You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
COLECCIÓN<br />
DE<br />
AUTORES SELECTOS<br />
LATINOS ¥ CASTELLANOS.<br />
TOMO I.<br />
PMMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.
COLECCIÓN<br />
DE<br />
AUTORES SELECTOS,<br />
LATINOS Y CASTELLANOS,<br />
rAIlA 1 USO DE LOS INSTITUTOS, COLEGIOS Y DEMÁS ESTABLECIMIENTOS<br />
DE SECUNDA ENSEÑANZA DEL REINO.<br />
MANDADA PUBLICAR DE REAL ORDEN.<br />
BIBLIOTECA UNIVERSIDAD DE MALAGA<br />
MADRID:<br />
6104232567<br />
EN LA IMPRENTA NACIONAL,<br />
1849.
Esta obra es propiedad del Estad
PRÓLOGO.<br />
Era umversalmente reconocida , aun de siglos anteriores,<br />
la necesidad de atender á la reforma de la enseñanza de la<br />
lengua latina , tan doctamente cultivada en la época del renacimiento<br />
délas letras en España y tan deplorablemente descuidada<br />
después, y sobrecargada de reglas impertinentes,<br />
con que se oprimia, como expresa el sabio autor de la Repiiblica<br />
literaria, la tierna capacidad de los niños , alejándolos<br />
lastimosamente de su estudio. Para que este fuese tan<br />
provechoso como el Gobierno deseaba, echábase de menos<br />
una Colección de Autores escogidos, que sirviendo á los<br />
alumnos de texto en la traducción , é indicando á los maestros<br />
la senda que deberían seguir, estuviese ademas dispuesta<br />
de tal suerte, que fueran siempre creciendo las dificultades<br />
desde la frase mas sencilla hasta los ejemplos de<br />
la mas alta latinidad.<br />
Ninguna de las Colecciones existentes satisfacia cumplidamente<br />
este objeto , ni menos llenaba el muy importante<br />
de enlazar este estudio con los demás que hacen simultáneamente<br />
los alumnos, según dispone el Plan de estudios<br />
vigente; de modo que todas las materias se presten mutuo<br />
apoyo, facilitándose así la enseñanza de todas. Tiene acreditado<br />
por otra parte la experiencia que entregados estos<br />
estudios hasta el reciente arreglo, verificado en 18i5,al<br />
interés particular, se habian descuidado mas de lo conveniente<br />
los ejercicios de traducción , consumiendo largo tiempo<br />
en la prolija explicación de preceptos, siempre estériles,<br />
cuando no tienen una aplicación inmediata á aquellos ejercicios<br />
prácticos. Repugnaba también á la naturaleza de estos
VI<br />
estudios la perniciosa costumbre de poner en manos de los<br />
niños por vez primera textos, cuya inteligencia es superior<br />
á sus fuerzas intelectuales; llegando la falta de método al<br />
extremo de abandonar, ya en el curso de Retórica y Poética<br />
, el manejo de los Autores clásicos del siglo de Oro, para<br />
invadir el terreno do la literatura, estudio reservado á las<br />
facultades de Filosofía.<br />
Como consecuencia, pues , de uno y otro , y á pesar de<br />
los esfuerzos del Gobierno para restablecer los estudios clásicos<br />
, no todos los jóvenes que se han presentado á recibir<br />
en las Universidades el grado de Bachiller en lilosofia, han<br />
dado pruebas de tener en la lengua latina todos los conocimientos<br />
que hubieran debido adquirir; efecto de no haberlos<br />
ejercitado convenientemente en la traducción y análisis , camino<br />
el mas seguro y expedito para aprender las lenguas. Tales<br />
son las razones que han movido al Gobierno para publicar<br />
la presente Colección , dividida en cinco tomos, correspondientes<br />
cada cual á uno de los años de la segunda enseñanza.<br />
El presente tiene dos objetos: 1? Presentar á los niños<br />
una serio de frases breves y sencillas, en que la dificultad<br />
va aumentándose progresivamente, constituyendo al par<br />
una narración amona é instructiva. 2? Prepararlos para los<br />
demás estudios del mismo y de los siguientes años; pues que<br />
dándose el de la moral y religión en todos los cursos de la<br />
segunda enseñanza, y comenzando el de historia antigua en<br />
el segundo , se atiende al mismo tiempo á uno y otro objeto<br />
con los tratados en este volumen contenidos. Es el primero<br />
el Epitome Historia} Sacra;, escrito de propósito por el sabio<br />
Lhomond; el segundo, el Epitome Evangeliorum, formado<br />
con tal esmero y diligencia, que abraza los principales dogmas<br />
de la Religión Cristiana , sirviendo de complemento al<br />
anterior Epitome. Las materias de estos compendios son<br />
por tanto las mismas que han de estudiar los niños en la<br />
cátedra de religión y moral, siendo indudable que ha de<br />
contribuir este enlace. así para su mas perfecto conocimien-
VII<br />
to, como para allanar las dificultades en el estudio de la lengua<br />
latina.<br />
La historia antigua, inclusa la romana, que ha de estudiarse<br />
en el segundo año, comprende una suma de hechos<br />
demasiado numerosos para que puedan los alumnos abarcarlos<br />
con fruto, si no llevan la preparación necesaria al<br />
efecto. Para obviar estos inconvenientes, se incluyen en este<br />
primer tomo otros dos epítomes de la historia do Grecia y<br />
de Roma , que dan á conocer los principales sucesos de ambos<br />
pueblos; de manera, que al emprender los niños el<br />
estudio de la historia, no harán mas que repasar, ampliando<br />
con poco esfuerzo, cuanto ya saben , haciéndose así fácil lo<br />
que de otra suerte sería penoso en extremo y aun casi insuperable.<br />
La traducción que ha de hacerse en los siguientes cursos<br />
de los pasajes <strong>selectos</strong>, tomados de los Autores de la era de<br />
Augusto, presentará á cada instante los nombres de las<br />
deidades y de los héroes del gentilismo; cosa incomprensible<br />
para los alumnos, si antes no se les diera una breve<br />
idea de la mitología. Nada mas propio para lograr este objeto<br />
que el Appendix de diis et heroibus de Juvencio, donde<br />
en un latin sencillo, pero ya algo mas artificioso que el de<br />
Tos tratados anteriores , se dan á conocer en pocas páginas<br />
los dioses y semidioses de la fábula.<br />
Para completar el plan que el Gobierno se propone desarrollar<br />
en los establecimientos de segunda enseñanza,<br />
acompaña á este tomo la Copia de las raices latinas, á fin<br />
de que, encomendadas oportunamente á la memoria, adquieran<br />
los niños un caudal de voces, suficientes á evitarles en<br />
lo sucesivo la enojosa tarea de consultar con frecuencia los<br />
diccionarios. Siguen á esta copia dos breves tratados sobre<br />
la composición y significación de las voces latinas, que<br />
terminando el trabajo de las raices, facilitan también la<br />
inteligencia de gran número de palabras, dando á conocer<br />
la estructura de la lengua. Otra Copia de temas graduados,
VIII<br />
sobre los cuales deberán practicarse las reglas gramaticales,<br />
explicadas ya por los profesores, completa la parte de instrucción<br />
que habrán de recibir los alumnos en este año.<br />
Como quiera que el movimiento do las lenguas estriba principalmente<br />
en el verbo , se ha creido conveniente que estos<br />
ejercicios no se principien en las aulas, hasta después de<br />
adquirida la doctrina de esta parte capital de la oración.<br />
Al final de todos estos tratados se ha dispuesto la formación<br />
de un Diccionario, expresivo de todas las voces latinas<br />
contenidas en los cinco primeros. Este trabajo evitará<br />
á los alumnos de primer año la irreparable pérdida de un<br />
tiempo precioso que habrían de invertir necesariamente en<br />
el manejo de voluminosos diccionarios, y que aprovecharán<br />
sin duda en otros ejercicios mas útiles, como son los anteriormente<br />
expresados.<br />
No terminarán estas advertencias sin manifestar que el<br />
Gobierno, consultando la superior ilustración del Real Consejo<br />
de Instrucción pública, á fin de obtener el mayor acierto,<br />
ha acudido también á los eminentes literatos los Excelentísimos<br />
Sres. D. Manuel José Quintana , D. Juan Nicasio<br />
Gallego y D. Alejandro Olivan , quienes deseosos de contribuir<br />
por su parte á esta reforma de los estudios de humanidades<br />
, han ilustrado esta materia con sus sabias é importantes<br />
observaciones.
EPITOME<br />
HISTORIA SACHE.<br />
i. Crea Dios el mundo en seis días,<br />
Deus creavit coclum et terram intra sex dies.<br />
Primo die fecit lucem. Secundo die, fecit firmamentum, quod<br />
vocavit coclum.<br />
Tertio die, coegit aquas in unum locum, et eduxit é terrá plantas<br />
et arbores.<br />
aquis.<br />
Quarto die, fecit solem et lunam, et Stellas,<br />
Quinto die 2 , aves qua3 volitant in aere, et piscos qui natant in<br />
Sexto die, fecit omnia animantia, postremo liominem, et quievit<br />
die séptimo.<br />
2. Forma Dios de barro el cuerpo de Adam.<br />
Deus fmxit corpus hominis é limo térra?; dedit illi animam viven-<br />
tcm: fecit ilium ad similitudinem suam, et nominavit illum Adamum.<br />
Deinde immisit soporem in Adamum, et detraxit unam é costis<br />
ejus dormientis.<br />
Ex eá formavit mulierem, quamdedit sociam Adamo; sicque insti-<br />
tuit matrimonium.<br />
Nomen prima? mulieris fuit Eva,<br />
1 El texto original do la primera edición publicada por el autor en 1784,<br />
deciaprimd die, secunda die, &c. La última edición dice: primo die, secundo<br />
die, &c. Se dice igualmente hic y hese dies. En el plural es siempre este<br />
nombre masculino.<br />
2 Suple fecit.<br />
TOMO I. 1
PRIMER AÑO DH LAT1X Y CASTELLANO.<br />
i!. Coloca Dios al hombre en el Paraíso terrestre.<br />
Deus posuit Adamuin et Evam in horlo amcenissimo, qui solet<br />
appellari Paradisus 5 terrestris.<br />
Ingens fluvius irrigabat liortnm. Erant ibi omncs albores jucundaí<br />
adspectu, et fructus gustu suaves. ínter cas arbor scientias boni el<br />
mali.<br />
Deus dixit liomini : Utere fructibus omnium arborum Paradisi,<br />
praeter fruetum arboris sciential boni et mali; nam, si comedas ilium<br />
fructum, morieris.<br />
i. Adam y Eva desobedecen á Dios.<br />
Serpens, qui erat callidissimum omnium animanlium, dixit inulie<br />
ri: Cur non comedís fructum islius arboris?<br />
Mulier respondit: Deus id proliibuit. Si tctigorimus ilium, mo-<br />
riemur.<br />
Minime, inquit serpens: non moriemini ; sed crilis similes Deo,<br />
scientes bonum et malum.<br />
Mulier, decepta his verbis, deccrpsit fructum el comedil, deinde<br />
obtulit viro, qui pariler comedit.<br />
5. Adam y Eva se ocultan de la presencia de Dios, y se excusan de<br />
su pecado.<br />
Adamus, fugiens conspectum Dei, se abscondit. Deus voeavif ilium:<br />
Adame, Adame.<br />
Qui respondit: Timui conspectum tuum, el abscondi me.<br />
Our times, inquit Deus, nisi quia comedisti fructum vetitum?<br />
Adamus respondit: Mulier, quam dedisti mihi sociam, porrexü<br />
mihi fructum istum ut ederem.<br />
Dominus dixit mulieri: Cur fecisti hoc? Quae respondit: Serpens<br />
me deeepit.<br />
6. Maldice Dios A la serpiente y promete un Salvador.<br />
Dominus dixit serpenti: Quia decepisti mulierem, cris odiosas et<br />
3 Los <strong>autores</strong> eclesiásticos y los poetas cristianos son los únicos que emplean<br />
paradisus en el sentido de jardin. Esta palabra está tornada del griego.
EPITOME lIISTOltl* SACK*. 3<br />
rxsecratus inter omnia animanlia ; reptabis super pectus, et eoniedes<br />
terrain.<br />
Umili.<br />
Inimicitise crunt inter te et mulierem; ipsa olim conterei caput<br />
Dixit etiam niulieri: Afficiam te multis malis, paries liberas in do<br />
lore, et cris in potesfale viri.<br />
7. Adam es lanzado del Paraíso terrestre.<br />
Deinde Deus dixit Adamo : Quia gessisti morem uxori tuas, habo-<br />
bis terrain infestam; ca fandet tibi spinas et carduos.<br />
Quieres ex eà vietimi cum multo labore, donee abeas in terrain, è<br />
quá ortus es.<br />
Tum ejecit Adaiiiuni et Evam ex borio, ut ilio colerei terrain, et<br />
collocavit angelum *, qui prseferebat manu gladium igneum, ut<br />
cuslodiret aditum Paradisi.<br />
8. Cain y Abel, lujos de Adam.<br />
Adamus habuit inultos liberos, inter quos Gainus et Abel nume<br />
rantur. Hie fuit pastor, ilio agricola.<br />
Uterque obtulit dona Domino: Cainus quidem fructus terra?; Abel<br />
autem oves egregias ß.<br />
Dona Abelis placuerunt Doo, non autem dona Caini; quod Cainui<br />
iegrè tul it.<br />
Dominus dixit Caino: Cur invides fratri? Si recto facies, reeipies<br />
mercedein; sin autcni male, lues poenam peccati.<br />
9. Abel es muerto por Cain.<br />
Cainus non paruit Deo monenti. Dissimulans iraní, dixit fratri<br />
suo: Age, eamus deamlAlatum.<br />
Itaque una ambo abierunt foràs, et quum essent in agro , Cainus<br />
irruit in Abelem, et interfecit ilium.<br />
Deus dixit Caino: Ubi est tuus frater? Cainus respondit: Nescio.<br />
Num ego sum custos fratris mei?<br />
4 Angelus, término sacado del griego y ¡pie significa mensagero, enviado<br />
de Dios, Dei nuntius el minister : solo se halla usado en los <strong>autores</strong><br />
eclesiásticos.<br />
5 Egregius, a, um, escogido en el rebaño {egregius se forma de estas dos<br />
palabras ¿ grege, de rebaño. )
4 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
10. Castigo de Caín.<br />
Deus dixit Caino: Caine, quid fecisti? Sanguis fratris tui, quem<br />
ipse fudisti manu tua, clamat ad me.<br />
Infesta tibi erit terra, qua; bibit sanguinem Abelis: quum coiueris<br />
earn longo et duro labore, nullos feret fructus. Eris vagus in orbe<br />
terrarum.<br />
Cainus, desperans veniam, fugit.<br />
1 1. Construcción del Arca.<br />
Postquam numeras hominum crevit, omnia vitia invaluere. Quare<br />
ofifensus Deus statuit perderé hominum genus diluvio.<br />
Attamen pepercit Noemo et liberis ejus, quia colebant virtutem.<br />
Noemus, admonitus á Deo, exstruxit ingentem arcam in modum<br />
navis; linivit 6 earn bitumine, et in earn induxit par unum omnium<br />
avium et animantium.<br />
12. Diluvio: año del mundo 1G56.<br />
Postquam Noemus ipse ingressus est arcam cum conjuge, tribus<br />
filiis ct totidem nuribus , aqua; maris et omnium fontium eruperunt.<br />
Simul pluvia ingens cecidit per cuadraginta dies et totidem noctes.<br />
Aqua operuit universam terram, itaut supcrarct quindecim cubitis<br />
altissimos montes.<br />
Omnia absumpta sunt diluvio ; arca autem, sublevata aquis, flui-<br />
tabat in alto.<br />
13. Fin del Diluvio.<br />
Deus immisit ventum vehementem, et sensim aqua; imminuta; sunt.<br />
Tandem, mense undécimo postquam diluvium coeperat, Noemus<br />
aperuit fenestram area;, et emisit corvum, qui non est reversus.<br />
Deinde emisit columbam. Quum ea non invenisset locum ubi po-<br />
neret pedem, reversa est ad Noemum, qui extendit manum, et intu-<br />
lit earn in arcam.<br />
Columba rursum emissa attulit in ore suo ramum olivas virentis,<br />
quo finis diluvii significabatur,<br />
6 Linivit. Aunque algunos diccionarios dan á esto verbo linivi, linitum,<br />
no presenta la buena latinidad ejemplo alguno en que se apoye este uso. El<br />
pretérito Univi ha podido existir ; pero ha sido reemplazado por otro que<br />
pertenece al verbo lino, is, linere, kvi, litum.
EPITOME HISTORIC SACR.E. S<br />
ti. Sale Noe del arca.<br />
Noemus egressus est ex arca, postquam ibi inclusus fuerat per<br />
annum totum ipse et familia ejus. Eduxit secum aves cajteraque ani-<br />
inantia.<br />
Turn erexit altare, et obtulit sacrificium Domino. Deus dixit illi:<br />
Non delebo deinceps genus hominum. Ponam arcum meum in nubi-<br />
bus , et erit signum foederis quod facio vobiscum.<br />
Quum obduxero nubes calo, arcus meus apparebit, et recordabor<br />
foederis mei, nec unquam diluvium erit ad perdendum orbem ter-<br />
rarum.<br />
lo. Corruption del yénero fiumano.<br />
Omnes gentes propagata? sunt à fdiis 7 Noemi. Semus incoluit<br />
Asiani; Chamus, Africani; Japhetus, Europam.<br />
Poena diluvii non dclerruit homines à vitiis ; sed brevi facti sunt<br />
pejorcs quain priùs.<br />
Obliti sunt Dei creatoris 8 ; adorabant solem et lunam; non vere-<br />
bantur parentes; dicebant mcndacium; faciebant frauderò, furtum,<br />
homicidium; uno verbo, se contaminabant omnibus flagitiis.<br />
16. Vocation de Abraham: ano del mundo 2083.<br />
Quidam tamen sancti viri coluerunt veram religionem et virtutem,<br />
inter quos fuit Abrahamus è genere Semi.<br />
Deus fecit foedus cum ilio bis verbis: Exi è domo paterna, dessere<br />
patriam , et pete regionem quam daturus sum posteris tuis. Augebo te<br />
prole numerosa ; eiis pater multarum gentium, ac per te omnes orbis<br />
nationes erunt bonis cumulala!. Adspice ccclum; dinumera stellas, si<br />
potes; tua progenies eas aequabit numero.<br />
17. Nacimiento de Isaac.<br />
Abrahamus jam senuerat et Sara ejus uxor erat sterilis.<br />
Quibus tamen Deus promisit filium ex cis nasciturum.<br />
Habebis, inquit, filium ex Sarà conjuge tua.<br />
7 Filii es menos usado quo liberi para designar los hijos de uno y<br />
otro sexo.<br />
8 Creator se ve seguido ordinariamente de un complemento : creator atque<br />
opifex rerum [ Lue. 10, 266 j.
6 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
y<br />
Quod uudiens Sara risit, nec statim adhibuit lidem promissis Dei,<br />
et idcirco reprehensa est a Deo.<br />
Abrahamus autem crediditDeo pollicenti.<br />
Et ver6, uno post anno, filius natus est Abrahamo, qui vocailit<br />
eum Isaacum.<br />
18. Prepurase Abraham para inmolar a su hip.<br />
Postquam Isaacus adolevit, Deus, tentans fidem Abrahami, dixit<br />
illi: Abrahame, foile filiuin tuum unicum quem amas, et immola eum<br />
mihi in monte quem ostendam tibi.<br />
Abrahamus non dubitavit parere Deo jubenti. Imposuit ligna<br />
Isaaco; ipse vero portabat ignem et gladium.<br />
Quum iter facerent simul, Isaacus dixit patri: Mi pater, ecce<br />
ligna et ignis; sect ubinam est hostia immolanda? Cui Abrahamus:<br />
Deus, inquit, sibi providebit hostiam 9, fill mi.<br />
19. Detiene Dios el braso de Abraham.<br />
Ubi pervenerunt ambo in locum designatum, Abrahamus exstruxit<br />
aram, disposuit ligna, alligavit Isaacum super struem lignorum, deinde<br />
arripuit gladium.<br />
Turn angelus clamavit de ccelo: Abrahame, confine manum tuam;<br />
ne noceas puero. Jam fides tua mihi perspecta est, quum non peper-<br />
ceris Alio tuo unico; et ego favebo tibi: remunerabo splendide tidem<br />
tuam.<br />
Abrahamus rospexit, et vidit arietem hasrentera cornibus inter ve-<br />
pres, quem immolavit loco filii.<br />
SO. Eliezer, siervo de Abraham, va a buscar en Mesopotamia esposa<br />
para Isaac.<br />
Postea Abrahamus misit servum suum Eliezerem ad cognates<br />
suos, qui erant in Mesopotamia, ut inde adduccret uxorem filio suo<br />
Isaaco.<br />
Eliezer sumpsit decern camelos domini sui, et profectus est, por-<br />
tans secum munera magnifica, quibus donaret puellam destinatam<br />
Isaaco, et ejus parentes.<br />
9 Deus providebit tibi hostiam dice en la Vulgata. Sibi providers signifka<br />
velar por sus interests. Mejor hubiera sido decir : Deus huic ret providebil.
EPITOME UISTOIUJi SACK .lì. 7<br />
Ubi porvenit in Mosopotaniiani, constitit cum camelis prope pu-<br />
leum aqua? ad vespertini 1 0, quo tempore midieres solebant convenire<br />
ad hauriendam aquam.<br />
21. Consulta Eliezer á Dios para conocer la esposa predestinada á Isaac.<br />
Eliezer oravit Deum his verbis: «Domine, Deus Abrahami, fac ut<br />
pueda qua) dabit potuiu mihi petenti, ea sit quaiu Isaaco destinas.»<br />
Ecco slatini llebccca, virgo eximia pulchritudine, prodiit, gerens<br />
umani humeris, qua) descendit ad puteum, et implevit umani.<br />
Tunc Eliezer progressus obviaui puella): Da, inquit, potum mihi.<br />
Cui Rebecca: Bibe, ait, Domino mi; et simul demisit urnam.<br />
Quum il lo bibissct, Rebecca obtulit edam aquam camelis. Hoc indi<br />
cio cognovit Eliezer quod scire cupicbat.<br />
22. Pregunta Eliezer à Rebeca sobre su familia.<br />
Eliezer protulit inaures áureas et annulas, quas dédit Rebecca). Turn<br />
interrogavit Ulani cujus esset tilia, num in domo patris esset locus ad<br />
eommorandum.<br />
Cui Rebecca respondit: ligo sum filia Bathuelis. A vus meus est fra-<br />
ter Abrahami. Est domi locus ad eommorandum amplissimus; est etiam<br />
plurimùm fueni et palearum ad usum camelorum.<br />
sibi.<br />
Quod audiens Eliezer egit gratias Deo, qui tribuisset iter prosperum<br />
23. Es recibido Eliezer en casa de Bathuel, sobrino de Abraham.<br />
Rebecca properavit domum, et narravit matri sua? ea qua? sibi<br />
contigeranl.<br />
Labanus, frator Rebecca?, quum audivisset sororem narrantem, adiit<br />
hominem, qui stabat ad l'ontem cum camelis, et compellans eum: In-<br />
gredere, inquit, domine mi. Cur stas loris? Paravi hospitium tibi et<br />
locum camelis.<br />
Dein deduxit eum domum, eique cibum apposuit.<br />
21. Rebeca es concedida à Eliezer por esposa de Isaac.<br />
Continuò Eliezer exposuit parentibus Rebecca? causam itineris sus-<br />
oepli, rogavilque ut annuerent postulationi sua?.<br />
) 0 El lexlo de Lhomond dice : ad vesperum. Úsase cou mas frecuencia ad<br />
veeperam.
8 PK1MKR ANO UH LATIN Y CASTELLANO.<br />
Qui responderunt : Ita voluntas Dei fert; nec possumus Deo obsistere.<br />
En Rebecca; proftciscatur tecum, nuptura Isaaco.<br />
Turn Eliezer deprompsit \asa aurea et argentea, vestesque pretio-<br />
sas, quas dcdit Rebecca;; obtulit etiam munera matri ejus et fratri, et<br />
inierunt convivium.<br />
25. Partida de Rebeca.<br />
Postridic Eljczcr surgens mane, dixit parentibus Rebecca?: Herus<br />
meus me exspeelat, dimittite me, ut redeam ad ilium.<br />
tiam<br />
Qui responderunt: Voccmus puellam, et percontemur ejus senfen-<br />
1 1.<br />
Quum Rebecca venisset, sciscitati sunt an vcllet discedere cum ho-<br />
mine. Volo, inquit ilia.<br />
Dimiserunt ergo Rebeccam et nutricem iltius, precantes ei omnia<br />
prospera.<br />
id. Casamienlo de Isaac.<br />
lsaacus forte tunc deambulai»! rurc 1 2 ; vidit camelos Venienles.<br />
Simul Rebecca, cons[)icata virum deambulantem, desiluit è camclo, et<br />
interrogavit Eliezerem: Quis est ille vir?<br />
Eliezer respondit: Ipse est herus meus. Illa slatini operuit se pallio.<br />
Eliezer narravit Isaaco omnia qua) fecerat.<br />
lsaacus introduxit Rebeccam in tabernaculum matris siuc, et lenitus<br />
est dolor (]uem capiebat ex morte matris.<br />
27. Vende Esau su derecho de primoi/euitura à Jacob.<br />
Rebecca edidit uno partu duos Alios, Esaum et Jacobum. Qui prior<br />
editus est pilosus erat, alter vero lenis. Ille fuit venator strenuus, hie<br />
autem placidus ct simplex moribus.<br />
Quàdam die, quum Jacobus sibi paravisset pulmentum ex lentibus,<br />
venit Esaus fessus de via, et dixit fratri: Da mihi hoc pulmentum,<br />
nam redeo rure exanimatus lassitudine.<br />
Cui Jacobus: Dabo, si concedas mihi jus primogeniti.<br />
11 Percontari 6 percunctari sigue mas á menudo un nombre de persona<br />
que uno de cosa: Percontari atiquem de aliquá re.<br />
t2 Los poetas y los escritores que florecieron después de Cicerón, emplean<br />
rure como ruri respecto do la pregunta ubi; pero ruri es preferible en pro<br />
sa, debiendo ser reservada la otra forma para la pregunta unde: Buri esse,<br />
rure rediré.
EPITOME HISTORIA SACR*. 9<br />
Faciam libenter, inquit Esaus. Jura ergo, ait Jacobus,<br />
Esaus juravit, et vendidit jus suum<br />
1 3.<br />
28. Isaac envia á casar á Esau.<br />
Isaacus, qui delectabatur venatione, amabat Esaum; Jacobus vero<br />
erat carior Rebecca!.<br />
Quum Isaacus jam senuisset, et factus esset caucus, vocavit Esaum.<br />
Sumito, inquit, pharotram, arcum et sagittas; alfcr mihi et para de<br />
venatione pulmentum ut comedam, et apprecer tibi fausta omnia, an-<br />
tequam moriar.<br />
Esaus i taque profectus est venatum.<br />
29. Aconseja Rebeca á Jacob que se anteponga á Esau.<br />
Rebecca audierat Isaacum loquentem. Yocavit Jacobum, et: Afferto,<br />
inquit, mihi duos lnedos opimos; confieiam pulmentum, quo pater tuus<br />
valde delectatur. Appones ei cibum, et bene precabitur tibi.<br />
Jacobus respondit: Ego non ausim id faceré, mater. Esaus est pilo-<br />
sus, ego sum lenis. Si pater me attrectaverit, suscensebit mihi. Ita in-<br />
dignatio patris et damnum mihi evenient pro ejus benevolentiá.<br />
30. Prepara Rebeca la comida de Isaac.<br />
Rebecca institit: Ne tuneas, inquit, fili mi. Si quid adversi inde<br />
sequatur, id totum sumo mihi. Tu vero nc dubites faceré quod jussus<br />
es ' 4.<br />
Itaque Jacobus abüt, et altulit matri duos hsedos. Illa paravit seni<br />
cibum quern noverat suavem esse palato ejus.<br />
Deinde induit Jacobum vestibus fratris; aptavit pellem haedi mani-<br />
bus ejus et eolio.<br />
Turn: Adi, inquit, patrcm luuui, et offer illi escam quam appetit.<br />
31, Hendice Isaac á Jacob, creyendo bendecir á Esau.<br />
Jacobus attulit patri suo escam paratam h matre.<br />
Cui Isaacus dixit: Quisnam es tu? Jacobus respondit: Ego sum Esaus<br />
t3 La bendición paternal que estaba reservada al primogénito, llevaba con--<br />
íigo la idea de grandes beneficios concedidos por Dios.<br />
14 Quod jussus es, suple faceré, lo que te ha sido ordenado hacer.
10 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
primogenitus tuus. Feci quoti jussisti, pater. Surge, et comodo de ve-<br />
aatione meA.<br />
Quoniodo, ait Isaacus, potuisti inveniro tam citò? Inveni, palei-<br />
Deus ita voluit.<br />
Isaacus rursum: Tune es Esaus primogenitus meus? Accede propius<br />
ut attreetem te.<br />
Ilio accessit ad palrem, qui dixit: Vox quideni est Jacobi, sed ma-<br />
nus sunt Esai.-<br />
32. Vuelve Esau y pule à Isaac la bendichm.<br />
Isaacus, amplexatus Jacobum, anteposuit euui fratri, et tribuit ilii<br />
omnia bona primogeniti.<br />
Non multò post Esaus rediit à venatione, et ipso obtulit patri pul -<br />
mentina quod paraverat.<br />
Cui Isaacus mirans dixit: Quis est ergo ilio qui modo attulit mihi<br />
cibum, et cui apprecatus sum omnia fausta, tanquam primogenito?<br />
Quod audiens Esaus edidit magnum clamorem, et implevit domum<br />
lamentis.<br />
33. Partala de Jacob.<br />
Esaus, ardens irà, minabatur mortem Jacobo.<br />
Quare Rebecca mater timcns dilecto libo suo: Fugo, inquit, fili mi.<br />
Abi ad Labanum avunculum tuum, et commorare apud eum, donec ira<br />
fratris fui defervescat.<br />
Jacobus, dimissus à patre et matre, profeclus est in Mesopotamiam.<br />
Ifer faciens, pervenit ad quemdam locum, ubi fessus de via pernoc-<br />
lavit; supposuit lapidem capiti suo, et obdormivit.<br />
34. Vision de Jacob..<br />
Jacobus vidìt in somnis scalam, qure innixa terne pertinebat ad<br />
ccelum, atque angelos Dei adscendentes et descendentes. Audivit Do<br />
minimi dicenlem sibi 1 5 : Ego sum Deus patris lui. Dabo libi et posleris<br />
tuis terrain cui incubas. Noli timore; ego favebo libi; ero custos tuus<br />
quòcumque perrexeris, et reducam te in patriam, ac per (e omnes or-<br />
bis nationcs erunt bonis cumulata 1.<br />
Jacobus expergefaclus adoravi! Dominimi.<br />
IJ Sibi, a ci à Jacob;.
EPITOME HISTORIC SACRJi. 1 I<br />
35. Llega Jacob A Mesopotamia.<br />
Jacobus iter persecute pervenit in Mesopotamiam. Yidit tres pe<br />
coroni greges propter puteum cubantes. Nam ex eo puteo greges solo-<br />
bant adaquari. Os putei claudebatur ingenti lapide.<br />
Jacobus accessit illuc, et dixit pastoribus: Fratres, onde estis? Qui<br />
responderunt: Ex urbe llaran.<br />
Quos interrogavit iterum: Nostisne 1 6 Labanum? Dixerunt: Novi-<br />
nius. — Valetne?—Valet, inquilini. Ecce Rachel tilia ejus venit cum<br />
grege suo.<br />
30. Jacob es recibido amorosamente por Laban.<br />
bum Jacobus loqueretur cum pastoribus, Rachel, tilia Labani, venit<br />
cum pecore paterno; nam ipsa pascebat gregeio.<br />
Confestim Jacobus videns cognatam suam, amovit lapidem ab ore<br />
putei. Ego sum, inquit, filius Rebeecao: et osculatus est earn.<br />
Racbel festinans id nuntiavit patri suo, qui agnovit filium sororis<br />
sua?, deditque ei Rachelem in matrimonium.<br />
37. Vuelta de Jacob.<br />
Jacobus diii commoratus est apud Labanum. Interea mire auxit rem<br />
suam, et f'actus est dives.<br />
Longo ])òst tempore, admonitus à Deo, rodiit in patriam suam.<br />
Extimeseebat iram fratris sui. Ut placarot animum ejus, proamisit<br />
ad eum nuntios, qui offerrent ei muncra.<br />
Esaus miligatus occurrit obviàm Jacoboadvenienti; insiliit in colluin<br />
ejus, flensque osculatus est eum, nec quidquam ìlii nocuit.<br />
38. Infancia de Joseph.<br />
Jacobus iialmit duodecim filios, inter quos erat Joseplius. Hunc pa<br />
ter amabat prae caeteris, quia senex genuerat eum. Dederat iliì togam<br />
textam è fills varii coloris.<br />
Quam ob causam Joseplius erat invisus suis fratribus, praesertim<br />
postquain narravisset eis duplex somnium, quo futura ejus magnitudo<br />
portendebatur.<br />
Oderant ilium tantopere, ut non possent cum eo amicò loqui.<br />
16 Noslisne por novislisne, Conoceis? Novi, pericolo del verbo nvsc»,<br />
tiene el sentide de indicativi).
12 PÍÍIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
39. Sueños de Joseph.<br />
Heec porro erant Josephi somnia: «Ligabamus, ínquit, simul ma<br />
nípulos in agro. Ecce manipulus meus surgebat ct stabat rectus; vestri<br />
autem man ¡pul i circumstantes venerabanlur meum.<br />
«Postea vidi in somnis solein, lunam et undecim Stellas adorantes me.»<br />
Cui fratres responderunt: Quorsum spcetant isla somnia? Num tu<br />
eris rcx nostcr? Num subjiciemur ditioni lúas? Fratres igilur invide-<br />
bant ei; at pater rem tacitus consideraban<br />
40. Resuelven dar muerte á Joseph sus hermanos.<br />
Quádam die, quum fratres Josephi pascerent greges procul, ipse<br />
remanserat domi. Jacobus misit cum ad fratres, ut scire quomodo so<br />
haberent.<br />
Qui videntes Josephum venientem, consilium ccpcrunt illius occi-<br />
dendi. Ecce, inquiebant, somniator venit. Occidamus illum et projicia-<br />
mus in puteum. Dicemus patri: Fera dcvoravit Josephum. Tune appa-<br />
revit quid sua illi prosint somnia.<br />
41. Ruben, el primogénito de sus hermanos, intenta salvarle.<br />
Kuben, qui erat natu maximus, deterrebat fratres ;i tanto scelere.<br />
«Nolite, inquiebat, interlicere puerum; est enini frater noster. De-<br />
mittite eum potius in banc foveam.»<br />
Uabebat in animo liberare Josephum ex eorum manibus, et illum<br />
extrahere e fovea, atque ad patrem reducere.<br />
Reipsa his verbis deducti sunt ad mitius consilium.<br />
42. Venta de Joseph á unos mercaderes.<br />
Ubi Josephus pervenit ad fratres suos, detraxerunt ei togam quá<br />
indutus erat, et detruserunt cum in foveam.<br />
Deinde quum consedissent ad sumendum cibum, conspoxerunt mer-<br />
catores qui petebant iEgyptum cum camelis porlantibus varia aro-<br />
mata<br />
1 7.<br />
Yenit illis in mentem Josephum venderé illis mercatoribus.<br />
Qui emerunt Josephum viginti nummis argentéis, eumque duxe-<br />
runt in jEgyptum.<br />
17 El sustantivo arómala solo so usa en plural
EPITOME HISTORIC SACRiE. 13<br />
43. Los hermanos de Joseph envían à Jacob su túnica ensangrentada.<br />
Tunc fratres Joseph! tinxerunt togam ejus in sanguine hasdi quem<br />
occiderant, et miserunt cam ad patrem cum his verbis: Invenimus<br />
hanc togam; vide an toga Olii, tui sit.<br />
Quam quum agnovisset, pater cxelamavit: Toga filii mei est; fera<br />
pessima devoravit Joscphuni. Deinde scidit vestem, et induit cilicium.<br />
Omnes liberi ejus convenerunt ut lenirent dolorem patris. Sed Ja<br />
cobus noluit accipere consolationem, dixitque: Ego descendam mcerens<br />
cum [ilio meo in sopulcrum.<br />
44. Compra Putiphar à Joseph.<br />
Putipbar ./Egypt i us emit *8 Josepbum à mercatoribus.<br />
Deus autem favit Putipbari causa Josephi: omnia ei prosperò suc-<br />
cedebant.<br />
Quam ob rem Josephus benignò habitus est ab hero, qui prarfecit<br />
eum domui sua;.<br />
Josephus ergo administrabat rem familiarem Putipharis: omnia fìe-<br />
bant ad nutum ejus, nec Putiphar ullius negotii curam gerebat.<br />
45. Es acusado Joseph por la muger de Putiphar, y encarcelado en<br />
virtud de esta acusación.<br />
Josephus crat insigni et pulchrà facie. Uxor Putipharis eum pellicie-<br />
bat ad flagitium.<br />
Josephus autem nolebat assentiri improba; mulieri.<br />
Quàdam die, mulicr apprehendit oram pallii ejus; at Josephus re-<br />
liquit pallium in manibus ejus, et fugit.<br />
Mulier irata inclamavit servos, et Josephum accusavit apud virum,<br />
qui, nimiiim credulus, conjecit Josephum in carcerem.<br />
46. Sueños de dos oficiales del rey Pharaon.<br />
Erant in eodemcarcere duo ministri regis Pharaonis: alter praoerat<br />
pincernis ,!\ alter pistoribus.<br />
18 Se encuentra igualmente emere de atiquo y ab aliquo, comprar á alguno<br />
ó de alguno.<br />
19 Pincerna, coperò, es un nombre tan poco usado como pocillator, que<br />
tiene el mismo sentido. El primero se halla en Lampridio; el segundo en Apuleyo.
H PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
(Tinque obvenit divinitus somniuiu eàdein noete.<br />
Ad quos quum venisset Josephus mano, et animadvertisset eos tris-<br />
tiores solito, interrogavit quasnam esset iuœstilia3 causa.<br />
Qui responderunt: Obvenit nobis somnium, nec quisquam est qui<br />
illud nobis inlerpreletur.<br />
Nonne, inquit Josephus, Dei solius est prœnoscero res futuras?<br />
Narrate mihi somnia vostra.<br />
47. Explica Josepìi el ensueño del gran coperò.<br />
Tum prior sic exposuit Josepho somnium smini: «Vidi in quiete<br />
vitem in qua erant tres palmitos; ea paulatim prolulit gemmas; deinde<br />
llores eruperunt, ac denique uvas maturescebant.<br />
«Ego exprimebam uvas in scypbum Pharaonis, eique porrigebam.»<br />
Esto bono animo, inquit Josephus; post tres dies Pharao le resti<br />
tue! in gradimi prislinum; te rogo ut memineris mei.<br />
48. Explica el ensueño del panadero mayor (*).<br />
Alter quoque narravit somnium suina Josepho: «Gestabam in ca<br />
pite tria canistra in quibus erant cibi quos pistares soient conlìcere.<br />
«Ecce auteiii aves circumvolitabant, et cibos illos comedebant.«<br />
Cui Josephus: Hœc est interpretatio istias soninii. Tria canistra sunt<br />
tres dies, quibus elapsis, Pharao te feriet securi, et aflìget ad palimi,<br />
ubi aves pascentur carne tua.<br />
49. Cumplimiento de los dos sueños.<br />
Die tertio, qui dies natalis Pharaonis erat, splendidum convivimi!<br />
parandum fuit.<br />
Tune lex meminit ministrorum suorum, qui erant in carcere.<br />
Restituit prsefecto pincernarum munus suum ; alternili vero securi<br />
percussum suspendit ad palum. ha rex somnium comproba vit.<br />
Tarnen prosfectus picernarum oblitus est Joseph i, nec illius in se<br />
meriti recordatus est.<br />
50. Sueños del rey Pharaon.<br />
Post biennium rex ipse habuit somnium.<br />
Videbatur sibi adstare Nilo flumini ; et ecce emergebant do Ilumi<br />
ne Septem vaccas pingues, qu;e pascebantur in palude.<br />
i") El limo. Amat traduce maestresala ó gefe de los panaderos.
EPITOME HISTORIE SACR.E. 15<br />
Deiiide Septem alia; vacca; macilenta; exierunt ex eodem flumine<br />
qua; devoràrunt priores.<br />
Pharao experrectus rursum dormivit, et alterimi hahuit somniuni.<br />
Septem spica; piena; enascebantur in uno culmo , aliiequc totidem<br />
exiles succrescebant, et spicas plenas consumebant.<br />
51. Da al reij nolkia de Joseph el panadero.<br />
Ubi illuxit, Pharao perturbate convocavit omnes conjectores<br />
jEgypti, et narravit illis somnium ; at nemo poterai illud inter<br />
pretaci.<br />
Tunc prajfcctus pincernarumdixit regi: Confiteor peccatimi menni;<br />
quum ego et prasfcclus pistorum essemus in carcere, uterque somnia-<br />
vimus eàdem nocte.<br />
Erat ibi puer hebrams, qui nobis sapiente! - interprctatus est som-<br />
nia ; res enim interpretationeni comprobavit.<br />
'óì. Joseph explica el ensueno del rey.<br />
Rex arcessivit Josephum, eique narravit utrumque somnium. Tum<br />
Josephus Pharaoni: Duplex, inquit,somnium unam atque eamdem<br />
rem significai<br />
Septem vacca; pingues et Septem spica; piena; sunt septem<br />
anni ubertatis 2 0 mox ventura ; septem vero vacca; macilenta;<br />
et septem spica; exiles sunt totidem anni famis qua; ubertatem secu-<br />
tura est.<br />
Itaque, rex, practice toti jEgypto virum sapientem et industriimi,<br />
qui partem frugimi recondat in horries publicis, servetque diligente!'<br />
in subsidium faniis secutunc.<br />
53. Es nombrado Joseph intendente de todo Egipto.<br />
Regi placuit consilium. Ouare dixit Josepho: Nuni quis est in<br />
Jìgypio te sapientior? Nemo certe fungetur melius ilio munere. En<br />
tibi trado curam regni mei.<br />
Tum detraxit è manu sua annulum , et .Tosephi digito inseruit; in-<br />
duit illuni veste byssinà, collo torquem aureum circumdedit, eumque<br />
in curru suo secundum collocavi!.<br />
20 Lhomond lia lomado do la Vulgata las expresiones anni ubertatis, anni<br />
famis. que reprueba el genio do la lengua latina.
16 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Josephus erat triginta annos natus, quum summam potestatem à<br />
rege accepit.<br />
54. Acopia Joseph gran cantidad de granos, y véndelos despues á los<br />
egipcios.<br />
Josephus perlustravit omnes jEgypti regiones, et per Septem annos<br />
ubertatis congessit maximam frumenti copiara.<br />
Secuta est inopia Septem annorum, et in orbe universo fames in-<br />
gravescebat.<br />
Tunc iEgyptii,
EPITOME HISTORIC: SACIÌÌE. 17<br />
B7. lìi-liiw «m*/V/o Joseph ù Simeon hasla que le iraiyan sus hermanos<br />
ù Benjamin.<br />
Il ! mi Josephumangebal quòd Benjaminus cum easier is non adeiaf.<br />
Oliare dixit eis: Experiar an veruni dixeritis. Manoat unus ex vo-<br />
bis obses apud me , dum addueatur hue frater vester minimus. Caste-<br />
ri , abito cum frumento.<br />
Tunc eueperunt inter se dicere : Meritò base patimur. Crudeles fui-<br />
nius in fratrem nostrum; nunc ptisnam hujus sceloris luinius.<br />
Putabant base verba non intelligi à Josepho, quia per interpretem<br />
cum eis loquebatur.<br />
Ipso anioni averli! se parumper, et (levi!.<br />
• ."»S. Los hrmanos de Joseph vuelven à su padre.<br />
.losephus jussit fralruni saccos impleri tri lieo, et pecuniam quam<br />
attuleranl reponi in ore saccorum; addidit insuper cibaria in viam.<br />
Iscinde dimisil eos, praster Simeonem , quein retinuit obsidem.<br />
Itaquc profecli sunt fralres Josophi; et quum venissent ad patroni,<br />
narravei'unt ci omnia quas sibi acciderant.<br />
Quum apcruissent saccos, ut elfundcrent frumenta, mirantes repe-<br />
rerunl pecuniam.<br />
;i9. Jacob se resiste à la partida de Benjamin,<br />
Jacobus, ut audivit Iìenjaminum arcessi à prasfecto /Egypti, cum<br />
gemitìi queslus est.<br />
« Orbimi me liberis fecistis: Josephus niortuus est; Simeon retentus<br />
est in yEgypto; Benjaminum vultis abducere.<br />
«liasc omnia mala in me recidunt. Non dimittam Benjaminum;<br />
nam, si quid ei ad versi acciderit in via, non poterò ei suporstes vivere<br />
. sod dolore opprcssus moiiar. »<br />
fio. Instatile vivamente sus hijos para que annienta en elio.<br />
Postquam consumpti sunt cibi quos attulerant, Jacobus dixit fìliis<br />
suis: Pi'oliciscimini iterimi in JSgyptum, ut ematis cibos. Qui respon-<br />
derunt: Non possumus adire prasfectum iEgipti sine Beniamino; ipso<br />
cairn jussit illuni ad se adduci.<br />
Cur, inquii pater, mentionem fecistis de fratre vestro minimo?<br />
Ipse , inquilini, nos interrogavi! an paler vivere! , an alium<br />
TOMO I. 2
EPITOME IIISTORI« SACRS. i 9<br />
64. //*•« Joseph introducir su copa de plata en el saco de Benjamin.<br />
Josephus, loia facie , regressus, continuit se , et jussit apponi cibos.<br />
Tum disti'ibuit escam unicuique fratrum suorum; sed pars Benjamini<br />
erat quintuplo 2 i major quàm caeterorum. Peracto convivio, Josephus<br />
dat negotium dispensatori, ut saceos eorum impleat frumento, pecu-<br />
niam simul reponat, et insuper scyphum suum argenteum in sacco<br />
Benjamini recondat.<br />
We fecit diligente!' quod jussus fuerat.<br />
65. Manda Joseph que los persigan.<br />
Fratres Josephi sese in viam dederant, needum procul aif urbe<br />
aberant.<br />
Tune Josephus vocavil dispensatorem domüs suae, eique dixit:<br />
Persequero viros, et quumeos assecutus fueris, illis dicito: Quare inju-<br />
riam pi'o beneficio repondistis?<br />
Subripuistis scyphum argenteum quo dominus meus utitur ; impro<br />
be fecistis.<br />
Dispensator mandata Josephi perfecit: ad eos confestim advolavit;<br />
furtum exprobavit; rei indignitatem exposuit.<br />
66. Encuentran la copa en el saco de Benjamin.<br />
Fratres Josephi responderunt dispensatori : Istud sceleris 2 8 longè<br />
à nobis alienum est. Nos, ut tute seis, relulimus bona fide pecuniam<br />
repertam in saccis. Tantum abest ut furati simus scyphum domi<br />
ni tui. Apud quem 2 8 furtum deprehonsum fuerit, is morte mul-<br />
ctetur.<br />
Continuò deponunt saceos et aperiunt. Quos ille scrutatus invenit<br />
scyphum in sacco Benjamini.<br />
67. Vuelven á la ciudad, llenos de tristeza.<br />
Tune fratres Josephi nwerore oppressi revertuntur in urbem.<br />
Adducli ad Josephum, sese adjecerunt ad podes illius. Quibus ille,<br />
Quomodo, inquit, potuistis hoc scelus admitiere?<br />
24 Quintuplo no se halla en los diccionarios ; pero Lhomond ha podido<br />
formar esta palabra por analogía, puesto que se dice duplum. duplo.<br />
25 Istud sceleris, por istud scelus.<br />
9ft Postulami!* ul is tipud qwm, &c.
20 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />
Judas respondit: Faloor, res est manifesta, uullam possumus excu-<br />
sationem afferro, nec audemus potere veniain aut sperare; nos omnes<br />
erimus servi tui.<br />
Nequaquam, ait Josephus; sed ilio apud quem inventus est<br />
scyphus, erit mihi servus; vos autem abile liberi ad patroni vestrum.<br />
68. Offéczse Judas eil serviiumbre eri lagar de Benjamin.<br />
Tunc Judas aecedens propiùs ad Josephum: Te oro, inquit, domi<br />
ne mi, ut bona cum venia me audias. Pater unico diligit puorum.<br />
Nolebat primo cum dimittere. Non potui id ab eo impetrare, nisi<br />
postquam spopondi cum tutum ab omni periculo fori). Si redieri-<br />
mus 2 7 ad patrem sino puero, ilio, maerore confectus, morietur.<br />
Te oro atque obsecro, ut sinas pucrum abire, meque pro eo<br />
addicas in serviluteiu. Ugo pocnam, qua dignus est, mihi suino et<br />
exsoìvam.<br />
69. L'escubrete Joseph à sus hermaiios.<br />
liiterea Josepìius conliiicre se vix poierat ; quare jussit /Egyptios<br />
adstanies recedere.<br />
Tum Ileus dixi! magna voce: Ego sum Josepìius. Vivilue adirne<br />
paler mens?<br />
Non poterant respondere fratres ejus nimio timore perturbali.<br />
Quibus itìe amicò: Accedile, inquit, ad me. Ego sum Josepìius,<br />
frater vester , quem vendidislis mercatoribus eunlibus in -Egyplum.<br />
Notile timore: Dei Providentia id factum est, ut ego saluti vestii»<br />
consulerem.<br />
70. Enciirgales que traigan à su padre al Egipto.<br />
Josepìius hioc loculus fralrem suum Benjaminum complexus est,<br />
eumque lacrimis conspersit.<br />
Deinde casteros quoque fratres collacrymans oseulatus est. Tum<br />
demum illi cum eo tidenter loculi sunt.<br />
Quibus Josephus: Ite, inquit, properste ad patrem meum, eique<br />
riuntiate lìlium suum vivere, et apud Pharaonem plurimùm posse. Per<br />
suadete illi ut in /Egyplum cum omni familià commigrel.<br />
27 liedierimus, futuro anterior, por redeamus.
ni'iTOMU iiisroHUi s.vcaji. 21<br />
71. Envia Pharaon preserdes y carros a Jacob.<br />
Fama de adventu fratrum Joseplii ad aures regis pervenit; qui de-<br />
dit eis munora perferenda ad patrem cum his mandatis: Adducite hue<br />
patroin vestrum et omnem ejus familiam, nec multiim curate supel-<br />
lectilem vestram, quia omnia quae opus erunt vobis prsebiturus sum,<br />
et omnes opes vEgypti vestrae erunt.<br />
lieres.<br />
Misit quoque currus ad vehendum senem, et parvulos 2 8 et mu-<br />
72. Anuncian los hermanos de Joseph a su padre que aquel estd vivo.<br />
Fratres Joseplii festinantes reversi sunt ad patrem suum, eique<br />
uuntiavei'unt.Josephum vivere, et pruicipeai esse totius ^Egypti.<br />
Ad quern nuntium Jacobus, quasi e gravi somuo excitalus, obstu-<br />
puit, nec primimi filiis rem narranlibus lidem adbibebat. Sed, post-<br />
quam vidit plaustra et dona sibi a Josepho missa, recepit animum; et<br />
Mihi satis est, inquit, si vivit adliuc Josepbus mens. Ibo, et vidabo<br />
eum antequam moriar.<br />
73. Dirigese Jacob a Eyipto con loda sa [amilia.<br />
Jacobus, profeetus cum filiis et nepolibus, pervenit in yEgyptum,<br />
et prooinisit Jiidam ad Josephum, ut eum faooret certiorem do adventu<br />
suo.<br />
Coniestiin Josepbus processit obviani patii. Quern ut vidit, in collum<br />
ejus insiliit, et liens flentem comploxus est.<br />
Turn Jacobus: Satis diii vixi, inquit; nunc aequo ammo moriar,<br />
quoniam conspectu too frui milii licuit, et to mihi superstitem relinquo.<br />
74. Joseph anuncia al rey la llegada de su padre.<br />
Josepbus adiit Pharaonom , eique nuntiavit patrem suum advenisse;<br />
constituit etiam quinque e I'ratribus suis coram rege.<br />
Qui eos interrogavit quidnam operis 2 9 haberent. llli rcsponderunt<br />
sc esse pastores.<br />
Turn rex dixit Josepho: .-Egyptus in potostate tua est. Cura ut pater<br />
et fratres tui in optima loco habitent; et, si qui sint inter eos gnavit et<br />
industrii, trade eis cura in pecorum meoruin.<br />
28 Parvulus no se eniplca sustantivamente por puentlus, nine,<br />
n Quidnam open's, por quodnam genus operis.
PRIMEll ANO DK LATIN V CASTELLANO.<br />
Josephus adduxit quoque patrem suum ad Pharaoneni. qui, saluta-<br />
tus à Jacobo, percontatus est ab eo qua esset sciale.<br />
Jacobus respondit regi: Vixi centum et (righila annos. ncr adeptus<br />
sum senectutem beatam avorum meorum. Tum. bene precatus regi,<br />
discessit ab eo.<br />
Josephus autem patroni et fratres suos collocavit in optima parìe<br />
/Egypti, eisque omnium rerum abundantiani suppeditavil.<br />
7G. Pide Jacob ser enlerrado en la Umiba de sus padres.<br />
Jacobus vixit seplem et decern annos, postquam eommigrässet in<br />
.Egyptum.<br />
Ubi sensit mortem sibi imminere, arcessito Josepho dixit: Si me<br />
amas, jura te id facturum esse quod à le petain, scilicet ut ne 5 0 me<br />
sepelias in JSgypto, sed corpus meum transferas ex hac regione, el<br />
condas in sepulchro majorum meorum.<br />
Josephus autem, Faciam, inquit, quod jubes, pater.<br />
Jura ergo mihi, ait Jacobus, te certo id facturum esse.<br />
Josephus juravit in verba patris.<br />
77. Presenta Joseph à Jacob sus dos hips para que los bendigli.<br />
Josephus adduxit ad patrem duos filios suos, Manassem et Ephrai-<br />
mum. Posuit Manassem, qui natu major erat, ad dextrain senis,<br />
Ephraimum vero minorem, ad sinistrava ejus.<br />
At Jacobus decussans manus dextram imposuit Ephraimo, sinistram<br />
autem Manassi, et utrique simul bene precatus est.<br />
Quod Josephus animadvertens aegre lulit, et conalus est manus<br />
patris commutare.<br />
75, Presenta Joseph su padre ci Pharaon.<br />
At pater restitit, dixitquo Josepho: Scio, lili mi, scio lume esse<br />
majorem natu, et illuni minorem; id prudens feci.<br />
ita Jacobus Ephraimum Manassi anteposutt,<br />
78. Tributa Joseph à su padre los Ultimos honures.<br />
Ut vidit Josephus exstinctum patrem, ruit super cum ficus, et os<br />
culata; est cum, luxitque illuni diìi.<br />
Deinde pnscepit medicis ut condirenl corpus; el ipso cum fralribus<br />
multisque yEgyptiis patroni deporlavit in regionem Ohanaam.<br />
30 l't tic por ni non. ó simpleroonte poi" ne.
EPITOME HISTORIC SACRJ5. 23<br />
: mus fecerunt cum magno planctu, et sepelierunt corpus in<br />
spelunea ubi jacebant Abrahamus et Isaacus ; reversique sunt in<br />
jEgyptum.<br />
79. Consuela á sus hermanos.<br />
Post mortem patris, timebant fratres Josephi ne ulcisceretur inju-<br />
riain quam acceperat. Miserunt igitur ad ilium rogantes nomine patris,<br />
ut earn oblivisceretur, sibique condonaret.<br />
Quibus Josephus respondit: Non est quod timeatis 3 1. Vos quidem<br />
malo in me animo fecistis, sed Deus convertit illud in bonum; ego<br />
vos alam et familias vestras. Consolatus est eos plurimis verbis, et le-<br />
niter cum illis locutus est.<br />
80. Muerte de Joseph.<br />
Josephus vixit annus centum et decern; quumque esset morti pro-<br />
ximus, convocavit fratres suos, et iilos admonuit se brevi moriturum<br />
esse.<br />
Ego, inquit, jam morior. Deus vos non deseret, sed erit vobis pree-<br />
sidio; et deducet vos aliquando ex iEgypto in regionem quam patribus<br />
nostris promisit. Oro vos atque obtestor ut illuc ossa mea deportetis.<br />
Deinde placido obiit. Corpus ejus conditum est, et in féretro positum.<br />
81. Persecution de los israelitas después de la muerte de Joseph.<br />
lnterea posteri Jacobi, seu Hebraei, numero audi sunt mirum in<br />
modum, et eorum multitudo crescens in dies metum incutiebat ^Egyptiis.<br />
Rex novus solio potitus est, qui Josephum non viderat, nec nierita<br />
ejus recordabatur.<br />
Is igitur, ut Ilcbraos opi->rimeret, primüm duris illos laboribus<br />
conficiebat; deinde edixit etiam ut parvuli eorum recens nati in flumem<br />
projicerentur.<br />
82. Nacimiento de Moisés.—Año del mundo 2453.<br />
Mulier hcbrxa peperit füium; quem quum videret elegantem, vo-<br />
luit servare.<br />
Quare abscondit eum tribus mensibus; sed, quum non posset eum<br />
diutiüs occultare, sumpsit íiscellam scirpeam, quam linivit 3 2 bitumi-<br />
ne ac pice.<br />
31 Non est quod timeatis. La construcción es: aliqua quod timeatis non est<br />
vobis.<br />
82 Véase la nota del párrafo 11.
24 PRIMER AÑO Dl! LATIN V CASTELLANO.<br />
Deiiidc posuit intus infantuluin 3 3 et exposuit cum inter aranci i-<br />
nes ripa? fluminis.<br />
Habebat seenni imam comitem, sororem pueri, quam jussit stara<br />
procul, ut eventum rei explorare!.<br />
8,'). Salva la hija de Pharaon al vino.<br />
Mox filia Pharaonis venit ad flumcm ut ablueret corpus. l'rospexit<br />
(iscellam in arundinibus hairentem, misitque illuc unam è (amula-<br />
bus 3 4 suis.<br />
Aperta fiscella, cernens parvulum vagieutem, miseria est illius. Iste<br />
est, inquit, unus ex infantibus Hebrajorum.<br />
Tune sóror pueri accendens: Yisne, ait, ut arecssam mulierem he-<br />
braeam qua? nutriat parvulum? Et vocavit nialrem.<br />
Cui filia Pharaonis puerum alendum dedit, promissà mercede.<br />
Itaquo matcr nutrivit puerum, et adultum reddidit filia? Pharaonis,<br />
qua? illuni adoptavit, et nominavil Mosern, id est servatimi ab aquis.<br />
8-1. Acomete Moisés la empresa de libertar d su pueblo.<br />
Moses, jam senex, jubente Deo, adiit Pliaraonem, eique pnecepit.<br />
nomine Dei, ut dimittcret Hebrasos.<br />
Hex impius renuit parere mandatis Dei.<br />
Moses, ut Pharaonis pertinaciam vincerei, mulla el stupenda edidit<br />
prodigia, qua? vocantur, plagw /Egypti.<br />
Quum nibilominus Pharao in sententià perstaret, Deus interfecit<br />
primogenilum ejus fìliuin et omnes primogénitos /Egyptiorum.<br />
Tandem metu vichis rex paruit, deditque Hebra?is diseedendi la-<br />
culla tem.<br />
85. Salen los hebreos del Eyiplo conducidos por una columna ile fuego.<br />
Profecti sunt Hebra» ex .Egyplo ad sexcenla millia \ irorum<br />
praeter párvulos et promiscuum vulgus.<br />
53 lafantulus no es de buena latinidad.<br />
34 Los dativos masculinos asinis, cerril, equis, famulis, etc. sirve» en latín<br />
para ambos géneros; y no se dice astnabus, cervabus, equabus, famuta-<br />
bus, etc. para designar las asnas, las ciervas, las yeguas, las siervas. \o<br />
«e lia hecho uso de estos dativos sino en los actos públicos, y principalmente<br />
?» los testamentos para distinguir mejor las especies; propter teslainentornm<br />
necessitatem, dice Servio. El único dativo plural en abus que haya sido autorizado<br />
es deabus; hállasele en Cicerón {pro fíabiiio. cap. •>.).<br />
:(.') Hominum sería aquí mas exacto que rirormn.<br />
5 3
EPITOME HISTOHU; SACR.K. 25<br />
lllis egredientibus praeibat collimila nubis ,в inlerdiu, et collimila<br />
iguis noctu, с|ше csset dux viso; nec unquam per quadraginta annos<br />
defuit illa collimila.<br />
Post paucos ilies, multitudo Hebncorum pervenit ad littus maris IUi<br />
bri, ibiqne castra posuit.<br />
80. Separa Moisés las aguas del Mar Uujo.<br />
Brevi regem poenituit quòd tot millia liominiiiu dimissct, et, collec<br />
t ingenli exercitu , eos persecutus est.<br />
llebrosi, quimi vidissent ex ima parte se mari interciusos esse, ex<br />
aiterà parte instare Pliaraouein cimi omnibus copiis, magno timore<br />
eorrepti sunt.<br />
'l'ime Deus Mosi, Protende, inquit, dexteram tuain in mare, et di<br />
vide aquas, ut illao Ilebraeis gradienlibus iter siecimi prsebeant.<br />
87. Pasan los hebreos la mar à pie cnjuio.<br />
l'ecit Moses quod jusserat Deus. Quum teneret nummi exlensaiu<br />
super maro, aqua? diviste sunt, et intumescentes bine et inde pendebant,<br />
Flavit etiam ventus veliemens, quo exsiccatus est alveus.<br />
Tunc Ilebnci ingressi sunt in mare siccum; erat enini aqua tain<br />
ipjam niurus à destra corum et Uova.<br />
llex quoque /Egyptius Ilebraeos gradientes inscculus, non dubita—<br />
\ it mare , qua palebat, ingredi ami universo exercitu.<br />
88. Son los egipcios sepuUudos pur las olas.<br />
Quum iEgyplii progredercnlur in medio mari, Dominus subverlit<br />
eorum currus et dejecit equites.<br />
Metu perniisi iEgyplii, cceperunt l'ugere; et Deus dixit Mosi: Exiende<br />
rursiis dextram in mare, ut aqua; reverlantur in locum siium.<br />
Paruif Moses, et slatini aqua; reliiienles obruerunt E^yplios, et eorum<br />
currus. et equites.<br />
Deletus est uuiversus exercilus Pbaraonis in mediis lluctibus; nec<br />
uiius quidem nunlius tanta; cladis superflui.<br />
Sic Deus liberavit Hebraos ab injustà servibile .Egypliorum.<br />
ж; Las expresioiies eviti мм nubis, collimila igni* que pertenccen al texto<br />
sagrali», son dos hebraismos : IMI latin se diria coluinna nebulosa, calumila<br />
ignea.
26<br />
•<br />
89. El manna del desierto.<br />
debrai, trajeeto mari Rubro, diù peragrarunt vaslam solitudinem.<br />
Docrat panis. At Deus ipse eos aluil: è coelo per annos quadraginta<br />
cecidit cibus, quem appeliaverunt manna.<br />
Inerat buie cibo gustus simila? cum melle mix)».<br />
Interdum etiam defuit aqua. At, jubcnte Deo, Moses percutiebal<br />
rupem virgà; et continuò erumpebant fonles aqua? dulcis.<br />
90. Anuncia Ilios su ley en medio de rayos y relàmpagos.<br />
Mense tertio, postquam Hebisei egressi sunt ex /Egypto, porvene-<br />
runt ad montoni Sina?.<br />
Ibi Deus dedit cis legem cum apparatu terrifico.<br />
Cceperunt exaudiri tonitrua, micare fulgura; nubes densa operiebat<br />
inontem, et clangor buccina; veliementiùs perstrepebat.<br />
Stabal populus pra? melu trepidus ad radices montis funiantis.<br />
Deus autem in monte loquebatur è media nube inler fulgura el<br />
tonitrua.<br />
91. Principalis arliculos de la ley.<br />
I!a?e porrò sunt verba qua? protulit Deus : « Ego sum Dominus qui<br />
»eduxi vos è servitole iEgyptiorum.<br />
»Non erunt vobis dii alieni; ego unus Deus, et non est alius pras-<br />
»ter me.<br />
PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
«Non usurpabitis nomem Dei vestri temere et sino causa.<br />
»Sabbato nullum opus facielis. Colite palrcm veslrum et uiatrcm<br />
Dvcstram. Non occidetis; non adullerabilis.<br />
«Non facietis furtum ; non dicetis falsum testimonium adversùs pro-<br />
»ximum veslrum; non concupiscctis rem altcrius. »<br />
92. Construction del ta'oernàculo y del arca.—Muere Moisés.<br />
Moses, à Deo monitus, confici jussit tabernaculum ex pellibus et.<br />
cortinis pretiosissimis, insuper arcam foederis auro puro vestitali!, in<br />
qua reposuit tabulas legis divina?.<br />
Quum jam in conspectu haberet terrain à Deo promissam, mortuus<br />
est vir sapientià et ca?teris virtutibus planò admirabilis.<br />
Luxit eum populus diebus triginta.<br />
Successi! in locum Mosis Josue. quem ipse priiis designaverat.
EPITOME IIISTORI.E SACRE. 27<br />
93. Pasan los helrreos el Jordan A pie enjuto bajo et mando de Joswi<br />
Ut Hebraßi in tcrrain promissam introducirentur, Jordanis erat<br />
trajiciendus; nee erat iis navium copia, пес vadum prabcbat anmis,<br />
fune pleno alveo fluens.<br />
Deus venit eis auxilio; Josue jussit praeferri arcani foederis, et po<br />
pulum sequi.<br />
Appropiquante arca, aqua? qua: superne delluebant, steterunt in<br />
star muri; qua? aulem infra, descenderuut, et alveum siccum re<br />
liquerunt.<br />
94. Levatila Josuè un monumento.<br />
Hebraej incidebant per arentem alveum, donec ripam oppositam<br />
attinge rcnt.<br />
Tum reversse sunt aqua; in locum pristinum.<br />
Josue vero duodecim lapides è medio amne sublatos erexit, ut es<br />
sent perenne rei nionumentum.<br />
Dixit Hebrasis: Si (piando vos interrogavorint filii vostri, quorsum<br />
spectet isla lapidimi congeries, respondebitis: Sicco pede trajeeimus<br />
Jordanem islum. Idcirco positi sunt lapides ad sempiternam facti me<br />
moriam , ut discant quanta sii Dei potentia.<br />
95. Herràmbanse por sì misinas las mural'as de Jericó.<br />
Erat in bis locis urbs validissimis muris ac turribus munita, nomi<br />
ne Jericho, qua; nee expugnari, ncc obsideri facile poterat.<br />
Josue, divino auxilio fretus, non armis aut viribus urbem agres<br />
sus est.<br />
Arcani circumferri jussit circa muros, sacerdotesque antecedere,<br />
et tuba canore.<br />
Quumarca septies circumlata misset, muri et turris illieoeorruerunt.<br />
brasos.<br />
Urbs capta et direpta est.<br />
90. Detiene Josuè el sol.<br />
Heges Chanaan, conjunctis viribus, progressi sunt ad versus He<br />
At Deus dixit Josue: Ne timeas eos; tua erit Victoria.<br />
Josue igilur magno impelli illos adortus est, qui subita formidine<br />
correpti fugerunt.<br />
Типе in eos cecidi! grande lapidea, et inultos interferii.
