Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
merwyuli
BENEDIKT LEDEBUR<br />
BAUKASTEN<br />
Poesie<br />
Essays<br />
Ausgewählt und herausgegeben von<br />
Dato Barbakadse<br />
Semdgeneli da gamomcemeli<br />
daTo barbaqaZe<br />
wignis gasaformeblad gamoyenebulia oleg timCenkos<br />
ferweruli tilo leopardebTan moTamaSe.<br />
MERTSKULI VERLAG<br />
Tbilissi 2011<br />
ISBN 978-9941-0-3978-2
enediqt ledeburi<br />
kuburebi<br />
poezia<br />
esseebi
wigni eZRvneba Cems megobars, Tamar sirbilaZes,<br />
am proeqtis ganxorcielebiT gamowveuli<br />
Cveni saerTo sixarulis aRsaniSnad.<br />
d. b.<br />
4
gamomcemlis winasityva<br />
germaneli poetis, benediqt ledeburis, fenomeni mravalmxriv<br />
sainteresoa Tanamedrove germanulenovan poeziaSi. is aris ara<br />
mxolod aleqsandriuli yaidis xelovani da ostati, aramed – italiuri,<br />
franguli da inglisurenovani poeziis mTargmneli, Targmanis<br />
Teoretikosi, evropuli avangardis mkvlevari, filosofiuri<br />
da literaturul-istoriuli Sromebis avtori da artkritikosi.<br />
misi poeziis esTetika saTaves erTdroulad klasikuri evropuli<br />
tradiciidan da avangardis gamocdilebidan iRebs. konvenciur<br />
saleqso sazomebSi moqceuli, xazgasmulad konvenciur yalibSi<br />
Casxmuli suraT-xatebi mkiTxvelis Tvalwin sakuTar, uxilav<br />
formebs da logikur Tanmimdevrobebs qmnian, romlebic formalurad<br />
mocemul CarCoebs erTdroulad ganamtkiceben da uaryofen,<br />
aRiareben da parodireben maTze. es aris abstraqtuli tilo-leqsebi,<br />
romelTa simZimis centri mkiTxvelis Tvalwin gadaadgildeba<br />
striqonidan striqonisken, xatidan xatisken, magram saboloo<br />
jamSi mainc leqsis plastikuri mTlianobis gamokveTas emsaxureba.<br />
yoveli aseTi leqsi-artefaqti ki gadaqceulia iseT pirvelad<br />
realobad, romelic mxolod xalisianad erToba, mxolod TamaSobs<br />
garemomcveli "obieqturi" sinamdviliT, win uswrebs am ukanasknels<br />
da aqcevs mas saSen masalad da ara umetesad.<br />
ledeburis esTetikisTvis damaxasiaTebelia abstraqtuli tiloebis<br />
Seqmna ara filosofiuri ganazrebebiT da ganzogadebebiT,<br />
aramed – ukiduresad konkretuli da sagnobrivi suraT-xatebis<br />
mdinarebebiT, romlebic, paradoqsulad rom gamovTqvaT, arsad<br />
ar iwyeba, aramed mxolod grZeldeba, rogorc Sewyvetili saubari.<br />
aq avtori mkiTxvelis winaSe ki ar iwyebs, aramed yovelTvis TiTqosda<br />
moulodnelad ganagrZobs gamocdilebis gadmocemas da swored<br />
Txrobis nebismieri aseTi gangrZoba iqceva poeturi komunikaciis<br />
morig aTvlis wertilad, anu es leqsebi mTeli TavianTi<br />
mocemulobiT mxolod gagrZelebebia (da ara fragmentebi), Tumca<br />
ki – leqsis sxeulis konturebiT pirobiTad dasazRvruli da ase<br />
gamovlenili.<br />
erTi mniSvnelovani maxasiaTebeli, romelic TvalSi ecema mki-<br />
Txvels: ferebis siuxvis, cocxali Tu aracocxali bunebis mdidari<br />
leqsikonis, yoveldRiuri yofis detalebiT "damSvenebuli"<br />
5
aRwerebis miuxedavad, benediqt ledeburis SemoqmedebaSi Sinagani<br />
da garegani realobis, logikuris da alogikuris, realuris<br />
da irealuris dixotomia gauqmebulia, es sakiTxi masTan saerTod<br />
ar dgas, vinaidan nebismieri "auTenturi" sagani Tu movlena xelovnebis<br />
mier sabolood "aneqsirebuli" samyaros funqciaa da ara<br />
umetesi; aseT samyaroSi ki naxati SeiZleba mxatvarze ufro realuri<br />
iyos, leqsi – poetze, simRera – momReralze, an – piriqiT.<br />
miuxedavad imisa, rom wignSi warmodgenili leqsebis ukan TiTqmis<br />
ukidures zRvramde miyvanili maTematikuri struqturebi da<br />
rTuli kombinatoruli TamaSebis xelovneba dgas, TviT teqsti am<br />
codniT "dabmuli" ar aris da es Tavisufleba mkiTxvelsac meti<br />
SemoqmedebiTi Tana-TamaSisken ubiZgebs. SesaZloa, es Taviseburebac<br />
gamoarCevdes avtoris esTetikur sistemas germanulenovani<br />
poeziis sxva, dResdReobiT gavleniani da ukve TiTqmis akademizmad<br />
gadaqceuli inteleqtualuri TamaSebis im teqnikisgan,<br />
romelic 90-iani wlebis mere aRiarebul avtorebs Soris pirvel<br />
rigSi durs grunbainis saxelTan asocirdeba. aq germanuli da avstriuli<br />
tradiciebis urTierTSepirispirebac marTebuli Cans. Tu<br />
grunbainis xazi filosofiis tradiciasa da klasikuri poeturi<br />
formebis gamocdilebaSi mignebuli "saTamaSoebis" mimarT met sifrTxiles<br />
iCens, avstrieli benediqt ledeburis (an Tundac misi<br />
megobris, osvald egeris, an sxva veneli avtorebis) damokidebuleba<br />
igive tradiciis mimarT ufro gabeduli (da ufro sariskoc) Cans.<br />
is Tavisufleba, romelic aucileblad unda mohyoloda saukunis<br />
dasawyisis venuri modernis da 50-ian wlebSi "venis jgufis", mere<br />
ki venis aqcionistebis praqtikebs, avstriuli avangardis Tavisufali<br />
moZraobebis poetikas gansakuTrebul xibls sZens, metadre<br />
im kuTvnili Teoriuli arsenalis fonze, romelic konkretul<br />
SemTxvevaSi benediqt ledeburis TamaSebs umagrebs zurgs.<br />
winamdebare gamocemisTvis benediqt ledeburis mdidari Teoriuli<br />
Semoqmedebidan sagangebod SevarCie esseebi, romlebic avtoris<br />
Teoriuli interesebis diapazons nawilobriv mainc gamokveTs:<br />
Targmanis Teoria, politika da poezia, Tanamedrove xelovnebis<br />
filosofia, maTematika da poezia. am Temebze avtoris<br />
refleqsiebis TiTo nimuSi qarTveli mkiTxvelisTvis udavod saintereso<br />
iqneba. umTavresi ki mainc is aris, rom benediqt ledeburi<br />
arc ukve sxvebis mier formulirebuli ideebis adeptia da arc -<br />
6
filosofiaSi kargad argumentirebuli da "daculi" ideebis aran-<br />
Jirebis “ostati”. yvelaferi, rasac misi fiqri swvdeba, problematizebas<br />
ganicdis da axali kuTxiT sakiTxis dasmas da analizs<br />
gulisxmobs, da es Tanabrad exeba rogorc filosofiuri azris<br />
SedarebiT axal istorias, ise – bevrad ufro Zvel inteleqtualur<br />
literaturas da saxelovnebo teqstebs.<br />
oriode sityva unda iTqvas aq warmodgenili leqsebis qarTul<br />
Targmanebzec (maTi bwkareduli Targmani ekuTvnis Tamar kotrika-<br />
Zes, literaturuli mTargmnelisTvis SeTavazebuli am bwkaredebis<br />
saboloo versia ki – gamomcemels). isini ver daxasiaTdeba Targmanis<br />
CvenTvis naCvevi kategoriebiT da verc zust Targmanze Cven-<br />
Si damkvidrebul stereotipebs daemorCileba. es ufro Tavisufali<br />
variaciebia, vidre – tradiciuli Targmanebi, da isini Zlier<br />
hgavs ama Tu im Temaze Tavisufal musikalur variaciebs. aseT midgomas<br />
ara mxolod amarTlebs, aramed – Cemi Rrma rwmeniT – moiTxovs<br />
kidec benediqt ledeburis eqsperimentuli poezia da, saer-<br />
Tod, is Ziebebi, romlebic Tanamedrove evropuli poeziis eqsperimentul<br />
xazs ukavSirdeba (CemTvis sasiamovno moulodneloba<br />
iqneboda, magaliTad, vinme Tu ledeburis romelime leqsis metnaklebad<br />
adeqvatur an erTmniSvnelovan pwkaredul Targmans SemomTavazebda)<br />
da imTaviTve gamoricxavs nebismieri saxis identurobaze<br />
klasikur warmodgenebs.<br />
imeds gamovTqvam, rom es wigni xels Seuwyobs rogorc benediqt<br />
ledeburis, ise saerTod mimdinare evropuli poeturi da<br />
Teoriuli, magram araakademiuri (Tumca ki uZlieres inteleqtualur<br />
bazaze frTagaSlili) azris mimarT interesis gaRvivebas da<br />
aseTi interesis gadasrolas mTargmnelobiTi da sagamomcemlo<br />
mimarTulebiT. es survili impliciturad gulisxmobs SemoqmedebiTi<br />
da inteleqtualuri energiiT gamorCeuli, magram samuzeumo<br />
kriteriumebiT ucnobi saxelebis mimarT sifrTxilis gadalaxvas,<br />
maTTan komunikacias da mainc da mainc kulturaSi ukve aRiarebuli<br />
saxelebis mimarT garantirebul ndobaze uaris Tqmas (anu - biznesmen-gamomcemelTa<br />
tradiciuli konformizmis uaryofas). gana,<br />
Cvenc igives ar moviTxovT dasavluri kulturisgan?<br />
daTo barbaqaZe<br />
Tbilisi, 12.12.2011<br />
7
poezia
GEDICHTE<br />
flächeln der vorstellung<br />
im elefanten rüsselt seine form, was dann<br />
im staunen über dieses schwere treten<br />
das stampfen in die süsse treibt und<br />
in des löwen springen mähnt, ach afrika,<br />
um im wähnen dieser gier den affen<br />
an den langen, leeren hals zu springen<br />
und den dünen das versanden aufzubinden.<br />
karawanen stranden stündlich an oasen,<br />
eine schlange überflutet ihre längen,<br />
irgendetwas fällt in lampen, stösse,<br />
schwarze kinder und ein wind kommt auf.<br />
und der jäger wehrt dem anfang, enten,<br />
so belämmert wie das heissen der sahara,<br />
auch von hinten nackte schüsse, schösse,<br />
und ein strauss bedeckt sich mit den läufen,<br />
frommes formen, fangarm, eilige natur,<br />
was verwebt sich in das foppen der erscheinung<br />
mit der tiere nehmung, reiben sich die fotzen,<br />
aufgeschwemmte augenfütterung und lähmung,<br />
dieses wahr, das war, gedankenwüste, spur.<br />
10
leqsebi<br />
warmosaxvis qceva sibrtyed<br />
yvela spiloSi misi forma ixorTumeba,<br />
mogvianebiT fexis mZimed dakvras romelic<br />
gamaognebel sidideSi sitkbod gardaqmnis,<br />
lomis naxtomSi TviT afrika aiSlis fafars,<br />
xarb da Jinian zmanebaSi rom Semoaxtes<br />
mWle maimunebs Tavisufal da grZel kisrebze,<br />
Semoaxvios vrcel diunebs qviSis vuali.<br />
oazisebSi qaravnebi napirdebian,<br />
sakuTar sigrZes gadatboravs gvelebis qoro.<br />
o, raRac cviva naTurebSi, dartymis xma ismis.<br />
Savi bavSvebi. qariSxali anazdeuli.<br />
quxs monadire. frTebs veRar Slis safrenad ixvi,<br />
ise uRono, viT - sahara, mziT dakbenili.<br />
zurgsac agviwvavs Smagi tyvia, SiSveli saSo,<br />
cocxlad darCenas siraqlema sirbiliT cdilobs.<br />
mqmnelis qmnadoba. sacecebi. swrafi buneba.<br />
ra ixlarTeba am xilvaSi, takimasxrulSi,<br />
romelSic erTurTs cxovelebi drunCiT ekvrian?<br />
wyliT savse TvalTa gamoriyva, dadamblaveba.<br />
es marTla moxda. sveli kvali. fiqris udabno.<br />
11
gericht<br />
die spur, die mir ein eindruck hinterläßt,<br />
verdinglicht sich, um mit ihm umzugehen,<br />
was ich ergänze, setzt sich in ihm fest,<br />
um mich, als ausdruck seiner sinne, zu verstehen.<br />
ein gegenstand, der sich mir so bedeutet,<br />
im handel meines urteils stets bereit,<br />
stemmt sich im wandel gegen seine zeit,<br />
die mich als einheit dieser wirkung häutet:<br />
"wenn aus des sinnes stehen dieses datum läuft,<br />
aus dem ich mich als zustand noch gerettet,<br />
wird der prozess, der meine projektionen häuft,<br />
als horizont in mein verstehen eingebettet."<br />
die gleichung, grundlos, da nichts hält,<br />
fällt so als einfalt in die weite welt.<br />
12
samsjavro<br />
kvali, romelic aRmbeWdvia, ar minda gacvdes -<br />
gansxeuldeba da Cemi bza emsgavsvis sxva xes.<br />
msurs, mas SeerTos, ras erTians vaniWeb saxes,<br />
raTa me, viT mis gamoxatvas, bolomde Camwvdes.<br />
ra mniSvnelobiT avsebula CemTvis sagani,<br />
romelsac CemTvis ganaCenis Zala eqneba,<br />
gardasaxvisas sakuTar dros epaeqreba,<br />
tyavs maZrobs, rogorc am gavlenis kerZo magaliTs.<br />
"uZraobidan ros sazrisi TariRs eZiebs,<br />
ZlivsRa SevZeli romlisganac Tavis daRweva,<br />
maSin procesi, rom axvavebs Cems proeqciebs,<br />
Cems wvdomas, aRqmas horizontad Caefineba."<br />
Tanasworoba - umizezo ZRveni, wyaloba<br />
farTo samyaros awvims, rogorc uSualoba.<br />
13
an die nacht<br />
hämmert doch,<br />
vereist aus tausend schlägen<br />
den dumpfen klang<br />
rauschend zu heben,<br />
täuschend beteuert zu denken<br />
an die nacht.<br />
nacht<br />
verdunkelt mein nässen doch<br />
den schlägen,<br />
abzuschlagen den kläglichen klang,<br />
wie dreck verstreuend im heben.<br />
was kümmert das denken?<br />
was denken<br />
aus traurig blöder nacht<br />
in sinnen das stumpfe doch,<br />
blindlings verteilend zu blutigen schlägen,<br />
fast als verhalten im klang<br />
mich als verhören erheben,<br />
heben und heben<br />
stopft so ein loch ins denken,<br />
verzieht sich in die nacht,<br />
und sieht sich doch<br />
als schlag unter schlägen,<br />
fingernd nach klang.<br />
dreht sich, stürzt in den abend den klang,<br />
verschlissen den schaden zu beheben,<br />
und schade sagend, verzierend stern zu denken,<br />
14
Rames<br />
urtyiT uroni, gayinulni. aTas dartymidan<br />
erTi xmauri gamoeciT - yru da mgrgvinavi,<br />
raTa sacTuriT darwmunebul-dabneulebma<br />
Tqveni fiqrebi Camowolil Rames miuZRvnaT.<br />
Cemi sisvele gadafareT mxolod dartymebiT,<br />
egeb, rogorme gamosZaloT sabralo JRera,<br />
xels rom SemarTavT, mimofanteT wviri wvimebad.<br />
ra bedenaa, fiqris gamo dards daumoyvrde?<br />
gana Rirs fiqri naRvlian da CerCet Rameze?<br />
grZnobis sisxlZarRvebs dabuJeba damuqrebia,<br />
brmad anawilebs Sekrul koltebs mcelav datymebad,<br />
romelTa JRera TiTqos myarad SenarCundeba -<br />
braldebasaviT amzidaven maRla da maRla,<br />
da es aweva, amaRleba xmisa da xorcis<br />
azrovnebaSi amoavsebs cariel xvrelebs,<br />
gasrialdeba, gaibneva Ramis qviSaze<br />
da mainc igrZnobs sakuTar Tavs,<br />
mainc ixilavs,<br />
rogorc erT dartymas,<br />
gamosrolils sxva dartymebs Soris.<br />
xelis faTuriT JReradobas daeZebs misas,<br />
datrialdeba da Tavis Cqams saRamos styorcnis,<br />
is kardaxSuli zarali rom anazRaurdes.<br />
samwuxaroa, ornamentad xmaroben varskvlavs.<br />
ixreba Rame.<br />
dartymebi ki carielia.<br />
sircxvilnaWami JReradoba<br />
15
schräge nacht,<br />
doch<br />
nichts in schlägen.<br />
entleert, verschissen so mit schlägen,<br />
behebt der klang<br />
das heben.<br />
halbes denken,<br />
faule, finstre, fahle nacht.<br />
bleibt mir doch<br />
ein doch in schlägen,<br />
ein klang, ein heben<br />
denken in der nacht.<br />
16
wyvets amaRlebas.<br />
azris aCrdili.<br />
zanti Rame xom mainc rCeba:<br />
sul erTi dartyma.<br />
erTi zesvla.<br />
sul erTi fiqri.<br />
17
ote rippen<br />
so wie sie strickt mit luft<br />
und maschen überbrückt die nadel,<br />
so lässt sie eine weg mit lachen<br />
und asche wird er, wenn sie weckt.<br />
so hat sie dann die rote wolle mit<br />
dem korb die rippen seiner brust gezählt.<br />
18
wiTeli neknebi<br />
rogorc qsovs erTi, haeriTa da maryuJebiT,<br />
zeviT miiwevs da, TiTqosda, xids sdebs Cxirebze,<br />
ise - meore gaistumrebs mavans siciliT -<br />
ferfli iqneba, rodesac is gamoaRviZebs,<br />
erTi daiTvlis Tvlebs wiTeli Salis Zafisas,<br />
xolo meore aseTives daiTvlis neknebs.<br />
19
gebläse<br />
unter einem trompetenbaum<br />
betet ein böser traum,<br />
pumpt das in sein dösen.<br />
irgendetwas löst sich dann,<br />
träumt das mit den bösen,<br />
räumt das weg, was lösen kann,<br />
rumpelt mit dem pomp hinaus,<br />
wirft seine blätter ab,<br />
nimmt mich ins grab<br />
und bläst die lichter aus.<br />
20
Caberva<br />
auReria sayviris xes amayad Tavi.<br />
bneliT moculi iq loculobs sizmari avi,<br />
romlis TvlemaSi wyalsaqaCi wylis qaCvas bedavs.<br />
raRac ifeTqebs, aixsneba, aiSvebs maSin,<br />
da avsulebTan Caxveuli, sizmradac xedavs.<br />
aTavisuflebs gzas, romlisac SeZlebs gakvalvas.<br />
Camocvivdeba gacrecili dabla foTlebi<br />
da mec samaris oxSivariT daviorTqlebi -<br />
sulis CaberviT is Caaqrobs yvela sinaTles.<br />
21
weisse fahnen<br />
wenn kamele im innersten um dicke mauren<br />
die schlangen so beschwören, dass ihr jericho<br />
in schwere körbe das selbst wie in trompeten<br />
so verflochten, wie der ton mit seinem horn:<br />
wanken wie städte aus die toren, in gestalteten<br />
figuren. ich, so betreten, wie es mich ausgespielt.<br />
die steine fallen auf die stellung ihrer mauern,<br />
die mich umzwingen, als den, den diese aufgegeben,<br />
ein jeder geht, anstatt der sätze, an die eigene<br />
adresse: die städte, die ich angegriffen eingenommen,<br />
und schlucken muß, solang es mich verdauert.<br />
22
TeTri droSebi<br />
ros aqlemebi atareben TavianT wiaRs<br />
myarad da msuyed naSenebi galavnis irgvliv,<br />
Seulocaven maSin gvelebs iseTi ZaliT,<br />
rom maTi mSvidi, Zirmownuli ieriqoni -<br />
kalaTi mZime sayvirTa yels CaexlarTeba,<br />
ise, viT bgera exlarTeba buks - Tavis mSobels.<br />
qalaqebiviT barbaceben karibWeebi.<br />
es figurebi ise mtkepnian,<br />
viT bgeris nTxeviT daiRleba xolme sayviri.<br />
galavnebs Tavze acvivaT qvebi.<br />
o, me iseve viTrgunebi am galavnebiT,<br />
rogorc - isini, miatoves romlebic qvebma.<br />
sityvis magier yvela eZebs Tavis misamarTs:<br />
qalaqebs, me rom daviurve da davipyari,<br />
da - maT, romelTa monelebac jer kidev miwevs.<br />
23
äpfel<br />
sie blickt sich um und meint:<br />
diese verbindung darfst du nicht ziehen.<br />
lass nur.<br />
ich schaue auf das ganze.<br />
sie sagt:<br />
das ist doch nur ein spaziergang in deine eigene umgebung.<br />
wie das klingt:<br />
soll dieses sehen daten fassen?<br />
und schon beginnen alle zu marschieren.<br />
der himmel wölbt sich und sie lacht und geht.<br />
die früchte werden an die wand gestellt.<br />
mich dreht es um, ich ziele:<br />
ich fühle mich ja so verbunden.<br />
24
vaSlebi<br />
is qali ukan miixedavs da Semdeg ambobs:<br />
ar ginda, nuRar gaagrZeleb am kavSirs, nuRar.<br />
vuyureb mTlians. xolo qali kvlav ase ityvis:<br />
ra dagmarTia, Sens maxloblad vseirnob mxolod!<br />
netav, ras niSnavs es sityvebi daudevari:<br />
ar Rirs, Cems mzeras TariRebis Tangavdes xsovna?<br />
sayovelTao marSireba dawyebulia.<br />
ca irkaleba. qali midis sicil-siciliT.<br />
suyvela nayofs kedlis gaswvriv daayeneben.<br />
raRac Tu viRac Semabrunebs da mec vumizneb:<br />
me xom kavSiri am wuTamde SevinarCune!<br />
25
nach stürmen<br />
fällt dieses schnörksel von der decke<br />
und gräbt sich in den polster dieser post,<br />
springt von der wand in jeder decke ecke,<br />
schliesst, danke sagend, auf den schrank.<br />
doch dieses auge will sich schliessen,<br />
denn der verdruss der farbenmasse schreit<br />
aus allen schlüsselmündern, sagt mich krank.<br />
da schüsselt waschen wasser auf das ganze,<br />
das mondgewand stürzt aus dem halben rahmen,<br />
und grinsend glänzt den sonnen ihr geflecht.<br />
da schliesst das auge sich und sternt es auf,<br />
der morgenwind dringt durch die, die ihn gurgeln,<br />
die sanduhr schneidet knöchern stürme.<br />
wird es endlich wieder nach?<br />
der schwarze mann hängt auch im kasten<br />
und will lebenslänglich fasten.<br />
26
qariSxlis Semdeg<br />
maRal Wers wydeba ornamentis erTi natexi,<br />
fostis savarZels - Tbils da fafuks - ebRauWeba,<br />
kedlebs mohyveba, kuTxeebze mococavs frTxilad,<br />
"gmadlobTo", - ambobs da karadis gaRebas lamobs,<br />
Tvalebs ki mxolod is swadiaT, rom daixuWon,<br />
radgan sigonje saRebavis yviriliT wveTavs<br />
yvela xvrelidan da suyvela saketuridan,<br />
romlis mtkicebiT, avada var, Semyria seni.<br />
narecxi wyali aq laybobas mohyveba mTelze.<br />
naxevarCarCos Camowydeba mTvaris samosi,<br />
kbilebis kreWiT da qirqiliT brwyinavs mzis wnuli.<br />
mZafrdeba mzera da, TiTqosda, gavarskvlavdeba.<br />
dila mas gaJRenTs, gamoivlebs vinc sios yelSi,<br />
qviSis saaTi qars ZvaliviT daseravs, dafleTs...<br />
egeb, odesme Savi kacis gveRirsos naxva?<br />
yuTSi hkidia, surs, maradJams daicvas marxva.<br />
27
aukasten<br />
jene länge ist ein zug,<br />
diese eine fahrt am fluss,<br />
und das schwarz ist jener vogel<br />
auf dem baum mit diesen blättern.<br />
und das rot bestimmt ein dach,<br />
das ein haus bedeckt, zum schluss<br />
steht das haus an jenem ort;<br />
dieses sehen ist ein wort,<br />
dessen berge horizont,<br />
wo sich mein verstehen sonnt:<br />
kühe werden dort gemolken<br />
und darüber ziehen wolken.<br />
diese not sät dort die saat,<br />
wo es fern so fremd mir naht,<br />
jeder ton sich anders dreht,<br />
als krüge auf den tischen steht.<br />
füllst du sie, so mäht die melodie<br />
ihre noten vom papier,<br />
bindet sich die garben:<br />
bist du fort, so bin ich hier.<br />
28
kuburebi<br />
grZelia matarebeli,<br />
gzaa mdinaris gaswvriv.<br />
muqad gamokrTis frinveli<br />
xarbad SefoTlil xeze.<br />
wiTeli - saxuravia<br />
(Tumc, aRarc unda kiTxva,<br />
saxli mis qveS rom Savia).<br />
Cemi xedvaa sityva:<br />
iq horizonti iwyeba,<br />
iq goni mzes eficxeba,<br />
iq rZisferia Rrublebi,<br />
jiqniT atarebs Zroxa,<br />
iq Wiri xorblad grovdeba.<br />
SoriT rom miaxlovdeba<br />
bgera euli ordeba,<br />
tablas daedgmis doqad.<br />
Tu igrZen, hangiT avseba<br />
qaRalds warstacebs notebs.<br />
Tu ar xar, Cemi arseba<br />
Sens nacvlad daabotebs.<br />
29
im garten<br />
hintergedanken sehen dich mit meinen blicken an,<br />
und schon verschlägt es mich gewittrig ins gebirge.<br />
denn das, was ich von dir so sehe, will ich auch besteigen,<br />
nicht nur, um ebenen in mir und ihrer schwüle zu entkommen.<br />
es trifft uns nicht aus heitren himmeln, wenn wir grollen,<br />
und sanftes regen hat auch seine wolken, bis es sich ergießt:<br />
was du von mir willst, mußt auch du von deiner stimmung wollen,<br />
und das, was, wenn wir übers wetter reden, hintergründig fließt,<br />
schwillt mir zum sturzbach, wenn es über deinen bergen donnert.<br />
ja, abgeblitzt, und schnecken - strecken ihre fühler:<br />
es hat geregnet, alles tropft und ist ein bißchen kühler.<br />
30
aRSi<br />
maluli fiqri Semogcqeris Cemi TvalebiT,<br />
ise mimdenis, erekeba viT avdars mTebSi,<br />
radganac imis, SenSi rom vWvret, dalaSqvra minda,<br />
arc mTlad imisTvis, rom davZlio CemSi dablobi...<br />
rodesav vdrtvinavT, naTel cidan ar gvawvims risxva,<br />
wvimac flobs Rrubels, vidre Zirs ar CamoiRvreba:<br />
is, rac Cemgan gsurs, Sens Tavsac xom unda mosTxovo,<br />
amindze fiqrSi is, rac CvenSi cxreba, mcirdeba,<br />
Seni mTis Tavze daquxebad amosivdeba.<br />
ganqarda elva. lokokina sacecebs iwvdis.<br />
iwvima, magram yvela xesTan kvlav wvima gvicdis.<br />
31
uinen<br />
in diese landschaft einzutreten, und so<br />
den bildern tür und tor zu öffnen,<br />
heißt nur, daß mir betretenes verhindern<br />
die sinne einzufärben weiß: da schwärzt<br />
es ritterlich schon, was ich wollte, an,<br />
indem es minnend überträgt, ein schiffchen:<br />
webstuhl oder fluß nur in gedanken.<br />
natürlich läßt sich das auch so beschreiben,<br />
daß vom grünen oder bläuen nur ein auge<br />
trocken bleibt: der trommel fälle unbewegt<br />
auf diesen paukenschlag des vorgestellten:<br />
als zug und brücke, bogen, öhre oder sehnen<br />
bleibt das innere der festung nur mit mir bespannt.<br />
das liebliche, das mir als titel dieser aussicht<br />
das leibliche vergeblich umzustimmen sucht<br />
stellt dann als flucht sich ihren perspektiven.<br />
bleibt so verkörpert mir das blicken in die tiefe,<br />
springt das hinunter, was mir dort entgegensieht.<br />
32
nangrevebi<br />
am ladSaftSi rom Seabijo da xat-saxeebs<br />
farTod ganuxvna yvela kari, yvela karibWe,<br />
imasRa niSnavs, rom grZnobebi amikrZalaven<br />
TeTrad SeRebvas imis, raSic adre Sevsulvar.<br />
aha, Savia, raindulad rasac vnatrobdi,<br />
vidre dazgaSi iZvris maqo da navi - wyalSi.<br />
amis aRwera isedac xom SeiZleboda,<br />
rom mSrali mxolod cali Tvali darCeniliyo,<br />
doli - uZravad da litavra - xelSeuxeblad,<br />
matarebeli - uxidod da ularod - mSvildi,<br />
cixes galavnad meRa vyavde Semorkaluli.<br />
is, rac CemSia, am xeds erqvas TiTqos saxelad,<br />
amaod cdilobs, xorcielis gardaqmnas, Secvlas,<br />
"gaqceva varo", - daajerebs mis perspeqtivebs.<br />
cocxali mzera ase rCeba Cem siRrmeebSi.<br />
eSveba is, rac qvesknelidan Tvals gamisworebs.<br />
33
nymphe<br />
ich möchte mir von andrer seite als das entgegenfallen,<br />
was mich von hier aus in die weite meiner aussicht treibt.<br />
wenn mir damit, so angesetzt, das ende mit dem ufer winkt,<br />
heißt das dann nur noch, daß ich mich in jenen fluß gebracht,<br />
der mir aus seiner schlinge hilft, indem sich seine ufer treffen.<br />
so aufgeschwatzt den strudel mit der lösung zu verwechseln,<br />
und auch weil ich, wenn ich mich drehe, mich nicht finde,<br />
läßt mich auf deutungen vergessen, die in meiner fülle enden.<br />
da ich die zeit, die flüsse brauchen, um sich zu verlagern,<br />
nicht selbst erleben kann, empfinde ich auch landschaft, die<br />
sich um mich dreht, als aufgebunden, nicht als teil von mir:<br />
ich fließe noch, und darum diene mir doch rettend als der ast,<br />
der, weil er sich in dem, was ich von mir verwässert, spiegelt,<br />
als anderes in dem zu ruhen kommt, das sich nur selbst bewegt.<br />
treibt dann der wind uns aus und in die blätter, die beschrieben<br />
als abgebildet oder nützlich gelten können, bleibt von dem papier<br />
das hier - nur wenn mich jetzt umarmt, woran ich mich<br />
geklammert.<br />
34
nimfa<br />
msurs, sakuTar Tavs aw sxva mxridan davece Suqad.<br />
esa sjobs, vidre - is, rac xedvis siSores mZalavs,<br />
roca am mxridan dasasrulis napirebs vuWvret.<br />
da es gulisxmobs, rom Sevedi im mdinareSi,<br />
romelic Tavis maryuJebiT damexmareba -<br />
ori napiri Seeyreba erTimeores.<br />
layboba morevs gamosavlad SemomasaRebs,<br />
da maSinac ki, sakuTar Tavs ros veRar vpoveb,<br />
gadamaviwyebs, amis axsna CemSi rom kvdeba.<br />
dros, mdinareebs rom sWirdebaT mixla-moxlisTvis,<br />
TviT ver ganvicdi. amitomac aRviqvam landSafts,<br />
viT Cems garSemo motriales da Tavsmoxveuls<br />
da ara - rogorc ganuyofels da sisxlxorceuls.<br />
kvlav momdinares, mSvelel totad gamomecxade,<br />
is irekleba imaSi, rac wylad gardavqmeni,<br />
amitomaa, sxva ramed rom feTqavs imaSi,<br />
rac mimoiZvris TavisTavad, TviTon, sakuTriv.<br />
da Semdeg qari gagvaqrolebs gareT, foTlebSi,<br />
romlebic, iqneb, warwerebmac ki gadafaron,<br />
an fotoebze aRibeWdos maTi saxeba -<br />
qaRaldic maSin Seiqmneba gamosadegi,<br />
Tu momexveva is, rasac me CavebRauWe.<br />
35
ein bläuen<br />
das leichte fällt ins schilf und zirpt<br />
mit schatten um die heissen felder,<br />
täuscht so die umgehängten ränder,<br />
verwest ein bisschen, wie wenn einer stirbt.<br />
und dunstig fault das licht in meinen blenden,<br />
grellt durch die blicke ins gestrüpp,<br />
dreht die gereizten mägen durch den wind,<br />
reiht zähne auf, ein wenig schimmeln ihre enden.<br />
die bilder treten ganz geduldig aus den dingen,<br />
zeilen sich auf für das, was sie sich gelten,<br />
legen sich auf den so geschlitzten magen, singen:<br />
die falben grinsen glücklich in die wellen,<br />
da eilt die welt entkleidet durch ihr rollen<br />
und reitet ihrer weite blösse in mein wollen.<br />
36
silurje<br />
am simsubuqis vardnis Cqami xmas mohgavs stviris,<br />
lerwmebs CaenTqmis da, mindvrebic hgvanan safpirebs,<br />
gars SemojarulT Tvals auxvevs amiT napirebs<br />
ise oboli, rogorc maSin, ros viRac tiris.<br />
abolebuli lpeba Suqi Cems sibrmaveSi,<br />
akaSkaSdeba mzeris gavliT aburdul tevrSi,<br />
SfoTian stomaqs qaris qrola aatrialebs<br />
da obmodebulT daamwkrivebs kbilebs daeSvilT.<br />
sagnebs stoveben xatsaxeni da ver xvdebian,<br />
maTi namdvili mniSvneloba viT erTvis striqons.<br />
CaWril mucelze roca mReriT daeSvebian,<br />
kbilebs ukreWen Calisferi cxenebi zRvas da<br />
samyaro Tavis Cqarosnul temps talRaT aCvenebs -<br />
is Sor siSiSvles Cems survilSi SemoaWenebs.<br />
37
violett<br />
immer weiter in der stimmung,<br />
bis du in der laune bist,<br />
die du stillst. erinnerung:<br />
immer weiter ist bestimmung.<br />
du als färbung bist bedingung,<br />
daß du siehst, was du nicht bist?<br />
kummer, heiter, zeug die stimmung,<br />
bis du, ich erstaune, bist.<br />
38
iisferi<br />
ufro da ufro Rrmad SeerTvi Seniv gonebas.<br />
vidre isurveb, RvTis wadilis minamsgavsebo,<br />
Sen asazrdoeb da amSvideb im mogonebas,<br />
tkbeba da tkbeba momdinare SoriT cxoneba,<br />
Sens fers mxolodRa mowodeba epirwoneba,<br />
is rom ixilo, rac aRar xar, lxeniT aRmvsebo,<br />
tkbilo naRvelo, Seni simwris hqmeni moneba,<br />
me gaognebas Sevupyrivar, Sen ki - arsebob.<br />
39
vögel!<br />
in der erinnerung muß ich nach der erscheinung haschen,<br />
von blüte flatterhaft zur blüte oder auch im nebel liegend<br />
ersteht sie mir von den begriffen des erdachten ganz verwaschen.<br />
wie anders dieser eindruck, der in sicherheit mich wiegend,<br />
mich prägt, indem er meine sinne überwältigt:<br />
bin ich es etwa, der dem ganzen seinen stempel gibt?<br />
ist jener vogel, der mich pfeifend auf dem ast dort wippt<br />
nicht ich, der den begriff von ihm in sich vervielfältigt?<br />
es nimmt mich wunder, daß mir keine flügel wachsen,<br />
wenn ich an dieser wirklichkeit den schnabel wetze;<br />
und tiefer gehe ich in mich auf meinen beiden haxen,<br />
indem ich, was ich sehe oder wo ich gehe , so in mich versetze,<br />
daß das, was sich in mir noch aufbäumt gegen diese sicht,<br />
von seinem ast aufflattert, und mich so mit sich verflicht.<br />
40
frinvelebi!<br />
mogonebaSi mwads, zmanebas Cavavlo xeli,<br />
yayaCoebze dafarfatebs TiTqos aprili,<br />
yalbi cnebebiT damtverili da daTxapnili -<br />
STabeWdileba ra ucxoa, ra sxvarig mwveli!<br />
daRs masvams imiT, rom ereva Cems guls da nebas.<br />
beWeds rom asvams mTels, erTians, nuTu is me var?<br />
gana frinveli, totze rom zis da moswons rxeva,<br />
TviTon ara var, rom gardavqmni am Citis cnebas?<br />
da mikvirs, ratom ar mezrdeba netavi frTebi?<br />
imaze, rac Tavs damtrialebs, niskarts vilesav,<br />
Sevdivar CemSi da rac xdeba, nelnela vxvdebi.<br />
rasac vxedavdi, Cemi Tavis SigniT gadamaqvs.<br />
gareT naWvretic axlobeli gamxdara CemTvis -<br />
ori samyaro - Sin Tu gareT - erTmaneTs erTvis.<br />
41
sonde<br />
am anfang dreht sich alles reden wollen<br />
um das, was aufgeht in dem meer versionen,<br />
den buchstaben zu tönen, lässt millionen<br />
in blitzen spielen, die sie erden sollen,<br />
drohend gedanken, die dem licht verborgen<br />
ordnend beschränken wie verwirrung zeugen.<br />
rollen die stoffe ihre bahnen, beugen<br />
sich die modelle dem kostüm von morgen,<br />
umkreist, was hier im gliedern tagt, sein werden.<br />
mit einem mal, und so gezeichnet, steigen<br />
tonleitern auf, geht über in gebärden<br />
dem delirieren nah der lieder reigen.<br />
chor allen ahnens hebt, die leiern, auf,<br />
endet als bruch, riff im begriffnen lauf.<br />
42
zondi<br />
dasawyisSive saubaris yvela survili<br />
versiebis zRvas utrialebs, oqrocurvili<br />
Tema amodis zedapirze, raTa dumili<br />
gankveTos elvam, asoebis xmebSi wuxili<br />
fiqrTa, romlebic am sinaTles emalebian.<br />
wesrigis sazRvrebs garRvevebiT emuqrebian<br />
da podiumze qedmoxrilni eaxlebian<br />
xvalindel kostums modelebi. gars evlebian<br />
gaTenebadi sazrisebi, warmodgenaSi<br />
wamomarTulni, xdomilebis ucnaur Jestebs,<br />
gaaJRereben musikalur frazad TemaSi<br />
bodvis napirze simRerebis amRvreul ferebs.<br />
winaTgrZnobebi aRapyroben qnarebs, rbolaSi<br />
wyalqveSa kldeze daimsxvreva fraza wvdomaSi.<br />
43
utsche<br />
kind sein, leicht die leiter zu erklimmen,<br />
fallen, wann?, wie bahn sich vorgeschrieben,<br />
finden, was vom wahn im wort geblieben,<br />
lallen, leiern teil er ein zu stimmen.<br />
klein gedruckt sich zeit und zeile zieren,<br />
eindruck so zu schinden, dass gefallen,<br />
die auf reizen leer gestikulieren,<br />
szenen machen, fühlen wolkig ballen.<br />
zeug die zeichen, die zu nichts addieren!<br />
tanzt der schwindel vor den augen, webe<br />
katastrophen in den takt, verschwimmen<br />
die kulissen, spiel, als ob, was lebe,<br />
hoch hinaus nicht wolle, bloss in schwebe<br />
kind sein, leicht die leiter zu erklimmen.<br />
höher steigen, sich in zwänge schmiegen,<br />
klötze türmen, hell die klänge färben,<br />
wenn zur gänze bauten hoch sich fügen;<br />
taube brocken, wild geformte scherben<br />
bilden selbst die muster, wege, stiegen;<br />
längen, breiten räume fassen ein,<br />
sperren klänge ein, bereit zu üben,<br />
was im brauch verschüttet, lassen ein,<br />
die verschieben, bis sie passen, einfallen,<br />
wann?, wie bahn sich vorgeschrieben.<br />
44
Camosasrialebeli<br />
bavSvad yofna da kibe-kibe laRi sirbili,<br />
vardnebi, rodis? gzebi Tavis beds gansazRvraven,<br />
rac sityvebs SerCaT vnebebidan, povna imisi,<br />
kaci sakuTar Tavs aawyobs qnarze RiRiniT.<br />
dro wvrili SriftiT iwereba, urTavs striqonebs<br />
wamebiT gawvrTnil da daxvewil STabeWdilebebs,<br />
romlebic cdaze pantomimiT reagireben,<br />
grZnoben scenaze Rrublisebur gamovlinebebs.<br />
dasvi niSnebi, arafers rom ar emateba!<br />
da cekva-rokviT Tavbrusxveva abrmavebs Tvalebs,<br />
mieci ritmi katastrofebs, bundovandeba<br />
es kulisebi, speqtaklia misi sikvdili,<br />
TiTqos ar surdes maRla, gareT, da surs frenaSi<br />
bavSvad yofna da kibe-pwkalze laRi sirbili.<br />
da kidev ufro maRla asvla brma ZalisxmeviT,<br />
ficrebis erTad daxvaveba, gaferadeba<br />
bgerebis, roca nageboba amoizrdeba<br />
da yru kedlebSi alesili msxvrevis qaosi<br />
qmnis CuqurTmebs da kibeebs da gzebs, gasasvlelebs,<br />
sigrZe-siganis sivrceebi wnaven galiebs<br />
gamomwyvdeuli bgerebisTvis, rom gamoscadon,<br />
CveulebebSi rac gaibna, da amagreben,<br />
usadageben, asworeben, aTanabreben,<br />
Casvamen, rodis? gzebi Tavis beds gansazRvraven.<br />
45
klarer soll aus engem raum sich heben,<br />
was sich im moment, am traum vergangen,<br />
wahrer soll verstehn am bild jetzt weben,<br />
bis gestalt annehmen, die verlangen,<br />
aufzutrennen, die dem stoff entstreben.<br />
spur in pfützen, eindrücke im wachen<br />
überflutet, -wuchert vom belieben,<br />
mit dem, die sich festgesetzt, verflachen,<br />
rinden, die sich sinn und stamm vormachen,<br />
finden, was vom wahn im wort geblieben.<br />
welt, wann wellt, was im gewirr verstrickt,<br />
einfach horizont, der ungegliedert,<br />
was auch ragt, in seine lage rückt!<br />
rauscht es, tagt es, regen unerwidert<br />
laut und licht, die ins gedächtnis schickt,<br />
was in buchten formt, am ändern strandet.<br />
wetter, letter, tau und teil verschwimmen,<br />
wenn, was will, in einheiten umrandet.<br />
wahn die leiter, spricht, der steuert, landet,<br />
lallen, leiern teil er einzustimmen.<br />
46
asac am wuTSi gza aebna sizmrebSi, viwro<br />
sivrcidan unda amovides ufro mkafiod,<br />
da ufro naTlad unda qsovos wvdomam suraTi,<br />
sanam formaSi mTlianoba ar aRsruldeba,<br />
emalebian materias elementebi<br />
da maTi kvali gubeebSi, anabeWdebi<br />
cxadSi, mimqralni – mravldebian mZlavri surviliT,<br />
magram formebSi moqceulni, gamyarebulni,<br />
merqnebi azrebs da Reroebs warmoidgenen<br />
da pouloben, rac vnebidan SemorCaT sityvebs.<br />
samyarov, rodis azvirTdeba, rac Cahyva morevs,<br />
Sori, naTeli horizonti, mimobneuli<br />
gamTliandeba, da aRadgens isev Tavis Tavs,<br />
aSrialdeba, gaTendeba, wvims upasuxod<br />
sinaTle, bgera gaagzavnis xsovnis kunZulze,<br />
rac yureebSi iZens formas, awydeba napirs,<br />
amindi, nami da nawili, asomTavruli<br />
gaicriceba, SemosazRvravs erTianobas.<br />
da rodis? kibe, TqviT, vinc marTavs, Camosrialda,<br />
kaci sakuTar Tavs aawyobs qnarze RiRiniT.<br />
47
kegeln<br />
im urwald dieser blicke schwingt sich gaffen<br />
mit seiner meinung schwer von gast zu gast,<br />
im sehfeld angespannt das schwätzen zu beackern.<br />
ein schlag ins wasser, um zu drehen, sticht in see.<br />
in dieser mast hisst jeder heuchelnd seine segel,<br />
und misst, was er am meisten hasst.<br />
unter dem joch der andern hebt der mist den schwanz,<br />
die zukunft fährt mit einer dehnung in den hafen,<br />
um hastig eicheln, heute in den wald zu säen.<br />
(so leuchten euch die türme, stämme ihr signal.)<br />
was seinem redefluß mit knapper not entkommen,<br />
darf nun, das wasser bis zum hals, besprochen,<br />
als wahlverwandtschaft baum und gräser gackern.<br />
was seinen hof so hält, verschmiert mit seinen füßen<br />
den ton, den es mit seinesgleichen köpfe rollend trifft,<br />
wird, als matrose seiner herkunft, schlau beschifft,<br />
und, augen triefend, als matrone schief beschlafen.<br />
48
keglis TamaSi<br />
pirdaRebuli xtis mzeraTa usier tyeSi,<br />
viT - TvalsazrisSi, rtodan rtoze, maimuniviT,<br />
xedvis areSi mwolare rom moxnas laqlaqi<br />
da tbas CaerWos, rom SeiZlos datrialeba.<br />
aq yvela yalbad atkacunebs sakuTar afras,<br />
aacdens imas, rac guls urevs yvelaze metad.<br />
sxvaTa uRlis qveS kuds aibzeks nakelis knuti<br />
da gawelili momavali portSi SeaRwevs,<br />
raTa rkoebi naCqarebad daTesos tyeSi.<br />
ase gvicqeren koSkurebi. maTi signali<br />
myarad rom JRerdes da marTali gvamcnos ambavi.<br />
misi saubris mdinares rac bewvze gadurCa,<br />
ufleba aqvs, rom daqorwindes tyeze, balaxze,<br />
romlebic ase akavebdnen mis kars da ezos.<br />
fexiT zels bgeras, Tavisive msgavsebTan erTad<br />
Tavebs agorebs da axvedrebs imave Tavebs.<br />
da is iqneba matrosiviT mdare da undo,<br />
Tumc sveli mzeriT mTlad matronas gamomsgavsebuls,<br />
masac iribad vinme iqneb miuwves kidec.<br />
49
krawall<br />
aus diesen noten wächst vor ihnen angst,<br />
die diplomatisch uns mit ihr vertauschte.<br />
der wechsel läßt die kräfte steigen,<br />
um uns, als wille eingebildet, zu verhökern,<br />
und treibt im rausch zur kriegserklärung:<br />
ein jeder gelte nur so lang als seine währung!<br />
mit diesem säbel rasseln - wer ließe sich noch so<br />
verkaufen? - bin ich gemeint, und so gefreit<br />
versieht es seinen dienst von oben.<br />
nur angetreten, - hat es denn diese sicht verdient? -<br />
hält es mit seinesgleichen schritt und darf sich<br />
für das aushalten der treue selbst beloben.<br />
hab acht vor den kanonen, donner! ein jeder kopf<br />
in seine mündung, als belohnung: feuer!<br />
zwischen sirenen wird die heimkehr durchgeschifft,<br />
und, heimat rufend, so in sich versenkt:<br />
wer hier noch irr fährt, kommt zu spät.<br />
die schützen, aus allen rohren sprache zündend,<br />
begraben, was von dieser stellung schon obszön<br />
verschossen. was sich noch rühmen kann wird<br />
gliederlos mit namen oder titel ausgeschlachtet,<br />
denn dieses feld darf nichts vom hinterland<br />
des selbst beherrschen. wer soll auch diesen daten<br />
ihre lieder lassen? sie sind doch um das fell<br />
über die ohren ausgezogen. nur noch die rüstung<br />
läßt sich als wahrheit verlogen auf die bahre legen.<br />
50
amboxi<br />
am notaTagan SiSis buCqi amoizrdeba.<br />
SiSSi gagvcvala - gaisarja diplomativiT.<br />
gacvla zrdis Zalas, raTa Jinma da nebisyofam<br />
gadagvaqcios miwis kuzad, samaris borcvad,<br />
Troba mogvgvaros, vidre omi daiwyebodes.<br />
yvela suldgmuli faseuli imden xans aris,<br />
ramden xansac ki Tavis dacva xelewifeba -<br />
me am xmliT vibrZvi. Tavs sxva, aba, rogor gayidda?!<br />
me mirCevs, gana? CemTan flirtiT cdilobs garTobas?<br />
uaruyvia samsaxuri, maS, zena ZalTa!<br />
daimsaxura man aseTi sanaxaoba?<br />
