04.11.2013 Views

Benedikt Ledebur.pmd

Benedikt Ledebur.pmd

Benedikt Ledebur.pmd

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

merwyuli


BENEDIKT LEDEBUR<br />

BAUKASTEN<br />

Poesie<br />

Essays<br />

Ausgewählt und herausgegeben von<br />

Dato Barbakadse<br />

Semdgeneli da gamomcemeli<br />

daTo barbaqaZe<br />

wignis gasaformeblad gamoyenebulia oleg timCenkos<br />

ferweruli tilo leopardebTan moTamaSe.<br />

MERTSKULI VERLAG<br />

Tbilissi 2011<br />

ISBN 978-9941-0-3978-2


enediqt ledeburi<br />

kuburebi<br />

poezia<br />

esseebi


wigni eZRvneba Cems megobars, Tamar sirbilaZes,<br />

am proeqtis ganxorcielebiT gamowveuli<br />

Cveni saerTo sixarulis aRsaniSnad.<br />

d. b.<br />

4


gamomcemlis winasityva<br />

germaneli poetis, benediqt ledeburis, fenomeni mravalmxriv<br />

sainteresoa Tanamedrove germanulenovan poeziaSi. is aris ara<br />

mxolod aleqsandriuli yaidis xelovani da ostati, aramed – italiuri,<br />

franguli da inglisurenovani poeziis mTargmneli, Targmanis<br />

Teoretikosi, evropuli avangardis mkvlevari, filosofiuri<br />

da literaturul-istoriuli Sromebis avtori da artkritikosi.<br />

misi poeziis esTetika saTaves erTdroulad klasikuri evropuli<br />

tradiciidan da avangardis gamocdilebidan iRebs. konvenciur<br />

saleqso sazomebSi moqceuli, xazgasmulad konvenciur yalibSi<br />

Casxmuli suraT-xatebi mkiTxvelis Tvalwin sakuTar, uxilav<br />

formebs da logikur Tanmimdevrobebs qmnian, romlebic formalurad<br />

mocemul CarCoebs erTdroulad ganamtkiceben da uaryofen,<br />

aRiareben da parodireben maTze. es aris abstraqtuli tilo-leqsebi,<br />

romelTa simZimis centri mkiTxvelis Tvalwin gadaadgildeba<br />

striqonidan striqonisken, xatidan xatisken, magram saboloo<br />

jamSi mainc leqsis plastikuri mTlianobis gamokveTas emsaxureba.<br />

yoveli aseTi leqsi-artefaqti ki gadaqceulia iseT pirvelad<br />

realobad, romelic mxolod xalisianad erToba, mxolod TamaSobs<br />

garemomcveli "obieqturi" sinamdviliT, win uswrebs am ukanasknels<br />

da aqcevs mas saSen masalad da ara umetesad.<br />

ledeburis esTetikisTvis damaxasiaTebelia abstraqtuli tiloebis<br />

Seqmna ara filosofiuri ganazrebebiT da ganzogadebebiT,<br />

aramed – ukiduresad konkretuli da sagnobrivi suraT-xatebis<br />

mdinarebebiT, romlebic, paradoqsulad rom gamovTqvaT, arsad<br />

ar iwyeba, aramed mxolod grZeldeba, rogorc Sewyvetili saubari.<br />

aq avtori mkiTxvelis winaSe ki ar iwyebs, aramed yovelTvis TiTqosda<br />

moulodnelad ganagrZobs gamocdilebis gadmocemas da swored<br />

Txrobis nebismieri aseTi gangrZoba iqceva poeturi komunikaciis<br />

morig aTvlis wertilad, anu es leqsebi mTeli TavianTi<br />

mocemulobiT mxolod gagrZelebebia (da ara fragmentebi), Tumca<br />

ki – leqsis sxeulis konturebiT pirobiTad dasazRvruli da ase<br />

gamovlenili.<br />

erTi mniSvnelovani maxasiaTebeli, romelic TvalSi ecema mki-<br />

Txvels: ferebis siuxvis, cocxali Tu aracocxali bunebis mdidari<br />

leqsikonis, yoveldRiuri yofis detalebiT "damSvenebuli"<br />

5


aRwerebis miuxedavad, benediqt ledeburis SemoqmedebaSi Sinagani<br />

da garegani realobis, logikuris da alogikuris, realuris<br />

da irealuris dixotomia gauqmebulia, es sakiTxi masTan saerTod<br />

ar dgas, vinaidan nebismieri "auTenturi" sagani Tu movlena xelovnebis<br />

mier sabolood "aneqsirebuli" samyaros funqciaa da ara<br />

umetesi; aseT samyaroSi ki naxati SeiZleba mxatvarze ufro realuri<br />

iyos, leqsi – poetze, simRera – momReralze, an – piriqiT.<br />

miuxedavad imisa, rom wignSi warmodgenili leqsebis ukan TiTqmis<br />

ukidures zRvramde miyvanili maTematikuri struqturebi da<br />

rTuli kombinatoruli TamaSebis xelovneba dgas, TviT teqsti am<br />

codniT "dabmuli" ar aris da es Tavisufleba mkiTxvelsac meti<br />

SemoqmedebiTi Tana-TamaSisken ubiZgebs. SesaZloa, es Taviseburebac<br />

gamoarCevdes avtoris esTetikur sistemas germanulenovani<br />

poeziis sxva, dResdReobiT gavleniani da ukve TiTqmis akademizmad<br />

gadaqceuli inteleqtualuri TamaSebis im teqnikisgan,<br />

romelic 90-iani wlebis mere aRiarebul avtorebs Soris pirvel<br />

rigSi durs grunbainis saxelTan asocirdeba. aq germanuli da avstriuli<br />

tradiciebis urTierTSepirispirebac marTebuli Cans. Tu<br />

grunbainis xazi filosofiis tradiciasa da klasikuri poeturi<br />

formebis gamocdilebaSi mignebuli "saTamaSoebis" mimarT met sifrTxiles<br />

iCens, avstrieli benediqt ledeburis (an Tundac misi<br />

megobris, osvald egeris, an sxva veneli avtorebis) damokidebuleba<br />

igive tradiciis mimarT ufro gabeduli (da ufro sariskoc) Cans.<br />

is Tavisufleba, romelic aucileblad unda mohyoloda saukunis<br />

dasawyisis venuri modernis da 50-ian wlebSi "venis jgufis", mere<br />

ki venis aqcionistebis praqtikebs, avstriuli avangardis Tavisufali<br />

moZraobebis poetikas gansakuTrebul xibls sZens, metadre<br />

im kuTvnili Teoriuli arsenalis fonze, romelic konkretul<br />

SemTxvevaSi benediqt ledeburis TamaSebs umagrebs zurgs.<br />

winamdebare gamocemisTvis benediqt ledeburis mdidari Teoriuli<br />

Semoqmedebidan sagangebod SevarCie esseebi, romlebic avtoris<br />

Teoriuli interesebis diapazons nawilobriv mainc gamokveTs:<br />

Targmanis Teoria, politika da poezia, Tanamedrove xelovnebis<br />

filosofia, maTematika da poezia. am Temebze avtoris<br />

refleqsiebis TiTo nimuSi qarTveli mkiTxvelisTvis udavod saintereso<br />

iqneba. umTavresi ki mainc is aris, rom benediqt ledeburi<br />

arc ukve sxvebis mier formulirebuli ideebis adeptia da arc -<br />

6


filosofiaSi kargad argumentirebuli da "daculi" ideebis aran-<br />

Jirebis “ostati”. yvelaferi, rasac misi fiqri swvdeba, problematizebas<br />

ganicdis da axali kuTxiT sakiTxis dasmas da analizs<br />

gulisxmobs, da es Tanabrad exeba rogorc filosofiuri azris<br />

SedarebiT axal istorias, ise – bevrad ufro Zvel inteleqtualur<br />

literaturas da saxelovnebo teqstebs.<br />

oriode sityva unda iTqvas aq warmodgenili leqsebis qarTul<br />

Targmanebzec (maTi bwkareduli Targmani ekuTvnis Tamar kotrika-<br />

Zes, literaturuli mTargmnelisTvis SeTavazebuli am bwkaredebis<br />

saboloo versia ki – gamomcemels). isini ver daxasiaTdeba Targmanis<br />

CvenTvis naCvevi kategoriebiT da verc zust Targmanze Cven-<br />

Si damkvidrebul stereotipebs daemorCileba. es ufro Tavisufali<br />

variaciebia, vidre – tradiciuli Targmanebi, da isini Zlier<br />

hgavs ama Tu im Temaze Tavisufal musikalur variaciebs. aseT midgomas<br />

ara mxolod amarTlebs, aramed – Cemi Rrma rwmeniT – moiTxovs<br />

kidec benediqt ledeburis eqsperimentuli poezia da, saer-<br />

Tod, is Ziebebi, romlebic Tanamedrove evropuli poeziis eqsperimentul<br />

xazs ukavSirdeba (CemTvis sasiamovno moulodneloba<br />

iqneboda, magaliTad, vinme Tu ledeburis romelime leqsis metnaklebad<br />

adeqvatur an erTmniSvnelovan pwkaredul Targmans SemomTavazebda)<br />

da imTaviTve gamoricxavs nebismieri saxis identurobaze<br />

klasikur warmodgenebs.<br />

imeds gamovTqvam, rom es wigni xels Seuwyobs rogorc benediqt<br />

ledeburis, ise saerTod mimdinare evropuli poeturi da<br />

Teoriuli, magram araakademiuri (Tumca ki uZlieres inteleqtualur<br />

bazaze frTagaSlili) azris mimarT interesis gaRvivebas da<br />

aseTi interesis gadasrolas mTargmnelobiTi da sagamomcemlo<br />

mimarTulebiT. es survili impliciturad gulisxmobs SemoqmedebiTi<br />

da inteleqtualuri energiiT gamorCeuli, magram samuzeumo<br />

kriteriumebiT ucnobi saxelebis mimarT sifrTxilis gadalaxvas,<br />

maTTan komunikacias da mainc da mainc kulturaSi ukve aRiarebuli<br />

saxelebis mimarT garantirebul ndobaze uaris Tqmas (anu - biznesmen-gamomcemelTa<br />

