Tsu-2011 - ieeetsu
Tsu-2011 - ieeetsu
Tsu-2011 - ieeetsu
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
omar furTuxia<br />
albaToba da statistika<br />
magaliTebsa da amocanebSi<br />
(Teoria, magaliTebis amoxsnis nimuSebi,<br />
amocanebi)<br />
<strong>Tsu</strong>-<strong>2011</strong>
s a r C e v i<br />
albaTobis Teoria<br />
Tavi I. albaTobis Teoriis elementebi ............................................................................<br />
elementarul xdomilebaTa sivrce. operaciebi xdomilobebze. albaTobis klasikuri,<br />
statistikuri da geometriuli ganmarteba. kombinatorikis elementebi. albaTobis<br />
gamoTvla kombinatorikis gamoyenebiT.<br />
Tavi II. rTuli xdomilebis albaTobebi .........................................................................<br />
albaTobaTa Sekrebis kanoni. sxvaobis albaTobis formula. pirobiTi albaToba.<br />
namravlis albaToba. xdomilebaTa damoukidebeloba. sruli albaTobis formula.<br />
baiesis formula. ganmeorebiTi cdebi. bernulisa da puasonis formulebi.<br />
Tavi III. SemTxveviT sidideTa maxasiaTeblebi ..........................................................<br />
SemTxveviTi sidide. ganawilebis kanoni. ganawilebis funqcia. ganawilebis simkvrive.<br />
zogierTi mniSvnelovani ganawileba. kvantili, mediana, moda. maTematikuri<br />
lodini, dispersia. organzomilebiani SemTxveviTi sidide. regresiis funqcia.<br />
momentebi, asimetria, eqscesi. kovariacia. korelaciis koeficienti.<br />
Tavi IV. diskretul ganawilebaTa gamoyenebebi ......................................................<br />
binomialuri da puasonis ganawilebebis gamoyenebebi<br />
Tavi V. uwyveti tipis ganawilebebi........................................................................................<br />
ganawilebis simkvrive. kvantili, moda, mediana, qveda da zeda kvartili, zeda<br />
-kritikuli wertili, momentebi (lodini, dispersia, asimetria, eqscesi).<br />
Tavi VI. normaluri ganawileba ............................................................................................... 70<br />
Tavi VII. albaTobis Teoriis zRvariTi Teoremebi ............................................. 84<br />
CebiSevis utoloba. did ricxvTa kanoni. CebiSevis Teorema. bernulis Teorema.<br />
centraluri zRvariTi Teorema. liapunovis Teorema. muavr-laplasis lokaluri<br />
da integraluri Teoremebi.<br />
statistikuri daskvnebis Teoria<br />
Tavi I. wertilovani da intervaluri Sefasebebi. ndobis intervali<br />
saSualosaTvis ...........................................................................................................................................<br />
wertilovan SefasebaTa saxeebi (Caunacvlebeli, Zalmosili da efeqturi Sefasebebi).<br />
SerCeviTi momentebi (saSualo, dispersia, Sesworebuli dispersia, standartuli<br />
gadaxra, asimetria, eqscesi). SerCeviTi korelacia. maqsimaluri dasajerobis<br />
meTodi. momentTa meTodi. ndobis intervali populaciis saSualosaTvis.<br />
Tavi II. ndobis intervali bernulis sqemaSi .............................................................<br />
asimptoturi ndobis intervali da SerCevis moculoba populaciis proporciisaTvis.<br />
ndobis intervali puasonis ganawilebis ucnobi parametrisaTvis.<br />
Tavi III. ndobis intervali dispersiisaTvis ...............................................................<br />
ndobis intervali normaluri populaciis dispersiisa da standartuli gadaxrisaTvis<br />
cnobili da ucnobi saSualoebisaTvis. didi SerCevebis SemTxveva.<br />
2<br />
Tavi IV. hipoTezaTa Semowmeba saSualosaTvis ( cnobilia) ................<br />
ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi. mniSvnelovnebis done. kriteriumis statistika.<br />
kritikuli mniSvneloba. kritikuli are. I da II gvaris Secdomebi. kriteriumis<br />
simZlavre. hipoTezaTa Semowmeba normaluri populaciis saSualosaTvis<br />
(dipersia cnobilia). SerCevis minimaluri moculoba. P -mniSvnelobis meTodi.<br />
2<br />
Tavi V. hipoTezaTa Semowmeba saSualosaTvis ( ucnobia) ......................<br />
hipoTezaTa Semowmeba normaluri populaciis saSualosaTvis ucnobi dipersiis<br />
SemTxvevaSi. Z da T kriteriumebis gamoyenebis SesaZlo SemTxvevebi.<br />
Tavi VI. hipoTezaTa Semowmeba dispersiisaTvis ...................................................... 129<br />
1<br />
3<br />
15<br />
33<br />
50<br />
61<br />
94<br />
104<br />
108<br />
114<br />
123
statistikuri hipoTezis Semowmeba normaluri ganawilebis dispersiis Sesaxeb<br />
cnobili da ucnobi saSualoebis SemTxvevaSi. P -mniSvnelobis meTodi.<br />
Tavi VII. hipoTezaTa Semowmeba bernulis sqemaSi .................................................<br />
hipoTezaTa Semowmeba bernulis sqemaSi ucnobi albaTobisaTvis (didi da mcire<br />
SerCevebi). hipoTezaTa Semowmeba puasonis ganawilebis ucnobi parametrisaTvis<br />
(mcire SerCevebi). P -mniSvnelobis meTodi.<br />
Tavi VIII. ndobis intervali da hipoTezaTa Semowmeba .................................... 140<br />
Tavi IX. oramokrefiani amocanebi populaciaTa saSualoebisaTvis ... 147<br />
ori damoukidebeli normaluri populaciis saSualoTa Soris gansxvavebis<br />
hipoTezaTa Semowmeba cnobili da ucnobi dispersiebis SemTxvevaSi. hipoTezaTa<br />
Semowmeba aranormaluri populaciebisaTvis (didi moculobis mqone SerCevebi).<br />
ndobis intervalebi saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
Tavi X. oramokrefiani amocanebi populaciaTa saSualoebisaTvis<br />
(mcire SerCevebi). satertvaitis meTodi ............................................................................<br />
ori damoukidebeli aranormaluri populaciis saSualos Soris gansxvavebis hipoTezaTa<br />
Semowmeba mcire SerCevebis SemTxvevaSi. ndobis intervali saSualoTa<br />
sxvaobisaTvis. satertvaitis meTodi.<br />
Tavi XI. oramokrefiani amocanebi populaciaTa dispersiebisaTvis ...<br />
hipoTezaTa Semowmeba ori damoukidebeli normaluri populaciis dispersiebis<br />
Sesaxeb. dispersiaTa tolobis Sesaxeb hipoTezaTa Semowmebis gamartivebuli<br />
procedura. ndobis intervali dispersiaTa fardobisaTvis.<br />
Tavi XII. statistikuri daskvnebi dawyvilebuli monacemebisaTvis ....<br />
statistikuri daskvnebi dawyvilebul monacemTa saSualoebis sxvaobebisaTvis<br />
(damokidebuli SerCevebi). P -mniSvnelobis meTodi. ndobis intervali.<br />
Tavi XIII. oramokrefiani amocanebi bernulis sqemaSi ......................................<br />
hipoTezaTa Semowmeba warmatebaTa albaTobebisaTvis bernulis cdaTa ori damoukidebeli<br />
mimdevrobisaTvis. ndobis intervali p 1<br />
p 2<br />
sxvaobisaTvis.<br />
Tavi XIV. Tanxmobis kriteriumebi .........................................................................................<br />
xi-kvadrat Tanxmobis kriteriumis formula. normalurobis hipoTezis Semowmeba.<br />
Tavi XV. damoukideblobis Semowmebis xi-kvadrat kriteriumi .............. 193<br />
Tavi XVI. erTgvarovnebis Semowmebis xi-kvadrat kriteriumi .................. 201<br />
Tavi XVII. dawyvilebuli monacemebi, korelacia ................................................... 206<br />
gabnevis diagrama. misadagebis wiri. regresiis wrfis gantoleba. Sefasebis standartuli<br />
Secdoma. prognozi da saprogrozo intervali. daskvnebi korelaciis<br />
koeficientis Sesaxeb (hipoTezaTa Semowmeba).<br />
Tavi XVIII. regresia da korelacia ......................................................................................<br />
martivi wrfivi regresia. regresiis wrfe. umcires kvadratTa meTodi. regresiis<br />
wrfis Sefaseba. determinaciis koeficienti. statistikuri daskvnebi regresiis<br />
koeficientebis Sesaxeb. mravlobiTi regresia. modelis vargisianobis Semowmeba.<br />
statistikuri daskvnebi mravlobiTi modelis parametrebis Sesaxeb. rangobrivi<br />
korelacia. spirmenis rangobrivi korelaciis koeficienti.<br />
Tavi XIX. dispersiuli analizi (ANOVA) ......................................................................<br />
hipoTezaTa Semowmeba sami an meti populaciis saSualoTa tolobis Sesaxeb.<br />
Tavi XX. sakontrolo werebisa da Sualeduri da saboloo<br />
gamocdebis bileTebis nimuSebi 2007—2009 wlebSi .............................................. 249<br />
danarTi (statistikuri cxrilebi) ....................................................................................... 254<br />
damateba (sagamocdo amocanebi xdomilebebisaTvis)............................................. 263<br />
literatura .................................................................................................................................................. 272<br />
135<br />
157<br />
164<br />
171<br />
178<br />
186<br />
222<br />
238<br />
2
a l b a T o b a<br />
Tavi I<br />
albaTobis Teoriis elementebi<br />
eqsperimentis calkeul SesaZlo Sedegs elementaruli xdomileba<br />
ewodeba, xolo maT erTobliobas – elementarul xdomilebaTa sivrce da<br />
aRiniSneba asoTi: { <br />
1, 2,...}<br />
.<br />
savarjiSoebi: I. monetis erTxel agdebisas -- ={g, s}; II. monetis<br />
orjer agdebisas, an ori monetis erTdroulad agdebisas -- ={gg, gs, sg,<br />
ss}; III. monetis samjer agdebisas, an sami monetis erTdroulad agdebisas<br />
-- = {ggg, ggs, gsg, sgg, gss, sgs, ssg, sss}; IV. monetis n-jer agdebisas<br />
{ : ( a1,...,<br />
a n<br />
), a g an s}<br />
da Sedegebis saerTo raodenoba tolia<br />
i<br />
n<br />
2 -is; V. erTi saTamaSo kamaTlis gagorebisas -- ={1, 2, 3, 4, 5, 6}; VI.<br />
vTqvaT, Tavidan vagdebT monetas. Tu mova gerbi, maSin vagorebT saTamaSo<br />
kamaTels; xolo Tu mova safasuri, maSin kidev erTjer vagdebT monetas.<br />
am SemTxvevaSi { g1,<br />
g2,<br />
g3,<br />
g4,g5, g6,sg, ss}<br />
; VII. ori saTamaSo kamaTlis gagorebisas<br />
-- ={(1,1); (1,2); . . . ; (1,6); (2,1); (2,2); . . . ; (2,6); . . . ; (6,1); . . . ;<br />
(6,6)} anu {( i , j) : i,<br />
j 1,2,...,<br />
6}<br />
; VIII. produqciis vargisinobis dadgenisas --<br />
={“vargisi”, “uvargisi”}; IX. satelefono sadgurSi gamoZaxebaTa raodenoba<br />
-- = {0, 1, 2, . . . }; X. Zabva qselSi -- ={[0, 220]}.<br />
diskretul elementarul xdomilebaTa sivrcis nebismier qvesimravles<br />
xdomileba ewodeba. Tu eqsperimentis konkretuli Sedegi ekuTvnis<br />
raime xdomilebas, maSin amboben rom es xdomileba moxda, xolo<br />
romelsac ar ekuTvnis – is xdomileba ar moxda. xdomilebebi aRiniSneba<br />
didi laTinuri asoebiT: A , B,<br />
C,<br />
D,...<br />
. xdomilebas A uwodeben<br />
aucilebel xdomilebas, xolo Ø -- SeuZlebel xdomilebas. A da B<br />
xdomilebis gaerTianeba (an jami) ewodeba iseT xdomilebas, romelic<br />
xdeba maSin, roca am xdomilebebidan erTi mainc xdeba da aRiniSneba<br />
simboloTi A B (an A B). A da B xdomilebis TanakveTa (an namravli)<br />
ewodeba iseT xdomilebas, romelic xdeba maSin, roca es xdomilebebi<br />
erTdroulad xdeba da aRiniSneba simboloTi A B (an AB). A<br />
xdomilebis sawinaaRmdego xdomileba ewodeba iseT xdomilebas, romelic<br />
xdeba maSin, roca A ar xdeba da aRiniSneba simboloTi A . A da B<br />
xdomilebis sxvaoba ewodeba iseT xdomilebas, romelic xdeba maSin,<br />
roca xdeba A magram ar xdeba B da aRiniSneba simboloTi A\ B. A da<br />
B xdomilebas ewodeba uTavsebadi Tu A B=Ø.<br />
Tu -s nebismier elementarul xdomilebas i Seesabameba garkveuli<br />
ricxvebi p i<br />
P( i<br />
) , romlebic akmayofileben pirobebs: 0 p i<br />
1<br />
da<br />
p i<br />
1, maSin am ricxvebs ewodebaT <br />
i i elementaruli xdomilebebis alb-<br />
3
. Tu P( )<br />
aTobebi. P( A): P( )<br />
A<br />
i<br />
i<br />
i<br />
const da | |<br />
, vRebulobT albaTobis<br />
klasikur ganmartebas: P( A) | A| / | | .<br />
xdomilebis statistikur albaTobad iTvleba am xdomilebis fardobiTi<br />
sixSire WN<br />
( A) M / N (sadac N – cdaTa saerTo ricxvia, М ki -- A<br />
xdomilebis moxdenaTa ricxvi) an masTan axlos myofi ricxvi (maTematikurad<br />
zusti formulireba aseTia: P( A) lim W ( A)<br />
).<br />
geometriuli albaToba. Tu L monakveTze SemTxveviT agdeben wertils,<br />
maSin albaToba imisa, rom agdebuli wertili daecema l L monakve-<br />
Tze: P | l | / | L | . analogiuri ganmarteba gvaqvs sibrtyeze da sivrceSi.<br />
N<br />
kombinatorikis elementebi.<br />
gamravlebis principi: Tu asarCevia m obieqti da arsebobs pirveli<br />
obieqtis arCevis n 1<br />
SesaZlebloba, pirveli obieqtis arCevis Semdeg arsebobs<br />
meore obieqtis arCevis n 2<br />
SesaZlebloba, da a. S., m 1 obieqtis ar-<br />
Cevis Semdeg arsebobs m-uri obieqtis arCevis n m<br />
SesaZlebloba, maSin<br />
arsebobs am m obieqtis am mimdevrobiT arCevis n 1<br />
n 2<br />
n m<br />
SesaZlebloba.<br />
magaliTad, Tu mamakacs aqvs 4 perangi da 2 pijaki, maSin am mamakacs<br />
aqvs perangisa da pijakis SerCevis 42 8 SesaZlebloba (varianti).<br />
namravlis principTan dakavSirebiT xSirad sasargebloa xis msgavsi<br />
(xisebri) diagramis anu dendrogramis gamoyeneba.<br />
magaliTad, dendrogramiT gamosaxuli monetis orjer agdebis Sesabamisi<br />
Sedegebis simravle iqneba:<br />
N<br />
gadanacvlebebi – es aris kombinaciebi, romlebic Sedgenilia mocemuli<br />
п elementiani simravlis yvela п elementisagan da erTamaneTisagan<br />
ganxsvavdeba mxolod elementebis ganlagebis rigiT. Р п = п!.<br />
wyobebi – es aris т elementiani kombinaciebi п gansxvavebuli elementis<br />
mqone simravlidan, romelebic erTmaneTisagan gansxvavdebian an elementebis<br />
SemadgenlobiT an elementebis ganlagebis rigiT. А т n!/( n m)!<br />
.<br />
п<br />
4
jufdebebi – es aris п elementiani simravlis daulagebeli т elementiani<br />
qvesimravleebi. т<br />
m m<br />
С п!/( т!( п т)!)<br />
. cxadia, rom C m!<br />
A .<br />
п<br />
n<br />
n<br />
albaTobis gamoTvla kombinatorikis gamoyenebiT.<br />
amorCeva dabrunebiT: eqsperimentis yovel nabijze yuTidan amoRebuli<br />
burTi ukan brundeba. vigulisxmoT, rom burTebi gadanomrilia ricxvebiT<br />
1-dan M -mde. ganasxvaveben ori tipis amorCevebs: dalagebuli amorCevebi<br />
da daulagebeli amorCevebi. dalagebuli amorCevebi aRiniSneba simboloTi<br />
( a<br />
1<br />
,...,a<br />
n ), xolo daulagebeli amorCevebi – [ a<br />
1<br />
,...,a<br />
n ].<br />
dabrunebiT dalagebuli amorCevis SemTxvevaSi:<br />
n<br />
{ : ( a1,...,<br />
an) : ai<br />
1,...,<br />
M;<br />
i 1,...,<br />
n}<br />
da | | M .<br />
daulagebeli amorCevebi dabrunebiT:<br />
n<br />
{ : [<br />
a1,...,<br />
a ]: a 1,...,<br />
M;<br />
i 1,...,<br />
n}<br />
, | .<br />
n<br />
i<br />
| CM<br />
n1<br />
n M da amoRebuli burTi ukan ar<br />
amorCeva dabrunebis gareSe:<br />
brundeba.<br />
dabrunebis gareSe dalagebuli SerCevis SemTxvevaSi:<br />
{ : ( a1,...,<br />
a ) : a a , k l;<br />
a 1,...,<br />
M;<br />
i 1,...,<br />
n}<br />
da | |<br />
n<br />
k<br />
daulagebeli amorCevebi dabrunebis gareSe:<br />
{ : [<br />
a1,...,<br />
an]:<br />
ak<br />
al<br />
, k l;<br />
ai<br />
1,...,<br />
M;<br />
i 1,...,<br />
n}<br />
,<br />
saboloo suraTi aseTia:<br />
l<br />
i<br />
.<br />
n<br />
| | C M<br />
n<br />
A M<br />
dabrunebiT<br />
dabrunebis<br />
gareSe<br />
dalagebuli daulagebeli<br />
n<br />
M C n<br />
M n 1<br />
n<br />
n<br />
A<br />
M<br />
C<br />
M<br />
magaliTad, M 3 da n 2 -is SemTxvevaSi Sesabamis elementarul<br />
xdomilebaTa sivrceebs eqnebaT Semdegi saxis struqturebi:<br />
erToblioba<br />
savarjiSoebi:<br />
(1,1)(1,2)(1,3)<br />
(2,1)(2,2)(2,3)<br />
(3,1)(3,2)(3,3)<br />
(1,2)(1,3)<br />
(2,1)(2,3)<br />
(3,1)(3,2)<br />
[1,1][2,2][3,3]<br />
[1,2][1,3][2,3]<br />
[1,2] [1,3] [2,3]<br />
dalagebuli daulagebeli<br />
SerCeva<br />
dabrunebiT<br />
dabrunebis<br />
gareSe<br />
5
I. kursze, romelzec sami jgufia, jgufxelebis arCevis yvela SesaZlo<br />
variantebis ricxvia n1 n2<br />
n3, sadac n i<br />
-- i -ur jgufSi studentebis<br />
raodenobaa (viyenebT namravlis princips);<br />
II. raodenoba yvela SesaZlo kombinaciebis, ramdennairadac SesaZlebelia<br />
m mgzavri ganvaTavsoT n vagonSi tolia n m (dalagebuli amorCeva<br />
dabrunebiT, sadac M n da n m);<br />
III. m adamianis dabadebis dReebis yvela SesaZlo kombinacia (im pirobiT,<br />
rom TiTeuli dabadebis dRe aris romelime 365 dRidan) tolia<br />
m<br />
365 (saqme gvaqvs amorCevasTan dabrunebiT, amasTanave amorCevebi iTvleba<br />
dalagebulad, sadac M 365 da n m);<br />
IV. raodenoba yvela SesaZlo kombinaciebis, ramdennairadac SesaZlebelia<br />
5 burTi ganvaTavsoT 5 yuTSi, ise rom erT yuTSi iyos erTi bur-<br />
Ti, tolia 5! (namravlis principis Tanaxmad);<br />
V. partiebis raodenoba, romelic unda Sedges n monawilisagan Semdgar<br />
wriul saWadrako turnirSi tolia C n<br />
2<br />
n(<br />
n 1)/<br />
2 (daulagebeli amorCeva<br />
dabrunebis gareSe).<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. vipovoT albaToba imisa, rom simetriuli monetis ori<br />
damoukidebeli agdebisas erTjer mainc mova gerbi.<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi ={gg, gs, sg, ss}; P {gg} P {gs}<br />
= P {sg} <br />
= P { ss}<br />
1/<br />
4; A={gg, gs, sg} da P ( A)<br />
3/ 4.<br />
magaliTi 2 (“bednier” bileTebze). 25 sagamocdo bileTidan 5 “bednieria”,<br />
xolo danarCeni 20 – “ara bednieri”. romel students aqvs “bednieri”<br />
bileTis aRebis meti albaToba: vinc pirveli iRebs bileTs, Tu<br />
vinc meore iRebs bileTs?<br />
amoxsna. avRniSnoT pirveli studentis mier aRebuli bileTis nomeri<br />
i asoTi, xolo meore studentis mier aRebuli bileTis nomeri j aso-<br />
Ti. davuSvaT, rom “bednieri” bileTebis nomrebia: 1, 2, 3, 4, 5. maSin cxadia,<br />
rom {( i,<br />
j) : i,<br />
j 1,2,...,<br />
25, i j}<br />
, | | 2524<br />
600 da bunebrivia CavTvaloT,<br />
rom yvela elementaruli xdomileba tolalbaTuria: P ( i,<br />
j)<br />
1/<br />
600 .<br />
SemoviRoT xdomilebebi:<br />
A{ pirvelma studentma aiRo kargi bileTi },<br />
B { meore studentma aiRo kargi bileTi },<br />
maSin am xdomilebebs aqvT Semdegi saxe:<br />
A {( i.<br />
j) : i 1,...,<br />
5; j 1,...,<br />
25; i j}<br />
da B {( i,<br />
j) : i 1,...,<br />
25; j 1,...,<br />
5; i j}<br />
.<br />
advili dasanaxia, rom | A | |<br />
B | 524<br />
120<br />
. amitom albaTobis klasikuri<br />
ganmartebis Tanaxmad:<br />
120 1<br />
P( A) P( B)<br />
.<br />
600 5<br />
e. i. orive students aqvs kargi bileTis aRebis erTi da igive albaToba.<br />
6
davaleba. wina amocanaSi vipovoT albaToba imisa, rom mesame studenti<br />
amoiRebs “bednier” bileTs.<br />
magaliTi 3 (galtonis dafa). gvaqvs dafaze samkuTxedis formiT dalagebuli<br />
rgolebi, ise rom wveroSi erTi rgolia, meore rigSi winasgan<br />
Tanabr manZilebze ori rgoli, mesame rigSi zeda ori rgolidan Tanabar<br />
manZilebze sami rgoli da a.S. boloSi aris eqvsi rgoli. me-7 rigSi<br />
ki aris bolo 6 rgolidan Tanabar manZilebze 7 Rrmuli. zeda rgolze<br />
agdeben burTs da mas SeuZlia igoraos Tanabari albaTobiT an marjvniv<br />
an marcxniv rgolidan rgolze, rac sabolood sruldeba romelime RrmulSi<br />
CavardniT. rogoria albaToba imisa, rom burTi Cavardeba mexuTe<br />
RrmulSi?<br />
●<br />
O<br />
O<br />
O O O<br />
O O O O<br />
O O O O O<br />
O O O O O O<br />
U U U U U U U<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
amoxsna. rogorc vxedavT arsebobs pirvel da me-7 RrmulebSi burTis<br />
Cavardnis erTaderTi gza (traeqtoria), meore da me-6 RrmulebSi bur-<br />
Tis Cavardnis -- eqvs-eqvsi gza, mesame da mexuTe RrmulebSi – TxuTmet-<br />
TxuTmeti gza da bolos, meoTxe RrmulSi – burTis Cavardnis 20 gza.<br />
gzebis (Sedegebis) sruli raodenobaa 1+6+15+20+15+6+1=64 da yvela es Sedegi<br />
Tanabrad mosalodnelia, vinaidan TiToeuli traeqtoriis gavlisas<br />
burTi ganicdis eqvs dajaxebas rgolebze da yoveli dajaxebisas is Tanabari<br />
albaTobebiT gadaadgildeba an marjvniv an marcxniv. TanabaralbaTuri<br />
64 Sedegidan mexuTe RrmulSi Cavardnas xels uwyobs 15 Sedegi da<br />
Sesabamisad, saZebni albaToba iqneba 15/64.<br />
qvemoT moyvanilia galtonis dafaze rgolebis 7 rigis SemTxvevaSi<br />
TiToeul poziciaze burTis moxvedris SesaZlo gzebis ricxvi.<br />
O<br />
7
magaliTi 4. vipovoT albaToba imisa, rom wreSi SemTxveviT Cagdebuli<br />
wertili ar Cavardeba am wreSi Caxazul wesier eqvskuTxedSi.<br />
amoxsna. davuSvaT, rom wris radiusia R , maSin masSi Caxazuli wesieri<br />
eqvskuTxedis gverdic iqneba R . amasTanave, wris farTobia | S | R<br />
2<br />
,<br />
3 3 2<br />
xolo eqvskuTxedis farTobia -- | s | R . amitom saZiebeli albaToba<br />
2<br />
iqneba:<br />
2 3 3 2<br />
R<br />
R<br />
| S | | s | 2 2<br />
3 3<br />
P <br />
0,174.<br />
2<br />
| S | R<br />
2<br />
magaliTi 5. AB monakveTze SemTxveviT agdeben sam wertils C , D<br />
da M . vipovoT albaToba imisa, rom AC, AD da AM monakveTebisagan Sei-<br />
Zleba aigos samkuTxedi?<br />
amoxsna. avRniSnoT AC, AD da AM monakveTebis sigrZeebi Sesabamisad<br />
x, y da z -iT da elementarul xdomilebaTa sivrcis rolSi ganvixiloT<br />
sivrcis wertilTa simravle koordinatebiT ( x , y,<br />
z)<br />
. Tu CavTvliT,<br />
rom AB monakveTis sigrZe tolia 1-is, maSin elementarul xdomilebaTa<br />
sivrce iqneba kubi, romlis wiboa erTi. amave dros, xelSemwyob elementarul<br />
xdomilebaTa simravle (samkuTxedis aqsiomis Tanaxmad )Sedgeba im<br />
wertilebisagan, romelTa koordinatebisaTvis sruldeba samkuTxedis utolobebi:<br />
x +y > z, x + z > y, y + z > x. es ki warmoadgens kubis nawils, romelic<br />
moWrilia misgan sibrtyeebiT: x + y = z, x + z = y, y + z = x<br />
z<br />
х<br />
y<br />
(erT-erTi am sibrtyidan, kerZod x + y = z, moyvanilia naxazze). yoveli ase-<br />
Ti sibrtye kubidan moWris piramidas, romlis moculoba tolia<br />
1 1 1<br />
1<br />
.<br />
3 2 6<br />
Sesabamisad, kubis darCenili nawilis moculoba iqneba<br />
1 1<br />
| v | 13<br />
.<br />
6 2<br />
amitom saZiebeli albaToba, ganmartebis Tanaxmad, iqneba<br />
| v | 1 1<br />
| P | :1<br />
.<br />
| V | 2 2<br />
magaliTi 6 (Sexvedris amocana). ori piri SeTanxmda garkveul adgilze<br />
Sexvdes erTmaneTs 6-dan 7 saaTamde. TiToeuli maTgani SemTxveviT<br />
8
momentSi midis daTqmul adgilas da meores elodeba 20 wuTis manZilze<br />
(Semdeg ki midis). vipovoT albaToba imisa, rom es pirebi Sexvdebian erTmaneTs?<br />
amoxsna. avRniSnoT, erT-erTi piris daTqmul adgilze misvlis dro<br />
6 x -iT, xolo meore piris -- 6<br />
y -iT (sadac x da y gamosaxulia saaTeb-<br />
Si). elementarul xdomilebaTa sivrcis rolSi SegviZlia aviRoT im ( x , y)<br />
wertilTa simravle, romlebic ekuTvnian erTeulovan kvadrats. am SemTxvevaSi<br />
CvenTvis saintereso wertilTa (xelSemwyob elementarul xdomilebaTa)<br />
simravle iqneba erTeulovani kvadratis im wertilTa simravle, romelTa<br />
koordinatebi erTmaneTisagan daSorebulia araumetes 20/60<br />
1/<br />
3 -<br />
iT:<br />
A {( x,<br />
y);|<br />
x y | 1/3}<br />
.<br />
vinaidan, | x y | 1/3<br />
1/3<br />
y x 1/3<br />
x 1/3<br />
y x 1/<br />
3. amitom advili<br />
gasagebia, rom A simravle iqneba erTeulovani kvadratis SigniT<br />
y x 1/3 da y x 1/ 3 wrfeebs Soris moqceuli gaferadebuli are (roca<br />
0 x 1/3, maSin y x 1/ 3 wrfis nacvlad qveda sazRvris rolSi iqneba x<br />
RerZi: 0 y x 1/ 3, xolo roca 2/3<br />
x 1, maSin zeda sazRvari y x 1/ 3<br />
wrfis nacvlad iqneba y 1<br />
wrfe: x 1/3<br />
y 1).<br />
y<br />
1<br />
<br />
1/3<br />
0 1/3 2/3 1 x<br />
amitom saZiebeli albaToba iqneba:<br />
| | 1<br />
2/32/3<br />
5<br />
P ( A)<br />
A .<br />
| |<br />
1 9<br />
magaliTi 7. ramdegi gansxvavebuli sia SeiZleba Sedgenil iqnes 7<br />
sxvadasxva gvarisagan?<br />
amoxsna. 7<br />
7! 1234567 5040 .<br />
magaliTi 8. SejibrebaSi monawile 10 sportsmenidan pirvel sam adgilze<br />
gasuli sami gamarjvebuli ramden sxvadasxvanairad SeiZleba ganTavsdes<br />
dasajildoebel kvarcxlbekze?<br />
3<br />
amoxsna. А 10 1098<br />
720.<br />
magaliTi 9. SesarCev SejibrebaSi monawileobs 10 adamiani, romelTagan<br />
finalSi gadis sami. finalistebis ramdeni gansxvavebuli sameuli<br />
SeiZleba gamovlindes?<br />
amoxsna. wina magaliTisagan gansxvavebiT, aq finalistebis rigs (dalagebas)<br />
mniSvneloba ara aqvs. amitom viyenebT jufdebis formulas:<br />
9
3 10! 8910<br />
С<br />
10<br />
120.<br />
3!7! 6<br />
magaliTi 10 (damTxvevebze). vipovoT albaToba imisa, rom: a). m Sem-<br />
TxveviT arCeuli adamianis dabadebis dReebi ar daemTxveva erTmaneTs (im<br />
pirobiT, rom yvela dRe tolalbaTuria); b). m SemTxveviT arCeul adamianSi<br />
moiZebneba ori mainc iseTi, romelTa dabadebis dReebi daemTxveva<br />
erTmaneTs.<br />
amoxsna. a). elementarul xdomilebaTa sivrce Seesabameba dalagebul<br />
amorCevebs dabrunebiT, sadac M 365 da n m, anu | | 365 m ; xolo<br />
xelSemwyobi elementaruli xdomilebebi ki dalagebul amorCevebs dabrunebis<br />
gareSe, sadac agreTve M 365 da n m, amitom maTi raodenobaa --<br />
A . Sesabamisad, albaTobis klasikuri ganmartebis Tanaxmad, gvaqvs<br />
m<br />
365<br />
m<br />
A365 1 2 m1<br />
P( m)<br />
(1 )(1 ) (1<br />
).<br />
m<br />
365 365 365 365<br />
b). sawinaaRmdego xdomilebis albaTobis gamoTvlis wesis Tanaxmad<br />
ki gvaqvs, rom<br />
m<br />
A365<br />
Q( m)<br />
1<br />
.<br />
m<br />
365<br />
moviyvanoT am albaTobis mniSvnelobebis cxrili zogierTi m-is<br />
SemTxvevaSi:<br />
m 4 16 22 23 40 64 70<br />
Q(m) 0.01636 0.28360 0.47569 0.50730 0.89123 0.99711 0.99916<br />
sainteresoa aRiniSnos, rom (molodinis sawinaaRmdegod!) klasis<br />
moswavleTa raodenoba, romelSic 1/2-is toli albaTobiT moiZebneba ori<br />
moswavle mainc erTi da igive dabadebis dReebiT, arc ise didia: igi tolia<br />
mxolod 23-is.<br />
magaliTi 11 (mogeba latareaSi). gvaqvs M bileTi gadanomrili ricxvebiT<br />
erTidan M -mde, romelTagan n bileTi nomrebiT erTidan n-mde<br />
momgebiania ( M 2n<br />
). vyidulobT n cal bileTs. ras udris albaToba imisa,<br />
rom am n bileTidan erTi mainc iqneba momgebiani (avRniSnoT es xdomileba<br />
A asoTi)?<br />
amoxsna. vinaidan bileTebis amoRebis (yidvis) Tanmimdevrobas ara<br />
aqvs mniSvneloba nayid bileTebSi momgebiani bileTebis arsebobis an ar<br />
arsebobis TvalsazrisiT, amitom elementarul xdomilebaTa sivrces eqneba<br />
Semdegi stuqtura:<br />
{ : [<br />
a1,...,<br />
a ]: a a , k l;<br />
a 1,...,<br />
M}<br />
.<br />
n<br />
n<br />
Sesabamisad, Cvens mier zemoTmoyvanili cxrilis Tanaxmad | | C M .<br />
xdomilebas (avRniSnoT igi B 0 -iT), rom nayid bileTebSi ar aris momgebiani<br />
bileTebi, eqneba Semdegi struqtura:<br />
n<br />
B0 { : [<br />
a1,...,<br />
an]:<br />
ak<br />
al<br />
, k l;<br />
ai<br />
n 1,...,<br />
M}<br />
da | B0 | C M n<br />
.<br />
amitom<br />
k<br />
l<br />
i<br />
10
n n<br />
CM<br />
n<br />
AM<br />
n<br />
n n<br />
n<br />
P( B 0<br />
) (1 )(1 ) (1<br />
) .<br />
n n<br />
CM<br />
AM<br />
M M 1<br />
M n 1<br />
Sesabamisad, saZebni albaToba iqneba:<br />
n n n<br />
P( B) 1 P( B0<br />
) 1 (1 )(1 ) (1 )<br />
M M 1 M n 1<br />
.<br />
2<br />
1<br />
Tu magaliTad, M n da n , maSin P ( B0)<br />
e (aq e neperis ricxvia)<br />
da P ( B)<br />
1e<br />
1<br />
0, 632, sadac krebadobis siCqare sakmaod didia: ukve<br />
roca n 10<br />
-- P ( B)<br />
0, 670.<br />
davaleba. wina amocanis pirobebSi vipovoT albaToba imisa, rom nayidi<br />
n bileTidan zustad m ( m n) iqneba momgebiani.<br />
magaliTi 12 (urTierTobis upiratesobaze). davuSvaT klasSi, romelSic<br />
10 moswavlea tardeba gamokiTxva, sadac TiToeulma moswavlem anketaSi<br />
unda miuTiTos is sami amxanagi, romelsac aZlevs upiratesobas<br />
cxra amxanagidan. A iyos xdomileba, rom erTerTi moswavle dasaxelebul<br />
iqna yvela SesaZlo cxra anketaSi. ras udris misi albaToba, Tu anketis<br />
Sevseba iyo SemTxveviTi, anu anketis Sevsebis nebismieri kombinacia<br />
tolalbaTuria.<br />
amoxsna. calkeuli moswavlisaTvis anketis Sevsebis sxvadasxva kombinaciaTa<br />
raodenoba tolia C -is, xolo 10 anketis Sevsebis variantebis<br />
3<br />
9<br />
3 10<br />
raodenoba pirveli magaliTis analogiurad tolia (C9 ) -is. vinaidan er-<br />
Ti anketa SeiZleba Sevsebul iqnes nebismierad, xolo danarCen cxra anketaSi<br />
erTi pasuxi dafiqsirebulia da danarCeni ori pasuxi ki SeiZleba<br />
nebismierad amoirCes rva SesaZlebeli pasuxidan, amitom elementaruli<br />
3 2 9<br />
xdomilebebis raodenoba A-Si tolia | A| C9 ( C8)<br />
(Tu wyvilis pirvel<br />
komponents SeuZlia miiRos m gansxvavebuli mniSvneloba, xolo meore<br />
komponents ki pirvelisgan damoukideblad -- n gansxvavebuli mniSvneloba,<br />
maSin aseTi wyvilebis raodenoba namravlis principis Tanaxmad iqneba<br />
-- mn ). aqedan gvaqvs<br />
3 2 9 2<br />
C9<br />
(<br />
C8<br />
) C8<br />
9 1<br />
P ( A)<br />
( ) .<br />
3 10<br />
3 9<br />
( C9<br />
) C9<br />
3<br />
davaleba. wina amocanaSi ipoveT albaToba imisa, rom erTerTi studenti<br />
dasaxelebuli iqneba k -jer ( k 9).<br />
magaliTi 13 (or “tuzze”). ganvixiloT preferansis TamaSi, rodesac<br />
kartis Sekvris maRali 32 karti SemTxveviT nawildeba (rigdeba) sam moTamaSes<br />
Soris, ise rom TiTeuli Rebulobs 10 karts da ori karti inaxeba<br />
“sayidlebSi”. rogoria albaToba imisa, rom “sayidlebSi” aRmoCndeba ori<br />
“tuzi”?<br />
amoxsna. ori kartis sxvadasxva kombinaciebis raodenoba, romelic<br />
2<br />
SeiZleba aRmoCndes “sayidlebSi” tolia C<br />
32<br />
496. kartis SekvraSi oTxi<br />
“tuzia”Dda sxvadasxva kombinaciebis raodenoba, romelic mogvcemda or<br />
2<br />
“tuzs”Atolia C 6 . Sesabamisad, saZiebeli albaToba tolia<br />
4<br />
<br />
11
C<br />
2<br />
4 6<br />
2 <br />
496<br />
<br />
C32<br />
0,012 .<br />
davaleba. davuSvaT wina amocanaSi erTerTma moTamaSem, naxa ra Tavisi<br />
kartebi, icis, rom mas “tuzi” ara aqvs. Seicvleba Tu ara maSin alba-<br />
Toba imisa, rom “sayidlebSi” ori “tuzia”? gamoTvaleT es albaToba.<br />
magaliTi 14 (mxedvelobiT moZebnaze). davuSvaT gvaqvs N cali Sem-<br />
TxveviT dalagebuli geometriuli figura, romelTa Soris M cali mar-<br />
TkuTxedia ( M N ). moiTxoveba moiZebnos yvela marTkuTxedi, Tu Zebna warmoebs<br />
elementebis (figurebis) saTiTaod skanirebiT fiqsaciis moculobiT<br />
erTi elementi, amasTanave xdeba dakvirvebuli elementis poziciis<br />
damaxsovreba da mas Tavidan aRar vubrundebiT. vipovoT albaToba imisa,<br />
rom damkvirvebeli SeZlebs aRmoaCinos yvela M marTkuTxedi araumetes<br />
n dakvirvebisas ( n M,...,<br />
N )?<br />
amoxsna. yvela SesaZlo elementarul xdomilebaTa raodenoba iqneba<br />
| | C N<br />
n<br />
. xelSemwyobi elementaruli xdomilebebi iseTi [ a<br />
1<br />
,...,a<br />
n ] erTobliobebia,<br />
romlebSic M adgilas ganTavsebulia marTkuTxedebi (amis<br />
SesaZleblobaTa raodenobaa C ), xolo danarCen N M adgilas ki ara<br />
marTkuTxedebi (amis SesaZleblobaTa raodenobaa<br />
). amitom xelSemwyobi<br />
elementaruli xdomilebebis raodenoba iqneba<br />
ad, saZiebeli albaToba tolia<br />
M nM<br />
nM<br />
M<br />
CM<br />
CNM<br />
CNM<br />
Cn<br />
PM<br />
( n)<br />
.<br />
n<br />
n M<br />
C C C<br />
M<br />
M<br />
N<br />
amocanebi<br />
N<br />
N<br />
n M<br />
C N<br />
M<br />
M<br />
C M<br />
n M<br />
C <br />
. Sesabamis-<br />
1. saTamaSo “ruleti” Sedgeba 38 toli farTobis mqone seqtorisagan,<br />
romelTagan 18 Savia, 18 wiTelia da 2 ki mwvane. agdeben burTs, romelic<br />
sabolood Cerdeba erT-erT seqtorSi. ipoveT albaToba imisa, rom burTi:<br />
a). gaCerdeba wiTel seqtorSi; b). ar gaCerdeba Sav seqtorSi.<br />
2. ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli erTi cifri iqneba<br />
3-is jeradi.<br />
3. ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli ori cifri: a).<br />
ar daemTxveva erTmaneTs; b). daemTxveva erTmaneTs.<br />
4. ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli sami cifridan:<br />
a). samive gansxvavebulia; b). samive daemTxveva erTmaneTs; g). ori mainc daemTxveva<br />
erTmaneTs; d). mxolod ori daemTxveva erTmaneTs.<br />
5. vipovoT albaToba imisa, rom ori saTamaSo kamaTlis gagorebisas<br />
qulebis jami iqneba: a). 9 qula; b). 10 qula.<br />
6. vipovoT albaToba imisa, rom sami saTamaSo kamaTlis gagorebisas<br />
qulebis jami iqneba: a). 9 qula; b). 10 qula.<br />
7. 60 sagamocdo sakiTxidan studentma icis 50 sakiTxi. ipoveT alba-<br />
Toba imisa, rom studenti upasuxebs orsakiTxiani bileTis orive sakiTxs.<br />
N<br />
M<br />
12
8. yuTSi aris 11 wiTeli, 12 yviTeli, 10 TeTri da 17 Savi burTi. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom SemTxveviT amoRebuli burTi iqneba wiTeli an<br />
Savi.<br />
9. 1000 dadebiTi mTeli ricxvidan SemTxveviT irCeven erTs. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom es ricxvi iqneba: a). 4-is jeradi; b). erTdroulad 4-<br />
isa da 6-is jeradi.<br />
10. kalaTaSi devs 7 wiTeli da 4 TeTri diski. dabrunebis gareSe<br />
irCeven or disks. ipoveT albaToba imisa, rom: a). orive diski wiTelia; b).<br />
orive diski erTi da igive ferisaa; g). diskebi sxvadasxva ferisaa; d). meore<br />
diski wiTelia; e). meore diski TeTria.<br />
11. CanTaSi devs 6 wiTeli da 4 mwvane kalkulatori. iReben or kalkulators<br />
dabrunebis gareSe. ipoveT albaToba imisa, rom: a). orive kalkulatori<br />
wiTelia; b). orive mwvanea; g). zustad erTi kalkulatori wiTelia;<br />
d). erTi mainc kalkulatori wiTelia; e). meore kalkulatori wiTelia.<br />
12. 52 kartidan iReben or karts dabrunebis gareSe. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom: a). orive karti suraTebiania ( K, Q,<br />
J ); b). arcerTi ar aris<br />
suraTebiani; g). erTi mainc suraTebiania; d). erTi mainc wiTelia.<br />
13. CanTaSi devs 6 wiTeli da 4 mwvane kalkulatori. SemTxveviT iReben<br />
erT kalkulators, mis fers iniSnaven da mas abruneben CanTaSi. Semdeg<br />
SemTxveviT iReben meore kalkulators. ipoveT albaToba imisa, rom:<br />
a). orive kalkulatori wiTelia; b). orive mwvanea; g). zustad erTi wiTelia;<br />
d). erTi mainc wiTelia; e). meore wiTelia.<br />
14. A yuTi Seicavs 1 wiTel da 1 Sav burTs, B yuTi Seicavs 2 wiTel<br />
burTs. A yuTidan SemTxveviT iReben 1 burTs da gadaaqvT B yuTSi.<br />
Semdeg B yuTidan SemTxveviT iReben 1 burTs da gadaaqvT A yuTSi. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom am ori gadatanis Semdeg Savi burTi iqneba A yu-<br />
TSi.<br />
15. A yuTi Seicavs 6 wiTel da 2 mwvane burTs, B yuTi Seicavs 4 wi-<br />
Tel da 3 mwvane burTs. agoreben wesier kamaTels. Tu movida luwi qula,<br />
maSin A yuTidan SemTxveviT iReben 1 burTs, xolo winaaRmdeg SemTxveva-<br />
Si B yuTidan SemTxveviT iReben 1 burTs. ipoveT albaToba imisa, rom: a).<br />
amoRebuli burTi wiTelia; b). burTi amoRebuli iyo B yuTidan, Tu cnobilia,<br />
rom amoRebuli burTi wiTelia.<br />
16. ipoveT albaToba imisa, rom erTeulovan gverdian kvadratSi Sem-<br />
TxveviT SerCeuli wertili am kvadratis uaxloesi gverdidan daSorebuli<br />
iqneba araumetes 0.15-iT.<br />
17. ori signali mimReb mowyobilobaze T drois manZilze SemTxveviT<br />
momentSi miiReba. mowyobiloba maT ganarCevs, Tu isini t droiT mainc<br />
arian dacilebuli erTmaneTs. ipoveT albaToba imisa, rom orive signali<br />
miRebuli iqneba?<br />
18. centris garSemo mbrunavi wre gayofilia sami toli farTobis<br />
mqone seqtorad da gadanomrilia cifrebiT 1, 2 da 3. mas atrialeben orjer<br />
da yoveli gaCerebisas iniSnaven im seqtoris nomers, romelSic moxvdeba<br />
am mowyobilebaze uZravad mimagrebuli isari. ipoveT albaToba imi-<br />
13
sa, rom: a). orive nomeri iqneba erTidaigive; b). arcerTi nomeri ar iqneba<br />
2; g). erTi nomeri mainc iqneba 3; d). arcerTi nomeri araris 2 da orive<br />
erTidaigivea; e). arcerTi nomeri araris 2 an orive erTidaigivea.<br />
19. 36 kartidan A moTamaSes aqvs ori dedofali da erTi mefe. A<br />
moTamaSisagan B moTamaSe SemTxveviT iRebs erT karts da ubrunebs isev<br />
mas. A moTamSe erTmaneTSi urevs am sam karts da Semdeg B moTamaSe<br />
kvlav iRebs erT karts. B moTamaSe igebs Tu mis mier amoRebuli orive<br />
karti iqneba mefe. ipoveT B moTamaSis mogebis albaToba.<br />
20. wesieri tetraedris waxnagebi gadanomrilia cifrebiT 1, 2, 3 da<br />
4. mas agdeben orjer da iweren im cifrs, romliTac tetraedri daecema<br />
iatakze. ipoveT albaToba imisa, rom: a). orive cifri iqneba erTidaigive;<br />
b). arcerTi cifri ar iqneba 3; g). erTi cifri mainc iqneba 3; d). arcerTi<br />
cifri ar aris 4 da orive erTidaigivea; e). arcerTi cifri ar aris 4 an<br />
orive erTidaigivea.<br />
21. yuTSi devs 10 burTi gadanomrili 1-dan 10-mde ricxvebiT. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom SemTxveviT amoRebul 6 burTSi aRmoCndeba: a). burTi<br />
# 9; b). burTi # 9 da #10.<br />
22. 200 detalis Semowmebisas standartulebis fardobiTi sixSire<br />
aRmoCnda 0.9. ipoveT standartuli detalebis raodenoba.<br />
23. sibrtyeze, romelic dafarulia a gverdis mqone kvadrtTa badiT,<br />
SemTxveviT agdeben monetas radiusiT r<br />
a/2. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom moneta ar gadakveTs arcerTi kvadratis gverds.<br />
24. sibrtyeze, romelic dafarulia 6 sm-iT daSorebuli paraleluri<br />
wrfeebiT, SemTxveviT agdeben wres radiusiT 1 sm. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom wre ar gadakveTs arcerT wrfes.<br />
25. SemTxveviT iReben or dadebiT ricxvs, romelTagan TiToeuli ar<br />
aRemateba 2-s. ipoveT albaToba imisa, rom maTi namravli ar aRemateba 1-s,<br />
xolo ganayofi ki ar aRemateba 2-s.<br />
pasuxebi:<br />
1. 9/19; 10/19. 2. 3/10. 3. 9/10; 1/10. 4. 18/25; 1/100; 14/50; 27/100. 5. 1/9; 1/12. 6. 25/216;<br />
1/8. 7. 245/354. 8. 14/25. 9. 1/4; 83/1000. 10. 21/55; 27/55; 28/55; 7/11; 4/11. 11. 1/3; 2/15;<br />
8/15; 13/15; 3/5. 12. 11/221; 10/17; 7/17; 77/102. 13. 9/25; 4/25; 12/25; 21/25; 3/5. 14. 2/3. 15.<br />
37/56; 16/37. 18. 1/3; 4/9; 5/9; 2/9; 5/9. 19. 1/9. 20. 1/4; 9/16; 7/16; 3/16; 5/8. 21. 0.6; 1/3.<br />
2 2<br />
22. 180. 23. ( a 2 r) / a . 24. 2/3. 25. (1 3ln2)/8 0.38 .<br />
14
Tavi II<br />
rTuli xdomilebis albaTobebi<br />
albaTobaTa Sekrebis kanoni: Tu AB<br />
Ø , maSin<br />
P( A B)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
.<br />
sawinaaRmdego xdomilebis albaToba: P( A)<br />
1<br />
P(<br />
A)<br />
.<br />
sxvaobis albaTobis formula: Tu B A, maSin P( A\<br />
B)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
.<br />
Tu<br />
A A Ø, roca i j , maSin:<br />
i<br />
j<br />
n<br />
n<br />
1 i<br />
<br />
i<br />
i1<br />
i<br />
.<br />
P ( A ) P ( A )<br />
roca xdomilebebi Tavsebadia: P( A B)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
P(<br />
A<br />
B)<br />
.<br />
P( ABC) P( A) P( B) P( C) P( AB) P( AC) P( BC) P( AB<br />
C)<br />
sazogadod:<br />
( <br />
n<br />
) n<br />
( ) ( ) ( ) ( 1) 1<br />
( n<br />
n )<br />
i i i j i j k i<br />
i1 i1<br />
i1<br />
i j i jk<br />
.<br />
P A P A P A A P A A A P A<br />
pirobiTi albaTobis formula<br />
A xdomilebis pirobiTi albaToba pirobaSi, rom adgili hqonda B<br />
xdomilebas, aRiniSneba P ( A|<br />
B)<br />
(an PB<br />
( A )) simboloTi da<br />
P( A| B): P( A B)/ P( B)<br />
, Tu P ( B)<br />
0.<br />
0 P ( A|<br />
B)<br />
1; A B=Ø P ( A|<br />
B)<br />
0; B A P ( A|<br />
B)<br />
1;<br />
Tu<br />
A A Ø, roca i j , maSin:<br />
i<br />
j<br />
n<br />
n<br />
1 i<br />
<br />
i<br />
i1<br />
i<br />
.<br />
P [( A )| B ] P ( A | B )<br />
namravlis albaTobis formula<br />
P( AB) P( A) P( B| A) P( B) P( A| B)<br />
.<br />
P( ABC) P( A) P( B| A) P[ C | ( A B)]<br />
.<br />
sazogadod: P( A1 A2 An ) P( A1 ) P( A2 | A1 ) P( An | A1 An<br />
1)<br />
.<br />
damokidebuli da damoukidebeli xdomilebebi<br />
A xdomilebas ewodeba B xdomilebisagan damoukidebeli, Tu<br />
P( A|<br />
B)<br />
P(<br />
A)<br />
an rac igivea P( A B)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
. Tu P( A|<br />
B)<br />
P(<br />
A)<br />
, maSin<br />
gvaqvs damokidebuli xdomilebebi. Tu A da B xdomilebebi damoukidebelia,<br />
maSin xdomilebebi A da B agreTve damoukidebelia.<br />
xdomilebaTa erTobliobas A<br />
1<br />
, A2<br />
,..., An<br />
ewodeba wyvil-wyvilad damoukidebeli<br />
Tu: P( A A ) P(<br />
A ) P(<br />
A ), i<br />
j .<br />
i<br />
j<br />
i<br />
j<br />
xdomilebaTa erTobliobas A<br />
1<br />
, A2<br />
,..., An<br />
ewodeba erToblivad<br />
damoukidebeli Tu k n , i1 i2 ik<br />
:<br />
P ( Ai<br />
A ) ( ) ( ) ( )<br />
1 i<br />
A<br />
2<br />
i<br />
P A<br />
k i<br />
P A<br />
1 i<br />
<br />
P A<br />
2<br />
i<br />
.<br />
k<br />
sruli albaTobis formula<br />
xdomilebaTa erTobliobas A<br />
1<br />
, A2<br />
,..., An<br />
ewodeba xdomilebaTa sruli<br />
sistema, Tu<br />
i<br />
j<br />
n<br />
<br />
i 1<br />
A A Ø, roca i j da A (magaliTad, A da A ).<br />
i<br />
15
Tu<br />
A ,...,<br />
1<br />
, A2<br />
An<br />
xdomilebaTa sruli sistemaa ( (<br />
i) 0,<br />
n<br />
16<br />
PA i 1,2,..., n),<br />
maSin adgili aqvs sruli albaTobis formulas: P(<br />
B)<br />
P(<br />
A ) P(<br />
B | A ) .<br />
baiesis formula<br />
Tu A<br />
1<br />
, A2<br />
,..., An<br />
xdomilebaTa sruli sistemaa, P( A i<br />
) 0,<br />
maSin adgili aqvs baiesis formulas:<br />
P( Ai) P( B| Ai)<br />
P( Ai<br />
| B)<br />
.<br />
n<br />
P( A ) P( B| A )<br />
j1<br />
j<br />
j<br />
<br />
i1<br />
i<br />
i 1,2 ,..., n ,<br />
ganmeorebiTi cdebi. bernulis formula<br />
ganvixiloT erTi da igive eqsperimentebis seria, romlebic tardeba<br />
erTi da igive pirobebSi erTmaneTisagan damoukideblad. amasTanave, yovel<br />
konkretul eqsperimentSi Cven ganvasxvavebT mxolod or Sedegs: garkveuli<br />
A xdomilebis moxdena (romelsac pirobiTad “warmatebas” uwodeben)<br />
da misi ar moxdena -- A (romelsac “marcxs” uwodeben). A xdomilebis<br />
moxdenis albaToba nebismieri eqsperimentisaTvis mudmivia da tolia<br />
P( A)<br />
p , sadac 0 p 1. Sesabamisad, P( A)<br />
1<br />
P(<br />
A)<br />
1<br />
p:<br />
q ( p q 1).<br />
albaTobas imisa, rom n eqsperimentSi A xdomileba moxda k -jer<br />
gamoiTvleba e. w. bernulis formulT:<br />
k k nk n!<br />
k nk<br />
Pn()<br />
k Cnp q p q .<br />
k!( nk)!<br />
( nk)<br />
p<br />
amasTanave, adgili aqvs Tanafardobas: Pn( k 1) Pn( k)<br />
.<br />
( k1)<br />
q<br />
albaTobebis erTobliobas Pn<br />
( k ), roca k 0,1,..., n ewodeba albaTobebis<br />
binomialuri ganawileba.<br />
iseT k 0<br />
ricxvs, romlis Sesabamisi albaToba Pn( k<br />
0)<br />
udidesia P n(0)<br />
,<br />
P n(1) ,..., P n<br />
(n)<br />
albaTobebs Soris ualbaTesi ricxvi ewodeba. ualbaTesi ricxvi<br />
gviCvenebs n damoukidebel cdaSi warmatebaTa ra raodenobaa yvelaze<br />
ufro mosalodneli. ualbaTesi ricxvi warmoadgens Semdegi utolobis<br />
mTel amonaxsns: np q k0<br />
np p .<br />
puasonis formula<br />
Tanafardobas lim ( ) k <br />
p k e / k!<br />
puasonis formula ewodeba. igi sa-<br />
np<br />
n<br />
Sualebas iZleva vipovoT n damoukidebel cdaSi A xdomilebis k -jer<br />
moxdenis albaToba (roca n sakmaod didia, xolo p sakmaod mcire, amas-<br />
Tanave np <br />
15 ) puasonis miaxloebiTi formuliT: p ( k) k e / k!<br />
.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. ganvixiloT ojaxebi, sadac or-ori bavSvia. rogoria<br />
albaToba imisa, rom ojaxSi orive bavSvi vaJia Tu cnobilia, rom: a).<br />
ufrosi bavSvi – vaJia; b). erTi bavSvi mainc – vaJia?<br />
n<br />
i
amoxsna. aq elementarul xdomilebaTa sivrce aseTia<br />
{ vv, vq, qv, qq },<br />
sadac “v” aRniSnavs vaJs, xolo “q” – qals. CavTvaloT, rom oTxive<br />
Sedegi tolalbaTuria. SemoviRoT xdomilebebi: A -- iyos xdomileba,<br />
rom ufrosi bavSvi -- vaJia, xolo B -- iyos xdomileba, rom umcrosi<br />
bavSvi – vaJia. maSin A B -- iqneba xdomileba, rom orive bavSvi vaJia,<br />
xolo A B -- ki iqneba xdomileba, rom erTi bavSvi mainc vaJia.<br />
Sesabamisad, saZiebeli albaTobebi iqneba: a). P( A B | A)<br />
da b).<br />
P( A<br />
B | A<br />
B)<br />
. advili dasanaxia, rom:<br />
P[(<br />
A<br />
B)<br />
A]<br />
P(<br />
A<br />
B)<br />
1/ 4 1<br />
P ( A<br />
B | A)<br />
<br />
,<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
A)<br />
1/ 2 2<br />
P[(<br />
A<br />
B)<br />
(<br />
A<br />
B)]<br />
P(<br />
A<br />
B)<br />
1/ 4 1<br />
P ( A<br />
B | A<br />
B)<br />
<br />
.<br />
P(<br />
A<br />
B)<br />
P(<br />
A<br />
B)<br />
3/ 4 3<br />
magaliTi 2 (saukeTesos SerCevaze). mocemulia m obieqti gadanomrili<br />
ricxvebiT 1 ,2,..., m , amasTanave ise, rom vTqvaT, obieqti #1 klasificirdeba<br />
rogorc “saukeTeso”, . . . , obieqti # m ki rogorc “yvelaze uaresi”.<br />
igulisxmeba rom obieqtebi Semodian drois momentebSi 1 ,2,..., m SemTxveviTi<br />
rigiT (anu yvela SesaZlo m! gadanacvleba tolalbaTuria). damkvirvebels<br />
SeuZlia ori maTganis SedarebiT Tqvas romelia ukeTesi da<br />
romeli uaresi. saWiroa saukeTesos SerCeva im pirobiT rom obieqtebi warmoidgineba<br />
saTiTaod da ukugdebulis damaxsovreba xdeba damkvirveblis<br />
mier. ar SeiZleba saukeTesod miCneul iqnes is obieqti, romelic dakvirvebuli<br />
obieqtebidan erTze mainc uaresia an romelic ukve iqna ukugdebuli.<br />
vTqvaT, damkvirvebelma obieqti SearCia k -ur nabijze ( k m), anu<br />
daTvalierebuli obieqtebidan ukanaskneli aRmoCnda yvela winaze ukeTesi<br />
da amitom moxda misi SerCeva. rogoria albaToba imisa, rom amorCeuli<br />
obieqti iqneba saukeTeso mTeli erTobliobidan rogorc ukve ganx-ilul,<br />
ise jer kidev ganuxilav obieqtebs Soris?<br />
amoxsna. SemoviRoT xdomilebebi: A iyos xdomileba, rom k -uri obieqti<br />
saukeTeoa yvela arsebul m obieqts Soris da B iyos xdomileba,<br />
rom k -uri obieqti saukeTeoa dakvirvebul k obieqts Soris. gasagebia,<br />
rom mosaZebnia pirobiTi albaToba P ( A|<br />
B)<br />
.<br />
vinaidan A B, amitom A B A da P( A<br />
B)<br />
P(<br />
A)<br />
. Sesabamisad, pirobiTi<br />
albaTobis ganmartebis Tanaxmad<br />
P( A|<br />
B)<br />
P(<br />
A)/<br />
P(<br />
B)<br />
vinaidan obieqtebis yvela SesaZlo gadanacvlebebi tolalbaTuria,<br />
amitom albaTobis klasikuri ganmartebis Tanaxmad advili dasanaxia, rom<br />
( k 1)!<br />
1<br />
( m1)!<br />
1<br />
P( B)<br />
da P( A)<br />
.<br />
k!<br />
k<br />
m!<br />
m<br />
Sesabamisad, P ( A|<br />
B)<br />
k / m .<br />
strategia. SeiZleba damtkicdes, rom saukeTeso obieqtis amorCevis<br />
optimaluri strategia mowyobilia Semdegnairad. avRniSnoT simboloTi<br />
*<br />
m iseTi naturaluri ricxvi, romlisTvisac samarTliania utoloba<br />
17
1 1 1 1<br />
1<br />
.<br />
*<br />
*<br />
m m1<br />
m 1<br />
m1<br />
saukeTeso obieqtis arCevis optimaluri strategia mdgomareobs ima-<br />
Si, rom davakvirdeT da ukuvagdoT pirveli m * 1<br />
obieqti da Semdeg gavagrZeloT<br />
dakvirveba iseT * momentamde, roca pirvelad gamoCndeba yvela<br />
winamorbedze ukeTes obieqti.<br />
magaliTad, Tu m 1,..., 10, maSin m * -is Sesabamisi mniSvnelobebia:<br />
m 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
m-optimaluri 1 1 1 1 2 2 2 3 3 4<br />
sakmaod didi m-isaTvis m * m/<br />
e (sadac e -- neperis ricxvia,<br />
e 2.718 ) da saukeTeso obieqtis arCevis albaToba daaxloebiT tolia<br />
1/ e 0.368 (Tumca, erTi SexedviT bunebrivia mogvCveneboda, rom gansaxilveli<br />
obieqtebis m raodenobis zrdasTan erTad, saukeTeso obieqtis arCevis<br />
albaToba unda wasuliyo nulisaken). e. i. saukeTeso obieqtis arCevis<br />
optimaluri strategia mdgomareobs imaSi, rom unda ukuvagdoT obieqtebis<br />
saerTo raodenobis daaxloebiT mesamedi da Semdeg avirCioT pirveli<br />
iseTi obieqti, romelic yvela winaze ukeTesia.<br />
magaliTi 3 (“bednier” bileTebze). 25 sagamocdo bileTidan 5 “bednieria”,<br />
xolo danarCeni 20 – “ara bednieri”. romel students aqvs “bednieri”<br />
bileTis aRebis meti albaToba: vinc pirveli iRebs bileTs, Tu vinc<br />
meore iRebs bileTs?<br />
amoxsna. es amocana Cven ukve amovxseniT albaTobis klasikuri ganmartebis<br />
gamoyenebiT. amovxsnaT axla igi elementarul xdomilebaTa sivrcis<br />
axleburi SemotaniTa da namravlis albaTobis formulis gamoyenebiT.<br />
winaswar SemoviRoT Semdegi xdomilebebi: A iyos xdomileba, rom pirvelma<br />
studentma aiRo bednieri bileTi, xolo B iyos xdomileba, rom<br />
meore studentma aiRo bednieri bileTi. maSin cxadia, rom elementarul<br />
xdomilebaTa sivrce Sedgeba oTxi xdomilebisagan<br />
{ AB,<br />
AB,<br />
AB,<br />
AB}<br />
.<br />
albaTobis klasikuri ganmartebis Tanaxmad P ( A)<br />
5/ 25 1/<br />
5, xolo<br />
PA ( ) 20/25 4/5. meores mxriv, amocanis Sinaarsidan gamomdinare, Tu<br />
cnobilia, rom pirvelma studentma aiRo bednieri bileTi, maSin albaToba<br />
imisa rom meore studenti aiRebs bednier bileTs isev SeiZleba gamoviTvaloT<br />
albaTobis klasikuri ganmartebiT: am SemTxvevaSi yvela SesaZlo<br />
SedegTa raodenobaa 24, xolo xelSemwyob elementarul xdomilebaTa<br />
raodenoba ki mxolod 4 (radgan erTi bednieri bileTi ukve aRebulia) da<br />
Sesabamisad,<br />
P ( B | A)<br />
4/ 24 1/6.<br />
analogiurad, P ( B | A)<br />
20/24 5/ 6, P ( B|<br />
A)<br />
5/24 5/ 24 da<br />
P( B| A) 19/24 . amitom ori xdomilebis namravlis albaTobis formulis<br />
Tanaxmad gvaqvs:<br />
P ( A<br />
B)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B | A)<br />
1/51/6<br />
1/30; P ( AB)<br />
1/55/6<br />
1/<br />
6;<br />
18
P ( AB)<br />
4/55/24<br />
1/6<br />
da P ( AB)<br />
4/519/24<br />
19/<br />
30<br />
(SevniSnavT, rom Cven aq mxolod sisrulisaTvis gamovTvaleT yvela<br />
SesaZlo pirobiTi da namravlis albaTobebi).<br />
cxadia, rom B ( AB)<br />
(<br />
AB)<br />
. amitom albaTobaTa Sekrebis kanonis<br />
Tanaxmad<br />
P( B)<br />
P(<br />
AB)<br />
P(<br />
AB)<br />
1/301/6<br />
1/5 ( P(<br />
A))<br />
.<br />
magaliTi 4. yuTSi m burTia, maT Soris n TeTria. vipovoT albaToba<br />
imisa, rom yuTidan ori burTis mimdevrobiT dabrunebis gareSe amoRebisas:<br />
a). pirveli burTi TeTria; b). meore burTi TeTria; g). orive bur-<br />
Ti TeTria.<br />
amoxsna. A i<br />
iyos xdomileba, rom i -uri burTi TeTria ( i 1, 2 ). maSin<br />
albaTobis klasikuri ganmartebis Tanaxmad:<br />
a). P ( A 1<br />
) n/<br />
m.<br />
garda amisa,<br />
P ( A2 | A1<br />
) ( n1)/(<br />
m1)<br />
da P ( A2 | A1<br />
) n/(<br />
m1)<br />
.<br />
amitom namravlis albaTobis formulis Tanaxmad:<br />
g). P ( A1 A2<br />
) P(<br />
A1<br />
) P(<br />
A2<br />
| A1<br />
) n(<br />
n1)/<br />
m(<br />
m1)<br />
.<br />
analogiurad,<br />
P ( A1 A2<br />
) P(<br />
A1<br />
) P(<br />
A2<br />
| A1<br />
) n(<br />
mn)/<br />
m(<br />
m1)<br />
.<br />
amitom:<br />
b). P ( A2 ) P[(<br />
A1<br />
A2<br />
) (<br />
A1<br />
A2<br />
)] P(<br />
A1<br />
A2<br />
) P(<br />
A1<br />
A2<br />
) n/<br />
m.<br />
magaliTi 5. yuTs aqvs n ujra. albaToba imisa rom burTi aris am<br />
ujrebidan erT-erTSi tolia p -si. ipoveT albaToba imisa, rom burTi aris<br />
i -ur ujraSi, Tu cnobilia, rom burTi TiTeul ujraSi SesaZlebelia<br />
iyos Tanabari albaTobebiT?<br />
amoxsna. A iyos xdomileba, rom burTi aris i -ur ujraSi. A iyos<br />
am xdomilebebis gaerTianeba<br />
i<br />
A <br />
n<br />
A i<br />
i1<br />
19<br />
. pirobis Tanaxmad<br />
P( A)<br />
p da P( A i<br />
| A)<br />
1/<br />
n.<br />
amitom<br />
P( Ai ) P(<br />
Ai<br />
A)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
Ai<br />
| A)<br />
p1/<br />
n p/<br />
n.<br />
magaliTi 6. kartebis nakrebidan (romelSic 36 kartia) SemTxveviT<br />
iReben erT karts. ganvixiloT xdomilebebi: A iyos xdomileba, rom amo-<br />
Rebuli karti “agurisa”, xolo B iyos xdomileba, rom amoRebuli karti<br />
“mefea”. arian Tu ara es xdomilebebi damoukidebeli?<br />
cxadia, rom am SemTxvevaSi<br />
| | 36, P ( A)<br />
9/36 1/<br />
4, P ( B)<br />
4/36 1/<br />
9 da<br />
P( A B)<br />
1/36<br />
1/ 41/9<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
.<br />
e.i. es xdomilebebi damoukidebelia.<br />
magaliTi 7. davuSvaT, rom vagorebT or saTamaSo kamaTels. ganvixiloT<br />
xdomilebebi: A -- pirvel kamaTelze movida kenti qula, B -- meore
kamaTelze movida kenti qula, C -- orive kamaTelze mosul qulaTa jami<br />
kentia. gavarkvioT am xdomilebebis damoukideblobis sakiTxi.<br />
cxadia, rom P ( A)<br />
P(<br />
B)<br />
3/6 1/<br />
2, xolo P ( A B)<br />
33/36<br />
1/<br />
4.<br />
amitom A da B xdomilebebi damoukideblia.<br />
davaleba. SeamowmeT, rom P ( C)<br />
1/<br />
2.<br />
SevniSnoT, rom A da B xdomilebidan erT-erTis moxdenis<br />
pirobaSi C xdomileba xdeba maSin da mxolod maSin, roca Sesabamisad,<br />
an pirvel an meore kamaTelze movida luwi qula, anu gvaqvs<br />
Tanafardobebi:<br />
A C AB<br />
da B C AB.<br />
A da B xdomilebebis damoukideblobidan gamomdinare xdomilebebi<br />
A da B da A da B agreTve damoukideblebia, amitom<br />
P ( AB)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
1/4<br />
da P ( AB)<br />
1/<br />
4.<br />
Sesabamisad,<br />
P ( AC)<br />
P(<br />
AB)<br />
1/4<br />
da P ( BC)<br />
P(<br />
AB)<br />
1/<br />
4 .<br />
es Tanafardobebi ki, P ( C)<br />
1/<br />
2 albaTobis gaTvaliswinebiT, niSnavs,<br />
rom damoukideblebia A da C da B da C xdomilebaTa wyvilebic.<br />
davaleba. SeamowmeT, rom xdomilebebi magaliTi 7-dan ar arian erToblivad<br />
damoukidebeli.<br />
magaliTi 8. davuSvaT, vagdebT sam monetas. SemoviRoT xdomilebebi:<br />
A<br />
1<br />
-- pirveli da meore moneta daeca erTi da igive mxareze;<br />
A<br />
2<br />
-- meore da mesame moneta daeca erTi da igive mxareze;<br />
A<br />
3 -- pirveli da mesame moneta daeca erTi da igive mxareze.<br />
advili Sesamowmebelia, rom aqedan nebismieri ori xdomileba<br />
damoukidebelia, xolo samive erTad damokidebulia, vinaidan Tu Cven<br />
gvecodineba rom magaliTad, A 1<br />
da A 2<br />
moxda, maSin Cven zustad viciT,<br />
rom A 3 agreTve moxda.<br />
davaleba. SeamowmeT, rom xdomilebebi A 1<br />
, A 2<br />
da A 3 wyvil-wyvilad<br />
damoukidebelia.<br />
magaliTi 9 (dabadebis dReebze). vipovoT albaToba imisa, konkretuli<br />
skolis rom 150 moswavlidan erTi mainc dabadebulia mocemul fiqsirebul<br />
dRes, magaliTad pirvel seqtembers?<br />
amoxsna. SemoviRoT xdomilebebi:<br />
A i<br />
{ i uristudentidabadebulia1.09}<br />
, i 1,2,..., 150;<br />
A { erTimainc150studentida ndabadebuli a1.09} .<br />
naTelia, rom A xdomilebebi erToblivad damoukidebelia da<br />
i<br />
A i<br />
A 150 i1<br />
P ( ) 1/365. garda amisa, Ai<br />
da maSasadame, sapovnelia damoukidebel<br />
xdomilebaTa gaerTianebis albaToba. gadavideT sawinaaRmdego<br />
xdomilebaze da visargebloT de-morganis kanoniT. maSin gvaqvs:<br />
20
amdenadac 365, Tu visargeblebT niutonis binomis formuliT<br />
150<br />
150<br />
(<br />
i<br />
i<br />
1<br />
i1<br />
i1<br />
P ( A i<br />
) 11/<br />
P A)<br />
1<br />
P(<br />
A)<br />
1<br />
P(<br />
A ) 1<br />
P(<br />
A ) 1<br />
P(<br />
A ) <br />
P(<br />
A ).<br />
n<br />
<br />
n<br />
j j<br />
( 1<br />
x)<br />
C x , miviRebT, rom:<br />
j1<br />
n<br />
150 2 1 2 3 1 3 4 1 4<br />
P ( A)<br />
C150 ( ) C150(<br />
) C150(<br />
) .<br />
365 365 365 365<br />
vinaidan, 150/365 0, 41, xolo<br />
4<br />
4 1 4 150 4 1 (0,41)<br />
C150( ) ( ) 0.005 ,<br />
365 365 24 24<br />
amitom mwkrivis niSancvladobis gamo, Tu gadavagdebT mwkrivis<br />
wevrebs dawyebuli me-5 wevridan (mwkrivebis zogadi Teoriidan<br />
gamomdinare), SesaZlebelia vamtkicoT, rom<br />
2 3<br />
(0.41) (0.41)<br />
PA ( ) 0.41 0.41 0.08 0.01 0.34.<br />
2 6<br />
magaliTi 10 (asoebis amocnoba). gvaqvs asoebis ori erToblioba:<br />
I={К, И, З, Н} da II={З, Ч, Н}.<br />
SemTxveviT virCevT erT erTobliobas da arCeuli erTobliobidan<br />
erT asos. amorCeul asos Zalian mcire drois ganmavlobaSi vuCvenebT<br />
damkvirvebels (ise rom mas ar SeuZlia mTlianad aRiqvas aso). rogoria<br />
asos sworad gamocnobis albaToba, Tu damkvirvebelis pasuxia “Н”, roca<br />
is asos gamosaxulebaSi dainaxavs vertikalur xazs da pasuxia “З”, roca<br />
asos gamosaxulebaSi vertikaluri xazi ar aris?<br />
amoxsna. SemoviRoT xdomilebebi:<br />
A i<br />
{ amorCeulia i urierToblioba<br />
, i 1,2}<br />
;<br />
“К”, “И”, “З”, “Н” da “Ч” – iyos xdomileba, rom warmodgenilia Sesabamisad<br />
К, И, З, Н da Ч asoebi;<br />
B { damkvirveb elmasworad upasuxa }.<br />
amocanis pirobebSi cxadia:<br />
P ( A1 ) P(<br />
A2<br />
) 1/2;<br />
P ( ―К‖| A<br />
1)= P ( ―И‖| A<br />
1)= P ( ―З‖| A<br />
1)= P ( ―Н ‖| A<br />
1)=1/4, P ( ―Ч‖| A<br />
1)=0;<br />
P ( ―З‖| A<br />
2)= P ( ―Ч‖| A<br />
2)= P ( ―Н‖| A<br />
2<br />
)=1/3, P ( ―К‖| A<br />
2<br />
)= P ( ―И‖| A<br />
2<br />
)=0.<br />
vinaidan A 1<br />
da A 2<br />
qmnian xdomilebaTa srul sistemas, amitom TiToeuli<br />
asos sworad amocnobis albaToba SegviZlia gamovTvaloT sruli<br />
albaTobis formuliT:<br />
P ( ―К‖)= P ( A 1<br />
) P ( ―К‖| A<br />
1)+ P ( A 2<br />
) P ( ―К‖| A<br />
2)=1/8;<br />
P ( ―И‖)= P ( A 1<br />
) P ( ―И‖| A<br />
1)+ P ( A 2<br />
) P ( ―И‖| A<br />
2<br />
)=1/8;<br />
P ( ―З‖)= P ( A 1<br />
) P ( ―З‖| A<br />
1)+ P ( A 2<br />
) P ( ―З‖| A<br />
2)=7/24;<br />
P ( ―Н‖)= P ( A 1<br />
) P ( ―Н‖| A<br />
1)+ P ( A 2<br />
) P ( ―Н‖| A<br />
2<br />
)=7/24;<br />
P ( ―Ч‖)= P ( A 1<br />
) P ( ―Ч‖| A<br />
1)+ P ( A 2<br />
) P ( ―Ч‖| A<br />
2<br />
)=1/6.<br />
n<br />
21
amocanis pirobebSi cxadia agreTve, rom swori pasuxis pirobiTi<br />
albaTobebi sxvadasxva asoebis warmodgenis SemTxvevaSi Sesabamisad iqneba:<br />
P(<br />
B |―К‖)= P(<br />
B |―И‖)= P(<br />
B |―Ч‖)=0 da P(<br />
B |―З‖)= P(<br />
B |―Н‖)=1.<br />
vinaidan, “К”, “И”, “З”, “Н” da “Ч” agreTve xdomilebaTa sruli sistemaa,<br />
amitom sruli albaTobis formula gvaZlevs swori pasuxis albaTobas:<br />
P (B) P ( ―К‖) P(<br />
B |―К‖)+ P ( ―Н‖) P(<br />
B |―Н‖)+ P ( ―И‖) P(<br />
B |―И‖)+<br />
+ P ( ―З‖) P(<br />
B |―З‖)+ P ( ―Ч‖) P(<br />
B |―Ч‖)= P ( ―Н‖)+ P ( ―З‖)=7/12.<br />
magaliTi 11 (moTamaSis gakotrebaze). ganvixiloT e. w. “gerbi-safasuris”<br />
TamaSi: Tu monetis agdebisas mova moTamaSis mier winaswar dasaxelebuli<br />
monetis mxare, maSin igi igebs 1 lars, winaaRmdeg SemTxvevaSi ki<br />
agebs 1 lars. vTqvaT, moTamaSis sawyisi kapitali Seadgens x lars da misi<br />
mizania miiyvanos es Tanxa a laramde. TamaSi grZeldeba manam sanam<br />
moTamaSe ar miiyvans Tavis Tanxas winaswar gansazRrul a laramde, an<br />
igi ar gakotrdeba (anu waagebs mis xelT arsebul mTel x lars). rogoria<br />
albaToba imisa, rom moTamaSe gakotrdeba?<br />
amoxsna. es albaToba damokidebuli iqneba sawyis x kapitalze. aRvniSnoT<br />
igi p (x)<br />
simboloTi. cxadia, rom igi ganmartebulia nebismieri<br />
0 x a da amasTanave, P ( 0) 1<br />
da P ( a)<br />
0. SemoviRoT xdomilebebi:<br />
A<br />
1<br />
{<br />
moTamaSem moigo pirvel nabijze}<br />
,<br />
B { moTamaSe, romelsacgaaCniasawyisikapitali x,<br />
gakotrdeba }.<br />
amocanis pirobebSi gvaqvs:<br />
P ( A1 ) P(<br />
A1<br />
) 1/2<br />
, P ( B|<br />
A1 ) p(<br />
x 1)<br />
da P ( B|<br />
A1 ) p(<br />
x 1)<br />
( 1<br />
x a 1).<br />
vinaidan, A 1<br />
da A 1<br />
xdomilebaTa sruli sistemaa, amitom sruli albaTobis<br />
formula p (x)<br />
albaTobisaTvis gvaZlevs Semdeg gantolebas:<br />
1 1<br />
p ( x)<br />
p(<br />
x 1)<br />
p(<br />
x 1)<br />
, 1<br />
x a 1<br />
2 2<br />
(am tipis gantolebebs maTematikaSi rekurentul gantolebebs<br />
uwodeben). SeiZleba Semowmdes, rom am gantolebis amoxsnas aqvs saxe:<br />
p( x)<br />
bx c ,<br />
sadac b da c -- nebismieri mudmivebia. am koeficientebis mosaZebnad unda<br />
visargebloT sasazRvro pirobebiT P ( 0) 1<br />
da P ( a)<br />
0. maSin miviRebT,<br />
rom<br />
c 1 da ab c 0,<br />
saidanac, b 1/<br />
a da sabolood p ( x)<br />
1<br />
x/<br />
a , 0 x a .<br />
davaleba. davuSvaT, rom Sesamowmebeli jgufis 1% avadmyofia, xolo<br />
danarCeni 99% ki janmrTelia. adamianebis SerCeva xdeba SemTxveviT<br />
da amitom<br />
P( avadmyofi ) 1% 0.01<br />
da P( janmrTeli ) 99% 0.99<br />
.<br />
22
vigulisxmoT, rom im SemTxvevaSi, roca testireba utardeba<br />
adamians, romelsac ara aqvs avadmyofoba, maSin 1%-ia albaToba imisa,<br />
rom miviRoT mcdari dadebiTi Sedegi, e.i.<br />
P ( dadebiTi| janmrTeli ) 1%<br />
da P ( uaryofiTi| janmrTeli ) 99%<br />
.<br />
dabolos, davuSvaT, rom im SemTxvevaSi, roca testireba utardeba<br />
avadmyof adamians, maSin 1%-ia albaToba imisa, rom miviRoT mcdari<br />
uaryofiTi Sedegi, e.i.<br />
P ( uaryofiTi| avadmyofi ) 1%<br />
da P ( dadebiTi| avadmyofi ) 99%<br />
.<br />
gamoTvaleT albaToba imisa, rom: a). adamiani janmrTelia, xolo<br />
testma aCvena uaryofiTi Sedegi; b). adamiani avadmyofia, xolo testma<br />
aCvena dadebiTi Sedegi; g). adamiani janmrTelia, xolo testma aCvena<br />
dadebiTi Sedegi; g). adamiani avadmyofia, xolo testma aCvena uaryofiTi<br />
Sedegi.<br />
ganvixiloT realuri situacia, romelic gviCvenebs erTi SexedviT<br />
moulodnel gansxvavebas P ( A|<br />
B)<br />
da P ( B | A)<br />
pirobiT albaTobebs Soris.<br />
imisaTvis, rom gamovavlinoT seriozuli avadmyofobis mqone adamianebi<br />
adreul stadiaze, xdeba adamianebis didi jgufis testireba. miuxedavad<br />
winaswari Semowmebis sargeblobisa, am midgomas gaaCnia uaryofiTi mxare:<br />
Tu adamians sinamdvileSi ar gaaCnia avadmyofoba da sawyisma testma aCvena<br />
dadebiTi Sedegi (daudgina avadmyofoba), is iqneba stresul mdgomareobaSi<br />
(rac Tavis mxriv uaryofiTad moqmedebs mis cxovrebaze) sanam ufro<br />
warmatebuli testi ar aCvenebs, rom is janmrTelia. am problemis mni-<br />
Svneloba SesaZlebelia kargad gavigoT pirobiTi albaTobebis termineb-<br />
Si.<br />
wina davalebis monacemebSi gamovTvaloT albaToba imisa, rom testi<br />
aCvenebs dadebiT Sedegs. sruli albaTobis formulis Tanaxmad:<br />
P( dadebiTi ) P ( janmrTeliP ) ( dadebiTi| janmrTeli ) <br />
P( avadmyofi ) P( dadebiTi| avadmyofi ) 0.99 0.01 0.01 0.99 0.0198<br />
.<br />
rogorc cnobilia, magaliTis pirobebSi<br />
P ( dadebiTi| avadmyofi ) 99% .<br />
gamovTvaloT axla Sebrunebuli pirobiTi albaToba, risTvisac visargebloT<br />
pirobiTi albaTobis ganmartebiTa da namravlis albaTobis<br />
formulebiT. maSin zemoT miRebuli<br />
P( dadebiTi ) 0.0198 1.98%<br />
Sedegis Tanaxmad:<br />
P(<br />
avadmyofi<br />
dadebiTi)<br />
P(<br />
avadmyofi| dadebiTi)<br />
<br />
<br />
PPP(dadebiTi)<br />
P( avadmyofi)P P( dadebiTi | avadmyofi ) 1% 99% 50% .<br />
PP1.98%<br />
1.98%<br />
rogorc vxedavT, pirobiTi albaToba imisa rom testi mogvcems dadebiT<br />
Sedegs, pirobaSi rom adamiani avadmyofia tolia 99%-is, maSin rodesac<br />
pirobiTi albaToba imisa rom adamiani avadmyofia, pirobaSi rom<br />
testma mogvca dadebiTi Sedegi aris mxolod 50%. aq SerCeuli monacemeb-<br />
23
is SemTxvevaSi ukanaskneli Sedegi SeiZleba CaiTvalos miuRebelad: naxevari<br />
adamianebis, romelTa testirebam aCvena dadebiTi Sedegi, faqtiurad<br />
aris janmrTeli.<br />
magaliTi 12. yuTSi moTavsebulia ori moneta: A 1<br />
-- simetriuli moneta<br />
gerbis mosvlis albaTobiT 1/2, da A 2<br />
-- arasimetriuli moneta gerbis<br />
mosvlis albaTobiT 1/3. SemTxveviT viRebT erT monetas da vagdebT. davu-<br />
SvaT, rom movida gerbi. rogoria albaToba imisa, rom amoRebuli moneta<br />
iyo simetriuli?<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi elementarul xdomilebaTa sivrce iqneba:<br />
{( A1 , g),(<br />
A1<br />
, s),(<br />
A2<br />
. g),(<br />
A2<br />
, s)}<br />
,<br />
sadac magaliTad, ( A 1<br />
, g)<br />
-- niSnavs, rom amoviReT A 1<br />
moneta da misi agdebis<br />
Sedegad movida gerbi. amocanis pirobebSi gvaqvs:<br />
P ( A1 ) P(<br />
A2<br />
) 1/2, P ( g | A1 ) 1/<br />
2 da P( g | A2 ) 1/<br />
3.<br />
Sesabamisad, namravlis albaTobis formulis gamoyenebiT<br />
gamoviTvliT:<br />
P {( A 1<br />
, g)}<br />
1/<br />
4, P {( A 1<br />
, s)}<br />
1/<br />
4, P {( A 2<br />
, g)}<br />
1/<br />
6 da P {( A 2<br />
, s)}<br />
1/<br />
3.<br />
amitom baiesis formulis Tanaxmad<br />
P(<br />
A1<br />
) P(<br />
g | A1<br />
) 3<br />
P(<br />
A1 | g ) <br />
.<br />
P(<br />
A1<br />
) P(<br />
g | A1<br />
) P(<br />
A2<br />
) P(<br />
g | A2<br />
) 5<br />
cxadia, agreTve rom P ( A 2<br />
| g)<br />
2/ 5.<br />
magaliTi 13 (keTil gamomcdelze I). vTqvaT, Cven Casabarebeli<br />
gvaqvs gamocda da SegviZlia avirCioT nebismieri sami gamomcdelidan.<br />
davuSvaT, CvenTvis cnobilia, rom erTerTi sami gamomcdelidan (ucnobia<br />
romeli) -- “keTilia” da albaToba imisa, rom masTan Caabaro gamocda<br />
tolia 0.4-is, xolo danarCeni ori gamomcdeli “avia” da maTTan gamocdis<br />
Cabarebis albaToba tolia 0.1-is. Cven SemTxveviT avirCieT gamomcdeli da<br />
warmatebiT CavabareT gamocda. rogoria labaToba imisa, rom Cven<br />
avirCieT “keTili” gamomcdeli?<br />
amoxsna. SemoviRoT Semdegi xdomilebebi: A -- amorCeuli gamomcdeli<br />
“keTilia” (maSin A -- iqneba xdomileba, rom amorCeuli gamomcdeli<br />
“avia”) da B -- gamocda Cabarebulia (Sesabamisad, B -- gamocda araa Cabarebuli).<br />
amocanis pirobebSi gvaqvs:<br />
P ( A)<br />
1/3, P ( A)<br />
1<br />
P(<br />
A)<br />
2/ 3;<br />
P( B| A) 0.4 , P( B| A) 1 P( B| A) 0.6 ;<br />
P( B| A) 0.1 , P( B| A) 1 P( B| A) 0.9 .<br />
cnobilia, rom moxda B xdomileba da gamosaTvlelia pirobiTi<br />
albaToba P ( A|<br />
B)<br />
. vinaidan, A da A xdomilebebi qmnian srul sistemas,<br />
baiesis formulis Tanaxmad saZiebeli albaToba iqneba:<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B | A)<br />
2<br />
P ( A|<br />
B)<br />
<br />
.<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B | A)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B | A)<br />
3<br />
24
davaleba. magaliT 13-is pirobebSi gamoTvaleT albaToba imisa, rom<br />
arCeul iqna “avi” gamomcdeli, Tu cnobilia, rom gamocda Cabarebul iqna<br />
warmatebiT?<br />
magaliTi 14 (keTil gamomcdelze II). davuSvaT, rom gamomcdelTan,<br />
romelTanac warmatebiT Caiara gamocdam (ix. magaliTi 13) gamosacdelad<br />
rig-rigobiT mivida kidev ori moswavle. jer gamocda ver Caabara meore<br />
moswavlem, Semdeg mivida mesame da manac ver Caabara gamocda. am faqtis<br />
Semdeg romeli hipoTezaa ufro dasajerebeli: es gamomcdeli “keTilia”<br />
Tu “avi”?<br />
amoxsna. avRniSnoT P i<br />
(A)<br />
(Sesabamisad, P i<br />
(A)<br />
) simboloTi albaToba<br />
(aposterioruli) imisa, rom es gamomcdeli “keTilia” (Sesabamisad, “avia”)<br />
mas Semdeg rac gamocdil iqna i -uri studenti, i 1,2, 3. Cven ukve davadgineT,<br />
rom P ( A)<br />
2/ 3. Sesabamisad,<br />
1<br />
<br />
P<br />
1( A)<br />
1<br />
P1<br />
( A)<br />
1/3.<br />
meore moswavlis TvalsazrisiT es albaTobebi warmoadgenen ori<br />
SesaZlo hipoTezis apriorul albaTobebs. amitom, baiesis formulis Tanaxmad,<br />
meore studentis CaWris Semdeg aposterioruli albaTobebi iqneba:<br />
P(<br />
B | A)<br />
P1<br />
( A)<br />
4<br />
3<br />
P<br />
2(<br />
A)<br />
<br />
da P<br />
2( A)<br />
1<br />
P2<br />
( A)<br />
.<br />
P(<br />
B | A)<br />
P ( ) ( | ) ( ) 7<br />
1<br />
A P B A P1<br />
A<br />
7<br />
analogiurad, axla miRebuli albaTobebi ukve iqneba aprioruli<br />
albaTobebi mesame moswavlisaTvis, da amitom saZiebeli aposterioruli<br />
albaTobebi, mas Semdeg rac mesame moswavlem ver Caabara gamocda, gamoi-<br />
Tvleba isev baiesis formuliT:<br />
P(<br />
B | A)<br />
P2<br />
( A)<br />
8<br />
9<br />
P<br />
3(<br />
A)<br />
<br />
da P3 ( A)<br />
1<br />
P3<br />
( A)<br />
P3<br />
( A)<br />
.<br />
P(<br />
B | A)<br />
P ( ) ( | ) ( ) 17<br />
2<br />
A P B A P2<br />
A<br />
17<br />
rogorc vxedavT, eqsperimentis (gamocdis) dawyebis win aprioruli<br />
albaToba imisa. rom arCeuli gamomcdeli “keTilia” toli iyo 1/3-is. eqsperimentebis<br />
Semdeg am xdomilebis aposterioruli albaToba gaizarda<br />
da gaxda 8/17. miuxedavad amisa, Tu sami eqsperimentis Semdeg misaRebia gadawyvetileba<br />
am gamomcdelis Sesaxeb, maSin ufro sarwmunoa CavTvaloT<br />
igi “avad” (vinaidan, P3 ( A)<br />
P3<br />
( A)<br />
).<br />
magaliTi 15. yuTSi 3 TeTri da 5 Savi burTia. yuTidan SemTxveviT<br />
iReben 4 burTs dabrunebiT. ipoveT albaToba imisa, rom amoRebuli bur-<br />
Tebidan TeTri burTebis raodenoba meti iqneba Savi burTebis raodenobaze?<br />
amoxsna. Tu warmatebad CavTvliT TeTri burTis amoRebas, maSin pirobis<br />
Tanaxmad erT cdaSi warmatebis albaToba iqneba p 3/ 8. saZiebeli<br />
xdomilebis xelSemwyob uTavsebad SemTxvevebs warmoadgens oTx cdaSi 3<br />
an 4 TeTri burTis amoReba, romelTa albaTobebi bernulis formulis<br />
Tanaxmad Sesabamisad tolia:<br />
3 3<br />
43<br />
P<br />
4(3)<br />
C4<br />
(3/8)<br />
(1<br />
3/8)<br />
135/1024<br />
da<br />
4 4 0<br />
P (4) C (3/8)<br />
(5/8)<br />
81/ 4096.<br />
4 4<br />
<br />
25
Sesabamisad, saZiebeli albaToba albaTobaTa Sekrebis kanonis<br />
Tanaxmad iqneba:<br />
135/1024<br />
81/ 4096 621/ 4096.<br />
magaliTi 16. davuSvaT vamowmebT defeqturobaze saqonlis partias,<br />
romelic Sedgeba 30 nawarmisagan. cnobilia, rom defeqturi produqciis<br />
wili Seadgens 5%-s. rogoria saqonlis am partiaSi defeqturi produqciis<br />
ama Tu im ricxvis aRmoCenis albaTobebi?<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi eqsperimentebis ricxvia n 30, xolo albaTobis<br />
klasikuri ganmartebis Tanaxmad p 5/100 0.05 (Sesabamisad, q 0.95 ).<br />
Sesabamisad, gvaqvs:<br />
0 0 300 30<br />
P30 (0) C30<br />
0.05 0.95 0.95 0.2146 ,<br />
garda amisa,<br />
30 k p 30 k 0.05 30 k<br />
P30 ( k 1) P30 ( k) P30 ( k) P30<br />
( k)<br />
,<br />
k 1 q k 1 0.95 19( k 1)<br />
30 0<br />
saidanac roca k 0 : P 30<br />
(01) 0.2146 0.3389 ;<br />
19 (01)<br />
30 1<br />
roca k 1: P 30<br />
(1 1) 0.3389 0.2586 da a. S. sabolood gveqneba<br />
19 (1 1)<br />
Semdegi cxrili:<br />
defeqturi nawa- albaToba kumulatiuri<br />
rmis ricxvi k Pn( k ) albaToba Pn()<br />
k<br />
0 0.2146 0.2146<br />
1 0.3389 0.5535<br />
2 0.2586 0.8122<br />
3 0.1270 0.9392<br />
4 0.0451 0.9844<br />
5 0.0124 0.9967<br />
6 0.0027 0.9994<br />
7 0.0005 0.9999<br />
8 0.0001 0.999998<br />
9 0.000001 0.999999<br />
am cxrilis Sesabamisi albaTobebis ganawilebis grafiki iqneba:<br />
26
0.4<br />
0.35<br />
0.3<br />
0.25<br />
0.2<br />
0.15<br />
0.1<br />
0.05<br />
0<br />
0 2 4 6 8 10<br />
kumulatiuri albaTobebis Sesabamisi ganawilebis grafiki iqneba:<br />
1.2<br />
1<br />
0.8<br />
0.6<br />
0.4<br />
0.2<br />
0<br />
0 2 4 6 8 10<br />
savarjiSo 1. eqsperimenti mdgomareobs sami saTamaSo kamaTlis gagorebaSi.<br />
ipoveT alabaToba imisa, rom eqsperimentis 10-jer gameorebisas,<br />
zustad 4 eqsperimentSi mova zustad or-ori “6”?<br />
savarjiSo 2. ramdeni SemTxveviTi cifri unda aviRoT, rom cifri<br />
“5” movides erTjer mainc aranakleb 0.9-is toli albaTobiT?<br />
27<br />
amocanebi<br />
1. A yuTi Seicavs 8 wiTel da 7 mwvane burTs, B yuTi Seicavs 6 wi-<br />
Tel da 4 mwvane burTs. agoreben wesier kamaTels. Tu movida 3-is jeradi<br />
qula, maSin A yuTidan SemTxveviT iReben 1 burTs, xolo winaaRmdeg Sem-<br />
TxvevaSi B yuTidan SemTxveviT iReben 1 burTs. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom: a). amoRebuli burTi mwvanea; b). burTi amoRebuli iyo A yuTidan, Tu<br />
cnobilia, rom amoRebuli burTi mwvanea.<br />
2. PA ( ) 3/ 4 , P( B| A) 1/5, P( B| A) 4/7 . ipoveT: a). P( A B)<br />
; b). PB; ( ) g).<br />
P( A| B ) .<br />
3. studentma unda gaiaros testireba laboratoriaSi muSaobis dasawyebad.<br />
testirebis gavlis Semdeg studenti tests ukan ar abrunebs. albaToba<br />
imisa, rom SemTxveviT SerCeuli studenti testirebas gaivlis pirvel<br />
cdaze aris 1/3. ganmeorebiTi testirebis SemTxvevaSi CaWris albaT-
oba aris wina cdaze CaWris albaTobis naxevari. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom studenti: a). gaivlis testirebas araumetes 3 mcdelobis Sedegad; b).<br />
gaivlis testirebas pirvel mcdelobaze, Tu cnobilia, rom man testireba<br />
gaiara araumetes 3 mcdelobiT.<br />
4. PA ( ) 13/ 25 , PB ( ) 9/ 25 , P( A| B) 5/9. ipoveT: a). P( A B)<br />
; b). P( B | A ) ;<br />
g). P( A B)<br />
; d). P( A| B ) ; e). P( A B)<br />
.<br />
5. 12 waxnagian wesier mravalwaxnagaze aRniSnulia ricxvebi 1, 2, . . .<br />
, 12. mocemulia 9 danayofiani firfita, romlis centrSi devs moneta.<br />
L ☻ R<br />
agdeben mravalwaxnagas: Tu movida 2, 3, 5, 7 an 11 qula, maSin monetas gadaadgileben<br />
TiTo danayofze R-is mimarTulebiT (marjvniv), xolo winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi L-is mimarTulebiT (marcxniv). TamaSi mTavrdeba, roca<br />
moneta miaRwevs an R–s an L (firfitis romelime bolos). ipoveT albaToba<br />
imisa, rom: a). TamaSi damTavrdeba 4 gadaadgilebis Semdeg R-ze; b). TamaSi<br />
damTavrdeba 4 gadaadgilebis Semdeg; g). TamaSi damTavrdeba 5 gadaadgilebis<br />
Semdeg; d). TamaSis damTavrebas dasWirdeba 6-ze meti gadaadgileba.<br />
6. moyvaruli sinoptikosis Teoriis Tanaxmad Tu erT wels iyo wyaldidoba,<br />
maSin albaToba imisa, rom igi ganmeordeba momdevno wels aris<br />
0.7, xolo Tu erT wels ar iyo wyaldidoba, maSin albaToba imisa, rom<br />
igi ar iqneba momdevno wels aris 0.6. gasul wels wyaldidoba ar yofila.<br />
ipoveT albaToba imisa, rom wyaldidoba iqneba: a). momdevno sam weliwads<br />
zedized; b). zustad erTjer momdevno sami wlis ganmavlobaSi.<br />
7. albaToba imisa, rom safexburTo klubis I gundis yvela moTamaSe<br />
formaSia aris 0.7. roca I gundis yvela moTamaSe formaSia, klubi sakuTar<br />
moedanze igebs albaTobiT 0.9. Tu I gundis yvela moTamaSe ar aris<br />
formaSi, maSin sakuTar moedanze mogebis albaTobaa 0.4. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom: a). klubi moigebs sakuTar moedanze; b). I gundis yvela moTama-<br />
Se iyo formaSi, Tu klubma ukanaskneli Sexvedra ver moigo.<br />
8. CanTaSi devs 25 diski, romelTagan nawili TeTria da danarCeni<br />
Savi. CanTidan erTdroulad SemTxveviT iReben or disks. albaToba imisa,<br />
rom amoRebuli diskebi erTi da igive ferisaa emTxveva albaTobas imisa,<br />
rom es diskebi sxvadasxva ferisaa. ramdeni TeTri diskia CanTaSi?<br />
9. PA ( ) 0.6 , PB ( ) 0.8 , P( B| A) 0.45 , P( B C) 0.28 . ipoveT: a). P( A B)<br />
;<br />
b). P( C | B ); g). P( A| B ) .<br />
10. PA ( ) 0.75 , P( B| A) 0.8 , P( B| A) 0.6 . ipoveT PB ( ) da P( A| B ) .<br />
11. klasSi aris 7 biWi da 9 gogona. SemTxveviT SerCeulia am klasis<br />
ori moswavle. A {pirveli moswavle gogonaa}, B {meore moswavle gogonaa}.<br />
ipoveT: a). P( B | A ) ; b). P( B| A ); g). P( B| A ) ; d). P ( B | A)<br />
; e) PB. ( )<br />
12. albaToba imisa, rom momavali wlis ivnisis pirveli dRe iqneba<br />
mSrali aris 0.4. Tu ivnisis romelime konkretuli dRe mSralia, maSin<br />
albaToba imisa, rom momdevno dRe iqneba mSrali aris 0.6. sxva SemTxveva-<br />
Si albaToba imisa, rom momdevno dRe iqneba mSrali aris 0.3. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom: a). ivnisis pirveli ori dRe iqneba mSrali; b). ivnisis<br />
28
meore dRe iqneba mSrali g). sul cota erTi ivnisis pirveli sami dRidan<br />
iqneba mSrali.<br />
13. albaToba imisa, rom momavali wlis ivnisis I dRe iqneba mSrali<br />
aris 0.5. Tu ivnisis romelime konkretuli dRe mSralia, maSin albaToba<br />
imisa, rom momdevno dRe iqneba mSrali aris 0.4. sxva SemTxvevaSi albaToba<br />
imisa, rom momdevno dRe iqneba mSrali aris 0.6. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom: a). ivnisis pirveli ori dRe iqneba sveli; b). ivnisis meore dRe<br />
iqneba sveli; g). sul cota erTi ivnisis pirveli sami dRidan iqneba sveli.<br />
14. 30 students dausves kiTxvebi: uWers is mxars argentinas, brazilias,<br />
Tu arcerTs da is caciaa Tu ara. 12 studentma upasuxa, rom is aris<br />
cacia da maTgan 4 uWers mxars argentinas, xolo 7 ki brazilias. ara<br />
cacia studentebidan 1 uWers mxars argentinas, xolo 10 ki brazilias.<br />
jgufidan SemTxveviT aarCies 1 studenti. ipoveT albaToba imisa, rom: a).<br />
studenti caciaa; b). studenti arcerT gunds ar uWers mxars; g). studenti<br />
caciaa, Tu cnobilia, rom studenti arcerT gunds ar uWers mxars.<br />
15. PA ( ) 0.3 . B xdomileba damoukidebelia A xdomilebisagan.<br />
PB ( ) 0.4 . C aris xdomileba rom arc A moxda da arc B . ipoveT: a).<br />
P( A\ B ) ; b). P( A B)<br />
; g). P ( C | A)<br />
.<br />
16. isvrian wiTel da lurj kamaTels da maTze mosuli qulebi ikribeba.<br />
vipovoT albaToba imisa, rom: a). qulaTa jami iqneba aranakleb 10-<br />
isa, Tu wiTel kamaTelze movida 6 qula; b). qulaTa jami iqneba aranakleb<br />
10-isa, Tu erT kamaTelze mainc movida 6 qula.<br />
17. kolejis studentebis naxevari swavlobs mecnierebas, xolo 30%<br />
ki maTematikas. maT Soris vinc swavlobs mecnierebas 40% swavlobs maTematikas.<br />
ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli studenti: a).<br />
swavlobs orives: mTematikas da mecnierebas; b). swavlobs maTematikas, magram<br />
ar swavlobs mecnierebas.<br />
18. P( D| C) 1/5, P( C | D) 1/ 4, P( C D)<br />
p . ipoveT: a). PC ( ); b). PD ( ).<br />
19. P( D| C) 1/5, P( C | D) 1/ 4, P( C D) 1/5, P( C D)<br />
p . ipoveT p .<br />
20. stadionis 40 bileTidan 10 aris CrdiloeTis mxare, 14 aRmosavleTis<br />
da 16 ki dasavleTis mxare. SemTxveviT iReben erT bileTs da aZleven<br />
X -s (adamians saxelad X ). Semdgom, SemTxveviT iReben meore bileTs<br />
da aZleven Y -s da analogiurad mesame bileTs aZleven Z -s. ipoveT alba-<br />
Toba imisa, rom: a). X -s Sexvdeba CrdiloeTis mxare; b). X -s da Y -s Sexvdeba<br />
CrdiloeTis mxare; g). samives Sexvdeba erTi da igive mxare; d). ors<br />
Sexvdeba erTi mxare, xolo mesames sxva mxare.<br />
21. 24 prizidan 4 avtomanqanaa, 8 motocikleti da 12 saaTi. anam, ekam<br />
da elzam moiges TiTo prizi. ipoveT albaToba imisa, rom: a). anam moigo<br />
manqana, xolo ekam -- motocikleti an saaTi; b). anam da ekam (orivem) moigo<br />
manqana, Tu cnobilia, rom elzam moigo manqana; g). anasa da elzas Soris<br />
erTma mainc moigo manqana; d). anam moigo manqana, xolo ekam ki manqana<br />
an motocikleti; e). anam moigo manqana pirobaSi, rom ekam moigo<br />
manqana an motocikleti.<br />
29
22. ( A B)<br />
, P( A| B) 1/3, PA ( ) 6/7 . ipoveT PB. ( )<br />
23. albaToba imisa, rom konkretuli dRe mSralia aris 3/10. albaToba<br />
imisa, rom “dinamo” moigebs mSral dRes aris 3/8, xolo – svel dRes<br />
3/11. a). “dinamom” Semdegi matCi orSabaTs unda Caataros. ras udris alba-<br />
Toba imisa, rom “dinamo” moigebs; b). gasul oTxSabaTs “dinamom” matCi<br />
moigo. ras udris albaToba imisa, rom oTxSabaTs mSrali amindi iyo; g).<br />
gasul SabaTs “dinamom” matCi waago. ras udris albaToba imisa, rom SabaTs<br />
sveli amindi iyo.<br />
24. dedamiwis garkveul nawilSi mSrali dReebi ufro metia, vidre<br />
sveli. Tu romelime dRe mSralia, maSin albaToba imisa, rom momdevno<br />
dRe iqneba isev mSrali aris 0.8. Tu romelime dRe svelia, maSin albaToba<br />
imisa, rom momdevno dRe iqneba isev sveli aris 0.6. cnobilia, rom or-<br />
SabaTi sveli dRe iyo. ipoveT albaToba imisa, rom imave kviris: a). samSabaTi<br />
da oTxSabaTi orive iqneba mSrali; b). oTxSabaTi iqneba mSrali.<br />
25. Tu romelime dRe mSralia, maSin albaToba imisa, rom momdevno<br />
dRe iqneba isev mSrali aris 0.8. Tu romelime dRe svelia, maSin albaToba<br />
imisa, rom momdevno dRe iqneba isev sveli aris 0.6. wlis ganmavlobaSi<br />
Catarda 44 kriketis matCi, TiToeuli grZeldeboda sami dRe mimdevrobiT,<br />
romelTagan I da III dRe iyo sveli. ipoveT albaToba imisa, rom II<br />
dRe iyo mSrali.<br />
26. kazinoSi dgas ori A da A ' saTamaSo magida, romlebic sruliad<br />
erTnairad gamoiyureba. A magidaze mogebis albaToba aris 1/3, xolo A<br />
'<br />
magidaze – 1/4. a). ipoveT SemTxveviT arCeul magidaze mogebis albaToba;<br />
b). Tqven SemTxveviT airCieT magida da moigeT. ras udris albaToba imisa,<br />
rom Tqven airCieT A magida; g). Tqven SemTxveviT airCieT magida da waageT.<br />
ras udris albaToba imisa, rom Tqven airCieT A ' magida.<br />
27. kazinoSi dgas sami saTamaSo magida A da A ' tipis, romlebic<br />
sruliad erTnairad gamoiyureba. amasTanave, A ' tipis magida ori calia.<br />
A tipis magidaze mogebis albaToba aris 1/3, xolo A ' tipis magidaze –<br />
1/4. a). ipoveT SemTxveviT arCeul magidaze mogebis albaToba; b). Tqven SemTxveviT<br />
airCieT magida da moigeT. ras udris albaToba imisa, rom Tqven<br />
airCieT A magida; g). Tqven SemTxveviT airCieT magida da waageT. ras udris<br />
albaToba imisa, rom Tqven airCieT A ' magida.<br />
28. albaToba imisa, rom gvanca adre gaiRviZebs aris 1/3. Tu gvanca<br />
adre gaiRviZebs, maSin albaToba imisa, rom skolaSi droulad miva aris<br />
3/4. Tu gvanca gvian gaiRviZebs, maSin skolaSi droulad misvlis albaToba<br />
aris 1/5. erT SemTxveviT arCeul dRes gvanca droulad mivida skola-<br />
Si. ipoveT albaToba imisa, rom man gvian gaiRviZa.<br />
29. sami erTnairi A, B da C yuTi Sedgeba or-ori ujrisagan. A yu-<br />
Tis TiToeul ujraSi devs TiTo lari, B yuTis TiTeul ujraSi devs<br />
xuT-xuTi lari, xolo C yuTis erT ujraSi devs 1 lari da meoreSi ki 5<br />
lari. SemTxveviT irCeven yuTs, xsnian mis erT ujras da pouloben masSi<br />
5 lars. ras udris albaToba imisa, rom am yuTis meore ujraSi agreTve<br />
devs 5 lari.<br />
30
30. ojaxSi aris ori biWi da ori gogo, romelTagan erTs hqvia eka.<br />
SemTxveviT arCeven or bavSvs. ipoveT albaToba imisa, rom: a). orive bavSvi<br />
gogoa, Tu erTi maTgani gogoa; b). orive gogia, Tu erTi maTgani ekaa.<br />
31. magidas aqvs sami ujra. I ujraSi devs 3 oqros moneta, II-Si – 2<br />
oqrosa da 1 vercxlis moneta, xolo III-Si – 3 oqrosa da 2 vercxlis moneta.<br />
SemTxveviT irCeven ujras da iqidan SemTxveviT iReben monetas. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom: a). amoRebuli moneta iqneba oqrosi; b). amorCeuli<br />
iyo III ujra, Tu amoRebuli moneta oqrosia.<br />
32. kviris samuSao dReebSi juanSeri samsaxurSi dadis matarebliT.<br />
albaToba imisa, rom is miuswrebs 8 saaTian matarebels orSabaTs aris<br />
0.66, xolo sxva samuSao dReebSi ki es albaToba 0.75-ia. SemTxveviT virCevT<br />
kviris erT samuSao dRes. vipovoT albaToba imisa, rom: a). am dRes<br />
juanSeri miuswrebs 8 saaTian matarebels; b). arCeuli dRe iyo orSabaTi,<br />
Tu cnobilia, rom am dRes juanSerma miuswro 8 saaTian matarebels.<br />
33. albaToba imisa, rom zafxulis romelime dRes baTumSi iwvimebs<br />
aris 0.2. albaToba imisa, rom dRis maqsimaluri temperatura wvimian dRes<br />
25 graduss gadaaWarbebs aris 0.3, xolo Tu wvima ar aris – 0.6. vipovoT<br />
albaToba imisa, rom zafxulis SemTxveviT arCeul dRes baTumSi<br />
iwvimebs, Tu cnobilia, rom am dRis maqsimaluri temperatura 25<br />
gradusze metia.<br />
34. sakarnavalo TamaSSi monawile jer agdebs monetas, xolo<br />
Semdeg isvris kamaTels. is igebs prizs im SemTxvevaSi, Tu monetaze<br />
movida gerbi, xolo kamaTelze – samze naklebi qula. vipovoT albaToba<br />
imisa, rom is moigebs prizs.<br />
35. vipovoT albaToba imisa, rom kamaTlis samjer agdebisas orjer<br />
mova sami qula.<br />
36. vipovoT albaToba imisa, rom kamaTlis oTxjer agdebisas<br />
samjer mova oTxi qula.<br />
37. A da B damoukidebelia. PA ( ) 0.4 , P( A B) 0.7 . ipoveT: PB. ( )<br />
38. agdeben erT wesier kamaTels da meore iseT kamaTels, romelzec<br />
6 qulis mosvlis albaTobaa 1/4. ipoveT albaToba imisa, rom: a). wesier<br />
kamaTelze mova 6 qula da arawesierze ar mova 6 qula; b). sul cota erT<br />
kamaTelze mainc mova 6 qula; g). zustad erT kamaTelze mova 6 qula, Tu<br />
cnobilia, rom sul cota erT kamaTelze mainc movida 6 qula.<br />
39. agdeben erT wesier monetas da meore iseT monetas, romelzec<br />
gerbis mosvlis albaTobaa 1/3. ipoveT albaToba imisa, rom: a). wesier monetaze<br />
mova gerbi da arawesierze ar mova gerbi; b). sul cota erT monetaze<br />
mainc mova gerbi; g). zustad erT monetaze mova gerbi, Tu cnobilia,<br />
rom sul cota erT monetaze mainc movida gerbi.<br />
40. A da B damoukidebeli xdomilebebia. PA ( ) 0.4 , P( A<br />
B) 0.88 . ipoveT:<br />
a). PB; ( ) b). albaToba imisa, rom romelime A da B xdomilebebidan<br />
moxdeba, magram ara orive.<br />
41. ipoveT alabaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli naTura iqneba<br />
umaRlesi xarisxis, Tu cnobilia, rom naTurebis 4% arastandartulia da<br />
standartuli naTurebis 75% umaRlesi xarisxisaa.<br />
31
42. albaToba imisa, rom oTx damoukidebel cdSi A xdomileba erTjer<br />
mainc moxdeba aris 15/16. ipoveT calkeul cdaSi A xdomilebis moxdenis<br />
albaToba.<br />
43. erT yuTSi aris 18 TeTri da 2 wiTeli burTi, meore yuTSi – 9<br />
TeTri da 1 wiTeli burTi. II yuTidan SemTxveviT amoRebul burTs deben<br />
I yuTSi. ipoveT albaToba imisa, rom amis Semdeg I yuTidan amoRebuli burTi<br />
iqneba TeTri.<br />
44. erT yuTSi aris 3 TeTri da 2 lurji burTi, meoreSi ki 4 TeTri<br />
da 4 lurji burTi. I yuTidan SemTxveviT gadaitanes 2 burTi meoreSi. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom amis Semdeg II yuTidan amoRebuli burTi iqneba<br />
TeTri.<br />
45. 10 yuTidan cxraSi devs 2 wiTeli da 2 mwvane kalkulatori, xolo<br />
erTSi ki 5 wiTeli da 1 mwvane kalkulatori. SemTxveviT SerCeuli<br />
yuTidan SemTxveviT SerCeuli kalkulatori aRmoCnda wiTeli. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom kalkulatori amoRebuli iyo yuTidan, romelSic 5 wi-<br />
Teli kalkulatoria.<br />
pasuxebi:<br />
1. 19/45; 7/19. 2. 3/20; 9/35; 7/12. 3. 26/27; 21/25. 4. 1/5; 5/13; 17/25; 1/2; 21/25. 5. 0.030;<br />
0.146; 0, 0.712. 6. 0.196; 0.288. 7. 0.75; 0.28. 8. 10 an 15. 9. 0.27; 0.35; 0.3375. 10. 0.75;<br />
0.8. 11. 8/15; 7/15; 3/5; 2/5; 9/16. 12. 0.24; 0.42; 0.706. 14. 2/5; 4/15; 1/8. 15. 0.18; 0.58; 0.6.<br />
16. 1/2; 5/11. 17. 1/5; 1/10. 18. 5p ; 4p . 20. 0.25; 0.0577; 0.1057; 0.6676. 21. 10/69; 3/253;<br />
43/138; 11/138; 11/69. 22. 3/7. 24. 0.32; 0.56. 25. 2/11. 28. 8/23. 29. 2/3. 30. 1/5; 1/3. 31.<br />
34/45; 9/34. 32. 183/250; 44/183. 33. 1/9. 34. 1/6. 35. 5/72. 36. 5/324. 37. 1/2. 38. 1/8; 3/8;<br />
8/9. 39. 1/3; 2/3; 3/4. 40. 0.8; 0.56. 41. 0.72. 42. 0.5. 43. 9/10. 44. 0.52. 45. 5/32.<br />
32
Tavi III<br />
SemTxveviT sidideTa maxasiaTeblebi<br />
<br />
x<br />
a,<br />
b<br />
elementarul xdomilebaTa sivrceze gansazRrul ricxviT funqcias<br />
SemTxveviTi sidide ewodeba. SemTxveviT sidides ewodeba diskretuli tipis<br />
Tu is Rebulobs calkeul, izolirebul SesaZlo mniSvnelobebs. Sem-<br />
TxveviT sidides ewodeba uwyveti tipis Tu misi SesaZlo mniSvnelobebis<br />
simravle mTlianad avsebs raime ricxviT Sualeds.<br />
cxrils, romelSic CamoTvlilia diskretuli tipis SemTxveviTi sididis<br />
SesaZlo mniSvnelobebi da maTi Sesabamisi albaTobebi, ganawilebis<br />
kanoni (an mwkrivi) ewodeba:<br />
x i x 1 x 2 x n <br />
p i p 1 p 2 p n <br />
aq p i<br />
1. albaTobis statistikuri ganmartebidan gamomdinare:<br />
i<br />
Teoriuli sixSire erToblivi sixSire albaToba.<br />
P( a, b) P( x)<br />
. Tu mocemulia diskretuli tipis SemTxveviTi<br />
sidide da raime ricxviTi g funqcia, maSin g( ) isev iqneba diskretuli<br />
tipis SemTxveviTi sidide ganawilebis kanoniT:<br />
gx ( i<br />
) gx (<br />
1)<br />
gx (<br />
2)<br />
gx (<br />
n)<br />
<br />
p<br />
i<br />
p<br />
1<br />
p<br />
2<br />
p<br />
n<br />
<br />
hipergeometriuli ganawileba. davuSvaT, rom yuTSi N burTia da<br />
maT Soris M TeTria. SemTxveviT, dabrunebis gareSe yuTidan viRebT n<br />
burTs. albaToba imisa, rom amoRebul n burTs Soris zustad k cali<br />
iqneba TeTri gamoiTvleba formuliT:<br />
m nm<br />
CM<br />
CN M<br />
P( N; M; n; m): P( n<br />
m)<br />
, m 0,1,...,min( M, n)<br />
.<br />
n<br />
CN<br />
ricxvTa am mimdevrobas hipergeometriuli ganawileba ewodeba.<br />
k1<br />
geometriuli ganawileba: P( k)<br />
pq ( q1 p), k 1,2,... .<br />
k<br />
<br />
puasonis ganawileba parametriT : P{ k} e , k 0,1,2,... .<br />
k!<br />
SemTxveviTi sididis ganawilebis funqcia:<br />
F( x): P( x)<br />
( Sesabamisad, F( x): P( x)<br />
)<br />
P( a <br />
b) F( b) F( a)<br />
(Sesabamisad, P( a <br />
b) F( b0) F( a 0) ).<br />
ganawlebis funqciis Tvisebebi:<br />
1). nebismieri x -saTvis 0 Fx<br />
( ) 1;<br />
2). ganawilebis funqcia araklebadia;<br />
3). ganawilebis funqcia uwyvetia marcxnidan (Tu ganawilebis funqcias<br />
ganvmartavT rogorc: F( x): P( x)<br />
, maSin is iqneba marjvnidan uwyveti);<br />
4). F( x) P{ xk}<br />
(Sesabamisad, F( x) P{ xk}<br />
);<br />
x x<br />
k<br />
x x<br />
k<br />
33
5). P{ xk} F( xk 0) F( xk<br />
) (Sesabamisad,<br />
P{ xk} F( xk ) F( xk<br />
0) , roca F( x): P( x)<br />
).<br />
SemTxveviT sidides, romelsac aqvs uwyveti ganawilebis funqcia,<br />
uwodeben uwyvet SemTxveviT sidides. Tu uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis<br />
funqcia Fx () warmoebadia, maSin mis warmoebuls SemTxveviTi<br />
'<br />
sididis ganawilebis simkvrive ewodeba da aRiniSneba f()<br />
x -iT: f ( x) F ( x)<br />
.<br />
<br />
b<br />
x<br />
f( x) 0; f ( x) dx 1; P( a, b) f ( x)<br />
dx<br />
<br />
; F( x) f ( y)<br />
dy<br />
a<br />
<br />
uwyveti ganawilebis funqciis p rigis kvantili ewodeba iseT<br />
ricxvs, romlisTvisac F( xp)<br />
p . diskretuli ganawilebis SemTxvevaSi, Tu<br />
p1 p2 pi x p1 p2 pi pi<br />
1, maSin xp<br />
xi<br />
1. p 1/ 2 rigis kvantils<br />
SemTxveviTi sididis an misi ganawilebis funqciis mediana ewodeba da aRiniSneba<br />
x . e. i. x x1/2<br />
. moda ewodeba SemTxveviTi sididis im mniSvnelobas<br />
(an mniSvnelobebs), romelic Seesabameba ganawilebis simkvrivis lokalur<br />
maqsimums uwyveti SemTxveviTi sididis SemTxvevaSi an albaTobis<br />
lokalur maqsimums diskretuli SemTxveviTi sididis SemTxvevaSi.<br />
organzomilebiani SemTxveviTi sidide.<br />
diskretuli organzomilebiani ( , ) SemTxveviTi sididis ganawilebis<br />
kanons (anu da SemTxveviTi sidideebis erTobliv ganawilebis kanons)<br />
aqvs organzomilebiani cxrilis saxe, romelic gvaZlevs SesaZlo<br />
mniSvnelobebis calkeuli komponentebis CamonaTvals da im p(x i , y j ) albaTobebs,<br />
ra albaTobebiTac miiReba mniSvneloba (x i , y j ):<br />
<br />
<br />
x 1 x 2 … x i … x n<br />
y 1 p(x 1 , y 1 ) p(x 2 , y 1 ) … p(x i , y 1 ) … p(x n , y 1 )<br />
… … … … … … …<br />
y j p(x 1 , y j ) p(x 2 , y j ) … p(x i , y j ) … p(x n , y j )<br />
… … … … … … …<br />
y m p(x 1 , y m ) p(x 2 , y m ) … p(x i , y m ) … p(x n , y m )<br />
p ( x , y ) 1<br />
ij , i j<br />
; P( xi ) p( xi , y<br />
j)<br />
; P( y ) ( , )<br />
j<br />
j<br />
p x<br />
i i<br />
yj<br />
.<br />
organzomilebiani ( , ) SemTxveviTi sididis ganawilebis funqcia<br />
(an da SemTxveviTi sidideebis erToblivi ganawilebis funqcia) ewodeba:<br />
F( х, у ) = p ( x, y ).<br />
1). 0 ≤ F(x, y) ≤ 1;<br />
2). F(x, y) aris TiToeuli argumentis mimarT araklebadi, marjvnidan<br />
uwyveti funqcia;<br />
3). adgili aqvs zRvrul Tanafardobebs: F(-∞, y) = 0; F(x, - ∞) = 0;<br />
F(- ∞, -∞) = 0; F( ∞, ∞) = 1;<br />
4). F(x, ∞) = F 1 (x); F( ∞, y) = F 2 (y).<br />
SemTxveviT sidideebs ewodeba damoukidebeli, Tu<br />
x p<br />
34
F(x, y) = F 1 (x) F 2 (y).<br />
diskretuli SemTxveviTi sididebi damoukidebelia maSin da mxolod<br />
maSin, roca<br />
p(x i , y j )= p(x i ) p( y j ), i,<br />
j.<br />
uwyveti organzomilebiani SemTxveviTi sididis erToblivi ganawilebis<br />
simkvrive (anu organzomilebiani simkvrive) ewodeba erToblivi ganawilebis<br />
funqciis Sereul meore rigis kerZo warmoebuls:<br />
2<br />
F(<br />
x,<br />
y)<br />
f ( x,<br />
y)<br />
.<br />
xy<br />
y x<br />
1). f(x, y) ≥ 0; 2). x,<br />
y)<br />
<br />
<br />
3). <br />
<br />
F ( f ( x,<br />
y)<br />
dxdy;<br />
<br />
f ( x,<br />
y)<br />
dxdy 1 ; 4). p (( X,<br />
Y)<br />
D)<br />
f ( x,<br />
y)<br />
dxdy.<br />
x <br />
<br />
d f ( x, y)<br />
<br />
dF1<br />
() x dF( x, )<br />
<br />
5). f1( x) <br />
<br />
f ( x, y)<br />
dy<br />
dx dx dx ,<br />
analogiurad,<br />
<br />
<br />
f 2(<br />
y)<br />
f ( x,<br />
y)<br />
dx.<br />
6). uwyveti SemTxveviTi sidideebi damoukidebelia maSin da mxolod<br />
maSin, roca f(x, y)= f 1 (x) f 2 ( y).<br />
diskretuli SemTxveviTi sididis maTematikuri lodini aRiniSneba<br />
E simboloTi da ewodeba ricxvs:<br />
E ( ) P( )<br />
D<br />
<br />
, anu E { }<br />
<br />
x P i i<br />
x x p<br />
i<br />
i i i<br />
.<br />
uwyveti tipis SemTxveviTi sididis maTematikuri lodini ewodeba<br />
ricxvs<br />
<br />
E<br />
xf () x dx , (Tu | x | f ( x)<br />
dx ).<br />
<br />
a). Ec c const ; b). E( )<br />
E E<br />
; g). E( c)<br />
cE; d). E( E) 0 ;<br />
2 2 2<br />
2 2<br />
e). E( c) E( E ) ( c E<br />
) ; v). min E( c) E( E<br />
) ;<br />
<br />
<br />
c( , )<br />
z). Tu da damoukidebeli SemTxveviT sididebia, maSin<br />
E( )<br />
E E<br />
(Sebrunebuli debuleba mcdaria).<br />
SemTxveviTi sididis funqciis maTematikuri lodini:<br />
Eg ( ) g ( x ) P { x } g ( x ) p<br />
i<br />
i i i i i<br />
.<br />
Tu SemTxveviTi sididis SesaZlo mniSvnelobebia x 1<br />
, x 2<br />
, ..., x<br />
n<br />
, xolo<br />
B raime xdomilebaa ( PB ( ) 0), maSin SemTxveviTi sididis pirobiTi<br />
maTematikuri lodini B xdomilebis mimarT aRiniSneba E( | B)<br />
simbolo-<br />
Ti da ganimarteba Semdegnairad:<br />
35
E( | B) xiP( xi<br />
| B)<br />
.<br />
1<br />
cxadia, rom E( | ) E<br />
da E( | B) E( I )<br />
PB ( )<br />
B<br />
.<br />
SemTxveviTi sididis SemTxveviT sidideze regresiis mrudi<br />
(funqcia) ewodeba funqcias R( y) E( | y)<br />
.<br />
SemTxveviTi sidides R( ) (regresiis funqciaSi Casmulia SemTxveviTi<br />
sidide) SemTxveviTi sididis pirobiT maTematikur lodins uwodeben<br />
pirobiT da E( | ) simboloTi aRniSnaven.<br />
SemTxveviTi sididis dispersia.<br />
SemTxveviTi sididis dispersia D ganimarteba Semdegnairad:<br />
2 2 2<br />
DX E( E ) E ( E<br />
) .<br />
E -s ewodeba SemTxveviTi sididis meore rigis momenti (TviTon<br />
dispersias uwodeben agreTve – meore rigis centralur moments).<br />
Tu diskretuli tipis SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia<br />
x i x 1 x 2 x n<br />
p i p 1 p 2 p n<br />
maSin<br />
n n<br />
2<br />
(<br />
i<br />
<br />
j j)<br />
i<br />
i1 j1<br />
, anu<br />
DX x x p p<br />
36<br />
n<br />
i1<br />
n<br />
n<br />
2 2<br />
i i<br />
( j j)<br />
i1 j1<br />
.<br />
DX x p x p<br />
I. mudmivis dispersia nulis tolia -- Dc 0;<br />
2<br />
II. D( ab)<br />
a D<br />
.<br />
III. Tu da damoukidebeli SemTxveviTi sidideebia, maSin<br />
D( )<br />
D D<br />
.<br />
SemTxveviTi sididis pirobiTi dispersia B xdomilebis mimarT:<br />
2 2 2<br />
D( | B): E{[ E( | B)] | B} E( | B) [ E( | B)]<br />
.<br />
bernulis ganawilebas (anu bernulis SemTxveviT sidides) aqvs saxe:<br />
1 0<br />
P p 1<br />
p<br />
pda D p(1 p)<br />
.<br />
np da D np(1 p)<br />
.<br />
aq E<br />
binomialuri ganawilebis SemTxvevaSi: E<br />
hipergeometriuli ganawilebis SemTxvevaSi:<br />
nM <br />
nM ( N M) ( N n)<br />
E<br />
da D<br />
<br />
.<br />
2<br />
N<br />
N ( N1)<br />
puasonis ganawilebis SemTxvevaSi: E D .<br />
2<br />
geometriuli ganawilebis SemTxvevaSi: E 1/ p da D (1 p)/<br />
p .<br />
eqsponencialuri ganawileba. SemTxveviT sidides ewodeba eqsponencialurad<br />
ganawilebuli parametriT ( 0), Tu:<br />
0, x 0,<br />
f ( x)<br />
x<br />
e<br />
, x 0.<br />
2<br />
am SemTxvevaSi: E 1/ da D 1/ .