28 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
Quilín autein dies in vesperuiu inclinare!, re noiidun coujectà<br />
Josue jussit solem consistere: et vero steiit sol, et diem produxit,<br />
donec delelus l'uisset hostiuin exercitus.-<br />
97. Establece Josué A los hebreos en la tierra prometida, y muere.<br />
Josué, devictis omnibus Palasstinas populis, Hebraicos in sede<br />
destinata collocavit, agros et oppida capta singulis tribiikis ilivisit, el<br />
mortuus est.<br />
Deiude suniina polestas delata est ad judíeos, inter quos eminuere<br />
(iedeon, Samson et Samuel.<br />
Varia deinceps fuit Hebrasorum fortuna pro varüs cornili liioribus.<br />
li 'saspe in Doum peccaverunl. Tunc divino prassídío destiniti , ab<br />
liostibus superabantur. Ouoties ad Deum conversi, ejus auxilíum iin-<br />
ploraverunt, placatus Deus eos liberavi!.<br />
98. Aparécese un ángel á Gedeon y le encía á libertar su pueblo.<br />
Hebrasi à Madianitis vexati opeui à Deo [letierunt. Deus illorimi<br />
preces audivit.<br />
Angelus adstitit Gedeoni: Dominus tecum, inquit, vir fortissime.<br />
Respondit Gedeon: Si Deus nobiscum est, cur dura premiinur ser<br />
vitude?<br />
Ait angelus: Macte animo; liberabis populum tinnii à servitole<br />
Madianiti rum.<br />
Nolebat primo Gedeon tantum onussuscipore; sed, duplici miraculo<br />
contirmatus, non abnuit.<br />
99. Incanta Gedeon un ejército ij marcha contra los madianitas.<br />
Gedeon, contracto exercilu , profeclus est cum duobus et triginla<br />
millibus bominum, et castra castris hostiuin contulit.<br />
Erat porrò infinita multitudo in exercitu Madianitarum; nam cum<br />
iis rex Amalecitarum se conjunxerat.<br />
Tamen Deus dixit Gedeoni: Non opus est libi lot millibus homi-<br />
nuni; dimissis casteris, retine tantum treceutos viros, ne vicloriaui suiti<br />
virtuti tribuant, non potential divinas.<br />
100. Combale Gedeon ;/ obtiene la victoria.<br />
Gedeon treceutos viros in tres partes divisi!., deditque illis tubas et<br />
lagenas teslaccas. in quibus erant lampados accensa?.
EPITOME UlSTOKi.lì SACR-E. 29<br />
Ili, media node ingrossi castra hostium, cooperimi lulus clangere,<br />
et collidere inter se lagenas.<br />
Madianitie , audito tubarum sonitu et visis lampadibus , turbati<br />
sunt, et turpi fuga, quo quisque potuit, dilapsi sunt.<br />
Menique gladios in se inviceli» converterunt, et mutua caxle se<br />
Irucidarunt.<br />
Gedeon hostium reges porseculus est, et comprehensos ucci dedil.<br />
101. Nacimiento de Samson; su fuerza extraordinaria.<br />
Quum llebrasi in potestale essent Pliilislícoruní, et ab í II is aftlige-<br />
rentur, natus est Samson, futuras ultor hostium.<br />
llujus maler diii sterilis fuerat; sed ei angelus Domini apparuit,<br />
pra;dixilque earn parituram (ilium qui cives suos in libertatem aliquan-<br />
do vindicarel,<br />
Enixa puerum, nomem Samson is ei indidit.<br />
Puor crevit. Inlonsam habuit comam, nec vinum, nee siceram bibit.<br />
Incredibili fuit corporis robore; obviuin Jeonem manu interferii.<br />
102. Llegado Samson á edad adulta, molesta á los filisteos.<br />
Samson adultus Pbilistioos mullís aíTecit cladibus. Cepit (recentas<br />
vulpes, quartini candis accensas lampados alligavit, et in baslium agros<br />
immisi!.<br />
Tune forte messís malura eral; ita facile incendiuin fuil.<br />
Onincs .segotes, vinca; et olea; oxuslse sunt, nec inimicam gentem<br />
varus ¡ncommodis vexare destitit.<br />
Traditus Pbilisla'is, rupit vincula quibus constriclus fuerat, el, ar-<br />
replà maxilla asini, hoc lelo, quod casus dederat, mille hostium pro<br />
stravi!,<br />
103. Encerrado Samson en una ciudad, arranca las puertas de ella con<br />
sus dinteles.<br />
Quàdam die Samson urbem Philistawum ingressus e.st, ibique per-<br />
noctafurus videbatur.<br />
exiret.<br />
Philishci, occasionem captantes, portas obserari jusserunt, ne quis<br />
Per totani nociera exspeclabant silentes, ut Samsoncm mane exeun-<br />
lem interfìcerent.<br />
At Samson media node surrcxit , ven i (que ad portam urbis.<br />
Quam, quum ¡nvenisset clausam, humeris sustulit cum postibus et se<br />
ns, alque in verticem mentis vicini supportavi!.
30 PRIME» ANO DJ LATIN V CASTELLANO.<br />
(04. Traiciun de su mager.<br />
Tandem Philistoai , qui Samsonem coinprehendere nequiveranl,<br />
illius uxorem pecunia corruperunt, ut ea virimi proderet.<br />
Mulier 3 7 viro persuasi!, ut sibi indicarci causam lantae virtutis;<br />
et, ubi rescivit vires ejus in capili is sitas esse, caput dormiente totondit,<br />
atc[ue ita emu Plnlistaeis trad idi t.<br />
Uli, elFossis oculis, vinctuin in carcerem conjecerunt, diùque ludibrio<br />
habuerunt.<br />
Sed spatio temporis crini» accisus crescere, et cum crine villus redire<br />
coepit. Jamque Samson, conscius recepii rotx>ris, just* ultionLs<br />
tempus opperiebalur.<br />
105. Muere Samson, hacienda psrecer tres mil fdisleos.<br />
Erat Philistc'cis mos, quum dies leslos agerent, producere Samsonem<br />
quasi in pompam publican), captoquc insultare.<br />
Die quàdam, quum publicum convivium celebraretur, Samsonem<br />
adduci jubent.<br />
Domus in qua omnis populus et principes Philistaooruni epulahan-<br />
lur, subnixa orai duabus columnis mira; magnitudinis.<br />
Adductus Samson inter columnas statuitili'.<br />
Tum iIle, occasione utens, columnas concussi!, et turba omnis obrula<br />
est ruinà dom'is; simulque Samson ipse, cum hostibus, non inultus<br />
occubuit.<br />
106. Nacimiento de Samuel<br />
Quum Deli esset summus sacerdos, natus est Samuel, (lune adduxil<br />
inater ad sacerdotem, et oblulit Domino, ut ei in sacri ficus faciendis<br />
ministraret.<br />
Puor crescebat egregia priotiitus indole, eraique t)eo et hominibus<br />
carus. Cui mater sua cerlis temporibus alferebat parvain tunicam, quam<br />
ipsa confecerat.<br />
Heli vero habebat filios perditis moribus, adeò ut populum à colen<br />
do Deo abducerent, nec salis gravitcr eos unquam reprehend it.<br />
Quamobrem Deus erat et liberis et patri iratus.<br />
107. Revela Dios à Samuel el castigo que reserva à Heli.<br />
Quadam node, quum jaceret Heli in lectulo, Dominus vocavit Sa-<br />
37 Conjux 6 uxor sena mas cxacto que midier.
EPITOME HISTORIC SACR*. 31<br />
inrelem, qui, ratus se à sacerdote arcessi, cucurrit, dixitque: En ad-<br />
sum, vocàsti enim me.<br />
At Iteli: Non te vocavi, inquit, (ìli mi; revertere in lectulum tuum.<br />
Idque iterum et tertiò factum est.<br />
Tandem prasmonilus à sacerdote, Samuel respondit Deo vocanli:<br />
Loqucre, Domine; audit enim servus tuus.<br />
Turn Deus Samueli : Ego, ait, afficiam domum Deli iis malis quas<br />
nemo audire possit, quin ei amba! aures tinniant, propterea quod in<br />
liberos suos plus sequo indulgens fuerit, illorumque vitia nimiùm pa-<br />
tienter tuleril.<br />
108. Descubre Samuel à Ffeli lo que Dios le habia revelado.<br />
Arctior deinde somnus Samuelem complexus est, qui dormivit usque<br />
mane.<br />
Ubi dies illuxit, Surgens è lectulo aperuit ostium tabernaculi, utì<br />
tacere consucvcrat ; timebat autem sacerdoti indicare sermonem Dei.<br />
Heli compcllans eum: Oro te, inquii, et obtestor, indica mihi ea<br />
qua! dixit Deus; cave ne me quidquam celes eorum qua; audivisti.<br />
Jubenli paruit Samuel, illique enarravit omnia verba Domini. Cui<br />
Iteli: Dominus est, ait; faciat quod sibi libuerit.<br />
(09. Caen las desgracias sobre Heli y sobre sus hips.<br />
Paulo post bellum exorlum est inter Philistasos et Hebraeos.<br />
Hebrai arcani fu'deris in pugnam defcrunt, et cum eà filii sacer-<br />
dotis procedunt. Sed quia Deus illis erat offensus, arca detrimento<br />
inagis quàm adjumento fu it.<br />
Vieti sunt Hcbrasi, occisi filii sacerdotis, arca ipsa capta est.<br />
Heli, audito tanta; cladis nuntio, è sella decidit, et, fractà cervice,<br />
mortuus est.<br />
110. Samuel, ùltimo juex de los hebreos.— Es Said elegìdo rei/. — Ano<br />
del mando 2900.<br />
Samuel fuit postremus Ilebraxirum judex, eorumque res in stimma<br />
pace et perpetua tranquillitale administravit.<br />
Al quum senuisset, et (ilii ejus à moribus patornis desciscerent,<br />
populus novilatis amans ab ilio regem petiit.<br />
Samuel primo rem dissuasi!, llebrasosque ab isto Consilio dimovere<br />
conatus est, sed il 1 i in sententià perstiterunl.<br />
(Juare admonitus à Deo Samuel annuii eorum postulalioni, et Saulem<br />
regem consecravit.
32 I'RIäiEU ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Erat Saul is iiigens statura, et forma exeellens, adoò ut dignità*<br />
corporis dignilafi regia! pulcluè convenirci.<br />
111. Primiera desobediencia de Said.<br />
l'hilisUei in agrum ilebnuorum irruptionem fecerunl.<br />
Quapropter Said adversiis illos proccssit, et apud Gàlgala, urbciii<br />
insigneni istius regionis, castra posuit.<br />
Porrò Samuel edixeral ut se per Septem dies exspeclarent, neve<br />
manum cum hoste priiis consererent, quam ipse veniens Deo sacrifi-<br />
cium faceret.<br />
Die septimo, quum Samuel moraretur, et populus mora: pertiosus<br />
dilaberetur, Saul ipso sacrilicium fecit loco sacerdoti*.<br />
Vix peracto sacrilicio, venit Samuel, regemque gravitar reprehen-<br />
dit quòd munus proprium sacerdolum sibi temerò arrogavisset.<br />
112. Derrata Jonathan, hip de Saal, el ejéreito /Risico.<br />
Quum Debrai à Philistaois premerentur, Jonalilas, Saulis lilius. au-<br />
dax consilium fecit et perfecit.<br />
Solo armigero cornile, castra lioslium ingressus est, et vigiliti fere<br />
Pbilistaois interemptis, universum excrcitum terrore pereutit.<br />
Itaque Philistaei perturbati, cceperunt non jam ordines servare, non<br />
imperia exsequi, sed fugai! se comminerò.<br />
Quod ubi Saul animadvertit, copias castris cduxit, ci fugienles por-<br />
secutus insignem victoriam retulit.<br />
113. Intenta Saul dar muerle à su hip Jonailuis.,<br />
Saul, dum persequerctur Philistaeos, edixerat ne quis, nisi confec-<br />
tis lioslibus, cibum sumere!, mortem cum juramciito minatus illi qui<br />
contra edictum fecisscl.<br />
Jonathas tunc aberat, nee regis imperium audierat.<br />
Accidit ut exercitus trajiceret silvani in qua esset plurimùs meli is<br />
agrestis.<br />
Jonalhas, cdicti paterni nescius, extcndit viigam quam manu le-<br />
nebat, camque 5 8 in mei intinctam ori admovit.<br />
Id ubi rex cognovit, (ilium morte piedi voluit, sed recens meritum<br />
periculo juvenem exemil; net; populus lulit juvenem ad supplicium traili.<br />
3S En hi Vulgata se lee: Summuiitem virgin inlinxit infavum mclìis. Eslo<br />
es un ^ebraismo. El verbo intingere y su participio int'mctui exigen siemprc<br />
su complemento en ablativo.
«PITÓME HISTORIC SACR.E. 33<br />
Hi. Segunda desobediencia de Saul: es despojado de la púrpura: David<br />
es ungido por Samml.<br />
.1 Saul postea, jubcnte Dco, bellum Amalecitis intulit. Primo rom<br />
bene gessit; cassi sunt bestes, et coram res captus est.<br />
Sed ileinde Saul Ileum graviter oflcndit. Vetuerat Deus ne quid ex<br />
spoliis bostium reservare tur. Saul verö, Amalecitis cassis, partem ргаэ<br />
die servavil.<br />
Quam ob causam rojoctus est h ])eo, et in ejus locum David, adbuc<br />
juvenis, ё tribu Juda', eleelus est, et a Samuele unetus.<br />
Hü. Saul es agitado por el demonio: David es llamado á la corte para<br />
calmarle.<br />
Saulem, postquam Dei mándala sprevisset, invasit spiritus malus,<br />
¡la ut ille in furorem sa;pe incideret.<br />
Tune aulici ei suaserunt ut aliquem arcesseret, qui citharam sciret<br />
pulsare, ad deliniendum «egrum ejus animum.<br />
Arcessitus est David hujusco artis peritas, qui, ob illud munus,<br />
inter ministros regios habebatur.<br />
Itaque statim ac Saulem spiritus malus corripiebat, David cifharam<br />
pulsabat, et regis furor considebat,<br />
116. Desafia el gigante Goliath á los hebreos.<br />
Secutum est bellum cum Philistacis. Quuui du;e acies in conspeclu<br />
essent, Pbilisticus quídam,a nomine Goliathus, vir miras magnitudinis,<br />
progressus est ante ordines, et unum ex llebrasis saspe provocabat ad<br />
singulare certamen.<br />
bórica squamata induebatur 3 9: ocreas in cruribus osreas habebat;<br />
cassis шгса caput ejus operiebat, el clypcus aereus tegebat humeros.<br />
Tunc Saul magna prosmia, imo el lilias nuptias ci promisit qui pro<br />
vocantis spolia retulissot.<br />
At nemo contra ilium exirc andebat; et Goliathus suam llebrasis<br />
ignaviam cum irrisu ae ludibrio exprobrabat.<br />
117. Preséntase David para pelear con Goliath.<br />
David, commotus ignominia populi sui. se sponte ad pugnandum<br />
obtulit.<br />
39 Mejor diría eral indulus, estaba revestido. Induebatur significa simplementí<br />
1 se revestía.<br />
TOMO I. 3
3i PRIMER AÑO DB LATIN V CASTELLANO.<br />
ltaque adductus est ad Saulem. qui, considerata ejus ¡cíate . diffi-<br />
debat pugna?.<br />
Non poteris, inquit , adolescentulus 4!| cuin viro robustissimo<br />
pugnare.<br />
Respondí! David: Ne íimeas , o rex. Quinti pascererrt oves patris<br />
mei, leo invasit gregem, ovemque corripuit. Ego ilium persecutes oc-<br />
cidi, et ovem è faucibus illius eripui. Ursum pariter interfeci. Deus qui<br />
me defendi! à leone et urso, me quoque à l'hilist.co isto defendoí. Tune<br />
Saul: Abi, inquit, cum islà fiducia. Deus le adjuvet.<br />
118. Toma David por armas una hunda y ss dirige co.ìlra Golialh.<br />
Saul ipso sua juveni arma voluit accommodarc; galeatn capiti ejus<br />
imposuit, lorica pectus circumtexit, 4 1 latus gladio accinxit.<br />
David veiò us imped i tus armis quibus non eral assuetus, vix po<br />
terai incedere.<br />
Quare onus incommodum deposuit; sumpsit autem pedum pastora<br />
le, quo uti consueverat, et fundam cum quinqué lapidibus in sacculo.<br />
Sic armatus adversus Philistacum processit.<br />
110. Mala David al gigante,<br />
Acccdebal ex adverso Golialhus, qui, viso adolescente: Nuin, in<br />
quit, me canem esse pulas, qui mecuiu báculo aggrediaris? Cui David<br />
respondit: Tu venis ad me cum gladio et basta ci ci y peo; ego autem<br />
venio in nomine Domini exerciluum, quern probris ausus es lacessero.<br />
Tunc, misso fundà lapide, Philistasum in ironie pcrcussit, et humi<br />
prostravit, cúrrenseme suum jaceníi ghidium detraxit, quo capul illi<br />
pracidit.<br />
Eà re perculsi Philisfa?i in fugam versi sunt, et vietoriam Hebra?is<br />
concesseci! ni.<br />
120. Tiene Saul envidia de David.<br />
Redeunti Davidi obviàm itum est. Ilebra?i gratulantes victorem de-<br />
ducunt ad urbem; ipsa? mulieres domi bus egressa? cum lympanis lau<br />
des ejus canebant.<br />
Tantus populi favor invidiam Saulis accendit, qui deinceps ma<br />
levolo fuit in Davidem animo. nec jam eum benignis ocuiis adspicie-<br />
40 Suple quum sis.<br />
41 Cìrcumtego no tiene pretèrito ni supino. Te.rit bastaba para expresar el<br />
pensamiento.
EPITOME HISTORIA SACRA. 35<br />
bat. Longè alia fuit mens lilii ejus Jonatha;. Virtutem Davidis admirans.<br />
illuni singulari amore complexus est, suoque balteo, arcu et<br />
gladio donavit.<br />
(21. Niégase Saul á cumplir la promesa que había hecho.<br />
Saul victori filiara suam spoponderat uxorem ; at promissis non<br />
stetit, novamque conditioneni proposuit, si íiompe David eentum Philistoeos<br />
interfecisset.<br />
Malo animo id faciebat rex invidus; sperabat scilicet juvenem audacem<br />
facile periturum. At sua eum spes delusit.<br />
Nam David, occisis ducentis Philistajis, rediit illaesus, atque ita<br />
regís íílianí in matrinionium accepit.<br />
122. Procura por varios mudos dar muerte A David.<br />
Crescebat in dies Saulis odium, stímulanto invidia; quare non jara<br />
occulte, sed palàin , Davidi necem parabat.<br />
Bis eum lancea confodere conatus est; sed David ictum lethalem<br />
declinatone corporis effugit.<br />
Saul mandatimi dedit Jonalhai, ut Davklem occideret; sed Jonathas<br />
noliiít crudeli patris imperio obsequi; imo cimi lacrymís illuni obtestatus<br />
est ut fam iniquum consilium deponeret.<br />
Dehique Saul misit satellitcs, qui Davidem domi, in oculis 4 2 uxoris,<br />
trucidarent. Hax vero maritali demisit per l'enestram, atque ita<br />
eripuit periculo.<br />
123. Salva David en sa fuga la rida de Saul que le perseguía.<br />
David, ut vidit implacabilem esse Saulis in se animum, exeessit<br />
aula , et solitudinem peti¡t.<br />
Saul illuni persecutus est; at, Deo favente, David inimici manus<br />
effugit, et ipso Saulis vitam non semel servavit.<br />
Erat in deserto 4 5 spelunca vasto recessi) patens; ibi David cum<br />
suis comitibus in inferiore parlo Iatebat.<br />
Forfè Saul solus in Ulani speluiicain ingressus est, nec latentes vidit,<br />
oppressusque sonino quievit.<br />
42 In conspectu ó sub orulis, es macho mas usado que in oculis, á la vista.<br />
Í3 Prudencio incurrió en el error de emplear deserta, desertorum, en singular:<br />
Quinqué in deserta panes. (APOTIT. 710.) San Gerónimo dijo también desertum<br />
hujus sceculi. (EPIST. 125, n. 2.) El plural es solo usado como sustantivo.<br />
Libym deserta peragro, deserta per ardua, vasta deserta, desertorum votucres.
3G PRIMER ANO DE LATISf V CASTElLAKf).<br />
Sui Davidem comités hortabanlur ut opporlunam Saulis inleriicien-<br />
di occasionem arriperet; sed David noluit, quum impune posset, ini—<br />
micum occidere.<br />
12í. Muerte de: Sauf,<br />
Motuin est cursus bellum cuni Philistaeis; adversos quoti Saul cui»<br />
exercitu processit.<br />
Commissà pugna, Ilebraci fusi sunt. Tres filii regis in acie cecide-<br />
runt. Saul ipso ex equo delapsus, ne vivus in potestalem hostium ve-<br />
niret, uni comitum latus transfodiendum prasbuit-<br />
Regis mortem omnium Hebrasorum fuga consecuta est, et, co die,<br />
victoria insigni potiti sunt Philistasi.<br />
125. David llora la muerte de Saul, su enemigo.<br />
David, awlità Saulis morte, laerymas prof udii. Montes Gelboe, ubi<br />
casdes illa facta fuerat, exsccratus est. Illuni qui à se Saulem occisum<br />
esse jactitabat, et regia insignia attillerai, perhni jussit, in pienani<br />
violata; majestatis regias.<br />
Civibus urbis Jabes, quòd Saulis ejusquo lilioruin eorparasepelivis-<br />
sent, graliam retulit.<br />
pluiu.<br />
Àdmirandum sanò veri ac sinceri erga inimicum aniorLs exem—<br />
126. Comete David dos grandes crímenes.<br />
David, postquam solium conscendit, duplos scelus, et quidem gra-<br />
vissimuni, commisit.<br />
pili it.<br />
Adamavit muliereni, nomine Betsabea , eanique ad n'agitami com<br />
Mulieris maiitus, nomine Urias, vir forlissimus, tuia in castris<br />
erat, et egregiam patri* operam navabat.<br />
Dune David iniquo pugnas loco hostibus objici jussit, atque ita ñe<br />
ca ndum curavit.<br />
At Deus ad Davidem misit proplietain **, qui illuni admoneret,<br />
eique pcenam sceleris denuntiaret subeundam.<br />
127. Propone el profeta al rey culpable una paràbola.<br />
Sic Davidem allocutus est propheta : « Erant in eàdem urbe duo<br />
44 Propheta , palabra griega muy usada en los libros santos y en los au<br />
tores eclesiásticos, lista voz equivale entre los latinos á la de vates.
EPITOME UrSTORI.E SACRE. 37<br />
»homin.cs. Alter dives mullos bovum , ¿aprarum alquc ovium greges<br />
«aleba't ; alter vero nihil habebat praster ovem unarn quam ipse eme-<br />
»tat, et apild se diligenter nutriebat.<br />
«Venitad hominem divitem hospes quidam; quumque e¡ palan<br />
chini esset conviviuitì, dives ilio pepercit suis ovibus, et ovículam<br />
"pauperis vi ereptam, hospiti edeiidam apposuit.<br />
» Tuum est, o rex, de hoc facto judie» re.»<br />
128, Aplica el profeta la parábola á David.<br />
Rex. indignaos respondí!: Inique fecit, quisquís ilio est ; pro ove<br />
«'blata qnatuor oves reddel.<br />
Turn propheta aperte: Tu, ait, tu est iste vir 4(5. Te Deus bonis<br />
•omnibus cumulavi!: te regem fecit; le ab irà Saulis liberavi!; tibi re-<br />
giani domum, regias opes tradidit.<br />
Ctir ergo uxorem Uria; rapuisti? dir virum innoxium, virum tibi<br />
.niilitantein, gladio hostium interl'ecisti ?<br />
sus est.<br />
Ilis propheta; verbis motas, David culpam agnovit et confes-<br />
Cui propheta: Tibi, inquit, Deus condonai peccatimi tuum. Atta-<br />
meii lìlius, qui nalus est libi, monetar.<br />
A 29. Ayuna David, y ora por la vida de uno de sus hijos.<br />
Paulo post infans in gravem morbum incidit. Per septem dies David<br />
in magno lucili fuit, cibo abstinens e! orans.<br />
Die séptimo, infans mortuus est; noe ausi sunt famuli id regi<br />
umiliare.<br />
Quos ut vidit David mussi tantos, intellexit id quod eral, mortuum<br />
esse infanterà.<br />
Tunc, luctu deposito, jussit sibi apponi cibos, mirantibusque auli-<br />
cis dixit: .'Egrotanlo puorulo, jejunus orabam, sperans scilicet Deum<br />
placari posse. Nunc autem quum mortuus sit, cur frustra lugcam?<br />
Nuui poterò ilium ad vitam revocare?<br />
130. Rebelase Absalon contra su padre.<br />
Ad lume doloreni alius accessit dolor. Absalon, Alius Davidis, pa-<br />
43 Ociada se halla en Aurelio Victor y en San Agustín. Este diminutivo era<br />
desconocido en el siglo de Augusto.<br />
46 ha palabra vir es aquí inútil, y no está empleada en su significación<br />
ordinaria.<br />
4 5
38 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
termini regimili affectavit; concitata multitudine imperita, adversus<br />
patrem rebellavit.<br />
Id ubi cognovit David, excessit Hierosolymà , veritus ne, si ibi re-<br />
maneret, Absalon cum exercitu veniens urbem regiam obsideret,<br />
eamque ferro et igne vastaret.<br />
Quare egressus cum suis qui in officio manebant, eonscendit mon-<br />
tem Olivarum, fiens, nudis pedibus, et opcrlo capite.<br />
131. Admirable paciencia de David.<br />
Fugienti occurrit vir quidam è genere Saulis, nomine Semei, qui<br />
coepit Davidem ejusque comités malediclis et lapidibus appetere.<br />
Quod ilio indignò ferenies volebmit ulcisci injuriaui, et maledici<br />
conviciatoris caput amputare.<br />
At David eos cohibuit: Sinito, inquit, islam mihi maledicere. For-<br />
sitan Deus, bis qua; patior malis placatus, mei miserebitur, et rem<br />
afflictam restituet.<br />
Incredibilem regis patientiam admirad comités, dicto asgrè pa—<br />
ì uerunt.<br />
132. Congrega David un ejército contra Absalon.<br />
Absalon, proferto patio, ingrcssus est llicrosolymam, ibique ali<br />
quandiu moratus est. Qua; res saluti fuit Davidi ; nam interim David<br />
collegit copias, seque ad bellum comparavit.<br />
Jam aderat Absalon cum exercitu, et praelium inox erat com-<br />
mittendum. Suaserunt regi sui comités ut ne 4 7 interesset cer-<br />
tamini.<br />
Quapropter David Joabum suis copiis prasfecit, seque in urbem vi-<br />
cinani contulit.<br />
Abiens autcui prascepit Joabo caeterisque ducibus ut Absaloni par-<br />
cerent, sibkpje (ilium incolumem servarent.<br />
133. Es vencido Absalon, y queda suspendido de un árbol por los<br />
cabellos.<br />
Acriter pugnatum est utrinque ; sed , Deo fa vente, victoria penes<br />
Davidem fuit.<br />
Terga verterunt Absalonis milites, è quibus vigiliti duo millia ce-<br />
ciderunt.<br />
47 Vt tie. Véase la nota del párrafo 76.
EPITOME HI STORILE SACHS. 39<br />
Absalon fugiens mulo insidebat ; erat autom promisso et denso ca-<br />
pillo. Dum precipiti [cursu fertur subter dcnsam quercum, coma ejus<br />
implicata est ramis, et ipso suspensus adhaesit, mulo interim prsete-<br />
reunte , et cursum pergento.<br />
(.'li. Muerte de Absalon.<br />
Yidit quidam pendolitelo Absalonem, nec ausus est illi manus vio-<br />
lentas inferro, sed nunliavit Joabo, qui eum increpans: Debueras, in-<br />
quit, juvenom impium confodere.<br />
Atqui, respondit ilio, me proesente, rex praecepit libi ut libo suo<br />
parceres.<br />
Ego vero non parcam, ait .loabus, et statini sumpsit tres lanceas,<br />
quas in pectus Absalonis defixit.<br />
Quuni Absalon adbuc palpitaret hasrens in quercu , armigeri .Ioabi<br />
repetitis ictibus confossum intereinemnt.<br />
135. IMtra David la muerte- de sa rebeldi hip.<br />
Stabat mterea David ad portam urbis , exspectans eventum pugna?,<br />
et maxime de libi salute sollicitus.<br />
Quuui illi nuntiatum esset profligatos hostes et interfectum<br />
esse Absalonem , non modo non laelatus est de Victoria 4 3 quam<br />
reportaverat, sed maximum quoque dolorem cepit ex morte fìlii.<br />
[nambulabat in ccenaculo mnercns, et in bas voces identidem erum-<br />
pens : Fili mi Absalon, Absalon fili mi! utinam prò te moriar, Absa<br />
lon iìli mi, fili mi Absalon !<br />
136. Muere Pavid.<br />
Multa deinceps bella David prosperò gessit contra Philistaeos, rebusque<br />
foris et domi compositis, reliquum vita? tempus in fiorenti pace<br />
exegit.<br />
Quum esset extremà senectuto et infirma valetudine, Salomonem<br />
iiasrodem regni constituit.<br />
Is à sommo sacerdote unctus , vivo adhuc patre, rex appellatus<br />
est.<br />
David, postquam filio dedissct praacepta regno administrando utilissima,<br />
diem supremum obiit.<br />
48 De Victoria laHatus est. El uso es poner el accusativo sin preposicjnn<br />
rtespues del verbo lattari.
40 PRTMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
137. Fide Salomon A Dios la sabiduria.<br />
Diligebat Deus Salomonem. Ei per quietali adstare visus est, de-<br />
ditque optionem eligendi quidquid vellet.<br />
Salomon non atiud sii» dari poposcit quàm sapientiam, reliqua<br />
omnia parvi asstimans.<br />
Qua? res ita Deo placuit, ut ï 1 lì plus tribuerit quàm rogatus l'uerat;<br />
nam Salomoni exhniani sapientiam impcrtivit, et insuper divitias et<br />
gloriam, quas non pctierat, addidit.<br />
ed id it.<br />
138. Arduo négocia sometido al tribunal de. Salomon.<br />
Non multò post Salomon concessa} sibi à Deo sapienti» specimem<br />
Duse mulicres in eàdem domo habitabant. Utraquo codoni tempore<br />
pepci'it puerum. Unus ex his puerulis post diem tertium nocte mor—<br />
tuus est. Mater subripuit puerum alterius mulieris dormientis, et bujus<br />
loco tilium suuin mortuum supposuit.<br />
Orla inter duas mulicres gravi altercatione, res ad Salomonem de<br />
lata est.<br />
testis.<br />
139. Juicio de Salomon.<br />
Difficilis erat atque perobscura 4 9 quaestio, quum nullus esset<br />
Rex autem, ut explorarct latentem ventatali: Dividatur, inquit,<br />
puer de quo controversia est,, et pars una uni mulieri , altera alteri<br />
detur.<br />
Judicio assensit falsa mater; altera vero exclamavit: Ne, quaeso,<br />
ne occidatur puer, o rex; malo ista totum habeat.<br />
Turn rex ait: Res est maniliesta; base vere est mater pueri. Et buie<br />
illuni adjudicavit.<br />
Admirati sunt omnes singularem regis prudentiam.<br />
140. Edifica Salomon el tempio de Jerusalem.—-Ano del mundi) 3000.<br />
Salomon (empiimi immensi opcris llicrosolymae tedificavit. Omnia<br />
auro, argento gemmisque in co fulgebant. tu hoc tempio arca foederis<br />
collocata est.<br />
A y La prcposicion per puesta delaute de un gran nùmero de adjetivos,<br />
les da fuerza de suporlativos, corno pergrundis, perliorridus, perridicuìus<br />
perarduus, pergracilis, pcrnecessarhis.
EPITOME HISTORIC SACRjE. 41<br />
Viciai reges b tantain sapiential famam cum Salomone amiciliam<br />
juuxerunt, fecdusque feceruut.<br />
Regina Salía, ejus visendi cupida, linibus regni sui excessit, ve—<br />
nitque Hierosolymam.<br />
Kegnabat [Salomon in summû pace 5 U, opibus et deliciis aflluens.<br />
141. Entrégase Salomon en su vejes á la corrupción y á la ido<br />
latria.<br />
Postea Salomon voluplatí se dedit. Nihil porrò tam inimicum est<br />
virtuti (piani voluptas; itaque amisit sapientiam.<br />
Mulieres exterœ, quas adamavit, cum jam senem ad ritus genti<br />
les S' pertraxerunt.<br />
Quibus rebus offonsus, Deus pcenain illi denutiavit, scilicet fore<br />
ut regnum majore ex parte lìl io ejus adimeretur et servo traderetur;<br />
atquc id ita factum est.<br />
142. Irrita lìoboam, hijo de Salomon, al pueblo.<br />
Salomoni Koboamus lilius sucessit. Is imperium culpa paterna jam<br />
nutans stultitiâ sua everlit.<br />
Salomon populo vectigal gravissimum imposuerat. Ouod onus quum<br />
populas tolerare non posset, illud poposcit imminui.<br />
Regem monebaut senes ut populo sa'isfaccret, juvenes vero dissua-<br />
debant.<br />
Roboanuis, aiqualium Consilio usus, populo acerbe respondit, ejus-<br />
que postulationem rejecit.<br />
1 13. Abandonan à lìoboam diez tribus , y eligen nuevo rey.<br />
Esorta est seditio. Decern tribus à Roboamo defeccrunt, regemque<br />
sibi creaverunt Jeroboamum è tribu Ephraimi. DU;d (antimi tribus in<br />
fide manserunt, scilicet tribus Judos, et tribus Benjamiui.<br />
50 Itegnabat Salomon in summâ pace es una frase análoga á las de : dor<br />
mire in pare, requìcscerc in pace, etc., que abundan en el estilo cristiano.<br />
Quiete ac tranquilli rcgnabal Salomon, sería mucho mas conforme al genio<br />
de la lengua latina.<br />
51 Gentilis (do la misma familia, de la misma raza, de. la misma nación;<br />
ha significado en las edades do decadencia las naciones bárbaras ó que no<br />
oslaban sojuzgadas a las leyes do Ids romanos. La Sagrada Escritura llama<br />
por imitación gentiles á los pueblos que no siguen ni la religion judaica,<br />
ni la cristiana.
42 HUJIER AÑO DE LATUS Y CASTELLANO.<br />
raelis.<br />
Sic duo ex uno regna facta sunt, alterum Juda;, alterum Is<br />
Jeroboamus, ut populum suum ä consuetudine eundi Ilierosoly-<br />
mam abduceret, propriam religiononi eis instituit. (!t falsos déos pro-<br />
posuit colendos.<br />
144. Corla duración del remo de Israel. — Su fin.<br />
Non diu stctit regnuni Israeliticuui, quia oinnes ad iinuin re<br />
ges fuerunt impii.<br />
Ad eos ücus saepe misit prophetas, qui eos aduiouerent. et ad<br />
verum cultum revocaren!. Sed i 11 í prophetarum monitis non parue-<br />
runt; imó eos contumeliis, poenis, mortc aíTecerunt.<br />
Quare iratus Deas illos in potestatem hosliuin tradidit. Devicli sunt<br />
ä rege Assyriorum , qui decern tribus captivas fecit, et in Assvriam<br />
deportavit.<br />
Iii). Historia de Tobias.<br />
tnter captivos qui dedueti sunt in Assyriam, fuit Tobias.<br />
Is, ab ineunte astate, legem divinara seduló observabat.<br />
Quum esset puer, nihil tarnen puerile gessit.<br />
Denique, dum irent omnes ad vítulos áureos quos Jcrobaauius,<br />
rex Israelis, fecerat, et populo adorandos proposuerat, hie solus fugie-<br />
bat societatein omnium; pergebat autera ad templura Domini, et ibi<br />
adorabat Dominum.<br />
146. Conserva Tobias su piedad en medio de los gent.ile*.<br />
Tobías adultos uxorem duxit, haluiique (ilium, quem ab infanliá<br />
doeuit timere Deuni, et ab omni peccato abstinere.<br />
Quum in captivitatem abduetus esset, camdem in Deum pietatem<br />
semper retinuit, omnia bona qua; habere polerat, quotidie exilü sui<br />
comitibus impertiebat, eosque monitis salutaribus ad colendum Deum<br />
hortabatur.<br />
Gabelo cuidam egenti decern tálenla , quibus a rege dónalos fuerat,<br />
perhumaniter 5 2 commodavit.<br />
147. Entierra Tobias los muertos con peligro de su vida.<br />
Postea exorlus est novus Assyriorum rex, Israel ¡tis infensus. qui<br />
eos vexabat, necabat, et sepeliri vetabat.<br />
Si Perhumaniter por roldé humaniiev
EPITOME IIISTOKIJK SAC11.E. 43<br />
In hao calamitate Tobias fratres 3 3 invisebal, miseros consolans,<br />
egenos opibus suis juvans, et mortuos sepelions.<br />
Ea res nuntiata est regi, qui jussit Tobiam interfìei, et bonis om<br />
nibus spoliari.<br />
effugit.<br />
At Tobias cuin livore et (ìlio deliluit , sicque regis iram<br />
148. Persevera Tobias ea està santa pràctiea, d pesar de sus<br />
amigos.<br />
Die quodam testo, quum domi laulum convivami paravisset, mi-<br />
sit filium ut aliquol è sociis ad prandium invitaret.<br />
Reversus tilius nuntiuvit patri hominem Israelitain jacere in foro<br />
mortuum.<br />
Exiliens statini Tobias cadaver occultò portavit domum, ut illud<br />
noctu sepelirct.<br />
Sui illuni amici ab hoc oflicio dehortabantur; at Tobias, inagis<br />
Deuin quàui regem tiuiens, id tacere non destiti!..<br />
149. Quédase ciego Tobias , y sufre resignado està afliccion.<br />
Tobias, in praastando solito officio defatigatus, incubuit parieti et<br />
obdormivit. Forti: ex nido hirundinum stercora 8 4 calida inciderunt<br />
in oculos dormientis , linde cascus factus est.<br />
Quam calamitatem ideo permisit Deus illi evenire, ut esset illustre<br />
patienlia: cxcmplum posteris propositum ad imitandum.<br />
Nani Tobias adeò patienter tulit coecilatem, ut neque illum que-<br />
rentem quisquam audieril, ncque ille eò minùs constanter Deum co-<br />
luerit.<br />
150. Mira Tobias con horror el robo de ganados.<br />
Uxor Tobia: in texendà tela coinparabat ea (pia? ad victum erant<br />
necessaria. Quàdam die domum atlulit luedum, quem pretio laboris<br />
cuotidiani emerat.<br />
53 Fratres significa algunas veces conciudadanos , hombres que obede<br />
cen las mismas leyes y siguen la misma religión. Este sentido no es nuevo.<br />
Horacio dice : Eheu! cicatricum el sceleris pudet fratrumque; es decir,<br />
popularium, civium romanorum. La caridad cristiana da á la palabra fra<br />
tres toda su fuerza y toda su belleza.<br />
54 Stercus no se halla usado mas que en singular por los buenos<br />
<strong>autores</strong>.
44 PRIMER AÑO DE LATÍN ¥ CASTELLANO.<br />
Ihcdum balantem audivit Tobias; el, vepilus no furto ablalus<br />
essot, dixit uxori: Vide ntì iste ciani alieni ereptus sii; redde illuni<br />
domino suo; nefas enim est noljis ex'rapto vivere. Adeò Vir ilio jus-<br />
lus ad omni improbitate abborrebat!<br />
151. Consejos de Tobías A su lujo.<br />
Tobias mo'rtem sibi imminere putans, vocavit fìlium suum, Audi,<br />
inquii, lili mi, verba patris amantissimi, eaque pcnilìis memoria!<br />
tute infixa haercant, ut vitam sapientcr insliluas.<br />
«Ouotidio Deum cogita , et cave ne unquam in eum pecces, ejus-<br />
que praxepta negligas.<br />
«Miserere paupcrum, ut Deus lui misereatur: quantum potcris,<br />
esto benelicus et liberalis. Si Ubi magna; opes suppetant, multimi tri-<br />
bue; si parva;, parimi, sed libenler; quoniambenelìcentia hominem ab<br />
alterna morte liberal.<br />
«Superbiam fugo, ñeque cani in animimi aut in sermonem si<br />
llas obrepere.<br />
152. Continúan los consejos de Tobias A su hijo.<br />
«Quod libi nolis fieri, aliis ne Tacito, fili mi. Si quis libi opus fc—<br />
cerit, statini ci mcrcedem persolve. Consilium scraper à viro sapiente<br />
exquire. Ne societatem cimi improbis jungilo.<br />
«Quum ex hac vita decessero, sepeli corpus menni. Matrem<br />
tuam colito, memor malorum qua; passa est, dum te in utero gesta-<br />
ret ; et , quum ipsa supremum diem obierit, cani ponilo mecum in<br />
eodem sepulchro.<br />
153. Manifiesta Tobias A su hijo que ha prestado diez tálenlos de piala<br />
A Gabelo.<br />
«Hoc etiam te monco, fili mi, me coinmodavisse decem ar<br />
genti talenta Gabelo, qui nunc commoratur llago, in urbi; Me-<br />
dorum. »<br />
Tum adolesccns palli, Omnia, inquit, ut praxipis mihi, faciani,<br />
pater. Ouomodo aulein illam pecuniam à Gabelo recipiam ignoro; nani<br />
ncque ilio me, ncque ego illuni novi , nec qua via ealur in Me<br />
diani scio.<br />
Cui Tobias pater, chyrographum, ait, Gabeli babeo; quod quum<br />
ilio cxhibueris, statini reddet pecuniam; sedquaae libi hominem fide-<br />
lem, qui libi sit dux via;.
EPITOME HISTORIC SACRJE. 45<br />
i'ói. Ofrécése el ùngel Rafael por compatterò de Tobias.<br />
Egressus Tobias invenit juvenem stantem et accinclmn ad iter fa<br />
ciendum; quern ignorans angelum Dei esse, salutavit.<br />
linde es, o bone juvcnis?—Sum, inquit ilio, unus ex Is<br />
raeliti*.<br />
Nosline , ait Tobias, viam quae ducit in Mediani? — Novi, inquit,<br />
et saepe usus sum hospitio Gabeli, qui ibi habitat.<br />
Tobias ea la?tus renunliat patri , qui arcessituin juvenem inter—<br />
rogavit, an velici esse lìlii comes et itineris socius , promissà mer<br />
cede. Id se velie respondit juvenis.<br />
Itaque Tobias valedixit parentibus, simulque ambo dederunt se<br />
in viam , et canis secutus est eos.<br />
155. Ldgrimas de la madre de Tobias.<br />
Profeclo Tobia, coepit mater ejus fiere et acerbe queri quòd vir<br />
suus dinusissct filium.<br />
« Cui' nos orbasti solatio senectutis nostra?? melius fuit earere ista<br />
pecunia ad quam recuperandam fìlius missus est; satis eral nobis<br />
quòd filii conspectu fruì liceret.<br />
Cui marilus, Noli Here, inquit, incolumis lìlius perveniet in Me<br />
diani, ineolumis ad nos redibit. Deus millet angelum, qui ci prospe<br />
rimi iter prajstet.<br />
Ouibus verbis sedala mulier tacuit.<br />
lofi. Es Tobias liberlado de un pes monstruoso.<br />
Interea Tobias et angelus pervenere ad (lumen Tignili; et quum<br />
adolescens accessisset ad abluendos pedes, ecce piscis ingens exsiliit,<br />
quasi illuni devoraturus.<br />
Ad cujus adspectum Tobias perterritus exclamavit, Domine, inva-<br />
dit ine. Cui angelus: Apprehende illum, et trabe ad te.<br />
Piscis atlraclus in ripam aliquandiu palpilavit , et ex'spiravit.<br />
Tunc jussil angelus fel piscis seponi, nipote mcdicamenlum salu<br />
tare; deinde partem carnis coxerunt comedendam in via.<br />
157. Elega Tobias A la ciudad de Ecbatana.<br />
Ut appropinquavenfnt urbi, qua? vocabatur Ecbatana, dixit Tobias<br />
angelo: A pud quem vis ut diversemur in bac urbe?
46 PRIMER ANO DK LATIN V CASTELLANO.<br />
Cui Angelus: Est hie, inquit, vir quidam cognatus tuus, nomine<br />
Raguel. Is nos hospitio excipiet. Habet filiam unicam, quam te oportet<br />
uxorem ducere. Pete eam à palre, nec dubito quin postulalioni tuae<br />
libenter annuat; Deus enim bas tibi destinat nuptias, et omnes Rague-<br />
lis facultates jure luereditario ad te pervenient.<br />
158. Es recibido Tobias por su pariante li gucl.<br />
Eos laetus excepit Raguel; qui, conspicatus Tobiam, dixit uxori<br />
su«: Quam simiiis est bic adolescens cognato meo!<br />
Tum ad hospites conversus: Unde eslis, boni juvenes? Qui respon-<br />
derunt : Sumus ex Israelitis urbis Ninives. — Nostisno Tobiam? —<br />
Novimus. Tunc Raguel ccepit Tobiam laudibus elferre. Quem interpellans<br />
angelus : Tobias, inquit, de quo loqueris, pater istius est. Raguel,<br />
complexus adolescentem, ait: Tibi gratulor, fìli mi, quia boni et op<br />
timi viri fìlius es. Uxor Raguelis et tilia collacrymaverunt.<br />
159. Casamiento Uè Tobias.<br />
Deinde Raguel jussit apparari convivium. Quumque hospites hor-<br />
taretur ut discumberent; Ncque ego comedam inquit. Tobias, neque<br />
bibam, nisi priùs filiam tuam mihi desponderis.<br />
Cui Raguel: Deus profectò meas preces audivit, vosque huc ad-<br />
duxit ut isla cognato suo nuberet. Quapropter noli dubitare quin eam<br />
libi bodie daturus siili uxorem.<br />
Aceptà Charta, fccerunt conscriplionem conjugii, et, laudantes<br />
Deum, mens« accubuerunt.<br />
100. Viene Gabe'o A bis botlas de Tobia*.<br />
Raguel Tobiam obteslatus est ut apud se 5 5 quindecim dies mora-<br />
retur. Cujus voluntati obtcmperans, Tobias rogavit angelum ut so-<br />
lus apiret Gabelum, paternamque pecuniam hac ilio reciperet.<br />
Itaquc angelus , sumptis carnei is, properavil Ragem, suum Gabelo<br />
chyrographum reddidit, pecuniam iili ereditali! recepit. cumque ad<br />
nuptias Tobi« adduxit.<br />
161. Inquietila de Tobias y de su. esposa.<br />
Inleroa Tobias pater erat animo anxio et sollicito, quòd suus fì<br />
lius in redeundo tardior esset: «Quare laudili moratur fìlius? inquie-<br />
55 Apud se es mnnos usado que domi.
EPITOME HISTORIAS SACRJ!. 47<br />
bal mierens. Forsitan Gabelus mortuus est, et nenio з я est qui ill i<br />
reddat isiàm pecuniam. Ilium abesse à nobis vebementer doleo. »<br />
Ceeperuntque ipse el uxor ejus Aere.<br />
Praaserlim luclus matris nullo solatio levari poterai. Наэс quotidie<br />
domo egressa circuibat vias omnes, qua filium suum rediturum esse<br />
sperabat. ut procul viderei euni si fieri posset, venientem.<br />
162. Vuelve Tobias à casa de su padre.<br />
Consumptis quindecim diebus, Raguel voluit Tobiam retiñere. Sed<br />
Tobias, Oro te, ait, dimille me quamprimum; seis enim parentes<br />
meos nunc animo angi meà causa.<br />
Tandem à socoro dimissus cum uxoi'e ad palrem redibat.<br />
In itinere dixit il li angelus: Statini ut domum ingressus fueris,<br />
Deuin adora ; et, complexos patroni, lini S 7 oculos ejus felle piscis,<br />
quod servasti ; tunc sanabunlur oculi ejus. (eque et ccelum pater<br />
laetus conspiciet.<br />
163. Llegada da Tobias.<br />
Dum Tobias urbi appropinquaret, mater ejus, ut solebat, in vertice<br />
mentis sodebat, unde prospicere in longinquum posset. Vidit illum<br />
procul venientem , cúrrenseme nuntiavit viro suo.<br />
Tunc can is, qui simili fucrat in vii), prascucurrit, et cuasi nuntius<br />
adveniens caudà sua hero adulabatur.<br />
Confestim pater consurgens ecepit effendens pedibus correre, et,<br />
data maini servo, processit obviàm filio. Osculatus est eum, ceeperuntque<br />
ambo prie gaudio lacrymas lumiere.<br />
164. Recobra su padre la. vista.<br />
Quum ambo Deuin adoravissent, eique gratias egissent, consede<br />
runt. Deinde Tobias oculos patris linivit 5 8 felle piscis, et post dinvi<br />
diam ferme horam coepit albugo, quasi membrana ovi, ex oculis ejus<br />
egredi. Quam apprebensam fìlius extraxit, atque ilio statini visum<br />
recepit.<br />
Tunc Inali omnes collaudabant Deuin. Propinqui quoque Tobia;<br />
convenerunt. gratulantes ei omnia bona quae Deus idi impertierat.<br />
56 lia lugar de ri пето, y nadift. ponían los latinos de ordinario пес ó<br />
ñeque quisquam.<br />
57 Véase la nota 2 del párrafo 11.<br />
58 Véase la nota i del párrafo И.
48 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
163. Descúbrese á Tobias el ángel liafael.<br />
Deindo Tobias narra vil parentibus beneficia quas aCccperat ab eo<br />
itineris duce, queni hominem esse puta bal. Ouare obtulerunl illidi-'<br />
midiam partcm pecunias quam altulerant.<br />
Tune i 11 i dixit cis: Ego sum Raphael angelus, unus ex septem qui<br />
adstamus anlc Deum. Misit me Dominus ut sanarem le. Nunc tempus<br />
est ut ad cura reyertar à quo missus sum. Vos autcni debitas Deo gra<br />
tes rependile.<br />
paruit,<br />
llaac locutus, ad illorum conspectu ablatus est, nec ultra com-<br />
166. Dichosa muerte de Tobias.—Su 'posteridad.<br />
Tobias, postquam visura recopisset, vixit annis duobus et quadia-<br />
ginla. Instante antera morte, vocatum fili uni monuit ut scraper in ti<br />
more Domini perseverare!. Tum placida morte quiex il.<br />
Mortilo paire, Tobias filius perroxit ad socerum suum Ragueleni.<br />
illumque ornili officio colini.<br />
Denique, quum altigisset novelli et nonaginla anuos, ipso vita<br />
excessit. Omnes autem ejus liberi et nepotes domesticara virtutem<br />
sunl imitati, Deoque pariter et hominibus grati et accepti fuerunt.<br />
167. Reyes de Judá: Abias y Asá.<br />
Ilactenus ea 6 0 qiuc ad regnimi israeliticum speclabanl bre\ iter<br />
attigi ; nunc revcrtor ad reges Judaj, à quibus digressus sum.<br />
Roboamo patri successi t Abias, qui tres tantum anuos regnavi!, so-<br />
liumque reliquit Asa;, filio.<br />
Asa Deo gratos oh pielatem fuit; quippe aras falsorum numinum<br />
evertit ; et impíos regno suo expulit.<br />
Quara ob causam Deus ilií pacem satis diuturnam concessìt.<br />
Postea tamen Asa bellum gessit cimi Israelitis, de quibus victis<br />
amplam prasdara retulit.<br />
108. Josafát, Rey de Judá.<br />
Mortuo paire, Josaphatus regnare coepit, fuitque religiosos Dei<br />
cultor. Quaproptor Deus illuni gloria et divitiis auxit.<br />
59 Virtus domestica , virtud domèstica, inherente á la familia, sacada del<br />
seno de la familia.<br />
60 Suple facía.<br />
6 9
EPITOME HISTORIE SACR«. if)<br />
Josaphatus tarnen cum Achabo, Israelitarum rege impio, amiciliam<br />
junxit. Qua} res illi magno damno fuit; nam, conjunctis copiis, pug-<br />
nàrunt ad versus regem Syriae. In praello Achabus interfectus est; parum-<br />
que abfuit quin periret et ip« Josaphatus, nec sinè auxilio divino in<br />
coi urais evasit. Inde documentum capere debemus quam periculosa sit<br />
improborum societas.<br />
Josaphate patri successi! Joramus, qui à paterna piefate degenera-<br />
vit. Namque Athaliam, impii Achabi filiam, duxit uxorem, fuitque so-<br />
cero quam patri similior. Gravi morbo, quem Deus immiserat, con-<br />
sumptus est.<br />
Post hunc, Ochosias, fllius, regnum adeptus est, nec diu tenuit;<br />
nam , pessimas matris exemplo ad vitia impulsus, misere interiit.<br />
Mortuo Ochosiá, mater ejus stirpein regiam interemit, et regnum<br />
occupavit. Unus tantum Ochosias filius, nomine Joas, promiscuas casdi<br />
ereptus fuit, et in templo cum nutrice occidtafus.<br />
Hunc Joiadas pontifex in templo clanculum aluit, atque educavit.<br />
Post anuos fere odo, piierum rogium centurionibus et plebi corani<br />
produxit, occisâque Athaliâ, in regnum restituii.<br />
171. Corruption de Jons. — Sus crímenes.—Su muerte.<br />
Joas quandiu consiliis Joiadas usus est, observantissimus fuit divini<br />
cultûs; magnis sumptibus templum exornavit.<br />
Sed, Joiadâ mortuo, aulicorum adulatione corruptos, ad vitia de-<br />
ilexit, verauique religionein descruit.<br />
Immemor beneticii à Joiadâ accepti, filium illius sapienter adnio-<br />
nentem lapidibus obrui jussit.<br />
Ipse, paulò post à suis in lectulo nccatus, sepultura regia caruil.<br />
172. Amasias , Rey de Judá,<br />
Joas morte regnum ad Amasiam filium devenit. Is Idumasam ador<br />
ais est cum ingentibus copiis, quas magno sumptu collegerat. Sed à<br />
propbetà admonitus est ut magis divino auxilio, quâm militimi multi—<br />
tudini, confideret.<br />
Itaque, dimissá militimi parte, parva manu cum hoste conílixit, et<br />
insignem victoriam reportavit.<br />
169. /oran y Ochosias, reyes de Judá.<br />
170. Muerte de Athalia.— Reinado de Jods.
50 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Deinde, elatus victoria, Deum deseruil, et à rege Samaria?, quern<br />
temerò lacessiverat, am isso exercitu, captas et.<br />
173. Osias y Joathcm , reyes de Judit.<br />
Osias Amasii» filias et sucessor fait. Phi)¡siseos, Deo t'avente, do-<br />
muit, Árabes devicit.<br />
Postea animimi ejus invasit superbia. Munus sacerdotali sibi arro-<br />
gavit. Thus Deo ausus est offerre, quod solis sacerdotibus fas erat 6 1 ;<br />
quumque, à pontifico admonitus, non paruisset, turpi morbo, quem<br />
lepram vocant, correptus est.<br />
Quare procurationem regni coactus est relinquere Joatha? C 2 filio,<br />
qui recto imperium administravit.<br />
174. Achas , rey de Judá.<br />
Aclias, Joatha? Alius , in Deum impius fuit, numina gentium coluit.<br />
Regis exemplum brevi secuta est civitas ipsa.<br />
Quam ob causam Deo invisus magnani cladeiii ab Samaria!<br />
et Syria? regibus accepit ; nec illuni calamitas ad meliorein menteiii<br />
revoeavit.<br />
Non eum puduit ab Assyriis auxilium potere, aurumque et ar<br />
gentan à tempio abtatum illorum regi dono 6 5 millere. Vcnit rex<br />
Assyriorum, et primìim quidem bostes 6 4 ejus qui se advocaverat<br />
prolligavit, sed deinde ipsius ctiam regnuni vastavil.<br />
175. Reinado de Exequias. — Sii piedad..<br />
Ezechias singulari piotale floruit. Slatini ut regno potus est, populum<br />
et sacerdotes cobortalus, urbem à paternis superstitionibus expiavit,<br />
templum ornavi!, caeremonias qua? jampridem omissa? fuerant, res<br />
tituii.<br />
Nec minor ci fuit in bello gerendo virtus, quàm in religione<br />
tuendà pietas. Philista?os mollis pra?lis contudit, Juda?osque à (rJbulis,<br />
qua? pendebant Assyriis, liberavit.<br />
176. Su enfermedad y su cura milagrosa.<br />
íisdem temporibus Ezechias in gravem morbum incidi!. Quumquo<br />
Gt Suple faceré. Quod, lo que , cosa que,<br />
62 Suple suo.<br />
63 Dono (abl.) en présenle.<br />
6'i Ejus, de él.
EPITOME HISTORIA SACRA. 51<br />
Isaías propbem illi dcnuntiasset vita? fineni adesse, Deum rex cum lacrymis<br />
oravit ne sibi vi tarn adimeret.<br />
Precibus ejus et lacrymis motusDeus, quindecim annoruni usuram<br />
iiii eoncesit, atque ad faciendam 6 3 fidem, solis umbra, rege ila 6 6 postulante<br />
, per decern lineas 6 7 6 regressa est in ejus horologio 8.<br />
Tertio post die, Ezecbias sanatus templum adiit.<br />
177. Asedia el rey de Asiría á Jerusalem, libertándola Dios por medio,<br />
de un milagro.<br />
Hex Assyriorum bellum Ezechia; intubi. Ilierosolymam obsidione<br />
cinxit, minitaiis urbis exscidium, nisi cives matura deditione sibi<br />
consulerent.<br />
In hoc statu rerum Ezechiam confirmavit Isaias, pollicitus divinum<br />
auxilium non defuturum, brevìque obsidionem solutum iri.<br />
Et vero, nocte scquenti, angelus Dei centum octoginta quinqué<br />
bosfium millia letho dedil. Rex Assyriorum trepidus in patriam fugit,<br />
ibique paulò post à fili is occissus est.<br />
65 Ad faciendam fidem, suple promissi. La traducción de Isaías (cap. 58,<br />
v. 7) dice: « Y de que el Señor cumplirá lo que ha dicho, se te dará por el<br />
mismo Señor esta señal: lié aquí que voy á hacer que Ta sombra del sol re<br />
troceda las diez líneas que ha bajado en el reloj de Acház. Y retrocedió el<br />
sol por las diez líneas que había bajado.» (Trad. del limo. AMAT.)<br />
66 Rege ila postulante. Estas palabras no tienen un sentido claro: parecen<br />
indicar que Ezequías, desconfiando do la misericordia divina, exigió un mila<br />
gro para creer en los quince años de vida que le concedía el Señor. Nada hay<br />
en Isaías parecido á esto.<br />
67 Per decem lineas, y mejor decem lineis. La Vulgata dice: El reversus est<br />
sol decem lineis per gradus quos descenderat. Esto pasaje es mas comprensible<br />
y mas latino que el do Lhomond. Aquí linea es sinónimo de gradus. Sobre un<br />
cuadrante solar están figurados los grados por líneas.<br />
68 Horologio ejus, suple solavi. .Isaías dice que este era el cuadrante de<br />
Achaz: in horologio Achaz in solé. Los griegos llamaban sirothericos los cuadrantes<br />
solaros y clepsidras á los relojes de agua. También se contaban las<br />
horas con la arena fina encerrada en una ampolla, de donde vino el nombre<br />
de reloj de arena.<br />
178. Muerte del rey Exequias.<br />
Ezecbias, tanto periculo liberatus, in summa pace reliquum vitae<br />
lempus cgit. Omnia illi feliciter cedebant, quia Deus illi favebat. Ipse,<br />
(ot beneficiis divinis obligatus, in eàdem constanter pielate mansit;<br />
omnem suam spem in Dei auxilio posuit; iis rebus quse Deo placebant,<br />
animimi semper intendit.<br />
*
52 PIUMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
liegnavit annos novem et viginti, quibus eXactis, placida morte<br />
decessi!. Populus eum luxit, et corpus ejus inter sepulcra avorum re<br />
gimi in loco editiore collocatum est.<br />
179. Crímenes de Manases.—Su prisión.—Su penitencia.<br />
Ezechia? successit Manasses, palris religiosi filius impius. Is, relic<br />
to veri Dei cultu , falsa numina adoravit.<br />
Ad impietatem accessit crudelitas. Quuin enim Isaias propheta iram<br />
divinara ill i denuntiasset, rex, furore perritos, prophetam serra lignea<br />
secari jussit.<br />
Necem vatis sui brevi ultus est Deus ; Manasses ab Assyriis victus<br />
captusque est, et in vincula conjectus.<br />
Ibi, calamitate edoctus, scelerum veriiam supplieiter à Deo jietiit et<br />
impetravi!. In regnum restittìtus, Deum piò coluit.<br />
180. El rey Amon.—Su pronta muerte. — Piedad de Jonás.<br />
Araon, Manassis filius, paternam impietatem imitatus est, non vero<br />
picnitentiam.<br />
Non ultra biennium regnavit, et à suis domi interfectus est.<br />
Cui successit Josias, vir sanctus et religiosus. Is, à puero virtuti<br />
deditus, populum ad legitimum cultum revocavit.<br />
At ilium deinde inconsiderata fiducia pordidit: nam contra jEgyp-<br />
tios exercitum dux it; admonitusque à Deo ut praelio abstineret, nihil—<br />
ominus arie dimicavit. Itaque, re male gesta , vulnus aceepit, et pali<br />
éis post diebus mortuus est.<br />
481. Jechonias y sus dos hermanos, reyes de Judá.<br />
Josias moriens tres reliquil filios. Ex his 6 9 Joachas tres dumtaxal<br />
menses regnavit. Bello caplus est ab Assyriorum rege.<br />
In Joaclia? locum suffectus est Jechonias, quo regnante, Nabuco<br />
dònosor, Babyloniorum rex, Hierosolymam expugnavit, cives Babylo-<br />
nem transtulit, relicta vili plebeculà, cui praefecit Sedeciam, postre-<br />
mum regem.<br />
Quum Sedecias rebellasset, Nabuchodonosor reversus urbem diruit,<br />
templum incendit, Sedeciam , effossis priìis oculis, in carcerem misit.<br />
182. Daniel y sus compañeros educados en el palacio de Nabucodònosor.<br />
Inter captivos qui Babylonem adducti fuerant, delecli sunt pueri<br />
eximid forma, Daniel, Ananias, Misael et Azarias. Hi cum aliis mul-<br />
159 Suple unus.
EPITOME HISTOIUJE BACK .E. 3o<br />
lis in ipsà regia educaban tur, ut postea ad molisani regis consisterei]!,<br />
eique accunibenti ministrarent.<br />
Nabucbodonosor jusseral eos, quo meliore vultu essent, iisdem cibis<br />
ali, quibus ipse vescebatur. At generosi ilIi pueri, cibis profanis, quia<br />
id lex vetebat, uti noluerunl, sed solis leguminibus. At (amen robustio-<br />
res ac nitentiores facti sunt cieteris pueris quibuscum nutriebantur.<br />
183. Daniel y sus compañeros en el horno.<br />
Nabucodònosor sibi posti it slatuam auream, quam ab omnibus jus-<br />
sit adorari, proposita mortis poena iis qui parere nollent.<br />
Ananias, Misael et Azarias mori maluerunt quàm honorem soli Dco<br />
debitum statua; deferre.<br />
Iratus rex eos, vestitos et catenis vinctos , conjecit in fornacem ar-<br />
dentem. Sed fiamma nihil illis nocuit; nec corpus adussit ignis, nec<br />
vestes quidom mutavit : at solvit tantuinmodo vincula quibus con-<br />
stringebantor 7 0, ita ut ilhesi in media fornace ambularono<br />
18!. Daniel en el la/jo de los leones.<br />
Daniel apud regem gratià plurimùm valebat ob singulareni pru-<br />
dentiam; quapropter invisus crat aulicis, qui ei insidias paraban!.<br />
Suaserunt regi ut edicto votarci quemquam coli, nisi se, per dies<br />
triginta.<br />
Non paruit Daniel edicto impio; sed ciuotidie Deum precabatur<br />
uti 7 1 faceré ante consuevcrat.<br />
Explorantes eum aulici accusaverunt ; rexque coactus est hominem<br />
sibi caruni objicere leonibus ; nani ita lex. ferebat.<br />
Sed ferie Danieli peperceruul; rexque miracolo coniniotus. ipsos<br />
accusatores leonibus devorandos tradidit.<br />
18.'». Historia de Esther, esposa del rey Asnero.<br />
Mardochanis, unus ex captivis, Judaeos è magno periculo liberavit.<br />
Filiam fratris sui utroque parente orbam nomine Estherem, educa<br />
verat.<br />
Itane rex Assucrus duxerat uxorem, et valdè diligebat.<br />
Eral tunc aulicus quidam apud regem gratiosus, nomine Aman.<br />
70 En lugar de quibus constringebantur dices» quibus eranl constricti, con<br />
los cuales estaban encadenados.<br />
"1 I'D. como faceré (suple id., lo
54 primer ano de latin t castellano.<br />
qui, favore regio superbiens, adorari se volebat. Quod tacere renuens<br />
Mardocbosus, grave in se odium Ainanis accenderai.<br />
Aman, ulciscendi inimici causa ,. universali! Judacoruni gentem<br />
perdere slatuit, edictumque eà de re ab Assuero impetravi).<br />
186. Da Mardocheo á conocer á Esther el peligro de sa pueblo.<br />
Ubi ad aures Mardochaei crudele edictum pervenit, statini, eon-<br />
scissis vestibus, sacconi 7 2 induit, conspersusque ciñere perrexit ad<br />
regiam, et illam implevit questibus.<br />
Esther, lamentantis voce audità, quaesivit quid istud rei 7 3 esset.<br />
Ut cognovit Mardochaeum Judaeosque omnes esse noci destínalos, invo<br />
cato Deo, adiit regem, sua? gentis ruinam deprecatura. Non lamen<br />
continuò rem aperuit regi, sed eum ad convivami invitavit.<br />
187. Desgracia de Aman g su afrentosa muerte.<br />
Assuerus ad convivium cimi Amane vcnit; et, quum biluci ossei<br />
animo, Esther ad illius pedes se abjccit suplex.<br />
Cui rexpromisit nihil ci se negaturum, ctiamsi dimidiam regni sui<br />
partem peteret.<br />
Tum Esther: Meani, o rex, meacquc gentis salutoni precor; nani<br />
crudelis isle Aman nos dcvovit neci.<br />
Qua re permotus est Assuerus, audiensque crucem ali co paratimi<br />
esse Mardochaso, Amancm ipsum eidem cruci jussit afligí.<br />
188. Enseñorease Ciro, rey de Persia, de Babilonia, y concede la libertad<br />
á los judíos. Año del mundo 3170.<br />
Captivitas Babylonica per septuaginta anuos duravit, ¡dquc pras-<br />
dixerat Deus. Postquam illud tempus eflluxit, Cyrus, Persarum rex.<br />
devicto Babyloniorum rege, Judueis fecit potestatem in palrianí renii-<br />
grandi, tempiumque restituendt; sacra ctiam vasa, qua; Nabucodòno<br />
sor abstulerat, reddi jussit.<br />
Itaque Judaei, duce Zorobabele, Ilicrosolymam regressi sunl, el<br />
prima novi templi fundamenta jecerur.t. Sed uxliticatio diii interniissa<br />
fuit, quia illam impediebant vicina; gentes.<br />
72 Saccus designa aquí un vestido de tela grosera de que se cubrían par<br />
ticularmente los anacoretas de la Tliobaida. Saccus oraiionis signutn alque<br />
jejunii est, dice San Gerónimo [Epíst. 44),<br />
73 lstud rei por isla res.
EPITOME IllSTOllI.E SACIliE. 55<br />
189. Estado de los judíos después de su vuelta del cautiverio.<br />
l'eversi in patriara Judnai, composito urbis statu, non jam reges<br />
babuere, sed imperium penes pontifices fuit. Tributa lamen pensitá-<br />
runt priiniiin Persis, deinde Gra?cis, post devictum ab Alexandre<br />
Dariuin.<br />
Nec deinceps ab aviti religione unquam desciverunt, quamvis eà<br />
de causa à pluribus regibus vexati fuerint, ac pra?sorlim ab Antiocho,<br />
rege Syria?: quami pars historia? Judaica? nunc narranda venit.<br />
190. Historia de fos Macabeos.<br />
Antiochus, Syria? rex, sacram Juda?urum legem evertere aggressus<br />
est. Edixit ut omnes, relict is majorum suorum institutis, gontilium rilu<br />
vivcrent. Aras l'alsis ibis per universali! Juda?am exstruxit; omnia<br />
templi Hierosolymitani ornamenta detraxit; libros sacros jussit com<br />
buri ; relucíanles inauditis suppliciis affecit ; urbem innúmera ca?de<br />
vastavil; ac, ne Juda?i, tot malis oppressi, rcbellarcnt, presidium in<br />
arce collocavi!.<br />
191. Constancia de Eleàzaro.<br />
Ex Judiéis multi patriara, deseruerunt , declinandi periculi causa:<br />
multi mortem oppeticrunt potiùs c[uàm à lege divina discederent.<br />
Insignis fu it Eloazari senis constantia. Is, aperto ore, compelleba-<br />
tur carnem suillam comedero, qua Judaeis lex interdicebat.<br />
At vii- forlissimus cibimi velitum respucbat indiguans. Quamob-<br />
rem (|uum ad suppliciuin duceretur, sui euni amici bortabantur ut<br />
aliara cameni, (piani altulerant, comedendo, simulare-t se regi paruisse,<br />
sicque mortem vitare!.<br />
192. Muerte de Eleàzaro.<br />
Eleazarus rem pravaui suadentibus noluit assentire «.'Etati nostra;,<br />
inquit, non convenit isla simulalio. Non commiltam ut periculosum<br />
exemplum adolesoentibus relinquam. Multò satius est perire, quaui,<br />
propter breveni vilic usuraiii, turpitudinis nolani meo uòmini inurcre.<br />
Si vostro obsequar consiiio, liominum quidem suppliciis eripiar, sed<br />
iraní divinara non ell'ugiam.»<br />
His dictis, mortem fortiter subbi, asternamque gloriara est cou-<br />
seculus.<br />
193. Martirio de una madre y de sus siete hijos.<br />
I Praelarum Eleazari exemplum secuta est mulicr qiuedam cum<br />
scpleiu lili is.
