
ered vi
Ta ma ra Se ni
fri si
cxin va li
tir Z ni si
tyvi a vi
ka ra le Ti
go ri
sa ga re jo
Tbi li si
rus Ta vi
mar ne u li
bol ni si
dma ni si
23

sab Wo Ta sa xel m wi fo sis te mis
de mon ta Ji das ru le bu lia
1990 we li.
„is to ri is gak ve Ti li mxo lod isaa, rom
mis gan ve ra fers vswav lobT“.
ni hi lis tu ri naT q va mi
es we li pir ve li ve dRe e bi dan ve uki du re sad da Za bu lia. sazo
ga do eb riv-po li ti ku ri da ope ra ti u li vi Ta re ba sam x reT
ose Tis av to no mi ur ol q Si mwvav de ba, ra sac biZ gi cxin va lis rai
on Si mom x dar ma axal ma dra ma tul ma mov le nam mis ca. cxin va lis
me zob lad mde ba re so fel fris Si mok lu lia cxra Tvis pa ta ra
ni ko riS vi li. osi eq s t re mis te bis Tav xe do ba yo vel g var zRvars
ga das c da — isi ni sar geb lob d nen sa mar Tal dam ca vi or ga no e bis
iner tu lo biT, iW re bod nen qar T ve li mo sax le o bis sax leb Si da
da un dob lad us wor de bi an jgu fu rad aupa ti u reb d nen. aR virax
s ni li eq s t re mis te bis da na Sa u lo ba ni da us je li rCe ba. amaso
ba Si ki si tu a cia dRi TidRe mZaf r de ba da ara vin icis, riT
dam Tav r de ba. sam x reT oseT Si ari an Za le bi, rom le bic ara fers
ar eri de bi an, xe li dan ar uS ve ben ar cerT Sem Tx ve vas, ra Ta daar
R vi on sim S vi de qar Tul mi wa ze, Seq m nan ka tas t ro fu li vi Tare
ba, da u pi ris pi ron er T ma neTs xal xe bi da daR va ron sis x li.
amis ma ga li Te bi Sar San de kem ber Si ga moC n da: erov ne ba Ta So ri si
SuR lis ni a dag ze 26 de kem bers or m x riv sro leb Si da i Ru pa 3, daiW
ra — 25, da Sa ve bu lia 100-ze me ti ada mi a ni.
wi na wels (1989 wlis 21 no em b ri dan) sam x reT ose Tis av tono
mi ur ol q Si myo fi Tbi li sis fa kul te tis kur san te bi da
ofic re bi 1990 wli dan ag r Ze le ben sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
dac viT Ro nis Zi e be bis ga ta re bas fa kul te tis uf ro sis 1990
wlis 2 ian v ris № 4 brZa ne bis Se sa ba mi sad, sa dac, naT q va mia:
„sa qar T ve los ssr xe li suf le bis ga dawy ve ti le bis, ssr kav Siris
Sss mi Ti Te bi sa da sa qar T ve los ssr Sss brZa ne bis sa fuZvel
ze, ga ig zav nos fa kul te tis pe da gog-mas wav leb le bi da
kur san te bi sam x reT ose Tis av to no mi ur ol q Si sa zo ga do eb-
25

i vi wes ri gis da sa ca vad“. am miz nis mi saR we vad, ga ni sazR v ra
sa gu Sa go e bis dis lo ka cia da pat ru li re ba mar S ru te bis gaTva
lis wi ne biT. fa kul te tis Ta nam S rom leb Tan er Tad, cxin vali-go
ris ma gis t ral ze pat ru li re bas ad gi lob ri vi mi li ciis
mu Sa ke bic ewe od nen. sa moq me do te ri to ria da i yo zo ne bad.
sa gu Sa go e bi ga ix s na Sem deg da sax le bul pun q teb Si:
I zo na — go ri-cxin va lis tra sa
№ 1 sa gu Sa go: sof. ka ra le Ti, sa xel m wi fo av to in s peq ci is
sa gu Sa go;
№ 2 sa gu Sa go: sof. fri si;
№ 3 sa gu Sa go: sof. ered vi.
II zo na — go ri-zna u ris tra sa;
№ 4 sa gu Sa go: sof. av ne vi;
III zo na — cxin val-ja vis tra sa;
№ 5 sa gu Sa go: sof. Ta ma ra Se ni;
№ 6 sa gu Sa go: sof.kex vi.
IV zo na — qa la qi cxin va li.
or ga ni za to ru li mxa re: sa gu Sa go e bis gan ri gi ase Ti iyo:
gan we si 24 sa a Tis gan mav lo ba Si ewe o da sam sa xurs — Ti To ofice
ri, 5 kur san ti. Seq m ni li iyo sa re zer vo jgu fi.
fa kul te tis Ta nam S ro mel Ta mo va le o ba Si Se di o da: soci
a lis tu ri ka no ni e re bis uz run vel yo fa, mo qa la qe Ta usafr
Txo e ba, da na Sa u lis Ta vi dan aci le ba, qar T ve li da osi mosax
le o bis war mo mad gen lebs So ris kon f liq te bis ar daS ve ba.
xor ci el de bo da ga dam W re li da sa gan ge bo Ro nis Zi e ba ni yve la
TviT moq me di Sta be bi sa da pi ke te bis mo saS le lad; cecx l sasro
li iara Ris Ca mo sar T me vad.
es ar iyo „qme di Ti“ Ro nis Zi e be bi, ro mel sac fa kul te tis pira
di Se mad gen lo ba ata reb da. es iyo sab Wo Ta sis te ma Si moq ce u li
qvey nis „re a gi re ba“, „mok r Za le bu li“ sam sa xu ris ga we va Cven sa ve
te ri to ri a ze. fa kul te tis saq mi a no biT bev ri sa si ke To moq mede
be bi gan xor ci el da. amiT zo ga di fo ni iq m ne bo da wes ri gis dasa
ca vad, mag ram, rac mTa va ria, cecx l sas ro li iara Ris ma sob ri vi
Ca mor T me vis Ro nis Zi e be bi os se pa ra tis teb Si ar gan xor ci el da:
aq sa qar T ve los xe li suf le bis ne ba ar iyo ga mo xa tu li.
sa qar T ve los xe li suf le bis moTxov ne bi sa val de bu lo iyo
ro gorc Cve ni sas wav leb lis Ta nam S rom le bi saT vis, ise qar Tu li
mo sax le o bi saT vis. Cven mog vi wo deb d nen go ni e re bi sa ken, qar Tu-
26

li Tav da We ri lo bi sa ken, xo lo osi se pa ra tis te bis aR vi rax s nil
moq me de bebs ki bo lo ar uCan da. ai, is „in ter na ci o na lu ri va li“,
ris ga dax da sac mxo lod qar T ve lebs aval de bu leb d nen.
qar Tu li mo sax le o ba uk ma yo fi le bas ga moT q vam da ad gilob
ri vi sa mar Tal dam ca vi or ga no e bis mu Sa o biT, fa kul tetis
pi ra di Se mad gen lo bis mi er ga ta re bu li Ro nis Zi e be bis
ga moc da iZu le bul ni iy v nen, Ca su liy v nen de da qa laq Si sapro
tes to aq ci e bis mo sawyo bad. am kri zi su li vi Ta re bi dan gamoy
va nis gze bis sa Zi eb lad, 7-16 ian v ris CaT v liT, fa kul tetis
Ta nam S ro mel Ta mi er da cu li sa gu Sa go e bis gav liT, Si da
qar T l Si mcxov re bi qar Tu li mo sax le o bis gar k ve u li na wi li
(qa le bi) ga em g zav ra de da qa laq Si, sa dac res pub li kis xel m ZRva
ne lo bi sa gan mo iTxov d nen ga dam W re li zo me bis mi Re bas. isini
mjdo ma re aq ci ebs mar Tav d nen xan cen t ra lu ri ko mi te tis
Se no bas Tan, xan — mTav ro bis sax l Tan. qar T ve li qa le bi mtkice
pro tests ga moT q vam d nen ol q Si se pa ra tis tu li Za le bis
moq me de bis ga mo, mo iTxov d nen eT nok ri zi sis mo Ta ve Ta ga movle
na-das jas, ro kis gvi ra bis ga uq me bas, sa i da nac Si da qar Tlis
osi mo sax le o ba iara RiT ma rag de bo da; osi mo sax le o bidan
uk ve Se mo ta ni li iara Ris da u yov neb liv amo Re bas, uka nonod
Seq m ni li sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis ga uq me bas.
es moTxov ne bi sav se biT da ma je re be li da re a lu ri iyo.
Cve ni qvey nis war suls Tu ga dav xe davT, naT lad da vi na xavT
msgav se bas Si da qar T l Si Seq m nil 70 wlis wi nan del vi Ta re ba sa
da dRe van de lo bas So ris. sa qar T ve los sa ar qi vo sa xel m wi fo
de par ta men tis, sa qar T ve los uax le si is to ri is sa xel m wi fo
ar qi vis fon d Si da cu li do ku men te bi dan cxad de ba, rom e.w.
sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis te ri to ri a ze mcxov re bi
qar T ve lo ba ma Si nac ise ve iTxov da osu ri ag re si i sa gan dacvas,
dax ma re bas, ro gorc 1990 wels.
jer ki dev sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis Seq m namde,
qar Tu li sof le bis mo sax le o ba iZu le bu lia er Tob li vi
gan cxa de biT mi mar Tos xe li suf le bas: „...gvaqvs me tad cudi
mdgo ma re o ba, dRes Cven vim yo fe biT ltol vi le bad, varT
Cvens sax lebs mowy ve ti li. ose bis Se mos v lis Sem deg gvix de ba
3 Tve, rac ga moq ce u li varT sax le bi dan... cxin val Si dag viwves
78-80 sax li da rac ga dar Ca sa qo ne li da ave ji, Wir na xu li
wa i Res ja vis ra i o nis ken... ro ca vTxo veT ce mi Ta da mu qa riT
gvi pa su xes. am dros amo xo ces 32 ka ci.zo gi daw ves, zo gic cemiT
da xo ces. ga a u pa ti u res qa le bi di de bi da pa ta re bi...“
27

ni San dob li via, rom qar T ve lo ba ada na Sa u leb da sa qar T velos
rev koms pa si u ro ba sa da si tu a ci is da mux t va Si. ra ico da
gu lub r y vi lo qar T ve lo bam, rom ad gi lob ri vi rev ko mi ar iyo
da mo u ki de be li. dax ma re bas iTxov d nen Tbi lis Sic, mag ram amaod.
ose bi saT vis av to no mi is Seq m nis sa kiTxi iq, „ze moT“ uk ve
ga dawy ve ti li iyo. qar T ve lo ba aR s d ga am ga u go na ri usa mar-
T lo bis wi na aR m deg. Zir Z vel qar Tul mi wa ze „qar Tu li mTavro
ba“ sa xel m wi fo eb ri o bas uq m nis sxva ers. cxin va lis ra i onis
TiT q mis yve la qar Tul so fel Si ga i mar Ta kre be bi, er Tsu
lov nad da ig mo es aq ti. sa ar qi vo ma sa le bis mo ta na ux vad
Se iZ le ba ro gorc ad rin de li, ise Ta na med ro ve pe ri o dis movle
ne bis Se sa xeb, mag ram mTa va ri is aris, rom arc ma Sin da arc
mom dev no etap ze qar T vel Ta sa mar T li an moTxov nas pa su xi ar
Rir se bia, im ub ra lo mi ze zis ga mo, rom sab Wo Ta xe li suf leba
mis mi er Seq m nil uka no no av to no mi as ar ga a uq meb da. is mis
kiTx va: vis sWir de bo da ose bi saT vis av to no mi is mi ni We ba? ra
mi zans isa xav da igi? am kiTx ve bis sa pa su xod ki dev er Txel mivub
run deT ar qi vis ma sa lebs, sa dac sam x reT ose Tis rev ko mis
1921 wlis 6-8 seq tem b ris sxdo mis dad ge ni le ba Sia Ca we ri li
av to no mi u ri ol qis Seq m nis mi zan Se wo ni lo bis Se sa xeb. simar
T le ar ima le ba; mas Si aris WeS ma ri te bis Sem c ve li er Ti
pun q ti, ro me lic ose bi saT vis av to no mi is mi ni We bis, nam d vil
mi zans cxad yofs. dad ge ni le ba, ra Tqma un da, ru sul ena zea,
mag ram es pun q ti qar T vel mkiTx vels qar Tul ena ze min da miva
wo do. mas Si naT q va mia: „ase Ti po li ti ku ri er Te u lis Seq m na
(i gu lis x me ba sam x reT ose Tis av to no mi is Seq m na — Se niS v na Cemi
a), mo ce mul obi eq tur pi ro beb Si, ke Til sa i me do sa fuZ vels
qmnis sam x reT ose Tis mSro mel Ta sab Wo Ta xe li suf le bas Tan
ur Ti er To bi saT vis“ (f. 281, aR.2, saq. 3, f.166).
es uka no no war mo naq m ni sa qar T ve los uze na es ma sab Wom, kano
ni e rad ar Ce ul ma sa ka non m deb lo or ga nom 1990 wlis 11 dekem
bers ga a uq ma.
sab Wo Ta struq tu re bis far g leb Si es sa kiTxi go niv ru lad
da sa mar T li a nad ar ga dawy da. verc ga dawy de bo da, rad gan mas
yal bi wa nam ZR v re bi edo sa fuZ v lad. amis Se de gia eT no kon f liqte
bi, rom le bic qvey nis xan erT re gi on Si ifeT qebs, xan -me o re Si.
faq tia, rom e.w. eT nok ri zi se bi cen t ris mi er aris in s pi ri re buli.
amiT igi sa babs aZ levs mas Ca er Tos su ve re nu li res pub li kis
sa Si nao saq me eb Si, Sem deg ki ar bit rad mo ev li nos da pi ris pi rebul
mxa re ebs; ul ti ma tu mis for miT wa u ye nos Ta vi si pi ro be bi
28

da am kon f liq ti dan di di sar ge be li mi i Ros. swo red am sce na riT
ga Ta maS da Si da qar T l Si, am Zir Z vel mi wa ze, tra ge dia.
da vub run deT 1989-90 ww. mij na ze Tbi li sis fa kul te tis
Ta nam S ro mel Ta mi er ga ta re bul Ro nis Zi e bebs. 1989 wlis 21
no em b ri dan 1990 wlis 11 mar tam de maT mi er cxin va lis re gion
Si ga ta re bu li Ro nis Zi e be bis Se de ge bi sa Su a le bas iZ le va
da vas k v naT, rom „sas wav leb lis wi na Se mdga ri amo ca na met nakle
bad Ses ru le bu lia. Tu ki im pe ri od Si mox Si re bul ga moT qmas
ga mo vi ye nebT, si tu a cia Tan da Tan das ta bi lur da“, mag ram
sa bo loo nor ma li ze bam de jer ki dev So ria.
ad gi lob riv mo sax le o bas Tan xan g r Z li vi ur Ti er To ba, aseve,
ope ra ti u li in for ma cia sa Su a le bas iZ le va dag ves k v na, rom
Si da qar T l Si sta bi lu ri mdgo ma re o ba dro e bi Ti da aram ya ri
iyo. erov ne baT So ri si kon f liq ti Ria kon f ron ta ci i dan farul
for meb Si ga da i zar da. xe li suf le bam qar T ve li mo sax leo
bis mi er wa mo ye ne bu li sa si cocx lo mniS v ne lo bis moTxov ne bi
ar Se as ru la. uf ro me tic, mdgo ma re o ba ose bis da na Sa u leb riv
aq ti u ro bas uwyob da xels. da pi ris pi re ba 1990 wlis bo lom de
grZel de bo da. par ti u li, sab Wo Ta da sa mar Tal dam ca vi or gano
e bi mo sax le o ba Si ax s na-gan mar te bi Ti mu Sa o biT iyo da ka vebu
li. es, ase vTqvaT, ko mu nis tu ri ide o lo gi is xri ki iyo.
ope ra ti u li mdgo ma re o bis ana li zi dan ga mom di na re, saqar
T ve los ssr Sss xel m ZR va ne lo bis ga dawy ve ti le bis Se saba
mi sad, fa kul te tis pi ra di Se mad gen lo bis na wi li me ca dine
o bebs ub run de ba, xo lo sa zo ga do eb ri vi wes ri gis Sem d go mi
dac vi sa da ope ra ti u li mdgo ma re o bis sta bi li ze bis miz niT,
q. cxin val sa da mi si re gi o nis zo gi erT so fel Si da to ve bu lia
fa kul te tis Ta nam S ro mel Ta 100 ka ci a ni jgu fi. cxin val Si
Se iq m na ope ra ti u li jgu fi, sa dac Tbi li sis fa kul te tis mu-
Sa kebs, ssr kav Si ris Sss Si na ga ni ja ris da na yo feb Tan er Tad,
mWid ro kav Si ri un da da em ya re bi naT av to no mi u ri ol qis parti
ul da sab Wo Ta or ga no eb Tan, sa zo ga do e bas Tan.
ax lad Seq m ni li ope ra ti u li jgu fi ewe o da sa pat ru lo-sagu
Sa go sam sa xurs kex vi-ered vis mi mar Tu le biT. mi si mu Sa o bis
ope ra ti u lo bi saT vis ga mo i yo av to man qa na „uaz-469“ mi li ci is
pol kov nik bo ris ga lus to vis xel m ZR va ne lo biT. jgu fis Se madgen
lo ba Si Se di od nen sas wav leb lis Ta nam S rom le bic: mi li ci is
ma i o re bi da viT Ca gu na va, igor kles to vi, iuri di aC ko vi-dum ba Ze
da sxva das x va kur si dan Ser Ce u li kur san te bi. wi nas war iyo Sedge
ni li gra fi ki. jgu fe bi am gra fi kis mi xed viT ic v le bo da.
29

fa kul te tis uf ro sis brZa ne ba Si vkiTxu lobT, Tu ro gor
aval de bu lebs igi fa kul te tis uf ro sis mo ad gi les, mi li ciis
pol kov nik iuri za bo i ar kins po li taR m z r de lo bi Ti mu Sao
bis or ga ni ze bis mog va re bas msme nel Ta (kur san t Ta) in ter naci
o na lu ri aR z r di sa da ami er kav ka si is xal x Ta So ris me gobro
bis gan m t ki ce bis kuTxiT.
os eq s t re mis teb Tan iara Ri, Zi ri Ta dad, Crdi lo kav ka si idan
Se mo di o da. im dro i saT vis Si da qar T l sa da sa qar T ve los
sxva qa la qeb Si gax Sir da mi li ci is gan yo fi le beb ze ya Ca Ru ri
Tav das x me bi iara Ri sa da tyvia-wam lis ga sa ta ceb lad. amis asaci
leb lad, ap ri lis da sawyis Si fa kul te tis me oTxe kur se lebi
ig zav ne bi an q. Wi a Tu ra Si. amis pa ra le lu rad isi ni q. Wi a Tura
Si sta Ji re bas ga di an sis x lis sa mar T lis sam Zeb ros ope rati
u li rwmu ne bu li sa da ub nis in s peq to ris xa ziT.
ama ve wlis zafxul sa da Se mod go miT sas wav leb lis oficre
bi da kur san te bi ig zav ne bi an da sav leT sa qar T ve lo Si, ker-
Zod, 40 kur san ti mi li ci is ma i or viq tor ni ko la iS vi lis xelm
ZR va ne lo biT iv nis-iv lis Si q. zes ta fo nis Ss gan yo fi le bis
Ta nam S rom leb Tan er Tad, axor ci e leb da pro fi laq ti kur Ronis
Zi e bebs gan yo fi le ba ze Se saZ lo Tav das x me bis aR sak ve Tad.
isi ni,ase ve, mo na wi le ob d nen sa pas por to re Ji mis Se mow me ba-
Si, te ri to ri is pat ru li re ba sa da av to in s peq ci is pos tebze
sadRe Ra mi so mo ri ge o ba Si Sem deg da sax le bul pun q teb Si:
Ter jo la, ar g ve Ti, svi ri, bar du ba ni da si mo ne Ti.
sa qar T ve lo Si Seq m ni li rTu li vi Ta re bis mi u xe da vad, fakul
tet ze sas wav lo prog ra miT da sas wav lo geg miT gaT va liswi
ne bu li Ro nis Zi e be bi mim di na re obs. ase ma ga li Tad, 11 mar tidan
sas wav leb lis pro fe sor-mas wav leb le bi da kur san te bis
er Ti na wi li ub run de ba sas wav lo pro cess: 14-16 mar ti. afxaze
Ti, so xu mi, qve mo eSe ra Si „di na mos“ ba za ze imar Te ba sa qar-
T ve los ssr Sss geg miT gaT va lis wi ne bu li Se jib ri iara Ri dan
sro la Si. mas Si fa kul te tis war g zav ni le bic mo na wi le ob d nen.
mar t Si q. gor k Si (ru se Tis fe de ra ci a) sas wav lo-saw v r T nel
Sek re ba ze ssr kav Si ris Sss Cem pi o nat Si mo na wi le o bis mi sa Rebad
ig zav ne bi an sas wav leb lis mu Sa ke bi: mi li ci is ka pi ta ni gi vi
qev xiS vi li da me oTxe kur se le bi abu la Ze da xu baS vi li; mar t Si
me sa me kur se le bi sas wav lo praq ti kas ga di an sa qar T ve los saba
zo Ss or ga no eb Si; fa kul te tis „sa mec ni e ro dRe“ ga da ta nilia
27 ap ri li saT vis; ga mo to ve bu li me ca di ne o be bis aR sad genad
kur san tebs utar de baT da ma te bi Ti me ca di ne o be bi.
30

sab Wo Ta sis te ma ir R ve va, war su li di de ba sag r Z nob lad
qre bo da, ufe rul de bo da. Rrma kri zis Si myof ko mu nis tur parti
as aRar Za luZ da Zve le bu rad emar Ta qve ya na. mas, to ta li tariz
mis Se moq meds, de mok ra ti i sa da Ta vi suf le bi sa ken mi ma val
sa zo ga do e ba Si ad gi li aRar rCe bo da. am mZi me kri zi si dan ga mosas
v le lad sa qar T ve los kp XXVIII yri lo bis mow ve va ga dawy da.
igi mu Sa o bas iwyebs 15-16 ma iss. yri lo bis dRe eb Si sa zo ga doeb
ri vi wes ri gis dac vis uz run vel sa yo fad sa qar T ve los Sss 12
ma i sis № 59/2 brZa ne bis gaT va lis wi ne biT, fa kul tet ze iq m ne ba
mu Sa jgu fi sam wyob ro na wi lis dar g Si fa kul te tis uf ro sis
Ta na Sem wis mi li ci is pol kov nik pav le no ra ki Zis me Ta u ro biT.
15-16 ma iss jgu fi (sul 250 ka ci) gan la ge bu li iyo mi nis t r Ta
sab Wos Se no ba Si da te ri to ri i dan ga us v le lad in s t ruq ci is
Se sa ba mi sad moq me deb da. igi ve jgu fi, sa qar T ve los ssr XI mowve
vis umaR le si sab Wos rig ga re Se se si is (i gi ga ix s na 20 iv niss)
mu Sa o bi sas, mi nis t r Ta sab Wos te ri to ri a ze axor ci e leb da sazo
ga do eb ri vi wes ri gis dac viT Ro nis Zi e bebs.
am dro i saT vis q. Tbi lis Si ope ra ti u li mdgo ma re o ba
mkveT rad gar Tul da da fa kul tet ze Tav das x mis aR sak ve Tad
sas wav leb lis sa mo ri geo na wil Tan iq m ne ba ope ra ti u li jgufi.
sadRe Ra mi so gan wes Si sam sa xurs ewe vi an fa kul te tis xelm
ZR va ne le bi da mas wav le bel Ta Se mad gen lo ba, mo ri ge o ba 18
iv ni si dan 21 iv ni sam de gag r Zel da.
ma nam de ki sas wav le bel Si meore se mes t ri iwu re bo da da kursi
dan kur s ze ga da say va ni CaT v le bi da ga moc de bi kars iyo momd
ga ri. mTe li wlis gan mav lo ba Si kur san te bi sa qar T ve los mas-
S ta biT sxva das x va Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o bis ga mo mzad ar
aR moC n d nen se si e bi saT vis. kur san te bis na wi li ver axer xebs gamoc
de bis Ca ba re bas da isi ni fa kul te tis uf ro sis brZa ne biT,
pi ro biT ga dah yavT mom dev no kur s ze. sa ga moc do se si is Se saZ lo
Ca var d nas da em Tx va fa kul tet ze kur san te bis ga mos v la qar Tuli
enis da sa ca vad, pir vel kur sel Ta mi er sas wav lo audi to ri a-
Si dawye bul ma Sek re bam sas wav leb lis ezo Si gad mo i nac v la. Sekre
bis mo na wi le e bis ga mos v le bi ga je re bu li iyo qar Tu li enis
pa ti vis ce mis moTxov niT. pir vel kur se le bi ka te go ri u lad moiTxo
ven leq ci e bis qar Tul ena ze war mar T vas. mi ze zi zo gi er Ti
pe da go gis mi er leq ci e bis qar Tul ena ze wa kiTx va ze uari iyo.
kur san te bi maT fa kul te tis te ri to ri a ze Se uS veb lo bi Tac ki
da e muq r nen. pir vel kur sel Ta am moTxov nas re a gi re bis ga re Se
ar Ca uv lia. mog vi a ne biT, sas wav leb lis uf ro sis brZa ne biT aR-
31

niS nu li ka te go ri is eq v si pe da gog-mas wav le be li 1991 wlis pirve
li ian v ri dan kad re bis gan kar gu le ba Si iq na ga day va ni li.
1990 wlis ag vis to. fa kul tet ze das w re bu li da da us w rebe
li swav le bis gan yo fi le beb ze mi sa Re bi ga moc de bi mim di nare
obs. ga moc de bis msvle lo bi sas (18 ag vis tos), sa qar T ve los
Sss brZa ne biT, sas wav leb lis 45 ka ci a ni jgu fi gi vi kvan ta lia
nis xel m ZR va ne lo biT mi em g zav re ba sam x reT ose Tis sa ol qo
aR mas ko mis Ss sam mar T ve lo Si gan sa kuT re bul gan kar gu lebam
de. maT daevalaT ga mocxa de bu li sa gan ge bo mdgo ma re obis
gan xor ci e le ba da an ti sa zo ga do eb ri v ga mov li ne ba Ta aRmofx
v ra. 22 ag vis tos mi sa Re bi ga moc de bi das rul da. mim Re bi
ko mi si is ga dawy ve ti le bis sa fuZ vel ze, das w re bu li swav lebis
pir vel kur s ze Ca i ricxa 105 abi tu ri en ti. aqe dan, pir velad
fa kul te tis is to ri a Si, 5 go go naa.
pir vel kur se le bi swav le bis dawye bis pir ve li ve dRe eb Si
Car Tu le bi aR moC n d nen de da qa laq Si sa zo ga do eb ri vi wes rigis
dac vis Ro nis Zi e beb Si. va Jeb Tan er Tad aq ti u rad mo na wile
ob d nen go go ne bic. fa kul te tis gan ri gis Se sa ba mi sad, axlad
Ca ricxu li kur san te bis Ss or ga no eb Si Ses v lis ga mo, ficis
mi Re bis dRe ga mocxad da. sas wav leb lis xel m ZR va ne lo bis
ga dawy ve ti le biT, am ri tu a lis ga mar T vis ad gi lad did go ris
ve li Se ir Ca. aq, ax lad gax s nil me mo ri al Tan (i gi 1990 wlis 1
seq tem bers ga ix s na) kur san tebs we si sa da ka no ne bis mi xed viT
moq ce vis fi ci un da da e doT. fi ci qar Tul ena ze un da mi e RoT
(ma nam de fics ru sul ena ze iReb d nen). sam za di si da iwyo.
1990 wlis 8 seq tem be ri, Sa ba Ti. ssr kav Si ris Sss mos kovis
mi li ci is umaR le si sko lis Tbi li sis fa kul tetis ezo Si
mde ba re plac ze oTxi ve kur sis kur san te bi gam w k ri ve bu lan.
kur sis uf ro se bi si as kiTxu lo ben. amis pa ra le lu rad isi ni
kur san t Ta Cac mu lo ba sa da ier sa xes amow me ben. yve la for ma-
Sia ga mowyo bi li.pir vel kur sel TaT vis es dRe gan sa kuT re bulia.
isi ni mzad ari an did go ris vel ze ga sam g zav reb lad. maT
da niS nu le bis ad gil ze ga da say va nad sas wav leb lis ezo Si „lazis“
mar kis 2 av to bu si dgas.
pir vel kur sel Ta si is amo kiTx va dam Tav r da (am kur s ze, Caricx
vis dRi dan, kur sis uf ro sad da vi niS ne) da amis Se sa xeb
vu pa ta ke fa kul te tis uf ro sis Ta na Sem wes sam wyob ro na wi lis
dar g Si mi li ci is pol kov nik pav le no ra ki Zes. kur san teb ma skolis
sa sa di lo Si isa uz mes, av to bu seb Si Cas x d nen da mcxe Tis mimar
Tu le biT da vi Za riT. did go ris ken mi ve mar Te bo diT...
32

Cem da une bu rad, Tval win war mo mid ga did go ris ve li, axlad
gax s ni li me mo ri a lu ri kom p leq si da go ne ba Si ga mi el va
did go ris brZo las Tan da kav Si re bul ma is to ri ul ma moTxro
bam. „Ta vad did go ri xom xel Tuq m ne li Zeg lia. 1121 wels,
12 ag vi tos da viT aR ma Se ne bel ma sak vir ve li omi ga da i xa da.
did gor ma ara mar to ga dag var Ci na, ara med Seg vi na xa ki dec.
„mu sul ma nur sa xel m wi fo Ta di di ga er Ti a ne bu li laS q ris
da mar cxe bis me o re dRe iyo, did go ris vel ze amo sul ma daviT
me fem sa qar T ve los yve la mxri dan mo sul Sa o san de debs
sTxo va co ta xniT moT q ma Se ewy vi taT. za reb ma Se mok res. mang
li se li epis ko po si win wa mod ga, aRapy ro ze cis ken xe le bi
da „ma mao Cve nos“ ga lo ba da iwyo. eri da be ri er Tx mad ah y va
epis ko poss. da viT me fe da mi si mxleb le bic xma maR la ga lobd
nen. ga lo ba rom dam Tav r da, did ma me fem iq ve das ve ne bul
me o mar Ta gva me bis wi na Se ori ve mux l ze da i Co qa da war moTq
va: „Tqve ni daR v ri li sis x lis yo ve li wve Ti sa ma ra di so dide
bad eq ces qar T vel kacs!“ me fis ama la mac da i Co qa da omaxi
a nad ga i me o ra igi ve.
me fem ki dev er Txel mo av lo Tva li na o mar ad gils da mor-
T me ul cxens mo ax ta. gzad mi ma va li me fe xa reb Seb mu l urems
wa mo e wia. urems win ymaw vi li mi uZRo da, ukan ki 70 wels miRwe
u li xmel-xme li wve ro sa ni mis dev da. urems far da gi hqon da
ga da fa re bu li. da vi Ti da mi si ama la mix v d nen, rom ur miT om-
Si da Ru pu li me om re bi mih yav daT. mgzav reb ma Se niS nes me fe da
mi si ama la da ure mi gver d ze mi a ye nes. me fe mi u ax lov da urems,
swra fad gad mox ta cxe ni dan da wyna rad mi e sal ma, da vi Ti mokr
Za le biT mi vi da urem Tan, mSvi dad ga das wia far da gi da 4 vaJka
cis gva mi ixi la. mis max vil Tvals ar ga mo par via, wve ro san ma
ro gor mo iw min da crem li — vin ari an Se ni, ke Ti lo ka co? 3 Ce mi
va Jia — mi u go wve ro san ma, — eg qe ra axal gaz r da ki Ce mi me zo belia,
obo li iyo, mar to xe la, ucol S vi lo. — xom ara vin dar Cenia?
— pa ta ra Zma dar Ca 14 wli sa, isic gu Sin bi Web Tan, aq, om Si
yo fi la, 2 Tur qi ga u go re bia, es Ce mi bal Ric aq yo fi la. — mamav,
Senc xom iq iya vi... TiT qos ra Ra ca ze wa as w re so, wve ro sanma
ise Ca Ru na Ta vi. me re nawyen ma Tqva: — aba, maS sad un da vyofi
li yav qvey nis Se Wir ve bis dros? ro me li sof li dan xarT? —
ikiTxa da viT ma. zov re Te le bi varT di do me feo, — mad lo be li
var Tqve ni zov re Te le bo, sa qar T ve los siy va ru li saT vis.
wve ro sans sa xe ze kvlav ra Rac wye na da etyo. da viT ma Se am-
C nia da hkiTxa: — xom ara fe ri gwye nia, ke Ti lo ka co?
33

— Tqven nu miwyenT, di do me feo da, qar T vel kacs sa qar Tve
los siy va ru li saT vis mad lo bas ar un da ux did nen, mgo ni.
eg ra hkad re me fe sa — pir tit ve lam sca da ma mis naT q va mis
Ser bi le ba, mag ram pi ri qiT ga mo u vi da. me fe dum da, ama lis wevre
bic Se iS muS nen da me fes Se a Cer d nen.
ra kar gi iq ne bo da, rom yve la qar T ve li Sen na i rad bWob des
da moq me deb des ki dec da ga nag r Zo: — er Ti es min da gkiTxo,
ke Ti lo ka co — es qvey ni saT vis da Ru pu li vaJ ka ce bi aq, didgor
ze saq vey no, saZ mo saf lav Si rom da ge mar xaT, uke Te si ar
iq ne bo da?
wve ro san ma xan j lis tar ze da i do mar j ve na xe li da me fes
pir da pir da uwyo yu re ba — ra me rom vTqva, me feo, am Cems Svils
Se iZ le ba ar mo e wo nos, ras izam, dRe van del axal gaz r do bas
ena da Tav xe do ba uf ro us w rebs win da ami tom Cve ni, Zve le bis
arc cxov re ba mos wons da arc az re bi. pa ti vis ce miT vi Tom pativs
gvce men, gvis me nen ki dec, mag ram saq mes ma inc Ta vi an Wkua
ze ake Te ben. ai, ax lac Tqve ni kiTx vis pa su xi Ce me bu rad rom
giTx ra, am cin g li ans ar mo e wo ne ba.
— sTqvi, ma gas Tu ara, me mom wons.
— ma Sin gety vi, di do me feo. Tqven am bobT, rom Ce mi va Je bi
da es obo li va Ji aq, did gor ze, saZ mo sa saf la o ze da me to vebi
na, ga na mTlad sa qar T ve lo saZ mo sa saf lao ar aris?
— sa qar T ve lo saZ mo sa saf lao — ga i me o ra da viT ma er Txel
or jer, sam jer da bo los, mTe li Ta vi si me fu ri da ka cu ri
dar ba is lo biT eam bo ra wve ro sans na Tel Sub l ze.
— Rmer T ma gicxo noT mic va le bul ni, — Tqva me fem da wa vi da.
did xans, did xans dum da al geTxe o ba ze mi ma va li da vi Ti.
far cxiss rom mi aR wia, Sed ga, mdu ma red axe da sa ku Ta ri xe liT
dan g re ul qar Tul ci xe-si mag res da isev zov re Te li wve rosnis
sity ve bi ga ax sen da: mTe li sa qar T ve lo xom saZ mo sa saflaoa,
bev r jer ga i me o ra li pa rit Ta dan g re u li ci xis ma yu rebel
ma es sity ve bi gul Si da xma maR la mxo lod ori o de sity va,
Ta vi si yrmo bi sa da ka co bis sa ma rad Ja mo nat v ra amoT q va: rodis
Ra gax de ba sa qar T ve lo saZ mo ede mi?
9 dRis Sem deg zov reTs da vi Tis kac ni mi vid nen da iqi dan 14
wlis obo li, wel Se mar Tu li bi Wi wa iy va nes me fes Tan“.
am fiq reb Si ga suls gvi an Se vam C nie av to bus Si ate xi li
CoC qo li. kur san te bi sa qar T ve los is to ri is cod na Si ejibre
bod nen er T ma neTs, ka ma Tob d nen da viT aR ma Se neb lis cxovre
ba sa da moR va we o ba ze, did go ris brZo lis Se sa xeb, da vi Tis
34

e for meb ze. mo viTxo ve mos me nis eti ke ti da ec vaT da di di mefis
pe ri o dis is to ri is cod na ise ga mo ev li naT.
ram de ni me wa miT av to bus Si si Cu me Ca mo var da kur san teb ma er-
T ma neTs ga da xe des. cdi lo ben sity va da uT mon Ta na kur se lebs.
si Cu mis dar R ve va so so be ri aS vils mo u wia: „did go ris brZo la
da viT aR ma Se ne bel ma 1121 wlis 12 ag vis tos ga da i xa da. am dRes
er T ma ne Tis pi ris pir dad ga ori Za la: erT mxa res mu sul ma nur
sa xel m wi fo Ta di di ko a li cia, xo lo me o re mxa res sa qar T ve los
laS qa ri da viT aR ma Se neb lis me Ta u ro biT, igi er T g va ri da sasru
li iyo im mra val w li a ni omis, ro mel Tac XI sa u ku nis mi wurul
sa da XII sa u ku nis pir ve li me oTxe dis sa qar T ve lo awar moeb
da Ta vi si ar se bo bis Se nar Cu ne bi sa da prog re si saT vis“.
av to bus Si isev si Cu me Ca mo var da, TiT qos fiq reb Si wa suli
bi We bi is to ri ul faq tebs ix se ne ben. pa ta ra pa u zis Sem deg
TiT qos ga ax sen da To da ram de ni mem er T d ro u lad wa mo iwyo
ka ma Ti, mag ram isev er T ma neTs ga da xe des da mSvi dad ga nag r Zes
sa qar T ve los is to ri is ga cocx le ba.
„qar T ve li xal xis sa mar T li a ni brZo lis is to ri a Si erTer
Ti yve la ze mniS v ne lo va ni ad gi li uka via did go ris brZolas,
— am bobs edi Ser xi da Se li, — da viT ma ga a er Ti a na da er-
T me fo bas da u mor Ci la yve la kuTxe, es Zi ri Ta dad 1122 wlis
Sem deg mox da, ro ca Tbi li sic Se mo i er Ta. XI sa u ku nis 80-iani
wle bis eko no mi ku rad daq ve i Te bul da po li ti ku rad da suste
bul sa qar T ve los mo ev li na me fe da vi Ti. is to ri ko si gadmog
v cems, rom gvir g vi ni ma mam da ad ga. es iyo ga dat ri a le ba,
ro me lic fe o dal Ta er Ti gar k ve u li jgu fis mon do me biT
da aq ti u ri mo na wi le o biT mim di na re ob da. da vi Tis ga me fe ba
gar k ve ul iZu le bas Tan iyo da kav Si re bu li., da viT ma Ta vi danve
mo ax di na daq saq su li mo sax le o bis mo bi li ze ba, mom x du ri
mtris da mar cxe ba da qvey nis aR mav lo bis gza ze da ye ne ba, amas
moh y va di di gar daq m ne bi da mSe neb lo be bi“.
sa nam da viT aR ma Se ne be li did go ris vel ze brwyin va le gamar
j ve bas mo i po veb da, — Ca er To go der Zi Can q se li a ni, — aR saniS
na via rom man, ro gorc wi na mor be di sa gan gan s x va ve bul ma
me fem, Sor s m W v re tel ma po li ti kos ma Tav ga su li qve Sev r dome
bis gon ze moy va na sca da. Tav ga su li fe o da le bi cen t ra luri
sa me fos xe li suf le bis mo wi na aR m de ge e bi iy v nen. isi ni ebr
Zod nen sa me fo xe li suf le bas da Ta vi si miz nis miR we vas gare
Se mtre bis dax ma re biT cdi lob d nen. da viT ma ukom p ro mi so
po li ti kis sus xi, Tav da pir ve lad did g va ro van ma fe o dal ma,
35

klde ka ris eris Tav ma li pa rit baR vaS ma ige ma. mas jer Ra lati
ar apa tia. Sem deg pi ro ba isev ga u te xia me fis wi na Se. me fes
da uty ve ve bia da sa ber Z neT Si ga u Ze ve bia. mi si qo ne ba da kldeka
ris sa e ris Ta vo da viT ma sa me fo sa kuT re bad ga mo acxa da.
li pa ri tis sam f lo be lo ar g ve Ti ki ge la Ti saT vis Se u wi ravs.
me fem Sio mRvi mi sad mi bo Ze bul „an der Z Si“ mox se ni e bul Za gani
saTvis ki yve la pa ti vi da Rir se ba auy ria“.
va le ri an (va lo) be ri Ze: — „1089 wels 16 wli sa ga mef da davi
Ti. me fes da uZ lu re bu li sa me fo er go. Ta vi dan man gab ne uli
da daq saq su li qve Sev r do me bis Seg ro ve ba da iwyo. Tbi lisis
sa a mi ros da ka xe Tis gar da, mTe li sam x reT-aR mo sav le Ti
sa qar T ve lo Tur qebs epy raT. Cvens qve ya na Si gan sa kuT re biT
gaZ li er da Tur q Ta Se mo se va-Ca sax le ba ni. 1080 wli dan da iwyo
„did Tur qo ba“. sa qar T ve lom sru li da mo u ki deb lo ba, Turqsel
Cu ke bis xar kis mi ce mis Sewy ve tis, 1097 wlis Sem deg, 1099
wels aRad gi na. da viT aR ma Se ne bel ma qvey nis gaZ li e re ba ze
zrun va da mo u ki deb lo bis aR d ge nis Sem de gac ga nag r Zo. daviT
ma spa ga am rav la da sul Tans xar ki Se uwy vi ta. sa qar T velom
mar to Tur q Ta xar ki sa gan ki ar da aR wia Ta vi, ara med „dau
pa ti Je be li stum re bis ga nac“ ga Ta vi suf l da“.
ex la ki Ce mi je ri dad ga, wa mo i Za xa zu rab bad ri aS vil ma da
ga nag r Zo: „sa nam me fe ka xe Tis Se mo er Te bas Se ud ge bo da, man yuradRe
ba sa ek le sio saq me eb ze ga da i ta na da di di cvli le be bi
mo ax di na. did ma sa ek le sio ru is-ur b ni sis kre bam „Zeg lis weris“
sa xiT mniS v ne lo va ni ga dawy ve ti le be bi da a ka no na. Se mo-
Re bul iq na Wyon di del-mwig no bar Tu xu ce sis Ta nam de bo ba, rome
lic ara mar to sa xel m wi fo saq me e bis mTa va ri gam ge, ara med
me fis sa ku Ta ri da pi ra di qo ne bis sa gam ge os uze na es mmar T vela
dac iT v le bo da. ka xe Tis Se mo er Te bi saT vis brZo li sas me fem
mniS v ne lo va ni pun q ti ze daz nis ci xe 1103 wels aiRo. ka xe Tis
sa bo loo Se mo er Te ba usis x lod ga dawy vi ta. kax Ta me fe aR sar-
Ta ni Se upy ri aT her Ta di de bu lebs da me fi saT vis ga da u ci aT. am
am bavs gan Zis pat ro nis wyro ma ga mo uw ve via da omi ga mo ucxa debia
me fi saT vis. brZo la er wux Si mom x da ra da me fis wi na aR m deg
sul Tans uricx vi ja ri, gan Zis aTa ba gi da kax Ta eri ga mo uy vania.
am om Si da viT aR ma Se ne bels 3 cxe ni mo uk les da me oTxe Ti Ra
da am Tav ra. sa bo lo od ka xeT-he re Ti 1104-1105 ww. da ipy ro. 1110
wli dan ki ka xeT-he re Ti sa qar T ve los Se mad gen lo ba Sia“.
„da viT aR ma Se ne be li geg ma zo mi e rad ata reb da Ro nis Zi ebebs
fe o da lu ri cen t ra li za ci i sa da sam xed ro Zli e re bi saT-
36

vis — am bobs de me wu lu ki a ni, — 1110 wels gi or gi Wyon di de li
— mwig no bar Tu xu ces ma rus Ta vi 1115 wels Tur qebs wa ar T va.
da vi Ti qar Tu li ar mi is Tav moy ri sa da pir da pi ri ga laS q re bisaT
vis ma Ra li mzad yof niT, ro gorc stra te gi u li ise taq tikur
dar ty ma Ta das w re bis did Se saZ leb lo bas hqmni da“.
„did go ris brZo lam de da viT aR ma Se ne bel ma te ri to ri ebis
Se mo er Te bas laS qar Si re for me bis ga ta re biT mi aR wia — ambobs
gia va ra maS vi li, — man jar Si Se mo i Ro mkac ri dis cip li na.
Se mo ik ri ba er T gu li mo laS q re e bi da maT gan mud mi vi, Zli e ri
gvar dia „mo na-spa“ Seq m na. aR Wur va iara Ri Ta da maT wvrTnas
Se ud ga. jar Si Ta vis mi er Se mo Re bul taq ti ka sa da stra te gias
iye neb da. da ar sa mzve rav Ta in s ti tu ti, rom leb sac me ma tia
ne mstov rebs uwo debs. isi ni Tval yurs adev neb d nen mtris
moZ ra o bas da dro u lad ac no beb d nen me fes. me fem Zli e ri sapo
li cio apa ra ti Seq m na, ro mel sac aR ma Se ne bel ma xel m ZR vane
lad man da tur Tu xu ce si Ca u ye na“.
edi Ser xi da Se li: — „da viT aR ma Se ne bels ga dawy ve ti li hqon da
ara d ro e bi Ti da da qi ra ve bu li ja ris, ara med mud mi vi ja ris Seqm
na. man da am k vid ra taq ti ku ri er Te u le bis sis te ma. es mas tax t ze
as v lis Ta na ve, yiv CaR Ta Ca mo sax le bam de mo u xer xe bia. stra te gi is
sfe ro Si ga zar da mo u lod nel dar ty ma Ta Se saZ leb lo ba ni, taqti
ka Si ki sab r Zo lo moq me de ba Ta mra val fe rov ne ba da am k vid ra.
Se uq m nia cen t ra li ze bu li sar d lo ba, rom lis sa Ta ve Si Tvi Ton
id ga. pi rad gvar di a Si 5000 mxe da ri hyav da. ar mi a Si mkac ri wes rigi
da um ya re bia. mTe li sa me fo sa o mar ba na kad gar daq m na.
sa qar T ve los is to ri is gak ve Ti lis Ca ta re bi sas av to bus-
Si si Cu me su fev da. yve la yu radRe biT us men da me gob rebs.
ama so ba Si mcxe Tas mi va de qiT. av to bus ma mar cx niv ar ma zi-
Zeg vis mi mar Tu le biT ga ux via. pir ve lad Se vam C nie kvir be bi
— gzis maC ve neb le bi, ma Ral kvar cx l bek ze Se mom j da ri or biar
wiv ni. mTel gza ze did go ris ve lam de ase Ti kvar cx l be ke bi
id ga da kvir be bi me mo ri a lam de mig va ci leb d nen.
is to ri u li faq te bis mom dev no eta pebs ix se neb d nen bi We bi,
Tu ro gor gaw min des da viT ma da mis ma Zem de met rem Turq-selju
ke bi sa gan tao, aiRes ci xe-qa la qe bi: gi Si, lo re, qa la Zo ri,
xu na ni, bar da vi, ya ba la, sev ga la me ji, aga ra ni; araq sis pi ras
Tavs da es xa sel ju kebs da da a mar cxa. Tu ro gor gad mo iy va na
Crdi lo e Ti dan yiv CaR Ta 40 aTa si oja xi sa qar T ve lo Si.
kur san te bis cod nam ga ma o ca.da vas k ve ni, rom ga naT lebu
li, wig ni e ri kur san te bis Sev se ba mo vi da. sa nam did go ris
37

vels mi vu ax lov de bo diT, kur san tebs So ris ka ma Ti ga mo iw via
mah ma di an ma ko a li ci u ri ja ris ra o de no bam. am ka maT Si aq ti urad
Ca er To ko ba pa pu aS vi li. man Tqva, rom is to ri og ra fi is
Ta nax mad, da viT aR ma Se ne bels did go ris brZo la Si 55 600 kaci
sa gan Sem d ga ri laS qa ri hyav da. man mah ma di an Ta ko a li ciu
ri laS q ris wi na aR m deg ga mo iy va na 40 000 qar T ve li, 15 000
yiv Ca Ri, 500 ala ni (da qi ra ve bu li mo laS q re e bi) da 100 fran gi
(ev ro pe li ra in di). xo lo ko a li ci u ri sel ju ke bis, Tur q me nebi
sa da ara be bi sa gan Sem d ga ri laS qa ri 560 000 kacs iT v li da.
da vi Tis is to ri ko si ki ara fers am bobs arc mah ma di an Ta ga er-
Ti a ne bu li laS q ri sa da arc sa qar T ve los ja ris ra o de no bis
Se sa xeb. mi si TqmiT, ko a li ci u ri ja ri uricx vi yo fi la. Se teva
ze qar T vel Ta laS qa ri ga da su la. sa qar T ve los laS qars 200
mxe da ri ga mo e yo da mtris ken ga e mar Ta. mah ma di an Ta laS q ris
sar d lo bas ego na, me fes uRa la tes da Sewya le bi sa da dan dobis
saTxov ne lad mo di a no. isi ni da ub r ko leb liv Se uS vi aT Tavis
gan la ge ba Si, mag ram 200 mxe dar ma uec rad iSiS v la xmle bi
da mters da e ria. aseT ma xer x ma mte ri da ab nia. Tur qe bi gons
gvi an mo eg nen. da viT ma ki qar T vel Ta mTa va ri Za le biT ieri Si
mi i ta na mtris dab ne ul laS qar ze. sa Si ne li xoc va-Jle ta qar-
T vel Ta ga mar j ve biT dam Tav r da.
ro ca did go ris vels mi va de qiT, ni a vi qro da. da nar Ceni
kur san te bi sa da fa kul te tis xel m ZR va ne lo bis mos v lamde
me mo ri a lis daT va li e re ba ga dav wy vi teT. yve la mdu ma red
gav c qe ro diT did go ris vels, sa cal fe xo ebs, sa dac 1121 wlis
So re ul zafxul Si da viT aR ma Se ne bel ma ga dam wy ve ti brZo la
„Zle vai sak vir ve li“ ga da i xa da. es is ad gi lia, sa dac Tur qe bi
brZo lis dawye bas ar elod nen, mag ram igi ma inc da iwyo. komp
leq sis mTa va ri Zar R vi — bor c v ze aR mar Tu li de da bo Zi —
did go ris ve lis yve la ze So re u li mxri da nac kar gad Cans; mis
gar Se mo mi wa Si Rrmad Cam j da ri max vi le bia „mi mo fan tu li“,
max vi li caa da jva ric; mo So re biT ori sve tia aR mar Tu li.
er T ze — war we raa amok ve Ti li, me o re ze ki — sxva das x va zo mis
za ri ir xe va. me o re bor c v ze me o ma ria wa moq ce u li, TiT qos wamod
go mas cdi lobs, gver d ze gan s xe u le bu li fi gu ra gah k v ria
ba laxs. etyo ba ve Rar ad ge ba, dak v do mia did gors. aq, am velze,
sam k v d ro-sa si cocx lo brZo la ga i mar Ta. mah ma di an Ta koa
li ci as jva ros ne bis di di sis x lis da maq ce va ri il Ra zi sard
lob da ro mel sac mTe li qris ti a nu li sam ya ros amo Zir k va
eva la.
38

ova lur Te at ron Tan Ca mo ve diT. igi cal kerZ skam-sa fe xure
bi Taa Se mo ra gu li, cal kerZ ki qvis ma Ra li sve te bi ak ravs.
Te at ro nis te ri to ri a ze Sek re bi li kur san te bi fi cis mi sa-
Re bad em za de bi an. fa kul te tis uf ro sis — ge ne ral-ma i or givi
kvan ta li a nis mi er ga mo yo fi li kur san ti, kur sis zem de gi
be sa ri on bar na biS vi li fi cis teqsts kiTxu lobs. yve la sityva-sity
viT ime o rebs. sa ze i mo, di dad sa pa su xis m geb lo ri tua
li das rul da. fi cis teqsts wi Tel zo lad gas dev da sab Wo uri,
so ci a lis tu ri ide e bi da sab Wo Ta ka no ne bis Se sas ru leblad
iyo ga miz nu li. mog vi a ne biT ga ir k va, rom fi cis teq s ti
mom zad da da dam t kic da fi cis mi Re bis dRes. qar Tu li teq s ti
ru su li dan iyo na Tar g m ni.
fi cis mi Re bis dam Tav re bis Sem deg, kur san teb ma er T ma neTs
ga da xe des. yve las er Ti az ri ut ri a leb da Tav Si. is, rom sa ze imod
mi Re bu li fi ci ar Se e sa ba me bo da im siv r ces, sa dac vim yofe
bo diT da am is to ri u li ad gi li saT vis Se u Tav se be li iyo!
mom dev no wleb ma cxad yo am bi We bis Tav gan wir va sam Soblos
da sa ca vad, maT sa ma ga li To si ma ma ce ga mo av li nes qvey nis
te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul brZo leb Si da sicocx
le sac swi rav d nen.
pir vel kur se le bi Ca ricx vis dRi dan ve mo ri ge o biT mo nawi
le ob d nen Tbi lis Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis Ronis
Zi e beb Si, xo lo mo ri ge o bi dan ga Ta vi suf le bul ni sas wavlo
geg miT gaT va lis wi ne bul me ca di ne o beb ze is x d nen.
oq tom be ri id ga. am Tves un da ga da ewy vi ta is mo ma va li,
ro mel sac, di di cvli le be bis mo lo din Si, uke Te so bi sa ken
ltol va edo sa fuZ v lad, mag ram pi ri qiT mox da, mTe li Semd
go mi pe ri o di dra ma tu li mov le ne biT, fsi qo ziT iyo aRsav
se. amis Se Ce re ba ara vis Za luZ da, sib ne lem da i sad gu ra.
am uku neT Si Cve ni sas wav le be lic moh y va. mo u lod ne lo biT
aR sav se pe ri od Si vcxov rob diT da prog no zi re ba Se uZ lebe
li iyo.
ga re Se Za le bis aq ti u ro bam im Z lav ra. erov nul moZ ra o bas
kp da sab Wo Ta mTav ro bam ide o lo gi u ri omi ga mo ucxa da da mis
da sa pi ris pi reb lad ru su le no va ni „in ter f ron te bi“ Seq m na.
ma Ti mi za ni erebs So ris da pi ris pi re ba iyo.ru su le no va ni mosax
le o ba yve la res pub li ka Si iyo. Cven Sic, mag ram aq sxva ram
ima le bo da. amiT „centrs“ erov nu li moZ ra o bis Cax So ba surda.
xal x Ta So ris da pi ris pi re ba vi Tomc umar Ta vi gax da. arada,
es cen t ris mi er gaT v li li geg mis er Ti na wi li iyo. me o res
39

ki da mo u ki de bel sa xel m wi fo Ta Ta na me gob ro ba Si ga wev ri a neba
edo sa fuZ v lad.
28 oq tom bers sab Wo Ta sa qar T ve los is to ri a Si pir ve lad
imar Te ba mra val par ti u li ar Cev ne bi. ar Cev ne bis Sem deg, 14 noem
bers zvi ad gam sa xur dia air Ci es sa qar T ve los uze na e si sab-
Wos Tav m j do ma red. amiT da mo u ki deb lo ba mo vi po veT, mag ram,
ro go ri da mo u ki deb le bi vi ya viT, Sem de gi wle bi dag va na xebs.
sa qar T ve los ssr uze na e si sab Wos wi na sa ar Cev no pe riod
Si, mdgo ma re o bis sta bi li ze bi saT vis, Tbi lis Si 17 oq tomb
ri dan 24 oq tom b ram de fa kul te tis pi ra di Se mad gen lo ba
qa la qis av to in s peq ci as Tan er Tob li vad ata rebs sag zao moZra
o bis usaf r Txo e bi sa da sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac viT
re ids. Se mad gen lo ba qa laq Si av to bu se biT ga da ad gil de boda,
ma Ti mZRo le bi kur san teb ma Sec va les. uq me eb Si gaZ li er da
sas wav leb lis te ri to ri a ze fa kul te tis pi ra di Se mad gen lobis
mo ri ge o ba.
22 oq tom b ri dan fo Tis sa qa la qo aR mas ko mis Ss gan yo file
ba Si praq ti ku li dax ma re bis aR mo sa Ce nad, qa laq Si sa zo gado
eb ri vi wes ri gis da sam ya reb lad ga em g zav ra fa kul te tis
kur san te bis gan Sem d ga ri jgu fi mi li ci is pod pol kov nik daviT
ra fa vas xel m ZR va ne lo biT.
1990 wels, ssr kav Si ris Sss mos ko vis mi li ci is umaR le si
sko lis Tbi li sis fa kul te tis ba za ze, sa qar T ve los mi nis t r-
Ta sab Wos 23 oq tom b ris № 572-e dad ge ni le biT, da ar s da saqar
T ve los Sss mi li ci is umaR le si sko la.
ze mo aR niS nu li dad ge ni le bis me-6 mux lis sa fuZ vel ze, sazo
ga do eb ri vi wes ri gis dac vi sa da dam na Sa ve o bis wi na aR m deg
brZo lis gaZ li e re bis miz niT, Se iq m na spe ci a lu ri da niS nule
bis Se i a ra Re bu li ase u li sas wav leb lis kur san t Ta gan, romel
Tac hqon daT Ss or ga no eb Si mu Sa o bis ga moc di le ba. am aseuls
da e niS na xel fa si. spe ca se u lis uf ro sad da i niS na sko lis
uf ro sis Ta na Sem we sam wyob ro na wil Si mi li ci is pol kov ni ki
pav le no ra ki Ze, mo ad gi le e bi: ope ra ti u li sam sa xu ris dar g Si
mi li ci is pod pol kol v ni ki gu ram iva niS vi li da spec teq ni kuri
sa Su a le be bis ga mo ye ne bis dar g Si mi li ci is ma i o ri da viT Cagu
na va, pir ve li kur si dan Se ir Ca 31 kur san ti, me o re kur si dan
— 22, me sa me dan — 27. yve la ze ga i ca sa ta be lo iara Ri.
sa qar T ve los Sss mi li ci is umaR le si sko la ur Tu les vi-
Ta re ba Si Ca mo ya lib da. qve ya na Si Seq m ni li po li ti kur-ekono
mi ku ri da so ci a lu ri da Za bu lo bis sim Zi mem sko lis pi ra-
40

di Se mad gen lo bis mxreb ze ga da i a ra. ax lad Seq m nil umaR les
sas wav le bel Si sas wav lo-aR m z r de lo biT ma pro ces ma me o re
etap ze ga da i nac v la. mis mTa var mo va le o bad ma sob ri vi are ulo
be bi sa da kri mi no ge nu li si tu a ci e bis mo wes ri ge ba, ase ve,
da na Sa u lis wi na aR m deg brZo la ga da iq ca.
2 no em bers, 23 sa aT ze sas wav le bel Si cxad de ba sas wav lo
sa gan ga So Sek re ba pi ra di Se mad gen lo bis ga mocxa de bi sa da
sab r Zo lo mzad yof nis Se mow me bis miz niT. uz run vel yo fi li
iyo kur san t Ta da ofi cer Ta Se mad gen lo bis sru li das w re ba.
Se mo Re bul iq na mkac ri we se bi; sko la ya zar mul mdgo ma re o baze
ga da vi da. mzad yof na Sia sko lis av tot ran s por ti, spe ci alu
ri da Tav da sa ca vi sa Su a le be bi. pi ra di Se mad gen lo ba saswav
leb lis sa er To sacxov re bel Si da bi nav da.
Tbi lis Si spec da niS nu le bis obi eq te bis da sa ca vad, 30 noem
b ri dan me oTxe kur se le bi iy v nen miv li ne bul ni.
sa qar T ve los Sss ko le gi is dad ge ni le bis Ta nax mad, opera
ti u li vi Ta re bis da Zab vis ga mo, sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
dac vis Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o bis mi sa Re bad 15 no em b ridan
30 no em b ram de ig zav ne ba mi li ci is umaR le si sko lis pi radi
Se mad gen lo ba: sa ga re jo — 100 kur san ti, jgu fis uf ro sia
mi li ci is pol kov ni ki pav le no ra ki Ze; xa Su ri — 50 kur san ti,
jgu fis uf ro sia mi li ci is pod pol kov ni ki da viT ra fa va;
mTav ro bi sa da ad mi nis t ra ci u li da we se bu le be bis da sa ca vad
— 100 kur san ti, jgu fis uf ro si — mi li ci is pol kov ni ki aleqsan
d re kva Si la va.
Ss mi nis t ris mi Ti Te biT 4 de kem b ri dan sam t re di is ra i onu
li Ss gan yo fi le bi saT vis da sax ma reb lad, ig zav ne ba 30 kaci
a ni jgu fi, mi li ci is pod pol kov nik da viT ra fa vas xel m ZRva
ne lo biT.
res pub li ka Si da Za bu li ope ra ti u li vi Ta re bis ga mo, saswav
leb lis Za le biT iq m ne ba sadRe Ra mi so sa gu Sa go e bi: sa gu Sago
№1 — kol xu ri koS ki, sa qar T ve los uze na e si sab Wos pre zidi
u mis Tav m j do ma ris sax lis da sa ca vad — 10 ka ci a ni jgu fi;
sa gu Sa go № 2 — uze na e si sab Wos Se no ba, xel m ZR va ne li — mi lici
is pol kov ni ki bad ri sa luq va Ze; ma i o ri iuri di aC ko vi-dumba
Ze, ka pi ta ni san d ro ge de va niS vi li da ka pi ta ni gi vi qev xiSvi
li — 15 kur san ti; sa gu Sa go № 3 — ma Cab lis qu Ca „mrgva li
ma gi dis“ Stab bi na, xel m ZR va ne li mi li ci is pol kov ni ki zu rab
gvi Si a ni; ma i o ri da viT Ca gu na va, le i te nan ti gri gol qa Ta ma-
Ze da 15 kur san ti; sa gu Sa go № 4 — te le vi zi i sa da ra di os sa-
41

xel m wi fo ko mi te tis Se no ba, xel m ZR va ne li — pod pol kov ni ki
an zor yu raS vi li; pod pol kov ni ki vla di mer pet ro si a ni, ka pita
ni el gu ja Wan tu ria, ma i o ri igor kles to vi da 15 kur santi;
sa gu Sa go № 5 — sa qar T ve los kp ck Se no ba — xel m ZR va ne li
— mi li ci is pol ko ni ki ru dolf xa Ca tu ri a ni; pod pol kov ni ki
vi ta li pu ti a ti ni, pod pol kov ni ki fi o do ro vi, ma i o ri ali ka
ma me do vi da 15 kur san ti.
5 de kem bers mTav ro bis sax lis win ga i mar Ta xal x m ra va li
mi tin gi,rom lis mi zans eris gam T li a ne ba, da raz m va da xal xis
ka no ni e ri moTxov ne bis dak ma yo fi le ba gax l daT. ga mok ru li
iyo lo zun ge bi „ga uq m des yve la Se i a ra Re bu li for mi re ba“,
„mu Sa o bis nor ma lu ri pi ro be bi mi e ces eris mi er ar Ce ul ka noni
er mTav ro bas“:. mi tin g ze sity viT ga mo vid nen uze na e si sab-
Wos Tav m j do ma re zvi ad gam sa xur dia da xe li suf le bis sxva
war mo mad gen le bi. am dro i saT vis mi li ci is umaR le si sko lis
ofic re bi da kur san te bi (sul 200-250 ka ci) 28 oq tom b ri dan
Si da qar T l Si, sa gan ge bo we se bis Se mo Re bis dRem de (11 de kemb
ram de) im yo fe bod nen mTav ro bis sax lis ezo Si da as ru leb dnen
xe li suf le bis da va le bebs.
80-90-iani wle bis mij na ze po li ti ku ri re a lo ba sa qar T velo
Si gan pi ro be bu li iyo imiT, rom erov nul-gan ma Ta vi sufle
bel ma moZ ra o bam da ma je reb lad ga i mar j va mra val par ti ul
ar Cev neb Si. so ci a lu ri da sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri aq tiu
ro ba axal etap ze ga vi da, da iwyo Zve lis msxvre va da axa li
sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri struq tu ris mar T vis me qa niz mis
for mi re ba. am cvli le be bis fon ze, 1990 wlis mi wu ruls, kvlav
kri ti ku lad gam w vav da kri mi no ge nu li da po li ti ku ri si tu acia
Si da qar T l Si, kp da sab Wo Ta xe li suf le bas sa xel m wi fos
mar T va aRar Za luZ da. ma Ti me To de biT sa xel m wi fo eb ri o bas
ga nad gu re ba emuq re bo da. uam ra vi prob le ma dag rov da, qar Tve
lebs So ris so li da ro ba ar iyo.
aseT vi Ta re ba Si sa qar T ve los res pub li kis uze na e si sab-
Wo 11 de kem bers ga mar Tul se si a ze er Tx mad iRebs ka nons
„sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis ga uq me bis Se sa xeb“: saqar
T ve lom da ib ru na is to ri u li te ri to ria — Si da qar T li.
ga mocxad da sa gan ge bo we se bi q. cxin va li sa da ja vis ra i on Si
(1990 wlis 12 de kem b ri dan), mi si moq me de bis va da ga ni sazR v ra
er Ti TviT. cxin va lis ko men dan tad da i niS na mi li ci is umaRle
si sko lis uf ro si, mi li ci is ge ne ral-ma i o ri gi vi kvan tali
a ni. re gi on Si sa pat ru lo mo ri ge o bas, ssr kav Si ris Si na ga-
42

ni ja ris qve da na yo feb Tan er Tad, mi li ci is umaR le si sko lis
ofic re bi da kur san te bi ewe vi an.
amas Tan da kav Si re biT, sa qar T ve los Sss ko le gi is dad geni
le biT mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba 12
de kem b ri dan ig zav ne ba cxin val Si ko men dan tis sa a Tis Se sas ruleb
lad. sas wav leb lis ofic re bi da kur san te bi Se a i a ra Res tabe
lu ri iara RiT, tyvi am f r q ve ve bi Ta da spec da niS nu le bis sa-
Su a le be biT. sas wav leb lis uf ro sis brZa ne biT (№ 22, 11.12.1990)
mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo bis xel m ZR va nelo
ba da e va la mi li ci is pol kov nik pav le no ra ki Zes. aR niS nu li
brZa ne ba pro fe sor-mas wav leb lebs sas wav lo cxri lis Se sa bami
sad me ca di ne o be bis Ca ta re bas aval de bu leb da.
12 de kem bers sas wav leb lis dis lo ka ci is ad gi lad go ris
sas tum ro „qar T li“ ga ni sazR v ra. iq, sas wav leb lis pi ra di Semad
gen lo bis Zi ri Ta di na wi li mo Tav s da. pir vel kur se le bi ki,
Ce mi xel m ZR va ne lo biT, go ris rki nig zis sad gu ris Cix Si mdgar
va go neb Si gan v Tav s diT. in s t ruq ci ebs sas tum ro „qar T l Si“ vi-
Reb diT da sa gu Sa go eb ze vna wil de bo diT. re zer v Si myof kursan
tebs, „qar T l Si“ utar de bo daT sas wav lo geg miT gaT va liswi
ne bu li me ca di ne o be bi. sas wav leb lis mu Sak Ta TaT bi rebs gi vi
kvan ta li a ni sas tum ros res to ran Si, mo sam sa xu re per so na lis
Tan das w re biT mar Tav da, rac yov lad da uS ve be li iyo.
cxin va lis re gi on Si mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Semad
gen lo ba pat ru li reb da qar Tul sof leb Si: Ta ma ra Se ni —
kex vis mi mar Tu le biT, rom lis mo sax le o ba, faq tob ri vad, alya
Si iyo moq ce u li da izo li re bu li ga re sam ya ro sa gan. imis
gaT va lis wi ne biT, rom re gi o nis mi li ci el Ta di di na wi li osi
erov ne bi sa iyo, mi Re buli iq na ga dawy ve ti le ba, ad gi lob rivi
mi li ci is fun q ci e bi mi li ci is umaR le si sko lis pi rad Semad
gen lo bas Se es ru le bi na. ga dawy ve ti le ba na kar na xe vi iyo
po li ti ku ri si tu a ci i dan ga mom di na re da pro vo ka ci e bis Tavi
dan asa ci leb lad. ja va Si ga ig zav na spec dis cip li ne bis ka-
Ted ris pro fe sor-mas wav le bel Ta Se mad gen lo ba. mi li ci is
pol kov ni ki ser go baR da sa ro vi, mi li ci is pod pol kov ni ke bi
va le ri pet ro si a ni, vi ta li pu ti a ti ni da iuri glad ki xi, ma io
ri viq tor ni ko la iS vi li. ja vis sam xed ro ko men dan tis mo vale
o bas as ru leb da viq tor ni ko la iS vi li. ma Ti Zi ri Ta di mova
le o ba ra i on Si sur sa Tis, me di ka men te bi sa da sxva sa si cocxlo,
auci le be li tvir Te bis Se u fer xe be li tran s por ti re ba
iyo. cxin val Si fun q ci o ni reb da Sta bi mi li ci is ma i or da viT
43

Ca gu na vas, pod pol kov nik bi Wi ko So xa Zis, pod pol kov nik daviT
ra fa va sa da ma i or va Ja gur ge ni Zis Se mad gen lo biT.
de kem b ris bo los ja va Si dis lo ci re bul ma umaR le si skolis
jguf ma da to va ra i o ni im ub ra lo mi ze zis ga mo, rac Semdeg
wleb Sic iCen da xol me Tavs. iq, ssr kav Si ris Si na ga ni ja ri
Cad ga, sa moq me dod da ga sa kon t ro leb lad mxo lod cxin va lis
Se sas v le li dag vi to ves da cxin va lis Stab Si ufun q ci od dar-
Ce ni li mi li ci is umaR le si sko lis Ta nam S rom le bi Sta bis teri
to ri as ver scil de bod nen. mi u xe da vad Si na ga ni ja ris mi er
ase Ti Se viw ro e bi sa, Cve ni ini ci a ti viT ma inc va xor ci e leb diT
pat ru li re bas qar Tu li sof le bis mi mar Tu le biT.
25 de kem bers, da ax lo e biT Ra mis 2 sa aT ze me da mi li ci is
ma i or ma mi ri an TeT ra Zem cxin va lis Se sas v lel Tan gan la ge buli
sa gu Sa go e bi Se mo vi a reT. gve a ma, rom bi We bi di di pa su xis mgeb
lo bis sru li Seg ne biT as ru leb d nen mo va le o bas. mi ri a nis
kuT v ni li „Ji gu lis“ „07“ mar kis av to mo bi liT ga mo vem g zav reT
go ris ken, sof. tyvi avs ga mov c diT. ka ra le Tis sag zao po lici
is Se no bam de 300-350 met ri iq ne bo da dar Ce ni li, rom tra saze
ru si, Si na ga ni ja ris ja ris ka ce bi ga dag ve Rob nen da gag va-
Ce res. oTx ma av to ma ti an ma ja ris kac ma man qa ni dan gad mos v la
da man qa nis sa xu rav ze xe le bis dawyo ba mog v Txo va. man qa ni dan
gad mos v lam de ma ka ro vis sis te mis ta be lur iaraR ze mo vi ki de
xe li. mi ri an ma ga maf r Txi la iara Ri ar amo me Ro, pro vo ka ci aze
ar wa mog va go no. dav mor Cil diT. gad mo ve diT man qa ni dan da
ja ris ka cebs vuy vi re: „ra uf le biT gva Ce rebT, Cven mi li ci is
Ta nam S rom le bi varT, for mas ver xe davT?!“ mo So rebT, sib nele
Si Sev niS ne „ura lis“ mar kis ten ti a ni sam xed ro man qa na da
uka na Za ras Tan mdgo mi sa mo qa la qo tan sac mel Si Cac mu li ma-
Ra li ka ci. man gas ca brZa ne ba Cve ni „ma ka ro vis“ pis to le te bi
Se e mow me bi naT. dar w mun d nen, rom mWid Si rva vaz na ido. sa moqa
la qo tan sac mel Si Cac mul ma kac ma gviTx ra „Si na ga ni ja ris
pol kov ni ki var“, bo di Si mog vi xa da da gzis gag r Ze le bis ne ba
dag v r To. im Ra mes, arc me da arc mi ri ans ar gvZi ne bia, Ra me
TeT rad ga va Te neT. es am ba vi di liT sas tum ro Si mo sul umaRle
si sko lis uf ross mo vax se neT. Seg v pir da, rom aR niS nulze
Si na ga ni ja ris xel m ZR va ne lo bas Tan mkac rad im s je leb da.
Tum ca, dar w mu ne bul ni vi ya viT, rom igi krin tis dam Z v re li
ar iyo, rad ga nac igi bu ne biT Ci nov ni ku ri mor Ci le biT iyo
Sepy ro bi li da amas ver ga be dav da. maS, arc Ta vi suf le bi vi yaviT
da arc ko men dan tis sa a Tis gan ma xor ci e leb le bi. dav r w-
44

mun diT, rom Cvens saq mi a no ba Si for ma lu ri mxa re sWar bob da,
mTa va ri war m mar T ve li Za la ru se Tis Si na ga ni ja ri iyo.
cxin val Si mdgo ma re o ba uki du re sad iZa be bo da, osi eq s tre
mis te bi ga mos v lebs mar Tav d nen. gax Sir da ma Ti bo e vi ke bis
pro vo ka ci u li ga mox do me bi. erT-er Ti ase Ti pro vo ka cia 27
de kem bers, cxin val Si mi li ci is sam mar T ve lo Si sam xed ro komen
da tu ris Se no bis win mox da. da ax lo e biT 16 sa aT ze ko menda
tu ris Se no bis Se sas v le li blo ki re bu li hqon daT „ada mon
ni xa sis“ 1500-2000-mde aq ti vists. isi ni mo iTxov d nen sa qar Tve
los gen p ro ku ra tu ris san q ci is sa fuZ vel ze q. cxin val Si
mcxov reb da na Sa u lis Ca de na Si eW v mi ta nil ali xan fu xa e vis
gan Ta vi suf le bas. sa pat ru lo-sa gu Sa go sam sa xu ris man qa niT
sa gu Sa go e bis Se mow me bi dan dab ru ne bul mi li ci is umaR le si
sko lis Ta nam S rom lebs: mi li ci is pod pol kov ni kebs bi Wi ko
So xa Ze sa da da viT ra fa vas sam xed ro ko men da tu ras Tan dax vdaT
ag re si u lad gan wyo bi li osi erov ne bis ada mi an Ta jgu fi.
maT ko men da tu ris Se sas v lel Si fi zi ku ri da sity vi e ri Se uracx
yo fa mi a ye nes da mZev lad aiy va nes Sss mi li ci is umaR le si
sko lis pod pol kov ni ke bi b. So xa Ze da d. ra fa va. ag re si u lad
gan wyo bil os mo qa la qe ebs So ris iyo di mit ri sa na ko e vi (dRes
igi yo fi li „sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis“ te ri to ri aze
dro e bi Ti ad mi nis t ra ci ul-te ri to ri u li er Te u lis ad minis
t ra ci is xel ZR va ne li a). al ya Si mo aq ci es Cve ni Ta nam S romle
bi, Ca is ves „mer se de sis“ mar kis msu buq man qa na Si, ro mel sac
mar Tav da e.w. ol qis aR mas ko mis Tav m j do ma ris Zmis S vi li slavi
ka. mi iy va nes so fel xe Ta gu ro vos xis sa xerx qar xa na Si, da amwy
v di es sa ya ra u lo Si da 2 av to ma tiT Se i a ra Re bu li ma ma ka ci
mi u Ci nes. ase un da hyo lo daT a. fu xa e vis ga Ta vi suf le bam de.
mok v li Tac emuq re bod nen. ima ve sa Ra mos b. So xa Ze da d. ra fava
ga da iy va nes cxin va lis cen t r Si na xev rad sar da fis ti pis
klub bar Si. mZev le bi gvi an Ra miT Si na ga ni ja ris pol kov nik ma
fo kin ma ga a Ta vi suf la da Se mov li Ti gziT gor Si Ca iy va na.
axa li we li ax lov de bo da. Tbi li sis sa pat ru lo-sa gu Sa go
sam sa xu ris da na yo fi cxin va li dan ga mo di o da. qa la qis cen t r-
Si maT, arc ise di di ra o de no bis osi erov ne bis qa le bi dax v dnen
da 17 er Te u li av to ma ti wa ar T ves. am am bav ma Cve ni sas wavleb
lis me oTxe kur se le bi ga na ris xa da gi vi kvan ta li a ns ulti
ma tu mi wa u ye nes. isi ni sas tum ro „qar T l Si“, sa dac mi li ci is
umaR le si sko lis iara Ri ina xe bo da, av to ma te biT Se i a raR d nen
da ga nacxa des: „rac ka no niT gve va le ba gan va xo ci e loT Tu ara
45

da aqe dan wa vi deT da yve la fe ri dav T moT“. gi vi kvan ta li anma
bi We bi da a i me da da Seh pir da, rom yve la fers mo ev le bo da.
mog vi a ne biT ki yve la fe ri dav T meT da qar T ve li xal xi be dis
ana ba ra mi va to veT. Si da qar T li mtrebs Ca vug deT xel Si...
28 de kem bers, ga lis qu Ca ze kol xur koS k Tan ax los mde bare
„in tu ris tis“ av to fa re xi dan mi li ci is umaR les sko las 3
er Te u li jav San teq ni ka „БРДМ“-i ga mo uy va nes. maT wa mo say vanad
me oTxe kur se le bi mi vid nen da sam xed ro teq ni ka gldan Si,
mi li ci is umaR le si sko lis ezo Si ga da iy va nes. jav San t ran spor
ti o re bis ga da ce mi sas sa qar T ve los Ss mi nis t ri di lar
xa bu li a ni kur san tebs da pir da, rom igi maT gver diT iq ne boda.
mi nis t r ma Ta vi si da na pi re bi ro gor Se as ru la, amis Se sa xeb
qve moT mo giTx robT.
wi na sa a xal w lo mza de ba dawye bu lia. Si da qar T lis sa ocrad
kac T moy va re da stu mar T moy va re qar T ve lo ba, uk ve me same
we lia axal wels isev da Za bu li xvde ba. qar Tu li su lis gada
sar Ce nad verc erov nul ma xe li suf le bam iz ru na.
go ris sas tum ro „qar T l Si“ mcxov re bi mi li ci is umaR le si
sko lis pi ra di Se mad gen lo ba axa li wlis Se sax ved rad sax leb Si
ga uS ves. ama ve brZa ne biT, me da sa ma Cab lo Si mcxov re bi kur sante
bi sof. Ta ma ra Sen Si un da Sev su li ya viT da qar Tu li sof lebis
da sa ca vad gvez ru na. Se mo vik ri be pir vel kur se le bi: so so
be ru aS vi li, va sil ba ci ka Ze, gia bor c va Ze, go Ca bli a Ze, bad ri
go gi Ze, spar tak mi do daS vi li, zu rab min di aS vi li, Te mur da-
TaS vi li, da viT ya u laS vi li, mev lud ji oS vi li da ba Tu me li
re vaz qar ci va Ze, ase ve me oTxe kur se li mal xaz da TaS vi li. yvela
Cven Ta ga ni Se i a ra Re bu li vi ya viT „АКМ”-is sis te mis av toma
tu ri iara RiT, 2-2— mWi diT. Tu ose bi Tavs dag ves x mod nen,
ase Ti Se i a ra Re biT ras gav x de bo diT?! so fel Ta ma ra Sen Si 29
de kem bers, dRi siT Se ve diT. am dRi dan da iwyo Cve ni mo wa me obri
vi dRe e bis aT v la, rac mom dev no wlis 5 ian v ram de gag r Zelda.
8 dRis gan mav lo ba Si sof. Ta ma ra Se ni dan kex vam de vpat ruli
reb diT qar Tu li sof le bis da sa ca vad. uZi lo Ra me eb ma, uwylo
o bam da uSu qo bam mZi me da Ri da as va Cvens yo fas. su li e ri
da fi zi ku ri da Za bu lo ba Seg vetyo, mag ram ma inc ar gav ty diT.
cxov re bam ga moc da Cag vi ta ra. dRis sa a Teb Si rig ri go biT vi Zineb
diT da sof. Ta ma ra Se nis uni ver maR Tan ko con Tan vTbe bodiT.
ise ga i a ra im dRe eb ma, rom arc Sss da arc mi li ci is umaRle
si sko lis xel m ZR va ne lo bas ar gav x se ne bi varT.
46

fo Ti
sa qar T ve los Ss sa mi nis t ros umaR le si sko lis
ofi cer Ta da kur san t Ta sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
dac va Si, dam na Sa ve o bis wi na aR m deg brZo lis Ronis
Zi e beb sa da sa qar T ve los te ri to ri u li mTlia
no bi saT vis war mo e bul brZo leb Si mo na wi le o bis
ca ge ri
qo bu le Ti
ba Tu mi
ge og ra fi u li ru ka da mas S ta be bi
1991 ww.
oni
saCxe re
bor jo mi
ba ku ri a ni
axal qa la qi
go ri
ni now min da
Ta ma ra Se ni
cxin va li
meR v ri ki si
Tbi li si
Te la vi
gur ja a ni
47

max sen de ba cu dic da kar gic...
1991 we li
„ara fe ri ar un da dav ma loT, rad gan damal
viT se ni ki ar rCe ba, Zli er de ba, xrwnis
sa zo ga do eb riv or ga nizms da sik v dils umza
debs ers“.
iakob go ge baS vi li
axal wels Si da qar T l Si, so fel Ta ma ra Sen Si Ria cis qveS
Sev x v diT. kur san te bi di di siy va ru li Ta da aR ta ce biT ix sene
ben bav S vo ba Si sof lad ga ta re bul wlebs. aqeb d nen ad gilob
riv mo sax le o bas, stu mar T moy va re da su li e rad mtki ce
xal xia, Seq m ni li mdgo ma re o ba aRel vebT da ver auta ni a To.
ix se ne ben sof lis is to ri as: erT dros cno bi li qa la qi Tama
ra Se ni da u ar se bia Ta mar me fes 1190 wels. iq mcxov reb ni
vaW ro bas mis dev d nen. me-12-13 ss. Crdi lo eT kav ka si i da nac
mo di od nen aq sa vaW rod, qa la qad sa u ku ne-na xe va ri iar se ba.
igi mi was Tan ga us wo re bia ja la le dins ru su da nis me fo bis
dros.
axal wels kur san te bis oja xe bi Se mo vi a reT. yo vel maTgans
mi vu lo ce 1991 we li da yve la qar T vels am mxa re Si op timis
tu ri da mo mav lis rwme nis ime diT, WeS mar te bi sa ken sa va li
gza da vu lo ce. mZi med ga di o da dRe e bi, mTe li Ra me e bi ar gvZine
bia. dRi siT 1-2 sa a TiT Tvals Tu mo vatyu eb diT sof lis sabav
S vo baR Si.
4 ian va ri Ten de bo da da meR v ri ki sis mxri dan wa mo su li mili
ci is ko lo na Se mo vi da cxin val Si. av to sag zao sa gu Sa go ze
mdgar ma ru se Tis Si na gan ma jar ma Slag ba u mi awia da ko lo na
ga a ta ra. ru se Tis Si na gan ma jar ma cxin va lis Se sas v le li mia
to va da qa la qis cen t r Si ga da i nac v la. ima ve dRes Se mo dis
Cve ni sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba. mi li ci is umaR le si
sko lis me oTxekur se le bi q. cxin va lis mi li ci is sam mar T velo
Si gan la ge bul sam xed ro ko men da tu ra Si rCe bi an jav Sant
ran s por ti o re bis „БРДМ“-is 2 eki pa JiT, rom le bic da kom pleq
te bu li iyo sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo bi dan da „av-
49