standartuli gadaxra. momentebi.<br />
SemTxveviTi sididis saSualo kvadratuli gadaxra (an standartuli<br />
gadaxra): D<br />
.<br />
<br />
E<br />
SemTxveviTi sididis standartizacia: ( E 0 , D 1).<br />
<br />
momentebi, asimetria da eqscesi.<br />
SemTxveviTi sididis n rigis sawyisi momenti ewodeba sidides<br />
n<br />
n<br />
: E<br />
( a:<br />
1<br />
E<br />
).<br />
SemTxveviTi sididis n rigis centraluri momenti ewodeba sidides<br />
: ( ) n 2<br />
n E a ( : 2<br />
D<br />
).<br />
eqscesis koeficienti ewodeba sidides:<br />
4<br />
4<br />
E( <br />
E)<br />
e 3 3.<br />
4<br />
<br />
2 4<br />
[ E( E) ]<br />
asimetriis koeficienti ewodeba sidides:<br />
3<br />
3<br />
E( <br />
E)<br />
.<br />
<br />
3 2 3<br />
[ E( E) ]<br />
kovariacia. korelaciis koeficienti.<br />
kovariaciis koeficienti an ubralod kovariacia ewodeba sidides:<br />
cov( , ) E[( E )( E )] E( )<br />
E E<br />
.<br />
1). Tu da damoukidebelia, maSin cov( , ) 0 (piriqiT, ara);<br />
2). cov( , ) D<br />
;<br />
3). cov( , ) cov( , )<br />
;<br />
4). cov( c, ) c cov( , )<br />
;<br />
5). cov( , ) cov( , ) cov( , )<br />
;<br />
6). D( ) D 2cov( , )<br />
D<br />
;<br />
7). | cov( , )| D D<br />
.<br />
korelaciis koeficienti ewodeba sidides:<br />
cov ; E E<br />
<br />
( ; ):<br />
E<br />
<br />
D<br />
D<br />
<br />
<br />
.<br />
a). –1(;)1.<br />
b). Tu (;)=1, maSin =k+b, sadac k da b— mudmivebia, k>0.<br />
g). Tu (;)= –1, maSin =k+b, sadac k da b— mudmivebia, k0; (;)= – 1 roca k i
{ ggg,ggs,gsg,sgg,gss,sgs,ssg, sss}<br />
da, Sesabamisad, saZiebeli SemTxveviTi sidide iqneba -ze gansazRruli<br />
Semdegi ricxviTi funqcia:<br />
(<br />
ggg) 3 ; (ggs) (gsg) (sgg) 2;<br />
(gss) (sgs) (ssg) 1 da (sss) 0 .<br />
cxadia es SemTxveviTi sidide diskretuli tipisaa, is Rebulobs<br />
izolirebul mniSvnelobebs, magaliTad, 1-sa da 2-s Soris is ar<br />
Rebulobs arcerT mniSvnelobas.<br />
magaliTi 2. SemTxveviTi sidide iyos ori saTamaSo kamaTlis gagorebisas<br />
mosul qulaTa jami. am SemTxvevaSi elementarul xdomilebaTa sivrce<br />
Sedgeba 36 elementaruli xdomilebisagan:<br />
{( i , j) : i,<br />
j 1,2,...,<br />
6} ,<br />
xolo SemTxveviTi sidide calkeul elementarul xdomilebas ( i , j)<br />
(sadac<br />
i -- pirvel kamaTelze mosuli qulaa, xolo j -- meore kamaTelze mosuli<br />
qula) Seusabamebs: ( i, j)<br />
i j (pirvel da meore kamaTelze mosuli<br />
qulebis jami). magaliTad, (1,3) (2,2) (3,1) 4. aRniSnuli SemTxveviTi<br />
sididis SesaZlo mniSvnelobebia: 2, 3, . . . , 12. is dikretuli tipisaa.<br />
magaliTi 3. ori msroleli TiTojer esvris samiznes. maT mier samiznis<br />
dazianebis (mizanSi moxvedris) albaTobebia Sesabmisad 0.6 da 0.7. SemTxveviTi<br />
sidide iyos dazianebul samizneTa raodenoba. SevadginoT<br />
misi ganawilebis mwkrivi.<br />
amoxsna. cxadia, rom SemTxveviTma sididem SeiZleba miiRos Semdegi<br />
mniSvnelobebi: 0 (verc erTma msrolelma ver daaziana samizne), 1<br />
(mxolod erTma msrolelma daaziana samizne) da 2 (orive msrolelma<br />
daaziana samizne). vipovoT Sesabamisi albaTobebi.<br />
bunebrivia SegvZlia vigulisxmoT rom pirveli da meore msrolelis<br />
srolis Sedegebi erTmaneTisagan damoukidebelia. SemoviRoT xdomilebebi:<br />
A -- pirvelma msrolelma daaziana samizne da B -- meore msrolelma<br />
daaziana samizne. mocemulia, rom PA ( ) 0.6 da PB ( ) 0.7 . Sesabamisad,<br />
PA ( ) 0.4 da PB ( ) 0.3 . garda amisa, A da B damoukidebeli xdomilebebia.<br />
damoukidebeli xdomilebebia agreTve: A da B , A da B , A da B .<br />
advili dasanaxia, rom xdomileba – verc erTma msrolelma ver daaziana<br />
samizne iqneba A B, xdomileba -- mxolod erTma msrolelma daaziana<br />
samizne iqneba ( A B)<br />
(<br />
AB)<br />
da xdomileba -- orive msrolelma daaziana<br />
samizne iqneba<br />
A B. gasagebia, rom ( A B)<br />
da ( A B)<br />
uTavsebadi<br />
xdomilebebia ( A B)<br />
(<br />
AB)<br />
Ø.<br />
amitom, damoukidebel xdomilebaTa namravlis albaTobisa da uTavsebad<br />
xdomilebaTa jamis albaTobis formulebis Tanaxmad gveqneba:<br />
P ( X 0) P(<br />
AB)<br />
P(<br />
A)<br />
P(<br />
B)<br />
0,4 0,3<br />
0,12;<br />
P( X 1) P{( AB) ( AB)} P( AB) P( AB)<br />
<br />
P( A) P( B) P( A) P( B) 0,6 0,3 0,4 0,7 0,46 ;<br />
38
P( AB) P( A) P( B) 0,6 0,7 0,42<br />
Sesabamisad, SemTxveviTi sididis ganawilebis mwkrivi iqneba:<br />
x 0 1 2<br />
i<br />
p 0.12 0.46 0.42<br />
i<br />
magaliTi 4. auditoriaSi myofi 15 studentidan 5 vaJia. vipovoT albaToba<br />
imisa, rom SemTxveviT SerCeul 6 students Soris 3 vaJia?<br />
amoxsna. Tu mivusadagebT hipergeometriul ganawilebas, gasagebia,<br />
rom: N 15, M 5, n 6 da k 3. amitom saZiebeli albaToba iqneba:<br />
3 63 3 3<br />
C10C<br />
1510 C10C<br />
5<br />
120 10<br />
P(15;5;6;3) 0.239 .<br />
6 6<br />
C15 C15<br />
5005<br />
magaliTi 5. saqonlis partiaSi defeqtur nawarmTa ricxvi Rebulobs<br />
mniSvneloba 0-s albaTobiT – 0.3; mniSvneloba 1-s albaTobiT – 0.4;<br />
mniSvneloba 2-s albaTobiT – 0.2 da mniSvneloba 3-s albaTobiT – 0.1 anu<br />
-s ganawilebis mwkrivs aqvs saxe:<br />
x 0 1 2 3<br />
i<br />
p 0.3 0.4 0.2 0.1<br />
i<br />
gamovTvaloT -s ganawilebis funqcia da avagoT misi grafiki.<br />
Tu x 0 , maSin F( x) P( x) P( ) 0 ;<br />
Tu 0x<br />
1, maSin F( x) P( x) P( 0) 0.3 ;<br />
Tu 1x<br />
2, maSin F( x) P( x) P{( 0) ( 1)}<br />
<br />
P( 0) P( 1) 0.3 0.4 0.7 ;<br />
Tu 2 x 3, maSin F( x) P( x) P{( 0) ( 1) ( 2)} <br />
P( 0) P( 1) P( 2) 0.3 0.4 0.2 0.9 ;<br />
da bolos, Tu x 3, maSin F( x) P( x) P( ) 1.<br />
Sesabamisad, ganawilebis funqciis grafiks eqneba Semdegi saxe:<br />
F(x)<br />
1.0<br />
0.9<br />
0.7<br />
0.3<br />
0 1 2 3 х<br />
39
magaliTi 6. mocemulia SemTxveviTi sididis ganawilebis funqcia:<br />
0, x a,<br />
<br />
x<br />
a<br />
F ( x)<br />
, a x b,<br />
b<br />
a<br />
1, x b.<br />
<br />
(sadac a da b ( a<br />
b) nebismieri namdvili ricxvebia). vipovoT Sesabamisi<br />
ganawilebis simkvrive. cxadia, rom ganmartebis Tanaxmad:<br />
0, x a,<br />
<br />
1<br />
f ( x)<br />
, a x b,<br />
b<br />
a<br />
0, x b<br />
<br />
rac Seexeba x a da x b wertilebs, aq Fx () funqcias warmoebuli<br />
ara aqvs da iq SegviZlia f()<br />
x ganvmartoT nebismierad, vTqvaT,<br />
f ( a) f ( b) 0. SemTxveviT sidides, romelsac aqvs aRniSnuli ganawilebis<br />
simkvrive, ewodeba Tanabarad ganawilebuli [ ab , ] monakveTze.<br />
magaliTi 7. davuSvaT, rom naTuris muSaobis dro aris SemTxveviTi<br />
sidide ganawilebis funqciiT Ft (), xolo naTuris gamocda grZeldeba na-<br />
Turis mwyobridan gamosvlamde (gadawvamde), Tu es moxdeba gamocdis dawyebidan<br />
araumetes 100 saaTis ganmavlobaSi, anu t 0<br />
100<br />
sT momentamde.<br />
vTqvaT, Gt () -- aris am gamocdis dros naTuris normalurad muSaobis<br />
drois ganawilebis funqcia. maSin cxadia, rom:<br />
<br />
F(<br />
t),<br />
t 100<br />
G(<br />
t)<br />
<br />
<br />
1, t 100.<br />
Gt () funqcias aqvs naxtomi t 0<br />
wertilSi, vinaidan Sesabamisi SemTxveviTi<br />
sidide Rebulobs t 0<br />
mniSvnelobas albaTobiT 1 Ft<br />
(<br />
0) 0.<br />
magaliTi 8. vipovoT p rigis x p<br />
kvantili Tanabari ganawilebis<br />
funqciisaTvis.<br />
p ( 0 p 1) rigis x p<br />
kvantili unda veZeboT rogorc F()<br />
x p gantolebis<br />
amonaxsni. Tanabari ganawilebis funqciis SemTxvevaSi es gantoleba<br />
miiRebs saxes:<br />
x a<br />
p,<br />
b a<br />
saidanac cxadia, rom:<br />
xp<br />
a p( ba) a(1 p)<br />
bp .<br />
roca p 0, maSin nebismieri x a warmoadgens p 0 rigis kvantils,<br />
xolo p 1 rigis kvantili iqneba nebismieri x b ricxvi.<br />
magaliTi 9. mocemulia organzomilebiani SemTxveviTi sididis ganawilebis<br />
kanoni:<br />
40
-2 3 6<br />
-0.8 0.1 0.3 0.1<br />
-0.5 0.15 0.25 0.1<br />
vipovoT caklkeuli SemTxveviTi sididis ganawilebis kanoni.<br />
amoxsna. cxrilSi moyvanili albaTobebis svetebis mixedviT SekrebiT<br />
miviRebT –s ganawilebis mwkrivs:<br />
-2 3 6<br />
р 0.25 0.55 0.2<br />
albaTobebis SekrebiT striqonebis mixedviT, miviRebT –s ganawilebis<br />
mwkrivs:<br />
-0.8 -0.5<br />
p 0.5 0.5<br />
magaliTi 10. mocemulia da damoukidebeli SemTxveviTi sidideebis<br />
ganawilebis kanoni:<br />
-2 3 6 -0.8 -0.5<br />
р 0.2 0.5 0.3 p 0.4 0.6<br />
vipovoT Z max{ , } SemTxveviTi sididis ganawilebis kanoni.<br />
amoxsna. Z SemTxveviTi sididis SesaZlo nmniSvnelobebia: -0.8; -0.5; 3<br />
da 6. gamovTvaloT Sesabamisi albaTobebi. gvaqvs:<br />
P( Z 0.8) P{( 2) ( 0.8)} P( 2) P( 0.8) 0.2 0.4 0.08 ;<br />
P( Z 0.5) P{( 2) ( 0.5)} P( 2) P( 0.5) 0.2 0.6 0.12 ;<br />
P( Z 3) P{[( 3) ( 0.8)] [( 3) ( 0.5)]}<br />
<br />
P[( 3) ( 0.8)] P[( 3) ( 0.5)] 0.5 0.4 0.5 0.6 0.5 ;<br />
P( Z 6) P{[( 6) ( 0.8)] [( 6) ( 0.5)]}<br />
<br />
P[( 6) ( 0.8)] P[( 6) ( 0.5)] 0.3 0.4 0.3 0.6 0.3 .<br />
magaliTi 11. gamovTvaloT saTamaSo kamaTelze mosuli qulaTa<br />
ricxvis maTematikuri lodini. gvaqvs:<br />
1 1 1 1 1 1<br />
E 1 2 3 4 5 6 3.5 .<br />
6 6 6 6 6 6<br />
3<br />
magaliTi 12. davuSvaT, g( x) x 4x<br />
da mocemulia SemTxveviTi sididis<br />
ganawilebis kanoni:<br />
-2 -1 0 2<br />
0.1 0.3 0.4 0.2<br />
davadginoT g( )<br />
SemTxveviTi sididis ganawilebis kanoni da gamovTvaloT<br />
misi maTematikuri lodini.<br />
cxadia, rom g( 2) g(0) g(2) 0 da g( 1) 3 . amitom SemTxveviTi<br />
sididis SesaZlo mniSvnelobebia 0 da 3. davadginoT misi ganawilebis kanoni.<br />
amisaTvis gamovTvaloT albaTobebi: P{ 0} da P{ 3} . radgan xdomilebebi<br />
{ 2} , { 0} da { 2} uTavsebadia, amitom albaTobaTa Sekrebis<br />
wesis Tanaxmad gveqneba:<br />
P{ 0} P{{ 2} { 0} { 2}} <br />
41
P{ 2} P{ 0} P{ 2} 0.1 0.4 0.2 0.7 .<br />
garda amisa, P { 3} P{<br />
1}<br />
0. 3. amitom g( )<br />
SemTxveviTi sididis<br />
ganawilebis kanons aqvs saxe:<br />
0 3<br />
0.7 0.3<br />
garda amisa, E 00.7 30.3 0.9 .<br />
axla gamovTvaloT g( )<br />
SemTxveviTi sididis maTematikuri lodini.<br />
gveqneba:<br />
E g( 2) 0.1 g( 1) 0.3 g(0) 0.4 g(2) 0.2<br />
<br />
00.1 30.3 00.4 00.2 0.9 .<br />
magaliTi 13. gamovTvaloT puasonis ganawilebis maTematikuri lodini.<br />
m<br />
x x<br />
Tu visargeblebT warmodgeniT e , maSin gveqneba:<br />
m0 m!<br />
k k k1<br />
<br />
<br />
EX k e e k e e e .<br />
k0 k! k1 k! k1<br />
( k 1)!<br />
e. i. puasonis ganawilebis parametri warmoadgens am ganawilebis<br />
maTematikur lodins (saSualo mniSvnelobas).<br />
magaliTi 14. davuSvaT, rom elementarul xdomilebaTa sivrce Sedgeba<br />
sami tolalbaTuri elementaruli xdomilebisagan { 1 , 2, 3}<br />
,<br />
P( 1 ) P( 2 ) P( 3<br />
) 1/3. ganvmartoT da SemTxveviTi sidideebi Semdegnairad:<br />
( 1 ) 1, ( 2 ) 0, ( 3) 1;<br />
( 1 ) 1, ( 2) 0, ( 3) 1.<br />
1 1 1<br />
maSin gasagebia, rom , E( ) E<br />
1 0 ( 1) 0. Sesabamisad,<br />
E( )<br />
E E<br />
. meores mxriv,<br />
3 3 3<br />
P{ 0} P{ 0} P{ 0, 0} P( 2) 1/3,<br />
maSin rodesac da SemTxveviTi sidideebi rom iyvnen damoukideblebi<br />
{ 0, 0} xdomilebis albaToba unda yofiliyo 1 1 1 .<br />
3 3 9<br />
magaliTi 15. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia<br />
x<br />
i<br />
-1 0 1 2 3<br />
p 0.1 0.15 0.3 0.25 0.2<br />
i<br />
gamovTvaloT misi dispersia.<br />
vinaidan dispersiis gamosaTvlelad gvaqvs ori gansxvavebuli formula,<br />
Sesabamisad, gveqneba dispersiis gamoTvlis ori xerxi. moxerxebulia<br />
es gamoTvlebi Caiweros cxrilebis saxiT.<br />
42
dispersiis gamoTvlis pirveli xerxi:<br />
i<br />
2<br />
2<br />
x<br />
i<br />
p<br />
i<br />
xp<br />
i i ( xi<br />
E ) ( xi<br />
E<br />
) pi<br />
1 -1 0.10 -0.1 5.29 0.5290<br />
2 0 0.15 0 1.69 0.2535<br />
3 1 0.30 0.3 0.09 0.0270<br />
4 2 0.25 0.5 0.49 0.1225<br />
5 3 0.20 0.6 2.89 0.5780<br />
E<br />
<br />
5<br />
<br />
i1<br />
x p 1.3<br />
i<br />
i<br />
5<br />
2<br />
(<br />
i<br />
) i<br />
1.51<br />
i1<br />
D<br />
x E p <br />
dispersiis gamoTvlis meore xerxi:<br />
i<br />
2<br />
2<br />
x<br />
i<br />
p<br />
i<br />
xp<br />
i i<br />
x<br />
i<br />
xi<br />
p<br />
i<br />
1 -1 0.10 -0.1 1 0.1<br />
2 0 0.15 0 0 0<br />
3 1 0.30 0.3 1 0.3<br />
4 2 0.25 0.5 4 1<br />
5 3 0.20 0.6 9 1.8<br />
E<br />
<br />
5<br />
<br />
x p 1.3<br />
i i<br />
i1<br />
<br />
2<br />
<br />
2<br />
<br />
D E ( E<br />
) 1.51<br />
E<br />
5<br />
2 2<br />
<br />
i<br />
i1<br />
x p<br />
i<br />
3.2<br />
magaliTi 16. davuSvaT, rom SemTxveviTi sidide simetriuladaa<br />
ganawilebuli nulis irgvliv, e. i. E=0. vTqvaT, = 2 . maSin<br />
E()=E( 3 )=0, vinaidan 3 agreTve, siametriuladaa ganawilebuli nulis<br />
irgvliv. meores mxriv, EE=0, vinaidan E=0. amitom:<br />
E<br />
<br />
E E<br />
( , ) 0.<br />
<br />
e. i. korelacia (da maSasadame, kovariacia) SeiZleba iyos nuli, maSinac<br />
ki roca SemTxveviTi sidideebi damokidebulia<br />
magaliTi 17. davuSvaT, rom da SemTxveviTi sidideebis erToblivi<br />
ganawilebis kanoni mocemulia Semdegi cxriliT:<br />
<br />
<br />
1 2<br />
1 1/5 0 1/5<br />
2 0 3/5 3/5<br />
3 1/5 0 1/5<br />
2/5 3/5<br />
cxadia, rom:<br />
E 11/5 23/531/5 2; E 12/5 23/5 8/5;<br />
E 111/5 223/5311/5 16/5 ; E<br />
E E<br />
0 .<br />
43
aqedan gamomdinare, korelaciis koeficienti nulia, maSin rodesac<br />
(iseve rogorc wina magaliTSi) naTelia, rom adgili aqvs SemTxveviTi<br />
sididis funqcionalur damokidebulebas SemTxveviT sidideze.<br />
magaliTi 18. da SemTxveviTi sidideebis qvemoT moyvanili erToblivi<br />
ganawilebis kanonis mixedviT gamovTvaloT korelaciis koeficienti<br />
(;).<br />
1 2 3<br />
<br />
10 1/36 0 0 1/36<br />
20 2/36 1/36 0 3/36<br />
30 2/36 2/36 2/36 6/36<br />
40 1/36 9/36 16/36 26/36<br />
6/36 12/36 18/36<br />
E 101/36 203/36 306/36 4026/36 35.83 ;<br />
E 16/36 212/36 318/36 2.3;<br />
<br />
40 35,83 2<br />
26/36 57.64 ; 7.6 ;<br />
2 2 2<br />
<br />
2 2 2<br />
D 10 35,83 1/36 20 35.83 3/36 30 35.83 6/36<br />
<br />
D 12,3 6/36 22.3 12/36 32.3 1 18/36 0.556 ;<br />
0.746 ;<br />
E 1011/36 201 2/36 20 21/36 301 2/36 30 22/36<br />
<br />
30 32/36 4011/36 40 29/36 40316/36 86.94 ;<br />
( , ) 6.94 2.3 35.83 / 7.6 0.746 0.8 .<br />
amocanebi<br />
1. SemTxveviTi sidide iyos ori kamaTlis agdebisas mosul qulaTa;<br />
a). jami; b). namravli; g). ganayofi; d). sxvaoba; e). sxvaobis moduli. aageT<br />
ganawilebis kanoni.<br />
2. kamaTels agdeben erTjer. 6 qulis mosvlis SemTxvevaSi kamaTels<br />
agdeben meorejer. SemTxveviTi sidide iyos qulaTa jami (Tu I agdebisas<br />
ar movida 6 qula, maSin II Sesakrebad CavTvaloT 0). aageT ganawilebis<br />
kanoni.<br />
3. CanTaSi devs 2 wiTeli da 3 lurji fanqari. CanTidan SemTxveviT<br />
iReben or fanqars dabrunebis gareSe. SemTxveviTi sidide iyos maTSi lurji<br />
fanqrebis ricxvi. aageT ganawilebis kanoni.<br />
4. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
1 2 3 4<br />
P 0.1 0.2 0.3 0.4<br />
44
gakeTda ori dakvirveba SemTxveviT sidideze. SemTxveviTi sidide iyos:<br />
a). miRebuli qulebidan udidessa da umciress Soris sxvaoba (roca<br />
dakvirvebebi tolia -- 0); b). qulebis jami; g). qulebis namravli. aageT<br />
-s ganawilebis kanoni. -s romeli mniSvnelobaa yvelaze ufro mosalodneli.<br />
5. wesier monetas agdeben orjer. aageT mosul gerbTa ricxvis ganawilebis<br />
kanoni.<br />
6. or wesier kamaTels agdeben erTdroulad. SemTxveviTi sidide iyos<br />
miRebuli qulebidan udidessa da umciress Soris sxvaoba (roca dakvirvebebi<br />
tolia – sxvaoba aris 0). aageT ganawilebis kanoni.<br />
7. wesier kamaTels agdeben erTjer. SemTxveviTi sidide iyos mosuli<br />
qulis naxevari, roca qula luwia, xolo winaaRmdeg SemTxvevaSi –<br />
misi gaormagebuli. aageT ganawilebis kanoni.<br />
8. wesier kamaTels agdeben erTjer. SemTxveviTi sidide iyos mosuli<br />
qulis mesamedi, roca qula 3-is jeradia, xolo winaaRmdeg SemTxveva-<br />
Si – misi gaormagebuli. aageT ganawilebis kanoni.<br />
9. wesier kamaTels agdeben erTjer. SemTxveviTi sidide iyos mosuli<br />
qulis naxevari, roca qula luwia, xolo winaaRmdeg SemTxvevaSi –<br />
misi gasammagebuli. aageT ganawilebis kanoni.<br />
10. or wesier kamaTels agdeben erTdroulad. SemTxveviTi sidide<br />
iyos miRebuli qulebidan; a). udidesi; b). umciresi. aageT ganawilebis<br />
kanoni.<br />
11. erTdroulad agdeben or wesier oTxwaxnagas, tetraedrs (waxnagebi<br />
samkuTxedebia da gadanomrilia cifrebiT 1, 2, 3, 4). aageT qveda waxnagze<br />
mosul qulaTa: a). namravlis; b). jamis; g). sxvaobis; d). ganayofis; e).<br />
gaorkecebuli namravlis ganawilebis kanonebi.<br />
12. CanTaSi devs 6 wiTeli da 3 mwvane kalkulatori. CanTidan dabrunebis<br />
gareSe iReben 2 kalkulators. aageT maTSi mwvane kalkulatorTa<br />
ricxvis ganawilebis kanoni.<br />
13. CanTaSi devs 6 wiTeli da 3 mwvane kalkulatori. CanTidan dabrunebis<br />
gareSe iReben 3 kalkulators. aageT maTSi wiTel kalkulatorTa<br />
ricxvis ganawilebis kanoni.<br />
14. SemTxveviT iReben erT karts 52 kartidan. Tu amoRebuli karti<br />
tuzia, maSin Cerdebian. winaaRmdeg SemTxvevaSi agrZeleben kartis amoRebas<br />
dabrunebis gareSe manam sanam an tuzi ar amova an 4 karti ar iqneba<br />
amoRebuli. aageT amoRebul kartTa raodenobis ganawilebis kanoni.<br />
15. SemTxveviT iReben erT karts 36 kartidan. Tu amoRebuli karti<br />
agurisaa, maSin Cerdebian. winaaRmdeg SemTxvevaSi agrZeleben kartis amo-<br />
Rebas dabrunebis gareSe manam sanam an aguri ar amova an 4 karti ar iqneba<br />
amoRebuli. aageT amoRebul kartTa raodenobis ganawilebis kanoni.<br />
16. qvemoT mocemulia SemTxveviTi sididis ganawilebis kanoni<br />
1 2 3 4 5<br />
P q 2q 3q 4q 5q<br />
ipoveT: a). q , b). P{ 3} , g). P{ 2} .<br />
45
17. kompiuteri daprogramebulia 0-dan 9-is CaTvliT erTniSna ricxvebis<br />
misaRebad ( SemTxveviTi sidide) ise, rom kenti cifrebis (1, 3, 5, 7,<br />
9) miRebis albaToba aris luwi cifrebis (0, 2, 4, 6, 8) miRebis albaTobis<br />
naxevari. ipoveT ganawilebis kanoni.<br />
18. kompiuteri daprogramebulia 0-dan 9-is CaTvliT erTniSna ricxvebis<br />
misaRebad ( SemTxveviTi sidide) ise, rom 3-is jeradi cifrebis (0,<br />
3, 6, 9) miRebis albaToba aris 3-is ara jeradi cifrebis (1, 2, 4, 5, 7, 8) mi-<br />
Rebis albaTobis gaormagebuli. ipoveT ganawilebis kanoni.<br />
19. ipoveT p Tu SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
-1 1 2 3 5<br />
P p 0.2 0.15 0.2 2p<br />
20. P{ k}<br />
p , sadac k 1,2,3,4,5,6,7,8 . ipoveT p .<br />
21. kubis formis saTamaSo kamaTeli mowyobilia ise, rom masze kenti<br />
qulis mosvlis albaToba 3-jer metia luwi qulis mosvlis albaTobaze.<br />
aageT qulaTa ganawilebis kanoni.<br />
22. kubis formis saTamaSo kamaTeli mowyobilia ise, rom masze<br />
nebismieri qulis mosvlis albaToba am qulis proporciulia. aageT<br />
qulaTa ganawilebis kanoni.<br />
23. kubis formis saTamaSo kamaTeli mowyobilia ise, rom masze nebismieri<br />
qulis mosvlis albaToba am qulis ukuproporciulia. aageT qulaTa<br />
ganawilebis kanoni.<br />
24. ipoveT p Tu SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
-2 -1 0 3 4<br />
P p 0.3 0.12 0.34 2<br />
p<br />
25. 52 kartidan SemTxveviT iReben erT karts dabrunebiT 520-jer.<br />
gamoTvaleT mosalodneli ricxvi (sixSire) imisa, rom mova: a). aguri; b).<br />
tuzi; g). suraTiani karti ( K, Q,<br />
J ); d). an tuzi, an aguri, an orive erTad;<br />
e). arc tuzi da arc aguri.<br />
26. kubis formis saTamaSo kamaTeli mowyobilia ise, rom masze luwi<br />
qulis mosvlis albaToba 3-jer metia kenti qulis mosvlis albaTobaze.<br />
am kamaTels agdeben 420-jer. gamoTvaleT mosalodneli ricxvi (sixSire)<br />
imisa, rom mova: a). 1 qula; b). luwi qula; g). martivi ricxvi.<br />
27. qvemoT moyvanilia SemTxveviTi sididis dagrovili albaTuri<br />
ganawilebis kanoni (anu P{ k}<br />
nacvlad P{ k}<br />
-si):<br />
0 1 2 3 4 5<br />
P{ k}<br />
0.116 0.428 0.765 0.946 0.995 1.000<br />
gakeTda 100 dakvirveba SemTxveviTi sidideze. gamoTvaleT uaxloes<br />
mTel ricxvamde damrgvalebuli yvela Sedegis mosalodneli sixSire.<br />
28. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanons aqvs saxe:<br />
k<br />
0.3 (0.7) , Tu k 1,2,3,4;<br />
<br />
P{ k}<br />
p, Tu k 5;<br />
<br />
0, yvela danarCeni k Tvis<br />
.<br />
46
ipoveT p da { 3} xdomilebis mosalodneli sixSire, roca SemTxveviTi<br />
sidideze tardeba 1000 dakvirveba.<br />
29. yuTSi Zevs 49 erTnairi burTi, romlebic gadanomrilia 1-dan 49-<br />
mde. SemTxveviT irCeven 6 burTs dabrunebis gareSe. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom aqedan oTxze iqneba luwi qula.<br />
30. monetas agdeben gerbis pirvelad gamoCenamde. vipovoT albaToba<br />
imisa, rom gerbi pirvelad mova meoTxe agdebisas.<br />
31. gamoTvaleT zemoT moyvanili SemTxveviTi sidideebis maTematikuri<br />
lodinebi.<br />
32. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
1 2 3 4<br />
P 0.1 a 0.3 b<br />
cnobilia, rom E 3. ipoveT a da b .<br />
33. cnobilia, rom arcerTi soko ar cocxlobs momaval wlamde. nebismieri<br />
soko momdevno wels iZleva raodenobis axal sokos. davuSvaT,<br />
rom mimdinare wels xarobs ori soko. vipovoT momaval wels sokoTa <br />
raodenobis ganawilebis kanoni, gamovTvaloT -s maTematikuri lodini<br />
da dispersia, Tu SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
0 1 2<br />
P 0.2 0.6 0.2<br />
m i T i T e b a: SeadgineT damoukidebeli , wyvilis erToblivi ganawilebis<br />
kanoni, .<br />
34. gamoTvaleT qvemoT moyvanili ganawilebis kanonebis mixedviT<br />
Sesabamisi SemTxveviTi sidideebis maTematikuri lodini da dispersia:<br />
0 1 2 3 4<br />
P 1/8 3/8 1/8 1/4 1/8<br />
-2 -1 0 1 2 3<br />
P 0.15 0.25 0.3 0.05 0.2 0.05<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
P 0.1 0.2 0.1 0.2 0.1 0.2 0.1<br />
3 4 5 6 7<br />
P 1/18 5/18 7/18 1/18 4/18<br />
35. wesieri saTamaSo kamaTlis waxnagebze dawerilia cifrebi 1, 2, 2,<br />
3, 3 da 3. avRniSnoT asoTi kamaTlis erTxel gagorebisas mosuli qula.<br />
vipovoT -s maTematikuri lodini da standartuli gadaxra.<br />
36. wesieri saTamaSo kamaTlis waxnagebze dawerilia cifrebi 1, 2, 2,<br />
3, 3 da 3. avRniSnoT asoTi kamaTlis orjer gagorebisas mosul qula-<br />
Ta jami. aageT -s ganawilebis kanoni da gamoTvaleT misi lodini da<br />
dispersia.<br />
47
37. samSeneblo kompanias sTavazoben or A da B proeqts da finansurma<br />
direqtorma unda urCios kompanias am proeqtebidan romeli unda<br />
airCios. misi SefasebiT A proeqti iZleva 150000 larian mogebas albaTobiT<br />
0.5, 250000 larian mogebas albaTobiT 0..2 da 100000 larian wagebas<br />
albaTobiT 0.3. B proeqti iZleva 100000 larian mogebas albaTobiT 0.6,<br />
200000 larian mogebas albaTobiT 0..3 da 50000 larian wagebas albaTobiT<br />
0.1. daadgineT romel proeqts unda dauWiros mxari finansurma direqtorma.<br />
m i T i T e b a: SeadareT erTmaneTs EA ( ) da EB. ( )<br />
38. supermarketSi kvercxebi iyideba yuTebiT, romelSic devs 6 – 6<br />
kvercxi. gatexili kvercxebis raodenobis ganawilebis kanonia:<br />
0 1 2 3 4 5 6<br />
P 0.8 0.14 0.03 0.02 0.01 0 0<br />
ipoveT: a). -s maTematikuri lodini da dispersia; b). gautexavi kvercxebis<br />
raodenobis maTematikuri lodini da dispersia.<br />
39. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
1 2 3 4 5<br />
P a 0.3 0.2 0.1 0.2<br />
ipoveT: a da SemTxveviTi sididis maTematikuri lodini da standartuli<br />
gadaxra.<br />
40. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
2 3 4 5 6 7<br />
P 0.05 0.25 a b 0.1 0.3<br />
cnobilia, rom E 4.9 . vaCvenoT, rom a b da gamovTvaloT SemTxveviTi<br />
sididis standartuli gadaxra.<br />
41. wesier saTamaSo kamaTels agdeben manam sanam ar gamoCndeba 6 qula<br />
an ar Catardeba 4 agdeba. iyos Catarebul agdebaTa raodenoba, xolo<br />
-- ki mosuli 6 qulebis raodenoba am TamaSSi. ipoveT: a). -s ganawilebis<br />
kanoni; b). -s standartuli gadaxra; g). E .<br />
42. wina amocanis pirobebSi, Tu moTamaSes TamaSis ganmavlobaSi mouvida<br />
6 qula, maSin is igebs 100 lars, xolo Tu TamaSis ganmavlobaSi<br />
ar mova 6 qula, maSin moTamaSe agebs 150 lars. vipovoT moTamaSis mier<br />
mogebuli Tanxis maTematikuri lodini.<br />
43. komiteti, romlis SemadgenlobaSi Sedis 6 mamakaci da 4 qali,<br />
irCevs Tavis 2 warmomadgenels. vigulisxmoT, rom komitetis nebismieri<br />
wevris arCeva Tanabarad SesaZlebelia da avagoT arCeuli qalebis raodenobis<br />
ganawilebis kanoni. vipovoT arCeuli qalebis mosalodneli ricxvi.<br />
44. agdeben wesier oTxwaxnaga piramidas, romelzec aRniSnulia<br />
cifrebi 1, 2, 3 da 4. Semdeg agdeben wesier monetas imdenjer ra cifric<br />
mova piramidis fuZeze. iyos piramidis fuZeze mosuli qula, xolo --<br />
48
ki mosuli gerbebis raodenoba. a). aCveneT, rom P { 2} 1/<br />
4 ; b). aageT -s<br />
1<br />
ganawilebis kanoni; g). aCveneT, rom E E; d). gamoTvaleT D .<br />
2<br />
45. monetas agdeben 5-jer. SemTxveviTi sidide iyos mosul gerbTa<br />
ricxvi, xolo SemTxveviTi sidide ki bolo or agdebaSi mosul gerbTa<br />
ricxvi. avagoT am SemTxveviTi sidideebis erToblivi ganawilebis kanoni<br />
da vipovoT kovariacia.<br />
46 32 kartidan SemTxveviT iReben 2-s. SemTxveviTi sidide iyos amoRebuli<br />
tuzebis ricxvi, xolo SemTxveviTi sidide ki amoRebuli<br />
mefeebis ricxvi. avagoT avagoT am SemTxveviTi sidideebis erToblivi<br />
ganawilebis kanoni da vipovoT korelaciis koeficienti.<br />
pasuxebi:<br />
1. a). 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 – 1/36, 1/18, 1/12, 1/9, 5/36, 1/6, 5/36, 1/9, 1/12,<br />
1/18, 1/36. 2. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12 – 1/6, 1/6, 1/6, 1/6, 1/6, 1/36, 1/36, 1,36,<br />
1,36, 1,36, 1/36. 3. 0, 1, 2 – 1/10, 3/5, 3/10. 16. 1/15, 2/5/, 4/5. 24. 0.2. 25. 130; 40; 120;<br />
160; 360. 26. 105; 105; 245. 27. 12; 31; 34; 18; 5; 0. 28. 0.468; 103. 32. 0.2; 0.4. 33. 0,1, 2,<br />
3, 4 – 0.04, 0.24, 0.44, 0.24, 0.04; 2; 0.8. 34. 15/8, . ;0.05, . ; 4, 3.6; 46/9, 116/81. 35. 7/3;<br />
0.745. 36. 2, 3, 4, 5, 6 – 1/36, 1/9, 5/18, 1/3; 1/4; 14/3; 10/9. 37. EA ( ) 95000 ,<br />
EB ( ) 115000 ; B . 38. 0.3, 0.51; 5.7, 0.51. 39. 0.2; 2.8, 1.4. 40. ab 0.15 ; 1.7. 41. 1, 2,<br />
3, 4 – 1/6, 5/36, 25/216, 125/216; 1.172; 0.5177. 42. -20.56. 43. 0, 1, 2 – 1/3, 8/15, 2/15;<br />
0.8. 44. 0, 1, 2, 3 – 11/48, 7/16, 13/48, 1/16; E 7/ 6, E 7/3; 13/18.<br />
49
Tavi IV<br />
diskretul ganawilebaTa gamoyenebebi<br />
binomialuri ganawileba<br />
•PTu yovel konkretul cdas gaaCnia ori SesaZlo Sedegi (warmateba<br />
da marcxi) da isini urTierTgamomricxavia;<br />
• tardeba cdaTa sasruli raodenoba -- n ;<br />
• yoveli cdis Sedegi damoukidebelia yvela danarCeni cdis Sedegisagan;<br />
• calkeul cdaSi warmatebis p albaToba mudmivia;<br />
maSin SemTxveviT sidides, romelic warmoadgens warmatebaTa raodenobas<br />
n cdaSi uwodeben binomialur SemTxveviT sidides, aRniSnaven<br />
Bi( n, p ) simboloTi da mas aqvs Semdegi ganawilebis kanoni:<br />
k k n k<br />
P{ Bi( n, p) k} Pn( k) Cnp (1 p)<br />
, k 0,1,..., n.<br />
amasTanave, E[ Bi( n, p)]<br />
np ; D[ Bi( n, p)] np(1 p)<br />
.<br />
puasonis ganawileba<br />
k<br />
<br />
P{ Po( ) k}<br />
e , k 0,1, 2,... ; E[ Po( )]<br />
; D[ Po( )]<br />
.<br />
k!<br />
puasonis ganawileba adeqvaturi modelia im xdomilebebisaTvis, romlebic:<br />
• xdebian SemTxveviT sivrceSi an droSi;<br />
• xdebian cal-calke (erTdroulad moxdena ar SeiZleba);<br />
• xdebian damoukideblad, da<br />
• xdebian mudmivi intensivobiT (xdomilebaTa raodenoba mocemul<br />
drois intervalSi am intervalis sigrZis proporciulia).<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
1<br />
magaliTi 1. mocemulia Bi(8, ) . ipoveT: a). P{ 6} ; b). P{ 2} ; g).<br />
4<br />
P{ 0} .<br />
amoxsna. a). visargebloT bernulis formuliT, sadac n 8 da<br />
6 1 6 3 2 1 6 3 2<br />
gvaqvs: P{ 6} C8<br />
( ) ( ) 28 ( ) ( ) 0.00385 0.004 ;<br />
4 4 4 4<br />
0 1 0 3 8 1 1 1 3 7<br />
b). P{ 2} P{ 0} P{ 1} P{ 2} C8 ( ) ( ) C8 ( ) ( ) <br />
4 4 4 4<br />
2 1 2 3 6<br />
C8<br />
( ) ( ) 0.1001 0.2669 0.3114 0.6785 0.679 ;<br />
4 4<br />
g). gadavideT sawinaaRmdego xdomilebaze:<br />
0 1 0 3 8<br />
P{ 0} 1 P{ 0} 1 C8<br />
( ) ( ) 10.1001 0.8998 0.9 .<br />
4 4<br />
50<br />
1<br />
p .<br />
4
1<br />
magaliTi 2. mocemulia Bi(3, ) . ipoveT E da D .<br />
4<br />
1 3<br />
1 3 9<br />
amoxsna. E np 3 . D np(1 p) 3 .<br />
4 4<br />
4 4 16<br />
magaliTi 3. mocemulia Bi(10, 0.3) . ipoveT: a). E da D ; b).<br />
P{ E E }<br />
.<br />
amoxsna. a). E np 100.3 3, D np(1 p) 100.3 0.7 2.1 ;<br />
b). P{ E E } P{3 2.1 3 2.1} P{3 1.44 <br />
31.44}<br />
<br />
P{1.55 4.44} P{ 2} P{ 3} P{ 4} P{ 4} P{ 1}<br />
<br />
0.8497 0.1493 0.7004 0.7 .<br />
magaliTi 4. mocemulia Bi(10, 0.3) . ipoveT: a). P{ 2} ; b). P{ 2} ;<br />
g). P{ 2} ; d). { 2} xdomilebis albaToba, Tu cnobilia, rom { 2} .<br />
2 2 8<br />
amoxsna. a). P{ 2} C10<br />
(0.2) (0.8) 0.302 ;<br />
b). P{ 2} P{ 0} P{ 1} P{ 2} 0.6778 ;<br />
g). P{ 2} 1 P{ 2} 10.6778 0.3222 ;<br />
d). unda moiZebnos P{ 2| 2} . pirobiTi albaTobis ganmartebis<br />
Tanaxmad gvaqvs:<br />
P{( 2) ( 2}<br />
P{ 2| 2} <br />
P{ 2}<br />
P{( 2) [( 0) ( 1) ( 2)]} P{ 2} 0.302<br />
0.4456 .<br />
P{ 2} P{ 2} 0.6778<br />
magaliTi 5. cnobilia, rom Bi( n, p)<br />
, E 24 da D 8. ipoveT n<br />
da p .<br />
amoxsna. vinaidan E[ Bi( n, p)]<br />
np da D[ Bi( n, p)] np(1 p)<br />
, amitom 24 np<br />
da 8 np(1 p) 24(1 p)<br />
. saidanac 1p<br />
1/3 anu p 2/3. Sesabamisad,<br />
n 24/ p 243/ 2 36 .<br />
magaliTi 6. cnobilia, rom Bi( n,0.6)<br />
. vipovoT cdaTa is minimaluri<br />
raodenoba, romlisTvisac P{ 1} 0.9 .<br />
0 0 n<br />
n<br />
amoxsna. P{ 1} 1 P{ 0} 1 C n<br />
(0.6) (0.4) 1 (0.4) 0.9 . amitom<br />
gvaqvs: (0.4) n<br />
0.1, anu nln(0.4) ln(0.1) . aqedan, imis gaTvaliswinebiT, rom<br />
ln(0.4)<br />
ln(0.4) uaryofiTia, davaskvniT, rom n 2.51 . Sesabamisad, cdaTa<br />
ln(0.1)<br />
saZiebeli minimaluri ricxvi iqneba n 3.<br />
magaliTi 7. qvemoT moyvanil situaciebSi miuTiTeT rodisaa puasonis<br />
ganawileba adeqvaturi modeli:<br />
a). im avtomobilebis ricxvi, romlebic gadakveTaven erTzolian<br />
xids Tavisufali moZraobis dros 10 saaTidan 11 saaTamde;<br />
am SemTxvevaSi puasonis ganawileba iqneba kargi modeli, radganac<br />
SeiZleba CavTvaloT, rom manqanebi xids gadakveTaven erTmaneTisagan damoukideblad<br />
da drois SemTxveviT momentebSi (moZraoba Tavisufalia),<br />
ori manqana erTdroulad ver gadakveTs xids (xidi erTzoliania) da saS-<br />
51
ualod drois mocemul intervalSi xidze gavlili manqanebis raodenoba<br />
drois intervalis proporciuli iqneba;<br />
b). im avtomobilebis ricxvi, romlebic 9 saaTidan 10 saaTamde Sedian<br />
qalaqis centris avtosadgomze;<br />
gasagebia, rom am SemTxvevaSi puasonis ganawileba ver iqneba kargi<br />
modeli, gansakuTrebiT Tu es samuSao dRea -- avtosadgomze iqneba rigebi<br />
da manqanebi ver imoZraveben Tavisuflad da erTmaneTisagan damoukideblad;<br />
g). radiaoqtiuri wyaros mier wamSi gamosxivebuli nawilakebis raodenoba;<br />
puasonis ganawileba iqneba kargi modeli mxolod im SemTxvevaSi,<br />
Tu gamosxiveba xdeba damoukideblad da SemTxveviT momentebSi da yoveli<br />
konkretuli gamosxiveba erTnawilakiania.<br />
magaliTi 8. radioaqtiuri wyaros mier wamSi gamosxivebuli nawilakebis<br />
raodenoba emorCileba puasonis ganawilebas saSualoTi 5. gamoTvaleT<br />
albaToba imisa, rom wamSi gamosxivebuli iqneba: a). 0; b). 1; g). 2; d).<br />
3 an meti nawilaki.<br />
amoxsna. iyos SemTxveviTi sidide: “radiaqtiuri wyaros mier wam-<br />
Si gamosxivebuli nawilakebis raodenoba”, maSin pirobis Tanaxmad<br />
Po(5) . visargebloT puasonis ganawilebis kanoniTa da Sesabamisi cxrilebiT.<br />
maSin:<br />
0<br />
5 5<br />
a). P{ 0} e 0.0067 ;<br />
0!<br />
1<br />
5 5<br />
b). P{ 1} e 0.0337 ;<br />
1!<br />
2<br />
5 5<br />
g). P{ 2} e 0.0842 ;<br />
2!<br />
d). gadavideT sawinaaRmdego xdomilebaze:<br />
P{ 3} 1 P{ 3} 1 P{ 0} P{ 1} P{ 2} <br />
10.0067 0.0337 0.0842 0.875 .<br />
magaliTi 9. taqsebis firmaSi taqsebze Semosuli gamoZaxebebis raodenoba<br />
puasonis kanoniTaa ganawilebuli, saSualod 4 gamoZaxeba yovel<br />
30 wuTSi. ipoveT albaToba imisa, rom: a). arcerTi gamoZaxeba ar Semova 30<br />
wuTSi; b). erTi gamoZaxeba Semova 1 saaTSi; g). orze naklebi gamoZaxeba<br />
Semova 15 wuTSi.<br />
amoxsna. a). iyos SemTxveviTi sidide: “taqsebis firmaSi 30 wuTis<br />
ganmavlobaSi Semosuli gamoZaxebebis raodenoba”. maSin cxadia, rom<br />
Po(4) . Sesabamisad, gvaqvs:<br />
0<br />
4 4<br />
P{ 0} e 0.0183 ;<br />
0!<br />
b). iyos SemTxveviTi sidide: “taqsebis firmaSi 1 saaTis ganmavlobaSi<br />
Semosuli gamoZaxebebis raodenoba”. vinaidan, pirobidan gamomdinare,<br />
1 saaTSi saSualod 8 gamoZaxeba Semova, amitom Po(8)<br />
. Sesabamisad,<br />
52
1<br />
8 8<br />
P{ 1} e 0.0027 ;<br />
1!<br />
g). analogiurad, Tu aris SemTxveviTi sidide: “taqsebis firmaSi<br />
15 wuTis ganmavlobaSi Semosuli gamoZaxebebis raodenoba”, maSin<br />
Po(2) . amitom<br />
0 1<br />
2 2 2 2<br />
P{ 2} P{ 0} P{ 1} e e 0.406 .<br />
0! 1!<br />
magaliTi 10. V ml tbis wyalSi organuli nawilakebis raodenoba<br />
emorCileba puasonis ganawilebis kanons saSualoTi 0.2V . gamoTvaleT<br />
albaToba imisa, rom: a). 50 ml tbis wyali Seicavs 8-ze nakleb organul<br />
nawilaks; b). 30 ml tbis wyali Seicavs 2-ze met organul nawilaks; g). 10<br />
ml tbis wyali Seicavs zustad 3 organul nawilaks.<br />
amoxsna. a). V 50, 0.2 50 10 , e. i. Po(10)<br />
. visargebloT puasonis<br />
dagrovili (kumulatiuri) albaTobebis cxriliT:<br />
P{ 8} P{ 7} 0.2202 ;<br />
b). V 30, 0.2 30 6, e. i. Po(6)<br />
. gadavideT sawinaaRmdego xdomilebaze:<br />
P{ 2} 1 P{ 2} 10.0619 0.938 ;<br />
g). V 10, 0.210 2, anu Po(2)<br />
. amitom<br />
P{ 3} 0.1804 .<br />
amocanebi<br />
1. wesier saTamaSo kamaTels agdeben 10-jer. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom: a). 3 qula mova 4-jer; b). 4 qula mova 5-jer; g). 3 qula mova 6-jer.<br />
2. yuTSi Zevs 49 erTnairi burTi, romlebic gadanomrilia 1-dan 49-<br />
mde. SemTxveviT irCeven 6 burTs dabrunebiT. ipoveT albaToba imisa, rom<br />
aqedan oTxze iqneba luwi qula.<br />
3. SemTxveviT sidides aqvs binomuri ganawileba parametrebiT<br />
n 6 da p 0.2. gamoTvaleT: a). P{ 3} ; b). P{ 4} ; g). P{ 6} ; d). E .<br />
4. cnobilia, rom Bi(7,2/3)<br />
. gamoTvaleT: a). P{ 4} ; b). P{ 6} ; g).<br />
P{ 0} ; d). E .<br />
5. cnobilia, rom Bi(9,0.45)<br />
. opoveT: a). P{ 3} ; b). P{ 4an<br />
5} ; g).<br />
P{ 7} ; d). E .<br />
6. cnobilia, rom Bi(12,0.7)<br />
. gamoTvaleT: a). P{ 4} ; b). umciresi<br />
x romlisTvisac P{ x} 0.9 .<br />
7. cnobilia, rom Bi(10,0.5)<br />
. gamoTvaleT: a). P{2 <br />
5} ; b).<br />
P{ 1an 5}<br />
.<br />
8. cnobilia, rom Bi(7,1/6)<br />
. ipoveT albaToba imisa, rom aris:<br />
a). zustad 3; b). sul cota 4.<br />
53
9. universitetis studentTa 30%-is asaki meryeobs 16-wlidan 19 wlamde.<br />
ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli 10 studentidan 4-<br />
ze naklebis asaki iqneba 16-wlidan 19 wlamde.<br />
10. sakonditro fabrika amzadebs didi raodenobiT ferad tkbileuls.<br />
cnobilia, rom saSualod tkbileulis 20% mwvane ferisaa. SekvraSi<br />
aris 20 tkbileuli. igulisxmeT, rom SekvraSi tkbileuli xvdeba SemTxveviT<br />
fabrikis mier damzadebuli mTeli produqciidan da gamoTvaleT<br />
albaToba imisa, rom SekvraSi zustad 7 tkbileuli iqneba mwvane.<br />
11. mefrinveleobis fabrikaSi warmoebuli 6 – 6 kvercxi Calagebulia<br />
yuTebSi. TiTeuli kvercxis gatexvis albaToba sxva kvercxebisagan<br />
damoukideblad aris 0.1. yuTs davarqvaT cudi, Tu masSi devs sul cota 2<br />
gatexili kvercxi. ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli yuTi<br />
cudia.<br />
12. garkveul tropikul kunZulze romelime konkretul TveSi qari-<br />
Sxalis moxdenis albaTobaa 0.08. gamoiyeneT binomialuri ganawileba da<br />
gamoTvaleT albaToba imisa, rom wlis ganmavlobaSi qariSxali iqneba<br />
orze met TveSi.<br />
13. cnobilia, rom dRis garkveul monakveTSi qveynis zrdasruli<br />
mosaxleobis 35% atarebs jinsebs. a). dRis am monakveTSi SeirCa 12 zrdasruli<br />
adamiani. gamoiyeneT binomialuri ganawileba da gamoTvaleT alba-<br />
Toba imisa, rom maTgan zustad xuTs acvia jinsi; b). Tu albaToba imisa,<br />
rom erT adamians mainc acvia jinsi aris 0.95, maSin ramdeni adamiania SerCeuli?<br />
14. mefrinveleobis fabrikis mier warmoebul A da B tipis kvercxebs<br />
cal-calke awyoben 6 – 6 calad yuTebSi. A tipis kvercxis gatexvis<br />
albaTobaa 1/6, xolo B tipis kvercxis – 1/10. SemTxveviT SerCeul iqna<br />
erTi yuTi A tipis kvercxebiT da erTi yuTi yuTi B tipis kvercxebiT.<br />
ipoveT albaToba imisa, rom: a). TiTeul yuTSi aris zustad erTi gatexili<br />
kvercxi; b). orive yuTSi erTad aris 2 gatexili kvercxi.<br />
15. bankma gasca krediti 10 adamianze, romelTagan TiToeulis mier<br />
kreditis daubruneblobis albaToba aris 0.15. ipoveT valis ardambrunebel<br />
kreditorTa: a). ganawilebis kanoni; b). maTematikuri lodini; g). ualbaTesi<br />
ricxvi.<br />
16. maRaziaSi yovelTviurad gayiduli sarecxi manqanebis ricxvi ganawilebulia<br />
Bi (100,0.25) kanoniT. maRaziis yoveldRiuri xarjebi Seadgens<br />
200 lars. sarecxi manqanis fasia 1000 lari. gamoTvaleT maRaziis yovelTviuri<br />
mogeba.<br />
17. SemTxveviTi sidide ganawilebulia puasonis kanoniT saSualo-<br />
Ti 3. ipoveT: a). P{ 2} ; b). P{ 1} ; g). P{ 3} .<br />
18. mocemulia, rom Po(3.25)<br />
. gamoTvaleT: a). P{ 3} ; b). P{ 2} ;<br />
g). P( 2) .<br />
19. SemTxveviTi sidide ganawilebulia puasonis kanoniT saSualo-<br />
Ti 2.4. ipoveT: a). P{ 3} ; b). P{ 2} ; g). P{ 3} .<br />
54
20. avtomagistralze kviraSi saSualod 2 avaria xdeba. CavTvaloT,<br />
rom kviraSi avariaTa ricxvi emorCileba puasonis ganawilebis kanons da<br />
gamovTvaloT albaToba imisa, rom: a). konkretul kviras ar moxdeba avaria;<br />
b). konkretul kviras moxdeba 2 avaria; g). or kviraSi moxdeba 3-ze<br />
naklebi avaria.<br />
21. wuTSi saSualod 15 momxmarebeli gaivlis supermarketis salaro-aparatTan<br />
Semowmebas. vigulisxmoT, rom gvaqvs miaxloebiT puasonis<br />
ganawileba da gamovTvaloT albaToba imisa, rom: a). 10 wuTian interval-<br />
Si arcerTi momxmarebeli ar gaivlis salaro-aparatTan Semowmebas; b). 15<br />
wuTian intervalSi 3-ze meti momxmarebeli gaivlis salaro-aparatTan Semowmebas.<br />
22. mimdinare wlis ianvris ganmavlobaSi Tqven 15-jer dagpatiJes<br />
wveulebaze. CaTvaleT, rom momavali wlis ianvarSi Tqvens mier miRebul<br />
mopatiJebaTa raodenoba ganawilebulia puasonis kanoniT imave saSualo-<br />
Ti da gamoTvaleT albaToba imisa, rom: a). momavali wlis ianvris konkretul<br />
dRes Tqven ar miiRebT arcerT mipatiJebas; b). momavali wlis ianvris<br />
Tvis konkretul 7 dRian kviraSi Tqven miiRebT 3-ze met mipatiJebas.<br />
23. teqnikuri momsaxurebis sadgurSi 1 saaTSi Semodis 100 avtomobili.<br />
Semosul avtomobilTa raodenoba ganawilebulia puasonis kanoniT.<br />
ipoveT: a). albaToba imisa, rom teqnikuri momsaxurebis sadgurSi 3 wuTis<br />
ganmavlobaSi ar Semova avtomobili; b). drois intervali, romelSic sul<br />
cota 0.25-is toli albaTobiT teqnikuri momsaxurebis sadgurSi ar Semova<br />
avtomobili.<br />
24. radioaqtiuri wyaro saSualod wamSi asxivebs 1 nawilaks. CaTvaleT,<br />
rom gamosxivebul nawilakTa raodenoba emorCileba puasonis kanons.<br />
a). gamoTvaleT albaToba imisa, rom 4 wamSi gamosxivebuli iqneba 0<br />
an 1 nawilaki; b). gamosxivebis reJimis Secvlis Semdeg albaToba imisa,<br />
rom 4 wamSi gamosxivebuli iqneba 0 an 1 nawilaki aris 0.8. amJamad wamSi<br />
saSualod ramden nawilaks asxivebs radioaqtiuri wyaro?<br />
25. qvemoT moyvanil magaliTebSi miuTiTeT rodisaa puasonis ganawileba<br />
adeqvaturi modeli: a). wvimis wveTebis raodenoba, romelic Cvardeba<br />
limonaTis biTlSi 1 wuTis ganmavlobaSi; b). satvirTo avtomobilebis<br />
raodenoba, romlebic gadakveTen konkretul adgils gadatvirTul avtomagistralze;<br />
g). Tvis ganmavlobaSi sadazRvevo kompaniaSi Semosul pretenziaTa<br />
raodenoba.<br />
26. qvemoT moyvanilia raodenoba gzaze manqanagadavlili zRarbebis<br />
13 kviris ganmavlobaSi: 10 8 9 7 11 5 4 12 7 6 11 3 11. a). gamoTvaleT<br />
am monacemebis saSualo da dispersia da axseniT ra SemTxvevaSi iqneba<br />
puasonis ganawileba adeqvaturi modeli; b). gamoiyeneT puasonis ganawileba<br />
da a) punqtSi gamoTvlili saSualoTi gamoTvaleT albaToba imisa,<br />
rom kviraSi manqanagadavlili zRarbebis raodenoba metia an toli 7-<br />
is; g). Tu albaToba imisa, rom kviraSi manqanagadavlili zRarbebis raodenoba<br />
metia an toli 7-is iqneboda 0.0244, maSin ramdeni unda iyos<br />
puasonis ganawilebis saSualo.<br />
55
27. martis TveSi Semosuli satelefono zarebis raodenobis ganawilebis<br />
kanonia<br />
dReSi Semosuli zarebis 0 1 2 3 4<br />
raodenoba ( x )<br />
dReebis raodenoba 9 12 5 4 1<br />
a). gamoTvaleT fardobiTi sixSireebi; b). gamoTvaleT ganawilebis saSualo<br />
da dispersia. axseniT esadageba Tu ara puasonis ganawileba; g). gamoiyeneT<br />
puasonis ganawileba da wina punqtSi gamoTvlili saSualos mixedviT<br />
gamoTvaleT P{ x}<br />
, x 0,1, 2, 3, 4; d). SeadareT Teoriuli<br />
albaTobebi da fardobiTi sixSireebi. eTanxmebiT Tu ara b) punqtis<br />
daskvnas?<br />
28. mocemulia, rom Po( m)<br />
da P{ 1} 4 P{ 2} . ipoveT: a). m; b).<br />
P{ 3} ; g). P{ 4| 3} .<br />
29. avtomagistralis me-100 kilometrze SuadRis 10-wamian interval-<br />
Si gavlili manqanebis raodenoba emorCileba puasonis ganawilebas<br />
Po(0.8) . a). ipoveT albaToba imisa, rom aRniSnul adgils gadakveTs 3,<br />
4 an 5 avtomobili; b). cnobilia, rom aRniSnul adgili gadakveTa 3, 4 an<br />
5 avtomobilma. ipoveT albaToba imisa, rom avtomobilebis raodenoba iyo<br />
zustad 4.<br />
30. satelefono sadgurSi 8.00 – 8.05 intervalSi Semosul gamoZaxebaTa<br />
raodenoba emorCileba puasonis kanons saSualoTi 2. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom: a). SemTxveviT SerCeul samSabaTs satelefono sadgurSi<br />
8.00 – 8.05 intervalSi ar Semova arcerTi gamoZaxeba; b). samSabaTsa da<br />
oTxSabaTs erTad Semova zustad 1 gamoZaxeba imave intervalSi; g). gamoZaxeba<br />
Semovida samSabaTs, Tu cnobilia, rom samSabaTsa da oTxSabaTs er-<br />
Tad Semovida zustad 1 gamoZaxeba.<br />
31. avtoqarxnis yovelkvireuli mocdenebis raodenoba ganawilebulia<br />
Semdegnairad:<br />
x 0 1 2 3 4 5 6<br />
P{ x}<br />
0.04 0.24 0.28 0.16 0.16 0.08 0.04<br />
a). ipoveT -s saSualo; b). ra iqneba mocdenebis erToblivi mosalodneli<br />
raodenoba momavali 48 kviris ganmavlobaSi?<br />
32. maTematikoss daaviwyda paroli da is cdilobs Sevides kompiuterSi.<br />
kompiuteri mxolod 4 mcdelobis saSualebas iZleva. yoveli mcdelobisas,<br />
damoukideblad sxva mcdelobebisagan, warmatebis albaTobaa 0.4.<br />
a). ipoveT kompiuterSi warmatebuli SeRwevis albaToba; b). SeadgineT<br />
mcdelobaTa raodenobis albaTuri ganawilebis kanoni.<br />
33. 52 kartidan SemTxveviT iReben sam karts dabrunebis gareSe. SeadgineT<br />
amoRebuli tuzebis ricxvis ganawilebis kanoni.<br />
34. yoveli CarTvisas eleqtronuli mowyobiloba gamoyofs 0, 1 an 3<br />
voltis tol Zabvas Sesabamisad 1/2, 1/3 da 1/6 albaTobebiT. iyos am mowyobilobis<br />
ori damoukidebeli CarTvisas gamoyofili Zabvis jami. a). Se-<br />
56
adgineT -s albaTuri ganawilebis kanoni; b). am mowyobilobis 360-jer<br />
damoukideblad CarTvisas ramdenjer unda velodoT Sedegs 1 volti?<br />
35. damwyebi meisre mizanSi axvedrebs albaTobiT 0.3. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom mizanSi 6-jer srolisas meisre mizans moartyams 2-jer mainc.<br />
36. nikasa da mis oTx amxanags erTmaneTisagan damoukideblad aqvs<br />
prizis mogebis 0.45-is toli albaToba. ipoveT albaToba imisa, rom: a).<br />
zustad ori xuTi amxanagidan moigebs prizs; b). nika da mxolod erTi misi<br />
amxanagi moigebs prizs.<br />
37. agdeben 10 wesier saTamaSo kamaTels. Tqven giTxres, rom erT-er-<br />
Ti agdebis Sedegi aris 6 qula. ras udris albaToba imisa, rom sul cota<br />
orjer movida 6 qula.<br />
38. 8.00 saaTidan 22.00 saaTamde garkveul benzingasamarT sadgurze<br />
Semodis saSualod 0.8 avtomobili wuTSi. igulisxmeT, rom Semosvlis<br />
droebi SemTxveviTia da gamoTvaleT albaToba imisa, rom sul cota 2<br />
avtomobili Semova benzingasamarT sadgurze konkretuli erTi wuTis<br />
ganmavlobaSi 8.00 saaTidan 22.00 saaTamde.<br />
39. patara qalaqis saxanZro sadgurSi Ramis gamoZaxebaTa ricxvi modelirdeba<br />
puasonis ganawilebiT saSualoTi 4.2 Ramis ganmavlobaSi. a).<br />
ipoveT albaToba imisa, rom konkretul Rames saxanZro sadgurSi Semova<br />
3 an meti gamoZaxeba. b). ras unda akmayofilebdes saxanZro sadgurSi Semosuli<br />
gamoZaxebebi, rom is iyos puasonis modelis adeqvaturi?<br />
40. maRazia yidis ori firmis televizors. kviraSi gayiduli sonis<br />
firmis televizorebis saSualo ricxvia 1.8. gayidvebs adgili aqvs erTmaneTisagan<br />
damoukideblad SemTxveviT drois momentebSi. ipoveT albaToba<br />
imisa, rom: a). mocemul kviras gaiyideba zustad 2 sonis firmis televizori;<br />
b). mocemul orkvirian periodSi gaiyideba zustad 4 sonis firmis<br />
televizori.<br />
41. saxlis mepatrones surs baRSi daTesos balaxi. Teslis mobneva<br />
xdeba SemTxveviT da baRis konkretul 1 kv. santimetri farTobis mqone<br />
nawilSi davardnili Teslis raodenoba warmoadgens puasonis kanoniT<br />
ganawilebul SemTxveviT sidides, romlis saSualo baRis nawilis farTobis<br />
proporciulia. baRis farTobia 50 kv. metri da iTeseba 10 balaxis<br />
6<br />
Tesli. gamoTvaleT: a). -s saSualo; b). albaToba imisa, rom 1 kv. sm. far-<br />
Tobis mqone nawilSi ar daecema arcerTi Tesli; g). P{ 0an 4}<br />
.<br />
42. firmis TanamSromlebis mier samuSaos Sesrulebisas kviris ganmavlobaSi<br />
miRebuli tramvebis raodenobis ganawilebaa:<br />
tramvebis raodenoba kviraSi 0 1 2 3 4 da meti<br />
kvireebis raodenoba 31 17 3 1 0<br />
a). axseniT, rodis SeiZleba am ganawilebis modelad CaiTvalos puasonis<br />
ganawileba; b). gamoTvaleT am monacemebis saSualo da dispersia da axseniT<br />
ratom SeiZleba modelad gamodges puasonis ganawileba; g). gamoTvlili<br />
saSualos mixedviT gamoTvaleT puasonis ganawilebis Teoriuli sixSireebi<br />
imisa, rom kviraSi moxdeba 0, 1, 2, 3, 4 an meti sawarmoo tramva.<br />
57
43. umaRlesi ligis fexburTis matCebSi gatanili burTebis raodenobis<br />
analizma aCvena, rom SemTxveviT SerCeul matCSi gatanili golebis<br />
raodenobis modelad SeiZleba ganvixiloT puasonis ganawileba<br />
parametriT 2.7. sxvadasxva matCebSi gatanili golebis raodenoba<br />
erTmaneTisagan damoukidebelia. ipoveT albaToba imisa, rom: a). matCi<br />
dasruldeba golis gareSe; b). matCSi gatanili iqneba 4 an meti goli.<br />
44. wina amocanis pirobebSi cnobilia, rom SabaT dRes Catarda 11<br />
Sexvedra. a). ipoveT im Sexvedrebis mosalodneli ricxvi, romlebic dasruldeba<br />
golis gareSe; b). ipoveT albaToba imisa, rom golebi gatanili<br />
iqneba yvela 11 SexvedraSi; g). rogori ganawileba eqneba 11 SexvedraSi gatanili<br />
golebis jamur raodenobas; d). gamoTvaleT albaToba imisa, rom<br />
11 SexvedraSi gatanili iqneba 30 golze meti.<br />
amocanebi gamocdisaTvis<br />
45. eka esvris samiznes 10-jer. yoveli srolisas eka samiznes azianebs<br />
albaTobiT 0.4 damoukideblad sxva srolebis Sedegebisagan. iyos<br />
samiznis dazianebaTa ricxvi. ipoveT: a). -s saSualo da standartuli gadaxra;<br />
b). P{ 2} .<br />
46. agdeben wesier saTamaSo kamaTels, romelzec aRniSnulia cifrebi<br />
1, 1, 2, 3, 4, 5. ipoveT mosuli qulis saSualo da dispersia.<br />
47. nikas SeuZlia miznSi moartyas qva albaTobiT 0.4. is isvris qvas<br />
6-jer. ipoveT albaToba imisa, rom: a). qva mizans moxvdeba zustad 4-jer;<br />
b). qva samiznes pirvelad moxvdeba mesame gasrolisas.<br />
48. yoveli TamaSisas biWi igebs prizs albaTobiT 0.25. is TamaSobs<br />
10-jer. vigulisxmoT, rom TamaSebi urTierTdamoukidebelia. iyos mogebul<br />
prizTa raodenoba. ipoveT: a). E ; b). P{ 2} .<br />
49. dazga awarmoebs qsovils garkveuli dazianebebiT. dazianebebis<br />
raodenoba 1 metr qsovilSi aris SemTxveviTi sidide, romelic emorCileba<br />
puasonis ganawilebas saSualoTi 3. ipoveT albaToba imisa, rom qsovilis<br />
1 metri Seicavs 5 an met dazianebas.<br />
50. nika da rezo agdeben or-or wesier saTamaSo kamaTels erTdroulad.<br />
TiTeul kamaTelze mosuli qulebi ikribeba. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom: a). nika moagrovebs 9 qulas; b). nika da rezo orive moagrovebs 9<br />
-- 9 qulas; g). nika da rezo moagroveben erTi da igive qulas; d). nikas<br />
mier mogrovili qula aRemateba rezos mier mogrovil qulas.<br />
51. wina amocanis pirobebSi davuSvaT, rom aris udidesi oTxive<br />
1 4<br />
kamaTelze mosuli qulidan. a). aCveneT, rom P{ x} ( x)<br />
, x 1, 2, , 6 ; b).<br />
6<br />
gadawereT da daasruleT Semdegi ganawilebis kanoni:<br />
x 1 2 3 4 5 6<br />
P{ x}<br />
1/1296 15/1296 671/1296<br />
58
g). gamoTvaleT E .<br />
52. ori telegrafisti gadascems garkveul teqsts. juanSeri teqstis<br />
gadacemisas saSualod uSvebs 2.7 Secdomas, xolo RvTisavari 2.5 Secdomas.<br />
vigulisxmoT, rom TiToeuli telegrafistis mier daSvebuli Secdomebis<br />
raodenoba emorCileba puasonis ganawilebas. gamoTvaleT albaToba<br />
imisa, rom teqstis gadacemisas: a). juanSeri dauSvebs 2 Secdomas; b).<br />
RvTisavari dauSvebs 3 Secdomas; g). juanSeri dauSvebs 2 Secdomas da<br />
RvTisavari dauSvebs 3 Secdomas.<br />
53. wina amocanis pirobebSi cnobilia, rom garkveuli teqstis gadacemisas<br />
juanSerma da RvTisavarma erTad dauSves 5 Secdoma. gamoTvaleT<br />
albaToba imisa, rom juanSerma meti Secdoma dauSva, vidre RvTisavarma.<br />
54. warsuli dakvirvebebidan iagom icis, rom fostalionis mier<br />
dRis ganmavlobaSi mis saxlSi motanili werilebis raodenoba ganawilebulia<br />
puasonis kanoniT saSualoTi 3. a). ipoveT albaToba imisa, rom Sem-<br />
TxveviT SerCeul dRes fostalioni iagos saxlSi moitans or werils; b).<br />
erT dRes iagom dainaxa, rom fostalioni uaxlovdeba mis saxls da Sesabamisad,<br />
man icis, rom fostalions moaqvs werili. gamoTvaleT albaToba<br />
imisa, rom am dRes fostalioni moitans or werils.<br />
55. SemTxveviT sidides aqvs puasonis ganawileba parametriT .<br />
albaToba imisa, rom miiRebs mniSvnelobas 1 an 2 aris p . a). dawereT<br />
p -s gamosaTvleli gamosaxuleba; b). daxazeT p -s grafiki, roca 0<br />
4;<br />
g). ipoveT -s is mniSvneloba, roca p miaRwevs maqsimums.<br />
56. SemTxveviT sidides aqvs puasonis ganawileba parametriT da<br />
akmayofilebs Tanafardobas: P{ 3} P{ 0} P{ 1} . a). gamoTvaleT -s<br />
mniSvneloba; b). gamoTvaleT P{2 <br />
4} .<br />
57. satelevizo arxze axal ambebs uCveneben dRis erTi da igive<br />
dros. albaToba imisa, rom goderZi uyurebs axal ambebs konkretul<br />
dRes aris 0.4. ipoveT albaToba imisa, rom xuTi momdevno dRis ganmavlobaSi<br />
goderZi axal ambebs uyurebs ara umetes 3-jer.<br />
58. SemTxveviTi sididis ganawilebis kanonia:<br />
x 0 1 2 3<br />
P{ x}<br />
0.2 a b 0.25<br />
cnobilia, rom E 1.55 . a). ipoveT a da b ; b). ipoveT D .<br />
59. SemTxveviT sidides aqvs puasonis ganawileba parametriT . a).<br />
mocemulia, rom P{ 4} P{ 2} P{ 3} , ipoveT -s mniSvneloba; b). mocemulia<br />
3.2 , ipoveT albaTobebi: P{ 2} da P{ 3| 2} .<br />
60. moTamaSes Seaqvs n lari, irCevs 1, 2, 3, 4, 5 da 6 ricxvebidan<br />
erT ricxvs da agdebs sam wesier saTamaSo kamaTels. Tu arCeuli ricxvi<br />
mova samive kamaTelze, maSin is igebs Setanili Tanxis gaoTxmagebuls.<br />
Tu arCeuli ricxvi mova zustad or kamaTelze, maSin is igebs Setanili<br />
Tanxis gasammagebuls. Tu arCeuli ricxvi mova zustad erT kamaTelze,<br />
maSin is igebs Setanili Tanxis gaormagebuls. Tu arCeuli ricxvi ar mo-<br />
59
va arcerT kamaTelze, maSin is arafers igebs. a). gadawereT da daasruleT<br />
mogebuli Tanxis raodenobis ganawilebis kanoni:<br />
mogeba n n 2n 3n<br />
albaToba 75/216<br />
17<br />
b). aCveneT, rom moTamaSis mosalodneli mogeba aris <br />
216 n lari; g). ra<br />
Tanxa unda Seitanos moTamaSem, rom misi mosalodneli danakargi iyos 34<br />
TeTri?<br />
61. SemTxveviT sidides aqvs puasonis ganawileba da P{ 2} 0.404 .<br />
ipoveT P{ 2} .<br />
62. diskretul SemTxveviT sidides aqvs Semdegi ganawilebis kanoni:<br />
k<br />
, roca x 1, 2, 3, 4,<br />
P{ x}<br />
x<br />
0, sxvagan.<br />
gamoTvaleT: a). k mudmivis mniSvneloba; b). E .<br />
pasuxebi:<br />
1. Bi (10,1/ 6) : P 10<br />
(4) ; P 10<br />
(5) ; P 10<br />
(6) . 2. Bi (6, 24/ 49) : P 6<br />
(4) . 3. 0.0819; 0.0154; 0.0001;<br />
1.2. 4. 0.2561; 0.2048; 0.0005; 14/3. 5. 0.2119; 0.4728; 0.0498; 4.05. 6. 0.0017; 6. 7. 0.6123;<br />
0.3877. 8. 0.0781; 0.0176. 9. 0.6496. 10. 0.0545. 11. 0.1143. 12. 0.0652. 13. 0.2039; 7. 14.<br />
0.1424; 0.2821. 15. Bi (10,0.15) ; 1.5; 1. 16. 19000. 17. 0.224; 0.1991; 0.5768. 18. 0.2218;<br />
0.3696; 0.8352. 19. 0.7787; 0.6916; 0..209. 20. 0.1353; 0.2707; 0.2381. 21. 0.0821; 0.5162. 22.<br />
0.6065; 0.4634. 23. 0.0067; 49.9wm. 24. 0.0916; 0.206 nawilaki wamSi. 25. ki; ara; ki.<br />
26. 8, 8 ki, vinaidan saSualo = dispersia; 0.6866; 2.8. 27. 0.29, 0.39, 0.16, 0.13,<br />
0.03; 1.23, 1.21, puasoni gamosadegia; 0.29, 0.36, 0.22, 0.09, 0.03; puasoni<br />
misaRebia. 28. 0.5; 0.0144; 0.1217. 29. 0.0472; 0.162. 30. 0.135; 0.0733; 0.5. 31. 2.56; 122.9.<br />
32. 0.8704; 1, 2, 3, 4 – 0.4, 0.24, 0.144, 0.216. 33. 0, 1, 2, 3 – 248/1105, 496/1105,<br />
304/1105, 57/1105. 34. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 – 1/4, 1/3, 1/9, 1/6, 1/9, 1/36; 120. 35. 0.58. 36.<br />
0.337; 0.135. 37. 0.615. 0.615. 38. 0.191. 39. 0.79; gamoZaxebebi unda Semodiodes Sem-<br />
TxveviT, damoukideblad, TiTo-TiTod da mudmivi intensivobiT. 40. 0.268;<br />
0.191. 41. 2; 0.135; 0.188. 42. tramvebi unda xdebodes SemTxveviT, erTmaneTisagan<br />
damoukideblad, TiToTiTod da mudmivi intensivobiT; 0.5, 0.481, SeiZleba<br />
radganac saSualo da dispersia daaxloebiT tolia; 32, 16, 4, 1, 0. 43.<br />
0.067; 0.286. 44. 0.739; 0.465; Po (29.7) ; 0.430.<br />
60
Tavi V<br />
uwyveti tipis ganawilebebi<br />
SemTxveviT sidides ewodeba uwyveti tipis, Tu misi ganawilebis<br />
funqcia -- F ( x): P{ x}<br />
uwyvetia. Tu ganawilebis funqcia warmoidgineba<br />
<br />
x<br />
F( x) f( u)<br />
du saxiT, maSin f () x funqcias ewodeba uwyveti SemTxvevi-<br />
<br />
Ti sididis ganawilebis simkvrive. simkvrives aqvs Semdegi Tvisebebi:<br />
a). f( x) 0 yoveli x -saTvis;<br />
<br />
b). f<br />
( x) dx 1;<br />
<br />
b<br />
g). P{ a, b} F ( b) F ( a) f ( x)<br />
dx , sadac ab<br />
, aris nebismieri<br />
<br />
a<br />
( ab , ), ( ab , ] , [ ab , ) , [ ab , ] intervalebidan.<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis mediana M aris is mniSvneloba, romelic<br />
simkvrivis grafikis qveS moTavsebul farTobs yofs or tol nawilad.<br />
maTematikurad is ase ganimarteba:<br />
M<br />
1<br />
P{ M} F( M) f( x)<br />
dx .<br />
<br />
2<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis p -kvantili ewodeba iseT x p<br />
mniSvnelobas,<br />
romel mniSvnelobamdec simkvrivis grafikis qveS moTavsebuli far-<br />
T-obi p -s tolia:<br />
gasagebia, rom x 0.5<br />
M .<br />
P{ xp} F( xp) f( x)<br />
dx p .<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis qveda kvartili, Q 1<br />
(Sesabamisad, zeda<br />
kvartili, Q 3<br />
) ewodeba 1 4 -kvantils (Sesabamisad, 3 4 -kvantils).<br />
sxvaobas Q 3<br />
Q 1<br />
kvartilTSorisi gabnevis diapazoni ewodeba.<br />
ganawilebis (1 )<br />
-kvantils -zeda kritikuli wertili ewodeba.<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis moda m ewodeba argumentis im mniSvnelobas,<br />
sadac simkvrive aRwevs maqsimums: f ( m) max f ( x)<br />
.<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis maTematikuri lodini (anu saSualo)<br />
ganimarteba Semdegnairad:<br />
<br />
x p<br />
<br />
E<br />
xf () x dx<br />
<br />
.<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis dispersia moicema formuliT:<br />
<br />
<br />
x<br />
<br />
61
2 2 2<br />
()<br />
<br />
D x f x dx .<br />
asimetriis koeficienti a gamoiTvleba formuliT:<br />
<br />
1<br />
3<br />
a ( x ) f ( x)<br />
dx<br />
3<br />
<br />
.<br />
<br />
eqscesis koeficienti e tolia:<br />
<br />
1<br />
4<br />
e ( x ) f ( x) dx 3<br />
4<br />
<br />
.<br />
<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
<br />
<br />
2 x , Tu 1 x<br />
2;<br />
f<br />
() x 3<br />
0, sxvagan.<br />
a). SeamowmeT, rom f () x akmayofilebs simkvrivis a) da b) Tvisebas;<br />
b). gamoTvaleT P{1.5 <br />
2} .<br />
x 0 ; garda amisa,<br />
amoxsna. a). f( x) 0 yoveli x -saTvis, vinaidan 2 0<br />
2 2 x 1<br />
<br />
2 2<br />
2 2 2<br />
f<br />
( x) dx xdx |<br />
1<br />
(2 1 ) 1.<br />
<br />
1<br />
3 3 2 3<br />
2 2<br />
2 x 2 1 2 2 1<br />
<br />
1.5<br />
1.5<br />
3 2 3 3<br />
b). N P{1.5 <br />
2} f ( x) dx | <br />
(2 1.5 ) 1.75 0.583 .<br />
3 x , roca<br />
magaliTi 2. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
<br />
k(1 x ), Tu 1 x 1;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan,<br />
sadac k mudmivia. ipoveT: a). k ; b). P{0.3 <br />
0.6} ; g). P{| | 0.2} .<br />
amoxsna. a). visargebloT simkvrivis b) TvisebiT:<br />
<br />
1<br />
2 1 3 1<br />
1 f<br />
( x) dx k(1 x ) dx k( x x ) |<br />
1<br />
<br />
1<br />
3<br />
1 3 1 3 4 4 8k<br />
k(1 1 ) k[( 1) ( 1) ] k k<br />
( ) ,<br />
3 3 3 3 3<br />
e. i. 8 k 1 . saidanac k 3/8 ;<br />
3<br />
0.6<br />
3 2 3 1 3 0.6<br />
b).<br />
P{0.3 <br />
0.6} (1 x ) dx ( x x )|<br />
0.3<br />
8 8 3<br />
0.3<br />
62
3 1 3 3 1 3<br />
(0.6 0.6 ) (0.3 0.3 ) 0.136 ;<br />
8 3 8 3<br />
0.2<br />
3 2 3 1 3 0.2<br />
g). P{| | 0.2} P{ 0.2 0.2} (1 x ) dx ( x x )|<br />
0.2<br />
<br />
0.2<br />
8 8 3<br />
3 1 3 3 1 3<br />
(0.2 0.2 ) [ 0.2 ( 0.3) ] 0.152 .<br />
8 3 8 3<br />
magaliTi 3. savaWro centris gamyidvelTa wliuri xelfasi , gazomili<br />
1000 larebSi, modelirdeba albaTuri ganawilebis simkvriviT:<br />
7/2 <br />
cx , Tu x 16;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
ipoveT: a). c -s mniSvneloba; b). albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli<br />
gamyidvelis wliuri xelfasi moTavsebulia 20 000 larsa da 30 000 lars<br />
Soris.<br />
<br />
<br />
7/2 2 5/2 2 5/2<br />
c<br />
amoxsna. a). 1 f<br />
( x) dx cx dx cx |<br />
16 ( 0) ( c16 ) ,<br />
<br />
16<br />
5 5 2560<br />
saidanac c 2560 ;<br />
30<br />
7/2 2 5/2 30<br />
b).<br />
P{20 30} 2560 x dx 2560 ( ) x |<br />
20<br />
20<br />
5<br />
2 5/2 2 5/2<br />
2560 ( ) 30 2560 ( ) 20 0.365 .<br />
5 5<br />
magaliTi 4. 100 000 litrebSi gazomili benzinis yovelkvireuli gayidvebi<br />
aRiwereba ori A da B modeliT. A modelis mixedviT:<br />
2 x, Tu 0 x1;<br />
f<br />
() x <br />
0, sxvagan,<br />
xolo B modelis Tanaxmad:<br />
3 2<br />
<br />
12 x (1 x ), Tu 0 x 1;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
a). ipoveT pirveli modelis mediana M<br />
A<br />
; b). aCveneT, rom meore<br />
modelsac igive mediana aqvs, MB MA.<br />
amoxsna. a). ganmartebis Tanaxmad:<br />
MA<br />
MA<br />
2<br />
1<br />
x MA<br />
2<br />
f<br />
( x) dx 2xdx 2 |<br />
0<br />
( M<br />
A)<br />
2 .<br />
2<br />
<br />
amitom MA<br />
1/ 2 ;<br />
b). analogiurad:<br />
MB<br />
MB<br />
1<br />
3 2 4 6 MB<br />
f<br />
( x) dx 12 x (1 x ) dx (3x 2 x ) |<br />
0<br />
<br />
2 <br />
<br />
0<br />
0<br />
4 6 4 2<br />
B B B B<br />
3 ( M ) 2 ( M ) ( M ) [3 2 ( M ) ] .<br />
63
gavixsenoT, rom ( MA)<br />
. meore mxriv, radganac<br />
2<br />
1 2 1 1 1<br />
( ) [3 2 ] 2<br />
, amitom cxadia, rom MB<br />
MA<br />
1/ 2 .<br />
2 2 4 2<br />
magaliTi 5. amocana 3-Si gamoTvaleT wliuri xelfasis: a). mediana;<br />
b). qveda da zeda kvartilebi; g). moda; d). maTematikuri lodini.<br />
amoxsna. a). gvaqvs:<br />
M<br />
M<br />
1 7/2 2 5/2 M<br />
5/2<br />
f<br />
( x) dx 2560 x dx 2560 x |<br />
16<br />
1024 M 1<br />
2 .<br />
5<br />
<br />
16<br />
2 1<br />
5/2<br />
amitom medianisaTvis vRebulobT gantolebas: 1024 M 1 1/ 2.<br />
5/2<br />
saidanac advilad davaskvniT, rom M 2048 , anu M 21.1 . Sesabamisad,<br />
wliuri xelfasis mediana iqneba 21.11000 21100 lari;<br />
b). ganmartebis Tanaxmad:<br />
Q1 Q1<br />
1 7/2 2 5/2 Q1<br />
5/2<br />
f<br />
( x) dx 2560 x dx 2560 x |<br />
16<br />
1024Q<br />
1<br />
1<br />
4 .<br />
<br />
16<br />
5<br />
Sesabamisad, qveda kvartilisaTvis gvaqvs gantoleba:<br />
5/2<br />
4<br />
1024 Q <br />
2/5<br />
<br />
1<br />
1 1/4, saidanac gvaqvs: Q1<br />
(1024 ) 18 . analogiurad<br />
3<br />
davrwmundebiT, rom zeda kvartili Q 3<br />
27.9 ;<br />
g). vinaidan simkvrive klebadia funqciaa intervalze [16, ) , amitom<br />
moda iqneba m 16 . Sesabamisad, wliuri xelfasis modaa 161000 16000<br />
lari.<br />
d). ganmartebis Tanaxmad:<br />
<br />
7/2 5/2<br />
E<br />
xf<br />
( x) dx x 2560 x dx 2560 x dx<br />
<br />
16 16<br />
<br />
2 3/2 2 3/2 2<br />
2560 ( ) x | 16 02560 ( ) 16 | <br />
16 26 .<br />
3 3 3<br />
e. i. gamyidvelTa xelfasis saSualoa<br />
2<br />
26 1000 26700<br />
3 lari.<br />
SevniSnavT, rom saSualo metia medianaze, vinaidan ganawileba dadebiTad<br />
asimetriulia.<br />
magaliTi 6. gamoTvaleT moda amocana 4-is B modelSi.<br />
amoxsna. gavawarmooT simkvrive da gavutoloT nuls:<br />
3 2 ' 2 4 2 2<br />
[12 x (1 x )] 36x 60x 12 x (35 x ) 0 .<br />
am gantolebis fesvebia: 0, 3/5 da 3/5 , romelTagan 0x<br />
1<br />
3 2<br />
SualedSi vardeba mxolod 3/5 da aq 12 x (1 x ) funqcia aRwevs<br />
maqsimums. Sesabamisad, moda aris 3/5 0.775 . amitom gayiduli benzinis<br />
modaa:<br />
0.775 100 000 77 500 litri.<br />
64
magaliTi 7. benzingasamarTi sadguris yovelkvireuli moTxovna benzinze<br />
gazomili 1000 litrebSi modelirdeba simkvrivis funqciiT:<br />
<br />
<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
gamoTvaleT saSualokvireuli moTxovna benzinze.<br />
amoxsna. ganmartebis Tanaxmad:<br />
2<br />
120 x (1 x), Tu 0 x 1;<br />
<br />
1 1<br />
2<br />
<br />
3 4<br />
<br />
0 0<br />
4 5 1<br />
(30x<br />
24 x )|<br />
030 24 6 .<br />
E<br />
xf ( x) dx x120 x (1 x) dx 120 ( x x ) dx <br />
Sesabamisad, benzingasamarTi sadguris saSualo moTxovna benzinze<br />
kviraSi Seadgens: 61000 6000 litrs.<br />
magaliTi 8. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
<br />
<br />
3 x (2 x ), Tu 0 x 2;<br />
f<br />
() x 4<br />
0, sxvagan.<br />
ipoveT: a). saSualo; b). dispersia; g). P{ }<br />
.<br />
amoxsna. a).<br />
b).<br />
<br />
3 3 3<br />
E<br />
xf x dx x x x dx x x dx <br />
<br />
2 2<br />
2 3<br />
( ) (2 ) ( )<br />
0<br />
4<br />
0<br />
2 4<br />
<br />
3 4<br />
x 3x<br />
2<br />
( )|<br />
0 43 1;<br />
2 16<br />
<br />
2 2<br />
2 2 2 2 3 2 3 3 3 4<br />
D x f<br />
( x) dx <br />
x x(2 x) dx 1 ( x x ) dx 1<br />
4 2 4<br />
<br />
0 0<br />
4 5<br />
3x<br />
3x<br />
2 24 1<br />
( )|<br />
0<br />
1 (6 ) 0 1 0.2<br />
;<br />
8 20 5 5<br />
g). P{ } P{1 0.2 <br />
1 0.2} <br />
3 3 3 3x<br />
x<br />
<br />
1<br />
0.2 1<br />
0.2 2 3<br />
2 1<br />
0.2<br />
x(2 x) dx ( ) ( ) |<br />
1 0.2<br />
4 x x dx<br />
<br />
2 4 4 4<br />
1<br />
0.2 1<br />
0.2<br />
2 3 2 3<br />
3 (1 0.2) (1 0.2) 3 (1 0.2) (1 0.2)<br />
( ) ( ) <br />
4 4 4 4<br />
2 3 2 3<br />
3 (1.447) (1.447) 3 (0.552) (0.552)<br />
( ) ( ) 0.626 .<br />
4 4 4 4<br />
magaliTi 9. mocemulia ganawilebis simkvrive:<br />
0, x 0,<br />
<br />
f ( x) cos x, 0 x / 2,<br />
<br />
0, x / 2.<br />
ipoveT ganawilebis funqcia.<br />
65
x<br />
amoxsna. visargebloT formuliT: F( x) f ( u)<br />
du .<br />
Tu u 0 , maSin fu ( ) 0 . Sesabamisad, F( x) 0du<br />
0;<br />
Tu 0 u<br />
/ 2, maSin<br />
Tu x /2, maSin<br />
sabolood gvaqvs:<br />
0<br />
66<br />
<br />
x<br />
<br />
F( x) 0du cos udu sin x<br />
x<br />
;<br />
0<br />
0 /2<br />
x<br />
/2<br />
0<br />
.<br />
0 /2<br />
F( x) 0du cos udu 0du sin x | 1<br />
0, x 0,<br />
<br />
F( x) sin x, 0 x <br />
/ 2,<br />
<br />
0, x <br />
/ 2.<br />
amocanebi<br />
1. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
1<br />
c(1 x), Tu 0 x 8;<br />
f<br />
() x 8<br />
0, sxvagan.<br />
ipoveT: a). c mudmivis mniSvneloba; b). P{ 6} ; g). P{4 <br />
6} .<br />
2. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
cx<br />
, Tu 0 x<br />
3;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
ipoveT: a). c mudmivis mniSvneloba; b). P{ 2} ; g). P{1.5 <br />
2.5} ; d). x -is<br />
mniSvneloba, Tu cnobilia, rom P{ x} 0.2 .<br />
3. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
cx<br />
, Tu 0 x<br />
3;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
ipoveT: a). c mudmivis mniSvneloba; b). P{ 1.5} .<br />
4. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
<br />
c(4 x ), Tu 2 x 2;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
ipoveT: a). c mudmivis mniSvneloba; b). P{ 0} ; g). P{ 1} ; d). P{| | 1} ; e).<br />
P{ 0.5 <br />
0.5} .<br />
5. kompiuteris “kartrijis” muSaobis xangrZlivobaa saaTi. Sem-<br />
TxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
cx<br />
, Tu x 400;<br />
f ( x)<br />
<br />
0,<br />
sxvagan.