•56 I'KIMKK ANO DB LATIN Y CASTELLANO<br />
Hi onmes siinul coniprehensi sunt et xirgiscuesi, ut ad peceandum<br />
adigerentur; sed cos nulla vis potuit à lege divina abducere. Hlorum<br />
natu maximus declaravit se suosque .fralres paratos esse mori magis,<br />
(piani culpam committere.<br />
lratus rex ollas aaneas succendi jussit, Tum ei qui locutus fuerat,<br />
linguam amputali, cutem capitis detraili, suniiiias manus ac pedes<br />
praxidi, et truncum corpus in olla torreri,<br />
2 Aderanl. tristi spectaculo caeteris fralres cum maire, seque invi-<br />
cem bortabantur ad mortem fortiter tolerandain.<br />
Tum comprebensus osi secundus, et, post detractam capitis cutem<br />
cum capillis, interrogatus unni vellet cameni oblatam edere, negavit<br />
se id facturum. Quapropter, pracisis membris, in ollam ardentem<br />
missus est.<br />
Quum extrenium spiritimi ageret, ad regem con versus: Tu quidem,<br />
ait, bane vitain nobis eripis, sed aniissani nobis reddel Deus, pro cu<br />
jus lege earn profundimus.<br />
Post hunc, terlius similiter cruciatus est. Linguam postulanti pro-<br />
tulit amputandam, manusque prolendcns, dixit: Itec membra à Deo<br />
accepla nunc propter Deum conteinno, quia spero fore ut ea recuperem.<br />
3 Rex et alii circunstantes admirabantur aninium adolescentis, qui<br />
acerbissinium dolorem pro nihilo ducebat.<br />
Hoc exstincto, quartus eodem supplicio necatus est. Quum jam mor<br />
ti esset proximus, dixit: Nobis optabilo est loto ilari, quoniam mor<br />
tem pro divina lege oppctitam immortalitas coiiseqiietur.<br />
Quum quintus à carnificibus torqucretur, sic loculus est : Abuteris,<br />
o rex, potestate tua. Scilicet putas nos omnino derelictos esse à Deo,<br />
et omni ope destitutos, atque idcirco innumcris malis nos opprimis;<br />
sed inox ipse divina; potential vim experturus es.<br />
4 Pari constantià sextus verbera et tormenta pertulit ; quibus pasne<br />
confoclus regem sic compellavit: Noli errare, et malis nostris gloriali.<br />
Nos propter peccata nostra haec patimur; at brevi cum Deo in gra-<br />
tiam redibimus; tu vero superbia; et crudelilalis istius jicenas dabis<br />
gravissimas.<br />
Ex septem fratribus uniis tantum supererat, natu minimus. Quem<br />
Antiocbus ccepit illicere ut legem desereret, affìrmans emu divitem<br />
fore et bealum. Sed adolescens nec minis movebatur, nec promissis.<br />
5 Quare matrem rex borlalus est ut tilio suaderet imperala facere.<br />
Ilia irridens crudelem tyrannum, sic filiimi allocuta est: Miserere, fili<br />
mi, miserere matris tua;, qua; te utero gestavi 7 1, qua; te nalum lacte<br />
74 El autor ha puesto gedavi y alui en lugar de g,-stavil y (ihtil, romo si<br />
hubiese dicho: miserere mei, matris tuce. q>w> etc.
EPITOME HISTORIA SACRA. 57<br />
utní. Noli à fraterna virtute degenerare ; noli timore earnilìcem istruii.<br />
Ueiini unum time, Deum intuere, à quo mercedem accipies.<br />
His verbis confirmatus, adolescens exclamavit: Non regi obsequor,<br />
sed legi. Tum conversus ad Antiochum : Tu quidem, o sceleste, Dei<br />
omnipotentis iram non effugies, Erit tempus quum, ab eo percussus et<br />
dolore victus, te hominem esse confiteberis. Nisi gens nostra in Deum<br />
peccavisset, nunquam in has miserias incidissemus. Sed mox Deus,<br />
meo fratrumque meorum sanguine placatus, genti nostrae reconciliabi-<br />
tur; et nos, post mortem patienter toleratam, alterna vita donabit.<br />
fi. Tum Antiochus, indignò ferens so derisimi esse, in adolescen-<br />
tulum crudeliùs etiam qua m in costeros desœviit, et ilium exquisito<br />
supplicio necavit.<br />
Denique septem filiorum casdem matris nece cumulavit. Haec mil<br />
lier planò admirabilis, et sempiterna memoria digna, postquam Alios<br />
certantes et adspectu et verbis adjuverat, postquam morientes magno<br />
animo conspexerat, ipsa diram mortem subi it, suumque sanguinem<br />
cum filiorum sanguine commiscuil.<br />
t9i. Celo de Mathathias y de sus hijos.<br />
Erat tunc Hierosolymaî sacerdos, nomine Mathathias, cum quinqué<br />
(iliis, Judà, Jonathâ, Simone, Eleazaro et Joanne. Hi, relicta urbe,<br />
ne vidèrent mala quibus ea conflictabatur, secesserunt in-solitudinem.<br />
Eò confluxit multitudo hominum quibus cordi erant leges divinas,<br />
brevìque ad speciem justi exercitùs crevit.<br />
Tunc, duce Mathatbià , statuerunt patriam armis liberare , et reli-<br />
gionem tueri. Itaque aras passim falsis numinibus erectas everterunt,<br />
neglectuiiique veri Dei cultum rcstituerunt.<br />
19o. Muere Mathathias. — Primeros hechos de Judas Macabeo.<br />
Interea Mathathias mortuus est, moriensque exercitui prasfecit Ju—<br />
dam lìliuni, qui dictus est Machabaeus.<br />
Is helium à pâtre susccplum strenue persecutus est. Omnia optimi<br />
ducis murria egregie implevit. Divino, quod invocaverat, auxilio fre-<br />
tus, castella expugnavit, urbes prassidiis munivit; Apollonium, unum<br />
ex prasfectis Antiochi, vieil, et ipse suâ manu in acie interfecit, ejus-<br />
que gladio, quem i 11 i detraxerat, in prasliis deinceps suus est.<br />
196. Victoria de Judas Macabeo sobre Nicanor.<br />
Anlioehus. ubi audivit vietimi fuisse Apollonium, irà exarsit, man-
58 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
datimi dcdit Lysia?, ut Judaeain vastaret, gentemque universain deleret.<br />
Lysias adversas Juda?os misit Nicanorem el Gorgiam, quibus de-<br />
dit quadraginta peditum et septeni equitum millia. Hi castra posuerunt<br />
non longo ab urbe Hierosolymá.<br />
Judas, cujus spes omnis in Deo posila erat, non dubitavit cum tri<br />
bus bominum millibus pradium commitlere. Tam exigua nianu copias<br />
regias prostravit, et ingenti praxlà politus est.<br />
197. Lisias es vencido por Judas.<br />
Hace clades nuntiala est Lysia?, qui, cxistimans id culpa impera-<br />
toris accidisse, slatuit ipse exercitum ducere. Venit in Judaeain cum<br />
sexaginta quinqué bominum millibus.<br />
Habebat Judas decem tantum millia bominum, (amen adversiis Ly-<br />
siam processit, el, invocato priùs divino auxilio, cum bosle conílixit.<br />
Quinqué bominum millia de exercitu Lysia? cccidit, reliquos adeò<br />
perlcrruit, ut in fugara versi sint.<br />
198. Purifica Judas el templo que había sido profanado por los infieles.<br />
Pulsis liostibus, Judas restituendo cullili divino animimi intendi!.<br />
Rediit victor in urbem Hierosolymam, qua? Ibedam sui spccieni pnc-<br />
bebat.<br />
Porta? templi exiista? erant, altare pollulum, virgulla in atriis, quasi<br />
in saltu, enata.<br />
Judas omnia purgavit, portas refccit, novuiu aliare erexit, cujus<br />
dedicatio, magna totius popoli frequentià, clangenlibus tubis, facta est;<br />
decretumque, ad memoria m rei seiiipiternam, quolannis diein solem-<br />
nem celebratum iri.<br />
199. Muestras sensibles de la protección que Dios concede A Judas<br />
Macabeo.<br />
Concitata! ob rcstilutum templum genles vicina? bellum Judiéis in-<br />
lulerunt. Contra illas Judas Macbabicus dimicavil. lio in pnelio Deus<br />
manifestum se pra?buit Juda? adjutorem; nam Ínter pugnandiiui appa-<br />
ruerunt quinqué viri equis et virlute insignes, quorum duo Judam<br />
medium babentes, incolumem servabant, in hostes vero tela et fulmi<br />
na jaciebanl; mide illi, oculis el mente turbati, ad vigiliti quinqué<br />
millia interfecti sunt.<br />
200. Antioco es castigado por Dios.<br />
Antiochus, ut cognovit suos duces à Judà Macbaba?o fuisse devic<br />
tos, amens furore, in Juda!am citato cursu contendit, exseidio genlis<br />
et urbis acceptam cladem ulturus.
EPITOME HISTOBIA SACBJi. 59<br />
At illuni subitus viscerum dolor corripuit à Deo immissus. Quumque<br />
nihilominus cursum accelerare!, è curru graviter decidit. Casus gra<br />
vis aegrum jam corpus valdè afllixii. Unde factum est ut membra cor<br />
rupta scatercnt vermibus, et fcetorcm late cmitterent, exercitui et<br />
œgro ipsi intolerabilem.<br />
201. Muerte de Antioco.<br />
Antiochus, doloris acerbitate victus, tandem ad sanam mentem<br />
rediil: se mortalem esse agnovit; et, recordatus malorum quibus Ju-<br />
da?os afieceral, aperte confessus est suorum scelerum poenas luerc.<br />
Promisit se Judaeos florentes beatosque facturum.<br />
Sed, quia ea omnia metus mortis ipsi extorquebat, non vera p;c-<br />
nitentia, divinam misericordiam non flexit rex impius et homicida, et,<br />
morbo in horas ingravescente, miserò interiit.<br />
202. Judas Macabeo -vence segunda vez á Lisias.<br />
Antiocho successi! íilius, cui nomen Eupator fuit. Hic, paterni in<br />
Judaeos odii havres, contra eos misit Lysiam, qui jam semel victus à<br />
Judâ, banc maculam cupiebal eluere.<br />
Judas ad opcm divinam confugil, uti faceré solebat, oravilque Do-<br />
minum ut angelum mitteret sui populi adjutorem.<br />
Deinde, sumptis armis, obviàm hosti cum suis progressus est. Tune<br />
ante aciem Judajorum visus est eques, veste candida, armis aurcis in-<br />
dutus, baslam vibrans.<br />
Quo prodigio conlirmati Judsci, Ieonum inore in hostes îrrucruni,<br />
et undecim mil lia peditum, équités mille et sexcentos prostraverunt.<br />
203. Viene el rey Eupator á Jadea con un temible ejército.<br />
Rex ipso Eupator, ad opprimendum Judam Machabacum, omnes<br />
regni sui vires eollegit. Itaque cum cenlum millibus peditum, et vigili<br />
ti minibus equitum in Juda?am ingresos est.<br />
Praeibant elephanti vasta corporis mole et borrendo stridore terri-<br />
biles. Singulis belluis imposila? erant lignea? turres, ex quibus pug<br />
naban! milites armati.<br />
Sed Judas, qui polentia? divina? magis (mam numero militum con-<br />
lidebal, isto lenitico belli apparati! non fuit commotus. In eam castro-<br />
rum hoslilium partem irruit, ubi ora! iabernaculum regis; et occisis<br />
qualuor hominum millibus, tantas opes dissipavi!.<br />
204. Valor de Eleazaro, hermano de Judas Macabeo.<br />
Memorabilis fuit ha?c pugna fortitudine et morte Eleazari.<br />
Is videra! belluam imam cseleris majorem, ac phaleris regiis eh-
60 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
cumtectam. Existimans illa regem vehi, se pro communi salute devo-<br />
vit: per medios hostes ad belluam properavit, sub illius ventrera, subiit,<br />
repetitis ictibus confossam occidit, et belkia; labentis pondere oppres<br />
sile ipse occubuit.<br />
205. Impiedad de Nicanor.—Su derrota.—Su muerte.<br />
Demetrius , occupato Syria) regno, adversùs Judaeos Nicanorem<br />
missit. Hie impius, extensa in templum dexterá, ausus est minati se<br />
Dei asdem solo aequaturiim.<br />
Judas et milites ejus, quamquam pauci erant, cum ilio conflixerunt,<br />
manu quidem pugnantes, sed Dominum animo orantes.<br />
Regium exercitum ad internecionem ceciderunt. Nicanor ipse inter<br />
hostium cadavere repertus est. Cujus caput avulsum Judas Hierosoly-<br />
mam ferri jussit, manumque nefariam templo affixam sospendi.<br />
206. Muerte de Judas Macabeo.<br />
Mox secutum est alteram praelium cum Baccbide, uno ex Demetrü<br />
prasfectis. Quod quidem praelium fuit Judaeis funestimi: nam illi, amis<br />
sa quam in Deum babuerant fiducia, animo conciderunt, et alii aliò<br />
dilapsi sunt.<br />
Judas cum octigentis tantum bominibus impetum hostium sustinuit;<br />
imo oppositam sibi aciei partem fudit; sed, multitudine hostium cir-<br />
cumventus, illorum felis confossus est. Quam carus populo fueril.<br />
moerore funeris indicatimi est. Sui eum eives diu luxerunt.<br />
207. Sucede Jonathás á Judas Macabeo.—Su muerte.<br />
In locum Judas suffectus est Jonathas. Is, fraternas virtutis asmulus,<br />
Baccbidem pluribus prasliis vicit, illumque ad petendam pacem adegit.<br />
Interea üemetrium regem interfecil .Alexander, qui se Antiochi<br />
fìlium dictitabat. Is fuedus cum Jonathà fecit, eum veste purpurea de—<br />
navit, semperque in data fide mansit. Ita, quandiu Alexander regno<br />
potitus est, res Judaeorum tranquillas fuerunt. Sed pauló post Jonathas<br />
à Triphone quodam per insidias necatus est.<br />
208. Sucede Simon á Jonathás.—Su muerte.—Su sucesor.<br />
Summa rerum ad Simonem, Jonathas fratrem, delata est. Is funiis<br />
fratrie magnificò curavit, nec diìi regnavit; nam et ipse generi sui frau<br />
de periit.<br />
Simoni patri successit Joannes, cognomine 71 Hircanus, qui jxis! aii-<br />
74 Hircanus cognomine. Hircano de sobrenombre ; es decir, apellidado<br />
Mirrano.
EPITOME IIIS TOH LE SACRJE. 6i<br />
num mortuus, haeredem reliquit filium Aristobulum. Hie primus omnium<br />
post captivitatem regium nomem sumpsit, capitique diadema imposuit.<br />
209. Los romanos hacen tributaria á la Judea.—El rey Herodes.— Naci<br />
miento del verdadero Mesías.—Año del mundo 4000.<br />
Mortuo Aristobulo, Alexander, ejus fìlius, regnavit. Is nulla re<br />
memorabili gesta, decessit. Duos reliquit filios, qui aeriter de regno<br />
inter se decertàrunt.<br />
Hujus dissidii occasione 7 S, Pompejus, populi Romani dux, in Ju-<br />
daeam venit, specie 7 6 quidem restituendae inter fratres concordia:, re-<br />
vera ut islam provinciam Romano adjungeret imperio, Judasam slipen-<br />
diariam populi Romani fecit.<br />
Paulo post, regnimi Judmae invasit Herodes alienígena. Hunc pri-<br />
mùm Judaei habuerunt regein ex alia gente ortum; eoque regnante,<br />
natus est Christus, uti praedixerant prophetas.<br />
75 Occasione, con ocasión.<br />
76 Suple sub. lìajo pretexto de restablecer la concordia.<br />
FINIS HISTORIA SACK*.
EPITOME EVANfiELlOim<br />
1. Anùncia el Angel Gabrielel mcimiento de San Juan el precursor. (Luc.)—<br />
Generacion del Verbo. (JOANN.) Concibe la Virgen Maria poi- obradcl Espi<br />
riti* Santo. (MATH.)<br />
Ouoniam quidem multi conati sunt ordinare narrationcm, qua? in<br />
nobis 1 completa? sunt, rerum :<br />
Sicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi viderunt, et ministri fuerunt<br />
sermonis :<br />
Visum est et mihi, assecuto omnia à principio diligonter, ex ordine<br />
tibi scriberc , oplinie Theophile,<br />
Ut cognoscas eorum verborum, de quibus eruditus es , veritatom.<br />
l'uit in diebus Herodis 2 regis Judaea?, sacerdos quidam nomine<br />
Zacharias, de vice Abia ; et uxor illius de filiabus Aaron, et nomen<br />
ejus Elisabeth.<br />
Erant autem justi ambo ante Deum, incedentes in omnibus mandati*<br />
et justificationibus Domini sino querela,<br />
Et non erat illis lìlius, co quòd esset Elisabeth sterilis et ambo processissent<br />
in diebus suis.<br />
Factum est autem, cùm sacerdotio fungeretur 3 in ordine vicis sua?<br />
ante Deum,<br />
Secundum consueludincm sacerdotii, forte exiit ut incensimi pollerei,<br />
ingressus in templum Domini:<br />
Et omnis multitudo populi erat orans foris bora incensi.<br />
Apparuit autem illi Angelus Domini, stans à dextris altarisincensi.<br />
Et Zacharias turbatus est videns, et timor irruit super euni.<br />
A it autem ad illuni Angelus: Notimeas, Zacharia, quoniam exaudila<br />
est deprecatio tua: et uxor tua Elisabeth pariet tibi (ilium, et vocabis<br />
nomen ejus Joanncm:<br />
•1 Qua; in nobis; cs decir, en la Iglesia de Jcsucristo.<br />
ì In diebus Herodis; de Ilerodes. el grande.<br />
3 Cùm sacerdotio fungeretur; habiendo llegado al tempio.
64 PRIMER AN0 DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Et erit gaudium tibi, et exultatio, et multi in nativitate ejus gau-<br />
debunt :<br />
Erit enini magnus coram Domirto: et vinum et siceram non bibet,<br />
et Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris sua;:<br />
Et multos filiorum Israel convertet ad Dominum Deum ipsorum:<br />
Et ipse praecedet ante ilium in spiritu et xirtute Elia;: ut convertit<br />
corda patrum in iilios, et incredulos ad prudentiam juslorum, parare<br />
Domino plebem perfectam.<br />
Et dixit Zacharias ad Angelum: Unde hoc scianv? Ego enim sum<br />
senex, et uxor mea processit in diebus suis.<br />
Et respondens Angelus dixit ei: Ego sum Gabriel, qui asto ante<br />
Deum; et missus sum loqui ad te, et ha;c tibi evangclizarc *.<br />
Et ecce eris tacens, et non poteris loqui usque in diem quo hrec<br />
fiant, pro eo quod non credidisti verbis meis, qua; iinplebuntur in<br />
tempore suo.<br />
Et erat plebs expectans Zachariam: et mirabantur quod tardaret<br />
ipse in templo.<br />
Egressus autem non poterat loqui ad illos, et cognoverunt quôd v i-<br />
sionem vidisset in templo. Et ipse erat innuens illis, et permansit mutus.<br />
In principio 8 erat Verbum, et Yerbum erat apud Deum, ct Deus<br />
erat Verbum.<br />
Hoc erat in principio apud Deum.<br />
Omnia per ipsum facta sunt : et sine ipso factum est nihil, quod<br />
factum est.<br />
In ipso vita erat, et vita erat lux hominum:<br />
Et lux in tenebris lucet, et tenebroe earn non comprehenderunt.<br />
Fuit homo missus à Deo, cui nomen erat Joannes.<br />
Hie venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine,<br />
ut omnes crederent per ilium ;<br />
Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet do lumine.<br />
Erat lux vera, qua? illuminât omnen hominem venientem in hunc<br />
mundum.<br />
In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum<br />
non cognovit.<br />
In propria venit, et sui eum non receperunt.<br />
Quolquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem (ilios Dei fieri,<br />
bis qui credunt in nomine ejus;<br />
4 Evangelizare no es de buena latinidad. Significa anunciar la buena nueva<br />
y se deriva del griego.<br />
5 ln principio; esto es, antes de la creación del mundo.
EPITOME KYANGF.I.IORCM. 63<br />
Qui non ex sanguinihus, neque ex volunlate carnis, neque ex vo-<br />
luniate viri, sed ex Deo nati sunt.<br />
Et Yerbuni raro factum est, et habitavit in nobis: et vidimus glo-<br />
riam ejus, gloriam quasi unigeniti à patre, plenum gratia; et veritatis.<br />
Et factum est, ut impleti sunt dies officii ejus , abiit in domum suam.<br />
Post bos auteni dies concepii Elisabeth uxor ejus, et occultata! se<br />
mcnsibus quinquc, dicens:<br />
Quia sic fecit mihi Dominus in diebus, quibus respexit auferre op-<br />
probriuin nieum inter homines.<br />
In mense autem sexto, missus est Angelus Gabriel à Ileo in eivita-<br />
lfm Galilasa; cui nomen Nazareth,<br />
Ad virginem desponsatam viro, cui nomen erat Joseph , di; domo<br />
David, et nomen virginis Marii.<br />
Et higrcssus Angelus ad earn div.it: Ave, gralià piena c , Dominus<br />
tecum: Bencdicta tu in mulieribus.<br />
Qua; cùm audissct, turbala est in sermone ejus, el cogitata! quaiis<br />
essel ista salutalio.<br />
Deum.<br />
Et ail Angelus ei: Ne timeas, Maria; invenisti enim gratiam apud<br />
Ecce concipies in utero, et paries lilium, el vocabis nomen ejus Jesum.<br />
Ilio eri! magnus, et Filius Altissimi vocabitur, et dabit illi Domi<br />
nus Deus sedeni David, patris ejus: etregnabit in domo Jacob in aeternum.<br />
Et regni ejus non erit finis.<br />
Dixit autem Maria ad Angelum: Quomodo fìet istud, quoniam virimi<br />
non cognosce?<br />
Et respondens Angelus dixit ei: Spiritus sanctus superveniet in le,<br />
et virtus Altissimi obumbrabit Ubi. Ideoque el quod nascetur ex te<br />
Sanctum, vocabilur Filius Dei.<br />
Et ecce Elisabeth cognata tua , et ipsa concepit filium in seneelule<br />
sua: et lue niensis sextus est illi, qua; vocatur sterilis;<br />
Quia non erit impossibile apud Deum omne vermini.<br />
Dixit autem Maria: Ecce ancilla Domini, fìat mihi secundum ver-<br />
bum tinnii.<br />
Et discessit ab illa Angelus.<br />
t. Visita la Virgen Maria à Santa Isabel<br />
Exurgens autem Maria in diebus ibis abiit in montana cum foslina-<br />
lione in civitatem Juda 7.<br />
6 Avi [gratia plena) voz griega que puede torairse por gradata, muy<br />
umada.<br />
V /« civitateii' Juda; se eroe fuose Hebron.<br />
TOMO I. < R>
66 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTBLLANO.<br />
Et intravil in domum Zachariae, et salutavit Elisabeth.<br />
Et factum est, ut audivit salutationem Marias Elisabeth, exultavil<br />
infans in utero ejus: et repleta est Spiritu sancto Elisabeth:<br />
Et exclamavit voce magna, et dixit: Benedicla tu inter mulieres, et<br />
benedictus fructus ventris tui.<br />
Et unde hoc mihi ut vcniat mater Domini mei ad me?<br />
Ecce enim ut facta est vox salutationis tua) in auribus meis , exultavit<br />
in gaudio infans in utero meo.<br />
Et beata, qua; credidisti, quoniam perticicntur ea , quae dicta sunt<br />
tibi a Domino.<br />
3. Cdntico de la Virgeu.<br />
Et ait Maria: Magnificat 8 annua mca Dominum :<br />
Et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo.<br />
Quia respexit humilitatem ancilke sua?: ecce enim ex hoc beatain me<br />
dicent omnes gcnerationes.<br />
secula.<br />
Quia fecit mihi magna qui polcns est: et sanctum noinen ejus.<br />
Et misericordia ejus a progenie in progenies fimentibus eum.<br />
Fecit potentiam in brachio suo: dispersit superbos menle cordis sui.<br />
Deposuit potentes de sede, et cxaltavit humiles.<br />
Esuricntes implevit bonis: et divites dimisit inanes.<br />
Suscepit Israel puerum suum », recordatus misericordia; sua;:<br />
Sicut locutus est ad patres nostras, Abraham, et semini ejus in<br />
i. Nacimiento del Precursor.<br />
Mansit autem Maria cum ilia quasi mensMms tribus: et reversa est<br />
in domum suam.<br />
Elisabeth autem impletum est tempus parierdi, et peperit filium.<br />
Et audicrunt vicini et cognati ejus, quia magnificavit Dominus mi-<br />
sericordiam suam cum ilia, et congratulabanlur ci.<br />
Et factum est in die octavo, venerunt circumcidere puerum, et<br />
vocabant eum nomine patris sui Zachariam.<br />
Et respondens mater ejus, dixit: Nequaquam , sed vocabitur Joannes.<br />
Et dixerunt ad illam: Quia nemo est in cognatione tua ,n,c{ui vocetur<br />
hoc nomine.<br />
Innuebant autem palri ejus, quern vellet vocari eum.<br />
S Magnificat anima mea Dominum: cste es el primer cantico del Nuevo<br />
Testamento.<br />
9 Puerum suum] es decir, proximo ft su ruina.<br />
10 In cognatione tua. Por esto pasaje se viene en conocimiento de semejante<br />
costumbrc introdncida en Israel.
EPITOME EVANOEF.IORUM. 67<br />
lit postula us pugillareni scripsit, dieens: Joannes est nomen ejus.<br />
Et mirati sunt universi.<br />
Apertura est antera illieo os ejus, et lingua ejus, et loquebatur be-<br />
uedicens Deum.<br />
Et factus est timor super omnes vieinos eorum: et super omnia<br />
molilalia Judasa? divulgabantur omnia verba base:<br />
Et posucrunt omnes, qui audierant in cordo suo, dicentes: Quis,<br />
putas, puer iste erit? Etenim manus Domini erat cum ilio.<br />
dieens:<br />
H Proplielavil; significa cantó alabanzas á Dios, interpretó las escrituras.<br />
12 Cornu salutis; el Mesías, que según los judíos había de venir lleno de<br />
pompa y magestad.<br />
13 Allissimi vocaberis: en este pasaje se predice la gran misión que se re<br />
servaba al recien nacido Juan Bautista.<br />
5. Càntico de Zacarias.<br />
Et Zaoliarias paler ejus repletus est Spiritu sancto: et prophetavit<br />
Benedictus Dom'uuis Deus Israel, quia visitavi!, et fecit redemptioneni<br />
plebis sua?.<br />
ejus :<br />
Et erexit cornu salutis 1 2 nobis, in domo David pueri sui:<br />
Sicul locutus est per os sanctorum, qui à seculo sunt, prophetarum<br />
Salutoni ex inimicis nostris, et de maiiu omniun, qui oderunt nos:<br />
Ad faciendam misericordiam cum patribus nostris: et memorari<br />
testamenti sui sancii:<br />
Jusjiirandum, quod juravit ad Abraham patrem nostrum , daturum<br />
se nobis:<br />
Utsine timore, de marni ininiicorum noslrorum liberati, serviamus illi,<br />
In sanctitate et justitia corani ipso, omnibus diebus nostris.<br />
Et tu puer, propheta Altissimi vocaberis , 3, praiibis enini aule fa-<br />
ciem Domini parare vias ejus :<br />
Ad dandam scientiam salutis plebi ejus, in reinissionem peccato-<br />
rum eorum:<br />
Per viscera misericordia? Dei nostri. in quibus visitavi! nosOrìens<br />
ex alto:<br />
Illuminare his, qui in tenebris, et in umbra mortis sedent: ad diri-<br />
gendos pedes nostros in viam pacis.<br />
Puer autem crescebat, et confortabatur spiritu: et erat in desertis<br />
usque in diem ostensionis sua? ad Israel.<br />
14 Oriens: designa á Jesús según costumbre de los profetas.<br />
1 1,<br />
1 4
68 PRIMER ANO DE LATIN Ï CASTELLANO.<br />
6. Nace Nuestro Senor Jesucristo en Bethlehem. (Lcc. 31.)<br />
Factum est autem in diebus illis; exiit edictum a Caesare Augusto,<br />
ut describeretur universus 1 5 orbis.<br />
Ha3C descriptio prima, facta est a pra?side Syria; Cyrino:<br />
Kt ibant omnes ut profiterentur singuli in suam civilalem.<br />
Ascendit autem et Joseph a Galilaja decivitate Nazareth, in Judeeam,<br />
in civitatem David, quas vocatur Bethlehem; eo quod esset de doino et<br />
familia David,<br />
Ut proSteretur cum Maria desponsata sibi uxorc praognante.<br />
Factum est autem, cinn essent ibi, impleti sunt dies ut pareret.<br />
Et peperit filium suum primogenitum , s, et pannis euminvo'.vit, et<br />
reclinavit eum in pruesepio: quia non erat eis locus in diversorio.<br />
7. Es manifeslado por los Angeles d las pastures. (In.)<br />
Et pastores erant inrogione eadem vigilantes, et custodientes vigi-<br />
lias noctis super gregem suum.<br />
Et ecce Angelus Domini stetit juxta illos, et claritas Dei circumful-<br />
sit illos, et timuerunt timore magno<br />
Et dixit illis Angelus: Nolite timere, ecce enim cvangelizo vobis<br />
gaudium magnum, quod erit omni populo:<br />
Quia nalus est vobis hodie Salvator, qui est Christus Dominus, in<br />
civitate David.<br />
Et hoc vobis signum: Invenietis infantem pannis involutum, et po-<br />
situm in prtesepio.<br />
Et subito facta est cum angelo multitudo militia; coalestis laudan-<br />
timn Deum, et dicentium:<br />
tatis.<br />
Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus Ixina; volun<br />
1 7.<br />
8. Adoration de los lieges magos. (MATH. 2.)<br />
Cum ergo natus esset Jesus in Bethlehem Juda in diebus Herodis<br />
regis, ecce Magi ab Oriente venerunt Jerosolymam,<br />
Dicentes: Ubi est qui natus est rex Judasorum? Vidimus enim stel-<br />
lam ejus in Oriente, et venimus adorare eum.<br />
15 Vnlrcrsus orbis. Esta expresión parece designar solo en la escritura á la<br />
.iudea.<br />
16 Prhnogenilum; es decir unigénito.<br />
17 TimuermH timore magno, lis un hebraísmo, locución extraña i la alia<br />
latinidad.
illo.<br />
EPITOME EYANUiaiOKUM. 69<br />
Audiens autem Herodes rex, turbatus est, et omnis Jerosolyma cum<br />
Et oongrcgans onines principes saecrdotuin, et Seribas populi, scis-<br />
citabatur ab eis ubi Christus nasceretur.<br />
At illi dixerunt ci: In Bethlehem Judae: Sic enim seriptum est per<br />
i'ruphetam.<br />
lit tu Bethlehem, terra Juda, nequaquam minima es in prineipibus<br />
Juda: ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel.<br />
Tune Herodes, clam vocatis Magis, diligenter didicit ab eis tempus<br />
slclla;, quae apparuit eis:<br />
Et mittens illos in Bethlehem, dixit: Ite, et interrogate diligenter<br />
ile puero: et cum inveneritis, renunliate mihi, ut et ego veniens<br />
adorem eum.<br />
Qui ciim audissent regem, abierunt. Et eeee stella, quam viderant<br />
in Oriente, antecedebat eos, usque dum veniensslaret supra, ubi erat<br />
puer.<br />
Videntcs autem stellam gavisi sunt gaudio magno 1 8 valde.<br />
Et inlrautes domum, inveueruut puerum cum Maria matre ejus,<br />
et procidentia adoraverunt eum; et apertis thesauris suis 1 9, oblulerunt<br />
ei munera, aurum, thus, et myrrbam.<br />
Et response accepto in somnis ne redirent ad Herodem, per aliam<br />
viam reversi sunt in regionem suam.<br />
'.). Es circuncidado al udam did.— Q'udico y profecia de Simeon.<br />
(Li:c. i.)<br />
lit postquam consummate sunt dies octo ut circumcideretur puer,<br />
vocatumest nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab Angelo priiis quam<br />
in utero couciperetur.<br />
Et postquam impleti sunt dies purgationis ejus secundum legem<br />
Moysi, tulerunt ilium in Jerusalem, ut sisterent eum Domino ,<br />
Sieut seriptum est in lege Domini: Quia omne masculinum adape-<br />
riens vulvam, sanctum Domino vocabitur.<br />
Et id darenl hostiam secundum quod dictum est in lege Domini, par<br />
turturum, aut duos pullos columbarum.<br />
Et ecce homo erat in Jerusalem, cui nomen Simeon, et homo iste<br />
Justus et timoratus, expectans consolationem Israel, et Spiritus sanctus<br />
erat in eo.<br />
(8 Vcasc la nota anterior.<br />
(9 Apertis thesauris; deciase tesoro entrc lo» hebreos todo lg que so ocul-<br />
taba para Consorvarlo.
70 PRIMER ANO 1)E LATIN Y CASTELLANO.<br />
Et responsum aceeperat a Spiritu sancto, non visurum se mortem<br />
nisi priiis videret Christum Domini.<br />
Et venit in spiritu in templum. Et ciim inducerent puerum Jesum<br />
parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo:<br />
Et ipse accepit eum in ulnas suas, et benedixit Deuni, et dixit:<br />
Nunc dimittis servum tuum, Domino, secundum verbuni tuum in<br />
pace:<br />
Quia viderunt oculi mei salutare fuuiu,<br />
Quod parasti ante faciem omnium populoruin,<br />
Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuse Israel.<br />
Et erat pater ejus et mater mirantes super his, quae dicebantur de<br />
illo.<br />
Et benedixit illis Simeon, et dixit ad Mariam matrem ejus: Ecce<br />
positus est hie in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel:<br />
et in signum, cui contradicetur:<br />
Et tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur ex multis<br />
cordibus cogitafiones.<br />
10. Huida de Jesus a Egipto.— iieyollavion de (us inucetdes. (MATH. 2.)<br />
Qui cum recessissent, ecce Angelus Domini apparuit in somnis Joseph,<br />
dicens: Surge, et aeeipe puerum et matrem ejus.etfuge in VEgyptum,<br />
et esto ibi usque dum dicam tibi, futururn est enim ut Herodes<br />
quaerat puerum ad perdendum eum.<br />
Qui consurgens, accepit puerum et matrem ejus nocte, et secessit<br />
in jEgyptum.<br />
Et erat ibi usque ad obitum Herodis, ut adimplerelur quod dictum<br />
est a Domino perProphetam dicentem: Ex -Egyplo vocavi filiummeum.<br />
Tune Herodes videns quoniam illusus esset a Magis, iratus est valde:<br />
et mittens occidit omnes pueros, qui erant in Bethlehem, et in<br />
omnibus linibus ejus, a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat<br />
a Magis.<br />
Tunc adimpleium est quod dictum est, [>er Jeremiam prophetam<br />
dicentem:<br />
Vox in Rama audita esl, ploratus et ululatus multus: Rachel plorans<br />
fdios suos, et nohiit consolari, quia non sunt.<br />
II. Jesus,Mariay Joseph vuelvende Egijilo. (In.)—Jesus a los doce afios<br />
tie ediul disputa en el templo eon los iloclores de la leg. (Luc. J.)<br />
Defunct* autem llerode, ecce Angelus Domini apparuit in somnis<br />
Jnseph in .'Egyplo,
KriToMi; KVANÜELIORUM. 71<br />
Dieens: Surge, el aceipe puerum et matrera ejus, et vade in terrain<br />
Israel: defunct! sunt ,¿í) enini, qui quaorebant animan) pueri.<br />
Qui consurgens, accepit puerum et matrem ejus, et vcnit in terrain<br />
Israel.<br />
Audiens autcinquód Archelaüs regnaret in Judaea pro Herode patre<br />
suo, timuit í 1 lo ire: et admonitus insomnis, secessit in partes Galileeae.<br />
Et veniens habitavit in civitate, quae vocatur Nazareth, ut adimplerelur<br />
quod dictum est per Prophetas: Quoniam Nazaraeus vocabitur.<br />
Puer autem crescebat et conforlabalur, plenus sapientiá: ct gratia<br />
Dei erat in illo.<br />
E! ibant párenles ejus per omnes anuos in Jerusalem, in die solemn!<br />
Pascha).<br />
Et cum faolus esset annorum duodecim, ascendentibus iliis Jerosolyinani<br />
secundum eonsue'udhiem diei sesii,<br />
Consuiiiinatisque diebus, cum redirent, remansit puer Jesus in Jerusalem,<br />
et non coguoverunt párenles ejus.<br />
Existimantes autem ilium esse in comilatu, venerunt iter diei, et<br />
requirebant eum inter cognates ct notos.<br />
El non invenientes, regressi sunt in Jerusalem, requirentes eum.<br />
Et factum est, post triduum invenerunt ilium in templo, sedenlem<br />
in medio doctorum, audienteni illos, et interrogantcni eos.<br />
Stupebant autem omnes, qui cum audiebant, super prudentia et<br />
rcsponsis ejus.<br />
Et \ ¡denles admirad sunt. Et dixit mater ejus ad ilium: Fili, quid<br />
fccisti nobis sic ? ecce pater tuus et ego dolenles quairebamus te.<br />
Et ait ad illos: Quid est quod me quajrebatis? nesciebatis quia in<br />
his, qua) palris mei sunt, oportel me esse?<br />
p;t ipsi non inlellexerunt verbum, quod locuius est ad cos.<br />
Et desoendit cum eis, et venit Nazareth: et erat subditus illis.<br />
Et mater ejus conservabat omnia verba base in corde suo.<br />
Et Jesus proíiciebat sapientiá, et actate, et gratia apud Deum et homines.<br />
i 2. Predicación de S. Juan el Precursor. —• Bautismo de Jesús. — /;*<br />
dado á conocer por hijo Unigénito de Dios. (MATH. 3.)<br />
In diebus autem illis venit Joannes Baptisla preedionns in deserto<br />
J in la'a),<br />
Et dicéns: Pcenitentiam agile: appropinquavit enim regnum cce-<br />
lorum,<br />
20 Uefuncti sunt; numero plural por singular, pues quo ol muerto era soln<br />
Heredes.
Ti P RIM KB ANO DE LATIN T CASTELLANO.<br />
Jlic est cuini, qui d'ictus est per Isaiain prophetam dicenlem: \ox<br />
elamanlis in deserto: l'arate viarn Domini: rectas tacite seuiitas ejus.<br />
Ipse autem Joannes liabebat vestiinentum de pilis cameloruin s ), et<br />
zonam pelliceam circa lumbos suos : esca autem ejus erat locusta?, et<br />
mei silvestre.<br />
lune exibat ad eum Jerosolyn • , et omnis Judavi, et omnis regio<br />
circa Jordanem :<br />
Et baplizabanlur ab co in Jordane, eonlitenles peccata sua.<br />
Y'idens autem multos Pharisieorum et Sadducaxirum, venientes ad<br />
baplismum smini, dixit eis: Progenies viperarum, quis demonstrav il<br />
vobis logore à ventura ira ?<br />
Tacite ergo fructum digninn pienitenliav<br />
Et ne velitis dicere intra vos: Patroni habenius Abraham; dico eniin<br />
vobis, quoniam potens est Deus de lapidibus istis suscitare lìlios Abrahse.<br />
Jam enini securis ad radicem arborum posila est. Omnis ergo arbor,<br />
qu;e non facit fructum bonum, excidelur, et in ignem miltelur.<br />
Ego quidem baplizo vos in aqua in pcenilentiam : qui autem i>ost me<br />
vcnlurus est, fortior me est, cujus non sum dignus calceamenla poi-<br />
lare: ip.se vos baptizabil in Spirito sancto, et igni:<br />
Cujus ventilabrum in maini sua ; et permundabil arcani suain , et<br />
congregabit (ritienili suum in horroum, paleas autem comburet igni<br />
inestinguibili.<br />
Tunc \enit Jesus à Galiiiea in Jordanem ad Joannem , ut baptizare-<br />
lur ab co.<br />
Joannes autem probibebat eum, dicens: Ego à te debco baptizari,<br />
et tu \en is ad me ?<br />
Kespondens autem Jesus, dixit ci: Sine modo: sic enirn decet nos<br />
iinplere omnem justitiam. Tunc dimisit eum.<br />
B.iptizatus autem Jesus, confestim ascendi! de aqua: ci ecce; aperti<br />
sunt ci coeli, et vidit Spiritimi Dei deseendenlem sicut columbam, et<br />
\ enienlem super se.<br />
Et ecce vox de coelis dicens: Die est fìlius incus dileclus, in quo<br />
mihi compiacili.<br />
13. Лушш !/ Icidacion d ; Jcsu—Chis'v cu el desiarlo. (Lue. !..<br />
Tunc Jesus ductus est in desertuni à Spirili!, ut tentaretur à diabolo.<br />
Et cimi jejuiiasset quadragiuta diebus, et quadragiuta noeti bus postea<br />
esuriil.<br />
SI De pilis cumévrtan; no de la pici de camello, синю ban creido nu'j;'iros<br />
pintore?.
EPITOME EVANUELlORCM. 7'\<br />
VX accedei is lentalor dixit ci: Si Filius Dei es, die ut lapides isti<br />
panes liant.<br />
Oui respondeiis dixit : Scriptum est : Non in solo pane vivit homo,<br />
sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei.<br />
Tunc assumpsit cum diabolus in sanctam civitatem , et staluit eum<br />
super pinnaculuin templi :<br />
Et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte te deorsuni. Scriptum est enim:<br />
Quia angelis suis mandavit de te, et in manibüs tollent te, ne forte<br />
olfendas ad lapidern pedem luum.<br />
luum.<br />
Ait ilii Jesus : Rursum scriptum est : Non lentabis Dominum Deum<br />
Herum assumpsit cum diabolus in inonlem excelsum valde: et Osten<br />
ds ei omnia regna mundi, et gloriam eorum :<br />
Et dixit ei : lbec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me.<br />
Tunc (licit ci Jesus: Vado, satana: Scriptum est enim: Dominum<br />
Deum luum adorabis, et illi soli servies.<br />
Tunc reliquit eum diabolus : et ecce angeli accesserunt, et mini-<br />
slrabant ci.<br />
I i. l'ile/ce à Galilea.—Empiesa su predkacion, siguiéndole sus priiheros<br />
discipulos. — Es seijuido de. mucha m;nle. (MATH. lib. 4.)<br />
Cum aulem audisset Jesus (plod Joannes trad il us esset, secessil in<br />
( jalila'ain :<br />
Et, reliclà civilale Nazareth, venit, et habitavit in Capharnaiim<br />
maritima , in lìnibus Zàbulon et Nephthalim :<br />
Ut adimplcretur, (juod dictum est per Isaiam prophetam:<br />
Terra Zàbulon, et terra Nephthalim, via maris trans Jordaiicui,<br />
Galihra gentium ,<br />
Populus qui sedebat in teuebris, vidit biconi magnani : et sedentibus<br />
in regione umbra) mortis, lux orta est eis.<br />
Exinde wepit Jesus praticare, et dicere: Poenitentiani agile; appro<br />
pinqua vit enim regnum ciclorum.<br />
Ambularis aliterei Jesus juxta mare Galilaxc , vidit duos fratres , Si<br />
monen'., qui vocalur Petrus, et Andrcam fratrem ejus, miltentes rete<br />
in mare, erant enim piscalores ,<br />
Et ait iIiis : Venite post me, et faciam vos fieri piscalores hominum.<br />
At illi continuò , relictis retibus, secuti sunt eum.<br />
Et procedens inde , vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedaìi, et<br />
Joanncni fratrem ejus, in navi cum Zebcdoco patio eorum, reficientes<br />
rélia sua : et vocavit eos.<br />
Illi autem slatini relictis retibus et palre , secuti sunt cum.
PRIMER AÑO I)I¡ LATIN V CASTELLANO.<br />
Et circuibat Jesús totam Galilasam , docens in synagogis eoruui, el<br />
prasdicans evangelium regni, et fanans omnem languorem et oinnein<br />
infirmitatein in populo.<br />
Et abut opinio ejus in totam Syriani, et obtulerunt ei omues malíi<br />
Iiabentes, varus languoribus et tormentis comprehensos , et qui deemo-<br />
nia habebant, et lunáticos, et paralyticus; et curavit eos.<br />
Et seculae sunt cum turbas inultas de Galilasa et Decapoli, et de Je-<br />
rosolymis, et de Judasa , et de trans Jordaneni.<br />
to. Sermon del Monte. (IB. 5.)<br />
Videns autem Jesús turbas, ascendit in montem; et cüm sedisset,<br />
accesserunt ad eum discipuli ejus.<br />
Et aperiens os suum docebat eos, dicens:<br />
Beati pauperes spiritu: quoniam ipsoruui est regniuii ca'loruni.<br />
Beati inites: quoniam ipsi possidebunt terrani.<br />
Beati, qui lugent: quoniam ipsi consolabuntur.<br />
Beati, qui esuriunt et siliunt justitiam: quoniam ipsi saturabuntur.<br />
Beati misericordes: quoniam ipsi niisericordiain consequentur.<br />
Beati mundo corde: quoniam ipsi Deum videbunt.<br />
Beati paciíici: quoniam tilii Dei vocabuntur.<br />
Beati, qui perseculionem patiuntur propter justitiam : quoniam ¡pso-<br />
rum est regnuní ccelorum.<br />
Beati eslis ciim maledixerint vobis, et persecuti vos fuerint, et dixe-<br />
rint omne malum adversüm vos mcntientes , propter me:<br />
Gaudete , et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in cuslLs:<br />
sic enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos.<br />
16. De la limosna. — De la oración.—Del ayuno. — ¿Yo es posible servir<br />
al mismo tiempo á Dios y al mundo. — De la confianza en la divina<br />
Providencia. (la. 6.)<br />
Attendite ne justitiam vestram faciatis coram bominibus , ut videami-<br />
hi ab eis: alioquin mercedem non babebitis apud patrem vestrum , qui<br />
in ccelis est.<br />
Cüm ergo facis eleemosynam , noli tuba canere ante te, sicut bypo-<br />
critas faciunt in synagogis, et in vicis, ut bonorificentur ab hominibus.<br />
Amen dico vobis, receperuut mercedem suam.<br />
Te autem facienle eleemosynam, nesciat sinistra tua quid facial dex-<br />
tera tua;<br />
Ut sit eleemosyna tua in abscondito : el pater tuus , qui videt in ali-<br />
samdito, reddet libi.<br />
Et cüm oratis, non eritis sicut hypocritas, qui amanl in synagogis et
EPITOME EVANGELIORUM. 75<br />
in angulis platearumstanles orare, ut videantur al) bominibus. Amen<br />
dico vobis, receperunt merccdem suam.<br />
Tu autem, cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clause ostio,<br />
ora patrem tuum in abscondilo: et pater tuns, qui videt in abscondito,<br />
reddet tibi.<br />
Orantcs autem, nolite mulltim loqui, sieut Etlmici: putant cnim<br />
quod in multiloquio suo exaudianlur.<br />
Noiile ei'go assimilari eis: scit enim pater vester, quid opus sit vo<br />
bis, antequam petatis eum.<br />
Sic ergo \os orabitis: Pater nosier, qui es in cadis: sancliiicetur<br />
nomen tuum.<br />
Advcniat regnum tuum. Fiat voluntas lua, sicut in coelo , et in terra.<br />
Panem nostrum 2 2 supersubstantialem da nobis hodie,<br />
Et dimitte nobis debita nostra, sicut el nos dimittimus debitoribus<br />
nostris.<br />
Et ne nos inducas in tentationem; sed libera nos a malo. Amen.<br />
Si enim dimiserilis bominibus peccata eorum, dimittet et vobis pa<br />
ter vester coelestis delicta vcstra.<br />
Si autem non dimiserilis liominibus, nee pater vester dimittet vobis<br />
peccata vestra.<br />
Cum autem je^unatis, nolite fieri sicut hypocritee trisles: exterminanl<br />
enim f'acies suas, ut appareant bominibus jejunantes. Amen dico vobis,<br />
quia receperunt merccdem suam.<br />
Tu autem, cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava,<br />
Ne videaris bominibus jejunans, sed patri tuo, qui est in abscondito:<br />
et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.<br />
Noiile thesaurizare vobis tiiesauros in terra, ubi aerugo et tinea<br />
demolitur; et ubi Cures eflbdiunt et furantur.<br />
Tbcsaurizate autem vobis tiiesauros in coelo, ubi neque aerugo, nc-<br />
76 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />
Ideo dico vobis, ne solicili silis anima; veslrai quid manducetis,<br />
nc(iue corpori vestro quid induainini. Nonne anima plus est quàm<br />
esca; et corpus plus ([uàm vestimentum ?<br />
Ilespici'e volatilia cueli, quoniam non serunt, neque metuut, neque<br />
congregant in liorrea: et pater vester coeies! is pasci t illa. Nonne vos<br />
magis pluris estis ibis?<br />
Quis autem vestrùm cogitans potest adjicere ad staturam suam cu-<br />
bitum unum ?<br />
Et de vestimento, quid solicili estis? Considerate liba agri quomo—<br />
do crescunt : non laborant, neque nent.<br />
Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua cooper-<br />
lus est sicut unum ex islis.<br />
Si autem Comuni agri, quod hodie est, et eras in clibanum mittitur,<br />
Deus sic vestii: quanto magis vos, modica) litici?<br />
Nolite ergo soliciti esse, dicentes: Quid manducabiiuus, aut quid<br />
bibemus , aut (pio operiemur?<br />
Haee enim omnia gentes inquirunt. Scit enim pater vester, quia bis<br />
omnibus indigetis.<br />
Quadrile ergo primùm regnum Dei, et juslitiam ejus: el base omnia<br />
adjicientur vobis.<br />
Nolite ergo soliciti esse in crastinum. Crastinus enim dies solicitus<br />
erit sibi ipsi. Sufficit diei mal ilia sua.<br />
17. Paràbola de la mies y de los seijadores. (1«. 9.)<br />
Videns autem turbas, misertus est eis: quia crani vexati, et jaeen-<br />
tes sicut oves non babentes pastorelli.<br />
pauci.<br />
Tunc dicit discipulis suis: Messis quidem multa, operarii autem<br />
Rogale ergo Dominum messis, ut mi Ita t operarios in messem suam.<br />
18. Mision de los doce Jpóstoles (IB. IO.)<br />
Et convocatis duodecim discipulis suis, dedit ibis poteslatem spiri-<br />
tuum immundorum, ut ejicerent eos, et curarent omnem languorem,<br />
et o'.niem intirmitatem.<br />
Duodecim autem Apostolorum nomina sunt luce. Primus, Simon,<br />
qui dicitur Petrus, et Andreas frater ejus;<br />
Jacobus Zebedaei, et Joannes frater ejus; Pbilippus, et Bartholo-<br />
niaaus; Tbomas, et Matthaous publicanus; Jacobus Alpba?i, et Tliad-<br />
daeus ;<br />
Simon Cauanaaus, et Judas Iscariotes, qui et tradidit eum.
EPITÙME EVANGELIORUM. 77<br />
l'os duodecim misit Jésus; praeipiens eis, dieens: In viam gentium<br />
ne abientis, et in ci vitales Sainarilanoruin ne intraveeilis.<br />
Sod poliùs ilc ad oves, quas perierunt domûs Israël.<br />
Faillies aulem praodicale, dicentes: Quia appropinquavit regnuni<br />
cœloruin.<br />
Infirmas enraie, morluos suscitate, leprosos mundate , daemoncs eji-<br />
citc: gratis acccpislis, gratis date.<br />
Nolite possiderc auruni, ncque argentum, neque pecuniam in zonis<br />
vestris :<br />
Non peram 2 3 in via, neque duas tunicas, neque calceanienta, ne-<br />
que virgam: dignus enim est operarius cibo suo.<br />
In quaincumquc aulem civitatem aut caslellum intraveritis , intcrrc-<br />
gate, (plis in ea dignus sit: et ibi manete donec exeatis.<br />
domui.<br />
lntrantes autem in doinum , salutate eam, dicentes: Pax Iiuic<br />
Et si quidem fueril domus iila (ligna, veniet pax vestra super cani:<br />
si aulem non fueril (ligna, pax vestra reverletur ad vos.<br />
El qiiieumque non rccoperit vos, neque audierit sermones veslros;<br />
exeuntes foras de domo, vel civitate, excutite pulverem de pedibus<br />
veslris.<br />
Amen dico vobis: Tolerabilius erit terne Sodomoruin et Gomor-<br />
ihacorum in die judicii , quàm illi civitati.<br />
Ecce ego mitto vos sicut oves in nisdio luporum: estote ergo pru<br />
dentes sicut serpentes, et simpliccs sicut columbao.<br />
Cavote autem ab liominibus, tradent enim vos in conciliis, et in<br />
synagogis suis llagellabunl vos:<br />
Et ad pruesides et ad reges ducemiiii propter me, in testimonium<br />
illis, et gentibus.<br />
Cùm aulem tradent vos, nolitecogilare quomodo aut quid loquami-<br />
ui: dabilur enim vobis in ilia bora, quid loquamini.<br />
Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus patris veslri, qui lo-<br />
quitur in vobis.<br />
Tradct aulem fraler fratrem in morleni, et paler filium : et insur<br />
gent fîlit in parentes, et morte eos aflicicnt.<br />
Et erilis odio omnibus propter nomen nieum : qui autein perseve—<br />
ravcril usque in finem, lue salvus erit.<br />
Cùm autem persequenlur vos in civitate ista , fugile in aliam. Amen<br />
dico vobis, non consuminabitis civitates Israël, donec veniat Filins<br />
bominis.<br />
23 Peram, esta palabra es de origen giiego y poco usada de los <strong>autores</strong><br />
clàsicos.
78 PilUIÜIt AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
suuui.<br />
Non est discipulus super magistrum, nec servas super dominuui<br />
Sufticit discípulo, ut sit sicut niagister ejus; et servo , sicut dominus<br />
ejus. Si patrem familias Beelzebub 2 4 vocavenint; quanló magis domes-<br />
ticos ejus?<br />
No ergo timueritis eos; nihil enim est opertinn, quod non revela-<br />
bit ur; et occultum, quod non scietur.<br />
Quod dico vobis in lenebris, dicite in lumine : et quod in aure au-<br />
ditis, prasdicale super tecla.<br />
Et nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non pos-<br />
sunt occidere: sed potiüs tímele cum, qui potest et animam et corpus<br />
perderé in gehennam.<br />
Nonne duo passeres asse venount: et unas ex illis non cadet super<br />
terrain sine patre vestro?<br />
Vestri autem capilli capitis omnes numerati sunt.<br />
Nolite ergo timere : mullís passeribus meliores estis vos.<br />
Omnis ergo qui confitebilur me coram hominibus, conlilebor et<br />
ego cum coram Patre moo, qui in ccelis est.<br />
Qui autem negaverit me coram hominibus , negabo et ego earn co<br />
ram Patre meo , qui in ccelis est.<br />
Nolite arbitran quia pacem venerim mittere in terrain-, non veni<br />
pacem mittere, sed gladium.<br />
Veni enim separare hominem adversas patrem suum, et tiliam ad-<br />
versiis matrem suam, et nurum adversas socrum suam :<br />
Et inimici hominis, domestici ejus.<br />
Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus:<br />
et qui amat filium aut filiam super me , non est me dignus.<br />
Et qui non accipit crucem suam, et sequitur me, ndn est mo<br />
dignus.<br />
Qui invenit animam suam, perdet illam: et qui pcrdiderit animam<br />
suam propter me, inveniet earn.<br />
misil.<br />
Qui recipit vos, me recipit: et qui 1110 recipit, recipit eum qui me<br />
Qui recipit prepbetam in nomine propheta?, mercedem propheta;<br />
accipiet: et qui recipit justum in nomine jusli, mercedem jusli accipiet.<br />
Et quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquas frí<br />
gidas lantüm, in nomine discipuli: amen dico vobis, non perdet mer<br />
cedem suam.<br />
24 Si patrem familias Beelzebub. Los filisteos adoraban esta deidad, mencionada<br />
en uno y otro Testamento.
UNTÓME EVANC.lil.lORUM. 79<br />
ID. Parú'oolas del sembrador, del (¡rano de mostaza, déla levadura,<br />
del tesoro escondido, de la piedra preciosa , de la red llena de peces. —<br />
F.l profeta no tiene crédito en su patria. (IB. 13.)<br />
In ¡lio (lie exiens Jesús de domo, sedebat secus maro.<br />
Et congrégala; sunt ad cura turba; multa;, ita ut in naviculam as-<br />
eendens sederet: et omnis turba stabat in littore:<br />
Et locutus esl eis multa in parabolis, dicens: Eccc cxiit qui seminal,<br />
seminare.<br />
Et dura seminal, quuedam cecidcrunt secus viam, el venerunt volu-<br />
cres eoeli, el comederunl ea.<br />
Alia antera cecidcrunt in petrosa, ubi non habebant terram raultain:<br />
el continuó exorla sunt, quia non habebant altitudinem térra;.<br />
Solé autem orto sestuaverunl: el quia non habebant radicem,<br />
aruerunt.<br />
Alia autem ceciderunl in spinas: et creverunt spinae, et suftbcave-<br />
i unt ea.<br />
Alia autem cecidcrunt in terram bonam: et dabant fructum, aliud<br />
centesimum, aliud sexagesimum , aliud trigesimum.<br />
Qui babel auras audiendi, audiat.<br />
Et accedentes discipuli dixerunt c¡: Ouare in parabolis loqueéis eis?<br />
Qui respóndeos, ait illis: Quia vobis datura esl nosse mysteria reg-<br />
ni coelorum: illis autem non est datura.<br />
Qui cnini babel, dabitur ei, ct abundabit: qui autem non habet, et<br />
quod habet auferetur ab eo.<br />
Ideo in parabolis loquor eis: quia videntes non vident, et audientes<br />
uonaudiunt, ñeque intelligunt.<br />
Et adimplelur in eis prophetia Isai;e dicontis: Audituaudietis 25, et<br />
non intelügetis: et videntes videbitis, et non videbilis.<br />
lucrassatum esl enim cor populi hujus, et auribus graviter audie-<br />
runt, et oculos suos clauserunt: ne quando videant oculis, et auribus<br />
audiant, el corde intelligant, et convertantur , et sanem eos.<br />
Vestri autem beati oculi quia vident, et aures vestrce quia audiunt.<br />
Amen quippo dico vobis, quia multi prophetae et justi cupierunt vi<br />
dero quas videtis, et non viderunt: et audire qu;o auditis. e't non au-<br />
dierunl.<br />
Vos ergo audile parabolam seminantis.<br />
Omnis qui audit verbum regni, et non intelligit, venit malus, et<br />
rapit quod seminatum est in corde ejus: hic est qui secus viam semi-<br />
nalus est.<br />
Auditu audietis. es un hebraísmo, contrario al genio de la lengua latina.
80 PRIMSR ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Qui autem super petrosa seminatus est, lue est, qui verliuui audit,<br />
et continuò cum gaudio accipit illud :<br />
Non Iiabel aulem in se radicem, sed est temporalis: facta autem<br />
tribulatione et persecutione propter vernimi, continuò scandalizatur.<br />
Qui aulem seminatus est in spini», hie est, qui verbum audit, et<br />
sollicitudo seculi istius, et fallacia divitiarum, sull'ocat verbum, et sine<br />
fructu efficitur.<br />
Qui vero in terrain bonam seminatus est, hie est, qui audit ver<br />
bum, et intell'git, et fructu.11 affert, et faeit alimi quid un centesiinuni.<br />
aliud autem sexagesimum, aliud vero trigosimiun.<br />
Aliam parabolani proposuit illis, dicens: Simile factum est regnum<br />
ccelorum liomini, qui seminavi! bonum semen in agro suo.<br />
Cimi autem dormirent homines, venit iniinicus ejus, est superse-<br />
minavit zizania 2 8 in medio tritici, et ahi il.<br />
Cimi autem crevisset herba, et fructum fecisset, tunc apparuerunt<br />
et zizania.<br />
Aceedentes autem servi patris familias, dixerunt ci: Domine, non<br />
ne bonum semen seminasti in agro tuo? Unde ergo habet zizania?<br />
Et ait illis: Iniinicus homo hoc fecit. Servi autein dixerunt ei : Vis,<br />
imus, et colligimus ea?<br />
Et ait: Non: ne forte colligentes zizania, eradicetis simili cum eis<br />
et trilicum.<br />
Sinite utraque crescere usque ad messem, et in tempore messis<br />
dicam messoribus: Colligite primìimzizania, et alligate ea in fascicules<br />
ad comburendum; triticum autein congregale in horreum ìiieum.<br />
Aliam parabolani proposuit eis dicens: Simile est regnum ccelorum<br />
grano sinapis, quod aecipiens homo seminavit in agro suo:<br />
Quod minimum quidem est omnibus seminibus: cùm autem crc-<br />
verit, majus est omnibus oleribus, et fit arbor, ita ut volucres coeli ve-<br />
niant, et habitant in ramis ejus,<br />
Aliam parabolani locutus est eis: Simile est regnum ccelorum fer<br />
mento, quod acceptum niulier abscond it in farinai satis tribus, donec<br />
fermentatimi est totum.<br />
Itoc omnia locutus est Jesus in parabolis ad turbas: et sino paraho-<br />
lis non loquebatur eis:<br />
Ut impleretur quod dictum erat per Prophetam dicentem: Aperiam<br />
in parabolis os meuni, eructabo abscondita à constitutione mundi.<br />
Tunc, dimissis turbis, venit in domum: et aceesserunt ad eunidis-<br />
cipuli ejus, dicentes: Edisscre nobis parabolani zizaniorum agri.<br />
26 Zizania, està aqui conio indeclinable; sin embargo pertenece ;'. la «rimerà<br />
dcclinacion. Mejor liubiera sido usar Zisanium.