Ra ne le bis“ ri ge bi dan. am dRi dan iwye ba ko men dan tis sa a TiT
gaT va lis wi ne bu li Ro nis Zi e be bi. mi li ci is umaR le si sko lis
pi ra di Se mad gen lo bis di di na wi li sof. Ta ma ra Sen Si gan lagda.
sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba Se i a ra Re bu li iyo
av to ma tu ri iara RiT: АКМ, АКС, ПК da РПК tyvi am f r q ve viT,
ase ve Cvens gan kar gu le ba Si iyo er Ti jav San t ran s por ti o ri
„БРДМ“-i. mTe li re gi o ni da yo fi li iyo sa gu Sa go e bad, romle
bic qar Tul da sax le beb Si iyo gan la ge bu li da sam xed ro
ko men da tu ris mi er ope ra ti u li Tval saz ri siT no me ra ci iT
mo ix se ni e bo da. Ta ma ra Sen Si gan la ge bu li mi li ci is sa gu Sa go
sa xel de bo da № 10-iT, sa dac mi li ci is umaR le si sko lis pirad
Se mad gen lo bas Tan er Tad im yo fe bod nen baR da Tis, qu Tai
si sa da va nis Ss gan yo fi le be bis Ta nam S rom le bi. Sta bi № 10
gan Ta vi se bu li iyo Ta ma ra Se nis sa Su a lo sko la Si. Stabs Sss
war mo mad ge ne li, mi li ci is pol kov niki me rab Ru du Sa u ri xelm
ZR va ne lob da.
me o re dRes, 5 ian vars, ima ta res pub li kis sxva das x va ra io
ne bi dan war g zav nil ma sa mar Tal dam cav Ta Za leb ma. amis sa pasu
xod, „ada mon ni xa sis“bo e vi keb ma cecx li ga ux s nes qar Tul
da sax le bebs. e.w. sam x reT oseb ma sa qar T ve los faq tob ri vad
omi ga mo ucxa da. da iR va ra sis x li, iyo daW ri le bi da mok lule
bi. ja va Si Sey va ni li ofi cer Ta jgu fi cxin val Si ga mo i Zaxes.
Ta ma ra Sen Si mdgo ma re o ba gar Tul da, aq myo fi Ta nam Srom
le bi eq s t re ma lur pi ro beb Si ag r Ze leb d nen sam sa xurs.
icav d nen qar Tul sof lebs osi bo e vi ke bi sa gan. e.w. ol qis komi
te tis Se no bas icav da me-8 pol kis Si na ga ni ja ris qve da na yofi
pu zi ri nis me Ta u ro biT, ro me lic mog vi a ne biT Sss qve da nayof
ma Sec va la.
cxin val Si, „San xa is“ da sax le ba Si, qve mo qar T lis: gar dabni
sa da mar ne u lis mi li ci is Ta nam S rom le bi oseb ma al ya Si moaq
ci es. yo fil sam x reT oseT Si mdgo ma re o ba Tan da Tan iZa bebo
da, osi eq s t re mis te bis wa mowye bu li sab r Zo lo moq me de bebi
sul uf ro da uf ro far Tov de bo da. gax Sir da Tav das x me bi
sa qar T ve los Sss war mo mad gen leb ze. os se pa ra tis tebs isi ni
mZev le ba dac ah yav daT da fi zi ku ri Se u racx yo fis mi ye ne basac
ar eri de bod nen. am dRe eb Si erT-erT qar Tul so fel Si
mdgar Te la vis Ss gan yo fi le bis Ta nam S rom lebs So ri ax los
daf re ni li ver t m f re ni dan gad mo sul ma Se i a ra Re bul ma osebma
ta be lu ri „ma ka ro vis“ sis te mis iara Ri ah ya res da fi zi kura
dac ga us wor d nen.
50

ssr kav Si ris pre zi den tis mi xe il gor ba Co vis 7 ian v ris
brZa ne bu le bam Za la da kar gu lad ga mo acxa da sa qar T ve los
uze na e si sab Wos dad ge ni le be bi sam x reT ose Tis av to no mi uri
ol qis ga uq me bi sa da cxin val sa da ja vis ra i o neb Si sa gange
bo we se bis Se mo Re bis Se sa xeb da sa qar T ve los res pub li kis
xel m ZR va ne lo bas da a va la 3 dRis va da Si ga ey va na sam x reT
ose Tis av to no mi u ri ol qis te ri to ri i dan Se i a ra Re bu li
for mi re ba ni ssr kav Si ris Sss Si na ga ni ja re bis gar da. am
brZa ne bu le bam ose bi aRaf r To va na da sa gan ge bo vi Ta re bis
zo na Si Tav das x me bi wa mo iwyes sa qar T ve los Sss Ta nam S romleb
ze. mar T l ma di deb lu ri sam ya ros did re li gi ur dRe saswa
ul ze, So bis dRes, oseb ma nam d vi li na di ro ba ga mar Tes Sss
war mo mad gen leb ze. daW res 7 ka ci: maT gan 2 sa a vad m yo fo Si
miy va nam de gar da ic va la.
m.gor ba Co vis brZa ne bu le ba yo vel g var mo ra lur da iuridi
ul sa fuZ vels iyo mok le bu li. re gi on Si ar iyo ara vi Ta ri
„Se i a ra Re bu li for mi re ba ni“, gar da osi eq s t re mis te bi sa. e.w.
sam x reT oseT Si ki Sss qve da na yo fe bi, ro gorc brZa ne biT iyo
gaT va lis wi ne bu li, pro fi laq ti kur da ope ra ti ul-sa ga mo Zie
bo Ro nis Zi e bebs axor ci e leb d nen re gi on Si vi Ta re bis stabi
li ze bi saT vis, xo lo Sss mi li ci is umaR le si sko lis oficre
bi da kur san te bi 1990 wlis 12 de kem b ri dan gan vag r Zob diT
cxin val sa da ja vis ra i o neb Si sa gan ge bo si tu a ci e bis we se bis
ga mocxa de bis Se sa xeb da kis re bul mo va le o ba Ta Ses ru le bas.
m. gor ba Co vis brZa ne bu le be bis sa pa su xod, 8 ian vars Tbilis
Si, mTav ro bis sax lis win ga i mar Ta mra va la Ta si a ni mi tingi.
9 ian vars ki uze na e si sab Wos sa gan ge bo se si am mi i Ro dadge
ni le ba, ri Tac ssr kav Si ris pre zi den tis 7 ian v ris brZa nebu
le ba ara kom pe ten tu rad, ara ka no ni e rad iq na cno bi li. saqar
T ve los uze na e si sab Wo acxa deb da, rom Tu ki ssr kav Si ris
Si na ga ni ja ri Se ec de ba cxin va lis re gi on Si moq me di qar Tu li
mi li ci is iqi dan ga mo Ze ve bas, es qme de ba cen t ris mi er sa qar Tve
los wi na aR m deg omis dawye bad iq ne ba Se fa se bu lio.
8-9 ian vars „ada mon ni xa sis“ aq ti vis te bi ga nag r Zob d nen
qar Tul mi li ci a sa da qar Tul mo sax le o ba ze Tav das x mebs.
sro le bi ose bis mxri dan ar wyde bo da, Sta bis xel m ZR va nelo
bis brZa ne biT Cven uf le ba ar gvqon da sro liT ve gve pa suxa.
Stab Si mi su li kur san te bi, av to ma tu ri iara Ris vaz ne bis
ga ce mas rom iTxov d nen, Sta bis uf ros ma me rab Ru du Sa ur ma
uariT ga is tum ra. Sta bis fun q ci e bi no lam de iyo day va ni li
51

da ar Ses wev da una ri exel m ZR va ne la Ta ma ra Sen Si myof mi lici
is qve da na yo fe bi saT vis.
8 ian vars, Su adRes, sof. Ta ma ra Se nis Se sas v lel Tan, me-
10 sa gu Sa gos si ax lo ves cxin va li dan mo ma va li av to man qa na
ga Cer da. iqi dan gad mo vi da sa qar T ve los Ss mi nis t ri, sa moqa
la qo tan sac mel Si msu bu qad ga mowyo bi li (i gi TeT ri peran
gis ama ra mob r Zan da sa gu Sa go ze). mas Tan ax l da war sul Si
war ma te bu li spor t s me ni, Zi u do is ti ji bi lo ni Ja ra Ze. minis
t ri mog vi ax lov da, mi wa ze day ri li av to ma tu ri iara Ris
mas re bis da nax va ze Ses Za xa: „ra tom is v riT, tyvi ebs ra tom
xar javT?! amis sa pa su xod braz mo re ul ma kur san teb ma lan-
ZR va-gi ne biT upa su xes da xma ma Ra li to niT Ses Za xes: „ose bi
gves v ri an, gvxo ca ven da Cven, Sub li xom ar gin da, rom Se vuSvi
roT?“ mi nis t r ma xma ver amo i Ro da fe xiT ga nag r Zo Sta bisken
svla.
mis Se mos v las Tvals va dev neb diT me da Cve ni sas wav leblis
fiz kul tu ris ka Ted ris mas wav le be li, mi li ci is ka pi tani
gi vi qev xiS vi li. mi nis t r ma gver d ze Cag vi a ra da Sta bis ken
wa vi da. gi vim aRS f oTe ba ver da ma la ji bi lo ni Ja ra Zis uyuradRe
bo biT, ro mel Ta nac wle bis man Zil ze iyo sa qar T ve los
Zi u do is t Ta nak reb Si. vuTxa ri, rom ar un da swye no da, vi na idan
es Ta nam de bo bis pi re bi sa da ma Ti ama lis ukur ne be li senia.
cxin val Si ose bis ba ri ka de bi Ta vi su fal ga da ad gi le ba-
Si gviS li da xels. ba ri ka de bi un da ag ve Ro. ara da, cen t ri dan
ga Tav xe de bu li eq s t re mis te bi, Ta vi suf lad moq me deb d nen,
ba ri ka debs Cvens Tval win ageb d nen, Sta bi day ru e bul-dab rma
ve bu li iyo.
9 ian vars sa gu Sa go dan 150-200 met r Si mo a ye nes am we kra ni
da sin ka re biT dat vir Tu li man qa na da qu Cis ga da ket va daiwyes.
ofi cer Ta gan ve ra vin iTa va amis aR k ve Ta. ram de ni me
wu Ti ga og ne bu li Sev c qe ro diT er T ma neTs. moT mi ne bis fia
la ag vev so. win wa ve di da kur san te bic ga vi yo lie. sro lasro
liT ga vaq ci eT am we sa da sat vir To man qa nis mZRo le bi.
da vin deT, ar mov ka liT. gza sin ka re bi sa gan gav w min deT da
am wes sa pul te me qa niz mic da va zi a neT. im Ra mes sa gu Sa gos axla
TviT m c le li mo ad ga, is iyo sin ka re bi un da Ca mo e ya ra 8
iv ni sis qu Ca ze, rom pos t ze jav San t ran s por ti or „БРДМ”-Si
myof ma msro lels vub r Za ne ram den jer me es ro la sa bu ra veb-
Si. mZRo li, osi aq ti vis ti am je ra dac da vin deT, gaq ce vis sa-
52

Su a le ba mi ve ciT. TviT m c le li „БРДМ“-is meS ve o biT tro tuar
ze avag deT.
es ga mow ve va sa qar T ve los Sss-m sa Ta na do Se fa se bis gare
Se da to va. Sss Za le bi mok le bul ni iy v nen Se saZ leb lo bas,
Ca mo er T mi aT aR vi rax s ni li eq s t re mis te bi saT vis di di ra ode
no biT dag ro vi li iara Ri, an ro gor SeZ leb d nen amis ga ke-
Te bas, ro ca Sss mu Sa ke bi ar iy v nen amis T vis mzad; arc sa Ta nado
Se i a ra Re ba hqon daT da arc sa mi nis t ros xel m ZR va ne lo ba
iyo da in te re se bu li amiT. xo lo er Ta derT Se na erTs — Sss
mi li ci is umaR les sko las, ro mel sac Se i a ra Re ba Si hqon da 3
er Te u li jav San t ran s por ti o ri, av to ma te bi da tyvi am f r qve
ve bi, sa gu Sa go dan gas v lis uf le bas ar aZ lev d nen. ro gor
un da gav m k la ve bo diT eq s t re mis tebs,rom le bic kar gad iy v nen
Se i a ra Re bu li ru se bis mi er?! ama Si gvi an dav r w mun diT, ro ca
qar Tul sa gu Sa go ebs ose bi uk ve ra ke tebs es rod nen.
sa gu lis x moa, rom re gi on Si sa gan ge bo we se bis Se mo Re ba,
rac sa kav Si ro or ga no e bis mim ne beb lo biT iyo ga mow ve u li,
sa Ta na dod ar xor ci el de bo da. amiT sar geb lob d nen osi eq st
re mis te bi da Tavs es x mod nen mi li ci is sa gu Sa go ebs.
sas wav leb lis ofic re bis er Ti na wi li da me-4 kur se le bi
q. cxin val Si id g nen. mi li ci is ma i o re bi: iuri di aC ko vi-dumba
Ze, da viT Ca gu na va da igor kles to vi iuri di aC ko vi-dum ba-
Zis kuT v ni li „gaz-24“ mar kis av to man qa niT di di ris kis fa sad
cxin va li dan Ta ma ra Se ni sa ken pat ru li reb d nen.
re gi on Si osi eq s t re mis te bi da Crdi lo eT ose Ti dan Semo
su li bo e vi ke bi aq ti u rob d nen. Si na ga ni ja ris da na yo febs
me Ta u rob da pol kov ni ki v. pu zi ri ni (ru se Tis ja re bis ope rati
u li sam sa xu ris uf ro si). igi, mi li ci is umaR le si sko lis
uf ro sis, ge ne ral-ma i or gi vi kvan ta li a nis, cxin va lis ko mendan
tis izo li re bas Se e ca da, mag ram es cda uSe de go ga mod ga.
me oTxekur se le bi ar da neb d nen da gi vi kvan ta li ans mo u wia
cxin va lis ko men dan tis uf le ba-mo va le o be bis Ses ru le ba.
Sss mi li ci is umaR les sko la Si, 10 ian vars Sta te bi ga uqm
da. xe la xa li da niS w v ne bi Ta nam S ro mel Ta da us w reb lad ga imar
Ta, rad gan ofi cer Ta Se mad gen lo ba Si da qar T l Si iyo mobi
li ze bu li.
11 ian vars, Ra miT, cxin va lis mi li ci is sam mar T ve los Seno
ba Si gan la ge bul ko men da tu ra Si mo vi da Setyo bi ne ba q.
cxin va lis cen t r Si mde ba re erT-erT bi na ze ya Ca Ru ri Tavdas
x mis Se sa xeb. yaCaRTa salikvidaciod gi vi kvan ta li an ma
53

ga mo yo jgu fi me oTxe kur sel Ta Se mad gen lo bi dan. ad gil ze
av to bu siT mi sulT, Se no bi dan eq s t re mis teb ma cecx li ga ux snes
av to ma te bi dan da msxvil ka lib ri a ni tyvi am f r q ve ve bi dan
(es xa fan gi aR moC n da). or m x ri vi sro li sas Ta vis are Si Zi med
da iW ra me oTxe kur se li vla di mer (za za) lob Ja ni Ze. kur santeb
Tan er Tad iyo mi li ci is umaR le si sko lis wi na wlis kurs
dam Tav re bu li, Tbi li sis is nis ra i o nis mi li ci is ra i gan yofi
le bis ub nis in s peq to ri, mi li ci is le i te nan ti zu rab go gi-
Ca iS vi li, de di ser Ta, ro mel sac mtris mi er nas rol ma tyvi am
si cocx le mo us w ra fa. za za lob Ja ni Ze da zu rab go gi Ca iS vi li
cecx lis xa zi dan mi li ci is ma i or ma viq tor ni ko la iS vil ma
ga mo iy va na. Tav Si daW ri li za za lob Ja ni Ze so fel tir Z nis Si
gan la ge bul sam xed ro-sa ve le hos pi tal Si ga da iy va nes. aq mohyav
daT bo e vi ke bis mi er daW ri li Ta nam S rom le bi. za za lob Jani
Ze 18 ian vars gar da ic va la. mi si cxe da ri mi li ci is umaR le si
sko li dan ga mo vas ve neT. aTa so biT ada mi a ni mi vi da gmi ru lad
da Ru pu li kur san tis ga sa ci leb lad.
ga mos ve ne bas es w re bo da sa qar T ve los uze na e si sab Wos
pre zi di u mis Tav m j do ma re zvi ad gam sa xur dia. me oTxe kur sele
bi em S vi do be bod nen me go bars, Ta na meb r Zols, ro mel Ta nac
4 wlis gan mav lo ba Si bev ri mZi me dRe hqon daT ga da ta ni li.
osi eq s t re mis te bi ar cxre bod nen. da Za bu lo ba 7 ian v ridan
feT qe ba di gax da, ra mac omi ga mo iw via. 13 ian vars, sa Ra mos
ko men dan tis sa a Tis dad go mis Sem deg, go ri dan Ta ma ra Sen Si
Cve ni sas wav leb lis me o re kur se lebs: vefxia go gi as, gia bi-
Zi naS vils, le van cis ka riS vils, ko ba oTa na Zes, gia ce la Zes,
ka xa ada mi as da va si li tra pa i Zes „kav zis“ mar kis av to bu siT
moh qon daT sa qar T ve los aren da tor Ta, aq ci o ner Ta da Ta visu
fal me war me Ta kav Si ris ini ci a ti viT mi li ci is dax ma re bis
fon dis mi er ga mo yo fi li sur sa Ti. 8 iv ni sis qu Cis na xe va ric
ar hqon daT gav li li, rom Tavs osi bo e vi ke bi da es x nen. maT
jer xel yum ba re bi es ro les av to buss, Sem deg av to ma te bis
je riT dacx ri les. av to bus ma da kar ga mar T va da ga dab run da,
av to bu si dan gad mo sul ma kur san teb ma sa pa su xo cecx li gaxs
nes. es Se ta ke ba ram de ni me wuTs grZel de bo da. le van cis kariS
vil ma mo a xer xa cxin va lis Se sas v lel Tan sag zao in s peq ciis
sa gu Sa gos Tan mis v la da iq myof Si na ga ni ja ris sam xed ros,
rus le i te nants dax ma re ba sTxo va. jav San t ran s por ti or Si
mjdom ma le i te nan t ma gu lis x mi e re ba ga mo i Ci na (es ga mo nakli
si Sem Tx ve va Sem d gom Si aRarc gan me o re bu la),. ad gil ze mi-
54

me oTxe kur se li vla di mer (za za) lob Ja Ja ni Zis sa qar T ve los Sss
mi li ci is umaR le si sko li dan ga mos ve ne ba.
vla di mer lob Ja ni Zis pa naS vid ze Sss umaRles sko la Si mo vi da
sa qar T ve los uze na e si sab Wos Tav m j do ma re zvi ad gam sa xur dia.
55

sul ma „БТР”-ma tyvi am f r t ve vi dan ram den jer me gais ro la da
bo e vi ke bi i qa u ro bas ga e cal nen. kur san te bi uv neb lad mi vidnen
dis lo ka ci is ad gil ze, Ta ma ra Sen Si.
sro le bi Sem d gom dRe eb Sic grZel de bo da, mag ram Sss xelm
ZR va ne lo ba ara vi Tar zo mebs ar iReb da. „kon s ti tu ci u ri
wes ri gis“ aR d ge na ar xer x de bo da. mi li ci as ar Za luZ da amis
ga ke Te ba, aq sa o ma ri mdgo ma re o baa da sa o ma ri ope ra ci e bis Cata
re ba sam xed ro xe lov ne bas mo iTxovs, sa qar T ve los ja ri ar
hyav da, vi sac es ope ra ci e bi un da Ca e ta re bi na.
17 ian vars cxin val Si mde ba re li ax vis xid ze eq s t re mis tebi
afeT qe ben av to man qa na „mos k viCs“, ro mel Sic is x d nen mi lici
is Ta nam S rom le bi.
22 ian vars, Su adRes eq s t re mis teb ma qa la qis yve la kuTxidan
cecx li ga ux s nes mi li ci is sa gu Sa go ebs, is rod nen yum bar -
m tyor c ne bi da nac. me o re dRes 23 ian vars me-10 pos t ze (sa gu-
Sa go ze) Ta ma ra Sen Si jav San t ran s por ti or „БРДМ“-Si pir velkur
se leb Tan: so so be ri aS vil Tan, va lo be ri Zes Tan, edi Ser
56
so fe li Ta ma ra Se ni 1991 wlis ian va ri
wi na ri geb Si sxe dan (mar cx ni dan mar j v niv) kur san te bi: no dar
ga va Se liS vi li, va si li beg la riS vi li, le van cis ka riS vi li, za za
buTxu zi, no dar ako faS vi li, ko te Jor Jo li a ni, ka pi ta ni So Ta bi- bi-
Ta Ze, em zar qur da Ze, zu rab min di aS vi li; dga nan (mar cx ni dan marmar- j v niv) kur san te bi: ioseb be ri aS vi li, gi or gi ja va xiS vi li, ge na di
Ta var var T qi la Ze, zu rab ga me zar daS vi li, li, gia bi Zi naS vi li, go Ca xvexve- del Ze, le van Wu lu xa Ze, gi or gi le Ja va, go Ca mi qi aS vi li.

vla di mer (za za)
lob Ja ni Ze
1965-1991
za za za za lob lob Ja Ja ni ni Ze Ze da da i i ba ba da da 1965 1965 wlis wlis 5 5 ian ian vars vars q. q. Tbi Tbi lis- lis-
Si. Si. igi igi mSob mSob leb leb ma ma 8 8 wlis wlis asak asak Si Si Se Se iy iy va va nes nes q. q. Tbi Tbi li li sis sis 87-e 87-e
sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si. Si. 8 8 kla kla sis sis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg swav swav las las agagr r Ze Ze lebs lebs mo mo se se To To i i Zis Zis sa sa xe xe lo lo bis bis № 11 11 sa sa Su Su a a lo lo pro pro fe fe si si ul- ulteqteq
ni ni kur kur sas sas wav wav le le bel bel Si, Si, mxat mxat v v ru ru li li da da sa sa i i u u ve ve li li ro ro niv niv TeTebis bis spe spe ci ci a a lo lo biT, biT, ro ro me me lic lic da da am am Tav Tav ra ra 1983 1983 wels.1983-1985
wels.1983-1985
wleb wleb Si Si msa msa xu xu rob rob da da ssr ssr kav kav Si Si ris ris Se Se i i a a ra ra Re Re bu bu li li Za Za le le bis bis
sa sa ha ha e e ro ro sa sa de de san san to to na na wil wil Si. Si. za za za za sa sa de de san san ti ti spec spec j j guf guf Tan Tan
er er Tad Tad im im yo yo fe fe bo bo da da av av Ra Ra neT neT Si. Si. sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo samsamsasa xu xu ri ri dan dan de de mo mo bi bi li li za za ci ci is is Sem Sem deg deg mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs te te le le vivizo zo re re bis bis qar qar xa xa na na „ek „ek ran ran Si“ Si“ mu mu Sis Sis Ta Ta nam nam de de bo bo ba ba ze. ze.
za za za za bav bav S S vo vo ba ba Si Si ga ga ta ta ce ce bu bu li li iyo iyo spor spor tiT. tiT. var var ji ji SobSobda da Wi Wi da da o o ba ba Ziu-do Ziu-do Si, Si, Sem Sem deg deg kriv kriv ma ma ga ga i i ta ta ca. ca. mog mog vi vi a a ne ne biT biT
za za za za aR aR mo mo sav sav lu lu ri ri or or Tab Tab r r Zo Zo liT liT da da in in te te res res da. da. Ta Ta na na totolebleb Si Si ga ga mor mor Ce Ce u u li li bav bav S S vi vi iyo iyo Ta Ta vi vi si si spor spor tu tu li li mo mo na na ceceme me biT, biT, Ta Ta vi vi su su fal fal dros dros wig wig nis nis kiTx kiTx viT viT iyo iyo da da ka ka ve ve bu bu li. li.
za za zas zas sur sur vi vi li li iyo iyo mu mu Sa Sa o o ba ba da da ewyo ewyo Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta
or or ga ga no no eb eb Si Si da da es es sur sur vi vi li li re re a a lu lu rad rad aq aq cia. cia. igi igi 1986 1986 wels wels
mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs q. q. Tbi Tbi li li sis sis sa sa qa qa la la qo qo aR aR mas mas ru ru le le be be li li
ko ko mi mi te te tis tis Ss Ss sam sam mar mar T T ve ve lo lo Si Si sa sa xel xel m m wi wi fo fo da da sas sas wav wav lo lo
da da we we se se bu bu le le be be bis bis dac dac vis vis mi mi li li ci ci e e lad. lad. er er Ti Ti wlis wlis Sem Sem deg deg
za za za za war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs ssr ssr kav kav SiSiris ris Sss Sss mos mos ko ko vis vis mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis
fa fa kul kul te te tis tis sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis spe spe ci ci a a lo lo ba ba ze. ze. swavswavlis lis pe pe ri ri od od Si Si za za za za xa xa si si aT aT de de bo bo da da ro ro gorc gorc Tav Tav da da de de bu bu li, li,
Sro Sro mis mis moy moy va va re, re, dis dis cip cip li li ni ni re re bu bu li li kur kur san san ti. ti. pro pro fefesor-mas sor-mas wav wav le le bel bel Ta Ta da da kur kur san san t t Ta Ta So So ris ris sar sar geb geb lob lob da da
di di di di pa pa ti ti vis vis c c mi mi Ta Ta da da siy siy va va ru ru liT. liT. swav swav la la sa sa da da Sror Sror ma ma Si Si
miR miR we we u u li li war war ma ma te te bi bi saT saT vis vis mra mra val val jer jer iq iq na na wa wa xa xa li li se se bu bu li li
fa fa kul kul te te tis tis xel xel m m ZR ZR va va ne ne lo lo bis bis mi mi er. er. aq aq ti ti ur ur mo mo na na wi wi le le o-o-
57

58
bas bas iReb iReb da da sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vi vi sa sa da da erov erov nenebaTbaT So So ri ri si si kon kon f f liq liq te te bis bis mog mog va va re re bis bis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si Si marmarne ne u u lis, lis, dma dma ni ni si si sa sa da da bol bol ni ni sis sis ra ra i i o o neb neb Si. Si.
1990 1990 wlis wlis 12 12 de de kem kem b b ri ri dan dan Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul te te tis tis pi pi raradidi Se Se mad mad gen gen lo lo ba ba kur kur san san teb teb Tan Tan er er Tad Tad miv miv li li ne ne bul bul ni ni iqiqnen nen q. q. cxin cxin val val Si Si sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis miz miz niT, niT,
maT maT So So ris ris za za za za lob lob Ja Ja ni ni Zec. Zec. sam sam sa sa xu xu reb reb ri ri vi vi mo mo va va le le o o bis bis
Ses Ses ru ru le le bi bi sas1991 sas1991 wlis wlis 11 11 ian ian vars vars za za za za saT saT vis vis sa sa be be dis dis wewero ro aR aR moC moC n n da. da. igi igi osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bis bis mi mi er er nas nas rol rol tyvi tyvi as as
em em s s x x ver ver p p la. la. Ta Ta vis vis are are Si Si mZi mZi med med daW daW ri ri li li za za za za go go ris ris sa sa aavad
vad m m yo yo fo fo Si Si 1991 1991 wlis wlis 18 18 ian ian vars vars gar gar da da ic ic va va la. la.
za za zas zas deda deda qal qal ba ba to to ni ni ve ve ne ne ra ra say say va va re re li li Svi Svi lis lis dadakarkar g g viT viT ga ga mow mow ve ve u u li li dar dar di di Ta Ta da da tki tki vi vi liT liT ix ix se se nebs: nebs: „za„zazas zas uy uy var var da da is is to to ri ri u u li li wig wig ne ne bis bis kiTx kiTx va, va, ga ga ta ta ce ce bu bu li li iyo iyo
brZo brZo lis lis Te Te ma ma ze ze ga ga da da Re Re bu bu li li fil fil me me biT, biT, var var ji ji Sob Sob da da krivkrivsa sa da da ka ka ra ra te te Si. Si. sko sko lis lis asak asak Si Si da da di di o o da da cek cek va va ze, ze, Ta Ta vi vi su su fal fal
dros dros xat xat vi vi Ta Ta da da wig wig nis nis kiTx kiTx viT viT iyo iyo da da ka ka ve ve bu bu li. li. za za zas zas gagau u te te xel xel xa xa si si aT aT ze ze mety mety ve ve lebs lebs mSob mSob le le bi bi sad sad mi mi mi mi mar mar Tuli Tuli
sity sity vebi, vebi, ro ro me me lic lic za za zam zam te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis
war war mo mo e e bul bul brZo brZo leb leb Si Si q. q. cxin cxin val val Si Si gam gam g g zav zav re re bis bis win win warwarmoT moT q q va: va: „bi „bi Webs Webs ver ver vu vu Ra Ra la la teb, teb, sity sity vas vas ver ver gav gav tex“. tex“.
za za za za lob lob Ja Ja ni ni Zes Zes ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca me me uR uR le le — — ni ni no no ma ma i i susurara Ze Ze da da Svi Svi li li da da To To lob lob Ja Ja ni ni Ze Ze de de da da — — ve ve ne ne ra ra mu mu xu xu liS liS vivili li da da ma ma ma ma aleq aleq san san d d re re (ko (ko ba) ba) lob lob Ja Ja ni ni Ze. Ze.
za za za za lob lob Ja Ja ni ni Zes Zes sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1997 1997 wlis wlis 1 1 de de kem kem bers bers
№ 694 694 p/S brZa brZa ne ne biT biT mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis spe spe cicia a lu lu ri ri „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg) deg)
mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mimiis is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis
brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze, ze, mi mi si si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss
aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe kur kur sis sis IV IV oce oce u u lis lis pir pir vel vel aTe aTe uls. uls.
vla vla di di mer mer (za (za za) za) lob lob Ja Ja ni ni Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif rurulialia q, q, Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er- er-
Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
za za zas zas oja oja xi xi mis mis da da ba ba de de bis bis dRes dRes yo yo vel vel w w li li u u rad rad ixixdis, dis, es es tra tra di di cia cia mo mo ma ma val val Sic Sic gag gag r r Zel Zel de de ba. ba.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via via za za za!
za!

xi da Sel Tan, ro in ja ni aS vil Tan da da viT wkri a laS vil Tan
yof nis dros mim Reb-ga dam cem „vi o la“-Si mo vis mi neT cxin valis
qa la qis sab Wo Si mi li ci is Ta nam S rom lis gan wi ru li xma,
— Sve las iTxov d a eq s t re mis te bis mi er qa la qis sab Wos Se nobis
mi mar Tu le biT in ten si u ri sro lis ga mo. mi viC ni eT, rom
ma Ti Txov na yu rad ara vin iRo da ga dav wy vi teT jav San t ran spor
ti o riT Sev su li ya viT cxin val Si. 8 iv ni sis qu Cis erT-erT
ga dak ve Ta ze, fa re ban Te bu li „la zis“ mar kis av to bu si id ga.
igi osebs spe ci a lu rad ga e Ce re bi naT gza ze moZ ra o bis ga sakon
t ro leb lad. av to bu si mwyob ri dan ga mo viy va neT da qa laqis
sab Wos ken gan vag r ZeT moZ ra o ba. sa nam Cve n qa la qis centrs
mi vu ax lov de bo diT, Ta ma ra Sen Si os ma bo e vi keb ma 3 umar Ta vi
„nur sis“ ti pis ra ke ta Ca mo ag des, iq myo fi mi li ci is Ta nam Srom
le bi dab ne u le bi iy v nen. im Ra mes ru su li Si na ga ni ja ris
jav San t ran s por ti o ri ar pat ru li reb da, al baT mo la pa ra kebu
le bi iy v nen os eq s t re mis teb Tan.
mi li ci is sam mar T ve los Tan mi su leb ma Sev niS neT msu qa ni
mi li ci is ma i o ri „ma ka ro vis“ sis te mis iara Ri dan ro gor es roda
lam pi o nebs. mis gver diT ki Ss mi nis t ris mo ad gi le ro man
gven ca Ze id ga. ma i ors nab r Za ne bi hqon da lam pi o ne bis Caq ro ba,
ra Ta eq s t re mis te bi saT vis ioli sa miz ne e bi ar yo fi liy v nen.
„БРДМ“ ga va Ce re, lu ki dan amo ve di da ro man gven ca Zes mo vaxse
ne: „me mi li ci is umaR le si sko lis ka pi ta ni var da qa la qis
sab Wos ken miv di var dax ma re bis aR mo sa Ce nad“. mox se ne ba davam
Tav re, mi nis t ris mo ad gi les sity vis Tqma arc ki aca la, mili
ci is sam mar T ve los mxri dan wa mo sul ma mi li ci is ka pit nis
sam x re e bi an ma ofi cer ma: „ba to ni So Ta mo mmar Ta — Tqven xarT“
da da a ma ta: „di lar ma miTx ra, „БРДМ“-iT Se mo suls uTxa ri, qala
qis Se mo sas v lel Tan, sag zao in s peq ci is pos t ze, eq s t remis
te bi is v ri an da mi li ci as mi ex ma ro so“. mi li ci is ka pi tans
ge la ge laS vils ga o ce bul ma Sev xe de (i gi Ce mi yo fi li pa tima
ri iyo. mas „ya Ca Ras“ sa xe liT ic nob d nen.mi li ci is sko la Si
gad mos v lam de Sro ma-gas wo re bis da we se bu le be bis sam mar T velos
sis te ma Si vmu Sa ob di da ge la ge laS vi li Cve ni msjav r debu
li iyo), mis ukan, mi li ci is sam mar T ve los Se no bis gas w v riv
naZ veb Si 6-8 jav San t ran s por ti o ri Sev niS ne da ge las vuTxari:
„es „БРДМ“-ebi ris maq ni se bi ari an, ra tom dga nan?“ miv xv
di, rom ge la pa suxs ver gam cem da, Cav Z ve ri Cvens „БРДМ“-Si
da qa la qis sab Wos ken wa ve diT. sul 150-200 met ri ga vi a reT da
qa la qis sab Wos Tan Sev Cer diT. jav San t ran s por ti o ris win ga-
59

sa xed mi nas li To nis sqe li dam ca vi fa ri Ca mo va fa reT. ga mova
Re gver di Ta am b ra zu ra (es imi tom, rom „БРДМ“-dan amos v la
Se uZ le be li iyo sro le bis ga mo) da sab Wos kar Tan mdgar oficers
vkiTxe: sa i dan is v ri an-meT qi. xe iv nis mxri da no, mi pa su xa.
sam xed ro man qa niT Se ve diT xe i van Si (naZ v nar Si), pro Jeq to ri
mi va na TeT sab Wos ukan mde ba re te ri to ri as. eq s t re mis teb ma
Tu os ma aq ti vis teb ma Cve ni jav San t ran s por ti o ris mi mar Tule
biT cecx li gax s nes tyvi am f r q ve ve bi dan, av to ma te bi dan.
Cag viq res pro Jeq to ri. tyvi am f r q vev Tan mjdom kur sants mivmar
Te: „Sen ici, rom tyvi is wil bam bas ara vin is v ris, swra fad
mo mar Te (ПКВТ) tyvi am f r q ve vi da pe ri met ris ken ga is ro le.
sro le bi 4-6 wuTs gag r Zel da. ga mov b run diT. sag zao in s peqci
is p os t ze mi su lebs Se no ba Cab ne le bu li dag v x v da. mi li ciis
Ta nam S rom le bi, pos tis win mdgar „Ji gu lis“ mar kis av toman
qa ne bis qveS mwo li a re ni ema le bod nen tyvi ebs. maT gan ga vigeT,
rom ose bi es rod nen pos tis ze mo dan, res tor nis mxri dan.
sag zao in s peq ci is Se no bas ze mo dan mo vu a reT, Se ve diT naZ veb-
Si, sa dac nis li iyo Ca mo wo li li da sro la ga ux se niT mtrebs.
di liT, jav San t ran s por ti o ris daT va li e re bi sas, vna xeT,
rom uam ra vi tyvia hqon da mox ved ri li. imis ga mo, rom sa gu Sago
mi va to ve da mi li ci is Ta nam S rom lebs dax ma re ba aR mo vu-
Ci ne, mi li ci is umaR le si sko lis uf ros ma gi vi kvan ta li an ma
jav San t ran s por ti ors Ca mo ma ci la, „БРДМ“-Si ki sxva jgufi
ga mo yo, ro me lic Sem d gom Si kav Sirs am ya reb da cxin va lis
ko men dan tu ras Tan. erT-er Ti re i dis dros, 25 ian vars, os ma
eq s t re mis teb ma „БРДМ“-i aafeT qes da eki pa Jis wev reb ma: ka pitan
ma da To aWa ra Zem, me o re kur se leb ma: la do ime daS vil ma,
le van cis ka riS vil ma da nuk ri mar Sa niS vil ma kon tu zia mi i-
Res. sa va ra u dod, Sss xel m ZR va ne lo bas qar Tu li mo sax le obis
amo xoc va hqon daT da va le bu li. aba, maT umoq me do bas ra
da var q vaT?
cxin va lis ko men dan tu ras Tan kav Si ris da sam ya reb lad da
qa la qis Se mo sas v le li dan mi li ci is ra i gan yo fi le bis Ta nam-
S ro mel Ta Se sac v le lad mo su li jgu fe bis qa laq Si usaf r-
Tx lod ga da sa ad gi leb lad ram den jer me mog vi wia Ta ma ra Seni
dan gas v la. ian v ris Sua ricx veb Si erT-er Ti ase Ti gas v lisas
qa la qis Se sas v lel Tan Se sac v le lad mo su li mi li ci is
gan yo fi le bis Ta nam S rom le biT sav se av to bu si cxin val Si
sro lis ga go ne bis Ta na ve ukan gab run da. aba, amas ra ga mar Tle
ba mo e Zeb ne ba?! aq ve, sag zao in s peq ci is Se no bas Tan mdgar-
60

ma sa mo qa la qo tan sac mel Si Cac mul ma mo qa la qem, ro me lic
uSiS ro e bis pol kov nik mal xaz ga gu ad ga mec no. mTxo va, gamey
va na cxin va lis ko men dan tu ra Si. igi jav San t ran s por tio
riT ga viy va neT da Ta ma ra Sen Si dav b run diT. STa beW di leba,
ro me lic Ta vi dan ve Se meq m na ax lad gac no bil pol kov nik
mal xaz ga gu as mi marT, Sem d gom ma dRe eb ma ga am ya ra. is qar-
Tul sof leb Si uSiS rad ga da ad gil de bo da da Sem d gom cxinval
Si brun de bo da.
mog vi a ne biT amoq med da ssr kav Si ris pre zi den tis 1991
wlis 7 ian v ris brZa ne bu le bis me sa me pun q ti: „3 dRis va da Si
sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis te ri to ri i dan gay va nil
iq nes Se i a ra Re bu li for mi re ba ni, ssr kav Si ris Sss Si na ga ni
ja re bis gar da“. cxin va lis re gi o ni dan Te ber v lis da sawyis Si
ga mog viy va nes da es mi li ci is umaR les sko la Si me o re se mest
ris dawye bas da u kav Si res, xo lo Ss ra i o nu li gan yo fi lebe
bis mi li ci is Ta nam S rom le bi for ma lu rad id g nen qar Tul
sof leb Si. m. gor ba Co vis es brZa ne bu le ba cen t ris mi er sa qar-
T ve los oku pa ci as niS nav da. sa qar T ve los xe li suf le bas ki
ar Za luZ da wi na aR m de go ba ga e wia cen t ris mi er da ka no ne bul
uka no no bas.
sa qar T ve los xe li suf le bas am pro ce sis Se sa Ce reb lad
say r de ni Za la ar ga aC n da. man isic ver ga iT va lis wi na, rom omi
mi li ci is saq me ar aris. qar Tu li ar mia Ca mo ya li be bis pro ces-
Si iyo da ssr kav Si ris ja ris wi na aR m deg ma inc ve ras gav x debo
diT.
mi li ci is umaR les sko la Si me o re se mes t ri 8 Te ber vals
da iwyo. kur san t Ta di di na wi li sas wav le bel Si ar cxad deba.
sas wav lo pro ce si CaS lis pi ra saa, kur sis uf ro se bi di di
ga Wir ve biT uy ri an Tavs audi to ri eb Si kur san tebs. mim di nare
obs sas wav lo geg miT gaT va lis wi ne bu li me ca di ne o be bi,
mag ram amas dro e bi Ti xa si a Ti hqon da. isev miv li ne be bi, isev
ope ra ti ul-pro fi laq ti kur Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o ba.
sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo bis er Ti na wi li 20 mar ti dan
gan sa kuT re bul gan kar gu le bam de sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
da sa ca vad miv li ne bu lia qa re lis, go ri sa da bor jo mis ra i oneb
Si. aTi sa ma Cab lo e li kur san ti ered vis Ss gan yo fi le ba Si
ag r Ze lebs sam sa xu reb ri vi mo va le o bis Ses ru le bas.
mas Sem deg, rac Si na ga ni ja ris na wi le bi jav San t ran s porti
o re biT Se vid nen qar Tul sof leb Si da ga ni a ra Res iq myofi
sa qar T ve los mi li ci is Ta nam S rom le bi da, faq tob ri vad,
61

ga mo dev nes isi ni iqi dan, qar Tu li mo sax le o ba da uc ve li aRmoC
n da. maT er Ti gza Ra hqon daT dar Ce ni li — mi e to ve bi naT
sacxov ri si ma ma -pa pi se u li sax le bi da ga ri de bod nen iqa u robas.
esec Cve ni be dis iro nia. Cvens ma mul Si id g nen erT alian
s Si ru sis ja ri da osi ban di te bi da qar T ve lebs uS lid nen
ga da ad gi le bas, me go bar-na Te sa veb Tan mis v la-mos v las. osi
eq s t re mis te bis mxe cur na moq me dars sazR va ri aRar uCans.
sam sa xu reb ri vi mo va le o bis Ses ru le bi sas, ered vi-Ta ma ra Senis
gza ze pir vel kur se li Te mur da TaS vi li se pa ra tis te bis
msxver p li xde ba. mas se pa ra tis te bis mi er nas rol ma tyvi am
gu li ga ug mi ra 5 ap rils. am dRes in ten si u ri sro le bi ar wydebo
da qar Tu li sof le bis mi mar Tu le biT. os ma eq s t re mis teb ma
av to ma tu ri iara Ri dan cecx li da u Si nes, ra ke te bi es ro les
so fel Ta ma ra Sen sa da yor ni sis ra i o nis so fel av nevs.
Tbi lis Si mZi me ope ra ti u li mdgo ma re o ba iyo. ami tom Ss
sa mi nis t ros xel m ZR va ne lo bas Tan Se Tan x me biT, 10 ap ri li dan
Tbi li sis Ss ra i gan yo fi le bis Ta nam S rom leb Tan er Tad, mili
ci is umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba mo na wi le obs
qa laq Si ope ra ti ul-pro fi laq ti kur Ro nis Zi e beb Si, sa xeldobr,
mcxe Tis, av Wa lis mxri dan, fo ni Wa la Si, ka xe Tis gzat kecil
ze. „kol xur koS k Tan“ ga ix s na № 1 sa gu Sa go sa qar T ve los
pir ve li pre zi den tis da sa ca vad. am sa gu Sa go ze sam sa xu rebri
vi mo va le o bis Se sas ru leb lad ga mo i yo mi li ci is umaR le si
sko lis 10 kur san ti.
ze moT aR niS nul Ro nis Zi e beb Si xSi ri mo na wi le o bi sa da qveya
na Si ar se bu li vi Ta re bis ga mo, zo gi erT kur sants ner veb ma
um tyu na, Ta vi iCi na udis cip li no bam. amis ma ga li Tia, mi li ci is
umaR le si sko lis uf ro sis 1991 wlis 19 ap ri lis № 37 p/S brZane
ba, rom lis sa fuZ vel zec, sas wav leb lis spec da niS nu le bis
ase u lis Sem d go mi ga um jo be se bis miz niT mox da cvli le ba.
es ga mow ve u li iyo spe ca se ul Si dis cip li nis moS liT, kursan
te bi sa da ofic re bis upa su xis m geb lo biT, rac ga mo i xa ta
spec da niS nu le bis ase u lis 25 ka ci a ni jgu fis mi er, ro me lic
miv li ne bul iq na go ris ra i o nis so fel meR v ri kis Si, spir tia
ni sas me le bis mi Re ba Si. 14 ap rils Ra mis 21-22 sa aT ze spirti
a ni sas me le bi mi i Res me or kur se leb ma: kur cxa li am, Sa iSme
laS vil ma da tra pa i Zem. tra pa i Zem sof lis sab Wos Se no ba Si
tyvi am f r q ve vi dan ate xa sro la. Se de gad, da iW ra 2 kur san ti:
Sax na za ri a ni da Ram ba Si Ze. daW ri le bi go ris sa a vad m yo fo Si
62

Te mur da TaS vi li
1967-1991
sa sa ma ma Cab Cab los los Zir Zir Z Z vel vel qar qar Tul Tul mi mi wa wa ze ze mte mte ri ri ar ar is is veveneb neb da. da. mas mas Sors Sors mi mi ma ma va va li li az az re re bi bi awu awu xeb xeb da: da: qar qar T T ve ve li li
xal xal xis xis ka ka no no ni ni e e ri ri moTxov moTxov ne ne bis bis — — Ta Ta vi vi si si sam sam Sob Sob los los teteriri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis dac dac vis vis pa pa su su xad, xad, os os ma ma eqeqs s t t re re mis mis teb teb ma, ma, rom rom leb leb sac sac ru ru se se Tis Tis im im pe pe ri ri is is sam sam xed xed ro ro
Za Za le le bi bi mxars mxars uWer uWer d d nen, nen, sa sa qar qar T T ve ve los los omi omi ga ga mo mo ucxa ucxa des. des.
sa sa qar qar T T ve ve los los mi mi wa wa ze, ze, Cven Cven sa sa ve ve sax sax l l Si, Si, iR iR v v re re bo bo da da uda uda na- na-
Sa Sa u u lo lo ada ada mi mi a a ne ne bis bis sis sis x x li. li. im im xa xa nad nad sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si dat dat riria a le le bul bul ma ma mov mov le le neb neb ma ma sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si mcxov mcxov reb reb qar qar T T vel vel
axal axal gaz gaz r r debs, debs, maT maT So So ris ris Te Te mur mur da da TaS TaS vils, vils, ga ga da da awy awy veveti ti na na Ca Ca e e ba ba re re bi bi na na mi mi li li ci ci is is umaR umaR les les sko sko la la Si. Si.
Te Te mur mur da da TaS TaS vi vi li li da da i i ba ba da da 1967 1967 wlis wlis 14 14 ap ap rils rils sa sa ma- ma-
Cab Cab lo lo Si, Si, so so fel fel Ta Ta ma ma ra ra Sen Sen Si. Si. Svi Svi di di wlis wlis Te Te mu mu ri ri mSobmSobleb leb ma ma sof. sof. Ta Ta ma ma ra ra Se Se nis nis rvaw rvaw li li an an sko sko la la Si Si Se Se iy iy va va nes. nes.
aras aras ru ru li li kur kur sis sis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg Te Te mu mu ri ri swav swav las las
ag ag r r Ze Ze lebs lebs q. q. cxin cxin va va lis lis me-4 me-4 sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si. Si. sko sko lis lis
sru sru li li kur kur sis sis dam dam Tav Tav re re bis bis Ta Ta na na ve ve igi igi ga ga iw iw vi vi es es sam sam xedxedroro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xur xur Si, Si, sa sa i i da da nac nac 1987 1987 wels wels de de momobi bi li li ze ze bul bul iq iq na. na. Te Te mu mu ri ri mSob mSob li li ur ur so so fels fels ub ub run run de de ba ba
da da mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs q. q. cxin cxin va va lis lis wyal wyal Ta Ta me me ur ur ne ne o o bis bis samsammar mar T T ve ve lo lo Si. Si. Te Te mu mu ri ri oc oc ne ne bob bob da da umaR umaR le le si si teq teq ni ni ku ku ri ri
ga ga naT naT le le bis bis mi mi Re Re ba ba ze, ze, mag mag ram ram sa sa qar qar T T ve ve lo lo Si Si erov erov nulnulgangan ma ma Ta Ta vi vi suf suf le le be be li li moZ moZ ra ra o o bis bis dawye dawye bis bis Ta Ta na na ve ve da da teteriri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bis bis dac dac vis vis auci auci leb leb lo lo bam bam ga ga da da awyawyveve ti ti na na Ca Ca e e ba ba re re bi bi na na mi mi li li ci ci is is umaR umaR les les sko sko la la Si Si da da Se Se degdegmac mac ar ar da da a a yov yov na. na.
Te Te mu mu ri ri 1990 1990 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mimisasa Reb Reb ga ga moc moc debs debs ssr ssr kav kav Si Si ris ris mos mos ko ko vis vis mi mi li li ci ci is is umaR-umaR-
63

64
le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul te te tis tis sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod neneo o bis bis spe spe ci ci a a lo lo ba ba ze. ze. Te Te mu mu ri, ri, Ta Ta vis vis Ta Ta na na kur kur se se leb leb sa sa da da
Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul te te tis tis pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo lo bas bas Tan Tan er er Tad Tad
sas sas wav wav le le bel bel Si Si Ca Ca ricx ricx vis vis dRi dRi dan, dan, mo mo na na wi wi le le obs obs q. q. TbiTbilis lis Si Si sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si. Si.
1990 1990 wlis wlis 12 12 de de kem kem b b ri ri dan dan ki ki mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis
pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo lo ba ba sa sa da da kur kur san san teb teb Tan Tan er er Tad, Tad, Te Te mu mu ri ri
Ta Ta vis vis say say va va rel rel sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si icavs icavs qar qar Tul Tul mo mo sax sax le le o o bas bas
osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bi bi sa sa da da ga ga dam dam Ti Ti e e li li „bo „bo e e vi vi ke ke bis“ bis“ TavTavdas das x x mi mi sa sa gan. gan. Ta Ta vis vis mxa mxa re re ze ze usazR usazR v v rod rod Sey Sey va va re re bu bu li, li,
ga ga ta ta re re bul bul Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si Si mo mo na na wi wi le le o o bi bi sas sas Te Te mu mu ri ri Se Se uupov
pov ro ro bi bi Ta Ta da da Se Se mar mar Te Te biT biT ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da. da.
sul sul ram ram de de ni ni me me Tve Tve ata ata ra ra Te Te mur mur da da TaS TaS vil vil ma ma kur kur sansantis tis for for ma. ma. pir pir ve ve li li kur kur sis sis kur kur san san ti ti Ta Ta vis vis bi bi ZaS ZaS vil vil Tan Tan
er er Tad Tad osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bis bis mi mi er er gan gan xor xor ci ci e e le le bul bul TavTavdas das x x mas mas Se Se e e wi wi ra ra ap ap ri ri lis lis Tve Tve Si. Si.
Te Te mur mur da da TaS TaS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca ma ma ma ma — — gi gi or or gi gi da da TaSTaSvi vi li, li, de de da da — — da da re re jan jan ta ta tiS tiS vi vi li-da li-da TaS TaS vi vi li li sa, sa, da da — — ni ni no no
da da TaS TaS vi vi li. li.
Te Te mur mur da da TaS TaS vils vils sa sa qar qar T T ve ve los los Sss1997 Sss1997 wlis wlis 1 1 de de kemkemb b ris ris № 694 694 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lolobis,bis, po po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis tis spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v didilislis Sem Sem deg). deg). mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif rurulia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los
er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze.
mi mi si si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li kur kur sis sis me me sa sa me me
oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe uls. uls.
Te Te mur mur da da TaS TaS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia q. q.
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, Te Te mur!
mur!

ga da iy va nes. me o re kur se le bi ga i ricx nen mi li ci is umaR le si
sko li dan da daTxov nil iq nen Ss or ga no e bi dan. xel m ZR va nel
ofic rebs ga mo ecxa daT say ve du ri.
rac dro ga di o da Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o ba sul uf ro
auta ne li xde bo da, ofic reb Sic da kur san teb Sic ik lo sa Sems
ru leb lo dis cip li nam, sab r Zo lo Se mar Te ba qre bo da. es aixs
ne bo da imiT, rom mi li ci is umaR le si sko lis xel m ZR va ne loba
xan erT Ro nis Zi e ba Si Car Tav da sas wav leb lis jgufs, xan —
me o re Si, xan — me sa me Si da ase da us ru leb lad. sa er Tod, yve la
Ro nis Zi e ba did pa su xis m geb lo bas mo iTxov da. mTa var ma, Si da
qar T l Si qar Tu li mo sax le o bis gver d Si dgo mam da dax ma rebis
aR mo Ce nam me o re, me sa me plan ze ga da i nac v la. Si da qar Tlis
mo sax le o ba da, maT gan Cve ni sas wav leb lis sa ma Cab lo e li
kur san te bi da uc ve le bi iy v nen. am pe ri od Si pir vel kur sel Ta
na wi li iTxov da Si da qar T lis qar Tul sof leb Si gam g zav rebas
da mo sax le o bis gver d ze dgo mas, mag ram mi li ci is umaR lesi
sko lis uf ro si amis uf le bas ar aZ lev daT. igi imiT imar Tleb
da Tavs, rom me o re se mes t ri dawye bu li iyo da sas wav lo
prog ra miT gaT va lis wi ne bu li leq ci e bi un da mo es mi naT.
Si da qar T lis qar Tul sof leb Si da ara mar to iq, mxedri
o ne le bi do mi ni reb d nen. isi ni eq s t re mis tebs iaraRs as yideb
d nen (i se, os eq s t re mis tebs iara Ri ak l daT?), xo lo narko
ti ke bis Se Ze na ma Ti mTa va ri, „sa si cocx lo“ saz ru na vi iyo.
mTvra li mxed ri o ne le bi Se u racx yof d nen qar Tul mo sax le obas.
ami to mac qar Tul ma mo sax le o bam ga mo a Ze va isi ni.
1991 wlis 9 ap rils sa qar T ve los uze na es ma sab Wom ta Sis
gri a liT mi i Ro is to ri u li ga dawy ve ti le ba, ga mocxad da saqar
T ve los da mo u ki deb lo ba. es iyo moC ve ne bi Ti ga mar j ve ba.
im de nad, ram de na dac Cve ni Ta vi suf le ba da da mo u ki deb lo ba
im pe ri is sur vil ze eki da. im dro i saT vis is sa Si ne li im pe ria
da in g ra da Cven T vis Ta vi suf le ba re a lu ri gax da, mag ram Cven
ami saT vis mzad ar aR mov C n diT.
18 Te ber vals, Sav na ba da ze mdgar „mxed ri on sa“ da gvardi
is qve da na yo febs So ris Se ta ke ba mox da. ori ve mxa res iyv
nen daW ri le bi. Sav na ba da sam xed ro eb ma da i ka ves. xe li sufle
bam me o re dRes ja ba iose li a ni da a pa tim ra. da na Sa u lebri
vi war su lis mqo ne „mxed ri o nis“ me Ta u ri ja ba iose li a ni,
ro me lic qur do bi sa da ya Ca Ro bi saT vis iyo na sa mar T le vi,
mar to Sav na ba da Si mom x da ri in ci den ti saT vis ar da u ka vebi
aT. is, ro gorc po li ti ku ri opo zi ci o ne ri sa Si Si iyo. ra-
65

tom Rac, aR niS nu li in ci den tis me o re dRes mi li ci is umaRle
si sko lis uf ro sis brZa ne biT, ofi cer Ta da kur san t Ta
20 ka ci a ni jgu fi, rus Ta vis gzat ke cil ze, Te le Ti sa da
rus Ta vis gzat ke ci le bis gzaj va re din ze icav da sa zo ga doeb
riv wes rigs.
ru se Tis fe de ra ci is sa xal xo de pu tat Ta me sa me yri lobam,
31 marts sa qar T ve los mimarT dis k ri mi na ci u li dad ge nile
ba mi i Ro. es do ku men ti im pe ra ti u li ki lo Ti iyo da we ri li
da sa qar T ve los sa Si nao saq me eb Si uxeS Ca re vas adas tu reb da.
am dad ge ni le bis me o re dRes, 1 ap rils, ssr kav Si ris uze na es ma
sab Wom ga ni xi la sa kiTxi, „sam x reT ose Tis av to no mi ur ol q Si
Seq m ni li mdgo ma re o bis Se sa xeb“. es dad ge ni le bac wam qe zeblu
ri xa si a Tis do ku men ti iyo aqa u ri ose bi saT vis. im dRi dan
isi ni akon t ro leb d nen cxin val Si Ses v la-ga mos v lis msur velebs.
am do ku men tiT aR f r To va ne bu li ose bi ar na xu lad gaaq
ti ur d nen. qar Tu li sof le bis mi mar Tu le biT isi ni umar Tav
Wur vebs „nur sebs“ is rod nen, ra sac ada mi an Ta msxver p li mohy
ve bo da.
1991 wlis mar ti-ap ri li. ssr kav Si ris Si na gan saq me Ta da
Tav dac vis sa mi nis t ro ebs daq vem da ba re bul umaR les sas wavleb
le bi dan (min s kis,om s kis, gor kis, ri a za nis umaR le si skole
bi dan; per mis sam xed ro sas wav leb li dan; vla di kav ka zis
umaR le si sam xed ro sas wav leb li dan; Tbi li sis sa ar ti le rio
umaR le si sam xed ro sas wav leb li dan) Cvens mi li ci is umaR les
sko la Si swav lis ga sag r Ze leb lad gad mo dis 14 msme ne li. es
gad moy va ne bi gan pi ro be bu li iyo ssr kav Sir Si Seq m ni li mdgoma
re o biT.
sa qar T ve los res pub li kis Sss 1991 wlis 22 ap ri lis № 016
brZa ne bis Se sa ba mi sad, pir ve li ma i si dan Sss mi li ci is umaRles
sko la Si iwye ba da niS v ne bi. sul sas wav leb lis saS ta to
gan rig Si ga tar da 120 Ta nam S ro me li.
19 ap rils sas wav leb lis spec da niS nu le bis ase ul ma ga nica
da cvli le ba. aR niS nul ase ul Si axa li xel m ZR va ne lo ba modis,
ic v le ba ag reT ve kur san t Ta Se mad gen lo bac.
qvey nis ise dac gar Tu le bul mdgo ma re o bas sti qi u ri ubedu
re ba da er To. 29 ap ri lis 8 ba li an ma mi wis Z v ram onis ra i on Si
da an g ria da da a zi a na sacxov re be li sax le bi da sxva na ge bo bebis
90%, da i Ru pa 4 ada mi a ni, iy v nen da Sa ve bu le bi. gar da onis
ra i o ni sa, mi wis Z v ram mo ic va am b ro la u ris, saCxe ris, ca ge ris,
Ter jo lis, zes ta fo nis, axal go ris, qa re lis, xa Su ris, Wi a Tu-
66

is, tyi bu lis, go ris ra i o ne bi. da za ra le bul ra i o neb Si 3 mai
si dan gan sa kuT re bul gan kar gu le bam de ig zav ne ba mi li ci is
umaR le si sko lis Ta nam S ro mel Ta (o fic re bi da kur san te bi)
di di na wi li sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da sa ca vad.
15 iv niss Zli e ri mi wis Z v ra gan me or da Si da qar T l Si go ris
ra i on sa da ja va Si. da Sav da da da sa xiC r da 50-mde ada mi a ni. dain
g ra da sacxov reb lad uvar gi si gax da di di ra o de no bis Seno
ba. me o re dRes, 16 iv niss Cve ni sas wav leb lis 50 ka ci ig zavne
ba go ris ra i on Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da sa ca vad.
aWa ris Ss mi nis t ri sa da qo bu le Tis pre feq tis Txov niT,
6 ma i si dan — 6 iv ni sam de, 29 kur san ti da 2 ofi ce ri mi li ci is
pod pol kov nik re vaz na ca riS vi lis xel m ZR va ne lo biT ig zavne
ba q. qo bu leT Si mi wis Z v ris ra i o ni dan da za ra le bul Ta didi
ra o de no biT Ca mos v lis ga mo, sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dasa
ca vad.
ma i sis Sua ricx veb Si ga dawy da aWa ris av to no mi u ri respub
li kis umaR le si sab Wos ar Cev ne bis 23 iv ni si saT vis Ca ta reba.
ma nam de mox da in cin den ti. 22 ap rils ga i ta ces da fi zi ku ri
Se u racx yo fa mi a ye nes aWa ris umaR le si sab Wos yo fil Tav m jdo
ma res T. xax vas. aman aWa ris mo sax le o bis na wi lis uk ma yo file
ba ga mo iw via, rad gan ama Si av to no mi is mom x re Ta da Si ne bis
cdas xe dav d nen. am in ci den t ma aWa ra Si da Za ba si tu a cia. sa zoga
do eb ri vi wes ri gi sis te ma tu rad ir R ve o da.
mo sa lod ne li ma sob ri vi are u lo bis pro vo ci re bis Ta vidan
asa ci leb lad, aWa ris av to no mi u ri res pub li kis umaR le si
sab Wos Txov ni Ta da sa qar T ve los Ss mi nis t ris mi Ti Te bis safuZ
vel ze, 13 ma iss Cve ni sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba
miv li ne bul iq na q. ba Tum Si 100 ka cis Se mad gen lo biT (dis loka
ci is ad gi lad ga mo i yo sa na to ri u mi „na rin ji“). jgufs xelm
ZR va ne lob da pol kov ni ki vla di mer cin ca Ze. Ta nam S rom le bi
Se i a ra Re bul ni iy v nen „ma ka ro vis“ sis te mis pis to le te bi Ta
da av to ma tu ri iara RiT. 6 iv niss da 12 iv niss Ss or ga no e bis
ad gi lob ri vi Za le bis ara sak ma ri so bis ga mo, Cvens Se mad genlo
bas ema te ba mi li ci is umaR le si sko lis 15 ofi ce ri da 139
kur san ti.
24 iv niss mi li ci is umaR le si sko li sa da sa qar T ve los
res pub li kis res pub li ku ri sa me di ci no sa di ag nos ti ko cen tris
xel m ZR va ne le bis mi er da de bu li xel Sek ru le bis sa fuZvel
ze aR niS nu li obi eq tis da sa ca vad ga mo i yo 1 ofi ce ri da
6 kur san ti.
67

osi eq s t re mis te bis aR vi rax s ni lo bas, mzak v ro bas da muxa
na To bas bo lo ar uCans. tyvi e bi da „nur sis“ ti pis ra ke tebi
da u Si nes so fel dis nevs. ma nam de ki, da aty ve ves mi li ci is
umaR le si sko lis sa ma Cab lo e li kur san te bi: pir vel kur se li
da To ya u laS vi li da me oTxe kur se li mal xaz da TaS vi li. yvela
fe ri ru si sam xed ro e bis xel Sia.
mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo bis ama
Tu im Ro nis Zi e beb Si Car Tu lo bis sa kiTxi ze moT wyde bo da.
Cven,ro gorc sa mar Tal dam ca vi or ga nos sis te ma Si Se ma va li
da na yo fi, mi Ti Te bebs, brZa ne beb sa da gan kar gu le bebs vas ruleb
diT.
ase, sa qar T ve los pre zi den ti sa da res pub li kis Ss sa minis
t ros gan kar gu le biT miv li ne bu li vi ya viT ni now min di sa
da axal qa la qis Ss gan yo fi le beb Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
dac vis saq me Si dax ma re bis aR mo Ce nis miz niT. aR niS nul Ro nis-
Zi e beb Si, 3 iv li si dan gan sa kuT re bul gan kar gu le bam de, mona
wi le ob d nen sas wav leb lis me-4 kur sis kur san te bi spec daniS
nu le bis ase u li saT vis gan kuT v ni li aR Wur vi lo biT. ase ve
miv li ne bul iq nen pro fe sor-mas wav leb le bi, rom leb sac un da
uz run vel yoT ad gil ze spec kur sis leq ci e bis Ca ta re ba da
kur san t Ta sa xel m wi fo ga moc de bi saT vis mom za de ba. am Ronis
Zi e beb Si Car Tu li iyo 11 ofi ce ri, 73 me oTxe kur se li. bazi
re bu li vi ya viT ba ku ri a nis er TerT sa na to ri um Si da iqi dan
va xor ci e leb diT ni now min di sa da axal qa la qis ra i o ne bis sa-
Zov reb ze ka xe Tis re gi o nis (siR na Ris ra i o ni) cxvris fa re bis
usaf r Txo e bas. mecx va re Ta na wi li azer ba i ja ne li iyo da yara
baR Si war mo e bul oms so mex-azer ba i ja ne lebs So ris gav lena
ar mo ex di na Cvens te ri to ri a ze. Zi ri Ta dad re i de bi sa Zovreb
ze tar de bo da. aR niS nul ra i o neb Si 2 kvi ris gan mav lo ba Si
arc er Ti in cin den ti ar mom x da ra. am xnis man Zil ze me oTxe
kur se leb ma mo is mi nes leq ci e bi da mi i Res CaT v la spec kurs
Si — ope ra ti ul-sam Zeb ro saq mi a no bis sa gan Si. sis x lis samar
T lis pro ces Si Ca a ba res sa xel m wi fo ga moc da, da nar Cen 2
sa gan Si sa xel m wi fo ga moc de bi — sa xel m wi fos da sa mar T lis
Te o ri a sa da ope ra ti ul-sam Zeb ro saq mi a no ba Si umaR les saswav
le bel Si dab ru ne bi sas Ca a ba res. sul, sru li kur si da am-
Tav ra 69 kur san t ma.
ag vis to. mi li ci is umaR les sko la Si mim di na re obs mi sa Rebi
ga moc de bi. sas wav le bel Si mox ved ris msur vel Ta ra o de noba
di dia.
68

foT Si 14-19 ag vis tos Ca tar da ev ro pis Cem pi o na ti wyalmoTxi
la mu re Ta So ris. am Ro nis Zi e be bis ma Ral do ne ze Ca sata
reb lad sa Wi ro iyo sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis Ronis
Zi e be bis ga ta re ba. am miz niT 11-20 ag vis tos foT Si, sa qar Tve
los Sss-s mi er dam t ki ce bu li geg mis Ta nax mad, miv li ne bul
iq na mi li ci is umaR le si sko lis 100 ka ci a ni jgu fi mi li ci is
pol kov nik pav le no ra ki Zis xel ZR va ne lo biT.
1991 wlis 19-21 ag vis tos, mos ko vis put C ma mar cxi ga ni cada.
am faq tis ga mo, 19 ag vis tos sab Wo Ta kav Si ris te ri to ri aze
Seq m ni li sa gan ge bo mdgo ma re o bis ga mocxa de bas Tan da kav-
Si re biT, mi li ci is umaR le si sko la ga day va nil iq na gaZ lie
re bul sam xed ro mzad yof na ze. aik r Za la sa mu Sao sa a Teb Si
Ta nam S ro mel Ta sko lis te ri to ri i dan une bar T vod gas v la;
sas wav le bel Si Se mo Re bul iq na sadRe Ra mi so pat ru li re ba.
Sve bu le bi dan ga mo Za xe bul ni iy v nen ofic re bi da kur san te bi,
Sed ga mo ri ge o bis gra fi ki.
1991 wlis da sawyis Si, mi li ci is umaR les sko la Si aR m z rde
lo bi Ti sam sa xu ris ga uq me bam kur san tebs So ris aR m z r delo
bi Ti mu Sa o bis Ca var d na ga mo iw via. sas wav leb lis uf ro sis
brZa ne biT, pro fe sor-mas wav leb lebs da e va laT kur seb ze aRm
z r de lo bi Ti mu Sa o bis Ca ta re ba. maT daeva laT kur san te bis
dro u lad ga mocxa de ba sas wav le bel Si da swav la Si dax ma re bis
ga we va.
ag vis tos put Cis dRe eb Si, zvi ad gam sa xur dia Ten giz kito
va nis gvar di as Sss uq vem de ba rebs, ra c gvar di is me Ta u ris
kas pis ra i o nis tye Si ga xiz v na sa da da u mor Ci leb lo bis gamocxa
de bas iw vevs. gvar di is yo fi li sar da li aTa so biT gvardi
el Tan er Tad pro tes tis niS nad ga dis rko nis xe o ba Si da
acxa debs da u mor Ci leb lo bas.
T. ki to va ni kri mi na li rom iyo, mra val jer da das tu re bula.
rko nis tye Si gaW ri li T. ki to va ni sab Wo Ta ja reb Tan Sebmas
api reb da da amas gvar di e le bis amo xoc va moh y ve bo da.
sik v di li mra val na i ri ga mi gia da mra val na i ri mkvle lobis
mom s w re var, mag ram ase Ti tan j va-wa me biT sik v di li sa gan,
ro me lic Cve ni sas wav leb lis me o re kur sis kur sants er go,
Rmer T ma yve la da i fa ros. ma Sin, ro de sac spar tak mi do daS vili
sam sa xu reb ri vi mo va le o bis Ses ru le bi sas (i gi erT-er Ti
sa ma Cab lo e li kur san ti a), ma ri a mo ba dRes, 28 ag vi tos brunde
bo da sax l Si, so fel ma mi sa an Tu ban Si, os ma se pa ra tis teb ma
cecx li ga ux s nes. cecx l sas ro li iara RiT mZi med daW ri li,
69

iq ve mdgom ma ru sis Si na ga ni ja ris Ta nam S rom leb ma cxin va lis
sa a vad m yo fo Si wa iy va nes, sa dac uare si tan j va mo e lo da. sul-
T mob r Zav spar taks, sa me di ci no dax ma re bis aR mo Ce nis ma givrad,
cxin va le li eqi me bi wa me biT kla ven, pirs qve biT uv se ben.
ase Ti mZi me xved ri er goT sa qar T ve los Zir Z vel mi waze
mcxov reb qar T ve lebs, da i Ra la iqa u ri qar T ve lo ba. isi ni
mar to ni dar Cne n sa qar T ve lo sa gan mi to ve bul ni da osi eq s tre
mis te bis, Crdi lo ose Ti dan da sab Wo Ta qvey nis sxva das x va
re gi o ne bi dan Ca mo su li ban de bis pi ris pir aR moC n d nen. Crdilo
e Ti dan Se mo su li ban de bi mglu ri ka no ne biT moq me deb d nen.
far To iyo ma Ti moq me de bis di a pa zo ni: qar T ve le bis Zar c vi Ta
da daw viT dawye bu li, mZev lad ay va niT, jo jo xe Tu ri wa me bi Ta
da da xoc viT dam Tav re bu li. dax ma re ba ar sa i dan Can da. qar Tve
li xal xis ge no ci di grZel de bo da.
Cven isev sab Wo Ta wyo bis ka no ne biT vmoq me deb diT — ze modan
kar naxs miC ve ul ni. amas verc de mok ra ti is gza ze dam d ga ri
mTav ro ba ga da ur Ca.
Tav s ne bas miv cem da qar T vel mkiTx vels Se vax se neb, Tu rogor
epy ro bod nen Si da qar T l Si Ca mo sax le bu li ose bi — xiz nebi
qar T ve lebs sa qar T ve los is to ri is gzaj va re din ze.
es brZo la, ro me lic os ma eq s t re mis teb ma wa mo iwyes gu-
Sin ar dawye bu la. igi sa qar T ve lo Si erov nu li moZ ra o bis
mom Z lav re bis pa ra le lu rad mim di na re ob da. Si da qar T l Si
da sax le bul ma oseb ma, Crdi lo kav ka si e li ose bi sa da im pe riu
li Za le bis xel Sewyo biT sam k v d ro-sa si cocx lo omi ga mogvicxa
des qar T vel xalxs. Sem za ra via ose bis mzak v ro ba da muxa
na To ba, uki du re si si sas ti ke da van da liz mi, ro mel sac isini
qar T ve le bis mi marT iCen d nen. me o ce sa u ku nis 80-iani wlebis
mi wu rul sa da 90-iani wle bis da sawyis Si gan vi Ta re bu li
mov le ne bi da pro ce se bi imis sa Su a le bas iZ le va,rom iT q vas,
is to ria me or de ba. 1989-91 ww gan vi Ta re bu li mov le ne bi gaWri
li vaS li viT hgavs 1917-1920 ww, gan vi Ta re bul mov le nebs.
ma Si nac da ax lac osi eq s t re mis te bi ru se Tis re aq ci u li Zale
bis kar na xiT mo iTxov d nen „de mok ra ti u li res pub li kis“
sta tuss cen t ra lu ri sa qar T ve los te ri to ri a ze da ru seT-
Tan Se er Te bas. osi se pa ra tis te bis xe liT cen t ri cdi lobs
po li ti ku ri brZo liT sa qar T ve los Se Ce re bas. amas mow mobs
Tun dac is, rom cxin val Si Se iq m na erov nu li Tav dac vi sa da
xsnis ko mi te ti da aaf ri a les ru se Tis dro Sa, ga mo i ta nes
le ni nis por t re ti.
70

spar tak mi do daS vi li
1967-1991
ki ki dev dev er er Ti Ti mZi mZi me me da da nak nak li li si si ga ga ni ni ca ca da da sa sa qar qar T T ve ve los los
Sss Sss umaR umaR le le si si sko sko lis lis 1990 1990 wels wels Ca Ca ricxul ricxul kur kur san san t t Ta Ta
Se Se mad mad gen gen lo lo bam. bam. kur kur san san ti, ti, ro ro mel mel mac mac Ta Ta vi vi si si Ta Ta vi vi sam sam s s xx-
verver p p lo lo ze ze mi mi i i ta ta na, na, es es iyo iyo Rir Rir se se u u li li ma ma mu mu liS liS vi vi li, li, sam- sam-
Sob Sob los los siy siy va va ruls ruls zva zva ra ra kad kad Se Se wi wi ru ru li li sa sa ma ma Cab Cab lo lo e e li li
spar spar tak tak mi mi do do daS daS vi vi li. li. os os se se pa pa ra ra tis tis t t Ta Ta wle wle bis bis man man ZilZilze ze dag dag ro ro vil vil ma ma Sur Sur ma ma da da boR boR mam mam spar spar tak tak mi mi do do daS daS vil vil ze ze
iZa iZa la. la.
spar spar ta ta kis kis bu bu ne ne ba, ba, mi mi si si xa xa si si a a Ti, Ti, ro ro gorc gorc sam sam Sob Sob lo lo ze ze
uzo uzo mod mod Sey Sey va va re re bu bu li li ada ada mi mi a a ni ni sa, sa, or or Zi Zi ri ri Tad Tad moTxov moTxov nas nas
— — sam sam Sob Sob los los dac dac vas vas da da sam sam sa sa xu xu reb reb ri ri vi vi mo mo va va le le o o bis bis aR aR ss-
ru ru le le bas bas efuZ efuZ ne ne bo bo da. da.
spar spar ta ta ki ki da da i i ba ba da da 1967 1967 wlis wlis 27 27 ian ian vars vars cxin cxin va va lis lis
ra ra i i o o nis nis so so fel fel mi mi mi mi sa sa an an Tu Tu ban ban Si.1984 Si.1984 wels wels da da am am Tav Tav ra ra q. q.
cxin cxin va va lis lis № 1 1 sa sa Su Su a a lo lo sko sko la. la. 1985-1987 1985-1987 wleb wleb Si Si msa msa xuxurobrob da da sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ri ri geb geb Si. Si. Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta or or gaganono eb eb Si Si mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs 1988 1988 wlis wlis seq seq tem tem b b ri ri dan. dan. igi igi mu- mu-
Sa Sa ob ob da da q. q. cxin cxin va va lis lis mi mi li li ci ci is is ra ra i i o o nul nul gan gan yo yo fi fi le le ba ba Si Si
mi mi li li ci ci e e lad. lad. sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si mcxov mcxov reb reb cxra cxra qar qar T T vel vel Ta Ta nanatoltol Tan Tan er er Tad Tad 1990 1990 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si spar spar ta ta ki ki war war ma ma tetebiTbiT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos kokovis vis mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul tet tet ze. ze.
sas sas wav wav le le bel bel Si Si Ca Ca ricx ricx vis vis dRi dRi dan dan spar spar tak tak mi mi do do daS daS vi vi li li
mas mas ze ze da da kis kis re re bul bul mo mo va va le le o o bebs bebs as as ru ru leb leb da da pir pir naT naT lad lad
da da ke ke Til Til sin sin di di si si e e rad. rad. is is iyo iyo ke ke Ti Ti li li da da mo mo us us ve ve na na ri ri susulis lis ada ada mi mi a a ni. ni.
spar spar ta ta ki ki 1991 1991 wlis wlis 28 28 ag ag vis vis tos tos sam sam sa sa xu xu reb reb ri ri vi vi mo mo vavalele o o bis bis Ses Ses ru ru le le bi bi sas sas os os ma ma eq eq s s t t re re mis mis teb teb ma ma mZi mZi med med daW-daW-
71

72
res, res, mZi mZi med med daW daW ri ri li li spar spar ta ta ki ki oseb oseb ma ma xelT xelT Ca Ca ig ig des des da da
wa wa me me biT biT mok mok les. les.
spar spar tak tak mi mi do do daS daS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca mSob mSob le le bi: bi: vivigen gen ti ti da da ma ma ri ri am am mi mi do do daS daS vi vi le le bi, bi, da da — — non non a a mi mi do do daS daS vi vi li. li.
spar spar ta ta ki ki wa wa vi vi da da da da oja oja xis xis wev wev rebs rebs da da u u to to va va tki tki vi vi li, li,
ro ro mel mel sac sac mo mo Su Su Se Se ba ba ar ar uwe uwe ria. ria.
spar spar tak tak mi mi do do daS daS vils vils sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1997 1997 wlis wlis
1 1 de de kem kem be be ris ris № 694 694 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta SeSemadmad gen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wowode de ba ba (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg). mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta
me me mo mo ri ri al al ze. ze. mi mi si si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li
kur kur sis sis me me sa sa me me oce oce u u lis lis pir pir vel vel aTe aTe uls. uls.
spar spar tak tak mi mi do do daS daS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vifvifruru lia lia q. q. Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar TTveve
los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta mememo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, spar spar tak!
tak!