tradiciuli konformizmis uaryofas). gana,<br />

Cvenc igives ar moviTxovT dasavluri kulturisgan?<br />

daTo barbaqaZe<br />

Tbilisi, 12.12.2011<br />

7


poezia


GEDICHTE<br />

flächeln der vorstellung<br />

im elefanten rüsselt seine form, was dann<br />

im staunen über dieses schwere treten<br />

das stampfen in die süsse treibt und<br />

in des löwen springen mähnt, ach afrika,<br />

um im wähnen dieser gier den affen<br />

an den langen, leeren hals zu springen<br />

und den dünen das versanden aufzubinden.<br />

karawanen stranden stündlich an oasen,<br />

eine schlange überflutet ihre längen,<br />

irgendetwas fällt in lampen, stösse,<br />

schwarze kinder und ein wind kommt auf.<br />

und der jäger wehrt dem anfang, enten,<br />

so belämmert wie das heissen der sahara,<br />

auch von hinten nackte schüsse, schösse,<br />

und ein strauss bedeckt sich mit den läufen,<br />

frommes formen, fangarm, eilige natur,<br />

was verwebt sich in das foppen der erscheinung<br />

mit der tiere nehmung, reiben sich die fotzen,<br />

aufgeschwemmte augenfütterung und lähmung,<br />

dieses wahr, das war, gedankenwüste, spur.<br />

10


leqsebi<br />

warmosaxvis qceva sibrtyed<br />

yvela spiloSi misi forma ixorTumeba,<br />

mogvianebiT fexis mZimed dakvras romelic<br />

gamaognebel sidideSi sitkbod gardaqmnis,<br />

lomis naxtomSi TviT afrika aiSlis fafars,<br />

xarb da Jinian zmanebaSi rom Semoaxtes<br />

mWle maimunebs Tavisufal da grZel kisrebze,<br />

Semoaxvios vrcel diunebs qviSis vuali.<br />

oazisebSi qaravnebi napirdebian,<br />

sakuTar sigrZes gadatboravs gvelebis qoro.<br />

o, raRac cviva naTurebSi, dartymis xma ismis.<br />

Savi bavSvebi. qariSxali anazdeuli.<br />

quxs monadire. frTebs veRar Slis safrenad ixvi,<br />

ise uRono, viT - sahara, mziT dakbenili.<br />

zurgsac agviwvavs Smagi tyvia, SiSveli saSo,<br />

cocxlad darCenas siraqlema sirbiliT cdilobs.<br />

mqmnelis qmnadoba. sacecebi. swrafi buneba.<br />

ra ixlarTeba am xilvaSi, takimasxrulSi,<br />

romelSic erTurTs cxovelebi drunCiT ekvrian?<br />

wyliT savse TvalTa gamoriyva, dadamblaveba.<br />

es marTla moxda. sveli kvali. fiqris udabno.<br />

11


gericht<br />

die spur, die mir ein eindruck hinterläßt,<br />

verdinglicht sich, um mit ihm umzugehen,<br />

was ich ergänze, setzt sich in ihm fest,<br />

um mich, als ausdruck seiner sinne, zu verstehen.<br />

ein gegenstand, der sich mir so bedeutet,<br />

im handel meines urteils stets bereit,<br />

stemmt sich im wandel gegen seine zeit,<br />

die mich als einheit dieser wirkung häutet:<br />

"wenn aus des sinnes stehen dieses datum läuft,<br />

aus dem ich mich als zustand noch gerettet,<br />

wird der prozess, der meine projektionen häuft,<br />

als horizont in mein verstehen eingebettet."<br />

die gleichung, grundlos, da nichts hält,<br />

fällt so als einfalt in die weite welt.<br />

12


samsjavro<br />

kvali, romelic aRmbeWdvia, ar minda gacvdes -<br />

gansxeuldeba da Cemi bza emsgavsvis sxva xes.<br />

msurs, mas SeerTos, ras erTians vaniWeb saxes,<br />

raTa me, viT mis gamoxatvas, bolomde Camwvdes.<br />

ra mniSvnelobiT avsebula CemTvis sagani,<br />

romelsac CemTvis ganaCenis Zala eqneba,<br />

gardasaxvisas sakuTar dros epaeqreba,<br />

tyavs maZrobs, rogorc am gavlenis kerZo magaliTs.<br />

"uZraobidan ros sazrisi TariRs eZiebs,<br />

ZlivsRa SevZeli romlisganac Tavis daRweva,<br />

maSin procesi, rom axvavebs Cems proeqciebs,<br />

Cems wvdomas, aRqmas horizontad Caefineba."<br />

Tanasworoba - umizezo ZRveni, wyaloba<br />

farTo samyaros awvims, rogorc uSualoba.<br />

13


an die nacht<br />

hämmert doch,<br />

vereist aus tausend schlägen<br />

den dumpfen klang<br />

rauschend zu heben,<br />

täuschend beteuert zu denken<br />

an die nacht.<br />

nacht<br />

verdunkelt mein nässen doch<br />

den schlägen,<br />

abzuschlagen den kläglichen klang,<br />

wie dreck verstreuend im heben.<br />

was kümmert das denken?<br />

was denken<br />

aus traurig blöder nacht<br />

in sinnen das stumpfe doch,<br />

blindlings verteilend zu blutigen schlägen,<br />

fast als verhalten im klang<br />

mich als verhören erheben,<br />

heben und heben<br />

stopft so ein loch ins denken,<br />

verzieht sich in die nacht,<br />

und sieht sich doch<br />

als schlag unter schlägen,<br />

fingernd nach klang.<br />

dreht sich, stürzt in den abend den klang,<br />

verschlissen den schaden zu beheben,<br />

und schade sagend, verzierend stern zu denken,<br />

14


Rames<br />

urtyiT uroni, gayinulni. aTas dartymidan<br />

erTi xmauri gamoeciT - yru da mgrgvinavi,<br />

raTa sacTuriT darwmunebul-dabneulebma<br />

Tqveni fiqrebi Camowolil Rames miuZRvnaT.<br />

Cemi sisvele gadafareT mxolod dartymebiT,<br />

egeb, rogorme gamosZaloT sabralo JRera,<br />

xels rom SemarTavT, mimofanteT wviri wvimebad.<br />

ra bedenaa, fiqris gamo dards daumoyvrde?<br />

gana Rirs fiqri naRvlian da CerCet Rameze?<br />

grZnobis sisxlZarRvebs dabuJeba damuqrebia,<br />

brmad anawilebs Sekrul koltebs mcelav datymebad,<br />

romelTa JRera TiTqos myarad SenarCundeba -<br />

braldebasaviT amzidaven maRla da maRla,<br />

da es aweva, amaRleba xmisa da xorcis<br />

azrovnebaSi amoavsebs cariel xvrelebs,<br />

gasrialdeba, gaibneva Ramis qviSaze<br />

da mainc igrZnobs sakuTar Tavs,<br />

mainc ixilavs,<br />

rogorc erT dartymas,<br />

gamosrolils sxva dartymebs Soris.<br />

xelis faTuriT JReradobas daeZebs misas,<br />

datrialdeba da Tavis Cqams saRamos styorcnis,<br />

is kardaxSuli zarali rom anazRaurdes.<br />

samwuxaroa, ornamentad xmaroben varskvlavs.<br />

ixreba Rame.<br />

dartymebi ki carielia.<br />

sircxvilnaWami JReradoba<br />

15


schräge nacht,<br />

doch<br />

nichts in schlägen.<br />

entleert, verschissen so mit schlägen,<br />

behebt der klang<br />

das heben.<br />

halbes denken,<br />

faule, finstre, fahle nacht.<br />

bleibt mir doch<br />

ein doch in schlägen,<br />

ein klang, ein heben<br />

denken in der nacht.<br />

16


wyvets amaRlebas.<br />

azris aCrdili.<br />

zanti Rame xom mainc rCeba:<br />

sul erTi dartyma.<br />

erTi zesvla.<br />

sul erTi fiqri.<br />

17


ote rippen<br />

so wie sie strickt mit luft<br />

und maschen überbrückt die nadel,<br />

so lässt sie eine weg mit lachen<br />

und asche wird er, wenn sie weckt.<br />

so hat sie dann die rote wolle mit<br />

dem korb die rippen seiner brust gezählt.<br />

18


wiTeli neknebi<br />

rogorc qsovs erTi, haeriTa da maryuJebiT,<br />

zeviT miiwevs da, TiTqosda, xids sdebs Cxirebze,<br />

ise - meore gaistumrebs mavans siciliT -<br />

ferfli iqneba, rodesac is gamoaRviZebs,<br />

erTi daiTvlis Tvlebs wiTeli Salis Zafisas,<br />

xolo meore aseTives daiTvlis neknebs.<br />

19


gebläse<br />

unter einem trompetenbaum<br />

betet ein böser traum,<br />

pumpt das in sein dösen.<br />

irgendetwas löst sich dann,<br />

träumt das mit den bösen,<br />

räumt das weg, was lösen kann,<br />

rumpelt mit dem pomp hinaus,<br />

wirft seine blätter ab,<br />

nimmt mich ins grab<br />

und bläst die lichter aus.<br />

20


Caberva<br />

auReria sayviris xes amayad Tavi.<br />

bneliT moculi iq loculobs sizmari avi,<br />

romlis TvlemaSi wyalsaqaCi wylis qaCvas bedavs.<br />

raRac ifeTqebs, aixsneba, aiSvebs maSin,<br />

da avsulebTan Caxveuli, sizmradac xedavs.<br />

aTavisuflebs gzas, romlisac SeZlebs gakvalvas.<br />

Camocvivdeba gacrecili dabla foTlebi<br />

da mec samaris oxSivariT daviorTqlebi -<br />

sulis CaberviT is Caaqrobs yvela sinaTles.<br />

21


weisse fahnen<br />

wenn kamele im innersten um dicke mauren<br />

die schlangen so beschwören, dass ihr jericho<br />

in schwere körbe das selbst wie in trompeten<br />

so verflochten, wie der ton mit seinem horn:<br />

wanken wie städte aus die toren, in gestalteten<br />

figuren. ich, so betreten, wie es mich ausgespielt.<br />

die steine fallen auf die stellung ihrer mauern,<br />

die mich umzwingen, als den, den diese aufgegeben,<br />

ein jeder geht, anstatt der sätze, an die eigene<br />

adresse: die städte, die ich angegriffen eingenommen,<br />

und schlucken muß, solang es mich verdauert.<br />

22


TeTri droSebi<br />

ros aqlemebi atareben TavianT wiaRs<br />

myarad da msuyed naSenebi galavnis irgvliv,<br />

Seulocaven maSin gvelebs iseTi ZaliT,<br />

rom maTi mSvidi, Zirmownuli ieriqoni -<br />

kalaTi mZime sayvirTa yels CaexlarTeba,<br />

ise, viT bgera exlarTeba buks - Tavis mSobels.<br />

qalaqebiviT barbaceben karibWeebi.<br />

es figurebi ise mtkepnian,<br />

viT bgeris nTxeviT daiRleba xolme sayviri.<br />

galavnebs Tavze acvivaT qvebi.<br />

o, me iseve viTrgunebi am galavnebiT,<br />

rogorc - isini, miatoves romlebic qvebma.<br />

sityvis magier yvela eZebs Tavis misamarTs:<br />

qalaqebs, me rom daviurve da davipyari,<br />

da - maT, romelTa monelebac jer kidev miwevs.<br />

23


äpfel<br />

sie blickt sich um und meint:<br />

diese verbindung darfst du nicht ziehen.<br />

lass nur.<br />

ich schaue auf das ganze.<br />

sie sagt:<br />

das ist doch nur ein spaziergang in deine eigene umgebung.<br />

wie das klingt:<br />

soll dieses sehen daten fassen?<br />

und schon beginnen alle zu marschieren.<br />

der himmel wölbt sich und sie lacht und geht.<br />

die früchte werden an die wand gestellt.<br />

mich dreht es um, ich ziele:<br />

ich fühle mich ja so verbunden.<br />

24


vaSlebi<br />

is qali ukan miixedavs da Semdeg ambobs:<br />

ar ginda, nuRar gaagrZeleb am kavSirs, nuRar.<br />

vuyureb mTlians. xolo qali kvlav ase ityvis:<br />

ra dagmarTia, Sens maxloblad vseirnob mxolod!<br />

netav, ras niSnavs es sityvebi daudevari:<br />

ar Rirs, Cems mzeras TariRebis Tangavdes xsovna?<br />

sayovelTao marSireba dawyebulia.<br />

ca irkaleba. qali midis sicil-siciliT.<br />

suyvela nayofs kedlis gaswvriv daayeneben.<br />

raRac Tu viRac Semabrunebs da mec vumizneb:<br />

me xom kavSiri am wuTamde SevinarCune!<br />

25


nach stürmen<br />

fällt dieses schnörksel von der decke<br />

und gräbt sich in den polster dieser post,<br />

springt von der wand in jeder decke ecke,<br />

schliesst, danke sagend, auf den schrank.<br />

doch dieses auge will sich schliessen,<br />

denn der verdruss der farbenmasse schreit<br />

aus allen schlüsselmündern, sagt mich krank.<br />

da schüsselt waschen wasser auf das ganze,<br />

das mondgewand stürzt aus dem halben rahmen,<br />

und grinsend glänzt den sonnen ihr geflecht.<br />

da schliesst das auge sich und sternt es auf,<br />

der morgenwind dringt durch die, die ihn gurgeln,<br />

die sanduhr schneidet knöchern stürme.<br />

wird es endlich wieder nach?<br />

der schwarze mann hängt auch im kasten<br />

und will lebenslänglich fasten.<br />

26


qariSxlis Semdeg<br />

maRal Wers wydeba ornamentis erTi natexi,<br />

fostis savarZels - Tbils da fafuks - ebRauWeba,<br />

kedlebs mohyveba, kuTxeebze mococavs frTxilad,<br />

"gmadlobTo", - ambobs da karadis gaRebas lamobs,<br />

Tvalebs ki mxolod is swadiaT, rom daixuWon,<br />

radgan sigonje saRebavis yviriliT wveTavs<br />

yvela xvrelidan da suyvela saketuridan,<br />

romlis mtkicebiT, avada var, Semyria seni.<br />

narecxi wyali aq laybobas mohyveba mTelze.<br />

naxevarCarCos Camowydeba mTvaris samosi,<br />

kbilebis kreWiT da qirqiliT brwyinavs mzis wnuli.<br />

mZafrdeba mzera da, TiTqosda, gavarskvlavdeba.<br />

dila mas gaJRenTs, gamoivlebs vinc sios yelSi,<br />

qviSis saaTi qars ZvaliviT daseravs, dafleTs...<br />

egeb, odesme Savi kacis gveRirsos naxva?<br />

yuTSi hkidia, surs, maradJams daicvas marxva.<br />

27


aukasten<br />

jene länge ist ein zug,<br />

diese eine fahrt am fluss,<br />

und das schwarz ist jener vogel<br />

auf dem baum mit diesen blättern.<br />

und das rot bestimmt ein dach,<br />

das ein haus bedeckt, zum schluss<br />

steht das haus an jenem ort;<br />

dieses sehen ist ein wort,<br />

dessen berge horizont,<br />

wo sich mein verstehen sonnt:<br />

kühe werden dort gemolken<br />

und darüber ziehen wolken.<br />

diese not sät dort die saat,<br />

wo es fern so fremd mir naht,<br />

jeder ton sich anders dreht,<br />

als krüge auf den tischen steht.<br />

füllst du sie, so mäht die melodie<br />

ihre noten vom papier,<br />

bindet sich die garben:<br />

bist du fort, so bin ich hier.<br />

28


kuburebi<br />

grZelia matarebeli,<br />

gzaa mdinaris gaswvriv.<br />

muqad gamokrTis frinveli<br />

xarbad SefoTlil xeze.<br />

wiTeli - saxuravia<br />

(Tumc, aRarc unda kiTxva,<br />

saxli mis qveS rom Savia).<br />

Cemi xedvaa sityva:<br />

iq horizonti iwyeba,<br />

iq goni mzes eficxeba,<br />

iq rZisferia Rrublebi,<br />

jiqniT atarebs Zroxa,<br />

iq Wiri xorblad grovdeba.<br />

SoriT rom miaxlovdeba<br />

bgera euli ordeba,<br />

tablas daedgmis doqad.<br />

Tu igrZen, hangiT avseba<br />

qaRalds warstacebs notebs.<br />

Tu ar xar, Cemi arseba<br />

Sens nacvlad daabotebs.<br />

29


im garten<br />

hintergedanken sehen dich mit meinen blicken an,<br />

und schon verschlägt es mich gewittrig ins gebirge.<br />

denn das, was ich von dir so sehe, will ich auch besteigen,<br />

nicht nur, um ebenen in mir und ihrer schwüle zu entkommen.<br />

es trifft uns nicht aus heitren himmeln, wenn wir grollen,<br />

und sanftes regen hat auch seine wolken, bis es sich ergießt:<br />

was du von mir willst, mußt auch du von deiner stimmung wollen,<br />

und das, was, wenn wir übers wetter reden, hintergründig fließt,<br />

schwillt mir zum sturzbach, wenn es über deinen bergen donnert.<br />

ja, abgeblitzt, und schnecken - strecken ihre fühler:<br />

es hat geregnet, alles tropft und ist ein bißchen kühler.<br />

30


aRSi<br />

maluli fiqri Semogcqeris Cemi TvalebiT,<br />

ise mimdenis, erekeba viT avdars mTebSi,<br />

radganac imis, SenSi rom vWvret, dalaSqvra minda,<br />

arc mTlad imisTvis, rom davZlio CemSi dablobi...<br />

rodesav vdrtvinavT, naTel cidan ar gvawvims risxva,<br />

wvimac flobs Rrubels, vidre Zirs ar CamoiRvreba:<br />

is, rac Cemgan gsurs, Sens Tavsac xom unda mosTxovo,<br />

amindze fiqrSi is, rac CvenSi cxreba, mcirdeba,<br />

Seni mTis Tavze daquxebad amosivdeba.<br />

ganqarda elva. lokokina sacecebs iwvdis.<br />

iwvima, magram yvela xesTan kvlav wvima gvicdis.<br />

31


uinen<br />

in diese landschaft einzutreten, und so<br />

den bildern tür und tor zu öffnen,<br />

heißt nur, daß mir betretenes verhindern<br />

die sinne einzufärben weiß: da schwärzt<br />

es ritterlich schon, was ich wollte, an,<br />

indem es minnend überträgt, ein schiffchen:<br />

webstuhl oder fluß nur in gedanken.<br />

natürlich läßt sich das auch so beschreiben,<br />

daß vom grünen oder bläuen nur ein auge<br />

trocken bleibt: der trommel fälle unbewegt<br />

auf diesen paukenschlag des vorgestellten:<br />

als zug und brücke, bogen, öhre oder sehnen<br />

bleibt das innere der festung nur mit mir bespannt.<br />

das liebliche, das mir als titel dieser aussicht<br />

das leibliche vergeblich umzustimmen sucht<br />

stellt dann als flucht sich ihren perspektiven.<br />

bleibt so verkörpert mir das blicken in die tiefe,<br />

springt das hinunter, was mir dort entgegensieht.<br />

32


nangrevebi<br />

am ladSaftSi rom Seabijo da xat-saxeebs<br />

farTod ganuxvna yvela kari, yvela karibWe,<br />

imasRa niSnavs, rom grZnobebi amikrZalaven<br />

TeTrad SeRebvas imis, raSic adre Sevsulvar.<br />

aha, Savia, raindulad rasac vnatrobdi,<br />

vidre dazgaSi iZvris maqo da navi - wyalSi.<br />

amis aRwera isedac xom SeiZleboda,<br />

rom mSrali mxolod cali Tvali darCeniliyo,<br />

doli - uZravad da litavra - xelSeuxeblad,<br />

matarebeli - uxidod da ularod - mSvildi,<br />

cixes galavnad meRa vyavde Semorkaluli.<br />

is, rac CemSia, am xeds erqvas TiTqos saxelad,<br />

amaod cdilobs, xorcielis gardaqmnas, Secvlas,<br />

"gaqceva varo", - daajerebs mis perspeqtivebs.<br />

cocxali mzera ase rCeba Cem siRrmeebSi.<br />

eSveba is, rac qvesknelidan Tvals gamisworebs.<br />

33


nymphe<br />

ich möchte mir von andrer seite als das entgegenfallen,<br />

was mich von hier aus in die weite meiner aussicht treibt.<br />

wenn mir damit, so angesetzt, das ende mit dem ufer winkt,<br />

heißt das dann nur noch, daß ich mich in jenen fluß gebracht,<br />

der mir aus seiner schlinge hilft, indem sich seine ufer treffen.<br />

so aufgeschwatzt den strudel mit der lösung zu verwechseln,<br />

und auch weil ich, wenn ich mich drehe, mich nicht finde,<br />

läßt mich auf deutungen vergessen, die in meiner fülle enden.<br />

da ich die zeit, die flüsse brauchen, um sich zu verlagern,<br />

nicht selbst erleben kann, empfinde ich auch landschaft, die<br />

sich um mich dreht, als aufgebunden, nicht als teil von mir:<br />

ich fließe noch, und darum diene mir doch rettend als der ast,<br />

der, weil er sich in dem, was ich von mir verwässert, spiegelt,<br />

als anderes in dem zu ruhen kommt, das sich nur selbst bewegt.<br />

treibt dann der wind uns aus und in die blätter, die beschrieben<br />

als abgebildet oder nützlich gelten können, bleibt von dem papier<br />

das hier - nur wenn mich jetzt umarmt, woran ich mich<br />

geklammert.<br />

34


nimfa<br />

msurs, sakuTar Tavs aw sxva mxridan davece Suqad.<br />

esa sjobs, vidre - is, rac xedvis siSores mZalavs,<br />

roca am mxridan dasasrulis napirebs vuWvret.<br />

da es gulisxmobs, rom Sevedi im mdinareSi,<br />

romelic Tavis maryuJebiT damexmareba -<br />

ori napiri Seeyreba erTimeores.<br />

layboba morevs gamosavlad SemomasaRebs,<br />

da maSinac ki, sakuTar Tavs ros veRar vpoveb,<br />

gadamaviwyebs, amis axsna CemSi rom kvdeba.<br />

dros, mdinareebs rom sWirdebaT mixla-moxlisTvis,<br />

TviT ver ganvicdi. amitomac aRviqvam landSafts,<br />

viT Cems garSemo motriales da Tavsmoxveuls<br />

da ara - rogorc ganuyofels da sisxlxorceuls.<br />

kvlav momdinares, mSvelel totad gamomecxade,<br />

is irekleba imaSi, rac wylad gardavqmeni,<br />

amitomaa, sxva ramed rom feTqavs imaSi,<br />

rac mimoiZvris TavisTavad, TviTon, sakuTriv.<br />

da Semdeg qari gagvaqrolebs gareT, foTlebSi,<br />

romlebic, iqneb, warwerebmac ki gadafaron,<br />

an fotoebze aRibeWdos maTi saxeba -<br />

qaRaldic maSin Seiqmneba gamosadegi,<br />

Tu momexveva is, rasac me CavebRauWe.<br />

35


ein bläuen<br />

das leichte fällt ins schilf und zirpt<br />

mit schatten um die heissen felder,<br />

täuscht so die umgehängten ränder,<br />

verwest ein bisschen, wie wenn einer stirbt.<br />

und dunstig fault das licht in meinen blenden,<br />

grellt durch die blicke ins gestrüpp,<br />

dreht die gereizten mägen durch den wind,<br />

reiht zähne auf, ein wenig schimmeln ihre enden.<br />

die bilder treten ganz geduldig aus den dingen,<br />

zeilen sich auf für das, was sie sich gelten,<br />

legen sich auf den so geschlitzten magen, singen:<br />

die falben grinsen glücklich in die wellen,<br />

da eilt die welt entkleidet durch ihr rollen<br />

und reitet ihrer weite blösse in mein wollen.<br />

36


silurje<br />

am simsubuqis vardnis Cqami xmas mohgavs stviris,<br />

lerwmebs CaenTqmis da, mindvrebic hgvanan safpirebs,<br />

gars SemojarulT Tvals auxvevs amiT napirebs<br />

ise oboli, rogorc maSin, ros viRac tiris.<br />

abolebuli lpeba Suqi Cems sibrmaveSi,<br />

akaSkaSdeba mzeris gavliT aburdul tevrSi,<br />

SfoTian stomaqs qaris qrola aatrialebs<br />

da obmodebulT daamwkrivebs kbilebs daeSvilT.<br />

sagnebs stoveben xatsaxeni da ver xvdebian,<br />

maTi namdvili mniSvneloba viT erTvis striqons.<br />

CaWril mucelze roca mReriT daeSvebian,<br />

kbilebs ukreWen Calisferi cxenebi zRvas da<br />

samyaro Tavis Cqarosnul temps talRaT aCvenebs -<br />

is Sor siSiSvles Cems survilSi SemoaWenebs.<br />

37


violett<br />

immer weiter in der stimmung,<br />

bis du in der laune bist,<br />

die du stillst. erinnerung:<br />

immer weiter ist bestimmung.<br />

du als färbung bist bedingung,<br />

daß du siehst, was du nicht bist?<br />

kummer, heiter, zeug die stimmung,<br />

bis du, ich erstaune, bist.<br />

38


iisferi<br />

ufro da ufro Rrmad SeerTvi Seniv gonebas.<br />

vidre isurveb, RvTis wadilis minamsgavsebo,<br />

Sen asazrdoeb da amSvideb im mogonebas,<br />

tkbeba da tkbeba momdinare SoriT cxoneba,<br />

Sens fers mxolodRa mowodeba epirwoneba,<br />

is rom ixilo, rac aRar xar, lxeniT aRmvsebo,<br />

tkbilo naRvelo, Seni simwris hqmeni moneba,<br />

me gaognebas Sevupyrivar, Sen ki - arsebob.<br />

39


vögel!<br />

in der erinnerung muß ich nach der erscheinung haschen,<br />

von blüte flatterhaft zur blüte oder auch im nebel liegend<br />

ersteht sie mir von den begriffen des erdachten ganz verwaschen.<br />

wie anders dieser eindruck, der in sicherheit mich wiegend,<br />

mich prägt, indem er meine sinne überwältigt:<br />

bin ich es etwa, der dem ganzen seinen stempel gibt?<br />

ist jener vogel, der mich pfeifend auf dem ast dort wippt<br />

nicht ich, der den begriff von ihm in sich vervielfältigt?<br />

es nimmt mich wunder, daß mir keine flügel wachsen,<br />

wenn ich an dieser wirklichkeit den schnabel wetze;<br />

und tiefer gehe ich in mich auf meinen beiden haxen,<br />

indem ich, was ich sehe oder wo ich gehe , so in mich versetze,<br />

daß das, was sich in mir noch aufbäumt gegen diese sicht,<br />

von seinem ast aufflattert, und mich so mit sich verflicht.<br />

40


frinvelebi!<br />

mogonebaSi mwads, zmanebas Cavavlo xeli,<br />

yayaCoebze dafarfatebs TiTqos aprili,<br />

yalbi cnebebiT damtverili da daTxapnili -<br />

STabeWdileba ra ucxoa, ra sxvarig mwveli!<br />

daRs masvams imiT, rom ereva Cems guls da nebas.<br />

beWeds rom asvams mTels, erTians, nuTu is me var?<br />

gana frinveli, totze rom zis da moswons rxeva,<br />

TviTon ara var, rom gardavqmni am Citis cnebas?<br />

da mikvirs, ratom ar mezrdeba netavi frTebi?<br />

imaze, rac Tavs damtrialebs, niskarts vilesav,<br />

Sevdivar CemSi da rac xdeba, nelnela vxvdebi.<br />

rasac vxedavdi, Cemi Tavis SigniT gadamaqvs.<br />

gareT naWvretic axlobeli gamxdara CemTvis -<br />

ori samyaro - Sin Tu gareT - erTmaneTs erTvis.<br />

41


sonde<br />

am anfang dreht sich alles reden wollen<br />

um das, was aufgeht in dem meer versionen,<br />

den buchstaben zu tönen, lässt millionen<br />

in blitzen spielen, die sie erden sollen,<br />

drohend gedanken, die dem licht verborgen<br />

ordnend beschränken wie verwirrung zeugen.<br />

rollen die stoffe ihre bahnen, beugen<br />

sich die modelle dem kostüm von morgen,<br />

umkreist, was hier im gliedern tagt, sein werden.<br />

mit einem mal, und so gezeichnet, steigen<br />

tonleitern auf, geht über in gebärden<br />

dem delirieren nah der lieder reigen.<br />

chor allen ahnens hebt, die leiern, auf,<br />

endet als bruch, riff im begriffnen lauf.<br />

42


zondi<br />

dasawyisSive saubaris yvela survili<br />

versiebis zRvas utrialebs, oqrocurvili<br />

Tema amodis zedapirze, raTa dumili<br />

gankveTos elvam, asoebis xmebSi wuxili<br />

fiqrTa, romlebic am sinaTles emalebian.<br />

wesrigis sazRvrebs garRvevebiT emuqrebian<br />

da podiumze qedmoxrilni eaxlebian<br />

xvalindel kostums modelebi. gars evlebian<br />

gaTenebadi sazrisebi, warmodgenaSi<br />

wamomarTulni, xdomilebis ucnaur Jestebs,<br />

gaaJRereben musikalur frazad TemaSi<br />

bodvis napirze simRerebis amRvreul ferebs.<br />

winaTgrZnobebi aRapyroben qnarebs, rbolaSi<br />

wyalqveSa kldeze daimsxvreva fraza wvdomaSi.<br />

43


utsche<br />

kind sein, leicht die leiter zu erklimmen,<br />

fallen, wann?, wie bahn sich vorgeschrieben,<br />

finden, was vom wahn im wort geblieben,<br />

lallen, leiern teil er ein zu stimmen.<br />

klein gedruckt sich zeit und zeile zieren,<br />

eindruck so zu schinden, dass gefallen,<br />

die auf reizen leer gestikulieren,<br />

szenen machen, fühlen wolkig ballen.<br />

zeug die zeichen, die zu nichts addieren!<br />

tanzt der schwindel vor den augen, webe<br />

katastrophen in den takt, verschwimmen<br />

die kulissen, spiel, als ob, was lebe,<br />

hoch hinaus nicht wolle, bloss in schwebe<br />

kind sein, leicht die leiter zu erklimmen.<br />

höher steigen, sich in zwänge schmiegen,<br />

klötze türmen, hell die klänge färben,<br />

wenn zur gänze bauten hoch sich fügen;<br />

taube brocken, wild geformte scherben<br />

bilden selbst die muster, wege, stiegen;<br />

längen, breiten räume fassen ein,<br />

sperren klänge ein, bereit zu üben,<br />

was im brauch verschüttet, lassen ein,<br />

die verschieben, bis sie passen, einfallen,<br />

wann?, wie bahn sich vorgeschrieben.<br />

44


Camosasrialebeli<br />

bavSvad yofna da kibe-kibe laRi sirbili,<br />

vardnebi, rodis? gzebi Tavis beds gansazRvraven,<br />

rac sityvebs SerCaT vnebebidan, povna imisi,<br />

kaci sakuTar Tavs aawyobs qnarze RiRiniT.<br />

dro wvrili SriftiT iwereba, urTavs striqonebs<br />

wamebiT gawvrTnil da daxvewil STabeWdilebebs,<br />

romlebic cdaze pantomimiT reagireben,<br />

grZnoben scenaze Rrublisebur gamovlinebebs.<br />

dasvi niSnebi, arafers rom ar emateba!<br />

da cekva-rokviT Tavbrusxveva abrmavebs Tvalebs,<br />

mieci ritmi katastrofebs, bundovandeba<br />

es kulisebi, speqtaklia misi sikvdili,<br />

TiTqos ar surdes maRla, gareT, da surs frenaSi<br />

bavSvad yofna da kibe-pwkalze laRi sirbili.<br />

da kidev ufro maRla asvla brma ZalisxmeviT,<br />

ficrebis erTad daxvaveba, gaferadeba<br />

bgerebis, roca nageboba amoizrdeba<br />

da yru kedlebSi alesili msxvrevis qaosi<br />

qmnis CuqurTmebs da kibeebs da gzebs, gasasvlelebs,<br />

sigrZe-siganis sivrceebi wnaven galiebs<br />

gamomwyvdeuli bgerebisTvis, rom gamoscadon,<br />

CveulebebSi rac gaibna, da amagreben,<br />

usadageben, asworeben, aTanabreben,<br />

Casvamen, rodis? gzebi Tavis beds gansazRvraven.<br />

45


klarer soll aus engem raum sich heben,<br />

was sich im moment, am traum vergangen,<br />

wahrer soll verstehn am bild jetzt weben,<br />

bis gestalt annehmen, die verlangen,<br />

aufzutrennen, die dem stoff entstreben.<br />

spur in pfützen, eindrücke im wachen<br />

überflutet, -wuchert vom belieben,<br />

mit dem, die sich festgesetzt, verflachen,<br />

rinden, die sich sinn und stamm vormachen,<br />

finden, was vom wahn im wort geblieben.<br />

welt, wann wellt, was im gewirr verstrickt,<br />

einfach horizont, der ungegliedert,<br />

was auch ragt, in seine lage rückt!<br />

rauscht es, tagt es, regen unerwidert<br />

laut und licht, die ins gedächtnis schickt,<br />

was in buchten formt, am ändern strandet.<br />

wetter, letter, tau und teil verschwimmen,<br />

wenn, was will, in einheiten umrandet.<br />

wahn die leiter, spricht, der steuert, landet,<br />

lallen, leiern teil er einzustimmen.<br />

46


asac am wuTSi gza aebna sizmrebSi, viwro<br />

sivrcidan unda amovides ufro mkafiod,<br />

da ufro naTlad unda qsovos wvdomam suraTi,<br />

sanam formaSi mTlianoba ar aRsruldeba,<br />

emalebian materias elementebi<br />

da maTi kvali gubeebSi, anabeWdebi<br />

cxadSi, mimqralni – mravldebian mZlavri surviliT,<br />

magram formebSi moqceulni, gamyarebulni,<br />

merqnebi azrebs da Reroebs warmoidgenen<br />

da pouloben, rac vnebidan SemorCaT sityvebs.<br />

samyarov, rodis azvirTdeba, rac Cahyva morevs,<br />

Sori, naTeli horizonti, mimobneuli<br />

gamTliandeba, da aRadgens isev Tavis Tavs,<br />

aSrialdeba, gaTendeba, wvims upasuxod<br />

sinaTle, bgera gaagzavnis xsovnis kunZulze,<br />

rac yureebSi iZens formas, awydeba napirs,<br />

amindi, nami da nawili, asomTavruli<br />

gaicriceba, SemosazRvravs erTianobas.<br />

da rodis? kibe, TqviT, vinc marTavs, Camosrialda,<br />

kaci sakuTar Tavs aawyobs qnarze RiRiniT.<br />

47


kegeln<br />

im urwald dieser blicke schwingt sich gaffen<br />

mit seiner meinung schwer von gast zu gast,<br />

im sehfeld angespannt das schwätzen zu beackern.<br />

ein schlag ins wasser, um zu drehen, sticht in see.<br />

in dieser mast hisst jeder heuchelnd seine segel,<br />

und misst, was er am meisten hasst.<br />

unter dem joch der andern hebt der mist den schwanz,<br />

die zukunft fährt mit einer dehnung in den hafen,<br />

um hastig eicheln, heute in den wald zu säen.<br />

(so leuchten euch die türme, stämme ihr signal.)<br />

was seinem redefluß mit knapper not entkommen,<br />

darf nun, das wasser bis zum hals, besprochen,<br />

als wahlverwandtschaft baum und gräser gackern.<br />

was seinen hof so hält, verschmiert mit seinen füßen<br />

den ton, den es mit seinesgleichen köpfe rollend trifft,<br />

wird, als matrose seiner herkunft, schlau beschifft,<br />

und, augen triefend, als matrone schief beschlafen.<br />

48


keglis TamaSi<br />

pirdaRebuli xtis mzeraTa usier tyeSi,<br />

viT - TvalsazrisSi, rtodan rtoze, maimuniviT,<br />

xedvis areSi mwolare rom moxnas laqlaqi<br />

da tbas CaerWos, rom SeiZlos datrialeba.<br />

aq yvela yalbad atkacunebs sakuTar afras,<br />

aacdens imas, rac guls urevs yvelaze metad.<br />

sxvaTa uRlis qveS kuds aibzeks nakelis knuti<br />

da gawelili momavali portSi SeaRwevs,<br />

raTa rkoebi naCqarebad daTesos tyeSi.<br />

ase gvicqeren koSkurebi. maTi signali<br />

myarad rom JRerdes da marTali gvamcnos ambavi.<br />

misi saubris mdinares rac bewvze gadurCa,<br />

ufleba aqvs, rom daqorwindes tyeze, balaxze,<br />

romlebic ase akavebdnen mis kars da ezos.<br />

fexiT zels bgeras, Tavisive msgavsebTan erTad<br />

Tavebs agorebs da axvedrebs imave Tavebs.<br />

da is iqneba matrosiviT mdare da undo,<br />

Tumc sveli mzeriT mTlad matronas gamomsgavsebuls,<br />

masac iribad vinme iqneb miuwves kidec.<br />

49


krawall<br />

aus diesen noten wächst vor ihnen angst,<br />

die diplomatisch uns mit ihr vertauschte.<br />

der wechsel läßt die kräfte steigen,<br />

um uns, als wille eingebildet, zu verhökern,<br />

und treibt im rausch zur kriegserklärung:<br />

ein jeder gelte nur so lang als seine währung!<br />

mit diesem säbel rasseln - wer ließe sich noch so<br />

verkaufen? - bin ich gemeint, und so gefreit<br />

versieht es seinen dienst von oben.<br />

nur angetreten, - hat es denn diese sicht verdient? -<br />

hält es mit seinesgleichen schritt und darf sich<br />

für das aushalten der treue selbst beloben.<br />

hab acht vor den kanonen, donner! ein jeder kopf<br />

in seine mündung, als belohnung: feuer!<br />

zwischen sirenen wird die heimkehr durchgeschifft,<br />

und, heimat rufend, so in sich versenkt:<br />

wer hier noch irr fährt, kommt zu spät.<br />

die schützen, aus allen rohren sprache zündend,<br />

begraben, was von dieser stellung schon obszön<br />

verschossen. was sich noch rühmen kann wird<br />

gliederlos mit namen oder titel ausgeschlachtet,<br />

denn dieses feld darf nichts vom hinterland<br />

des selbst beherrschen. wer soll auch diesen daten<br />

ihre lieder lassen? sie sind doch um das fell<br />

über die ohren ausgezogen. nur noch die rüstung<br />

läßt sich als wahrheit verlogen auf die bahre legen.<br />

50


amboxi<br />

am notaTagan SiSis buCqi amoizrdeba.<br />

SiSSi gagvcvala - gaisarja diplomativiT.<br />

gacvla zrdis Zalas, raTa Jinma da nebisyofam<br />

gadagvaqcios miwis kuzad, samaris borcvad,<br />

Troba mogvgvaros, vidre omi daiwyebodes.<br />

yvela suldgmuli faseuli imden xans aris,<br />

ramden xansac ki Tavis dacva xelewifeba -<br />

me am xmliT vibrZvi. Tavs sxva, aba, rogor gayidda?!<br />

me mirCevs, gana? CemTan flirtiT cdilobs garTobas?<br />

uaruyvia samsaxuri, maS, zena ZalTa!<br />

daimsaxura man aseTi sanaxaoba?<br />

axlos mimdgari, TavisnairT ayolebs nabijs<br />

da ufleba aqvs, sakuTari Tavi Seiqos<br />

gaZlebisa da gamovlenil erTgulebisTvis.<br />

ufrTxildi qvemexs - misgan cviva Weqa-quxili.<br />

yvelani, vinc ki sakuTar Tavs uRrmavdebian,<br />

cecxls moixveWen - es iqneba magaTi jildo.<br />

sirinozebTan erTad gemi Sinisken gaswevs,<br />

samSoblo uxmobT Tavis TavSi CaRrmavebulebs:<br />

isic aq mova, visac bedma gza auria.<br />

yvela msroleli, Tofis lulis enad amgznebi,<br />

mas asamarebs, vinc momkvdara Seuracxqmnili.<br />

rasac jer kidev SeuZlia Tavis Seqeba,<br />

oms gasTiSvia, SerCenia wodeba mxolod.<br />

partax suls sxvebze batonobis ar aqvs ufleba.<br />

am TariRebze viRam unda SeTxzas simRera?<br />

maTTvis xom omi sxvaTa yvlefis saSualebaa?!<br />

sakaceze ki natyuari simarTle wveba -<br />

meomris nacvlad darCenili aRWurviloba.<br />

51


wechsel<br />

dieses mehr an übertragung<br />

macht als ordnung<br />

etwas von der kraft zunichte:<br />

wenn ich es wollen nenne,<br />

steigt der verbrauch<br />

zum beispiel:<br />

als wolke in den himmel.<br />

"dieses" als muster<br />

trägt zu dem satz bei,<br />

den ich jetzt machen kann;<br />

ob als sprung in meinem gefüge,<br />

oder als graben, den ich<br />

mit meinem satz<br />

hinter mir gelassen habe,<br />

wie ich dieses übersetzen<br />

eben verstehe: floß,<br />

was von mir zurücktreibt,<br />

bleibt sich immer<br />

mit geteilter meinung.<br />

52


gacvla<br />

es ufro metad gadatanas emsaxureba,<br />

vidre - wesrigs an kavSirebs<br />

da iklebs Zala, nadgurdeba am qmedebaSi,<br />

roca mis survils vasaxeleb,<br />

cvdeba, da qreba,<br />

ai, magaliTi:<br />

rogorc Rrubeli maRla caSi,<br />

"es", viT nimuSi,<br />

emateba winadadebas,<br />

romelic axla SemiZlia rom movifiqro,<br />

rogorc naxtomi Cems danarTSi<br />

an rogorc Txrili,<br />

romelic ukan movitove winadadebiT<br />

iseve, rogorc es Targmani.<br />

me vxvdebi – is, rac movitove,<br />

Cemgan rac midis<br />

ukan – is rCeba Tavis TavTan<br />

gaorebul warmodgenebSi.<br />

53


ein färben<br />

der sonnen wut erkaltet, langsam, starr,<br />

die sicht erstirbt in mir in dunkelrot,<br />

das nordlicht tönt sich in den tod.<br />

in meinen blassen händen schwindet,<br />

was nie war. die lust veraltet,<br />

klanglos, ohne scham; und jede abfuhr<br />

bringt sich glotzend in ihr lot.<br />

so leimt sich das zusammen,<br />

was in müder pracht sich selbst gehorcht,<br />

im zeigen prüder macht.<br />

54


erTi gaferadeba<br />

mzeTa risxva civdeba. rCeba gaqvavebuli.<br />

ferSi - muq alisferSi Cemi mzerac mokvdeba.<br />

polaruli naTeba aJRerdeba sikvdilSi.<br />

xelSi is Camakvdeba, rac arasdros yofila.<br />

vneba damiberdeba - uCumrad, ukrZalvelad.<br />

yoveli gadaxveva sakuTar tvirTs mimZimebs.<br />

ase erTvis erTmaneTs gadaRlili mSveneba<br />

da aseve - Cveneba kekluc Zalauflebis.<br />

55


ODEN<br />

– uu – u – u – u – u<br />

– u – uu – u – u – u<br />

– u – u – uu – u – u<br />

– uu – u<br />

still steht nicht scheinen in den stummen blicken,<br />

hingegeben verharren vorstellungen,<br />

wie es ohne trommeln der worte sanfter<br />

mahnen nicht könnte;<br />

taten, die aufmerksam gedanken richten,<br />

auf ihr teilen, im warten auf die zeichen<br />

ihrer ganz vertrauten, gewohnten formen,<br />

um sie zu bringen<br />

auf ein geständnis lang ersehnter klarheit,<br />

wie in ihren verhalten ausgeführten,<br />

deutenden austäuschen wir kommen näher<br />

an sie, zu klagen,<br />

dass, wie sie bessern aus, was sie verbindet,<br />

uns nicht tiefere einsicht in ihr werden<br />

frei legt, um aus ihrem vergehn zu schliessen,<br />

was sie gebrochen.<br />

56


odebi<br />

utyvi mzerebis labirinTSi borgavs naTeba, awydeba<br />

kedlebs,<br />

gawiruli warmodgenebi icdian TiTqos monusxulni,<br />

STagonebulni sityvebis mZime dafdafebis<br />

natifi ritmiT;<br />

danaSaulni sasamarTlos uwyoben fiqrebs,<br />

danawevrebulT niSnebiT da moCvenebiTi<br />

Rrma TanagrZnobiT ganabulni elodebian,<br />

rom gamosZalon<br />

oden nanatri am sicxadis aRiareba, maT qcevebSi<br />

gamokveTili satyuara maniSnebeli,<br />

Cven ki mxolod vuaxlovdebiT,<br />

rom daviCivloT,<br />

Tuki isini am kavSirebs daalageben, rac Cveni xedvis<br />

siRrmes ver Secvlis maT SemTxveviT xdomilebaSi,<br />

imas xom mainc mixvdebian, ram miiyvana<br />

daRupvis zRvarze.<br />

57


so, wie sich fortsetzt, schäumt über erleben,<br />

krönt, es weiss, wie sich aufzulaufen anfühlt,<br />

reflektieren es, wie sich bricht an lippen,<br />

was sie beschwingen.<br />

klagen sie an zu drehen, die verfahren<br />

sich nach ferneren zeichen richten, um zu<br />

steuern bei der rauheren elemente<br />

sicherem stranden.<br />

bringen sie, um zu bilden horizonte,<br />

lächeln in deine züge, wendet ab sich<br />

absichtsvolles brechen der, um die spielen<br />

wiederkehr, ende.<br />

könnten nicht ahnen, die auf uns zukommen,<br />

die verwehten einstellungen, beleben,<br />

bis aus bleibenden glücklich aufsteigende<br />

uns still anblicken.<br />

58


is ki ganagrZobs sakuTar Tavs, qafmoreuli<br />

gancdis talRaze cnobs SegrZnebas, TiTqos sivdeba,<br />

gansjian, msxvreviT rom awydeba tuCebs, gansjian,<br />

ras Seasxamen frTebs amjerad.<br />

da brals dasdeben, miusjian adgilze trials,<br />

gzaabneulni, Soreuli napirebisken<br />

midian, raTa marTon ufro metad uxeSi<br />

alqimiuri procesebi.<br />

da Sens nakvTebSi gamokrTeba Rimili maTi,<br />

horizontebis<br />

warmoqmisas, ganzraxvebiT savse msxvrevebi<br />

ganqardebian, Seiqceven Tavs dabrunebis<br />

gaTamaSebiT, dasruldebian,<br />

xolo isini, momavalni Cvensken, verafriT<br />

warmoidgenen qarSemosil, gamococxlebul<br />

da gadarCenil warmodgenebs, sanam isini<br />

ar aRsdgebian da mSvidad ar Semogvxedaven.<br />

59


kentaur<br />

u – u – u – uu – u –<br />

u – u – u – uu – u –<br />

u – u – u – u – –<br />

– uu – uu – u – –<br />

wohin die schritte, soll ich sie lenken, wenn<br />

mich einer büste gleich von den gliedern trennt<br />

ein schnitt durch die verstrickung wirrer<br />

banden, wie sie knüpft der gegensätze<br />

behaarter lauf; zu welchem behuf stampft es<br />

im rausch von sinnen ein, was sich denken lässt,<br />

wo sich der aufstieg in zwei wege<br />

spaltet, zu glattem stein steht gehauen,<br />

der seine keule hebt, schlägt im schwanz das tier<br />

vor, ihm auf allen vieren zu folgen; dort<br />

erwartet sie ihn ungeduldig,<br />

wo er denn bliebe, die zeit, sie drängt uns<br />

im schiff zu jener gegend, den wellen trotz,<br />

dem tausch der teile, bieten zu können, nicht<br />

im faden auf vergehn zu rollen,<br />

locken die wehen gefälschtem geschlecht.<br />

da braust verkehr, sein tempel verwaist, am ring<br />

erkennt doch keiner mehr, was die flut ihm bringt<br />

60


kentavri<br />

saiT mivmarTo nabijebi, roca, viT biusts,<br />

kidurebisgan myofs kvarcxlbeki sicarielis,<br />

gadaxlarTuli aburduli mniSvnelobebis<br />

gadakvanZuli, erTmaneTis sapirispiro<br />

TmiT dafaruli mimoqceva; an ra logikiT<br />

Caitkepneba am grZnobaTa TrobaSi fiqri,<br />

moazrebadi xdomilebis, sadac gluv qvaSi<br />

amokveTili asasvleli iyofa orad,<br />

romelic urtyams cxovels kudSi kets da sTavazobs<br />

Tavazianad, ukan mihyves oTxive fexiT<br />

iq, sadac qali elodeba Tavis mamakacs<br />

mouTmenelad... dro ki miwyiv migverekeba<br />

im midamosken gemiT, isev zvirTebis jibrze<br />

SesaZlebloba elementTa cvlis, da moTxovnis<br />

rom aRar Cahyves labirinTSi Zafs; tkivilebi<br />

Seityueben maT cru modgmas aq dasaRupad.<br />

oblad daSTeba es taZari quCis gugunSi<br />

wreze, morevSi vin mixvdeba - ra moaqvs nakads<br />

61


an tönen, die der tanz gehörnt hat,<br />

um sie in nöten als stier zu zähmen.<br />

es krönt sie, das der dann in die sterne setzt,<br />

der im gefolge, das sie verbockt, verklärt<br />

im kranz der strophen, die ihn winden<br />

anvertraut, schwarz sie die segel hissen.<br />

so stützt, ich wein’, stock alter nicht, vielmehr stürzt,<br />

der namen ihm verleiht, diesem mythenmeer,<br />

berauscht der fluss, der sie vergessen,<br />

lässt, was sich einmal gesetzt, zurück nicht.<br />

62


okvebSi oden rqaSemosil sityvaTa niRbiT,<br />

rom minotavriT moarjulos gaWirvebis Jams.<br />

gvirgins adgamen amalaSi, gajiutdeba,<br />

am gvirgvins Casvams varskvlavebSi. gasxivosnebuls<br />

sityvebis rigSi Caawnaven, da mindobilni<br />

maTze strofebi Savad afrebs asisineben.<br />

moxuci, joxze dayrdnobili, emxoba, vtiri<br />

mas, vis saxelsac miTiuri es zRva atarebs,<br />

aTrobs mdinare daviwyebis, romelic ukan<br />

aRar abrunebs erTxel ukve myarad dadgenils.<br />

63


– uu – u – u – u – u<br />

– u – uu – u – u – u<br />

– u – u – uu – u – u<br />

– uu – u<br />

sitzt an den stamm gelehnt das buch in händen,<br />

weisse rinde mit schwarzen flecken, du, ich<br />

lese den bewaldeten hang, die helle<br />

bucht, sacht vom ufer<br />

macht los das boot, sicht läuft aus, grund zu fliehen,<br />

glied das ruder, das steif im takt verkleinert<br />

deinen umriss, leuchtet die birke mir zum<br />

zeichen, das du noch<br />

hältst in den händen, dem die blicke folgen,<br />

wie in abständen mir die kleinen blasen<br />

zeigen wo die blätter ins schwarze wasser<br />

tauchten, was von der<br />

brüchigen spur verflossenen auffassens<br />

uns geblieben. noch klingt das leise klatschen,<br />

das die berge unruhig durchwellt; ich springe<br />

nackt durch reflexe.<br />

64


xes miyrdnobili, wigniT xelSi, kiTxulobs niSnebs,<br />

ieroglifebs, TeTr merqanze Savi laqebiT,<br />

Sen, me vkiTxulob ferdobs, tyeTi dafaruls, naTel<br />

Soreul yures, da uecrad<br />

Sordeba napirs navi, xedva wydeba, gaurbis<br />

asoebs usvams, rogorc niCabs mZlavrad, ritmulad<br />

amcirebs konturs Sens sxeulze, mxolod aryis xe<br />

Semomnatris niSnad imisa,<br />

rom kidev SegrCa xelT mzerebi rasac mihyveba,<br />

wylis zedapirze buStulebis es pulsacia<br />

maniSnebs adgils, aq foTlebma mRvrie Sav wyalSi<br />

CayvinTes, mxolod<br />

wyvetili kvali SegvrCa wvdomis gawyalebuli<br />

da ferdobidan kvlav moismis Cumi tylaSuni,<br />

romelic mTebze gadaivlis zvirTebad, me ki<br />

refleqsebSi vxtebi SiSveli.<br />

65


– u – uu – , – uu – uu<br />

– u – uu – , – uu – u –<br />

– u – uu – u<br />

– u – uu – uu<br />

willst du wirklich verstehn? schlag an ein thema mir!<br />

mathematisch durchdacht, proportional gesetzt<br />

werden worte mir brüchig,<br />

klingen werte nach untergang.<br />

bilde ich mir das ein? folge dem schema nur!<br />

aus den fugen geht das, was in die schrift einströmt,<br />

ausgeufert das weite,<br />

sucht bestimmt nach, was unbestimmt.<br />

kinderlachen, es setzt worte wie kieselstein,<br />

wie figuren aus strichen, welch ein esel bin<br />

ich, nach stellen zu suchen,<br />

wo im stillen die disteln blühn.<br />

rechne ich denn damit, dass in der wurzel steckt,<br />

was ins kraut schiesst? was ist? multipliziert es sich<br />

mit sich selbst? so ein unsinn<br />

hat nur platz, wenn ein spatz gedacht.<br />

alle raunen mir zu, unter dem unterschied<br />

liegt das gleiche versteckt, das sie zusammenfasst,<br />

summen stimmen genau so<br />

lange nichts sie zusammenzählt.<br />

66


gsurs, rom gaigo, marTla Caswvde? momeci Tema!<br />

maTematika, algoriTmi da proporcia<br />

msxvrevads xdis sityvebs, anadgurebs faseulobebs,<br />

samgloviaro maTi marSi mesmis riTmebSi.<br />

an, iqneb, mxolod meCveneba? mihyevi sqemas!<br />

rRvevas ganicdis da gadmodis napirebidan,<br />

rac nawerebSi jebiridan Caedineba,<br />

eZebs garkveviT gaurkvevels, mouxelTebels.<br />

bavSvis sicili ganaTavsebs sityvebs sibrtyeze<br />

qvafeniliviT, viT figurebs Strixebisagan.<br />

ra suleli var, rom daveZeb iseT adgilebs,<br />

sadac dumilSi yvaviloben ekalbardebi.<br />

nuTu, es aris Cemi gaTvla, rom, rac fesvSia,<br />

amoizrdeba is ReroSi? ra aris? rogor<br />

mravldeba isev Tavis xarjze? msgavs uazrobas,<br />

albaT, beRuras fiqrebSi aqvs mxolod adgili.<br />

CamCurCuleben, TiTqos miRma gansxvavebaTa<br />

aris msgavseba, rac maT isev aerTianebs,<br />

da ricxvTa rigic manamdea mwyobri da swori,<br />

sanamde aris Sesakrebi da dauTvladi<br />

67


wird symbolisch gefügt, metamorphosen gleich<br />

formen satz und axiom um sich zu komischsten<br />

unterhaltungen: geh aus<br />

von den ersten prinzipien,<br />

tschirpt es, exposition, thema, das durchgeführt<br />

enigmatisch, hermetisch, aber nicht zu lang!<br />

unterm strich wird der nenner,<br />

was im zähler steht, anweisen.<br />

68


winadadebis simboluri mibma, kavSiri<br />

aqsiomasTan, komikuri metamorfoza<br />

urTierTobis. amosaval wertilad mainc<br />

principebi gvrCeba sawyisi.<br />

Cqefs idumalad, hermetulad gatarebuli<br />

eqspozicia, Tema, oRond - ara xangrZlivad!<br />

gasmuli xazis qveS mniSvneli asaTaurebs<br />

da miuTiTebs, rac mricxvelSi asaxulia.<br />

69


– uu – u – u – u – u<br />

– u – uu – u – u – u<br />

– u – u – uu – u – u<br />

– uu – u<br />

stolpert er auf die strasse, sieht, wie wenig<br />

ist geblieben von der gewohnten gegend,<br />

nicht einmal den randstein erkennt er wieder,<br />

der ihm ein bein stellt.<br />

und erst die bäume, himmel!, fremd sie rauschen,<br />

ohne dass er bestimmen kann, ob linde,<br />

ahorn, buche vor seiner nase lassen<br />

schwirren die blätter.<br />

steht er am kopf? wer liegt denn da im graben<br />

ganz vermummt? (weil, den nachbarn zu beschreiben,<br />

liegt der welt, die seine besatzung einnimmt,<br />

viel, viel zu ferne.)<br />

auf allen vieren kriecht ein ungeheuer<br />

großer käfer, und fällt vom blattrand in die<br />

pfütze, liegt am rücken, ertrinkt, ein absatz<br />

tritt auf den panzer.<br />

rappelt er endlich auf sich, wischt den dreck sich<br />

ab, im mantel die hände liegen schwer wie<br />

klötze, wer soll da etwas singen von den,<br />

türmen am himmel<br />

70


fexareuli mibarbacebs quCaSi, amCnevs,<br />

gaqra nacnobi, miCveuli midamo, uceb<br />

gzispiras qvaze daucdeba fexi,<br />

veRar cnobs.<br />

da es xeebi, o zecao! maTi foTlebis<br />

Sriali ucxo, saidumlo gamxdara misTvis<br />

da veRar xvdeba, wifelia Tu - nekerCxali,<br />

an iqneb - cacxvi?<br />

Tu Tavdayira dadga TviTon? maSin ormoSi<br />

vin wevs WupriviT SefuTuli? (radgan mezoblis<br />

versia misi samyarosgan Zalze<br />

Sorsaa.)<br />

meqanikuri moZraobiT modis urCxuli,<br />

foTlis cicabo napralidan veeba xoWo<br />

vardeba. zurgze wevs gubeSi, ixrCoba, javSans<br />

faravs naleqi.<br />

Zlivs wamodgeba, wels aiTrevs, CamoiferTxavs<br />

talaxs, xelebi ulagia, rogorc morebi,<br />

paltos jibeSi. vin imRerebs sasaxleebze,<br />

Rrublebze caSi,<br />

71


wolken sich auf, bald wird es prasseln, denkt er,<br />

auf die dächer, wenn er die kargen flächen<br />

richtig deutet, wenn noch ein tropfen hält an,<br />

rinnen von früher<br />

ab in das spätre all die elemente,<br />

so wie er mit dem aufgestellten kragen<br />

dunkel ahnt nur, in welche richtung zappeln<br />

ihn seine schritte.<br />

72


Camoiqceva es ca male, tkacans gaadens<br />

saxuravebze, da Tu sivrcis mwire sibrtyeebs<br />