EPITOME EVA KG EL 10 HUM. 81<br />
Qui respóndeos ail illis: Qui seuiinat bonumsemen, esl Filius hominis.<br />
Ager autem, est inundus. Bonuni vero semen, hi sunt filii regni.<br />
Zizania autem, filii sunt nequam.<br />
Inimicus autem, qui seminavit ea , est diabolus. Messis vero, con<br />
sumiría lio seculi est. Mossores autem, angeii sunt.<br />
Sicut ergo colliguntur zizania, el igni comburuntur: sic erit in con-<br />
summatione seculi.<br />
Millet tilius hominis angelos suos, et colligent. de regno ejus omnia<br />
scandala, et eos qui faciunt iniquitatem:<br />
Et mittent cos in caminum ignis. Ibi erit ileitis, et stridor dentium.<br />
Tune justi fulgebunt sicut sol in regno Pa tris eorum. Qui habel<br />
aures audiendi, audiat.<br />
Simile est rcgnum coalorum thesauro abscondito in agro: quern qui<br />
invenit homo, abscondit, et pros gaudio illius vadit, el vendit universa<br />
quaa babel, et omit agrum ilium.<br />
Iterum simile est rcgnum cailorum homini nogotialori, quaerenti<br />
lionas margaritas.<br />
Invenía autem una prelio.su margarita, abiit, et vendidit omnia<br />
quae habuil, et emit earn.<br />
Iterum simile est rcgnum cceloruin sagena», miss;u in mare, et ex<br />
omni genere piscium congreganti.<br />
Quam, cum impleta esset, educentcs, et secus littus sedentes, ele-<br />
gerunt bonos in vasa, malos autem toras miserunt.<br />
Sic erit in consummation!; seculi: exibunt angeii, etseparabunt ma<br />
los de medio justorum,<br />
lit mittent cos in caminum ignis: ibi erit llelus, et stridor dentium.<br />
Intellexislis base omnia? Dicunt ei: Etiam.<br />
Ait illis: Ideo omnis scriba ductus in regno cailorum, similis est<br />
homini patri familias, qui profert de thesauro suo nova et Vetera.<br />
Et factum est, cum coiisunimasset Jesus parabolas istas, transiit hide.<br />
Et veniens in patriam suam, docebat cos in synagogis eorum,<br />
¡ta ut mirarentur, et diceront: Unde huic sapientia haec, et virtutes?<br />
Nonne hie est fabri filius? Nonno mater ejus dicitur Maria; et fra-<br />
tres ejus, Jacobus, et Joseph, et Simon, et Judas?<br />
ista?<br />
Et sórores ejus, nonne omnes apud nos sunt? Unde ergo'huic omnia<br />
Et scandalizabantur in eo. Jesus autem dixit eis: Non est propbela<br />
sine honore, nisi in patria sua,et in doino sua.<br />
Et non fecit ibi virlutes multas, propter incredulitafem illorum,<br />
20. Degollación ele San Juan Bautista.<br />
In ilto tempore audivit Herodes tetrarcha famam Jesu:<br />
TOMO I. (i
82 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Et ait pueris suis: Hie est Joannes Baptista: ipse surrexit a mortuis,<br />
et ideo virtutes operanlur in eo.<br />
Herodes enim tenuit Joannem,.et alligavit euni: et posuit in carcerem<br />
propter Herodiadem uxorem fratris sui.<br />
Dicebat enim illi Joannes: Non licet tibi habere earn.<br />
Et volens ilium ocoidere, timuit populum: quia sicut prophetam euni<br />
babebant.<br />
Die autsm natalis Herodis, saltavit (ilia llerodiadis in medio, et placuit<br />
Herodi.<br />
Unde cum juramento pollicitus est ei dare quodcumque postulasset<br />
ab co.<br />
At ilia proemonita k matre sua, Da mihi, inquit, hie in disco caput<br />
Joannis Baptista?.<br />
Et contristatus est rex: propter juramentum autem, et eos qui pariter<br />
recumbebant, jussit dari.<br />
Misitque et decollavit Joannem in carcere.<br />
Et allatum est caput ejus in disco, et datum est puellae, etattulit<br />
matri suae.<br />
Et accedentes discipuli ejus, tulerunt corpus ejus, et sepelierunt<br />
illud: et venientes nuntiaverunt Jesu.<br />
21. Comma Jesus y hace caminar a San Pedro sobre las olas del mar.<br />
(.MATH. 14.)<br />
QuartA autem vigiliA noctis, venit ad eos ambulans super mare.<br />
Et videntes eum super mare ambulantem, turbati sunt, dicentes:<br />
Quia fantasma est. Et prae timore clamaverunt.<br />
Statimque Jesus locutus est eis, dicens: Habete fiduciam: ego sum,<br />
nohte timere.<br />
Respondens autem Pelrus dixit: Domine, si tu es, jube me ad le ve<br />
nire super aquas.<br />
At ipse ait: Veni. Et descendens Petrus de navicula, ambulabat<br />
super aquam ut veniret ad Jesum.<br />
Videns verd ventum validum, timuit: et cum coepisset mergi, cla-<br />
mavit dicens: Domine, salvum me fac.<br />
Et continue Jesus extendens manum, apprehendit eum et ait illi:<br />
Modicse fidei 2 7, quare dubitasti?<br />
Et cum ascendissent in naviculam, cessavit ventus.<br />
Qui autem in navicula erant, venerunt, et adoraverunt eum, di<br />
centes : Yere Filius Dei es.<br />
27 Modicee fidei, suple homo; hombre de poca fe.
EPITOME EVANGELIORUM. 83<br />
22. Milagro de los panes y de los peces. (IB. 14.)<br />
Vespere nuleiti faeto, accesserunt ad eura discipuli ejus, dicentes:<br />
Desertus est locus, et hora jara praeteriit: dimitte turbas, ut euntes in<br />
castella, einant sibi escás.<br />
.lesos aufem dixit eis: Non babent necesse ire: date illis vos man<br />
ducare.<br />
Responderunt ei: Non habemus hie nisi quinqué panes, et duos pisces.<br />
Qui ait eis: Afferte mihi illos hue.<br />
Et cüm jussisset turbara discumbere super foenum, acceptis quinqué<br />
panibus, et duobus piscibus, aspiciens in ccelum benedixit, et fregit,<br />
et dedit discipulis panes, discipuli autem turbis.<br />
Et manducaverunt omnes, et saturati sunt. Et tulerunt reliquias,<br />
duodecim copbinos fragmentorum plenos.<br />
Manducantium autem fuit nuir.erus, quinqué millia virorum, ex-<br />
ceptis mulieribus , et parvulis.<br />
Et statim compulit Jesús discípulos ascenderé in naviculars, et<br />
praecedere eran trans fretum, doñee dimilteret turbas.<br />
Et dimissá turba, ascendit in montera solus orare. Véspero autem<br />
facto , solus erat ibL<br />
Navícula autem in medio mari jactabatur fluctibus: erat enim con-<br />
trarius ventus.<br />
2,'i. Confesión y primacía de San Pedro. ( IB. 16.)<br />
Venit autem Jesus in partes Caesareae Philippi: et interrogabat dis<br />
cípulos suos, dicens: Quera dicunt homines esse Filium hominis?<br />
At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alü<br />
vero Jeremiam, aut unum ex prophetis.<br />
Dicit illis Jesús: Vos antera quera me esse dicitis?<br />
Respondens Simon Petrus dixit: Tu es Christus, Filius Dei vivi.<br />
Respondens autem Jesus, dixit ei: Beatus es, Simon Bar-Joña 2«:<br />
quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in ccelis est.<br />
Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo<br />
Ecclesiam meara, et portan inferí non praivalebunt adversüs.eam.<br />
Et tibi dabo claves regni ccelorum. Et quodeumque ligaveris super<br />
terrain, erit ligatura et in coelis: et quodeumque solveris super terrain,<br />
erit solutum et in coelis.<br />
Tunc pracepit discipulis suis, ut nemini dicerent quia ipse esset<br />
Jesus Christus.<br />
Exinde ccepit Jesus ostendere discipulis suis, quia oporteret eum ire<br />
48 Voz hebraica compuesta de bar, hijo, y de Joña , Jonás, hijo de Jonás.
84 PRI31ER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Jerosolymam, et mulla pati a senioribus, ot Scribis, et principióos Sa-<br />
cerdotum, ct occidi, ot tertiá die resurgerc.<br />
Et assumens cum l'etrus, coepit increpare ilium dicens: Absit a te,<br />
Domine: non erit tibi hoc.<br />
Qui convorsus, dixit Potro: Vade post me, satana; scandalum es<br />
mihi: quia non sapis ea qua? Dei sunt, sed ea quae bominum.<br />
Tunc Jesus dixit discipulis snis: Si quis vult post me venire, abne-<br />
get semet ipsum, et tollat cruceiu suam, et sequatur me.<br />
Qui eniín voluerit animam suam salvain lacero, perdet earn: qui an—<br />
tern perdiderit animam suam propter me, inveniet earn.<br />
Quid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, anima?<br />
vero sua? detrinientum patiatur ? Aut quam dabit homo eominulalionem<br />
pro anima sua?<br />
Filias enim hominis vcnlurus est in gloria Palris sui cum angclis<br />
suis: ot tunc reddet unicuique secundum opera ejus.<br />
Amen dico vobis, sunt quidam de hie stantibus, qui non gustabunt<br />
mortem, donee videant Filium hominis venientem in regno suo.<br />
24. Transfiguration de Jesus, (hi. 17.)<br />
Et post dies sex assumit Jesus Pelruin, et Jacobum, et Joannem<br />
fratrem ejus, el duoit illos in montem exeelsum 2 9 seorsum:<br />
Et transiiguratus est ante eos. Et resplcnduit facies ejus sicul sol:<br />
vestimenta autem ejus lacla sunt alba sicut nix.<br />
Et ecce apparuerunt illis Moyses ct Elias cum eo loquentes.<br />
Respóndeos autem Pctrus, dixit ad Jcsum: Domine, bonum est nos<br />
hie esse: si vis, l'aciamus hie tria tabernacula , tibi unum, Moysi unum<br />
et Eliaa unum.<br />
Adhuc eo loquonte, ecce nubes lucida obumbravit eos. Et cccc vox<br />
de nube , dicens: Ilic est Filius meus dilectus in quo mihi bene com—<br />
placui: ipsum auditc.<br />
Et audientesdiscipuli ceciderunt in faciem suam, et timuerunt valde.<br />
Et accessit Jesús, et letigit eos: dixitquc eis: Surgitc et nolite timere.<br />
Levantes autem oculos suos, neminem viderunt, nisi solum Jesum.<br />
Et descendentibus illis do monte, pracepit eis Jesús dicens: Nemini<br />
dixeritis visionem, doñee Filius hominis a mortuis resurgat.<br />
25. Paga Jesús el tributo por sí y por Pedro con una moneda milagro<br />
samente hallada. (In. 17.)<br />
Conversantibus autem eis in Galilcea, dixit illis Jesús: Filius hominis<br />
tradendus est in manus bominum:<br />
29 In montem excelsvm; al 'labor
EPITOME EVAKGEMORCM. 85<br />
Et Occident eum, et íortiá die resurge t. Et coníristati sunt vehe-<br />
nienter.<br />
Et ciun venissent Capliamaüm accesserunt qui didrachma 3 0 ac-<br />
cipiebant, ad Petrum, ct dixerunt ei: Magister vester non solvit di<br />
draclima ?<br />
Ait: Etiam. Et ciun intrasset in domain, prasvenit eum Jesús, di—<br />
cens: Quid tibí videtur, Simon ? lieges terra! á quibus accipiunt tri—<br />
butuin vel censum ? a íiliis suis, an ab alienis?<br />
Et ille dixit: Ab alienis. Dixit illi Jesus: Ergo liberi sunt fdii.<br />
Ut autem non scandalicemus eos, vado ad mare, et mitte bamum:<br />
et eum piscem, qui primus ascondorit, tollo : et aperto ore ejus , in-<br />
venies slalerem 3 1 : illum sumens, da eis pro me et te.<br />
:'G. Doctrina de Jesús sobre la humillad, elpecado de escandalosa cor<br />
rección fraterna , la potestad de perdonar los pecados, la compasión con<br />
los pecadores y el perdón de los enemigos. (Matti. 18.)<br />
In illa bora accesserunt discipu! i ad Jcsum, d ice ates : Quis , putas,<br />
major est in regno aclorum?<br />
Et advócaos .leías parvuluni, statuit cum in medio coram,<br />
Et dixit: Amen dico vobis, nisi conversi fueritis, et efficiamini si-<br />
cut parvuli, non intrabitis in regnum ctelorum.<br />
Quicumque ergo humilia veril se sicut párvulos isle, hie est major<br />
in regno aclorum.<br />
Et qui susceperit unum parvuluni lalem in nomine meo, me suscipit.<br />
Qui autem scandalizaveril unum do pusillis istis, qui in me credent,<br />
expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur<br />
in prol'undum maris.<br />
Vse mundo íi scandalis. Necesse est enim ut veniant scandala: ve-<br />
rumfamen va? homini illi, per quern scandalum venit.<br />
Si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te; abscide eum, et<br />
projice abs te: bonum tibi est ad vitam ingredi debilem, vel claudum,<br />
quam duas manus vel duos pedes babentem mitti in ignem asternum.<br />
El si oculus tuus scandalizat te, erne eum, ei projice abs te: bo-<br />
30 Didrachma, dos dracmas: las monedas antiguamente no se contaban, sino<br />
que se quilataban al peso, por lo cual no es fácil hacer cotejo exacto de su valor<br />
con el de la moderna. Los profesores cuidarán no obstante de dar algunas nociones<br />
de las monedas hebreas, valiéndose para ello del Apparatus bibücus de<br />
Laniy, y de las romanas, consultando las de, las colonias y municipios del<br />
P. Maestro Florez.<br />
31 Statcrem, peso; del verbo griego tfuveu
86 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
num tibi est cum uno oculo in vitam intrare, quám duos oculos ha-<br />
bentem mitti in gehennam ignis.<br />
Videte no conleranatis unum ex his pusillis : dieo enim vobis, quia<br />
angeli eorum in ccelis semper vident faciem Patris mei, qui in «fi<br />
lis est.<br />
Venil enim Filius hominis salvare quod perierat.<br />
Quid vobis videtur? Si fuerint alicui centum oves, ot erraverit una<br />
ex eis: nonne relinquit nonaginta novem in montibus, et vadit quae-<br />
rere earn qua; erravit?<br />
Et si contigorit ut inveniat earn: Amen dico vobis, quia gaudet su<br />
per earn magis quám super nonaginta novem , quoo non erraverunt.<br />
Sic non est voluntas ante Patrem vestrum , qui in ccelis est, ut<br />
pereat unus de pusillis istis.<br />
Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe cum inter<br />
te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus oris fratrcm tuum.<br />
Si autem te non audierit, adhibe tecum adhuc unum, vel duos, ut<br />
in ore duorum vel trium teslium stet omne verbum.<br />
Quód si non audierit eos, die ecclesia;. Si autem ecelesiam non au<br />
dierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus.<br />
Amen dico vobis , quoscumque alligaveritis super terrain , erunt li-<br />
gata et in ccelo : et quseeumque solveritis super terram, erunt soluta<br />
et in ccelo.<br />
Iterum dico vobis , quia si duo ex vobis consenserint super terram,<br />
de omni re quamcumque petierint, üet illis a Patre meo qui in<br />
ccelis est.<br />
Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in<br />
medio eorum.<br />
Tune accedens Petrus ad eum dixit: Domine , quoties peccabit in<br />
me frater mens, et dimittam ei? usque septies?<br />
Dicit illi Jesús: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies<br />
septies.<br />
27. Parábolas del buen pastor y de los dies mil talentos.<br />
Ideó assimilatum est regnum coelorum homini regí , qui voluit ra-<br />
tionem poneré cum servis suis.<br />
Et cum ccepisset rationem poneré, oblatus est ei unus, qui debebat<br />
ei decern mill ¡a talenta<br />
3 2.<br />
Cüm autem non haberet unde redderet, jussit eum dominus ejus<br />
venumdari, et uxorem ejus , et filias , et omnia qua; habebat, et reddi.<br />
32, Tálenla, denarios,
EPITOME EVANGELIORUM 87<br />
Procidens autein servus ille, orabat eum, dicens: Patientiam habo<br />
in me , et omnia reddam tibi.<br />
Misertus autem dominus servi illius , dimisit eum , et debitum di<br />
misit ei.<br />
Egressus autem servus ille, invenit unum de conservis suis, qui<br />
debebal ei centum denarios 5 5 : et tenens suffbcabat eum, dicens: l\ed-<br />
de quod debes.<br />
lit procidens conservus ejus , rogabat eum, dicens : Patientiam habe<br />
in mo, et omnia reddam tibi.<br />
ille autem noluit: sod abiit, et misit eu;n in carcorem, doñee red-<br />
de ret debitum.<br />
Videntes autem conservi ejus qua) íiebant, contristati sunt valde:<br />
et venerunt, et narraverunt domino suo omnia quae facta fuerant.<br />
Tunc vocabit ilium dominus suns, et ait illi: Serve nequam, o;nne<br />
debitum dimisi tibi quoniam rogasti me :<br />
Norme ergo oportuit et te miserori conservi tui, sicut et ego tul<br />
misertus sum?<br />
lit iratus domines ejus tradidit eum tortoribus, quoadusque redderet<br />
universum debitum.<br />
Sic et Pater mens coelestis faciet vobis, si non remiseritis unus—<br />
quisque fratri suo de cordibus vestris.<br />
28. De la indisolubilidad del matrimonio.—Bendice Jesús á los<br />
niños. (IB. 19.)<br />
lit factum est, ciini eonsummasset Jesus sermones istos, migravil h<br />
GaliUca, et venit in fines Judasas trans Jordanem,<br />
lit secuta) sunt eum turbas multas, et curavit eos ibi.<br />
Et accesserunt ad eum Pharisasi tentantes eum, et dicentes: Si licet<br />
liomini dimitiere uxorein suam , quacumque ex causa.<br />
Qui respondent, ait eis: Non legislis, quia qui fecit hominem ab ini<br />
tio, masculum et feminam fecit cos; et dixit:<br />
Propter hoc dimittet bomo patrem et matrera, et adhasrevit uxori<br />
suas, et erunt duo in carne una.<br />
1 laque jam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus conjunsit,<br />
homo nun separef.<br />
Dicunt illi: Quid ergo Moyses mandavit dare libellum repudii, el<br />
dimitiere?<br />
Ait illis: Quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis<br />
dimitiere uxores veslras: ab initio aulcm non fuit sic.<br />
33, Veasa la nota 30.
88 PRIMER ANO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
Uico iiutem vobis, quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob<br />
Ibrnicationem, et aliam duxeril, mcechatur: el qui dimissam duxerit,<br />
incechatur.<br />
Dicunt ei discipuli ejus: Si i(a est causa boniinis cuiu uxore , non<br />
expedit nube re.<br />
Qui dixit illis: Non ornnes capiunt verbuní istud , sed quibus datum<br />
est.<br />
Sunt enini eunuchi, qui de matris útero sic nati sunt: et sunt eunuch<br />
i , qui facti sunt ab borninibus: et sunt eunuchi, qui seipsos<br />
casíraverunt propter regnum coelorum. Qui potest capere, capiat.<br />
Tunc oblati sunt ei parvuli, ut manus cis ¡mponeret, et oraret.<br />
Discipuli autem increpabant eos.<br />
Jesús vero aiteis: Sinite párvulos, et nolite eos prohibere ad me<br />
venire : lalium est enim regnum coelorum.<br />
Et cum imposuisset eis manus, abiit inde.<br />
20. Parábola de los obreros llamados á trabajar en la viña. — Predice<br />
Jesús su muerte y su resurrección. — Da vista á los ciegos. (MATH. 20.)<br />
Simile est regnum coelorum homini patri familias, qui exiit prima<br />
mane 3 Í conducere operarios in vineam suam.<br />
Gonventione autem facta cum operariis ex denario diurno, misil eos<br />
in vineam suam.<br />
El egressus circa boram tertiam, vidit alios stanles in loro otiosos,<br />
Et dixit illis: He et vos in vineam meam , et quod justum fueril<br />
dabo vobis.<br />
lili autem abierunt, Iterum autem exiit circa sextain et nonam boram:<br />
et fecit similiter.<br />
Circa undecimam 3 3 vero exiit, et invenit alios stanles, et dicit<br />
illis: Quid hie statis tota die otiosi?<br />
Dicunt ei : Quia nemo nos conduxit. Dicit illis: He et vos in vineam<br />
meam.<br />
Ciun seró autem factum esset, dicit dominus vinca; procuratori suo:<br />
Voca operarios, et redde illis mercedem, incipiens á novissimis usque<br />
ad primos.<br />
Cüm venissenl ergo qui circa undecimam boram veneraiit, acceperunt<br />
singulos denarios.<br />
Venientes autem et primi, arbitrad sunt quod plus essent accepturi:<br />
acceperunt autem et ipsi singulos denarios.<br />
34 Primo mane, la primera hora del dia.<br />
3a Circa undecimam, la penúltima hora del dia.
EPITOMI; EVANGBLIORUM. 119<br />
Et accipientes inui'iiiurabant adversùs patroni familias ,<br />
Dicentes: Ili novissimi una horà fecerunt, et pares illos nobis feeisti,<br />
qui portavimus pondus diei et sostùs.<br />
At il le respondens uni corum, dixit : Amico, non facio tibi injuriam:<br />
nonne e\ denario convenisti mecuni?<br />
Tolle quod tu uni est, et vade: volo autem et, buie novissimo dare<br />
sicut et (ibi.<br />
Aut non licei nulli quod volo tacere ? an oculus tuus nequain est,<br />
quia ego bonus sum?<br />
Sic erunt novissimi primi, et primi novissimi. Multi enim sunt vocali<br />
. pauci vero elecli.<br />
Et ascendens Jesus Jerosolyinam, assumpsil duodecim discipulos secretò<br />
, et ait ibis :<br />
Ecce ascendimus Jerosolymam , et Filius liominis tradetur principibus<br />
sacerdolum , et Scribis, et condenabunt euin morte,<br />
Et tradent eum Gentibus ad illudendum, et flagellandum, et crueiligendum<br />
, et (ertià die rcsurgct.<br />
El egredièntibus ibis ab Jericbo, secata est eum turba multa:<br />
Et ecce duo casci sedentes secus viam, audierunt quia Jesus transirei<br />
: et clamaverunt, dicentes : Domine , miserere nostri , lili David.<br />
Turba autcm increpabal eos, ut tacerent. At illi magis clamabant,<br />
dicentes: Domine, miserere nostri, fili David.<br />
Et esletit Jesus, et vocavit eos , et ait : Quid vultis ut ladani vobis ?<br />
llicunt illi : Domine , ut aperianfur oculi nostri.<br />
Miserlus autem corani Jesus, tetigit oculos corani. Et contesimi vi-<br />
derant, et sediti sunt eum.<br />
30. Entra Jesus eri Jerusalen ackunado por Mesìus.—Eeha del tempio à<br />
los publicanos. — Maldice à una higuera y confutale à los incrèdulos con<br />
parabolas y razones. [MATH. 21.)<br />
Et cimi appropiuquassent Jerosolymis, et venissent Betbpbage<br />
ad montem Oliveti: lune Jesus misit duos discipulos,<br />
Dicens eis: Ite in castellum, quod contra vosest,et slatini invenietis<br />
asinam alligatam, et pulluin cura ea: solvile, et adducile mihi :<br />
lìt si quis vobis aliquid dixerit, dicite quia Dominus bis opus habet:<br />
et oonfestini dimittet eos.<br />
Hoc autem totum factum e>t ut ad'unpleretur quod dietimi est per<br />
l'rophetam dicentem :<br />
»6 lìellipliaye, aidea ciuv-aiia a .lenisalen. n mas propio rasa de I'/iage.
90 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
Dicite tiliae Sion : Ecce Bex tuus venit tibi mansuetas, sedens su-<br />
per asinam , et pullum filium subjugalis.<br />
Euntes autem discipuli fecerunt sicut praseepit illis Jesús.<br />
Et adduxerunt asinam et pullum: et imposuerunt super ees vesti<br />
menta sua , et eum desuper sedere fecerunt.<br />
Plurima autem turba straverunt vestimenta sua in via: alii autem<br />
ccedebant ramos de arboribus, et sternebant in via :<br />
Turbas autem, quao praesedebant, et quaa sequebantur, clamaban!,<br />
dicentes: Hosanna 5 7 filio David : Benedictus, qui venit in nomine Do-<br />
mini: hosanna in altissimis.<br />
Et ciim intrasset Jerosolymam, commota cst universa civitas, di-<br />
cens: Quis est hic?<br />
Populi autem dicebant: Hic est Jesús propheta a Nazareth Gal ¡lasa).<br />
Et intravit Jesús in templum Dei, et ejieiebat omnes vendentes et<br />
ementes in templo; et mensas numulariorum 3 8, et calhedras venden-<br />
tium columbas evertit:<br />
Et dicit eis: Scriptum est: Domus mea domus orationis vocabilur:<br />
vos autem fecistis illam speluncam latronum.<br />
Et accesserunt ad eum caeci et claudi in templo : et sanavit eos.<br />
Videntes autem principes sacerdotum, et Scribae mirabilia, qua><br />
fecit, et pueros clamantes in templo, et dicentes: Hosanna iilio David:<br />
indignati sunt,<br />
Et dixerunt ei: Audis quid isti dicunt? Jesús autem dixit eis: Uli-<br />
que. Nunquam legistis: Quia ex ore infanlium et lactenlium perfecisti<br />
laudem ?<br />
Et reliclis illis, abüt foras extra civitatem in Bethaniam: ibiquo<br />
mansit.<br />
Mane autem revertens in civitatem, esuriit.<br />
Et videns fici arborem unam secus viam, venit ad eam: et nibil in-<br />
venií in ea nisi folia tantüm, et aitilli: Numquam ex te fruclus nasca-<br />
tur in sempiternum. Et arefacta est continuó ticulnea.<br />
Et videntes discipuli, mirati sunt, dicentes : Quomodo continuó<br />
aruit?<br />
Respondens autem Jesús aiteis: Amen d ico vobis, si babueriüs fidem,<br />
et non haesilaverilis, non solum de ticulnea facietis, sed etsi monti buie<br />
dixeritis, Tolle, et jacta te in mare, fict.<br />
Et omnia quaecumque petieritis in oratione credentes, accipietis.<br />
Et eum venisset in templum , accesserunt ad eum docentem, princi-<br />
37 Hosanna; voz hebrea de aclamación, como: viva el Altísimo, ó do saplica,<br />
como: acoge, Señor, nuestros ruegos.<br />
33 Numulariorum; cambiantes de moneda.
EPITOME E V A N GEL I Oft I; SI. 91<br />
pes sacerdolum, et seniores populi, dicentes: In qua potestate base facis?<br />
Et; Quis tibi dedit haoc potestatem?<br />
Itespondens Jesus dixit eis: Interrogate vos et ego ununi sermonem:<br />
queiu si dixeritis mihi, et ego vobis dicam in qua potestate base<br />
facio.<br />
Baptismus Joannis undo oral? e ccelo, an ex hominibus'? At i 11 i<br />
cogitabant inter se, dicentes:<br />
Si dixerimus e CIBIO, dicet nobis: Ouare ergo non credidistis illi ?<br />
Si autem dixerimus, ex hominibus, timemus lurbam : omnes enim habebant<br />
Joannen sicut prophetam.<br />
Et respondentes Jesu , dixerunt: Nescimus. Ait illis et ipse: Nee<br />
ego dico vobis in qua potestate base facio.<br />
Quid autem vobis videtur? Homo quidam habebat duos filios,et accedens<br />
ad primum, dixit: Fili, vadc hodie , operare in vinea mea.<br />
Ille autem respondens, ait: Nolo. Postea autem, poenitentia molus<br />
abiit.<br />
Accedens autem ad alterum, dixit similiter. At ille respondens, ait:<br />
Eo, domino; et non ivit.<br />
Quis, ex duobus fecit voluntatem patris? Dicunt ei: Primus. Dicit<br />
illis Jesus: Amen dico vobis, quia publicani et meretrices prascodent<br />
vos in regiium Dei.<br />
Venit enim ad vos Joannes in via justitiae, et non credidistis ei:<br />
publicani autem , et meretrices crediderunt ei: vos autem videntes, nec<br />
poenilentiam habuistis postea , ut crederitis ei.<br />
Aliam parabolam auditc:Homo erat pater familias, quiplantavit vineam,<br />
et sepem circumdedit ei, et fodit in ea torcular 3 9 , et eediiicavit<br />
turrim , et locavit earn agricolis, et peregre profectas est.<br />
Cum autem tempus fructuum appropinquassat, misit servos suos ad<br />
agricolas, ut acciperent fructus ejus.<br />
Et agricolas, apprehensis servis ejus, alium ceciderunt, alium occiderunt,<br />
alium vero lapidaverunt.<br />
Iterum misit alios servos plures prioribus, et fecerunt illis similiter.<br />
Novissime autem misit ad eos filium suum, dicens: Yerebuntur<br />
iilium meum.<br />
Agricolas autem videntes (ilium, dixerunt intra se: Hie est heres;<br />
venite, occidamus cum, et habebimus hereditatcm ejus.<br />
Et apprehensum eum ejecerunl extra vineam, et occiderunt.<br />
Ciim ergo venerit dominus vineas, quid faciet agricolis illis?<br />
39 Torcida; voz griega que significa propiamente lago subterráneo: su<br />
aplica á la prensa del lagar.
92 PRIMES ANO DI! LATIN Y CASTELLANO.<br />
Aiunt i 11 • : Malos male pordet; et vincaia suam locabit aliis agricolis,<br />
qui reddant ci fructuin temporibus suis.<br />
Dicit ibis Jesus : Numquam legistis in Scripturis : Lapidemquem reprobaverunt<br />
asdilieantes, bicfactus est in caput anguii: à Domino factum<br />
est istud, et est mirabile in oculis nostris?<br />
Ideò dico vobis, quia auferetur à vobis regnuin Dei, et dabitur<br />
genti facienti fructus ejus.<br />
Et qui céciderit super lapidem istum, conl'ringetur: super quem<br />
vero céciderit, conterei eum.<br />
Et cimi audissent principes sacerdotali et Pharisasi parabolas ejus,<br />
cognoverunt quòd de ipsis diceret.<br />
Et quasrentes eum tenere , tiniuerunt turbas : quoniam sicut propbctam<br />
eum babebant.<br />
31. Paràbola del i'v.j que conuidó à las bodas de su hip. (MATII. 22. )<br />
Et.respondens Jesus, dixit iterum in parabolis eis, dicons:<br />
Simile factum est regnuin «dorimi bombii regi, qui fecit nuptias<br />
(ilio suo.<br />
Et misit servos suos vocare invitatos ad nuptias, et nolehant venire.<br />
Iterum misit alios servos, dicens: Dicite invilatis: Ecce prandium<br />
meum paravi, lauri mei et alliba 4 0 occisa sunt, et omnia parala: ve<br />
nite ad nuptias.<br />
UH autem neglexerunt: et abierunl, alius in villani siiam, alius<br />
vero ad negotiationem suam:<br />
runt.<br />
Reliqui vero lenueruut servos ejus, et contumeliis affectos occide-<br />
Rex autem cimi audisset, iratus est : et missis exercitibus suis , per-<br />
didit homicidas illos, et civitatem illorum succendit.<br />
Tunc ait sor vis suis: Nuptias quidem parala» sunt, sod qui invitati<br />
erant, non fuerunt digni.<br />
Ite ergo ad exitus viarum, et quoscumque iiiveneritis, vocate ad<br />
nuptias.<br />
Et egressi servi ejus in vias, congregaveriuit onirics quos invene-<br />
runt, malos et bonos: et impletas sunt nuptias discunibonlium.<br />
Intravit autem rex ut videret discumbenles, et vidit ibi hominem<br />
non vestitimi veste nuptial i.<br />
Et ait illi : Amice, quomodo bue mirasti non habens vesiem nup-<br />
tialem ? Al ilio obmutuit.<br />
ìn Attilia, voz yrioga que significa actinias Mayores, o sacrificio de grande?<br />
ani ni ales.
EPITOME EVAKGELIORUM. 93<br />
Tunc dixit rex ministris: Ligatis manibus et pedibus ejus, mittite<br />
eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus, et stridor denfium.<br />
Multi enim sunt vocali, pauci vero electi.<br />
32 .Si debe pagarse el tributo al César.—Doctrina sobre la resur<br />
rección.— Del amor de Dios y del prójimo. — Cristo hijo y señor de<br />
David. (MATH. 22.)<br />
Tunc abeuntes Pharisaei, consilium inierunt ut caperent eum in<br />
sermone.<br />
Et mittunt ei discípulos suos cum llerodianis, diceníes: Magisíer,<br />
scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces, et non est tibí<br />
cura de aliquo: non enim respicis personam bominum :<br />
Die ergo nobis quid tibí videíur , licet censura dare Casari, an non?<br />
CognilA autora Jesús nequitiá eorum, ait: Quid me feníatis , hypocritos?<br />
Ostenditc mibi numisma census. Al illi obtulcrunt ci denarium.<br />
Et ait illis Jesus: Cujus est imago liase, et superscriptio?<br />
Dicunt ei: Cassaris. Tunc ait ill is i Reddite ergo qua? sunt Caesaris,<br />
Ca'sari; 6 qua; su>it Dei, Deo.<br />
Et aud¡entes mirati sunt, et relicto eo abierunt.<br />
In illo die accesserunt ad eumSadducaoi, qui dicunt non esse resurrectionem:<br />
et interrogaverunt eum ,<br />
Diceníes: Magisíer, Moyses dixit: Si quis mortuus fuerit non babens<br />
(ilium, ut ducat frater ejus uxorem illius, et suscitet semen fratri suo.<br />
Erant autem apud nos septem fratres: et primus, uxore ductá, defunctus<br />
est: et non babens semen, reliquit uxorem suam fratri suo.<br />
Similiter secundas, et terlius, usque ad seplimum.<br />
Novissime autem omnium et mulier defuncta est.<br />
In resurrectione ergo cujus erit do septem uxor? omnes enim liabuerunt<br />
cam.<br />
Respondens autem Jesus, ait illis: Erratis, nescientes Scripíuras,<br />
neque virtutem Dei.<br />
In resurreciione enim, neque nubent, neque nubenfur: sed erunt<br />
sicut angelí Dei in ocelo.<br />
De resurrectione autem morluorum non legistis quod dictum est a.<br />
Deo dícente vobis:<br />
Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac et Deus Jacob? Non est<br />
Reus morluorum, sed viventium.<br />
Et audientes turba;, mirabantur in doctrina ejus.<br />
Pharisaei autem audientes quod silentium imposuisset Sadducasis,<br />
convenemnt inunum:
94 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Et inlerrogavit eum unus ex eis legis doclor, tentaos eum:<br />
Magister , quod est mandatum magnum in lege?<br />
Ait ill i Jesus: Diliges Dominum Deum luuin ex toto corde tuo, et<br />
in tota anima tua, et in tota mente tua.<br />
Hoc est maximum , et primum mandatum.<br />
Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum, sieut te<br />
ipsum.<br />
In his duobus mandatis universa lex pendet et prophel;e.<br />
Congregatis autem Pharisaois, inlerrogavit eos Jesus,<br />
Dicens: Quid vobis videtur de Christo? cujus filius est? Dicunt ei:<br />
David.<br />
Ait illis: Quomodo ergo David in spiritu vocat emu Dominum,<br />
dicens:<br />
Dixit Dominus Domino meo: sede h dexlris meis, doneeponam inimicos<br />
tuos scabellum pedum tuorum?<br />
Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est?<br />
Et nemo poterat ei responderé verbum : neque ausus fuit quisquam<br />
ex ilia die eum ampliiis interrogare.<br />
33. Predice Jesus la ruina de Jerusalen y del templo, y anuncia á sus<br />
discípulos lo que sucedería durante la promulgación del Evangelio,<br />
y en su segunda venida. (MATH. 24.)<br />
Et egressus Jesús de templo, ibat. Et accesserunt diseipuli ejus, ut<br />
ostenderent ei aedificationes templi.<br />
Ipse autem respondens dixit illis: Videtis hsec omnia? Amen dico<br />
vobis, non relinquefur hie lapis super lapidem, qui non destruatur.<br />
Sedente autem eo super montera Oliveti, accesserunt ád eum diseipuli<br />
secretó, dicentes: Die nobis, quando base erunt? et quod signum<br />
adventús tui, et consummations seculi ?<br />
Et respondens Jesus, dixit eis: Videte ne quis vos sedueat.<br />
Multi enim venient in nomine meo, dicentes: Ego sum Chrislus:<br />
et mullos seducent.<br />
Audituri enim estis praelia, et opiniones praaliorum. Videte ne turbemini:<br />
oportet enim haec fieri, sed nondum est íinis.<br />
Consurget enim gens in gentem, et regnum in regnum, et erunt<br />
pestilentiae, et fames et terrae motas per loca.<br />
Heec autem omnia initia sunt dolorum.<br />
Tune tradent vos in tribulationem, et Occident vos: et eritis odio<br />
omnibus gentibus propter nomen meum.<br />
Et tune scandalizabuntur multi, et invicem tradent, et odio habebunt<br />
invicem.
EPITOME EVANGEI.IOHUM 9")<br />
Kt multi pseudoprophelao surgent, ot seducent liiultos.<br />
Et quoniam abundavit iniquitas, refrigescet caritas multorum.<br />
Qui autem perseveraverit usque in iinein, liic salvus erit.<br />
Et pnedicabitur hoc Evangelium regni in universo orbe, in testi<br />
monium omnibus gentibus: et tunc veniet consummatio.<br />
C.um ergo videritis abominationem desolationis, qua? dicta est a Da-<br />
niele propheta, stantem in loco sancto: qui legit, intelligat:<br />
Tunc qui in Judaea sunt, fugiant ad montes:<br />
Et qui in tecto, non descendat tollere aliquid de domo sua:<br />
Et qui in agro, non revertatur tollere tunicam suam.<br />
Ya? autem pnegnantibus et nutrientibus in illis diebus.<br />
Orate autem ut non fiat fuga vestra in hieme, ved sabbato.<br />
Erit cnim tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi<br />
usque modo, ncque fief.<br />
Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro: sed<br />
propter olectos breviabuntur dies illi.<br />
Tune si quis vobis dixerit: Ecce hie est Christus, aut illic: nolite<br />
credere.<br />
Surgent enim pseudochristi, et pseudoprophelaD: et dabunt signa<br />
magna, et prodigia, ita ut in errorem inducantur (si fieri potest) etiam<br />
electi.<br />
Ecce praedixi xobis.<br />
Si ergo dixerint vobis, Ecce in deserto est, nolite exire; ecce in<br />
penetralibus, nolite credere.<br />
Sicut enim fulgur exit ab Oriente, et paret usque in Occidentem:<br />
ita erit et advenlus Filii hominis.<br />
Dbicumque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae.<br />
Statim autem post tribulationem dierum illorum, sol obscurabitur,<br />
et luna non dabit lumen suum, et stella? cadent de ccelo, et virtutes<br />
eoelorum commovebuntur:<br />
Et tunc parebit signum Filii hominis in ccelo: et tunc plangent<br />
omnes tribus terror: et videbunt Filium hominis venientem in nubibus<br />
cadi cum virtute multa , et majestato.<br />
Et mittet angelos suos cum tuba, et voce magna: et congregabunt<br />
electos ejus a quatuor ventis, a summis onelorum usque ad lerminos<br />
eorum.<br />
Ab arbore autem fici discitc parabolain: cum jam ramus ejus tener<br />
fuerit, et folia nata , scitis quia prope est astas:<br />
Ita etvosciim videritis base omnia, scitote quia prope est in januis.<br />
Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donee omnia<br />
haac fiant.<br />
Coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt.
96 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
De die autem illa el hora nenio soil, ñeque angelí eceloruní , nisi<br />
solus paler.<br />
Sicut autein in diebus Noe, ita erit el adventus Filii hominis.<br />
Sicut enim erant in diebus ante diluvium comedentes et bibentes,<br />
nubentes et iraptui tradentes, usque ad cum diem , quo intravit Noe<br />
in arcam,<br />
Et non cognoverunt donee venil diluvium, el tul i t omnes: ita erit<br />
et adventus'Filii hominis.<br />
Tunc duo erunt in agro: iinus assumetur, el unus relinquelur.<br />
Dual molentes in mola: una assumetur, et una relinquelur.<br />
34. Parábolas de las diez vírgenes y de los talentos, (lu. 23.)<br />
Tunc simile erit regnum coelorum decern virginibus, qua; accipien<br />
tes lampades suas, exierunt obviara sponso et spon.se.<br />
Quinqué autem ex eis erant fatua:, el quinqué prudentes:<br />
Sed quinqué fatua:, acceptis lampadibus, non sumpserunl oleum<br />
secura:<br />
Prudentes vero acceperunt oleum in vasis suis cura lampadibus.<br />
Morara autem faciente sponso, dormilaverunt omnes et dormierunt.<br />
Media autem nocte, clamor faclus est: Ecce sponsus ven it, exite<br />
obviara ei.<br />
suas.<br />
Tune surrexerunt omnes virgines illas, et ornavorunt lampados<br />
Fatua: autem sapientibus dixerunt: Dale nobis de oleo vostro: quia<br />
lampados nostras extingunlur.<br />
Responderunt prudentes, dicenles: Nc forte non sufliciat nobis et<br />
vobis, ite potiiis ad véndenles, et emite vobis.<br />
Dura autem irent emere, venit sponsus: et quae parata; erant,<br />
intraverunt cum eo ad nuptias, et clausa est janua.<br />
Novissime vero veniunt et reliqua: virgines, dicenles: Domine.<br />
Domine , aperi nobis.<br />
At illo respondens ail: Amen dico vobis, nescio vos.<br />
Vigilate ¡taque, quia neseitis diein, ñeque horain.<br />
Sicut enim homo peregro proíiciscens, vocavit servos suos, et tr,i-<br />
didit ibis bona sua.<br />
Et uni dedil quinqué tálenla, alii autem duo, alii vero unum, uní-<br />
cuique secundum propriam virtutem, et profectus est statini.<br />
Abiit autem qui quinqué talenta aceeperat, et opéralos est in eis,<br />
et lucratus est alia quinqué.<br />
Similiter et qui duo aceeperat, lucratus est aba duo.<br />
Qui autem unum aceeperat, abiens fodit in terrain, et abscondit<br />
pecuniam domini sui.
EPITOME EVANGELIOB.UM. 97<br />
Post multura vero temporis venit dominus servorum illorum, et<br />
posuit rationem cum eis.<br />
Et accedens qui quinque talenta acceperat, obtulit alia quinque ta<br />
lenta, dieens: Domine, quinque talenta tradidisti milii: ecce alia quin<br />
que superlucratus sum.<br />
Ait illi dominus ejus: Euge, serve bone et fidelis: quia super pauca<br />
fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium domini tui.<br />
Accessit autem et qui duo talenta acceperat, et ait: Domino, duo<br />
talenta tradidisti mihi ; ecce alia duo lucratus sum.<br />
Ait illi dominus ejus: Euge, serve bone et fidelis; quia super<br />
panca fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium do<br />
mini lui.<br />
Accedens autem et qui unum talentimi acceperat, ait: Domine, scio<br />
quia nomo durus cs; metis ubi non seminasti, et congregas ubi non<br />
sparsisi i :<br />
Et timens abii, et abscondi talentai tuum in terra: ecce babes<br />
quod tuum est.<br />
Respondens autem dominus ejus, dixit ei : Serve male et piger,<br />
sciebas quia melo ubi non semino, et congrego ubi non sparsi :<br />
Oportuit ergo te committere pacuniam meam numulariis, et ve-<br />
niens ego recepissero utique quod meum est cum usura.<br />
Tollite itaque ab co talentum, et date ei qui babet decern talenta.<br />
Omni ehim liabenti dabitur, et abundabit ; ei autem qui non ba<br />
bet , et quod videtur habere , auferetur ab co.<br />
Et inutilem servum ejicile in tenebras extcriores: illic erit fletus,<br />
et stridor dentium.<br />
Cùm autem venerit Filius bominis in majestate sua, et omnes an<br />
geli cum co, tunc sedebit saper sedem majestalis sua?:<br />
Et congregabunlur aule cum omnes genlcs, et separabit cos ab<br />
invicem, sicut pastor segregat oves ab hoedis:<br />
Et slaluct oves quidem à dextris suis, haedos autem à sun'stris.<br />
Tunc dicet rex his, qui à dextris ejus erunt: Venite, benedicti<br />
Patris mei ; possidete paratimi vobis regnimi à constitutione mundi.<br />
Esurivi enim el dedislis mihi manducare : sitivi, et dedislis mihi<br />
bibere: hospes eram , et collegislis me :<br />
Kudus, et cooperuistis me : infinnus, et visitasfis me: in carcere<br />
eram, et venistis ad me. , 0<br />
Tunc respondebunt ei jusli, dicentes^Tfominc, quando te vidimus<br />
esurientem, et pavimus te: sitientem, et dedimus tibi polum?<br />
Quando autem te vidimus hospitem, et collegimus te; aul nudum,<br />
et coopero imus te ?<br />
Aut quando te vidimus infirnaum, aut in carcere, et venimus ad le?<br />
TOMO I. 7
98 PRIMER ANO DE LATIN I CASTELLANO.<br />
Et respondens rex, dicet illis: Amen dico vobis, quamdm fecislis<br />
uni ex his frntribus meis minimis, milii fecistis.<br />
Tune dicet et bis, qui a sinislris erunt: Discedite a mo, maledicli,<br />
in ignem seternuni, qui paratus est diabolo , ctangclis ejus.<br />
Esurivi cniin , et non dedisfis raihi manducare: sitivi, el non de-<br />
distis mihi potion:<br />
Ilosnes eram, et non colleeistis me: nudus. et mm cooperuistis me:<br />
infirmus, el in carcere , et non visitastis me.<br />
Tunc respondebunl ei et. ipsi, diconics: Domine, quando le vidi<br />
mus csurientcm, aut sitienlem, aul hospitem, aul nudum, aut inlir-<br />
minii, aut in carcere, et non ministravimus tibi?<br />
Tunc respondebit illis, uioens: Amen dico vobis: Quamdiu non<br />
fecistis uni de minoribus bis. nec mihi fecistis.<br />
El ibunt hi in supplicium peternum; justi aulem in vilam aeternam.<br />
3o. De la oracion dominical.—Perseveramia en la. oration. (Luc. II.)<br />
Et factum est cum esset in quodain loco orans. ut cessavit, dixit<br />
onus ex discipulisejus ad cum: Domine. doce nos orare, sicut docuit<br />
et Joannes discipulos suos.<br />
El ait illis: Cum oralis, ilicite: Pater, sanctiflcetur nomcn luum. Ad-<br />
venial regnum tuum.<br />
Panem nostrum quotidianum da nobis hodic.<br />
Et dimille nobis peccata nostra, siquidcm el ipsi dimiltimus omni<br />
debenti nobis. Et ne nos inducas in lenlationom.<br />
Et ait ad illos: Quis vestrum habcbit amicum, et ibit ad ilium me<br />
dia node, et dicet il!i: Amice, comuioda mihi Ires panes,<br />
Quoniam amicus meus venit de via ad mo. of non'babco quod<br />
ponam ante ilium:<br />
Et ille deintus respondens dicat: Nob mihi molestus esse: jam ostium<br />
clausum est, el pueri mei mecum sunt in cubili; non possum<br />
surgere , et dare tibi"?<br />
Et si ille perseveraverit pulsans: dico vobis, et si non dabit ilii<br />
surgens eo quod amicus ejus sit, propter improbitatcm lamen ejussurget,<br />
el dabit i 11 i quolquot habet necessarios.<br />
Et ego dico vobis: Petite, el dabitur vobis: qiuerite, et invenietis:<br />
pulsate , et aperietur vobis.<br />
Omnis enim qui petit, accipil: et qui quaxit, invenit: et pulsanli<br />
aperietur.<br />
Quisautem ex vobis palrem 4 1 petit panem, numquid lapidem da<br />
bit illi? Aut pisxm: numquid pro pisce serpentem dabit iili?<br />
*i P.iirem, esto es, a fain.
EPITOME EVANGELIOnUM. 99<br />
Auí si petierit ovum: niiniquid porrignt illi scorpionem?<br />
Si orgo vos cum siiis mali, nostis bona dala dare fdiis vestris;<br />
quantó magis Paler vester de cáelo dabit spiritum bonum patenlibus se?<br />
30. Ultima cena.—Habla Jesús de la traición da Judas. — Institución<br />
de la Eucaristía. (MATH. 26.)<br />
Et factum est: cüm consummasset Jesús sermones hos orones, dixit<br />
discipulis suis:<br />
Scitis quia póst biduum Pasclia fie!, et Filius liominis tradetur ut<br />
cracifigatur.<br />
Tune cungrogali sunt principes sacordotum, el séniores populi, La<br />
atrium pi'incipis sacordotum i i, qui dicebatur Caiphas:<br />
El consilium feceruní ut Jesum dolo tenerent, et occiderent.<br />
Dicebant aulem: Non in dio fesfo, ne lorie lumullus fierel in populo.<br />
Cüm aulem Jesús esset in Bethania in domo Simonis Ieprosi,<br />
Accessit ad eum mulier 4 3 habens alabasfrum iinguenti pretiosi, et<br />
effudit super capul ipsius recumbentis.<br />
hace?<br />
Videntes aulem discipuli, indignati sunt dicenfes: Ut quid perditio<br />
Po'uit enini istud venundari mullo, et dari panperibus.<br />
Scions aulem Jesus, ait ill is: Quid moles! i eslis imie mulicri? opus<br />
enim bonum opérala est in me.<br />
Nam semper pauperes habeíis vobiscum: me aulem non semper<br />
babel is.<br />
Mittens enim base unguentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum<br />
me fecit.<br />
Amen dice vobis, ubicumque prasdicalum merit hoc Evangelium in<br />
loto mundo, dicetur el quod liase fecit in mcmoriam ejus.<br />
Tunc abut unus de duodecim, qui dicebatur Judas Iscariotes, ad<br />
principes sacerdotum:<br />
Et ait i'dis: Quid villus mibi dare, et ego vobis eum tradam? At illi<br />
constituerunt e¡ triginta argénteos.<br />
El oxinde quasrebat opportunitatcm ut cum traderet.<br />
Prima aulem die azymorum accesserun! discipuli ad Jesum, dicen-<br />
tes: Ubi vis paremus tibi comcdere Pascha?<br />
At Jesus dixit: He in civitatem ad quemdam, et dicite ei: Mag rster<br />
dicit: Tempus meum prone est, apud to facio Pascha cum discipulis<br />
meis.<br />
42 In atrium prineipis sacerdotum; en el atrio, cn el porta! del sumo pontífice.<br />
i3 Accessit ad Deum mulier; María, hermana de Martha y de Lázaro.
100 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Et fecerunt discipuli sicut constituit illis Jesus, et paraverunt Pascha.<br />
A r espere autem facto, discumbebat cum duodecim discipulis suis.<br />
Et edentibus illis, dixit: Amen dico vobis, quia unus vestrüm me<br />
traditurus est.<br />
Et contristati valdè, cceperunt singuli dicere: Numquid ego sum,<br />
Domino?<br />
At ipse respondens, ait: Qui intingit mccum manum in paropside,<br />
hie me tradet.<br />
Filias quidem hominis vadit, sicut scriptum est de ilio; vos autem<br />
nomini illi, per quern Filius hominis tradetur : bonum erat ei, si natus<br />
non fuisset homo ille.<br />
Respondens autem Judas, qui tradidit cum, dixit: Numquid ego sum,<br />
Rabbi? 4 4 Ait illi: Tu dixisti.<br />
Ccenantibus autem eis, accepit Jesus panem, et benedixit, ac fregit,<br />
deditque discipulis suis, et ait: Accipiteetcomcdite: hoc est corpus meum.<br />
omnes.<br />
Et accipiens calicem gralias egit, et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc<br />
Ilic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effunde-<br />
tur in remissionem peccatorum.<br />
Dico autem vobis : non bibam amodo de hoc genimine vitis, usque<br />
in diem ilium, cimi illud bibam vobiscuin novum in regno Patris mei.<br />
Et hymno dicto, exierunt in montoni 01 i veti.<br />
37. Prisión de Jesus y sentencia del Synedrio contra él. — Negaciones<br />
y penitencia de San Pedro.<br />
Tunc venit Jesus cum illis in villain, quas (licitar Gethsemani 4 3, et<br />
dixit discipulis suis: Sedete hie, donee vadam illuc, et orem.<br />
Et assumpto Petro et duobus filiis Zcbedfci, ca^pit conlrislari ct inces<br />
tas esse.<br />
Tunc ait illis: Trislis est anima mea usque ad mortem: sustinete<br />
hie, et vigilate mecum.<br />
Et progressus pusillum, procidit in faciem suam, orans, et dicens:<br />
Pater mi! si possibile est, transeat à me calix iste 4 S: verumtamen non<br />
sicut ego volo, sod sicut tu.<br />
Et venit ad discípulos suos, et invenit cos dormientes, et dicit Petro:<br />
Sic non potuislis una hora vigilare mecum?<br />
44 Voz hebrea compuesta de rab, maestro, y de la partícula i, mio, tomada<br />
de ani, yo.<br />
45 Gethsemani, husrto situado al oriente de Jerusalem.<br />
46 Transeat à me calix iste; expresión figurada que denota en las escrituras<br />
la amargura y el tormento.
EPITOME EVANGELIORCM. 101<br />
Vigilate, et orate ut non intretis in tentationem. Spiritus 'quidem<br />
proinptus est, caro autem infirma.<br />
Iterum secundò abiit, et oravit, dicens : Pater mil si non potest hie<br />
calix transirc nisi bibam illuni, fìat voluntas tua.<br />
Et venit iterum, et invenit cos dormientcs: erant cnim oculi corum<br />
gravali.<br />
Et relietis illis, iterum abiit, et oravit tertiò, cumdem sermonem<br />
dicens.<br />
Tunc venit ad discipulos suos, et dicit illis: Dormite jam, et re-<br />
quiescite: ecce appropinquavi! bora , et Filius bominis tradetur in ma-<br />
nus peccatorum.<br />
Surgitc, camus: ecce appropinquavit qui me tradet.<br />
Adirne co loquente, ecce Judas unus de duodeeim venit, et cum eo<br />
turba multa, cum gladiis et fustibus, missi à principibus sacerdotum,<br />
et scnioribus populi.<br />
Qui autem tradidit cum, dedit illis signum, dicens: Quemcumque<br />
osculatus fucro, ipso est, tenete eum.<br />
Et confestim accodens ad Jcsum, dixit: Ave, Rabbi. Et osculatus<br />
est eum.<br />
Dixiiquc ibi Jesus: Amico, ad quid venisti? Tunc accesserunt, et<br />
manus injecerunt in Jesum, et tenucrunt eum.<br />
Et ecce unus ex bis qui erant cum Jesu, extendens manum, exemit<br />
gladium sunm, et percuticns servimi principis sacerdotum , amputavit<br />
auriculam ejus.<br />
Tunc ait ibi Jesus: Converte gladium tuum in locum suum; omnes<br />
enim qui acceperint gladium, gladio peribunt.<br />
An putas, quia non possum rogare patrem meum, et exhibebit mirri<br />
modo plus quàm duodeeim Iegioncs angelorum?<br />
Quomodo ergo implebuntur Scriptures, quia sic oportet fieri?<br />
In illa bora dixit Jesus lurbis: Tanquam ad latronem existis cum<br />
gladiis et fustibus comprehenderc me: quotidic apud vos sedebam do-<br />
cens in tempio, et non me tonuistis.<br />
Hoc autem totum factum est, ut adimplerenlur Scriptural propbeta-<br />
rum. Tunc discipuli omnes, relieto eo, iugerunt.<br />
At illi (encntes Jcsum, duxerunt ad Caipham principem sacerdo<br />
tum, ubi Scriba) et seniores convencranl.<br />
Petrus autem sequebatur eum à longè, usque in atrium principis<br />
saccrciotum. Et ingressus intrò, sedebat cum ministris, ut videret finem.<br />
Principes autem sacerdotum,-et omne concilium, quasrebant falsum<br />
testimonium contra Jesum, ut eum morti traderent.<br />
Et non invenerunt, cimi multi falsi testes accessissent. Novissime<br />
autem venerunt duo falsi testes,
102 PRIMER AÑO DE LATIN Y C4 STELLANO.<br />
Et dixerunt: Ilic dixit: Possum destruere tomplum Dei, et post tri—<br />
duum reoedificare illud.<br />
Et surgens princeps sacerdotum, ait iili: Nihil respondes ad ea, quae<br />
isti adversùm te testificantur?<br />
Jesus autem tacebat. Et princeps sacerdotum ait illi: Adjuro te per<br />
Deum vivimi, ut dicas nobis si tu es Christus lilius Dei.<br />
Dicit illi Jesus: Tu dixisti: verumtamen dico vobis: amodo videbitis<br />
Filium hominis sedentem à destris virlutis Dei, et venientcm in nubi-<br />
bus coeli.<br />
Tune princeps sacerdotum scidit vestimenta sua, dicens: Blasphe-<br />
mavit: quid adliuc egemus lestibus? ecce nunc audistis blasphcmiam:<br />
Quid vobis videlur? At illi respondentes dixerunt: Reus est mortis.<br />
Tunc expuerunt in faciem ejus, et colaphis eum ceciderunt; alii au<br />
tem palmas in faciem ejus dederunt,<br />
Dicentes: Prophetiza nobis, Christe, quis est qui te porcussit?<br />
Petrus vero sedebat l'oris in atrio: et accessit ad eum una ancilla,<br />
dicens: Et tu cum .leso Calmeo eras.<br />
Al ille negavi! coram omnibus, dicens: Ncscio quid dicis.<br />
Exeunte autem ilio januam, vidit eum alia ancilla, et ait bis qui<br />
erant ibi: Et hie erat cum Jesu Nazareno.<br />
Et iterimi negavit cum juramento: Quia non novi hominem.<br />
Et post pusiiiuui acccsseruul qui stabant, et dixerunt Peiro: Vere et<br />
tu ex ibis es; nam et loquela tua manifestimi le facit.<br />
Tunc cccpit detcstari el jurare quia non noi isso! hominem. Et continuò<br />
gallus cantavit.<br />
Et recordatus est Pelrus verbi Jesu, quod dixerat: Priùs quàin galìus<br />
cantei, ter me negabis. Et egressus i'oras, llevil amare.<br />
33. Ahórcase Judas.—Jesus es azotado, escarnecido, crucificado y colmado<br />
de blasfemias, (la. 27.)<br />
Mane aulem laclo, consilium inierunt omnes principes sacerdotum<br />
et seniores popoli adversos Jesum, ut cum morti traderent.<br />
El vinctuin adduxerunl eum, el Iradidenait Ponlio Pilato pracsidi.<br />
Tunc videns Judas, qui eum fradidit, quòd dainiiafus ossei, poenitentià<br />
ductus relulit (righila argénteos principibus sacerdotum, el senioribus,<br />
Dicens: Peccavi, (radens sanguinem justiim. Al ilii dixerunl: Quid<br />
ad nos? tu videns.<br />
Et projectis argentéis in tempio, recessil: ci aliens laqueo se suspendí<br />
t.
EPITOME EVANGELlORUM. 103<br />
Principes autem sacerdolum, acceptis argenteis, dixerunt: Non licet<br />
cos milterc in corbonam ' ll', quia pretium sanguinis est.<br />
Consilio autem indo, emerunt ex illis agrum figuli, in sepulturam<br />
peregrinorum.<br />
Propter hoc vocatus est agcr ilio, Haceldama t s, hoc est, ager san<br />
guinis, usque in liodiernum diein.<br />
Tunc impleluni est quoti dictum est per Jercmìam prophelam, di<br />
centcm: El acccperunt triginta argenteos pretium apprettati, quem appre<br />
tiaveruut à lìliis Israel:<br />
Et dederunt eos in agnini (iguli, sicut consiituit mihi Dominus.<br />
Jesus autem sletit ante proasidcm, et interrogavi! eum prasses, di<br />
cens: Tu ex Rex Judajorum? Dicit illi Jesus: Tu dicis.<br />
Et ctim accusaretur à principibus sacerdotum, et senioribus, nihil<br />
respondit.<br />
Tunc dicit idi Pilatus: Non audis quanta adversùm te dicunt tes<br />
timonia?<br />
Et non respondit ei ad ullum verbum, da ut mirarelur presses ve<br />
hementer.<br />
Per diem autem solemnem consueveral prneses popolo dimittere<br />
unum vincami, quem voluissent,<br />
Habcbal autem tunc vinctum insignem, qui dicebatur Barabbas.<br />
Congregatis ergo illis, dixit Pilatus: Quera vultis dimittam vobis: Ba<br />
rabbam, an Jesum, qui dicitur Christus?<br />
Sciebal eiiim quod per invidiam tradidissent cum.<br />
Sedente aulem ilio pro tribunali, niisit ad eum uxor ejus, dicens: Nihil<br />
libi, et justo illi; multa eniin passa sum bodie per visum propter cum.<br />
Principes autem sacerdotum, et seniores. persuaserunt populis ut<br />
peterent Barabbam, Jesum vero perderenl.<br />
Respondens aulem prases, ait illis: Quem vultis vobis de duobus<br />
dimitti? Al illi dixerunt: Barabbam.<br />
Dicil illis Pilatus: Quid igilur faciam de Jesu, qui dicitur Christus?<br />
Dicunt omnes: Cruciligatur. Ait illis presses: Quid enhii mali fecit?<br />
At illi magis clamabant, dìcenles: Cruciligatur.<br />
Valens aulem Pilatus quia nihil prolicerei, sed magis tumultua fiere!,<br />
acceplà aqua, lavi! m.inus coram popolo, dicens: Innocens ego sum à<br />
sanguine justi bojos: vos videritis.<br />
Et, respondens universus populus, dixit: Sanguis ejus super nos, et<br />
super lilios nostros.<br />
47 Corbonam; voz liebrea quo significa arca о erario del tempio.<br />
«8 Haceldama; voz compuesta de dos siriacas, quo equivaler! «i campo dò<br />
sangre, es decir, comprado con el precio a que el Redentor fue veiidido.
10Ì PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO,<br />
Tunc dimisit illis Barabbam; Jcsura aulcm flagcUalura tradidit cis ut<br />
cruciflgcrelur.<br />
Tunc milites prasidis suscipicnlcs Jesum in prcatorium, congregaverunt<br />
ad eum universam cohortem :<br />
Et exuentes eum, ehlamydem coccineam clrcunidederunt ei;<br />
Et plectentes coronam de spinis, posucrunt super caput ejus, el arundinem<br />
in desterà ejus. Et genu ilexo ante eum, illudebant ei, dicentes:<br />
Ave, rex Judaeorum.<br />
Et expuentes in eum, acceperunt arundinem, clperculiebanl caput ejus.<br />
Et postquam illuserunt ei, cxuerunt eum chlamyde? et inducrunt<br />
eum vestimentis ejus, et duxerunt eum ut cruciligerenl.<br />
Exeuntes autem invenerunt hominem Cyrenoeum, nomine Simonem:<br />
hunc angariaverunt ut tolleret crucem ejus.<br />
Et venerunt in locum, qui dlcitur Golgotha, quod est Calvario) locus.<br />
Et dederunt ei vinum bibere cum l'elle mistura. Et cimi gustasset,<br />
noluit bibere.<br />
Postquam autem crucifixerunt eum, diviserunt veslimenla ejus, sortem<br />
miltentes: ut implcrelur quod dictum est per Prophetam dicentem:<br />
Diviserunt sibi veslimenla mea, et super vestem liieam miserunl sorlem.<br />
Et sedentes servabant eum.<br />
Et imposuerunt super caput ejus causam ipsius scriptam: Ihc EST<br />
JESUS HEX JUD/EOIUM.<br />
Tunc, crucifixi sunt cum co duo lalroncs; unus à dextris, et unus à<br />
sinistris.<br />
Prastcrountcs autem blasphemabant cum movenfes papita sua,<br />
Et dicen'es: Vali qui destruis templum Dei, et in triduo illud rcocdificas:<br />
salva temetipsum: si Filius Dei es, desccndo de cruce.<br />
Similiter et principes sacerdolum illudentes cum Scribis' et senioribus<br />
dicebant :<br />
Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere: si rex Israel<br />
est, descendat nunc de cruce, et credimus ci:<br />
Confidit in Deo: liberet nunc, si vult eum; dixit enim: Quia Filius<br />
Dei sum.<br />
Idipsum autem et latrones, qui crucifixi crant cum eo, miproperabant<br />
ei.<br />
A sexla autem bora tenebra; facta; sunt super universam terram<br />
usque ad horam nonam.<br />
Et circa horam nonam clamavit Jesus voce magna, dicens: Eli, Eli,<br />
lamma sabaclhani? 4» hoc est: Deus mens, Deus incus, ut quid dereliquisti<br />
me?<br />
49 Estas palabras son enteramente hebreas.
EPITOME EVANGEHORUM. 405<br />
Quidam autem illic slantos et audientes, dicebant: Eliam vocaf iste.<br />
, Et continuò currens unus ex eis acceptam spongiam implevit aceto,<br />
et imposuil arundini, et dabat ci bibere.<br />
Celeri vero dicebant: Sino, videamus an voniat Elias libcrans euro.<br />
Jesus autem ileruai clamans voce magna, emisit spiritual.<br />
33. Prodigios que acaccieron en la muerte del Salvador.—Sepultura de<br />
Jesus: sellan los judìos y hacen custodiar su sepulcro.<br />
Et ecce velum templi scissura est in duas partes à summo usque<br />
deorsum, et terra mola est, et petra? scissa? sunt,<br />
Et monumenta aperta sunt, et multa corpora sanctorum, qui dor-<br />
mieranl, surrexeruni. •<br />
Et exeuntes de uronumentis post resurrectionem ejus, venerunt in<br />
sanctam civitatem,j?t apparuerunl inultis.<br />
Centuno autem, et qui cum eo erant, custodientes Jesum, viso terra?<br />
motu et bis qua? lìebant, timuerunt valdo, dicentes : Yerè Filius Dei<br />
erat iste.<br />
Eranl autem ibi muliercs multa? à Iongò, qua? secuta? erant Jesum<br />
à Galiloca, muiisfrantes ei :<br />
Inter quas erat Maria Magdalene, et Maria Jacobi et Joseph mater,<br />
et mater lìliorum Zcboda?i.<br />
Cùui autem sorò factum esset, venit quidam bomo dives ab Arima-<br />
tha?a. nomine Joseph,-qui et ipse discipulus erat Jesu:<br />
1110 accessit ad l'ilatum , et petiit corpus Jesu. Tunc Filatus jtissit<br />
recidi corpus.<br />
Et accepto corporo, Joseph involvit illud in sindone munda.<br />
Et posuit illud in monumento suo novo, quod exciderat in petra. Et<br />
advolvit saxum magnum ad ostium monumenti, et abiit.<br />
Erat autem ibi Maria Magdalene, et altera Maria, sedentes contra<br />
sepulcrum.<br />
Aiterà autem die, qua? est post Parascevem, convenerunt principes<br />
sacerdotum et Pharisaei ad Pilatura,<br />
Dicentes: Domine, recordati sumus, quia seductor ille dixit adbuc<br />
vivens: Post tres dies resurgam.<br />
Jube ergo custodir! sepulcrum usque in diem tertium, ne forte ve-<br />
niant discipuli ejus, et furentur eum, et dicant plebi : Surrexit à mor-<br />
tuis: et eri! novissimus error pojor priore.<br />
Ait illis Pilatus: Habetis custodiam; ite, custodite sicut scitis.<br />
1111 autem abountes, munierunt sepulcrum, signantes lapidem, cum<br />
custodibus.
406 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
40. Resucita Jesus.—Su aparición á las santas mugares. — Muéstrase<br />
á los ajustóles y les promete su protección.<br />
Vespcre autem sabbati, qua) lucescit in prima sabbati, vcnit Maria<br />
Magdalene, ct altera Maria, videro sepulcrum.<br />
Et ecce (erra) motus lacias est magnas. Ángelus enim Domini dos-<br />
cendit de ccelo, et accedens revolvit lapidem, et sedebnt super eum:<br />
Erat autem aspectus ejus sicut fulgor, et vestimcntum ejussicut nix.<br />
Pvíc timore autem ejus exterriti sunt cuslodes, et facli suul velul<br />
Uiorlui.<br />
Respondens autem Ángelus dixit mulieriíjus: Nolite limero vos; seio<br />
enim, quód Jesum, qui cruciíixus est, quceritis:<br />
Non est hie: surrexit enim, sicut dixit: venite, et videte locum, ubi<br />
positus erat Dominus.<br />
Et citó cuntes dicite discipulis ejus quia surrexit: et ecce prascedit<br />
vos in Galilasam: ibi eum videbilis, ecce praeJíxi \obis.<br />
Et exicrunt citó de monumento cum timore, et gaudio magno, cúr<br />
renles nuntiare discipulis ejus.<br />
Et ecce Jesús ocurrit illis, dicens: Avcle. Illa: autem accesserunt,<br />
el. tenuerunt pedes ejus, et adoraverunt eum.<br />
Tunc ait illis Jesús: Nolite Uniere: ¡te, nuntiate fratribus meis ut<br />
eant in Galilaiam; ibi me videbuut.<br />
Qua3 cüm abüssent, ecce quídam de custodibus venerunt in civila-<br />
tem, et nuntiaverunt principibus sacerdotum omnia qua: lacla lüerant.<br />
Et congregati cum senioribus, cousilio acceplo, pecuniam copiosam<br />
dederunt militibus:<br />
Dicentes: Dicite: Quia discipuli ejus nocte venerunt, et furati sunt<br />
eum, nobis dormientibus:<br />
Et si hoc auditum lüerit a provide, nos suadebinius ei, el securas<br />
vos í'aciemus.<br />
At illi, accepíá pecunia, feccrunt sicut erant edocli. Et divulgatum<br />
est verbum istud apud Judasos, usque in bodieruuin diem.<br />
Ondecim autem discipuli abierunt in Galikeam, in montem, ubi<br />
consliluerat ¡¡lis Jesús.<br />
El videntes eum, adoraverunl; quídam autem dubilaverunt.<br />
Et accedens Jesús, locutus est eis, dicens: Dala est íiiibí omnis po-<br />
lestas in ocelo, et in terra.<br />
Emites ergo docete omncs gentes, baptizantes eos in nomine Patris,<br />
et Filii, et Splritiis sancti:<br />
Docentes eos servare omnia quascumque mandavi vobis: et ecce ego<br />
vobiscum sum omnibus dicbus, usque ad coiisumiiiationem steculi.
APPENDIX.<br />
41. Promesa del Espiritu Santo. — Ascension del Senor a los cielos,<br />
(Лет. APOST. 10.)<br />
Prirnum quidem serraoncm feci de omnibus, 6 Theophile, qua? cce-<br />
pit Jesus facere et doeere<br />
Usque, in diem, qua prsecipiens Apostolis per Spiritum sanctum,<br />
quos elegit, assumptus est:<br />
Quibus et prasbuit se ipsum vivum post passionem suam in mullis<br />
argumentis, per dies quadraginla apparens cis, et loquens de regno<br />
Dei.<br />
Et convescens, pracepit cis ab Jcrosolymis ne discederent, sed expeclarent<br />
promissionem Patris, quam audistis, inquit, per os meum:<br />
Quia Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu<br />
sanclo пои post multos bos dies.<br />
Igitur qui convenerant, interrogabanl eum , dicentes : Domine , si<br />
in tempore hoc restitues rcgnutn Israel'?<br />
Dixit aulem cis: Non est veslrum nosse tempora vol momenta, qua?<br />
Paler posuit in sua po'.es'ate:<br />
Sed accipietis virlutem supcrvenientis Spirilus sancti in xos, ct critis<br />
mihi testes in Jerusalem, el in omni Juda;a, et Samaria, et usque ad<br />
uilimum 1сггаэ.<br />
El ciiin-Iiscc dixisset, videntibus illis, elevalus est: et nubes suscepit<br />
eum ab oculis comm.<br />
Ciimque inlucrentur in crcium euntcm ilium , ccce duo viri astiterunt<br />
juxla illos in veslibus albis,<br />
Qui et dixerunt: Viri Galihci, quid sfatis aspicientes in ccelum? hie<br />
Jesus, qui assumptus est a vobis in ccelum, sic venict, quemadmodum<br />
"vidistis cum euntcm in ccelum.<br />
Tunc reversi sunt Jerosolymam, a monle, qui vocalur Oliveti, qui<br />
est juxla Jerusalem, sabbati habens iter.<br />
Ы cum introissenl in ccenaculum, ascenderunt ubi mancbant Pelrus<br />
et Joannes, Jacobus et Andreas, Philippus et Thomas, Baitbolomosus et<br />
Matthasus, Jacobus Alpluci, et Simon Zelotcs, et Judas Jacobi.<br />
Hi omnes erant persevcrantes unanimiter in oratione cum mulieribus,<br />
el Maria malic Jesu, el fratribus ejus.