axlos mimdgari, TavisnairT ayolebs nabijs<br />
da ufleba aqvs, sakuTari Tavi Seiqos<br />
gaZlebisa da gamovlenil erTgulebisTvis.<br />
ufrTxildi qvemexs - misgan cviva Weqa-quxili.<br />
yvelani, vinc ki sakuTar Tavs uRrmavdebian,<br />
cecxls moixveWen - es iqneba magaTi jildo.<br />
sirinozebTan erTad gemi Sinisken gaswevs,<br />
samSoblo uxmobT Tavis TavSi CaRrmavebulebs:<br />
isic aq mova, visac bedma gza auria.<br />
yvela msroleli, Tofis lulis enad amgznebi,<br />
mas asamarebs, vinc momkvdara Seuracxqmnili.<br />
rasac jer kidev SeuZlia Tavis Seqeba,<br />
oms gasTiSvia, SerCenia wodeba mxolod.<br />
partax suls sxvebze batonobis ar aqvs ufleba.<br />
am TariRebze viRam unda SeTxzas simRera?<br />
maTTvis xom omi sxvaTa yvlefis saSualebaa?!<br />
sakaceze ki natyuari simarTle wveba -<br />
meomris nacvlad darCenili aRWurviloba.<br />
51
wechsel<br />
dieses mehr an übertragung<br />
macht als ordnung<br />
etwas von der kraft zunichte:<br />
wenn ich es wollen nenne,<br />
steigt der verbrauch<br />
zum beispiel:<br />
als wolke in den himmel.<br />
"dieses" als muster<br />
trägt zu dem satz bei,<br />
den ich jetzt machen kann;<br />
ob als sprung in meinem gefüge,<br />
oder als graben, den ich<br />
mit meinem satz<br />
hinter mir gelassen habe,<br />
wie ich dieses übersetzen<br />
eben verstehe: floß,<br />
was von mir zurücktreibt,<br />
bleibt sich immer<br />
mit geteilter meinung.<br />
52
gacvla<br />
es ufro metad gadatanas emsaxureba,<br />
vidre - wesrigs an kavSirebs<br />
da iklebs Zala, nadgurdeba am qmedebaSi,<br />
roca mis survils vasaxeleb,<br />
cvdeba, da qreba,<br />
ai, magaliTi:<br />
rogorc Rrubeli maRla caSi,<br />
"es", viT nimuSi,<br />
emateba winadadebas,<br />
romelic axla SemiZlia rom movifiqro,<br />
rogorc naxtomi Cems danarTSi<br />
an rogorc Txrili,<br />
romelic ukan movitove winadadebiT<br />
iseve, rogorc es Targmani.<br />
me vxvdebi – is, rac movitove,<br />
Cemgan rac midis<br />
ukan – is rCeba Tavis TavTan<br />
gaorebul warmodgenebSi.<br />
53
ein färben<br />
der sonnen wut erkaltet, langsam, starr,<br />
die sicht erstirbt in mir in dunkelrot,<br />
das nordlicht tönt sich in den tod.<br />
in meinen blassen händen schwindet,<br />
was nie war. die lust veraltet,<br />
klanglos, ohne scham; und jede abfuhr<br />
bringt sich glotzend in ihr lot.<br />
so leimt sich das zusammen,<br />
was in müder pracht sich selbst gehorcht,<br />
im zeigen prüder macht.<br />
54
erTi gaferadeba<br />
mzeTa risxva civdeba. rCeba gaqvavebuli.<br />
ferSi - muq alisferSi Cemi mzerac mokvdeba.<br />
polaruli naTeba aJRerdeba sikvdilSi.<br />
xelSi is Camakvdeba, rac arasdros yofila.<br />
vneba damiberdeba - uCumrad, ukrZalvelad.<br />
yoveli gadaxveva sakuTar tvirTs mimZimebs.<br />
ase erTvis erTmaneTs gadaRlili mSveneba<br />
da aseve - Cveneba kekluc Zalauflebis.<br />
55
ODEN<br />
– uu – u – u – u – u<br />
– u – uu – u – u – u<br />
– u – u – uu – u – u<br />
– uu – u<br />
still steht nicht scheinen in den stummen blicken,<br />
hingegeben verharren vorstellungen,<br />
wie es ohne trommeln der worte sanfter<br />
mahnen nicht könnte;<br />
taten, die aufmerksam gedanken richten,<br />
auf ihr teilen, im warten auf die zeichen<br />
ihrer ganz vertrauten, gewohnten formen,<br />
um sie zu bringen<br />
auf ein geständnis lang ersehnter klarheit,<br />
wie in ihren verhalten ausgeführten,<br />
deutenden austäuschen wir kommen näher<br />
an sie, zu klagen,<br />
dass, wie sie bessern aus, was sie verbindet,<br />
uns nicht tiefere einsicht in ihr werden<br />
frei legt, um aus ihrem vergehn zu schliessen,<br />
was sie gebrochen.<br />
56
odebi<br />
utyvi mzerebis labirinTSi borgavs naTeba, awydeba<br />
kedlebs,<br />
gawiruli warmodgenebi icdian TiTqos monusxulni,<br />
STagonebulni sityvebis mZime dafdafebis<br />
natifi ritmiT;<br />
danaSaulni sasamarTlos uwyoben fiqrebs,<br />
danawevrebulT niSnebiT da moCvenebiTi<br />
Rrma TanagrZnobiT ganabulni elodebian,<br />
rom gamosZalon<br />
oden nanatri am sicxadis aRiareba, maT qcevebSi<br />
gamokveTili satyuara maniSnebeli,<br />
Cven ki mxolod vuaxlovdebiT,<br />
rom daviCivloT,<br />
Tuki isini am kavSirebs daalageben, rac Cveni xedvis<br />
siRrmes ver Secvlis maT SemTxveviT xdomilebaSi,<br />
imas xom mainc mixvdebian, ram miiyvana<br />
daRupvis zRvarze.<br />
57
so, wie sich fortsetzt, schäumt über erleben,<br />
krönt, es weiss, wie sich aufzulaufen anfühlt,<br />
reflektieren es, wie sich bricht an lippen,<br />
was sie beschwingen.<br />
klagen sie an zu drehen, die verfahren<br />
sich nach ferneren zeichen richten, um zu<br />
steuern bei der rauheren elemente<br />
sicherem stranden.<br />
bringen sie, um zu bilden horizonte,<br />
lächeln in deine züge, wendet ab sich<br />
absichtsvolles brechen der, um die spielen<br />
wiederkehr, ende.<br />
könnten nicht ahnen, die auf uns zukommen,<br />
die verwehten einstellungen, beleben,<br />
bis aus bleibenden glücklich aufsteigende<br />
uns still anblicken.<br />
58
is ki ganagrZobs sakuTar Tavs, qafmoreuli<br />
gancdis talRaze cnobs SegrZnebas, TiTqos sivdeba,<br />
gansjian, msxvreviT rom awydeba tuCebs, gansjian,<br />
ras Seasxamen frTebs amjerad.<br />
da brals dasdeben, miusjian adgilze trials,<br />
gzaabneulni, Soreuli napirebisken<br />
midian, raTa marTon ufro metad uxeSi<br />
alqimiuri procesebi.<br />
da Sens nakvTebSi gamokrTeba Rimili maTi,<br />
horizontebis<br />
warmoqmisas, ganzraxvebiT savse msxvrevebi<br />
ganqardebian, Seiqceven Tavs dabrunebis<br />
gaTamaSebiT, dasruldebian,<br />
xolo isini, momavalni Cvensken, verafriT<br />
warmoidgenen qarSemosil, gamococxlebul<br />
da gadarCenil warmodgenebs, sanam isini<br />
ar aRsdgebian da mSvidad ar Semogvxedaven.<br />
59
kentaur<br />
u – u – u – uu – u –<br />
u – u – u – uu – u –<br />
u – u – u – u – –<br />
– uu – uu – u – –<br />
wohin die schritte, soll ich sie lenken, wenn<br />
mich einer büste gleich von den gliedern trennt<br />
ein schnitt durch die verstrickung wirrer<br />
banden, wie sie knüpft der gegensätze<br />
behaarter lauf; zu welchem behuf stampft es<br />
im rausch von sinnen ein, was sich denken lässt,<br />
wo sich der aufstieg in zwei wege<br />
spaltet, zu glattem stein steht gehauen,<br />
der seine keule hebt, schlägt im schwanz das tier<br />
vor, ihm auf allen vieren zu folgen; dort<br />
erwartet sie ihn ungeduldig,<br />
wo er denn bliebe, die zeit, sie drängt uns<br />
im schiff zu jener gegend, den wellen trotz,<br />
dem tausch der teile, bieten zu können, nicht<br />
im faden auf vergehn zu rollen,<br />
locken die wehen gefälschtem geschlecht.<br />
da braust verkehr, sein tempel verwaist, am ring<br />
erkennt doch keiner mehr, was die flut ihm bringt<br />
60
kentavri<br />
saiT mivmarTo nabijebi, roca, viT biusts,<br />
kidurebisgan myofs kvarcxlbeki sicarielis,<br />
gadaxlarTuli aburduli mniSvnelobebis<br />
gadakvanZuli, erTmaneTis sapirispiro<br />
TmiT dafaruli mimoqceva; an ra logikiT<br />
Caitkepneba am grZnobaTa TrobaSi fiqri,<br />
moazrebadi xdomilebis, sadac gluv qvaSi<br />
amokveTili asasvleli iyofa orad,<br />
romelic urtyams cxovels kudSi kets da sTavazobs<br />
Tavazianad, ukan mihyves oTxive fexiT<br />
iq, sadac qali elodeba Tavis mamakacs<br />
mouTmenelad... dro ki miwyiv migverekeba<br />
im midamosken gemiT, isev zvirTebis jibrze<br />
SesaZlebloba elementTa cvlis, da moTxovnis<br />
rom aRar Cahyves labirinTSi Zafs; tkivilebi<br />
Seityueben maT cru modgmas aq dasaRupad.<br />
oblad daSTeba es taZari quCis gugunSi<br />
wreze, morevSi vin mixvdeba - ra moaqvs nakads<br />
61
an tönen, die der tanz gehörnt hat,<br />
um sie in nöten als stier zu zähmen.<br />
es krönt sie, das der dann in die sterne setzt,<br />
der im gefolge, das sie verbockt, verklärt<br />
im kranz der strophen, die ihn winden<br />
anvertraut, schwarz sie die segel hissen.<br />
so stützt, ich wein’, stock alter nicht, vielmehr stürzt,<br />
der namen ihm verleiht, diesem mythenmeer,<br />
berauscht der fluss, der sie vergessen,<br />
lässt, was sich einmal gesetzt, zurück nicht.<br />
62
okvebSi oden rqaSemosil sityvaTa niRbiT,<br />
rom minotavriT moarjulos gaWirvebis Jams.<br />
gvirgins adgamen amalaSi, gajiutdeba,<br />
am gvirgvins Casvams varskvlavebSi. gasxivosnebuls<br />
sityvebis rigSi Caawnaven, da mindobilni<br />
maTze strofebi Savad afrebs asisineben.<br />
moxuci, joxze dayrdnobili, emxoba, vtiri<br />
mas, vis saxelsac miTiuri es zRva atarebs,<br />
aTrobs mdinare daviwyebis, romelic ukan<br />
aRar abrunebs erTxel ukve myarad dadgenils.<br />
63
– uu – u – u – u – u<br />
– u – uu – u – u – u<br />
– u – u – uu – u – u<br />
– uu – u<br />
sitzt an den stamm gelehnt das buch in händen,<br />
weisse rinde mit schwarzen flecken, du, ich<br />
lese den bewaldeten hang, die helle<br />
bucht, sacht vom ufer<br />
macht los das boot, sicht läuft aus, grund zu fliehen,<br />
glied das ruder, das steif im takt verkleinert<br />
deinen umriss, leuchtet die birke mir zum<br />
zeichen, das du noch<br />
hältst in den händen, dem die blicke folgen,<br />
wie in abständen mir die kleinen blasen<br />
zeigen wo die blätter ins schwarze wasser<br />
tauchten, was von der<br />
brüchigen spur verflossenen auffassens<br />
uns geblieben. noch klingt das leise klatschen,<br />
das die berge unruhig durchwellt; ich springe<br />
nackt durch reflexe.<br />
64
xes miyrdnobili, wigniT xelSi, kiTxulobs niSnebs,<br />
ieroglifebs, TeTr merqanze Savi laqebiT,<br />
Sen, me vkiTxulob ferdobs, tyeTi dafaruls, naTel<br />
Soreul yures, da uecrad<br />
Sordeba napirs navi, xedva wydeba, gaurbis<br />
asoebs usvams, rogorc niCabs mZlavrad, ritmulad<br />
amcirebs konturs Sens sxeulze, mxolod aryis xe<br />
Semomnatris niSnad imisa,<br />
rom kidev SegrCa xelT mzerebi rasac mihyveba,<br />
wylis zedapirze buStulebis es pulsacia<br />
maniSnebs adgils, aq foTlebma mRvrie Sav wyalSi<br />
CayvinTes, mxolod<br />
wyvetili kvali SegvrCa wvdomis gawyalebuli<br />
da ferdobidan kvlav moismis Cumi tylaSuni,<br />
romelic mTebze gadaivlis zvirTebad, me ki<br />
refleqsebSi vxtebi SiSveli.<br />
65
– u – uu – , – uu – uu<br />
– u – uu – , – uu – u –<br />
– u – uu – u<br />
– u – uu – uu<br />
willst du wirklich verstehn? schlag an ein thema mir!<br />
mathematisch durchdacht, proportional gesetzt<br />
werden worte mir brüchig,<br />
klingen werte nach untergang.<br />
bilde ich mir das ein? folge dem schema nur!<br />
aus den fugen geht das, was in die schrift einströmt,<br />
ausgeufert das weite,<br />
sucht bestimmt nach, was unbestimmt.<br />
kinderlachen, es setzt worte wie kieselstein,<br />
wie figuren aus strichen, welch ein esel bin<br />
ich, nach stellen zu suchen,<br />
wo im stillen die disteln blühn.<br />
rechne ich denn damit, dass in der wurzel steckt,<br />
was ins kraut schiesst? was ist? multipliziert es sich<br />
mit sich selbst? so ein unsinn<br />
hat nur platz, wenn ein spatz gedacht.<br />
alle raunen mir zu, unter dem unterschied<br />
liegt das gleiche versteckt, das sie zusammenfasst,<br />
summen stimmen genau so<br />
lange nichts sie zusammenzählt.<br />
66
gsurs, rom gaigo, marTla Caswvde? momeci Tema!<br />
maTematika, algoriTmi da proporcia<br />
msxvrevads xdis sityvebs, anadgurebs faseulobebs,<br />
samgloviaro maTi marSi mesmis riTmebSi.<br />
an, iqneb, mxolod meCveneba? mihyevi sqemas!<br />
rRvevas ganicdis da gadmodis napirebidan,<br />
rac nawerebSi jebiridan Caedineba,<br />
eZebs garkveviT gaurkvevels, mouxelTebels.<br />
bavSvis sicili ganaTavsebs sityvebs sibrtyeze<br />
qvafeniliviT, viT figurebs Strixebisagan.<br />
ra suleli var, rom daveZeb iseT adgilebs,<br />
sadac dumilSi yvaviloben ekalbardebi.<br />
nuTu, es aris Cemi gaTvla, rom, rac fesvSia,<br />
amoizrdeba is ReroSi? ra aris? rogor<br />
mravldeba isev Tavis xarjze? msgavs uazrobas,<br />
albaT, beRuras fiqrebSi aqvs mxolod adgili.<br />
CamCurCuleben, TiTqos miRma gansxvavebaTa<br />
aris msgavseba, rac maT isev aerTianebs,<br />
da ricxvTa rigic manamdea mwyobri da swori,<br />
sanamde aris Sesakrebi da dauTvladi<br />
67
wird symbolisch gefügt, metamorphosen gleich<br />
formen satz und axiom um sich zu komischsten<br />
unterhaltungen: geh aus<br />
von den ersten prinzipien,<br />
tschirpt es, exposition, thema, das durchgeführt<br />
enigmatisch, hermetisch, aber nicht zu lang!<br />
unterm strich wird der nenner,<br />
was im zähler steht, anweisen.<br />
68
winadadebis simboluri mibma, kavSiri<br />
aqsiomasTan, komikuri metamorfoza<br />
urTierTobis. amosaval wertilad mainc<br />
principebi gvrCeba sawyisi.<br />
Cqefs idumalad, hermetulad gatarebuli<br />
eqspozicia, Tema, oRond - ara xangrZlivad!<br />
gasmuli xazis qveS mniSvneli asaTaurebs<br />
da miuTiTebs, rac mricxvelSi asaxulia.<br />
69
– uu – u – u – u – u<br />
– u – uu – u – u – u<br />
– u – u – uu – u – u<br />
– uu – u<br />
stolpert er auf die strasse, sieht, wie wenig<br />
ist geblieben von der gewohnten gegend,<br />
nicht einmal den randstein erkennt er wieder,<br />
der ihm ein bein stellt.<br />
und erst die bäume, himmel!, fremd sie rauschen,<br />
ohne dass er bestimmen kann, ob linde,<br />
ahorn, buche vor seiner nase lassen<br />
schwirren die blätter.<br />
steht er am kopf? wer liegt denn da im graben<br />
ganz vermummt? (weil, den nachbarn zu beschreiben,<br />
liegt der welt, die seine besatzung einnimmt,<br />
viel, viel zu ferne.)<br />
auf allen vieren kriecht ein ungeheuer<br />
großer käfer, und fällt vom blattrand in die<br />
pfütze, liegt am rücken, ertrinkt, ein absatz<br />
tritt auf den panzer.<br />
rappelt er endlich auf sich, wischt den dreck sich<br />
ab, im mantel die hände liegen schwer wie<br />
klötze, wer soll da etwas singen von den,<br />
türmen am himmel<br />
70
fexareuli mibarbacebs quCaSi, amCnevs,<br />
gaqra nacnobi, miCveuli midamo, uceb<br />
gzispiras qvaze daucdeba fexi,<br />
veRar cnobs.<br />
da es xeebi, o zecao! maTi foTlebis<br />
Sriali ucxo, saidumlo gamxdara misTvis<br />
da veRar xvdeba, wifelia Tu - nekerCxali,<br />
an iqneb - cacxvi?<br />
Tu Tavdayira dadga TviTon? maSin ormoSi<br />
vin wevs WupriviT SefuTuli? (radgan mezoblis<br />
versia misi samyarosgan Zalze<br />
Sorsaa.)<br />
meqanikuri moZraobiT modis urCxuli,<br />
foTlis cicabo napralidan veeba xoWo<br />
vardeba. zurgze wevs gubeSi, ixrCoba, javSans<br />
faravs naleqi.<br />
Zlivs wamodgeba, wels aiTrevs, CamoiferTxavs<br />
talaxs, xelebi ulagia, rogorc morebi,<br />
paltos jibeSi. vin imRerebs sasaxleebze,<br />
Rrublebze caSi,<br />
71
wolken sich auf, bald wird es prasseln, denkt er,<br />
auf die dächer, wenn er die kargen flächen<br />
richtig deutet, wenn noch ein tropfen hält an,<br />
rinnen von früher<br />
ab in das spätre all die elemente,<br />
so wie er mit dem aufgestellten kragen<br />
dunkel ahnt nur, in welche richtung zappeln<br />
ihn seine schritte.<br />
72
Camoiqceva es ca male, tkacans gaadens<br />
saxuravebze, da Tu sivrcis mwire sibrtyeebs<br />
icnobs, gaSifravs, erTi wveTic Tu SeCerdeba,<br />
gadmoiRvreba<br />
guSindelidan gviandelSi elementebi<br />
da bundovani varaudi SerCeba mxolod,<br />
sad mibarbacebs, miuyveba Tavis nabijebs<br />
ase sayeloaweuli.<br />
73
– uu – u – u – u – u<br />
– u – uu – u – u – u<br />
– u – u – uu – u – u<br />
– uu – u<br />
entweder ode oder wiederholung,<br />
hör mir auf, oder hör auf mich, die stellung<br />
lässt entscheiden, wer von uns beiden gliedert<br />
auf das erscheinen<br />
in abstrahierten reihen. wieviel klarer<br />
ist der blick, den, du auf mich richtest mit dem,<br />
leuchten ein mir deine begriffe, sprechen,<br />
uns dieses bild schickt,<br />
starr in die augen! wen verfolgt, was hinter<br />
dieser stirn sich verbirgt, nicht, der gedanke<br />
legt aus uns, die fallen schon ein, was worte<br />
machen, wenn jede<br />
geste genügt. ja, streichle mir die seite,<br />
statt den unnützen hirngespinsten weiter<br />
aufmerksam zu folgen, was bringt den kitzel,<br />
lässt uns die pausen<br />
ab, schöne formen. um sich wie von selbst zu<br />
heben, schätze ich, setzen an die teile,<br />
abzustimmen, welcher von ihnen welche<br />
rolle, hier spiele<br />
74
iqneba oda, an arada - gameoreba.<br />
gaCerdi anda momismine. mdgomareoba<br />
agarCevinebs, Cven oridan vin anawevrebs<br />
warmoCenas aq Camwkrivebul<br />
abstrahirebul nawilebad. ramdenad xedva<br />
naTeli aris, romelsac me momapyrob, riTac<br />
warmomidgeba laparaki, Seni cnebebi,<br />
xedva, romelsac Cven gvigzavnis suraTi Seni<br />
gamWoli mzeriT! an vis misdevs, gaognebuli<br />
ra imaleba am Subls miRma, ara, fiqrebi<br />
dagvilageben, Cvens msxvrevaSi, ras akeTeben<br />
Cveni sityvebi, roca ukve TiToeuli<br />
Jestic ki kmara. Sen ki CemTan ajobebs darCe<br />
imis magivrad, rom umaqnis Sens fantaziebs<br />
misdio kvalSi gamalebiT, rac usaTuod<br />
iwvevs qavilebs, Rrma pauzebs<br />
da lamaz formebs. albaT, raTa TiTqos TavisiT<br />
amaRldes, me ki mainc vfiqrob, rom nawilebi<br />
wamoiwyeben am uazro kamaTs, arCevnebs,<br />
vin ra rolSia, ras TamaSobs. sinamdvileSi<br />
75
keiner, verrückt wird nur im bett nach regeln,<br />
übernehme. behaupten werden, manchen köpfen<br />
schwer fällt, sich mit sinnlichem zu bescheiden,<br />
sich, die verlierer<br />
einspruch erheben, jene sätze, die in<br />
frage, keine bedingung, stellen wir hier,<br />
wenn die toten endlich erwachen, und uns<br />
wieder verdingen.<br />
76
es xom brZolaa am sawolSi wesebisaTvis,<br />
razec aSkarad giJdebian. zogierT maTgans<br />
uWirs raime azrianiT Semoifarglos<br />
da am brZolaSi wagebulni, ukmayofilo<br />
pretenziebiT acxadeben winadadebebs,<br />
romelTa Semdgom garTulebas isev Cven vcdilobT,<br />
rodesac mkvdrebi, bolobolo, gaiRviZeben<br />
da Cven kvlav erTad Segvkreben da SegvanivTeben.<br />
77
– uu – u – u – u – u<br />
– u – uu – u – u – u<br />
– u – u – uu – u – u<br />
– uu – u<br />
noch ein gespräch, wie schnell begreift mein zensor,<br />
was erwartet mein gegenüber, heuchelt<br />
freundlich interesse, was unterdrückt mich,<br />
jede routine<br />
dreht mir den rücken zu, bis eine hand mir<br />
zu erkennen gibt, dass ein teil von mir sucht<br />
halt in diesem steten begrenzen vorgeformter<br />
materie.<br />
kommst mir entgegen, bild, so weich es, wieder<br />
willig bietet sich an ein satz von schlüsseln,<br />
um im blick die tatsache aufzufangen,<br />
dass ihn dein mund sucht.<br />
78
Cemi cenzori swrafad Caswvda dResac saqmis arss,<br />
Cveulebrivi da rigiTi Sexvedra, Tumca<br />
kargad TamaSobs, mainc mTrgunavs es TvalTmaqcoba<br />
da rutina yoveldRiuri.<br />
is zurgs Semaqcevs, sanam erTxel mainc bolomde<br />
ar Sevimecneb, rom am mudmiv SemofargvlaSi<br />
raRac nawili Cemi eZebs im pirvelyofil<br />
da uwinares materias.<br />
Cvensken modixar, es saxeba ise lbilia,<br />
ise damyoli, daSifruli winadadeba,<br />
oRond mzeraSi SegamCnios da daiWiros,<br />
rom Seni piri mas daeZebs.<br />
79
u – u – u – uu – u –<br />
u – u – u – uu – u –<br />
u – u – u – u – u<br />
– uu – uu – u –<br />
dann testet nichts mehr, wie weit verirrt wir uns<br />
im wald, der mitten, wenn konzentrierten sich<br />
begangene vergehen, in den<br />
rissen der rinden sich lichten wird<br />
den namenslisten, zahlen verhältnissen,<br />
die, ehe brüche zeugen die endlichen,<br />
ergänzen, was vom glanz des ganzen<br />
immer noch fehlt, keine ruhe gibt<br />
im kreisen, um sich formen wie absichtlich<br />
zu augenblenden. findet auch keines mehr<br />
dort vor – wen soll es auch erwarten? –<br />
andere, teile ich immer noch<br />
die hoffnung, dass den zahlen entsprechen wird,<br />
wie sie sich frei bewegen, den ordnungen<br />
entsagen, wer mit wem verkehrt wird,<br />
himmel und hölle ein kinderspiel.<br />
80
aRar amowmebs araferi Cvens arsebobas<br />
mas Semdeg, rac aq CavikargeT Suagul tyeSi,<br />
sadac Cadenil danaSaulT, erTad TavmoyrilT,<br />
SeeZloT, albaT, merqnis miRma gamonaTeba<br />
saxelTa nusxa da ricxvebis urTierTltolva,<br />
romlebic rogorc ki Seqmnian kavSirebs, Semdeg<br />
ganasruleben brwyinvalebis mTlianobasac,<br />
jer kidev nakluls, rac ar aZlevT maT mosvenebas<br />
da kvlav ubiZgebT - gaaformon es perfomansi<br />
sxvis dasanaxad, rom SeSurdeT, da Tu aravin<br />
ar moiZebna - an vin unda iyos garSemo?<br />
me aq var mainc da jiutad vitoveb imeds,<br />
rom ricxvebs daukavSirdeba, adre Tu gvian,<br />
Tavisufali moZraoba maTi, wesrigis<br />
uaryofa da mimoqceva erTmaneTs Soris,<br />
zeca-qveskneli oden bavSvis TamaSebia.<br />
81
KRANZ<br />
1. pinseln<br />
wird mit dem. was? wird verderben<br />
nichts? mit allem gleichzusetzen<br />
etwas, all gemein verletzen,<br />
wenn alle, nichts wird sterben.<br />
so gegen sich selbst zu stossen,<br />
als das alles, was nichts ist,<br />
etwas, das auf das vergisst,<br />
was mit allem so verflossen,<br />
dass es keines in dem werden<br />
dieser dinge, die nichts sind,<br />
wenn das alles so verrinnt,<br />
dass vom zeigen nur gebärden<br />
bleiben, und das so gelingt,<br />
dass sich nichts mit sich verdingt:<br />
82
sonetebis gvirgvini<br />
1. funjebiT xatva<br />
maS, ra moxdeba? arafers dRe daumokldeba,<br />
aRaraferi suyvelafris gaxdeba toli -<br />
mere yvelafers gadafaravs arafris zoli,<br />
yvela Tu kvdeba, araferi aRar mokvdeba.<br />
ase exlebi sakuTar Tavs, marcxiT vnebuli,<br />
araferiviT, rac igive yvelaferia...<br />
raRac sul waSlis, bedis wignSi rac gviweria,<br />
rac yvelaferTan ase aris dawyvilebuli.<br />
arc ra moxdeba, mogegvreba arc rodis Sveba<br />
maTgan, romelTac swvavT aryofnis kvaris SenTeba,<br />
Tu yvelaferi ase uxmod daiRvenTeba.<br />
am Cvenebidan axla mxolod Jestebi rCeba<br />
da saqme ise moewyoba kargTa Tu avTa,<br />
araferi ar SenivTdeba sakuTar TavTan.<br />
83
2. auftragen<br />
dass sich nichts mit sich verdingt<br />
und mit allem um sich wirbt,<br />
damit das, was nicht verdirbt,<br />
mit sich in sich selber sinkt,<br />
hebt sich so aus dem hervor,<br />
was am ziel als anfang winkt,<br />
als vergleich ins andre hinkt,<br />
als das, was es war, bevor<br />
es sich selbst als das begriff,<br />
was von jenen so getrennt<br />
als mauer in die köpfe rennt,<br />
die sich so beschlagen, dass ein schiff<br />
das wasser als die segel hisst,<br />
das, was sich so weiss, vergisst.<br />
84
2. zedapiris dafarva saRebaviT<br />
araferi ar SenivTdeba sakuTar TavTan<br />
da saTavisod gairjeba arara navsi,<br />
rac ar fuWdeba, rom Caeflos sakuTar TavSi,<br />
sakravad sartyels sakuTari rom SerCes balTa.<br />
ase amohyofs Tavs xelaxla, rom gaxdes sxva ram,<br />
mizansmiRweuls, dasawyisis Segxvdeba karTan,<br />
Sesadareblad sxva sxeulis Searxevs qarTa,<br />
im sxvaSi Seva, TviT rom iyo iqamde, sanam<br />
Tavs Seicnobda, Cawvdeboda am mwvel omamde,<br />
viT is, rac Sors dgas, rom qceula uraSo mxedrad,<br />
Tavs, dasaxlelad gazadebuls, rom xvdeba kedlad.<br />
imsxvreva Tavi, viT imsxvreva xolme xomaldi,<br />
afris tkacuni wyals rom aSlis, swored is xdeba,<br />
da Tavis Semcnobs yvelaferi daaviwydeba.<br />
85
3. waschen<br />
das, was sich so weiss, vergisst,<br />
was es sein könnte, wenn es wäre<br />
leicht, wie des vergleichens schwere,<br />
die verändert, was nicht ist.<br />
hat das ganze jetzt begonnen<br />
das, was es in hälften teilt,<br />
die es dann zu gänzen feilt,<br />
die zu jenem fluss zerronnen,<br />
der in seinen armen liegt,<br />
sich zu jenen brücken biegt,<br />
die er für die ufer hält,<br />
die dem, der so von innen fällt,<br />
als das erscheint, was dann als mist,<br />
auf das geworfen, was nicht ist.<br />
86
3. Camorecxva<br />
da Tavis Semcnobs yvelaferi daaviwydeba:<br />
ra iqneboda, Tu xvdeboda yofna namdvili,<br />
viT Sedarebis sirTulea, ise advili,<br />
sirTule imad gardaqmnida, rac ar miwdeba.<br />
iSleba mTeli. rac Sig xdeba, ver Wvret garedan:<br />
ganaxevrdeba, daiyofa mTelis saxe ros,<br />
is, rac mTeldeba, rom kvaladve gaanaxevros,<br />
romelic Semdeg daiRvara im mdinareda,<br />
mis mklavebSi rom nebivrobda, Zalas igvrida,<br />
da irkaleba im xidebis mbzinav rapirad,<br />
romelic mavans miaCnia mxolod napirad,<br />
romelic imas, rac gaarRvevs wiaRs Signidan,<br />
imad esaxvis, raic, rogorc talaxis tyvia,<br />
imas moxvdeba, rasac jerac arara hqvia.<br />
87
4. leinwand<br />
auf das geworfen, was nicht ist,<br />
spreizen auf sie weisse fläche,<br />
rinnen blau in jene bäche,<br />
die so lang sind, wie das misst.<br />
spielen flimmernd mit den reizen,<br />
hängen roh sich auf, gerüste,<br />
dünnen aus, verbergen, was sich wüsste,<br />
liegen weit, wie gelber, reifer weizen<br />
auf den feldern, die in flächen teilen,<br />
mit schrägen in die tiefen dringen,<br />
mit höhen in die vögel schwingen,<br />
hören auf, erleiden aufzuzeilen,<br />
denn was hilft es, was es bringt,<br />
dass es durch sich alleine klingt.<br />
88
4. tilo<br />
imas moxvdeba, rasac jerac arara hqvia.<br />
Seezileba brtyel siTeTres mkvebav Sxefebad,<br />
nakadulebis safuZvelSi Caileqeba,<br />
siRrmis gazomva yvelas elis adre Tu gvian.<br />
Riziandeba, aRar xiblavs TamaSi myife.<br />
danayrdebian umi xorciT eSafotebi,<br />
imaTi codviT daTxeldeba mkvrivi zodebi,<br />
da iSlebian farTod, rogorc - xorbali mwife<br />
yviTel mindvrebSi, rom iyofa mzian nakvTebad,<br />
Sveul siRrmeebs miaRweven, ar TangavT daRla,<br />
CitebTan erTad miiweven maRla da maRla.<br />
wyveten am tanjvas, strofebSi rom mainc gakrTeba,<br />
miyuradeba ras mogvitans Sewyvetil Zgeris?<br />
unayofoa is, rac Tavis dakrulze mReris.<br />
89
5. rahmen<br />
dass es durch sich alleine klingt,<br />
heisst ja nicht, dass es versteht,<br />
was durch sein verstehen geht,<br />
wenn sich das mit nichts verdingt.<br />
eben noch war dieses sehen,<br />
das, was seine bilder rief,<br />
gelb und blau und hoch und tief<br />
verfliesst es so wie sein vergehen,<br />
das umarmend auf den brücken steht,<br />
flüsse, die sich winden, in die ufer mäht.<br />
und so wartet, was sich wieder findet,<br />
zusammen auf das ende, das nicht bindet:<br />
was weiss ich, um was es bringt,<br />
dass uns nichts, und auch das nicht gelingt.<br />
90
5. CarCo<br />
unayofoa is, rac Tavis dakrulze mReris:<br />
misi goneba mouRlelad ganagrZobs Sromas:<br />
man uwyis, Tu ra dauseravs, mouSTobs wvdomas,<br />
Tu raimes ar SeenivTa cocxali mtveri.<br />
es wuTi iyo, faqiz mzerad axlac rom Rvivis...<br />
rom yofna imad, mis suraTebs rac mouxmobda -<br />
lurji, yviTeli, Tan maRali, Tanac uxmo da<br />
Rrma - wyals gahyveba ise, rogorc daRupva imis,<br />
rasac xidebze xels axarebs Sexeba xelis,<br />
mdinareebiT rac napirze Caiceleba,<br />
rac irgvlivaa da yovelTvis gviRirs xsenebad,<br />
yoveli arsi, rac uxundo dasasruls elis.<br />
ar vici, xval-zeg gaTendeba dila ra feri:<br />
suyvelaferi gamogviva Tu araferi?<br />
91
6. staffelei<br />
dass uns nichts, und auch das nicht gelingt<br />
ist in jedem, was gelungen, noch enthalten,<br />
dass es übersprungen wird im schalten,<br />
verneinend oder, und nach schema klingt.<br />
da unterbricht es sich, die ganze handlung,<br />
und teilt es auf, um für sich zu entscheiden,<br />
sich seiner unterschiede gänzlich zu entkleiden,<br />
gewandt, ihm stehts als seine wandlung.<br />
und dass sie das dann nicht gelitten hat,<br />
weil als sein mond entscheidung sie umkreist,<br />
weiss sich als ihren winter, starrt vereist,<br />
und sucht sein warten ab um diesen rat:<br />
ihr garten wüsste, wieviel wiegt sein säen,<br />
lässt, was gelingt, verlassen stehen.<br />
92
6. molberti<br />
suyvelaferi gamogviva Tu araferi?<br />
rac cocxalia, im SegrZnebas jerac inaxavs,<br />
erTmaneTisgan gayofiT rom gadailaxa.<br />
sqemasaviT JRers es sityvebi, qardanaberi.<br />
da sakuTari mizeziTve wydeba qmedeba.<br />
amisTvis yvelas da yvelafers gayofa surda.<br />
swadda, rac sxvisgan asxvavebda, moespo sul da<br />
mTeli sxeuli daemuxta mfeTqav wredebad.<br />
ver aitana Semdeg qalma, albaT, mxolod is,<br />
kacis fiqri rom gars uvlida mTvareul afTrad,<br />
ros gayinuli kaci sTvlida qals Tavis zamTrad.<br />
is miakiTxavs rCevisaTvis kacis molodins.<br />
qalis baRnarma icis kacis naTesis fasi<br />
da marto stovebs, rom TavisiT aivsos Tasi.<br />
93
7. ansicht<br />
lässt, was gelingt, verlassen stehen,<br />
was sein begreifen in ihr sucht?<br />
ist seine vorstellung die flucht<br />
vor ihr, der winde drehen, ohne wehen?<br />
das lässt sich selbst vor augen führen,<br />
uns schaut heraus dann so verdreht hinein<br />
in ihre welt, die vor das stellt, was sein<br />
verlangen war nach sich, um sie zu rühren.<br />
dass dieser schädel ihm vor augen hält,<br />
was in ihm durch ihr sehen geht,<br />
ist das, was sie, wenn sie ihn sieht, versteht,<br />
denn was er sieht, ist ihre welt:<br />
die sie durch nichts mit sich versehen,<br />
fasst, was gelungen, in sein gehen.<br />
94
7. xedva<br />
da marto stovebs, rom TavisiT aivsos Tasi,<br />
qalSi kaci rom daeZebda, swored imiTi...<br />
an, iqneb, wasvlas moaswavebs dayra qviriTis<br />
qalisgan, sanam iqviTinebs qarebis dasi?<br />
TviTon mixvdebi, gaayole Tu kargad Tvali:<br />
cal mxares odnav gadaxrili taatiT dgeba...<br />
roca kacs swadis, Tavisaken mimarTos vneba,<br />
sinamdvileSi surs, aRagznos da aRZras qali.<br />
es Tavis qala, yvela mamrze mdgradi da mkacri,<br />
etyvis, ra mosdis, roca qalis mSvenebas xedavs,<br />
xolo qals imas, rasac kacis ndomisas bedavs,<br />
radganac qalis samyaroa, rasac Wvrets kaci,<br />
uiaraRos es darCeba wvidan, wvdomidan,<br />
is moixelTos, kacis wasvliT rac gamovida.<br />
95
8. modell<br />
fasst, was gelungen, in sein gehen,<br />
ihr gehen vor, gestellt, was kleid verhüllte,<br />
die, so besehen, modellierte, fühlte,<br />
wenn sie sich aus dem bildet, nicht geschehen<br />
hält sie so fest, nein, seine blicke<br />
verleihen der gestalt erst ihr gewicht,<br />
die, was sich vorstellt, im gedicht<br />
so fesseln lässt, dass seine stricke<br />
das löst, was mit sich so befangen<br />
in ihr enthalten das verstellte,<br />
was demoliert sein urteil fällte:<br />
wenn alles so mit ihr vergangen<br />
und sie ihn in ihr ende aus sich winkt,<br />
dass es mit ihm in sich versinkt.<br />
96
8. modeli<br />
is moixelTos, kacis wasvliT rac gamovida.<br />
qalis wasvlaSi is dgas, rac dros gadurCa wyeuls,<br />
monusxuli rom Sehfarvia ukabo sxeuls<br />
da rac amyarebs, mosulia ara Soridan,<br />
aramed kacis Tvalebidan, xedavs da esmis,<br />
es mzera aZlevs mis figuras fassa da wonas,<br />
xolo rac misgan warmoiqmnis, leqsebSi Jonavs,<br />
kuTxeSi imwyvdevs, Toks mosaltuls guldagul Sexsnis,<br />
rac TviTon Sekra. darCenia, netavi, aq ra?<br />
borkilebisTvis, mas rom gonjad formas ucvlida,<br />
gamoitana ganaCeni qalma muclidan.<br />
Tu yvelaferi qalTan erTad wavida, gaqra,<br />
da bolos masTan daabrunebs xisti fici ros,<br />
mas kacTan erTad Tavis TavSi swads, CaiZiros.<br />
97
9. ausstellung<br />
dass es mit ihm in sich versinkt<br />
löst seine bilder von ihr aus<br />
und dreht den kram aus ihr hinaus,<br />
das mark, das zu sich selbst ihn bringt.<br />
wenn er mit ihr aus sich in es verschränkt<br />
das, was begreift, in ihnen nicht beachtet,<br />
wird, was sie sind, von aussen so betrachtet,<br />
dass, was versteht, hinter den bildern hängt.<br />
er nimmt sie auf und wirkt dann so verwaltet,<br />
weil sie es auf sich nimmt, dass sie er wird,<br />
und sie aus sich das, was es wird, gebiert,<br />
damit, was sie ihm vorstellt, nicht veraltet,<br />
wie er sich vorstellt, dass sie hingen:<br />
ja, was sollte es ihm von sich bringen.<br />
98
9. gamofena<br />
mas kacTan erTad Tavis TavSi swads, CaiZiros.<br />
es gansxeps, ganwmends kacSi STenil qalis nawilebs,<br />
xlams usargeblos mis saxebas Camoacilebs,<br />
rom kacma TavTan dabruneba ar gaiZviros.<br />
TavdaRweuli kaci axla qalis mWidia.<br />
rasac mixvdeba, sxvisTvis sul mTlad arafers niSnavs -<br />
Sinagan mzes aq garegani Rrubeli nislavs,<br />
rac ki arss swvdeba, qalis saxis miRma hkidia.<br />
kaci aivsebs misiT xels da, TiTqos, sxva marTavs:<br />
qali aiRebs Tavis Tavze mis kacad qcevas<br />
da Tbil wiaRSi sxva sicocxlis SeigrZnobs rxevas,<br />
rom rasac qali kacs warudgens, ZRvens hgavdes<br />
marTals,<br />
iseve ucvlels, kacs rogoric swvavs da amSvenebs,<br />
Tumc, martooba mas samoTxes ver gaaxsenebs.<br />
99
10. wand<br />
ja, was sollte es ihm von sich bringen,<br />
wenn als stück von ihm die ganze welt<br />
nur ihr kopf in seinen händen hält,<br />
um, was er ist, mit ihm sich zu umringen.<br />
berg und tal und laub und dächer werfen<br />
ihre himmel ihm in das, was er von ihnen fühlt,<br />
und so strandet er vor ihr von ihm umspült,<br />
als das, was die horizonte vor ihm von ihr schärfen.<br />
die profile greifen ineinander wie sein schauen,<br />
die körper, die sich in ihm sehen, übertragen<br />
was sie enden lässt, als antwort oder fragen,<br />
was sie bewegt, das heben ihrer brauen,<br />
verklingt, ihr häute, schicht um schicht<br />
verliert es vor ihm gehend sein gesicht.<br />
100
10. kedeli<br />
Tumc martooba mas samoTxes ver gaaxsenebs,<br />
roca samyaro kacis erTi nawilis darad<br />
mis xelebs Tavis dasayrdnobad miiCnevs myarad,<br />
rac kacad aqcevs, mis garSemo aRmoacenebs.<br />
mTas, bars, kvirts, foTols, saxuravebs veRar Sordebi -<br />
kacis mzeraze, surT, gacvalon cis zedapiri...<br />
Cans kacis wylebiT narwyulebi qalis napiri -<br />
am arss umxelen kacs diacis horizontebi.<br />
kacis mzeraa, riTac wyvilobs yvela profili,<br />
misiT TrTis mkerdi, alisfrdeba misiT muxlebi,<br />
sruldeba tani, viT - kiTxvebi da pasuxebi,<br />
riTac Tan iZvris, Tanac aris uaryofili.<br />
dadumdnen garsni, fitulebi hgvanan miraJebs.<br />
suyvelaferi saxes hkargavs kacis winaSe.<br />
101
11. portrait<br />
verliert es vor ihm gehend sein gesicht,<br />
wächst, was er sieht, in ihre ferne,<br />
rollt ihn, den schauer sternt es gerne,<br />
und überholt so ihre blöde pflicht,<br />
ihm das von ihm aus sich zurückzuflössen,<br />
was in alten hüten über ihnen schwebt,<br />
mit einem satz auf ihre formen überlebt<br />
und aufgepfaut an das gerät, was von den stössen<br />
die bunten räder dreht, den blonden aufgepflanzt,<br />
sich seine pratzen von den händen leckt,<br />
verstimmt den platz verlässt und sich versteckt,<br />
ihr in sein sprechen, was sie vorstellt, stanzt.<br />
verzehrend legt es ihn vor sie als ihr gericht,<br />
zwängt sich sie so verlierend ins gewicht.<br />
102
11. portreti<br />
suyvelaferi saxes hkargavs kacis winaSe.<br />
izrdeba, magram Tvali Sorad xedavs neta rad?<br />
aaTamaSebs, JrJolas mohgvris, aqcevs netarad,<br />
movaleoba gaicvleba cocxal rkinaSi.<br />
fuWad cdiloben, aaZgeron sxva kaci kacSi<br />
da Zvel qudebSi SeyuJuli dauTmon tvini...<br />
maTi formebis dauflebis xan SesZravs Jini,<br />
farSevangs mohgavs, daartyams da... iwyeba matCi.<br />
aatrialebs ferad borblebs, axalnergs dargavs,<br />
misi TaTebis kvalis xelze mohyveba lokvas,<br />
mere ki niri wauxdeba da Sewyvets rokvas.<br />
qals aTqmevinebs imas, rac ki mis sityvebs ar hgavs,<br />
qalis langarSi kaci msuye wvnianad Jonavs -<br />
asea, qali Tavs kargavs da moixveWs wonas.<br />
103
12. mischen<br />
zwängt sich sie so verlierend ins gewicht,<br />
was sie an ihren orten wörtlich tragen,<br />
frommt sich zu ästen, nächsten, jenem kragen,<br />
der ängste fasst und licht ans licht<br />
bringt. engste freunde lassen seine hände<br />
hängen, äxte, und so weiter, wie das wetter<br />
schlägt häuslich er für sie, vernagelt bretter,<br />
hängt sie als das, was bildet, an die wände.<br />
verschont sich so, was von dem schönen<br />
in alle augen sticht und im erbrechen<br />
das ganze teilt, nur um in falschen tönen<br />
eins von dem zu werden in den flächen.<br />
wie das hängt, sich auf zu bringen:<br />
so mit allem zu verklingen.<br />
104
12. Sereva<br />
asea, qali Tavs kargavs da moixveWs wonas,<br />
aw ZaluZs sityvebs xorcis garsi gadaakeros,<br />
RmerTis qmnileba emsgavseba Sarvals, sayelos,<br />
SiSs rom akavebs da aerTebs sxivebis konas.<br />
bevri ganudga. miatova RmerTma da kacma.<br />
basrdeba culi da avdari ZalRones ikrebs,<br />
Sinauruli samsWvalebiT daWedavs ficrebs<br />
da iqanavebs, viT Semqmneli, kedlebze Tasmad.<br />
gadarCenilma is siturfe uceb gawira,<br />
yvelas TvalSi rom eCxireba, SemarTa xeli<br />
da guliszidviT kidev erTxel gaxliCa mTeli,<br />
rom yalb bgerebSi isev iqces sibrtyis nawilad,<br />
imiT rom datkbes, rac amSvenebs, aswios Tavi,<br />
anda dadumdes. Camoagdos yvelasTan zavi.<br />
105
13. schwung<br />
so mit allem zu verklingen,<br />
das scheiden mit sich kreuzt und<br />
mitunter unterliegt, glieder los!, so rund<br />
vom rücken aus den anfang zu verschlingen:<br />
wozu verdingt sich nichts mit sich,<br />
hebt, was sie staltet, nicht aus den gelenken,<br />
um sich dann mit ihr um ihn zu schwenken:<br />
ist das alles oder bin das ich,<br />
der, was sie wählt, mit sich vernichtet,<br />
was vor sich stellt, im zeugen stand, sie richtet?<br />
stosst, stottert, was es denkt, hinter den taten,<br />
was bricht, es spricht, lässt ihn in raten:<br />
um dieses, sinnfremd, einzufärben,<br />
schlägt es weiter seine kerben.<br />
106
13. moqneva<br />
anda dadumdes. Camoagdos yvelasTan zavi.<br />
ganSorebas rom daemuqros ganadgurebiT,<br />
damarcxdes zogjer, moisrolos Sors kidurebi<br />
da gadasanslos dasawyisi sakuTar gaviT.<br />
rad ar nivTdeba Tavis TavTan gamdnari xviTo?<br />
rac formas aZlevs, rad ar iRebs saxsridan igi,<br />
rom qalTan erTad itrialos kvlav kacis irgvliv?<br />
yvelaferia es marTlacda, Tu me var TviTon?<br />
is, rasac qali airCevs da moaSTobs TaviT,<br />
mas asamarTlebs, visicaa, vinc Tvalwin udgas,<br />
mas Seexleba, raze fiqric uCerebs sunTqvas,<br />
rac gamocnobas aiZulebs (an SeZlebs sxva viT?),<br />
azrsmoklebuli rom morkalos feradma garsma,<br />
raTa ganagrZos isev grZivi niSnebis dasma.<br />
107
14. patzen<br />
schlägt es weiter seine kerben,<br />
sich verstrebt gestalt zu geben,<br />
tastet schrift in das, was eben eben,<br />
tages licht kann nacht nicht erben.<br />
das bedeutet, diese zu verringern,<br />
berge, schlote, wälder zu verlegen,<br />
ihr verstehen mittels dieser zu erregen,<br />
an den sätzen der gestalt herumzufingern;<br />
an dem abstand, mitte, die verbindet,<br />
das gebälk des unbedachten meiden,<br />