gamoTvaleT c mudmivis mniSvneloba. ipoveT albaToba imisa, rom: a). “kartriji”<br />
imuSavebs sul cota 500 saaTi; b). “kartriji” Sesacvleli gaxdeba<br />
manam sanam is imuSavebs 600 saaTi; g). ori “kartriji” Sesacvleli<br />
iqneba manam sanam TiToeuli imuSavebs 600-600 saaTi; d). oTxi “kartrijidan”<br />
ori imuSavebs 600 saaTze mets, xolo ori 600 saaTze naklebs.<br />
6. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
<br />
c( x a) , Tu 0 x a;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
3<br />
ipoveT: a). a da c mudmivis mniSvnelobebi, Tu a c 3; b). P{ a/ 2} .<br />
7. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
1<br />
2<br />
x , Tu 0 x3;<br />
f<br />
() x 9<br />
0, sxvagan.<br />
ipoveT SemTxveviTi sididis: a). mediana; b). qveda da zeda kvartilebi.<br />
8. kompiuteris “kartrijis” saRebavis muSaobis xangrZlivoba , gazomili<br />
saaTebSi, modelirdeba albaTuri ganawilebis simkvriviT:<br />
2<br />
<br />
400 x , Tu x<br />
400;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
ipoveT “kartrijis” muSaobis xangrZlivobis mediana.<br />
9. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2x 4, Tu 2 x<br />
3;<br />
f<br />
() x <br />
0, sxvagan.<br />
a). daxazeT simkvrivis grafiki; b). ipoveT SemTxveviTi sididis mediana<br />
da moda; g). ipoveT kvartilTSorisi gabnevis diapazoni.<br />
10. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2 1<br />
(1 x), Tu 0 x<br />
5;<br />
f<br />
() x 5 5<br />
0, sxvagan.<br />
a). daxazeT simkvrivis grafiki; b). ipoveT SemTxveviTi sididis mediana<br />
da modaluri mniSvneloba.<br />
11. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
<br />
<br />
3 x (2 x ), Tu 0 x 2;<br />
f<br />
() x 4<br />
0, sxvagan.<br />
ipoveT SemTxveviTi sididis modaluri mniSvneloba.<br />
12. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
cx (1 x), Tu 0 x 1;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
67
a). ipoveT c ; b). gamoTvaleT moda; g). dawereT gantoleba, romelsac akmayofilebs<br />
mediana M .<br />
13. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
1<br />
2<br />
x , Tu 0 x3;<br />
f<br />
() x 9<br />
0, sxvagan.<br />
ipoveT saSualo da dispersia.<br />
14. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2x 4, Tu 2 x<br />
3;<br />
f<br />
() x <br />
0, sxvagan.<br />
ipoveT saSualo da dispersia.<br />
15. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
1 1<br />
(1 x), Tu 0 x<br />
8;<br />
f<br />
() x 4 8<br />
0, sxvagan.<br />
a). daxazeT simkvrivis grafiki; b). ipoveT saSualo da dispersia.<br />
16. sawarmos mier gamoSvebuli silikonis masa , gazomili kilogramebSi,<br />
modelirdeba ganawilebis simkvriviT:<br />
3 (4 2<br />
x x ), Tu 0 x 4;<br />
f<br />
() x 32<br />
0, sxvagan.<br />
a). daxazeT simkvrivis grafiki; b). ipoveT silikonis masis saSualo da<br />
dispersia.<br />
17. elementebis muSaobis xangrZlivoba , gazomili saaTebSi, modelirdeba<br />
ganawilebis simkvriviT:<br />
4<br />
<br />
3000 x , Tu x10;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
a). daxazeT simkvrivis grafiki; b). ipoveT elementebis muSaobis<br />
xangrZlivobis saSualo da dispersia.<br />
18. kompiuteris “kartrijis” muSaobis xangrZlivoba , gazomili<br />
saaTebSi, modelirdeba albaTuri ganawilebis simkvriviT:<br />
<br />
2<br />
cx<br />
, Tu 400 x<br />
900;<br />
f<br />
() x 0,<br />
sxvagan.<br />
a). gamoTvaleT c -s mniSvneloba; b). daxazeT simkvrivis grafiki; g).<br />
ipoveT “kartrijis” muSaobis xangrZlivobis saSualo da dispersia.<br />
19. SemTxveviTi sididis ganawilebis funqciaa:<br />
0, x 2,<br />
<br />
F( x) 0.5 x, 2 x 4,<br />
<br />
1,<br />
x 4.<br />
68
ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviTi sidide miiRebs mniSvnelobas,<br />
romelic: a). naklebia 0.2-ze; b). naklebia 3-ze; g). ar aris naklebi 3-ze; d).<br />
ar aris naklebi 5-ze.<br />
20. SemTxveviTi sididis ganawilebis funqciaa:<br />
0, x 0,<br />
2<br />
F( x) x , 0 x 1,<br />
<br />
1, x 1.<br />
ipoveT albaToba imisa, rom 4 damokidebeli dakvirvebis Sedegad SemTxveviTi<br />
sidide 3-jer miiRebs mniSvnelobas (0.25, 0.75) Sualedidan.<br />
21. ipoveT ganawilebis simkvrive, Tu ganawilebis funqciaa:<br />
0, x 0,<br />
<br />
F( x) sin x, 0 x <br />
/ 2,<br />
<br />
1, x <br />
/ 2.<br />
22. ipoveT ganawilebis simkvrive, Tu ganawilebis funqciaa:<br />
0, x 0,<br />
<br />
F( x) sin 2 x, 0 x / 4,<br />
<br />
1, x / 4.<br />
23. ipoveT ganawilebis funqcia, Tu ganawilebis simkvrivea:<br />
sin x, 0 x<br />
/ 2,<br />
f()<br />
x 0, sxvagan.<br />
24. ipoveT ganawilebis funqcia, Tu ganawilebis simkvrivea:<br />
x1/ 2,1 x<br />
2,<br />
f()<br />
x 0, sxvagan.<br />
25. ipoveT [2, 8] monakveTze Tanabrad ganawilebuli SemTxveviTi sididis<br />
ganawilebis simkvrive da standartuli gadaxra.<br />
pasuxebi:<br />
1. 1/4; 1/16; 3/16. 2. 1/9; 8/27; 147/324; 1.75. 3. 1/15; 11/40. 4. 3/32; 1/2; 5/32; 5/16; 47/128.<br />
1<br />
5. 400; 4/5; 1/3; 1/9; 8/27. 6. 3; 1/9; 1/8. 7. 2.38; 2.73; 1.89. 8. 800. 9. --; 2 2, 2;<br />
2<br />
1 5<br />
( 3 1)<br />
4 3<br />
. 10. --; 5 2, 0 . 11. 1. 12. 12; 2/3; 6M<br />
8M<br />
1 0. 13. 9/4, 27/80. 14.<br />
2<br />
2<br />
8/3, 1/18. 15. --; 8/3, 32/9. 16. --; 2, 4/5. 17. --; 15, 75. 18. 720; --; 584, 19100. 19. 0; 0.5;<br />
0.5; 0. 20. 0.25 ( Bi(4,0.5): P4<br />
(3) 0.25 ). 21. cos x (0, /2]( x)<br />
. 22. 2cos2 x (0, /4]( x)<br />
. 23.<br />
2<br />
F( x) 0, x 0; 1cos x, 0 x / 2; 1, x / 2 . 24. F( x) 0, x 1;<br />
1/ 2( x x)<br />
,<br />
1<br />
1x<br />
2; 1, x 2. 25. <br />
[2,8]()<br />
x ; 3 .<br />
6<br />
69
Tavi VI<br />
normaluri ganawileba<br />
SemTxveviT sidides ewodeba normaluri da aRiniSneba simboloTi<br />
2<br />
Na ( , ), Tu mis ganawilebis simkvrives (Sesabamisad, ganawilebis funqcias)<br />
aqvs saxe:<br />
2<br />
( xa)<br />
<br />
2<br />
2<br />
x<br />
1<br />
<br />
1<br />
2<br />
f 2 () x e (Sesabamisad,<br />
2<br />
2 ()<br />
N( a, )<br />
( , )<br />
2<br />
F x Na<br />
2<br />
e <br />
<br />
dt<br />
<br />
<br />
).<br />
<br />
standartuli normaluri ganawilebis ( N (0,1) ) simkvrive (Sesabamisad,<br />
ganawilebis funqcia) aRiniSneba simboloTi:<br />
x<br />
1 <br />
( x): f<br />
2<br />
N(0,1)<br />
( x)<br />
e (Sesabamisad,<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
( ta)<br />
2<br />
x t<br />
1 <br />
( x): F<br />
2<br />
N(0,1)<br />
( x)<br />
e dt<br />
2<br />
; garda<br />
x t<br />
1 <br />
amisa, ixmareba aRniSvna: <br />
2<br />
0( x):<br />
e dt<br />
2<br />
).<br />
0<br />
cxadia, rom: ( x) ( x)<br />
; ( x) 1 ( x)<br />
; ( x) 0.5 <br />
0( x)<br />
, x 0 ;<br />
2<br />
N( a, ) a<br />
N(0,1)<br />
; P{ N(0,1) c, d} ( d) ( c)<br />
;<br />
<br />
2<br />
a,<br />
<br />
2<br />
d a c a<br />
2<br />
x<br />
a, <br />
0.1 0.1 p<br />
a<br />
P{ N( a, ) c, d} ( ) ( ) ; xp<br />
<br />
xp<br />
a ; xp<br />
, sadac<br />
<br />
<br />
2<br />
x <br />
2<br />
aris Na ( , )-is p -kvantili.<br />
a,<br />
p<br />
Tu 0. 5, maSin 0(<br />
z ) 0. 5<br />
; xolo Tu 0. 5, maSin<br />
0(<br />
z<br />
) 0.5 , sadac z standartuli normaluri ganawilebis zeda -<br />
kritikuli wertilia.<br />
<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. vipovoT albaToba imisa, rom standartuli normaluri<br />
SemTxveviTi sidide naklebia 1.18-ze, PN ( (0,1) 1.18) ?<br />
amoxsna. davxazoT standartuli normaluri ganawilebis simkvrivis<br />
wiri da abscisTa RerZze avRniSnoT 1.18-is Sesabamisi wertili (am SemTxvevaSi<br />
z 1.18 ).<br />
70
normaluri ganawilebis cxrilis pirvel svetSi movZebnoT ricxvi<br />
1.1, xolo pirvel striqonSi ki – ricxvi .08.<br />
1.1-is Sesabamisi striqonisa da .08-is Sesabamisi svetis gadakveTaze<br />
vpoulobT ricxvs – 0.8810. amitom saZiebeli albaToba iqneba<br />
PN ( (0,1) 1.18) 0.8810 anu 88.10%.<br />
magaliTi 2. vipovoT albaToba imisa, rom standartuli normaluri<br />
SemTxveviTi sidide naklebia -0.63-ze, PN ( (0,1) 0.63) ?<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi z 0.63 da saZiebeli albaToba iqneba<br />
P( N(0,1) 0.63) P( N(0,1) 0.63) 1 (0.63) 10.7357 0.2643 anu 26.43%.<br />
magaliTi 3. vipovoT albaToba imisa, rom standartuli normaluri<br />
SemTxveviTi sidide metia -1.48-ze, PN ( (0,1) 1.48) ?<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi z 1.48 da gamosaTvlelia normaluri ganawilebis<br />
wiris qveS -1.48-is marjvniv moTavsebuli aris farTobi.<br />
Tu visargeblebT normaluri ganawilebis simetriulobiTa da () z<br />
funqciis cxrilebiT, miviRebT:<br />
P( N(0,1) 1.48) P( N(0,1) 1.48) (1.48) 0.9306 .<br />
SeniSvna. SegviZlia visargebloT sawinaaRmdego xdomilebis albaTobis<br />
gamosaTvleli formuliT da maSin magaliTi daiyvneba wina magali-<br />
Tze:<br />
P( N(0,1) 1.48) 1 P( N(0,1) 1.48) 1 P( N(0,1) 1.48) 10.0694 0.9306 .<br />
71
magaliTi 4. vipovoT albaToba imisa, rom standartuli normaluri<br />
SemTxveviTi sidide moTavsebulia SualedSi -1.65-sa da 1.65-s Soris,<br />
P( 1.65 N(0,1) 1.65) ?<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi saZiebeli albaToba iqneba;<br />
P( 1.65 N(0,1) 1.65) (1.65) ( 1.65)<br />
<br />
(1.65) [1 (1.65)] 2 (1.65) 1 20.9505 1 0.9010 .<br />
SevniSnavT, rom amoxsnis procedurebi sqematurad gamosaxulia qvemoTmoyvanil<br />
sam naxazze:<br />
magaliTi 5. vipovoT z -is iseTi mniSvneloba, romlis marjvniv standartuli<br />
normaluri ganawilebis wiris qveS moTavsebuli aris farTobi<br />
tolia 0.2000-is?<br />
amoxsna. cxadia, rom es amocana tolfasia z -is iseTi mniSvnelobis<br />
moZebnis, romlis marcxniv normaluri ganawilebis wiris qveS moTavsebuli<br />
aris farTobi tolia 1-0.2000=0.8000-is. normaluri ganawilebis cxril-<br />
Si vpoulobT 0.8000-sTan yvelaze axlos mdgom ricxvs -- 0.7995-s. es ricxvi<br />
dgas 0.8-is Sesabamisi striqonisa da .04-is Sesabamisi svetis gadakveTaze.<br />
amitom gasagebia, rom z -is saZiebeli mniSvnelobaa z 0.84 .<br />
72
magaliTi 6. davuSvaT, rom avtomobilis dazianebis SemTxvevaSi avariul<br />
gamoZaxebaze reagirebis saSualo dro aris 25 wuTi. CavTvaloT,<br />
rom es sidide ganawilebulia daaxloebiT normalurad da misi standartuli<br />
gadaxra tolia 4.5 wuTis. SemTxveviT SerCeul iqna 80 gamoZaxeba.<br />
daaxloebiT ramden maTganze moxdeba regireba 15 wuTze nakleb droSi?<br />
amoxsna. am amocanis amosaxsnelad vipovoT normaluri wiris qveS<br />
15-is marcxniv mdebare aris farTobi.<br />
nabiji 1. davxazoT grafiki da movniSnoT saZiebeli are.<br />
nabiji 2. vipovoT 15-is z mniSvneloba:<br />
X <br />
15 25 10<br />
z 2.22 .<br />
4.5 4.5<br />
nabiji 3. vipovoT z 2.22<br />
-sa da z 0-s Soris mdebare aris farTobi.<br />
is tolia 0.4868-is.<br />
nabiji 4. gamovakloT 0.5000-s 0.4868. miviRebT 0.0132-s.<br />
nabiji 5. imisaTvis, rom gavigoT randen gamoZaxebaze moxda reagireba<br />
15 wuTze nakleb droSi, gavamravloT SerCevis moculoba (80) miRebul<br />
farTobze (0.0132). maSin miviRebT 1.056-s. maSasadame, 1.056 anu daaxloebiT<br />
erT gamoZaxebaze moxdeba reagireba 15 wuTze nakleb droSi.<br />
magaliTi 7. cnobilia, rom abiturientebis mxolod 10% SeiZleba<br />
gaxdes studenti. CavTvaloT, rom abiturientebis mier mogrovili qulebis<br />
mniSvnelobebi normaluradaa ganawilebuli saSualoTi 200 da standartuli<br />
gadaxriT 20. vipovoT is minimaluri qula, romelic saWiroa raTa<br />
abiturienti gaxdes studenti.<br />
amoxsna. vinaidan abiturientebis mier mogrovili qulebis mniSvnelobebi<br />
normaluradaa ganawilebuli, amitom im qulis mniSvneloba ( X ),<br />
romlis zeviTac abiturienti gaxdeba studenti, aris iseTi ricxvi, romlis<br />
marjvniv normaluri wiris qveS moTavsebuli aris farTobi tolia<br />
10%-is anu 0.1000-is:<br />
nabiji 1. imisaTvis, rom vipovoT normaluri wiris qveS 200-sa da<br />
73
X -s Soris mdebare aris farTobi 0.5000-s gamovakloT 0.1000, miviRebT<br />
0.4000-s.<br />
nabiji 2. vipovoT z mniSvneloba, romelic Seesabameba normaluri<br />
ganawilebis cxrilSi 0.4000-s. im SemTxvevaSi, roca cxrilSi ar iZebneba<br />
zustad es mniSvneloba viRebT masTan yvelaze axlos myofs, am SemTxveva-<br />
Si 0.3997-s. Sesabamisi z 1.28 .<br />
nabiji 3. SevitanoT 1.28 z mniSvnelobis gamosaTvlel formulaSi<br />
z( X )/<br />
da amovxsnaT X .<br />
1.28 X <br />
<br />
<br />
<br />
1.28 20 200 X<br />
X 25.60 200 225.60<br />
X 226 .<br />
e.i. imisaTvis, rom abiturienti gaxdes studenti, man unda moagrovos<br />
226 qula.<br />
SeniSvna. im SemTxvevaSi, roca farTobis mniSvneloba vardeba cxrilis<br />
ori mniSvnelobis zustad SuaSi, maSin viRebT maTi Sesabamisi z mni-<br />
Svnelobebidan ufro dids. magaliTad, Tu farTobis mniSvnelobaa 0.4500,<br />
is imyofeba 0.4495-isa da 0.4505-is SuaSi da z mniSvnelobad viRebT 1.65-s<br />
da ara 1.64-s.<br />
sawyisi mniSvnelobis gamoTvla z mniSvnelobis mixedviT:<br />
X z .<br />
magaliTi 8. samedicino gamoklvelis mizniT mkvlevars surs SearCios<br />
arteriuli wnevis safuZvelze Sedgenili populaciis SuaSi mdgomi<br />
adamianebis 60%. vigulisxmoT, rom arteriuli wneva ganawilebulia normalurad<br />
saSualoTi 120 da standartuli gadaxriT 8. davadginoT SesarCevi<br />
adamianebis arteriuli wnevis zeda da qveda sazRvari.<br />
amoxsna. gasagebia, rom SesarCevi adamianebis arteriuli wnevis zeda<br />
da qveda sazRvari iqneba is ori mopirdapire ricxvi, romelTa gareT normaluri<br />
wiris qveS moqceuli TiToeuli kudis farTobia 20%.<br />
X<br />
2<br />
120 X<br />
1<br />
cxadia, rom z mniSvneloba, romelic Seesabameba normaluri ganawilebis<br />
cxrilSi 0.5000-0.2000=0.3000 farTobs tolia 0.84-is. SevitanoT igi<br />
X z formulaSi. miviRebT, rom<br />
X1 z 0.84 8120 126.72 .<br />
74
meores mxriv, standartuli normaluri ganawilebis saSualos mimarT<br />
simetriulobis gamo, X<br />
2<br />
-is gamosaTvlelead unda aviRoT z 0.84 .<br />
Sesabamisad gveqneba:<br />
X2 z 0.84 8120 113.28 .<br />
e. i. mkvlevarma unda SearCios iseTi adamianebi, romelTa arteriuli<br />
wneva moTavsebulia 113.8-sa da 126.72-s Soris,<br />
113.28 X<br />
126.72 .<br />
2<br />
magaliTi 9. mocemulia N(23, ) da P{ 27} 0.83 . ipoveT .<br />
23<br />
amoxsna. cxadia, rom Z N(0,1) . garda amisa, xdomilebebi<br />
<br />
23 27 23<br />
{ 27} da { } eqvivalenturia. amitom<br />
<br />
23 27 23 4<br />
P{ 27} P{ } P{ Z } 0.83 ,<br />
<br />
4<br />
anu ( ) 0.83 . saidanac, magaliTi 5-is analogiurad: 4 0.9542 da, Sesabamisad,<br />
4.19 .<br />
<br />
<br />
4<br />
0.9542<br />
magaliTi 10. mas Semdeg rac nika Camosvams ekas manqanidan qalaqis<br />
centralur fostasTan, is moZraobs qalaqSi da garkveuli drois Semdeg<br />
brundeba ekas wasayvanad. nikas varaudiT ekas mier fostaSi gatarebuli<br />
dro daaxloebiT normaluradaa ganawilebuli saSualoTi 6 wuTi da<br />
standartuli gadaxriT 1.3 wuTi. ramdeni wuTis Semdeg unda dabrundes<br />
nika fostasTan, rom ar mouwios lodini sul cota 95%-iani garantiiT.<br />
amoxsna. T iyos ekas mier fostaSi gatarebuli dro. maSin<br />
2<br />
T N(6,1.3 ). t iyos fostasTan ekas Camosmidan nikas ukan dabrunebamde<br />
gasuli dro. mosaZebnia iseTi t , romlisTvisac: P{ T t} 0.95 . es Tanafardoba<br />
tolfasia: P{ <br />
t 6<br />
} 0.95 , anu ( ) 0.95 (1.645) , saidanac<br />
T 6 t 6<br />
1.3 1.3<br />
1.3<br />
t 6 gvaqvs: 1.645 . aqedan advilad miviRebT, rom t 8.1385 8.14 . maSasadame,<br />
1.3<br />
nika ar unda dabrundes 8.14 wuTze adre.<br />
magaliTi 11. biologi agrovebs monacemebs konkretuli saxeobis kaqtusis<br />
simaRlis Sesaxeb. misi dakvirvebiT kaqtusebis 34.25%-is sigrZe 12<br />
sm-ze naklebia, xolo 18.4%-is sigrZe 16 sm-ze metia. biologma dauSva,<br />
rom simaRle ganawilebulia normalurad. vipovoT am ganawilebis saSualo<br />
da standartuli gadaxra.<br />
2<br />
amoxsna. kaqtusis simaRle avRniSnoT H , H N( a, ) . mosaZebnia a<br />
da . biologis dakvirvebis Tanaxmad: PH { 12} 0.342 da PH { 16} 0.184 .<br />
Sesabamisad,<br />
12a<br />
16a<br />
( ) 0.342 da ( ) 10.184 0.816 .<br />
<br />
<br />
75
amitom 12 a<br />
16a<br />
0.407 da 0.900 . saidanac vaskvniT, rom: a 13.2<br />
<br />
<br />
da 3.06 .<br />
magaliTi 12. supermarketSi dRis ganmavlobaSi gayiduli citrusebis<br />
raodenoba modelirdeba normaluri ganawilebiT. aRmoCnda, rom xangr-<br />
Zlivi periodis manZilze dReSi saSualod iyideboda 35 kg. citrusi, xolo<br />
15 kg-ze naklebi gayidul iqna saSualod yoveli 20 dRidan erT dRe-<br />
Si. a). gamoTvaleT gayidvebis standartuli gadaxra ; b). cnobilia, rom<br />
konkretul dRes gaiyida 53 kg-ze meti citrusi. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom am dRes gaiyida 56 kg-ze meti citrusi.<br />
amoxsna. dReSi gayiduli citrusebis raodenoba aRvniSnoT -Ti. ma-<br />
2<br />
1<br />
Sin: N(35, ) da P{ 15} 0.05 .<br />
20<br />
1535<br />
a).<br />
P{ 15} 0.05 ( ) 0.05 <br />
<br />
15 35<br />
1.6448 <br />
12.2 ;<br />
<br />
P{ 56 53} P{ 56}<br />
b).<br />
P{ 56| 53} <br />
P{ 53} P{ 53}<br />
56 35<br />
1 ( )<br />
12.2 10.9574<br />
0.608 .<br />
5335 1 ( )<br />
10.9299<br />
12.2<br />
amocanebi<br />
1. cnobilia, rom Z N(0,1)<br />
. normaluri ganawilebis funqciis cxrilis<br />
gamoyenebiT ipoveT albaTobebi: a). PZ { 1.23} ; b). PZ { 2.47} ; g).<br />
PZ { 0.16} ; d). PZ { 1.24} ; e). PZ { 2.38} ; v). PZ { 0.59} ; z). PZ { 1.83} ; T).<br />
PZ { 2.06} ; i). PZ { 0.07} ; k). PZ { 1.83} ; l). PZ { 2.76} ; m). PZ { 0.21} .<br />
2. cnobilia, rom Z N(0,1)<br />
. ipoveT albaTobebi: a). P{1.15 Z 1.35} ; b).<br />
P{1.11 Z 2.22} ; g). P{0.39 Z 2.42} ; d). P{0 Z 1.55} ; e). P{ 1.82 Z 2.33} ;<br />
v). P{ 0.85 Z 2.03} ; z). P{ 2.51 Z 1.09} ; T). P{ 0.55 Z 0} ; i).<br />
P{ 2.82 Z 1.82} ; k). P{ 1.75 Z 1.00} ; l). P{ 2.57 Z 0.12} ; m).<br />
P{ 1.96 Z 1.96} .<br />
3. cnobilia, rom Z N(0,1)<br />
. ipoveT Sesabamisad s , t , u an v , Tu: a).<br />
P{ Z s} 0.67 ; b). P{ Z t} 0.88 ; g). P{ Z u} 0.98 ; d). P{ Z v} 0.85 ; e).<br />
P{ Z s} 0.41 ; v). P{ Z t} 0.12 ; z). P{ Z u} 0.01 ; T). P{ Z v} 0.22 ; i).<br />
P{ Z s} 0.99 ; k). P{ Z t} 0.97 ; l). P{ Z u} 0.85 ; m). P{ Z v} 0.5 .<br />
4. mocemulia N(20,16)<br />
. ipoveT Semdegi albaTobebi: a). P{ 26} ; b).<br />
P{ 30} ; g). P{ 17} ; d). P{ 13} .<br />
76
5. mocemulia N(24,9)<br />
. ipoveT Semdegi albaTobebi: a). P{ 29} ; b).<br />
P{ 31} ; g). P{ 22} ; d). P{ 16} .<br />
6. mocemulia N(50,16)<br />
. ipoveT Semdegi albaTobebi: a).<br />
P{54 <br />
58} ; b). P{40 <br />
44} ; g). P{47 <br />
57} ; d). P{39 <br />
53} ; e).<br />
P{44 <br />
56} .<br />
7. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi 3<br />
da dispersiiT 4. ipoveT albaToba imisa, rom miiRebs uaryofiT mniSvnelobas.<br />
8. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi a<br />
( a 0) da dispersiiT a 2 /4. a). ipoveT P{ 1.5 a}<br />
; b). ipoveT albaToba imisa,<br />
rom uaryofiTia.<br />
9. mocemulia N(44,25)<br />
. ipoveT Sesabamisad s , t , u an v , Tu: a).<br />
P{ s} 0.98 ; b). P{ t} 0.77 ; g). P{ u} 0.05 ; d). P{ v} 0.33 .<br />
10. mocemulia N(15,4)<br />
. ipoveT Sesabamisad s , t , u , v an w, Tu: a).<br />
P{ s} 0.91 ; b). P{ t} 0.57 ; g). P{ u} 0.10 ; d). P{ v} 0.39 ; e).<br />
P{15 w<br />
15 w} 0.9 .<br />
11. mocemulia N(35.4,12.5)<br />
. ipoveT Sesabamisad s , t , u an v , Tu: a).<br />
P{ s} 0.96 ; b). P{ t} 0.94 ; g). P{ u} 0.29 ; d). P{ v} 0.15 .<br />
12. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi 32<br />
da dispersiiT 2 . albaToba imisa, rom naklebia 33-ze aris 0.64. ipoveT<br />
2<br />
.<br />
13. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad dispersiiT 18<br />
da P{ 73} 0.03 . ipoveT saSualo.<br />
14. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad, P{ 59} 0.02<br />
da P{ 29} 0.93 . ipoveT SemTxveviTi sididis saSualo da standartuli<br />
gadaxra.<br />
2<br />
15. mocemulia Na ( , ), P{ 9.81} 0.16 da P{ 8.82} 0.01 . ipoveT<br />
a da .<br />
16. afTiaqSi wamlis damzadebaze daxarjuli dro ganawilebulia<br />
normalurad saSualoTi 15 wuTi da standartuli gadaxriT 2.8 wuTi. ipoveT<br />
albaToba imisa, rom wamlis damzadebaze daxarjuli dro: a). 20 wuTze<br />
metia; b). 8 wuTze naklebia; g). moTavsebulia 10 wuTsa da 18 wuTs Soris.<br />
17. jgufSi 16 wlis gogonebis simaRle ganawilebulia normalurad<br />
saSualoTi 161.2 sm da standartuli gadaxriT 4.7 sm. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom am jgufidan erTi gogonas simaRle: a). 165 sm-ze metia; b). 150 smze<br />
naklebia; g). moTavsebulia 165 sm-sa da 170 sm-s Soris; d). moTavsebulia<br />
150 sm-sa da 163 sm-s Soris. 16 wlis 500 SerCeuli gogonasaTvis SeafaseT<br />
raodenoba im gogonebis, romelTa simaRle gava zemoT moyvanili 4<br />
diapazonidan.<br />
18. avtomobilis SuSis sawmendi rezinis sigrZe ganawilebulia normalurad<br />
saSualoT 25 sm da standartuli gadaxriT 0.2 sm. SeafaseT 200<br />
77
cali SuSis sawmendidan ramdenis sigrZes unda movelodeT, rom iqneba: a).<br />
25.3 sm an meti; b). moTavsebuli 24.89 sm-sa da 25.11 sm-s Soris; g). moTavsebuli<br />
24.89 sm-sa da 25.25 sm-s Soris.<br />
19. avtomobilis gacveTili samuxruWe xundis Secvlis dro ganawilebulia<br />
normalurad saSualoTi 90 wuTi da standartuli gadaxriT 5.8<br />
wuTi. ipoveT albaToba imisa, rom xundis Secvlas dasWirdeba: a). 105 wu-<br />
Tze meti; b). 85 wuTze naklebi. daadgineT saSualos mimarT simetriuli<br />
( ab , ) intervali, romelSic moxvdeba xundis Secvlis dro 90%-iani saimedoobiT.<br />
20. kompaniis mier warmoebuli dRis ganaTebis muSaobis xangrZlivoba<br />
ganawilebulia normalurad saSualoTi 2010 saaTi da standartuli<br />
gadaxriT 20 saaTi. kompaniam gadawyvita gazardos gayidvebis ricxvi, ris-<br />
Tvisac man valdebuleba aiRo sagarantio drois gasvlamde gafuWebuli<br />
nebismieri dRis ganaTeba ufasod Secvalos axliT. vipovoT is sagarantio<br />
dro, romlis dawesebis SemTxvevaSi kompanias mouwevs ufasod Secvalos<br />
dRis ganaTebis mxolod 3%.<br />
21. yvavilis foTolis sigrZe ganawilebulia normalurad saSualo-<br />
Ti 18.2 sm da standartuli gadaxriT 2.3 sm. a). ipoveT albaToba imisa,<br />
rom yvavilis foTlis sigrZe moTavsebulia 16 sm-sa da 20 sm-s Soris; b).<br />
yvavilis foTlebis 12% h sm-ze grZelia, xolo 20% l sm-ze moklea. ipoveT<br />
h da l ; g). SeafaseT yvavilis 500 foTlidan ramdeni iqneba 14 sm-ze<br />
mokle.<br />
22. boTls, romelSic asxia ualkoholo sasmeli, aweria 330 ml. sinamdvileSi<br />
Camosxmuli ualkoholo sasmelis moculoba ganawilebulia<br />
normalurad standartuli gadaxriT 2.5 ml. ramdeni unda iyos Camosxmuli<br />
ualkoholo sasmelis moculobis saSualo, raTa darwmunebuli viyoT,<br />
rom boTlebis sul cota 99%-Si sasmeli meti iqneba 330 ml-ze.<br />
23. fuTas, romelSic iyideba Saqari, aqvs warwera – 1 kg. Saqari. faqtiurad,<br />
fuTaSi moTavsebuli Saqris wona ganawilebulia normalurad<br />
saSualoTi 1.08 kg. fuTebis Semowmebam aCvena, rom fuTebis 2.5% naklulia<br />
(Seicavs miTiTebul 1 kg-ze nakleb Saqars). a). ipoveT am ganawilebis standartuli<br />
gadaxra; b). Tu mocemuli fuTa naklulia, maSin gamoTvaleT<br />
albaToba imisa, rom misi wona saSualoze 3 standartuli gadaxriT naklebia.<br />
24. generatoris muSaobis xangrZlivoba ganawilebulia normalurad<br />
saSualoTi 210 sT. aRmoCnda, rom generatorebis 4% muSaobs 222 saaTze<br />
mets. ipoveT am ganawilebis dispersia.<br />
25. albaTobis gamocdaze studentebis 15% Rebulobs 63 qulaze<br />
mets, xolo 10% -- 32 qulaze naklebs. vigulisxmoT, rom qulebi ganawilebulia<br />
normalurad da vipovoT qulebis saSualo da standartuli gadaxra.<br />
26. mziani saaTebis raodenoba TveSi H garkveul kurortze ganawilebulia<br />
normalurad saSualoTi 130 sT. cnobilia, rom PH { 179} 0.975 .<br />
a). gamoTvaleT H -is standartuli gadaxra; b). gamoTvaleT<br />
P{100 H 150} .<br />
78
amocanebi gameorebisaTvis<br />
27. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
k(4 x), Tu 0 x 4,<br />
f<br />
() x <br />
0, sxvagan .<br />
gamoTvaleT: a). k ; b). P{ 2.5} ; g). E .<br />
28. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
<br />
<br />
1 x , Tu 0 x<br />
2,<br />
f<br />
() x 2<br />
0, sxvagan .<br />
ipoveT: a). SemTxveviTi sididis mediana da qveda da zeda kvartili; b).<br />
E ; g). D .<br />
29. uwyveti U SemTxveviTi sidide Tanabradaa ganawilebuli [0.5, 2.5]<br />
segmentze. ipoveT am SemTxveviTi sididis: a). ganawilebis simkvrive; b). ma-<br />
Tematikuri lodini; g). dispersia.<br />
30. xis naWrebis sigrZe modelirdeba uwyveti Tanabari ganawilebiT,<br />
romlis simkvrivea:<br />
<br />
<br />
1 , Tu 0.2 x<br />
0.8,<br />
fU<br />
() x k<br />
0, sxvagan .<br />
ipoveT: a). k ; b). EU ; g). DU . d). SemTxveviT SeirCa sami naWeri. risi tolia<br />
albaToba imisa, rom maTgan mxolod oris sigrZe iqneba 0.6-ze meti.<br />
31. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
3<br />
kx<br />
, Tu 0 x<br />
2,<br />
f<br />
() x 0, sxvagan .<br />
ipoveT: a). k ; b). EU ; g). DU ; d). ganawilebis mediana; e). albaToba imisa,<br />
rom dakvirveba moTavsebuli iqneba saSualodan erTi standartuli gadaxris<br />
farglebSi; v). albaToba imisa, rom 4 dakvirvebidan 2 iqneba saSualoze<br />
meti da 2 – saSualoze naklebi.<br />
32. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
( x a)(2 a x), Tu 0 x 2,<br />
f<br />
() x <br />
0, sxvagan .<br />
ipoveT: a). a; b). E .<br />
33. cnobilia, rom N(10,8)<br />
. ipoveT P{ 6} .<br />
34. cnobilia, rom N(140,56.25)<br />
. ipoveT albaToba imisa, rom metia<br />
128.75-ze.<br />
35. garkveuli modelis avtomobili 56 mili/sT siCqariT moZraobisas<br />
erTi galoni benziniT gadis manZils, romlis saSualo mniSvnelobaa<br />
32.4 mili da standartuli gadaxra 1.4 mili. CavTvaleT, rom saqme gvaqvs<br />
normalur ganawilebasTan da gamoTvaleT albaToba imisa, rom es avtom-<br />
79
obili 56 mili/sT siCqariT moZraobisas erTi galoni benziniT gaivlis<br />
30 milze mets.<br />
36. normalurad ganawilebuli SemTxveviTi sididis saSualoa 20,<br />
xolo dispersia 4.15. ipoveT albaToba imisa, rom 18 <br />
21.<br />
37. farTobi, romlis SeRebvac SeiZleba 1 litri bunebrivi saRebaviT<br />
ganawilebulia normalurad saSualoTi 13.2 kv. metri da standartuli<br />
gadaxriT 0.197 kv. metri. farTobi, romlis SeRebvac SeiZleba 1 litri xelovnuri<br />
saRebaviT ganawilebulia normalurad saSualoTi 13.4 kv. metri<br />
da standartuli gadaxriT 0.343 kv. metri. SesaRebia 12.9 kv. metri farTobi.<br />
gansazRvreT, romeli saRebavis 1 litri iqneba sakmarisi ufro meti<br />
albaTobiT am farTobis SesaRebad.<br />
38. kvercxis wona , gazomili gramebSi, ganawilebulia normalurad:<br />
N(85,0.36)<br />
. kvercxebi iyofa sam kategoriad: didi, saSualo da patara.<br />
didi kvercxis wona metia an toli 90 gramze. kvercxebis 25% pataraa.<br />
gamoTvaleT: a). kvercxebis ramdeni procentia didi; b). patara kvercxis<br />
maqsimaluri wona.<br />
39. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi a<br />
da dispersiiT a. cnobilia, rom P{ 3} 0.2 . ipoveT a.<br />
40. ori firma, A da B , awarmoebs gamoZaxebis SeCerebis mowyobilebas<br />
sakomunikacio organizaciisaTvis. gamoZaxebis SeCerebis dro izomeba<br />
nanowamebSi (nwm). a). SeCerebis dro A firmis mier warmoebuli SeCerebis<br />
mowyobilebisaTvis modelirdeba normaluri ganawilebiT saSualoTi 283<br />
nwm da standartuli gadaxriT 8 nwm. ipoveT albaToba imisa, rom A firmis<br />
mowyobilebisaTvis SeCerebis dro moTavsebulia 275 nwm-sa da 286 nwms<br />
Soris; b). B firmis mowyobilebisaTvis SeCerebis dro isev igulisxmeba,<br />
rom normaluria. aq SeCerebis drois 10% naklebia 274.6 nwm-ze da 7.5%<br />
metia 288.2 nwm-ze. vipovoT am ganawilebis saSualo da standartuli gadaxra.<br />
41. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi a<br />
da dispersiiT 2 . mocemulia, rom P{ 81.89} 0.01 da P{ 27.77} 0.1. ipoveT<br />
a da 2 .<br />
42. cnobilia, rom Na ( ,4) . ipoveT a, Tu cnobilia, rom Sesabamisi<br />
ganawilebis simkvrivis wiris wves moqceuli aris farTobi 12-dan -mde<br />
aris 0.8.<br />
43. danadgari Wris grZel milebs patar-patara milebad. patara milis<br />
sigrZe ganawilebulia normalurad saSualoTi a sm da standartuli<br />
gadaxriT 0.25 sm. a-s mniSvnelobis Secvla SesaZlebelia danadgaris regulirebis<br />
xarjze. a). ipoveT a, romlisTvisac albaToba imisa, rom SemTxveviT<br />
SerCeuli patara milis sigrZe naklebia 6.5 sm-ze aris 0.1; b). danadgari<br />
daregulirda ise, rom a 6.4 , xolo standartuli gadaxra ar Secvlila.<br />
ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT SerCeuli patara milis<br />
sigrZe moTavsebulia 6.3 sm-sa da 6.6 sm-s Soris.<br />
80
amocanebi gamocdisaTvis<br />
44. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi<br />
250 da dispersiiT 50. ipoveT misi simkvrivis wiris qveS 180-dan 280-mde mo-<br />
Tavsebuli aris farTobi.<br />
45. garkveuli saxeobis Citis wona ganawilebulia normalurad saSualoTi<br />
0.8 kg da standartuli gadaxriT 0.12 kg. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom SemTxveviT SerCeuli am saxeobis Citis wona moTavsebuli iqneba 0.74<br />
kg-sa da 0.95 kg-s Soris.<br />
46. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad da<br />
P{ 10} 0.67 , P{ 12} 0.937 . ipoveT E .<br />
47. SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
kx<br />
, Tu 0 x<br />
2,<br />
f<br />
() x 0, sxvagan .<br />
a). aCveneT, rom k 3/8 ; b). gamoTvaleT E ; g). ipoveT SemTxveviTi sididis<br />
mediana.<br />
48. saqmiani qali dRis ganmavlobaSi telefonze laparaks andomebs<br />
T saaTs. T SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
1 (8 3<br />
x x ), Tu 0 x 2,<br />
fT<br />
() x 12<br />
0, sxvagan .<br />
ipoveT SemTxveviTi sididis: a). maTematikuri lodini; b). mediana; g).<br />
moda.<br />
49. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
1 (4 2<br />
x x ), Tu 0 x 2,<br />
f<br />
() x 4<br />
0, sxvagan .<br />
ipoveT SemTxveviTi sididis mediana.<br />
50. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
2<br />
<br />
c(2 x x ), Tu 0 x 2,<br />
f<br />
() x 0, sxvagan .<br />
ipoveT: a). c mudmivis mniSvneloba; b). albaToba P{0.25 <br />
0.5} .<br />
51. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis funqciaa:<br />
0, Tu x 0,<br />
<br />
F<br />
( x) sin x, Tu 0 x / 2,<br />
<br />
1, Tu x <br />
/ 2.<br />
ipoveT SemTxveviTi sididis: a). ganawilebis simkvrive: b). mediana.<br />
81
52. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrivea:<br />
f ( x) sin x , Tu 0 x<br />
/ 2, =0 sxvagan. ipoveT SemTxveviTi sididis mediana.<br />
53. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi a<br />
2<br />
da dispersiiT . cnobilia, rom P{ 6.2} 0.9474 da P{ 9.8} 0.6368 .<br />
ipoveT a da 2 .<br />
54. uwyveti SemTxveviTi sididis ganawilebis simkvrive ganmartebulia<br />
[0, a ] intervalze TanafardobiT:<br />
x/ 2, Tu 0 x3,<br />
f<br />
() x 2<br />
27/8 x , Tu 3 x a.<br />
ipoveT a-s mniSvneloba.<br />
55. birTvis srolis SejibrebaSi monawileobs ori aTleti, ivane da<br />
erekle. TiToeuli aTletisaTvis birTvis srolis manZili ganawilebulia<br />
normalurad. ivanesaTvis gasul wels birvTis srolis manZilis saSualo<br />
iyo 60.33 m, xolo standartuli gadaxra 1.95 m. a). gasul wels ivanesaTvis<br />
birvTis srolis manZilis 80% meti iyo vidre x metri. ipoveT x ;<br />
b). gasul wels ereklesaTvis birvTis srolis manZilis 80% meti iyo vidre<br />
59.5 metri. cnobilia, rom gasul wels ereklesaTvis birvTis srolis<br />
manZilis saSualo iyo 59.39 m. ipoveT misi standartuli gadaxra; mimdinare<br />
wels ereklesaTvis birvTis srolis manZilis saSualoa 59.5 m, xolo<br />
standartuli gadaxra 3 m. ivanesaTvis Sesabamisi parametrebia 60.33 m da<br />
1.95 m. Sejibrebis dros, Semdeg turSi gasasvlelad aTletma birTvi unda<br />
isrolos sul cota 65 metrze. pirvel turSi TiToeuli aTleti birTvs<br />
isvris 3-jer; g). gansazRvreT romeli aTletis gasvlaa ufro mosalodneli<br />
Semdeg turSi pirveli srolis Sedegis mixedviT; d). ipoveT albaToba<br />
imisa, rom orive aTleti gava Semdeg turSi.<br />
56. SemTxveviTi sidide ganawilebulia normalurad saSualoTi a<br />
da dispersiiT 2 , ise, rom P{ 50.32} 0.119 da P{ 43.56} 0.305 . ipoveT<br />
a da 2 da gamoTvaleT P{| a| 5} .<br />
57. sawarmo yidulobs WanWikebis 44%-s A firmidan, xolo danarCens<br />
B firmidan. TiToeuli firmis mier damzadebuli WanWikebis diametri ganawilebulia<br />
normalurad standartuli gadaxriT 0.16 mm. A firmis mier<br />
damzadebuli WanWikebis diametris saSualoa 1.56 mm. B firmis mier damzadebuli<br />
WanWikebis 24.2%-is diametri naklebia 1.52 mm-ze. a). ipoveT B firmis<br />
mier damzadebuli WanWikebis diametris saSualo; b). ipoveT albaToba<br />
imisa, rom sawarmos sawyobidan SemTxveviT SerCeuli WanWikis diametri<br />
naklebi iqneba 1.52 mm-ze; g). SemTxveviT SerCeuli WanWikis diametri naklebia<br />
1.52 mm-ze. vipovoT albaToba imisa, rom es WanWiki damzadebulia<br />
B firmaSi; d). B firma dReSi amzadebs 8000 WanWiks. TiTeuli WanWiki iZleva<br />
1.5 larian mogebas, Tu misi diametri moTavsebulia 1.52 mm-sa da 1.83<br />
mm-s Soris. WanWiki, romlis diametri naklebia 1.52 mm-ze unda gadagdon<br />
82
da iZleva 0.85 larian danakargs. dabolos, WanWiki, romlis diametri metia<br />
1.83 mm-ze iyideba, magram mogebas amcirebs 0.5 laramde. gamoTvaleT B<br />
firmis mosalodneli mogeba.<br />
58. albaToba imisa, rom mSeneblobaze miitanen samSeneblo masalebs<br />
PA ( ) 0.85 , albaToba imisa, rom mSenebloba dasruldeba droulad<br />
P ( B)<br />
11/17<br />
. albaToba imisa, rom samSeneblo masalebs miitanen da mSenebloba<br />
droulad dasruldeba aris 0.55. a). aCveneT, rom A da B xdomilebebi<br />
damoukidebelia; b). cnobilia, rom samSeneblo masalebi droulad<br />
miitanes mSeneblobaze. ipoveT albaToba imisa, rom mSenebloba ar<br />
dasruldeba droulad.<br />
59. mSeneblobaze muSaobs 10 kaciani jgufi, romelTa Soris 3 eleqtrikia<br />
da 2 santeqnikosi. arqiteqtorma daibara saTaTbirod 5 muSa da<br />
movida SemTxveviT SerCeuli 5 maTgani. a). ipoveT albaToba imisa, rom am<br />
xuTSi moxvdeba 2 eleqtriki da 1 santeqnikosi; b). mSeneblobaze kviraSi<br />
muSaobis saaTebis raodenoba ganawilebulia normalurad saSualoTi 42<br />
sT. jgufis 10% muSaobs kviraSi 48 an met saaTs. ipoveT albaToba imisa,<br />
rom orive santeqnikosi konkretul kviraSi imauSavebs 40 saaTze mets.<br />
pasuxebi:<br />
1. 0.8907; 0.9932; 0.5636; 0.1075; 0.0087; 0.2776; 0.9664; 0.0197; 0.5279; 0.0336; 0.0029;<br />
0.4168. 2. 0.0366; 0.1203; 0.3405; 0.4394; 0.9557; 0.7816; 0.8561; 0.2088; 0.0320; 0.1186;<br />
0.4472; 0.9500. 3. 0.4399; 1.1750; 2.0537; 1.0364; 0.2275; 1.1750; 2.3263; 0.7722; -2. 3263; -<br />
1.8808; -1.0364; 0. 4. 0.9332; 0.0062; 0.7734; 0.0401. 5. 0.9522; 0.0098; 0.7475; 0.0038. 6.<br />
0.1359; 0.0606; 0.7333; 0.7704; 0.8664. 7. 0.0668. 8. 0.1587; 0.0228. 9. 54.27; 40.31; 52.22;<br />
41.80. 10. 17.68; 14.65; 12.44; 14.44; 3.29. 11. 41.6; 29.9; 37.4; 31.7. 12. 7.78. 13. 65.0. 14.<br />
41.5; 8.50. 15. 9.51; 0.298. 16. 0.0371; 0.0062; 0.8209. 17. 0.2094; 0.0086; 0.1788; 0.6405;<br />
105; 4; 89; 320. 18. 13; 84; 121. 19. 0.0049; 0.1943; (80, 100). 20. 1972 sT. 21. 0.614; 20.9,<br />
16.3; 17. 22. 336 ml. 23. 0.041 kg; 0.054. 24. 47. 25. 49.1; 13.4. 26. 25; 0.673. 27. 1/8;<br />
0.141; 4/3. 28. 2 , 1, 3 ; 4/3; 2/9. 29. fU<br />
( x) 1/ 2, Tu x [0.5, 2.5] , da =0 sxvagan;<br />
3/2; 1/3. 30. 0.6; 0.5; 0.03; 2/9. 31. 1/4; 1.6; 0.107; 1.68; 0.697; 0.351. 32. a 3 6 ; 2.73. 33.<br />
0.921. 34. 0.933. 35. 0.957. 36. 0.525. 37. bunebrivi: 0.936 > 0.928. 38. 20.2%; 81 gr. 39.<br />
18.94. 40. 0.488; 281, 5. 41. 47; 15. 42. 10.3. 43. 6.82; 0.444. 44. 0.645. 45. 0.5858. 46.<br />
9.193. 47. 3/2; 2 2/3 . 48. 56/45; 1.294; 1.633. 49. 1.082. 50. 3/4; 0.1133. 51. f ( x) cos x, Tu<br />
0 x<br />
/ 2, =0 sxvagan; /6. 52. /3. 53. 9.161; 1.827. 54. 54/11. 55. 58.69; 3.41;<br />
ereklesaTvis (0.0334>0.0083); 0.119. 56. 38.41; 10.09; 0.3798. 57. 1.632; 0.312; 0.775;<br />
6587. 58. 6/17. 59. 5/21; 0.44<br />
83
Tavi VII<br />
albaTobis Teoriis zRvariTi Teoremebi<br />
CebiSevis utoloba.<br />
CebiSevis utoloba afasebs SemTxveviTi sididis gadaxras Tavisi<br />
maTematikuri lodinidan. Tu raime SemTxveviTi sididea, maSin<br />
nebismieri 0 ricxvisaTvis samarTliania utoloba:<br />
2<br />
P(| E | ) 1 D / .<br />
did ricxvTa kanoni.<br />
CebiSevis Teorema. vTqvaT, SemTxveviTi sidideebi 1, <br />
2,...<br />
wyvilwyvilad<br />
damoukidebelia ( Ei<br />
) da arsebobs iseTi ricxvi C , rom<br />
D i<br />
C, i 1,2,... . maSin nebismieri dadebiTi ricxvisaTvis sruldeba<br />
utoloba:<br />
1 2 n<br />
E 1<br />
E 2<br />
E<br />
n<br />
lim P{| | } 1.<br />
n<br />
n<br />
n<br />
am mtkicebulebas did ricxvTa kanons uwodeben.<br />
bernulis Teorema. davuSvaT, m aris n damoukidebel eqsperiment-<br />
Si A xdomilebis moxdenaTa ricxvi, xolo p aris A xdomilebis<br />
moxdenis albaToba calkeul eqsperimentSi. maSin nebismieri 0<br />
ricxvisaTvis samarTliania utoloba<br />
(1 )<br />
{| m | }<br />
p <br />
P p <br />
p ( 0 , roca n).<br />
2<br />
n<br />
n<br />
erTTan ragind axlos myofi albaTobiT SeiZleba vamtkicoT, rom<br />
damoukidebel cdaTa sakmaod didi ricxvisaTvis dakvirvebadi xdomilebis<br />
moxdenaTa sixSire ragind umniSvnelod gansxvavdeba misi moxdenis albaTobisagan<br />
calkeul cdaSi.<br />
centraluri zRvariTi Teorema.<br />
did ricxvTa kanoni ar ikvlevs SemTxveviT sidideTa jamis ganawilebis<br />
kanonis saxes. es sakiTxi Seiswavleba Teoremebis jgufSi, romlebsac<br />
centraluri zRvariTi Teorema ewodeba. es Teorema amtkicebs, rom<br />
SemTxveviT sidideTa jamis ganawilebis kanoni, romelTagan calkeul Sesakrebs<br />
SeiZleba hqondes gansxvavebuli ganawileba, uaxlovdeba normalurs<br />
SesakrebTa sakmaod didi ricxvis SemTxvevaSi. amiT aixsneba normaluri<br />
ganawilebis kanonis uaRresad didi mniSvneloba praqtikul gamoyenebebSi.<br />
Teorema 1. Tu 1<br />
, 2<br />
,... – damoukidebeli SemTxveviTi sidideebis mimdevrobaa,<br />
erTi da igive ganawilebis kanoniT, maTematikuri lodiniT a da<br />
dispersiiT σ 2 n<br />
, maSin п –is usasrulod zrdisas S <br />
jamis ganawilebis<br />
kanoni uaxlovdeba standartul normalur ganawilebis kanons:<br />
Sn<br />
a<br />
lim P{ x} ( x)<br />
.<br />
n<br />
n<br />
n<br />
k1<br />
k<br />
84
Teorema 2 (liapunovis Teorema). Tu SemTxveviTi sidide warmoadgens<br />
damoukidebel SemTxveviT sidideTa Zalian didi ricxvis jams, romelTaTvisac<br />
Sesrulebulia piroba:<br />
lim( n<br />
n<br />
<br />
bk)/[ Dk<br />
] 0<br />
n <br />
k 1 k 1 <br />
,<br />
sadac b k – mesame rigis absoluturi centraluri momentia<br />
SemTxveviTi sididis , xolo D k – misi dispersia, maSin SemTxveviT<br />
sidides gaaCnia ganawileba, romelic axlosaa normalur ganawilebasTan.<br />
Tu SemTxveviTi sidide warmoadgens urTierTdamoukidebel SemTxveviT<br />
sidideTa Zalian didi raodenobis jams, romelTagan TiToeulis gavlena<br />
jamze mizerulad mcirea, maSin SemTxveviT sidides gaaCnia ganawileba,<br />
romelic axlosaa normalurTan.<br />
Teorema 3 (muavr-laplasis Teorema). Tu tardeba п damoukidebeli<br />
cda, romelTagan TiToeulSi А xdomileba xdeba albaTobiT р, np 15 ,<br />
maSin samarTliania Tanafardoba:<br />
Sn<br />
np<br />
<br />
p<br />
<br />
( ) ( ),<br />
npq <br />
<br />
<br />
sadac S n<br />
– А xdomilebis moxdenaTa ricxvia п cdaSi, q = 1 – p, xolo<br />
2<br />
x t<br />
1<br />
() x <br />
e<br />
2<br />
dt<br />
2<br />
<br />
<br />
Sedegi (muavr-laplasis lokaluri Teorema). muavr-laplasis Teoremis<br />
pirobebSi р n<br />
(k)<br />
-- albaToba imisa, rom А xdomileba п cdaSi moxdeba<br />
zustad k –jer, cdaTa didi ricxvis SemTxvevaSi, Tu np 15 , SeiZleba gamoiTvalos<br />
Semdegi formuliT:<br />
1<br />
p n<br />
( k)<br />
(<br />
x),<br />
npq<br />
x<br />
k np<br />
1 <br />
sadac x , xolo<br />
2<br />
( x)<br />
e .<br />
npq<br />
2<br />
magaliTi 1. dadgenilia, rom im adamianebis 94%-s, romelTac gakeTebuli<br />
aqvT tuberkuliozis sawinaaRmdego acrebi, gamoumuSavdeba Sesabamisi<br />
imuniteti. rogoria albaToba imisa, rom 100000 tuberkuliozze acrili<br />
adamianidan 5800 araa daculi tuberkulioziT daavadebisagan?<br />
amoxsna. am amocanis amoxsna marTalia Teoriulad SesaZlebelia bernulis<br />
formuliT, sadac n 100000,<br />
k 5800, p 0.06, q 0. 94, da Sesabamisad,<br />
5800 5800 94200<br />
P<br />
100000<br />
( 5800) C100000(0.06)<br />
(0.94)<br />
,<br />
magram praqtikulad amis gakeTeba Zalian Znelia. am SemTxvevaSi unda visargebloT<br />
muavr-laplasis lokaluri formuliT, romelic gvaZlevs:<br />
5800100000<br />
0.06<br />
P<br />
100000(5800)<br />
(<br />
)/ 100000<br />
0.060.94<br />
(<br />
2.7)/75.<br />
100000<br />
0.060.94<br />
85<br />
2<br />
3/2<br />
<br />
k
Tu axla gavixsenebT, rom ( x)<br />
(<br />
x)<br />
da visargeblebT standartuli normaluri<br />
ganawilebis simkvrivis cxrilebiT (romlidanac ( 2.7) 0. 0104),<br />
advilad gamoviTvliT, rom<br />
P<br />
100000(5800)<br />
0.000139 .<br />
magaliTi 2. vipovoT albaToba imisa, rom monetis 100-jer agdebisas<br />
gerbTa mosvlis ricxvi aRmoCndeba sazRvrebSi 40-dan 60-mde.<br />
amoxsna. visargebloT muavr-laplasis integraluri TeoremiT. Cvens<br />
SemTxvevaSi p 0.5, пр = 100·0.5 = 50. amitom Tu 40 S n<br />
60, maSin<br />
Sn<br />
50<br />
2 2.<br />
5<br />
Sesabamisad, gvaqvs:<br />
Sn<br />
50<br />
<br />
p40 Sn<br />
60<br />
p2 2 (2) ( 2) 0.9772 0.0228 0.9544.<br />
5<br />
<br />
<br />
<br />
magaliTi 3. magaliTi 2-is pirobebSi vipovoT albaToba imisa, rom<br />
gerbi mova 45-jer.<br />
k np<br />
45 50<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi x 1, amitom<br />
npq 5<br />
1 1 1<br />
p100(45) ( 1) (1) 0.2420 0.0484.<br />
5 5 5<br />
SemoviRoT ganawilebis funqciebisaTvis Semdegi aRniSvnebi:<br />
hipergeometriuli ganawilebis funqcia –<br />
k sk<br />
Ct<br />
Cn t<br />
H( x; t, s, n)<br />
;<br />
s<br />
kx<br />
Cn<br />
binomuri ganawilebis funqcia –<br />
k k n k<br />
Bi( x; p, n)<br />
C p q <br />
;<br />
kx<br />
puasonis ganawilebis funqcia –<br />
k<br />
<br />
( x; )<br />
e ;<br />
0kxk!<br />
standartuli normaluri ganawilebis funqcia –<br />
2<br />
x t<br />
1 <br />
()<br />
x e<br />
2<br />
dt<br />
2<br />
;<br />
<br />
xi kvadrat ganawilebis funqcia -- 2 ( xk ; ) ;<br />
stiudentis ganawilebis funqcia -- T( x; k ) ;<br />
fiSeris ganawilebis funqcia -- F( x; k1, k<br />
2)<br />
.<br />
aRsaniSnavia, rom zemoT moyvanili ganawilebebis funqciebs Soris<br />
adgili aqvs qvemoT moyvanil sqemaze gamosaxul zRvrul Tanafardobebs:<br />
n<br />
86
t/s p<br />
H(x;t,s,n)<br />
Bi(x;n,p)<br />
n , p0, np<br />
(x;)<br />
n, p=const<br />
Bi(x npq+np;n,p<br />
)<br />
(x)<br />
<br />
(x +;)<br />
T(x;k)<br />
k<br />
2 (x<br />
)<br />
k<br />
2 k +k;x<br />
2 (x; k)<br />
F(x; k 1 ,k)<br />
k 1 <br />
qvemoT moyvanil naxazze Sedarebulia normaluri da puasonis<br />
ganawilebebi 7-is SemTxvevaSi:<br />
magaliTi 4. studenti quCaSi Tavis leqtors SeiZleba Sexvdes albaTobiT<br />
0.002. ras udris albaToba imisa, rom 1200 SemTxveviT gamvlels<br />
Soris studenti Sexvdeba Tavis araumetes 3 leqtors?<br />
87
amoxsna. SemoviRoT xdomilebebi: A { studentiSexvda i leqtors}<br />
,<br />
i 0,1,2,3 . maSin CvenTvis saintereso xdomileba iqneba Ai<br />
. cxadia, rom<br />
i<br />
A 3 i<br />
0<br />
A<br />
i<br />
xdomilebebi wyvil-wyvilad uTavsebadia da Sesabamisad<br />
<br />
P ( A)<br />
P(<br />
).<br />
3 i0<br />
amasTanave, TiToeuli A i<br />
xdomilebis albaTobis gamosaTvlelad unda visargebloT<br />
muavr-laplasis lokaluri formuliT. gvaqvs:<br />
01200<br />
0.002<br />
P ( A0 ) P1200<br />
(0) (<br />
)/ 1200<br />
0.002 0.998<br />
0.0775 ;<br />
1200<br />
0.002 0.998<br />
112000.002<br />
P ( A1 ) P1200(1)<br />
(<br />
)/ 12000.0020.998<br />
0.1719;<br />
12000.0020.998<br />
2 12000.002<br />
P ( A2 ) P1200(2)<br />
(<br />
)/ 12000.0020.998<br />
0.2505;<br />
12000.0020.998<br />
31200<br />
0.002<br />
P ( A3 ) P1200<br />
(3) (<br />
)/ 1200<br />
0.002 0.998<br />
0.2389 .<br />
1200<br />
0.002 0.998<br />
amitom saZiebeli albaToba iqneba<br />
P ( A)<br />
0.0775<br />
0.1719<br />
0.2505<br />
0.2389<br />
0.7388.<br />
magaliTi 5. rogoria albaToba imisa, rom wesieri monetis 200-jer<br />
agdebisas gerbi mova aranakleb 95-jer da araumetes 105-jer?<br />
amoxsna. unda visargebloT muavr-laplasis integraluri formuliT,<br />
sadac n 200,<br />
a 95, b 105,<br />
p q 1/<br />
2. gvaqvs:<br />
105<br />
2000.5<br />
95<br />
2000.5<br />
P ( 95 S200<br />
105)<br />
(<br />
) (<br />
) (0.707)<br />
(<br />
0.707)<br />
<br />
2000.5<br />
0.5<br />
2000.5<br />
0.5<br />
2(0.707)<br />
1<br />
20.761<br />
0.52.<br />
magaliTi 6. qarxnis nawarmis 4% mdare xarisxisaa. ramdeni nawarmi<br />
unda SeirCes produqciis xarisxis Sesamowmeblad, rom albaTobiT 0.9 SegveZlos<br />
imis mtkiceba, rom qarxnis nawarmis SemTxveviT SerCeul partia-<br />
Si mdare xarisxis produqciis wilis gansxvaveba 4%-dan absoluturi sididiT<br />
ar aRemateba 1%-s?<br />
amoxsna. amocanis pirobis Tanaxmad , . iyos qarxnis<br />
nawarmis SemTxveviT SerCeul partiaSi mdare xarisxis produqciis<br />
wili. liapunovis Teoremis Tanaxmad SegviZlia vigulisxmoT, rom SemTxveviTi<br />
sididis ganawileba axlosaa normalurTan da amitom<br />
P {| 0.04|<br />
0.01} 2(0.01/<br />
)<br />
1<br />
0.9 .<br />
aqedan ( 0.01/ )<br />
0. 95da normaluri ganawilebis cxrilidan vpoulobT,<br />
rom 0.01/<br />
1.<br />
65.<br />
2<br />
meores mxriv, p (1 p)/<br />
n 0.040.96/<br />
n anu 0.040.96/<br />
n . Sesabamisad,<br />
SegviZlia davweroT gantoleba<br />
0.01/<br />
0.040.96/<br />
n 1.65,<br />
saidanac advilad vipoviT, rom .<br />
A i<br />
88
magaliTi 7. mowyobileba Sedgeba 10 damoukideblad momuSave elementisagan,<br />
romelTagan TiToeulis mwyobridan gamosvlis albaToba T<br />
droSi aris 0.05. SeafaseT albaToba imisa, rom T droSi mwyobridan gamosul<br />
elementTa raodenobisa da elementebis mwyobridan gamosvlaTa sa-<br />
Sualo ricxvs Soris gansxvavebis moduli aRmoCndeba: a). 2-ze naklebi; b).<br />
2-ze aranaklebi.<br />
amoxsna. a). aRvniSnoT S n<br />
simboloTi T droSi mwyobridan gamosul<br />
elementTa raodenoba. cxadia, rom am SemTxveviT sidides aqvs binomialuri<br />
ganawileba da amitom:<br />
ESn<br />
np 100.05 0.5 da DSn<br />
npq 10 0.05 0.95 0.475 .<br />
visargebloT CebiSevis utolobiT. gvaqvs:<br />
2<br />
P(| Sn ESn | ) 1 DS<br />
n<br />
/ ,<br />
P(| Sn<br />
0.5| 2) 10.475/ 4 0.88 .<br />
b). ramdenadac | Sn<br />
0.5| 2 da | Sn<br />
0.5| 2 sawinaaRmdego xdomilebebia,<br />
amitom SegviZlia davweroT, rom:<br />
P(| Sn<br />
0.5| 2) 10.88 0.12 .<br />
magaliTi 8. A xdomilebis moxdenis albaToba TiToeul eqsperimentSi<br />
aris 0.5. SevafasoT albaToba imisa, rom 100 damoukidebel eqsperimentSi<br />
A xdomilebis moxdenaTa S n<br />
ricxvi moTavsebulia 40-dan 60-mde.<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi:<br />
ESn<br />
np 100 0.5 50 da DSn<br />
npq 100 0.5 0.5 25 .<br />
gasagebia, rom xdomileba 40 S n<br />
60 eqvivalenturi xdomilebis:<br />
40 50 S n<br />
50 60 50 10 S n<br />
50 10 | Sn<br />
50| 10.<br />
Sesabamisad, CebiSevis utolobis Tanaxmad SegviZlia davweroT,<br />
rom:<br />
P(40 Sn<br />
60) P(| Sn50| 10) 125/100 0.75 .<br />
magaliTi 9. rogor davadginoT albaToba imisa, rom SemTxveviT SeCeuli<br />
adamiani agrovebs markebs? SeiZleba gamovkiTxoT garkveuli raodenoba<br />
SemTxveviT SerCeuli adamianebis. Tu n gamokiTxulSi S<br />
n<br />
filatelistia, maSin saZiebeli albaToba p Sn / n. ramdeni adamiani unda<br />
gamoikiTxos, rom cdomileba ar aRematebodes 0.005-s, Tu Cven gvinda, rom<br />
swori Sedegi miviRoT albaTobiT 0.95?<br />
amoxsna. amocanis pirobis Tanaxmad P(| S n<br />
/ n p | 0.005) 0. 95. amitom<br />
muavr-laplasis integraluri formula gvaZlevs:<br />
0.95<br />
P(|<br />
S / n p | 0.005) P(<br />
0.005<br />
( S np)/<br />
n 0.005)<br />
<br />
n<br />
n<br />
n<br />
n<br />
n<br />
P(<br />
0.005<br />
( Sn np)/<br />
npq 0.005 ) (0.005<br />
) (<br />
0.005<br />
).<br />
pq<br />
pq<br />
pq<br />
pq<br />
amitom, Tu visargeblebT TanafardobiT ( x)<br />
1(<br />
x)<br />
, miviRebT,<br />
rom<br />
n<br />
89
n<br />
n<br />
2(0.005<br />
) 1<br />
0.95, anu ( 0.005 ) 0. 975.<br />
pq<br />
pq<br />
saidanac standartuli normaluri ganawilebis funqciis cxrilis gamoyenebiT<br />
vRebulobT, rom<br />
n<br />
0.005<br />
1.96.<br />
pq<br />
Tuki axla gaviTvaliswinebT, rom pq 1/ 4 , advilad davaskvniT, rom<br />
n 40.<br />
magaliTi 10. mocemulia, rom P(| E | ) 0.8 da D 0.018 . ipoveT<br />
.<br />
2<br />
amoxsna. CebiSevis utolobis Tanaxmad P(| E | ) 1 D / . maSasadame,<br />
SegviZlia davweroT, rom<br />
2<br />
1 D/ 0.8 .<br />
SevitanoT am gantolebaSi dispersiis mniSvneloba da amovxsnaT .<br />
gvaqvs:<br />
2<br />
10.018/ 0.8 ,<br />
aqedan, cxadia, rom 0.3 .<br />
magaliTi 11. damoukidebel SemTxveviT sidideTa mimdevroba 1<br />
, 2<br />
,...<br />
mocemulia ganawilebis kanoniT:<br />
<br />
n<br />
2<br />
P<br />
n 0 n<br />
1/ 2n<br />
2<br />
1<br />
1/ n<br />
2<br />
1/ 2n<br />
akmayofilebs Tu ara es mimdevroba did ricxvTa kanons?<br />
amoxsna. SevamowmoT CebiSevis Teoremis pirobebi. gasagebia, rom Sem-<br />
TxveviTi sidideebi wyvil-wyvilad damoukidebelia. gamovTvaloT n<br />
-is<br />
maTematikuri lodini da dispersia. gvaqvs:<br />
2 2 2<br />
E n (1/2 n ) 0 (11/ n ) n<br />
(1/2 n ) 0 ;<br />
n<br />
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2<br />
n<br />
(1/2 ) 0 (1 1/ ) (1/2 ) (1/ )<br />
2 2 2<br />
D n<br />
E n<br />
( E n)<br />
.<br />
E n n n n n n n ;<br />
amrigad, maTematikuri lodinebi sasrulia da dispersiebi Tanabrad<br />
SemosazRrulia. amitom CebiSevis Teoremis Tanaxmad aRniSnuli mimdevroba<br />
akmayofilebs did ricxvTa kanons.<br />
amocanebi<br />
1. vigulisxmoT, rom qalaqSi kacebisa da qalebis raodenoba erTidaigivea.<br />
risi tolia albaToba imisa, rom 100 SemTxveviTi gamvlelidan 32 qali<br />
iqneba?<br />
2. cnobilia, rom detali wundebulia albaTobiT 0.6. ramden wundebul<br />
detals unda velodoT 1000 detalidan albaTobiT 0.9?<br />
90
3. cnobilia, rom mkurnalobis axali meTodiT avadmyofis gamojanmrTelebis<br />
albaTobaa 0.8. ramden gamojanmrTelebuls unda velodoT 100 pacientidan<br />
albaTobiT 0.75?<br />
4. kalaTburTeli burTs kalaTSi agdebs albaTobiT 0.8. rogoria albaToba<br />
imisa, rom igi 20 srolidan ocives Caagdebs?<br />
5. rogoria albaToba imisa, rom wesieri monetis 10-jer agdebisas arcer-<br />
Txel mova gerbi?<br />
6. nika da luka agorebenn or-or wesier saTamaSo kamatels. nika igebs partias,<br />
Tu 20 gagorebidan 2-jer mova 11-is toli jamuri qula. luka igebs<br />
partias, Tu 10 gagorebidan 2-jer mova 9-is toli jamuri qula. romlis<br />
mogebaa ufro albaTuri?<br />
7. ras udris albaToba imisa, rom wesieri monetis 40-jer agdebisas 25-<br />
jer mova gerbi?<br />
8. teleatelies monacemebiT, sagarantio periodSi saSualod kineskopebis<br />
12% gamodis mwyobridan. rogoria albaToba imisa, rom 46 SemTxveviT Ser-<br />
Ceuli kineskopidan 36 imuSavebs sagarantio periodis manZilze?<br />
9. biWis dabadebis albaTobaa 0.515. risi tolia albaToba imisa, rom 80<br />
axalSobils Soris 42 iqneba biWi?<br />
10. rogoria albaToba imisa, rom 30 gasrolisas samizne daziandeba 8-<br />
jer, Tu cnobilia, rom erTi gasrolisas samiznis dazianebis albaTobaa<br />
0.3.<br />
11. eqsperimentis Catarebisas A xdomilebis moxdenis albaTobaa 0.5. ramdenjer<br />
unda velodoT A xdomilebis moxdenas 100 eqsperimentSi albaTobiT<br />
0.048?<br />
12. 10 burTi SemTxveviT nawildeba 9 yuTSi. rogoria albaToba imisa, rom<br />
I yuTSi aris aranakleb 1100 burTi da araumetes 1200 burTi?<br />
13. rogoria albaToba imisa, rom wesieri saTamaSo kamaTlis 12000-jer gagorebisas<br />
eqvsiani mova aranakleb 1900-jer da araumetes 2100-jer?<br />
14. ipoveT iseTi ricxvi b , rom wesieri monetis 1000-jer agdebisas mosul<br />
gerbTa raodenobam S 1000 daakmayofilos piroba 470 S 1000<br />
b albaTobiT<br />
0.727.<br />
15. I satelefono sadguri emsaxureba 2000 abonents da aerTebs maT II sadgurTan.<br />
I sadguridan II sadguramde 2000 satelefono xazis gayvana araracionaluria.<br />
ramdeni satelefono xazi unda gaviyvanoT I sadguridan II<br />
sadguramde, rom I sadguris 100 abonentidan mxolod erTs, romelic Sem-<br />
TxveviT irCevs laparakis dros II sadguris abonentTan, yvela xazi daxvdes<br />
dakavebuli? albaToba imisa, rom SemTxveviTi darekvisas xazi dakavebulia<br />
aris 1/30.<br />
16. 10 Tofidan 4 Semowmebulia mizanSi srolaSi. Semowmebuli Tofidan<br />
mizanSi moxvedris albaTobaa 0.9, xolo Seumowmebeli Tofidan ki _ 0.3.<br />
SemTxveviT SerCeuli Tofidan moaxdines 200 gasrola. rogoria albaToba<br />
imisa, rom mizanSi moxvedraTa raodenoba S 200 daakmayofilebs pirobas?<br />
17. ipoveT iseTi ricxvi a, rom albaTobiT 0.9 SeiZlebodes imis mtkiceba,<br />
rom 900 axalSobils Soris a-ze meti biWia, Tu cnobilia, rom biWis dabadebis<br />
albaTobaa 0.515.<br />
91
18. detalebis 80% I xarisxisaa. ramdeni detali unda aviRoT, rom albaTobiT<br />
0.996 SegveZlos mtkiceba: albaToba p xdomilebisa _ SemTxveviT SerCeuli<br />
detali I xarisxisaa akmayifilebdes pirobas 0.75<br />
p 0. 85?<br />
19. 1000 yuTidan TiToeulSi 5000 TeTri da 5000 Savi burTia. TiToeuli<br />
yuTidan SemTxveviT iReben 3 burTs. rogoria albaToba imisa, rom raodenoba<br />
yuTebisa, saidanac amoRebulia 3 erTnairi feris burTi, aris aranakleb<br />
200 da araumetes 310 yuTi?<br />
20. “simensis” mier gamoSvebuli naTurebis 70% umaRlesi xarisxisaa. rogoria<br />
albaToba imisa, rom “simensis” 1000 naTuridan umaRlesi xarisxis<br />
iqneba aranakleb 682 da araumetes 760 naTura?<br />
21. biWis dabadebis albaTobaa 0.515. rogoria albaToba imisa, rom 1000 axalSobilidan<br />
biWi iqneba aranakleb 480 da araumetes 540?<br />
22. albaToba imisa, rom muxis nergi gaixarebs aris 0.8. rogoria albaToba<br />
imisa, rom muxis 400 nergidan gaixarebs aranakleb 250?<br />
23. ramdeni marcvali unada daiTesos amosvlis albaTobiT 0.99, rom amosvlis<br />
sixSire (amosulebis raodenoba gayofili daTesilebis raodenobaze)<br />
gansxvavdebodes 0.95-sagan 0.01-ze naklebiT?<br />
24. albaToba imisa, rom adamiani daiRupeba 21 wlis asakSi aris 0.006.<br />
dazRveulia 20 wlis 1000 adamiani. TiToeulis wliuri Sesatania 15 lari.<br />
dazRveuli adamianis daRupvis SemTxvevaSi ojaxi miiRebs 1200 lars. rogoria<br />
albaToba imisa, rom wlis bolosaTvis kompaniis gasacemi Tanxa gadaaWarbebs<br />
sawevro Semonatanebs?<br />
25. SeafaseT albaToba imisa, rom SemTxveviTi sidide gadaixreba Tavisi<br />
maTematikuri lodinidan aranakleb vidre; a). gaormagebuli standartuli<br />
gadaxra; b). gasammagebuli standartuli gadaxra.<br />
26. xdomilebis moxdenis albaToba TiToeul cdaSi aris 0.25. SeafaseT<br />
albaToba imisa, rom 800 damoukidebel cdaSi am xdomilebis moxdenaTa<br />
ricxvi aRmoCndeba 150-dan 250-mde sazRvrebSi.<br />
27. mocemulia diskretuli SemTxveviTi sididis ganawilebis kanoni:<br />
0.1 0.4 0.6<br />
P 0.2 0.3 0.5<br />
SeafaseT | E| 0.4 xdomilebis albaToba.<br />
28. damoukidebel SemTxveviT sidideTa mimdevroba 1<br />
, 2<br />
,... mocemulia ganawilebis<br />
kanoniT:<br />
a a<br />
n<br />
P n/(2n 1) ( n1)/(2 n<br />
1)<br />
akmayofilebs Tu ara es mimdevroba did ricxvTa kanons?<br />
29. damoukidebel SemTxveviT sidideTa mimdevroba 1<br />
, 2<br />
,... mocemulia ganawilebis<br />
kanoniT:<br />
n 1 n<br />
n<br />
P n/(2n 1) ( n1)/(2 n<br />
1)<br />
92
akmayofilebs Tu ara es mimdevroba CebiSevis Teoremis pirobebs?<br />
30. damoukidebel SemTxveviT sidideTa mimdevroba 1<br />
, 2<br />
,... mocemulia ganawilebis<br />
kanoniT:<br />
<br />
n 3 0 3<br />
P 1/3 1/3 1/3<br />
akmayofilebs Tu ara es mimdevroba did ricxvTa kanons?<br />
31. cnobilia, rom wonebis SemTxveviTi cdomilebis saSualo mniSvnelobaa<br />
0.03, xolo dispersia _ 0.0016. a) rogoria albaToba imisa, rom morigi awonvis<br />
dros sasworis Cvenebis cdomilebis absoluturi sidide ar aRemateba<br />
0.04-s? b) ipoveT 95%-iani saimedoobis intervali wonebis cdomilebisaTvis.<br />
32. qarxnis nawarmis 15% mdare xarisxisaa. rogoria albaToba imisa, rom<br />
am qarxnis 1000 nawarmSi mdare xarisxis mqone nawarmis raodenoba Seadgens<br />
-s?<br />
33. gamokvlevebma aCvena, rom moswavleTa 20%-ma ar icis sagzao moZraobis<br />
wesebi. SemTxveviT SearCies 1600 moswavle. ramdenma moswavlem icis sagzao<br />
moZraobis wesebi 95%-iani garaantiiT.<br />
34. Zabvis gasazomad iyeneben specialur mowyobilobas. gansazRvreT am<br />
mowyobilobis Secdomis saSualokvadratuli gadaxra, Tu mas ar gaaCnia<br />
sistematuri Secdomebi, ganawilebulia normalurad da albaTobiT 0.8 ar<br />
gadis sazRvrebidan .<br />
35. Tu burTula ar gadis naxvretSi, romlis diametria , magram gadis<br />
naxvretSi, romlis diametria ( ), maSin misi zoma iTvleba misaRebad.<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi burTula uvargisia. cnobilia, rom burTulis<br />
diametri warmoadgens SemTxveviT sidides saSualoTi<br />
da<br />
dispersiiT. ipioveT albaToba imisa, rom burTula iqneba uvargisi.<br />
36. qarxnis nawarmis 5% mdare xarisxisaa. ramdeni nawarmi unda SeirCes<br />
produqciis xarisxis Sesamowmeblad, rom albaTobiT 0.95 SegveZlos imis<br />
mtkiceba, rom qarxnis nawarmis SemTxveviT SerCeul partiaSi mdare xarisxis<br />
produqciis wili Seadgens -s?<br />
37. vaCvenoT, rom damoukidebel SemTxveviT sidideTa mimdevroba { <br />
n}<br />
n1<br />
akmayofilebs<br />
centralur zRvariT Teoremas, Tu: a) P{<br />
1}<br />
(1 2 )/ 2<br />
n<br />
n<br />
,<br />
n n1<br />
P{<br />
<br />
n<br />
2<br />
} 1/ 2 , 1,2 ,...<br />
n , b) P{ n <br />
n<br />
} 1/<br />
2 .<br />
pasuxebi:<br />
1. 0.00012. 2. 600. 3. 80. 4. 0.0132. 5. 0.0017. 6. TiTqmis erTidaigivea. 7. 0.036.<br />
8. 0.972. 9. 0.009. 10. 0.147. 11. 55. 12. 0.26. 13. 0.985. 14. 511. 15. 86. 16. 0.96. 17. 583.<br />
18. 576. 19. 0.131. 20. 0.9991. 21. 0.929. 22. 1. 23. 31618. 24. 0.00217. 25. 1/ 4 ; 1/9.<br />
26. 0.94 . 27. 0.909 . 28. ki. 29. ara. 30. ki. 31. 0.5586; [-0.0484, 0.1084]. 32. 0.9239.<br />
33. [1248, 1312]. 34. 1.0156. 35. 0.0456. 36. 456.<br />
93<br />
n
s t a t i s t i k a<br />
Tavi I<br />
wertilovani da intervaluri Sefasebebi. ndobis<br />
intervali saSualosaTvis<br />
Sefasebis amocana: n moculobis X ( X1,..., X n<br />
) SerCevis safuZvelze<br />
gavakeToT daskvnebi generaluri erTobliobis ucnobi parametris Sesaxeb.<br />
SerCevis nebismier Tn ( X) Tn ( X1,..., Xn)<br />
funqcias statistika (Sefaseba)<br />
ewodeba. wertilovani Sefasebis amocanaa moiZebnos iseTi statistika<br />
Tn( X1,..., X<br />
n)<br />
, romlis SerCeviTi mniSvneloba Tn( x1,..., x<br />
n)<br />
, garkveuli azriT,<br />
SeiZleba CaiTvalos ucnobi parametris WeSmariti (realuri) mniSvnelobis<br />
miaxloebad (Sefasebad) da gamoyenebuli iqnas mis nacvlad. aseT<br />
statistikas (Sefasebas) wertilovani statistika (Sefaseba) ewodeba.<br />
Tn ( X) Tn ( X1,..., Xn)<br />
Sefasebas ewodeba Caunacvlebeli (anu gadauadgilebadi),<br />
Tu E<br />
T( X)<br />
.<br />
T ( X) T ( X ,..., X ) Sefasebas ewodeba Zalmosili (anu Zaldebuli),<br />
n n 1 n<br />
P <br />
Tu Tn<br />
( T n<br />
albaTobiT krebadia -sken), roca n.<br />
Caunacvlebel Sefasebas ewodeba optimaluri (anu efeqturi), Tu<br />
mas sxva Caunacvlebel Sefasebebs Sori gaaCnia umciresi dispersia.<br />
Tu n moculobis SerCeva warmodgenilia variaciuli mwkrivis saxiT,<br />
maSin SerCeviTi saSualo ewodeba sidides:<br />
x1n 1<br />
x2n2 ...<br />
xknk n1 n2<br />
nk<br />
x x1 x2<br />
...<br />
.<br />
n n n n<br />
Tu SerCevidan miRebuli mniSvnelobebi ara dajgufebuli, maSin SerCeviTi<br />
saSualo<br />
1<br />
n<br />
x x i .<br />
n i1<br />
SerCeviTi saSualo warmoadgens ucnobi maTematikuri lodinis Caunacvlebel<br />
da Zalmosil Sefasebas.<br />
SerCeviTi dispersia ewodeba sidides:<br />
k<br />
n<br />
2<br />
2 ni<br />
1<br />
2<br />
s xi<br />
x xi<br />
x<br />
.<br />
i1 n n i1<br />
Sesworebuli SerCeviTi dispersia ewodeba sidides:<br />
n<br />
' n<br />
2 2 1<br />
s s x <br />
2<br />
i<br />
x .<br />
n1 n1<br />
i1<br />
Sesworebuli SerCeviTi dispersia warmoadgens ucnobi dispersiis<br />
Caunacvlebel da Zalmosil Sefasebas.<br />
SerCeviTi standartuli gadaxra (Sesabamisad, Sesworebuli SerCevi-<br />
Ti standartuli gadaxra) ewodeba ariTmetikul kvadratul fesvs SerCev-<br />
94
iTi dispersiidan<br />
(Sesabamisad, Sesworebuli SerCeviTi dispersiidan<br />
'<br />
s<br />
2<br />
'<br />
s )<br />
s<br />
s<br />
2<br />
SerCeviTi asimetriis SerCeviTi eqscesis<br />
koeficienti<br />
koeficienti<br />
n<br />
n<br />
1<br />
3<br />
1<br />
4<br />
( xi<br />
x)<br />
( xi<br />
x)<br />
n i1<br />
n i1<br />
aSer<br />
<br />
e<br />
n<br />
Ser <br />
3<br />
n<br />
1<br />
2 3<br />
1<br />
2 4<br />
( ( xi<br />
x) )<br />
( ( xi<br />
x) )<br />
n i1<br />
n i1<br />
SerCeviTi korelaciis koeficienti ewodeba sidides:<br />
xy x y<br />
1<br />
n<br />
rxy<br />
, sadac xy x ss<br />
i y i ;<br />
x y<br />
n i1<br />
2 1 n<br />
x x i<br />
n i 1<br />
s s x x<br />
2<br />
; 2<br />
2 1<br />
s n<br />
y<br />
sy yi<br />
y<br />
95<br />
.<br />
n i 1<br />
SerCeviTi parametrebis ganawileba normaluri populaciisaTvis.<br />
davuSvaT, rom X1, X2,..., X<br />
n<br />
warmoadgens SerCevas normaluri generaluri<br />
erTobliobidan,<br />
Xi<br />
2<br />
N( a, ) ( i 1,2,...,<br />
n), maSin: X da S 2 2<br />
'<br />
( S ) damou-<br />
2<br />
kidebeli SemTxveviTi sidideebia; X N( a, / n)<br />
;<br />
n<br />
'2<br />
2 2 2 ( n1)<br />
S 2<br />
( i<br />
a) / <br />
( n)<br />
; <br />
( n 1) ;<br />
2<br />
i1<br />
<br />
X a<br />
X a X a<br />
Z N(0,1)<br />
; T t( n1)<br />
.<br />
'<br />
/ n<br />
S / n1 S / n<br />
maqsimaluri dasajerobis meTodi: vTqvaT, px (<br />
i, ) aris albaToba imisa,<br />
rom eqsperimentis Sedegad diskretuli SemTxveviTi sidide miiRebs<br />
х i mniSvnelobas. maqsimaluri dasajerobis funqcia ewodeba argumentis<br />
funqcias: L (х 1 , х 2 , …, х п ; ) = p(x 1 , )p(x 2 , )…p(x n , ) ( ln L funqcias maqsimaluri<br />
dasajerobis logariTmuli funqcia ewodeba). maqsimaluri dasajerobis<br />
Sefasebas uwodeben -s im mniSvnelobas, sadac maqsimaluri dasajerobis<br />
funqcia (an rac igivea ln L) aRwevs Tavis maqsimums. mis mosaZebnad sa-<br />
Wiroa: 1). vipovoT warmoebuli ln L/<br />
; 2). gavutoloT warmoebuli nuls<br />
(miviRebT e. w. maqsimaluri dasajerobis logariTmul gantolebas) da vipovoT<br />
kritikuli wertilebi; 3). vipovoT meore warmoebuli 2 ln L/<br />
<br />
2 ; Tu<br />
is uaryofiTia kritikul wertilSi, maSin es wertili – maqsimumis<br />
wertilia.<br />
uwyveti SemTxveviTi sididis SemTxvevaSi, romlis f(x, ) ganawilebis<br />
simkvrivis saxe cnobilia, magram igi Seicavs ucnob parametrs, maqsimaluri<br />
dasajerobis funqcias aqvs Semdegi saxe:<br />
L( x , x ,..., x ; ) f ( x , ) f ( x , ) f ( x , )<br />
.<br />
1 2 n<br />
1 2<br />
n
ucnobi parametris maqsimaluri dasajerobis Sefasebis sapovnelad<br />
unda CavataroT igive procedurebi, rac diskretul SemTxvevaSi.<br />
momentTa meTodi: momentTa meTodi dafuZnebulia im garemoebaze,<br />
rom sawyisi da centraluri empiriuli momentebi warmoadgenen Sesabamisi<br />
sawyisi da centraluri Teoriuli momentebis Zalmosil Sefasebebs. amitom<br />
ama Tu im Sefasebis misaRebad Teoriuli momentebi unda gavutoloT<br />
imave rigis Sesabamis empiriul momentebs da amovxsnaT miRebuli gantoleba<br />
an gantolebaTa sistema.<br />
ucnobi parametris (an 1 ) saimedoobis mqone anu 100 % -iani<br />
(an 100(1 )%<br />
-iani) ndobis intervali ewodeba intervals ( TT 1<br />
, 2<br />
) , romlisTvisac:P<br />
P{ T1 T2}<br />
(an 1 ), sadac T 1<br />
da T 2<br />
parametris garkveuli<br />
wertilovani Sefasebebia, (0,1) ( (0,1) ); -s mniSvnelovnebis done ewodeba;<br />
ndobis intervalis sigrZis naxevars Sefasebis sizuste ewodeba.<br />
mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali normaluri populaciis<br />
maTematikuri lodinisaTvis cnobili dispersiis SemTxvevaSi<br />
2<br />
aris:<br />
z/2 z/2<br />
<br />
X<br />
, X <br />
<br />
n n ,<br />
sadac z /2<br />
standartuli normaluri ganawilebis zeda /2-kritikuli wertilia.<br />
aq Sefasebis sizustea l <br />
.<br />
z<br />
/2<br />
n<br />
Sefasebis winaswar dafiqsirebuli l sizustis uzrunvelsayofad<br />
saWiro SerCevis minimaluri moculobaa:<br />
* 2<br />
n [( z<br />
/2) ] 1.<br />
l<br />
mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervals normaluri populaciis<br />
maTematikuri lodinisaTvis ucnobi dispersiis SemTxvevaSi aqvs<br />
Semdegi saxe:<br />
'<br />
'<br />
S<br />
S<br />
( X tn<br />
1, /2 , X tn<br />
1, /2<br />
),<br />
n<br />
n<br />
sadac tn 1, /2<br />
aris Tavisuflebis n 1 xarisxis mqone stiudentis ganawilebis<br />
zeda /2-kritikuli wertili.<br />
mniSvnelovnebis donis mqone asimptoturi ndobis intervali (aranormaluri)<br />
populaciis saSualosaTvis SerCevis didi moculobis SemTxvevaSi<br />
( n 30), roca dispersia cnobilia aris:<br />
<br />
<br />
( X n z/2 , X n z/2<br />
) ,<br />
n<br />
n<br />
xolo ucnobi dispersiis SemTxvevaSi ki:<br />
96
'<br />
'<br />
S<br />
S<br />
( X n z/2 , X n z/2<br />
) .<br />
n<br />
n<br />
mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali (aranormaluri)<br />
populaciis saSualosaTvis, roca ucnobia da n 30:<br />
'<br />
'<br />
S<br />
S<br />
( X tn<br />
1, /2 , X tn<br />
1, /2<br />
).<br />
n<br />
n<br />
rodis gamoiyeneba Z an T ganawileba<br />
cnobiliaTuara ?<br />
diax gamoiyene SerCevis<br />
ara<br />
aris Tu ara n 30?<br />
ara<br />
gamoiyene t<br />
formulaSi<br />
n1, /2<br />
**<br />
'<br />
da s<br />
<br />
diax<br />
<br />
z /2<br />
*<br />
moculobis miuxedavad<br />
gamoiyene z<br />
/2<br />
'<br />
Secvale s -iT<br />
daformulaSi <br />
* sidide unda iyos normalurad ganawilebuli roca n 30.<br />
** sidide unda iyos miaxloebiT normaluri.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. universitetis reqtors surs Seafasos wels Caricxuli<br />
studentebis saSualo asaki. warsuli gamokvlevebidan cnobilia, rom<br />
standartuli gadaxra aris 2 weli. aRebulia 50 studentisagan Semdgari<br />
SerCeva da misTvis gamoTvlili saSualo tolia 23.2 wlis. ipoveT 95%-<br />
iani ndobis intervali populaciis saSualosaTvis. igulisxmeba, rom asaki<br />
daaxloebiT normaluradaa ganawilebuli.<br />
amoxsna. 95%-iani ndobis intervali niSnavs, rom ndobis intervalis<br />
saimedooba 1<br />
95%<br />
100%<br />
0.95 , anu 0.05 . amitom normaluri ganawilebis<br />
cxrilidan vpoulobT z /2<br />
z0.025 1.96 . Sesabamisad, saZiebeli ndobis<br />
intervali iqneba:<br />
2 2<br />
(23.2 1.96 , 23.2 1.96 ) , (22.6,23.8) ,<br />
50 50<br />
anu 23.2 0.6 . amrigad, 50 studentis asakidan gamomdinare, 95%-iani saimedoobiT,<br />
universitetis reqtors SeuZlia Tqvas, rom studentebis saSualo<br />
asaki moTavsebulia 22.6 welsa da 23.8 wels Soris.<br />
97
magaliTi 2. cnobilia, rom garkveuli medikamentis gamoyenebis Sedegad<br />
pulsis ricxvi matulobs. cnobilia, rom pulsis ricxvis standartuli<br />
gadaxra aris 5 dartyma wuTSi. SerCeul iqna am medikamentis 30 momxmarebeli<br />
da maTTvis pulsis ricxvis saSualo aRmoCnda 104 dartyma wuT-<br />
Si. vipovoT 99%-iani ndobis intervali pulsis ricxvis WeSmariti saSualosaTvis.<br />
igulisxmeba, rom Sesabamisi ganawileba daaxloebiT normaluria.<br />
amoxsna. aq 1<br />
0.99 , anu 0.01 . amitom z /2<br />
z0.005 2.58 . Sesabamisad,<br />
ndobis intervali iqneba:<br />
5 5<br />
104 2.58 a 104 2.58<br />
, anu 102 a<br />
106 .<br />
30 30<br />
maSasadame, 30 momxmareblisagan Sedgenili SerCevis safuZvelze,<br />
99%-iani saimedoobiT, Cven SegviZlia davaskvnaT, rom am medikamentis yvela<br />
momxmareblis pulsis ricxvis saSualo moTavsebulia (cvalebadobs)<br />
102-sa da 106-s Soris.<br />
magaliTi 3. kolejis prezidentma daavala statistikis maswavlebels<br />
Seafasos kolejis studentebis saSualo asaki. ra moculobis SerCevaa<br />
aucilebeli? statistikis maswavlebeli Tvlis, rom saimedooba unda<br />
iyos 99%, raTa Sefaseba iyos swori erTi wlis sizustiT. wina gamokvlevebidan<br />
cnobilia, rom asakTa standartuli gadaxra aris 3 weli. igulisxmeba,<br />
rom asaki daaxloebiT normalurdaa ganawilebuli<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi l 1; 3; 10.99 0.01 . amitom<br />
z /2<br />
z0.005 2.58 . Sesabamisad, SerCevis minimaluri moculoba iqneba:<br />
* 2.58 2<br />
n [( 3) ] 1 [59.9] 1 60.<br />
1<br />
amrigad, imisaTvis, rom maswavlebelma Seafasos studentTa asakis<br />
saSualos WeSmariti mniSvneloba erTi wlis sizustiT 99%-iani saimedoobiT,<br />
mas sWirdeba sul cota 60 studentisagan Semdgari SerCeva.<br />
magaliTi 4. SemTxveviT SearCies 10 avtomobili da gazomes marjvena<br />
wina saburavis proteqtoris siRrme. saSualo aRmoCnda 0.32 diumi (1 diumi<br />
aris 2.54 sm.), xolo Sesworebuli standartuli gadaxra -- 0.08 diumi.<br />
ipoveT 95%-iani saimedoobis ndobis intervali proteqtoris siRrmis saSualosaTvis.<br />
igulisxmeT, rom sidide miaxloebiT normaluradaa ganawilebuli.<br />
'<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi n 10, X 0.32, s 0.08 . vinaidan populaciiis<br />
is standartuli gadaxra ucnobia, is unda SevcvaloT SerCevis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxriT s 0.08 . Tavisuflebis xarisxia<br />
'<br />
n110 1 9 . 10.95 0.05 , / 2 0.05/ 2 0.025 . Sesabamisad t ganawilebis<br />
zeda kritikuli wertilebis cxrilSi me-9 striqonisa da 0.025-is Sesabamisi<br />
svetis gadakveTaze vpoulobT tn 1, /2<br />
-is mniSvnelobas:<br />
tn 1, /2<br />
t9,0.025 2.262 . amitom saZiebeli ndobis intervali iqneba:<br />
0.08 0.08<br />
(0.32 2.262 ,0.32 2.262 ), anu (0.26,0.38) .<br />
10 10<br />
98
amrigad, 10 moculobis mqone SerCevis safuZvelze SeiZleba davaskvnaT,<br />
rom avtomobilebis wina marjvena saburavebis proteqtorebis siRrmis<br />
populaciis saSualo 95%-iani saimedobiT moTavsebulia 0.26 diumsa da<br />
0.38 diums Soris. (1 diumi = 2.54 sm)<br />
magaliTi 5. mocemulia generaluri erToblioba garkveuli maxasia-<br />
TebliT, romelic ganawilebulia normalurad 6.25-is toli dispersiiT.<br />
Catarebulia n 27 moculobis SerCeva da miRebulia maxasiaTeblis saSualo<br />
SerCeviTi mniSvneloba x 12 . vipovoT ndobis intervali, romelic<br />
faravs generaluri erTobliobis gamosakvlevi maxasiaTeblis ucnob maTematikur<br />
lodins saimedoobiT 0.99 .<br />
amoxsna. gvaqvs: 6.25 2.5; n 27 ; x 12 ; 10.99 0.01 ;<br />
z /2<br />
z0.005 2.57 . aqedan vRebulobT saZebn ndobis intervals: (10.76, 13.24).<br />
magaliTi 6. 20 eleqtronaTuris sakontrolo Semowmebisas maTi muSaobis<br />
saSualo xangrZlivoba aRmoCnda 2000 saaTis toli, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra ki 11 saaTis toli. cnobilia, rom naTuris<br />
muSaobis xangrZlivoba warmoadgens normaluri kanoniT ganawilebul SemTxveviT<br />
sidides. ganvsazRvroT am SemTxveviTi sididis maTematikuri<br />
lodinis ndobis intervali saimedoobiT 0.95.<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi 10.95 0.05 . stiudentis ganawilebis<br />
cxrilidan (Tavisuflebis 19-is toli xarisxiT) vpoulobT, rom<br />
tn 1, /2<br />
t19,0.025 2.093 . amitom saZiebeli ndobis intervali iqneba (1994.8,<br />
2005.2).<br />
amocanebi ( cnobilia an n 30)<br />
1. ipoveT z /2<br />
(standartuli normaluri ganawilebis /2-zeda<br />
kritikuli wertili): a). 99%-iani; b). 98%-iani; g). 95%-iani; d). 90%-iani da<br />
e). 94%-iani ndobis intervalebisaTvis.<br />
2. gamoTvaleT SerCeviTi saSualo, Sesworebuli standartuli gadaxra,<br />
aageT 95%-iani ndobis intervali populaciis saSualosaTvis da ipoveT<br />
Sefasebis sizuste. populaciis standartuli gadaxraa 11. isargebleT<br />
Semdegi SerCeviT:<br />
43 52 18 20 25 45 43 21 42 32<br />
24 32 19 25 26 44 42 41 41 53<br />
22 25 23 21 27 33 36 47 19 20<br />
3. qvemoT moyvanili SerCevis monacemebis mixedviT gamoTvaleT SerCeviTi<br />
saSualo, Sesworebuli standartuli gadaxra da aageT 95%-iani<br />
ndobis intervali populaciis saSualosaTvis:<br />
47.596 68.751 5.838 69.831 28.843 53.107 31.391 48.829 50.706 32.785<br />
62.892 55.105 63.974 56.674 38.362 51.549 31.938 31.851 56.088 48.321<br />
34.906 38.359 72.086 34.009 50.850 43.801 46.127 49.926 54.960 49.671<br />
4. 35 mexuTe klaselis kiTxvis qulebis saSualo aris 82, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra 15. a). ipoveT 95%-iani ndobis intervali<br />
mexuTe klaselebis kiTxvis qulebis saSualosaTvis; b). ipoveT 99%-iani<br />
99
ndobis intervali mexuTe klaselebis kiTxvis qulebis saSualosaTvis; g).<br />
romeli intervalia ufro ganieri? axseniT ratom.<br />
5. gamoTvaleT SerCeviTi saSualo, Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
da aageT 90%-iani ndobis intervali evropeli moqalaqis wliuri Semosavlis<br />
saSualosaTvis, Tu qvemoT moyvanilia SemTxveviT SerCeuli 50<br />
evropeli moqalaqis Semosavlebi gazomili aTasobiT evroebSi:<br />
84 14 31 72 26 49 252 104 31 8<br />
3 18 72 23 55 133 16 29 225 138<br />
85 24 391 72 158 4340 346 19 5 846<br />
461 254 125 61 123 60 29 10 366 47<br />
28 254 6 77 21 97 6 17 8 82<br />
6. 40 pedagogze dakvirvebam aCvena, rom isini saSualod 12.6 wuTs andomeben<br />
erTi naweris gasworebas. a). aageT 90%-iani ndobis intervali gasworebis<br />
drois saSualosaTvis, Tu cnobilia, rom standartuli gadaxra<br />
tolia 2.5 wuTis; b). ramdenad mosalodnelia, rom romelime pedagogma<br />
Tqvas, rom is saSualod 30 wuTs andomebs naweris gasworebas?<br />
7. SemTxveviT SerCeuli 40 Tavdamsxmelis saSualo qula aris 186,<br />
xolo TavdamsxmelTa populaciis standartuli gadaxraa 6. a). aageT 95%-<br />
iani ndobis intervali TavdamsxmelTa populaciis saSualo qulisaTvis;<br />
b). aageT 95%-iani ndobis intervali TavdamsxmelTa populaciis saSualo<br />
qulisaTvis im SemTxvevaSi, roca 40 Tavdamsxmelis nacvlad ganixileba<br />
100 Tamdamsxmelisagan Sedgenili SerCeva imave saSualo quliT; g). romeli<br />
intervalia ufro patara (zusti) da ratom?<br />
8. SemTxveviT SerCeul 49 bavSvze dakvirvebam (romelTa asaki meryeobda<br />
8-dan 12 wlamde) aCvena, rom isini savaWro centrSi saSualod xarjaven<br />
18.5 lars, xolo Sesworebuli standartuli gadaxraa 1.56 lari. aageT<br />
90%-iani ndobis intervali 8-dan 12 wlamde asakis bavSvebis mier sava-<br />
Wro centrSi daxarjuli Tanxis saSualosaTvis.<br />
9. gamokvlevebma aCvena, rom aSS-s moqalaqes saSualod Wirdeba 5.9<br />
Tve axali samuSaos mosaZebnad. aageT 95%-iani ndobis intervali samuSaos<br />
moZebnis saSualosaTvis, Tu gamokiTxuli 36 samuSaos mZebnelisaTvis<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra aRmoCnda 0.8 Tve.<br />
10. qvemoT moyvanilia aSS-s SemTxveviT SerCeul 40 kompaniaSi droebiTi<br />
samuSao adgilebis raodenoba:<br />
7685 3100 725 850 11778 7300 3472 540 11370 5400<br />
1570 160 9953 3114 2600 2821 6200 3483 8954 8<br />
1000 1650 1200 390 1999 400 3473 600 1270 873<br />
400 713 11960 1195 2290 175 887 1703 4236 1400<br />
gamoTvaleT SerCeviTi saSualo, Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
da aageT 90%-iani ndobis intervali droebiTi samuSao adgilebis<br />
saSualosaTvis.<br />
11. 48 SemTxveviT SerCeuli dRis monacemebis mixedviT did hospitalSi<br />
dRis ganmavlobaSi Semosuli pacientebis saSualod 38% saWiroebs<br />
gadaudebel saswrafo daxmarebas. populaciis standartuli gadaxraa 4.<br />
a). aageT 99%-iani ndobis intervali im pacientebis raodenobis saSualos-<br />
100
aTvis, vinc saWiroebs gadaudebel saswrafo daxmarebas; b). aageT 99%-iani<br />
ndobis intervali im pacientebis raodenobis saSualosaTvis, vinc saWiroebs<br />