108 PRIMER AÑO BE LATIN Y CASTELLANO.<br />
42. Yenida del Espíritu Santo.— Vida de hs primiros fieles. (ID. 2.)<br />
Et cüm complerentur dies Pentecostés 5 3, erant orones pariter in<br />
eodem loco;<br />
Et Cactus est repente do ccclo sonus, tamquam advenicntis spiritüs<br />
vehementis, et replevit totam domum ubi erant sédenles.<br />
Et apparucrunl illis dispertita) lingua) lumquam ignis, seditque su<br />
pra singulos eorum:<br />
Et repleti sunt omnes Spiritu sánelo, et ceeperunt loqui varus Unguis,<br />
prout Spirilus sanctus dabat cloqui illis.<br />
Erant auletn in Jerusalem habitantes Judau, viri religiosi ex omni<br />
natione, qua? sub cceto est.<br />
Facta autem hac voce, convenit mullitudo, et mente confusa est,<br />
quoniam audicbat unusquisque lingua sua illos loquentes.<br />
Stupebant autem omnes, et mirabantur, dicentes: Nonne ecce om<br />
nes isli, qui loquunlur, Galílaoí sunt?<br />
Et quomodo nos audivimus unusquisque linguam nostram, in qua<br />
nati sum us?<br />
Partbi, et Modi, et iElamita), et qui habitant Mesopoíamiam , Ju-<br />
daeam, et Cappadociam, Pontum, el Asiam,<br />
Phrygiam, el Pamphyliam, JEgyplum, el partes Libya;, qua; est circa<br />
Cyrenen, cl advenas Romani,<br />
Judaoi quoque, et Proselyli, Cretes, et Árabes: audivimus cos loquen-<br />
tes noslris linguis magnalia Dei.<br />
Stupebant autem omnes, et mirabantur ad inviccm , dicentes: Quid-<br />
nam vult hoc esse ?<br />
Alii autem irridentos diccbant: Quia musto pleni sunt isti.<br />
Erant autem perseverantes in doctrina Aposlolorum, et communica-<br />
tione fractionis panis, et orationibus.<br />
Fiebat autem omni animas timor: mulla quoque prodigla et s :gna<br />
per Apostólos in Jerusalem tiebant, et metus erat magnus in universis.<br />
inunia.<br />
Omnes ctiam qui crcdebanl, erant pariter, cl habebant omnia corn-<br />
Possessiones et substantias vendebant, et dividebant ilia omnibus,<br />
prout cuique opus erat.<br />
Quotidie quoque perdurantes unanimiter in templo, et frangentes<br />
circa domos panera, sumcbant cibum cum exultatiouc et simplicilatc<br />
cordis,<br />
SO Dies Pentecostés, llamado dia de la ley por los judíos por habena recibido<br />
en el Sinay en día semejante.
APPENDIX. 109<br />
¿3. Election de los siete diáconos.—Esteban se señala entre ellos.—<br />
Su martirio. (IB. 6.)<br />
In diebus au'c.n illis, crescente numero discipulorum , factum est<br />
murmur Graecorum adversiis Hebrosos, co quòd despicerentur in mi<br />
nisterio quotidiano vidua) corion.<br />
Convocantes autem duodecim multitudinem discipulorum dixerunt:<br />
Non est sequum nos dcrelinquere vcrbum Dei , et ministrare monsis.<br />
Considerate ergo , fratres , viros ex vobis boni testimonii septcm,<br />
plenos Spiriti! sancto et sapicntià, quos constituamus super hoc opus.<br />
Nos vero oralioni, et ministerio verbi instantes erimus.<br />
Et placuit sermo coram oaini moltitudine. Et elegerunt Stephanum,<br />
virimi plenum fide, et Spiriti! Sancto , et Philippum , et Prochorum , et<br />
Nicanorem , et Timonem, et Parmenam, et Nicolaum advenam Antio-<br />
chenum.<br />
Hos statuerunt ante conspectum Apostolorum : et orantes imposue-<br />
runt eis manus.<br />
Et verbum Domini crescebat, et multiplicabatur numerus discipu<br />
lorum in Jerusalem valde: multa etiam turba sacerdotum obediebat<br />
iidei.<br />
Collaudantes Deum, et haben tes gratiam ad omnem plebem, Domi<br />
nus autem augebat qui salvi lierent quotidie in idipsum.<br />
Slephanus autem plenus gratia et fortitudine, faciebat prodigia et<br />
signa magna in populo.<br />
Surrexerunt autem quidam de synagoga, qua? appellator Libertino-<br />
min 5 1 . et Cyrcnensium, et Alexandrinorum, et eorum qui erant à<br />
Ciucia et Asia, disputantes cum Stcphano:<br />
Et, non po'.erant resistere sapientia), et Spiritili, qui loquebatur.<br />
Tunc summiserunt viros, qui dicercnt so audivisse eum dicentem<br />
verba blasphemioe in Moysen , et in Deum.<br />
Commovcrunt itaque plebem, et seniores, et Scribas: et concur<br />
rentes rapuerunt eum, et adduxerunt in concilium,<br />
Et statuerunt falsos testes, qui dicercnt : Homo iste non cessat lo-<br />
qui verba adversos locum sanctum, et legem.<br />
Audivimus enim eum dicentem: Quoniam Jesus Nazarenus hie,<br />
desinici locum istum, et mulabit traditiones, quas tradidit nobis Moyses,<br />
Si Liberiinorum, libertinos: así se llamaban los judíos que Pompeyo había<br />
llevado cautivos de la Palestina.
110 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELIANO.<br />
Et intentes eura omnes, qui sedebant in concilio , viderunt faciem<br />
ejus tamquam faciem Angeli.<br />
Dixit aulem princeps sacerdotum: Si lioec ita se habenl?<br />
Qui ait: Yiri Ira très, et patres, auditc: Dcus gloria' apparuit patri<br />
nostro Abrahte cùxn esset in Mesopotamia, priùs quàm montre tor in<br />
Cbaran,<br />
Et dixit ad illum : Exi de terra tua, c! de cognalionc tua, et veni in<br />
terrain , quam monstravero tibi.<br />
Tune exiit de terra Chaldeorum, et babitabit in Cbaran. Et inde,<br />
postquam mortuus est paler ejus, transtulit illum in terrain islam, in<br />
qua nunc vos habitalis.<br />
Et non dédit illi hoereditatem in ca, nec passum pedis : sed repro-<br />
misit dare illi cam in .possessionem, et semini ejus post ipsum, cum<br />
non baberet filium.<br />
Locutus est aulem ei Deus: Quia erit semen ejus accola in terra<br />
aliéna, et servitufi cos subjicicnt, et male tractabunt eos annis qua-<br />
dringentis:<br />
Et gentem, cui servierin! judicabo ego, dixit Dominus. Et post hsec<br />
exibunt, et servient mihi in loco islo.<br />
Et dedit illi tcslamentum circumcisionis: el sic genuil Isaac, et cir—<br />
cumcidit cum die octavo: et Isaac, Jacob: et Jacob, duodceim Pa<br />
triarches.<br />
Et Patriarchal eemulanles , Josc])b vendidcrunt in .Egyptum. Et erat<br />
Deus cum eo :<br />
Et eripuit eutn ex omnibus tribulationibus ejus : ct dedit ei gratiam<br />
et sapientiam in conspectu Pharaonis regis iEgypti, et constituit eum<br />
prœpositum super .Egyptum, et super omnem domum siiam.<br />
Yenit aulem fames in universam .Egyptum el Clianaan, et tribulatio<br />
magna : et non inveuiebant cibos patres nosiri.<br />
Cum audisset autem Jacob esse frumentum in .Egypto. misit patres<br />
noslros primum :<br />
Et in secundo cognitus est Joseph à fratribus suis, et manifestatum<br />
est Pharaoni genus ejus.<br />
Mittens autem Joseph accersivit Jacob patrcm suum , et omnem co-<br />
gnalionem suam in animabus scpluaginta quinque.<br />
nôslri.<br />
Et descendit Jacob in .•Egyptum, et defunctus est ipse, et patres<br />
Et translati sunt in Sichem, el positi sunt in sepulchro, quod emit<br />
Abraham pretio argonti à liliis liemor tilii Sichem.<br />
Cum autem appropinquaret tempus promissionis, quam con-<br />
fessus erat Deus Abrahae, crevit populus, et multiplicatus est in<br />
egypto,
APPENDIX. 1H<br />
Quoadusque surrrexit alius rex in -Egypto, qui non sciebat<br />
Joseph.<br />
Hie circumveniens genus nostrum, afflixil palres nostros, ut expo-<br />
nerent Infantes suos, no viviflcarcntur.<br />
Eodem lemporo natus est Moyses , ct but grains Deo , qui nutritus<br />
est tribus mensibus in domo patris sui.<br />
Exposito autem illo, sustulit eum Alia Pharaonis, et nutrivit eum<br />
sibi in filium.<br />
Et cruditus est .Moyses orani sapientia /Egyptiorum, et erat potens<br />
in verbis et in operibus suis.<br />
Cum autem impleretur ei quadraginta annorum tempus, ascendit<br />
in cor ejus ut visitaret fratres suos tilios Israel.<br />
Et cum vidisset quemdam injuriam patientem, vindicavit ilium: et<br />
fecit ultionem'ei qui injuriam sustinebat, percusso ./Egyptio.<br />
Exislimabal autem intelligerc fratres, quoniam Deus per manum<br />
ipsius daret salutem illis : at illi non intellexerunt.<br />
Sequenti vero die apparuit ibis litigantibus: et reeonciliabat eos in<br />
pace, dicens: Yiri: fratres cslis, ut quid nocctis alterutrum?<br />
Qui autem injuriam faciebal proximo, repulit eum, dicens: Quis to<br />
constituit prineipem ct judicem super nos?<br />
Numquid interficere mo tu vis, quemadmodum interfecisti heri<br />
/Egyplium?<br />
Fogil autem Moyses in vorbo isto: ct factus est advena in terra<br />
Madian, ubi goneravit tilios duos.<br />
Et explelis annis quadraginta , apparuit illi in deserto mentis Sina<br />
Angelus in Igne (lamime rubi.<br />
Moyses autem videos, admiratus est visum, ct accedente illo ut<br />
consideraret, facia est ad eum vox Domini, dicens:<br />
Ego sum Deus patrum tuorum, Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus<br />
Jacob. Tremefactus autem Moyses, non audebat considcrare.<br />
Dixit autem illi Dominus: Solve calccamentum pedum tuorum : locus<br />
enim in quo stas, terra sancta est.<br />
Videos vidi aflliclionem populi mei.qui est in .Egiplo, .et gemitum<br />
eorum audivi, et descendi liherare eos. E! nunc veni, et mittam te in<br />
^Egyptum.<br />
Hunc Moysem, quern negavcrunt, dicentes: Quis te constituit prin<br />
eipem et judicem? hunc Deus prineipem et rcdemptorem misit, cum<br />
oianu Angeli, qui apparuit illi in rubo.<br />
Ilic eduxit illos, faciens prodigia et signa in terra iEgypti, et in<br />
rubro mari, et in deserto annis quadraginta.<br />
Hie est Moyses, qui di^it (ibis Israel: Prophctam suscilabit vobis<br />
Deus de fralribus vestris, tamquam me; ipsum audietis.
112 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Hic est, qui fuit in Ecclesia in solitudine cum Angelo, qui loque-<br />
batur ci in monte Sina, et cum patribus nosiris : qui accepit verba vitas<br />
dare nobis.<br />
Cui nolucrunt obcdire patres nostri ; sed repulerunt, et aversi sunt<br />
cordibus suis in iEgyptum,<br />
Dicentes ad Aaron: Fac nobis deos, qui praocedant nos: Moyses<br />
enim hic, qui eduxit nos de terra iEgypti, ncscimus quid factum sit ei.<br />
Et vitulum fecerunt in diebus illis, et obtulerunt hostiam simula<br />
cro, el laìtabantur in operibus manuum suarum.<br />
Convertit autem Deus, et tradidit, eos servire, militias cœ'i, sicut<br />
scriptum est in Libro Prophetarum : Numquid viclimas et hostias ob-<br />
tulistis mihi annis quadraginta in deserto, domus Israel?<br />
Et suscepistis tabernaculum Moloch, et sidus Dei veltri Hempham 52<br />
figuras , quas fecistis, adorare eas. Et transferam vos trans Babylonem.<br />
Tabernaculum tesfimonii fuit cum patribus nostris in deserto, sicut<br />
disposuit illis Deus, loqucns ad Moysen, ut faceret illud secundum for<br />
malo quam viderai.<br />
Quod et induxerunt, suscipientes patres nostri cum Jesu in posses<br />
sionem Gentium, quas expulit Deus à facie patrum nostrorum, usque<br />
in diebus David,<br />
Qui invenit gratiam ante Doum, et petiit ut inveniret tabernaculum<br />
Deo Jacob.<br />
Salomon autem aedifieavit illi domum.<br />
Sed non Excelsus in manufactis habitat, sicut Propheta dicit:<br />
Cechini mihi sedes est : terra autem scabellum pedum meorum. Quam<br />
domum œdificabitis mihi, dicit Dominus? aut quis locus requietionis<br />
nieas est?<br />
Nonne manus mea fecit hose omnia ?<br />
Dura cervice, et incircumeisis cordibus et auribus, vos semper<br />
Spiritui saneto resistitis: sicut patres vostri, ita et vos.<br />
Quem Prophelarum non sunt persecuti patres vostri? Et occiderunt<br />
eos, qui prasnuntiabant de advenlu Justi, cujus vos nunc prodilores et<br />
homicidal fuistis:<br />
Qui aeeepistis legem in disposinone Angelorum, et non cuslodistis.<br />
Audientes autem hsec dissecabantur cordibus suis, et stridebant<br />
dentibus in eum.<br />
Cum autem esset plenus Spiritu saneto, intendons in cœlum, vidit<br />
gloriam Dei, et Jesum stantem à dextris Dei, et ait: Ecce video ccelos<br />
apertos, et Filium hominis stantem à dextris Dei.<br />
52 Rcmpham: ignórase quien sea; algunos sospechan que Saturno.
APPENDIX. 113<br />
Exclamantes autem voce magna eontinuerunt amvs suas . et impe<br />
limi fecerunt unanimiter in eiun.<br />
Et ejicientes cum extra civitatem lapidabant : et testes deposuerunt<br />
veslimenta sua secus pedes adolesce litis, qui vocabatur Saulus.<br />
Et lapidabant Steplianum invocantem, et dicentem: Domine Jesu,<br />
suscipe spiritimi mourn.<br />
Positis autem genibus, clamavit voce magna, dicens: Domine, ne<br />
slatuas ibis hoc pecaitum. Et cum hoc dixisset, obdormivit in Domino.<br />
Saulus autem erat consentiens neci ejus.<br />
iì. .Sauto perugine à la Iglena.—Pecado comelido por Simon Mago.<br />
(IB.8.)<br />
Facia est autem in illa die persecutio magna in Ecclesia, qua; erat<br />
Jerosolymis, et omnes dispersi sunt per regiones Judasa? et Samaria?<br />
prater Apostolos.<br />
Curaverunt autem Stephanum viri timorati, et fecerunt planctum<br />
magnum super eum.<br />
Saulus autem devastabat Ecclcsiam per domos intrans, et trahens<br />
viros ac muliercs, tradebat in custodiam,<br />
Igitur qui dispersi erant pertransibant, ovangelizantes verbum Dei.<br />
Pliilqipus autem descendens in civitatein Samaria?, praedicabat ibis<br />
Christum.<br />
Intendebant aulem turba? bis, qua? à Pbilippo dicebantur, unanimi<br />
ter audientes, et videntes signa qua? faciebat.<br />
Multi enim oorum, qui babebant spiritus immundos, clamantes voce<br />
magna exibant.<br />
Multi autem paralylici et Claudi curati sunt.<br />
Factum est ergo gaudium magnum in illa cìvìtate. Vir autem qui<br />
dam nomino Simon, (fui ante fuorat in ci vitate magus, seducens gen-<br />
tem Samaria?, dicens se esse aliquem magnum:<br />
Cui auscultabant omnes à minimo usque ad maximum, dicentes: Ilic<br />
est virtus Dei, qua? vocatur magna.<br />
Attendebant autem eum: propter quod multo tempore magis suis<br />
demen (asset cos.<br />
Cùm vero credidissent Pbilippo evangelizanti de regno -Dei, in no<br />
mine Jcsu Cliristi baptizabantur viri ac mulieres.<br />
Tunc Simon et ipso credidit: et cùm baptizatusesset, adba?rebat Phi-<br />
lippo. Videns otiam signa et virtutes maximas fieri, stupens admirabatur.<br />
Cùm autem audissent Apostoli, qui erant Jerosolymis, quòd recepis-<br />
set Samaria verbum Dei, miserunt' ad eos Petrum et Joannem.<br />
Qui cùm venissont, oraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritimi<br />
sanctum :<br />
TOMO I. 8
114 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Nondum eniín in quemquam illorum venerat, sed baplizali tanlüni<br />
erant^in nomine Domini Jesu.<br />
Tune imponebant manus super illos, el aceipiebant Spiri turn sanctum.<br />
Cùm vidisset autem Simon quia per hnpositionein manùs Apostolo-<br />
rum darelur Spirilus sanctus, oblulit cis pecuniam,<br />
Dicens: Date et mibi banc potestatem, ut cuicumque imposuero<br />
manus, accipiat Spiritimi sanctum. Petrus autem dixit ad eum:<br />
Pecunia tua tecum sit in perditionem: quoniam donimi Dei existi-<br />
masti pecunia possideri.<br />
Non est libi pars, ncque sors in sermone iste. Cor enim tuum non<br />
est rectum coram Deo.<br />
Pcenitentiam ¡taque age ab hac ncquitia tua : et roga Deum, si forte<br />
remittitur libi base cogitatio cordis lui.<br />
In felle enim amaritudinis, et obligationc iniquitalis video te esse.<br />
Respondens autem Simon , dixit: Precamini vos pro me ad Domi<br />
nimi, ut nihil veniat super me borum, quae dixistis.<br />
Et illi quidem testificati et loculi verbum Domini, red iba nt Jerosoly-<br />
main, et multis regionibus Samarilanorum evangelizaban!.<br />
45. Conversion de Saulo.— Predica en Damasco; va A Jerusalen, y<br />
Bernabé la presenta A los Apóstoles. (In. 9.)<br />
Saulus autem adbuc spiralis minarum et ca;dis in discípulos Domini,<br />
accessit ad Principem sacerdotum.<br />
Et petiit ab eo epístolas in Damascum ad synagogas: ut si quos in-<br />
venisset hujus via; viros ac muliores, vinctos perdueeret in Jerusalem.<br />
Et cùm iter faceret, contigit ut appropinquarci Damasco: et subito<br />
circumfulsit eum lux de ccelo.<br />
Et cadens in terram audivit vocem dicentem sibi : Saule, Saule,<br />
quid me persequeris?<br />
Qui dixit: Quis es , Domine? Et ilio. : Ego sum Jesus, quem tu per<br />
sequeris. Durum es tibi contra stimuluni calcitrare.<br />
Et tremens ac stupcns dixit: Domine, quid me vis faceré?<br />
Et Dominus ad eum : Surge , et ingredere civitatem, et ibi dlcelur<br />
tibi quid te oporteat tacere. Viri autem illi, qui comitabanlur cum eo,<br />
stabant stupefacti, audientes quidem vocem, neminem autem videntes.<br />
Surrexit autem Saulus de terra , apertisrme oculis nihil videbat. Ad<br />
manus autem illuni trábenles , introduxerunt Damascum.<br />
Et erat ibi tribus diebus non videos, et non manducavil, noque bibil.<br />
Erat autem quidam discipulus Damasci, nomine Ananias: el dixit<br />
ad illuni in visu Dominus: Anania. At ilio ait: Ecce ego, Domine.<br />
Et Dominus ad eum: Surge, et vado in vicum, qui vocalur recios:
APPENDIX. IIS<br />
et ijuaore in domo .lud;« Saulum nomine Tarsensem : ecce enim orat.<br />
(Et vidit virum Ananiam nomine, introeuntem, et imponentem sibi<br />
manus ut visum recipiat.)<br />
Respondit autem Ananias: Domine, audivi à mult is de viro boo,<br />
quanta mala fecerit sanc'.is luis in Jerusalem:<br />
Et bic habet potestatcm à principibus sacerdotum alligandi omnes,<br />
(pii invocant nomen tuum.<br />
Dixit aulem ad eum Dominus: Yade, quondam vas electìonis est mihi<br />
iste, ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, et filiis Israel.<br />
Ego enim ostendam illi, quanta oporteat eum pro nomine meo pati.<br />
El abut Ananias, et introivit in domimi: et imponens ei manus,<br />
dixit : Saule Crater, Dominus misit me Jesus, qui apparuit tibi in via<br />
qua veniebas, ut videas, et implearis Spirilu sancto.<br />
Et confeslim cecidcrunt ab oculis ejus tamquam squamae, et visum<br />
recepii: et surgens baptizalus est.<br />
Et cùm accepisset cibum, confortatus est. Fuit antera cum discipulis.<br />
qui erant Damasci, per dies aliquot.<br />
Dei.<br />
El continuò in synagogis praodicabat Jesum, quoniam lue est Filius<br />
Stupebant autem omnes qui audiebant, et dicebant: Nonne bic est,<br />
epa expugnabat in Jerusalem eos, qui invocabant nomen istud : et bue<br />
ad hoc venit, ut vinctos illos ducerci ad principes sacerdotum ?<br />
Saulus autem multò magis convalescebat, et confundebat Judaeos,<br />
qui habitabant Damasci, aflirmans quoniam bic esl Christus.<br />
Cum autem implerentur dies multi, consilium fecerunt in unum<br />
Judoci ut eum interficerent.<br />
Nolae aulem facto sunt Saulo insidiae eorum. Custodiebant autem et<br />
portas die, ac nocte, ut eum interficerent.<br />
Accipientcs autem eum discipuli nocte, per murum dimiserunt eum,<br />
submittentes in sporta.<br />
Cùm autem venissel in Jerusalem , tentabat se jüngere discipulis, et<br />
omnes timebant eum, non credentes quòd esset discipulus.<br />
Barnabas autein apprehensum illuni duxit ad Apostolus : et narravit<br />
illis quomodo in via vidisset Dominum, et/quia locutus est ei, et quo-<br />
modo in Damasco lìducialiter egerit in nomine Jesu.<br />
Et erat cum illis intrans et exiens in Jerusalem , et fiducialiter<br />
agens in nomine Domini.<br />
Loquebatur quoque Gentibus, et dispulabat cum Graecis: illi autem<br />
quairebant uccidere eum.<br />
Quod cùm cognovissenl fratres, deduxemnt eum Caesaream, et di<br />
miserunt Tarsum.<br />
Ecclesia quidem per totani Judaeam, et Galiheam, et Samariam, ha-
11G PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
bebat pacem , et aedificabatur ambulans in timore Domini, et consolatio<br />
ne sancti Spiritus replebalur.<br />
46. Martirio de Santiago. — Prisión de San Peltro. — Su libertad<br />
milagrosa. (IB. 12.)<br />
Eodcm autem tempore misit Herodes rex manus, ut afiligerel quos-<br />
dam de Ecclesia.<br />
Occidit autem Jacobum fratrem Joannis gladio.<br />
Videns autem quia piacerei Judiéis, apposuit ut apprehenderet et<br />
Petrum. Erant aulem dios Azymorum.<br />
Quem cùm apprehendisset, misit in carcerem, tradens quatuor qua-<br />
ternionibus militum custodiendum, volens post Pascila producere eum<br />
populo.<br />
Et Petrus quidem servabatur in carcere. Oral io autem fiebat sine<br />
intermissione ab Ecclesia ad Deiun pro eo.<br />
Cùm aulem producturus eum esset Herodes, in ipsa nocte eral Pe<br />
trus dormiens inter duos milites, viñetas catenis duabus; el custode»<br />
ante ostium custodiebant carcerem.<br />
Et ecce Angelus Domini astitit: et lumen refulsit in habitáculo : per-<br />
cussoque latere Petri, excilavil eum dicens: Surge velocilcr. Et cecide-<br />
runt catenas de manibus ejus.<br />
Dixit autem Angelus ad eum: Precingere, et calcea te caligas tuas.<br />
Et fecit sic. Et dixit illi: Circumda (ibi veslimenlum tuum, et sequere me.<br />
Et exiens sequebatur eum, et nesciebat quia veruni est quod fiebat<br />
per Angeluui: existimabat autem se visum videro.<br />
Transeúntes autem primam et secundan custodiam, venerunt ad<br />
portam ferream, qua; ducil ad civitalem : quae nitro aperta est eis. Et<br />
exeuntes processerunt vicum unum : et continuò iliscessit Angelus ab eo.<br />
Et Petrus ad se reversos, dixit: Nunc scio vere, quia misit Domi<br />
nus Angelum smini, et cripuit me de maini Ilerodis, et de omni ex-<br />
pectatione plebis Judawrum.<br />
Consideransque venit ad domimi Maria; rnalris Joannis, qui cogno-<br />
minatus est Marcus, ubi erant multi congregati et orantes.<br />
Pulsante autem eo ostium jañuae, processit lineila ad audiendum, no<br />
mine Rhode.<br />
Et ut cognovit vocem Petri, proe gaudio non aperuil januam, sed<br />
intrò currens nunciavit stare Petrum ante januam.<br />
At illi dixerunt ad earn: Insanis. Illa autem affirmabat sic se habe<br />
re. Illi aulem dicebant : Angelus ejus est.<br />
Petrus autem persevorabat pulsans. Cùm autem aperuissent, vide-<br />
runt eum, et obstnpuerunt.<br />
Annuens autem eis mano ut ticerenl, narravit quomodo Dominus
APPENDIX. 117<br />
eduxisset eum de carcere , dixitque: Nunciate Jaeobo et fratribus luce.<br />
Et egressus abut in aliuin locum.<br />
47. Concilia dc Jerusalem. (In. 15.)<br />
Et quídam descendentes de Judaea, docebant fratres: Quia nisi cir-<br />
cumcidamini secundum morem Moysi, non polestis sal vari.<br />
Facta ergo seditiono non minima Paulo et Barnabas adversüs illos,<br />
statuerunt ut asconderent Paulus et Barnabas, et quidam alii ex aliis,<br />
ad Apostólos et presbylcros in Jerusalem, super bac quasstione.<br />
Illi ergo deducti ab Ecclosia, pertransibant Pbconicen et Samariam,<br />
narrantes conversioncm Gentium: et faciebant gaudium magnum om<br />
nibus fratribus.<br />
Ciim autem venissent Jerosolymam, suscepti sunt ab Ecclesia, et ab<br />
Apostolis, et senioribus, annunciantes quanta Deus fecisset cum illis.<br />
Surrexerunt autem quidam de hceresi Pbarisasorum, qui crcdiderunt,<br />
dicenles: Quia oportet circumcidi cos, proecipere quoque servare legem<br />
Moysi.<br />
Convenerunlque Apostoli et séniores videro de verbo hoc.<br />
Cüm autem magna conquisitio tieret, surgens Petrus dixit ad eos:<br />
Viri fralres, vos scitis quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis elegil,<br />
per os meum audire Gentes verbum Evangelii, et credere.<br />
Et qui novit corda Deus, testimonium perhibuit, dans illis Spiritum<br />
sanctum , sicut et nobis,<br />
Et nihil discrevit inter nos et illos, fide purificans corda corum.<br />
Nunc ergo quid tentatis Deum, imponere jugum super cervices dis-<br />
cipulorum, quod ñeque paires nostri, ñeque nos portare potuimus?<br />
Sed per gratiam Domini Jesu Christi credimus salvari, quemadmo-<br />
dum et illi.<br />
Tacuit autem omnis multiludo: et audiebant Barnabam et Paulum,<br />
narrantes quanta Deus fecisset signa et prodigia in Gentibus per eos.<br />
Et postquarn tacuerunt, respondit Jacobus, dicens: Viri fratres, au-<br />
dile me.<br />
Simon narravit quemadmodum primüni Deus visitavit sumere ex<br />
Gentibus populum nomini suo.<br />
Et huic concordant verba Propbetarum, sicut scriptum est:<br />
Post luce revertar, et reaulificabo tabernaculum David, quod decidit:<br />
et diruta ejus reasdificabo, et erigam illud:<br />
Ut requirant eseterí bominum Dominum, et omnes gentes, super<br />
quas invocalum est nomen meum, elicit Dominus faciens haec.<br />
Notum ¡\ sa!Culo est Domino opus suum.<br />
Propter quod ego judico non inquietari eos qui ex Gentibus con-<br />
vertuntur ad Deum .
118 PRIMER ANO US LATIN Y CASTELLANO.<br />
Sed scribere ad eos ut abstineant se à contaminationibus simula-<br />
chrorum, et fornicatione, et suffocatis, et sanguine.<br />
Moyses enim à temporibus antiquis liabet in singulis civitatibus qui<br />
eum pra?dicent in synagogis, ubi per omne sabbatum legitur.<br />
Tunc placuit Apostolis, et senioribus cum omni Ecclesia, eligere<br />
viros ex eis, et mittere Antiocbiam cum Paulo et Barnaba, Judam, qui<br />
cognominabatur Barsabas, et Silam, viros primes in fralribus,<br />
Scribentes per manus eorum : Apostoli, et seniores fratres, bis, qui<br />
sunt Antiochia?, et Syria?, et Cilicias, fratribus ex Gentibus, salutoni.<br />
Quoniam audivimus quia quidam ex nobis excuntes, turbaverunt<br />
vos verbis, evertentes animas vestras, quibus non mandavimus:<br />
Placuit nobis collectis in unum, eligere viros, et mittere ad vos cum<br />
charissimis nostris Barnaba et Paulo,<br />
Hominibus, qui tradiderunt animas suas pro nomine Domini nostri<br />
Jesu Christi.<br />
Misimus ergo Judam et Silam, qui et ipsi vobis verbis referent<br />
eadem.<br />
Visum est enim Spiritai sancto, et nobis, nihil ultra imponere Vo<br />
bis oneris quàm ha?c necessaria:<br />
Ut abstineatis vos ab immolatis simulachrorum, et sanguine, et<br />
suffocate, et. fornicatione, à quibus custodientes vos, bene agetis. Valete.<br />
18. Predication de San Pablo en Aténas con los filósofos.—Conversion de<br />
Dionisio Areopagita. (IB. 17.)<br />
Paulus autem, cum Athenis eos expectaret, incitabatur spiritus ejus<br />
in ipso, videns idolatria? deditam civitatem.<br />
Disputabat igitur in synagoga cum Juda?is, et colentibus, et in foro,<br />
per omnes dies, ad eos qui aderant.<br />
Quidam autem Epicurei, et Stoici philosophi disserebant cum eo, el<br />
quidam dicebant: Quid vult feminiverbiushie, dicerc? Alii vero: Novo-<br />
rum daemoniorum videtur annuntiator esse : quia Jesum et resurrec-<br />
tionem annuntiabat eis.<br />
Et apprehensum eum ad Areopagum duxcrunt, dicenfes: Possumus<br />
*eire qua? est ha?c nova, qua? à te dicitur , doctrina?<br />
Nova enim quasdam infers auribus nostris : Volumus ergo scire<br />
quidnam velint ha?c esse.<br />
(Athenienses autem omnes , et advena? bospites, ad nihil aliud va-<br />
eabant nisi aut dicere, aut audire aliquid novi.)<br />
Stans autem Paulus in medio Areopagi, ait: yiri Athenienses, per<br />
omnia quasi superstitiosiores vos video.<br />
Praeteriens enim, et videns simulachra vestra, inveiii et aram , in
APPENDIX. 119<br />
qua scriptum erat: Ignoto deo. Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego<br />
annuntio vobis.<br />
Does, qui fecit mundum, et omnia quae in eo sunt, hie cosli et terra»<br />
cüm sit Dominus, non in manufactis teinplis habitat,<br />
Nec manibus humanis eolitur indigens aliquo, cüm ipse det omni<br />
bus ritam , et inspirationem, et omnia:<br />
Fecitque ex uno omne genus hominum inhabitare super universam<br />
faciem terras, detiniens statuta témpora, et términos habitationis eorum,<br />
Quasrere Deum, si forte attrectent eum, aut inveniant, quamvis non<br />
longo sit ab unoqnoque nostrum.<br />
In ipso enim vivimus, et movemur, et sumus: sicut et quidam ves-<br />
ti'orum Poetarum dixerunt: Ipsius enim et genus suinus.<br />
Genus ergo cum simus Dei, non debemus asstimare auro, aut ar<br />
gento, aut lapidi, sculpluras artis et cogitationis hominis, Divinum esse<br />
simile.<br />
Et témpora quidem hujus ignorantias dcspiciens Deus, nunc annun-<br />
tiat hominibus ut omnes ubique poenitentiam agant.<br />
Eo quöd statuit diem, in quo judicaturus est orbem in asquitate, in<br />
viro, in quo statuit, (idem prasbens omnibus, suscitans eum ä mortuis.<br />
Cum audissent aulem resurrectionem mortuorum, quidam quidem<br />
irridebant, quidam verö dixerunt: Audiemus te de hoc herum.<br />
Sic Paulus exivit de medio eorum.<br />
Quidam veré viri adinérenles ei, erediderunt: in quibus et Diony<br />
sius Areopagita, et midier nomine Damaris, et alii cum eis.<br />
19. Apologia de San Pablo. — Sana de los Judíos obstinados contra el<br />
mismo.— Declárase ciudad mo romano al intentar azotarle el tribuno.<br />
(le. n.)<br />
Viri fratres, et patres, ándito quam ad vos nunc rcddo rationein.<br />
Cüm audissent autem quia Hebrasd lingua loquerctur ad ¡líos, magis<br />
prasstiterunt silenlium.<br />
Et dicit: Ego sum vir Judasus, natus in Tarso Cilicias, nutritus<br />
auleui in ista civitate, secus pedes Gamaliel eruditus juxta veritatem<br />
paternas legis, asmulator legis, sieul et vos omnes estis hodie:<br />
Qui haue viain persecutus sum usque ad mortem, alligans et tra-<br />
dens in custodias viros ac molieres,<br />
Sicut princeps sacerdotum mihi testimonium reddit, et omnes ma<br />
jores natu, ä quibus et epístolas äeeipiens, ad fratres Damascum per-<br />
gebam, ut adducerem inde vineles in Jerusalem ut punirentur.<br />
Factum est autem, cunte me, et appropinquante Damasco media die,<br />
subito de coslo circumfulsit me lux copiosa:
120 P81MER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Et decidens in terrain, audivi vocem dicenteni inilii: Saule, Saule,<br />
quid me persequeris?<br />
Ego aulem respond i: Quis es, Domine? Dixiìque ad me: Ego sum<br />
Jesus Nazarenus, quem tu persequeris.<br />
Et qui niecum erant, lumen quidem viderunt, vocem autem non<br />
audierunt ejus qui loquebatur niecum.<br />
Et dixi: Quid faciam, Domine? Dominus autem dixit ad me: Sur-<br />
gens vade Damascum: et ibi libi dicetur de omnibus qua) te oporleat<br />
lacere.<br />
Et cùm non viderem pia) ciarliate luminis illius, ad manuiii de-<br />
ductus à comitibus, veni Damascum.<br />
Ananias autem quidam, vir secundum legem testimonium liabens<br />
ab omnibus cobabilantibus Judads,<br />
Veniens ad me, et astans dixit mihi: Saule, frater, respice. Et ego<br />
eadem bora respexi in cum.<br />
At ille dixit: Deus pat rum noslrorum praxirdinavit te, ut cognosco-<br />
res voluntatem ejus, et videres Justum, et audires vocem ex ore ejus:<br />
Quia eris testis illius ad omnes homines, coram qua) vidisti et<br />
audisti.<br />
Et nunc quid moraris? Exurge, et baptizare, et abluo peccata tua,<br />
invocato nomine ipsius.<br />
Factum est autem reverlenti mihi in Jerusalem, et oranti in tempio,<br />
(ieri me in stupore mentis,<br />
Et videro illuni dieentem inibì: Festina, et exi velociter ex Jeru<br />
salem: quoniam non recipient testimonium tuum de me.<br />
Et ego dixi: Domine, ipsi sciunt quia ego eram concludens in car<br />
cerem, et caxlens per synagogas eos qui credebant in te: .<br />
Et cùm funderetur sanguis Stephani testis lui, ego astabam, et con-<br />
sentiebam, et custodiebam vestimenta interlìcientium illum.<br />
Et dixit ad me: Yade: quoniam ego in natioiies longè miltam te.<br />
Audicbant autem eum usque ad hoc verbum, et levaverunt vocem<br />
suam, dicentes: Tolle de terra hujusmodi: non enim fas est eum vivere.<br />
Vociferantibus autem eis, et projicientibus vestimenta sua, et pul-<br />
verem jactantibus in aèrem,<br />
Jussit tribunus induci cum in castra , et flagcllis casdi, et tor-<br />
queri eum : ut sciret propter quani causam sic acclamarent ei.<br />
Et cùm aslrinxissent eum loris, dicit astanti sibi Centurioni Paulus:<br />
Si hominem Romanum, et indemnatum licet vobis flagellare?<br />
Quo audito, Centurio accessit ad tribunum, et nunciavit ei, dicens:<br />
Quid acturus es? hic enim homo civis Romanus es.<br />
Accedens autem tribunus, dixit illi: Die mihi si tu Romanus es?<br />
Al ille dixit: Etiam.
APPENDIX. 121<br />
Et respondit tribunas: Ego multa summá civililatem liane consecutus<br />
sum. Et Paulus ait: Ego autem et natus sum.<br />
Protinus ergo diseesserunt ab dio, qui cum torturi erant. Tribunus<br />
quoque timuit, postquam rescivit quia civis Romanus esset, et quia alligasset<br />
eum.<br />
Posterà autem die volens scire diligentiùs, qua ex causa aecusaretur<br />
à Judajis, solvit eum, et jussit sacerdotes convenire et omne concilium,<br />
et producens Paulum, statuit inter illos.<br />
50. Demuestra San Palilo en su epistola à los romanos que sin la fé eie<br />
Jesu-Cristo nadie puede salvarse.—Por eso es predicada en todo el mun<br />
do.— Los gentiles la abrasan, mientras que los judíos permanecen en su<br />
incredulidad. (Ep. PAUL. 19.)<br />
Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad Deum, lit<br />
pro ibis in salutoni.<br />
Testimonium enim perbibeo ibis, quòd ajmulalionem Dei habent,<br />
sed non secundum scientiam.<br />
Ignorantes enim justitiamDei, et suam qiwerentes statuere, Justitiar<br />
Dei non sunt subjecti.<br />
Finis enim legis, Christus, ad justitiam omni credenti.<br />
Moyses enim scripsit, quoniam justitiam, quae ex lege est, qui feccrit<br />
homo, vi vet in ea.<br />
Quae autem ex fide est justitia, sic dicit : Ne dixeris in corde tuo:<br />
Quis nsccndit in cechini? id est, Christum deducere:<br />
Aut quis descendet in abyssum? ho;: est, Christum à mortuis revocare.<br />
Sod quid dicit Scriptura? Prope est verbum in ore tuo, et in corde<br />
tuo : hoc est verbum (idei quod prsedicamus.<br />
Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credidoris,<br />
quòd Deus illum suscitavit à mortuis, salvus eris.<br />
Corde enim creditur ad justitiam: ore autem confessioni ad salutem.<br />
Dicit enim Scriptura: Omnis qui credit in illum, non -confundetur.<br />
Non enim est distinctio Judaei et Grasci: nam idem Dominus omnium,<br />
dives in omnes qui invorant illum.<br />
Omnis enim, quicuinque invocaverit nomen Domini, salvus erit.<br />
Quomodo ergo invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quomodo<br />
credent ei, quem non audierunt? Quomodo autem audient sine<br />
praedicante?<br />
Quomodo vero pra;dicabunt nisi mittantur? sicut scriptum est:<br />
Quàm speciosi pedes evangelizantium pacem. evangelizantium bona!
122 PRIMER AÑO DE LATIN ï CASTELLANO.<br />
Sed non omnes obediunt Evangelio. Isaías enim dícit: Domine, qui»<br />
erodidit auditui nostro?<br />
Ergo lides ex audítu, audilus autem per verbum Cliristí.<br />
Sed dico: Numquid non audierunt? Et quidem in oinuein lerrain<br />
exivit tonus eorum, et in lines orbis terroe verba eorum.<br />
Sod dico: Numquid Israel non cognovit? Primus Moyses dicit: Ego<br />
ad aeinulationem vos adducam in non genlem: in gentem insipientem,<br />
in iram vos îhitlam.<br />
Isaias autem audet, ct dicit: Inventus sum à non quœrenlibus me:<br />
palàin appaiali iis qui me non interrogabanl.<br />
Ad Israel autem dicit: Tota die expandi manus meas ad popolimi<br />
non crederitem et contradicentem.<br />
51. Da el Apóstol reglus de perfecciona los /leles conforme al estado<br />
de cada uno. — Siendo todos miembros de un mismo cuerpo , todos de<br />
bemos trabajar en favor de la Iglesia y amarnos mutuamente, (lu. 12.)<br />
Obsecro ¡taque vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis<br />
corpora vestra hostiam viventem, sauctam, Deo placenlem, rationabile<br />
obsequium vestrum.<br />
Et nolite conforman buie secolo, sed reforniamini in novitate sen-<br />
sûs vestri: ut probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et<br />
perfecta.<br />
Dico enim per gratiain quae data est inibì, omnibus qui sunt inter<br />
vos: Non plus sapere quàm oportet sapere , sed sapere ad sobrietatem:<br />
et unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei.<br />
Sicut enim in uno corpore multa membra habernos, omnia autem<br />
membra non cumdem actum habent :<br />
Ita multi unum corpus sumus in Chrislo, singoli autem alter alterius<br />
membra :<br />
Habenles autem donutiones, secundum gratiam quae data est nobis,<br />
différentes: sive propbetiam secundum ralionem fidei,<br />
Sive ministerium in.ministrando, sive qui docet in doctrina,<br />
Qui exbortatur in exhortando, cpii tribuit in simplicitate, quipraeest<br />
in solicitudine, qui miscretur in bilarifate.<br />
Dilectio sine simulatioiie. Olientes malum, adluerentes bono:<br />
Chántate fraternitatis invicem diligentes: Honore invicela prasve<br />
nientes:<br />
Solicitudine non pigri: Spirilo ferventes: Domino servientes:<br />
Spe gaudentes: In tribulationc patientes: Oralioni instantes:<br />
Necessitatibus sanctorum communicantes : Hospitalitatem sedantes.<br />
Benedicite persequentibus vos: benedicite, et nolite maledicere,
APPENDIX. 123<br />
Gaudere cum gaudentibus, Here com flentibus :<br />
Idipsum invicem sentientes: No» alta sapientes, sed humilibus<br />
consentientes: Nolite esse prudentes apud vosmet ipsos:<br />
Nulli malum pro malo reddentes : providentes bona non tantum co<br />
ram Deo, sed ctiam coram omnibus hominibus.<br />
Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus hominibus pacem<br />
habentes.<br />
Non vosmet ipsos defendentes, diarissimi, sed date locum ira;.<br />
Scriptum est enim: Mihi vindicta; ego retribuam, dicit Dominus.<br />
Sed si esurierit inimicus tuus, ciba ilium : si sitit, potum da illi.<br />
Hoc enim faciens, carbones ignis congeres super caput ejus.<br />
Noli vinci à malo, sed vince in bono malum.<br />
FINIS.
EPITOME<br />
HISTORIE MUECA.<br />
I. Antigüedad de los griegos. — La Grecia es conquistada por una colonia<br />
egipcia.<br />
Origo Grascorum est antiqua et nobilis.<br />
Anno circiter millesimo noningentésimo nonagésimo post orbem<br />
conditimi, colonia asgyptiaca occupavit Graaciam.<br />
Saturnus et Júpiter habentur duces 1 illius colonia;.<br />
Deindè novi advence collocavère sedem in hác regione.<br />
Primùm aliquot oppida ab illis constituía fuerunt.<br />
Inde Alhena;, Argos, Sparla , Thebae suam duxerunt originem.<br />
Civitales illas fuerunt celebérrimas; Athense vero inter celeras emi-<br />
nuerunt.<br />
ì. Atenas es gobernada desde su origen perr reyes.<br />
Athena)primum r, gem habuére Cecropom,qui credebatur instituisse<br />
matrimonium.<br />
Huic successit Cranaus, cujus filia, nomine Alhis 2, nomen dedit<br />
regioni.<br />
Post hunc Amphictyon regnavit.<br />
Qui primus sacravit urbem Minervas, et nomen Athenas 3 dedit<br />
invitati.<br />
Dùm ille regnarci, illuvies aquarum absumsit fere omnes Íncolas<br />
Gracias.<br />
1 Duces, capitanes, y literalmente conductores, de ducere; las colonias eran<br />
conducidas desde la madre patria á otros paises.<br />
2 Alliis, de donde so formó la palabra Attica.<br />
3 Uno do los nombres dados á Minerva.
12'íi PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Ampbictyonc mortilo, regnimi Erechlheo obligli, tuncqite satin 4<br />
frumenti reperla est apud Eleusin à Triplolemo.<br />
.Egeus , Thesei pater , tenuit quoque regnimi Allienis.<br />
Post yEgeum Tlieseus, et deinceps lìlius Thesei Demophoon, politi<br />
sunt imperio.<br />
3. Codro , rey da Atenas. — Su abnegación patriótica.<br />
Illis temporibus, bollimi grave exortuui est inter Athenienses et<br />
Dorienses.<br />
Ili consuluerunt oracula de eventu praelii.<br />
Responsum est ipsos foro superiores, nisi 5 regem AtUenieiisiuni<br />
occiderent.<br />
Quo audito, priusquàm pugna committeretur, praeceperunt impri<br />
mis militibus, no regem A Iheniensium occiderent.<br />
Tunc Codrus Atheniensibus 6 rex erat.<br />
Qui responsum oraculi et prcecepta 7 hostium cognovit<br />
lile igitur vestem regiam exuit, pannosusque 8 in castra host ima<br />
ingreditur.<br />
Brevi inlerficitur ibi à milite quem falce astu convuhieraverat.<br />
Dorienses autem , regis morte cognita , discesserunt sine pr«lb.<br />
Atque ila Athenienses à generoso 9 duce bello liberali fuerunt.<br />
4. Cambio del gobierno de Atenas. — Solon.<br />
Post Codrum nemo Allienis regnavi!.<br />
Administrate reipublicae annuis 1 0 magistratibus penuissa fuit.<br />
Sed nuUae tunc leges erant civitati.<br />
Livido enim regum pro legibus habebatur.<br />
His autem temporibus, vir, nomine Solon , justitìà llorebal: electus<br />
est igitur ut civitatem legibus conderef<br />
'i Satto, el arte de sembrar.<br />
!i Nisi equivalente de si no.<br />
S Atheniensibus, caso de atribución, tiene el mismo soni ido quo sì fuera ol<br />
genitivo Atheniensium.<br />
I Prmccpla, avisos; es como si dijera ca qum prcecepta fueran! hostibus.<br />
8 Pannosus, adjetivo derivado de pannus, andrajo.<br />
9 Generoso, literalmente el que es de buena raza; el quo tiene sentimientos<br />
nobles, generosos.<br />
10 Annuis, que cada año estaban somelidos á elección.<br />
II Condirei, fundase, estatuyese.<br />
1 1.
KPITOSIE HISTORIE GR.EG*. 127<br />
III« -sie egit cum plebe etsenatu, ut utrique placueril.<br />
Quidqui enim instituisset pro altero ordine, alteri displicuisset.<br />
Kgrcgiis hujus viri institutis diu floruit Atbeniensium respublica.<br />
5. Ixy de Atenas respecto á la isla de Salamina.<br />
Inter mulla ab ilio egregie facta , illud memorabile fuit.<br />
Bellum motum fuerat inter Alhenieiises et Megarenses, de proprie-<br />
late Salamina! insula 1,<br />
Kà de re armis decerlaverant usque ad intentimi 12.<br />
Post multas clades, Athenienses hoc decretimi sanxerant: S¿ quis<br />
legem de Salamina insula tulerit, capitali pama affiatar.<br />
Solon autem censebat liane insulam armis esso recipiendam.<br />
Yerìim timebat Atbeniensium invidiam, si sententiam proferret<br />
Verebatur quoque, ne tacendo parimi reipublieoe consulerel.<br />
G. Conducta de Solon en esta circunstancia.<br />
Subitali! igilur dementiam Solon simulavit, ut posset non modo di<br />
cere, sed cliam faceré probibita.<br />
Deindè, more vecordium, in forum proponivi!,<br />
Facto lune omnium concurso , insólitos sibi versus coepit canore,<br />
consilii dissimulandi causa.<br />
Deindè sciismi suasit populo id quod velabatur, brovìque movit<br />
omnium animus.<br />
Exlemplo ilaque bellum adversùs Megarenses decretimi fuit,<br />
, Mox devicli sunt bastes, et insula Salamina Atbeniensium facta est 4.<br />
7. Apodérase. I'isistrato del gobierno.<br />
Pisistralus, dux Atbeniensium, profligatis iterimi Megarensibus, tvrannidem<br />
occupare per ' 3 dolimi statuii.<br />
Yoluntariis vulneribus lacerai corpus domi , 6, et in publicum progreditili-.<br />
Advócala conciono, vulnera populo ostentili.<br />
12 t'sque ad inleriluni, se habían hecho la guerra hasta el exterminio.<br />
13 Si sententiam (suam) proferret, si exponía antes su opinion.<br />
14 Atheniensium facta est, vino á sor propiedad de los atenienses. Atenien-<br />
sium. gen., caso de posesión.<br />
lü /'er, por medio de.<br />
16 7)0(7»'. on su casa.<br />
, s.
128 PRIMER ANO DS LATIN Y CASTELLANO.<br />
De crudelitato principum 1 7 queritur; verbis addii lacrymas, et<br />
invidiosa oratione multitudinem credulam accendit.<br />
Affirmat se esse invisum senatui, ob amorem plebis<br />
Obtinet igitur ad custodiam corporis sui satellites.<br />
Deniqufe, sic occupata tyrannide, per tres et Iriginta annas re-<br />
gnavif.<br />
17 Principum, de los primeros ciudadanos, dolos magnates.<br />
18 Amorem plebis, no el amor del pueblo, sino (su) amor (hacia) el pueblo.<br />
19 Alter, se emplea solamente hablando de dos individuos: Pisístrato solo<br />
tenia en efecto dos hijos, Diocles é Hippias.<br />
20 i», hacia; está empleado aquí por ad.<br />
21 Modo, últimamente, recientemente.<br />
22 Contraxerunt, literalmente estrecharon, apretaron, porque para juntar<br />
un ejército se reúnen diversos cuerpos de tropas en un mismo punto.<br />
23 Castra, orum, plural neut.<br />
8. Fin de la Urania.<br />
Postmortem Pisistrati, Diocles, alter 1 9 ex ejus filiis, imperium<br />
paternum tenuit.<br />
statuii.<br />
At brevi ob scelus infandum interfectus est.<br />
Alter Alius, Hippias nomine , summamincivescrudelitatemexercuit.<br />
Tunc civitas, servitutis pertaesa, pristinam liberlatem recuperare<br />
Pulsus itaque regno Hippias, in exsilium actus est.<br />
Qui, profectus in 2 0 Persas, aulam Darii regis petit.<br />
Hie princeps Atheniensibus modo 2 1 bellum denuntiaverat.<br />
Hippias igitur se belli ducem Dario adversiis patriam suam obtulit.<br />
9. Batalla de Maraton.<br />
Ubi Atbenienses audierunt Darii advenlum, brevi tempore con-<br />
traxerunt 2 2 exercitum.<br />
Cum decern millibus civium et Plalaeensibus mille auxiliaribus, ad<br />
versiis sexcenta millia hostium processerunt.<br />
In campis Marathoniis, Miltiade duce, castra 2 3 castris Persarum<br />
contulerunt.<br />
Magna cunctibus in pugnam alacritas animorum fuit, ncc eventus<br />
audacia? defuit<br />
2 4.<br />
Vieti Persa? in naves confugerunt, ex quibus multa? suppressa?, mul<br />
ta? capta? sunt.<br />
24 Nec eventus, audacios defuit, y el éxito segundó {su) audacia.<br />
l s.
EPITOME TTTSTORLE CRMCM. 129<br />
ln'eo iìi"el ID virtus singulorura apparuit; inter celeras lamen The-<br />
uiisloclos ailolescens laude singulari eininui!.<br />
io. Bango ih' valor de un soldado ateniense.—Pérdida de los enemigos.—<br />
Muerte de Hippias.<br />
Cynoegiri quoque, militia atheniensis, gloria inagnis laudibus cele<br />
brala est.<br />
Ule eriim, quùm fugientes hosies ad naves 2 5 egisset, unam ex<br />
eorum navibus dexterà marni tonni!, noe priùs dimisil, quàm manum<br />
amitleret.<br />
Tùia quoque, amputata dextrà , navoni sinistra comprehend it.<br />
Quàm ctiam quùin amisissot, postreinùm morsu navem detinuit,<br />
sicque Iruncus dentibus dimicavit.<br />
Ducenfa millia Persarum eo pnelio , vel ferro vel naufragio inte-<br />
rierunt.<br />
Cecidit et Hippias, tyrannus atheniensis, aucior et concitor ejus<br />
nefarii belli; basque dii patria) uliores pronas ab ilio repetierunt.<br />
co-sii.<br />
11. Muerte de Dario.—Xerxes, su sucesor, continúa la guerra,<br />
Interea Darius, quilín bellum instaurarci 2 6, in ipso apparatu de-<br />
Xerxes bellum à paire coeptum adversùs Grasciam persecu-<br />
tus est.<br />
Seplingenta millia hominum de 2 7 regno armavi! et trecenta millia<br />
de auxiliis.<br />
Grascia igitur oinnein viv capere 2 8 ejus exercitum poterai.<br />
Naves quoque mille et ducentas numero habuisse dicitur,<br />
Huic tanto agmini dux egregius defuit.<br />
Xerxes enim , inani licèt superbia tumens, in periculis timidus<br />
Et quidem primus, in fuga, postremos in praelio semper visus est.<br />
25 .-Id Mares, complemento indirecto de egisset y no de fugientes.<br />
26 Instaurare belhim, hacer nuevos preparativos de guerra.<br />
27 De, prep., procedente de.<br />
28 Capere no significa aquí tomar, que es su mas ordinario sentido, sino<br />
mas bien contener.<br />
TOMO I. 9
13« PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
18. Leónidas, rey de Esparta, sale al encuentro de, Xerxes. — ,S'«<br />
valor y su heroísmo.<br />
Adveníante Persarum exercitu, Lacedaemonü oraculum Apollinis<br />
consuluerunt.<br />
Sic autem illis responsum fuerat: si minus 2 9 rex Spartanorum<br />
intereat, ci vitas peribit.<br />
Idcircò rex Leónidas in ballum proficiscens, suoruui ánimos bor<br />
iando firmaveraf.<br />
Angustias etiam Tliermopylarum cum quatuor millibus inilitum<br />
occupaverat.<br />
Sic ením secum cogitaverat : Cum paucis so a H¡ major i vincam<br />
gloria, aut minori reipublicae damno vicios cadam.<br />
Nihil erat difficile persuadere militibus qui amore ])atri¡e fia—<br />
grabant.<br />
Cuncti ¡gitur, parato ad moriendum animo , in prajlium ibanf.<br />
(3. Combale de las Thermópilas.<br />
Xerxes, aspernaíus hostium paucilatem, ad pugnam misil «x<br />
quorum cognati miralhoníco prsolio interfecti fueran!.<br />
lili dùm ulcisci suos quaerunt, fuero cladis principium.<br />
Succedente deindèinutili turba, major cìedes editar.<br />
Triduo ibi strenue dimicatum est; ila tamen ni dolor et indignata*<br />
Persarum ánimos accenderent.<br />
Quarta die, quùm liostos summum cacumen 3 1 tcnerent, Leónidas<br />
iterimi bortatus est suos.<br />
Monuit illos, ut patria; magis quàm sibi consulerent, et in castra<br />
hostium irruerent.<br />
fi. Atacan los Espartanos el campo de los Persas. Su honrosa muerte.<br />
Spartani, audito sui regis Consilio 3 2, statini arma capimiI . cas—<br />
traque Persarum irrompimi.<br />
29 Si minus, equivalente de nisi, á monos que.<br />
30 Paucis, suplo militibus.<br />
31 Summum cacumen, el punto culminante de las montañas entre las cua<br />
les se encontraba el desfiladero do los Thermópilas.<br />
32 Consilio, aquí designio, resolución.
EPITOME HISTORIA! GUMCM. 131<br />
Tumullus ingens lolis castris orí tur, Sparlanique Víctores quocum-<br />
que vaganlur.<br />
Casdunt stcrnuntque oninia ¡ pugnant enim 110111 spe victoria;, sed<br />
in 3 3 morlis ultioncni.<br />
Praslium a principio noctis in majorera partem diei fractura fuil.<br />
Postremo illi, non vioíi, sod vincendo faügati, ínter ingentes stra-<br />
3 lorum hostium catervas occiderunt Í.<br />
slatuit.<br />
Xerxes, terreslri praslio bis •victos, experiri maris fortunam<br />
(5. Manda Xerxes saquear el templo de Delfos, é incendia muchas<br />
ciudades de Grecia.<br />
Ante navalis proelii congressionem, miserat Xerxes quatuor millia<br />
armatorum Delpbos 3 6, ad templum Apollinis diripiendum.<br />
Non igiíur cum Gra;eis solüm, sed etiam cum diis immortalibus<br />
bellum gerebat.<br />
lili vero quos misera!, imbribus el fulminibus deleli sunt.<br />
Inde colligere 3 7 dchuil, quani nulla; essent bominum adversiis<br />
déos vires.<br />
Post luce, furore aniens, Tbcspias , Platicas et Atbenas incendit.<br />
Quso quidem urbe; tune vacua; civibus erant.<br />
Ifi. Respuesta del oráculo de Delfos A los Atenienses. Abandonan su<br />
ciudad.<br />
Quiun Xerxes adveníaret, Atbenienses miserunt Delpbos consultum<br />
oraculum Apollinis.<br />
Pythia 3 8 respondit, ut salulem muris ligneis tuorentur.<br />
Themislocles persuasit civibus Apollinis consilium esso , ut se sua-<br />
que in naves conferrenl.<br />
« Per muros cnim 1 ígneos , inquiebat, deus naves significar.»<br />
33 In, por, con objeto do ¡ vengar su muerte.)<br />
34 Occiderunt, sucumbieron y no mataron, que vendría entonces de occi-<br />
díre y no de occídere.<br />
¡15 Maris fortunam. literalmente la fortuna de mar, como si dijese fortu<br />
nam prailü maritimi, la .suerte, el azar de un combato marítimo.<br />
36 Delphos, acus. plur. á la pregunta do lugar qub.<br />
37 Colligere. amontonar, recoger; de aquí concluir.<br />
38 Pythia, la Pitia, sacerdotisa de Apolo , llamada así del nombre déla<br />
serpiente Python. cuya piel forraba la silla en que se asentaba para anunciar<br />
los oráculos.<br />
3 5
132 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Probato tali Consilio, conjuges liberosque cum preliosissimis ro<br />
bus in Ínsulas abditas demandan!.<br />
Ipsi urbern relinquunt, navesque' armati conscetidunt,<br />
Exemplum Atheniensium alias efiam urbes imitata; fuerunt.<br />
17. Disensión entre los aliados.—Artificio de Tiwmistocles.<br />
Quìim adunata fuit omnis sociorum classis, Themistocles angustias<br />
Preti salaminíi occupavi!.<br />
Sic enim egit, ne 3 9 circumveniri à multiludinc hostium posse!.<br />
At dissensio ínter civitatum principes orta est, singulique dese-<br />
rere societatem et in suam regionem abir'e volebant.<br />
Tune Themistocles, timcns ne vires discessu sociorum minuerentur,<br />
servimi fidum Xerxi misit cum bis verbis, «0 Rex ! Grascia uno in<br />
«loco contracta capi facillimè potest ; multi autcui ex prasfectis elassis<br />
«volunt nunc abire ; si exspectes, dùm discesserint, singulos majori<br />
«labore 4 9 debellabis.»<br />
Hoc dolo impulit Xerxem ad pugnam protinus capessendam.<br />
18. Combate naval junto á Salamina.—Nueva derrota de los Persas.<br />
Xerxes igitur signum pugnas dedit, Grascique conjunctis viribus<br />
praslium iniére.<br />
Interefi rex, speefator pugnas, cum parte navium in maris littore<br />
rematisi t.<br />
Artemisia autem , regina Halicarnassi 4 1, quas in auxilium Xerxi<br />
venerai, inter primos duces acerrime pugnaba!<br />
Fortissima enim illa mulier virilem audaciam pras se fe."ebat.<br />
Persas tamen , iterimi pulsi victique , in lugani vertuntur.<br />
Qua in trepidatione 4 2 multas captas naves , multas mersas fuerunt;<br />
plures autem domum reversas sunt.<br />
19. Consejo de Mardonio á Xerxes.<br />
Hác clade perculsus Xerxes, dubius crat consilii<br />
Tune Mardonius, unus è ducibus Pcrsarum, eum sic compellavit:<br />
39 Ne por ut non : alguna vez ut se encuentra sustituido por ne.<br />
40 Majori labore: tradúzcase como si estuviese suprimida la preposición<br />
Ciíí;!.<br />
41 Halicarnassi. Halicarnaso, ciudad de Caria en el Asia Menor.<br />
42 Trepidatione, significa la confusión y desorden do una derrota.<br />
43 Dubius consilii, que duda, que está incierto sobre el partido que debe<br />
tomar.<br />
4 3.
liPl TOME ÌIISTOKIA GUAiCJR ì'ò'ò<br />
nO rex ! fama adversi hujus belli aliquam seditionem in Perside po-<br />
oterit movere; ilaque tuoni in regnimi abi;mibi intereà trecenta mil-<br />
»lia armatorum lecta relinque ; si Graeiam perdomuero 4 4, plurima<br />
»ad (e gloria; sin aliter rescesserit, nulla deveniet infamia.»<br />
Probato Consilio, Mardonius exercitui prasíicitur.<br />
Hex autem ipse reliquas copias in regnimi reducere paravi!.<br />
20. Intentan los Griegos quitar á Xerxes todo medio de fuga.<br />
Oraci vero vix audierunt regis fugam, quilín consilium inierunt<br />
poiitis interrumpendi , quem ille Abydi 4 5 feccrat.<br />
.Sic eniíii intercluso reditu, aut cum exercitu ilium dolere , ani<br />
ad pacem petendain cogeré 4 8 decreveranf.<br />
Sed Themistocle;, verens ne interclusi hostes in desperatìonem ve-<br />
nirent, suasit Grascis ne id agerent.<br />
Quùni autem non posset illos de sententià dimovcre , eumdem<br />
servum misil, qui Xerxem hujus consilii certiorem faceret et matu<br />
rare fugam juberet<br />
4 7.<br />
Ilio , perculsus nuntio, tradidit ducibus suis milites perducendos,<br />
et ipse cum paucis Abydum contendit.<br />
21. Xerxes se. ve obligado ó huir en una barca de pescador.<br />
Xerxes , quùni Abydum pervenisse!, pontem hybernis tempesta—<br />
tibus solutum invenit. Tune trepiduas piscatoria scapila mare trajecit.<br />
Sic ille cujus naves pauló ante asquor 4 8 omne vix capiebat, exi<br />
guo navigio salutoni commisit suam.<br />
Nec iter felicius fuit copiis quas ducibus suis reliquerat redu-<br />
cendas. <br />
sera ut.<br />
Efenim ad labores quotidianos fames, imo et pestis brevi acce-<br />
Tantos efiam fuit morientium numerus , ut viae cadaveribus im-<br />
plcreniur, aütesquc el bastia? carnivora? exercitum sequerentur.<br />
44 Si perdomuero, si domare.<br />
43 Abydi de Abydos, ciudad do Mysia, fronteriza de Sestos en el estrecho<br />
de Molcspoato.<br />
46 Cogeré suplo illuni {Xerxcm .<br />
•57 Juberct, no tiene aqui el sentido do mandar, sino el de aconsejar, dar<br />
prisa con instancia.<br />
48 /liquor, el mar. Esta palabra, viene del adjetivo mquus, porque el mar<br />
presenta una superficie igual, unida.
134 PRIMES AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
22. Derrata del ejéreito de Mardunio. — Su fuga.<br />
Interim Mardonius in Grascia Olynthum expugnavit.<br />
Athenienses deindè ad pacem cum rege faciendam inducere oo-<br />
natus est.<br />
Postquàm autem vidit libertatem apud ilìus esse rebus ceteris mul<br />
tò cariorem ,• copias in Boeotiam 4 9 transtulit.<br />
Eo et Graseorum exercitus, qui centum millium erat, eum se—<br />
cutus est, ibique piu'Iium commissum l'uit.<br />
Sed eadem t'uit duci, quae regi 5 0, fortuna.<br />
Nam victus Mardonius cum paucis prol'ugit. (lastra , regalibus opi-<br />
bus referta , capta sunt.<br />
23, So» derrotados las Persas en el Asia et mismo dia.—Ponen fin<br />
à la guerra estas das derrotas,<br />
Eodem forte die quo copia; Mardonii delctoe sunt, navali etiain<br />
proslio in Asia, sub monte Mycale 5 1 , Persa) vieti fuerunt.<br />
Etenim quìim utraque classis jàm congrederetur , fama ad utruin-<br />
que exercitum venit Graecos vicisse, Mardoniique copias prolligatas<br />
fuisse.<br />
Quo andito, Perseo extemplò turbati dilFugerunt.<br />
Sic bello confecto, in universo Graesorum concilio 5 2 Atheniensium<br />
virtus praecipuas laudes oblinuit.<br />
Inter duces quoque Tliemistooles princeps civitatum testimonio<br />
declaratus est, sicque gloriato sua; patria; auxit.<br />
24. Reslablecimiento de las murallas de Alenas. — L'mbajada de lo»<br />
Ijicedemonios con este motivo.<br />
Athenienses, pace confectà urbis restituendo; concilium susceperunt;<br />
at meenia altiora 5 4 exslruxère.<br />
49 Baotiam, la Beocia, provincia de la Grecia al Sur de la Phócida.<br />
50 Qim regi, puede suplirse fuerat.<br />
51 El monte Micale estaba en la parte del Asia Menor llamada en otro<br />
tiempo Lidia, hoy Natolia.<br />
52 Concilio, asamblea, reunión.<br />
33 Construyase: declaratus estprinceps testimonio civitatum.<br />
54 Alliora, súplase para la claridad ipmm erant, antequam Alhena incen<br />
dio (leletm fuissent.<br />
5 3
EPITOME HISTORIC GR.«CjE. 135<br />
Lacedaintoiiii proptereà miserunt Alhenas legatos qui eá de re quereronlur.<br />
Themisfocles respondit legalis: «Quandòquidem anxio estis animo,<br />
ego ilio LacedaBinonem, hancque controversiam vobiscum facile diriuiam.<br />
»<br />
Turn, dimissis Sparlanis, hortatur suos 5 3 ad opus maturandum,<br />
Dein ipse, aliquanlò post in legationem profectus est, et inter euriduiu<br />
5li inlirmitatc simulata, spatium consummando operi dedit,<br />
2">. Termina Themislocles felizmente esta negociación<br />
Interim nunliatum est Sparlanis opus Athenis malurari.<br />
Denuò igiiur legali ad illis missi fuerunt ad rem inspicicndam.<br />
At Themislocles Atheniensium magistratibus suasit per litteras, ut<br />
nos legatos in pignus 5 7 retinerent, donee ipse in patriam rediret,<br />
Adiit deindè concionem Lacodoemoniorum, illisque dixit muros ila<br />
«xstruit, non adversùs socios, veruni adversùs bostes patriae.<br />
lilis etiam consilium aperuit suum de legalis retinendis, eoquo<br />
vehementer objurgavit, s Quibus por illis, pero mas elegante,<br />
üy Proditionis Consilia, los proyectos do traición.