Si da qar T l Si mcxov re bi ose bis erT ad mi nis t ra ci ul er-
Te ul Si ga er Ti a ne bi saT vis moZ ra o bas 1917 wlis ru se Tis Teber
v lis re vo lu ci is Sem deg mi e ca ga sa qa ni. ose bi, 1918 wlis
dam de gi saT vis e.w. sam x reT ose Tis cal ke sa maz ro-sa e ro bo
ad mi nis t ra ci u li er Te u lis Seq m nis moTxov nebs aye neb d nen.
mi u xe da vad imi sa, rom sam x reT ose Tis cal ke ad mi nis t ra ci uli
er Te u li ofi ci a lu rad ar ar se bob da (i gi sab Wo Ta xe lisuf
le bis dam ya re bis Sem deg da ar s da), mdgo ma re o ba ga ar Tula
1918 wlis da sawyis Si fron ti dan ja ris ka ce bis dab ru ne bam.
os ma ja ris ka ceb ma Seq m nes Se i a ra Re bu li raz mi da da da iwyes
„wes ri gis dam ya re ba“. amas di di uwes ri go ba da anar qia moh y va
go ris maz ra Si. Se i a ra Re bu li eq s t re mis te bi Tavs es x mod nen
me ma mu le Ta oja xebs, xo cav d nen da Zar c vav d nen maT.
ma Sin, ro de sac sa qar T ve los Tur qe Ti dapy ro biT emuqre
bo da, oseb ma omi ga mo ucxa des sa qar T ve los. sa qar T ve lo
Tur qeTs ver ga um k lav de bo da, mas ar mia ar hyav da da, ra sakvir
ve lia, ver mo i ge ri eb da mters. mu Sa o ba mim di na re ob da mefis
ar mi is qar T ve li ja ris ka ce bis mo bi li za ci i sa da maT gan
qar Tu li ja ris na wi le bis Se saq m ne lad. Se iq m na qar Tu li saxal
xo gvar dia, ro mel mac fron ti dan dab ru ne bu li ja riska
ce bis ga ni a ra Re ba sca da. es mox da 1918 wlis ian var-Te berval
Si. ga ni a ra Re bu li ja ris ka ce bi sof leb Si dab run d nen da
mTav ro bis wi na aR m deg sab r Zol ve lad am za deb d nen gle xo bas.
isi ni fi zi ku rad us wor de bod nen Ta va daz na u ro bas, da xo ces
Ta va de bi ci ciS vi le bi da ve zi riS vi le bi. ma Ti mkvle le bi Seipy
res sa xal xo gvar di e leb ma da ad gil ze dax v ri tes. am faqt
ma di di uk ma yo fi le ba ga mo iw via gle xeb Si da da iwyes gvardi
i saT vis wi na aR m de go bis ga we vis sam za di si. os Ta de le ga cia
1918 wlis 16 marts moTxov nebs uye nebs go ris aR mas ru le bel
ko mi tets, Tum ca kar gad icod nen, rom ma Ti gan xil va am in stan
ci is kom pe ten ci as aRe ma te bo da. mag ram ma inc Ta vi sis gata
na un do daT da moTxov ne bis da u yov neb liv as ru le bas moiTxov
d nen. es moTxov ne bi iyo: 1. da u yov neb liv mi we bis da yofa;
2. go ris maz ri dan ga a Ze von re vo lu ci ur or ga ni za ci a Si
mo mu Sa ve pi re bi (o se bi saT vis ara sa sur ve li pi re bi). 3. go ris
maz ri dan yve la Ta va di sa da az na u ris ga Ze ve ba; 4. sity vi sa da
kre be bis Ta vi suf le ba, am moTxov ne bis Ses ru le bi saT vis ga nisazR
v ra ima ve dRis 3 sa a Ti.
me o re dRes, 17 marts cxin val Si amo dis go ris wi Te li razmi
sa maz ro ko mis ris gi or gi ma Cab lis me Ta u ro biT. gi or gi ma-
73

Ca be li pir de ba moTxov ne bis dak ma yo fi le bas, gar da Ta va dazna
u re bis ga Ze ve bi sa. 18 marts Sekreba imar Te ba dgvri sis mo edan
ze, ro me lic cxin vals iqiT mde ba re obs yor ni sis mi mar Tule
biT. ose bi da pi re bis da u yov neb liv as ru le bas mo iTxo ven.
ku lum be ko vi (cxin va lis ko mi sa ri) aniS nebs zRu dis kal Ta sa
da na car-go ra ze Ca saf re bul osebs da iwye ba sro le bi. Se uZle
be li xde ba wi na aR m de go bis ga we va brbos mxe co bis wi na aR mdeg.
ori ve mxri dan cxin val Si Se mo iW re ba gam xe ce bu li brbo
ve lu ri Rri a liT. iwye ba Zar c va-rbe va, duq ne bis mtvre va, yumba
re bis sro la. Zar c va-rbe va Si mo na wi le o bas iReb d nen eredve
li qar T ve le bic.
mZi med daW ril gi or gi ma Ca bels sa a vad m yo fos win kla ven.
si cocx les mo us w ra fa ven kos ta ka biS vils, san d ro kecxovels,
gam xe ce bu li brbo tyvi iT ga ug mi ravs guls, mis ga cie
bul gvams sa Sin lad ama xin je ben. gi or gi ma Ca be li tyvi e biT
dacx ri lu li iyo mux leb Si, xan j liT iyo daCx v le ti li mTel
tan ze da Ta vis qa la TiT q mis ag le ji li. gam xe ce bul osebs
kecxo ve lis na wa me bi gva mi saT vis Ta vi mo eW raT, sxe u li qu Ca Si
da eg doT da zed fa e to ne biT da di od nen. os Ta 1918 wlis martis
ajan ye ba qar Tul ma sa xal xo gvar di am Ca ax So. oq tom b ris
re vo lu ci is me o re wlis Tav ze bol Sek vi ke bi mTel sa qar Tve
lo Si am za deb d nen ajan ye bas, sa qar T ve los de mok ra ti u li
res pub li kis wi na aR m deg. ajan ye ba ro kis ra i on Si 1919 wlis 23
oq tom bers da iwyo. sa qar T ve los de mok ra ti u li res pub likis
mTav ro bam igi Se da re biT iolad Ca ax So. 1920 wlis 8 ma iss
oseb ma ro kis ra i on Si sab Wo Ta xe li suf le ba ga mo acxa des. cxadia,
rom es aq ti bol Se vi ke bis mi er wi nas war gaT v lil mi zans
em sa xu re bo da — e.w. sam x reT oseT Si sab Wo Ta xe li suf le bis
dam ya re ba da Sem d gom sab Wo Ta ru seT Tan Se er Te ba. im Ta viT ve
kar gad Can da ru se Tis zrax ve bi, Tu ro gor eb r Zo da igi da mou
ki de bel sa qar T ve los ma Si nac.
sam x reT ose Tis ol qis Seq m na sta li nis am av be di Ti po liti
kis gan xor ci e le bis na yo fi iyo, rac sa qar T ve los ar sebo
bas eW vis qveS aye neb da. mis ma ga mo naT q vam ma: „sa nam sa qar-
T ve lo ar se bobs, so ci a liz mis saq me sa sik v di lo saq me Sia“,
ga na pi ro ba Si da qar T l Si sam x reT ose Tis ol qis da ba de ba.
sim p to ma tu ria, rom sam x reT ose Tis ol qis Seq m nam de ori
wliT ad re, 1920 wels Crdi lo eT oseT Si mo ka la Te bu li aqau
ri osi bol Se vi ke bi Tavs sam x reT ose Tis rev koms uwo debd
nen, Tum ca Za li an kar gad icod nen, rom sa qar T ve los ase Ti
74

kuTxe — „sam x reT ose Ti“ — ar hyav da arc faq tob ri vad da arc
for ma lu rad. sta li nis ga mo naT q vams Ta vi si for miT, ar si ar
Se uc v lia XX sa u ku nis mi wu rul sac. ssr kav Si ris pre zi dents
mi xe il gor ba Covs ar da u ma lavs, rom Tu sa qar T ve lo Se ec deba
„Zmu ri kav Si ri dan“ ga mo yo fas, mas prob le me bi Se eq m ne bo da
sa ku Tar te ri to ri a ze ar se bul av to no mi eb Si. mos ko vis faru
li da aS ka ra mxar da We riT oseT Si im Z lav ra an ti qar Tul ma
gan wyo bam. eq s t re mis te bi, krem lis xel Sewyo biT, iaraRs imara
geb d nen da sam xed ro kon f ron ta ci i saT vis em za de bod nen.
swo red am ag re si ul ma par tok ra ti am Seq m na Ta vi si pri vi le gie
bis Se sa nar Cu neb lad sam x reT ose Tis ol qi qar T ve li xal xis
da u kiTxa vad, qar T ve le bis wi na aR m de go bi sa da pro tes te bis
mi u xe da vad, mag ram am vo lun ta ris tu lad, pir Ta viw ro jgufis
mi er Seq m nil erov nul-te ri to ri ul er Te uls xan g r Z livi
ar se bo ba ar uwe ria!
1991 wlis 24 ag vis to. mi li ci is umaR les sko la Si mim dina
re mi sa Re bi ga moc de bis Se de ge bis mi xed viT, msme ne le bad
(kur san te bad) iricxe ba 245 ka ci. sas wav leb lis ar se bo bis
man Zil ze ase Ti di di ra o de no ba kur san te bi sa ar Ca ricxu la.
maT gan 17 go go naa. ax lad Ca ricxul Ta bu ne ba, xa si a Ti da dana
Sa u leb ri vi saq mi a no ba pir vel or Tve Si ga mo ik ve Ta. am kurs
ze kur san te bis gar k ve u li na wi li Ss or ga no eb Si Sem Tx ve viT
mox ved ri li aR moC n da. ma Ti ad gi li mi li ci is ri geb Si ki ara,
sa zo ga do e ba Sic zed me ti iyo. ax lad Ca ricxul kur san t Ta rigeb
Si iy v nen: nar ko ma ne bi, mkvle le bi, qur de bi, ji bis qur de bi.
swav lis dawye bi dan mok le pe ri od Si zo gi gan sas je lis skam ze
aR moC n da, zog mac sas wav leb lis sru li kur si ver da as ru la.
ada mi a ni Se u i a ra Re be li Tva li Tac kar gad da i na xav da maT naklo
van mxa re ebs.
Tum ca, cxa dia, iy v nen ma Ra li zne o bis, pat ri o ti axal gazr
de bic, rom leb mac Ta vi an Ti na moq me da riT da am t ki ces qveynis
er T gu le ba (a ma ze qve moT mo gax se nebT).
am kur s ze swav lob da Tval sa Ci no kur san ti ku ku ri xib liSvi
li, ro mel mac war Ci ne biT da am Tav ra sa qar T ve los Sss akade
mia (sa qar T ve los Sss mi li ci is umaR le si sko la 1994 wlis
3 iv niss sa qar T ve los Sss aka de mi ad ga da keT da). Rmer Tis mi er
da jil do ve bu li ni Wis ga mo, ku ku ri di di pa ti vis ce miT sargeb
lob da sas wav le bel Si. Ta vi si mo wo de biT igi sa mar Taldam
c ve li da sa mar T li a ni sa xel m wi fos er T gu li iyo. kursan
tebs So ris asa kiT yve la ze uf ro si iyo da maT gan pa ti vis-
75

ce mas grZnob da. igi ga mor Ce u li iyo ro gorc TviT Seg ne biT,
ase ve wig ni e re biT. aR mo sav lu ri po e zi is brwyin va le mcod nes
da msof lio re ne san sis mTa va ri qmni le bis „vefxis tya os nis“
ze pir m cod nes gan sa kuT re bu li ad gi li eka va kur san tebs Soris.
ase Ti ada mi a ne bi XVIII-XIX ss. sa qar T ve lo Si da fa se bul ni
iy v nen. maT me sa gan Zu re ebs uwo deb d nen. sa u be du rod, mi si ni-
Wi da gan s wav lu lo ba 2 wlis win av to ka tas t ro fam Se i wi ra. samar
T li a no bi sad mi ltol va mas imis sa Su a le bas aZ lev da, rom
swav lis pe ri od Si ze moT Ca moT v li li ka te go ri is Ta na kur sele
bi saT vis eT q va: „Svi lo sa, Sen aq, mi li ci a Si ra gin da, Se ni
ad gi li mo us v lel Sia“, an „vin da i do Se ni cod va“, maT „de mokra
ti is na yo febs“ uwo deb da.
axa li sas wav li we li (1991-92 ww.), ro me lic 1 seq tem bers
un da dawye bu li yo, mi li ci is umaR le si sko lis uf ro sis brZane
biT, 16 seq tem b ram de ga da i do (a ra mar to Cve ni sas wav lebli
saT vis ga da i wia swav lis dawye bam, ara med sa qar T ve los
yve la sa Su a lo sko la sa da umaR les sas wav leb leb Sic). sa qar-
T ve lo Si Seq m ni li mdgo ma re o bi dan ga mom di na re, mi li ci is
umaR le si sko la isev ya zar mul mdgo ma re o ba zea ga da su li. es
sas wav leb li saT vis Cve u leb ri vi mov le na iyo.
2 seq tem be ri, or Sa ba Ti, „gkCp“-is mxar da We ris mo ti viT
ara sa par la men to opo zi ci a Si myof ma erov nul-de mok ra tiu
li par ti is li der ma gi or gi Wan tu ri am im dRes Tbi lis Si,
ki nos sax l Tan, ga mar Ta mi tin gi. ma ni fes tante bi da ar bia
da mo u ki de be li sa qar T ve los omon ma. daW ri le bi da da Sa vebu
le bi iy v nen, ro gorc sa mar Tal dam cav Ta, ise de mon s t rantebs
So ris.
faq tob ri vad, 2 seq tem b ris Sem deg Tbi lis Si da iwyo desta
bi li za cia. yo vel dRe imar Te bo da opo zi ci is xal x m ra vali
mi tin ge bi, maT da u pi ris pir da xe li suf le bis mxar dam Weri
„sa in for ma cio mi tin ge bi“. am dRi dan mi tin ge bis ga mar T va
mTav ro bis sax lis win we sad iq ca.
im dRe eb Si sa qar T ve los pre zi den tis brZa ne bu le biT Seiq
m na sa qar T ve los Tav dac vis sa mi nis t ro. mi nis t ris mo va leo
bis Ses ru le ba da e va la no dar gi or ga Zes, xo lo sa qar T velos
res pub li kis gvar di is mTa va ri sam mar T ve los uf ro sad
da i niS na vax tang (lo Ti) qo ba lia. ama ze ga nawye ne bul ma Tengiz
ki to van ma Ta vi si mom x re gvar di e le bi Sav na ba da ze Sek riba
da sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, xe li suf le bis sa wi na aR m de god
moq me de bi saT vis ga mo sa ye neb lad am za deb da.
76

Sav na ba da ze Sek re bil ja ris ka ceb sa da ofic rebs pre ziden
tis brZa ne bu le biT da e va laT da e to ve bi naT Sav na ba da da
ya zar mebs dab ru ne bod nen. maT es moTxov na ar Se as ru les. 11
seq tem bers mi li ci is umaR le si sko lis uf ro sis ze pi ri brZane
bis Ta nax mad (ra Tqma un da,zem d go mi or ga nos mi er na kar naxe
vi mi Ti Te bis sa fuZ vel ze), 30 ka ci a ni raz mi ga vem g zav reT
Te le Ti-rus Ta vis gzat ke ci lis ga sa yar Tan mde ba re sa xel mwi
fo av to in s peq ci is sa gu Sa gos Tan sadRe Ra mi so mo ri ge o bis
ga sa we vad. Cvens mo va le o ba Si Se di o da Sav na ba da ze da ba na kebu
li gvar di e le bis ga da ad gi le bis ar daS ve ba de da qa la qis mimar
Tu le biT. ram de ni me sa a Tis dgo mis Sem deg sa gu Sa gos Savna
ba di dan daZ ru li tan ki mo ad ga. tan kis lu qi dan amo sul ma
gvar di el ma gab ra ze bu li xmiT mog v mar Ta, ra tom dga xar To.
mci re pa u zis Sem deg kon k re tu lad vu pa su xeT, rom dis loka
ci is ad gils dab ru ne bo da. mas ga ne mar ta, rom mi si da Savna
ba da ze myo fi gvar di e le bi saT vis Tbi li sis mi mar Tu le biT
ga da ad gi le ba ak r Za lu li iyo. gvar di el ma xmis amo u Reb liv
mi ab ru na tan ki da Sav na ba di sa ken ga e mar Ta. sa gu Sa go ze 3 dRe-
Ra me dav ya viT da mi li ci is umaR le si sko lis uf ro sis brZa nebiT
sas wav le bel Si dav b run diT.
ram de ni me dRea mTav ro bis sax lis pir vel sar Tul ze gan lage
bu lia mi li ci is sa ko or di na cio Sta bi. aq Tav moy ri lia Sss da
q. Tbi li sis mTa va ri sam mar T ve los Ta nam S ro mel Ta di di ra ode
no ba. mTav ro bis sax lis win mo e dan ze yo vel dRe ase u lo biT
ada mi a ni iy ri da Tavs mi tin g ze, mxar da We ra da Ta nad go ma rom
ga mo ecxa de bi na sa qar T ve los erov nu li par la men ti sa da respub
li kis pre zi den ti sad mi. erT-er Ti mi tin gis dros, opo zici
is jgu fi Se e ca da mTav ro bis sax lis win, ki be eb ze plac darmis
ga ke Te bas, mag ram mi tin gis mo na wi le Ta aq ti u ri moq me de biT
es jgu fi ma le ve gan dev nes. Zal ze da Za bu li si tu a cia Se iq m na.
swo red am dros ga is ma pre zi den tis mo wo de ba qar T ve li xalxi
sad mi, da ec vaT erov nu li par la men ti. amas di di ga mox ma ure
ba moh y va. er T ma ne Tis pi ris pir aTa so biT qar T ve li id ga.
da iwyo rus Ta ve lis gam zi ri dan av to bu se bi sa da qu Cis ba ri kade
bi sa gan gaw men da. Tbi lis Si si Zul vi li, boR ma da un dob lo ba
mZvin va rebs. rus Ta ve lis gam zi ri sav sea ga bo ro te bu li, fsi qika
Ser ye u li, iaraR Se mar Tu li fa na ti ko se biT, rom leb mac Se iZle
ba aRa ra vis wi na Se aRar da i xi on ukan.
26 seq tem bers, sa qar T ve los pre zi den tis brZa ne bu le biT,
ga mocxad da sa gan ge bo mdgo ma re o ba. opo zi ci am Ta vi sas mi aR-
77

wia. isi ni miz nad des ta bi li za ci a sa da da pi ris pi re bis miR wevas
isa xav d nen da amis miR we va SeZ les ki dec.
sa nam xe li suf le ba av to bu se bi sa gan rus Ta ve lis gam zirs
ga a Ta vi suf leb da, opo zi ci ur ma Za leb ma Ta vi mo i ya res resm
pub li kis mo e dan ze da da iZ r nen mTav ro bis sax lis mi mar Tule
biT. Su adRes rus Ta ve lis gam zi ri sav se iyo gi or gi Wan turi
as mi er mo bi li ze bu li axal gaz r de biT. mTav ro bis sax lis
win Ca xer gil av to bu seb Tan mi sulT xe li suf le bam Ta vi si
xal xi da ax ved ra. aty da er Ti am ba vi. ur Ti er T Se u racx m yofe
li xma ma Ra li la pa ra ki xel Car Tul brZo la Si ga da i zar da,
zo gi ga reT Cxu bob da, zo gi av to bu seb Si ar k vev da ur Ti er-
To bas, zog sac av to bu sis sa xu ra veb ze ga e mar Ta xel Car Tu li.
er Ti sity viT, nin Ze bis Cxu bi ge go ne bo daT. aqeT, sa ga mo fe no
Se no bis win mrgva li ma gi dis ide o logs, me do le-de pu tats
(ro gorc mas eZax d nen) av Tan dil rcxi la Zes 6 Savosani qa li
mo ey va na, ze moT ki be eb ze aiy va na, er Tad mWid rod da a ye na, diri
Jo ris Jes ti ku la ci iT xe li aiq nia da qa leb ma mor Tes yviri
li: „zvi a di!.. zvi a di!.. zvi a di!..
dRi TidRe ma tu lobs xe li suf le ba sa da opo zi ci as So ris
da pi ris pi re ba. ara vis surs sa ku Ta ri po zi ci e bis daT mo ba, pirov
nul ze maR la erov nu lis da ye ne ba. am dRe eb Si ar wyde ba
mTav ro bis sax l Tan res pub li kis sxva das x va ra i o ne bi dan dele
gat Ta Ca mos v la, res pub li kis pre zi den ti sa da erov nu li
par la men tis mxar dam We ri mi tin ge bi. aman ki dev uf ro da Za ba
ise dac rTu li kri mi no ge nu li vi Ta re ba, sti qi u rad Se i a ra Rebu
li xal xis wi na Se mi li cia uZ lu ri aR moC n da.
res pub li kis sxva das x va ra i o ni dan Ca mo sul Ta moZ ra o bam
dam Rup ve li sa xe mi i Ro. pre zi den tis sim pa Ti e bi, aS ka rad sameg
re lo sa ken ix re bo da, xo lo Ss mi nistrs d. xa bu li ans svane
Tis ime di hqon da. aseT vi Ta re ba Si z. gam sa xur di am Tbi lis-
Si 25 seq tem b ri dan sa gan ge bo we se bi ga mo acxa da. 24 seq tem bers
ki — sa yo vel Tao mo bi li za cia. mo sax le o bis dac vis mo mi ze zebiT,
T. ki to va nis mom x re gvar di e le bi fi lar mo ni as Tan da banak
d nen. uk ve sa mi kvi raa, rac grZel de ba sap ro tes to aq ci e bi
te le ra dio de par ta men tis Se no bis win. grZel de ba sa in forma
cio mi tin ge bi mTav ro bis sax l Tan. po li ti ku ri vi Ta re ba
uaR re sad da Za bu lia. ha er Si sa mo qa la qo omis su ni tri a lebs.
am dro i saT vis mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Se madgen
lo bis na wi li mTav ro bis sax l Sia da iq ewe va sam sa xurs, nawi
li — te le ra dio de par ta men tis si ax lo ves sas tum ro „aWa-
78

as Tan“ dgas, na wi lic — sof lis me ur ne o bis sa mi nis t ros Tan.
im dros, 30 seq tem bers, cir kis mi da mo e bi dan qve me xis Wur vi
es ro les sof lis me ur ne o bis sa mi nis t ros Se no bas. sa pa suxo
cecx li tyvi am f r q ve ve bi dan da av to ma te bi dan mTav ro bis
mom x re me om reb ma ga ux s nes.
25, 26, 27, 28 seq tem bers mTav ro bis sax lis win mi tin gi
grZel de ba. te le ra dio de par ta men tis mu Sa ke bis er T ma jgufma
sap ro tes to aq cia mo awyo de par ta men tis Se no bis win, ris
Se de ga dac Sewy da te le ra di o ga da ce me bi. mdgo ma re o ba ki dev
uf ro ga ar Tu la opo zi ci ur-po li ti kur daj gu fe ba Ta mi er
de par ta men tis Se no bis pi ke ti re bam. 1 oq tom bers te le-ra dio
de par ta men tis win ga i mar Ta opo zi ci o ner Ta mi tin gi, isi ni
po lit pa tim re bis: g.Wan tu ri as, j. iose li a nis da g. xa in d ravas
ga Ta vi suf le bas mo iTxov d nen.
3 oq tom b ris sa in for ma cio mi tin g ze gaJ Rer da az ri imis
Ta o ba ze, rom Zma Ta So ris sis x lis R v ris Ta vi dan aci le bis
miz niT, gvar dia to vebs te le ra di o de par ta men tis Se no bis
mim de ba re te ri to ri as da ga dis qa la qi dan. mar T lac, 6 oqtom
bers Ra miT T. ki to va nis gvar di am da me rab kos ta vas sa zoga
do e bis Se i a ra Re bul ma for mi re bam qa la qi da to ves. isi ni
Tbi li sis zRva ze da ba nak d nen.
ima ve Ra mes, brZa ne biT, mi li ci is umaR le si sko lis 30 ka ci ani
jgu fi adis Tbi li sis zRva ze, Tem qis mxri dan da mTe li Ra me
mo ri ge obs, ra Ta ar da uS van gvar di e le bis qa la qis mi mar Tu lebiT
ga da ad gi le ba. di liT sas wav leb lis me o re jguf ma Seg v cva
la da Cven sas wav le bel Si dav b run diT. is-is iyo sas wav lebel
Si Se mo ve diT, rom sko lis ra di o sad gur Si ga is ma Tbi li sis
zRva ze Sec v la ze mi su li jgu fis xma, isi ni dax ma re bas iTxov dnen
T. ki to va nis uka no no for mi re bis mi er sas wav leb lis pi radi
Se mad gen lo bis mi mar Tu le biT cecx lis gax s nis ga mo. myis ve
iqiT gav wi eT. in ten si u ri sro le bi ar wyde bo da. gves rod nen
prof kav Si re bis sas wav lo cen t ris ra i o ni dan. ki to va nis Sei
a ra Re bu li for mi re bis wev re bi an nas va me bi iy v nen an nar koti
ku li niv Ti e re bis ze moq me de bis qveS im yo fe bod nen. iZu lebul
ni gav x diT sro liT ve gve pa su xa. or m x ri vi sro la 4-7 wuTs
gag r Zel da. sro la Seg va Ce re bi na Tbi li sis zRva ze amo sul ma
sas wav leb lis uf ros ma gi vi kvan ta li an ma. co ta xnis Sem deg,
mi si ve brZa ne biT dav b run diT mi li ci is umaR les sko la Si.
oq tom b ris da sawyis Si sas wav lo wlis dawye ba kvlav ga dai
do. ga naT le bis sa mi nis t ros yov lad Se uZ leb lad mi aC n da
79

Tbi li sis sas wav lo da we se bu le beb Si me ca di ne o be bis dawye ba.
sa mi nis t ro ka te go ri u lad acxa deb da, rom sta bi lu ri mdgoma
re o bis Seq m nam de, vid re qa laq Si Tun dac er Ti uka no no Sei
a ra Re bu li for mi re ba an jgu fia,ri Tac saf r Txe eq m ne ba
ada mi an Ta si cocx le sa da jan m r Te lo bas, sas wav lo pro ce sis
dawye ba Se uZ le be lia. swav lis ga nax le ba mo xer x de ba mas Semdeg,
ro de sac qa laq Si sru li wes ri gi dam yar de ba.
oq tom be ri mi tin ge bis Tvea. 10 oq tom b ri saT vis Tbi lis Si
Se da re biT sim S vi dea. zo gi erT umaR les sas wav le bel Si me cadi
ne o be bi da iwyo. maT So ris Cvens sas wav le bel Sic. di di mitin
gi ga i mar Ta 18 oq tom bers mTav ro bis sax l Tan.
15 oq tom bers Crdi lo ose Ti dan gad mo sul ma te ro ris tebma,
Si da qar T l Si mo ka la Te bul se pa ra tis teb Tan er Tad, ra kete
bi da u Si nes aCa beT sa da qur Tas. qar Tu li mo sax le o ba mZi me
dRe Sia. arc ara vis dax ma re bis ime di aqvT. osi se pa ra tis te bi
da ma Ti dam qa Se bi mglu ri ka no ne biT moq me de ben. qar T ve li
po li ti ko se bi ki qu Ca Si mi tin ge bis sa Su a le biT upi ris pir debi
an, ar k ve ven ur Ti er To bebs, ra sac da sas ru li ar uCans. am
dRe eb ma dag va na xa, rom sa qar T ve lo Si ar ar se bobs po li ti kuri
kul tu ra, Tum ca es arc aris ga sak vi ri, rad gan maT ak liaT
sib r Z nis xe lov ne ba. isi ni mok le bul ni iy v nen po li ti kis
sfe ros Tan si ax lo ves, sa pa su xis m geb lo Ta nam de bo be bi di letan
te biT iyo da kom p leq te bu li. yo ve li ve aman da Ri da as va
sa qar T ve los sa xel m wi fo eb riv da sa zo ga do eb riv cxov re bis
yve la sfe ros. da na Sa u lo bam da ko ruf ci am ar na xul do nes
mi aR wia. uper s peq ti vo Can da sa qar T ve los sa er Ta So ri so aRia
re ba, da us je lo ba ga me fe bu lia qve ya na Si. sa qar T ve lo uf s kru
lis ken mi e qa ne ba. sa mo qa la qo omi kars aris mom d ga ri.
sa qar T ve los Sss da va le biT, 27 seq tem ber sa da 11 no embers
q. go ris Ss gan yo fi le bis T vis dax ma re bis aR mo sa Ce nad,
sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis miz niT miv li ne bul iq na mili
ci is umaR le si sko lis 2 jgu fi mi li ci is pod pol kov nik
da viT Ca gu na va sa da pod pol kov nik me rab qo qi aS vi lis xel m-
ZR va ne lo biT.
oq tom ber sa da no em ber Si sas wav le bel Si ar se bu li specda
niS nu le bis ase u li ga nic dis cvli le bebs. Zi ri Ta dad,
cvli le be bi ase u lis xel m ZR va nel mu Sak Ta So ris mox da. umniS
v ne lo cvli le be bi xde ba kur san t Ta So ri sac.
16 no em b ri dan 30 no em b ram de q. Te lav Si ope ra ti u li Ronis
Zi e be bis ga sa ta reb lad miv li ne bul iq na sas wav leb lis me-
80

oTxe kur si mi li ci is pol kov nik ro bin zon xma la Zis xel m ZRva
ne lo biT.
sa qar T ve los Ss mi nis t ris brZa ne bis Se sa ba mi sad, 11 noem
bridan 11 de kem b ram de q. Tbi li sis № 1 sa ga mo Zi e bo izo lator
Si miv li ne bul iq na sa mo ri geo sam sa xu ris Se sas ru leblad
24 pir vel kur se li na na qo Co raS vi lis xel m ZR va ne lobiT.
de kem be ri. mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Se mad genlo
ba q. Tbi li sis sa xel m wi fo av to in s peq ci as Tan er Tad sagan
ge bo mdgo ma re o bis pi ro beb Si mo na wi le ob da re i deb Si,
av to sat ran s por to sa Su a le be bis mi er sag zao usaf r Txo ebis
dac vis Ro nis Zi e beb Si. es re i de bi tar de bo da Tbi li sis
mas S ta biT. erT-er Ti jgu fi, ro mel sac me sa me kur se li ko ba
kal ma xe li Ze xel m ZR va ne lob da, re ids ata reb da or Ta Wa la-
Si, gor gas lis qu Ca ze. pet re bag ra ti o nis Zeg l Tan, dad ge nili
we sis Se sa ba mi sad, ga a Ce res sat ran s por to sa Su a le ba „07“
mar kis „Ji gu li“ da mZRols mar T vis mow mo ba da teq ni ku ri
pas por ti mos Txo ves — mZRol ma, gva rad ja fa ri Zem aR niS nul
moTxov na ze uari ga nacxada da aqeT Cxu bi da iwyo, ra uf lebiT
ga ma Ce re To. ro gorc ga ir k va mZRols ar aR mo aC n da man qanis
teq pas por ti (Ji gu lis mar kis es man qa na mo pa ru li iyo) da
aqeT Se te va ze gad mo sul ma xel Car Tu li brZo la ga a Ca Ra. mas
mas Tan myo fe bic mi em x r nen. aty da Sex la-Se mox la. kur san tebma
iara Ri ar ga mo i ye nes. sca des ma Ti Se ka ve ba, mag ram uSe degod.
Cxu bis wa mom wye bi „TeT ri gi or gis“ sa zo ga do e bis wev ri
aR moC n da. gul ze eki da „TeT ri gi or gis“ me da li o ni. de bo Sis
am te xi „TeT ri gi or gis“ wev re bi pis to le te biT iy v nen Se i a ra-
Re bul ni da mo a xer xes Sem Tx ve vis ad gi li dan mi mal va. kur santi
ko ba kal ma xe li Ze, Cxu biT mi ye ne bu li da zi a ne be bis ga mo,
sa a vad m yo fo Si mo a Tav ses.
ima ve dRes, 18 de kem bers ko ba kal ma xe li Zes sa a vad m yo fo-
Si „es tum r nen“ Tbi li sis umaR le si sas wav leb lis stud sab Wos
de le ga te bi 5 ka cis Se mad gen lo biT. maT so li da ro ba ga moucxa
des da za ra le buls da mo u wo des ar se bu li re Ji mis wi naaR
m deg Se er Te bod nen stu den tebs. ko bas pa su xi er T g va ro vani
iyo: am faq tis po li ti zi re bis wi na aR m de gi var da mxo lod
sa mar T li a no bas, dam na Sa ve Ta das jas mo viTxo vo. stud sab Wos
de le ga tebs moy va ni li hyav daT Jur na lis ti da ope ra to ri,
ro me lic afiq si reb da am sa u bars. me o re dRes kal ma xe li Ze saa
vad m yo fo dan ga e we ra.
81

20 de kem bers mi li ci is umaR les sko la Si mo vid nen ja ba
iose li a ni sa da Ten giz ki to va nis war mo mad gen le bi, rom lebmac
Ta nad go ma ga mo ucxa des kur san tebs da in ter viu Ca i weres.
ise ro gorc stud sab Wos, ma Tac ana lo gi u ri pa su xi mi i-
Res, rom ga mos v leb Si mo na wi le o bis wi na aR m deg ni ari an da samar
T li a no bis mi saR we vad yve la sa Su a le bas ga mo i ye neb d nen.
kur san teb ma ga dawy vi tes sa mar T li a no bis aR d ge nis miz niT,
Sim Si lo ba da ewyoT.
ima ve dRes, 20 de kem bers (pa ras ke vi) kur san t Ta 40 ka ci a ni
jgu fi ga vi da rus Ta vel ze mde ba re „ime lis“ Se no bas Tan da iq
mjdo ma re aq cia ga mar Ta. aq cia di lis 11 sa aT ze da iwyo. rus-
Ta ve lis mxri dan „ime lis“ Se no bis ki be e bis gas w v riv ga a bes
ba wa ri, mo i ta nes le i be bi da Sim Si lo ba ga mo acxa des. mo Sim Sile
ebs, mog vi a nebT 200-mde kur san ti Se u er T da. am dro i saT vis
sas tum ro „ive ri is“ win mde ba re res pub li kis mo e dan ze opozi
ci is mi tin gi imar Te bo da. mo Sim Si le kur san teb Tan mi su li
stud sab Wos wev re bi so li da ro bas ucxa deb d nen. mo Sim Si le eb-
Tan mo vid nen qar T ve li da ucxo e li Jur na lis te bi. aq iyo bibi-si-s
Jur na lis tic, ro mel mac Tar jim nis sa Su a le biT in terviu
Ca mo ar T va me sa me kur sels Te mur xa Ci Zes. man ga i me o ra Tana
kur se le bis, Ta vi si me gob re bis sity ve bi, rom ar Se ar Cen d nen
me gob ris Se u racx yo fas, sa mar Tal dam ca vi or ga nos mu Sa keb ze
xe lis aR mar T vas da „TeT ri gi or gis“ sa zo ga do e bis im wev r Ta
das jas mo iTxov d nen, vinc xe li aR mar Ta maT me go bar ze.
am aq ci a ze mi su li Ss or ga nos Ta nam S rom le bi da de bi Tad
Sex v d nen mo Sim Si le Ta moTxov nebs da am x ne veb d nen maT. aq ciis
mo na wi le eb Tan mi vid nen xe li suf le bis war mo mad gen le bi:
nug zar mo lo di naS vi li, Ss mi nis t ris mo ad gi le e bi. mog vi ane
biT mo vi da di lar xa bu li a nis mZRo li an zor mar gi a ni da
aq ci is ini ci a to re bi: mi xe il ba i doS vi li, Sma gi ja la ba Ze, Temur
xa Ci Ze, ka xa ada mia da le van cis ka riS vi li man qa niT mi iy vana
par la men t Si. iq kur san te bi mi i Ro Ss mi nis t r ma. aq ci is inici
a to re bi dan mi nis t r ma ga mo ar Cia m. ba i doS vi li, ro mel sac
cal ke ga nucxa da, Tu ki kur san te bi ar mo iTxov d nen „TeT ri
gi or gis“ sa zo ga do e bis im wev re bis das jas, rom leb mac Cxu bi
aute xes kur san tebs da aq ci as Sewy vet d nen, ba i doS vils im Tanam
de bo ba ze da niS nav da, ro mel sac mo i sur veb da. mi nis t ris
Se Ta va ze bas ase Ti pa su xi ga e ca: aq cia Ta nam de bo ba ze da sa niSna
vad ki ar tar de ba, ara med Cve ni mTa va ri moTxov naa dam na-
Sa ve Ta das ja da sa mar T li an sa xel m wi fo Si cxov re ba, aq ci is
82

daS las ki me ver ga dav wy vet, bi Webs un da mo ve la pa ra koo. amis
Sem deg mi nistrs ba i doS vi li Seh yavs sa qar T ve los pre zi dent
zvi ad gam sa xur di as Tan. pre zi den tis ka bi net Si im yo fe bo da
ge ne ra lu ri pro ku ro ri ko te fir cxa la va. gam sa xur di am ba idoS
vils mi mar Ta mis ka bi net Si myof stum ris Tan das w re biT
sur da mas sa u ba ri, Tu cal ke. genp ro ku ro ris das w re biT — iyo
ba i doS vi lis pa su xi. sa nam mo Sim Si le Ta moTxov nebs Ca mo a yali
beb da, mi xe il ma sa qar T ve los pre zi dents uam bo 18 de kembe
ris in ci den tis Se sa xeb da Sem d gom Ca mo a ya li ba kur san t Ta
moTxov ne bi: ka no nis uze na e so bis uz run vel yo fa; Se ta nil iqnas
cvli le be bi da da ma te be bi mi li ci is Se sa xeb ka non Si; ga nai
a raR des yve la po li ti ku ri or ga ni za cia da da i sa jos, aRiZras
sis x lis sa mar T lis saq me „TeT ri gi or gis“ sa zo ga do e bis
im wev re bis mi marT, ro mel Ta vi na o bac da sat ran s por to sa-
Su a le be bis nom re bi cno bi lia.
ise dac da ase dac, am moTxov nebs as ru le ba ar ewe ra. sa-
Ra mos 5 sa a Ti saT vis aq cia da i Sa la. yve la kur san ti sas wavle
bel Si dab run da. ma Sin, ro de sac rus Ta vel ze kur san t Ta
aq cia tar de bo da, mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di Se madgen
lo bis na wi li Tbi lis Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis
Ro nis Zi e beb Si mo na wi le ob da.
me ram de ne dRea uze na e si sab Wos Se no ba Si vim yo fe biT, aq
qa o si da anar qia su fev da. iyo er Ti ali a qo Ti. uze na e si sab-
Wos na xev rad sar da fis ti pis dar baz Si gvar di e le bi id g nen.
sa wo le bi hqon daT gaS li li da usaq mu ro bi sa gan da o se bu le bi
Can d nen. mTe li dRe-Ra me te le vi zors uyu reb d nen. er Ti sityviT,
uze na e si sab Wos Se no ba traq tirs wa a gav da.
21-22 de kem b ris Ra me mZi med ga di o da, ve ra vin war mo idgen
da ro go ri dRe ga Ten de bo da. 22 de kem b ris kvi radRe Tende
bo da, da ax lo e biT 8 sa aT ze, msxvil ka lib ri a ni tyvi am f r qve
vi dan nas ro li tyvia uze na e si sab Wos Se no bas xvde ba. amiT
opo zi ci am av be di Ti gan z rax va sis ru le Si mo iy va na. es gax da
pre zi den ti sa da mTav ro bis da bom b vis sig na li. Se no ba Si imyo
fe bod nen uze na e si sab Wos de pu ta te bi, mi nis t r Ta sab Wos
ka bi ne tis wev re bi da TviT pre zi den tic. dam na Sa ve eb ma cecxli
gax s nes, Se e cad nen SeW ri liy v nen Se no ba Si. pre zi den tis
dac vam, erov nu li gvar di i sa da mi li ci is na wi leb ma gax s nes
sa pa su xo ga maf r Txi le be li cecx li,ro me lic in ten si ur srola
Si ga da i zar da. Se no ba Si vin sa iT gar bo da, vin po zi ci ebs
ika veb da, ara vin uwyis. iyo er Ti am ba vi.
83

es pub li kis uze na e si sab Wos Se no ba se ri o zu lad da zian
da, xo lo mim de ba re Se no bebs cecx li eki da. sa Ra mos, 22 dekem
bers dro e bi Ti sim S vi de Ca mo var da, cno bi li gax da, rom xeli
suf le bam da iwyo mo la pa ra ke ba Se i a ra Re bu li opo zi ci is
erT-erT li der Tan. sam wu xa rod, es mo la pa ra ke ba wa ru ma tebe
li aR moC n da. sa Ra mos 6 sa aT ze mi vi ReT brZa ne ba Se no bi dan
gas v lis Se sa xeb. Ci ta Zi sa da Won qa Zis qu Ce bis mi mar Tu le biT
ga mo ve diT, sa i da nac sat ran s por to sa Su a le be biT dav b rundiT
sas wav le bel Si. am Se ta ke bam Tval naT liv dag va na xa, rom
opo zi ci is Se i a ra Re bu li pro vo ka cia did xans da gul das miT
igeg me bo da da mzad de bo da.
im dros, ro de sac Tbi lis Si sa mo qa la qo omi did mas S tabebs
iReb da, Si da qar T l Si osi se pa ra tis te bi qar Tul sofleb
Si mo sax le o bas awi o keb d nen, Zar c vav d nen da xo cav d nen,
maT sax lebs cecxls uki deb d nen. rus Ta vel ze iw vo da Se nobe
bi, daZ r wod nen mZar c ve le bi, mo ro di o re bi, aTa si rju lis
dam na Sa ve ni.
de kem b ris bo lo dRe eb Si mi li ci is umaR le si sko lis teri
to ria ar mig vi to ve bia. mTe li pi ra di Se mad gen lo ba ya zarmul
mdgo ma re o ba zea ga day va ni li. 27 de kem bers gvar di am patim
ro bi dan ga a Ta vi suf la gi or gi Wan tu ria, ja ba iose li a ni,
go ga xa in d ra va da sxva ni.
pre sa ityo bi ne bo da, rom 25 de kem bers Tbi li sis aero port
Si da eS va groz no dan sa gan ge bo re i siT mo ma va li tu-154.
mas dax v da sa qar T ve los pre zi den tis er T gu li omo nis nawi
li. aero por t Si sro la aty da opo zi ci u ri gvar di e le bis,
sa gan ge bo da niS nu le bis ba ta li on „TeTr ar wiv sa“ da omons
So ris. ori ve mxri dan iy v nen daW ri le bi. iq ve, aero por t Si 25
Ce Ce ni erov ne bis mo qa la qe da a ka ves, maT Ca mo ar T ves 17 av toma
ti da sxva sa o ma ri sa Su a le be bi. gia yar ya raS vi li acxa debda
— zvi ad gam sa xur di am CeC ne bi Ca mo iy va na qar T ve le bis dasa
xo ca do.
sis x li a ni dRe e bis gan mav lo ba Si mi li ci is umaR le si skolis
pi ra di Se mad gen lo ba ga ur k ve vel mdgo ma re o ba Si iyo. am
mdgo ma re o bi dan ga mo say va ni sa si ke To Zvre bi ar sa i dan Can da.
84

le se li Ze
xe i va ni
sa qar T ve los res pub li kis uSiS ro e bis sa mi nist
ros umaR le si sko lis ofi cer Ta da kur san t Ta
sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis Ro nis Zi e beb sa
da sa qar T ve los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis
war mo e bul brZo leb Si mo na wi le o bis
gan Ti a di
zug di di
xo bi
se na ki
gag ra
aba Sa
kol xi da
fo Ti sam t re dia
ge og ra fi u li ru ka da mas S ta be bi
1992 ww.
wa len ji xa
Cxo rowyu
mar t vi li
xo ni wyal tu bo
meR v ri ki si
q. Tbi li si
85

i We bis ener gia aq da i xar ja
1992 we li
„me min da vem sa xu ro Cems
sam Sob los da ara Ce mi
sam Sob los mTav ro bas“
mar ke si
mo ax lov da sis x li a ni axa li we li. Tbi lis Si did Tov lo baa.
am wli dan qve ya nas me sa me xe li suf le ba mo ev li na...
1992 wlis dad go mis Ta na ve sam xed ro upi ra te so ba put Ciste
bis ken ga da i xa ra. mi li ci is umaR le si sko la uk ve Si na gan
saq me Ta sa mi nis t ros dac vis sam sa xur Sia. mi nis t ri di lar xabu
li a ni da mi si mo ad gi le e bi mi mal va Si ari an. er Ti sity viT,
sa mi nis t ro upat ro no daa dar Ce ni li. isi ni arc aqam de iCen dnen
xel q ve i Te bis mi marT sa Ta na do pat ro no bas.
qvey nis mar T va „sa in for ma cio mi tin ge biT“ sa xel m wi fos sike
Tes rom ar mo u tan da es kar gad ga moC n da. pa tiv moy va re o ba,
ro me lic zvi ad gam sa xur di as axa si a Teb da, sa xel m wi fos mar-
T vi saT vis dam Rup ve li aR moC n da. mi si ve ga re moc va aRi a reb da,
rom mas ze di di gav le na hqon daT qa lebs — co lis das le le ar Cva
Zes da jan dac vis mi nistrs ma na na Zo Zu aS vils. pre zi dents xeli
un da Se ewyo eris gam T li a ne bi saT vis, pi ri qiT ki mox da — man
sa qar T ve lo dah yo „zvi a dis te bad“ da „araz vi a dis te bad“. qveya
na ga Ti Su lo bam mo ic va. in te li gen ci a Sic ga mo ik ve Ta zvi ad
gam sa xur di as xe li suf le bi sad mi da pi ris pi re bu li fe na.
es we lic Sss umaR le si sko li saT vis cu di am be biT daiwyo.
me rab kos ta vas sa zo ga do e bis wev reb ma pir vel kur sel
vax tang nam ga la Zes cecx l sas ro li iara Ri gas ta ces. nas vam
mdgo ma re o ba Si m yo fi pir vel kur se li gim zer Jva nia Tbi lisis
rki nig zis sad gur ze ate xi li de bo Si saT vis iricxe ba Sss
umaR le si sko li dan da daTxov nil iq na Ss or ga no e bi dan. axal
wels, pir vel kur se le bi: xvi Ca xur ci Ze, le van mga lob liS vili,
go Ca qu Ta Te la Ze da za za gu ga va Si na gan saq me Ta sa mi nist
ros dac vis sam sa xu ris Ses ru le bi sas une bar T vod to ve ben
sa gu Sa gos, Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros ezo dan ita ce ben av-
87

to man qa na „kol xoz niks“, iq ve mdgom av to man qa na „vol gi dan“
ipa ra ven aku mu la tors da mi di an xvi Ca xur ci Zis sax l Si axa li
wlis aR sa niS na vad. dab ru ne bul nas vam kur san tebs Tbi li sis
Se mov liT gza ze „ba qo-no vo ro si is kis“ tra sa ze, glda nis gada
sax vev Tan, Ra miT, 8-10 ka ci sa gan Sem d ga ri jgu fi aya Ca Rebs,
ar T mevs av to man qa nas, maT ze gan pi ro be bul av to ma tur iaraRs
da de mon s t ra ci u lad to vebs Sem Tx ve vis ad gils. Sss mi li ciis
umaR le si sko lis uf ro sis brZa ne biT, yve la ze mo Ca moT vli
li kur san ti iricxe ba Sss mi li ci is umaR le si sko li dan.
mom x da ris ga mo, am am bi dan er Ti sa a Tis Sem deg sko la Si
iq m ne ba spe ci a lu ri jgu fi Ce mi — ka pi tan So Ta bi Ta Zis xel m-
ZR va ne lo biT da Svi di kur san tis Se mad gen lo biT Sem Tx ve vis
ad gi lis daT va li e re bis miz niT. ya Ca Reb Tan Sex ved ris Sem Txve
va Si, isi ni un da gag ve nad gu re bi na. Cve ni mon do me ba, Sem Txve
vis ad gi li sa da mim de ba re te ri to ri is 35-40 ki lo met ris
Se mov la, uSe de god dam Tav r da, 2-3 sa a Ti a ni re i dis gan mav loba
Si gza ze su li e ri ar ga Wa Wa ne bu la.
2 ian v ri saT vis opo zi ci is xed m ZR va nel ma jguf ma Ta vis
Tavs sam xed ro sab Wo uwo da da ga mo aq vey na mi mar T va, sa dac
naT q va mi iyo: „zvi ad gam sa xur di as mi er uzur pi re bu li xe lisuf
le ba dam xo bi lia da Za la uf le ba xel Si aiRo sam xed ro
sab Wom“. me o re dRes, 3 ian vars Tbi lis Si sam xed ro sab Wo sagan
ge bo mdgo ma re o bas acxa debs no li sa a Ti dan. q. Tbi li sis
sam xed ro ko men dan tad iniS ne ba gia yar ya raS vi li.
am dRi dan, 3 ian v ri dan mi li ci is umaR le si sko lis pi ra di
Se mad gen lo ba Car Tu lia Tbi lis Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
dac vis Ro nis Zi e beb Si. sas wav leb lis Ta nam S rom le bi (o ficre
bi da kur san te bi) mo na wi le o bas iRe ben Tbi li sis ra i o neb Si
re i deb sa da de da qa laq Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis Ronis
Zi e beb Si. aR niS nu li Ro nis Zi e be bis ga ta re bi sas Cve ni sas wavleb
lis ofic re bi da kur san te bi ver ga da ur C nen Tav das x mas.
5 ian vars, 22 sa aT sa da 30 wuT ze sa bur Ta lo dan mi li ci is
umaR le si sko lis ken moZ rav sat ran s por to sa Su a le bas „furas“
(a se Ti av to man qa ne biT va xor ci e leb diT pat ru li re bas
Tbi li sis mas S ta biT), ro mel Sic is x d nen sas wav leb lis Ta nam-
S rom le bi, diR mis ma siv Tan tra sa ze, „vol gis“ mar kis av to manqa
ni dan cecx li ga ux s nes, Se de gad, „fu ra“ ga dab run da. erTer
Ti tyvia, mi li ci is uf ros le i te nant va le ri na ni kaS vils
gul Si mox v da. igi ad gil ze gar da ic va la. xo lo mis gver diT
mjdo mi pir vel kur se li gi or gi ge laS vi li mZi med da iW ra. is
88

va le le ri na ni kaS vi li
1961-1992
va va le le ri ri na na ni ni kaS kaS vi vi li li da da i i ba ba da da 1961 1961 wlis wlis 24 24 oq oq tom tom bers. bers.
1878 1878 wels wels da da am am Tav Tav ra ra yvar yvar lis lis ra ra i i o o nis nis so so fel fel sa sa bu bu es es sa- sa-
Su Su a a lo lo sko sko la. la. sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si Si swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si vavale le ri ri Ta Ta nak nak la la se se lebs lebs So So ris ris ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da da si si be be ji ji TiT. TiT.
igi igi karg karg cod cod nas nas am am J J Rav Rav neb neb da da teq teq ni ni ku ku ri ri sag sag ne ne bis: bis: ma ma TeTema ma ti ti kis, kis, fi fi zi zi ki ki sa sa da da qi qi mi mi is is mi mi marT. marT. am am sag sag ne ne bis bis mi mi marT marT
da da in in te te re re se se bam bam va va le le ri ri na na ni ni kaS kaS vils vils ga ga da da awy awy ve ve ti ti na na swavswavlala ga ga eg eg r r Ze Ze le le bi bi na na sa sa qar qar T T ve ve los los po po li li teq teq ni ni kur kur in in s s tititut tut Si. Si.
1978 1978 wels wels va va le le ri ri war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga mocmocdebsdebs sa sa qar qar T T ve ve los los po po li li teq teq ni ni ku ku ri ri in in s s ti ti tu tu tis tis kav kav SirSirgabgab mu mu lo lo bis bis fa fa kul kul tet tet ze, ze, rom rom lis lis sru sru li li kur kur si si da da am- am-
Tav Tav ra ra 1983 1983 wels. wels. umaR umaR le le si si ga ga naT naT le le bis bis mi mi Re Re bis bis Sem Sem deg deg
mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs q. q. foT foT Si Si So So re re u u li li na na os os no no bis bis gem gem ze ze TaTavi vi si si spe spe ci ci a a lo lo biT. biT.
So So re re u u li li na na os os no no bis bis gem gem ze ze mu mu Sa Sa o o bam, bam, bav bav S S vo vo ba ba Si Si gul- gul-
CaTx CaTx ro ro bi bi li li va va le le ri, ri, mTli mTli a a nad nad gar gar daq daq m m na, na, oke oke a a ni ni sa sa da da
zRvis zRvis tal tal Re Re bis bis er er T T gu gu li li gax gax da. da. gem gem ban ban ze ze mar mar to to dar- dar-
Ce Ce ni ni li li Ta Ta vis vis sa sa i i dum dum lo lo e e bas bas tal tal Rebs Rebs an an dob dob da, da, Ta Ta vis vis
gu gu lis lis na na debs debs eCur eCur Cu Cu le le bo bo da. da. mis mis mi mi er er Seq Seq m m nil nil dRi dRi ur ur Si Si
sWar sWar bobs bobs ge ge ni ni a a lu lu ri ri ada ada mi mi a a ne ne bis bis Txzu Txzu le le be be bi bi dan dan brZnubrZnulili az az re re bis bis amo amo na na ri ri de de bi, bi, rom rom leb leb sac sac mis mis dRi dRi ur ur Si Si gan gan sasakuT kuT re re bu bu li li ad ad gi gi li li aqvs aqvs daT daT mo mo bi bi li. li.
1990-91 1990-91 wleb wleb Si Si sa sa qar qar T T ve ve lo lo Si Si Seq Seq m m nil nil ma ma po po li li ti ti kurkurmama mdgo mdgo ma ma re re o o bam bam q. q. fo fo Tis Tis nav nav sad sad gu gu ri ri dan dan ge ge me me bis bis gas gas vvla
la Sem Sem cir cir da da da da Sem Sem d d gom gom sa sa er er Tod Tod aik aik r r Za Za la la da da va va le le ri ri
na na ni ni kaS kaS vils vils mo mo u u wia wia dam dam S S vi vi do do be be bo bo da da Ta Ta vis vis sti sti qi qi as. as. am am
mdgo mdgo ma ma re re o o bam bam va va le le ri ri sa sa go go ne ne bel bel Si Si Ca Ca ag ag do, do, mas mas ver ver war-war-
89

90
mo mo ed ed gi gi na na oke oke a a ni ni sa sa da da zRvis zRvis sti sti qi qi as as Tan Tan gan gan So So re re ba, ba, TumTumca ca kar kar gad gad es es mo mo da da rom rom re re a a lo lo bas bas un un da da Se Se gu gu e e bo bo da. da.
va va le le ri ri na na ni ni kaS kaS vil vil ma ma Sro Sro mi mi Ti Ti saq saq mi mi a a no no ba ba sa sa qar qar T T veveloslos Sss Sss umaR umaR les les sko sko la la Si Si ga ga ag ag r r Ze Ze la. la. va va le le ri, ri, de de dis dis tatai i sa sa na na ni ni kaS kaS vi vi lis lis (i (i gi gi sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss umaR umaR les les sko sko la la Si Si
kur kur sis sis uf uf ro ro sis sis Ta Ta nam nam de de bo bo ba ba ze ze mu mu Sa Sa ob ob da) da) Su Su am am d d gomgomlo lo biT, biT, 1991 1991 wlis wlis iv iv liss liss mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs Sss Sss umaR umaR les les
sko sko la la Si Si kav kav Sir Sir gab gab mu mu lo lo bis bis sam sam sa sa xu xu ris ris uf uf ro ro sad. sad.
mi mi li li ci ci is is uf uf ros ros ma ma le le i i te te nan nan t t ma ma va va le le ri ri na na ni ni kaS kaS vilvilma,ma, bu bu ne ne biT biT ke ke Til Til ma ma da da me me gob gob ro ro bi bi sad sad mi mi er er T T gul gul ma, ma, mokmokle le xan xan Si Si sas sas wav wav leb leb lis lis Ta Ta nam nam S S rom rom leb leb sa sa da da kur kur san san t t Ta Ta
So So ris ris mo mo i i po po va va di di di di pa pa ti ti vis vis ce ce ma ma da da siy siy va va ru ru li. li.
Sss Sss umaR umaR les les sko sko la la Si Si mu mu Sa Sa o o ba ba va va le le ris ris T T vis vis xan xan mok mok le le
aR aR moC moC n n da, da, igi, igi, 1992 1992 wlis wlis 5 5 ian ian vars vars sam sam sa sa xu xu reb reb ri ri vi vi mo mo vavale le o o bis bis Ses Ses ru ru le le bi bi sas, sas, da da i i Ru Ru pa. pa.
va va le le ri ri na na ni ni kaS kaS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da — — ta ta i i sa sa na na ninikaS kaS vi vi li, li, me me uR uR le le da da li li na na ni ni kaS kaS vi vi li li da da Svi Svi le le bi: bi: oTa oTa ri ri da da
qe qe Te Te va va ni. ni.
va va le le ri ri na na ni ni kaS kaS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er- er-
Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze, ze, mimisi si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li kur kur sis sis pir pir vel vel
oce oce uls. uls. mi mi si si gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia q. q. Tbi Tbi lis- lis-
Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti a a no no bibisaT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, va va le le ri!
ri!

dRem de sa wols aris mi jaW vu li. da iW r nen pir vel kur se le bi:
ma mu ka da vi Ti ni Ze da ra maz oq ro pi ri Ze. ga mo Zi e ba ram de ni me
ver si a ze mu Sa ob da. erT-er Ti ver si iT, av to man qa nas, sa i da nac
sro la gan xor ci el da q. Tbi li sis Ss mTa va ri sam mar T ve los
mu Sa ki mar Tav da, da na Sa u li ga ux s ne li dar Ca.
6 ian va ri, or Sa ba Ti. pre zi den tis „kor te Ji“ Ra mis 4 sa aTze
bun ke ri dan ga mo vi da da aR mo sav le Tis mi mar Tu le biT, somxeT-azer
ba i ja nis sazR v ris ken ga e mar Ta. „Tbi li sis omi“ amiT
dam Tav r da. es iyo ori da pi ris pi re bu li ba na kis brZo la xeli
suf le bi saT vis. Tav Si ve Can da, rom ago ni a Si myo fi z. gam saxur
di as re Ji mi did xans ver gaZ leb da. Rir da ki pre zi den tis
da sam xo bad am de ni msxver p lis ga Re ba?
ram de ni me dRe Si dro e bi Ti mTav ro bis pre mi er Tan — Tengiz
si gu as Tan Se Tan x me biT, gi vi kvan ta li a ni sas wav leb lis
ga far To e ba ze zru navs. da ai, sa qar T ve los mi nis t r Ta ka bi netis
1992 wlis 15 ian v ris № 23-1 dad ge ni le biT, sa qar T ve los
res pub li kis uSiS ro e bis kur se bi sa da Sss mi li ci is umaR lesi
sko lis ga er Ti a ne biT ix s ne ba sa qar T ve los res pub li kis
uSiS ro e bis sa mi nis t ros umaR le si sko la. Sss mi li ci is umaRle
si sko la ga da vi da uSiS ro e bis umaR le si kur se bis ad mi nist
ra ci ul Se no ba Si qer Cis Se sax vev № 2-Si (mi li ci is umaR le si
sko lis pir da pir). sko lis saS ta to gan ri gi ga ni sazR v ra 268
Ta nam S rom liT. umaR le si sko lis sta tu si sa da da niS nu le bis
Sec v lis ga mo tar de ba pi ra di Se mad gen lo bis ates ta cia.
15 ian vars z. gam sa xur dia so xum Si Caf rin da. man ga nacxa da,
rom aqe dan igi Se u tevs Tbi liss, xo lo CeC neT Tan mo la pa rake
bis Ta nax mad, da ar s de ba afxa zeT-sa meg re los res pub li ka.
ian var Si sam xed ro sab Wos, anu dro e bi Ti mTav ro bis ori
wev ri saT vis, ker Zod Ten giz ki to va ni sa da Ten giz si gu as pira
di dac vi saT vis gi vi kvan ta lan ma kur san t Ta ri ge bi dan, sa-
Ta na do fi zi ku ri mo na ce me bis mqo ne 10 axal gaz r da ga moh yo.
axal Seq m ni li uSiS ro e bis umaR le si sko lis ran g Si, droe
bi Ti mTav ro bis xel m ZR va ne lo bis da va le biT, sas wav leb lis
pi ra di Se mad gen lo ba ig zav ne ba da sav leT sa qar T ve lo Si, ker-
Zod: foT Si, zug did Si, se nak Si, xob Si, sam t re di a sa da sxva rai
on Si.
25 ian vars q. se nak Si miv li ne bul iq na 60 kur san ti pod polkov
nik me rab qo qi aS vi lis xel m ZR va ne lo biT. iq Ca su li Cve ni
sas wav leb lis pi rad Se mad gen lo bas dax v d nen sam xed ro sab-
Wos xel m ZR va ne lo ba: ja ba iose li a ni da Ten giz ki to va ni. ja-
91

a iose li a ni q. se na kis ko men dan tad niS navs me rab qo qi aS vils
qa laq Si ko men dan tis sa a Tis Se mo Re ba sa da saq mi sad mi sim kacris
ga mov le nas ava lebs. ja ba iose li an ma me rab qo qi aS vils
sa ub ri sas ga nucxa da, rom is da ki to va ni api re ben foT sa da
zug did Si Ra miT gam g zav re bas da am qa la qe bis aRe bas. am am bavs
m. qo qi aS vi li ga o ce bu li Sex v da mas. Tval win war mo ud ga me ore
msof lio omis ba ta li e bi.
uSiS ro e bis umaR le si sko lis mu Sa ke bi mxo lod er Ti kvi ra
axor ci e leb d nen q.se nak Si ko men dan tis sa a TiT gaT va lis wine
bul Ro nis Zi e bebs. sam xed ro sab Wom sa meg re los re gi on Si,
„wes ri gis da sam ya reb lad“ mxed ri o ni gag zav na da 2 Te ber vals
umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba se na ki dan ga mo iy va nes.
„mxed ri o nis“ xel m ZR va nels Sta bi sam t re di a Si hqon da. „mxedri
o nis“ wev rebs sa meg re lo Si „Ta vi su fa li moq me de bis“ sa Sua
le ba mi e caT. da iwyo sa meg re los mo sax le o bis awi o ke ba.
ma le ja ba iose li a ni da Ten giz ki to va ni sam xed ro sab Wos
sa xe liT ga mos ce men „hu ma nur am nis ti as“, rom li Tac ci xe e bidan
da Sro ma-gas wo re bis ko lo ni e bi dan gan Ta vi suf l da mZi me
da na Sa u li saT vis msjav r de bu li oTxi aTa si ka ci. ga Ta vi sufle
bu leb ma ma le „mxed ri o nis“ ri ge bi Se av ses.
kvi ras, 2 Te ber vals, di lis 12 sa aT ze aTi a Ta so biT mo qala
qe Se ik ri ba Tbi li sis vag z lis mo e dan ze, eq s p re zi den tis
mom x re Ta mi tin g ze. ase Ti mi tin ge bi pir ve li ian v ri dan yovel
dRe imar Te bo da. mi tin g ze ga mo ta ni li iyo z.gam sa xur dias
su ra Te bi, tran s pa ran te bi, iTxov d nen zvi ad gam sa xur di as
dab ru ne bas da po lit pa tim re bis ga Ta vi suf le bas. mi tin gis
daS li sas sam xed ro sab Wos Se i a ra Re bul ma raz m ma xalxs tyvia
da u Si na. muc lis are Si mZi med da iW ra pir vel kur se li xvi Ca
li par te li a ni. res pub li kur sa a vad m yo fo Si ram de ni me sa a Tia
ni ope ra ci is Sem deg igi nar ko zi dan ver ga mo dis da iRu pe ba.
mi u xe da vad imi sa, rom 15 ian vars Sss mi li ci is umaR le si
sko la da uSiS ro e bis umaR le si kur se bi ga er Ti an da, te ri tori
u lad mi li ci is umaR les sko la Si gan vag r Zob diT mu Sa o bas
(mi li ci is umaR le si sko la uSiS ro e bis umaR le si kur se bis
ad mi nis t ra ci ul Se no ba Si mar t Si ga da vi da eta pob ri vad). 10
Te ber vals me o re se mes t riT gaT va lis wi ne bu li me ca di ne obe
bi isev mi li ci is umaR le si sko lis audi to ri eb Si tar deba.
aq ve vrcel de ba in fo ra cia imis Ta o ba ze, rom „mxed ri o ni“
da mi si me Ta u ri ja ba iose li a ni Cvens sas wav le bel ze api rebs
Tav das x ma so. gi vi kvan ta li a nis brZa ne biT, umaR le si sko lis
92

xvi Ca Ca li par te li a ni
1963-1992
xvi xvi Ca Ca li li par par te te li li a a ni ni da da i i ba ba da da 1963 1963 wlis wlis 21 21 ian ian vars vars
len len te te xis xis ra ra i i on on Si, Si, so so fel fel gu gu li li da da Si. Si. sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la
da da am am Tav Tav ra ra so so fel fel me me li li sa sa Si Si 180 180 wels, wels, sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si Si
swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si xvi xvi Ca Ca Ta Ta na na to to leb leb Si Si pa pa ti ti vis vis ce ce miT miT sarsargebgeb lob lob da. da. igi igi ke ke Ti Ti li li da da be be ji ji Ti Ti mos mos wav wav le le iyo. iyo. sam sam xedxedro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xu xu ri ri dan dan de de mo mo bi bi li li za za ci ci is is Sem Sem deg deg
Sro Sro miT miT saq saq mi mi a a no no bas bas ewe ewe va va len len te te xis xis ra ra i i on on Si. Si.
xvi xvi Ca Ca li li pa pa ret ret li li ans ans sur sur vi vi li li hqon hqon da da Cam Cam d d ga ga ri ri yo yo sasamarmar Tal Tal dam dam ca ca vi vi or or ga ga no no e e bis bis ri ri geb geb Si Si da da ga ga dawy dawy vi vi ta ta Ca Ca ebaebare re bi bi na na Sss Sss umaR umaR les les sko sko la la Si. Si. xvi xvi Ca Ca 1991 1991 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si
war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss
umaR umaR les les sko sko la la Si Si da da iricxe iricxe ba ba sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis spespeci ci a a lo lo bis bis pir pir vel vel kur kur s s ze. ze.
sas sas wav wav le le bel bel Si Si dRi dRi dan dan Ca Ca ricx ricx vi vi sa sa xvi xvi Ca Ca Ta Ta na na to to leb- leb-
Tan Tan er er Tad Tad mo mo na na wi wi le le ob ob da da q. q. Tbi Tbi lis lis Si Si sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi
wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si. Si. as as ru ru leb leb da da xel xel m m ZR ZR vavanel nel mu mu Sak Sak Ta Ta mi mi er er mi mi Re Re bul bul da da va va le le bebs. bebs.
xvi xvi Ca Ca li li par par te te li li a a ni, ni, im im sa sa be be dis dis we we ro ro dRes, dRes, 2 2 Te Te berbervalsvals Tbi Tbi li li sis sis vag vag z z lis lis mo mo e e dan dan ze, ze, eq eq s s p p re re zi zi den den tis tis mom mom xxrere
Ta Ta mi mi tin tin g g ze ze sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vi vi sas sas mucmuclis lis are are Si Si mZi mZi med med da da iW iW ra ra da da q. q. Tbi Tbi li li sis sis res res pub pub li li kur kur
sa sa a a vad vad m m yo yo fo fo Si Si gar gar da da ic ic va va la. la.
xvi xvi Ca Ca li li par par te te li li a a ni ni 29 29 wlis wlis iyo, iyo, mas mas ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca
de de da da — — fa fa fa fa da da zu zu ra ra bi bi a a ni-li ni-li par par te te li li a a ni, ni, ma ma ma ma va va no no lilipar par te te li li a a ni. ni.
sa sa qar qar T T ve ve los los Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta mi mi nis nis t t ris ris brZa brZa ne ne biT biT
xvi xvi Ca Ca li li par par te te li li ans ans sik sik v v di di lis lis Sem Sem deg deg mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur- ur-
Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu-
lu-
93

94
ri ri wo wo de de ba. ba. Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me o o re re kur kur sis sis me me o o re re oce oce u u lis lis
pir pir vel vel aTe aTe uls uls mi mi e e ni ni Wa Wa mi mi si si sa sa xe xe li. li. mi mi si si gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta mememo mo ri ri al al ze. ze.
xvi xvi Ca Ca li li par par te te li li a a nis nis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
q. q. Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er- er-
Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri alalzec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, xvi xvi Ca!
Ca!

pi ra di Se mad gen lo ba gaZ li e re bul mzad yof na ze ga da vi da.
sas wav leb lis ad mi nis t ra ci u li Se no bis sa xu rav ze tyvi am fr
q ve vi da va ye neT. tyvi am f r q vev Tan da wes da mo ri ge o bis grafi
ki, xo lo da nar Ce ni kur san te bi da ofic re bi sadRe Ra mi so
mo ri ge o bas ewe od nen umaR le si sko lis Si da pe ri met r sa da
sas wav leb lis ga re pe ri met r ze.
sas wav le be li Tav das x mis mo lo din Sia...
25 Te ber vals, Su adRes sas wav leb lis ezo Si „kol xoz ni kis“
mar kis sam xed ro man qa na Se mo vi da. mas Ten giz ki to va ni mar Tavda.
mis gver diT ja ba iose li a ni ij da. man qa na sas wav leb lis
Sua ezo Si ga Cer da. da u pa ti Je bel stum rebs sas wav leb lis ufro
si gi vi kvan ta li a ni Se e ge ba. er T ma neTs mi e sal m nen. mok le
sa ub ris Sem deg g. kvan ta li an ma mo ix mo sas wav leb lis Ta nam Sro
me li gia Sen ge lia da ofi cer Ta da kur san t Ta for mis tansac
m lis sawyob Si Ses v la da ofic ris 2 Tbi li qur Tu kis mota
na da a va la. Ten giz ki to van ma kvan ta li ans sa Cu qar ze uari
uTx ra, xo lo ja ba iose li ans xma ar ga u Ria, al baT Ta nax ma iyo.
ama so ba Si Sen ge li am qur Tu ki mo i ta na da kvan ta li ans ga dasca.
man qur Tu ki ja bas mo a xu ra da uf ro Ta ma mad ga nag r Zo sau
ba ri. amis Sem xed va re ofic re bi da kur san te bi ga og ne bul ni
vi de qiT: ori kvi ris gan mav lo ba Si „mxed ri o nis“ Tav das x mis
mo lo din Si myo febs ja ba iose li a nis mSvi do bi a ni vi zi ti Ra
Seg v r Ca. Ten giz ki to van ma qur Tuk mo xu rul ja bas Se xe da da
wa mo i Za xa: „ja ba! gi vim, bo zu ri qur Tu ki Ca gac va?“ ama ze ja bam
iro ni u li ga mo xed viT upa su xa. ki dev ram de ni me wu Ti isa ub ra
sa me ul ma tkbi lad da da em S vi do ba er T ma neTs.
se nak Si vi Ta re ba iZa be ba da sam xed ro sab Wos ga dawy ve tile
biT, 29 Te ber vals iq uSiS ro e bis sa mi nis t ros umaR le si
sko lis pi ra di Se mad gen lo bis di di na wi li mi dis, aq vea erovnu
li gvar di is qve da na yo fe bi. qa laq Si ko men dan tis sa a Ti gauq
me bu li ar aris. umaR le si sko lis pi rad Se mad gen lo bas Tan
er Tad, se nak Sia gi vi kvan ta li a nic. mi si xel m ZR va ne lo biT
qa laq Si mim di na re ob da sadRe Ra mi so mo ri ge o ba. uki du re sad
da Za bu lia mdgo ma re o ba zug did Sic.
se na kis sko la-in ter nat Si, sa dac umaR le si sko lis pi ra di
Se mad gen lo ba iyo dis lo ci re bu li, pir vel marts, di liT movi
da gi vi kvan ta li a ni da ga mog vicxa da, rom po li ti kur or gani
za ci a Ta zug di dis sa ko or di na cio sab Wo, qa laq Si Seq m ni li
da Za bu li vi Ta re bis ga mo, iTxov da qa laq sa da ra i on Si wes ri gis
aR sad ge nad da dam na Sa ve o bas Tan sab r Zol ve lad uSiS ro e bis
95

umaR le si sko lis kur san t Ta Sey va nas. aq ve ga dawy da zug did-
Si wam s v lel Ta vi na o ba. ga sam g zav reb lad ga mo i yo 45 kur san ti,
ro mel Ta sur vi li Tac, ma Ti xel m ZR va ne lo ba me da me kis ra.
zug did Si Cas v lis Ta na ve mar T lac, rom mZi me vi Ta re bis
mom s w re ni gav x diT. qa laq Si Ta re Sob d nen gvar di e le bi da
mxed ri o ne le bi. ad gi lob ri vi mo sax le o ba ga ur k vev lo ba Sia.
yoy ma nobs, eSi nia. av to ma tu ri cecx l sas ro li iara RiT Se i ara
Re bu li gvar di e le bi da mxed ri o ne le bi Ta vis ne ba ze iy v nen
miS ve bul ni.
Cven gac no bi e re bu li gvqon da zug did Si ga sa ta re be li
Ro nis Zi e be bis sir Tu le da di di pa su xis m geb lo ba qa la qis mosax
le o bis mi marT.
Cas v lis dRes, pir vel marts, zug di dis ko men dan tad dai
niS na ozur ge Tis Ss gan yo fi le bis uf ro si ge na di gi or ga Ze.
Cve ni Se mad gen lo ba ko men dan tis daq vem de ba re ba Si ga da dis.
ko men da tu ra Si Sed ge ni li geg mis Se sa ba mi sad, va xor ci e lebdiT
pat ru li re bas Wi Tawy li dan — ru xis ci xem de. kur san te bi
ga na wi le bu li gvyav da qa la qis cen t r Sic. isi ni sa zo ga do ebriv
wes rig sa da mo qa la qe Ta usaf r Txo e bas icav d nen. Cas vlis
dRi dan vcxov rob diT „en gur qa Ral d kom bi na tis“ sa er To
sacxov re bel Si, sa dac ele men ta rul yo fiT pi ro bebs vi ya viT
mok le bul ni. ro dem de mog vi wev da zug did Si sam sa xu reb ri vi
mo va le o bis Ses ru le ba Cven T vis ga ur k ve ve li iyo, am de nad gadav
wy vi te „en gur qa Ral d kom bi na tis“ ge ne ra lu ri di req to risaT
vis, ba ton oTar fa ca ci a saT vis mi me mar Ta sa yo facxov re bo
pi ro be bis ga sa um jo be seb lad mis da mi daq vem de ba re bul sastum
ro Si Cve ni kur san te bis ga day va nis Ta o ba ze. Sem pir da, rom
sas tum ro Si da bi na ve bu li gvar di e le bis gas v lis Ta na ve, ga dagviy
van da sas tum ro Si da pi ro be bic gag vi um jo bes de bo da.
qa laq Si pat ru li re bis gan sa xor ci e leb lad kur san te bis
ga na wi le bis dros, sa er To sacxov re bel Si 4 marts Se mo vi da
pir vel kur se li ser go (ba Co) Ca Ci baia. igi im dRes Ca mo su li yo
mSob li ur qa laq Si da Cven Tan sur da mu Sa o ba. igi nar ko ti ku li
niv Ti e re be biT iyo gab ru e bu li da Cven si ax lo ves ga mo Ce na avukr
Za le. im dRi dan igi Cvens Se mad gen lo bas aRar gah ka re bia. mogvi
a ne biT ga vi geT, rom Ca Ci baia erT-erT gvar di els da me gob rebia
da mas Tan er Tad, cecx l sas ro li iara Ris mu qa riT, zug did-
Si mcxov reb SeZ le bul oja xebs aya Ca Reb da. mi si da na Sa u leb ri vi
saq mi a no ba mar to amiT ar Se mo i far g le bo da. man „zvi a dis t Ta“
Se i a ra Re bu li raz me bis Se mos v lam de, nar ko ti ku li sa Su a le be-
96

is ze moq me de bis qveS myof ma,da me gob re bul gvar di e leb Tan er-
Tad, Ta nak la se lis — na Ti Zis de da ga a u pa ti u ra.
kri mi na lad iq ca q. se nak Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da saca
vad Ca su li sas wav leb lis me o re kur se li aleq san d re fan gani,
ro me lic mo qa la qe e bis usaf r Txo e bi sa da dam na Sa ve o bis wina
aR m deg brZo lis nac v lad, Ta vad Zar c vav da mo qa la qe ebs. man
se nak Si mcxov re bi mo qa la qe Ca mos va mi si kuT v ni li av to man qa na
„ni vi dan“ da av to sat ran s por to sa Su a le ba ga i ta ca. umaR lesi
sko lis uf ros ma gi vi kvan ta li an ma ga ta ce bu li av to man qa na
pat rons da ub ru na. ase Ti da na Sa u lo be bi xSi rad xde bo da. amis
Cam den Ta mi marT arc sis x lis sa mar T leb ri vi pa su xis m geb lo bis
sa kiTxi dam d ga ra da arc ga ricxu la vin me sko li dan.
9 mar ti. sa gu Sa go eb ze ga na wi le bu li kur san te bis Se mowme
bi dan dab ru ne bu li Se ve di „en gur qa Ral d kom bi na tis“ saer
To sacxov re bel Si. Ten de bo da.na xe va ri sa a Tic ar iyo gasu
li, rom zug di dis cen t ri dan sro lis xme bi ga is ma. Tur me
lo Ti qo ba li as Se i a ra Re bu li raz mi Tavs das x mia qa la qis mili
ci is gan yo fi le bas, Tav dam s m x me lebs mo uk lavT ad gi lobri
vi mi li ci is Ta nam S ro me li (mi li ci is ma i o ri da ka pi ta ni) da
Se no bi saT vis cecx li wa u ki de bi aT. qo ba li el Ta me o re jgu fi
ki Tavs da es xa „en gur qa Ral d kom bi na tis“ sas tum ro Si myof
gvar di e lebs.
ga dav wy vi te sas tum ro Si mis v la da gar k ve va Tu vin iy v nen
Tav dam s m x me le bi. Tan ga vi yo le me o re kur se li ko ba pa pu aS vili.
sas tum rom de mis v lam de (sas tum ro, sa er To sacxov reb lidan
150-200 met r Si iyo) gza Si sro lis xma mog ves ma. sas tum ros-
Tan mi su leb ma, da vi na xeT Tav dam s x me lebs ro gor ga moh yav daT
sas tum ros Se sas v le li dan iara Ray ri li da xe le ba we u li 17
gvar di e li. Tav dam s x me le bis mi er ga ke Te bu li ko ri do riT gahyav
daT da av to bus Si svam d nen. aq ve Ta vi mo e ya raT ad gi lob riv
macxov reb lebs da lan ZR va-gi ne biT ik leb d nen daty ve ve bu lebs.
Tav dam s x me lebs TeT ri sam k la u re bi eke TaT, Ra me er T ma ne Ti
rom ga er Ci aT. am jgufs xel m ZR va ne lob da gia uCa va. gi as mi vesal
me, er T ma ne Ti mo vi kiTxeT da vTxo ve, qa la qis cen t r Si sa gu-
Sa go ze ga na wi le bu li oTxi kur san tis mo Zeb na Si dam x ma re bo da
(gia uCa va mTav ro bis sax l Tan sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis
dros ga vi ca ni). gi am dax ma re ba aR miT q va da mas Tan er Tad av tobus
Si mov Tav s diT, iq, sa dac daty ve ve bu li 17 gvar di e li ij da.
av to bu si qa la qis cen t ris ken da iZ ra. qa la qis qu Ceb Si
xal xi iyo ga mo su li. ba zar Tan Sej gu fe bul ma xal x ma Cve ni av-
97

to bu si ga a Ce ra da gzis gag r Ze le bis sa Su a le ba ar mog v ca. gia
uCa va, me da ko ba pa pu aS vi li av to bu si dan Ca mo ve diT da xid Tan
Sek re bil xal x Tan mi ve diT. aq ga vi geT mi ze zi Cve ni av to bu sis
ga Ce re bi sa. Tav dam s x me le bi, rom le bic qa laq Si Se mo su liy vnen,
mi li ci is gan yo fi le bas es rod nen, sro lis Se de gad ki ori
ad gi lob ri vi mi li ci is Ta nam S ro me li mo ek laT. ad gi lob riv ma
xal x ma win ga da ad gi le ba amik r Za la: „mi li ci is for ma gac vi aT
da Tqvenc mog k la ve no“. xal x Si mdgar ma erT-er T ma qal ba tonma
sax li dan Svi lis spor tu li ze da Ca sac me li ga mo mi ta na da
das Zi na, Tu ki ga dawy vetT was v las, es spor tu li Ca ic vi To.
gia uCa vam gan z rax va ze xe li ama Re bi na, mir Cia ad gil ze dav r-
Ce ni li ya vi. mas im oTxi kur san tis gva ri Ca va we ri ne, rom le bic
Ra miT zug di dis cen t r Si pat ru li reb d nen. gia Sem pir da, rom
mo Zeb ni da maT da sam S vi do bos ga mo iy van da. 30-40 wu Tis lo dinis
Sem deg, gia uCa vas mi er ga mog zav nil ma kac ma mac no ba, rom
sa gu Sa go ze myo fi 4 kur san ti usaf r Txo ad gi las - sa a vad m yofo
Si iy v nen ga day va nil ni.
Su adRe id ga. yve la kur san ti sa er To sacxov re bel Si Sevk
ri be. ga dav wy vi teT, zug di di dag ve to ve bi na da iqa u ro bas
gav c lo diT. sa er To sacxov re bel Si ga moC n da Cve ni sas wavleb
lis uf ro sis mo ad gi le, mi li ci is pod pol kov ni ki an zor
yu raS vi li. mas moy v nen „zvi a dis te bi“ val ter Sur Raia da 3
ka ci. val ter Sur Ra i am zug di dis sa ko or di na cio sab Wos saxe
liT mo iTxo va Cve ni iq dar Ce na da qa laq Si sa zo ga do eb ri vi
wes ri gis dac vis Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o bis mi Re ba, mag ram
Cven ga dawy ve ti le ba uk ve mi Re bu li gvqon da. av to bu siT, romel
sac me o re kur se li av To ga i mar j vaS vi li mar Tav da, xo bis
mi mar Tu le biT ga vem g zav reT.
zug di di dan ga mo su li Cve ni Se mad gen lo ba Se u er T da q.
xo bis sta di on ze, fex bur Tel Ta ba za ze dis lo ci re bul uSiSro
e bis sa mi nis t ros umaR le si sko lis Ta nam S rom lebs. isi ni,
ad gi lob riv Ss gan yo fi le bis pi rad Se mad gen lo bas Tan er-
Tad axor ci e leb d nen Ro nis Zi e bebs sa zo ga do eb ri vi wes ri gis
dac vi saT vis da dam na Sa ve o bis wi na aR m deg sab r Zol ve lad. rogorc
sa meg re los mTel re gi on Si, aqac gaz r di li iyo or ga nize
bu li da na Sa u lo ba ni: ya Ca Ro ba, mkvle lo ba. iyo gan sa kuTre
bu li si sas ti kiT Ca de ni li da na Sa u lo be bis faq te bic.
sam xed ro sab Wos mow ve viT, 7 marts Tbi lis Si Ca mo dis eduard
Se var d na Ze. 10 marts, sam xed ro sab Wos ga dawy ve ti le biT
Za la Si Se vi da sa qar T ve los de mok ra ti u li kav Si ris pro eq ti,
98

om lis mi xed vi Tac, e. Se var d na Zis Tav m j do ma re o biT Se iq m na
sa xel m wi fo sab Wo. am dRi dan sam xed ro sab Wo wyvet da fun q cio
ni re bas. sa xel m wi fo sab Wos wev re bi gax d nen: Ten giz si gua,
ja ba iose li a ni da Ten giz ki to va ni.
9 marts, zug did ze eq s p re zi den tis mom x re Ta Tav das x ma
swo red e. Se var d na Zis Ca mos v lis pro tes tad Se iZ le ba mi viCni
oT.
xo bis fex bur Tis gun dis ba za ze ga vi geT, rom lo Ti qoba
li as Se i a ra Re bu li raz mis wevr na Ti Zes de dis Se u racx yofi
saT vis, umaR le si sko lis pir vel kur se li ser go (ba Co) Ca-
Ci baia sas ti kad uce mia da zug di dis mi li ci is gan yo fi le bis
wi nas wa ri da ka ve bis sa kan Si Ca mo ex r Co.
uSiS ro e bis sa mi nis t ros umaR le si sko lis xob Si yof ni sas
sa xel m wi fo sab Wos ga dawy ve ti le biT da uSiS ro e bis sa mi nis tros
umaR le si sko lis uf ro sis gi vi kvan ta li a nis da va le biT,
14 marts Cvens Se mad gen lo bas ga mo e yo ToTx met ka ci a ni jgufi
Ce mi xel m ZR va ne lo biT da ba Cxo rowyu Si ga sam g zav reb lad.
gi vi kvan ta li a nis gan mar te biT, Cxo rowyus ra i on Si, ise rogorc
mTli a nad sa meg re los re gi on Si, mZi me ope ra ti u li da
po li ti ku ri vi Ta re bis pi ro beb Si Cven, sa zo ga do eb ri vi wesri
gis dac vis pa ra le lu rad un da gvez ru na Cxo rowyu Si stabi
lu ro bis mi saR we vad.
ad gil ze Ca su lebs, da bis cen t r Si mde ba re sas tum ro Si
dag v x v d nen Cve ni sas wav leb lis — uSiS ro e bis ma Ral Ci nos ne bi,
rom leb sac xel m ZR va ne lob da uSiS ro e bis pol kov ni ki mal xaz
ga gua. ima ve dRes Sek re ba ze ga ir k va, rom ra i on Si vi Ta re ba warmo
ud gen lad mZi mea, xal xi mo nat re bu lia mSvid cxov re bas, maT
ara aqvT nor ma lu ri Sro mi sa da das ve ne bis uf le ba, mi li ci is
ra i o nu li gan yo fi le ba pa r a li ze bu lia (mi li ci is uf ro si omexi
ala ni a), mi si pi ra di Se mad gen lo ba sam sa xur Si ar cxad de ba,
maT ar hyof niT si Ta ma me, Za lis x me va da mon do me ba da am ya ron
wes ri gi. ar mu Sa obs pu ris qar xa na, 2 Ca is fab ri ka (di req to rebi:
aka ki ve kua da ana to li le mon ja va), ad gil m rew ve lo bis kombi
na ti, sa re mon to-sam Se neb lo sam mar T ve lo, sko la Si CaS lilia
me ca di ne o be bi. mTe li dat vir T viT ar mu Sa obs fos ta (direq
to ri Ten giz lag vi la va) sa me di ci no obi eq te bi — af Ti a qi
da sa a vad m yo fo (mTa va ri eqi mi aleq san d re mi qa i a) da sxv.
Sek re ba ze Cvens wi na Se da i sa xa amo ca na, sta bi li za ci is dasam
ya reb lad da mis Se sa nar Cu neb lad, Se saZ leb lo bis far gleb
Si ga mog ve cocx le bi na ra i on Si sa zo ga do eb ri vi cxov re ba.
99

am rTu li mi si is Ses ru le bi saT vis mra va li Ra mis ga te xa dag v-
Wir da. vmu Sa ob diT xal x Tan, or dRe Si pu ris qar xa na amu Sav da,
ga ix s na sa zo ga do eb ri vi kve bis obi eq te bi. sru li dat vir T viT
amu Sav da af Ti a qi, sa a vad m yo fo. sa a vad m yo fo Si mim di na reob
da pa ci en te bis mi Re ba. Cvens mon do me bas xal xi dRi TidRe
grZnob da. yo ve li ze mo Ca moT v li li obi eq tis amoq me de ba Si
gam geb lis mo va le o bis Sem s ru leb lis kan did go gu a sa da mi si
mo ad gi lis go gi sor di as aq ti u ri mxar da We ris ga re Se ver moxer
x de bo da.
da ba Cxo rowyu Si Cas v lis pir ve li ve dRes ava moq me deT rai
o nis mi li ci is gan yo fi le ba. ad gi lob riv mi li ci is Ta nam Srom
leb Tan er Tad va xor ci e leb diT Cxo rowyus te ri to ri is
pat ru li re bas. aq da, sa er Tod, ra i on Si sta bi li ze bis miR weva
Si mniS v ne lo va ni ro li iTa ma Sa uSiS ro e bis po lo kov ni kis
mal xaz ga gu as, ro gorc xel m ZR va ne lis, mi zan mi mar Tul ma gadawy
ve ti le beb ma.
in for ma ci e bi sa nu ge So ar Can da, ra i on Si, wa len ji xis
mxri dan sa eW vo 10-15 ka ci a ni ru sul ena ze mo la pa ra ke Se i a ra-
Re bu li jgu fi ga da ad gil de bo da da am ucxo jgu fis Ta re SiT
iyo ga mow ve u li mo sax le o bis SeS fo Te bac. jgu fis moq me debe
bi gar k ve ul wi lad daz ver vi Ti iyo. eWvs ba deb da, rom isi ni
ru se Ti dan iy v nen Se mog zav ni le bi. Cven da sa si ke Tod Tu sa ube
du rod, am jgufs pat ru li re bi sas ar Sev x ved ri varT.
Cxo rowyu Si Cas v lis dRi dan da iq yof nis pe ri od Si (Cxorowyu
Si vim yo fe bo diT 30 mar tam de) da bis cen t r Si — obe lisk
Tan ad gi lob ri vi mo sax le o ba 70-100 ka cam de ik ri be bo da da
mi tings mar Tav da.mo mi tin ge e bi in for ma ci ebs zug did sa da
wa len ji xa Si war g zav nil Ta gan iReb d nen da aq ci is mo na wi leebs
aT viT c no bi e reb d nen. e.w. sa in for ma cio aq ci ebs lo bireb
d nen: zu rab Sen ge lia (hel sin kis jgu fi dan), ko te naWye bia
(mrgva li ma gi da) da va le ri izo ria (Cxo rowyus yo fi li prefeq
ti). kar gad gves mo da, rom Sors vi ya viT srul sta bi liza
ci am de. mi tin ge bi isev yo vel dRi u rad imar Te bo da, mag ram
san do in for ma ci e bis ana li zi dan ga mom di na re, ma inc vcdilob
diT ci vi go ne biT Seg ve nar Cu ne bi na sta bi lu ro ba, ub ralod,
vcdi lob diT aq Sek re bil xalxs dav m s gav se bo diT.
vi Ta re bis Se sa xeb in for ma ci as dro dad ro vug zav ni diT
Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros sa ko or di na cio Stabs se nak Si.
Sta bi mxo lod Cve ni gag zav ni li in for ma ci e biT kma yo fil debo
da da, Cven T vis dax ma re bis aR mo sa Ce nad zo mebs ar iReb da.
100