icnobs, gaSifravs, erTi wveTic Tu SeCerdeba,<br />

gadmoiRvreba<br />

guSindelidan gviandelSi elementebi<br />

da bundovani varaudi SerCeba mxolod,<br />

sad mibarbacebs, miuyveba Tavis nabijebs<br />

ase sayeloaweuli.<br />

73


– uu – u – u – u – u<br />

– u – uu – u – u – u<br />

– u – u – uu – u – u<br />

– uu – u<br />

entweder ode oder wiederholung,<br />

hör mir auf, oder hör auf mich, die stellung<br />

lässt entscheiden, wer von uns beiden gliedert<br />

auf das erscheinen<br />

in abstrahierten reihen. wieviel klarer<br />

ist der blick, den, du auf mich richtest mit dem,<br />

leuchten ein mir deine begriffe, sprechen,<br />

uns dieses bild schickt,<br />

starr in die augen! wen verfolgt, was hinter<br />

dieser stirn sich verbirgt, nicht, der gedanke<br />

legt aus uns, die fallen schon ein, was worte<br />

machen, wenn jede<br />

geste genügt. ja, streichle mir die seite,<br />

statt den unnützen hirngespinsten weiter<br />

aufmerksam zu folgen, was bringt den kitzel,<br />

lässt uns die pausen<br />

ab, schöne formen. um sich wie von selbst zu<br />

heben, schätze ich, setzen an die teile,<br />

abzustimmen, welcher von ihnen welche<br />

rolle, hier spiele<br />

74


iqneba oda, an arada - gameoreba.<br />

gaCerdi anda momismine. mdgomareoba<br />

agarCevinebs, Cven oridan vin anawevrebs<br />

warmoCenas aq Camwkrivebul<br />

abstrahirebul nawilebad. ramdenad xedva<br />

naTeli aris, romelsac me momapyrob, riTac<br />

warmomidgeba laparaki, Seni cnebebi,<br />

xedva, romelsac Cven gvigzavnis suraTi Seni<br />

gamWoli mzeriT! an vis misdevs, gaognebuli<br />

ra imaleba am Subls miRma, ara, fiqrebi<br />

dagvilageben, Cvens msxvrevaSi, ras akeTeben<br />

Cveni sityvebi, roca ukve TiToeuli<br />

Jestic ki kmara. Sen ki CemTan ajobebs darCe<br />

imis magivrad, rom umaqnis Sens fantaziebs<br />

misdio kvalSi gamalebiT, rac usaTuod<br />

iwvevs qavilebs, Rrma pauzebs<br />

da lamaz formebs. albaT, raTa TiTqos TavisiT<br />

amaRldes, me ki mainc vfiqrob, rom nawilebi<br />

wamoiwyeben am uazro kamaTs, arCevnebs,<br />

vin ra rolSia, ras TamaSobs. sinamdvileSi<br />

75


keiner, verrückt wird nur im bett nach regeln,<br />

übernehme. behaupten werden, manchen köpfen<br />

schwer fällt, sich mit sinnlichem zu bescheiden,<br />

sich, die verlierer<br />

einspruch erheben, jene sätze, die in<br />

frage, keine bedingung, stellen wir hier,<br />

wenn die toten endlich erwachen, und uns<br />

wieder verdingen.<br />

76


es xom brZolaa am sawolSi wesebisaTvis,<br />

razec aSkarad giJdebian. zogierT maTgans<br />

uWirs raime azrianiT Semoifarglos<br />

da am brZolaSi wagebulni, ukmayofilo<br />

pretenziebiT acxadeben winadadebebs,<br />

romelTa Semdgom garTulebas isev Cven vcdilobT,<br />

rodesac mkvdrebi, bolobolo, gaiRviZeben<br />

da Cven kvlav erTad Segvkreben da SegvanivTeben.<br />

77


– uu – u – u – u – u<br />

– u – uu – u – u – u<br />

– u – u – uu – u – u<br />

– uu – u<br />

noch ein gespräch, wie schnell begreift mein zensor,<br />

was erwartet mein gegenüber, heuchelt<br />

freundlich interesse, was unterdrückt mich,<br />

jede routine<br />

dreht mir den rücken zu, bis eine hand mir<br />

zu erkennen gibt, dass ein teil von mir sucht<br />

halt in diesem steten begrenzen vorgeformter<br />

materie.<br />

kommst mir entgegen, bild, so weich es, wieder<br />

willig bietet sich an ein satz von schlüsseln,<br />

um im blick die tatsache aufzufangen,<br />

dass ihn dein mund sucht.<br />

78


Cemi cenzori swrafad Caswvda dResac saqmis arss,<br />

Cveulebrivi da rigiTi Sexvedra, Tumca<br />

kargad TamaSobs, mainc mTrgunavs es TvalTmaqcoba<br />

da rutina yoveldRiuri.<br />

is zurgs Semaqcevs, sanam erTxel mainc bolomde<br />

ar Sevimecneb, rom am mudmiv SemofargvlaSi<br />

raRac nawili Cemi eZebs im pirvelyofil<br />

da uwinares materias.<br />

Cvensken modixar, es saxeba ise lbilia,<br />

ise damyoli, daSifruli winadadeba,<br />

oRond mzeraSi SegamCnios da daiWiros,<br />

rom Seni piri mas daeZebs.<br />

79


u – u – u – uu – u –<br />

u – u – u – uu – u –<br />

u – u – u – u – u<br />

– uu – uu – u –<br />

dann testet nichts mehr, wie weit verirrt wir uns<br />

im wald, der mitten, wenn konzentrierten sich<br />

begangene vergehen, in den<br />

rissen der rinden sich lichten wird<br />

den namenslisten, zahlen verhältnissen,<br />

die, ehe brüche zeugen die endlichen,<br />

ergänzen, was vom glanz des ganzen<br />

immer noch fehlt, keine ruhe gibt<br />

im kreisen, um sich formen wie absichtlich<br />

zu augenblenden. findet auch keines mehr<br />

dort vor – wen soll es auch erwarten? –<br />

andere, teile ich immer noch<br />

die hoffnung, dass den zahlen entsprechen wird,<br />

wie sie sich frei bewegen, den ordnungen<br />

entsagen, wer mit wem verkehrt wird,<br />

himmel und hölle ein kinderspiel.<br />

80


aRar amowmebs araferi Cvens arsebobas<br />

mas Semdeg, rac aq CavikargeT Suagul tyeSi,<br />

sadac Cadenil danaSaulT, erTad TavmoyrilT,<br />

SeeZloT, albaT, merqnis miRma gamonaTeba<br />

saxelTa nusxa da ricxvebis urTierTltolva,<br />

romlebic rogorc ki Seqmnian kavSirebs, Semdeg<br />

ganasruleben brwyinvalebis mTlianobasac,<br />

jer kidev nakluls, rac ar aZlevT maT mosvenebas<br />

da kvlav ubiZgebT - gaaformon es perfomansi<br />

sxvis dasanaxad, rom SeSurdeT, da Tu aravin<br />

ar moiZebna - an vin unda iyos garSemo?<br />

me aq var mainc da jiutad vitoveb imeds,<br />

rom ricxvebs daukavSirdeba, adre Tu gvian,<br />

Tavisufali moZraoba maTi, wesrigis<br />

uaryofa da mimoqceva erTmaneTs Soris,<br />

zeca-qveskneli oden bavSvis TamaSebia.<br />

81


KRANZ<br />

1. pinseln<br />

wird mit dem. was? wird verderben<br />

nichts? mit allem gleichzusetzen<br />

etwas, all gemein verletzen,<br />

wenn alle, nichts wird sterben.<br />

so gegen sich selbst zu stossen,<br />

als das alles, was nichts ist,<br />

etwas, das auf das vergisst,<br />

was mit allem so verflossen,<br />

dass es keines in dem werden<br />

dieser dinge, die nichts sind,<br />

wenn das alles so verrinnt,<br />

dass vom zeigen nur gebärden<br />

bleiben, und das so gelingt,<br />

dass sich nichts mit sich verdingt:<br />

82


sonetebis gvirgvini<br />

1. funjebiT xatva<br />

maS, ra moxdeba? arafers dRe daumokldeba,<br />

aRaraferi suyvelafris gaxdeba toli -<br />

mere yvelafers gadafaravs arafris zoli,<br />

yvela Tu kvdeba, araferi aRar mokvdeba.<br />

ase exlebi sakuTar Tavs, marcxiT vnebuli,<br />

araferiviT, rac igive yvelaferia...<br />

raRac sul waSlis, bedis wignSi rac gviweria,<br />

rac yvelaferTan ase aris dawyvilebuli.<br />

arc ra moxdeba, mogegvreba arc rodis Sveba<br />

maTgan, romelTac swvavT aryofnis kvaris SenTeba,<br />

Tu yvelaferi ase uxmod daiRvenTeba.<br />

am Cvenebidan axla mxolod Jestebi rCeba<br />

da saqme ise moewyoba kargTa Tu avTa,<br />

araferi ar SenivTdeba sakuTar TavTan.<br />

83


2. auftragen<br />

dass sich nichts mit sich verdingt<br />

und mit allem um sich wirbt,<br />

damit das, was nicht verdirbt,<br />

mit sich in sich selber sinkt,<br />

hebt sich so aus dem hervor,<br />

was am ziel als anfang winkt,<br />

als vergleich ins andre hinkt,<br />

als das, was es war, bevor<br />

es sich selbst als das begriff,<br />

was von jenen so getrennt<br />

als mauer in die köpfe rennt,<br />

die sich so beschlagen, dass ein schiff<br />

das wasser als die segel hisst,<br />

das, was sich so weiss, vergisst.<br />

84


2. zedapiris dafarva saRebaviT<br />

araferi ar SenivTdeba sakuTar TavTan<br />

da saTavisod gairjeba arara navsi,<br />

rac ar fuWdeba, rom Caeflos sakuTar TavSi,<br />

sakravad sartyels sakuTari rom SerCes balTa.<br />

ase amohyofs Tavs xelaxla, rom gaxdes sxva ram,<br />

mizansmiRweuls, dasawyisis Segxvdeba karTan,<br />

Sesadareblad sxva sxeulis Searxevs qarTa,<br />

im sxvaSi Seva, TviT rom iyo iqamde, sanam<br />

Tavs Seicnobda, Cawvdeboda am mwvel omamde,<br />

viT is, rac Sors dgas, rom qceula uraSo mxedrad,<br />

Tavs, dasaxlelad gazadebuls, rom xvdeba kedlad.<br />

imsxvreva Tavi, viT imsxvreva xolme xomaldi,<br />

afris tkacuni wyals rom aSlis, swored is xdeba,<br />

da Tavis Semcnobs yvelaferi daaviwydeba.<br />

85


3. waschen<br />

das, was sich so weiss, vergisst,<br />

was es sein könnte, wenn es wäre<br />

leicht, wie des vergleichens schwere,<br />

die verändert, was nicht ist.<br />

hat das ganze jetzt begonnen<br />

das, was es in hälften teilt,<br />

die es dann zu gänzen feilt,<br />

die zu jenem fluss zerronnen,<br />

der in seinen armen liegt,<br />

sich zu jenen brücken biegt,<br />

die er für die ufer hält,<br />

die dem, der so von innen fällt,<br />

als das erscheint, was dann als mist,<br />

auf das geworfen, was nicht ist.<br />

86


3. Camorecxva<br />

da Tavis Semcnobs yvelaferi daaviwydeba:<br />

ra iqneboda, Tu xvdeboda yofna namdvili,<br />

viT Sedarebis sirTulea, ise advili,<br />

sirTule imad gardaqmnida, rac ar miwdeba.<br />

iSleba mTeli. rac Sig xdeba, ver Wvret garedan:<br />

ganaxevrdeba, daiyofa mTelis saxe ros,<br />

is, rac mTeldeba, rom kvaladve gaanaxevros,<br />

romelic Semdeg daiRvara im mdinareda,<br />

mis mklavebSi rom nebivrobda, Zalas igvrida,<br />

da irkaleba im xidebis mbzinav rapirad,<br />

romelic mavans miaCnia mxolod napirad,<br />

romelic imas, rac gaarRvevs wiaRs Signidan,<br />

imad esaxvis, raic, rogorc talaxis tyvia,<br />

imas moxvdeba, rasac jerac arara hqvia.<br />

87


4. leinwand<br />

auf das geworfen, was nicht ist,<br />

spreizen auf sie weisse fläche,<br />

rinnen blau in jene bäche,<br />

die so lang sind, wie das misst.<br />

spielen flimmernd mit den reizen,<br />

hängen roh sich auf, gerüste,<br />

dünnen aus, verbergen, was sich wüsste,<br />

liegen weit, wie gelber, reifer weizen<br />

auf den feldern, die in flächen teilen,<br />

mit schrägen in die tiefen dringen,<br />

mit höhen in die vögel schwingen,<br />

hören auf, erleiden aufzuzeilen,<br />

denn was hilft es, was es bringt,<br />

dass es durch sich alleine klingt.<br />

88


4. tilo<br />

imas moxvdeba, rasac jerac arara hqvia.<br />

Seezileba brtyel siTeTres mkvebav Sxefebad,<br />

nakadulebis safuZvelSi Caileqeba,<br />

siRrmis gazomva yvelas elis adre Tu gvian.<br />

Riziandeba, aRar xiblavs TamaSi myife.<br />

danayrdebian umi xorciT eSafotebi,<br />

imaTi codviT daTxeldeba mkvrivi zodebi,<br />

da iSlebian farTod, rogorc - xorbali mwife<br />

yviTel mindvrebSi, rom iyofa mzian nakvTebad,<br />

Sveul siRrmeebs miaRweven, ar TangavT daRla,<br />

CitebTan erTad miiweven maRla da maRla.<br />

wyveten am tanjvas, strofebSi rom mainc gakrTeba,<br />

miyuradeba ras mogvitans Sewyvetil Zgeris?<br />

unayofoa is, rac Tavis dakrulze mReris.<br />

89


5. rahmen<br />

dass es durch sich alleine klingt,<br />

heisst ja nicht, dass es versteht,<br />

was durch sein verstehen geht,<br />

wenn sich das mit nichts verdingt.<br />

eben noch war dieses sehen,<br />

das, was seine bilder rief,<br />

gelb und blau und hoch und tief<br />

verfliesst es so wie sein vergehen,<br />

das umarmend auf den brücken steht,<br />

flüsse, die sich winden, in die ufer mäht.<br />

und so wartet, was sich wieder findet,<br />

zusammen auf das ende, das nicht bindet:<br />

was weiss ich, um was es bringt,<br />

dass uns nichts, und auch das nicht gelingt.<br />

90


5. CarCo<br />

unayofoa is, rac Tavis dakrulze mReris:<br />

misi goneba mouRlelad ganagrZobs Sromas:<br />

man uwyis, Tu ra dauseravs, mouSTobs wvdomas,<br />

Tu raimes ar SeenivTa cocxali mtveri.<br />

es wuTi iyo, faqiz mzerad axlac rom Rvivis...<br />

rom yofna imad, mis suraTebs rac mouxmobda -<br />

lurji, yviTeli, Tan maRali, Tanac uxmo da<br />

Rrma - wyals gahyveba ise, rogorc daRupva imis,<br />

rasac xidebze xels axarebs Sexeba xelis,<br />

mdinareebiT rac napirze Caiceleba,<br />

rac irgvlivaa da yovelTvis gviRirs xsenebad,<br />

yoveli arsi, rac uxundo dasasruls elis.<br />

ar vici, xval-zeg gaTendeba dila ra feri:<br />

suyvelaferi gamogviva Tu araferi?<br />

91


6. staffelei<br />

dass uns nichts, und auch das nicht gelingt<br />

ist in jedem, was gelungen, noch enthalten,<br />

dass es übersprungen wird im schalten,<br />

verneinend oder, und nach schema klingt.<br />

da unterbricht es sich, die ganze handlung,<br />

und teilt es auf, um für sich zu entscheiden,<br />

sich seiner unterschiede gänzlich zu entkleiden,<br />

gewandt, ihm stehts als seine wandlung.<br />

und dass sie das dann nicht gelitten hat,<br />

weil als sein mond entscheidung sie umkreist,<br />

weiss sich als ihren winter, starrt vereist,<br />

und sucht sein warten ab um diesen rat:<br />

ihr garten wüsste, wieviel wiegt sein säen,<br />

lässt, was gelingt, verlassen stehen.<br />

92


6. molberti<br />

suyvelaferi gamogviva Tu araferi?<br />

rac cocxalia, im SegrZnebas jerac inaxavs,<br />

erTmaneTisgan gayofiT rom gadailaxa.<br />

sqemasaviT JRers es sityvebi, qardanaberi.<br />

da sakuTari mizeziTve wydeba qmedeba.<br />

amisTvis yvelas da yvelafers gayofa surda.<br />

swadda, rac sxvisgan asxvavebda, moespo sul da<br />

mTeli sxeuli daemuxta mfeTqav wredebad.<br />

ver aitana Semdeg qalma, albaT, mxolod is,<br />

kacis fiqri rom gars uvlida mTvareul afTrad,<br />

ros gayinuli kaci sTvlida qals Tavis zamTrad.<br />

is miakiTxavs rCevisaTvis kacis molodins.<br />

qalis baRnarma icis kacis naTesis fasi<br />

da marto stovebs, rom TavisiT aivsos Tasi.<br />

93


7. ansicht<br />

lässt, was gelingt, verlassen stehen,<br />

was sein begreifen in ihr sucht?<br />

ist seine vorstellung die flucht<br />

vor ihr, der winde drehen, ohne wehen?<br />

das lässt sich selbst vor augen führen,<br />

uns schaut heraus dann so verdreht hinein<br />

in ihre welt, die vor das stellt, was sein<br />

verlangen war nach sich, um sie zu rühren.<br />

dass dieser schädel ihm vor augen hält,<br />

was in ihm durch ihr sehen geht,<br />

ist das, was sie, wenn sie ihn sieht, versteht,<br />

denn was er sieht, ist ihre welt:<br />

die sie durch nichts mit sich versehen,<br />

fasst, was gelungen, in sein gehen.<br />

94


7. xedva<br />

da marto stovebs, rom TavisiT aivsos Tasi,<br />

qalSi kaci rom daeZebda, swored imiTi...<br />

an, iqneb, wasvlas moaswavebs dayra qviriTis<br />

qalisgan, sanam iqviTinebs qarebis dasi?<br />

TviTon mixvdebi, gaayole Tu kargad Tvali:<br />

cal mxares odnav gadaxrili taatiT dgeba...<br />

roca kacs swadis, Tavisaken mimarTos vneba,<br />

sinamdvileSi surs, aRagznos da aRZras qali.<br />

es Tavis qala, yvela mamrze mdgradi da mkacri,<br />

etyvis, ra mosdis, roca qalis mSvenebas xedavs,<br />

xolo qals imas, rasac kacis ndomisas bedavs,<br />

radganac qalis samyaroa, rasac Wvrets kaci,<br />

uiaraRos es darCeba wvidan, wvdomidan,<br />

is moixelTos, kacis wasvliT rac gamovida.<br />

95


8. modell<br />

fasst, was gelungen, in sein gehen,<br />

ihr gehen vor, gestellt, was kleid verhüllte,<br />

die, so besehen, modellierte, fühlte,<br />

wenn sie sich aus dem bildet, nicht geschehen<br />

hält sie so fest, nein, seine blicke<br />

verleihen der gestalt erst ihr gewicht,<br />

die, was sich vorstellt, im gedicht<br />

so fesseln lässt, dass seine stricke<br />

das löst, was mit sich so befangen<br />

in ihr enthalten das verstellte,<br />

was demoliert sein urteil fällte:<br />

wenn alles so mit ihr vergangen<br />

und sie ihn in ihr ende aus sich winkt,<br />

dass es mit ihm in sich versinkt.<br />

96


8. modeli<br />

is moixelTos, kacis wasvliT rac gamovida.<br />

qalis wasvlaSi is dgas, rac dros gadurCa wyeuls,<br />

monusxuli rom Sehfarvia ukabo sxeuls<br />

da rac amyarebs, mosulia ara Soridan,<br />

aramed kacis Tvalebidan, xedavs da esmis,<br />

es mzera aZlevs mis figuras fassa da wonas,<br />

xolo rac misgan warmoiqmnis, leqsebSi Jonavs,<br />

kuTxeSi imwyvdevs, Toks mosaltuls guldagul Sexsnis,<br />

rac TviTon Sekra. darCenia, netavi, aq ra?<br />

borkilebisTvis, mas rom gonjad formas ucvlida,<br />

gamoitana ganaCeni qalma muclidan.<br />

Tu yvelaferi qalTan erTad wavida, gaqra,<br />

da bolos masTan daabrunebs xisti fici ros,<br />

mas kacTan erTad Tavis TavSi swads, CaiZiros.<br />

97


9. ausstellung<br />

dass es mit ihm in sich versinkt<br />

löst seine bilder von ihr aus<br />

und dreht den kram aus ihr hinaus,<br />

das mark, das zu sich selbst ihn bringt.<br />

wenn er mit ihr aus sich in es verschränkt<br />

das, was begreift, in ihnen nicht beachtet,<br />

wird, was sie sind, von aussen so betrachtet,<br />

dass, was versteht, hinter den bildern hängt.<br />

er nimmt sie auf und wirkt dann so verwaltet,<br />

weil sie es auf sich nimmt, dass sie er wird,<br />

und sie aus sich das, was es wird, gebiert,<br />

damit, was sie ihm vorstellt, nicht veraltet,<br />

wie er sich vorstellt, dass sie hingen:<br />

ja, was sollte es ihm von sich bringen.<br />

98


9. gamofena<br />

mas kacTan erTad Tavis TavSi swads, CaiZiros.<br />

es gansxeps, ganwmends kacSi STenil qalis nawilebs,<br />

xlams usargeblos mis saxebas Camoacilebs,<br />

rom kacma TavTan dabruneba ar gaiZviros.<br />

TavdaRweuli kaci axla qalis mWidia.<br />

rasac mixvdeba, sxvisTvis sul mTlad arafers niSnavs -<br />

Sinagan mzes aq garegani Rrubeli nislavs,<br />

rac ki arss swvdeba, qalis saxis miRma hkidia.<br />

kaci aivsebs misiT xels da, TiTqos, sxva marTavs:<br />

qali aiRebs Tavis Tavze mis kacad qcevas<br />

da Tbil wiaRSi sxva sicocxlis SeigrZnobs rxevas,<br />

rom rasac qali kacs warudgens, ZRvens hgavdes<br />

marTals,<br />

iseve ucvlels, kacs rogoric swvavs da amSvenebs,<br />

Tumc, martooba mas samoTxes ver gaaxsenebs.<br />

99


10. wand<br />

ja, was sollte es ihm von sich bringen,<br />

wenn als stück von ihm die ganze welt<br />

nur ihr kopf in seinen händen hält,<br />

um, was er ist, mit ihm sich zu umringen.<br />

berg und tal und laub und dächer werfen<br />

ihre himmel ihm in das, was er von ihnen fühlt,<br />

und so strandet er vor ihr von ihm umspült,<br />

als das, was die horizonte vor ihm von ihr schärfen.<br />

die profile greifen ineinander wie sein schauen,<br />

die körper, die sich in ihm sehen, übertragen<br />

was sie enden lässt, als antwort oder fragen,<br />

was sie bewegt, das heben ihrer brauen,<br />

verklingt, ihr häute, schicht um schicht<br />

verliert es vor ihm gehend sein gesicht.<br />

100


10. kedeli<br />

Tumc martooba mas samoTxes ver gaaxsenebs,<br />

roca samyaro kacis erTi nawilis darad<br />

mis xelebs Tavis dasayrdnobad miiCnevs myarad,<br />

rac kacad aqcevs, mis garSemo aRmoacenebs.<br />

mTas, bars, kvirts, foTols, saxuravebs veRar Sordebi -<br />

kacis mzeraze, surT, gacvalon cis zedapiri...<br />

Cans kacis wylebiT narwyulebi qalis napiri -<br />

am arss umxelen kacs diacis horizontebi.<br />

kacis mzeraa, riTac wyvilobs yvela profili,<br />

misiT TrTis mkerdi, alisfrdeba misiT muxlebi,<br />

sruldeba tani, viT - kiTxvebi da pasuxebi,<br />

riTac Tan iZvris, Tanac aris uaryofili.<br />

dadumdnen garsni, fitulebi hgvanan miraJebs.<br />

suyvelaferi saxes hkargavs kacis winaSe.<br />

101


11. portrait<br />

verliert es vor ihm gehend sein gesicht,<br />

wächst, was er sieht, in ihre ferne,<br />

rollt ihn, den schauer sternt es gerne,<br />

und überholt so ihre blöde pflicht,<br />

ihm das von ihm aus sich zurückzuflössen,<br />

was in alten hüten über ihnen schwebt,<br />

mit einem satz auf ihre formen überlebt<br />

und aufgepfaut an das gerät, was von den stössen<br />

die bunten räder dreht, den blonden aufgepflanzt,<br />

sich seine pratzen von den händen leckt,<br />

verstimmt den platz verlässt und sich versteckt,<br />

ihr in sein sprechen, was sie vorstellt, stanzt.<br />

verzehrend legt es ihn vor sie als ihr gericht,<br />

zwängt sich sie so verlierend ins gewicht.<br />

102


11. portreti<br />

suyvelaferi saxes hkargavs kacis winaSe.<br />

izrdeba, magram Tvali Sorad xedavs neta rad?<br />

aaTamaSebs, JrJolas mohgvris, aqcevs netarad,<br />

movaleoba gaicvleba cocxal rkinaSi.<br />

fuWad cdiloben, aaZgeron sxva kaci kacSi<br />

da Zvel qudebSi SeyuJuli dauTmon tvini...<br />

maTi formebis dauflebis xan SesZravs Jini,<br />

farSevangs mohgavs, daartyams da... iwyeba matCi.<br />

aatrialebs ferad borblebs, axalnergs dargavs,<br />

misi TaTebis kvalis xelze mohyveba lokvas,<br />

mere ki niri wauxdeba da Sewyvets rokvas.<br />

qals aTqmevinebs imas, rac ki mis sityvebs ar hgavs,<br />

qalis langarSi kaci msuye wvnianad Jonavs -<br />

asea, qali Tavs kargavs da moixveWs wonas.<br />

103


12. mischen<br />

zwängt sich sie so verlierend ins gewicht,<br />

was sie an ihren orten wörtlich tragen,<br />

frommt sich zu ästen, nächsten, jenem kragen,<br />

der ängste fasst und licht ans licht<br />

bringt. engste freunde lassen seine hände<br />

hängen, äxte, und so weiter, wie das wetter<br />

schlägt häuslich er für sie, vernagelt bretter,<br />

hängt sie als das, was bildet, an die wände.<br />

verschont sich so, was von dem schönen<br />

in alle augen sticht und im erbrechen<br />

das ganze teilt, nur um in falschen tönen<br />

eins von dem zu werden in den flächen.<br />

wie das hängt, sich auf zu bringen:<br />

so mit allem zu verklingen.<br />

104


12. Sereva<br />

asea, qali Tavs kargavs da moixveWs wonas,<br />

aw ZaluZs sityvebs xorcis garsi gadaakeros,<br />

RmerTis qmnileba emsgavseba Sarvals, sayelos,<br />

SiSs rom akavebs da aerTebs sxivebis konas.<br />

bevri ganudga. miatova RmerTma da kacma.<br />

basrdeba culi da avdari ZalRones ikrebs,<br />

Sinauruli samsWvalebiT daWedavs ficrebs<br />

da iqanavebs, viT Semqmneli, kedlebze Tasmad.<br />

gadarCenilma is siturfe uceb gawira,<br />

yvelas TvalSi rom eCxireba, SemarTa xeli<br />

da guliszidviT kidev erTxel gaxliCa mTeli,<br />

rom yalb bgerebSi isev iqces sibrtyis nawilad,<br />

imiT rom datkbes, rac amSvenebs, aswios Tavi,<br />

anda dadumdes. Camoagdos yvelasTan zavi.<br />

105


13. schwung<br />

so mit allem zu verklingen,<br />

das scheiden mit sich kreuzt und<br />

mitunter unterliegt, glieder los!, so rund<br />

vom rücken aus den anfang zu verschlingen:<br />

wozu verdingt sich nichts mit sich,<br />

hebt, was sie staltet, nicht aus den gelenken,<br />

um sich dann mit ihr um ihn zu schwenken:<br />

ist das alles oder bin das ich,<br />

der, was sie wählt, mit sich vernichtet,<br />

was vor sich stellt, im zeugen stand, sie richtet?<br />

stosst, stottert, was es denkt, hinter den taten,<br />

was bricht, es spricht, lässt ihn in raten:<br />

um dieses, sinnfremd, einzufärben,<br />

schlägt es weiter seine kerben.<br />

106


13. moqneva<br />

anda dadumdes. Camoagdos yvelasTan zavi.<br />

ganSorebas rom daemuqros ganadgurebiT,<br />

damarcxdes zogjer, moisrolos Sors kidurebi<br />

da gadasanslos dasawyisi sakuTar gaviT.<br />

rad ar nivTdeba Tavis TavTan gamdnari xviTo?<br />

rac formas aZlevs, rad ar iRebs saxsridan igi,<br />

rom qalTan erTad itrialos kvlav kacis irgvliv?<br />

yvelaferia es marTlacda, Tu me var TviTon?<br />

is, rasac qali airCevs da moaSTobs TaviT,<br />

mas asamarTlebs, visicaa, vinc Tvalwin udgas,<br />

mas Seexleba, raze fiqric uCerebs sunTqvas,<br />

rac gamocnobas aiZulebs (an SeZlebs sxva viT?),<br />

azrsmoklebuli rom morkalos feradma garsma,<br />

raTa ganagrZos isev grZivi niSnebis dasma.<br />

107


14. patzen<br />

schlägt es weiter seine kerben,<br />

sich verstrebt gestalt zu geben,<br />

tastet schrift in das, was eben eben,<br />

tages licht kann nacht nicht erben.<br />

das bedeutet, diese zu verringern,<br />

berge, schlote, wälder zu verlegen,<br />

ihr verstehen mittels dieser zu erregen,<br />

an den sätzen der gestalt herumzufingern;<br />

an dem abstand, mitte, die verbindet,<br />

das gebälk des unbedachten meiden,<br />

die sich überlappen, mit sich schneiden,<br />

dass, was sie beschreibt, dieses ende findet:<br />

nur was sie sind, wird sie beerben,<br />

wird mit dem, was wird, verderben.<br />

108


14. miTxipvna<br />

raTa ganagrZos isev grZivi niSnebis dasma,<br />

rom sanukvari SeiZinos rogorme forma,<br />

Tavis Srifts eZebs, kenti sunTqva rom cvalos orma,<br />

dRis SuqSi, ZRvnad rom ver miiRo RameTa dasma.<br />

es niSnavs imis dakninebas, samsaxurs daTvurs,<br />

uecar gadaadgilebas mTebis, tyeebis,<br />

Senc aRigznebi am wamiT da am saxeebiT,<br />

isev frazebSi eSurebi xelebis faTurs.<br />

aq, am manZilze SegiZlia miwvdena centris,<br />

rom ar dagemxos uazrobis xaraCoebi,<br />

faraven erTurTs da erTmaneTs fleTen droebiT;<br />

rogorsac aRwers, swored iseT dasasruls eltvis:<br />

imemkvidrevebs qali ucxo, Seucnob ferTa,<br />

waxdeba mRvrie myoobadis mosvlasTan erTad.<br />

109


15. eingebung<br />

dass sich nichts mit sich verdingt:<br />

das, was sich so weiss, vergisst,<br />

auf das geworfen, was nicht ist,<br />

dass es durch sich alleine klingt.<br />

dass uns nichts und auch das nicht gelingt,<br />

lässt, was gelingt, verlassen stehen,<br />

fasst, was gelungen, in sein gehen,<br />

dass es mit ihm in sich versinkt.<br />

ja, was sollte es ihm von sich bringen,<br />

verliert es vor ihm gehend sein gesicht,<br />

zwängt sich sie so verlierend ins gewicht:<br />

so mit allem zu verklingen,<br />

schlägt es weiter seine kerben,<br />

wird mit dem, was wird, verderben.<br />

110


15. STagoneba<br />

ar SenivTdeba araferi sakuTar TavTan.<br />

kvals ver SeamCnev, Tavis Tavis gadamfaravis,<br />

misken gasrolils, ar unaxavs raic aravis,<br />

xmianobas rom mousminos sakuTar ZalTa.<br />

arc araferi gamogvsvlia, gamogvdis arc es.<br />

rCeba is, rasac araferi daxmarebia.<br />

gadarCenila, rac gamqrala, ukve wlebia,<br />

masTan erTad rom CaiZiros da marto darCes.<br />

marTlac, ra unda moetana qalisTvis am dRes!<br />

iSleba saxe, roca kacis mowydeba zvavi:<br />

imatebs wona, ikargeba oRondac Tavi.<br />

maS, sxvaTa msgavsad, unda gaqres da unda dadnes,<br />

grZivi niSnebis kvlav inebos sxeulTan SerTva<br />

da ganadgurdes myoobadis mosvlasTan erTad.<br />

111


esseebi


114


Targmani da poetika<br />

mamoZravebeli motivebi jon donis (1572-1631)<br />

kritikuli SeswavlisTvis<br />

"To enter in these bonds is to be free.." 1<br />

erTma megobarma qalma inglisurenovani poeziis<br />

anTologia maCuqa, romelSic jon donis "The Extasie"-s<br />

gadavawydi 2 . am periodSi filosofiaSi savaldebulo<br />

akademiuri gamocdisTvis mzadeba maiZulebda, dekartisa<br />

da hiumis naSromebi mekiTxa. danamdvilebiT ver<br />

vityvi imas, am ori antagonistis SeswavliT ra gaxda<br />

CemTvis cxadi; es ki, albaT, azrovnebisTvis da TargmanisTvis<br />

mavne im Cvevis bralia, sakuTar Tavs rom arasodes<br />

viviwyebT; an, iqneb, es imas unda mivaweroT, rom<br />

filosofiur TvalsazrisTa paeqrobaSi ar gvsurs, ama<br />

Tu im pozicias davuWiroT mxari. gadavwyvite, Semecnebis<br />

Teoriis fuZemdeblur mosazrebaTa sirTuleebisgan<br />

damesvena da mis mibaZvasa da poetur variaciebze<br />

gadaverTe, riskenac mibiZga "The Extasie"-Si gamoTqmulma<br />

azrmac grZnobad gamocdilebasa da idealur<br />

Serwymas Soris dapirispirebis Sesaxeb. veravin SemekamaTeba<br />

imaSi, rom hiumis macduri sicbiere, romliTac<br />

is winadadebebs agebs, saocrad gadamdebia; is azrovnebas<br />

kvlav SegrZnebaTa ZvelisZvel kalapots ubrunebs<br />

da gvaiZulebs, ubralod, davtkbeT weris miseuli<br />

maneriT da iseve moveqceT mis tyveobaSi, rogorc<br />

TviT hiumi – introspeqciis mcdelobisas (elisabedis<br />

epoqis poetebze, "metaphysical poets", maincdamainc kargi<br />

azrisa ar gaxldaT 3 ). magram, rogorc Cans, jerac Zalze<br />

mgrZnobiare var zegrZnobadi (transcendenturi)<br />

115


cdunebis mimarT, es ki hiumis gagebiT namdvilad usamarTlo<br />

braldebaa: warmovidgino sxeulisgan gaTavisuflebul<br />

sulTa urTierTganzaveba, - xolo es sxva<br />

araferia, Tu ara sityvebis uxilav suraT-xatebad gardasaxva,<br />

- da es yovelive, jon donis grZnobismier leqsebSi<br />

aJRerebuli, davagemovno. mas Semdeg ar wydeba<br />

Cemi poeturi dialogi jon donTan; Cemi mxridan misi<br />

poeziis varireba TandaTan masTan dapirispirebaSi gadaizarda;<br />

am dros ara mxolod ar SemeZlo, uari meTqva<br />

sakuTar poziciebze da mgrZnobelobisken Tu wvdomisken<br />

swrafvaze, aramed Cems - xSirad uaryofiT - pasuxs<br />

Cems mierve Targmnili striqonebisa da TviT Targmanis<br />

procesis komentirebiT vambobdi (Tumca, Tavisi<br />

formiT, es ar yofila komentari). mocemul esseSi<br />

jon donis poeziis Cemeul variaciebze da im zogad<br />

problemebze meqneba saubari, amgvar SemoqmedebiT<br />

process rom axlavs Tan, romelic SeusabamobebSi eZiebs<br />

imas, rasac TanxvedraSi ver poulobs. axalma leqsebma,<br />

sxva enaze, sul sxva drosa da sxva metafizikur,<br />

SemecnebiT Tu poetur garemoebebSi daweril leqsebs<br />

axleburad rom imeoreben, vinZlo gadataniTi mniSvnelobiT<br />

mainc mapovninon is poeturi arsi, romelic gulmodgine<br />

Targmanisas, ori enis urTierTSedarebisa<br />

da dedanTan zedmiwevniT miaxloebis msurvels, xelidan<br />

gvisxlteba.<br />

SekiTxva imis Taobaze, Tu ra azrovneba udevs safuZvlad<br />

poezias, jon donis leqsebis Targmnisas Tavis-<br />

Tavad ibadeba, ara mxolod imis gamo, rom mis leqseb-<br />

Si enisa da eniT gadmocemuli sinamdvilis urTierTmimarTebaa<br />

Tematizirebuli, aramed – imitomac, rom<br />

isini swored azrovnebis enobriv-ritorikuli gamoy-<br />

116


enebis nimuSebad gvevlineba. am leqsebSi ama Tu im filosofiur<br />

mimarTulebas Tavisi gansakuTrebuli JReradoba<br />

eniWeba. uZravi, mZinare sxeulebis Tavze mofarfate<br />

sulTa urTierTSerwymidan doni imave leqsSi -<br />

"The Extasie" - gadadis substanciaTa alqimiur urTierTganzavebaze,<br />

satrfoTa idealizeburi xati leqsSi "Image<br />

and Dream"("saxe da zmaneba") icvleba empiriuli eWvebiTa<br />

da im mosazrebiT, rom grZnobebTan erTad Zili<br />

yovelive danarCensac axSobs: "which locks up sence, doth lock<br />

out all"; sizmrisadmi miZRvnil kidev erT leqsSi "The<br />

Dream", krebulidan "Songs and Sonnets", is amave skepsiss<br />

upirispirebs imis rwmenas, rom azrovnebas racionaluri<br />

Zala aqvs: "Thou art so true, that thought of thee suffice, / To<br />

make dreams truth; and fables histories" ("imdenad marTali xar,<br />

Senze fiqric ki kmara, zmaneba cxadad rom aqcio, araki<br />

- ambad"). platonizmi, romelmac erTi saukuniT adre<br />

italiaSi, marsilio fiCinosa da jovani piko dela mirandolas<br />

wyalobiT, sqolastikuri metafizikis fonze<br />

upiratesoba moipova, donis garemocvaSi daamkvidres<br />

karis filosofosma jon dim da poetebma edmund<br />

spenserma da ser filip sidnim 4 . ase rom, elisabedis epoqis<br />

poezias udavod neoplatonikuri siRrmiseuli<br />

JReradoba axasiaTebs. swored am tonalobas mimarTavs<br />

doni, rodesac leqsSi "The Anniversarie" ("wlisTavi"),<br />

konkretul da gadataniT mniSvnelobaTa monacvleobis<br />

xarjze, amqveyniurs imqveyniurisgan mijnavs da, savsebiT<br />

dualisturad, acxadebs sxeuls sulis samared:<br />

"when bodies to their grave, souls from their graves remove" (amave<br />

Tvalsazriss gamoTqvams leqsSi "The Progress of the Soul<br />

VII" ("sulis winsvla") da dasZens, rom mamakacebi, mTel<br />

religiaTa Tu konfesiaTa matareblebi, erTaderTi<br />

sulis xorciel sapyrobileebad gvevlinebian, sulisa,<br />

117


omelSic individualur sulTa simravle gauqmebulia:<br />

"This soul to whom Luther, and Mahomet were prisons of flesh..."<br />

("am suls luTeric da muhamedic xorciel sapyrobileebad<br />

evlinebodnen"). amis sapirispirod, "Holy Sonnets"-Si<br />

doni gamoTqvams monistur ideas (romelic anglikanuri<br />

aRmsareblobisTvis iseTive eresia, rogorc<br />

reinkarnacia), TiTqos sulebi sxeulebTan erTad<br />

ixocebodnen; Semdeg ki sulebs geometriul paradoqsebad<br />

moazrebuli angelozebi ("mrgval dedamiwaze<br />

midgmuli kuTxeebi") mkvdreTiT aRadgenen.<br />

jon donis leqsebis filosofiur simptomebad ma-<br />

Ti Teologiuri qveteqsti gvevlineba, xSirad mkveTrad<br />

rom upirispirdeba mTlianad leqsis tonalobas.<br />

"Songs and Sonnets"-is ciklis mravali leqsi sasiyvarulo<br />

Tematikas substanciis Sesaxeb kaTolikuri moZRvrebisgan<br />

nasesxeb metaforikaSi axvevs, rac xSirad Teologiur<br />

terminTa ironiul gadmoRebamdec ki midis,<br />

rogorc leqsSi "Twicknam Garden" ("tuiknemis baRi"), sadac<br />

naxsenebia "oboba siyvaruli" - "spider love", romelic<br />

yvelafris transsubstancirebas axdens: "which transubstantiates<br />

all". alegoriis moyvarul TeologTa mier evqaristiis<br />

winaswarWvretad miCneuli "anna" da amave leqsSi<br />

"loves wine"-ad moxseniebuli SeyvarebulTa cremli<br />

sasiyvarulo moTqma-Civils wirvisa da ziarebis er-<br />

Tgvar parodiad gadaaqcevs. kaTolikuri eklesiis mier<br />

Catarebuli sastiki represiebiT aRSfoTebulma<br />

donma zurgi aqcia kaTolicizms da, sabolood, anglikaneli<br />

mRvdlis kariera gaikeTa. sinamdvilesTan uSualo<br />

Sexebisa da kaTolikuri esencializmis alternativad<br />

donma wminda wesebis Sesaxeb protestantuli mo-<br />

ZRvreba da xsovnis Teologia daisaxa, romlis mixedviTac<br />

morwmune sakuTari mexsierebiT acocxlebs imas,<br />

118


asac uSualod ver xedavs. am Teologiuri alternativebiT<br />

gamoxatavs igi "Songs and Sonnets"-Si leqsis<br />

adresatis siaxloves Tu masTan ganSorebas.<br />

spenserisgan gansxvavebiT, visac "The Fairie Queen"-<br />

iT inglisis dedoflisTvis epikuri formiT xotbis<br />

Sesxma hqonda ganzraxuli 5 , doni masxrad igdebs da<br />

eWvqveS ayenebs xeldasxmis neoplatonikur moZRvrebasa<br />

da alqimiur msoflmxedvelobas, amitomac is<br />

Cveulebrivi gagebiT rodi mimarTavs sasiyvarulo lirikaSi<br />

petrarkas Semdgom damkvidrebul suraT-xatebs,<br />

mxatvrul saSualebebsa da hiperbolebs; is mravalmxriv<br />

iyenebs formulebad qceul maT sazriss, romelsac<br />

sityvasityviT gulisxmobs, silogizmebad anawevrebs<br />

anda paradoqsebad gardaqmnis, msjelobis xarjze<br />

usasrulod ganavrcobs hiperbolebs da, sabolood,<br />

absurdamde ahyavs, mokled rom vTqvaT: xatovan<br />

figuraTa mTel am arsenals oden verbalur dekoraciad<br />

ar aRiqvams. is ritorikul figurebs im instrumentebad<br />

miiCnevs, romelTa meSveobiTac filosofiur<br />

moZRvrebaTa gamoyeneba-eqsploatireba xdeba da<br />

tradiciul Sedarebebs iseT mecnierebaTa meTodebis<br />

Tu maT sferoSi momxdari aRmoCenebis TvalsaCino elementebiT<br />

msWvalavs, rogoric aris medicina, geografia<br />

an astronomia. ritorikuli topografiis es gamravalferovneba,<br />

cxadia, poetur normebzec aisaxeba.<br />

jon donis leqsebis (pirvel rigSi, "Songs and Sonnets"-is)<br />

mravalma Taviseburebam mibiZga, isini sakuTari<br />

poeturi eqsperimentebis qargad amerCia: vgulisxmob,<br />

upirveles yovlisa, musikalur frazirebas, rac miiRweva<br />

gansxvavebuli sigrZisa da mravalferovani zomis<br />

striqonebis monacvleobiT, pirdapiri metyveleb-<br />

119


is enobrivi ritmebiT, leqsis zomasTan kontrapunqts<br />

rom qmnis; iseTi sqemebiT, riTmas didsulovnad rom<br />

aZlevs saSualebas, maqsimaluri ZaliT aJRerdes; suraTTa<br />

da figuraTa gameorebiTa da gadanacvlebiT,<br />

romelic sityvisa da leqsis sazRvrebs scildeba da<br />

ganmsazRvreli stiluri principis variacias qmnis.<br />

rogorc es gadrasuli drois avtorTa kiTxvisas mudam<br />

xdeba, erT-erT gadamwyvet garemoebad isic meqca, rom<br />

saqme dasrulebul SemoqmedebasTan mqonda, romlis<br />

idealizeba misi Seqmnis epoqaluri garemoebebis gamoricxvis<br />

xarjzea SesaZlebeli 6 . Targmnisa da mxatvruli<br />

varirebisas mxolod adre dawerili rodi axdens<br />

gavlenas ufro gviandel nawarmoebze, aramed – piriqiTac:<br />

gviandeli gansazRvravs adreuls; gaerTianebis<br />

am tendenciam, romelic poeturi Targmanis istoriul<br />

momentsa da TviT saTargmni teqstis biografiul<br />

moments axasiaTebs, SesaZloa xazi gadausvas originalis<br />

istoriul konteqsts (raoden arasrulyofiladac<br />

unda iyos warmodgenili es konteqsti), magram sabolood<br />

mainc xels ver agvaRebinebs mis gaTvaliswinebaze.<br />

doni Tavis leqsebs ar aqveynebda, aramed mxolod<br />

uaxloes megobrebsa da im qalebs acnobda, visac pativs<br />

scemda an visi mfarvelobac sWirdeboda, da sxvaTa Semoqmedebis<br />

gverdiT mudam dabal Sefasebas aniWebda<br />

sakuTars, raTa amiT Tavisi sazogadoebrivi winsvlis-<br />

Tvis xeli ar SeeSala (upirveles yovlisa, saxeli gai-<br />

Tqva wminda pavles taZarSi samefo karis mqadageblis<br />

Tanamdebobaze da Tavisi qadagebebi gamoaqveyna kidec).<br />

Tavis poezias erTgvar orazrovan saqmianobad da sxva-<br />

Ta keTilganwyobis mopovebis saSualebad Tvlida; leqsebs<br />

sakuTari ambiciebis dasakmayofileblad iyenebda,<br />

magram poetis ambicia ar gaaCnda. misi leqsis umet-<br />

120


esi nawilis Seqmnis mizezs cxovrebis wesi da cxovrebiseuli<br />

tragediebi warmoadgens, iqneba es qorwili Tu<br />

dakrZalva, da es - ufro metadac, vidre amas misi epoqis<br />

kulturuli garemocva iTxovda. anglikanuri eklesiis<br />

msaxuris sarbieli mxolod SedarebiT mogvianebiT<br />

airCia, mas mere, rac en morTan saidumlo qorwinebam<br />

mefis karze kariera CauSala (verbaluri Tama-<br />

Si gvariT "ore", rac "mets" niSnavs, iseve, rogorc sakuTari<br />

gvarisTvis sityva "done"-is - "gakeTebuli, dasrulebuli"<br />

- mniSvnelobis miniWeba, misi poeziis savizito<br />

baraTad iqca; Sdr. "A Hymne to God the Father" - "himni<br />

Semoqmed avtors"). es alternatiuli varianti, rogorc<br />

donis sazogadoebrivi mdgomareobis gadarCenis<br />

erTaderTi SesaZlebloba, mas inglisis mefem Ses-<br />

Tavaza, vinc, rogorc Cans, bolomde mainc ar endo mis<br />

mier konfesiis Secvlas. Tu ramdenad gansazRvravda<br />

jon donis cxovrebasa da Semoqmedebas religiuri mrwamsis<br />

gamocvlis gamo umowyalo devna da mefis favoritis<br />

"samzareulo", amas TvalsaCinod jon keris mier<br />

dawerili SesaniSnavi biografia gvamcnobs 7 .<br />

xelnawerTa SedarebiTi analizisa da daTariRebis<br />

filologiuri meTodebis safuZvelze, da aseve stilisturi<br />

Tu Tematuri niSnebis mixedviT, krebuli<br />

"Songs and Sonnets" SegviZlia or nawilad davyoT: erTSi<br />

ufro adreuli (1600 wlamde dawerili), tradiciul<br />

sasiyvarulo lirikasTan (ovidiusi) miaxloebuli leqsebi<br />

movaqcioT, meoreSi ki - ufro gviandeli, ufro<br />

metad rom ganicada filosofiur koncepciaTa, neoplatonizmis,<br />

sqolastikuri metafizikisa da mecnierul<br />

TeoriaTa gavlena; donis poeturi Semoqmedeba mTlianobaSi<br />

daaxlovebiT 35 weliwads moicavs. "Songs and<br />

Sonnets"-is Cemeuli Tanmimdevroba mcire gansxvavebeb-<br />

121


is garda donis mkvlevris, elen gardneris mier momzadebuli<br />

gamocemis Tanmimdevrobas mihyveba; me ar vmijnav<br />

danarCenebisgan im leqsebs, romelTa SemTxveva-<br />

Sic gamomcemeli donis avtorobas eWvqveS ayenebs, xSirad<br />

CemTvis sruliad gaugebari mizeziT 8 . vapirebdi,<br />

is, rac calkeul leqsebs aqvs saerTo, "Targmanis poetikaSi"<br />

gameerTianebina; pirvel rigSi, is erTgvari Sepyrobiloba,<br />

romelic moazrovne sxeuls anda mgrZnobiare<br />

gonebas stumrobs 9 . "Targmanis poetika" unda gavigoT,<br />

rogorc erTgvari nazavi, ori enis, ori epoqisa<br />

da ori avtoris idiomatikisgan rom aris Sedgenili;<br />

roca originalis garkveuli Taviseburebani TargmanSi<br />

kidev ufro mZafrad ikveTeba, Tanac ise, rom es<br />

parodiaSi ar gadadis, maSin SegviZlia vilaparakoT<br />

generatuil Targmanze, da ara – iseTze, brmad, xelis<br />

faTuriT rom mihyveba originals: Cems leqsebSi, garkveulwilad,<br />

uxvi riTmuli daboloebebis sapirwoned,<br />

pwkarebis SegniT Semomaqvs xSiri ganmeorebebi, sazrisis<br />

forsirebuli gamkveTreba an, piriqiT, qroba, rasac<br />

enobrivi niSnebis gadanacvlebiT, nawilobrivi gamotovebiT<br />

Tu sxva xerxebiT vaRwev.<br />

poeturi Targmanisa da im ganaxlebis procesSi,<br />

rasac, yvela enobrivi Seusabamobisa da msgavsi problemebis<br />

miuxedavad, veswrafodi, umTavresia ara wina<br />

planze mimdinare metaforuli scenuri warmodgena,<br />

romelmac SeiZleba ama Tu im epoqis warmodgenebis Sesabamisad<br />

Seicvalos kostumebi Tu dekoracia, aramed<br />

mniSvnelovania is enisSida gardaqmnebi, romlebic, Tu<br />

saWiro xdeba, ufro Rrmad aRwevs da swvdeba azrTa<br />

msvlelobasa Tu im poetur aqsiomatikas, leqsebs safuZvlad<br />

rom udevs, anda axal asociaciebs badebs da<br />

urTierTmimarTebis dones cvlis, zustad iseve, rog-<br />

122


orc originalis enaze ganxorcielebuli refleqsia<br />

xSirad im enis mastruqturirebel Tvisebebs gamoavlens,<br />

romelzec iTargmneba teqsti. enobrivi da epoqaluri<br />

cvlilebebis Setana Targmanisas, ra Tqma unda, ar<br />

unda iqces TviTmiznad, gacnobierebul procesad; namdvil<br />

lirikas swored is axasiaTebs, rom is laRad TamaSobs<br />

im garemoebebiT, romlebSic moqceulia da, amdenad,<br />

aRar aris maTze mijaWvuli, magram mainc damokidebulia<br />

maTze, radgan mocemulis garda sxva aranair<br />

garemoebebze xeli ar miuwvdeba.<br />

"poetikaze" saubari, Tuki am cnebiT aristoteles<br />

modelis mixedviT Janrebad dayofaze dafuZnebul<br />

"poeziis Teorias" ki ara, weris stilis ganmsazRvreli<br />

SemoqmedebiTi principebis jams vigulisxmebT (msgavsad<br />

im filosofiuri gramatikisa, rogorc igi port<br />

roials warmoedgina, anda – is, noam Comskis lingvistur<br />

modelebs rom udevs safuZvlad), imTaviTve Zalze<br />

principuli gadawyvetilebis miRebas moiTxovs: mas<br />

racionaluri perspeqtiva sWirdeba. Tuki erTgvari<br />

universaluri gramatikis SesaZlo arseboba sakama-<br />

Toa 10 , miT ufro saeWvod gvesaxeba stilis ganmsazRvrel<br />

damatebiT garemoebebze agebuli generatiuli<br />

poetika, Tanac, Tuki is Zireul da yovelives ganmsaz-<br />

Rvrel wesrigTan mimarTebaSi ar moiazreba, maSasadame,<br />

Tuki ar iqna gaTvaliswinebuli yvela struqturuli<br />

Tavisebureba, poetikis xarjze win wamoweuli yvela<br />

Tviseba teqstisa, Tundac es Tvisebebi leqsikuri<br />

Tu gramatikuli xasiaTis ar iyos da Tundac saamisod<br />

magaliTebis moxmoba an gamoyenebiTi meTodebis mozidva<br />

gaxdes saWiro; ra azri aqvs iseT debulebebs, romelTa<br />

sintaqsurad ganxorcieleba SeuZlebelia? struqtura<br />

xom swored calkeul elementTa mier erTur-<br />

123


Tis mowesrigebas gulisxmobs. Tu ra elementebia es,<br />

amas ZiriTadi principebi Tu debulebebi gansazRvravs.<br />

ra gasakviria, Tuki simboloTa doneze, ama Tu im formaluri<br />

sakiTxis Tu maTematikuri problemis gadawyvetisas<br />

an ganyenebuli logikuri msjelobisas, sakuTar<br />

Tavs wminda wylis moangariSed SevigrZnobT; Tuki<br />

formalizmisadmi Seusabamo yvela garemoeba, yvela<br />

azrobrivi Tu pirobiTi sakiTxi Tavidanve gamoiricxa<br />

11 .<br />

poetur Targmans, romelic qmnadobis process<br />

garedan uzrunvelyofs, rakiRa sakuTari qmnadobis<br />

direqtivad ama Tu im teqsts miiCnevs, universaluri<br />

mniSvnelobis gadawyvetilebebisa da gansxvavebebis anazRaureba<br />

mxolod imdenad SeuZlia, ramdenadac isini<br />

mas problemas uqmnian 12 ; es ar unda gavigoT am TvalsazrisiT:<br />

"rom arsebobdes universaluri ena, maSin Targmna<br />

aRar mogviwevda", rac Semdegi frazis antiTezad<br />

gaiJRerebda: "rom ar arsebobdes universaluri<br />

ena, maSin Targmnas ver SevZlebdiT", aramed – im TvalsazrisiT,<br />

rom generatiuli Targmani ar ganisazRvreba<br />

leqsikuri wesebiTa da miuRweveli sintaqsuri Tanxvedrisken<br />

swrafviT: is ufro iseT Sesaferis poetur<br />

formas gulisxmobs, mTlianis gancdidan rom gamomdinareobs<br />

(manqanuri Targmanebi, leqsikuri Tu sintaqsuri<br />

TvalsazrisiT, sul ufro umjobesdeba 13 ); poetur<br />

Targmans gansazRvravs teqstis yvela Tvisobrivi<br />

niSani, rac daudgenels tovebs erTi da igive teqstis<br />

SesaZlo, erTurTisgan gansxvavebul TargmanTa raodenobas;<br />

es raodenoba imazea damokidebuli, Tu ra miiCneva<br />

teqstSi mniSvnelovnad, da Targmanis procesSi es<br />

mniSvnelovani punqtebi enaTa urTierTSexebis werti-<br />

124


lebad iqceva. radgan erTdroulad yvela am Sexebis<br />

wertilis gaTvaliswineba SeuZlebelia, gabatonda Tvalsazrisi,<br />

TiTqos lirika saerTod ar iTargmneba. am<br />

Tvalsazriss gamoTqvams roman iakobsoni naSromSi<br />

"Targmanis lingvisturi aspeqtebi":<br />

"enobrivi msgavsebebi poeziaSi teqstis makonstruirebel<br />

principebad gvevlineba. aq xdeba sintaqsuri<br />

da morfologiuri kategoriebis, fuZeebisa da afiqsebis,<br />

problemebisa da maTi komponentebis (ganmasxvavebeli<br />

niSnebis) - mokled, enobrivi kodis yvela komponentis<br />

urTierTdapirispirdeba, urTierTSedareba,<br />

msgavseba-gansxvavebis niSniT maTi urTierTSexeba da<br />

TiToeuli sakuTar avtonomiur mniSvnelobas atarebs.<br />

fonologiuri msgavseba semantikur naTesaobad aRiqmeba.<br />

poeziaSi gabatonebulia sityvaTa TamaSi - an, Tu<br />

ufro daxvewil da zust termins vixmarT, paronomasia,<br />

- da imisgan damoukideblad, usasruloa es batonoba<br />

Tu SezRuduli, poezia mainc ar eqvemdebareba Targmnas.<br />

SesaZlebelia mxolod SemoqmedebiTi Targmani:<br />

an enisSida - erTi poeturi formidan meoreSi, an<br />

enaTSorisi - erTi enidan meoreSi, dabolos, intersemiotikuri<br />

Targmani - erTi niSnobrivi sistemidan<br />

meoreSi, magaliTad, poeziidan musikaSi, cekvaSi,<br />

filmsa Tu ferweraSi gadatana 14 ."<br />

am naSromSi iakobsoni iTxovs, ena mxolod enisSida<br />

saSualebebiT, mniSvnelobis gansazRvrasa da sinonimebze<br />

dayrdnobiT, iqnas gagebuli, maSasadame, sityva<br />

"yveli" unda gavigoT, rogorc "rZisgan damzadebuli<br />

sakvebi produqti"; am mxriv is ewinaaRmdegeba<br />

bertran rasels, romelic amtkicebs, rom adamians ar<br />

SeuZlia sityva "yvelis" gageba, Tuki enis farglebs gareT<br />

aranairi Sexeba ar hqonia yvelTan (anda – rZis,<br />

125


Zroxebis, cxvrebis Tu Txebis leqsikonur axsna-ganmartebasTan...<br />

amdenad, raselis azriT, vTqvaT, rusebisa<br />

da ingliselebis enobrivi wvdoma erTi meorisagan<br />

mxolod gramatikisa da leqsikis safuZvelze ki ara, -<br />

aseve yvelis saxeobaTa mixedviTac gansxvavdeba, rac<br />

Teoriulad cnebaTa moculobis problemas ukavSirdeba).<br />

amiT movxazeT enis gagebis ori ZiriTadi pozicia,<br />

romlebsac esTetikis sferoSic gadaxvevebisken<br />

mivyavarT.<br />

ra mniSvnelobiTac ar unda gavigoT "gageba", nebismieri<br />

informaciis Teoria, romelic niSanTa ekonomiiT<br />

aris dakavebuli da mxolod gadacemuli informacia<br />

ainteresebs, arad dagidevT teqstis im, misi TvalsazrisiT,<br />

dekoratiul da azrsmoklebul nawils,<br />

normirebuli Sinaarsis gadasacemad rom ar gamodgeba;<br />

ubralod, ar iTvaliswinebs poeturi gamoxatvis sa-<br />

SualebaTa mraval urTierTmimarTebas; vgulisxmob<br />

struqturis Semcvlel, normas acdenil, moulodnelobis<br />

efeqtze gaTvlil ritorikul figurebs, iseve,<br />

rogorc – didi erTeulebisgan Semdgari kompoziciis<br />

saerTo efeqts. es ukanaskneli lingvistebsac gauTvaliswinebeli<br />

rCebaT, radgan isini winadadebas ufro<br />