(36 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Graeci ducem constituerunt 6 0 Cimoneni, Atheniensein, lilium Míítiadis,<br />
qui pugna marathonicá Persas fuderat.<br />
Illius juvenis magnitudinem futuram egregia pielalis in patreui<br />
exempla portenderant.<br />
Eíeniín patrem in vincula conjeclumibique defunctum ad sepulturam<br />
redemit.<br />
Nec in bello virtus ejus spem Gra¿eorum frustrala fuit.<br />
El quidem Cinion Xerxem, terrestri navalique praelio victoin, reciñere<br />
se in regnuin coegit.<br />
28. Muerte trágica de Xerxes.<br />
Rex Persaruin, in Greecià victus, ccepit eliam esse suis con-<br />
lemptui<br />
6 1.<br />
Raque Artabanus, unus ex ejus prasfectis, spe regnandi adductus,<br />
mortem illi macbinabatur.<br />
Quàdam die sub vesperum regiam cum septem suis íilüs mgressus,<br />
regem trucidavit.<br />
Filios vero Xerxis, qui supererant dolo aggressus est.<br />
Caede igitur patris primiim insimulavit Darium, regis lilium, et ¡lie<br />
quoque interfectos est.<br />
perit.<br />
Uein Artaxerxi ipse paravít insidias, qui brevi rem omnem com-<br />
Uenuntiaium est enim Artaxerxi, ut*' 2 pater ejus occisos, ut fra-<br />
ter 6 3 falsò insimulatus fuisset, ut deniquè ipse slruerentur insidi».<br />
29. /i* vengada la muerte de Xerxes con la de Arlabano.<br />
His 6 4 cognitis, Artaxerxes, verens Artabani filiorum numerum,<br />
jubet recenseri postridiè exercitum.<br />
Inter ceteros et ipse Artabanus in armis assislebat.<br />
Tunc rex simulat se breviorem loricam habere, jubetque Artaba-<br />
num seeum commutare.<br />
At illuni se exuenlem Artaxerxes gladio transfìxit, flliosque ejus<br />
statini corripiendos curavi!<br />
8 5.<br />
iiO Constitueruut, establecieron de consuno, nombraron de común acuerdo.<br />
t)\ Esse suis contemptui, ser despreciado de los suyos.<br />
tri Ut, no que. sino como.<br />
63 Prater tiene , lo mismo que pater, su correlativo ea ejus.<br />
64 His, suple rebus.<br />
65 Filios ejus corripiendos curavil, procuri) apoderarse de los lujos de Ar<br />
tabano.
EPITOME HISTOP.liE GIUÌCJB. 137<br />
Alque ita egregios ilio adolescens et casdem patris, et iieceni i'ratris<br />
et. se ab insidiis Artabani vindicavit.<br />
30. Licurgo, legislador de Esparta.<br />
Dóni base e t ì in Perside gererentur, Lacedasmonii et Athenienses,<br />
duo potentissimi Grascia) populi, inter se bellabant.<br />
Operae pretium est 6 7 hìc dicere de Lycurgo, qui Spartani egibus<br />
ìnformavit,<br />
Lycurgus , è regia stiipe natus , fratri suo Polybitas, Spartanorum<br />
regi, sueccssit.<br />
Al posteà quùm apud eum asquitas plus quàm opcs valeret, Charillo<br />
I'ratris tilio regnum restituii.<br />
Dinn tutelara Charilli administraret, non habentibus Sparlante leges<br />
instituit.<br />
Nec inventione earuni clarior , quàm suis exemplis, fuil.<br />
31. Leyes de Licurgo.<br />
Administrationem reipublicas per ordines 6 8 divisil.<br />
Hcgibus poleslatem bollorum , magisiratibus annuis jodicia , sonatili<br />
custodiara legum 6 9, populo seuatum ceterosque magistrate creandi<br />
polestatem permisi t.<br />
esse'.<br />
Fundos omnium asqualiter in omnes divisit, no quis alteropotenlior<br />
Emi singula , non pecunia, sed compensa (ione mercium jussit.<br />
Auri argentique usura velut omnium scelerum materiam sustulit.<br />
Convivari omnes publicó voloit, ne cojusquam opes vel mores in<br />
occulto essent.<br />
32. Continuación de las leyes de Licurgo.<br />
Parchiloniam omnibus suasit, ratus laborera railitias assidua frugali—<br />
latis consuetudine faciliorem l'ore.<br />
.luvenibus non ainpliùs una veste ufi loto anno 7 0 permisit.<br />
Pueros ¡luberes in agrura deduci prascepit, ut primos annos in<br />
opere et laboribus agerenl.<br />
66 Ucee, suple negotia.<br />
67 Operte pretium est, es bueno, es á propòsito,<br />
os Ordines. ordenes, clases.<br />
lili Custodiar» legum, la guardia . la conservación de las leyes.<br />
70 7'oío anno, por todo el año. La palabra que expresa duración se pone<br />
en ablativo sin preposición.
í 38 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Mos humo nuda dormire, nec priùs in urbem redire, quàm viri<br />
facti essen!, statuii.<br />
Virgilios sine dote nubere 7 1 jussit, ut virtutum duntaxat, non di-<br />
7 vitiarum ratio haberetur 2.<br />
Maximum honorem, non viris divilibus et potentibus, sed senibus<br />
haberi voluit.<br />
Nec sane usquàni terrarum locum honoratiorem 7 3 senectus habuit.<br />
33. Destierro voluntario de Licurgo.<br />
Lycurgus, ut leges religiose observarentur, finxerat Apollinem<br />
delphicum earum esso auctorem.<br />
Deindò curavit ut perpetuò constanterquo colerentur.<br />
Simulavit igitur se Delphos proficisci, ut oraculum consuleret,<br />
quid addendum legibus , quidve mutandum fore.<br />
Jurejurando priùs cives obligavit, eos nihil ex legibus mutature*<br />
esse, anteqiiam reverlereiur.<br />
Profectus est autem Cretam , ibique perpetuum egit exsilium 7*.<br />
Jussit etiam moriens abjici in mare ossa sua , ne si relata essentLa-<br />
cedaemonem, Spartani se jurejurando suo solutos arbitrarentur.<br />
34. Guerra de los Mesemos y Lacedeinonios. Tama de la ciudad de<br />
los Mésenlos.<br />
Dum eequis iliis legibus fiorerei Lacedeemon, Messend spartanas vir-<br />
7 gines in solcmni sacrificio affecerunt injuria 3.<br />
Lacedaemonienses igitur bellum Messeriiis intulerunt, Messeniamqua<br />
obsederunt.<br />
7 At eos contra spem suam, obsidio urbis decem annis tenuit 8.<br />
Ad dolum igitur confugerunt, Messeniosque per insidias expugnaverunt.<br />
Tiniuerant videlicet ne bellum diuturnum ipsis plus quàm Messeniis<br />
noceret.<br />
Sic vieti Messemi per annos octoginta omnia servitutis mala perpessi<br />
sunt.<br />
71 Nubere, las doncellas se cubrían con un velo en el dia de. su casamiento.<br />
72 Ut ratio haberetur, para que se tuviese cuenta.<br />
73 Locum honoratiorem,, un lugar donde se le honrase mas.<br />
74 Egit exsilium, vivió en el destierro, se condenó á perpetuo destierro.<br />
75 Injuria, insulto, ultraje.<br />
76 Eos tenuit. los tuvo ocupados, los detuvo.
EPITOME UISTORlífi GRÍEC*. 139<br />
30. Piden los Luxedemonios un general á los Atenienses , quienes<br />
les envían por desprecio al poeta Tyrteo.<br />
Messeuii, post longam malorum patientiam 77 bellum instauraverunt.<br />
Laceriamomi quoque adversas isíos rebelles servos ad arma concor<br />
rermi 1.<br />
Hinc igitur injuria , illinc 7 8 indignatio ánimos acuebat.<br />
Lacedaemonü juxta responsum Apollinis, ducem belli ab Athenien-<br />
sibus petiverunt.<br />
l'orrò Athenienses, qui responsum oraculi cognoverant, SpartanLs<br />
Tyrticum poetam, claudum pede, in contemptum 7 9 miserunt.<br />
Qui tribus praeliis l'ussus, oò usque desperationis Spartanos adduxit,<br />
ut reges exercitum vellent reducere.<br />
30. Excita Tyrteo el valor de los Lacedemonios, que obtienen la<br />
victoria.<br />
8 0<br />
Tyrtajus Consilio regnili obstit, exercituique carmina excitatoria<br />
recitavif,<br />
Tantum ardorem militibus injecit, ut vel vincere vel mori essent<br />
parati.<br />
Quùni sic animatum reges vidissent exercitum, curaverunt ut res<br />
Messeniis iiuntiaretiir.<br />
Quai res Messeniis non timorem, sed asmulationem mutuam dedit.<br />
Itaquc tàm acriter dimicatum est, ut nunquàm cruentius preelium<br />
fuerit.<br />
Postremùin (amen victoria Lacedajmoniorum fuit.<br />
37. Tercera guerra de los Mesenios. — Guerra de Atenas y de Esparta.<br />
Intcrjecto tempore 8 1 , tcrtium quoque bellum Messend reparavère.<br />
Laceda-monii primìmi in boc bello Albeniensium auxilium adhibuerant.<br />
At brevi, quùm i Horum lìdem suspcctam haberent, eos dimiserunt.<br />
Quam injuriam Albcnicnses graviter ferentes , ulti fuerunt.<br />
Sed non Lacedamionii (puievère; quùmque Messeniorum bello occu—<br />
77 Post longam patientiam, después de haber sufrido largo tiempo.<br />
78 Hinc se refiere á tos Lacedemonios, illinc á los Mesenios,<br />
79 In contemptum. en señal de desprecio, por desprecio.<br />
80 Excitatoria, hechos para excitar (su valor'.<br />
81 Interjectn tempore, después de un período de tiempo.
140 PRIMER AÑO DE LATÍS Y CASTELLANO.<br />
pati essent, Peloponiienses 8 2 immisère, qui bellum Atheniensibus facorent.<br />
Parva? tune temporis vires Atheníensibus eran! ; classem quippe<br />
miserant in jEgyptum.<br />
Itaque navali praelio Uli facile fuerunl superati.<br />
38. Vuelven los Atenienses á tomar las armas. Encarnizamiento ¡le<br />
los Espartanos.<br />
Non multò post, Athenienses novum bellum susceperunl.<br />
Maque Lacedaemonii, omissis Messeniis, adversos Athenienses<br />
arma verterunt.<br />
Diù incerta victoria fuil ; aequo tandem Marte 8 3 utrinquè discesserunt.<br />
Inde adversos Messenios Lacedaemonii reversi sunt.<br />
Al, ne otium Atbeniensibus relinquerent, ad bellum cum Ulis ge-<br />
rendum Tbebanos impulerunt.<br />
Athenienses igitur , in tanta tempestate, duos duces elegerunt, Pe-<br />
riclem, spedata? virtutis virum , et Sophoclem, poetimi oxiinium<br />
qui, diviso exercitu , et Spartanorum agros vastaverunt , el multas<br />
Acbaiae civilates Atheniensium imperio adjecerunt.<br />
•19. Hacen la paz los Lacedcmonios. — Violan, al poco liempo MI<br />
tralado.<br />
Iiis fracti malis Laceda?monii, in anrios triginla s i pacom pepi-<br />
gerunt.<br />
Sed tàm longum otium non tulerunt eorum inimicitia?.<br />
Itaque, decimo quinto anno, rupto feedere, fines alticos depopulati<br />
soni, et hostes suos ad prselium provoca vére.<br />
Athenienses autem, Consilio Pericbs, suiducis, injuria? uitionem<br />
in aliud tempus distulerunt.<br />
Interjectis deindè diebus , naves conscenderunt, tolamquc Spar<br />
tani depraedati, multò plura 8 5 abstulerunt quàm amiseranl.<br />
Longè igitur major fuil ultio quàm injuria.<br />
8« El Peloponeso era una península reunida á la Grecia poi 1 el istmo de<br />
Corinto. Comprendía la Argólida, la Corintia, la Laconia, la Messenia, la Eli<br />
cla, la Arcadia, la Achaya y la Sicyonia.<br />
83 Mquo Marte; tradúzcase como si dijere cequis armìs, pari successi'.<br />
Si In annos triginta, por treinta años.<br />
85 Plura, suple negotìa.
EPITOME mSTOlU.K (¡RáiCE.<br />
40. Rasgo de prudencia y de patriotismo de Pericles.<br />
Clara quidem ha?c Periclis expeditio; sed multò clarior privati<br />
patrimonii contomptus fuit.<br />
Lacediemonii hujus agros, dùm ceteros popularentur , intactos re-<br />
liquerant.<br />
Sic enim voluerant confiare buie viro 8 6 suorum invidiam.<br />
Quod prospiciens Pericles, ad declinandam invidiam, agros suos<br />
dono reipublieae dederat.<br />
Atque ita ibi maximam invenit gloriara, undo periculum ipsi im-<br />
minebat.<br />
Postha?c navali proelio dimicatum est, victique Lacedasmonii fu-<br />
gerunt.<br />
Deniquè, fessi lot malis, in anuos quinquagintd pacem fecero,<br />
quam nonnisi 8 7 sex annis servaverunt.<br />
41. Es llevada la guerra á Sicilia. — Description de esta comarca.<br />
dicam.<br />
lune bellum in Siciliani Iraslatum est, de cujus situ pauca priùs<br />
Vicina est Italia? Sicilia 8 8 ; hujus solum est ita tenue et penetrabi<br />
le , ut ventorum flatibus tolum pateat.<br />
Strata intrinsecùs sulphure et bitumine dicitur.<br />
lue stat mons /Etna , cujus visceribus materia ad generandos nu-<br />
ti'iendosque ignes idonea continelur.<br />
llinc frecuenter nunc fiamma?, nunc vapor, nunc 8 9 fumus eru-<br />
ctantur.<br />
Et ubi acrior ventos interiora 9 0 penetravit, arenarum moles<br />
saxaque egeruntur.<br />
42. Primeros habitantes. — Antiguos tiranos de la Sicilia.<br />
Sicilia? primum Trinacria 9 1 nomen fuit, postea Sicania cogno<br />
minala osi.<br />
86 Confiare huìc viro, excitar (contra) este varón insigne.<br />
87 Nonnisi, equivale aquí á tantummodò.<br />
88 La Sicilia está efectivamente al Sur de Italia.<br />
8!) Nunc, así repelido, se traduce ora ó ya.<br />
80 interiora suple loca.<br />
di Trinacria. Este nombre fue dado á la Sicilia para significar su forma<br />
triangular.
I 42 PRIMEK ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Hsec ù pi incipio patria Cyclopum fuit. quibus cxslinctis , Cocalu»<br />
regnuin insula; occupavit.<br />
Ilio mortuo, singulae civitales in tyrannorum imperium concesserunt.<br />
Horum ex numero fuit Anaxilaus, qui tarnen justitià inter cetero*<br />
eminuit.<br />
Imperium Sicilia; etiam Carthaginienses usurpare aggressi sunt,<br />
(liìique varia fortuna cum lyrannis dimicaverunt.<br />
Postremìim , amisso Hamilcare imperatore cum exercitu , aliquantispsr<br />
quievére.<br />
43. Desgraciada suerte de los moradores de Veggio en Sicilia.<br />
Ulis fortb temporibus, Rliegini divisi in duas factionum partes<br />
erant.<br />
Altera pars in 9 2 auxilium vocavit socios, à quibus expulsi sunt<br />
civilale ü contra quos accersiti fuerant.<br />
Uli vero mox interfecerunt cos quibus tolerant auxilium, urbémque<br />
cum conjugibus et liberis occupavére.<br />
Rheginis igitur melius fuisset vinci quàm vieissc.<br />
Nani sive victoribus serviissent, sive patria exsulare necesse habnissent,<br />
non tarnen noci oeeubuissent crudelissima;.<br />
Noe etiam patriam cum conjugibus ac liberis pra;dam tyrannis<br />
reliquissent.<br />
44. Cunciben los Atmienses el proyeeto de apoderarse de Sicilia.<br />
Catinienses 9 3 quoque , quùm Syraeusanorum jugum exeulere vel-<br />
lent, auxilium ad Atheniensibus petivére.<br />
Atbenienses Lamponium ducemeuir. classe in Siciliani miserunt.<br />
Al, sub specie ferendi Catiniensibus auxilii, tentare Siedile im<br />
perium in animo babebant.<br />
Prima india belli, cassis frecuenter hostibus, prospera fuerunt.<br />
Tunc majori classe majorique exercitu , bachete el Cbabriade du-<br />
cibus, Siciliam adierunt.<br />
Sed Catinienses. seu melu Atbeniensium , scu (axlio belli, remis-<br />
serunt Atbeniensium auxilia , pacemque cum Syracusanis fecére.<br />
92 In , sinónimo de ad. llamó en su ó para su socorro.<br />
93 Catinienses, los moradores de Catana , ciudad situada junto al Etna.
EPITOME HISTOB.I.S GZXCX. 143<br />
45. Son llamados los Atenienses á Sicilia contra los de Siracusa.<br />
Pax autem à Syracusanis non servata fuit, Catiniensesque denuó<br />
legatos Athonas miserunt.<br />
Qui, quùm Atheniensium concionem adiissent sordida veste<br />
sparsis crinibus et lacrymabundi, populum misericordia moverunt.<br />
Classis igitur ingens instructa fuit, et creati sunt duces Nicias, Al-<br />
cibiades et Lamachus.<br />
Brevi post tempore, revocato Alcibiade , duo praslia terrestria commisserunt<br />
Nicias et Lamachus, retulcruntquc victoriam.<br />
Urbe deindè obsessà, hostes intra mcenia clausos marinis etiam<br />
commeatibus 9 3 intercluserunt.<br />
í6. Socorren los Lacedsmonios à los de Siracusa.— Derrota de los<br />
Atenienses. —Guerra naval.<br />
Quibus rebus fracti Syracusani, auxilium à Lacedaamoniis peti—<br />
veruni.<br />
Ab his missus est Gylippus solus, qui, quùm auxilia partim in<br />
Graecià, partim in Sicilia contraxisset, opportuna loca occupavit.<br />
Duobus praeliis primùm victus fuit.<br />
At congressus tertiò, occiso Lamacho, et hostes in fugam compii—<br />
lit , et socios obsidione -iiberavit.<br />
Tune Athenienses navale bellum tentaverunt.<br />
Gylippus contra classem Lacedaemone cum auxiliis accersivit.<br />
Quo cognito, Athenienses in Iocum Lamachi Demosthenemet Eury-<br />
medonta 9(5 cum supplemento copiarum miserunt.<br />
Peloponnesii quoque ingenua Syracusanis auxilia misere.<br />
47. Son vencidos los Atenienses por mar y tierra.—Nuevo combate<br />
naval.<br />
Primo 9 7 autem navali certamine Athenienses vieti fuerunt.<br />
Castra quoque eorum cum omni publica ac privata pecunia direpta<br />
sunt.<br />
94 Sordida veste, en traje sucio, desaliñado.— Esto era entre los antiguos<br />
indicio de duelo, de aflicción, ó de padecimiento.<br />
95 Marinis commeatibus, los convoyes de víveres que podian recibir pov<br />
el mar.<br />
96 Eurymedonta. Este acusativo se asimila á la forma griega,<br />
97 Primo suple in.<br />
9 4,
144 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Insuper, terrestri praslio commisso, magnani cladem accepére.<br />
Tono Demostiienes censere coepit ut abirent è Sicilia, dùm res<br />
nondurn perdita) essent.<br />
Nicias, seu pudore male acta) rèi 9 8, seu metu invidia) civium,<br />
manere voluil,<br />
Reparatum est itaque navale bellum.<br />
Sed Athenienses, insedia ducum, qui Ínter angustias maris Syra-<br />
cusanos imprudcntcr aggressi fuerant, vieti, à praelio discesserunt.<br />
48. Resultado de este combate.<br />
Eurymedon dux, in prima acie fortissime dimicans, primus cecidi!,<br />
trigintaque naves quibus praeerat incensa? fuerunt.<br />
Deniosthenes et Nicias et ipsi vieti, exercitum in terram deposue-<br />
runt, rali fugam itinere terrestri tutiorem fore.<br />
taria.<br />
Ab bis relictas centum et triginta naves Gylippus invasit.<br />
Ipsos deindè inseculus fugientes , partim cepit, paríim cecidi!.<br />
Demosthenes, amisso exercitu, captivitatera elfugii morte volun<br />
Nicias autem, exemplum Demosthenis nequáquam seculus. eapli-<br />
vus ab hostibus abductus est.<br />
49. Llamamiento de Alcibiades.—-Uestièrrase él mismo, g entrégase<br />
después d los Lacedemoni».*.<br />
Dùm Athenienses in Sicilia bellum per bienium cupidiùs quàm<br />
feliciùs 9 9 gererent, concitor et dux ejus belli Alcibiades, Athenis<br />
absens insimulabatur quòd mysteria Cereris sacra enunliavisset.<br />
Revocatus igitur à bello fuerat ad judicium.<br />
At ibi tacitus in exsilium Elidem 1 0 0 profectus est.<br />
Inde ubi cognovit non solùm se damnatum, verùm eliam diris<br />
fuisse devotum, Lacedaemona se contulit.<br />
Ibi regem Lacedaamoniorum impulit ad bellum ultrò Atbeniensibus<br />
inferendum.<br />
Quo facto, cuneta? etiam Gra?cia? civitates ad arma concurrerunt.<br />
SS Male aclce rei, del éxito desgraciado, desacertado del negocio.<br />
99 Cupidiùs quàm feliciùs, mas ardorosa quo felizmente.<br />
A00 Elidem, Elis, capital de la Elida , comarca del Peloponeso, llamada<br />
hoy Morca.<br />
101 Diris. así se llamábanlas divinidades del infierno , y principalmente<br />
las furias.
EPITOMI! niSTOHI* GRiCJ!. 145<br />
§0. Declárase también contra los Atenienses Darío , rey de Persia.<br />
Darius quoque , rex Persarum, paterni avitique in Athenienses odii<br />
ha?res, factu cum Laeeda?moniis soeietate, oiiinem sumptum belli pollicitus<br />
est.<br />
Reverá timebat ne, victis Atheniensibus, in so ipsum arma conferrent<br />
Lacedaíinonii.<br />
Totius igitur Orientis vires ad apprimendam unam urbem concurrebant.<br />
Omnes etiam socü, principio belli, ad Atheniensibus dosciverant.<br />
Non tamen inulti Athenienses ceciderunt.<br />
Sed fortissime prasliati sunt, et magis varietate 1 0 2 fortuna? quàm<br />
vi hostium vieti fuerunt.<br />
51. Excita Alcibiades la envidia de los Laaedemonios. —Preséntase<br />
al general de los Persas, á quien disuade de la amistad de aquellos.<br />
Sed apud Lacedusmonios virtus Alcibiadis plus invidia? quàm gra<br />
1 0 ba? contraxit 3.<br />
Principes igitur Sparta? illum interficiendi quálibet ratione consilium<br />
ceperant.<br />
Re auleta cognita, Alcibiades ad Tissaphernem, praefectum Darii<br />
regis, profugit.<br />
Cojus amicitiam et comitato et officiis celeriter sibi conciliavit.<br />
Deindè persuasit Tissapherni, ne tanta stipendia classi Laceda?moniorum<br />
pra?beret.<br />
«Timendum enim esset, inquiebat ilio, no, hoc perfecto bello, Laceda?monii<br />
victorcs in Persas arma converteront.»<br />
Gralum fuit Tissapherni consilium, monentique 1 0 4 Alcibiadi rex<br />
paruit.<br />
52. Trata Alcibiades de sembrar la divisimi entre sus conciudadanos.<br />
Intereà Alcibiades liane operam civibus suis venditabat.<br />
Qua de re quùm legali Atheniensium ad eum venissent, iis pollicitus<br />
102 Varietale, la inconstancia, la versatilidad.<br />
103 Suple et, le atrajo mas odio que favor.<br />
104 Monentique, suple eum.<br />
TOMO I. 10
146 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
est regís amicitiam, si respública à populo ad senatuin translata foret.<br />
Sperabat nempè se, aut, concordante civitate, ducem ab omnibus<br />
electum iri, aut, factá inter dúos ordines discordia, ab altera parte<br />
vocatum iri 1 0 8 in auxilium.<br />
Sed Atheniensibus, quibus imminebat belli periculum, unica salu-<br />
tís sua? cura fuit.<br />
est.<br />
Itaque, permitiente populo 1 0 6 , imperium ad senatum translatum<br />
ü3. Es llamado Abibiades por el ejército contra el senado, y marcha<br />
después contra los Lacedemonios.<br />
Quùm autem senatus superbe ac crudeliter in plebem ageret, ab<br />
exercitu revocabas est Alcibiades, duxque classi constitutus fuit,<br />
Statim igitur ille Alhenas misit legatos, qui dicerent se cum exer<br />
citu venturum, ni jura populo à senatu restituerentur.<br />
Hác denuntiatione optimates ferriti, primó urbein Lacedaemoniís<br />
prodere statuerant.<br />
Quùm vero id nequivissent exsequi consilium, profecti sunt in ex-<br />
silium.<br />
Sic Alcibiades patriam intestino malo liberavit.<br />
Deindè summà cura classem instruxit 107, atqueit i adversus Lace-<br />
daemonios processit.<br />
54. Victoria de los Atenienses por mar y tierra.<br />
ikm Mindaruas et Pharnabazus, Lacedaemoniorum duces, inslructis<br />
navibus, praelium exspectabant.<br />
Pugna tandem commissá, victoria penes Athenienses fuit.<br />
In eo bello major pars exercitüs et omnes fere hostium duces cassi<br />
fuerunt.<br />
Naves etiam octoginta captas amiserunt Lacedamionü.<br />
Qui 1 0 8, quùm aliquantò post in terrestre praelium venissent, ite<br />
rimi debellati sunt.<br />
405 Vocatum iri. Es necesario repetir aquí el pronombre reflexivo se, que<br />
se halla en el primer miembro de la frase: se vocatum iri.<br />
106 Permitiente suple id, esto: á saber, que la autoridad fuese confiada al<br />
senado.<br />
107 Classem instruxit, significa equipó una flota; mstruere aciem, quiere<br />
decir simplemente ordenar, disponer un ejército en batalla.<br />
108 Qui por itti: qui se vuelve á encontrar con frecuencia y es muy elegante:<br />
se coloca, como se ve en este ejemplo, antes de la conjunción quùm.
EPITOME HISTORIA G.RJ1C/E. 147<br />
Tanlá clade perculsi, legatos miserunt, petentes pacein.<br />
Sed opera niultorum factura est ne illam acciperenl.<br />
55. Lleva Alcibiades la guerra al Asia, y vuelve á supalria triunfante.<br />
Tune Alcibiades cura classe victriei Asiam vastare ccepit, multis-<br />
que locis praelia fecit.<br />
Ubique victor, recepit 1 0 9 civitates quae defecerant, nonnullasque<br />
eepit alias, quas imperio Atheniensium adjecit.<br />
His ómnibus praeliis ducentae naves ostium et praeda ingens capta<br />
fuerunt.<br />
Tándem, desideralus 1 1 0 á civibus suis, Athenas reversus est.<br />
ílli redeunti effusa 1 1 1 omnis multitudo obviara procesit.<br />
Ómnibus non solüm humanis, verimí et divinis honoribus sui euin<br />
cumulárunt 1 , 2 cives.<br />
56. Atacan los Lacedemonios á Alcibiades, cuyo ejército derrotan.<br />
Dura base agerentur, Lysander k Lacedasmoniis classi belloque praa-<br />
fectus est.<br />
In locum quoque Tissaphernis, Darius, rex Persarum filium suuiu<br />
Cyrum Ioniae Lydiaeque 1 1 3 praeposuit.<br />
Qui Laeedaemonios auxibis opibusque novis adjuvit.<br />
Tune Alcibiades, cuín centran navibus in Asiain profectus, agros<br />
populabatur.<br />
Lace();cmonií igitur, aucti viribus 1 1 4, atheniensem exercitum re<br />
pentino adventu oppressére.<br />
Tanta caedes fuit, ut plus detrimenti eo praelio Athenienses accepe-<br />
rint, quam superioribus pugnis ipsi dederant.<br />
!)7. Quitan los Atenienses á Alcibiades el mando del ejército, y lo<br />
dan á Conon.<br />
Tanta desperatio apud Athenienses fuit, ut in locum Alcibiadis Cononem<br />
substituerint.<br />
109 Recepit, recobró, volvió á tomar.<br />
110 Desideratus, deseado, y mas rigorosamente sentido. Desiderare, sig<br />
nifica desear una cosa que se ha poseído ya.<br />
111 Effusa, la multitud se apiñaba confusamente á &c.<br />
112 Cumulárunt, perfecto sincopado por cumulaverunt. Esta síncope es<br />
muy frecuente.<br />
113 Estas dos provincias, la Jonia y la Lidia, formaban parte del Asia<br />
Menor, y constituyen hoy día la Natolia.<br />
114 Aucti viribus, aumentados en fuerzas. Pudo haberse dicho auctis viribus,<br />
aumentadas (sus) fuerzas.
4 48 PRIMER AÑO DB LATIN Y CASTELLANO.<br />
Arbitrábante enim se victos fuisse non fortuna belli, sed mulitiâ<br />
imperatoris, apud quena magis valebat prior offensa, quàm recenti»<br />
beneficia.<br />
Dicebant illuni vicisse priori bello, non nisi ut bostibus ostenderet<br />
queni ducem sprevissent.<br />
Nam vigor ingenii et morum licenlia in Alcibiade omnia credibilia<br />
faciebant<br />
l l s.<br />
Alcibiades igitur, ut illud audivit, denuò in voluntarium exsilium<br />
profectus est.<br />
58. Prepara Conon una flota y marcha contra los Lacedemonios.—•<br />
Pierde la batalla.<br />
Conon, Alcibiadi suffectus, classent maxima coloniale industriûque<br />
exornavit<br />
1 1 6.<br />
Sed navibus exercitus deerat: fortissimi quippè milites in Asiâ oc-<br />
cisi fuerant.<br />
Armati sunt tamen senos impuberesque pueri.<br />
Praslium indè coinmittitur; at brevi cieduntur illi passim, aut fu<br />
gientes capiuntur.<br />
Tanta strages fuit, ut Atheniensium et imperium et nomen delela<br />
viderentur.<br />
Ad tantam virorum inopiam vénérant Alhenienses, ut, in restau-<br />
rationem exercitus, civitatem 1 1 7 peregrinis, servis libertatem, impu-<br />
nitatein damnatis dederint.<br />
59. Prueba la suerte de una segunda batalla.— Derrota de su ejército.<br />
Fortunam igitur maris iterimi e'xperiri Athenionses staluerunt.<br />
Tanta autem virtus lune fuit animorum, ut, quùm paulò ante sa-<br />
lutem desperarent, tune non desperaret victoriam.<br />
At conscriptus ex istà colluvione 1 1 8 bominuin exercitus, non is<br />
erat, qui nomen Atbeniensium tueretur.<br />
Itaque omnes aut capti aut occisi fuere.<br />
Dux Conon eo praalio solus superfuit.<br />
Quùm autem crudelitatem civium metueret, noluit ad eos revertí,<br />
et cum orto navibus ad regem Cyprium Evagoram concessit.<br />
«<br />
115 Faciebant, hacían, volvían.<br />
116 Exornavit, tiene aquí el mismo sentido que mas arriba instruxit.<br />
117 Civitatem. el derecho de ciudadanía.<br />
US Colluvione, mezcla allegadiza.
EPITOME illSTORIJB ütlMCM. 149<br />
60. Los Lavedemonios reducen á los Atenienses al dominio de su<br />
propia ciudad.<br />
At dux LacedfBmoniorum, rebus feliciter gestis, fortunas hostium<br />
insultare ccepit.<br />
Captivas naves in triumphi modum ornatas cumprasdà omni belli<br />
ca misit Lacedasmona<br />
1 1 9.<br />
Multas tributarias Alheniensium civitates, metti dubias belli fortunas,<br />
in fide permanserant.<br />
Tunc Lysander voluntariam illarum deditionem accepit.<br />
Nec aliud ditionis 1 2 0 Atheniensibus praster urbem ipsam rcliquit.<br />
Ad bunc miserabilem statimi Athenas deduxerant et immoderata<br />
imperii cupiditas, et ducum vel ambitio vel imperitia.<br />
61. Consternation general de Atenas.<br />
Quas quilín Athenis nuntiata essent, omnes 1 2 1 , relictis domibus,<br />
per urbem discorrere pavidi.<br />
Alius alium sciscitari; alii fratres aut filios aut parentes, cognatos<br />
alii, alii amicos deflent.<br />
Jàm patria cunctis videtur peritura.<br />
Quisque sibi ante oculos proponit obsidionem, famem, ruinam ur<br />
bis et incendami, omnium captivitatem miserrimamque servitutem.<br />
Quisque miseriorcm incolumium, quam amisorum fortunara judical.<br />
Nec minor pueros, senes mulieresque dolor afficiebat; adeò ad<br />
omem astatem tanti liujus mali sensus penetraverat.<br />
62. Asedio de Atenas.—Paz demandada y obtenida por los Atenienses.<br />
At ecce urbi propè perdita? hostes superveniunt, illamque obsidio-<br />
ne cinctam fame urgent.<br />
Sciebant enim parimi propugnaculi Atheniensibus suporesse, provi-<br />
derantque no novas copias advehi possent.<br />
Quibus malis Athenienses fracti, post longam famem, pacem peti-<br />
veruni.<br />
fuit.<br />
Quas 1 2 2 an dari deberet, diu inter Spartanos sociosque deliberatum<br />
(19 Lacedcemona, acus. sin preposición.<br />
'20 Aliud (negotium) ditionis, otra (cosa; de posesión, alguna otra posesión,<br />
t21 Omnes, suple incolm, tires.<br />
122 Qua;, por illa (pax).
4 SO PRIMER AÑO DE LATIN ¥ CASTELLANO.<br />
Tandem Spartani pacem polliciti sunt, si Athenienses partem uiu-<br />
rorum Piraeum 1 2 5 versus sitam dejicerent, naves reliquas traderent,<br />
trigintaque ex semetipsis viros ad rèmpublicam administrandam acci-<br />
perent.<br />
63. Atenas gobernada por treinta tiranos.—Muerte de Alcibiades.<br />
Mutato Athenarum statu, mutata etiam fuit civium conditio.<br />
Vix enim triginta rectores reipublicas constituti sunt, quùm tyrannì-<br />
dem exercuerunt gravissimam.<br />
Primùm tria millia satellitum sibi statuerunt.<br />
Deindè, quasi parvus hie ad continendam eivitatem 1 2 4 exercitus<br />
esset, septingenlos milites ò Spartanis accersiverunt in urbem.<br />
Post base, quùm Alcibiadem ad Artaxerxem, Persarum regem, esse<br />
profectum comperissent, miserunt qui citato itinere eum interciperent.<br />
A quibus ille occupatus, quùm oceidi aperte non posset, vivos in<br />
cubiculo in quo dormiebat crematus est.<br />
6í. Crueldades cometidas por los treinta tiranos.—Emigración general.<br />
Tyranni, Alcibiadis metu liberati, urbem casdibus et rapinis im-<br />
pleverunt.<br />
Quod quùm uni è sois collegis, Therameni, displicere didicissent,<br />
ipsum quoque interfecerunt.<br />
Tacta igitur ex urbe omnium fuga, Grascia repleta est Atheniensinm<br />
exsulibus.<br />
Lacedemoni! vero, ut perfugium miseris eriperent, edicto caverant<br />
ne qua civitate 1 2 5 exsules reciperentur.<br />
Omnes tamen Argos Thebasque se contutóre, ubi non solum tutam<br />
vilam egerunt, verùm etiam spem recuperanda? patriae acceperunt.<br />
65. Trasíbulo , uno de los desterrados, concibe el proyecto de li<br />
bertar á su patria.<br />
Erat inter exsules Tbrasibulus, vir strenuus et domi 1 2 6 nobibs.<br />
Qui pro patria et pro salute communi audendo aliquid , vitas peri-<br />
culum adire non dobitavif.<br />
Adunatis igitur exsulibus, Phylen in linibus alticis occupavit.<br />
Quasdam civitates exsulum partibus favebant.<br />
123 Pirwum, el Pireo, puerto de Atenas.<br />
124 Ad continendam eivitatem, es decir, para contener la ciudad.<br />
125 JVe qud civitate. Puede suplirse in ó á. Quá después de ne equivale ;í<br />
aligué.<br />
126 Domi, aquí, en su patria, en su tierra,
EPITOME HISTORIA GR^&E. Ш<br />
Sic Ismenias, Thebanorum princeps, illos privatis opibus juvabat.<br />
Lysias quoque, syracusanus orator, tune exsul, quingentos milites<br />
sumptu suo instructos in auxilium misit.<br />
66. Son vencidos los tiranos en dos batallas consecutivas.<br />
Fit itaque bellum asperum; bine pro patria, illinc pro iniqua domi<br />
natione , summis viribus pugnabatur.<br />
Praslio autem commisso, vieti tyrani in urbem refugerunt.<br />
Deindè quùm omnes Athenienses proditionis suspectos haberent, de<br />
migrare eos ex urbe jusserunt.<br />
Post ЬазсTbrasybulum corrumpere conati sunt,imperii societatem<br />
pollicentes.<br />
Quod quùm assequi non potuissent, auxilia à Lacedaemoniis quaesi<br />
verunt.<br />
Quibus impetratis, manus conseruerunt ; at eo in praelio ceciderunt<br />
Critias et Hippolochus, omnium 1 2 8 tyrannorum saevissimi.<br />
67. Palabras de Trasibub al ejército de los tiranos que huia á su vista.<br />
Ceteris tyrannis devictis, exercitus, cujus major pars ex Athenien<br />
sibus constabat, coepit fugere.<br />
At magna voce Thrasybulus sic eos allocutus est:<br />
«Ne 1 2 9 mefugialis, ó cives! adsum vindex communis libertatis.<br />
»Nos quoque cives sumus, non hostes; nec ideò arma cepimus ut<br />
»jura vobis adimamus, sed ut restiluamus adempta<br />
«Triginta dominis, non civitati bellum intulimus.<br />
»Eaedem leges, quae vobis; eadem sacra nobis sunt communia.<br />
«Misereat vos , quaeso, exsulum civium; vos eadem, quae nos, mala<br />
servitutis manont.<br />
1 3 0.<br />
«Reddito nobis patriara; accipite vicissìm libertatem."<br />
68. Son echados de la ciudad los treinta tiranos. •— Reemplázanlos<br />
diez magistrados.—Convertidos estos en tiranos, son también lanzados<br />
de Atenas.<br />
Hàc oratione tantum profecit Thrasybulus, ut reversus in urbem<br />
exercitus (righila tyrannos emigrare Eleusinam 1 3 1 jusserif,<br />
127 ìmperii societatem, ¡a asociación al mando, la participación en la au<br />
toridad.<br />
128 Omnium no debe aquí tomarse en su acepción general; así omnium<br />
tyrannorum querrá decir de todos estos tiranos.<br />
129 Puede suplirse oro.<br />
130 Adempta; repítase aquí el sustantivo, jura.<br />
(31 Eleminam, acus. sin prep de la pregunta de lugar quo.<br />
1 8 7
152 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Substitut! deindè decern viri fuerunt, qui rem publicam regerent.<br />
At illi, ejemplo priorum nequáquam territi, crudelitcr quoque<br />
egerunt.<br />
Dum heec agereutur, nuntiatum est Lacedsemone Athenienses in<br />
bellum exarsisse.<br />
Ad quod 1 3 2 comprimendum missus est rex Pausanias.<br />
Qui, misericordia exsubs populi permotus, pa triam miseris civibus<br />
restituii, deccmque tyrannos Eleusinam migrare quoque jussit.<br />
G9. Muerte de los tiranos.—Amnistía general.<br />
Tyranni maxime dolebant quòd exsules ila restituii fuissent, nec<br />
minus indigne ferebant quòd ipsi tàm turpitcr cxsulavissent.<br />
lerunt.<br />
Dominationis igitur recipienda; causa, bellum Atheniensibus intu-<br />
Quùm vero ad colloquium adducti essent, per insidias comprehensi<br />
trucidalique sont.<br />
Tunc populus 133 quem emigrare jusscrant, in urbem fuit revocatus.<br />
Rei publica; administratio populo restituía est, eamquc legem tule-<br />
runt, ne quis, ante actarum rerum causa , accusaretur neve mulclaretur.<br />
Qua; lex oblivionis appellata fuit.<br />
70. Muerte de Dario, reg de los Persas. — Guerra entre sus dos hijos.<br />
Eodem fere tempore, Darius, rex Persarum, mortuus est, Artaxerxe<br />
et Cyro filiis relictis.<br />
Assignavcrat regnum Artaxerxi, Cyro autem civitates quibus pra;-<br />
fectus fuerat.<br />
At judicium patris Cyro visum foit injuria.<br />
Raque occultò bellum adversùs fratrem paravit.<br />
Quod quùm Artaxerxi nuntiatum esset, accersitum ad se fratrem<br />
compedibus aureis vinxit, interfecissetque, ni 1 3 4 mater prohibuisset.<br />
Dimissus igitur fuit Cyrus, qui brevi, auxiliis undiquò contractis,<br />
bellum palàm parare ccepit.<br />
71. Muerte de Ciro. — Heroica retirada de ios diez mil Griegos.<br />
Lacedeemonii, memores se atheniensi bello Cyri operA fuisse adju-<br />
los, auxilia üb miserunt.<br />
132 Ad quod, suplo bellum.<br />
•133 Populus no significa aquí el pueblo, la masa de ios moradores, si no<br />
una parte del pueblo, aquellos ciudadanos quo habían sido destarrados.<br />
(34 A'i por nisi quo equivale á si non.
EPITOME [USTORI* GRiEC^B. 153<br />
Fratres tandem certamen 1 3 5 inierunt, nriorque Arlaxerxes à Cyro<br />
vulneratus est.<br />
Quein quùm equi fuga pericolo subtraheret, Cyrus à cohorte regia<br />
oppressus interfectusque fuit.<br />
In co praelio, decern millia Grascorum in auxilio Cyri fuère.<br />
Post mortem Cyri, à tanto exercitu neque vinci arinis neque dolo<br />
capi potuerunt.<br />
Dùmque reverterentur, adversùs tot indómitas nationes, per tàm<br />
longum iter, virtute magna se ad patriam usque defenderunt.<br />
72. Quieren lus Lacedemonios apoderarse del Asia. — Manda Canon<br />
la fíota de los Persas.<br />
Lacedasmonii deindè tolius Asios imperium affectare cceperunt.<br />
Hercyllides, dux in 1 3 6 hoc bellum ab illis electus, quùm videret<br />
sibi adversùs duos praefectos Artaxerxis, Persarum regis, Pharnabazum<br />
et Tissaphernem, esse dimicandum, paciflcari cum altero decrevit.<br />
Tissaphernem igitur potiùs in colloquium vocavit, pacisque leges<br />
cum ilio statuit.<br />
Pharnabazus contrà regem hortatus est ut, in locum Tissaphernis,<br />
ducem chassis eligeret Cononem Atheniensem, qui lum Cypri 1 3 7 exsu-<br />
labat.<br />
Rege annuente, acceptisque quingentis talentis, jussus est Cononem<br />
classi praeticere.<br />
73. Agesilao, rey de Esparta, general de los Lacedemonios.<br />
His cognitis, Lacedasmonii à rege iEgypti Hercynione auxilia per<br />
legatos petiverunt.<br />
sunt.<br />
Ab eo centum triremes et sexcenta millia modiorum frumenti missa<br />
A ceteris quoque sociis ingentia contraxerunt auxilia.<br />
Sed tanto exercitui et contra tantum ducem deerat dignus 1 3 8 im-<br />
peralor.<br />
135 Certamen designa frecuentemente, como se ve aquí, un combate sin<br />
gular.<br />
136 In, señalando la intención, el motivo, rige, como se advierte en este<br />
parage, al acusativo.<br />
137 Cypri. Puede suplirse in insula, para comprender este genitivo en la<br />
pregunta de ubi.<br />
188 Dignus, digno do mandar), es decir que estuviese en estado de re<br />
sistir á Conon.
154 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Socii postulabant ducem Agesilaüm, regem tune Lacedaeuioniorum.<br />
Sed, quia ille erat pede claudus, Laceriamomi diu dubitavöre an<br />
eum copiis prasficerent.<br />
Sic enim prasdixerat oraculum Apnllinis: Civitas interibit, quam<br />
regium claudicaba Imperium.<br />
Postremiim tarnen illum ducem elegerunt.<br />
74. Pasa Agesilao al Asia.—Derrota Conon á los Lacedemonios.<br />
Agesilaüs ¡taque cum ingentibus copüs in Asiani profectus est.<br />
Intereà ínter classiarios 1 3 9 regios coorta erat seditio, quòd jamdu-<br />
dìim à prasfectis stipendio esscnt defraudati.<br />
Conon itaque ad regem ivit, postulavitque sibi dari ministrimi ¡m-<br />
pens33, quia pluribus id mandare perniciosum esset.<br />
Impetrato stipendio, ad classem reversus est.<br />
Deindè multa fortiter feliciterque egit, agros vastavit hostiles,<br />
urbesque expugnavit.<br />
Quibus rebus territi Lacedasmonii, revocandum ab Asia Agesilaüm<br />
ad patriara tuendam decreverunt.<br />
75. Ardor y nuevos preparativos de Conon para la guerra.<br />
Interim Pisandrus, ab Agesilao proficiscentc dux patrias relictas,<br />
ingentem classem instruxit, fortunara belli tentaturus.<br />
Necnon 1 4 0 et Conon ad pugnara se accingebat, magnáque cura<br />
suos ordinavit.<br />
Summa erat ut utrinquè et ducuin et militam asmulatio.<br />
Persas enim, quibus Conon praserat, nihil magìs cupìebant quàra<br />
ut clades toties acceptas uleiscerentur.<br />
Conon vero ipse, qui non tàin Persis quam Atheniensibus stadebat,<br />
volebat vincendo recipere patriara, quam victus amiserat.<br />
76. Obstinado combate. — Conon obtiene la victoria.<br />
Pisandrus contra virtutis Agesilaí asmulator erat,<br />
Efficiebat igitur ne ab illius laude decederet.<br />
Eadem militara et regum cura erat; hos 1 4 1 major etiam sollieitudo<br />
cruciabat.<br />
139 Classiarios. Esta voz se aplica á todas las gentes que componen la<br />
dotación de una ilota : se forma de la palabra classis, armada.<br />
140 Necnon llega á ser sinónimo de quoque ; las dos negaciones se destruyen.<br />
141 Hos se refiere á regimi.
EPITOME I11STOB1* CR^CvE. \ 55<br />
Tiniebant eniin magìs ne Atbenienses prístinas opes recuperarenl,<br />
quàm ne ipsi suas amitterent.<br />
Acriter utrinque pugnatimi est; at Lacecfeemonii vieti fugani ce-<br />
perunt.<br />
Ueindè victor Conon populum atheniensem, restituía dignitate<br />
servitute liberavit, multasque etiam recepii civitates.<br />
77. Nuevas desgracias experimentadas por los Lacedemonios.<br />
Lacedaemonii lune temporis contemni à finifimis ca;perunt.<br />
Primi igitur Tbebani, auxiliantibus Atbeniensibus, bellum illis in-<br />
tulére.<br />
Fació ¡taque terrestri praslio, eadem fuit adversìisTliebanos, quae<br />
navali pugna adversos Cononem, Lacodaemoniorum fortuna.<br />
In eo bello, Lysander, quo duce Atbenienses à Spartanis vieti fue-<br />
rant, interfectus est.<br />
Pausanias quoque , alter dux Lacedannonioruin, proditionis accusa-<br />
tus , in exsilium abiit.<br />
78. Avanzan los Tebanos hacia Lacedemonia, — Combate y victoria<br />
de los Tebanos.<br />
Tbebani, sic victoria potiti, universum exercitum ad urbem Lace-<br />
daemonioruni duxerunt.<br />
liane facile expugnaluri sibi videbantur I 4 4, quoniam bostes deserti<br />
à sociis omnibus erant,<br />
Lacedaemonii igitur regem suum Agesilaiim ad defensionem patrias<br />
ex Asia revocaverunt.<br />
Occiso enim Lysandro, nullo in altero duce fiduciam habebant.<br />
At serus nimiùm Agesila'i adventus fuit.<br />
Quìun enim à Tbebanis magìs ac magìs premerentur, conscripto<br />
exercitu, obviàm hosti proecsserunt.<br />
Sed, nec animo 1 4 5 nec viribus pares, fusi iterimi fuerunt.<br />
79. Obtiene Agesilao la victoria sobre los Tebanos. — Envían los<br />
Atenienses un ejército en su socorro.<br />
Diim beec agerentur, tandem supervenit rex Agesilaíis.<br />
U2 Dignitate, la caíegoría que Atenas habia alcanzado, su preponderancia<br />
entre los demás pueblos de Grecia.<br />
143 Qum, suplo fuerat.<br />
144 ¡Ubi ridebanlur, se figuraban.<br />
145 Animo. Los Lacedemonios carecían de valor, porque no tenían á su ca<br />
beza un general en el cual tuviesen confianza.<br />
1 4 2,<br />
1 4 5
156 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Qui, quùm egregiis preeesset copiis, restiluto p aolio, non difficulter<br />
victoriam bostibus eripuit; ipse tamcn graviter vulneratus est.<br />
Quibus rebus cognitis, Athenienses timuerunt ne Lacedaemonii, ite-<br />
rùm victores, in pristinam servitutem ipsos redígerent.<br />
Summà igitur celeritate contraxerunt exercitum, ([uem in auxilium<br />
Thebanis duci 1 4 6 jusserunt.<br />
Huic exercilui praefecerunt juvenem vigiliti quidem annos natum,<br />
sed magna; virtutis, nomine Iphicratem.<br />
80. Vuelve Conon á Atenas y repara las ruinas de esta ciudad.<br />
Conon quoque, audito reditu Agesilai, ipse ex Asia celeriter rever<br />
sus est.<br />
Tune agros Lacedaemoniorom depopulari ccepit.<br />
Itaque Spartani, undiquè profligati, ad summam desperationem de-<br />
venerant.<br />
Sed Conon, vastatis hostium terris, Atbenas revisere statuii.<br />
Ibi magno 1 4 7 civium gaudio exceptos, magnom lamen ex diruta à<br />
Lacedaemoniis patria dolorem cepit.<br />
¿Edificia igitur tùm incensa, tùm eversa, reficienda curavit<br />
Quingenta etiam pecunia; talenta, qua? à Pharnabazo acceperat, ci-<br />
vibus sois donavit.<br />
81. Restablece el rey de los Persas la paz entre los Griegos.<br />
Dùm ita se res haberet, Artaxerxes, rex Porsarum , in vEgypto<br />
bellum susceperat.<br />
Exercitus suos è Graecià reducere igitur decrevit.<br />
Itaque legatos in Graeciam roisit, per quos ju-sit omnes ab armis<br />
discedere.<br />
Civitatibus simul Graeciaa liberlatem suaque omnia 1 4 9 restituii.<br />
Fessi tot et tantis bellis Graeci, jubenti regi cupide paruerunt.<br />
Hic annus non tantum insignis fuit, eò quòd repente pax tota in<br />
Graecià facta est, sed etiam cò quòd eodem tempore orbs romana à<br />
Gallis capta fuit<br />
1 B 0.<br />
146 Duci, infinit. pas. de duco.<br />
147 Magno, suple eum.<br />
148 Deben observar los niños el frecuente uso que se hace en latin del<br />
participio pasivo concordando con el régimen del verbo.<br />
149. Suaque omnia. Es menester suplir aquí bona, b quizá mejor jura.<br />
150 Antes de J. C. 385.<br />
1 4 s.
EPITOME HISTOBI* 157<br />
82. Alteras» la paz, gue es vuelta á pedir y obtenida por los<br />
Lacedemonios.<br />
Sed Lacedemone, pace rupia, Arcadibus bellum intulére.<br />
Itaque, conscripto armaloque exercilu, Arcados etiam Tbebanos vo-<br />
caverunt in auxilium.<br />
In eo bello Archidamus, dux Lacedasmoniorum, vulneratus fuit.<br />
Qui quìun suos jam propfe victos videret, corpora interfectorum ad<br />
sepulturam 1 5 1 per praaconem poposcit.<br />
Hoc erat enim apud Graecos signum victorias tradiíae.<br />
Quá confessione contenti Thebani, signum parcendi dederunt.<br />
83. Tratan los Tebatios de apoderarse de Lacedemonia bajo la<br />
conducta de Epaminondas.<br />
Dùm Lacedasmonii alia bella adversùs finítimos gererent, Thebani,<br />
Epaminonda duce, occupando urbis eorum spem conceperunt.<br />
Noctis igitur principio , Lacedaemona profecti sunt ; nec tamen in<br />
cautos aggredì potuerunt.<br />
Senes quippè, qui adventum hostium praesenserant, iis armati oc-<br />
currerunt.<br />
Adversùs quindecim millia bominum, centum jam efloetae aetatis viri<br />
pugnae se oblulerunt.<br />
Aut vincendum aut moriendum sibi esse rati 1 5 2, impetum hostium<br />
fortiter sustinuèrc.<br />
In eo praelio duo duces hostium ceciderunt.<br />
84. Victoria de los Tebanos. — Herida y muerte de Epaminondas.<br />
Agesilaüs autem cum exercitu adventabat; qua re audità, Thebani<br />
recesserunt.<br />
fuit.<br />
Nec tamen bellum diù dilatum 1 3 3 fuit, victoriaque Thebanorum<br />
At Epaminondas, dùm fortissimi ducis officio fungere tur, graviter<br />
vulneratus est.<br />
151 Ad sepulturam, tradúzcase comò si dijese ut ea sepeliret.<br />
152 Vincendum aut moriendum sibi esse rali, persuadidos de que era me<br />
nester vencer ò morir. Por este ejemplo se conoce perfectamente el sentido<br />
del participio pasivo en dus.<br />
153 Dilatum, participio pasivo de differo.
158 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Quo cognito, quìim Thebani dolore metuque perculsi, Lacedaamonii<br />
vero stupore gaudioque afl'ecti fuissent, à praslio utrinquè discessum fuit.<br />
Post paucos dies, Epaminondas decessit, cuinque ilio vires reipubli-<br />
ca? Thebanorum interierunt; ita ut patria? gloria et nata et cxstincta<br />
cum eo fueril.<br />
85. Cualidades de Epaminondas.<br />
Dune ante ducem Tbebani nullum memorabile bellum gesserant.<br />
Nec posteà virtutibus 1 5 4 , sed cladibus, insignes fuerunt.<br />
Fuit autem incertum civis melior an dux esset Epaminondas.<br />
Imperium enim non sibi, sed patria? quassivit, et pecunia? adeó<br />
parcus fuit, ut sumptus funeri defuerìt<br />
Gloria; quoque non fuit cupidior quàm pecunia?, honoresque ita<br />
gessit, ut dignitas non sibi, sed ipse dignitati ornamento esse vi-<br />
deretur.<br />
Deniquè ad insignem rei militaris scientiam in ilio accedebat litte—<br />
, 5 S.<br />
rarum studium, miraque pbilosophia doctrina.<br />
86. Rasgo memorable de Epaminondas antes de espirar.<br />
Neque ab hoc vitae proposito moriens discessit.<br />
Vulnere gravi accepto, relatos fuerat in castra semianimis.<br />
Postquàm vocem spiritumque recepii, id unum à circunstantibus<br />
requisìvit, nùm sibi cadenti scutum ademisset hostis<br />
Quod ut servatum audivit, afferendum illud statìm sibi cura vii, os-<br />
culatusque fuit.<br />
Qua?sivit iterùm utri 1 5 7 vicissent.<br />
Ut audivit Thebanos, bene rem se habere dixit, atque ita, gratula-<br />
bundus patria?, exspiravit.<br />
87. Decadencia de los Griegos después de la muerte de este caudillo.<br />
Hujus morte etiam Átheniensium virtus intercidit.<br />
Siquidem , quilín insignem hunc asmulum amisissent, non , ut olìm,<br />
154 Virtuiibus no significa aquí virtudes, sino proezas, acciones de valor.<br />
155 Ut sumptus funeri defuerit, que no tuvo para, que no dejó de qué pagar<br />
sus funerales.<br />
156 Era cosa vergonzosa entre los Griegos el volver del combate sin e<br />
escudo.<br />
157 Viri, quién, cuál de los dos partidos, el de los Lacedeinonios ó el de<br />
ios Tebanos.<br />
I 5 6.
EPITOME HISTORIC GR*C«. 459<br />
in classe» exercitusque comparandos, sed in ludos spectaculaqne rcdi-<br />
ius públicos elluderunt.<br />
Tunc etiam vectigal publicum, quo anteà milites et remiges ale-<br />
bantur, eum populo 1 8 8 divisom fuit,<br />
Quibus rebus factum est ut, obscurum anteà Macedonum nomen in-<br />
notuerit, et Philippus, eorom rex, Graeciae degeneri jugum servitutis<br />
brevi facilèque imposuerit,<br />
88. Origen de Macedonia: su situation, sus primeros reyes.<br />
Macedonia primìim Ematina vocabatur.<br />
Ut incrementa ejus modica , sic termini peraugusti fuerunt.<br />
1 5 Quae regio in voleri Thracià sita erat 9.<br />
Primus rex illius fuit Caranus, à quo condita fuit.<br />
Urbem Edessam, quam jussu oraculi acceperat, regni sedem statuii.<br />
Expulit deindè Midam regem, qui portionem Macedonia? quoque<br />
tenebat.<br />
Pulsis etiam aliis regibus, in locum omnium successi! solus, èque<br />
varus illis gentibus unum corpus Macedoni» fecit,<br />
89. Pérdicas señala á su hijo el lugar escogido ]>ara su .sepultura<br />
y la de. los reyes sus sucesores.<br />
Post huno Perdiecas regnavit, cujus vita illustris fuit.<br />
At illius jamjàm morituri postrema verba fuóre quoque memorabilia.<br />
Siquidem moriens Argaeo filio monstravit locum in quo ipse oondi<br />
vellel.<br />
Ibi non sua tantum, sed etiam succedenliuin 1 6 0 sibi regum ossa<br />
poni jussit.<br />
«Etenim, inquit ibi, quamdiù meum illud preeceptum servabitur,<br />
«regnum in familia manebit.»<br />
Argaeus, quùm moderate regnavisset, successorem filium reliquit<br />
Philippum.<br />
158 Cum populo, tradúzcase como si no hubiese preposición, ó inter populum.<br />
159 La Macedonia, propiamente dicha, formaba una comarca separada y<br />
situada al norte de la Grecia.<br />
160 Succedentium. Es necesario dar á esta voz un sentido futuro : de los<br />
reyes que habían de sucederle.
4 60 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Qui, immatura morte raptus, Europum, parvulum admodìim, JMB-<br />
redem institiiit.<br />
90. Hacen los ¡lirios guerra á los Macedones.— Vencedores al primer<br />
encuentro, son vencidos después.<br />
Macedones, quotidiano annotami exercitio indurati, gloria artís<br />
bellicae finítimos 1(51 terrebant.<br />
lilis igitur assidua certamina cum Thracibus et Illyrüs eranl.<br />
At Illyrii, infantiam rcgis pupilli contemnentes, bello Macedonas<br />
aggressi fuere.<br />
Hi, praelio fusi, rege suo in cunís prolato et pone aciera pósito,<br />
certamen acriùs repetiverunt.<br />
Tune vicissìm magna caede 1 6 2 Illyrios fudère.<br />
Sic ostenderunt hostibus suis priori praalio regis sui auspicia, non<br />
virtutem Macedonibus defuisse.<br />
De Europo nihil ampliùs ad nos pervenit.<br />
91. Continuación de los reyes de Macedonia.<br />
Huic Amyntas successit, vir et belli et animi virtulibus 1 6 3 admo-<br />
dùm clarus.<br />
Cujus filius et successor fuit Alexander, qui sua etiain virtute reg-<br />
num ampliavit.<br />
venit.<br />
Alexandre mortuo, regnum Macedonia! ad Amyntam altorum per<br />
Hic quoque insignis industria et omnibus imperatoriis dotibus in-<br />
structus fuit.<br />
ExEurydice, uxore suá, tresiilios sustulit, Alexaiidrum, Pcrdiccam,<br />
et Pbilippum Aloxandri Magni patrem.<br />
Cum Illyriis Olynthiisque gravia bella gessit.<br />
Tandem senex docessit, regnumquo Alexandro ex liliis máximo<br />
tradidit.<br />
92. Muerte de Alejandro y de Pérdicas.<br />
Alexander initio regni grave bollum cum Illyriis suscepit.<br />
161 Finítimos, suple populos.<br />
162 Magna ccede, causándoles gran pérdida.<br />
163 Belli et animi virtutibus, las cualidades qui; forman al guerrero y las<br />
cualidades del alma.<br />
t64 Maximo, suple nalu, el mayor en edad, el primogénito.<br />
1 6 4
EPITOME HISTORIE. GR.ECJE. 161<br />
At bri;vi, Philippe fratre dato obside, pactàque mercede, pacem<br />
ab iis impetravit.<br />
Inter ecto quoque tempore, per eumdem obsideni cum Thebanìs sibi<br />
pacem conciliavit.<br />
Quoc res Philippo maxima incrementa egregia; indolis dedit.<br />
Dum enim sic Thebis obses babitaret, prima puerilioe prascepta in<br />
domo Epaminonda;, summi et philosophi et imperatoris, accepit.<br />
Nec multò post, Alexandre mortuo successit frater Perdiccas, qui,<br />
brevi quoque moricns, Amyntse filio, adhìic párvulo regnimi reliquit,<br />
93. Filipo, Ho del legitimo rey , ocupa el trono por la voluntad del<br />
pueblo.<br />
Philippus tune, ut potè regis pupilli aviinculus, rem publicara adminisíravi!.<br />
Al, quilín bella graviora Macedoni» inminerent, compulsili à populo<br />
1 6 5, regnimi suscepií.<br />
Ut est adeptus imperium, magna de ilio spes omnibus fuit.<br />
Itaque curavit ut exspecíationem publicara sustinereí.<br />
Macedonia tune, conlinuis bellis exhausta, jamjàm opprimenda erat.<br />
Summá igitur Providentia summa mala curare statuii.<br />
Quoniam autein hostibus cunctis par esse non poterai, inducías cum<br />
aliis, cum alus pacem composuit.<br />
94. Restablece y disciplina Filipo el ejercito macedón.<br />
Philippus deindè faeillimos 1 6 6 hostes bello aggressos devicit.<br />
Quoo victoria trépidos militum ánimos firmavit, timorcmque hostibus<br />
injecit.<br />
Tune in restituendà militari disciplina curara omnem adhibuit.<br />
Quá eliam in hienda constans 1 6 7 admodiim et Severus ille semper<br />
fuit.<br />
El quidem illud duplici cxemplo manifesté constabit.<br />
Miles enim quidam , siti pressus, relicta statione , polii se recreaverat.<br />
Quapropter illuni gravissima pcenà plecti jussit rex.<br />
Alterum ex inilitibus, qui, quùm in armis stare debuisset, illa posuerat,<br />
capitali prona damnavit.<br />
¡65 Compulsas á populo, impulsado por el pueblo que reconocía la necesidad<br />
de un caudillo capaz de resistir á los enemigos de la patria.<br />
I'66 Faeillimos, los mas fáciles (de vencer).<br />
107 Constans, firme, inflexible.<br />
TOMO I. 11
162 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
95. Derrota Filipo á los Atenienses, los ¡lirios y los Tésalos.<br />
Primum deindè ÌLI i cum Atheniensibus certamen mit.<br />
Mos per insidias vicit, quùmque interficere omnes posset, incólumes<br />
tarnen sine pretio 1 6 8 dimisit.<br />
Inde bello in Illyrios translato, multa millia hostium cecidit<br />
Post hasc'urbem Larissam 1 7 0 vietar cepit.<br />
Jamdudùm exercitui suo thessalos equites adjungcre gestiebat.<br />
Thessaliam igitur , nihil minus quam bellum metuentem , improvisus<br />
expugnavit.<br />
Tune Olimpiadem, Neoptolemi regis Molosorum filiam, uxorem<br />
duxit.<br />
96. Es herido Filipo en el asedio de una ciudad,<br />
His ita gestis, Philippus, jàm non contente summovere bella, ultrò<br />
etiam populos quietos lacessivit.<br />
Quùm urbem Methonam oppugnaret, in illuni forte praslereuntem<br />
sagitta è muris jacta fuit.<br />
Inde factum est ut dextro oculo privarelur.<br />
Quo vulnere nec segnior in bellum, nec iracundior adversùs hostcs<br />
tac tus est.<br />
Imo, interjeclis aliquot diebus, pacem orantibus dedit, nec modera<br />
tus solùm, veruni etiam mitis adversùs 1 7 1 vicios fuit,<br />
97. Concibe Filipo el proyecto de avasallar la Grecia,<br />
Philippus, ineunte regno, postquàm dissensiones domesticas composuisset,<br />
imperium ab Ímpetu omni externo 1 7 2 tutum pnostiterat.<br />
At, glorias majoris appelens , majora etiam iniit Consilia.<br />
Grascia? civitates, dum imperare singulas cuperent, in mutuum exitium<br />
omnes ruebant.<br />
Dùm ita ínter se dissiderent, Philippus earum liberiate insidiábanle.<br />
Alebat ¡taque civitatum 1 7 5 discordiam, latoque nunc his, nunc<br />
168 Sine pretio, sin rescate. Puede explicarse esta locución supliendo ?/-<br />
bertalis.<br />
169 Cecidit es aquí el perfecto de ccedo.<br />
170 Larissam, Larisa, capital de Thesalia.<br />
171 Adversus es aquí sinónimo de in ó de erga,<br />
172 Ab ímpetu omni externo, de todo ataque, de toda invasión extraña,<br />
173 Civitatum. La palabra civitas designa aquí los pequeños estados que<br />
componían la Grecia.<br />
, 6 9.
EPITOME nlSTORI* GRÍECJE. 463<br />
ìbis auxilio, vicios pariter victoresque subire regiam servitutem coegif.<br />
98. ("misas de la servidumbre de Grecia.<br />
Causi hujus mali Tbebani fuère.<br />
Qui quùm tune primum ínter Graecos locum obtinerent, secunda<br />
fortuna male usi sunt.<br />
Victos bello Lacedaenionios et Pbocenses apud commune Graeciae<br />
concilium superbe accusaverunt,<br />
Lacedaemoniis crimini dabatur , quòd areem thebanam induciarum<br />
tempore occupavissenl,<br />
Phocenses vero arguebantur , quòd Boeotiam depopulati essent.<br />
Quamvis -levior judicii causa 1 7 4 foret, tanta (amen pecunia damnati<br />
sunt, ut exsolvere eam non potuerint.<br />
99. Desesperación de los Focenses.<br />
Phocenses igitur, desperatis rebus, Philomelo quodam duce, tem<br />
pi uni ipsum Apollinis Delphis occupavére.<br />
Inde, auro et pecunia divites , conductis militibus, belluni Thebanis<br />
intule runt.<br />
Omnes quidem sacrilegum Phocensium facinus exsecrabantur.<br />
Magis tamen odorant Thebanos, à quibus illa gens ad hanc necessi<br />
tateli! 1 7 5 compulsa fuerat.<br />
baque auxilia Phocensibus et ab Atheniensibus et à Lacedaemoniis<br />
laissa fuerunt.<br />
Prima autem congressione Philomelus Thebanorum castra cepit,<br />
100. Confian los Tebanos á Filipo el mando de sus huestes.<br />
Altero deindè praelio Philomelus, in prima acie 1 7 6 forfiter riimicans,<br />
cecidit, sicque sacrilegii pœnas sanguine impio luit.<br />
In hujus locum Onomarchus à Phocensibus dux creatus est.<br />
Thebani contra Philippum , Macedoni» regem , ducem elegerunt.<br />
Philippus igitur, quasi sacrilegii, non Thebanorum, ultor esset, omnes<br />
milites coronas laureas sumere jussit, atque ita, veluti deo duce,<br />
ad pralium processi!,<br />
174 Judicii causa, los motivos que podían legitimar el juicio.<br />
175 Ad hanc nécessitaient, á esta necesidad (do quitar los tesoros del<br />
templo).<br />
176 In prima acie, al frente de batalla, en las primeras filas.
164 PRIMER ANO DE LATIN T CASTELLANO.<br />
Phocenses vero, conspectis Apollinis insignibus 1 7 7, conscientià de-'<br />
lictorum territi, abjectis armis, fugam ceperunt.<br />
101. Toman los Atenienses precauciones contra toda invasión por parte<br />
de Filipo.<br />
Athenienses, audito belli evento, timuerunt ne in Graìciaui Philippus<br />
transiré vellet.<br />
Itaque celeriíer angustias Tberinopylarum, sicuti anteà advenientibus<br />
Persis, occupa vére.<br />
Sed nequáquam nunc erat similis eorurn aut virtus aut causa<br />
Tune enim pro libértate Graeciao, none autem pro sacrilegio publico<br />
dimicabant.<br />
Tune à rapina hostium templa vindicare, nunc tempiorum raptores<br />
certabant defendere.<br />
Imo nunc illum non dubitabant offendere deum, quo duce tot bella<br />
victores egerant, tot urbes condiderant, tantum deniquè imperium. terrà<br />
, 7 marique quaesierant 9.<br />
102. Mala fe de Filipo respecto de' sus aliados.<br />
Intereà Philippus mala fide erga socios agebat.<br />
Civítates enim quarum paulò ante dux fuerat, quae sub auspicii»<br />
ejus militaverant, quaoque illi victoriam gratulata; fueiant, bostiliter<br />
occupatas diripuit,<br />
Conjuges liberosque omnium sub corona vendidit<br />
Nec deorum immortalium templis, nec aedibus sacris peperei!.<br />
Inde, veluti rebus egregie gestis, in Cappadociam trajecit, ubi,<br />
quùm bellum pari perfidia gessisset, captis occisisque finitimis regihus,<br />
universam provinciam imperio Macedonia; adjunxit.<br />
1 8 0.<br />
i 03. Toma y destruye Filipo la ciudad de Olinto.<br />
Post hasc Philippus, Olynthios aggressus, eorum urbem occupale<br />
statuit.<br />
177 Insignibus, las coronas de laurel, árbol consagrado á Apolo.<br />
178 Aut virtus aut causa, no combatían ni con el mismo valor, ni por la<br />
misma causa.<br />
179 Qumsierant, por qumsiverant, de queero, is, ere, buscar, aquí significa<br />
adquirir.<br />
180 Sub corona vendidit. Ponían una corona en las sienes del esclavo 6 cr.ulivo<br />
que sacaban á vender.<br />
, 7 s.