Cve ni di di mon do me bis mi u xe da vad, „zvi a dis t Ta“ Se i a ra-
Re bul raz m Tan da pi ris pi re bas ma inc ver av c diT. aseT rTul
si tu a ci a Si bev r jer aR mov Ce nil varT da Cve ni Ta vis ime dad
bev r jer dav r Ce nil varT.
17 mar ti. wa len ji xi dan mo vi da ope ra ti u li in for ma cia
imis Se sa xeb, rom eq s p re zi dent zvi ad gam sa xur di as da va lebiT,
groz no dan zug did Si Ca vi da zu rab gu Cua. man mi tin gi Caa
ta ra zug did Si da aR niS na: mi li ci as da sa We ri xal xis sia aqvs
da Si na gan saq me Ta sa mi nis t rom es da We re bi zug did Si un da
ga na xor ci e lo so. zu rab gu Cu as gan cxa de ba de zin for ma ci ad
mi viC ni eT, Tum ca, mog vi a ne biT ga ir k va, rom es gan cxa de ba arc
ise usa fuZ v lo iyo. amis sa ba bad Se iZ le ba vi va ra u doT, im xanad
ja ba iose li a nis sa te le vi zio ga mos v la, sa dac igi iuwyebo
da CeC ne Ti dan zvi ad gam sa xur di as Ca mos v lis Se sa xeb.
zug did Si ga ke Te bul gan cxa de bas da ja ba iose li a nis mi er
gacxa de bul in for ma ci as sa meg re los re gi on Si jaW vu ri re aqcia
moh y va. jer iyo da Cxo rowyus sas tum ro Si 19 marts, Ra miT,
„Ji gu lis“ mar kis ori av to man qa niT da u pa ti Je be li oTxi stuma
ri gvew via Tbi li si dan. isi ni Se i a ra Re bul ni iy v nen av to matu
ri iara RiT. Cac mu lo biT da ier sa xiT araf riT ar Ca mo u varde
bod nen ma wan wa lebs. ma Ti TqmiT, de da qa la qi dan da va le bu li
hqon daT wa len ji xa Si Ses v la da iq di ver si u li aq tis mowyo ba.
pol kov nik mal xaz ga gu as dam sa xu re bad un da mi viC ni oT ma Ti
Se Ce re ba. mas er T sa a Ti a ni msje lo ba das Wir da, ra Ta „di ver sante
bi“ da va le bis ab sur du lo ba Si da er w mu ne bi na. da u pa ti Je bel
stum rebs wa len ji xa Si rom Se eR wi aT, amas ra moh y ve bo da, Rmer-
T ma uwyis. mTe li Ra me Cvens Se mad gen lo bas ar eZi na,. Tvals ar
va ci leb diT maT moq me de bebs. isi ni nar ko ma ne bi aR moC n d nen, Cai
ket nen sas tum ros pir ve li sar Tu lis oTax Si da nar ko ti ku li
niv Ti e re biT gab ruv d nen. es udRe u re bi di liT yo vel g va ri wina
aR m de go bis ga re Se Cav s viT man qa neb Si da Cxo rowyus te ri tori
i dan ga viy va neT. Ca va ci leT se na kis tra sam de, dav r w mun diT,
rom ra i ons gas c d nen da dav b run diT.
in t ri ga amoq me de bu lia. je ri „zvi a dis teb ze“ mid ga.
22 mar ti, kvi ra. di li dan da ba Si siwy na rea. Su adRes, sad iyo
da sad ara, obe lis k Tan uam rav ma xal x ma mo i ya ra Ta vi. mi tin gis
Ca ta re ba arc ufiq ri aT. bevr ucxo sa xes vxe dav diT. ad gi lobri
ve bi ar un da yo fi liy v nen da ra Rac miz ni saT vis iy v nen Se mogzav
ni le bi. yve la fer amas sas tum ros win mdgar ni va dev neb diT
Tvals. eW vi imi sa, rom Sek re bil Ta gan bev ri Se mog zav ni li iyo,
101

uf ro me tad ga aR r ma va ma ka raz ma Zis ga mo Ce nam. es is raz ma Zea,
ro me lic zvi ad gam sa xur di as xe li suf le bis dros mu Sa ob da
sa qar T ve los te le vi zi a Si Jur na lis tad. igi er Ta der Ti Jurna
lis ti iyo, ro me lic eq s p re zi den tis xe li suf le bis bo lo
Tve eb Sic am bi ci u rad ga das cem da axal am bebs.
obe lis ki dan, xal xis Tav Sey ris ad gi li dan, da iwyo xal xis
msvle lo ba sas tum ros win mde ba re qu Cis mi mar Tu le biT, rac
sa xal xo msvle lo bis in s ce ni re bas uf ro hgav da. ig r Z no bo da,
rom amis miR ma ra Rac gan z rax va ima le bo da. es gan z rax va ma ka
raz ma Zis „idu ma le biT“ mo sil ma kiTx veb ma ga mo a aS ka ra va. igi
msvle lo bas mox de ni lad Cac mu li mo uZRo da. sas tum ros win
mdgar Cvens Se mad gen lo bas mo u ax lov da Tan m x leb pi reb Tan
er Tad da ram de ni me kiTx va da mis va. sa xel dobr: „aq imi saT vis
xarT, rom mo mi tin ge ebs es ro loT?“ mi vu ge: „Tavs ara vis ves xmiT,
veb r Z viT kri mi na lebs, Cve ni mi za ni ra i on Si sta bi lu robis
dam ya re baa“. ma ka raz ma Zes ki dev sur da kiTx ve bis das ma,
mag ram yu radRe ba kur san teb ze ga da vi ta ne — xe liT va niS ne
sas tum ro Si Sev su li ya viT da amiT Ta vi ag ve ri de bi na pro voka
ci u li Se kiTx ve bi saT vis. 15-20 wuT Si „sa na xa ob ri vi“ msvlelo
ba dam Tav r da. da bis cen t r Si aqa-iq ad gi lob ri vi mo qa laqe
e bi Ra mi mo di od nen.
mTa va ri me o re dRes mox da. 23 marts, di lis 10 sa aT sa da
20 wuT ze wa len ji xa Si da ba na ke bu li eq s p re zi den tis Se i a ra-
Re bu li raz mi Se mo vi da da al ya Se mo ar tya da ba Cxo rowyus
sas tum ros, sa dac da ba na ke bu li iyo uSiS ro e bis sa mi nis t ros
umaR le si sko lis ope ra ti u li jgu fi. Se mo sul Ta Se i a ra Re ba
da Za le bi aS ka rad aRe ma te bo da Cven sas. vid re „zvi a dis te bi“
po zi ci ebs da i ka veb d nen, raz mis me Ta u reb ma Cven Tan stumro
ba ga dawy vi tes. kur san teb ma da u pa ti Je be li stum re bi Cem
sas tum ro no mer Si me o re sar Tul ze amo a ci les. maT Cve ne bi
Se moh y v nen: mal xaz ga gua, iuri bo qo liS vi li da go gi ior daniS
vi li. da u pa ti Je bel stum rebs So ris iy v nen: za za mWed li-
Ze (sam xed ro rwmu ne bu li, mog vi a ne biT ga ir k va, rom is xel m-
ZR va ne lob da „zvi a dis t Ta“ Se i a ra Re bul razms), ro bin zon
mar g ve la ni (z. gam sa xur di as dac vis uf ro si), go Ca (gi a) ba xia
(so xu mis ba ta li o nis me Ta u ri) da la li ma i su ra Ze (z. gam saxur
di as pi ra di mdi va ni). ma ka raz ma Zis „vi zi tis“ Sem deg ase Ti
Se mad gen lo biT stum ro bas verc ki vi nat reb diT.
sa nam ska meb ze Ca mov s x de bo diT, gia ba xi am ga ix se na Cve ni
nac no bo ba Si da qar T l Si 1991 wels da ise mi ve sal meT er T-
102

ma neTs, ro gorc Zvel nac no bebs Se e fe re ba.Ta vi dan isi ni ar
gag vec nen. al baT ifiq res, im de nad cno bi le bi varT, ra Ra ward
ge na gvWir de ba, an gac no bis Se sa fe ri si dro ar aris, an da kidev,
ra gac no ba, ese ni (e.i. Cven) xom Cve ni mtre bi ari a no.
la li ma i su ra Ze ar ma lav da si xa ruls da Cven ze ga mar j vebas
wi nas war ze i mob da. za za mWed li Ze cdi lob da Sem ri geb luri
mxa re da e Wi ra. ro bin zon mar g ve la ni oTa xis cen t r Si magi
das mi uj da da mo Ru Su li Se mog v yu reb da. oTax Si wa mi e rad
si Cu mem da i sad gu ra, sa u ba ri mal xaz ga gu am wa mo iwyo. man ganu
mar ta, rom Cxo rowyu Si sam S vi do bo mi si iT, vi Ta re bis stabi
li ze bi saT vis vi ya viT Ca sul ni. ro bin zon mar g ve lan ma, arc
acia, arc acxe la, ji qur mog v Txo va sab r Zo lo iara Ris Ca bare
ba da ra i o nis da to ve ba. ga dav xe de stum rebs da maT ga sa gonad
war mov T q vi: „Cven iara Ris Ca ba re bas ar va pi rebT“. pa sux ma
la li ma i su ra Ze ga a ci na. gab ra ze bul ma mas sa xe liT miv mar Te.
la lis si ci li sa xe ze Se e yi na da mTxo va, meT q va sa i dan vic nobdi.
Sev pir di, rom amis Se sa xeb mog vi a ne biT vetyo di.
gu Sin de li dRe sa viT max sovs ro gor Se mo a Ro Cve ni Sekre
bis oTa xi pir vel kur sel ma ami ran na ka Si Zem da ga reT gas vla
mTxo va. de re fan Si ga vi ge, rom „zvi a dis t Ta“ Se i a ra Re bul
razms al ya Si vyav diT moq ce u li. Ca vir bi ne sas tum ros pir vel
sar Tul ze. fan j re bi dan kar gad mo Can d nen Ca saf re bu li meb r-
Zo le bi. maT sas tum ro ze da miz ne bu li hqon daT yum bar m tyorc
ne bi, tyvi am f r q ve ve bi, av to ma te bi. aRel ve bu li kur san te bi
da vawy na re, da va ri ge, pro vo ka ci as ar ah yo lod nen. iq ve mdgom
jum ber na ri ma ni Zes ga da ve ci Cem ze gan pi ro be bu li av to ma ti
da ga ve di ga reT. qu Cis ga daR ma, sas tum ros mo pir da pi re mxares,
sacxov re be li sax le bis ezo eb Si obe lis kam de meb r Zo lebi
iy v nen gan la ge bu li. zo gi — sam xed ro for ma Si, zo gic — samo
qa la qo tan sac mel Si. obe lis k Tan 40-50-mde ad gi lob rivsac
mo e ya ra Ta vi. aqeT, fos tis Se no ba sa da sa sa di los So ris
gac re cil uni for ma Si Cac mu li meb r Zo li id ga da gah ki o da,
po zi ci e bi da i ka veT da brZo li saT vis mo em za de To.
aman ga ma cecx la, ax lac ver vix se neb ro gor aR mov C n di im adgi
las, sa i da nac es TviT mar q via me Ta u ri Zma Tam k v lel brZa ne -
bebs gas cem da da xma maR la mi va xa le: „Tu ici, vis usaf reb am mebr
Zo lebs?! Tu ki sro las api reb, um jo be sia, da sax le bu li pun qti
dan ga vi deT, mo sax le o ba rom ar da za ral des da iq mov sin joT
Za le bi“ (riT va pi reb di amis ga ke Te bas, ar vi ci, ma Sin ro de sac
Cven Se i a ra Re ba Si gvqon da 12 er Te u li av to ma ti Ti To mWi diT).
103

gak vir ve bul ma Se mom xe da da mi pa su xa: „Tu Cve ni xel m ZR va ne lebi
sas tum ro dan ar ga mov len, ges v riT!“ „Tqve ni xel m ZR va ne le bi
Cven Tan ari an da ara vin ara fers er Cis, xo lo es Se ni e.w. brZa nebe
bi si ke Tis mom ta ni rom ar iq ne ba Tu ges mis?!!!“
da Za bu lo ba mo la pa ra ke bis ma gi das Tan msxdom Ta ga mo-
Ce nam gan mux ta. za za mWed li Zem usay ve du ra TviT mar q via me-
Ta urs da meb r Zo lebs da bis cen t r Si Se mos v lis ga mo,sa dac
dag to veT, iq un da mdga ri ya vi To. am dros Cve ni yu radRe ba
mi iq cia mi li ci is gan yo fi le bis mxri dan wa mo sul ma tan k ma,
ro me lic di di siC qa riT mox ri gi neb da da bis cen t ris ken. fostas
Tan Zra va Ca uq ra da Zliv s Ra aamu Sa ves. es moZ ve le bu li
jav San teq ni ka „zvi a dis t Ta“ Se na er Tis kuT v ni le ba iyo. tankis
ga mo Ce na ze Cems gver diT mdgar la li ma i su ra Zes bav S vi viT
ga ub r wyin da sa xe da xe le bi ze moT aR mar Ta, „ra aris la li, gamar
j ve bas xom ar ze i mob?! mog vi a ne biT, wa len ji xa Si, eq s p rezi
den tis Se i a ra Re bu li daj gu fe bis ga re moc va Si yof ni sas,
la li ma i su ra Zes ga ur k ve vel vi Ta re ba Si kla ven).
23 marts, „vi zi ti“ mSvi do bi a nad das rul da. wa len ji xi dan
Se mo sul ma Se na er T ma Su adRes da to va Cxo rowyus ra i o nis teri
to ria da wa len ji xa Si dab run da. im dRes za za mWed li Zem da
gia ba xi am Cve ni sas wav leb lis ofic reb Tan er Tad isa di les.
Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros sa ko or di na cio Stab Tan Se-
Tan x me biT Cxo rowyu Si Cve ni miv li ne ba das rul da da sas wavleb
lis ope ra ti u li jgu fi 30 marts Tbi lis Si dab run da.
ope ra ti ul jguf Si Se di od nen:
— ga gua mal xa zi, pol kov ni ki, ka Ted ris uf ro si, ope ra tiu
li jgu fis uf ro si.
— bo qo liS vi li iuri, pol kov ni ki, ka Ted ris uf ro si
— ior da niS vi li gi or gi, pol kov ni ki, ka Ted ris uf ro si
— pet ren ko aleq san d re, pod pol kov ni ki, ka Ted ris pe dago
gi
— qe lex saS vi li givi, kad re bis Ta nam S ro me li, ufr. le i tenan
ti
— kvi Wi Ze Ta ma zi, pol kov ni ki, sas wav lo na wi lis Ta nam S rome
li
— ba la va Ze mi ri a ni, ufr. le i te nan ti, bu Ral te ri
— na ri ma ni Ze jum be ri, zem de gi
— xor gu aS vi li
— go bo zo vi
— ma me do vi ali ka, av to bu sis mZRo li
104

— xin Ci gaS vi li be no
— Tva u ri ro lan di
— ko to i a ni lud vi ka
— qve li Ze oTa ri
Se i a ra Re bu li jgu fi:
— bi Ta Ze So Ta, ka pi ta ni, xel m ZR va ne li
— ga me zar daS vi li zu ra bi, me sa me kur se li
— li par tia me ra bi, me o re kur se li
— na ka Si Ze ami ra ni, pir vel kur se li
— go giS vi li spar ta ki, pir vel kur se li
— za u taS vi li nug za ri, pir vel kur se li
— go go la Ze zvi a di, pir vel kur se li
— mWed li Ze oTa ri, pir vel kur se li
— Tu li a ni ma mu ka, pir vel kur se li
— Tu Ta raS vi li ge la, pir vel kur se li
— no za Ze no da ri, pir vel kur se li
— xus ki va Ze mir za, pir vel kur se li
fo Ti. qa la qi eq s p re zi dent z. gam sa xur di as Se i a ra Re bu li
raz mis xel Sia. sa xel m wi fo sab Wos ga dawy ve ti le biT, qa la qis
ga sa Ta vi suf leb lad uk ve me ram de ne dRea gri go leT Si, sa fexbur
To gun dis lan Cxu Tis „gu ri is“ ba za ze dis lo ci re bu lia
uSiS ro e bis umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba, sam wyobro
dar g Si sko lis uf ro sis mo ad gi lis, pol kov nik me rab ru xa-
Zis me Ta u ro biT. mas Tan er Tad ari an ofic re bi da kur san te bi
— sul 40 ka ci. maT mi i Res brZa ne ba ga mag re bu liy v nen mal Tayvis
xid ze. aq aris „mxed ri o nel Ta“ 20 ka ci a ni jgu fi. qa la qi dan
sro la ar wyde ba mal Tay vis xid ze ga mag re bul Ta mi mar Tu lebiT.
aqe dan „mxed ri o nel Ta“ erT-er Ti li de ri „bu Ra“ (Ta maz
yu raS vi li) Za li an aq ti u robs. man mo iTxo va uSiS ro e bis umaRle
si sko lis ga aq ti u re ba da ieriS ze ga das v la (e sec Cve ni be dis
iro niaa!) da me rab ru xa Zes pol kov ni kis sam x re e bi Ca mog li ja.
ofic reb ma da kur san teb ma „mxed ri o ne leb Tan“ da pi ris pi re bis
mo lo din Si iara Ri fex ze Se a ye nes. „bu Ra“ aiZu les sam x re e bi
da eb ru ne bi na. in ten si u ri sro la qa la qi dan grZel de ba. or m xri
vi sro lis Se de gad pir vel ap rils mal Tay vis xid ze po zi cie
bis da ka ve bi sas pir vel kur sel ime da ire ma Zes „zvi a dis te bis“
mxri dan ga mos ro lil ma tyvi am mas si cocx le mo us w ra fa.
er Tob li vi Za lis x me viT, foT Si gvar di is Se mos v liT, qala
qi ga Ta vi suf l da. eq s p re zi den tis Se i a ra Re bu li jgu fi
zRviT, mcu ra vi sa Su a le be biT ga iq ca.
105

19 mar ti dan sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo bis 60 ka ci a ni
da na yo fi Tbi li sis aero por t Si icavs sa zo ga do eb riv wes rigs.
ap ril sa da ma is Si uSiS ro e bis umaR le si sko lis mu Sa ke bi
igi ves ake Te ben foT Si. qa la qis ko men dan tia jum ber wi vi la Ze.
ga ta re bu li Ro nis Zi e be bis Se de gad, ra Sic aq ti u rad mo na wile
ob d nen sko lis kur san te bi. qa laq Si kri mi no ge nu li si tu acia
dRi TidRe sta bi lu ri xde bo da. Cve ni Se mad gen lo ba Ss saqa
la qo gan yo fi le bas Tan er Tad pat ru li reb da. ko men dan tis
sa a Tis dros sadRe Ra mi so mo ri ge o ba iyo da we se bu li fo Tis
ori ve Se sas v lel Si — meS vi de ki lo met r sa da mal Tay va Si. vicav
diT sa si cocx lo mniS v ne lo bis obi eq tebs: nav sad gur sa da
wis q vil qar xa nas.
sa qar T ve lo Si Seq m ni li rTu li ope ra ti u li mdgo ma re obis
ga mo, fo Tis sa qa la qo uSiS ro e bis gan yo fi le ba Si 4 ma i sidan
26 ma i sam de miv li ne bu li iyo uSiS ro e bis umaR le si skolis
30 mu Sa ki, pol kov nik mal xaz ga gu as me Ta u ro biT.
19 ma iss wa len ji xa Si, jvar ze ni-zug di dis gza ze ban dit Ta
jgu fi Tavs da es xa uSiS ro e bis umaR le si sko lis ofic reb sa
da kur san tebs. ima ve dRes sam t re di a Si sas wav leb lis me sa mekur
se li za za be ri Zis mi marT aRiZ ra sis x lis sa mar T lis saqme.man
sam t re di is mu Sak Ta sax lis win yo vel g va ri sa ba bis gare
Se mas ze gan pi ro be bu li av to ma tu ri iara RiT sa sik v di lod
daW ra ma mu ka be qa nia.
12 ma i si dan, kur san t Ta sa er To fi zi ku ri mom za de bi sa da
jan m r Te lo bis gan m t ki ce bis miz niT imar Te ba sko lis sa gazafxu
lo spar ta ki a da spor tis sxva das x va sa xe o ba Si.
14 ma iss sas wav leb lis me o re kur si sas wav lo praq ti kas gadis
Tbi lis Si ad mi nis t ra ci u li xa ziT.
ad gi lob ri vi mmar T ve lo bis 29 ap ri lis moTxov nis Se sa ba misad
da sa qar T ve los mTav ro bis ga dawy ve ti le biT, aba Sa Si ig zavne
ba sas wav leb lis 18 ka ci a ni jgu fi dam na Sa ve o bis wi na aR m deg
brZo lis ga sa ta re bel Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o bis mi sa Re bad.
sa qar T ve los sa xel m wi fo sab Wos 1992 wlis 18 ma i sis ga dawyve
ti le bis Ta nax mad, mo sax le o bis usaf r Txo e bis dac vi sa da
dam na Sa ve o bas Tan brZo lis miz niT, 19 ma i si dan 31 ma i sam de zugdid
sa da xob Si uSiS ro e bis umaR le si sko lis pro fe sor-mas wavle
be li — sul 9 ofi ce ri da 16 kur san ti ga ig zav na miv li ne ba Si.
21 ma i si dan 31 ma i sam de ka xe Tis re gi on Si, ker Zod, gur jaan
Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da sa ca vad miv li ne bu li iyo
Svi di ofi ce ri da 106 kur san ti.
106

ime da ire ma Ze
1967-1992
ime ime da da ire ire ma ma Ze Ze da da i i ba ba da da 1967 1967 wlis wlis 13 13 iv iv liss liss ca ca ge ge ris ris
ra ra i i on on Si, Si, so so fel fel nas nas per per Si. Si. 1974 1974 wels wels Se Se vi vi da da nas nas pe pe ris ris
aras aras ru ru li li sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si. Si. iq iq ezi ezi a a ra ra mSob mSob li li ur ur ena ena sa sa
da da sa sa qar qar T T ve ve los los is is to to ri ri as. as. 1984 1984 wels wels da da am am Tav Tav ra ra Rvi Rvi ri- ri-
Sis Sis sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la da da Ca Ca i i ricxa ricxa qu qu Ta Ta i i sis sis sa sa am am Se Se neb neb lo lo
teq teq ni ni kum kum Si. Si. 1986-88 1986-88 wleb wleb Si Si ime ime da da sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ri ri geb- geb-
Sia. Sia.
ime ime da da ire ire ma ma Ze Ze bav bav S S vo vo bi bi dan dan ve ve oc oc ne ne bob bob da da po po li li ci ci is is
mZi mZi me me da da vaJ vaJ ka ka cur cur pro pro fe fe si si a a ze ze da da es es oc oc ne ne ba ba man man ais ais rurula.la. igi igi war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs sa sa qar qar TTve
ve los los Sss Sss umaR umaR les les sko sko la la Si Si da da Ta Ta na na to to leb leb Tan Tan er er Tad Tad
aq aq ti ti u u rad rad mo mo na na wi wi le le obs obs q. q. Tbi Tbi lis lis sa sa da da res res pub pub li li kis kis
re re gi gi o o neb neb Si Si sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis nis ZiZie e beb beb Si. Si.
q. q. foT foT Si, Si, 1992 1992 wlis wlis mar mar t t sa sa da da ap ap ril ril Si, Si, Seq Seq m m ni ni li li iyo iyo
mZi mZi me me mdgo mdgo ma ma re re o o ba. ba. eq eq s s p p re re zi zi den den tis tis mom mom x x re re Se Se i i a a ra ra Re Re bubulili daj daj gu gu fe fe ba ba awi awi o o keb keb da da qa qa la la qis qis mSvi mSvi do do bi bi an an mo mo sax sax le le oobas,
bas, xel xel yof yof da da qvey qvey nis nis er er Ti Ti a a no no bas. bas. Sss Sss umaR umaR le le si si sko sko lis lis
ofic ofic re re bi bi da da kur kur san san te te bi bi yve yve la la Ro Ro nes nes xma xma rob rob d d nen nen Seq Seq mmnini
li li si si tu tu a a ci ci is is aR aR mofx mofx v v ri ri sa sa da da cxov cxov re re bis bis nor nor ma ma li li zazacici i i saT saT vis, vis, mag mag ram ram Si Si na na u u ri ri mtris, mtris, eq eq s s p p re re zi zi den den tis tis mom mom xxrere
Se Se i i a a ra ra Re Re bu bu li li raz raz mis mis mxri mxri dan dan ga ga mos mos ro ro lil lil ma ma tyvityviam am pir pir vel vel kur kur se se lis lis ime ime da da ire ire ma ma Zis Zis si si cocx cocx le le q. q. foT foT Si, Si,
mal mal Tay Tay vis vis xid xid ze ze Se Se i i wi wi ra. ra. igi igi sa sa qar qar T T ve ve los los mo mo ma ma vals vals da da
mis mis sim sim S S vi vi des des Se Se e e wi wi ra. ra.
ime ime da da ire ire ma ma Zes Zes ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca mSob mSob le le bi bi da da da-Zma. da-Zma.
ime ime da da ire ire ma ma Zes Zes sa sa qar qar T T ve ve los los Ss Ss mi mi nis nis t t ris ris № 52 52 pp/S
S
brZa brZa ne ne biT biT (24.08. (24.08. 91 91 w.) w.) mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis
bis
107

108
„po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis
Sem Sem deg). deg). mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia
Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er- er-
Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze, ze, mimisi si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li kur kur sis sis me me oTxe oTxe
oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe uls. uls.
ime ime da da ire ire ma ma Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia q. q. TbiTbilislis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti a a nonobi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, ime ime da!
da!

22 ma iss 24 sa a Ti dan uSiS ro e bis umaR les sko la Si cxad deba
ya zar mu li mdgo ma re o ba.
gar k ve u li ope ra ti u li mdgo ma re o bis ga mo, 5 iv ni si dan
sas wav leb lis me oTxe kur se le bi sta Ji re bas Tbi lis Si ga di an.
cxin va lis re gi on Si ki osi eq s t re mis te bi ru su li Si na ga ni
ja ris xel Sewyo biT awi o ke ben qar T ve lo bas. sa qar T ve los respub
li kis Sss 1992 wlis 11 ma i sis №127 ope ra ti ul-sadRe Ra mi so
kreb s Si gad mo ce mu li iyo cno ba imis Se sa xeb, rom cxin va li dan
02 sa aT ze so fel er g neTs os ma eq s t re mis teb ma da u Si nes ra kete
bi da sxva sa xis cecx l sas ro li iara Ri. ase ve sro la aute xes
sof le bis: ni qo zis, Ta ma ra Se nis, aCa be Ti sa da qe mer tis mo saxle
o bas. Se de gad, da iW ra 14 ada mi a ni, so fel er g neT Si da i Ru pa
er Ti ja ris ka ci-gvar di e li. aR niS nu lis ga mo, umaR le si skolis
ofi cer Ta da kur san t Ta na wil ma ze mo aR niS nul sof leb-
Si was v lis sur vi li ga moT q va. sas wav leb lis xel m ZR va ne lo bam
mxo lod 16 kur san ti ga ag zav na ax lom de ba re ra i on Si.
cxin va lis re gi on Si xor ci el de ba uSu a lo ag re sia Cve ni
qvey nis wi na aR m deg. iqa u ri qar T ve lo ba be dis ana ba raa mi tove
bu li. qar Tu li sof le bi blo ka da Sia. cxin va lis re gi o nis
qar Tu li mo sax le o ba sis x li sa gan dac lis pi ra saa. 18 iv niss,
sa mi sab r Zo lo ver t m f re ni (ru se Tis sam xed ro-sa ha e ro Zale
bis sac no bi niS ne biT) Tavs da es xa sa qar T ve los gvar di is
qve da na yo febs da ra ke te bi da u Si na. ver t m f re neb ma mci re simaR
li dan da iwyo qar Tu li sof le bis da bom b va, pa ra le lurad,
da iwyo Se i a ra Re bul for mi re ba Ta Se mo te va. ga mo i ye nes
tan ke bi da jav San t ran s por ti o re bi. eq s t re mis te bi sa Si ne lebebs
sCa di od nen. dam w va ri da dan g re u lia qar T vel Ta sax lebi,
aTa so biT mo sax le ga ni dev na sa ku Ta ri kar mi da mo dan. sasti
ki Su ris Zi e biT us wor de bi an qar T ve lebs: ose bi „druJ biT“
uxer xa ven Tavs Ta ma ra Se nel da TaS vils, cocx lad xar Sa ven
di se vel bo RaS vils, Ta vis sa ve sax l Si ga mow ves cxin va le li
Waia, cxe nis kud ze mi a bes, aT ri es da ise amo xa des su li sacxene
Tel xa durs, cocx lad wva ven so fel fris Tan 8 qar T vel
vaJ kacs, cocxals amo a ca les gu li ku bi Tel oq ro pi ri Zes.
aqeT, eq s p re zi den tis mom x re eb sa da sa xel m wi fo sab Wos Soris
da pi ris pi re bam wa le ka qve ya na. xel mo saT bob Ta nam de bo ba sa
da xe li suf le ba Si mos v lis did ma wyur vil ma ga da a viwyaT Ta namoZ
me e bi, Cve ni sis x li da xor ci. qiS po biT aviwy de baT um Tav re si
— sam Sob los sam sa xu ri, qar T ve li xal xis dac va. xe li suf le bisa
ken da u o ke bel ma ltol vam sul da a viwyaT, rom ada mi a ni war-
109

ma va lia, sam Sob lo ki ma ra di u li! is to ria amas ar gva pa ti ebs!
da nar Cen sa qar T ve lo Si dam na Sa ve o ba or ga ni ze bu li xde ba da
far To mas S ta bebs iRebs. res pub li kis mo sax le o ba praq ti kulad
da a Si na dam na Sa ve Ta sam ya rom. mud miv ma kon f liq t ma da
sa o mar ma vi Ta re bam mra va li Se i a ra Re bu li for mi re ba war moSva.
ri gi Ti mo qa la qe da uc ve li dar Ca. kri mi no ge nu li si tu a cia
uaR re sad mZi med da aw va qve ya nas. xe li suf le ba Si mrav lad iy vnen
mo ka la Te bul ni qur de bi, mZar c ve le bi, nar ko ma ne bi, ban dite
bi. am mxriv arc Si na gan saq me Ta or ga no e bi iyo ga mo nak li si.
24 iv ni si, uSiS ro e bis umaR les sko la Si di li dan Sek re baa
ga mocxa de bu li. sko lis uf ro sis gi vi kvan ta li a nis brZa nebiT,
sas wav leb lis pi rad Se mad gen lo bas un da ga e Ta vi sufle
bi na te le ra dio de par ta men tis Se no ba. Sek re ba ze iT q va,
rom eq s p re zi den tis mom x re Ta Se i a ra Re bu li jgu fi Se mo iW ra
de da qa laq Si, ga na i a ra Ra Si na ga ni ja ris er Ter Ti qve da na yofi,
aiRo sa te le vi zio stu dia da sa te le vi zio an Za. Se ta ke bis
dros da iW ra ram de ni me ka ci. wes ri gis aR sad ge nad, te le-radi
o de par ta men t Tan mi su leb ma Se vam C ni eT Si na ga ni ja ris wevre
bi, rom le bic mo pir da pi re mxri dan es rod nen te les tu di as.
Cven mo va xer xeT, zo o par ki dan te les tu di is Se no bis mar cxe na
mxa res Tan mis v la da Se no ba Si Ses v la. Se no ba Si Si na ga ni ja ris
meb r Zo le bic Se mo iW r nen sro la-sro liT. er Tob li vi Za lisx
me viT mo xer x da te le vi zi is dacx ri lu li Se no bi dan iq gamag
re bul Ta ga moy va na. da ka ve bu lia jgu fis me Ta u ri val ter
Sur Raia da sxva „li de re bic“. es gan wi ru li, sik v di li saT vis
ga me te bu li ada mi a ne bis ga u mar T le be li aq cia iyo.
sa meg re lo isev eq s p re zi den tis mom x re Ta re gi o nad rCe ba.
isi ni zug did Si yo vel dRe mar Ta ven mi tings da mo sax le o bas
erov nu li da u mor Ci leb lo bi sa ken mo u wo de ben. re gi on Si vi Tare
bis gan sa mux ta vad, iq sa qar T ve los res pub li kis pre mi er-minis
t ris mo va le o bis Sem s ru leb lis mo ad gi le er Ta So ri si ur-
Ti er To be bi sa da ada mi a nis uf le ba Ta dac vis sa xel m wi fo komi
te tis Tav m j do ma re aleq san d re kav sa Ze ga em g zav ra. mas Tan
ax l d nen Cxo rowyus ra i o nis gam geb lis mo va le o bis Sem s ru lebe
li kan dit go gua da Cxo rowyus ra i o nis mTa va ri eqi mi aleqsan
d re mi qaia. wa len ji xa-Cxo rowyus gza ze, so fel jgal T Tan
maT Tavs da es x nen Se i a ra Re bu li pi re bi. ban di teb ma go gua adgil
ze mok les, aleq san d re kav sa Ze, aleq san d re mi qaia da mZRoli
mZev le bad wa iy va nes lu ge las mTis mi mar Tu le biT. aleq sand
re mi qaia 10 iv liss ga a Ta vi suf les, xo lo sxve bi da i to ves.
110

am van da lu ri aq tis Cam den ban dit Ta da sa ka veb lad da
mZev le bis ga sa Ta vi suf leb lad, da na Sa u lis Ca de nis me o re
dRes Cxo rowyu Si ga vem g zav reT 40 ka ci a ni jgu fi. Cxo rowyu-
Si Ca su lebs cen t r Si mo sax le o bam Tbi li Sex ved ra mog viwyo.
Zi ri Ta dad, bav S ve bi aq ti u rob d nen, rom le bic gver di dan ar
gvcil de bod nen. ad gi lob riv mi li ci is Ta nam S rom leb Tan er-
Tad, ima ve dRes Se vu de qiT ope ra ti u li Ro nis Zi e be bis ga tare
bas. dad gin da, rom mZev le bis kvals lu ge las xe o bi sa ken
miv yav diT. ami to mac ga dawy da lu ge las tyis daT va li e re ba.
or dRi a ni mu Sa o bis Se de gad, mZev le bis ad gil sam yo fels ver
mi va ge niT. mog vi a ne biT ga ir k va, rom ban di tebs mZev le bi luge
las xe o bi dan sxva mi mar Tu le biT wa uy va ni aT.
gi vi kvan ta li a nis brZa ne biT, am je rad wa len ji xis mi mar-
Tu le biT ga vem g zav reT. so fel mu xu ris gav liT wa len ji xa Si
Ca ve diT. dis lo ka ci is ad gi lad kvan ta li an ma wa len ji xis ra io
nu li sa a vad m yo fo Se ar Cia. Cve ni gam g zav re ba gan pi ro be buli
iyo imiT, rom 6 iv liss wa len ji xa Si „wes ri gis aR sad ge nad“
Ca sul „mxed ri ons“, sa xel m wi fo sab Wos Tav m j do ma ris mo adgi
lis ja ba iose li a nis xel m ZR va ne lo biT Tavs das x mo da eqs
p re zi den tis mom x re Se i a ra Re bu li ad gi lob ri vi sam xed ro
for mi re bis raz mi. da i Ru pa 20 da da iW ra 40-mde ada mi a ni.
Cas v lis Ta na ve Se vu de qiT sam sa xu reb ri vi mo va le o bis Sesru
le bas, mag ram ra mi mar Tu le biT un da gve moq me da, ga u ge ba ri
iyo. sko la-in ter nat Si dis lo ci re bu li iyo „mxed ri o ni“. aq,
Se mog v x v da qu Ta i sis spec raz mis uf ro si pol kov ni ki el gu ja
bucx ri ki Ze da mi si mo ad gi le ma i o ri ra maz iaS vi li. maT gan ga vigeT,
ro gor dax ma re bi an ja ba iose li a nis me Ta u ro biT „wes ri gis
aR m d gen lebs“ eq s p re zi den tis mom x re Se i a ra Re bu li raz mis wina
aR m deg brZo la Si. Tur me, 15-20 wu TiT, rom da eg vi a naT, ara vin
uwyis, ro gor dam Tav r de bo da es Se ta ke ba. er Ti sity viT, sul ze
mo us w res ja bas da mis gunds da er Tob li vi Za le biT eq s p re ziden
tis mom x re Se i a ra Re bu li raz mi qa la qi dan gan dev nes.
ima ve dRes mi vi ReT da va le ba Cxo rowyu dan wa len ji xa Si
Se mo sas v lel gza ze, ga na pi ra sax l Tan ax los, gzis gar di gard
mo gay va ni li met ra na xev ris di a met ris mil Si di ver si u li
jgu fis mi er da to ve bu li tro ti liT sav se Jan g ba dis ba lo nis
ga uv ne bel yo fis Se sa xeb. es rTu li mi sia pir naT lad Se as rules
Si da qar T lel ma bi Web ma, me o re kur se leb ma: bad ri go gi-
Zem, so so be ru aS vil ma, da viT ya u laS vil ma, go Ca bli a Zem, zurab
min di aS vil ma, gia bor c va Zem da mev lud ja oS vil ma. amis
111

Sem deg, wa len ji xis er TerT uban Si, ope ra ti u li in for ma ci is
sa fuZ vel ze, al ya Si mo vaq ci eT sacxov re be li sax li, sa dac,
sa va ra u dod, di ver si u li jgu fis er Ter Ti wev ri ima le bo da,
mag ram bi na ca ri e li dag v x v da.
wa len ji xa Si si Cu mes da e sad gu re bi na. qa laq Si ig r Z no boda
mcxov reb Ta nak le bo ba. Zi ri Ta dad, qa le bi, bav S ve bi da moxu
ce bi iy v nen dar Ce ni li. yve la axal gaz r da ma ma ka ci da qa li
ga xiz nu li iyo. mog ve ca sa Su a le ba qa la qi dag veT va li e re bina
da gav sa ub re bo diT mcxov reb lebs. ga ir k va, rom „mxed ri oni“
aya Ca Reb da mo sax le o bas. dRi siT-mzi siT mi a ye neb d nen maT
mi er Ser Ce ul sax leb Tan sat vir To man qa nebs — „fu rebs“ da
gah qon daT yve la fe ri, ri si wa Re bac Se eZ loT. „mxed ri o nis“
ase Ti „vi zi tis“ me re er TerT ojax Si mog vi wia stum ro bam. es
sax li sa a vad m yo fos gver d ze gzis mo pir da pi re mxa res id ga.
mas pin Zel ma — qal ba ton ma le i la zar qu am Sin Seg vi pa ti Ja. Sin
mi si de i da da de i daS vi li dag v x v d nen. me da kur san tebs va Ja
kox re i Ze sa da zu rab bad ri aS vils qal ba ton ma le i lam sax li
dag vaT va li e re bi na. aq „mxed ri o nis“, „na vaJ ka ca ri“, mZi me sura
Ti dag v x v da. aRarc ave ji da aRarc tan sac me li. da u To vebu
li TeT re u lic ki ga u yo le bi aT xe lis T vis. cxa di gax da, Tu
ro gor „wes rig sac“ am ya reb da „mxed ri o ni“.
iv nis sa da iv lis Si uSiS ro e bis umaR le si sko lis xel m-
ZR va ne lo ba sa da sa qar T ve los res pub li kis jan m r Te lo bis
dac vi sa da so cuz run vel yo fis sa mi nis t ros res pub li kuri
cen t ris xel m ZR va ne lo bas, ase ve, ga er Ti a ne ba „saq sa moq mrew
v m Se nis“ №2 sam Se neb lo tres tis mmar T vel Tan da de bu li
xel Sek ru le be bis sa fuZ vel ze maT mi er daq vem de ba re bu li
obi eq te bis da sa ca vad, 31 de kem b ram de ig zav ne bi an uSiS ro ebis
umaR le si sko lis ofic re bi da kur san te bi.
ima ve Tve eb Si uSiS ro e bis umaR les sko la Si ar se bu li speci
a lu ri da niS nu le bis ase u li or jer ga nic dis cvli le bebs.
spe ca se u lis wev r Ta ra o de no ba 84 ka ciT ga ni sazR v ra.
1992 wlis ga zafxu li dan, gi vi kvan ta li a nis sity vi e ri
brZa ne biT, ga mo i yo uSiS ro e bis umaR le si sko lis ofi cer Ta
da kur san t Ta na wi li nav Tob p ro duq te biT dat vir Tu li ma tareb
le bis som xe Tis te ri to ri a ze ga sa ci leb lad.
sa meg re los re gi on Si Seq m ni lia rTu li ope ra ti u li mdgoma
re o ba. uSiS ro e bis umaR les sko la Si 6 iv niss cxad de ba gan ga Si.
im dRes xo bis ra i on Si ig zav ne ba sas wav leb lis 120-ka ci a ni jgu-
112

fi. 100 kur san ti, Zi ri Ta dad, spe ca se u lis wev re bi da 20 ofi ceri
dis lo ci re bul iq nen q. wyal tu bo Si, sas tum ro „aiaSi“.
mar t Si uSiS ro e bis sa mi nis t ro sa in for ma cio-sa daz ver vo
sam sa xu rad ga da keT da, mag ram Cve ni sas wav le be li xan-uSiS roe
bis sa mi nis t ros, xan — sa in for ma cio-sa daz ver vo sam sa xu ris
ab ri vi a tu riT mo ix se ni e bo da. ama Tu im Ro nis Zi e ba Si sas wavleb
lis pi ra di Se mad gen lo bis mo na wi le o ba xSi rad sko lis
uf ro sis brZa ne be biT ar iyo ga mag re bu li.
wa len ji xa Si grZel de ba uSiS ro e bis umaR le si sko lis pi radi
Se mad gen lo bis yof na. auta ne li mdgo ma re o bis mi u xe da vad,
isi ni mo sax le o bas ma inc ica ven. gi vi kvan ta li a nis brZa ne biT,
uSiS ro e bis umaR le si sko lis ma i o ri, viq tor ni ko laiS vi li da
10 kur san ti „mxed ri o nis“ jguf Tan er Tad, 18 iv liss ig zav ne ba
wa len ji xi dan da sav le Tis mi mar Tu le biT Se saZ lo di ver si u li
jgu fe bis ga sa nad gu reb lad. me ki — pir vel kur sel Ta 25 ka cian
jguf Tan er Tad, sam cacx vis te ri to ri a ze da me va la sa Ra mos
eq v si sa a Ti dan di lis 8 sa a Tam de mo ri ge o ba. mo ri ge o bis dislo
ka ci is ad gi lad Se ir Ca X-XI sa u ku ne e bis Zeg li — wa len ji xis
macxov ris fe ric va le bis sa xe lo bis sa e pis ko po so ta Za ri.
mo ri ge o ba ta Zar Si loc viT da iwyo. Se va ReT taZ ris ka ri
da pir j v ris ga da we riT loc va war mov T q viT: „ufa lo qris te,
Zeo RvTi sao, Se miwya len Cven“... ta Za ri maR lob ze mde ba re obs,
iqi dan wa len ji xa xe lis gu li viT Cans. ek le si as da ba li ga lava
ni ak ravs. ga lav nis Sig niT te ri to ri a ze Zve li sa saf laoa.
ek le si is te ri to ri is daT va li e re bi sas, pir vel kur selma
edi Ser sam ni Zem mac no ba ja ba iose li a nis vi zi tis Se sa xeb,
ro me lic kur san te bis me Ta urs kiTxu lob da. ga lav nis ga reT
ga sul ma Se vam C nie mar j v niv, ga lav nis kuTxe Si mdga ri ja ba
iose li a ni da mi si dac vis uf ro si „wes ri ga“ — Ta maz fan Cu li-
Ze. isi ni nac nob ad gi lebs aT va li e reb d nen. sa nam mi vu ax lovde
bo di, „wes ri ga“ ja bas xma maR la ela pa ra ke bo da, xels xan
mar j v niv, xan mar cx niv iS ver da da eub ne bo da: „Se xe, ja ba, ra
kar gi ad gi le bia sa ya Ca Rod!“ Cems fe xis xma ze „wes ri ga“ umal
ga Cum da da ori vem Cem ken mo i xe da. ja ba iose li ans vuTxa ri,
rom kur san te bis uf ro si ma i o ri So Ta bi Ta Ze var. man Sem xe da
da rCe va-da ri ge be biT „aR m Wur va“. mi mi Ti Ta gzis im mxa re ze,
sa i da nac wa len ji xa Si Se mo su li Se i a ra Re bu li raz mi da esxa
mas da ga maf r Txi la, yu radRe ba swo red am mi mar Tu le biT
ga me max vi le bi na. kur san tebs, gzis aR niS nul mxa res ga lav nis
Sig ni Tac da ga re Tac, va mo ri ge veb di. ase ve, ga lav nis mTel pe-
113

i met r ze iy v nen Ca saf re bul ni. Ra mis sa a Teb Si Se saZ lo ucxo
pi ris „stum ro bis“ Sem Tx ve va Si Se vi mu Sa veT pa ro li — daT qmu
li sa i dum lo sity va. da vad gi neT pa ro lis yo vel dRi u rad
cvlis auci leb lo ba. pa ro li cif reb ze ava geT. ma ga li Tad,
Tu erT dRes iyo 14-i, me o re dRes pa ru li 17-iT ic v le bo da,
me sa me dRes — 21-iT da a. S. anu Ra miT ga da ad gi le bis dros Sem-
C ne ul pirs va Ce reb diT da cifrs 5-s usa xe leb diT. vTqvaT im
dRes iyo pa ro li 17-i. Tu ki is Cve ni a ni iyo, is auci leb lad
12-s da a sa xe leb da e. i. ja mu ri prin ci piT 17-s, im dRis pa rols
vi Reb diT. ase ga i a ra aT ma uZi lo Ra mem.
„mxed ri o ni“ Ta vis „saq mes“ ar iS li da. wa len ji xa Si da u wio
ke be li oja xi TiT q mis ar dar Ca. zog ga Zar cul sax l Si xelme
o red Se di od nen. sa a vad m yo fos ezo Si kur san te bis sa patru
lod ga na wi le bis dros, iq ve, gzis miR ma zar qu e bis ezos Tan
„for dis“ mar kis mik ro av to bu si ga Cer da. iqi dan av to ma tu ri
iara RiT Se i a ra Re bu li 2 ka ci gad mo vi da da ezo Si Se vi da (im
dRi dan ra dRi da nac „mxed ri o ne leb ma“ sax li ga Zar c ves, ojaxis
wev re bi aRar ga Ce re bu lan Sin). sax lis ga sa Zar c vad Se suli
2 mZar c ve li Cvens mi er ga mo Ze ve bu le bi iq nen.
wa len ji xis sta di on ze yof ni sas pir vel kur sel ma va Ja sabi
aS vil ma ic no erT-er Ti mxed ri o ne li, ro mel sac Cve ni saswav
leb lis „ma ka ro vis“ sis te mis ta be lu ri pis to le ti aR moaC
n da. es iara Ri 6 Tvis wi naT uSiS ro e bis umaR le si sko lis
mu Sak Ta se nak Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vi sas mxed ri onel
ma gas ta ca mas. mxed ri o nels iara Ris gad mo ce ma mov Txo ve,
mag ram ci vi uari mtki ca. ka maT ma ram de ni me wuTs gas ta na. situ
a cia iZa be bo da da am dros mo gv iax lov da am mxed ri o ne lis
bi ZaS vi li ku sa yi fi a ni (i gi Ce mi yo fi li msjav r de bu li iyo),
mo me sal ma da Ta vis bi ZaS vils pis to le tis dab ru ne ba ur Cia,
Tum ca am sa kiTxis „mog va re ba“ man ja bas Tan ga dawy vi ta.
sko la-in ter na tis Se no bi sa ken ga ve mar TeT. ezo mxed rio
ne le biT iyo sav se. zo gi wyvil-wyvi lad mi mo di o da, zo gic
buC qeb Tan wa mo wo li li yo. buC qeb Tan wa mo wo lil mxed ri o neli
sa gan mog ves ma: „me ori ku bi da viT rie, Sen ki er Ti ku bi Segx
v da“. me o re ise iyo nar ko ti ke biT gab ru e bu li, rom pa su xad
luR lu Ri Ra Se eZ lo. am „STam beW dav ma su raT ma“ ise imoq me da
Cem ze, rom de re fan Si mdgo mi mxed ri o ne lis kiTx va ze: sa i To,
mxo lod ma Sin Ra miv x v di, rom ja bas oTax Tan vim yo fe bo di.
mxed ri o ne li Se vi da ja bas Tan, mo ax se na Cve ni stum ro bis Se saxeb
da amis Sem deg mi vi ReT mas Tan Ses v lis ne bar T va.
114

Cab ne le bul oTax Si, iatak ze da ge bul le i beb ze Cac mu li
ja ba iose li a ni da mi si dac vis uf ro si „wes ri ga“ iy v nen wa mowo
lil ni. Cvens Ses v la ze ori ve fex ze wa mod ga. mi ve sal meT.
mxed ri o nel ma yi fi an ma, ro mel sac Cve ni sas wav leb lis ta belur
pis to let Tan eZ ne le bo da da So re ba, ra Rac ab da ub da wamo
iwyo. Se va Ce re da sa xel m wi fos me Ta u ris mo ad gi les mo vu yevi,
ro gor mox da mas Tan es iara Ri. mxed ri o nel ma ki ga nag r Zo:
„ja ba, xom ici am iaraRs Cven T vis ro go ri mniS ven lo ba aqvs, win
ki dev ram de ni ram gve lo de ba“. mxed ri o nels miv mar Te: „Sen es
av to ma ti gaqvs, sko lis pis to le ti ki da sab ru ne be lia“. ja bam
Se mom xe da da pa ta ra pa u zis Sem deg da iwyo: „Sen, ma i o ro, kargi
bi Wi Can xar, sa mar T li a nad mo iTxov iara Ris dab ru ne bas“ da
ga nag r Zo: „gi vi kvan ta li a ni xom aq aris, imas Tan ga dav wy vet am
pis to le tis beds“. ra ga ewyo bo da, da vem S vi do be da ci vad gamov
b run di.
„wes ri gis dam c ve li“ mxed ri o ne le bis na moq me da ris ga mo,
wa len ji xis mo sax le o ba im de nad zizRi Ta da mtru lad ganewyo
xe li suf le bis mi marT, rom ro ca edu ard Se var d na Zem
23 iv liss tur ne ga mar Ta sa meg re los re gi on Si, wa len ji xa Si
mas aras tu mar T moy va ru lad Sex v d nen da Se var d na Ze iZu le buli
gax da, sas w ra fod dab ru ne bu li yo Tbi lis Si.
Cven T vis mo u lod ne li iyo sa xel m wi fo sab Wos Tav m j doma
ris e. Se var d na Zis vi zi ti wa len ji xa Si. 23 iv liss, Su adRes
wa len ji xis sta di on ze ori ver t m f re ni da eS va. pir ve li vert
m f re ni dan edu ard Se var d na Ze da ius ti ci is minis t ri joni
xe cu ri a ni gad mo vid nen. me o re dan — e. Se var d na Zis pi ra di
dac vis wev re bi. es iyo sa xel m wi fo sab Wos Tav m j do ma ris gegmi
u ri vi zi ti sa meg re los re gi on Si prob le me bis ad gil ze gasac
no bad. sta di o ni dan e. Se var d na Zis ga da ad gi le bi saT vis
kur san te bis Za le biT Sev q me niT ko ri do ri. aq Sek re bil ma mosax
le o bam (Zi ri Ta dad, qa leb ma) ga da ad gi le bis sa Su a le ba ar
mis ca Se var d na Zes. isi ni sa lan ZRa vi sity ve biT am kob d nen saxel
m wi fos sab Wos me Ta urs. mis ma tur nem 10-12 wuTs Tu gasta
na. edu ard Se var d na Ze iZu le bu li gax da sas w ra fod gas clo
da qa laqs. ise swra fad ga e ri da, rom Ta vi si mgzav ri jo ni
xe cu ri a ni da a viwy da da isic wa len ji xa Si dar Ca. Cven, or gani
ze bu lad mo va xer xeT ram de ni me kur san tis Tan x le biT jo ni
xe cu ri a nis gam g zav re ba Tbi lis Si.
im dRes ja bac to veb da Ta vis raz m Tan er Tad wa len ji xas.
da ax lo e biT Ra mis aT sa aT ze ja ba iose li a ni wa len ji xis sa a-
115

vad m yo fo Si Cve ni dis lo ka ci is ad gi las mo vi da da gan mar to ebiT
ga mim xi la, rom „mxed ri o ni“ wa len ji xi dan ga di o da, xo lo
Cven, ma Ti gas v li dan er Ti sa a Tis Sem deg un da Cav su li ya viT
Cxo rowyu Si da pol kov nik gu jar yu raS vi lis sam xed ro razms
Se ver Te bo diT. rad gan Ra me iyo, er T ma neTs pa ro lis sa Su a lebiT
un da dav kav Si re bo diT. es daT q mu li sa i dum lo sity vac
ja ba iose li an ma ga mim xi la. Ra me Cxo rowyu Si dav ya viT da diliT
Tbi li sis ken ga vem g zav reT.
sa xel m wi fo sab Wos ga dawy ve ti le biT, sa meg re los re gi on-
Si sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri da ope ra ti u li vi Ta re bis stabi
li ze bi saT vis se nak Si iq m ne ba sa ko or di na cio Sta bi. mTel
re gi on Si TiT q mis pa ra li ze bu lia Si na gan saq me Ta or ga no e bi.
gaz r di lia or ga ni ze bu li da na Sa u li: ya Ca Ro ba, mkvle lo ba,
qur do ba. aR niS nul re gi on Si Ss or ga no e bis da sax ma reb lad,
sa xel m wi fo sab Wos ga dawy ve ti le biT, Tbi li si dan da res publi
kis sxva das x va ra i gan yo fi le bi dan ig zav ne ba Za le bi.
sa qar T ve los uSiS ro e bis sa mi nis t ros umaR le si sko lis
pi ra di Se mad gen lo ba 30 iv liss ig zav ne ba Cxo rowyus Si na gan
saq me Ta ra i gan yo fi le ba Si. im wels Cve ni sas wav leb lis pi ra di
Se mad gen lo ba uk ve me sa me daa Cxo rowyu Si. xSir ma Tav das x mebma,
iara Ri sa da kuT v ni li av tot ran s por tis ga ta ce bam iqa u ri
ra i gan yo fi le ba pa ra li ze bam de mi iy va na. se na kis sa ko or dina
cio Sta bis mi er Cxo rowyus zo nis xel m ZR va ne lad, ko mendan
tad miv li ne bul iq na mi li ci is pod pol kov ni ki Te i mu raz
mur Ru lia. ad gi lob ri vi mi li ci is Ta nam S rom leb Tan er Tad,
Cve ni sas wav leb lis 7 ofi ce ri da 40 kur san ti ya Ca Ro bis sawi
na aR m de go Ro nis Zi e beb Si vi Reb diT mo na wi le o bas. faq t ze
da va ka veT ya CaR Ta 3 ka ci a ni jgu fi. mo ri ge o bas ve we o diT rai
o nis Ca is fab ri keb Si. mu xu ris Ca is fab ri ka Si erT-er Ti mori
ge o bis dros Ra miT, me o re kur se lebs: zu rab bad ri aS vils,
va lo be ri Zes da zu rab min di aS vils Tavs dam na Sa ve Ta Se i a ra-
Re bu li ban da da es xa. maT ga ni a ra Res kur san te bi da wa len jixis
mi mar Tu le biT mi i mal nen.
10 ag vis tos, di liT Cve ni Se na er Ti Cxo rowyus zo ni dan ga iyva
nes. me da kur san teb ma z. bad ri aS vil ma, v. be ri Zem da z. min diaS
vil ma ga dav wy vi teT, Cvens Se na erTs ar gav yo lo diT, wa lenji
xa Si Cav su li ya viT da „zvi a dis t Ta“ raz mis xel m ZR va nel Tagan
Cve ni av to ma te bi dag veb ru ne bi na. es gan z rax va Cxo rowyus
zo nis xel m ZR va nels Te i mu raz mur Ru li as Sem c v lels mi li ciis
pol kov nik le van jo ju as ga vum xi le. man mir Cia, uari meT q va
116

wa len ji xa Si was v la ze. ga dav wy vi teT, mi si gver dis av liT wavsu
li ya viT, Tum ca es did ris k Tan iyo da kav Si re bu li, mag ram
ga dawy ve ti le ba un da Seg ves ru le bi na. ami saT vis ga vix se ne Ce mi
nac no bo ba Cxo rowyus yo fi li pre feqt va le ri izo ri as Tan. igi
di di yu radRe biT mo e ki da Cem Txov nas, ga mom yo lo da eq s p rezi
den tis Se i a ra Re bu li raz mis xel m ZR va ne lo bas Tan Cve ni saswav
leb lis kuT v ni li av to ma te bis da sab ru neb lad.
man qa nas, ro mel Sic me, va le ri izo ria da kur san ti zu rab
bad ri aS vi li vis xe diT, Cxo rowyus Se sas v lel Si qa le bi ga dagve
Rob nen da gzis gag r Ze le bis sa Su a le ba ar mog v ces. sas tumros
mxri dan sro lis xma mog ves ma. qa leb ma ic nes va le ri izoria
da sTxo ves: qa laq Si nu Sex val To. Cven — me da zu rab badri
aS vil ma, ga dav wy vi teT, mig ve to ve bi na es ad gi li da da nar-
Ce ni kur san te bis mo sa Zeb nad qu Ca ga da vir bi neT. sa a vad m yo fos
ezo dan Ro be ze ga da ve diT da sas tum ros ukan mdgar kor pus Tan
aR mov C n diT. kor pu Si mcxov reb leb ma Seg vi fa res da gviTx res,
rom 10 wu Tis win Se i a ra Re bu li jgu fi Tavs da es xa sas tum ro Si
ax lad mo sul mi li ci is qve da na yofs. Sem d gom ga ir k va, rom da axlo
e biT, sa Ra mos 6 sa aT ze se na kis sa ko or di na cio Sta bis mi er
ga mog zav ni li q. Tbi li sis mTaw min di sa da di du bis Ss ra i gan yofi
le be bis mu Sa kebs Tavs da es xa bo rot moq med Ta Se i a ra Re buli
jgu fi, da iW ra erT-er Ti mi li ci e li, Tav dam s x me le bi sa gan
mok lu lia er Ti da da iW ra — 2. Tav dam s x me lebs mTaw min di sa da
di du bis mi li ci is Ta nam S rom le bi Ta vi si ve av to bu siT ga um gzav
re bi aT se na ki sa ken. mov Zeb neT kur san te bi zu rab min di aS vili
da va le ri an (va lo) be ri Ze da sxva Ta na meb r Zo leb Tan er Tad
Cxo rowyus Ss gan yo fi le ba Si Sev g rov diT.
Cxo rowyus zo nis xel m ZR va ne li mi li ci is pol kov ni ki
le van jo jua ram den jer me da u kav Sir da se nak Si sa ko or di nacio
Stabs, ac no ba mom x da ris Se sa xeb da sTxov da tran s portis
ga mog zav nas Cvens wa say va nad. ban da, ro mel mac Tav das x ma
mo awyo, Cxo rowyu Si daZ r wo da. Cven, uiara Rod dar Ce ni lebs
(pis to le te bis ama ra vi ya viT), ra i o ni dan was v la gvqon da gadawy
ve ti li. se na ki dan dam x ma re Za la ar Can da. dro ga di o da
da Cvens ri geb Si ner vi u lo ba ma tu lob da. ki dev ram den jer
Se ex mi a na se na kis Stabs le van jo jua. iqi dan atyo bi neb d nen:
av to bu si ga mog zav ni lia da ma le Tqven Tan mo vao. ga vi da 3-4
sa a Ti. ama od ve lo de bo diT dam x ma re Za las. ime di rom ga dagve
wu ra, axal ci xis av to in s peq ci is av to man qa niT 9 Ta nam S rome
li se na kis ken ga mo vem g zav reT.
117

sa ko or di na cio Sta bi, ro me lic se na kis sas tum ro Si iyo
gan la ge bu li sav se iyo mi li ci is Ta nam S rom le biT. av to buse
bi da sxva sat ran s por to sa Su a le be bi sas tum ros win iyo
gam w k ri ve bu li. miv x v diT, rom Cvens da sax ma reb lad Ta vic ar
Se u wu xe bi aT. yve la ni man qa ni dan gad mo ve diT da Sta bis xel m-
ZR va ne lo bi sa da iq myo fe bis mi marT uS ve ri sity ve bi ar da vi-
Su reT. ima ve Ra mes ga mo vem g zav reT Tbi li sis ken. aq kar gad gamo
ik ve Ta Sta bis umoq me do ba, uf ro, mu Sa o bis for ma lo ba. gamo
ik ve Ta mi li ci is Ta nam S ro mel Ta usu su ro ba da sim x da le.
uSiS ro e bis umaR les sko la Si mi sa Re bi ga moc de bi da sasruls
uax lov de bo da. 13 ag vis tos cxad de ba mi sa Re bi ga mocde
bis Se de ge bi. pir vel kur s ze iricxe ba 234 ka ci. wi na dRi dan,
12 ag vis to dan sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba ga day vani
lia gaZ li e re bul sam xed ro mzad yof na ze gan sa kuT re bul
gan kar gu le bam de. kur san te bis ga mo ucxa deb lo bis ga mo, tele
vi zi iT cxad de ba sas wav le bel Si ma Ti ga mocxa de bis aucileb
lo bis Se sa xeb.
am dro i saT vis afxa zeT Si vi Ta re ba iZa be ba. 1992 wlis dasawyi
si dan gan dev ni li pre zi den tis mom x re Ta mi er xor ci elde
ba di ver si e bi sar ki nig zo xi de bis, li an da ge bi sa da sxva komu
ni ka ci e bis mwyob ri dan ga mo say va nad. afxa ze Tis te ri to ria
eq s p re zi den tis mom x re Ta te ri to ri ad iq ca. sa xel m wi fo sab-
Wom mi i Ro dad ge ni le ba rki nig za ze sa gan ge bo we se bis Se mo Rebi
sa da wes ri gis dac vis gan sa kuT re bu li zo me bis Se sa xeb. swored
amis Ses ru le bas moh y va omis dawye ba. afxa zeT Si qar T velebs
So ris ar iyo er T su lov ne ba. ga Ti Su lo ba ki dam Rup ve li
aR moC n da sa xel m wi fo eb ri o bis Se nar Cu ne bi saT vis. amas Se saniS
na vad iye neb d nen afxa zi se pa ra tis te bi. moS li li iyo sa komu
ni ka cio sa Su a le be bi. si tu a cia Tan da Tan umar Ta vi xde bo da.
14 ag vis tos sa qar T ve los sam xed ro na wi leb ma Ten giz kito
va nis me Ta u ro biT mdi na re en gur ze ga da sas v le le bi da i kaves
da Se vid nen afxa ze Tis te ri to ri a ze. ima ve dRe eb Si kav kasi
is mTi el xal x Ta kon fe de ra ci is pre zi den ti sa da par la mentis
Tav m j do ma ris brZa ne biT, da iwyo mo xa li se Ta ga das ro la
afxa ze Tis te ri to ri a ze. ag vis tos mi wu ruls afxa zeT Si moqme
deb d nen Ce Ce ni, adi Re e li da osi „bo e vi ke bi“. bev ri maT ga ni
omam dec iq iyo. es adas tu rebs, rom eq s t re mis tebs omi saT vis
mza de ba kar ga xnis dawye bu li hqon daT.
da vub run deT uSiS ro e bis umaR les sko las. ra xde bo da am
dro i saT vis sas wav le bel Si? 15 ag vis to dan 7 dRis gan mav lo-
118

a Si sa qar T ve los te le vi zi is sa Su a le biT ga da i ce mo da gancxa
de ba uSiS ro e bis umaR le si sko lis mo bi li ze bis Se sa xeb.
mas Si naT q va mi iyo spec da niS nu le bis ase u li sa da, mTli a nad,
sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo bis sas wav le bel Si ga mocxade
bis auci leb lo bis Se sa xeb da ga mo ucxa de bel Ta sa kiTxi
per so na lu rad iq ne bo da gan xi lu li.
ax lad Ca ricxul kur san tebs ki eb r Za naT sas wav leb lis
te ri to ria ar da e to ve bi naT da umaR le si sko lis sa er To
sacxov re bel Si dar Ce ni liy v nen. zo gi er T ma kur san t ma mo asw
ro sas wav leb li dan gas v la da sax l Si, mSob le bis ga xa re ba:
umaR les sko la Si Ca vi ricxeo.
24 ag vis to. or Sa ba Ti. 10 sa a Ti. uSiS ro e bis umaR le si skolis
did sa leq cio dar baz Si sas wav leb lis uf ro sis brZa ne biT,
ofic re bi da kur san te bi ik ri be bi an. Sek re bis mTa var sa kiTx ze
gi vi kvan ta li a ni mog vi a ne biT ila pa ra kebs, Ta vi dan ki igi saswav
le bel Si mi sa Re bi ga moc de bis Se de gebs Se e xo. Ca ricxul Tagan
50 kur san ti is wav li da uSiS ro e bis pro fi liT, xo lo da nar-
Ce ni Si na gan saq me Ta or ga no ebs Se av seb d nen. Sem deg man Sek re bis
mo na wi le ebs ga um xi la mTa va ri sa kiTxi, is, rom afxa zeT Si rTuli
vi Ta re baa Seq m ni li da sa xel m wi fo sab Wos ga dawy ve ti lebiT,
gan sa kuT re bul gan kar gu le bam de, q. gag ris mo sax le o bis
da sa ca vad uSiS ro e bis umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba
iq ga em g zav re ba. ase ve, wam s v lel Ta xel m ZR va ne lad uSiS ro e bis
umaR les sko la Si ram de ni me Tvis win gad moy va nil mi li ci is kapi
tan vax tang kve si ta Ze ze Se a Ce ra ar Ce va ni.
Su adRea. sas wav leb lis ezo Si kur san te bi da ofic rebi
jguf-jgu fad dga nan. sa ub ro ben q. gag ra Si miv li ne ba ze.
etyo bo daT (uf ro me tad ofic rebs) q. gag ra Si was v lis mosur
ne bev ri ar iq ne bo da. ofic re bi Cu mad sa ub rob d nen gi vi
kvan ta li a nis „ini ci a ti va ze“. am sis x li an miv li ne ba ze, rom
gi vi kvan ta li ans sko lis pi ra di Se mad gen lo bis brZo lis velze
gay va nis uf le ba ara aq v so. kur san te bi ki uk ma yo fi le bas
ga moT q vam d nen xel m ZR va ne lad ax lad mo su li ofic ris da niSv
nis ga mo.
wi na wleb Si gag ra Si mim di na re brZo leb sa da, sa er Tod,
afxa ze Tis om ze bev ri iwe re bo da.iwe re bo da yve la da yve laferi.
aqe dan bev ri — sic ru ec. bo lo wleb Si ki er T g va rad
ik lo afxa ze Tis Te miT da in te re se bam. arc omis Te ma ze gada
Re bu li do ku men tu ri fil mi asa xavs srul re a lo bas — gagris
brZo le bis mo na wi le ni (res po den te bi) asa xe le ben yba da-
119

Re bul sity vas Ra lats! isi ni zo ga di fra ze biT mi mo i xi laven
omis dawye bis sa babs da da mar cxe bis mi ze zebs, ix se ne ben
sa qar T ve los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul
brZo lebs da am brZo leb Si pi ra di da Ta vi an Ti me gob re bis
(Ta na meb r Zo le bis) mo na wi le o bis epi zo debs. amis da viwye ba ar
Se iZ le ba, am wleb ma di di da Ri da as va imaT, vinc iq ib r Zo da, es
mo u Su Se be li Wri lo baa imaT T vis, vinc Ta vis Tav ze ga da i tana
afxa ze Tis tra ge dia. ga nu kiTxa o bam bev ri axal gaz r dis da
ara mar to ma Ti si cocx le Se i wi ra.
vid re gag ra Si uSiS ro e bis umaR le si sko lis mu Sak Ta
(o fic re bi sa da kur san te bis) miv li ne bis Se sa xeb mo giTx robdeT,
min da pre sa Si ga moq vey ne bu li po le mi ku ri we ri le bi
mok led mi mo vi xi lo, wi na wleb Si rom ibeW de bo da. av to re bis
mi er am we ri leb Si moy va ni li faq te bi si mar T les ar Se e fe reba.
ama Si qve moT dar w mun de biT.
2000-2002 wleb Si sxva das x va res po den tis ga moT q mu li azre
bi yo vel g var re a lo bas mok le bu lia. isi ni eW vis qveS ayene
ben uSiS ro e bis umaR le si sko lis ofic re bi sa da kur sante
bis mo na wi le o bas gag ra Si war mo e bul om Si. esec Ra la tad
Se iZ le ba mi viC ni oT — si mar T lis Ra la tad! am sic ru is ga samar
T leb lad da utyu a ri in for ma ci is da sa beW dad re daq toreb
Tan (Jur na li „Tbi li se le bi“ re daq to ri za za axo ba Ze da
ga zeT „kvi ris pa lit ris“ re daq to ri aw gar dac v lili la li
gu Ta iS vi li) vi zi teb ma fu Wad Ca i a ra — we ri le bis da beW d va ze
uari miTx res, SeT q mu le bi viT er Tx mad ime o reb d nen: esao da,
po le mi ku ri sta ti e bis ga moq vey ne bas ve ri de bi To.
mkiTx ve lis T vis na Te li rom gax des, mo viy van maT ab sur-
dul da uaz ro ga mo naT q va mebs. amas ar se bi Ti mniS v ne lo ba aqvs
im de nad ram de na dac xal x ma un da ico des si mar T le.
2002 wlis Jur nal „Tbi li se leb Si“, (№36, 6-16 seq tem be ri)
da i beW da erov nu li gvar di is yo fi li meb r Zo lis, im Ja mad patim
ris (i gi sas jels rus Ta vis ko lo ni a Si ix di da) gi vi (jo ni)
va niS vi lis we ri li: „kur san tebs uTx res: „win „Sav na ba da“ dgas,
mar j v niv „mxed ri o ni“... mag ram mo atyu es...“
gi vi va niS vi li eW v q veS aye nebs q. gag ra Si da so fel kol xida
Si Cvens yof nas da iq war mo e bul brZo leb Si Cvens mo na wi leo
bas. igi am bobs, rom nu ge Si ni aT, win „Sav na ba da dgas da mar jv
niv, „mxed ri o ni“. kol xi da Si brZo li sas maR lob ze Cven gar da
ara vin id ga! im om Si zo gi er Ti mar T lac ma yu reb lad iyo wa mo-
su li. gi vi va niS vi lis gag ris brZo leb Si mo na wi le o bas eW v q veS
120

ar va ye neb, mag ram igi zed me tad Tav da je re bu lia da sa ku Ta ri
Ta vis gar da ara vis uwevs an ga riSs, swo red am xa si aT ma mi iy va na
igi da na Sa u lam de. mo xa li sed wa ve dio, — wers. mo xa li sed ki ara,
om Si was v las isi ni ari deb d nen Tavs da ima le bod nen vis T vi sac
es pir da pi ri mo va le o ba iyo, mi Tu me tes, rom amas kon s ti tu cia
gva va lebs. man Cve ni qvey nis is to ri ac ar icis. wi na sa u ku ne eb Si,
ro de sac Cvens qve ya nas mte ri Se mo e se o da, xe li su fa li (me fe)
qud ze kacs ux mob da mtris wi na aR m deg sab r Zol ve lad. ma Si nac
(1992-93 w. w.) da ax lac 2008 wlis ru seT-sa qar T ve los ag vis tos
om Si te le vi zi e bi da sxva das x va „ju ris“ fir ma, „qud ze kacs“
da sas ve neb lad sazR var ga reT ux mob da: an ta li a sa Tu ka na r is
kun Zu leb ze, eg vip te sa Tu ev ro pis sxva das x va qvey nis ku rorteb
ze dros ga sa ta reb lad. gi vi va niS vi li er T ma ne Ti sa gan gamom
ricxav faq te biT kve bavs mkiTx vels: er T gan am bobs: — „iq
sa dac kur san te bi id g nen, mZi me teq ni ka ver mi u ax lov de bo da,
iqiT xe vi iyo da tan ki ver wa vi do da“. da me o re: „30 ag vis tos 6
sa aT ze Se te va wa mo viwye To, win „bmp“ mi di o da da Cven ukan mivye
bo di To“. zus tad rom Cvenc „bmp“ gvik v lev da gzas wi na xaz ze
ga sak v le vad. igi am bobs: „kur san tebs brZo la Si ga mo u sa de gari
„aks“-is ti pis av to ma te bi hqon daT da al ko ho lu ri sas me li
da li es da daR li lebs Ca e Zi na To“. Cven rom ave diT po zi ci eb ze,
iqa u ro ba swo red ca ri e li boT le bi Ta da sab ne biT iyo mi mofan
tu li. Se i a ra Re ba Si yve la ti pis av to ma tu ri iara Ri gvqonda,
yum bar m tyor c ne bi, tvi am f r q ve ve bi, xel yum ba re bi da „akm“-
is ti pis av to ma te bic.
ga zeT „kvi ris pa lit ram“ (200 1 w. 29 ian va ri — 4 Te ber v lis
no me ri) ga mo aq vey na sta tia: „sa qar T ve los omi ar wa u gia, omi
Ra lat ma wa a go — pa sux ga u ce me li kiTx ve bi“. es sta tia ekuT vnis
gag ra Si meb r Zol „ava zas“ me Ta urs — me rab lor T qi fa ni-
Zes. mi si sity ve biT, „es im Tor me ti bi Wis Seg ne bu lad ga wir va
iyo, rad gan xel m ZR va ne lo ba mac kar gad ico da, rom isi ni iq,
sa dac ba ta li o ne bi da mar cx d nen, ve ra fers ga awyob d nen... rom
mkiTxoT, ra tom gas ces ase Ti brZa ne bao, ver gety viT; amas
xSi rad Cems Tav sac ve kiTxe bi da pa suxs ver vpo u lob“. ase ve
„29 ag vis tos kol xi da Si, sa dac ba ta li o ne bi da ec nen, Ra miT
un da ga su liy v nen wi na xaz ze meb r Zo le bi. yve lam uari Tqva,
ra Tqma un da, uaz rod sik v di li ara vis un do da. es xel m ZR vane
lo ba mac ico da, mag ram Ta vi sas ar iS li da. po li ci is aka demi
is omis „in Ci bin Cis“ uco di na ri pir tit ve la kur san te bi gare
kes sa om rad, brZa ne ba ze, maT uari ver Tqves. am gan wi rul
121

i Webs rom Sev xe deT, gu li Cag v wy da — vi co diT sad da ris T vis
uS veb d nen... 12 ka ci ga uS ves iq, sa dac TiT q mis ba ta li o ni ibr
Zo da. im Ra mes dis lo ka ci is ad gil ze arc erT Cven gans xe iri
a nad ar uZi nia, fiq re biT maT Tan vi ya viT. ise ga Ten da, er Ti
sro lis xma ar gag vi gia. di liT avir bi neT fer dob ze, Se ve diT
sax l Si da ras vxe davT ise Ti Sem za ra vi sa na xo ba dag v x v da, rom
bevr sa Si ne le bis mxil vel meb r Zol sac ki sis x li ga e yi ne boda.
zo gi er Tis T vis „ko lum bi u ri hal s tu xe bi“ ga e ke Te bi naT,
— sas qe so or ga no e bi mo ek ve TaT. erT-erT maT gans gu lis gasw
v riv, mar j ve na mxa res tyvi is sa mi ga ma va li Wri lo ba hqon da
mi ye ne bu li. is ro gor ga dar Ca, dRe sac ar vi ci. mi si na am bo biT
vi ciT, rom daR li lebs Cas Zi ne bi aT, ro gorc Cans ya ra u li mipar
viT, Cu mad mox s nes afxa zeb ma, sax l Si Se iW r nen da...“ ase ve
m. lor T qi fa ni Ze am bobs: „1992 wlis 29 ag vis tos Se te va davgeg
meT da Zve li gag ris te ri to ria un da dag ve ka ve bi nao“. — m.
lor T qi fa ni Ze ver er k ve va gag ris ge og ra fi ul mde ba re o ba Si.
29 ag vis tos brZo le bi mim di na re ob da ara Zvel gag ra Si, araara- med so fel kol xi da Si da so fel kras nik res t Si (sxva na i rad
gag ris me eq v se ki lo metrs eZax d nen). es iyo so xu mis gza ke cili.
iq cxov rob d nen: Se ro zi e bi, qec ba i e bi, kal ma xe li Ze e bi, xa-
re ba ve bi, Wan tu ri e bi, mwa ri e bi da sxv.
av to ri cru obs, ro ca Cve ni bi We bis daR up va ze wers. 29 agvis
tos ki ara, 28 ag vis tos mox da es gas v la kol xi da Si. Tu ki
ba ta li o ne bi da ec nen, ro gor ub r Za nes am Tor met biWs wi na
xaz ze gas v la. aqe dan Se iZ le ba da vas k v naT, sam xed ro xel m ZR-
va ne lo ba si tu a ci as ver akon t ro leb da, xo lo kur san te bi
uSi Sa ri bi We bi iy v nen da ar Se u Sin d nen mters. yve lam uari ganacxa
da wi na xaz ze gas v la zeo. es imas adas tu rebs, rom mSiS-
re bi yo fi lan da kur san te bi ki war b Se ux re lad dad g nen iq,
sa dac yve la un da mdga ri yo. m. lor T qi fa ni Ze am bobs, kur san-
t Ta ga mo uc de lo ba ze. Ta vad im brZo lis war mo e bis ara vi Ta ri
ga moc di le ba ar hqondaT, arc mo xa li se ebs da arc sam xed ro
Se na er Tebs. 12 ka ci ga uS ves, iq, sa dac ba ta li o ne bi da ec ne no
(ba ta li o ni sa ja ro qve da na yo fia, ro me lic ram de ni me — Cve uleb
riv 3-4 ase u li sa gan Sed ge ba, xo lo omi a no bis dros es rao
de no ba iz r de ba. Se niS v na Ce mi a), esec kur san te bis vaJ ka cobas
adas tu rebs. ise ga Ten da, rom gas ro lis xma ar gag vi giao
— am bobs m. lor T qi fa ni Ze. 28-29 ag vis tos Ra miT sro lis xma ar
Sem wy da ra, mTe li Ra me mte ri gvi tev da da Tqven ro gor ver gaga- i geT, al baT sa Ra Tas Zi liT ge Zi naT. 29 ag vis tos di liT Cven sa
122

da „mxed ri o nis“ gar da ara vin wa mo su la po zi ci e bis xel me ored
asa Re bad, an ki dev sad iyo is sax li, sa dac Sem za ra vi sana
xa o ba dag x v daT. go re bi sa da man da ri nis plan ta ci e bis meti
iq ara fe ri iyo. zo gi er Ti kur san ti saT vis „ko lum bi u ri
hal s tu xe bi“ ga e ke Te bi naT da sas qe so or ga no e bi mo ek ve Ta To
— am bobs „ava zas“ me Ta u ri da das Zens, vi Ra cis na am bo bi dan vici,
daR li lebs Cas Zi ne bi aT, afxa zebs ya ra u li mo ux s ni aT da
sax l Si myo fi kur san te bi Ca u xo cav To. iq, sa dac uSiS ro e bis
umaR le si sko lis kur san te bi id g nen, iyo brZo lis wi na xa zi.
wi na xaz ze, sa dac brZo le bi mim di na re obs, ar ga mi gia ya ra u li
gam we se bu li yo. yve la ib r Z vis da ara vis sZi navs.
ase Ti ve uaz ro in for ma ci as gvaw v dis Ta vis in ter vi u Si
gag ris yo fi li me ri, yo fi li di si den ti jo ni la ta ria. es inter
viu ga moq vey n da ga zeT „ali a Si“ 2000 wlis 3-4 oq tom bers
№156(955), sa Ta u riT, „afxa ze Tis da ce ma ze pa su xis m ge bel Ta
aras ru li sia — TviT m xil ve li brals sdebs...“, sa dac igi ixse
nebs xuT faqts da erT-er T Si aR niS navs: — „faq ti me oTxe:
ma Sin gi vi kvan ta li a ni mi li ci is aka de mi is req to ri iyo „soxum
Si Ca mo iy va na kur san te bi. 13 kur san ti iqi dan gag ra Si gamo
ag zav na, Tvi Ton so xum Si dar Ca. cxo ne bul ma ma ri naS vil ma
sa Ra mos, ro ca sa gu Sa go ze xal xi ar hyof ni da, im dRes Ca mo suli
kur san te bi pos t ze da a ye na. po zi ci eb ze Ca e Zi naT da di liT
ca me ti bi Wi „kol xi da Si“ yel ga moW ri li ipo ves. me re Ca mo vi da
kvan ta li a ni. ko men ta re bi Tvi Ton ga a ke TeT“. amis mxil ve li ki
ara, be ci un da iyos, ro gorc me rab lor T qi fa ni Zis, ise joni
la ta ri as mi er aR we ri li faq te bi, yo vel g var sa fuZ vels
mok le bu lia. isi ni amas gu lis mofxan vis miz niT la pa ra ko ben.
j. la ta ria am bobs, rom „me gag ris rwmu ne bu li vi ya vi da Ce mi
mo va le o ba ja ris ka ce bis ga mok ve ba, maT T vis pi ro be bis Seq mna
iyo“. am saq mes sxvac mo uv li da, jo ni la ta ri as ki iara RiT
xel Si gag ris mo sax le o bas Tan er Tad wi na xaz ze un da eb r Zo la
da swo red iq ga i geb da utyu ar faq tebs, xo lo mi xe il ma ri naSvi
li gag ra Si seq tem ber Si Ca mo vi da. im dRe eb Si (28,29,30 ag vis-
tos) ki gag ris dac vas akia bar ba qa Ze me Ta u rob da.
aR niS nu li sta ti e bi dan kar gad Cans, rom av to re bi ver acno
bi e re ben Ta vis naT q vams, cde bi an da me re ro gor!
sa qar T ve los uSiS ro e bis umaR le si sko lis pi ra di Se madgen
lo bis ofi cer Ta da kur san t Ta gag ris brZo leb Si mo na wile
o ba, Cvens mi er na na xi da gan c di li dRe e bis qro ni ka Sem degna
i rad wa ri mar Ta:
123

124
„sa „sa qar qar T T ve ve los los res res pub pub li li ka ka Si Si Seq Seq m m ni ni li li rTurTulili vi vi Ta Ta re re bis bis ga ga mo, mo, sa sa xel xel m m wi wi fo fo sab sab Wos Wos ga ga dawydawyveve ti ti le le bis bis Se Se sa sa ba ba mi mi sad, sad, mim mim di di na na re re wlis wlis 26 26 agagvisvis to to dan dan gan gan sa sa kuT kuT re re bul bul gan gan kar kar gu gu le le bam bam de de popoli li ti ti ku ku ri ri sta sta bi bi li li za za ci ci is is dam dam ya ya re re bis bis miz miz niT, niT,
sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis gan gan m m t t ki ki ce ce bi bi sa sa da da momosaxsax le le o o bis bis uSiS uSiS ro ro e e bis bis dac dac vi vi saT saT vis, vis, ope ope ra ra ti ti uulili
Ro Ro nis nis Zi Zi e e be be bis bis ga ga sam sam t t ki ki ceb ceb lad lad qa qa laq laq gag gag ra- ra-
Si Si miv miv li li ne ne bul bul iq iq nan nan umaR umaR le le si si sko sko lis lis Ta Ta nam nam SS-
rom rom le le bi bi da da msme msme ne ne le le bi“. bi“.
sa qar T ve los res pub li kis erov nu li uSiSro
e bis umaR le si sko la
brZa ne ba
1992 wlis 14/09 №80
mi u xe da vad imi sa, rom umaR le si sko la 1992 wlis da sawyisi
dan da eq vem de ba ra sa qar T ve los uSiS ro e bis sa mi nis t ros,
ro me lic Sem d gom sa in for ma cio-sa dazver vo sa mi nis t rod
ga da keT da, sas wav le bel Si brZa ne be bis ume te so ba sa qar T velos
uSiS ro e bis umaR le si sko lis an sa qar T ve los res publi
kis erov nu li uSiS ro e bis umaR le si sko lis sa xe liT iwere
bo da. umaR le si sko lis ara mxo lod struq tu rul ma daqvem
de ba re bam da, sa er Tod, sas wav leb lis gar daq m neb ma un da
mi iq ci os yu radRe ba, es Ta vis Ta vad mox de bo da sa xel m wi fos
gan vi Ta re bis kva lo ba ze, ara med im rTul ma da grZno biT aRsav
se dRe eb ma, wleb ma, rom leb mac mZi me da Ri da as va mTli anad
sa qar T ve los da maT So ris Sss mi li ci is umaR les sko lasac.
ze moT mo ta ni li brZa ne ba, rom lis Ta nax ma dac uSiS ro ebis
umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba un da gam g zav rebu
li yo, Tav Si ve yal bia. ker Zod, aR niS nu li brZa ne ba Cve ni
gag ra Si gam g zav re bi dan 20 dRis Sem deg da i we ra; ro mel opera
ti ul Ro nis Zi e beb zea la pa ra ki, ro de sac gag ra Si brZo le bi
mim di na re ob da. ama ve brZa ne ba Si mi Ti Te bu li 2 ofi ce ri da 11
kur san ti gag ra Si ar Ca mo su la; da bo los, am brZa ne bas ga urk
ve ve lia Tu vin awers xels, ro de sac sko lis uf ro si mTe li
seq tem be ri gag ra Si iyo (brZa ne ba xel mo we ri lia gi vi kvan tali
a nis xel mo we ris mi baZ viT).
dam Tav r da sa qar T ve los te le vi zi is sa Su a le biT uSiS roe
bis umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo bis (o fic re bi sa da
kur san te bis) sas wav le bel Si 7 dRi a ni ga mocxa de ba.