gadaudebel saswrafo daxmarebas, Tu populaciis standartuli gadaxraa<br />
8 nacvlad 4-sa; g). ratomaa meore SemTxvevaSi ndobis intervali<br />
ufro ganieri?<br />
12. centraluri respublikuri saavadmyofos 84 sxvadasxva adgilas<br />
gazomili xmauris donis saSualo iyo 61.2 decibali, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra 7.9 decibali. aageT 95%-iani ndobis intervali saavadmyofoSi<br />
xmauris donis realuri saSualosaTvis.<br />
13. mkvlevars surs Seafasos dedaqalaqiis policiis oficris saSualo<br />
xelfasi. misi mizania, rom Sefasebis saimedooba iyos 95%. cnobilia,<br />
rom policiis oficris xelfasis standartuli gadaxraa 1050 lari.<br />
ra moculobis SerCeva dasWirdeba mkvlevars imisaTvis, rom Sefasebis sizuste<br />
iyos 200 lari?<br />
14. fakultetis dekanats surs Seafasos mowveuli pedagogebis saSualo<br />
kvireuli datvirTva. wina gamokvlevis mixedviT standartuli gadaxra<br />
iyo 2.6 sT. ramdenad didi moculobis SerCevis aReba iqneba saWiro,<br />
Tu dekanats surs 99%-iani saimedoobiT WeSmarit saSualosa da SerCevis<br />
saSualos Soris gansxvaveba ar aRematebodes 1 saaTs.<br />
15. centraluri samxedro hospitalis 117 sxvadasxva oTaxSi xmauris<br />
saSualo done iyo 58 decibali, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
4.8 decibali. aageT 90%-iani ndobis intervali hospitalSi xmauris<br />
donis WeSmariti saSualosaTvis.<br />
16. sadazRvevo kompania cdilobs Seafasos avadmyofobis dReebis<br />
saSualo raodenoba makdonaldsis qselSi momuSave personalisaTvis. sapilote<br />
SemowmebiT dadginda, rom Sesabamisi standartuli gadaxraa 2.5<br />
dRe. ra moculobis SerCevaa saWiro, rom kompaniam 95%-iani saimedoobiT<br />
daadginos intervali, romelic Seicavs avadmyofobis dReebis realur sa-<br />
Sualos maqsimaluri cdomilebiT 1 dRe?<br />
17. restornis mepatrones surs daadginos 99%-iani ndobis intervali<br />
Sampaniuris fasis realuri saSualosaTvis. ra moculobis unda iyos<br />
SerCeva, rom Sefasebis sizuste iyos 0.1 lari, Tu wina gamokvlevis Tanaxmad<br />
fasis standartuli gadaxra iyo 0.12 lari.<br />
18. samSobiaro saxlis personals surs Seafasos axalSobilTa wona.<br />
ra moculobis SerCeva iqneba saWiro, rom 90%-iani saimedoobiT wonis<br />
realuri saSualo moTavsebuli iyos SerCevis saSualosagan 6 unciis (1<br />
uncia = 28.3 gr) farglebSi, Tu cnobilia, rom axalSobilTa wonis standartuli<br />
gadaxraa 8 uncia.<br />
amocanebi ( ucnobia da n 30)<br />
19. ipoveT tn 1, /2<br />
(Tavisuflebis ( n 1) xarisxis mqone stiudentis ganawilebis<br />
/2-zeda kritikuli wertili): a). 99%-iani ndobis intervalisaTvis,<br />
roca n 18; b). 95%-iani ndobis intervalisaTvis, roca n 23 ;<br />
g). 98%-iani ndobis intervalisaTvis, roca n 15; d). 90%-iani ndobis in-<br />
101
tervalisaTvis, roca n 10 ; e). 95%-iani ndobis intervalisaTvis, roca<br />
n 20 .<br />
qvemoT moyvanil amocanebSi igulisxmeT, rom yvela sidide ganawilebulia<br />
daaxloebiT normalurad:<br />
20. qvemoT moyvanili monacemebisaTvis gamoTvaleT SerCeviTi saSualo,<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra, aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
populaciis saSualosaTvis da ipoveT Sefasebis sizuste:<br />
625 675 535 406 512 680 483 522 619 575.<br />
21. qvemoT moyvanili monacemebis mixedviT gamoTvaleT SerCeviTi sa-<br />
Sualo, Sesworebuli standartuli gadaxra da aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
populaciis saSualosaTvis:<br />
62 81 86 79 73 88 90 98 78 93 87 82 78 59 63 97 93 84.<br />
22. SemTxveviT SerCeuli 20 pacientisis 100 mililitr sisxlSi hemoglobinis<br />
saSualo Semcvleloba aRmoCnda 16 grami, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra ki 2 gr. aageT 99%-iani ndobis intervali WeSmariti<br />
saSualosaTvis.<br />
23. meteorologma 15 civi haeris masivze dakvirvebis Sedegad daadgina,<br />
rom maTi gavrcelebis saSualo siCqarea 18 mili/sT, xolo standartuli<br />
gadaxra ki 2 mili/sT. aageT 95%-iani ndobis intervali realuri<br />
saSualo siCqarisaTvis.<br />
24. Statis warmomadgenels surs Seafasos Statis sakanonmdeblo<br />
organoSi qalebis saSualo ricxvi. man SemTxveviT SearCia 17 Stati da<br />
miiRo Semdegi monacemebi: 5 33 35 37 24 31 16 45 19 13 18 29 15 39<br />
18 58 132. gamoTvaleT saSualos wertilovani Sefaseba, Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra da aageT 90%-iani ndobis intervali populaciis<br />
saSualosaTvis. ratomaa ndobis intervali ase ganieri?<br />
25. 20 Tinusze dakvirvebam aCvena, rom isini saSualod curaven 8.6<br />
mils saaTSi. SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxraa 1.6. aageT 90%-<br />
iani ndobis intervali WeSmariti saSualosaTvis.<br />
26. SemTxveviT arCeuli 6 spilos saSualo wonaa 12200 funti (1 funti<br />
= 453.6 gr), xolo Sesworebuli standartuli gadaxra 200 funti. aageT<br />
95%-iani ndobis intervali WeSmariti saSualosaTvis.<br />
27. regionis 8 skolis saTadarigo maswavleblis yoveldRiuri xelfasebia:<br />
60l 56l 60l 55l 70l 55l 60l 55l. ipoveT wertilovani<br />
Sefasebebi da aageT 90%-iani ndobis intervali regionSi saTadarigo<br />
maswavleblis yoveldRiuri xelfasebis WeSmariti saSualosaTvis.<br />
28. 28 moqalaqis gamokiTxvis mixedviT maTi amJamindel misamarTze<br />
cxovrebis saSualo xangrZlivobam Seadgina 9.3 weli, xolo SerCevis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra aris 2 weli. aageT 90%-iani ndobis intervali<br />
populaciis saSualosaTvis.<br />
29. avtomaRaziis menejerma daadgina, rom mis 6 TanamSromels avtomobilis<br />
wylis tumbos Secvla SeuZlia saSualod 18 wuTSi, xolo SerCevis<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra aris 3 wuTi. aageT 99%-iani ndobis<br />
intervali WeSmariti saSualosaTvis.<br />
102
30. SemTxveviT SerCeuli 25 avtomobiliani studenti kviraSi saSualod<br />
xarjavs 18.53 laris benzins. SerCevis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxraa 3 lari. aageT 95%-iani ndobis intervali realuri saSualosa-<br />
Tvis.<br />
31. stresul situaciaSi myofi 10 kaciani jgufis guliscemis saSualo<br />
ricxvi wuTSi Seadgens 126-s, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
aris 4. aageT 95%-iani ndobis intervali stresul situaciaSi myofi<br />
kacebis guliscemis realuri saSualosaTvis.<br />
32. stresul situaciaSi myofi 6 qali guliscemis saSualo ricxvi<br />
wuTSi Seadgens 115-s, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra aris 6.<br />
aageT 95%-iani ndobis intervali stresul situaciaSi myofi qalebis guliscemis<br />
realuri saSualosaTvis.<br />
33. hospitalis 24 saoperacio oTaxSi xmauris donis saSualo iyo<br />
41.6 decibali, xolo SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxra ki 7.5<br />
decibali. aageT 95%-iani ndobis intervali saoperacio oTaxebSi xmauris<br />
donis realuri saSualosaTvis.<br />
34. aageT 98%-iani ndobis intervali populaciis saSualosaTvis, Tu<br />
misgan aRebuli SerCevaa:<br />
22 24 120 382 50 38 297<br />
29 23 70 56 17 51 38<br />
35. erovnul gamocdaze maTematikaSi 20 abiturientis guliscemis<br />
saSualo iyo 96 dartyma wuTSi, xolo SerCevis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra ki 5. aageT 95%-iani ndobis intervali guliscemis<br />
realuri saSualosaTvis.<br />
36. dedaqalaqis 28 axaldaqorwinebulis saSualo wliuri Semosavali<br />
Seadgens 58219 lars, xolo SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxraa<br />
56 lari. aageT 95%-iani ndobis intervali Semosavlebis realuri<br />
saSualosaTvis.<br />
pasuxebi:<br />
1. 2.58; 2.33; 1.96; 1.65; 1.88. 2. 32.03; 11.01; (28.1, 35.97); 2.01. 3. 46.9709; 14.3582;<br />
(41.8329, 52.1089). 4. (77, 87); (75, 89); II, vinaidan saimedooba ufro didia. 5.<br />
196; 617.3; (52, 340). 6. (11.9,13.3); es Zalian mcire albaTobis mqonea, radgan 30<br />
bevrjer aRemateba 13.3-s. 7. (184, 188); (185, 187); II, vinaidan 100 > 40. 8. (18.13,<br />
18.87). 9. (5.6, 6.2). 10. 3222.4; 3480.1; (2341.5, 4130.3). 11. (37, 39); (35, 41); vinaidan<br />
8 4. 12. (59.5, 62.9). 13. 106. 14. 45. 15. (57.4, 58.6). 16. 25. 17. 10. 18. 5. 19. 2.898;<br />
2.624; 2.093; 2.074; 1.833. 20. 563.2; 87.9; (500.4, 626); 27.8. 21. 81.72; 11.58; (75.96, 87.48).<br />
22. (15, 17). 23. (17, 19). 24. 33.4; 28.7; (21.2, 45.6); monacemi 132 araCveulebrivad<br />
didia (“amovardnili” – “outlier” monacemia). 25. (8, 9.2). 26. (11990, 12410). 27.<br />
58.9; 5.1; (55.5, 62.3). 28. (8.7, 9.9). 29. (13, 23). 30. (17.29, 19.77). 31. (123, 129). 32. (109,<br />
121). 33. (38.4, 44.8). 34. (7.9, 165.9). 35. (94, 98). 36. (58197, 58241).<br />
103
Tavi II<br />
ndobis intervali bernulis sqemaSi<br />
ndobis intervali da SerCevis moculoba bernulis sqemisaTvis<br />
(proporciisaTvis): bernulis sqemaSi ucnobi p albaTobis (populaciis<br />
proporciis) wertilovani Sefasebaa fardobiTi sixSire w S / n, sadac<br />
S<br />
n<br />
n<br />
Xi<br />
(<br />
i<br />
1<br />
i1<br />
X , Tu i -ur cdaSi moxda warmateba, da X 0, Tu i -ur cda-<br />
Si moxda marcxi) – warmatebaTa raodenobaa n damoukidebel cdaSi.<br />
mniSvnelovnebis donis mqone asimptoturi ndobis intervals ucnobi<br />
p albaTobisaTvis (proporciisaTvis) aqvs Semdegi saxe:<br />
wn (1 wn ) wn (1 wn<br />
)<br />
( wn z/2 , wn z/2<br />
) .<br />
n<br />
n<br />
populaciis proporciis l sizustis intervaluri SefasebisaTvis<br />
saWiro SerCevis minimaluri moculobaa:<br />
* z<br />
/2 2<br />
n [ wn(1 wn)( ) ] 1<br />
l<br />
(amasTanave, roca wn<br />
-s aproqsimacia ucnobia, maSin unda gamoviyenoT<br />
wn<br />
0.5 , vinaidan namravlis wn(1 wn)<br />
maqsimaluria, roca wn<br />
0.5 ).<br />
dazustebuli mniSvnelovnebis donis mqone asimptoturi ndobis<br />
intervali ucnobi p albaTobisaTvis aris:<br />
2 2 2 2<br />
z /2<br />
wn (1 wn ) z /2<br />
z /2<br />
wn (1 wn<br />
) z<br />
/2<br />
wn z/2 w<br />
2 n z/2<br />
<br />
2<br />
(<br />
2n n 4n ,<br />
2n n 4n<br />
) .<br />
2 2<br />
z/2 z/2<br />
1<br />
1<br />
n<br />
n<br />
mniSvnelovnebis donis mqone asimptoturi ndobis intervali puasonis<br />
populaciis ucnobi parametrisaTvis aris:<br />
X<br />
n<br />
X<br />
n<br />
( X<br />
nz/2 , X<br />
nz/2<br />
) .<br />
n<br />
n<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. moxucebis 500 momvlelisagan Semdgar SerCevaSi 60 mamakacia.<br />
ipoveT 90%-iani saimedoobis ndobis intervali moxucebis movlis<br />
programaSi monawile mamakacTa WeSmariti proporciisaTvis.<br />
amoxsna. vinaidan 10.90 0.10 , amitom z /2<br />
z0.05 1.65 .<br />
garda amisa, Sn<br />
60 , n 500 . Sesabamisad, wn<br />
60/500 0.12 da<br />
1w n<br />
10.12 0.88 .<br />
amitom ndobis intervali iqneba:<br />
i<br />
n<br />
n<br />
104
0.12 0.88 0.12 0.88<br />
(0.12 1.65 ,0.12 1.65 ), (0.096,0.144)<br />
500 500<br />
anu<br />
9.6% p 14.4% .<br />
amrigad, moxucebis movlis programaSi monawile mamakacebis realuri<br />
proporcia 90%-iani saimedoobiT moTavsebulia 9.6%-sa da 14.4%-s Soris.<br />
magaliTi 2. mkvlevars surs 95%-iani saimedoobiT Seafasos im adamianebis<br />
proporcia, romlebsac saxlSi aqvT sakuTari kompiuteri. wina<br />
gamokvlevam aCvena, rom gamokiTxulTa 40%-s saxlSi aqvs sakuTari kompiuteri.<br />
mkvlevars surs 2%-iani sizuste WeSmariti proporciisaTvis. vipovoT<br />
SerCevis moculobis aucilebeli minimumi.<br />
amoxsna. gvaqvs: z<br />
/2<br />
z(1 0.95)/2 z0.025 1.96 , l 0.02 , wn<br />
0.40 , 1w n<br />
0.60 .<br />
amitom SerCevis mnimimaluri moculoba iqneba:<br />
1.96 2<br />
n [0.40 0.60 ( ) ] 1 [2304.96] 1 2305 .<br />
0.02<br />
e. i. unda gamoikiTxos 2305 adamiani.<br />
magaliTi 3. mkvlevars surs 90%-iani saimedoobiTa da 5%-iani sizustiT<br />
Seafasos aRmasrulebeli xelisuflebis im warmomadgenelTa proporcia,<br />
romlebsac aqvT manqanis telefoni.<br />
amoxsna. vinaidan ucnobia wn<br />
-is Sefaseba, statistikosi irCevs<br />
wn<br />
0.5 da 1w n<br />
0.5 mniSvnelobebs.<br />
garda amisa, am SemTxvevaSi l 0.05 , 10.90 0.1 , z /2<br />
z0.05 1.65 .<br />
Sesabamisad,<br />
1.65 2<br />
n [0.5 0.5 ( ) ] 1 [272.25] 1 273 .<br />
0.05<br />
e. i. unda gamoikiTxos aRmasrulebeli xelisuflebis 273 warmomadgeneli.<br />
amocanebi<br />
1. 1500 gamokiTxuli axalgazrdidan 39%-ma Tqva, rom isini apireben<br />
momaval wels aiRon ufro xangrZlivi Svebuleba. aageT 95%-iani ndobis<br />
intervali im axalgazrdebis realuri proporciisaTvis, romlebic apireben<br />
momaval wels ufro xangrZlivi Svebulebis aRebas.<br />
2. dedaqalaqis 100 SemTxveviT SerCeul mcxovrebs Soris 27 msuqania.<br />
aageT 90%-iani ndobis intervali dedaqalaqis mosaxleobaSi msuqani<br />
adamianebis realuri proporciisaTvis.<br />
3. 100 gamokiTxul umuSevars Soris 65% araa dainteresebuli dabrundes<br />
Zvel samsaxurSi. aageT 95%-iani ndobis intervali im umuSevrebis<br />
realuri proporciisaTvis, romlebsac ar surT Zvel samsaxurSi dabruneba.<br />
105
4. gamokiTxuli 1015 axalgazrdidan 13% dadebiTad afasebs sakanonmdeblo<br />
organos saqmianobas. aageT 95%-iani ndobis intervali im axalgazrdebis<br />
realuri proporciisaTvis, romlebic ase fiqroben.<br />
5. 200 gamokiTxuli muSidan 168 muSam ganacxada, rom 1 saaTis ganmavlobaSi<br />
satelefono zarma aranakleb 3-jer gaawyvetina muSaoba. aageT<br />
95%-iani ndobis intervali im muSebis realuri proporciisaTvis, romlebsac<br />
satelefono zarma aranakleb 3-jer gaawyvetina muSaoba.<br />
6. 120 gamokiTxul pirvelkursel gogonas Soris 18 gogonas ar<br />
surs muSaoba gaTxovebis Semdeg. aageT 95%-iani ndobis intervali im pirvelkurseli<br />
gogonebis realuri proporciisaTvis, romlebsac ar surT<br />
muSaoba gaTxovebis Semdeg.<br />
7. jandacvis saministros monacemebiT monacemebiT 13-14 wlis mozardebidan<br />
yoveli mexuTe zogjer eweva sigarets. mTeli qveynis masStabiT<br />
13-14 wlis mozardebSi sigaretis mwevelebis proporciasTan Sesadareblad<br />
ganaTlebis saministrom gamokiTxa 200 13-14 wlis skolis moswavle da<br />
daadgina, rom maTi 23% zogjer eweva sigarets. aageT 99%-iani ndobis intervali<br />
skolis 13-14 wlis moswavleebSi sigaretis mwevelTa realuri<br />
proporcisasTvis da SeadareT is jandacvis saministros monacemebs.<br />
8. 80 dakvirvebuli avtosagzao SemTxvevidan 46-is gamomwvevi mizezi<br />
iyo mZRolis mier alkoholis miReba. aageT 95%-iani ndobis intervali im<br />
avtosagzao SemTxvevebis realuri proporciisaTvis, romelTa gamomwvevi<br />
mizezi iyo mZRolis mier alkoholis miReba.<br />
9. 90 gamokiTxuli ojaxidan 40 flobs erT mainc iaraRs. aageT 95%-<br />
iani ndobis intervali im ojaxebis realuri proporciisaTvis, romlebic<br />
floben erT mainc iaraRs.<br />
10. 500 gamokiTxuli muSidan 45% profkavSirebis wevria. aageT 90%-<br />
iani ndobis intervali im muSebis realuri proporciisaTvis, romlebic<br />
Sedian profkavSirebSi.<br />
11. garkveuli asakobrivi jgufis 100 gardacvlili adamianis kvlevam<br />
aCvena, rom maTgan 25% gardaicvala kiboTi. aageT 98%-iani ndobis intervali<br />
am asakobrivi jgufis gardacvlil adamianebSi im adamianebis<br />
realuri proporciisaTvis, romlebic daiRupnen kiboTi.<br />
12. mkvlevars surs 95%-iani saimedoobiTa da 0.04-is toli sizustiT<br />
Seafasos realuri proporcia im adamianebis, romlebsac umogzauriaT sazRvargareT.<br />
ipoveT amisaTvis saWiro SerCevis aucilebeli moculoba, Tu<br />
cnobilia, rom 200 adamianisagan Semdgar SerCevaSi gasul wels sazRvargareT<br />
imogzaura 80 adamianma.<br />
13. medikoss surs 99%-iani saimedoobiTa da 2%-is sizustiT Seafasos<br />
im qalebis realuri proporcia, romlebic Rebuloben vitamins. adre<br />
Catarebuli kvlevis Tanaxmad 180 qalidan 25% Rebulobda vitamins. a). ra<br />
moculobis unda iyos saWiro SerCeva? b). Tu ar iqneboda xelmisawvdomi<br />
SerCeviTi proporcia, maSin ra moculobis SerCevis aReba mogviwevda?<br />
14. gamokvlevam aCvena, rom 55 welze meti asakis 100 qalidan 29%<br />
qvrivia. a). ra moculobis SerCevaa saWiro, raTa 90%-iani saimedoobiTa<br />
da 0.05-is sizustiT SevafasoT 55 welze meti asakis im qalebis realuri<br />
106
proporcia, romlebic qvrivebi arian? b). ra moculobis SerCeva unda avi-<br />
RoT im SemTxvevaSi, roca ara xelmisawvdomi SerCeviTi proporcia?<br />
15. mkvlevars surs 90%-iani saimedoobiTa da 5%-is sizustiT Seafasos<br />
im mamakacebis reluri proporcia, romelTa simaRle 5 futsa (1 futi<br />
= 30.48 sm) da 5 diumze (1 diumi = 2.54 sm) naklebia. a). ra moculobis Ser-<br />
Cevaa amisaTvis aucilebeli, Tu cnobilia, rom 300 mamakacidan 30-is sima-<br />
Rle 5 futsa da 5 diumze naklebia; b). b). ra moculobis SerCeva unda aviRoT<br />
im SemTxvevaSi, roca ar iqneba xelmisawvdomi SerCeviTi proporcia?<br />
16. maswavlebels surs 98%-iani saimedoobiTa da 0.03-is sizustiT<br />
Seafasos maRali klasis im moswavleebis realuri proporcia, romlebic<br />
yovel saRamos 1 saaTs mainc mecadineoben. a). ra moculobis unda iyos<br />
saWiro SerCeva, Tuki cnobilia, rom 250 gamokiTxuli moswavlidan 60%<br />
yovel saRamos 1 saaTs mainc mecadineobda; b). ra moculobis SerCeva unda<br />
aviRoT im SemTxvevaSi, roca ar iqneba xelmisawvdomi SerCeviTi proporcia?<br />
17. ipoveT saimedoobis xarisxi, Tu SerCevis moculobaa 600 da<br />
mkvlevars surs, rom realuri proporciis Sefasebis maqsimaluri cdomileba<br />
iyos 4%. amasTanave, cnobilia, rom adrindeli kvlevisas proporcia<br />
iyo 50%.<br />
18. 1015 gamokiTxulidan 68%-s sjera, rom respublikelebi upiratesobas<br />
aniWeben ganaTlebas. ra saimedoobis ndobis intervali unda gamoviyenoT,<br />
Tuki Sefasebis cdomileba ar unda aRematebodes 3%-s.<br />
pasuxebi:<br />
1. (0.365, 0.415) anu (36.5%,41.5%). 2. (0.197, 0.343). 3. (0.557, 0.743). 4. (0.109, 0.151). 5.<br />
(0.797, 0.883). 6. (0.086, 0.214). 7. (0.153, 0.307); es Sedegi eTanxmeba jandacvis<br />
saministros monacemebs. 8. (0.467, 0.683). 9. (0.337, 0.543). 10. (0.413, 0.487). 11.<br />
(0.149, 0.351). 12. 577. 13. 3121; 4161. 14. 225; 273. 15. 99; 273. 16. 1448; 1509. 17. 95%.<br />
18. 96%.<br />
107
Tavi III<br />
ndobis intervali dispersiisaTvis<br />
mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali normaluri populaciis<br />
dispersiisaTvis cnobili saSualos SemTxvevaSi aris:<br />
n<br />
n<br />
<br />
2 2 <br />
( xi<br />
a) ( xi<br />
a)<br />
<br />
i1 i1<br />
, ,<br />
2 2<br />
n, /2 n,1 /2<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xolo ucnobi saSualos SemTxvevaSi ki:<br />
<br />
'2 '2<br />
( n 1) s ( n 1)<br />
s <br />
,<br />
2 2<br />
.<br />
n 1, /2 <br />
<br />
n1,1 /2<br />
<br />
2 2<br />
zogjer gamoiyeneba aRniSvnebi: marjv. : n 1, /2<br />
da 2 2 marcx.<br />
: n 1,1 /2.<br />
mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali normaluri populaciis<br />
standartuli gadaxrisaTvis SerCevis didi moculobis SemTxveva-<br />
Si daaxloebiT aris:<br />
'<br />
'<br />
' s ' s<br />
( s z/2 , s z/2<br />
).<br />
2n<br />
2n<br />
SerCeviTi dispersia ewodeba sidides:<br />
k<br />
n<br />
2<br />
2 n 1<br />
2 1<br />
n<br />
i<br />
s xi<br />
x xi<br />
x<br />
( x x i1 n n<br />
i ).<br />
i1<br />
n i1<br />
Sesworebuli SerCeviTi dispersia ewodeba sidides:<br />
n<br />
' n<br />
2 2 1<br />
s s x <br />
2<br />
i<br />
x .<br />
n1 n1<br />
i1<br />
SerCeviTi standartuli gadaxra (Sesabamisad, Sesworebuli SerCevi-<br />
Ti standartuli gadaxra) ewodeba ariTmetikul kvadratul fesvs SerCeviTi<br />
dispersiidan<br />
(Sesabamisad, Sesworebuli SerCeviTi dispersiidan<br />
'<br />
s<br />
2<br />
'<br />
s )<br />
s<br />
s<br />
2<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. ipoveT TambaqoSi nikotinis Semcvlelobis dispersiisa<br />
da standartuli gadaxrisaTvis 95%-iani ndobis intervali, Tu cnobilia,<br />
rom 20 sigaretisagan Sedgenil SerCevaSi nikotinis Semcvlelobis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra 1.6 miligramis tolia.<br />
amoxsna. vinaidan am SemTxvevaSi 10.95 0.05 , amitom xi-kvadrat<br />
ganawilebis ori kritikuli mniSvneloba, romelic Seesabameba / 2 0.025 -<br />
sa da 1 <br />
/ 2 0.975<br />
-s da Tavisuflebis xarisxis ricxvs, romelic tolia<br />
2<br />
n1 20 1 19 , Sesabamisad iqneba: 19,0.025 32.852 da<br />
saZiebeli ndobis intervali iqneba:<br />
. amitom<br />
2<br />
19,0.975<br />
8.907<br />
108
2<br />
19,0.01<br />
36.2<br />
2 2<br />
(20 1) (1.6) (20 1) (1.6)<br />
( , ) , anu (1.5,5.5)<br />
32.852 8.907<br />
amrigad, Cven SegviZlia 95%-iani saimedoobiT vigulisxmoT, rom<br />
sigaretSi nikotinis Semcvlelobis realuri dispersia moTavsebulia 1.5<br />
miligramsa da 5.5 miligrams Soris.<br />
ndobis intervali standartuli gadaxrisaTvis iqneba:<br />
( 1.5, 5.5), anu (1.2,2.3) .<br />
maSasadame, sigaretSi nikotinis Semcvlelobis realuri standartuli<br />
gadaxris 95%-iani ndobis intervalia (1.2mg, 2.3mg).<br />
magaliTi 2. CavTvaloT, rom xmauri Sveulmfrenis kabinaSi, garkveul<br />
reJimSi momuSave Zravis dros, normaluri kanoniT ganawilebuli Sem-<br />
TxveviTi sididea. SemTxveviT SerCeul 20 SveulmfrenSi gazomes xmis done<br />
(decibalebSi). xmis donis Sesworebuli SerCeviTi dispersia aRmoCnda<br />
22.5-is toli. vipovoT ndobis intervali, romelic faravs mocemuli<br />
tipis Sveulmfrenebis kabinaSi xmauris sididis ucnob standartul gadaxras<br />
98%-iani saimedoobiT.<br />
amoxsna. Tavisuflebis 19-is toli xarisxiTa da (1 0.98)/ 2 0.01<br />
albaTobis saSualebiT 2 –is ganawilebis cxrilidan vpoulobT sidides:<br />
. analogiurad, (1 + 0.98)/2 = 0.99 albaTobis saSualebiT vpoulobT:<br />
2 19,0.99<br />
7.63 . Sesabamisad, ucnobi saSualos SemTxvevaSi standartuli<br />
gadaxris ndobis intervalis<br />
<br />
'2 '2<br />
( n 1) S ( n 1)<br />
S <br />
,<br />
<br />
2 2<br />
n 1, /2 <br />
<br />
n1,1 /2<br />
<br />
formulis gamoyenebiT vRebulobT, rom saZiebeli ndobis intervalia:<br />
(3.44, 7.49).<br />
amocanebi<br />
1. cxrilis saSualebiT ipoveT<br />
109<br />
2<br />
marcx.<br />
da<br />
2<br />
marjv.<br />
, Tu: a). 0.05 ,<br />
n 16 ; b). 0.1, n 5 ; g). 0.01, n 23 ; d). 0.05 , n 29 ; e). 0.1, n 14 .<br />
qvemoT moyvanil amocanebSi igulisxmeT, rom yvela sidide ganilebulia<br />
normalurad:<br />
2. aageT 95%-iani ndobis intervali elementis sicocxlis xangr-<br />
Zlivobis dispersiisa da standartuli gadaxrisaTvis, Tu cnobilia, rom<br />
20 elementiani SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxraa 1.7 Tve.<br />
3. aageT 90%-iani ndobis intervali avtobusis usafrTxoebis Sesamowmeblad<br />
saWiro drois dispersiisa da standartuli gadaxrisaTvis, Tu<br />
cnobilia, rom 20 avtobusis usafrTxoebis Sesamowmeblad saWiro drois<br />
Sesworebuli standartuli gadaxraa 6.8 wT.<br />
4. aageT 99%-iani ndobis intervali Zravis zeTis 25 litriani konteineris<br />
wonis dispersiisa da standartuli gadaxrisaTvis, Tu<br />
cnobilia, rom 14 konteinerisaTvis Sesworebuli dispersia aris 3.3.<br />
5. qvemoT moyvanilia vaSlis wvenSi Saqris Semcveloba gramebSi:
18.6 19.5 20.2 20.4 19.3<br />
21 20.3 19.6 20.7 18.9<br />
22.1 19.7 20.8 18.9 20.7<br />
21.6 19.5 20.1 20.3 19.9<br />
aageT 99%-iani ndobis intervali populaciis dispersiisa da standartuli<br />
gadaxrisaTvis.<br />
6. aageT 90%-iani ndobis intervali universitetis meoTxe kursis<br />
studentebis asakis dispersiisa da standartuli gadaxrisaTvis, Tu cnobilia,<br />
rom 24 studentis asakis Sesworebuli standartuli gadaxraa 2.3<br />
w.<br />
7. aageT 98%-iani ndobis intervali drois im Sualedis dispersiisa<br />
da standartuli gadaxrisTvis, romelic sWirdeba satelefono kompanias<br />
zaris swori mimarTulebiT gadarTvisaTvis, Tu cnobilia, rom 15 zaris<br />
SemTxvevaSi am drois Sesworebuli standartuli gadaxra tolia 1.6 wT.<br />
8. aageT 90%-iani ndobis intervali aqciis fasis dispersiisa da<br />
standartuli gadaxrisaTvis Semdegi SerCevis mixedviT:<br />
26.69 13.88 28.37 12 75.37<br />
7.5 47.5 43 3.81 53.81<br />
13.62 45.12 6.94 28.25 28<br />
60.5 40.25 10.87 46.12 14.75<br />
9. avtoteqmomsaxurebis centri akeTebda reklamas, rom zeTis Secvlisas<br />
klients ar dasWirdeboda 30 wuTze meti lodini. zeTis Secvlis<br />
28 SemTxvevaSi drois Sesworebuli standartuli gadxra iyo 5.2 wuTi.<br />
aageT 95%-iani intervali populaciis standartuli gadaxrisaTvis.<br />
10. aageT 95%-iani ndobis intervali 12-unciani yavis paketis dispersiisa<br />
da standartuli gadaxrisaTvis, Tu Semowmebul 8 paketSi yavis wona<br />
iyo: 12.03 12.1 12.02 11.98 12 12.05 11.97 11.99.<br />
11. aageT 95%-iani ndobis intervali elementebis muSaobis xangrZlivobis<br />
standartuli gadaxrisaTvis, Tu cnobilia, rom 200 elementisaTvis<br />
Sesworebuli standartuli gadaxraa 18 Tve.<br />
savarjiSoebi gameorebisaTvis<br />
12. statistikis departamentis monacemebiT dedaqalaqis macxovreblebs<br />
kviraSi saSualod 54 saaTi aqvT televizori CarTuli. mkvlevarma<br />
gamokiTxa 50 moqalaqe da daadgina, rom maT saSualod 43.7 sT aqvT<br />
televizori CarTuli. SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxraa 6.2<br />
sT. aageT 90%-iani ndobis intervali WeSmariti saSualosaTvis. rogor<br />
esadageba es Sedegi statistikis departamentis monacemebs?<br />
13. parkSi moseirne 36 adamianze dakvirvebam aCvena, rom isini saSualod<br />
gadaadgildebian 2.6 km/sT siCqariT. SerCevis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxraa 0.4 km/sT. aageT 95%-iani ndobis intervali realuri saSualosaTvis.<br />
110
14. saSualo wona 60 SemTxveviT SerCeuli mikroavtobusis aris 2627<br />
kg, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 400 kg. aageT 99%-iani<br />
ndobis intervali WeSmariti saSualo wonisaTvis.<br />
15. 1500 gamokiTxuli adamianidan Svebulebis ganmavlobaSi saSualod<br />
7.5 Rame gaatara sastumroSi, Sesabamisi Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra iyo 0.8 Rame. aageT 95%-iani ndobis intervali realuri<br />
saSualosaTvis.<br />
16. SemTxveviT SerCeuli 25 qalaqgareT macxovreblis gamokiTxvis<br />
mixedviT isini saSualod 18.23 lars xarjaven transportSi, xolo<br />
Sesworebuli standartuli gadaxraa 3 lari. CaTvaleT, rom transportis<br />
xarjebi normaluradaa ganawilebuli da aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
realuri saSualosaTvis.<br />
17. qalaqis garkveul nawilSi 5 Tviani dakvirvebis Sedegad TveSi<br />
saSualod 28 fostalioni iyo dakbenili mawanwala ZaRlebis mier. SerCevis<br />
Sesworebuli standartuli gadaxraa 3. CaTvaleT, rom dakbenili fostalionebis<br />
ricxvi normaluradaa ganawilebuli da aageT 90%-iani ndobis<br />
intervali TveSi dakbenili fostalionebis realuri saSualosaTvis.<br />
18. mkvlevars surs Seafasos profesoris saSualo xelfasi 95%-iani<br />
saimedoobiTa da 200 l. sizustiT. ra moculobis SerCeva unda iqnas ganxiluli,<br />
Tu cnobilia, rom xelfasis standartuli gadaxraa 1050 lari?<br />
19. mkvlevars surs Seafasos universitetis yovelwliuri saSualo<br />
danaxarjebi safosto momsaxurebaze 90%-iani saimedoobiTa da 25 laris<br />
sizustiT. ra minimaluri moculobis SerCeva unda iqnas ganxiluli, Tu<br />
cnobilia, rom safosto danaxarjebis standartuli gadaxraa 80 lari?<br />
20. 1500 gamokiTxuli axalgazrdidan 42% upiratesobas aniWebs istoriuli<br />
adgilebis daTvalierebas SvebulebaSi yofnisas. aageT 95%-iani<br />
ndobis intervali im axalgazrdebis realuri proporciisaTvis, vinc upiratesobas<br />
aniWebs istoriuli adgilebis daTvalierebas.<br />
21. 200 ubeduri SemTxvevidan, romelic saWiroebs gadaudebel samedicino<br />
daxmarebas, 40% moxda saxlSi. aageT 90%-iani ndobis intervali saxlSi<br />
momxdari ubeduri SemTxvevebis realuri proporciisaTvis.<br />
22. 100 gamokiTxulidan 85 kmayofilia meriis muSaobiT. aageT 90%-<br />
iani ndobis intervali im adamianebis realuri proporciisaTvis, romlebic<br />
kmayofilia meriis muSaobiT.<br />
23. dietologs surs 95%-iani saimedoobiTa da 2%-iani sizustiT Seafasos<br />
im mozardebis realuri proporcia, romlebic Wamen Zilis win. ra<br />
moculobis SerCeva iqneba amisaTvis aucilebeli, Tu adrindeli kvlevis<br />
Tanaxmad 100 gamokiTxulidan 18% Wamda Zilis win?<br />
24. 200 gamokiTxuli mozardidan 15% regularulad TamaSobda kalaTburTs.<br />
ra moculobis SerCeva unda aiRos mkvlevarma, Tu misi<br />
survilia 99%-iani saimedoobiTa da 1%-is sizustiT Seafasos im mozardebis<br />
realuri proporcia, vinc regularulad TamaSobs kalaTburTs. )<br />
25. 28 forToxlis Sesworebuli standartuli gadaxraa 0.34 sm. aageT<br />
99%-iani ndobis intervali forToxlis diametris WeSmariti standartuli<br />
gadaxrisaTvis.<br />
111
26. 22 balaxis sakreWi manqanis mier 1 litri benziniT gakreWili<br />
balaxis zolis sigrZis Sesworebuli SerCeviTi dispersiaa 2.6. aageT 90%-<br />
iani ndobis intervali realuri dispersiisaTvis.<br />
27. SemTxveviT SerCeuli 15 Tovlmavali manqanis batareebis muSaobis<br />
xangrZlivobis (TveebSi) Sesworebuli dispersia iyo 8.6. aageT 90%-iani<br />
ndobis intervali realuri dispersiisaTvis.<br />
28. dedaqalaqis 28 policiis oficris simaRlis Sesworebuli SerCeviTi<br />
standartuli gadaxra iyo 1.83 diumi (1 diumi = 2.54sm). aageT 95%-iani<br />
ndobis intervali policiis oficrTa simaRlis realuri standartuli<br />
gadaxrisaTvis.<br />
amocanebi gamocdisaTvis<br />
29. 49 SemTxveviT SerCeuli wignis moyvaruli kviris ganmavlobaSi<br />
wignis SeZenaze saSualod xarjavs 23.45 lars. Sesabamisi Sesworebuli<br />
standartuli gadaxraa 2.8 lari. aageT 90%-iani ndobis intervali realuri<br />
saSualosaTvis.<br />
30. 20 gamokiTxul pacients eqimTan erT viziti saSualod ujdeba<br />
44.8 lari. SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxraa 3.53 lari. CaTvaleT,<br />
rom vizitis Rirebuleba ganawilebulia normalurad da aageT 95%-<br />
iani ndobis intervali eqimTan erTi vizitis Rirebulebis realuri saSualosaTvis.<br />
31. 40 SemTxveviT SerCeuli saskolo avtobusis saSualo wonaa 4150<br />
funti, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 480 funti. aageT<br />
99%-iani ndobis intervali avtobusis wonis realuri saSualosaTvis.<br />
32. SemTxveviT SerCeuli 10 sadazRvevo jgufis saSualo asaki iyo<br />
48.6 weli, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 4.1 weli. aageT<br />
95%-iani ndobis intervali sadazRvevo jgufebis asakis realuri saSualosaTvis.<br />
33. respublikur saavadmyofoSi, SemTxveviT SerCeuli 8 kviraze<br />
dakvirvebisas, kviraSi saSualod 438 pacienti mimarTavda saswrafo<br />
daxmarebis ganyofilebas. Sesworebuli standartuli gadaxra iyo 16.<br />
CaTvaleT, rom aRniSnuli kategoriis pacientTa ricxvi ganawilebulia<br />
normalurad da aageT 99%-iani ndobis intervali pacientTa realuri<br />
saSualosaTvis.<br />
34. dedaqalaqis garkveul ubanSi, 4 Tviani dakvirvebis Sedegad<br />
dadginda, rom TveSi saSualod xdeboba 31 binis qurdoba, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra iyo 4. aageT 90%-iani ndobis intervali<br />
TveSi binis qurdobis realuri saSualosaTvis.<br />
35. fakultetis dekans surs Seafasos saaTebis raodenoba kviris manZilze,<br />
romelsac pirvelkurselebi uTmoben swavlas. wina kvlevis standartuli<br />
gadaxra iyo 2.6 sT. ra minimaluri moculobis SerCeva unda iqnas<br />
ganxiluli, raTa 99%-iani saimedoobiT realuri saSualos gansxvaveba<br />
SerCeviTi saSualosagan ar arematebodes 0.5 saaTs.<br />
36. sagzao departaments surs 300 laris sizustiT Seafasos gzebis<br />
saremonto samuSaoebze yovelwlirad daxarjuli Tanxis saSualo 90%-<br />
112
iani saimedoobiT. ra minimaluri moculobis SerCevis ganxilva iqneba sa-<br />
Wiro, Tu cnobilia, rom standartuli gadaxraa 900 lari?<br />
37. 75 gamokiTxuli muSidan 53 samsaxurSi yoveldRiurad dadis avtobusiT.<br />
aageT 95%-iani ndobis intervali im muSebis realuri proporciisaTvis,<br />
vinc samsaxurSi dadis avtobusiT.<br />
38. 150 ubeduri SemTxvevidan, romelic moiTxovs gadaudebel samedicino<br />
daxmarebas, 36% modis 6 wlamde asakis bavSvebze. aageT 90%-iani<br />
ndobis intervali im ubeduri SemTxvevebis realuri proporciisaTvis,<br />
romlebSic moyvnen 6 wlamde bavSvebi.<br />
39. 90 gamokiTxuli ojaxidan 40 flobs erT mainc televizors. aageT<br />
95%-iani ndobis intervali im ojaxebis realuri proporciisaTvis,<br />
romlebic floben erT mainc televizors.<br />
40. dietologs surs 95%-iani saimedoobiTa da 3% sizustiT daadginos<br />
realuri proporcia im adamianebis, romlebic ar miirTmeven aranair<br />
vaxSams. ra minimaluri moculobis SerCeva dasWirdeba mas, Tu wina kvlevisas<br />
125 gamokiTxuli adamianidan 15% ar miirTmevda vaxSams.<br />
41. 25 SemTxveviT SerCeuli novelis gverdebis ricxvis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxraa 9 gverdi. aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
populaciis standartuli gadaxrisaTvis.<br />
42. aageT 90%-iani ndobis intervali policiis inspeqtoris mier avtomobilis<br />
usafrTxoebis Semowmebaze daxarjuli drois dispersiisa da<br />
standartuli gadaxrisaTvis, Tu 27 SemTxveviT SerCeuli avtomobilisaTvis<br />
am drois Sesworebuli standartuli gadaxra iyo 6.8 wuTi. CaTvaleT,<br />
rom dro ganawilebulia normalurad.<br />
43. 20 SemTxveviT SerCeuli avtomobilis mier 1 galoni (1 galoni =<br />
3.38 litri)benzinis gamoyenebis Sedegad gamoyofili mavne nivTierebebis<br />
raodenobis Sesworebuli standartuli gadaxraa 2.3 uncia. aageT 90%-iani<br />
ndobis intervali avtomobilebis mier gamoyofili mavne nivTierebebis<br />
standartuli gadaxrisaTvis.<br />
pasuxebi:<br />
1. 6.262, 27.488; 0.711, 9.488; 8.643, 42.796; 15.308, 44.461; 5.892, 22.362. 2. (1.7, 6.2); (1.3,<br />
2.5). 3. (30.9, 78.2); (5.6, 8.8). 4. (1.4, 11.7); (1.2, 3.4). 5. (0.4, 2.25); (0.63, 1.5). 6. (3.5, 9.3);<br />
(1.9, 3). 7. (1.2, 7.7); (1.1, 2.8). 8. (259.343, 772.724); (16.104, 27.798). 9. (4.1, 7.1). 10.<br />
(0.001, 0.008); (0.032, 0.089). 11. (16.2, 19.8). 12. (45.9, 48.7); 54 sT gacilebiT didia,<br />
vidre mosalodneli intervali. 13. (2.5, 2.7). 14. (2494, 2760). 15. (7.46, 7.54). 16.<br />
(16.99, 19.47). 17. (25, 31). 18. 106. 19. 28. 20. (0.395, 0.445) anu (39.5%, 44.5%). 21.<br />
(0.343, 0.457). 22. (0.791, 0.909). 23. 1418. 24. 8487. 25. (0.25, 0.51). 26. (1.5, 5.3). 27. (5.1,<br />
18.3). 28. (1.447, 2.491). 29. (22.79, 24.11). 30. (43.15, 46.45). 31. (3954, 4346). 32. (45.7,<br />
51.5). 33. (418, 458). 34. (26, 36). 35. 180. 36. 25. 37. (0.604, 0.810). 38. (0.295, 0.425). 39.<br />
(0.342, 0.547). 40. 545. 41. (7, 13). 42. (30.9, 78.2); (5.6, 8.8). 43. (1.8, 3.2).<br />
113
Tavi IV<br />
2<br />
hipoTezaTa Semowmeba saSualosaTvis ( cnobilia)<br />
ganawilebis parametrebis mniSvnelobebis Sesaxeb an ori ganawilebis<br />
parametrebis sidideebis Sedarebis hipoTezebs, parametruli hipoTezebi<br />
ewodeba. hipoTezebs ganawilebis saxis Sesaxeb ki araparametruli hipoTezebi<br />
ewodeba. hipoTezas, romelic wamoyenebulia SerCeviT monacemebTan<br />
misi Tanxmobis Sesamowmeblad, nulovani hipoTeza ewodeba da aRiniSneba<br />
H0<br />
-iT ( H<br />
0<br />
amtkicebs, rom ar arsebobs gansxvaveba parametrsa da mis<br />
konkretul mniSvnelobas Soris an ar arsebobs gansxvaveba or parametrs<br />
Soris). H<br />
0<br />
hipoTezasTan erTad ixilaven (wamoayeneben) alternatiul anu<br />
sawinaaRmdego hipoTezasac, romelsac H1-iT aRniSnaven ( H<br />
1<br />
amtkicebs,<br />
rom arsebobs gansxvaveba parametrsa da mis konkretul mniSvnelobas Soris<br />
an arsebobs gansxvaveba or parametrs Soris). nulovani hipoTeza moicavs<br />
tolobis niSans:<br />
kriteriumi:<br />
ormxrivi marjvena calmxrivi marcxena calmxrivi<br />
H0:<br />
0<br />
H0:<br />
0<br />
H0:<br />
0<br />
H : <br />
H : <br />
H : <br />
1<br />
<br />
0<br />
1<br />
<br />
0<br />
1 0<br />
samarTliani hipoTezis ukugdebas pirveli gvaris Secdoma ewodeba.<br />
pirveli gvaris Secdomis daSvebis albaTobas mniSvnelovnebis done ewodeba<br />
da -Ti aRiniSneba. arasamarTliani hipoTezis miRebas meore gvaris<br />
Secdoma ewodeba. misi albaToba aRiniSneba asoTi. ricxvs 1<br />
, romelic<br />
tolia albaTobis imisa, rom ar iqneba daSvebuli meore gvaris Secdoma,<br />
kriteriumis simZlavre ewodeba.<br />
statistikuri hipoTezis Semowmeba normaluri ganawilebis<br />
maTematikuri lodinis Sesaxeb cnobili dispersiis SemTxvevaSi:<br />
<br />
2<br />
N( , ) ;<br />
D<br />
2<br />
cnobilia; E ucnobia.<br />
hipoTeza: H 0<br />
: E a 0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
X a0 kriteriumis statistika: Z N(0,1)<br />
/ n<br />
xa0<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: z <br />
/ n<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : E a1 a0<br />
z z ,<br />
114
H1 : E a1 a0<br />
z z ,<br />
H1:<br />
E a1<br />
z z /2<br />
an z<br />
z /2<br />
(sadac z <br />
aris N(0,1)<br />
-is zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba<br />
C.V.).<br />
P{ Z z | H0}, Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P P{ Z z | H0}, Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
=<br />
<br />
P{| Z | | z || H0}, Tu H1 : E<br />
a1.<br />
1 ( z), Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
<br />
= ( z), Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
2 [1 (| z |)], Tu H1: E<br />
a1.<br />
gadawyvetileba: Tu z C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
SerCevis minimaluri raodenoba n , romlisTvisac I gvaris Secdomis<br />
albaTobaa , xolo II gvaris Secdomis albaToba naklebia -ze:<br />
2 2 2<br />
n <br />
[ ( z z ) /( a a<br />
) ] 1<br />
<br />
<br />
1 0<br />
SeniSvna: Tu SerCevis moculoba metia an toli 30-s da standartuli<br />
gadaxra ucnobia, kriteriumis statistikad ganixileba:<br />
X<br />
E<br />
Z <br />
s '<br />
.<br />
/ n<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. samecniero angariSis Tanaxmad sruli profesoris saSualo<br />
wliuri Semosavali aRemateba 42000 lars. SemTxveviT SerCeuli 30<br />
sruli profesoris wliuri Semosavlis saSualo aRmoCnda 43260 lari.<br />
0.05 mniSvnelovnebis donisaTvis SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom<br />
sruli profesoris saSualo xelfasi metia 42000 larze, Tu populaciis<br />
standartuli gadaxraa 5230 lari.<br />
amoxsna. vinaidan SerCevis moculoba 30 , amitom SegviZlia vigulisxmoT,<br />
rom saqme gvaqvs daaxloebiT normalur populaciasTan Na ( ,5230 ) .<br />
2<br />
CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi: H0 : a 42000 da<br />
H1 : a 42000 . vinaidan, 0.05 da kriteriumi marjvena calmxrivia, kritikuli<br />
mniSvneloba iqneba z 1.65 . gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
115
xE<br />
43260 42000 z 1.32 .<br />
/ n 5230/ 30<br />
radganac 1.32 < 1.65 (anu kriteriumis mniSvneloba ar vardeba kritikul<br />
areSi), amitom ara gvaqvs safuZveli nulovani hipoTezis uaryofis.<br />
magaliTi 2. mkvlevaris azriT sportuli fexsacmlis saSualo fasi<br />
naklebia 80 larze. man katalogebidan SemTxveviT SearCia 36 wyvili sportuli<br />
fexsacmeli da amowera Sesabamisi fasebi:<br />
60 70 75 55 80 55 50 40 80<br />
70 50 95 120 65 80 85 85 45<br />
75 60 90 90 60 95 110 85 45<br />
90 70 70 90 75 85 80 60 110<br />
aris Tu ara sakmarisi safuZveli, rom 0.1 mniSvnelovnebis doniT gaviziaroT<br />
mkvlevaris azri?<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : E 80 , H1 : E 80 . radganac, 0.1 da kriteriumi marcxena calmxrivia,<br />
kritikuli mniSvneloba iqneba z 1.28 . pirobaSi moyvanili nedli<br />
monacemebis mixedviT gamovTvaloT SerCeviTi saSualo da Sesworebuli<br />
n<br />
1<br />
SerCeviTi dispersia, gvaqvs: x<br />
xi<br />
75<br />
da ' n<br />
1<br />
s 2<br />
n ( xi<br />
x) 19.2<br />
i 1<br />
n 1<br />
. Sesabamisad,<br />
kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
i1<br />
xE<br />
75 80<br />
z 1.56 .<br />
'<br />
s / n 19.2/ 36<br />
vinaidan kriteriumis mniSvneloba vardeba kritikul areSi, nulovani<br />
hipoTeza unda ukuvagdoT. Sesabamisad, Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli<br />
rom gaviziaroT mkvlevaris mosazreba.<br />
magaliTi 3. jandacvis saministros angariSis mixedviT insultis<br />
mkurnalobis saSualo Rirebuleba Seadgens 24672 lars. imis gasarkvevad,<br />
konkretul saavadmyofoSi insultis mkurnalobis saSualo Rirebuleba<br />
aris Tu ar gansxvavebuli, mkvlevarma SemTxveviT SearCia am saavadmyofo-<br />
Si insultis mkurnalobis 35 SemTxveva da mkurnalobis saSualo Rirebuleba<br />
gamovida 25226 lari. populaciis standartuli gadaxraa 3251 lari.<br />
SeuZlia Tu ara mkvlevars 0.01 mniSvnelovnebis doniT amtkicos, rom<br />
am hospitalSi insultis mkurnalobis Rirebuleba gansxvavebulia 24672<br />
larisagan?<br />
amoxsna. H 0<br />
: E 24672 , H1 : E 24672 . kritikuli mniSvnelobebia: 2.58<br />
da 2.58 . kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
xE<br />
25226 24672 z 1.01 .<br />
/ n 3251/ 35<br />
ramdenadac 1.01 < 2.58 (anu kriteriumis mniSvneloba ar vardeba kritikul<br />
areSi), amitom ar arsebobs sakmarisi safuZveli imisa, rom konkretul<br />
saavadmyofoSi mkurnalobis Rirebuleba gansxvavebulia.<br />
116
magaliTi 4. mkvlevars surs Seamowmos hipoTeza, rom maSvelebis sa-<br />
Sualo asaki 24 welze metia. man SemTxveviT SearCia 36 maSveli da daadgina,<br />
rom maTi saSualo asaki iyo 24.7 weli, xolo Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra 2 weli. gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli hipoTezis<br />
misaRebad 0.05 mniSvnelovnebis doniT? ipoveT P -mniSvneloba.<br />
amoxsna. H 0<br />
: E 24 , H1 : E 24 . kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
24.7 24 z 2.1 .<br />
2/ 36<br />
gamovTvaloT P -mniSvneloba: P1 ( z) 10.9821 0.0179 . vinaidan<br />
P , amitom H<br />
0<br />
unda ukuvagdoT, anu sakmarisi safuZveli arsebobs imisa,<br />
rom maSvelis saSualo asaki metia 24 welze.<br />
SevniSnavT, rom Tu 0.01 , maSin ar gveqneboda H0<br />
-is uaryofis safuZveli.<br />
magaliTi 5. meteorologis azriT qalaqSi qaris saSualo siCqarea<br />
8km/sT. SemTxveviT SerCeuli 32 dRis monacemebiT qaris saSualo siCqare<br />
aRmoCnda 8.2 km/sT, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 0.6km/sT.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara safuZveli ar daveTanxmoT<br />
meteorologs? gamoiyeneT P -mniSvnelobis meTodi.<br />
amoxsna. H 0<br />
: E 8, H1 : E 8. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
8.2 8<br />
z 1.89 .<br />
0.6/ 32<br />
vipovoT P -mniSvneloba: P 2 [1 (| z|)] 2 (1 0.9706) 0.0294 . vinaidan,<br />
P , amitom H<br />
0<br />
ar unda uarvyoT, anu ara gvaqvs sakmarisi safuZveli<br />
rom ar gaviziaroT meteorologis azri.<br />
magaliTi 6. dakvirvebebis ra minimaluri raodenobaa saWiro imisaTvis,<br />
rom miRweul iqna 0.05-is toli mniSvnelovnebis done da 0.9-is toli<br />
simZlavre N( ,49) normaluri populaciis saSualos Sesaxeb ZiriTadi<br />
H0 : E 8 hipoTezis Semowmebisas H 1<br />
: E 11 alternativis winaaRmdeg.<br />
2<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi 0.05 ; 10.9 0.1 ; a 0<br />
8 ; a 1<br />
11;<br />
49 .<br />
normaluri ganawilebis cxrilidan vpoulobT, rom z 1.64 da z 1.29 .<br />
amitom Sesabamisi formulis ZaliT n 48.<br />
amocanebi<br />
1. isargebleT standartuli normaluri ganawilebis cxriliT da<br />
ipoveT kritikuli mniSvneloba (an mniSvnelobebi) roca: a). 0.01 , krit.<br />
ormxrivia; b). 0.05 , krit. marj. calmxrivia; g). 0.05 , krit. marc. calmxrivia;<br />
d). 0.1, krit. marc. calmxrivia; e). 0.05 , krit. ormxrivia;<br />
v). 0.04 , krit. marj. calmxrivia; z). 0.01 , krit. marc. calmxrivia;<br />
T). 0.1, krit. ormxrivia; i). 0.02 , krit. marj. calmxrivia; k).<br />
0.02 , krit. ormxrivia.<br />
117
2. CamoayalibeT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi Semdegi<br />
winadadebebisaTvis: a). avtobusis mZRolebis saSualo asaki 39 welia; b).<br />
eqimis saSualo wliuri Semosavali Seadgens 25000 lars; g).<br />
telewamyvanis saSualo asaki 25 welze metia; d). morbenalis saSualo<br />
guliscema naklebia 85 dartymaze wuTSi; e). studentis saSualo qula<br />
statistikaSi naklebia 56; v). aqciis saSualo fasi 250 larze metia; z).<br />
mamakacis saSualo pensia aRemateba 75 lars TveSi; T). 1000 gramian<br />
brinjis fuTaSi devs sul cota 950 grami brinji.<br />
3. mkvlevari fiqrobs, rom soflis saSualo biujeti Seadgens 25000<br />
lars. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
uarvyoT mkvlevaris mosazreba, Tu SemTxveviT SerCeuli 40 soflis biujeti<br />
aTasobiT larebSi Semdegia:<br />
16.7 17.6 26.5 6.3 16.5 11.9 23.7 14.3 94 4.7<br />
11.6 26.5 5.6 58.6 3.2 14.2 3.5 10.9 11.8 15.2<br />
30.1 19.7 11.7 38.8 36.3 4.8 7.9 14.2 18 24.5<br />
69.2 8.5 19.2 5 15.3 41 27.1 10.3 3.7 13.6<br />
4. statistikis departamentis monacemebiT dedaqalaqSi sastumros<br />
erTi nomris saSualo Rirebuleba Seadgens 69.21 lars. am hipoTezis Sesamowmeblad<br />
mkvlevarma SemTxveviT SearCia sastumros 30 nomeri da daadgina,<br />
rom maTi saSualo Rirebulebaa 68.43 lari, xolo Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra ki 3.72 lari. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu<br />
ara sakmarisi safuZveli uarvyoT hipoTeza?<br />
5. qarxnis menejeris azriT muSebis saaSualo saaTobrivi anazRaureba<br />
9.78 larze naklebia. SemTxveviT SerCeuli 18 muSis saSualo saaTobrivi<br />
xelfasi aRmoCnda 9.6 lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
ki 1.42 lari. CaTvaleT, rom xelfasi normaluradaa ganawilebuli.<br />
0.1 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli davadasturoT<br />
menejeris mosazreba?<br />
6. mkvlevaris SefasebiT didi biznesis saSualo Semosavali 24 milionze<br />
metia. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
davadasturoT mkvlevaris Sefaseba, Tu SemTxveviT SerCeuli 50<br />
kompaniis Semosavlebi (gazomili milionebSi) Semdegia:<br />
178 122 91 44 35 61 56 46 20 32<br />
30 28 28 20 27 29 16 16 19 15<br />
41 38 36 15 25 31 30 19 19 19<br />
24 16 15 15 19 25 25 18 14 15<br />
24 23 17 17 22 22 21 20 17 20<br />
7. gayinuli kerZis mwarmoebeli firmis direqtori acxadebs, rom kerZis<br />
saSualo kaloriuloba aris 800, xolo standartuli gadaxra ki 25.<br />
mkvklevarma Seamowma 12 kerZi da daadgina, rom maTi saSualo kaloriuloba<br />
iyo 873. gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli 0.02 mniSvnelovnebis<br />
doniT uarvyoT direqtoris mtkicebuloba? CavTvaloT, rom kaloriuloba<br />
kerZSi ganawilebulia normalurad.<br />
8. samgzavro TviTmfrinavebis saSualo asaki Seadgens 14 wels. didi<br />
aviakompaniis SemTxveviT SerCeuli 36 TviTmfrinavis saSualo asaki aRmo-<br />
118
Cnda 11.8 w. , xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 2.7 w. 0.01<br />
mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom am kompaniis<br />
TviTmfrinavebis saSualo asaki naklebia vidre populaciis saSualo?<br />
9. dietologis gancxadebiT misi dietiT pacientebi 20 kviris manZilze<br />
saSualod ikleben 24 funts. Sesabamisi standartuli gadaxraa 5<br />
funti. dietologs surs miiRos ukeTesi Sedegi da amcirebs marilis moxmarebas.<br />
axali meTodis gamoyenebiT 40 SemTxveviT SerCeuli pacienti 20<br />
kviraSi saSualod iklebs 16.3 funts. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeiZleba Tu ara iTqvas, rom dieta Seicvala?<br />
10. statistikosis mtkicebiT latareis myidveli adamianebis saSualo<br />
asaki aris 70 weli. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli uarvyoT es mtkicebuleba, Tu SemTxveviT SerCeuli latareis<br />
bileTebis myidveli 30 adamianis asakis monacemebia:<br />
49 80 24 61 79 68 63 72 46 65<br />
76 71 90 56 70 71 71 67 52 82<br />
74 39 49 69 22 56 70 74 62 45<br />
11. gamokiTxvis Tanaxmad 55 welze meti asakis qalebi dReSi saSualod<br />
xarjaven 1660 kalorias. imis Sesamowmeblad, jandacvis sferoSi<br />
momuSave qalebi xarjaven Tu ara imave raodenobis kalorias, SemTxveviT<br />
SerCeul iqna jandacvis sferoSi momuSave 55 w. meti asakis 43 qali da<br />
aRmoCnda, rom maT mier dReSi daxarjuli kaloriebis saSualoa 1446,<br />
xolo standartuli gadaxra ki 56 kal. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeiZleba Tu ara imis mtkiceba, rom jandacvis sferoSi dasaqmebuli<br />
qalebis mier daxarjuli kaloriebis saSualo gasxvavdeba populaciis<br />
saSualosagan?<br />
12. firmis menejeris mtkicebiT ganaTebis muSaobis saSualo xangrZlivobaa<br />
36 Tve. standartuli gadaxra Seadgens 8 Tves. SemTxveviT SerCeuli<br />
50 ganaTebis muSaobis saSualo xangrZlivoba aRmoCnda 32 Tve. SeiZleba<br />
Tu ara am mtkicebis uaryofa 0.01 mniSvnelovnebis doniT?<br />
13. uZravi qonebis agentis mtkicebiT dedaqalaqSi saxlebis saSualo<br />
gasayidi fasia 60000 lari. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu<br />
ara sakmarisi safuZveli uarvyoT agentis mtkiceba, Tu dedaqalaqSi Sem-<br />
TxveviT SerCeuli 36 gayiduli saxlis fasebia (aTasobiT larebSi):<br />
9.5 54 99 94 80 29 121.5 184.75 15<br />
164.45 6 13 188.4 121 308 42 7.5 32.9<br />
126.9 25.225 95 92 38 60 211 15 28<br />
53.5 27 21 76 85 25.225 40 97 284<br />
14. pacientebis garkveuli jgufis sisxlSi qolesterinis<br />
saSualo done Seadgens aranakleb 240 miligrams, xolo standartuli gadaxraa<br />
18 miligrami. SemTxveviT SerCeul 40 pacients misces axali<br />
preparati, romelic gankuTvnilia sisxlSi qolesterinis donis dasawevad.<br />
am preparatis miRebis Semdeg aRniSnuli pacientebis sisxlSi<br />
qolesterinis saSualo done aRmoCnda 229 miligrami. 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ganvacxadoT, rom<br />
axali preparati amcirebs qolesterinis dones?<br />
119
15. miuTiTeT unda ukuvagdoT Tu ara nulovani hiopoTeza mocemuli<br />
P -mniSvnelobis mixedviT, Tu: a). P -mniSv. = 0.258, 0.05 , krit. calmxrivia;<br />
b). P -mniSv. = 0.0684, 0.1, krit. ormxrivia; g). P -mniSv. = 0.0153,<br />
0.01 , krit. calmxrivia; d). P -mniSv. = 0.0232, 0.05 , krit. ormxrivia;<br />
e). P -mniSv. = 0.002, 0.01 , krit. calmxrivia.<br />
16. dekanatis mtkicebiT studentebis saxelmZRvaneloebis saSualo<br />
fasi metia 27.5 larze. SemTxveviT SerCeuli 50 saxelmZRvanelos saSualo<br />
fasi aRmoCnda 39.3 lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 5<br />
lari. ipoveT kriteriumis P -mniSvneloba. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
unda ukuvagdoT Tu ara nulovani hipoTeza?<br />
17. avtobusebis firmis menejeris mtkicebiT 50 mili/sT siCqariT mo-<br />
Zraobisas saskolo avtobusis saSualo samuxruWe manZili Seadgens 264<br />
futs (1 futi = 30.48sm). mkvlevaris mier SemTxveviT SerCeuli 20 saskolo<br />
avtobusis saSualo samuxruWe manZili aRmoCnda 262.3 futi, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra ki 3 futi. mkvlevaris azriT saSualo samuxruWe<br />
manZili naklebia 264 futze. CaTvaleT, rom samuxruWe manZili<br />
ganawilebulia normalurad. ipoveT P -mniSvneloba. 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT unda ukuvagdoT Tu ara nulovani hipoTeza?<br />
18. gasamravlebeli mowyobilobis (“qseroqsis”) maRaziis menejeris<br />
azriT erTi adamianis mier gamravlebuli gverdebis saSualo raodenoba<br />
dReSi naklebia 40 gverdze. qvemoT moyvanilia SemTxveviT SerCeuli 50<br />
momxmareblis mier dRis ganmavlobaSi gamravlebuli gverdebis raodenoba.<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli davadasturoT<br />
menejeris mosazreba? isargebleT hipoTezaTa Semowmebis P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
2 2 2 5 32 5 29 8 2 49<br />
21 1 24 72 70 21 85 61 8 42<br />
3 15 27 113 36 37 5 3 58 82<br />
9 2 1 6 9 80 9 51 2 122<br />
21 49 36 43 61 3 17 17 4 1<br />
19. televizorebis firmis menejeris mtkicebiT maTi televizorebis<br />
muSaobis saSualo xangrZlivoba metia 84 Tveze. populaciis standartuli<br />
gadaxra aris 10 Tve. SemTxveviT SearCies 100 televizori da Seamowmes.<br />
SerCevis saSualo aRmoCnda 85.1 Tve. SeamowmeT hipoTeza, rom televizorebis<br />
muSaobis saSualo xangrZlivoba metia 84 Tveze da gamoTvaleT<br />
P -mniSvneloba. miRebuli P -mniSvnelobis mixedviT 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT unda ukuvagdoT Tu ara nulovani hipoTeza?<br />
20. specialuri gayvanilobis mavTulis gamZleobis simtkice aris<br />
800 funti. populaciis standartuli gadaxraa 12 funti. mkvlevarma Seamowma<br />
SemTxveviT SerCeuli 20 mavTuli da daadgina, rom maTi saSualo simtkicea<br />
793 funti. SeiZleba Tu ara imis uaryofa, rom gamZleobis simtkicea<br />
800 funti? ipoveT P -mniSvneloba. miRebuli P -mniSvnelobis mixedviT<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT unda ukuvagdoT Tu ara nulovani hipoTeza?<br />
CaTvaleT, rom sidide normaluradaa ganawilebuli.<br />
120
21. gasul wels dedaqalaqis samedicino muSakebis saSualo saaTobrivi<br />
anazRaureba iyo 6.32 lari. populaciis standartuli gadaxraa 0.54<br />
lari. mimdinare wels SemTxveviT SerCeuli 50 samedicino muSakis saSualo<br />
saaTobrivi anazraureba Seadgens 6.51 lars. P -mniSvnelobis mixedviT,<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom saSualo<br />
ar Seicvala.<br />
22. avtomobilebis dileris rekomendaciiT 30000 km-is gavlis Semdeg<br />
gadacemaTa kolofi saWiroebs SekeTebas. imis gasarkvevad, momxmareblebi<br />
iTvaliswineben Tu ara dileris rekomendacias, man SemTxveviT SearCia<br />
40 momxmarebeli da daadgina, rom gadacemaTa kolofis SekeTebis momentisaTvis<br />
avtomobilebis saSualo ganarbeni iyo 30456 km. Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra ki 1684 km. P -mniSvnelobis gamoTvliT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, daadgineT akeTeben Tu ara gadacemaTa kolofis Seke-<br />
Tebas 30000 km-is gavlis Semdeg avtomflobelebi. migaCniaT Tu ara Tqven,<br />
rom -s mniSvneloba 0.1 daaxloebiT mniSvnelovnebis donis tolia?<br />
23. avtomobilistis mtkicebiT is dReSi saSualod gadis 60 km-s.<br />
qvemoT moyvanilia avtomobilistis mier Tvis ganmavlobaSi yoveldRiurad<br />
gavlili manZilebi. davuSvaT, rom populaciis standartuli<br />
gadaxraa 13.42 km. gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli uarvyoT avtomobilistis<br />
mtkicebuleba 0.05 mniSvnelovnebis doniT. isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
72 45 36 68 69 71 57 60 83 26<br />
60 72 58 87 48 59 60 56 64 68<br />
42 57 57 58 63 49 73 75 42 63<br />
121
pasuxebi:<br />
1. 2.58 ; 1.65; -2.58; -1.28; 1.96 ; 1.75; -2.33; 1.65 ; 2.05; 2.33 . 2. H0 : E 39 ,<br />
H1 : E 39 ; H0 : E 25000 , H1 : E 25000 ; H0 : E 25 , H 1<br />
: E 25 ; H0 : E 85,<br />
H1 : E 85; H0 : E 56 , H1 : E 56 ; H0 : E 250 , H1 : E 250 ; H0 : E 75 ,<br />
H1 : E 75 ; H0 : E 950 , H1 : E 950 . 3. H0 : E 25000 , H1 : E 25000 ;<br />
CV . . 1.96 ; T. V. z 1.59 ; H<br />
0<br />
. 4. H0 : E 69.21 , H1 : E 69.21 ; CV . . 1.96 ;<br />
T. V. z 1.15; H<br />
0<br />
. 5. H0 : E 9.78 , H1 : E 9.78 ; CV . . 1.28 ; T. V. z 0.54 ;<br />
H<br />
0<br />
. 6. H0 : E 24 , H1 : E 24 ; CV . . 1.65 ; T. V. z<br />
1.85 ; H<br />
1. 7. H0 : E 800 ,<br />
H1 : E 800 ; CV . . 2.33 ; T. V. z<br />
10.12 ; H<br />
1. 8. H0 : E 14 , H1 : E 14 ;<br />
CV . . 2.33 ; T. V. z 4.89 ; H<br />
1. 9. H0 : E 24 , H1 : E 24 ; CV . . 1.96 ;<br />
T. V. z 9.73; H<br />
1. 10. H0 : E 70 , H1 : E 70 ; CV . . 1.96 ; T. V. z 2.59 ; H<br />
1.<br />
1. H0 : E 1660 , H1 : E 1660 ; CV . . 1.65 ; T. V. z 25.06 ; H<br />
1. 12. H0 : E 36 ,<br />
H1 : E 36 ; CV . . 2.58 ; T. V. z 3.54 ; H<br />
1. 13. H0 : E 60000 , H1 : E 60000 ;<br />
CV . . 1.96 ; T. V. z<br />
1.78 ; H<br />
0<br />
. 14. H0 : E 240 , H1 : E 240 ; CV . . 2.33 ;<br />
T. V. z 3.87 ; H<br />
1. 15. ara; ara; ara; ki; ki. 16. H0 : E 27.5 , H1 : E 27.5 ;<br />
T. V. z<br />
2.55 ; P -mniSvneloba = 0.0054; ki. 17. H0 : E 264 , H1 : E 264 ;<br />
T. V. z 2.53 ; P -mniSvneloba = 0.0057; ki. 18. H0 : E 40 , H1 : E 40 ;<br />
T. V. z 2.45; P -mniSvneloba = 0.0071; ki. 19. H0 : E 84 , H1 : E 84 ;<br />
T. V. z<br />
1.1; P -mniSvneloba = 0.1357; ara. 20. H0 : E 800 , H1 : E 800 ;<br />
T. V. z 2.61; P -mniSvneloba = 0.009; ki. 21. H0 : E 6.32 , H1 : E 6.32 ;<br />
T. V. z 2.49 ; P -mniSvneloba = 0.0128; H<br />
1. 22. H0 : E 30000 , H1 : E 30000 ;<br />
T. V. z<br />
1.71; P -mniSvneloba = 0.0872; H<br />
1; ki. 23. H0 : E 60 , H1 : E 60 ;<br />
T. V. z 0.03; P -mniSvneloba = 0.976; ara.<br />
122
Tavi V<br />
2<br />
hipoTezaTa Semowmeba saSualosaTvis ( ucnobia)<br />
statistikuri hipoTezis Semowmeba normaluri ganawilebis<br />
maTematikuri lodinis Sesaxeb ucnobi dispersiis SemTxvevaSi:<br />
N( , ); D ucnobia; E ucnobia.<br />
hipoTeza: H 0<br />
: E a 0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
X a0<br />
kriteriumis statistika: T T( n 1)<br />
'<br />
S / n<br />
xa0<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: t <br />
'<br />
s / n<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : E a1 a0<br />
t tn<br />
1,<br />
<br />
,<br />
H1 : E a1 a0<br />
t tn<br />
1,<br />
<br />
,<br />
H1:<br />
E a1<br />
t tn<br />
1, /2<br />
an t<br />
tn<br />
1, /2<br />
(sadac tn 1, <br />
aris Tavisuflebis n 1 xarisxis mqone stiudentis ganawilebis<br />
zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba C.V.).<br />
P{ T t | H0}, Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P P{ T t | H0}, Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
=<br />
<br />
P{| T | | t || H0}, Tu H1 : E<br />
a1.<br />
1 FT<br />
( t), Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
<br />
= FT<br />
( t), Tu H1 : E<br />
a1 a0;<br />
<br />
2 [1 FT<br />
(| t |)], Tu H1: E<br />
a1.<br />
gadawyvetileba: Tu t C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
rodis gamoiyeneba Z an T ganawileba<br />
cnobiliaTuara ?<br />
diax<br />
X E<br />
gamoiyene Z <br />
/ n<br />
ara<br />
aris Tu ara n 30? diax<br />
X E<br />
gamoiyene T <br />
'<br />
ara S / n<br />
123
X<br />
E<br />
gamoiyene T , T.x. n 1<br />
*<br />
'<br />
S / n<br />
* populacia unda iyos daaxloebiT normalurad ganawilebuli.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. jandacvis ministris mtkicebiT eqimis saSualo wliuri<br />
Semosavali Seadgens 24000 lars. SemTxveviT SerCeuli 10 eqimis wliuri<br />
Semosavlis saSualo aRmoCnda 23450 lari, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra ki 400 lari. gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
ministris mtkicebis uarsayofad 0.05 mniSvnelovnebis doniT?<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
'<br />
H0 : E 24000 , H1 : E 24000 . pirobis Tanaxmad, gvaqvs: x 23450 , s 400 ,<br />
n 10 . stiudentis ganawilebis cxrilidan, 0.05 -isa da Tavisuflebis<br />
n1 9 xarisxisaTvis, vpoulobT saWiro kritikul mniSvnelobebs:<br />
tn<br />
1, /2<br />
2.262 da tn 1, /2<br />
2.262 . kriteriumis mniSvneloba ki iqneba:<br />
xE<br />
23450 24000<br />
t 4.35 .<br />
'<br />
s / n 400/ 10<br />
vinaidan, 4.35 2.262 , amitom nulovani hipoTeza unda ukuvagdoT,<br />
anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli ministris mtkicebis uarsayofad.<br />
magaliTi 2. ganaTlebis ministris mtkicebiT saTadarigo maswavleblis<br />
saSualo xelfasi dReSi naklebia 60 larze. gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli ministris mtkicebis misaRebad 0.1 mniSvnelovnebis doniT,<br />
Tu SemTxveviT SerCeul 8 skolaSi dafiqsirda Semdegi monacemebi: 60 56<br />
60 55 70 55 60 55.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : E 60 , H1 : E 60 . SerCevis moculobaa n 8. stiudentis ganawilebis<br />
cxrilidan, 0.1-isa da Tavisuflebis n1 7 xarisxisaTvis, vpoulobT<br />
saWiro kritikul mniSvnelobas: tn<br />
1, 1.415 . kriteriumis mniSvnelobis<br />
gamosaTvlelad, winaswar gamovTvaloT SerCeviTi saSualo da<br />
n<br />
1<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra: x<br />
xi<br />
58.88<br />
da<br />
1<br />
s ( x x) 5.08 . amitom:<br />
' <br />
n<br />
2<br />
i<br />
n1<br />
i1<br />
124<br />
n i 1<br />
xE<br />
58.88 60<br />
t 0.624 .<br />
'<br />
s / n 5.08/ 8<br />
vinaidan, kriteriumis mniSvneloba ar vardeba kritikul areSi,<br />
nulovani hipoTeza ar unda ukuvagdoT, anu Cven ar gvaqvs sakmarisi<br />
safuZveli ministris mtkicebis dasadastureblad.<br />
magaliTi 3. vipovoT P -mniSvneloba, Tu kriteriumis mniSvneloba<br />
stiudentis ganawilebisaTvis (T kriteriumis statistikis t kriteriumis
mniSvneloba) aris 2.056, SerCevis moculobaa 11 da kriteriumi marjvena<br />
calmxrivia.<br />
amoxsna. stiudentis ganawilebis zeda kritikuli wertilebis<br />
cxrilSi Tavisuflebis 111 10<br />
-is toli xarisxis gaswvriv movZebnoT<br />
iseTi ori mniSvneloba, romelTa Soris vardeba (moeqceva) 2.056. es<br />
mniSvnelobebia: 1.812 da 2.228. vinaidan, kriteriumi marjvena calmxrivia,<br />
SevxedoT striqons warweriT ―One tail, ‖ da vipovoT -s ori<br />
mniSvneloba, romelic Seesabameba 1.812-sa da 2.228-s. es mniSvnelobebia: 0.05<br />
da 0.025. Sesabamisad, P -mniSvneloba swored maT Sorisaa moTavsebuli:<br />
0.025 < P -mniSvneloba < 0.05. magaliTad, Tu 0.05 , maSin Cven unda<br />
ukuvagdoT H<br />
0<br />
, radganac P -mniSvneloba < 0.05; magram, Tu 0.01 , maSin<br />
H0<br />
-is uaryofis safuZveli ara gvaqvs, radganac P -mniSvneloba > 0.025 ><br />
0.01.<br />
SeniSvna: P -mniSvnelobis povna SeiZleba specialuri kalkulatoriT<br />
an kompiuteruli programiT. am magaliTSi kalkulatoriT gamoTvlili<br />
P -mniSvneloba = 0.033.<br />
magaliTi 4. vipovoT P -mniSvneloba, Tu kriteriumis mniSvneloba<br />
stiudentis ganawilebisaTvis (T kriteriumis statistikis t kriteriumis<br />
mniSvneloba) aris 2.983, SerCevis moculobaa 6 da kriteriumi ormxrivia.<br />
amoxsna. stiudentis ganawilebis zeda kritikuli wertilebis<br />
cxrilSi Tavisuflebis 615-is toli xarisxis gaswvriv movZebnoT<br />
iseTi ori mniSvneloba, romelTa Soris vardeba (moeqceva) 2.983. es mni-<br />
Svnelobebia: 2.571 da 3.365. vinaidan, kriteriumi ormxrivia, SevxedoT<br />
striqons warweriT ―Two tail, ‖ da vipovoT -s ori mniSvneloba,<br />
romelic Seesabameba 2.571-sa da 3.365-s. es mniSvnelobebia: 0.05 da 0.02.<br />
Sesabamisad, P -mniSvneloba swored maT Sorisaa moTavsebuli: 0.02 < P -<br />
mniSvneloba < 0.05. magaliTad, Tu 0.05 , maSin Cven unda ukuvagdoT H<br />
0<br />
,<br />
radganac P -mniSvneloba < 0.05; magram, Tu 0.01 , maSin H<br />
0<br />
-is uaryofis<br />
safuZveli ara gvaqvs, radganac P -mniSvneloba > 0.02 > > 0.01.<br />
SevniSnavT, rom aq kalkulatoriT gamoTvlili P -mniSvneloba aris<br />
0.031.<br />
magaliTi 5. eqimebis azriT morbenali adamiani ufro met Jangbads<br />
moixmars vidre saSualod yvela adamiani. SemTxveviT SerCeuli 15 morbenalisaTvis<br />
Jangbadis moxmarebis saSualo iyo 40.6 ml/kg, xolo<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra ki 6ml/kg. Tu yvela adamianis<br />
saSualo moxmareba Seadgens 36.7ml/kg, gvaqvs Tu ara sakmao safuZveli<br />
davujeroT eqimebs 0.05 mniSvnelovnebis doniT?<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : E 36.7 , H1 : E 36.7 . gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
xE<br />
40.6 36.7 t <br />
'<br />
2.517 .<br />
s / n 6/ 15<br />
gamovTvaloT P -mniSvneloba: stiudentis ganawilebis cxrilSi<br />
n114<br />
-is gaswvriv 2.517 vardeba 2.145-sa da 2.624-s Soris, romelebic<br />
125
Seesabameba 0.025 -sa da 0.01 -s (kriteriumi marjvena calmxrivia).<br />
amitom 0.01 < P -mniSvneloba < 0.025. e. i. P -mniSvneloba < (vinaidan<br />
0.025 < 0.05) da nulovani hipoTeza unda ukuvagdoT, anu Cven gvaqvs<br />
sakmarisi safuZveli gaviziaroT eqimebis mtkicebuleba.<br />
amocanebi<br />
1. isargebleT stiudentis ganawilebis cxriliT da ipoveT kritikuli<br />
mniSvneloba (an mniSvnelobebi) roca: a). n 10 , 0.05 , kriteriumi marjvena<br />
calmxrivia; b). n 18, 0.1, kriteriumi ormxrivia; g). n 6 ,<br />
0.01 , kriteriumi marcxena calmxrivia; d). n 9 , 0.025 , kriteriumi<br />
marjvena calmxrivia; e). n 15, 0.05 , kriteriumi ormxrivia; v). n 23 ,<br />
0.005 , kriteriumi marcxena calmxrivia; z). n 28 , 0.01 , kriteriumi<br />
ormxrivia; T). n 17 , 0.02 , kriteriumi ormxrivia.<br />
2. ipoveT P -mniSvnelobis sazRvrebi qvemoT moyvanili kriteriumis<br />
mniSvnelobebisaTvis: a). t 2.321 , n 15, kriteriumi marjvena calmxrivia;<br />
b). t 1.945 , n 28 , kriteriumi ormxrivia; g). t 1.267 , n 8, kriteriumi marcxena<br />
calmxrivia; d). t 1.562 , n 17 , kriteriumi ormxrivia; e). t 3.025 ,<br />
n 24 , kriteriumi marjvena calmxrivia; v). t 1.145 , n 5, kriteriumi marcxena<br />
calmxrivia; z). t 2.179 , n 13, 0.01 , kriteriumi ormxrivia; T).<br />
t 0.665 , n 10 , 0.02 , kriteriumi marjvena calmxrivia.<br />
qvemoT moyvanil amocanebSi igulisxmeT, rom populacia daaxloebiT<br />
normaluradaa ganawilebuli.<br />
3. ekvatoris samxreTiT zafxulis TveebSi mosuli naleqebis saSualo<br />
Seadgens 11.52 diums (1 diumi = 2.54 sm). 2000 wels mkvlevarma SemTxveviT<br />
SeraCia ekvatoris samxreTiT mdebare 10 qalaqi da daadgina, rom mosuli<br />
naleqebis saSualo aris 7.42 diumi. SerCevis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra Seadgens 1.3 diums. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeuZlia<br />
Tu ara mkvlevars daaskvnas, rom 2000 wels mosuli naleqebis saSualo<br />
naklebia 11.52 diumze?<br />
4. mwvaneebis azriT msoflioSi daculi teritoriebis (nakrZalebis)<br />
farTobebis saSualo naklebia vidre 2000 akri (1 akri = 0.4 ha). SemTxveviT<br />
SerCeuli 5 daculi teritoriis farTobebi gazomili akrebSi Semdegia:<br />
959 1187 493 6249 541. 0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu<br />
ara sakmarisi safuZveli daveTanxmoT mwvaneebis mosazrebas?<br />
5. uZravi qonebis agentis mtkicebiT dedaqalaqSi mcire biznesis<br />
ofisis xarjebis saSualoa 800 lari. SemTxveviT SerCeuli 10 mcire<br />
biznesisaTvis ofisis xarjebis saSualom Seadgina 863 lari, xolo<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra iyo 20 lari. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ukuvagdoT uZravi qonebis<br />
agentis mtkicebuleba?<br />
6. wlis ganmavlobaSi avadmyofobis gamo qarxnis erTi TanamSromlis<br />
mier gacdenili samuSao saaTebis saSualoa 48 saaTi. gacdenaTa raodenobis<br />
Sesamcireblad qarxnis direqtorma TanamSromlebs daavala monaw-<br />
126
ileoba mieRoT gajansaRebis programaSi. erTi wlis Semdeg, SemTxveviT<br />
SerCeuli 18 TanamSromlis gacdenili saaTebis saSualom Seadgina 41 sT,<br />
xolo Sesworebuli standartuli gadaxra iyo 5 sT. 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT gaamarTla Tu ara gajansaRebis programam?<br />
7. mSeneblobis saministros mtkicebulebiT dedaqalaqSi Senobebis<br />
saSualo simaRlea sul cota 700 futia. 0.025 mniSvnelovnebis doniT<br />
gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ukuvagdoT mSeneblobis saministros<br />
mtkicebuleba, Tu SemTxveviT SerCeuli 10 Senobis simaRleebia:<br />
485 511 841 725 615<br />
582 616 635 535 520<br />
8. uZravi qonebis agentis mtkicebiT saofise farTis 1 kv. metris sa-<br />
Sualo saijaro gadasaxadi dedaqalaqSi Seadgens 17.63 lars. mkvlevarma<br />
SemTxveviT SearCia 15 ofisi da daadgina, rom maTi saijaro gadasaxadis<br />
saSualoa 18.72 lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 3.64<br />
lari. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb,<br />
rom ar arsebobs gansxvaveba saijaro gadasaxadebs Soris.<br />
9. uZravi qonebis agentis mtkicebiT samTaxiani binis saSualo saijaro<br />
gadasaxadi dedaqalaqSi Seadgens 750 lars. mkvlevarma SemTxveviT<br />
SearCia 12 samoTaxiani bina da daadgina, rom maTi saijaro gadasaxadis<br />
saSualoa 732 lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 17 lari.<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ukuvagdoT<br />
agentis mtkicebuleba?<br />
10. mwarmoeblis mtkicebiT axal TovlisgadamamuSavebel manqanas<br />
SeuZlia danaxarjebis Semcireba. misi mtkicebiT 10 tona Tovlis axali<br />
manqaniT gadamuSavebisas 1 tonis gadamuSavebis Rirebulebam Seadgina 5.75<br />
lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki aris 1.05 lari. Zveli<br />
manqanis SemTxvevaSi 1 tona Tovlis gadamuSavebis saSualo Rirebuleba<br />
iyo 6.62 lari. 0.1 mniSvnelovnebis doniT akeTebs Tu ara axali manqana<br />
fulis ekonomias?<br />
11. Tbilgazis mtkicebiT mcire kompaniebis gazis saSualo danaxarji<br />
TveSi ar aRemateba 350 lars. kompaniebis mflobelebi ki eWvoben, rom<br />
gazis danaxarji ufro metia. SemTxveviT SeirCa 12 mcire kompania da aRmoCnda,<br />
rom maTi saSualo danaxarji iyo 358 lari, xolo Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra ki 16 lari. SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT gazis saSualo danaxarji metia 350 larze.<br />
12. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb,<br />
rom raionebSi manqanis garecxvis saSualo fasia 3 lari, Tu cnobilia,<br />
rom SemTxveviT SerCeul 5 raionSi manqanis garecxvis saSualo fasi iyo<br />
3.7 lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 0.3 lari.<br />
13. gamokiTxvis Tanaxmad, martoxela adamianebis saxlSi telefoni<br />
TveSi saSualod 37-jer rekavs. am hipoTezis Sesamowmeblad mkvlevarma<br />
gamokiTxa 29 martoxela adamiani da daadgina, rom telefonis zarebis<br />
saSualo iyo 34.9, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 6. 0.05<br />
127
mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara safuZveli ukuvagdoT aRniSnuli<br />
hipoTeza? gamoiyeneT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
14. studentebis azriT SabaTi saRamos barSi gatareba saSualod ar<br />
unda dajdes 30 larze meti. TavianTi mosazrebis Sesamowmeblad maT Sem-<br />
TxveviT SearCies 16 studenti da SeekiTxnen Tu ramdeni daxarjes gasul<br />
SabaT saRamos barSi. aRmoCnda, rom SerCeviTi saSualo aris 31.17 lari,<br />
xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 5.51 lari. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara safuZveli daveTanxmoT studentebis mosazrebas?<br />
isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
15. gasuli wlebis gamocdilebidan gamomdinare maswavlebels sjera,<br />
rom gamocdaze studentebis saSualo qula aris 75. gamoiyeneT P -mni-<br />
Svnelobis meTodi da 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT, rom<br />
studentebis saSualo qula isev aris 75, Tu cnobilia, rom mimdinare<br />
wels 20 SemTxveviT SerCeuli studentis qulebia:<br />
80 68 72 73 76 81 71 71 50 65<br />
63 71 70 76 75 69 70 72 70 74<br />
pasuxebi:<br />
1. 1.833 ; 3.365 ; 2.145 ; 2.771 ; 1.740 ; 2.306; -2.819; 2.583 . 2. (0.01,0.025); (0.05,<br />
0.1); (0.1, 0.25); (0.1, 0.2); P -mniSvneloba < 0.005); (0.1, 0.25); P -mniSvneloba =<br />
0.05; P -mniSvneloba > 0.25. 3. H0 : E 11.52 , H1 : E 11.52 ; CV . . 1.83 ;<br />
T. V. t<br />
9.97 ; ki. 4. H0 : E 2000 , H1 : E 2000 ; CV . . 3.747 ; T. V. t 0.104 ;<br />
ara. 5. H0 : E 800 , H1 : E 800 ; CV . . 2.262 ; T. V. t<br />
9.96 ; ki. 6. H0 : E 48 ,<br />
H1 : E 48; CV . . 1.333 ; T. V. t<br />
5.94 ; ki. 7. H0 : E 700 , H1 : E 700 ;<br />
CV . . 2.262 ; T. V. t 2.71 ; ki. 8. H0 : E 17.63 , H1 : E 17.63 ; CV . . 2.145 ;<br />
T. V. t<br />
1.16 ; H<br />
0<br />
. 9. H0 : E 750 , H1 : E 750 ; CV . . 3.106 ; T. V. t<br />
3.67 ; ki.<br />
10. H0 : E 6.62 , H1 : E 6.62 ; n 10 ; CV . . 1.383 ; T. V. t<br />
2.62 ; ki. 11.<br />
H0 : E 350 , H1 : E 350 ; CV . . 1.796 ; T. V. t<br />
1.732 ; H<br />
0<br />
. 12. H0 : E 3,<br />
H1 : E 3; CV . . 2.776 ; T. V. t<br />
5.22 ; H<br />
1. 13. H0 : E 37 , H1 : E 37 ;<br />
T. V. t 1.88; 0.025 < P -mniSvneloba < 0.05; radganac P , amitom H<br />
0<br />
unda<br />
ukuvagdoT. 14. H0 : E 30 , H1 : E 30 ; T. V. t<br />
0.85 ; 0.2 < P -mniSvneloba<br />
< 0.5; radganac P , amitom H<br />
0<br />
ar unda ukuvagdoT. 15. H0 : E 75 ,<br />
H1 : E 75 ; T. V. t 2.83 ; 0.01 < P -mniSvneloba < 0.02; radganac P , amitom<br />
H 0<br />
ar unda ukuvagdoT.<br />
128
Tavi VI<br />
hipoTezaTa Semowmeba dispersiisaTvis<br />
statistikuri hipoTezis Semowmeba normaluri ganawilebis<br />
dispersiis Sesaxeb:<br />
2<br />
hipoTeza: H0:<br />
D 0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
n<br />
<br />
2<br />
( Xi<br />
E<br />
)<br />
i1<br />
2<br />
<br />
( n), Tu Ecnobilia<br />
;<br />
2<br />
kriteriumis statistika: 0<br />
2<br />
<br />
'<br />
( n 1) S 2<br />
<br />
<br />
<br />
( n1), Tu Eucnobia<br />
.<br />
2<br />
0<br />
n<br />
<br />
2<br />
( xi<br />
E<br />
)<br />
i1<br />
<br />
, Tu E<br />
cnobilia ;<br />
2<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.= <br />
0<br />
'<br />
( n 1) s<br />
2<br />
<br />
<br />
2<br />
, Tu E<br />
ucnobia .<br />
0<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
2<br />
<br />
2<br />
[ n,<br />
, ), Tu Ecnobilia<br />
;<br />
H1:<br />
D 0<br />
<br />
2<br />
[ n<br />
1, , ),<br />
Tu Eucnobia,<br />
2<br />
2<br />
(0, n,1<br />
<br />
], Tu Ecnobilia<br />
;<br />
H1:<br />
D<br />
0<br />
<br />
2<br />
(0, n<br />
1,1 <br />
], Tu Eucnobia,<br />
2 2<br />
<br />
2<br />
(0, n,1 /2 ] [ n, /2, ), Tu E<br />
cnobilia ;<br />
H1:<br />
D 0<br />
<br />
2 2<br />
(0, n 1,1 /2] [ n<br />
1, /2, ),<br />
Tu E<br />
ucnobia<br />
(sadac 2 n,<br />
aris 2 () n ganawilebis zeda -kritikuli wertili anu<br />
kritikuli mniSvneloba C.V.).<br />
alternativa<br />
P - mniSvneloba:<br />
2<br />
<br />
2<br />
P{ ( n) T. V.}, Tu Ecnobilia<br />
;<br />
H1:<br />
D 0<br />
P <br />
2<br />
P{ ( n 1) T. V.},<br />
Tu Eucnobia,<br />
2<br />
<br />
2<br />
P{ ( n) T. V.}, Tu Ecnobilia<br />
;<br />
H1:<br />
D<br />
0<br />
P <br />
2<br />
P{ ( n 1) T. V.},<br />
Tu Eucnobia,<br />
2<br />
2<br />
2 <br />
2<br />
min( P{<br />
( n)<br />
T.<br />
V.},min(<br />
P{<br />
( n)<br />
T.<br />
V.}),<br />
TuE<br />
cnobilia;<br />
H1:<br />
D P <br />
0 <br />
2<br />
2<br />
2<br />
min( P{<br />
( n 1)<br />
T.<br />
V.},min(<br />
P{<br />
( n 1)<br />
T.<br />
V.}),<br />
TuE<br />
ucnobia.<br />
129
gadawyvetileba: Tu T.V.C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. profesors surs gaarkvios, qulebis cvalebadoba Tavis<br />
jgufSi, sadac 23 studentia, aris Tu ara naklebi, vidre populaciis<br />
dispersia 225 . profesoris jgufSi qulebis Sesworebuli dispersiaa 198.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
vamtkicoT, rom profesoris jgufSi qulebis cvalebadoba naklebia<br />
populaciis dispersiaze? CaTvaleT, rom qulebi normaluradaa<br />
ganawilebuli.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : D 225 , H1 : D 225 . vipovoT kritikuli mniSvneloba: vinaidan<br />
kriteriumi marcxena calmxrivia, 1<br />
0.95 da Tavisuflebis xarisxia<br />
n1<br />
22, amitom xi kvadrat ganawilebis zeda kritikuli wertilebis<br />
2 2<br />
cxrilidan vpoulobT, rom n 1,1 <br />
22,0.95 12.338 . maSasadame, kritikuli<br />
area CR . . (0,12.338] . gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( n1)<br />
s<br />
<br />
2<br />
0<br />
130<br />
' 2<br />
(231) 198<br />
TV . . 19.36<br />
.<br />
225<br />
vinaidan, kriteriumis mniSvneloba ar vardeba kritikul areSi,<br />
amitom nulovan hipoTezas vRebulobT, anu ar arsebobs sakmarisi<br />
safuZveli imisaTvis, rom profesoris jgufSi qulebis cvalebadoba<br />
naklebia populaciis dispersiaze.<br />
magaliTi 2. saavadamyofos administratori darwmunebulia, rom<br />
standartuli gadaxra im pacientebis ricxvis, romlebic ambulatoriulad<br />
mkurnaloben dReSi 8-ze metia. pacientebis ricxvi CavTvaloT,<br />
rom ganawilebulia normalurad. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba<br />
Tu ara gaviziaroT administratoris mosazreba, Tu 15 SemTxveviT<br />
SerCeuli dRis monacemebia:<br />
25 30 5 15 18<br />
42 16 9 10 12<br />
12 38 8 14 27<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : D 64 , H1 : D 64 . ramdenadac kriteriumis marjvena calmxrivia,<br />
0.1 da Tavisuflebis xarisxia n1<br />
14 , amitom kritikuli mniSvneloba<br />
2<br />
iqneba: n<br />
1, 21.0641 . gamovTvaloT Sesworebuli standartuli gadaxra,<br />
gvaqvs:<br />
1 1 1<br />
s ( x x) ( x x ) 11.2<br />
n n n<br />
' 2 2<br />
i i j<br />
n1 i1 n1<br />
i1 n j1<br />
.