EPITOME HISTORIA GKMCX. 163<br />
Receperant enim per misericordiam duos fratres 1 8 1 quos Amyntas,<br />
ejus paler , ex altera uxore susceperat.<br />
Philippus autem, veritus ne isti duo ipsum regno vellent detrudere,<br />
interflcere cos gestiebat.<br />
Ob baue igitur causam, urbem Olynthum obsidione tenuit.<br />
Qua; quidom brevi nefaria civium proditione expugnata fuit.<br />
Urbem captam igne et ferro Philippus diripuit, fratresque 1 8 2 cru<br />
delissimo afl'ecit supplicio.<br />
Inde preedá ingenti potitus, ad nova bella properavit.<br />
101. Devasta Filipo la Tesalia y la Tracia.<br />
Hex igitur macedo 1 8 3 auraria in Thessalià, argenti metalla in Thraciá<br />
oceupavit.<br />
Piratioam quoque tune exercere instituit.<br />
Dum Thraciam depopularetur, fralres duo, reges illius regionis, disceptationum<br />
suarum judicem eum elegerunt.<br />
Non quòd justitioe ejus confiderent, sed qoia invicem metuebant na<br />
alterutri porniciem meditaretur.<br />
Philippus aulem, pro suo ingenio 1 8 4, inopinantibus fratribus, instructo<br />
exercitu, supervenit, et regno utrumque, non judicis more, sed<br />
fraude et nequitiá latronis, spoliavit.<br />
lOo. Solicitan torlos los Griegos la amistad de Filipo.<br />
Dum base agerentur , legati Atheniensium petentes pacem ad eum<br />
venerimi.<br />
Quibus auditis, ipso legatos Alhenas cum pacis conditionibus misit.<br />
Ibi ex commodo utrorumque pax facta fuit.<br />
Cetera; quoque Grascia; civitates , non pacis amore , sed belli metu,<br />
legatos ad cum misere,<br />
Thessali imprimís Boeotnque tantum Phocenses oderant, ut, obliti<br />
cladium suarum, perire ipsi, quàm eos non perdere prasoptarent.<br />
Quùm igitur Pbilippi jugum pati, quàm parcere hostibus suis mal-<br />
ient, regem Macedonia; oraverunt ut dux bslli adversùs Phocenses esse<br />
velie!.<br />
•181 Daos fralres. Estos dos hijos de Amyntas eran por consiguiente hermanos<br />
de Filipo.<br />
182 Fratresque, suple suos.<br />
183 Macedo, tradúzcase como si dijera Macedonum.<br />
1S4 Pro suo ingenio. Según la genial índole de su carácter.
PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
106. Falacia de Filino.—Apodérase- de los Termopilas.<br />
Phocenses contra , quibus addirierant sesc Lacedaemonü et Athe-<br />
nienses, bellum deprecati sunt<br />
l s 5.<br />
Philippus, cui dolus usquè arridebat 1 8 ( i, secretò audivit cujusque<br />
legationes.<br />
Phoceusibus paccm pollicitus est, jurejurandoque simul eos obliga-<br />
vit, se responsum nemini prodituros.<br />
Boeotiis vero promisit se contra hostes venturum esse , auxiliumque<br />
dalurum.<br />
IIos vetuit parare, illos metuere bellum.<br />
Sic variato responso, securis omnibus , 8 7, angustias Thermopylarum<br />
facile occupavit.<br />
107. Invade y subyuga Filipo la Phòcida, con gran matanza de sas<br />
moradores y destrucción de sus ciudades.<br />
Tum Phocenses, quùm se á Philippo deceptos animadvertissent, tre<br />
pidi ad arma confugerunt.<br />
Sed ñeque ad instruendos milites, ñeque ad eontrahenda auxilia<br />
tempes ibis suppctebat.<br />
Philippus tarnen ibis excidium minabatur, ni fieret deditio.<br />
Vieti igitur necessitate , pacta salute , se dediderunt.<br />
At, violato fodere, Philippus victos undiquè saevum in modum cas-<br />
di jussit.<br />
Eorum urbes solo sequandas curavit, aliosque in alium vicum<br />
íncolas transtulit.<br />
Unum miseris solatium fuit, quòd Philippus omnem omninò prasdam<br />
sibi, non autem Breotiis, vindicaverif.<br />
108. Destrona Filipo à Arimbas, reg de Epiro.<br />
At ne proxhnis quidem 1 8 9 ejus furor debellandi pepercit.<br />
185 Deprecati sunt bellum, procuraron apartarse de la guerra (con su*<br />
súplicas. )<br />
186 Arridebat, se sonreia, y mejor dicho, gustaba.<br />
187 Securis omnibus, mientras que todos se creían seguros.<br />
188 Aliosque in alium vicum, quiere decir: tos unos en una aldea, los<br />
otros en otra.<br />
189 Ne proximis quidem, ni siquiera los mas.allegados (por los vínculos<br />
del parentesco).<br />
1 8 8
EPITOME HISTORIA OR.EC.E. I (i?<br />
Sfquideni Aryiiibam, regem Epiri, uxori sua; Olympiadi arctissinià<br />
eognatione junctum , pellere regno statuit.<br />
Alexandruin, uxoris Olympiadis fratrem, in Macedoniani nomine so-<br />
roris arcessiverat.<br />
Quùm igitur ad vigiliti anuos lue pervenisse!, Molossi, á Philippe<br />
sollieitati, Arymbam regno delroserunt.<br />
Ereptum deindè Arymba; regnum Alexandra Philippus tradidit.<br />
At ex isto sedero non diuturnam percepii utilitatem.<br />
Alexandre eniín brevi mortilo, /Eacídas, Arymbae filius , Pyrrhique<br />
magni pater , regnimi Epiri recepii.<br />
¡Oí). Asedia Filipo á liizaiicio.<br />
In Grasoiam quimi Philippus venísset, ex civítatibus direptis 1 9 0 fa<br />
cile intellexit quante opes universarum essenl.<br />
Quas ut potiretur, bellum toti Grascia; ioferre decrevit.<br />
Quapropter , (pumi animadvertisset Byzantium , nobileni et mariti-<br />
mam urbem Thracias, receptaculum terrà marique copiis suis fore,<br />
illam exercitu instruclo petiit.<br />
At eamdem claudentem sibi portas obsidione cinxit.<br />
Sic enim, quùm è Thracià sola trunienta Athenas adveherentur,<br />
commeatu ipso Athenienses intercludere 1 9 1 volebat.<br />
110. Saquea el Chersoneso y lleva la guerra á la Sciita.<br />
Urbs Byzantium condita primo fuerat à Pausaniá, rege Sparla—<br />
iiorum porque Septem anuos ab illís possessa fuit.<br />
Deindè autem nunc Lacedasmonioruni, nunc Atheniensium penès<br />
potestatem fuerat, tuncque tandem sui juris erat<br />
Itaque, licèi nullis adjuta auxiliis, suam libertatem constanliùs pro-<br />
pugnavit.<br />
Philippus vero, longà obsidione fessus, profectus est cum forlissímis<br />
sui exercitùs virís, multasque Chersonensium urbes expugnavit.<br />
In Scythiani quoque, prasdandi causa, transiit; sic enim volebat<br />
novo bello damila relicere.<br />
1 9 2.<br />
III. Causas ile la guerra de Sciita.<br />
Haic autem belli seythici causa fuit.<br />
190 Ex eivUatibus direptis. seguii las ciudades saqueadas, esto es, seguii<br />
el botín que había sacado de las ciudades robadas.<br />
191 Commeatu ipso intercludere, cortar hasta los víveres.<br />
192 Sui juris erat, era independiente, se gobernaba por sus propias<br />
leyes.
168 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />
Atlieas, rex Scylharum, quùm ab Istrianis bello premeretur, auxilium<br />
à Pbilippo petiverat, multa pollicitus.<br />
At interim rex Istrianorum decedens 1 9 3, et motu belli et auxiliorum<br />
necessitate Sevillas solvit,<br />
Itaque Atbeas , remissis Macedonibus, renuntiari IKBC Philippo jussit:<br />
«Nos ñeque auxibum petiimus tuum, ncque quidquam tibi debemus;<br />
»Scylhas non Macedonibus egenl, quo liant bello meliores; scito pras-<br />
»terea mihi 'filium esse jncolumem; haeres itàque regni non mihi<br />
»deest.»<br />
112. Envia Filipo embajadores al rey de los Scitas.<br />
His auditis, Philippus legatos ad Atheam continuò misit.<br />
Qui, quùm regem scytham adissent, ab ilio summam duntaxat pecunias<br />
petiverunt, ut suniptibus itineris suseepti 1 9 4 satisfieret.<br />
Atheas vero inclementiam coeli et terrae sterilitatem causatus est.<br />
«Scythae, inquit legatis, patrimonio indigent, agerque hujus regio-<br />
»nis vix alimenta pracbet.»<br />
«Nullee mihi sunt opes, quibus tantum regem expleam 1 9 5, turapiusque<br />
mihi videtur parùm offerre, quam tolum abnuere.»<br />
«Scythiu deniquè virtute animi, non opibus, aestimanlur.»<br />
113. A laca Filipo y vence à los Scita s.<br />
Quibus verbis l'actisque derisum se Philippus animadvertit.<br />
Soluta itaque Byzantii obsidione, bellum scythicum aggressus est.<br />
Animis ulrinquè irritatis, praelium commiltitur.<br />
Virtute et numero prœstabant Scyíhas; at Philippi astu devictí<br />
fuerunt.<br />
Viginti millia puerorum ac feminarum capta fuere, visque magna<br />
pecoris 1 9 s, auri vero argentique nihil.<br />
Usus enim pecunia; apud Scytbas nondùm valebat.<br />
Viginti quoque millia nobilumi 1 9 7, equarum ad genus faciendum<br />
in Macedoniam missa fuerunt.<br />
193 Decedens [è vita), saliendo de esta vida, muriendo.<br />
194 Itineris suseepti. Se trata de los gastos de marcha para el ejército.<br />
193 Quibus tantum regem expleam, por medio de las cuales pueda yo sa<br />
tisfacer á un monarca tan grande, que sean dignas de serle ofrecidas.<br />
196 Visque magna pecoris. Como también una gran cantidad do ganado<br />
menor.<br />
197 Nobilium. De buena raza.
EPITOME HISTORIA (JRá¡CE. 169<br />
1 14. Arrebatan los Tribaltos á Filipo todo el botín que había hecho<br />
á los Escitas.<br />
Sed Philippo ab Scythiá revertenti Triballi occurrerunt.<br />
Negabant se transitum illi daturos esse , 9 8, ni portionem praeda»<br />
scytlüeo?, acciperent.<br />
Ilinc ortum est grave jurgium, moxque praeliuui commissum fuit, in<br />
quo acerrime dimieatum est ulrinquè , utrinquè plurimi cecidère.<br />
Ibi ebani in femore vulneratus est Philippus, equusque, cui inside-<br />
bat, interfectas est.<br />
Alexander periclilanti patri in auxilium advolavit, dùmque illuni<br />
clypeo tegeret, obvium quemque 1 9 9, aut occidit aut fugavit.<br />
Quiim autem omnes Philippum occisum putarent, orta est Ínter Ma<br />
cedones magna perturbatio, prosdaque scytbica amissa fuit.<br />
115. Declara Filipo la guerra ú los Atenienses.<br />
Ubi vero primìim Philippus ex vulnere convaluit, dissimulatum diù<br />
bellum Atheniensibus intulit,<br />
Alheniensium partes susceperunt 2 0 0 Thebani, iisque se junxère,<br />
metuentes ne, victis Atheniensibus, incendium belli brevi ad se<br />
transiret.<br />
cietas.<br />
Paola igitur fuit inter duas paulò ante infestissimas civitates so-<br />
Tune missi ab iis hòc illìic legati, Grieeiam omnem ad arma solli-<br />
citaverunt.<br />
Putabant cniin communem hostem communibus viribus esse sub-<br />
movendum.<br />
Proetereà non illos fogiebat Philippum , si initia prospere successis-<br />
sent, non esse eessaturum 2 0 1, donec omnem domuisset Grajciam.<br />
116. Batalla de Cheronea.—Son vencidos ios Griegos.<br />
Mulino igitur chilates adversos hostem communem Atheniensibus<br />
se junxerunt.<br />
Quasdam autem ad Philippum belli metus traxerat,<br />
198 Se transitum itti daturos esse, que no le franquearían el paso.<br />
199 Obvium quemque, á cuantos se le presentaban.<br />
200 Partes susceperunt, abrazaron el partido.<br />
201 .Yon esse eessaturum, que no había de descansar.
170 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Ad Chasroneam, Boeotias urbeui, castra melati sunt duo exercitus.<br />
Dato prima luce signo praslii, ulraque acies magno ímpetu fortilerque<br />
pugnavit.<br />
Alhenienses multò majori militum numero praestabanl.<br />
At virtus Macedonum , bellis assiduis indurata , praevaluit.<br />
Graeci igttur vieti magnani quidem, sed pristina gloria dignain<br />
cladem 2 0 2 accepère.<br />
Hic dies universa; Grascia; et imperium, et vetustissimam libértatelo<br />
lìnivit.<br />
117. Moderación de Filipo respecto de los Atenienses.<br />
Hujus victoria; laetitiam Philippus callide dissimulavi!.<br />
Non [solita sacra illà die l'ecit; non laetitiam et ludos ¡nter epulas<br />
adhibuit, non coronas aut unguenta sumpsil.<br />
Sed, quantum in ilio fuit, ita vicit, ut victorem nemo sentirei<br />
Non regem se Grascia;, sed ducem appellari jussit.<br />
Atheniensibus, quos expertas fuerat infensissimos, et captivos gra<br />
tis 2 0 4 remisit, et mortuorum corpora sepulturas reddidil.<br />
Super hasc Alexandrum lìlium cum amico Anlipatro Athenas misil,<br />
qui pacem cum his aniicitiamque jungerent.<br />
118. Maltrata Filipo á losTebunos.<br />
Non aulem ita moderate se gessit in Thebanos Philippus.<br />
Non solùm enim captivos vendidit, sed etiam principes civitatis<br />
al ios securi percussit, alios in exsilium redegit, bonaqu'e omnium<br />
occupavi!.<br />
Plurimi cives , qui partes Philippi sccuti fuerant, in exsilium cjec-<br />
li fuerant.<br />
Eos omnes in patriam restituit, trecentosque ex borimi numero<br />
civitati judices rectoresque dedit.<br />
Qui brevi in jus eos vocaverunt, per quos exsilium passi fueran!.<br />
202 Pristina gloria dignam cladem. Una derrota digna de su antigua gloria,<br />
esto es ; una derrota en la que no quedó desmentida su antigua reputación.<br />
203 Ut victorem nemo sentirei, literalmente, que nadie nolo 'en él: al<br />
vencedor, que se echase de ver que había alcanzado la victoria.<br />
204 Gratis, sinónimo de sine pretio, expresión que. ya encontramos mas<br />
arriba.<br />
205 Principes civitatis, los proceres de la ciudad (de Tébas<br />
2 0 S.<br />
2 0 5
EPllOHf; HISTORIE üRJiCiE. 171<br />
At Iii omnes se auctores exsilii confessi sunt, seque itàoplimè de<br />
patria méritos esse libere ac palàm contenderunt.<br />
) 19. Hace Filipo ¡pie se le nombre general de los Griegos contra los<br />
Persas.<br />
Composifis in Grascia rebus 2 0 G, Philippus omnium civitatuin legatos<br />
evocan Corinthum jussit.<br />
Ibi pacis leges universao Groeciae pro meritis singularum civitatum<br />
statuit.<br />
Soli Lacedasmonii et leges et regem contempserunt, respueruntque<br />
pacem quac à vietorc ferebatur.<br />
Deindè in hoc Graecorum concilio se ducem belli adversos Persas<br />
declarandum curavit.<br />
Jamdudùm enim imperium Persarum suam in ditionem redigere<br />
cupiebat,<br />
Initio veris igitur duces dúos in Asiam minorem, Parmenionem<br />
scilicei et Attalum, prasmisit.<br />
(20. Repudia Filipo á Olimpias y se casa con Cleopatra.<br />
Dum sie Philippo fortuna foris faveret, dissidia perturbatioque do<br />
mi 2IJ7 illuni agitaban!,<br />
Pudicus ipse parimi, impudiciliam Olympiadis suas uxoris suspi<br />
raba tur.<br />
Ulani igitur , seu jure , seo ¡inmérito , non dubitavi! repudiare.<br />
Cujus 2 0 8 in loco Cleopatram, Attali sororcm, in matrimonium<br />
recepii.<br />
Quo facto Alexander patri iratus , se in Epirum cum matre, inde<br />
ad regem Illyriorum, contulerat.<br />
Deindè Philippus, antequàm in Asiam proficisceretur, res do<br />
mesticas voloit plane compoiiere.<br />
Dum igitur belli apparatus pertìceretur, nupíias Cleopatras filiae et<br />
Alexandri, quem regem Epiri fecerat, celebrare staluil.<br />
121. Muerte de Filipo.<br />
Tandem dies celebrandis nuptiis dicla 2 0 9 supervenil.<br />
206 Compositis rebus, arregladas las cosas, pacificadas.<br />
207 Domi, lo contrario de foris, en lo interior de su reino.<br />
208 Cujus, suple, Olympiadis.<br />
209 Cek'brandis nuptiis dicta, fijado para la celebración del matrimonio.
172 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Celeberrìmus aderat conventus , nec ludorum magnificentia deerat.<br />
Ad quorum speelaculum Philippus , medius iuter duos Adexandroj,<br />
tilium generumque , sine custodibus procedebat.<br />
Tum Pausanias, nobilis ex Macedonibus adolescens , nemini suspectus<br />
, Philippum in transitu obtruncavit.<br />
Pausanias illc injuriam passus fuerat ab Attalo, quam asgre ferens<br />
Philipo saepò, sed frustra, querelam detulerat.<br />
Inde iratus regi, ultionem quam ab adversario repetere non poterai,<br />
ab iniquo 2 1 0 judice exegit.<br />
121 Retrato de Filipo.<br />
Deeessit Philippus Septem et quadraginta annos natus, quùm quin<br />
qué et viginti annis regnavisset.<br />
Fuit rex armorum quam conviviorum studiosior, maximaxpie opes<br />
erant ilií instrumenta bellorum.<br />
Divitiarum quaDStu , quam custodia solertior ; itaque inter quoti-<br />
dianas rapiñas Semper inops erat.<br />
Nulla apud eum turpis ratio vincendi.<br />
Misericordia in eo et perfidia pari gradu eminebant.<br />
Blandus pariter et insidiosus alloquio, plura promittebat quam<br />
prasstabat.<br />
Amicilias militale, non fide 2 1 1 colebal.<br />
Gratiam fingere in odio 2 1 2, instruere inter concordantes odia so-<br />
lemnis 2 1 3 il 1 i erat consuetudo,<br />
123. Paralelo enlre Filipo g Alejandro.<br />
Philippo Alexander filius successi!, et virtute et vitiis patre superior.<br />
Vincendi ratio utrique erat diversa.<br />
Philippus dolo, Alexander aperte 2 1 4 bellum gerebat.<br />
Decipere hostes gaudebat illi, hie palàin fundere.<br />
Prudentior ille Consilio, hie animo magnificentior.<br />
Irain pater dissimulare, plerùmque etiam vincere; ubi filius irà<br />
exarsisset, ultionis noe dilatio nec modus erat.<br />
'210 Iniquo, que le habia negado la justicia.<br />
2t1 Utilitate, non (Me, por interés, no por fidelidad.<br />
212 Gratiam fingere in odio, ocultar el odio bajo la apariencia de amistad<br />
213 Solemnis, ordinario, constante.<br />
21 -l Aperte, abierta. lealmente.
atio.<br />
EPITOME HISTORIE CRAC*. 173<br />
Vini nimis uterque fuit avidus; sed in ebrietate diversa erat agendi<br />
Patri mos erat è convivio in hostem procurare, manum conserere,<br />
periculis se temerò offerre; filius non in hostem, sed in suos saaviebat.<br />
Quamobrem Philippum soapè vulneratum praalia remisére ; Ale<br />
xander amicorum interfector convivio frequenter excessit.<br />
Regnare ilio cum amicis nolebat ; bic amabat in amicos imperium<br />
exercere.<br />
Amari pater malie , filius mefui.<br />
Litterarum cultus utrique similis erat,<br />
Solertiaa pater majoris, filius fidei.<br />
Verbis Philippus, Alexander rebus moderatior.<br />
Frugabtati pater 2 1 5, filius luxuria? magis deditus erat.<br />
Quibus arlibus orbis imperii fundamenta pater jecit, operis totiua<br />
gìoriam filius consummavit.<br />
124. Principios del reinado de Alejandro.<br />
v<br />
Mortuo Pbilippo, Alexander filius, cognomine Magnus, circumseptum<br />
undiquè periculis assecutus est imperium.<br />
Nani in exercitu Philipp!, quemadmodùm varia? gentes erant, sic<br />
animorum motus 2 , 6 diversi.<br />
Alii quippò injusta Servitute oppressi, spem libortatis animo praacipiebanl.<br />
Alii taadio longinqua? mililiaa 2 1 7 , remissam sibi persicata expeditionem<br />
gaudebanf.<br />
Amicos quoque , tàm subita mutatione rerum, non mediocris metes<br />
coperai.<br />
' At brevi factum est ut Alexander et metum universis demeret,<br />
et spem maximam omnibus faceret.<br />
l^tj. Alejandro se hace nombrar general de los Griegos contra los<br />
Persas.<br />
Primó, quofquot candis paterna? causa fuerant, gravissimis affecit<br />
posnis.<br />
21 !> Frugalitati pater, esio no parece muy conforme con lo dicho pocas<br />
líneas mas arriba, vini nimis uterque-fuit avidus.<br />
2! 6 Animorum motus, de los afectos.<br />
217 Longinqum militiw, de un servicio distante, de una guerra en lejanos<br />
países.
174 PRIMER AÑO UE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Uni duntaxat pepercit, qui regem eooi primus salulaverat.<br />
Deinde sepultura; patris maximam inipendit euram.<br />
Macedonibus immunitatem cunctarum rerum, praoter militia; vacai<br />
ionem dedit.<br />
Multa gentes revellantes compescuit , exortasque nonnullas seditiones<br />
exstinxit.<br />
Quibus rebus gestis, in Graeciam citò contendit, ibìque, exemplo<br />
patris, concilio Graecorum generali Corinlhum convocato, dux contra<br />
Persas fuit designatus.<br />
Pater enim, quod inchoaverat bellum , morte praevenlus, non consummare<br />
potuerat.<br />
126. Liga de Atenas , de Tebas y de Esparta contra Alejandro.<br />
In bujus belli apparato nuntiatum est Alexandre; Atlienienses, The-<br />
banos et Lacediemonios ab eo defecisse.<br />
2 1 Auctor ejus defectionis erat Demostheiies s.<br />
Macedonuin enim omnes copias eum rege delatas à Triballis aflir-<br />
maverat. <br />
ravit.<br />
Qua opinione mutati omnium fermò civitatum animi fuère.<br />
His molibus Alexander occurrere statuii.<br />
Instructo igitur exercitu, summà celeritale in Graeciam prope-<br />
Ita autem festinus in Bceotiam irruit, ut omnes qui pei - conlemp-<br />
tum ab eo erant alienati, perterrefecerit.<br />
ccepit.<br />
cesit.<br />
127. Arrepentimiento de los Atenienses.—Hacen lapas.<br />
Athenienses ¡taque, qui primi defecerant, primos etiam pcenilere<br />
Missis ad Alexandrum Iegatis, bellum deprecali fuere.<br />
Quibus 2 1 9 auditis atque graviter increpatis Alexander pacem eon-<br />
In illa legatione Demostbenes quoque fuit; sed ad Alexandrum non<br />
pervenit<br />
2 2 ü.<br />
218 El célebre orador Pemóstenes que habia sido constantemente enemi<br />
go de Filipo y que puso término á sus dias con veneno en la isla do Catali<br />
na á donde se habia refugiado para sustraerse á la tiranía de Antipatro.<br />
219 Quibus, suple Iegatis.<br />
220 Ad Alexandrum non pervenit, no llegó hasta Alejandro , cuya pre<br />
sencia ternia por haber hablado mal de los Macedones y sobro todo do su<br />
rey, según se dice mas abajo.
EPITOME HISTOllI.E GR«CJE. 175<br />
A Cytherone enim Athenas reversus est, correptus videlicet timo<br />
re, quòd frecuenter in sua república contra Macedonas verba fe-<br />
cisset.<br />
Pnetereà de Alexandro et de ejus pueriliá apud Graecos multa ri-<br />
diculaque dixerat.<br />
128. Adoptan tos Tétanos el partido de la resistencia.<br />
Alexander deindè cum exercitu Thebas profcctus est.<br />
Thebani autem, precibus uti nolentes, belli discrimen subire cons<br />
ti tuerunt.<br />
Sane si pacem petiissent, rex eorum postulatis libentissimè an-<br />
nulsset.<br />
Quùin igitur armis uti decrevissent, Alexander Macedonas at pra;-<br />
lium instruxit.<br />
llabebat triginta millia peditum, equitum tria millia , omnes labori-<br />
bus bellicis exercitatissimos.<br />
runt.<br />
fuit.<br />
Macedonum ¡taque exercitus erat numero longè superior.<br />
A Tbebanis summis viribus atque impigrè diinicatuin fuit.<br />
129. Derrota de ios Tebanos.'—Toma y saqueo de su ciudad.<br />
Ad extremum Tbebani, undiquè circumvcnti, vieti fusique fue-<br />
Plures sex millibus mortem oppetiere , captaque civitas et direpta<br />
Alexander deindè ulani evertere funditùs decrevit, ut tam terribi<br />
li casu compressi Graci quieliiis in posterum 2 2 1 agerent.<br />
Urbe itaque diruta, agros in ter victores divisit, trigintaque mil<br />
lia captivorum sub coroni! vendidit, ex quibus quadringentorum qua-<br />
draginta lalentorum 2 2 2 argenti summam percepii.<br />
Uni tamen Pindari vatis domui pepercit, ita significans quanti<br />
vi ros doctos faceret.<br />
l.'ÍO. Rasgo de valor y de firmeza de una ilustre Tebana.<br />
Dìnii tbebana civitas misere diriperetur, insignis queedam mulier<br />
à ducein quodam hostium injuriam accepcral.<br />
221 In posterum, suple tempus. .<br />
222 Quadringentorum quadraginta talentorum, lo cual formaba una suma<br />
considerable, pues que valiendo cada talento sesenta minas, ascendía á 4,600<br />
péselas próximamente, ó lo que es lo mismo, á 18,400 reales vellón.
f 76 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Qui quùm illam rogaret prastereà quidquid auri argentique habebat,<br />
solus ab eà ad puteum seductus est 2 2 3, in quo dixerat occultata èsse<br />
à se quasquc pretiosissima.<br />
Dhm autem dux ille super os putei, spectandi causa, staret inclinatus,<br />
illa eum in profundum detrusit, supernèque injcctis lapidibus<br />
oppressit.<br />
Quo audito, accersitam illam Alexander interrogavit quasnain<br />
esset.<br />
«Thagenis, inquit, sum sóror, qui, contra Philippum electus im-<br />
»perator, fortiter pugnans pro liberiate Gracias occubuit.»<br />
Magnamìnitatem mulieris et constantiam 2 2 4 demiratus, liberara<br />
earn cum fili is dimisi!<br />
131. Desobediencia de los Atenienses.— Venganza de Alejandro.<br />
Atbenienses , Tbebanorum mala molesté f érenles , summáque ad-<br />
ducti commiseratione suam urbem profugis contra regis 2 2 5 edictum<br />
aperuerunt.<br />
Quam rem quùm graviter tulissel Alexander, ab Atbeniensibus<br />
preñas repeleré parabat.<br />
Secunda igitur legatione denuò bellum deprecati sunt.<br />
Alexander illis itcrùm quoque concessit pacem, eà lamen condii io-<br />
ne , ut oratores ducesque Atbenarum sibi dederentur.<br />
Res tamen eò deducía fuit, ut oratores liberlalem impetraverint.<br />
nuces duntaxal in exsilium missi fuerunt, confestimque ad Darium,<br />
regem Persarum, profecti sunt,<br />
brindi.<br />
132. Entrevista de Diógenes y de. Alejandro.<br />
Grescebat intereà magìs ac magìs belli persici apparatus.<br />
Alexandro plures philosophi et oratores occurrebant gratula-<br />
Solus abfuit Diogenes cynicus, qui tura versabatur Corinthi, qui-<br />
que, Alexandrum parvi faciens, honorem IIlí prestare noluit.<br />
Miratus Alexander, ad eum in sole 2 2 8 apricantem venit, rogans<br />
ut, liberò quid vellet proferret.<br />
Al ille , «Ut paululùm , inquit, à sole discedas. »<br />
223 Seductus est, fue llevado aparte.<br />
224 Constantiam, firmeza.<br />
225 Regis, suple Alexandri.<br />
226 In sole, á los rayos del sol.
EPITOME HISTORIA GRJKCK. 177<br />
133. Pasa Alejandro al Asia.<br />
Adveníante aoteni vere , tandem Alexander ad llellespontum cum<br />
oxercitu profeclus est.<br />
Gi'ieciam Macedoniauique Antipatro , uni ex amicis, priùs regendas<br />
commiserat.<br />
Deindè , incredibili mentis ardore accensus , in Asiani trajecit.<br />
Quùm autem in cani pervenisset, primus jaculum, velut in hostilem<br />
terram, conjecit; armatusque de navi alacriter prosiluit.<br />
Timi hostias diis obtulit, precatus ne se regem illa regio invita acciperet.<br />
Anto omnia milites à populatione Asi;e prohibuit . pramionens ne<br />
2 2 porderent ea qua; veniebant possessuri 7.<br />
134. Disposición y estado ilei ejército Macedón.<br />
.Sed nec alius militum, quàm regis, ardor fuit.<br />
Obliti quippè onines conjugum liberorumque et longinquae militioe,<br />
álacres ibant.<br />
Persicum aurum et totius Orientis opes jàm quasi suam praedam<br />
ducebant 2 2 8, noe belli et periculoruin, sed divitiarum meminerant.<br />
Erant in excrcitu duo et triginta millia pedituin, quinqué millia<br />
fere equilum , navesque centum et octoginta.<br />
Alexander etiam secuin duxerat ad hoc bellum duntaxat veteranos,<br />
qui cum patre patruisciue mílitaverant.<br />
Oiiines deniquè vietoriam aniínis conceperanf;, nec in pedibus cui-<br />
quam spes, sed in lacertis fuit<br />
fuit.<br />
Quo responso Alexander deléctalas, conversusque ad suos, dixit se<br />
Diogenein osse velie, si Alexander non ossei.<br />
2 2 9.<br />
135. Primera batalla entre los Macedones y los Persas. — Derrota<br />
de los últimos.<br />
Prima igilur congressio Macedonuin cuín Persis in campis adrastiis<br />
In acie Persarum sexcenta millia fuere, quae, non minos arte<br />
Alexandri quàm virlute Macedonum superata , terga verterunt.<br />
227 Possessuri, futuro equivalente de ut possiderent.<br />
228 Ducebant, creían. lista acepción es frecuente.<br />
229 Esta frase significa que los Macedones contaban con la victoria y que<br />
jamás habrían menester recurrir á la fuga.<br />
TOMO I. 12
178 PRIMER AÑO DE LATIN T CASTELLANO,<br />
Magna igitur cáseles Persarum fuit.<br />
Viginti millia peditum et ducenti quinquaginta equites ceci-<br />
derunt,<br />
De exercitu Alexandri novem pedites, centumque viginti equites<br />
interfecti sunt, quorum cognatis immunitates 2 3 ü dedit,<br />
Post victoriam major pars Asia) ad eum defeeit.<br />
Gessit et plura bella cum praefectis Darii, quos jàm non tàm armis<br />
quàm terrore nominis sui vicit.<br />
136. Dirígese Alejandro á Gordio, ciudad de Frigia.<br />
Dirai ha)c agerentur, rex ab indicio captivi accepit insidias sibi à<br />
quodam Alexandro Lyncistà, Macedonia) praeposito, parari.<br />
Quem comprehensum debita poenà plecti jussit.<br />
Post hace Gordium urbem petiit, quas posita est inter Phrygiam ma<br />
jorem et minorem.<br />
Hujus urbis potiendae cupido eum cepit 2 3 1, non tàm propter prae-<br />
dam , quàm quòd in eà urbe , in tempio Jovis , jugum Gordii erat po<br />
situra,<br />
Prastereà oracula cecinevanl 2 3 2, si quis ejus nexum solvisset, eum<br />
totó in Asia esse regnaturum.<br />
137. Historia del nudo gordiano. — Trono prometido à Gordio.<br />
Heec autem illius rei causa fuit et origo.<br />
Gordius quidam qiràm in bis regionibus terram araret, aves omnís<br />
generis eum circumvolare cceperunt.<br />
est,<br />
Quo viso miraculo, ad consulendum augures vicinae urbis profectus<br />
At, quùm obviam in porla habuisset virginem eximiac pulcbritu-<br />
dinis, eam percontatus est quem potissimùm augurem consuleret.<br />
Illa, audità causa, artis consulendi gnara, regnum ei portendi re-<br />
spondit, seque et matrimonii et regni sociam proposuit.<br />
Tarn pulchra conditio primus regni gradus 2 3 3 Gordio visa fuit.<br />
230 Immunitates, excepciones de impuestos y servicios, á título do indemnización<br />
de la pérdida que habían sufrido.<br />
231 Cupido eum cepit, le asaltó el deseo.<br />
232 Cccinerant, habían prodicho. Canere, se emplea hablando de los oráculos<br />
, porque daban en verso sus respuestas.<br />
233 Primus regni gradus, el primer grado de la potestad real, el primer<br />
paso hacia el trono.
seditio.<br />
esse.<br />
ÍPTTOMK HISTORIA GR«CJ2. 179<br />
(38. lis Gordio elegido rey.<br />
Nuptiae autein primo celebrala; sunt; orla est deindè inter Phrygas<br />
Qua de re consulcntibus iis oracula responsum est, rege iis opus<br />
Quùm iterùm quaesivissent quis rex esset eligendus, jussi sunt re-<br />
gem eligere , quern primùm in templum Jovis plaustro euntem reversi<br />
reperirent.<br />
Obvius ibis Gordius in plaustro fuit, stalimque eum regem consalu-<br />
taverunt.<br />
1110 plaustrum illud in tempio Jovis reposuit,<br />
Alexander igitur, capta urbe, quùm in templum Jovis venisset,<br />
jugum plaustri requisivit.<br />
Jugum illud erat notabile 2 3 4 , ut potè adstrictuin compluribus nodis<br />
in semetipsos implicatis.<br />
139. Corta Alejandro con su espada el nudo gordiano.<br />
Jugo igitur exhibito, solvere inexplicabilia vincula loramentorum<br />
Alexander aggressus csf.<br />
Ilegem circumstabat et Phrygum et Macedonum turba.<br />
1111 novae rei exitum cupide exspectabant; hi incusabant temerariam<br />
regis fiduciam.<br />
At ilio, nequidquàm din luclatus, quùm capita 2 3 8 loramentorum<br />
intra nodos abscondita reperire non posset, « Nihil, inquit, interest,<br />
quomodò solvantur. »<br />
Deindè omnia lora rupit gladio, sicque oraculi sortem 2 3 5 vel elusit<br />
vel implevit.<br />
140. Toma de Tarso. — Alejandro cae mortalmente enfermo.<br />
Haec agenti Alexandro nuntiatum est Darium cum exercitu ingenti<br />
advenlare.<br />
Tioaens itaque no angustiis circumveniretur, magna celeritate Tau-<br />
rum transcend it,<br />
234 Notabile, digno de ser notado.<br />
235 Capita, las extremidades, las puntas.<br />
236 Sortem. la predicción, el sentido.
180 PRIMER ÁÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Quam deindè Tarsum 2 3 7 venisset, caio ab incendio servavit; buie<br />
enim urbi Persas ignem subjecerant, ne opes ejus Macedonum proda<br />
fierent.<br />
Flumen Cydnus, aquarum liquore niemorabilis, per Tarsimi influii<br />
medium.<br />
Alexander autem, fluminis ameenitate captus, pulvere ac sudore<br />
perfusus, projectis armis, in praaflgidam 2 3 8 undam se projecit.<br />
Tìim subitùs nervös ejus occupavit rigor; pallor deindè suffusus est,<br />
et totum fere corpus Vitalis calor reliquit.<br />
HI. Confianza de Alejandro respecto de su mèdico, acusado de<br />
traición.<br />
Unus ex medicis, nomine Philippus, erat, qui solus remedium pol<br />
I iceretur.<br />
At ilium inissae pridiè à Parmenione è Cappadocià litteraa suspectum<br />
faciebant.<br />
Parmenio quippè Alexandre scripserat, ut à Philippo medico cave<br />
rei, qui videlicet ingenti pecunia à Dario acceptá corruptas fuerat.<br />
Tulius tamen regi visum est, dubiaa medici fidei se credere, quàm<br />
indubitato morbo interire.<br />
Accepto igitur póculo, epístolas medico tradidit, atque inter biben-<br />
dum 2 3 9 oculos in vultum ejus legentis intendit.<br />
Quùm autem eum securum adspexisset, laatior (actus est, sanilatem-<br />
que quarta die recepii.<br />
142. Dario y Alejandro mueven, sus ejércitos uno contra otro.<br />
Intereà Darius cum quadringeiitis millibus peditum ac centum mini<br />
bus equitum in aciem processit.<br />
liase multitudo hostium Alexandro quasi sollicitudinem 2 4 0 injiciebat.<br />
At interdillo, reputabat quantas res cum paucis jàm gessisset.<br />
Itaque quùm spes metum vincerei, ratus periculosius esse difl'erre<br />
bellum, ne in desperationem venirent sui, singulos militimi ordines<br />
allocutus est.<br />
237 Tarso, on Ciucia.<br />
238 Prcefrigidam. El adjetivo ó positivo precedido do pros toma siempre<br />
la significación del superlativo.<br />
239 ínter bibendum, estando bebiendo, mientras bebía.<br />
2'40 Quasi sollicitudinem, cierta inquietud.
EPITOJH! MsTORIli ÜKXCM. 181<br />
lllyrios ct Thracas maxiioarum opum ostentatione 2 4 1, Graacos velerum<br />
adversüs Persas bellorum memoria , cohortatus csl.<br />
Macedonas autem et Europa? vietaa et Asia) vincenda?, quaa meta<br />
eral laborum, admonuit.<br />
143. Batalla de Iso.<br />
Nee minor io acio ordinandá üarii regís opera fuit.<br />
Ipse quippé omnia circumibat, bortabatur singulos, et veteris gloria?<br />
admonebat.<br />
Post b¡ec proalium ingontibus animis commissum i'uií.<br />
In eo 2 4 3 uterque rex vulneratus est.<br />
Tamdiü certamen anceps fuit, quoad fugeret Darius; tune autem<br />
oasdes Persai'um secuta fuit.<br />
Ca?sa fuere peditum sexaginta millia; decem vero millia interfecta<br />
eijuítum ;' capta quadraginta millia.<br />
Ex parte autem Alexandri cecidéi'e pedites centum triginta, equites<br />
vero centum el quinquaginta.<br />
In castris Persarum ingens aun argentique pondus inventum est.<br />
144. Cae en poder de Alejandro la familia de Darío.<br />
Ínter captivos mater et uxor íiliaeque dua? Darii fuerunt.<br />
Ad quas visendas consolandasque Alexander venit.<br />
At illa?, conspeclis militibus armatis, invicem se amplexa? sunt, et<br />
velut statiin moritura?, magnum clamorem odiderunt.<br />
Provolula? deinde genibus Alexandri, vitam orant, doñee Darii cor-<br />
pus sepeliverint.<br />
Motus tanta mulierum pietatc Alexander, et Darium vivere dixít,<br />
et mortis meíum dempsit, easque haberi ut 2 4 4 reginas voluit.<br />
Filias quoque non indignum genere suo matrimonium sperare jussit.<br />
Tiim mater Darii allevari se passa est.<br />
143. Toman las dos reinas prisioneras á Efestion por el rey.<br />
Quadam dio reginarum in tabernaculum Alexander una cum Heplíaestione<br />
intra v eral.<br />
•241 Maximarum opum oslentattone. mostrándole muchas riquezas. Los llirios<br />
y los Traces solo tenían en cuenta el saqueo.<br />
242 Meta , el término, el lin.<br />
243 In co, suple pra'lio.<br />
244 Haberi ut. ser miradas, ser tratadas como.<br />
2 4 2
18á FBlJHEIl AÑO DK LATIN V CASTELLANO.<br />
Is longè omnium amicorum earissimus erat regi, cum ipso pari ter<br />
educatus, secretorum omnium arbiter-<br />
Sicut astate par erat Alexandre, ila corporis habilu prasslabat.<br />
Ergo reginas ilium regem esse ratas, suo more 2 4 8 venerata? sunt.<br />
At quibusdam, uter Alexander esset, monstrantibus, Sisygambis<br />
advoluta est pedibus regis, veniam pelens, ex eo quòd nunquàm antea<br />
visum ilium ignoraret.<br />
Quam manuallcvans rex, «Non errasti, inquit, ó mater! nam et<br />
hie Alexander est.»<br />
serai.<br />
146. Pasa Alejandro á Siria y destrona algunos reyes de esta<br />
2 4 5.<br />
comarca, entre ellos al de Sidon.<br />
Alexander partem exercitüs sui ad recipiendas Asias civitates mi<br />
Quas slatini, audita Darii clade, in poteslatem vietorum venerunt.<br />
Tunc in Syriam profectus est, ubi multi (Mentis reges cum donis<br />
il lì advenienti obviàm processerunt.<br />
Ex his alios in societatem reeepit, aliis autem regnum ademit, inter<br />
quos fuit Strato, rex Sidonias, qui dedilioneni magìs popularium volún<br />
tate quàm sua sponte fecorat.<br />
Regno igitur indignus Alexandre visus est, llephasstionique permis-<br />
sum fuit 2 4 8 ut, quem è Sidoniis dignissimum arbitraretur, cum con-<br />
stitueret regem.<br />
Hephasstio autem neminem Abclalonymo quodam potiorem judicavit.<br />
147. Abdalónimo, rey de Sidon,—Sus palabras á Alejandro.<br />
Abdalonymus autem, licet è stirpe regia iialus, ob inopiam subur-<br />
banum hortum coleba!.<br />
Quùm venerunt ilium regem salutaturi, tunc forte steriles herbas<br />
eligens hortum repurgabat.<br />
Somnio similis res Abdalonymo visa fuit; sed , ut 2 4 9 vestem pur<br />
pura auroque distinctam jussu illorum induil, fidemque eorum accepil,<br />
iis comitantibus ad regiam contendit.<br />
245 Arbiter, juez, aquí confidente.<br />
246 Suo more, a su manera, conforme á la costumbre de su pai?<br />
247 FA, también.<br />
248 Permissum fuit, ¡el cuidado; fue confiado.<br />
249 Ut. desde que.—Construyese en este sentido con el indicativo<br />
2 4 7
EPITOME HISTORIC 183<br />
Alexander, admissum ¡llum contemplatus: «Libet 2 5 0, inquit, scire<br />
oquá patientià inopiam tuleris.»<br />
Tum ille: «Utinam ait, eodem animo regnum pati possimi has ma-<br />
onus sulTccére desiderio meo; nihil habenti, nihil defuit.»<br />
448. Embajada de los Tirios ci Alejandro: declárales sus intentos.<br />
erant.<br />
Jam lota Syria , jam Plicenilia quoque., excepta Tyro , Macedonuiii<br />
Tyrus et claritate el magnitudine ante omnes urbes Syriae Phceni-<br />
ciasque memorabilis erat.<br />
Illa civitas faciliùs societatem quam imperium Alexandri acceptura<br />
videbalur.<br />
Coronara igitur auream magni ponderis per legatos huic regi mise-<br />
runt Tyrii.<br />
Quo muñere grate 2 5 1 accepto, sic legatos benigne allocutus est:<br />
«Mihi est in animo Herculi, quem prascipuè colitis, vota reddere; Ma-<br />
»cedonum enim reges credimi se ab ilio deo genus ducere; prastereà<br />
»oraculiun eá de re me admonuit.»<br />
(49. Respuesta de los Tirios.—Asedia Alejandro à Tiro y se apo<br />
dera de ella.<br />
Quùm legati respondissent templum Herculis extra urbem esse, ibi—<br />
què rcgem sacra deo facturum esse, non tenuit iram 2 8 2 Alexander,<br />
urbique minatus est excidium.<br />
Quùm igitur, instructo exercitu, Tyrum petiisset, Tyrii, quos hor-<br />
tati fuerant Carthaginienses ut obsidionem forti animo paterentur, bel<br />
lum bello repellere paraverunt.<br />
Augcbat etiam Tyriis ánimos reginas Didonis exemplum , quae, Car<br />
tilagine condita, tertiam orbis partem armorum vi obtiuuerat.<br />
Itaque Macedonum impetum per multos menses obsessi sustinuére.<br />
Attamen Tyrus séptimo mense , postquàm oppugnari, cceperat, tandem<br />
capta fuit.<br />
150. Va Alejandro al templo de Jupiter Amnion.<br />
Inde Rbodum Alexander et ,'Egiptum Ciliciamque sine cerlamine<br />
recepit.<br />
250 lÀbet (me) agrada : tradúzcase por el condicional ó pretérito imperfecto<br />
de subjuntivo, me agradaría, quisiera.<br />
251 Grate, con reconocimiento.<br />
252 .Yon tenuit iram . no pudo contener su celera.
184 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
Tune adire Jovis Hammonis oraculum statuiti et de eventi! futuro-<br />
rum et de origine sua consulturus.<br />
Philippus enim, ultimis 2 8 5 vìtse temporibus, Aloxandrum non esse<br />
suum lìlium palàni predicaverat.<br />
Qua de causa Olympiada, velul stuprabun , repudio dimiserat.<br />
Alexander igitur divinam originen) acquirere simul et niatrem in<br />
famia liberare cupiebat,<br />
Praemiserat'ad templum viros qui, oblatà ingenti pecunia, antisti-<br />
tibus signilìcarent quid sibi responden vellet.<br />
151. Es proclamado por los sacerdotes de Aminoti, hijo de Júpiter,<br />
y vencedor del Universo.<br />
Alexandrum igitur templum ingredientem autislites ut Jovis libimi<br />
salutaverunt,<br />
llie , húmame sortis 2 5 4 oblitus, laetusque dei adoplionc, se ait et ac-<br />
cipere et agnoscere.<br />
Consuluit deindè an (otius orbis imperium sibi destinaret pater.<br />
Responsum est illuni terrarum omnium rectorem l'ore.<br />
Rogavit tertiò ulrìim omnes parenlis sui inlerfectores pionas de-<br />
dissent.<br />
Sacerdotes negaverunt patroni ejus posse aut interfìci aut mori;<br />
Pbilippi autem omnes interfectorcs supplicia luisse affirmaverunt.<br />
Hinc et Jovis lìlium appellari se et divinìs honoribus coli jiissit.<br />
Reversus ab Jovis Hammonis oráculo, Alexandriain condidit.<br />
152. Hace Dario grandes ofertas para rescatar á los prisioneros,<br />
y recházalas Alejandro.<br />
Darius,quiim Babyloniam profugisset, Alexandrum per epístolas<br />
deprecatus est, ut redimondarum captivarum 2 5 5 potestatem sibi fa—<br />
oeret.<br />
Idcircò in eam rem magnani vini pecuniee pollicitus fuit.<br />
Sed Alexander adeò non pecuniam oblatam accepit, ut in preliuui<br />
captivarum regnimi omne petivérit.<br />
Interjecto tempore, Darius Alexandre, per alternili 2 5 S epislolam,<br />
et filiam in matrimonium et regni partera obtulit.<br />
353 Ultimis, puede suplirse la preposición in.<br />
254 Humanos sortis, su condición humana.<br />
255 Captivarum do las prisioneras; es decir, de la madie, de la esposa , de<br />
las hijas do Darío y do las mujeres de su séquito.<br />
256 Alteram, otra, es decir, una segunda,
EPITOMI! IIlSTOltl/E OUMC-V.. 185<br />
Alexander autein Darium jussit se arbitrio victoris permitiere.<br />
Tom, spe pacis amissá, Uarius cum quadringentis millibus peditum<br />
et centum millibus equitum obviàm Alexandre processi!.<br />
153. Muerte de la esposa de Darío.—-Nuevas proposiciones de este<br />
principe.<br />
In itinere nuntiatum est Dario reginam uxorem decessisse, Alexan-<br />
drumque, quùm ejus mortem multimi doluisset, exsequias benigne<br />
honorilìcèque prosecutum.<br />
Timi Darius intellexit se vere victum, quùm post tot proelia, etiam<br />
beneficiis ab hoste superaretur.<br />
Deos etiam preoatus esse fertur, ut, si Alexandrum vincere nequi-<br />
ret, ab ilio potissimum 2 3 7 vinceretur.<br />
Scripsit itaque et tertiain epistolam, in qua obtulit majorem par<br />
tem regni ad flumon usque Euphratem 2 3 8, et alteram filiam uxorem;<br />
pro reliquis vero captivis triginfa millia talentorum.<br />
151. Rafalla de Árlelas.— Derrota total de los Persas.<br />
Has autem novas pacis conditiones Alexander respuit.<br />
l'osterà igitur die rex uterque aciem prodoxit, commissumque fuit<br />
praelium.<br />
Milites utriusquo exercitùs ante oculos sui regis mortem occumbere<br />
ducebant egregium.<br />
Macedones in bostem à se foties victum cum contemptu ruebant;<br />
contra Persae mori quàm vinci malebant.<br />
Nunquàm ubo praelio tantum sanguinis fusuiu est.<br />
Darius, quùm vinci suos videret, mori voloit et ipse, dubitavitque<br />
an fuga; dedecus honesta morte vitaret.<br />
Sed à proximis 2 3 9 fogere compulsus est.<br />
155. Retirase Dario à Arbelas.<br />
Darius cum paucis fugoo comitibus ad Lycum amnem contenderai.<br />
Quo trajéelo, suasoront ibi quidam ut pontem, ad iter hostium<br />
impediendum, solveret.<br />
Diù dubilavit an monentibus obsequeretur; sed brevi intellexit,<br />
ponte reciso, tot millia suorum fugientium praedam hostium fore.<br />
¿57 Potissimum, de preferencia, mas bien vqtie por otro cualquiera).<br />
258 Kuphralem, el Eufrates tenia su nacimiento en la Armenia.<br />
259 Proximis, aquí, los que estaban mas cerca de él, los que le rodeaban
l86 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Statuit igitur intactum sinere pontem, abiensque dixit mallo se in-<br />
sequentibus iter dare, quam auferre fugieutibus.<br />
Ipse, ingens spatium fuga emensus, media fere norte Arbola<br />
pervenit, eòdemque magua pars amicorum ejus ac militimi profuge-<br />
runt *«».<br />
(56. Pérdida de los Persas—Fruto de la victoria de Alejandro.<br />
Hoc preelio Alexander Asia? imperium sibi vindicavit , quinto post<br />
acceptum regnimi anno.<br />
Cecidère Persarum quadraginta millia ; inter Macedonas vero mi<br />
nus quàm trecenti interfecti sunt.<br />
Paulo post ipsi tradita sunt Arbela regia suppellectili Dariique gaza<br />
repleta, in quibus praetereà quadraginta millia talenlorum invenit.<br />
Expugnavit deindè Persepolin, caput regni persici; urbsm multis<br />
annis illustrem, refertamque orbis terrarum spoliis.<br />
Deniquè posthàc tanta felicitate usus est 2 6 2, ut nemo rebellare au-<br />
sus fuerit, Persœque patienter jugum servilutis acceperint.<br />
157. Traición de dos capitanes de Dario que conspiran contra él.<br />
Darius fugiens jàm Ecbatana , caput Media? , pervenerat.<br />
Adire deindè Bactra decreverat: sed, veritus ne celeritate Alcxandri<br />
anteverieretur , consilium iterque mutavit,<br />
Triginta millia peditum eum sequebantur, in quibus Grœcorum<br />
erant quatuor millia.<br />
Prœtereà funditorum et sagitlariorum quatuor millia, equitumque<br />
tria millia.<br />
Cum bis novum inire praelium statuerat, fugere diutiùs turpe ratus.<br />
Duo autem ex suis praefectis comprehendendi illius et vinciendi ne-<br />
farium ceperant consilium.<br />
Illud vero peregerunt eà mente ut, si Alexander eos insecutus foret,<br />
tradito rege vivo, inirent gratiam 2 6 4 victoris; sin autem eum effugere<br />
possent, interfecto Dario, regnum occuparent.<br />
260 Arbela, plur. neut., Arbelas, ciudad de Mesopotamia.<br />
261 Profugerunt, es plural que concierta con un singular partitivo.<br />
262 Tanta felicitate usus est, tuvo tanta dicha, tanta fortuna.<br />
263 Estos eran griegos mercenarios.<br />
264 Inirent gratiam. literalmente entrarían en el favor; en castellano con<br />
quistarían la merced.<br />
i e a<br />
2 6 3
EPITOME HISTORI.fi GllSCB. 187<br />
158. /;»• asesinado Darío por los que le habían vendido,<br />
üarius, ita coniprehensus, in sordidum vehiculum pellibus undiquè<br />
coutectum impositus, Baetra perductus fuit.<br />
Alexander vero fugientes Persas insequi pergebat strenue.<br />
Jànique lilis instabat, quùni fama ¡llius 2 6 5 adventos pavidos in fu<br />
gano eos convertii.<br />
Tune duo prasfecti vehiculum Darii assediti, cceporunt eum hortari<br />
ut conscenderet equum, seque bosti fuga eriperet,<br />
rni tari.<br />
Ule, Alexandri fidem implorans, negavit se velie parricidas co<br />
Timi vero, irà accensi, tela conjecerunt in regem, multisque con-<br />
fossuin vulneribus reliquerunt.<br />
159. Descubre un soldado macedón á Darío en situación tan deplorable.<br />
Deindò barbari illi, prout quemque aut spes ducebat aut pavor, alii<br />
aliò dilapsi sunt.<br />
Interim jumenta quoa Darium vehebant, nullo regente, a;stu fatigata,<br />
in quàdam valle constiterant.<br />
Haud procul eral fons, ad quem macedo miles, nomine Polystratus,<br />
siti consumptus , accessit.<br />
Qui dìim galea haustam sorberet aquam , semivivi hominis gemitum<br />
audivit.<br />
Itaque, cupidus videndi quid rei 2 6 6 in vehículo isto conderetur,<br />
dimotis quibus obtectum erat pellibus , Darium mullis vulneribus confossum<br />
reperii.<br />
Qucm etiam agnitum sitientemque benigne oblata aquá recreavit<br />
2« 7.<br />
160. Palabras de Dario al morir.-—Llora Alejandro su muerte.<br />
Insigni militis hujus pietate permotus, sic eum compellavit Darius:<br />
"Quisquís es, libi bene merito gratiam, heu ! referre nequep; at certe<br />
» referet Alexander , Alexandre vero dii. »<br />
Dextram deindè illi protendit, eamque Alexandre, fidei regias pignus<br />
2 6s, f e r ri jubens , animara efflavit.<br />
265 lllius, suple Alexandri.<br />
266 Quid rei, es mas elegante que quw res,<br />
267 Itecreavit, reanimó.<br />
268 Fidei regiw pic/nus. aposición eme se refiere á cam dextram).
¡88 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Alexander, miserabili regis opulentissimi éxito comperto, copiosas<br />
prof od it lacrymas.<br />
Corpus Darii chlamyde sibi detracta operuit, regioquo more sepoliou-<br />
dum curavit.<br />
Deindè ili od magno cum bonore ad suos jussit deferri, ut in 1110-<br />
numenlis majorum colloearetur.<br />
161. Vuelven los griegos á tomar las armas en la ausencia de A lejandro.<br />
Dìun ca per Asiani gererentur, ne in Graccià quidem res tranquil-<br />
líe fuere.<br />
Regnabat apud Lacedaemonios Agis, qui, Alexandri virtutum seniu-<br />
lus, suos cives ad regium jugum excutiendum stimulavit.<br />
Occasionem ¡taque belli et recuperandae bbertalis commodam ¡Ib<br />
EPITOME HISTORIE (¡RjEC/E. 189<br />
163. Obtienen los Lacedemonios la pus de Alejandro.<br />
HÍBO victoria non Spartani modo sociosque ejus, sed etiam omnes<br />
qui belli exitum exspectaverant, fregit.<br />
Antipater concilimi! Graecorum, quid sibi 2 7 2 de victis piacerei,<br />
eonsuluil.<br />
Lacedemoni i nihil aliud precati sunt, quàm ut oratores mittero ad<br />
regem sibi beeret,<br />
Ab Alexandre autem voniam defectionis impotravère.<br />
MegalopolitaniS, quorum orbs obsessa erat, Acbaeí et iEtoli centoni<br />
et vigiliti talenta dare jussi fuerunt.<br />
Mie fuit exitus belli, quod, repente orlimi, priìis tarnen finitimi<br />
est, quàm Dannili Alexander apud Arbola superare!,<br />
164. Entrégase Alejandro de lleno á sus pasiones.<br />
Elato tot victoriis animo, Alexander lìmi palàm cupiditates sol-<br />
vit 2 7 3 suas, continentiamque et moderationem in superbiam ac lasci-<br />
viain vertit.<br />
Quasi patrios mores veteremque regum Macedonum disciplinan! du<br />
cerei sua magnitudine interiora, purpureum diadema, quale Darios<br />
babuit, capiti circumdedit, vestemque persicam sumpsit.<br />
jussit.<br />
Amicos quoque et principes militum persicum induere cultum<br />
Inter haec indignatio omnium ánimos cepit, quòd , sic à patre de-<br />
gener , patria) nomen ejuraret, moresque Persarum assumerei.<br />
Ne igitur in seditionein res verteretur , bellum persecutus est.<br />
163. Discurso de un Escita à Alejandro.<br />
Alexander ad fines Scythia) pervenerat, quùm legati Scytbarum<br />
vigiliti illius castra adierunt.<br />
Unus autem ex his, maximus natu , ita locutus esse fertur :<br />
« Si dii slaturam corporis aviditati animi parem tibi dedissent, or-<br />
» bis le non caperei 2 7 5 , aiterà manu orientem , aiterà ocoidentem con-<br />
» tingeres.<br />
ìli Sibi, se refiere á concilium Grceeorum.<br />
273 Solvil, desplegó, desató.<br />
274 Cultum, el exterior, la idolatría.<br />
275 Te non caperei. no te contendría; puede también traducirse.no r«-<br />
brifls en el orbe.<br />
2 7 4
190 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
» Ab Europa petis Asiam, ex Asia transís in Europain, deindè, si<br />
» bumanum genus omne superaveris, cum silvis et nivibus et flumini-<br />
» bus (brisque bestiis bellum habebis.<br />
«Quid ! tu ignoras arbores magnas dio crescere 2 , 6, nnA hora ex-<br />
» stirpari.<br />
» Leo quoque aliquaodò miniinarum avium pabulum fuit. el ferrum<br />
» rubigo consumit.<br />
«Quid nobis tecum est? nunquàm tuam terrain altigimus.<br />
«Nulli servire possumus, nulli imperare desideramus.<br />
«Dona nobis à di is data sunt,jugum boum, aratrum, sagitta et<br />
» patera.]<br />
» His utimur et cum amicis et adversùs inimicos.<br />
» Fruges boum labore et aratro quaesitas amicis damas: patera vi-<br />
» num diis cum his libamus ; inimicos sagittà petimus.<br />
» Sic Syriee regem , et postea Pcrsaruin Medorumque 2 7 7 superavi-<br />
» mus patuitque nobis iter usque in YEgyptum.<br />
» At tu, qui te gloriaris ad latrones persequendos venire , omnium<br />
» gentium quas adusti latro cs.<br />
» Lydiam cepisti, Syriam occupasti, Persidem tenes , Bactrianos ha-<br />
» bes in poíesíate, Iodos petis; jàm eliam ad pecora nostra avaras et<br />
>> insatiabiles manus porrigis.<br />
«Quid libi divitiis opus est, quae tuam cupiditatem explere ne-<br />
» queunt ?<br />
» Quo plura habes, eò acrius quae non babes cupis.<br />
» At quamvis major fortiorque sis quàm quisquam, lamen alienige-<br />
» num dominum nemo pati vult.<br />
» Transi modo Tanaim; scies quàm late nostri pateant 2 7 8 campi;<br />
«nunquàm autem Scythas poteris consequi.<br />
» Paupcrtas nostra velocior erit quàm exercilus tuus qui prasdam<br />
«tot nationum vehit: eádem velocitate et sequimur et fugimus.<br />
» Fortuna lubrica est; proindè tuam compressis manibus tene.<br />
» Impone felicitati tua; frenos; faciliùs illam reges.<br />
» Si deus es , tribuere mortalibus beneficia debes , non autem sua<br />
« illis eripere; sin autem homo es, id quod es semper te esse cogita.<br />
» Quibus bellum non intuleris , eorum amicitia uteris.<br />
» Nam firmissima est ea quae exsistit inter pares, amicitia.<br />
278 Diù crescere, crecen largo tiempo, es decir, que necesitan mucho<br />
tiempo para crecer, para hacerse corpulentos y fuertes.<br />
277 Medorum: repítase aquí regem.<br />
278 Quàm... pateant. Quùm significando que b cuanlo y colocado entre do§<br />
verbos, pide el segundo verbo en subjuntivo.
EPITOME HISTORIA GRJìCE. 19i<br />
» Uli aulem sunt pares qui non fecerunl inter se perícUlum<br />
» virium.<br />
» Quos vieeris, ne amicos tibi esse credas; inter dominum et ser-<br />
» vum nulla amicitia est,<br />
» Noli credere Scythas jurando fcedus sancire; fidein servamus, non<br />
» juramus.<br />
»Qui enim non reverentur homines, fallunt deos,<br />
» Ceterum , nos hostes an amicos velis esse , considera.»<br />
Alexander se fortuna sua ipsorumque consiliis usurum esse res-<br />
pondil, dimissisque legatis, adversiis Scythas processit.<br />
Macedones in hostem clamoribus insolitis vix ruere cceperant, quùm<br />
Scythas, tanto Ímpetu (erriti, fugam capesiveront.<br />
Mullís interfectis , pluribus captis, equi mille et octingenti praada<br />
Macedonum fuero.<br />
Alexander autem captivos omnes sine pretio dimisit.<br />
166. Victorias de Alejandro en la India.— El rey Poro.<br />
Multis deindè gentibus subactis, Indos Alexander petere decrevit.<br />
lili autem Indias fines ingredienti multi occurrerunt reguli 2 8 0, legi<br />
bus illius obtemperaturi.<br />
Alexander contra processit ad subigendos qui ipsius imperium aver-<br />
sarentur.<br />
Ex horum numero fuit rex quídam hujus regionis, nomine Porus,<br />
et viribus corporis et animi magnitudine pariter insignis.<br />
Misit ad eum Alexander legatos qui prasciperent ut Stipendium<br />
penderet, et in primo finium suorum aditu occurreret ipsi venienti.<br />
Porus respondit se Alexandre regnum suum infranti prasstò fore,<br />
sed armatum.<br />
167. Es Poro vencido y hecho prisionero.<br />
Ulriusque regis igitur exercitus, ad pugnam progressus, castra<br />
castris contulit.<br />
Commissum brevi fuit praslium; Porus cum suo exercitu in Macedo<br />
nas ingenti mit impeto.<br />
Nec Alexander minori alacrifate pugnam agressus est.<br />
PrimA tarnen congressione, vulnerato cui insidebat equo, prasceps<br />
in terram deeidit.<br />
879 Periculum faceré, hacer el ensayo.<br />
280 Reguli, diminutivo, reyes de pequeños Estados.<br />
2 7 9
192 HUJIER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
2 8 1<br />
Verum à saldiitibus undiquè concurrcnlibus servatus, nihil mali<br />
accepit.<br />
Poros contra, fortiter dimicans, plurimisque coufossus vulneribus.<br />
tandem in inaiius hostium cecidit.<br />
Qui victum se adeò doluit, ut ñeque cibuin sumere, ñeque vulnera<br />
curari voluerit.<br />
168. Coloquio de Poro y de Alejandro.<br />
Alexander autem, miseratione eommotus, bis verbis Porum oom-<br />
pellavisse fertur:<br />
«Quoenam amentia te coegit, cognita rerum mearum 2 8 2 fama, belli<br />
«fortunam oxperiri?»<br />
At Porus: «Quoniam, inquit, pereontaris, libere respondebo.<br />
« Neminem ine 2 8 3 fortiorem esse arbitrabar ; meas enim moveram<br />
»vires; nondùm autem expertas eram tuas.<br />
»At fortiorem te esse belli eventus docuit. »<br />
Kursus interrogatus ab Alexandre qusenam conditio ipsi piacerei:<br />
respondit: «Regia»<br />
2 8 4.<br />
Hàc dicendi liberiate plus profecit, quàm si ad preces descerní issel.<br />
Alexander enim, ejus virtutem et animi conslantiam demiratus,<br />
incolumem eum in regna dimisit,<br />
169. Cerca Alejandro la ciudad de los Oxidracos y es el primero<br />
que escala el muro.<br />
Rebus ita compositis, Alexander ad interiora India; processit, et<br />
ad amnem Acesinem per venerai.<br />
At gentes finitimoe, arniatis octoginta millibus peditum et sexaginta<br />
millibus equitum, eum aggressae fuerunt.<br />
Illas autem pradio vicit, slatinarne exercitum ad urbem Oxydraca-<br />
rum duxit.<br />
Nec diuliùs moratus , admoveri jussit scalas, priniusque omnium<br />
evasit in murum.<br />
Dehinc in urbem hostium plenam precipiti salta, sine ullo satellite,<br />
se ipse immisif.<br />
Quùm autem cum hoslcs conspexissent solum, clamore edito, undi<br />
què concurrerunt.<br />
2SI Nihil mali, ningún mal, nada malo.<br />
¿82 'Herum mearum, de mis empresas.<br />
283 Me, al ablativo complemento del comparativo fortiorem.<br />
284 Regia, suple conditio.
285 Vttionem clare, vengar.<br />
EPITOME HISTORIC GRiECE, 193<br />
Quisque certa bal primo ictu ilium ferire ultionemque tot genlibus<br />
2 ( i \ iotis ilare 5.<br />
170. lis tomada por analto dicha ciudad.<br />
Nee minus Alexander constan tor restilit, unusque adversùs tot mil-<br />
lia praeliatus foil.<br />
Kum nee multitudo hostium nee vis magna telorum terruit, solus-<br />
qne plurimos bostes fugavit occiditve.<br />
Ubi vero se obrni moltitudine vidi!, trunco 2 8 6 qui timi propter<br />
murimi stabat, se applicuit.<br />
Hujus igitur trillici auxilio tutus 2 8 7, dui lacessentes sustinuit.<br />
Tandem, cognito ejus periculo, amici ad euin properaverunt, ex<br />
quibus multi casi fuere.<br />
Tunc vero pnelium diù anceps fuit, donec omnis exercitus, muría<br />
dejeetis, urbem expugnavisset.<br />
In co praelio vulnerareis fuit, curatioque vulneris ejus gravior ipso<br />
vulnere fuit.<br />
171. Llega Alejandro hasta e 1 Chetano, desde donde vuelve á Babilonia.<br />
duxit.<br />
Alexander deindè ad Oceanum usque victorem exercitimi circum-<br />
Mi vero ab ullimis littoribus Oceani Babylonem revertenti cbaldeei<br />
vates 2 8 8 occurrerunt, monentes ne Babylonem ingrederetur, testati<br />
bunc locum ci exitialem fore.<br />
Quibus spretis, quo destinaverat, iter persecutus est.<br />
Nuntiabatur enim legatos ex diversis terrarum partibus undiquè<br />
Babylonem confluxisse , ejusque adventum exspectare.<br />
Babylonem igitur, quasi conventum totias orbis ibi acturùs esset,<br />
prevenire festinabat.<br />
Quo quilín venisse!, legatos omnes benigne exceptos domum<br />
remisit.<br />
t72. Alejandro se ve acometido de una enfermedad mortai.<br />
Iisdem fere diebusad convivinm à Thesalo quodam medico rex cum<br />
sodai ibus vocatus venit.<br />
280 Trunco, suple arboris.<br />
287 Tutus, protegido.,<br />
288 Chaldcei vales. Los caldeos eran tenidos por doctos adivinos<br />
289 "Domum, en su patria.<br />
TOMO I. 13<br />
2 8 9
19Í PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Accepto inter epulas scypho necdùm epoto 2 9°, repente, voluti tolo<br />
oonfixus, ingemuit.<br />
Elatus fuit è convivioseiiiianiniis, tantoque dolore cruciatus est, ut<br />
malum morte voluntaria finire vellet.<br />
Amici causam morbi esse intemperiem 2 9 1 ebrictatis divulgàrunt.<br />
Quarto deindè die , milites quùm partim esse mortuum suspicaren-<br />
tur, partim ejus desiderium ferro non possent, incesti sese in regiam<br />
contulerunt. •<br />
misil.<br />
Orabant oinnes ut sibi regis videndi copia tandem (ieret<br />
2 9 2.<br />
Quod ubi rex cognovit, eos ad eonspectum suuui benignissimè ad-<br />
173. Testimonios de dolor que da su ejército.<br />
Militibus autem suum regem intuenlibus olxirta? fuerunt lacrynue,<br />
uoiversusque dolor in omnibus eiiiinebat.<br />
At ipse non tantum sine lacrymis , veruni etiain absque olio tristi -<br />
lise argumento stetit.<br />
Imo quosdam impalientiùs dolentes consolatus est, et sicut in bos-<br />
tem, ita et in mortem 2 9 3 invidimi prasbuit animimi.<br />
A toto exercitu suo persalulatus, osculandam dextram suam cuique<br />
porrexit,<br />
Amicis inlereà lectum circunslantibus : « Invenietisne, ait, quùm<br />
«excessero, dignuin talibus viris regem 2 9 4 ? »<br />
Tacentibus cunctis, ipso vaticinatus est quanta ciados quaniaque<br />
mala, eo morluo, Macedonia; imminerent.<br />
174. Ultimas palabras de jílejandro á sus amigos.<br />
Dimissis militibus, propiùs accedere jussit andeos; nam et vox delì<br />
cere eum jara cooperai.<br />
Detractan deindè annullum digiío 2 9 5 Perdiccao Iradidit, mandavit-<br />
que ut corpus suum in Hammonis templum ferendiim curarci.<br />
Quasrentibus multis quern imperii face ret basredem, respondit: «Eum<br />
qui esset opíimus. »<br />
S90 Necdum epoto, aritos de haberla vaciado ó apurado.<br />
891 Intemperiem, el excoso.<br />
292 Copia tandem fieret, que le fuero, en fin, permitido.<br />
293 In mortem, contra la muerte.<br />
294 No revelan poca vanidad estas palabras.<br />
295 Detractum digito, sacado de su dedo. Digito se refiere á Alejandro y<br />
no á Pérdicas.