26 ag vis to. oTx Sa ba Ti. uSiS ro e bis umaR le si sko lis ezo-
Si di li dan Sek re baa ga mocxa de bu li. kur san te bi oce u le bad
ewyo bi an. Ti To e ul oce uls ofi ce ri da u niS nes me Ta u rad.
yo vel g va ri si is amo kiTx vis ga re Se ofic re bi da kur san tebi
sas wav leb lis ezo Si mdgar sam „la zis“ mar kis av to bus Si
sxde bi an. Cas x do mi sas erT-er T ma ofi cer ma kur san tebs mimar
Ta: „sa cu rao plav ke bi Tan wa i ReT zRva Si sa cu ra o do“. am
sity ve biT man mas xa rad ag vig do, Tvi Ton ki Tbi lis Si dar Ca
uS foT ve li cxov re bis ga sa ta reb lad.
av to bu seb ma ge zi fo Tis ken aiRo. gzad, qu Ta is sa da sam tre
di a Si zo gi er Ti kur san ti av to buss aCe rebs da sax l Si amjo
bi nebs dar Ce nas. Ra miT Ca ve diT foT Si da por tis te ri tori
a ze mTe li Ra me Ria cis qveS ga va ta reT. Cve ni jgu fi saT vis
sko lis uf ross ga mo u yo le bia sas wav leb lis Ta nam S ro me li
gia Sen ge lia, ro mel sac Cve ni ga ci le ba hqo nia da va le bu li
(Tur me mis ga re Se foTs ver mi vag neb diT). gia Sen ge li am gamiy
va na gver diT da gi vi kvan ta li a nis da na ba re bis ga da ce ma
mTxo va: „Sen da gi je reb so mi li ci is ma i o ri mi ri an TeT ra Ze
da ukan dab run des Tbi lis Sio“. mi ri a nis gan ci vi uari mi vi Re:
„sa dac Tqven, yve la, mec iq un da vi yoo“ — iyo mi ria nis pa suxi.
Cems kiTx va ze, Tu Tvi Ton gia Sen ge lia, ra tom ar mo di o da
Cven Tan,kvan ta li ans vWir de bi da ukan Tbi lis Si vbrun de bio.
vax tang kve si ta Zes, ro me lic uSiS ro e bis umaR le si skolis
uf ro sis gi vi kvan ta li a nis mi er iyo da niS nu li Cven xelm
ZR va ne lad, vkiTxe brZa ne bis as li Tu hqon da wa mo Re bu li
Cve ni gag ra Si miv li ne bis Se sa xeb an Cve ni sia Tu hqon da. misgan
uaris mi Re bis Sem deg ga dav wy vi te Cem ubis wig nak Si ga meke
Te bi na Ca na we re bi. ima ve Ra mes kur san te bi sa da ofic re bis
sia Se vad gi ne. q. gag ra Si wa sas v le lad sul 110 Ta nam S rom lis
gva ri Ca i we ra Cem ubis wig nak Si. aqe dan 78 pir vel kur se lia.
isi ni sul 13 dRis win Ca i ricx nen uSiS ro e bis umaR les skola
Si. gag ra Si yof ni sas Cem Ca na we rebs 29 ag vis tos, 4 seq tember
sa da 29 seq tem bers umaR le si sko lis 33 Ta nam S ro me li
da e ma ta. sul gag ra Si ib r Zo da uSiS ro e bis umaR le si sko lis
143 mu Sa ki. im pe ri od Si uSiS ro e bi sa da Si na gan saq me Ta or gano
e bi dan, ad gi lob ri vi mi li ci i sa da sa qar T ve los uSiS roe
bis umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo bis gar da ara vin
ib r Zo da.
27 ag vis to. mi li ci is ka pi ta ni vax tang kve si ta Ze di li dan
xvde ba fo Tis ad gi lob riv mmar T ve lo bi Ti or ga nos xel m ZR-
125

va ne lo ba sa da por tis uf ross va le ri ge gi Zes (gi vi kvan ta lia
nis da va le bas as ru leb da) da maT mi er ga mo yo fi li sa se ir no
ka tar Ra „fa Cu li a Ti“ (i gi so xu mis sazR vao por tis kuT v ni leba
iyo — ka pi ta ni la do xvin gi a) 12 sa aT sa da 40 wuT ze kurss
gag ris ken vi RebT. ima ve dRes, da ax lo e biT Ra mis 12 sa aT ze
da niS nu le bis ad gils mi va de qiT. por t Si Ses v la, ra Tqma unda,
sa xi fa To iyo rad gan ka tar Ris ka pi tans la do xvin gi as ar
hqon da in for ma cia, Tu vis xel Si iyo qa la qis sa na pi ro zo li,
ami to mac ka tar Ra por ti dan 150-200 met ris da So re biT ga-
Cer da. ka pi tan ma ru po riT mi mar Ta na pirs. Cven mo sa lod ne li
cecx lis sa pa su xod mo vem za deT. sa bed ni e rod, sa na pi ro zo li
Cve ne bis xel Si aR moC n da. ram de ni me wuT Si „fa Cu lia“ uk ve navsad
gur Si id ga.
Tval win mid gas pa ta ra STam beW da vi epi zo di: Cve ni meb r Zole
bi ka pi tans em S vi do be bod nen. ar ma viwy de ba la do xvin gi as
grZno biT aR sav se mo u ci le be li mze ra, igi TiT qos Ti To e u li
maT ga nis da max sov re bas cdi lob da da mSvi do biT dab ru ne bis
sur vi liT be Web ze xels adeb da. mi si es Jes ti swo red amis gamom
xat ve li iyo.
im Ra mes mTe li Se mad gen lo ba a. we reT lis qu Ca ze mde bare
gag ris sas tum ro „afxa zeT Si“ mog va Tav ses, rad gan me o re
dRes, gag ris zo nis so fel kol xi da Si sab r Zo lo po zi ci eb ze
gas v la mog ve lo da.
28 ag vis tos, ro ca mTe li saq ris ti a no brwyin va le dRe saswa
uls — wmi da qal wul ma ri am RvTis m Sob lis mi Zi ne bis dRes
aR niS nav da, umaR le si sko lis kur san te bi, mi Re bu li brZa nebis
Ta nax mad, 7 sa aT ze uk ve fex ze id g nen. maT wi na dRis mZi me
mgzav ro ba arc etyo bo daT. yve las mxed ru li Se mar Te bis ieri
dah k rav da. etyo bo daT, mzad iy v nen Tav da u zo ga vad Ser ki nebod
nen yve la ju ris Se i ra Re bul mom x durs.
di li dan ve vax tang kve si ta Ze Se ud ga umaR le si sko lis ufro
sis brZa ne bis Ses ru le bas.
igi ga em g zav ra gag ris ko mi sa ri at Si gan la ge bul sam xed ro
Stab Si da va le be bis mi sa Re bad. Sta bi dan dab ru ne bul ma 2 yu Ti
xel yum ba ra „Ф-1“ mo i ta na. yu Te bi iq ve gax s na da xel yum ba rebi
kur san teb ma ga i na wi les. Cems kiTx va ze, Tu ra tom mo i ta na
xel yum ba re bi, mi pa su xa: „kvan ta li a nis da va le biT, Cve ni Semad
gen lo ba dRe i dan Sav na ba dis gvar di as da eq vem de ba ra da,
gvar di is me Ta u ris, akia bar ba qa Zis brZa ne biT Su adRes gav divarT
wi na xaz ze“.
126

sa di lis Sem deg, 14 sa aT ze da va le bis mo lo din Si mTe li Semad
gen lo ba gan lag da ko mi sa ri a tis max lob lad mde ba re kolxidis
qar Tu li sa Su a lo sko lis ezo Si. Sav na ba dis gvar di is
me Ta u ri pol kov ni ki akia bar ba qa Zis da Sta bis uf ros sa Sas
(gvar di is pol kov ni ki. mog vi a ne biT ga ir k va, rom igi sa qar Tve
lo Si dis lo ci re bu li ru se Tis ja re bis daz ver vis uf ro si
iyo) TqmiT, Cve ni ase u li un da ga mag re bu li yo so fel kol xida
Si, man da ri nis plan ta ci eb Si. 28-29 ag vis tos, Ra mis sa a Teb-
Si, ro ca Cve ni mZi me teq ni ka ga da vi do da Se te va ze Cvens aseuls
un da mo e ge ri e bi na mTis mxri dan mo sa lod ne li mtris Semo
te va. ase Ti da va le bi Ta da mi si Ses ru le bis mtki ce rwme niT
ga vi da ase u li sab r Zo lo po zi ci eb ze.
28 ag vis tos, da ax lo e biT, 3-4 sa aT ze, „БМП“— s sa Su a lebiT,
ro mel sac ad gi lob ri vi meb r Zo le bi mar Tav d nen, ga vik vli
eT gza mTis mi mar Tu le biT. uku vag deT mtris daj gu fe be bi
so fel kol xi dis man da ri nis plan ta ci e bi dan. mTa, ro mel zec
Cve ni ase u li ga mag r da, da ba li iyo stra te gi u li Tval saz risiT,
ara sa xar bi e lo mdgo ma re o ba Si vi ya viT, maR lob ze ga magre
bu li mtri saT vis Cve ni po zi ci e bi kar gi sa miz ne iyo.
amis mi u xe da vad, Cvens bi Webs war bic ar Se ux ri aT, yve lam
da i ka va mis T vis xel say re li po zi cia. wi na xaz ze ga sul kursan
tebs xel m ZR va ne lob d nen: pod pol kov ni ki le o nid su boti
ni, ma i o ri mi ri an TeT ra Ze, ka pi ta ni vax tang kve si ta Ze da
zem de gi mal xaz qav Ta ra Ze. gag ra Si Stab Tan kav Si ris Se sa nar-
Cu neb lad, vi na i dan vax tang kve si ta Ze pa si u rob da, me oTxi
meb r Zo li dav to ve ka pi tan mal xaz nem siw ve ri Zis me Ta u ro biT.
wi na xaz ze ga su le bis zur gis ga sa mag reb lad, mar j ve na po zici
eb ze, so fe li kol xi dis mxa res me sa me kur se le bi: edi Ser
xi da Se li, ioseb be ri aS vi li, va le ri an (va lo) be ri Ze, av Tandil
ga i mar j vaS vi li, di mit ri ar C va Ze da gi or gi bun tu ri Casaf
r d nen. mar cxe na po zi ci i dan zurgs gvi mag reb da Sav na badis
gvar di is xel m ZR va ne lo bis mi er da to ve bu li axal ci xis
„mxed ri o ni“.
ro gor Rac mo u lod ne lad Ca mob nel da.
Ra me Zal ze mZi me ga mod ga. mTa ze gan la ge bu li Cve ni aseu
lis po zi ci is pe ri met ri 200-250 met ris sig r Zi sa iyo. marcxe
na frTa ze me oTxe kur se lebs eka vaT po zi cia ma i or mi ri an
TeT ra Zi sa da ka pi tan vax tang kve si ta Zis me Ta u ro biT. Sta bidan
ga mo ta ni li kav Si ris da sam ya re be li sam xed ro mim Reb-gadam
ce mi da zi a ne bu li aR moC n da da mi si ga mar T va Se uZ le be li
127

Se iq na. aR niS nu lis ga mo dag v r Ca er Ta d er Ti gza: tyvia-wa mali
un da amog ve ta na zur g Si myo fi kur san te bis sa Su a le biT.
rac dro ga di o da, or m x ri vi sro la sul uf ro Zli er de bo da.
mdgo ma re o ba Zal ze da i Za ba. zur g Si myo fi kur san te bi zustad
as ru leb d nen da va le bas, dro u lad moh qon daT tyvia-wama
li. or m x ri vi cecx li grZel de bo da.
kur san teb Tan er Tad Se mo vi a reT Cve ni po zi ci e bi, mar cxena
flan g ze, ma i or ma mi ri an TeT ra Zem, TiT qos gul ma ug r Znoo,
ase Ti ram da ma ba ra: „xom ici, sa dac varT Ca saf re bul ni,
Tu ra me mog vi vi da, gvi pat ro ne“.
bin di wve bo da. sa nam bo lo po zi ci am de mi vaR wev di Cven zemoT
yum bar m tyor c nis Wur vi afeT q da da ori: me sa me kur se li
zu rab bad ri aS vi li da zu rab min di aS vi li nam s x v re ve biT daiW
ra. po zi ci i dan ma Ti gay va na kur san tebs da e va laT.
gza gan vag r Ze. bo lo po zi ci a ze pir ve li da me o re kur sele
bi id g nen. ga dav wy vi te, maT Tan er Tad ga me mag re bi na po zici
e bi, kur san te bi dab ne u le bi Can d nen, ar icod nen, ro gor
emoq me daT. po zi ci e bis ga sa mag reb lad wa mo su li kur san tebi:
av Tan dil ga i mar j vaS vi li, va lo be ri Ze da edi Ser xi da-
Se li ukan ga vag zav ne Cve ni bi We bis ga saf r Txi leb lad. mTe li
Ra mis gan mav lo ba Si afxaz Ta po zi ci e bi dan man qa ne bis gu guni
is mo da. sa va ra u dod, mo wi na aR m de ge am ad gi leb Si Za lebis
kon cen t ra ci as ax den da. kur san te bi gan va la ge wi nas war
Ser Ce ul sa far Si. me o re kur sel ma ser go da vi dov ma (am axalgaz
r dam Ta na meb r Zo leb Tan er Tad gag ris da ce mis dRes gmiro
ba Ca i di na) zus ti da miz ne biT ram de ni me sro la ga na xorci
e la yum bar m tyor c ni dan afxaz Ta gan la ge bis mi mar Tu lebiT.
mog vi a ne biT ga ir k va, rom im Ra mes di di Se te va yo fi la
da geg mi li. maT gver diT ib r Zod nen: ru se bi-ka za ke bi, CeC nebi,
adi Re e le bi, ya bar do e le bi, ose bi, som xe bi da sxva ju ris
„bo e vi ke bi“.
28 ag vis tos Ra me kur san tebs sa mu da mod da a max sov r daT.
di liT, 29 ag vis tos 6 sa aT sa da 10 wuT ze Cven po zi ci am de moaR
wia me oTxe kur sel ma da viT si xa ru li Zem. man Seg vatyo bi na,
rom po zi ci eb ze Cvens meb r Zo lebs vaz ne bi uTav de bo daT. isini
Sve las iTxov d nen. im wams Cve ni da ma te bi Ti Za le bis amosv
la sab r Zo lo po zi ci eb ze sik v dils niS nav da. ama Si Sem d gom
dav r w mun de biT. vi Ta re ba ukan da xe vas mo iTxov da.
uk ve kar gad ga Te ne bu li iyo, ro ca so fel kol xi dis mxridan,
sa dac Cve ni kur san te bis Ter T met ka ci an jgufs vxel m-
128

ZR va ne lob di, mtris xma mog ves ma: „re bi a ta, ne stre li a te“.
ser go da vi dovs uk ve mo mar j ve bu li hqon da yum bar m tyor c ni
da zus tad im mi mar Tu le biT ga is ro la, sa i da nac amo di od nen
„bo e vi ke bi“. am dro i saT vis Tav Si msu bu qad da iW ra me o re kurse
li irak li baq ra Ze, xo lo mker dis are Si — pir vel kur se li
Te mur ge li aS vi li. Cve ni po zi ci e bi dan ra tom Rac sro lis xma
ar mo di o da. yve la ni ga og ne bu le bi vi ya viT, ra xde bo da, ver
gag ve go. ukan da xe vis gzas ve Zeb diT da mi si ga ke Te ba mxo lod
im mi mar Tu le biT Se iZ le bo da, ro me li gzi Tac aq amo ve diT.
vi na i dan mci re ga u geb ro bas Se iZ le ba mZi me Se de gi moh yo loda.
am dros pir vel k lur sel ma ev ge ni cer c va Zem wa mo i Za xa:
„yve lam mig va to va, tyvi e bic gvi Tav de ba“ da da a pi ra qve moT,
Cvens po zi ci e bze (zur gis mxa res) Cas v la. pa ni ka rom ar gav rce
le bu li yo, vub r Za ne ad gil ze dar Ce ni li yo. amis Tqma iyo
da Cve ni po zi ci e bi dan — zur gis mxri dan in ten si u ri sro la
aty da. miv x v diT, rom al ya Si mo ve qe ciT (qve moT ga vi geT, rom
maT, Cvens po zi ci eb ze myo fe bi da xo ci le bi ve go neT). yve la
Cems brZa ne bas as ru leb da. yve la mi was ga ek ra. coc viT mi ve di
moz r dil naZ v Tan. xes amo fa re bu li ve Zax di, Cve nebs vuy vi rodi,
cocxa li varT da nu gves v riT-meT qi, mag ram maT aRa ra feri
es mo daT. Cems xmas sro lis xma ax Sob da. ga dav wy vi te da nar-
Ce ni kur san te bi po zi ci eb ze mo me Zeb na. xox viT ga vag r Ze leT
svla Cve ni po zi ci e bis mxa res. kur san te bis er Ti jgu fi zurgi
dan (sof. kol xi da Si Ca sas v le li gzis mxa res) akon t ro lebda
mtris Se saZ lo ga mo Ce nas da ase mi vi wev diT Cve ni po zi ci ebi
sa ken, iqiT ken, sa dac wi na Ra mes gan la ge bu li iyo umaR le si
sko lis pi ra di Se mad gen lo ba. po zi ci eb ze mo i Zeb na Svi di pirvel
kur se li, ro mel Tac gan z ra xu li hqon daT so fel kol xidis
mi mar Tu le biT (mTis mxri dan) Se te va ze ga das v la. yve la ni
er Tad Sev k ri be, aR moC n da, rom vaz ne bis mci re ma ra gi Ra Semog
v r Ca. am dros Cve ni qve da po zi ci e bi dan cecx li uf ro da
uf ro ma tu lob da. al yi dan ga mos v la Se uZ le be li Can da. sacecx
le zRu de ne bis mi e ri sa Su a le be biT un da dag ve to ve bi na.
mag ram ro gor? bi Web ma po zi ci e bi da i ka ves. ise gan v lag diT,
rom er T ma ne Tis da nax va Seg v Z le bo da. ha er Si sik d vi lis suni
ig r Z no bo da, Tum ca — vi si, ara vin ico da. sro lis xmas Cve ni
po zi ci e bi dan mTis gas w v riv jav San t ran s por ti o ris mux luxe
bis xma da e ma ta. yve las er Ti az ri ut ri a lebs, ne ta vi vi si
man qa naa, Cve ni Tu... gas v la Tu gvi we ria Rir se u lad un da ga videT,
— vuTxa ri bi Webs.
129

ara vin dab ne u la, si a ma yiT vacxa deb, kri ti kul si tu a ci a Si
kur san teb ma WeS ma ri tad ra in du li su li ga mo i Ci nes. Cav safr
diT, ve lo de biT „bmp“-s mo ax lo e bas. ser go da vi dovs vubr
Za ne, yum bar m tyor c ni mo em za de bi na, Tu jav S ni a ni man qa nis
afeT qe ba iq ne bo da sa Wi ro. yve la kur san ti mZi me fsi qo lo giur
mo ments da Za bu lad, mag ram mSvi dad Sex v da. ma le jav San tran
s por ti o ri — „bmp“-c ga moC n da, dag vi na xa da lu la dag vimiz
na. es is „bmp“-e iyo rom li Tac wi na Ra mes po zi ci eb ze gagviy
va na. yvi ri liT mi vi We riT „bmp“-sTan me da ser go da vi do vi.
„bmp“-s mZRol ma Cac mu lo biT gvic no. me mas vuTxa ri, rom qvemoT
po zi ci eb ze myo febs dro e biT sro la Se ewy vi taT, rad gan
Cvens aq ga Ce re bas az ri ar hqon da. vaz ne bi ga mog ve lia da dam xma
re Za lac ar Can da. sab r Zo lo man qa nis mZRol ma da va le ba Seas
ru la, sro le bi Sewy da. Cven ma 18-ka ci an ma jguf ma wi na xa zi
da to va da qve mo po zi ci ebs Se u er T da.
sam S vi do bo ze ga mo su le bi vex ve o diT da ga dar Ce nas vu locav
diT er T ma neTs. „bi We bo dRes Tqven Se u da reb le bi iya viT“,
„xom Sev Ze liT ga mos v la“ — ase ga vam x ne ve bi We bi. aq sa Si ne li
am ba vi ga vi geT. wi na xa zis mar cxe na flan g ze myo fi Cve ni bi Webi
mtris mo u lod ne li Tav das x mis msxver p l ni gam x da ran. sasw
ra fod Se iq m na jgu fi, ro mel sac Cve ni me gob re bis, daW ri lebis
Tu da Ru pu le bis (ar gvje ro da, rom da i Rup nen) ga moy va na
da e va la. „bmp“, rom lis dax ma re bi Tac un da gag ver R via po zicia,
ad gi li dan da iZ ra, maT ukan mih y ve bod nen mxed ri o ne le bi
(ma Ti ra o de no ba ocs ar aRe ma te bo da), ro mel Tac Cve ni Sec vla
hqon daT da va le bu li. aS ka ra iyo, rom wi na xaz ze gas v lamde
nar ko ti ku li niv Ti e re be bi mi e RoT. zo gic Cven Tval win
ike Teb da nar ko tiks.
maR lob ze, rom ave diT, mo wi na aR m de gis in ten si ur ma cecxl
ma gva i Zu la Cve ni bi We bis po zi ci am de gve xo xa. maR lob ze
pir vel kur se lis an d ro Wan tu ri Zis uZ ra vi sxe u li Sev niS neT.
Cvens ga mo Ce nas mo wi na aR m de gis jo jo xe Tu ri cecx li moh y va.
ro ca me gob re bis sam yofs mi vaR wi eT, Tval win Sem za ra vi sura
Ti ga dag ve Sa la. mar j ve na mxa res, naZ veb Tan me oTxe kur selis
er nest kuk sas da ma xin je bu li gva mi ido, mis T vis xe leb Si
afeT qe bul yum ba ras ori ve xe lis ki du ri wa eg li ja. ram de nime
naty vi a ri sa xe zec hqon da. aq ve ax los fo la dis Cafxu ti a ni,
naZvs miy r d no bi li le van cis ka riS vi li usu lod ij da. mis Tvis
sna i pe ris tyvi as fo la dis Cafxu ti ga ex v ri ta. gzis marcxe
na mxa res ma i or mi ri an TeT ra Zis, me oTxe kur se lis nug-
130

zar mar Sa niS vi lis, pir vel kur se le bis ba Cu ki ko ka i as da ge la
bel qa ni as umoZ rao sxe u le bi da vi na xeT. ax los mis v lis Sem deg
aR moC n da, rom mi ri an TeT ra Zes Ta vi hqon da ga po bi li. yve la
da nar Cens sxe ul ze naty vi a re bi hqon da. aqeT naZ veb Tan, gzis
mxa res ka pi tan vax tang kve si ta Zis da mis gan aTi met ris mo Sore
biT me oTxe kur se lis za qa ria ve Sa pu ris gva me bi Sev niS neT,
me oTxe kur se li bad ri ge ra Ze ar sad Can da. yel Si sim w ris bur-
Ti ga meCxi ra.
mo wi na aR m de gis cecx li uf ro da uf ro Zli er de bo da. nana
xiT ga cecx le be li da Su ris Zi e bis grZno biT an Te bu li Cve ni
bi We bi mo wo de bis si maR le ze id g nen. swo red aq mZi med dag veWra
sa mi kur san ti: me sa me kur se li gia da vi TaS vi li da pir velkur
se le bi mo ris ju gaS vi li da gi vi ko ba la Ze.
Cven Tval win mtris mi er ga mos ro li li tyvi e biT mi wa iTxre
bo da. am mZi me vi Ta re ba Si daW ri li kur san te bi ma si re bu li
sro le bis ad gi li dan un da ga mog vey va na. mi wa ze ga wo li leb ma
xox viT mo va xer xeT daW ri leb Tan mis v la. mo ris ju gaS vils
xe le bi da sis x li a ne bu li hqon da. mas tyvia xe leb Si mox vedro
da, xo lo gia da vi TaS vi li da gi vi ko ba la Ze muc lis are Si
iy v nen daW ri le bi. ma Ti ga moy va na un da mom x da ri yo rac Se iZle
ba swra fad. vi na i dan bi We bi sis x li dan ic le bod nen. Cven Tan
si ax lo ves myof kur san tebs: erik Tu ma novs, pet re osi aS vils,
ba Cu ki sa a TaS vils, em zar na di ra Zes, Te mur cno bi la Zes da
vefxia kin wu raS vils vuTxa ri da vezR vi eT. ima Tac ar da a yovnes
da mtris po zi ci e bis mi mar Tu le biT cecx li gax s nes. vi nai
dan mo ri si xe leb Si iyo daW ri li da mi si xe leb Si mo ki de biT
ga moy va na ar Se iZ le bo da, fe xeb Si Cav le biT xox viT ga mo viy vane
da ga da ve ci mis Ta na kur se lebs sas w ra fod sa a vad m yo fo Si
ga da say va nad. mi u xe da vad ma si re bu li sro le bi sa, kur san tebma
iS vi a Ti si ma ma ciT mo a xer xes gia da vi TaS vi lis da gi vi ko bala
Zis ga moy va na da sa a vad m yo fo Si ga day va na. ama so ba Si me oTxe
kur sel bad ri ge ra Zis tyvi e biT dacx ri lul cxe dars, me oTxe
kur se leb ma ka xa ada mi am da ko ba kal ma xe li Zem mTis Zir Si mesa
me te ra sa ze mi ag nes.
is iyo Cve ni bi We bis cxed re bi Cvens mi er Ser Ce ul ad gilas
da vas ve neT, Cvens mxa res ga moC n da gvar di is „bmp“. eki pa-
Jis wev rebs vTxo ve, da eT moT jav S ni a ni man qa na da Ru pu le bis
Ca mo sas ve neb lad. da Ru pul Ta man qa nam de miy va na Si er T gu lad
gvex ma re bo da mxed ri o ne li ka xa mum la Ze (war mo So biT Wi a Turi
dan). im dRes jav S ni a ni man qa niT 6 da Ru pu lis: mi ri an TeT-
131

a Zis, er nest kuk sas, nug zar mar Sa niS vi lis, an d ro Wan turi
Zis, ge la bel qa ni as da ba Cu ki ko ka i as Ca moy va na Sev Ze liT.
sa nam me o re jav S ni a ni man qa na movi d o da po zi ci e bam de, Cve ni
da Ru pu li me gob re bi: vax tang kve si ta Ze, bad ri ge ra Ze, le van
cis ka riS vi li da za qa ria ve Sa pu ri gver dig verd da vas ve neT.
po zi ci e bi ga va mag reT. mag ram, jav S ni a ni man qa nis mwyob ri dan
ga mos v lis ga mo, Cve ni oTxi me gob ris Ca mos ve ne ba im je rad ver
mo va xer xeT. ma Ti Ca moy va na dro e biT ga dav deT.
Cve ni al ya Si moq ce vis dros aR v niS ne, rom da ma te bi Ti Zale
bis sab r Zo lo po zi ci eb ze amos v la Cven T vis sik v dils niSnav
da. ama Si dav r w mun diT mxed ri o ne le bis moq me de biT, romle
bic po zi ci eb ze gan la ge bul ni umi sa mar Tod is rod nen.
Cve ni me gob re bi ram de ni me mi ze zis ga mo da i Rup nen. brZolis
xa zi dan ga mos v lis Sem deg ga ir k va, rom sas wav leb lis pira
di Sem da gen lo bis zur gis da sa ca vad da to ve bul ma axalci
xis mxed ri on ma 28-29 ag vis tos Ra miT TviT ne bu rad da tova
po zi cia da ga ur k ve ve li mi mar Tu le biT wa vi da. mte ri Cven
gan la ge bas maT mi er mi to ve bu li po zi ci e bi dan Se mo e pa ra.
msxver p lis mi ze zi gax da, ase ve Sav na ba dis gvar di is xel m ZRva
ne lo bis aras wo ri taq ti ka, ma Ti ara kom pe ten tu ro ba. Sem dgom
Si gacxad da, rom mZi me teq ni kis ara vi Ta ri Se te va ar yofi
la da geg mi li! ara da, Sav na ba dis gvar di is xel m ZR va nel Ta
mtki ce biT swo red am Se te vis Ta na mo na wi le ni un da vyo fi liya
viT. maT bi We bi faq tob ri vad ga wi res, ama ze pa su xi ara vis
ugia!
tra ge di is am ba vi el vis sis w ra fiT mo e do mTel gag ras.
qar Tu li mo sax le o ba mo di o da daW ri le bi saT vis sis x lis gasa
Re bad (moh qon daT sur saT-sa no va ge, Tum ca Wa mis T vis vis
eca la). did yu radRe bas iCen d nen daW ri le bis mi marT gag ris
me di ci nis mu Sa ke bi. Cve ni kur san te bi mTe li gu lis yu riT patro
nob d nen daW ri leb sa da da Ru pu lebs. mZi me daW ril Ta Soris
iy v nen pir vel kur se le bi: gi vi ko ba la Ze, Te mur ge li aS vili,
mo ris ju gaS vi li da me sa me kur se li gia da vi TaS vi li. wi na
xa zi dan dab ru ne bu li kur san te bi daW ril me gob rebs sa a vad myo
fo Si akiTxav d nen.
29 ag vis tos Su adRes gag ra Si Ca mo dis Cve ni sas wav leb lis
uf ro si, ge ne ral-ma i o ri gi vi kvan ta li a ni, ro mel sac Ca moyva
15 ofi ce ri da kur san ti. so fel kol xi di dan, wi na xa zi dan
dab ru ne bul ni sas tum ro „afxa zeT Tan“ Se vik ri beT, vmsjelob
diT wi na xaz ze dar Ce ni li Cve ni da Ru pu li 4 me gob ris Ca-
132

an d ria (an d ro) Wan tu ri Ze
1971-1992
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Ze Ze da da i i ba ba da da 1971 1971 wlis wlis 11 11 ap ap rils, rils, TerTerjojo lis lis ra ra i i o o nis nis so so fel fel ze ze da da sa sa za za no no Si. Si. vla vla di di mer mer Wan Wan tuturi ri Zis Zis ojax ojax Si Si pir pir ve ve li li Svi Svi li li da da i i ba ba da. da. va va JiS JiS vils vils ba ba bu bu is is
sa sa xe xe li li an an d d ria ria uwo uwo des. des.
1988 1988 wels wels an an d d ri ri am am war war ma ma te te biT biT da da am am Tav Tav ra ra Ter Ter jo jo lis lis
ra ra i i o o nis nis so so fel fel ze ze da da saza saza nos nos sa sa Su Su a a lo lo sko sko la. la. sko sko la la Si Si
swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Ze Ze mo mo na na wi wi le le ob ob da da mosmoswavwav le le Ta Ta res res pub pub li li kur kur sas sas wav wav lo-Se lo-Se moq moq me me de de biT biT kon kon feferen ren ci ci eb eb Si. Si. bu bu neb neb ri ri vi vi ni ni WiT WiT da da jil jil do do ve ve bul bul ma ma ymaw ymaw vil vil ma ma
oTx oTx jer jer mi mi i i Ro Ro I I da da II II xa xa ris ris xis xis dip dip lo lo me me bi bi qar qar Tul Tul ena ena sa sa
da da li li te te ra ra tu tu ra ra Si Si da da qi qi mi mi a a Si Si Ses Ses ru ru le le bu bu li li naS naS ro ro me me bibisaTsaT vis. vis. sko sko lis lis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg an an d d ria ria swav swav las las ag ag r- r-
Ze Ze lebs lebs Ter Ter jo jo lis lis pro pro fe fe si si ul-teq ul-teq ni ni kur kur sas sas wav wav le le bel- bel-
Si, Si, ro ro mel mel sac sac 1989 1989 wels wels war war Ci Ci ne ne biT biT am am Tav Tav rebs. rebs.
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Ze Ze 1989-1991 1989-1991 wleb wleb Si Si msa msa xu xu rob rob da da sab- sab-
Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ri ri geb geb Si. Si. ar ar mi mi i i dan dan de de mo mo bi bi li li za za ci ci is is Sem Sem deg deg
an an d d ria ria ub ub run run de de ba ba mSob mSob li li ur ur ra ra i i ons ons da da ima ima ve ve wlis wlis seqseqtemtem ber ber Si Si mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs Ter Ter jo jo lis lis Ss Ss ra ra i i o o nul nul gan gan yoyofi fi le le ba ba Si Si qve qve mo mo ri ri ged. ged.
an an d d ri ri as as ma ma ma, ma, ba ba to to ni ni vla vla di di me me ri ri igo igo nebs: nebs: „an „an d d ria ria CeCemimi oTxi oTxi Svi Svi li li dan dan uf uf ro ro si si va va Ji Ji iyo. iyo. bav bav S S vo vo bi bi dan dan ga ga mo mo ir- ir-
Ce Ce o o da da Sro Sro mis mis moy moy va va re re o o biT, biT, si si be be ji ji TiT TiT da da ni ni W W i i e e re re biT, biT,
mu mu dam dam mo mo wes wes ri ri ge ge bu bu li, li, mSob mSob le le bi bi sa sa da da ded ded ma ma miS miS vi vi le le bis bis
moy moy va va ru ru li, li, mox mox de de ni ni li li fi fi zi zi ku ku ri ri aR aR na na go go bis, bis, si si maR maR liT liT
or or metrs metrs aWar aWar beb beb da. da. po po li li ci ci is is for for ma ma Zal Zal ze ze Sve Sve no no da“. da“.
Ter Ter jo jo lis lis Ss Ss ra ra i i o o nu nu li li gan gan yo yo fi fi le le bis bis ad ad mi mi nis nis t t ra ra cia cia
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Zes Zes axa axa si si a a Teb Teb da, da, ro ro gorc gorc dis dis cip cip li li ni ni rerebul,bul, ke ke Til Til sin sin di di si si er er Ta Ta nam nam S S ro ro mels, mels, pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo-lo-
133

134
ba ba Si Si sar sar geb geb lob lob da da kar kar gi gi av av to to ri ri te te tiT. tiT. an an d d ri ri as, as, ro ro gorc gorc
mo mo wi wi na na ve ve mu mu Saks Saks Ss Ss ra ra i i gan gan yo yo fi fi le le bis bis xel xel m m ZR ZR va va ne ne lo lo bam bam
Su Su am am d d gom gom lo lo ba ba ga ga u u wia wia sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa mi mi nisnist t ros ros umaR umaR le le si si sko sko lis lis xel xel m m ZR ZR va va ne ne lo lo bis bis wi wi na na Se, Se, ra ra Ta Ta
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Zes Zes mo mo na na wi wi le le o o ba ba mi mi e e Ro Ro sas sas wav wav leb leb lis lis mimisasa Reb Reb ga ga moc moc deb deb Si. Si. be be ji ji Ti Ti da da swav swav las las mowyu mowyu re re bu bu li li an an ddriaria
war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs umaR umaR les les skoskola la Si Si da da iricxe iricxe ba ba sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis pir pir vel vel kur kur s s ze. ze.
Ca Ca ricx ricx viT viT ga ga xa xa re re bu bu li li an an d d ria ria ori ori dRiT dRiT Ca Ca dis dis mSob mSob leb- leb-
Tan, Tan, ra ra Ta Ta am am c c nos nos umaR umaR les les sko sko la la Si Si Ca Ca ricx ricx vis vis Se Se sa sa xeb. xeb.
1992 1992 wlis wlis 26 26 ag ag vis vis tos tos uSiS uSiS ro ro e e bis bis umaR umaR le le si si sko sko lis lis
ofic ofic reb reb Tan Tan da da Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan er er Tad Tad mi mi em em g g zav zav rereba ba gag gag ra ra Si Si te te ri ri to to ri ri u u li li mZli mZli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul
brZo brZo la la Si Si mo mo na na wi wi le le o o bis bis mi mi sa sa Re Re bad. bad. 29 29 ag ag vis vis tos tos gag gag ris ris
zo zo nis nis so so fel fel kol kol xi xi da da Si Si uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo la la Si Si gmi gmi ruruladlad da da i i Ru Ru pa pa swav swav las las mowyu mowyu re re bu bu li, li, ni ni Wi Wi e e ri ri axal axal gaz gaz rrda,
da, pir pir vel vel kur kur se se li li an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Ze. Ze.
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Zes Zes ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca ma ma ma ma — — vla vla di di mer mer
Wan Wan tu tu ri ri Ze, Ze, de de da da — — qe qe Te Te van van fan fan Cu Cu li li Ze Ze — — Wan Wan tu tu ri ri Zi Zi sa, sa,
Zme Zme bi bi — — le le va va ni ni da da pa pa a a ta, ta, da da — — gvan gvan ca. ca.
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Ze Ze sa sa qar qar T T ve ve los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTlimTliaa no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li ma ma ma ma co co bi bi sa sa da da Tav Tav dadadede bi bi saT saT vis vis da da jil jil do do e e bu bu lia lia „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis II II xaxaris ris xis xis or or de de niT“ niT“ (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg). mi mi e e ni ni Wa Wa „po „po li li ci ci is is
le le i i te te nan nan tis“ tis“ wo wo de de ba. ba. mi mi si si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is
pir pir ve ve li li kur kur sis sis pir pir ve ve li li oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe uls. uls. mis mis sasaxels xels ata ata rebs rebs Ter Ter jo jo lis lis erT-er erT-er Ti Ti qu qu Ca, Ca, Ter Ter jo jo lis lis Ss Ss
ra ra i i o o nu nu li li gan gan yo yo fi fi le le bis bis ezo ezo Si Si gax gax s s ni ni lia lia an an d d ria ria Wan Wan tuturi ri Zis Zis sa sa xe xe lo lo bis bis skve skve ri. ri. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta mememo mo ri ri al al ze. ze.
an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, an an d d ria!
ria!

er nest kuk sa
1966-1992
er er nest nest kuk kuk sa sa da da i i ba ba da da ru ru se se Tis Tis fe fe de de ra ra ci ci is is q. q. orioriolol Si Si 1966 1966 wlis wlis 4 4 ian ian vars. vars. 4 4 wlis wlis iyo, iyo, ro ro de de sac sac mi mi si si ojaojaxi xi sacxov sacxov reb reb lad lad sa sa qar qar T T ve ve lo lo Si Si — — Tbi Tbi lis lis Si Si gad gad mo mo vi vi da. da.
er er nes nes ti, ti, 1973 1973 wels, wels, mSob mSob leb leb ma ma Tbi Tbi li li sis sis 146-e 146-e sa sa Su Su a a lo lo
sko sko la la Si Si Se Se iy iy va va nes, nes, xo xo lo lo 1981 1981 wli wli dan dan er er nes nes ti ti swav swav las las
ag ag r r Ze Ze lebs lebs Tbi Tbi li li sis sis №6 6 prof prof teq teq ni ni kur kur sas sas wav wav le le bel bel Si. Si.
prof prof teq teq ni ni ku ku ri ri sas sas wav wav leb leb lis lis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg igi igi
ga ga iw iw vi vi es es sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xur xur Si. Si. sab sab Wo Wo Ta Ta
ar ar mi mi i i dan dan de de mo mo bi bi li li za za ci ci is is Sem Sem deg, deg, 1986 1986 wli wli dan dan er er nes nes ti ti
mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs sa sa qar qar T T ve ve los los Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta sa sa mi mi nis nis ttro
ro Si. Si. igi, igi, 1987-1989 1987-1989 wleb wleb Si, Si, ga ga day day va va nil nil iq iq na na Tbi Tbi li li sis sis
sa sa qar qar x x no no ra ra i i o o nis nis Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta ra ra i i o o nul nul gan gan yo yo fi fi leleba ba Si. Si. Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta or or ga ga no no Si Si mu mu Sa Sa o o bis bis pe pe ri ri od od Si Si man man
Ta Ta vi vi ga ga mo mo i i Ci Ci na, na, ro ro gorc gorc ener ener gi gi ul ul ma, ma, Ta Ta vi vi si si mo mo va va le le o o bis bis
ke ke Til Til sin sin di di si si er er ma ma Sem Sem s s ru ru le le bel bel ma. ma.
1989 1989 wels wels er er nest nest kuk kuk sa sa di di di di xnis xnis oc oc ne ne bas bas is is ru ru lebs lebs
da da iricxe iricxe ba ba ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos ko ko vis vis mi mi li li ci ci is is umaRumaRlele si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul te te tis tis sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne oobis
bis spe spe ci ci a a lo lo ba ba ze. ze. umaR umaR les les sko sko la la Si Si swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si
er er nes nes ti ti aq aq ti ti u u rad rad mo mo na na wi wi le le ob ob da da sa sa qar qar T T ve ve los los te te ririto to ri ri a a ze ze ga ga ta ta re re bul bul sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis
Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si, Si, ase ase ve ve aq aq ti ti u u rad rad mo mo na na wi wi le le ob ob da da cxin cxin va va lis lis
re re gi gi on on Si Si te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul
brZo brZo leb leb Si. Si.
er er nest nest kuk kuk sa sa 1992 1992 wlis wlis 26 26 ag ag vis vis tos tos umaR umaR le le si si skoskolis lis pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo lo bas bas Tan Tan da da kur kur san san teb teb Tan Tan er er Tad Tad
ga ga em em g g zav zav ra ra gag gag ra ra Si Si qar qar Tu Tu li li mo mo sax sax le le o o bis bis da da sa sa ca ca vad. vad.
afxa afxa z z se se pa pa ra ra tis tis teb teb Tan Tan da da Crdi Crdi lo lo kav kav ka ka si si el el „bo „bo e e vi vi keb-keb-
135

136
Tan“ Tan“ uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo la la Si Si er er nes nes ti ti 1992 1992 wlis wlis 29 29 ag ag visvistos tos brZo brZo lis lis vel vel ze, ze, so so fel fel kol kol xi xi da da Si Si gmi gmi ru ru lad lad da da e e ca. ca.
mu mu xa xa na na Tu Tu rad rad mi mi pa pa rul rul mters mters er er nest nest kuk kuk sam sam xel xel yum yum ba ba ra ra
ga ga ux ux s s na, na, mTe mTe li li ta ta niT niT wa wa mo mo i i mar mar Ta Ta da da sa sa sik sik v v di di lo lo tyvi tyvi iT iT
gan gan g g mi mi ru ru li li da da e e ca. ca.
er er nest nest kuk kuk sas sas ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da — — iri iri na na lo lo gi gi no no va, va,
pen pen si si o o ne ne ri. ri.
sa sa qar qar T T ve ve los los Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta sa sa mi mi nis nis t t ros ros 1993 1993 wlis wlis
4 4 ap ap rils rils №176 176 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT er er nest nest kuk kuk sas sas mi mi e e ni ni Wa Wa me me TaTaurur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci aalulu
ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ririu u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis,
Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang
gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis or or de de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri
aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aRaRmarmar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da RuRupul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze. er er nest nest kuk kuk sas sas sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss
aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe kur kur sis sis pir pir ve ve li li oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe uuli.
li.
er er nest nest kuk kuk sas sas gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia TbiTbilislis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti a a nonobi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, er er nest!
nest!

le van cis ka riS vi li
1967-1992
le le van van cis cis ka ka riS riS vi vi li li da da i i ba ba da da 1967 1967 wlis wlis 14 14 seq seq tem tem bers bers
Tbi Tbi lis lis Si. Si. 1984 1984 wels wels da da am am Tav Tav ra ra Tbi Tbi li li sis sis 130-e 130-e sa sa Su Su a a lo lo
sko sko la la da da ima ima ve ve wels wels mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs mcxe mcxe Tis Tis satyeo satyeo me me ururnene o o ba ba Si. Si. 1985 1985 wels wels le le va va ni ni gaw gaw ve ve ul ul iq iq na na sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ririgeb geb Si. Si. msa msa xu xu rob rob da da ami ami er er kav kav ka ka si si is is sa sa sazR sazR v v ro ro ja ja ris ris na na wil wil Si Si
axal axal ci ci xe xe Si, Si, sa sa dac dac ga ga i i a a ra ra spe spe ci ci a a lu lu ri ri swav swav le le bis bis kur kur si si da da
mi mi e e ni ni Wa Wa zem zem de de gis gis wo wo de de ba. ba. sam sam xed xed ro ro sam sam sa sa xu xu ris ris gav gav lis lis dros dros
sa sa xel xel m m wi wi fo fo sazR sazR v v ris ris sa sa ma ma ga ga li li To To dac dac vi vi saT saT vis vis da da jil jil dovdovda da med med liT. liT. 1988 1988 wels wels le le van van cis cis ka ka riS riS vils vils mi mi e e ni ni Wa Wa sam sam xed xed ro ro
wo wo de de ba ba — — „le „le i i te te na na ti“. ti“. ama ama ve ve wels wels da da jil jil dov dov da da med med liT liT Se Se iia
a ra ra Re Re bu bu li li Za Za le le bis bis 70 70 wlis wlis Tav Tav Tan Tan da da kav kav Si Si re re biT. biT.
le le va va nis nis ma ma ma ma — — aleq aleq san san d d re re cis cis ka ka riS riS vi vi li li igo igo nebs: nebs:
„le „le vans vans bav bav S S vo vo bi bi dan dan izi izi dav dav da da sam sam xed xed ro ro for for ma, ma, oc oc nenebobbob da da gmi gmi ri ri gam gam x x da da ri ri yo. yo. bav bav S S vur vur fiq fiq reb reb Si Si sa sa o o mar mar opeopera ra ci ci ebs ebs uZR uZR ve ve bo bo da da da da gmi gmi ris ris sa sa xe xe liT liT dam dam S S ve ve ne ne bu bu li li
to to veb veb da da brZo brZo lis lis vels. vels. le le va va ni ni Ta Ta vis vis xa xa si si aTs aTs bav bav S S vo vo bibidan dan wvrTni wvrTni da. da. yve yve las las Se Se ay ay va va ra ra Ta Ta vi vi dax dax ve ve wi wi li li qce qce viT, viT,
ada ada mi mi a a neb neb Tan Tan jan jan sa sa Ri Ri ur ur Ti Ti er er To To bis bis Tan Tan da da yo yo li li li li unaunariT.riT. vinc vinc mas mas ic ic nob nob da da yve yve la la gul gul T T bi bi li li sity sity ve ve biT biT igoigonebs. nebs. xSi xSi rad rad Ta Ta vi vi su su fal fal dros dros sacxov sacxov re re bel bel kor kor pus pus Si Si
mcxov mcxov reb reb pa pa ta ta ra ra me me gob gob reb reb Tan Tan sa sa ub ub riT riT iyo iyo da da ka ka ve ve bu bu li. li.
maT maT Se Se mo mo ik ik ri ri bav bav da da kor kor pu pu sis sis wi wi na na ezo ezo Si Si da da maT maT T T vis vis sasainin te te re re so so Te Te meb meb ze ze esa esa ub ub re re bo bo da. da. le le va va ni ni gvi gvi a a no no bam bam de de wigwignis nis kiTx kiTx viT viT iyo iyo ga ga ta ta ce ce bu bu li.“ li.“
sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xu xu ri ri dan dan de de mo mo bi bi li li zazacici is is Sem Sem deg deg le le van van ma ma mu mu Sa Sa o o ba ba da da iwyo iwyo ma ma ud-kam ud-kam vo vo lis lis komkombi bi nat nat Si. Si. er er Ti Ti wlis wlis mu mu Sa Sa o o bis bis Sem Sem deg, deg, 1989 1989 wels wels le le van van
cis cis ka ka riS riS vi vi li li war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs
debs
137

138
ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos ko ko vis vis mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis
Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul tet tet ze. ze.
umaR umaR les les sko sko la la Si Si swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si le le va va ni ni Ta Ta na na kurkursese leb leb Tan Tan er er Tad Tad aq aq ti ti ur ur mo mo na na wi wi le le o o bas bas iReb iReb da da sa sa qar qar T T veveloslos sxva sxva das das x x va va re re gi gi on on Si Si sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dacdacvis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si Si da da Tav Tav da da de de biT biT ib ib r r Zo Zo da da sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si
te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul brZo brZo leb leb Si. Si.
1992 1992 wlis wlis 29 29 ag ag vis vis tos, tos, ro ro ca ca qar qar T T vel vel ers ers RvTis RvTis m- m-
Sob Sob lis lis wmin wmin da da dRe dRe sas sas wa wa u u lis lis mad mad li li efi efi ne ne bo bo da, da, di di liT liT
umaR umaR le le si si sko sko lis lis 2 2 ofi ofi ce ce ri ri da da 8 8 kur kur san san ti ti al al ya ya Si Si aRaRmoC moC n n da. da. isi isi ni ni sis sis x x lis lis uka uka nas nas k k nel nel wve wve Tam Tam de de eb eb r r Zod Zod nen nen
mters. mters. mag mag ram ram uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo la la Si Si ve ve ras ras gax gax d d nen. nen. am am
uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo lam lam Se Se i i wi wi ra: ra: mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze,vax Ze,vax tang tang
kve kve si si ta ta Ze, Ze, le le van van cis cis ka ka riS riS vi vi li, li, bad bad ri ri ge ge ra ra Ze, Ze, za za qa qa ria ria
ve ve Sa Sa pu pu ri, ri, er er nest nest kuk kuk sa, sa, nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vi vi li, li, an an d d ria ria
Wan Wan tu tu ri ri Ze, Ze, ge ge la la bel bel qa qa nia nia da da ba ba Cu Cu ki ki ko ko kaia. kaia.
le le van van cis cis ka ka riS riS vi vi lis lis gas gas ve ve ne ne ba ba Si Si mis mis ma ma pa pa ta ta ra ra me me gob gob rebrebma ma mi mi i i ta ta nes nes gvir gvir g g vi vi ni ni war war we we riT riT „pa „pa ta ta ra ra me me gob gob re re bi bi sa sa gan“.: gan“.:
le le van van cis cis ka ka riS riS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da — — la la ma ma ra ra
bur bur di di la la Ze-cis Ze-cis ka ka riS riS vi vi li li sa, sa, ma ma ma ma — — aleq aleq san san d d re re cis cis kakariS riS vi vi li, li, da da — — ni ni no. no.
le le van van cis cis ka ka riS riS vils vils sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1993 1993 wlis wlis 4 4 apapri ri lis lis № 176 176 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lolobisbis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v didilis lis Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis
brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma cocobibi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis ororde de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia
Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze. le le van van
cis cis ka ka riS riS vi vi lis lis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe kurkursis sis me me sa sa me me oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li. q. q. Tbi Tbi lis lis Si, Si, diR diR mis mis
ma ma siv siv Si Si mi mi si si oja oja xis xis sacxov sacxov re re bel bel kor kor pus pus Tan Tan ax ax los los qu qu Ca Ca
ata ata rebs rebs le le van van cis cis ka ka riS riS vi vi lis lis sa sa xels. xels.
le le van van cis cis ka ka riS riS vi vi lis lis sa sa xe xe li li da da gva gva ri ri amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, le le van!
van!

mi ri an (mal xaz) TeT ra Ze
1951-1992
Zne Zne lia lia im im av av be be di di Ti Ti wle wle bis bis gax gax se se ne ne ba, ba, uf uf ro ro Zne Zne lia lia
ga ga ix ix se se no no is is me me gob gob re re bi bi vis vis gver gver di di Tac Tac mo mo gi gi wia wia am am av av bebedi di Ti Ti wle wle bis bis gav gav la. la. aseT aseT ada ada mi mi an an Ta Ta — — me me go go bar bar Ta Ta ricxvs ricxvs
ekuT ekuT v v nis nis mi mi li li ci ci is is ma ma i i o o ri ri mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze, Ze, ro ro mel mel mac mac
sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo las las
Ses Ses wi wi ra ra Ta Ta vi. vi.
mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze Ze da da i i ba ba da da 1951 1951 wlis wlis 7 7 seq seq tem tem bers bers TbiTbilis lis Si. Si. sa sa Su Su a a lo lo sko sko lis lis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg mi mi ri ri a a ni ni
swav swav las las ag ag r r Ze Ze lebs lebs Tbi Tbi li li sis sis sa sa xel xel m m wi wi fo fo po po li li teq teq ni ni kukuri ri in in s s ti ti tu tu tis tis eleq eleq t t ro ro ni ni ki ki sa sa da da kav kav Si Si ris ris fa fa kul kul tet tet ze, ze,
rom rom lis lis srul srul kurss kurss am am Tav Tav rebs rebs 1973 1973 wels. wels. mu mu Sa Sa ob ob da da ssr ssr
kav kav Si Si ris ris 50 50 wlis wlis Ta Ta vis vis sa sa xe xe lo lo bis bis Tbi Tbi li li sis sis sa sa te te leg leg rarafofo apa apa ra ra te te bis bis qar qar xa xa na na Si Si in in Ji Ji ner-kon ner-kon s s t t ruq ruq to to rad. rad. 1980- 1980-
1984 1984 wleb wleb Si Si sa sa mu mu Sa Sa od od ga ga da da dis dis Tbi Tbi li li sis sis fe fe ra ra di di te te lelevi vi zo zo re re bis bis qar qar xa xa na na „ek „ek ran ran Si“ Si“ teq teq ni ni ku ku ri ri gan gan yo yo fi fi le le bis bis
uf uf ro ro sis sis mo mo ad ad gi gi led. led. Sro Sro mis mis moy moy va va re re o o biT biT ga ga mor mor Ce Ce u u li li
mi mi ri ri a a ni ni miR miR we we u u liT liT ara ara so so des des kma kma yo yo fil fil de de bo bo da. da. Ta Ta vi vi si si
Ta Ta vis vis srul srul yo yo fam fam ga ga da da awy awy ve ve ti ti na na swav swav la la iuri iuri di di ul ul fa- fakul
kul tet tet ze ze ga ga eg eg r r Ze Ze le le bi bi na. na.
1984 1984 wli wli dan dan mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze Ze Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta or or gagano no eb eb Sia. Sia. mu mu Sa Sa ob ob da da sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss Tbi Tbi li li sis sis Si Si na na gan gan
saq saq me me Ta Ta sam sam mar mar T T ve ve los los sis sis x x lis lis sa sa mar mar T T lis lis sam sam Zeb Zeb ros ros
uf uf ro ro si si in in s s peq peq to to ris ris Ta Ta nam nam de de bo bo ba ba ze, ze, so so ci ci a a lis lis tu tu ri ri sasakuT kuT re re bis bis da da ta ta ce ce bis bis wi wi na na aR aR m m de de g g brZo brZo lis lis gan gan yo yo fi fi le le bis bis
uf uf ros ros in in s s peq peq to to rad rad sa sa pat pat ru ru lo lo sa sa gu gu Sa Sa go go sam sam sa sa xur xur Si. Si.
mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze Ze 1987 1987 wli wli dan dan ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos kokovis vis mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul te te tis tis
Ta Ta nam nam S S ro ro me me lia. lia. mu mu Sa Sa ob ob da da spec spec dis dis cip cip li li ne ne bis bis ka ka Ted Ted ris
ris
139

140
ka ka bi bi ne ne tis tis uf uf ro ro sad, sad, ope ope ra ra ti ti ul ul sam sam Zeb Zeb ro ro saq saq mi mi a a no no bi bi sa sa
da da kri kri mi mi na na lis lis ti ti kis kis ka ka Ted Ted ris ris mas mas wav wav le le bel-me bel-me To To disdistad, tad, kur kur sis sis uf uf ro ro sis sis mo mo ad ad gi gi led, led, kur kur sis sis uf uf ro ro sad. sad.
mi mi ri ri a a ni ni iyo iyo sa sa qar qar T T ve ve los los erov erov nu nu li li mi mi li li ci ci is is Rir Rir seseuu li li ofi ofi ce ce ri. ri. mok mok r r Za Za le le bu bu li, li, saq saq mis mis mcod mcod ne, ne, da da kis kis rerebu bu li li mo mo va va le le o o bis bis pir pir naT naT lad lad Sem Sem s s ru ru le le be be li. li. umaR umaR le le si si
sko sko lis lis pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo lo ba ba Si Si mi mi ri ri a a ni ni sar sar geb geb lob lob da da didididi av av to to ri ri te te tiT. tiT. igi igi sas sas wav wav leb leb lis lis pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lolobasbas Tan Tan er er Tad Tad id id ga ga sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis sa sa da da ra ra jojoze. ze. Ta Ta vis vis kur kur san san teb teb Tan Tan er er Tad Tad ib ib r r Zo Zo da da te te ri ri to to ri ri u u li li
mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul brZo brZo la la Si. Si.
1992 1992 wlis wlis 26 26 ag ag vis vis tos tos umaR umaR le le si si sko sko lis lis ofic ofic reb reb Tan Tan
da da kur kur san san teb teb Tan Tan er er Tad Tad mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze Ze ga ga ig ig zav zav na na gaggagrara Si Si qar qar Tu Tu li li mo mo sax sax le le o o bis bis da da sa sa ca ca vad. vad. mi mi ri ri a a ni ni Ta Ta vis vis aRaRsazsaz r r de de leb leb Tan Tan er er Tad Tad sis sis x x lis lis uka uka nas nas k k nel nel wve wve Tam Tam de de ebebr r Zo Zo da da mters mters da da uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo la la Si Si gmi gmi ru ru lad lad da da e e ca ca
gag gag ris ris zo zo nis nis so so fel fel kol kol xi xi da da Si. Si.
mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Ze Ze dak dak r r Za Za lu lu lia lia Tbi Tbi lis lis Si, Si, ku ku ki ki is is Zma Zma Ta Ta
sa sa saf saf la la o o ze. ze. igi igi sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bibisaTsaT vis vis brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li ma ma ma ma co co bi bi sa sa da da Ta Ta va va da da de de bibisaT saT vis vis da da jil jil do do e e bu bu lia lia „Rir „Rir se se bis bis med med liT“ liT“ da da „vax „vax tang tang
gor gor gas gas lis lis III III xa xa ris ris xis xis or or de de niT“ niT“ (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg).
mi mi si si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me o o re re kur kur sis sis pir pir vel vel
oce oce uls. uls. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia
Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze.
1999 1999 wlis wlis ap ap ril ril Si Si tra tra gi gi ku ku lad lad da da i i Ru Ru pa pa mi mi ri ri a a nis nis 18 18
wlis wlis qa qa liS liS vi vi li, li, iv. iv. ja ja va va xiS xiS vi vi lis lis sax. sax. Tbi Tbi li li sis sis sa sa xel xel mmwi
wi fo fo uni uni ver ver si si te te tis tis pir pir vel vel kur kur se se li li ni ni no no TeT TeT ra ra Ze. Ze.
mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Zes Zes ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da — — gul gul na na ra ra TeTTeTra ra Ze, Ze, me me uR uR le le — — na na to to pol pol s s kaia kaia — — TeT TeT ra ra Ze, Ze, Svi Svi li li — — da da viT viT
TeT TeT ra ra Ze. Ze.
mi mi ri ri an an TeT TeT ra ra Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia TbiTbilislis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti a a nonobi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, mi mi ri ri an!
an!

nug zar (nuk ri)
mar Sa niS vi li
1966-1992
nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vi vi li li da da i i ba ba da da 1966 1966 wlis wlis 25 25 Te Te ber ber vals vals
Tbi Tbi lis lis Si. Si. 1983 1983 wels wels da da am am Tav Tav ra ra Tbi Tbi li li sis sis 39-e 39-e sa sa Su Su a a lo lo
sko sko la. la. Tvra Tvra me me ti ti wlis wlis iyo iyo nug nug za za ri, ri, de de da da rom rom gar gar da da ececvava la. la. emo emo ci ci ur ur ma ma da da mgrZno mgrZno bi bi a a re re nug nug zar zar ma ma mZaf mZaf rad rad gagani ni ca ca da da say say va va re re li li ada ada mi mi a a nis nis gar gar dac dac va va le le ba. ba. man man ad ad re re ul ul
asak asak Si Si da da iwyo iwyo leq leq se se bis bis we we ra. ra. yve yve la la leq leq siT siT nug nug za za ri ri dededas das eCur eCur Cu Cu le le bo bo da da da da efe efe re re bo bo da. da. mi mi si si leq leq se se bi bi sev sev diT diT
aris aris gaJ gaJ Ren Ren Ti Ti li li da da es es sev sev da da ar ar as as ve ve neb neb da da mTe mTe li li Ta Ta vi vi si si
xan xan mok mok le le si si cocx cocx lis lis man man Zil Zil ze. ze.
nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vi vi li li 1985 1985 wels wels Ca Ca i i ricxa ricxa sa sa qar qar T T veveloslos po po li li teq teq ni ni kur kur in in s s ti ti tut tut Si, Si, sa sa i i da da nac nac ga ga iw iw vi vi es es samsamxedxed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xur xur Si. Si. de de mo mo bi bi li li za za ci ci is is SemSemdeg deg igi igi ub ub run run de de ba ba in in s s ti ti tuts tuts da da swav swav las las ga ga nag nag r r Zobs. Zobs.
1988-1989 1988-1989 wleb wleb Si Si nug nug za za ri ri mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs Tbi Tbi li li sis sis
met met ro ro po po li li ten ten Si, Si, mi mi li li ci ci is is ser ser Jan Jan tad. tad. 1989 1989 wlis wlis agagvis vis to to dan dan nug nug za za ri ri ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos ko ko vis vis mi mi li li ci ci is is
umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul te te tis tis kur kur san san tia. tia. mimisi si ase ase Ti Ti ga ga dawy dawy ve ve ti ti le le ba ba ga ga na na pi pi ro ro ba ba 1989 1989 wlis wlis 9 9 ap ap rils rils
qar qar Tu Tu li li mi mi li li ci ci is is mi mi er er ga ga mo mo Ce Ce nil nil ma ma vaJ vaJ ka ka co co bam bam da da gagadawydawy vi vi ta ta Cam Cam d d ga ga ri ri yo yo mra mra va va la la Ta Ta si si an an mi mi li li ci ci el el Ta Ta ririgeb geb Si. Si. ase ase mi mi iC iC nev nev da da sa sa Wi Wi rod: rod: „iq „iq uf uf ro ro ga ga mo mo vad vad ge ge bi bi Cems Cems
qve qve ya ya nas, nas, Cems Cems xal xal x x so“. so“.
nug nug za za ri ri umaR umaR le le si si sko sko lis lis ofic ofic reb reb Tan Tan da da kur kur san san teb- teb-
Tan Tan er er Tad Tad mo mo na na wi wi le le ob ob da da Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta sa sa mi mi nis nis t t ros ros mimierer ga ga ta ta re re bul bul sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis nis ZiZie e beb beb Si Si Tbi Tbi lis lis sa sa da da qvey qvey nis nis sxva sxva das das x x va va re re gi gi on on Si. Si. nug nug zar zar
mar mar Sa Sa niS niS vi vi li li Tav Tav gan gan wir wir viT viT icav icav da da qar qar Tul Tul mo mo sax sax le le o o bas bas
sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bis bis Tav Tav das das x x mi mi sa sa gan.
gan.
141

142
1992 1992 wlis wlis 29 29 ag ag vis vis tos tos gag gag ris ris zo zo nis, nis, so so fel fel kol kol xixida da Si Si umaR umaR le le si si sko sko lis lis pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo lo bas bas Tan Tan er er Tad Tad
sab sab r r Zo Zo lo lo moq moq me me de de be be bis bis dros dros Tav Tav gan gan wir wir viT viT meb meb r r ZoZoli li nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vi vi li li sxva sxva Ta Ta na na meb meb r r Zo Zo leb leb Tan Tan er er Tad Tad
gmi gmi ru ru lad lad da da e e ca. ca.
nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca me me uR uR le le — — mzia mzia
xa xa be be iS iS vi vi li li — — mar mar Sa Sa niS niS vi vi li li sa, sa, Svi Svi li li — — na na Tia, Tia, ma ma ma ma — — ilia ilia
mar mar Sa Sa niS niS vi vi li, li, da da — — na na Tia Tia mar mar Sa Sa niS niS vi vi li. li.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1993 1993 wlis wlis 4 4 ap ap ri ri lis lis №174 174 p/S p S brZa- brZanene
biT biT nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vils vils mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se madmadgen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba
(sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli aa-
nono bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da dedebibi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gasgaslis lis I I xa xa ris ris xis xis or or de de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta mememo mo ri ri al al ze. ze. nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vi vi lis lis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss
aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe kur kur sis sis me me o o re re oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe uuli.
li.
nug nug zar zar mar mar Sa Sa niS niS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif rurulia lia Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los
er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri alalzec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, nug nug zar!
zar!

ge la bel qa nia
1970-1992
ge ge la la bel bel qa qa nia nia da da i i ba ba da da 1970 1970 wlis wlis 3 3 marts marts ga ga lis lis ra ra iioo
nis, nis, so so fel fel na na ba ba kev kev Si. Si. 1977 1977 wels wels Se Se vi vi da da na na ba ba ke ke vis vis sa sa Su Su aalo
lo sko sko la la Si, Si, rom rom lis lis sru sru li li kur kur si si da da am am Tav Tav ra ra 1987 1987 wels. wels.
1988-1990 1988-1990 wleb wleb Si Si msa msa xu xu rob rob da da sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ri ri geb geb Si. Si.
1990 1990 wlis wlis de de kem kem b b ri ri dan dan ge ge la la mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs ga ga lis lis SiSina na gan gan saq saq me me Ta Ta gan gan yo yo fi fi le le bis bis sa sa xel xel m m wi wi fo fo obi obi eq eq te te bi bi sa sa da da
da da we we se se bu bu le le be be bis bis dac dac vis vis sam sam sa sa xur xur Si Si mi mi li li ci ci e e lad. lad.
„ge „ge la la gan gan sa sa kuT kuT re re bu bu li li bav bav S S vi vi iyo, iyo, — — igo igo nebs nebs de de da, da,
qal qal ba ba to to ni ni ne ne li li — — usazR usazR v v rod rod ke ke Ti Ti li, li, gu gu lis lis x x mi mi e e ri, ri,
kac kac T T moy moy va va re, re, er er T T gu gu li, li, gu gu lux lux vi, vi, vaJ vaJ ka ka cu cu ri ri bu bu ne ne bis, bis,
mu mu dam dam xa xa li li si si a a ni. ni. Zme Zme bis bis wi wi nam nam ZRo ZRo li li iyo, iyo, ma ma Ti Ti ime ime di di da da
da da say say r r de de ni. ni. bav bav S S vo vo ba ba Si Si bevrs bevrs kiTxu kiTxu lob lob da, da, uy uy var var da da isisto to ri ri u u li li wig wig ne ne bis, bis, is is to to ri ri u u li li ro ro ma ma ne ne bis bis kiTx kiTx va“. va“.
1992 1992 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si ge ge la la bel bel qa qa nia nia war war ma ma te te biT biT abaabarebsrebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa miminisnis t t ros ros umaR umaR les les sko sko la la Si, Si, sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis spe spe cicia a lo lo ba ba ze ze da da iricxe iricxe ba ba pir pir vel vel kur kur s s ze. ze. umaR umaR les les sko sko la la Si Si
Ca Ca ricx ricx vi vi dan dan 2 2 kvi kvi ra ra Si Si Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan er er Tad Tad ga ga iw iw vivies es gag gag ra ra Si Si te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul
brZo brZo la la Si Si mo mo na na wi wi le le o o bis bis mi mi sa sa Re Re bad. bad.
— — qor qor wils wils umaR umaR les les sko sko la la Si Si Ca Ca ricx ricx vis vis Sem Sem deg deg ga ga dadavix vix dio, dio, — — ase ase Ti Ti pi pi ro ro ba ba mis mis ca ca de de das, das, mag mag ram ram pi pi ro ro ba ba ge ge lam lam
ver ver Se Se as as ru ru la la da da Tval Tval c c rem rem li li a a ni ni da da to to va va say say va va re re li li dededa. da. de de das das er er Ti Ti nu nu ge ge Si Si da da u u to to va va Rmer Rmer T T ma: ma: bi bi Zis Zis mo mo sa sa xe xe le le
ge ge la la bel bel qa qa nia, nia, ro ro me me lic lic Za Za li li an an hgavs hgavs mas. mas.
sa sa be be dis dis we we ro ro ga ga mod mod ga ga ge ge la la saT saT vis vis da da mi mi si si Ta Ta na na kurkurse se le le bi bi saT saT vis vis 1992 1992 wlis wlis 28-29 28-29 ag ag vis vis tos tos di di la la gag gag ra ra Si. Si.
ge ge la la bel bel qa qa nia nia gmi gmi ru ru lad lad da da i i Ru Ru pa pa gag gag ris ris zo zo nis nis so so fel
fel
143

144
kol kol xi xi da da Si. Si. ge ge la la bel bel qa qa nia nia dak dak r r Za Za lu lu lia lia ga ga lis lis ra ra i i o o nis, nis,
so so fel fel na na ba ba kev kev Si. Si.
ge ge la la bel bel qa qa ni ni as as ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da — — ne ne li li mu mu Sa Sa kia, kia, mamamama — — an an zor zor bel bel qa qa nia, nia, Zme Zme bi bi gi gi or or gi gi da da jus jus to to ni, ni, Zmis Zmis S S vivile le bi. bi.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1993 1993 wlis wlis 4 4 ap ap ri ri lis lis №176 176 p/S p S brZa- brZane
ne biT biT ge ge la la bel bel qa qa ni ni as as mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis
„po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis
Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis
brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma mamacoco bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis III III xa xa risrisxis xis or or de de niT“. niT“. mis mis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li
kur kur sis sis me me o o re re oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li. ge ge la la bel bel qa qa ni ni as as
gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is
te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis
brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze.
ge ge la la bel bel qa qa ni ni as as gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia TbiTbilislis Si, Si, gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti aano
no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, ge ge la!
la!

a Cu ki ko kaia
1970-1992
ba ba Cu Cu ki ki ko ko kaia kaia da da i i ba ba da da 1970 1970 wlis wlis 20 20 seq seq tem tem bers bers foT foT Si. Si.
1987 1987 wels wels da da am am Tav Tav ra ra fo fo Tis Tis №6 6 sa sa Su Su a a lo lo sko sko la. la. sa sa Su Su a a lo lo
sko sko lis lis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg, deg, ba ba Cu Cu ki ki 1988 1988 wels wels gaw gaw ve ve u u li li
iq iq na na sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xur xur Si, Si, sa sa i i da da nac nac 1990 1990
wels wels de de mo mo bi bi li li ze ze bu bu li li iyo. iyo. sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi i i dan dan dab dab ru ru nenebubu li li ba ba Cu Cu ki ki mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs fo fo Tis Tis sa sa qa qa la la qo qo Ss Ss gan gan yoyofi fi le le ba ba Si Si sa sa pat pat ru ru lo-sa lo-sa gu gu Sa Sa go go sam sam sa sa xur xur Si. Si. man man air air Cia Cia
mi mi li li ci ci is is mu mu Sa Sa kis kis rTu rTu li li da da fa fa Te Te ra ra ke ke biT biT aR aR sav sav se se gza. gza.
1992 1992 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si ba ba Cu Cu ki ki umaR umaR le le si si ga ga naT naT le le bis bis mi mi sa- sa-
Re Re bad bad ga ga moc moc debs debs aba aba rebs rebs sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa miminis nis t t ros ros umaR umaR les les sko sko la la Si Si da da Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan er er Tad Tad
mi mi em em g g zav zav re re ba ba gag gag ra ra Si Si te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis
war war mo mo e e bul bul brZo brZo la la Si Si mo mo na na wi wi le le o o bis bis mi mi sa sa Re Re bad. bad. gag gag ra- ra-
Si Si gam gam g g zav zav re re bis bis wi wi na na dRes, dRes, 26-27 26-27 ag ag vis vis tos tos Ra Ra mes mes foT- foT-
Si Si yof yof nis nis dros dros igi igi 2 2 Ta Ta na na kur kur sel sel Tan Tan so so so so Si Si oS oS vil vil Tan Tan
da da an an d d ria ria Wan Wan tu tu ri ri Zes Zes Tan Tan er er Tad, Tad, Ta Ta vis vis sa sa ku ku Tar Tar sax sax l l Si Si
ga ga a a Tevs Tevs da da di di liT liT 27 27 ag ag vis vis tos tos umaR umaR le le si si sko sko lis lis pi pi rad rad
Se Se mad mad gen gen lo lo bas bas Tan Tan er er Tad Tad fo fo Tis Tis por por ti ti dan dan ka ka tar tar RiT RiT q. q.
gag gag ra ra Si Si mi mi em em g g zav zav re re ba. ba.
29 29 ag ag vis vis tos tos gag gag ris ris zo zo nis nis so so fel fel kol kol xi xi da da Si Si mter mter Tan Tan
uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo la la Si Si gmi gmi ru ru lad lad iRu iRu pe pe ba. ba. brZo brZo li li sas sas
ga ga mo mo av av li li na na uma uma ga ga li li To To gam gam be be da da o o ba ba da da Tav Tav gan gan wir wir va. va.
ba ba Cu Cu ki ki ko ko ka ka i i as as ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da — — mTva mTva ri ri sa sa ko ko kaia, kaia,
ma ma ma ma bo bo ris ris ko ko kaia, kaia, Zma Zma — — pa pa a a ta ta ko ko kaia. kaia.
sa sa qar qar T T ve ve los los Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta sa sa mi mi nis nis t t ros ros 1993 1993 wlis wlis
4 4 ap ap ri ri lis lis №176 176 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT ba ba Cu Cu ki ki ko ko ka ka i i as as mi mi e e ni ni Wa Wa me- me-
Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci aa-
lulu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri-ri-
145

146
u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis,
Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang
gor gor gas gas lis lis III III xa xa ris ris xis xis or or de de ni“. ni“. Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri totoriri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la- la-
Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze ze oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amotamotvif vif ru ru lia lia ba ba Cu Cu ki ki ko ko ka ka i i as as sa sa xe xe li. li. ba ba Cu Cu ki ki ko ko ka ka i i as as sa sa xels xels
ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li kur kur sis sis pir pir ve ve li li oce oce u u lis lis
pir pir ve ve li li aTe aTe u u li li foT foT Si Si qu qu Ca, Ca, sa sa dac dac ba ba Cu Cu kis kis mSob mSob le le bis bis
sacxov sacxov re re be be li li sax sax li li mde mde ba ba re re obs, obs, ba ba Cu Cu ki ki ko ko ka ka i i as as sa sa xels xels
ata ata rebs. rebs.
ba ba Cu Cu ki ki ko ko ka ka i i as as gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia TbiTbilislis Si, Si, gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti aano
no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, ba ba Cu Cu ki!
ki!

za qa ria (za za) za) ve Sa pu ri
1969-1992
za za qa qa ria ria ve ve Sa Sa pu pu ri ri da da i i ba ba da da 1969 1969 wlis wlis pir pir vel vel ap ap rils rils
Tbi Tbi lis lis Si. Si. 1975 1975 wels wels mSob mSob leb leb ma ma za za za za Se Se iy iy va va nes nes Tbi Tbi lilisis sis №4 4 sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si. Si. sko sko la la Si Si swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si
gan gan sa sa kuT kuT re re bul bul mis mis w w ra ra fe fe bas bas iCen iCen da da ucxo ucxo enis enis Ses Ses wavwavlili sad sad mi, mi, uy uy var var da da ger ger ma ma nu nu li li ena, ena, pa pa tivs tivs scem scem da da gergerma ma ne ne li li xal xal xis xis su su li li er er kul kul tu tu ras. ras. za za za za fi fi zi zi ku ku rad rad
Zli Zli e e ri ri iyo iyo da da mSob mSob leb leb ma ma igi igi na na Za Za la la de de vis vis fa fa la la van van Ta Ta
klub klub Si Si mi mi iy iy va va nes nes sa sa var var ji ji Sod. Sod. ara ara er er Txel Txel ga ga i i mar mar j j va va
ki ki e e vis, vis, mos mos ko ko vis, vis, ba ba qos, qos, erev erev nis nis sa sa er er Ta Ta So So ri ri so so da da sasakavkav Si Si ro ro tur tur ni ni reb reb Si. Si. 1988 1988 wels wels mi mi e e ni ni Wa Wa spor spor tis tis os os tatatis tis wo wo de de ba. ba.
za za qa qa ria ria ve ve Sa Sa purs, purs, si si mar mar T T lis lis moy moy va va rul rul axal axal gaz gaz rrdas,das,
gul gul ma ma vaJ vaJ ka ka cur, cur, xi xi fa fa Ti Ti Ta Ta da da mo mo u u lod lod ne ne lo lo biT biT aRaRsavsav se se pro pro fe fe si si is is ken ken ga ga u u wia wia da da 1989 1989 wels wels mi mi sa sa Re Re bi bi ga ga mocmocdede bis bis Ca Ca ba ba re re bis bis Se Se de de ge ge bis bis mi mi xed xed viT viT Ca Ca i i ricxa ricxa ssr ssr kav kav SiSiris ris Sss Sss mos mos ko ko vis vis mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis
fa fa kul kul tet tet ze. ze.
1990 1990 wels wels za za za za siy siy va va ru ru liT liT qmnis qmnis ojaxs ojaxs da da 1991 1991 wlis wlis
23 23 ag ag vis vis tos tos Se Se e e Zi Zi ne ne ba ba pir pir ve ve li li va va JiS JiS vi vi li, li, ro ro mel mel sac sac
gar gar dac dac v v li li li li Zmis Zmis sa sa pa pa tiv tiv ce ce mu mu lod lod mis mis sa sa xels, xels, Te Te murs murs
da da ar ar q q mevs. mevs.
umaR umaR les les sko sko la la Si Si Ca Ca ricx ricx vis vis dRi dRi dan dan za za za za Ta Ta vis vis TaTana na to to leb leb Tan Tan da da sas sas wav wav leb leb lis lis pi pi rad rad Se Se mad mad gen gen lo lo bas bas Tan Tan
er er Tad Tad mo mo na na wi wi le le o o bas bas iReb iReb da da sa sa qar qar T T ve ve los los mas mas S S ta ta biT biT sasazo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si. Si. 1989-1991
1989-1991
wleb wleb Si Si za za za za cxin cxin va va lis lis re re gi gi on on Si Si icav icav da da qar qar Tul Tul mo mo saxsaxlele o o bas bas osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bis bis Tav Tav das das x x mi mi sa sa gan. gan. igi igi ga ga mo mo ir- ir-
Ce Ce o o da da si si ma ma ma ma ci ci Ta Ta da da Tav Tav da da de de biT.
biT.
147

148
1992 1992 wlis wlis 26 26 ag ag vis vis tos tos za za za za umaR umaR le le si si sko sko lis lis pi pi rad rad
Se Se mad mad gen gen lo lo bas bas Tan Tan er er Tad Tad ga ga em em g g zav zav ra ra q. q. gag gag ra ra Si Si sa sa qar- qar-
T T ve ve los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bis bis da da sa sa ca ca vad. vad. gag gag ra- ra-
Si Si gam gam g g zav zav re re bis bis wi wi na na dRes dRes igi igi esa esa ub ub ra ra Ta Ta vis vis me me gob gob rebs rebs
da da sTxo sTxo va va Ta Ta vi vi si si pa pa ta ta ra ra Te Te mu mu ri ri saT saT vis vis mzrun mzrun ve ve lo lo ba ba ar ar
mo mo ek ek loT. loT. di di liT, liT, 26 26 ag ag vis vis tos tos ga ga mo mo eTxo eTxo va va fex fex m m Zi Zi me me memeuR uR les, les, mSob mSob lebs lebs da da uCum uCum rad rad ga ga vi vi da da sax sax li li dan. dan.
29 29 ag ag vis vis tos tos di di la la za za za za saT saT vis vis sa sa be be dis dis we we ro ro aR aR moC moC n n da. da.
al al ya ya Si Si moq moq ce ce ul ul kur kur san san teb teb Tan Tan da da ofic ofic reb reb Tan Tan er er Tad Tad
igi igi gmi gmi ru ru lad lad da da e e ca ca so so fel fel kol kol xi xi da da Si. Si. za za za za wa wa vi vi da da da da
Tan Tan ga ga i i yo yo la la er er Ti Ti wlis wlis va va Jis Jis Te Te mu mu ris ris dar dar di di da da mo mo ma ma vavalili Svi Svi lis lis si si xa xa ru ru li, li, ro ro me me lic lic mi mi si si da da Rup Rup vis vis Sem Sem deg deg momoev ev li li na na qvey qvey ni ni e e re re bas, bas, mas mas za za za za da da ar ar q q ves. ves.
za za qa qa ria ria (za (za za) za) ve ve Sa Sa purs purs ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca ded-ma ded-ma ma: ma: — — maymayvava la la da da gi gi or or gi gi ve ve Sa Sa pu pu re re bi, bi, me me uR uR le le ana ana ve ve Sa Sa pu pu ri, ri, Svi Svi lelebi bi Te Te mu mu ri ri da da za za za. za.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1993 1993 wlis wlis 4 4 ap ap ri ri lis lis №176 176 p/7 p 7 brZa- brZane
ne biT biT za za qa qa ria ria ve ve Sa Sa purs purs mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis
„po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis
Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis
brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma mamaco co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis
or or de de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif rurulia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los
er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze.
za za qa qa ria ria ve ve Sa Sa pu pu ris ris sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe
kur kur sis sis me me o o re re oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe uls. uls.
za za qa qa ria ria ve ve Sa Sa pu pu ris ris gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si, Si, gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er- er-
Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri alalzec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, za za za!
za!

vax tang kve si ta Ze
1957-1992
vax vax tang tang kve kve si si ta ta Ze Ze da da i i ba ba da da 1957 1957 wlis wlis 13 13 ma ma iss iss zes zes tatafo fo nis nis ra ra i i o o nis nis so so fel fel bos bos lev lev Si. Si. 1963 1963 wels wels Se Se vi vi da da so so fel fel
rkvi rkvi is is rvaw rvaw li li an an sko sko la la Si. Si. aR aR niS niS nu nu li li sko sko lis lis aras aras ru ru li li
kur kur si si 1971 1971 wels wels war war Ci Ci ne ne biT biT da da am am Tav Tav ra ra da da swav swav la la ga ga nagnagr r Zo Zo Tbi Tbi li li sis sis ko ko ma ma ro ro vis vis sa sa xe xe lo lo bis bis fi fi zi zi ka-ma ka-ma Te Te ma ma ti ti kis kis
sko sko la la Si, Si, ro ro me me lic lic 1974 1974 wels wels da da am am Tav Tav ra. ra. ni ni WiT WiT da da jiljildodo e e bul bul ma ma Wa Wa buk buk ma ma ima ima ve ve wels wels Ca Ca a a ba ba ra ra sa sa qar qar T T ve ve los los popolili teq teq ni ni kur kur in in s s ti ti tut tut Si Si in in Ji Ji ner-mSe ner-mSe neb neb lis lis spe spe ci ci a a loloba ba ze. ze. in in s s ti ti tu tu tis tis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg vax vax tan tan gi gi mu mu Sa Sa o o bas bas
iwyebs iwyebs Tbi Tbi li li sis sis sa sa war war moo moo ga ga er er Ti Ti a a ne ne ba ba „eleq „eleq t t ro ro a a paparat rat Si“. Si“. in in s s ti ti tut tut Si Si swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si vax vax tan tan gi gi gaw gaw ve ve ul ul
iq iq na na sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xur xur Si. Si.
vax vax tan tan gi gi Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta or or ga ga no no eb eb Sia Sia 1984 1984 wlis wlis mamai i si si dan. dan. mu mu Sa Sa ob ob da da sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss me-7 me-7 gan gan yo yo fi fi le le ba ba Si, Si,
xo xo lo lo sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa mi mi nis nis t t ros ros umaR umaR les les
sko sko la la Si, Si, — — 1992 1992 wlis wlis ap ap ri ri li li dan. dan. mu mu Sa Sa ob ob da da kur kur sis sis ufufroro sis sis Ta Ta nam nam de de bo bo ba ba ze. ze. umaR umaR les les sko sko la la Si Si mu mu Sa Sa o o bis bis pe pe ririod od Si, Si, vax vax tan tan gi gi si si ke ke TiT, TiT, er er T T gu gu le le bi bi Ta Ta da da Ta Ta va va zi zi a a no no biT biT
ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da. da. yo yo vel vel T T vis vis mo mo wes wes ri ri ge ge bu bu li li iyo iyo da da po po lilicici i i saT saT vis vis sa sa u u ke ke Te Te so so Tvi Tvi se se bebs bebs av av len len da. da. mis mis sa sa xe xe ze ze daRdaRli li lo lo ba ba da da gul gul ga ga te te xi xi lo lo ba ba ara ara so so des des ixa ixa te te bo bo da. da.
vax vax tan tan gi gi gag gag ra ra Si Si gam gam g g zav zav re re bam bam de de aq aq ti ti u u rad rad Ca Ca e e ba ba
sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si. Si. igi igi
mo mo na na wi wi le le o o bas bas iReb iReb da da foT foT Si, Si, Cxo Cxo rowyu rowyu Si, Si, wa wa len len ji ji xaxasasa da da se se nak nak Si Si sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis Ro Ro nis- nis-
Zi Zi e e beb beb Si. Si.
1992 1992 wlis wlis 29 29 ag ag vis vis tos tos so so fel fel kol kol xi xi da da Si Si vax vax tan tan gg-
mama uSiS uSiS rad rad Ca Ca xe xe da da sik sik v v dils dils Tva Tva leb leb Si. Si. man man Ta Ta na na meb meb r r Zo-Zo-
149

150
leb leb Tan Tan er er Tad Tad mters mters di di di di wi wi na na aR aR m m de de go go ba ba ga ga u u wia, wia, mag mag ram ram
uTa uTa nas nas wo wo ro ro brZo brZo la la Si Si ma ma mac mac Ta Ta So So ris ris da da e e ca. ca.
vax vax tan tan gis gis de de da da ma ma ri ri am am kve kve si si ta ta Ze Ze Svi Svi lis lis da da Rup Rup vis vis
Sem Sem deg deg gar gar da da ic ic va va la. la. ver ver aita aita na na tki tki vi vi li li da da mi mi si si su su li li
vax vax tan tan gis gis sul sul Tan Tan Se Se sax sax ved ved rad rad ga ga em em g g zav zav ra. ra.
vax vax tang tang kve kve si si ta ta Zes Zes dar dar Ca Ca mxo mxo lod lod mo mo xu xu ce ce bu bu li li ma ma ma, ma,
oTar oTar kve kve si si ta ta Ze. Ze. mis mis T T vis vis usazR usazR v v roa roa Svi Svi li li sa sa da da me me uR uR lis lis
gar gar dac dac va va le le biT biT mi mi ye ye ne ne bu bu li li dar dar di di da da tki tki vi vi li. li.
po po li li ci ci is is ka ka pi pi ta ta ni ni vax vax tang tang kve kve si si ta ta Ze Ze sa sa qar qar T T ve ve los los
te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li
gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil do do e e bubulialia „Rir „Rir se se bis bis med med liT“ liT“ da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis III III xa xa risrisxis xis or or de de niT“ niT“ (sik (sik v v di di lis lis Sem Sem deg). deg). mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri
aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aRaRmarmar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da RuRupul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze. mi mi si si sa sa xe xe li li mi mi e e ni ni Wa Wa Sss Sss aka aka de de mi mi is is
me me oTxe oTxe kur kur sis sis pir pir vel vel oce oce uls. uls. so so fel fel rkvi rkvi is is sa sa Su Su a a lo lo
sko sko la la vax vax tang tang kve kve si si ta ta Zis Zis sa sa xels xels ata ata rebs. rebs.
vax vax tang tang kve kve si si ta ta Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si, Si, gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er- er-
Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri alalzec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, vax vax tang!
tang!