amitom kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
( n1)<br />
s<br />
<br />
2<br />
0<br />
' 2<br />
2<br />
(15 1) (11.2)<br />
TV . . 27.44 .<br />
2<br />
8<br />
vinaidan, kritikuli mniSvneloba vardeba kritikul areSi<br />
( 27.44 [21.0641, )), amitom H<br />
0<br />
unda ukuvagdoT, anu Cven gvaqvs sakmarisi<br />
safuZveli, raTa CavTvaloT, rom populaciis standartuli gadaxra metia<br />
8-ze.<br />
magaliTi 3. sigaretis kompanias surs Seamowmos hipoTeza, rom mis<br />
sigaretSi nikotinis Semcvlelobis dipersia aris 0.644. nikotinis Semcvleloba<br />
izomeba miligramebSi da igulisxmeba, rom is normalurad ganawilebulia.<br />
20 sigaretisgan aRebuli SerCevis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxraa 1 miligrami. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli uarvyoT kompaniis hipoTeza?<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : D 0.644 , H1 : D 0.644 . am SemTxvevaSi saqme gvaqvs ormxriv kriteriumTan.<br />
0.05 -isa da Tavisuflebis n1 19 xarisxisaTvis xi<br />
kvadrat ganawilebis zeda kritikuli weertilebis cxrilidan vpoulobT,<br />
2 2<br />
rom kritikuli mniSvnelobebia: n 1, /2<br />
19,0.025 32.852 da<br />
2 2<br />
n 1,1 <br />
/2<br />
19.0.975 8.907 . kriteriumis mniSvneloba ki iqneba:<br />
( n1)<br />
s<br />
<br />
2<br />
0<br />
' 2<br />
2<br />
(20 1) (1)<br />
TV . . 29.5 .<br />
0.644<br />
kriteriumis mniSvneloba moTavsebulia or kritikul mniSvnelobas<br />
Soris (8. 907 < 29.5 < 32.852), anu is ar vardeba kritikul areSi. amitom<br />
H<br />
0<br />
ar unda ukuvagdoT. Sesabamisad, Cven ara gvaqvs sakmarisi safuZveli<br />
uarvyoT kompaniis mosazreba.<br />
magaliTi 4. vipovoT P -mniSvneloba, Tu kriteriumis mniSvneloba xi<br />
kvadrat ganawilebisaTvis aris 19.274, SerCevis moculobaa 8 da kriteriumi<br />
marjvena calmxrivia.<br />
amoxsna. xi kvadrat ganawilebis zeda kritikuli wertilebis cxrilSi<br />
Tavisuflebis 817-is toli xarisxis gaswvriv movZebnoT iseTi<br />
ori mniSvneloba, romelTa Soris vardeba (moeqceva) 19.274. es mniSvnelobebia:<br />
18.475 da 20.278. SevxedoT pirvel striqons da vipovoT -s ori mni-<br />
Svneloba, romelic Seesabameba 18.475-sa da 20.278-s. es mniSvnelobebia: 0.01<br />
da 0.005. Sesabamisad, P -mniSvneloba swored maT Sorisaa moTavsebuli:<br />
0.005 < P -mniSvneloba < 0.01. magaliTad, Tu 0.01 , maSin Cven unda ukuvagdoT<br />
H<br />
0<br />
, radganac P -mniSvneloba naklebia 0.01; magram, Tu 0.001 ,<br />
maSin H0<br />
-is uaryofis safuZveli ara gvaqvs, radganac P -mniSvneloba ><br />
0.005 > 0.001.<br />
SevniSnavT, rom aq kalkulatoriT gamoTvlili P -mniSvneloba aris<br />
0.007.<br />
131
magaliTi 5. vipovoT P -mniSvneloba, Tu kriteriumis mniSvneloba xi<br />
kvadrat ganawilebisaTvis aris 3.823, SerCevis moculobaa 13 da kriteriumi<br />
marcxena calmxrivia.<br />
amoxsna. xi kvadrat ganawilebis zeda kritikuli wertilebis<br />
cxrilSi Tavisuflebis 131 12<br />
-is toli xarisxis gaswvriv movZebnoT<br />
iseTi ori mniSvneloba, romelTa Soris vardeba (moeqceva) 3.823. es mni-<br />
Svnelobebia: 3.571 da 4.404. SevxedoT pirvel striqons da vipovoT -s<br />
ori mniSvneloba, romelic Seesabameba 3.571 -sa da 4.404-s. es mniSvnelobebia:<br />
0.99 da 0.975. rodesac miRebuli mniSvnelobebi ganawilebis marcxena<br />
mxaresaa, 1-s unda gamovakloT -s es mniSvnelobebi da miviRebT P -mniSvnelobis<br />
sazRvrebs. es sazRvrebia: 1 – 0.99 =0.01 da 1 – 0.975 = 0.025.<br />
Sesabamisad, 0.01 < P -mniSvneloba < 0.025.<br />
SevniSnavT, rom aq kalkulatoriT gamoTvlili P -mniSvneloba aris<br />
0.014.<br />
SeniSvna: rodesac xi kvadrat kriteriumi ormxrivia, calmxrivi<br />
kriteriumis Sesabamisi orive sazRvari unda gaormagdes. Sesabamisad,<br />
wina magaliTSi: 2 0.01 < P -mniSvneloba < 2 0.025, anu 0.02 < P -mniSvneloba<br />
< 0.05.<br />
magaliTi 6. wina gamokvlevebidan mkvlevarma icis, rom manqanis<br />
Semowmebis drois standartuli gadaxraa 16.8 wuTi. 24 SemTxveviT<br />
SerCeuli manqanis Semowmebis drois Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
aRmoCnda 12.5 wuTi. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara<br />
davaskvnaT, rom standartuli gadaxra Seicvala? isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodi.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : D 16.8 , H1 : D 16.8 . gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( n1)<br />
s<br />
<br />
2<br />
0<br />
' 2<br />
2<br />
(24 1) (12.5)<br />
TV . . 12.733<br />
.<br />
2<br />
(16.8)<br />
gamovTvaloT P -mniSvneloba: Tavisuflebis n1 32 xarisxis<br />
gaswvriv xi kvadrat ganawilebis zeda kritikuli wertilebis cxrilSi<br />
12.733 vardeba 11.689-sa da 13.091-s Soris. -s Sesabamisi mniSvnelobebia:<br />
0.975 da 0.95. vinaidan miRebuli mniSvnelobebi ganawilebis marcxena<br />
mxaresaa, 1-s unda gamovakloT -s es mniSvnelobebi: 10.975 0.025 ,<br />
10.95 0.05 . radganac kriteriumi ormxrivia, miRebuli ricxvebi unda<br />
gaormagdes da miviRebT P -mniSvnelobis sazRvrebs: 0.05 < P -mniSvneloba<br />
< 0.1 (kalkulatoriT gamoTvlili P -mniSvneloba = 0.085).<br />
vinaidan, P -mniSvneloba metia -ze, amitom nulovani hipoTeza ar<br />
unda ukuvagdoT. Sesabamisad, Cven ar gvaqvs sakmarisi safuZveli, raTa<br />
davaskvnaT, rom standartuli gadaxra Seicvala.<br />
amocanebi<br />
1. CamoayalibeT SesaZlo ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi da<br />
gamoTvaleT kritikuli mniSvneloba, roca D 225, Tu: a). 0.05 , n 18,<br />
132
kriteriumi marjvena calmxrivia; b). 0.1, n 23 , kriteriumi marcxena<br />
calmxrivia; g). 0.05 , n 15, kriteriumi ormxrivia; d). 0.1, n 8,<br />
kriteriumi ormxrivia; e). 0.01 , n 17 , kriteriumi marjvena calmxrivia;<br />
v). 0.025 , n 20 , kriteriumi marcxena calmxrivia; z). 0.01 , n 13,<br />
kriteriumi ormxrivia; T). 0.025 , n 29 , kriteriumi marcxena<br />
calmxrivia.<br />
2<br />
2. ipoveT P -mniSvnelobis sazRvrebi qvemoT moyvanili kriteriumis<br />
mniSvnelobebisaTvis: a). 29.321 , n 16 , kriteriumi marjvena<br />
2<br />
2<br />
calmxrivia; b). 10.215 , n 25 , kriteriumi marcxena calmxrivia; g).<br />
2<br />
2<br />
24.672 , n 11, kriteriumi ormxrivia; d). 23.722 , n 9 , kriteriumi<br />
2<br />
marjvena calmxrivia; e). 13.974 , n 28 , kriteriumi ormxrivia; v).<br />
2<br />
2<br />
10.571 , n 19 , kriteriumi marcxena calmxrivia; z). 12.144 , n 6 ,<br />
kriteriumi ormxrivia; T). 2 8.201 , n 23 , kriteriumi ormxrivia;<br />
qvemoT moyvanil amocanebSi igulisxmeT, rom sidideebi normaluria<br />
an daaxloebiT normaluradaa ganawilebuli.<br />
3. dietologis mtkicebiT sxvadasxva saxis erT magidis kovz sirof-<br />
Si kaloriebis ricxvis standartuli gadaxra aris 60. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeiZleba Tu ar am mtkicebulebis uaryofa, Tu SemTxveviT<br />
SerCeuli 18 sxvadasxva saxis sirofis erT kovzSi kaloriebis ricxvia:<br />
53 210 100 200 100 220<br />
210 100 240 200 100 210<br />
100 210 100 210 100 60<br />
4. SerCeul iqna 18 TiTo kologramiani Saqris fuTa. awonvis Sedegad<br />
aRmoCnda, rom Sesworebuli SerCeviTi dispersia Seadgens 6.5-s.<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipopTeza imis Sesaxeb, rom<br />
populaciis dispersia metia 6.2-ze.<br />
5. kopaniis menejeris mtkicebiT maT mier gamoSvebul iogurtSi Saqris<br />
Semcvlelobis dispersia ar aRemateba 25 grams. SemTxveviT SerCeul<br />
20 iogurtSi gazomes Saqris Semcvleloba da aRmoCnda, rom Sesworebuli<br />
SerCeviTi dispersia tolia 36-is. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba<br />
Tu ar am mtkicebulebis uaryofa?<br />
6. wina kvlevebis Tanaxmad mkvlevari Tvlis, rom pirvelkursel<br />
studentTa wlovanebebis dispersia Seadgens 1.6-s. SemTxveviT SerCeuli 50<br />
pirvelkurselis wlovanebebis Sesworebuli SerCeviTi dispersia<br />
aRmoCnda 2.3. 0.05 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara pirvelkursel<br />
studentTa wlovanebebis dispersia 1.6-ze meti?<br />
7. kopaniis menejeris mtkicebiT im satelefono saubrebis xangrZlivobebis<br />
standartuli gadaxra, romelic mas sWirdeba firmis<br />
saqmeebis mosawesrigeblad, ar aRemateba 1.2 wuTs. menejeris SemTxveviT<br />
SerCeuli 15 satelefono saubris xangrZlivobis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra aRmoCnda 1.8 wuTi. 0.01 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeamowmeT hipopTeza imis Sesaxeb, rom standartuli gadaxra ar<br />
aRemateba 1.2-s. isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
133
8. plastikatis boTlSi moTavsebuli 12 uncia (1 uncia = 28.3 gr)<br />
kaustikuri sodis wonis dasaSvebi standartuli gadaxra ar aRemateba<br />
0.03 uncias. isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT da 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT dasaSvebia Tu ara populaciis standartuli<br />
gadaxra, Tu SemTxveviT SerCeul 8 sodis boTlSi sodis<br />
wonebi iyo:<br />
12.03 12.1 12.02 11.98<br />
12 12.05 11.97 11.99<br />
9. qvemoT moyvanilia samSeneblo kompaniis mier Sesyiduli 12<br />
foladis mavTulis winaaRmdegobebis maCveneblebi. mavTulis partiis<br />
dawuneba xdeba im SemTxvevaSi, roca Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
metia 2-ze. 0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara safuZveli<br />
daviwunoT mavTulebis partia?<br />
2001 1998 2002 2000 1998 1999<br />
1997 2005 2003 2001 1999 2006<br />
pasuxebi:<br />
1. H0 : D 225 , H1 : D 225 , CV . . 27.587 ; H0 : D 225 , H1 : D 225 ,<br />
CV . . 14.042 ; H0 : D 225 , H1 : D 225 , CV . . 5.629 , 26.119; H0 : D 225 ,<br />
H1 : D 225 , CV . . 2.167 , 14.067; H0 : D 225 , H1 : D 225 , CV . . 32 ;<br />
H0 : D 225 , H1 : D 225 , CV . . 8.907 ; H0 : D 225 , H1 : D 225 , CV . . 3.074 ,<br />
28.299; H0 : D 225 , H1 : D 225 , CV . . 15.308 . 2. (0.01, 0.025); (0.005, 0.01); (0.01,<br />
0.025): P -mniSvneloba < 0.005; (0.025, 0.05); (0.1, 0.2); (0.05, 0.1); P -mniSvneloba <<br />
2<br />
0.01. 3. H0 : 60 , H1 : 60 ; CV . . 8.672 , 27.587; TV . . <br />
19.707 ; H<br />
0<br />
. 4.<br />
2<br />
H0 : D 6.2 , H1 : D 6.2 ; CV . . 33.409 ; TV . . <br />
17.823 ; H<br />
0<br />
. 5. H0 : D 25 ,<br />
2<br />
H1 : D 25 ; CV . . 27.204 ; TV . . <br />
27.36 ; ki. 6. H0 : D 1.6 , H1 : D 1.6 ;<br />
2<br />
2<br />
CV . . 55.758 ; TV . . <br />
70.438 ; ki. 7. H0 : 1.2 , H1 : 1.2 ; TV . . <br />
31.5 ; P -<br />
2<br />
mniSvneloba < 0.005 < ; H<br />
1. 8. H0 : 0.03 , H1 : 0.03 ; TV . . <br />
14.381 ;<br />
0.025 < P -mniSvneloba < 0.05 = ; ara. 9. H0 : 2, H1 : 2; CV . . 24.725 ;<br />
2<br />
TV . . <br />
22.02 ; ara.<br />
134
Tavi VII<br />
hipoTezaTa Semowmeba bernulis sqemaSi<br />
statistikuri hipoTezis Semowmeba bernulis sqemaSi ucnobi<br />
p albaTobis Sesaxeb (didi moculobis SemTxvevaSi):<br />
hipoTeza: H 0<br />
: p p 0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
X p0<br />
kriteriumis statistika: Z <br />
p (1 p )/ n<br />
0 0<br />
S<br />
X wn<br />
)<br />
n<br />
(<br />
n<br />
x<br />
p0<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: z <br />
p (1 p )/ n<br />
0 0<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1:<br />
p p0<br />
z z ,<br />
H1:<br />
p p0<br />
z z ,<br />
H1:<br />
p p0<br />
z z /2<br />
an z z /2,<br />
sadac z <br />
aris N(0,1)<br />
-is zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mni-<br />
Svneloba C.V. (aq igulisxmeba, rom: np 5 da nq 5. Tuki am pirobebidan<br />
erTi mainc ar sruldeba, maSin kritikuli mniSvneloba unda vipovoT binomialuri<br />
ganawilebis cxrilidan).<br />
1 ( z), Tu H1: p p0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P ( z), Tu H1: p p0;<br />
<br />
2 [1 (| z |)], Tu H1: p p0.<br />
gadawyvetileba: Tu z C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
SeniSvna. mcire moculobis SerCevisaTvis (kerZod, Tu n 30) kriteriumis<br />
statistikad gamoiyeneba Sn<br />
Bi( n, p0<br />
) . magaliTad, calmxrivi<br />
marjvena alternativis dros C.R. { Sn<br />
c }, sadac c mTeli dadebiTi<br />
ricxvi unda SeirCes pirobidan, rom:<br />
n<br />
k k nk<br />
P{ Sn<br />
c<br />
| H0} Cnp0 (1 p0)<br />
<br />
.<br />
kc<br />
c <br />
Tu aseTi c ar arsebobs, maSin c<br />
-s arCeven pirobidan<br />
P{ Sn<br />
c | H0} <br />
P{ Sn<br />
c 1| H0}<br />
,<br />
an rac igivea:<br />
n<br />
kc<br />
n<br />
k k nk k k nk<br />
n 0<br />
(1 <br />
0) <br />
<br />
n 0<br />
(1 <br />
0)<br />
kc1<br />
C p p C p p .<br />
135
hipoTezis Semowmeba puasonis populaciis parametris<br />
Sesaxeb (mcire moculobis SerCevebisaTvis):<br />
puasonis populaciis parametris Sesaxeb hipoTezis Semowmebisas<br />
mcire moculobis SerCevis SemTxvevaSi, iyeneben P -mniSvnelobis meTods.<br />
hipoTeza: H0:<br />
<br />
0<br />
H : <br />
<br />
alternativa:<br />
1 0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
kriteriumis statistika: Po( 0<br />
)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: (puasonis SemTxveviTi sididis dakvirvebuli<br />
mniSvneloba)<br />
P - mniSvneloba:<br />
<br />
<br />
k<br />
0 0<br />
2 P{ <br />
| H0} 2<br />
e<br />
, Tu 0;<br />
<br />
k0<br />
k!<br />
P <br />
1 k<br />
<br />
0 0<br />
2 P{ | H0} 2 (1 <br />
e<br />
), Tu 0.<br />
<br />
k0<br />
k!<br />
Tu P , maSin amboben, rom Sedegi (laparakia -ze) statistikurad<br />
mniSvnelovania da H<br />
0<br />
hipoTezas uaryofen, winaaRmdeg SemTxvevaSi<br />
ki – is statistikurad umniSvneloa da nulovan hipoTezas ar uaryofen.<br />
didi moculobis SemTxvevaSi aqac iyeneben normalur aproqsimacias,<br />
kerZod, im faqts, rom<br />
2 2 2<br />
( ) / [ N(0,1)] (1) .<br />
0 0<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. davuSvaT Catarebulia 50 damoukidebeli eqsperimenti, А<br />
xdomilebis moxdenis fardobiTi sixSire aRmoCnda 0.12. mniSvnelovnebis α<br />
= 0.01 donisaTvis SevamowmoT nulovani Н 0 : р = 0.1 hipoTeza alternatiuli<br />
Н 1 : р > 0.1 hipoTezis winaaRmdeg.<br />
amoxsna. vipovoT kriteriumis mniSvneloba<br />
(0.12 0.1) 50<br />
z <br />
0.471.<br />
0.1<br />
0.9<br />
kritikuli are iqneba marjvena calmxrivi, xolo kritikuli mniSvneloba<br />
unda vipovoT pirobidan<br />
( CV . .) 10.01 0.99 .<br />
normaluri ganawilebis funqciis cxrilidan vpoulobT, rom z 2.33 .<br />
vinaidan, z z , amitom miiReba hipoTeza imis Sesaxeb, rom p 0.1.<br />
magaliTi 2. ganaTlebis inspeqtoris SefasebiT maRali klasis<br />
moswavleebis 15% tovebs skolas. gasul wels, SemTxveviT SerCeuli<br />
maRali klasis 200 moswavlidan 38-ma datova skola. 0.05 mniSvnel-<br />
136
ovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ukuvagdoT inspeqtoris<br />
mosazreba?<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : p 0.15 , H1 : p 0.15 . vinaidan, 0.05 da kriteriumi ormxrivia, kritikuli<br />
mniSvnelobebia: z /2<br />
1.96 da z /2<br />
1.96 . garda amisa, gvaqvs:<br />
38<br />
p0 0.15 , n 200 , x w n<br />
0.19 . amitom kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
200<br />
x<br />
p0<br />
0.19 0.15<br />
z 1.58<br />
.<br />
p0(1 p0)/ n 0.15 0.85/ 200<br />
rogorc vxedavT, kriteriumis mniSvneloba ar vardeba kritikul<br />
areSi, amitom nulovan hipoTezas ar ukuvagdebT. amrigad, Cven ara gvaqvs<br />
sakmarisi safuZveli inspeqtoris mosazrebis sawinaaRmdegod.<br />
magaliTi 3. prokuroris mtkicebiT advokatebis 25%-ze meti iyenebs<br />
reklamas. 200 SemTxveviT SerCeul advokatze dakvirvebam aCvena, rom 63<br />
maTgani ama Tu im formiT iyenebda reklamas. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli gaviziaroT prokuroris<br />
mtkicebuleba?<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
63<br />
H0 : p 0.25 , H1 : p 0.25 . gvaqvs: p0 0.25 , n 200 , x w n<br />
0.315 .<br />
200<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
x<br />
p0<br />
0.315 0.25<br />
z 2.12 .<br />
p0(1 p0)/ n 0.25 0.75/ 200<br />
gamovTvaloT P -mniSvneloba:<br />
P1 ( z) 1 (2.12) 19830 0.0170 .<br />
radganac P -mniSvneloba < (0.017 < 0.05), amitom H<br />
0<br />
unda ukuvagdoT.<br />
maSasadame, Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli gaviziaroT prokuroris<br />
mosazreba imis Sesaxeb, rom advokatebis 25%-ze meti iyenebs reklamas.<br />
amocanebi<br />
1. satelefono kompaniis SefasebiT maTi momxmareblebis 40%-s gaaCnia<br />
lodinis reJimis mqone mowyobileba. am hipoTezis Seamowmeblad Seir-<br />
Ca 100 momxmarebeli da gairkva, rom maT 37%-s aqvs lodinis reJimis mqone<br />
mowyobileba. 0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
ukuvagdoT kompaniis mosazreba?<br />
2. saTamaSoebis mwarmoeblis azriT 14 wlamde asakis bavSebis sul<br />
cota 23%-s aqvs sasrialo gorgolaWebiani dafa. 14 wlamde asakis 40 bav-<br />
Svian SerCevaSi sasrialo dafa aRmoaCnda 7 bavSvs. gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli 0.05 mniSvnelovnebis doniT uarvyoT saTamaSoebis mwarmoeblis<br />
mosazreba?<br />
137
3. samSobiaro saxlis warsuli Canawerebis mixedviT ara dRenakluli<br />
bavSvebis saSualo wona metia vidre 7 funti da 2 uncia (1 funti =<br />
453.6 gr; 1 uncia = 28.3 gr). mimdinare wels 100 dabadebuli bavSvidan 23-is<br />
wona meti iyo vidre 7 funti da 2 uncia. 0.01 mniSvnelovnebis doniT<br />
gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli vamtkicoT rom proporcia Seicvala?<br />
4. kriminalistebis kvlevis mixedviT xanZrebis sul cota 40% gamowveulia<br />
21 wlamde axalgazrdebis mier. mkvlevaris dakvirvebis mixedviT<br />
80 xanZridan 30 gamowveuli iyo 21 wlamde axalgazrdis mier. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ukuvagdoT kriminalistebis<br />
mosazreba?<br />
5. ukanaskneli kvlevis mixedviT aviakatastrofaSi moyolili adamianebis<br />
araumetes 32% iRupeba. 100 adamianisagan Semdgar SerCevaSi, romlebic<br />
moyvnen aviakatastrofaSi, 38 daiRupa. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
unda uarvyoT Tu ara kvlevis Sedegi?<br />
6. statistikis departamentis monacemebiT dedaqalaqis mcxovrebTa<br />
63%-s gaaCnia avtomopasuxe. kompania “magTis” 143 gamokiTxuli TanamSromlidan<br />
85-s aqvs avtomopasuxe. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT<br />
hipoTeza, rom avtomopasuxis mflobelTa proporcia “magTis” TanamSromlebs<br />
Soris igivea rac dedaqalaqis mcxovreblebs Soris.<br />
7. statistikuri angariSis mixedviT srulwlovani mosaxleobis 17%<br />
gasul wels daeswro warmodgenas operaSi. am hipioTezis Sesamowmeblad<br />
mkvlevarma gamokiTxa 90 adamiani da daadgina, rom maTgan gasul wels<br />
operas daeswro 22. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza,<br />
rom realuri proporcia Seadgens 17%-s.<br />
8. ukanaskneli kvlevis mixedviT pirvelkurseli studentebis sul<br />
cota 15% Warbwoniania. 80 SemTxveviT SerCeul pirvelkursels Soris 9<br />
aRmoCnda Warbwoniani. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli uarvyoT kvlevis Sedegi?<br />
9. kvlevis mixedviT universitetis studentebis araumetes 25%<br />
universitetamde misasvlelad gadis 10 km-ze mets. SeTxveviT SerCeuli<br />
100 studentidan aRmoCnda, rom 30 universitetamde misasvlelad gadis 10<br />
km-ze mets. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT kvlevis Sedegebis<br />
siswore. isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
10. satelefono kompaniis gancxadebiT misi momxmareblebis 30%-ze<br />
mets aqvs 2-ze meti telefoni. am gancxadebis dasadastureblad kompaniam<br />
SemTxveviT SearCia 200 momxmarebeli da daadgina, rom maTgan 72-s aqvs 2<br />
telefonze meti. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli davadasturoT kompaniis gancxadeba? isargebleT P -mniSvnelobis<br />
meTodiT.<br />
11. kriminalistebis mtkicebiT mkvlelobebis 10% Cadenilia qalebis<br />
mier. gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli 0.01 mniSvnelovnebis doniT<br />
ukuvagdoT es mtkicebuleba, Tu 67 SemTxveviT SerCeuli mkvlelobidan 10<br />
aRmoCnda qalebis mier Cadenili? gamoiyeneT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
12. monetis 9-jer agdebisas 3-jer movida gerbi. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom moneta arawesieria (miTiTe-<br />
138
a: isargebleT binomialuri ganawilebis cxriliT da ipoveT 2 P{ 3} ,<br />
roca p 0.5 da n 9 ).<br />
13. gasul wels TviTmfrinavis mgzavrebis 20% mgzavrobda pirveli<br />
klasiT. mimdinare wels SemTxveviT SerCeuli 15 mgzavridan 5-ma imgzavra<br />
pirveli klasiT. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT,<br />
rom proporcia Seicvala?<br />
pasuxebi:<br />
1. H0 : p 0.4 , H1 : p 0.4 ; CV . . 2.58 ; T. V. z 0.612 ; ara. 2. H0 : p 0.23 ,<br />
H1 : p 0.23 ; CV . . 1.65 ; T. V. z 0.83 ; ara. 3. H<br />
0<br />
: p 0. 23, H<br />
1<br />
: p 0. 23;<br />
CV . . 2.58 ; T. V. z 2.9 ; ki. 4. H0 : p 0.4 , H1 : p 0.4 ; CV . . 1.28 ;<br />
T. V. z 0.457 ; ara. 5. H 0<br />
: p 0.32 , H1 : p 0.32 ; CV . . 1.65 ; T. V. z 1.29 ; ara.<br />
6. H0 : p 0.63 , H1 : p 0.63 ; CV . . 1.96 ; T. V. z 0.88 ; H<br />
0<br />
. 7. H0 : p 0.17 ,<br />
H1 : p 0.17 ; CV . . 1.96 ; T. V. z<br />
1.88 ; H<br />
0<br />
. 8. H0 : p 0.15 , H1 : p 0.15 ;<br />
CV . . 1.65 ; T. V. z 0.94 ; H<br />
0<br />
. 9. H0 : p 0.25 , H1 : p 0.25 ; T. V. z<br />
1.15 ; P -<br />
mniSvneloba = 0.1251 > ; H<br />
0<br />
. 10. H0 : p 0.3 , H1 : p 0.3; T. V. z<br />
1.85 ; P -<br />
mniSvneloba = 0.0322 < ; H<br />
1. 11. H0 : p 0.1 , H1 : p 0.1; T. V. z<br />
1.34 ; P -<br />
mniSvneloba = 0.1802 > ; H 0<br />
. 12. ara. 13. ara.<br />
139
Tavi VIII<br />
ndobis intervali da hipoTezaTa Semowmeba<br />
Tu hipoTezis Semowmebis amocanaSi xdeba nulovani hipoTezis<br />
uaryofa, maSin imave mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali<br />
populaciis parametrisaTvis ar moicavs parametris hipoTetur<br />
mniSvnelobas.<br />
Tu hipoTezis Semowmebis amocanaSi ar xdeba nulovani hipoTezis<br />
uaryofa, maSin imave mniSvnelovnebis donis mqone ndobis<br />
intervali populaciis parametrisaTvis moicavs parametris<br />
hipoTetur mniSvnelobas.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
mgaliTi 1. Saqari dafasoebulia 5 funtian (1 funti = 453.6 gr)<br />
fuTebSi. kontroliors eWvi aqvs, rom fuTaSi ar aris 5 funti Saqari.<br />
50 Saqris fuTisagan Semdgari SerCevis saSualo aRmoCnda 4.6<br />
funti, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 0.7 funti.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara safuZveli davaskvnaT,<br />
rom fuTaSi saSualod ar aris 5 funti Saqari? aageT 95%-iani ndobis<br />
intervali WeSmariti saSualosaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : E 5, H1 : E 5. am ormxrivi kriteriumis Sesabamisi kritikuli<br />
mniSvnelobebia: z<br />
/2<br />
z0.025 1.96 da z /2<br />
z0.025 1.96 . kriteriumis<br />
mniSvneloba iqneba:<br />
x E<br />
4.5 5 0.4<br />
z 4.04 .<br />
'<br />
n 50 0.099<br />
s / 0.7/<br />
radganac 4.04 1.96 , amitom nulovani hipoTeza unda ukuvagdoT,<br />
anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli, raTa davaskvnaT, rom fu-<br />
TaSi saSualod ar aris 5 funti Saqari.<br />
avagoT 95%-iani ndobis intervali saSualosaTvis:<br />
'<br />
s<br />
x z/2 E<br />
x z/2<br />
,<br />
n<br />
n<br />
140<br />
'<br />
s<br />
0.7 0.7<br />
4.6 1.96 E 4.6 1.96<br />
,<br />
50 50<br />
4.4 E<br />
4.8 .<br />
rogorc vxedavT, 95%-iani ndobis intervali (anu ndobis intervali<br />
mniSvnelovnebis doniT 0.05 ) saSualosaTvis E ar moicavs<br />
saSualos hipoTetur mniSvnelobas E 5.<br />
magaliTi 2. mkvlevari amtkicebs, rom specialuri dietiT gamokvebili<br />
zrdasruli Rori saSualod iwonis 200 funts. 10 aseTi<br />
Rorisagan Sedgenili SerCevis saSualo wona aRmoCnda 198.2 funti,<br />
xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 3.3 funti. 0.05 mni-
Svnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara safuZveli davujeroT mkvlevars?<br />
aageT 95%-iani ndobis intervali realuri saSualosaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : E 200 , H1 : E 200 . radganac populaciis standartuli gadaxra<br />
ucnobia da n 30, amitom unda gamoviyenoT T testi. am SemTxvevaSi<br />
ormxrivi kriteriumis Sesabamisi kritikuli mniSvnelobebia:<br />
tn<br />
1, /2<br />
t9,0.025 2.262 da tn 1, /2<br />
t9,0.025 2.262 . kriteriumis mniSvneloba<br />
iqneba:<br />
x E<br />
198.2 200 1.8<br />
t 1.72 .<br />
'<br />
s / n 3.3/<br />
10 1.0436<br />
Sesabamisad, nulovani hipoTeza ar unda ukuvagdoT, anu ara<br />
gvaqvs sakmarisi safuZveli uarvyoT mkvlevaris mosazreba, rom Roris<br />
saSualo wonaa 200 funti.<br />
avagoT 95%-iani ndobis intervali saSualosaTvis:<br />
'<br />
s<br />
'<br />
s<br />
x t/2 E<br />
x t/2<br />
,<br />
n<br />
n<br />
3.3 3.3<br />
198.2 2.262 E 198.2 2.262 ,<br />
10 10<br />
195.8 E<br />
200.6 .<br />
rogorc vxedavT, 95%-iani ndobis intervali (anu ndobis intervali<br />
mniSvnelovnebis doniT 0.05 ) saSualosaTvis E moicavs<br />
saSualos hipoTetur mniSvnelobas E 200 .<br />
amocanebi<br />
1. Txilamurebis maRaziis menejeris mtkicebiT zamTris<br />
Tveebis ganmavlobaSi misi maRaziis saSualo dRiuri brunva<br />
Seadgens 1800 lars. SemTxveviT SerCeuli zamTris 10 dRis saSualo<br />
dRiuri brunva aRmoCnda 1830 lari. populaciis standartuli<br />
gadaxraa 200 lari. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara<br />
safuZveli uarvyoT menejeris mtkicebuleba? aageT 95%-iani ndobis<br />
intervali saSualosaTvis. aris Tu ara ndobis intervalis<br />
interpretacia TanxvedraSi hipoTezis Semowmebis SedegTan? igulisxmeT,<br />
rom sidide ganawilebulia normalurad.<br />
2. samgzavro avtobuss saSualod gadayavs 42 mgzavri. gasul<br />
wlebSi populaciis standartuli gadaxra Seadgenda 8-s. mimdinare<br />
wels SemTxveviT SerCeuli 10 avtobusis mgzavrTa saSualo<br />
aRmoCnda 48. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara<br />
davaskvnaT, rom saSualo igivea? aageT 90%-iani ndobis intervali<br />
saSualosaTvis. aris Tu ara ndobis intervalis interpretacia<br />
TanxvedraSi hipoTezis Semowmebis SedegTan? igulisxmeT, rom<br />
sidide ganawilebulia normalurad.<br />
141
3. uZravi qonebis agentis mtkicebiT sakuTari saxlebis<br />
komunaluri gadasaxadebis saSualo TveSi Seadgens 86 lars.<br />
warsuli kvlevis Tanaxmad populaciis standartuli gadaxraa 6<br />
lari. SemTxveviT SerCeuli 15 saxlis mflobelis saSualo<br />
gadasaxadi aRmoCnda 84 lari. 0.01 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeamowmeT agentis mtkicebuleba. aageT 99%-iani ndobis intervali<br />
saSualosaTvis. aris Tu ara ndobis intervalis interpretacia<br />
TanxvedraSi hipoTezis Semowmebis SedegTan? igulisxmeT, rom<br />
sidide ganawilebulia normalurad.<br />
4. erTadgiliani naviT mdinaris dinebis mimarTulebiT<br />
gacurvis saSualo dro sportsmenebisaTvis Seadgens 47 wuTs.<br />
vinaidan gazafxulze dinebis siCqare ufro swrafia, SemTxveviT<br />
SerCeuli 10 sportsmenis saSualo dro aRmoCnda 42 wuTi. wina<br />
kvlevebidan cnobilia, rom standartuli gadaxra Seadgens 7 wuTs.<br />
0.1 mniSvnelovnebis doniT SevamowmoT hipoTeza, rom swrafi<br />
dinebis dros saSualo gansxvavebulia. aageT 90%-iani ndobis<br />
intervali saSualosaTvis. aris Tu ara ndobis intervalis<br />
interpretacia TanxvedraSi hipoTezis Semowmebis SedegTan? igulisxmeT,<br />
rom sidide ganawilebulia normalurad.<br />
5. wina kvlevebis Tanaxmad pirvelkurseli studentebi kviraSi<br />
saSualod 22 saaTs xarjaven swavlaze. standartuli gadaxra<br />
Seadgens 4 saaTs. mimdinare wels gamokiTxes 60 studenti da<br />
aRmoCnda, rom maT mier kviris ganmavlobaSi swavlaze daxarjuli<br />
drois saSualo Seadgenda 20.8 saaTs. 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza, rom swavlaze daxarjuli drois<br />
saSualo Seicvala. aageT 99%-iani ndobis intervali<br />
saSualosaTvis. aris Tu ara ndobis intervalis interpretacia<br />
TanxvedraSi hipoTezis Semowmebis SedegTan?<br />
amocanebi gamocdisaTvis<br />
6. meteorologis mtkicebiT aSS-s qalaqebSi umaRlesi<br />
temperaturis saSualo Seadgens 98-s (farengeitiT). 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara safuZveli ukuvagdoT meteorologis<br />
mosazreba, Tu cnobilia, rom SemTxveviT SerCeul 50 qalaqSi<br />
umaRlesi temperaturis monacemebia:<br />
97 94 96 105 99 96 80 95 101 97<br />
101 87 88 97 94 98 95 88 94 94<br />
99 99 98 96 96 97 98 99 92 97<br />
99 108 97 98 114 91 96 102 99 102<br />
100 93 88 102 99 98 80 95 101 61<br />
7. kvlevis Tanaxmad mweveli adamiani saSualod dReSi eweva 14 cal<br />
sigarets. am hipoTezis Sesamowmeblad SemTxveviT SeirCa 40 mweveli<br />
da aRmoCnda, rom isini dReSi saSualod 18 cal sigarets eweodnen.<br />
142
SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxra iyo 6. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara safuZveli CavTvaloT, rom<br />
mwevelebis mier dReSi moweuli sigaretis ricxvi sinamdvileSi<br />
gansxvavebulia 14-sagan?<br />
8. skolis konsultants surs Seamowmos mosazreba imis<br />
Sesaxeb, rom im moswavleebis saSualo asaki, romlebic Tavs<br />
anebeben swavlas, Seadgens 16.3 wels. SemTxveviT SeirCa 32 moswavle,<br />
romlebmac Tavi daanebes swavlas da aRmoCnda, rom maTi saSualo<br />
asaki iyo 16.9 weli. populaciis standartuli gadaxra Seadgens 0.3-<br />
s. 0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara safuZveli uarvyoT<br />
aRniSnuli mosazreba? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
9. mkvlevars surs Seamowmos aris Tua ara dedaqalaqis<br />
mosaxleobis saSualo asaki 61.2 weli. 22 SemTxveviT SerCeuli<br />
moqalaqis saSualo asaki aRmoCnda 59.8 weli, xolo Sesworebuli<br />
SerCeviTi standartuli gadaxra ki 1.5 weli. 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT gansxvavdeba Tu ara realurad saSualo asaki 61.2<br />
wlisagan? igulisxmeT, rom sidide daaxloebiT normaluradaa<br />
ganawilebuli.<br />
10. zafxulis TveebSi temperaturis saSualo aSS-s CrdiloeT<br />
nawilSi Seadgens 67-s (farengeitiT). mimdinare wels SemTxveviT<br />
SerCeuli 10 qalaqis saSualo temperatura aRmoCnda 69.6, xolo<br />
Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxra ki 1.1. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom mimdinare wlis<br />
zafxuli ufro Tbili iyo vidre saSualod?<br />
11. winandeli kvlevis mixedviT mkvlelobis msxverplTa saSualo<br />
asaki ar aRemateba 23.2 wels. mimdinare wels SemTxveviT<br />
SerCeuli 18 mkvlelobis msxverplTa saSualo asaki aRmoCnda 22.6<br />
weli, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 2 weli. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom mimdinare<br />
wels msxverplTa saSualo asaki gaizarda? igulisxmeT, rom sidide<br />
daaxloebiT normaluradaa ganawilebuli. isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
12. gaeros monacemebiT msoflios 10 popularuli erovnuli<br />
muzeumis damTvalirebelTa saSualo ricxvi gasul wels Seadgenda<br />
6 milion adamians. mimdinare wels, qvemoT moyvanili am 10 muzeumis<br />
damTvalirebelTa ricxvis monacemebis mixedviT, 0.02 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom mimdinare wels<br />
damTvalirebelTa saSualo Seicvala (monacemebi gamosaxulia<br />
milionebSi):<br />
4.7 17.2 14 6.1 6.1<br />
4.9 9.3 9.4 6.4 6.1<br />
13. universitetis finansuri daxmarebis departamenti<br />
imedovnebs, rom studentTa sul cota 30% miiRebs ama Tu im saxis<br />
143
finansur daxmarebas. imis gasarkvevad, sworia Tu ara es mosazreba,<br />
SemTxveviT SerCeul iqna 60 studenti da aRmoCnda, rom maTgan 15<br />
miiRo finansuri daxmareba. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
SevamowmoT hipoTeza, rom studentTa sul cota 30% miiRebs<br />
finansur daxmarebas.<br />
14. wina kvlevis Tanaxmad srulwlovani adamianebis sul cota<br />
60% sauzmeze miirTmevs kvercxs kviraSi oTxjer mainc. am<br />
mosazrebis Sesamowmeblad dietologma SemTxveviT SearCia 100<br />
srulwlovani adamiani da daadgina, rom maT Soris 54% sauzmeze<br />
miirTmevs kvercxs kviraSi oTxjer mainc. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT eTanxmeba Tu ara dietologis Sedegi wina kvlevis Sedegs?<br />
15. samSeneblo kompaniis mtkicebiT binis myidvelTa 80%-s<br />
surs binaSi qondes buxari. am mosazrebis Sesamowmeblad<br />
mkvlevarma SemTxveviT SearCia 30 binis myidveli da daadgina, rom<br />
maTgan 20-s surda binaSi qonoda buxari. 0.02 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT kompaniis mtkicebulebis siswore.<br />
16. “nokias” distributoris mtkicebiT 13 – 16 wlis asakis mozardebis<br />
65%-s aqvs maTi firmis telefoni. am mosazrebis<br />
Sesamowmeblad mkvlevarma SemTxveviT SearCia 80 mozardi da<br />
daadgina, rom maTgan 57-s hqonda “nokias” firmis telefoni. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara ukuvagdoT<br />
distributoris mosazreba? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
17. fexburTis federaciis prezidentis mtkicebiT<br />
fexburTelebis saSualo wona Seadgens 225 funts (1 funti = 453.6<br />
gr). am mosazrebis Sesamowmeblad, mkvlevarma SemTxveviT SearCia 50<br />
fexburTeli da daadgina, rom maTi saSualo wona iyo 230 funti,<br />
xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 15 funti. 0.01 mni-<br />
Svnelovnebis doniT SeamowmeT prezidentis mtkicebuleba.<br />
isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
18. filmebis redaqtoris mtkicebiT videofilmebis<br />
xangrZlivobis standartuli gadaxra Seadgens 3.4 wuTs. SemTxveviT<br />
SerCeuli 24 videofilmis xangrZlivobis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra aRmoCnda 4.2 wuTi. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom SerCevis standartuli<br />
gadaxra gansxvavebulia redaqtoris mtkicebulebisagan?<br />
19. “Jigulis” mier moxmarebuli sawvavis standartuli<br />
gadaxra Seadgens 4.3 litrs. SemTxveviT SerCeuli 20 “Jigulis” mier<br />
moxmarebuli sawvavis Sesworebuli standartuli gadaxra aRmoCnda<br />
2.6 litri. 0.05 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara<br />
davaskvnaT, rom SerCevis standartuli gadaxra naklebia 4.3<br />
litrze? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
20. uZravi qonebis agentis mtkicebiT dedaqalaqis centrSi 1<br />
kv. metri saofise farTis saijaro gadasaxadis standartuli<br />
gadaxra Seadgens 95 lars. 0.02 mniSvnelovnebis doniT, SegviZ-<br />
144
lia Tu ara agentis mtkicebulebis uaryofa, Tu SemTxvevT<br />
SerCeuli 18 saofise farTis 1 kv. metris saijaro gadasaxadebia:<br />
400 345 325 395 400 300<br />
375 435 495 525 290 460<br />
425 250 200 525 375 390<br />
21. saRebavebis firmis menejeris mtkicebiT garkveuli<br />
saRebavis gaSrobis drois standartuli gadaxra Seadgens 18 wuTs.<br />
xuTma sxvadasxva testirebam aCvena rom saRebavis gaSrobis drois<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra Seadgens 21 wuTs. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza standartuli gadaxris<br />
Sesaxeb?<br />
22. sociologs surs Seamowmos sworia Tu ara, rom garkveuli<br />
profesiis qalebi pirvel Svils aCenen 28.6 wlis asakSi. 0.05 mni-<br />
Svnelovnebis doniT ra daskvna unda gamoitanos sociologma, Tu<br />
mas eqneba SemTxveviT SerCeuli 36 qalis mier pirveli Svilis<br />
gaCenis asakis Semdegi monacemebi:<br />
32 28 26 33 35 34 29 24 22<br />
25 26 28 28 34 33 32 30 29<br />
30 27 33 34 28 25 24 33 25<br />
37 35 33 34 36 38 27 29 26<br />
23. uZravi qonebis agentis mtkicebiT axali saxlis yidvisas<br />
damatebiTi xarjebis saSualo Seadgens 6500 lars. SemTxveviT<br />
SerCeuli 40 gayiduli saxlis myidvelis damatebiTi xarjebis<br />
saSualom Seadgina 6600 lari. populaciis standartuli gadaxraa<br />
120 lari. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT agentis<br />
mtkicebuleba.<br />
24. kolejis administrators surs Seamowmos aris Tu ara<br />
studentis mier swavlisaTvis Tavis danebebis saSualo asaki 21<br />
weli. man aiRo bolo 17 wlis monacemebi da yoveli wlisaTvis<br />
daTvala swavlisaTvis Tavis danebebis saSualo asaki, romelic<br />
moyvanilia qvemoT. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara<br />
hipoTezis uaryofa?<br />
12 18 24 16 21 20 18 19 19<br />
22 25 16 18 19 19 20 23<br />
25. taqsebis firmis menejeris mtkicebiT maTi taqsistebis<br />
muSaobis staJis saSualo Seadgens sul cota 12.4 wels. SemTxveviT<br />
SerCeuli 15 taqsistis muSaobis staJis saSualo aRmoCnda 11.2 weli,<br />
xolo Sesworebuli standartuli gadaxra ki 2 weli. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara sinamdvileSi staJis saSualo<br />
ufro naklebi, vidre amas amtkicebs menejeri?<br />
145
pasuxebi:<br />
1. H0 : E 1800 , H1 : E 1800 ; CV . . 1.96 ; T. V. z<br />
0.47 ; H<br />
0<br />
;<br />
1706.04 E<br />
1953.96 ; 1800 (1706.04,1953.96) . 2. H0 : E 42 ,<br />
H1 : E 42 ; CV . . 1.65 ; T. V. z<br />
0.47 ; H<br />
1; 43.83 E<br />
52.17 ;<br />
42 (43.83,52.17) . 3. H0 : E 86 , H1 : E 86 ; CV . . 2.58 ; T. V. z 1.29 ;<br />
H<br />
0<br />
; 80 E<br />
88 ; 86 (80,88) . 4. H0 : E 47 , H1 : E 47 ; CV . . 1.65 ;<br />
T. V. z 2.26 ; H<br />
1; 38.35 E<br />
45.65 ; 47 (38.35,45.65) . 5. H0 : E 22 ,<br />
H1 : E 22; CV . . 2.58 ; T. V. z 2.32 ; H<br />
0<br />
; 19.47 E<br />
22.13 ;<br />
22 (19.47,22.13) . 6. H0 : E 98 , H1 : E 98 ; CV . . 1.96 ; T. V. z 2.02 ;<br />
H<br />
1. 7. H0 : E 14 , H1 : E 14 ; CV . . 1.96 ; T. V. z<br />
4.22 ; H<br />
1. 8.<br />
H0 : E 16.3 , H1 : E 16.3 ; T. V. z<br />
11.3 ; P -mniSvneloba < 0.01; ki. 9.<br />
H0 : E 61.2 , H1 : E 61.2 ; CV . . 2.831 ; T. V. t<br />
4.378 ; ki. 10.<br />
H0 : E 67 , H1 : E 67 ; CV . . 1.383 ; T. V. t<br />
7.47 ; ara. 11. H0 : E 23.2 ,<br />
H1 : E 23.2; T. V. t<br />
1.27 ; 0.75 < P -mniSvneloba < 0.9; ara. 12.<br />
H0 : E 6, H1 : E 6; CV . . 2.821 ; T. V. t<br />
1.835 ; ara. 13. H0 : p 0.3 ,<br />
H1 : p 0.3; CV . . 1.65 ; T. V. z 0.85 ; H<br />
0<br />
. 14. H0 : p 0.6 , H1 : p 0.6 ;<br />
CV . . 1.28 ; T. V. z 1.22 ; ki. 15. H0 : p 0.8 , H1 : p 0.8 ; CV . . 2.33 ;<br />
T. V. z 1.83 ; H<br />
0<br />
. 16. H0 : p 0.65 , H1 : p 0.65 ; T. V. z<br />
1.17 ; P -<br />
mniSvneloba = 0.242 > ; H<br />
0<br />
. 17. H0 : E 225 , H1 : E 225 ;<br />
T. V. z<br />
2.36 ; P -mniSvneloba = 0.0182; H<br />
0<br />
. 18. H0 : 3.4 , H1 : 3.4 ;<br />
CV . . 11.689 da 38.076;<br />
TV<br />
2<br />
. . 6.95<br />
TV<br />
; ara. 19. H0 : 4.3 , H1 : 4.3 ;<br />
2<br />
. . 35.1<br />
; 0.005 < P -mniSvneloba
Tavi IX<br />
oramokrefiani amocanebi populaciaTa saSualoebisaTvis<br />
H<br />
ori damoukidebeli populaciis saSualos Soris<br />
gansxvavebis hipoTezaTa Semowmeba I<br />
Na ( , ) da<br />
2<br />
1 1<br />
2<br />
2 2<br />
Na ( , ) an orive SerCevis moculoba metia an toli<br />
30-ze; da damoukidebelia; 2 1<br />
da 2 2<br />
cnobilia. X 1<br />
,..., X<br />
n<br />
da Y 1<br />
,..., Y m<br />
ori SerCevaa Sesabamisad da populaciebidan.<br />
kriteriumi:<br />
ormxrivi marjvena calmxrivi marcxena calmxrivi<br />
H0 : a1 a2<br />
0 H0 : a1 a2<br />
0 H0 : a1 a2<br />
0<br />
an H0 : a1 a2<br />
0 an H0 : a1 a2<br />
0<br />
H1 : a1 a2<br />
0 H1 : a1 a2<br />
0<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
hipoTeza: H 0<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
( X nY m) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis statistika: Z <br />
N(0,1)<br />
2 2<br />
/ n<br />
/ m<br />
147<br />
1 2<br />
( xn<br />
ym) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: z <br />
2 2<br />
1 / n2<br />
/ m<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
z z ,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
z z ,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
z z /2<br />
an z<br />
z /2<br />
(sadac z aris N(0,1)<br />
-is zeda -kritikuli wertili anu kritikuli<br />
mniSvneloba C.V.).<br />
P{ Z z | H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P P{ Z z | H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0; =<br />
<br />
P{| Z | | z || H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
1 ( z), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
= ( z), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
2 [1 (| z |)], Tu H1 : a 1<br />
a 2<br />
0.<br />
gadawyvetileba: Tu z C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis:
( xn y ) z / n / m a a ( x y ) z / n / m .<br />
m<br />
2 2 2 2<br />
/2 1 2 1 2 n m /2 1 2<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. erTi normaluri populaciidan, romlis standartuli<br />
gadaxraa 5, aRebulia 40 moculobis mqone SerCeva. SerCeviTi saSualo Seadgens<br />
102-s. pirvelisagan damoukidebeli meore normaluri populaciidan,<br />
romlis standartuli gadaxraa 6, aRebulia 50 moculobis mqone SerCeva.<br />
am ukanasknelis SerCeviTi saSualoa 99. 0.04 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeamowmeT aris Tu ara gansxvaveba saSualoebs Soris.<br />
amoxsna. gvaqvs: N( ,25) , N( ,36) , n 40 , m 50, xn<br />
102 , ym<br />
99 .<br />
CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi: H0 : a1 a2<br />
0,<br />
H1 : a1 a2<br />
0. alternativa ormxrivia, amitom kritikuli are iqneba<br />
C. R. ( , z0.02 ] [ z0.02<br />
, ) ( , 2.055] [2.055, )<br />
. gamovTvaloT kriteriumis<br />
mniSvneloba. gvaqvs:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) 102 99<br />
T. V. z 2.59 .<br />
2 2<br />
<br />
25/ 40 36/50<br />
1<br />
/ n2<br />
/ m <br />
vinaidan, 2.59 > 2.055 (anu T. V. C. R.<br />
), amitom ZiriTad hipoTezas ukuvagdebT<br />
0.04 mniSvnelovnebis doniT.<br />
gamovTvaloT P -mniSvneloba. P -mniSvneloba = 2[1 (2.59)] 0.0016 .<br />
vinaidan, P -mniSvneloba < 0.04 , amitom P -mniSvnelobis meTodiTac<br />
igive daskvna gamogvaqs: 0.04 mniSvnelovnebis doniT ukuvagdebT H<br />
0<br />
hipoTezas.<br />
magaliTi 2. mdinaris marjvena sanapiroze SemTxveviT SerCeuli 100<br />
ojaxis saSualo Semosavali aRmoCnda x 100 29980 lari, xolo marcxena<br />
sanapiroze SemTxveviT SerCeuli 100 ojaxis saSualo Semosavali ki<br />
y100 28650 lari. pirveli populaciis standartuli gadaxraa 1 4740 ,<br />
xolo meoris 2<br />
5365 . 0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara<br />
davaskvnaT, rom mdinaris marjvena sanapiroze saSualo Semosavlebi ufro<br />
maRalia, vidre marcxenaze? aageT 95%-iani ndobis intervali saSualoTa<br />
sxvaobisaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : a1 a2<br />
0, H1 : a1 a2<br />
0. gvaqvs: nm 100, z z0.05 1.645 . kriteriumis<br />
mniSvneloba iqneba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) 29980 28650<br />
T. V. z 1.86<br />
.<br />
2 2<br />
/ n<br />
/ m 4740/100 5365/100<br />
1 2<br />
vinaidan, z<br />
z0.05<br />
, amitom ZiriTadi hipoTeza unda ukuvagdoT, anu<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia davaskvnaT, rom mdinaris marjvena<br />
sanapiroze saSualo Semosavlebi ufro maRalia, vidre marcxenaze?<br />
148
avagoT ndobis intervali. tolobidan 90% (1 ) 100% , vaskvniT,<br />
rom 0.1. Sesabamisad, z /2<br />
z0.05 1.645 . amitom, gvaqvs:<br />
( xn y ) z / n / m a a ( x y ) z / n / m ,<br />
m<br />
2 2 2 2<br />
/2 1 2 1 2 n m /2 1 2<br />
4740 5365 4740 5365<br />
29980 28650 1.645 a a<br />
29980 28650 1.645<br />
,<br />
1 2<br />
100 100<br />
1330 1.645 10.05 a1 a2<br />
1330 1.645 10.05 ,<br />
1313.5 a1 a2<br />
1346.5 .<br />
vinaidan ndobis intervali ar moicavs nuls, Cveni unda miviRoT gadawyvetileba<br />
nulovani hipoTezis ukugdebis Sesaxeb, rac TanxvedraSia<br />
hipoTezis Semowmebisas miRebul SedegTan.<br />
Hori damoukidebeli populaciis saSualos Soris gansxvavebis<br />
hipoTezaTa Semowmeba II<br />
2<br />
2<br />
Na (<br />
1, 1)<br />
da Na (<br />
2, 1)<br />
; da damoukidebelia; 2 2 2<br />
1<br />
2<br />
ucnobia.<br />
X 1<br />
,..., X<br />
n<br />
da Y 1<br />
,..., Y m<br />
ori SerCevaa Sesabamisad da populaciebidan.<br />
hipoTeza: H 0<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
( X nY m) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis statistika: T T( nm2)<br />
,<br />
'<br />
S 1/ n1/<br />
m<br />
aq<br />
nm ,<br />
1 1<br />
[( 1) ( 1) ] [ ( ) ( ) ]<br />
n<br />
m<br />
'2 '2 '2 2 2<br />
Sn, m<br />
n S1 m S2<br />
Xi X n Yi<br />
Y<br />
n<br />
n m 2 n m 2 i1 i1<br />
2<br />
S nm , 2<br />
<br />
2<br />
,<br />
( n m2) ( n m 2) .<br />
<br />
( xn<br />
ym) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: t <br />
'<br />
s 1/ n1/<br />
m<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
t tnm<br />
2,<br />
<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
t tnm<br />
2,<br />
<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
t tnm<br />
2, /2<br />
an t<br />
tnm<br />
2, /2<br />
(sadac tn m 2, <br />
aris Tavisuflebis nm 2 xarisxis mqone stiudentis<br />
ganawilebis zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba<br />
C.V.).<br />
nm ,<br />
149
P{ T t | H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P P{ T t | H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0; =<br />
<br />
P{| T | | t || H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
1 FT<br />
( t), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
= FT<br />
( t), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
2 [1 FT<br />
(| t |)], Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
gadawyvetileba: Tu t C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis:<br />
( xn y ) t s 1/ n1/ m a a ( x y ) t s 1/ n 1/ m.<br />
m<br />
'<br />
'<br />
nm2, /2 n, m 1 2 n m nm2, /2 n,<br />
m<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. erTi normaluri populaciidan aRebulia n 10 moculobis<br />
SerCeva, romlisTvisac xn<br />
23, s ' 1<br />
4 da misgan damoukidebeli meore<br />
normaluri populaciidan aRebulia m 8 moculobis SerCeva, romlisTvisac<br />
ym<br />
26, s ' 2<br />
5. orive populaciis dispersiebi tolia. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT aris Tu ara gansxvaveba saSualoebs Soris.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : a1 a2<br />
0, H1 : a1 a2<br />
0. kriteriumi ormxrivia. kritikuli mniSvnelobebia:<br />
CV . . tn m2, /2<br />
t16,0.025<br />
2.12 . vipovoT saerTo dispersiis Sefaseba:<br />
'2 1 '2 '2 1<br />
s nm ,<br />
[( n 1) s1 ( m 1) s2<br />
] (9 16 7 25) 19.94<br />
nm2 10 82<br />
.<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) (2326) 0<br />
T. V. t 1.42<br />
.<br />
'<br />
s 1/ n1/ m 19.94 1/10 1/8<br />
nm ,<br />
vinaidan T. V. C. R.<br />
, amitom ZiriTadi hipoTezis uaryofis safuZveli<br />
ara gvaqvs, anu saSualoebs Soris gansxvaveba ar aris arsebiTi.<br />
magaliTi 2. ori damoukidebeli populaciidan, romelTa dispersiebi<br />
tolia, aRebulia 15-is toli moculobis SerCevebi da gamoTvlilia<br />
saSualoebi da Sesworebuli SerCeviTi dispersiebi: xn<br />
132.45 , s '2<br />
1<br />
123;<br />
ym<br />
128.06 , s '2<br />
2<br />
95. igulisxmeT, rom populaciebi normaluradaa ganawilebuli<br />
da SeadareT erTmaneTs maTi saSualoebi. aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : a1 a2<br />
0, H 1<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0. kriteriumi marcxena calmxrivia, amitom kriti-<br />
150
kuli mniSvneloba iqneba: CV . . tn m2, t28,0.05<br />
1.7 . vipovoT saerTo dispersiis<br />
Sefaseba:<br />
'2 1 '2 '2 1<br />
s nm ,<br />
[( n 1) s1 ( m 1) s2<br />
] (14 123 15 95) 109<br />
nm2 1515 2<br />
.<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) (132.45 128.06) 0<br />
T. V. t 1.15<br />
.<br />
'<br />
snm<br />
,<br />
1/ n1/ m 109 1/15 1/15<br />
radganac 1.15 > - 1.7, amitom nulovani hipoTezis uaryofis<br />
safuZveli ar gagvaCnia, anu ara gvaqvs sakmarisi safuZveli CavTvaloT,<br />
rom meore populaciis saSualo ufro metia vidre pirvelis.<br />
avagoT ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis. SevitanoT monacemebi<br />
Sesabamis formulaSi:<br />
'<br />
'<br />
(( xn y ) t s 1/ n1/ m,( xn y ) t s 1/ n 1/ m)<br />
,<br />
m<br />
nm2, /2 n, m m nm2, /2 n,<br />
m<br />
(4.39 1.7 109 1/15 1/15,4.39 1.7 109 1/15 1/15) ,<br />
( 2.09,10.87) .<br />
ramdenadac ndobis intervali moicavs nuls, Cveni ara gvaqvs safuZveli<br />
nulovani hipoTezis ukugdebis, rac eTanxmeba hipoTezis Semowmebisas<br />
miRebul Sedegs.<br />
Hori damoukidebeli populaciis saSualos Soris gansxvavebis<br />
hipoTezaTa Semowmeba III<br />
populaciebi araa normaluri, magram orive SerCevis moculoba metia<br />
an toli 30-ze ( n 30, m 30 ) da dispersiebic ucnobia. X1,..., X<br />
n<br />
da<br />
Y1,..., Y m<br />
ori SerCevaa Sesabamisad da populaciebidan.<br />
hipoTeza: H 0<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
( X ) (<br />
1 2)<br />
as<br />
nY m a a<br />
kriteriumis statistika: Z <br />
N(0,1)<br />
'2 '2<br />
S / n S / m<br />
1 2<br />
(simbolo as niSnavs, rom sidide miaxloebiT normaluradaa ganawilebuli;<br />
'2 n<br />
1<br />
S 2<br />
1<br />
: ( Xi<br />
X<br />
n)<br />
, '2 m<br />
1<br />
S 2<br />
2<br />
: ( Yi<br />
Y<br />
m)<br />
)<br />
n1<br />
m1<br />
i1<br />
( xn<br />
ym) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: z <br />
'2 '2<br />
s1 / n s2<br />
/ m<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
z z ,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
z z ,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
z z /2<br />
an z<br />
z /2<br />
i1<br />
151
(sadac z <br />
aris N(0,1)<br />
-is zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mni-<br />
Svneloba C.V.).<br />
1 ( z), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P ( z), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
2 [1 (| z |)], Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
gadawyvetileba: Tu z C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis:<br />
'2 '2 '2 '2<br />
( xn ym) z/2 s1 / ns2 / m a1 a2 ( xn ym) z/2 s1 / n s2<br />
/ m .<br />
SeniSvna: im SemTxvevaSic, roca Cven vamowmebT hipoTezas imis Sesaxeb,<br />
rom saSualoTa Soris gansxvaveba aris ara nuli, aramed raime konkretuli<br />
ricxvi ( a 1<br />
a 2<br />
c ), kriteriumis statistikad isev ganixileba statistika:<br />
( X ) (<br />
1 2)<br />
as<br />
nY m a a<br />
Z <br />
N(0,1)<br />
.<br />
S / n S / m<br />
'2 '2<br />
1 2<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. saerTaSoriso statistikuri asociaciis monacemebiT<br />
londonSi sastumros oTaxis saSualo Rirebuleba aris $88.42, xolo parizSi<br />
ki $80.61. davuSvaT, rom TiToeul SemTxvevaSi aRebulia 50 sxvadasxva<br />
sastumros monacemi da Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxrebia<br />
Sesabamisad $5.62 da $4.83. 0.05 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara<br />
arsebiTi gansxvaveba saSualoebs Soris? aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : a1 a2<br />
0, H 1<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0. vipovoT kritikuli mniSvnelobebi:<br />
CV . . z<br />
/2<br />
z0.025<br />
1.96 .<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) (88.42 80.61) 0<br />
z 7.45 .<br />
'2 '2 2 2<br />
s1 / n s2<br />
/ m 5.62 /50 4.83 /50<br />
vinaidan, 7.45 > 1.96, amitom nulovani hipoTeza unda ukuvagdoT, anu<br />
saSualoebs Soris gansxvaveba arsebiTia.<br />
avagoT ndobis intervali. am SemTxvevaSi 95% (1 ) 100% , saidanac<br />
0.025 . Sesabamisad, z /2. amitom ndobis intervali iqneba:<br />
2 2<br />
(88.42 80.61) 1.96 5.62 /50 4.83 /50 a1 a2<br />
<br />
152
2 2<br />
(88.42 80.61) 1.96 5.62 /50 4.83 /50 ,<br />
5.76 a1 a2<br />
9.86 .<br />
ramdenadac ndobis intervali ar moicavs nuls, Cveni unda miviRoT<br />
gadawyvetileba nulovani hipoTezis ukugdebis Sesaxeb, rac eTanxmeba hipoTezis<br />
Semowmebisas miRebul Sedegs.<br />
magaliTi 2. mkvlevars surs Seamowmos hipoTeza imis Sesaxeb, rom<br />
kolejSi sportuli Sejibrebebis saSualo ricxvi vaJebisaTvis ufro metia<br />
vidre gogonebisaTvis. 0.1 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara<br />
sakmarisi safuZveli gaviziaroT es mosazreba, Tu SejibrebaTa raodenobebis<br />
monacemebia (isargebleT P -mniSvnelovnebis meTodiT):<br />
vaJebi<br />
gogonebi<br />
6 11 11 8 15 6 8 11 13 8<br />
6 14 8 12 18 7 5 13 14 6<br />
6 9 5 6 9 6 5 5 7 6<br />
6 9 18 7 6 10 7 6 5 5<br />
15 6 11 5 5 16 10 7 8 5<br />
9 9 5 5 8 7 5 5 6 5<br />
8 9 6 11 6 9 18 13 7 10<br />
7 7 5 10 7 11 4 6 8 7<br />
10 7 10 8 11 14 12 5 8 5<br />
9 5 11 5 8 7 8 5 7 10<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : a1 a2<br />
0, H 1<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0. TiToeuli monacemebisaTvis gamovTvaloT SerCeviTi<br />
saSualo da Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxrebi:<br />
50<br />
50<br />
1<br />
1<br />
x50<br />
xi<br />
8.6<br />
, y50<br />
yi<br />
7.9<br />
;<br />
50<br />
50<br />
i1<br />
50<br />
' 1<br />
2<br />
s1<br />
: 50<br />
' 1<br />
2<br />
( xi<br />
8.6) 3.3 , s2<br />
: ( yi<br />
7.9) 3.3 .<br />
50 1<br />
i1<br />
50 1<br />
i1<br />
Sesabamisad, kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) (8.6 7.9) 0<br />
z 1.06<br />
.<br />
'2 '2 2 2<br />
s1 / n s2<br />
/ m 3.3 /50 3.3 /50<br />
vipovoT P -mniSvnelovneba: P -mniSvnelovneba = 1 (1.06) 0.1446 . vinaidan<br />
0.1446 > 0.1, amitom ZiriTadi hipoTezis uaryofis safuZveli ara<br />
gvaqvs, anu ara gvaqvs sakmarisi safuZveli vamtkicoT, rom vaJebisaTvis<br />
sportuli Sejibrebebis saSualo metia vidre gogonebisaTvis.<br />
amocanebi<br />
1. mkvlevars surs Seamowmos aris Tu ara amerikis mTavari mdinareebis<br />
saSualo sigrZe igive rac evropis mTavari mdinareebis saSualo sigrZe.<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
uarvyoT es mosazreba, Tu cnobilia, rom SemTxveviT SerCeuli mTavari<br />
mdinareebis sigrZeTa monacemebia:<br />
153<br />
i1
amerika<br />
evropa<br />
729 329 450 330 481 532 1776 1224<br />
329 600 1243 525 877 447 824 634<br />
850 532 710 300 565 675 724 357<br />
560 332 2315 410 1122 634 326 580<br />
800 1310 605 926 567 932 1124 405<br />
310 375 545 470 454 820 505 496<br />
434 360 865 1036 230 626 210 252<br />
447 652 360 722 600 1575 2290<br />
430 1979 259 425<br />
2. Semowmebul iqna gafantuli skleroziT daavadebul adamianTa<br />
ori 120 da 34 kaciani jgufis unarebi. pirvel jgufSi Sediodnen is adamianebi<br />
visac uvlida sakuTari meuRle, xolo meoreSi ki is adamianebi visac<br />
uvlida ucxo adamiani. miRebuli Sedegebia: x 120 2, s ' 1<br />
0.6 ; y 34<br />
1.7 ,<br />
'<br />
s2 0.7 . 0.1 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara gansxvaveba am ori<br />
jgufis saSualoebs Soris?<br />
3. mkvlevars surs gaarkvios aris Tu ara mweveli adamianis pulsi<br />
ufro maRali vidre aramwevelis. SemTxveviT SerCeuli 100 mwevelisa da<br />
100 aramwevelis gamokvlevis Sedegebia Sesabamisad: x 100 90 , s ' 1<br />
5 ; y 100<br />
88 ,<br />
'<br />
s2 6. SeuZlia Tu ara mkvlevars 0.05 mniSvnelovnebis doniT daaskvnas,<br />
rom mweveli adamianis pulsi ufro maRalia vidre aramwevelis?<br />
4. statistikosis mtkicebiT testis Sesrulebisas fsiqologiis<br />
mimarTulebis studentebis saSualo qula ufro maRalia vidre<br />
ekonomikis mimarTulebis studentebis. SemTxveviT SerCeuli TiToeuli<br />
mimarTulebis 50 – 50 studentis testirebis Sedegad Sesabamisad aRmo-<br />
Cnda, rom: x 50 118 , s ' 1<br />
15 ; y 50<br />
115 , s ' 2<br />
15. gvaqvs Tu ara sakmarisi safu-<br />
Zveli 0.01 mniSvnelovnebis doniT davadasturoT es mtkicebuleba?<br />
5. 0.02 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb,<br />
rom saavadmyofoebis derefnebSi xmauris done (gazomili decibalebSi)<br />
ufro maRalia, vidre oTaxebSi, Tu Sesabamisi SerCeviTi maxasiaTeblebia:<br />
x84 61.2 , s ' 1<br />
7.9 ; y 34<br />
59.4 , s ' 2<br />
7.9 .<br />
6. uZravi qonebis agents surs Seadaros saxlebis gayidvis fasebi<br />
qalaqis CrdiloeT da samxreT nawilebSi. kvlevis Sedegad miRebuli Ser-<br />
CeviTi maxasiaTeblebia: x 35 63255, s ' 1<br />
5602 ; y 40<br />
59102 , s ' 2<br />
4731. gvaqvs Tu<br />
ara sakmarisi safuZveli 0.01 mniSvnelovnebis doniT ukuvagdoT hipo-<br />
Teza, rom saxlebis gayidvis fasebis saSualo erTi da igivea?<br />
7. Semowmebul iqna qalTa ori jgufis codnis done. pirvel jgufSi<br />
Sediodnen isini vinc institutis damTavrebidan ramodenime TveSi Tavi<br />
daanebes samuSaos TavianTi profesiis mixedviT, xolo meore jgufSi ki<br />
isini vinc darCnen samuSaoze TavianTi profesiis mixedviT. kvlevis Sedegad<br />
miRebuli SerCeviTi maxasiaTeblebia: x103 3.16 ,<br />
'<br />
s1 0.52 ; y225 3.28 ,<br />
154
'<br />
s2 0.46 . 0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom<br />
codnis done pirvel jgufSi ufro maRalia?<br />
8. qvemoT moyvanilia dedaqalaqidan da regionebidan SemTxveviT SerCeuli<br />
30 – 30 abiturientis mier erovnul gamocdebze mogrovili qulebi.<br />
gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli vamtkicoT, rom dedaqalaqis abiturientebis<br />
qulebis saSualo metia vidre regionebis?<br />
regionebi<br />
dedaqalaqi<br />
656 594 636 642 683 626 531 643 582 637<br />
642 682 617 721 701 624 630 630 540 606<br />
614 632 753 698 649 570 623 710 587 543<br />
631 626 584 609 642 547 609 673 699 598<br />
532 597 698 705 636 703 525 624 615 730<br />
580 691 715 634 749 504 515 613 527 518<br />
9. kolejis administratoris mtkicebiT kolejis wliuri danaxarji<br />
vaJebis sportze metia vidre qalebis sportze. qvemoT moyvanili monacemebis<br />
mixedviT, gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT davadasturoT administratoris mtkicebuleba?<br />
vaJebi<br />
13351 22220 11456 12244 8383 8796 7551 5254 6576 3377<br />
10128 14029 10160 16175 623 5544 5811 7550 1664 7656<br />
10652 15048 11480 10126 8811 7120 9119 5472 9505 8033<br />
11015 12371 11267 12703 9732 8605 2063 6670 6797 7040<br />
12919 13763 12403 5286 9571 9544 8725 9463 7723 9626<br />
qalebi<br />
10333 11248 14698 7654 7054 6869 933 9883 6959 6030<br />
12745 16249 11597 9331 7300 7874 6989 5232 8478 7058<br />
12016 10248 13371 5468 6407 6909 6502 6815 9959 9907<br />
10082 11041 10353 7055 8324 9110 9277 5933 3991 5832<br />
11324 10127 7435 8917 8411 7235 8903 6925 5922 6502<br />
10. aris Tu ara gansxvaveba SemTxveviT SerCeuli kviris ganmavloba-<br />
Si taqsebis ori kompaniis TiToeuli taqsis mier gavlili manZilebis sa-<br />
Sualoebs Soris, Tu Sesabamisi SerCevebis maxasiaTeblebia: x35 837 ,<br />
'<br />
s1 30 ; y 40<br />
753 , s ' 2<br />
40. CaTvaleT, rom populaciebi normaluria; mniSvnelovnebis<br />
doned aiReT 0.05 da isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
11. qalTa ori jgufs SesTavazes kiTxvari, raTa gaerkviaT sakuTari<br />
Tavisadmi pativiscemis xarisxi. pirvel jgufSi Sediodnen isini vinc institutis<br />
damTavrebidan ramodenime TveSi Tavi daanebes samuSaos Tavian-<br />
Ti profesiis mixedviT, xolo meore jgufSi ki isini vinc darCnen samuSaoze<br />
TavianTi profesiis mixedviT. kvlevis Sedegad miRebuli SerCeviTi<br />
maxasiaTeblebia: x103 3.05 , s ' 1<br />
0.75 ; y 225<br />
2.96 , s ' 2<br />
0.75 . 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom am jgufebSi TviTpativiscemis<br />
xarisxi sxvadasxvaa? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
12. dekanats ainteresebs aris Tu ara adgilobriv da Camosul<br />
studentTa asakis saSualoebs Soris gansxvaveba. qvemoT moyvanilia<br />
155
TiToeuli jgufidan SemTxveviT SerCeuli 50 - 50 studentis asakTa<br />
monacemebi. mniSvnelovnebis doned aiReT 0.05 da isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
adgilobrivi studentebi<br />
22 25 18 19 26 22 19 25 20 30<br />
19 19 21 23 27 26 26 18 19 19<br />
23 24 18 29 21 21 26 27 18 19<br />
23 21 28 26 19 22 18 22 26 18<br />
32 18 20 18 24 19 23 22 18 20<br />
Camosuli studentebi<br />
18 23 26 19 29 20 20 20 18 30<br />
26 23 21 25 19 23 22 35 21 18<br />
18 22 19 19 19 22 28 22 19 36<br />
23 25 25 21 18 27 20 24 20 18<br />
19 27 19 35 24 20 32 20 19 22<br />
13. ori jgufis testirebisas miRebuli qulebis mixedviT gamoTvlili<br />
Sesabamisi SerCeviTi maxasiaTeblebia: x36 83.6 , s1 4.3 ; y36 79.2 ,<br />
'<br />
'<br />
s2 3.8 . aageT 90%-iani ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
14. ori sxvadasxva dasaxelebis sigaretis SemTxveviT SerCeul 30 –<br />
30 RerSi nikotinis Semcvlelobis donis mixedviT gamoTvlili Sesabamisi<br />
SerCeviTi maxasiaTeblebia: x 30 28.6 , s ' 1<br />
5.1; y30 32.9 , s ' 2<br />
4.4 . aageT<br />
99%-iani ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
15. ori saxis elementis SemTxveviT SerCeuli partiebis Semowmebis<br />
mixedviT gamoTvlili Sesabamisi SerCeviTi maxasiaTeblebia: x27 9.2 ,<br />
'<br />
s1 0.3 ; y 30<br />
8.8 , s ' 2<br />
0.1. CaTvaleT, rom sidideebi normaluradaa ganawilebuli<br />
da aageT 95%-iani ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
pasuxebi:<br />
1. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . 2.58 ; T. V. z 0.856 ; ki. 2. H0 : a1 a2<br />
0,<br />
H1 : a1 a2<br />
0; CV . . 1.65 ; T. V. z<br />
2.27 ; ara. 3. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
CV . . 1.65 ; T. V. z<br />
2.56 ; ki. 4. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . 2.33 ; T. V. z<br />
1;<br />
ara. 5. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . 2.05 ; T. V. z<br />
1.12 ; H<br />
0<br />
. 6. H0 : a1 a2<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
; CV . . 2.58 ; T. V. z<br />
3.44 ; ki. 7. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . 1.65 ;<br />
T. V. z 2.01; ara. 8. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . 1.65 ; T. V. z<br />
3.3 ; ara. 9.<br />
H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . 2.33 ; T. V. z<br />
1.09 ; ara. 10. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
T. V. z<br />
10.36 ; P -mniSvneloba < 0.002 < ; ki. 11. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
T. V. z<br />
1.01; P -mniSvneloba = 0.3124; ara. 12. H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
T. V. z 0.76 ; P -mniSvneloba = 0.4472; H<br />
0<br />
. 13. 2.8 a1 a2<br />
6 . 14.<br />
7.3 a1 a2<br />
1.3 . 15. 0.3 a1 a2<br />
0.5 .<br />
156
Tavi X<br />
oramokrefiani amocanebi populaciaTa saSualoebisaTvis<br />
(mcire SerCevebi). satertvaitis meTodi<br />
Hori damoukidebeli populaciis saSualos Soris gansxvavebis<br />
hipoTezaTa Semowmeba (mcire SerCevebi) IV<br />
X1,..., X<br />
n<br />
da Y 1<br />
,..., Y m<br />
ori SerCevaa damoukidebeli da populaciebidan,<br />
romelTa dispersiebi gansxvavebulia; erT-erTi an orive SerCevis<br />
moculoba naklebia 30-ze.<br />
hipoTeza: H 0<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
( X nY m) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis statistika: T <br />
T()<br />
k ,<br />
'2 '2<br />
S1 / n S2<br />
/ m<br />
sadac Tavisuflebis xarisxi k min( n1, m 1) .<br />
( xn<br />
ym) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: t <br />
'2 '2<br />
s1 / n s2<br />
/ m<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
t tk,<br />
<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
t tk,<br />
<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
0<br />
t tk, /2<br />
an t<br />
tk, /2<br />
(sadac t k,<br />
<br />
aris Tavisuflebis k xarisxis mqone stiudentis ganawilebis<br />
zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba C.V.).<br />
P{ T t | H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P P{ T t | H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0; =<br />
<br />
P{| T | | t || H0}, Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
1 FT<br />
( t), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
= FT<br />
( t), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
2 [1 FT<br />
(| t |)], Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
gadawyvetileba: Tu t C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis:<br />
( x<br />
n<br />
y<br />
m<br />
'2 '2<br />
'2 '2<br />
tk. / 2<br />
s1<br />
/ n s2<br />
/ m,<br />
xn<br />
y tk.<br />
/ 2<br />
s1<br />
/ n s2<br />
/ m)<br />
m<br />
.<br />
157
SeniSvna: saSualoTa Sesaxeb tolobis Sesamowmeblad T kriteriumis<br />
gamoyenebamde winaswar unda gamoviyenoT F kriteriumi, raTa gavarkvioT<br />
aris Tu ara dispersiebi toli. am ukanasknelis gamosayeneblad ki aucilebelia<br />
populaciebi iyos normaluri an daaxloebiT normaluri.<br />
satertvaitis (Satterthwaite) meTodi<br />
X1,..., X<br />
n<br />
da Y 1<br />
,..., Y m<br />
ori SerCevaa damoukidebeli da populaciebidan,<br />
romelTa dispersiebi gansxvavebulia.<br />
hipoTeza: H 0<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
( X n Ym<br />
) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis statistika: T ,<br />
'2 '2<br />
S / n S / m<br />
( xn<br />
ym) ( a1<br />
a2)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: t <br />
'2 '2<br />
s1 / n s2<br />
/ m<br />
Tu mocemuli mniSvnelovnebis donisaTvis T statistikis dakvirvebuli<br />
mniSvneloba t akmayofilebs Semdeg utolobas<br />
t[ c].<br />
/ 2<br />
t t[<br />
c].<br />
/ 2<br />
,<br />
sadac [] c aRniSnavs c ricxvis mTel nawils, xolo c gamoiTvleba<br />
Semdgi wesiT<br />
'2 '2 2<br />
( s1<br />
/ n s2<br />
/ m)<br />
c <br />
,<br />
'2 2<br />
'2 2<br />
( s1<br />
/ n)<br />
/( n 1)<br />
( s2<br />
/ m)<br />
/( m 1)<br />
maSin mniSvnelovnebis doniT H 0<br />
: a 1<br />
a<br />
2<br />
0 hipoTezis uaryofis safuZveli<br />
ara gvaqvs, winaaRmdeg SemTxvevaSi, mas uarvyofT.<br />
1 saimedoobis mqone ndobis intervals aqvs Semdegi saxe:<br />
( x<br />
n<br />
y<br />
m<br />
1<br />
'2 '2<br />
'2 '2<br />
t[ c].<br />
/ 2<br />
s1<br />
/ n s2<br />
/ m,<br />
xn<br />
y t[<br />
c].<br />
/ 2<br />
s1<br />
/ n s2<br />
/ m)<br />
m<br />
.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. fermeruli meurneobebis saSualo farTobi indianas<br />
StatSi Seadgens 191 akrs (1 akri = 0.4 ha), xolo aiovas StatSi ki 199<br />
akrs. davuSvaT, rom es monacemebi miRebulia Sesabamisad 8-isa da 10-is<br />
toli SerCevebidan da Sesabamisi Sesworebuli standartuli gadaxrebia<br />
38 akri da 12 akri. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davaskvnaT,<br />
rom fermeruli meurneobebis saSualo farTobi am or StatSi gansxvavebulia?<br />
igulisxmeba, rom populaciebi normaluria. aageT 95%-iani<br />
ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
amoxsna. winaswar SevamowmoT hipoTeza imis Sesaxeb aris Tu ara populaciaTa<br />
dispersiebi toli. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli<br />
2 2<br />
2 2<br />
2 '2 '2 2<br />
hipoTezebi: H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
. am SemTxvevaSi 38 s1 s2<br />
12 . Sesabamisad,<br />
Tavisuflebis xarisxebia: 8 – 1 = 7 da 10 – 1 = 9. amitom kritikuli<br />
2<br />
.<br />
158
mniSvneloba iqneba: CV . . Fkl<br />
, , /2<br />
F7,9,0.025<br />
4.2 . gamovTvaloT kriteriumis mni-<br />
'2 '2 2 2<br />
Svneloba: T. V. f s1 / s2<br />
38 /12 10.03 . radganac 10.03 > 4.2, amitom<br />
nulovani hipoTeza unda ukuvagdoT, anu populaciaTa dispersiebi<br />
gansxvavebulia. Sesabamisad, saSualoTa Sesaxeb tolobis Sesamowmeblad<br />
unda visargebloT T kriteriumiT.<br />
CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi: H0 : a1 a2<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
. radganac kriteriumi ormxrivia da dispersiebi gansxvavebulia,<br />
amitom Tavisuflebis xarisxi tolia k min(8 1,10 1) 7 . Sesabamisad, kritikuli<br />
mniSvnelobebia CV . . tk<br />
, /2<br />
t7,0.025<br />
2.365 . gamovTvaloT kriteriumis<br />
mniSvneloba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1 a2) (191 100) 0<br />
T. V. t 0.57<br />
.<br />
'2 '2 2 2<br />
s1 / n s2<br />
/ m 38 /812 /10<br />
rogorc vxedavT kriteriumis mniSvneloba ar Sedis kritikul are-<br />
Si, amitom nulovan hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu Cven<br />
ara gvaqvs sakmarisi safuZveli raTa davaskvnaT, rom saSualoebi gansxvavebulia.<br />
avagoT ndobis intervali. amisaTvis saWiro sidideebi SevitanoT<br />
Sesabamis formulaSi. gvaqvs:<br />
2 2 2 2<br />
38 12 38 12<br />
(191 199) 2.365 a a<br />
(191 199) 2.365<br />
,<br />
1 2<br />
8 10 8 10<br />
41.02 a1 a2<br />
25.02 .<br />
magaliTi 2. mkvlevars surs Seamowmos aris Tu ara kerZo<br />
klinikaSi eqimis wliuri Semosavali ufro maRali vidre saxelmwifo<br />
klinikaSi. man SemTxveviT SearCia TiToeuli kategoriis 10 da 8 eqimi da<br />
'<br />
Sesabamisi SerCeviTi maxasiaTeblebi aRmoCnda: x10 26800 , s1 600 ;<br />
y8 25400 , s ' 2<br />
450. 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davaskvnaT,<br />
rom kerZo klinikaSi Semosavali ufro maRalia vidre<br />
saxelmwifoSi? igulisxmeT, rom populaciebi daaxloebiT normaluria.<br />
isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
amoxsna. winaswar gavarkvioT aris Tu ara populaciaTa dispersiebi<br />
2 2<br />
toli. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi: H : ,<br />
H : . gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
0 1 2<br />
'2 '2 2 2<br />
T. V. f s1 / s2<br />
600 / 450 1.78 .<br />
vipovoT P -mniSvneloba. 10 – 1 = 9 da 8 – 1 = 7 Tavisuflebis xarisxis<br />
mixedviT fiSeris ganawilebis cxrilidan vpoulobT, rom P -mniSvneloba<br />
> 0.2. Sesabamisad, P -mniSvneloba > 0.01 , amitom nulovani hipoTezis<br />
uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu populaciaTa dispersiebi tolia.<br />
159
gadavideT saSualoebis Sesaxeb hipoTezaTa Semowmebaze. CamovayaliboT<br />
ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi: H 0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
, H 1<br />
: a 1<br />
a 2<br />
. gamovTvaloT<br />
kriteriumis mniSvneloba:<br />
( xn<br />
ym) ( a1<br />
a2)<br />
T. V.<br />
t <br />
<br />
'2 '2<br />
( n 1) s1 ( m1) s2<br />
1 1<br />
<br />
n m2<br />
n m<br />
(26800 25400) 0<br />
<br />
5.47<br />
.<br />
2 2<br />
(10 1) 600 (8 1) 450 1 1<br />
<br />
10 82 10 8<br />
vipovoT P -mniSvneloba. Tavisuflebis 10 + 8 – 2 = 16 xarisxis mixedviT<br />
stiudentis ganawilebis cxrilidan vpoulobT, rom P -mniSvneloba<br />
naklebia 0.005-ze. Sesabamisad, P -mniSvneloba < 0.01 . amitom Cven ukuvagdebT<br />
nulovan hipoTezas, anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli<br />
davaskvnaT, rom kerZo klinikaSi eqimis saSualo Semosavali ufro didia<br />
vidre saxelmwifo klinikaSi.<br />
magaliTi 3. davuSvaT, rom Seiswavleba qolesterinis Semcveloba<br />
gulis daavadebiT gardacvalebuli adamianebis memkvidreebSi. davuSvaT,<br />
rom 100 aseT bavSvze dakvirvebam mogvca qolesterinis saSualo done<br />
207.3 mg/dl, xolo standartuli gadaxraa 35.6 mg/dl. garda amisa, daakvirdnen<br />
qolesterinis doneebs im bavSvebSi, romelTa mSoblebic cocxlebia<br />
da ara aqvT gulis daavadeba. aseTnairad SerCeuli 74 bavSvis monacemebis<br />
mixedviT qolesterinis saSualo done aRmoCnda 193.4 mg/dl, xolo<br />
standartuli gadaxra –17.3 mg/dl. Cveni amocanaa = 0.05 mniSvnelovnebis<br />
donisaTvis SevamowmoT hipoTeza populaciebis saSualoebis tolobis Sesaxeb.<br />
amoxsna. davuSvaT, rom populaciebi ganawilebulia normalurad,<br />
magram maTi parametrebi ucnobia. es amocana gavyoT or etapad: pirvel<br />
etapze SevamowmoT hipoTeza dispersiebis tolobis Sesaxeb. Tu<br />
hipoTezas dispersiebis tolobis Sesaxeb ver uarvyofT, Semdeg<br />
SevamowmoT hipoTeza populaciebis saSualoebis tolobis Sesaxeb toli<br />
dispersiebis SemTxvevaSi. im SemTxvevaSi Tu ar dadasturda dispersiaTa<br />
tolobis hipoTeza, saSualoTa tolobis hipoTeza SevamowmoT<br />
satertvaitis meTodiT.<br />
ganvixiloT SerCeviT dispersiaTa Sefardeba da SevadaroT is fiSeris<br />
ganawilebis zeda kritikuli wertilis mniSvnelobas F 99,73,0.025<br />
. F 100,74<br />
statistikis dakvirvebuli mniSvneloba tolia<br />
2 2<br />
f100,74 35.6 /17.3 4.23 .<br />
vinaidan cxrilebSi ar aris fiSeris ganawilebis zeda kritikuli<br />
wertilis mniSvneloba -- F<br />
99,73,0.025<br />
, amitom gamovTvaloT p -mniSvneloba,<br />
romelic alternativis ormxrivobis gamo tolia<br />
p 2 P{ F 4.23} 0.0002 ,<br />
100.74<br />
160
ac imis maCvenebelia, rom Sedegi statistikurad mniSvnelovania da maSasadame,<br />
hipoTeza dispersiaTa tolobis Sesaxeb unda uarvyoT.<br />
gadavideT meore etapze. radgan davadgineT, rom populaciaTa dispersiebi<br />
gansxvavebulia, viyenebT satertvaitis meTods saSualoTa tolobis<br />
Sesaxeb hipoTezis Sesamowmeblad. gamovTvaloT statistikis<br />
dakvirvebuli mniSvneloba, gvaqvs:<br />
207.3 193.4<br />
13.9<br />
t<br />
100,74<br />
<br />
3.4 .<br />
2<br />
2<br />
35.6 /10017.3<br />
/74 4.089<br />
axla gamovTvaloT Tavisuflebis xarisxis miaxloebiTi mniSvneloba<br />
c :<br />
2<br />
2 2<br />
2<br />
(35.6 /10017.3<br />
/ 74) 16.718<br />
c <br />
151.4<br />
,<br />
2<br />
2 2<br />
(35.6 /100)/99<br />
(17.3 / 74) / 73 1.8465<br />
da maSasadame, [ c] 151 .<br />
vinaidan t 100,74<br />
3.4 t 120,0.025<br />
1.98<br />
t 151,0.025<br />
, amitom 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT populaciaTa saSualoebis tolobis hipoTezas uarvyofT.<br />
amocanebi<br />
qvemoTmoyvanil amocanebSi yvela sidide normaluria an daaxloebiT<br />
normaluri<br />
1. uZravi qonebis agentis mtkicebiT sagadasaxado inspeqtoris<br />
mier Sefasebuli saxlis Rirebuleba Seesabameba saxlis gayidvis fass.<br />
SemTxveviT SerCeuli 10 - 10 saxlisaTvis sagadasaxado inspeqtoris<br />
Sefasebisa da gayidvis fasis mixedviT gamoTvlili Sesabamisi SerCeviTi<br />
maxasiaTeblebi aRmoCnda: x 10 83256, s ' 1<br />
3256 ; y 10<br />
88354, s ' 2<br />
2341. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara saSualoebs Soris gansxvaveba<br />
mniSvnelovani? aageT 95%-iani ndobis intervali saSualoTa<br />
sxvaobisaTvis.<br />
2. mkvlevaris azriT mamrobiTi sqesis eqimis Semosavali metia<br />
vidre mdedrobiTis. SemTxveviT SerCeuli 16 mamrobiTi sqesis eqimisa da<br />
20 mdedrobiTi sqesis eqimis Semosavlebis mixedviT gamoTvlili<br />
SerCeviTi maxasiaTeblebia: x16 23800, s ' 1<br />
300 ; y 18<br />
23750, s ' 2<br />
250. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davadasturoT mkvlevaris<br />
mosazreba?<br />
3. programirebis pedagogis azriT maTematikis mimarTulebis students<br />
kompiuteruli programis dawera da Sesworeba SeuZlia ufro swrafad<br />
vidre biznesis mimarTulebis students. SemTxveviT SerCeuli 12 maTematikis<br />
(Sesabamisad, 18 biznesis) mimarTulebis studentis mier konkretuli<br />
programis daweraze da Sesworebaze daxarjuli drois saSualo aRmoCnda<br />
36 wuTi (Sesabamisad, 39 wuTi), xolo Sesabamisi Sesworebuli standartuli<br />
gadaxrebia: 4 wuTi da 9 wuTi. 0.1 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeiZleba Tu ara davadasturoT pedagogis mosazreba?<br />
161
4. mkvlevaris SefasebiT studenti gogonebi saswavlo wlis ganmavlobaSi<br />
ufro met dReebs acdenen vidre vaJebi. SemTxveviT SerCeuli 16<br />
studenti gogonas (Sesabamisad, 22 studenti vaJis) mier wlis ganmavloba-<br />
Si gacdenili dReebis saSualom Seadgina 3.9 dRe (Sesabamisad, 3.6 dRe),<br />
xolo Sesabamisi Sesworebuli standartuli gadaxrebia: 0.6 dRe da 0.8<br />
dRe. 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara daveTanxmoT mkvlevaris<br />
Sefasebas?<br />
5. klinikis administrators ainteresebs aris Tu ara binaze eqimis<br />
yoveldRiuri gamoZaxebebis saSualo ufro meti vidre klinikaSi mosuli<br />
pacientebis saSualo. qvemoTmoyvanili SerCevebis monacemebis mixedviT,<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT, SeiZleba Tu ara davadasturoT, rom eqimis<br />
binaze gamoZaxebaTa saSualo metia klinikaSi mosul pacientTa saSualoze?<br />
binaze gamoZaxeba<br />
klinikaSi mosvla<br />
------------------------------------- --------------------------------------<br />
25 42 57 5 28 37<br />
21 34 44 16 16 48<br />
6. kriminalists surs Seamowmos hipoTeza imis Sesaxeb, rom ugzoukvlod<br />
dakargul arasrulwlovan adaminTa saSualo metia vidre srulwlovanTa<br />
saSualo. qvemoTmoyvanili ukanaskneli 5 wlis monacemebis mixedviT,<br />
0.1 mniSvnelovnebis doniT, gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli<br />
davadasturoT kriminalistis hipoTeza?<br />
arasrulwlovanebi 65513 65934 64213 61954 59167<br />
srulwlovanebi 31364 34478 36937 35946 38209<br />
7. finansuri deklaraciis mimRebi saxelmwifo firma (Sesabamisad,<br />
kerZo firma) saSualod 10 adamianis momsaxurebas andomebs 21 wuTs (Sesabamisad,<br />
14 adamianis momsaxurebas andomebs 27 wuTs), xolo Sesworebuli<br />
SerCeviTi standartuli gadaxraa 5.6 wuTi (Sesabamisad, 4.3 wuTi). 0.02<br />
mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara gansxvaveba firmebis momsaxurebis<br />
saSualo droebs Soris? aageT 98%-iani ndobis intervali saSualoTa<br />
sxvaobisaTvis.<br />
8. A tipis 7 sarecxi manqanis saSualo fasia 815 lari, xolo B tipis<br />
9 sarecxi manqanis saSualo fasia 845 lari. Sesworebuli SerCeviTi<br />
standartuli gadaxrebi ki Sesabamisad aris 19 lari da 9 lari. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davaskvnaT, rom B tipis sarecxi<br />
manqana ufro Zviria?<br />
9. 12 eqimis (Sesabamisad, 27 meddis) dazRvevis saSualo Tviuri premia<br />
Seadgens 56 lars (Sesabamisad, 63 lars), xolo Sesworebuli SerCevi-<br />
Ti standartuli gadaxra eqimisa da meddisaTvis Sesabamisad tolia 3<br />
larisa da 5.75 laris. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara<br />
davaskvnaT, rom meddis sadazRvevo premia ufro metia vidre eqimis? isargebleT<br />
P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
10. jandacvis saministros monacemebiT dazRveuli (Sesabamisad,<br />
dauzRvevuli) mSobiare qalebi samSobiaroSi rCebian saSualod 2.3 dRis<br />
(Sesabamisad, 1.9 dRis) ganmavlobaSi. 16 - 16 mSobiare qalisagan Sedgenili<br />
162
ori jgufis samSobiaroSi gatarebuli dReebis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra qalebis orive kategoriisaTvis Seadgens 0.6 dRes. 0.01<br />
mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza saSualoTa tolobis Sesaxeb.<br />
aageT 99%-iani ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis. isargebleT<br />
P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
11. qvemoT moyvanilia dro, romelic sWirdeba 6 – 6 TeTr da yavisfer<br />
Tagvs, raTa iswavlos martiv labirinTSi garbena. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gaarkvieT iwvevs Tu ara Tagvis feri labirinTSi garbenis<br />
Sesaswavlad saWiro droSi gansxvavebas? aageT 95%-iani ndobis intervali<br />
saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
TeTri Tagvi 18 24 20 13 15 12<br />
yavisferi Tagvi 25 16 19 14 16 10<br />
pasuxebi:<br />
2 2<br />
2 2<br />
1. I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 4.03 ; f 1.93 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
CV . . t<br />
2.101 ; t 4.2 ; ki -- H<br />
1; III). 7762 a1 a2<br />
2434 . 2. I).<br />
18,0.025<br />
2 2<br />
2 2<br />
H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 2.62 ; f 1.44 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
2 2<br />
2 2<br />
CV . . t<br />
1.65 ; t 0.55 ; ara -- H<br />
0<br />
. 3. I). H : , H : ; CV . . 2.72 ;<br />
34,0.05<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
f 5.06 ; H 1<br />
; II). H 0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
, H 1<br />
: a 1<br />
a 2<br />
; CV . . t11,0.1<br />
1.363 ; t 1.24 ; ara -- H 0<br />
. 4.<br />
2 2<br />
2 2<br />
I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 3.88 ; f 1.78 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
2 2<br />
2 2<br />
CV . . t<br />
2.33 ; t 1.26 ; ara -- H<br />
0<br />
. 5. I). H : , H : ; CV . . 14.94 ;<br />
36,0.01<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
f 1.41 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . t10,0.01<br />
2.764 ; t 1.45 ; ara -- H<br />
0<br />
. 6.<br />
2 2<br />
2 2<br />
I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 6.39 ; f 1.139 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
;<br />
2 2<br />
2 2<br />
CV . . t<br />
1.397 ; t 16.252 ; ki -- H<br />
1. 7. I). H : , H : ; CV . . 4.19 ;<br />
8,0.1<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
f 1.7 ; H 0<br />
; II). H 0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
, H 1<br />
: a 1<br />
a 2<br />
; CV . . t22,0.01<br />
2.508 ; t 2.97 ; ki -- H 1<br />
; III).<br />
2 2<br />
2 2<br />
11.1 a1 a2<br />
0.93 . 8. I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 4.65 ; f 4.46 ; H<br />
0<br />
; II).<br />
2 2<br />
H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . t14,0.05<br />
1.761 ; t 4.2 ; ki -- H<br />
1. 9. I). H : ,<br />
0 1 2<br />
2 2<br />
H1 : 1 2<br />
; f 3.67 ; 0.02 < P -mniSvneloba < 0.05; H<br />
1; II). H0 : a1 a2<br />
,<br />
H1 : a1 a2<br />
; df . . 11; t 4.98 ; P -mniSvneloba < 0.005 < ; ki -- H<br />
1. 10. I).<br />
2 2<br />
2 2<br />
H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; f 1; P -mniSvneloba > 0.2 > 0.01 ; H<br />
0<br />
; II).<br />
H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; df . . 30 ; t 1.89 ; 0.05 < P -mniSvneloba < 0.1; H<br />
0<br />
; III).<br />
2 2<br />
2 2<br />
0.15 a1 a2<br />
0.95 . 11. I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 7.15 ; f 1.23 ; H<br />
0<br />
; II).<br />
H0 : a1 a2<br />
, H1 : a1 a2<br />
; CV . . t10,0.025<br />
2.228 ; t 0.119 ; ara -- H<br />
0<br />
; III).<br />
5.9 a a<br />
6.5.<br />
1 2<br />
163
Tavi XI<br />
oramokrefiani amocanebi populaciaTa dispersiebisaTvis<br />
hipoTezaTa Semowmeba ori damoukidebeli normaluri<br />
populaciis dispersiebis Sesaxeb<br />
2<br />
2<br />
Na (<br />
1, 1)<br />
da Na (<br />
2, 2)<br />
damoukidebelia; orive populaciis parametrebi<br />
ucnobia.<br />
kriteriumi:<br />
ormxrivi marjvena calmxrivi marcxena calmxrivi<br />
2 2<br />
H : / 1<br />
2 2<br />
H : / 1<br />
2 2<br />
H : / 1<br />
0 1 2<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : / 1<br />
0 1 2<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : / 1<br />
164<br />
0 1 2<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : / 1<br />
2 2<br />
hipoTeza: H0 : 1 / 2<br />
1<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
'2 2<br />
S1 / 1<br />
kriteriumis statistika: F F( n 1, m1)<br />
-- fiSeris<br />
'2 2<br />
S2 / 2<br />
ganawileba n 1 da m 1 Tavisuflebis xarisxebiT (sadac n da m<br />
SerCevebis moculobebia)<br />
'2<br />
s1<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: f <br />
'2<br />
s2<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
2 2<br />
H1 : 1 / 2<br />
1<br />
f Fn<br />
1, m1,<br />
<br />
,<br />
2 2<br />
H1 : 1 / 2<br />
1<br />
0 f F n 1,<br />
m1,<br />
1<br />
,<br />
2 2<br />
H1 : 1 / 2<br />
1<br />
0 f F n 1,<br />
m1,1<br />
<br />
/ 2 an f Fn<br />
1, m1, /2<br />
(sadac Fkl<br />
,, <br />
aris k da l Tavisuflebis xarisxis mqone fiSeris ganawilebis<br />
zeda -kritikuli wertilia anu kritikuli mniSvneloba C.V.).<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali dispersiaTa <br />
2 2<br />
1<br />
/ <br />
2<br />
fardobisaTvis<br />
'2 '2 2 2 '2 '2<br />
F s / s <br />
/ F s / s .<br />
n1, m1,1 /2 2 1 1 2 n1, m1, /2 2 1<br />
dispersiaTa tolobis Sesaxeb hipoTezaTa Semowmebis<br />
gamartivebuli procedura:<br />
2 2<br />
hipoTeza: H0 : 1 / 2<br />
1<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
'2 '2<br />
max{ s1 , s2}<br />
kriteriumis statistikis mniSvneloba T.V.: f <br />
'2 '2<br />
min{ s1 , s2}<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)
H : / 1<br />
f Fkl<br />
,, <br />
,<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
2 2<br />
H1 : 1 / 2<br />
1<br />
f Fkl<br />
, , /2<br />
(sadac Fkl<br />
,, <br />
aris k da l Tavisuflebis xarisxis mqone fiSeris ganawilebis<br />
zeda -kritikuli wertilia anu kritikuli mniSvneloba C.V.;<br />
'2 '2<br />
'2 '2<br />
k n 1 da lm 1, Tu s s , da piriqiT, km 1 da ln 1, Tu s s ).<br />
1 2<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali dispersiaTa <br />
2 2<br />
1<br />
/ <br />
2<br />
fardobisaTvis<br />
2 2<br />
f F<br />
<br />
f / F ) <br />
f F .<br />
l. k,1<br />
/ 2<br />
(<br />
k,<br />
l,<br />
/ 2 1<br />
/<br />
2 k,<br />
l,<br />
/ 2<br />
1 2<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara gansxvaveba mweveli<br />
da aramweveli adamianebis pulsis ricxvTa dispersiebs Soris. SemTxveviT<br />
SerCeuli 26 mwevelisagan da 18 aramwevelisagan Semdgari ori SerCevis<br />
Sesabamisi Sesworebuli SerCeviTi dispersiebia: s '2<br />
1<br />
36, s '2<br />
2<br />
10. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli davaskvnaT,<br />
rom dispersiebi gansxvavebulia? CaTvaleT, rom sidide ganawilebulia<br />
normalurad.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
2 2<br />
2 2<br />
H : , H : . visargebloT gamartivebuli proceduriT. vinaidan<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
'2 '2<br />
kriteriumi ormxrivia, s1 s2<br />
da Tavisuflebis xarisxebia 26 – 1 = 25 , 18<br />
– 1 =17, amitom kritikuli mniSvneloba iqneba: CV . . Fkl<br />
, , /2<br />
F25,17,0.025<br />
2.56 .<br />
'2 '2<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba: TV . . s1 / s2<br />
36/10 3.6 . radganac<br />
3.6 > 2.56, amitom ZiriTadi hipoTeza unda ukuvagdoT, anu Cven gvaqvs sakmarisi<br />
safuZveli davaskvnaT, rom dispersiebi gansxvavebulia.<br />
magaliTi 2. sahaero gadazidvebis centris mtkicebiT amerikis aeroportebSi<br />
mgzavrTa ricxis dispersia ufro metia vidre evropis aeroportebSi<br />
mgzavrTa ricxis dispersia. 0.01 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs<br />
Tu ara sakmarisi safuZveli davadasturoT es mosazreba? qvemoT moyvanilia<br />
SemTxveviT SerCeul aeroportebSi mgzavrebis ricxvi (gazomili milionebSi).<br />
CaTvaleT, rom sidide ganawilebulia normalurad. isargebleT<br />
P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
amerikis aeroportebi evropis aeroportebi<br />
------------------------------------------- -------------------------------------------<br />
36.8 73.5 60.7 51.2<br />
72.4 61.2 42.7 38.6<br />
60.5 40.1<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
2 2<br />
2 2<br />
H : , H : . vipovoT TiToeuli jgufis Sesworebuli SerCeviTi<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
dispersia: s '2<br />
1<br />
246.38 , s '2<br />
2<br />
95.87 . amitom kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
165
'2 '2<br />
'2 '2<br />
TV . . s1 / s2<br />
246.38/95.87 2.57 . vinaidan, s1 s2<br />
, amitom k 61 5 da<br />
l 41 3. fiSeris ganawilebis cxrilidan amoviRoT Semdegi fragmenti:<br />
0.1 0.05 0.025 0.01 0.005<br />
F <br />
5.31 9.01 14.88 28.24 45.39<br />
5,3,<br />
vinaidan 2.57 < 5.31, amitom P -mniSvneloba > 0.1. Sesabamisad, P -mniSvneloba<br />
> 0.01 , amitom ZiriTadi hipoTeza ar unda ukuvagdoT, anu<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT Cven ara gvaqvs sakmarisi safuZveli davaskvnaT,<br />
rom amerikis aeroportebSi mgzavrTa ricxis dispersia ufro metia<br />
vidre evropis aeroportebSi mgzavrTa ricxis dispersia.<br />
magaliTi 3. ori damoukidebeli normaluri populaciidan aRebulia<br />
'2<br />
15-is toli moculobis SerCevebi, romelTaTvisac: xn<br />
132.45 , s1 123;<br />
'2<br />
ym<br />
128.06 , s2 95. SeamowmeT hipoTeza dispersiaTa tolobis Sesaxeb<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT da aageT 95%-iani ndobis intervali dispersiaTa<br />
fardobisaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
2 2<br />
2 2<br />
H : / 1,<br />
H : / 1. visargebloT gamartivebuli proceduriT.<br />
0 1 2<br />
vinaidan,<br />
s<br />
'2 '2<br />
1 2<br />
1 1 2<br />
s , amitom k n1 14 da l m1 14. gamovTvaloT kriteriumis<br />
mniSvneloba: f 123/95 1.3. radganac saqme gvaqvs marjvena calmxriv<br />
alternativasTan, amitom kritikuli area [ Fkl<br />
, , , ) [ F14,14,0.05, ) [2.48, ) .<br />
ramdenadac 1.3 < 2.48, amdenad nulovani hipoTezis uaryofis safuZveli<br />
ara gvaqvs, anu 0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia davaskvnaT, rom<br />
populaciaTa dispersiebi tolia.<br />
avagoT ndobis intervali. Tanafardobidan (1 ) 100% 95% gamomdinare<br />
0.05 , / 2 0.025 . amitom saZiebeli intervali iqneba:<br />
( f / F14,14,0.025 , f F14,14,0.025<br />
) ,<br />
(1.3/ 2.9,1.3 2.9) anu (0.45,3.77) .<br />
magaliTi 4. Sesadarebelia ori dazgis muSaobis sizuste. pirvel<br />
dazgaze Catarebulia 25 dakvirveba, xolo meoreze ki 20. s '2<br />
1<br />
3.1, s '2<br />
2<br />
1.4 .<br />
SegviZlia Tu ara 0.05 mniSvnelovnebis doniT davaskvnaT, rom meore<br />
2 2<br />
dazga ufro zustia, vidre pirveli ( )? aageT 90%-iani ndobis inte-<br />
1 2<br />
rvali <br />
2 2<br />
1<br />
/ <br />
2<br />
fardobisaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
2 2<br />
2 2<br />
'2 '2<br />
H0 : 1 / 2<br />
1,<br />
H1 : 1 / 2<br />
1. gvaqvs: n 25 , m 20 ; s1 s2<br />
, k n1 24 da<br />
l m1 19; kritikuli mniSvneloba CV . . Fkl<br />
, , F24,19,0.05<br />
2.04 ; kritikuli<br />
C. R. [ F , ) [2.04, ); kriteriumis mniSvneloba:<br />
are<br />
24,19,0.05<br />
TV . . f 3.1/1.4 2.214 .<br />
166
vinaidan T. V. C. R.<br />
, amitom nulovan hipoTezas ukuvaggdebT da<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT vaskvniT, rom meore dazga ufro zustia,<br />
vidre pirveli.<br />
90%-iani ndobis intervali <br />
2 / 2 fardobisaTvis iqneba:<br />
1 2<br />
( f / F , f F ) = (1.08,4.51).<br />
24,19,0.05 24,19,0.05<br />
amocanebi<br />
1. isargebleT fiSeris ganawilebis cxrilebiT da ipoveT kritikuli<br />
mniSvnelobebi Tu mocemulia ori damoukidebeli normaluri SerCevis<br />
Sesworebuli SerCeviTi dispersiebi: a). s '2<br />
1<br />
128, n 23 ; s '2<br />
2<br />
162, m 16 ;<br />
kriteriumi ormxrivia da 0.01 . b). s '2<br />
1<br />
37 , n 14 ; s '2<br />
2<br />
89, m 25; kriteriumi<br />
marjvena calmxrivia da 0.01 . g). s1 232 , n 30 ; s2 387 ,<br />
'2<br />
'2<br />
m 46 ; kriteriumi ormxrivia da 0.05 . d). s '2<br />
1<br />
164, n 21; s '2<br />
2<br />
53, m 17 ;<br />
kriteriumi ormxrivia da 0.1. e). s '2<br />
1<br />
92.8 , n 11; s '2<br />
2<br />
43.6 , m 11; kriteriumi<br />
marjvena calmxrivia da 0.05 .<br />
2. ipoveT P -mniSvneloba F kriteriumis TiToeuli mniSvnelobisaTvis:<br />
a). F 2.97, n 9, m 14 , kriteriumi marjvena calmxrivia; b). F 3.32 ,<br />
n 6 , m 12 , kriteriumi ormxrivia; g). F 2.28, n 12, m 20 , kriteriumi marjvena<br />
calmxrivia; d). F 3.51, n 12, m 21, kriteriumi marjvena calmxrivia;<br />
e). F 4.07, n 6, m 10 , kriteriumi ormxrivia; v). F 1.65, n 19, m 28,<br />
kriteriumi marjvena calmxrivia; z). F 1.77, n 28, m 28 , kriteriumi marjvena<br />
calmxrivia; T). F 7.29, n 5, m 8, kriteriumi ormxrivia.<br />
qvemoT moyvanil amocanebSi igulisxmeba, rom yvela sidide ganawilebulia<br />
normalurad:<br />
3. pedagogis mtkicebiT, im SemTxvevaSi, roca leqciebis kursi Serwymulia<br />
kompiuteruli damuSavebis komponentTan, studentTa sagamocdo<br />
qulebis dispersia ufro didia, vidre kompiuteruli damuSavebis gareSe.<br />
SemTxveviT SeirCa studentTa ori jgufi. sagamocdo qulebis Sesworebuli<br />
SerCeviTi dispersia studentebisaTvis, romelTa saleqcio kursi Serwymuli<br />
iyo kompiuteruli damuSavebis komponentTan aRmoCnda 103, xolo<br />
meore jgufisaTvis ki 73. TiToeuli SerCeva Sedgeba 20 – 20 studentisagan.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davadasturoT pedagogis<br />
mtkicebuleba?<br />
4. momxmarebelTa interesebis damcvelis mtkicebiT A da B kompaniebis<br />
mier warmoebuli elementebis muSaobis xangrZlivobis dispersiebi<br />
ar gansxvavdeba erTmaneTisagan. SemTxveviT SerCeuli iqna TiToeuli tipis<br />
10 -10 elementi da aRmoCnda, rom Sesabamisad s '2 A<br />
24 da s '2 B<br />
40 . 0.1<br />
mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davadasturoT momxmarebelTa<br />
interesebis damcvelis mtkicebuleba?<br />
167
5. sagadasaxado inspeqtoris mtkicebiT or A da B qalaqSi dabegvrisagan<br />
Tavisufali Semosavlebis dispersiebi gansxvavebulia. qvemoT moyvanilia<br />
am qalaqebSi dabegvrisagan Tavisufali Semosavlebis SerCevebi<br />
(Semosavlebi gazomilia milion dolarebSi). 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeiZleba Tu ara davadasturoT inspeqtoris mtkicebuleba?<br />
qalaqi A<br />
qalaqi B<br />
------------------------------------- ---------------------------------------<br />
113 25 44 31 82 295 12 20<br />
22 23 11 19 11 50 68 16<br />
14 23 19 5 5 12 81 4<br />
8 30 7 2 15 9 2 5<br />
6. saavadmyofos SemTxveviT SerCeul 20 derefanSi xmauris donis<br />
Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxra aRmoCnda 4.1 decibali, xolo<br />
SemTxveviT SerCeul 24 oTaxSi xmauris donis Sesworebuli SerCevi-<br />
Ti standartuli gadaxra ki 7.5 decibali. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeiZleba Tu ara imis mtkiceba, rom standartuli gadaxrebi gansxvavebulia?<br />
7. ginekologis mtkicebiT axalSobili vaJebis simaRleTa cvalebadoba<br />
gansxvavdeba axalSobili gogonebis simaRleTa cvalebadobisagan. SemTxveviT<br />
SerCeuli 15 axalSobili vaJis simaRleTa Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra aRmoCnda 1.3 diumi (1 diumi = 2.54 sm), xolo SemTxveviT<br />
SerCeuli 15 axalSobili gogonasaTvis ki 0.9 diumi. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeiZleba Tu ara davadasturoT ginekologis mtkicebuleba?<br />
8. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara gansxvaveba dedaqalaqSi Semosuli<br />
avtomobilebisa da satranzito avtomobilebis ricxvebis cvalebadobas<br />
Soris. qvemoT moyvanili SerCevebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom dispersiebi gansxvavebulia?<br />
ara satranzito<br />
satranzito<br />
------------------------------------------- ---------------------------------------<br />
3694560 3469431 2855109 2774251 3453745 499043<br />
3768285 4420553 719934 1068107 204369 253956<br />
1838271 1005469 3534092 456123 826710<br />
3358175 1112722 2016046 235752 133619<br />
9. mkvlevaris mtkicebiT arteriuli wnevis cvalebadoba Warbwonian<br />
adamianebSi ufro didia vidre normalurwonian adamianebSi. SemTxveviT<br />
SerCeul 28 Warbwonian adanmianSi arteriuli wnevis Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra aRmoCnda 6.2 mm. vercx. sv., xolo 25 normalurwonian adamianSi<br />
ki 2.7 mm. vercx. sv.. 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT<br />
mkvlevaris mtkicebuleba.<br />
10. ganaTlebis saministros mtkicebiT pedagogebis swavlebis staJis<br />
ricxvis cvalebadoba umaRles saswavleblebSi ufro didia vidre saSualo<br />
skolebSi. umaRlesi saswavleblis SemTxveviT SerCeuli 26 pedagogis<br />
muSaobis staJis Sesworebuli standartuli gadaxra aRmoCnda 2.8 weli,<br />
xolo saSualo skolis 18 pedagogisaTvis ki 1.9 weli. 0.1 mniSvnelov-<br />
168
nebis doniT SeuZlia Tu ara mkvlevars daadasturos Tavisi mtkicebulebis<br />
marTebuleba?<br />
11. mkvlevars surs Seafasos ori popularuli A da B dietis Sedegad<br />
pacientTa mier dakarguli wonis dispersia. A dietis mimdevari Sem-<br />
TxveviT SerCeuli 10 adamianis mier erT TveSi dakarguli wonebis Sesworebuli<br />
standartuli gadaxra aRmoCnda 6.3 funti (1 funti = 453.6 gr),<br />
xolo B dietis mimdevari SemTxveviT SerCeuli 12 adamianis ki 4.8 funti.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom A dietis<br />
SemTxvevaSi dakarguli wonis dispersia ufro didia vidre B dietis<br />
SemTxvevaSi?<br />
12. mkvlevaris mtkicebiT indianas StatSi Semavali sagrafoebis farTobebis<br />
dispersia naklebia vidre aiovas StatSi Semavali sagrafoebis<br />
farTobebis dispersia. qvemoT moyvanilia SemTxveviT SerCeuli sagrafoebis<br />
farTobebi (gazomili kvadratul kilometrebSi). 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara davadasturoT mkvlevaris mtkicebuleba?<br />