die sich überlappen, mit sich schneiden,<br />
dass, was sie beschreibt, dieses ende findet:<br />
nur was sie sind, wird sie beerben,<br />
wird mit dem, was wird, verderben.<br />
108
14. miTxipvna<br />
raTa ganagrZos isev grZivi niSnebis dasma,<br />
rom sanukvari SeiZinos rogorme forma,<br />
Tavis Srifts eZebs, kenti sunTqva rom cvalos orma,<br />
dRis SuqSi, ZRvnad rom ver miiRo RameTa dasma.<br />
es niSnavs imis dakninebas, samsaxurs daTvurs,<br />
uecar gadaadgilebas mTebis, tyeebis,<br />
Senc aRigznebi am wamiT da am saxeebiT,<br />
isev frazebSi eSurebi xelebis faTurs.<br />
aq, am manZilze SegiZlia miwvdena centris,<br />
rom ar dagemxos uazrobis xaraCoebi,<br />
faraven erTurTs da erTmaneTs fleTen droebiT;<br />
rogorsac aRwers, swored iseT dasasruls eltvis:<br />
imemkvidrevebs qali ucxo, Seucnob ferTa,<br />
waxdeba mRvrie myoobadis mosvlasTan erTad.<br />
109
15. eingebung<br />
dass sich nichts mit sich verdingt:<br />
das, was sich so weiss, vergisst,<br />
auf das geworfen, was nicht ist,<br />
dass es durch sich alleine klingt.<br />
dass uns nichts und auch das nicht gelingt,<br />
lässt, was gelingt, verlassen stehen,<br />
fasst, was gelungen, in sein gehen,<br />
dass es mit ihm in sich versinkt.<br />
ja, was sollte es ihm von sich bringen,<br />
verliert es vor ihm gehend sein gesicht,<br />
zwängt sich sie so verlierend ins gewicht:<br />
so mit allem zu verklingen,<br />
schlägt es weiter seine kerben,<br />
wird mit dem, was wird, verderben.<br />
110
15. STagoneba<br />
ar SenivTdeba araferi sakuTar TavTan.<br />
kvals ver SeamCnev, Tavis Tavis gadamfaravis,<br />
misken gasrolils, ar unaxavs raic aravis,<br />
xmianobas rom mousminos sakuTar ZalTa.<br />
arc araferi gamogvsvlia, gamogvdis arc es.<br />
rCeba is, rasac araferi daxmarebia.<br />
gadarCenila, rac gamqrala, ukve wlebia,<br />
masTan erTad rom CaiZiros da marto darCes.<br />
marTlac, ra unda moetana qalisTvis am dRes!<br />
iSleba saxe, roca kacis mowydeba zvavi:<br />
imatebs wona, ikargeba oRondac Tavi.<br />
maS, sxvaTa msgavsad, unda gaqres da unda dadnes,<br />
grZivi niSnebis kvlav inebos sxeulTan SerTva<br />
da ganadgurdes myoobadis mosvlasTan erTad.<br />
111
esseebi
114
Targmani da poetika<br />
mamoZravebeli motivebi jon donis (1572-1631)<br />
kritikuli SeswavlisTvis<br />
"To enter in these bonds is to be free.." 1<br />
erTma megobarma qalma inglisurenovani poeziis<br />
anTologia maCuqa, romelSic jon donis "The Extasie"-s<br />
gadavawydi 2 . am periodSi filosofiaSi savaldebulo<br />
akademiuri gamocdisTvis mzadeba maiZulebda, dekartisa<br />
da hiumis naSromebi mekiTxa. danamdvilebiT ver<br />
vityvi imas, am ori antagonistis SeswavliT ra gaxda<br />
CemTvis cxadi; es ki, albaT, azrovnebisTvis da TargmanisTvis<br />
mavne im Cvevis bralia, sakuTar Tavs rom arasodes<br />
viviwyebT; an, iqneb, es imas unda mivaweroT, rom<br />
filosofiur TvalsazrisTa paeqrobaSi ar gvsurs, ama<br />
Tu im pozicias davuWiroT mxari. gadavwyvite, Semecnebis<br />
Teoriis fuZemdeblur mosazrebaTa sirTuleebisgan<br />
damesvena da mis mibaZvasa da poetur variaciebze<br />
gadaverTe, riskenac mibiZga "The Extasie"-Si gamoTqmulma<br />
azrmac grZnobad gamocdilebasa da idealur<br />
Serwymas Soris dapirispirebis Sesaxeb. veravin SemekamaTeba<br />
imaSi, rom hiumis macduri sicbiere, romliTac<br />
is winadadebebs agebs, saocrad gadamdebia; is azrovnebas<br />
kvlav SegrZnebaTa ZvelisZvel kalapots ubrunebs<br />
da gvaiZulebs, ubralod, davtkbeT weris miseuli<br />
maneriT da iseve moveqceT mis tyveobaSi, rogorc<br />
TviT hiumi – introspeqciis mcdelobisas (elisabedis<br />
epoqis poetebze, "metaphysical poets", maincdamainc kargi<br />
azrisa ar gaxldaT 3 ). magram, rogorc Cans, jerac Zalze<br />
mgrZnobiare var zegrZnobadi (transcendenturi)<br />
115
cdunebis mimarT, es ki hiumis gagebiT namdvilad usamarTlo<br />
braldebaa: warmovidgino sxeulisgan gaTavisuflebul<br />
sulTa urTierTganzaveba, - xolo es sxva<br />
araferia, Tu ara sityvebis uxilav suraT-xatebad gardasaxva,<br />
- da es yovelive, jon donis grZnobismier leqsebSi<br />
aJRerebuli, davagemovno. mas Semdeg ar wydeba<br />
Cemi poeturi dialogi jon donTan; Cemi mxridan misi<br />
poeziis varireba TandaTan masTan dapirispirebaSi gadaizarda;<br />
am dros ara mxolod ar SemeZlo, uari meTqva<br />
sakuTar poziciebze da mgrZnobelobisken Tu wvdomisken<br />
swrafvaze, aramed Cems - xSirad uaryofiT - pasuxs<br />
Cems mierve Targmnili striqonebisa da TviT Targmanis<br />
procesis komentirebiT vambobdi (Tumca, Tavisi<br />
formiT, es ar yofila komentari). mocemul esseSi<br />
jon donis poeziis Cemeul variaciebze da im zogad<br />
problemebze meqneba saubari, amgvar SemoqmedebiT<br />
process rom axlavs Tan, romelic SeusabamobebSi eZiebs<br />
imas, rasac TanxvedraSi ver poulobs. axalma leqsebma,<br />
sxva enaze, sul sxva drosa da sxva metafizikur,<br />
SemecnebiT Tu poetur garemoebebSi daweril leqsebs<br />
axleburad rom imeoreben, vinZlo gadataniTi mniSvnelobiT<br />
mainc mapovninon is poeturi arsi, romelic gulmodgine<br />
Targmanisas, ori enis urTierTSedarebisa<br />
da dedanTan zedmiwevniT miaxloebis msurvels, xelidan<br />
gvisxlteba.<br />
SekiTxva imis Taobaze, Tu ra azrovneba udevs safuZvlad<br />
poezias, jon donis leqsebis Targmnisas Tavis-<br />
Tavad ibadeba, ara mxolod imis gamo, rom mis leqseb-<br />
Si enisa da eniT gadmocemuli sinamdvilis urTierTmimarTebaa<br />
Tematizirebuli, aramed – imitomac, rom<br />
isini swored azrovnebis enobriv-ritorikuli gamoy-<br />
116
enebis nimuSebad gvevlineba. am leqsebSi ama Tu im filosofiur<br />
mimarTulebas Tavisi gansakuTrebuli JReradoba<br />
eniWeba. uZravi, mZinare sxeulebis Tavze mofarfate<br />
sulTa urTierTSerwymidan doni imave leqsSi -<br />
"The Extasie" - gadadis substanciaTa alqimiur urTierTganzavebaze,<br />
satrfoTa idealizeburi xati leqsSi "Image<br />
and Dream"("saxe da zmaneba") icvleba empiriuli eWvebiTa<br />
da im mosazrebiT, rom grZnobebTan erTad Zili<br />
yovelive danarCensac axSobs: "which locks up sence, doth lock<br />
out all"; sizmrisadmi miZRvnil kidev erT leqsSi "The<br />
Dream", krebulidan "Songs and Sonnets", is amave skepsiss<br />
upirispirebs imis rwmenas, rom azrovnebas racionaluri<br />
Zala aqvs: "Thou art so true, that thought of thee suffice, / To<br />
make dreams truth; and fables histories" ("imdenad marTali xar,<br />
Senze fiqric ki kmara, zmaneba cxadad rom aqcio, araki<br />
- ambad"). platonizmi, romelmac erTi saukuniT adre<br />
italiaSi, marsilio fiCinosa da jovani piko dela mirandolas<br />
wyalobiT, sqolastikuri metafizikis fonze<br />
upiratesoba moipova, donis garemocvaSi daamkvidres<br />
karis filosofosma jon dim da poetebma edmund<br />
spenserma da ser filip sidnim 4 . ase rom, elisabedis epoqis<br />
poezias udavod neoplatonikuri siRrmiseuli<br />
JReradoba axasiaTebs. swored am tonalobas mimarTavs<br />
doni, rodesac leqsSi "The Anniversarie" ("wlisTavi"),<br />
konkretul da gadataniT mniSvnelobaTa monacvleobis<br />
xarjze, amqveyniurs imqveyniurisgan mijnavs da, savsebiT<br />
dualisturad, acxadebs sxeuls sulis samared:<br />
"when bodies to their grave, souls from their graves remove" (amave<br />
Tvalsazriss gamoTqvams leqsSi "The Progress of the Soul<br />
VII" ("sulis winsvla") da dasZens, rom mamakacebi, mTel<br />
religiaTa Tu konfesiaTa matareblebi, erTaderTi<br />
sulis xorciel sapyrobileebad gvevlinebian, sulisa,<br />
117
omelSic individualur sulTa simravle gauqmebulia:<br />
"This soul to whom Luther, and Mahomet were prisons of flesh..."<br />
("am suls luTeric da muhamedic xorciel sapyrobileebad<br />
evlinebodnen"). amis sapirispirod, "Holy Sonnets"-Si<br />
doni gamoTqvams monistur ideas (romelic anglikanuri<br />
aRmsareblobisTvis iseTive eresia, rogorc<br />
reinkarnacia), TiTqos sulebi sxeulebTan erTad<br />
ixocebodnen; Semdeg ki sulebs geometriul paradoqsebad<br />
moazrebuli angelozebi ("mrgval dedamiwaze<br />
midgmuli kuTxeebi") mkvdreTiT aRadgenen.<br />
jon donis leqsebis filosofiur simptomebad ma-<br />
Ti Teologiuri qveteqsti gvevlineba, xSirad mkveTrad<br />
rom upirispirdeba mTlianad leqsis tonalobas.<br />
"Songs and Sonnets"-is ciklis mravali leqsi sasiyvarulo<br />
Tematikas substanciis Sesaxeb kaTolikuri moZRvrebisgan<br />
nasesxeb metaforikaSi axvevs, rac xSirad Teologiur<br />
terminTa ironiul gadmoRebamdec ki midis,<br />
rogorc leqsSi "Twicknam Garden" ("tuiknemis baRi"), sadac<br />
naxsenebia "oboba siyvaruli" - "spider love", romelic<br />
yvelafris transsubstancirebas axdens: "which transubstantiates<br />
all". alegoriis moyvarul TeologTa mier evqaristiis<br />
winaswarWvretad miCneuli "anna" da amave leqsSi<br />
"loves wine"-ad moxseniebuli SeyvarebulTa cremli<br />
sasiyvarulo moTqma-Civils wirvisa da ziarebis er-<br />
Tgvar parodiad gadaaqcevs. kaTolikuri eklesiis mier<br />
Catarebuli sastiki represiebiT aRSfoTebulma<br />
donma zurgi aqcia kaTolicizms da, sabolood, anglikaneli<br />
mRvdlis kariera gaikeTa. sinamdvilesTan uSualo<br />
Sexebisa da kaTolikuri esencializmis alternativad<br />
donma wminda wesebis Sesaxeb protestantuli mo-<br />
ZRvreba da xsovnis Teologia daisaxa, romlis mixedviTac<br />
morwmune sakuTari mexsierebiT acocxlebs imas,<br />
118
asac uSualod ver xedavs. am Teologiuri alternativebiT<br />
gamoxatavs igi "Songs and Sonnets"-Si leqsis<br />
adresatis siaxloves Tu masTan ganSorebas.<br />
spenserisgan gansxvavebiT, visac "The Fairie Queen"-<br />
iT inglisis dedoflisTvis epikuri formiT xotbis<br />
Sesxma hqonda ganzraxuli 5 , doni masxrad igdebs da<br />
eWvqveS ayenebs xeldasxmis neoplatonikur moZRvrebasa<br />
da alqimiur msoflmxedvelobas, amitomac is<br />
Cveulebrivi gagebiT rodi mimarTavs sasiyvarulo lirikaSi<br />
petrarkas Semdgom damkvidrebul suraT-xatebs,<br />
mxatvrul saSualebebsa da hiperbolebs; is mravalmxriv<br />
iyenebs formulebad qceul maT sazriss, romelsac<br />
sityvasityviT gulisxmobs, silogizmebad anawevrebs<br />
anda paradoqsebad gardaqmnis, msjelobis xarjze<br />
usasrulod ganavrcobs hiperbolebs da, sabolood,<br />
absurdamde ahyavs, mokled rom vTqvaT: xatovan<br />
figuraTa mTel am arsenals oden verbalur dekoraciad<br />
ar aRiqvams. is ritorikul figurebs im instrumentebad<br />
miiCnevs, romelTa meSveobiTac filosofiur<br />
moZRvrebaTa gamoyeneba-eqsploatireba xdeba da<br />
tradiciul Sedarebebs iseT mecnierebaTa meTodebis<br />
Tu maT sferoSi momxdari aRmoCenebis TvalsaCino elementebiT<br />
msWvalavs, rogoric aris medicina, geografia<br />
an astronomia. ritorikuli topografiis es gamravalferovneba,<br />
cxadia, poetur normebzec aisaxeba.<br />
jon donis leqsebis (pirvel rigSi, "Songs and Sonnets"-is)<br />
mravalma Taviseburebam mibiZga, isini sakuTari<br />
poeturi eqsperimentebis qargad amerCia: vgulisxmob,<br />
upirveles yovlisa, musikalur frazirebas, rac miiRweva<br />
gansxvavebuli sigrZisa da mravalferovani zomis<br />
striqonebis monacvleobiT, pirdapiri metyveleb-<br />
119
is enobrivi ritmebiT, leqsis zomasTan kontrapunqts<br />
rom qmnis; iseTi sqemebiT, riTmas didsulovnad rom<br />
aZlevs saSualebas, maqsimaluri ZaliT aJRerdes; suraTTa<br />
da figuraTa gameorebiTa da gadanacvlebiT,<br />
romelic sityvisa da leqsis sazRvrebs scildeba da<br />
ganmsazRvreli stiluri principis variacias qmnis.<br />
rogorc es gadrasuli drois avtorTa kiTxvisas mudam<br />
xdeba, erT-erT gadamwyvet garemoebad isic meqca, rom<br />
saqme dasrulebul SemoqmedebasTan mqonda, romlis<br />
idealizeba misi Seqmnis epoqaluri garemoebebis gamoricxvis<br />
xarjzea SesaZlebeli 6 . Targmnisa da mxatvruli<br />
varirebisas mxolod adre dawerili rodi axdens<br />
gavlenas ufro gviandel nawarmoebze, aramed – piriqiTac:<br />
gviandeli gansazRvravs adreuls; gaerTianebis<br />
am tendenciam, romelic poeturi Targmanis istoriul<br />
momentsa da TviT saTargmni teqstis biografiul<br />
moments axasiaTebs, SesaZloa xazi gadausvas originalis<br />
istoriul konteqsts (raoden arasrulyofiladac<br />
unda iyos warmodgenili es konteqsti), magram sabolood<br />
mainc xels ver agvaRebinebs mis gaTvaliswinebaze.<br />
doni Tavis leqsebs ar aqveynebda, aramed mxolod<br />
uaxloes megobrebsa da im qalebs acnobda, visac pativs<br />
scemda an visi mfarvelobac sWirdeboda, da sxvaTa Semoqmedebis<br />
gverdiT mudam dabal Sefasebas aniWebda<br />
sakuTars, raTa amiT Tavisi sazogadoebrivi winsvlis-<br />
Tvis xeli ar SeeSala (upirveles yovlisa, saxeli gai-<br />
Tqva wminda pavles taZarSi samefo karis mqadageblis<br />
Tanamdebobaze da Tavisi qadagebebi gamoaqveyna kidec).<br />
Tavis poezias erTgvar orazrovan saqmianobad da sxva-<br />
Ta keTilganwyobis mopovebis saSualebad Tvlida; leqsebs<br />
sakuTari ambiciebis dasakmayofileblad iyenebda,<br />
magram poetis ambicia ar gaaCnda. misi leqsis umet-<br />
120
esi nawilis Seqmnis mizezs cxovrebis wesi da cxovrebiseuli<br />
tragediebi warmoadgens, iqneba es qorwili Tu<br />
dakrZalva, da es - ufro metadac, vidre amas misi epoqis<br />
kulturuli garemocva iTxovda. anglikanuri eklesiis<br />
msaxuris sarbieli mxolod SedarebiT mogvianebiT<br />
airCia, mas mere, rac en morTan saidumlo qorwinebam<br />
mefis karze kariera CauSala (verbaluri Tama-<br />
Si gvariT "ore", rac "mets" niSnavs, iseve, rogorc sakuTari<br />
gvarisTvis sityva "done"-is - "gakeTebuli, dasrulebuli"<br />
- mniSvnelobis miniWeba, misi poeziis savizito<br />
baraTad iqca; Sdr. "A Hymne to God the Father" - "himni<br />
Semoqmed avtors"). es alternatiuli varianti, rogorc<br />
donis sazogadoebrivi mdgomareobis gadarCenis<br />
erTaderTi SesaZlebloba, mas inglisis mefem Ses-<br />
Tavaza, vinc, rogorc Cans, bolomde mainc ar endo mis<br />
mier konfesiis Secvlas. Tu ramdenad gansazRvravda<br />
jon donis cxovrebasa da Semoqmedebas religiuri mrwamsis<br />
gamocvlis gamo umowyalo devna da mefis favoritis<br />
"samzareulo", amas TvalsaCinod jon keris mier<br />
dawerili SesaniSnavi biografia gvamcnobs 7 .<br />
xelnawerTa SedarebiTi analizisa da daTariRebis<br />
filologiuri meTodebis safuZvelze, da aseve stilisturi<br />
Tu Tematuri niSnebis mixedviT, krebuli<br />
"Songs and Sonnets" SegviZlia or nawilad davyoT: erTSi<br />
ufro adreuli (1600 wlamde dawerili), tradiciul<br />
sasiyvarulo lirikasTan (ovidiusi) miaxloebuli leqsebi<br />
movaqcioT, meoreSi ki - ufro gviandeli, ufro<br />
metad rom ganicada filosofiur koncepciaTa, neoplatonizmis,<br />
sqolastikuri metafizikisa da mecnierul<br />
TeoriaTa gavlena; donis poeturi Semoqmedeba mTlianobaSi<br />
daaxlovebiT 35 weliwads moicavs. "Songs and<br />
Sonnets"-is Cemeuli Tanmimdevroba mcire gansxvavebeb-<br />
121
is garda donis mkvlevris, elen gardneris mier momzadebuli<br />
gamocemis Tanmimdevrobas mihyveba; me ar vmijnav<br />
danarCenebisgan im leqsebs, romelTa SemTxveva-<br />
Sic gamomcemeli donis avtorobas eWvqveS ayenebs, xSirad<br />
CemTvis sruliad gaugebari mizeziT 8 . vapirebdi,<br />
is, rac calkeul leqsebs aqvs saerTo, "Targmanis poetikaSi"<br />
gameerTianebina; pirvel rigSi, is erTgvari Sepyrobiloba,<br />
romelic moazrovne sxeuls anda mgrZnobiare<br />
gonebas stumrobs 9 . "Targmanis poetika" unda gavigoT,<br />
rogorc erTgvari nazavi, ori enis, ori epoqisa<br />
da ori avtoris idiomatikisgan rom aris Sedgenili;<br />
roca originalis garkveuli Taviseburebani TargmanSi<br />
kidev ufro mZafrad ikveTeba, Tanac ise, rom es<br />
parodiaSi ar gadadis, maSin SegviZlia vilaparakoT<br />
generatuil Targmanze, da ara – iseTze, brmad, xelis<br />
faTuriT rom mihyveba originals: Cems leqsebSi, garkveulwilad,<br />
uxvi riTmuli daboloebebis sapirwoned,<br />
pwkarebis SegniT Semomaqvs xSiri ganmeorebebi, sazrisis<br />
forsirebuli gamkveTreba an, piriqiT, qroba, rasac<br />
enobrivi niSnebis gadanacvlebiT, nawilobrivi gamotovebiT<br />
Tu sxva xerxebiT vaRwev.<br />
poeturi Targmanisa da im ganaxlebis procesSi,<br />
rasac, yvela enobrivi Seusabamobisa da msgavsi problemebis<br />
miuxedavad, veswrafodi, umTavresia ara wina<br />
planze mimdinare metaforuli scenuri warmodgena,<br />
romelmac SeiZleba ama Tu im epoqis warmodgenebis Sesabamisad<br />
Seicvalos kostumebi Tu dekoracia, aramed<br />
mniSvnelovania is enisSida gardaqmnebi, romlebic, Tu<br />
saWiro xdeba, ufro Rrmad aRwevs da swvdeba azrTa<br />
msvlelobasa Tu im poetur aqsiomatikas, leqsebs safuZvlad<br />
rom udevs, anda axal asociaciebs badebs da<br />
urTierTmimarTebis dones cvlis, zustad iseve, rog-<br />
122
orc originalis enaze ganxorcielebuli refleqsia<br />
xSirad im enis mastruqturirebel Tvisebebs gamoavlens,<br />
romelzec iTargmneba teqsti. enobrivi da epoqaluri<br />
cvlilebebis Setana Targmanisas, ra Tqma unda, ar<br />
unda iqces TviTmiznad, gacnobierebul procesad; namdvil<br />
lirikas swored is axasiaTebs, rom is laRad TamaSobs<br />
im garemoebebiT, romlebSic moqceulia da, amdenad,<br />
aRar aris maTze mijaWvuli, magram mainc damokidebulia<br />
maTze, radgan mocemulis garda sxva aranair<br />
garemoebebze xeli ar miuwvdeba.<br />
"poetikaze" saubari, Tuki am cnebiT aristoteles<br />
modelis mixedviT Janrebad dayofaze dafuZnebul<br />
"poeziis Teorias" ki ara, weris stilis ganmsazRvreli<br />
SemoqmedebiTi principebis jams vigulisxmebT (msgavsad<br />
im filosofiuri gramatikisa, rogorc igi port<br />
roials warmoedgina, anda – is, noam Comskis lingvistur<br />
modelebs rom udevs safuZvlad), imTaviTve Zalze<br />
principuli gadawyvetilebis miRebas moiTxovs: mas<br />
racionaluri perspeqtiva sWirdeba. Tuki erTgvari<br />
universaluri gramatikis SesaZlo arseboba sakama-<br />
Toa 10 , miT ufro saeWvod gvesaxeba stilis ganmsazRvrel<br />
damatebiT garemoebebze agebuli generatiuli<br />
poetika, Tanac, Tuki is Zireul da yovelives ganmsaz-<br />
Rvrel wesrigTan mimarTebaSi ar moiazreba, maSasadame,<br />
Tuki ar iqna gaTvaliswinebuli yvela struqturuli<br />
Tavisebureba, poetikis xarjze win wamoweuli yvela<br />
Tviseba teqstisa, Tundac es Tvisebebi leqsikuri<br />
Tu gramatikuli xasiaTis ar iyos da Tundac saamisod<br />
magaliTebis moxmoba an gamoyenebiTi meTodebis mozidva<br />
gaxdes saWiro; ra azri aqvs iseT debulebebs, romelTa<br />
sintaqsurad ganxorcieleba SeuZlebelia? struqtura<br />
xom swored calkeul elementTa mier erTur-<br />
123
Tis mowesrigebas gulisxmobs. Tu ra elementebia es,<br />
amas ZiriTadi principebi Tu debulebebi gansazRvravs.<br />
ra gasakviria, Tuki simboloTa doneze, ama Tu im formaluri<br />
sakiTxis Tu maTematikuri problemis gadawyvetisas<br />
an ganyenebuli logikuri msjelobisas, sakuTar<br />
Tavs wminda wylis moangariSed SevigrZnobT; Tuki<br />
formalizmisadmi Seusabamo yvela garemoeba, yvela<br />
azrobrivi Tu pirobiTi sakiTxi Tavidanve gamoiricxa<br />
11 .<br />
poetur Targmans, romelic qmnadobis process<br />
garedan uzrunvelyofs, rakiRa sakuTari qmnadobis<br />
direqtivad ama Tu im teqsts miiCnevs, universaluri<br />
mniSvnelobis gadawyvetilebebisa da gansxvavebebis anazRaureba<br />
mxolod imdenad SeuZlia, ramdenadac isini<br />
mas problemas uqmnian 12 ; es ar unda gavigoT am TvalsazrisiT:<br />
"rom arsebobdes universaluri ena, maSin Targmna<br />
aRar mogviwevda", rac Semdegi frazis antiTezad<br />
gaiJRerebda: "rom ar arsebobdes universaluri<br />
ena, maSin Targmnas ver SevZlebdiT", aramed – im TvalsazrisiT,<br />
rom generatiuli Targmani ar ganisazRvreba<br />
leqsikuri wesebiTa da miuRweveli sintaqsuri Tanxvedrisken<br />
swrafviT: is ufro iseT Sesaferis poetur<br />
formas gulisxmobs, mTlianis gancdidan rom gamomdinareobs<br />
(manqanuri Targmanebi, leqsikuri Tu sintaqsuri<br />
TvalsazrisiT, sul ufro umjobesdeba 13 ); poetur<br />
Targmans gansazRvravs teqstis yvela Tvisobrivi<br />
niSani, rac daudgenels tovebs erTi da igive teqstis<br />
SesaZlo, erTurTisgan gansxvavebul TargmanTa raodenobas;<br />
es raodenoba imazea damokidebuli, Tu ra miiCneva<br />
teqstSi mniSvnelovnad, da Targmanis procesSi es<br />
mniSvnelovani punqtebi enaTa urTierTSexebis werti-<br />
124
lebad iqceva. radgan erTdroulad yvela am Sexebis<br />
wertilis gaTvaliswineba SeuZlebelia, gabatonda Tvalsazrisi,<br />
TiTqos lirika saerTod ar iTargmneba. am<br />
Tvalsazriss gamoTqvams roman iakobsoni naSromSi<br />
"Targmanis lingvisturi aspeqtebi":<br />
"enobrivi msgavsebebi poeziaSi teqstis makonstruirebel<br />
principebad gvevlineba. aq xdeba sintaqsuri<br />
da morfologiuri kategoriebis, fuZeebisa da afiqsebis,<br />
problemebisa da maTi komponentebis (ganmasxvavebeli<br />
niSnebis) - mokled, enobrivi kodis yvela komponentis<br />
urTierTdapirispirdeba, urTierTSedareba,<br />
msgavseba-gansxvavebis niSniT maTi urTierTSexeba da<br />
TiToeuli sakuTar avtonomiur mniSvnelobas atarebs.<br />
fonologiuri msgavseba semantikur naTesaobad aRiqmeba.<br />
poeziaSi gabatonebulia sityvaTa TamaSi - an, Tu<br />
ufro daxvewil da zust termins vixmarT, paronomasia,<br />
- da imisgan damoukideblad, usasruloa es batonoba<br />
Tu SezRuduli, poezia mainc ar eqvemdebareba Targmnas.<br />
SesaZlebelia mxolod SemoqmedebiTi Targmani:<br />
an enisSida - erTi poeturi formidan meoreSi, an<br />
enaTSorisi - erTi enidan meoreSi, dabolos, intersemiotikuri<br />
Targmani - erTi niSnobrivi sistemidan<br />
meoreSi, magaliTad, poeziidan musikaSi, cekvaSi,<br />
filmsa Tu ferweraSi gadatana 14 ."<br />
am naSromSi iakobsoni iTxovs, ena mxolod enisSida<br />
saSualebebiT, mniSvnelobis gansazRvrasa da sinonimebze<br />
dayrdnobiT, iqnas gagebuli, maSasadame, sityva<br />
"yveli" unda gavigoT, rogorc "rZisgan damzadebuli<br />
sakvebi produqti"; am mxriv is ewinaaRmdegeba<br />
bertran rasels, romelic amtkicebs, rom adamians ar<br />
SeuZlia sityva "yvelis" gageba, Tuki enis farglebs gareT<br />
aranairi Sexeba ar hqonia yvelTan (anda – rZis,<br />
125
Zroxebis, cxvrebis Tu Txebis leqsikonur axsna-ganmartebasTan...<br />
amdenad, raselis azriT, vTqvaT, rusebisa<br />
da ingliselebis enobrivi wvdoma erTi meorisagan<br />
mxolod gramatikisa da leqsikis safuZvelze ki ara, -<br />
aseve yvelis saxeobaTa mixedviTac gansxvavdeba, rac<br />
Teoriulad cnebaTa moculobis problemas ukavSirdeba).<br />
amiT movxazeT enis gagebis ori ZiriTadi pozicia,<br />
romlebsac esTetikis sferoSic gadaxvevebisken<br />
mivyavarT.<br />
ra mniSvnelobiTac ar unda gavigoT "gageba", nebismieri<br />
informaciis Teoria, romelic niSanTa ekonomiiT<br />
aris dakavebuli da mxolod gadacemuli informacia<br />
ainteresebs, arad dagidevT teqstis im, misi TvalsazrisiT,<br />
dekoratiul da azrsmoklebul nawils,<br />
normirebuli Sinaarsis gadasacemad rom ar gamodgeba;<br />
ubralod, ar iTvaliswinebs poeturi gamoxatvis sa-<br />
SualebaTa mraval urTierTmimarTebas; vgulisxmob<br />
struqturis Semcvlel, normas acdenil, moulodnelobis<br />
efeqtze gaTvlil ritorikul figurebs, iseve,<br />
rogorc – didi erTeulebisgan Semdgari kompoziciis<br />
saerTo efeqts. es ukanaskneli lingvistebsac gauTvaliswinebeli<br />
rCebaT, radgan isini winadadebas ufro<br />
did erTeulad ganixilaven. Targmanis spekulatiuri<br />
modelebi, romlebic, Tundac Comskis, dekartis Tu<br />
port roialis ideebs eyrdnoba da romlebic ar iTvaliswinebs<br />
sityvasityviT Targmans, adgens fuZiseul<br />
gramatikebze dayrdnobil transformaciis wesebs.<br />
maT safuZvlad udevs azrovnebis procesebze iseTi<br />
warmodgenebi Tu spekulaciebi, romlebic, saboloo<br />
jamSi, Tavisufalia rogorc enobrivi regionebisgan,<br />
ise – istoriuli movlenebisa Tu socialuri garemocvisgan.<br />
isini yvelasaTvis iseTive Tanabari da ucvle-<br />
126
lia, rogorc – adamianis organuli agebuleba. magram<br />
maSinac ki, rodesac Teoria or teqsts, ori zedapiris<br />
struqturas ikvlevs, wesebi SeiZleba Targmanis procesSive<br />
SemuSavdes, magaliTad, ama Tu im mocemul simboloTa<br />
doneze moqmedi substituciuri wesebi - donis<br />
poeziis Cemeul variaciebSi sityva "God"-is SemTxvevaSi<br />
TiTqmis mudam "avtors" vwerdi, - anda Senacvlebis<br />
maregulirebeli wesebi, iqneba es Targmanis enis<br />
farglebSi ganxorcielebadi ritmuli da xmovani mimsgavseba<br />
Tu – struqturuli gaerTianebis (sityvis),<br />
qarga-nimuSis Seqmnis warmateba-warumatebloba; mudam<br />
erTi da igive sityviT unda iTargmnos Tu ara esa Tu<br />
is sakvanZo sityva (magaliTad, "love"), ramdenjerac ar<br />
unda Segvxvdes igi originalSi; gameorebis meSveobiT<br />
sazrisis gamZafreba, ganmsazRvrelia Tu ara is induqciuri<br />
sazrisis cneba, romelic diametralurad ewinaaRmdegeba<br />
im informaciul cnebas, romelsac aucilebel<br />
winapirobad norma aqvs miCneuli; an, iqneb, ganmsazRvreli<br />
swored im viwro konteqstTan mimarTebaa,<br />
is niuansebi, ufro metad enasTan uSualo, teqstisgan<br />
damoukidebel, normirebul urTierTobas, xSirad leqsikonis<br />
moSveliebasac rom moiTxovs. Targmanis problemebi<br />
SeiZleba ganvixiloT gramatikidan an teqstidan<br />
gamomdinare, istoriuli da socialuri gansxvavebebi<br />
ki enis doneze nebismier SemTxvevaSi iCens Tavs,<br />
Tundac Teoriam masze Tvali daxuWos. ai, ra SeniSna<br />
"Targmanis meTodebSi" fridrix Slaiermaxerma imasTan<br />
dakavSirebiT, rom, Tuki monaTesave kulturebs vigulisxmebT,<br />
rac ufro vuaxlovdebiT aRqmis cnebebs,<br />
miT ufro zedmeti xdeba TviT cneba "cneba", miT ufro<br />
emsgavseba erTurTs gansxvavebuli enebis farglebSi<br />
127
momxdari gavrcobani; rac ufro Teoriulia cnebebi,<br />
miT ufro meryevia maTi sazRvrebi:<br />
"Tuki aSkaraa, rom mxolod cota sityva moiZebneba<br />
iseTi, romelsac sxva enaSi zusti da ucvleli Sesatyvisi<br />
aqvs, imave SemTxvevebSi rom gamoiyeneba da msgavs<br />
konteqstSi mudam msgavssave STabeWdilebas qmnis, ma-<br />
Sin zemoT Tqmuli kidev ufro marTebulia yvela im<br />
cnebasTan dakavSirebiT, filosofiur sazriss rom Seicavs<br />
da, maSasadame, upirveles yovlisa, - TviT filosofiasTan<br />
dakavSirebiT. aq ufro metad, vidre sxva<br />
sferoSi, miuxedavad gansxvavebuli Tanadrouli Tu<br />
erTurTs miyolebuli Tvalsazrisisa, TiToeuli ena<br />
Seicavs sakuTar erTian sistemas cnebebisa, romlebic<br />
erT mTlians qmnian swored imitom, rom erTi da igive<br />
enis farglebSi xvdebian, avseben, kraven erTi meores,<br />
magram am sistemis calkeuli nawilebi arc erTi sxva<br />
enis calkeul elements ar emTxveva..." 15<br />
arsebuli dialeqtika, erTi mxriv, aRmniSvneli mi-<br />
TiTebebisa, Seswavlil niSanTa socialur dajgufebisa,<br />
enis gareT arsebuli movlenebisa da, meore mxriv,<br />
enis simboluri Semadgenlobisa, gansxvavebebisa da saganTa<br />
damoukideblad Seqmnis unars Soris, Seesabameba<br />
simbolur doneze racionalurisa da empiriulis<br />
urTierTdapirispirebas. imis Seswavlas, Tu ramdenad<br />
SeuZlia sintaqssa Tu leqss, sakuTari danawevrebiT<br />
aanazRauros niSanTa ganTavsebis nebismieroba (rac emsgavseba<br />
im logikosTa kvlevebs, romlebsac TavisTavad<br />
tipuri gamoTqmebi azrsmoklebulad, winadadebis<br />
SigniT ki gamarTlebulad miaCndaT 16 ), gamoricxavs,<br />
magaliTad, humbolti, romlis yuradRebis centrSic<br />
eqceva sityva da romelic sityvis farglebSive cnobisa<br />
da Seswavlis sagans - niSans - gancdis sagnisgan -<br />
128
simbolosgan - ganasxvavebs 17 . amasTan dakavSirebiT Cndeba<br />
kiTxva, SeiZleba Tu ara saerTod aso-niSani (romelic<br />
poeziisadmi grZnobadaxSul adamianebs uSinaarsod<br />
eCvenebaT; arada, ratom ar unda mogvagonos ama<br />
Tu im asom asoebis mTeli is wyeba, romelSic is manamde<br />
figurirebda?) da mniSvnelobis matarebel sityvas-<br />
Tan mimarTeba SevadaroT mravali mniSvnelobis matarebeli<br />
sityvisa da mniSvnelobis ganmsazRreli konteqstis<br />
urTierTobas. saboloo jamSi, spekulacia mxolod<br />
niRbavs imas, Tu ramdenad ganapirobebs da ganmsWvalavs<br />
erTmaneTs gamocdileba da gansja, anda – Teoria,<br />
Tuki mis axsnas SevecdebiT; Tuki enis gareT arsebuli<br />
sagnebis grZnobadi aRqma kategoriaTa sistemisgan<br />
damoukideblad warmoudgenelia, radganac mas biologiuri,<br />
teqnikuri (optikis saSualebebi, fotografia...)<br />
istoriul-socialuri faqtorebi ganapirobebs<br />
da ama Tu im sagnis Sesasawavlad mravali ramis<br />
gaTvaliswineba gviwevs, maS, ramdenad ufro bevri<br />
ram ganapirobebs simbolur warmosaxvebs. is, Tu ras<br />
mivapyrobT Cvens smenasa da mzeras poeturi enis ganxilvisas,<br />
imdenad aris damokidebuli Cvens kulturul<br />
garemocvasa da imaze, rac manamde wagvikiTxavs, rom<br />
yovel axal epoqaSi Sesrulebuli, damoukidebeli<br />
mniSvnelobis mqone Targmani verasodes ascdeba Tavisi<br />
epoqisa da garemocvisTvis damaxasiaTebel stils,<br />
Tundac es stili siaxlesa da ganviTarebas ar iTvaliswinebdes,<br />
rasac Tamamad SeiZleba tradiciaTa aRorZinebac<br />
vuwodoT.<br />
rogorc ukve aCvena iakobsonisa da raselis amosavalma<br />
mtkicebebma, struqturalizmis doneze Sinaarsis<br />
sakiTxSi enis niSnis problematizeba ar xdeba, maSin,<br />
rodesac logikosebs mniSvnelobisa da sazrisis sa-<br />
129
kiTxi winadadebaTa verifikaciis kriteriumebis TvalsazrisiT<br />
ainteresebT. terminologiis dazustebis<br />
mcdelobas, vTqvaT, mniSvneloba mxolod sityvebs (saxelebs,<br />
gansazRvrebebs) rom mivaweroT, sazrisi ki - winadadebebs<br />
(konteqstSi aRebul sityvebs), TavisTavad<br />
rodi mosdevs daskvna imis Taobaze, mxolod enis SigniT<br />
xdeba argumentireba Tu enis gare samyarosTan mimarTebac<br />
aris gaTvaliswinebuli. logikosi goTlob<br />
frege mniSvnelobisgan sazrisis gasamijnad ara enobriv,<br />
aramed astronomiul fenomens iSveliebs: gansazRvreba<br />
venera "planetas" niSnavs, misi sazrisi ki,<br />
ciuri adgilmdebareobisa da dRe-Ramis drois mixedviT,<br />
ciskris varskvlavi an mwuxris varskvlavia. 18 dasaxelebuli<br />
magaliTis literaturul winapirobas<br />
vpoulobT jer kidev jon donis "Paradoxes and Problems"-<br />
Si: "Why is Venus-star multinominous, called both Hesperus and Vesper?"<br />
("ratom aqvs veneras mravali saxeli, xan ciskris<br />
varskvlavs vuwodebT, xan mwuxris varskvlavs?"). saxelTa<br />
am simravles doni miTologiuri konteqstebi-<br />
Ta da veneras alegoriuli funqciiT xsnis, am saxelebs<br />
im swrafvaTa da SecodebaTa dasaxelebebamde ganavrcobs,<br />
rasac veneras es funqcia gvaxsenebs, magram maSinve<br />
iviwyebs veneras ciuri gansaxierebis moxseniebis<br />
mizezs da vnebisTvis iseT xelsayrel, magram misgan<br />
ugulebelyofil droze iwyebs fiqrs, rogoric SuadRea:<br />
"SesaZloa, is mraval saxels Tavisi mravali funqciis<br />
Sesabamisad irgebs, radgan is uzenaesi mbrZanebelia<br />
yovelgvari siyvarulisa (rac vnebas gulisxmobs)<br />
farTo gagebiT. amgvarad is, yvela miTologiis<br />
Tanaxmad, iunonasTan, dianasa da sxvebTan erTad, qorwinebas<br />
mfarvelobs. misi midrekilebebi, swrafvebi,<br />
130
omlebic yvela sxva codvaze ufro meti saxeliT xasiaTdeba,<br />
aseTia: garyvnileba, uxamsoba, uvneboba, Ralati,<br />
arasrulwlovanTa incesti, klerikaluri incesti,<br />
gaupatiureba, sodomia, masturbacia da aTasi sxva...<br />
ciskris varskvlavis saxiT is Sens winaSe Tavisi bonum<br />
utile-Ti warsdgeba, radgan yvelaze margebeli swored<br />
diliT aris, xolo mwuxris varskvlavis saxiT - Tavisi<br />
bonum delectabile-Ti, radgan saRamos yvelaze metad maamebelia"<br />
19 .<br />
vidre TiTebi striqonebis zomasa da ritms magidis<br />
zedapirze kakuniT mihyvebian anda leqsikons furclaven,<br />
Targmanis poetika, SesaZloa, sxvas arafers<br />
warmoadgendes, Tu ara im maRalfardovan Sedareba-<br />
Ta msgavs formulas, naZaladevad rom aerTianebs Seu-<br />
Tavsebad koncepciebs, rasac XVIII saukuneSi semuel<br />
jonsoni sayvedurobda jon donsa da "metafizikur<br />
poetebs", 20 ramac donis aRiareba erTi saukuniT Seaferxa,<br />
Tumca jonsoniseuli kritikisa da mis mier uxvad<br />
motanili donis citatebis kiTxvisas misi poeturi<br />
niWiT aRfrTovanebac aSkarad SeiniSneba. kritikosis<br />
azriT, donma warmosaxvis unari Tu ara, refleqsiisa<br />
da Sedarebis unari mainc ganiviTara. XIX saukunis dasawyisSi<br />
semuel teilor kolriji, marTalia, imeorebs<br />
jonsonianelTa Tvalsazriss, rom elisabedis epoqis<br />
poetebma poeziis grZnoba da aRfrTovaneba msxverplad<br />
Seswires inteleqtisa da iumoris daxvewil niuansebs,<br />
magram amas naklad ar uTvlis. misi azriT, es imas<br />
mainc sjobs, rom gulic da gonebac, neoklasicistTa<br />
msgavsad, weris wminda dekoratiul maneras Seswiro.<br />
kolriji aRmoaCens dons, rac mis sakuTar poeziasac<br />
daamCnevs kvals; is gegmavs leqciaTa cikls, romliTac<br />
apirebs, donis Semoqmedeba dantesa da miltonisas ga-<br />
131
utolos (magram doni, rogorc msmenelisTvis metismetad<br />
rTuli, sabolood mainc ar Seaqvs programaSi).<br />
is, upirveles yovlisa, yuradRebas amaxvilebs im logikur<br />
simkveTreze, romelic dons poetur sinTezs da<br />
leqsis zomis gansakuTrebul SegrZnebas SeaZlebinebs:<br />
"[...] im leqsebSi, romlebSic avtori azrovnebs da mki-<br />
Txvelisganac amasve moiTxovs, vidre sazriss CavwvdebodeT,<br />
leqsis zoma unda gaviTavisoT" 21 . misi azriT,<br />
ara marcvalTa raodenoba, aramed vnebiani grZnoba<br />
gvamcnobs imas, Tu rogor adgens doni drois sazoms<br />
TiToeuli sityviT. TviT kolriji, germanel romantikosTa<br />
msgavsad, gansjis poeziis mimdevarT miekuTvneba;<br />
misTvis genia da kanoni (iseve, rogorc xati da<br />
cneba) erTurTs ar upirispirdeba, aramed swored kanoni<br />
ganapirobebs imas, rom mxatvruli nawarmoebi ar<br />
iyos materiisTvis garedan Tavsmoxveuli ram, aramed<br />
organuli formis wiaRidan aRmocendebodes 22 . kolrijis<br />
Semdeg dons ufro met yuradRebas uTmobdnen inglisurenovan<br />
samyaroSi, yovel SemTxvevaSi, poetebi<br />
(amerikaSi eseni iyvnen, upirveles yovlisa, transcendentalistebi<br />
emersoni da Toro). XX saukuneSi misi<br />
axleburi Sefaseba iwyeba ser herberT griersonis mier<br />
gamocemuli elisabedinuri poeziis anTologiiT (1921,<br />
dons is moixseniebs, rogorc "ritorikaSi, SesaZloa,<br />
Cvens upirveles didostats"), romelsac T. s. elioti<br />
iSveliebs recenziaSi "The Methaphysical Poets". is uwonebs<br />
griersons anTologiaSi donis leqsebis ase mravlad<br />
Setanas da jonsonis kritikis sawinaaRmdegod acxadebs,<br />
rom poeziis arsi swored "heterogenuli masalis"<br />
erTad Sekrebaa, rogorc amas kritikosi jonsonic<br />
sCadis Tavis leqsebSi. is metafizikosi poetis,<br />
lord herberTis odas erT pasaJs tenisonis leqss<br />
132
udarebs, ris safuZvelzec adgens gansxvavebas intellectual<br />
poet-sa da reflective poet-s Soris:<br />
"tenisoni da brauningi poetebi arian da azrovneben,<br />
magram TavianT azrebs vardis surneliviT uSualod<br />
ar SeigrZnoben; donisTvis ki azri gamocdilebas<br />
niSnavda da mTel mis mgrZnobelobas ganapirobebda.<br />
rodesac poetis mier sakuTari saqmianobis gancda yovelgvari<br />
iaraRiTaa aRWurvili, maSin is gamudmebiT<br />
gansxvavebul gamocdilebebs ireklavs; Cveulebrivi<br />
adamianis gamocdileba fragmentuli, qaoturi da uwesrigoa.<br />
aseTi adamiani SeiZleba gamijnurdes an spinoza<br />
waikiTxos da am or gamocdilebas erTi meores-<br />
Tan iseve ar hqondes raime saerTo, rogorc sabeWdi<br />
manqanis xmaursa Tu samzareulodan mosul sunTan. poetis<br />
arsebaSi ki yvela calkeuli gamocdileba mudam<br />
axal-axal mTels Seadgens." 23<br />
rogorc Cans, eliots amis daweris momentSi saku-<br />
Tari sabeWdi manqanis xma Caesmoda - kompiuteris klaviatura<br />
ufro yrud Srialebs - xolo vardis surnels,<br />
araalegoriulad moazrovne adamianebisTvisac ki siamovnebis<br />
momgvreli rom aris, leqsSi, SesaZloa, odnavi<br />
Smoris sunic dahyvebodes, - rogorc Cans, amave dros,<br />
mis kabinetSi samzareulodan kerZis sunic aRwevda<br />
(imedia, es sadilamde xdeboda), - es ki kargi TargmanisTvis<br />
sruliad arasaWiro suni gaxlavT. erTi cxadia:<br />
is gareSe gancdebi, romlebic Targmanze muSaobisas<br />
gvaqvs anda – is, rasac am procesis paralelurad vki-<br />
TxulobT, ukvalod ar unda daikargos. dekartis dualizmisa<br />
da iumis sensualizmisgan Tavs spinozasTan<br />
ki ara, donis poeziaSi vafarebdi, da kidev: sasiyvarulo<br />
leqsebis Targmanze muSaobisas Tavadac rom Seg-<br />
133
iyvardes vinme, es Targmans mxolod sargebels moutans,<br />
Tundac am gadaxvevam garkveuli dro wagarTvas.<br />
inglisurenovani sasiyvarulo poeziis maradmwvane<br />
Sedevria donis "The Flea" - "rwyili". mis epoqaSi popularul<br />
mxatvrul saSualebas warmoadgenda erotikul<br />
poeziaSi qalis sxeulis silamazis gadmocema masze<br />
mcocavi rwyilis perspeqtividan (elegiaSi "Loves<br />
Progress" ("siyvarulis winsvla") - fexebidan Tavisken<br />
ganvlil gzas doni msoflios garSemo gemiT mogzaurobis<br />
suraT-xatebiT gviCvenebs - rwyilis perspeqtividan<br />
gancdili mikrokosmosis makrokosmosuri Sesatyvisi).<br />
substanciisken da siyvarulis maRali idealisken<br />
donis swrafvis dasabuTebad xSirad is argumenti<br />
moaqvT, rom leqsSi man mweri ara erotikul gareSe<br />
sagnad, aramed SeyvarebulTa sisxlis maerTebel konservantad<br />
gamoiyvana. rwyilis imJamindeli lirikuli<br />
saxe arSiyisa da dayoliebis motivs emsaxureboda,<br />
am leqsSi ki sul sxva moments asaxavs. Tu ar gaviTvaliswinebT<br />
imas, rom Secvlili higienuri normebi sisxlis<br />
amgvar aRrevas dRes naklebmimzidvelad warmogvi-<br />
Cens, unda iTqvas isic, rom iumoris is odnavSesamCnevi<br />
naperwkali, mTel leqss rom acocxlebs, mas, amave<br />
dros, zedapirulobas aniWebs da im nimuSebisgan didad<br />
ar ganasxvavebs, rwyilis rakursiT rom moivlis<br />
sxeulis landSafts da mxolod winaswar gaTvaliswinebul<br />
adgilebze SeaCerebs yuradRebas. "The Flea" SeiZleba<br />
mSvidad SevafasoT, rogorc donis erT-erTi yvelaze<br />
ufro zedapiruli leqsi, rac mis popularobas<br />
kargad xsnis, magram, saboloo jamSi, arc im moment-<br />
Tan dakavSirebuli dramatuli efeqti gamogvepareba,<br />
134
om meore da mesame strofis SualedSi rwyili iRupeba.<br />
meore strofi leqsSi "The Undertakind or Platonic Love"<br />
("daTrgunva anu platonuri siyvaruli") miuTiTebs<br />
Semdegze: doni sulac ar aris imaSi darwmunebuli, rom<br />
poeturi ostatoba da zogadad Semoqmedeba substanciis<br />
ZebnaSi gvexmareba:<br />
sigiJe iqneboda axla imis Cveneba,<br />
Tu rogor gardasaxavs moCvenebiToba qvebs,<br />
rodesac is, visac SeeZlo Seeswavla ostatoba<br />
maTi gakveTisa, verc erTs ver poulobs.<br />
"Specular stone" aRniSnavs selenits an, rogorc mas<br />
uwodeben, mariamis minas, romelic, Txel firfitebad<br />
gakveTili, marTlac minis magivrobas swevda. ra azri<br />
aqvs qvis gakveTis nairgvari teqnikis dauflebas, Tuki<br />
misi materialuri Sesatyvisi ar geqna xelT? pirvel<br />
strofSi lirikuli subieqti Tavs iwonebs, yvela Rirseulze<br />
("all the Worthies") bevrad ufro vaJkacuri saqme<br />
Cavidine, kidev ufro did vaJkacobad ki is meTvleba,<br />
rom es saqme ar gavamxileo. sityvaSi "Worthies" cxra saxelovani<br />
gmiri igulisxmeba, sami warmarTi: heqtori,<br />