ad ri ge ra Ze
1967-1992
bad bad ri ri ge ge ra ra Ze Ze da da i i ba ba da da 1967 1967 wlis wlis 3 3 ma ma iss iss wyal wyal tu tu bos bos
ra ra i i o o nis nis so so fel fel gviS gviS tib tib Si. Si. 1974 1974 wels wels Se Se vi vi da da gviS gviS ti ti bis bis
sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si, Si, ro ro me me lic lic 1984 1984 wels wels da da am am Tav Tav ra. ra. skoskolislis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg igi igi ga ga iw iw vi vi es es sam sam xed xed ro ro sa sa val val dedebu bu lo lo sam sam sa sa xur xur Si. Si. sam sam xed xed ro ro mo mo va va le le o o bis bis mox mox dis dis Sem Sem deg deg
bad bad ri ri swav swav lobs lobs qu qu Ta Ta i i sis sis ko ko o o pe pe ra ra ti ti ul ul teq teq ni ni kum kum Si, Si, roromel mel sac sac 1988 1988 wlis wlis iv iv lis lis Si Si am am Tav Tav rebs. rebs.
bad bad ri ri ge ge ra ra Ze Ze Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta or or ga ga no no eb eb Sia Sia 1989 1989 wlis wlis
4 4 ian ian v v ri ri dan. dan. mu mu Sa Sa ob ob da da Tbi Tbi li li sis sis sa sa xel xel m m wi wi fo fo obi obi eq eq te te bis bis
dac dac vis vis mi mi li li ci ci e e lad. lad. bad bad ri ri war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb
ga ga moc moc debs debs 1989 1989 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos kokovis vis mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul tet tet ze ze
da da iricxe iricxe ba ba sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis spe spe ci ci a a lo lo bis bis pir pir vel vel
kur kur s s ze. ze. umaR umaR les les sko sko la la Si Si swav swav lis lis pe pe ri ri od od Si Si bad bad ri ri uSiSuSiSradrad da da Tav Tav gan gan wir wir viT viT mo mo na na wi wi le le ob ob da da sas sas wav wav leb leb lis lis xel xel m- m-
ZR ZR va va ne ne lo lo bis bis mi mi er er ga ga ta ta re re bul bul sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis
dac dac vis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si. Si.
bad bad rim rim oja oja xi xi umaR umaR les les sko sko la la Si Si Ca Ca ricx ricx vam vam de de Seq Seq m m na. na.
Ta Ta vi vi si si pro pro fe fe si si i i dan dan ga ga mom mom di di na na re re oja oja xi xi saT saT vis vis verc verc ki ki
ic ic li li da, da, Tum Tum ca ca ga ga mor mor Ce Ce u u li li mzrun mzrun ve ve li li ma ma ma ma da da me me uR uR le le
iyo. iyo. is is yo yo vel vel T T vis vis mo mo uT uT men men lad lad elo elo da da ojax ojax Si Si mis mis v v las. las.
iq, iq, sa sa dac dac siy siy va va ru ru li li da da siT siT bo bo su su fev fev da. da.
bad bad ri ri aq aq ti ti ur ur mo mo na na wi wi le le o o bas bas iReb iReb da da sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si sasaqar qar T T ve ve los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul
brZo brZo leb leb Si. Si. Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan er er Tad Tad icav icav da da qar qar Tul Tul
mo mo sax sax le le o o bas bas osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bis bis Tav Tav das das x x mi mi sa sa gan. gan. igi igi gagamo mo ir ir Ce Ce o o da da sab sab r r Zo Zo lo lo Ji Ji niT niT da da si si ma ma ma ma ciT. ciT. or or jer jer da da iW iW ra ra
sab sab r r Zo Zo lo lo ope ope ra ra ci ci e e bis bis mim mim di di na na re re o o bis bis dros.
dros.
151

152
1992 1992 wlis wlis 29 29 ag ag vis vis tos tos di di la la so so fel fel kol kol xi xi da da Si Si bad bad ri ri
ge ge ra ra Zi Zi saT saT vis vis uka uka nas nas k k ne ne li li ga ga mod mod ga. ga. mas mas mo mo ma ma va va li li na na Tel Tel
fe fe reb reb Si Si exa exa te te bo bo da, da, mag mag ram ram mu mu xa xa naT naT ma ma wu wu Ti Ti so so fel fel ma, ma, av av ma ma
be be dis dis we we ram ram mi mi si si si si cocx cocx le le gag gag ris ris zo zo nis, nis, so so fel fel kol kol xixida da Si Si sam sam k k v v d d ro-sa ro-sa si si cocx cocx lo lo brZo brZo li li sas sas Sewy Sewy vi vi ta. ta.
bad bad ri ri ge ge ra ra Zes Zes ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca ma ma ma ma — — mi mi tu tu Sa Sa ge ge ra ra Ze, Ze,
de de da da — — ma ma gu gu li li ge ge ra ra Ze, Ze, me me uR uR le le maia maia Cin Cin Ca Ca la la Ze Ze da da Svi Svi li li
— — irak irak li. li.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1993 1993 wlis wlis 4 4 ap ap ri ri lis lis №176 176 p/7 p 7 brZa- brZane
ne biT biT bad bad ri ri ge ge ra ra Zes Zes mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis
„po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba (sik (sik v v di di lis lis
Sem Sem deg). deg). sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis
brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma mamaco co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis
or or de de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif rurulia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los
er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze.
bad bad ri ri ge ge ra ra Zis Zis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe kurkursis sis me me sa sa me me oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe u u li. li.
bad bad ri ri ge ge ra ra Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia TbiTbilislis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti a a nonobi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, bad bad ri!
ri!

moy va nis Se sa xeb. ga dav wy vi teT, rom erT sa aT Si un da gav su liya
viT da da Ru pu le bi wi na xa zi dan ga mog vey va na. aq Sek re bil ni
lan ZR va-gi ne biT mo vix se ni eb diT yve las, vinc aseT mdgo ma reo
ba Si Cag v ya ra — e. w. sar d lebs, rom leb sac ar Ses wev daT omis
war mar T vis una ri. Sek re bi lebs, ise mog vi ax lov da umaR le si
sko lis uf ro si gi vi kvan ta li a ni, verc ki Sev niS neT. gag vafr
Txi la, gi ne ba Seg vewy vi ta da mom mar Ta, ax s na-gan mar te ba
da me we ra bi We bis da Rup vis ga mo. dav wy nar di da xma ma Ra li toniT
vuTxa ri: „da Ru pu li bi We bis Ca mo say va nad miv di var da axs
na-gan mar te bas mog vi a ne biT dav wer“. g.kvan ta li an ma mi pa suxa,
— jgufs vag zav ni da da Ru pu lebs isi ni Ca mo iy va ne no.
is Ra me TeT rad ga va Te neT. Su adRes, 30 ag vis tos Stab-
Tan Se ik rib nen Cve ni sas wav leb lis pi ra di Se mad gen lo ba da
gvar di e le bi. ad gi lob ri veb ma Stabs ac no bes, „Sa xis“ sax l Si
„bo e vi ke bi“ ima le bi a no. daz ver va ga dawy da im ad gil m de bare
o bi sa, sa dac „Sa xis“ sax li mde ba re obs da Se saZ lo mtris
daj gu fe bis sa lik vi da ci od. Cve ni Se mad gen lo bi dan ga mo iyo:
ma i o ri ar zu ma no vi, ka pi ta ni mal xaz nem siw ve ri Ze, me o re
kur se le bi: za za Sav lu xaS vi li, ser go da vi do vi, me rab terte
raS vi li, da To maR ra Ze, da viT mTva re li Ze; pir vel kurse
le bi: va Ja ta kaS vi li, gi or gi xi da Se li, zvi ad Cxi tu ni Ze,
go gi ta kik na Ze, za za oq ro pi ri Ze, el gu ja wur wu mia, el dar
xve de li Ze, zu rab na wi laS vi li, ba Cu ki sa a TaS vi li, erik Tuma
no vi, Tamaz go ga Ze, em zar na di ra Ze, av Tan dil cin ca Ze da
go Ca tu raS vi li, zem de gi jum ber na ri ma ni Ze. isi ni gvar di eleb
Tan er Tad, Cve ni sas wav leb lis „brdm“-iT so fel kol xidi
sa ken ga e mar T nen. gzi dan mar j v niv ga ux vi es da 200 met r Si
sa bav S vo baR Tan ga Cer d nen. sa bav S vo ba Ris oTa xeb Si si ca rie
le iyo, erT kuTxe Si pi a ni no id ga da iata ki mo fe ni li iyo
av to ma tu ri iara Ri dan gas ro li li mas re biT. me o re sar-
Tul ze sis x lis gu be e bi id ga, fan ja ras Tan qvi Sis tom re biT
sav se Tav dac vi Ti zRu de iyo ga ke Te bu li. etyo bo da, mte ri
am Se no bi dan Cvens po zi ci ebs es ro da.
Se no bi dan ga mo su leb ma ga dawy vi tes, meb r Zo le bis na wi lis
iq ve da to ve ba, na wil ma ki mal xaz ne siw ve ri Zis me Ta u ro biT
gza ga nag r Zo „Sa xis“ sax li sa ken, ro me lic sa bav S vo ba Ri dan
250 met r Si mde ba re ob da. ir g v liv da ca ri e le bu li sax le bi
id ga. yve la ezo sa da sax lis Se mow me bis Sem deg „Sa xis“ saxls
mi ad g nen. mal xaz ma av to ma ti dan ram den jer me es ro la sax lis
mar cxe na fan ja ras. ser go da vi dov ma da za za Sav lu xaS vil ma
153

Ti To jer ga is ro les yum bar m tyor c ni dan. gas ro lis Sem deg
sax lis pir vel sar Tul ze pir ve le bi go gi ta kik na Ze da gi orgi
xi da Se li Se iW r nen. aty da or m x ri vi sro la. Se no bas uk nidan
mo ad g nen ser go da vi do vi da jum ber na ri ma ni Ze. or m x ri vi
sro le bis Se de gad da iW r nen gi or gi xi da Se li, zvi ad Cxi tu ni-
Ze da em zar na di ra Ze. maT ga mo say va nad jav San t ran s por ti o ri
mi vi da.
sro la grZel de bo da. Cve ni meb r Zo le bi sna i pers hyav da mizan
Si amoy va ni li da Si ga da Sig is ro da. mal xaz ne msiw ve ri Zem
po zi ci is Sec v li sas wa mo i Za xa: „oh, ma ga Ti de dac... dam W res“.
sna i pe ris tyvia mar j ve na beW Si mox ved ro da, tki vi li arc ki
ug r Z v nia, mxo lod sis x lis siT bo ig r Z no mar j ve na xel Si.
mal xa zi sas w ra fod un da gas c lo da im ad gils, vi na i dan sna ipers
igi sa miz ne ze hyav da ay va ni li. man da me o re kur sel ma da-
To maR ra Zem 40-50 met ri ixo xes, rom sna i pers ver Se em C nia. am
dros „Sa xis“ sax lis kuTxe Si mdgar jum ber na ri ma ni Zes mi zan-
Si amo e Ro „svd“-s ti pis SaS xa niT sna i pe ri, is ro la da „Sa xis“
sax li dan 80 met ris da So re biT, xe ze mjda ri sna i pe ri mi wa ze
da e nar cxa. jum be ri mi vi da msxver p lis sa na xa vad. igi, Sar v lis
ji be Si na pov ni pas por tiT ya bar do-bal ya re Tis mo qa la qe, 30
wlis qa li iyo.
bin di wve bo da. sa Wi ro e ba mo iTxov da, „Sa xis“ sax l Si mo kala
Te bu li mtris lik vi da cia dro ze dam Tav re bu li yo. sax li
mTli a nad al ya Sia. go gia „pu li mi ot Cik ma“ (am gvar di els ase
eZax d nen) „Sa xis“ sax lis pir ve li sar Tu lis pa ta ra oTax Si
xel yum ba ra „РГД-5“-i Se ag do. yum ba ra afeT q da. me o re sar Tuli
dan rki nis mi li dan TviT na ke Ti yum ba ra gad mo ag des, rome
lic ar afeT q da. ser go da vi dov ma es TviT na ke Ti yum ba ra
sas w ra fod Se a ke Ta, fi Ti ls cecx li wa u ki da da ukan Se ag do.
afeT q da. yve la sro la-sro liT Sec viv da „Sa xis“ sax l Si, sadac
ase Ti su ra Ti dax v daT: me o re sar Tul ze mtris 4 gva mi
eg do, er Ti cocxal m k v da ri iyo. mas „akm“-is lu la hqon da Cade
bu li pir Si, mag ram im de ni Za la aRar Ses wev da, rom sas x leti
saT vis ga mo ek ra. is ad gil ze ve iq na lik vi di re bu li. sax lis
ukan mtris 2 gva mi iyo ga So ti li. sa va ra u dod, gaq ce vi sas moxv
daT sa sik v di lo tyvia. am Se ta ke bi sas xel yum ba re bis nam s x vre
ve biT da iW r nen pir vel kur se le bi av Tan dil cin ca Ze da go-
Ca tu raS vi li.
31 ag vis tos, so fel kol xi di dan, sa dac Cve ni sas wav leblis
pi ra di Se mad gen lo ba ib r Zo da, Cve ni me gob re bis cxed-
154

e bi Ca mo as ve nes. ram de ni me kur san ti da me gag ris sa a vad myo
fo Si mi ve diT. ga ir k va, rom gi vi — kvan ta li ans wi na xaz ze
meb r Zo li gvar di e le bi saT vis da u va le bia cxed re bis Ca mosve
ne ba.
sa a vad m yo fos Tan sat vir To man qa na ze es ve na vax tang
kve si ta Zis, bad ri ge ra Zis, le van cis ka riS vi li sa da za qaria
ve Sa pu ris cxed re bi. aq ve es ve na er Ti gvar di e lis da 2
afxa zis cxe da ri. gvar di els ye li hqon da ga daW ri li. afxaz
me om rebs sa ma re gag ris sa a vad m yo fos ukan, ezo Si eq s ka vato
riT ga uTxa res. sa a vad m yo fos mor g Si mo ta nil Tu Ti is
ku bo eb Si Cve ni bi We bi crem li a ni Tva le biT aw ven d nen da Rupu
lebs.
29 ag vis tos gag ris nav sad gu ri dan fo Tis mi mar Tu le biT
ga su li ge miT ga va ci leT Cve ni me gob re bis — mi ri an TeT ra Zis,
nug zar mar Sa niS vi lis, er nest kuk sas, an d ro Wan tu ri Zis, ba-
Cu ki ko ka i as da ge la bel qa ni as cxed re bi. isi ni im gziT ga vaci
leT, ra gzi Tac aq, gag ra Si Ca mo ve diT. gag ris sta di on ze,
sat vir To man qa na ze das ve ne bul Tu Ti is sa sax le Si Cas ve nebul
vax tang kve si ta Zes, bad ri ge ra Zes, le van cis ka riS vils
da za qa ria ve Sa purs, 31 ag vis tos Ra me ga vu Te neT da di liT
ver t m f re niT ga va ci leT.
3 seq tem bers mos kov Si, Sed ga ru se Tis fe de ra ci i s prezidentisa
da sa qar T ve los res pub li kis sa xel m wi fo sab Wos
Tav m j do ma ris Sex ved ra. mas ze afxa zeT Si Seq m ni li vi Ta re ba
ga ni xi les. Sed ga am Sex ved ris Se ma ja me be li do ku men ti. mi si
Za liT uz run vel yo fi li iyo sa qar T ve los res pub li kis teri
to ri u li mTli a no ba; 5 seq tem b ri dan Sewy de bo da brZo la
qar T ve leb sa da afxa zebs So ris, Sewy de bo da yo vel g va ri Zalis
ga mo ye ne ba ur Ti er Tis wi na aR m deg.
3 seq tem bers mos kov Si xel mo we ri li da za ve bis Se sa ba misad,
ori ve mxa res — afxa zeb sa da qar T ve lebs mZi me teq ni ka
un da ga ey va na fron tis xa zi dan. Cven pi ro ba pir naT lad Se vasru
leT. kol xi dis sa Su a lo sko lis si ax lo ves gan la ge bu li 8
tan ki ad gi li dan rom ar daZ ru la, fo Tis mi mar Tu le biT ga iyva
nes. Tum ca maT iq ga Ce re bas ra az ri hqon da?!
mos kov Si da de bul ma e. w. xel Sek ru le bam (i gi ru se Tis
mo ri gi satyu a ra iyo) qa la qi ga mo a cocx la: sko leb Si daiwyo
swav le ba; amu Sav da sa zo ga do eb ri vi obi eq te bi; ba zar Si
gacxo vel da vaW ro ba... er Ti sity viT, gag ra aRar hgav da sa omar
mdgo ma re o ba Si myof qa laqs. uam ra vi xal xi ire o da — for-
155

mi a ni Tu ufor mo, di di Tu pa ta ra. ise Ti grZno ba me uf le bo da,
rom gag ra Si Se iZ le ba mzve ra ve bic yo fi liy v nen Se mo pa rul ni.
qa la qi qa os ma mo ic va. mas ar etyo bo da uSiS ro e bis sam sa xu ris
ma kon t ro le be li xe li.
gvar di e le bis Ca mos v lam ga na pi ro ba is, rom umaR le si skolis
pi ra di Se mad gen lo ba xel m ZR va ne lo bam qa la qis Se mo sasv
le le bis da sa ca vad ga da iy va na. kur san t Ta er Ti na wi li mTidan
Se mo sas v lel bi li kebs icav da.
yu radRe ba min da ga va max vi lo kur san te bis fe no men ze gagris
da ce mis dRe eb Si. ma Ti pat ri o tu li, znes ru li sa xe im xanad
cxa dad war mo Cin da. maT Tan yof ni sas aS ka rad vgrZnob di,
es pir tit ve la bi We bi ro gor swra fad iz r de bod nen, zne ob rivad,
su li e rad maR l de bod nen, vaJ kac de bod nen. ma Ti sul g r-
Ze lo ba, si ma ma ce, sam Sob los siy va ru li, gag ris mo sax le o bisad
mi pa su xis m geb lo ba dRi TidRe ma tu lob da. kur san teb ma
er T ma ne Ti aq, am brZo leb Si Se ic nes. sa er To gan sac del ma isini
erT mtki ce muS tad Sek ra, da a me gob ra. im dRe eb Si maT ise Ti
ma Ra la da mi a nu ri Tvi se be bi war mo a Ci nes, ro mel Ta ma ga liTzec
Ta o be bi un da iz r de bod nen.
max sen de ba pir vel kur sel Ta ur Ti er To be bi, mi sa Re bi gamoc
de bi sas rom da iwyo da aq, gag ra Si gag r Zel da. im dRi dan
oTxi wlis gan mav lo ba Si (swav lis pe ri od Si) da dRem de er-
T ma neTs ar iviwye ben. umaR le si sko lis yve la Ro nis Zi e ba Si
er T ma ne Tis gver diT id g nen. gag ra Si maT met sa xe leb sac Ca eya
ra sa fuZ ve li. amis su lis Cam d g me li da, ase vTqvaT naT lia
ba Cu ki sa a TaS vi li iyo, ro mel mac TiT q mis yve las mi u sa da ga
Se sa fe ri si sa xe li. Ca mov T v li ba Cu kis mi er Ser q me ul met saxe
la bi Webs, rom leb sac Ta na kur se le bi dRem de ase mi mar Taven:
— Ta maz go ga Ze — na ji bu la (av Ra neT Si sam xed ro sam sa xuris
gav lis ga mo);
— aka ki sad ra Ze — pas por ti (i gi enis bor Zi kiT. la pa ra kobda
da pas ports da mar c v liT am bob da);
— me rab edi be ri Ze — SoS ne (fu lis Tvlas igi SoS n vas uwodeb
da da ami to mac Se ar q va es met sa xe li);
— ma mu ka as la ma ziS vi li — Tag vi;
— gi or gi qu Ta Te la Ze — zam po li ta;
— erik Tu ma no vi — rem bo;
— da viT gi gaS vi li — ulib ka;
— mo ris ju gaS vi li — ya ma (mra val wax na ga sa te va ri);
156

mi xe il bar ba qa Ze — kri si (mxat v ru li fil mi „Se sa niS na vi
Svi de u lis“ erT-er Ti gmi ris sa xe li);
— mur man ba si li Ze — ka rabl (zRvis ho ri zon t ze xo mal di
ga moC n da da ru su lad wa mo i Za xa, ka rabl);
— ro man qu fa raS vi li — kiS ka (bevrs Wam da).
ma Ti ase Ti da mo ki de bu le ba ma go neb da qar Tu li mxat v ruli
film „Ri mi lis bi We bis“ gmi rebs.
so fel kol xi da Si, gag ris zo nis wi na xaz ze kvlav ir R ve va
afxaz Ta da qar T vel Ta mxa re ebs So ris ar Sem d ga ri da za ve ba.
9 seq tem bers sa Ra mos „bo e vi keb ma“ ga af T re biT Se u ti es Cvens
po zi ci ebs.
gag ra Si Seq m nil ma mdgo ma re o bam far To as pa re zi ga ux s na
aq Ca mo sul Se i a ra Re bul daj gu fe bebs. sab r Zol ve lad Ca mosu
leb Si sab r Zo lo gan wyo ba ar ig r Z no bo da. isi ni, Zi ri Ta dad,
Zar c va-glej viT da ma ra di o ro biT iy v nen da ka ve bul ni. ama Si
ki mxed ri ons ve ra vin ver Se e ci le bo da. sam xed ro e bi, faq tobri
vad, de mo ra li ze bul ni iy v nen.
im dRe eb Si gan Ti a dis mi li ci is gan yo fi le bis mu Sa keb Tan
er Tad Cve ni sas wav leb lis pi rad ma Se mad gen lo bam da a ka va
„TeT ri ar wi vis“ meb r Zo le bi: sa baS vi li, ste fa no vi, na za raSvi
li, kar lo vi, ge laS vi li, Cxar tiS vi li, qe ba Ze, go Ci laS vi li,
na mo raS vi li da lo mi Ze, rom leb sac sat vir To man qa niT datvir
Tu li ave ji gag ris por t Si Seh qon daT Tbi lis Si ga sag zavnad.
gag ris mi li ci is gan yo fi le ba Si miy va nil ma ze mo da sa xele
bul ma pi reb ma da na Sa u li mo i na ni es da pi ro ba da des, Tu
gva pa ti ebT, wi na xaz ze vib r Zo leb To. sam xed ro e bi aseT da na-
Sa u lebs xSi rad sCa dod nen.verc Cven ga da vur CiT qar T ve lisa
gan ga qur d vas. 12 seq tem bers sas wav leb lis Ta nam S ro mel Ta
er Ti jgu fis da ba le se li Ze Si sa xel m wi fo av to in s peq ci is
Se no ba Si sa di lo bi sas kur san teb ze gan pi ro be bu li 3 er Te uli
av to ma tu ri iara Ri gaq ra. im dRes ver mo xer x da Se saZ lo
qur dis mo Zeb na. me o re dRes kur san teb ma da a ka ves mxed ri one
li So Ta Rlon ti, ro mel mac kur san teb Tan er Tad isa di la,
mo i pa ra sa mi av to ma ti, Se um C nev lad ga da vi da fso us xid ze da
ru se Tis te ri to ri as mi a Su ra.
kur san teb ma da ka ve bu li mxed ri o ne li ver ga mo te xes. sa-
Wi ro gax da mi si wi na dRe eb Si so fel xe i van Si im sax l Si miy va na,
sa dac xSi rad stum rob da nar ko ti ku li niv Ti e re bis Se sa Ze nad
(so fe li xe i va ni nar ko ti ke bis ga sa Re biT gan T q mu li so fe li
iyo). mxed ri o ne li So Ta Rlon ti ka te go ri ul uars acxa deb da
157

da na Sa ul ze. sxva zo me bi un da mig ve Ro. ami saT vis, igi Cav s viT
av to man qa na „vol ga Si“ da 2-3 sa a Tis gan mav lo ba Si dakiTx vebs
vu ta reb diT. ma inc ar tyde bo da. mas of li a no ba da ki du re bis
kan ka li da ewyo. mi mi ka ze da etyo, rom e. w. „lom kam“ Se mo u tia.
cxvir sa xocs xan mar j v niv qa Cav da xan mar cx niv. rom ar Se mogv
k v do mo da, gan Ti a dis sa a vad m yo fo Si di med ro li ga vu ke TeT.
aman efeq ti ver ga mo i Ro. bo los ga dav wy vi te, mi si dax v re tis
in s ce ni re ba mo mewyo. kur san tebs: edi Ser xi da Sels, so so beri
aS vil sa da ka xa Cin Ca la Zes mo ve la pa ra ke amis Se sa xeb. man qani
dan Ca mo sul ma vub r Za ne mxed ri o ne li aey va naT so fel salmes
mi mar Tu le biT da da ex v ri taT. man qa nas pir j va ri ga davwe
re da „vol ga“ so fel sal mes mi mar Tu le biT wa vi da. ram deni
me wu Tis Sem deg av to man qa na fso us xid Tan, av to in s peq ci is
sa gu Sa gos Tan ga moC n da da ga Cer da iq, sa dac me ve lo de bo di.
mxed ri o ne li dar w mu ne bu li iyo bi We bi dax v ret d nen da da na-
Sa u lis aRi a re ba am jo bi na. Cve ni av to ma te bi Tur me ru se Tis
te ri to ri a ze ga e yi da. Cven ki maT nac v lad ga daW ril kon da xia
ni 3 av to ma ti mog vi ta na. mar T lac, da sax v re ti ada mi a ni davin
deT, am cod vas Ta vi ava ri deT. mog vi a ne biT, afxa zeT Si omis
dam Tav re bis Sem deg vi gebT So Ta Rlon tis be dis we ris am bavs.
gag ris da ce mis dRes sa na to ri um „КБРЦ“-Si (kli ma to-bal ne olo
gi u ri res pub li ku ri cen t ri) So Ta Rlonts sxva mxed ri one
leb Tan er Tad Crdi lo kav ka si e li „bo e vi ke bi“ Cacx ri la ven.
igi cxov rob da Tbi lis Si, va Ja-fSa ve las me o re kvar t lis 30-e
kor pus Si, de da na zi Rlon ti mu Sa ob da e. Se var d na Zes Tan kance
la ri a Si.
29 seq tem bers gag ra Si Ca mo dis umaR le si sko lis 18 mu Sa ki.
30 seq tem b ri sa da 1 oq tom b ris Ra miT afxa zeb ma kvlav Semog
vi ti es. ma si u ri sro le bi ma tu lob da. afxa zeb ma ve ra gulad
da ar R vi es cecx lis Sewy ve ti sa da gag ris zo na Si sta tusk
vos aR d ge nis Se sa xeb mo ri ge ba da Seg ne bu lad mi mar Tes sao
mar moq me de bas wi nas war da geg mil es ka la ci as, ga a far To ves
Tav das x mis plac dar mi da uf ro me ti Za le biT ga na xor ci e les
Se te va.
di liT, 1 oq tom bers pol kov nik ma mi xe il ma ri naS vil ma (i gi
seq tem b ris da sawyi si dan q. gag ris dac vas xel m ZR va ne lob da)
Cve ni Se nar Te bis Se te va ze ga das v lis brZa ne ba gas ca. gam Teni
as, umaR le si sko lis „bmp“, rom lis eki paJs Se ad gen d nen va Ja
ta kaS vi li, ale ko da Te baS vi li, ser go da vi do vi, go gi ta kikna
Ze, da viT mTva re li Ze, go Ca Sur Raia da am b ro si (zvi a di) bo-
158

ke ria, umaR le si sko lis uf ro sis brZa ne biT, es ta ka dis mar cxniv,Sta
bis ukan avi da da erT-er Ti sax lis ezo Si ga Cer da. rom
ga Ten da, mi xe il ma ri naS vil ma Cven eki paJs ub r Za na, aq ga magre
bu liy v nen da me o re „bmp“-sac mi ax mar da, mag ram Se pi re bu li
„bmp“ ar sad Can da. „bmp“-Si, ro mel sac va Ja ta kaS vi li mar Tav da
qve me xis aTi o de Wur vi da tyvi am f r q ve vis 500-mde vaz nis mara
gi Ra iyo dar Ce ni li. Cve ni Se mad gen lo ba Stab Tan ax los SuadRem
de id ga. kur san teb ma mtris mi mar Tu le biT qve me xi dan
ram de ni me jer is ro les. Se mo te va im de nad Zli e ri iyo, rom
Cve ni Se na er Te bi ukan ixev d nen.
es ta ka das Tan, xi dis qveS ha u bi ca Ta vi si „ti a ga CiT —
МТБ“-e iw vo da. ad gi lob ri vi meb r Zo le bi ma Ra li su lis k ve-
Te biT ib r Zod nen, Tum ca Se te va im de nad masire bu li iyo, rom
yve la for mi re ba ukan ixev da. mxed ri o ne le bis „bmp“-s yum barm
tyor c ni es ro les da ukan da xe va da iwyo. umaR le si sko lis
pi ra di Se mad gen lo bis ume te si na wi li qa la qis sa xel m wi fo
ban k Tan iyo gan la ge bu li, na wi li ki qa la qis mi li ci is gan yofi
le bas Tan id ga.
1 oq tom bers, di liT gag ris mi li ci is Se no bas Tan Sek rebil
umaR le si sko lis kur san tebs Txov niT mi mar Ta gag ris
mi li ci is gan yo fi le bis mu Sak ma ma i or ma iuri Zi Zi gur ma mi Rebu
li in for ma ci is sa fuZ vel ze, gag ris ze moT tyis ma siv Tan
ad gi lob ri vi da Ru pu li mo qa la qis ga moy va nis ga mo (i u ri Zi-
Zi gu ri war sul Si sa ka laT bur To gun dis Tbi li sis „di na mos“
war ma te bu li mo Ta ma Se iyo). da va le bis Se sas ru leb lad kursan
t Ta ri gebs ga mo ey v nen: mal xaz Ca na di ri, ro man oni a ni da
Ta maz go ga Ze. isi ni „gaz-66“-is mar kis av to man qa niT ga em g zavr
nen. av to sat ran s por to sa Su a le bas mar Tav da ad gi lob ri vi
so me xi mo qa la qe. tyis ma sivs rom mi u ax lov d nen, av to ma tu ri
iara Ri dan sro la aty da. kur san te bi iZu le bu li gax d nen manqa
ni dan gad mom x ta riy v nen da gzis gas w v riv be to nis fi lebs
amo fa re bod nen. ram de nim wu Ti a ni or m x ri vi sro le bis dros
ro gor ga i pa ra „gaz-66“-is mZRo li, bi Web ma verc ki Se niS nes.
ga ir k va, rom so mex ma mZRol ma, gag ris ze moT tyis ma siv Tan
Cve ni kur san te bi wi nas war mo fiq re bu li geg miT mi iy va na. bi-
We bi da sa Ru pa vad iy v nen gan wi rul ni, Tum ca ad vi lad SeZ les
Ta vis daR we va, er T ma ne Tis sa cecx lis dazR ve viT maT sa cecxle
xa zi dan ga mos v la mo a xer xes.
2 oq tom bers di liT sa na to ri um „ener ge ti kis“ mxri dan,
zRvi dan Se mo su li ka tar Ri dan „bo e vi ke bi“ msxvil ka lib ri an
159

tvi am f r q ve vebs uSen d nen qa laqs. es kar gad Can da lav ren ti
be ri as aga ra ki dan, sa dac umaR le si sko lis „bmp“-s eki pa Ji iyo
ga mag re bu li. maT Tan er Tad aq im yo fe bod nen ad gi lob ri vi mili
ci is mu Sa ke bi da mo xa li se e bi sa gan Sem d ga ri 12-14 ka ci a ni
jgu fi. uk ve kar gad ga Te ne bu li iyo, ro de sac ga ma nad gu re beli
su-25 ca Si ga moC n da. 2-3-jer Se mo uf ri na mtris po zi ci ebs
da da bom ba. Ta vi dan ga ma nad gu re be li bi Webs ru se bis ego naT.
qa laq Si 7-8 ad gi las Sa vi kvam li avar da „ener ge ti ki sa“ da qala
qis cen t ris mi mar Tu le biT.
„bmp“-Si mjdom ma Cve ni sas wav leb lis eki paJ ma ad gi li Seic
va la da qa la qis sa a vam d yo fos ken ga da ad gil da. ga da ad gile
bis dros „bmp“-dan amo sul ma ser go da vi dov ma, rus Ta velis
qu Ca ze di di sis w ra fiT mo ma val mtris „bmp“-s wi nas war
mom za de bu li yum bar m tyor c ni dan da u miz na da od nav aacila.
mtris „bmp“ ga Cer da da Cve ni eki pa Jis ken mot ri al da. sergom
mo as w ro satyor c n Si me o re Wur vis Ca de ba, ga is ro la da
Wur vi „bmp“-s ka reb Si mox v da. „bmp“ Se tor t man da da naZ v nar-
Si Se var da.
am dRes (o ri oq tom be ri) afxa zeb ma sab r Zo lo teq ni ki sa da
ar ti le ri is mxar da We riT yo ve li mxri dan Se u ti es qa laqs da
qa la qis siR r me Si Se mo iW r nen. ram de ni me Se na er Ti uwev da wina
aR m de go bas qa laq Si Se mo sul mters, ro mel Ta ga nac kvlav
med g rad id g nen umaR le si sko lis Ta nam S rom le bi. meb r Zol-
Ta ri geb Si dab ne u lo bam da i sad gu ra — ara vin aRa ra vis aRar
emor Ci le bo da, kon t r Se te ve bi cal ke u li jgu fis meb r Zo lebis
pi ra di ini ci a ti viT xor ci el de bo da, maT „Se moq me de ba ze“
iyo da mo ki de bu li. meb r Zol Ta ri ge bi gag ris da ce mis dRis-
T vis kar ga SeTxel da. gag ris dac vis xel m ZR va ne lo bas aRar
Za luZ da ase Ti Se mo te ve bis mo ge ri e ba. qa la qi cecx lis al Si
ga ex via. meb r Zo le bic da qa la qis mo sax le o bac Sve las iTxovd
nen. xSi rad is mo da Crdi lok v ka si e li da qi ra ve bu li „bo e vike
bis“ ga u go na ri si sas ti kis msxver p l Ta gan wi ru li ki vi li.
qa la qis qu Ce bi mo fe ni li iyo upat ro nod mi to ve bu li gva mebiT.
sa ve le te le fo niT ityo bi ne bod nen Cve ni Se na er Te bis ukan
da xe vis Se sa xeb. isi ni gag ras to veb d nen. yve la mxri dan tyvie
bis zu zu ni is mo da. umaR le si sko lis kur san t Ta eki paJ ma gadawy
vi ta jav San t ran s por ti or Si Caj do ma da Zve li gag ris mimar
Tu le biT Cven Se na er Teb Tan mis v la, mag ram man qa nis daZ v ra
ver SeZ les. sis te ma Si ha e ri iyo Ca tum bu li, sas w ra fod ha e ri
160

ga mo uS ves, sis te ma ga iv so da eki paJ ma ga nag r Zo moZ ra o ba Zvel
gag ris ken, gvi ra bis mi mar Tu le biT. iq dax v daT gi vi kvan ta lia
ni, mi xe il ma ri naS vi li, gag ris ko men dan ti bad ri fir cxe lani
da 150-mde meb r Zo li. aq id ga tan ki t-54, „ava zas“ 2 „bmp“ da
ori ha u bi ca“.
gi vi kvan ta li an ma umaR le si sko lis „bmp“-s eki pa Jis wevrebs
mi mar Ta: „Cve ni jav San t ran s por ti o ri „brdm“-i 8 kur sant
Tan er Tad qa laq Sia Car Ce ni li da un da ga mo iy va no To“. va Ja
ta kaS vil ma da ser go da vi dov ma jav San t ran s por ti o re bis
eki pa Jis wev rebs qve me xis Wur ve bi sTxo ves. 3 Wur vi ava ze lebma
mis ces, 4 ki — mxed ri o ne leb ma. va Ja ta kaS vil ma sTxo va mi xeil
ma ri naS vils eki pa Jis da sazR ve vad erT-er Ti tran s por tio
ri ga mo e yo. erT-er Ti „bmp“-s mZRol ma qve me xis mwyob ri dan
ga mos v la da man qa na Si ze Tis uk ma ri so ba mo i mi ze za, mi xe il mari
naS vil ma — me o re „bmp“ ki aq gvWir de bao.
umaR le si sko lis eki paJs 2 ad gi lob ri vi meb r Zo li da ema
ta. „bmp“-Si Cas x do mi sas kur san te bi go gi ta kik na Zes, mi si
aras rul w lo va no bis ga mo way va na ze uars eub ne bod nen, mag ram
go gi ta Ta vi sas ar iS li da „Tu ar wa miy vanT da eki paJs Ca mo maci
lebT, me fe xiT ga mov y ve bi da nar Cen meb r Zo lebs“. sul 40mde
ad gi lob ri vi da kur san ti gah y va fe xiT win mi ma val Cve ni
sas wav leb lis „bmp“-s. go gi tam ma inc Ta vi si ga i ta na da eki pa-
Jis wev reb Tan mo ka laT da.
pan si o nat „Tbi lis Tan“ sam xed ro man qa na „vi lis ze“ da monta
Je bu li tyvi am f r q ve vi dan „bmp“-s sro la aute xes. ser go davi
dov ma „bmp“-s tyvi am f r q ve vi dan upa su xa da „vi li sis“ Za raze
mdgo mi sa mi me o ma ri tyvi am f r q ve vi a nad ga dac viv da. „bmp“-m
gza ga nag r Zo.
sas tum ro „sa qar T ve los Tan“ Tav ze mwva ne len t Sek ru li
meb r Zo le bi ire od nen (Cven bi Webs ki Tav ze Sa vi len ti hqondaT
Sek ru li). or mwva ne len t Sek ruls ser gom tyvi am f r q vevi
dan es ro la da ad gil ze ga mo uy va na wir va. umaR le si sko lis
eki pa Ji uax lov de bo da gag ris ko men da tu ras, ro de sac sa piris
pi ro mi mar Tu le biT di di siC qa riT mo ma va li Cve ni sko lis
„brdm“ Se niS nes. „brdm“ mters Ca eg do xel Si. bi Webs „brdm“ mie
to ve bi naT da Se mov li Ti gziT wa mo su liy v nen Zve li gag ris
mi mar Tu le biT. „brdm“-dan Cven „bmp“-s da uwyes sro la. bi Webma
„bmp“ fos tis Se no bas amo a fa res da ser go da vi dov ma tyvamf
r q ve vi aamoq me da. „bmp“-dan ga mos ro li li ram de ni me tyvia
„brdm“-s ben zi nis baks mox v da da man qa na cecx lis al Si ga ex-
161

via. mi li ci is Se no bas Tan tan ki t-54 ga moC n da. ser gom „bmp“-is
qve me xi dan Wur vi es ro la, tan ki ev ka lip tis xe eb Si Se vi da, meo
re Wur vi koS ku ras mox v da da tan ki ga Cer da. tan k Tan mi iW rnen
mxed ri o ne li gi vi ga mi aS vi li da ori ad gi lob ri vi meb r Zoli.
ga mi aS vil ma ga a Ro tan kis lu ki da Sig niT xel yum ba ra Ф-1
Ca ag do. tan ki cecx l Si ga ex via.
is iyo Cve ni bi We bi fos tis da to ve bas da iqi dan ga mos vlas
api reb d nen, rom jav San t ran s por ti o ri „bmp“ ga moC n da,
rom lis Za ra ze „ab s ni“ ewe ra. ser gom go gi ta kik na Zis mo wode
bu li qve me xis Wur vi qve mex Si Se ag do da „abs nis“ mi mar-
Tu le biT ga is ro la, me o re Wur vis gas ro la ser gom ve Rar
mo ax di na, rad ga nac mtris „bmp“-dan ga mos ro lil ma qve me xis
Wur vma Cve ni „bmp“-is koS ku ra da a zi a na, Se uZ le be li gax da
koS ku ris mot ri a le ba. sa ko man do sa var Zel Si mjdom ma ale ko
da Te baS vil ma Wog rit Si ga i xe da da da i na xa ro gor uax lovde
bo da mtris „bmp“ maT jav San t ran s por ti ors. mtris „bmp“-m
ki dev ori Wur vi is ro la. ser gom iy vi ra, rom sas w ra fod yvelas
da e to ve bi na „bmp“. jav San t ran s por ti or Si bo li id ga,
den Tis sun ma su li Se u xu TaT. va Ja ta kaS vil ma ga dawy vi ta
wi nas war ax di li lu ki dan amos v la, mag ram ad go ma ver SeZ lo,
fexeb Si sim Zi me ig r Z no. mas mo es ma da sus te bu li, tki vi li a ni
xma: „vai, de da!“ ver ga ar Cia vi si xma iyo. xma siR r mi dan modi
o da. am dros mtris „bmp“-m sca da Cve ni „bmp“-is ga moy va na
ev ka lip te bis xe e bi dan. ram den jer me da a ja xa da rom ara feri
ga mo u vi da, mi a to va da gas cil da iqa u ro bas. ama so ba Si va-
Jam Za la mo ik ri ba, mo a xer xa „bmp“-dan amos v la, ga i a ra 10-12
met ri da wa iq ca. Wur ve bis sro liT gab ru e bul ma mo a xer xa
wa mod go ma. iq ve mdga ri ga ze Te bis ji xu ri Ca am t v ria, rom yuradRe
ba mi epy ro Cve ni a ne bi saT vis da ay vir da, Sve las iTxovda.
mxed ri o ne li gi vi ga mi aS vi li pir ve li mi iW ra va Jas Tan,
fex ze wa mo a ye na, kur san teb mac mi ir bi nes. da To mTva re li-
Zem, go Ca Sur Ra i am, ma mu ka xi ja ka Zem da zvi ad bo ke ri am „bmp“dan
amo iy va nes go gi ta kik na Ze, ro mel sac tyvia Tav Si hqon da
mox ved ri li, po li ci is pe ran gi da sam xed ro Sar va li — komuf
la Ji da sis x li a ne bu li hqon da. ser go da vi do vi tyvi amf
r q ve vis tyvi e biT mar j ve na fe xi dan mker dis mi mar Tu le biT
iyo dacx ri lu li. ale ko da Te baS vils mar j ve na xe li hqon da
da sis x li a ne bu li, sa i da nac sis x li sdi o da, igi cocxa li iyo.
or ad gi lob riv meb r Zols, rom le bic „bmp“-s sa de san to ganyo
fi le ba Si iy v nen, Ta ve bi ar uCan daT.
162

ale ko, sxva daW ri leb Tan er Tad „ni va Si“ mo a Tav ses. ser go,
go gi ta da ori ad gi lob ri vi meb r Zo li mik ro av to bus „raf Si“.
„ni vi sa“ da „rafis“ sa Wes ad gi lob ri ve bi mar Tav d nen. va Ja takaS
vi li „Ji gul Si“ Cas ves da ad gi li dan da iZ r nen. win „Ji gu li“
mi di o da, ukan „ni va“ da „ra fi“. da nar Ce ni qve i Te bi man qa neb Si
Cas x d nen, zo gic „Ji gu lis“ sa bar gul Si mo Tav s da“, kur san tebis
na wil ma tyiT am jo bi na was v la.
Su aR de ga da ci le bu li iyo. sas tum ro „sa qar T ve los“,
rom mi u ax lov d nen, gvi rab Tan mwva ne len ti a ne bi ire od nen.
„ni vam“ yve las ga as w ro, „ra fi“ da „Ji gu li“ mih y ve bod nen.
mik ro av to bus „ra fi dan“ erT-er T ma meb r Zol ma qar Tu lad
wa mo i Za xa „gag va ta re To“. mwva ne len ti a ne bi „rafs“ sro lasro
liT ga mo e dev nen. bi We bi ga qa ne bul man qa ni dan xte bodnen,
„Ji gu li saT vis“ mwva ne len ti a nebs yu radRe bac ar mi uqce
viaT. gi vi ga mi aS vi li iqi dan ga dax ta „zRvis na pi ri dan gamo
va lo da — gas Za xa bi Webs — vec de bi da gazR vi o To“. por tis
si ax lo ves, t ra sa ze „ni va“ mters aefeT qe bi na. man qa nas xalxi
ex ve o da. afeT qe bis Se de gad „ni va Si“ mjdom ni as fal t ze
aqeT-iqiT eyar nen.
„Ji gu li“ di di siC qa riT gas c da sas tum ro „sa qar T ve los“
da Suq ni San Tan mdgar ma mtris raz mis erT-er T ma wev r ma, ma-
Ral ma, wver moS ve bul ma, Tav ze ka ra ku lis qud da xu rul ma da
wi Tel Ceq mi an ma Cve ne bis Se Ce re ba sca da. bi Web ma Suq ni San Tan
Sek re bi lebs di di sis w ra fiT Ca uq ro les da erT-er T ma Cveni
an ma ru su lad mi a Za xa: „da vai, re bi a ta, vpe ri od!“ Sek rebi
leb ma sro la ate xes. sa bar gul Si mjdom ma or ma me o ma rma
sro liT ve upa su xa, „Ji gu lis“ sa lo ni da nac gax s nes cecx li.
sro lis Se de gad sa lon Si sa mi me o ma ri da i Ru pa, oric — sabar
gul Si. daS ve bu li sa bu ra ve biT Cve ni a ne bi ag r Ze le ben
moZ ra o bas. tra sa ze ki dev tan ki da „bmp“ id ga. „bmp“-ze ze moT
ori ru si sam xed ro for mi a ni ij da. tan k ze ki bew visqu di a ni
ma ma ka ci. es da ze moT Sex ved ri li wi Tel Ceq mi a nis Cac mu lobis
mi xed viT ka za ki un da yo fi li yo. Cve ni a ne bi gas c d nen ra
maT, yve lam, „Ji gu lis“ mZRol ma, mis gver diT daW ril ma me omar
ma da va Ja ta kaS vil ma ram de ni me xel yum ba ra is ro les ma-
Ti mi sa mar TiT.
gag ras kar gad ga ci le bu leb ma Cve ne bis mi er da ka ve bul pozi
ci e bam de mi aR wi es. man qa na ga a Ce res da mZi me wu Te biT daT rgu
nu le bi man qa ni dan gad mox t nen. ga dar Ce nil ma meb r Zo leb ma
su lis moT q ma ver mo as w res, rom iq ve mdgom ma mi xe il ma ri naS-
163

vil ma Se kiTx viT mi mar Ta pir vel kur sel va Ja ta kaS vils, Tu
ra teq ni kiT iyo mte ri Se mo su li qa laq Si.
am vi Ta re ba Si aR niS nu li kiTx va uad gi lod ga mo i yu re boda,
im de nad ram de na dac gag ris dac vis xel m ZR va nels, sam xedro
ma Ral Ci no sans daz ver vis sa Su a le biT un da mo e po ve bi na
aR niS nu li in for ma cia da sa er Tod, gag ra ze Tav das x mis infor
ma ci ac. meb r Zo le bi un da ga ef r Txi le bi na aq ga uT va liswi
ne be li saf r Txe e bis Se sa xeb. gag ris da ce mis dRe eb Si kar gad
ga moC n da, rom daz ver va, ro gorc ase Ti, ar Ca ta re bu la.
kur san teb ma ki dev er Txel sca des „bo e vik Ta“ Se Ce reba,
mag ram maT Warb Za leb Tan isi ni ve ra fers gax d nen. mtris
tyvi am aq ki dev er Ti kur san tis si cocx le Se i wi ra. 2 oq tombers,
da ax lo e biT 17 sa aT ze sam xed ro xel m ZR va ne lo bis
brZa ne biT Se te va ze ga das v li sas mZi med da iW ra me o re kur seli
ge la Tu Ta raS vi li, rom lis T vi sac es Wri lo ba sa be di wero
aR moC n da.
164
q. gagra. 1992 wlis 2 oqtomberi. estakadasTan, xidis qveS Cvens
sa b r Zolo teqnikas cecxli ukidia.
am dRes afxazurma mxarem gadamwyveti Seteva ganaxorciela.
qalaqis qu CebSi gavla ar SeiZleboda, imdeni micvalebuli iyo
upatronod mitovebuli.

Tu ara sa qar T ve los xel m ZR va ne lo bas sxvas vis un da scodno
da is, rom 1992 wlis 17 ag vis tos CeC ne Tis de da qa laq grozno
Si ax lad Seq m nil ma Crdi lo kav ka si is mTi el Ta kon fe de ra ci is
mi er ga mar Tul ma yri lo bam sa qar T ve los omi ga mo ucxa da, Tbiliss
da bom b vi Ta da te raq te biT da e muq ra da Crdi lo kav ka si is
yve la eT ni kur war mo naqmns mos Txo va afxa zeT Si Se i a ra Re bu li
mo x ali se e bis gag zav na qar T ve le bis wi na aR m deg sab r Zol ve lad.
swo red CeC ne bi, da Res t ne le bi, ose bi, ya bar do e le bi, adi Re e lebi,
ka za ke bi — ru se bi da som xe bi ib r Zod nen Cvens wi na aR m deg — saqar
T ve los wi na aR m deg. swo red am Se mad gen lo bam, afxa zeb Tan
er Tad wa mo iwyo 1 oq tom bers Se te va bzi fis xe o ba Si, biW vin Tis
ra i on sa da gag ris zo na Si. afxa zeb ma, mTi el Ta kon fe de ra ci is
Za le bi TurT Se aR wi es am ra i o neb Si. mZi me sab r Zo lo teq ni ki Ta
da ar ti le ri is mxar da We riT ieri Si mi i ta nes gag ra ze, ra mac didi
ngre va da msxver p li ga mo iw via. gag ra da e ca. da qi ra ve bu li
kav ka si e li mTi e le bi qar Tul mo sax le o bas mxe cu rad eq ce od nen.
qa la qis sta di on ze Se re kes da aTa sam de qar T ve li gawy vi tes. ar
da in des avad m yo fe bi da daW ri le bi. mok lu lebs Ta vebs aW rid nen
da fex burTs Ta ma Sob d nen. cocx lad dar Ce ni le bi iZu le bul ni
iy v nen mi e to ve bi naT qa la qi da ga ur k ve ve li mi mar Tu le biT gadax
ve wi liy v nen. gag ris da ce mis dRes, sxva qar T ve leb Tan er Tad
sta di on ze wa me biT mok les Cve ni sa si qa du lo ka laT bur Te li,
mi li ci is ma i o ri iuri Zi Zi gu ri.
6 oq tom bers mo wi na aR m de gem da i ka va le se li Ze. Cven ma
kur san teb ma da ofic reb ma, sxva qar T vel me om reb Tan er Tad,
tyi an mTa-go ri an ad gi lebs Se a fa res Ta vi da isi ni mog vi a nebiT
dab run d nen Tbi lis Si.
kur san teb ma da ofic reb ma, iq, gag ra Si, qvey ni sa da eris
wi na Se Ta vi an Ti mo va le o ba pir naT lad mo i xa des. maT uC ve nes
xalxs, rom Si na gan saq me Ta or ga no eb Si ud re ki ne bis ada mi ane
bi msa xu ro ben. ma Ti da u viwya ri Tav da de ba, sxva qar T vel
me o mar Ta na Tel sa xe leb Tan er Tad sa ma ra di so ad gils daim
k vid rebs Cve ni qvey nis is to ri a Si. me msurs Ca mov T va lo im
kur san t Ta gvar sa xe le bi, vinc iq id ga, sa dac aseT dros yve la
nam d vi li pat ri o ti un da mdga ri yo. ai isi nic:
me oTxe kur se le bi:
gag ra Si gmi ru lad da Ru pu le bi: le van cis ka riS vi li, nugzar
(nuk ri) mar Sa niS vi li, er nest kuk sa, bad ri ge ra Ze, za qa ria
ve Sa pu ri.
165

ga dar Ce ni le bi: ka xa ada mia, ko ba kal ma xe li Ze, da To si xaru
li Ze da no dar ga va Se liS vi li.
me sa me kur se le bi:
edi Ser xi da Se li, ioseb be ri aS vi li, zu rab bad ri aS vi li,
va le ri an (va lo) be ri Ze, gia da vi TaS vi li, av Tan dil ga i marj
vaS vi li, zu rab min di aS vi li, mi xe il mum la Ze, zu rab qa jaia,
di mit ri ar C va Ze, me rab li par tia, go der Zi mi na Ze, go Ca JRenti,
zvi ad jaW va Ze, gi or gi bun t u ri, ro man oni a ni, da viT ya ulaS
vi li, mal xaz Ca na di ri, ba Tu xa ra iS vi li da be sik bar na biSvi
li.
me o re kur se le bi:
gag ra Si gmi ru lad da Ru pu le bi: ser go da vi do vi, ge la Tu-
Ta raS vi li.
ga dar Ce ni le bi: za za Sav lu xaS vi li, irak li baq ra Ze, go Ca
Sur Raia, ma mu ka xi ja ka Ze, da viT mTva re li Ze, am b ro si (zvi adi)
bo ke ria, ka xa ber Cin Ca la Ze, aleq si iose li a ni, Zme bi da viT
da zu rab maR ra Ze e bi, va Ja sa bi aS vi li, no dar no za Ze, da Tu na
can kaS vi li, ma mu ka da vi Ti ni Ze, nug zar xa Wa pu ri Ze, da viT zarna
Ze, vla di mer mwa ri aS vi li, le ri xvis ta ni, da viT qo bu la Ze,
el gu ja ar R v li a ni, me rab ter te raS vi li.
pir vel kur se le bi:
gag ra Si gmi ru lad da Ru pu le bi: go gi ta kik na Ze, ale ko da-
Te baS vi li, ge la bel qa nia, ba Cu ki ko kaia, an d ro Wan tu ri Ze.
ga dar Ce ni le bi: va Ja ta kaS vi li, ba Cu ki sa a TaS vi li, gi vi
ko ba la Ze, ma mu ka be ri kiS vi li, vefxia kin wu raS vi li, ar ka di
gab roS vi li, pet re osi aS vi li, erik Tu ma no vi, ge la ge laS vili,
va le ri xim Si aS vi li, mo ris ju gaS vi li, ar Cil ma xa raS vi li,
go Ca tu raS vi li, ko ba ka pa na Ze, ra maz na di ra Ze, ev ge ni cer cva
Ze, el dar xve de li Ze, da viT mo Ti aS vi li, za za oq ro pi ri Ze,
zvi ad ka pa na Ze, Te i mu raz Ca du ne li, gi or gi xi de Se li, zvi ad
Cxi tu ni Ze, sos lan Ta ba ga ri, xvi Ca sur ma va, ser go qo Tu aS vili,
av Tan dil da edi Ser kvas ti a ne bi, ko ba xe Ta gu ri, iva ne qevxiS
vi li, ro man qu fa raS vi li, ma mu ka as la ma ziS vi li, Zme bi go Ca
da xvi Ca sa xam be ri Ze e bi, da viT diR me liS vi li, ser go bo bo xi Ze,
Ta maz go ga Ze, aka ki sad ra Ze, ka xa kup ra Ze, gi or gi si xa ru li Ze,
spar tak di li maS vi li, ka xa ber ja la ba Ze, bad ri kir Ta Ze, me rab
edi be ri Ze, ioseb Si oS vi li, ka xa Ci qo va ni, em zar na di ra Ze, da-
166

ser go da vi do vi
1966-1992
ser ser go go da da vi vi do do vi vi Ta Ta vis vis cxov cxov re re bis bis we we siT, siT, gan gan sac sac de de lis lis
Jams Jams ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro biT biT ma ma ga ga li li Tis Tis mim mim ce ce mi mi iyo iyo ara ara
mar mar to to kur kur san san te te bi bi saT saT vis, vis, ara ara med med ofic ofic re re bis bis T T vi vi sac. sac. av- av-
Ra Ra ne ne Tis Tis om om Si Si mi mi Re Re bul bul ma ma ga ga moc moc di di le le bam bam (ser (ser gom gom sam sam xedxedro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xu xu ri ri av av Ra Ra neT neT Si Si mo mo i i xa xa da) da) ser ser gos gos
Ca Ca mo mo u u ya ya li li ba ba su su li li e e ri ri sim sim t t ki ki ce, ce, si si ma ma ma ma ce ce da da Tav Tav da da de de ba. ba.
udi udi de de si si pa pa su su xis xis m m geb geb lo lo bis bis grZno grZno biT biT ib ib r r Zo Zo da da afxa afxa zeT- zeT-
Si Si te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bis bis da da sa sa ca ca vad. vad. ico ico da, da, rom rom
afxa afxa zeT zeT Si Si mte mte ri ri ara ara nak nak leb leb ve ve ra ra gi gi da da da da un un do do be be li li iyo iyo
ro ro gorc gorc av av Ra Ra neT neT Si. Si.
gag gag ra ra Si Si war war mo mo e e bul bul brZo brZo leb leb Si Si Cve Cve ni ni Se Se mad mad gen gen lolobis bis mo mo na na wi wi le le o o bis bis dros dros ise ise Ti Ti STa STa beW beW di di le le ba ba Se Se meq meq m m na, na,
rom rom ser ser gos gos sik sik v v dil dil ze ze arc arc ma ma nam nam de de ufiq ufiq ria ria da da arc arc im im
sa sa be be dis dis we we ro ro dRes dRes — — gag gag ris ris da da ce ce mis mis dRes, dRes, Ta Ta na na meb meb r r ZoZoleb leb Tan Tan ale ale ko ko da da Te Te baS baS vil vil Tan, Tan, go go gi gi ta ta kik kik na na Ze Ze sa sa da da va va Ja Ja
ta ta kaS kaS vil vil Tan Tan er er Tad Tad jav jav San San t t ran ran s s por por ti ti or or „bmp“-Ti „bmp“-Ti rom rom
ek ek ve ve Ta Ta sab sab r r Zo Zo lo lo Se Se mar mar Te Te biT biT da da di di di di Ji Ji niT niT mters. mters.
ser ser go go da da vi vi do do vi vi da da i i ba ba da da 1966 1966 wlis wlis 25 25 no no em em bers bers TbiTbilislis Si. Si. 1972 1972 wels wels Se Se vi vi da da q. q. Tbi Tbi li li sis sis 91-e 91-e sa sa Su Su a a lo lo skoskola la Si. Si. 8 8 kla kla sis sis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg swav swav la la ga ga nag nag r r Zo Zo 95-e 95-e
pro pro fe fe si si ul-teq ul-teq ni ni kur kur sas sas wav wav le le bel bel Si, Si, rom rom lis lis sru sru li li
kur kur si si da da am am Tav Tav ra ra 1984 1984 wels wels xa xa ra ra tis tis spe spe ci ci a a lo lo biT. biT. sam sam xedxedro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xu xu ri ri av av Ra Ra neT neT Si Si mo mo i i xa xa da. da. av av Ra Ra ne ne Tis Tis
omis omis Se Se sa sa xeb xeb ara ara so so des des usa usa ub ub ria, ria, si si Cu Cu mes mes am am jo jo bi bi neb neb da. da.
1988 1988 wlis wlis iv iv li li si si dan dan ser ser go go da da vi vi do do vi vi mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss q. q. Tbi Tbi li li sis sis sa sa xel xel m m wi wi fo fo obi obi eq eq te te bi bi sa sa
da da da da we we se se bu bu le le be be bis bis pol pol k k Si, Si, mi mi li li ci ci e e lad. lad. ser ser go go kurkursansan t t Ta Ta So So ris ris ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da da gu gu lis lis x x mi mi e e re re biT, biT, pro pro fe fe si si o-o-
167

168
na na liz liz miT miT da da rac rac mTa mTa va va ria, ria, saq saq mi mi sad sad mi mi da da me me gob gob re re bi bi sadsadmi mi er er T T gu gu le le biT. biT.
1991 1991 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si ser ser go go sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss mi mi li li ciciisis umaR umaR les les sko sko la la Si Si aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs da da ga ga mocmocde de bis bis Se Se de de ge ge bis bis mi mi xed xed viT viT iricxe iricxe ba ba sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis
spe spe ci ci a a lo lo ba ba ze. ze. mi mi si si sur sur vi vi li li iyo iyo ga ga mo mo su su li li yo yo umaR umaR le le si si
ga ga naT naT le le bis bis iuris iuris ti. ti. q. q. Tbi Tbi li li sis sis sa sa xel xel m m wi wi fo fo obi obi eq eq te te bi bi sa sa
da da da da we we se se bu bu le le be be bis bis pol pol k k Si Si mu mu Sa Sa o o bis bis dros dros miv miv li li ne ne bu bu li li
iyo iyo sa sa ma ma Cab Cab lo lo Si Si te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bis bis dasac dasac avad, avad,
xo xo lo lo 1992 1992 wlis wlis 26 26 ag ag vis vis to to dan dan ser ser go go da da vi vi do do vi vi umaR umaR le le si si
sko sko lis lis kur kur san san teb teb Tan Tan da da ofic ofic reb reb Tan Tan er er Tad Tad ga ga em em g g zav zav ra ra
gag gag ra ra Si Si afxa afxa zi zi se se pa pa ra ra tis tis te te bi bi sa sa da da Crdi Crdi lo lo kav kav ka ka si si e e li li
„bo „bo e e vi vi ke ke bis“ bis“ wi wi na na aR aR m m deg deg sab sab r r Zol Zol ve ve lad. lad.
gag gag ris ris zo zo na na so so fel fel kol kol xi xi da da Si Si brZo brZo li li sas sas ser ser gom gom
yve yve las las ma ma ga ga li li Ti Ti uC uC ve ve na na Tu Tu ro ro gor gor un un da da ib ib r r Zo Zo des des meb meb r- r-
Zo Zo li li mtris mtris wi wi na na aR aR m m deg. deg. gag gag ris ris da da ce ce mis mis dRes dRes — — 2 2 oq oq tomtombers bers ser ser go go da da vi vi dov dov ma ma da da mis mis ma ma Ta Ta na na meb meb r r Zo Zo leb leb ma ma sas sas ti ti ki ki
brZo brZo la la ga ga u u Ca Ca Res Res ga ga dam dam Ti Ti el el „bo „bo e e vi vi kebs“, kebs“, mag mag ram ram uTa uTa nasnaswo wo ro ro brZo brZo la la Si Si da da i i Ru Ru pa. pa.
ser ser gos gos da da Rup Rup vam vam mis mis mSob mSob leb leb ze ze mZi mZi med med imoq imoq me me da. da.
avad avad m m yo yo fi fi ma ma ma ma -kar -kar len len da da vi vi do do vi vi Svil Svil ze ze dar dar d d ma ma ga ga da da iiyo
yo la, la, mog mog vi vi a a ne ne biT biT de de da da — — may may va va la la mur mur ma ma no no vas vas gul gul ma ma ver ver
ga ga uZ uZ lo, lo, si si cocx cocx le le mo mo is is w w ra ra fa. fa. mSob mSob le le bis bis su su le le bi bi ze ze ci ci ur ur
sa sa su su fe fe vel vel Si Si ga ga em em g g zav zav r r nen nen gza gza ab ab ne ne u u li li Svi Svi lis lis sa sa Zeb Zeb rad. rad.
ser ser gos gos ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca Zma Zma — — gi gi or or gi gi da da vi vi do do vi. vi.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1997 1997 wlis wlis 31 31 ma ma iss iss №287 287 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT
ser ser go go da da vi vi dovs dovs mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis „po „po lilicici is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba. ba. sam sam Sob Sob los los te te riritoto ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi rorobis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang
gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis or or de de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri
aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar- mar-
Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta
me me mo mo ri ri al al ze. ze. ser ser go go da da vi vi do do vis vis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mimiis is me me o o re re kur kur sis sis pir pir ve ve li li oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li.
ser ser go go da da vi vi do do vis vis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, ser ser go!
go!

go gi ta kik na Ze
1975-1992
go go gi gi ta ta kik kik na na Ze Ze ga ga zafxul zafxul ze ze nu nu Sis Sis yva yva vi vi lo lo bis bis Tve Tve Si Si dadai i ba ba da. da. bu bu ne ne bam bam ga ga zafxu zafxu li li viT viT ux ux vad vad da da a a ber ber tya tya si si la la ma ma zec zec
da da si si ke ke Tec. Tec. yo yo vel vel m m x x riv riv ga ga mor mor Ce Ce u u li li iyo iyo da da si si cocx cocx lec lec
ga ga mor mor Ce Ce u u lad lad uy uy var var da. da. gag gag ra ra Si Si wi wi na na xaz xaz ze ze rom rom ga ga di di o o da da
bi bi We We bi bi say say ve ve du du rob rob d d nen, nen, efa efa re re bod bod nen nen tyvia tyvia ar ar mo mo ge ge ka ka roroso. so. go go gi gi ta ta ki ki xSi xSi rad rad erTsa erTsa da da ima ima ves ves si si ci ci liT liT pa pa su su xob xob da: da:
„tyvi „tyvi as as Ce Ce mi mi mig mig ne ne ba ba ga ga u u Wir Wir de de bao“. bao“. gag gag ra ra Si Si Ca Ca moy moy al al ib ib da da
mi mi si si vaJ vaJ ka ka cu cu ri ri su su li. li. tols tols ar ar udeb udeb da da mas mas ze ze uf uf ro ro si si asaasakiskis kur kur san san tebs, tebs, sul sul win win mi mi i i wev wev da, da, — — mtris mtris jav jav ri ri un un da da viviya ya roo“. roo“. omi omi sas sas ti ti kia kia da da da da un un do do be be lia. lia. man man arc arc pa pa ta ta ris ris da da
arc arc di di dis dis gar gar Ce Ce va va ar ar icis. icis. gag gag ris ris da da ce ce mis mis dRes dRes — — 2 2 oqoqtomtom bers bers go go gi gi ta ta Ta Ta vis vis me me gob gob reb reb Tan Tan er er Tad Tad gmi gmi ru ru lad lad dadae e ca. ca. mis mis T T vis vis sul sul Cvid Cvid met met jer jer ga ga i i el el va va ga ga zafxul zafxul ma. ma.
gi gi or or gi gi da da ele ele ne ne kik kik na na Ze Ze e e bis bis ojax ojax Si Si 1975 1975 wlis wlis 8 8 ap ap rils rils
da da i i ba ba da da go go gi gi ta. ta. maT maT eama eama ye ye bo bo daT daT na na nat nat ri ri bi bi Wis Wis da da ba ba de de ba, ba,
ded ded ma ma miS miS vi vi lebs lebs gverds gverds vaJ vaJ ka ka ci ci rom rom um um S S ve ve neb neb da. da. mSob mSob leb leb ma ma
go go gi gi ta ta Tbi Tbi li li sis sis 182-e 182-e sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si Si Se Se iy iy va va nes, nes, rom rom lis lis
sru sru li li kur kur si si 1992 1992 wels wels da da am am Tav Tav ra. ra. sko sko la la sul sul axa axa li li dam- dam-
Tav Tav re re bu bu li li hqon hqon da, da, rom rom ga ga dawy dawy vi vi ta ta swav swav la la ga ga eg eg r r Ze Ze le le bi bi na na
sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa mi mi nis nis t t ros ros umaR umaR les les sko sko la la Si Si
da da es es ga ga dawy dawy ve ve ti ti le le ba ba sis sis ru ru le le Si Si mo mo iy iy va va na. na. 1992 1992 wlis wlis 13 13 agagvis vis tos tos go go gi gi ta ta war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs da da
xde xde ba ba umaR umaR le le si si sko sko lis lis kur kur san san ti. ti. umaR umaR le le si si sko sko lis lis xelxelmm ZR ZR va va ne ne lo lo bis bis mi mi er er ga ga mocxa mocxa de de bul bul ya ya zar zar mul mul mdgo mdgo ma ma re re ooba
ba ze ze ga ga das das v v li li sas sas go go gi gi ta ta Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan er er Tad Tad rCe rCe ba ba
umaR umaR le le si si sko sko lis lis te te ri ri to to ri ri a a ze ze Sem Sem d d go go mi mi brZa brZa ne ne bis bis Se Se sassasru ru leb leb lad. lad. mxo mxo lod lod er er Txel Txel mo mo a a xer xer xa xa go go gi gi tam tam Sin Sin mis mis v v la la
da da de de das das Tan Tan ga ga mom mom S S vi vi do do be be ba. ba. es es iyo iyo 25 25 ag ag vis vis to, to, 1992 1992 we we li. li.
go go gi gi tas tas de de da da — — qal qal ba ba to to ni ni ele ele ne ne ix ix se se nebs: nebs: „go „go gi gi ta ta
25 25 ag ag vis vis tos tos mo mo vi vi da da sax sax l l Si, Si, mTxo mTxo va va di di li li saT saT vis vis sam sam xedxedro ro tan tan sac sac me me li li ga ga mim mim za za de, de, di di liT liT ad ad re re un un da da wa wa vi vi deo“.
deo“.
169

170
qal qal ba ba to to ni ni ele ele ne ne im im sa sa Ra Ra mos mos gan gan sa sa kuT kuT re re bu bu lad lad mo mo e e siysiyvava ru ru la la Svils. Svils. di di liT liT ad ad re re go go gi gi ta ta da da em em S S vi vi do do ba ba mSobmSoblebs, lebs, debs debs da da Si Si ni ni dan dan ga ga vi vi da. da. kik kik na na Ze Ze e e bis bis oja oja xi xi saT saT vis vis
mog mog vi vi a a ne ne biT biT gax gax da da cno cno bi bi li, li, rom rom go go gi gi ta ta umaR umaR le le si si skoskolislis kur kur san san teb teb sa sa da da ofic ofic reb reb Tan Tan er er Tad Tad gam gam g g zav zav re re bu bu liliyo yo gag gag ra ra Si Si qar qar Tu Tu li li mo mo sax sax le le o o bis bis da da sa sa ca ca vad. vad.
gag gag ri ri dan dan ram ram den den jer jer me me esa esa ub ub ra ra go go gi gi ta ta de de das. das. qalqalbaba to to ni ni ele ele ne ne ex ex ve ve we we bo bo da: da: „Za „Za li li an an me me nat nat re re bi, bi, ma ma le le Ca Ca momodio“.dio“. go go gi gi tam tam de de das das ase ase upa upa su su xa: xa: „eg „eg xom xom Ra Ra la la tis tis toltolfa fa sia, sia, bi bi Webs Webs ver ver mi mi va va to to ve ve bo“. bo“.
go go gi gi ta ta kik kik na na Ze Ze 1992 1992 wlis wlis 2 2 oq oq tom tom bers bers gag gag ra ra ze ze ma ma si si uuriri
Se Se te te vi vi sas sas mtris mtris mi mi er er ga ga mos mos ro ro li li li li Wur Wur viT viT da da zi zi a a nenebul bul jav jav San San t t ran ran s s por por ti ti or or — — „bmp“-dan „bmp“-dan Ta Ta na na meb meb r r Zo Zo leb leb Tan Tan
er er Tad Tad mZi mZi med med daW daW ri ri li li ga ga dah dah yavT yavT sam sam g g zav zav ro ro mik mik ro ro av av totobusbus Si. Si. gag gag ris ris ga ga sas sas v v lel lel Si Si ga ga dam dam Ti Ti e e li li bo bo e e vi vi ke ke bis“ bis“ mxrimxridan dan ga ga mos mos ro ro lil lil ma ma Wur Wur v v ma ma go go gi gi tas tas si si cocx cocx le le Se Se i i wi wi ra. ra.
go go gi gi tas tas ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca de de da da ele ele ne ne kik kik na na Ze Ze da da de de bi bi
maia maia da da Ta Ta ma ma ri. ri.
ma ma ma ma — — gi gi or or gi gi kik kik na na Ze Ze Svi Svi lis lis — — go go gi gi tas tas dar dar d d ma ma im im s s xxverver
p p la, la, mi mi si si su su li li ze ze ci ci ur ur sa sa su su fe fe vel vel Si Si ga ga em em g g zav zav ra ra gzagzaab ab ne ne u u li li Svi Svi lis lis sa sa Zeb Zeb ne ne lad. lad.
sa sa qar qar T T ve ve los los Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta sa sa mi mi nis nis t t ros ros 1997 1997 wlis wlis 28 28
iv iv li li sis sis №770 770 p/S p S brZa brZa ne ne biT biT go go gi gi ta ta kik kik na na Zes Zes mi mi e e ni ni Wa Wa me me TaTaurur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba ba „po „po li li ci ci is is leleii te te nan nan ti“. ti“. sa sa xel xel m m wi wi fo fo me me Ta Ta u u ris ris brZa brZa ne ne bu bu le le biT, biT, sam sam SobSobloslos te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo leb leb Si Si ga ga mo mo Ce Ce ninili li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da
„vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis or or de de ni“. ni“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq rosrosfe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze
aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da RuRupulpul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze. go go gi gi ta ta kik kik na na Zis Zis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss akaakade de mi mi is is pir pir ve ve li li kur kur sis sis me me o o re re oce oce u u lis lis me me o o re re aTe aTe u u li. li.
Tbi Tbi li li sis sis 182-e 182-e sa sa Su Su a a lo lo sko sko la, la, sa sa dac dac go go gi gi ta ta kik kik na- na-
Ze Ze swav swav lob lob da da mis mis sa sa xels xels ata ata rebs. rebs. sko sko la la Si Si go go gi gi tas tas mememo mo ri ri a a lu lu ri ri kuTxea kuTxea gax gax s s ni ni li. li.
go go gi gi tas tas de de dam dam qal qal ba ba ton ton ma ma ele ele nem nem go go gi gi tas tas sa sa xel xel ze ze
sacxov sacxov re re be be li li sax sax lis lis — — q. q. Tbi Tbi li li si, si, var var ke ke Ti Ti lis lis ma ma si si vi, vi, ze ze mo mo
pla pla to, to, kor kor pu pu si si „b“-s „b“-s win win pa pa ta ta ra ra skve skve ri ri ga ga ke ke Tda. Tda. skver skver Si Si papata ta ra ra qva qva devs, devs, ro ro mel mel zec zec go go gi gi tas tas sa sa xea xea amot amot vif vif ru ru li. li.
go go gi gi ta ta kik kik na na Zis Zis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia TbiTbilislis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er Ti Ti a a nonobi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, go go gi gi ta!
ta!

aleq san d d re (a le ko)
da Te baS vi li
1969-1992
aleq aleq san san d d re re da da Te Te baS baS vi vi li li Ta Ta na na meb meb r r Zo Zo leb leb Tan: Tan: go go gi gi ta ta
kik kik na na Zes Zes Tan, Tan, ser ser go go da da vi vi dov dov Tan Tan da da va va Ja Ja ta ta kaS kaS vil vil Tan Tan er- er-
Tad Tad gag gag ris ris da da ce ce mis mis dRes dRes gmi gmi ro ro bas bas Ca Ca i i dens. dens. es es kur kur san san tetebibi Se Se mar mar Tul Tul ni ni id id g g nen nen gag gag ris ris dam dam c c vel vel Ta Ta ri ri geb geb Si. Si. TvalTvalwin win mid mid gas gas ma ma Ti Ti sa sa xe xe e e bi, bi, rom rom le le bic bic ara ara so so des des wa wa iS iS le le ba ba Cem Cem
mex mex si si e e re re ba ba Si. Si. gag gag ris ris da da ce ce mis mis dRi dRi dan dan — — 1992 1992 wlis wlis 2 2 oqoqtomtom b b ri ri dan dan ale ale ko ko da da Te Te baS baS vi vi li, li, ser ser go go da da vi vi do do vi vi da da go go gigita ta kik kik na na Ze Ze ug ug zo-uk zo-uk v v lod lod da da kar kar gu gu le le bad bad iT iT v v le le bod bod nen. nen.
ale ale kos kos de de da da — — qal qal ba ba to to ni ni la la li li ix ix se se nebs: nebs: „ale „ale kom kom
mTe mTe li li qu qu Ta Ta i i si si Se Se mo mo i i a a ra, ra, jav jav S S ni ni a a ni ni man man qa qa nis nis „bmp“-s „bmp“-s sa sa TaTadada ri ri go go na na wi wi le le bi bi Se Se ag ag ro ro va va da da gag gag ra ra Si Si wa wa sas sas v v le le lad lad momoem em za za da... da... gag gag ra ra Si Si gam gam g g zav zav re re bis bis dRes dRes de de das das mo mo e e fe fe ra ra da da
da da a a ma ma ta: ta: „de „de di, di, Ce Ce mi mi me me gob gob re re bi bi me me lo lo de de bi bi an an da da me me maT maT ver ver
vu vu Ra Ra la la te te bo“. bo“. ale ale kom kom de de das das q. q. gag gag ri ri dan dan 29 29 se se qet qet m m bers bers
da da u u re re ka, ka, mis mis T T vis vis Cve Cve u u li li siT siT bo bo Ti Ti mo mo i i kiTxa kiTxa da da Se Se pir pir da da
rom rom sul sul ma ma le le dab dab run run de de bo bo da da sax sax l l Si. Si.
qal qal ba ba to to ni ni la la li li erT erT sa sa i i dum dum los los uma uma lav lav da da ale ale kos: kos:
imas, imas, rom rom igi igi ay ay va va ni ni li li Svi Svi li li iyo iyo da da Te Te baS baS vi vi le le bi bi sa. sa. am am sasaii dum dum los los Svils Svils ma ma Sin Sin ga ga um um xel xel da da ro ro ca ca ale ale ko ko da da qor qor winwinde de bo bo da da da da ojaxs ojaxs Seq Seq m m ni ni da. da.
ale ale ko ko da da Te Te baS baS vi vi li li da da i i ba ba da da 1969 1969 wlis wlis 22 22 Te Te ber ber vals vals
qu qu Ta Ta is is Si. Si. 1986 1986 wels wels da da am am Tav Tav ra ra qu qu Ta Ta i i sis sis me-15 me-15 sa sa Su Su a a lo lo
sko sko la. la. Sem Sem deg deg ma ma mis mis — — ba ba to to ni ni ami ami ra ra nis nis rCe rCe viT viT ale ale ko ko qu- qu-
Ta Ta i i sis sis 33-e 33-e pro pro fe fe si si ul-teq ul-teq ni ni kur kur sas sas wav wav le le bels bels am am TavTavrebs. rebs. 1987-1989 1987-1989 wleb wleb Si Si ale ale ko ko sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo
sam sam sa sa xur xur Sia. Sia. sam sam xed xed ro ro sa sa val val de de bu bu lo lo sam sam sa sa xu xu ri ri dan dan dedemomo bi bi li li ze ze bu bu li li co co ta ta xniT xniT mu mu Sa Sa o o bas bas iwyebs iwyebs qu qu Ta Ta i i sis sis sassastum tum ro ro Ta Ta ga ga er er Ti Ti a a ne ne ba ba Si Si mu mu Sad. Sad. mas mas gu gu li li Si Si na na gan gan saq saq me me Ta
Ta
171

172
or or ga ga no no e e bi bi sa sa ken ken mi mi u u wevs wevs da da 1989 1989 wlis wlis oq oq tom tom b b ri ri dan dan mu mu SaSaobsobs qu qu Ta Ta i i sis sis Si Si na na gan gan saq saq me me Ta Ta sam sam mar mar T T ve ve los los sa sa pat pat ru ru lolosasa gu gu Sa Sa go go sam sam sa sa xur xur Si Si cal cal ke ke ul ul ba ba ta ta lon lon Si Si mi mi li li ci ci is is zemzemde de gis gis Ta Ta nam nam de de bo bo ba ba ze. ze. sa sa pat pat ru ru lo-sa lo-sa gu gu Sa Sa go go sam sam sa sa xur xur Si Si
mu mu Sa Sa o o bis bis pe pe ri ri od od Si Si ale ale ko ko ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da da Tav Tav m m dab dab lo lo biT, biT,
mas mas ze ze da da kis kis re re bul bul mo mo va va le le o o bas bas as as ru ru leb leb da da pir pir naT naT lad lad
da da ke ke Til Til sin sin di di si si e e rad. rad. Ta Ta nam nam S S rom rom leb leb Si Si sar sar geb geb lob lob da da
di di di di pa pa tiviscemiT.
tiviscemiT.
1992 1992 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si ale ale ko ko da da Te Te baS baS vi vi li li war war ma ma te te biT biT
aba aba rebs rebs sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa mi mi nis nis t t ros ros umaR umaR les les
sko sko la la Si Si mi mi sa sa Reb Reb ga ga moc moc debs debs da da iricxe iricxe ba ba sa sa mar mar T T l l m m codcodne ne o o bis bis spe spe ci ci a a lo lo ba ba ze. ze.
afxa afxa ze ze Tis Tis qa qa laq laq gag gag ris ris da da sa sa ca ca vad vad ale ale ko ko Ta Ta na na kur kur seseleb leb Tan Tan er er Tad Tad ga ga em em g g zav zav ra ra 1996 1996 wlis wlis 26 26 ag ag vis vis tos. tos. gag gag ra ra Si Si
brZo brZo le le bi bi mim mim di di na na re re ob ob da. da. pir pir vel vel kur kur sel sel ma ma ale ale ko ko da da TeTebaS baS vil vil ma ma Ta Ta na na meb meb r r Zo Zo leb leb Tan Tan er er Tad Tad di di di di wi wi na na aR aR m m de de go go ba ba
ga ga u u wia wia mozR mozR va va ve ve bul bul mters mters da da gmi gmi ru ru lad lad da da e e ca ca gag gag ra ra Si. Si.
ale ale ko ko da da Te Te baS baS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca mSob mSob le le bi bi de de da da — —
la la li li tye tye Se Se laS laS vi vi li-da li-da Te Te baS baS vi vi li li sa sa da da ma ma ma ma — — ami ami ran ran da- da-
Te Te baS baS vi vi li, li, rom rom leb leb sac sac ale ale ko ko cxov cxov re re bas bas ula ula ma ma zeb zeb da da da da
tkbi tkbi li li si si be be re re un un da da uz uz run run ve ve le le yo yo maT maT T T vis. vis.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss 1997 1997 wlis wlis 28 28 iv iv liss liss №770 770 pp/S
S brZa- brZanene
biT biT ale ale ko ko da da Te Te baS baS vils vils mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gengenlo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba. ba.
sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si
ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bi bi sa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis
da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis I I xa xa ris ris xis xis or or de de niT“. niT“.
mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss akaakadede mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bibisaTsaT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta me me mo mo ri ri al al ze. ze. ale ale ko ko da da TeTebaS baS vi vi lis lis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is pir pir ve ve li li kur kur sis sis
me me oTxe oTxe oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li.
ale ale ko ko da da Te Te baS baS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, ale ale ko!
ko!

ge la Tu Ta raS vi li
1971-1992
ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi li li da da i i ba ba da da 1971 1971 wlis wlis 14 14 marts marts cxincxinvava lis lis ra ra i i o o nis nis so so fel fel Ta Ta ma ma ra ra Sen Sen Si. Si. 1977 1977 wels wels ge ge la la mSobmSoblebleb ma ma cxin cxin va va lis lis me-4 me-4 sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si Si Se Se iy iy va va nes, nes, ro ro memeliclic 1988 1988 wels wels da da am am Tav Tav ra. ra. ima ima ve ve wels wels mu mu Sa Sa o o ba ba da da iwyo iwyo TaTama ma ra ra Se Se nis nis me me bos bos t t ne ne o o bis bis me me ur ur ne ne o o ba ba Si. Si. 1989-1990 1989-1990 wleb wleb Si Si
ge ge la la msa msa xu xu rob rob da da sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ri ri geb geb Si. Si.
bav bav S S vo vo bi bi dan dan ge ge la la ke ke Ti Ti li, li, alal alal mar mar Ta Ta li li ymaw ymaw vi vi li li
iyo. iyo. bu bu ne ne biT biT emo emo ci ci u u ri ri yve yve la la fers fers sa sa oc oc rad rad ga ga nic nic di di da. da.
ge ge lam lam mZi mZi med med ga ga ni ni ca ca da da ded ded ma ma miS miS vi vi lis, lis, ni ni nos nos gar gar dac dac vavalele ba, ba, wu wu Ti Ti so so fel fel ma ma ad ad re re ul ul asak asak Si Si da da a a So So ra ra das. das. am am gagarere mo mo e e bam bam ge ge la la gul gul CaTx CaTx ro ro bi bi li li ga ga xa xa da. da. mSob mSob le le bi bi cdicdilob lob d d nen nen er er Ta Ta der der Ti Ti Svi Svi li li saT saT vis vis ara ara fe fe ri ri da da ek ek loT, loT, mas mas
cxov cxov re re ba ba Si Si ad ad gi gi lis lis dam dam k k vid vid re re bas bas as as wav wav lid lid nen. nen.
sam sam xed xed ro ro sam sam sa sa xu xu ri ri dan dan dab dab ru ru ne ne bul bul ma, ma, ge ge la la Tu Tu TaTaraS raS vil vil ma ma ga ga dawy dawy vi vi ta ta sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss mi mi li li ci ci is is umaR umaR les les
sko sko la la Si Si mi mi sa sa Re Re bi bi ga ga moc moc de de bis bis Ca Ca ba ba re re ba. ba. igi, igi, 1991 1991 wels wels mimisa sa Re Re bi bi ga ga moc moc de de bis bis Se Se de de ge ge bis bis mi mi xed xed viT, viT, sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss
mi mi li li ci ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis sa sa mar mar Tal Tal m m co co dne dne o o bis bis spespeci ci a a lo lo bis bis pir pir ve ve li li kur kur sis sis kur kur san san tia. tia. umaR umaR les les sko sko la la Si Si
Ca Ca ricx ricx vis vis dRi dRi dan dan ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi li li Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan
er er Tad Tad mo mo na na wi wi le le o o bas bas iReb iReb da da sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis
dac dac vis vis Ro Ro nis nis Zi Zi e e beb beb Si. Si. Tbi Tbi lis lis Si, Si, se se nak nak Si, Si, Cxo Cxo rowyu rowyu Si Si da da
wa wa len len ji ji xa xa Si. Si. sa sa zo zo ga ga do do eb eb ri ri vi vi wes wes ri ri gis gis dac dac vis vis sa sa da da rarajojo ze ze mdga mdga ri ri ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi li li ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da da di di di di pa pa susuxisxis m m geb geb lo lo biT biT da da saq saq mi mi sad sad mi mi ke ke Til Til sin sin di di si si e e ri ri Ses Ses ru ru lelebiT. biT. Ta Ta na na kur kur se se leb leb Si Si sar sar geb geb lob lob da da di di di di pa pa ti ti vis vis ce ce miT. miT.
ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi li li umaR umaR le le si si sko sko lis lis kur kur san san teb teb Tan Tan
er er Tad Tad miv miv li li ne ne bul bul iq iq na na gag gag ra ra Si Si sab sab r r Zo Zo lo lo moq moq me me de de beb beb Si
Si
173