indianas Stati<br />
aiovas Stati<br />
-------------------------------------- ---------------------------------------<br />
406 431 305 373 560 640 443 717 571 568<br />
393 430 215 148 384 580 569 568 577 434<br />
396 369 489 306 320 431 779 714 503 615<br />
485 408 293 509 407 416 381 731 501 402<br />
13. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb,<br />
rom denverSi maRali Senobebis simaRleebis dispersia tolia detroitSi<br />
maRali Senobebis simaRleebis dispersiis, Tu saxlebis Sesabamisi SerCevebis<br />
futebSi gazomili (1 futi = 30.48 sm) simaRleebia:<br />
denveri<br />
detroiti<br />
------------------------------ ------------------------------<br />
714 504 404 620 562 534<br />
698 438 544 472 448 436<br />
408 430 420<br />
14. qvemoT moyvanilia unciebSi gazomili (1 uncia = 28.3 gr) qalebisa<br />
da kacebis sportuli fexsacmlebis SerCevebis wonebi. gamoTvaleT Ti-<br />
Toeuli SerCevis Sesworebuli dispersia da SeamowmeT hipoTeza dispersiebis<br />
tolobis Sesaxeb 0.05 mniSvnelovnebis doniT. isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
qalebi<br />
kacebi<br />
---------------------------------------- ----------------------------------------<br />
11.9 11.2 11.7 12.8 12.6 10.6 10.3 10.3 9.5 9.3<br />
12.3 13.8 10.8 14.5 14.7 9.6 9.8 11.2 8.8 9.5<br />
9.2 10.4 11.1 13.3 12.9 10.1 9.4 9.5 10.2 11.0<br />
169
15. qvemoT moyvanilia A da B tipis mtversasrutebis SerCevebis<br />
wonebi (gazomili funtebSi). 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT<br />
hipoTeza dispersiebis gansxvavebulobis Sesaxeb.<br />
A tipi<br />
B tipi<br />
------------------------------------ --------------------<br />
21 16 23 13 18 24 12<br />
17 17 16 15 17 15 13<br />
15 17 16 20 20 11<br />
17 18<br />
pasuxebi:<br />
1. CV . . F15,22,0.01<br />
3.36 ; CV . . F24,13,0.01<br />
3.59 ; CV . . F45,29,0.05<br />
2.03 ; CV . . F20,16,0.1<br />
2.28 ;<br />
CV . . F<br />
2.98 . 2. 0.025 < P -mniSvneloba < 0.05; 0.05 < P -mniSvneloba <<br />
10,10,0.05<br />
0.1; P -mniSvneloba = = 0.05; 0.005 < P -mniSvneloba < 0.01; P -mniSvneloba =<br />
0.05; P -mniSvneloba > > 0.1; 0.05 < P -mniSvneloba < 0.1; 0.01 < P -mniSvneloba<br />
< 0.02. 3. H : , H : ; CV . . 2.23 ; f 1.41 ; ara.<br />
2 2<br />
2 2<br />
4.<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
H : ; CV . . 3.18 ; f 1.67 ; ki. 5.<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : ;<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
CV . . 2.86 ; f 7.85 ; ki. 6. H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 2.51 ; f 3.346 ; ki. 7.<br />
2 2<br />
2 2<br />
2 2<br />
2 2<br />
H : , H : ; CV . . 2.53 ; f 2.09 ; ara. 8. H : , H : ;<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
2 2<br />
2 2<br />
CV . . 3.53 ; f 1.88 ; ara. 9. H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 2.66 ; f 5.27 ; H<br />
1. 10.<br />
2 2<br />
2 2<br />
2 2<br />
2 2<br />
H : , H : ; CV . . 1.84 ; f 1.47 ; ara. 11. H : , H : ;<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
CV . . 2.9 ; f 1.72 ; ara. 12.<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
2 2<br />
2 2<br />
H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 3.87 ; f 3.18 ; H<br />
0<br />
. 14.<br />
f 5.32 ; P -mniSvneloba < 0.01 < 0.05 ; H<br />
1. 15.<br />
CV . . 3.5 ; f 3.773 ; H 1<br />
.<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
H : ; CV . . 3.15 ; f 1.45 ; ara. 13.<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : ;<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
H : ;<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
170
Tavi XII<br />
statistikuri daskvnebi dawyvilebuli monacemebisaTvis<br />
statistikuri daskvnebi dawyvilebul monacemTa saSualoebis<br />
sxvaobebisaTvis (damokidebuli SerCevebi)<br />
monacemebi Sedgeba n damoukideblad SerCeuli wyvilisagan ( X1, Y<br />
1)<br />
,<br />
. . . , ( Xn, Y<br />
n)<br />
Di Xi Yi<br />
, i 1,..., n. D 1<br />
,..., D<br />
n<br />
warmoadgens damoukidebel normalurad<br />
ganawilebul SemTxveviT sidideTa mimdevrobas ucnobi parametrebiT<br />
aD<br />
a1 a2<br />
da 2 D<br />
(aq X 1<br />
,..., X<br />
n<br />
da Y 1<br />
,..., Y m<br />
-- damokidebuli SerCevebia).<br />
n<br />
1<br />
Dn<br />
: Di<br />
, '2 n 2 n 2 n<br />
1 1 1<br />
S 2<br />
n D<br />
( ) [ ( ) ]<br />
i <br />
Di Dn<br />
Di Di<br />
1 n 1 <br />
i1 n 1<br />
;<br />
<br />
i1 n i1<br />
d<br />
n<br />
n<br />
1 1<br />
n : d i<br />
( x i<br />
y i)<br />
, '2 n 2 n 2 n<br />
1 1 1<br />
s 2<br />
n i1 n<br />
D ( di d n) [ di ( di) ]<br />
i1<br />
n 1 <br />
i1 n 1<br />
.<br />
<br />
i1 n i1<br />
hipoTeza: H 0<br />
: aD<br />
0<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
Dn<br />
aD<br />
kriteriumis statistika: T T( n 1)<br />
'<br />
S / n<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.:<br />
171<br />
D<br />
dn<br />
aD<br />
t , sadac dn<br />
-iT aRniSnulia<br />
s / n<br />
D n statistikis dakvirvebuli mniSvneloba.<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : aD<br />
0<br />
t tn<br />
1,<br />
<br />
,<br />
H1 : aD<br />
0<br />
t tn<br />
1,<br />
<br />
,<br />
H1 : aD<br />
0<br />
t tn<br />
1, /2<br />
an t<br />
tn<br />
1, /2<br />
(sadac tn 1, <br />
aris Tavisuflebis n 1 xarisxis mqone stiudentis ganawilebis<br />
zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba C.V.).<br />
1 FT<br />
( t), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P FT<br />
( t), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
2 [1 FT<br />
(| t |)], Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
gadawyvetileba: Tu t C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali dawyvilebuli monacemebis sa-<br />
SualoTa aD<br />
a1 a2<br />
sxvaobisaTvis:<br />
'<br />
D
s<br />
n<br />
s<br />
n<br />
'<br />
'<br />
D<br />
D<br />
d n tn<br />
1, /2 aD d n tn<br />
1, /2.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. farmacevtis mtkicebiT konkretuli vitamini zrdis aTletis<br />
mier simZimis awevis SesaZleblobas. SemTxveviT SearCies 8 aTleti<br />
da Seamowmes ra maqsimaluri simZimis aweva SeuZlia TiToeul maTgans<br />
vitaminis miRebamde da vitaminis erTi Tvis ganmavlobaSi miRebis Semdeg.<br />
igulisxmeT, rom sidide daaxloebiT normaluria da 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT vitaminis efeqturoba.<br />
aTletis # 1 2 3 4 5 6 7 8<br />
vit. miRebamde x i<br />
210 230 182 205 262 253 219 216<br />
vit. miRebis Semdeg y i<br />
219 236 179 204 270 250 222 216<br />
amoxsna. vitaminis efeqturoba niSnavs, rom vitaminis miRebamde aweuli<br />
simZime unda iyos arsebiTad (mniSvnelovnad) naklebi, vidre vitaminis<br />
miRebis Semdeg. Sesabamisad ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi iqneba:<br />
H 0<br />
: aD<br />
0, H 1<br />
: aD<br />
0.<br />
gamovTvaloT kritikuli mniSvneloba. aq Tavisuflebis xarisxi iqneba<br />
d. f . n181 7. amitom CV . . tn<br />
1, t7,0.05<br />
1.895 .<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba. a). SevavsoT Semdegi cxrili:<br />
aTletis vit. vit. miRebis<br />
2 2<br />
di xi yi<br />
di ( xi yi<br />
)<br />
# miRebamde, x i<br />
Semdeg, y i<br />
1 210 219 -9 81<br />
2 230 236 -6 36<br />
3 182 179 3 9<br />
4 205 204 1 1<br />
5 262 270 -8 64<br />
6 253 250 3 9<br />
7 219 222 -3 9<br />
8 216 216 0 0<br />
d 19<br />
2<br />
d 209<br />
<br />
i<br />
<br />
i<br />
b). vipovoT sxvaobaTa saSualo: 1 8 19<br />
d 8 d 2. 375<br />
8 1 8<br />
<br />
i<br />
;<br />
i<br />
g). vipovoT sxvaobaTa Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxra:<br />
172
s 1 1 1 1<br />
[ d ( d ) ] [209 ( 19) ] 4.84<br />
n<br />
n<br />
' 2 2 2<br />
D i i<br />
n1 i1 n i1<br />
81 8<br />
;<br />
d). vipovoT kriteriumis mniSvneloba:<br />
dn<br />
aD<br />
2.375 0<br />
t 1.388 .<br />
'<br />
sD<br />
/ n 4.84/ 8<br />
vinaidan kriteriumis mniSvneloba ar ekuTvnis kritikul ares --<br />
C. R. ( , t<br />
] ( , 1.895] (-1.388 > -1.895), amitom Cven ara gvaqvs nulovani<br />
9,0.05<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli, anu ar arsebobs sakmarisi safuZveli,<br />
raTa davaskvnaT, rom vitamini aZlierebs aTletis SesaZleblobebs.<br />
magaliTi 2. dietologs surs gaarkvios Seicvleba Tu ara pacientis<br />
organizmSi qolesterinis done sakvebSi garkveuli mineralis damatebis<br />
Sdegad. SemTxveviT SearCies 6 pacienti da Seamowmes qolesterinis<br />
done mineralis miRebamde da mineralis miRebis Semdeg. igulisxmeT, rom<br />
sidide daaxloebiT normaluria. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia<br />
Tu ara davaskvnaT, rom qolesterinis done Seicvala? aageT 90%-iani<br />
ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
pacientis # 1 2 3 4 5 6<br />
mineralis miRebamde, x i<br />
210 235 208 190 172 244<br />
min. miRebis Semdeg, y i<br />
190 170 210 188 173 228<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : aD<br />
0, H 1<br />
: aD<br />
0.<br />
gamovTvaloT kritikuli mniSvneloba. aq Tavisuflebis xarisxi iqneba<br />
d. f . n1 61 5. kriteriumi ormxrivia. amitom kritikuli mniSvnelobebia:<br />
CV . . tn<br />
1, /2<br />
t5,0.05<br />
2.015 .<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba. a). SevavsoT Semdegi cxrili:<br />
pacientis min. min. miRebis<br />
2 2<br />
di xi yi<br />
di ( xi yi<br />
)<br />
# miRebamde, x i<br />
Semdeg, y i<br />
1 210 190 20 400<br />
2 235 170 65 4225<br />
3 208 210 -2 4<br />
4 190 188 2 4<br />
5 172 173 -1 1<br />
6 244 228 16 256<br />
d 100<br />
2<br />
d 4890<br />
g). vipovoT sxvaobaTa Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxra:<br />
b). vipovoT sxvaobaTa saSualo:<br />
173<br />
d<br />
6<br />
<br />
i<br />
6<br />
1 100<br />
di<br />
6 i1<br />
6<br />
<br />
: 16.7<br />
;<br />
i
s 1 1 1 1<br />
[ d ( d ) ] [4890 (100) ] 25.4<br />
n<br />
n<br />
' 2 2 2<br />
D i i<br />
n1 i1 n i1<br />
61 6<br />
;<br />
d). vipovoT kriteriumis mniSvneloba:<br />
dn<br />
aD<br />
16.7 0<br />
t 1.61 .<br />
'<br />
sD<br />
/ n 25.4/ 6<br />
vinaidan kriteriumis mniSvneloba ar ekuTvnis kritikul ares --<br />
C. R. ( , t ] [ t , ) ( , 2.015] [2.015, )<br />
( 2.015 1.61 2.015 ), amitom<br />
5,0.05 5,0.05<br />
Cven ara gvaqvs nulovani hipoTezis uaryofis safuZveli, anu ar arsebobs<br />
sakmarisi safuZveli, raTa davaskvnaT, rom minerali cvlis qolesterinis<br />
dones.<br />
avagoT ndobis intervali. SevitanoT saWiro sidideebi Sesabamis<br />
formulaSi. gvaqvs:<br />
25.4 25.4<br />
16.7 2.015 a D<br />
16.7 2.015<br />
,<br />
6 6<br />
4.19 a D<br />
37.59 .<br />
rogorc vxedavT 0 Sedis ndobis intervalSi. Sesabamisad, gadwyvetileba<br />
emTxveva zemoT miRebuls: Cven ara gavaqvs safuZveli nulovani hipoTezis<br />
uaryofis.<br />
magaliTi 3. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gaarkvieT Tu ra gavlenas<br />
axdens sqesi im kursdamTavrebulTaTvis SeTavazebuli xelfasis sidideze,<br />
romelTac gaaCniaT erTnairi ganaTleba, asaki da samuSao gamocdileba<br />
da aageT 90%-iani ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis, Tu<br />
maTTvis SeTavazebuli dRiuri xelfasebis monacemebia:<br />
wyvilis nomeri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
qali, X i<br />
22 17 21 19 26 23 21 31 25 18<br />
vaJi, Y i<br />
25 18 27 17 29 25 19 27 36 23<br />
sxvaobebi, D i<br />
-3 -1 -6 2 -3 -2 2 4 -11 -5<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0. gamovTvaloT sxvaobebis SerCeviTi saSualo da<br />
Sesworebuli SerCeviTi dispersia. gvaqvs:<br />
d 1<br />
10 ( 3 1 5) 2.3<br />
10<br />
, 1<br />
s '2 [( 3 2.3) 2 ( 5 2.3) 2<br />
D<br />
] 19.78 .<br />
9<br />
Sesabamisad, kriteriumis mniSvneloba iqneba:<br />
dn<br />
aD<br />
2.3 0<br />
T. V. t 1.635 .<br />
'<br />
sD<br />
/ n 19.78 / 10<br />
ramdenadac kriteriumi marcxena calmxrivia, amitom kritikuli mni-<br />
Svneloba iqneba: CV . . tn<br />
1, t9,0.05<br />
1.833 , xolo kritikuli area:<br />
CR . . ( , 1.833] . rogroc vxedavT, T. V. C. R.<br />
, amitom nulovani hipoTezis<br />
174
uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu ar arsebobs sakmarisi safuZveli<br />
raTa davaskvnaT, rom xelfasze gavlenas axdens sqesi.<br />
saZiebeli ndobis intervali iqneba:<br />
19.78 19.78<br />
( 2.3 t9,0.05, 2.3 t9,0.05<br />
) ,<br />
10 10<br />
( 2.3 1.4064 1.833, 2.3 1.4064 1.833) ,<br />
(-4.278, 0.278).<br />
amocanebi<br />
qvemoTmoyvanil amocanebSi igulisxmeba, rom yvela sidide ganawilebulia<br />
normalurad an daaxloebiT normalurad<br />
1. restoranTa qselis menejerma TanamSromlebs SesTavaza gamajansaRebeli<br />
programa, raTa Seemcirebina avadmyofobis gamo samuSaos gacdenaTa<br />
ricxvi. qvemoT naCvenebia SemTxveviT SerCeuli 10 muSakis mier Tvis<br />
ganmavlobaSi samuSaos gacdenaTa ricxvi gamajansaRebeli programis gavlamde<br />
da gavlis Semdeg. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu<br />
ara davaskvnaT, rom programam gaamarTla?<br />
programis gavlamde 2 3 6 7 4 5 3 1 0 0<br />
programis gavlis Semdeg 1 4 3 8 3 3 1 0 1 0<br />
2. im mizniT, rom gaezardaT studentis mier kviraSi damoukidebeli<br />
muSaobis saaTebi, SemTxveviT SearCies 9 studenti da waukiTxes leqcia<br />
ganaTlebis mniSvnelobis Sesaxeb cxovrebaSi. qvemoT naCvenebia maTi<br />
kvireuli damoukidebeli muSaobis saaTebi leqciamde da leqciis mosmenis<br />
Semdeg. 0.1 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT,<br />
rom leqciis mosmenis Semdeg gaizarda studentis damoukidebeli muSaobis<br />
saaTebi?<br />
leqciis mosmenamde 9 12 6 15 3 18 10 13 7<br />
leqciis mosmenis Semdeg 9 17 9 20 2 21 15 22 6<br />
3. profesors ainteresebs ra gavlenas axdens savarjiSoebis Sesaxeb<br />
filmi studentis savarjiSos mimarT damokidebulebis xarisxze. SemTxveviT<br />
SerCeuli 10 studentis gamokiTxvis Sedegebis mixedviT (ufro didi<br />
ricxvi gviCvenebs damokidebulebis ufro maRal xarisxs), 0.05 mni-<br />
Svnelovnebis doniT, gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli davaskvnaT, rom<br />
filmis naxvis Semdeg damokidebuleba Seicvala? aageT 95%-iani ndobis<br />
intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
filmis naxvamde 12 11 14 9 8 6 8 5 4 7<br />
filmis naxvis Semdeg 13 12 10 9 8 8 7 6 5 5<br />
175
4. mkvlevars ainteresebs axali dietis gavlena sisxlSi natriumis<br />
doneze. SemTxveviT SearCies 10 pacienti da gazomes sisxlSi natriumis<br />
done dietamde da dietis Semdeg. 0.05 mniSvnelovnebis doniT, gvaqvs<br />
Tu ara sakmarisi safuZveli davaskvnaT, rom dietis Semdeg sisxlSi natriumis<br />
done Semcirda?<br />
pacienti 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
dietamde 146 138 152 163 136 147 148 141 143 142<br />
Semdeg 135 133 147 156 138 141 139 132 138 131<br />
5. ofisis menejers surs gaarkvios gazrdis Tu ara mdivnebis muSaobis<br />
siswrafes sabeWdi manqanebis Secvla kompiuterebiT. qvemoT naCvenebia<br />
10 mdivnis mier wuTSi dabeWdili sityvebis raodenoba sabeWd manqanaze<br />
da kompiuterze. 0.1 mniSvnelovnebis doniT, gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli davaskvnaT, rom kompiuterze gadasvla zrdis dabeWdili<br />
sityvebis raodenobas?<br />
mdivani 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
sabeWdi manqana 63 72 85 97 82 101 73 62 58 75<br />
kompiuteri 68 80 95 93 80 106 82 78 65 83<br />
6. mSobliuri enis pedagogs surs gaarkvios Seamcirebs Tu ara gramatikis<br />
axali programa im gramatikuli Secdomebis raodenobas, romelsac<br />
uSveben studentebi orgverdiani Txuzulebis dawerisas. qvemoTmoyvanili<br />
monacemebis mixedviT, 0.025 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia<br />
Tu ara davaskvnaT, rom Secdomebis raodenoba Semcirda?<br />
studenti 1 2 3 4 5 6<br />
Secdomebi programamde 12 9 0 5 4 3<br />
Secdomebi programis Semdeg 9 6 1 3 2 3<br />
7. fexsacmlis mwarmoebelis mtkicebiT is sportsmenebi, romlebsac<br />
acviaT misi firmis mier gamoSvebuli fexsacmeli darbian ufro swrafad<br />
vidre sxva sportsmenebi. qvemoTmoyvanili SemTxveviT SerCeuli 8 morbenalis<br />
siswarafis monacemebis mixedviT, 0.025 mniSvnelovnebis doniT,<br />
SegviZlia Tu ara davadasturoT mwarmoeblis mtkicebuleba?<br />
morbenali 1 2 3 4 5 6 7 8<br />
firmis fexsacmeliT 8.2 6.3 9.2 8.6 6.8 8.7 8 6.9<br />
sxva fexsacmeliT 7.1 6.8 9.8 8 5.8 8 7.4 8<br />
8. mkvlevars ainteresebs Seadaros tyupebis pulsTa ricxvi erTmaneTs.<br />
SerCeul iqna tyupebis rva wyvili da maTi pulsTa ricxvis monacemebi<br />
wuTSi moyvanilia qvemoT. 0.01 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara<br />
pulsTa ricxvs Soris gansxvaveba arsebiTi? aageT 99%-iani ndobis<br />
176
intervali saSualoTa sxvaobisaTvis. isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
tyupiscali I 87 92 78 83 88 90 84 93<br />
tyupiscali II 83 95 79 83 86 93 80 86<br />
9. uZravi qonebis agentis mtkicebiT dedaqalaqSi samoTaxiani binis<br />
fasebi Seicvala. qvemoT moyvanilia SemTxveviT SerCeuli 16 binis saeqsperto<br />
fasebi (gazomili aTasobiT larebSi) Sesabamisad 2003 da 2008 wleb-<br />
Si. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom binebis<br />
saeqsperto fasebi Seicvala? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
2003 2008 2003 2008 2003 2008 2003 2008<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
184 161 116 120 282 297 12 20<br />
414 382 49 52 25 40 37 38<br />
22 22 24 28 141 148 9 9<br />
99 109 50 50 45 56 17 19<br />
pasuxebi:<br />
1. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0; CV . . t9,0.05<br />
1.833 ; t 1.56 ; ara -- H<br />
0<br />
. 2. H0 : aD<br />
0,<br />
H1 : aD<br />
0; CV . . t8,0.1<br />
1.397 ; t 2.8 ; ki -- H<br />
1. 3. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0;<br />
CV . . t9,0.025<br />
2.262 ; t 0.176 ; ara -- H<br />
0<br />
; ( 1.18,1.38) . 4. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0;<br />
CV . . t9,0.05<br />
1.833 ; t 5.435 ; ara -- H<br />
1. 5. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0;<br />
CV . . t9,0.1<br />
1.383 ; t 3.4 ; ki -- H<br />
1. 6. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0; CV . . t5,0.025<br />
2.571 ;<br />
t 2.24 ; ki -- H<br />
0<br />
. 7. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0; CV . . t7,0.025<br />
2.365 ; t 0.765 ; ara --<br />
H<br />
0<br />
. 8. H0 : aD<br />
0, H 1<br />
: aD<br />
0; df . . 7; t 0.978 ; < 0.2 < P -mniSvneloba < 0.5;<br />
H<br />
0<br />
. 9. H 0<br />
: aD<br />
0, H 1<br />
: aD<br />
0; df . . 15 ; t 0.5 ; P -mniSvneloba > 0.5 > ; ara -<br />
H .<br />
- 0<br />
177
Tavi XIII<br />
oramokrefiani amocanebi bernulis sqemaSi<br />
HhipoTezaTa Semowmeba warmatebaTa albaTobebisaTvis bernulis<br />
cdaTa ori damoukidebeli mimdevrobisaTvis<br />
X1,..., X<br />
n<br />
da Y 1<br />
,..., Y m<br />
ori damoukidebeli SerCevaa bernulis kanoniT<br />
ganawilebuli populaciidan Sesabamisad warmatebis ucnobi p 1<br />
da p 2<br />
albaTobebiT;<br />
q11<br />
p1, q2 1 p2; S1<br />
Xi<br />
, S2<br />
Yi<br />
; P1<br />
, P2<br />
;<br />
n<br />
m<br />
S1<br />
S2<br />
i1<br />
i1<br />
n m<br />
s1<br />
1 n s2<br />
1<br />
p1<br />
x<br />
m n m<br />
i<br />
, p2<br />
yi<br />
n n i <br />
; P P1<br />
P2; n m<br />
p p1<br />
p2;<br />
1 m m i 1 nm nm<br />
nm nm<br />
Q1 P; q1 p.<br />
kriteriumi:<br />
ormxrivi marjvena calmxrivi marcxena calmxrivi<br />
H0 : p1 p2<br />
H0 : p1 p2<br />
H0 : p1 p2<br />
an H0 : p1 p2<br />
an H0 : p1 p2<br />
H : p p<br />
H : p p<br />
H : p p<br />
1 1<br />
<br />
2<br />
1 1<br />
<br />
2<br />
1 1 2<br />
hipoTeza: H 0<br />
: p 1<br />
p 2<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
kriteriumis statistika:<br />
( P1 P2) ( p1<br />
p2)<br />
as<br />
Z <br />
N(0,1)<br />
PQ(1/ n1/ m)<br />
( p1 p2) ( p1<br />
p2)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: z <br />
pq(1/ n1/ m)<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : p1 p2<br />
z z ,<br />
H1 : p1 p2<br />
z z ,<br />
H1 : p1 p2<br />
z z /2<br />
an z<br />
z /2<br />
(sadac z aris N(0,1)<br />
-is zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba<br />
C.V.).<br />
1 ( z), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P ( z), Tu H1 : a1 a2<br />
0;<br />
=<br />
<br />
2 [1 (| z |)], Tu H1 : a1 a2<br />
0.<br />
gadawyvetileba: Tu z C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
178
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT<br />
mniSvnelovnebis doniT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara<br />
gvaqvs.<br />
(1 )<br />
saimedoobis ndobis intervali p 1<br />
p 2<br />
sxvaobisaTvis:<br />
p1q1 p2q2 p1q1 p2q2<br />
(( p1 p2) z/2 , ( p1 p2) z/2<br />
)<br />
n m n m<br />
(sadac q 1<br />
1 p 1<br />
, q 2<br />
1 p 2<br />
).<br />
SezRudvebi: np1 , nq1 , mp2 , mq2<br />
5.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. mkvlevarma daadgina, rom 34 mcire klinikidan 12-Si, iseve<br />
rogorc 24 didi klinikidan 17-Si, dakavebuli sawolebis wili naklebia<br />
80%-ze. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb,<br />
rom proporciebi im mcire da did klinikebis romlebSic dakavebuli<br />
sawolebis wili naklebia 80%-ze erTidaigivea. aageT 95%-iani<br />
ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
. aRvniSnoT p 1<br />
(Sesabamisad, p 2<br />
) simboloTi proporcia<br />
im mcire (Sesabamisad, im didi) klinikebis romlebSic dakavebuli sawolebis<br />
wili naklebia 80%-ze. gvaqvs:<br />
s1<br />
12 s<br />
p1<br />
0.35<br />
2<br />
17<br />
da p2<br />
0.71 .<br />
n 34<br />
m 24<br />
n m 34 24<br />
amitom p p1 p2<br />
0.35 0.71 0.5 , q1 p 0.5 .<br />
nm nm<br />
34 24 34 24<br />
vipovoT kritikuli mniSvneloba. radaganac kriteriumi<br />
ormxrivia da 0.05 , kritikuli mniSvnelobebi iqneba:<br />
CV . . z<br />
/2<br />
z0.025<br />
1.96 .<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( p1 p2) ( p1 p2) (0.35 0.71) 0<br />
T. V. z 2.7<br />
.<br />
pq(1/ n1/ m)<br />
0.5 0.5 (1/34 1/ 24)<br />
vinaidan -2.7 < -1.96 (e.i. T. V. C. R.<br />
), amitom Cven unda ukuvagdoT<br />
nulovani hipoTeza, anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli uarvyoT<br />
hipoTeza imis Sesaxeb, rom proporciebi ar gansxvavdeba.<br />
avagoT ndobis intervali. aq q11 p1 0.65 , q2 1 p2<br />
0.29 .<br />
amitom saZiebeli ndobis intervali iqneba:<br />
0.35 0.65 0.71 0.29 0.35 0.65 0.71<br />
0.29<br />
((0.35 0.71) 1.96 , (0.35 0.71) 1.96 )<br />
34 24 34 24<br />
,<br />
179
( 0.36 0.242, 0.36 0.242) ,<br />
( 0.602, 0.118) .<br />
vinaidan ndobis intervali moicavs 0-s, gadawyvetileba isev iqneba:<br />
ukuvagdoT nulovani hipoTeza.<br />
magaliTi 2. SemTxveviT SerCeul 50 adamians erTi Tvis ganmavloba-<br />
Si asmevdnen garkveul wamals, ramac gamoiwvia maT 60%-Si qolesterinis<br />
donis Semcireba. sxva SemTxveviT SerCeul 80 adamians erTi Tvis ganmavlobaSi<br />
asmevdnen sxva wamals, ramac gamoiwvia maT 25%-Si qolesterinis<br />
donis Semcireba. 0.01 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara proporciebs<br />
Soris mniSvnelovani gansxvaveba? amoxseniT rogorc Cveulebrivi, ise<br />
P -mniSvnelobis maTodiT.<br />
amoxsna. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : p1 p2<br />
, H 1<br />
: p 1<br />
p 2<br />
.<br />
gvaqvs: n 50 , m 80 , p 1<br />
60% 0.6 , p 2<br />
25% 0.25 . gamovTvaloT p :<br />
n m 50 50<br />
p p1 p2<br />
0.6 0.25 0.385 .<br />
nm nm<br />
50 80 50 80<br />
Sesabamisad, q1 p 0.615 .<br />
vipovoT kritikuli mniSvneloba. radaganac kriteriumi ormxrivia<br />
da 0.01 , kritikuli mniSvnelobebi iqneba: CV . . z<br />
/2<br />
z0.005<br />
2.58 .<br />
gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
( p1 p2) ( p1 p2) (0.6 0.25) 0<br />
T. V. z 3.99 .<br />
pq(1/ n1/ m)<br />
0.385 0.615 (1/50 1/80)<br />
radganac 3.99 > 2.58 (e.i. T. V. C. R.<br />
), Cven unda ukuvagdoT nulovani<br />
hipoTeza, anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli davaskvnaT, rom proporciebs<br />
Soris gansxvaveba mniSvnelovania.<br />
visargebloT P -mniSvnelobis meTodiT: normaluri ganawilebis<br />
cxrilidan vpoulobT, rom P -mniSvneloba iqneba:<br />
2 [1 (| z |)] 2 [1 (3.99)] 2 (1 0.999) 0.002 .<br />
vinaidan P -mniSvneloba = 0.002 < 0.01 , amitom gadawyvetileba isev<br />
iqneba: 0.01 mniSvnelovnebis doniT proporciebs Soris gansxvaveba<br />
mniSvnelovania.<br />
amocanebi<br />
1. muSaTa dasaxlebidan 150 SemTxveviT SerCeul adamians Soris 80-s<br />
awuxebs filtvebis avadmyofoba, xolo 100 SemTxveviT SerCeuli soflis<br />
mosaxlidan 30-s awuxebs filtvebis avadmyofoba. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara gnsxvaveba am or dasaxlebaSi filtvebis avadmyofobis<br />
mqone adamianebis proporciebs Soris?<br />
2. gamokiTxvis Tanaxmad SemTxveviT SerCeuli 80 eqimidan 15 mwevelia,<br />
xolo 50 iuristidan ki sigarets eweva 5. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
180
doniT aris Tu ara eqimebSi mwevelTa proporcia ufro maRali vidre iuristebSi?<br />
3. SemTxveviT SerCeuli 100 momxmareblidan 43 angariSsworebisaTvis<br />
iyenebs “masterqards”, xolo SemTxveviT SerCeuli sxva 100 momxmareblidan<br />
58 angariSsworebisaTvis iyenebs “vizaqards”. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara gnsxvaveba im momxmarebelTa proporciebs Soris,<br />
romlebic angariSsworebisaTvis iyeneben sxvadasxva tipis sakredito<br />
baraTebs?<br />
4. TbilisSi SemTxveviT SerCeuli 73 fostalionidan erTi kviris<br />
ganmavlobaSi 10 dakbenil iqna mawanwala ZaRlis mier, xolo quTaisSi ki<br />
SemTxveviT SerCeuli 80 fostalionidan 16 dakbenil iqna ZaRlis mier.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara mniSvnelovani gansxvaveba<br />
proporciebs Soris? aageT 95%-iani ndobis intervali proporciaTa<br />
sxvaobisaTvis.<br />
5. gamokiTxvam aCvena, rom gamokiTxuli mamakacebis 83% leqciasTan<br />
SedarebiT upiratesobas aniWebs kompiuterul swavlebas, xolo igive maCvenebeli<br />
qalebisaTvis Seadgens 75%-s. TiToeuli populaciisaTvis aRebuli<br />
iyo 100 – 100 adamianisagan Semdgari SerCeva. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom mamakacebsa da qalebSi ar<br />
arsebobs gansxvaveba im adamianebis proporciebs Soris, romlebic leqciasTan<br />
SedarebiT upiratesobas aniWeben kompiuterul swavlebas. aageT<br />
95%-iani ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
6. SemTxveviT SerCeuli 200 qirurgidan 15%-s miaCnia, rom janmrTelobis<br />
dacvaze kontrols unda axorcielebdes saxelmwifo, xolo SemTxveviT<br />
SerCeuli 200 Terapevtidan ase fiqrobs 21%. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara gansxvaveba proporciebs Soris? aageT 90%-iani<br />
ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
7. 80 gamokiTxuli amerikelidan 55% Tvlis, rom is mdidaria, xolo<br />
90 gamokiTxuli evropelidan 45% Tvlis, rom is mdidaria. 0.01 mni-<br />
Svnelovnebis doniT aris Tu ara gansxvaveba proporciebs Soris? aageT<br />
99%-iani ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
8. 200 gamokiTxuli mamakacidan 130 xmarobs usafrTxoebis Rveds,<br />
xolo 300 gamokiTxuli qalidan 63 xmarobs usafrTxoebis Rveds. 0.01<br />
mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom mamakacebi<br />
ufro seriozulad ekidebian usafrTxoebas, vidre qalebi. isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
9. 80 gamokiTxuli Tbiliselidan 45-s aqvs kondicioneri, xolo 120<br />
gamokiTxuli quTaiselidan 63-s aqvs kondicioneri. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara gansxvaveba proporciebs Soris? aageT 95%-iani<br />
ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
10. 100 bavSvisgan Semdgar SerCevaSi 30% namyofia cirkSi. sxva 100<br />
bavSvisagan Semdgar SerCevaSi 24% namyofia cirkSi. 0.02 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara gansxvaveba proporciebs Soris? isargebleT P -<br />
mniSvnelobis meTodiT.<br />
181
11. 200 gamokiTxuli mozardidan 50-s sjera, rom omi Seuqcevadia, ma-<br />
Sin roca 300 asakovani adamianidan 93-s sjera, rom omi Seuqcevadia.<br />
0.01 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara gansxvaveba proporciebs Soris?<br />
aageT 99%-iani ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
12. 50 pirvelkurseli studentidan 8-s aqvs sakuTari avtomanqana,<br />
xolo 75 meoTxekurselidan ki 20-s. 0.05 mniSvnelovnebis doniT Segvi-<br />
Zlia Tu ara, rom sakuTari avtomobilis mqone studentebis proporcia<br />
meoTxekurselebSi ufro maRalia? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
amocanebi gamocdisaTvis<br />
igulisxmeT, rom sidideebi ganawilebulia normalurad an daaxloebiT<br />
normalurad<br />
13. SemTxveviT SerCeuli 100 – 100 qirurgisa da stomatologis saSualo<br />
wliuri Semosavali Seadgens Sesabamisad 54107-sa da 58417 lars. orive<br />
SerCevis Sesworebuli standartuli gadaxraa 81 lari. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom am populaciaTa<br />
saSualoebi ar gansxvavdeba. aageT 90%-iani ndobis intervali saSualoTa<br />
sxvaobisaTvis.<br />
14. gamokiTxuli martoxela da daqorwinebuli mZRolebis ori jgufis<br />
mier kviris ganmavlobaSi ganvlili manZilebis qvemoT moyvanili monacemebis<br />
mixedviT 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu ara davaskvnaT,<br />
rom martoxela mZRolebi saSualod ufro mets gadian kviraSi daqorwinebulebTan<br />
SedarebiT?<br />
martoxela mZRolebi<br />
daqorwinebuli mZRolebi<br />
------------------------------------------------- ---------------------------------------------------<br />
106 119 110 115 108 97 133 139 140 101<br />
110 97 117 114 117 115 113 104 120 108<br />
115 118 116 103 152 136 114 109 119 138<br />
121 122 138 98 147 119 117 113 116 147<br />
132 135 142 99 117 99 102 136 145 113<br />
154 107 86 133 115 113 106 108 115 96<br />
138 116 142 104 140 114 150 135 88 105<br />
15. ganaTlebis inspeqtors ainteresebs Seadaros moswavleebze daxarjuli<br />
Tanxebis dispersiebi qalaqad da soflad. Sesabamisi SemTxveviTi<br />
'2<br />
SerCevebidan miRebuli Sesworebuli SerCeviTi dispersiebia: s1 585,<br />
'2<br />
s2 261 (SerCevaTa moculobebia: n 18, m 16 ). 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara mniSvnelovani gansxvaveba populaciaTa dispersiebs<br />
Soris?<br />
16. mkvlevars surs Seadaros I da II ligis fexburTelebis simaRleebis<br />
dispersiebi. TiToeuli ligidan SemTxveviT SearCies 25 – 25 moTama-<br />
182
Se da maTi simaRleebis Sesworebuli SerCeviTi dispersiebi aRmoCnda Sesabamisad<br />
2.25 da 4.85. 0.1 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara mniSvnelovani<br />
gansxvaveba I da II ligis fexburTelebis simaRleebis dispersiebs<br />
Soris?<br />
17. klinikis intensiuri Terapiis SemTxveviT SerCeul 11 oTaxSi xmauris<br />
donis Sesworebuli standartuli gadaxra aRmoCnda 4.2 decibali,<br />
xolo SemTxveviT SerCeul arasamkurnalo daniSnulebis 24 oTaxSi --<br />
13.2 decibali. 0.1 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara mniSvnelovani<br />
gansxvaveba klinikis samkurnalo da arasamkurnalo daniSnulebis oTaxebSi<br />
xmauris donis standartul gadaxrebs Soris?<br />
18. SemTxveviT SerCeuli 30 dRis ganmavlobaSi dedaqalaqis A skolaSi<br />
gakveTilebis gacdenaTa Sesworebuli standartuli gadaxra aRmoCnda<br />
4.9, xolo dedaqalaqis B skolaSi – 2.5. 0.01 mniSvnelovnebis doniT<br />
SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom standartuli gadaxrebi gansxvavebulia?<br />
19. mkvlevaris varaudiT, rom qarxnis muSakTa mier avadmyofobis gamo<br />
weliwadSi gacdenili dReebis raodenobis cvalebadoba ufro metia<br />
vidre klinikis muSakTaTvis. didi klinikis SemTxveviT SerCeuli 42 muSakzisaTvis<br />
Sesworebuli standartuli gadaxra aRmoCnda 2.1 dRe, xolo<br />
didi qarxnis SemTxveviT SerCeuli 65 muSakisaTvis – 3.2 dRe. SeamowmeT<br />
hipoTeza 0.1 mniSvnelovnebis doniT.<br />
20. 15 saxis sokos sufis saSualo Rirebuleba Seadgens 0.73 lars,<br />
xolo Sesworebuli SerCeviTi standartuli gadaxra ki 0.05 lars. SemTxveviT<br />
SerCeuli 24 saxeobis qaTmis sufisaTvis analogiuri maxasiaTeblebi<br />
Sesabamisad aris 0.91 lari da 0.03 lari. 0.01 mniSvnelovnebis doniT<br />
aris Tu ara fasebs Soris gansxvaveba mniSvnelovani?<br />
21. SemTxveviT SerCeul 25 dRian periodSi A da B saqonelze arsebuli<br />
fasebis monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis doniT, SeiZleba<br />
Tu ara davaskvnaT, rom A saqoneli ufro Zviria, vidre B saqoneli?<br />
A saqoneli<br />
B saqoneli<br />
---------------------------------------- -----------------------------------------<br />
78 82 68 67 68 70 74 73 60 77<br />
75 73 75 64 68 71 72 71 74 76<br />
62 73 77 78 79 71 80 65 70 83<br />
74 72 73 78 68 67 76 75 62 65<br />
73 79 82 71 66 66 65 77 66 64<br />
22. SemTxveviT SerCeuli 15 evropeli pedagogis saSualo wliuri<br />
Semosavali Seadgens 35270$-s, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
tolia 3256$-is. analogiuri maxasiaTeblebi SemTxveviT SerCeuli 30 amerikeli<br />
pedagogisaTvis Sesabamisad tolia 29512$-isa da 1432$-is. aris Tu<br />
ara mniSvnelovani gansxvaveba Semosavlebs Soris 0.02 mniSvnelovnebis<br />
doniT? aageT 99%-iani ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis.<br />
183
23. dedaqalaqis SemTxveviT SerCeuli 16 ojaxis saSualo wliuri<br />
Semosavali aris 54356 lari, xolo Sesworebuli standartuli gadaxra<br />
ki 8256 lari. gareubnis SemTxveviT SerCeuli 12 ojaxis saSualo wliuri<br />
Semosavali Sesadgens 46512 lars, xolo Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra tolia 1311 laris. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeiZleba Tu<br />
ara davaskvnaT, rom dedaqalaqis mcxovrebTa wliuri Semosavali metia<br />
vidre gareubanSi mcxovreblebis? isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT?<br />
24. pedagogs surs gazardos 10 studentis sityvebis maragi ucxo enaSi.<br />
am mizniT igi maT kviraSi erTjer utarebs damatebiT seminarebs. damatebiTi<br />
seminarebis Catarebamde da seminarebis Catarebis Semdeg Catarebuli<br />
testirebis qvemoTmoyvanili Sedegebis mixedviT, 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SeuZlia Tu ara pedagogs davaskvnas, rom seminarebma<br />
Sedegi gamoiRo?<br />
studentis nomeri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
seminarebis 83 76 92 64 82 68 70 71 72 63<br />
Catarebamde<br />
seminarebis Semdeg 88 82 100 72 81 75 79 68 81 70<br />
25. Sromis nayofierebis gazrdis mizniT avtonawilebis saamqros menejerma<br />
gadawyvita samuSao adgilas samuSao drois ganmavlobaSi CaerTo<br />
msubuqi musika. SemTxveviT SearCies rva muSa da daTvales maT mier<br />
gamoSvebuli detalebis raodenoba musikis CarTvamde da musikis CarTvidan<br />
erTi kviris Semdeg. qvemoT moyvanili Sesabamisi monacemebis mixedviT,<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, SeuZlia Tu ara menejers davaskvnas, rom<br />
musikam gazarda Sromis nayofiereba?<br />
muSis nomeri 1 2 3 4 5 6 7 8<br />
musikis CarTvamde 6 8 10 9 5 12 9 7<br />
musikis Semdeg 10 12 9 12 8 13 8 10<br />
26. 365 dRidan londonSi 207 dRe nisliania, xolo stokholmSi ki<br />
166 dRe. 0.02 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT,<br />
rom nisliani dReebis proporcia am or qalqSi gansxvavebulia? aageT<br />
98%-iani ndobis intervali proporciaTa sxvaobisaTvis.<br />
27. 50 gamokiTxuli dedaqalaqis mcxovrebidan 32 aqvs mikrotalRovani<br />
qura, xolo 60 gamokiTxuli gareubanSi mcxovrebidan 24 aqvs mikrotalRovani<br />
qura. 0.05 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara vTqvaT,<br />
rom proporciebi erTidaigivea? aageT 95%-iani ndobis intervali proporciaTa<br />
sxvaobisaTvis.<br />
184
pasuxebi:<br />
1. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
; CV . . z0.025<br />
1.96 ; z 3.64 ; ki -- H<br />
1. 2. H0 : p1 p2<br />
,<br />
H1 : p1 p2<br />
; CV . . z0.05<br />
1.65 ; z 1.36 ; ki -- H<br />
1. 3. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.025<br />
1.96 ; z 2.12 ; ki -- H<br />
1. 4. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.025<br />
1.96 ; z 0.99 ; ara -- H<br />
0<br />
; (-0.181, 0.055). 5. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.025<br />
1.96 ; z 1.39 ; H<br />
0<br />
; (-0.032, 0.192). 6. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.05<br />
1.65 ; z 1.56 ; ara -- H<br />
0<br />
; (-0.123, 0.003). 7. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.005<br />
2.58 ; z 1.302 ; ara -- H<br />
0<br />
; (-0.097, 0.297). 8. H0 : p1 p2<br />
, H 1<br />
: p 1<br />
p 2<br />
;<br />
z 9.9 ; P -mniSvneloba < 0.001 < 0.01 ; H<br />
1. 9. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.025<br />
1.96 ; z 0.521 ; ara -- H<br />
0<br />
; (-0.103, 0.178). 10. H0 : p1 p2<br />
, H 1<br />
: p 1<br />
p 2<br />
;<br />
z 0.96 ; P -mniSvneloba 0.337 > 0.02 ; ara -- H<br />
0<br />
. 11. H0 : p1 p2<br />
, H1 : p1 p2<br />
;<br />
CV . . z0.005<br />
2.58 ; z 1.45 ; ara -- H<br />
0<br />
; (-0.165, 0.045). 12. H0 : p1 p2<br />
, H 1<br />
: p 1<br />
p 2<br />
;<br />
z 1.41; P -mniSvneloba = 0.0793 > ; ara -- H<br />
0<br />
. 13. H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
;<br />
CV . . z0.05<br />
1.65 ; z 3.76 ; H<br />
1; (-62, -24.2). 14. H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
;<br />
2 2<br />
2 2<br />
CV . . z0.01<br />
2.33; z 0.59 ; H<br />
0<br />
. 15. H : , H : ; CV . . F17,15,0.025<br />
2.86 ;<br />
T. V. f 2.24 ; ara -- H<br />
0<br />
. 16.<br />
0 1 2<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
1 1 2<br />
H : ; CV . . F24,24,0.05<br />
1.98 ;<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
T. V. f 2.16 ; ki -- H<br />
1. 17. H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . F23,10,0.05<br />
2.77 ;<br />
TV . . f 10.365 ; ki -- H<br />
1. 18. H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . F29,29,0.005<br />
2.76 ;<br />
TV . . f 3.84 ; ki -- H<br />
1. 19.<br />
T. V. f 2.32 ; H<br />
1. 20. I).<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : ,<br />
2 2<br />
0 1 2<br />
H : ; CV . . F64,41,0.1<br />
1.47 ;<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
H : ; CV . . F14,23,0.005<br />
3.47 ;<br />
2 2<br />
1 1 2<br />
TV . . f 2.78 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . t37,0.005<br />
2.74 ; t 14.09 ;<br />
2 2<br />
2 2<br />
H<br />
1.21. I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 1.98 ; TV . . f 1.11 ; H<br />
0<br />
; II). H0 : 1 2<br />
,<br />
2 2<br />
2 2<br />
H1 : 1 2<br />
; CV . . 1.28 ; t 1.31; H<br />
1. 22. I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; CV . . 2.87 ;<br />
TV . . f 5.17 ; H 1<br />
; II). H0 : 1 2<br />
, H 1<br />
: 1<br />
2<br />
; CV . . 2.624 ; df . . 14 ; t 6.54 ; H 1<br />
;<br />
2 2<br />
2 2<br />
III). (3447.8, 8068.2). 23. I). H0 : 1 2<br />
, H1 : 1 2<br />
; TV . . f 39.7 ; P -mniSvneloba<br />
< 0.05; H 1<br />
; II). H0 : 1 2<br />
, H 1<br />
: 1<br />
2<br />
; df . . 11; t 3.74 ; P -mniSvneloba < 0.005;<br />
H<br />
1. 24. H0 : aD<br />
0, H1 : aD<br />
0; CV . . t9,0.01<br />
2.821 ; T. V. t<br />
4.17 ; ki -- H<br />
1. 25.<br />
H0 : aD<br />
0, H 1<br />
: aD<br />
0; CV . . t7,0.05<br />
1.895 ; T. V. t<br />
2.73 ; ki -- H 1<br />
. 26. H0 : p1 p2<br />
,<br />
H1 : p1 p2<br />
; CV . . z0.01<br />
2.33 ; z 3.03 ; ki -- H<br />
1; (0.027, 0.198). 27. H0 : p1 p2<br />
,<br />
H1 : p1 p2<br />
; CV . . z0.025<br />
1.96 ; z 2.51 ; ara -- H 1<br />
; (0.058, 0.422).<br />
185
Tavi XIV<br />
Tanxmobis kriteriumebi<br />
xi-kvadrat Tanxmobis kriteriumis formula:<br />
2<br />
2 ( O<br />
E)<br />
,<br />
E<br />
sadac O -- dakvirvebuli sixSirea (observed frequency), E -- mosalodneli<br />
sixSire (expected frequency), xolo Tavisuflebis xarisxi tolia kategoria-<br />
Ta (klasTa) raodenobas ( n) gamoklebuli 1 ( d. f . n 1).<br />
SezRudvebi: 1. monacemebi miRebulia SemTxveviTi SerCevidan; 2. TiToeuli<br />
kategoriis mosalodneli sixSire unda iyos meti an toli 5-is<br />
(Tu ukanaskneli piroba ar sruldeba, unda moxdes kategoriis gaerTianeba<br />
sxva kategoriasTan ise, rom gaerTianebuli kategoriis mosalodneli<br />
sixSire gaxdes meti an toli 5-is), roca kategoriaTa raodenoba 2-ze<br />
metia (Tu gvaqvs mxolod 2 kategoria, maSin TiToeulis sixSire meti an<br />
toli unda iyos 10-is).<br />
2<br />
2 ( oi<br />
ei)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V. <br />
.<br />
i ei<br />
kriteriumi marjvena calmxrivia.<br />
2<br />
kritikuli mniSvneloba CV . . n<br />
1, .<br />
2<br />
kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are) = [ n<br />
1, , )<br />
2<br />
P - mniSvneloba = P{ ( n1) T. V.}<br />
gadawyvetileba: Tu kriteriumis mniSvneloba metia an toli kritikul<br />
mniSvnelobaze (T.V. C.V.), maSin nulovan hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. maRaziis menejers ainteresebs aniWebs Tu ara momxmarebeli<br />
upiratesobas limonaTis xuTi gansxvavebuli gemodan romelimes. 100<br />
SemTxveviT SerCeuli momxmareblidan 32-ma aarCia alubalis, 28-m marwyvis,<br />
16-ma forToxalis, 14-ma feixos da 10-ma yurZnis gemos mqone limonaTi.<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli ukuvagdoT<br />
hipoTeza imis Sesaxeb, rom momxmarebeli ar aniWebs upiratesobas<br />
arc erT gemos?<br />
amoxsna. im SemTxvevaSi, Tu momxmarebeli ar aniWebs upiratesobas<br />
arc erT gemos, maSin unda velodoT, rom yvela gemos sixSire tolia,<br />
anu Cvens SemTxvevaSi mosalodneli sixSireebia: 100/5 = 20. Sesabamisad,<br />
Cven gvaqvs sixSireTa ganawilebis Semdegi cxrili:<br />
186
sixSire alubali marwyvi forToxali feixo yurZeni<br />
dakvirvebuli, o i<br />
32 28 16 14 10<br />
mosalodneli, e i<br />
20 20 20 20 20<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: momxmareblebisaTvis mniSvneloba ara aqvs gemos.<br />
H<br />
1<br />
: momxmareblebisaTvis mniSvneloba aqvs gemos.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. aq Tavisuflebis xarisxia<br />
5 – 1 = 4, 0.05 . Sesabamisad, xi-kvadrat ganawilebis cxrilidan<br />
2 2<br />
vpoulobT, rom CV . . n<br />
1, 4,0.05<br />
9.488 ..<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
2 ( oi<br />
ei) (32 20) (28 20) (16 20)<br />
... <br />
<br />
e 20 20 20<br />
i<br />
i<br />
2 2<br />
(14 20) (10 20)<br />
18 .<br />
20 20<br />
nabiji 4. gadawyvetilebis miReba: vinaidan 18 > 9.488, amitom nulovani<br />
hipoTeza unda ukuvagdoT, anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli raTa CavTvaloT,<br />
rom momxmareblebisaTvis mniSvneloba aqvs limonaTis gemos.<br />
magaliTi 2. statistikis departamentis monacemebiT, im adamianebidan<br />
vinc erTxel dakarga samuSao, 38% Soulobs axal samuSaos, 32% xdeba<br />
naxevraddasaqmebuli, 23% muSaobs kontraqtis gareSe da 7% iwyebs sakuTar<br />
bizness. imis gasarkvevad, es procentebi aris Tu ara mdgradi, gamoki-<br />
Txul iqna A kompaniidan daTxovnili 300 adamiani da aRmoCnda, rom 122<br />
iSova axali samuSao, 85 naxevraddasaqmebulia, 76 muSaobs kontraqtis gareSe<br />
da 17 adamianma daiwyo sakuTari biznesi. 0.1 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeamowmeT hipoTeza procentebis mdgradobis Sesaxeb. isargebleT rogorc<br />
Cveulebrivi, ise P -mniSvnelobis meTodiT.misargebleT<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: meored dasaqmebul adamianTa ganawileba Semdegia: 38% muSaobs<br />
axal samsaxurSi, 32% -- naxevraddasaqmebulia, 23% muSaobs kontraqtis<br />
gareSe da 7% daiwyo sakuTari biznesi.<br />
H<br />
1<br />
: ganawileba ar aris iseTi rogorc nulovan hipoTezaSia.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. am SemTxvevaSi Tavisuflebis<br />
xarisxi df . . 41 3, 0.1. amitom, xi-kvadrat ganawilebis cxrilidan<br />
vpoulobT, rom CV . . n<br />
1, 3,0.1<br />
6.251 ..<br />
2 2<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba. mosalodnel sixSireTa<br />
mniSvnelobebi gamoiTvleba Semdegnairad:<br />
e1 300 0.38 114 , e 2<br />
300 0.32 96 , e 3<br />
300 0.23 69 , e 4<br />
300 0.07 21 .<br />
Sesabamisad,<br />
2 2 2 2 2<br />
2 ( oi<br />
ei) (122 114) (85 96) (76 69) (17 21)<br />
... 3.2939 .<br />
e 114 86 69 21<br />
i<br />
i<br />
187
nabiji 4. gadawyvetilebis miReba: radganac 3.2939 < 6.251, amitom ZiriTadi<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu procentebi ar aris<br />
mniSvnelovnad gansxvavebuli imisagan, rac Camoyalibebulia nulovan hipoTezaSi<br />
(procentebi mdgradia).<br />
visargebloT axla P -mniSvnelobis meTodiT: xi-kvadrat ganawilebis<br />
cxrilidan vpoulobT, rom P - mniSvneloba = P{ (3) 3.293} > 0.1<br />
2<br />
(radganac 2 3,0.1<br />
6.251 ). Sesabamisad, gadawyvetileba iqneba igive: ZiriTadi<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs.<br />
magaliTi 3. universitetis ekologiuri klubis menejeris mtkicebiT<br />
klubis 10%-s Seadgens pirvelkurselebi, 20% -- meorekurselia, 40% -- mesamekurseli<br />
da 30% ki meoTxekurseli. mimdinare wels klubSi iricxeba<br />
14 pirvelkurseli, 19 meorekurseli, 51 mesamekurseli da 16 meoTxekurseli.<br />
0.1 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT menejeris hipoTeza.<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: ekologiuri klubis Semadgenlobis 10%, 20%, 40% da 30%<br />
Sesabamisad aris I, II, III da IV kurseli.<br />
H : ganawileba ar aris iseTi rogorc nulovan hipoTezaSia.<br />
1<br />
2 2<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba: CV . . n<br />
1, 3,0.1<br />
6.251 ..<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba. mosalodnel sixSireTa<br />
mniSvnelobebia:<br />
e1 100 0.1 10 , e 2<br />
100 0.2 20 , e 3<br />
100 0.4 40 , e 4<br />
100 0.3 30 .<br />
amitom<br />
2 2 2 2 2<br />
2 ( oi<br />
ei) (14 10) (19 20) (51 40) (16 30)<br />
... 11.208<br />
.<br />
i ei<br />
10 20 40 30<br />
nabiji 4. gadawyvetilebis miReba: radganac 11.208 > 6.251, amitom ZiriTad<br />
hipoTezas ukuvagdebT, anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli uarvyoT<br />
menejeris mtkicebuleba klubis Semadgenlobis Sesaxeb.<br />
normalurobis Semowmebis xi-kvadrat kriteriumi<br />
magaliTi 5. xi-kvadrat kriteriumis gamoyenebiT SeamowmeT sidide,<br />
romlis sixSiruli ganawileba moyvanilia qvemoT, 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, aris Tu ara normalurad ganawilebuli.<br />
klasis sazRvrebi<br />
sixSire<br />
89.5—104.5 24<br />
104.5—119.5 62<br />
119.5—134.5 72<br />
134.5—149.5 26<br />
149.5—164.5 12<br />
164.5—179.5 4<br />
188
200<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: sidide ganawilebulia normalurad.<br />
H<br />
1<br />
: sidide ar aris ganawilebuli normalurad.<br />
nabiji 2. vipovoT sididis saSualo da Sesworebuli standartuli<br />
gadaxra. visargebloT Semdegi cxriliT:<br />
2<br />
sazRvrebi sixSire, f m<br />
Suawertilebi, x m<br />
fm<br />
xm<br />
fm<br />
xm<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
89.5—104.5 24 97 2328 225816<br />
104.5—119.5 62 112 6944 777728<br />
119.5—134.5 72 127 9144 1161288<br />
134.5—149.5 26 142 3692 524264<br />
149.5—164.5 12 157 1884 295788<br />
164.5—179.5 4 172 688 118336<br />
<br />
200 24680 3103220<br />
Sesabamisad gvaqvs: x 24680/200 123.4 da<br />
1 1<br />
s f x ( f x ) / n 3103220 24680 / 200 17.03<br />
n<br />
n<br />
' 2 2 2<br />
m m m m<br />
n1 m1 m1<br />
199<br />
nabiji 3. vipovoT klasis sazRvrebSi sididis moxvedris albaTobebi<br />
misi normalurad ganawilebulobis daSvebis SemTxvevaSi. amisaTvis,<br />
movaxdinoT sididis, da Sesabamisad klasis sazRvrebis standartiza-<br />
x<br />
x<br />
cia, anu TiToeuli sazRvari gadaviyvanoT e. w. z sazRvarSi z <br />
'<br />
s<br />
formulis mixedviT. maSin sazRvrebi 104.5, 119.5, 134.5, 149.5, 164.5 Seicvleba<br />
Sesabamisad sazRvrebiT: -1.11, -0.23, 0.65, 1.53, 2.41 da normaluri ganawilebis<br />
cxrilis gamoyenebiT gveqneba:<br />
P{ 104.5} P{ z 1.11} 0.1335 ;<br />
P{104.5 <br />
119.5} P{ 1.11 z 0.23} 0.2755 ;<br />
P{119.5 <br />
134.5} P{ 0.23 z 0.65} 0.3332 ;<br />
P{134.5 <br />
149.5} P{0.65 z 1.53} 0.1948 ;<br />
P{149.5 <br />
164.5} P{1.53 z 2.41} 0.055 ; P{ 164.5} P{ z 2.41} 0.008 .<br />
nabiji 4. vipovoT mosalodnel sixSireTa mniSvnelobebi, risTvisac<br />
zemoTmiRebuli albaTobebi gavamravloT 200-ze. mosalodnel sixSireTa<br />
mniSvnelobebia:<br />
e1 200 0.1335 26.7 , e 2<br />
200 0.2755 55.1 , e 3<br />
200 0.3332 66.64 ,<br />
e4 200 0.1948 38.96 ; e 5<br />
200 0.055 11; e 6<br />
200 0.008 1.6 .<br />
SeniSvna: vinaidan ukanaskneli kategoriis mosalodneli sixSire<br />
naklebia 5-ze, is unda gaerTiandes wina kategoriasTan da sabolood<br />
gveqneba sixSireTa ganawilebis Semdegi cxrili:<br />
o 24 62 72 26 16<br />
i<br />
189
e 26.7 55.1 66.64 38.96 12.6<br />
i<br />
(aq 16 12 4 da 12.6 11 1.6 )<br />
nabiji 5. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
2 ( oi<br />
ei) (24 26.7) (62 55.1) (72 66.64)<br />
<br />
<br />
e 26.7 55.1 66.64<br />
i<br />
i<br />
2 2<br />
(26 38.96) (16 12.6)<br />
6.797<br />
38.96 12.6<br />
nabiji 6. vipovoT kritikuli mniSvneloba. vinaidan kategoriaTa raodenoba<br />
gaxda 5 amitom Tavisuflebis xarisxi iqneba df . . 51<br />
4. Sesabamisad,<br />
CV . . n<br />
1, 4,0.05<br />
9.488 .<br />
2 2<br />
nabiji 7. gadawyvetilebis miReba: radganac 6.797 < 9.488, amitom nulovani<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu sididis ganawileba<br />
SeiZleba CaiTvalos, rom daaxloebiT normaluria.<br />
amocanebi<br />
1. gadaudebeli samedicino samsaxuris xelmZRvanels surs daadginos<br />
aris Tu ara Tanabrad ganawilebuli kviris ganmavlobaSi gamoZaxeba-<br />
Ta ricxvi. qvemoT moyvanilia SemTxveviT arCeuli kviris ganmavlobaSi<br />
samsaxurSi Semosul gamoZaxebaTa raodenobebi. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi safuZveli uarvyoT hipoTeza imis Sesaxeb,<br />
rom kviris ganmavlobaSi gamoZaxebaTa ricxvi ganawilebulia Tanabrad?<br />
dRe orS. samS. oTxS. xuTS. paras. Sab. kvira<br />
gamoZ. raod. 28 32 15 14 38 43 19<br />
2. bavSvTa sawvimari labadis mwarmoebels surs gaarkvios aniWebs<br />
Tu ara momxmarebeli upiratesobas labadis romelime fers. SemTxveviT<br />
SearCies 50 gayiduli sawvimari labada da CainiSnes maTi feri. monacemebi<br />
moyvanilia qvemoT. 0.1 mniSvnelovnebis doniT eniWeba Tu ara upiratesoba<br />
romelime fers?<br />
feri yviTeli wiTeli mwvane lurji<br />
gayidv. raod. 17 13 8 12<br />
3. baris menejers surs gaarkvios aniWebs Tu ara momxmarebeli upiratesobas<br />
SarbaTSi romelime xilis gemos. qvemoTmoyvanili monacemebis<br />
mixedviT, 0.01 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT,<br />
rom momxmarebelTa mier SekveTil SarbaTSi xilis gemo ganawilebulia<br />
Tanabrad?<br />
gemo limoni forToxali marwyvi feixo<br />
Sekv. raod. 12 24 19 9<br />
4. bankis menejers ainteresebs drois romel monakveTs aniWeben bankis<br />
klientebi upiratesobas bankSi misasvlelad. SearCies 6 saaTi da qve-<br />
190
moT moyvanilia TiToeuli saaTis ganmavlobaSi bankSi mosuli klientebis<br />
raodenobebi. 0.05 mniSvnelovnebis doniT Cans Tu ara, rom bankis<br />
klientebi drois romelime monakveTs aniWeben upiratesobas?<br />
dro 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00<br />
klient. raod. 26 33 42 36 24 19<br />
5. aSS-is wiTeli jvris sazogadoebis monacemebiT amerikelTa 42%-s<br />
aqvs O jgufis sisxli, 44%-s – A jgufis sisxli, 10%-s – B jgufis sisxli<br />
da 4%-s – AB jgufis sisxli. garkveuli sagrafos samedicino<br />
eqspertis mosazrebiT mis sagrafoSi sisxlis jgufis ganawileba igivea<br />
rac zogadnacionaluri. am sagrafodan SemTxveviT SerCeuli 200<br />
adamianis sisxlis jgufis monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SeamowmeT eqspertis mosazreba.<br />
jgufi A O B AB<br />
sixSire 58 65 55 22<br />
6. ekonomikisa da biznesis fakultetis dekanatis mtkicebiT studentTa<br />
saboloo Sefasebebi garkveul disciplinaSi ganawilebulia Semdegnairad:<br />
40% -- A, 30% -- B, 20% -- C, 5% -- D da 5% -- F. gasuli semestris bolos<br />
am disciplinaSi studentTa mier miRebuli Sefasebebis mixedviT,<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, gansxvavdeba Tu ara am disciplinaSi saboloo<br />
Sefasebebi mosalodnelisagan?F<br />
Sefaseba A B C D E<br />
raodenoba 45 52 39 8 6<br />
7. kvlevis Tanaxmad momxmarebelTa 53% arCevs naRdi fulis gadaxdas<br />
salaroSi, 30% sargeblobs CekebiT, 16% iyenebs sakredito baraTebs,<br />
da 1%-saTvis ara aqvs mniSvneloba ra formiT gadaixdis. didi maRaziis<br />
mepatronem SemTxveviT SearCia 800 myidveli da SeekiTxa maT Tu ra formiT<br />
arCevdnen gadaxdas. aRmoCnda, rom maT Soris 400 ixdis naRdi fuliT,<br />
210 ixdis CekebiT, 170 sargeblobs sakrediti baraTebiT da 20-saTvis mniSvneloba<br />
ara aqvs gadaxdis formas. 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT<br />
hipoTeza imis Sesaxeb, rom am maRaziis momxmareblebis gadaxdis formebTan<br />
damokidebuleba emTxveva kvlevis Sedegebs.<br />
8. iaraRis maRaziis menejers surs daadginos Tu romel TveSi amjobineben<br />
momxmareblebi sanadiro Tofis yidvas. qvemoTmoyvanili gasuli<br />
wlis gayidvebis maCveneblebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis doniT,<br />
SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom arcerT Tves ara aqvs upiratesoba<br />
sanadiro Tofis yidvisas.<br />
Tve seqtemberi oqtomberi noemberi dekemberi<br />
gayidv. raod. 18 23 28 15<br />
9. programuli uzrunvelyofis departamentis menejers mosazrebiT<br />
misi momxmareblebis 50% yidulobs teqstis dasamuSavebel programebs,<br />
25% -- eleqtronuli gaTvlis programebs, da 25% -- monacemTa bazebis<br />
191
programebs. SemTxveviT SerCeul myidvelTa qvemoTmoyvanili monacemebis<br />
mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis doniT, sworia Tu ara menejeris mosazreba?<br />
isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
programa teqstis damuS. eleqtr. gaTv. monac. bazebi<br />
gayidv. raod. 38 23 19<br />
10. sam monetas agdeben 72-jer. mosul gerbTa raodenobis qvemoTmoyvanili<br />
monacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis doniT, SeamowmeT<br />
hipoTeza imis Sesaxeb, rom monetebi wesieria.<br />
gerbTa raod. 0 1 2 3<br />
sixSire 3 10 17 42<br />
pasuxebi:<br />
2<br />
2<br />
1. H<br />
0<br />
: Tanabaria, H 1<br />
: araTanabaria; CV . . 6,0.05<br />
12.59 ; TV . . <br />
28.887 ; H<br />
1.<br />
2<br />
2<br />
2. H<br />
0<br />
: ar eniWeba, H<br />
1<br />
: eniWeba; CV . . 3,0.1<br />
6.251 ; TV . . <br />
3.28 ; H<br />
0<br />
. 3. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
ar eniWeba (Tanabaria), H<br />
1<br />
: eniWeba (Tanabaria); CV . . 3,0.01<br />
11.345 ;<br />
2<br />
TV . . <br />
8.625 ; ki -- H<br />
0<br />
. 4. H<br />
0<br />
: ar aniWeben, H<br />
1<br />
: aniWeben;<br />
2<br />
2<br />
CV . . 5,0.05<br />
11.071 ; TV . . <br />
12.067 ; ki -- H<br />
1. 5. H<br />
0<br />
: igivea, H<br />
1<br />
:<br />
2<br />
2<br />
gansxvavebulia; CV . . 3,0.1<br />
6.251 ; TV . . <br />
100.275 ; H<br />
1. 6. H<br />
0<br />
: igivea, H<br />
1<br />
:<br />
2<br />
2<br />
gansxvavebulia; CV . . 4,0.05<br />
9.488 ; TV . . <br />
7.872 ; ara -- H<br />
0<br />
. 7. H<br />
0<br />
: emTxveva,<br />
2<br />
2<br />
H<br />
1<br />
: ar emTxveva; CV . . 3,0.01<br />
11.345 ; TV . . <br />
36.8897 ; H<br />
1. 8. H<br />
0<br />
: ara aqvs<br />
2<br />
2<br />
upiratesoba, H 1<br />
: aqvs upiratesoba; CV . . 3,0.05<br />
7.815 ; TV . . <br />
4.67 ; H<br />
0<br />
. 9.<br />
2<br />
H<br />
0<br />
: sworia, H 1<br />
: arasworia; TV . . <br />
0.6 ; P -mniSvneloba > 0.1; ki -- H<br />
0<br />
. 10.<br />
2<br />
2<br />
H<br />
0<br />
: wesieria, H 1<br />
: arawesieria; CV . . 3,0.05<br />
7.815 ; TV . . <br />
139.4 ; H 1<br />
.<br />
192
Tavi XV<br />
damoukideblobis Semowmebis xi-kvadrat kriteriumi<br />
193<br />
i, j i,<br />
j<br />
mowmdeba erTi populaciis ori sxvadasxva A da B niSnis erTmane-<br />
TTan damokidebulebis sakiTxi. A niSani iyofa R kategoriad, xolo B<br />
niSani -- C kategoriad.<br />
nulovani hipoTeza: H 0<br />
: A da B niSnebi damoukidebelia<br />
alternativa: H 1<br />
: A da B niSnebi damokidebelia<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
kriteriumis statistika: xi-kvadrati<br />
2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V. <br />
, sadac o<br />
e<br />
ij ,<br />
-- dakvirvebuli<br />
sixSireebia, xolo e ij ,<br />
ki mosalodneli sixSireebi;<br />
oi , j<br />
o<br />
i<br />
j i,<br />
j<br />
ei,<br />
j .<br />
o<br />
<br />
i,<br />
j<br />
i,<br />
j<br />
SezRudva: yvela eij<br />
,<br />
5 (winaaRmdeg SemTxvevaSi vaxdenT dajgufebas),<br />
roca cxrili 2X2-ze didia (2X2 cxrilis SemTxvevaSi ki yvela<br />
e i , j<br />
10).<br />
kriteriumi marjvena calmxrivia.<br />
2<br />
kritikuli mniSvneloba CV . . k,<br />
, sadac Tavisuflebis xarisxi<br />
k ( R1)( C 1)<br />
2<br />
kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are) = [ n<br />
1, , )<br />
P - mniSvneloba = P{ <br />
2 ( k)<br />
T.<br />
V.}<br />
gadawyvetileba: Tu kriteriumis mniSvneloba metia an toli kritikul<br />
mniSvnelobaze (T.V. C.V.), maSin nulovan hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. 200 gamokiTxuli eqTanidan (Sesabamisad, eqimidan) 100<br />
(Sesabamisad, 50) upiratesobas aniWebs axal proceduras, 80 (Sesabamisad,<br />
120) – Zvel proceduras, xolo 20-saTvis (Sesabamisad, 30-saTvis) mniSvneloba<br />
ara aqvs romel proceduras gamoiyenebs. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
aris Tu ara eqTanisa da eqimis SexedulebebSi gansxvaveba?<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: proceduraze Sexeduleba damoukidebelia profesiisagan.<br />
H : proceduraze Sexeduleba damokidebelia profesiaze.<br />
1
nabiji 2. SevadginoT niSanTa SeuRlebis R C cxrili:<br />
amjobinebs amjobinebs<br />
jgufi axal proced. Zvel proced. erTidaigivea<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
eqTnebi 100 80 20<br />
eqimebi 50 120 30<br />
ij ,<br />
am SemTxvevaSi gvaqvs 2 striqoni da 3 sveti ( R2, C 3), anu gvaqvs 2<br />
3<br />
SeuRlebis cxrili. am cxrilis i -uri striqonisa da j -uri svetis<br />
gadakveTaze mdgomi elementi ( ( i, j ) blokSi mdgomi elementi) aRvniSnoT<br />
o -Ti. magaliTad, o 1,2<br />
80 . Sesabamisad, niSanTa SeuRlebis cxrili sqematurad<br />
ase gamoisaxeba:<br />
sveti 1 sveti 2 sveti 3<br />
----------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
striqoni 1<br />
striqoni 2<br />
o<br />
1,1<br />
o<br />
1,2<br />
o<br />
1,3<br />
o<br />
2,1<br />
o<br />
2,2<br />
o<br />
2,3<br />
nabiji 3. vipovoT kritikuli mniSvneloba. aq Tavisuflebis xarisxi:<br />
d. f . ( R1)( C 1) (21) (31) 2. Sesabamisad, xi-kvadrat ganawilebis cxrilidan<br />
vpoulobT, rom: CV . . 2,0.05<br />
5.991 .<br />
2<br />
nabiji 4. gamovTvaloT striqonebSi da svetebSi mdgomi sidiideebisa<br />
da yvela sididis jamebi.<br />
amjobinebs amjobinebs<br />
jgufi axal proced. Zvel proced. erTidaigivea<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
eqTnebi 100 80 20<br />
200<br />
eqimebi 50 120 30<br />
200<br />
150 200<br />
50<br />
400<br />
nabiji 5. TiToeuli ( i, j ) blokisaTvis gamovTvaloT mosalodnel<br />
sixSireTa mniSvnelobebi e ij ,<br />
Semdegi formulis mixedviT:<br />
striqonisjami ×svetisjami<br />
mosalodneli mniSvneloba e ij ,<br />
=<br />
.<br />
mTliani jami<br />
magaliTad, (1,1) blokisaTvis mosalodneli mniSvneloba e 1,1<br />
iqneba:<br />
(I striqonisjami) × ( I svetisjami) 200 150 e1,1<br />
75 .<br />
mTlianijami<br />
400<br />
analogiurad, danarCeni mosalodneli mniSvnelobebi iqneba:<br />
e1,2 100 , e 1,3<br />
25, e 2,1<br />
75 , e 2,2<br />
100 , e 2,3<br />
25 .<br />
TvalsaCinoebisaTvis mosalodneli mniSvnelobebi SeiZleba CavweroT<br />
frCxilebSi niSanTa SeuRlebis cxrilis Sesabamis blokSi:<br />
194
amjobinebs amjobinebs<br />
jgufi axal proced. Zvel proced. erTidaigivea<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
eqTnebi 100 (75) 80 (100) 20 (25)<br />
200<br />
eqimebi 50 (75) 120 (100) 30 (25)<br />
200<br />
150 200<br />
50<br />
400<br />
nabiji 6. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j) (100 75) (80 100) (20 25)<br />
<br />
<br />
e 75 100 25<br />
ij , ij ,<br />
2 2 2<br />
(50 75) (120 100) (30 25)<br />
26.67 .<br />
75 100 25<br />
nabiji 7. gadawyvetilebis miReba: vinaidan 26.67 > 5.991, nulovani hipoTeza<br />
unda ukuvagdoT, anu Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli raTa davaskvnaT,<br />
rom profesiaze Sexeduleba damokidebulia profesiaze – e. i. eqTanisa<br />
da eqimis Sexeduleba proceduraze gansxvavebulia erTmaneTisagan.<br />
magaliTi 2. sociologs ainteresebs gaarkvios aris Tu ara kavSiri<br />
adamianis sacxovrebel adgilsa da mis mier universitetSi gatarebul<br />
wlebs Soris. SemTxveviT SerCeuli 88 adamianisaTvis niSanTa SeuRlebis<br />
cxrils aqvs Semdegi saxe:<br />
sacxovr. universit. bakalavris magistris<br />
adgili II kurseli xarisxi xarisxi jami<br />
qalaqi 15 12 8 35<br />
qalaqgareT 8 15 9 32<br />
sofeli 6 8 7 21<br />
jami 29 35 24 88<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT SeuZlia Tu ara sociologs daaskvnas,<br />
rom adamianis sacxovrebeli adgili dakavSirebulia mis mier<br />
universitetSi gatarebuli wlebis raodenobasTan?<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: adamianis sacxovrebeli adgili damoukidebelia universitetSi<br />
gatarebuli wlebis raodenobisagan.<br />
H<br />
1<br />
: adamianis sacxovrebeli adgili damokidebelia universitetSi<br />
gatarebul wlebis raodenobaze.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. radganac Tavisuflebis<br />
xarisxia d. f . ( R1)( C 1) (31) (31) 4 da 0.05 , amitom kritikuli mni-<br />
2<br />
Svneloba iqneba: CV . . 4,0.05<br />
9.488 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT mosalodneli mniSvnelobebi. gvaqvs:<br />
35<br />
29 3535 35<br />
24<br />
e1,1<br />
11.53 , e<br />
88<br />
1,2<br />
13.92 , e<br />
88<br />
1,3<br />
9.55 ,<br />
88<br />
195
32<br />
29 3235 32<br />
24<br />
e2,1<br />
10.55 , e<br />
88<br />
2,2<br />
12.73 , e<br />
88<br />
2,3<br />
8.73 ,<br />
88<br />
21<br />
29 2135 21<br />
24<br />
e3,1<br />
6.92 , e<br />
88<br />
3,2<br />
8.35 , e<br />
88<br />
3,3<br />
5.73 .<br />
88<br />
nabiji 4. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j) (15 11.53) (12 13.92) (8 9.55)<br />
<br />
<br />
e 11.53 13.92 9.55<br />
ij , ij ,<br />
2 2 2<br />
(8 10.55) (15 12.73) (9 8.73)<br />
<br />
10.55 12.73 8.73<br />
2 2 2<br />
(66.96) (8 8.35) (7 5.73)<br />
3.01 .<br />
6.96 8.35 5.73<br />
nabiji 5. gadawyvetilebis miReba: radganac 3.01 < 9.488, amitom sociologs<br />
ara aqvs safuZveli nulovani hipoTezis uaryofis, anu sociologs<br />
ara aqvs sakmarisi safuZveli raTa daaskvnas, rom adamianis sacxovrebeli<br />
adgili damokidebulia mis mier universitetSi gatarebuli wlebis<br />
raodenobaze.<br />
magaliTi 3. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara kavSiri adamianis<br />
sqessa da mis mier miRebuli alkoholis raodenobas Soris. SemTxveviT<br />
SerCeuli 68 adamianisaTvis miRebuli monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SeuZlia Tu ara mkvlevars daaskvnas, rom miRebuli<br />
alkoholis raodenoba dakavSirebulia sqesTan?<br />
alkoholis moxmareba<br />
sqesi dabali saSualo maRali jami<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
mamrob. 10 9 8 27<br />
mdedrob. 13 16 12 41<br />
jami 23 25 20 68<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: miRebuli alkoholis raodenoba damoukidebelia adamianis sqesisagan.<br />
H<br />
1<br />
: alkoholis raodenoba damokidebelia adamianis sqesze.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. aq Tavisuflebis xarisxia<br />
d. f . ( R1)( C 1) (21) (31) 2 da 0.1. Sesabamisad, kritikuli mniSvneloba<br />
iqneba: CV . . 2,0.1<br />
4.605 .<br />
2<br />
nabiji 3. gamovTvaloT mosalodneli mniSvnelobebi. gvaqvs:<br />
27<br />
23 27<br />
25 27<br />
20<br />
e1,1<br />
9.13 , e<br />
68<br />
1,2<br />
9.93 , e<br />
68<br />
1,3<br />
7.94 ,<br />
68<br />
41<br />
23 41<br />
25 41<br />
20<br />
e2,1<br />
13.87 , e<br />
68<br />
2,2<br />
15.07 , e<br />
68<br />
2,3<br />
12.06 .<br />
68<br />
Sesabamisad, dasrulebul SeuRlebis cxrils eqneba Semdegi saxe:<br />
196
alkoholis moxmareba<br />
sqesi dabali saSualo maRali jami<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
mamrob. 10 (9.13) 9 (9.93) 8 (7.94) 27<br />
mdedrob. 13 (13.87) 16 (15.07) 12 (12.06) 41<br />
jami 23 24 20 68<br />
nabiji 4. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j) (10 9.13) (9 9.93) (8 7.94)<br />
<br />
<br />
e 9.13 9.93 7.94<br />
ij , ij ,<br />
2 2 2<br />
(13 13.87) (16 15.07) (12 12.06)<br />
0.283<br />
13.87 15.07 12.06<br />
nabiji 5. gadawyvetilebis miReba: ramdenadac 0.283 < 4.605, amitom nulovani<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu ar arsebobs sakmarisi<br />
safuZveli vamtkicoT, rom alkoholis moxmareba damokidebulia sqesze.<br />
amocanebi<br />
1. swavloben aris Tu ara kavSiri sportsa da sisxlis wnevas Soris.<br />
SemTxveviT SerCeuli 210 adamianis qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT,<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom<br />
sporti da wneva ar arian damokidebuli.<br />
sisxlis wneva<br />
-----------------------------------------------------<br />
dabali saSualo maRali<br />
--------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
sportsmeni 34 57 21<br />
ara sportsmeni 15 63 20<br />
2. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara damokidebuli moxmarebuli<br />
yavis raodenoba adamianis asakze. 152 SemTxveviT SerCeuli adamianis qvemoTmoyvanili<br />
monacemebis mixedviT, 0.01 mniSvnelovnebis doniT, aris<br />
Tu ara damokidebuli yavis moxmareba asakze?<br />
yavis moxmareba<br />
-----------------------------------------------------<br />
asaki dabali saSualo maRali<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------<br />
21—30 18 16 12<br />
31—40 9 15 27<br />
41—50 5 12 10<br />
51<br />
13 9 6<br />
3. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara damokidebuli erTmaneTze myidvelis<br />
asaki da SeZenili avtomobilis fasi. SemTxveviT SerCeuli 222 avtomflobelis<br />
qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelov-<br />
197
nebis doniT, aris Tu ara avtomobilis fasi damoukidebeli avtomflobelis<br />
asakisagan?<br />
gayidvis fasi<br />
-----------------------------------------------------<br />
asaki araumetes 20000 l-dan -- 30000 l-dan --<br />
20000 l -- 30000 l-mde -- 40000 l-mde<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
21—30 16 25 3<br />
31—40 44 23 15<br />
41—50 31 15 18<br />
51<br />
9 11 12<br />
4. mkvlevars ainteresebs damokidebulia Tu ara informaciis miRebis<br />
saSualebebi adamianis ganaTlebis doneze. gamokiTxuli 400 bakalavrisa<br />
da magistris qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom informaciis miRebis<br />
gzebi damoukidebelia ganaTlebis donisagan.<br />
televizia gazeTebi sxva saSualebebi<br />
---------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
bakalavri 159 90 51<br />
magistri 27 42 31<br />
5. universitetis reqtors ainteresebs axdens Tu ara gavlenas leqtoris<br />
samecniero xarisxi studentis Sexedulebaze am leqtoris muSaobis<br />
xarisxis Sesaxeb. gamokiTxuli studentebis qvemoTmoyvanili monacemebis<br />
mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis doniT, SeuZlia Tu ara reqtors daaskvnas,<br />
rom studentis Sexeduleba leqtoris muSaobis efeqturobis Sesaxeb<br />
damokidebulia leqtoris samecniero xarisxze?<br />
xarisxi<br />
--------------------------------------------------------------------<br />
Sexeduleba bakalavri magistri doqtori<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
umaRlesi 14 9 4<br />
saSualo 16 5 7<br />
dabali 3 12 16<br />
6. mkvlevars ainteresebs dakavSirebulia Tu ara studentis ojaxuri<br />
mdgomareoba mis SefasebasTan statistikaSi. 142 SemTxveviT SerCeuli<br />
studentis qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, damokidebulia Tu ara studentis Sefaseba statistikaSi mis ojaxur<br />
mdgomareobaze?<br />
Sefaseba<br />
------------------------------------------------------------<br />
ojaxuri mdgomareoba A B C D an E<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------<br />
martoxela 27 32 16 10<br />
daojaxebuli 14 19 16 8<br />
198
7. ikvleven kavSirs filmis tipsa da mayureblis asaks Soris. qvemo-<br />
Tmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis doniT, aris Tu<br />
ara kavSiri filmis tipsa da mayureblis asaks Soris?<br />
asaki dokumenturi komedia misteria<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
12—20 14 9 8<br />
21—29 15 14 9<br />
30—38 9 21 39<br />
39—47 7 22 17<br />
48<br />
6 38 12<br />
8. ikvleven damokidebulebas avtomobilis tipsa (wamyvani 2 an 4<br />
TvaliT) da myidvelis sqess Soris. SemTxveviT SerCeuli 90 myidvelis<br />
qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis doniT,<br />
SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom myidvelis arCevani damoukidebelia<br />
misi sqesisagan.<br />
sqesi 2 wamyvani Tvali 4 wamyvani Tvali<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
mamrobiTi 23 43<br />
mdedrobiTi 18 6<br />
9. ikvlevdnen fexburTis TamaSis dros mayureblebis mier arCeul<br />
sakvebis saxeobas. qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, aris Tu ara mayureblis mier arCeuli sakvebi damoukidebeli<br />
mayureblis sqesisagan?<br />
sqesi “hoT dogi” araxisi Rvezeli<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------<br />
mamrobiTi 12 21 19<br />
mdedrobiTi 13 8 25<br />
10. axali preparatis gamokvlevis mizniT SerCeul iqna pacientTa<br />
ori jgufi, romelTagan erTs aZlevdnen axal preparats, xolo meores ki<br />
placebos. qvemoTmoyvanili kvlevis Sedegebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SeiZleba Tu ara davaskvnaT, rom preparati efeqturia? isargebleT<br />
P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
Sedegi<br />
efeqturi araefeqturi<br />
-----------------------------------------------------------------------<br />
preparati 32 9<br />
placebo 12 18<br />
11. wignis gamomcemels ainteresebs aris Tu ara gansxvaveba mamakacebisa<br />
da qalebis mier wasakiTxad arCeul wignebis tipebs Soris. qvemoTmoyvanili<br />
monacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis doniT, SeamowmeT<br />
199
hipoTeza imis Sesaxeb, rom arCeuli wignis tipi damoukidebelia mkiTxvelis<br />
sqesisagan. isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
sqesi mistika romani deteqtivi<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------<br />
mamrobiTi 243 201 191<br />
mdedrobiTi 135 149 202<br />
pasuxebi:<br />
2<br />
2<br />
1. H<br />
0<br />
: damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 2,0.05<br />
5.991 ; TV . . <br />
6.789 ; H<br />
1. 2. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H 1<br />
: damokid.; CV . . 6,0.01<br />
16.812 ; TV . . <br />
15.824 ; ara -- H 0<br />
. 3. H 0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 6,0.05<br />
12.592 ; TV . . <br />
24.004 ; ara -- H<br />
1. 4.<br />
2<br />
2<br />
H<br />
0<br />
: damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 2,0.05<br />
5.991 ; TV . . <br />
21.347 ; H<br />
1. 5. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 4,0.1<br />
7.779 ; TV . . <br />
19.507 ; ki -- H<br />
1. 6. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 3,0.05<br />
7.815 ; TV . . <br />
2.218 ; ara -- H<br />
0<br />
. 7. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H 1<br />
: damokid.; CV . . 8,0.1<br />
13.362 ; TV . . <br />
46.733 ; ara -- H 0<br />
. 8. H 0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 1,0.05<br />
3.841 ; TV . . <br />
11.441 ; H<br />
1. 9. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
2<br />
damoukid., H<br />
1: damokid.; CV . . 2,0.1<br />
4.605 ; TV . . <br />
6.342 ; ara -- H<br />
1. 10. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
araefeqt., H<br />
1: efeqt.; TV . . <br />
10.643 ; P -mniSvneloba < 0.005; H<br />
1. 11. H<br />
0<br />
:<br />
2<br />
damoukid., H 1<br />
: damokid.; TV . . <br />
19.43 ; P -mniSvneloba < 0.005; H 1<br />
.<br />
200
Tavi XVI<br />
erTgvarovnebis Semowmebis xi-kvadrat kriteriumi<br />
mowmdeba populaciaTa erTgvarovnebis hipoTeza, romelic eqvivalenturia<br />
hipoTezisa imis Sesaxeb, rom ama Tu im niSnis proporciebi sxvadasxva<br />
populaciebSi erTidaigivea.<br />
nulovani hipoTeza: H 0<br />
: p 1<br />
p 2<br />
p R<br />
.<br />
alternativa: H 1<br />
: erTi proporcia mainc gansxvavdeba danarCenebisagan.<br />
201<br />
i, j i,<br />
j<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
kriteriumis statistika: xi-kvadrati.<br />
2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j)<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V. <br />
, sadac o<br />
e<br />
ij ,<br />
-- dakvirvebuli<br />
sixSireebia, xolo e ij ,<br />
ki mosalodneli sixSireebi:<br />
oi , j<br />
o<br />
i<br />
j i,<br />
j<br />
ei,<br />
j .<br />
o<br />
<br />
i,<br />
j<br />
i,<br />
j<br />
SezRudva: yvela e<br />
,<br />
5 (winaaRmdeg SemTxvevaSi xdeba dajgufeba),<br />
ij<br />
roca cxrili 2X2-ze didia (2X2 cxrilis SemTxvevaSi ki yvela e i , j<br />
10).<br />
kriteriumi marjvena calmxrivia.<br />
2<br />
kritikuli mniSvneloba CV . . ( R 1)( C 1), , sadac R warmoadgens SerCevaTa<br />
raodenobas, xolo C ki klasebis raodenobaa.<br />
rodesac SeuRlebis cxrilis Tavisuflebis xarisxi erTis tolia<br />
2<br />
(| o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j<br />
| 0.5)<br />
( df . . 1), gamoiyeneba kriteriumis mniSvneloba: TV . . <br />
.<br />
e<br />
kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are) =<br />
[ <br />
, ) .<br />
2<br />
n 1, <br />
i, j<br />
i,<br />
j<br />
P - mniSvneloba = P{ 2 ( k)<br />
T.<br />
V.}<br />
, sadac k ( R1)( C 1) .<br />
gadawyvetileba: Tu kriteriumis mniSvneloba metia an toli kritikul<br />
mniSvnelobaze (T.V. C.V.), maSin nulovan hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. mkvlevarma SemTxveviT SearCia 150 damamaTavrebeli kursis<br />
studenti sami umaRlesi saswaleblidan (instituridan) da TiToeuls<br />
dausva SekiTxva: “dadis Tu ara igi institutSi Tavisi an mSoblebis manqaniT”.<br />
gamokiTxvis Sedegebi moyvanilia cxrilis saxiT. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom im studentebis
proporcia, romlebic institutSi dadian sakuTari an mSoblebis<br />
manqanebiT erTidaigivea samive institutisaTvis.<br />
instituti I instituti II instituti III jami<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
ki 18 22 16 56<br />
ara 32 28 34 94<br />
jami 50 50 50 150<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: p 1<br />
p 2<br />
p 3<br />
(proporciebi erTidaigivea).<br />
H<br />
1<br />
: sul cota erTi proporcia mainc gansxvavdeba danarCenebisagan.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. Tavisuflebis xarisxi<br />
tolia d. f . ( R1)( C 1) (21) (31) 2. amitom xi-kvadrat ganawilebis<br />
cxrilidan vpoulobT, rom 0.05 -saTvis kritikuli mniSvneloba iqneba:<br />
2<br />
CV . . 2,0.05<br />
5.991 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT mosalodneli mniSvnelobebi. visargebloT<br />
formuliT:<br />
striqonisjami ×svetisjami<br />
mosalodneli mniSvneloba e ij ,<br />
=<br />
.<br />
mTliani jami<br />
5650 5650 5650 e1,1<br />
18.67 , e<br />
150<br />
1,2<br />
18.67 , e<br />
150<br />
1,3<br />
18.67 ,<br />
150<br />
9450 9450 9450 e2,1<br />
31.33 , e<br />
150<br />
2,2<br />
31.33 , e<br />
150<br />
2,3<br />
31.33 .<br />
150<br />
dasrulebuli SeuRlebis cxrili iqneba:<br />
instituti I instituti II instituti III jami<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
ki 18 (18.67) 22 (18.67) 16 (18.67) 56<br />
ara 32 (31.33) 28 (31.33) 34 (31.33) 94<br />
jami 50 50 50 150<br />
nabiji 4. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j) (18 18.67) (22 18.67) (16 18.67)<br />
<br />
<br />
e 18.67 18.67 18.67<br />
ij , ij ,<br />
2 2 2<br />
(32 31.33) (28 31.33) (34 31.33)<br />
1.596 .<br />
31.33 31.33 31.33<br />
nabiji 5. gadawyvetilebis miReba: radganac 1.596 < 5.991, amitom nulovani<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu ar arsebobs sakmarisi<br />
safuZveli vamtkicoT, rom proporciebi gansxvavebulia.<br />
magaliTi 2. sami qarxana uSvebs erTidaigive detals. am qarxnebidan<br />
aRebulia Sesabamisad 250, 200 da 150 detali, romelTagan arastandartuli<br />
aRmoCnda Sesabamisad 10, 9 da 11 detali. SevamowmoT hipoTeza aRniSnul<br />
SerCevaTa erTgvarovnebis Sesaxeb 0.1 mniSvnelovnebis doniT.<br />
amoxsna.<br />
202
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: SerCevebi erTgvarovania.<br />
H<br />
1<br />
: ori SerCeva mainc gansxvavebulia erTmaneTisagan.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba:<br />
2 2 2<br />
CV . . ( R1)( C1), (3 1)(2 1),0.1 2,0.1<br />
4.605 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT mosalodneli mniSvnelobebi. gvaqvs:<br />
250 570 250 30 200 570 e1,1<br />
297.5 , e<br />
600<br />
1,2<br />
12.5 , e<br />
600<br />
2,1<br />
190 ,<br />
600<br />
200 30 150 570 150 30 e2,2<br />
10 , e<br />
600<br />
3,1<br />
142.5 , e<br />
600<br />
3,2<br />
7.5 .<br />
600<br />
amrigad, dasrulebuli SeuRlebis cxrili iqneba:<br />
standartuli arastandartuli jami<br />
----------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
I qarxana 240 (297.5) 10 (12.5) 250<br />
II qarxana 191 (190) 9 (10) 200<br />
III qarxana 139 (142.5) 11 (7.5) 150<br />
jami 570 30 600<br />
nabiji 4. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2 2 2 2<br />
( o<br />
2<br />
i, j<br />
ei , j) (240 237.5) (10 12.5) (191 190)<br />
<br />
<br />
e 237.5 12.5 190<br />
i, j i,<br />
j<br />
2 2 2<br />
(9 10) (139 142.5) (11 7.5)<br />
2.36 .<br />
10 142.5 7.5<br />
nabiji 5. gadawyvetilebis miReba: radganac 2.36 < 4.605, amitom nulovani<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SerCevebi erTgvarovania.<br />
amocanebi<br />
1. kvlevis Tanaxmad 6-dan 17-wlamde mozardebis 64%-s ar SeuZlia<br />
gadalaxos sabazo Sesabamisobis testi. mkvlevars ainteresebs aris Tu<br />
ara am kategoriis moswavleebis proporcia erTidaigive sxvadasxva skolebSi.<br />
testireba Cautarda SemTxveviT SerCeul 120--120 moswavles oTxi<br />
sxvadasxva skolidan. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza<br />
imis Sesaxeb, rom im moswavleebis proporcia, romlebmac gadalaxes Sesabamisobis<br />
testi, erTidaigivea.<br />
I skola II skola III skola IV skola<br />
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
gadalaxa 49 38 46 34<br />
ver gadalaxa 71 82 74 86<br />
jami 120 120 120 120<br />
2. sareklamo kompaniam gadawyvita sami sxvadasxva maRaziis 92—92<br />
momxmarebels SesTavazos monawileoba miiRos bazris kvlevis gamokiTxva-<br />
Si. wina kvlevis mixedviT, 38%-ma uari ganacxada aseT gamokiTxvaSi monawileobis<br />
miRebaze. 0.01 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza im-<br />
203
is Sesaxeb, rom im momxmareblebis proporcia, romlebic apireben monawileoba<br />
miiRon gamokiTxvaSi, erTidaigivea.<br />
I maRazia II maRazia III maRazia<br />
----------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
miiRebs<br />
52 45 36<br />
monawileobas<br />
ar miiRebs 40 47 56<br />
monawileobas<br />
jami 92 92 92<br />
3. sadazRvevo kompanias ainteresebs icvleba Tu ara asakis mixedviT<br />
proporcia im mZRolebis, vinc dalevis Semdeg jdeba saWesTan. gamokiTxul<br />
iqna 4 asakobrivi jgufis 86--86 mZRoli. 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom proporcia im mZRolebis, vinc<br />
kiTxavas: “jdebiT Tu ara nasvami saWesTan” -- upasuxa “diax”, erTidaigivea<br />
yvela asakobrivi jgufisaTvis.<br />
asaki 21—29 30—39 40—49 50-ze meti wlis<br />
--------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
diax 32 28 26 21<br />
ara 54 58 60 65<br />
jami 86 86 96 86<br />
4. gamokvlevis mixedviT 8-dan 17 wlamde mozarebis 59% urCevnia,<br />
rom mama dasaqmebuli iyos biznesSi, vidre iyos partiuli muSaki. SerCeul<br />
iqna 60—60 moswavle dawyebiTi, saSualo da maRali klasebidan, raTa<br />
daedginaT maTi damokidebuleba mamis samsaxuris mimarT. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom proporciebi im moswavleebis,<br />
romelTac urCevniaT, rom mama iyos biznesmeni, tolia.<br />
dawyebiTi saSualo maRali<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
biznesis sferoSi 29 38 51<br />
partiul samuSaoze 31 22 9<br />
jami 60 60 60<br />
5. gamokiTxul iqna 100—100 adamiani qveynis oTxive kuTxeSi. maT<br />
dausves kiTxva: “aqvT Tu ara mudmivi samuSao”. 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom proporciebi im adamianebis,<br />
romelTac aqvT mudmivi samuSao, tolia qveynis oTxive kuTxeSi.<br />
aRmosavleTi dasavleTi CrdiloeTi samxreTi<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
diax 43 39 22 28<br />
ara 57 61 78 72<br />
jami 100 100 100 100<br />
6. amerikeli mamebis saSualod 79% sakuTari Svilis gaCenisas imyofeba<br />
samSobiaro ganyofilebaSi. gamokiTxul iqna 300 amerikeli mama. maT<br />
dausves kiTxva: “imyofebodnen Tu ara samSobiaro ganyofilebaSi meuRlis<br />
mSobiarobisas”. 0.05 mniSvnelovnebis doniT gvaqvs Tu ara sakmarisi<br />
safuZveli ukuvagdoT hipoTeza im mamebis proporciebis tolobis Ses-<br />
204
axeb, romlebic meuRlis mSobiarobisas imyofebodnen samSobiaro ganyofilebaSi?<br />
I samSobiaro II samSobiaro III samSobiaro IV samSobiaro<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
ki 66 60 57 56<br />
ara 9 15 18 19<br />
jami 75 75 75 75<br />
7. msoflio jandacvis organizaciis monacemebiT zooparkebSi bavSvebis<br />
mier miRebuli tramvebis 55% modis maimunis nakbenze. gamokvleul<br />
iqna 4 sxvadasxva zooparkSi bavSvTa tramvebis 30—30 SemTxveva. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza proporciebis tolobis Sesaxeb.<br />
isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT.<br />
tramva zooparki A zooparki B zooparki C zooparki D<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
maimunis kbena 15 18 13 16<br />
sxva tramva 15 12 17 14<br />
jami 30 30 30 30<br />
8. sasursaTo maRaziebis qselis mepatrones surs daadginos misi ma-<br />
Raziebis momxmareblebi maRaziaSi wasvlamde winaswar adgenen Tu ara sa-<br />
Wiro produqtebis sias. am mizniT gamokiTxul iqna 288 momxmarebeli.<br />
0.1 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom proporciebi<br />
im momxmareblebis, romlebic maRaziaSi wasvlamde adgenen SesaZeni<br />
produqtebis sias, tolia samive maRaziisaTvis.<br />
maRazia A maRazia B maRazia C<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
adgens sias 77 74 68<br />
ar adgens sias 19 22 28<br />
jami 96 96 96<br />
pasuxebi:<br />
H : p p p p , H 1<br />
: erTi mainc gansx.;<br />
1.<br />
0 1 2 3 4<br />
2<br />
CV . . <br />
7.815 ; TV . . <br />
5.317 ;<br />
2<br />
2<br />
H<br />
0<br />
. 2. H 0<br />
: p 1<br />
p 2<br />
p 3<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . 2,0.01<br />
9.210 ; TV . . <br />
8.046 ;<br />
2<br />
H<br />
0<br />
. 3. H0 : p1 p2 p3 p4<br />
, H1 : erTi mainc gansx.; CV . . 3,0.05<br />
7.815 ;<br />
2<br />
2<br />
TV . . <br />
3.4 ; H<br />
0<br />
. 4. H0 : p1 p2 p3<br />
, H1 : erTi mainc gansx.; CV . . 2,0.1<br />
4.605 ;<br />
2<br />
TV . . <br />
18.06 ; H<br />
1. 5. H0 : p1 p2 p3 p4<br />
, H1 : erTi mainc gansx.;<br />
2<br />
2<br />
CV . . 3,0.1<br />
6.251 ; TV . . <br />
12.755 ; H<br />
1. 6. H0 : p1 p2 p3 p4<br />
, H1 : erTi mainc<br />
2<br />
2<br />
gansx.; CV . . 3,0.05<br />
7.815 ; TV . . <br />
5; ara -- H<br />
0<br />
. 7. H0 : p1 p2 p3 p4<br />
,<br />
2<br />
H1 : erTi mainc gansx.; TV . . <br />
1.734 ; P -mniSvneloba > 0.1; H<br />
0<br />
. 8.<br />
2<br />
2<br />
H0 : p1 p2 p3<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . 2,0.1<br />
4.605 ; TV . . <br />
2.401 ; H 0<br />
.<br />
2<br />
3,0.05<br />
205
fatalur avariaTa<br />
ricxvi<br />
Tavi XVII<br />
dawyvilebuli monacemebi, korelacia<br />
ama Tu im or maxasiaTebels (an or maCvenebels) Soris kavSiris Seswavlis<br />
mizniT am maxasiaTeblebis dakvirvebuli mniSvnelobebis simravles<br />
warmoadgenen wyvilebis simravlis saxiT: ( x1, y<br />
1),<br />
( x2, y<br />
2)<br />
, . . . , ( xn, y<br />
n)<br />
.<br />
am monacemebis mixedviT ageben e. w. gabnevis diagramas Semdegi wesiT: sibrtyeze,<br />
koordinatTa marTkuTxa sistemaSi, moniSnaven wertilebs, romel-<br />
Ta koordinatebia ( xi, y<br />
i)<br />
, i 1,2,..., n.<br />
magaliTi 1. mkvlevars ainteresebs daadginos arsebobs Tu ara kavSiri<br />
velosipediT wvimian amindSi momxdar msubuq avariaTa ricxvsa da sikvdiliT<br />
(fataluri SedegiT) damTavrebul avariaTa ricxvs Soris. qvemoT<br />
moyvanilia 10 wlis ganmavlobaSi wvimian amindSi velosipediT momxdari<br />
avariebis monacemebi:<br />
msub. avar. 376 650 884 1162 1513 1650 2236 3002 4028 4010<br />
ricxvi, x<br />
fat. avar. 5 20 20 28 26 34 35 56 68 55<br />
ricxvi, y<br />
avagoT gabnevis diagrama am monacemebisaTvis.<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. sibrtyeze avagoT marTkuTxa koordinatTa sistema da movniSnoT<br />
x da y RerZebi.<br />
nabiji 2. avagoT wertilTa wyvilebi sakoordinato sibrtyeze ise<br />
rogorc es qvemoTaa naCvenebi:<br />
gabnevis diagrama<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
0 1000 2000 3000 4000 5000<br />
msubuq avariaTa ricxvi<br />
magaliTi 2. avagoT gabnevis diagrama monacemebisaTvis, romelic miiReba<br />
6 SemTxveviT SerCeuli pirovnebis asaksa da arteriuli wnevas Soris<br />
damokidebulebis Seswavlisas. monacemebis cxrilia:<br />
206
w n eva<br />
persona asaki, x wneva, y<br />
A 43 128<br />
B 48 120<br />
C 56 135<br />
D 61 143<br />
E 67 141<br />
F 70 152<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. davxazoT sakoordinato sibrtye da movniSnoT x da y<br />
RerZebi.<br />
nabiji 2. movniSnoT TiToeuli wertili grafikze rogorc es qvemo-<br />
Taa naCvenebi:<br />
gabnevis diagrama<br />
160<br />
150<br />
140<br />
130<br />
120<br />
110<br />
30 40 50 60 70 80<br />
x da y sidideebs Soris SesaZlebelia arsebobdes ramodenime gansxvavebuli<br />
tipis damokidebuleba:<br />
1. dadebiTi wrfivi kavSiri arsebobs (gvaqvs) im SemTxvevaSi, rodesac<br />
wertilebi daaxloebiT koncentrirebulia aRmavali swori xazis irgvliv<br />
da erTdroulad orive x da y sididis mniSvnelobebi zrdadia. aseTi<br />
kavSiri gvaqvs maSin, rodesac x sididis zrdasTan erTad izrdeba y<br />
sididec.<br />
asaki<br />
dadebi Ti wrfi vi kavSi ri<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
0 50 100 150<br />
2. uaryofiTi wrfivi kavSiri arsebobs im SemTxvevaSi, rodesac wertilebi<br />
daaxloebiT koncentrirebulia daRmavali swori xazis irgvliv.<br />
aseTi kavSiri gvaqvs maSin, rodesac x sididis zrdasTan erTad klebulobs<br />
y sidide da piriqiT.<br />
207
uaryofi Ti wrfi vi kavSi ri<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
0 50 100 150<br />
3. arawrfivi kavSiri arsebobs im SemTxvevaSi, rodesac wertilebi<br />
daaxloebiT koncentrirebulia arawrfivi (mrudi) xazis (wiris) irgvliv.<br />
es damokidebuleba aRiwereba Sesabamisi wiris bunebiT.<br />
arawrfi vi kavSi ri<br />
400<br />
300<br />
200<br />
100<br />
0<br />
0 50 100 150<br />
4. ar aris kavSiri im SemTxvevaSi, rodesac wertilebi uwesrigodaa<br />
mimofantuli, anu ar Cans rom isini raime wiris irgvlivaa koncentrirebuli.<br />
ar ari s kavSi ri<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
0 50 100 150<br />
zemoT moyvanil magaliTSi x (msubuq avariaTa ricxvi) da y (fatalur<br />
avariaTa ricxvi) sidideebs Soris adgili aqvs wrfiv dadebiT kavSirs.<br />
wirs, romelic aRwers kavSirs (damokidebulebas) x da y sidideebis<br />
mniSvnelobebs Soris misadagebis wiri ewodeba. am wiris povnis sakiTxebs<br />
swavlobs maTematikuri statistikis nawili, romelsac regresiuli analizi<br />
ewodeba. wiris mosaZebnad iyeneben e. w. umcires kvadratTa meTods.<br />
Tu sidideebs Soris gvaqvs wrfivi kavSiri y()<br />
x ax b, maSin amboben<br />
rom x da y sidideebs Soris wrfivi regresiuli kavSiria da y()<br />
x ax b<br />
wrfes uwodeben regresiis wrfis gantolebas (xolo am formuliT gamo-<br />
Tvlil y ' i<br />
y( xi ) axi<br />
b mniSvnelobas prognozi ewodeba). umcires kvadratTa<br />
meTodi gvaZlevs, rom am SemTxvevaSi:<br />
208
n n n<br />
<br />
n( x y ) ( x ) ( y )<br />
a <br />
i i i i<br />
i1 i1 i1<br />
n<br />
n<br />
2 2<br />
n( xi<br />
) ( xi)<br />
i1 i1<br />
da<br />
b <br />
n n n n<br />
2<br />
( yi ) ( xi ) ( xi ) ( xi yi<br />
)<br />
i1 i1 i1 i1<br />
n<br />
n<br />
2 2<br />
n( xi<br />
) ( xi)<br />
i1 i1<br />
Sefasebis standartuli Secdoma ewodeba sidides:<br />
n<br />
( ' )) 2<br />
y<br />
1 i<br />
y<br />
i<br />
i<br />
Sef : <br />
,<br />
s<br />
n2<br />
igi warmoadgens damokidebuli cvladis dakvirvebuli mniSvnelobebis<br />
standartul gadaxras saprognozo mniSvnelobebisagan.<br />
yx () mniSvnelobis mniSvnelovnebis donis mqone saprognozo intervali<br />
(ndobis intervalis analogi) moicema TanafardobiT:<br />
<br />
1 n( x x) 1 n( x x)<br />
y( x) t s 1 , y( x) t s 1 <br />
n<br />
n<br />
( )<br />
n2, /2 Sef<br />
n n n2, /2<br />
Sef<br />
n n<br />
2 2 2 2<br />
n( xi ) ( xi ) n( xi ) ( xi<br />
)<br />
i1 i1 i1 i1<br />
magaliTi 3. menejerma Seagrova monacemebi da daadgina, rom gasamravlebeli<br />
manqanis asaksa da TveSi teqnikuri momsaxurebis xarjebs Soris<br />
mniSvnelovani kavSiria. regresiis wrfis gantolebaa y( x) 8.13x<br />
55.57 .<br />
ipoveT Sefasebis standartuli Secdoma, Tu monacemebia:<br />
manqana A B C D E F<br />
asaki, x 1 2 3 4 5 6<br />
xarji, y 62 78 70 90 93 103<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. gavakeToT Semdegi cxrili:<br />
'<br />
'<br />
' 2<br />
x<br />
i<br />
y<br />
i y<br />
i<br />
yi<br />
yi<br />
( yi<br />
yi)<br />
1 62<br />
2 78<br />
3 70<br />
4 90<br />
4 93<br />
6 103<br />
nabiji 2. visargebloT regresiis wrfis gantolebiT da gamovTvaloT<br />
saprognozo mniSvnelobebi TiToeuli x i<br />
-saTvis: y ' i<br />
: y( xi ) 8.13 xi<br />
55.57 .<br />
gvaqvs: y ' 1<br />
63.7 , y ' 2<br />
71.83 , y ' 3<br />
79.96 , y<br />
' '<br />
4<br />
y5 88.09 da y ' 6<br />
104.35 . SevitanoT<br />
es monacemebi cxrilis Sesabamis svetSi.<br />
nabiji 3. TiToeul y i<br />
-s gamovakloT Sesabamisi y ' i<br />
da Sedegebi SevitanoT<br />
Sesabamis svetSi: y1 y1 1.7 , y2y2 6.17 , y3 y3 9.96 , y4y4 1.91 ,<br />
'<br />
'<br />
'<br />
'<br />
'<br />
y5y5 1.35 .<br />
nabiji 4. miRebuli sxvavobebi aviyvanoT kvadratSi da SevitanoT<br />
Sesabamis svetSi.<br />
nabiji 5. SevkriboT bolo svetis monacemebi:<br />
.<br />
209
'<br />
'<br />
' 2<br />
x<br />
i<br />
y<br />
i y<br />
i<br />
yi<br />
yi<br />
( yi<br />
yi)<br />
1 62 63.7 -1.7 2.89<br />
2 78 71.83 6.17 38.0689<br />
3 70 79.96 -9.96 99.2016<br />
4 90 88.09 1.91 3.6481<br />
4 93 88.09 4.91 24.1081<br />
6 103 104.35 -1.35 1.8225<br />
jami 169.7392<br />
nabiji 6. gamovTvaloT Sefasebis standartuli Secdoma:<br />
n<br />
( ' )) 2<br />
y<br />
1 i<br />
y<br />
i<br />
i 169.7392<br />
Sef : 6.51.<br />
s<br />
<br />
n2 62<br />
Sefasebis standartuli Secdoma SeiZleba agreTve gamoiTvalos<br />
fomuliT:<br />
n 2 n n<br />
i 1 i i 1 i i 1 i i<br />
:<br />
y b y a x y<br />
<br />
Sef <br />
.<br />
s<br />
<br />
n2<br />
magaliTi 4. wina magaliTSi: a). gamoTvaleT Sefasebis standartuli<br />
Secdoma ukanaskneli formulis mixedviT da b). aageT 95%-iani saprognozo<br />
intervali 3 wlis gasamravlebeli manqanisaTvis TveSi gasawevi teqnikuri<br />
momsaxurebis xarjisaTvis.<br />
amoxsna. a).<br />
nabiji 1. SevavsoT qvemoTmoyvanili cxrili:<br />
2<br />
x<br />
i<br />
y<br />
i<br />
xy<br />
i i y<br />
i<br />
1 62 62 3844<br />
2 78 156 6084<br />
3 70 210 4900<br />
4 90 360 8100<br />
4 93 372 8649<br />
6 103 618 10609<br />
jami 496 1778 42186<br />
nabiji 2. vipovoT Sefasebis standartuli Secdoma:<br />
<br />
n y 2<br />
b n y a n<br />
x y<br />
i i i i i<br />
i i<br />
<br />
1 1 1<br />
42186 55.57 496 8.13 1778<br />
sSef<br />
: 6.48<br />
n2 62<br />
(gasagebia, rom 6.48 axlosaa wina magaliTSi miRebul 6.51-Tan).<br />
b).<br />
2 20<br />
nabiji 1. vipovoT: xi<br />
=20, x i =82, x 3.3 .<br />
6<br />
nabiji 2. xarjis prognozi, roca x 3: y(3) 8.13 355.57 79.96 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT Sefasebis standartuli Secdoma. a). punqtis<br />
mixedviT: s 6.48<br />
Sef .<br />
210
nabiji 4. SevitanoT saWiro monacemebi saprognozo intervalis TanafardobaSi<br />
(aq (1 ) 95 100 , 0.05 ; df . . 62 4 ; tn<br />
2, /2<br />
2.776 ):<br />
2 2<br />
1 6 (33.3) 1 6 (33.3)<br />
(79.96 2.776 6.48 1 , 79.96 2.776 6.48 1 ) ,<br />
2 2<br />
6 682 20 6 682 20<br />
(79.96 2.776 6.48 1.08, 79.96 2.776 6.48 1.08) ,<br />
(60.53, 99.39).<br />
or sidides Soris damokidebulebis xarisxis gasazomad iyeneben e.<br />
w. korelaciis koeficients. arsebobs sxvadasxva saxis korelaciis koeficienti.<br />
Cven aq moviyvanT e. w. pirsonis momentTa namravlis korelaciis<br />
koeficients (Pearson product moment correlation coefficient -- PPMC ), romelic<br />
dakavSirebulia cnobili statistikosis karl pirsonis saxelTan.<br />
korelaciis koeficienti, gamoTvlili monacemTa SerCevis mixedviT,<br />
warmoadgens or sidides Soris wrfivi damokidebulebis xarisxisa da mimarTulebis<br />
sazoms. SerCeviTi korelaciis koeficienti aRiniSneba r aso-<br />
Ti, xolo populaciis mixedviT gamoTvlili korelaciis koeficienti aRiniSneba<br />
berZnuli (ro) asoTi.<br />
or x da y sidides Soris kovariaciis koeficienti (cov( xy) , ) ganimarteba<br />
Semdegi TanafardobiT: cov( x , y n<br />
n<br />
1 1<br />
) ( x i<br />
x )( y y i<br />
) x y xy i i<br />
,<br />
n<br />
n<br />
sadac<br />
1 n xi<br />
n i 1<br />
x ,<br />
y<br />
1 n yi<br />
n i 1<br />
211<br />
i1 i1<br />
. SerCeviTi korelaciis koeficienti moicema<br />
n<br />
1<br />
( xi<br />
x)( yi<br />
y)<br />
cov( xy , )<br />
<br />
n i1<br />
TanafardobiT: r <br />
ss<br />
n<br />
n<br />
x y 1 2 1<br />
2<br />
( xi<br />
x) ( yi<br />
y)<br />
n<br />
n<br />
<br />
n<br />
<br />
i1 i1<br />
( x x)( y y)<br />
i i n<br />
i1<br />
i i<br />
n<br />
n<br />
2 2<br />
( xi<br />
x) ( yi<br />
y)<br />
i1 i1<br />
1 x x y y<br />
( )( ) .<br />
n s s<br />
i1<br />
x y<br />
korelaciis koeficientis Tvisebebi:<br />
1. 1 r 1. r -is dadebiTi mniSvneloba miuTiTebs sidideebs Soris<br />
pozitiuri damokidebulebis arsebobaze, xolo uaryofiTi mniSvneloba ki<br />
– uaryofiTze.<br />
2. | r | 1 maSin da mxolod maSin, roca x da y sidideebs Soris arsebobs<br />
wrfivi kavSiri y i<br />
ax i<br />
b . amasTanave, Tu r 1, maSin a 0 da Tu<br />
r 1, maSin a 0 .<br />
3. korelaciis koeficienti ucvleli rCeba sidideebis wrfivi gardaqmnisas.<br />
4. korelaciis koeficienti zomavs sidideebs Soris wrfivi damokidebulebis<br />
siZlieres. sxva, arawrfivi, Tundac deterministuli kavSiri<br />
korelaciaSi ar aisaxeba.