aleqsandre didi da iulius keisari, sami iudeveli: ieso<br />
naves Ze, daviTi da iuda makabeli, da sami qristiani:<br />
mefe arTuri, karlos didsi da Jofre de buioni. Cems<br />
TargmanSi sityvas "Worthies" ubralod sityva "Worte"<br />
("sityvebi") Caenacvla. wminda akustikuri Tanxvedris<br />
garda vxelmZRvanelobdi zogadad donis leqsebSi, upirveles<br />
yovlisa ki, "Songs and Sonnets"-Si gabatonebuli,<br />
mis epoqaSi jer kidev aratradiciuli principiT,<br />
135
omlis Tanaxmadac poezia uars ambobs miTologiur<br />
da istoriul masalaze. mesame strofi kidev ufro mkafiod<br />
ambobs: "...because no more / such stufe to worke upon / there<br />
is" - "radgan aRar aqvT / is masala, / saqmes rom sWirdeba".<br />
bolo or strofSi, romlebic Cemeul variantSi<br />
odnav gansxvavebulad viTardeba, naTqvamia, rom qalis<br />
mSveneba da saTnoeba uZvirfasesia. meore strofi platonurad<br />
idealuria, radgan im substanciasa da masalas,<br />
rasac doni Tavisi SemoqmedebisTvis eZebs, Tuki mas-<br />
Tan mopyrobis saidumlo xelovnebas flob, natifdeba<br />
da ukan ixevs ise, rom daCrdilvis magier sinaTles<br />
atarebs. sityviT "gardasaxavs" TargmanSi, sxvaTa Soris,<br />
mivaniSne donis gatacebaze alqimiiT, rogorc metaforaTa<br />
laboratoriiT, xolo orlesuli sityviT<br />
"schein" - "Cveneba" (aseve "moCvenebiTsa" da "naTebasac"<br />
niSnavs - mTargmneli), romelic Semdeg sityvis "schneiden"<br />
("kveTa") pirvel marcvlad iqceva, ara mxolod<br />
nakveT qvaSi sinaTle atans, aramed is sicruec gamovlindeba,<br />
rasac SeiZleba niSnavdes qvebis Tu sityvebis<br />
amgvari gardasaxvani.<br />
qvis kveTasTan xelovnebis Sedareba mogvagonebs<br />
neoplatonizmiT inspirirebul emblematikas, romelic<br />
poeziis mier substanciis mopovebas da simboloTa<br />
perspeqtiul efeqts maT tipologiur ganmartebas ukavSirebs;<br />
grZnobiT aRqmadi yvela sagani zogad nimuSebze<br />
migvaniSnebs. is, rasac xelovneba asaxavs, Tavis mxriv,<br />
raRac ufro dids aRniSnavs. leqsSi "A Valediction –<br />
of Weeping" ("gamoTxoveba: tirilis Sesaxeb") "emblems of<br />
more"-is moxseniebiT doni garkveviT amaxvilebs yuradRebas<br />
ritorikuli Semoqmedebis mravalmniSvnelianobaze.<br />
magram doni iqve Semoabrunebs sakuTar mtkicebas<br />
da zogadSic konkretulis monaxvas cdilobs. am-<br />
136
as im Sedarebebis meSveobiT axdens, TiTqosda urTierTSeuTavsebel<br />
movlenebs rom aerTianeben. "Emblems<br />
of more" mxolod avtoris meuRlis gvaris miniSneba rodia,<br />
is marTlac ufro metsa da ufro konkretuls gamoxatavs,<br />
magram agreTve warmogvidgeba donisTvis damaxasiaTebeli<br />
xatis nimuSad: "cremlebi, romlebSic satrfos<br />
saxe airekleba, leqsSi daStampulgamosaxulebiani<br />
monetebis xatiT aris warmodgenili. iseve, rogorc<br />
sinaTliT gamsWvaluli qva, monetebTan Sedarebuli<br />
cremlebic imgvar substanciebs aerTianeben, Taviani<br />
materialuri da droiTi niSnebiT erTurTTan<br />
sruliad SeuTavsebadi rom aris. alegoriul emblemas<br />
Cveulebriv Tan axlavs misi sazrisis ganmmartebeli<br />
epigrama, romlis SeTxzvis xelovnebasac laTinurad<br />
arte lapidaria ewodeba. zedsarTavi saxeli lapidarius nawarmoebia<br />
sityvisgan lapis - qva da, maSasadame, "qvisebrs"<br />
niSnavs. donma, romelic epigramaTa ostat marcialuss<br />
eTayvaneboda 24 , am asparezzec mosinja sakuTari SesaZleblobebi;<br />
germanul enaze pirvelad swored misi<br />
epigramebi iTargmna georg rudolf veqerinis (1984-<br />
1653) mier. miuxedavad amisa, jozef enToni mazeo Tavis<br />
Zalze mravlismTqmel esseSi (1952) ar cnobs gansazRvrebas,<br />
epigrama cnebiTi poeziis paradigmaao, da arc<br />
emblematikas miiCnevs donisa da "metafizikos poet-<br />
TaTvis" damaxasiaTeblad, eyrdnoba ra XVII saukunis<br />
Concettismo-s Teoretikosebs, romlebic am terminebs<br />
Janrul gansazRvrebebad ar aRiarebdnen 25 . misi azriT,<br />
isini mxolod "iumoris Teoriis" erT-erTi aspeqtis<br />
daxasiaTebad Tu gamodgeba. mazeosTvis mniSvneloba<br />
ara aqvs, SeiZleba Tu ara ama Tu im metafizikuri sura-<br />
Tis vizualizeba da fizikuri grZnobebiT aRqma, misTvis<br />
es mxolod alqimiuri meTodebis msgavsi "funqciaa<br />
137
analogiebis erTurTTan dakavSirebisa" (arada, semuel<br />
jonsonis ukmayofilebas swored is iwvevs, rom donis<br />
Sedarebebi metismetad xelovnuria da maTi vizualizeba<br />
SeuZlebelia). misTvis iseve, rogorc "konCetistebisTvis",<br />
iumori koncepciisa Tu cnebis forma-<br />
Si Zevs da ara qvebSi, e. i. ara Sinaarsobriv masalaSi.<br />
"ar unda daviviwyoT, rom metaforis erTi nawili<br />
msgavsebas efuZneba, meore ki – gansxvavebas. homeross<br />
surs dagvanaxos, Tu garkveul garemoebebSi rogor<br />
hgavs talRa sul sxva garemoebebSi moqmed laSqars.<br />
xatovanebis xarisxi arc mTel metaforaSia da arc msgavsebaSi,<br />
aramed – im analogiaSi, romelic grZnobismier<br />
naSTad rCeba mas mere, rac identuroba dadgenilia,<br />
da am saxiT is suraTis saerTo efeqtis nawilad iqceva.<br />
amgvarad, xatovanebis xarisxi suraTis swored is<br />
aspeqtia, romlis erTi analogiidan meoreze gadatana<br />
SeuZlebelia" 26 .<br />
mazeo imitom usvams xazs metaforis analitikur<br />
xasiaTs, rom aCvenos: metafizikasTan donisnairi poetebis<br />
mimarTeba substanciis, dogmuri kategoriebisa<br />
da sagnobriobis ritorizebaSi mdgomareobs. logikaze<br />
sakmaod moZvelebuli warmodgenebiT mazeo migvi-<br />
TiTebs poeziis, ritorikisa da logikis erTurTSi aRrevis<br />
saSiSroebaze da mcdelobebze, "metafizikuri<br />
poezia" raimond lulusis "Ars combinatorial"-is msgavs<br />
cnebaTa logikur xelovnebamde iqnas dayvanili, radgan<br />
gavrcobili metaforis "logikur" msjelobas, misi<br />
azriT, silogizmebsa da inferentul sistemebTan araferi<br />
aqvs saerTo; is jordano brunos Tvlis "metafizikuri<br />
stilis" fuZemdeblad. mazeo sakuTar Tezebs im<br />
faqtiT asabuTebs, rom bruno pirveli iyo, romelic<br />
petrarkas sasiyvarulo lirikis tradicias gaemijna<br />
138
(romelic individualur silamazes asxamda xotbas)<br />
da, makro da mikrokosmosis analogiis paradigmis Tanaxmad,<br />
satrfo samyaroseuli movlenebis Suagulad<br />
gamoacxada. bruno akritikebs aristoteles Tavis naSromSi<br />
"De la causo, principio et uno", eWvi Seaqvs formasa da<br />
materias Soris ontologiur sxvaobaSi da aristoteles<br />
formis wminda logikur gagebaSi sdebs brals; amtkicebs,<br />
rom aristotelem Tavi aarida imis mtkicebas,<br />
rom formas aucileblad materia unda axldes Tan, Tumca,<br />
darwmunebuli iyo imaSi, rom materia arasodes<br />
aris sruliad uformo; es winaswar formirebuli masala,<br />
geometriulad rom aris warmodgenili "de minimo"-<br />
Si, Tuki mas simboloTa sferoSi gadavitanT (Sdr. brunos<br />
warmosaxviTi mexsierebis moZRvreba, romlis farglebSic<br />
is suraTs/cnebas aso-niSanTan akavSirebs 27 ),<br />
SeiZleba aseve ritorikuli topikis TvalsazrisiTac<br />
iqnas gagebuli. mazeos msjelobis sust wertilad Sei-<br />
Zleba CavTvaloT is, rom, jordano brunoze dayrdnobiT<br />
ritorikis paradigmad metaforas irCevs, romelic,<br />
misive gansazRvrebiT, weris mimeturi maneris<br />
uzustes gansazRvrebad miaCnia ("metaforis" zusti<br />
Targmania "gadatana"); enis mniSvnelobaze koncentrirebul<br />
Targmans anu erTi enidan meoreSi gadatanas SeiZleba<br />
dasWirdes metaforis Semotana maSin, rodesac<br />
Targmanis enaze raime cnebas moisaklisebs. enaTmecnier<br />
iakobsons enis modelSi SemTxveviT rodi Semoaqvs<br />
ori enobrivi RerZi - metafora da metonimia 28 . es cnebiTi<br />
figurebi, enobrivi masalis figurebisa da gramatikuli<br />
cnebebisgan - generatiuli figurebisa, rogoricaa<br />
aliteracia, elifsi Tu sityvaTa Tanmimdevroba<br />
- gansxvavebiT "Sinaarsobrivad", logikurad xelaxlaa<br />
struqturirebuli da aRar saWiroebs ritor-<br />
139
ikul, winaswar SemuSavebul topografias, Tumca isinic<br />
gulisxmobs realurobis garkveul SegrZnebas, an –<br />
sityvaTa ganmartebis, cnebaTa sistemisadmi garkveuli<br />
ndobis arsebobas. donis lirikisTvis ki swored is<br />
aris damaxasiaTebeli, rom is ar ganmartavs, aramed dialeqtikuri<br />
SepirispirebebiT miikvlevs gzas universalur<br />
TanxvedraTa da ritorikul erTeulTa sanaxebSi,<br />
rac ubiZgebs, erTurTs sul ufro metad daSorebuli<br />
sferoebi erT figuraSi gaaerTianos da es figura<br />
ganaviTaros. magaliTad, is mimarTavs figuralur<br />
Sebrunebas, rodesac leqsSi "A Valediction: forbidding Mourning"<br />
("gamoTxoveba: glovis akrZalva") droebiTs Seuqcevadad,<br />
xanmokle ganSorebas sikvdilad da imqveyniur<br />
Sexvedrad gardasaxavs da amgvarad mijnurebs centris<br />
garSemo mbrunav wreSi moaqcevs, rac jonsons<br />
avtoris warumateblobis nimuSad moaqvs, kolrijSi ki<br />
aRfrTovanebas iwvevs. saqme mTlad imaSic ar aris, rom<br />
moulodneli suraTiT Cveuli movlena ufro STambeWdavad<br />
da mkveTrad asaxo, anda cnebebi axal, jerac Seuswavlel<br />
sferoSi gadaitano, aramed – imaSi, rom TiToeuli<br />
monakveTis CvenebiT (Tundac es iyos TeTri<br />
laqa) mTlian rukaze miuTiTo, romlis gareSec verc<br />
es monakveTi iarsebebda (sinekdoqa donis mier xSirad<br />
gamoyenebuli figuraa, xolo msoflio ruka - misi sayvareli<br />
poeturi saxe).<br />
Tuki poetikas gavigebT, rogorc ritorikas in nuce,<br />
maSin kiTxvas misi obieqtis sferosa da imis Sesaxeb, Tu<br />
ra topikiT xasiaTdeba gamonaTqvami, poetikam ki ara,<br />
misma garemocvam unda gasces pasuxi, xolo amgvari<br />
interpretaciis Teoriuli daskvna gadawyvets, Tu<br />
rogori iqneba es garemocva: realisturi, sensualis-<br />
140
turi, fsiqologiuri, istoriuli, sociologiuri,<br />
biografiuli Tu sxva saxis. SekiTxva, romelic am ganmsazRvreli<br />
garemomcveli sferoebis ignorirebas<br />
axdens, ase JRers: ramdenad moiTxovs amgvarad gagebuli<br />
ritorika principul sagnobriv (obieqtur) Sesatyvisobas?<br />
am SekiTxvas "sinTezuri aprioris" filosofiur<br />
problemasTan mivyavarT. viliar v. quini da<br />
misi Teoria imis Sesaxeb, rom Teoria winadadebaTa sistemas<br />
warmoadgens, napirebidan Suagulisaken rom icvlis<br />
saxes - rac ufro centraluri da "zedroulia"<br />
winadadeba, miT ufro invariantulia, - TvalsaCino magaliTia<br />
imisa, rom enis filosofiaSi apriori, romelsac<br />
quini gansakuTrebulad sicocxlisunarian hipo-<br />
Tezad miiCnevs, yovelTvis wminda logikuri, analitikuri<br />
TvalsazrisiT rodi moiazreba. Tavis esseSi<br />
"empirizmis ori dogma" is erT-erT dogmad analitikursa<br />
da sinTezurs Soris sxvaobis problematikas asaxelebs,<br />
rac racionalursa da empiriuls Soris sxvaobasac<br />
gulisxmobs. rakiRa quini cnebaTa qmnadobas,<br />
anu "samyaros Secnobas" enis Seswavlisgan ar ganasxvavebs,<br />
is upirispirdeba siRrmiseul struqturaTa<br />
spekulatiur, "metafizikur" gaTavisebas (amis sapirispirod,<br />
winadadebis kvantifikaciis logikur, kanonikur<br />
notaciad gardaqmna quins esmis, rogorc misi ontologiuri<br />
Sinaarsis eqspliciturad qceva):<br />
"ver vxedav imis mizezs, fizikuri movlenebis Sesaxeb<br />
yoveldRiuri metyvelebis istoria ratom ar SeiZleba<br />
SeviswavloT grZnobadi aRqmisa da gamRizianeblebis<br />
kuTxiT. Secdoma mxolod imaSi mdgomareobs,<br />
roca am mimarTulebiT cnebaTa an Tavad enis warmoSobis<br />
safuZvlebs veZebT. mniSvnelovan cnebaTa warmoSoba<br />
mudam ganuyofelia enisgan, fizikuri movlenebis<br />
141
aRmniSvneli Cveni ena ki iseTive fuZemdebluria, rogoric<br />
SeiZleba iyos ena rogorc aseTi 29 ."<br />
marTalia, esa Tu is Teoria analogiaTa Tu metaforaTa<br />
meSveobiT aRqmadi samyaros xatebiT gviqmnis<br />
uxilav movlenebze warmodgenas, magram, quinis Tanaxmad,<br />
mxolod misi winadadebebis sistema gangvacdevinebs<br />
realurad sagnebsa Tu movlenebs. mniSvnelobaze<br />
saubrisas is cdilobs ucvlel ideaTa samyarosa da<br />
(Tandayolili) universaliebis gareSe gaarTvas Tavi<br />
saqmes, magram mainc iZulebulia, moiSvelios abstraqtuli<br />
sagnebi, sazrisiT datvirTuli ganzogadebebi<br />
(klasebi) 30 . quini mniSvnelobaze saubrobs, maSin, rodesac<br />
mkacri Teoriuli cnebiTobis SemoRebis Semdeg misi<br />
arseboba gamoricxa; es mis pragmatul pozicias mowmobs,<br />
romelic misi sakuTari, sayvelpuro filosofosobis<br />
fonze jerovani ganmartebebis SemTxvevaSi uku-<br />
Targmanisa da pirvandeli cnebiTobisken dabrunebis<br />
saSualebas iZleva. quini bihevioristulad amodis gamRizianeblis<br />
mniSvneladobidan, romelic, ama Tu im<br />
cnebisa Tu winadadebis araverbalur gamRizianebelTan<br />
korelaciiT, perspeqtividan dasakvirveblad Sori<br />
winadadebebis SemTxvevaSi, Sedegia winadadebaTa erTurTTan<br />
dakavSirebisa da piradi biografiiT maTi ganmartebisa.<br />
garkveul cnebebTan, magaliTad, feris aRmniSvnel<br />
sityvebTan, dasakvirveblad uaxloes, garemoebiT<br />
winadadebebSi es movlena TiTqmis emTxveva am cneba-<br />
Ta mniSvnelobas (ix. Slaiermaxeris zemoT citirebuli<br />
SeniSvna Txzulebidan "Targmanis meTodebi"). gam-<br />
Rizianeblis mniSvneloba ar saWiroebs winadadebaTa<br />
sistemis Tu biografiuli faqtebis aranair winas-war<br />
Seswavlas. cnebaTa enisSida mniSvnelobas quini sinonimebis<br />
saSualebiT ganixilavs; terminebs, Cveni kul-<br />
142
turis provinciul Semadgenel nawilebs, is ganixilavs,<br />
sayovelTaod miRebul gamRizianebelTa mniSvnelobisa<br />
da garemoebiTi winadadebebisagan gansxvavebiT,<br />
rogorc specifiuri cnebiTi Temebis aRmniSvnel<br />
gamoTqmebs:<br />
"sxva enebze laparakis SemTxvevaSi terminTa msgavsi<br />
Sinaarsi gulisxmobs TviT sinonimiis an Targmanis<br />
cnebas; is ar aris im mosazrebebze ufro naTeli - ra<br />
saxec ar unda miiRon am mosazrebebma, - romlebic Sesa-<br />
Zlebels xdis Semasmenlis, kavSirisa da nawilakebis konteqstTan<br />
miaxloebul Targmans." 31<br />
mniSvnelobisadmi quinis uaryofiTi damokidebuleba,<br />
gansakuTrebiT TargmanTan mimarTebaSi rom<br />
iCens Tavs, mis mier propoziciis cnebis gamoyeneba-<br />
Sic vlindeba: es cneba logikosebs SemoaqvT, raTa<br />
ufro moxerxebulad isaubron winadadebis mniSvnelobaze,<br />
romelsac WeSmaritebis matarebelsac uwodeben.<br />
quini aq propoziciuli azrovnebis Seumowmebeli<br />
ontologiis safrTxes xedavs. propoziciis cneba<br />
winadadebebis msgavs mniSvnelobebze (sinonimiaze)<br />
miuTiTebs da amitomac is, quinis azriT, xels uSlis<br />
Targmans. winadadebaTa da calkeuli aRwerilobiTi<br />
terminebis gulmodgine analizis dros (romlebsac<br />
Tavisi logikuri Teoriis gasamartiveblad da kvantorebis<br />
logikasTan misasvlelad, zogadi terminebis<br />
dasaxelebebad aqcevs) quini, upirveles yovlisa, ikvlevs<br />
winadadebis makvantificirebel nawilakTa rolsa<br />
da sityviTi da sintaqsuri mravalmniSvnelianobis<br />
problemebs; amgvarad, logikur-reduqcionistulad<br />
udgeba sityvis gramatikul formebs, romlebsac predikaciisTvis<br />
aucilebeli zogadi terminebis saxecvlil<br />
formebad miiCnevs; arsebiTi saxelis, zedsarTavi<br />
143
saxelisa da zmnis erTurTisgan gamijnvas sityvis daxasiaTebad<br />
miiCnevs da, aqedan gamomdinare, ar cnobs.<br />
masSi aRSfoTebas iwvevs droiTi mimarTebebi zmnis formebSi,<br />
romlebic, misi TqmiT, "gramatikulad aris gamofenili<br />
" maSin, rodesac sabunebismetyvelo mecnierebebSi<br />
isini sivrciT kategoriebs warmoadgens. Tavi<br />
rom davaneboT cvlilebebTan logikosis tipur, profesionalur<br />
dapirispirebas, gaugebari rCeba is, Tu ra-<br />
Ratom ar ilaSqrebs quini aseve gramatikuli sqesis,<br />
ricxvis, piris, brZanebiTi kilosa da zedsarTavi saxelis<br />
xarisxebis kategoriebze, anu yvelafer imaze, rasac<br />
sityvis daboloebebi da sxva saxis cvlilebebi emsaxureba.<br />
es ganwyoba, saboloo jamSi, sxva araferia, Tu<br />
ara gaRizianeba imis gamo, rom salaparako ena bunebrivia<br />
da istoriulad ganviTarebuli, da ara – xelovnuri,<br />
da, amitomac, cxadad ver gviCvenebs, Tu ris Sesaxeb<br />
midis kvantificireba, riT aris gadmocemuli<br />
logikosTaTvis egzom Zvirfasi egzistencia. mniSvnelobas<br />
is, saboloo jamSi, logikuri Teoriis gulisTvis<br />
uaryofs, radgan amas Targmanis mcdarad navaraudebi<br />
relacia da salaparako ena moiTxovs. lingvisturi<br />
modelebi, romlebic sityvaTa Tanmimdevrobisa da winadadebis<br />
struqturebis saSualebiT argumentireben,<br />
zogadad fonologiur universaliebs (uaRresad arapoeturad)<br />
mniSvnelobisgan damoukideblad acxadeben,<br />
gramatikulad ki - mniSvnelobaze damokidebulad.<br />
32 bunebrivi enebis rTul, mravalSrian, daburul<br />
xlarTebs, - erTurTisgan swored im sazrisiT rom gansxvavdeba,<br />
rasac Tavisi fesvebidan, sityvaTa fuZis<br />
mravalferovani livlividan, fonemebisa Tu marcvlebis<br />
ganTavsebidan iRebs, - verc logikosi da verc<br />
universalisti lingvisti verafers ugeben. 33<br />
144
imis Tqma, rom topika konteqstzea damokidebuli,<br />
ritorikuli TvalsazrisiT, tavtologiaa, radgan<br />
arsebiTad konteqstualuri garemocva sistematizebuli<br />
topikaa. Zveli drois ritorikis TvalsaCino<br />
daxasiaTebaSi rolan barts moaqvs aristoteleseuli<br />
ritorikis magaliTi:<br />
"arsebobs gramatikis adgilebi (etimologia, uRleba),<br />
logikis adgilebi (Janri, Tavisebureba, SemTxveviToba,<br />
saxeoba, gansxvaveba, gansazRvreba, danawevreba)<br />
da metafizikis adgilebi (mizez-Sedegobrioba,<br />
gavlena, mTliani, nawilebi, urTierTsapirispiro terminebi)..."<br />
rodesac oci gverdiT zemoT barti ambobs, "ritorika<br />
mudam unda gavSifroT mis mezoblebTan (gramatika,<br />
logika, poetika, filosofia) struqturul mimarTebaSi",<br />
is swored zemoT citirebuli aristoteleseuli<br />
topikis dayofas iyenebs. mas daemata mxolod<br />
poetika, romelsac, marTalia, "struqturuli urTierTmimarTeba<br />
aqvs" ritorikasa da sxva sferoebTan,<br />
magram generatiuli teqnikebis ritorikul birTvad<br />
ar moiazreba. uazroba iqneboda, ritorikiT mdidari,<br />
struqturulad "arabunebrivi" iseTi teqstebis analizisas,<br />
rogoric donis poeziaa, uari vTqvaT cnebebze<br />
mxolod imitom, rom isini klasikur ritorikas<br />
ekuTvnis, anda – imis gamo, rom romelime moqnili lingvisturi<br />
modeli garkveul figurebs aRar iTvaliswinebs<br />
an meToduri moxdenilobis gamo sxvebs amjobinebs.<br />
cnebebiT daxunZluli Zveli ritorika mxolod substanciamde,<br />
sityvier mniSvnelobamde Sekvecis saSualebas<br />
iZleva; magram veranairi teqsturi Tavisebureba<br />
ver CaiTvleba figurad, Tuki ar iqna gadalaxuli<br />
garkveuli amosavali etapi. gamosadeg da gamousadeg<br />
145
cnebebad daxasiaTeba, gansakuTrebiT, donTan mimarTebaSi,<br />
gvaxsenebs imas, Tu ra damabneveli SeiZleba iyos<br />
gansazRvreba "metafizikosi poeti", Tuki metafizikurs<br />
an filosofiurs ar gavigebT in nuce ritorikis TvalsazrisiT,<br />
romelic, upirveles yovlisa, imitom aris<br />
filosofiuri, rom Tavis arsebobas racionalur varaudebs<br />
umadlis da, rogorc ritorika, yvela saxis codnis<br />
monelebas lamobs. amitom dons ufro uxdeba griersonis<br />
gansazRvreba "poeturi ritorikis ostati".<br />
(sxvaTa Soris, kolrijic Tvlis, rom doni cudi metafizikosi<br />
iyo, radgan gamudmebiT iyenebda iseT cnebebs,<br />
rogoric aris sxeuli an suli, magram maTi zusti<br />
ganmarteba ar SeeZlo).<br />
donis leqsebSi Cans rogorc garkveuli ritorikuli<br />
figurebiT (hiperbola anu gadaWarbeba, paradoqsi<br />
Tu antiTeza - kvlavac iseTi dapirispirebebi, rogoricaa<br />
"sulieri"/"usulo" an "didi"/"patara"), ise –<br />
garkveuli konceptualuri Tu metafizikuri upiratesobebiT<br />
gataceba. magram ganswavluli Temebi da<br />
adamianuri gamocdilebis momentebi sqolastikur Tu<br />
neoplatonistur aluziebze (geografia, medicina, samarTali,<br />
numizmatika, moZRvreba omis Sesaxeb, astronomia/astrologia,<br />
alqimia, iseve, rogorc adamianis<br />
sxeuli Tavisi kvebiT, ZiliT, sqesobrivi funqciiTa da<br />
sxv.) bevrad ufro met adgils iTxoven 34 . adamianis<br />
fizikuri moTxovnilebebidan mxolod sakvebis monelebasa<br />
da gamoyofas ar exeba da Cems Tavisufal TargmanebSic<br />
amgvari masalis Semotanisgan Tavi Sevikav 35 .<br />
Tumca, dons gaTavisebuli aqvs mecnieruli ideebi, rogorc<br />
medicinaSi (vesaliusi), ise – filosofiasa (bekoni)<br />
Tu astronomiaSi (koperniki, galilei), magram mainc<br />
Zveli drois warmodgenebis, anu samyaros geocentris-<br />
146
tuli xedvis, erTguli rCeba, rac, cxadia, ufro metad<br />
iCens Tavs misi cxovrebis meore naxevarSi, rodesac is<br />
mqadagebeli xdeba; es, dRevandeli gadasaxedidan, ar<br />
epatieba mecniers, magram epatieba poets (da, garkveul<br />
SemTxvevaSi, arc filosofosisgan aris mTlad moulodneli:<br />
Tuki empiristuli pozicia racionalisturs<br />
upirispirdeba). leqsSi "The Sun Rising" - "amomavali<br />
mze" dedamiwa ara mxolod im centrad aris warmodgenili,<br />
romlis garSemoc mze trialebs, aramed – metic:<br />
doni anTropocentristulad ganavrcobs ptolemeur<br />
msoflmxedvelobas: samyaros centrad SeyvarebulTa<br />
sarecels aqcevs; leqsis dasawyisSi SeyvarebulTa gaRviZebis<br />
gamo gakicxuli mzis erTaderT funqciad ki ma-<br />
Ti gaTboba gvevlineba. samyaros am suraTSi, sadac<br />
mama-kaci yvela miwieri xelmwifis gansaxierebaa, qali<br />
ki - yvela saxelmwifosi, mTeli qveyniereba adamianis<br />
garSemo trialebs.<br />
leqsis "Loves Deitie" SemTxvevaSi saTaurSive naxsenebi<br />
siyvarulis RvTaebidan Cemeul variaciaSi rCeba mxolod<br />
siyvarulisa da Teoriis sapirispiro wyvili,<br />
xolo aSkarad Seqspiriseuli rekvizitidan nasasxebi<br />
"ghost" 36 -is magier "grZnobebi" metyvelebs, rac Tanamedrove<br />
ritorikas upirispirdeba, romlis farglebSic<br />
nebismieri sagani Tu movlena niSnebiT usasrulo manipulaciaSi<br />
ikargeba. rodesac sityva "god"-s "TeoriiT"<br />
vcvliT, "Sesabamisobad" gadmotanili leqsi "Correspondencie"<br />
sxvagvarad JRers da Targmani iZulebulia,<br />
aRiaros sakuTari marcxi da gamoaaSkaraos sakuTari<br />
amosavali impulsebis radikaluri cvlileba, mas isRa<br />
rCeba, inglisur leqsSi pirovnuli siyvaruliT nakarnaxevi<br />
msjeloba aqcios am leqsTan Targmanis (da mTargmnelis)<br />
mimarTebad.<br />
147
leqsi "The Baite", romelic mwyemsis Sesaxeb daweril<br />
merlos leqsTan gadaZaxils Seicavs, erTaderTi<br />
nawarmoebia, romelSic doni pastoralis Janrs mimarTavs<br />
da mdinareze Tevzaobis idiliur suraTs gvixatavs.<br />
is ironiuli distancireba, suraTebis metismetad<br />
msubuqad ganviTarebaSi rom gamoixateba, leqsis<br />
SuaSi, meoTxe strofis dasawyisSi, gamokveTil xasiaTs<br />
iRebs, rodesac leqsis adresats Cveul,<br />
mobezrebul lirikul anturaJze uaris Tqma miewereba,<br />
bolo strofSi ki mwvervals aRwevs, rodesac irkveva,<br />
rom adresati sinamdvileSi satyuaraa, romelsac<br />
poeturi suraTebiT moxiblva ar sWirdeba. sakuTar<br />
ritorikasTan kavSiris gawyveta mudam igrZnoba donis<br />
leqsebSi, aq ki ukve aSkarad Cans, radgan aq is mTeli<br />
lirikuli Janris parodirebas axdens. sakuTar<br />
TavTan avtoris amgvari rTuli mimarTeba saSualebas<br />
iZleva, Targmnis drosac distancirebulad ganvewyoT<br />
originalisadmi. "The Baite"-is parodiuli xasiaTis<br />
gamo, Targmanisas axal sarCulad weriTi niSnebi gamoviyene<br />
da "silken lines" "striqonebad" gardavqmeni,<br />
dasasruls ki ubralod ki ar gadavanacvle asoebi sityvebSi<br />
"fisch" da "schrift", rogorc es SeiZleba moeCvenos<br />
lirikaSi gauwafav adamians, vinc sityvebis mniSvnelobis<br />
miRma niSanTa sinamdviles ver amCnevs:<br />
148<br />
der fisch, der schrift ins netz nicht geht,<br />
spritzt im verstehen was hier steht.<br />
(Tevzi, romelic damwerlobis badeSi ar ebmeba,<br />
gagebasTan erTad gamotovebs imas, rac aq weria).<br />
Jargonul enaSi "spritzen" gadaxtomas, gamotovebasac<br />
niSnavs, mxolod misi gavrcelebuli, literatu-
uli mniSvneloba ("dasxma, gawuwva") farulad axasiaTebs<br />
Tevzs mTeli misi vulgaruli fsiqoanalitikuri<br />
konotaciiT, romelic damokidebul winadadebas<br />
(was hier steht - rac aq weria/dgas) sruliad axal, "schrift"-<br />
isgan damoukidebel, Sinaarss aniWebs. aseTive orazrovneba<br />
ufro gamokveTilad aris warmodgenili leqsis<br />
"Hymne to God my God, in my Sickness" Cemeul TargmanSi<br />
("himni mas, Cems mes, Cemi sneulebis Jams").<br />
ukve vaxsene leqsis "Image and Dream" 37 cnobierebis<br />
kritikiT gajerebuli Sinaarsi, romelic, Tu mxedvelobaSi<br />
ar miviRebT ideaTa linearul Tanmimdevrobas,<br />
sasiyvarulo urTierTobis sferoSi transponirebul<br />
dekartiseul sizmrad ikiTxeba. aq monetaze aRbeWdili<br />
gamosaxuleba sulier mdgomareobas Tu cremls<br />
rodi gamoxatavs, rogorc leqsSi "A Valediction: of Weeping",<br />
aramed – qalis saxebas lirikuli "me"-s gulsa Tu<br />
grZnobebSi (Sinn) (erT-erTi xerxi, rasac Targmanisas<br />
ara regularulad, aramed gamonaklisis saxiT mivmar-<br />
Tavdi, gulis grZnobiT Canacvlebaa. kidev erTi mTargmnelobiTi<br />
strategiaa Sesatyvisis JReradobis mixedviT<br />
SerCeva; aseT SemTxvevaSi "guls" (heart) cvlis "hart"<br />
("mtkice, mkvrivi"), rogorc leqsis "egacie" mesame strofSi<br />
naxsenebi raRac ganusazRvreli arsis daxasiaTebisas).<br />
rogorc xelmwifes aniWebs fulis moWra ekonomikuri<br />
Zalauflebis garantias, ise iZleva subieqtis<br />
grZnobebze aRbeWdili saxe masze satrfos batonobis<br />
garantias. sinamdvileze ufro maRla fantaziisa da<br />
sizmris dayeneba, rogorc sasiyvarulo lirikis toposi,<br />
mzisa da mTvaris pastoralur gamxatvrulebaze<br />
aranakleb tradiciulia. leqsSi es toposic ironiulad<br />
aris damuSavebuli: mesame strofSi subieqti<br />
nanobs gamoRviZebas, radgan fxizel mdgomareobaSi<br />
149
mas axal-axali sonetebis weris garda aRaraferi rCeba,<br />
es ki ocnebisa da sizmris arasaxarbielo alternativad<br />
miaCnia.<br />
Tuki "Image and Dream"-Si Sexsenebis funqcias saku-<br />
Tar Tavze satrfos warmosaxviTi saxe iRebs, "A Valediction:<br />
of my Name in the Window"-Si fanjris minaze dawerilma<br />
avtoris saxelma ganSorebisas satrfos misi Tavi unda<br />
moagonos da amgvarad aaridos konkurencia. Targmnisas<br />
pirvelive strofSi uari vTqvi Tvalebis Zvirfas<br />
TvlebTan petrarkaseul Sedarebaze da, amis nacvlad,<br />
fraziT "sityvaSi yofna" Semomyavs erTgulebis<br />
Temac da – leqsis mTavari SekiTxvac: ramdenad gamoxatavs<br />
saxeli mis mier aRniSnuli obieqtis arss da ramdenad<br />
acocxlebs mas. meore strofi minis gamWvirvalobas<br />
"me"-s aRsarebas ukavSirebs, magram, amave dros,<br />
satrfom, romelmac misi saxeli unda amoikiTxos, Sei-<br />
Zleba minaSi sakuTari anarekli dainaxos. avtori am<br />
momentSi mkiTxvels mimarTavs. anareklisa da warweris<br />
magiuri urTierTCanacvlebiT dasaxelebuli saxelTan<br />
igivdeba da satrfosTan erTad icvlis identurobas,<br />
radgan satrfo sakuTar anareklSi mis saxels<br />
kiTxulobs anu masac xedavs. Tuki "saxels" zogadad<br />
leqsis metaforad aRviqvamT, maSin leqsis mesame strofi<br />
gamoricxavs droiTa Tu garemoebebiT nakarnaxev<br />
yovelgvar miZRvnas da, amave dros, minaze daweril<br />
saxels enis nominalisturad danaxvis saSualebad aqcevs.<br />
avdari verafers aklebs verc erT wertilsa Tu<br />
xazs, Tundac isini mxolod saxelis SemTxveviTi atributebi<br />
iyon. strofis meoTxe pwkarSi avtori satrfos<br />
hpirdeba, Tavadac amotvifruli saxeliviT ucvleli<br />
davrCebio: so shall all times finde mee the same. sakuTari<br />
Tavisadmi erTguleba werilobiTi niSnebis garkveul<br />
150
qargaze ganTavsebiT unda gamoixatos; dawerili saxeli<br />
samudamod aRibeWdeba gamWvirvale zedapirze da<br />
Tavis calkeul SemTxveviT Semadgenel nawilebs upirispirdeba;<br />
es mogvagonebs alqimiur emblematikasa da<br />
Signatura rerum-s, saganTa niSnebis saxiT gaSifrvas (donis<br />
mier Seqmnili kompoziciis kidev erTi natifi detalia<br />
is, rom fanjris minis miRma xom mTeli samyaros<br />
danaxvaa SesaZlebeli). Tagmani ar sjerdeba imas, rac<br />
ucvlela, aramed sityvaTa kombinaciiT mahnen – namen<br />
SeimuSavebs saxelis Semadgeneli nawilebisken mimarTul<br />
permutaciis teqnikas, rasac "niSnebiT TamaSi" vuwode.<br />
is ukve arsebulis safuZvelze awarmoebs Tavis<br />
saxelebs da, Tavisi arsidan gamomdinare, ewinaaRmdegeba<br />
niSanTa SemTxveviTi wesiT Seqmnis tradicias. Tuki<br />
pirvel strofSi "hard" 38 jer kidev dadebiT Tvisebad<br />
xasiaTdeboda, meoTxe strofSi igulisxmeba, rom saxelis<br />
problematikis ganmarteba minaze amokawruli saxelisTvis<br />
"too hard", metismetad rTuli da Rrmaa. rac<br />
mesame strofSi avdarma da wvimam ver SeZlo, imas axerxebs<br />
Semdeg strofSi gamoTqmuli eWvi, romelic saxelis<br />
magiur Zalas, poziciaTa Senacvlebam rom gamoaaSkarava,<br />
isev eWvqveS ayenebs, mis nacvlad ki gvTavazobs<br />
Sedarebebs kabalistur-astrologiuri rekvizitidan.<br />
sasiyvarulo lirikis tipuri hiperbolis (rodesac<br />
satrfosTan ganSoreba sikvdilTan igivdeba) da<br />
ConCxTan saxelis Sedarebis gverdiT es leqsi poulobs<br />
niSnis inkarnaciis sruliad axal, ironiul variants;<br />
momdevno msvlelobisas saxelis magiuri gavlenis rwmena<br />
klebulobs imis Sesabamisad, Tu ramdenad cocxlad<br />
aris warmodgenili es saxeli da, amasTan, satrfos<br />
momavali Ralatis eWvic sul ufro Zlierdeba.<br />
iseve, rogorc sneulebis Jams Seqmnili himnis SemTx-<br />
151
vevaSi, TargmanSi aqac sul ufro mkveTrad iCens Tavs<br />
suraTebis grZnobadi gadasxvafereba. rodesac doni<br />
Ralatis Semdeg werilis weriT dakavebul Tavis satrfos<br />
warmogvidgens, romlis qvecnobierSic am dros<br />
misi saxeli amotivtivdeba, mas boloswina strofSi<br />
tipuri paradoqsi Semoaqvs:<br />
152<br />
amgvar daviwyebas xsovnad darCena hqvia,<br />
Sen uneblieT SenSi Cawer Cems arss da saxels.<br />
ramdenadac werilis adresati satrfos survilisgan<br />
damoukideblad icvleba da saxeli, gamWvirvale<br />
myari zedapiris nacvlad, mexsierebis abstraqtul, aramdgrad<br />
sivrceSi aRibeWdeba, Targmanisas saxes icvlis<br />
mediumic, radgan leqsisa da avtoris saxelis kiTxvisa<br />
da wvdomis magier, enac da mTargmnelis xSirad<br />
gaucnobierebeli winaswari ganwyobac originalis teqstis<br />
qargasa da figurebs erwymis. intenciis bediswera,<br />
rogorc SesaZlebelia sityvebis "absichts los" waki-<br />
Txva ("uneblied", an "ganzraxvis bediswera"), mxolod<br />
maSin isxams nayofs, rodesac sityvebi erTmaneTTan Serwymulad<br />
moiazreba. bolo strofSi avtori sabolood<br />
ambobs uars enobrivi suraTebiT substanciis moxelTebaze;<br />
poetisa da misi "idle talk"-isadmi am undoblobis<br />
saCveneblad Zilisa da sikvdilis SemakavSirebeli<br />
ZvelisZveli toposic kmara, xolo Targmani nawilebiT<br />
TamaSsac sjerdeba, raTa usizmrod aRZras aRsasrulis<br />
mogoneba. jon donis leqsebis interpretacias<br />
verc romelime gamorCeuli satrfo daubnevs Tavgzas,<br />
verc konkretuli idumali adresati, rogorc – Seqspiris<br />
sonetebis SemTxvevaSi. iseve, rogorc "Songs and<br />
Sonnets"-is TiTqmis yovel leqss strofebis axal-axa-
li wyoba aqvs (Cveulebrivi oTxstriqoniani strofi<br />
rvamarcvliani striqonebiT mxolod sam leqsSia gamoyenebuli),<br />
iseve gvevlineba TiTqmis yoveli leqsi siyvarulis<br />
romelime gansakuTrebuli saxeobis daxasiaTebad.<br />
"Songs and Sonnets"-Si gamoyenebulia perspeqtivaTa<br />
monacvleoba; dons uyvarda pirdapiri metyveleba<br />
da rolebiT TamaSi, raSic misi Tanamedrove dramaturgiis<br />
(merlo) gavlena igrZnoba, amitom or Tu sam<br />
leqsSi is qals alaparakebs: esaa: "Break of Day" - "gariJraJi",<br />
"Confined Love" - "SeboWili syvaruli" da "Self-<br />
Love" - "TavkerZa siyvaruli". ukanaskneli leqsis avtorobis<br />
Sesaxeb mkvlevrebi kiTxvis qveS ayeneben. Seyvarebuli<br />
qalis garegnoba iseve gaurkvevlad rCeba, rogorc<br />
– misi garemocva. Tavisi Tavisufali suliskveTebis<br />
miuxedavad, es leqsebi ar agviwers xorciel siyvaruls,<br />
- Tuki es mainc xdeba, rogorc, magaliTad,<br />
"Farewell to Love"-Si ("siyvarulTan damSvidobeba"), maSin<br />
esaa seqsualuri aqtis Semdeg gancdili yru Sinagani<br />
sicariele - aramed SesaZlo fsiqikuri SegrZnebebiT<br />
TamaSoben. eWvianoba, navaraudevi Ralati, anda warmavlobis<br />
gancdiT gamowveuli brazi, siaxlove, romelic<br />
TviT sikvdilze ufro Zlieric ki aris, satrfos<br />
sikvdilis Semdeg megobrebis xeliT misi sxeulis gakve-<br />
Ta da ucnauri mosazrebebi eqshumaciis Sesaxeb iseve<br />
gvxvdeba am leqsebSi, rogorc – axladdaqorwinebul-<br />
Ta ugergilo arSiyis dacinva, sxvadasxvagvar "Valediction"-Si<br />
gadmocemuli sevdiani gamoTxoveba, saubris<br />
gansxvavebuli manerebiT moniWebuli mcire nugeSi,<br />
rogorc leqsSi "Song/ Sweetest love/ I do not go..." ("simRera<br />
/ unazeso mtredo / me ar mivdivar...") elegiebi sonetebTan<br />
SedarebiT ufro aRwerilobiTia, ufro moZravi<br />
da ufro erotikulic: magaliTad, gaxdisas kaba ise<br />
153
efineba satrfos sxeuls, rogorc – mTebis Crdili<br />
mdelos, anda xelebi, romelTac surT satrfos mTel<br />
sxeuls erTbaSad Seexon leqsSi "To his Mistress Going to<br />
Bed", "satrfos, romelic sawolSi wveba". mTlianoba-<br />
Si, SeiZleba iTqvas, donis leqsebSi suraTebi naklebad<br />
ukavSirdeba statikur sagnebs, isini ufro moZravi da<br />
cvalebadia, rogorc es gvaqvs ukve naxseneb leqsSi "A<br />
Valediction: forbidding Mournig" - "gamoTxoveba: glova akrZalulia",<br />
sadac SeyvarebulTa garSemo fargali trialebs,<br />
romelic bolo strofebSi iSleba, cekvavs, xan<br />
erT saxsars kecavs, xanac – meores, da usasrulod trialebs:<br />
erTi kiduris myarad dgoma meores wris Semovlebis<br />
saSualebas aZlevs; lirikuli subieqtis TqmiT,<br />
erTis uZraoba meores zustad iq asrulebinebs wres,<br />
sadac misi xazva daiwyo da swored aseve TviT mas, mosaubres,<br />
SeyvarebulTa myarad dgoma leqsis dasawyisTan<br />
abrunebs; moZraoba dabrunebas niSnavs.<br />
moZraobisa da uZraobis, SeCerebuli wamis dialeqtika<br />
geometruli dabrunebis suraTSi linearulidan<br />
wriulSi gadasvlam unda Searigos; es dialeqtika leqsebis<br />
gamWol refleqsiaSi da drois TematizaciaSic<br />
iCens Tavs. mcire moculobis elegiis "His Picture" - "misi<br />
portreti" - lirikuli subieqti aRwers sakuTar Tavs<br />
yovelgvari geometruli nugeSiscemis gareSe, rogorc<br />
droisgan daRdasmul mamakacs, "ZvlebiT savse<br />
tomaras" da, amave dros, mxolod namdvili damfaseblisTvis<br />
misaRebi Zveli Rvinis saxiT sTavazobs saku-<br />
Tar Tavs satrfos, romelsac misi metoqe erTgulebis<br />
gamo masxrad igdebs. leqsSi "The Computatition" - "gamoangariSeba"<br />
- lirikuli subieqti cdilobs grandiozuli<br />
angariSis meSveobiT drois gadalaxvas, raTa siyvarulis<br />
tanjva-wameba aTas weliwadamde gaxangrZli-<br />
154
vdes; martivi maTematikuri gamoTvlebi, rogorc figuraTa<br />
safuZveli, ricxvTa paradoqsebi da ricxvTa mistika<br />
donis kidev erTi damaxasiaTebeli sferoa (Sdr.<br />
"The Primrose" - "furisula"). "The Broken Heart" - "damsxvreuli<br />
guli" dasawyisSi masxrad igdebs imas, visac ar<br />
surs irwmunos siyvarulis xanmokleoba, dascinis droiT<br />
paradoqsebsac, romelic dons Tavadve Semoaqvs,<br />
rogorc, magaliTad, "CrdilTa Sesaxeb leqciaSi" - "A<br />
Lecture upon the Shadow", sadac drois ganmavlobaSi sasiyvarulo<br />
urTierTobis modunebas aRwers, adarebs am<br />
urTierTobas Crdilebs, romlebic xan grZeldeba, xanac<br />
mokldeba, da saboloo strofebSi (dRe-Ramis)<br />
droTa dasaxelebebis monacvleobas auqmebs da dros<br />
aerTianebs. sasiyvarulo urTierTSerwymis wami donis-<br />
Tvis siyvarulis maradiuli kosmosis simboloa, magram<br />
am ideals Tan sdevs urTierTobaTa gadaxalisebis<br />
aucilebloba. "Songs and Sonnets"-Si avtori xotbas asxams,<br />
anda, Sesabamisad, dastiris qalis cvalebad xasiaTs<br />
("Woman’s Constancy" - "qalis erTguleba"), monogamiis<br />
egoizms ("Confined Love" - "SeboWili siyvaruli"),<br />
uwesrigo sqesobriv urTierTobebs ("Community" - "er-<br />
Toba"), anda orTa iseT eqskluziur siyvaruls, roca<br />
erTi meores beris saknad eqceva - one anothers hermitage<br />
("The Canonization" - "kanonizacia") da, saboloo jamSi, -<br />
droSi gangrZobil col-qmrul siyvaruls, romliTac<br />
avtori Tavs drois miRmier zecasTan kavSirSi SeigrZnobs,<br />
rogorc es adre gardacvlili meuRlisadmi miZ-<br />
Rvnil "Holy Sonnets"-is XVII sonetSia aRwerili.<br />
leqsSi "The Progress of the Soule" - "sulis winsvla"<br />
aRwerilia evoluciisagan Tavisufali edemis baRi da<br />
cnobadis nayofi, sulis pirveli samyofeli, romlis<br />
Semdegac is usasrulo gardasaxvebiT mimodis samyar-<br />
155
oSi, ar saWiroebs ganayofierebasa da zrdas, is "im-<br />
TaviTve mwifed Seiqmna":<br />
156<br />
baRis ufliswuli, dilis namiviT spetaki,<br />
kanoniT SemosazRvruli da imTaviTve mwifed<br />
Seqmnili,<br />
ekida vaSli, mis siRrmeSi ki suli mwifda...<br />
mas Semdeg, rac cnobadis vaSls wyveten da suli<br />
tovebs samoTxiseul zedroulobas, mas TviTon uwevs<br />
im saganTa Seqmna, romlebic unda Seicnos. axlad aRmo-<br />
Cenil samyaroSi misi winsvla, erTi arsidan meoreSi<br />
gadasvla - mcenaridan cxovelSi, cxovelidan adamianSi,<br />
amave dros, sul sxva movlenis alegorias mogvagonebs:<br />
metonimiis gamogonebas (ritorikis gabedul gamoyenebas<br />
TviT ritorikis sferoSi). donis arc erTi<br />
sxva leqsi ar aris aseTi aRwerilobiTi, SedarebebiT<br />
savse, aq bunebac ki pedanturi sizustiT aris aRwerili,<br />
- dons idiliebi mobezrebuli aqvs da amitom saerTod<br />
didad ar swyalobs bunebas, - rogorc XIX strofSi<br />
aRwerili beRuris bude, sadac bartyi daRoRavs<br />
mas Semdeg, rac suli cicqna cisfer kvercxSi Sedis. aq<br />
verc ferTa simbolikas naxavT, Tu moraluri Sinaarsis<br />
fuZemdeblur kontrastebs ar CavTvliT, - rogorc<br />
"Holy Sonnet IV"-Si: "o, Savo sulo!", - romlebic Sav-Te-<br />
Tris garda mxolod yovliswamlekav mewamuls icnobs.<br />
doni tyuilad rodi cdilobs, swored satirikulad<br />
aRweros leqsSi sinamdvile realisturad; sulis metamorfozebis<br />
TvalsaCino konteqstSi moTavsebiT is<br />
zrdis distancias msaxiobsa da mis garemocvas Soris<br />
da ironiul efeqts amZafrebs. sxva satirebSi doni, horaciusis<br />
kvalad, inglisis samefo karis garemos utevs
da, amasTan, imdenad mxars uWers mas, ramdenadac misi<br />
satirebi swored am karze Tavis gamosaCenad da yuradRebis<br />
misaqcevad iwereba (da, rogorc ki es mis sazogadoebriv<br />
mdgomareobas aRarafers sZens, maSinve<br />
wyvets satirikuli leqsebis weras). amis sapirispirod,<br />
"sulis winsvla" ufro farTomasStabiani, orsarCuliani<br />
satiraa, sadac bibliuri istoriis qargaze sulis<br />
gardasaxvaTa bibliisTvis ucxo ideaa asxmuli 39 ; bunebrivi,<br />
SeuzRudavi arsebobis am leqsSi warmodgenil<br />
karikaturas doni iyenebs incestisa da sodomuri codvis<br />
gverdiT iseT tabuTa gamosaaSkaraveblad, romlebic<br />
TviT "Songs and Sonnets"-is farTo speqtrmac ki<br />
ver gaaSuqa (rac Seexeba incests, am gagebiT leqsi "The<br />
Curse" - "wyevla" gamonakliss warmoadgens).<br />
rodesac satiris yvelaze arsebiTi Semadgeneli,<br />
ironia, realurad arsebulis an nagulisxmevis sapirispiros<br />
amtkicebs, magram - ise, rom TvalsaCinos ar<br />