174
mo mo na na wi wi le le o o bis bis mi mi sa sa Re Re bad. bad. ma ma Sin, Sin, ro ro de de sac sac gag gag ra ra aRe aRe bu bu li li
iyo iyo ko ko a a li li ci ci u u ri ri „bo „bo e e vi vi ke ke bis“ bis“ mi mi er, er, kur kur san san teb teb ma ma sca sca des des
Se Se te te va va ze ze ga ga das das v v la la da da „bo „bo e e vik vik Ta“ Ta“ Se Se Ce Ce re re ba, ba, mag mag ram ram mtris mtris
Warb Warb Za Za leb leb Tan Tan ve ve ra ra fers fers gax gax d d nen. nen. Se Se te te va va ze ze ga ga das das v v li li sas, sas,
mtris mtris mi mi er er ga ga mos mos ro ro li li li li tyvi tyvi iT iT mZi mZi med med da da iW iW ra ra me me o o re re
kur kur se se li li ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi li, li, rom rom lis lis T T vi vi sac sac es es Wri Wri lo lo ba ba
sa sa be be dis dis we we ro ro aR aR moC moC n n da. da.
er er Ta Ta der der Ti Ti Svi Svi lis lis da da Rup Rup viT viT gam gam wa wa re re bu bu li li mSob mSob le le bi bi
sa sa so so war war k k ve ve Tas Tas mi mi ec ec nen. nen. Tavs Tavs da da te te xil xil ube ube du du re re bas, bas, tkitkivils vils ver ver ga ga uZ uZ lo lo de de dam dam — — qal qal ba ba ton ton ma ma la la ma ma ram ram da da ma ma le le
gar gar da da ic ic va va la. la.
ge ge las las dar dar Ca Ca ma ma ma ma — — gu gu ram ram Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi li, li, ro ro me me lic lic
Svi Svi lis lis su su ra ra Tebs Tebs Ses Ses c c qe qe ris ris da da mis mis niv niv Tebs Tebs efe efe re re ba. ba.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss brZa brZa ne ne biT biT ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vils vils mi mi eeni
ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo biT biT „po „po li li ci ci is is le le i i te te nan nan tis“ tis“
spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba. ba. sam sam Sob Sob los los te te ri ri to to ri ri u u li li mTli mTli aanono
bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si ga ga mo mo Ce Ce ni ni li li gmi gmi ro ro bis, bis, Tav Tav da da de de bibisa sa da da ma ma ma ma co co bi bi saT saT vis vis da da jil jil dov dov da da „vax „vax tang tang gor gor gas gas lis lis
III III xa xa ris ris xis xis or or de de niT“. niT“. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta mememomo ri ri al al ze. ze. ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi lis lis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss akaakade de mi mi is is me me o o re re kur kur sis sis me me oTxe oTxe oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li.
ge ge la la Tu Tu Ta Ta raS raS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, ge ge la!
la!

viT gi gaS vi li, ni ko loz Ce Ce laS vi li, ta ri el xa ra i Ze, va le ri
na Te laS vi li, gi or gi qu Ta Te la Ze, av Tan dil cin ca Ze, Te i muraz
cno bi la Ze, mur man ba si li Ze, zu rab na wi laS vi li, bad ri
pa ta ri Ze, mi xe il bar ba qa Ze, ba qar be gi aS vi li, za za si gu na va,
vefxia be Ja niS vi li, iva ne ma xa WaS vi li, go Ca mgalob liS vi li,
bad ri gve le si a ni, go Ca Zo we ni Ze, ka xa ber ko to raS vi li, ar Cil
ba si laS vi li, qar T los mok ve raS vi li, ko ba ki la Ze, Te i mu raz
Sa li kaS vi li, da viT oni aS vi li, nug zar el ba qi a ni da ka xa turaS
vi li.
gag ris dac vis dRe eb Si ma ma co bis ma ga li Te bi gviC ve nes
ofic reb mac, gag ra Si gmi ru lad da Ru pu leb ma: ma i or ma mi ri an
TeT ra Zem da ka pi tan ma vax tang kve si ta Zem.
ga dar Ce nil ma ofic reb ma: pod pol kov nik ma le o nid su botin
ma, ma i or ma va Ja gur ge ni Zem, ka pi tan ma el gu ja (re zo) Wantu
ri am, ka pi tan ma mal xaz nem siw ve ri Zem, ma i or ma iS xan ar zuma
nov ma, le i te nan t ma xvi Ca pa ta ri Zem, le i te nan t ma vax tang
sul Ta niS vil ma; zem de geb ma: jum ber na ri ma ni Zem, mal xaz qav-
Ta ra Zem da ge la le kiS vil ma; ase ve umaR le si sko lis Ta nam Srom
leb ma: gi or gi gi u taS vil ma, lud vig ko toi an ma da aleqsan
d re po Ro sov ma.
gag ris ba ta li ebs rom vix se neb, eW vi ara vis un da Se e pa ros
Cve ni sam xed ro xel m ZR va ne lo bis ara kom pe ten tu ro ba Si. am saqme
Si Ca u xe da vi ka cic ki ad vi lad Se am C nev da, Cvens e. w. Se i a ra-
Re bul Za leb Si ro go ri udis cip li no ba da qa o si iyo ga me fe buli,
ar iyo er Ti a ni fron ti. ra dis cip li na ze Se iZ le ba la pa raki,
ro ca Ta vad erT-er Ti sam xed ro ma Ral Ci no sa ni, pol kov ni ki
pa a ta da Tu aS vi li gag ris da ce mis wi na dRe eb Si yve las Tval win
le se li Zis ken iRebs gezs da mi i pa re ba. war mo id gi neT, amis Semxed
va re ri gi Ti ja ris ka ci ras izam da?! Sta bi sab r Zo lo vi Tare
bas ko or di na ci as ver uwev da, ar iyo sa ve le kav Si ri.
ax la — sab r Zo lo teq ni ka ze. mZi me teq ni ka sak ma ri si iyo,
mag ram ga mo ye ne ba ver mo xer x da. jav San t ran s por ti or Ta
gar k ve u li na wi li mwyob ri dan iyo ga mo su li. sam xed ro ebs ar
hqon daT Se te vis sur vi li. sam xed ro „stra te geb ma“ vi Tom ar
icod nen, rom ad gil ze tkep niT ve ra fers gav x de bo diT. yvela
saT vis cno bi lia, rom oms is igebs, vinc aq ti u rad moq medebs,
Se te va ze ga da dis, ad gil ze dgo mas xom me ti msxver p li
da da mar cxe ba moh y ve ba.
sa gu Sa go eb sa da sab r Zo lo po zi ci ebs TviT ne bu rad toveb
d nen, rac ze moT aR we ri li udis cip li no bis, qa o sis fon ze
175

su lac ar iyo mo u lod ne li. gag ris Stab Si yo vel dRe imar-
Te bo da 2-3 sa a Ti a ni TaT bi re bi. ra sa kiTxebs ga ni xi lav d nen
Cven T vis uc no bi iyo, mag ram faq tia — brZo la mim di na re ob da
da TaT bi re bis dro ar iyo.
3 seq tem b ris xel Sek ru le ba ar Ses rul da. afxa zur ma mxarem
mo la pa ra ke bis pro ce si praq ti ku lad imi saT vis ga mo i yena,
rom gag ra, gan Ti a di da le se li Ze ga dam Ti e lebs dar Ce nodaT.
aq Tav s mox ve u li omi iyo. mis T vis se pa ra tis te bi da eqs
t re mis te bi kar ga xans em za de bod nen da maT mxar dam We re bi
ru seT Si hyav daT.
gag ris brZo le bis dRe eb Si, ro ca qar T ve li me om re bi da
mo sax le o ba Sve las iTxov d nen, qu Ce bi upat ro nod mi to ve buli
gva me biT iyo mo fe ni li, da nar Cen sa qar T ve lo Si bev ri um sgav
so be bi xde bo da: te le vi zia rek la me biT ga mud me biT mo uxmob
da Cvens mo sax le o bas (gan sa kuT re biT, mo sax le o bis im nawils,
vinc fu li ake Ta, gam did r da da ex la das ve ne ba mo e natra)
da sas ve neb lad an ta li a Si, du ba i Si, kvip ros sa Tu ka na ris
kun Zu leb ze. zog ma Svi le bi umaR le si ga naT le bis mi sa Re bad
ev ro pa Si ga ag zav na, zog mac, ci vi ni a vi ar mi e ka ro To, na SierT
sazR var ga reT na yid „qo xeb Si“ da u des bi na. sa qar T ve lo-
Si omia da yve la mo qa la qe sam xed ro re Ji mis Se sa ba mi sad un da
gar ji li yo!
gag ris brZo leb Tan da kav Si re biT da sawyis Si mok led mimo
vi xi le ram de ni me av to ris uaz ro, uni Wo, vi Ra ce e bis mo nayol
ze age bu li, da u sa bu Te be li najRab ne bi umaR le si skolis
Se sa xeb. auta ne lia yo ve li ve is, rac Cven ze da we res presa
Si. auta nels xdis sa qar T ve los ge ne ra lu ri pro ku ro ris
das k v na „1992 wlis 14 ag vis tos afxa ze Tis re gi on Si sa qar Tve
los Se i a ra Re bu li Za le bis SezRu du li kon ti gen tis ga daad
gi le bis da sam xed ro da mar cxe bis mi ze ze bis Se sa xeb (i xileT
ga ze Ti „sa qar T ve los res pub li ka“ №360, 27 seq tem be ri,
2000 we li). am das k v nis mi xed viT, ga mo Zi e biT dad ge ni lia,
rom gag ra-le se li Zis mo nak veT ze 1992 wlis 17 ag vis to dan
— 2 oq tom b ram de ib r Zod nen erov nu li gvar di i sa da gag ris
ba ta li o ne bi, ase ve „Sav na ba di sa“ da „mxed ri o nis“ for mi reba
Ta meb r Zo le bi.
xe davT? aq pro ku ra tu ris ofi ci a lur das k v na Sic ver mo-
i Zeb na Cve ni, sa qar T ve los uSiS ro e bis sa mi nis t ros umaR le si
sko lis (Sss umaR le si sko lis) ad gi li! am das k v nis Sem d ge-
nels gag ris brZo leb Si rom mi e Ro mo na wi le o ba, bevr utyu ar
176

cno bas Se ag ro veb da das k v ni saT vis da dam na Sa ve Ta das jas mo-
iTxov da. maT ki xe li suf le bis ze mo eSe lo neb Si auci leb lad
mi ak v lev da. di ax, maT ga wi res gag ris mo sax le o ba ca da meb r- r-
Zo le bic. Tum ca, ro gorc yve la xe li su fa li amis uf le bas ar
mis cem da...
aris gag ris da ce mis am sax ve li do ku men tu ri fil mi, romel
sac wi na wleb Si xSi rad uC ve neb d nen sa qar T ve los te levi
zi is ar xe biT. mi si wam y va nic ar asa xe lebs gag ris brZo le-
bis mo na wi le Ta So ris sa qar T ve los uSiS ro e bis sa mi nis t ros
umaR le si sko lis ofic reb sa da kur san tebs.
gag ris da ce miT ga mow ve u li tki vi li ar iyo ga ne le bu li
(a mas da viwye ba ar uwe ria!), rom sa qar T ve lo Si 11 oq tom bers
Sed ga sa par la men to ar Cev ne bi, — sa qar T ve los de mok ra ti u li
mSe neb lo bis gza ze did m niS v ne lo va ni mov le na. amiT da iwyo
axa li xe li suf le bis le gi ti mu ro ba. sa ka non m deb lo or ga no-
Si ise Te bic blo mad „air Ci es“ par la ments ki ara, ri giT Ta namde
bo ba sac rom Zne lad an dob da ka ci. mag ram, ase Tu ise sa qar-
T ve los axa li xe li suf le ba hyav da.
ar Cev ne bis Ca ta re bis Sem deg umaR le si sko lis pi ra di Semad
gen lo ba brZa ne biT ga em g zav ra se na kis ra i o nis so fel menj
Si. aq umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba men ji-se na kis
mi mar Tu le biT axor ci e leb da pat ru li re bas da eq s p re zi dentis
mom x re Se i a ra Re bu li raz mis Se saZ lo Tav das x mis Sem Txve
va Si Tav dac vis Ro nis Zi e be bis Se mu Sa ve biT iyo da ka ve bu li.
ope ra ti u li in for ma ci is sa fuZ vel ze, eq s p re zi den tis mom xre
Se i a ra Re bu li raz mis mo sa lod ne li Tav das x mis asa ci leblad
da maT Tan Se sax ved rad dis lo ka ci is ad gi lis ram den jerme
da to ve ba mog vi wia. „zvi a dis te bis“ Tav das x mis mo lo din Si
yof nam, se na ki-Tek la Tis da se na ki-Cxo rowyus tra seb ze pozi
ci e bis ga mag re bam, Cvens ri geb Si da Za bu lo ba Se i ta na. ramde
ni me ofi cer ma da kur san t ma dis lo ka ci is ad gi li da to va
da Sin wa vi da. ma Sin, ro de sac mam ro bi Ti sqe sis ofic re bi garbod
nen, qa li ofi ce ri — ma i o ri ma na na mo su liS vi li ma ma curad
id ga sxva ofic reb Tan da kur san teb Tan er Tad.
de kem b ris Sua ricx veb Si uSiS ro e bis umaR le si sko la icv
lis dis lo ka ci is ad gils da se nak Si ga da dis, ru su li ja ris
mi er mi to ve bul sam xed ro qa laq Si da mom dev no wlis ma i sam de
iq dah yofs.
oq tom ber Si umaR le si sko lis xel m ZR va ne lo bis sa xel ze
Se mo dis bev ri kur san tis gan cxa de ba das w re bu li swav le bi-
177

dan — da us w re bel ze ga day va nis Txov niT. amas Zi ri Ta dad is
kur san te bi iTxo ven, rom le bic gag ra Si brZo leb Si ar mo na wile
ob d nen.
bo lo pe ri o dis res pub li ka Si rTul ma po li ti kur ma mdgoma
re o bam gar k ve ul wi lad imoq me da umaR le si sko lis saq mi ano
ba ze, Se im C ne o da sam sa xu reb ri vi da sas wav lo dis cip li nis
Se sus te ba. kur san te bi leq ci ebs ac den d nen.
wlis bo lom de umaR le si sko la ga da su lia sab r Zo lo
mzad yof na ze. sas wav leb lis sxva das x va aq ci a Si mo na wi le o ba
erTsa da ima ve ofi creb sa da kur san teb ze ga da dis.
178

sa qar T ve los Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros mili
ci is umaR le si sko lis ofi cer Ta da kur san t Ta
sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis Ro nis Zi e beb sa
da sa qar T ve los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis
war mo e bul brZo leb Si mo na wi le o bis
so xu mi
se na ki
ge og ra fi u li ru ka da mas S ta be bi
1993 ww.
qu Ta i si
Tbi li si
179

ara vi naa mar Ta li da ara vin _
dam na Sa ve, ase Ti dro id ga
1993 we li
„iyo rwme na, mag ram ar iyo macxov ne be li mad li“.
wmin da ma ma Ta ga mo naT q va mi
axa li we li id ga. Tbi li sis ca mTe li Ra me ga na Te bu li iyo
sxva das x va iara Ri dan nas ro li tyvi e biT. ase aR niS nav d nen
Tbi lis Si am dRe sas wa uls. is rod nen msxvil ka lib ri a ni tyi amf
r q ve ve bi dan, pis to le te bi dan, av to ma te bi dan. ga sar To bad
gvqon da saq me? ras mi va we roT yo ve li ve es? al baT, uz ne o bas.
gag ris da ce miT ga mow ve u li tki vi li ar ga ne le bu la da
arc Se iZ le ba da viwye bas mi e ces! an da ro gor Se iZ le ba iqa u ri
sa Si ne le bis da viwye ba?! Cve ni bi We bis, ad gi lob ri vi gvar die
le bis, sxva qar T ve li meb r Zo le bis, gag ris mcxov reb Ta sicocx
le iq Sewy da! mter ma qar T ve le bis sis x liT Se Re ba gag ra
da Cven gve ze i me bo da?!
gag ris da ce mis Sem deg, oq tom b ris Sua ricx ve bi dan so xum-
Si sab r Zo lo moq me de be bi uf ro gam w vav da. Tu wi na wels so xu mi
sa ra ke to da nad ga re bi dan ibom be bo da, 1993 wlis da sawyi si dan
qa laqs TviT m f ri na ve bi dan bom bav d nen ru si sam xed ro e bi. 15-16
marts afxa zi eq s t re mis te bi, Crdi lo kav ka si e le bi sa da ru si
sam xed ro e bis mxar da We riT, ma sob ri vad bom bav d nen so xums.
uSiS ro e bis umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba sam saxu
reb ri vi mo va le o bis Ses ru le bas ag r Ze lebs se nak Si. aq Zi ri-
Ta dad, me o re da me sa me kur se le bi ari an, xo lo mar ti dan pirvel
kur se le bic mi e mat nen.
uk ve ori kvi raa Tbi lis Si sa zo ga do eb ri vi tran s por ti
pa ra li ze bu lia, met ro po li te ni ga da ad gi le bis er Ta derT
sa Su a le bad aris qce u li da mo qa la qe Ta mozR va ve bu li na kadi
met ro po li ten Si afer xebs wes ri gis dac vas. sa qar T ve los
mTav ro bis da va le biT da Ss sa mi nis t ros we ri lis sa fuZ vel ze,
14 ian v ri dan (1993 w.) met ro po li ten Si sa zo ga do eb ri vi wes rigis
da sa ca vad miv li ne bul iq nen pir vel kur se le bi.
181

Te ber val Si Tbi lis Si ur Tu le si kri mi no ge nu li vi Ta re ba
Se iq na, rac da u yov neb liv mo iTxov da eq s t re ma lu ri Ro nis Zie
be bis ga ta re bas. am Ro nis Zi e beb Si mo na wi le o bis mi sa Re bad
da sas wav lo prog ra miT gaT va lis wi ne bu li ope ra ti ul-sam-
Zeb ro saq mi a no bis xa ziT sta Ji re bis ga sav le lad, Tbi li sis Ss
sam mar T ve lo Si 4 Te ber v li dan ig zav ne bi an uSiS ro e bis umaRle
si sko lis me oTxe kur se le bi.
1993 wlis 16 marts so xum Si Seq m ni li rTu li sab r Zo lo vi-
Ta re bis ga mo, sa qar T ve los par la men tis Tav m j do ma ris, sa xelm
wi fo me Ta u ris gan kar gu le biT, Ss sa mi nis t ro Si da mis daq vemde
ba re bul or ga no eb Si Se mo i Res ya zar mu li mdgo ma re o ba. mi si
pi ra di Se mad gen lo ba gaZ li e re bul mzad yof na ze ga da iy va nes.
mar t Si umaR le si sko la ga nic dis cvli le bas. igi ga mo e yo
uSiS ro e bis sa mi nis t ros.
sa qar T ve los res pub li kis mi nis t r Ta ka bi ne tis 1993 wlis
15 mar tis №232 dad ge ni le biT: 1. mi Re bul iq na cno bad, rom
sa qar T ve los res pub li kis mi nis t r Ta ka bi ne tis 1993 wlis 23
Te ber v lis №155-9 dad ge ni le biT yo fi li sa qar T ve los respub
li kis uSiS ro e bis sa mi nis t ros umaR le si sko lis nac v lad,
Seq m ni lia sa qar T ve los res pub li kis Sss umaR le si sko la da
sa qar T ve los res pub li kis sa in for ma cio-sa daz ver vo sam saxu
ris umaR le si spe ci a lu ri sas wav le be li. 2. sa qar T ve los
res pub li kis Sss umaR le si sko la Ta vi si mdgo ma re o biT ga u-
Ta nab r da mTa var sam mar T ve los, mas mi e ca Se sa ba mi si av to nomia,
iuri di u li pi ris uf le ba, mi e ni Wa umaR le si iuri di u li
sas wav leb lis sta tu si, xo lo kur s dam Tav re bu lebs iuristsa
mar Tal m cod nis kva li fi ka cia. umaR le si sko la gad mo vi da
isev pir van del Se no ba Si.
Sss umaR le si sko la am za deb da sa qar T ve los res pub li kis
Sss sam sa xu ris ofic rebs. ga ni sazR v ra sko lis das w re buli da
da us w re be li swav le bis gan yo fi le beb ze yo vel w li u rad 100-
100 msme ne lis mi Re ba.
so xum Si sab r Zo lo moq me de beb Si mo na wi le o bis mi sa Re bad
Sss umaR les sko la Si mza de baa. gam g zav re bam de ori dRiT adre
sas wav le bel Si ya zar mu li mdgo ma re o ba ga mocxad da. sab r-
Zo lo moq me de beb Si mo na wi le TaT vis rig de ba sam xed ro for ma
— ko muf la Ji. Sa baTs, 3 iv liss di liT aero por t Si miv di varT.
4-5 sa a Tis lo di nis Sem deg, gi vi kvan ta li a nis mon do me bis miu
xe da vad, im dRes so xum Si ver gav f rin diT. aero por tis ad minis
t ra ciam mi ze zad sa ha e ro tra sis ga dat vir T va da so xu mis
182

mi mar Tu le biT fre nis Sewy ve ta daa sa xel a. gam g zav re ba me o re
dRi saT vis ga da i do.
so xum Si wam s v le le bi sko lis sa er To sacxov re bel Si dar-
C nen, ra Ta dro u lad ga da ey va naT aero por t Si. umaR le si skolis
Ta nam S ro mel TaT vis ga mo yo fi li ori av to bu si Su adRes
aero por tis ezo Si id ga. av to bu seb Si myo fi ofic re bi da kursan
te bi xum rob d nen, sa ub riT er To bod nen. ga ir k va, rom zogi
erT kur sants oja xe bi saT vis ar uc no be bi a so xum Si was v lis
Se sa xeb. ofic re bis na wil ma pi ro ba da do kur san te bis wi na Se,
rom maT gver diT ib r Zo leb d nen, Tum ca sity va ga te xes. bev ri
maT ga ni dis lo ka ci is ad gils — so xu mis pir vel qar Tu li sa-
Su a lo sko lis Se no bas ar gas ci le bia.
di di dro ga su li yo. gi vi kvan ta li a ni ar Can da. da ax lo e biT,
16 sa aT ze mo vi da cno ba, rom tu-154 asaf ren bi lik zea. trap Tan
Sev j guf diT. TviT m f ri nav Si Se sas v lel kar Tan sa co bi Se iq m na.
da saj do mi ad gi le bi aRar iyo da kur san te bi er T ma ne Tis Seviw
ro e biT cdi lob d nen sa var Z leb Si mo Tav se bas. pir vel kursel
ma ni ko loz (ni ka) Ce Ce laS vil ma da me er T ma neTs ga dav xedeT,
miv x v diT, rom so xu mam de fex ze mdgomT mog vi wev da fre na.
mag ram bed ma gag vi Ri ma. eki pa Jis wev rebs So ris aR moC n d nen Cemi
bav S vo bis me go ba ri ser go ar zu ma ni a ni da ni ka Ce Ce laS vi lis
ma mis me go ba ri, xo mal dis me Ta u ri Te mur Wo xo ne li Ze, xo lo
bor tin Ji ne ri va Ja far ji a ni eki pa Jis ka bi na Si yof ni sas ga vi caniT.
Sex ved ram gag va xa ra (ser go di di xa nia ar me na xa). maT eki pa-
Jis ka bi na Si Seg vi pa ti Jes da da saj do mi ad gi le bic mig vi Ci nes.
sa u bar Si ise gan v lo drom, rom ro gor mi vu ax lov diT so xu mis
aero ports mxo lod ma Sin miv x v di, ro ca TviT m f ri nav ma daS veba
da iwyo. asaf ren bi liks zRvi dan Se mo v u a reT, mar j v niv moxve
vi sas, xo mal di Se tor t man da. me go na, pi lo ti sa Wes ver da imag
reb da, mag ram ga moc dil ma mfri nav ma SeZ lo TviT m f ri na vis
usaf r Txod daj do ma. Ten giz Wo xo ne li Ze ga moty da, ase Ti ram
ko mu nis tu ri wyo bis dros rom ga me ke Te bi na, fre nas amik r Zalav
d ne no da da a yo la, — es ga uT va lis wi ne be li Sec do ma TviT mf
ri na vis ga dat vir T vam ga mo iw viao.
aero por ti dan qa la qis mi mar Tu le biT av to bu se biT ga vemg
zav reT. ram de ni me wuT Si so xu mis cen t r Si mde ba re pir vel
qar Tul sa Su a lo sko las Tan mi ve diT. aR moC n da, rom es Cve ni
dis lo ka ci is ad gi li iyo. 2 sa a Tic ar iq ne bo da ga su li, rom movi
da cno ba Cve ni Se mad gen lo bis da u yov neb liv wi na xaz ze gas vlis
Se sa xeb. mo i ta nes av to ma tis vaz ne bis 3 xis yu Ti, Cav s xe diT
183

av to bus Si da gu mis Tis mi mar Tu le biT ga ve Su reT. av to bu si
me-12 sa Su a lo sko lis ezo Si Se vi da. iq gviTx res, rom gza fe xiT
un da gag veg r Ze le bi na. gu mis Ta ze mde ba re Stab Si mi sas v le lad
ad gi lob ri vi meb r Zo li, mzve ra vi wag viZR va. ofic reb ma ga dav wyvi
teT Sem deg na i rad gav na wi le bu li ya viT: win Cad g nen ma i o re bi:
re zo Wan tu ria da So Ta axa laia, maT na wi li kur san te bi sa gah yve
bod nen, Su a Si ka pit ne bi: mal xaz nem siw ve ri Ze da ge la gu da Ze
da kur san te bi, bo los me da vi ce-pol kov ni ki da viT Ca gu na va.
Ca mob nel da. gu mis Tis Stab Tan mi sas v le lad mim yo li ga daad
gi le biT swra fad vmoZ ra ob diT. gzad mi to ve bu li sax le bis
ezo ebs gav di o diT. ga da ad gi le bi sas ur Ti er T m xar da We ris
uz run vel sa yo fad, sa Ta na do po zi ci ebs vi ka veb diT. ase dav Zli
eT es dam R le li gza gu mis Tis Sta bam de. Sta bi uCxo ze mdeba
re erT-er Ti kor pu sis me oTxe sar Tul ze iyo gan la ge bu li.
Sta bis uf ro si ma i o ri zu rab sa mu Sia iyo. mi si da va le biT, imave
Ra mes gu mis Tis dambeb Tan wi na xaz ze ga ve diT da po zi ci ebze
gan v lag diT. aq fron tis xa zi ga di o da, den Tis su ni id ga da
ki dev ra Rac mZi me, auta ne li su ni. mxo lod me o re dRes, dRis
si naT le ze ga irk va ra yar da ase. auta ne li su ni afxa zi me om rebis
gva mebs as di o da. isi ni mrav lad iyo mi mo fan tu li Cven pozi
ci eb ze. afxa zebs, wi na Ra mes uCxo zis da aCa da ras po zi ci e bi
ga ur R ve vi aT da Se te va ga nu xor ci e le bi aT Cve ni po zi ci e bis
asa Re bad, mag ram ad gi lob riv meb r Zo lebs, sxva qar Tul Se naer
Tebs mo u ge ri e bi aT da mte ri da u xo cavT, Tum ca Cve ne bic da-
Ru pu lan. su ni dam bebs miR mi da nac mo di o da.
Su a Ra mes gaw vim da. iZu le bu li vi ya viT, Ta vi blin daJ Si
Seg ve fa re bi na. igi be to nis fi le bi sa gan iyo age bu li. kur sante
bi sa da ofi c re bis er Ti jgu fi, wvi mis mi u xe da vad, dam beb-
Tan ga mag r da. mTe li Ra mis gan mav lo ba Si vmo nac v leob diT.
di las mzem ga mo a na Ta da ga mo i da ra.
mzis gul ze eyar nen mok lu le bi. zRvis mla Se mo na ber Tan
Se re u li gva me bis amaz r ze ni su ni ise iyo gam j da ri, rom mTe li
iq yof ni sas su ni ar gvSor de bo da. zog kur sants gu lis re vis
spaz me bi stan jav da. amis ga mo iyo, rom me o re kur sel ma ivane
mi ri a naS vil ma ver ga uZ lo ar se bul mdgo ma re o bas da ukan,
dis lo ka ci is ad gi las, so xu mis pir vel sa Su a lo sko la Si gavag
zav neT.
kar gad ga Te ne bu li iyo. dam be bis bo los, rki nig zis li andag
Tan Ca saf re bul Ta Se mow me ba ga dav wy vi te. sa nam bi We bam de
mi vi do di, dam bebs amo fa re bu li miv y ve bo di bi liks da gzad
184

mi mo fan tul gva mebs vak vir de bo di. yve la da Ru pu li (afxa zi
Tu ara afxa zi) 40 wels ga da ci le bu li iq ne bo da, mxo lod er Ti
axal gaz r da Sev niS ne. gva mebs moy vi Ta lo-mom w va no fe ri dasde
bo daT. rki nig zis si ax lo ves me o re kur se le bi id g nen. maT
afxaz Ta zur g Can Te bi ga ex s naT, amo e RoT ram de ni me dRis sagza
li — xor cis kon ser ve bi da Se eq ce od nen. maT Tan ram de ni me
wu Ti dav ya vi, Seq m nil vi Ta re ba ze vim s je leT da ga mob ru ne bisas
ga vaf r Txi le, yu radRe biT yo fi liy v nen. Cve ni po zi ci e bi,
zRvis na pi ri dan dam be bis ga yo le biT rki nig zis xa zam de 300-
350 met r ze iyo ga Wi mu li. Zi ri Ta dad Ram-Ra mo biT is rod nen.
Cve ni gan la ge bi dan (am ad gils „xi mi kebs“ eZax d nen) 3-4 metr
Si pi raR ma eg do 40-42 wlis ma ma ka cis gva mi, ro mel sac xe lebi
mok ri ve sa viT hqon da mo muS tu li. sik v di ls is am po za Si gau
Se Se bia, TiT qos ki dev ag r Ze leb so wi na aR m de go bis ga we vas,
mom w va no-moy vi Ta lo sa xe mo Ru Su li hqon da. amis Sem xed va re
me o re kur sel ma adam gul ban ma Tqva: „xe dav, ra vaJ ka cu rad
mom k v da ra“. iq ve mdgar ma me sa me kur sel ma mal xaz Ca na dir ma
mi u go: „etyo ba am gva mis ga Se Se bis in ten si vo ba ze tem pe ra turas
mo ux de nia gav le na. sik v dils win kur n Cx ve bi uZRo da, rac
kun Te bis ga Se Se bis Zli e ri ga mo xa tu le baa, da ara is, rac Sena
ggo nia. tyvi iT mi ye ne bul ma tki vil ma Se a wu xa“. sxva gza ar
gvqon da, ga re mos un da Sev gu e bo diT.
Su adRes ad gi lob ri vi meb r Zo le bi amo vid nen, mzve ra ve bi
var To, — gviTx res. erT-erTs ci lin d ri exu ra, etyo bo da, ma-
Ti uf ro si iyo, vi na i dan mi si kar na xi Ta da xel m ZR va ne lo biT
or ma „raz ved Cik ma“ gva mebs mo uwyo e. w. „pi ra di Cxre ka“. gvamebs
at ri a leb d nen, ji be e bi dan sa bu Tebs, ru sul fuls iReb dnen.
erT-erT gvams ji be Si Se te va ze gad mo su li raz mis wev r Ta
si ac ki aR mo aC n da. am pro ce sis dros, su ni uf ro mZaf r de bo da
da Cve ni ad gil ze ga Ce re ba Se uZ le be li xde bo da. kur san teb ma
Se mom xe des, maT amiT mag r Z no bi nes, rom „raz ved Ci ke bis“ qmede
be bi Se me Ce re bi na da ma Ti was v la mo meTxo va. bi Webs Tva li
Ca vu ka ri. amiT mi vax ved re, rom wyna rad mdga riy v nen. sa nam
„raz ved Ci ke bi“ gva me bis „pi rad Cxre kas“ awar mo eb d nen, maT
sa u bars vis men diT da dav r w mun di, rom isi ni na sa mar T le ve bi
iy v nen. ami to mac da prob le me bis aci le bis miz niT, rac „mxedri
o nel ma“ So Ta Rlon t ma Seg viq m na gag ra Si, ga dav wy vi te maT-
T vis ma Ti ve ena ze mi me mar Ta. amiT ori ram un da ga da mewy vi ta:
jer, iqa u ro bas rac Se iZ le ba swra fad un da gas c lod nen da
ki dev — ama Tac ar mo e pa raT iara Ri. kur san te bi mzad iy v nen,
185

Tu iara Ris ken wa uc de bo daT xe li, ad gil ze ve ga da ewy vi taT
ma Ti be di.
„raz ved Ci ke bis“ li de ri Cem Tan ax los id ga da aqe dan xelm
ZR va ne lob da or Ta na meb r Zols. ci lin d ris ga mo, mis T vis
„du da e vi“ Se ur q me vi aT (CeC ne Tis res pub li kis pre zi dents ams
gav seb d nen, nam d vi lad ki dran de li ca a va iyo). „du da ev“, ra
un da giTx ra, — miv mar Te da da va ma te — „Sen at mas ka un da momce.
bri aJ kas uTxa ri gri mi to bas Se eS van, da zag rul se pa ratis
te bis daS mon vas Se eS van, ise dac yars aqa u ro ba, yo fa aqvT
na ti re bi, fa ra xom ga ik res, ga iy va ne aqe dan“. amis Tqma iyo da
„du da ev ma“ Cem s ken mo i xe da. TiT qos ma mow meb so, Tva li Se mavlo.
miv x v di, Cac mu lo ba eucxo va. arc da va yov ne da vuTxa ri:
„es ko muf li a Ji aq da miad es (sam xed ro for ma ze sam x re e bi ar
me ke Ta), itog Si, mas ki rov ka Si var. ZmiS vils wa mov ye vi da ar
min da am broS kebs mo vak v le vi no, Ta nac ram de ni me eq s t remists
ga va sa Reb. nas ro ka li var da er T ma neTs un da gav u goT,
Zmao, „du da ev“, ro mel zo na Si ije qi?!“ ci lin d ri an ma ar da mala
Ta vi si na sa mar T le o ba da Se mo ma ge ba — „sa mi sro ki ru seT Si
mo vi xa de qur do bis sta ti iT“.
„du da ev ma“ ki dev er Txel mo i xe da Cem ken, mi ub run da Ta vis
saZ mos da mbrZa neb lu ri ki lo Ti mi mar Ta: „ex la wa ve diT, daaC
qa reT!“
Jar gon ma gaW ra, „raz ved Ci ke bi“ qve moT, kor pu se bis ken wavid
nen. Cven po zi ci ebs rom gas cil d nen, ram de ni me wu Ti a ni si-
Cu mis Sem deg ga o ce bu li kur san te bi Cven ma „du da ev ma“ xum robis
xa si aT ze da a ye na.
im sa Ra mo dan — di lam de, ise ro gorc wi na Ra mes, mdi na re
gu mis Ta ze ga ma val fron tis xaz ze po zi ci u ri sro la ar Sewyve
ti la. mo wi na aR m de ge av to ma tu ri iara Ri dan is ro da, tyvi ebi
dam bebs xvde bo da da xma Ra mis wyvdi ad Si ikar ge bo da. sroliT
ve vu pa su xeT, 3-4-jer yum bar m tyor c ni da nac vis ro diT. 5
iv liss mo wi na aR m de gis mxri dan ga mos ro lil ma tyvi am Sub l-
Tan, Tva lis are Si msu bu qad da a zi a na me o re kur se li za za Savlu
xaS vi li.
5 iv liss sro la dro e biT Sewy da. es ga dawy ve ti le ba ori ve
mxa rem mi i Ro, ra Ta afxa zebs Ta vi si mok lu le bis cxed re bi gae
ta naT, mag ram mo la pa ra ke bi sas, Cven Tval win gu mis Ta ze ga maval
rki nig zis xid ze rom ga i mar Ta, afxa zeb ma ama ze uari Tqves
— mok lu le bi so xu me le bi ari an da Se giZ li aT Tqven ve da a safla
o To. ra Ras vi zam diT? gva me bi ise yar da, iq gaZ le ba yov lad
186

Se uZ le be li xde bo da. ami tom isi ni wi nas war gaTx ril or mo Si
da va saf la veT. amis Ses ru le ba 7 iv liss sa Ra mos Cven Tan po zici
eb ze amo sul 30 kur sants da e va la. mag ram su ni ma inc id ga. es
su ni dam bebs iqiT da xo ci li afxa ze bis gva me bi dan mo di o da. is
ad gi li ki da naR mu li iyo naR mi-xa fan ge biT — „lia guS ke biT“.
aq ve „xi mi ke bis“ po zi ci eb ze ad gi lob ri vi meb r Zo le bi sa gan vigebT,
rom afxa ze bis mxa re ze ib r Zod nen so xu me li qar T ve le bi
— we re Te li da mi na Ze.
6 iv liss, Su adRes afxa zeb ma so xu mis cen t ra lur ra i ons
„gra dis“ ti pis re aq ti u li da nad ga re bi dan da u Si na cecx li. im
dRes Cve ni Se na er Ti po zi ci e bi dan ga mo di o da. ofic re bi sa da
kur san te bis na wi li im gziT ga mo vi da, ra gzi Tac aq, dam beb Tan
amo vi da, xo lo — na wi li, ad gi lob ri vi meb r Zo lis meg zu ro biT
sa man qa no gziT Sta bis ken mo e mar Te bo da. afxa zeb ma Cve ni gada
ad gi le ba Se niS nes da eSe ris mTi dan „nur sis“ ti pis ra ke ta
(mar T va di ra ke ta) ga mo is ro les. ra ke ta kur san te bis ga da adgi
le bis ad gi las da e ca da afeT q da. mZi med daW ri li kur san tebi
gzis pi ras eyar nen. wi na xa zi dan axal ga mo su leb ma mi vir bineT
ra ke tis afeT qe bis ad gi las da isi ni swra fad ga da viy va neT
gzi dan. ra ke tis frTas pir vel kur se lis go Ca gur ge ni Zi saT vis
fe xi wviv Si ga da eW ra da uCxo ze mde ba re med pun q ti dan amo suli
eq Ta ni re zi nis Jgu tiT sis x lis de nas uCe reb da. me o re kurse
le bi: go Ca Tam li a ni, adam gul ba ni, ar Cil gu le da ni, ar Cil
dan ga Ze, ham let jor be na Ze, gia ta bu ca Ze da pir vel kur se le bi:
Ta maz go ga Ze, bad ri pa ta ri Ze daW ri le bi iy v nen fex sa da zur g-
Si. pir ve la di dax ma re bis aR mo Ce nis Sem deg, ra di o kav Si ris sa-
Su a le biT ga mo Za xe bul ma sas w ra fo dax ma re bis man qa na „kob ram“
isi ni so xu mis sa a vad m yo fo Si ga da iy va na.
7 iv liss, gu mis Ta ze Cven Se mad gen lo bas Se mo e mat nen le ite
nan ti zu rab Rlon ti da Cve ni sas wav leb lis kur s dam Tav rebu
le bi: ka xa ada mia, mi xe il ba i doS vi li da da viT sa ra jiS vili.
kur s dam Tav re bu lebs ne ba yof lo biT ga da ewy vi taT dam dga
riy v nen iq, sa dac ma Ti Ta na to le bi ib r Zod nen (mog vi a ne biT,
1993 wlis 5 ag vis tos sa qar T ve los Sss ga mos cems №345 p/S
brZa ne bas, Sss umaR le si sko lis 1993 wlis 49 kur s dam Tav rebu
lis q. so xum Si sa mu Sa od 6 TviT gag zav nis Se sa xeb. am ra o deno
bi dan 10%-ic ar im yo fe bo da so xum Si. omi mim di na re ob da da
ra sa mu Sao un da Ca e ta re bi naT kur s dam Tav re bu lebs, ga u ge bari
a). im dRes Se mog ve mat nen me sa me kur se le bi: av Tan dil ga imar
j vaS vi li, go der Zi Can q se li a ni da ko ba pa pu aS vi li; me o re
187

kur se li go Ca Sur Raia; pir vel kur se le bi: ba Cu ki sa a TaS vi li,
Te i mu raz Ca du ne li, vefxia kin wu raS vi li, go Ca tu raS vi li,
mi xe il bar ba qa Ze, va le ri na Te laS vi li, va Ja ta kaS vi li, ge la
ge laS vi li, ar ka di gab roS vi li, pet re osi aS vi li, ser go qo-
Tu aS vi li, mo ris ju gaS vi li, ma mu ka as la ma ziS vi li, Zme bi xvi-
Ca da go Ca sa xa m be ri Ze e bi, ka xa ja la ba Ze, gi or gi qu Ta Te la Ze,
Te i mu raz cno bi la Ze, nug zar el ba qi a ni da sxve bi.
ax lad Ca mo sul Ta gan vi gebT, 4 iv liss so xum Si Cve ni gam gzav
re bi sas gi vi kvan ta li a nis aero por t Si ga mo ucxa deb lo bis
mi zezs. Tur me, is im dRes 10 sa aT ze da i ba res sa xel m wi fo me-
Ta u ris ad mi nis t ra ci a Si da Ta nam de bo bi dan ga da ye ne bis Sesa
xeb ac no bes. ama ve dRes umaR les sko la Si ik ri be ba kur sante
bi sa da ofic re bis na wi li da kur san tebs gi vi kvan ta li a nis
sas wav le bel Si da sab ru ne be li aq ci is mowyo bi sa ken mo u wo deben.
ofic re bis na wi li ki klub Si Sek re bil kur san tebs sim Svi
dis Se nar Cu ne bas sTxov da da kvan ta li a nis sa wi na aR m de go
ar gu men tebs aya li beb da. az r Ta sxva das x va o bis mi u xe da vad
sko lis ezo Si 50-60 kur san ti da ofi ce ri Se ik ri ba. isi ni orga
ni ze bu lad wa vid nen gi vi kvan ta li a nis sa bur Ta los qu Ca ze
mde ba re sacxov re bel kor pus Tan da mjdo ma re aq cia ga mar-
Tes, mi si sam sa xur Si dab ru ne bis moTxov niT.
me o re dRes, 5 iv liss Sss umaR les sko las stum robs saqar
T ve los Sss xel m ZR va ne lo ba — Si na gan saq me Ta mi nis t ris
pir ve li mo ad gi le ge ne ral-ma i o ri ji mi mi qe la Ze da kad re bis
sam mar T ve los uf ro si va le ri gel ba xi a ni (va le ri gel ba xi a ni
e. Se var d na Zis pre zi den to bi sas sa ka non m deb lo xe li suf lebis
war mo mad ge ne lia da dRe i saT vis igi po li ti ku rad devni
li a). ji mi mi qe la Ze da va le ri gel ba xi a ni klub Si Sek re bil
kur san tebs um t ki ceb d nen, rom sas wav leb lis uf ro si gi vi
kvan ta li a ni Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros gver dis av liT, Tavi
si ini ci a ti viT ag zav ni da kur san tebs sab r Zol ve lad Si da
qar T l sa da afxa zeT Si. Sem d gom va le ri gel ba xi a ni das Zens,
rom 2-3 wlis gan mav lo ba Si cod na ar mi gi Ri aT da uco di nar
kur s dam Tav re bu lebs Ss or ga no eb Si ver mi vi Reb To.
kur san teb ma xma aimaR les, nar ko ma nebs da qu Ci dan moy vani
lebs iRebT Ss or ga no eb Si da Cven ra tom ar un da mig vi Ro-
To, cod na sac vi RebT da Tqve ni brZa ne be bi Tac vmo na wi le obT
Ro nis Zi e beb sa da te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul
brZo leb Sic, ram de nad ga mar T le bu lia kur san te bis gaw ve va
om Sio.
188

va le ri gel ba xi an ma upa su xa: om Si way va na gi vi kvan ta li anis
ini ci a ti viT xde ba da ara Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros gankar
gu le biT. Sek re ba ze ase ve iT q va isic, rom umaR le si skolis
uf ro sis mo va le o bis Sem s ru leb lad da i niS na ji mi mi qela
Ze. ama ze gab ra ze bul ma kur san teb ma j. mi qe la Zes mi mar Tes,
„sa i da nac mob r Zan diT, isev iq wab r Zan diT, Cven, ki, gi vi kvanta
li a ni dag vib ru neT.
xe li su f lebis zem d go mi or ga no e bi Sss umaR les sko las
sic ru iT be rav d nen. amas, ro me li, Tun dac, briy vi, da i je rebda,
rom kur san te bi om Si mxo lod kvan ta li a ns Tavisi ini ci ati
viT mih yav da da xe li suf le ba, sa mi nis t ro ba i bur Si ar iyo,
an da ud r t vin ve lad itan d nen aseT ga u go nar Tav ne bo bas?!
maT T vis sul er Ti iyo am om Si vin da ram de ni da i Ru pe bo da,
oRond maT da maT oja xebs ci vi ni a vi ar mihka re bo daT. ki dev
er Ti, sa qar T ve los sa xel m wi fos me Ta u ris, Se i a ra Re bu li Zale
bis mTa var sar d lis ana li ti ku ri gan yo fi le bis uf ro sis,
mTa va ri sam xed ro mrCev lis, in Ji ner-pol kov nik v. Ci qo va nis
1993 wlis 3 iv li sis №309 we ri li, rom lis Ta nax mad da sa xelm
wi fo me Ta u ris gan kar gu le bis sa fuZ vel ze, so xum Si sa zo gado
eb ri vi wes ri gis da sa ca vad iv lis-ag vis to Si ig zav ne bod nen
Sss umaR le si sko lis ofic re bi da kur san te bi.
8 iv liss eSe ris mTi dan kvlav dag v cxes. isi ni amiT Cvens
moT mi ne bas amow meb d nen. av To ga i mar j vaS vi li ram de ni me wu-
Tia Wog ri tiT adev nebs Tvals afxaz Ta po zi ci ebs. meb r Zol Ta
moZ ra o bas gul das miT swav lob da. da i na xa, rom gu mis Tas Tan
mde ba re mi wu ris (blin da Jis) ax los meb r Zo le bi ga da ad gi lebi
sas Sej guf d nen. ko or di na te bi zus tad ga das ca gver diT
mdgom me o re kur sel ka xa Cin Ca la Zes, ro mel sac mom za de bu li
hqon da yum bar m tyor c ni ku mu la ti u ri Wur viT da ima nac zustad
is ro la. Wur vi mi wurs mox v da da aafeT qa. mi wu ris si axlo
ves va i uS ve le be li aty da. er Ti sa a Ti arc iyo ga su li, rom
me o re kur sel ma zvi ad gog li Zem sna i pe ris SaS xa niT si cocxles
ga mo a sal ma erT-er Ti afxa zi meb r Zo li. me o re dRes Cvenma
daz ver vam mo i po va in for ma cia, rom ka xa Cin Ca la Zis gas rolil
ma Wur v ma mi wur Si myo fi meb r Zo le bi amo xo ca, xo lo zviad
go go la Zes mo ek la afxaz Ta daj gu fe bis erT-er Ti li deri.
ori ve kur sants, 23-e bri ga di dan Tav dac vis sa mi nis t ro Si
gag zav ni li we ri lis sa fuZ vel ze, ro mel sac xels ge ne ra li
ge no ada mia awer da, Tav dac vis mi nis t ris brZa ne biT mad lo ba
ga mo ecxa da.
189

190
gumisTa. Cveni ganlagebis adgili. xelovnuri rkina-be tonis
dambebi dangreuli iyo afxazuri mxridan gamosrolili WurvebiT.

gumisTa. „ximikebis“ poziciaze imyofebian saqarTvelos Si-
nagan saqmeTa saministros umaRlesi skolis pirvel kur selebi
marcxniv
baCuki
saaTaSvili,
marjvniv
Teimuraz
Caduneli
soxumeli mebrZolis marcxniv moris jugaSvilia
191

xe li suf le bas sic ru is mo rev Si vyav diT CaT re u li, amis
das tu ria sa xel m wi fos me Ta u ris gan kar gu le ba. sa qar T velos
me Ta u ris, Se i a ra Re bu li Za le bis mTa var sar d lis 1993
wlis 4 iv li sis №133 gan kar gu le ba, ro me lic ori pun q ti sagan
Sed ge ba:
„1. sa qar T ve los sa xel m wi fos me Ta u ris, Se i a ra Re bu li
Za le bis mTa var sar d lis brZa ne bis Se us ru leb lo bi saT vis,
ro me lic da kav Si re bu li iyo sa qar T ve los Sss po li ci is
umaR le si sko lis mo na wi le o bas Tan da kav Si re biT so xu mis
dac vis Ro nis Zi e beb Si, sko lis uf ro si, po li ci is ge ne ralma
i o ri gi vi kvan ta li a ni gan Ta vi suf l des da ka ve bu li Ta namde
bo bi dan.
sa qar T ve los erov nu li uSiS ro e bi sa da Tav dac vis sab Wos
uax lo es sxdo ma ze gan xi lul iq nes sa kiTxi gi vi kvan ta li a ni saTvis
po li ci is ge ne ral-ma i o ris wo de bis Ca mor T me vis Se sa xeb.
192
gumisTis poziciidan Secvlaze gamosuli kursantebi da ofi-
c rebi, uCxoze mdebare erT-erTi korpusis mitovebul binaSi,
Zalebis mosakrebad isvenebdnen, raTa 2-3 saaTiani Sesvenebis
Semdeg isev win, gumisTis dambebTan damdgariyvnen.
erT-erTi Sesvenebis dros binaSi myof kursantebsa da
oficrebs meo rekurseli paata jRamaZe pianinoze dakruli
hangebiT maT Sinagan monologs asmeninebs.

2. da e va los sa qar T ve los res pub li kis Ss mi nistrs T. xa-
CiS vils res pub li kis Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros po li ci is
umaR le si sko lis uf ro sis mo va le o bis Ses ru le ba dro e biT
da a kis ros Ss mi nis t ris mo ad gi les po li ci is ge ne ral-ma i or
je mal mi qe la Zes.
Sss umaR le si sko lis 4 iv li sis №63 p/S brZa ne biT 83 ofice
ri da kur san ti ga em g zav ra so xu mis da sa ca vad. amis Sem deg,
umaR le si sko lis uf ro sis mo va le o bis Sem s ru leb lis, j. miqe
la Zis brZa ne biT, rac iv lis-ag vis tos Tve e biT aris da Ta ri-
Re bu li, so xum Si ig zav ne ba 25 ofi ce ri da 128 kur san ti. sul,
so xu mis da sa ca vad mo na wi le ob da 36 ofi ce ri 211 kur san ti.
gu mis Ta ze, sab r Zo lo po zi ci eb ze id g nen ofic re bi: ka pi tani
mal xaz nem siw ve ri Ze, ka pi ta ni ge la gu da Ze, vi ce-pol kovni
ki da viT Ca gu na va, ma i o ri el gu ja Wan tu ria, So Ta axa laia,
le i te nan ti zu rab Rlon ti, vi ce-pol kov ni ki iuri di aC ko vidum
ba Ze, ma i o ri iS xan ar zu ma no vi, le i te nan ti xvi Ca pa ta ri-
Ze, vi ce-pol kov ni ki va Ja gur ge ni Ze, vi ce-pol kov ni ki viq tor
ni ko la iS vi li, vi ce-pol kov ni ki iva ne (me rab) qo qi aS vi li, ma-
„xi mi ke bis“ po zi ci as ar Ra la to ben pir vel kur se le bi: pet re
osi aS vi li (mar cx niv) da va le ri na Te laS vi li (mar j v niv)
193

i o ri aleq san d re xu ciS vi li, pol kov ni ki re zo ki bor Za li Ze,
ka pi ta ni gi or gi gi or ga Ze, pol kov ni ki ro bi zon xma la Ze, vice-pol
kov ni ki mi xe il xur cia da sxva.
gu mis Ta ze lo ka lu ri sro la ar wyde ba. ir R ve va Se Tan x meba
cecx lis Sewy ve tis Se sa xeb. sko lis pi ra di Se mad gen lo ba
kvlav icav da so xums. Se Tan x me bis Se sa ba mi sad, qar Tu li Se naer
Te bis ga moy va na mim di na re obs: dran da Si, rki nig zis ba qan ze
tvir Ta ven sab r Zo lo teq ni kas. mi si ga ta na qar T ve leb ma 7 agvis
to dan da iwyes, 25 ag vis to dan ki ja re bis da So ri So re bis
pro ce si mim di na re ob da. ag vis tos bo los umaR le si sko lis
pi ra di Se mad gen lo ba Tbi lis Si brun de ba.
qar Tu li ja ri sa da sab r Zo lo teq ni kis ga moy va niT isargeb
les afxaz Ta Se i a ra Re bul ma for mi re beb ma, da ar R vi es
soW Si mi Re bu li Se Tan x me ba cecx lis Sewy ve tis Se sa xeb da 16
seq tem bers ga na xor ci e les Se te va oCam Ci ris mi mar Tu le biT,
mog vi a ne biT ki gu mis Tis mi mar Tu le bi Tac Se u ti es. isi ni iyeneb
d nen mZi me teq ni kas, sa ra ke to da nad ga rebs. Tum ca Se Tan xme
bi sa mebr es teq ni ka aRar un da hqo no daT. aq ru su li kva li
Tval sa Ci no iyo. sab r Zo lo ope ra ci ebs qar T vel Ta wi na aR mdeg
ru si ge ne ra li te ti xel m ZR va ne lob da. amas adas tu rebs
isic, rom ge ne ral ma g. kon d ra ti ev ma ru se Tis uze na e si sab-
Wos sxdo ma ze ga mos v li sas so xu mis da ce mis Ta ri Ri iwi naswar
mety ve la. ope ra cia mi si da geg mi li iyo da kar gad ico da
ro dis aiReb da so xums.
so xu mis da ce mas, gar da Cve ni Za le bis ara ko or di ni re bu li
moq me de bi sa, rac mTa va ria, mZi me teq ni kis ga moy va ni sas „di di
dax ma re ba“ ga u wia da sav leT sa qar T ve lo Si aras ta bi lur ma
mdgo ma re o bam. afxa zeb ma ru se bis dax ma re biT, isar geb les dasav
leT sa qar T ve lo Si mim di na re sa mo qa la qo omiT, da ar R vi es
soW Si mi Re bu li Se Tan x me ba cecx lis Sewy ve tis Se sa xeb da mTeli
Za le biT Se mog vi ti es.
1993 wlis da sawyi si dan da sav leT sa qar T ve lo Si gax Sirda
eqs-pre zi den tis mom x re Ta mi tin ge bi. gan sa kuT re biT aqti
u rob da lo Ti qo ba li as Se i a ra Re bu li for mi re ba ni. man
da mis ma Se i a ra Re bul ma for mi re beb ma sa SiS ro e ba Se uq m nes
sa qar T ve los te ri to ri ul mTli a no bas. 15 seq tem bers lo Ti
qo ba li as Se i a ra Re bul ma raz m ma, jav San teq ni kis ga mo ye ne biT
Se u ti es sam t re di as. avan ti u ris t ma qo ba li am Se i a ra Re bu li
raz miT da i ka va se na ki, xo bi da aba Sa, mi u ax lov d nen qu Ta iss.
Ss sa mi nis t ros 17 oq tom b ris №13/1-176 te le fo nog ra mis sa-
194

fuZ vel ze, qu Ta is Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da sa ca vad igzav
ne ba umaR le si sko lis 50 mu Sa ki.
sa qar T ve lo Si dab ru ne bul ma zvi ad gam sa xur di am 24 seqtem
bers Ta vis ga mos v la Si Tqva, rom mTa va ria edu ard Se var dna
Zis re Ji mis dam xo ba, ami tom man omi un da wa a gos, xo lo ro ca
ka no ni e ri xe li suf le ba aR d ge ba, igi afxa zeTs da ib ru nebs.
so xum Si am dro i saT vis um Zi me si mdgo ma re o ba iyo: meb r Zole
bi da mo sax le o ba Sve las iTxov da, uTa nas wo ro brZo la Si
iRu pe bod nen meb r Zo le bi, mo sax le o ba.
27 seq tem b ri saT vis so xu mis eva ku a cia ar mox da ra. im dRes
afxa zeb ma ru se bis-ka za ke bis, CeC ne bis, adi Re e le bis, ya bar doe
le bis, som xe bis da sxva ga dam Ti e li „bo e vi ke bis“ dax ma re biT,
da i ka ves so xu mi. mo sax le o bis si cocx le saf r Txe Si aR moC n da.
ru seb ma sis ru le Si mo iy va nes so xu mis aRe ba. ru seb is mzak vrul
ma geg mam, Zal Ta da So ri So re bis, mZi me teq ni kis gay va nis
Se sa xeb qar T ve le bi mZi me mdgo ma re o ba Si Ca a ye na. so xu mis brZoleb
Si ga mo ik ve Ta, rom qa la qis aRe bis ope ra ci a Si mo na wi le Ta
So ris udi de si na wi li ru si pro fe si o na li sam xed ro e bi iy v nen.
aq, brZo leb Si ru se Tis mra val ricxo va ni de san ti mo na wi le obda.
isi ni axal teq ni kas iye neb d nen, ma ga li Tad, dis tan ci u rad
sa mar Ta vi tan ke bi, siT bu ri ra ke te bi da a. S.
da sav leT sa qar T ve lo Si ki pre zi den tyo fi lis mom x re ebs
sa ku Ta ri xal xis wi na aR m deg wa mo ewyoT omi. eq s taz Si Se su li
zvi ad gam sa xur di as mom x re e bi xe li suf le bis dab ru ne bi saTvis
uime do brZo la Si Cab mu liy v nen. 2 oq tom bers maT fo Ti
da iq vem de ba res. mi si aRe bi sas „gra dis“ ti pis da nad ga re bi gamo
i ye nes. „zvi a dis tebs“ Se moy va ni li hyav daT CeC ne bi, ka za kebi
da afxa ze bi. so xu mi dan daZ rul ltol vil Ta mdgo ma re o ba
uki du re sad mZi me iyo. avan ti u ris t ma lo Ti qo ba li am ki maT
zug di di dan ga mo ma va li gza ar ga ux s na da Wu ber Si si ci vi sa da
Sim Si li sa gan aso biT mo xu ci, qa li da bav S vi da i Ru pa.
am mZi me dros so xu mi dan ltol vil Ta ga mo say va nad uk rai
nel ma xal x ma, uk ra i nel ma mfri na veb ma qar T ve li xal xi saTvis
da u viwya ri dax ma re ba aR mog vi Ci nes — ube du re bis zo ni dan
aTa so biT ltol vi li gad mo iy va nes. sxva xal xe bis Svi le bi uanga
rod gvex ma re bod nen, lo Ti qo ba li as meb r Zo le bi ki sa qar-
T ve los qa la qeb sa da ra i o nebs „gra de bi Ta“ da „nu rsis“ ti pis
ra ke te biT bom bav d nen. 4-6 oq tom bers, isi ni utev d nen ozurgeTs,
lan CxuTs, xons, sam t re di as da ro gorc iT q va, ltol vileb
sac gza Ca u ke tes.
195

e. Se var d na Zis moTxov niT, fo Tis ak va to ri a Si Se mo sul ma
rus mezR va ur Ta Se i a ra Re bul ma daj gu fe bam sam Tav ro bo jarebs
dax ma re ba aR mo u Ci na. maT mo a xer xes gar da te xa Se e ta naT
sa mo qa la qo omis mim di na re o ba Si, uku ag des mo wi na aR m de ge, da ika
ves lan Cxu Ti da mo i ge ri es Se te va van ze. 21 oq tom bers sam Tavro
bo Za le bi Se vid nen xon Si, 22-28 oq tom bers maT da i ka ves sam tre
dia, fo Ti, se na ki, xo bi da ga vid nen zug di dis mi mar Tu le biT.
sa qar T ve los res pub li kis pro ku ra tu ra Si 1993 wlis oqtom
ber Si aRiZ ra sis x lis sa mar T lis saq me e bi sam Sob los Rala
ti sa da an ti sa xel m wi fo eb ri vi saq mi a no bi saT vis da ga i ca
da pa tim re bis san q ci e bi zvi ad gam sa xur di as mTav ro bis wev rebze,
ma Ti or ga ni za to ru li da wam qe zeb lu ri saq mi a no bis ga mo.
Tum ca ze mo aR niS nul ze bral de be bi ara vis T vis wa u ye ne bi aT.
26 oq tom bers sa qar T ve los Sss umaR les sko la Si gan ga Si
ga mocxad da. amis mi ze zi qve ya na Si ar se bu li mdgo ma re o ba iyo.
sas wav leb lis Se mad gen lo bis Sek re bas pi ra dad xel m ZR va nelob
da Sss umaR le si sko lis uf ro si, po li ci is ge ne ral-ma io
ri ro man gven ca Ze (i gi ori kvi ris win da i niS na am Ta nam de boba
ze, ker Zod, 1993 wlis 12 oq tom b ris sa qar T ve los Sss №465
p/S brZa ne biT). wa i kiTxes Sss wi na dRiT da Ta ri Re bu li te lefo
nog ra ma №8/1-207, rom lis Ta nax mad 26 oq tom bers da sav leT
sa qar T ve lo Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da sa ca vad un da gam gzav
re bu li yo sas wav leb lis 100 ka ci a ni raz mi. im dRes ofi cer-
Ta da kur san t Ta es ra o de no ba ver Se ik ri ba. im xa nad sas wav lebel
Si sul 80 kur san ti da ofi ce ri iyo. amis Sem xed va re ro man
gven ca Zem emo ci e bi ver da ma la da da i muq ra, Tu ki xval, 27 oqtom
bers, 10 sa aT ze 100 ka ci ar Se ik ri be ba, sko las dav xu ra vo.
ase Ti mu qa re bi Sss umaR le si sko lis yo fi li uf ro sis gi vi
kvan ta li a ni sa gan 1991-1993 w. w. xSi rad gves mo da, Tum ca sko la
Cve u li saq mi a no biT ga nag r Zob da cxov re bas.
me o re dRes, 27 oq tom bers 10 sa aT ze umaR le si sko lis
plat c ze 100 ka ci iyo gam w k ri ve bu li. ro man gven ca Ze Ta vad
es w re bo da pi ra di Se mad gen lo bis si is amo kiTx vas. mwyob r Si
id ga 8 ofi ce ri, 2 pir vel kur se li, 44 me o re kur se li, 16 mesa
me kur se li da 30 me oTxe kur se li. aR niS nu li jgu fis xel m-
ZR va ne lad da i niS na umaR le si sko lis uf ro sis mo ad gi le samwyob
ro mom za de bi sa da re Ji mis dar g Si, po li ci is pol kov ni ki
me rab ru xa Ze.
aR niS nu li jgu fi ima ve dRes se nak Si ga em g zav ra. se naks sam-
Tav ro bo ja re bi akon t ro leb d nen. maT wi na dRes Se u ti es eq s p-
196

e zi den tis uka no no Se i a ra Re bul for mi re bebs da qa la qi ga a-
Ta vi suf les. umaR le si sko lis 100 ka ci a ni jgu fi, we si sa mebr,
Ss sa mi nis t ros sa ko or di na cio Stabs da uq vem de ba res. zem dgo
mi or ga nos da va le biT kur san te bi da ofic re bi se na kis Sesas
v lel-ga sas v le leb Si ga a na wi les.
se na ki na o mar qa laqs hgav da. sa Ra mos Cxo rowyu dan sro la
is mo da. kur san te bi da ofic re bi Cxo rowyu-men jis gzaj va redin
ze, rus Ta ve lis, mos ko vi sa da ku i bi Se vis qu Ceb ze gan lagd
nen. am qu Ceb ze mi to ve bul sax leb Si Ra me TeT rad ga a Te nes,
po zi ci eb ze mo ri ge o biT ga di od nen. di liT, sa ko or di na cio
Stab Si, ro me lic qa la qis sas tum ro Si iyo gan la ge bu li, da-
Za bu lo ba Se im C ne o da. Sta bis ga dawy ve ti le biT Si na gan saq me-
Ta or ga no e bis Ta nam S rom lebs qa la qi un da da e to ve bi naT da
so fel no si ri sa ken ga su liy v nen. se na ki dan ga su lebs, mdi na re
te xu ras Tan, so fel no si ris mxa res ma gis t ral ze ase Ti su ra-
Ti dax v daT: ru se bi san g rebs Txrid nen. sko lis Se mad gen lo ba
ad gil ze dar Ca, xo lo Si na gan saq me Ta or ga nos da nar Ce ni Tanam
S rom le bi sam t re di is mi mar Tu le biT wa vid nen.
Su adRe iyo. aba Sis mxri dan se na kis mi mar Tu le biT mo ma val
av to ko lo nas ja ba iose li a ni mo uZRo da. me o re man qa niT Si nagan
saq me Ta mi nis t ri So Ta kvi raia da Tbi li sis mTa vari sammar
T ve los uf ro si Te mu ri mi qa Ze mo di od nen. ma Ti brZa ne biT
po li ci is Ta nam S rom leb ma pi ri ib ru nes da se nak Si Se vid nen.
Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros yve la mu Sa ki aka ki xo ra vas saxe
lo bis Te at r Tan Se ik ri ba. Stab Si da na yo fe bis me Ta u re bi
da i ba res da ja ba iose li a nis brZa ne biT, se na kis da sa ca vad gaa
na wi les. umaR le si sko lis Ta nam S rom le bi isev rTul po zici
eb ze ga a na wi les — Cxo rowyu-men ji sa da se na ki-Cxo rowyus
gzaj va re din ze. am gzaj va re di neb ze yof nis dros kur san tebma,
gvar di e le bis mi er ga ta ce bu li so fel no si ris mo qa la qis
kuT v ni li av to man qa na „ni va“ me pat ro nes da ub ru nes. maT xali
Ce bis fab ri ka Si sa Zar c va vad Se sul gvar di e lebs aaRe bi nes
xe li am gan z rax va ze.
ga na wi le bis ad gi leb ze dab ru ne bu li kur san te bi da oficre
bi mi to ve bul sax lebs amo fa re bu le bi akon t ro leb d nen
po zi ci ebs. qa laq Si avis mo mas wa ve be li si Cu me iyo da sad gu rebu
li. mo sax le o ba ar sad Can da. am yo fa Si er Ti sa a Ti iq ne bo da
ga su li, ro ca umaR le si sko lis mu Sa keb ma Cxo rowyus mxri dan
qa laq Si Se mo su li jav San t ran s por ti o ri „brdm“-i Se niS nes,
ukan da gver deb ze qve i Te bi moy ve bod nen.
197

Ta vi dan isi ni Ta vi si a ne bad aRiq ves da cecx li ar ga ux s niaT.
Tum ca, eq s p re zi den tis mom x re Se i a ra Re bu li raz mi sxvana
i rad fiq rob da.
„zvi a dis t Ta“ Se i a ra Re bu li meb r Zo le bis qa laq Si Se mos vlis
Ta na ve se nak Si dis lo ci re bul ma Si na gan saq me Ta sa mi nis tros
Sta bis ma Ral ma Ci nos neb ma mi a to ves qa la qi da sas wav leblis
mu Sa ke bi eq s p re zi den tis Se i a ra Re bu li meb r Zo le bis piris
pir aR moC n d nen. or Tab r Zo la ram de ni me wuTs gag r Zel da.
sro la „zvi a dis teb ma“ da maT ma dam qa Seb ma da iwyes. iq, sa dac
me o re kur se le bi id g nen, yum bar m tyor c ni dan ga mos ro li li
Wur vi afeT q da da mi si nam s x v re ve bi sa gan mZi med daW ri li meo
re kur se li fri don tye Se laS vi li da i Ru pa. amis Sem xed va re
da nar Cen ma kur san teb ma da ofic reb ma sro las sro liT upasu
xes. me oTxe kur se li de me wu lu ki a ni tyvi am f r q ve viT momar
j ve bu li ga da e Ro ba „zvi a dis t Ta“ jav San t ran s por ti ors
da sro la aute xa, mag ram „brdm“-dan ga mos ro lil ma msxvi li
ka lib ris tyvi am mo ce la. igi sa a vad m yo fo Si miy va nis Sem deg
gar da ic va la. Ce Ce ni sa Tu afxa zis tyvi iT mZi med daW ril meoTxe
kur sel gia va ra maS vils se na kis sa a vad m yo fo Si mar j vena
fe xis bar Za yis am pu ta cia Ca u tar da, mZi me Wri lo ba mi i Ro
mker dis are Si me oTxe kur sel ma Te mur gu raS vil ma. vinc gadar
Ca, zog ma mi to ve bul sax lebs Se a fa ra Ta vi, na wi li rus Tave
lis qu Ca ze mcxov reb je mal be ra i as (xa li Ce bis kom bi na tis
di req to ri) ojax ma Se i fa ra, zogs „zvi a dis te bis“ ris x va daaty
da Tavs. tyved Ca var d ni lebs eq s p re zi den tis mom x re Se i ara
Re bu li raz mi av to ma tis kon da xe biT ga u mas pin Z l da, xo lo
„zvi a dis te bis ris x vas“ ga dar Ce ni lebs se na kis ga sas v lel Si
mxed ri o ne leb ma sity vi e ri Se u racx yo fa mi a ye nes da av to mate
bic wa ar T ves.
Sss xel m ZR va ne lo bam mi a to va kur san te bi da ofic re bi da
isi ni „zvi a dis tebs“ Se at o va.
umaR le si sko lis pi ra di Se mad gen lo ba se nak Si ga Re bu li
sis x lis fa sad brun de ba Tbi lis Si. imis nac v lad, rom Si na gan
saq me Ta sa mi nis t ros fsi qo lo gi ur stres Si myo fi kur san tebi
sa da ofic re bis fsi qo lo gi u ri re a bi li ta ci i saT vis ez runa,
eq s p re zi den tis mom x re Se i a ra Re bu li raz mi saT vis se na kis
Ca ba re bis ga mo say ve du re biT aav ses. es laC re bi Ta vad kis riste
xiT rom ga mo iq c nen se na ki dan, sul ra Rac 100 ka ci an razms
aval de bu leb d nen kar gad Se i a ra Re bul „zvi a dis t Ta“ pir sisx
li a ni ja ris Se Ce re bas.
198

fri don tye Se laS laS vi li
1975-1993
fri fri don don tye tye Se Se laS laS vi vi li li da da i i ba ba da da 1975 1975 wlis wlis 4 4 marts marts qoqobubu le le Tis Tis ra ra i i o o nis nis da da ba ba oCxa oCxa mur mur Si. Si. ma ma le le oja oja xi xi sacxov sacxov rebrebladlad sam sam t t re re di di a a Si Si gad gad mo mo vi vi da. da. 1982 1982 wels wels mSob mSob leb leb ma ma frifrido do ni ni sam sam t t re re di di is is me-5 me-5 sa sa Su Su a a lo lo sko sko la la Si Si Se Se iy iy va va nes, nes, rom rom lis lis
sru sru li li kur kur si si 1992 1992 wels wels da da am am Tav Tav ra.bav ra.bav S S vo vo ba ba Si Si fri fri do do ni ni gagatata ce ce bu bu li li iyo iyo spor spor tiT. tiT. sko sko lis lis dam dam Tav Tav re re bis bis Sem Sem deg deg frifridodo ni ni ga ga dawy dawy vets vets mi mi sa sa Re Re bi bi ga ga moc moc de de bis bis Ca Ca ba ba re re bas bas sa sa qar qar TTve
ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa mi mi nis nis t t ros ros umaR umaR les les sko sko la la Si Si da da 1992 1992
wlis wlis 13 13 ag ag vis vis tos tos mi mi sa sa Re Re bi bi ga ga moc moc de de bis bis Se Se de de ge ge bis bis mi mi xed xed viT viT
igi igi Ca Ca ricxul ricxul iq iq na na sa sa qar qar T T ve ve los los uSiS uSiS ro ro e e bis bis sa sa mi mi nis nis t t ros ros
umaR umaR le le si si sko sko lis lis sa sa mar mar Tal Tal m m cod cod ne ne o o bis bis spe spe ci ci a a lo lo ba ba ze. ze.
fri fri do do ni, ni, sa sa oc oc rad rad ke ke Til Til So So bi bi li, li, ala ala li li da da bav bav S S vu vu ri, ri,
gu gu lub lub r r y y vi vi lo lo da da mo mo ki ki de de bu bu le le biT biT ga ga mo mo ir ir Ce Ce o o da da Ta Ta na na kur kur seselebslebs So So ris. ris. oc oc ne ne bob bob da da ma ma Ral Ral k k va va li li fi fi ci ci u u ri ri iuris iuris tis tis gaganaT naT le le bis bis mi mi Re Re bas bas da da mo mo wi wi na na ve ve sa sa mar mar Tal Tal dam dam cav cav Ta Ta ri ri geb geb Si Si
Cad Cad go go mas, mas, mag mag ram ram se se nak nak Si Si sa sa mo mo qa qa la la qo qo omis omis sa sa be be dis dis we we ro ro dRedReeb eb ma ma na na Tel Tel mo mo ma ma val val ze ze me me oc oc ne ne be be Wa Wa bu bu kis kis si si cocx cocx le le Se Se i i wi wi ra. ra.
fri fri don don tye tye Se Se laS laS vils vils cud cud dros dros mo mo u u wia wia Ta Ta vi vi si si proprofe fe si si u u li li ar ar Ce Ce va va nis nis ga ga ke ke Te Te ba. ba. am am pe pe ri ri od od Si Si cxov cxov re re ba ba Si Si
xel xel mo mo ca ca ru ru li li da da ga ga nawye nawye ne ne bu bu li li ada ada mi mi a a ne ne bis bis dro dro id id ga. ga.
yve yve la la usaq usaq murs murs da da na na Zi Zi ra ra las las iara iara Ri Ri eWi eWi ra ra xelT xelT sam sam SobSobloslos dac dac vis vis sa sa ba ba biT biT da da Ta Ta vi vi anT anT Sav Sav b b nel nel saq saq me me ebs ebs ake ake TebTebd d nen. nen. sam sam wux wux roa, roa, rom rom ase ase Ti Ti go go ne ne ba ba dax dax Su Su li li ada ada mi mi a a ne ne bis bis
msxver msxver p p li li gax gax da da sam sam Sob Sob los los wi wi na na Se Se val val mox mox di di li li 18 18 wlis wlis
fri fri don don tye tye Se Se laS laS vi vi li. li.
fri fri don don tye tye Se Se laS laS vils vils ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca ma ma ma ma — — ro ro man man
tye tye Se Se laS laS vi vi li, li, de de da da — — ma ma ri ri na na maR maR la la ke ke li li Ze Ze da da Zma Zma — — ka ka xa xa
da da — — fiq fiq ria ria tye tye Se Se laS laS vi vi le le bi. bi.
199

200
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss brZa brZa ne ne biT biT fri fri don don tye tye Se Se laS laS vils vils
mi mi e e ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nannantis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba. ba. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta mememomo ri ri al al ze. ze. mis mis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me o o re re kurkursis sis me me sa sa me me oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li.
fri fri don don tye tye Se Se laS laS vi vi lis lis gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif rurulia lia Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los
er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri alalzec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, fri fri don!
don!

de me ti (de me) wu lu ki a ni
1966-1993
de de me me ti ti wu wu lu lu ki ki a a ni ni da da i i ba ba da da 1966 1966 wlis wlis 18 18 seq seq tem tem bers bers
mes mes ti ti is is ra ra i i o o nis nis so so fel fel far far Si. Si. 1983 1983 wels wels da da am am Tav Tav ra ra mesmestiti is is sa sa Su Su a a lo lo sko sko la. la. sa sa Su Su a a lo lo sko sko lis lis dam dam Tav Tav re re bis bis SemSemdegdeg msa msa xu xu rob rob da da sab sab Wo Wo Ta Ta ar ar mi mi is is ri ri geb geb Si. Si. 1988 1988 wels wels dedeme me ti ti am am Tav Tav rebs rebs prof prof teq teq ni ni kur kur sas sas wav wav le le bels. bels. pro pro fe fe sia, sia,
ro ro me me lic lic prof prof teq teq ni ni kur kur sas sas wav wav le le bel bel Si Si mi mi i i Ro, Ro, mas mas ar ar
ak ak ma ma yo yo fi fi leb leb da. da. gul gul ma ma vaJ vaJ ka ka cu cu ri ri pro pro fe fe si si is is ken ken ga ga u u wia. wia.
igi igi 1990 1990 wlis wlis ag ag vis vis to to Si Si war war ma ma te te biT biT aba aba rebs rebs mi mi sa sa Reb Reb gagamocmoc debs debs da da iricxe iricxe ba ba ssr ssr kav kav Si Si ris ris Sss Sss mos mos ko ko vis vis mi mi li li ciciis is umaR umaR le le si si sko sko lis lis Tbi Tbi li li sis sis fa fa kul kul tet tet ze. ze.
zRap zRap rul rul bu bu ne ne ba ba Si Si gaz gaz r r di di li li de de me me sa sa oc oc rad rad gu gu lis lis xxmi
mi e e ri, ri, pa pa ti ti o o sa sa ni, ni, sul sul g g r r Ze Ze li li axal axal gaz gaz r r da da iyo. iyo. umaR umaR les les
sko sko la la Si Si swav swav lis lis da da sawyis sawyis Si Si mas mas wi wi lad lad xvda xvda uaR uaR re re sad sad
rTul rTul pi pi ro ro beb beb Si Si da da ec ec va va de de da da qa qa la la qis qis da da mi mi si si mo mo sax sax leleo o bis bis sim sim S S vi vi de. de. es, es, is is pe pe ri ri o o dia, dia, ro ro de de sac sac sa sa qar qar T T ve ve lo lo Si Si
da da mo mo u u ki ki deb deb lo lo bis bis mo mo po po ve ve bis bis Sem Sem deg deg anar anar qi qi am am da da qa qa os os ma ma
da da i i sad sad gu gu ra, ra, ga ga u u a a res res da da kri kri mi mi no no ge ge nu nu li li vi vi Ta Ta re re ba, ba, qve qve yayanana Si Si da da us us je je lad lad da da Ta Ta re re Sob Sob d d nen nen sxva sxva das das x x va va ju ju ris ris damdamna na Sa Sa ve ve ni. ni.
de de me me wu wu lu lu ki ki a a ni ni mo mo na na wi wi le le ob ob da da sa sa qar qar T T ve ve los los te te riritoto ri ri u u li li mTli mTli a a no no bi bi saT saT vis vis war war mo mo e e bul bul brZo brZo leb leb Si Si sasama ma Cab Cab lo lo Si. Si. aq, aq, Ta Ta na na kur kur se se leb leb Tan Tan er er Tad Tad icav icav da da qar qar Tul Tul
mo mo sax sax le le o o bas bas osi osi eq eq s s t t re re mis mis te te bi bi sa sa da da Crdi Crdi lo lo kav kav ka ka si si eeli
li „bo „bo e e vi vi ke ke bi bi sa sa gan“. gan“.
1993 1993 wlis wlis 25 25 oq oq tom tom b b ris ris Sss Sss gan gan kar kar gu gu le le biT biT da da Sss Sss
umaR umaR le le si si sko sko lis lis xel xel m m ZR ZR va va ne ne lo lo bis bis brZa brZa ne ne biT biT 27 27 oqoqtom tom bers bers se se nak nak Si Si ga ga ig ig zav zav na na as as ka ka ci ci a a ni ni jgu jgu fi, fi, ro ro mel mel Ta Ta
So So ris ris iyo iyo me me oTxe oTxe kur kur se se li li de de me me ti ti wu wu lu lu ki ki a a ni.
ni.
201

202
qve qve ya ya nas nas sa sa SiS SiS ro ro e e ba ba emuq emuq re re bo bo da. da. am am bi bi ci ci u u rad rad ganganwyo wyo bi bi li li iara iara Ras Ras x x mu mu li li lo lo Ti Ti qo qo ba ba li li as as raz raz mi mi Tbi Tbi lis lis ze ze
laS laS q q ro ro bi bi saT saT vis vis em em za za de de bo bo da. da. mZi mZi me me vi vi Ta Ta re re ba ba iyo iyo Seq Seq mmnini
li li sa sa meg meg re re los los re re gi gi on on Si. Si. sa sa mo mo qa qa la la qo qo omis omis gam gam Ca Ca RebReblebs, lebs, se se nak nak Si Si dis dis lo lo ci ci re re bul bul ma ma sa sa qar qar T T ve ve los los Si Si na na gan gan
saq saq me me Ta Ta sa sa mi mi nis nis t t ros ros sa sa ko ko or or di di na na cio cio Stab Stab ma, ma, Sss Sss m m i i lilici ci is is umaR umaR le le si si sko sko lis lis as as ka ka ci ci a a ni ni jgu jgu fi fi da da u u pi pi ris ris pi pi ra. ra.
Si Si na na ur ur mters mters (maT (maT ri ri geb geb Si Si ib ib r r Zod Zod nen nen CeC CeC ne ne bi, bi, ka ka za za ke ke bi bi
da da afxa afxa ze ze bi) bi) moZ moZ mis mis sis sis x x li li swyu swyu ro ro da da da da mi mi i i Ro Ro ki ki dec. dec.
29 29 oq oq tom tom bers, bers, Su Su adRes adRes lo lo Ti Ti qo qo ba ba li li as as Se Se i i a a ra ra Re Re bubuli li raz raz mis mis mi mi er er q. q. se se nak nak ze ze gan gan xor xor ci ci e e le le bu bu li li Stur Stur mis mis
dros, dros, maT maT mi mi er er ga ga mos mos ro ro li li li li yum yum bar bar m m tyor tyor c c niT niT da da RuRupu pu li li me me o o re re kur kur se se lis lis fri fri don don tye tye Se Se laS laS vi vi li li sa sa da da mi mi si, si,
mZi mZi med med daW daW ri ri li li Ta Ta na na kur kur se se le le bis bis gia gia va va ra ra maS maS vi vi lis lis da da
Te Te mur mur gu gu raS raS vi vi lis lis Sem Sem xed xed va va re, re, de de me me ti ti ga ga da da ud ud ga ga „zvi „zvi aa-
disdis t t Ta“ Ta“ jav jav San San t t ran ran s s por por ti ti ors, ors, ro ro me me lic lic sro sro la-srola-sroliT liT mo mo i i wev wev da da wi wi n n da da av av to to ma ma tu tu ri ri iara iara Ri Ri dan dan cecx cecx li li
ga ga ux ux s s na. na. de de me me wu wu lu lu ki ki a a ni ni jav jav San San t t ran ran s s por por ti ti o o ri ri dan dan nasnasrol rol ma ma tyvi tyvi am am im im s s x x ver ver p p la. la. igi igi mZi mZi med med daW daW ri ri li li se se na na kis kis
sa sa a a vad vad m m yo yo fo fo Si Si gar gar da da ic ic va va la. la. de de me me bo bo ro ro te te bas bas Tan Tan brZobrZola la Si Si da da e e ca. ca.
de de me me wu wu lu lu ki ki ans ans ojax ojax Si Si dar dar Ca Ca ma ma ma ma — — valo valo wu wu lu lu ki ki a a ni, ni,
de de da da — — nu nu ca ca wu wu lu lu ki ki a a ni, ni, ded ded ma ma miS miS vi vi le le bi. bi.
sa sa qar qar T T ve ve los los Sss Sss brZa brZa ne ne biT biT de de me me ti ti wu wu lu lu ki ki ans ans mimiee ni ni Wa Wa me me Ta Ta ur ur Ta Ta Se Se mad mad gen gen lo lo bis bis „po „po li li ci ci is is le le i i te te nannantis“ tis“ spe spe ci ci a a lu lu ri ri wo wo de de ba. ba. mi mi si si gva gva ri ri oq oq ros ros fe fe ri ri aso aso e e biT biT
amot amot vif vif ru ru lia lia Sss Sss aka aka de de mi mi is is te te ri ri to to ri ri a a ze ze aR aR mar mar Tul Tul
sam sam Sob Sob los los er er Ti Ti a a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul Ta Ta mememomo ri ri al al ze. ze. mis mis sa sa xels xels ata ata rebs rebs Sss Sss aka aka de de mi mi is is me me oTxe oTxe kurkursis sis pir pir ve ve li li oce oce u u lis lis pir pir ve ve li li aTe aTe u u li. li.
de de me me ti ti wu wu lu lu ki ki a a ni ni gva gva ri ri da da sa sa xe xe li li amot amot vif vif ru ru lia lia
Tbi Tbi lis lis Si Si gmir gmir Ta Ta mo mo e e dan dan ze ze ar ar se se bul bul sa sa qar qar T T ve ve los los er er TiTia a no no bi bi saT saT vis vis brZo brZo la la Si Si da da Ru Ru pul pul gmir gmir Ta Ta me me mo mo ri ri al al zec. zec.
Se Se ni ni sa sa xe xe li li uk uk v v da da via, via, de de me!
me!