B trestis<br />
monacemebi<br />
5. rac ufro koncentrirebulia monacemebi raime wrfis midamoSi,<br />
miT ufro didia korelaciis koeficienti.<br />
6. or sidides Soris kavSiri arsebobs, Tu adgili aqvs Tanafardobas:<br />
| r| 2/ n, sadac n SerCevis moculobaa.<br />
7. Tu mocemulia monacemTa ori simravle x 1<br />
,..., x<br />
n<br />
da y 1<br />
,..., y<br />
n<br />
, maSin<br />
monacemTa axali z i<br />
x i<br />
y i<br />
( i<br />
1,..., n) simravlisaTvis SerCeviTi dispersia<br />
2 2 2<br />
2 2 2<br />
ase gamoiTvleba: s s s 2cov( x, y)<br />
(Tu cov( xy , ) 0, maSin s s s ).<br />
analogiurad,<br />
z x y<br />
s s s 2cov ( x, y)<br />
, sadac<br />
'2 '2 '2 '<br />
z x y<br />
1<br />
n<br />
.<br />
n<br />
'<br />
cov ( x, y) ( xi<br />
x)( yi<br />
y) cov( x, y)<br />
n1 <br />
i1<br />
n1<br />
z x y<br />
magaliTi 5. mocemulia ori trestis wliuri saprocento Semosavlis<br />
monacemebi bolo 10 wlis ganmavlobaSi:<br />
tresti A 8.3 -6.2 20.9 -2.7 33.6 42.8 24.4 5.2 3.1 30.5<br />
tresti B 12.1 -2.8 6.4 12.2 27.8 25.3 18.2 10.7 -1.3 11.4<br />
avagoT gabnevis diagrama da gamovTvaloT korelaciis koeficienti.<br />
amoxsna. A trestis monacemebi gadavzomoT x RerZze, B trestisa ki<br />
y RerZze.<br />
gabnevis diagrama<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
-20 -5 0 20 40 60<br />
A trestis monacemebi<br />
am SemTxvevaSi x 16 , y 12, s 17.65 da s 10.51 . amitom gvaqvs:<br />
x<br />
n<br />
1<br />
cov( x, y)<br />
x y xy <br />
<br />
n i 1<br />
1<br />
[8.3 12.1 ( 6.2) ( 2.8) 30.5 11.4] 16 12 71.48 ,<br />
10<br />
Sesabamisad,<br />
cov( xy , ) 71.48<br />
r 0.39 .<br />
ss 17.65 10.51<br />
x<br />
y<br />
i<br />
i<br />
y<br />
212
gayidvis moculoba<br />
korelaciis koeficientis es mniSvneloba gvaewmunebs, rom arsebobs<br />
sustad gamoxatuli pozitiuri wrfivi kavSiri A da B trestebis amonagebs<br />
Soris, rasac gabnevis diagramac adasturebs.<br />
magaliTi 6. axali produqciis fasis dasadgenad kompaniam SearCia<br />
10 qalaqi, romelTac arsebiTad erTi da igive yidvis potenciali gaaCnia<br />
da gamoitana produqcia bazarze yovel maTganSi sxvadasxva fasad. kompaniis<br />
mier miRebuli Sedegebi moyvanilia cxrilSi:<br />
qalaqis nomeri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
fasi, x 15. 15. 16. 16. 17. 17. 18. 18. 19. 19.<br />
0 5 0 5 0 5 0 5 0 5<br />
gayidvis moculoba, y 15 14 16 9 12 10 8 9 6 5<br />
davadginoT gayidvis moculobis fasze damokidebulebis saxe.<br />
amoxsna. avagoT gabnevis diagrama<br />
gabnevis diagrama<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
12 14 16 18 20 22<br />
rogorc diagrama gviCvenebs, Cvens winaSea uaryofiTi wrfivi kavSiris<br />
tendencia: monacemebi Tavmoyrili arian uaryofiTi daxrilobis mqone<br />
wrfis midamoSi. radganac korelaciis koeficienti zomavs or sidides<br />
Soris arsebuli wrfivi kavSiris siZlieres, unda movelodeT, rom korelaciis<br />
koeficienti sakmaod axlos iqneba -1-TTan. gamovTvaloT korelaciis<br />
koeficienti. gvaqvs:<br />
x 17.25 , sx<br />
1.44 , y 10.4 , sy<br />
3.56 , cov( xy , ) 4.75 da<br />
cov( xy , ) 4.75<br />
r 0.93 .<br />
ss<br />
x y<br />
5.13<br />
korelaciis koeficientis es mniSvneloba adasturebs gabnevis diagramis<br />
daxmarebiT miRebul daskvnas. wrfes, romlis midamoSiac Tavmoyrilia<br />
dakvirvebuli wyvilebi aqvs saxe: y ax b<br />
, sadac<br />
cov( xy , ) 4.75<br />
a 2.29 da b yax<br />
10.4 2.29 17.25 49.90<br />
2 2<br />
s 1.44<br />
,<br />
x<br />
fasi<br />
213
anu y 2.29 x 49.9 .<br />
es gantoleba kompanias saSualebas aZlevs axali produqciis fasis<br />
mixedviT gaakeTos prognozi gayidvis SesaZlo moculobis Sesaxeb.<br />
amrigad, korelaciis koeficientis mniSvneloba moTavsebulia -1-sa<br />
da 1-s Soris. Tu or sidides Soris adgili aqvs mkacrad dadebiT wrfiv<br />
damokidebulebas, maSin r -is mniSvneloba axlosaa +1-Tan. Tu or sidides<br />
Soris adgili aqvs mkacrad uaryofiT wrfiv damokidebulebas, maSin r -is<br />
mniSvneloba axlosaa -1-Tan. rodesac or sidides Soris ara gvaqvs wrfivi<br />
damokidebuleba, an am sidideebs Soris susti kavSiria, maSin r -is mni-<br />
Svneloba axlosaa 0-Tan. qvemoT moyvanilia korelaciis xarisxis sityvieri<br />
daxasiaTebisaTvis miRebuli terminologia da Sesabamisi diagramebi:<br />
srulyofili<br />
uaryofiTi<br />
korelacia<br />
Zlieri<br />
uaryofiTi<br />
korelacia<br />
saSualo<br />
uaryofiTi<br />
korelacia<br />
saSualo<br />
dadebiTi<br />
korelacia<br />
ar aris<br />
korelacia<br />
susti susti Zlieri<br />
uaryofiTi dadebiTi dadebiTi<br />
korelacia korelacia korelacia<br />
-1 -0.5 0 0.5 1<br />
uaryofiTi korelacia dadebiTi korelacia<br />
Y Y<br />
srulyofili<br />
dadebiTi<br />
korelacia<br />
r=–1 r=1<br />
srulyofili uaryofiTi<br />
korelacia<br />
Y<br />
X X<br />
. .<br />
. .<br />
. .<br />
.<br />
.<br />
.<br />
.<br />
. .<br />
.<br />
. .<br />
. . .<br />
ar aris korelacia<br />
srulyofili dadebiTi<br />
korelacia<br />
X<br />
Y<br />
.<br />
.<br />
.<br />
.<br />
.<br />
.<br />
.<br />
.<br />
. .<br />
. .<br />
. .<br />
.<br />
X<br />
Y<br />
.<br />
. .<br />
. .<br />
. . .<br />
.<br />
.<br />
. .<br />
.<br />
.<br />
X<br />
214
Zlieri uaryofiTi Zlieri dadebiTi<br />
korelacia<br />
korelacia<br />
korelaciis koeficientis pirdapiri gamoTvlisaTvis iyeneben formulas:<br />
r <br />
n n n<br />
<br />
n( x y ) ( x ) ( y )<br />
i i i i<br />
i1 i1 i1<br />
n n n n<br />
2 2 2 2<br />
[ n( xi ) ( xi ) ] [ n( yi ) ( yi<br />
) ]<br />
i1 i1 i1 i1<br />
magaliTi 7. gamovTvaloT korelaciis koeficientis mniSvneloba 6<br />
SemTxveviT SerCeuli pirovnebis asakisa da arteriuli wnevis monacemebis<br />
mixedviT:<br />
persona A B C D E F<br />
asaki 43 48 56 61 67 70<br />
wneva 128 120 135 143 141 152<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. gavakeToT cxrili ise rogors es qvemoTaa naCvenebi:<br />
persona asaki, x wneva, y xy 2<br />
x<br />
2<br />
y<br />
A 43 128<br />
B 48 120<br />
C 56 135<br />
D 61 143<br />
E 67 141<br />
F 70 152<br />
nabiji 2. gamovTvaloT xy , x 2 da y 2 gamosaxulebaTa mniSvnelobebi<br />
da SevitanoT cxrilis Sesabamis svetebSi. SevkriboT svetebSi moTavebli<br />
mniSvnelobebi. dasrulebul cxrils eqneba Semdegi saxe:<br />
persona asaki, x wneva, y xy 2<br />
x<br />
2<br />
y<br />
A 43 128 5.504 1.849 16.384<br />
B 48 120 5.760 2.304 14.400<br />
C 56 135 7.560 3.136 18.225<br />
D 61 143 8.723 3.721 20.449<br />
E 67 141 9.447 4.489 19.881<br />
F 70 152 10.640 4.900 23.104<br />
x 345 y 819 xy 47.634<br />
2<br />
x 20.399<br />
2<br />
y 112.443<br />
nabiji 3. miRebuli mniSvnelobebi SevitanoT korelaciis koeficientis<br />
formulaSi da gamovTvaloT r :<br />
r <br />
647.634 345 819<br />
0.897<br />
.<br />
2 2<br />
(620.399 345 ) (6112.443 819 )<br />
.<br />
215
daskvna. korelaciis koeficientis miRebuli mniSvneloba gveubneba,<br />
rom adamianis asaksa da arteriul wnevas Soris arsebobs mkacrad dadebiTi<br />
wrfivi damokidebuleba.<br />
daskvnebi korelaciis koeficientis Sesaxeb<br />
SerCeviTi korelaciis koeficienti SeiZleba aviRoT populaciis<br />
korelaciis koeficientis Sefasebad, Tu x da y SemTxveviTi sidideebi<br />
wrfivadaa dakavSirebuli da maTi erToblivi ganawileba normaluria.<br />
hipoTeza: H0 : 0 (sidideebs Soris ar aris korelacia populacia-<br />
Si)<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
n2<br />
kriteriumis statistika: T r T( n2)<br />
2<br />
1r<br />
n2<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V.: t<br />
r<br />
2<br />
1r<br />
alternativa kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are)<br />
H1 : 0<br />
t tn<br />
2, <br />
,<br />
H1 : 0<br />
t tn<br />
2, <br />
,<br />
H1 : 0<br />
t tn2, /2<br />
an t<br />
tn<br />
2, /2<br />
(sadac tn 2, <br />
aris Tavisuflebis n 2 xarisxis mqone stiudentis ganawilebis<br />
zeda -kritikuli wertili anu kritikuli mniSvneloba C.V.).<br />
P{ T t | H0}, Tu H1: 0;<br />
<br />
P - mniSvneloba: P P{ T t | H0}, Tu H1: 0; =<br />
<br />
P{| T | | t || H0}, Tu H1: 0.<br />
1 FT<br />
( t), Tu H1<br />
: 0;<br />
<br />
= FT<br />
( t), Tu H1<br />
: 0;<br />
<br />
2 [1 FT<br />
(| t |)], Tu H1<br />
: 0.<br />
gadawyvetileba: Tu t C.R., maSin H 0<br />
hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
magaliTi 8. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza wina<br />
magaliTSi gamoTvlili korelaciis koeficientis mniSvnelovnebis Sesaxeb.<br />
amoxsna (standartuli meTodi).<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : 0, H 1<br />
: 0.<br />
216
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. aq n 6 , e. i. Tavisuflebis<br />
xarisxia df . . 62 4 da radganac 0.05 , amitom stiudentis ganawilebis<br />
cxrilidan vpoulobT, rom CV . . tn<br />
2, /2<br />
t4,0.025<br />
2.776 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
n2 62<br />
t r 0.897 4.059 .<br />
2 2<br />
1r<br />
10.897<br />
nabiji 4. gadawyvetilebis miReba: vinaidan kriteriumis mniSvneloba<br />
vardeba kritikul areSi, amitom nulovan hipoTezas ukuvagdebT, anu asaksa<br />
da wnevas Soris aris mniSvnelovani wrfivi kavSiri.<br />
amoxsna ( P -mniSvnelobis meTodi).<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H0 : 0, H 1<br />
: 0.<br />
nabiji 2. vipovoT Tavisuflebis xarisxi. vinaidan n 6 , amitom Tavisuflebis<br />
xarisxia df . . 62 4 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
n2 62<br />
t r 0.897 4.059 .<br />
2 2<br />
1r<br />
10.897<br />
nabiji 4. stiudentis ganawilebis cxrilSi Tavisuflebis 4-is toli<br />
xarisxisaTvis movZebnoT ori mniSvneloba, romelTa Soris vardeba<br />
kriteriumis mniSvneloba 4.059. aseTi mniSvnelobebia 3.747 da 4.604. maTi<br />
Sesabamisis -ebis moZebniT vpoulobT, rom Sesabamisad, 0.01 < P -mniSvneloba<br />
< 0.02.<br />
nabiji 5. gadawyvetilebis miReba: vinaidan P -mniSvneloba < , amitom<br />
nulovan hipoTezas ukuvagdebT.<br />
magaliTi 9. dawereT regresiis wrfis gantoleba magaliT 5-Si da<br />
gaakeTeT 50 wlis asakis adamianis arteriuli wnevis prognozi.<br />
6<br />
<br />
i1<br />
x<br />
2<br />
i<br />
amoxsna. gvaqvs: n 6 ,<br />
6<br />
xi<br />
345 ,<br />
i1<br />
217<br />
6<br />
yi<br />
819 ,<br />
i1<br />
6<br />
xy<br />
i i<br />
47.634 ,<br />
20.399 . gamovTvaloT regresiis wrfis koeficientebi:<br />
n n n<br />
<br />
n( x y ) ( x ) ( y )<br />
a <br />
0.964<br />
,<br />
i i i i<br />
i1 i1 i1<br />
n<br />
n<br />
2 2<br />
n( xi<br />
) ( xi)<br />
i1 i1<br />
b <br />
i1<br />
n n n n<br />
2<br />
( yi ) ( xi ) ( xi ) ( xi yi<br />
)<br />
i1 i1 i1 i1<br />
n<br />
n<br />
2 2<br />
n( xi<br />
) ( xi)<br />
i1 i1<br />
81.048<br />
.<br />
amitom regresiis wrfis gantoleba iqneba:<br />
y0.964 x 81.048 .<br />
gavakeToT prognozi:<br />
y 0.964 50 81.048 129.248 129 .<br />
maSasadame, 50 wlis adamianis savaraudo arteriuli wneva iqneba 129.<br />
SeniSvna: im SemTxvevaSi, roca korelaciis koeficienti mniSvnelovnad<br />
ar gansxvavdeba nulisagan, y -is saukeTeso prognozia y -is mniSvnelobebis<br />
saSualo.
218<br />
amocanebi<br />
1. gamoTvaleT korelaciis koeficienti da gaakeTeT Sesabamisi daskvnebi<br />
x da y sidideebs Soris kavSiris Sesaxeb:<br />
x 99 150 130 105 219 167 180<br />
y 1200 1000 1050 1150 700 850 900<br />
2. gamoTvaleT korelaciis koeficienti da gaakeTeT Sesabamisi daskvnebi<br />
x da y sidideebs Soris kavSiris Sesaxeb:<br />
x 40 31 50 53 36 54 36 44<br />
y 32 24 47 50 30 55 33 41<br />
3. sadazRvevo kompania swavlobs kavSirs sicocxlis dazRvevaze gamoyofil<br />
saxsrebsa ( y ) da ojaxis Semosavlebs ( x ) Soris. am mizniT Seiswavles<br />
6 klientis Sesabamisi maCveneblebi:<br />
x 45 20 40 40 30 55<br />
y 70 50 60 50 55 105<br />
gamoTvaleT korelaciis koeficienti.<br />
qvemoTmoyvanil amocanebSi 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT<br />
hipoTeza korelaciis koeficientis mniSvnelovnebis Sesaxeb.<br />
4. gayidvebis menejers ainteresebs aris Tu ara kavSiri kviris ganmavlobaSi<br />
garkveul produqciaze radioTi gakeTebul sareklamo gancxadebaTa<br />
raodenobasa da am produqciis gayidvis Sedegad amoRebul Tanxas<br />
Soris (Tanxa izomeba aTasobiT larebSi):<br />
gacxadebaTa raodenoba, x 2 5 8 8 10 12<br />
amoRebuli Tanxa, y 2 4 7 6 9 10<br />
5. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara kavSiri adamianis asaksa da<br />
mis mier kviris ganmavlobaSi gamajansaRebel varjiSze daxarjul saaTebs<br />
Soris:<br />
asaki, x 18 26 32 38 52 59<br />
saaTebi, y 10 5 2 3 1.5 1<br />
6. kvlevis mizania daadginos damokidebuleba adamianis Tviur Semosavalsa<br />
da mis mier Tvis ganmavlobaSi saxlis gareT sadilobis raodenobas<br />
Soris:<br />
Semosavali, x 500 1200 1500 945 850 400 540
sadilebi, y 8 12 16 10 9 3 7<br />
7. maRaziis menejers ainteresebs aris Tu ara kavSiri gamyidvelis<br />
asaksa da mis mier wlis ganmavlobaSi avadmyofobis gamo gacdenil dReebis<br />
raodenobas Soris:<br />
asaki, x 18 26 39 48 53 58<br />
dReebi, y 16 12 9 5 6 2<br />
8. pedagogs ainteresebs ramdenad Zlieri kavSiria studentis testirebis<br />
qulasa da mis saSualo Sefasebas Soris:<br />
testis qula, x 98 105 100 100 106 95 116 112<br />
saSualo qula, y 2.1 2.4 3.2 2.7 2.2 2.3 3.8 3.4<br />
9. sadazRvevo kompanias ainteresebs ramdenad Zlieri kavSiria adamianis<br />
kvireuli muSaobis saaTebis raodenobasa da mis mier amave period-<br />
Si miRebuli tramvebis raodenobas Soris:<br />
saaTebi, x 40 32 36 44 41<br />
tramvebi, y 1 0 3 8 5<br />
qvemoTmoyvanil amocanebSi 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT<br />
hipoTeza korelaciis koeficientis mniSvnelovnebis Sesaxeb da dawereT<br />
regresiis wrfis gantoleba.<br />
10. gamokiTxvis Sedegad miRebuli qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT<br />
gaakeTeT prognozi 30 wliani mowevis staJis mqone adamianis avad<br />
gaxdomaTa raodenobis:<br />
mowevis staJi, x 22 14 31 36 9 41 19<br />
avad gaxdoma, y 20 14 54 63 17 71 23<br />
11. mkvlevars ainteresebs rogor aris damokidebuli adamianis asaki<br />
mis mier kviraSi fizikur varjiSze daxarjuli saaTebis raodenobasTan:<br />
asaki, x 34 22 48 56 62<br />
saaTebi, y 5.5 7 3.5 3 1<br />
12. pedagogs ainteresebs damokidebulebis siZliere studentebis mier<br />
“statistika I”-sa da “statistika II”-Si miRebul saboloo Sefasebebs<br />
Soris:<br />
statistika I, x 87 92 68 72 95 78 83 98<br />
statistika II, y 83 88 70 74 90 74 83 99<br />
13. pedagods ainteresebs rogoraa damokidebuli studentis mier<br />
leqciebis gacdenaTa ricxvi mis mier miRebul saboloo Sefasebaze:<br />
219
gacdena, x 10 12 2 0 8 5<br />
Sefaseba, y 70 65 96 94 75 82<br />
qvemoTmoyvanil amocanebSi isargebleT P -mniSvnelobis meTodiT<br />
14. medikoss ainteresebs rogori kavSiria mamis wonasa (funtebSi)<br />
da axalSobili vaJis wonas Soris:<br />
mamis wona, x 176 160 187 210 196 142 205 215<br />
vaJis wona, y 6.6 8.2 9.2 7.1 8.8 9.3 7.4 8.6<br />
15. avtomobilebis dilers ainteresebs aris Tu ara kavSiri gamyidvelis<br />
muSaobis staJsa da mis mier TveSi gayiduli avtomobilebis raodenobas<br />
Soris:<br />
staJi, x 3 9 2 5 1<br />
raodenoba, y 5 14 12 21 8<br />
amocanebi gamocdisaTvis<br />
qvemoTmoyvanil 4 amocanaSi aageT gabnevis diagrama, ipoveT korelaciis<br />
koeficienti, SeamowmeT korelaciis koeficientis mniSvnelovneba<br />
0.05 -saTvis, dawereT regresiis wrfis gantoleba, gaakeTeT prognozi.<br />
16. swavloben damokidebulebas mamis asaksa da Svilebis raodenobas<br />
Soris. gaakeTeT 35 wlis mamis Svilebis raodenobis prognozi, Tu:<br />
asaki, x 19 21 27 20 35 31 32 38<br />
raodenoba, y 1 2 3 0 1 4 3 4<br />
17. mkvlevars ainteresebs kavSiri mZRolis asaksa da weliwadSi momxdar<br />
avto-sagzao SemTxvevaTa raodenobas Soris. gaakeTeT 64 wlis<br />
mZRolis avto-sagzao SemTxvevaTa raodenobis prognozi, Tu:<br />
asaki, x 63 65 60 62 66 67 59<br />
raodenoba, y 2 3 1 0 3 1 4<br />
18. medikoss ainteresebs icodes damokidebuleba bavSvis asaksa da<br />
kbilebze kariesis raodenobas Soris. gaakeTeT kariesis raodenobis prognozi<br />
11 wlis bavSvisaTvis, Tu:<br />
asaki, x 6 8 9 10 12 14<br />
raodenoba, y 2 1 3 4 6 5<br />
220
19. ikvleven yoveldRiurad miRebuli cximis raodenobis damokidebulebas<br />
pacientis qolesterinis doneze. gaakeTeT qolesterinis donis<br />
prognozi 8.5 grami cximis miRebisas, Tu:<br />
cximis raodenoba, x 6.8 5.5 8.2 10 8.6 9.1 8.6 10.4<br />
qolester. done, y 183 201 193 283 222 250 190 218<br />
20. me-18 amocanaSi ipoveT Sefasebis standartuli Secdoma.<br />
21. me-19 amocanaSi ipoveT Sefasebis standartuli Secdoma.<br />
22. me-18 amocanaSi aageT 90%-iani saprognozo intervali 7 wlis bavSvis<br />
kariesTa raodenobisaTvis.<br />
23. me-19 amocanaSi aageT 95%-iani saprognozo intervali im pacientis<br />
qolesterinis donisaTvis, vinc moixmars 10 gram cxims.<br />
pasuxebi:<br />
1. r 0.98 , Zlieri uaryofiTi korelacia. 2. r 0.98 , Zlieri dadebiTi korelacia.<br />
3. r 0.62 . 4. H0 : 0, H1 : 0; r 0.988 ; CV . . tn<br />
2, /2<br />
t4,0.025<br />
<br />
2.776 ; H<br />
1. 5. H0 : 0, H1 : 0; r 0.832 ; H<br />
1. 6. H0 : 0, H1 : 0;<br />
r 0.952 ; H<br />
1. 7. H0 : 0, H1 : 0; r 0.979 ; H<br />
1. 8. H0 : 0, H1 : 0;<br />
r 0.716 ; H<br />
1. 9. H0 : 0, H1 : 0; r 0.814 ; H<br />
0<br />
. 10. H0 : 0, H1 : 0;<br />
r 0.956 ; H<br />
1; y1.969 x 10.944 ; y(30) 48 . 11. H0 : 0, H1 : 0; r 0.984 ;<br />
H<br />
1; y 0.14 x 10.199 . 12. H0 : 0, H 1<br />
: 0; r 0.963 ; H 1<br />
; y0.86 x 10.251 . 13.<br />
H0 : 0, H1 : 0; r 0.981 ; H<br />
1; y 2.668 x 96.784 . 14. H0 : 0, H1 : 0;<br />
r 0.306 ; 0.2 < P -mniSvneloba < 0.5; H<br />
0<br />
; r aramniSvnelovania. 15. H0 : 0,<br />
H1 : 0; r 0.491 ; 0.2 < P -mniSvneloba < 0.5; H<br />
0<br />
; r aramniSvnelovania. 16.<br />
H0 : 0, H1 : 0; r 0.857 ; H<br />
1; y0.19 x 2.818 ; y(35) 3.84 4 . 17. H0 : 0,<br />
H1 : 0; r 0.078 ; H<br />
0<br />
; korelacia aramniSvnelovania. 18. H0 : 0,<br />
H1 : 0; r 0.842 ; H<br />
1; y0.551 x 1.918 ; y(11) 4.14 4 . 19. H0 : 0, H1 : 0;<br />
r 0.602 ; H<br />
0<br />
; korelacia aramniSvnelovania. 20. 1.129. 21. 29.5. 22. (0, 5). 23.<br />
217.5 – dakvirvebul mniSvnelobaTa saSualo.<br />
221
Tavi XVIII<br />
regresia da korelacia<br />
1. martivi wrfivi regresia.<br />
zogadad amocana ase aRiwereba: mocemulia ( xY<br />
i, i)<br />
, i 1,2,..., n wyvilebi,<br />
romelTa Soris Semdegi damokidebulebaa<br />
Y B B x , i 1,2,..., n,<br />
i 0 1 i i<br />
2<br />
sadac B 0<br />
da B 1<br />
ucnobi mudmivebia, i N(0, ) ki normalurad ganawilebuli<br />
SemTxveviTi sidideebia saSualoTi nuli da ucnobi 2 dispersiiT.<br />
y B0 B1x<br />
wrfes regresiis wrfe ewodeba. B 0<br />
da B 1<br />
koeficientebs –<br />
regresiis koeficientebi, xolo i<br />
SemTxveviT sidides – SemTxveviTi gadaxra<br />
ewodeba. i<br />
-- SemTxveviTi sididea, romelic ganapirobebs y B0<br />
B1x<br />
wrfidan gabnevas. x cvlads uwodeben amxsnel (damoukidebel) cvlads an<br />
prediqtors, xolo Y -s ki – mopasuxe (damokidebul) cvlads.<br />
B<br />
1<br />
koeficients SeiZleba mivceT Semdegi interpretacia: amxsneli x<br />
cvladis erTi erTeuliT cvlileba iwvevs damokidebuli Y cvladis<br />
cvlilebas saSualoD B 1<br />
sididiT. B 0<br />
koeficienti warmoadgens regresiis<br />
wrfis y RerZTan gadakveTis wertils.<br />
E(Y|X=x)<br />
y=B 0 +B 1 x<br />
<br />
tg = B 1<br />
B 0<br />
x 0 x 0 +1 x<br />
saWiroa ( x1, Y1 ), ( x2, Y2<br />
),...,( xn, Y<br />
n)<br />
damoukidebeli dakvirvebebis safuZvelze<br />
aigos B 0<br />
da B 1<br />
koeficientebisa da 2 dispersiis Sefasebebi.<br />
2. umcires kvadratTa meTodi.<br />
222
B<br />
0<br />
da B 1<br />
koeficientebis b 0<br />
da b 1<br />
Sefasebebs eZeben e. w. umcires<br />
kvadratTa meTodiT:<br />
b<br />
n<br />
2<br />
( Yi b0 b1x<br />
i) min<br />
i1<br />
n n n<br />
<br />
.<br />
<br />
n xY x Y<br />
i i i i<br />
n<br />
i1 i1 i1<br />
SSXY<br />
1 <br />
2<br />
: , 0 i 1 i 1<br />
n n SS<br />
2 <br />
X<br />
n i1 n i1<br />
nx xi<br />
<br />
i1 i1<br />
n<br />
n<br />
2 2 2<br />
x ( i ) i <br />
i1 i1<br />
,<br />
SS x x x nx<br />
<br />
<br />
223<br />
b n<br />
1 Y b 1<br />
x Y b x<br />
n<br />
,<br />
SS ( x x)( y y)<br />
x y nxy<br />
XY<br />
.<br />
i i i i<br />
i1 i1<br />
<br />
Y b0 b1x<br />
wrfes ewodeba regresiis wrfis Sefaseba, an umcires<br />
kvadratTa meTodiT agebuli wrfe.<br />
SerCeviTi korelaciis ricxviTi mniSvneloba:<br />
r<br />
n<br />
XY<br />
.<br />
SS<br />
SS<br />
X<br />
SS<br />
Sefasebuli regresiis wrfis gantoleba Semdegnairad gadaiwereba:<br />
y Y b1( x x)<br />
. es wrfe gadis ( xY) , wertilze da ( Y i Y i ) 0 .<br />
modeli romelic Y B0 B1x formuliTaa mocemuli gulisxmobs,<br />
rom gabnevis diagramaze wertilebis gabneva ganpirobebulia Y cvladis<br />
mniSvnelobaTa gabneviT regresiis mrudidan, xolo x cvladis mniSvnelobebi<br />
ganixileba zust mniSvnelobebad. Tu regresiis wrfis gantolebaSi<br />
x -is nacvlad CavsvamT dakvirvebul x 1<br />
,..., x<br />
n<br />
mniSvnelobebs, maSin Sesabamis<br />
<br />
Y1 b0 b1 x1,...,<br />
Y n b0 b1x<br />
n mniSvnelobebs ewodeba Y cvladis prognozireb-<br />
<br />
<br />
uli mniSvnelobebi, xolo e1 Y1 Y1,..., en<br />
Yn Y n sidideebs naSTebi ewodeba.<br />
sidides<br />
SS<br />
SSE : e ( Y Y ) Y ( b b x ) SS <br />
n n n<br />
2<br />
2 2<br />
2<br />
XY<br />
i i i <br />
i 0 1 i <br />
Y<br />
i1 i1 i1<br />
SSX<br />
ewodeba kvadratebis narCeni jami (naSTTa kvadratebis jami, sum of square<br />
for eror).<br />
SST<br />
n n n <br />
2 2 2<br />
( Yi Y) ( Yi Y i) ( Y iY)<br />
i1 i1 i1<br />
SST : : SSE SSR<br />
n<br />
i1<br />
.<br />
(total sum of squares) sidides srul variacias uwodeben, sidide<br />
n <br />
2<br />
i aris gabnevis is nawili, romelis axsnilia regresiis<br />
i1<br />
SSR : ( Y Y )<br />
<br />
Y
wrfiT (regression sum of squares). SSE aris sruli gabnevis is nawili, romelic<br />
ar aixsneba regresiis saSualebiT. ~ 2 SSR<br />
SST<br />
( n 1)<br />
; ~ <br />
2 (1)<br />
;<br />
2 2<br />
<br />
<br />
SSE<br />
~ <br />
2 ( n 2) . SST SSE SSR .<br />
2<br />
<br />
n1 n2 1<br />
Y<br />
Y i<br />
i<br />
Y <br />
Y<br />
Y i – Y <br />
i<br />
<br />
Y i Y<br />
Y i –Y<br />
x x i x<br />
determinaciis koeficienti. regresiis xarisxis dasaxasiaTeblad<br />
SemohyavT e. w. SerCeviTi determinaciis koeficienti:<br />
R<br />
2<br />
<br />
n<br />
<br />
i1<br />
n<br />
<br />
i1<br />
<br />
( Y i Y<br />
)<br />
( Y Y<br />
)<br />
i<br />
2<br />
2<br />
SSR <br />
<br />
, <br />
SSR SSE<br />
1 <br />
SST SST SST <br />
2<br />
R warmoadgens regresiiT axsnil gabnevis wils srul gabnevaSi.<br />
e. i.<br />
2<br />
mtkicdeba, rom R -- axals arafers iZleva, vinaidan<br />
SerCeviTi korelaciis koeficientia.<br />
R<br />
r , sadac r<br />
2 2<br />
Tu r 2 mcirea, e.i. regresiiT axsnilia xruli gabnevis mcire wili,<br />
maSin mosaZebnia sxva alternatiuli modeli (magaliTad, arawrfivi an<br />
mravlobiTi regresiis modeli), romelic ufro efeqturad axsnida Y<br />
cvladis dakvirvebuli mniSvnelobebis srul gabnevas Tavisi saSualo<br />
mniSvnelobebis mimarT.<br />
n <br />
n n<br />
2 2 2 2 2<br />
( Y iY ) R ( Yi Y ) r ( Yi<br />
Y )<br />
i1 i1 i1<br />
,<br />
n <br />
n<br />
2 2 2<br />
( Yi<br />
Y i) (1 r ) ( Yi<br />
Y<br />
)<br />
i1 i1<br />
.<br />
1. statistikuri daskvnebi regresiis koeficientebis Sesaxeb.<br />
mtkicdeba, rom b 0<br />
da b 1<br />
Sesabamisad B 0<br />
da B 1<br />
parametrebis Caunacvlebeli<br />
Sefasebebia ( Eb0 B0 , Eb1 B1<br />
) da<br />
224
n<br />
2<br />
xi<br />
2 2 i 1<br />
b<br />
: Db<br />
0 0<br />
<br />
n<br />
n<br />
2<br />
2 <br />
nxi<br />
xi<br />
<br />
i1 i1<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
, b1<br />
: Db <br />
<br />
2 2<br />
1<br />
n<br />
n<br />
2<br />
2 <br />
nxi<br />
xi<br />
<br />
i1 i1<br />
n<br />
<br />
<br />
ucnobi 2 -is Caunacvlebeli Sefaseba moicema TanafardobiT<br />
n<br />
n <br />
2 2 2<br />
i<br />
i i<br />
i1 i1<br />
.<br />
S ( e )/( n2) ( ( Y Y ) )/( n 2) SSE /( n 2)<br />
sidides S SSE /( n 2) -- standartuli Secdoma ewodeba.<br />
b<br />
0<br />
da b 1<br />
statistikebis dispersiebis Sefasebebia Sesabamisad<br />
2<br />
2 2<br />
xi<br />
Sb<br />
S <br />
<br />
0<br />
,<br />
2 2 1<br />
Sb<br />
S .<br />
n SS<br />
1<br />
SSX<br />
T<br />
b<br />
j<br />
X<br />
bj<br />
Bj<br />
t( n 2) , j 0,1. aqedan gamomdinare igeba ndobis interva-<br />
S<br />
b<br />
j<br />
B j<br />
-saTv-<br />
li B j<br />
-saTvis. mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali<br />
is Semdegi saxisaa: ( bj sb tn2, /2, bj sb tn2, /2)<br />
.<br />
ganvixiloT ZiriTadi<br />
j<br />
0<br />
0<br />
:<br />
J j<br />
j<br />
H B B hipoTeza<br />
0<br />
1<br />
:<br />
J j<br />
winaaRmdeg. am SemTxvevaSi kriteriumis statistika iqneba<br />
0<br />
T ( b B )/ S t( n 2) .<br />
Tu<br />
b j j b<br />
j<br />
j<br />
H B B alternativis<br />
T<br />
b j<br />
statistikis dakvirvebuli mniSvnelobisaTvis<br />
b j<br />
t da mniSvnelovnebis<br />
donisaTvis sruldeba piroba : tb<br />
tnk<br />
1, /2<br />
, maSin uarvyofT<br />
H B B hipoTezas (Sesabamisad, vRebulobT<br />
0<br />
0<br />
:<br />
J j<br />
j<br />
0<br />
1<br />
:<br />
J j<br />
H B B hipoTezas), winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi H 0<br />
-is uaryofis safuZveli ar gagvaCnia.<br />
SevniSnavT, rom Tu B 1<br />
0, maSin regresiis wrfe abscisTa RerZis paraleluria,<br />
e. i. x -is cvlilebiT Y ar icvleba. Tu Cven gvinda, mniSvnelovnebis<br />
doniT, davrwmundeT, rom ar arsebobs raime (dadebiTi an uaryofiTi)<br />
wrfivi kavSiri x da Y sidideebs Soris, nulovani hipoTeza<br />
H0: B1 0 unda Semowmdes ormxrivi H 1<br />
: B 1<br />
0 alternativis winaaRmdeg. Tu<br />
gvsurs davrwmundeT dadebiTi (Sesabamisad, uaryofiTi) wrfivi kavSiris<br />
arsebobaSi, maSin vixilavT marjvena calmxriv H 1<br />
: B 1<br />
0 (Sesabamisad, marcxena<br />
calmxriv H 1<br />
: B 1<br />
0) alternativas. yvela SemTxvevaSi hipoTezis Semowmeba<br />
xdeba T : T b / S t( n 2) statistikis gamoyenebiT. gadawyvetile-<br />
1 b 1<br />
b<br />
1 1<br />
bis miRebis wesi ase yalibdeba:<br />
225
saxlis gayidvis<br />
fasi<br />
a). ormxrivi alternativis H 1<br />
: B 1<br />
0 SemTxvevaSi H0: B1 0 hipoTezas<br />
uarvyofT, Tu | t 1<br />
| tn<br />
2, /2<br />
;<br />
b). marjvena calmxrivi alternativis H 1<br />
: B 1<br />
0 SemTxvevaSi H0: B1<br />
0<br />
hipoTezas uarvyofT, Tu t 1<br />
t n 2, <br />
;<br />
g). marcxena calmxrivi alternativis H 1<br />
: B 1<br />
0 SemTxvevaSi H0: B1<br />
0<br />
hipoTezas uarvyofT, Tu t 1<br />
t n 2, <br />
, sadac t 1<br />
aris T 1<br />
statistikis dakvirvebuli<br />
mniSvneloba, xolo tn 2, <br />
-- stiudentis tn ( 2) ganawilebis zeda -<br />
kritikuli wertili.<br />
magaliTi 1. uZravi qonebis kompaniis agnts surs ganWvritos saxlis<br />
gasayidi fasi. misi azriT saxlis fasi yvelaze mWidro kavSirSia mis<br />
frTobTan. man SemTxveviT SearCia adre gayiduli 15 saxlis monacemebi,<br />
romlebic moyvanilia cxrilis saxiT (sadac x -- saxlis farTobia ( 10<br />
kv. m.), xolo Y -- saxlis gayidvis fasi (1000$)). agentis mizania saxlis<br />
fasis (damoukidebeli fasi) prognozireba misi farTobis (prediqtoris)<br />
mixedviT.<br />
x<br />
i<br />
Y<br />
i<br />
x<br />
i<br />
Y<br />
i<br />
x<br />
i<br />
Y<br />
i<br />
20.0 89.5 14.3 82.5 22.0 112.6<br />
14.8 79.9 27.5 126.3 19.0 120.8<br />
20.5 83.1 16.5 79.3 12.3 78.5<br />
12.5 56.9 24.3 119.9 14.0 74.3<br />
18.0 66.6 20.2 87.6 16.7 74.8<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. SevadginoT gabnevis diagrama<br />
gabnevis diagrama<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
0 10 20 30<br />
saxlis farTobi<br />
aqedan Cans, rom Y cvladis X -isagan damokidebulebaSi ikveTeba<br />
wrfivobis tendencia da SesaZlebelia, rom martivma wrfivma regresiam<br />
kargad aRweros igi. amitom maTematikur modelad SegviZlia avirCioT<br />
Y B B x .<br />
i 0 1 i i<br />
nabiji 2. gamovTvaloT sidideebi:<br />
226
n<br />
xi<br />
172.6<br />
,<br />
i1<br />
sidideebi:<br />
n<br />
Yi<br />
1332.6<br />
,<br />
i1<br />
n<br />
xi<br />
,<br />
i1<br />
n<br />
Yi<br />
,<br />
i1<br />
n<br />
2<br />
xi<br />
,<br />
i1<br />
n<br />
2<br />
xi<br />
5222.24 ,<br />
i1<br />
n<br />
2<br />
Yi<br />
,<br />
i1<br />
n<br />
xY<br />
i i.<br />
i1<br />
n<br />
2<br />
Yi<br />
124618.42<br />
,<br />
i1<br />
n<br />
xY<br />
i i<br />
25257.97 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT b 0<br />
-isa da b 1<br />
-is gamosaTvlelad saWiro<br />
n<br />
1 272.6<br />
x xi<br />
18.17 ,<br />
15<br />
n i 1<br />
x<br />
n<br />
2<br />
2<br />
i<br />
268.19 ,<br />
i1<br />
SS x nx<br />
<br />
n<br />
xY i i<br />
i1<br />
n i 1<br />
i1<br />
n<br />
1 1332.6<br />
Y Yi<br />
88.84 .<br />
15<br />
Y<br />
n<br />
2<br />
2<br />
i<br />
6230.24 ,<br />
i1<br />
SS Y nY<br />
<br />
SS xY nxY<br />
1040.18<br />
.<br />
nabiji 4. gamovTvaloT b 0<br />
da b 1<br />
Sefasebebi:<br />
SSxY<br />
1040.18<br />
b1<br />
3.8786 ,<br />
SS 268.19<br />
b0 Y b1x<br />
88.84 3.8786 18.17 18.354 .<br />
nabiji 5. davweroT regresiis wrfis Sefaseba:<br />
<br />
Y 18.354 3.8786 x .<br />
miRebuli monacemebi gvaZlevs Semdeg grafikul suraTs :<br />
x<br />
150<br />
100<br />
y = 3.8786x + 18.354<br />
50<br />
0<br />
0 10 20 30<br />
Y Linear (Y)<br />
daskvna. b 1<br />
-is miRebuli mniSvneloba b 1<br />
3.8786 , niSnavs, rom saxlis<br />
farTobis yoveli erTi erTeuliT gazrda iwvevs saxlis fasis saSualod<br />
3.8786 1000$ 3878.6$<br />
-iT gazrdas.<br />
nabiji 6. gamovTvaloT ESS . gvaqvs:<br />
2 2<br />
SSxY<br />
(1040.18)<br />
SSE SSY<br />
6230.24 21995.88 ,<br />
SS<br />
268.19<br />
saidanac miiReba ucnobi 2 dispersiis Sefaseba<br />
x<br />
227
2 SSE 21995.88<br />
S 168.91 .<br />
n2 13<br />
2<br />
2<br />
nabiji 7. gamovTvaloT S<br />
b 0<br />
da S<br />
b 1<br />
:<br />
2<br />
S 2 S 2 xi<br />
5222.24<br />
b<br />
168.91 219.26<br />
0<br />
n <br />
SS 15268.19<br />
,<br />
X<br />
Sb<br />
S<br />
1<br />
SSX<br />
2 2 1 1<br />
168.91 0.6298 ,<br />
268.19<br />
Sesabamisad, Sb<br />
1<br />
0.7936 .<br />
nabiji 8. gamovTvaloT determinaciis koeficienti:<br />
2 SSE<br />
R 1 0.648 .<br />
SST<br />
determinaciis koeficientis gamoTvlili mniSvneloba gviCvenebs,<br />
rom martivi wrfivi regresiiT aixsneba saxlis gasayidi fasis variaciis<br />
mxolod 64.8%, danarCeni 35.2% auxsneli rCeba. saWiroa SeirCes sxva<br />
modeli (arawrfivi regresia, an mravlobiTi regresia).<br />
magaliTi 2. magaliT 1-Si:<br />
a). avagoT 0.05 mniSvnelovnebis donis mqone ndobis intervali<br />
B -saTvis;<br />
1<br />
b). SevamowmoT H 0<br />
: B 1<br />
0 hipoTeza H 1<br />
: B 1<br />
0 alternativis winaaRmdeg.<br />
b1<br />
B1<br />
amoxsna. a). cnobilia, rom T1 : t( n 2) . stiudentis zeda kriti-<br />
S<br />
kuli wertilebis cxrilSi vpoulobT tn<br />
2, /2<br />
t13,0.025 2.16 . amitom saZiebeli<br />
ndobis intervali iqneba:<br />
3.88 2.16 0.7936 B 3.88 2.16 0.7936 ,<br />
anu 2.1658 B1<br />
5.5942 .<br />
b). T 1<br />
statistikis gamoTvlili mniSvneloba t 1<br />
iqneba:<br />
b1<br />
B1<br />
3.88 0 t1 4.8891 t13,0.025<br />
2.16 .<br />
S 0.7936<br />
b<br />
1<br />
amitom H 0<br />
: B 1<br />
0 hipoTezas uarvyofT (vinaidan | t 1<br />
| tn<br />
2, /2<br />
).<br />
amrigad, 0.05 mniSvnelovnebis doniT sarwmunoa mtkiceba, rom<br />
saxlis fassa da mis farTobs Soris arsebobs wrfivi kavSiri.<br />
4. mravlobiTi regresia.<br />
ganvixiloT wrfivi mravlobiTi regresiis modeli<br />
Y B0 B1 X1 BkX k<br />
,<br />
sadac Y -- damokidebuli cvladia, X1,..., X<br />
k<br />
-- damoukidebeli cvladebia<br />
(maT amxsnel cvladebs, prediqtorebs, an regresorebs uwodeben), -- Se-<br />
228<br />
b<br />
1<br />
1
SfoTebaa, romelsac xSirad WeSmarit gadaxras an Secdomas uwodeben. <br />
2<br />
SemTxveviTi sididea, romlisTvisac E 0, xolo D <br />
0. igulisxmeba,<br />
rom damoukidebeli X 1<br />
,..., X<br />
k<br />
cvladebis mniSvnelobebi zustadaa cnobili<br />
da gadaxrebi miewereba mxolod Y cvlads.<br />
cxadia, rom Y SemTxveviTi sididis maTematikuri lodini pirobaSi,<br />
rom X 1<br />
x 1<br />
,..., Xk xk<br />
moicema formuliT:<br />
E( Y | X1 x1 ,..., Xk xk ) B0 B1 x1<br />
Bk xk<br />
,<br />
xolo dispersia imave pirobebSi iqneba:<br />
2<br />
D( Y | X1 x1,..., Xk<br />
xk)<br />
.<br />
k cvladis y B0 B1 x1 Bkx<br />
k<br />
funqcias WeSmariti regresiis funqcia<br />
ewodeba, xolo B 0<br />
, B 1<br />
,..., B<br />
k<br />
sidideebs ki – regresiis koeficientebi.<br />
sabolood, mravlobiTi regresiis amocana Semdegnairad aRiwereba:<br />
mocemulia n moculobis SerCeva ( Yi , x1<br />
i,..., xki<br />
), i 1,2,..., n,<br />
n k , sadac<br />
Yi B0 B1 x1 i<br />
Bk xki i, i 1,2,..., n, (3)<br />
xolo i<br />
SemTxveviTi sididea, romelic ganapirobebs Y i<br />
cvladis gadaxras<br />
WeSmariti regresiis funqciis B0 B1 x1i Bk xki<br />
mniSvnelobidan;<br />
2<br />
i N(0, ) , E( ij) 0 , i j.<br />
iseve rogorc martivi regresiis SemTxvevaSi, pirvel etapze xdeba<br />
regresiis Teoriuli B 0<br />
, B 1<br />
,..., B<br />
k<br />
koeficientebisa da ucnobi 2 dispersiis<br />
Sefaseba. regresiis koeficientebis Sefaseba isev warmoebs umcires kvadratTa<br />
meTodis gamoyenebiT. mas Semdeg rac miRebulia Teoriuli regres-<br />
<br />
iis koeficientebis b 0<br />
, b 1<br />
,..., b k<br />
Sefasebebi, Y b0 b1 x1 bkx<br />
k funqcia gansazRvravs<br />
regresiis funqciis Sefasebas. sidides<br />
<br />
ei Yi Yi<br />
Yi b0 b1 x1<br />
i<br />
bk xki<br />
naSTi ewodeba.<br />
iseve rogorc martivi regresiis modelSi, ucnobi <br />
2 Di<br />
dispersiis<br />
Sefaseba eyrdnoba naSTebis (Sesworebebis) kvadratebis jams (sum of<br />
square errors (residuals) – SSE):<br />
n n<br />
2 2<br />
i i i i<br />
i1 i1<br />
.<br />
SSE : e ( Y Y <br />
)<br />
vinaidan am gamosaxulebaSi Sedis ( k 1) Sefasebuli parametri, misi<br />
Tavisuflebis xarisxia n( k 1) da amitom dispersiis Sefasebad iReben<br />
sidides:<br />
2 SSE<br />
S MSE<br />
.<br />
n( k1)<br />
2<br />
radganac, daSvebis Tanaxmad i N(0, ) , amitom Y i<br />
normalurebia da<br />
rogorc maTi wrfivi kombinacia, aseve normaluri iqneba b j<br />
Sefasebebic.<br />
mtkicdeba, rom: T : ( b B )/ S t( n( k 1)) .<br />
j j j b j<br />
229
determinaciis koeficienti. davweroT dispersiuli Tanafardoba<br />
n<br />
<br />
i1<br />
SemoviRoT aRniSvnebi:<br />
maSin gvaqvs:<br />
n<br />
2<br />
(<br />
i<br />
) ,<br />
i1<br />
SST Y Y<br />
n1 nk1<br />
k<br />
n<br />
<br />
i1<br />
<br />
i1<br />
<br />
Y i<br />
( Y Y<br />
) ( Y ) ( Y<br />
) .<br />
i<br />
2<br />
i<br />
<br />
2<br />
Y i<br />
n<br />
n<br />
2<br />
(<br />
i<br />
i)<br />
da<br />
i1<br />
SSE Y Y <br />
2<br />
n <br />
2<br />
( i<br />
) .<br />
i1<br />
SSR Y Y<br />
SST SSE SSR , sadac SSR -- aris sruli gabnevis regresiiT<br />
axsnili nawili, SSE -- sruli gabnevis is nawili, romelic ar aixsneba<br />
regresiiT. TiToeul wevrs qveviT miwerili aqvs Tavisuflebis xarisxi.<br />
e. w. mravlobiTi determinaciis koficienti warmoadgens sruli variaciis<br />
im nawils, romelic axsnilia mravlobiTi regresiis modeliT:<br />
2 SSE SSR<br />
R 1 ( )<br />
SST<br />
SST<br />
.<br />
garda amisa, SemoaqvT e. w. Tavisuflebis xarisxTan SeTanxmebuli (adjusted)<br />
determinaciis koeficienti:<br />
2 SSE /( n k<br />
1)<br />
adjusted R 1<br />
,<br />
SST /( n 1)<br />
rac aixsneba im garemoebiT, rom Tu damoukidebel cvladTa raodenoba k<br />
Sedarebadia n-Tan, R 2 -is mniSvneloba SeiZleba ararealurad didi gamovides<br />
da migviyvanos mcdar daskvnamde. im SemTxvevaSi, roca n mniSvnelovnad<br />
didia k -sTan SedarebiT, maSin es koeficientebi daaxloebiT tolia,<br />
2 2<br />
sazogadog ki adjusted R R .<br />
mtkicdeba, rom R 2 statistika e. w. SerCeviTi mravlobiTi korelaciis<br />
koeficientis kvadratis tolia R<br />
2 r<br />
2 , romelic warmoadgens SerCevi-<br />
Ti korelaciis koeficients Y da Y <br />
SemTxveviT sidideebs Soris:<br />
r <br />
n<br />
<br />
i1<br />
( Y Y)( Y Y)<br />
i<br />
n<br />
n <br />
2 2<br />
( Yi<br />
Y) ( Yi<br />
Y)<br />
i1 i1<br />
modelis vargisianobis Semowmeba. modelis vargisianobis Semowmeba<br />
mravlobiTi regresiis SemTxvevaSi mdgomareobs H0 : B1 B2<br />
Bk<br />
hipoTezis<br />
SemowmebaSi H 1<br />
: erTi mainc Bi<br />
0, i 1,2,..., k alternativis winaaRmdeg.<br />
gasagebia, rom Tu H<br />
0<br />
hipoTeza dawunebuli ar iqneba, arc erTi damoukidebeli<br />
cvladi (regresori) ar aris wrfivad dakavSirebuli Y -Tan<br />
da amitom modeli uvargisia prognozirebis miznebisaTvis. maSin roca,<br />
Tu erTi mainc Bi<br />
0, modeli raime TvalsazrisiT mainc gamosadegia.<br />
mtkicdeba, rom nulovani hipoTezis samarTianobisas<br />
SSR / k MSR<br />
F F( k, n ( k 1))<br />
SSE /( n( k 1))<br />
MSE<br />
.<br />
<br />
i<br />
.<br />
230
F -statistika SeiZleba Caiweros mravlobiTi determinaciis koeficientis<br />
saSualebiT:<br />
2 2<br />
R / k n( k 1)<br />
R<br />
F ,<br />
2 2<br />
(1 R )/( n( k 1)) k 1<br />
R<br />
e. i. F -statistika [ n( k 1)]/ k Tanamamravlis sizustiT emTxveva statistikas:<br />
R<br />
2 /(1 R<br />
2 ) , romelic warmoadgens axsnili variaciis fardobas auxsnelTan<br />
da Tu es fardoba sakmarisad didia, bunebrivia uarvyoT H<br />
0<br />
hipoTeza<br />
H<br />
1<br />
alternativis sasargeblod. Sesabamisad, kritikul are iqneba --<br />
F F krit saxis.<br />
gadawyvetilebis miRebis wesi: Tu F statistikis dakvirvebuli mni-<br />
SvnelobisaTvis f da mniSvnelovnebis donisaTvis sruldeba piroba<br />
2<br />
n( k 1)<br />
R<br />
f F<br />
2 k, nk1,<br />
<br />
,<br />
k 1<br />
R<br />
maSin uarvyofT H<br />
0<br />
hipoTezas, winaaRmdeg SemTxvevaSi H0<br />
-is uaryofis safuZveli<br />
ar gagvaCnia.<br />
5. statistikuri daskvnebi mravlobiTi modelis parametrebis Sesaxeb.<br />
Tu H 0<br />
hipoTeza dawunebulia, maSin vamowmebT hipoTezas calkeuli<br />
regresiis koeficientis nulTan tolobis Sesaxeb. amrigad, yoveli j -saTvis<br />
( j 1,2,..., k) mowmdeba H 0<br />
: B 0 hipoTeza H 1<br />
: B 0 alternativis winaa-<br />
Rmdeg. am SemTxvevaSi testis statistikaa T b / S<br />
j<br />
b j b<br />
j<br />
j<br />
j<br />
, romelsac nulovani<br />
hipoTezis samarTlianobisas aqvs stiudentis ganawileba Tavisuflebis<br />
xarisxiT n( k 1) : T b / S t( n( k 1)) .<br />
b j b<br />
j<br />
gadawyvetilebis miRebis wesi: Tu<br />
j<br />
T<br />
b j<br />
statistikis dakvirvebuli mni-<br />
SvnelobisaTvis t<br />
b j<br />
da mniSvnelovnebis donisaTvis sruldeba piroba<br />
| tb<br />
| tnk<br />
1, /2,<br />
j<br />
maSin H<br />
0<br />
hipoTezas uarvyofT, winaaRmdeg SemTxvevaSi H0<br />
-is uaryofis safuZveli<br />
ar gagvaCnia.<br />
mniSvnelovnebis donis ndobis intervali B<br />
j<br />
koeficientisaTvis<br />
Semdegia: bj sb t j nk1, /2 Bj bj sb t<br />
j nk1, /2, sadac tn k 1, /2<br />
-- Tavisuflebis<br />
n( k 1) xarisxis mqone stiudentis ganawilebis zeda /2-kritikuli wertilia.<br />
davubrundeT uZravi qonebis agentis amocanas, romelsac Cven vixilavdiT<br />
martivi wrfivi regresiis konteqstSi. rogorc vnaxeT, saxlis fasis<br />
cvalebadobis axsna mxolod farTobis cvalebadobis xarjze ar iZle-<br />
231
2<br />
va damakmayofilebel Sedegs (determinaciis koeficienti iyo R 0.648 ,<br />
anu axsnilia cvalebadobis mxolod 64.8%). agentma gadawyvita ganexila<br />
mravlobiTi wrfivi regresiis modeli:<br />
Y B0 B1 X1 B2 X2 B3 X3<br />
,<br />
sadac Y -- saxlis gayidvis fasia ( 1000$<br />
-Si), X 1<br />
-- saxlis farTobia (<br />
10 kv. m.-Si), X<br />
2<br />
-- saxlis eqsploataciis xangrZlivobaa (wlebSi), xolo<br />
X<br />
3<br />
-- saxlis kuTvnili miwis nakveTis farTobia ( 100 kv. m.-Si). Segrovebuli<br />
monacemebi Cawerilia Excel-is davTris furcelSi (qveprograma: Tools/<br />
Data Analysis/Regression):<br />
1<br />
A B C D E<br />
saxlis<br />
nomeri Y X 1 X 2 X 3<br />
2 1 89.5 20 5 4.1<br />
3 2 79.9 14.8 10 6.8<br />
4 3 83.1 20.5 8 6.3<br />
5 4 56.9 12.5 7 5.1<br />
6 5 66.6 18 8 4.2<br />
7 6 82.5 14.3 12 8.6<br />
8 7 126.3 27.5 1 4.9<br />
9 8 79.3 16.5 10 6.2<br />
10 9 119.9 24.3 2 7.5<br />
11 10 87.6 20.2 8 5.1<br />
12 11 112.6 22 7 6.3<br />
13 12 120.8 19 11 12.9<br />
14 13 78.5 12.3 16 9.6<br />
15 14 74.3 14 12 5.7<br />
16 15 74.8 16.7 13 4.8<br />
determinaciis koeficienti. mocemuli monacemebi SeviyvanoT kompiuterSi<br />
Semdegi wesiT: sawyisi (Semavali) monacemebis Y cvladis areSi<br />
CavweroT damokidebuli cvladis ricxviTi mniSvnelobebis misamarTi<br />
$ C $2: $ C $17 , X cvladis areSi -- $ D$2:$ F $17 :<br />
qveprograma Regression gvaZlevs Semdeg amonabeWds:<br />
SUMMARY OUTPUT<br />
Regression Statistics<br />
Multiple R / SerCeviTi korelaciis 0.957<br />
koeficienti<br />
232
R Square / determinaciis koeficienti 0.916<br />
Adjusted R Square /<br />
0.893<br />
SeTanxmebuli determinaciis<br />
koeficienti<br />
Standard Error / standartuli Secdoma 6.894<br />
Observations / dakvirvebebi 15.000<br />
rogorc vxedavT, am SemTxvevaSi determinaciis koeficienti (R-square)<br />
gamovida 2 2<br />
R 0.916 anu 91.6%, xolo adjusted R 0.893 anu 89.3%. gavixsen-<br />
2<br />
oT, rom martivi wrfivi regresiis SemTxvevaSi R 0.648 . amrigad, ori<br />
damatebiTi cvladis Semoyvanam sagrZnoblad gazarda determinaciis<br />
koeficienti, saxlis fasis variaciis 91.6% aixsna sami damoukidebeli<br />
cvladiT da auxsneli darCa mxolod 8.4%.<br />
modelis vargisianobis Semowmeba. kompiutruli amonabeWdis meore<br />
bloki (ANOVA) warmoadgens dispersiuli analizisaTvis saWiro sidideebis<br />
ricxviT mniSvnelobebs:<br />
ANOVA<br />
dispersiuli<br />
analizi<br />
df Tavisuflebis<br />
xarisxi<br />
SS<br />
kvadr. jami<br />
MS<br />
saS. kvadr. gadaxra<br />
SSR<br />
Regression 3 SSR=5707.43 MSR= =1902.479<br />
k<br />
Residual 11 SSE=522.79 MSE=<br />
Total 14 SST=6230.23<br />
MSE =47.527<br />
n k 1<br />
Significance F<br />
F<br />
mniSvnelovn-<br />
F statistika<br />
ebis done<br />
MSR<br />
f <br />
MSE<br />
40.029<br />
0.000<br />
aq bolo svetSi miTiTebulia P{ F f | H0}<br />
-is ricxviTi mniSvneloba,<br />
anu mniSvnelovnebis is minimaluri done, romliTac arsebuli monacemebis<br />
safuZvelze xdeba H 0<br />
hipoTezis uaryofa.<br />
Tu aviRebT magaliTad, 0.05 , maSin Fk , nk1, F3,11,0.05 8.76 da vinaid-<br />
40.029 f F 8.76 , amitom ZiriTad hipoTezas ukuvagdebT 0.05<br />
an<br />
3,11,0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT da vaskvniT, rom erTi mainc regresiis koeficienti<br />
gansxvavebulia nulisagan.<br />
statistikuri daskvnebi mravlobiTi modelis parametrebis Sesaxeb.<br />
amonabeWdis mesame blokidan viRebT informacias ucnobi regresiis<br />
koeficientebis Sefasebis Sesaxeb:<br />
Coefficients<br />
koeficienti<br />
Standard Error<br />
standartuli<br />
Secdoma<br />
t Stat P-value Lower<br />
t testi P mniSv 95%<br />
neloba<br />
Upper<br />
95%<br />
Intercept (b 0 ) -16.058 19.071 -0.842 0.418 -58.033 25.917<br />
233
x1 (b 1 ) 4.146 0.751 5.520 0.000 2.493 5.800<br />
x2 (b 2 ) -0.236 0.881 -0.268 0.794 -2.176 1.703<br />
x3 (b 3 ) 4.831 0.901 5.361 0.000 2.848 6.814<br />
b j<br />
b j b<br />
aq pirvel svetSi mocemulia b 0<br />
, b 1<br />
, b 2<br />
, b 3<br />
Sefasebebi; meoreSi – maTi<br />
standartuli gadaxrebi, s ; mesameSi -- T b / S statistikis dakvirvebuli<br />
mniSvnelobebi, t b / s ; meoTxe svetSi --<br />
b j b<br />
j<br />
j<br />
j<br />
j<br />
T<br />
b j<br />
statistikebisaTvis p -<br />
H B <br />
mniSvneloebebi Sesabamisi H0 : Bj<br />
0 hipoTezis Sesamowmeblad<br />
1<br />
:<br />
j<br />
0<br />
alternativis winaaRmdeg, xolo bolo or svetSi ki miTiTebulia 95%-iani<br />
ndobis intervalebi<br />
B -saTvis.<br />
j<br />
1 2 3<br />
0<br />
b0 16.058 mniSvneloba miuTiTebs saSualo gasayid fass, roca<br />
X X X da misi interpretacia azrs moklebulia; b 1<br />
4.146 mniSvneloba<br />
miuTiTebs imaze, rom farTobis yoveli damatebiTi erTeulisaTvis<br />
saxlis gayidvis fasi izrdeba saSualod 4146 dolariT; b 2<br />
0.236 mniSvneloba<br />
miuTiTebs imaze, rom saxlis eqsploataciis yoveli damatebiTi<br />
wlisaTvis fasi iklebs 236 dolariT; b 3<br />
4.831 mniSvneloba ki miuTiTebs<br />
imaze, rom miwis nakveTis yoveli damatebiTi 100 kv. metrisaTvis saxlis<br />
fasi izrdeba 4831 dolariT.<br />
testis statistikis Tb<br />
2<br />
b2 / Sb<br />
2<br />
dakvirvebuli mniSvnelobaa t 2<br />
0.268 ,<br />
xolo p -mniSvnelobaa 0.794, rac imis maCvenebelia, rom nulovani hipoTezis<br />
uaryofa xdeba mniSvnelovnebis mxolod iseTi doniT, romelic aranaklebia<br />
0.794-ze. amitom mniSvnelovnebis 0.05 doniT (0.05
is Sedegebi Cawerilia Semdegi saxiT<br />
x x x<br />
<br />
, ,...,<br />
1 2<br />
n<br />
<br />
y<br />
<br />
1<br />
y<br />
<br />
2<br />
y<br />
<br />
n ,sadac i<br />
x da<br />
aris i -uri obieqtis damaxasiaTebeli niSnebi. am niSnebs SeiZleba arc<br />
hqondeT zusti ricxobrivi mniSvnelobebi, magram SesaZlebeli iyos maTi<br />
ise dalageba, rom TiToeuli niSnis mixedviT yovel obieqts mieces<br />
rigiTi nomeri -- rangi.<br />
magaliTi 1. qvemoT moyvanilia erTi da igive saxis produqciis ran-<br />
Jirebis Sedegebi Catarebuli ori A da B eqspertis mier. I svetSi mocemulia<br />
Sesamowmebeli produqciis pirobiTi nomeri, xolo II da III svetSi<br />
A da B eqspertebis Sefasebebi. magaliTad, A eqsperti saukeTesod miiCnevs<br />
produqciis #3 nimuSs, maSin roca B eqsperti mas meoTxe adgils miawers.<br />
ramodenime nimuSis erTnairi Sefasebisas, TiToeuls miewereba Sesabamisi<br />
rangebis saSualo ariTmetikuli. magaliTad, A eqsperti erTnairad<br />
afasebs produqciis #5 da #7 nimuSebs, isini iyofen II-III adgils, amitom<br />
orives miewereba (23)/ 2 2.5<br />
-is toli rangi. IV svetSi A eqspertis<br />
rangebi dalagebulia zrdis mixedviT, xolo momdevno V svetSi mas miwerili<br />
aqvs igive nimuSisaTvis B eqspertis mier mikuTvnebuli rangi.<br />
produqciis<br />
pirobiTi<br />
nomeri<br />
A eqspertis B eqspertis<br />
Sefaseba Sefaseba<br />
R<br />
A<br />
R<br />
B<br />
R<br />
A<br />
R<br />
B<br />
( R R )<br />
1 4 8 1 4 -3 9<br />
2 9 7 2.5 1 1.5 2.25<br />
3 1 4 2.5 5 -2.5 6.25<br />
4 7 6 4 8 -4 16<br />
5 2.5 5 5 3 2 4<br />
6 8 10 6 2 4 16<br />
7 2.5 1 7 6 1 1<br />
8 6 2 8 10 -2 4<br />
9 5 3 9 7 2 4<br />
10 10 9 10 9 1 1<br />
<br />
63.5<br />
imisaTvis, rom SeviswavloT A da B eqspertebis kriteriumebs Soris<br />
urTierTdamokidebuleba, gamoviyenoT spirmenis e. w. rangobrivi korelaciis<br />
koeficienti, romelic Semdegi formuliT gamoiTvleba:<br />
n<br />
6<br />
1<br />
R<br />
2<br />
2<br />
A<br />
RB<br />
.<br />
nn ( 1)<br />
i1<br />
Tu eqspertebis mier gamoyenebul kriteriumebs Soris sruli Tanxvedraa,<br />
n<br />
RARB<br />
0<br />
da 1; Tu uaryofiTi kavSiria, maSin 1 da Tu<br />
maSin 2<br />
i1<br />
kavSiri ar arsebobs, maSin 0 .<br />
ganxilul magaliTSi 6<br />
1 63.5 1 0.385 0.615<br />
2<br />
10 (10 1)<br />
.<br />
A<br />
B<br />
2<br />
y i<br />
235
spirmenis rangobrivi korelaciis koeficienti gamoiyeneba Semdegi<br />
hipoTezebis Sesamowmeblad:<br />
H<br />
0<br />
: niSnebi damoukidebelia, e. i 0 ,<br />
H niSnebs Soris dadebiTi kavSiria, e. i. 0 .<br />
1<br />
:<br />
cnobilia, rom didi moculobis SemTxvevaSi<br />
t n t n<br />
2<br />
2 / 1 ( 2) .<br />
amitom kriteriumi ase yalibdeba: Tu t statistikis dakvirvebuli t S<br />
mni-<br />
SvnelobisaTvis da mocemuli mniSvnelovnebis donisaTvis sruldeba<br />
piroba: tS tn<br />
2, <br />
, maSin H<br />
0<br />
hipoTezas uarvyofT, winaaRmdeg SemTxvevaSi amis<br />
safuZveli ara gvaqvs. gasagebia, rom ormxrivi alternativis SemTxveva-<br />
Si -- H 1<br />
: 0, kritikuli are iqneba: U 1<br />
{| t | tn<br />
2, /2<br />
}.<br />
magaliTi 2. dRisa da saRamos swavlebis ekonomist studentebs eki-<br />
Txebodnen Tu rogor afaseben isini sxvadasxva profesiis prestiJulobas<br />
8 baliani sistemiT. ipoveT spirmenis rangobrivi korelaciis koeficienti,<br />
Tu gamokiTxvis monacemebia:<br />
profesia dRis saRamos<br />
buRalteri 6 3<br />
programisti 7 2<br />
bankis menejeri 2 6<br />
administratori 5 4<br />
statistikosi 1 7<br />
marketingis menejeri 4 8<br />
finansist-analitikosi 3 5<br />
warmoebis menejeri 8 1<br />
amoxsna. am SemTxvevaSi gvaqvs profesiebisagan Sedgenili erToblioba,<br />
xolo niSnebis rolSi ganixileba dRisa da saRamos swavlebis studentTa<br />
mier am profesiebis Sefasebebi. gavakeToT Semdegi cxrili:<br />
profesia dRis saRamos<br />
R<br />
A<br />
R<br />
buRalteri 6 3 3 9<br />
programisti 7 2 5 25<br />
bankis menejeri 2 6 –4 16<br />
administratori 5 4 1 1<br />
statistikosi 1 7 –6 36<br />
marketingis menejeri 4 8 –4 16<br />
finansist-analitikosi 3 5 –2 4<br />
warmoebis menejeri 8 1 7 49<br />
<br />
156<br />
B<br />
( R R )<br />
6S<br />
6156<br />
1 2<br />
1 2<br />
0.857<br />
nn ( 1) 8 (8 1)<br />
A<br />
B<br />
.<br />
2<br />
236
amocanebi<br />
1. A da B eqspertebma Seafases 7 saxis erTi da igive produqcia:<br />
A 19 17 15 14 13 10 7<br />
B 16 18 10 14 15 11 5<br />
gamoTvaleT spirmenis rangobrivi korelaciis koeficienti.<br />
2. ipoveT SST , Tu SSR 36 da SSE 4.<br />
3. ipoveT determinaciis koeficienti, Tu SSR 30 da SSE 10<br />
4. rogoraa damokidebuli firmebis mier reklamaze TveSi daxarjuli<br />
Tanxa ( x -- aTasobiT larebSi) gayiduli saqonlis Rirebulebaze ( y -<br />
- aTasobiT larebSi). SeafaseT gayiduli saqonlis Rirebuleba, romelic<br />
gamowveulia reklamaze daxarjuli 4500 lariT, Tu:<br />
firma A B C D E<br />
x 2 4 5 7 3<br />
y 10 40 30 50 20<br />
5. rac ufro dabalia saprocento ganakveTi ( x ), miT ufro dabalia<br />
sesxebis daubruneblobis, anu defoltebis ( y ) ganakveTi. aageT 95%-iani<br />
saprognozo intervali defoltebis ganakveTisaTvis, rodesac saprocento<br />
ganakveTi 8%-ia, Tu SemTxveviT SerCeuli 9 banki monacemebia:<br />
x 7 6.6 6 8.5 8 7.5 6.5 7 8<br />
y 38 40 35 46 48 39 36 37 44<br />
pasuxebi:<br />
1. 0.714 . 2. 40. 3. 0.75.<br />
237
Tavi XIX<br />
dispersiuli analizi (ANOVA)<br />
mowmdeba hipoTeza sami an meti populaciis saSualos tolobis<br />
Sesaxeb. aRebulia R SerCeva ( x1,1 ,..., x<br />
1, n<br />
), . . . , ( x<br />
1<br />
R,1 ,..., x<br />
R,<br />
n R<br />
) moculobebiT<br />
n1, n2,..., n<br />
R<br />
; N n1 n2 nR<br />
; i -uri SerCevis SerCeviTi saSualo da Sesworebuli<br />
SerCeviTi dispersia aRniSnulia Sesabamisad x i da s '2<br />
i<br />
simboloebiT;<br />
x x<br />
2<br />
i, j i,<br />
j<br />
erT. -- aris erToblivi saSualo; SBB : ni<br />
( X i X<br />
erT. ) ,<br />
i<br />
N<br />
2 2<br />
'2<br />
2 2<br />
SBB / <br />
( R 1) ; SSW : ( ni1)<br />
S<br />
i<br />
i<br />
, SSW / <br />
( N R)<br />
( N R ( ni<br />
1)<br />
).<br />
i<br />
nulovani hipoTeza: H 0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a R<br />
.<br />
alternativa: H 1<br />
: erTi saSualo mainc gansxvavdeba danarCenebisag<br />
an.<br />
mniSvnelovnebis done: <br />
kriteriumis statistika:<br />
2<br />
SB<br />
F F( R 1, N R)<br />
.<br />
2<br />
S<br />
238<br />
W<br />
2<br />
sB<br />
kriteriumis mniSvneloba T.V. f , sadac<br />
2<br />
s 2 B<br />
(Sesabamisad, s 2 W<br />
) aris<br />
jgufTa Soris variacia (Sesabamisad, jgufebSi variacia),<br />
sW<br />
2<br />
'2<br />
( )<br />
2 ni<br />
xi<br />
xerT.<br />
i<br />
2 ( ni<br />
1)<br />
s<br />
i<br />
i<br />
sB<br />
: <br />
, sW<br />
: <br />
.<br />
R1<br />
( n 1)<br />
kriteriumi marjvena calmxrivia.<br />
kritikuli mniSvneloba CV .. FR 1, NR,<br />
.<br />
kritikuli are C.R. ( H0<br />
-is uaryofis are) = [ FR<br />
1, NR,<br />
, ) .<br />
P - mniSvneloba = P{ F( R1, N R) T. V.}<br />
.<br />
SezRudvebi: 1. populaciebi unda iyos normaluri an daaxloebiT<br />
normaluri; 2. SerCevebi unda iyos erTmaneTisagan damoukidebeli; 3. populaciaTa<br />
dispersiebi unda iyos toli.<br />
gadawyvetileba: Tu kriteriumis mniSvneloba metia an toli kritikul<br />
mniSvnelobaze (T.V. C.V.), maSin nulovan hipoTezas ukuvagdebT, winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
P - mniSvnelobis meTodi: Tu P , maSin H<br />
0<br />
hipoTezas ukuvagdebT,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi amis safuZveli ara gvaqvs.<br />
i<br />
i
magaliTebis amoxsnis nimuSebi:<br />
magaliTi 1. mkvlevars surs gamoscados maRali arteriuli wnevis<br />
dawevis sami gansxvavebuli meTodi. SemTxveviT SeirCa pacientTa sami<br />
jgufi. I jgufs aZlevdnen garkveul preparats, II jgufs utardeboda specialuri<br />
varjiSebi, xolo III jgufi icavda specialur dietas. oTxi kviris<br />
Semdeg TiToeul pacients gauzomes arteriuli wneva (monacemebi moyvanilia<br />
qvemoT). 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeamowmeT hipoTeza imis<br />
Sesaxeb, rom populaciaTa saSualoebs Soris ar arsebobs gansxvaveba.<br />
preparati varjiSi dieta<br />
----------------------------------------------------------------------<br />
10 6 5<br />
12 8 9<br />
9 3 12<br />
15 0 8<br />
13 2 4<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H 1<br />
: erTi saSualo mainc gansxvavdeba danarCenebisagan.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. radganac Tavisuflebis<br />
xarisxebia: R1 3 1 da N R153 12 , amitom fiSeris ganawilebis<br />
cxrilidan vpoulobT, rom CV . . FR<br />
1, NR, F2,12,0.05<br />
3.89 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba.<br />
a). TiToeuli SerCevisaTvis vipovoT SerCeviTi saSualo da Sesworebuli<br />
SerCeviTi dispesia. gvaqvs:<br />
x1 11.8 , s '2<br />
1<br />
5.7 ; x 2 3.8 , s '2<br />
2<br />
10.2 ; x 3 7.6 , s '2<br />
3<br />
10.3 .<br />
b). gamovTvaloT erToblivi saSualo:<br />
<br />
x i, j i,<br />
j 10 12 4<br />
xerT. 7.73 .<br />
N 15<br />
g). gamovTvaloT jgufTa Soris variacia:<br />
2<br />
( )<br />
2 2 2<br />
2 ni<br />
xi<br />
xerT.<br />
i<br />
5 (11.8 7.73) 5 (3.8 7.73) 5 (7.6 7.73)<br />
sB<br />
: 80.07<br />
.<br />
R1 31<br />
d). gamovTvaloT jgufebSi variacia:<br />
'2<br />
( 1)<br />
2 ni<br />
s<br />
i<br />
i (51) 5.7 (51) 10.2 (51) 10.3<br />
sW<br />
: 8.73 .<br />
( n 1) 3 (5 1)<br />
i<br />
i<br />
e). gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2<br />
sB<br />
80.07<br />
f <br />
2 9.17 .<br />
sW<br />
8.73<br />
nabiji 4. gadawyvetilebis miReba: vinaidan 9.17 > 3.89, amitom<br />
nulovani hipoTeza unda ukuvagdoT, anu 0.05 mniSvnelovnebis doniT<br />
239
Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli davaskvnaT, rom sul cota erTi saSualo<br />
mainc gansxvavdeba danarCenebisagan.<br />
magaliTi 2. marketingis specialists surs gaarkvios aris Tu ara<br />
gansxvaveba momxmareblebis mier sami sxvadasxva supermarketis salarosTan<br />
rigSi dgomis droebis saSualoebs Soris (monacemebi moyvanilia qvemoT).<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara arsebiTi gansxvaveba rigSi<br />
dgomis droebis saSualoebs Soris?<br />
maRazia A maRazia B maRazia C<br />
--------------------------------------------------------------------<br />
3 5 1<br />
2 8 3<br />
5 9 4<br />
6 6 2<br />
3 2 7<br />
1 5 3<br />
amoxsna.<br />
nabiji 1. CamovayaliboT ZiriTadi da alternatiuli hipoTezebi:<br />
H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H 1<br />
: erTi saSualo mainc gansxvavdeba danarCenebisagan.<br />
nabiji 2. vipovoT kritikuli mniSvneloba. aq Tavisuflebis xarisxebia:<br />
R1 3 1 da N R183 15 , amitom fiSeris ganawilebis cxrilidan<br />
vpoulobT, rom CV . . FR<br />
1, NR, F2,15,0.05<br />
3.68 .<br />
nabiji 3. gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba.<br />
a). TiToeuli SerCevisaTvis vipovoT SerCeviTi saSualo da Sesworebuli<br />
SerCeviTi dispesia. gvaqvs:<br />
x1 3.33 , s '2<br />
1<br />
3.47 ; x 2 5.83 , s '2<br />
2<br />
6.17 ; x 3 3.33 , s '2<br />
3<br />
4.27 .<br />
b). gamovTvaloT erToblivi saSualo:<br />
<br />
x i, j i,<br />
j 3 23 xerT. 4.17 .<br />
N 18<br />
g). gamovTvaloT jgufTa Soris variacia:<br />
2<br />
( )<br />
2 2 2<br />
2 ni<br />
xi<br />
xerT.<br />
i<br />
6 (3.33 4.17) 6 (5.83 4.17) 6 (3.33 4.17)<br />
sB<br />
: 12.5<br />
.<br />
R1 31<br />
d). gamovTvaloT jgufebSi variacia:<br />
'2<br />
( 1)<br />
2 ni<br />
s<br />
i<br />
i (61) 3.47 (61) 6.17 (61) 4.27<br />
sW<br />
: 4.64 .<br />
( n 1) 3 (61)<br />
i<br />
i<br />
e). gamovTvaloT kriteriumis mniSvneloba:<br />
2<br />
sB<br />
12.5<br />
f 2.69 .<br />
2<br />
sW<br />
4.64<br />
nabiji 4. gadawyvetilebis miReba: vinaidan 2.69 < 3.68, amitom nulovani<br />
hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs, anu 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT Cven gvaqvs sakmarisi safuZveli davaskvnaT, rom saSualoebi arsebiTad<br />
ar gansxvavdebian.<br />
240
amocanebi<br />
igulisxmeT, rom: populaciebi normaluri an daaxloebiT normaluria;<br />
SerCevebi erTmaneTisagan damoukidebelia da populaciaTa dispersiebi<br />
tolia.<br />
1. menejers ainteresebs aris Tu ara respublikuri saavadmyofos eqimebis,<br />
eqTanebisa da teqnikuri personalis saSualo asaki gansxvavebuli..<br />
saavadmyofos SemTxveviT SerCeuli TanamSromlebis qvemoTmoyvanili monacemebis<br />
mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis doniT, SeuZlia Tu ara menejers<br />
daaskvnas, rom am sami jgufis saSualo asaki gansxvavebulia?<br />
eqimebi eqTnebi teqnikuri personali<br />
--------------------------------------------------------------------------------------<br />
60 23 33<br />
36 25 28<br />
29 26 35<br />
56 35 29<br />
32 42 23<br />
54 22 41<br />
58<br />
2. kompiuteris sami sxvadasxva tipis SemTxveviT SerCeul diskebSi<br />
aRmoCenili defeqtebis raodenobis qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT,<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT, rom defeqtebis<br />
raodenobis saSualo diskebis am sam jgufSi gansxvavebulia?<br />
diski A diski B diski C<br />
---------------------------------------------------------<br />
0 2 1<br />
1 0 0<br />
0 3 1<br />
2 5 1<br />
3 3 0<br />
2 4 2<br />
0 6 0<br />
1 0 0<br />
1 2 1<br />
0 5 2<br />
3. kolejis sportul programebSi monawile studentebis mier mopovebuli<br />
qulebis qvemoTmoyvanili monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT, rom am sam jgufSi qulebis<br />
saSualo gansxvavebulia?<br />
241
fexburTi kalaTburTi xelburTi<br />
----------------------------------------------------------------------------<br />
3.2 3.8 2.6<br />
2.6 3.1 1.9<br />
2.4 2.6 1.7<br />
2.4 3.9 2.5<br />
1.8 3.3 1.9<br />
4. SemTxveviT SerCeul pacientTa sam jgufs utardeboda mkurnaloba<br />
stresis donis dawevis sami gansxvavebuli meTodiT. specialuri mowyobilobiT<br />
gazomil iqna (procentebSi gamosaxuli) TiToeuli pacientis<br />
daweuli stresis done (monacemebi moyvanilia qvemoT). 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT, rom procentebis saSualo am<br />
jgufebSi gansxvavebulia?<br />
I meTodi II meTodi III meTodi<br />
----------------------------------------------------------------------------<br />
3 12 15<br />
10 12 14<br />
5 17 18<br />
1 13 14<br />
13 18 20<br />
3 9 22<br />
4 14 16<br />
5. SemTxveviT SerCeuli aTletebi dayves sam jgufad da dauniSnes<br />
sami saxis dieta erTi Tvis ganmavlobaSi. erTi Tvis gasvlis Semdeg TiToeuli<br />
aTletis mier dietebis mixedviT daklebuli kilogramebi moyvanilia<br />
qvemoT. 0.05 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT,<br />
rom dietebi gansxvavebulia?<br />
dieta A dieta B dieta C<br />
------------------------------------------------------------<br />
3 10 8<br />
6 12 3<br />
7 11 2<br />
4 14 5<br />
8<br />
6<br />
6. samomxmareblo JurnalSi WurWlis sarecxi manqanebi iyofa sam kategoriad:<br />
umaRlesi, Zalian kari da kargi. am sami kategoriis manqanebis<br />
qvemoTmoyvanili fasebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis doniT, aris<br />
Tu ara manqanebis saSualo fasebi gansxvavebuli?<br />
242
umaRlesi Zalian kargi kargi<br />
--------------------------------------------------------------------------<br />
565 330 350<br />
400 840 379<br />
369 510 280<br />
550 470 320<br />
460 380 400<br />
375 400 450<br />
290<br />
319<br />
7. manqanaTmSenebeli qarxnis muSebi SemTxveviT mimagres oTx asawyob<br />
xazs (“konveirs”). TiToeuli muSis mier gakeTebuli defeqturi nawilebis<br />
raodenobis qvemoTmoyvanili raodenobebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT, rom defeqturi nawilebis<br />
raodenobis saSualo am xazebze erTidaigivea?<br />
I xazi II xazi III xazi IV xazi<br />
----------------------------------------------------------------------------------<br />
3 8 10 9<br />
2 6 9 15<br />
0 2 8 3<br />
6 0 11 0<br />
4 1 12 2<br />
3 9 15 0<br />
5 7 17 1<br />
8. qvemoTmoyvanili magnitofonis sami tipis kasetis muSaobis xangr-<br />
Zlivobis monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia<br />
Tu ara davaskvnaT, rom muSaobis xangrZlivobis saSualoebi gansxvavebulia?<br />
I tipi II tipi III tipi<br />
----------------------------------------------------------<br />
196 98 94<br />
183 91 106<br />
112 101 85<br />
107 99 102<br />
189 84 101<br />
9. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara gansxvaveba oTxi sxvadasxva<br />
tipis balaxis sakreWi manqanis wonebs Soris. 0.1 mniSvnelovnebis doniT<br />
SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom manqanebis saSualo wonebi gansxvavebulia?<br />
243
gazze benzinze eleqtronuli meqanikuri<br />
--------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
95 73 55 37<br />
101 69 52 24<br />
108 72 51 25<br />
97 71 37 29<br />
101 67 57 22<br />
62 54 17<br />
68 34 17<br />
71 45 22<br />
41 20<br />
53 18<br />
21<br />
10. qvemoT moyvanilia dReRamis sam sxvadasxva monakveTSi<br />
gadaudebeli samedicino daxmarebis oTaxSi SemTxveviT SerCeuli<br />
pacientis mier gatarebuli drois monacemebi (gazomili wuTebSi). 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT, rom pacientis<br />
daxmarebaze daxarjul droTa saSualoebi am sam jgufSi mniSvnelovnad<br />
gansxvavdebian erTmaneTisagan?<br />
dila (7--15) naSuadRe (15--23) Rame (23—7)<br />
------------------------------------------------------------------------------------------<br />
12 9 6<br />
18 8 15<br />
18 16 8<br />
21 20 9<br />
19 15 5<br />
amocanebi gamocdisaTvis<br />
11. kompaniis mflobels ainteresebs aris Tu ara gayidvaTa raodenoba<br />
erTnairad ganawilebuli regionebis mixedviT. man SemTxveviT SearCia<br />
Tveebi da daTvala 5 sxvadasxva regionSi gayidvaTa raodenoba. 0.05<br />
mniSvnelovnebis doniT, SeuZlia Tu ara kompaniis mflobels daaskvnas,<br />
rom gayidvaTa raodenoba TiToeul regionSi erTidaigivea?<br />
regioni soxumi zugdidi gori Telavi quTaisi<br />
gayidvebi 324 236 182 221 365<br />
12. jandacvis saministros ainteresebs vin daTanxmdeba nebayofilobiT<br />
Tavis Tavze gamoscados arteriuli wnevis dasawevi axali preparati.<br />
regionebis mixedviT miRebuli monacemebis qvemoTmoyvanili cxrilis<br />
mixedviT, 0.01 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT,<br />
rom TiToeul regionSi eqsperimentSi monawileobis msurvelTa raodenoba<br />
erTidaigivea?<br />
244
egioni I II III IV<br />
Tanaxmaa 87 62 56 93<br />
13. iusticiis saministros ainteresebs srulwlovani mosaxleobis<br />
Sexeduleba nafic msajulTa institutis SemoRebis mimarT. Catarebuli<br />
gamokiTxvis qvemoTmoyvanili Sedegebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, SegviZlia Tu ara daaskvnaT, rom Sexeduleba dakavSirebulia adamianis<br />
sqesTan?<br />
sqesi eTanxmeba ar eTanxmeba gaurkvevelia<br />
mdedrobiTi 136 16 8<br />
mamrobiTi 114 30 6<br />
14. swrafi kvebis obieqtis menejerma gadawyvita gaarkvios Tu romel<br />
souss aniWeben momxmareblebi upiratesobas hamburgeris Wamisas. Catarebuli<br />
gamokiTxvis qvemoTmoyvanili Sedegebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis<br />
doniT, aris Tu ara momxmareblis sasurveli sousis saxeoba<br />
damokidebuli mis sqesze?<br />
sousi<br />
sqesi maionezi “ketCupi” mdogvi<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------<br />
mdedrobiTi 25 14 8<br />
mamrobiTi 15 18 10<br />
15. gamokiTxul iqna 40 da 50 wlis investorebi fulis ganTavsebis<br />
gzebis Sesaxeb. miRebuli manacemebis mixedviT, 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT, aris Tu ara kavSiri investoris asaksa da fulis ganTavsebis<br />
gzebs Soris?<br />
didi mcire saerTaSoriso fuladi<br />
saaqcio saaqcio saaqcio bazris<br />
fondi fondi fondi fondi obligacia<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
40 wlis 20 10 10 15 45<br />
50 wlis 42 24 24 6 24<br />
16. zoologiuri maRaziis mepatrones ainteresebs dakavSirebulia<br />
Tu ara arCeuli cxovelis saxeoba adamianis sqesTan. qvemoTmoyvanili<br />
monacemebis mixedviT, 0.1 mniSvnelovnebis doniT, SeamowmeT Sesabamisi<br />
hipoTeza.<br />
cxovelis saxeoba<br />
----------------------------------------------------<br />
ZaRli kata Citi<br />
mdedrobiTi 23 4 8<br />
mamrobiTi 32 27 16<br />
17. gamokiTxul iqna 3 maRaziis 200 – 200 momxmarebeli, romlebic<br />
sargebloben sakredito baraTebiT. maT dausves kiTxva “qondaT Tu ara<br />
245
sakredito baraTiT sargeblobisas problemebi?” 0.01 mniSvnelovnebis<br />
doniT SeiZleba Tu ara davaskvnaT, rom proporciebi erTidaigivea?<br />