xdis am uaryofas, maSin ara mxolod Cndeba misi seriozulad<br />
miRebis saSiSroeba, aramed is iqceva enis gareT<br />
arsebul movlenebTan uSualo mimarTebaSi myof<br />
metyvelebis formad, figurad, romelic gavlenas axdens<br />
realobaze. ironia, ase vTqvaT, paradoqsis naxevaria,<br />
romelsac misi uarmyofeli antiTeza aklia. gamouTqmelTan<br />
SeumCneveli miaxloeba da moulodnelTan<br />
uecari dapirispireba - orive mimarTulia sakuTari<br />
meqanizmebis ganviTarebis teqnikis gasaviTareblad,<br />
romelic tradiciiT aris SeboWili; dialeqtikis msgavsad,<br />
iuridiuli disputis gamomwvevi paradoqsis<br />
mizania klasikuri normidan gadaxveviT Sokireba. movlenaTa<br />
erTurTTan paradoqsuli gatoleba iseve eku-<br />
Tvnis iumoristul teqnikas, rogorc - metaforuli<br />
gadasxvafereba: rac ufro Sors aris erTmaneTisgan<br />
157
es movlenebi, miT ufro didia iumoristuli efeqti,<br />
radgan, klasikuri ganmartebis Tanaxmad, iumors saaSkaraoze<br />
gamoaqvs damaluli msgavsebebi. rodesac<br />
"Songs and Sonnets"-Si doni religiur terminologias<br />
iyenebs, rogorc es gvaqvs leqsebSi "The Canonization" -<br />
"kanonizacia" da "The Relique" - "saZlave", es sasiyvarulo<br />
Temebis gakeTilSobilebasa da seqsis sakralizacias<br />
rodi emsaxureba, aramed ironiul distancias<br />
qmnis metaforasa da imas Soris, rasac is aRniSnavs. amave<br />
funqcias asruleben angelozebi, romlebic leqsSi<br />
"To his Mistress Going to Bed" boroti sulebiviT Tmas ki ar<br />
ayeneben yalyze, aramed xorcs - „they set our hairs but those<br />
our flash upright", rac axlosaa kalamburTan "erection – ressurection"<br />
("ereqcia - mkvdreTiT aRdgoma").<br />
zigmund froidi naSromSi "iumorisa da aracnobierTan<br />
misi mimarTebis Sesaxeb" 40 am movlenis mxolod<br />
epigramul lakonurobasa da winadadebis wyobas rodi<br />
aqcevs kvlevis sagnad, raTa daamtkicos sityvier gamoTqmasTan<br />
da ara azrovnebasTan misi kavSiri: is agre-<br />
Tve amaxvilebs yuradRebas iseT ritorikul saSualebebze,<br />
rogorebicaa elifsuri kveca, sityvaTa TamaSi<br />
da bgeraTa "adireba" (Camateba). (aseve ironiul stilistur<br />
saSualebad gvevlineba nasesxebi sityvis vrceli<br />
da gadapranWuli gamoTqmiT Secvla, rac xumrobis<br />
aucilebel lakonurobasTan erTad amtkicebs imas,<br />
rom ironia misdamia daqvemdebarebuli. Tuki saqmes am<br />
kuTxiT mivudgebiT, maSin gamodis, rom semuel jonsonis<br />
mier "metafizikuri poetebisadmi" wayenebuli braldeba,<br />
maTi iumori abstraqtulia, inteleqtualuria<br />
da efeqtis moxdenas ar cdilobso, SeiZleba im braldebamde<br />
daviyvanoT, rom isini poetebi iyvnen. metafi-<br />
158
zikos poetTa mier winaswar gauTvleli efeqtiT jonsoni,<br />
rogorc Cans, gulisxmobs sicils, „cnobierebis"<br />
saWiroze metxans gamJRavnebas (anda imas, rac mas SeiZleba<br />
mohyves), xolo ritorikuli teqnikisTvis sasurveli<br />
efeqti garemocvaze gavlenis moxdenaa, an, Tuki<br />
kvlav froidistul terminologias mivmarTavT, cnobieris<br />
(gaukontrolebeli) Tavdasxma imaze, rac qvecnobierma<br />
icis, da, amasTan, maTi kavSirebis gaaqtiureba,<br />
maTi erTurTTan Sedareba. paradoqsi da antiTeza<br />
azrovnebis sivrceSi am umarTavi moZraobis Zireuli<br />
figurebia, Tanac iseTi, romlebic arc metaforis msgavsad<br />
WrilTa simravles eZeben, arc metonimiis msgavsad<br />
iyeneben Sinaarsobriv kavSirs aRwerilobiT niSanTa<br />
simravlis dasafiqsireblad, aramed iyenebens er-<br />
TurTis gamomricxav maT struqturebs garkveuli Tematuri<br />
sferos dialeqtikurad asamoZraveblad (donis<br />
samstrofian leqss, romlis struqturac siZulvilsa<br />
da siyvaruls Soris aris moqceuli da, SesaZloa,<br />
yvelaze wmindad, e. i. cnebebTan miaxloebulad, mxolod<br />
sqematuradRa mihyveba dialeqtikur samwevrianobas<br />
"Teza - antiTeza - sinTezi", ewodeba "The Prohibition",<br />
"akrZalva"). donis satirikuli niWi, mis mier Segnebulad<br />
Semotanili ritorikuli saSualebani mas<br />
Targmanisa da kvlevisTvis Zalze saintereso avtorad<br />
aqcevs 41 da froidTan Sedarebasac aSkarad iTxovs 42 .<br />
winaaRmdegobebisa da paradoqsebis siyvaruli<br />
donTan, romelsac mkiTxvelis SokirebisTvis leqsSi<br />
moCvenebebi da gadaxsnili saflavebic Semohyavs, - mxolod<br />
"Songs and Sonnets"-is erT-erTi leqsis saTauriT<br />
rodi Semoifargleba (leqsi "paradoqsi" siyvarulisa<br />
da sikvdilis polusebs Sua meryeobs da, sabolood,<br />
siyvarulis gamo sikvdiliT sruldeba), aramed - ufro<br />
159
iq, sadac avtori polarulobis efeqts suraTebiTa da<br />
leqsis wyobiT aRwevs, polusTa gaerTianebas, kuzeliseul<br />
coincidentia oppositorum-s eZebs; ase, leqsSi "eqstazi"<br />
erTurTs upirispirdeba xorcisa da sulis cnebebi,<br />
"Aire and Angels"-Si ("airi da angelozebi") - formisa da<br />
substanciis kategoriebi, "A Valediction: forbidding Mournig"<br />
- "gamoTxoveba: glova akrZalulia"-Si - satrfos siaxlove-siSore,<br />
"The Sun Rising"-Si ("amomavali mze") -<br />
dakargva da povna, anda "The Dream"-Si ("sizmari"), sadac<br />
satrfos mier gamoRviZebuli cxadSi ganagrZobs<br />
sizmris xilvas: Semoqmedebisa da sizmris analogiebze<br />
damyarebul asociaciur sferoSi uaryofa kategoriuli<br />
dilema ki ara, SesaZlo kavSiria, zustad iseve, rogorc<br />
religiisTvis paradoqsi kritikuli azrovnebis<br />
blokirebisa da rwmenisken mowodebis SesaZleblobaa.<br />
"Divine Poems," ‚"La Corona Sonnets" da „Holy Sonnets", upirveles<br />
yovlisa, qristianuli dogmebis winaaRmdegobrivi<br />
xasiaTiT manipulirebs, magaliTad, dialeqtikisTvis<br />
fuZemdebluri samebis erTarsobis dogmas.<br />
doni iyenebs kontrasts sxeulis mkvdar nawilebs,<br />
moWril frCxilebsa Tu Tmasa da cocxal organoebs<br />
Soris, anda - WrilobaSi samedicino iaraRis SeRwevasa<br />
da sqesobriv aqts Soris (elegia "The Comparison", "Sedareba").<br />
doni Tavis Tanamedrove samedicino meTodebs<br />
metaforul metyvelebas ukavSirebs, amiT gaurbis<br />
sakuTar paradigmebs da upasuxod tovebs kiTxvas: ris<br />
ironizebas axdens igi - imis, rasac axali meTodebi ikvlevs<br />
Tu - imis, rasac mniSvnelovnad miiCneven sasiyvarulo<br />
leqsebis avtorebi. amis saukeTeso da usazarles<br />
magaliTad gamodgeba leqsi "The Damp" - "burusi",<br />
sadac lirikuli subieqti warmoidgens, rom misi<br />
160
sikvdilis Semdeg misi megobrebi gakveTen mis sxeuls,<br />
raTa masSi aRbeWdili satrfos saxeba ipovon.<br />
iseve, rogorc mis dros axasiaTebda paradigmebis<br />
monacvleoba (medicinas ar vgulisxmobT), donis<br />
msoflmxedvelobac meryeobs da isic gamudmebiT awyobs<br />
ukiduresobebTan dakavSirebul eqsperimentebs. es<br />
eqsperimentebi empiriuli da racionaluri TvalTaxedvis<br />
ZeiebaSi gamoixateba, rac simbolur doneze Sei-<br />
Zleba davukavSiroT am werilis laitmotivs, rogorc<br />
poeziisa da filosofiis dapirispireba:<br />
"momeci Seni sisuste, damabrmave,<br />
Seni orive saSualeba, Tvali da goneba..."<br />
"Loves Exchange"-Si ("sasiyvarulo gacvla-gamocvla")<br />
siyvaruli aramarto abrmavebs da aSterebs, aramed<br />
borkilebidan gaTavisuflebuli siyvaruli saflavebidan<br />
aRadgens berebs, adnobs dedamiwis polusebs<br />
da dasaxlebul adgilebad aqcevs udabnoebs; fantastikuri<br />
da esTetikurad saeWvo am suraTebis monacvleoba<br />
dasasruls kvlav sasiyvarulo tanjvasTan Sedarebul<br />
gvamis gakveTaSi gadadis: roca momavali meamboxeebi<br />
gaWrian sxeuls, is Tavis mtanjvelT gaukuRmarTebulad<br />
warmoudgebaT; momdevno etapze satrfos<br />
sxeulis momavalSi warmosaxuli daTvaliereba leqs-<br />
Si "saZvale" siwmindis wabilwvad moiazreba; zogjer<br />
cnobismoyvareobas uaryofa Trgunavs, rogorc leqs-<br />
Si "The dissolution" - "ganzaveba", sadac doni Zveli naturfilosofiis<br />
gavleniT "masalad" samyaros oTx elements,<br />
wyals, miwas, cecxlsa da haers irCevs da grZnobis<br />
gamomxatvel konkretul Tu abstraqtul gamoTq-<br />
161
mebSi urevs - sityvieri alqimia xorcis xrwnis analogiad<br />
iqceva.<br />
kvlavac mivadevnoT Tvali "siyvarulis winsvlis"<br />
XIII strofSi sulis frenas:<br />
162<br />
uxilavi elvebis msgavsad gafrinda<br />
igi (ufro damajerebeli sabuTia<br />
grZnoba, vidre - rwmena), swrafad gauCinarda...<br />
doni suls elvas adarebs, mis pirvel or gansxeulebas<br />
(vaSlsa da mandragoras fesvs an miwas) Soris efemeruli<br />
arsebobis xatis Sesaqmnelad da iqve gvafrTxilebs,<br />
yvelafers iolad nu irwmunebTo; frCxilebSi<br />
moTavsebuli "aRiareba" (pirdapiri miniSneba ironiaze)<br />
sityvis "sence", "grZnoba - azri" mravalmniSvnelovnebiT<br />
Rias tovebs saTqmels: gonebazea aq laparaki,<br />
sityvebis sazrisze Tu sulac aRqmis romelime organoTi<br />
gancdil SegrZnebaze. Cems TargmanSi "grZnobebi"<br />
mravlobiT formaSia da aRqmas empiriul Tanmimdevrobas<br />
sTavazobs. zogadad Cems TargmanSi sawinaa-<br />
Rmdego mimarTulebaTa da "filosofiuris" ufro gamkveTrebas<br />
vcdilob; Targmanis krebulSi pirvelive<br />
leqsi, romlis saTauric gadmovitane rogorc „das mitteilen"<br />
("informaciis gadacema"), ukve mniSvnelovani gadaxvevaa<br />
originalis ("The Message" - "Setyobineba") xatovani<br />
suraTebisgan Tavisi refleqsiuri sarCuliT da<br />
swored es gadaxveva iqca leqsis mTavar Temad (am mimarTulebiT<br />
sxva cdebs warmoadgens leqsebi "damsxvreuli<br />
guli", "siyvaruli: Teoria", "amomavali mze").<br />
"Holy Sonnets"-s sulTa gadrasaxvis Sesaxeb araferi<br />
gaegeba. rakiRa isini naklebad satirikulia, maTi Targmnisas<br />
kidev sxva gadamwyveti kriteriumebic gaviT-
valiswine, garda imisa, ramac "sulis winsvlaze" imoqmeda.<br />
(originalidan gadmotanil ama Tu im gamoTqmas<br />
sicocxlesa da eqspresiulobas xSirad is unarCunebs,<br />
rom masSi axal, ironiul an ufro xatovan sazriss<br />
vdebT). donis religiur leqsebSi paradoqsebi ironiis<br />
gamomxatveli saSualebebi ki ara, ufro poeturi sawamebeli<br />
iaraRebia, TviTanalizsa da Teoriul cnebi-<br />
Tobas erTurTs rom upirispireben, magram, amasTan,<br />
erotikul funqciasac asruleben. 43 generatiuli Targmnisas<br />
gaugebari rCeba, sad da romel enobriv TvisebebTan<br />
unda veZeboT gadamwyveti instancia; zogjer<br />
amis brali Cvenive uunarobaa da mxolod iSviaTad Tu<br />
gagvimarTlebs (ritorikuli aRkazmulobis avtoreb-<br />
Tan, albaT, es ufro xSiradac xdeba), Tumca aman SeiZleba<br />
gagvaRizianos kidec, rogorc, Tundac, - sulTa<br />
gardasaxvis Sefaruli Teoriis aRmoCenam. miuxedavad<br />
imisa, rom elen gardneri leqsis "safo filenidas"<br />
SemTxvevaSi donis avtorobas eWvqveS ayenebs da amas<br />
asabuTebs kidec, - Tumca, am dasabuTebebs akademiuri<br />
medidurobis elferi dahkravs 44 , - masSi aris oTxi<br />
striqoni, romelSic SeiZleba, Tuki teqstis xorcSesxmas<br />
sakuTari sxeulis magaliTze davinaxavT, saTargmneli<br />
teqstis winaSe mTargmnelis mdgomareoba amovikiTxoT;<br />
es mdgomareoba Tavis mxriv mkiTxvelis mdgomareobasac<br />
hgavs. safom filenidas imis mravali mizezi<br />
CamouTvala, riTac qalTa erTurTisadmi siyvaruli<br />
mamakacisas sjobs, sabolood ki aRmoaCens, rom sarkis<br />
win sakuTar anarekls esaubreboda da homofilia<br />
TviTgandidebasa da sakuTari rCeulobis gancdaSi gadahyavs.<br />
msgavseba badebs sakuTari Tavis Seqebas,<br />
163
164<br />
Cems Tavs vexebi da am dros TiTqos Sen geferebi.<br />
Cemiv Tavs vexvevi, Cemiv xelebs vkocni,<br />
da trfobiT savse, Cems Tavs vemadlierebi...<br />
TargmanSi egoisturi momenti ufro gamkveTrebulia;<br />
kocna ufro mZafri vnebianobiT aris daxasiaTebuli<br />
da "Seqebis" magier naxmari sityva "aufreissen" camde<br />
ayvanis gverdiT gaxleCas, gafatrvasac niSnavs, rac<br />
leqss gacveTili ritorikuli formulebisgan aTavisuflebs.<br />
gadametebis mizania mTlianobaSi teqstis poetikis<br />
gamZafreba, saamisod ki aucilebelia Tavi vaneboT<br />
teqstis nawilebis zusti gadmotanis mcdelobas.<br />
yvela TargmanSi TvalsaCinoebas veswrafodi. "Likeness<br />
begets" - "msgavseba badebs/Casaxavs" mTeli leqsis devizad<br />
iqceva da saazrovno Tanxvedrebisa da dapirispirebebis<br />
Zebnas gvaiZulebs, raTa im Sinagan ritmebs,<br />
romlebic, SesaZloa, metafizikasa da codnaze ufro<br />
Rrmad Zevs, istoriuli momentidan gamomdinare moenaxos<br />
Sesabamisoba, riTac TargmanSi gaTvaliswinebuli<br />
iqneba drois, enisa Tu arsis diferencireba.<br />
Cemi Targmanebis krebuli gangeb davasrule donis<br />
leqsiT, romelic xotbas asxams Targmans. am TargmanSi<br />
sityva "god" - "RmerTi" pirdapir maqvs gadmotanili,<br />
radgan avtori dasawyisSive afrTxilebs yvelas,<br />
vinc mis adgilas sxva sityvas gamoiyenebs, da wris kvadraturiT<br />
emuqreba; uzenaes arsebas, romlis xsenebac<br />
ikrZaleba (am akrZalvas ki ukve TavisTavad arRvevs<br />
Targmani) miewereba atributebi "ukuTxo da usasrulo",<br />
romlebic nasesxebia nikolaus kuzelis samkuTxedidan,<br />
romlis fuZec usasruloa da, aqedan gamomdinare,<br />
arc kuTxeebi aqvs (usasrulobis amsaxveli
kidev erTi geometruli figuraa wre, romlis gverdebic<br />
sworia). ser filip sidnim da misma dam, grafinia<br />
pembroukma inglisurad Targmnes fsalmuni da dons<br />
SesaZlebloba misces, daewera leqsi "fsalmunis Targmanze".<br />
doni Targmanis qeba-didebas warmoTqvams: "es<br />
fsalmuni ase moxdeniT Semosa ucxoeTma, Sin ki darCa<br />
Seumosavi..." "Semmosavi ucxoeTis" xati warmoSobs asociacias<br />
enasTan, rogorc azrebis samoselTan (an valter<br />
beniaminis "Targmanis enasTan", romelic "Sinaarss<br />
samefo samoselis msgavs farTo nakecebSi axvevs" 45 );<br />
azrs, romelic droTa ganmavlobaSi kargavs aqtualobasa<br />
da simZafres, Targmanis ucxo niadagma SeiZleba<br />
axali sicocxle STaberos, iseve, rogorc Targmanis<br />
ena originalTan Sexebisas axal mravalferovan da natif<br />
gamomsaxvelobiT formebs iZens. enobrivi samoselis<br />
xati kidev erTxel warmogvidgens dons rogorc<br />
inteleqtualur, metafizikur poets, gansakuTrebiT<br />
es exeba bolo pwkarebs:<br />
vidre maradiul simReras davmRerT<br />
(wamsve viswavleT, odes vixileT xelmwife,<br />
romelic am mTargmnels Targmnis)...<br />
doni xSirad iyenebs im geografiul xats, romlis<br />
Tanaxmadac dasavleTi sikvdilis sauflod, aRmosavleTi<br />
dabadebisa da dasabamis adgilad moiazreba, cnobadis<br />
xe da golgoTis jvari, legendis Tanaxmad, erTsa<br />
da imave adgilas idga ("Hymne to God my God, in my Sickness"<br />
- "himni mas, Cems mes, Cemi sneulebis Jams"). yo-velgvari<br />
wvdomis dasabami da dasasruli erT miTosur<br />
wrebrunvaSia Cabmuli. zedrouli simRera, romelic<br />
xelmwifis mobrZanebisTanave ismis, rogorc Cans, imave<br />
165
kanonebs eqvemdebareba, rasac - samoTxis vaSli leqsSi<br />
"sulis winsvla", dabadebisTanave ukve mwife rom aris.<br />
marTalia, aq sakmaod moZvelebulad gamoiy-ureba is<br />
ritorikuli, religiuri Tu politikuri rekviziti,<br />
romlis meSveobiTac Semecnebis pirvelsafuZveli<br />
pirvelsafuZvlis Semecnebad gamodis; amgvari<br />
qiazmi(simetriuli Canacvlebuli figura, romelic<br />
moCvenebiTi dasrulebis STabeWdilebas qmnis) migvaniSnebs<br />
SesaZlo racionalur perspeqtivaze, romelic<br />
mTel poezias, simReris droiT mcdelobas, zedroul<br />
anda ubralod ZvelisZvel simRerasTan aerTianebs;<br />
jerjerobiT xelmwifis roli rCeba empiriul<br />
mkiTxvels, visac originalTan Targmanis Sedarebisas<br />
SeuZlia scados da mTargmnelebi, gansxvavebebis daxmarebiT,<br />
Tavisken mo-Targmnos*.<br />
* dedanSia zu sich übersetzen, rac aq sityvebis TamaSia: sityva<br />
übersetzen niSnavs rogorc Targmnasac, aseve - gadayvanas,<br />
translirebas, gadarTvas, gadabijebas, monacvlebas (redaqt.)<br />
166
eTika, fuli, politika da poetika<br />
Pisan Cantos-is avtoris, ezra paundis,<br />
kazusis zogierTi sakiTxi<br />
There is no darkness but ignorance 1<br />
ezra paundi, Pisan Cantos<br />
is winaaRmdegoba, romelsac logika mudam Tavs<br />
aridebs, gramatikasa Tu ritorikaSi cTomilebas ki ar<br />
warmoSobs, aramed paradoqsad warmogvidgeba da STambeWdav<br />
figurad gvesaxeba; suraTSi sivrcobriv SeuZleblobas<br />
warmoadgens da, SesaZloa, ganzrax gamaRizianeblis<br />
saxiTac iyos Semotanili; musikalur doneze<br />
TviTformulireba ar ZaluZs, saukeTeso SemTxvevaSi<br />
ki Sesatyviss poulobs xmaTa urTierTdapirispirebaSi<br />
an kontrapunqtSi. magram ras gvargebs saerTod<br />
kategoriebad dayofa, Tuki erTurTisgan mkafiod gamijnul<br />
sferoebs Soris winaaRmdegobani da dapirispirebani<br />
Cndeba, magaliTad, Tu ritorikas ritorikuli<br />
saSualebebiTve davgmobT (aqac winaaRmdegoba logikis<br />
meSveobiT gamovlindeba), anda, Tu kolaJisa da<br />
montaJis msgavsi avangarduli teqnika pirdapiri metyvelebis<br />
maRal pretenziebs ar Seesabameba? paundi, romelmac<br />
poeziaSi saxeli gautexa ritorikas, rogorc<br />
azris gabundovnebis teqnikas, da verlibrsa da mis ritms<br />
musikas ukavSirebda, erTi mxriv, gulisxmobda floberis<br />
stilSi Seqmnil karg prozasa da zust gansaz-<br />
RvrebaTa poetikas, basr sityvas, romelic, sakamaTod<br />
momarTuli, qmedebisken gvibiZgebs (poeziis gavlenis<br />
ra gulubryvilo rwmenas amJRavnebs paundi, roca 1942<br />
wlis 12 Tebervals "radio romas" eTerSi xalxis gasan-<br />
167
aTleblad kiTxulobs Tavis Canto 46-s komentarebi-<br />
TurT!), meore mxriv, surda, rom miseuli Temebi, saxelebi<br />
Tu citatebi ("But it don’t matter who it is quoted from" 2 )<br />
kompozitorul saSualebebad aReqvaT, romlebic enis<br />
sferoSi swored musikidan Semovida; amasTan, garkveuli<br />
asociaciuri gadasvlebisa da mimarTvebis gameorebis<br />
gamo, laitmotivi ufro kontrapunqts emsgavseba.<br />
paunds erCivna, swored am ukanasknelTan daekavSirebina<br />
sakuTari poezia, rogorc es xdeba pirveli Pisan<br />
Canto-s TiTqmis kitCur suraTSi: "[...] da ganaxlebis cekvaSi<br />
/ ori torola kontrapunqts aRwevs" 3 . paundi leqsSi<br />
omonimebis gamoyenebis winaaRmdegi iyo (misi azriT,<br />
aseT SemTxvevaSi, SeuZlebelia "streto" an Tanabaruflebian<br />
xmebs Soris Sesabamisobis miRweva), TviT<br />
metaforis msgavsi cnebiTi figurebic ki arasandod<br />
miaCnda, rakiRa maTi saSualebiT sagans Tavisi ki ara,<br />
sxva sagnis saxeli erqmeva (raRa vqnaT maSin, Tuki sagans<br />
Tu movlenas jer saxeli arc ki gaaCnia?!); metaforebis<br />
gamoyeneba, misi azriT, mxolod maSinaa gamarTlebuli,<br />
Tuki isini ukiduresad zusti iqneba da analizs<br />
daeqvemdebareba da Tuki es urTierTgadamkve-<br />
Ti ori mkafio azri aRmoCnda, maSin, roca ideograma<br />
da gamomsaxveli suraTi, rac paundisa da sxvebis mier<br />
daarsebulma imaJizmma Tavis lozungad aqcia, swored<br />
imas aRniSnavs, ris asociaciasac aRZravs (sityva garkveul<br />
obieqts Seesabameba, ideograma ki – obieqtTa<br />
jgufs Tu konstelacias). winamdebare mosazrebebisTvis<br />
amosavalic swored paundis poetikaSi denotaciisTvis<br />
upiratesobis miniWeba gaxda, romelic upirispirdeba<br />
missave mtkicebas imis Taobaze, rom poezia<br />
musikidan gamomdinareobs 4 .<br />
168
ezra paundisadmi Pisan Cantos-saTvis bolinjenis<br />
premiis miniWebasTan dakavSirebiT gamarTuli diskusiisas<br />
karl Sapiro daeyrdno polarul wyvils "Sinaarsi/forma",<br />
romelic aseve baretmac gamoiyena argumentad,<br />
roca am nawarmoebs Semzaravi masalis mSvenier<br />
poeziad gardasaxvis nimuSi uwoda ("[...] evropaSi eqvsi<br />
milioni ebraeli daiRupa krematoriumis cecxl-<br />
Si Tu masobrivi daxvretebis dros. da amgvari istoriuli<br />
faqtebi warmoudgenlad arTulebs im aucilebel<br />
esTetikur Sefasebas, romelic gvmarTebs, raTa leqs-<br />
Si Sinaarsi formisgan gavmijnoT" 5 ). rakiRa poetebi<br />
formalur sferoSi azrovneben, Sapirom xeli daado<br />
centralur sakiTxs, magram, amasTan, is Zalze bundovnad<br />
gamoxatavs adeqvaturi firmulirebis sakuTar ar-<br />
Cevans. ase magaliTad, Cantos-is erT-erT miTosad faSizmis<br />
daxasiaTebas TviT es cneba gadaaqvs tabus iracionalur<br />
sferoSi imis nacvlad, rom moaxdinos mkafio<br />
analizi imisa, Tu ras gulisxmobs faSizmi, rogor<br />
gamoixata is Cantos-Si da ra gavlena moaxdina paundis<br />
poetikaze. Tuki amgvar analizze uars vityviT, maSin<br />
ajobebs gverdze gadavdoT yovelgvari sakiTxi, rac<br />
ki esTetikisa da msoflmxedvelobis urTierTmimarTebas<br />
exeba da, bolinjenis premiasTan dakavSirebiT<br />
jorj oruelis gamonaTqvamisa ar iyos, biografiuli<br />
faqtebiT SemovifargloT, raTa amiT nawilobriv istoriul<br />
sicxades mainc mivaRwioT.<br />
hana arendti wers Tavis naSromSi "totalitaruli<br />
mmarTvelobis elementebi da gamomwvevi mizezebi":<br />
"TavisTavad totalitaruli politika rodia antisemituri<br />
anda rasistuli, imperialisturi Tu komunisturi,<br />
aramed sakuTar ideologiur da politikur elementebs<br />
iyenebs manam, vidre ar qreba is faqtobrivi<br />
169
aza, romelic ideologiebs Tavdapirvelad asazrdoebda<br />
da maT propagandisTvis aucilebel wonas ani-<br />
Webda; laparakia klasobrivi brZolis realobaze anda<br />
ebraelTa dapirispirebaze mezobel erebTan" 6 . raTa<br />
CavwvdeT imas, Tu ras warmoadgens faSizmi paundisTvis,<br />
rogorc Pisan Cantos-s avtorisa da xelmocaruli<br />
utopisti agitatorisTvis, uaRresad racionalurad<br />
unda gavaSuqoT paundis pozicia, Tundac am ganxilvam<br />
masSi mxolod da mxolod SeTqmulebis Teoretikosi<br />
da radios saSualebiT moqmedi agresiuli oratori<br />
gamoavlinos, radgan misi pozicia sabolood eqstremizmSi<br />
gadaizarda da paundis sruli dabrmaveba<br />
gamoamJRavna. marTalia, antisemitizms mniSvnelovani<br />
adgili ekava ekonomikis Teoriis im wyaroebSi, romlebsac<br />
paundi eyrdnoboda, magram Tavdapirvelad misTvis<br />
antisemitizmi mainc ar ukavSirdeboda antikapitalizmsa<br />
da socialuri kreditis reformator k. h.<br />
daglasisa da marqsisti silvio gezelisgan nasesxeb<br />
safinanso Teorias, romelmac Pisan Cantos-is Seqmnisas<br />
agreTve erT-erTi ganmsazRvreli roli Seasrula 7 .<br />
ucnobilesia pirveli da yvelaze vrceli Pisan Canto-s<br />
is monakveTi, romelic tirolSi, qalaq viirglSi<br />
stumrobis STabeWdilebiT Seiqmna: "saxelmwifos valebis<br />
aReba ar sWirdeba, / rogorc damimtkica viorglis<br />
merma, / romelic rZis produqtebiT vaWrobda, /<br />
misi coli ki yidda qvedaboloebsa da mokle Sarvlebs,<br />
/ mis wignis Taroze ki aRmovaCine "henri fordis cxovreba",<br />
/ "Rvaebrivi komedia" da / haines leqsebi." 8 paundi<br />
gaaoca burgomistris gadawyvetilebam, Tavisi mosaxleobisTvis<br />
SemoeRo fulis swored iseTi erTeuli,<br />
rogoradac silvio gezels warmoedgina "Tavisufali<br />
fuli": im naturaluri produqtebis msgavsad,<br />
170
omelzec is gaicvleboda, es fulis erTulic drois<br />
ganmavlobaSi dakargavda Tavis fass, rac mis mimoqcevas<br />
daaCqarebda. ra azri aqvs fulis dagrovebas, Tuki<br />
is procents ar mogvitans? amiT safuZveli ecleba aRmatebis<br />
koncepcias (sura, usury, usurocracy), romelsac paundi<br />
sul ufro daJinebiT amtkicebs. sxvaTa Soris, paunds<br />
SemTxveviT rodi eca TvalSi burgomistris wignis<br />
Taroze Semodebuli haines leqsebis krebuli; paundi,<br />
SesaZloa, am avtors im ganzraxviT axsenebs, raTa<br />
kulturis nacistur ganadgurebaSi ar daadanaSaulon<br />
(xelovanTa wreebSi megobrebis SerCevisas is sul sxva<br />
kriteriumebiT xelmZRvanelobda da, saerTodac, megobrebTan<br />
misi mimarTeba misi Secdomebidan yvelaze<br />
ufro drogamZle gamodga 9 ), magram misTvis haine sxva<br />
gagebiTac aris mniSvnelovani. is moTxovnebi, romlebsac<br />
haine uyenebs klasikur Tu romantikul xelovnebas<br />
"romantizmis skolaSi", SeiZleboda TviT paundis naazrevadac<br />
ki CagveTvala, es Txzuleba germanulad<br />
rom ar daweriliyo da masSi rafaeli, dela franCeska,<br />
anjeliko Tu botiCeli ("esaa dafnas sandro" 10 ) rom<br />
ar yofiliyvnen naxsenebi: "...xelovanma sakuTari qristianuli<br />
Tu warmarTuli masala mudam mkafio plastikuri<br />
formiT unda gamokveTos. plastikuri forma<br />
umTavresi unda gaxdes Tanamedrove romantikuli xelovnebisTvis<br />
iseve, rogorc es antikur xelovnebaSi<br />
iyo. marTlac, dantes "RvTaebrivi komediisa" Tu rafaelis<br />
saxeebi xom iseTive plastikuria, rogorc - virgiliusis<br />
personaJebi Tu herkulanumis freskebi? gansxvaveba<br />
mxolod is aris, rom antikuri xelovnebis mier<br />
Seqmnili saxeebi identuria im movlenebisa da ideebisa,<br />
romelTa gamoxatvac surda maT avtors [...]" 11<br />
171
iseve, rogorc paundisTvis mniSvnelovani yvela<br />
istoriuli, SemoqmedebiTi Tu politikuri sferos<br />
warmomadgeneli 12 , gezelic asevea dasaxelebuli Pisan<br />
Canto-Si: "gezeli gaxda wevri landaueris mTavrobisa,<br />
/romelmac rva dReze nakleb xans iarseba" 13 . ebrauli<br />
warmoSobis pacifisti gustav landaueri, gezelis msgavsad<br />
anarqisti marqsisti, martin buberisa da fric<br />
mauTneris megobari, mxars uWerda gezelis Teoriebs<br />
da 1919 wels miunxenis sabWoTa respublikis ganaTlebis<br />
ministrad dainiSna, rac SemdegomSi sicocxlis fasad<br />
daujda. Tavisi naSromis "naturaluri meurneoba<br />
Tavisufali miwisa da Tavisufali fulis saSualebiT"<br />
mesame nawilSi, romelic swored Tavisufal fuls eZ-<br />
Rvneba, silvio gezels propagandis mizniT gamohyavs<br />
sazogadoebis gansxvavebuli warmomadgenlebi - vaWari,<br />
mewarme Tu mevaxSe - da gviCvenebs, Tu ra azris arian<br />
isini Tavisufal fulze. mevaxSe sakuTar Tavs miwis<br />
mflobel aznaurs adarebs: "rodesac glexebs gauWirdaT,<br />
maT xorblis gadasaxadebis dawesebiT gauwies daxmareba,<br />
riTac soflis meurneobis krizisi mogvarda;<br />
me raRatom ar SemiZlia, rom daxmarebisTvis saxelmwifos<br />
mivmarTo? riT aris puris fasis gazrda mevaxSeobaze<br />
ufro patiosani saqmianoba? me ebraeli var, Sen<br />
ki - grafi, magram oriveni erTnairad binZuri mevaxSeebi<br />
varT. metic: Cemze ufro gaqnilad da xarbad meCvenebi,<br />
radgan xSirad swored puris gaZvireba warmoSobs<br />
im gaWirvebas, romelsac adamiani mevaxSesTan mihyavs."<br />
14 paundis antisemitizmis siRrmiseul mizezad SeiZleba<br />
misi warmomavloba CaiTvalos: aRmosavleT sanapiroze<br />
mcxovrebi saSualo donis amerikuli ojaxebi<br />
emigrantebSi im safrTxes xedavdnen, maT mier gaWirvebiT<br />
mopovebul samoqalaqo wesrigs rom emuqreboda;<br />
172
albaT, amiTve SeiZleba avxsnaT fulis warmoebiT finansuri<br />
problemebis Semfarglvisken misi swrafvac: mamamisi<br />
monetebis warmoebis sferoSi msaxurobda. gezelis<br />
SemTxvevaSic paunds mxolod Tavisufali fulis<br />
koncepcia ainteresebs, romlis Tanaxmadac fulis Rirebulebas<br />
mxolod saxelmwifo suvereniteti gansazRvravs;<br />
samagierod, paunds, rogorc Cans, mxedvelobidan<br />
gamorCa am koncepciis amosavali wertili, rac<br />
Tavisufal fuls kerZo sakuTrebas upirispirebs da<br />
miwas mxolod saxelmwifos kuTvnilebad aqcevs, romelic<br />
nakveTebs auqcionis wesiT maT miaqiravebs, visac<br />
metis gadaxda SeuZlia. paundi apirebda, piradad Casuliyo<br />
stalinTan da daerwmunebina beladi imaSi, rom,<br />
Tuki es ukanaskneli saTanado fulad sistemas Semoi-<br />
Rebda, mosaxleobisTvis kerZo sakuTrebis CamorTmeva<br />
aRar dasWirdeboda: "stalinisTvis es erTi argumentic<br />
ikmarebda: / ar aris saWiro warmoebis saSualebebis<br />
gadmobareba; [sakmarisia] fuli Sesrulebuli samuSaos<br />
aRsaricxad, sistemis SigniT / aRnusxuli da aucilebeli"<br />
15 . paundisTvis idealuria iseTi saxelmwifo,<br />
romelic mosaxleobisgan akrefili gadasaxadebiT iaraRis<br />
biznessa da omebs ki ar awarmoebs, aramed Tavis<br />
moqalaqeebs dividendebs uxdis 16 . misi azriT, mxolod<br />
saxelmwifos unda SeeZlos sesxebis gacema. Pisan Canto-<br />
Si, uSualod viorglisadmi miZRvnili epizodis win, paunds<br />
antikuri istoriidan Tavisi sayvareli magali-<br />
Ti moaqvs: "da saxelmwifos ZaluZs fulis gasesxeba iseve,<br />
rogorc es / aTenma gaakeTa salamis flotis asaSeneblad".<br />
paunds amerikis konstituciis Ralatad miaCnda<br />
is faqti, rom fulis gamoSvebis ufleba, misi Rirebulebis<br />
daweseba da sagadasaxado politika, rac, konstituciis<br />
Tanaxmad, saxelmwifos unda evalebodes,<br />
173
1913 wels bankebis kompetenciaSi gadavida, romlebisganac<br />
ukve TviT saxelmwifosac SeeZlo sesxebis aReba<br />
da gadasaxadebis xarjze maTi dafarva: "dasavleTis<br />
frontze siaxleebi ar aris / konstitucia ki safrTxeSia"<br />
17 .<br />
liberaluri kapitalizmis winaaRmdeg mimarTuli<br />
populisturi da antisemituri ritorikis tipuri figura,<br />
romelic paundma Tavis radio-gamosvlebSi ganaviTara,<br />
- "Tavisufali sityviT gamosvla radios gareSe<br />
nulia" 18 - mdgomareobs didi finansebisa da lobistebis<br />
gaigivebaSi ebraelebTan anda maTTan raime saxiT<br />
miaxloebul nebismier dajgufebasTan (masonebi da<br />
a. S.). kidev ufro did umecrebaze metyvelebs mevaxSeebis<br />
gmoba, rodesac sabanko procentebisa da dafinansebis<br />
funqciebi ganixileba ara ama Tu im istoriuli Tu<br />
struqturuli garemoebidan gamomdinare, aramed rasobriv<br />
da sxva msgavs Tvisebebze dayrdnobiT. arada,<br />
paundi fulis sistemas Tavdapirvelad swored imas<br />
sayvedurobda, rom is sruliad TviTkmari da sinamdvilisgan<br />
mowyvetilia. aq fulis miseuli Teoria misave<br />
poetologias emTxveva, romelic ritorikis saxiT<br />
enis sistemas akritikebs da misgan saganTa samyaros<br />
maqsimalurad gamoxatvas moiTxovs. oqros RirebulebasTan<br />
fulis dakavSireba veranairad ver agvarebs<br />
fulis gaucxoebis problemas da, paundis azriT, axirebuli<br />
ideaa, romelic mxolod erTeulebs gaamdidrebs:<br />
"magram adgilze gadasaxadis licenzia, ucxoel<br />
bankirTa mier Semotanili, / aseve mTliani mogeba,<br />
indoeTis miwaTmoqmedTagan gamoZaluli / CerCilis<br />
didebasTan erTad aRzevda, / rodesac im binZur<br />
oqros 1925 wlis standarts daubrunda, / o, Cemo ingliso!"<br />
19<br />
174
gezelis droisTvis ukve araxali iyo is mosazreba,<br />
rom omebs religia Tu msoflmxedveloba rodi warmarTavs:<br />
isini wiaRiseulis xelSi Casagdebad da qonebis<br />
araTanabari ganawilebisTvis iwyeba; arc am mosazrebas<br />
da arc paundis miniSnebas iaraRiT vaWrobis TviTdawesebasTan<br />
dakavSirebiT (radgan aRWurvilobiTa da<br />
iaraRiT vaWroba bazars ki ar akmayofilebs, aramed<br />
piriqiT, moTxovnilebas ufro amwvavebs) ar daukargavT<br />
TavianTi mniSvneloba: "da Tofebis gayidvas kidev<br />
ufro meti TofebiT vaWroba mosdevs, / bazars ar aferxebs<br />
artileria, / is arasodes ZReba. / piza, mcdelobis<br />
23-e weli, koSkis pirispir" 20 . faSisturi welTaRricxva,<br />
romelic xelisuflebis saTaveSi musolinis<br />
mosvlidan iRebs saTaves, ara mxolod paundis 1945 wlamde<br />
daTariRebul werilebSi, aramed TviT Pisan Canto-<br />
Sic gvxvdeba. paundi Tvalebs xuWavs "RerZuli" saxelmwifoebis<br />
mzard SeiaraRebaze da musoliniSi im Zlier<br />
pirovnebas xedavs, vinc korporatiuli saxelmwifo<br />
struqturis dafuZnebiT politikas adamianuri saqmianobis,<br />
moTxovnilebebisa da Semoqmedebis sinamdvilesTan<br />
SeaTanxmebs. politika, rogorc esTetika: imis<br />
gamo SeZrwunebas, rom Semoqmedebas ara aqvs ufleba,<br />
xma aimaRlos politikaSi da, ukeTes SemTxvevaSi, politika<br />
Trgunavs Semoqmedebas, TavisTavad mosdevs survili,<br />
rom mZlavri politikosi, amave dros, xelovanic<br />
iyos da Tavisi diqtatis qveS moqceul xalxs TviTgamoxatvaSi<br />
daexmaros, magram am dros ar xdeba imis<br />
gaTvaliswineba, rom aseT saxelmwifoSi Semoqmedeba<br />
propagandis saxes iRebs: "musolinis nebismieri Sefaseba<br />
iqneba mcdari, Tuki mas amosavlad ar eqna misi uwyveti<br />
swrafva Senebisken. Tuki masSi artifex-s davinaxavT,<br />
maSin yvela detali Tav-Tavis adgilas Cajdeba. Tuki<br />
175
mas Semoqmedad ar aRviqvamT, maSin garduvalad gavixlarTebiT<br />
urTierTSeuTavsebel winaaRmdegobebSi", -<br />
TiTqmis TviTrefleqciis doneze wers paundi TxzulebaSi<br />
"jefersoni da/an musolini" 21 ; misi "artifeqsi",<br />
xelisuflebidan gadayenebuli da hitleris mier<br />
salos Crdilo-italiuri respublikis dasafuZneblad<br />
kvlav damwyalobebuli, paundis mier rekomendirebuli<br />
wignebis sias umatebs platonis oliteia-s, sadac weria,<br />
rom Semoqmedi gaZevebul unda iqnas saxelmwifodan.<br />
"pizas sadisciplino momzadebis centris" samedicino<br />
karavSi paundi saRamoobiT manqanaze beWdavda<br />
Pisan Cantos-s teqsts, rac dRis manZilze gonebaSi ebe-<br />
Wdeboda, isev da isev ubrundeboda pirvel Cantos-Si<br />
wamowyebul Temebs. elpenori dakrZalulia, odisevsi<br />
"aravis" saxels irqmevs da amiT CrdilSi eqceva, "umZimes<br />
ydaSi moqceuli diadi ovidiusis" 22 gadaSla Seu-<br />
Zlebelia, dantes misive sakuTari "inferno" amarcxebs,<br />
xolo konfuciusi saxelmwifos ase axasiaTebs:<br />
"vinc erTxel moixelTa upiratesobani, privilegia, /<br />
is arafris, asomTavruliT arafris, winaSe ar SeCerdeba,<br />
/ raTa isini SeinarCunos. gkocniT, Tqveni konfuciusi"<br />
23 . pirvelive striqonebSi musolini ("beni")<br />
da misi meuRle fexis cerebiT Camokidebul mowameebad<br />
arian warmodgenilni, is warmogvidgeba mkvdari xaris,<br />
"diogonosis" saxiT, orgzis dabadebulis nacvlad,<br />
"orgzis jvarcmulad" rom iwodeba, radgan mas<br />
jer esroles, Semdeg ki CamoaxrCves. Cantos-Si ara mxolod<br />
misi bediswera da misi metsaxelebi, aramed misi<br />
gamonaTqvamebic aris Tematizebuli: "ara ufleba, aramed<br />
movaleoba", / es sityvebi jerac waruSlelia, / ‚resente’<br />
/ da merrda monopolistebs, / am nabiWvrebs. / bolo<br />
176
mouRo monebiT vaWrobas, udabno Seaviwrova da daemuqra<br />
sesxis Rorebs" 24 . "ara ufleba, aramed movaleoba"<br />
- amiT musolini gamoxatavda faSistebis unifromirebul<br />
Tavisuflebas nebismieri qmedebisTvis. ‚resente’-<br />
Ti paundi ixsenebs gmiris gaRmerTebis militaristul<br />
paToss, romelic faSistebisTvis iyo damaxasiaTebeli<br />
da xotbas asxams italieli diqtatoris iseT Tvisebebs,<br />
romlebic mas sinamdvileSi arasdros hqonia. Tuki<br />
musolinis mmarTvelobisas paundi Tavisi poeziiT politikuri<br />
gavlenis moxdenas imedovnebda, axla Tavis<br />
poeziaze politikuri mosazrebebis gavlenasRa unda<br />
dasjerdes, sicarielisken mimarTuli im niSnebisa, romlebsac<br />
Tavad ufrTxoda; dakarguli utopiisa da TanamoZme<br />
xelovanTa Ziebaze mianiSnebs "Spiriti questi? personae?"<br />
25 Pisan Cantos-s refrenad gasdevs rogorc "dove sta<br />
memoria", ise - bodleris gamonaTqvamis uaryofac - "samoTxe<br />
ar aris SemoqmedebiTi (xelovnuri?)", rasac er-<br />
Tgan erTvis azris gagrZeleba: "da arc jojoxeTi", -<br />
arc paundis samoTxe mdebareobs miRmier ganzomilebaSi<br />
da "mSveniereba rTulia". tyveTa mzera SigniT aris<br />
Cabrunebuli da es Rrublebis metamorfozebs hgavs:<br />
"da Rrublebi pizas mdeloebis Tavze / ueWvelad nebismieri<br />
sxva RrublebiviT mSvenieria" 26 (esec erT-erTi<br />
refrenia). garegnul impulsad poetisTvis sakmarisia<br />
xvlikis an WianWvelas danaxva: "WianWvela kentavria<br />
Tavis urCxulTa samyaroSi" 27 , anda ekliani gisosis bo-<br />
Zebis magier xedavs italiuri renesansis arqiteqturis<br />
im nimuSebs, romelTa mSvenebam is Tavis droze gaaoca:<br />
Tempio Malatestiano-s riminiSi, anda Palazzo Schifanoia-s feraraSi:<br />
"zangebi gadmodian dabrkolebebian Robeze,<br />
rogorc Schifanoja [Del Cossa]-Si, aTi aTas boZs uWiravs<br />
ekliani gisosis Robe." 28<br />
177
paunds ar surda, amerika odesme faSistur saxelmwifod<br />
qceuliyo, piriqiT, sakuTar Tavs im erTeulTa<br />
Soris xedavda, vinc jer kidev erTguli darCa amerikis<br />
mamamTavarTa da maTi konstituciis, da winaaRmdegi<br />
iyo imisa, rom samxedro intervenciaTa Sesaxeb<br />
gadawyvetilebis miRebis ufleba kongresidan prezidentze<br />
gadasuliyo. rodesac eva hese amasTan dakav-<br />
Sirebul miniSnebaSi amerikis mier, 1945 wlidan moyolebuli,<br />
Catarebul samxedro operaciaTa vrcel nusxas<br />
imowmebs, es, SesaZloa, ar Seesabamebodes istoriul<br />
garemoebebs da gulubryvilo antiamerikanizmis<br />
sababsac iZleodes, magram es momenti, iseve, rogorc<br />
is, rom paundis mier pizas sapatimroSi nanaxi, mis mier<br />
"gorilas galiebad" wodebuli karceruli saknebi guantanamos<br />
yures damoukidebel regionSi dRemde sawamebel<br />
saSualebad gamoiyeneba, uTuod imis maniSnebelia,<br />
rom "ezra paundis kazusTan" dakavSirebul Temebsa<br />
da garemoebebs politikuri aqtualoba amJamadac<br />
ar daukargavT.<br />
nuTu, ukanaskneli sityva swored am sinamdvilem<br />
unda Tqvas? "axali bexStaini eleqtrulia / da torolas<br />
SeZaxilsac, raxania, dro gauvida, / kargi zangis<br />
danaxvas ki karg gunebaze movyavarT" 29 . maS, ra bedi eweva<br />
politikurad arakoreqtuli, magram internacionaluri<br />
kulturis istoriis momcveli mexsierebis<br />
"aRdgenil mTlians", SezRudul garemoebebSi ZaldatanebiT<br />
moqceuli grZnobebis mier aRqmul movlenebs,<br />
tanjuli gonebis mier ritmulad daxatul suraTebs,<br />
- im gonebisa, XX saukunis saukeTeso avtorebs kritikiTa<br />
da uangaro mxardaWeriT rom gauwia daxmareba?<br />
saboloo jamSi, Pisan Cantos imiT aris gansacvifrebeli<br />
da manugeSebeli, rom poeziisTvis yvelaze sazareli<br />
178
politikuri cTomilebebic ki arafers niSnavs, Tuki<br />
maT poetur-musikalur sferoSi gadavitanT; isini Tavisufal<br />
sazomebad, skalebad Tu xlarTebad gardaisaxeba,<br />
msgavsad boZebs Soris gaWimul sadenebze Semomsxdari<br />
frinvelebisa, romelTa raodenobis cvalebadobasac<br />
paundi Tavisi sapyrobilidan notebad kiTxulobda.<br />
179
180<br />
maTematikuri cnobierebis meSveobiT<br />
miRebuli esTetikuri sargebeli, rogorc<br />
Contradictio in adiecto<br />
osvald egeris "diskretuli uwyvetobis"<br />
mixedviT<br />
poetologia, romelic Tavs maTematikisa da poeziis<br />
TamaSobebs uZRvnis, albaT, imis molodins aRZravs,<br />
rom am TamaSis mTavari winapiroba more geometrico iqneba<br />
da, msgavsad evklides "elementebisa" Tu spinozas "eTikisa",<br />
Tavad poetologiac ama Tu im definiciidan Tu<br />
aqsiomidan gamova misive gamonaTqvamebis saxiT. es ki<br />
imas niSnavs, rom sruli TviTgamoxatvisTvis poetologia<br />
iyenebs maTematikisTvis esoden mniSvnelovan -<br />
angariSis - formas. aseTive mniSvnelovania - miT umetes,<br />
Tuki poeti poeziasa da maTematikas Soris arsebul<br />
kavSirze svams kiTxvas - poeziis gamoxatvis formebis<br />
arCeva da am kavSirebze ara marto cxadi, SinaarsiT<br />
datvirTuli winadadebebiT laparaki Tu gasagebi,<br />
mimzidveli formulirebebiT operireba, aramed - rekonstruirebul<br />
asociaciebSi am kavSirebis demonstrireba,<br />
warmoCena. swored gamoxatvis amgvari forma airCia<br />
poetma osvald egerma Tavis wignSi "diskretuli<br />
uwyvetoba - poezia da maTematika", Tanac amgvari warmoCenisas<br />
marto sakuTriv miseuli, sityvis fuZisgan amomavali<br />
stiliT ki ar Semoifargla - "sityva-fuZe, fu-<br />
Ze-sityva da fuZe-sityva-fuZe da sityvafuZe-sityvebi<br />
da sityva-sityva-fuZeebi (gamouTqmeli) gantotvili<br />
aspeqtebiTa Tu codnis ganStoebebiT, romlebic<br />
totebad iSlebian...", - aramed naxazebis saxiT uamravi<br />
nimuSi, mrudi, gamrudebuli sibrtye da Sezneqil-gamozneqili<br />
sxeuli SemogvTavaza.