das k v nis nac v lad
sa qar T ve los Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros umaR le si skolis
gav lil gza ze 1941 wli dan — se na kis mov le ne bam de aS ka rad
ga mo ik ve Ta xe li suf le bis, zem d go mi or ga no e bis gan kar gu lebe
bi sa da brZa ne be bis Se sa ba mi sad, mi si ofic re bi sa da kur sante
bis mo na wi le o ba me o re msof lio om Si, sa qar T ve los sxvadas
x va qa laq Si sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis Ro nis Zi e beb-
Si, qvey nis de mok ra ti ze bi sa da er Ti a no bi saT vis war mo e bul
brZo leb Si mo na wi le o ba. Se sas wav lia mi li ci is sko lis mu Sak Ta
mi marT ga ta re bu li 1937 wlis sis x li a ni rep re si e bis pe ri odi.
sas wav leb lis is to ri is sru lad war mo sa Ce nad auci le belia
dad gin des rep re si re bul mu Sak Ta vi na o ba, ga ir k ves ma Ti
bral de ba da ga e ces pa su xi kiTx vebs: vin? ra tom? ris T vis?
vix se neb sa qar T ve los uax le si is to ri is 1989-1993 wlebis
um Zi mes pe ri ods; cno bil, Tu nak le bad cno bil faq tebs,
qve ya na Si im dros moq me di Za le bis po zi ci ebs, qiS po bas da dapi
ris pi re bas, Ra lats, Sem Tx ve viT po li ti kos Ta umweo po liti
kas, Za la uf le bi saT vis brZo las, sam xed ro „stra te ge bis“
av to ri te tu lo bas, fron tis xaz ze ga me fe bul udis cip lino
ba sa da ga nu kiTxa o bas, eg reT wo de bu li sar d le bis srul
uvi co bas brZo lis war mo e bis umar ti ves sa kiTxeb Sic ki; rogor
im s x ver p la yo ve li ve aman sas wav leb lis kur san te bi da
ofic re bi, da ara mar to isi ni, ara med sa qar T ve los mra va li
axal gaz r da, mSvi do bi a ni mo sax le o ba da dag va kar gi na Si da qarT
li da afxa ze Ti.
gor ba Cov Si nis xa na id ga. am pe ri od ma, ga su li sa u ku nis 80iani
wle bis me o re na xev ri dan mo i ta na pe res t ro i ki sa da glast
nos tis fe no me ni. igi vi Tom da de mok ra ti u li fa se u lo be bis
dac vas gu lis x mob da. nam d vi lad, Tav Si ve etyo bo da, rom ganxor
ci e le ba ar ewe ra. mTe li qve ya na qa o sis mo rev Si Ca i Zi ra.
ssr kav Si ris mTel te ri to ri a ze (yo fil mo kav Si re res pub likeb
Si) im Z lav ra erov nul-gan ma Ta vi suf le bel ma moZ ra o bam.
sab Wo Ta sa xel m wi fo dRi TidRe em s gav se bo da Ca sa Zi rad ganwi
rul xo malds.
sa qar T ve lo Si erov nul-gan ma Ta vi suf le be li moZ ra obis
mTa va ri mi za ni da mo u ki deb lo bis mo po ve ba iyo. qve ya na-
203

Si ga moC n d nen po li ti ku ri par ti e bis li de re bi, rom le bic
da mo u ki deb lo bis mSvi do bi a ni-kon s ti tu ci u ri gziT mo pove
bas cdi lob d nen. Tbi lis Si imar Te bo da mi tin ge bi. po litpar
ti e bis li de re bi sa ja rod ga mo xa tav d nen Ta vis az reb sa
da Se xe du le bebs. Tbi li si ma sob riv ma aq ci eb ma 4 ap ri li dan
mo ic va. es mox da mo u lod ne lad da spon ta nu rad, ra Sic ga re-
Se Za leb mac di di ro li iTa ma Sa. mim di na re ob da ssr kav Si ris
de mon ta Ji.
9 ap ri lis msgav si mov le ne bi ma Sin del ssr kav Si ris TiTq
mis yve la mo kav Si re res pub li kis de da qa laq Si gan vi Tar da.
9 ap ri li iyo da aris po li ti ku ri aq ti, ro me lic Ca i di na ssr
kav Si ris ma Sin del ma mmar T vel ma xro vam da mas ze Ta na ba ri pasu
xis m geb lo ba un da da kis re bo da yve la pir vel pirs, Tum ca
es pa su xis m geb lo ba ar dam d ga ra ub ra lo mi ze zis ga mo — ko munis
tu ri re Ji mis pi ro beb Si ko mu nis te bi Ta vis mi marT ga mamtyu
ne bel ga dawy ve ti le bas xom ar mi i Reb d nen?!
qvey nis da mo u ki deb lo bi sa ken, ssr kav Si ri dan ga mo yo fisken
mSvi do bi an, ka no ni er ltol vas cen t r ma qvey nis av to no mieb
Si wle bis man Zil ze Zi ri Ta dad mis mi er ve gaR vi ve bu li se para
tiz mi da eq s t re mi zi da u pi ris pi ra, sis x liT mor wya qar Tuli
mi wa da Si da qar T li sa da afxa ze Tis oku pa cia mo ax di na.
1990 wlis oq tom ber Si mra val par ti ul ar Cev neb Si Ta visu
fa li sa qar T ve lo — mrgva li ma gi dis da ma je re be li ga marj
ve bis Sem deg, da mo u ki deb lo bi sa ken swraf vis pro ce si gaZli
er da.
qar T ve li xal xis brZo las da mo u ki deb lo bi saT vis win
aRud g nen osi eq s t re mis te bi. maT isar geb les qve ya na Si Seq mni
li vi Ta re biT (a se Ti dro sa qar T ve los 1917 wel sac da udga)
da ol qis sta tu sis eta pob ri vi Sec v la ga dawy vi tes. su vere
nu li sa qar T ve los gver dis av liT jer — av to no mi ur respub
li kad, Sem deg ki sam x reT ose Tis sab Wo Ta de mok ra ti ul
res pub li kad ga mocxa de ba, sa qar T ve los Se mad gen lo bi dan
gas v la da Crdi lo eT ose Tis av to no mi ur res pub li kas Tan gaer
Ti a ne ba mo iTxo ves.
1990 wlis 11 de kem bers sa qar T ve los uze na es ma sab Wom mii
Ro ka no ni, rom li Tac ga a uq ma sam x reT ose Tis av to no mi u ri
ol qi da mi si sa xal xo de pu ta te bis sab Wo. ase ve ba Ti lad da
iuri di u li Za lis ar m qo ned cnes „sam x reT ose Tis sab Wo Ta
res pub li kis“ umaR le si sab Wos 1990 wlis 9 de kem b ris ar Cev nebi
da mi si Se de ge bi. da iwyo kon f liq ti qar T ve leb sa da osebs
204

So ris. os se pa ra tis tebs da ma te bi Ti im pul si Ses Zi na ssr kav-
Si ris pre zi den tis mi xe il gor ba Co vis 1991 wlis 7 ian v ris
brZa ne bu le bam sam x reT ose Tis av to no mi u ri ol qis aR d ge nis
Se sa xeb.
qar Tul mi li ci as (sa qar T ve los Sss umaR les sko la sac),
vi Ta re bis sta bi li za cia da e kis ra, mag ram igi qar Tul sofleb
Si id ga da da nar Cen te ri to ri as ver akon t ro leb da. ssr
kav Si ris Si na ga ni ja ris Se moy va nis Sem deg qar Tu li mi li cia
qar Tu li sof le bi da nac ga mo iy va nes da qar T ve li mo sax le oba
da uc ve li aR moC n da. Si na ga ni ja ris mi er ga Ta ma me bu li osi
eq s t re mis te bis moq me de ba sul uf ro ag re si u li xde bo da.
se pa ra tis te bi iaraR de bod nen ru se Ti dan Se mo ta ni li cecxl
sas ro li iara RiT. isi ni qar T ve lebs sa dis tu rad us wor debod
nen. ru se Tis sam xed ro Za lebs amo fa re bul ma os ma se pa ratis
teb ma qar Tu li mo sax le o bis ma sob ri vi ga mo Ze ve ba da iwyes.
qar T ve le bi sa ku Tar sam Sob lo Si ltol vi le bad iq c nen...
qar Tu li sa zo ga do e ba ki po li ti kur par ti e bad iyo daxle
Ci li. ax la dar Ce ul erov nul par la ments qve ya na Si po ziti
u ri Zvre bis mox de na ar Za luZ da. man ver SeZ lo mTa va ri
— eris gam T li a ne ba. pi ri qiT, qve ya na Si im Z lav ra kuTxur ma
se pa ra tiz m ma. mi tin go ma nia da ga fic vo ma nia sa xa di viT mogve
do. qar Tu li mi li cia orad gax le Cil Ta na me ma mu le Ta — xeli
suf le bis mom x re eb sa da opo zi ci o ner Ta So ris id ga da akvir
de bo da, ro gor ewi re bo da qve ya na maT pi rad am bi ci ebs. am
dro i saT vis rus Ta ve lis gam zi ri, mTav ro bis sax lis mim de bare
te ri to ria ga da We di li iyo sa qar T ve los re gi o ne bi dan Camo
su li mo qa la qe e biT. de da qa la qis mTa va ri ar te ria, rus Tave
lis gam zi ri xe li suf le bam Ca xer ga. ara nak le bi da na Sa u li
Ca i di na gi or gi Wan tu ri am, vi si brZa ne bi Tac rus Ta ve lis gamzir
ze qva Ror Ri da sxva sam Se neb lo ma sa la da ya res da trans
por tis moZ ra o bac Sewy da. Ss sa mi nis t ro dan iyo mi Ti Te ba
ara vi Tar Se i a ra Re bul kon f liq t Si ar Cav re u li ya viT.
am da us ru le bel ma pro ce seb ma 1991 wlis bo lom de gasta
na da erov nul ma xe li suf le bam lo gi ku ri da sas ru li mii
Ro. opo zi ci u rad gan wyo bil Ta na wil ma Se i a ra Re bu li gziT
Ca mo ag do zvi ad gam sa xur di as mTav ro ba, ra sac msxver p li
moh y va.
Za la uf le ba xel Si sam xed ro sab Wom ig do. 1991-1992 wleb-
Si sa qar T ve lo Si Seq m ni li uki du re sad mZi me kri mi no ge nu li
vi Ta re ba iyo Seq m ni li. mra va li ofi ci a lu ri da ara o fi ci a-
205

lu ri Se i a ra Re bu li daj gu fe ba srul ukon t ro lo bas qmnida.
rTul pi ro beb Si ux de bo daT Sss sis te ma Si mo mu Sa ve ebs
da na Sa u lo be bis gax s na da da na Sa u lis ume te si na wi li ga uxs
ne li rCe bo da.
sa qar T ve lo Si ise dac uki du re sad mZi me kri mi no ge nu li
si tu a cia ki dev uf ro da Za ba sam xed ro sab Wos sa xe liT 1992
wlis 27 Te ber vals ga mo ce mul ma am nis ti am, rom lis Za li Tac,
ci xi dan da ko lo ni e bi dan ga a Ta vi suf les ise Ti mZi me da na-
Sa u li saT vis ga sa mar T le bu li bo rot moq me de bi, ro go ricaa:
ban di tiz mi, qur do ba, Zar c va, nar ko ti ke bis re a li ze ba.
ga Ta vi suf le bu li ban di te bi mTel sa qar T ve los da e riv nen.
na Zarcv-na ya Ca Ra ri mih qon daT „ka ma ze biT“, „fu re biT“, „ikaru
se biT“, mik ro av to bu se biT da xels ayo leb d nen msu buq manqa
nebs.
afxa zeT Si omis dawye bam de, umaR le si sko lis pi ra di Semad
gen lo ba sa qar T ve lo Si Seq m ni li mZi me po li ti ku ri da
kri mi no ge nu li vi Ta re bis ga mo, qvey nis sxva das x va re gi on Si
sa zo ga do eb ri vi wes ri gis da sam ya reb lad gan xor ci e le bul
Ro nis Zi e beb Si mo na wi le ob da. iyo uZi lo Ra me e bi. aseT vi Tare
ba Si ga di o da dRe e bi, Tve e bi. ga uT va lis wi ne bel si tu a ci eb-
Si umaR le si sko lis mu Sa ke bi qve mo qar T l Si axor ci e leb d nen
maT ze da kis re bul mo va le o bebs. kur san te bi sa da ofic re bis
mi er ga ta re bul ma Ro nis Zi e beb ma xe li Se uwyo re gi on Si vi Tare
bis sta bi li ze bas. kur san tebs Ca mo u ya lib daT rwme na, rom
isi ni xalxs, qve ya nas sWir de bi an, swo red ase Ti Se mar Te biT,
am g va ri rwme niT, ma mu li sa da eris siy va ru liT STa go ne bulni,
dad g nen isi ni Si da qar T l Si osi eq s t re mis te bis pi ris pir,
rac te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul brZo leb Si
ga da i zar da.
sa qar T ve los Sig niT mim di na re pro ce se bi mZi med da aw va
qve ya nas. mis T vis da maS v ra li, eris sam sa xur Si Cam d ga ri li deri
ar hyav da. ul mo be li, mglu ri dro id ga. am pe ri od Si xal xi
imed gac ru e bam Se ipy ro. iyo im de ni sis x li, tki vi li, rom zogjer
amis gaZ le ba TiT qos da Se uZ le be li iyo.
am yve la fers afxa zeT Si vi Ta re bis da Zab va da er To. 1992
wlis pir ve li na xev ri dan sa meg re lo-afxa ze Tis te ri to ria
ze moq med ma ban d for mi re beb ma ga aZ li e res Tav das x me bi saqar
T ve los rki nig zis tran s por t ze. kar gad Se i a ra Re bu li
ban de bi, afxaz se pa ra tis teb Tan er Tad, qvey ni saT vis sa zia
no aq ci ebs axor ci e leb d nen, anar qi i sa da qa o sis ga mo saw-
206

ve vad. xel yof d nen mSvi do bi a n mo sax le o bas, Ta nam de bo bis
pir Ta si cocx les da jan m r Te lo bas. kar gad or ga ni ze bu li
Se i a ra Re bu li daj gu fe be bi Tavs es x mod nen rki nig zis ma gist
ra leb sa da kav Sir gab mu lo bis ko mu ni ka ci ebs, ase ve, sa megre
lo sa da afxa zeT Si dis lo ci re bul Sss mu Sa keb sa da qa laqe
bis Ss gan yo fi le bebs.
sa qar T ve los res pub li kis xe li suf le bam 1992 wlis 10 agvis
tos dad ge ni le biT, Se i a ra Re bu li ban de bis Ta re Sis aR kve
Tis, rki nig zis tran s por tis usaf r Txo moZ ra o bis uz runvel
yo fis, ka no ni e re bi sa da mar T l wes ri gis aR d ge nis, vi Tare
bis nor ma li ze bis miz niT, res pub li kis rki nig za ze Se mo i Ro
sa gan ge bo we se bi, ris gan xor ci e le bac Tav dac vi sa da Si na gan
saq me Ta sa mi nis t ro e bis Se i a ra Re bul Za lebs da e va la.
am geg miT gaT va lis wi ne bu li Ro nis Zi e be bis ga sa ta reb lad,
Tav dac vis sa mi nis t ro sad mi daq vem de ba re bu li Se i a ra Re bu li
Za le bi afxa zeT Si Se vi da, ra mac se pa ra tis te bis ag re si u li
zrax ve bis aR s ru le bas mis ca sa ba bi. sa qar T ve los res pub likis
sam xed ro sab Wom ar ga iT va lis wi na is, rom sa qar T ve los
ga sab Wo e bis dRi dan afxa zeT Si ar Se ne le bu la se pa ra tis tuli
moZ ra o ba. pi ri qiT, XX sa u ku nis 50-iani wle bis me o re na xevri
dan iq iner ge bo da da vi Tar de bo da ag re si u li se pa ra tiz mi,
rac sa qar T ve los su ve re nu li uf le be bis SezRud vas da te rito
ri u li mTli a no bis xel yo fas isa xav da miz nad.
1992 wlis 14 ag vis tos sa qar T ve los Se i a ra Re bul Za lebs
afxaz ma se pa ra tis teb ma oCam Ci ri sa da gul rif Sis ra i o neb-
Si cecx li ga ux s nes, ra sac msxver p li moh y va. am dRi dan qveya
na ki dev er Ti Se i a ra Re bu li kon f ro ta ci is wi na Se aR moCn
da.
ru se Tis fe de ra ci is xe li suf le bis xel Sewyo biT da iwyo
afxa zeT Si Crdi lo eT kav ka si el Se i a ra Re bul bo e vik Ta mraval
ricxo va ni jgu fe bis gad mos v la, ra mac sab r Zo lo moq mede
be bis dawye bis wi na pi ro ba Seq m na. amiT, se pa ra tis te bi da saxu
li miz nis — sa qar T ve lo dan afxa ze Tis ga mo yo fas — mesa me
Za lis dax ma re biT Se e ca dnen. afxaz ma bo e vi keb ma ram de ni me
lo ka lu ri Tav das x ma ga na xor ci e les. ag vis tos bo lo saT vis
gag ris zo na Si rTu li vi Ta re ba Se iq na.
gag ris zo nis mo sax le o bis da sa ca vad, umaR le si sko lis
uf ro sis brZa ne biT, iq uZi lo Ra me e biT ga daR li li da ner vebdawy
ve ti li ofic re bi da kur san te bi ig zav ne bi an. gag ris dacva
Si Cve ni 143 kur san ti da ofi ce ri mo na wi leob da. brZo leb Si
207

ma ma co bis WeS ma ri ti ma ga li Te bi gviC ve nes sas wav leb lis kursan
teb ma, ma Ti pat ri o tu li, znes ru li sa xe gag ris da ce mis
dRe eb Si naT lad war mo Cin da. cxa dad ig r Z no bo da, es pir titve
la bi We bi ro gor iz r de bod nen; zne ob ri vad, su li e rad maRl
de bod nen, vaJ kac de bod nen. ma Ti sul g r Ze lo ba, si ma ma ce,
sam Sob los siy va ru li, gag ris mo sax le o bis mi marT pa su xism
geb lo ba dRi TidRe iz r de bo da. kur san teb ma er T ma ne Ti aq,
am brZo leb Si Se ic nes, sa er To gan sac del ma isi ni da a me gob ra,
erT mtki ce muS tad Sek ra. maT ise Ti ma Ra li ada mi a nu ri Tvi sebe
bi war mo a Ci nes, rom lis ma ga liT zec mo ma va li Ta o be bi un da
gaiz ar don. maT uC ve nes xalxs, rom Si na gan saq me Ta or ga no eb-
Si ud re ki ne bis ada mi a ne bi msa xu ro ben. ma Ti Tav da de ba sxva,
qar T vel me o mar Ta na Tel sa xe leb Tan er Tad, sa ma ra di sod
dar Ce ba Cve ni qvey nis is to ri a Si.
1992 wlis 3 seq tem b ri dan (Se Tan x me ba cecx lis Sewy ve tis
Se sa xeb) gag ra Si arc er Ti Se te vi Ti ope ra cia ar ga nu xor cie
le bia qar Tul mxa res, mxo lod Tav dac vi Ti brZo le bi Ta da
mSvi do bi a ni mo la pa ra ke be biT kma yo fil de bo da. afxa zeb ma ki
pi ri qiT — Cve ni umoq me do ba Za le bis mo sak re bad, Crdi lo kavka
si eli bo e vi ke bis da ma te bi Ti Za le bis mo bi li ze bi sa da Tana
med ro ve iara RiT Se sa i a ra Reb lad ga mo i ye nes da Se u ti es kidec
gag ras. 2 oq tom bers gag ra aiRes, ra sac mZi me Se de gi mohy
va. mra va li meb r Zo li da mSvi do bi a ni mo qa la qe da i Ru pa.
dad ge ni lia, rom gag ris da uf le ba Si da sa sazR v ro zo lis
(gan Ti a di — le se li Zis mi mar Tu le bis) xel Si Cag de ba Si afxaz
se pa ra tis tebs „mTi el xal x Ta kon fe de ra ci is“ mo wo de biT gamog
zav ni li ase u lo biT Crdi lo kav ka si e li — Ce Ce ni, adi Re,
ya bar do, osi „mo xa li se bo e vi ki“ ex ma re bo da. mniS v ne lo va ni
Za la iyo ka za ke bi sa da, Zi ri Ta dad, ad gi lob ri vi som xe bi sa gan
Ca mo ya li be bu li ba ta li o ni. ase ve, ru si ex ma re bo da sam xed ro
spe ci a lis te bi Ta da Se i a ra Re biT.
1993 wlis iv lis-ag vis to Si Sss umaR le si sko lis 247 kursan
ti da ofi ce ri sa qar T ve los te ri to ri ul mTli a no bas
icav da so xum Si, gu mi sTis mi sad go meb Tan. mTe li am xnis ganmav
lo ba Si po zi ci u ri sro la ar wyde bo da; ibom be bo da soxu
mi. afxa ze bi kvlav sis te ma tu rad ar R vev d nen Se Tan x me bas
cecx lis Sewy ve tis Se sa xeb. gan sa kuT re biT aq ti u rob d nen snai
pe re bi. eg reT wo de bu li la bo ra to ri is mxri dan Cvens po zici
ebs jav San t ran s por ti o ri dan uSen d nen Wur vebs, is rod nen
yum bar m tyor c ne bi dan da av to ma te bi dan.
208

1993 wlis 27 iv liss cecx lis Sewy ve tis da sa o ma ri moqme
de be bis ga nu ax leb lo bis Se sa xeb soW Si ru seT-sa qar T velo-afxa
ze Tis mi er da de bu li xel Sek ru le bis Ta nax mad, qar-
Tul ma mxa rem kon f liq tis zo ni dan ga mo i ta na mZi me sam xed ro
teq ni ka (a na lo gi ur, 1992 wlis 3 seq tem b ris Se Tan x me bis Se usru
leb lo bas afxaz Ta mi er gag ris aRe ba moh y va). ga sa ge bi iyo,
rom so xum sac gag ris be di elo da. mdgo ma re o biT isar geb les
se pa ra tis teb ma, rom leb mac ru se Tis Sa vi zRvis flo tis xomal
de bi sa da ar ti le ri is mxar da We riT, Se u ti es so xums da
1993 wlis 27 seq tem bers aiRes ki dec.
afxa zi se pa ra tis te bi, ru si sam xed ro e bi, som xe bi, ka zake
bi Tu Crdi lo kav ka si e li „bo e vi ke bi“ ara a da mi a nu ri si sasti
kiT us wor de bod nen mSvi do bi an qar Tul mo sax le o bas. maT
mo sax le o bis ma sob ri vi xoc va-Jle ta mo awyes, rac ge no ci dis
tol fa sia.
das k v nis sa xiT, Se iZ le ba iT q vas, rom sa qar T ve los te rito
ri a ze (ro gorc cxin va lis re gi on Si, ase ve afxa zeT Si) aRmo
ce ne bu li kon f liq te bi dan mka fi od ik ve Te bo da eT no se pa-
ra tis tu li te ro riz mis niS ne bi. amas ki ide u rad, Se i a ra Re biT
da cocxa li Za liT did dax ma re bas uwev da ru se Ti, ro mel mac
am te ri to ri e bis aneq si ac ga na xor ci e la.
ma Sin, ro ca gag ra sa da so xum Si sa dis t Ta xel Si Ca var dni
li afxa ze Tis qar Tu li mo sax le o bis gan wi ru li Ra Ra di si
ze cas swvde bo da, eq s p re zi den tis Se i a ra Re bul ma gvar di am
(me Ta u ri lo Ti qo ba li a), rom lis Sem da gen lo ba Sic ib r Zodnen
ka za ke bi, CeC ne bi da afxa ze bi, sa qar T ve lo Si ga a Ca Ra samo
qa la qo omi. maT Stur miT aiRes zug di di, xo bi, se na ki da
sxva da sax le bu li pun q te bi; qu Ta is ze Se te vi saT vis em zade
bod nen. am vi Ta re ba Si se nak Si dis lo ci re bu li umaR le si
sko lis pi ra di Se mad gen lo ba sa zo ga do eb riv wes rigs icav da.
lo Ti qo ba li a sa da aka ki eli a vas raz mis meb r Zo le bis xe liT
da i Rup nen kur san te bi: de me wu lu ki a ni da fri don tye Se laSvi
li, mZi med da iW r nen gia va ra maS vi li da Te mur gu raS vi li.
eq s p re zi den t ma da mis da mi daq vem de ba re bul ma raz m ma Tu
gvar di am Tu es sam Sob los di di siy va ru lis ga mo Ca i di nes,
mkiTx vel ma Se a fa sos.
so xu mis da ce mi sas ga dar Ce nil ni lo Ti qo ba li am ar ga moa
ta ra zug di di dan. xal xi iZu le bu li gax da (a Ta so biT ltolvi
li da meb r Zo li) qar sa da yin va Si ko do ris xe o biT gad mo suliy
v nen afxa ze Ti dan. gzad mo xu ce bi da bav S ve bi iRu pe bod-
209

nen. ga dar Ce ni lebs ki Zar c vav d nen sa meg re lo sa da sva neT Si.
me om reb sac ar in dob d nen.
is me va kiTx va: ra dam sa xu re ba hqon daT sa qar T ve los wi na Se
am ada mi a nebs (eq s p re zi den tis mom x re ebs), rom ase Ti msxver plis
ga Re bad Ri re bu li yo xe li suf le bis Se nar Cu ne ba?!
gar da ami sa, wi nam de ba re wig ni dan kar gad Cans gu lis t kivi
li da si Zul vi li yve las mi marT, vinc aseT mdgo ma re o ba Si
Ca a ye na brZo lis xaz ze da ce mu le bi da nam d vi li meb r Zo le bi.
yov lad ga u mar T le be li iq ne ba Tu aR niS nul pe ri ods
(1990-1993 w. w.) obi eq tu rad ar Se va fa sebT. da sawyis Si iT qva,
rom po li ti ku ri Se fa se be bi sa gan Tavs vi ka veb To, Tum ca
sa iT wa u valT si mar T les — swo red am pe ri o dis po li ti kurma
cxov re bam da as va di di da Ri sa qar T ve lo sa da, cxa dia, Sss
umaR les sko la sac.
te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul brZo leb Si
mTa va ri da mar cxe bis mi ze zi ma inc is iyo, rom Cven (qar T velebs)
ar gag vaC n da sa er To ni a da gi — sis x l xor ce u li er To ba,
mSob li u ri mi wis siy va ru li. ada mi an Ta did ma na wil ma ver gai
zi a ra sa qar T ve lo Si dat ri a le bu li tra ge dia, sa qar T ve lo,
cocxal ar sad ver ga i Ta vi ses. me tic — Za la uf le bis moy varu
li ga ci le biT me ti aR moC n da, vid re qvey nis ke Til dRe o bisaT
vis mzrun ve li. Za la uf le bis mo sur ne xom ba to no bi sa ken
mi is w raf vis da ama Si xe davs Ta vis da niS nu le bas. ase Ti ltolva
ki brZo las mo iTxovs da swo red brZo la Si xe da ven isi ni sicocx
lis azrs. Span g le ri — ger ma ne li fi lo so fo si maT in divi
du a lo bis ide a lur tips mi a kuT v nebs. ase Ti idi vi du a lu ri
ti pi uam ra vi aR moC n da Cven Si. sa ku Ta ri Ta vis gan di de bis garda
maT ara fe ri adar debT. qve ya na da xal xi vis ax sovs!
max sen de ba, di di ilia Wav Wa va Zis moTx ro ba „sa r Co be lazed“.
mas Si igi sa zo ga do eb ri vi ur Ti er To bis erT-erT mtkivne
ul prob le mas wa mos wevs. ori Zmis ube du re ba Si mwe ra li
brals sa zo ga do e bas sdebs, ro mel mac ga wi ra isi ni. mok le amona
ri di: „rac ma mi sa gan de dul-ma mu li gvqon da ma mi nac val ma
wag var T va, gag vi yi da, mic val-moc va la da Cven ca ri el ze dagv
s va. bi Wi iyo Si na-mo sam sa xu re, Cve na gvcem da, ma mi nac va li
iyo, Cve na gvcem da, yve la ni Si na u re bi vi sac ki Se eZ lo, gvityapu
neb d nen Tav Si. bo los, ro ca wa mo vi zar deT, ma mi nac val ma
mog vi So ra Ta vi dan, mig va ba ra sal da Tis Sko la Si Tur qur mi-
Sa zed, va i dam vu i Si Cag vag do. viT mi neT da ve Rar mo viT mi neT.
dav ka riT fe xi da ga mo vi qe ciT... Cven yve la saT vis ucxo ni vi-
210

ya viT, yve la ni Cven T vis“. ase mkac rad da da u zo ga vad mo eq c nen
ymaw vi lebs ada mi a ne bi, sa zo ga do e ba. isi ni yvel gan dam ci re basa
da dev nas xvde bod nen. cxov re ba Si wmin da da ke Ti li gu liT
Se mo vid nen, mag ram da un do bel ma si nam d vi lem isi ni ga a bo rota,
cud gza ze da a ye na: „pa ta re bi vi ya viT yve la xe dav da, rom
Tval naT liv gvZar c vav d nen, ara vin ar ga mog ve sar C la, ara vin
mog veS ve la, ara vin xma ar amo i Ro. Cve ni cod va yve lam da i do
ki ser zed. ma mi nac val ma ki ara, Tqven yve lam gag v Zar c veT Cven,
Tqven yve lam mog vi ReT bo lo...“
Tu ki Rrmad da vak vir de biT di di ili as moTx ro ba Si asaxul
ori Zmis is to ri as, yo vel g va ri xe lov nu ro bis ga re Se SeiZ
le ba pa ra le le bi ga vav loT Cve ni qvey ni sa da Sss umaR le si
sko lis 1990-1993 wle bis is to ri as So ris.
aR niS nu li pe ri o dis mZi me dRe eb Si, ro ca Cve ni me om re bi
sisxls Rvrid nen mSob li u ri mi wi saT vis, ama ve mSob li ur miwa
ze yov lad mo uT me ne li amo ra lu ri ram xde bo da: te le vizia
ga mud me biT mo ux mob da (gan sa kuT re biT mo sax le o bis im
na wils, vinc qvey ni sa da xal xis ube du re ba ze fu li ake Ta, am
sis x li a ni fu liT gam did r da da ax la gan cx ro ma ene ba), dasas
ve neb lad du ba i Si, an ta li a Si, kvip ros sa Tu ka na ris kun-
Zu leb ze. zog ma Svi le bic ki ga xiz na sazR var ga reT, ci vi ni a vi
ar mi e ka roT, dae, sxve bis Svi leb ma Rva ron sis x li Cvens ga samdid
reb la do (a miT ge no fon di ga da ar Ci nes, dRes isi ni sa xe ze
gvyavs Ta vi si avi zrax ve biT).
gag ris da ce mi dan ori wlis Sem deg aexa da far da „sa i dumlo
e bas“. ga mov lin da, rom gag ra Si sas wav leb lis ofic re bi sa
da kur san te bis miv li ne bi sa da sab r Zo lo moq me de beb Si mo nawi
le o bis pa ra le lu rad, sas wav leb lis uf ro si gi vi kvan tali
a ni sa ar Cev no „fer xul Si“ aq ti u rad yo fi la Cab mu li. igi,
sa qar T ve lo Si axa li xe li suf le bis le gi ti ze bis miz niT Casa
ta re bel sa par la men to ar Cev neb Si (ar Cev ne bi 1992 wlis 11
oq tom bers ga i mar Ta), par ti u li si is me eq v se nom rad ga di o da.
sa ka non m deb lo or ga nos wev ro ba ne bav da, mag ram Se saZ leb lobe
bi ver ga iT va lis wi na.
211

212
sa qar T ve los da mo u ki deb lo bi sa da
er Ti a no bi saT vis da Ru pu li
kur san te bi sa da ofic re bis
me mo ri a li
1994-1995 w.w.
2000-2003 w.w.
„gmi ri-yve la ze xan mok le pro -
fe siaa am q vey nad“
iul ro jer si
sa qar T ve los res pub li kis mi nis t r Ta ka bi ne tis 1994 wlis
3 iv ni sis №349-18 dad ge ni le biT, Sss umaR le si sko la sa qar-
T ve los res pub li kis Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros aka de mi ad
gar da iq m na.
Sss aka de mi is pir ve li req to ris po li ci is ge ne ral-lei
te nant So Ta gor go Zis am Ta nam de bo ba ze da niS v nis dRi dan
(1994 wlis 4 iv ni si), aka de mi is te ri to ri a ze sa fuZ ve li ey re ba
1990-1993 wle bis ni San s vets — xsov nis me mo ri als. swo red igi
un da yo fi li yo avad sax se ne be li wle bis samSob lo saT vis gmiru
lad da Ru pul Ta sa ma rad Ja mo xsov nis sim bo lo.
me mo ri a lis mSe neb lo ba 1995 wlis 24 ma iss das rul da.
pro eq tis av to re bi sa qar T ve los sa si qa du lo Svi li, mo qanda
ke me rab ber Ze niS vi li, ar qi teq to ri sa ur mag Ram ba Si Ze da
mxat va ri oTar mge la Ze iy v nen. am me mo ri a liT mwu xa re bi Ta da
mo wi we biT pa tivs mi va geb diT qvey ni saT vis da Ru pul gmi rebs
(war sul Si imi tom vla pa ra kob, rom 2004 wlis ap ri li dan me mori
a li bu ta fo ri ad aq ci es).
me mo ri a lis gax s nis dRi dan, aka de mi is req to ris mi er damt
ki ce bu li Si na ga na we sis mi xed viT, swav lis dawye bam de yo vel
di liT sas wav leb lis plat c ze kur san t Ta si is amo kiTx vis
Sem deg kur san te bi mwyob ri svliT da sam wyob ro mi sal me biT,
pa tivs mi a geb d nen gmi ru lad da Ru pul ofi cer Ta da kur sant
Ta xsov nas. yo ve li wlis 29 ag vis to sa da 2 oq tom bers me-

mo ri a li yva vi le bi iyo Sem ku li. me mo ri al Tan uam ra vi xal xi
iy ri da xol me Tavs. aka de mi is pi ra di Se mad gen lo bis gar da,
mo di od nen Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros xel m ZR va ne le bi, Cveni
kur s dam Tav re bu le bi, brZo leb Si da Ru pu li ofic re bi sa
da kur san te bis oja xis wev re bi da sxva sa pa tio stum re bi. gansa
kuT re bu li xal x m rav lo ba iyo me mo ri a lis gax s na ze — 1995
wels, 1999 wlis oq tom ber Si — Sss umaR le si sko lis ba za ze
Seq m ni li Sss aka de mi is xu Ti wlis iubi le ze, ase ve 2003 wlis 10
oq tom bers umaR les sas wav leb lad Ca mo ya li be bi dan 25 wlis
sa i u bi leo dRe sas wa ul ze. yve la Ro nis Zi e ba ze sa pa tio ad gili
hqon daT mi Ce ni li da Ru pul Ta oja xis wev rebs.
Sss aka de mi a Si ax lad Ca ricxu li kur san te bi fics me mo rial
Tan deb d nen. sa qar T ve los Sss pa su xis m ge be li mu Sa ke bi da
Sss aka de mi is xel m ZR va ne le bi kur s dam Tav re bu lebs me mo rial
Tan ga das cem d nen Sss aka de mi is sru li kur sis dam Tav re bis
dip lo mebs.
ase mi va geb diT pa tivs samS ob lo saT vis Tav gan wi rul vaJka
cebs. ma Ti Tav da de ba, gmi ro ba da viwye bas ara so des mi e ce ma.
Cven, maT me gob rebs sa ma rad Ja mod gve max sov re ba ma Ti Tav ganwir
va, maT Tan er Tad dgo ma im Znel be do bis Jams. am axal gaz rdeb
ma sa ma ra di so ad gi li da im k vid res Sss aka de mi i sa da Cve ni
qvey nis is to ri a Si.uk v da via ma Ti sa xe le bi. isi ni sam Sob los
sa da ra jo ze sa qar T ve los ma ra di ul ja ris ka ce bad dga nan.
me mo ri al ze oq ros fe ri aso e bi Taa amot vif ru li gmi ro biT
uk v dav yo fili ofic re bi sa da kur san te bis gvar-sa xe le bi:
bel qa nia ge la
ge ra Ze bad ri
da TaS vi li Te mu ri
da vi do vi ser go
da Te baS vi li aleq san d re (a le ko)
ve Sa pu ri za qa ria
TeT ra Ze mal xa zi (mi ri a ni)
Tu Ta raS vi li ge la
ire ma Ze ime da
kve si ta Ze vax tan gi
kik na Ze go gi ta
ko kaia ba Cu ki
kuk sa er nes ti
li par te li a ni xvi Ca
213

214
lob Ja ni Ze vla di me ri (za za)
mar Sa niS vi li nug za ri (nuk ri)
mi do daS vi li spar ta ki
na ni kaS vi li va le ri
tye Se laS vi li fri do ni
cis ka riS vi li le va ni
wu lu ki a ni de me ti (de me)
Wan tu ri Ze an d ria
— es is gmi re bi ari an, rom leb mac Seq m nes mi li ci is umaR lele- si sko lis (Sss aka de mi is) is to ria;
— es is bi We bi ari an, rom leb mac ucxo qve ya na Si swav las,
erov nu li mi li ci is umaR les sko la Si swav la ar Ci es;
— es is bi We bi ari an, rom leb sac Rmer T ma, niW Tan er Tad
sam Sob los er T gu le bis una ri da a naT la;
— es is bi We bi ari an, vinc Ta vi si si cocx le sam Sob los samsam- s x ver p lo ze mi i ta na;
— es is bi We bi ari an, rom leb mac cxov re ba mTe li si sav siT
ver Se ig r Z nes.
am bi Web ze fiq ri ar as ve neb daT da arc ax la as ve nebT Tana
meb r Zo lebs. brZo leb ma Rrma kva li da am C nia maT sul sa da
guls. isi ni xSi rad stum rob d nen aka de mi as, ra Ta me mo ri al-
Tan dgo miT pa ti vi mi e goT brZo leb Si da Ru pu li Ta na meb r Zole
bi saT vis. ix se neb d nen brZo lis wi na xaz ze, ro gor ulo cavd
nen ur Ti erTs, rom me o re dRes cocx lebs xe dav d nen er T maneTs.
maT mex si e re ba Si dRem de gu gu nebs omiT gan c di li dRee
bi, ra mac bev ri tki vi li ga nac de vi na.
brZo leb Si mi ye ne bul ma Wri lo beb ma da trav meb ma Ta vi
iCi na om ga mov lil kur s dam Tav re bu leb Si. maT Tan er Tad ganc
di li dRe e bi maT vaJ ka co ba ze, si ma ma ce ze Tqmis uf le bas
maZ levs. med ga ri bu ne bi Ta da moq me de biT Si na gan saq me Ta Tanam
S rom le bis mTe li ga le rea Seqm nes. maT xa si aT Si um Tav re si
sa mar T li a no ba, me gob re bis pa ti vis ce ma da sam Sob los er Tgu
le ba iyo da oja xis di di siy va ru li una Teb daT gzas.
Zne lia ga ix se no es WeS ma ri ti ma mu liS vi le bi. maT xom usaSve
lo tki vi li da crem li dag vi to ves. TiT qos es tki vi li da
gan c da ara k ma ro da, omis jo jo xeTs ga dar Ce ni li bi We bi, iq
rom ver da ak lo ra sik v di lis msax v ral ma xel ma, sam sa xu rebri
vi mo va le o be bis Ses ru le bam, omis sa Si ne le bi sa gan Ser yeul
ma fsi qi kam gav le na iqo nia maT Sem d gom cxov re ba ze.

ga vix se neb Si da qar T lis, gag ri sa da so xu mis dac vis mo nawi
le ebs:
pir vel kur se li el dar xve de li Ze av to ka tas t ro fa Si dai
Ru pa (i gi gag ris dac vi sas ma ma cu rad ib r Zo da kol xi da Si);
kur s dam Tav re bu li no dar ga va Se liS vi li sam sa xu reb rivi
mo va le o bis Ses ru le bi sas av to ka tas t ro fa Si da i Ru pa (i gi
sa qar T ve los te ri to ri ul mTli a no bas icav da Si da qar T l Si,
cxin va lis re gi on Si da gag ra Si);
kur s dam Tav re bu li va sil ba ci ka Ze sam sa xu reb ri vi mo vale
o bis Ses ru le bi sas av to ka tas t ro fa Si da i Ru pa;
kur s dam Tav re bu li av Tan dil ga i mar j vaS vi li sam sa xureb
ri vi mo va le o bis Ses ru le bi sas re ci di vis tis tyvi am Sei
wi ra.
kur s dam Tav re bul mal xaz da TaS vils jer 1991 wlis 11 aprils,
ram de ni me Ta ma ra Se nel Tan er Tad aka ve ben da 22 dRe
sas ti kad awa me ben ose bi, xo lo 1993 wlis 9 de kem bers Tavs daes
x me bi an ose bi da sas ti ki wa me biT ga mo a sal me ben si cocx les
sam qar T vel Tan er Tad;
kur s dam Tav re bu li ma lxaz Ca na di ri TviT m k v le lo biT am-
Tav rebs si cocx les. mas sik v di lis win go ne ba da ub nel da — bi-
Web Tan miv di va ro, amo ik v ne sa da wa vi da.
kur s dam Tav re bul mo ris ju gaS vils med ga ri bu ne biT da
sa mar T li a no biT ga mor Ce uls, afxa ze Tis om Si Se mar Tul mebr
Zols, gag ris dac vi sas mZi med daW rils, so xu mis med gar damc
vels, sam Sob lo sa da me gob re bis siy va ru liT gu lan Te buls,
mu xa na Tu rad kla ven ben de re bi uk ra i na Si.
kur s dam Tav re bul ba Cu ki sa a TaS vils Zal ze uy var da megob
re bi, oja xu ri ga re mo, siy va rul sa da pa ti vi sa ce mas gamo
xa tav da yve las mi marT. afxa ze Tis omis erT-er Ti gmi ri,
Ta vi si moq me de biT bevr kur sants sab r Zo lo su lis k ve Te bas
umaR leb da. igi di di gu li sa da di di Se mar Te bis axal gaz r da
— vaJ ka co bis gan sa xi e re ba iyo. Za li an ga nic di da 2008 wlis agvis
to Si ru si oku pan te bis Se moW ras. mis ma gul ma feT q va Sewyvi
ta 2009 wlis 9 ma iss.
Si da qar T l Si, gag ra sa da so xum Si udi des ga sa Wir ga movlil
ma Tav da u zo gav ma bi Web ma ase da as ru les Ta vi si xan mok le
si cocx le. am uRa la to bi We bis gar dac va le biT ga mow ve ulma
sev dam Cem Si su lis si ca ri e le ga mo iw via. maT sa xe lebs daviwye
ba ar uwe ria. yve la gve max sov re ba da maT wmin da saf laveb
ze qeds mo vid rekT, san T lebs da van TebT.
215

me mo ri a lis pa ti vis ce ma, mi si mov la-pat ro no ba Cveni
mud mi vi saz ru na vi iyo. tra di ci ad q ce u li Ro nis Zi e be bi
grZel de bo da. Si na gan saq me Ta mi nis t ris 2000 wlis 29 iv lisis
№293 p/S brZa ne biT, mi nis t ris mo ad gi le po li ci is gene
ral-ma i o ri gu ram qar qa Sa Ze Sss aka de mi is req to rad dai
niS na. am dRi dan ki dev uf ro gam ra val fe rov n da ase Ti Ronis
Zi e be bi: 2001 wlis ap ril Si Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros
mi er ga mo ce mul wig n Si „er T gu le ba, Tav da de ba, pro fe sio
na liz mi“, ro me lic sa qar T ve los sis x lis sa mar T lis sam-
Zeb ros kri mi na leb Tan brZo lis 80 wlis Tavs mi eZR v na, mi si
ini ci a ti viT, war mo Ce ni lia aka de mi is ofi cer Ta da kur sant
Ta Tav da de ba sam Sob los er Ti a no bi sa da Ta vi suf le bisaT
vis brZo la Si.
Sss aka de mi is umaR les sas wav leb lad Ca mo ya li be bis 25
wli sad mi miZR v ni li sa i u bi leo Ta ri Ris aR niS v nam de er Ti
wliT ad re sas wav leb lis xel m ZR va nel Ta Se mad gen lo bi dan
sa or ga ni za cio ko mi sia Se iq m na. mas am mov le nis Rir se u lad
aR sa niS na vi Ro nis Zi e be bis Se mu Sa ve ba da e va la. aR sa niS na via
Tbi li sis mTav ro ba Si gu ram qar qa Sa Zis ini ci a ti viT gag zavni
li Su am d gom lo ba, glda nis ra i on Si im qu Cas, sa dac Sss akade
mia mde ba re obs, anu qer Cis qu Cis pir vel Se sax vevs „sa qar Tve
los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis da Ru pul Ss sa mi nist
ros aka de mi is gmir kur san t Ta“ sa xe lis mi ni We bis Se sa xeb.
Tbi li sis mTav ro bis 2003 wlis 22 ma i sis №07.03.147 dad ge nile
biT, qer Cis qu Cis pir vel Se sax vevs „sa qar T ve los te ri tori
u li mTli a no bi saT vis da Ru pul Ss sa mi nis t ros aka de mi is
gmir kur san t Ta“ sa xe lo bis qu Ca ewo da.
gu ram qar qa Sa Zis re daq to ro biT, 2003 wels, Sss aka de mi is
umaR les sas wav leb lad Ca mo ya li be bis 25 wlis Tav Tan da kav Sire
biT ga mo i ca wig ni: „sa xe e bi, mov le ne bi, faq te bi“. mas Si di di
ad gi li aqvs daT mo bi li sa qar T ve los te ri to ri u li mTli ano
bi saT vis brZo leb Si da Ru pu li kur san te bi sa da ofic re bis
ma ma co ba sa da Tav gan wir vas.
es RvTis ni e ri ka ci, xe lov ne bis Ci ne bu li mkvle va ri gu ram
qar qa Sa Ze mZi med ga nic di da da Ru pu li kur san te bi sa da oficre
bis xvedrs. igi ise Ti ve tki vi liT aRiq vam da bi We bis da Rupvas,
ro gorc Cven, ma Ti Ta na meb r Zo le bi.
sa qar T ve los Ss mi nis t ris brZa ne biT, pir ve li oq tom be ri
Sss aka de mi is dRed ga mocxad da. am dRis da ar se bis ide ac guram
qar qa Sa Zes ekuT v nis. am dRes pir vel kur se le bi fics da-
216

1999 wlis oqtomberi. saqarTvelos Sss akademiis saiubileo
dRes Tan dakavSirebiT saswavleblis pirvelkurselebi sazeimo
aRlumisaTvis emza debian
deb d nen eri sa da sam Sob los wi na Se.
sa i u bi leo dRe sas wa ul ze — 2003 wlis 10 oq tom bers — dili
dan aka de mi a Si uam rav ma ada mi an ma mo i ya ra Ta vi. pro fe sormas
wav leb leb Tan da kur san teb Tan er Tad id g nen aka de mi is
kur s dam Tav re bu le bi, umaR le si sas wav leb lis yo fi li ufro
se bi, da Ru pul kur san t Ta da ofi cer Ta oja xis wev re bi da
sxva sa pa tio stum re bi.
sa ze i mo Ro nis Zi e ba „gmir kur san t Ta“ qu Cis gax s nis cere
mo ni a liT da iwyo. dRis wes ri gis mi xed viT, kur san teb ma da
ofic reb ma gvir g vi niT Se am kes sa qar T ve los mTli a no bi saTvis
da Ru pu li ko le ge bis me mo ri a li, ro mel sac, Ss mi nis t ris
brZa ne biT, „di de bis me mo ri a li“ ewo da. Sem deg pir vel kursel
Ta fi cis mi Re ba da sa ze i mo aR lu mi ga i mar Ta. stum reb ma
da aka de mi is mu Sa keb ma klub Si ga da i nac v les, sa dac aka de mi is
sa i u bi leo med liT, mTav ro bis or de ne bi Ta da med le biT da ajil
do ves ve te ra ni da mo wi na ve Ta nam S rom le bi, ase ve, sa qar-
T ve los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis da Ru pul kur san t-
Ta da ofi cer Ta oja xis wev re bi.
217

sa ze i mo Ro nis Zi e ba gag r Zel da Tbi li sis za qa ria fa li aSvi
lis sa xe lo bis ope ri sa da ba le tis sa xel m wi fo aka de mi ur
Te at r Si. mas es w re bod nen sa qar T ve los pre zi den ti da mTavro
bis wev re bi. sa Ra mo gax s na aka de mi is req tor ma gu ram qarqa
Sa Zem. Ta vis ga mos v la Si man gan sa kuT re bu li ad gi li da uTmo
sa qar T ve los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis war mo e bul
brZo leb Si da Ru pu li kur san te bi sa da ofic re bis gmi ro bas.
mox se ne be biT ga mo vid nen Sss aka de mi is sa mar Tal m cod ne o bis
spe ci a lo bis me sa me kur sis war Ci ne bu li kur san ti, kur san t-
Ta sab Wos Tav m j do ma re pa a ta ko be ri Ze, Tbi li sis sa xel m wi fo
uni ver si te tis req to ri ro in met re ve li. sa qar T ve los Ss minis
t r ma ko ba nar Ce maS vil ma sa zo ga do e bas ga ac no sa qar T velos
pre zi den tis brZa ne bu le ba, Sss aka de mi is req to ris guram
qar qa Sa Zi saT vis po li ci is ge ne ral-le i te nan tis spe ci alu
ri wo de bis mi ni We bis Se sa xeb.
ga da i fur c la umaR le si sas wav leb lis is to ri is ki dev er-
Ti fur ce li, ro me lic Sss aka de mi ad gar daq m nam de, sa zo gado
e bi saT vis Tbi li sis mi li ci is umaR le si sko lis sa xe liT
iyo cno bi li.
218

„var de bis re vo lu cia“ da
Sss aka de mia
eris da ce ma ma Sin iwye ba,
ro de sac igi, mis sa u be du rod,
sa ku Tar is to ri as iviwyebs“.
di di ilia
2003 wlis ga yal be bu li sa par la men to ar Cev ne bis Se de gad,
qve ya na Si sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri vi Ta re ba da i Za ba. sapar
la men to ar Cev ne bis Se de ge bis ga da sin j vis moTxov niT poli
ti ku ri par ti e bi da ga er Ti a ne be bi sxva das x va sap ro tes to
aq ci as mar Tav d nen. ga is mo da an ti kon s ti tu ci u ri mo wo de bebi
xe li suf le bis ga da ye ne bis Se sa xeb. opo zi cia ga mud me biT
cdi lob da po li ci is ri geb Si gan xeT qi le bis Se ta nas, sxva dasx
va sam sa xu ris er T ma neT Tan da pi ris pi re ba sa da po li ci is nawi
lis mim x ro bas.
sa ja ro ga mos v leb Si na ci o na lu ri moZ ra o bis li de re bi
cdi lob d nen sa zo ga do e ba da er w mu ne bi naT, TiT qos Si na gan
saq me Ta sa mi nis t rom ver Sek ri ba po li ci el Ta sak ma ri si rao
de no ba sa xel m wi fo kan ce la ri as Tan, rom Sss aka de mi is mu-
Sa ke bi ar mo na wi le ob d nen sa zo ga do eb ri vi wes ri gis dac vis
Ro nis Zi e beb Si, rom zo gi erT re gi on Si po li ci e le bi aR f r Tova
ne bul ni xvde bod nen na ci o na lu ri moZ ra o bis war mo mad genlebs
da sxva.
aR niS nul pe ri od Si Si na gan saq me Ta sa mi nis t ros mTe li pira
di Se mad gen lo ba ga da su li iyo mu Sa o bis sadRe Ra mi so re-
Jim ze da as ru leb da mas ze da kis re bul mo va le o bas. am Ro nis-
Zi e beb Si, Sss sxva sam sa xu reb Tan er Tad, aq ti u rad mo na wi leob
da aka de mi is pi ra di Se mad gen lo ba (cecx l sas ro li iara Ris
ga re Se) swav le bis cik lis da ur R vev lad. Sss pi ra di Se mad genlo
ba cdi lob da ara na ir pro vo ka ci a ze ar wa mo ge bu li yo da
ar ah yo lo da mozR va ve bul emo ci eb sa da vne ba Ta Rel vas.
sa xel m wi fo kan ce la ri is gar Se mo, sa dac Sss sxva das x va
or ga nos Ta nam S rom leb T an er Tad saz o ga do eb ri vi wes ri gis
da sa ca vad Sss aka de mi is pi ra di Se mad gen lo bac id ga, ram de ni-
219

me ga dam Ro bi sa gu Sa go iyo ga mar Tu li. er Ti — met ro sad gur
„Ta vi suf le bis mo ed ni dan“ kan ce la ri i sa ken ama val ki be eb ze,
me o re — sul xan-sa ba or be li a nis qu Cis da sawyis Si, me sa me — ingo
roy vas qu Cis Tav sa da bo lo Si da in go roy va sa da Ca i kov s kis
qu Ce bis Se er Te bis ad gil ze. aka de mi is pi ra di Se mad gen lo bis
na wi li id ga sa xel m wi fo kan ce la ri is wi na mo e dan ze. am Ro nis-
Zi e beb Si mo na wi le o ba gag r Zel da 23 no em b ram de.
rac dro ga di o da, Tbi lis Si da Za bu lo ba sul uf ro matu
lob da. ra mac kul mi na ci as no em b ris Sua ricx veb Si mi aRwia.
sa qar T ve los re gi o ne bi dan mi tin g ze Ca mo sul ma uam rav ma
xal x ma de da qa laq Si umar Ta vi mdgo ma re o ba Seq m na. sa mar T lia
ni ar Cev ne bis moTxov na, pre zi den tis ga dad go mis moTxov niT
Se ic va la.
16 no em bers ki, fi lar mo ni a Si ga mar Tul Sek re ba ze ga er-
Ti a ne bu li opo zi ci is li de reb ma mxa ri da u Wi res na ci o na luri
moZ ra o bis li de ris ini ci a ti vas sa qar T ve los mas S ta biT
sa mo qa la qo da u mor Ci leb lo bis dawye bis Se sa xeb. mi xe il sa akaS
vil ma ga nacxa da: „yve la sa xel m wi fo da we se bu le bas ga ficvis
ken mo vu wo deb, imi tom, rom aS ka ra ze wo la xde ba. xalxs
eub ne bi an, ga mo diT, mxa ri da u Wi reT Se var d na Zes, To rem samsa
xu ri dan ga gag deb To“.
opo zi ci is brZo lam Se de gi ga mo i Ro: 23 no em bers sa qar Tve
los pre zi den ti ga dad ga. po li ti ku ri xel m ZR va ne lo ba Seic
va la.
es mov le na „var de bis re vo lu ci is“ sa xe liT Se vi da qveynis
is to ri a Si. yve la re vo lu ci as aqvs Ta vi si ga mom w ve vi
eko no mi kur-so ci a lu ri da po li ti ku ri mi ze ze bi. al baT,
dad ge ba dro da is to ria pi ruT v ne lad ity vis si mar T les e.
w. „var de bis re vo lu ci a ze“. ma nam de ki imas vity vi, ra xe li
da atyo am re vo lu ci am Sss aka de mi as, wa rmo va Ci no aq Seq m nili
mdgo ma re o ba.
„var de bis re vo lu ci is“ „zaT qi“ arc ki iyo ga ne le bu li,
rom Sss aka de mi as es tum ra gi or gi ba ra mi Ze (i gi 27 no em bers
sa qar T ve los Ss mi nis t rad da i niS na). pi rad Se mad gen lo bas-
Tan Sex ved ra man ra tom Rac ad mi nis t ra ci u li Se no bis fo i e Si
ga mar Ta. foie ga da We di li iyo, yve la cdi lob da mo es mi na „revo
lu ci iT“ So bi li axa li li de ris sity ve bi. pi ra di Se mad genlo
ba qvey ni sa da aka de mi i saT vis sa si ke To Zvre bis mo lo din Si
ga na bu li us men da g.ba ra mi Zes. mis sity veb Si ga iJ Re ra po liti
kur ma gan cxa de beb ma: Se var d na Zis mmar T ve lo ba dam xo bi lia
220

da ga yal be bu li ar Cev ne bis gziT mo sul par la ments mu Sa o bis
war mar T vis sa Su a le ba ar mi e cao. ase ve ila pa ra ka Ss or ga noeb
Si re for me bis ga ta re bis auci leb lo ba ze, or ga no eb Si axali
sis x lis SeS ve ba ze, um t kiv ne u lo Sem ci re beb sa da amis xarj
ze, Ss or ga no e bis mu Sak Ta xel fa se bis gaz r da ze.
es „no va to ru li ide e bi“ ara xa lia. is yo vel T vis iyo yvela
for ma ci is dros po li ti ku ri gan s jis sa ga ni. ko mu nis tu ri
wyo bis ga riJ raJ ze, ko mu nis ti xel m ZR va ne le bis mi er mi li ciis
Ca mo ya li be bis pro ce si swra fi tem piT mim di na re ob da. mili
ci is or ga no e bis Sev se ba axa li sis x liT mu Sa Ta da glex Ta
axal gaz r da Ta o bas mo u wia.
„is to ri u li mniS v ne lo bis“ Tav y ri lo ba cu dad me niS na.
gi or gi ba ra mi Zis vi zit ma ga max se na xal xis be la dis — le ni nis
Sex ved re bi xal xis ma seb Tan. igi xalxs yvel gan xvde bo da: fabri
ka — qar x neb Si, qu Ceb Si, mo ed neb ze da a. S. (am yve la fers ki
— le ni nis cxov re bas da moR va we o bas, sko lis asak Si vec no bodiT
mra va li do ku men tu ri da mxat v rul fil mis meS ve o biT).
g. ba ra mi Zis Sex ved ri dan ise Ti STa beW di le ba dam r Ca,
TiTqos Sss aka de mi is mu Sa keb ma igi is to ri ul kre i ser „av rorad“
aRiq ves, xo lo mi si sity ve bi „av ro ras“ gas ro lad, ra sac
Zi re u li sa si ke To gar daq m ne bi un da moh yo lo da. ver xvdebod
nen, rom mTa va ri „gas ro la“ jer ki dev win iyo.
„var de bis re vo lu cia“ Ta vi si ar siT, 1917 wlis oq tom b ris
did so ci a lis tur re vo lu ci as ma go nebs. Tum ca ma Sin uam ravi
msxver p li iyo, xo lo „var de bis re vo lu ci am“ usis x lod
Ca i a ra, mag ram axa li xe li suf le bis mi er ga ta re bu lma e.w. refor
me bi, ra mac sa zo ga do eb riv ur Ti er To beb Si ga u kuR mar-
Te bu li pi ro be bi Seq m na, aTa so biT ada mi ans mo ra lu ri zi a ni
mi a ye na, bev ri fi zi ku ra dac ga a nad gu ra, Zal ze hgavs, „di a di
oq tom b ris mo na po vars“. „var de bis re vo lu cia“ tra ge di ad
ga dag veq ca!
axa li sis x lis „SeS xa pu ne ba“, ada mi a nis gar daq m na (es idea
ko mu nis te bi dan mo dis), rep re si e biT da ga u kuR mar Te bu li
pi ro be bis Seq m niT ki ar un da gan xor ci el des, ara med aR z rdis
meS ve o biT. gar daq m na xom idi o tu ri sity vaa da ga da Se nebas
niS navs.
re for me bi, Ta vi si ar siT qvey ni saT vis kar gis mom ta ni rom
un da yo fi li yo, er To b ten den ci u ri ga mod ga.
sa par la men to ar Cev ne bis dam Tav re bis Sem deg (2004 wlis
29 mar ti), Si na gan saq me Ta mi nis t r ma gi or gi ba ra mi Zem Sss aka-
221

de mi is klub Si Sek re bil pro fe sor-mas wav leb leb sa da kursan
tebs axa li req to ri le van izo ria wa rud gi na. dag var w mu na,
rom 30 wlis l. izo ria ak ma yo fi leb da pre zi dent m. sa a kaS vilis
mi er xel m ZR va ne li kad re bis mi marT wa ye ne bul Zi ri Tad
moTxov nebs — ucxo ene bi icis da sa doq to ro di ser ta cia aqvs
ger ma ni a Si da cu li, kon rad ade na u e ris fon dis war mo mad gene
lia sam x reT kav ka si a Sio.
re for ma tor ma l. izo ri am „dag v moZR v ra“, da viwye bas unda
mi e ces sab Wo Ta mi li ci e lis ti pa Ji, rac Zi ri Ta dad re p resi
eb Tan aso cir de ba, un da Se iq m nas axa li Ta na med ro ve ti pis
po li ci is sa xe da dag v pir da, kur san t Ta gan „ke Til So bil poli
ci e lebs“ Ca mo va ya li be bo.
am Ta mam gan cxa de bas mqu xa re ta SiT Se e geb nen pro fe sormas
wav leb le bi da fex zec wa mo ud g nen (a se Ti „pa ti vi“ arc erT
wi na mor bed req tors ar Rir se bi a). pro fe sor-mas wav leb lebma
ase aR f r To va ne bu lad mi an des Ta vi si da aka de mi is be di
ga mo uc del izo ri as. al baT, pro fe sor-mas wav leb leb ma, konrad
ade na u e ris fon dis war mo mad ge ne li ba ron mi un ha u ze nad
war mo id gi nes.
ase da am g va rad ga da lo ci li le van izo ri ac Se ud ga reqto
ro bas. Ta vi dan ve Co xa sa viT mo ir go bi u rok ra tis ro li.
ka bi net Si fex mor Tx miT mjdo ma re „ga na geb da“ saq me ebs. sa idum
lod xvde bo da aka de mi is axal gaz r da mu Sa kebs. maT gan Sear
Cia „sa u ke Te so Ta So ris sa u ke Te so ni“ pri mi ti u li agen turu
li, dam s men Ta qse li Seq m na. Ca u ta ra tre nin ge bi, da ak va lia
na, da ge Sa... ase Ca mo a ya li ba „zon der bri ga da“. mis wev re bad
„Rir s yo fil ni“ ama yad da a bi jeb d nen sas wav lo kor pus Si da
Si Sis zars scem d nen audi to ri eb Si ga moc de bis Ca sa ba reb lad
Se sul kur san tebs. ase Ti iyo pri mi ti u li agen tu ru li teq nolo
gi e biT ga je re bu li l. izo ri as „stra te gia“.
aka de mi a Si Seq m ni li vi Ta re ba, sa er To fo ni me t nak le bad
em s gav se bo da fa Sis tur sa kon cen t ra cio ba na keb Si Seq m nil
mdgo ma re o bas. l. izo ria mo ra lu rad ryvni da aka de mi is mu Sakeb
sa da kur san tebs, maT mi marT un dob lo bas ner gav da.
ga moc deb ze dam s w re Ta jgu fi Ca mo a ya li ba. mas Si „zon der
bri ga dis“ wev r Ta gar da, Zi ri Ta dad, Tbi li sis sa xel m wi fo
uni ver si te ti dan mow ve u li as pi ran te bic iy v nen, rom leb sac
arc pe da go gi u ri ga moc di le ba hqon daT da arc sag ne bis codniT
ga mo ir Ce od nen. amiT izo ri am pe da go gi u ri ur Ti er To bebis
eTi ka da ar R via.
222

aka de mi is req to rad l. izo ri as da niS v ni dan sul ra Rac
Tve-Tve na xe var Si sas wav leb lis mu Sa ke bi ga ur k ve vel mdgoma
re o ba Si aR moC n d nen. e. w. re for mis Si na ar si ga sa i dum loe
bu li iyo. vi sac ego na mu Sa o bas gan vag r Zob To, mo lo din ma
um tyu naT. avad m yo fur ma eW vi a no bam, ga u tan lo bam da i sad gura.
aseT yo fa Si Cac ve nil ni sxva das x va gzi Ta da sa Su a le biT
cdi lob d nen Ta vis ga dar Ce nas, mag ram req to ris ka bi ne ti dan
ga mo ta nil ma am bav ma („zon der bri ga dis“ wev re bis mi er) mu Sao
bis mom lo di ne Ta ime di da a sa ma ra. ker Zod, gav r cel da xma,
rom req to ri, 37 wlis ze moT asa ki sa da ko rum pi re bul pro fesor-mas
wav leb lebs gay ri da. ara da, swo red ko rum pi re bu lebi
da to va, da a wi na u ra ki dec da pa ti os ne bi da mcod ne e bi ga yara.
kar gad gves mo da, rom es „re for ma“ xe li suf le bis dak ve Ta
iyo da uze na es sa sa mar T los Tan ar se bu li sa mar Tal dam ca vi
or ga no e bis re for me bis Sem mu Sa ve be li jgu fis — re for mator
Ta: ka xa lo ma i as, gi ga bo ke ri as, da viT dar Ci aS vi lis da
la Sa tu Ru Sis mi er Se mu Sa ve bu li pro eq tiT xor ci el de bo da
(l. izo ri ac am jgu fis wev ri iyo).
max sen de ba l. izo ri a sa da Ce mi Sex ved ra. gu ram qar qa Sa Zis
re daq to ro biT ga mo ce mu li Sss aka de mi is is to ri is gac no ba
Sev Ta va ze. amas Tav xe du ri pa su xi moh y va: „am is to ri is wamkiTxa
vi ar var, Sss aka de mi is is to ria Ce mi mos v li dan da iwyeba“!
ram de ni Rvar Z li Ca aq so va am pa suxs. Zal ze gav Ri zi an di,
Zlivs Se vi ka ve Ta vi, rom sa kad ri si mi mezRo.
ap ri lis bo lo dan (2004 w.) izo ri am, imis Si SiT, ara vin Sema
wu xo so, sas wav lo da ad mi nis t ra ci u l kor pu sebs So ris wina
aR m de go be bi aRa mar Ti na, Se sas v le le bi ga da a ke ti na da iq
mo ri ge o ba da a we sa. amiT ad mi nis t ra ci a sa da Ta nam S rom lebs
So ris ba ri e ri aR mar Ta. aseT ma ur Ti er To bis da ner g vam sau
ke Te so pi ro be bi Se uq m na ko ruf ci as, ra mac erT we li wad Si
iCi na Ta vi. sa in te re so su ra Tis mom s w re ni gav x diT: ga mocdeb
ze da sas w re bad mi ma val izo ri as ro gor mis dev d nen gabze
ki li ga ve biT mo ad gi le e bi da „zon der bri ga dis“ wev re bi.
da cu li iyo uf ros-um c ro so bis eti ke tic da dis tan ci ac.
vak vir de bo diT maT sa xe ebs da ise Ti STa beW di le ba gveq m nebo
da, rom isi ni dRi TidRe em s gav se bod nen er T ma neTs. TiTqos
er Ti ta ni da er Ti Ta vi hqo no daT, er T na i ri ba ca ca gamo
xed va. am Tuq su se bis Sem xed va res, gafxo ril ni rom da i are
bod nen da auta nel auras to veb d nen, Za la u ne bu rad zizRi
mo ge re o da.
223

„var de bis re ov lu ci i T“ mo su li de mok ra tia rom swo red
an ti de mok ra tia gax l daT, aka de mi a Si ga ta re bul ma e. w. refor
meb mac da a das tu ra. rac dam sa xu re bul mu Sak Ta „gay ras“
(es sity va ekuT v nis CuS pa ra req tors — izo ri as) gu lis x mobda.
ga max sen da, 2003 wlis 16 no em bers, fi lar mo ni a Si ga er Tia
ne bu li opo zi ci is mi er ga mar Tul Sek re ba ze m. sa a kaS vi li
ro go ri aR S fo Te bu li ga i Za xo da, ga go ni la ase Ti ze wo la,
sa xel m wi fo da we se bu le be bis xel m ZR va ne le bi xel q ve i Tebs
emuq re bi an, an Se var d na Zes da u Wi reT mxa ri, an sam sa xu ri dan
ga gag deb To. Za li an ma le ki es nac moZ ra o bis xel we ra gax da —
xal xis sam sa xu re bi dan ma sob ri vi gay ra da iwyo.
aka de mi a Si ag re si u li pri vi ti viz miT mo sul ma le van izori
am yve laf ris ga ke Te bis uf le ba mi a kuT v na Ta vis Tavs. „CaSve
bis“ in s ti tu tis Se mo Re biT da aq „moR va we“ agen te bis sa Sua
le biT mar Tav da aka de mi as. sxva Ta So ris, agen tebs, p ro leta
ri a tis be la di — le ni ni sa sar geb lo idi o tebs uwo deb da.
izo ri am mis mi er ga da bi re bu li agen ti — idio te bi Ta vis sasar
geb lod aamu Sa va da ma Ti meS ve o biT re for mad wo de bu li
yve la asa kis mu Sak Ta gay ra da iwyo. isi ni mok ve Tes sa zo ga do ebas,
da viwye bas mis ces da war T me u li wle bis ana ba ra da to ves.
izo ri am Ta nam S ro mel Ta gay ris prog ra ma maq si mu mi rom
Se as ru la, Ta vi si ma Ra li yu radRe ba fo i e Si, ke del ze Ca mo kide
bul me mo ri a lur da fas mi apy ro.
am ke del ze fri a do san kur san t Ta sa pa tio da fas ra un dao,
myis ve mi si Ca mox s nis brZa ne ba gas ca.
am me mo ri a lur da fa ze sa qar T ve los te ri to ri u li mTlia
no bi saT vis brZo leb Si da Ru pul ofi cer Ta da kur san t Ta
su ra Te bi iyo ga mo fe ni li mok le bi og ra fi u li cno be bi Ta da
maT mi er gav li li sab r Zo lo gzis am sax ve li faq te biT. es ma gali
Ti iyo axal gaz r da po li ci el Ta da mo ma va li Ta o be bi saTvis.
es bi We bi sam Sob los Rir se bi saT vis ib r Zod nen, swo red es
Rir se ba Se la xa zne da ce mul ma izo ri am.
l. izo ri as mi er nab r Za ne bi me mo ri a lu ri da fa Ca mox s nes
imis Si SiT, va i Tu, sam sa xu ri dan gag v ya ro so. am brZa ne bis Sems
ru leb le bi req to ris Ta nam z rax vel ni gax d nen. Tum ca raa
ga sak vi ri? isi ni xom izo ri as da nax va ze la mis mi was ax lid nen
Tavs (a se mo nar qeb sac ki ar esal me bod nen).
mag ram iman, rac Sem d gom Si mox da, ga mo a aS ka ra va l. izo rias
e.w. re for me bis WeS ma ri ti ar si. aka de mi is sis x lis sa mar T-
224

lis ka Ted ris uf ro sis yo fil ma mo ad gi lem, iuri di ul mec nie
re ba Ta kan di dat ma mal xaz lom sa Zem (i gi aka de mi a Si mu Sa ob da
1998 wli dan — 2005 wlis 15 iv ni sam de), sa qar T ve los pre zi dentis
mi xe il sa a kaS vi lis sa xel ze gag zav nil we ril Si (we ri lis
sa re gis t ra cio no me ria 15194, 2005 wlis 6 de kem be ri), am xi la
sas wav le bel Si ga me fe bu li ko ruf cia, Ta nam de bo be bis bo rotad
ga mo ye ne ba.
sa xel dobr, ga mo aS ka ra ve bu lia re for me biT da niS nu li
Ta nam de bo bis pi re bis mi er 2005 wlis ma is sa da iv nis Si mimdi
na re sa xel m wi fo ga moc deb ze Ca de ni li da na Sa u leb ri vi
qme de be bi, sam sa xu reb ri vi uf le ba mo si le bis bo ro tad gamo
ye ne bis faq te bi (rac gaT va lis wi ne bu lia sa qar T ve los
sis x lis sa mar T lis ko deq sis 332-e mux liT); l. izo ri as mier
sa ga moc do ko mi si is Tav m j do ma red ara kom pe ten tu ri piris
da niS v na (rac sa qar T ve los sis x lis sa mar T lis ko deq sis
320-e mux liT gaT va lis wi ne bul da na Sa u lis niS nebs — sa xelm
wi fo sa i dum lo e bis gax ma u re bas— Se i cavs); ga mov le ni lia
fi nan su ri dar R ve ve bi aka de mi a Si Ca ta re bu li re mon ti sas;
aka de mi a Si sxva das x va xel m ZR va nel Ta nam de bo ba ze sa mar-
Tal dam ca vi or ga no e bi dan lo To bi sa da nar ko ti ku li niv-
Ti e re bis mox ma re bi saT vis daTxo vi li pi re bis da niS v na; akade
mi a Si ga for me bu li yal bi pi re bi, ase ve, izo ri a sa da sxva
Ta nam de bo bis pi re bis mi er ka Ted ris gam ge e bis Ta nam de bo bebis
Se Tav se ba.
ga ze Ti „qro ni ka“ (2006 wlis 13-19 Te ber va li) wer da: „izori
as ga dad go miT, in for ma ci iT, izo ri as per so niT da po lici
is aka de mi a Si ar se bu li fi nan su ri mdgo ma re o biT Ss sa minis
t ros ge ne ra lu ri in s peq cia da in te res da da se ri o zu li
fi nan su ri dar R ve ve bis ga mo, mok v le va da iwyo.
...aka de mi is nac v lad ram de ni meT vi a ni kur se bi Se iq m ne ba
da sxva Ta So ris, uk ve TiT q mis da das tu re bu li in for ma ci iT,
ad gil sam yo fel sac Se ic v lis, sa va ra u dod, igi di Rom Si, sapat
ru lo po li ci is Se no ba Si ga da i nac v lebs. ar da i je rebT,
mag ram gldan Si, po li ci is aka de mi is sak ma od kar gad ga re monte
bul Se no ba Si ki glda nis fsi qi at ri u li sa a vad m yo fo gamwes
de ba. ra mo ti viT ga dawy da es sa kiTxi, ara vin uwyis“.
we ri lis av to ri, Jur na lis ti ma ri Sa Ti riS vi li svams
kiTx vas: „un da ga uq m des Tu ara po li ci is aka de mia?“ da aqve
ama tebs: „un da vi va ra u doT, rom „var de bis xe li suf le ba“
mas mo der ni ze bu li ci xi saT vis ar ga i me tebs. miT ume tes, al-
225

aT,da u fa se ben (l. izo ri as — Se niS v na Ce mi a) im Rvawls,ro melic
sa pat ru lo po li ci is Seq m na Si mi uZR vis“.
l. izo ria erT-erT sa ga ze To in ter vi u Si acxa debs, va no mera
biS vil Tan kon cep tu a lu ri uTan x mo e bis ga mo ga dav de qio.
im dro is pre sa (2006 wlis Te ber va li) ityo bi ne bo da Sss
aka de mi a Si ar se bul se ri o zul fi nan sur da sxva dar R ve veb ze.
igi ves wer da mal xaz lom sa Ze sa qar T ve los pre zi dents, magram
izo ri as mi marT sis x lis sa mar T lis saq me ar aRiZ ra. al baT
xe li suf le bam mar T lac ga iT va lis wi na mi si „udi de si“ dam saxu
re ba sa pat ru lo po li ci is Seq m na Si da ara mar to — es...
izo ria am bobs, va no me ra biS vil Tan kon cep tu a lu ri uTanx
mo e bis ga mo ga dav de qio. alo gi ku ria. ra kav Si ri aqvs sis x lis
sa mar T lis da na Sa uls, kon cef ci as Tan?! sity va kon cep tu alu
ri Rrma az ro va ni, ide e bis STa ma go ne be li sity vaa. iS ve liebs
ra am sity vas, amiT izo ri as mkiTx ve li Sec do ma Si Seh yavs.
l.izo ria ki ar ga dad ga, igi mal xaz lom sa Zis we ri lis ga mo gaa
Ta vi suf les.
erT dros xe li suf le bis fa or Si myo fi l. izo ria dRes
„Ca mo la bo ran te bu lia“. man Ta vi si Ca na fiq ri, aRe zar da „ke-
Til S o bi li“ po li ci e le bi, ver ga na xor ci e la.Sss aka de mi is
is to ria, mas rom un da Se eq m na, ki dev kar gi, ma le ve Sewy da.
bi u rok ra tis, Za la uf le bis ma ni iT Sepy ro bil izo ri as
(sxva Ta So ris,mas lav ren ti be ri a sac am s gav seb d nen. ase Te bi
dRe van del sa qar T ve lo Si uam ra vi a) isev Ta nam de bo bi sa ken
uWi ravs Tva li. ami saT vis igi opo zi ci u ri par ti is — „Ta visu
fa li de mok ra te bis“ wev ri xde ba,irak li ala sa ni as gun d Si
li de robs.
po li ti kur par ti eb Si rom Rir se ba ar aris, es bo lo wleb-
Si kar gad ga moC n da. maT Si ume te so ba uav to ri te to xal xia.
ise Te bi, rom leb sac ara fe ri uke Te bi aT qvey ni saT vis. parti
eb Si imis T vis miZ v re bi an, rom mo ma val Si Tbil-Tbil ad gileb
ze wa mo Wim vis ime di aqvT. isi ni sa er To niS niT ari an er Tma
neT Tan da kav Si re bul ni (ar ge go noT xal xis, an qvey nis be di
adar deb deT). ase Ti par ti e bis wev re bis Sem xed va re, vi si ro ia
li vis pi a ni no Sia, ver ga i gebT. swo red maT zea naT q va mi: „baya
yi Tu yi yi nebs, al baT, em Re re ba“...
wle uls, 5 iv niss, Sss aka de mi is 1996 wlis kur s dam Tav rebu
le bi sas wav leb lis dam Tav re bis 15 wlis Ta vis aR sa niS na vad
Se ik rib nen aka de mi is ezo Si (es is kur s dam Tav re bu le bi ari an,
rom le bic gag ra sa da so xum Si icav d nen sa qar T ve los te ri-
226

to ri ul mTli a no bas) da sa qar T ve los er Ti a no bi saT vis da-
Ru pu li kur san te bi sa da ofic re bis me mo ri al Tan mi i ta nes
yva vi le bis gvir g vi ni, me mo ri al Tan ve ga da i Res sa max sov ro
fo to e bi, ga ix se nes gmir kur san teb Tan er Tad gav li li sabr
Zo lo gza da me mo ri al Tan wu Ti e ri du mi liT pa ti vi mi a ges
me go bar Ta xsov nas.
Cve ni yu radRe ba mi iq cia me mo ri a lis sa xec v li le bam, rome
lic Sss aka de mi is req tors ori wlis win ga nu xor ci e le bia.
me rab ber Ze niS vi lis dap ro eq te bu li me mo ri a lis nac v lad,
ra Rac gvar sa xe le ba mot vif ru li pa ra le le pi pe di dag v x v da,
ver ga i geb ris ga mo ari an mox se ni e bul ni. di de bu li me mo ri ali
bu ta fo ri ad aq ci es.
nor ma lur sa xel m wi fo sa da nor ma lur sa zo ga do e ba Si
tra di ci e bi ar ikar ge ba. iapo ne lebs ase Ti ga moT q ma aqvT: naci
o na lu ri sim did re. isi ni ama Si gu lis x mo ben eris Rir se ul
Svi lebs. isi ni ar iviwye ben eris Rir se ul Svi lebs. Cven Si ki,
ad vi lad Se iZ le ba da i viwyon eris Rir se u li Svi le bi. amis maga
li Tia aka de mi is ezo Si mdga ri bu ta fo ri ad qce u li Cve ni
gmi re bis me mo ri a li.
aka de mi a Si yof ni sas, me mo ri a lis Sem xed va res ise Ti Seg r Zne
ba mqon da TiT qos Cve ni gmi re bis is to ria, Cve ni su li e ri biog
ra fia (me mo ri a li) aq dam Tav r da.
me mo ri a lis ugu le bel yo fiT Sss aka de mi is xel m ZR va nelo
bas (Tu xe li suf le bas?) surs, Cve ni gmi re bis xsov na daviwye
bas mis ces. amis sa fuZ vels iZ le va ase ve is, rom 2006
wlis Te ber val Si va no me ra biS vi lis da le van izo ri as uTanx
mo e bas un da moh yo lo da Sss aka de mi is ga uq me ba da mis Se noba
Si an glda nis fsi qi at ri u li sa a vad m yo fo gam wes de bo da
an mo der ni zi re bu li ci xe un da gax s ni li yo. e.i. v. me ra biS vili
sa da l. izo ri as pi rad in te re sebs un da ga dah yo lo da Sss
aka de mia da sa qar T ve los er Ti a no bi saT vis da Ru pu li ku rsan
te bi sa da ofic re bis me mo ri a li. brZo lis vel ze da ce muli
Cve ni gmi re bis me mo ri a lic qu Ta i sis di de bis me mo ri a lis
beds ga i zi a reb da.
aka de mi is er Ti ju ris mo xe lem (l.izo ri am), aka de mi is foi
e Si Ca mo ki de bu li me mo ri a lu ri da fa Ca mo ax s ne vi na da ga urk
ve ve li ad gi li mi u Ci na an sa er Tod ga a nad gu ra, xo lo me o re
ju ris mo xe lem e ris sa si qa du lo mo qan da kis me rab ber Ze niSvi
lis dap ro eq te bu li me mo ri a lis nac v lad ra Rac araf ris m-
T q me li pa ra le le pi pe di aago. amis ga ke Te bas mxo lod pa ra no-
227

i du li ide e biT aR Wur vi li ada mi a ne bi Tu SeZ leb d nen. gmi rebis
Rir se ba sa da xsov nas ki, aba vin ras da ak lebs?!
aka de mi i dan ga mo su le bi avu ye viT qu Cas, „sa qar T ve los
te ri to ri u li mTli a no bi saT vis da Ru pul Ss sa mi nis t ros
aka de mi is gmir kur san t Ta“ sa xels rom ata rebs. ver sad vnaxeT
qu Cis da sa xe le bis maC ve neb le bi. TviT — aka de mi is Se noba
zec.
bo lo oc w le ul ma ase gan g vawyo: yve la xe li su fa li cbi eri
da ve ra gia, mis T vis ada mi a nis si cocx le araf rad Rirs.
dav to veT Sss aka de mi is te ri to ria im ime diT, rom sa qar-
T ve los te ri to ri u li mTli a no bi saT vis da Ru pu li Cve ni gmire
bis oja xis wev reb ma da Cven — Ta na meb r Zo leb ma er Tob li vi
Za lis x me viT va i Zu loT Sss aka de mi is xel m ZR va ne lo ba me mo rials
da ub ru nos uwin de li sa xe da di de ba.
228

2011 wlis 5 ivniss, Sss akademiis 1996 wlis kursdamTavrebulebs,
saqarTvelos teritoriuli mTlianobisaTvis daRupuli kur san-
te bisa da oficrebis memorialTan, yvavilebis gvirgvini miaqvT
saqarTvelos teritoriuli mTlianobisaTvis daRupuli kur-
sante bisa da oficrebis paralelepipedi
229

230
1995 wlis 24 maiss aigo 1990-1993 wlebis gmir kursantTa da
ofi cerTa xsovnis memoriali
im quCas, sadac saqarTvelos Sss akademia mdebareobs
mxolod es trafareti mianiSnebs, rom quCas „gmir kursantTa“
saxeli hqvia. am quCaze mdebare arc erT Senobaze ar aris quCis
dasaxelebis maCvenebeli

Si na ar si
sa qar T ve los Sss umaR le si sko lis ka len da ri 1925-1989 ww. ....... 7
sab Wo Ta sa xel m wi fo sis te mis de mon ta Ji das ru le bu lia —
1990 we li ....................................................................................... 25
max sen de ba cu dic da kar gic... — 1991 we li .............................. 49
bi We bis ener gia aq da i xar ja — 1992 we li .................................. 87
ara vi naa mar Ta li da ara vin — dam na Sa ve, ase Ti dro id ga —
1993 we li ..................................................................................... 181
das k v nis nac v lad .......................................................................... 203
sa qar T ve los da mo u ki deb lo bisa da er Ti a no bi saT vis
da Ru pu li kur san te bi sa da ofic re bis me mo ri a li ........ 212
„var de bis re vo lu cia“ da Sss aka de mia ................................... 219
231

So Ta bi Ta Ze
bo lom de vTqvaT saT q me li
re daq to ri:
kon s tan ti ne gur ge ni Ze
ko req to ri:
ci a la xa ti aS vi li