did erTeulad ganixilaven. Targmanis spekulatiuri<br />

modelebi, romlebic, Tundac Comskis, dekartis Tu<br />

port roialis ideebs eyrdnoba da romlebic ar iTvaliswinebs<br />

sityvasityviT Targmans, adgens fuZiseul<br />

gramatikebze dayrdnobil transformaciis wesebs.<br />

maT safuZvlad udevs azrovnebis procesebze iseTi<br />

warmodgenebi Tu spekulaciebi, romlebic, saboloo<br />

jamSi, Tavisufalia rogorc enobrivi regionebisgan,<br />

ise – istoriuli movlenebisa Tu socialuri garemocvisgan.<br />

isini yvelasaTvis iseTive Tanabari da ucvle-<br />

126


lia, rogorc – adamianis organuli agebuleba. magram<br />

maSinac ki, rodesac Teoria or teqsts, ori zedapiris<br />

struqturas ikvlevs, wesebi SeiZleba Targmanis procesSive<br />

SemuSavdes, magaliTad, ama Tu im mocemul simboloTa<br />

doneze moqmedi substituciuri wesebi - donis<br />

poeziis Cemeul variaciebSi sityva "God"-is SemTxvevaSi<br />

TiTqmis mudam "avtors" vwerdi, - anda Senacvlebis<br />

maregulirebeli wesebi, iqneba es Targmanis enis<br />

farglebSi ganxorcielebadi ritmuli da xmovani mimsgavseba<br />

Tu – struqturuli gaerTianebis (sityvis),<br />

qarga-nimuSis Seqmnis warmateba-warumatebloba; mudam<br />

erTi da igive sityviT unda iTargmnos Tu ara esa Tu<br />

is sakvanZo sityva (magaliTad, "love"), ramdenjerac ar<br />

unda Segvxvdes igi originalSi; gameorebis meSveobiT<br />

sazrisis gamZafreba, ganmsazRvrelia Tu ara is induqciuri<br />

sazrisis cneba, romelic diametralurad ewinaaRmdegeba<br />

im informaciul cnebas, romelsac aucilebel<br />

winapirobad norma aqvs miCneuli; an, iqneb, ganmsazRvreli<br />

swored im viwro konteqstTan mimarTebaa,<br />

is niuansebi, ufro metad enasTan uSualo, teqstisgan<br />

damoukidebel, normirebul urTierTobas, xSirad leqsikonis<br />

moSveliebasac rom moiTxovs. Targmanis problemebi<br />

SeiZleba ganvixiloT gramatikidan an teqstidan<br />

gamomdinare, istoriuli da socialuri gansxvavebebi<br />

ki enis doneze nebismier SemTxvevaSi iCens Tavs,<br />

Tundac Teoriam masze Tvali daxuWos. ai, ra SeniSna<br />

"Targmanis meTodebSi" fridrix Slaiermaxerma imasTan<br />

dakavSirebiT, rom, Tuki monaTesave kulturebs vigulisxmebT,<br />

rac ufro vuaxlovdebiT aRqmis cnebebs,<br />

miT ufro zedmeti xdeba TviT cneba "cneba", miT ufro<br />

emsgavseba erTurTs gansxvavebuli enebis farglebSi<br />

127


momxdari gavrcobani; rac ufro Teoriulia cnebebi,<br />

miT ufro meryevia maTi sazRvrebi:<br />

"Tuki aSkaraa, rom mxolod cota sityva moiZebneba<br />

iseTi, romelsac sxva enaSi zusti da ucvleli Sesatyvisi<br />

aqvs, imave SemTxvevebSi rom gamoiyeneba da msgavs<br />

konteqstSi mudam msgavssave STabeWdilebas qmnis, ma-<br />

Sin zemoT Tqmuli kidev ufro marTebulia yvela im<br />

cnebasTan dakavSirebiT, filosofiur sazriss rom Seicavs<br />

da, maSasadame, upirveles yovlisa, - TviT filosofiasTan<br />

dakavSirebiT. aq ufro metad, vidre sxva<br />

sferoSi, miuxedavad gansxvavebuli Tanadrouli Tu<br />

erTurTs miyolebuli Tvalsazrisisa, TiToeuli ena<br />

Seicavs sakuTar erTian sistemas cnebebisa, romlebic<br />

erT mTlians qmnian swored imitom, rom erTi da igive<br />

enis farglebSi xvdebian, avseben, kraven erTi meores,<br />

magram am sistemis calkeuli nawilebi arc erTi sxva<br />

enis calkeul elements ar emTxveva..." 15<br />

arsebuli dialeqtika, erTi mxriv, aRmniSvneli mi-<br />

TiTebebisa, Seswavlil niSanTa socialur dajgufebisa,<br />

enis gareT arsebuli movlenebisa da, meore mxriv,<br />

enis simboluri Semadgenlobisa, gansxvavebebisa da saganTa<br />

damoukideblad Seqmnis unars Soris, Seesabameba<br />

simbolur doneze racionalurisa da empiriulis<br />

urTierTdapirispirebas. imis Seswavlas, Tu ramdenad<br />

SeuZlia sintaqssa Tu leqss, sakuTari danawevrebiT<br />

aanazRauros niSanTa ganTavsebis nebismieroba (rac emsgavseba<br />

im logikosTa kvlevebs, romlebsac TavisTavad<br />

tipuri gamoTqmebi azrsmoklebulad, winadadebis<br />

SigniT ki gamarTlebulad miaCndaT 16 ), gamoricxavs,<br />

magaliTad, humbolti, romlis yuradRebis centrSic<br />

eqceva sityva da romelic sityvis farglebSive cnobisa<br />

da Seswavlis sagans - niSans - gancdis sagnisgan -<br />

128


simbolosgan - ganasxvavebs 17 . amasTan dakavSirebiT Cndeba<br />

kiTxva, SeiZleba Tu ara saerTod aso-niSani (romelic<br />

poeziisadmi grZnobadaxSul adamianebs uSinaarsod<br />

eCvenebaT; arada, ratom ar unda mogvagonos ama<br />

Tu im asom asoebis mTeli is wyeba, romelSic is manamde<br />

figurirebda?) da mniSvnelobis matarebel sityvas-<br />

Tan mimarTeba SevadaroT mravali mniSvnelobis matarebeli<br />

sityvisa da mniSvnelobis ganmsazRreli konteqstis<br />

urTierTobas. saboloo jamSi, spekulacia mxolod<br />

niRbavs imas, Tu ramdenad ganapirobebs da ganmsWvalavs<br />

erTmaneTs gamocdileba da gansja, anda – Teoria,<br />

Tuki mis axsnas SevecdebiT; Tuki enis gareT arsebuli<br />

sagnebis grZnobadi aRqma kategoriaTa sistemisgan<br />

damoukideblad warmoudgenelia, radganac mas biologiuri,<br />

teqnikuri (optikis saSualebebi, fotografia...)<br />

istoriul-socialuri faqtorebi ganapirobebs<br />

da ama Tu im sagnis Sesasawavlad mravali ramis<br />

gaTvaliswineba gviwevs, maS, ramdenad ufro bevri<br />

ram ganapirobebs simbolur warmosaxvebs. is, Tu ras<br />

mivapyrobT Cvens smenasa da mzeras poeturi enis ganxilvisas,<br />

imdenad aris damokidebuli Cvens kulturul<br />

garemocvasa da imaze, rac manamde wagvikiTxavs, rom<br />

yovel axal epoqaSi Sesrulebuli, damoukidebeli<br />

mniSvnelobis mqone Targmani verasodes ascdeba Tavisi<br />

epoqisa da garemocvisTvis damaxasiaTebel stils,<br />

Tundac es stili siaxlesa da ganviTarebas ar iTvaliswinebdes,<br />

rasac Tamamad SeiZleba tradiciaTa aRorZinebac<br />

vuwodoT.<br />

rogorc ukve aCvena iakobsonisa da raselis amosavalma<br />

mtkicebebma, struqturalizmis doneze Sinaarsis<br />

sakiTxSi enis niSnis problematizeba ar xdeba, maSin,<br />

rodesac logikosebs mniSvnelobisa da sazrisis sa-<br />

129


kiTxi winadadebaTa verifikaciis kriteriumebis TvalsazrisiT<br />

ainteresebT. terminologiis dazustebis<br />

mcdelobas, vTqvaT, mniSvneloba mxolod sityvebs (saxelebs,<br />

gansazRvrebebs) rom mivaweroT, sazrisi ki - winadadebebs<br />

(konteqstSi aRebul sityvebs), TavisTavad<br />

rodi mosdevs daskvna imis Taobaze, mxolod enis SigniT<br />

xdeba argumentireba Tu enis gare samyarosTan mimarTebac<br />

aris gaTvaliswinebuli. logikosi goTlob<br />

frege mniSvnelobisgan sazrisis gasamijnad ara enobriv,<br />

aramed astronomiul fenomens iSveliebs: gansazRvreba<br />

venera "planetas" niSnavs, misi sazrisi ki,<br />

ciuri adgilmdebareobisa da dRe-Ramis drois mixedviT,<br />

ciskris varskvlavi an mwuxris varskvlavia. 18 dasaxelebuli<br />

magaliTis literaturul winapirobas<br />

vpoulobT jer kidev jon donis "Paradoxes and Problems"-<br />

Si: "Why is Venus-star multinominous, called both Hesperus and Vesper?"<br />

("ratom aqvs veneras mravali saxeli, xan ciskris<br />

varskvlavs vuwodebT, xan mwuxris varskvlavs?"). saxelTa<br />

am simravles doni miTologiuri konteqstebi-<br />

Ta da veneras alegoriuli funqciiT xsnis, am saxelebs<br />

im swrafvaTa da SecodebaTa dasaxelebebamde ganavrcobs,<br />

rasac veneras es funqcia gvaxsenebs, magram maSinve<br />

iviwyebs veneras ciuri gansaxierebis moxseniebis<br />

mizezs da vnebisTvis iseT xelsayrel, magram misgan<br />

ugulebelyofil droze iwyebs fiqrs, rogoric SuadRea:<br />

"SesaZloa, is mraval saxels Tavisi mravali funqciis<br />

Sesabamisad irgebs, radgan is uzenaesi mbrZanebelia<br />

yovelgvari siyvarulisa (rac vnebas gulisxmobs)<br />

farTo gagebiT. amgvarad is, yvela miTologiis<br />

Tanaxmad, iunonasTan, dianasa da sxvebTan erTad, qorwinebas<br />

mfarvelobs. misi midrekilebebi, swrafvebi,<br />

130


omlebic yvela sxva codvaze ufro meti saxeliT xasiaTdeba,<br />

aseTia: garyvnileba, uxamsoba, uvneboba, Ralati,<br />

arasrulwlovanTa incesti, klerikaluri incesti,<br />

gaupatiureba, sodomia, masturbacia da aTasi sxva...<br />

ciskris varskvlavis saxiT is Sens winaSe Tavisi bonum<br />

utile-Ti warsdgeba, radgan yvelaze margebeli swored<br />

diliT aris, xolo mwuxris varskvlavis saxiT - Tavisi<br />

bonum delectabile-Ti, radgan saRamos yvelaze metad maamebelia"<br />

19 .<br />

vidre TiTebi striqonebis zomasa da ritms magidis<br />

zedapirze kakuniT mihyvebian anda leqsikons furclaven,<br />

Targmanis poetika, SesaZloa, sxvas arafers<br />

warmoadgendes, Tu ara im maRalfardovan Sedareba-<br />

Ta msgavs formulas, naZaladevad rom aerTianebs Seu-<br />

Tavsebad koncepciebs, rasac XVIII saukuneSi semuel<br />

jonsoni sayvedurobda jon donsa da "metafizikur<br />

poetebs", 20 ramac donis aRiareba erTi saukuniT Seaferxa,<br />

Tumca jonsoniseuli kritikisa da mis mier uxvad<br />

motanili donis citatebis kiTxvisas misi poeturi<br />

niWiT aRfrTovanebac aSkarad SeiniSneba. kritikosis<br />

azriT, donma warmosaxvis unari Tu ara, refleqsiisa<br />

da Sedarebis unari mainc ganiviTara. XIX saukunis dasawyisSi<br />

semuel teilor kolriji, marTalia, imeorebs<br />

jonsonianelTa Tvalsazriss, rom elisabedis epoqis<br />

poetebma poeziis grZnoba da aRfrTovaneba msxverplad<br />

Seswires inteleqtisa da iumoris daxvewil niuansebs,<br />

magram amas naklad ar uTvlis. misi azriT, es imas<br />

mainc sjobs, rom gulic da gonebac, neoklasicistTa<br />

msgavsad, weris wminda dekoratiul maneras Seswiro.<br />

kolriji aRmoaCens dons, rac mis sakuTar poeziasac<br />

daamCnevs kvals; is gegmavs leqciaTa cikls, romliTac<br />

apirebs, donis Semoqmedeba dantesa da miltonisas ga-<br />

131


utolos (magram doni, rogorc msmenelisTvis metismetad<br />

rTuli, sabolood mainc ar Seaqvs programaSi).<br />

is, upirveles yovlisa, yuradRebas amaxvilebs im logikur<br />

simkveTreze, romelic dons poetur sinTezs da<br />

leqsis zomis gansakuTrebul SegrZnebas SeaZlebinebs:<br />

"[...] im leqsebSi, romlebSic avtori azrovnebs da mki-<br />

Txvelisganac amasve moiTxovs, vidre sazriss CavwvdebodeT,<br />

leqsis zoma unda gaviTavisoT" 21 . misi azriT,<br />

ara marcvalTa raodenoba, aramed vnebiani grZnoba<br />

gvamcnobs imas, Tu rogor adgens doni drois sazoms<br />

TiToeuli sityviT. TviT kolriji, germanel romantikosTa<br />

msgavsad, gansjis poeziis mimdevarT miekuTvneba;<br />

misTvis genia da kanoni (iseve, rogorc xati da<br />

cneba) erTurTs ar upirispirdeba, aramed swored kanoni<br />

ganapirobebs imas, rom mxatvruli nawarmoebi ar<br />

iyos materiisTvis garedan Tavsmoxveuli ram, aramed<br />

organuli formis wiaRidan aRmocendebodes 22 . kolrijis<br />

Semdeg dons ufro met yuradRebas uTmobdnen inglisurenovan<br />

samyaroSi, yovel SemTxvevaSi, poetebi<br />

(amerikaSi eseni iyvnen, upirveles yovlisa, transcendentalistebi<br />

emersoni da Toro). XX saukuneSi misi<br />

axleburi Sefaseba iwyeba ser herberT griersonis mier<br />

gamocemuli elisabedinuri poeziis anTologiiT (1921,<br />

dons is moixseniebs, rogorc "ritorikaSi, SesaZloa,<br />

Cvens upirveles didostats"), romelsac T. s. elioti<br />

iSveliebs recenziaSi "The Methaphysical Poets". is uwonebs<br />

griersons anTologiaSi donis leqsebis ase mravlad<br />

Setanas da jonsonis kritikis sawinaaRmdegod acxadebs,<br />

rom poeziis arsi swored "heterogenuli masalis"<br />

erTad Sekrebaa, rogorc amas kritikosi jonsonic<br />

sCadis Tavis leqsebSi. is metafizikosi poetis,<br />

lord herberTis odas erT pasaJs tenisonis leqss<br />

132


udarebs, ris safuZvelzec adgens gansxvavebas intellectual<br />

poet-sa da reflective poet-s Soris:<br />

"tenisoni da brauningi poetebi arian da azrovneben,<br />

magram TavianT azrebs vardis surneliviT uSualod<br />

ar SeigrZnoben; donisTvis ki azri gamocdilebas<br />

niSnavda da mTel mis mgrZnobelobas ganapirobebda.<br />

rodesac poetis mier sakuTari saqmianobis gancda yovelgvari<br />

iaraRiTaa aRWurvili, maSin is gamudmebiT<br />

gansxvavebul gamocdilebebs ireklavs; Cveulebrivi<br />

adamianis gamocdileba fragmentuli, qaoturi da uwesrigoa.<br />

aseTi adamiani SeiZleba gamijnurdes an spinoza<br />

waikiTxos da am or gamocdilebas erTi meores-<br />

Tan iseve ar hqondes raime saerTo, rogorc sabeWdi<br />

manqanis xmaursa Tu samzareulodan mosul sunTan. poetis<br />

arsebaSi ki yvela calkeuli gamocdileba mudam<br />

axal-axal mTels Seadgens." 23<br />

rogorc Cans, eliots amis daweris momentSi saku-<br />

Tari sabeWdi manqanis xma Caesmoda - kompiuteris klaviatura<br />

ufro yrud Srialebs - xolo vardis surnels,<br />

araalegoriulad moazrovne adamianebisTvisac ki siamovnebis<br />

momgvreli rom aris, leqsSi, SesaZloa, odnavi<br />

Smoris sunic dahyvebodes, - rogorc Cans, amave dros,<br />

mis kabinetSi samzareulodan kerZis sunic aRwevda<br />

(imedia, es sadilamde xdeboda), - es ki kargi TargmanisTvis<br />

sruliad arasaWiro suni gaxlavT. erTi cxadia:<br />

is gareSe gancdebi, romlebic Targmanze muSaobisas<br />

gvaqvs anda – is, rasac am procesis paralelurad vki-<br />

TxulobT, ukvalod ar unda daikargos. dekartis dualizmisa<br />

da iumis sensualizmisgan Tavs spinozasTan<br />

ki ara, donis poeziaSi vafarebdi, da kidev: sasiyvarulo<br />

leqsebis Targmanze muSaobisas Tavadac rom Seg-<br />

133


iyvardes vinme, es Targmans mxolod sargebels moutans,<br />

Tundac am gadaxvevam garkveuli dro wagarTvas.<br />

inglisurenovani sasiyvarulo poeziis maradmwvane<br />

Sedevria donis "The Flea" - "rwyili". mis epoqaSi popularul<br />

mxatvrul saSualebas warmoadgenda erotikul<br />

poeziaSi qalis sxeulis silamazis gadmocema masze<br />

mcocavi rwyilis perspeqtividan (elegiaSi "Loves<br />

Progress" ("siyvarulis winsvla") - fexebidan Tavisken<br />

ganvlil gzas doni msoflios garSemo gemiT mogzaurobis<br />

suraT-xatebiT gviCvenebs - rwyilis perspeqtividan<br />

gancdili mikrokosmosis makrokosmosuri Sesatyvisi).<br />

substanciisken da siyvarulis maRali idealisken<br />

donis swrafvis dasabuTebad xSirad is argumenti<br />

moaqvT, rom leqsSi man mweri ara erotikul gareSe<br />

sagnad, aramed SeyvarebulTa sisxlis maerTebel konservantad<br />

gamoiyvana. rwyilis imJamindeli lirikuli<br />

saxe arSiyisa da dayoliebis motivs emsaxureboda,<br />

am leqsSi ki sul sxva moments asaxavs. Tu ar gaviTvaliswinebT<br />

imas, rom Secvlili higienuri normebi sisxlis<br />

amgvar aRrevas dRes naklebmimzidvelad warmogvi-<br />

Cens, unda iTqvas isic, rom iumoris is odnavSesamCnevi<br />

naperwkali, mTel leqss rom acocxlebs, mas, amave<br />

dros, zedapirulobas aniWebs da im nimuSebisgan didad<br />

ar ganasxvavebs, rwyilis rakursiT rom moivlis<br />

sxeulis landSafts da mxolod winaswar gaTvaliswinebul<br />

adgilebze SeaCerebs yuradRebas. "The Flea" SeiZleba<br />

mSvidad SevafasoT, rogorc donis erT-erTi yvelaze<br />

ufro zedapiruli leqsi, rac mis popularobas<br />

kargad xsnis, magram, saboloo jamSi, arc im moment-<br />

Tan dakavSirebuli dramatuli efeqti gamogvepareba,<br />

134


om meore da mesame strofis SualedSi rwyili iRupeba.<br />

meore strofi leqsSi "The Undertakind or Platonic Love"<br />

("daTrgunva anu platonuri siyvaruli") miuTiTebs<br />

Semdegze: doni sulac ar aris imaSi darwmunebuli, rom<br />

poeturi ostatoba da zogadad Semoqmedeba substanciis<br />

ZebnaSi gvexmareba:<br />

sigiJe iqneboda axla imis Cveneba,<br />

Tu rogor gardasaxavs moCvenebiToba qvebs,<br />

rodesac is, visac SeeZlo Seeswavla ostatoba<br />

maTi gakveTisa, verc erTs ver poulobs.<br />

"Specular stone" aRniSnavs selenits an, rogorc mas<br />

uwodeben, mariamis minas, romelic, Txel firfitebad<br />

gakveTili, marTlac minis magivrobas swevda. ra azri<br />

aqvs qvis gakveTis nairgvari teqnikis dauflebas, Tuki<br />

misi materialuri Sesatyvisi ar geqna xelT? pirvel<br />

strofSi lirikuli subieqti Tavs iwonebs, yvela Rirseulze<br />

("all the Worthies") bevrad ufro vaJkacuri saqme<br />

Cavidine, kidev ufro did vaJkacobad ki is meTvleba,<br />

rom es saqme ar gavamxileo. sityvaSi "Worthies" cxra saxelovani<br />

gmiri igulisxmeba, sami warmarTi: heqtori,<br />

aleqsandre didi da iulius keisari, sami iudeveli: ieso<br />

naves Ze, daviTi da iuda makabeli, da sami qristiani:<br />

mefe arTuri, karlos didsi da Jofre de buioni. Cems<br />

TargmanSi sityvas "Worthies" ubralod sityva "Worte"<br />

("sityvebi") Caenacvla. wminda akustikuri Tanxvedris<br />

garda vxelmZRvanelobdi zogadad donis leqsebSi, upirveles<br />

yovlisa ki, "Songs and Sonnets"-Si gabatonebuli,<br />

mis epoqaSi jer kidev aratradiciuli principiT,<br />

135


omlis Tanaxmadac poezia uars ambobs miTologiur<br />

da istoriul masalaze. mesame strofi kidev ufro mkafiod<br />

ambobs: "...because no more / such stufe to worke upon / there<br />

is" - "radgan aRar aqvT / is masala, / saqmes rom sWirdeba".<br />

bolo or strofSi, romlebic Cemeul variantSi<br />

odnav gansxvavebulad viTardeba, naTqvamia, rom qalis<br />

mSveneba da saTnoeba uZvirfasesia. meore strofi platonurad<br />

idealuria, radgan im substanciasa da masalas,<br />

rasac doni Tavisi SemoqmedebisTvis eZebs, Tuki mas-<br />

Tan mopyrobis saidumlo xelovnebas flob, natifdeba<br />

da ukan ixevs ise, rom daCrdilvis magier sinaTles<br />

atarebs. sityviT "gardasaxavs" TargmanSi, sxvaTa Soris,<br />

mivaniSne donis gatacebaze alqimiiT, rogorc metaforaTa<br />

laboratoriiT, xolo orlesuli sityviT<br />

"schein" - "Cveneba" (aseve "moCvenebiTsa" da "naTebasac"<br />

niSnavs - mTargmneli), romelic Semdeg sityvis "schneiden"<br />

("kveTa") pirvel marcvlad iqceva, ara mxolod<br />

nakveT qvaSi sinaTle atans, aramed is sicruec gamovlindeba,<br />

rasac SeiZleba niSnavdes qvebis Tu sityvebis<br />

amgvari gardasaxvani.<br />

qvis kveTasTan xelovnebis Sedareba mogvagonebs<br />

neoplatonizmiT inspirirebul emblematikas, romelic<br />

poeziis mier substanciis mopovebas da simboloTa<br />

perspeqtiul efeqts maT tipologiur ganmartebas ukavSirebs;<br />

grZnobiT aRqmadi yvela sagani zogad nimuSebze<br />

migvaniSnebs. is, rasac xelovneba asaxavs, Tavis mxriv,<br />

raRac ufro dids aRniSnavs. leqsSi "A Valediction –<br />

of Weeping" ("gamoTxoveba: tirilis Sesaxeb") "emblems of<br />

more"-is moxseniebiT doni garkveviT amaxvilebs yuradRebas<br />

ritorikuli Semoqmedebis mravalmniSvnelianobaze.<br />

magram doni iqve Semoabrunebs sakuTar mtkicebas<br />

da zogadSic konkretulis monaxvas cdilobs. am-<br />

136


as im Sedarebebis meSveobiT axdens, TiTqosda urTierTSeuTavsebel<br />

movlenebs rom aerTianeben. "Emblems<br />

of more" mxolod avtoris meuRlis gvaris miniSneba rodia,<br />

is marTlac ufro metsa da ufro konkretuls gamoxatavs,<br />

magram agreTve warmogvidgeba donisTvis damaxasiaTebeli<br />

xatis nimuSad: "cremlebi, romlebSic satrfos<br />

saxe airekleba, leqsSi daStampulgamosaxulebiani<br />

monetebis xatiT aris warmodgenili. iseve, rogorc<br />

sinaTliT gamsWvaluli qva, monetebTan Sedarebuli<br />

cremlebic imgvar substanciebs aerTianeben, Taviani<br />

materialuri da droiTi niSnebiT erTurTTan<br />

sruliad SeuTavsebadi rom aris. alegoriul emblemas<br />

Cveulebriv Tan axlavs misi sazrisis ganmmartebeli<br />

epigrama, romlis SeTxzvis xelovnebasac laTinurad<br />

arte lapidaria ewodeba. zedsarTavi saxeli lapidarius nawarmoebia<br />

sityvisgan lapis - qva da, maSasadame, "qvisebrs"<br />

niSnavs. donma, romelic epigramaTa ostat marcialuss<br />

eTayvaneboda 24 , am asparezzec mosinja sakuTari SesaZleblobebi;<br />

germanul enaze pirvelad swored misi<br />

epigramebi iTargmna georg rudolf veqerinis (1984-<br />

1653) mier. miuxedavad amisa, jozef enToni mazeo Tavis<br />

Zalze mravlismTqmel esseSi (1952) ar cnobs gansazRvrebas,<br />

epigrama cnebiTi poeziis paradigmaao, da arc<br />

emblematikas miiCnevs donisa da "metafizikos poet-<br />

TaTvis" damaxasiaTeblad, eyrdnoba ra XVII saukunis<br />

Concettismo-s Teoretikosebs, romlebic am terminebs<br />

Janrul gansazRvrebebad ar aRiarebdnen 25 . misi azriT,<br />

isini mxolod "iumoris Teoriis" erT-erTi aspeqtis<br />

daxasiaTebad Tu gamodgeba. mazeosTvis mniSvneloba<br />

ara aqvs, SeiZleba Tu ara ama Tu im metafizikuri sura-<br />

Tis vizualizeba da fizikuri grZnobebiT aRqma, misTvis<br />

es mxolod alqimiuri meTodebis msgavsi "funqciaa<br />

137


analogiebis erTurTTan dakavSirebisa" (arada, semuel<br />

jonsonis ukmayofilebas swored is iwvevs, rom donis<br />

Sedarebebi metismetad xelovnuria da maTi vizualizeba<br />

SeuZlebelia). misTvis iseve, rogorc "konCetistebisTvis",<br />

iumori koncepciisa Tu cnebis forma-<br />

Si Zevs da ara qvebSi, e. i. ara Sinaarsobriv masalaSi.<br />

"ar unda daviviwyoT, rom metaforis erTi nawili<br />

msgavsebas efuZneba, meore ki – gansxvavebas. homeross<br />

surs dagvanaxos, Tu garkveul garemoebebSi rogor<br />

hgavs talRa sul sxva garemoebebSi moqmed laSqars.<br />

xatovanebis xarisxi arc mTel metaforaSia da arc msgavsebaSi,<br />

aramed – im analogiaSi, romelic grZnobismier<br />

naSTad rCeba mas mere, rac identuroba dadgenilia,<br />

da am saxiT is suraTis saerTo efeqtis nawilad iqceva.<br />

amgvarad, xatovanebis xarisxi suraTis swored is<br />

aspeqtia, romlis erTi analogiidan meoreze gadatana<br />

SeuZlebelia" 26 .<br />

mazeo imitom usvams xazs metaforis analitikur<br />

xasiaTs, rom aCvenos: metafizikasTan donisnairi poetebis<br />

mimarTeba substanciis, dogmuri kategoriebisa<br />

da sagnobriobis ritorizebaSi mdgomareobs. logikaze<br />

sakmaod moZvelebuli warmodgenebiT mazeo migvi-<br />

TiTebs poeziis, ritorikisa da logikis erTurTSi aRrevis<br />

saSiSroebaze da mcdelobebze, "metafizikuri<br />

poezia" raimond lulusis "Ars combinatorial"-is msgavs<br />

cnebaTa logikur xelovnebamde iqnas dayvanili, radgan<br />

gavrcobili metaforis "logikur" msjelobas, misi<br />

azriT, silogizmebsa da inferentul sistemebTan araferi<br />

aqvs saerTo; is jordano brunos Tvlis "metafizikuri<br />

stilis" fuZemdeblad. mazeo sakuTar Tezebs im<br />

faqtiT asabuTebs, rom bruno pirveli iyo, romelic<br />

petrarkas sasiyvarulo lirikis tradicias gaemijna<br />

138


(romelic individualur silamazes asxamda xotbas)<br />

da, makro da mikrokosmosis analogiis paradigmis Tanaxmad,<br />

satrfo samyaroseuli movlenebis Suagulad<br />

gamoacxada. bruno akritikebs aristoteles Tavis naSromSi<br />

"De la causo, principio et uno", eWvi Seaqvs formasa da<br />

materias Soris ontologiur sxvaobaSi da aristoteles<br />

formis wminda logikur gagebaSi sdebs brals; amtkicebs,<br />

rom aristotelem Tavi aarida imis mtkicebas,<br />

rom formas aucileblad materia unda axldes Tan, Tumca,<br />

darwmunebuli iyo imaSi, rom materia arasodes<br />

aris sruliad uformo; es winaswar formirebuli masala,<br />

geometriulad rom aris warmodgenili "de minimo"-<br />

Si, Tuki mas simboloTa sferoSi gadavitanT (Sdr. brunos<br />

warmosaxviTi mexsierebis moZRvreba, romlis farglebSic<br />

is suraTs/cnebas aso-niSanTan akavSirebs 27 ),<br />

SeiZleba aseve ritorikuli topikis TvalsazrisiTac<br />

iqnas gagebuli. mazeos msjelobis sust wertilad Sei-<br />

Zleba CavTvaloT is, rom, jordano brunoze dayrdnobiT<br />

ritorikis paradigmad metaforas irCevs, romelic,<br />

misive gansazRvrebiT, weris mimeturi maneris<br />

uzustes gansazRvrebad miaCnia ("metaforis" zusti<br />

Targmania "gadatana"); enis mniSvnelobaze koncentrirebul<br />

Targmans anu erTi enidan meoreSi gadatanas SeiZleba<br />

dasWirdes metaforis Semotana maSin, rodesac<br />

Targmanis enaze raime cnebas moisaklisebs. enaTmecnier<br />

iakobsons enis modelSi SemTxveviT rodi Semoaqvs<br />

ori enobrivi RerZi - metafora da metonimia 28 . es cnebiTi<br />

figurebi, enobrivi masalis figurebisa da gramatikuli<br />

cnebebisgan - generatiuli figurebisa, rogoricaa<br />

aliteracia, elifsi Tu sityvaTa Tanmimdevroba<br />

- gansxvavebiT "Sinaarsobrivad", logikurad xelaxlaa<br />

struqturirebuli da aRar saWiroebs ritor-<br />

139


ikul, winaswar SemuSavebul topografias, Tumca isinic<br />

gulisxmobs realurobis garkveul SegrZnebas, an –<br />

sityvaTa ganmartebis, cnebaTa sistemisadmi garkveuli<br />

ndobis arsebobas. donis lirikisTvis ki swored is<br />

aris damaxasiaTebeli, rom is ar ganmartavs, aramed dialeqtikuri<br />

SepirispirebebiT miikvlevs gzas universalur<br />

TanxvedraTa da ritorikul erTeulTa sanaxebSi,<br />

rac ubiZgebs, erTurTs sul ufro metad daSorebuli<br />

sferoebi erT figuraSi gaaerTianos da es figura<br />

ganaviTaros. magaliTad, is mimarTavs figuralur<br />

Sebrunebas, rodesac leqsSi "A Valediction: forbidding Mourning"<br />

("gamoTxoveba: glovis akrZalva") droebiTs Seuqcevadad,<br />

xanmokle ganSorebas sikvdilad da imqveyniur<br />

Sexvedrad gardasaxavs da amgvarad mijnurebs centris<br />

garSemo mbrunav wreSi moaqcevs, rac jonsons<br />

avtoris warumateblobis nimuSad moaqvs, kolrijSi ki<br />

aRfrTovanebas iwvevs. saqme mTlad imaSic ar aris, rom<br />

moulodneli suraTiT Cveuli movlena ufro STambeWdavad<br />

da mkveTrad asaxo, anda cnebebi axal, jerac Seuswavlel<br />

sferoSi gadaitano, aramed – imaSi, rom TiToeuli<br />

monakveTis CvenebiT (Tundac es iyos TeTri<br />

laqa) mTlian rukaze miuTiTo, romlis gareSec verc<br />

es monakveTi iarsebebda (sinekdoqa donis mier xSirad<br />

gamoyenebuli figuraa, xolo msoflio ruka - misi sayvareli<br />

poeturi saxe).<br />

Tuki poetikas gavigebT, rogorc ritorikas in nuce,<br />

maSin kiTxvas misi obieqtis sferosa da imis Sesaxeb, Tu<br />

ra topikiT xasiaTdeba gamonaTqvami, poetikam ki ara,<br />

misma garemocvam unda gasces pasuxi, xolo amgvari<br />

interpretaciis Teoriuli daskvna gadawyvets, Tu<br />

rogori iqneba es garemocva: realisturi, sensualis-<br />

140


turi, fsiqologiuri, istoriuli, sociologiuri,<br />

biografiuli Tu sxva saxis. SekiTxva, romelic am ganmsazRvreli<br />

garemomcveli sferoebis ignorirebas<br />

axdens, ase JRers: ramdenad moiTxovs amgvarad gagebuli<br />

ritorika principul sagnobriv (obieqtur) Sesatyvisobas?<br />

am SekiTxvas "sinTezuri aprioris" filosofiur<br />

problemasTan mivyavarT. viliar v. quini da<br />

misi Teoria imis Sesaxeb, rom Teoria winadadebaTa sistemas<br />

warmoadgens, napirebidan Suagulisaken rom icvlis<br />

saxes - rac ufro centraluri da "zedroulia"<br />

winadadeba, miT ufro invariantulia, - TvalsaCino magaliTia<br />

imisa, rom enis filosofiaSi apriori, romelsac<br />

quini gansakuTrebulad sicocxlisunarian hipo-<br />

Tezad miiCnevs, yovelTvis wminda logikuri, analitikuri<br />

TvalsazrisiT rodi moiazreba. Tavis esseSi<br />

"empirizmis ori dogma" is erT-erT dogmad analitikursa<br />

da sinTezurs Soris sxvaobis problematikas asaxelebs,<br />

rac racionalursa da empiriuls Soris sxvaobasac<br />

gulisxmobs. rakiRa quini cnebaTa qmnadobas,<br />

anu "samyaros Secnobas" enis Seswavlisgan ar ganasxvavebs,<br />

is upirispirdeba siRrmiseul struqturaTa<br />

spekulatiur, "metafizikur" gaTavisebas (amis sapirispirod,<br />

winadadebis kvantifikaciis logikur, kanonikur<br />

notaciad gardaqmna quins esmis, rogorc misi ontologiuri<br />

Sinaarsis eqspliciturad qceva):<br />

"ver vxedav imis mizezs, fizikuri movlenebis Sesaxeb<br />

yoveldRiuri metyvelebis istoria ratom ar SeiZleba<br />

SeviswavloT grZnobadi aRqmisa da gamRizianeblebis<br />

kuTxiT. Secdoma mxolod imaSi mdgomareobs,<br />

roca am mimarTulebiT cnebaTa an Tavad enis warmoSobis<br />

safuZvlebs veZebT. mniSvnelovan cnebaTa warmoSoba<br />

mudam ganuyofelia enisgan, fizikuri movlenebis<br />

141


aRmniSvneli Cveni ena ki iseTive fuZemdebluria, rogoric<br />

SeiZleba iyos ena rogorc aseTi 29 ."<br />

marTalia, esa Tu is Teoria analogiaTa Tu metaforaTa<br />

meSveobiT aRqmadi samyaros xatebiT gviqmnis<br />

uxilav movlenebze warmodgenas, magram, quinis Tanaxmad,<br />

mxolod misi winadadebebis sistema gangvacdevinebs<br />

realurad sagnebsa Tu movlenebs. mniSvnelobaze<br />

saubrisas is cdilobs ucvlel ideaTa samyarosa da<br />

(Tandayolili) universaliebis gareSe gaarTvas Tavi<br />

saqmes, magram mainc iZulebulia, moiSvelios abstraqtuli<br />

sagnebi, sazrisiT datvirTuli ganzogadebebi<br />

(klasebi) 30 . quini mniSvnelobaze saubrobs, maSin, rodesac<br />

mkacri Teoriuli cnebiTobis SemoRebis Semdeg misi<br />

arseboba gamoricxa; es mis pragmatul pozicias mowmobs,<br />

romelic misi sakuTari, sayvelpuro filosofosobis<br />

fonze jerovani ganmartebebis SemTxvevaSi uku-<br />

Targmanisa da pirvandeli cnebiTobisken dabrunebis<br />

saSualebas iZleva. quini bihevioristulad amodis gamRizianeblis<br />

mniSvneladobidan, romelic, ama Tu im<br />

cnebisa Tu winadadebis araverbalur gamRizianebelTan<br />

korelaciiT, perspeqtividan dasakvirveblad Sori<br />

winadadebebis SemTxvevaSi, Sedegia winadadebaTa erTurTTan<br />

dakavSirebisa da piradi biografiiT maTi ganmartebisa.<br />

garkveul cnebebTan, magaliTad, feris aRmniSvnel<br />

sityvebTan, dasakvirveblad uaxloes, garemoebiT<br />

winadadebebSi es movlena TiTqmis emTxveva am cneba-<br />

Ta mniSvnelobas (ix. Slaiermaxeris zemoT citirebuli<br />

SeniSvna Txzulebidan "Targmanis meTodebi"). gam-<br />

Rizianeblis mniSvneloba ar saWiroebs winadadebaTa<br />

sistemis Tu biografiuli faqtebis aranair winas-war<br />

Seswavlas. cnebaTa enisSida mniSvnelobas quini sinonimebis<br />

saSualebiT ganixilavs; terminebs, Cveni kul-<br />

142


turis provinciul Semadgenel nawilebs, is ganixilavs,<br />

sayovelTaod miRebul gamRizianebelTa mniSvnelobisa<br />

da garemoebiTi winadadebebisagan gansxvavebiT,<br />

rogorc specifiuri cnebiTi Temebis aRmniSvnel<br />

gamoTqmebs:<br />

"sxva enebze laparakis SemTxvevaSi terminTa msgavsi<br />

Sinaarsi gulisxmobs TviT sinonimiis an Targmanis<br />

cnebas; is ar aris im mosazrebebze ufro naTeli - ra<br />

saxec ar unda miiRon am mosazrebebma, - romlebic Sesa-<br />

Zlebels xdis Semasmenlis, kavSirisa da nawilakebis konteqstTan<br />

miaxloebul Targmans." 31<br />

mniSvnelobisadmi quinis uaryofiTi damokidebuleba,<br />

gansakuTrebiT TargmanTan mimarTebaSi rom<br />

iCens Tavs, mis mier propoziciis cnebis gamoyeneba-<br />

Sic vlindeba: es cneba logikosebs SemoaqvT, raTa<br />

ufro moxerxebulad isaubron winadadebis mniSvnelobaze,<br />

romelsac WeSmaritebis matarebelsac uwodeben.<br />

quini aq propoziciuli azrovnebis Seumowmebeli<br />

ontologiis safrTxes xedavs. propoziciis cneba<br />

winadadebebis msgavs mniSvnelobebze (sinonimiaze)<br />

miuTiTebs da amitomac is, quinis azriT, xels uSlis<br />

Targmans. winadadebaTa da calkeuli aRwerilobiTi<br />

terminebis gulmodgine analizis dros (romlebsac<br />

Tavisi logikuri Teoriis gasamartiveblad da kvantorebis<br />

logikasTan misasvlelad, zogadi terminebis<br />

dasaxelebebad aqcevs) quini, upirveles yovlisa, ikvlevs<br />

winadadebis makvantificirebel nawilakTa rolsa<br />

da sityviTi da sintaqsuri mravalmniSvnelianobis<br />

problemebs; amgvarad, logikur-reduqcionistulad<br />

udgeba sityvis gramatikul formebs, romlebsac predikaciisTvis<br />

aucilebeli zogadi terminebis saxecvlil<br />

formebad miiCnevs; arsebiTi saxelis, zedsarTavi<br />

143


saxelisa da zmnis erTurTisgan gamijnvas sityvis daxasiaTebad<br />

miiCnevs da, aqedan gamomdinare, ar cnobs.<br />

masSi aRSfoTebas iwvevs droiTi mimarTebebi zmnis formebSi,<br />

romlebic, misi TqmiT, "gramatikulad aris gamofenili<br />

" maSin, rodesac sabunebismetyvelo mecnierebebSi<br />

isini sivrciT kategoriebs warmoadgens. Tavi<br />

rom davaneboT cvlilebebTan logikosis tipur, profesionalur<br />

dapirispirebas, gaugebari rCeba is, Tu ra-<br />

Ratom ar ilaSqrebs quini aseve gramatikuli sqesis,<br />

ricxvis, piris, brZanebiTi kilosa da zedsarTavi saxelis<br />

xarisxebis kategoriebze, anu yvelafer imaze, rasac<br />

sityvis daboloebebi da sxva saxis cvlilebebi emsaxureba.<br />

es ganwyoba, saboloo jamSi, sxva araferia, Tu<br />

ara gaRizianeba imis gamo, rom salaparako ena bunebrivia<br />

da istoriulad ganviTarebuli, da ara – xelovnuri,<br />

da, amitomac, cxadad ver gviCvenebs, Tu ris Sesaxeb<br />

midis kvantificireba, riT aris gadmocemuli<br />

logikosTaTvis egzom Zvirfasi egzistencia. mniSvnelobas<br />

is, saboloo jamSi, logikuri Teoriis gulisTvis<br />

uaryofs, radgan amas Targmanis mcdarad navaraudebi<br />

relacia da salaparako ena moiTxovs. lingvisturi<br />

modelebi, romlebic sityvaTa Tanmimdevrobisa da winadadebis<br />

struqturebis saSualebiT argumentireben,<br />

zogadad fonologiur universaliebs (uaRresad arapoeturad)<br />

mniSvnelobisgan damoukideblad acxadeben,<br />

gramatikulad ki - mniSvnelobaze damokidebulad.<br />

32 bunebrivi enebis rTul, mravalSrian, daburul<br />

xlarTebs, - erTurTisgan swored im sazrisiT rom gansxvavdeba,<br />

rasac Tavisi fesvebidan, sityvaTa fuZis<br />

mravalferovani livlividan, fonemebisa Tu marcvlebis<br />

ganTavsebidan iRebs, - verc logikosi da verc<br />

universalisti lingvisti verafers ugeben. 33<br />

144


imis Tqma, rom topika konteqstzea damokidebuli,<br />

ritorikuli TvalsazrisiT, tavtologiaa, radgan<br />

arsebiTad konteqstualuri garemocva sistematizebuli<br />

topikaa. Zveli drois ritorikis TvalsaCino<br />

daxasiaTebaSi rolan barts moaqvs aristoteleseuli<br />

ritorikis magaliTi:<br />

"arsebobs gramatikis adgilebi (etimologia, uRleba),<br />

logikis adgilebi (Janri, Tavisebureba, SemTxveviToba,<br />

saxeoba, gansxvaveba, gansazRvreba, danawevreba)<br />

da metafizikis adgilebi (mizez-Sedegobrioba,<br />

gavlena, mTliani, nawilebi, urTierTsapirispiro terminebi)..."<br />

rodesac oci gverdiT zemoT barti ambobs, "ritorika<br />

mudam unda gavSifroT mis mezoblebTan (gramatika,<br />

logika, poetika, filosofia) struqturul mimarTebaSi",<br />

is swored zemoT citirebuli aristoteleseuli<br />

topikis dayofas iyenebs. mas daemata mxolod<br />

poetika, romelsac, marTalia, "struqturuli urTierTmimarTeba<br />

aqvs" ritorikasa da sxva sferoebTan,<br />

magram generatiuli teqnikebis ritorikul birTvad<br />

ar moiazreba. uazroba iqneboda, ritorikiT mdidari,<br />

struqturulad "arabunebrivi" iseTi teqstebis analizisas,<br />

rogoric donis poeziaa, uari vTqvaT cnebebze<br />

mxolod imitom, rom isini klasikur ritorikas<br />

ekuTvnis, anda – imis gamo, rom romelime moqnili lingvisturi<br />

modeli garkveul figurebs aRar iTvaliswinebs<br />

an meToduri moxdenilobis gamo sxvebs amjobinebs.<br />

cnebebiT daxunZluli Zveli ritorika mxolod substanciamde,<br />

sityvier mniSvnelobamde Sekvecis saSualebas<br />

iZleva; magram veranairi teqsturi Tavisebureba<br />

ver CaiTvleba figurad, Tuki ar iqna gadalaxuli<br />

garkveuli amosavali etapi. gamosadeg da gamousadeg<br />

145


cnebebad daxasiaTeba, gansakuTrebiT, donTan mimarTebaSi,<br />

gvaxsenebs imas, Tu ra damabneveli SeiZleba iyos<br />

gansazRvreba "metafizikosi poeti", Tuki metafizikurs<br />

an filosofiurs ar gavigebT in nuce ritorikis TvalsazrisiT,<br />

romelic, upirveles yovlisa, imitom aris<br />

filosofiuri, rom Tavis arsebobas racionalur varaudebs<br />

umadlis da, rogorc ritorika, yvela saxis codnis<br />

monelebas lamobs. amitom dons ufro uxdeba griersonis<br />

gansazRvreba "poeturi ritorikis ostati".<br />

(sxvaTa Soris, kolrijic Tvlis, rom doni cudi metafizikosi<br />

iyo, radgan gamudmebiT iyenebda iseT cnebebs,<br />

rogoric aris sxeuli an suli, magram maTi zusti<br />

ganmarteba ar SeeZlo).<br />

donis leqsebSi Cans rogorc garkveuli ritorikuli<br />

figurebiT (hiperbola anu gadaWarbeba, paradoqsi<br />

Tu antiTeza - kvlavac iseTi dapirispirebebi, rogoricaa<br />

"sulieri"/"usulo" an "didi"/"patara"), ise –<br />

garkveuli konceptualuri Tu metafizikuri upiratesobebiT<br />

gataceba. magram ganswavluli Temebi da<br />

adamianuri gamocdilebis momentebi sqolastikur Tu<br />

neoplatonistur aluziebze (geografia, medicina, samarTali,<br />

numizmatika, moZRvreba omis Sesaxeb, astronomia/astrologia,<br />

alqimia, iseve, rogorc adamianis<br />

sxeuli Tavisi kvebiT, ZiliT, sqesobrivi funqciiTa da<br />

sxv.) bevrad ufro met adgils iTxoven 34 . adamianis<br />

fizikuri moTxovnilebebidan mxolod sakvebis monelebasa<br />

da gamoyofas ar exeba da Cems Tavisufal TargmanebSic<br />

amgvari masalis Semotanisgan Tavi Sevikav 35 .<br />

Tumca, dons gaTavisebuli aqvs mecnieruli ideebi, rogorc<br />

medicinaSi (vesaliusi), ise – filosofiasa (bekoni)<br />

Tu astronomiaSi (koperniki, galilei), magram mainc<br />

Zveli drois warmodgenebis, anu samyaros geocentris-<br />

146


tuli xedvis, erTguli rCeba, rac, cxadia, ufro metad<br />

iCens Tavs misi cxovrebis meore naxevarSi, rodesac is<br />

mqadagebeli xdeba; es, dRevandeli gadasaxedidan, ar<br />

epatieba mecniers, magram epatieba poets (da, garkveul<br />

SemTxvevaSi, arc filosofosisgan aris mTlad moulodneli:<br />

Tuki empiristuli pozicia racionalisturs<br />

upirispirdeba). leqsSi "The Sun Rising" - "amomavali<br />

mze" dedamiwa ara mxolod im centrad aris warmodgenili,<br />

romlis garSemoc mze trialebs, aramed – metic:<br />

doni anTropocentristulad ganavrcobs ptolemeur<br />

msoflmxedvelobas: samyaros centrad SeyvarebulTa<br />

sarecels aqcevs; leqsis dasawyisSi SeyvarebulTa gaRviZebis<br />

gamo gakicxuli mzis erTaderT funqciad ki ma-<br />

Ti gaTboba gvevlineba. samyaros am suraTSi, sadac<br />

mama-kaci yvela miwieri xelmwifis gansaxierebaa, qali<br />

ki - yvela saxelmwifosi, mTeli qveyniereba adamianis<br />

garSemo trialebs.<br />

leqsis "Loves Deitie" SemTxvevaSi saTaurSive naxsenebi<br />

siyvarulis RvTaebidan Cemeul variaciaSi rCeba mxolod<br />

siyvarulisa da Teoriis sapirispiro wyvili,<br />

xolo aSkarad Seqspiriseuli rekvizitidan nasasxebi<br />

"ghost" 36 -is magier "grZnobebi" metyvelebs, rac Tanamedrove<br />

ritorikas upirispirdeba, romlis farglebSic<br />

nebismieri sagani Tu movlena niSnebiT usasrulo manipulaciaSi<br />

ikargeba. rodesac sityva "god"-s "TeoriiT"<br />

vcvliT, "Sesabamisobad" gadmotanili leqsi "Correspondencie"<br />

sxvagvarad JRers da Targmani iZulebulia,<br />

aRiaros sakuTari marcxi da gamoaaSkaraos sakuTari<br />

amosavali impulsebis radikaluri cvlileba, mas isRa<br />

rCeba, inglisur leqsSi pirovnuli siyvaruliT nakarnaxevi<br />

msjeloba aqcios am leqsTan Targmanis (da mTargmnelis)<br />

mimarTebad.<br />

147


leqsi "The Baite", romelic mwyemsis Sesaxeb daweril<br />

merlos leqsTan gadaZaxils Seicavs, erTaderTi<br />

nawarmoebia, romelSic doni pastoralis Janrs mimarTavs<br />

da mdinareze Tevzaobis idiliur suraTs gvixatavs.<br />

is ironiuli distancireba, suraTebis metismetad<br />

msubuqad ganviTarebaSi rom gamoixateba, leqsis<br />

SuaSi, meoTxe strofis dasawyisSi, gamokveTil xasiaTs<br />

iRebs, rodesac leqsis adresats Cveul,<br />

mobezrebul lirikul anturaJze uaris Tqma miewereba,<br />

bolo strofSi ki mwvervals aRwevs, rodesac irkveva,<br />

rom adresati sinamdvileSi satyuaraa, romelsac<br />

poeturi suraTebiT moxiblva ar sWirdeba. sakuTar<br />

ritorikasTan kavSiris gawyveta mudam igrZnoba donis<br />

leqsebSi, aq ki ukve aSkarad Cans, radgan aq is mTeli<br />

lirikuli Janris parodirebas axdens. sakuTar<br />

TavTan avtoris amgvari rTuli mimarTeba saSualebas<br />

iZleva, Targmnis drosac distancirebulad ganvewyoT<br />

originalisadmi. "The Baite"-is parodiuli xasiaTis<br />

gamo, Targmanisas axal sarCulad weriTi niSnebi gamoviyene<br />

da "silken lines" "striqonebad" gardavqmeni,<br />

dasasruls ki ubralod ki ar gadavanacvle asoebi sityvebSi<br />

"fisch" da "schrift", rogorc es SeiZleba moeCvenos<br />

lirikaSi gauwafav adamians, vinc sityvebis mniSvnelobis<br />

miRma niSanTa sinamdviles ver amCnevs:<br />

148<br />

der fisch, der schrift ins netz nicht geht,<br />

spritzt im verstehen was hier steht.<br />

(Tevzi, romelic damwerlobis badeSi ar ebmeba,<br />

gagebasTan erTad gamotovebs imas, rac aq weria).<br />

Jargonul enaSi "spritzen" gadaxtomas, gamotovebasac<br />

niSnavs, mxolod misi gavrcelebuli, literatu-


uli mniSvneloba ("dasxma, gawuwva") farulad axasiaTebs<br />

Tevzs mTeli misi vulgaruli fsiqoanalitikuri<br />

konotaciiT, romelic damokidebul winadadebas<br />

(was hier steht - rac aq weria/dgas) sruliad axal, "schrift"-<br />

isgan damoukidebel, Sinaarss aniWebs. aseTive orazrovneba<br />

ufro gamokveTilad aris warmodgenili leqsis<br />

"Hymne to God my God, in my Sickness" Cemeul TargmanSi<br />

("himni mas, Cems mes, Cemi sneulebis Jams").<br />

ukve vaxsene leqsis "Image and Dream" 37 cnobierebis<br />

kritikiT gajerebuli Sinaarsi, romelic, Tu mxedvelobaSi<br />

ar miviRebT ideaTa linearul Tanmimdevrobas,<br />

sasiyvarulo urTierTobis sferoSi transponirebul<br />

dekartiseul sizmrad ikiTxeba. aq monetaze aRbeWdili<br />

gamosaxuleba sulier mdgomareobas Tu cremls<br />

rodi gamoxatavs, rogorc leqsSi "A Valediction: of Weeping",<br />

aramed – qalis saxebas lirikuli "me"-s gulsa Tu<br />

grZnobebSi (Sinn) (erT-erTi xerxi, rasac Targmanisas<br />

ara regularulad, aramed gamonaklisis saxiT mivmar-<br />

Tavdi, gulis grZnobiT Canacvlebaa. kidev erTi mTargmnelobiTi<br />

strategiaa Sesatyvisis JReradobis mixedviT<br />

SerCeva; aseT SemTxvevaSi "guls" (heart) cvlis "hart"<br />

("mtkice, mkvrivi"), rogorc leqsis "egacie" mesame strofSi<br />

naxsenebi raRac ganusazRvreli arsis daxasiaTebisas).<br />

rogorc xelmwifes aniWebs fulis moWra ekonomikuri<br />

Zalauflebis garantias, ise iZleva subieqtis<br />

grZnobebze aRbeWdili saxe masze satrfos batonobis<br />

garantias. sinamdvileze ufro maRla fantaziisa da<br />

sizmris dayeneba, rogorc sasiyvarulo lirikis toposi,<br />

mzisa da mTvaris pastoralur gamxatvrulebaze<br />

aranakleb tradiciulia. leqsSi es toposic ironiulad<br />

aris damuSavebuli: mesame strofSi subieqti<br />

nanobs gamoRviZebas, radgan fxizel mdgomareobaSi<br />

149


mas axal-axali sonetebis weris garda aRaraferi rCeba,<br />

es ki ocnebisa da sizmris arasaxarbielo alternativad<br />

miaCnia.<br />

Tuki "Image and Dream"-Si Sexsenebis funqcias saku-<br />

Tar Tavze satrfos warmosaxviTi saxe iRebs, "A Valediction:<br />

of my Name in the Window"-Si fanjris minaze dawerilma<br />

avtoris saxelma ganSorebisas satrfos misi Tavi unda<br />

moagonos da amgvarad aaridos konkurencia. Targmnisas<br />

pirvelive strofSi uari vTqvi Tvalebis Zvirfas<br />

TvlebTan petrarkaseul Sedarebaze da, amis nacvlad,<br />

fraziT "sityvaSi yofna" Semomyavs erTgulebis<br />

Temac da – leqsis mTavari SekiTxvac: ramdenad gamoxatavs<br />

saxeli mis mier aRniSnuli obieqtis arss da ramdenad<br />

acocxlebs mas. meore strofi minis gamWvirvalobas<br />

"me"-s aRsarebas ukavSirebs, magram, amave dros,<br />

satrfom, romelmac misi saxeli unda amoikiTxos, Sei-<br />

Zleba minaSi sakuTari anarekli dainaxos. avtori am<br />

momentSi mkiTxvels mimarTavs. anareklisa da warweris<br />

magiuri urTierTCanacvlebiT dasaxelebuli saxelTan<br />

igivdeba da satrfosTan erTad icvlis identurobas,<br />

radgan satrfo sakuTar anareklSi mis saxels<br />

kiTxulobs anu masac xedavs. Tuki "saxels" zogadad<br />

leqsis metaforad aRviqvamT, maSin leqsis mesame strofi<br />

gamoricxavs droiTa Tu garemoebebiT nakarnaxev<br />

yovelgvar miZRvnas da, amave dros, minaze daweril<br />

saxels enis nominalisturad danaxvis saSualebad aqcevs.<br />

avdari verafers aklebs verc erT wertilsa Tu<br />

xazs, Tundac isini mxolod saxelis SemTxveviTi atributebi<br />

iyon. strofis meoTxe pwkarSi avtori satrfos<br />

hpirdeba, Tavadac amotvifruli saxeliviT ucvleli<br />

davrCebio: so shall all times finde mee the same. sakuTari<br />

Tavisadmi erTguleba werilobiTi niSnebis garkveul<br />

150


qargaze ganTavsebiT unda gamoixatos; dawerili saxeli<br />

samudamod aRibeWdeba gamWvirvale zedapirze da<br />

Tavis calkeul SemTxveviT Semadgenel nawilebs upirispirdeba;<br />

es mogvagonebs alqimiur emblematikasa da<br />

Signatura rerum-s, saganTa niSnebis saxiT gaSifrvas (donis<br />

mier Seqmnili kompoziciis kidev erTi natifi detalia<br />

is, rom fanjris minis miRma xom mTeli samyaros<br />

danaxvaa SesaZlebeli). Tagmani ar sjerdeba imas, rac<br />

ucvlela, aramed sityvaTa kombinaciiT mahnen – namen<br />

SeimuSavebs saxelis Semadgeneli nawilebisken mimarTul<br />

permutaciis teqnikas, rasac "niSnebiT TamaSi" vuwode.<br />

is ukve arsebulis safuZvelze awarmoebs Tavis<br />

saxelebs da, Tavisi arsidan gamomdinare, ewinaaRmdegeba<br />

niSanTa SemTxveviTi wesiT Seqmnis tradicias. Tuki<br />

pirvel strofSi "hard" 38 jer kidev dadebiT Tvisebad<br />

xasiaTdeboda, meoTxe strofSi igulisxmeba, rom saxelis<br />

problematikis ganmarteba minaze amokawruli saxelisTvis<br />

"too hard", metismetad rTuli da Rrmaa. rac<br />

mesame strofSi avdarma da wvimam ver SeZlo, imas axerxebs<br />

Semdeg strofSi gamoTqmuli eWvi, romelic saxelis<br />

magiur Zalas, poziciaTa Senacvlebam rom gamoaaSkarava,<br />

isev eWvqveS ayenebs, mis nacvlad ki gvTavazobs<br />

Sedarebebs kabalistur-astrologiuri rekvizitidan.<br />

sasiyvarulo lirikis tipuri hiperbolis (rodesac<br />

satrfosTan ganSoreba sikvdilTan igivdeba) da<br />

ConCxTan saxelis Sedarebis gverdiT es leqsi poulobs<br />

niSnis inkarnaciis sruliad axal, ironiul variants;<br />

momdevno msvlelobisas saxelis magiuri gavlenis rwmena<br />

klebulobs imis Sesabamisad, Tu ramdenad cocxlad<br />

aris warmodgenili es saxeli da, amasTan, satrfos<br />

momavali Ralatis eWvic sul ufro Zlierdeba.<br />

iseve, rogorc sneulebis Jams Seqmnili himnis SemTx-<br />

151


vevaSi, TargmanSi aqac sul ufro mkveTrad iCens Tavs<br />

suraTebis grZnobadi gadasxvafereba. rodesac doni<br />

Ralatis Semdeg werilis weriT dakavebul Tavis satrfos<br />

warmogvidgens, romlis qvecnobierSic am dros<br />

misi saxeli amotivtivdeba, mas boloswina strofSi<br />

tipuri paradoqsi Semoaqvs:<br />

152<br />

amgvar daviwyebas xsovnad darCena hqvia,<br />

Sen uneblieT SenSi Cawer Cems arss da saxels.<br />

ramdenadac werilis adresati satrfos survilisgan<br />

damoukideblad icvleba da saxeli, gamWvirvale<br />

myari zedapiris nacvlad, mexsierebis abstraqtul, aramdgrad<br />

sivrceSi aRibeWdeba, Targmanisas saxes icvlis<br />

mediumic, radgan leqsisa da avtoris saxelis kiTxvisa<br />

da wvdomis magier, enac da mTargmnelis xSirad<br />

gaucnobierebeli winaswari ganwyobac originalis teqstis<br />

qargasa da figurebs erwymis. intenciis bediswera,<br />

rogorc SesaZlebelia sityvebis "absichts los" waki-<br />

Txva ("uneblied", an "ganzraxvis bediswera"), mxolod<br />

maSin isxams nayofs, rodesac sityvebi erTmaneTTan Serwymulad<br />

moiazreba. bolo strofSi avtori sabolood<br />

ambobs uars enobrivi suraTebiT substanciis moxelTebaze;<br />

poetisa da misi "idle talk"-isadmi am undoblobis<br />

saCveneblad Zilisa da sikvdilis SemakavSirebeli<br />

ZvelisZveli toposic kmara, xolo Targmani nawilebiT<br />

TamaSsac sjerdeba, raTa usizmrod aRZras aRsasrulis<br />

mogoneba. jon donis leqsebis interpretacias<br />

verc romelime gamorCeuli satrfo daubnevs Tavgzas,<br />

verc konkretuli idumali adresati, rogorc – Seqspiris<br />

sonetebis SemTxvevaSi. iseve, rogorc "Songs and<br />

Sonnets"-is TiTqmis yovel leqss strofebis axal-axa-


li wyoba aqvs (Cveulebrivi oTxstriqoniani strofi<br />

rvamarcvliani striqonebiT mxolod sam leqsSia gamoyenebuli),<br />

iseve gvevlineba TiTqmis yoveli leqsi siyvarulis<br />