Tuki marTalia maqs benze, romelic ("maTematikis<br />
sulSi") ambobs: "Zalian Tu CaveZiebiT, dResdReisobiT<br />
maTematikam Secvala Zveli metafizika", maSin osvald<br />
egeri ganekuTvneba im metafizikos poetTa ricxvs, romelTa<br />
nawerebSi Camaluli azris gansamartavad gamudmebiT<br />
definiciebis frialia saWiro. egeris mier SemoTavazebuli<br />
gamoangariSebebis meSveobiT amis safuZvliani<br />
keTeba mxolod im SemTxvevaSia SesaZlebeli,<br />
Tuki winaswar (benzes brwyinvale magaliTis Sesabamisad)<br />
moinaxeba safuZvliani gansxvavebebi da gaanalizdeba<br />
sakvanZo cnebebi. sxva SemTxvevaSi, ra gziT gairkveva,<br />
Tu rogor unda Seafaros Tavi metafizikam maTematikas,<br />
mere ki, misive daxmarebiT, rogor unda gainavardos<br />
poeziaSi? erT-erTi aseTi winaaRmdegoba, romelsac<br />
msgavsi gansxvaveba SeiZleba miudges, aris winaaRmdegoba<br />
struqturasa da cnebas Soris. SeuZlebelia<br />
iseTi Wiris - enobrivi refleqsiebis SemTxvevaSi -<br />
Tavidan acileba, rogoricaa cnebaTa ormagi dasaxeleba.<br />
raki aseTi diqotomia ukve faqtad iqca, aseTi cnebebi<br />
sul wyvil-wyvilad gveZaleba xolme, magaliTad:<br />
gamocdileba da gonebiT Wvreta, Camoyalibeba da myofoba,<br />
esTetika da azrovneba, ornamenti da traqtati,<br />
gare da Sida, anu zedapiruli da siRrmiseuli struqtura,<br />
anu - ratom pirdapir ar vityviT: maTematika da<br />
logika.<br />
es bolo wyvili, Tuki mas dapirispirebul cneba-<br />
Ta wyvilad moviazrebT, imis damamtkicebel sabuTad<br />
SeiZleba gamodges, rom aq maTematikis garda metafizikac<br />
aris gareuli, Tumca igi – "da" kavSiris gaTvaliswinebiT<br />
- maTematikis SigniT arsebuli "metafizikuri"<br />
poziciis argumentadac gamodgeba, kerZod ki laparakia<br />
im logicizmis poziciaze, romelsac warmoad-<br />
181
genda bertran raseli da romelic logikaze maTematikis<br />
dayvanas cdilobda. roca egeri pirvelive gverdis<br />
erT-erT abzacs iwyebs sityvebiT: "ar ifiqro, mxolod<br />
Sexede", ukve dgeba imgvari maTematikis mxareze,<br />
romelic ufro metad gamodgeba TavisTavadi azris matarebeli<br />
struqturebisa da proporciebis aRsaqmelad<br />
da gadmosacemad, vidre - niSan-TvisebaTa imgvar<br />
kategoriebad dasajgufeblad, romelTa Semdgomi marTva<br />
ukve logikis saqme iqneboda; roca igi iwyebs wigns<br />
"cxovrebis SuagulSi... viTarca tyeSi", myardeba kav-<br />
Siri dantesTan, romelic poetebs aseT rCevas aZlevda:<br />
"gaxede da Cauare!" winaaRmdegobrivi azrovnebis<br />
amgvar akrZalvas anti-dekartuli Sedegebi mohyva, magaliTisTvis<br />
aviRoT warsuli drois forma erT-erT<br />
msxvilad moniSnul nawyvetSi imave wignidan: "me ar vicodi,<br />
Tu vlaparakobdi da varsebobdi. me ar vicodi,<br />
me Tu viyavi."<br />
maTematika da fizika erTmaneTisgan Sors ar dganan,<br />
amdenad - arc esTetika da azrovneba arian Soreblebi<br />
- amis sabuTad ki poezia gamodgeba! ciurixel ma-<br />
Tematikos andreas Spaizers, romelic bevri ramiT, pirvel<br />
rigSi ki jgufebis Teoriebisadmi miZRvnili wigniT,<br />
romelSic sxvaTa Soris ornamentebzec aris laparaki,<br />
maqs benzes STagonebis wyarod iTvleba, Tavis<br />
"maTematikuri azrovnebis wesSi" moaqvs citata platonis<br />
"timaiosidan" imis Sesaxeb, rom ori sagani lamazad<br />
ver gaerTiandeba, Tuki maT mesamec ar daemata.<br />
"...radgan unda warmoiSvas kavSiri maT Soris, romelic<br />
maT gaaerTianebda. yvelaze kargad amas proporcia<br />
axerxebs." magaliTad iq oqros kveTaa dasaxelebuli,<br />
sadac mcire ricxvi ise Seefardeba saSualos, rogorc<br />
saSualo dids. ra xdeba logikaSi? egeris wign-<br />
182
Si bunebrivi movlenebi (tye da amindi) aseT toposebs<br />
qmnian: " - an wvims, an ar wvims." an kidev: "an daiyvira<br />
gugulma, an ar daiyvira." imis karg ilustracias, rom<br />
logikaSi marto aseTi winadadeba ki ar fasobs: "mesame<br />
gamoricxulia" (romelsac maTematikosi intuicionistebi<br />
ase SeuzRudavad ar aRiareben), aramed aq emateba<br />
mesamec, romelic dayofas gaamarTlebs, daasabuTebs<br />
da pirvels meoresTan daakavSirebs; am yvelafers<br />
kargad warmoaCens is SekiTxva-gamocana, romelic daesmis<br />
pirovnebas, romelic mudam simarTles ambobs, an<br />
kidev - matyuaras, romelic sul ityueba, Tanac oriveni<br />
gzajvaredinTan unda idgnen da iman, vinc maT swor<br />
gzas ekiTxeba, ar unda icodes, igi SekiTxvas alalmar-<br />
Tals usvams Tu - crupentelas. SekiTxva ase unda JRerdes:<br />
"romel gzas uwodebda Seni oponenti swors?"<br />
pasuxSi yvela SemTxvevaSi iqneboda miTiTeba araswor<br />
gzaze da gamoricxvis meTodiT mixvidodi swor pasuxamde.<br />
aseT poetologiur ZiriTad Tu Semxvedr kiTxvad,<br />
- gaaCnia im formulirebas, romelic mas eqneba, -<br />
an kidev uazro winadadebebis Seqmnis eqsperimentis<br />
stimulad, SeiZleba CaiTvalos egeris SekiTxva: "saer-<br />
Todac, SeiZleba ki winadadeba imdenad mcdari iyos,<br />
rom misi uaryofac ki mcdari iqneboda?" (rogorc<br />
cnobilia, platonisTvis poeti da matyuara monaTesave<br />
cnebebia).<br />
osvald egeris wignis saTauri dapirispirebul wyvilebs<br />
maTematikis wiaRisken mimarTavs da, amave dros,<br />
oqsimoronis – "diskretuli uwyvetoba" - meSveobiT,<br />
romelic maTematikuri Contradictio in adiecto-s SesaniSnavi<br />
magaliTia, sinTezirebisa da dapirispirebulobaTa<br />
aRmofxvrisadmi poetebis upirobo midrekilebasac<br />
183
warmoaCens. maTematikis wiaRSi xom SeiZleboda uwyvetoba<br />
an kontinuumi SegrZnebadis aRsaniSnavad gamoeyenebinaT,<br />
diskretuli ki - analizisa Tu cnebebis. es<br />
is eseisturi Sesabamisobania, romlebic sinamdvileSi<br />
ver asaxaven imas, rom arc erT sxva mecnierebaSi cnebebi<br />
ase erTmniSvnelovnad da zustad ar ganisazRvreba<br />
da erTmaneTs ar Seewyoba da arc erT sxva disciplinaSi<br />
amdens da ase ar fiqroben, rogorc – maTematika-<br />
Si, da amitomac aris, rom swored masSi (formalisturi<br />
SefuTvis SemTxvevaSi - maTematikur pandanSi (mewyvile)<br />
konkretuli poetebisTvis) erTiandeba fiqri da<br />
mzera (imisa, rasac niSnebi akeTeben an risi gakeTebis<br />
uflebac aqvT). (da is, rom ZalaSia maTematikuri, iseve<br />
rogorc kategoriuli imperativebi - albaT es aris saerTod<br />
mTeli am istoriis morali!) diskretulobisa<br />
da uwyvetobis gadaTamaSeba xSirad wignis Zenonur SinaarsSi<br />
gvxvdeba, magaliTisTvis movuxmoT Semdeg amonarids:<br />
"dapirispirebulobebi, romelTa gadakveTisas<br />
- xandaxan Serevisas - kombinaciis formebi warmoiSveba,<br />
myari ar aris: diskretuloba drodadro kvlavac<br />
uwyvetobad moiazreba, uwyvetoba - diskretulobad,<br />
msgavseba - sxvagvarobad, (aramsgavsi) sxvagvaroba<br />
- msgavsebad." an kidev: "... tba gamudmebiT diskretulad<br />
marcxena mxares meguleboda, TiTqos xelis Cayofac<br />
SemeZlo, sul uwyvetad, magram ver vaRwevdi iqamde,<br />
verc ki vexebodi". SegrZneba, romelic napiridan<br />
xelSesaxeb tbas izolirebas ukeTebs da "tbad" gansaz-<br />
Rvravs, ukve Tavad aris am cnebiT gansazRvruli, rac<br />
nanaxis realurad Sexebasa da xelis Cavlebas saTuos<br />
xdis. miuRwevadoba, rasac maTematikaSi usasrulod<br />
mcire da usasrulod didi ricxvebi gamohyavs asparezze,<br />
bevrwilad kontinuumis analizis winapirobaa. fen-<br />
184
omenTa sqematuri dacarielebis winaaRmdeg kidev erT<br />
gabrZolebad SeiZleba CaiTvalos egeris gaxeveba uRrani,<br />
periferiuli zonebis uwesrigobis winaSe, rac gamoixateba,<br />
magaliTad, mis gansakuTrebul siyvarul-<br />
Si sityvaTa iseTi konglomeratebisadmi, rogoricaa:<br />
"mtvrisSuqisfifqebi", "xmlisvada" - agreTve - gansakuTrebul<br />
sityvaTa maragi, dakavSirebuli mcenareTa<br />
dasaxelebebTan, profesiul leqsikasTan da sxv.<br />
"maTematikisa da bunebismetyvelebis filosofia-<br />
Si" herman vaili kontinuumis Sesaxeb wers, rom "...kontinuumi<br />
Tavis TavSi Caketili ideali ki ar aris, aramed<br />
usasasrulobisTvis gaxsnili velia, daniSnulebis<br />
veli; sxvagvarad xom aristoteles niSan-TvisebaTa<br />
sqemas davubrundebodiT... maSasadame, unda Seiqmnas<br />
erTeulebi funqciur cnebas daqvemdebarebul dapirispirebulobaTa<br />
Soris, magram ar unda daisvas SekiTxva<br />
(rom ar moxdes dapirispireba TavisTavad arsebul<br />
viTarebasTan), xvdeba Tu ara winamdebare sagani maT<br />
Soris." aq vailma, rogorc maTematikos-Teoretikosma,<br />
im intuitivizmis Tvalsazrisi warmoadgina, romelic,<br />
logicizmsa da formalizmTan erTad, maTematikaSi<br />
arsebul "metafizikur" poziciebs warmoadgens.<br />
logicistebisa da formalistebisgan gansxvavebiT,<br />
romlebic kmayofildebian maTematikur sagnebsa Tu<br />
ideebTan kalkulirebadi, konsinstenturi urTierTobiT<br />
imaSi dasarwmuneblad, rom isini namdvilad arseboben,<br />
intuitivistebisTvis aucilebelia, rom maTematikuri<br />
sagnebis warmoeba xdebodes nabij-nabij, sasruli<br />
saxiT, raTa maT mieweros arseboba, an - sul cota<br />
imis gamarTleba mainc, rom angariSgasawev Zalad iTvlebian.<br />
es ki cneba usasrulosTan dakavSirebiT niSnavs<br />
imas, rom mivdivarT osvald egeris im sakvanZo cnebasa<br />
185
Tu mravalgzis ganmeorebul gamonaTqvamamde, rom intuitivisti<br />
gamodis kantoriseuli simravlisa Tu absoluturi<br />
usasrulobis winaaRmdeg, romelic angariSgasawev<br />
Zalad iTvleba da aRiarebs mxolod namdvil<br />
(qmediT) uwyvetobas, rac igivea, rom gansazRvruli ma-<br />
Tematikuri amocanebis SemTxvevaSi swored es usasrulod<br />
mcire ver miva dasasrulamde bevri sasruli nabijis<br />
Semdeg. "isini ar midian, isini eswrafian usasrulobas<br />
(aqilevsis msgavsad)", egeris es winadadeba intuitivistebis<br />
bostanSi nasrol kenWad SeiZleba CaiTvalos,<br />
Tumca, igi diskretul uwyvetobaSi simravlis<br />
cnebasac eTamaSeba: "SemiZlia Tu ara tyis warmodgena<br />
rigebad Cawyobili morebisa Tu boZebis uTvalav Tu<br />
Znelad dasaTvlel simravled?"<br />
rac Seexeba filosofiasa da metafizikas Soris<br />
odiTganve arsebul dapirispirebas, egers, Tavisi maTematikuri<br />
paradigmis miuxedavad, ar emCneva am Temas-<br />
Tan Sexebis winaSe iseTi SiSi, rogoric aris, magaliTad,<br />
kantis mier aRniSnuli, Suasaukuneobrivi brZola<br />
realistebsa da nominalistebs Soris: "sxvadasxvagvari<br />
okularuli sityvaZvirobidan gamomdinare, Sedegs<br />
SeuZlia gaqvavebuli, TiTidan gamowovili varaudebi<br />
TavisTavad sagnebad warmoaCinos (an aqcios). xandaxan<br />
tipuri, universaluri damalulia laparakisa Tu<br />
realobis Sesabamis saxasiaToSi da SeiZleba warmoCindes<br />
Tu gamoifinos sinamdvileSi ("universalia sunt realia”).<br />
SeiZleba sinamdvileSi arc araferi imalebodes, es aris<br />
saxasiaTos miRma (da ar aris) tipuri da sxva araferia,<br />
Tu ara - saxeli, romelmac es Sedareba gamoiwvia<br />
("universalia sunt nomina”). Tuki figurebi "raRac rogorc"<br />
sityvebSi metasqematurad Casmuli sagnebia, maSin maT<br />
unda Seqmnan, Sekran (da Seavson) kunstkameraTa kuri-<br />
186
ozuli sademonstracio arsenali." an, iqneb, aq niSnebad<br />
realizebuli saxeebi da ritorikuli figurebi<br />
(zogadad: leqsikuri erTeulebi) cvlian winadadebebs,<br />
romlebic mocemulia vitgenStainis traqtatSi faqtebis<br />
logikuri suraTi? Tumca, aq winaswar nivTebis mowesrigeba<br />
ki ar xdeba, aramed Tavad nivTebi awesrigeben<br />
imas, rac aris erTi mxriv saqme da meore mxriv - sityva,<br />
da rac orives namdvilad SeuZlia. amdenad, isini<br />
Tanxmdebian, rom es gaakeTon". visac osvald egeris<br />
sityvaSi gamoWera unda, Tavadac ver mixvdeba, ise aRmoCndeba<br />
cxvirSi rgolgayrili da xelis cecebiTa da<br />
borZikiT mosiarule "vidre im mTis mwvervalamde (montes<br />
mus), sadac daTvi cekvavs..."<br />
"araferi, es aris" osvald egeris marto adrindeli<br />
wignis saTaurs ki ar mogvagonebs, romelSic igi ma-<br />
TematikiT gajerebuli refleqsiebiTa da sentenciebiT<br />
gvesxmis Tavs, aramed meinongis da mis "SeuZlebel<br />
sagnebsac" ki wvdeba. msgavs miniSnebebs am wignSi uamravs<br />
SexvdebiT, magaliTad, roca wignis Sua furcelze<br />
gamoTqmuli dakvirveba platonis citatas ("Teeteti",<br />
erTaderTi, gamonaklisis saxiT damowmebuli, citata<br />
wignSi - "visac raime mosazreba aqvs, gana, man ar unda<br />
warmoTqvas igi?...") eyrdnoba, Tumca, asociaciurad<br />
meinongis sakiTxamdec midis: "sagani, romelic SeuZlebelia,<br />
magaliTad mrgvali kvadrati, namdvili ver iqneba,<br />
ar arsebobs mrgvali kvadrati, casa da dedamiwas<br />
Soris aseTi ram ar arsebobs; amitomac aris mrgvali<br />
kvadratebi, - ambobs meinongi, - "upatrono sagnebi".<br />
yovelive aqedan ramdenime gverdis mere gamotanili<br />
poetologiuri daskvna ase gamoiyureba: "leqsi ambobs,<br />
rom sityvebis axsna erTimeores miyolebiT mxolod<br />
asea SesaZlebeli, anu - roca xdeba maTi dayvana<br />
187
ararsebul sagnebamde. sinamdvileSi varaudi imis Sesaxeb,<br />
rom mrgvali kvadrati ar arsebobs, emyareba siurrealistur,<br />
aranamdvil, ararealur daSvebas." problemis<br />
gadaWris sxva winadadebac arsebobs, romelic<br />
garkveul pativs poetur teqnikasac miagebs: "mrgvali<br />
kvadrati aris samkuTxedi, romelic trialebs: rogorc<br />
ki laibnicma pirvelad aRmoaCina, rom sityva<br />
Triangel anagramatuli gadanacvlebis Sedegad Tavis TavSi<br />
atarebda cneba Integral-s, SesaZlebeli gaxda usarulod<br />
mcire ricxvTa "gamogoneba", rac imis garantias<br />
iZleoda, rom gaqreboda umniSvnelo gansxvavebani da<br />
Seusabamobani (magaliTad, mTasa da daTvs Soris Berg-<br />
Bär)." magram yvelafer amaze adre laibnicis wignSi daisva<br />
yvelaze metafizikuri kiTxva, rac ki arsebobs:<br />
"...Tu ratom arsebobda saerTod rame da ara piriqiT,<br />
anu - araferi."<br />
poeturi "veluri azrovneba", romelic inspirirebulia<br />
mocemuli bgeriTi Tu niSnobrivi struqturiT,<br />
Tavisi figuraciebiT qmnis garkveulwilad damangrevel<br />
potencials metafizikuri abstraqtulobis<br />
dasamorCileblad da gardasaqmnelad. maTematikur<br />
disciplinebTan amis Serwyma osvald egerTan sargebliania<br />
efeqturobis, wesrigisa Tu uwesrigobis SesaZleblobis<br />
TvalsazrisiT. maTematikurad manipulirebadi<br />
kavSirebis gadatana yoveldRiur metyvelebaSi<br />
(gamudmebiT Tavis Sexseneba poeturad asec SeiZleba)<br />
SesaZlebelia sxvadasxva doneze - rogorc konkretuli,<br />
anu bgeriTi niSnebis raodenobrivi Sefasebisa da<br />
maTematikuri proporcionirebis Tu gematriuli er-<br />
Teulebis gaSifrvis Sualedur doneze, roca gansazRvrul<br />
niSnebs gansazRvruli ricxviTi sidideebi Seesabameba,<br />
romelTa daTvlac SesaZlebelia (amis ubad-<br />
188
lo ostati iyo egeris wignis Tanamdevi suli - dante:<br />
"gavacnobiere, rom "swori" gza dakargulia."), - aseve<br />
abstraqtul donezec, magaliTad, maTematikuri abstraqciis<br />
gadataniT an TvaliT araRsaqmelis TandaTanobiTi<br />
agebisas misi umarTebulo gamoyenebiT.<br />
yvelaze mimzidveli, rac enobrivSi maTematikuris<br />
gadatanisas SeimCneva da, albaT, yvelaze gabedulic<br />
mkiTxvelis fantaziis unaris gaTvaliswinebiT, aris<br />
egeris mier rimanis geometriis mWvretelobiTi misakuTreba<br />
da misTvis gezis Secvla. swored amitomac migvaCnia<br />
igi aserigad sainteresod, radgan igi aaSkaravebs<br />
im faqts, rom misi es ironiuli proeqti Tu poeturi<br />
damangrevloba, romelSic windawinve gacxadebulia<br />
warmosaxviTi, jvaredini xatebis Seqmnisa da maTi<br />
procedurulad gadmocemis mizani, mimarTulia tradiciuli,<br />
saxelmZRvanelo maTematikis abstraqtulobis,<br />
abstraqtuli uazrobisa da fantaziis simwiris winaaRmdegac.<br />
mosazreba, rom warmosaxviTi xatebis normireba<br />
uzustesi aRweris SemTxvevaSic ki mainc uaRresad<br />
rTulia, Tanabrad Seexeba maTematikasac da literaturasac.<br />
bernard bolcano, romelic ganekuTvneba<br />
maTematikurad moazrovneTa spekulatiur frTas,<br />
"maTematikis filosofiaSi" wers: "amis gamoc aris, rom<br />
am xatis konsistencia sxvadasxva adamianTan gansxvavebulia<br />
da aTasobiT SemTxveviT garemoebazea damokidebuli.<br />
[..] - amitomac ar mesmis, rogor axerxebda kanti,<br />
rom or mosazrebas Soris, romelTagan erTi odesRac<br />
winaswardaxazul, meore ki mxolod warmodgenaSi konstruirebul<br />
samkuTxeds Seexeba, imxela gansxvaveba epovna,<br />
rom pirveli apriori sinTezuri winadadebis zedapirul<br />
da arasakmaris, meore ki aucilebel da sakmaris<br />
mtkicebulebad CaeTvala." herman vails, rogorc<br />
189
maTematikos-konstruqtivists, drosa da sivrceSi<br />
cvalebadi konstelaciebis mimarT mgrZnobiare rimanuli<br />
geometria, sadac erT wertils swored evkliduri<br />
ganzomilebebi Seefardeba, gamohyavs usasrulod<br />
mcire ricxvTa uwyvetobis laibniciseuli principidan,<br />
romelic klasikuri geometriis ZiriTadi kavSirebis<br />
arsebobas mxolod drosa da sivrceSi usasrulod<br />
axlo-axlo ganlagebuli wertilebis SemTxvevaSi uSvebs.<br />
vaili: "nebismieri mdgradi mravalsaxeobisas koordinatTa<br />
nebismieri transformaciis sawinaaRmdegod<br />
saWiro xdeba raime invariantulobis Teoria..."<br />
rac Sexeba Cvens mosazrebebs "movlenaTa uciloblad<br />
homogenuri sivrcis" Sesaxeb, vaili sxvaTa Soris ambobs,<br />
rom isini saswrafod unda daubrundnen klasikur,<br />
evklidur sivrces. bolcanos zogadi da vailis specialuri<br />
SeniSvnebis fonze, egeri iZulebuli iyo - produqtiulobaze<br />
orientirebuli, grafikul-kvleviTi<br />
mimarTulebisTvis Seeqmna ormagi safuZveli. "es sibrtyeebi<br />
SeiZleba Cafiqrebuli iyos, rogorc Semousaz-<br />
Rvravi (sfero, wre, bliTi), an SemosazRvruli (oTxkuTxedi,<br />
grafikuli ujrebi); aqve unda aRiniSnos, rom<br />
yvela SemousazRvrav, anu samijne mrudis gareSe arsebul<br />
sibrtyes rodi aqvs yovelTvis erTmaneTisgan gansxvavebuli<br />
ferdebi (romelTa gansxvaveba sxvadasxva<br />
Seferilobis wyalobiT iqneboda SesaZlebeli), Tumca<br />
yovelTvis amJRavneben iseT Tvisebas, rom sivrces yofen<br />
or nawilad, Tanac - imgvarad, rom erTi naxevris<br />
erTi (gareT mdebare) wertili verafriT ver daukav-<br />
Sirdeba meore naxevris meore (Sida) wertils, Tuki sibrtyis<br />
gadakveTis nebarTva ar arsebobs." akrobatuli<br />
fantaziis am instruqciebs, romelic maTematikuri<br />
wignebis xangrZlivi kiTxvisa Tu kompleqsur-geomet-<br />
190
iuli Caqsov-Caburdulobis Sedegi SeiZleba iyos,<br />
Tan axlavs, Tu SeiZleba iTqvas, imTaviTve keTilmosurned<br />
ganwyobili osvald egeris ostaturad da faqizad<br />
Sesrulebuli naxazebi, romlebic warmoadgenen Cveni<br />
mosazrebis ara marto samganzomilebiani ganpirobebulobis<br />
ilustracias, aramed - maT organzomilebian<br />
gamoyenebasac, raTa es periferiuli zonebis minimum<br />
programuli manifestacia gascdes poeturobis,<br />
rogorc mravalganzomilebiani, Sinaganad da garegnulad<br />
amoyiravebuli warmosaxviTi sferos farglebs.<br />
191
192<br />
realuris paradoqsi xelovnebaSi<br />
amis miRma araferi Zevs.<br />
endi uorholi<br />
buneba xelovnebisa da msjelobis nayofia.<br />
nelson gudmeni<br />
dae, Semzaravi landebi gamogvecxadon.<br />
siuzen sontagi<br />
upirvelesi racionaluri gansxvaveba, romelic<br />
Tvisobrivi niSnebis gansazRvrebas maTi ganusazRvrelobisgan<br />
mijnavs da realuris Sesaxeb saubrisas realurs<br />
konstruqtSi eWvmitanili realobisgan gansxvavebul<br />
adgils miuCens, aris gansxvaveba cnebiTsa da<br />
aracnebiTs Soris. maSasadame, realuri, mxolod negatiurad<br />
daxasiaTebuli, am oridan ukanasknel kategoriaSi<br />
unda moxvdes, maSin, rodesac gansazRvrebebiT<br />
kodirebuli, WeSmariti Tvisebebis gamfiltravi mzera,<br />
ama Tu im Janris interesebze orientirebuli, ama<br />
Tu im konvenciiT gawafuli Tvali realizmis cdunebas<br />
dahyveboda da drosa Tu stilTan misi xelovnuri kav-<br />
SiriT motyuvdeboda. mniSvneloba ara aqvs, Tu ra pozicias<br />
davikavebT: kantianurs Tu konstruqtivistuls<br />
da, Sesabamisad, realuris principul mouxelTeblobaze<br />
gavamaxvilebT yuradRebas Tu nebismieri – sinamdvilis<br />
xelovnurobaze, - is Tvalsazrisi, romelsac<br />
mxedvelobaSi aqvs damkvirvebeli, gansxvavebuli<br />
xedva Tu meTodebi, realurs xSirad iseT sferod aRiqvams,<br />
mecnierebis Tu xelovnebis simboloebs Tavs rom<br />
aridebs, Tumca, amave dros, iseT wvdomasa da aRmoCen-
ebs gvTavazobs, romelTa formulireba an ganxorcieleba<br />
swored mecnierebisa da xelovnebis saSualebiT<br />
xdeba.<br />
zevqsosi da parasiosi<br />
Tu raoden anTropocentristulia xelovnebas-<br />
Tan dakavSirebuli refleqsiebi da Teoriebi, amas saukeTesod<br />
is sayovelTao Tanxmoba mowmobs, romliTac<br />
Tvalisamxvev mimezisSi Sejibris Sesaxeb uZveles antikur<br />
anekdots mogviTxroben. am situaciaSi upiratesobas<br />
xom mudam im xelovans miaweren, vinc daxatuli<br />
fardiT metoqe ise Seacdina, rom suraTis ukeT dasanaxad<br />
misi gadawevis survili gauCina, maSin, rodesac<br />
wesiT sxvas unda gaemarjva: imas, romelmac Tavisi organzomilebiani<br />
iluziiT frinvelebis motyuebac ki<br />
SeZlo. marTalia, analitikuri, mecnieruli poziciidan<br />
frinvelebis aRqma da masTan dakavSirebuli kognituri<br />
unarebi adamianis xedvaze ufro martiv meqanizmad<br />
aris miCneuli, magram Tu amas xelovnebis sin-<br />
Tezuri poziciidan SevxedavT, aucilebeli unda yofiliyo<br />
Sesabamisi vizualuri simbolizmis mniSvne-lovnad<br />
ganvrcoba an ganzogadeba, raTa cxovelebic ki<br />
aeyoliebina. Tumca, am anekdotis ganxilvisas erTi avtori,<br />
Jak lakani, yuradRebas swored frinvelebze amaxvilebs,<br />
rodesac "motyuebisa da Tvalis axvevis" Sesaxeb<br />
laparakobs:<br />
"rodesac frinvelebi zevqsosis mier funjiT moxatul<br />
zedapirs Seesien da amgvarad naxati yurZnis<br />
mtevnebad aRiqves, xelovanis warmateba is rodia, rom<br />
193
miseuli mtevnebi iseve srulyofilad aris gamosaxuli,<br />
rogorc es uficis galereaSi karavajos "baxusis"<br />
Tvalierebisas gvaocebs. is yurZnis mtevnebi marTlac<br />
karavajosTan rom yofiliyo, maSin sworedac rom daujerebelia,<br />
frinvelebs maTken aeRoT gezi, radgan xatvis<br />
aseT forsirebul maneraSi yurZens verafriT amoicnobdnen.<br />
is, rasac frinvelebi nugbrad miiCneven,<br />
bevrad ufro martiv, lakonur miniSnebas unda Seicavdes.<br />
amis sapirispirod, parasiosis magaliTi imas mowmobs,<br />
rom adamianis mosatyueblad sruliad sakmarisia,<br />
mas Tvalwin daxatuli farda avafaroT, anu suraTze<br />
is gamovsaxoT, ris miRmac swadia Caxedva" 1 .<br />
sagulisxmoa, rom lakani iseT "lakonur miniSnebaze"<br />
gvesaubreba, romelic frinvelis gonebisTvis gasageb<br />
Sinaarss itevs maSin, rodesac ufro damajerebeli<br />
iqneboda imis xazgasma, rom organzomilebian na-xats<br />
frinvelebis motyueba ar ZaluZs da mxolod samganzomilebiani<br />
modeli qmnis iseT iluzias, nadavlis<br />
modaraje mxecsac rom izidavs.<br />
194<br />
bruneleCis sarkis eqsperimenti<br />
da fiqsirebuli obieqtivi<br />
adamianis aRqmis unars istoriis faqtori rom ganapirobebs,<br />
amas kidev erTi gavrcelebuli da xSirad<br />
citirebuli eqsperimenti naTelyofs, romelic aRor-<br />
Zinebis xanis arqiteqtorma, filipo bruneleCim Caatara,<br />
savaraudod 1425 wels, da romelsac ervin panofskisa<br />
da, mogvianebiT, Jan-fransua liotaris 2 garda,<br />
pol foierabendic moixseniebs Tavis wignSi "mecniereba,<br />
rogorc xelovneba" 3 .