maRazia I MmaRazia II maRazia III<br />
diax 87 56 43<br />
ara 113 144 157<br />
jami 200 200 200<br />
18. SemTxveviT SearCies kvira da daTvales qalaqis sam sxvadasxva<br />
avtosadgomze yovedRiurad gaCerebul avtomobilTa raodenoba.<br />
SeamowmeT hipoTeza imis Sesaxeb, rom 0.01 mniSvnelovnebis doniT ar<br />
aris gansxvaveba am avtosadgomebze gaCerebul avtomobilTa raodenobebs<br />
Soris.<br />
avtosadgomi I avtosadgomi II avtosadgomi III<br />
203 319 89<br />
162 321 126<br />
190 271 115<br />
219 194 92<br />
188 342 106<br />
209 423 100<br />
212 199 94<br />
19. mamakacis sami tipis fexsacmelis qvemoTmoyvanili fasebis mixedviT,<br />
0.05 mniSvnelovnebis doniT, SegviZlia Tu ara davaskvnaT, rom<br />
fasebis saSualoebs Soris mniSvnelovani gansxvavebaa?<br />
oficialuri yoveldRiuri sportuli<br />
110 80 64<br />
95 100 66<br />
95 135 70<br />
265 90 92<br />
59 80<br />
70<br />
50<br />
20. firmis direqtors ainteresebs aris Tu ara gansxvaveba im droebis<br />
saSualoebs Soris, rac misi TanamSromlebis sam jgufs sWirdeba samsaxurSi<br />
misasvlelad. 0.05 mniSvnelovnebis doniT SeuZlia Tu ara firmis<br />
direqtors daaskvnas, rom saSualoebs Soris arsebiTi gansxvavebaa?<br />
246
menejeri gamyidveli mesawyobe<br />
35 9 15<br />
18 3 6<br />
27 12 27<br />
24 6 22<br />
14<br />
8<br />
21<br />
21. qvemoT moyvanilia nawlavis Cxirebis raodenoba sami sxvadasxva<br />
tbis garkveul farTobze 5 dRiani periodis ganmavlobaSi. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara gansxvaveba Cxirebis raodenobis saSualoebSi?<br />
kus tba lisis tba faravnis tba<br />
45 97 33<br />
53 82 35<br />
41 99 31<br />
38 84 28<br />
55 79 26<br />
22. studentebi SemTxveviT gadaanawiles sam jgufSi da TiToeul<br />
jgufs SesTavazes swavlebis gansxvavebuli meTodi. kursis damTavrebis<br />
Semdeg Catarebuli gamocdis Sedegebi moyvanilia qvemoT. 0.05 mniSvnelovnebis<br />
doniT aris Tu ara mniSvnelovani gansxvaveba gamocdis Sedegebis<br />
saSualoebSi jgufebis mixedviT?<br />
I jgufi II jgufi III jgufi<br />
87 82 97<br />
92 78 90<br />
61 41 83<br />
83 65 92<br />
47 63 91<br />
247
pasuxebi:<br />
1. H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . F2,16,0.05<br />
3.63 ; T. V. f 5.96 ; ki --<br />
H<br />
1. 2. H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . F2,27,0.05<br />
3.35 ; T. V. f 7.456 ;<br />
ki -- H<br />
1. 3. H<br />
0<br />
: a1 a2 a3<br />
, H<br />
1: erTi mainc gansx.; CV . . F2,12,0.1<br />
2.81 ;<br />
T. V. f 8.448 ; ki -- H<br />
1. 4. H<br />
0<br />
: a1 a2 a3<br />
, H<br />
1: erTi mainc gansx.;<br />
CV . . F2,18,0.05<br />
3.55 ; T. V. f 19.05 ; ki -- H<br />
1. 5. H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H<br />
1: erTi mainc<br />
gansx.; CV . . F2,11,0.05<br />
3.98 ; T. V. f 7.75 ; ki -- H<br />
1. 6. H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H<br />
1: erTi<br />
mainc gansx.; CV . . F2,17,0.1<br />
2.64 ; T. V. f 1.28 ; ara -- H<br />
0<br />
. 7. H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
a 4<br />
,<br />
H<br />
1: erTi mainc gansx.; CV . . F3,24,0.05<br />
3.01 ; T. V. f 6.974 ; ara -- H<br />
1. 8. H<br />
0<br />
:<br />
a1 a2 a3<br />
, H<br />
1: erTi mainc gansx.; CV . . F2,12,0.1<br />
2.81 ; T. V. f 9.16 ; ki -- H<br />
1. 9.<br />
H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
a 4<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . F3,31,0.1<br />
2.28 ; T. V. f 234.5 ; ki<br />
-- H<br />
1. 10. H<br />
0<br />
: a1 a2 a3<br />
, H<br />
1: erTi mainc gansx.; CV . . F2,12,0.05<br />
3.89 ;<br />
T. V. f 5.877 ; ki -- H<br />
1. 11. H<br />
0<br />
: erTidaigivea, H<br />
1:<br />
gansxvavebulia;<br />
2<br />
2<br />
CV . . 4,0.05<br />
9.488 ; TV . . <br />
87.14 ; ara -- H 1<br />
. 12. H<br />
0<br />
: erTidaigivea, H 1<br />
: gansxvavebulia;<br />
CV . . 3,0.01<br />
11.345 ; TV . . <br />
13.38 ; ara -- H<br />
2<br />
2<br />
1. 13. H<br />
0<br />
: damoukid.,<br />
2<br />
2<br />
H<br />
1: damokid.; CV . . 2,0.1<br />
4.605 ; TV . . <br />
6.163 ; ki -- H<br />
1. 14. H<br />
0<br />
: damoukid.,<br />
2<br />
2<br />
H<br />
1: damokid.; CV . . 2,0.1<br />
4.605 ; TV . . <br />
3.05 ; ara -- H<br />
0<br />
. 15. H<br />
0<br />
: damoukid.,<br />
2<br />
2<br />
H<br />
1: damokid.; CV . . 4,0.05<br />
9.488 ; TV . . <br />
28; ki -- H 1<br />
. 16. H<br />
0<br />
: damoukid., H<br />
1:<br />
2<br />
2<br />
damokid.; CV . . 2,0.1<br />
4.605 ; TV . . <br />
7.674 ; H<br />
1. 17. H<br />
0<br />
: p 1<br />
p 2<br />
p 3<br />
, H<br />
1: erTi<br />
2<br />
2<br />
mainc gansx.; CV . . 2,0.01<br />
9.21;<br />
TV . . <br />
23.89 ; ara -- H<br />
1. 18. H<br />
0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
,<br />
H<br />
1: erTi mainc gansx.; CV . . F2,18,0.01<br />
6.01 ; T. V. f 27.02 ; H<br />
1. 19. H<br />
0<br />
:<br />
a1 a2 a3<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . F2,13,0.05<br />
3.81 ; T. V. f 0.533 ; ara -- H 0<br />
.<br />
20. H 0<br />
: a 1<br />
a 2<br />
a 3<br />
, H 1<br />
: erTi mainc gansx.; CV . . F2,12,0.05<br />
3.89 ; T. V. f 6.141 ; ki<br />
-- H<br />
1. 21. H<br />
0<br />
: a1 a2 a3<br />
, H<br />
1: erTi mainc gansx.; CV . . F2,12,0.05<br />
3.89 ;<br />
T. V. f 65.263 ; ki -- H<br />
1. 22. H<br />
0<br />
: a1 a2 a3<br />
, H<br />
1: erTi mainc gansx.;<br />
CV . . F<br />
3.89 ; T. V. f 3.673 ; ara -- H 0<br />
.<br />
2,12,0.05<br />
248
Tavi XX<br />
sakontrolo werebisa da Sualeduri da saboloo gamocdebis<br />
bileTebis nimuSebi 2007—2009 wlebSi<br />
varianti 8.12.1.1.<br />
1. dawereT jamis albaTobis formula. (1q.)<br />
2. ganmarteT maCvenebliani ganawileba. (1q.)<br />
3. ganmarteT SemTxveviTi sididis mediana. (1q.)<br />
4. binomialuri ganawilebis lodini da dispersia. (1q.)<br />
5. dawereT maTematikuri lodinis gamosaTvleli formula. (1q.)<br />
6. agdeben erT wesier kamaTels da meore iseT kamaTels, romelzec 6 qulis<br />
mosvlis albaTobaa 1/4. ipoveT albaToba imisa, rom wesier kamaTelze mova 6<br />
qula da arawesierze ar mova 6 qula. (2q.)<br />
7. yuTSi moTavsebulia 3 wesieri da imave zomisa da wonis mqone 4 arawesieri<br />
moneta, romelzec gerbis mosvlis albaTobaa 3/8. SemTxveviT amoiRes erTi<br />
moneta da aagdes. ipoveT gerbis mosvlis albaToba. (3q.)<br />
8. mocemulia ori damoukidebeli da SemTxveviTi sidideebis ganawilebis<br />
kanonebi. a). ipoveT -s standartuli gadaxra; (1q.) b). aageT -s ganawilebis<br />
funqcia; (1q.) g). ipoveT P{ [ 2,6)} ; (1q.) d). aageT SemTxveviTi sididis<br />
ganawilebis kanoni. (1q.)<br />
-2 1 -4 2 5<br />
P 0.82 0.18 P 0.4 0.1 0.5<br />
9. mocemulia ori da SemTxveviTi sididis erToblivi ganawilebis kanoni.<br />
a). gamoTvaleT korelaciis koeficienti; (4q.) b). avagoT min( , ) SemTxveviTi<br />
sididis ganawilebis kanoni; (1q.) g). damoukidebelia Tu ara es SemTxveviTi<br />
sidideebi? (1q.)<br />
-3 -1 2<br />
-2 0.25 0.15 0.2<br />
1 0.13 0.05 0.22<br />
10. dawereT normaluri ganawilebis simkvrive, romlis lodinia 3, xolo<br />
standartuli gadaxra 4. (1q.)<br />
1/5, Tu x<br />
[ 1,4];<br />
11. Tanabari ganawilebis simkvrivea f()<br />
x <br />
ras udris: a). maTematikuri<br />
lodini; (1q.) b). standartuli gadaxra. (1q.)<br />
0, Tu x<br />
[ 1,4].<br />
12. N(0,1)<br />
-is 0.77-kvantilia 0.74. ipoveT N( 3,16)<br />
-is: a). 0.77-kvantili; (1q.) b). 0.23-<br />
kvantili. (1q.)<br />
Sifri:<br />
====================================================================<br />
ekonomikisa da biznesis fakulteti. kolokviumi albaTobis Teoriasa da<br />
maTematikur statistikaSi.<br />
studentis gvari, saxeli _____________________________<br />
Sifri:<br />
kursi _____<br />
249
varianti # 2007.1.1<br />
1. Ada B damoukidebelia, PA ( ) 0.7 ; PB ( ) 0.8. ipoveT P( A\ B ) .<br />
a). 0.1 b). -0.1 g). 0.56 d). 0.14 e). 0.24<br />
2. yuTSi 3 TeTri da 5 Savi burTia. ipoveT albaToba imisa, rom dabrunebis<br />
gareSe SemTxveviT SerCeuli sami burTidan 2 TeTria da 1 Savi?<br />
a). 1/56 b). 15/56 g). 15/28 d). 5/28 e). 1/28<br />
3. saTamaSo kamaTels agoreben samjer. rogoria albaToba imisa, rom samivejer<br />
mova erTi da igive qula?<br />
a). 1/36 b). 5/9 g). 25/216 d). 1/8 e). 43/216 v). 91/216.<br />
4. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. gamoTvaleT P( AB C)<br />
da P( AB C)<br />
,<br />
Tu: A--qulaTa jami luwia, B --qulaTa jami 7-ze naklebia, C --meore agdebisas<br />
movida 2.<br />
a). 11/12, 1/9 b). 31/36, 1/6 g). 25/26, 1/18 d). 2/3, 0 e). 4/9, 1/12 v). 7/18, 0<br />
5. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. arian Tu ara damoukideblebi: Ada B ?<br />
daC ? B da C ? arian Tu ara erToblivad damoukidebeli A, B daC ? Tu: A --<br />
pirveli agdebisas movida 1 qula, B -- meore agdebisas movida 6 qula, C --<br />
jamSi movida 7 qula;<br />
a). ki, ara, ki, ara b). ki, ki, ara, ara g). ara, ara, ki, ki; d). ki, ki, ki, ara<br />
6. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. gamoTvaleT PB<br />
( A ) da miuTiTeT aris Tu<br />
ara Ada B damoukidebeli, Tu:: A--movida erTi da igive qula, B --qulaTa jami<br />
luwia.<br />
a). 1/3, ara b). 1/6, ki g). 1/2, ara d). 2/5, ara e). 1/6, ki v). 1, ara<br />
7. I, II, III brigada awarmoebs detalebis 30%, 20%. 50%-s, romelTa Soris Sesabamisad<br />
1%, 3% da 2% cudia. SemTxveviT aRebuli detali aRmoCnda cudi. rogoria<br />
alaToba imisa, rom is daamzada I brigadam?<br />
a). 0.258 b). 0.613 g). 0..316 d). 0.526 e). 0.185 v). 0.158<br />
#1. 1. albaTobis klasik. ganmarteba. #2. 1. muavr-laplasis lok. form.<br />
2. sruli alb. da baiesis formulebi. 2. ganaw. funqcia: ganm., Tvisebebi.<br />
3. maTematikuri lodini: ganm., Tvisebebi. 3. Tanab. ganaw.: simkv. M da D.<br />
4. P ( A)<br />
0,3; P(<br />
B)<br />
4/9; A||<br />
B<br />
4. PA ( ) 3/7 ; PB ( ) 0,4 ; AB ||<br />
ipoveT P( A B)<br />
, P ( A\<br />
B)<br />
. ipoveT P( A B)<br />
, P ( A\<br />
B)<br />
.<br />
5. vip. monetis 3-jer agdebisas gerbTa 5. S.s. mniS. -2, 1, 3. alb. 0,2; 0,4; x .<br />
mosvlis g. kan.; gan. f.; M ; D da . vip. x ; g. kan.; gan. f.; M ; D da .<br />
6. mniS. -2, 1, 3. alb. 0,2; 0,5; 0,3. 6. S.s. mniS. -1, 0, 2. alb. 0,3; 0,3; 0,4.<br />
S.s. mniS. -1, 0, 2. alb. 0,3;0,3;0,4. S.s. mniS. -2, 1, 3. alb. 0,2; 0,5; 0,3.<br />
|| . ipoveT 3<br />
|| . ipoveT min{ ,<br />
}<br />
S.s. gan. kan.<br />
4<br />
3<br />
7. f ( x)<br />
ax ,1 x 4; =0 sxvagan. 7. f ( x)<br />
ax ,2 x 5; =0 sxvagan. :<br />
ipoveT: a, P{|<br />
| 2}, F ( x)<br />
, M da D ipoveT: a, P{|<br />
| 3}, F ( x)<br />
, M da D.<br />
<br />
8. SerCeviTi dispersia. 8. asimetriis koeficienti.<br />
9. -s mniS. -2;0;3. -s mniS. -2;-1;1. 9. -s mniS. -1;1;2. -s mniS. -1; 0; 2.<br />
p<br />
11<br />
0,2;<br />
p12<br />
0,1; p13<br />
01; p21<br />
0;<br />
p22<br />
p<br />
11<br />
0,1;<br />
p12<br />
0; p13<br />
0,2; p21<br />
0;<br />
p22<br />
<br />
/6; p 0; p 0,1; p 0 . ? /7; p 0,1; p 0; p 0, 2 . ?<br />
1<br />
23 31 32<br />
<br />
1<br />
23 31 32<br />
<br />
<br />
250
# 2008.4.1. 1. sxvaobis albaTobis formula. 2. bernulis formula. 3. xdomileb-<br />
Ta damoukidebloba. 4. manqanaSi 5 adgilia. ramden sxvadasxvanairad SeiZleba<br />
ganTavsdes manqanaSi 5 adamiani, romelTagan erTs ara aqvs ufleba daikavs<br />
adgili saWesTan?<br />
5. monetas agdeben xuTjer. rogoria alabaToba imisa, rom gerbi mova kent rixvjer,<br />
xolo safasuri luw ricxvjer?<br />
6. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. gamoTvaleT P( AB C)<br />
da P( AB<br />
C)<br />
albaTobebi A, B daC xdomilebaTa Semdegi sameulisaTvis: A--mosul qulaTa<br />
jami luwia, B --mosul qulaTa jami 7-ze naklebia, C --meore agdebisas movida 2<br />
qula;<br />
7. I brigada awarmoebs detalebis 30%-s, romelTa Soris 3% wundebulia. II<br />
briga-da awarmoebs imave detalebis 35%-s, romelTa Soris 4% wundeblia. III<br />
brigada awarmoebs detalebis 15%-s, romelTa Soris 1% wundebulia. IV brigada<br />
amzadebs detalebis 20%-s, romelTa Soris 2% wundebulia. erT sawyobSi<br />
mogrovili am detalebidan SemTxveviT aiRes erTi detali da is aRmoCnda<br />
wundebuli. rogoria albaToba imisa, rom es detali daamzada I brigadam?<br />
Sefaseba: #1—6 or-ori qula, #7 – 3 qula. sul 15 qula<br />
#28.10.1. 1. marjvena jibeSi 3 ocTeTriani da 4 aTTeTriani monetaa, marcxena jibSi<br />
ki 6 ocTeTriani da 3 aTTeTriani moneta. Mmarjvena jibidan marcxenaSi<br />
SemTxveviT 2 moneta gadades. ipoveT alb-aToba imisa, rom amis Semdeg marcxena<br />
jibidan SemTxveviT amoRebuli moneta aTTeTriania. (3 q.)<br />
2. yuTSi 7 wiTeli da 5 lurji burTia. ipoveT albaToba imisa, rom SemTxveviT<br />
amoRebuli sami burTi erTi ferisaa. (3 qula)<br />
3. Ada B damoukidebeli xdomilobebia, P ( A)<br />
0.5, P(<br />
B)<br />
0. 3. GgamoTvaleT P( A B)<br />
.<br />
(2 qula)<br />
4. agoreben 2 wesier kamaTels, ras udris albaToba imisa, rom musuli<br />
cifrebis jami tolia 8-is, Tu cnobilia rom es jami luwi ricxvia. (2<br />
qula)<br />
5. aagdes sami simetriuli moneta, damoukidebelia Tu ara xdomilobebi<br />
A={pirvel monetaze movi-da gerbi}, B={movida erTi safasuri mainc}. (2 qula)<br />
6. cifrebidan 1,2,3,4,5 jer irCeven erTs, xolo Semdeg darCenili oTxidan<br />
meores. ipoveT albaToba imisa, rom orive amoirCeuli ricxvi kentia. (3 qula)<br />
sagamocdo bileTi #1611. 2.1.<br />
1. qvemoT moyvanili X -is ganawilebis kanonis mixedviT ipoveT: ganawilebis<br />
funqcia (0.5q.) da aageT grafiki (0.5q.); P(4 X<br />
8) (0.25q.); ganawilebis kanonebi:<br />
max(5, X)<br />
-isa (0.25q.) da 4X 9-is (0.25q.); EX (0.25q.); E(5 3 X)<br />
(0.25q.); DX (0.5q.);<br />
D( 5 4 X)<br />
(0.25q.); sul 3 qula<br />
X 3 4 5 10<br />
P P 0.25 0.1 ? 0.3<br />
2. damoukidebel X da Y SemTxveviT sidideTa ganawilebis kanonebis mixedviT<br />
ipoveT: EX , EY (0.25q.); DX , DY (0.25q.); E( 2 XY ) (0.25q.); D( 3X 4 Y)<br />
(0.25q.);<br />
max( XY , ) -is ganawilebis kanoni (0.5q.).<br />
sul 1.5 qula<br />
X -3 -1 2 Y -2 3<br />
P 0.3 0.35 ? P 0.4 0.6<br />
3. ipoveT ganawilebis kanonebi: X -is,Y -is (0.5q.) da 2X3Y<br />
-is (0.5q.); EX ,<br />
EY (0.25q.), E(3X 5 Y)<br />
(0.5q.); DX DY (0.5q.); E( XY )(0.5q.); cov( XY , ) (0.25q.);<br />
251
( XY , ) (0.5q.); cov(5 X, 4Y 7) (0.25q.);Dcov(3 X 2 Y, Y)<br />
(0.25q.);D D(4X 2 Y)<br />
(0.25q.);<br />
( 3X 4, X)<br />
(0.25q.); damoukidebelia Tu ara X daY ?(0.5q.). sul 5 qula<br />
Y \ X -2 -1 1<br />
-3 0.17 ? 0.15<br />
1 0.23 0.1 0.05<br />
4. dawereT eqsponencialuri ganawilebis simkvrive, Tu EX 0.5. 0.5 qula<br />
4<br />
5. mocemulia X -is ganawilebis funqcia FX ( x) 0, Tu x 2; ax , Tu 2<br />
x < 4; =1,<br />
Tu x > 4 . ipoveT ganawilebis simkvrive da a (1.5q.); EX (0.5q.); DX (0.5q.);<br />
PX ( [2,3)) (0.5q.). sul 3 qula<br />
2<br />
( x5)<br />
<br />
6. f ( x) e<br />
18<br />
/ 18<br />
.ras udris EX (0.25q.), DX (0.25q.), PX ( 4) (0.25q.),<br />
PX ( 0) (0.25q.). sul 1 qula<br />
k k 10k<br />
7. P( X k) C10(0.2) (0.8) ), k 0,1,...10 . ras udris EX (0.25q.), DX (0.25q.),<br />
PX ( 4) (0.25q.), PX ( [3,5)) (0.25q.). sul 1 qula.<br />
8. mocemulia SerCeva: -1, 2, 7, 9, 3, -7, 5, 9, 8, -9. ipoveT populaciis saSualos<br />
Caunacvlebeli Sefaseba. (0.5q.) gamoTvaleT eqscesis koeficienti. (0.5q.)<br />
sul 1 qula.<br />
9. normaluri populaciidan aRebulia SerCeva: 18, 12, 22, 15, 30, 16, 39, 38, 35.<br />
2<br />
64. avagoT 0.99 saimedoobis ndobis intervali ucnobi saSualosaTvis (normaluri<br />
ganawilebis 0.995-kvantilia 2.58).<br />
2 qula<br />
10. normaluri populaciidan Na ( ,25) aRebulia SerCeva: 10, 12, -15, 6, 18, -9, 14, -20,<br />
16. 0.03 mniSvnelovnebis doniT SevamowmoT H0 : a 5 hipoTeza H1 : a 7 -is<br />
winaaRmdeg ( x0.97 1.89 ). 2 qula<br />
yoveli Teoriuli kiTxva fasdeba 2 quliT:<br />
11. ras ewodeba gadanacvleba, wyoba, jufTeba. dawereT maTi gamosaTvleli formulebi.<br />
12. vTqvaT 1, 2,<br />
,<br />
n<br />
aris mocemuli elementarul xdomilebaTa sivrce<br />
da aris am sivrceze gansazRvruli albaToba. ra ZiriTad Tvisebebs akmayofilebs<br />
albaToba?<br />
13. dawereT ori xdomilebis damoukideblobis gansazRvreba. Tu ori A da B<br />
xdomilebisaTvis A B, (<br />
A)<br />
1/<br />
4 da ( B ) 1/<br />
2 , daasabuTeT damoukidebelia<br />
Tu ara A da B xdomileba.<br />
14. ras ewodeba ualbaTesi ricxvi. dawereT ualbaTesi ricxvis gamosaTvleli<br />
formula.<br />
15. SemTxveviTi sididis ganawilebis funqcia da misi Tvisebebi.<br />
16. diskretuli SemTxveviTi sididis magaliTebi: bernulis, binomuri da<br />
puasonis ganawilebebi. maTi maTematikuri molodini da dispersia.<br />
17. arakorelirebuli SemTxveviTi sidideebi. kavSiri SemTxveviT sidideTa<br />
arakorelirebulobasa da damoukideblobas Soris.<br />
18. SerCeviTi saSualos maTematikuri molodini da dispersia. SerCeviTi<br />
dispersiis maTematikuri molodini.<br />
19. SefasebaTa agebis meTodi _ momentTa meTodi.<br />
20. intervaluri Sefaseba _ ndobis intervali bernulis sqemaSi warmatebis<br />
ucnobi albaTobisaTvis.<br />
252
sakontrolo wera: varianti 24.2008.12.1.<br />
1. albaTobis klasikuri ganmarteba. 2. sruli albaTobisa da baiesis formulebi.<br />
3. maTematikuri lodini: ganmarteba, Tvisebebi. 4. eqscesis koeficienti. 5.<br />
SemTxveviT sidideTa damoukidebloba.<br />
6. PA ( ) 0.3 ; PB ( ) 4/9 ; A da B damoukidebelia. ipoveT P( A B)<br />
, P ( A\<br />
B)<br />
.<br />
0, Tu x 2;<br />
0.4, Tu 2 x 0;<br />
7. mocemulia SemT. sididis ganawilebis funqcia: F<br />
() x <br />
0.75, Tu 0 x<br />
3;<br />
<br />
1, Tu x 3.<br />
ipoveT SemTxveviTi sididis: a). ganawilebis kanoni; b). dispersia.<br />
8. da damoukidebeli SemTxveviTi sidideebia ganawilebis kanonebiT:<br />
-2 1 3 -1 0 2<br />
P 0.2 0.5 0.3 P 0.3 0.3 0.4<br />
ipoveT: <br />
2 3<br />
<br />
-s: a). ganaw. kanoni; b). maTematikuri lodini; g).<br />
2<br />
P{ 3 0} =?<br />
3<br />
ax<br />
, Tu x[2,5];<br />
9. mocemulia SemT. sididis ganawilebis simkvrive: f<br />
() x <br />
0, Tu x[2,5].<br />
ipoveT: a). a ; b). P{| | 2} ; g). ganawilebis funqcia F () x ; d). E ; e). D .<br />
10. SemTxveviTi sididis mniSvnelobebia: -2; 0 da 6, xolo -si: -2; -1 da 1. ma-<br />
Ti erToblivi ganawilebis kanonia: p 11<br />
0.2 ; p 12<br />
0.1 ; p 13<br />
0.1; p 21<br />
0 ; p 22<br />
1/ 6;<br />
p23 0 ; p 31<br />
0.1 ; p 32<br />
? p 33<br />
0 . a). gamoTvaleT korelaciis koeficienti; b). aageT<br />
max( / 2, )<br />
-s ganawilebis kanoni; g). gamoTvaleT E(max{ / 2, }) ; d). damoukidebelia<br />
Tu ara es SemTxveviTi sidideebi?<br />
2009 wlis sagamocdo bileTis amocanebis nawili<br />
D. SemTxveviTi sididis maTematikuri molodini aris 11, xolo dispersia 9-<br />
is tolia. CebiSevis utolobis gamoyenebiT ipoveT mudmivis mniSvneloba, romlisTvisac<br />
sruldeba utoloba: P{| 11| } 0.09 .<br />
E. nika eZebs samuSaos. igi imyofeboda gasaubrebaze bankSi da sadazRvevo<br />
kompaniaSi. misi SefasebiT bankSi mas miiReben 0.5 albaTobiT, xolo sadazRvevo<br />
kompaniaSi ki 0.6 albaTobiT. garda amisa, mas miaCnia, rom 0.3-is toli<br />
albaTobiT mas orive es organizacia miiwvevs. vipovoT albaToba imisa, rom nika<br />
samuSaos iSovis.<br />
F. studentma 25 sakiTxidan icis 20. maswavlebeli mas aZlevs 3 SekiTxvas. ra<br />
aris albaToba imisa, rom studenti upasuxebs: a) mxolod or SekiTxvas, b) erT<br />
SekiTxvas mainc.<br />
G. fizkulturis maswavlebelma 9 moswavle, romelTagan 7 gogonaa, Caayena<br />
mwkrivSi. ra aris albaToba imisa, rom laSa da giorgi aRmoCndebian erTmaneTis<br />
gverdiT?<br />
H. yuTSi, romelSic 2 burTulaa, CauSves 2 TeTri burTula, ris Semdegac<br />
alalbedze amoiRes 1 burTula. ra aris albaToba imisa, rom amoRebuli<br />
burTula TeTria, Tu tolalbaTuria yvela hipoTeza sawyisi 2 burTulis<br />
ferebis Sesaxeb (igulisxmeba, rom feri aris TeTri an Savi).<br />
253
danarTi (statistikuri cxrilebi)<br />
k<br />
<br />
puasonis ganawilebis cxrilebi ( P()<br />
k e )<br />
k!<br />
= 1.0 = 1.5 = 2.0 = 2.5 = 3.0 = 3.5 = 4.0 = 4.5 = 5.0<br />
p(0) 0.3679 0.2231 0.1353 0.0821 0.0498 0.0302 0.0183 0.0111 0.0067<br />
p(1) 0.3679 0.3347 0.2707 0.2052 0.1494 0.1057 0.0733 0.0500 0.0337<br />
p(2) 0.1839 0.2510 0.2707 0.2565 0.2240 0.1850 0.1465 0.1125 0.0842<br />
p(3) 0.0613 0.1255 0.1804 0.2138 0.2240 0.2158 0.1954 0.1687 0.1404<br />
p(4) 0.0153 0.0471 0.0902 0.1336 0.1680 0.1888 0.1954 0.1898 0.1755<br />
p(5) 0.0031 0.0141 0.0361 0.0668 0.1008 0.1322 0.1563 0.1708 0.1755<br />
p(6) 0.0005 0.0035 0.0120 0.0278 0.0504 0.0771 0.1042 0.1281 0.1462<br />
p(7) 0.0001 0.0008 0.0034 0.0099 0.0216 0.0385 0.0595 0.0824 0.1044<br />
p(8) 0.0001 0.0009 0.0031 0.0081 0.0169 0.0298 0.0463 0.0653<br />
p(9) 0.0002 0.0009 0.0027 0.0066 0.0132 0.0232 0.0363<br />
p(10) 0.0002 0.0008 0.0023 0.0053 0.0104 0.0181<br />
p(11) 0.0002 0.0007 0.0019 0.0043 0.0082<br />
p(12) 0.0001 0.0002 0.0006 0.0016 0.0034<br />
p(13) 0.0001 0.0002 0.0006 0.0013<br />
p(14) 0.0001 0.0002 0.0005<br />
p(15) 0.0001 0.0002<br />
standartuli normaluri ganawilebis zeda -kritikuli<br />
wertilebi ( z )<br />
0.1 0.05 0.025 0.125 0.01 0.005 0.0025 0.001<br />
z 1.28 1.64 1.96 2.24 2.33 2.57 2.81 3.08<br />
254
1<br />
N(0.1)<br />
-is simkvrivis ( ()<br />
z e<br />
2<br />
z<br />
2 /2<br />
) mniSvnelobebi<br />
Z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />
0.0 .398942 .398922 .398862 .398763 .398623 .398444 .398225 .397966 .397668 .397330<br />
0.1 .396953 .396536 .396080 .395585 .395052 .394479 .393868 .393219 .392531 .391806<br />
0.2 .391043 .390242 .389404 .388529 .387617 .386668 .385683 .384663 .383606 .382515<br />
0.3 .381388 .380226 .379031 .377801 .376537 .375240 .373911 .372548 .371154 .369728<br />
0.4 .368270 .366782 .365263 .363714 .362135 .360527 .358890 .357225 .355533 .353812<br />
0.5 .352065 .350292 .348493 .346668 .344818 .342944 .341046 .339124 .337180 .335213<br />
0.6 .333225 .331215 .329184 .327133 .325062 .322972 .320864 .318737 .316593 .314432<br />
0.7 .312254 .310060 .307851 .305627 .303389 .301137 .298872 .296595 .294305 .292004<br />
0.8 .289692 .287369 .285036 .282694 .280344 .277985 .275618 .273244 .270864 .268477<br />
0.9 .266085 .263688 .261286 .258881 .256471 .254059 .251644 .249228 .246809 .244390<br />
Z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />
1.0 .241971 .239551 .237132 .234714 .232297 .229882 .227470 .225060 .222653 .220251<br />
1.1 .217852 .215458 .213069 .210686 .208308 .205936 .203571 .201214 .198863 .196520<br />
1.2 .194186 .191860 .189543 .187235 .184937 .182649 .180371 .178104 .175847 .173602<br />
1.3 .171369 .169147 .166937 .164740 .162555 .160383 .158225 .156080 .153948 .151831<br />
1.4 .149727 .147639 .145564 .143505 .141460 .139431 .137417 .135418 .133435 .131468<br />
1.5 .129518 .127583 .125665 .123763 .121878 .120009 .118157 .116323 .114505 .112704<br />
1.6 .110921 .109155 .107406 .105675 .103961 .102265 .100586 .098925 .097282 .095657<br />
1.7 .094049 .092459 .090887 .089333 .087796 .086277 .084776 .083293 .081828 .080380<br />
1.8 .078950 .077538 .076143 .074766 .073407 .072065 .070740 .069433 .068144 .066871<br />
1.9 .065616 .064378 .063157 .061952 .060765 .059595 .058441 .057304 .056183 .055079<br />
Z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />
2.0 .053991 .052919 .051864 .050824 .049800 .048792 .047800 .046823 .045861 .044915<br />
2.1 .043984 .043067 .042166 .041280 .040408 .039550 .038707 .037878 .037063 .036262<br />
2.2 .035475 .034701 .033941 .033194 .032460 .031740 .031032 .030337 .029655 .028985<br />
2.3 .028327 .027682 .027048 .026426 .025817 .025218 .024631 .024056 .023491 .022937<br />
2.4 .022395 .021862 .021341 .020829 .020328 .019837 .019356 .018885 .018423 .017971<br />
2.5 .017528 .017095 .016670 .016254 .015848 .015449 .015060 .014678 .014305 .013940<br />
2.6 .013583 .013234 .012892 .012558 .012232 .011912 .011600 .011295 .010997 .010706<br />
2.7 .010421 .010143 3z98712 3z96058 3z93466 3z90936 3z88465 3z86052 3z83697 3z81398<br />
2.8 3z79155 3z76965 3z74829 3z72744 3z70711 3z68728 3z66793 3z64907 3z63067 3z61274<br />
2.9 3z59525 3z57821 3z56160 3z54541 3z52963 3z51426 3z49929 3z48470 3z47050 3z45666<br />
255
1 x <br />
N(0.1)<br />
-is ganawilebis funqciis ( ( x)<br />
e<br />
2<br />
dt ) mniSvnelobebi<br />
2<br />
<br />
2<br />
t<br />
x (x) x (x) x (x) x (x) x (x) x (x)<br />
0.00 0.500 0.33 0.629 0.66 0.745 0.99 0.838 1.32 0.906 1.65 0.950<br />
0.01 0.503 0.34 0.633 0.67 0.748 1.00 0.841 1.33 0.908 1.66 0.951<br />
0.02 0.507 0.35 0.636 0.68 0.751 1.01 0.843 1.34 0.909 1.67 0.952<br />
0.03 0.511 0.36 0.640 0.69 0.754 1.02 0.846 1.35 0.911 1.68 0.953<br />
0.04 0.515 0.37 0.644 0.70 0.758 1.03 0.848 1.36 0.913 1.69 0.954<br />
0.05 0.519 0.38 0.648 0.71 0.761 1.04 0.850 1.37 0.914 1.70 0.955<br />
0.06 0.523 0.39 0.651 0.72 0.764 1.05 0.853 1.38 0.916 1.71 0.956<br />
0.07 0.527 0.40 0.655 0.73 0.767 1.06 0.855 1.39 0.917 1.72 0.957<br />
0.08 0.531 0.41 0.659 0.74 0.770 1.07 0.857 1.40 0.919 1.73 0.958<br />
0.09 0.535 0.42 0.662 0.75 0.773 1.08 0.859 1.41 0.920 1.74 0.959<br />
0.10 0.539 0.43 0.666 0.76 0.776 1.09 0.862 1.42 0.922 1.75 0.959<br />
0.11 0.543 0.44 0.670 0.77 0.779 1.10 0.864 1.43 0.923 1.76 0.960<br />
0.12 0.547 0.45 0.673 0.78 0.782 1.11 0.866 1.44 0.925 1.77 0.961<br />
0.13 0.551 0.46 0.677 0.79 0.785 1.12 0.868 1.45 0.926 1.78 0.962<br />
0.14 0.555 0.47 0.680 0.80 0.788 1.13 0.870 1.46 0.927 1.79 0.963<br />
0.15 0.559 0.48 0.684 0.81 0.791 1.14 0.872 1.47 0.929 1.80 0.964<br />
0.16 0.563 0.49 0.687 0.82 0.793 1.15 0.874 1.48 0.930 1.81 0.964<br />
0.17 0.567 0.50 0.691 0.83 0.796 1.16 0.876 1.49 0.931 1.82 0.965<br />
0.18 0.571 0.51 0.694 0.84 0.799 1.17 0.879 1.50 0.933 1.83 0.966<br />
0.19 0.575 0.52 0.698 0.85 0.802 1.18 0.881 1.51 0.934 1.84 0.967<br />
0.20 0.579 0.53 0.701 0.86 0.805 1.19 0.882 1.52 0.935 1.85 0.967<br />
0.21 0.583 0.54 0.705 0.87 0.807 1.20 0.884 1.53 0.936 1.86 0.968<br />
0.22 0.587 0.55 0.708 0.88 0.810 1.21 0.886 1.54 0.938 1.87 0.969<br />
0.23 0.590 0.56 0.712 0.89 0.813 1.22 0.888 1.55 0.939 1.88 0.969<br />
0.24 0.594 0.57 0.715 0.90 0.815 1.23 0.890 1.56 0.940 1.89 0.970<br />
0.25 0.598 0.58 0.719 0.91 0.818 1.24 0.892 1.57 0.941 1.90 0.971<br />
0.26 0.602 0.59 0.722 0.92 0.821 1.25 0.894 1.58 0.942 1.91 0.971<br />
0.27 0.606 0.60 0.725 0.93 0.823 1.26 0.896 1.59 0.944 1.92 0.972<br />
0.28 0.610 0.61 0.729 0.94 0.826 1.27 0.897 1.60 0.945 1.93 0.973<br />
0.29 0.614 0.62 0.732 0.95 0.828 1.28 0.899 1.61 0.946 1.94 0.973<br />
0.30 0.617 0.63 0.735 0.96 0.831 1.29 0.901 1.62 0.947 1.95 0.974<br />
0.31 0.621 0.64 0.738 0.97 0.833 1.30 0.903 1.63 0.948 1.96 0.975<br />
0.32 0.625 0.65 0.742 0.98 0.836 1.31 0.904 1.64 0.949 1.97 0.975<br />
256
t<br />
1 <br />
z e<br />
2<br />
dt<br />
z<br />
0()<br />
<br />
2<br />
<br />
0<br />
funqciis cxrilebi<br />
0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 0.09<br />
0.0 0.0000 0.0040 0.0080 0.0120 0.0160 0.0199 0.0239 0.0279 0.0319 0.0359<br />
0.1 0.0398 0.0438 0.0478 0.0517 0.0557 0.0596 0.0636 0.0675 0.0714 0.0753<br />
0.2 0.0793 0.0832 0.0871 0.0910 0.0948 0.0987 0.1026 0.1064 0.1103 0.1141<br />
0.3 0.1179 0.1217 0.1255 0.1293 0.1331 0.1368 0.1406 0.1443 0.1480 0.1517<br />
0.4 0.1554 0.1591 0.1628 0.1664 0.1700 0.1736 0.1772 0.1808 0.1844 0.1879<br />
0.5 0.1915 0.1950 0.1985 0.2019 0.2054 0.2088 0.2123 0.2157 0.2190 0.2224<br />
0.6 0.2257 0.2291 0.2324 0.2357 0.2389 0.2422 0.2454 0.2486 0.2517 0.2549<br />
0.7 0.2580 0.2611 0.2642 0.2673 0.2704 0.2734 0.2764 0.2794 0.2823 0.2852<br />
0.8 0.2881 0.2910 0.2939 0.2967 0.2995 0.3023 0.3051 0.3078 0.3106 0.3133<br />
0.9 0.3159 0.3186 0.3212 0.3238 0.3264 0.3289 0.3315 0.3340 0.3365 0.3389<br />
1.0 0.3413 0.3438 0.3461 0.3485 0.3508 0.3531 0.3554 0.3577 0.3599 0.3621<br />
1.1 0.3643 0.3665 0.3686 0.3708 0.3729 0.3749 0.3770 0.3790 0.3810 0.3830<br />
1.2 0.3849 0.3869 0.3888 0.3907 0.3925 0.3944 0.3962 0.3980 0.3997 0.4015<br />
1.3 0.4032 0.4049 0.4066 0.4082 0.4099 0.4115 0.4131 0.4147 0.4162 0.4177<br />
1.4 0.4192 0.4207 0.4222 0.4236 0.4251 0.4265 0.4279 0.4292 0.4306 0.4319<br />
1.5 0.4332 0.4345 0.4357 0.4370 0.4382 0.4394 0.4406 0.4418 0.4429 0.4441<br />
1.6 0.4452 0.4463 0.4474 0.4484 0.4495 0.4505 0.4515 0.4525 0.4535 0.4545<br />
1.7 0.4554 0.4564 0.4573 0.4582 0.4591 0.4599 0.4608 0.4616 0.4625 0.4633<br />
1.8 0.4641 0.4649 0.4656 0.4664 0.4671 0.4678 0.4686 0.4693 0.4699 0.4706<br />
1.9 0.4713 0.4719 0.4726 0.4732 0.4738 0.4744 0.4750 0.4756 0.4761 0.4767<br />
2.0 0.4772 0.4778 0.4783 0.4788 0.4793 0.4798 0.4803 0.4808 0.4812 0.4817<br />
2.1 0.4821 0.4826 0.4830 0.4834 0.4838 0.4842 0.4846 0.4850 0.4854 0.4857<br />
2.2 0.4861 0.4864 0.4868 0.4871 0.4875 0.4878 0.4881 0.4884 0.4887 0.4890<br />
2.3 0.4893 0.4896 0.4898 0.4901 0.4904 0.4906 0.4909 0.4911 0.4913 0.4916<br />
2.4 0.4918 0.4920 0.4922 0.4925 0.4927 0.4929 0.4931 0.4932 0.4934 0.4936<br />
2.5 0.4938 0.4940 0.4941 0.4943 0.4945 0.4946 0.4948 0.4949 0.4951 0.4952<br />
2.6 0.4953 0.4955 0.4956 0.4957 0.4959 0.4960 0.4961 0.4962 0.4963 0.4964<br />
2.7 0.4965 0.4966 0.4967 0.4968 0.4969 0.4970 0.4971 0.4972 0.4973 0.4974<br />
2.8 0.4974 0.4975 0.4976 0.4977 0.4977 0.4978 0.4979 0.4979 0.4980 0.4981<br />
2.9 0.4981 0.4982 0.4982 0.4983 0.4984 0.4984 0.4985 0.4985 0.4986 0.4986<br />
3.0 0.4987 0.4987 0.4987 0.4988 0.4988 0.4989 0.4989 0.4989 0.4990 0.4990<br />
2<br />
257
t (stiudentis) ganawilebis zeda -kritikuli wertilebi ( t ,n<br />
)<br />
<br />
n 0.1 0.05 0.025 0.01 0.005 0.0025 0.001<br />
1 3.078 6.314 12.706 31.821 63.656 127.321 318.289<br />
2 1.886 2.920 4.303 6.965 9.925 14.089 22.328<br />
3 1.638 2.353 3.182 4.541 5.841 7.453 10.214<br />
4 1.533 2.132 2.776 3.747 4.604 5.598 7.173<br />
5 1.476 2.015 2.571 3.365 4.032 4.773 5.894<br />
6 1.440 1.943 2.447 3.143 3.707 4.317 5.208<br />
7 1.415 1.895 2.365 2.998 3.499 4.029 4.785<br />
8 1.397 1.860 2.306 2.896 3.355 3.833 4.501<br />
9 1.383 1.833 2.262 2.821 3.250 3.690 4.297<br />
10 1.372 1.812 2.228 2.764 3.169 3.581 4.144<br />
11 1.363 1.796 2.201 2.718 3.106 3.497 4.025<br />
12 1.356 1.782 2.179 2.681 3.055 3.428 3.930<br />
13 1.350 1.771 2.160 2.650 3.012 3.372 3.852<br />
14 1.345 1.761 2.145 2.624 2.977 3.326 3.787<br />
15 1.341 1.753 2.131 2.602 2.947 3.286 3.733<br />
16 1.337 1.746 2.120 2.583 2.921 3.252 3.686<br />
17 1.333 1.740 2.110 2.567 2.898 3.222 3.646<br />
18 1.330 1.734 2.101 2.552 2.878 3.197 3.610<br />
19 1.328 1.729 2.093 2.539 2.861 3.174 3.579<br />
20 1.325 1.725 2.086 2.528 2.845 3.153 3.552<br />
21 1.323 1.721 2.080 2.518 2.831 3.135 3.527<br />
22 1.321 1.717 2.074 2.508 2.819 3.119 3.505<br />
23 1.319 1.714 2.069 2.500 2.807 3.104 3.485<br />
24 1.318 1.711 2.064 2.492 2.797 3.091 3.467<br />
25 1.316 1.708 2.060 2.485 2.787 3.078 3.450<br />
26 1.315 1.706 2.056 2.479 2.779 3.067 3.435<br />
27 1.314 1.703 2.052 2.473 2.771 3.057 3.421<br />
28 1.313 1.701 2.048 2.467 2.763 3.047 3.408<br />
29 1.311 1.699 2.045 2.462 2.756 3.038 3.396<br />
30 1.310 1.697 2.042 2.457 2.750 3.030 3.385<br />
258
t ganawilebis zeda /2-kritikuli wertilebi t n,<br />
/2<br />
(orkudiani)<br />
n<br />
A 0.80<br />
0.20<br />
0.90<br />
0.10<br />
0.95<br />
0.05<br />
0.98<br />
0.02<br />
0.99<br />
0.01<br />
0.995<br />
0.005<br />
0.998<br />
0.002<br />
0.999<br />
0.001<br />
1 3.078 6.314 12.706 31.820 63.657 127.321 318.309 636.619<br />
2 1.886 2.920 4.303 6.965 9.925 14.089 22.327 31.599<br />
3 1.638 2.353 3.182 4.541 5.841 7.453 10.215 12.924<br />
4 1.533 2.132 2.776 3.747 4.604 5.598 7.173 8.610<br />
5 1.476 2.015 2.571 3.365 4.032 4.773 5.893 6.869<br />
6 1.440 1.943 2.447 3.143 3.707 4.317 5.208 5.959<br />
7 1.415 1.895 2.365 2.998 3.499 4.029 4.785 5.408<br />
8 1.397 1.860 2.306 2.897 3.355 3.833 4.501 5.041<br />
9 1.383 1.833 2.262 2.821 3.250 3.690 4.297 4.781<br />
10 1.372 1.812 2.228 2.764 3.169 3.581 4.144 4.587<br />
11 1.363 1.796 2.201 2.718 3.106 3.497 4.025 4.437<br />
12 1.356 1.782 2.179 2.681 3.055 3.428 3.930 4.318<br />
13 1.350 1.771 2.160 2.650 3.012 3.372 3.852 4.221<br />
14 1.345 1.761 2.145 2.625 2.977 3.326 3.787 4.140<br />
15 1.341 1.753 2.131 2.602 2.947 3.286 3.733 4.073<br />
16 1.337 1.746 2.120 2.584 2.921 3.252 3.686 4.015<br />
17 1.333 1.740 2.110 2.567 2.898 3.222 3.646 3.965<br />
18 1.330 1.734 2.101 2.552 2.878 3.197 3.610 3.922<br />
19 1.328 1.729 2.093 2.539 2.861 3.174 3.579 3.883<br />
20 1.325 1.725 2.086 2.528 2.845 3.153 3.552 3.850<br />
21 1.323 1.721 2.080 2.518 2.831 3.135 3.527 3.819<br />
22 1.321 1.717 2.074 2.508 2.819 3.119 3.505 3.792<br />
23 1.319 1.714 2.069 2.500 2.807 3.104 3.485 3.768<br />
24 1.318 1.711 2.064 2.492 2.797 3.090 3.467 3.745<br />
25 1.316 1.708 2.060 2.485 2.787 3.078 3.450 3.725<br />
26 1.315 1.706 2.056 2.479 2.779 3.067 3.435 3.707<br />
27 1.314 1.703 2.052 2.473 2.771 3.057 3.421 3.690<br />
28 1.313 1.701 2.048 2.467 2.763 3.047 3.408 3.674<br />
29 1.311 1.699 2.045 2.462 2.756 3.038 3.396 3.659<br />
30 1.310 1.697 2.042 2.457 2.750 3.030 3.385 3.646<br />
1.282 1.645 1.960 2.326 2.576 2.807 3.090 3.291<br />
259
2<br />
(xi kvadrat) ganawilebis zeda -kritikuli wertilebi (<br />
)<br />
2<br />
,n<br />
<br />
n 0.995 0.975 0.20 0.10 0.05 0.025 0.02 0.01 0.005 0.002 0.001<br />
1 0.000039 0.00098 1.642 2.706 3.841 5.024 5.412 6.635 7.879 9.550 10.828<br />
2 0.0100 0.0506 3.219 4.605 5.991 7.378 7.824 9.210 10.597 12.429 13.816<br />
3 0.0717 0.216 4.642 6.251 7.815 9.348 9.837 11.345 12.838 14.796 16.266<br />
4 0.207 0.484 5.989 7.779 9.488 11.143 11.668 13.277 14.860 16.924 18.467<br />
5 0.412 0.831 7.289 9.236 11.070 12.833 13.388 15.086 16.750 18.907 20.515<br />
6 0.676 1.237 8.558 10.645 12.592 14.449 15.033 16.812 18.548 20.791 22.458<br />
7 0.989 1.690 9.803 12.017 14.067 16.013 16.622 18.475 20.278 22.601 24.322<br />
8 1.344 2.180 11.030 13.362 15.507 17.535 18.168 20.090 21.955 24.352 26.124<br />
9 1.735 2.700 12.242 14.684 16.919 19.023 19.679 21.666 23.589 26.056 27.877<br />
10 2.156 3.247 13.442 15.987 18.307 20.483 21.161 23.209 25.188 27.722 29.588<br />
11 2.603 3.816 14.631 17.275 19.675 21.920 22.618 24.725 26.757 29.354 31.264<br />
12 3.074 4.404 15.812 18.549 21.026 23.337 24.054 26.217 28.300 30.957 32.909<br />
13 3.565 5.009 16.985 19.812 22.362 24.736 25.472 27.688 29.819 32.535 34.528<br />
14 4.075 5.629 18.151 21.064 23.685 26.119 26.873 29.141 31.319 34.091 36.123<br />
15 4.601 6.262 19.311 22.307 24.996 27.488 28.259 30.578 32.801 35.628 37.697<br />
16 5.142 6.908 20.465 23.542 26.296 28.845 29.633 32.000 34.267 37.146 39.252<br />
17 5.697 7.564 21.615 24.769 27.587 30.191 30.995 33.409 35.718 38.648 40.790<br />
18 6.265 8.231 22.760 25.989 28.869 31.526 32.346 34.805 37.156 40.136 42.312<br />
19 6.844 8.907 23.900 27.204 30.144 32.852 33.687 36.191 38.582 41.610 43.820<br />
20 7.434 9.591 25.038 28.412 31.410 34.170 35.020 37.566 39.997 43.072 45.315<br />
21 8.034 10.283 26.171 29.615 32.671 35.479 36.343 38.932 41.401 44.522 46.797<br />
22 8.643 10.982 27.301 30.813 33.924 36.781 37.659 40.289 42.796 45.962 48.268<br />
23 9.260 11.689 28.429 32.007 35.172 38.076 38.968 41.638 44.181 47.391 49.728<br />
24 9.886 12.401 29.553 33.196 36.415 39.364 40.270 42.980 45.559 48.812 51.179<br />
25 10.520 13.120 30.675 34.382 37.652 40.646 41.566 44.314 46.928 50.223 52.620<br />
26 11.160 13.844 31.795 35.563 38.885 41.923 42.856 45.642 48.290 51.627 54.052<br />
27 11.808 14.573 32.912 36.741 40.113 43.195 44.140 46.963 49.645 53.023 55.476<br />
28 12.461 15.308 34.027 37.916 41.337 44.461 45.419 48.278 50.993 54.411 56.892<br />
29 13.121 16.047 35.139 39.087 42.557 45.722 46.693 49.588 52.336 55.792 58.301<br />
30 13.787 16.791 36.250 40.256 43.773 46.979 47.962 50.892 53.672 57.167 59.703<br />
31 14.458 17.539 37.359 41.422 44.985 48.232 49.226 52.191 55.003 58.536 61.098<br />
32 15.134 18.291 38.466 42.585 46.194 49.480 50.487 53.486 56.328 59.899 62.487<br />
33 15.815 19.047 39.572 43.745 47.400 50.725 51.743 54.776 57.648 61.256 63.870<br />
34 16.501 19.806 40.676 44.903 48.602 51.966 52.995 56.061 58.964 62.608 65.247<br />
35 17.192 20.569 41.778 46.059 49.802 53.203 54.244 57.342 60.275 63.955 66.619<br />
260
F( n, m ) (fiSeris) ganawilebis zeda -kritikuli wertilebi ( Fnm<br />
, , <br />
)<br />
n 0.1<br />
m 1 2 3 4 5 7 10 15 20<br />
1 39.864 49.500 53.593 55.833 57.240 58.906 60.195 61.220 61.740<br />
2 8.5264 8.9999 9.1618 9.2434 9.2926 9.3491 9.3915 9.4248 9.4413<br />
3 5.5384 5.4624 5.3907 5.3426 5.3092 5.2661 5.2304 5.2003 5.1845<br />
4 4.5448 4.3245 4.1909 4.1073 4.0505 3.9790 3.9198 3.8704 3.8443<br />
5 4.0605 3.7798 3.6194 3.5202 3.4530 3.3679 3.2974 3.2379 3.2067<br />
7 3.5895 3.2575 3.0740 2.9605 2.8833 2.7850 2.7025 2.6322 2.5947<br />
10 3.2850 2.9244 2.7277 2.6054 2.5216 2.4139 2.3226 2.2434 2.2007<br />
15 3.0731 2.6951 2.4898 2.3615 2.2729 2.1582 2.0593 1.9722 1.9243<br />
20 2.9746 2.5893 2.3801 2.2490 2.1582 2.0397 1.9368 1.8450 1.7939<br />
30 2.8808 2.4887 2.2761 2.1423 2.0493 1.9269 1.8195 1.7222 1.6674<br />
60 2.7911 2.3932 2.1774 2.0409 1.9457 1.8194 1.7070 1.6034 1.5435<br />
n 0.05<br />
m 1 2 3 4 5 7 10 15 20<br />
1 161.45 199.50 215.71 224.58 230.16 236.77 241.88 245.95 248.01<br />
2 18.513 19.000 19.164 19.247 19.296 19.353 19.396 19.429 19.446<br />
3 10.128 9.5522 9.2766 9.1172 9.0135 8.8867 8.7855 8.7028 8.6602<br />
4 7.7086 6.9443 6.5915 6.3882 6.2560 6.0942 5.9644 5.8579 5.8026<br />
5 6.6078 5.7862 5.4095 5.1922 5.0504 4.8759 4.7351 4.6187 4.5582<br />
7 5.5914 4.7375 4.3469 4.1202 3.9715 3.7871 3.6366 3.5108 3.4445<br />
10 4.9645 4.1028 3.7082 3.4780 3.3259 3.1354 2.9782 2.8450 2.7741<br />
15 4.5431 3.6823 3.2874 3.0556 2.9013 2.7066 2.5437 2.4035 2.3275<br />
20 4.3512 3.4928 3.0983 2.8660 2.7109 2.5140 2.3479 2.2032 2.1241<br />
30 4.1709 3.3159 2.9223 2.6896 2.5336 2.3343 2.1646 2.0149 1.9317<br />
60 4.0012 3.1505 2.7581 2.5252 2.3683 2.1666 1.9927 1.8365 1.7480<br />
261
F( n, m ) (fiSeris) ganawilebis zeda -kritikuli wertilebi ( Fnm<br />
, , <br />
)<br />
n 0.01<br />
m 1 2 3 4 5 7 10 15 20<br />
1 4052.2 4999.5 5403.4 5624.6 5763.6 5928.4 6055.8 6157.3 6208.7<br />
2 98.503 99.000 99.166 99.249 99.299 99.356 99.399 99.433 99.449<br />
3 34.116 30.817 29.457 28.710 28.237 27.672 27.229 26.872 26.690<br />
4 21.198 18.000 16.694 15.977 15.522 14.976 14.546 14.198 14.020<br />
5 16.258 13.274 12.060 11.392 10.967 10.455 10.051 9.7222 9.5526<br />
7 12.246 9.5467 8.4513 7.8466 7.4605 6.9929 6.6201 6.3143 6.1554<br />
10 10.044 7.5594 6.5523 5.9944 5.6363 5.2001 4.8492 4.5582 4.4055<br />
15 8.6831 6.3588 5.4169 4.8932 4.5557 4.1416 3.8049 3.5223 3.3719<br />
20 8.0960 5.8489 4.9382 4.4306 4.1027 3.6987 3.3682 3.0880 2.9377<br />
30 7.5624 5.3903 4.5098 4.0179 3.6990 3.3046 2.9791 2.7002 2.5486<br />
60 7.0771 4.9774 4.1259 3.6491 3.3388 2.9530 2.6318 2.3522 2.1978<br />
n 0.005<br />
m 1 2 3 4 5 7 10 15 20<br />
1 16211 19999 21615 22500 23056 23715 24224 24630 24836<br />
2 198.50 199.00 199.17 199.25 199.30 199.36 199.40 199.43 199.45<br />
3 55.552 49.799 47.467 46.195 45.392 44.434 43.686 43.085 42.777<br />
4 31.333 26.284 24.259 23.155 22.456 21.622 20.967 20.438 20.167<br />
5 22.785 18.314 16.530 15.556 14.940 14.200 13.618 13.146 12.903<br />
7 16.235 12.404 10.882 10.050 9.5221 8.8853 8.3803 7.9677 7.7539<br />
10 12.826 9.4270 8.0807 7.3428 6.8723 6.3025 5.8467 5.4706 5.2740<br />
15 10.798 7.7007 6.4760 5.8029 5.3721 4.8473 4.4235 4.0697 3.8826<br />
20 9.9439 6.9865 5.8176 5.1744 4.7616 4.2569 3.8470 3.5020 3.3178<br />
30 9.1796 6.3547 5.2387 4.6233 4.2275 3.7416 3.3439 3.0058 2.8231<br />
60 8.4946 5.7950 4.7290 4.1399 3.7599 3.2911 2.9042 2.5705 2.3872<br />
262
damateba<br />
sagamocdo amocanebi xdomilebebisaTvis<br />
xdomilebebi<br />
1. aageT elementarul xdomilebaTa sivrce saTamaSo kamaTlis orjer gagorebisas.<br />
gamoyaviT xdomilebebi: A -- mosul qulaTa jami metia 5-ze,<br />
magram naklebia 9-ze; B -- mosul qulaTa jami naklebia 6-ze an metia 8-<br />
ze; C -- mosul qulebSi erTi mainc oTxiania; D -- mosul qulaTa jami<br />
kentia; E -- mosul qulaTa sxvaoba tolia 4-is. miuTiTeT Tavsebad da<br />
uTavsebad xdomilebaTa yvela wyvili.<br />
2. ramdeni elementisagan Sedgeba elementarul xdomilebaTa sivrce: saTamaSo<br />
kamaTlis samjer agdebisas?<br />
3. a). Tu A da B uTavsebadi xdomilebebia, da A da C agreTve uTavsebia,<br />
maSin gamodis Tu ara aqedan, rom B da C uTavsebadia? b). Tu A da<br />
B Tavsebadi xdomilebebia, da A da C agreTve Tavsebadia, maSin gamodis<br />
Tu ara aqedan, rom B da C Tavsebadia?<br />
4. aucilebeli da SeuZlebeli xdomilebebis: a). gadakveTa b). gaerTianeba.<br />
5. daamtkiceT, rom Tu AB A C , maSin B C araa marTebuli.<br />
6. daamtkiceT, rom Tu AB A C da A , maSin B C araa marTebuli.<br />
7. iwvevs Tu ara xdomileba A( B C)<br />
xdomilebas A( B C)<br />
?<br />
8. samarTliania Tu ara CarTva [( BC) B] C [( C C) B] ( B B)<br />
?<br />
9. daamtkiceT Tanafardobebi: a). A( BA)<br />
; b). A( BA)<br />
A B ; g).<br />
A( BA)<br />
A B ; d). A( BA)<br />
A B ; e). A<br />
( A)<br />
(<br />
A<br />
A)<br />
; v).<br />
A( A) ( A)<br />
A.<br />
10. rogor SeiZleba martivad Caiweros Semdegi xdomilebebi:<br />
a). A( B A)<br />
; b). A( B A)<br />
; g). A[ B( A B)]<br />
; d). B[ A( B A)]<br />
;<br />
e). ( BBB) ( A A A)<br />
; v). ( BBB) ( A A A)<br />
; z). B[ A( B A)]<br />
;<br />
T). ( BA) ( A A)<br />
; i). ( AB)<br />
A; k). ( BA)<br />
B ; l). ( BA)<br />
A;<br />
m). ( BA)<br />
B .<br />
11. daamtkiceT Semdegi Tanafardobebi:<br />
a). B( A A) A( B B)<br />
; b). ( A) ( A) A( A B)<br />
;<br />
g). B( AB) ( BB) ( A)<br />
; d). ( A A) ( A) ( A)<br />
A;<br />
e). [ B( AB)] A ( BB) ( A A)<br />
; v). ( AB)<br />
A A B ;<br />
z). ( AB) ( AB) ( A)<br />
B; T). [ A( BA)] [( AB) B]<br />
A B.<br />
kombinatorika<br />
12. manqanaSi 5 adgilia. ramden sxvadasxvanairad SeiZleba ganTavsdes manqanaSi<br />
5 adamiani, Tu erTs ara aqvs ufleba daikavos adgili saWesTan?<br />
13. manqanaSi 5 adgilia. ramden sxvadasxvanairad SeiZleba ganTavsdes manqanaSi<br />
4 adamiani, Tu saWesTan adgilis dakaveba SeuZlia or maTgans?<br />
263
14. studentma unda Caabaros 4 gamocda 7 dRis ganmavlobaSi. ramden sxvadasxvanairad<br />
SeiZleba gamocdebis cxrilis Sedgena, Tu erT dRes ar SeiZleba<br />
erTze meti gamocdis Cabareba?<br />
15. studentma 6 dReSi unda Caabaros 3 gamocda: maTematika, fizika da<br />
eleqtronika. ramden sxvadasxvanairad SeiZleba gamocdebis cxrilis<br />
Sedgena, Tu erT dRes ar SeiZleba erTze meti gamocdis Cabareba da jer<br />
unda Caabaros maTematika, Semdeg fizika da bolos, eleqtronika?<br />
16. 7 adamianidan, romelTa Soris 3 doqtoria, unda Sedges 4 kaciani<br />
komisia, im pirobiT, rom komisiaSi Sediodes erTi mainc doqtori. ramden<br />
sxvadasxvanairad SeiZleba Sedges aseTi komisia?<br />
17. 10 adamiani unda ganTavsdes 3 oTaxSi, ise, rom TiToeul oTaxSi iyos<br />
aranakleb 3 adamiani. ramden sxvadasxvanairad SeiZleba amis gakeTeba?<br />
18. 8 adamiani unda ganTavsdes 3 oTaxSi, ise, rom TiToeul oTaxSi iyos<br />
aranakleb 2 adamiani. ramden sxvadasxvanairad SeiZleba amis gakeTeba?<br />
19. monetas agdeben 6-jer. ramdeni variantia safasuris an 2-jer an 3-jer<br />
mosvlis?<br />
20. monetas agdeben 7-jer. ramdeni variantia an safasuris 2-jer an gerbis<br />
3-jer mosvlis?<br />
21. monetas agdeben 8-jer. ramdeni variantia erTdroulad safasuris 5-<br />
jer da gerbis 3-jer mosvlis?<br />
22. monetas agdeben 9-jer. sul ramdeni variantia gerbebisa da safasurebis<br />
mosvlis?<br />
23. monetas agdeben 8-jer. ras ufro meti Sansebi aqvs: safasuris 4-jer<br />
mosvlas, Tu gerbis 5-jer mosvlas da ramdenjer?<br />
albaTobis klasikuri ganmarteba<br />
24. yuTSi 10 wiTeli, 5 TeTri da 4 lurji burTia. SemTxveviT iReben erT<br />
burTs. vipovoT albaToba imisa, rom: a). amoRebulia lurji burTi? b).<br />
araa amoRebuli wiTeli burTi? g). araa amoRebuli TeTri burTi? d). amo-<br />
Rebulia wiTeli an TeTri burTi?<br />
25. rva adamianisagan, romelTa Soris 3 doqtoria da 5 kandidati, unda<br />
SevadginoT sam kaciani komisia. komisiis wevrebi SeirCeva SemTxveviT.<br />
rogoria albaToba imisa, rom komisiaSi moxvdeba: a). sami doqtori? b).<br />
ori doqtori da erTi kandidati? g). erTi doqtori da ori kandidati?<br />
d). sami kandidati?<br />
26. 9 wignidan, romelTa Soris 4 xelovnebazea da 5 deteqtivia,<br />
SemTxveviT irCeven sams. rogoria albaToba imisa, rom: a). samive wigni<br />
iqneba xelovnebaze? b). samive iqneba deteqtivi? g). erTi an ori wigni<br />
iqneba xelovnebaze? d). zustad ori iqneba deteqtivi?<br />
27. monetas agdeben samjer. rogoria albaToba imisa, rom gerbi mova: a).<br />
kent ricxvjer? b). luw ricxvjer? g). arc erTxel? d). orjer mainc?<br />
28. monetas agdeben 4-jer. rogoria albaToba imisa, rom gerbi mova: a).<br />
kent ricxvjer? b). luw ricxvjer? g). aranakleb orjer? d). erT-jer mainc?<br />
264
29. monetas agdeben oTxjer. rogoria alabaToba imisa, rom safasuri<br />
mova: a). aranakleb samjer? b). aranakleb orjer? g). aranakleb erT-jer?<br />
d). arc erTxel?<br />
30. monetas agdeben oTxjer. rogoria alabaToba imisa, rom gerbi mova: a).<br />
erTjer an arc erTjer? b). an orjer an samjer? g). an erTjer an orjer?<br />
d)/ an erTjer an samjer?<br />
31. monetas agdeben xuTjer. rogoria alabaToba imisa, rom: a). gerbi mova<br />
kent ricxvjer, xolo safasuri luw ricxvjer? b). gerbi mova kent ricxvjer?<br />
g). gerbi mova luw ricxvjer? d). gerbi mova luw ricxvjer, xolo<br />
safasuri kent ricxvjer?<br />
32. monetas agdeben xuTjer. rogoria alabaToba imisa, rom gerbi mova: a).<br />
aranakleb samjer? b). aranakleb oTxjer? g). an erTjer an orjer? d). an<br />
erTjer an oTxjer? e). an orjer an samjer?<br />
33. saTamaSo kamaTels agoreben orjer. ra ufro albaTuria – jamSi mova:<br />
a). 6 qula Tu 8 qula? b). 5 qula Tu 9 qula? g). 5 qula Tu 6 qula? d). 5<br />
qula Tu 8 qula? e). 6 qula Tu 7 qula? v). 7 qula Tu 5 qula?<br />
34. rogoria albaToba imisa, rom ori saTamaSo kamaTlis gagorebisas mova<br />
iseTi qulebi, romlebic orjer gansxvavdebian erTmaneTisagan?<br />
35. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis orjer gagorebisas<br />
erTjer mainc mova: a). erTiani? b). oriani? g). samiani? d). oTxiani? e). xu-<br />
Tiani? v). eqvsiani?<br />
36. romelia meti da ramdeniT: albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis<br />
erTjer gagorebisas mova 6 qula Tu orjer gagorebisas jamSi mova 6<br />
qula?<br />
37. romelia meti da ramdeniT: albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis<br />
erTjer gagorebisas mova luwi qula Tu orjer gagorebisas jamSi mova<br />
luwi qula?<br />
38. saTamaSo kamaTels agoreben orjer. rogoria albaToba imisa, rom mosul<br />
qulaTa jami aRmoCndeba: a). kenti ricxvi? b). 4-ze meti da 9-ze naklebi?<br />
g). 3-is jeradi? d). 4-is jeradi? e). 5-is jeradi? v). 6-is jeradi?<br />
39. romelia meti da ramdeniT: albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis<br />
erTjer gagorebisas mova 3-is jeradi qula Tu orjer gagorebisas jamSi<br />
mova 3-is jeradi qula?<br />
40. romelia meti da ramdeniT: albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis<br />
erTjer gagorebisas mova 4-is jeradi qula Tu orjer gagorebisas jamSi<br />
mova 4-is jeradi qula?<br />
41. saTamaSo kamaTels agoreben orjer. rogoria albaToba imisa, rom mosul<br />
qulaTa namravli aRmoCndeba: a). 12-is toli? b). 3-is jeradi? g). 4-is<br />
jeradi? d). 5-is jeradi? e). 10-is jeradi?<br />
42. saTamaSo kamaTels agoreben samjer. rogoria albaToba imisa, rom mova<br />
sami waxnagi: a). erTi da igive qulebiT? b). sxvadasxva qulebiT? g). 9-is<br />
toli qulaTa jamiT? d). 10-is toli qulaTa jamiT? e). 5-is jeradi qula-<br />
Ta jamiT?<br />
43. saTamaSo kamaTels agoreben samjer. rogoria albaToba imisa, rom mova<br />
erTi mainc erTiani?<br />
265
44. saTamaSo kamaTels agoreben samjer. rogoria albaToba imisa, rom mova:<br />
a). erTjer mainc oriani? b). erTjer mainc samiani? g). erTjer mainc<br />
oTxiani? d). erTjer mainc xuTiani? e). erTjer mainc eqvsiani?<br />
45. saTamaSo kamaTels agoreben samjer. rogoria albaToba imisa, rom<br />
arc erTjer ar mova erTiani? igive kiTxva 2, 3, 4, 5 da 6-saTvis.<br />
46. romeli albaTobaa meti da ramdeniT: a). 5 qulis mogroveba saTamaSo<br />
kamaTlis orjer gagorebisas Tu samjer gagorebisas? b). 6 qulis mogroveba<br />
saTamaSo kamaTlis orjer gagorebisas Tu samjer gagorebisas? g). 11<br />
qulis mogroveba saTamaSo kamaTlis orjer gagorebisas Tu samjer gagorebisas?<br />
00<br />
30<br />
47. ori adamiani SeTanxmda, rom erTmaneTs Sexvdes 19 -dan 19 -mde. rogoria<br />
Sexvedris albaToba, Tu a). erTi adgilze mosvlis Semdeg icdis 30<br />
wuTs, xolo meore saerTod ar icdis? b). erTi icdis 10 wuTs, xolo meore<br />
5 wuTs?<br />
albaTobis gamoTvlis ZiriTadi formulebi<br />
48. rogori C xdomilebebisaTvis miiRebs jamis albaTobis formula Semdeg<br />
saxes: P( ABC) P( A) P( B) P( C) P( A B)<br />
? gamosaxeT venis diagramiT.<br />
49. rogori C xdomilebebisaTvis miiRebs jamis albaTobis formula Semdeg<br />
saxes: P( AB) P( A) P( B) P( A B)<br />
? gamosaxeT venis diagramiT.<br />
50. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. gamoTvaleT P( A B)<br />
da P( A<br />
B)<br />
albaTobebi A da B xdomilebaTa Semdegi wyvilebisaTvis:<br />
a). A -- mosul qulaTa jami kentia, B -- movida erTi da igive qula;<br />
b). A -- mosul qulaTa jami luwia, B -- movida erTi da igive qu-la;<br />
g). A -- mosul qulaTa jami 7-ze metia, B -- mosul qulaTa jami 7-ze<br />
naklebia;<br />
d). A -- mosul qulaTa jami 10-ze naklebia, B -- mosul qulaTa jami 5-ze<br />
metia;<br />
e). A -- mosul qulaTa jami luwia, B -- mosul qulaTa jami 8-ze naklebia;<br />
v). A -- mosul qulaTa jami kentia, B -- mosul qulaTa jami 3-ze naklebia.<br />
51. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. gamoTvaleT P( AB C)<br />
da<br />
P( AB C)<br />
albaTobebi A, B da C xdomilebaTa Semdegi sameulebisaTvis:<br />
a). A -- mosul qulaTa jami luwia, B -- mosul qulaTa jami 7-ze naklebia,<br />
C -- meore agdebisas movida 2 qula;<br />
b). A -- mosul qulaTa jami kentia, B -- mosul qulaTa sxvaobaa 1, C --<br />
mosul qulaTa jami 8-ze naklebia;<br />
g). A -- movida sxvadasxva qula, B -- mosul qulaTa jami 7-ze naklebia,<br />
C -- mosul qulaTa jamia 6;<br />
d). A -- movida erTi mainc erTiani, B -- movida erTi mainc eqvsiani, C --<br />
movida erTi da igive qula;<br />
266
e). A -- movida erTi mainc oriani, B -- pirveli agdebisas movida 2 qula,<br />
C -- mosul qulaTa jami 6-ze naklebia;<br />
v). A -- pirveli agdebisas movida 1 qula, B -- movida erTi da igive qula,<br />
C -- mosul qulaTa jamia 6.<br />
52. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. gamoTvaleT pirobiTi albaToba<br />
PB( A ) A da B xdomilebaTa Semdegi wyvilebisaTvis, da miuTiTeT arian<br />
Tu ara isini damoukideblebi:<br />
a). A -- movida erTi da igive qula, B -- mosul qulaTa jami luwia;<br />
b). A -- pirveli agdebisas movida 3 qula, B -- meore agdebisas movida 3<br />
qula;<br />
g). A -- mosul qulaTa sxvaobaa 1, B -- mosul qulaTa jamia 5;<br />
d). A -- mosul qulaTa sxvaobaa 2, B -- mosul qulaTa jamia 8;<br />
e). A -- mosul qulaTa jamia 7, B -- meore agdebisas movida 1 qula;<br />
v). A -- mosul qulaTa jami naklebia 6-ze, B -- mosul qulaTa jami naklebia<br />
10ze.<br />
53. monetas agdeben 4-jer. daamtkiceT, rom A, B da C xdomilebaTa Semdegi<br />
sameulebi erToblivad damoukidebelia da gamoTvaleT albaTobebi<br />
gadakveTebis: A B, A C, B C, AB C :<br />
a). A -- pirveli agdebisas movida gerbi, B -- mesame agdebisas movida gerbi,<br />
C -- meoTxe agdebisas movida gerbi;<br />
b). A -- pirveli agdebisas movida gerbi, B -- meore agdebisas movida gerbi,<br />
C -- mesame agdebisas movida gerbi;<br />
g). A -- pirveli ori agdebisas movida gerbi, B -- mesame agdebisas movida<br />
gerbi, C -- meoTxe agdebisas movida gerbi;<br />
d). A -- pirveli agdebisas movida gerbi, B -- meore agdebisas movida gerbi,<br />
C -- ukanaskneli ori agdebisas movida gerbi.<br />
54. monetas agdeben 4-jer. daamtkiceT, rom A, B da C xdomilebaTa Semdegi<br />
sameulebi ar arian erToblivad damoukidebelebi:<br />
a). A -- pirveli ori agdebisas movida gerbi, B -- mesame agdebisas movida<br />
gerbi, C -- ukanaskneli ori agdebisas movida gerbi;<br />
b). A -- pirveli agdebisas movida gerbi, B -- meore agdebisas movida gerbi,<br />
C -- pirveli ori agdebisas movida gerbi;<br />
g). A -- pirveli agdebisas movida gerbi, B -- pirveli ori agdebisas movida<br />
gerbi, C -- oTxive agdebisas movida gerbi;<br />
d). A -- pirveli agdebisas movida gerbi, B -- pirveli ori agdebisas movida<br />
gerbi, C -- ukanaskneli ori agdebisas movida gerbi.<br />
55. amocana #54-Si moyvanil TiToeuli sameulisaTvis arian Tu ara damoukideblebi<br />
A da B ? A da C ? B da C ?<br />
56. saTamaSo kamaTels agdeben orjer. daamtkiceT, rom A, B da C xdomilebaTa<br />
Semdegi sameulebisaTvis adgili aqvs wyvil-wyvilad damoukideblobas,<br />
magram ara aqvs adgili erToblivad damoukideb-lobas:<br />
a). A -- pirveli agdebisas movida 1 qula, B -- meore agdebisas movida 6<br />
qula, C -- jamSi movida 7 qula;<br />
267
). A -- pirveli agdebisas movida 1 qula, B -- meore agdebisas movida 1<br />
qula, C -- movida erTi da igive qula;<br />
g). A -- pirveli agdebisas movida 2 qula, B -- meore agdebisas movida 5<br />
qula, C -- jamSi movida 7 qula;<br />
d). A -- pirveli agdebisas movida 1 qula, B -- meore agdebisas movida 6<br />
qula, C -- movida erTi da igive qula;<br />
e). A -- pirveli agdebisas movida 6 qula, B -- meore agdebisas movida 6<br />
qula, C -- jamSi movida 7 qula;<br />
v). A -- pirveli agdebisas movida 6 qula, B -- meore agdebisas movida 1<br />
qula, C -- movida erTi da igive qula.<br />
57. saTamaSo kamaTels agdeben samjer. rogoria albaToba imisa, rom mosul<br />
qulaTa jami iqneba; a). 4; b). 5; g). 6; d). 7; e). 8; v). 9; z). 10?<br />
58. eqvsi monadire erTdroulad esvris gadamfren ixvs. sami<br />
maTganisaTvis mizanSi moxvedris albaTobaa 0.4, xolo danarCeni<br />
samisaTvis – 0.6. rogoria albaToba imisa, rom mizanSi moaxvedrebs erTi<br />
monadire mainc?<br />
59. Tu A da B damoukidebeli xdomilebebia, aCveneT, rom maSin damoukidebelia<br />
A da B xdomilebebi.<br />
baiesis formula<br />
60. I brigada awarmoebs detalebis 30%-s, romelTa Soris 1% wundebulia.<br />
II brigada awarmoebs imave detalebis 20%-s, romelTa Soris 3% wundebulia.<br />
III brigada awarmoebs detalebis 50%-s, romelTa Soris 2% wundebulia.<br />
erT sawyobSi mogrovili am detalebidan SemTxveviT aiRes erTi detali<br />
da is aRmoCnda wundebuli. rogoria albaToba imisa, rom es detali<br />
daamzada: a). I brigadam; b). II briga-dam; g). III brigadam?<br />
61. amocana #60-is pirobebSi SemTxveviT amoiRes ori detali da orive<br />
aRmoCnda wundebuli. rogoria albaToba imisa, rom es detalebi<br />
daamzada: a). I brigadam; b). II brigadam; g). III brigadam, Tu cnobilia, rom<br />
sawyobSi iyo 1000 detali?<br />
62. amocana #60-is pirobebSi SemTxveviT amoiRes sami detali da samive<br />
aRmoCnda wundebuli. rogoria albaToba imisa, rom es detalebi<br />
daamzada: a). I brigadam; b). II brigadam; g). III brigadam, Tu cnobilia, rom<br />
sawyobSi iyo 1000 detali?<br />
63. avadmyofis gamokvlevis Sedegad gakeTda daskvna, rom mas aqvs erT-er-<br />
Ti ori daavadebidan – an A<br />
1<br />
(hipoTeza A<br />
1), an A<br />
2<br />
(hipoTeza A<br />
2<br />
).<br />
PA (<br />
1) 0.4 da PA (<br />
2) 0.4 . eqimma gadawyvita diagnozis dazusteba da daniSna<br />
analizis Catareba, romlis Sedegs warmoadgens dadebiTi an uaryofiTi<br />
reaqcia. Tu pacients aqvs A 1<br />
avadmyofoba, analizma unda mogvces dadebi-<br />
Ti reaqcia albaTobiT 0.9 da uaryofiTi reaqcia – albaTobiT 0.1. Tu ki<br />
pacients aqvs A 2<br />
avadmyofoba, maSin dadebiTi da uaryofiTi reaqciebi<br />
tolalbaTuria. analizi Catarda da man mogvca uaryofiTi reaqcia. rog-<br />
268
oria albaToba imisa, rom es Sedegi ganpirobebulia: a). A 1<br />
avadmyofobiT;<br />
b). A 2<br />
avadmyofobiT?<br />
64. amocana #63-is pirobebSi analizi Catarda orjer da orive<br />
SemTxvevaSi mogvca uaryofiTi reaqcia. rogoria albaToba imisa, rom es<br />
Sedegebi ganpirobebulia: a). A 1<br />
avadmyofobiT; b). A 2<br />
avadmyofobiT?<br />
65. amocana #63-is pirobebSi analizi Catarda orjer da pirvel<br />
SemTxvevaSi mogvca uaryofiTi reaqcia, xolo meore SemTxvevaSi –<br />
dadebiTi. rogoria albaToba imisa, rom es Sedegebi ganpirobebulia: a).<br />
A<br />
1<br />
avadmyofobiT; b). A 2<br />
avadmyofobiT?<br />
ganmeorebiTi cdebi<br />
66. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
erTiani mova zustad orjer?<br />
67. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
erTiani mova araumetes orjer?<br />
68. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
erTiani mova aranakleb erTjer?<br />
69. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
erTiani mova aranakleb samjer?<br />
70. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
samjer mova waxnagi luwi quliT?<br />
71. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
orjer mova waxnagi kenti quliT?<br />
72. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
aranakleb orjer mova waxnagi kenti quliT?<br />
73. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
aranakleb samjer mova waxnagi luwi quliT?<br />
74. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
orjer mova waxnagi 3-is ara jeradi quliT?<br />
75. rogoria albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis oTxjer gagorebisas<br />
araumetes orjer mova waxnagi 3-is ara jeradi quliT?<br />
76. albaToba imisa, rom mocemul sawarmoSi eleqtroenergiis dRiuri danaxarji<br />
ar gadaaWarbebs dadgenil normas, tolia 0.8-is. rogoria<br />
albaToba imisa, rom kviris ganmavlobaSi eleqtroenergiis danaxarji ar<br />
gava normidan oTxi dRis ganmavlobaSi?<br />
77. 76-e amocanaSi vipovoT albaToba imisa, rom kviris ganmavlobaSi eleqtroenergiis<br />
danaxarji ar gava normidan aranakleb xuTi dRe?<br />
78. 76-e amocanaSi vipovoT albaToba imisa, rom kviris ganmavlobaSi eleqtroenergiis<br />
gadaxarjva aRiniSneboda araumetes sami dRis ganmavlobaSi?<br />
79. albaToba imisa, rom naTura ar gadaiwveba 1000 saaTis muSaobis Sedegad,<br />
tolia 0.95-is. risi tolia 500 naTuraSi im naTurebis ualbaTesi ricxvi,<br />
romlebic ar gadaiwva 1000 saaTis muSaobis Sedegad?<br />
80. aCveneT, rom Tu pq 1/ 2 da n -- luwia, maSin warmatebis ualbaTesi<br />
ricxvi tolia maTematikuri lodinis.<br />
269
81. msrolelis mier samiznis dazianebis albaTobaa 0.8. rogoria albaToba<br />
imisa, rom 80 gasrolis Sedegad msroleli daazianebs samiznes: a). zustad<br />
60-jer? b). zustad 64-jer? g). 60-dan 70-mde? d). aranakleb 60-jer?<br />
82. Teslis mocemuli partiidan daTeses 10000 Tesli da naxes, rom aRmocenda<br />
8498 Tesli. amis Sedegad gakeTda daskvna, rom Teslis mocemuli<br />
partiis aRmocenebadoba Seadgens 85%-s ( p 0.85 ). vipovoT albaToba imisa,<br />
rom mocemuli partiidan daTesili 100 Teslidan aRmocendeba: a). zustad<br />
85 Tesli? b). 60-dan 80-mde? g). 70-dan 90-mde? d). aranakleb 80 Tesli? e).<br />
aranakleb 85 Tesli? v). aranakleb 90 Tesli? z). aranakleb 92 Tesli?<br />
83. gamoTvaleT albaToba imisa, rom saTamaSo kamaTlis gagorebisas erTi<br />
qulis mosvlis fardobiTi sixSire gadaixreba 1/6-sagan ufro metad vidre<br />
0.01 , Tu saTamaSo kamaTels vagorebT Sesabamisad, 600, 3000, 6000,<br />
12000 da 24000-jer?<br />
84. davuSvaT, rom garkveuli epidemiis dros daavadebis albaTobaa<br />
p 0.005 . rogoria albaToba imisa, rom 1000 adamianidan daavaddeba: a).<br />
araumetes 2 adamiani? b). araumetes 5 adamiani? g). araumetes 10 adamiani?<br />
d). aranakleb 3 adamiani?<br />
85. profilaqtikuri RonisZiebebis gatarebam mosalodneli epidemiis<br />
dros daavadebis albaToba Seamcira p1 0.005 -dan p1 0.003 -mde. amis<br />
Sedegad ramdenjer gaizarda albaToba imisa, rom 1000 adamianidan daavaddeba:<br />
a). araumetes 5 adamiani? b). araumetes 2? g). aravin ar daavaddeba?<br />
86. wundebuli produqciis gamoSvebis alabaTobaa p 0.04 . ramdenjer unda<br />
SevamciroT wundebuli produqciis procenti imisaTvis, rom 20-jer<br />
gaizardos albaToba imisa, rom 1000 erTeul produqciaSi ar aRmoCndes<br />
arcerTi wundebuli?<br />
270
pasuxebi:<br />
2. 216. 3. a). ara; b). ara. 4. ; . 7. ki. 8. ara. 10. a). A B; b). A<br />
B; g).<br />
A B; d). A B; e). A B; v). A B; z). A B; T). A; i). ( A<br />
B)<br />
; k). B ; l).<br />
( B A)<br />
; m). B . 12. 96. 13. 48. 14. 840. 15. 20. 16. 34. 17. 4200 (sqema 3-3-4: C<br />
3 C<br />
3 ).<br />
10 7<br />
18. 980 (ganTavsebis sqema: 2-2-4 an 2-3-3: C 2 2 2 3<br />
8<br />
C6 C8 C6<br />
). 19. 35. 20. 56. 21. 56.<br />
22. 512. 24. a). 4/19; b). 9/19; g). 14/19: d). 15/19. 25. a). 1/56; b). 15/56; g). 15/28; d).<br />
5/28. 26. a). 1/21; b). 5/42: g). 5/6 d). 10/21. 27. a). 1/2; b). 3/8; g). 1/8; d). 1/2. 28. a).<br />
1/2; b). 7/16; g). 11/16; d). 15/16. 29. a). 5/16; b). 11/16; g). 15/16; d). 1/16. 30. a). 5/16;<br />
b). 5/8; g). 5/8; d). 1/2. 31. a). 15/32; b). 1/2; g). 15/32; d). 15/32. 32. a). 1/2; b). 3/16; g).<br />
15/32; d). 5/16; e). 5/8. 34. 1/6. 35. yvela SemTxvevaSi 11/36. 36. metia pirvel<br />
SemTxvevaSi 1/36-iT. 37. orive SemTxvevaSi tolia 1/2-is. 38. a). 1/2; b). 5/9; g).<br />
1/3; d). 1/4; e). 7/36; v). 1/6. 39. orive SemTxvevaSi tolia 1/3-is. 40. metia<br />
orjer gagorebisas 1/12-iT. 41. a). 1/9; b). 5/9; g). 5/12; d). 11/36; e). 1/6. 42. a).<br />
1/36; b). 5/9; g). 25/216; d). 1/8; e). 43/216. 43. 91/216. 44. yvela albaToba tolia<br />
91/216-is. 45. 125/216. 46. a). orjer gagorebisas 1/12-iT; b). orjer<br />
gagorebisas 5/54-iT; 3). samjer gagorebisas 5/72-iT. 47. a). 1/2; b). 31/72. 50. a).<br />
2/3, 0; b). 1/2, 1/6; g). 5/6, 0; d). 1, 5/9; e). 5/6, 1/4; v). 3/4, 1/3. 51. a). 25/26, 1/18; b).<br />
31/36, 1/6; g). 11/12, 1/9; d). 2/3, 0; e). 4/9, 1/12; v). 7/18, 0. 52. a). 1/3, ara; b). 1/6, ki;<br />
g). 1/2, ara; d). 2/5, ara; e). 1/6, ki; v). 1, ara. 53. a). 1/4, 1/4, 1/4, 1/8; b). 1/4, 1/4,<br />
1/4, 1/8; g). 1/8, 1/8, 1/4, 1/16; d). 1/4, 1/8, 1/8, 1/16. 55. a). ki, ki, ara; b). ki, ara,<br />
ara; g). ara, ara, ara; d). ara, ki, ki. 57. a). 1/72; b). 1/36; g). 5/108; d). 5/72; e).<br />
7/72; v). 25/216; z). 1/8. 58. 0.986. 60. a). 0.158; b). 0.316; g). 0.526. 61. a). 0.073; b).<br />
0.439; g). 0.488. 62. a). 0.031; b). 0.557; g). 0.412. 63. a). 1/6; b). 1/12. 64. a). 0.06; b).<br />
0.94. 65. a). 0.35; b). 0.65. 66. 66. 0.116. 67. 0.984. 68. 0.518. 69. 0.016. 70. 1/4. 71. 3/8.<br />
72. 11/16. 73. 5/16. 74. 8/27. 75. 11/27. 76. 0.115. 77. 0.853. 78. 0.968. 79. 475. 81. a). 0.06;<br />
b). 0.11; g). 0.82; d). 0.87. 82. 0.11; 0.08; 0.92; 0.92; 0.5; 0.08; 0.025. 83. 0.73; 0.46; 0.30;<br />
0.14; 0.04. 84. a). 0.125; b). 0.656; g). 0.986; d). 0.735. 85. a). 1.4-jer; b). 3.4-jer; g).<br />
7.5-jer. 86. 4-jer.<br />
271
literatura<br />
1. g. mania. albaTobis Teoria da maTematikuri statistika. saxelmZRvanelo<br />
ekonomikuri fakultetis studentebisaTvis. <strong>Tsu</strong>,<br />
Tbilisi, 1976<br />
2. n. anTelava, a. ediberiZe, g. mania. albaTobis Teoriisa da maTematikuri<br />
statistikis amocanaTa krebuli. <strong>Tsu</strong>, Tbilisi, 1980.<br />
3. mari g., mosiZe a., cigroSvili z., statistika. damxmare saxelmZRvanelo<br />
ESM-Tbilisis studentebisaTvis, ESM-Tbilisi,<br />
1996.<br />
4. n. lazrieva, m. mania, g. mari, a. mosiZe, a. toronjaZe, T. toronjaZe,<br />
T. ServaSiZe. albaTobis Teoria da maTematikuri statistika<br />
ekonomistebisaTvis. fondi «evrazia», Tbilisi, 2000.<br />
5. o. furTuxia. albaTobis Teoria da maTematikuri statistika.<br />
Tbilisi, 2007.<br />
6. o.furTuxia. aRweriTi statistika, albaToba, statistikuri<br />
daskvnebis Teoria. Tbilisi, 2008.<br />
7. o. furTuxia. albaToba da statistika magaliTebsa da amocanebSi.<br />
Tbilisi, 2009.<br />
8. o. furTuxia, z. cigroSvili, q. manjgalaZe. albaToba da maTematikuri<br />
statistika. <strong>Tsu</strong>, Tbilisi, 2009.<br />
9. e. nadaraia, b. doWviri, p. babilua, m. beraZe, g. lominaSvili, m.<br />
mnacakaniani. albaTobis Teoris amocanaTa krebuli. quTaisi<br />
2008.<br />
10. e. nadaraia, b. doWviri, T. bokelavaZe, g. lominaSvili, m. mnacakaniani,<br />
m. facacia. albaTobis Teoria da maTematikuri statistika<br />
(amocanaTa krebuli). quTaisi 2008.<br />
11. Allan G. Bluman. Ementary Statistics: a brief version, second edition. Published<br />
by McGraw-Hill, New York, 2003.<br />
12. P. Newbold, W. L. Carlson, B. M. Thorne. Statistics for Business and Economics,<br />
sixth edition. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey, 2007.<br />
13. В. Феллер. ВВедение в теорию вероятностей и ее приложения. Москва,<br />
1967.<br />
14. УА. Г. Дьячков. Теория вероятностей. Москва, 1980.<br />
15. А. Н. Колмогоров, И. Г. Журбенко, А. В. Прохоров. ВВедение в теорию<br />
вероятностей. Москва, 1982.<br />
16. В. К. Захаров, Б. А. Севастьянов, В. П. Чистяков. Теория вероятностей.<br />
Москва, 1988.<br />
17. В. Е. Гмурман. Руководство к решению задач по теории вероятностей и<br />
математической статистике. Москва, 1988.<br />
272