romelime gansakuTrebuli saxeobis daxasiaTebad.<br />

"Songs and Sonnets"-Si gamoyenebulia perspeqtivaTa<br />

monacvleoba; dons uyvarda pirdapiri metyveleba<br />

da rolebiT TamaSi, raSic misi Tanamedrove dramaturgiis<br />

(merlo) gavlena igrZnoba, amitom or Tu sam<br />

leqsSi is qals alaparakebs: esaa: "Break of Day" - "gariJraJi",<br />

"Confined Love" - "SeboWili syvaruli" da "Self-<br />

Love" - "TavkerZa siyvaruli". ukanaskneli leqsis avtorobis<br />

Sesaxeb mkvlevrebi kiTxvis qveS ayeneben. Seyvarebuli<br />

qalis garegnoba iseve gaurkvevlad rCeba, rogorc<br />

– misi garemocva. Tavisi Tavisufali suliskveTebis<br />

miuxedavad, es leqsebi ar agviwers xorciel siyvaruls,<br />

- Tuki es mainc xdeba, rogorc, magaliTad,<br />

"Farewell to Love"-Si ("siyvarulTan damSvidobeba"), maSin<br />

esaa seqsualuri aqtis Semdeg gancdili yru Sinagani<br />

sicariele - aramed SesaZlo fsiqikuri SegrZnebebiT<br />

TamaSoben. eWvianoba, navaraudevi Ralati, anda warmavlobis<br />

gancdiT gamowveuli brazi, siaxlove, romelic<br />

TviT sikvdilze ufro Zlieric ki aris, satrfos<br />

sikvdilis Semdeg megobrebis xeliT misi sxeulis gakve-<br />

Ta da ucnauri mosazrebebi eqshumaciis Sesaxeb iseve<br />

gvxvdeba am leqsebSi, rogorc – axladdaqorwinebul-<br />

Ta ugergilo arSiyis dacinva, sxvadasxvagvar "Valediction"-Si<br />

gadmocemuli sevdiani gamoTxoveba, saubris<br />

gansxvavebuli manerebiT moniWebuli mcire nugeSi,<br />

rogorc leqsSi "Song/ Sweetest love/ I do not go..." ("simRera<br />

/ unazeso mtredo / me ar mivdivar...") elegiebi sonetebTan<br />

SedarebiT ufro aRwerilobiTia, ufro moZravi<br />

da ufro erotikulic: magaliTad, gaxdisas kaba ise<br />

153


efineba satrfos sxeuls, rogorc – mTebis Crdili<br />

mdelos, anda xelebi, romelTac surT satrfos mTel<br />

sxeuls erTbaSad Seexon leqsSi "To his Mistress Going to<br />

Bed", "satrfos, romelic sawolSi wveba". mTlianoba-<br />

Si, SeiZleba iTqvas, donis leqsebSi suraTebi naklebad<br />

ukavSirdeba statikur sagnebs, isini ufro moZravi da<br />

cvalebadia, rogorc es gvaqvs ukve naxseneb leqsSi "A<br />

Valediction: forbidding Mournig" - "gamoTxoveba: glova akrZalulia",<br />

sadac SeyvarebulTa garSemo fargali trialebs,<br />

romelic bolo strofebSi iSleba, cekvavs, xan<br />

erT saxsars kecavs, xanac – meores, da usasrulod trialebs:<br />

erTi kiduris myarad dgoma meores wris Semovlebis<br />

saSualebas aZlevs; lirikuli subieqtis TqmiT,<br />

erTis uZraoba meores zustad iq asrulebinebs wres,<br />

sadac misi xazva daiwyo da swored aseve TviT mas, mosaubres,<br />

SeyvarebulTa myarad dgoma leqsis dasawyisTan<br />

abrunebs; moZraoba dabrunebas niSnavs.<br />

moZraobisa da uZraobis, SeCerebuli wamis dialeqtika<br />

geometruli dabrunebis suraTSi linearulidan<br />

wriulSi gadasvlam unda Searigos; es dialeqtika leqsebis<br />

gamWol refleqsiaSi da drois TematizaciaSic<br />

iCens Tavs. mcire moculobis elegiis "His Picture" - "misi<br />

portreti" - lirikuli subieqti aRwers sakuTar Tavs<br />

yovelgvari geometruli nugeSiscemis gareSe, rogorc<br />

droisgan daRdasmul mamakacs, "ZvlebiT savse<br />

tomaras" da, amave dros, mxolod namdvili damfaseblisTvis<br />

misaRebi Zveli Rvinis saxiT sTavazobs saku-<br />

Tar Tavs satrfos, romelsac misi metoqe erTgulebis<br />

gamo masxrad igdebs. leqsSi "The Computatition" - "gamoangariSeba"<br />

- lirikuli subieqti cdilobs grandiozuli<br />

angariSis meSveobiT drois gadalaxvas, raTa siyvarulis<br />

tanjva-wameba aTas weliwadamde gaxangrZli-<br />

154


vdes; martivi maTematikuri gamoTvlebi, rogorc figuraTa<br />

safuZveli, ricxvTa paradoqsebi da ricxvTa mistika<br />

donis kidev erTi damaxasiaTebeli sferoa (Sdr.<br />

"The Primrose" - "furisula"). "The Broken Heart" - "damsxvreuli<br />

guli" dasawyisSi masxrad igdebs imas, visac ar<br />

surs irwmunos siyvarulis xanmokleoba, dascinis droiT<br />

paradoqsebsac, romelic dons Tavadve Semoaqvs,<br />

rogorc, magaliTad, "CrdilTa Sesaxeb leqciaSi" - "A<br />

Lecture upon the Shadow", sadac drois ganmavlobaSi sasiyvarulo<br />

urTierTobis modunebas aRwers, adarebs am<br />

urTierTobas Crdilebs, romlebic xan grZeldeba, xanac<br />

mokldeba, da saboloo strofebSi (dRe-Ramis)<br />

droTa dasaxelebebis monacvleobas auqmebs da dros<br />

aerTianebs. sasiyvarulo urTierTSerwymis wami donis-<br />

Tvis siyvarulis maradiuli kosmosis simboloa, magram<br />

am ideals Tan sdevs urTierTobaTa gadaxalisebis<br />

aucilebloba. "Songs and Sonnets"-Si avtori xotbas asxams,<br />

anda, Sesabamisad, dastiris qalis cvalebad xasiaTs<br />

("Woman’s Constancy" - "qalis erTguleba"), monogamiis<br />

egoizms ("Confined Love" - "SeboWili siyvaruli"),<br />

uwesrigo sqesobriv urTierTobebs ("Community" - "er-<br />

Toba"), anda orTa iseT eqskluziur siyvaruls, roca<br />

erTi meores beris saknad eqceva - one anothers hermitage<br />

("The Canonization" - "kanonizacia") da, saboloo jamSi, -<br />

droSi gangrZobil col-qmrul siyvaruls, romliTac<br />

avtori Tavs drois miRmier zecasTan kavSirSi SeigrZnobs,<br />

rogorc es adre gardacvlili meuRlisadmi miZ-<br />

Rvnil "Holy Sonnets"-is XVII sonetSia aRwerili.<br />

leqsSi "The Progress of the Soule" - "sulis winsvla"<br />

aRwerilia evoluciisagan Tavisufali edemis baRi da<br />

cnobadis nayofi, sulis pirveli samyofeli, romlis<br />

Semdegac is usasrulo gardasaxvebiT mimodis samyar-<br />

155


oSi, ar saWiroebs ganayofierebasa da zrdas, is "im-<br />

TaviTve mwifed Seiqmna":<br />

156<br />

baRis ufliswuli, dilis namiviT spetaki,<br />

kanoniT SemosazRvruli da imTaviTve mwifed<br />

Seqmnili,<br />

ekida vaSli, mis siRrmeSi ki suli mwifda...<br />

mas Semdeg, rac cnobadis vaSls wyveten da suli<br />

tovebs samoTxiseul zedroulobas, mas TviTon uwevs<br />

im saganTa Seqmna, romlebic unda Seicnos. axlad aRmo-<br />

Cenil samyaroSi misi winsvla, erTi arsidan meoreSi<br />

gadasvla - mcenaridan cxovelSi, cxovelidan adamianSi,<br />

amave dros, sul sxva movlenis alegorias mogvagonebs:<br />

metonimiis gamogonebas (ritorikis gabedul gamoyenebas<br />

TviT ritorikis sferoSi). donis arc erTi<br />

sxva leqsi ar aris aseTi aRwerilobiTi, SedarebebiT<br />

savse, aq bunebac ki pedanturi sizustiT aris aRwerili,<br />

- dons idiliebi mobezrebuli aqvs da amitom saerTod<br />

didad ar swyalobs bunebas, - rogorc XIX strofSi<br />

aRwerili beRuris bude, sadac bartyi daRoRavs<br />

mas Semdeg, rac suli cicqna cisfer kvercxSi Sedis. aq<br />

verc ferTa simbolikas naxavT, Tu moraluri Sinaarsis<br />

fuZemdeblur kontrastebs ar CavTvliT, - rogorc<br />

"Holy Sonnet IV"-Si: "o, Savo sulo!", - romlebic Sav-Te-<br />

Tris garda mxolod yovliswamlekav mewamuls icnobs.<br />

doni tyuilad rodi cdilobs, swored satirikulad<br />

aRweros leqsSi sinamdvile realisturad; sulis metamorfozebis<br />

TvalsaCino konteqstSi moTavsebiT is<br />

zrdis distancias msaxiobsa da mis garemocvas Soris<br />

da ironiul efeqts amZafrebs. sxva satirebSi doni, horaciusis<br />

kvalad, inglisis samefo karis garemos utevs


da, amasTan, imdenad mxars uWers mas, ramdenadac misi<br />

satirebi swored am karze Tavis gamosaCenad da yuradRebis<br />

misaqcevad iwereba (da, rogorc ki es mis sazogadoebriv<br />

mdgomareobas aRarafers sZens, maSinve<br />

wyvets satirikuli leqsebis weras). amis sapirispirod,<br />

"sulis winsvla" ufro farTomasStabiani, orsarCuliani<br />

satiraa, sadac bibliuri istoriis qargaze sulis<br />

gardasaxvaTa bibliisTvis ucxo ideaa asxmuli 39 ; bunebrivi,<br />

SeuzRudavi arsebobis am leqsSi warmodgenil<br />

karikaturas doni iyenebs incestisa da sodomuri codvis<br />

gverdiT iseT tabuTa gamosaaSkaraveblad, romlebic<br />

TviT "Songs and Sonnets"-is farTo speqtrmac ki<br />

ver gaaSuqa (rac Seexeba incests, am gagebiT leqsi "The<br />

Curse" - "wyevla" gamonakliss warmoadgens).<br />

rodesac satiris yvelaze arsebiTi Semadgeneli,<br />

ironia, realurad arsebulis an nagulisxmevis sapirispiros<br />

amtkicebs, magram - ise, rom TvalsaCinos ar<br />

xdis am uaryofas, maSin ara mxolod Cndeba misi seriozulad<br />

miRebis saSiSroeba, aramed is iqceva enis gareT<br />

arsebul movlenebTan uSualo mimarTebaSi myof<br />

metyvelebis formad, figurad, romelic gavlenas axdens<br />

realobaze. ironia, ase vTqvaT, paradoqsis naxevaria,<br />

romelsac misi uarmyofeli antiTeza aklia. gamouTqmelTan<br />

SeumCneveli miaxloeba da moulodnelTan<br />

uecari dapirispireba - orive mimarTulia sakuTari<br />

meqanizmebis ganviTarebis teqnikis gasaviTareblad,<br />

romelic tradiciiT aris SeboWili; dialeqtikis msgavsad,<br />

iuridiuli disputis gamomwvevi paradoqsis<br />

mizania klasikuri normidan gadaxveviT Sokireba. movlenaTa<br />

erTurTTan paradoqsuli gatoleba iseve eku-<br />

Tvnis iumoristul teqnikas, rogorc - metaforuli<br />

gadasxvafereba: rac ufro Sors aris erTmaneTisgan<br />

157


es movlenebi, miT ufro didia iumoristuli efeqti,<br />

radgan, klasikuri ganmartebis Tanaxmad, iumors saaSkaraoze<br />

gamoaqvs damaluli msgavsebebi. rodesac<br />

"Songs and Sonnets"-Si doni religiur terminologias<br />

iyenebs, rogorc es gvaqvs leqsebSi "The Canonization" -<br />

"kanonizacia" da "The Relique" - "saZlave", es sasiyvarulo<br />

Temebis gakeTilSobilebasa da seqsis sakralizacias<br />

rodi emsaxureba, aramed ironiul distancias<br />

qmnis metaforasa da imas Soris, rasac is aRniSnavs. amave<br />

funqcias asruleben angelozebi, romlebic leqsSi<br />

"To his Mistress Going to Bed" boroti sulebiviT Tmas ki ar<br />

ayeneben yalyze, aramed xorcs - „they set our hairs but those<br />

our flash upright", rac axlosaa kalamburTan "erection – ressurection"<br />

("ereqcia - mkvdreTiT aRdgoma").<br />

zigmund froidi naSromSi "iumorisa da aracnobierTan<br />

misi mimarTebis Sesaxeb" 40 am movlenis mxolod<br />

epigramul lakonurobasa da winadadebis wyobas rodi<br />

aqcevs kvlevis sagnad, raTa daamtkicos sityvier gamoTqmasTan<br />

da ara azrovnebasTan misi kavSiri: is agre-<br />

Tve amaxvilebs yuradRebas iseT ritorikul saSualebebze,<br />

rogorebicaa elifsuri kveca, sityvaTa TamaSi<br />

da bgeraTa "adireba" (Camateba). (aseve ironiul stilistur<br />

saSualebad gvevlineba nasesxebi sityvis vrceli<br />

da gadapranWuli gamoTqmiT Secvla, rac xumrobis<br />

aucilebel lakonurobasTan erTad amtkicebs imas,<br />

rom ironia misdamia daqvemdebarebuli. Tuki saqmes am<br />

kuTxiT mivudgebiT, maSin gamodis, rom semuel jonsonis<br />

mier "metafizikuri poetebisadmi" wayenebuli braldeba,<br />

maTi iumori abstraqtulia, inteleqtualuria<br />

da efeqtis moxdenas ar cdilobso, SeiZleba im braldebamde<br />

daviyvanoT, rom isini poetebi iyvnen. metafi-<br />

158


zikos poetTa mier winaswar gauTvleli efeqtiT jonsoni,<br />

rogorc Cans, gulisxmobs sicils, „cnobierebis"<br />

saWiroze metxans gamJRavnebas (anda imas, rac mas SeiZleba<br />

mohyves), xolo ritorikuli teqnikisTvis sasurveli<br />

efeqti garemocvaze gavlenis moxdenaa, an, Tuki<br />

kvlav froidistul terminologias mivmarTavT, cnobieris<br />

(gaukontrolebeli) Tavdasxma imaze, rac qvecnobierma<br />

icis, da, amasTan, maTi kavSirebis gaaqtiureba,<br />

maTi erTurTTan Sedareba. paradoqsi da antiTeza<br />

azrovnebis sivrceSi am umarTavi moZraobis Zireuli<br />

figurebia, Tanac iseTi, romlebic arc metaforis msgavsad<br />

WrilTa simravles eZeben, arc metonimiis msgavsad<br />

iyeneben Sinaarsobriv kavSirs aRwerilobiT niSanTa<br />

simravlis dasafiqsireblad, aramed iyenebens er-<br />

TurTis gamomricxav maT struqturebs garkveuli Tematuri<br />

sferos dialeqtikurad asamoZraveblad (donis<br />

samstrofian leqss, romlis struqturac siZulvilsa<br />

da siyvaruls Soris aris moqceuli da, SesaZloa,<br />

yvelaze wmindad, e. i. cnebebTan miaxloebulad, mxolod<br />

sqematuradRa mihyveba dialeqtikur samwevrianobas<br />

"Teza - antiTeza - sinTezi", ewodeba "The Prohibition",<br />

"akrZalva"). donis satirikuli niWi, mis mier Segnebulad<br />

Semotanili ritorikuli saSualebani mas<br />

Targmanisa da kvlevisTvis Zalze saintereso avtorad<br />

aqcevs 41 da froidTan Sedarebasac aSkarad iTxovs 42 .<br />

winaaRmdegobebisa da paradoqsebis siyvaruli<br />

donTan, romelsac mkiTxvelis SokirebisTvis leqsSi<br />

moCvenebebi da gadaxsnili saflavebic Semohyavs, - mxolod<br />

"Songs and Sonnets"-is erT-erTi leqsis saTauriT<br />

rodi Semoifargleba (leqsi "paradoqsi" siyvarulisa<br />

da sikvdilis polusebs Sua meryeobs da, sabolood,<br />

siyvarulis gamo sikvdiliT sruldeba), aramed - ufro<br />

159


iq, sadac avtori polarulobis efeqts suraTebiTa da<br />

leqsis wyobiT aRwevs, polusTa gaerTianebas, kuzeliseul<br />

coincidentia oppositorum-s eZebs; ase, leqsSi "eqstazi"<br />

erTurTs upirispirdeba xorcisa da sulis cnebebi,<br />

"Aire and Angels"-Si ("airi da angelozebi") - formisa da<br />

substanciis kategoriebi, "A Valediction: forbidding Mournig"<br />

- "gamoTxoveba: glova akrZalulia"-Si - satrfos siaxlove-siSore,<br />

"The Sun Rising"-Si ("amomavali mze") -<br />

dakargva da povna, anda "The Dream"-Si ("sizmari"), sadac<br />

satrfos mier gamoRviZebuli cxadSi ganagrZobs<br />

sizmris xilvas: Semoqmedebisa da sizmris analogiebze<br />

damyarebul asociaciur sferoSi uaryofa kategoriuli<br />

dilema ki ara, SesaZlo kavSiria, zustad iseve, rogorc<br />

religiisTvis paradoqsi kritikuli azrovnebis<br />

blokirebisa da rwmenisken mowodebis SesaZleblobaa.<br />

"Divine Poems," ‚"La Corona Sonnets" da „Holy Sonnets", upirveles<br />

yovlisa, qristianuli dogmebis winaaRmdegobrivi<br />

xasiaTiT manipulirebs, magaliTad, dialeqtikisTvis<br />

fuZemdebluri samebis erTarsobis dogmas.<br />

doni iyenebs kontrasts sxeulis mkvdar nawilebs,<br />

moWril frCxilebsa Tu Tmasa da cocxal organoebs<br />

Soris, anda - WrilobaSi samedicino iaraRis SeRwevasa<br />

da sqesobriv aqts Soris (elegia "The Comparison", "Sedareba").<br />

doni Tavis Tanamedrove samedicino meTodebs<br />

metaforul metyvelebas ukavSirebs, amiT gaurbis<br />

sakuTar paradigmebs da upasuxod tovebs kiTxvas: ris<br />

ironizebas axdens igi - imis, rasac axali meTodebi ikvlevs<br />

Tu - imis, rasac mniSvnelovnad miiCneven sasiyvarulo<br />

leqsebis avtorebi. amis saukeTeso da usazarles<br />

magaliTad gamodgeba leqsi "The Damp" - "burusi",<br />

sadac lirikuli subieqti warmoidgens, rom misi<br />

160


sikvdilis Semdeg misi megobrebi gakveTen mis sxeuls,<br />

raTa masSi aRbeWdili satrfos saxeba ipovon.<br />

iseve, rogorc mis dros axasiaTebda paradigmebis<br />

monacvleoba (medicinas ar vgulisxmobT), donis<br />

msoflmxedvelobac meryeobs da isic gamudmebiT awyobs<br />

ukiduresobebTan dakavSirebul eqsperimentebs. es<br />

eqsperimentebi empiriuli da racionaluri TvalTaxedvis<br />

ZeiebaSi gamoixateba, rac simbolur doneze Sei-<br />

Zleba davukavSiroT am werilis laitmotivs, rogorc<br />

poeziisa da filosofiis dapirispireba:<br />

"momeci Seni sisuste, damabrmave,<br />

Seni orive saSualeba, Tvali da goneba..."<br />

"Loves Exchange"-Si ("sasiyvarulo gacvla-gamocvla")<br />

siyvaruli aramarto abrmavebs da aSterebs, aramed<br />

borkilebidan gaTavisuflebuli siyvaruli saflavebidan<br />

aRadgens berebs, adnobs dedamiwis polusebs<br />

da dasaxlebul adgilebad aqcevs udabnoebs; fantastikuri<br />

da esTetikurad saeWvo am suraTebis monacvleoba<br />

dasasruls kvlav sasiyvarulo tanjvasTan Sedarebul<br />

gvamis gakveTaSi gadadis: roca momavali meamboxeebi<br />

gaWrian sxeuls, is Tavis mtanjvelT gaukuRmarTebulad<br />

warmoudgebaT; momdevno etapze satrfos<br />

sxeulis momavalSi warmosaxuli daTvaliereba leqs-<br />

Si "saZvale" siwmindis wabilwvad moiazreba; zogjer<br />

cnobismoyvareobas uaryofa Trgunavs, rogorc leqs-<br />

Si "The dissolution" - "ganzaveba", sadac doni Zveli naturfilosofiis<br />

gavleniT "masalad" samyaros oTx elements,<br />

wyals, miwas, cecxlsa da haers irCevs da grZnobis<br />

gamomxatvel konkretul Tu abstraqtul gamoTq-<br />

161


mebSi urevs - sityvieri alqimia xorcis xrwnis analogiad<br />

iqceva.<br />

kvlavac mivadevnoT Tvali "siyvarulis winsvlis"<br />

XIII strofSi sulis frenas:<br />

162<br />

uxilavi elvebis msgavsad gafrinda<br />

igi (ufro damajerebeli sabuTia<br />

grZnoba, vidre - rwmena), swrafad gauCinarda...<br />

doni suls elvas adarebs, mis pirvel or gansxeulebas<br />

(vaSlsa da mandragoras fesvs an miwas) Soris efemeruli<br />

arsebobis xatis Sesaqmnelad da iqve gvafrTxilebs,<br />

yvelafers iolad nu irwmunebTo; frCxilebSi<br />

moTavsebuli "aRiareba" (pirdapiri miniSneba ironiaze)<br />

sityvis "sence", "grZnoba - azri" mravalmniSvnelovnebiT<br />

Rias tovebs saTqmels: gonebazea aq laparaki,<br />

sityvebis sazrisze Tu sulac aRqmis romelime organoTi<br />

gancdil SegrZnebaze. Cems TargmanSi "grZnobebi"<br />

mravlobiT formaSia da aRqmas empiriul Tanmimdevrobas<br />

sTavazobs. zogadad Cems TargmanSi sawinaa-<br />

Rmdego mimarTulebaTa da "filosofiuris" ufro gamkveTrebas<br />

vcdilob; Targmanis krebulSi pirvelive<br />

leqsi, romlis saTauric gadmovitane rogorc „das mitteilen"<br />

("informaciis gadacema"), ukve mniSvnelovani gadaxvevaa<br />

originalis ("The Message" - "Setyobineba") xatovani<br />

suraTebisgan Tavisi refleqsiuri sarCuliT da<br />

swored es gadaxveva iqca leqsis mTavar Temad (am mimarTulebiT<br />

sxva cdebs warmoadgens leqsebi "damsxvreuli<br />

guli", "siyvaruli: Teoria", "amomavali mze").<br />

"Holy Sonnets"-s sulTa gadrasaxvis Sesaxeb araferi<br />

gaegeba. rakiRa isini naklebad satirikulia, maTi Targmnisas<br />

kidev sxva gadamwyveti kriteriumebic gaviT-


valiswine, garda imisa, ramac "sulis winsvlaze" imoqmeda.<br />

(originalidan gadmotanil ama Tu im gamoTqmas<br />

sicocxlesa da eqspresiulobas xSirad is unarCunebs,<br />

rom masSi axal, ironiul an ufro xatovan sazriss<br />

vdebT). donis religiur leqsebSi paradoqsebi ironiis<br />

gamomxatveli saSualebebi ki ara, ufro poeturi sawamebeli<br />

iaraRebia, TviTanalizsa da Teoriul cnebi-<br />

Tobas erTurTs rom upirispireben, magram, amasTan,<br />

erotikul funqciasac asruleben. 43 generatiuli Targmnisas<br />

gaugebari rCeba, sad da romel enobriv TvisebebTan<br />

unda veZeboT gadamwyveti instancia; zogjer<br />

amis brali Cvenive uunarobaa da mxolod iSviaTad Tu<br />

gagvimarTlebs (ritorikuli aRkazmulobis avtoreb-<br />

Tan, albaT, es ufro xSiradac xdeba), Tumca aman SeiZleba<br />

gagvaRizianos kidec, rogorc, Tundac, - sulTa<br />

gardasaxvis Sefaruli Teoriis aRmoCenam. miuxedavad<br />

imisa, rom elen gardneri leqsis "safo filenidas"<br />

SemTxvevaSi donis avtorobas eWvqveS ayenebs da amas<br />

asabuTebs kidec, - Tumca, am dasabuTebebs akademiuri<br />

medidurobis elferi dahkravs 44 , - masSi aris oTxi<br />

striqoni, romelSic SeiZleba, Tuki teqstis xorcSesxmas<br />

sakuTari sxeulis magaliTze davinaxavT, saTargmneli<br />

teqstis winaSe mTargmnelis mdgomareoba amovikiTxoT;<br />

es mdgomareoba Tavis mxriv mkiTxvelis mdgomareobasac<br />

hgavs. safom filenidas imis mravali mizezi<br />

CamouTvala, riTac qalTa erTurTisadmi siyvaruli<br />

mamakacisas sjobs, sabolood ki aRmoaCens, rom sarkis<br />

win sakuTar anarekls esaubreboda da homofilia<br />

TviTgandidebasa da sakuTari rCeulobis gancdaSi gadahyavs.<br />

msgavseba badebs sakuTari Tavis Seqebas,<br />

163


164<br />

Cems Tavs vexebi da am dros TiTqos Sen geferebi.<br />

Cemiv Tavs vexvevi, Cemiv xelebs vkocni,<br />

da trfobiT savse, Cems Tavs vemadlierebi...<br />

TargmanSi egoisturi momenti ufro gamkveTrebulia;<br />

kocna ufro mZafri vnebianobiT aris daxasiaTebuli<br />

da "Seqebis" magier naxmari sityva "aufreissen" camde<br />

ayvanis gverdiT gaxleCas, gafatrvasac niSnavs, rac<br />

leqss gacveTili ritorikuli formulebisgan aTavisuflebs.<br />

gadametebis mizania mTlianobaSi teqstis poetikis<br />

gamZafreba, saamisod ki aucilebelia Tavi vaneboT<br />

teqstis nawilebis zusti gadmotanis mcdelobas.<br />

yvela TargmanSi TvalsaCinoebas veswrafodi. "Likeness<br />

begets" - "msgavseba badebs/Casaxavs" mTeli leqsis devizad<br />

iqceva da saazrovno Tanxvedrebisa da dapirispirebebis<br />

Zebnas gvaiZulebs, raTa im Sinagan ritmebs,<br />

romlebic, SesaZloa, metafizikasa da codnaze ufro<br />

Rrmad Zevs, istoriuli momentidan gamomdinare moenaxos<br />

Sesabamisoba, riTac TargmanSi gaTvaliswinebuli<br />

iqneba drois, enisa Tu arsis diferencireba.<br />

Cemi Targmanebis krebuli gangeb davasrule donis<br />

leqsiT, romelic xotbas asxams Targmans. am TargmanSi<br />

sityva "god" - "RmerTi" pirdapir maqvs gadmotanili,<br />

radgan avtori dasawyisSive afrTxilebs yvelas,<br />

vinc mis adgilas sxva sityvas gamoiyenebs, da wris kvadraturiT<br />

emuqreba; uzenaes arsebas, romlis xsenebac<br />

ikrZaleba (am akrZalvas ki ukve TavisTavad arRvevs<br />

Targmani) miewereba atributebi "ukuTxo da usasrulo",<br />

romlebic nasesxebia nikolaus kuzelis samkuTxedidan,<br />

romlis fuZec usasruloa da, aqedan gamomdinare,<br />

arc kuTxeebi aqvs (usasrulobis amsaxveli


kidev erTi geometruli figuraa wre, romlis gverdebic<br />

sworia). ser filip sidnim da misma dam, grafinia<br />

pembroukma inglisurad Targmnes fsalmuni da dons<br />

SesaZlebloba misces, daewera leqsi "fsalmunis Targmanze".<br />

doni Targmanis qeba-didebas warmoTqvams: "es<br />

fsalmuni ase moxdeniT Semosa ucxoeTma, Sin ki darCa<br />

Seumosavi..." "Semmosavi ucxoeTis" xati warmoSobs asociacias<br />

enasTan, rogorc azrebis samoselTan (an valter<br />

beniaminis "Targmanis enasTan", romelic "Sinaarss<br />

samefo samoselis msgavs farTo nakecebSi axvevs" 45 );<br />

azrs, romelic droTa ganmavlobaSi kargavs aqtualobasa<br />

da simZafres, Targmanis ucxo niadagma SeiZleba<br />

axali sicocxle STaberos, iseve, rogorc Targmanis<br />

ena originalTan Sexebisas axal mravalferovan da natif<br />

gamomsaxvelobiT formebs iZens. enobrivi samoselis<br />

xati kidev erTxel warmogvidgens dons rogorc<br />

inteleqtualur, metafizikur poets, gansakuTrebiT<br />

es exeba bolo pwkarebs:<br />

vidre maradiul simReras davmRerT<br />

(wamsve viswavleT, odes vixileT xelmwife,<br />

romelic am mTargmnels Targmnis)...<br />

doni xSirad iyenebs im geografiul xats, romlis<br />

Tanaxmadac dasavleTi sikvdilis sauflod, aRmosavleTi<br />

dabadebisa da dasabamis adgilad moiazreba, cnobadis<br />

xe da golgoTis jvari, legendis Tanaxmad, erTsa<br />

da imave adgilas idga ("Hymne to God my God, in my Sickness"<br />

- "himni mas, Cems mes, Cemi sneulebis Jams"). yo-velgvari<br />

wvdomis dasabami da dasasruli erT miTosur<br />

wrebrunvaSia Cabmuli. zedrouli simRera, romelic<br />

xelmwifis mobrZanebisTanave ismis, rogorc Cans, imave<br />

165


kanonebs eqvemdebareba, rasac - samoTxis vaSli leqsSi<br />

"sulis winsvla", dabadebisTanave ukve mwife rom aris.<br />

marTalia, aq sakmaod moZvelebulad gamoiy-ureba is<br />

ritorikuli, religiuri Tu politikuri rekviziti,<br />

romlis meSveobiTac Semecnebis pirvelsafuZveli<br />

pirvelsafuZvlis Semecnebad gamodis; amgvari<br />

qiazmi(simetriuli Canacvlebuli figura, romelic<br />

moCvenebiTi dasrulebis STabeWdilebas qmnis) migvaniSnebs<br />

SesaZlo racionalur perspeqtivaze, romelic<br />

mTel poezias, simReris droiT mcdelobas, zedroul<br />

anda ubralod ZvelisZvel simRerasTan aerTianebs;<br />

jerjerobiT xelmwifis roli rCeba empiriul<br />

mkiTxvels, visac originalTan Targmanis Sedarebisas<br />

SeuZlia scados da mTargmnelebi, gansxvavebebis daxmarebiT,<br />

Tavisken mo-Targmnos*.<br />

* dedanSia zu sich übersetzen, rac aq sityvebis TamaSia: sityva<br />

übersetzen niSnavs rogorc Targmnasac, aseve - gadayvanas,<br />

translirebas, gadarTvas, gadabijebas, monacvlebas (redaqt.)<br />

166


eTika, fuli, politika da poetika<br />

Pisan Cantos-is avtoris, ezra paundis,<br />

kazusis zogierTi sakiTxi<br />

There is no darkness but ignorance 1<br />

ezra paundi, Pisan Cantos<br />

is winaaRmdegoba, romelsac logika mudam Tavs<br />

aridebs, gramatikasa Tu ritorikaSi cTomilebas ki ar<br />

warmoSobs, aramed paradoqsad warmogvidgeba da STambeWdav<br />

figurad gvesaxeba; suraTSi sivrcobriv SeuZleblobas<br />

warmoadgens da, SesaZloa, ganzrax gamaRizianeblis<br />

saxiTac iyos Semotanili; musikalur doneze<br />

TviTformulireba ar ZaluZs, saukeTeso SemTxvevaSi<br />

ki Sesatyviss poulobs xmaTa urTierTdapirispirebaSi<br />

an kontrapunqtSi. magram ras gvargebs saerTod<br />

kategoriebad dayofa, Tuki erTurTisgan mkafiod gamijnul<br />

sferoebs Soris winaaRmdegobani da dapirispirebani<br />

Cndeba, magaliTad, Tu ritorikas ritorikuli<br />

saSualebebiTve davgmobT (aqac winaaRmdegoba logikis<br />

meSveobiT gamovlindeba), anda, Tu kolaJisa da<br />

montaJis msgavsi avangarduli teqnika pirdapiri metyvelebis<br />

maRal pretenziebs ar Seesabameba? paundi, romelmac<br />

poeziaSi saxeli gautexa ritorikas, rogorc<br />

azris gabundovnebis teqnikas, da verlibrsa da mis ritms<br />

musikas ukavSirebda, erTi mxriv, gulisxmobda floberis<br />

stilSi Seqmnil karg prozasa da zust gansaz-<br />

RvrebaTa poetikas, basr sityvas, romelic, sakamaTod<br />

momarTuli, qmedebisken gvibiZgebs (poeziis gavlenis<br />

ra gulubryvilo rwmenas amJRavnebs paundi, roca 1942<br />

wlis 12 Tebervals "radio romas" eTerSi xalxis gasan-<br />

167


aTleblad kiTxulobs Tavis Canto 46-s komentarebi-<br />

TurT!), meore mxriv, surda, rom miseuli Temebi, saxelebi<br />

Tu citatebi ("But it don’t matter who it is quoted from" 2 )<br />

kompozitorul saSualebebad aReqvaT, romlebic enis<br />

sferoSi swored musikidan Semovida; amasTan, garkveuli<br />

asociaciuri gadasvlebisa da mimarTvebis gameorebis<br />

gamo, laitmotivi ufro kontrapunqts emsgavseba.<br />

paunds erCivna, swored am ukanasknelTan daekavSirebina<br />

sakuTari poezia, rogorc es xdeba pirveli Pisan<br />

Canto-s TiTqmis kitCur suraTSi: "[...] da ganaxlebis cekvaSi<br />

/ ori torola kontrapunqts aRwevs" 3 . paundi leqsSi<br />

omonimebis gamoyenebis winaaRmdegi iyo (misi azriT,<br />

aseT SemTxvevaSi, SeuZlebelia "streto" an Tanabaruflebian<br />

xmebs Soris Sesabamisobis miRweva), TviT<br />

metaforis msgavsi cnebiTi figurebic ki arasandod<br />

miaCnda, rakiRa maTi saSualebiT sagans Tavisi ki ara,<br />

sxva sagnis saxeli erqmeva (raRa vqnaT maSin, Tuki sagans<br />

Tu movlenas jer saxeli arc ki gaaCnia?!); metaforebis<br />

gamoyeneba, misi azriT, mxolod maSinaa gamarTlebuli,<br />

Tuki isini ukiduresad zusti iqneba da analizs<br />

daeqvemdebareba da Tuki es urTierTgadamkve-<br />

Ti ori mkafio azri aRmoCnda, maSin, roca ideograma<br />

da gamomsaxveli suraTi, rac paundisa da sxvebis mier<br />

daarsebulma imaJizmma Tavis lozungad aqcia, swored<br />

imas aRniSnavs, ris asociaciasac aRZravs (sityva garkveul<br />

obieqts Seesabameba, ideograma ki – obieqtTa<br />

jgufs Tu konstelacias). winamdebare mosazrebebisTvis<br />

amosavalic swored paundis poetikaSi denotaciisTvis<br />

upiratesobis miniWeba gaxda, romelic upirispirdeba<br />

missave mtkicebas imis Taobaze, rom poezia<br />

musikidan gamomdinareobs 4 .<br />

168


ezra paundisadmi Pisan Cantos-saTvis bolinjenis<br />

premiis miniWebasTan dakavSirebiT gamarTuli diskusiisas<br />

karl Sapiro daeyrdno polarul wyvils "Sinaarsi/forma",<br />

romelic aseve baretmac gamoiyena argumentad,<br />

roca am nawarmoebs Semzaravi masalis mSvenier<br />

poeziad gardasaxvis nimuSi uwoda ("[...] evropaSi eqvsi<br />

milioni ebraeli daiRupa krematoriumis cecxl-<br />

Si Tu masobrivi daxvretebis dros. da amgvari istoriuli<br />

faqtebi warmoudgenlad arTulebs im aucilebel<br />

esTetikur Sefasebas, romelic gvmarTebs, raTa leqs-<br />

Si Sinaarsi formisgan gavmijnoT" 5 ). rakiRa poetebi<br />

formalur sferoSi azrovneben, Sapirom xeli daado<br />

centralur sakiTxs, magram, amasTan, is Zalze bundovnad<br />

gamoxatavs adeqvaturi firmulirebis sakuTar ar-<br />

Cevans. ase magaliTad, Cantos-is erT-erT miTosad faSizmis<br />

daxasiaTebas TviT es cneba gadaaqvs tabus iracionalur<br />

sferoSi imis nacvlad, rom moaxdinos mkafio<br />

analizi imisa, Tu ras gulisxmobs faSizmi, rogor<br />

gamoixata is Cantos-Si da ra gavlena moaxdina paundis<br />

poetikaze. Tuki amgvar analizze uars vityviT, maSin<br />

ajobebs gverdze gadavdoT yovelgvari sakiTxi, rac<br />

ki esTetikisa da msoflmxedvelobis urTierTmimarTebas<br />

exeba da, bolinjenis premiasTan dakavSirebiT<br />

jorj oruelis gamonaTqvamisa ar iyos, biografiuli<br />

faqtebiT SemovifargloT, raTa amiT nawilobriv istoriul<br />

sicxades mainc mivaRwioT.<br />

hana arendti wers Tavis naSromSi "totalitaruli<br />

mmarTvelobis elementebi da gamomwvevi mizezebi":<br />

"TavisTavad totalitaruli politika rodia antisemituri<br />

anda rasistuli, imperialisturi Tu komunisturi,<br />

aramed sakuTar ideologiur da politikur elementebs<br />

iyenebs manam, vidre ar qreba is faqtobrivi<br />

169


aza, romelic ideologiebs Tavdapirvelad asazrdoebda<br />

da maT propagandisTvis aucilebel wonas ani-<br />

Webda; laparakia klasobrivi brZolis realobaze anda<br />

ebraelTa dapirispirebaze mezobel erebTan" 6 . raTa<br />

CavwvdeT imas, Tu ras warmoadgens faSizmi paundisTvis,<br />

rogorc Pisan Cantos-s avtorisa da xelmocaruli<br />

utopisti agitatorisTvis, uaRresad racionalurad<br />

unda gavaSuqoT paundis pozicia, Tundac am ganxilvam<br />

masSi mxolod da mxolod SeTqmulebis Teoretikosi<br />

da radios saSualebiT moqmedi agresiuli oratori<br />

gamoavlinos, radgan misi pozicia sabolood eqstremizmSi<br />

gadaizarda da paundis sruli dabrmaveba<br />

gamoamJRavna. marTalia, antisemitizms mniSvnelovani<br />

adgili ekava ekonomikis Teoriis im wyaroebSi, romlebsac<br />

paundi eyrdnoboda, magram Tavdapirvelad misTvis<br />

antisemitizmi mainc ar ukavSirdeboda antikapitalizmsa<br />

da socialuri kreditis reformator k. h.<br />

daglasisa da marqsisti silvio gezelisgan nasesxeb<br />

safinanso Teorias, romelmac Pisan Cantos-is Seqmnisas<br />

agreTve erT-erTi ganmsazRvreli roli Seasrula 7 .<br />

ucnobilesia pirveli da yvelaze vrceli Pisan Canto-s<br />

is monakveTi, romelic tirolSi, qalaq viirglSi<br />

stumrobis STabeWdilebiT Seiqmna: "saxelmwifos valebis<br />

aReba ar sWirdeba, / rogorc damimtkica viorglis<br />

merma, / romelic rZis produqtebiT vaWrobda, /<br />

misi coli ki yidda qvedaboloebsa da mokle Sarvlebs,<br />

/ mis wignis Taroze ki aRmovaCine "henri fordis cxovreba",<br />

/ "Rvaebrivi komedia" da / haines leqsebi." 8 paundi<br />

gaaoca burgomistris gadawyvetilebam, Tavisi mosaxleobisTvis<br />

SemoeRo fulis swored iseTi erTeuli,<br />

rogoradac silvio gezels warmoedgina "Tavisufali<br />

fuli": im naturaluri produqtebis msgavsad,<br />

170


omelzec is gaicvleboda, es fulis erTulic drois<br />

ganmavlobaSi dakargavda Tavis fass, rac mis mimoqcevas<br />

daaCqarebda. ra azri aqvs fulis dagrovebas, Tuki<br />

is procents ar mogvitans? amiT safuZveli ecleba aRmatebis<br />

koncepcias (sura, usury, usurocracy), romelsac paundi<br />

sul ufro daJinebiT amtkicebs. sxvaTa Soris, paunds<br />

SemTxveviT rodi eca TvalSi burgomistris wignis<br />

Taroze Semodebuli haines leqsebis krebuli; paundi,<br />

SesaZloa, am avtors im ganzraxviT axsenebs, raTa<br />

kulturis nacistur ganadgurebaSi ar daadanaSaulon<br />

(xelovanTa wreebSi megobrebis SerCevisas is sul sxva<br />

kriteriumebiT xelmZRvanelobda da, saerTodac, megobrebTan<br />

misi mimarTeba misi Secdomebidan yvelaze<br />

ufro drogamZle gamodga 9 ), magram misTvis haine sxva<br />

gagebiTac aris mniSvnelovani. is moTxovnebi, romlebsac<br />

haine uyenebs klasikur Tu romantikul xelovnebas<br />

"romantizmis skolaSi", SeiZleboda TviT paundis naazrevadac<br />

ki CagveTvala, es Txzuleba germanulad<br />

rom ar daweriliyo da masSi rafaeli, dela franCeska,<br />

anjeliko Tu botiCeli ("esaa dafnas sandro" 10 ) rom<br />

ar yofiliyvnen naxsenebi: "...xelovanma sakuTari qristianuli<br />

Tu warmarTuli masala mudam mkafio plastikuri<br />

formiT unda gamokveTos. plastikuri forma<br />

umTavresi unda gaxdes Tanamedrove romantikuli xelovnebisTvis<br />

iseve, rogorc es antikur xelovnebaSi<br />

iyo. marTlac, dantes "RvTaebrivi komediisa" Tu rafaelis<br />

saxeebi xom iseTive plastikuria, rogorc - virgiliusis<br />

personaJebi Tu herkulanumis freskebi? gansxvaveba<br />

mxolod is aris, rom antikuri xelovnebis mier<br />

Seqmnili saxeebi identuria im movlenebisa da ideebisa,<br />

romelTa gamoxatvac surda maT avtors [...]" 11<br />

171


iseve, rogorc paundisTvis mniSvnelovani yvela<br />

istoriuli, SemoqmedebiTi Tu politikuri sferos<br />

warmomadgeneli 12 , gezelic asevea dasaxelebuli Pisan<br />

Canto-Si: "gezeli gaxda wevri landaueris mTavrobisa,<br />

/romelmac rva dReze nakleb xans iarseba" 13 . ebrauli<br />

warmoSobis pacifisti gustav landaueri, gezelis msgavsad<br />

anarqisti marqsisti, martin buberisa da fric<br />

mauTneris megobari, mxars uWerda gezelis Teoriebs<br />

da 1919 wels miunxenis sabWoTa respublikis ganaTlebis<br />

ministrad dainiSna, rac SemdegomSi sicocxlis fasad<br />

daujda. Tavisi naSromis "naturaluri meurneoba<br />

Tavisufali miwisa da Tavisufali fulis saSualebiT"<br />

mesame nawilSi, romelic swored Tavisufal fuls eZ-<br />

Rvneba, silvio gezels propagandis mizniT gamohyavs<br />

sazogadoebis gansxvavebuli warmomadgenlebi - vaWari,<br />

mewarme Tu mevaxSe - da gviCvenebs, Tu ra azris arian<br />

isini Tavisufal fulze. mevaxSe sakuTar Tavs miwis<br />

mflobel aznaurs adarebs: "rodesac glexebs gauWirdaT,<br />

maT xorblis gadasaxadebis dawesebiT gauwies daxmareba,<br />

riTac soflis meurneobis krizisi mogvarda;<br />

me raRatom ar SemiZlia, rom daxmarebisTvis saxelmwifos<br />

mivmarTo? riT aris puris fasis gazrda mevaxSeobaze<br />

ufro patiosani saqmianoba? me ebraeli var, Sen<br />

ki - grafi, magram oriveni erTnairad binZuri mevaxSeebi<br />

varT. metic: Cemze ufro gaqnilad da xarbad meCvenebi,<br />

radgan xSirad swored puris gaZvireba warmoSobs<br />

im gaWirvebas, romelsac adamiani mevaxSesTan mihyavs."<br />

14 paundis antisemitizmis siRrmiseul mizezad SeiZleba<br />

misi warmomavloba CaiTvalos: aRmosavleT sanapiroze<br />

mcxovrebi saSualo donis amerikuli ojaxebi<br />

emigrantebSi im safrTxes xedavdnen, maT mier gaWirvebiT<br />

mopovebul samoqalaqo wesrigs rom emuqreboda;<br />

172


albaT, amiTve SeiZleba avxsnaT fulis warmoebiT finansuri<br />

problemebis Semfarglvisken misi swrafvac: mamamisi<br />

monetebis warmoebis sferoSi msaxurobda. gezelis<br />

SemTxvevaSic paunds mxolod Tavisufali fulis<br />

koncepcia ainteresebs, romlis Tanaxmadac fulis Rirebulebas<br />

mxolod saxelmwifo suvereniteti gansazRvravs;<br />

samagierod, paunds, rogorc Cans, mxedvelobidan<br />

gamorCa am koncepciis amosavali wertili, rac<br />

Tavisufal fuls kerZo sakuTrebas upirispirebs da<br />

miwas mxolod saxelmwifos kuTvnilebad aqcevs, romelic<br />

nakveTebs auqcionis wesiT maT miaqiravebs, visac<br />

metis gadaxda SeuZlia. paundi apirebda, piradad Casuliyo<br />

stalinTan da daerwmunebina beladi imaSi, rom,<br />

Tuki es ukanaskneli saTanado fulad sistemas Semoi-<br />

Rebda, mosaxleobisTvis kerZo sakuTrebis CamorTmeva<br />

aRar dasWirdeboda: "stalinisTvis es erTi argumentic<br />

ikmarebda: / ar aris saWiro warmoebis saSualebebis<br />

gadmobareba; [sakmarisia] fuli Sesrulebuli samuSaos<br />

aRsaricxad, sistemis SigniT / aRnusxuli da aucilebeli"<br />

15 . paundisTvis idealuria iseTi saxelmwifo,<br />

romelic mosaxleobisgan akrefili gadasaxadebiT iaraRis<br />

biznessa da omebs ki ar awarmoebs, aramed Tavis<br />

moqalaqeebs dividendebs uxdis 16 . misi azriT, mxolod<br />

saxelmwifos unda SeeZlos sesxebis gacema. Pisan Canto-<br />

Si, uSualod viorglisadmi miZRvnili epizodis win, paunds<br />

antikuri istoriidan Tavisi sayvareli magali-<br />

Ti moaqvs: "da saxelmwifos ZaluZs fulis gasesxeba iseve,<br />

rogorc es / aTenma gaakeTa salamis flotis asaSeneblad".<br />

paunds amerikis konstituciis Ralatad miaCnda<br />

is faqti, rom fulis gamoSvebis ufleba, misi Rirebulebis<br />

daweseba da sagadasaxado politika, rac, konstituciis<br />

Tanaxmad, saxelmwifos unda evalebodes,<br />

173


1913 wels bankebis kompetenciaSi gadavida, romlebisganac<br />

ukve TviT saxelmwifosac SeeZlo sesxebis aReba<br />

da gadasaxadebis xarjze maTi dafarva: "dasavleTis<br />

frontze siaxleebi ar aris / konstitucia ki safrTxeSia"<br />

17 .<br />

liberaluri kapitalizmis winaaRmdeg mimarTuli<br />

populisturi da antisemituri ritorikis tipuri figura,<br />

romelic paundma Tavis radio-gamosvlebSi ganaviTara,<br />

- "Tavisufali sityviT gamosvla radios gareSe<br />

nulia" 18 - mdgomareobs didi finansebisa da lobistebis<br />

gaigivebaSi ebraelebTan anda maTTan raime saxiT<br />

miaxloebul nebismier dajgufebasTan (masonebi da<br />

a. S.). kidev ufro did umecrebaze metyvelebs mevaxSeebis<br />

gmoba, rodesac sabanko procentebisa da dafinansebis<br />

funqciebi ganixileba ara ama Tu im istoriuli Tu<br />

struqturuli garemoebidan gamomdinare, aramed rasobriv<br />

da sxva msgavs Tvisebebze dayrdnobiT. arada,<br />

paundi fulis sistemas Tavdapirvelad swored imas<br />

sayvedurobda, rom is sruliad TviTkmari da sinamdvilisgan<br />

mowyvetilia. aq fulis miseuli Teoria misave<br />

poetologias emTxveva, romelic ritorikis saxiT<br />

enis sistemas akritikebs da misgan saganTa samyaros<br />

maqsimalurad gamoxatvas moiTxovs. oqros RirebulebasTan<br />

fulis dakavSireba veranairad ver agvarebs<br />

fulis gaucxoebis problemas da, paundis azriT, axirebuli<br />

ideaa, romelic mxolod erTeulebs gaamdidrebs:<br />

"magram adgilze gadasaxadis licenzia, ucxoel<br />

bankirTa mier Semotanili, / aseve mTliani mogeba,<br />

indoeTis miwaTmoqmedTagan gamoZaluli / CerCilis<br />

didebasTan erTad aRzevda, / rodesac im binZur<br />

oqros 1925 wlis standarts daubrunda, / o, Cemo ingliso!"<br />

19<br />

174


gezelis droisTvis ukve araxali iyo is mosazreba,<br />

rom omebs religia Tu msoflmxedveloba rodi warmarTavs:<br />

isini wiaRiseulis xelSi Casagdebad da qonebis<br />

araTanabari ganawilebisTvis iwyeba; arc am mosazrebas<br />

da arc paundis miniSnebas iaraRiT vaWrobis TviTdawesebasTan<br />

dakavSirebiT (radgan aRWurvilobiTa da<br />

iaraRiT vaWroba bazars ki ar akmayofilebs, aramed<br />

piriqiT, moTxovnilebas ufro amwvavebs) ar daukargavT<br />

TavianTi mniSvneloba: "da Tofebis gayidvas kidev<br />

ufro meti TofebiT vaWroba mosdevs, / bazars ar aferxebs<br />

artileria, / is arasodes ZReba. / piza, mcdelobis<br />

23-e weli, koSkis pirispir" 20 . faSisturi welTaRricxva,<br />

romelic xelisuflebis saTaveSi musolinis<br />

mosvlidan iRebs saTaves, ara mxolod paundis 1945 wlamde<br />

daTariRebul werilebSi, aramed TviT Pisan Canto-<br />

Sic gvxvdeba. paundi Tvalebs xuWavs "RerZuli" saxelmwifoebis<br />

mzard SeiaraRebaze da musoliniSi im Zlier<br />

pirovnebas xedavs, vinc korporatiuli saxelmwifo<br />

struqturis dafuZnebiT politikas adamianuri saqmianobis,<br />

moTxovnilebebisa da Semoqmedebis sinamdvilesTan<br />

SeaTanxmebs. politika, rogorc esTetika: imis<br />

gamo SeZrwunebas, rom Semoqmedebas ara aqvs ufleba,<br />

xma aimaRlos politikaSi da, ukeTes SemTxvevaSi, politika<br />

Trgunavs Semoqmedebas, TavisTavad mosdevs survili,<br />

rom mZlavri politikosi, amave dros, xelovanic<br />

iyos da Tavisi diqtatis qveS moqceul xalxs TviTgamoxatvaSi<br />

daexmaros, magram am dros ar xdeba imis<br />

gaTvaliswineba, rom aseT saxelmwifoSi Semoqmedeba<br />

propagandis saxes iRebs: "musolinis nebismieri Sefaseba<br />

iqneba mcdari, Tuki mas amosavlad ar eqna misi uwyveti<br />

swrafva Senebisken. Tuki masSi artifex-s davinaxavT,<br />

maSin yvela detali Tav-Tavis adgilas Cajdeba. Tuki<br />

175


mas Semoqmedad ar aRviqvamT, maSin garduvalad gavixlarTebiT<br />

urTierTSeuTavsebel winaaRmdegobebSi", -<br />

TiTqmis TviTrefleqciis doneze wers paundi TxzulebaSi<br />

"jefersoni da/an musolini" 21 ; misi "artifeqsi",<br />

xelisuflebidan gadayenebuli da hitleris mier<br />

salos Crdilo-italiuri respublikis dasafuZneblad<br />

kvlav damwyalobebuli, paundis mier rekomendirebuli<br />

wignebis sias umatebs platonis oliteia-s, sadac weria,<br />

rom Semoqmedi gaZevebul unda iqnas saxelmwifodan.<br />

"pizas sadisciplino momzadebis centris" samedicino<br />

karavSi paundi saRamoobiT manqanaze beWdavda<br />

Pisan Cantos-s teqsts, rac dRis manZilze gonebaSi ebe-<br />

Wdeboda, isev da isev ubrundeboda pirvel Cantos-Si<br />

wamowyebul Temebs. elpenori dakrZalulia, odisevsi<br />

"aravis" saxels irqmevs da amiT CrdilSi eqceva, "umZimes<br />

ydaSi moqceuli diadi ovidiusis" 22 gadaSla Seu-<br />

Zlebelia, dantes misive sakuTari "inferno" amarcxebs,<br />

xolo konfuciusi saxelmwifos ase axasiaTebs:<br />

"vinc erTxel moixelTa upiratesobani, privilegia, /<br />

is arafris, asomTavruliT arafris, winaSe ar SeCerdeba,<br />

/ raTa isini SeinarCunos. gkocniT, Tqveni konfuciusi"<br />

23 . pirvelive striqonebSi musolini ("beni")<br />

da misi meuRle fexis cerebiT Camokidebul mowameebad<br />

arian warmodgenilni, is warmogvidgeba mkvdari xaris,<br />

"diogonosis" saxiT, orgzis dabadebulis nacvlad,<br />

"orgzis jvarcmulad" rom iwodeba, radgan mas<br />

jer esroles, Semdeg ki CamoaxrCves. Cantos-Si ara mxolod<br />

misi bediswera da misi metsaxelebi, aramed misi<br />

gamonaTqvamebic aris Tematizebuli: "ara ufleba, aramed<br />

movaleoba", / es sityvebi jerac waruSlelia, / ‚resente’<br />

/ da merrda monopolistebs, / am nabiWvrebs. / bolo<br />

176


mouRo monebiT vaWrobas, udabno Seaviwrova da daemuqra<br />

sesxis Rorebs" 24 . "ara ufleba, aramed movaleoba"<br />

- amiT musolini gamoxatavda faSistebis unifromirebul<br />

Tavisuflebas nebismieri qmedebisTvis. ‚resente’-<br />

Ti paundi ixsenebs gmiris gaRmerTebis militaristul<br />

paToss, romelic faSistebisTvis iyo damaxasiaTebeli<br />

da xotbas asxams italieli diqtatoris iseT Tvisebebs,<br />

romlebic mas sinamdvileSi arasdros hqonia. Tuki<br />

musolinis mmarTvelobisas paundi Tavisi poeziiT politikuri<br />

gavlenis moxdenas imedovnebda, axla Tavis<br />

poeziaze politikuri mosazrebebis gavlenasRa unda<br />

dasjerdes, sicarielisken mimarTuli im niSnebisa, romlebsac<br />

Tavad ufrTxoda; dakarguli utopiisa da TanamoZme<br />

xelovanTa Ziebaze mianiSnebs "Spiriti questi? personae?"<br />

25 Pisan Cantos-s refrenad gasdevs rogorc "dove sta<br />

memoria", ise - bodleris gamonaTqvamis uaryofac - "samoTxe<br />

ar aris SemoqmedebiTi (xelovnuri?)", rasac er-<br />

Tgan erTvis azris gagrZeleba: "da arc jojoxeTi", -<br />

arc paundis samoTxe mdebareobs miRmier ganzomilebaSi<br />

da "mSveniereba rTulia". tyveTa mzera SigniT aris<br />

Cabrunebuli da es Rrublebis metamorfozebs hgavs:<br />

"da Rrublebi pizas mdeloebis Tavze / ueWvelad nebismieri<br />

sxva RrublebiviT mSvenieria" 26 (esec erT-erTi<br />

refrenia). garegnul impulsad poetisTvis sakmarisia<br />

xvlikis an WianWvelas danaxva: "WianWvela kentavria<br />

Tavis urCxulTa samyaroSi" 27 , anda ekliani gisosis bo-<br />

Zebis magier xedavs italiuri renesansis arqiteqturis<br />

im nimuSebs, romelTa mSvenebam is Tavis droze gaaoca:<br />

Tempio Malatestiano-s riminiSi, anda Palazzo Schifanoia-s feraraSi:<br />

"zangebi gadmodian dabrkolebebian Robeze,<br />

rogorc Schifanoja [Del Cossa]-Si, aTi aTas boZs uWiravs<br />

ekliani gisosis Robe." 28<br />

177


paunds ar surda, amerika odesme faSistur saxelmwifod<br />

qceuliyo, piriqiT, sakuTar Tavs im erTeulTa<br />

Soris xedavda, vinc jer kidev erTguli darCa amerikis<br />

mamamTavarTa da maTi konstituciis, da winaaRmdegi<br />

iyo imisa, rom samxedro intervenciaTa Sesaxeb<br />

gadawyvetilebis miRebis ufleba kongresidan prezidentze<br />

gadasuliyo. rodesac eva hese amasTan dakav-<br />

Sirebul miniSnebaSi amerikis mier, 1945 wlidan moyolebuli,<br />

Catarebul samxedro operaciaTa vrcel nusxas<br />

imowmebs, es, SesaZloa, ar Seesabamebodes istoriul<br />

garemoebebs da gulubryvilo antiamerikanizmis<br />

sababsac iZleodes, magram es momenti, iseve, rogorc<br />

is, rom paundis mier pizas sapatimroSi nanaxi, mis mier<br />

"gorilas galiebad" wodebuli karceruli saknebi guantanamos<br />

yures damoukidebel regionSi dRemde sawamebel<br />

saSualebad gamoiyeneba, uTuod imis maniSnebelia,<br />

rom "ezra paundis kazusTan" dakavSirebul Temebsa<br />

da garemoebebs politikuri aqtualoba amJamadac<br />

ar daukargavT.<br />

nuTu, ukanaskneli sityva swored am sinamdvilem<br />

unda Tqvas? "axali bexStaini eleqtrulia / da torolas<br />

SeZaxilsac, raxania, dro gauvida, / kargi zangis<br />

danaxvas ki karg gunebaze movyavarT" 29 . maS, ra bedi eweva<br />

politikurad arakoreqtuli, magram internacionaluri<br />

kulturis istoriis momcveli mexsierebis<br />

"aRdgenil mTlians", SezRudul garemoebebSi ZaldatanebiT<br />

moqceuli grZnobebis mier aRqmul movlenebs,<br />

tanjuli gonebis mier ritmulad daxatul suraTebs,<br />

- im gonebisa, XX saukunis saukeTeso avtorebs kritikiTa<br />

da uangaro mxardaWeriT rom gauwia daxmareba?<br />

saboloo jamSi, Pisan Cantos imiT aris gansacvifrebeli<br />

da manugeSebeli, rom poeziisTvis yvelaze sazareli<br />

178


politikuri cTomilebebic ki arafers niSnavs, Tuki<br />

maT poetur-musikalur sferoSi gadavitanT; isini Tavisufal<br />

sazomebad, skalebad Tu xlarTebad gardaisaxeba,<br />

msgavsad boZebs Soris gaWimul sadenebze Semomsxdari<br />

frinvelebisa, romelTa raodenobis cvalebadobasac<br />

paundi Tavisi sapyrobilidan notebad kiTxulobda.<br />

179


180<br />

maTematikuri cnobierebis meSveobiT<br />

miRebuli esTetikuri sargebeli, rogorc<br />

Contradictio in adiecto<br />

osvald egeris "diskretuli uwyvetobis"<br />

mixedviT<br />

poetologia, romelic Tavs maTematikisa da poeziis<br />

TamaSobebs uZRvnis, albaT, imis molodins aRZravs,<br />

rom am TamaSis mTavari winapiroba more geometrico iqneba<br />

da, msgavsad evklides "elementebisa" Tu spinozas "eTikisa",<br />

Tavad poetologiac ama Tu im definiciidan Tu<br />

aqsiomidan gamova misive gamonaTqvamebis saxiT. es ki<br />

imas niSnavs, rom sruli TviTgamoxatvisTvis poetologia<br />

iyenebs maTematikisTvis esoden mniSvnelovan -<br />

angariSis - formas. aseTive mniSvnelovania - miT umetes,<br />

Tuki poeti poeziasa da maTematikas Soris arsebul<br />

kavSirze svams kiTxvas - poeziis gamoxatvis formebis<br />

arCeva da am kavSirebze ara marto cxadi, SinaarsiT<br />

datvirTuli winadadebebiT laparaki Tu gasagebi,<br />

mimzidveli formulirebebiT operireba, aramed - rekonstruirebul<br />

asociaciebSi am kavSirebis demonstrireba,<br />

warmoCena. swored gamoxatvis amgvari forma airCia<br />

poetma osvald egerma Tavis wignSi "diskretuli<br />

uwyvetoba - poezia da maTematika", Tanac amgvari warmoCenisas<br />

marto sakuTriv miseuli, sityvis fuZisgan amomavali<br />

stiliT ki ar Semoifargla - "sityva-fuZe, fu-<br />

Ze-sityva da fuZe-sityva-fuZe da sityvafuZe-sityvebi<br />

da sityva-sityva-fuZeebi (gamouTqmeli) gantotvili<br />

aspeqtebiTa Tu codnis ganStoebebiT, romlebic<br />

totebad iSlebian...", - aramed naxazebis saxiT uamravi<br />

nimuSi, mrudi, gamrudebuli sibrtye da Sezneqil-gamozneqili<br />

sxeuli SemogvTavaza.