suraTi<br />
sarke<br />
Tvali<br />
baptisteriumi<br />
bruneleCi florenciis wminda ioanes baptisteriumis<br />
gareTa xeds xatavs, fonad ki gaprialebul sarkes<br />
iRebs. suraTis SuagulSi akeTebs nasvrets, romelic<br />
siRrmeSi farTovdeba, raTa masSi ufro mosaxerxebeli<br />
iyos cali TvaliT Caxedva. eqsperimenti imaSi mdgomareobs,<br />
rom mayurebeli unda dadges zustad im adgilas,<br />
sadac suraTi iqna daxatuli, anu florenciuli<br />
taZris SesasvlelTan, da iq garkveul simaRleze<br />
moTavsebuli suraTis ukana mxridan nasvretSi gaixedos.<br />
uzustesad daangariSebul manZilze, romelic<br />
baptisteriumsa da mayurebels Soris manZils mcire masStabiT<br />
Seesabameba, moTavsebulia sarke, romelSic mayurebeli<br />
xedavs ara mxolod daxatuli baptisteriumis<br />
anarekls, aramed – ormagad areklil namdvil zecasac<br />
da, Tuki im dRes ca moRrublulia, qari maT ormag<br />
anarekls igive mimarTulebiT miaqrolebs, saiTac<br />
namdvili Rrublebi miemarTeba, maT ki baptisteriumisken<br />
mimarTuli mzera maSin ixilavs, Tuki sarkes moa-<br />
Soreben. bruneleCis imis damtkiceba surs, rom mzera<br />
ise SeiZleba moatyuo, rom sinamdvile da xelovneba<br />
195
erTurTisgan veRar gaarCios. "Della pittura"-Si leon batista<br />
alberti amis Sesabamis Teoriasac ayalibebs, romelsac<br />
sul male pirveli kritikosebic gamouCndnen.<br />
"albertim evklidesgan Semdegi principi isesxa:<br />
"rac ufro maxvilia xedvis kuTxe, miT ufro mcire zomis<br />
gveCveneba sagani". keplerisa da dekartes Semdeg<br />
am principma dasavlur optikaSi mniSvnelovani roli<br />
Seasrula. Tanamedrove eniT rom vTqvaT, is fizikuroptikur<br />
sivrcesTan xedvis sivrcis gaigivebas gulisxmobs.<br />
[...] magram mxatvari calTvalebisTvis rodi xatavs,<br />
Tavi uZravad rom aqvT damagrebuli, aramed – ise-<br />
Ti mayureblebisTvis, suraTis win Tavisuflad moZraoba<br />
rom SeuZliaT. raTa maT suraTi mruded ar moeCvenoT,<br />
is srulebiT sxva kanonTa gaTvaliswinebiT unda<br />
daixatos" 4 .<br />
Camera obscura bruneleCis omagi areklvis iluzionistur<br />
gamosaxulebaze bevrad ukeTes modelad gvesaxeba,<br />
rogorc Tvalis, obieqturi xedvis, ise im rolis<br />
gamosaxatad, rac fotografiaSi obieqtivs ekisreba.<br />
mayurebeli aq kvlavac nasvretSi iyureba, magram<br />
amjerad ukve sarkis anareklidan gamosuli sinaTlis<br />
talRebiT Seqmnil suraTs ki aRar xedavs, aramed sina-<br />
Tle aRwevs nasvretis miRma Cabnelebul sivrceSi, romlis<br />
mopirdapire kedelzec Semotrialebuli suraTi<br />
Cndeba. Tavis werilSi "xedvis modernizeba" 5 (1988) jonaTan<br />
qreiri akritikebs im mosazrebas, TiTqos Camera<br />
obscura-s uwyveti ganviTareba fotokameris "centraluri<br />
epistemologiuri figura" yofiliyos. is, paul<br />
foierabendis msgavsad, Zireuli modelis monokularobaze<br />
akeTebs aqcents:<br />
"kameris gaxsna ukavSirdeboda maTematikurad gansazRvrebad<br />
erTaderT wertils, romlidanac SeiZleb-<br />
196
oda samyaros logikurad ganmarteba da warmodgena.<br />
[...] grZnobadi aRqma, romelic, nebismieri gagebiT, sxeulzea<br />
damokidebuli, mTlianad gamoiricxeboda am<br />
meqanikuri, monokularuli xelsawyos reprezentaciaTa<br />
sasargeblod, romlis auTenturoba eWvgareSed miiCneoda.<br />
[...] monokularuli modeli gamoricxavda<br />
TiToeuli Tvalis mier danaxuli gansxvavebuli da, amitomac,<br />
droebiTi, pirobiTi suraTebis urTierTSeTanxmebis<br />
problemas. 6 "<br />
qreiri axerxebs imis Cvenebas, Tu rogor cvlis XIX<br />
s.-Si geometrizirebadi optikis statikur models,<br />
TiToeul mayurebels mudam erTaderT perspeqtivasTan<br />
rom aigivebs, iseTi Tvalsazrisi, romelic xedvas<br />
gancdebisa da sxeulebrivi procesebis drosTan dakav-<br />
Sirebul cvalebadobad aRiqvams.qreiri aseve iziarebs<br />
miSel fukos pozicias, romelic, qreiris azriT, "saganTa<br />
wesrigSi" XVIII da XIX saukuneebs Soris mniSvnelovan<br />
zRvars avlebs da emSvidobeba reprezentaciis<br />
Zvel, kategoriulad fiqsirebul sistemebs, da romelic<br />
sabunebismetyvelo mecnierebaSi, zogad gramatikasa<br />
da faseulobaTa ekonomikur sistemaSi "arqeologiuri"<br />
mignebebiT enciklopediuri Semecnebis am istoriuli<br />
dekonstruqciis demonstrirebas cdilobs.<br />
reprezentacia da malkolm morlis bade<br />
reprezentaciis sistemaTa aRsasrulis aRsaniSnavad<br />
fukom Tavis "saganTa wesrigs" velaskesis "sefeqalebis"<br />
SesaniSnavi saxelovnebaTmcodneo analizi<br />
warumZRvara. marTalia, modelTa im sinamdviles, romelsac<br />
bruneleCis sarkis konstruqcia da Camera obscura<br />
197
iyenebs, aq suraTis organzomilebiani simboluri sivrcis<br />
ukuqceviToba cvlis, magram modelTa struqturebi<br />
ramdenadme mainc aris SemorCenili: sinaTle, TiTqmis<br />
Camera-s inversiis saxiT, gars exveva "gamosaxul<br />
adamianebsa da mayurebels, is mTlianad msWvalavs da<br />
gadalaxavs scenas (rogorc oTaxs, ise – tilos, tiloze<br />
gamosaxul oTaxsac da – im oTaxsac, sadac suraTiani<br />
molbertia moTavsebuli), yovelives mxatvris mzeris<br />
prizmaSi atarebs da im wertilSi aTavsebs, sadac<br />
mxatvari maT asaxvas Seudgeba" 7 . xolo iq, sadac xatvisas<br />
velaskesi imyofeboda da sadac Cven Tavsac aRmovaCenT<br />
mnaxvelis saxiT, warmosaxviT sinamdvileSi is<br />
samefo wyvili dabrZanebula, romelic daxatulma mxatvarma<br />
suraTze unda aRbeWdos da romelsac suraTis<br />
siRrmeSi moTavsebuli sarke bundovnad ireklavs.<br />
rodesac Tomas struTi Tavisi erT-erT fotoetiud-<br />
Si "Museo del Prado 7, Madrid 2005" am suraTs iyenebs, xedvis<br />
kuTxe Secvlilia: velaskesis tilo fotosuraTis<br />
marjvena zeda kuTxeSi eqceva, sefeqalebis win ki skolis<br />
formiani gogonebi dganan, gofrifebuli qvedaboloebiTa<br />
da maRali windebiT. istoriulad markirebuli<br />
erTi gamosaxuleba meoris komentirebas axdebs<br />
da TvalsaCinod asaxavs rogorc mxatvrobasTan fotografiis<br />
mimarTebas, ise – muzeumSi xelovnebis aRqmas<br />
anda, piriqiT, mis miuReblobas.<br />
ukuqceviTobis kidev erT formas mimarTavs malkolm<br />
morli, rodesac sakuTari naxatiT axdens ian vermeeris<br />
"samxatvro xelovnebis" saplakato reproduqciis<br />
gadmocemas. Tuki struTis fotosuraTis SemTxvevaSi<br />
daxatuli sarke jer kidev afarToebs rogorc<br />
fotoze asaxuli suraTis, ise TviT fotos mxatvrul<br />
sivrces, morli sul sxvagvar xerxs mimarTavs: fotos<br />
198
eproduqcias, ferTa filtris saxiT, baded Wimavs or<br />
daxatul suraTs Soris. vermeeris "samxatvro xelovnebis"<br />
SemTxvevaSi mTlad velaskesisebur daxvewil<br />
Sedegs ver vaRwevT (velaskesTan mayurebelTa mzera<br />
daxatuli xelovanis mzeras xvdeba); aq imave mimarTulebiT<br />
viyurebiT, saiTac – ukana planze gamosaxuli<br />
mxatvari da, amgvarad, Tvalwin misi modeli gvyavs. imis<br />
gamo, rom vermeerTan, rogorc misTvis aris damaxasiaTebeli,<br />
suraTis sivrce marcxnidan da ukana planidan<br />
aris ganaTebuli, maSin, rodesac velaskesis sefeqalebs<br />
wina planidan da marjvnidan ecemaT sinaTle,<br />
velaskesis mier bnel kedlebze bundovnad miniSnebuli<br />
suraTebisgan gansxvavebiT, vermeeri imdenad mkafiod<br />
gamosaxavs ukana planze Camokidebul rukas, rom<br />
masSi 1580 wlamde periodis niderlandebis topologia<br />
amoicnoba. Tuki velaskesi tilos ukana mxares gviCvenebs,<br />
vermeeris suraTis marcxena kuTxeSi Camofarebuli<br />
mZime farda reprezentaciisa da realizmis jerac<br />
uwyvet, klasikur kavSirze migvaniSnebs, magidaze<br />
dadebuli niRabi ki mimezisis simbolod gvevlineba. ase<br />
rom, aq kvlavac Semodis reprezentaciaTa sistema, romlis<br />
paradigmad ruka gvevlineba da romelsac Jan bodriari<br />
uaryofs Tavisi Txzulebis "realuris agonia"<br />
dasawyisSi. is Tavidan xorxe luis borxesis moTxrobas<br />
ixsenebs, imas, romelSic laparakia rukaze, romelsac<br />
sabolood miwis swored is monakveTi faravs, romelic<br />
maszea gamosaxuli. sabolood naTqvamia:<br />
"dResdReobiT abstraqcia rukis, dublikatis, sarkis<br />
Tu cnebis saxiT aRar arsebobs. garda amisa, simulacia<br />
ukve aRar ukavSirdeba garkveul teritorias,<br />
referencirebul arsebas Tu substancias. is iyenebs<br />
sxvadasxva models iseTi realuris generirebisTvis,<br />
199
omelsac arc warmomavloba gaaCnia, arc – realoba,<br />
da romelsac SeiZleba hiperrealuri ewodos. teritoria<br />
ukve win aRar uZRvis mis amsaxvel rukas da arc<br />
masze ufro drogamZlea. amieridan yvelaferi piriqiTaa:<br />
[...] ara ruka, aramed realuris kvalia mimofantuli<br />
aqa-iq da udabnoSi ganagrZobs arsebobas, - ara<br />
imperiis udabnoSi, aramed Cvens udabnoSi, TviT realuris<br />
udabnoSi." 8<br />
am kartografiuli Tezisis ilustraciad, romelic<br />
bodriaris Tvalsazriss iziarebs, gvevlineba is<br />
faqti, rom morli originals jvaredin CarCos afarebs,<br />
180 gradusiT Semoabrunebs, da ise cvlis naxatze<br />
mayureblis zogad STabeWdilebas, rom SeuZlebeli<br />
xdeba saganTa moxazulobis aRqma; mas erTi ujredidan<br />
meoreSi gadaaqvs TiToeul maTganSi moTavsebuli fer-<br />
Ta urTierTSerwyma. Tumca, morlis mier plakatis sibrtyeze<br />
gadasmuli akrilis fena gamosaxulebas auxeSebs,<br />
plakatze nabeWdi oTxi feri mkveTrad Cans figuraTa<br />
napirebsa da, yvelaze metad, saxelosnos iatakis<br />
Sav-TeTr filebze. Jan-klod lebenStaini yuradRebas<br />
imaze amaxvilebs, rom TviT morli Tavis namuSevrebs<br />
hiperrealizmisa Tu fotorealizmis terminebiT ar<br />
gansazRvravs:<br />
"post-popi? radikaluri realizmi? gamZafrebuli<br />
fokusis realizmi? fotografiuli realizmi? eqtaqromizmi?<br />
safrangeTsa da sxva qveynebSi amas "hiperrealizmi"<br />
ewoda, aSS-Si ki iseTma terminma moikida<br />
fexi, rogoric "fotorealizmia". es ukanaskneli morlis<br />
ar moewona [...]. TviTon "superrealizmi" arCia (1930<br />
wels mondrianma ukve gamoiyena termini "superrealisturi<br />
xelovneba"); ufro mogvianebiT, rogorc Cans,<br />
200
distanciis SesanarCuneblad, "zedmiwevniT ferwerasac"<br />
axsenebda." 9<br />
morlis tilo "doRis trasa" (Race Track) cxenebisdoRisTvis<br />
gankuTvnil gzas asaxavs, risTvisac morlim<br />
erT-erTi samxreTafrikuli turistuli saagentos<br />
sareklamo posteri gamoiyena (1970). morli monotipurad<br />
dabeWdili "X"-iT akonkretebs naxatis sibrtyes,<br />
rac, amavdroulad, plakatis citatisTvis xazis<br />
gadasmadac aRiqmeba; amiT is sakuTar superrealistur<br />
maneras TviTonve uaryofs. mocemul SemoqmedebiT fazaSi<br />
is sul ufro uxeS zomebs mimarTavs, maT Soris –<br />
naxatis iluzionistur donezec, rac imiT gamoixateba,<br />
rom originali TiTqos gafleTil-danakuwebulad<br />
warmogvidgeba; agreTve - saxeldobr sagnobriv donezec,<br />
ris magaliTadac suraTSi CarWobili dana gvevlineba<br />
("ubedureba" - Disaster, 1972–1974). performansi<br />
da kolaJi an, SesaZloa, asamblaJic, naTels xdian imas,<br />
rasac hiperrealizmSi akribuli ferwera, anda popartSi<br />
seriuli produqciebi, moaqcevs CrdilSi: imas,<br />
rom namuSevari - iqneba es fotosuraTi, posteri, wignis<br />
yda, supis kolofi Tu konservis qila - xelovnebis<br />
am mimarTulebis amosaval wertilad Readymade-s aqcevs.<br />
fotografiuli realizmi<br />
mokvecili indeqsurobis niSniT<br />
1972 wels kaselis axali galereis qveda sarTulze<br />
gamarTul, harald zemanis mier kurirebul, gamofenaze<br />
"documenta 5" naCvenebi iqna im mimdinareobis mravali<br />
warmomadgenlis namuSevrebi, romelsac gamofenis<br />
201
organizatorebma "fotografiuli realizmi" uwodes;<br />
eseni iyvnen jasper jonsi, riCard artSvageri, Cak<br />
qlouzi, gerhard rixteri, ralf goingzi, duein hensoni,<br />
franc gertSi da malkolm morli; amiT aRiarebul<br />
iqna xelovanTa am jgufis Semoqmedebis TviTmyofadi<br />
manera. Jan-kristof amanma katalogSi am mimdinareobisTvis<br />
damaxasiaTebeli eqvsi kriteriumi daasaxela:<br />
1. rixteris msgavs SemTxvevaSi, fonad TiTqmis mudam<br />
fotosuraTi an diapozitivia gamoyenebuli;<br />
2. tradiciul kompozicias cvlis suraTis siRrmeSi<br />
proecirebuli fotografiuli fonis arCevani;<br />
3. xelwera, rogorc ganmasxvavebeli niSani, sruliad<br />
gamoiricxeba;<br />
4. asaxuli sagani originalis (fonis) Sesabamisad,<br />
zustad aris gamosaxuli;<br />
5. motivebi mTlianad xelovanisa da misi garemocvis<br />
yoveldRiuri cxovrebidan aris nasasxebi;<br />
6. fotografiuli foni damxmare saSualeba ki<br />
ara, sagangebod SerCeuli amosavali mdgomareobaa suraTis<br />
suraTisTvis (am konteqstSi eqstremalurad<br />
JRers rixteris gamonaTqvami: "fotosuraTi ferweris<br />
damxmare saSualeba ki ar aris, aramed, piriqiT, ferweraa<br />
damxmare saSualeba ferwerulad Seqmnili fotosTvis")<br />
10 .<br />
ramdenadac gonivruli da gabeduli nabijia katalogSi<br />
amgvari kriteriumebis Camoyalibeba, imdenadve<br />
ueWvelia faqti, rom, Tundac im saSualebis gamo, romlebiTac<br />
maTi formulireba moxda, isini ver uZlebs<br />
seriozul gadamowmebas. Tundac – imas, Tu ramdenad<br />
zustad gamoxatavs aucilebel mxatvrul maneras sityva<br />
"zustad". aseve, morlis badis meTodi, uSualo<br />
202
gadatanas rom uaxlovdeba, ara mxolod gviCvenebs sizustis<br />
mTel SesaZlo diapazons, aramed – funjis odnav<br />
uxeSi monasmis SemTxvevaSi – eqspresiul Jestsac<br />
ar gamoricxavs; igive SeiZleba iTqvas sxva mxatvruli<br />
manerebis Sesaxeb, romlebic fotosuraTis msgavsad axdens<br />
tiloze originalis proecirebas.<br />
originalad fotografiis amorCevas is upiratesoba<br />
aqvs, rom fotosuraTebi ara mxolod istoriulad<br />
iZleva gamomsaxvelobis sruliad axal saSualebebs,<br />
aramed, Tuki maT niSnebad miviCnevT, niSnisa da<br />
gamosaxulebis statusebis Sesaxeb diskusiaSi saukeTeso<br />
nimuSad gamodgeba. Carlz s. pirsi erTmaneTisgan<br />
ganasxvavebs "ikonur" niSnebs, romlebic TavianT referents<br />
msgavsebiT ukavSirdeba, "indeqsurs", romlebic<br />
garegnulad imave efeqts qmnis, rasac – referenti<br />
(rogorc kvamli da orTqli) da – "simbolurs", romlis<br />
kavSiri referentTan konvenciuria. fotografias<br />
pirsi TviTonve miakuTvnebs indeqsur niSnebs. rolan<br />
barti mas kvaldakval mihyveba, rodesac, fotografiiT<br />
dakavebuli adamianebis SesaZlo manipulaciaTa Soris,<br />
upiratesobas arc Cabnelebul oTaxSi gamJRavnebas,<br />
arc kameris damontaJebas, obieqtivs, perspeqtivas,<br />
SuqCrdilsa Tu ekrans aniWebs, aramed – fotoqa-<br />
Raldze qimiuri reaqciis meSveobiT sinaTlis talRebis<br />
uSualo gavlenas. amgvarad, barti im daskvnamde<br />
midis, rom fotografiis Zireul princips xelovneba<br />
an komunikacia ki ara, referencia warmoadgens. is faqti,<br />
rom fotografia, misi cifruli reproducirebis,<br />
sayovelTao gavrcelebisa da survilisamebr Secvlis<br />
epoqaSi dokumentaciis kidev ufro arasando sa-<br />
Sualebad iqca, vidre – retuSis dros, bevrs verafers<br />
aklebs am principuli xedvis damajereblobas. Tuki<br />
203
adre Camera obscura da fotokamera Tvalis models warmoadgenda,<br />
- fiziologi helmholcisTvis maSinac ki<br />
aSkara iyo xelsawyoebTan SedarebiT am organos teqnikuri<br />
nakluloba (brma laqebi, ferTa gafantva, dazolili<br />
Crdilebi), - axla suraTis cifruli kodireba<br />
da proecireba mxedvelobis procesis modelad aris<br />
warmodgenili, miuxedavad sruliad gansxvavebuli gavlenisa<br />
da organizebisa. suraTis damuSavebis cifrulad<br />
gavrcobilma SesaZleblobebma wesiT im zRvarze<br />
unda migviTiTos, rasac rolan barti xelovnebasa da<br />
fotografias Soris avlebs. "naTel oTaxSi" gamoTqmuli<br />
misi mosazrebebi xom mogonebebis fotografiasa<br />
da istoriul fotografias ukavSirdeba da "studium"-<br />
is (codnis) da "punctum"-is (mimzidveli detalis) cnebebiT,<br />
upirveles yovlisa, nanaxi fotografiebiT mogvril<br />
sakuTar STabeWdilebas uRrmavdeba; amasTan, "punctum"<br />
SeiZleba gavigoT, rogorc realobis swored is<br />
gansaxiereba, ramac mnaxvels fotosuraTisadmi interesi<br />
unda aRuZras, maSin, rodesac, valter beniaminis<br />
mier "fotografiis mcire istriaSi" gamoTqmuli Tvalsazrisis<br />
Tanaxmad, codna xdis SesaZlebels fotosuraTebis<br />
wakiTxvas, gaSifrvasa da istoriul indeqsad<br />
miCnevas.<br />
axali paradigmis saxiT indeqsurobis instalirebas<br />
cdilobs amerikeli xelovnebaTmcodne rozalind<br />
i. krausi. mas Semohyavs lingvistika da lakani da, Tavisi<br />
Tanamoazreebis, hol fosterisa da benjamin baClos<br />
msgavsad, modernizmis im formalistur xedvas emijneba,<br />
ufrosi Taobis mkvlevrebma rom Camoayalibes. indeqsurobasTan<br />
dakavSirebul Tavis narkvevSi "Notes on<br />
the Index I + II" krausi amosaval wertilad iRebs mxatvrul<br />
fotografias (men rei) da sinaTlis fizikuri ana-<br />
204
eWdis saxiT ukavSirebs mas marsel diuSanis Readymadeebs,<br />
romlebic mas miaCnia subieqturi saavtoro xelovnebidan,<br />
romelic arasodes Tavisufldeba eqspresiuli<br />
niSnebisgan, paradigmaTa namdvil gadasvlad obieqtur<br />
SemoqmedebaSi. 1970-iani wlebis xelovnebis mravalsaxovnebasTan<br />
dakavSirebiT krausi aseT kiTxvas<br />
svams:<br />
"magram koleqtiuri stilis ararseboba gana WeSmariti<br />
gansxvavebulobis niSania? iqneb, yvela es garemoeba<br />
sul sxva raRacis maniSnebelia?" 11<br />
vito akonCis 1973 wels Sesrulebul videonamuSevarTan<br />
dakavSirebiT, romelsac "Air Time" ("airis dro")<br />
ewodeba da romelic avtors sarkis sakuTar anarekl-<br />
Tan saubarSi warmogvidgens, krausi ixsenebs "shift"-is<br />
(gadaadgilebis) iakobsoniseul lingvistur kategorias,<br />
romelsac piris nacvalsaxelebic miekuTvneba;<br />
lingvistis azriT, am ukanasknelT mxolod imitom<br />
aqvT azri, rom azrs icvlian, "carielebi" arian da mosaubres<br />
gansxvavebuli SinaarsiT maTi gamoyeneba Seu-<br />
Zlia. imave naSromSi krausi moixseniebs lakaniseul<br />
"sarkis stadias", romelsac eqvsidan Tvramet Tvemde<br />
Cvili bavSvebi miekuTvnebian. imgvar saganTan sakuTari<br />
Tavis gaigiveba, romelic pirveladi gaucxoebis gamo<br />
gareSed aRiqmeba, lakanisTvis "warmosaxviTis" safuZvels<br />
warmoadgens, maSin, rodesac enaTmecnierebas<br />
preeqsistenciur CarCo-garemoebebTan uwevs dapirispireba<br />
da amiT istoriul ganzomilebas, - "simboluris"<br />
safuZvels - uxsnis gzas. raTa simboluris mniSvnelobis<br />
wvdoma gaxdes SesaZlebeli, Cvili bavSvisTvis,<br />
romelic sarkis win aRmoCndeba, aucilebelia, iqve iyos<br />
mesame pirovneba, romelic identifikacias gauadvilebs<br />
da amdenad ganaxorcielebs "triangulacias",<br />
205
ac warmosaxviTis, simbolurisa da realuris erTur-<br />
Tisgan gansxvavebas gulisxmobs; am cnebebs Seesabameba<br />
"suraTi", "signifikati" da "signifikanti".<br />
hol fosteri "realuris dabrunebaSi" agreTve<br />
saubrobs lakanis "shift"-ze, Tanamedrove xelovnebisTvis<br />
damaxasiaTebel iseT gadaadgilebaze, gansakuTrebuli<br />
simkveTriT sindi Sermenis SemoqmedebaSi rom iCens<br />
Tavs. is am azrs lakanis "fsiqoanalizis oTx Zireul<br />
cnebaSi" Camoyalibebul sam sqemaze dayrdnobiT<br />
aviTarebs. pirveli sqema - obieqti - suraTi/xati - geometriuli<br />
wertili - "gvaxsenebs optikas, romelic operatiuli<br />
montaJis dros gamoiyeneba da romlis drosac<br />
Tavdayira gadabrunebuli perspeqtivis gamoyeneba<br />
xdeba. 12 "<br />
obieqti suraTi/xati geometriuli wertili<br />
sinaTlis ekrani tablo<br />
wertili<br />
lakanis xatovani metyvelebis Tanaxmad, perspeqtivis<br />
gadabrunebisas mayurebeli mzeris obieqti xdeba<br />
da sabolood TviTon iqceva suraTad. am poziciis<br />
nimuSad hol fosteri sindi Sermenis Film Stills-iT Sesrulebul<br />
adrul namuSevrebs asaxelebs: "1975-1982<br />
wlebis adreul namuSevrebSi, Standfotos-Ti dawyebuli,<br />
fonis proeqciebiT, Centerfolds-iT da ferTa cdebiT dam-<br />
Tavrebuli, SermanisTvis suraTis arss subieqti warmoadgens.<br />
[...] marTalia, misi subieqtebi xedaven, magram<br />
206
isini, upirveles yovlisa, TviTon iqcevian xedvis obieqtebad."<br />
13<br />
meore sqema, sinaTlis punqti - ekrani - tablo, lakanis<br />
Tanaxmad, suraTis punqtSi ganTavsebul subieqts<br />
saSualebas aZlevs, dainaxos sinaTlis punqtSi arsebuli<br />
obieqti; mas ekrani icavs, winaaRmdeg SemTxveva-<br />
Si, realurTan Sexeba daabrmavebda. ekrani, rogorc<br />
laqa, faravs ori koncentruli wrisagan Semdgari lakaniseuli<br />
ilustraciis centrs. lakani imowmebs moris<br />
merlo-pontis "aRqmis fenomenologias", sadac<br />
laparakia sinaTlis iseT eqsperimentebze, dabrmavebis<br />
efeqts rom qmnis, romlis drosac momcro ekrani<br />
saSualebas iZleva, davinaxoT sinaTlis sxiviT dafaruli<br />
obieqti; Semdeg lakani ganagrZobs: "ltolvas-<br />
Tan mimarTebaSi realoba mxolod da mxolod marginaluria"<br />
14 . fosteris azriT, am SemTxvevas Seesabameba<br />
sindi Sermenis Sua periodis (1987-1990) namuSevrebi -<br />
modebis fotografiebi, zRapris ilustraciebi, xelovnebis<br />
istoriasTan dakavSirebuli portretebi da katastrofebis<br />
amsaxveli suraTebi. unda iTqvas, rom is<br />
ver axerxebs meore fazis pirvelisgan arsebiTad gamijnvas,<br />
sxvaTa Soris, imis gamoc, rom gaugebrad JRers<br />
misi mtkiceba, rom xelovani "uaxlovdeba suraTis ekrans,<br />
mis reprezentaciul repertuars".<br />
mzera suraTi/xati warmodgenis<br />
ekrani subieqti<br />
207
lakanis mesame sqema pirvel or sqemas erTmaneTs<br />
afarebs, ris Sedegadac suraTi/xati da ekrani SuaSi<br />
eqceva, marjvniv warmosaxvis subieqi aRmoCndeba, marcxniv<br />
ki - mzera. "mxolod subieqti - adamianuri subieqti,<br />
swrafvisa da survilis matarebeli, romelic,<br />
saboloo jamSi, adamianis arsTan igivdeba, cxovelisgan<br />
gansxvavebiT, mTlianad ar eqvemdebareba am SeboWilobas.<br />
is gansakuTrebulad gamoirCeva. riT? imiT,<br />
rom ekranis funqcias mTliani sistemidan gamohyofs<br />
da mas eTamaSeba. marTlac, adamians niRbiT TamaSi xelewifeba;<br />
ekrani ki am SemTxvevaSi Suamavlis funqcias<br />
asrulebs" 15 . niRbiT TamaSi mzeris asxletas, aridebas<br />
unda niSnavdes, im mzerisa, rogorc is lakans esmis:<br />
rogorc gaumaZRari, xarbi Tvalis boroti da saSiSi<br />
mzera. lakanis TqmiT, ekranma mzera unda moarjulos<br />
da far-xmali daayrevinos. am Sualeduri instanciis<br />
gauqmebis, ekranis gaxleCis SemTxvevaSi, realuri Tavis<br />
qaosur, uformo arss gamoavlenda. pop-artic, romelsac<br />
fosteri siurealizmis perspeqtividan udgeba,<br />
gansakuTrebiT endi uorholiseuli "ubedurebis" seria<br />
da sxva, uaxlovebs fosteris msjelobas lakanis<br />
sizmris Teoriasa da bartis "punctum"-s. am SemTxveva-<br />
Si, swored "silkscreens" axdens lakaniseuli ekranis rRvevas.<br />
duein hensonisa da jon de andreas figurebis xelovnuroba,<br />
misi azriT, iluzionizmis iseT dones aRwevs,<br />
rom isini realurTan SexebaSi Sedis: "es xelovneba<br />
Segnebulad imasve sCadis, rasac siurrealizmi gaucnobiereblad<br />
akeTebda: iluzionizmi realuris zRvramde<br />
mihyavs. aq iluzionizmi moCvenebiTi fenebiT ki<br />
ar faravs realurs, aramed, piriqiT, ucnauri, SemaSfoTebeli<br />
sagnebis CvenebiT aSiSvlebs mas [...]" am strategiis<br />
gverdiT is meore strategias ayenebs, romel-<br />
208
ic ufro pirdapiri gziT aRwevs mizans: "meore gza pirvelis<br />
sawinaaRmdegoa, Tumca, imave mizniskenaa mimarTuli:<br />
is uars ambobs iluzionizmze, ufro swored<br />
ki – obieqtisa da mzeris nebismier sublimaciaze, raTa<br />
gamoixmos realuri, rogorc aseTi" 16 .<br />
am meore strategiis nimuSad fosters swored sindi<br />
Sermenis namuSevrebi miaCnia. marTalia, fosteri<br />
aqac konvenciebis da, aqedan gamomdinare, formebis enis<br />
warmoqmnis garduval safrTxes xedavs, gansakuTrebiT,<br />
"kodirebuli eqspresionizmis" SemTxvevaSi, magram<br />
realuris gamoaSkaravebis principul SesaZleblobaSi<br />
mainc ar epareba eWvi.<br />
mixael fridi naSromSi "ratom iZens fotografia<br />
rogorc xelovneba iseT mniSvnelobas, rogoric arasodes<br />
hqonia" gamoTqvams azrs, rom "Sermenis namuSevrebisadmi<br />
miZRvnili vrceli kritikuli literatura<br />
metwilad gadaWarbebulad Teoriulia", xolo am xelovanis<br />
mier Seqmnili Film Stills jer kidev "xelovneba<br />
da obiqturoba"-Si Camoyalibebuli sakuTari cnebis -<br />
antiTeatraluroba xelovnebaSi - ganxorcielebad<br />
miaCnia: "miuxedavad im faqtisa, rom is TiTqosda kameris<br />
win "msaxiobobda", [...] Sermeni, amave dros, erideboda<br />
emociis gamoxatvas da iseT scenebs, romelic mayurebels<br />
SeiZleba, am sityvis uaryofiTi gagebiT, Teatralurad<br />
moCveneboda" 17 . rogorc wignis saTauri<br />
ityobineba, frids, bartisgan gansxvavebiT, arc is uWirs,<br />
rom fotosuraTebi CarCoSi Casmul da kedelze<br />
Camokidebul xelovnebis nimuSebad gaasaRos 18 (is maT<br />
XVII-XVIII saukuneebis ferwerul tiloebs upirispirebs),<br />
fotosuraTis arc filmis Janridan gamomdinare<br />
gaanalizeba miaCnia problemad, ris motivaciasac Sermenis<br />
Stills-is garda hiroSi sugimotosa da jef holzis<br />
209
namuSevrebiTac axdens (es ukanaskneli Tavis Catalogue<br />
raisonné-Si fotosuraTebs or kategoriad anawilebs:<br />
"dokumenturi" da "kinematografiuli"). mxatvruli<br />
fotografiis mzardi gavrcelebis pirobebSi frids<br />
miaCnia, rom realizmisa da modernizmis urTierTdamokidebulebis<br />
mravali miseuli Tema axleburad aris<br />
wamoWrili. igi mTel Tavs uTmobs bartis "punctum"-<br />
s, romelic, misi azriT, mxolod daudgmel fotosuraTebSia<br />
SesaZlebeli. fridi cdilobs, sakuTari "fu-<br />
Zemdebluri kritikuli teqsti "xelovneba da obieqturoba"<br />
bartis "patara wignTan" SesabamisobaSi moiazros.<br />
"punctum"-s igi ukavSirebs marsel prustis SegrZnebebs,<br />
romlebic gaucnobiereblad iwvevs mZafr mogonebas,<br />
miuxedavad imisa, an iqneb swored imis gamo,<br />
rom barti am kavSirs uaryofs, amtkicebs ra, rom fotosuraTis<br />
naxvisas ara mogonebaTa aRZvras, aramed<br />
iseTi sinamdvilis danaxvas elis, romelic odesme realurad<br />
arsebobda. rac Seexeba Tomas dimendis fotosuraTebs,<br />
isini, fridis azriT, xelovanis intenciebiT<br />
aris "damsuyebuli". saamisod aucilebel winapirobad<br />
is miaCnia, rom xelovnebis nimuSs dimendis mier Seqmnili<br />
samganzomilebiani sivrciTi modelebi ki ara,<br />
swored es fotosuraTebi warmoadgens. fotoqaRaldze<br />
modelebisa da ganaTebis dafiqsireba, rogorc<br />
Cans, fridisTvis sakmarisia saimisod, rom yvelanairi<br />
SemTxveviToba sabolood gamoiricxos. sakmaod gaugebaria,<br />
Tu ratom ar SeiZleba gamofenaze gatanili<br />
modeli Camoscildes realobas (Tundac, masStabis,<br />
kvarcxlbekisa Tu sxva ramis meSveobiT) da ratom uaxlovdeba<br />
isini realobas mxolod da mxolod maTi samganzomilebianobis<br />
gamo (es garemoeba xom xelovnebad<br />
qandakebis miCnevasac gaarTulebda).<br />
210
simbolos niSniT enis filosofiis<br />
konvencionalizmi<br />
enis filosofiis sferoSi 1970-iani wlebis amerikaSi<br />
Cndeba xelovnebis kritikuli Teoria, romlis Tanaxmadac<br />
xelovnebas principulad ar SeuZlia realobis<br />
asaxva. arTur k. danto naSromSi "xelovnebis dasasrulis<br />
Semdgom" ambobs:<br />
"modernis epoqa maSin dasrulda, rodesac SeuZlebeli<br />
gaxda xelovnebis nimuSebsa da ubralo realur<br />
obieqtebs Soris grinbergis mier aRmoCenili dilemis<br />
artikulireba ara mxolod vizualuri cnebebiT, da materialurma<br />
esTetikam garduvalad dauTmo Tavisi<br />
adgili mniSvnelobis esTetikas. es ki, Cemi TvalsazrisiT,<br />
popis dabadebasTan erTad moxda" 19<br />
danto, marTalia, aRiarebs Tanamedroveobis materialistur<br />
esTetikas, romlis Tanaxmadac, magali-<br />
Tad, Sav-TeTri suraTi konkretuli sagnis, "suraTis",<br />
saxiT ise konkretdeba, rom sakuTari Tavis garda aRarafers<br />
aRniSnavs da, amdenad, Readymade-Si aRwevs srulyofas.<br />
masTan dakavSirebuli xelovnebis industriisa<br />
da instituciebis gansazRvrebis Zalas danto ar aTavisuflebs,<br />
magram amasTan Tvlis, rom xelovnebasa da<br />
realobas Soris zRvari gadalaxuli an sulac waSlilia.<br />
imis Taobaze, Tu rogor Semofarglavs sakuTar<br />
Tavs realoba, danto ar msjelobs, magram, rogorc<br />
Cans, swored amaze metyvelebs is naSromebi, romlebic<br />
man materialistur esTetikas miuZRvna.<br />
nelson gudmeni "xelovnebis enebSi" msgavsebisadmi<br />
sruliad sxvagvar damokidebulebas gamoTqvams. is<br />
uaryofs mis im funqcias, romelic niSnebs maT ref-<br />
211
erentebTan akavSirebs, riTac calsaxad gamoricxavs<br />
pirsiseuli niSnebis klasifikaciis erT-erT Semadgenels:<br />
"faqti isaa, rom ama Tu im sagnisa Tu movlenis aRsaniSnavad<br />
suraTi mis simbolod, aRmniSvnelad unda<br />
iqces, mas unda miemarTebodes; da am mimarTebiTi kav-<br />
Siris Sesaqmnelad aranairi msgavseba ar kmara. [...] "mar-<br />
Tali suraTi sagnis zedmiwevniT erTguli asli unda<br />
iyos", - amgvari mtkiceba uaRresad gulubryvilod mimaCnia.<br />
radgan Cem winaSe arsebuli sagani mamakacia, adamiani,<br />
uricxv atomTa gundi, ujredebis kompleqsi, qu-<br />
Cis mevioline, megobari, SeSlili da kidev ra aRar[...]<br />
Tuki es yovelive mocemuli sagnis arsebobis variantebia,<br />
maSin ar arsebobs misi asaxvis erTaderTi varianti;<br />
yvelas erTdroulad ki ver avsaxav. da, romc SevZlo,<br />
- rac ufro kargad gamomiva es, miT ufro Sors iqneba<br />
Sedegi realuri sagnisagan" 20 .<br />
"warmosaxviTis", "realurisa" da "simboluris"<br />
triadasTan signifikantTa SesaZlo mimarTebaze fiqri<br />
unda ganxorcieldes simboluris sferoSi, romelic<br />
istoriulad da kulturulad aris windawin gapirobebuli,<br />
magram enis filosofosi gudmeni kidev<br />
erT SezRudvas iTxovs: niSanTa pirsiseuli klasifikaciidan<br />
- "xati", "indeqsi", "simbolo" - is mxolod ukanasknels<br />
miiCnevs gamarTlebulad, Tumca aRiarebs,<br />
rom yvela maTgans SeuZlia, konvenciis wyalobiT, sruliad<br />
gansxvavebul rames aRniSnavdes, maSasadame, ara<br />
mxolod xelovnebis nimuSebisgan iTxovs, rom isini<br />
raRacis aRmniSvneli iyon, aramed TviT mniSvnelobisgan<br />
moelis, gansazRvrebis Tu Cveulebis wyalobiT, ra-<br />
Rac aRniSnos. enobriv mniSvnelobaze yuradRebis gamaxvilebasTan<br />
erTad TvalSi gvecema agreTve erTgvari<br />
212
kategoriuli esencializmi, gudmenis argumentacia<br />
amJravnebs aRqmulis Sesaxeb codnas (atomTa gundi,<br />
ujredTa kompleqsi...); amgvarad, suraTisa da masze<br />
aRbeWdili sagnis Sesaxeb diskusia imTaviTve gansxvavebul<br />
mimarTulebas iZens, vidre – im SemTxvevaSi, roca<br />
amosaval wertilad zedapirTa kontinuumis Sesaxeb<br />
fenomenologiuri gansjaa aRebuli.<br />
jer kidev ervin panofski ganixilavda sworxazovan<br />
perspeqtivas, rogorc simbolur sistemas.<br />
"radgan usasrulo, statikuri da homogenuri,<br />
mokled rom vTqvaT, wminda maTematikuri sivrcis struqtura<br />
fsiqofiziologiuri sivrcisas upirispirdeba"<br />
21 .<br />
gudmeni masxrad igdebs im Tvalsazriss, romelic<br />
perspeqtiul asaxvas perspeqtiul aRqmasTan aigivebs<br />
da msgavsebas suraTisa da masze gamosaxuli sagnidan<br />
gamomavali sinaTlis sxivebiT asabuTebs, erTurTs<br />
srulad rom emTxveva. aRqmulis enobrivi konotaciidan<br />
is gadadis aRbeWdilis denotaciaze, romelic<br />
misTvis aseve enobrivad, e. i. simbolur-konvenciurad,<br />
an, Sesabamisad, gansazRvrebiT aris fiqsirebuli. iluziis<br />
xarisxSi, anu imis albaTobaSi, rom suraTze asaxuli<br />
TviT suraTSi agvereva, gudmeni ver xedavs realizmis<br />
gradaciis SesaZleblobas. am Tvalsazriss, mar-<br />
Talia, is upiratesoba eqneboda, rom fiqciis elementebi<br />
(rogorc, magaliTad, calrqiani cxenebi) realur<br />
sagnebs gautoldebodnen, magram amiT sinamdvile-<br />
Si mxolod ama Tu im simboluri enis gavrceleba da<br />
moxerxebuloba Sefasdeboda.<br />
"swored aq Zevs, Cemi azriT, realurobis sacdeli<br />
qva: ara informaciis raodenobaSi, aramed – im simsubuqeSi,<br />
romliTac es informacia moedineba. es ki ima-<br />
213
zea damokidebuli, Tu ramdenad stereotipulia asaxvis<br />
modusi, ramdenad farTod gamoiyeneba mis mier Semotanili<br />
gansazRvreba-iarliyebi. realizmi pirobi-<br />
Tia; mas ganapirobebs reprezentaciebis is sistema, romelic<br />
ama Tu im mocemul epoqaSi mocemuli kulturisa<br />
Tu pirovnebisTvis normas warmoadgens" 22 .<br />
gudmenis Tvalsazrisi siRrmiseulad gansxvavdeba,<br />
Tundac, iseTi moazrovnis Tvalsazrisisgan, rogoric<br />
fukoa: is ar iTvaliswinebs kategoriebze damyarebul<br />
reprezentaciebis sistemasTan Tanamedroveobis<br />
aranair gansakuTrebul ganxeTqilebas, aramed saubrobs<br />
mxolod da mxolod kulturidan gamomdinare<br />
droSi gangrZobil cvalebadobaze ara mxolod stilisa,<br />
aramed – interesebsa da Cvevebze dafuZnebuli im<br />
kategoriebisa, romlebic referentebs avlens. am Tvalsazrisis<br />
fonze azrs kargavs yovelgvari saubari<br />
konkretizebis Sesaxeb - iqneba es arareprezentirebadi<br />
abstraqcia Tu, rogorc Readymade-is SemTxvevaSi,<br />
TavisTavad sagnis wardgineba. SesaZloa, gudmenTan am<br />
konkretizebas yvelaze metad "egzemplifikaciis" cneba<br />
uaxlovdebodes, ris magaliTebadac SeiZleba davasaxeloT<br />
wiTeli asoebiT dabeWdili sityva "wiTeli"<br />
anda mkeravis mier gamoyenebuli qsovilis qarga. aq<br />
xdeba garkveuli, - magram ara yvela, - niSan-Tvisebis<br />
gaTvaliswineba da, amavdroulad, simbolos meSveobiT<br />
maTi gadmocemac. gudmenis enaze egzemplifikacia dauflebasa<br />
da mimarTebis damyarebas niSnavs. am dros<br />
mniSvneloba eniWeba sagnis ara srulyofilad Cvenebas,<br />
aramed – iseTi konkretuli, cnebis Semqmneli niSnebis<br />
Cvenebas, romlebsac simboloebi Seicavs da romelTa<br />
logikuri urTierTmimarTebis gadmocema ara mxolod<br />
notaciis sistemebiT aris SesaZlebeli (partiturebi,<br />
214
diagramebi da a. S.), aramed aseve – rukebiTac, rogorc<br />
– marSalis kunZulebis macxovrebelTa mier Seqmnili<br />
"xelovnebis nimuSis" SemTxvevaSi, romelsac gudmeni<br />
asaxelebs ilustraciis saxiT: masze niJarebiT kulZulebia<br />
moniSnuli, bambukis ReroebiT - qaris mimarTulebebi<br />
da wylis dinebebi, rac savsebiT eTanxmeba mis<br />
konvencionalistur devizs: yvelafers SeuZlia yvelafris<br />
reprezentireba.<br />
amgvari gagebiT, suraTebi da qandakebebic notaciaTa<br />
Tu simboloTa sistemebia, oRondac isini im gansakuTrebuli<br />
simWidroviT gamoirCeva, romlis farg-<br />
215
lebSic ar xdeba yvelafris reprezentacia da denotacia<br />
da romelic SeiZleba davaxasiaToT, rogorc "eqspresiuli".<br />
swored amis safuZvelze u. j. T. miCeli da<br />
sxva kritikosebi askvnian, rom "semiotika - mecniereba,<br />
romelic ganisazRvreba, rogorc "zogadi moZRvreba<br />
niSanTa Sesaxeb", gansakuTrebul sirTuleebs awydeba<br />
maSin, rodesac suraT-xatTa arsis aRwerasa da teqstsa<br />
da suraT-xats Soris gansxvavebis axsnas cdilobs"<br />
23 .<br />
leqsikuri maragis (leqsikonis) gansazRvrebebSi,<br />
e. i. dasaSveb simboloTa wyebebsa da formis Secvlil<br />
kanonebSi, romlebsac formalur enebsa da maTematikur<br />
gamoTvlebamde mivyavarT, ara mxolod konvencionalizmi<br />
hpovebs umZafres da savaldebulo formulirebas,<br />
aramed yalibdeba maTematikurad zusti, logikurad<br />
sxarti cneba gamosaxulebisa da daxarisxebisa<br />
(funqciebisa). simbolosa da msgavsebis urTierTmimarTebisas<br />
sainteresoa is, rom logikuri kavSirebi<br />
anu formebi aucileblad rodi Semoifargleba erTaderTi<br />
movleniTa Tu suraTiT. ernest neijeli da jeims<br />
niumeni TavianTi "giodelis dasabuTebis" SesavalSi<br />
maTematikuri mniSvnelobis cnebis gansamartad moixsenieben<br />
papiusis Teoremasa da mis dualur Sesabamisobas,<br />
rac Cvens mocemul konteqstSi mSvenivrad asabuTebs<br />
imas, rom Sesabamisobebi, romlebic erTurTs<br />
(simboluri gansazRvrebis wyalobiT) logikurad em-<br />
Txveva, erTmaneTisgan garegnuli iersaxiT gansxvavdeba.<br />
216
"a) gviCvenebs papiusis Teoremas: Tu A, B, C warmoadgens<br />
sam nebismier gansxvavebul wertils I wrfeze,<br />
xolo A’, B’, C’, aseve, nebismieri sami wertilia II wrfeze,<br />
maSin wrfeTa wyvilebiT AB’ da A’B, BC’ da B’C, CA’<br />
da C’ gansazRvruli wertilebi R, S, T kolinearulia,<br />
e. i. isini III wrfezea ganlagebuli.<br />
b) warmoadgens pirveli nimuSis "dualur" Teoremas:<br />
Tu sami gansazRvruli wrfe A, B, C erTurTs I<br />
wertilSi gadakveTavs, xolo wrfeebi A’, B’, C’ - II we-<br />
217
tilSi, maSin AB’ da A’B, BC’ da B’C, CA’ da C’A gadakve-<br />
Tis wertilebiT gansazRvrul wrfeebs R, S, T eqnebaT<br />
saerTo wertili III.<br />
orive figuras erTi da igive "logikuri forma"<br />
aqvs, Tumca isini garegnulad absoluturad gansxvavdeba<br />
erTmaneTisgan" 24 .<br />
formaluri Sesabamisobebi gauwafavi TvalisTvis<br />
rTuli aRsaqmelia, magram Cemi martivi Tezis wvdoma<br />
advilia: saqme is gaxlavT, rom, Tuki, gudmeniseuli konvencionalisturi<br />
devizis Tanaxmad, yvelafers yvelaferi<br />
SeiZleba aRniSnavdes (am SemTxvevaSi, wrfeebi<br />
– wertilebs, wertilebi ki - wrfeebs), maSin xdeba mxolod<br />
logikur SesabamisobaTa gaTvaliswineba, rac<br />
TvalSisacem gavlenas axdens garegnul niSan-Tvisebebsa<br />
da msgavsebaze. magram mxolod onomatopoeziis gamo<br />
rodi miaweren poetTa utopiebi da stiliT dainteresebul<br />
ritorikosTa dialeqtika enas mimarTebiTobis<br />
SesaZleblobebs, romlebic bevrad ufro axlos aris<br />
sarkis anareklsa da struqturul msgavsebasTan, imis<br />
konkretul realizebasTan, ris Sesaxebac aris saubari,<br />
vidre amas konvencionalistebi aRiareben. amis<br />
formulirebas Zalze STambeWdavad axdens Teodor<br />
adorno "negatiur dialeqtikaSi", roca nominalizms<br />
akritikebs:<br />
"Tvals namdvilad ver davxuWavT nominalizmis<br />
mier ritorikis gamudmebul uaryofaze, mis mtkicebaze,<br />
TiTqos saxeli moklebuli iyos yovelgvar msgavsebas<br />
imasTan, rasac is gansazRvravs; amas ritorikuli<br />
momentis win wamoweviT ver SevepaeqrebiT. dialeqtikas,<br />
romlis dasaxelebac niSnavs enas, rogorc azrovnebis<br />
organos, SesaZloa, gadaerCina kidec ritorikuli<br />
momenti: srul indiferentulobamde mieax-<br />
218
loebina erTmaneTTan sagani da gamoTqma. [...] aman STaagona<br />
fenomenologia, romelic, rogorc yovelTvis,<br />
Zalze gulubryvilod Seecada sityvaTa analizis gadamowmebas.<br />
ritorikul xarisxSi kultura, sazogadoeba<br />
Tu tradicia acocxlebs azrovnebas; wminda antiritorikuli<br />
momenti ukavSirdeba im sivelures, romlis<br />
iqiTac mTavrdeba samoqalaqo azrovneba" 25 .<br />
xelovnebis gamotovebuli obieqti moCvenebiT<br />
muzeumSi, rogorc erT wignze miniSneba<br />
moris blanSo muzeums ganixilavs, erTi mxriv, rogorc<br />
iseT adgils, saidanac gaZevebul iqna xelovnebis<br />
calkeuli nimuSebis sazogadoebrivi funqciebi (religiasa<br />
da politikaSi) da, amasTan erTad, TviT sicocxlec;<br />
meore mxriv, misTvis es aris adgili, romelsac<br />
swored im warmosaxviTi rolis TamaSi xelewifeba,<br />
rac xelovnebas, rogorc fiqcias, axasiaTebs. codnisa<br />
da, amasTan, produqciis saSualebebis ganviTarebaSi<br />
is, pol valerisa da valter beniaminis msgavsad,<br />
xelovnebis sruliad axali cnebis warmoqmnas xedavs,<br />
radgan xelovneba reproduqciis wyalobiT yvelasTvis<br />
xelmisawvdomia:<br />
"raTa uswrafesad gamovixmoT mogoneba, warmosaxviTi<br />
muzeumi, upirveles yovlisa, Semdegi faqtis gamomxatvelia:<br />
rom Cven vicnobT yvela im kulturaTa<br />
xelovnebas, romlebmac sakuTari Tavi xelovnebas miuZRvnes;<br />
rom mas praqtikulad da CvenTvis sakmaod moxerxebulad<br />
gavecaniT, ara idealuri codnis Sedegad,<br />
mxolod erTeulebs rom ekuTvnis, aramed – cocxlad,<br />
realurad da universalurad (reproduqciebi). [...]<br />
219
eproduqcia xelovnebis nimuSebs maTive masStabebs<br />
akargvinebs: miniatura grandiozul panoramad gardaiqmneba,<br />
fragmentebad danawevrebuli da sakuTar<br />
TavTan gaucxoebuli panorama sul sxva suraTad iqceva.<br />
fiqtiuri xelovneba? magram, rogorc Cans, xelovneba<br />
swored amgvari fiqcia gaxlavT" 26 .<br />
Tuki reproduqcias am aspeqtiT ganvixilavT, amiT<br />
hiperrealisturi meTodebic moiazreba. laparakia xelovnebis<br />
sruliad sxvagvar ametyvelebaze, - igulisxmeba<br />
ara xelovnebis cnobili nimuSebi, rogorc metyveleba,<br />
ena, aramed laparakia enis inteleqtualur nimuSze,<br />
romelic iseT xelovnebad gvevlineba, sakuTar<br />
Tavs rom uaryofs, rodesac marsel brudTersi rene<br />
magritTan dakavSirebul Tavis proeqtSi "muzeumi,<br />
rogorc xelovnebis obieqti" miuTiTebs miSel fukos<br />
wignze "es ar gaxlavT Cibuxi": am wigniT, rogorc obieqtivirebadi<br />
realobis nawiliT, is, erTi mxriv, acxadebs<br />
sakuTar koncepcias "es ar gaxlavT xelovnebis nimu-<br />
Si" da gviCvenebs mis masazrdoebel fesvebs, meore<br />
mxriv, agrZelebs xelovanis karieras, romelic imiT<br />
daiwyo, rom 1964 wels moawyo sakuTari lirikuli krebulis<br />
"ugunuri fiqrebi" gamofena: wignebi TabaSirSi<br />
Caayaliba ise, rom maTi wakiTxva SeuZlebeli gaxda. amiT,<br />
rogorc Cans, daamarcxa damwerloba, rogorc enis<br />
nawili da konvencionalur mimarTebaTa sistema.<br />
"obieqtivaciis am axalma formam Tavi maSin iCina,<br />
rodesac man wignis darCenili egzemplarebi TabaSiris<br />
garsSi moaTavsa, riTac uerTdeba semantikuri destruqciis<br />
process, rakiRa saSualebas aRar gvaZlevs,<br />
gadavSaloT da wavikiTxoT wigni. poeziis semantikuri<br />
da leqsikuri ganzomilebis umaRlesi uaryofa, amave<br />
220
dros, paradoqsulad moicavs plastikurobasa da Tavad<br />
artefaqts" 27 .<br />
fukos wignis samuzeumo eqsponatad warmodgenis<br />
aqti wigns ubrunebs mis semantikur funqcias da wakiTxvadobas,<br />
TiTqos brudTerss am mxatvarTan mimar-<br />
TebaSi sakuTari SemoqmedebiTi Tauraqtis dabrunebac<br />
ganezraxos. fukos wignis xsenebiT mas igi obieqtTa<br />
sferoSi gadahyavs da, amave dros, mis wasakiTxad mogviwodebs.<br />
TviT fukos wignSi ki saubaria swored obieqtis,<br />
formisa da dasaxelebis gansxvavebulobaze, rac<br />
magritis cnobili naxatis magaliTze mtkicdeba, romelsac<br />
wignSi gafarToebuli CarCo da suraTis sivrce-<br />
Si mofarfate kidev erTi Cibuxi aqvs damatebuli.<br />
maSasadame, aq laparakia realobas, gamosaxulebasa da<br />
enas Soris urTierTmimarTebaTa gadakveTaze.<br />
"arsebiTi is aris, rom enobrivi niSani da vizualuri<br />
gamosaxuleba erTbaSad arasodes aris mocemuli.<br />
isini mudam eqvemdebarebian erTgvar ierarqias,<br />
romelic am formidan diskurszea mimarTuli, anda,<br />
piriqiT, diskursidan – formaze. [pirveli principi...]<br />
meore principi, didi xnis manZilze rom ganagebda ferweras,<br />
amtkicebs msgavsebis faqtsa da reprezentaciis<br />
jaWvis mtkicebiT xasiaTs Soris eqvivalenturobas.<br />
rogorc ki figuruli asaxva ama Tu im sagans (an sxva<br />
figuras) daemsgavseba, ferweris TamaSSi imwamsve Semoipareba<br />
yovlad banaluri, TavisTavad cxadi, aTasjer<br />
ganmeorebuli da mainc mdumare fraza: "rasac aq xedavT,<br />
swored is aris, rac aris." arc aq aqvs didi mniSvneloba<br />
imas, Tu ra mimarTulebiT vrceldeba reprezentaciuli<br />
mimarTeba: miuTiTebs Tu ara mxatvroba<br />
im xilulze, rac mas gars akravs Tu TavisTvis sagangebod<br />
qmnis iseT uxilavs, romelic TviT mas hgavs. arseb-<br />
221
iTi is aris, rom msgavseba da mtkiceba erTurTisgan<br />
ganuyofelia" 28 .<br />
principebisa da kategoriuli ierarqiebis ngrevasTan<br />
erTad xdeba simbolur sistemaTa da mimarTebi-<br />