Tuki marTalia maqs benze, romelic ("maTematikis<br />

sulSi") ambobs: "Zalian Tu CaveZiebiT, dResdReisobiT<br />

maTematikam Secvala Zveli metafizika", maSin osvald<br />

egeri ganekuTvneba im metafizikos poetTa ricxvs, romelTa<br />

nawerebSi Camaluli azris gansamartavad gamudmebiT<br />

definiciebis frialia saWiro. egeris mier SemoTavazebuli<br />

gamoangariSebebis meSveobiT amis safuZvliani<br />

keTeba mxolod im SemTxvevaSia SesaZlebeli,<br />

Tuki winaswar (benzes brwyinvale magaliTis Sesabamisad)<br />

moinaxeba safuZvliani gansxvavebebi da gaanalizdeba<br />

sakvanZo cnebebi. sxva SemTxvevaSi, ra gziT gairkveva,<br />

Tu rogor unda Seafaros Tavi metafizikam maTematikas,<br />

mere ki, misive daxmarebiT, rogor unda gainavardos<br />

poeziaSi? erT-erTi aseTi winaaRmdegoba, romelsac<br />

msgavsi gansxvaveba SeiZleba miudges, aris winaaRmdegoba<br />

struqturasa da cnebas Soris. SeuZlebelia<br />

iseTi Wiris - enobrivi refleqsiebis SemTxvevaSi -<br />

Tavidan acileba, rogoricaa cnebaTa ormagi dasaxeleba.<br />

raki aseTi diqotomia ukve faqtad iqca, aseTi cnebebi<br />

sul wyvil-wyvilad gveZaleba xolme, magaliTad:<br />

gamocdileba da gonebiT Wvreta, Camoyalibeba da myofoba,<br />

esTetika da azrovneba, ornamenti da traqtati,<br />

gare da Sida, anu zedapiruli da siRrmiseuli struqtura,<br />

anu - ratom pirdapir ar vityviT: maTematika da<br />

logika.<br />

es bolo wyvili, Tuki mas dapirispirebul cneba-<br />

Ta wyvilad moviazrebT, imis damamtkicebel sabuTad<br />

SeiZleba gamodges, rom aq maTematikis garda metafizikac<br />

aris gareuli, Tumca igi – "da" kavSiris gaTvaliswinebiT<br />

- maTematikis SigniT arsebuli "metafizikuri"<br />

poziciis argumentadac gamodgeba, kerZod ki laparakia<br />

im logicizmis poziciaze, romelsac warmoad-<br />

181


genda bertran raseli da romelic logikaze maTematikis<br />

dayvanas cdilobda. roca egeri pirvelive gverdis<br />

erT-erT abzacs iwyebs sityvebiT: "ar ifiqro, mxolod<br />

Sexede", ukve dgeba imgvari maTematikis mxareze,<br />

romelic ufro metad gamodgeba TavisTavadi azris matarebeli<br />

struqturebisa da proporciebis aRsaqmelad<br />

da gadmosacemad, vidre - niSan-TvisebaTa imgvar<br />

kategoriebad dasajgufeblad, romelTa Semdgomi marTva<br />

ukve logikis saqme iqneboda; roca igi iwyebs wigns<br />

"cxovrebis SuagulSi... viTarca tyeSi", myardeba kav-<br />

Siri dantesTan, romelic poetebs aseT rCevas aZlevda:<br />

"gaxede da Cauare!" winaaRmdegobrivi azrovnebis<br />

amgvar akrZalvas anti-dekartuli Sedegebi mohyva, magaliTisTvis<br />

aviRoT warsuli drois forma erT-erT<br />

msxvilad moniSnul nawyvetSi imave wignidan: "me ar vicodi,<br />

Tu vlaparakobdi da varsebobdi. me ar vicodi,<br />

me Tu viyavi."<br />

maTematika da fizika erTmaneTisgan Sors ar dganan,<br />

amdenad - arc esTetika da azrovneba arian Soreblebi<br />

- amis sabuTad ki poezia gamodgeba! ciurixel ma-<br />

Tematikos andreas Spaizers, romelic bevri ramiT, pirvel<br />

rigSi ki jgufebis Teoriebisadmi miZRvnili wigniT,<br />

romelSic sxvaTa Soris ornamentebzec aris laparaki,<br />

maqs benzes STagonebis wyarod iTvleba, Tavis<br />

"maTematikuri azrovnebis wesSi" moaqvs citata platonis<br />

"timaiosidan" imis Sesaxeb, rom ori sagani lamazad<br />

ver gaerTiandeba, Tuki maT mesamec ar daemata.<br />

"...radgan unda warmoiSvas kavSiri maT Soris, romelic<br />

maT gaaerTianebda. yvelaze kargad amas proporcia<br />

axerxebs." magaliTad iq oqros kveTaa dasaxelebuli,<br />

sadac mcire ricxvi ise Seefardeba saSualos, rogorc<br />

saSualo dids. ra xdeba logikaSi? egeris wign-<br />

182


Si bunebrivi movlenebi (tye da amindi) aseT toposebs<br />

qmnian: " - an wvims, an ar wvims." an kidev: "an daiyvira<br />

gugulma, an ar daiyvira." imis karg ilustracias, rom<br />

logikaSi marto aseTi winadadeba ki ar fasobs: "mesame<br />

gamoricxulia" (romelsac maTematikosi intuicionistebi<br />

ase SeuzRudavad ar aRiareben), aramed aq emateba<br />

mesamec, romelic dayofas gaamarTlebs, daasabuTebs<br />

da pirvels meoresTan daakavSirebs; am yvelafers<br />

kargad warmoaCens is SekiTxva-gamocana, romelic daesmis<br />

pirovnebas, romelic mudam simarTles ambobs, an<br />

kidev - matyuaras, romelic sul ityueba, Tanac oriveni<br />

gzajvaredinTan unda idgnen da iman, vinc maT swor<br />

gzas ekiTxeba, ar unda icodes, igi SekiTxvas alalmar-<br />

Tals usvams Tu - crupentelas. SekiTxva ase unda JRerdes:<br />

"romel gzas uwodebda Seni oponenti swors?"<br />

pasuxSi yvela SemTxvevaSi iqneboda miTiTeba araswor<br />

gzaze da gamoricxvis meTodiT mixvidodi swor pasuxamde.<br />

aseT poetologiur ZiriTad Tu Semxvedr kiTxvad,<br />

- gaaCnia im formulirebas, romelic mas eqneba, -<br />

an kidev uazro winadadebebis Seqmnis eqsperimentis<br />

stimulad, SeiZleba CaiTvalos egeris SekiTxva: "saer-<br />

Todac, SeiZleba ki winadadeba imdenad mcdari iyos,<br />

rom misi uaryofac ki mcdari iqneboda?" (rogorc<br />

cnobilia, platonisTvis poeti da matyuara monaTesave<br />

cnebebia).<br />

osvald egeris wignis saTauri dapirispirebul wyvilebs<br />

maTematikis wiaRisken mimarTavs da, amave dros,<br />

oqsimoronis – "diskretuli uwyvetoba" - meSveobiT,<br />

romelic maTematikuri Contradictio in adiecto-s SesaniSnavi<br />

magaliTia, sinTezirebisa da dapirispirebulobaTa<br />

aRmofxvrisadmi poetebis upirobo midrekilebasac<br />

183


warmoaCens. maTematikis wiaRSi xom SeiZleboda uwyvetoba<br />

an kontinuumi SegrZnebadis aRsaniSnavad gamoeyenebinaT,<br />

diskretuli ki - analizisa Tu cnebebis. es<br />

is eseisturi Sesabamisobania, romlebic sinamdvileSi<br />

ver asaxaven imas, rom arc erT sxva mecnierebaSi cnebebi<br />

ase erTmniSvnelovnad da zustad ar ganisazRvreba<br />

da erTmaneTs ar Seewyoba da arc erT sxva disciplinaSi<br />

amdens da ase ar fiqroben, rogorc – maTematika-<br />

Si, da amitomac aris, rom swored masSi (formalisturi<br />

SefuTvis SemTxvevaSi - maTematikur pandanSi (mewyvile)<br />

konkretuli poetebisTvis) erTiandeba fiqri da<br />

mzera (imisa, rasac niSnebi akeTeben an risi gakeTebis<br />

uflebac aqvT). (da is, rom ZalaSia maTematikuri, iseve<br />

rogorc kategoriuli imperativebi - albaT es aris saerTod<br />

mTeli am istoriis morali!) diskretulobisa<br />

da uwyvetobis gadaTamaSeba xSirad wignis Zenonur SinaarsSi<br />

gvxvdeba, magaliTisTvis movuxmoT Semdeg amonarids:<br />

"dapirispirebulobebi, romelTa gadakveTisas<br />

- xandaxan Serevisas - kombinaciis formebi warmoiSveba,<br />

myari ar aris: diskretuloba drodadro kvlavac<br />

uwyvetobad moiazreba, uwyvetoba - diskretulobad,<br />

msgavseba - sxvagvarobad, (aramsgavsi) sxvagvaroba<br />

- msgavsebad." an kidev: "... tba gamudmebiT diskretulad<br />

marcxena mxares meguleboda, TiTqos xelis Cayofac<br />

SemeZlo, sul uwyvetad, magram ver vaRwevdi iqamde,<br />

verc ki vexebodi". SegrZneba, romelic napiridan<br />

xelSesaxeb tbas izolirebas ukeTebs da "tbad" gansaz-<br />

Rvravs, ukve Tavad aris am cnebiT gansazRvruli, rac<br />

nanaxis realurad Sexebasa da xelis Cavlebas saTuos<br />

xdis. miuRwevadoba, rasac maTematikaSi usasrulod<br />

mcire da usasrulod didi ricxvebi gamohyavs asparezze,<br />

bevrwilad kontinuumis analizis winapirobaa. fen-<br />

184


omenTa sqematuri dacarielebis winaaRmdeg kidev erT<br />

gabrZolebad SeiZleba CaiTvalos egeris gaxeveba uRrani,<br />

periferiuli zonebis uwesrigobis winaSe, rac gamoixateba,<br />

magaliTad, mis gansakuTrebul siyvarul-<br />

Si sityvaTa iseTi konglomeratebisadmi, rogoricaa:<br />

"mtvrisSuqisfifqebi", "xmlisvada" - agreTve - gansakuTrebul<br />

sityvaTa maragi, dakavSirebuli mcenareTa<br />

dasaxelebebTan, profesiul leqsikasTan da sxv.<br />

"maTematikisa da bunebismetyvelebis filosofia-<br />

Si" herman vaili kontinuumis Sesaxeb wers, rom "...kontinuumi<br />

Tavis TavSi Caketili ideali ki ar aris, aramed<br />

usasasrulobisTvis gaxsnili velia, daniSnulebis<br />

veli; sxvagvarad xom aristoteles niSan-TvisebaTa<br />

sqemas davubrundebodiT... maSasadame, unda Seiqmnas<br />

erTeulebi funqciur cnebas daqvemdebarebul dapirispirebulobaTa<br />

Soris, magram ar unda daisvas SekiTxva<br />

(rom ar moxdes dapirispireba TavisTavad arsebul<br />

viTarebasTan), xvdeba Tu ara winamdebare sagani maT<br />

Soris." aq vailma, rogorc maTematikos-Teoretikosma,<br />

im intuitivizmis Tvalsazrisi warmoadgina, romelic,<br />

logicizmsa da formalizmTan erTad, maTematikaSi<br />

arsebul "metafizikur" poziciebs warmoadgens.<br />

logicistebisa da formalistebisgan gansxvavebiT,<br />

romlebic kmayofildebian maTematikur sagnebsa Tu<br />

ideebTan kalkulirebadi, konsinstenturi urTierTobiT<br />

imaSi dasarwmuneblad, rom isini namdvilad arseboben,<br />

intuitivistebisTvis aucilebelia, rom maTematikuri<br />

sagnebis warmoeba xdebodes nabij-nabij, sasruli<br />

saxiT, raTa maT mieweros arseboba, an - sul cota<br />

imis gamarTleba mainc, rom angariSgasawev Zalad iTvlebian.<br />

es ki cneba usasrulosTan dakavSirebiT niSnavs<br />

imas, rom mivdivarT osvald egeris im sakvanZo cnebasa<br />

185


Tu mravalgzis ganmeorebul gamonaTqvamamde, rom intuitivisti<br />

gamodis kantoriseuli simravlisa Tu absoluturi<br />

usasrulobis winaaRmdeg, romelic angariSgasawev<br />

Zalad iTvleba da aRiarebs mxolod namdvil<br />

(qmediT) uwyvetobas, rac igivea, rom gansazRvruli ma-<br />

Tematikuri amocanebis SemTxvevaSi swored es usasrulod<br />

mcire ver miva dasasrulamde bevri sasruli nabijis<br />

Semdeg. "isini ar midian, isini eswrafian usasrulobas<br />

(aqilevsis msgavsad)", egeris es winadadeba intuitivistebis<br />

bostanSi nasrol kenWad SeiZleba CaiTvalos,<br />

Tumca, igi diskretul uwyvetobaSi simravlis<br />

cnebasac eTamaSeba: "SemiZlia Tu ara tyis warmodgena<br />

rigebad Cawyobili morebisa Tu boZebis uTvalav Tu<br />

Znelad dasaTvlel simravled?"<br />

rac Seexeba filosofiasa da metafizikas Soris<br />

odiTganve arsebul dapirispirebas, egers, Tavisi maTematikuri<br />

paradigmis miuxedavad, ar emCneva am Temas-<br />

Tan Sexebis winaSe iseTi SiSi, rogoric aris, magaliTad,<br />

kantis mier aRniSnuli, Suasaukuneobrivi brZola<br />

realistebsa da nominalistebs Soris: "sxvadasxvagvari<br />

okularuli sityvaZvirobidan gamomdinare, Sedegs<br />

SeuZlia gaqvavebuli, TiTidan gamowovili varaudebi<br />

TavisTavad sagnebad warmoaCinos (an aqcios). xandaxan<br />

tipuri, universaluri damalulia laparakisa Tu<br />

realobis Sesabamis saxasiaToSi da SeiZleba warmoCindes<br />

Tu gamoifinos sinamdvileSi ("universalia sunt realia”).<br />

SeiZleba sinamdvileSi arc araferi imalebodes, es aris<br />

saxasiaTos miRma (da ar aris) tipuri da sxva araferia,<br />

Tu ara - saxeli, romelmac es Sedareba gamoiwvia<br />

("universalia sunt nomina”). Tuki figurebi "raRac rogorc"<br />

sityvebSi metasqematurad Casmuli sagnebia, maSin maT<br />

unda Seqmnan, Sekran (da Seavson) kunstkameraTa kuri-<br />

186


ozuli sademonstracio arsenali." an, iqneb, aq niSnebad<br />

realizebuli saxeebi da ritorikuli figurebi<br />

(zogadad: leqsikuri erTeulebi) cvlian winadadebebs,<br />

romlebic mocemulia vitgenStainis traqtatSi faqtebis<br />

logikuri suraTi? Tumca, aq winaswar nivTebis mowesrigeba<br />

ki ar xdeba, aramed Tavad nivTebi awesrigeben<br />

imas, rac aris erTi mxriv saqme da meore mxriv - sityva,<br />

da rac orives namdvilad SeuZlia. amdenad, isini<br />

Tanxmdebian, rom es gaakeTon". visac osvald egeris<br />

sityvaSi gamoWera unda, Tavadac ver mixvdeba, ise aRmoCndeba<br />

cxvirSi rgolgayrili da xelis cecebiTa da<br />

borZikiT mosiarule "vidre im mTis mwvervalamde (montes<br />

mus), sadac daTvi cekvavs..."<br />

"araferi, es aris" osvald egeris marto adrindeli<br />

wignis saTaurs ki ar mogvagonebs, romelSic igi ma-<br />

TematikiT gajerebuli refleqsiebiTa da sentenciebiT<br />

gvesxmis Tavs, aramed meinongis da mis "SeuZlebel<br />

sagnebsac" ki wvdeba. msgavs miniSnebebs am wignSi uamravs<br />

SexvdebiT, magaliTad, roca wignis Sua furcelze<br />

gamoTqmuli dakvirveba platonis citatas ("Teeteti",<br />

erTaderTi, gamonaklisis saxiT damowmebuli, citata<br />

wignSi - "visac raime mosazreba aqvs, gana, man ar unda<br />

warmoTqvas igi?...") eyrdnoba, Tumca, asociaciurad<br />

meinongis sakiTxamdec midis: "sagani, romelic SeuZlebelia,<br />

magaliTad mrgvali kvadrati, namdvili ver iqneba,<br />

ar arsebobs mrgvali kvadrati, casa da dedamiwas<br />

Soris aseTi ram ar arsebobs; amitomac aris mrgvali<br />

kvadratebi, - ambobs meinongi, - "upatrono sagnebi".<br />

yovelive aqedan ramdenime gverdis mere gamotanili<br />

poetologiuri daskvna ase gamoiyureba: "leqsi ambobs,<br />

rom sityvebis axsna erTimeores miyolebiT mxolod<br />

asea SesaZlebeli, anu - roca xdeba maTi dayvana<br />

187


ararsebul sagnebamde. sinamdvileSi varaudi imis Sesaxeb,<br />

rom mrgvali kvadrati ar arsebobs, emyareba siurrealistur,<br />

aranamdvil, ararealur daSvebas." problemis<br />

gadaWris sxva winadadebac arsebobs, romelic<br />

garkveul pativs poetur teqnikasac miagebs: "mrgvali<br />

kvadrati aris samkuTxedi, romelic trialebs: rogorc<br />

ki laibnicma pirvelad aRmoaCina, rom sityva<br />

Triangel anagramatuli gadanacvlebis Sedegad Tavis TavSi<br />

atarebda cneba Integral-s, SesaZlebeli gaxda usarulod<br />

mcire ricxvTa "gamogoneba", rac imis garantias<br />

iZleoda, rom gaqreboda umniSvnelo gansxvavebani da<br />

Seusabamobani (magaliTad, mTasa da daTvs Soris Berg-<br />

Bär)." magram yvelafer amaze adre laibnicis wignSi daisva<br />

yvelaze metafizikuri kiTxva, rac ki arsebobs:<br />

"...Tu ratom arsebobda saerTod rame da ara piriqiT,<br />

anu - araferi."<br />

poeturi "veluri azrovneba", romelic inspirirebulia<br />

mocemuli bgeriTi Tu niSnobrivi struqturiT,<br />

Tavisi figuraciebiT qmnis garkveulwilad damangrevel<br />

potencials metafizikuri abstraqtulobis<br />

dasamorCileblad da gardasaqmnelad. maTematikur<br />

disciplinebTan amis Serwyma osvald egerTan sargebliania<br />

efeqturobis, wesrigisa Tu uwesrigobis SesaZleblobis<br />

TvalsazrisiT. maTematikurad manipulirebadi<br />

kavSirebis gadatana yoveldRiur metyvelebaSi<br />

(gamudmebiT Tavis Sexseneba poeturad asec SeiZleba)<br />

SesaZlebelia sxvadasxva doneze - rogorc konkretuli,<br />

anu bgeriTi niSnebis raodenobrivi Sefasebisa da<br />

maTematikuri proporcionirebis Tu gematriuli er-<br />

Teulebis gaSifrvis Sualedur doneze, roca gansazRvrul<br />

niSnebs gansazRvruli ricxviTi sidideebi Seesabameba,<br />

romelTa daTvlac SesaZlebelia (amis ubad-<br />

188


lo ostati iyo egeris wignis Tanamdevi suli - dante:<br />

"gavacnobiere, rom "swori" gza dakargulia."), - aseve<br />

abstraqtul donezec, magaliTad, maTematikuri abstraqciis<br />

gadataniT an TvaliT araRsaqmelis TandaTanobiTi<br />

agebisas misi umarTebulo gamoyenebiT.<br />

yvelaze mimzidveli, rac enobrivSi maTematikuris<br />

gadatanisas SeimCneva da, albaT, yvelaze gabedulic<br />

mkiTxvelis fantaziis unaris gaTvaliswinebiT, aris<br />

egeris mier rimanis geometriis mWvretelobiTi misakuTreba<br />

da misTvis gezis Secvla. swored amitomac migvaCnia<br />

igi aserigad sainteresod, radgan igi aaSkaravebs<br />

im faqts, rom misi es ironiuli proeqti Tu poeturi<br />

damangrevloba, romelSic windawinve gacxadebulia<br />

warmosaxviTi, jvaredini xatebis Seqmnisa da maTi<br />

procedurulad gadmocemis mizani, mimarTulia tradiciuli,<br />

saxelmZRvanelo maTematikis abstraqtulobis,<br />

abstraqtuli uazrobisa da fantaziis simwiris winaaRmdegac.<br />

mosazreba, rom warmosaxviTi xatebis normireba<br />

uzustesi aRweris SemTxvevaSic ki mainc uaRresad<br />

rTulia, Tanabrad Seexeba maTematikasac da literaturasac.<br />

bernard bolcano, romelic ganekuTvneba<br />

maTematikurad moazrovneTa spekulatiur frTas,<br />

"maTematikis filosofiaSi" wers: "amis gamoc aris, rom<br />

am xatis konsistencia sxvadasxva adamianTan gansxvavebulia<br />

da aTasobiT SemTxveviT garemoebazea damokidebuli.<br />

[..] - amitomac ar mesmis, rogor axerxebda kanti,<br />

rom or mosazrebas Soris, romelTagan erTi odesRac<br />

winaswardaxazul, meore ki mxolod warmodgenaSi konstruirebul<br />

samkuTxeds Seexeba, imxela gansxvaveba epovna,<br />

rom pirveli apriori sinTezuri winadadebis zedapirul<br />

da arasakmaris, meore ki aucilebel da sakmaris<br />

mtkicebulebad CaeTvala." herman vails, rogorc<br />

189


maTematikos-konstruqtivists, drosa da sivrceSi<br />

cvalebadi konstelaciebis mimarT mgrZnobiare rimanuli<br />

geometria, sadac erT wertils swored evkliduri<br />

ganzomilebebi Seefardeba, gamohyavs usasrulod<br />

mcire ricxvTa uwyvetobis laibniciseuli principidan,<br />

romelic klasikuri geometriis ZiriTadi kavSirebis<br />

arsebobas mxolod drosa da sivrceSi usasrulod<br />

axlo-axlo ganlagebuli wertilebis SemTxvevaSi uSvebs.<br />

vaili: "nebismieri mdgradi mravalsaxeobisas koordinatTa<br />

nebismieri transformaciis sawinaaRmdegod<br />

saWiro xdeba raime invariantulobis Teoria..."<br />

rac Sexeba Cvens mosazrebebs "movlenaTa uciloblad<br />

homogenuri sivrcis" Sesaxeb, vaili sxvaTa Soris ambobs,<br />

rom isini saswrafod unda daubrundnen klasikur,<br />

evklidur sivrces. bolcanos zogadi da vailis specialuri<br />

SeniSvnebis fonze, egeri iZulebuli iyo - produqtiulobaze<br />

orientirebuli, grafikul-kvleviTi<br />

mimarTulebisTvis Seeqmna ormagi safuZveli. "es sibrtyeebi<br />

SeiZleba Cafiqrebuli iyos, rogorc Semousaz-<br />

Rvravi (sfero, wre, bliTi), an SemosazRvruli (oTxkuTxedi,<br />

grafikuli ujrebi); aqve unda aRiniSnos, rom<br />

yvela SemousazRvrav, anu samijne mrudis gareSe arsebul<br />

sibrtyes rodi aqvs yovelTvis erTmaneTisgan gansxvavebuli<br />

ferdebi (romelTa gansxvaveba sxvadasxva<br />

Seferilobis wyalobiT iqneboda SesaZlebeli), Tumca<br />

yovelTvis amJRavneben iseT Tvisebas, rom sivrces yofen<br />

or nawilad, Tanac - imgvarad, rom erTi naxevris<br />

erTi (gareT mdebare) wertili verafriT ver daukav-<br />

Sirdeba meore naxevris meore (Sida) wertils, Tuki sibrtyis<br />

gadakveTis nebarTva ar arsebobs." akrobatuli<br />

fantaziis am instruqciebs, romelic maTematikuri<br />

wignebis xangrZlivi kiTxvisa Tu kompleqsur-geomet-<br />

190


iuli Caqsov-Caburdulobis Sedegi SeiZleba iyos,<br />

Tan axlavs, Tu SeiZleba iTqvas, imTaviTve keTilmosurned<br />

ganwyobili osvald egeris ostaturad da faqizad<br />

Sesrulebuli naxazebi, romlebic warmoadgenen Cveni<br />

mosazrebis ara marto samganzomilebiani ganpirobebulobis<br />

ilustracias, aramed - maT organzomilebian<br />

gamoyenebasac, raTa es periferiuli zonebis minimum<br />

programuli manifestacia gascdes poeturobis,<br />

rogorc mravalganzomilebiani, Sinaganad da garegnulad<br />

amoyiravebuli warmosaxviTi sferos farglebs.<br />

191


192<br />

realuris paradoqsi xelovnebaSi<br />

amis miRma araferi Zevs.<br />

endi uorholi<br />

buneba xelovnebisa da msjelobis nayofia.<br />

nelson gudmeni<br />

dae, Semzaravi landebi gamogvecxadon.<br />

siuzen sontagi<br />

upirvelesi racionaluri gansxvaveba, romelic<br />

Tvisobrivi niSnebis gansazRvrebas maTi ganusazRvrelobisgan<br />

mijnavs da realuris Sesaxeb saubrisas realurs<br />

konstruqtSi eWvmitanili realobisgan gansxvavebul<br />

adgils miuCens, aris gansxvaveba cnebiTsa da<br />

aracnebiTs Soris. maSasadame, realuri, mxolod negatiurad<br />

daxasiaTebuli, am oridan ukanasknel kategoriaSi<br />

unda moxvdes, maSin, rodesac gansazRvrebebiT<br />

kodirebuli, WeSmariti Tvisebebis gamfiltravi mzera,<br />

ama Tu im Janris interesebze orientirebuli, ama<br />

Tu im konvenciiT gawafuli Tvali realizmis cdunebas<br />

dahyveboda da drosa Tu stilTan misi xelovnuri kav-<br />

SiriT motyuvdeboda. mniSvneloba ara aqvs, Tu ra pozicias<br />

davikavebT: kantianurs Tu konstruqtivistuls<br />

da, Sesabamisad, realuris principul mouxelTeblobaze<br />

gavamaxvilebT yuradRebas Tu nebismieri – sinamdvilis<br />

xelovnurobaze, - is Tvalsazrisi, romelsac<br />

mxedvelobaSi aqvs damkvirvebeli, gansxvavebuli<br />

xedva Tu meTodebi, realurs xSirad iseT sferod aRiqvams,<br />

mecnierebis Tu xelovnebis simboloebs Tavs rom<br />

aridebs, Tumca, amave dros, iseT wvdomasa da aRmoCen-


ebs gvTavazobs, romelTa formulireba an ganxorcieleba<br />

swored mecnierebisa da xelovnebis saSualebiT<br />

xdeba.<br />

zevqsosi da parasiosi<br />

Tu raoden anTropocentristulia xelovnebas-<br />

Tan dakavSirebuli refleqsiebi da Teoriebi, amas saukeTesod<br />

is sayovelTao Tanxmoba mowmobs, romliTac<br />

Tvalisamxvev mimezisSi Sejibris Sesaxeb uZveles antikur<br />

anekdots mogviTxroben. am situaciaSi upiratesobas<br />

xom mudam im xelovans miaweren, vinc daxatuli<br />

fardiT metoqe ise Seacdina, rom suraTis ukeT dasanaxad<br />

misi gadawevis survili gauCina, maSin, rodesac<br />

wesiT sxvas unda gaemarjva: imas, romelmac Tavisi organzomilebiani<br />

iluziiT frinvelebis motyuebac ki<br />

SeZlo. marTalia, analitikuri, mecnieruli poziciidan<br />

frinvelebis aRqma da masTan dakavSirebuli kognituri<br />

unarebi adamianis xedvaze ufro martiv meqanizmad<br />

aris miCneuli, magram Tu amas xelovnebis sin-<br />

Tezuri poziciidan SevxedavT, aucilebeli unda yofiliyo<br />

Sesabamisi vizualuri simbolizmis mniSvne-lovnad<br />

ganvrcoba an ganzogadeba, raTa cxovelebic ki<br />

aeyoliebina. Tumca, am anekdotis ganxilvisas erTi avtori,<br />

Jak lakani, yuradRebas swored frinvelebze amaxvilebs,<br />

rodesac "motyuebisa da Tvalis axvevis" Sesaxeb<br />

laparakobs:<br />

"rodesac frinvelebi zevqsosis mier funjiT moxatul<br />

zedapirs Seesien da amgvarad naxati yurZnis<br />

mtevnebad aRiqves, xelovanis warmateba is rodia, rom<br />

193


miseuli mtevnebi iseve srulyofilad aris gamosaxuli,<br />

rogorc es uficis galereaSi karavajos "baxusis"<br />

Tvalierebisas gvaocebs. is yurZnis mtevnebi marTlac<br />

karavajosTan rom yofiliyo, maSin sworedac rom daujerebelia,<br />

frinvelebs maTken aeRoT gezi, radgan xatvis<br />

aseT forsirebul maneraSi yurZens verafriT amoicnobdnen.<br />

is, rasac frinvelebi nugbrad miiCneven,<br />

bevrad ufro martiv, lakonur miniSnebas unda Seicavdes.<br />

amis sapirispirod, parasiosis magaliTi imas mowmobs,<br />

rom adamianis mosatyueblad sruliad sakmarisia,<br />

mas Tvalwin daxatuli farda avafaroT, anu suraTze<br />

is gamovsaxoT, ris miRmac swadia Caxedva" 1 .<br />

sagulisxmoa, rom lakani iseT "lakonur miniSnebaze"<br />

gvesaubreba, romelic frinvelis gonebisTvis gasageb<br />

Sinaarss itevs maSin, rodesac ufro damajerebeli<br />

iqneboda imis xazgasma, rom organzomilebian na-xats<br />

frinvelebis motyueba ar ZaluZs da mxolod samganzomilebiani<br />

modeli qmnis iseT iluzias, nadavlis<br />

modaraje mxecsac rom izidavs.<br />

194<br />

bruneleCis sarkis eqsperimenti<br />

da fiqsirebuli obieqtivi<br />

adamianis aRqmis unars istoriis faqtori rom ganapirobebs,<br />

amas kidev erTi gavrcelebuli da xSirad<br />

citirebuli eqsperimenti naTelyofs, romelic aRor-<br />

Zinebis xanis arqiteqtorma, filipo bruneleCim Caatara,<br />

savaraudod 1425 wels, da romelsac ervin panofskisa<br />

da, mogvianebiT, Jan-fransua liotaris 2 garda,<br />

pol foierabendic moixseniebs Tavis wignSi "mecniereba,<br />

rogorc xelovneba" 3 .


suraTi<br />

sarke<br />

Tvali<br />

baptisteriumi<br />

bruneleCi florenciis wminda ioanes baptisteriumis<br />

gareTa xeds xatavs, fonad ki gaprialebul sarkes<br />

iRebs. suraTis SuagulSi akeTebs nasvrets, romelic<br />

siRrmeSi farTovdeba, raTa masSi ufro mosaxerxebeli<br />

iyos cali TvaliT Caxedva. eqsperimenti imaSi mdgomareobs,<br />

rom mayurebeli unda dadges zustad im adgilas,<br />

sadac suraTi iqna daxatuli, anu florenciuli<br />

taZris SesasvlelTan, da iq garkveul simaRleze<br />

moTavsebuli suraTis ukana mxridan nasvretSi gaixedos.<br />

uzustesad daangariSebul manZilze, romelic<br />

baptisteriumsa da mayurebels Soris manZils mcire masStabiT<br />

Seesabameba, moTavsebulia sarke, romelSic mayurebeli<br />

xedavs ara mxolod daxatuli baptisteriumis<br />

anarekls, aramed – ormagad areklil namdvil zecasac<br />

da, Tuki im dRes ca moRrublulia, qari maT ormag<br />

anarekls igive mimarTulebiT miaqrolebs, saiTac<br />

namdvili Rrublebi miemarTeba, maT ki baptisteriumisken<br />

mimarTuli mzera maSin ixilavs, Tuki sarkes moa-<br />

Soreben. bruneleCis imis damtkiceba surs, rom mzera<br />

ise SeiZleba moatyuo, rom sinamdvile da xelovneba<br />

195


erTurTisgan veRar gaarCios. "Della pittura"-Si leon batista<br />

alberti amis Sesabamis Teoriasac ayalibebs, romelsac<br />

sul male pirveli kritikosebic gamouCndnen.<br />

"albertim evklidesgan Semdegi principi isesxa:<br />

"rac ufro maxvilia xedvis kuTxe, miT ufro mcire zomis<br />

gveCveneba sagani". keplerisa da dekartes Semdeg<br />

am principma dasavlur optikaSi mniSvnelovani roli<br />

Seasrula. Tanamedrove eniT rom vTqvaT, is fizikuroptikur<br />

sivrcesTan xedvis sivrcis gaigivebas gulisxmobs.<br />

[...] magram mxatvari calTvalebisTvis rodi xatavs,<br />

Tavi uZravad rom aqvT damagrebuli, aramed – ise-<br />

Ti mayureblebisTvis, suraTis win Tavisuflad moZraoba<br />

rom SeuZliaT. raTa maT suraTi mruded ar moeCvenoT,<br />

is srulebiT sxva kanonTa gaTvaliswinebiT unda<br />

daixatos" 4 .<br />

Camera obscura bruneleCis omagi areklvis iluzionistur<br />

gamosaxulebaze bevrad ukeTes modelad gvesaxeba,<br />

rogorc Tvalis, obieqturi xedvis, ise im rolis<br />

gamosaxatad, rac fotografiaSi obieqtivs ekisreba.<br />

mayurebeli aq kvlavac nasvretSi iyureba, magram<br />

amjerad ukve sarkis anareklidan gamosuli sinaTlis<br />

talRebiT Seqmnil suraTs ki aRar xedavs, aramed sina-<br />

Tle aRwevs nasvretis miRma Cabnelebul sivrceSi, romlis<br />

mopirdapire kedelzec Semotrialebuli suraTi<br />

Cndeba. Tavis werilSi "xedvis modernizeba" 5 (1988) jonaTan<br />

qreiri akritikebs im mosazrebas, TiTqos Camera<br />

obscura-s uwyveti ganviTareba fotokameris "centraluri<br />

epistemologiuri figura" yofiliyos. is, paul<br />

foierabendis msgavsad, Zireuli modelis monokularobaze<br />

akeTebs aqcents:<br />

"kameris gaxsna ukavSirdeboda maTematikurad gansazRvrebad<br />

erTaderT wertils, romlidanac SeiZleb-<br />

196


oda samyaros logikurad ganmarteba da warmodgena.<br />

[...] grZnobadi aRqma, romelic, nebismieri gagebiT, sxeulzea<br />

damokidebuli, mTlianad gamoiricxeboda am<br />

meqanikuri, monokularuli xelsawyos reprezentaciaTa<br />

sasargeblod, romlis auTenturoba eWvgareSed miiCneoda.<br />

[...] monokularuli modeli gamoricxavda<br />

TiToeuli Tvalis mier danaxuli gansxvavebuli da, amitomac,<br />

droebiTi, pirobiTi suraTebis urTierTSeTanxmebis<br />

problemas. 6 "<br />

qreiri axerxebs imis Cvenebas, Tu rogor cvlis XIX<br />

s.-Si geometrizirebadi optikis statikur models,<br />

TiToeul mayurebels mudam erTaderT perspeqtivasTan<br />

rom aigivebs, iseTi Tvalsazrisi, romelic xedvas<br />

gancdebisa da sxeulebrivi procesebis drosTan dakav-<br />

Sirebul cvalebadobad aRiqvams.qreiri aseve iziarebs<br />

miSel fukos pozicias, romelic, qreiris azriT, "saganTa<br />

wesrigSi" XVIII da XIX saukuneebs Soris mniSvnelovan<br />

zRvars avlebs da emSvidobeba reprezentaciis<br />

Zvel, kategoriulad fiqsirebul sistemebs, da romelic<br />

sabunebismetyvelo mecnierebaSi, zogad gramatikasa<br />

da faseulobaTa ekonomikur sistemaSi "arqeologiuri"<br />

mignebebiT enciklopediuri Semecnebis am istoriuli<br />

dekonstruqciis demonstrirebas cdilobs.<br />

reprezentacia da malkolm morlis bade<br />

reprezentaciis sistemaTa aRsasrulis aRsaniSnavad<br />

fukom Tavis "saganTa wesrigs" velaskesis "sefeqalebis"<br />

SesaniSnavi saxelovnebaTmcodneo analizi<br />

warumZRvara. marTalia, modelTa im sinamdviles, romelsac<br />

bruneleCis sarkis konstruqcia da Camera obscura<br />

197


iyenebs, aq suraTis organzomilebiani simboluri sivrcis<br />

ukuqceviToba cvlis, magram modelTa struqturebi<br />

ramdenadme mainc aris SemorCenili: sinaTle, TiTqmis<br />

Camera-s inversiis saxiT, gars exveva "gamosaxul<br />

adamianebsa da mayurebels, is mTlianad msWvalavs da<br />

gadalaxavs scenas (rogorc oTaxs, ise – tilos, tiloze<br />

gamosaxul oTaxsac da – im oTaxsac, sadac suraTiani<br />

molbertia moTavsebuli), yovelives mxatvris mzeris<br />

prizmaSi atarebs da im wertilSi aTavsebs, sadac<br />

mxatvari maT asaxvas Seudgeba" 7 . xolo iq, sadac xatvisas<br />

velaskesi imyofeboda da sadac Cven Tavsac aRmovaCenT<br />

mnaxvelis saxiT, warmosaxviT sinamdvileSi is<br />

samefo wyvili dabrZanebula, romelic daxatulma mxatvarma<br />

suraTze unda aRbeWdos da romelsac suraTis<br />

siRrmeSi moTavsebuli sarke bundovnad ireklavs.<br />

rodesac Tomas struTi Tavisi erT-erT fotoetiud-<br />

Si "Museo del Prado 7, Madrid 2005" am suraTs iyenebs, xedvis<br />

kuTxe Secvlilia: velaskesis tilo fotosuraTis<br />

marjvena zeda kuTxeSi eqceva, sefeqalebis win ki skolis<br />

formiani gogonebi dganan, gofrifebuli qvedaboloebiTa<br />

da maRali windebiT. istoriulad markirebuli<br />

erTi gamosaxuleba meoris komentirebas axdebs<br />

da TvalsaCinod asaxavs rogorc mxatvrobasTan fotografiis<br />

mimarTebas, ise – muzeumSi xelovnebis aRqmas<br />

anda, piriqiT, mis miuReblobas.<br />

ukuqceviTobis kidev erT formas mimarTavs malkolm<br />

morli, rodesac sakuTari naxatiT axdens ian vermeeris<br />

"samxatvro xelovnebis" saplakato reproduqciis<br />

gadmocemas. Tuki struTis fotosuraTis SemTxvevaSi<br />

daxatuli sarke jer kidev afarToebs rogorc<br />

fotoze asaxuli suraTis, ise TviT fotos mxatvrul<br />

sivrces, morli sul sxvagvar xerxs mimarTavs: fotos<br />

198


eproduqcias, ferTa filtris saxiT, baded Wimavs or<br />

daxatul suraTs Soris. vermeeris "samxatvro xelovnebis"<br />

SemTxvevaSi mTlad velaskesisebur daxvewil<br />

Sedegs ver vaRwevT (velaskesTan mayurebelTa mzera<br />

daxatuli xelovanis mzeras xvdeba); aq imave mimarTulebiT<br />

viyurebiT, saiTac – ukana planze gamosaxuli<br />

mxatvari da, amgvarad, Tvalwin misi modeli gvyavs. imis<br />

gamo, rom vermeerTan, rogorc misTvis aris damaxasiaTebeli,<br />

suraTis sivrce marcxnidan da ukana planidan<br />

aris ganaTebuli, maSin, rodesac velaskesis sefeqalebs<br />

wina planidan da marjvnidan ecemaT sinaTle,<br />

velaskesis mier bnel kedlebze bundovnad miniSnebuli<br />

suraTebisgan gansxvavebiT, vermeeri imdenad mkafiod<br />

gamosaxavs ukana planze Camokidebul rukas, rom<br />

masSi 1580 wlamde periodis niderlandebis topologia<br />

amoicnoba. Tuki velaskesi tilos ukana mxares gviCvenebs,<br />

vermeeris suraTis marcxena kuTxeSi Camofarebuli<br />

mZime farda reprezentaciisa da realizmis jerac<br />

uwyvet, klasikur kavSirze migvaniSnebs, magidaze<br />

dadebuli niRabi ki mimezisis simbolod gvevlineba. ase<br />

rom, aq kvlavac Semodis reprezentaciaTa sistema, romlis<br />

paradigmad ruka gvevlineba da romelsac Jan bodriari<br />

uaryofs Tavisi Txzulebis "realuris agonia"<br />

dasawyisSi. is Tavidan xorxe luis borxesis moTxrobas<br />

ixsenebs, imas, romelSic laparakia rukaze, romelsac<br />

sabolood miwis swored is monakveTi faravs, romelic<br />

maszea gamosaxuli. sabolood naTqvamia:<br />

"dResdReobiT abstraqcia rukis, dublikatis, sarkis<br />

Tu cnebis saxiT aRar arsebobs. garda amisa, simulacia<br />

ukve aRar ukavSirdeba garkveul teritorias,<br />

referencirebul arsebas Tu substancias. is iyenebs<br />

sxvadasxva models iseTi realuris generirebisTvis,<br />

199


omelsac arc warmomavloba gaaCnia, arc – realoba,<br />

da romelsac SeiZleba hiperrealuri ewodos. teritoria<br />

ukve win aRar uZRvis mis amsaxvel rukas da arc<br />

masze ufro drogamZlea. amieridan yvelaferi piriqiTaa:<br />

[...] ara ruka, aramed realuris kvalia mimofantuli<br />

aqa-iq da udabnoSi ganagrZobs arsebobas, - ara<br />

imperiis udabnoSi, aramed Cvens udabnoSi, TviT realuris<br />

udabnoSi." 8<br />

am kartografiuli Tezisis ilustraciad, romelic<br />

bodriaris Tvalsazriss iziarebs, gvevlineba is<br />

faqti, rom morli originals jvaredin CarCos afarebs,<br />

180 gradusiT Semoabrunebs, da ise cvlis naxatze<br />

mayureblis zogad STabeWdilebas, rom SeuZlebeli<br />

xdeba saganTa moxazulobis aRqma; mas erTi ujredidan<br />

meoreSi gadaaqvs TiToeul maTganSi moTavsebuli fer-<br />

Ta urTierTSerwyma. Tumca, morlis mier plakatis sibrtyeze<br />

gadasmuli akrilis fena gamosaxulebas auxeSebs,<br />

plakatze nabeWdi oTxi feri mkveTrad Cans figuraTa<br />

napirebsa da, yvelaze metad, saxelosnos iatakis<br />

Sav-TeTr filebze. Jan-klod lebenStaini yuradRebas<br />

imaze amaxvilebs, rom TviT morli Tavis namuSevrebs<br />

hiperrealizmisa Tu fotorealizmis terminebiT ar<br />

gansazRvravs:<br />

"post-popi? radikaluri realizmi? gamZafrebuli<br />

fokusis realizmi? fotografiuli realizmi? eqtaqromizmi?<br />

safrangeTsa da sxva qveynebSi amas "hiperrealizmi"<br />

ewoda, aSS-Si ki iseTma terminma moikida<br />

fexi, rogoric "fotorealizmia". es ukanaskneli morlis<br />

ar moewona [...]. TviTon "superrealizmi" arCia (1930<br />

wels mondrianma ukve gamoiyena termini "superrealisturi<br />

xelovneba"); ufro mogvianebiT, rogorc Cans,<br />

200


distanciis SesanarCuneblad, "zedmiwevniT ferwerasac"<br />

axsenebda." 9<br />

morlis tilo "doRis trasa" (Race Track) cxenebisdoRisTvis<br />

gankuTvnil gzas asaxavs, risTvisac morlim<br />

erT-erTi samxreTafrikuli turistuli saagentos<br />

sareklamo posteri gamoiyena (1970). morli monotipurad<br />

dabeWdili "X"-iT akonkretebs naxatis sibrtyes,<br />

rac, amavdroulad, plakatis citatisTvis xazis<br />

gadasmadac aRiqmeba; amiT is sakuTar superrealistur<br />

maneras TviTonve uaryofs. mocemul SemoqmedebiT fazaSi<br />

is sul ufro uxeS zomebs mimarTavs, maT Soris –<br />

naxatis iluzionistur donezec, rac imiT gamoixateba,<br />

rom originali TiTqos gafleTil-danakuwebulad<br />

warmogvidgeba; agreTve - saxeldobr sagnobriv donezec,<br />

ris magaliTadac suraTSi CarWobili dana gvevlineba<br />

("ubedureba" - Disaster, 1972–1974). performansi<br />

da kolaJi an, SesaZloa, asamblaJic, naTels xdian imas,<br />

rasac hiperrealizmSi akribuli ferwera, anda popartSi<br />

seriuli produqciebi, moaqcevs CrdilSi: imas,<br />

rom namuSevari - iqneba es fotosuraTi, posteri, wignis<br />

yda, supis kolofi Tu konservis qila - xelovnebis<br />

am mimarTulebis amosaval wertilad Readymade-s aqcevs.<br />

fotografiuli realizmi<br />

mokvecili indeqsurobis niSniT<br />

1972 wels kaselis axali galereis qveda sarTulze<br />

gamarTul, harald zemanis mier kurirebul, gamofenaze<br />

"documenta 5" naCvenebi iqna im mimdinareobis mravali<br />

warmomadgenlis namuSevrebi, romelsac gamofenis<br />

201


organizatorebma "fotografiuli realizmi" uwodes;<br />

eseni iyvnen jasper jonsi, riCard artSvageri, Cak<br />

qlouzi, gerhard rixteri, ralf goingzi, duein hensoni,<br />

franc gertSi da malkolm morli; amiT aRiarebul<br />

iqna xelovanTa am jgufis Semoqmedebis TviTmyofadi<br />

manera. Jan-kristof amanma katalogSi am mimdinareobisTvis<br />

damaxasiaTebeli eqvsi kriteriumi daasaxela:<br />

1. rixteris msgavs SemTxvevaSi, fonad TiTqmis mudam<br />

fotosuraTi an diapozitivia gamoyenebuli;<br />

2. tradiciul kompozicias cvlis suraTis siRrmeSi<br />

proecirebuli fotografiuli fonis arCevani;<br />

3. xelwera, rogorc ganmasxvavebeli niSani, sruliad<br />

gamoiricxeba;<br />

4. asaxuli sagani originalis (fonis) Sesabamisad,<br />

zustad aris gamosaxuli;<br />

5. motivebi mTlianad xelovanisa da misi garemocvis<br />

yoveldRiuri cxovrebidan aris nasasxebi;<br />

6. fotografiuli foni damxmare saSualeba ki<br />

ara, sagangebod SerCeuli amosavali mdgomareobaa suraTis<br />

suraTisTvis (am konteqstSi eqstremalurad<br />

JRers rixteris gamonaTqvami: "fotosuraTi ferweris<br />

damxmare saSualeba ki ar aris, aramed, piriqiT, ferweraa<br />

damxmare saSualeba ferwerulad Seqmnili fotosTvis")<br />

10 .<br />

ramdenadac gonivruli da gabeduli nabijia katalogSi<br />

amgvari kriteriumebis Camoyalibeba, imdenadve<br />

ueWvelia faqti, rom, Tundac im saSualebis gamo, romlebiTac<br />

maTi formulireba moxda, isini ver uZlebs<br />

seriozul gadamowmebas. Tundac – imas, Tu ramdenad<br />

zustad gamoxatavs aucilebel mxatvrul maneras sityva<br />

"zustad". aseve, morlis badis meTodi, uSualo<br />

202


gadatanas rom uaxlovdeba, ara mxolod gviCvenebs sizustis<br />

mTel SesaZlo diapazons, aramed – funjis odnav<br />

uxeSi monasmis SemTxvevaSi – eqspresiul Jestsac<br />

ar gamoricxavs; igive SeiZleba iTqvas sxva mxatvruli<br />

manerebis Sesaxeb, romlebic fotosuraTis msgavsad axdens<br />

tiloze originalis proecirebas.<br />

originalad fotografiis amorCevas is upiratesoba<br />

aqvs, rom fotosuraTebi ara mxolod istoriulad<br />

iZleva gamomsaxvelobis sruliad axal saSualebebs,<br />

aramed, Tuki maT niSnebad miviCnevT, niSnisa da<br />

gamosaxulebis statusebis Sesaxeb diskusiaSi saukeTeso<br />

nimuSad gamodgeba. Carlz s. pirsi erTmaneTisgan<br />

ganasxvavebs "ikonur" niSnebs, romlebic TavianT referents<br />

msgavsebiT ukavSirdeba, "indeqsurs", romlebic<br />

garegnulad imave efeqts qmnis, rasac – referenti<br />

(rogorc kvamli da orTqli) da – "simbolurs", romlis<br />

kavSiri referentTan konvenciuria. fotografias<br />

pirsi TviTonve miakuTvnebs indeqsur niSnebs. rolan<br />

barti mas kvaldakval mihyveba, rodesac, fotografiiT<br />

dakavebuli adamianebis SesaZlo manipulaciaTa Soris,<br />

upiratesobas arc Cabnelebul oTaxSi gamJRavnebas,<br />

arc kameris damontaJebas, obieqtivs, perspeqtivas,<br />

SuqCrdilsa Tu ekrans aniWebs, aramed – fotoqa-<br />

Raldze qimiuri reaqciis meSveobiT sinaTlis talRebis<br />

uSualo gavlenas. amgvarad, barti im daskvnamde<br />

midis, rom fotografiis Zireul princips xelovneba<br />

an komunikacia ki ara, referencia warmoadgens. is faqti,<br />

rom fotografia, misi cifruli reproducirebis,<br />

sayovelTao gavrcelebisa da survilisamebr Secvlis<br />

epoqaSi dokumentaciis kidev ufro arasando sa-<br />

Sualebad iqca, vidre – retuSis dros, bevrs verafers<br />

aklebs am principuli xedvis damajereblobas. Tuki<br />

203


adre Camera obscura da fotokamera Tvalis models warmoadgenda,<br />

- fiziologi helmholcisTvis maSinac ki<br />

aSkara iyo xelsawyoebTan SedarebiT am organos teqnikuri<br />

nakluloba (brma laqebi, ferTa gafantva, dazolili<br />

Crdilebi), - axla suraTis cifruli kodireba<br />

da proecireba mxedvelobis procesis modelad aris<br />

warmodgenili, miuxedavad sruliad gansxvavebuli gavlenisa<br />

da organizebisa. suraTis damuSavebis cifrulad<br />

gavrcobilma SesaZleblobebma wesiT im zRvarze<br />

unda migviTiTos, rasac rolan barti xelovnebasa da<br />

fotografias Soris avlebs. "naTel oTaxSi" gamoTqmuli<br />

misi mosazrebebi xom mogonebebis fotografiasa<br />

da istoriul fotografias ukavSirdeba da "studium"-<br />

is (codnis) da "punctum"-is (mimzidveli detalis) cnebebiT,<br />

upirveles yovlisa, nanaxi fotografiebiT mogvril<br />

sakuTar STabeWdilebas uRrmavdeba; amasTan, "punctum"<br />

SeiZleba gavigoT, rogorc realobis swored is<br />

gansaxiereba, ramac mnaxvels fotosuraTisadmi interesi<br />

unda aRuZras, maSin, rodesac, valter beniaminis<br />

mier "fotografiis mcire istriaSi" gamoTqmuli Tvalsazrisis<br />

Tanaxmad, codna xdis SesaZlebels fotosuraTebis<br />

wakiTxvas, gaSifrvasa da istoriul indeqsad<br />

miCnevas.<br />

axali paradigmis saxiT indeqsurobis instalirebas<br />

cdilobs amerikeli xelovnebaTmcodne rozalind<br />

i. krausi. mas Semohyavs lingvistika da lakani da, Tavisi<br />

Tanamoazreebis, hol fosterisa da benjamin baClos<br />

msgavsad, modernizmis im formalistur xedvas emijneba,<br />

ufrosi Taobis mkvlevrebma rom Camoayalibes. indeqsurobasTan<br />

dakavSirebul Tavis narkvevSi "Notes on<br />

the Index I + II" krausi amosaval wertilad iRebs mxatvrul<br />

fotografias (men rei) da sinaTlis fizikuri ana-<br />

204


eWdis saxiT ukavSirebs mas marsel diuSanis Readymadeebs,<br />

romlebic mas miaCnia subieqturi saavtoro xelovnebidan,<br />

romelic arasodes Tavisufldeba eqspresiuli<br />

niSnebisgan, paradigmaTa namdvil gadasvlad obieqtur<br />

SemoqmedebaSi. 1970-iani wlebis xelovnebis mravalsaxovnebasTan<br />

dakavSirebiT krausi aseT kiTxvas<br />

svams:<br />

"magram koleqtiuri stilis ararseboba gana WeSmariti<br />

gansxvavebulobis niSania? iqneb, yvela es garemoeba<br />

sul sxva raRacis maniSnebelia?" 11<br />

vito akonCis 1973 wels Sesrulebul videonamuSevarTan<br />

dakavSirebiT, romelsac "Air Time" ("airis dro")<br />

ewodeba da romelic avtors sarkis sakuTar anarekl-<br />

Tan saubarSi warmogvidgens, krausi ixsenebs "shift"-is<br />

(gadaadgilebis) iakobsoniseul lingvistur kategorias,<br />

romelsac piris nacvalsaxelebic miekuTvneba;<br />

lingvistis azriT, am ukanasknelT mxolod imitom<br />

aqvT azri, rom azrs icvlian, "carielebi" arian da mosaubres<br />

gansxvavebuli SinaarsiT maTi gamoyeneba Seu-<br />

Zlia. imave naSromSi krausi moixseniebs lakaniseul<br />

"sarkis stadias", romelsac eqvsidan Tvramet Tvemde<br />

Cvili bavSvebi miekuTvnebian. imgvar saganTan sakuTari<br />

Tavis gaigiveba, romelic pirveladi gaucxoebis gamo<br />

gareSed aRiqmeba, lakanisTvis "warmosaxviTis" safuZvels<br />

warmoadgens, maSin, rodesac enaTmecnierebas<br />

preeqsistenciur CarCo-garemoebebTan uwevs dapirispireba<br />

da amiT istoriul ganzomilebas, - "simboluris"<br />

safuZvels - uxsnis gzas. raTa simboluris mniSvnelobis<br />

wvdoma gaxdes SesaZlebeli, Cvili bavSvisTvis,<br />

romelic sarkis win aRmoCndeba, aucilebelia, iqve iyos<br />

mesame pirovneba, romelic identifikacias gauadvilebs<br />

da amdenad ganaxorcielebs "triangulacias",<br />

205


ac warmosaxviTis, simbolurisa da realuris erTur-<br />

Tisgan gansxvavebas gulisxmobs; am cnebebs Seesabameba<br />

"suraTi", "signifikati" da "signifikanti".<br />

hol fosteri "realuris dabrunebaSi" agreTve<br />

saubrobs lakanis "shift"-ze, Tanamedrove xelovnebisTvis<br />

damaxasiaTebel iseT gadaadgilebaze, gansakuTrebuli<br />

simkveTriT sindi Sermenis SemoqmedebaSi rom iCens<br />

Tavs. is am azrs lakanis "fsiqoanalizis oTx Zireul<br />

cnebaSi" Camoyalibebul sam sqemaze dayrdnobiT<br />

aviTarebs. pirveli sqema - obieqti - suraTi/xati - geometriuli<br />

wertili - "gvaxsenebs optikas, romelic operatiuli<br />

montaJis dros gamoiyeneba da romlis drosac<br />

Tavdayira gadabrunebuli perspeqtivis gamoyeneba<br />

xdeba. 12 "<br />

obieqti suraTi/xati geometriuli wertili<br />

sinaTlis ekrani tablo<br />

wertili<br />

lakanis xatovani metyvelebis Tanaxmad, perspeqtivis<br />

gadabrunebisas mayurebeli mzeris obieqti xdeba<br />

da sabolood TviTon iqceva suraTad. am poziciis<br />

nimuSad hol fosteri sindi Sermenis Film Stills-iT Sesrulebul<br />

adrul namuSevrebs asaxelebs: "1975-1982<br />

wlebis adreul namuSevrebSi, Standfotos-Ti dawyebuli,<br />

fonis proeqciebiT, Centerfolds-iT da ferTa cdebiT dam-<br />

Tavrebuli, SermanisTvis suraTis arss subieqti warmoadgens.<br />

[...] marTalia, misi subieqtebi xedaven, magram<br />

206


isini, upirveles yovlisa, TviTon iqcevian xedvis obieqtebad."<br />

13<br />

meore sqema, sinaTlis punqti - ekrani - tablo, lakanis<br />

Tanaxmad, suraTis punqtSi ganTavsebul subieqts<br />

saSualebas aZlevs, dainaxos sinaTlis punqtSi arsebuli<br />

obieqti; mas ekrani icavs, winaaRmdeg SemTxveva-<br />

Si, realurTan Sexeba daabrmavebda. ekrani, rogorc<br />

laqa, faravs ori koncentruli wrisagan Semdgari lakaniseuli<br />

ilustraciis centrs. lakani imowmebs moris<br />

merlo-pontis "aRqmis fenomenologias", sadac<br />

laparakia sinaTlis iseT eqsperimentebze, dabrmavebis<br />

efeqts rom qmnis, romlis drosac momcro ekrani<br />

saSualebas iZleva, davinaxoT sinaTlis sxiviT dafaruli<br />

obieqti; Semdeg lakani ganagrZobs: "ltolvas-<br />

Tan mimarTebaSi realoba mxolod da mxolod marginaluria"<br />

14 . fosteris azriT, am SemTxvevas Seesabameba<br />

sindi Sermenis Sua periodis (1987-1990) namuSevrebi -<br />

modebis fotografiebi, zRapris ilustraciebi, xelovnebis<br />

istoriasTan dakavSirebuli portretebi da katastrofebis<br />

amsaxveli suraTebi. unda iTqvas, rom is<br />

ver axerxebs meore fazis pirvelisgan arsebiTad gamijnvas,<br />

sxvaTa Soris, imis gamoc, rom gaugebrad JRers<br />

misi mtkiceba, rom xelovani "uaxlovdeba suraTis ekrans,<br />

mis reprezentaciul repertuars".<br />

mzera suraTi/xati warmodgenis<br />

ekrani subieqti<br />

207


lakanis mesame sqema pirvel or sqemas erTmaneTs<br />

afarebs, ris Sedegadac suraTi/xati da ekrani SuaSi<br />

eqceva, marjvniv warmosaxvis subieqi aRmoCndeba, marcxniv<br />

ki - mzera. "mxolod subieqti - adamianuri subieqti,<br />

swrafvisa da survilis matarebeli, romelic,<br />

saboloo jamSi, adamianis arsTan igivdeba, cxovelisgan<br />

gansxvavebiT, mTlianad ar eqvemdebareba am SeboWilobas.<br />

is gansakuTrebulad gamoirCeva. riT? imiT,<br />

rom ekranis funqcias mTliani sistemidan gamohyofs<br />

da mas eTamaSeba. marTlac, adamians niRbiT TamaSi xelewifeba;<br />

ekrani ki am SemTxvevaSi Suamavlis funqcias<br />

asrulebs" 15 . niRbiT TamaSi mzeris asxletas, aridebas<br />

unda niSnavdes, im mzerisa, rogorc is lakans esmis:<br />

rogorc gaumaZRari, xarbi Tvalis boroti da saSiSi<br />

mzera. lakanis TqmiT, ekranma mzera unda moarjulos<br />

da far-xmali daayrevinos. am Sualeduri instanciis<br />

gauqmebis, ekranis gaxleCis SemTxvevaSi, realuri Tavis<br />

qaosur, uformo arss gamoavlenda. pop-artic, romelsac<br />

fosteri siurealizmis perspeqtividan udgeba,<br />

gansakuTrebiT endi uorholiseuli "ubedurebis" seria<br />

da sxva, uaxlovebs fosteris msjelobas lakanis<br />

sizmris Teoriasa da bartis "punctum"-s. am SemTxveva-<br />

Si, swored "silkscreens" axdens lakaniseuli ekranis rRvevas.<br />

duein hensonisa da jon de andreas figurebis xelovnuroba,<br />

misi azriT, iluzionizmis iseT dones aRwevs,<br />

rom isini realurTan SexebaSi Sedis: "es xelovneba<br />

Segnebulad imasve sCadis, rasac siurrealizmi gaucnobiereblad<br />

akeTebda: iluzionizmi realuris zRvramde<br />

mihyavs. aq iluzionizmi moCvenebiTi fenebiT ki<br />

ar faravs realurs, aramed, piriqiT, ucnauri, SemaSfoTebeli<br />

sagnebis CvenebiT aSiSvlebs mas [...]" am strategiis<br />

gverdiT is meore strategias ayenebs, romel-<br />

208


ic ufro pirdapiri gziT aRwevs mizans: "meore gza pirvelis<br />

sawinaaRmdegoa, Tumca, imave mizniskenaa mimarTuli:<br />

is uars ambobs iluzionizmze, ufro swored<br />

ki – obieqtisa da mzeris nebismier sublimaciaze, raTa<br />

gamoixmos realuri, rogorc aseTi" 16 .<br />

am meore strategiis nimuSad fosters swored sindi<br />

Sermenis namuSevrebi miaCnia. marTalia, fosteri<br />

aqac konvenciebis da, aqedan gamomdinare, formebis enis<br />

warmoqmnis garduval safrTxes xedavs, gansakuTrebiT,<br />

"kodirebuli eqspresionizmis" SemTxvevaSi, magram<br />

realuris gamoaSkaravebis principul SesaZleblobaSi<br />

mainc ar epareba eWvi.<br />

mixael fridi naSromSi "ratom iZens fotografia<br />

rogorc xelovneba iseT mniSvnelobas, rogoric arasodes<br />

hqonia" gamoTqvams azrs, rom "Sermenis namuSevrebisadmi<br />

miZRvnili vrceli kritikuli literatura<br />

metwilad gadaWarbebulad Teoriulia", xolo am xelovanis<br />

mier Seqmnili Film Stills jer kidev "xelovneba<br />

da obiqturoba"-Si Camoyalibebuli sakuTari cnebis -<br />

antiTeatraluroba xelovnebaSi - ganxorcielebad<br />

miaCnia: "miuxedavad im faqtisa, rom is TiTqosda kameris<br />

win "msaxiobobda", [...] Sermeni, amave dros, erideboda<br />

emociis gamoxatvas da iseT scenebs, romelic mayurebels<br />

SeiZleba, am sityvis uaryofiTi gagebiT, Teatralurad<br />

moCveneboda" 17 . rogorc wignis saTauri<br />

ityobineba, frids, bartisgan gansxvavebiT, arc is uWirs,<br />

rom fotosuraTebi CarCoSi Casmul da kedelze<br />

Camokidebul xelovnebis nimuSebad gaasaRos 18 (is maT<br />

XVII-XVIII saukuneebis ferwerul tiloebs upirispirebs),<br />

fotosuraTis arc filmis Janridan gamomdinare<br />

gaanalizeba miaCnia problemad, ris motivaciasac Sermenis<br />

Stills-is garda hiroSi sugimotosa da jef holzis<br />

209


namuSevrebiTac axdens (es ukanaskneli Tavis Catalogue<br />

raisonné-Si fotosuraTebs or kategoriad anawilebs:<br />

"dokumenturi" da "kinematografiuli"). mxatvruli<br />

fotografiis mzardi gavrcelebis pirobebSi frids<br />

miaCnia, rom realizmisa da modernizmis urTierTdamokidebulebis<br />

mravali miseuli Tema axleburad aris<br />

wamoWrili. igi mTel Tavs uTmobs bartis "punctum"-<br />

s, romelic, misi azriT, mxolod daudgmel fotosuraTebSia<br />

SesaZlebeli. fridi cdilobs, sakuTari "fu-<br />

Zemdebluri kritikuli teqsti "xelovneba da obieqturoba"<br />

bartis "patara wignTan" SesabamisobaSi moiazros.<br />

"punctum"-s igi ukavSirebs marsel prustis SegrZnebebs,<br />

romlebic gaucnobiereblad iwvevs mZafr mogonebas,<br />

miuxedavad imisa, an iqneb swored imis gamo,<br />

rom barti am kavSirs uaryofs, amtkicebs ra, rom fotosuraTis<br />

naxvisas ara mogonebaTa aRZvras, aramed<br />

iseTi sinamdvilis danaxvas elis, romelic odesme realurad<br />

arsebobda. rac Seexeba Tomas dimendis fotosuraTebs,<br />

isini, fridis azriT, xelovanis intenciebiT<br />

aris "damsuyebuli". saamisod aucilebel winapirobad<br />

is miaCnia, rom xelovnebis nimuSs dimendis mier Seqmnili<br />

samganzomilebiani sivrciTi modelebi ki ara,<br />

swored es fotosuraTebi warmoadgens. fotoqaRaldze<br />

modelebisa da ganaTebis dafiqsireba, rogorc<br />

Cans, fridisTvis sakmarisia saimisod, rom yvelanairi<br />

SemTxveviToba sabolood gamoiricxos. sakmaod gaugebaria,<br />

Tu ratom ar SeiZleba gamofenaze gatanili<br />

modeli Camoscildes realobas (Tundac, masStabis,<br />

kvarcxlbekisa Tu sxva ramis meSveobiT) da ratom uaxlovdeba<br />

isini realobas mxolod da mxolod maTi samganzomilebianobis<br />

gamo (es garemoeba xom xelovnebad<br />

qandakebis miCnevasac gaarTulebda).<br />

210


simbolos niSniT enis filosofiis<br />

konvencionalizmi<br />

enis filosofiis sferoSi 1970-iani wlebis amerikaSi<br />

Cndeba xelovnebis kritikuli Teoria, romlis Tanaxmadac<br />

xelovnebas principulad ar SeuZlia realobis<br />

asaxva. arTur k. danto naSromSi "xelovnebis dasasrulis<br />

Semdgom" ambobs:<br />

"modernis epoqa maSin dasrulda, rodesac SeuZlebeli<br />

gaxda xelovnebis nimuSebsa da ubralo realur<br />

obieqtebs Soris grinbergis mier aRmoCenili dilemis<br />

artikulireba ara mxolod vizualuri cnebebiT, da materialurma<br />

esTetikam garduvalad dauTmo Tavisi<br />

adgili mniSvnelobis esTetikas. es ki, Cemi TvalsazrisiT,<br />

popis dabadebasTan erTad moxda" 19<br />

danto, marTalia, aRiarebs Tanamedroveobis materialistur<br />

esTetikas, romlis Tanaxmadac, magali-<br />

Tad, Sav-TeTri suraTi konkretuli sagnis, "suraTis",<br />

saxiT ise konkretdeba, rom sakuTari Tavis garda aRarafers<br />

aRniSnavs da, amdenad, Readymade-Si aRwevs srulyofas.<br />

masTan dakavSirebuli xelovnebis industriisa<br />

da instituciebis gansazRvrebis Zalas danto ar aTavisuflebs,<br />

magram amasTan Tvlis, rom xelovnebasa da<br />

realobas Soris zRvari gadalaxuli an sulac waSlilia.<br />

imis Taobaze, Tu rogor Semofarglavs sakuTar<br />

Tavs realoba, danto ar msjelobs, magram, rogorc<br />

Cans, swored amaze metyvelebs is naSromebi, romlebic<br />

man materialistur esTetikas miuZRvna.<br />

nelson gudmeni "xelovnebis enebSi" msgavsebisadmi<br />

sruliad sxvagvar damokidebulebas gamoTqvams. is<br />

uaryofs mis im funqcias, romelic niSnebs maT ref-<br />

211


erentebTan akavSirebs, riTac calsaxad gamoricxavs<br />

pirsiseuli niSnebis klasifikaciis erT-erT Semadgenels:<br />

"faqti isaa, rom ama Tu im sagnisa Tu movlenis aRsaniSnavad<br />

suraTi mis simbolod, aRmniSvnelad unda<br />

iqces, mas unda miemarTebodes; da am mimarTebiTi kav-<br />

Siris Sesaqmnelad aranairi msgavseba ar kmara. [...] "mar-<br />

Tali suraTi sagnis zedmiwevniT erTguli asli unda<br />

iyos", - amgvari mtkiceba uaRresad gulubryvilod mimaCnia.<br />

radgan Cem winaSe arsebuli sagani mamakacia, adamiani,<br />

uricxv atomTa gundi, ujredebis kompleqsi, qu-<br />

Cis mevioline, megobari, SeSlili da kidev ra aRar[...]<br />

Tuki es yovelive mocemuli sagnis arsebobis variantebia,<br />

maSin ar arsebobs misi asaxvis erTaderTi varianti;<br />

yvelas erTdroulad ki ver avsaxav. da, romc SevZlo,<br />

- rac ufro kargad gamomiva es, miT ufro Sors iqneba<br />

Sedegi realuri sagnisagan" 20 .<br />

"warmosaxviTis", "realurisa" da "simboluris"<br />

triadasTan signifikantTa SesaZlo mimarTebaze fiqri<br />

unda ganxorcieldes simboluris sferoSi, romelic<br />

istoriulad da kulturulad aris windawin gapirobebuli,<br />

magram enis filosofosi gudmeni kidev<br />

erT SezRudvas iTxovs: niSanTa pirsiseuli klasifikaciidan<br />

- "xati", "indeqsi", "simbolo" - is mxolod ukanasknels<br />

miiCnevs gamarTlebulad, Tumca aRiarebs,<br />

rom yvela maTgans SeuZlia, konvenciis wyalobiT, sruliad<br />

gansxvavebul rames aRniSnavdes, maSasadame, ara<br />

mxolod xelovnebis nimuSebisgan iTxovs, rom isini<br />

raRacis aRmniSvneli iyon, aramed TviT mniSvnelobisgan<br />

moelis, gansazRvrebis Tu Cveulebis wyalobiT, ra-<br />

Rac aRniSnos. enobriv mniSvnelobaze yuradRebis gamaxvilebasTan<br />

erTad TvalSi gvecema agreTve erTgvari<br />

212


kategoriuli esencializmi, gudmenis argumentacia<br />

amJravnebs aRqmulis Sesaxeb codnas (atomTa gundi,<br />

ujredTa kompleqsi...); amgvarad, suraTisa da masze<br />

aRbeWdili sagnis Sesaxeb diskusia imTaviTve gansxvavebul<br />

mimarTulebas iZens, vidre – im SemTxvevaSi, roca<br />

amosaval wertilad zedapirTa kontinuumis Sesaxeb<br />

fenomenologiuri gansjaa aRebuli.<br />

jer kidev ervin panofski ganixilavda sworxazovan<br />

perspeqtivas, rogorc simbolur sistemas.<br />

"radgan usasrulo, statikuri da homogenuri,<br />

mokled rom vTqvaT, wminda maTematikuri sivrcis struqtura<br />

fsiqofiziologiuri sivrcisas upirispirdeba"<br />

21 .<br />

gudmeni masxrad igdebs im Tvalsazriss, romelic<br />

perspeqtiul asaxvas perspeqtiul aRqmasTan aigivebs<br />

da msgavsebas suraTisa da masze gamosaxuli sagnidan<br />

gamomavali sinaTlis sxivebiT asabuTebs, erTurTs<br />

srulad rom emTxveva. aRqmulis enobrivi konotaciidan<br />

is gadadis aRbeWdilis denotaciaze, romelic<br />

misTvis aseve enobrivad, e. i. simbolur-konvenciurad,<br />

an, Sesabamisad, gansazRvrebiT aris fiqsirebuli. iluziis<br />

xarisxSi, anu imis albaTobaSi, rom suraTze asaxuli<br />

TviT suraTSi agvereva, gudmeni ver xedavs realizmis<br />

gradaciis SesaZleblobas. am Tvalsazriss, mar-<br />

Talia, is upiratesoba eqneboda, rom fiqciis elementebi<br />

(rogorc, magaliTad, calrqiani cxenebi) realur<br />

sagnebs gautoldebodnen, magram amiT sinamdvile-<br />

Si mxolod ama Tu im simboluri enis gavrceleba da<br />

moxerxebuloba Sefasdeboda.<br />

"swored aq Zevs, Cemi azriT, realurobis sacdeli<br />

qva: ara informaciis raodenobaSi, aramed – im simsubuqeSi,<br />

romliTac es informacia moedineba. es ki ima-<br />

213


zea damokidebuli, Tu ramdenad stereotipulia asaxvis<br />

modusi, ramdenad farTod gamoiyeneba mis mier Semotanili<br />

gansazRvreba-iarliyebi. realizmi pirobi-<br />

Tia; mas ganapirobebs reprezentaciebis is sistema, romelic<br />

ama Tu im mocemul epoqaSi mocemuli kulturisa<br />

Tu pirovnebisTvis normas warmoadgens" 22 .<br />

gudmenis Tvalsazrisi siRrmiseulad gansxvavdeba,<br />

Tundac, iseTi moazrovnis Tvalsazrisisgan, rogoric<br />

fukoa: is ar iTvaliswinebs kategoriebze damyarebul<br />

reprezentaciebis sistemasTan Tanamedroveobis<br />

aranair gansakuTrebul ganxeTqilebas, aramed saubrobs<br />

mxolod da mxolod kulturidan gamomdinare<br />

droSi gangrZobil cvalebadobaze ara mxolod stilisa,<br />

aramed – interesebsa da Cvevebze dafuZnebuli im<br />

kategoriebisa, romlebic referentebs avlens. am Tvalsazrisis<br />

fonze azrs kargavs yovelgvari saubari<br />

konkretizebis Sesaxeb - iqneba es arareprezentirebadi<br />

abstraqcia Tu, rogorc Readymade-is SemTxvevaSi,<br />

TavisTavad sagnis wardgineba. SesaZloa, gudmenTan am<br />

konkretizebas yvelaze metad "egzemplifikaciis" cneba<br />

uaxlovdebodes, ris magaliTebadac SeiZleba davasaxeloT<br />

wiTeli asoebiT dabeWdili sityva "wiTeli"<br />

anda mkeravis mier gamoyenebuli qsovilis qarga. aq<br />

xdeba garkveuli, - magram ara yvela, - niSan-Tvisebis<br />

gaTvaliswineba da, amavdroulad, simbolos meSveobiT<br />

maTi gadmocemac. gudmenis enaze egzemplifikacia dauflebasa<br />

da mimarTebis damyarebas niSnavs. am dros<br />

mniSvneloba eniWeba sagnis ara srulyofilad Cvenebas,<br />

aramed – iseTi konkretuli, cnebis Semqmneli niSnebis<br />

Cvenebas, romlebsac simboloebi Seicavs da romelTa<br />

logikuri urTierTmimarTebis gadmocema ara mxolod<br />

notaciis sistemebiT aris SesaZlebeli (partiturebi,<br />

214


diagramebi da a. S.), aramed aseve – rukebiTac, rogorc<br />

– marSalis kunZulebis macxovrebelTa mier Seqmnili<br />

"xelovnebis nimuSis" SemTxvevaSi, romelsac gudmeni<br />

asaxelebs ilustraciis saxiT: masze niJarebiT kulZulebia<br />

moniSnuli, bambukis ReroebiT - qaris mimarTulebebi<br />

da wylis dinebebi, rac savsebiT eTanxmeba mis<br />

konvencionalistur devizs: yvelafers SeuZlia yvelafris<br />

reprezentireba.<br />

amgvari gagebiT, suraTebi da qandakebebic notaciaTa<br />

Tu simboloTa sistemebia, oRondac isini im gansakuTrebuli<br />

simWidroviT gamoirCeva, romlis farg-<br />

215


lebSic ar xdeba yvelafris reprezentacia da denotacia<br />

da romelic SeiZleba davaxasiaToT, rogorc "eqspresiuli".<br />

swored amis safuZvelze u. j. T. miCeli da<br />

sxva kritikosebi askvnian, rom "semiotika - mecniereba,<br />

romelic ganisazRvreba, rogorc "zogadi moZRvreba<br />

niSanTa Sesaxeb", gansakuTrebul sirTuleebs awydeba<br />

maSin, rodesac suraT-xatTa arsis aRwerasa da teqstsa<br />

da suraT-xats Soris gansxvavebis axsnas cdilobs"<br />

23 .<br />

leqsikuri maragis (leqsikonis) gansazRvrebebSi,<br />

e. i. dasaSveb simboloTa wyebebsa da formis Secvlil<br />

kanonebSi, romlebsac formalur enebsa da maTematikur<br />

gamoTvlebamde mivyavarT, ara mxolod konvencionalizmi<br />

hpovebs umZafres da savaldebulo formulirebas,<br />

aramed yalibdeba maTematikurad zusti, logikurad<br />

sxarti cneba gamosaxulebisa da daxarisxebisa<br />

(funqciebisa). simbolosa da msgavsebis urTierTmimarTebisas<br />

sainteresoa is, rom logikuri kavSirebi<br />

anu formebi aucileblad rodi Semoifargleba erTaderTi<br />

movleniTa Tu suraTiT. ernest neijeli da jeims<br />

niumeni TavianTi "giodelis dasabuTebis" SesavalSi<br />

maTematikuri mniSvnelobis cnebis gansamartad moixsenieben<br />

papiusis Teoremasa da mis dualur Sesabamisobas,<br />

rac Cvens mocemul konteqstSi mSvenivrad asabuTebs<br />

imas, rom Sesabamisobebi, romlebic erTurTs<br />

(simboluri gansazRvrebis wyalobiT) logikurad em-<br />

Txveva, erTmaneTisgan garegnuli iersaxiT gansxvavdeba.<br />

216


"a) gviCvenebs papiusis Teoremas: Tu A, B, C warmoadgens<br />

sam nebismier gansxvavebul wertils I wrfeze,<br />

xolo A’, B’, C’, aseve, nebismieri sami wertilia II wrfeze,<br />

maSin wrfeTa wyvilebiT AB’ da A’B, BC’ da B’C, CA’<br />

da C’ gansazRvruli wertilebi R, S, T kolinearulia,<br />

e. i. isini III wrfezea ganlagebuli.<br />

b) warmoadgens pirveli nimuSis "dualur" Teoremas:<br />

Tu sami gansazRvruli wrfe A, B, C erTurTs I<br />

wertilSi gadakveTavs, xolo wrfeebi A’, B’, C’ - II we-<br />

217


tilSi, maSin AB’ da A’B, BC’ da B’C, CA’ da C’A gadakve-<br />

Tis wertilebiT gansazRvrul wrfeebs R, S, T eqnebaT<br />

saerTo wertili III.<br />

orive figuras erTi da igive "logikuri forma"<br />

aqvs, Tumca isini garegnulad absoluturad gansxvavdeba<br />

erTmaneTisgan" 24 .<br />

formaluri Sesabamisobebi gauwafavi TvalisTvis<br />

rTuli aRsaqmelia, magram Cemi martivi Tezis wvdoma<br />

advilia: saqme is gaxlavT, rom, Tuki, gudmeniseuli konvencionalisturi<br />

devizis Tanaxmad, yvelafers yvelaferi<br />

SeiZleba aRniSnavdes (am SemTxvevaSi, wrfeebi<br />

– wertilebs, wertilebi ki - wrfeebs), maSin xdeba mxolod<br />

logikur SesabamisobaTa gaTvaliswineba, rac<br />

TvalSisacem gavlenas axdens garegnul niSan-Tvisebebsa<br />

da msgavsebaze. magram mxolod onomatopoeziis gamo<br />

rodi miaweren poetTa utopiebi da stiliT dainteresebul<br />

ritorikosTa dialeqtika enas mimarTebiTobis<br />

SesaZleblobebs, romlebic bevrad ufro axlos aris<br />

sarkis anareklsa da struqturul msgavsebasTan, imis<br />

konkretul realizebasTan, ris Sesaxebac aris saubari,<br />

vidre amas konvencionalistebi aRiareben. amis<br />

formulirebas Zalze STambeWdavad axdens Teodor<br />

adorno "negatiur dialeqtikaSi", roca nominalizms<br />

akritikebs:<br />

"Tvals namdvilad ver davxuWavT nominalizmis<br />

mier ritorikis gamudmebul uaryofaze, mis mtkicebaze,<br />

TiTqos saxeli moklebuli iyos yovelgvar msgavsebas<br />

imasTan, rasac is gansazRvravs; amas ritorikuli<br />

momentis win wamoweviT ver SevepaeqrebiT. dialeqtikas,<br />

romlis dasaxelebac niSnavs enas, rogorc azrovnebis<br />

organos, SesaZloa, gadaerCina kidec ritorikuli<br />

momenti: srul indiferentulobamde mieax-<br />

218


loebina erTmaneTTan sagani da gamoTqma. [...] aman STaagona<br />

fenomenologia, romelic, rogorc yovelTvis,<br />

Zalze gulubryvilod Seecada sityvaTa analizis gadamowmebas.<br />

ritorikul xarisxSi kultura, sazogadoeba<br />

Tu tradicia acocxlebs azrovnebas; wminda antiritorikuli<br />

momenti ukavSirdeba im sivelures, romlis<br />

iqiTac mTavrdeba samoqalaqo azrovneba" 25 .<br />

xelovnebis gamotovebuli obieqti moCvenebiT<br />

muzeumSi, rogorc erT wignze miniSneba<br />

moris blanSo muzeums ganixilavs, erTi mxriv, rogorc<br />

iseT adgils, saidanac gaZevebul iqna xelovnebis<br />

calkeuli nimuSebis sazogadoebrivi funqciebi (religiasa<br />

da politikaSi) da, amasTan erTad, TviT sicocxlec;<br />

meore mxriv, misTvis es aris adgili, romelsac<br />

swored im warmosaxviTi rolis TamaSi xelewifeba,<br />

rac xelovnebas, rogorc fiqcias, axasiaTebs. codnisa<br />

da, amasTan, produqciis saSualebebis ganviTarebaSi<br />

is, pol valerisa da valter beniaminis msgavsad,<br />

xelovnebis sruliad axali cnebis warmoqmnas xedavs,<br />

radgan xelovneba reproduqciis wyalobiT yvelasTvis<br />

xelmisawvdomia:<br />

"raTa uswrafesad gamovixmoT mogoneba, warmosaxviTi<br />

muzeumi, upirveles yovlisa, Semdegi faqtis gamomxatvelia:<br />

rom Cven vicnobT yvela im kulturaTa<br />

xelovnebas, romlebmac sakuTari Tavi xelovnebas miuZRvnes;<br />

rom mas praqtikulad da CvenTvis sakmaod moxerxebulad<br />

gavecaniT, ara idealuri codnis Sedegad,<br />

mxolod erTeulebs rom ekuTvnis, aramed – cocxlad,<br />

realurad da universalurad (reproduqciebi). [...]<br />

219


eproduqcia xelovnebis nimuSebs maTive masStabebs<br />

akargvinebs: miniatura grandiozul panoramad gardaiqmneba,<br />

fragmentebad danawevrebuli da sakuTar<br />

TavTan gaucxoebuli panorama sul sxva suraTad iqceva.<br />

fiqtiuri xelovneba? magram, rogorc Cans, xelovneba<br />

swored amgvari fiqcia gaxlavT" 26 .<br />

Tuki reproduqcias am aspeqtiT ganvixilavT, amiT<br />

hiperrealisturi meTodebic moiazreba. laparakia xelovnebis<br />

sruliad sxvagvar ametyvelebaze, - igulisxmeba<br />

ara xelovnebis cnobili nimuSebi, rogorc metyveleba,<br />

ena, aramed laparakia enis inteleqtualur nimuSze,<br />

romelic iseT xelovnebad gvevlineba, sakuTar<br />

Tavs rom uaryofs, rodesac marsel brudTersi rene<br />

magritTan dakavSirebul Tavis proeqtSi "muzeumi,<br />

rogorc xelovnebis obieqti" miuTiTebs miSel fukos<br />

wignze "es ar gaxlavT Cibuxi": am wigniT, rogorc obieqtivirebadi<br />

realobis nawiliT, is, erTi mxriv, acxadebs<br />

sakuTar koncepcias "es ar gaxlavT xelovnebis nimu-<br />

Si" da gviCvenebs mis masazrdoebel fesvebs, meore<br />

mxriv, agrZelebs xelovanis karieras, romelic imiT<br />

daiwyo, rom 1964 wels moawyo sakuTari lirikuli krebulis<br />

"ugunuri fiqrebi" gamofena: wignebi TabaSirSi<br />

Caayaliba ise, rom maTi wakiTxva SeuZlebeli gaxda. amiT,<br />

rogorc Cans, daamarcxa damwerloba, rogorc enis<br />

nawili da konvencionalur mimarTebaTa sistema.<br />

"obieqtivaciis am axalma formam Tavi maSin iCina,<br />

rodesac man wignis darCenili egzemplarebi TabaSiris<br />

garsSi moaTavsa, riTac uerTdeba semantikuri destruqciis<br />

process, rakiRa saSualebas aRar gvaZlevs,<br />

gadavSaloT da wavikiTxoT wigni. poeziis semantikuri<br />

da leqsikuri ganzomilebis umaRlesi uaryofa, amave<br />

220


dros, paradoqsulad moicavs plastikurobasa da Tavad<br />

artefaqts" 27 .<br />

fukos wignis samuzeumo eqsponatad warmodgenis<br />

aqti wigns ubrunebs mis semantikur funqcias da wakiTxvadobas,<br />

TiTqos brudTerss am mxatvarTan mimar-<br />

TebaSi sakuTari SemoqmedebiTi Tauraqtis dabrunebac<br />

ganezraxos. fukos wignis xsenebiT mas igi obieqtTa<br />

sferoSi gadahyavs da, amave dros, mis wasakiTxad mogviwodebs.<br />

TviT fukos wignSi ki saubaria swored obieqtis,<br />

formisa da dasaxelebis gansxvavebulobaze, rac<br />

magritis cnobili naxatis magaliTze mtkicdeba, romelsac<br />

wignSi gafarToebuli CarCo da suraTis sivrce-<br />

Si mofarfate kidev erTi Cibuxi aqvs damatebuli.<br />

maSasadame, aq laparakia realobas, gamosaxulebasa da<br />

enas Soris urTierTmimarTebaTa gadakveTaze.<br />

"arsebiTi is aris, rom enobrivi niSani da vizualuri<br />

gamosaxuleba erTbaSad arasodes aris mocemuli.<br />

isini mudam eqvemdebarebian erTgvar ierarqias,<br />

romelic am formidan diskurszea mimarTuli, anda,<br />

piriqiT, diskursidan – formaze. [pirveli principi...]<br />

meore principi, didi xnis manZilze rom ganagebda ferweras,<br />

amtkicebs msgavsebis faqtsa da reprezentaciis<br />

jaWvis mtkicebiT xasiaTs Soris eqvivalenturobas.<br />

rogorc ki figuruli asaxva ama Tu im sagans (an sxva<br />

figuras) daemsgavseba, ferweris TamaSSi imwamsve Semoipareba<br />

yovlad banaluri, TavisTavad cxadi, aTasjer<br />

ganmeorebuli da mainc mdumare fraza: "rasac aq xedavT,<br />

swored is aris, rac aris." arc aq aqvs didi mniSvneloba<br />

imas, Tu ra mimarTulebiT vrceldeba reprezentaciuli<br />

mimarTeba: miuTiTebs Tu ara mxatvroba<br />

im xilulze, rac mas gars akravs Tu TavisTvis sagangebod<br />

qmnis iseT uxilavs, romelic TviT mas hgavs. arseb-<br />

221


iTi is aris, rom msgavseba da mtkiceba erTurTisgan<br />

ganuyofelia" 28 .<br />

principebisa da kategoriuli ierarqiebis ngrevasTan<br />

erTad xdeba simbolur sistemaTa da mimarTebi-<br />

TobaTa erToblivi amoqmedeba, isini ambivalenturobas<br />