TobaTa erToblivi amoqmedeba, isini ambivalenturobas<br />
iZenen, radgan ukve gaurkvevelia, Tu ra ras ganasaxierebs.<br />
grafika cdilobs sakuTari farglebis gadalaxvas<br />
da CanacvlebiT (arev-dareviT) mimarTebisa da<br />
gaigivebis gaTanabrebas, imavdroulad ki, am mcdelobis<br />
Tematizeba uaryofis saSualebiT xdeba. fukom nawerisa<br />
da suraTisgan Semdgar naxatebSi yovelmxriv<br />
mosinja denotaciis yvela SesaZlebloba. pop-artis<br />
seriebSi fuko suraTis damaqvemdebarebeli sintaqsis<br />
gamomwvevi swrafvis Sesaxeb Tavisi Tezis dasabuTebas<br />
xedavs. Tezas, rogorc Cans, am seriebis garda, komiqsebidan<br />
amoRebuli da naratiul konteqsts mowyvetili<br />
ikonografiac amtkicebs. hiperrealistTa reproduqciebi<br />
yvelaze adre axorcieleben am Wrils, TamaSi<br />
iwyeba modelsa da naxats Soris ganxorcielebuli gadasvla-gadataniT,<br />
simboloTa sistemis statusi gansazRvrebas<br />
moklebuli rCeba. fotografiuli da sxva<br />
reproducirebadi modelebis (originalebis) miuxedavad,<br />
isini - fotograf-xelovanTagan gansxvavebiT -<br />
amowmeben teqnikuri kvlavwarmoebis unars; gegonebaT,<br />
amiT nawilobriv SeiZlebodes im Saravandis aRdgena,<br />
romlis dakargvasac acxadebs valter beniamini, TiTqos<br />
laparaki "simultanuri koleqtiuri recepciis"<br />
winaaRmdeg mimarTul gacnobierebul aqtze yofiliyos,<br />
risi unaric, beniaminis azriT, mxatvrobas ar gaaCnia.<br />
suraTic da aso-niSnebic TiTqos dawmendili anu<br />
izolirebulia, TavianTi funqciebisgan daclilia, ma-<br />
Sin, roca seriuli ganmeoreba mxatvruli reproduq-<br />
222
ciis TiTqmis mWvretelobiTi aqtiT wydeba. originali<br />
(modeli) meryeobs aRmoCenasa da fotografiul indeqsalurobas<br />
Soris da Riad tovebs sakiTxs imis Sesaxeb,<br />
SeiZleba Tu ara modelsa da hiperrealistur<br />
gamosaxulebas Soris arsebuli am struqturuli transformaciis<br />
sivrcidan kvlav davamyaroT kavSiri raRac<br />
gareganTan, winarestruqturul realurTan. ufro<br />
optimisturi Jargoni ecdeboda, asaxvis gamouyenebel<br />
cariel adgilebSi gamWvirvaloba daenaxa, arada, swored<br />
es adgilebi gvevlineba stilis Semqmnelad.<br />
223
224
SeniSvnebi esseebisTvis<br />
Targmani da poetika<br />
1<br />
"am borkilebis asxma niSnavs Tavisuflebas..." elen gardneri,<br />
2000, gv. 15. "sayvarels, dasawolad rom emzadeba" ("To<br />
his Mistress Gooing to Bed").<br />
2<br />
anTologiis saxelwodebaa Not to speak of the dog. 101 short<br />
stories in verse, London 2000 ("rom araferi vTqvaT ZaRlze.<br />
101 ambavi leqsad"). megobar qals ki bibiane hqvia.<br />
3<br />
hiumi xotbas asxams ufro adrindel, antikur poetebs da<br />
Civis elisabedis epoqis poetTa yalbi, gadapranWuli, arabunebrivi<br />
gamoTqmebis, kazmulobis, sityvaTa TamaSis<br />
gamo da yvela am naklovanebas jer kidev petrarkasTan<br />
poulobs. donis satirebs, marTalia, iumors uwonebs, magram<br />
mis TviTgamoxatvis maneras uxeSad miiCnevs (John<br />
Donne, The Critical Heritage, London, 2000, gv. 212 ff).<br />
4<br />
ser filip sidni (1554-86) - dedofal elisabedis epoqis<br />
erT-erTi pirveli poetTagani, cnobili Tavisi sasiyvarulo<br />
sinetebiT "astrofilosi da stela" da romansiT<br />
"arkadia", romlebsac mis sicocxleSi gamoqveyneba ar<br />
eRirsa.<br />
5<br />
sxvaTa Soris, amave dros, mxarSi edga irlandias inglisis<br />
ZalauflebasTan brZolaSi da qalTa mSvidobiani<br />
politikis winaaRmdeg gamodioda.<br />
6<br />
leqsebisa da qadagebebis garda (yvelaze cnobilia misi<br />
ukanaskneli qadageba "Deaths Duel or a Consolation to the Soule,<br />
Against the Dying Life, and Living Death of the Body" - "sikvdilTan<br />
brZola, anu sulis nugeSi, sicocxlis kvdomisa da sxeulis<br />
cocxlad sikvdilis winaaRmdeg") vgulisxmob mis sakmaod<br />
vrcel esseistur danatovars, maT Soris adreul<br />
"Paradoxes and Problems"-s, mokle Canawerebs, romlebSic qa-<br />
225
lis cvalebad xasiaTs amarTlebs, bunebas arasaimedo avtoritetad<br />
acxadebs, anda acxadebs, xorcieli faseulobebi<br />
suliers sjobso; agreTve, traqtats "iathanathos",<br />
romelSic amarTlebs TviTmkvlelobas garkveul garemoebebSi<br />
(im SemTxvevaSi, rodesac saqme pirad interesebze<br />
ufro mniSvnelovan sakiTxs exeba) da romlis yvelaze<br />
provokaciuli Teza gaxlavT is, rom iesomac TviTmkvleloba<br />
Caidina; da "Pseudo-Martyr", sadac is emijneba Tavis<br />
yofil religiur TanamoZmeTa (kaTolikeTa - mTargm.)<br />
TviTgvemisa da tanjvisken ltolvas da Tavs mefisa da<br />
anglikanuri eklesiis erTgul msaxurad acxadebs.<br />
7<br />
John Carey. John Donne, Life, Mind and Art, London, 1981.<br />
8<br />
Helen Gerdner (editor). John Donne, The Elegies and The Songs and<br />
Sonnets, Oxford 2000. erT-erTi leqsi, romlis auTenturoba<br />
gardners aeWvebs (garda leqsebisa "The Token" - "niSani"<br />
da "Self Love" - "sakuTari Tavis siyvaruli"), gaxlavT "Sapho<br />
to Philaenis" ("safo - filenidas"), romelSic safo xotbas<br />
asxams lesbosur siyvaruls. miuxedavad imisa, rom am<br />
leqss mniSvnlovan xelnawerebsa da donis pirvel gamocemaSi<br />
vxvdebiT, gardneri naklebad safuZvliani stilisturi<br />
argumentebis safuZvelze cdilobs daamtkicos,<br />
rom igi dons ar ekuTvnis (misi TqmiT, donisaTvis damaxasiaTebeli<br />
sityvaTa gameorebis meTodi aq metismetad<br />
Warbadaa gamoyenebuli), riTac uneblieT sul sxva crurwmenas<br />
amxels. msjelobas amgvari daskvniT amTavrebs:<br />
"Znelad warmomidgenia, dons lesboseli safos sasiyvarulo<br />
sneulebis asaxva hqonoda ganzraxuli". rakiRa donis<br />
leqsebi siyvarulis nairsaxeobaTa kvlevas waagavs, warmoudgenlad<br />
sulac ar mesaxeba is, rom is SeiZleboda lesbosuri<br />
siyvaruliTac dainteresebuliyo.<br />
9<br />
Sdr. T. s. eliotis recenzia "The metaphysical Poets", romelmac<br />
xeli Seuwyo inglisurenovan samyaroSi jon donis<br />
226
Semoqmedebis xelaxal aRmoCenas. "...fiqris kvlavac<br />
grZnobad gardasaxva, es swored isaa, rasac jon donis<br />
poeziaSi vpoulobT" (wignSi: Arthur L. Clements (editor). John<br />
Donne’s Poetry, London 1992, p. 161); anda pasaJi donis leqsidan<br />
"The second nniversary": "[...] Her pure and eloquent blood / Spoke<br />
in her cheeks / and so distinctly wrought, / that one must almost say, her<br />
body thought" ["misi spetaki, metyveli sisxli / xmianebda mis<br />
Rawvebze da werda imdenad cxadad, / TiTqmis SegeZlo<br />
geTqva, misi sxeuli fiqrobso"].<br />
10<br />
filosofiuri gramatikis sawinaaRmdegod mTavari argumenti<br />
aseTia: amgvari ram rom arsebobdes, anu kategoriaTa<br />
sferoSi daSvebuli Secdoma TavisTavad rom badebdes<br />
gramatikul Secdomas, maSin damatebiT veRarafers<br />
SevimecnebdiT (sanskriti, rogorc amboben, yvelaze<br />
uZravi enaa, yvelaze dogmaturi gramatika aqvs, yvelaze<br />
meti Sinaarsobrivi, kategoriuli debulebiT). Tu ra<br />
Sedegebi SeiZleba mohyves Targmanis TeoriaSi Comskis<br />
ideebis gamoyenebas, amasTan dakavSirebiT ix., magaliTad:<br />
E. A. Nida, wignSi: Übersetzungswissenschaft, Wills Wolfram (Hrsg.),<br />
1981, S. 123 ff. an edvin gencleris kritika wignSi: Contemporary<br />
Translation Theories, 2001, The Sciense of Translation, S. 44 ff.<br />
11<br />
Sdr. deridas "Targmani da dekonstruqcia", misi Sesani-<br />
Snavi werili "Targmanis Teologia", sadac, upirveles<br />
yovlisa, laparakia Selingze da poeziisa da filosofiis<br />
cnebebTan mis mimarTebaze: "[...] amitomac maTematikisTvis<br />
Targmanis problema ucnobia: maTematika Tavisi arsiT<br />
Targmanis anulirebas warmoadgens." maTematikaSic arsebobs<br />
gansxvavebuli formaluri simboloebi Tu gamoxatvis<br />
saSualebani (decimaluri Tu hegzadecimaluri<br />
sistema), magram cnebebi (romlebic konstruqtivistuli<br />
TvalsazrisiT mainc emTxveva gamoxatvis saSualebebs)<br />
imdenad zustad aris gansazRvruli, anda simboluri<br />
227
gamoTvlebis doneze sistematizebuli, rom Targmani<br />
eqvivalenturi da advili samarTavi xdeba; maTematikis<br />
farglebSi formaTa Secvla sirTules ar warmoadgens,<br />
Tuki problema wminda maTematikuri xasiaTisa ar iqna, an<br />
Tuki mas gamiznulad ar qmnian, rogorc es daSifrvis<br />
SemTxvevaSi gvaqvs. mravalmniSnvelovneba TviT maTematikaSic<br />
sirTuleebs iwvevs da damatebiTi wesebisa Tu simboloebis<br />
(mag. frCxilebis) SemoRebas moiTxovs.<br />
12<br />
enobriv universaliebs, rasac valter beniamini "Targmanis<br />
amocanaSi" "wminda enis birTvs" uwodebs, misi azriT,<br />
enaTa urTierTmimarTeba gansazRvravs. magram amaSi<br />
aseve xedavs saSiSroebas Targmanis naivuri Teoriisa, Sinaarsis<br />
maqsimalurad zusti gadatanis mcdelobaSi<br />
CaZirvisa: "enebis Cems mier nagulisxmevi uSinaganesi urTierTmimarTeba<br />
gansakuTrebul konvergencias (Tanxvedras)<br />
gulisxmobs. enebi erTurTis mimarT ucxoni rodi<br />
arian, aramed, a priori da istoriuli garemoebebidan gamomdinare,<br />
erTurTs TavianTi saTqmeliT enaTesavebian". beniamini<br />
paralels avlebs Semecnebis kritikasTan, romelic<br />
"valdebulia daamtkicos suraT-xatebis Teoriis Seu-<br />
Zlebloba. Tuki iq cxadia, rom Semecnebisas, Tuki is sinamdvilis<br />
suraT-xatebiT aris dakompleqtebuli, obieqturoba<br />
sruliad gamoricxulia, aq SegviZlia vamtkicoT,<br />
rom Targmani SeuZlebelia, Tuki TviTmiznad original-<br />
Tan srul msgavsebas davisaxavT (Das problem des Übersetzens,<br />
Darmstadt, 1969, S. 159 ff.). derida TxzulebaSi "babilonis<br />
godolebi, pirdapiri da SemovliTi gzebi" beniaminis werils<br />
"dekonstruqciulad" kiTxulobs da cdilobs enaTa<br />
Tanxvedra kvlav Seusabamobad aqcios: "Targmanisas<br />
dasaxuli mizani - calkeuli enebi da maTi simravle maTi<br />
TvalsazrisebiTurT - sxva araferia, Tu ara, TviT ena<br />
rogorc babilonuri movlena. es arc universaluri enaa<br />
228
laibniciseuli gagebiT, arc – romelime calkeuli, bunebrivi<br />
ena; esaa enis enobrioba, ena rogorc aseTi, TviTidenturobis<br />
armqone is erTeuli, romelic enaTa simravlis<br />
arsebobasa da maT mravalferovnebas ganapirobebs"<br />
("Übersetzung und Dekonstruktion", Frankfurt, 1997, S. 159 ff.).<br />
13<br />
im problemebTan dakavSirebiT, rasac meqanikur Targmans<br />
enis mravalganzomilebianoba uqmnis, ix., mag., ingar<br />
milnis 4. 10. 2001 Canaweri veb-gverdze www.boersenblatt.net:<br />
"meqanikuri Targmanis lingvisturi safuZvlebis Seswavla<br />
udides ZalisxmevasTan aris dakavSirebuli. sityvebisa<br />
da cnebebis mravalmniSvnelovneba, romelsac yvela<br />
enaSi aqvs adgili, winadadebis wyobidan gamomdinare<br />
mravalmniSvnelovneba da nacvalsaxelTa warmoebasTan<br />
dakavSirebuli problemebi am sakiTxSi mxolod aisbergis<br />
kenweros warmoadgens..."<br />
14<br />
roman iakobsoni, "forma da sazrisi". kidev erTi "Targmanis<br />
pesimisti" gaxlavT arTur Sopenhaueri: "leqsebis<br />
Targmani SeuZlebelia, isini SeiZleba mxolod axlebur<br />
yaidaze daiweros, magram esec mudam warumatebelia" (Störig,<br />
[Hrsg.], 1969, S. 103 ff.).<br />
15<br />
H. J. Störig, [Hrsg.], Das Problem des Übersetzens, Darmstadt, 1969,<br />
S. 65.<br />
16<br />
Sdr., bertran raseli: "...tipur gamoTqmebs TavisTavad<br />
arasodes aqvT azri, isini im winadadebis azrs emsaxureba,<br />
romelic maT Seicavs" (naSromidan "daxasiaTeba", Wolfgang<br />
Stegmüller (Hrsg.), Das Universalien-Problem, Darmstadt, 1978, S. 23).<br />
17<br />
amasTan dakavSirebiT ix.: Hans-Jost Frey, Übersetzung und<br />
Sprachtheorie bei Humbolt in Übersetzung und Dekonstruktion, Frankfurt,<br />
1997, S. 57 ff.: "eqvivalenturoba aucilebelia mxolod<br />
im TvalsazrisiT, rom enobrivi niSani raRac iseTs gamoxatavs,<br />
masze aranairad rom ar aris damokidebuli, amitomac<br />
misi sxva niSniT Canacvleba Sinaarsis damaxinjebis<br />
229
gareSe SeuZlebelia. rakiRa sityvis humboltiseuli gageba<br />
amas gamoricxavs, mas ukve aRar esmis Targmani rogorc<br />
msgavsis sxva enaze gamoTqma: is Targmans swored gansxvavebaTa<br />
kuTxiT udgeba... Tanxvedris SeuZleblobas<br />
ganixilavs, rogorc enis ganviTarebis pozitiur, SemoqmedebiT<br />
SesaZleblobas."<br />
18<br />
sazrisis SemTxvevaSi frege saubrobs ara konteqstze,<br />
aramed mocemulobis ragvarobaze; misTvis amosavalia is<br />
msgavseba, romelsac is gansazRvravs, rogorc saxelebsa<br />
Tu niSnebs Soris urTierTdamokidebulebas: am gagebiT,<br />
a=b gamoxatavs Semecnebas im SemTxvevaSi, Tu orive erTsa<br />
da imaves niSnavs, sazrisi ki sxvadasxva aqvT. gansxvaveba<br />
mxolod maSin gamovlindeba, Tu niSnis gansxvavebuloba<br />
mis mier gadmocemuli mocemulobis gansxvavebulobas<br />
Seesabameba. astronomiuli sinamdvilidan moSveliebul<br />
magaliTs frege TviTonve ewinaaRmdegeba, rodesac ambobs:<br />
"ama Tu im dasaxelebis sazriss Caswvdeba yvela, vinc<br />
icnobs Tavis enas, gnebavT, gansazRvrebaTa simravles".<br />
fregesTvis winadadebis (mtkicebis) sazrisad fiqri gvevlineba,<br />
xolo winadadebis Sinaarsze poeturi SemoqmedebiT<br />
tkbobisas ki ara, maSin vfiqrobT, rodesac WeSmaritebis<br />
fasi gvainteresebs da, maSasadame, unda gvainteresebdes<br />
Semadgenel nawilTa mniSvnelobac (Seesabameba Tu ara<br />
maT raime realur samyaroSi), aseTi winadadeba ukve sakuTari<br />
saxelia, romelic (rakiRa frege formalizebis unarze<br />
saubrobs) Tavisi WeSmaritebis faseulobas marTlad<br />
an mcdarad warmoaCens. wignSi: Frege, Über Sinn und Bedeutung,<br />
in: Funktion, Begriff, Bedeutung, Göttingen, 1986, S. 41 ff. TargmanTan<br />
mimarTebaSi frege am werilSi Zalze ulmobel<br />
pozicias gamoxatavs: "Cven SegviZlia ganvasxvaoT sityvebis,<br />
gamoTqmebisa da mTeli winadadebebis gansxvavebulobis<br />
mxolod sami safexuri. gansxvavebebi Seexeba an war-<br />
230
modgenebs an - sazriss, magram ara - mniSvnelobas, Tumca,<br />
sabolood SeiZleba mniSvnelobasac Seexos. pirvel<br />
safexurs rac Seexeba, warmodgenebsa da sityvebs Soris<br />
bundovani kavSiris gamo vinmem SeiZleba SeniSnos gansxvaveba<br />
iq, sadac meoresTvis araviTari gansxvaveba ar aris.<br />
dednisgan Targmanis acdena am pirvel safexurs ar unda<br />
gascdes..." (gv. 45)<br />
19<br />
Charles M. Coffin (Ed.), The Complete Poetry & Selected Prose of<br />
John Donne, New York, 1994, p. 295.<br />
20<br />
elisabedis epoqis poetTa es saxelwodeba pirvelad<br />
jonsonma SemoiRo. eseni iyvnen: abraam kauli (dRes naklebad<br />
rom aris cnobili, Tumca, jonsonis kritikis mTavari<br />
adresati swored is iyo), robert heriki, jorj herberti,<br />
riCard kreSo, henri vomeni, endriu merveli, Tomas<br />
treherni... jonsoni maT imas sayvedurobs, rom mxolod<br />
TavianTi ganswavlulobis gamomJRavneba surT, mimetur<br />
xelovnebas (sinamdvilis mibaZvas) yuradRebas ar<br />
aqceven, mxolod azri ainteresebT, misi gamoxatvis saSualebebi<br />
ki - ara, garda amisa, axasiaTebT abstraqtuli iumori,<br />
romelic msmenel-mkiTxvelze STabeWdilebis<br />
moxdenas ki ara, mxolod urTierTSeuTavsebad suraTTa<br />
kombinirebas isaxavs miznado: "msmenelze moxdenili<br />
efeqtisgan sruliad Sors mdgomi iumori filosofiuri<br />
gagebiT SeiZleba daxasiaTdes, rogorc discordia concors;<br />
gansxvavebul suraT-xatTa kombinacia, anda faruli msgavsebis<br />
povna iseT movlenebSi, erTi SexedviT, erTurT-<br />
Tan saerTo araferi rom ar aqvT. amgvari iumori am poetebs<br />
marTlac sakmaoze metad axasiaTebT. sruliad heterogenul<br />
ideebs erTi meores naZaladevad abamen. [...]"<br />
Tavdapirvelad gansazRvreba "metafizikuri" donis poeziasTan<br />
mimarTebaSi gamoiyena draidenma, romelic Tavis<br />
"esseSi satiris Sesaxeb" ukmayofilebas gamoTqvams imis<br />
231
gamo, rom dons TviT sasiyvarulo leqsebSic ki metafizikuri<br />
elementebi Semoaqvs da "moxdenili filosofiuri<br />
spekulaciebiT" iwonebs Tavs iq, sadac, wesiT, "siyvarulis<br />
silbos" unda amJRavnebdes (Sdr.: Naresh Chandra, John<br />
Donne and Metaphysical Poetry, Dehli, 1991, p. 2).<br />
21<br />
Sdr. misi sapirispiro gamonaTqvamic: "draidenis, poupisa<br />
da sxvaTa wasakiTxad ubralod marcvlebis daTvla<br />
gviwevs, xolo donis kiTxvisas unda gavzomoT dro da<br />
TiToeuli sityvis dro vnebiani grZnobis wvdomiT aRmovaCinoT"<br />
(A. J. Smith, 2000, p. 265 ff.).<br />
22<br />
Sdr.: Noam Chomsky, Cartesianische Linguistik, Ein Kapitel in<br />
der Geschichte des Rationalismus, Tübingen, 1971, S. 30 ff., sadac<br />
avtori msjelobisas kolrijs, humboltsa da a.w. Slegels<br />
eyrdnoba.<br />
23<br />
Arthur L. Clements, John Donne’s Poetry, London, New York, 1992,<br />
p. 162.<br />
24<br />
Tavis erT epigramaSi doni marcialussac moixseniebs:<br />
"am kacma marcialusTan yvelafers gadausva xazi, Tavad<br />
ki misi ileTebi gamoiyena, ekaterinem gana ase ar akrZala<br />
saroskiponi sasaxlis gamo?" aq, rogorc Cans, ruseTis<br />
dedofali ekaterine igulisxmeba, romelmac, rogorc es<br />
epigrama gulisxmobs, qveyanaSi saroskipoebi akrZala,<br />
raTa sasaxleSi miscemoda aRviraxsnilobas. dons aseve<br />
xSirad mohyavs citatebi marcialusidan Tavis "paradoqsebsa<br />
da problemebSi", Sdr. elen gardneri (Oxford, 2000):<br />
"donis Semoqmedeba garkveulwilad SeiZleba ganvixiloT<br />
rogorc moZRvreba imis Taobaze, Tu rogor ganvavrcoT<br />
da gavamdidroT epigramis Tematika ise, rom epigramis-<br />
Tvis damaxasiaTebeli enakvimatoba da simZafre ar daikargos".<br />
25<br />
Sdr.: arTur klemensi (1992, gv. 173): "es Teoria marTlac<br />
uaryofil iqna XVII saukunis mkvlevarTa mier, romelTa<br />
232
naSromebSic emblema da impresa, iseve, rogorc epigrama,<br />
mxolod SemTxveviT Tu moixsenieba mxatvruli xerxebisa<br />
Tu metaforis analizis procesSi. isini acnobierebdnen<br />
imas, rom mxatvruli Semoqmedebis nebismieri Teoria<br />
metaforis an analogiis Teoria unda yofiliyo, da ara –<br />
calkeul JanrTa Teoria..."<br />
26<br />
Arthur L. Clements, 1992, p. 176.<br />
27<br />
De imaginum, signorum et idearum compositione, Frankfurt, 1591.<br />
28<br />
erT gamoTqmas cvlis meore, masTan Sinaarsobrivad<br />
(kauzalurad, sivrculad, droiTad, raodenobrivad)<br />
dakavSirebuli gamoTqma. sinekdoqa - mTlianis nawili -<br />
raodenobrivi metonimiis nimuSia.<br />
29<br />
W. V. Quine, Wort und Gegenstand, Stuttgart, 1980, S. 20. quini<br />
bolomde logikosad rCeba, rodesac cnebaTa warmoSobis<br />
ukeT gagebis mizniT uSvebs formaluri simboluri enebis<br />
arsebobas, romlebsac ara enis safuZvlad, aramed mis<br />
saxecvlil gamartivebad miiCnevs: "...logikuri Teoriis<br />
gamartivebasa da ganmartebas, rasac weris kanonikuri<br />
manera uwyobs xels, ara mxolod algoriTmuli, aramed<br />
cnebiTi saxec aqvs... [...] weris kanonikuri maneris umartivesi<br />
da ucxadesi zogadi wesis Zieba arafriT gansxvavdeba<br />
utyuari kategoriebis - sinamdvilis zogadi da<br />
yovlismomcveli niSnebis dadgenis - Ziebisgan. marTebuli<br />
ar iqneba imis mtkiceba, rom amgvari konstruqciebi<br />
tradiciazea damokidebuli da ara sinamdvilis diqtatze<br />
- radgan igives Tqma xom fizikasTan dakavSirebiTac SegviZlia.<br />
cxadia, sinamdvilis arsidan gamomdinare, romelime<br />
erTi fizikuri Teoria sxvebze metad gvexmareba,<br />
magram zustad igive principebi aqvs weris meTodebsac.<br />
30<br />
"Zalze samwuxarod mimaCnia is saxarbielo pozicia, romlis<br />
Tanaxmadac SegviZlia abstraqtuli terminebi sxvadasxvagvarad<br />
da daubrkoleblad gamoviyenoT ise, rom,<br />
233
amave dros, abstraqtuli sagnebis arseboba ar vcnoT. am<br />
TvalsazrisiT abstraqtuli gamoTqmebi mxolod da mxolod<br />
enis gamoyenebis saSualebaa da aranair damoukidebel<br />
arsTa sferos ar ukavSirdeba. misTvis, vinc imis Sesaxeb<br />
orWofobs, Tu ra sagnebi Tu movlenebi unda igulisxmos,<br />
amgvari pozicia ufro SemaSfoTebelia, vidre damamSvidebeli,<br />
radgan is aRar gvaZlevs saSualebas, ganvasxvavoT<br />
upasuxismgeblo gasagnobriveba misi sapirispiro<br />
movlenisagan. sakuTari metyvelebis ontologiu-ri implikaciebis<br />
ignorireba ufro advilia, vidre maTTan<br />
brZola"... W. V. Quine, Wort und Gegenstand, Stuttgart, 1980, S.<br />
214. rakiRa quini pragmatulad iqceva da amosavlad terminTa<br />
Teoriul sargeblianobas irCevs, mas didad ar adgeba<br />
nominalizmi, romelic, magaliTad, ricxvebs sagnebad<br />
ar miiCnevs.<br />
31<br />
W. V. Quine, Wort und Gegenstand, Stuttgart, 1980, S. 105.<br />
32<br />
Sdr.: "enobriv universaliaTa implikacia lingvistikisTvis",<br />
wignSi: Roman Jakobson, Semiotik, Frankfurt, 1992, S. 493<br />
(winaswari SeniSvna): "saboloo jamSi, universaliaTa klasikuri<br />
moZRvrebebisTvis (romelic agebulia sqemiT "msgavsi<br />
Sinaarsi - gansxvavebuli forma") universaliaTa kvlevis<br />
kandidatebad mxolod mniSvnelobis kategoriebi<br />
CaiTvleba, da ara – gamoTqmis kategoriebi. arada, universaliaTa<br />
uaxlesi kvlevis istoriuli aqtualoba mdgomareobs<br />
imaSi, rom man swored gamoTqmis kategoraTa sferoze<br />
unda imoqmedos, iq miaRwios pirvel warmatebas, SemdgomSi<br />
modelad rom iqceva." rac Seexeba gramatikul mniSvnelobaze<br />
damokidebulebas, iakobsoni yuradRebas amaxvilebs<br />
winadadebis wyobaze da semantikur TvalTaxedvas<br />
absoluturad miukerZoeblad miiCnevs: "agreTve vfiqrob,<br />
rom semantikuri dakvirvebebis gamoricxva (romelic<br />
gramatikuli aRwerisas mimzidvel eqsperimentad iqca)<br />
234
tipologiis TvalsazrisiT sruliad gaumarTlebelia.<br />
unda daveTanxmoT grinbergs imaSi, rom semantikuri kategoriebis<br />
gamouyeneblad SeuZlebelia enis gramatikuli<br />
fenomenebis sxvadasxva struqturasTan gaigiveba. morfologiuri<br />
da sintaqsuri tipologia, iseve, rogorc<br />
universaluri gramatika, romelsac is efuZneba, Ziri-<br />
Tadad gramatikuli cnebebiT aris dakavebuli, rogorc<br />
maT sepiri uwodebs. [...] gramatikul kategoriaTa (zmnis<br />
aspeqtis, drois, piris Tu uRlebis) urTierTmimarTeba-<br />
Si Sidaenobrivi da, amdenad, enaTSorisi invariantebis<br />
frTxili da xangrZlivi Zieba TandaTan enaTmecnierebis<br />
sul ufro daJinebul da misawvdom miznad iqceva" (gv. 502).<br />
33<br />
amasTan dakavSirebiT ixileT klaus raihertis mosazrebebi<br />
buberisa da rozencvaigis mier Zvelebraulidan<br />
Sesrulebul bibliis Targmanze. Die unendliche Aufgabe,<br />
Zum Übersetzen, München, Wien, 2003.<br />
34<br />
TviT meqanikur TargmanSic ki isev modaSi Semodis metafizikuri<br />
modelebi; kvlavac inger milns davesesxoT: "magaliTisTvis,<br />
didi xarjebis gaRebis Sedegad gaxda Sesa-<br />
Zlebeli "logosis" ganviTareba, romelic dRes Tiuringiis<br />
Targmanis samsaxuris, "Global Words"-is xelTaa. es sistema<br />
uSualod erTi enidan meoreze ki aRar Targmnis, aramed<br />
teqsti gaivlis manqanisSida enobrivi sistemis Sualedur<br />
etaps, romelic abstraqtul doneze Seicavs cnebaTa<br />
saazrovno koncepciebs Tu semantikur birTvebs maTi<br />
uSualo teqstobrivi garemocviTurT. es manqanisSida<br />
enobrivi sistema, programis dedaena, Tavis mxriv, dayofilia<br />
gramatikad da leqsikonad; "logosis" avtorebi<br />
mas cotaTi pretenziulad uwodeben manqanis ontologias<br />
- mis msoflmxedvelobas. orive enis ama Tu im sityvas<br />
manqanisSida enobrivi sistema sxvadasxva ierarqiul doneze<br />
ganTavsebul mraval Sesatyviss urgebs. am mxriv, mniS-<br />
235
vnelovani safexurebia: 1. sityvis saxeoba da fleqsia; 2.<br />
mniSvneloba konteqstSi; 3. yvelaze natifi done: sxvadasxvagvari<br />
atributebi (arsebiTi saxelis SemTxvevaSi,<br />
magaliTad, iseTi kategoriebi, rogorebicaa "sulieri/<br />
usulo", "konkretul-abstraqtuli", adgili, dro, koncepcia.<br />
amgvari sistemebis struqturaSi "inferenciaTa<br />
sistema/codnis baza" ganTavseba Seesabameba ritorikis<br />
poetikad da topikad danawevrebas. Tuki farTo perspeqtivaSi<br />
davinaxavT esTetikur kriteriums, Tu ramdenad gansxvavdeba<br />
poeturi Targmani miRebuli normebisagn Tavisi<br />
empiriuli moqnilobiT, axlis gaTavisebis unariT, SemoqmedebiTi<br />
gadaxvevebiT, maSin es kriteriumi met mniSvnelobas<br />
SeiZens da mxolod enis zedapiruli movlenebisadmi<br />
mgrZnobiarobaze ki aRar iqneba damokidebuli, aramed<br />
– imazec, Tu raoden marTalia roman iakobsonTan kamaTSi<br />
raseli, romelic amtkicebs, "yvels", rogorc sityvas,<br />
mxolod maSin CavwvdebiT, roca masTan enis gareT ver vamyarebT<br />
urTierTobas.<br />
35<br />
Sinagani organoebi donis poeziaSi garkveul rols TamaSobs,<br />
Sdr. "sulis winsvlis" is adgili, sadac dedis sxeulSi<br />
SeRweuli suli, romelmac adamianis sxeuli unda Seqmnas,<br />
am qmnadobas "RviZlis RrubliT" iwyebs, raTa sasicocxlo<br />
wveni mTel organizmSi gaanawilos; elegiaSi "The<br />
Compassion" doni iyenebs sityvebs "ofli, Cirqi, sperma, menstruacia"<br />
im SedarebebisTvis, romlebiTac lirikuli<br />
subieqti Tavisi konkurentis sayvarels Seuracxyofs.<br />
36<br />
"aCrdili"(ingl.)<br />
37<br />
"xati da zmaneba".<br />
38<br />
"mZime, mkvrivi, rTuli".<br />
39<br />
jon keri varaudobs, rom sulis gardasaxvis Temas donma<br />
platonis "fedrosis" STabeWdilebiT mimarTa, da askvnis:<br />
"magram, rac platonTan metafizikuri iyo, is donma<br />
236
fizikurad aqcia" (John Carey, London, 1990, p. 136).<br />
40<br />
Frankfurt am Main, 1958. am naSromSi froidi Zalze mokled<br />
warmogvidgens Tavis ZiriTad kategoriebs da iumoris<br />
meqanizmebTan maT mimarTebas gviCvenebs. daTrgunuli<br />
swrafvebis mxatvruli gardasaxva maTi gandevnis sapirispiro<br />
strategiaa. Sdr.: gv. 14: "raSi mdgomareobs am xumrobis<br />
teqnika? [...] jer erTi, mniSvnelovani Sekveca moxda.<br />
xumrobiT nagulisxmevi azris srulad gamosaTqmelad<br />
sityvebisTvis - "r. ise momeqca, rogorc Tavis swors,<br />
Zalze familarulad" - kidev erTi winadadeba unda migveyolebina,<br />
romelsac, Tuki SevamoklebdiT, aseTi Sinaarsi<br />
eqneboda: "yovel SemTxvevaSi, ramdenadac es milioners<br />
SeuZlia", da maSinac ki damatebiTi ganmartebis moTxovnilebas<br />
vigrZnobdiT. poeti [haine] ki amis Tqmas sul sxvagvarad<br />
axerxebs: "r. ise momeqca, rogorc Tavis swors,<br />
Zalze familionerulad". amiT pirvel winadadebaze meoris<br />
mibmiT Seqmnili mTeli SeboWiloba qreba." froidis<br />
mier konstatirebuli gamoTqmaze damokidebuleba am inteleqtualur<br />
xumrobaSi cnebiT srulyofilebas aRwevs.<br />
inteleqtualuri xumrobis teqnikur saSualebebad mas<br />
esaxeba rogorc paradoqsi, ise – ironiac: azrovnebisas<br />
daSvebuli Secdoma - unifikacia - iribi asaxva. Sdr. aseve<br />
gv. 71: "swored amaze mogviTiTebs inteleqtualuri xumrobis<br />
teqnika, gadatana, saazrovno Secdoma, sapirispiro<br />
sazrisi, iribi asaxva sapirispiros saSualebiT; amasTan,<br />
yoveli maTgani sizmris teqnikaSic moqmedebs.<br />
41<br />
Sdr.: Berman, A. Pour une critique des traductiones: John Donne,<br />
Paris, 1994.<br />
42<br />
am mimarTulebiT Catarebuli kvlevisTvis froidis gansakuTrebuli<br />
mniSvneloba ukve aRiarebulia. Sdr. mag. feliqs<br />
filip ingoldi: "Cveni drois Targmanis udidesi Teoretikosi<br />
udavod froidia da swored amis gamo is poezi-<br />
237
is udidesi Teoretikosicaa. yvelaferi is, rac man sublimaciis,<br />
gadatanis, gandevnis fenomenebze miniSnebiT<br />
dawera sizmrisa da xumrobis struqturisa da egzegezis<br />
Sesaxeb, Seefereba - mutatis mutandis - evropuli avangardis<br />
sityvakazmul Semoqmedebas. Tuki froidiseul gadatanis<br />
Teorias lingvistikisa da literaturaTmcodneobis<br />
cnebaTa kalapotSi movaTavsebT, maSin misi wakiTxva mar-<br />
Tlac SesaZlebelia mxatvruli Targmanis Teoriis saxiT,<br />
rogorc - XX saukunis poetikisa." ("Üb er’s: Übersetzen", wign-<br />
Si: Martin Meyer (Hrsg.), Vom Übersetzen, zehn Essays, München, 1990).<br />
43<br />
Sdr., mag., XIV soneti: "damimsxvrie guli, samsaxa Rmer-<br />
To...", sadac qalTan identificireba, iseve, rogorc dartymisken<br />
mowodeba da dapyrobili qalaqis xati, - aseve<br />
axloa yoCTan asociaciac, - sabolood, gaupatiurebis<br />
gziT siwmindesTan miyvanis paradoqsul TxovnaSi gadaizrdeba.<br />
uiliam kerigani Tavis naSromSi "jon donis Semzaravi<br />
TavSesafrebi" imaze miuTiTebs, rom donis epoqa-<br />
Si sityva "guls" JargonSi "vaginas" mniSvnelobiT iyenebdnen<br />
(Sdr. John Donne and the Seventeenth – Century Metaphysical<br />
Poets, Harold Bloom (Ed.), New York, Philadelphia, 1986, p. 43.<br />
44<br />
misi saeWvo kriteriumebi esTetikuri xasiaTis rom ar<br />
aris, amas gardneri mis mier gamocemuli donis krebulis<br />
winaTqmaSive aaSkaravebs: "Tuki erT romelime leqss sxvas<br />
vamjobinebT, amas araesTetikuri mizeziT CavdvarT,<br />
radgan misi ganwyoba da gancdebi gansakuTrebiT gveZvirfaseba"<br />
(Helen Gardner, Oxford, 2000, p. XXI).<br />
45<br />
Das Problem des Übersetzens, Darmstadt, 1969, S. 162. "[...] radgan<br />
is ufro maRal enas gulisxmobs, vidre sinamdvileSi warmoadgens,<br />
amitom sakuTari Sinaarsis mimarT uxeSi da<br />
gaucxoebulia".<br />
238
eTika, fuli, politika da poetika<br />
1<br />
"ar arsebobs wyvdiadi, garda umecrebisa" (ingl.).<br />
2<br />
"Tumca, ara aqvs mniSvneloba, Tu visi citata mogvaqvs"<br />
(ingl.). Leonard W. Doob (Hrsg.), Ezra Pound Speaking, Radio Speeches<br />
of World WarII, Greenwood Press, Wesport, Conneticut 1978, gv. 34. am<br />
Canto-sTan dakavSirebiT noel stoki wers wignSi The Life of<br />
Ezra Pound (Pantheon Books, Random House New York 1970, gv. 339):<br />
“46-e Canto pirvelad daibeWda New Democracy-s 1936 wlis<br />
martis nomerSi, aq erTmaneTSia areuli paundis piradi<br />
STabeWdilebebi da is, rac mas mevaxSeTa winaaRmdeg "samxilad"<br />
miaCnda. misi kiTxviT miRebuli siamovneba ver anazRaurebs<br />
misi saTqmelis dadgenisTvis aucilebel kvlevas".<br />
savaraudod, biografi am sityvebiT mxolod am Cantos-s<br />
rodi gulisxmobs.<br />
3<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, Arche, Zürich 1956, gv. 18<br />
4<br />
Sdr.: Motz et son-Si paundi poezias Semdeg saxeobebad<br />
yofs: elopoeia, romelic sityvebs musikalur datvirTvas<br />
aniWebs (misi Targmna SeuZlebelia), hanopoeia, romelic suraTisgan<br />
Seqmnil STabeWdilebas gadmogvcems (misi Targmna<br />
SeiZleba) da - Logopoeia, romelic im konteqsts iyenebs,<br />
romelsac ama Tu im sityvisgan moveliT (misi Targmna Seu-<br />
Zlebelia).<br />
5<br />
William Barrett, Comment, A Prize for Ezra Pound in Partisan Review 4,<br />
April, 1949, N.Y., gv. 346.<br />
6<br />
Hannah Arendt, Elemente und Ursprünge totaler Herrschaft, Piper,<br />
München, Zürich 1986, gv. 26.<br />
7<br />
noel stoki SeniSnavs, rom paundi jer kidev 1935 wels<br />
TanaugrZnobda SeTqmulebis Teorias, romelic dakanonebul<br />
antisemitizmSi rotSildebTan Sveicariis protestantuli<br />
dinastiebis dapirispirebas xedavda. "mevaxSeebs<br />
erovneba ar gaaCniaT," - wers paundi New English Weekly-s<br />
239
1935 wlis noembris nomerSi. [...] xolo 1938 wels British Union<br />
Quarterly-Si gamoqveynebul mis statiaSi vkiTxulobT: "internacionalur<br />
mevaxSeobas bevrad meti aqvs saerTo kalvinizmsa<br />
da protestantul seqtantizmTan, vidre - iudaizmTan"<br />
(Noel Stock, The Life of Ezra Pound, gv. 370). maSasadame,<br />
paundis protestantizmi mudam erTgvarovani ar yofila,<br />
man sxvadasxva etapi gamoiara, romlebic zogjer<br />
droSi kidec emTxveoda erTurTs. cnobilia misi mowodebebi<br />
ebrauli fesvebisgan qristianuli religiis gasawmendad,<br />
anda - iseTi gamonaTqvamebi, roca is akritikebs<br />
iudaizms, romelsac, misi azriT, aqvs kanoni, magram ar gaaCnia<br />
eTika da a. S.<br />
8<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 38.<br />
9<br />
1940 wlis 22 marts Tavisi ebraeli megobrisadmi, luis<br />
zukovskisadmi, miweril werilSi is uCivis meore megobars,<br />
uiliam karlos uiliamss: "madloba RmerTs, rogorc iqna<br />
vipove karl morduxai marqsis gamonaTqvami rotSildis<br />
Sesaxeb, romelic uiliamss saSualebas aRar miscems, yvelas<br />
gasagonad antisemitad Semracxos. Tu karli ar iTvleba<br />
antisemitad, maSin arc me unda CamTvalon. Sen rom<br />
migiwvdebodes xeli marqsis nawerebze, ufro swrafad<br />
damexmarebodi". zukovski amasTan dakavSirebiT pasuxobs:<br />
"antisemitizmsa da marqss rac Seexeba, rodesac amas ebraeli<br />
ambobs, amas sul sxva azri eniWeba: erTmaneTSi mas<br />
shagetz-s vuwodebT da amaze fiqriT Tavs aRar vicxelebT.<br />
arc Sen, arc bils [uiliamss] aravin gabralebT antisemitizms,<br />
magram Tuki SewyvetT Tqvens nawerebSi ebraelebis<br />
gauTavebel xsenebas, amiT atmosfero bevrad ufro ganimuxteba.<br />
marTalia, mesmis, ra grZnobebic gamoZravebs,<br />
magram mec ki, Seni megobari, Sin, Cem oTx kedels Sua, Tavs<br />
ufro daculad vgrZnob. Tuki marqsi, kapitalad fulis<br />
gardaqmnasTan dakavSirebiT ("kapitalis" me-4 Tavi) akri-<br />
240
tikebs "sulierad windacveTil ebraelebs", amas, vgoneb,<br />
Semarbilebeli garemoebis saxiT ki ar sCadis, aramed informaciis<br />
sajarod gacxadeba surs." Pound / Zukofsky, Selected<br />
Letters, New Directions Book, N.Y. 1987, gv..201 ff.<br />
10<br />
Canto 75, gv. 76.<br />
11<br />
Heinrich Heine, Die romantische Schule, 1. Buch, in Heinrich Heines<br />
Sämtliche Werke, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart, 7. Auflage, gv. 268.<br />
12<br />
Sdr. is mravlismTqmeli Semoklebebi, romlebiTac Pisan<br />
Cantos-s erT-erT pwkarSi orive diqtators, erT saidumlo<br />
mrCevelsa da or poets, moixseniebs: "da adamianebi,<br />
romlebmac raRac saintereso gaakeTes, iyvnen mxolod h.,<br />
m. / da saidumlo mrCeveli frobeniusi, / mesio Janic [kokto]<br />
dro da dro rame piesas Tu dawerda da kidev - oposumi<br />
[T. s. elioti]". Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 28.<br />
13<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 42.<br />
14<br />
Silvio Gesell, Die natürliche Wirtschaftsordnung durch Freiland und<br />
Freigeld, Verlegt durch Roman Gesell, Arnstadt i. Thür. 1919, gv. 268.<br />
15<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 8.<br />
16<br />
Sdr. Cvens mier ukve xsenebuli Canto 46: "Tuki / es asea, -<br />
vkiTxe, - maSin yvela wesier mTavrobas / dividendebis dagaxda<br />
xom unda SeeZlos?" meri Seyovnda da Semdeg miTxra:<br />
"diiax... / Tqven gulisxmobT: gadasaxadebis akrefis magier?.."<br />
17<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 8.<br />
18<br />
ebd.<br />
19<br />
ebd.<br />
20<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 14.<br />
21<br />
Noel Stock, The Life of Ezra Pound, gv. 331.<br />
22<br />
Ezra Paound, Pisaner Cantos, gv.78.<br />
23<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 80, biblia, lirikuli anTologia<br />
da konfuciusi - es sami wigni paunds xelT hqonda banakSi<br />
patimrobisas. ase rom, is TiTqmis iZulebuli iyo,<br />
241
dabruneboda pirveli, adreuli Cantos-s stilsa da uricxvi<br />
citatis gamoyenebas, rogorc jon adamsisadmi miZRvnil<br />
Canto-Si da ufro adreul Cinur leqsebSi (rom araferi<br />
vTqvaT italiur enaze omis periodSi daweril or leqsze,<br />
romlebic Cantos-s uSualo winamorbedebad unda CavTvaloT.<br />
ix.: Ezra Pound, Die ausgefallenen Cantos LXXII und LXXIII, Arche,<br />
Zürich 1991).<br />
24<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 110.<br />
25<br />
ebd. gv. 72.<br />
26<br />
ebd.<br />
27<br />
Ezra Pound, Pisaner Cantos, gv. 194.<br />
28<br />
ebd. gv. 98.<br />
29<br />
ebd. gv. 122.<br />
242<br />
realuris paradoqsi xelovnebaSi<br />
1<br />
Jacques Lacan, Die vier Grundbegriffe der Psychoanalyse. Das Seminar<br />
Buch XI (Berlin: Quadriga Verlag, 1987): 118.<br />
2<br />
Erwin Panofsky, “Die Perspektive als ‚symbolische Form‘“ (1924/1925),<br />
in: ders., Deutschsprachige Aufsätze I, II (Berlin: Akademie Verlag, 1998):<br />
666; sowie Jean-François Lyotard, Essays zu einer affirmativen Ästhetik<br />
(Berlin: Merve Verlag, 1982): 79.<br />
3<br />
Paul Feyerabend, Wissenschaft als Kunst (Frankfurt/M.: Suhrkamp Verlag,<br />
1984): 17 ff.<br />
4<br />
Ebd.:23.<br />
5<br />
Jonathan Crary, “Die Modernisierung des Sehens” (1988), in: Bernd Stiegler<br />
(Hg.), Texte zur Theorie der Fotografie (Stuttgart: Reclam, 2010):<br />
206–224.<br />
6<br />
Ebd.: 210 f.<br />
7<br />
Michel Foucault, Die Ordnung der Dinge (Frankfurt/M.: Suhrkamp Verlag,<br />
1991): 34.<br />
8<br />
Jean Baudrillard, Agonie des Realen (Berlin: Merve Verlag, 1978): 7 f.
imasTan dakavSirebiT, Tu dResac ki raoden aqtualuria<br />
ruka, rogorc paradigma, ix. agreTve “fiqciis xelovnebis<br />
fiqciisadmi” miZRvnili Kunstforums-is tomi, S. 132: “Das<br />
Ganze scheint realer als seine fiktiven Teile: Kartografische Arbeiten von<br />
Wim Delvoye, Michael Müller und Susanne Weirich.”<br />
9<br />
Jean-Claude Lebensztejn, Malcolm Morley: Itineraries (London: Reaktion<br />
Books, 2001): 47.<br />
10<br />
In: Harald Szeemann et al. (Hg.), documenta 5, Katalog (Kassel: documenta<br />
GmbH, 1972): Registerblatt 15.<br />
11<br />
Rosalind E. Krauss, The Originality of the Avant-Garde and Other<br />
Modernist Myths (Cambridge/MA: MIT Press, 1986): 196 f.<br />
12<br />
Lacan (wie Anm. 1): 98.<br />
13<br />
Hal Foster, “The Real Thing”, in: Cindy Sherman, Katalog (Rotterdam:<br />
Museum Boijmans Van Beuningen, 1996): 80 f.<br />
14<br />
Lacan (wie Anm. 1): 115.<br />
15<br />
Ebd.: 114.<br />
16<br />
Hal Foster, The Return of the Real (Cambridge/MA: MIT Press, 1996):<br />
152.<br />
17<br />
Michael Fried, Why Photography Matters as Art as Never Before<br />
(New Haven/CT: Yale University Press, 2008): 7.<br />
18<br />
fridi iyenebs frangi xelovnebaTmcodnis, Jan-fransua<br />
Sevries, Tezas: amiT, misi azriT, mxatvruli fotografis<br />
dabadeba aRiniSneba.<br />
19<br />
Arthur C. Danto, Das Fortleben der Kunst (München: Wilhelm Fink<br />
Verlag, 2000): 111.<br />
20<br />
Nelson Goodman, Sprachen der Kunst. Entwurf einer Symboltheorie<br />
(Frankfurt/M: Suhrkamp Verlag, 1997): 17 ff.<br />
21<br />
Panofsky (wie Anm. 2): 666.<br />
22<br />
Goodman (wie Anm. 20): 45.<br />
23<br />
W. J. T. Mitchell, Iconology – Image, Text, Ideology (Chicago/IL: The<br />
University of Chicago Press, 1986): 53.<br />
24<br />
Ernest Nagel, James R. Newman, Der Gödelsche Beweis (München:<br />
243
R. Oldenbourg Verlag, 2001): 67.<br />
25<br />
Theodor W. Adorno, Negative Dialektik (Frankfurt/M: Suhrkamp Verlag,<br />
1992): 65 f.<br />
26<br />
Maurice Blanchot, Museumskrankheit. Das Museum, die Kunst und<br />
die Zeit (Köln: Verlag Wilfried Dickhoff, 2007): 12 f<br />
27<br />
Benjamin H. D. Buchloh, “Open Letters, Industrial Poems”, in: October,<br />
42 (1987): 80<br />
28<br />
Michel Foucault, Dies ist keine Pfeife (München: Carl Hanser Verlag<br />
1997): 25 f<br />
244
Sinaarsi<br />
gamomcemlis winasityva 5<br />
poezia<br />
warmosaxvis qceva sibrtyed Targmna gia joxaZem 11<br />
samsjavro Targmna gia joxaZem 13<br />
Rames Targmna gia joxaZem 15<br />
wiTeli neknebi Targmna gia joxaZem 19<br />
Caberva Targmna gia joxaZem 21<br />
TeTri droSebi Targmna gia joxaZem 23<br />
vaSlebi Targmna gia joxaZem 25<br />
qariSxlis Semdeg Targmna gia joxaZem 27<br />
kuburebi Targmna gia joxaZem 29<br />
baRSi Targmna gia joxaZem 31<br />
nangrevebi Targmna gia joxaZem 33<br />
nimfa Targmna gia joxaZem 35<br />
silurje Targmna gia joxaZem 37<br />
iisferi Targmna gia joxaZem 39<br />
frinvelebi! Targmna gia joxaZem 41<br />
zondi Targmna levan kavlelma 43<br />
Camosasrialebeli Targmna levan kavlelma 45<br />
keglis TamaSi Targmna gia joxaZem 49<br />
amboxi Targmna gia joxaZem 51<br />
gacvla Targmna levan kavlelma 53<br />
erTi gaferadeba Targmna gia joxaZem 55<br />
odebi Targmna levan kavlelma<br />
utyvi mzerebis labirinTSi... 57<br />
kentavri 61<br />
xes miyrdnobili, wigniT xelSi... 65<br />
gsurs rom gaigo, marTla Caswvde?.. 67<br />
fexareuli mibarbacebs quCaSi, amCnevs... 71<br />
iqneba oda, an arada - ganmeoreba... 75<br />
Cemi cenzori swrafad Caswvda... 79<br />
aRar amowmebs araferi Cvens arsebobas... 81<br />
sonetebis gvirgvini Targmna gia joxaZem<br />
1. funjebiT xatva 83<br />
2. zedapiris dafarva saRebaviT 85<br />
245
3. Camorecxva 87<br />
4. tilo 89<br />
5. CarCo 91<br />
6. molberti 93<br />
7. xedva 95<br />
8. modeli 97<br />
9. gamofena 99<br />
10. kedeli 101<br />
11. portreti 103<br />
12. Sereva 104<br />
13. moqneva 107<br />
14. miTxipvna 109<br />
15. STagoneba 111<br />
esseebi<br />
Targmani da poetika 115<br />
Targmna Tamar kotrikaZem<br />
eTika, fuli, politika da poetika 167<br />
Targmna Tamar kotrikaZem<br />
maTematikuri cnobierebis meSveobiT miRebuli<br />
esTetikuri sargebeli, rogorc Contradictio in adiecto 180<br />
Targmna Sorena SamanaZem<br />
realuris paradoqsi xelovnebaSi 192<br />
Targmna Tamar kotrikaZem<br />
avtoris SeniSvnebi esseebisTvis 225<br />
246
INHALT<br />
Vorwort des Herausgebers 5<br />
POESIE<br />
flächeln der vorstellung übersetzt von Gia Djochadse 10<br />
gericht übersetzt von Gia Djochadse 12<br />
an die nacht übersetzt von Gia Djochadse 14<br />
rote rippen übersetzt von Gia Djochadse 18<br />
gebläse übersetzt von Gia Djochadse 20<br />
weisse fahnen übersetzt von Gia Djochadse 22<br />
äpfel übersetzt von Gia Djochadse 24<br />
nach stürmen übersetzt von Gia Djochadse 26<br />
baukasten übersetzt von Gia Djochadse 28<br />
im garten übersetzt von Gia Djochadse 30<br />
ruinen übersetzt von Gia Djochadse 32<br />
nymphe übersetzt von Gia Djochadse 34<br />
ein bläuen übersetzt von Gia Djochadse 36<br />
violett übersetzt von Gia Djochadse 38<br />
vögel! übersetzt von Gia Djochadse 40<br />
sonde übersetzt von Lewan Kawleli 42<br />
rutsche übersetzt von Lewan Kawleli 44<br />
kegeln übersetzt von Gia Djochadse 48<br />
krawall übersetzt von Gia Djochadse 50<br />
wechsel übersetzt von Lewan Kawleli 52<br />
ein färben übersetzt von Gia Djochadse 54<br />
Oden übersetzt von Lewan Kawleli<br />
still steht nicht scheinen in den stummen blicken... 56<br />
kentaur 60<br />
sitzt an den stamm gelehnt das buch in händen... 64<br />
willst du wirklich verstehn? schlag an ein thema mir!.. 66<br />
stolpert er auf die strasse, sieht, wie wenig... 70<br />
entweder ode oder wiederholung... 74<br />
noch ein gespräch, wie schnell begreift mein zensor... 78<br />
dann testet nichts mehr, wie weit verirrt wir uns... 80<br />
Kranz übersetzt von Gia Djochadse<br />
1. pinseln 82<br />
2. auftragen 84<br />
247
3. waschen 86<br />
4. leinwand 88<br />
5. rahmen 90<br />
6. staffelei 92<br />
7. ansicht 94<br />
8. modell 96<br />
9. ausstellung 98<br />
10. wand 100<br />
11. portrait 102<br />
12. mischen 104<br />
13. schwung 106<br />
14. patzen 108<br />
15. eingebung 110<br />
ESSAYS<br />
Übertragung und Poetik 115<br />
übersetzt von Tamar Kotrikadse<br />
Ethik, Geld, Politik und Poetik 167<br />
übersetzt von Tamar Kotrikadse<br />
Der ästhetische Gewinn durch mathematische Erkenntnis<br />
als Contradictio in adiecto 180<br />
übersetzt von Schorena Schamanadse<br />
Das Paradox des Realen in der Kunst 192<br />
übersetzt von Tamar Kotrikadse<br />
BEMERKUNGEN DES AUTORS 225