iZenen, radgan ukve gaurkvevelia, Tu ra ras ganasaxierebs.<br />

grafika cdilobs sakuTari farglebis gadalaxvas<br />

da CanacvlebiT (arev-dareviT) mimarTebisa da<br />

gaigivebis gaTanabrebas, imavdroulad ki, am mcdelobis<br />

Tematizeba uaryofis saSualebiT xdeba. fukom nawerisa<br />

da suraTisgan Semdgar naxatebSi yovelmxriv<br />

mosinja denotaciis yvela SesaZlebloba. pop-artis<br />

seriebSi fuko suraTis damaqvemdebarebeli sintaqsis<br />

gamomwvevi swrafvis Sesaxeb Tavisi Tezis dasabuTebas<br />

xedavs. Tezas, rogorc Cans, am seriebis garda, komiqsebidan<br />

amoRebuli da naratiul konteqsts mowyvetili<br />

ikonografiac amtkicebs. hiperrealistTa reproduqciebi<br />

yvelaze adre axorcieleben am Wrils, TamaSi<br />

iwyeba modelsa da naxats Soris ganxorcielebuli gadasvla-gadataniT,<br />

simboloTa sistemis statusi gansazRvrebas<br />

moklebuli rCeba. fotografiuli da sxva<br />

reproducirebadi modelebis (originalebis) miuxedavad,<br />

isini - fotograf-xelovanTagan gansxvavebiT -<br />

amowmeben teqnikuri kvlavwarmoebis unars; gegonebaT,<br />

amiT nawilobriv SeiZlebodes im Saravandis aRdgena,<br />

romlis dakargvasac acxadebs valter beniamini, TiTqos<br />

laparaki "simultanuri koleqtiuri recepciis"<br />

winaaRmdeg mimarTul gacnobierebul aqtze yofiliyos,<br />

risi unaric, beniaminis azriT, mxatvrobas ar gaaCnia.<br />

suraTic da aso-niSnebic TiTqos dawmendili anu<br />

izolirebulia, TavianTi funqciebisgan daclilia, ma-<br />

Sin, roca seriuli ganmeoreba mxatvruli reproduq-<br />

222


ciis TiTqmis mWvretelobiTi aqtiT wydeba. originali<br />

(modeli) meryeobs aRmoCenasa da fotografiul indeqsalurobas<br />

Soris da Riad tovebs sakiTxs imis Sesaxeb,<br />

SeiZleba Tu ara modelsa da hiperrealistur<br />

gamosaxulebas Soris arsebuli am struqturuli transformaciis<br />

sivrcidan kvlav davamyaroT kavSiri raRac<br />

gareganTan, winarestruqturul realurTan. ufro<br />

optimisturi Jargoni ecdeboda, asaxvis gamouyenebel<br />

cariel adgilebSi gamWvirvaloba daenaxa, arada, swored<br />

es adgilebi gvevlineba stilis Semqmnelad.<br />

223


224


SeniSvnebi esseebisTvis<br />

Targmani da poetika<br />

1<br />

"am borkilebis asxma niSnavs Tavisuflebas..." elen gardneri,<br />

2000, gv. 15. "sayvarels, dasawolad rom emzadeba" ("To<br />

his Mistress Gooing to Bed").<br />

2<br />

anTologiis saxelwodebaa Not to speak of the dog. 101 short<br />

stories in verse, London 2000 ("rom araferi vTqvaT ZaRlze.<br />

101 ambavi leqsad"). megobar qals ki bibiane hqvia.<br />

3<br />

hiumi xotbas asxams ufro adrindel, antikur poetebs da<br />

Civis elisabedis epoqis poetTa yalbi, gadapranWuli, arabunebrivi<br />

gamoTqmebis, kazmulobis, sityvaTa TamaSis<br />

gamo da yvela am naklovanebas jer kidev petrarkasTan<br />

poulobs. donis satirebs, marTalia, iumors uwonebs, magram<br />

mis TviTgamoxatvis maneras uxeSad miiCnevs (John<br />

Donne, The Critical Heritage, London, 2000, gv. 212 ff).<br />

4<br />

ser filip sidni (1554-86) - dedofal elisabedis epoqis<br />

erT-erTi pirveli poetTagani, cnobili Tavisi sasiyvarulo<br />

sinetebiT "astrofilosi da stela" da romansiT<br />

"arkadia", romlebsac mis sicocxleSi gamoqveyneba ar<br />

eRirsa.<br />

5<br />

sxvaTa Soris, amave dros, mxarSi edga irlandias inglisis<br />

ZalauflebasTan brZolaSi da qalTa mSvidobiani<br />

politikis winaaRmdeg gamodioda.<br />

6<br />

leqsebisa da qadagebebis garda (yvelaze cnobilia misi<br />

ukanaskneli qadageba "Deaths Duel or a Consolation to the Soule,<br />

Against the Dying Life, and Living Death of the Body" - "sikvdilTan<br />

brZola, anu sulis nugeSi, sicocxlis kvdomisa da sxeulis<br />

cocxlad sikvdilis winaaRmdeg") vgulisxmob mis sakmaod<br />

vrcel esseistur danatovars, maT Soris adreul<br />

"Paradoxes and Problems"-s, mokle Canawerebs, romlebSic qa-<br />

225


lis cvalebad xasiaTs amarTlebs, bunebas arasaimedo avtoritetad<br />

acxadebs, anda acxadebs, xorcieli faseulobebi<br />

suliers sjobso; agreTve, traqtats "iathanathos",<br />

romelSic amarTlebs TviTmkvlelobas garkveul garemoebebSi<br />

(im SemTxvevaSi, rodesac saqme pirad interesebze<br />

ufro mniSvnelovan sakiTxs exeba) da romlis yvelaze<br />

provokaciuli Teza gaxlavT is, rom iesomac TviTmkvleloba<br />

Caidina; da "Pseudo-Martyr", sadac is emijneba Tavis<br />

yofil religiur TanamoZmeTa (kaTolikeTa - mTargm.)<br />

TviTgvemisa da tanjvisken ltolvas da Tavs mefisa da<br />

anglikanuri eklesiis erTgul msaxurad acxadebs.<br />

7<br />

John Carey. John Donne, Life, Mind and Art, London, 1981.<br />

8<br />

Helen Gerdner (editor). John Donne, The Elegies and The Songs and<br />

Sonnets, Oxford 2000. erT-erTi leqsi, romlis auTenturoba<br />

gardners aeWvebs (garda leqsebisa "The Token" - "niSani"<br />

da "Self Love" - "sakuTari Tavis siyvaruli"), gaxlavT "Sapho<br />

to Philaenis" ("safo - filenidas"), romelSic safo xotbas<br />

asxams lesbosur siyvaruls. miuxedavad imisa, rom am<br />

leqss mniSvnlovan xelnawerebsa da donis pirvel gamocemaSi<br />

vxvdebiT, gardneri naklebad safuZvliani stilisturi<br />

argumentebis safuZvelze cdilobs daamtkicos,<br />

rom igi dons ar ekuTvnis (misi TqmiT, donisaTvis damaxasiaTebeli<br />

sityvaTa gameorebis meTodi aq metismetad<br />

Warbadaa gamoyenebuli), riTac uneblieT sul sxva crurwmenas<br />

amxels. msjelobas amgvari daskvniT amTavrebs:<br />

"Znelad warmomidgenia, dons lesboseli safos sasiyvarulo<br />

sneulebis asaxva hqonoda ganzraxuli". rakiRa donis<br />

leqsebi siyvarulis nairsaxeobaTa kvlevas waagavs, warmoudgenlad<br />

sulac ar mesaxeba is, rom is SeiZleboda lesbosuri<br />

siyvaruliTac dainteresebuliyo.<br />

9<br />

Sdr. T. s. eliotis recenzia "The metaphysical Poets", romelmac<br />

xeli Seuwyo inglisurenovan samyaroSi jon donis<br />

226


Semoqmedebis xelaxal aRmoCenas. "...fiqris kvlavac<br />

grZnobad gardasaxva, es swored isaa, rasac jon donis<br />

poeziaSi vpoulobT" (wignSi: Arthur L. Clements (editor). John<br />

Donne’s Poetry, London 1992, p. 161); anda pasaJi donis leqsidan<br />

"The second nniversary": "[...] Her pure and eloquent blood / Spoke<br />

in her cheeks / and so distinctly wrought, / that one must almost say, her<br />

body thought" ["misi spetaki, metyveli sisxli / xmianebda mis<br />

Rawvebze da werda imdenad cxadad, / TiTqmis SegeZlo<br />

geTqva, misi sxeuli fiqrobso"].<br />

10<br />

filosofiuri gramatikis sawinaaRmdegod mTavari argumenti<br />

aseTia: amgvari ram rom arsebobdes, anu kategoriaTa<br />

sferoSi daSvebuli Secdoma TavisTavad rom badebdes<br />

gramatikul Secdomas, maSin damatebiT veRarafers<br />

SevimecnebdiT (sanskriti, rogorc amboben, yvelaze<br />

uZravi enaa, yvelaze dogmaturi gramatika aqvs, yvelaze<br />

meti Sinaarsobrivi, kategoriuli debulebiT). Tu ra<br />

Sedegebi SeiZleba mohyves Targmanis TeoriaSi Comskis<br />

ideebis gamoyenebas, amasTan dakavSirebiT ix., magaliTad:<br />

E. A. Nida, wignSi: Übersetzungswissenschaft, Wills Wolfram (Hrsg.),<br />

1981, S. 123 ff. an edvin gencleris kritika wignSi: Contemporary<br />

Translation Theories, 2001, The Sciense of Translation, S. 44 ff.<br />

11<br />

Sdr. deridas "Targmani da dekonstruqcia", misi Sesani-<br />

Snavi werili "Targmanis Teologia", sadac, upirveles<br />

yovlisa, laparakia Selingze da poeziisa da filosofiis<br />

cnebebTan mis mimarTebaze: "[...] amitomac maTematikisTvis<br />

Targmanis problema ucnobia: maTematika Tavisi arsiT<br />

Targmanis anulirebas warmoadgens." maTematikaSic arsebobs<br />

gansxvavebuli formaluri simboloebi Tu gamoxatvis<br />

saSualebani (decimaluri Tu hegzadecimaluri<br />

sistema), magram cnebebi (romlebic konstruqtivistuli<br />

TvalsazrisiT mainc emTxveva gamoxatvis saSualebebs)<br />

imdenad zustad aris gansazRvruli, anda simboluri<br />

227


gamoTvlebis doneze sistematizebuli, rom Targmani<br />

eqvivalenturi da advili samarTavi xdeba; maTematikis<br />

farglebSi formaTa Secvla sirTules ar warmoadgens,<br />

Tuki problema wminda maTematikuri xasiaTisa ar iqna, an<br />

Tuki mas gamiznulad ar qmnian, rogorc es daSifrvis<br />

SemTxvevaSi gvaqvs. mravalmniSnvelovneba TviT maTematikaSic<br />

sirTuleebs iwvevs da damatebiTi wesebisa Tu simboloebis<br />

(mag. frCxilebis) SemoRebas moiTxovs.<br />

12<br />

enobriv universaliebs, rasac valter beniamini "Targmanis<br />

amocanaSi" "wminda enis birTvs" uwodebs, misi azriT,<br />

enaTa urTierTmimarTeba gansazRvravs. magram amaSi<br />

aseve xedavs saSiSroebas Targmanis naivuri Teoriisa, Sinaarsis<br />

maqsimalurad zusti gadatanis mcdelobaSi<br />

CaZirvisa: "enebis Cems mier nagulisxmevi uSinaganesi urTierTmimarTeba<br />

gansakuTrebul konvergencias (Tanxvedras)<br />

gulisxmobs. enebi erTurTis mimarT ucxoni rodi<br />

arian, aramed, a priori da istoriuli garemoebebidan gamomdinare,<br />

erTurTs TavianTi saTqmeliT enaTesavebian". beniamini<br />

paralels avlebs Semecnebis kritikasTan, romelic<br />

"valdebulia daamtkicos suraT-xatebis Teoriis Seu-<br />

Zlebloba. Tuki iq cxadia, rom Semecnebisas, Tuki is sinamdvilis<br />

suraT-xatebiT aris dakompleqtebuli, obieqturoba<br />

sruliad gamoricxulia, aq SegviZlia vamtkicoT,<br />

rom Targmani SeuZlebelia, Tuki TviTmiznad original-<br />

Tan srul msgavsebas davisaxavT (Das problem des Übersetzens,<br />

Darmstadt, 1969, S. 159 ff.). derida TxzulebaSi "babilonis<br />

godolebi, pirdapiri da SemovliTi gzebi" beniaminis werils<br />

"dekonstruqciulad" kiTxulobs da cdilobs enaTa<br />

Tanxvedra kvlav Seusabamobad aqcios: "Targmanisas<br />

dasaxuli mizani - calkeuli enebi da maTi simravle maTi<br />

TvalsazrisebiTurT - sxva araferia, Tu ara, TviT ena<br />

rogorc babilonuri movlena. es arc universaluri enaa<br />

228


laibniciseuli gagebiT, arc – romelime calkeuli, bunebrivi<br />

ena; esaa enis enobrioba, ena rogorc aseTi, TviTidenturobis<br />

armqone is erTeuli, romelic enaTa simravlis<br />

arsebobasa da maT mravalferovnebas ganapirobebs"<br />

("Übersetzung und Dekonstruktion", Frankfurt, 1997, S. 159 ff.).<br />

13<br />

im problemebTan dakavSirebiT, rasac meqanikur Targmans<br />

enis mravalganzomilebianoba uqmnis, ix., mag., ingar<br />

milnis 4. 10. 2001 Canaweri veb-gverdze www.boersenblatt.net:<br />

"meqanikuri Targmanis lingvisturi safuZvlebis Seswavla<br />

udides ZalisxmevasTan aris dakavSirebuli. sityvebisa<br />

da cnebebis mravalmniSvnelovneba, romelsac yvela<br />

enaSi aqvs adgili, winadadebis wyobidan gamomdinare<br />

mravalmniSvnelovneba da nacvalsaxelTa warmoebasTan<br />

dakavSirebuli problemebi am sakiTxSi mxolod aisbergis<br />

kenweros warmoadgens..."<br />

14<br />

roman iakobsoni, "forma da sazrisi". kidev erTi "Targmanis<br />

pesimisti" gaxlavT arTur Sopenhaueri: "leqsebis<br />

Targmani SeuZlebelia, isini SeiZleba mxolod axlebur<br />

yaidaze daiweros, magram esec mudam warumatebelia" (Störig,<br />

[Hrsg.], 1969, S. 103 ff.).<br />

15<br />

H. J. Störig, [Hrsg.], Das Problem des Übersetzens, Darmstadt, 1969,<br />

S. 65.<br />

16<br />

Sdr., bertran raseli: "...tipur gamoTqmebs TavisTavad<br />

arasodes aqvT azri, isini im winadadebis azrs emsaxureba,<br />

romelic maT Seicavs" (naSromidan "daxasiaTeba", Wolfgang<br />

Stegmüller (Hrsg.), Das Universalien-Problem, Darmstadt, 1978, S. 23).<br />

17<br />

amasTan dakavSirebiT ix.: Hans-Jost Frey, Übersetzung und<br />

Sprachtheorie bei Humbolt in Übersetzung und Dekonstruktion, Frankfurt,<br />

1997, S. 57 ff.: "eqvivalenturoba aucilebelia mxolod<br />

im TvalsazrisiT, rom enobrivi niSani raRac iseTs gamoxatavs,<br />

masze aranairad rom ar aris damokidebuli, amitomac<br />

misi sxva niSniT Canacvleba Sinaarsis damaxinjebis<br />

229


gareSe SeuZlebelia. rakiRa sityvis humboltiseuli gageba<br />

amas gamoricxavs, mas ukve aRar esmis Targmani rogorc<br />

msgavsis sxva enaze gamoTqma: is Targmans swored gansxvavebaTa<br />

kuTxiT udgeba... Tanxvedris SeuZleblobas<br />

ganixilavs, rogorc enis ganviTarebis pozitiur, SemoqmedebiT<br />

SesaZleblobas."<br />

18<br />

sazrisis SemTxvevaSi frege saubrobs ara konteqstze,<br />

aramed mocemulobis ragvarobaze; misTvis amosavalia is<br />

msgavseba, romelsac is gansazRvravs, rogorc saxelebsa<br />

Tu niSnebs Soris urTierTdamokidebulebas: am gagebiT,<br />

a=b gamoxatavs Semecnebas im SemTxvevaSi, Tu orive erTsa<br />

da imaves niSnavs, sazrisi ki sxvadasxva aqvT. gansxvaveba<br />

mxolod maSin gamovlindeba, Tu niSnis gansxvavebuloba<br />

mis mier gadmocemuli mocemulobis gansxvavebulobas<br />

Seesabameba. astronomiuli sinamdvilidan moSveliebul<br />

magaliTs frege TviTonve ewinaaRmdegeba, rodesac ambobs:<br />

"ama Tu im dasaxelebis sazriss Caswvdeba yvela, vinc<br />

icnobs Tavis enas, gnebavT, gansazRvrebaTa simravles".<br />

fregesTvis winadadebis (mtkicebis) sazrisad fiqri gvevlineba,<br />

xolo winadadebis Sinaarsze poeturi SemoqmedebiT<br />

tkbobisas ki ara, maSin vfiqrobT, rodesac WeSmaritebis<br />

fasi gvainteresebs da, maSasadame, unda gvainteresebdes<br />

Semadgenel nawilTa mniSvnelobac (Seesabameba Tu ara<br />

maT raime realur samyaroSi), aseTi winadadeba ukve sakuTari<br />

saxelia, romelic (rakiRa frege formalizebis unarze<br />

saubrobs) Tavisi WeSmaritebis faseulobas marTlad<br />

an mcdarad warmoaCens. wignSi: Frege, Über Sinn und Bedeutung,<br />

in: Funktion, Begriff, Bedeutung, Göttingen, 1986, S. 41 ff. TargmanTan<br />

mimarTebaSi frege am werilSi Zalze ulmobel<br />

pozicias gamoxatavs: "Cven SegviZlia ganvasxvaoT sityvebis,<br />

gamoTqmebisa da mTeli winadadebebis gansxvavebulobis<br />

mxolod sami safexuri. gansxvavebebi Seexeba an war-<br />

230


modgenebs an - sazriss, magram ara - mniSvnelobas, Tumca,<br />

sabolood SeiZleba mniSvnelobasac Seexos. pirvel<br />

safexurs rac Seexeba, warmodgenebsa da sityvebs Soris<br />

bundovani kavSiris gamo vinmem SeiZleba SeniSnos gansxvaveba<br />

iq, sadac meoresTvis araviTari gansxvaveba ar aris.<br />

dednisgan Targmanis acdena am pirvel safexurs ar unda<br />

gascdes..." (gv. 45)<br />

19<br />

Charles M. Coffin (Ed.), The Complete Poetry & Selected Prose of<br />

John Donne, New York, 1994, p. 295.<br />

20<br />

elisabedis epoqis poetTa es saxelwodeba pirvelad<br />

jonsonma SemoiRo. eseni iyvnen: abraam kauli (dRes naklebad<br />

rom aris cnobili, Tumca, jonsonis kritikis mTavari<br />

adresati swored is iyo), robert heriki, jorj herberti,<br />

riCard kreSo, henri vomeni, endriu merveli, Tomas<br />

treherni... jonsoni maT imas sayvedurobs, rom mxolod<br />

TavianTi ganswavlulobis gamomJRavneba surT, mimetur<br />

xelovnebas (sinamdvilis mibaZvas) yuradRebas ar<br />

aqceven, mxolod azri ainteresebT, misi gamoxatvis saSualebebi<br />

ki - ara, garda amisa, axasiaTebT abstraqtuli iumori,<br />

romelic msmenel-mkiTxvelze STabeWdilebis<br />

moxdenas ki ara, mxolod urTierTSeuTavsebad suraTTa<br />

kombinirebas isaxavs miznado: "msmenelze moxdenili<br />

efeqtisgan sruliad Sors mdgomi iumori filosofiuri<br />

gagebiT SeiZleba daxasiaTdes, rogorc discordia concors;<br />

gansxvavebul suraT-xatTa kombinacia, anda faruli msgavsebis<br />

povna iseT movlenebSi, erTi SexedviT, erTurT-<br />

Tan saerTo araferi rom ar aqvT. amgvari iumori am poetebs<br />

marTlac sakmaoze metad axasiaTebT. sruliad heterogenul<br />

ideebs erTi meores naZaladevad abamen. [...]"<br />

Tavdapirvelad gansazRvreba "metafizikuri" donis poeziasTan<br />

mimarTebaSi gamoiyena draidenma, romelic Tavis<br />

"esseSi satiris Sesaxeb" ukmayofilebas gamoTqvams imis<br />

231


gamo, rom dons TviT sasiyvarulo leqsebSic ki metafizikuri<br />

elementebi Semoaqvs da "moxdenili filosofiuri<br />

spekulaciebiT" iwonebs Tavs iq, sadac, wesiT, "siyvarulis<br />

silbos" unda amJRavnebdes (Sdr.: Naresh Chandra, John<br />

Donne and Metaphysical Poetry, Dehli, 1991, p. 2).<br />

21<br />

Sdr. misi sapirispiro gamonaTqvamic: "draidenis, poupisa<br />

da sxvaTa wasakiTxad ubralod marcvlebis daTvla<br />

gviwevs, xolo donis kiTxvisas unda gavzomoT dro da<br />

TiToeuli sityvis dro vnebiani grZnobis wvdomiT aRmovaCinoT"<br />

(A. J. Smith, 2000, p. 265 ff.).<br />

22<br />

Sdr.: Noam Chomsky, Cartesianische Linguistik, Ein Kapitel in<br />

der Geschichte des Rationalismus, Tübingen, 1971, S. 30 ff., sadac<br />

avtori msjelobisas kolrijs, humboltsa da a.w. Slegels<br />

eyrdnoba.<br />

23<br />

Arthur L. Clements, John Donne’s Poetry, London, New York, 1992,<br />

p. 162.<br />

24<br />

Tavis erT epigramaSi doni marcialussac moixseniebs:<br />

"am kacma marcialusTan yvelafers gadausva xazi, Tavad<br />

ki misi ileTebi gamoiyena, ekaterinem gana ase ar akrZala<br />

saroskiponi sasaxlis gamo?" aq, rogorc Cans, ruseTis<br />

dedofali ekaterine igulisxmeba, romelmac, rogorc es<br />

epigrama gulisxmobs, qveyanaSi saroskipoebi akrZala,<br />

raTa sasaxleSi miscemoda aRviraxsnilobas. dons aseve<br />

xSirad mohyavs citatebi marcialusidan Tavis "paradoqsebsa<br />

da problemebSi", Sdr. elen gardneri (Oxford, 2000):<br />

"donis Semoqmedeba garkveulwilad SeiZleba ganvixiloT<br />

rogorc moZRvreba imis Taobaze, Tu rogor ganvavrcoT<br />

da gavamdidroT epigramis Tematika ise, rom epigramis-<br />

Tvis damaxasiaTebeli enakvimatoba da simZafre ar daikargos".<br />

25<br />

Sdr.: arTur klemensi (1992, gv. 173): "es Teoria marTlac<br />

uaryofil iqna XVII saukunis mkvlevarTa mier, romelTa<br />

232


naSromebSic emblema da impresa, iseve, rogorc epigrama,<br />

mxolod SemTxveviT Tu moixsenieba mxatvruli xerxebisa<br />

Tu metaforis analizis procesSi. isini acnobierebdnen<br />

imas, rom mxatvruli Semoqmedebis nebismieri Teoria<br />

metaforis an analogiis Teoria unda yofiliyo, da ara –<br />

calkeul JanrTa Teoria..."<br />

26<br />

Arthur L. Clements, 1992, p. 176.<br />

27<br />

De imaginum, signorum et idearum compositione, Frankfurt, 1591.<br />

28<br />

erT gamoTqmas cvlis meore, masTan Sinaarsobrivad<br />

(kauzalurad, sivrculad, droiTad, raodenobrivad)<br />

dakavSirebuli gamoTqma. sinekdoqa - mTlianis nawili -<br />

raodenobrivi metonimiis nimuSia.<br />

29<br />

W. V. Quine, Wort und Gegenstand, Stuttgart, 1980, S. 20. quini<br />

bolomde logikosad rCeba, rodesac cnebaTa warmoSobis<br />

ukeT gagebis mizniT uSvebs formaluri simboluri enebis<br />

arsebobas, romlebsac ara enis safuZvlad, aramed mis<br />

saxecvlil gamartivebad miiCnevs: "...logikuri Teoriis<br />

gamartivebasa da ganmartebas, rasac weris kanonikuri<br />

manera uwyobs xels, ara mxolod algoriTmuli, aramed<br />

cnebiTi saxec aqvs... [...] weris kanonikuri maneris umartivesi<br />

da ucxadesi zogadi wesis Zieba arafriT gansxvavdeba<br />

utyuari kategoriebis - sinamdvilis zogadi da<br />

yovlismomcveli niSnebis dadgenis - Ziebisgan. marTebuli<br />

ar iqneba imis mtkiceba, rom amgvari konstruqciebi<br />

tradiciazea damokidebuli da ara sinamdvilis diqtatze<br />

- radgan igives Tqma xom fizikasTan dakavSirebiTac SegviZlia.<br />

cxadia, sinamdvilis arsidan gamomdinare, romelime<br />

erTi fizikuri Teoria sxvebze metad gvexmareba,<br />

magram zustad igive principebi aqvs weris meTodebsac.<br />

30<br />

"Zalze samwuxarod mimaCnia is saxarbielo pozicia, romlis<br />

Tanaxmadac SegviZlia abstraqtuli terminebi sxvadasxvagvarad<br />

da daubrkoleblad gamoviyenoT ise, rom,<br />

233


amave dros, abstraqtuli sagnebis arseboba ar vcnoT. am<br />

TvalsazrisiT abstraqtuli gamoTqmebi mxolod da mxolod<br />

enis gamoyenebis saSualebaa da aranair damoukidebel<br />

arsTa sferos ar ukavSirdeba. misTvis, vinc imis Sesaxeb<br />

orWofobs, Tu ra sagnebi Tu movlenebi unda igulisxmos,<br />

amgvari pozicia ufro SemaSfoTebelia, vidre damamSvidebeli,<br />

radgan is aRar gvaZlevs saSualebas, ganvasxvavoT<br />

upasuxismgeblo gasagnobriveba misi sapirispiro<br />

movlenisagan. sakuTari metyvelebis ontologiu-ri implikaciebis<br />

ignorireba ufro advilia, vidre maTTan<br />

brZola"... W. V. Quine, Wort und Gegenstand, Stuttgart, 1980, S.<br />

214. rakiRa quini pragmatulad iqceva da amosavlad terminTa<br />

Teoriul sargeblianobas irCevs, mas didad ar adgeba<br />

nominalizmi, romelic, magaliTad, ricxvebs sagnebad<br />

ar miiCnevs.<br />

31<br />

W. V. Quine, Wort und Gegenstand, Stuttgart, 1980, S. 105.<br />

32<br />

Sdr.: "enobriv universaliaTa implikacia lingvistikisTvis",<br />

wignSi: Roman Jakobson, Semiotik, Frankfurt, 1992, S. 493<br />

(winaswari SeniSvna): "saboloo jamSi, universaliaTa klasikuri<br />

moZRvrebebisTvis (romelic agebulia sqemiT "msgavsi<br />

Sinaarsi - gansxvavebuli forma") universaliaTa kvlevis<br />

kandidatebad mxolod mniSvnelobis kategoriebi<br />

CaiTvleba, da ara – gamoTqmis kategoriebi. arada, universaliaTa<br />

uaxlesi kvlevis istoriuli aqtualoba mdgomareobs<br />

imaSi, rom man swored gamoTqmis kategoraTa sferoze<br />

unda imoqmedos, iq miaRwios pirvel warmatebas, SemdgomSi<br />

modelad rom iqceva." rac Seexeba gramatikul mniSvnelobaze<br />

damokidebulebas, iakobsoni yuradRebas amaxvilebs<br />

winadadebis wyobaze da semantikur TvalTaxedvas<br />

absoluturad miukerZoeblad miiCnevs: "agreTve vfiqrob,<br />

rom semantikuri dakvirvebebis gamoricxva (romelic<br />

gramatikuli aRwerisas mimzidvel eqsperimentad iqca)<br />

234


tipologiis TvalsazrisiT sruliad gaumarTlebelia.<br />

unda daveTanxmoT grinbergs imaSi, rom semantikuri kategoriebis<br />

gamouyeneblad SeuZlebelia enis gramatikuli<br />

fenomenebis sxvadasxva struqturasTan gaigiveba. morfologiuri<br />

da sintaqsuri tipologia, iseve, rogorc<br />

universaluri gramatika, romelsac is efuZneba, Ziri-<br />

Tadad gramatikuli cnebebiT aris dakavebuli, rogorc<br />

maT sepiri uwodebs. [...] gramatikul kategoriaTa (zmnis<br />

aspeqtis, drois, piris Tu uRlebis) urTierTmimarTeba-<br />

Si Sidaenobrivi da, amdenad, enaTSorisi invariantebis<br />

frTxili da xangrZlivi Zieba TandaTan enaTmecnierebis<br />

sul ufro daJinebul da misawvdom miznad iqceva" (gv. 502).<br />

33<br />

amasTan dakavSirebiT ixileT klaus raihertis mosazrebebi<br />

buberisa da rozencvaigis mier Zvelebraulidan<br />

Sesrulebul bibliis Targmanze. Die unendliche Aufgabe,<br />

Zum Übersetzen, München, Wien, 2003.<br />

34<br />

TviT meqanikur TargmanSic ki isev modaSi Semodis metafizikuri<br />

modelebi; kvlavac inger milns davesesxoT: "magaliTisTvis,<br />

didi xarjebis gaRebis Sedegad gaxda Sesa-<br />

Zlebeli "logosis" ganviTareba, romelic dRes Tiuringiis<br />

Targmanis samsaxuris, "Global Words"-is xelTaa. es sistema<br />

uSualod erTi enidan meoreze ki aRar Targmnis, aramed<br />

teqsti gaivlis manqanisSida enobrivi sistemis Sualedur<br />

etaps, romelic abstraqtul doneze Seicavs cnebaTa<br />

saazrovno koncepciebs Tu semantikur birTvebs maTi<br />

uSualo teqstobrivi garemocviTurT. es manqanisSida<br />

enobrivi sistema, programis dedaena, Tavis mxriv, dayofilia<br />

gramatikad da leqsikonad; "logosis" avtorebi<br />

mas cotaTi pretenziulad uwodeben manqanis ontologias<br />

- mis msoflmxedvelobas. orive enis ama Tu im sityvas<br />

manqanisSida enobrivi sistema sxvadasxva ierarqiul doneze<br />

ganTavsebul mraval Sesatyviss urgebs. am mxriv, mniS-<br />

235


vnelovani safexurebia: 1. sityvis saxeoba da fleqsia; 2.<br />

mniSvneloba konteqstSi; 3. yvelaze natifi done: sxvadasxvagvari<br />

atributebi (arsebiTi saxelis SemTxvevaSi,<br />

magaliTad, iseTi kategoriebi, rogorebicaa "sulieri/<br />

usulo", "konkretul-abstraqtuli", adgili, dro, koncepcia.<br />

amgvari sistemebis struqturaSi "inferenciaTa<br />

sistema/codnis baza" ganTavseba Seesabameba ritorikis<br />

poetikad da topikad danawevrebas. Tuki farTo perspeqtivaSi<br />

davinaxavT esTetikur kriteriums, Tu ramdenad gansxvavdeba<br />

poeturi Targmani miRebuli normebisagn Tavisi<br />

empiriuli moqnilobiT, axlis gaTavisebis unariT, SemoqmedebiTi<br />

gadaxvevebiT, maSin es kriteriumi met mniSvnelobas<br />

SeiZens da mxolod enis zedapiruli movlenebisadmi<br />

mgrZnobiarobaze ki aRar iqneba damokidebuli, aramed<br />

– imazec, Tu raoden marTalia roman iakobsonTan kamaTSi<br />

raseli, romelic amtkicebs, "yvels", rogorc sityvas,<br />

mxolod maSin CavwvdebiT, roca masTan enis gareT ver vamyarebT<br />

urTierTobas.<br />

35<br />

Sinagani organoebi donis poeziaSi garkveul rols TamaSobs,<br />

Sdr. "sulis winsvlis" is adgili, sadac dedis sxeulSi<br />

SeRweuli suli, romelmac adamianis sxeuli unda Seqmnas,<br />

am qmnadobas "RviZlis RrubliT" iwyebs, raTa sasicocxlo<br />

wveni mTel organizmSi gaanawilos; elegiaSi "The<br />

Compassion" doni iyenebs sityvebs "ofli, Cirqi, sperma, menstruacia"<br />

im SedarebebisTvis, romlebiTac lirikuli<br />

subieqti Tavisi konkurentis sayvarels Seuracxyofs.<br />

36<br />

"aCrdili"(ingl.)<br />

37<br />

"xati da zmaneba".<br />

38<br />

"mZime, mkvrivi, rTuli".<br />

39<br />

jon keri varaudobs, rom sulis gardasaxvis Temas donma<br />

platonis "fedrosis" STabeWdilebiT mimarTa, da askvnis:<br />

"magram, rac platonTan metafizikuri iyo, is donma<br />

236


fizikurad aqcia" (John Carey, London, 1990, p. 136).<br />

40<br />

Frankfurt am Main, 1958. am naSromSi froidi Zalze mokled<br />

warmogvidgens Tavis ZiriTad kategoriebs da iumoris<br />

meqanizmebTan maT mimarTebas gviCvenebs. daTrgunuli<br />

swrafvebis mxatvruli gardasaxva maTi gandevnis sapirispiro<br />

strategiaa. Sdr.: gv. 14: "raSi mdgomareobs am xumrobis<br />

teqnika? [...] jer erTi, mniSvnelovani Sekveca moxda.<br />

xumrobiT nagulisxmevi azris srulad gamosaTqmelad<br />

sityvebisTvis - "r. ise momeqca, rogorc Tavis swors,<br />

Zalze familarulad" - kidev erTi winadadeba unda migveyolebina,<br />

romelsac, Tuki SevamoklebdiT, aseTi Sinaarsi<br />

eqneboda: "yovel SemTxvevaSi, ramdenadac es milioners<br />

SeuZlia", da maSinac ki damatebiTi ganmartebis moTxovnilebas<br />

vigrZnobdiT. poeti [haine] ki amis Tqmas sul sxvagvarad<br />

axerxebs: "r. ise momeqca, rogorc Tavis swors,<br />

Zalze familionerulad". amiT pirvel winadadebaze meoris<br />

mibmiT Seqmnili mTeli SeboWiloba qreba." froidis<br />

mier konstatirebuli gamoTqmaze damokidebuleba am inteleqtualur<br />

xumrobaSi cnebiT srulyofilebas aRwevs.<br />

inteleqtualuri xumrobis teqnikur saSualebebad mas<br />

esaxeba rogorc paradoqsi, ise – ironiac: azrovnebisas<br />

daSvebuli Secdoma - unifikacia - iribi asaxva. Sdr. aseve<br />

gv. 71: "swored amaze mogviTiTebs inteleqtualuri xumrobis<br />

teqnika, gadatana, saazrovno Secdoma, sapirispiro<br />

sazrisi, iribi asaxva sapirispiros saSualebiT; amasTan,<br />

yoveli maTgani sizmris teqnikaSic moqmedebs.<br />

41<br />

Sdr.: Berman, A. Pour une critique des traductiones: John Donne,<br />

Paris, 1994.<br />

42<br />

am mimarTulebiT Catarebuli kvlevisTvis froidis gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba ukve aRiarebulia. Sdr. mag. feliqs<br />

filip ingoldi: "Cveni drois Targmanis udidesi Teoretikosi<br />

udavod froidia da swored amis gamo is poezi-<br />

237


is udidesi Teoretikosicaa. yvelaferi is, rac man sublimaciis,<br />

gadatanis, gandevnis fenomenebze miniSnebiT<br />

dawera sizmrisa da xumrobis struqturisa da egzegezis<br />

Sesaxeb, Seefereba - mutatis mutandis - evropuli avangardis<br />

sityvakazmul Semoqmedebas. Tuki froidiseul gadatanis<br />

Teorias lingvistikisa da literaturaTmcodneobis<br />

cnebaTa kalapotSi movaTavsebT, maSin misi wakiTxva mar-<br />

Tlac SesaZlebelia mxatvruli Targmanis Teoriis saxiT,<br />

rogorc - XX saukunis poetikisa." ("Üb er’s: Übersetzen", wign-<br />

Si: Martin Meyer (Hrsg.), Vom Übersetzen, zehn Essays, München, 1990).<br />

43<br />

Sdr., mag., XIV soneti: "damimsxvrie guli, samsaxa Rmer-<br />

To...", sadac qalTan identificireba, iseve, rogorc dartymisken<br />

mowodeba da dapyrobili qalaqis xati, - aseve<br />

axloa yoCTan asociaciac, - sabolood, gaupatiurebis<br />

gziT siwmindesTan miyvanis paradoqsul TxovnaSi gadaizrdeba.<br />

uiliam kerigani Tavis naSromSi "jon donis Semzaravi<br />

TavSesafrebi" imaze miuTiTebs, rom donis epoqa-<br />

Si sityva "guls" JargonSi "vaginas" mniSvnelobiT iyenebdnen<br />

(Sdr. John Donne and the Seventeenth – Century Metaphysical<br />

Poets, Harold Bloom (Ed.), New York, Philadelphia, 1986, p. 43.<br />

44<br />

misi saeWvo kriteriumebi esTetikuri xasiaTis rom ar<br />

aris, amas gardneri mis mier gamocemuli donis krebulis<br />

winaTqmaSive aaSkaravebs: "Tuki erT romelime leqss sxvas<br />

vamjobinebT, amas araesTetikuri mizeziT CavdvarT,<br />

radgan misi ganwyoba da gancdebi gansakuTrebiT gveZvirfaseba"<br />

(Helen Gardner, Oxford, 2000, p. XXI).<br />

45<br />

Das Problem des Übersetzens, Darmstadt, 1969, S. 162. "[...] radgan<br />

is ufro maRal enas gulisxmobs, vidre sinamdvileSi warmoadgens,<br />

amitom sakuTari Sinaarsis mimarT uxeSi da<br />

gaucxoebulia".<br />

238


eTika, fuli, politika da poetika<br />

1<br />

"ar arsebobs wyvdiadi, garda umecrebisa" (ingl.).<br />

2<br />

"Tumca, ara aqvs mniSvneloba, Tu visi citata mogvaqvs"<br />

(ingl.). Leonard W. Doob (Hrsg.), Ezra Pound Speaking, Radio Speeches<br />

of World WarII, Greenwood Press, Wesport, Conneticut 1978, gv. 34. am<br />

Canto-sTan dakavSirebiT noel stoki wers wignSi The Life of<br />

Ezra Pound (Pantheon Books, Random House New York 1970, gv. 339):<br />

“46-e Canto pirvelad daibeWda New Democracy-s 1936 wlis<br />

martis nomerSi, aq erTmaneTSia areuli paundis piradi<br />

STabeWdilebebi da is, rac mas mevaxSeTa winaaRmdeg "samxilad"<br />

miaCnda. misi kiTxviT miRebuli siamovneba ver anazRaurebs<br />

misi saTqmelis dadgenisTvis aucilebel kvlevas".<br />

savaraudod, biografi am sityvebiT mxolod am Cantos-s<br />

rodi gulisxmobs.<br />

3<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, Arche, Zürich 1956, gv. 18<br />

4<br />

Sdr.: Motz et son-Si paundi poezias Semdeg saxeobebad<br />

yofs: elopoeia, romelic sityvebs musikalur datvirTvas<br />

aniWebs (misi Targmna SeuZlebelia), hanopoeia, romelic suraTisgan<br />

Seqmnil STabeWdilebas gadmogvcems (misi Targmna<br />

SeiZleba) da - Logopoeia, romelic im konteqsts iyenebs,<br />

romelsac ama Tu im sityvisgan moveliT (misi Targmna Seu-<br />

Zlebelia).<br />

5<br />

William Barrett, Comment, A Prize for Ezra Pound in Partisan Review 4,<br />

April, 1949, N.Y., gv. 346.<br />

6<br />

Hannah Arendt, Elemente und Ursprünge totaler Herrschaft, Piper,<br />

München, Zürich 1986, gv. 26.<br />

7<br />

noel stoki SeniSnavs, rom paundi jer kidev 1935 wels<br />

TanaugrZnobda SeTqmulebis Teorias, romelic dakanonebul<br />

antisemitizmSi rotSildebTan Sveicariis protestantuli<br />

dinastiebis dapirispirebas xedavda. "mevaxSeebs<br />

erovneba ar gaaCniaT," - wers paundi New English Weekly-s<br />

239


1935 wlis noembris nomerSi. [...] xolo 1938 wels British Union<br />

Quarterly-Si gamoqveynebul mis statiaSi vkiTxulobT: "internacionalur<br />

mevaxSeobas bevrad meti aqvs saerTo kalvinizmsa<br />

da protestantul seqtantizmTan, vidre - iudaizmTan"<br />

(Noel Stock, The Life of Ezra Pound, gv. 370). maSasadame,<br />

paundis protestantizmi mudam erTgvarovani ar yofila,<br />

man sxvadasxva etapi gamoiara, romlebic zogjer<br />

droSi kidec emTxveoda erTurTs. cnobilia misi mowodebebi<br />

ebrauli fesvebisgan qristianuli religiis gasawmendad,<br />

anda - iseTi gamonaTqvamebi, roca is akritikebs<br />

iudaizms, romelsac, misi azriT, aqvs kanoni, magram ar gaaCnia<br />

eTika da a. S.<br />

8<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 38.<br />

9<br />

1940 wlis 22 marts Tavisi ebraeli megobrisadmi, luis<br />

zukovskisadmi, miweril werilSi is uCivis meore megobars,<br />

uiliam karlos uiliamss: "madloba RmerTs, rogorc iqna<br />

vipove karl morduxai marqsis gamonaTqvami rotSildis<br />

Sesaxeb, romelic uiliamss saSualebas aRar miscems, yvelas<br />

gasagonad antisemitad Semracxos. Tu karli ar iTvleba<br />

antisemitad, maSin arc me unda CamTvalon. Sen rom<br />

migiwvdebodes xeli marqsis nawerebze, ufro swrafad<br />

damexmarebodi". zukovski amasTan dakavSirebiT pasuxobs:<br />

"antisemitizmsa da marqss rac Seexeba, rodesac amas ebraeli<br />

ambobs, amas sul sxva azri eniWeba: erTmaneTSi mas<br />

shagetz-s vuwodebT da amaze fiqriT Tavs aRar vicxelebT.<br />

arc Sen, arc bils [uiliamss] aravin gabralebT antisemitizms,<br />

magram Tuki SewyvetT Tqvens nawerebSi ebraelebis<br />

gauTavebel xsenebas, amiT atmosfero bevrad ufro ganimuxteba.<br />

marTalia, mesmis, ra grZnobebic gamoZravebs,<br />

magram mec ki, Seni megobari, Sin, Cem oTx kedels Sua, Tavs<br />

ufro daculad vgrZnob. Tuki marqsi, kapitalad fulis<br />

gardaqmnasTan dakavSirebiT ("kapitalis" me-4 Tavi) akri-<br />

240


tikebs "sulierad windacveTil ebraelebs", amas, vgoneb,<br />

Semarbilebeli garemoebis saxiT ki ar sCadis, aramed informaciis<br />

sajarod gacxadeba surs." Pound / Zukofsky, Selected<br />

Letters, New Directions Book, N.Y. 1987, gv..201 ff.<br />

10<br />

Canto 75, gv. 76.<br />

11<br />

Heinrich Heine, Die romantische Schule, 1. Buch, in Heinrich Heines<br />

Sämtliche Werke, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart, 7. Auflage, gv. 268.<br />

12<br />

Sdr. is mravlismTqmeli Semoklebebi, romlebiTac Pisan<br />

Cantos-s erT-erT pwkarSi orive diqtators, erT saidumlo<br />

mrCevelsa da or poets, moixseniebs: "da adamianebi,<br />

romlebmac raRac saintereso gaakeTes, iyvnen mxolod h.,<br />

m. / da saidumlo mrCeveli frobeniusi, / mesio Janic [kokto]<br />

dro da dro rame piesas Tu dawerda da kidev - oposumi<br />

[T. s. elioti]". Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 28.<br />

13<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 42.<br />

14<br />

Silvio Gesell, Die natürliche Wirtschaftsordnung durch Freiland und<br />

Freigeld, Verlegt durch Roman Gesell, Arnstadt i. Thür. 1919, gv. 268.<br />

15<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 8.<br />

16<br />

Sdr. Cvens mier ukve xsenebuli Canto 46: "Tuki / es asea, -<br />

vkiTxe, - maSin yvela wesier mTavrobas / dividendebis dagaxda<br />

xom unda SeeZlos?" meri Seyovnda da Semdeg miTxra:<br />

"diiax... / Tqven gulisxmobT: gadasaxadebis akrefis magier?.."<br />

17<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 8.<br />

18<br />

ebd.<br />

19<br />

ebd.<br />

20<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 14.<br />

21<br />

Noel Stock, The Life of Ezra Pound, gv. 331.<br />

22<br />

Ezra Paound, Pisaner Cantos, gv.78.<br />

23<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 80, biblia, lirikuli anTologia<br />

da konfuciusi - es sami wigni paunds xelT hqonda banakSi<br />

patimrobisas. ase rom, is TiTqmis iZulebuli iyo,<br />

241


dabruneboda pirveli, adreuli Cantos-s stilsa da uricxvi<br />

citatis gamoyenebas, rogorc jon adamsisadmi miZRvnil<br />

Canto-Si da ufro adreul Cinur leqsebSi (rom araferi<br />

vTqvaT italiur enaze omis periodSi daweril or leqsze,<br />

romlebic Cantos-s uSualo winamorbedebad unda CavTvaloT.<br />

ix.: Ezra Pound, Die ausgefallenen Cantos LXXII und LXXIII, Arche,<br />

Zürich 1991).<br />

24<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 110.<br />

25<br />

ebd. gv. 72.<br />

26<br />

ebd.<br />

27<br />

Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 194.<br />

28<br />

ebd. gv. 98.<br />

29<br />

ebd. gv. 122.<br />

242<br />

realuris paradoqsi xelovnebaSi<br />

1<br />

Jacques Lacan, Die vier Grundbegriffe der Psychoanalyse. Das Seminar<br />

Buch XI (Berlin: Quadriga Verlag, 1987): 118.<br />

2<br />

Erwin Panofsky, “Die Perspektive als ‚symbolische Form‘“ (1924/1925),<br />

in: ders., Deutschsprachige Aufsätze I, II (Berlin: Akademie Verlag, 1998):<br />

666; sowie Jean-François Lyotard, Essays zu einer affirmativen Ästhetik<br />

(Berlin: Merve Verlag, 1982): 79.<br />

3<br />

Paul Feyerabend, Wissenschaft als Kunst (Frankfurt/M.: Suhrkamp Verlag,<br />

1984): 17 ff.<br />

4<br />

Ebd.:23.<br />

5<br />

Jonathan Crary, “Die Modernisierung des Sehens” (1988), in: Bernd Stiegler<br />

(Hg.), Texte zur Theorie der Fotografie (Stuttgart: Reclam, 2010):<br />

206–224.<br />

6<br />

Ebd.: 210 f.<br />

7<br />

Michel Foucault, Die Ordnung der Dinge (Frankfurt/M.: Suhrkamp Verlag,<br />

1991): 34.<br />

8<br />

Jean Baudrillard, Agonie des Realen (Berlin: Merve Verlag, 1978): 7 f.


imasTan dakavSirebiT, Tu dResac ki raoden aqtualuria<br />

ruka, rogorc paradigma, ix. agreTve “fiqciis xelovnebis<br />

fiqciisadmi” miZRvnili Kunstforums-is tomi, S. 132: “Das<br />

Ganze scheint realer als seine fiktiven Teile: Kartografische Arbeiten von<br />

Wim Delvoye, Michael Müller und Susanne Weirich.”<br />

9<br />

Jean-Claude Lebensztejn, Malcolm Morley: Itineraries (London: Reaktion<br />

Books, 2001): 47.<br />

10<br />

In: Harald Szeemann et al. (Hg.), documenta 5, Katalog (Kassel: documenta<br />

GmbH, 1972): Registerblatt 15.<br />

11<br />

Rosalind E. Krauss, The Originality of the Avant-Garde and Other<br />

Modernist Myths (Cambridge/MA: MIT Press, 1986): 196 f.<br />

12<br />

Lacan (wie Anm. 1): 98.<br />

13<br />

Hal Foster, “The Real Thing”, in: Cindy Sherman, Katalog (Rotterdam:<br />

Museum Boijmans Van Beuningen, 1996): 80 f.<br />

14<br />

Lacan (wie Anm. 1): 115.<br />

15<br />

Ebd.: 114.<br />

16<br />

Hal Foster, The Return of the Real (Cambridge/MA: MIT Press, 1996):<br />

152.<br />

17<br />

Michael Fried, Why Photography Matters as Art as Never Before<br />

(New Haven/CT: Yale University Press, 2008): 7.<br />

18<br />

fridi iyenebs frangi xelovnebaTmcodnis, Jan-fransua<br />

Sevries, Tezas: amiT, misi azriT, mxatvruli fotografis<br />

dabadeba aRiniSneba.<br />

19<br />

Arthur C. Danto, Das Fortleben der Kunst (München: Wilhelm Fink<br />

Verlag, 2000): 111.<br />

20<br />

Nelson Goodman, Sprachen der Kunst. Entwurf einer Symboltheorie<br />

(Frankfurt/M: Suhrkamp Verlag, 1997): 17 ff.<br />

21<br />

Panofsky (wie Anm. 2): 666.<br />

22<br />

Goodman (wie Anm. 20): 45.<br />

23<br />

W. J. T. Mitchell, Iconology – Image, Text, Ideology (Chicago/IL: The<br />

University of Chicago Press, 1986): 53.<br />

24<br />

Ernest Nagel, James R. Newman, Der Gödelsche Beweis (München:<br />

243


R. Oldenbourg Verlag, 2001): 67.<br />

25<br />

Theodor W. Adorno, Negative Dialektik (Frankfurt/M: Suhrkamp Verlag,<br />

1992): 65 f.<br />

26<br />

Maurice Blanchot, Museumskrankheit. Das Museum, die Kunst und<br />

die Zeit (Köln: Verlag Wilfried Dickhoff, 2007): 12 f<br />

27<br />

Benjamin H. D. Buchloh, “Open Letters, Industrial Poems”, in: October,<br />

42 (1987): 80<br />

28<br />

Michel Foucault, Dies ist keine Pfeife (München: Carl Hanser Verlag<br />

1997): 25 f<br />

244


Sinaarsi<br />

gamomcemlis winasityva 5<br />

poezia<br />

warmosaxvis qceva sibrtyed Targmna gia joxaZem 11<br />

samsjavro Targmna gia joxaZem 13<br />

Rames Targmna gia joxaZem 15<br />

wiTeli neknebi Targmna gia joxaZem 19<br />

Caberva Targmna gia joxaZem 21<br />

TeTri droSebi Targmna gia joxaZem 23<br />

vaSlebi Targmna gia joxaZem 25<br />

qariSxlis Semdeg Targmna gia joxaZem 27<br />

kuburebi Targmna gia joxaZem 29<br />

baRSi Targmna gia joxaZem 31<br />

nangrevebi Targmna gia joxaZem 33<br />

nimfa Targmna gia joxaZem 35<br />

silurje Targmna gia joxaZem 37<br />

iisferi Targmna gia joxaZem 39<br />

frinvelebi! Targmna gia joxaZem 41<br />

zondi Targmna levan kavlelma 43<br />

Camosasrialebeli Targmna levan kavlelma 45<br />

keglis TamaSi Targmna gia joxaZem 49<br />

amboxi Targmna gia joxaZem 51<br />

gacvla Targmna levan kavlelma 53<br />

erTi gaferadeba Targmna gia joxaZem 55<br />

odebi Targmna levan kavlelma<br />

utyvi mzerebis labirinTSi... 57<br />

kentavri 61<br />

xes miyrdnobili, wigniT xelSi... 65<br />

gsurs rom gaigo, marTla Caswvde?.. 67<br />

fexareuli mibarbacebs quCaSi, amCnevs... 71<br />

iqneba oda, an arada - ganmeoreba... 75<br />

Cemi cenzori swrafad Caswvda... 79<br />

aRar amowmebs araferi Cvens arsebobas... 81<br />

sonetebis gvirgvini Targmna gia joxaZem<br />

1. funjebiT xatva 83<br />

2. zedapiris dafarva saRebaviT 85<br />

245


3. Camorecxva 87<br />

4. tilo 89<br />

5. CarCo 91<br />

6. molberti 93<br />

7. xedva 95<br />

8. modeli 97<br />

9. gamofena 99<br />

10. kedeli 101<br />

11. portreti 103<br />

12. Sereva 104<br />

13. moqneva 107<br />

14. miTxipvna 109<br />

15. STagoneba 111<br />

esseebi<br />

Targmani da poetika 115<br />

Targmna Tamar kotrikaZem<br />

eTika, fuli, politika da poetika 167<br />

Targmna Tamar kotrikaZem<br />

maTematikuri cnobierebis meSveobiT miRebuli<br />

esTetikuri sargebeli, rogorc Contradictio in adiecto 180<br />

Targmna Sorena SamanaZem<br />

realuris paradoqsi xelovnebaSi 192<br />

Targmna Tamar kotrikaZem<br />

avtoris SeniSvnebi esseebisTvis 225<br />

246


INHALT<br />

Vorwort des Herausgebers 5<br />

POESIE<br />

flächeln der vorstellung übersetzt von Gia Djochadse 10<br />

gericht übersetzt von Gia Djochadse 12<br />

an die nacht übersetzt von Gia Djochadse 14<br />

rote rippen übersetzt von Gia Djochadse 18<br />

gebläse übersetzt von Gia Djochadse 20<br />

weisse fahnen übersetzt von Gia Djochadse 22<br />

äpfel übersetzt von Gia Djochadse 24<br />

nach stürmen übersetzt von Gia Djochadse 26<br />

baukasten übersetzt von Gia Djochadse 28<br />

im garten übersetzt von Gia Djochadse 30<br />

ruinen übersetzt von Gia Djochadse 32<br />

nymphe übersetzt von Gia Djochadse 34<br />

ein bläuen übersetzt von Gia Djochadse 36<br />

violett übersetzt von Gia Djochadse 38<br />

vögel! übersetzt von Gia Djochadse 40<br />

sonde übersetzt von Lewan Kawleli 42<br />

rutsche übersetzt von Lewan Kawleli 44<br />

kegeln übersetzt von Gia Djochadse 48<br />

krawall übersetzt von Gia Djochadse 50<br />

wechsel übersetzt von Lewan Kawleli 52<br />

ein färben übersetzt von Gia Djochadse 54<br />

Oden übersetzt von Lewan Kawleli<br />

still steht nicht scheinen in den stummen blicken... 56<br />

kentaur 60<br />

sitzt an den stamm gelehnt das buch in händen... 64<br />

willst du wirklich verstehn? schlag an ein thema mir!.. 66<br />

stolpert er auf die strasse, sieht, wie wenig... 70<br />

entweder ode oder wiederholung... 74<br />

noch ein gespräch, wie schnell begreift mein zensor... 78<br />

dann testet nichts mehr, wie weit verirrt wir uns... 80<br />

Kranz übersetzt von Gia Djochadse<br />

1. pinseln 82<br />

2. auftragen 84<br />

247


3. waschen 86<br />

4. leinwand 88<br />

5. rahmen 90<br />

6. staffelei 92<br />

7. ansicht 94<br />

8. modell 96<br />

9. ausstellung 98<br />

10. wand 100<br />

11. portrait 102<br />

12. mischen 104<br />

13. schwung 106<br />

14. patzen 108<br />

15. eingebung 110<br />

ESSAYS<br />

Übertragung und Poetik 115<br />

übersetzt von Tamar Kotrikadse<br />

Ethik, Geld, Politik und Poetik 167<br />

übersetzt von Tamar Kotrikadse<br />

Der ästhetische Gewinn durch mathematische Erkenntnis<br />

als Contradictio in adiecto 180<br />

übersetzt von Schorena Schamanadse<br />

Das Paradox des Realen in der Kunst 192<br />

übersetzt von Tamar Kotrikadse<br />

BEMERKUNGEN DES AUTORS 225

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!