EPITOME HISTORLE GR-EC.E.
19t> PRIMER A.\0 DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Vis incredibilis animi, laboris palienliu propemodùm nimia, forti<br />
ludoque ingens apud illum fuère.<br />
Ut liberalitate egregia : sic summà in devictos dementia excelluit,<br />
Saepè enim majora quàm à das pelunlur tiibuit, regnaque vidi»<br />
legibus aut reddidit aut ampliora dedit,<br />
Perpetua Uli fuit mortis contemptio, cujus 2 9 8 metas céleres ex<br />
aniinat.<br />
Glorias laudisque cupiditas nimiò forte major illum ineesserat, at<br />
in juvene tarnen toleranda.<br />
Tania pietatc suos 2 9 9 proseeutus est, ut песет Philippi, à quo<br />
tarnen malo habitus fuerat, ultus fuerit, Olympiadaque immortalitati<br />
consecrare decrevisset.<br />
Nullus eo fuit in omnes fere amicos benignior , nullus erga milites<br />
benevolentior.<br />
Alios suorum consdiorum libenter faciebat participes, monitisque<br />
eorum facile obsequebatur ; alios vero querenies humaniter excipiebat,<br />
victoresque muueribus donabat<br />
3 0 0.<br />
Par consilium 3 0 1 magnitudine animi, paremque suas astati soler<br />
tiam pras se ferebat.<br />
Quanta mdulgentiá quantäque justitià in omnes captivos usus fue<br />
rit, mors Sisygambis maximum documeuium est, quaudoquidem ea,<br />
quae sustinuerat post Darium vivere , Alexandre superstes esse non<br />
potuit.<br />
178. Defectos de Alejandro.<br />
At idem diis asquare se , eoelestesque honores sibi vindicare non<br />
erubuit.<br />
Vehementiùs quàm par erat irasci, vinoque immodicè uti solebat.<br />
llinc casdibus suorum, illinc luxuria vitam inhonestavit suain.<br />
Fatendum est etiam illum plus fortuna) quàm viituli debuisse.<br />
Quotics enim fortuna illum à morte revocavit ! quoties eum teme<br />
rè pericula adeuntem protexit!<br />
Ejus quoque vitas linem euindem , quern glorias dii statuerunt.<br />
Exspectaverunt enim fata, dum, Oriente perdomito aditoque Ocea<br />
no, orbem terrarum gloria armorum 3 0 2 implevissel.<br />
298 Cujus se refiere á mortis.<br />
299 Suos , sus parientes.<br />
300 Victoresque muneribus donabat, los colmaban de presentes después du<br />
la victoria.<br />
301 Consilium aquí prudencia.<br />
302 Gloria armorum, la gloria de [sus] armas.
EPITOME HISTORIC GB/EC* 197<br />
(79. Presagios de la grandeza de Alejandro.<br />
Quemadmodùm vita Alexandri plurimis et quidem maximis pro-<br />
digiis illustrata fuit, ita portenta nonnulla, magnitudinis ejus futuras<br />
indicia, in ipso ortu 3 0 3 apparuerunt.<br />
Nam eà die qua natus est, duas aquilas supra culmen domùs patris<br />
ejus insederunt.<br />
Hoc omen duplieis imperii, Europas scilicet atque Asia? , erat.<br />
Eádem quoque die pater Philippus nuntium duarum victoriarum<br />
accepit ; alterius, praslii illyrici, alterius autem olympici certaminis.<br />
Quo quidem omine universarum ferrarum victoria filio infanti por-<br />
lendebatur.<br />
fuit.<br />
180. Educación de Alejandro.—Gloria de su reinado.<br />
Alexander, quùm puer esset, litterarum studiis sedulò eruditas<br />
Exacta pueritiá 3 0 4, Aristotclis, omnium philosophorum magistri,<br />
per quinquennium fuit auditor diligens.<br />
Accepto deindè imperio, regem se terrarum omnium appellari<br />
jussit, tamtamque fiduciam sui militibus fecit, ut, ilio präsente,<br />
nullius hostis arma timuerint.<br />
Itaque nullo cum hoste unquàm congressus est, quem non vicerit;<br />
nullam urbcm obsedit, quam non expugnaverit ; nullam gentem adiil,<br />
quam non armis subjecerit.<br />
Viclus quidem ad postremum fuit, non virtute hostili, sed ìn-<br />
sidiis suorum.<br />
181. Vuelven á tomar las armas los Atenienses y los Etolios por la<br />
libertad de Grecia. —• Causas de esta guerra.<br />
Alcxandro mortuo , Athenienses et iEtoli bellum, quod jam ilio<br />
vivo moverant, summis viribus instauravére.<br />
Causa autem ejus belli hasc erat.<br />
Reversus ab India Alexander epístolas in Graseiam miserai, quibus<br />
omnium civitatum cxsules in patriam restituebantur.<br />
Qu;e 3 0 3 , recitata? prassente universa Grascia inter ludos olympicos,<br />
magnos motus fecerunt.<br />
»03 In ipso orla , suple illius. Orlus , nacimiento.<br />
SOI Exacta pueritiá, al salir de la infancia.<br />
303 Qua:, suple epistola! — Recitata!, habiendo sido leidas.
193 РН1ЯЕК AÑO ÜB LATIN Y CASTELLANO.<br />
Horum eiíim exsulum plurimi, non legibus., sed per factionem<br />
principum pulsi fuerant patria.<br />
Venti autem iidem principes ne ibi revocati potcntiores in re<br />
pública fìerent, tumultuabantur.<br />
Palàm igitur jàm tune multò civitates libertatem bello vindicandam<br />
fremebant.<br />
fuére.<br />
Principes 3 0 3 tarnen omnium Athenienses et olitoli boc in bello<br />
182. Asedian los Atenienses á Antipater en Ileraclea.—Demóstenes,<br />
desterrado, acude en favor de su patria que le llama.<br />
Athenienses igitur, contracto triginta millium exercitu , instructis<br />
3 0 7<br />
que ducentis navibus, adversùs Antipatrum , cui Grascia sorte<br />
e venerat, processerunt.<br />
Quùm autem detrectaret praslium , seque moenibus urbis Horádese<br />
tueretur , illum obsidione cinxerunt.<br />
Eodem tempore Demosthenes 3 0 8 , atheniensis oralor , pulsus patria,<br />
forte Megaris exsulabat.<br />
Ille , ut missum ab Atheniensibus llyperidem legatum cogno<br />
vit , qui Peloponnenses in societatem armorum sollieitaret , eum<br />
secutus est.<br />
Sicyona , Argos et Gorinthum, ceterasque civitates, eloquentià sua<br />
Atheniensibus junxi:.<br />
Ob quod factum, missà ah Atheniensibus obviàm ei nave , ab ex<br />
silio revocatus fuit.<br />
183. Muerte del general Ateniense. — Antipater, después de muchas<br />
desgracias , obliga á los Atenienses á levantar el cerco.<br />
Intereà dum Ileraclea obsideretur , Leosthenes , dux Atheniensium,<br />
telo è muris jacto occisus est.<br />
Quae res tantos ánimos 3 0 9 Antipatro addit, ut etiam valium res<br />
cindere ausus fuerit.<br />
Auxilium deindè à Leonaío , ex sociis uno, per legatos petiit.<br />
Quem quùm venire cum exercitu nuntiatum esset, ob vii ei Athe<br />
306 Principes, los primeros, ó mas bien los gefes , los capitanes,<br />
307 Soríe. Habiendo dividido el reino los generales de Alejandro, echaron<br />
suertes sobre los Estados que lo componían.<br />
308 El mismo Demóstenes que se habia opuesto constantemente á Filino.<br />
309 Animos poéticamente por el singular animum.
EPITOME HISTORIE GRJECJE. 199<br />
»ienses cum instruclis copiis fuere, ibique equestri pradio Leonatus<br />
gravi vulnere ictus occidit.<br />
Aitameli Antipater, recepto Leonali exeroitu, magno Ímpetu in<br />
hosles erupit, solutusque obsidione , in Macedoniam concessi!.<br />
Gruscorum quoque copias, hostes suis à finibus pulso, in urbes<br />
•suas dilapsas fuerunt.<br />
i Si. Foeion. — Es vidima de las banderías IJ condenado á muerte.<br />
Non abs re fuerit bìc de Pbocione Atheniensi pauca dicere 3 1 °.<br />
Etsi saspe exercitibus prasfuit, summosque magistratus gessit, ta<br />
rnen multò notior est ejus vitas integritas, quàm rei railitaris labor.<br />
Dùm essent Atbenis dua; facliones, quarum una populi causam<br />
agebat, altera optimatum , quibus favebat Phocio , populus, factus su<br />
perior , dilces adversarias factionis capile damnatos in custodiam con-<br />
3 1 jeeit ; in bis Phocionem 1.<br />
Ne perorandi quidem ei data est facultas et dicendi causam.<br />
Quilín ad mortem duceretur , obvium habuit Emphyletum, quo fa-<br />
miliariter lucrai usus.<br />
Is quiim lacrymans dixisset : « O quàm indigna perpeieris, Pho-<br />
»cio!» buie ille: « At non inopinata, inquit; hunc enim exituui ple-<br />
rique clari viri habuère Athenienses. »<br />
183. Cualidades de Focion.<br />
Phocio nunquàm visus est cuiquam ncque ñero ncque ridere ; tan<br />
ta erat ejus animi constantia !<br />
Qjùm legati regís Philippi eum hortarentur muñera magnas pecu<br />
nias accipere, simulque admonerent ut, si minus ipsi, liberis saltelli<br />
suis prospiceret, quibus diffìcile esset in summá paupertate paternam<br />
tueri gloriaci ; Iiis ilio: « Si mei símiles erunt 3 1 2 , idem tue , inquit,<br />
»illos alet agellus quo ad liane dignitatem perveni ; sin dissimiies sunt<br />
«futuri, nolo meis impensis illorum ali luxuriam.»<br />
Idem quilín percontatus esset legatos qui centum talenta ah Ale-<br />
xandro Magno dono missa illi ofièrebant, cur sibi uni ínter tot Athe<br />
ist o Kon abs re fuer il dicere , no sería fuera de propèsilo. Construya<br />
se literalmente, dicere &c non fuerit abs re.<br />
311 in his Phocionem. HI acusativo Phocionem está regido por conjecit.<br />
Puede cortarse la frase diciendo : (fe este numero era Focion.<br />
313 .Si mei símiles erunt, si se me parecieren; si debieran parecerse á mí.<br />
.Mei gen. ile ec/o.
200 PRIMER AÑO DE LU'IN Y CASTELLANO<br />
nienses illa rex mitteret, quimique respondissent: «Quoniam unum f»<br />
"judical viruin et honestum. et bonum; — Ergo sinat, inquit, me talem<br />
» et haberi et esse. »<br />
Jamjàm moriturus, interrogatus nùm quid (ìlio, qui aderut, vellel<br />
dicere : «Ego inquit, tibi, fili, prascipio, ne quid ob hujus rei 3 1 3 me-<br />
«moriam Atheniensibus male velis. »<br />
186. Confederación de los Griegos para reconquistar su libertad.<br />
Jamdudum Grasoi sese prasstabant à majorum virtutibus et ciarliate<br />
degenere».<br />
Aflamen interdùm apud eos elucebant nonnulla pristina; fortitudiuis<br />
vestigia.<br />
Dùm bello inter se dissiderent Ptolemasus Ceraunus, Antioelmsqiie<br />
Soter et Antigonus, omnes ferme Grascias civitates, ducibus Spartanis,<br />
velut occasione data , spem libertatis recipiendas animo prassump-<br />
serunt.<br />
Ilaque, missis invicem legatis, per quos in societatem coirent, elec-<br />
toque belli duce Area, in bellum simul prorupére.<br />
At, ne Antigonum, sub cujus ditione erant, bello aggredì vide-<br />
rentur, atólos ejus socios lacessunt, causali 3 1 4 quòd Cirrhasum cam<br />
pino. Apollini consensu Grascias sacratimi per vim occupavissent.<br />
187. Derrota de los Griegos. — Quieren los Espartanos volver á tomar<br />
fas armas, pero son abandonados por sus aliados.<br />
Areas autem, adunato exercitu , urbes ./Etolorum caniporumque<br />
sata depopulari coepit.<br />
Imo , qua? auferri non poterant, incendit.<br />
Quod quùm è montibus conspicati iEtolorum pastores essent, con<br />
gregati admodùm 3 1 5 quingenti, in sparsos bosles ex improviso con-<br />
eurrerunt.<br />
Hi vero, ignari quanta manus virorum ipsos insequeretur, quo<br />
niam sibi conspectum fumus incendiorum abstulerat, subito pavore<br />
correpti, in fugam celerem se dederunt, novemque millia virorum<br />
inter eos trucidata fuerunt.<br />
Reparantibus deindè Spartanis bellum, inulta; civitates auxilium<br />
313 Hujus re», de esta cosa, de lo que acontece', es decir de mi muerte.<br />
314 Causali, habiendo dado por pretexto.<br />
315 Admodum, cerca de.
EPITOME HISTORIC GKJP.cm 201<br />
nega veruni, rato scilicet ab iis dominationem. non liberlalem Gras<br />
cia* quasri.<br />
i 88. Atacan los Galos acaudillados por Brcno el templo de Délfos.— Son<br />
desbaratados y muerto su general.<br />
Non ita multò post 3 1 6, Brcnnus, quo duce Galli in Grasciam se<br />
effuderant, Delpbos iter vertit, templi opes direpturus.<br />
Quo audito, urbem suam Delpbi, aucti viribus sociorum, omni cura<br />
permunivcre.<br />
Galli autem, sine respectu 3 1 7 periculorum, urban agressi undi<br />
tjuè ruunt.<br />
Delphi contrà, deo magis quam viribus contisi, resistunt impavidi,<br />
seanrientesque Gallos ò summo montis vertice partim saxis, partim<br />
armis obruunt.<br />
Prassentiam dei ipsius sensóre; nam et terrae motu pars montis<br />
abrupta casde horribili Gallorum stravit exercitum, et dux ipse Bren<br />
nus, quùm vulnere gravi saucius dolorem ferré non posset, pugione<br />
vitam finivit.<br />
Alterex ducibus cum decern millibus sauciorum citato agminc<br />
Grascia excessit.<br />
Imo nec fugientibus fortuna commodior fuit; siquidem nemo ex<br />
tanlu exercitu vel ad memoriam tantas cladis superfuit.<br />
(89. Pirro, Hey de Epiro , quiere avasallar la Grecia.—Es deshecho por<br />
las muyeres de Esparta y muerto en Argos.<br />
l'yrrhus quoque, rex Epiri, Asias Grasciasque regna meditatus<br />
copias Chersoneso transposuit,<br />
Primum ibi bellum adversos Spartanos fuit; at ibi, majore mulie<br />
rum quàm virorum virtute exceptas, partem exercilùs robustissimam<br />
amisit,<br />
Ptolomasus etiam, ejus lilius, in mediam usque urbem equo pro<br />
i'urrit, ibique concurso multitudinis interfectas est.<br />
si б Лол ila mullo pbst, literalmente, no realmente mucho después; en cas<br />
lellano poco después.<br />
al7 Sine respectu, sin consideración, sin tener cuenta.<br />
;) IS Cítalo agutine, á marchas dobles.<br />
.'119 Regna meditatus, al pié de la letra, habiendo meditado sobre, la potestad<br />
real. ó mejor proponiéndose reinar.<br />
3 1 8<br />
3 1 9
202 ritlMER ANO UE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Pyrrhus autem, tanta aeceptà clade, non ideò ab ineoepto destiti!.<br />
Kepulsus à Spartanis, aliò vertere iter staluit, Argosque petivit.<br />
Ibi, dum Antigonum in urbe clausura espugnare conaretur, Mar<br />
te 3 2 0 fere semper infelici usus est.<br />
Deniquè, inter confertissimos 3 2 1 strenue dimicans, saxo è muris<br />
à matre argiva impetitus occidit.<br />
190. Son los Etolios avasallados por los Romanos.<br />
Mloìi Antiocbum cognomine Magnimi in belli societalem adversùs<br />
Romanos sibi infestissimos vocaverant.<br />
At ille prineeps, terrà marique multoties victus, petita impetratà-<br />
que pace, ab /Etolis descivit,<br />
Ili igitur populi soli adversùs Romanos, et viribus impares et omni<br />
ausilio destiniti, remanserunt.<br />
Nec multò post vieti et ipsi, libertatem, quam illibatam 3 2 2 adver-<br />
sìis dominationem Atheniensium et Spartanorom inter tot Graeciao ci-<br />
vitates soli retinuerant, amiserunt,<br />
Quae conditio tanto amarior ibis, (piantò serior foit.<br />
Reputabant eliam tempora illa, quibus ingentes Persarum opes<br />
suis ipsorum viribus sustinuerant, Gallorumque violentiam delphico<br />
bello fregerant,<br />
Quae gloriosa recordatio magìs desiderium liborlatis augebat.<br />
¡91. Guerraentre los Mesenios y los Aqueos. — Filopemen.—Eshecho<br />
prisionero.<br />
Dum base 3 2 4 agerentur, inter Messenios et Achaeos de principali!<br />
primùm dissensio, bellum deindò exortum est.<br />
In eo Philipoemen, nobilis Achaeorom imperator, fortiter de more<br />
dimicans, dum suos fogientes in preelium revocaret, in transitu fossaa<br />
equo praecipitatus, à multitudine hostium oppressus captusque fuit.<br />
Quem jacentem Messenii, seu metu virtutis, seu reverentià digni-<br />
tatis, interiicere ausi non hiermit.<br />
320 Marte por bello ó ariuis; metonimia.<br />
321 ínter confertissimos, enmedio de los [ combatientes i mas apiñados, en<br />
lo mas espeso de la pelea.<br />
322 Illtbatam, intacta.<br />
323 Opes, el poderío.<br />
324 Roer, suplen negotia.<br />
3 2 3
EPITOME HISTORIA GRJSCJÍ. 203<br />
Itaque, tainquàiii ilio comprchenso bellum omne confecissent, cap-<br />
livum per universam civitatom in modum triumplii circumduxerunt.<br />
Effundebatur obviàm populus, periodò ac si suus 3 2 5, non hostium<br />
imperator ad ventare!.<br />
Nec eum viclorem Achaei avidiìis vidissent, quàm victum bosles<br />
viderunl.<br />
192. Muerte de Fihpemen. —Vuelven los Aqueos á tomar las armas. —<br />
Toiììa de Mesenas.<br />
Dueem ita stremami potuissc capi incredibile singulis videbatur.<br />
bidè tanto illius conspiciendi studio ardebant, ut euindem in tbea-<br />
Irum duci jusserint, quo laciliìis omnes contuerentur<br />
5 2 6.<br />
Deindè, quìim jàm plurimi misericordia moti iniquam tanti ducis<br />
viccm dolcrCnt, magistratus urbis, inito Ínter se Consilio, in vincula<br />
eum conjeeerunt.<br />
Tùm noete abduetà , miserunt ad eum qui venenum hauriendum<br />
offerrent.<br />
Quod iile laetus, quasi vicisset, accepií.<br />
Quassivit priiis an Lycortas, praefectus Acbaeorum, quem secundum<br />
à se esse scientià rei mílitaris noverai, incolumis elmgisset.<br />
Quem ut audivit evasisse: «Nonomninò male, ait, eonsultumest<br />
Achoeis,» haustoque veneno, exspiravit.<br />
Nec mulló post, reparalo bello, Messemi, ad Acbaeis expugnati,<br />
poenas inlerfeeli Philopcemeiiispependerunt,<br />
193. Intentanlos romanos romper la confederación aquea.—Envían con<br />
este propósito diputados á Grecia,<br />
Peenis, Macedonibus ./Elolisque subaclis , soli ex universa Grascia<br />
Achaei, non propter singularum civitatum nimias opes, sed propter<br />
conspirationem 3 2 8 universarum, nimis potentes Romanis videbantur.<br />
3 2 9<br />
llis autem, diun causas belli quasrerent, occasionem commodam<br />
obtulerunt Sparíanorum querela?, quorum agros Achaei populabantur.<br />
Aviditis eá (!e re Sparíanorum legatis, Romani et ip'si legatos in<br />
32o .Suas suple inipirator.<br />
326 Contuerentur suple eum.<br />
327 Nonomninò malé consullumest, no se ha compuesto del todo mal, no<br />
se ha perdido todo.<br />
328 Conspirationem, la confederación, el buen acuerdo.<br />
329 Occasionem commodam, una ocasión favorable.<br />
3 2 7
204 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Grseciam miserimi, qui injuriam demendam' curarent; at simul iis oc<br />
culta mandata sunt data , ut corpus Achasorum dissolverent, singu-<br />
lasque orbes proprii juris facerent.<br />
Legati igitur, omnium civitalum principibus Corinthum evocatis.<br />
decretimi senatùs recilaverunt.<br />
194. Levant amiento , derrata , y servìdumbre de los acheos. — Ruina de<br />
Corinto. — Esclavitud de toda la Grecia.<br />
Quod ubi omnibus innotuit furibundi cunctos peregrinos Achaii<br />
trucidaverunt; ipsos quoque legatosRomanorum violàssent, nisi, audito<br />
tumulto, trepidi fugissent.<br />
Haec ubi Romas nuntiata sunt, Mummius consul extemplò, exer-<br />
3 eitu in Achaiam deportato, pugnandi copiam hostibos fecit 3°.<br />
Praslio aotem commisso, profligati caesique fuerunt Achaei; conjuges<br />
quoque liberique eorum praeda hostium fuère.<br />
Urbis ipsa Corinthus diruta , populusque omnis sub corona venditus<br />
fuit, ut, territae hoc exemplo, cetera? civitates res novas 3 3 1 jam non<br />
molirentur.<br />
Rebus ita peractis, Grascia universa, demìmi jàm non sui juris, in<br />
Romanorom ditionem concessit.<br />
330 Pugnandi copiara hostibus fuit, procurando á los enemigos la ocasión dn<br />
combatir; en castellano, presentó la batalla á los enemigos.<br />
331 Res novas, literalmente cosas nuevas, novedades, revoluciones.<br />
FINIS HISTORI* OR.EC*,
DE V I M S ILLUSTRIBUS<br />
U R B I S ROMEI<br />
A ROMULO AD AUGUSTUM.<br />
1. ROMANI IMPERII EXORDIUM.<br />
Proca, res Albarorum, duos filios, Numitorum et Amulium, habuit.<br />
Numitori, qui natu major erat, regnum reliquit ; sed Amulius, pulso<br />
fra tre, regnavit, et, ut eum sobóle privaret, Rheam Sylviam, ejus<br />
filiam , Vestas sacerdotem fecit, quae tarnen Romulum et Remum uno partu<br />
edidit. Quo cognito, Amulius ipsam in vincula conjecit, párvulos alveo<br />
impositos abjecit in Tiberini, qui tunc forte super ripas erat effusus, sed<br />
relabente, flumine, eos aqua in sicco reliquit. Vastas tum in iis locis<br />
solitudines erant. Lupa, ut fama traditum est, ad vagitum accurrit, in<br />
fantes lingua Iambit, ubera eorum ori admovit, matremque se gessit.<br />
Quum lupa sa;piìis ad párvulos veluti ad catulos reverteretur , Faus-<br />
lulus, pastor regios, rem animadvertit, eos tulit in casa m, et<br />
Accas Laureotias conjugi dedit educandos. Qui, adulti inter pastores,<br />
primo ludicris certaminibus vires auxere , deinde venando saltus per<br />
agran; coeperunt, tum latrones, à rapina pecorum arcere. Quare iis in<br />
sidiati sunt latrones à quibus Remus captus est; Romulus autem vise<br />
défendit. Tunc Faustulus, necessitate coinpulsus, indicavit Romulo<br />
quis esset ejus a vus, quas mater. Romulus statini, armatis pastoribus,<br />
Albani' properavit.<br />
Interea Remum latrones ad Amulium regem perduxerunt, eum<br />
accusantes , quasi Numitoris greges infestare solilus esset; Remus itaque<br />
à rege Numitori ad supplicium traditus est: at Numitor, considerato<br />
adolescentis vultu, baud procul erat quin nepotem agnosceret. Nam Re<br />
mus oris lineamentis erat mairi simillimus, astasque tempori expositio-<br />
nis congruebat. Dum ea res animimi Numitoris anxium teneret, repente<br />
Romulus supervenit, fratrem liberavit, et, Ainulio interfecto, avum<br />
Numitorem in regnum restituii.
206 PRIMER ANO UE LATIN V CASTELLANO.<br />
Deindo Romulus et Remus urbem in iisdem locis , ubi ex[x>siti edu-<br />
catique fuerant, condiderunt; sed orta est inter eos contento oter no-<br />
men novae urbi daret, eamque regeret: adhibuere auspicia. Remus prior<br />
sex vultures , Romulus postea, sed duodecim, vidit. Sic Romulus , au<br />
gurio victor, Romani vocavit, et, ut cani priùs legibos quàm meenibus<br />
muniret, edixit ne quis valium transiliret. Quod Remus irridens tran-<br />
silivit; eum iratus Romulus interfecit, bis increpans verbis: « Sic dein-<br />
ceps malo afficietur quicumquc transitici mcenia mea. » Ita solus potitus<br />
est imperio Romulus.<br />
II. ROMULUS, IVOMANORUM REX PRIMU>.<br />
Ante J. C. 753; Anno U. C. 2.<br />
Romulus iiwaginem urbis magis quàm urbem fecerat, deerant in<br />
colse. Erat in proximo Incus; bunc asylum l'ecit. Eò statini multitude<br />
Iatronum pastorumque coni'ugit. Quum vero ispe et populus uxores non<br />
haberent, legatos ad vicinas gentes missit, qui societatem connuhiumque<br />
peterent. Nusquam benignò legatio audita est: ludibrium etiam additimi:<br />
«Ouidni fominis quoque asylum aperuistis? Id enim compar foret con-<br />
nubium. » Romulus, aegriludinem animi dissimulans ludos parat: indici<br />
deinde lìnitimis spectaculum jubet. Multi convenere studio etiam viden-<br />
dae fiovae urbis, maxime Sabini cum liberis et conjugibus. Ubi specla-<br />
culi tempus venit, eòque dedita; mentes cum oculis crani, temi, dato<br />
signo, virgines raptae sunt : et hcec fuit slatini causa bellorum.<br />
Sabini ob virgines raptas bellum adversùs Romanos sumpserunt,<br />
et, quum Roma; appropinquarent,Tarpciam virginem nacti sunt, qua;<br />
aquae causa sacrorum hauriendtc descenderat. Ilojus pater Romana; praee-<br />
rat arci. Titus Taìius , Sabinorum dux , Tarpeiae oplionem muneris de-<br />
dit, si exercitum suum in Capitolami perduxisset. Illa peti il quod Sabi<br />
ni in sinistris manibus gerebant, videlicet annulos et armillas. Quibus<br />
dolose promissis, Tarpeia Sabinos in arcem perduxit, ubi Tabus earn<br />
sculis obrui praecepit: nam et scuta in laevis habuerant. Sic impia pre<br />
dillo celeri pccnà vindicata est.<br />
Romulus adversùs Tatium processit, et in eo loco, ubi nunc Roma-<br />
num forum est, pugnam conseroit. Primo impeto, vir inter Romanos<br />
insignis, nomine Hostilius, fortissime dimicans cecidit; cujos interini<br />
consternati Romani fugere coeperunt. Jam Sabini clamitabanl: « Vici—<br />
mus pertidos hospites, imbelles hostes. Nunc sciunt longò aliud esse<br />
virgines raperò, aliud pugnare cum viris.» Tunc Romulus, arma ad<br />
caelum tollens, Jovi aodem vovit, et exercitus , seu forte , seu divinitos,<br />
restiti!. Praelium ilaque redintegratur; sed raptae mulieres. crinibuspas-
DE VIMS II.LUSTRIBU9 URBIS ROMJ!. 207<br />
sis, ausa? sunt se inter tela volantia interré et lune patres, inde viros<br />
deprecata?, pacem conciliàrunt.<br />
Romulus cum Tatio foadus percussit, et Sabinos in urbem recepii.<br />
Centum ex senioribus elegit quorum Consilio omnia ageret, qui, ob<br />
senilem aatatem, Senatus vocati sunt. Tresequitum centurias constituit;<br />
plebem in (righila curias distribuii His ita ordinatis, quum ad Capra?<br />
paludem exercitum lustraret, subito coorta est lempestas cum magno<br />
fragore tonitribusquo, et Romulus è conspectu ablatus est: eum ad<br />
Deos abiisso vulgo creditum est; cui rei fidom fecit Proculus, vir no-<br />
bilis. Ortà enim inter patres et plebem seditione, is in concionem pro-<br />
cessit, et jurejurando aflìrmavit Romulum à se visum augustiore for-<br />
mà quàm fuisset, eumdcmque pra?cipere ut seditionibus abstinerent,<br />
et virtutem colerent. Ita Romulus pro Deo cultus, et Quirinus est ap-<br />
peliafus.<br />
III. NUMA POMPIL1US, ROMANORUM REX SECUNDUS.<br />
Ante J. C. 713; Anno V. C. 40.<br />
Successit Romolo Numa Pompilius, vir inclytà justitià et religio<br />
ne. Is Curibus, oppido Sabinorum, accitus est. Quum Roman venisset,<br />
ut populum ferum religione molliret, sacra plurima instituit. Aram<br />
Vesta? consecravit, et ignem in ara perpetuò alendum virginibus dedii<br />
Flaminem Jovis sacerdotem creavit, euinque insigni veste et curuli<br />
sella ornavi!. Duodecim Salios Martis sacerdotes legit, qui ancilia qua?-<br />
dam, imperii pignora , è ccclo, ut putabant, delapsa ferre per urbem,<br />
canenles et rito saltanles, solebant. Annum in duodecim menses ad<br />
cursum luna? descripsit; nefastos fastosque dies fecit; portas Jano ge<br />
mino asdibeavit, ut esset index pacis et bolli: nam apcrtus, in armis<br />
esse civitatem, clausus vero, pacatos circa omnes populos signifìcabat.<br />
Leges quoque plurimas et utiles tulit Numa. Ut vero majorem ins-<br />
titutis suis auetoritatem conciliaret, simulavit sibi cum Dea .-Egeria esse<br />
colloquia nocturna, ejusque monilu se omnia qua? ageret facere. Lucus<br />
erat quem medium fons perenni rigabat aquà ; eò sa?pc Ninna sino ar-<br />
bitris se inferebat, velut ad congressum Dèa?: ita omnium animos re<br />
ligione imbuit, ut fides et jusjurandum, non minus quàm legum et<br />
poenarum melus, cives continerent. Belìum quidem nullum gessit, sed<br />
non minus civitati profuil quàm Romulus. Morbo exstinctus, in Ja—<br />
niculo monte sepultus est. Ita duo deinceps reges , ille bello, hic pace,<br />
civitatem auxerunt. Romulus septem et triginta regnavit annos; Numa<br />
Ires et quadraginta.
20&<br />
PRIMES ANO DE LATIN V CASTELLANO<br />
IV. TCI.I.liS HO- [11.11 s . ROMANORUM RRX TERTll'S.<br />
Mie J. C. 671 ; Anno V. C. 83.<br />
.Morluo Noma . Tullus Hostillius rcx erealus osi. Ilio non solum<br />
proximo regi dissimila, sed etiain Romulo fcrocior fuit, Eo regnante,<br />
bellum inter. Albanos et Romanos exortum est. Ducibus Hostilio et Fu-<br />
ffetio placuit pauconim manibus fata utriusque popoli commini. Erant<br />
apud Romanos trigemini Horatii, trigemini quoqoc apud Albanos Co-<br />
riatti. Cum iis agunt reges ut pro sua quisque patria dimicent ferro.<br />
Feedus ictum es eà lege, ut unde victoria, ibi quoque imperami esset.<br />
Ilaque trigemini arma capiunt, et in medium inter duas acies proce<br />
dimi, Consederant utrinque duo exercitus. Datur signum , infestisque<br />
armis terni juvenes, magnorum exercituum animus gerentes, con-<br />
currunt.<br />
Ut primo concursu increpuere arma, horror ingens speetantes pei-<br />
strinxit. Consertis deinde manibus, statim duo Romani alius super<br />
alium exspiranles ceciderunt; tres albani vulnerali. Ad casoni Ronia-<br />
norum conclamavit gaudio exercitus Albanus. Romanos jam spes tota<br />
deserebat. Unum Iloratium tres Curiatii circumsteterant : is, quàmvis<br />
integer, quia tribus impar erat, fugam simulavit, utsingulos, per in<br />
tervalla secuturos, separatóri aggrederetur. Jam aliquantum spatii ex<br />
eo loco, ubi pugnatoli est, aufugerat, quum respiciens videi unum<br />
Curiatium band procul ab se abesse. In eum magno impetu redit. et,<br />
dum Albanus exercitus inclamat Curiatiis ut opem l'erant fratti, jam<br />
lloratius eum occiderat. Alteram deinde, priusquàm tertius posset con-<br />
sequi , interfecit.<br />
Jam singuli supererant, sed nec spe noe viribus pares. Alterius erat<br />
inlactum ferro corpus, et geminata victoria ferox animus; alter fessimi<br />
vulnere, fessum cursu trahebal corpus. Nec illud praelium fuit. flotnaiius<br />
exsultans male sustinentem arma conficit, jacentemque spoliat. Romani<br />
ovantesac gratulantesHoratiumaccipiunt, etdomun deducunt. Princeps<br />
ibat lloratius, trium fratrum spolia prie se gerens. Cui obvia fuit soror,<br />
quoe desponsa fuerat uni ex Curiatiis, visoque super humeros fratris pa<br />
ludamento sponsi, quod ipsa confederal, Here el crines solvere cocpit.<br />
Movit feroci juveni ani mum comploratio sororis in tanto gaudio publico:<br />
strido itaque gladio transligil puellam, simul earn verbis increpans:<br />
«Ahi bine cum immaturo amore ad sponsum , oblila fratrum, oblila<br />
patriae. Sic eat quaecumque Romana lugebit bostem. »<br />
Atrox id visum est facinus patribus plebique : quare raptus esl in jus<br />
lloratius et apud judices condemnatus. Jam accesserat lictor, injicie-
DE VITUS IlLUSTRIBÜS URBIS B.OMJI. 209<br />
batque laqueum. Tum Horatius ad populum provocavit. Interea pater<br />
Horatii senex proclamàbat filiam suam jure coesam fuisse; et juvenem<br />
amplexus, spoliaque Curatiorum ostentans, orabat populum ne se or<br />
bimi liberis faceret. Non tuli! populus patris laerymas, juvenemque<br />
absolvit, magis admiralione virtutis quam jure causa?. Ut tarnen casdes<br />
manifesta expiaretur, pater, quibusdam sacrificüs peractis, transmisit<br />
per viam tigillum, et filium, capite adoperto, velut sub jugum misit:<br />
quod tigillum sororium appellatum est.<br />
Non diu pax Albana mansit: nam Fuffctius, dux Albanorum, quura<br />
invidiosum se apud cives videro!, quòd bellum uno paucorum certa-<br />
mine finìsset, ut rem corrigeret, Veientes adversus Romanos coiicitavit.<br />
Ipse ab Tulio in auxilium arcessitus, aciem in collcm subduxit, ut for-<br />
tunam belli experiretur ac sequeretur. Qua re Tullus intellectà, dixit<br />
darà voce suo illud jussu Fuffdium facere, ut hostes à tergo circum-<br />
venirenlur. Quo audito, hostes territi victique sunt. Posterà die Fulfe-<br />
tius, quum ad gratulandum Tulio venisset, jussu illius quadrigis reli-<br />
gatus est, et in diversa distractus. Deinde Tullus Albani propter du-<br />
cis perfidiam diruit, et Albanos Romani transire jussit.<br />
Roma interim crevit Alba? ruinis; duplicatus est civium numerus;<br />
mons Ccelius urbi additus, et, quo frequontiìis habitaretur, earn sedem<br />
Tullus regia? cepit, ibique deinde habitavit. Auctarum virium fiducia<br />
elatus, bellum Sabinis indixit ; pestilentia insecuta est: nulla tarnen ab<br />
armis quies dabatur. Credebat enim rex bellicosus salubriora militia?<br />
quàm domi esse juvenuin corpora; sed ipse quoque diuturno morbo<br />
est implicitus: tunc fracti simul cum corpore sunt Spiritus illi feroces,<br />
nulliquo rei deinceps nisi sacris operam dedit. Memorant Tullum, ful<br />
mine ictum, cum domo conflagrasse. Tullus magna gloria belli regna-<br />
vit annos duos et triginta.<br />
Y. ANGUS MARCIUS , nOMANOnUM REX QUARTUS,<br />
Ante J. C. 639; Anno V. C. 11'..<br />
Tulio mortuo, Ancora Marcium regem populus creavit. Numaa Pompilo<br />
nepos Ancus Marcius erat, a?quilate et religione avo similis. Tunc<br />
Latini, cura quibus Tulio regnante ictum fcedus erat, sustulerunt animos,<br />
et incursionem in agrum Romanum fecerunt. Ancus, priusquam<br />
eis bellum indiceret, legatura misit qui rex repetcrct, eumque morem<br />
posteri retinuerunt. Id aulem hoc modo fiebat Legatus, ubi ad fines eorum<br />
venil à quibus res repetuntuv, capito velato, ait: «Audi, Jupiter;<br />
audite, fines hnjus populi. Ego sum publicus nuncius populi Romani:<br />
verbis meis fides sit.» Deinde peragit postulala. Si non deduntur res quas<br />
TOMO I. 14
210 PRIMER AÑO DE LATIN "Í CASTELLANO.<br />
exposcit, hastam in finos hostium emittit, bellumquc ¡la indicit. Legatos<br />
qui eá de re mittitur , feaialis, ritusque bolli indicendi jus faciale ap<br />
pellator.<br />
Legato Romano res rcpeteníi superbo responsum est àLatiuis: quare<br />
bellum hoc modo eis indictum est. Ancus, exercilu conscripto, profeclus,<br />
Latinos fudit, et, oppidis deletis, cives Romani traduxit. Quùm autem<br />
in tanta hominum multitudine facinora clandestina ticrent, Ancus car-<br />
cerem in media urbem ad lerrorem increseenlis audacia) oedificavit;<br />
muro lapideo urbem circumdedit, et Janiculum montem, ponte Subli-<br />
cio in Tiberini facto, urbi conjunxit. l'iuribus aliis rebus intra paucos<br />
annos confectis, immatura morte proereptus, non potuit prcestare qua-<br />
lom promiserat regem.<br />
VI. LUCIUS TARQUINIUS PIUSCUS , ROMANORUM REX QUINTOS.<br />
Ante J. C. 614; Anno U. C. 159.<br />
Anco regnante, Lucius Tarquinius urbe Tarquiniis profectus, cum<br />
conjuge et fortunis omnibus Romani conimigravit. Additur Iure fabula:<br />
scilicet ei advenienti aquila pileum suslulit, et super carpentum, ubi<br />
Tarquinius sedebat, cum magno clangore volitans , rursus capiti apte<br />
reposuit; indesublimis abiit. Tanaquil conjux, augurioruin perita, re-<br />
gnum ei portendi intelexit: ¡laque, virum complexa, jussit eum alla<br />
sperare. Has spes cogitalionesque seenni portantes, urbem ingressi sunt,<br />
domicilioque ibi comparato, Tarquinius pecunia et industria dignitatem<br />
atque etiam Anci regis familiaritalem consecutus est, à quo tutor liberis<br />
relictos regnimi intercepit, et ita administravit (piasi jure adeptos<br />
fuisset.<br />
Tarquinius Priscos bellum cum Sabinis gessit, in quo bollo equi-<br />
tum centurias numero auxit; nomine mutare non potuit, deterritus,<br />
ut ferunt, Accii Na\ ii auctoritatc. Accius, e;ì tempestate augur inclylus,<br />
id beri posse negabat, nisi aves addixissont; i ratas rex, in experimen-<br />
tum artis, eum interrogavit fierine posset quod ipse mente conccperat;<br />
Accius, augurio acto, fieri posse respondit, « Attlni hoc, inquit rex,<br />
agitabam, an cotem illam secare novaculà possem.—Potes ergo, inquit<br />
augur; et sccuisse dicilur. Tarquinius Sabinos vicit, et tilium tredecim<br />
annorum, quòd in praelio host cm percussisset, praateslá et bulla dona-<br />
vit; undo base ingonuorum puerorum insignia esse cneperunt.<br />
Supererant duo Anci tilii, qui, negre fercntes se paterno regno<br />
fraúdalos esse, regi paraverunt insidias. Ex pastoribus duos ferocissi-<br />
nios deligunt ad patrandum facinus. li, simulata rixíi, in vestíbulo re<br />
gia? tumultuantur. Quum eorum clamor penitus in regiam pervenisset,
DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ItOU.E. 211<br />
vocali ad regem pergunt. Primo utcrquc simul vociferari ccepit, el cer-<br />
lalim alter allori obstrcpero, Quum vero jussi essent invicem dicere,<br />
unus ex composito rem orditur ; dumque intentus in eum se rex lotus<br />
averleret, alter elatam securim in ejus caput dejecit, et, relieto telo,<br />
ambo Ibras se proripiunl.<br />
VII, SERVIUS TULUUS , ROHANORUM REX SEXTUS,<br />
Ante J. C. 578; Anno V. C. 175.<br />
Servius Tullius maire nobili, sed captivà, natus est. Quum in domo<br />
Tarquinii Prisci educaretur, ferunt prodigium visu eventuque mirabile<br />
accidisse. Fiamma? species pueri dormientis caput amplexa est. Hoc viso,<br />
Tanaquil summum ci dignitatem portendi inlellexit: conjugi suasit ut<br />
eum non secus ac liberos suos educaret. Is postquàm adolcvit, à Tar-<br />
quinio gener assumptus est; et, quum Tarquinius occisus esset, Tana-<br />
quii, celala ejus morte, populum ex superiori parte axlium allocuta, ait<br />
regem, gravi quidem sed non lelhali vulnere accepto, petere ut, in<br />
terim dum convalescit, Servio Tullio diclo audientos essent. Servius<br />
Tullius quasi precariò regnare ccepit, sed recto imperium administravit.<br />
Servius Tullius aliquod urbi decus adderò voluit. Jam tum incly-<br />
lum erat Diana? Epbesia? fanum. Id communiler à civitatibus Asia? fa<br />
ctum fama fercbal. Ilaque Latinorum populis suasit ut et ipsi Roma?<br />
fanum Dianas cum populo Romano sodifìcarent. Quo facto, bos mira?<br />
magnitudiuis cuidam Latino nata dicitur, et responsum somnio datum,<br />
cum populum summam imperii habiturum cujus civis bovem illam im-<br />
molasset. Latinus bovem ad fanum Diano? perduxit, et causam sacer<br />
doti Komano exposuit. Sacerdos callidus dixit cum debere priùs vivo<br />
(lumino maiius abluere. Dum Latinus ad Tiberini descendit, sacerdos<br />
bovem immolavil. Ila imperium civibus, sibique gloriam vindicavit.<br />
Servius Tullius lìliam alteram fcroccm, miteni alteram habebat. Duo<br />
quoque Tarquinii Prisci filii longo dispares moribus erant: Tullia ferox<br />
Tarquinio miti nupseral; Tullia vero mitis, Tarquinio feroci; sed miles,<br />
»cu l'orlò, sou fraude, periorunt: feroces inorimi similitiKlo conjunxit.<br />
Slatini Tarquinius Supcrbus, à Tullia incilafus, advocato sonatu, re<br />
gnimi patcrnum repetere coopit : qua re audita, Servius dum ad cu<br />
riam contendi!, jussu Tarquinii gradibus c'ojectus, et domum rofugiens<br />
interfectus esl. Tullia carpento veda in forum properavit, virum è cu<br />
ria evocavit, et prima regem saluta vi t: à quo jussa à turba decedere,<br />
quum domum rediret, viso patris corpore, mulionem cvilantem super<br />
ipsum corpus carpentum agore pra?cepit. Undo vicus ilio sceleratus di-<br />
ctus est. Servius Tullius regnavit annos quatuor et quadraginta.
212 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
Vili. TARQUINIUS SUPERBUS, ROMANORUM REX SEPTIMUS ET ULT1MUS,<br />
Ante J. C. 533 ; Anno U. C. 220.<br />
Tarquinius Superbus regnimi scelestè occupavit. Tamen bello stre-<br />
nuus hostes domuit. Urbem Gabios in potestatem redegìt fraude Sexti<br />
filii. Is, quum indignò ferret earn urbem à patre expugnare non posse,<br />
ad Gabinos se contulit, patris in se saevitiam querens. Benigne à Gabinis<br />
exceptus est, et paulatim eorum benevolenliam fictis blanditiis allicìen-<br />
do, dux belli eleclus est. Tum è suis unum ad patrein mittit seiscita-<br />
tura quidnam se facere vellet. Pater nuncio filii nihil respondit, sed in<br />
hortum transiit ; ibique inambulans, sequentc nuncio, altissima papa-<br />
verum capita baculo decussit. Nuncius, fessus exspectando, redit Ga<br />
bios. Sextus, cognito silentio patris simul ac pacto, intelcxit quid vel<br />
let pater. Primores civitatis interemit, patrique urbem sino ullà dhui-<br />
catione tradidit.<br />
Postea Tarquinius Superbus Ardeam urbem oppugnavit. Ibi Tarqui<br />
nius Collatinus, sorore regis natus, forte coenabat apud Sextum<br />
Tarquinium cum aliis juvenibus regiis. Incidit de uxoribus mentio:<br />
quum unusquisque suam laudaret, placuit experiri. Itaquc cquis Ro<br />
mani petunt: regias nurus in convivio et luxu dcprcbendunt. Per-<br />
gunt inde Collatiam: Lucretiam, Collatini uxorcm, inter ancillas in<br />
lanificio inveniunt. Ea ergo caeteris prestare judicatur. Paucis interjectis<br />
diebus, Sextus Collatiam rediit, et Lucretia; vim attulit. Illa postero<br />
die, advocatis patre et conjuge, rem exposuil, et se cultro, quem sub<br />
veste texerat, occidit. Conclamant vir paterque, et in exitium regum<br />
conjurant. Tarquinio Roman redeunti clausao sunt urbis porta;, et ex-<br />
silium indictum.<br />
IX. JUNIUS BRCTCS, ROMANORUM CONSUL PWSIUS.<br />
Ante J. C. 510; Anno U. C. 244.<br />
Junius Brutus, sorore Tarquinii natus, quum camdem fortunam ti-<br />
meret in quam frater inciderat, qui ob divitias et prudentiam fuerat ab<br />
avunculo occisus, stultitiam finxit, unde Brulus dictus est. Profectus<br />
Delphos cum Tarquinii (ìbis, quos pater ad Apollinem muneribus bo-<br />
norandum miserat, baculo sambuceo aurum inclusum Deo domum tubt.<br />
Peractis deinde mandatis patris, juvenes Apollinem consuluerunt quis-<br />
nam ex ipsis Romee regnaturus esset. Responsum est eum Roma; sum-<br />
mam potestatem habiturum qui primus matrem oscularetur. Tunc Brutus
DE VIRIS TIXUSTRIBUS URBIS ROM.E. 213<br />
pcrinde atque casu prolapsus, terrain osculatus est, quòd ea communis<br />
sit mater omnium mortalium.<br />
Expulsis regibus, duo consules creati sunt, Junius Brutus, et Tar-<br />
quinius Collatinus, Lucretius maritus. At libertas modo parta, per dolum<br />
et proditioncm penò amissa est. Erant in juvcntute Romana adolescentes<br />
aliquot, sodales Tarquiniorum. Hi de accipiendis nocte in urbem regi<br />
bus colloquuntur, ipsos Bruti consulis lilios in societatem consilii as-<br />
sutnunt. Sermonem eorum ex servis unus excepit; rem ad consules<br />
detuüt. Scripta; ad Tarquinium littera; manifestum facinus fecerunt.<br />
Proditores in vincula conjocti sunt, deinde damnati. Stabant ad palum<br />
deligati juvencs nobilissimi; sed pras casteris liberi consulis omnium in<br />
sc oculos converlebant. Consules in sedcm processore suam, missique<br />
lictorcs nudafos vii'gis casdunt, securique feriunt. Suplicii non specta<br />
tor modo, sed et exactor erat Brutus, qui tunc patrem exuit, ut con-<br />
sulem ageret.<br />
Tarquinius deindo bello aperto regnum recuperare tentavit. Equi-<br />
tibus preeerat Aruns, Tarquinii filius; rex ipse cum legionibus seque-<br />
batur. Obviam bosti consules cunt; Brutus ad explorandum cum equi-<br />
tatu antecessit. Aruns, ubi Crutuin agnovit, inilammatus irà: «Ille est<br />
vir, inquit, qui nos patria expulit; en ille noslris decoralus insignibus<br />
magnilìcè incedit.» Tum concitat calcaribus equum, atque in ipsum<br />
consulem dirigit; Brutus avido se certamini offerì. Adeò infestis ani-<br />
mis coneurrcrunt ut ambo basta transfixi ceciderint; fugatus est tarnen<br />
Tarquinius. Alter consul Romain triumplians rediit. Bruti collega} funus,<br />
quanto potuit apparata, fecit. Brutum matrona;, ut parenteui, anno<br />
luxerunt.<br />
X. IIOHATIU3 COCLES.<br />
Ante J. C. 507 ; Anno U. C. UG.<br />
Porsena, rex Etruscorum, ad restituendum Tarquinios cum infesto<br />
exercitu Romam venit. Primo impetu Janiculum cepiL Non usquam alias<br />
ante tantus terror Romanos invasit: ex agris in urbem demigrant; ur-<br />
bem ipsam sepiunt prasidiis. Alia urbis pars muris, alia Tiberi objecto<br />
tuta videbatur. Pons Sublicius iter penò hostibus dedit, nisi unus vir<br />
fuisset lloratius Coclcs, ilio cognomine quòd in alio prcelio oculum<br />
amiserat. Is pro ponte stetit, et aciem boslium solus sustinuit, donec<br />
pons à tergo interrumperetur. Ipsà audacia obstupefecit hostes ; ponte<br />
rescisso, annates in Tiberini desiluit, et incolumis ad suos trasnavit.<br />
Grata erga tantam virtutemeivitasfuit; ei tantum agri datum est quan*-<br />
tùm una die circumarari potuisset. Statua quoque in comitio posita.
244 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
XI. MUC1US SC.EVOLA.<br />
Ante J. C. 507; Anno U. C. 246.<br />
Quum Porsena Romam obsiderel, Mucius, vir Romana? constantia;,<br />
senatum adiit, et veniam trasfugiendi petiit, rieceui regis repromitlens.<br />
Accepta potestate, in castra Porsena? venit. Ibi in confertissima turba<br />
prope regium tribunal constitit. Stipendium tunc forte militibus daba-<br />
tur, et scriba cum rego pari fere ornatu sedebat. Mucius ilium pro regc<br />
deceptus occidit. Apprehensus et ad regem pertractus, dextram accenso<br />
ad sacriflcium foculo injecit; boc supplied a red exigens, quod in ca?de<br />
peccasset. Attonitus miraculo, rex juvenem amoveri ab altaribus jussit.<br />
Tuzn Mucius, quasi beneflcium remunorans, ait trccentos sui similes<br />
adversus eum conjurasse. Qua re ille tcrritus, bclluni, acccptis obsidi-<br />
bus, deposuit.<br />
XII. CLJELIA vitico.<br />
Ante J. C. 507; Anno U. C. 246.<br />
Porsena Cladiam, virginem nobilem, inter obsides accepit, Quum<br />
ejus castra baud procul ripA Tiberis locata cssont, Claalia deceptis cus-<br />
todibus noctu egressa, cquum, quern sors dederat, arripuit, et Tiberim<br />
trajecit. Quod ubi regi nunciatum est, prime ille incensus ira Romam<br />
legatos misit ad Clasliam obsidem reposcendam; Romani earn ex fu;-<br />
dere rcstituerunt. Turn rex virginis virtutem admiratus, cam laudavit,<br />
ac parte obsidum donare se dixit, permisitque ut ipsa quos vellct, le-<br />
geret. Productis obsidibus, Claelia virginespuerosque elegit quorum ieta-<br />
tem injuria? obnoxiam sciebat, et cum iis in palriam rcdiif. Romani<br />
novarn in femina virtutem novo gencre honoris, statua equestri, do-<br />
navere. In summa via Sacra fuit posita virgo insidens equo.<br />
XIII. PURLIUS VALERIUS PUBLICOLA.<br />
Ante J. C. 50G; Anno U. C. 247.<br />
Tarquinius Collatinus se consulatu abdicavit, quod invisum cssct<br />
populo Tarquinii nomen. Itaque consul creatus est Publius Valerius,<br />
quo adjutore Brutus reges cjecerat. Hie tamen, quia in locum Bruti<br />
mortui alterum consulcm non subrogaverat, et domum in alto atque<br />
munito loco habebat, in suspicionem regni affectati venit. Quo cognito.<br />
apud populum questus est quod de se tale aliquid timuissent, et misit
DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROÎILE. 215<br />
qui dornum suam diruerent. Dempsit etiaui secures fascibus, cosque in<br />
populi conciono submisit, quasi major populi quàm consulis majestas<br />
esset. Gratum in moltitudini spectaculum fuit. Inde Valerio cognomen<br />
Publicolas datum est. Quum quartum consul fuisset, mortuus est adeù<br />
pauper ut funeri sumptus deessot. Collectis à populo nummis est sepul-<br />
tus, et annuo matronarum luctu bonoralus.<br />
XIV. F ABU TRECENTI SEX.<br />
Ante J. C. 479; Anno U. C. 274.<br />
Vexabantur incursionibns Veientiun Romani. Tum Fabia gens se<br />
natum adit; consul Fabius pro gente loquitur. «Vos alia bella curate;<br />
Fabios bostes Veientibus date: istud bellum privato sumpiu gerere no<br />
bis in animo est.» Ei gratiœ ingénies acta; sunt. Consul è curia ogres-<br />
sus, comitante Fabiorum agmine, domum rediit. Mariât tota urbe<br />
rumor: Fabios ad cœlum laudibus feront; Fabii postera die arma ca-<br />
piunt. Nunquam exercitus ncque minor numero , neque clarior fama<br />
et admirafione liominuin per urbem inecssit. Ibant sex et Irecenli mi<br />
lites omnes palricii, omnos unius genlis. Ad Cremeram (lumen pcrve-<br />
niunl. Is opportunus visus est locus communiendo presidio. Höstes non<br />
semel fusi paccm supplices pettini.<br />
Veientes pacis impetrata) brevi poenìtuit. Itaqno, redinlegrato bello,<br />
inierunt consilium insidiis fcrooem hostem captandi. Molto successo<br />
Fabiis audacia crescebat. Quum igitur palati passim agros popularentur,<br />
pecora à Veientibus obviàm acta sunt, ad qua) progressi Fabii, in in-<br />
sidias circa ipsuin iter locatas delapsi sunt, et omnes ad unum perie-<br />
runt. Dies, (pio id Caelum est, inier néfastes relatas fuit; porta, quâ<br />
profecti hieran l, Scolerà la est appellala. Umis omnino superfuit ex eâ<br />
gente, qui, propter œtatem impuberem, domi relictus fuerat. Is genus<br />
propagavil ad Quinlum Fabium Maximum, qui Annibalem mora (regit.<br />
XV. AULUS POSTUMIUS DICTATOR.<br />
Ante J. C. 49(1; Anno C. C. 237.<br />
Tarquinius ejectus ad Mamiiium Tusculanum, generum suunij con-<br />
fugerat. Quum ilio, concitato Latio, Romanos graviter urgerci, nova<br />
Romas dignitas creala est, qua; Biclatura appelata est, major quàm con-<br />
sulatus. Tunc creatus magister equitum, qui dictatori etiam obseque-<br />
retur. Aulas Postumius dictator (actus, cum hostibus apud Regillum<br />
lacum conflixit, ubi, quum victoria nutaret, magister equitum equis
216 PRIMER AÑO BE LATIN Y CASTELLANO.<br />
frenos detrahi jussit, ut irrevocabili Ímpetu ferrentur: itaque et aciem<br />
Latinorum fuderunt, et castra cœperunt. Tarquinius Cumas se contulisse<br />
dicitur, in eáque urbe senio et œgritudine esse confectus.<br />
XVI. MENENIUS AGRIPPA.<br />
Ante J. C. 493 ; Anno U. C. 260.<br />
Menenius Agrippa concordiam inter patres plebemque restituit. Nam<br />
quum plebs à patribus secessisset, quòd tributum et militiam non tole<br />
raret, Agrippa, vir facundus ad plebem missus est. Qui inlromissus<br />
in castra, nihil aliud quàm hoc narrasse fertur: «Olim Immani artus,<br />
quum ventrem otiosum cerneront, ab eo discordarunt, conspirarunfque<br />
ne manus ad os cibum ferrent, пес os acciperet datum, пес dentés<br />
conficerent. At, dum ventrem domare volimi, ipsi quoque defecerunt,<br />
totumquc corpus ad extremam labem venit : inde apparuit ventris<br />
haud segne ministeriiiiii esse , cumque acceptas cibos per omnia mem<br />
bra dissorere, et cum eo in graüam redierunt. Sic scnatus el populus<br />
quasi unum corpus discordia perenni, concordia valent.»<br />
Пас fabula Menenius flexit hominum montes: plebs in urbcm ré<br />
gressa est. Creavit tarnen tribunos, qui libertatem suam adversùs no<br />
bililatis superbiam defcnderent. Paulo post mortiius est Menenius, vir<br />
omni vita pariter patribus ас plebi cams ; post restitutam civium con<br />
cordiam carior plebi factus. Is tarnen in tanta paupcrtate deccssit ut eum<br />
populus collatis quadrantibus sepeliret, locum sepulcro senatus publice<br />
daret. Potest consolari pauperes Menenius, sed multò magis docere lo<br />
copletes quàm non sit necessaria solidam Iaudem cupienti nimis anxia<br />
divitiarum comparatio.<br />
XVII. QUINCTIUS CINCINNATUS.<br />
/fuie J. C. 460 ; Anno V. C. 293.<br />
jEqui considera Minucium atquc cxercitum ejus circumsessos tene<br />
bant. Id ubi Roma) nunciatura est, tantos pavor, tanta trepidatio fuit,<br />
quanta si urbem ipsam, non castra, hostes obsiderent : quum autem in<br />
altero consule parum esse prœsidii viderctur, dictatorera dici placuit,<br />
qui rem afflictam restituerez Quinetos Cincinnatus omnium consenso<br />
dictator est dictus. lile, spes unica imperii Iìomani, trans Tiberini<br />
qualuor jugerum colebal agnini. Ad quera missi legati nudum eum<br />
arantem offenderunt. Salute data invicem redditàque, Quinctius togani<br />
properè è tugurio proferre uxorem Raciliain jussit, ut senatùs manda<br />
ta togatus audiret.
DE VIRIS ILLUSTIÌIBUS URBIS R0MJ2. 217<br />
Postquam , absterso pulvere ac sudore, Ioga indutus processif Quin-<br />
ctius, dictatoreiu eum legati gratulantes consalutant; quantus terror in<br />
exercilu sit, exponunt. Quinctius igitur Romain venit, et antecedentibus<br />
lictoribus domum deductus est. Postero die profectus, cassis hostibus,<br />
exercitum Romanum hbcravit. Urbem triumphans ingressus est. Ducti<br />
ante currum hostium duces, militaria signa praslata: secutus est exerci<br />
tus prasda onustus; cpulas instructas ante omnium domos. Quinctius<br />
sexto decimo die dictaturâ, quam in sex menses acceperat, se abdicavi!,<br />
et ad bovis rediit triumphalis agricola.<br />
XVIII. CAJUS MAKCIUS CORIOLANUS.<br />
Ante J. C. 493; Anno V. C. 260.<br />
Cajus Marcius, gentis patricia;, à captis Coriolis urbe Volscorum,<br />
Coriolanus dictus est. Paire orbatus adhuc puer, sub matris tutela ado-<br />
levit. Sortitus erat à natura nobiles ad laudem impetus; sed quia doctri-<br />
na non accessit, iras impotens, obstinatasque pervicacia} fuit. Quum<br />
prima stipendia tacere cœpisset adolescens, c multis prasliis quibus in<br />
terfuit nunquam rediit nisi donatus coronà above militari prasmio. In<br />
omni vitas rationc nihil aliud sibi proponebat quàm ut matri placeret:<br />
quumque illa audiret filium laudari, aut corona donari videret, tum<br />
demum feheem se pulabat. Eà oblectandà et colenda satiari non pote-<br />
rat. Illà cupiente, uxorem duxit; illius in asdibus cum uxore habitavit,<br />
Coriolanum, post insignem victonam ejus opera maxime partam,<br />
Postumius consul apud milites laudavit : eum militaribus donis onerare<br />
voltìit; agri centum jugera, decern captivos, totidem ornatos equos,<br />
centum boves et argenti pondus quantum sustinere potuisset, offerebat.<br />
Coriolanus vero nihil ex his omnibus accepit, praster unius hospitis<br />
captivi salutem et equum. Consul factus, gravi annona advectum è Si-<br />
cilia frumentum magno pretio dandum populo curavit, ut plebs agros,<br />
non seditiones, coleret. Qua de causa damnatus, ad Volscos concessit,<br />
eosquc adversiis Romanos concitavit. Imperator à Volscis factus, ad<br />
quarlum ab urbe lapidera castra posuit, et agrum Romanum est po<br />
pulates.<br />
Missi sunt Roma ad Coriolanum oratores de pace; sed atrox respon-<br />
suin retulerunt. Herum deinde missi, ne in castra quidem recepti sunt.<br />
Sacerdotes quoque suis infulis velati ad eum iverunt supplices, nec<br />
magis animum ejus flexerunt, Slupebat senatus; trepidabat populus;<br />
viri pariter ac mulicres exitium imminens lamentabantur. Tum Veturia<br />
Coriolani mater, et Volumnia uxor, duos parvos fdios secum Irahens<br />
castra hostium petierunt. Ubi matrem aspexit Coriolanus; «0 patria,
218 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
inquit, vicisti iram mcam admolis mafris mea? prccibus: cui tuam in<br />
me injuriam condono.» Coinplexus inde suos, castra movit; et exerci-<br />
toni ex agro Romano abduxit. Coriolanus postea à Voiscis, ut proditor,<br />
occisus dicitur.<br />
XIX. Lucius vmcixius CENTURIO.<br />
Ante J. C. 453 ; Anno U. C. 300.<br />
Anno trecentesimo ab urbe condita, pro duobus consulibus decen-<br />
viri creati sunt, qui allatas è Grascia leges popolo proponcrent. Unus<br />
ex iis Appius Claudius virginem plebeiam adamavit. Guam quum Ap-<br />
pius non posset pretio ac spe pellicerc, clienti suo negotium dedit ut<br />
earn in Servituten!, deposceret: tacile victurus, quum ipse esset et ac-<br />
cusator et judex. Lucius Virginius, puclla? paler, tunc alterai militia?<br />
causa. Cliens igitur virgini venienti in forum injecit mauuin, afiir-<br />
mans suam esse sorvam: earn sequi so jubel; ni faciat, minatur se<br />
cunclanlem vi abstracturum. Pavida pucllà stupente, ad clamorem nu-<br />
tricis lit concursus. Quum ille pucllain non posset abtlucerc, cani vo-<br />
cat in jus ipso Appio judice.<br />
Interea missi nuncii ad Virginium properant. Is prima luce Romam<br />
advenit, quum jam civitas in foro exspectalione erecta staret. Virgi<br />
nius statini in forum lacrymabuudus, et civium opera implorans, lì-<br />
liam suam deducit, Appius, obstinalum gerens aninium, in tribunal<br />
ascendit, et Virginiam clienti suo abdixit. Tum pater, obi nihil us-<br />
quam auxilii vidit: «Quseso, inquit, Appi, ignoscc patrio dolori; sino<br />
me filiam ultimò alloqui.» Data venia, pater iìliam in secretum abdu-<br />
cit. Ab lanio cultrum arripit, et pectus puella? translìgit., Tum ferro<br />
sibi viam facit, et respersus cruore ad exercitum profugit. Concitatus<br />
exercitus montem Avcntinum occupavit; decern tribnnos militum crea<br />
vi!; decemviros magistrata se abdicare coegit, cos que omnes tint morte<br />
aut exsilio mulctavit; ipso Appius Claudius in carcere necatus est.<br />
XX. CAJUS LICIX1US STOLO.<br />
Ante J. C. 364 ; Anno V. C. 389.<br />
Fabius Ambustus ex duabus filiabus majorem Aulo Sulpitio patricio,<br />
minorem Licinio Stoloni plebeio , conjugem dedit, Aulus Sulpitius tri—<br />
bunus militum erat poteslate consolari. Quum in ejus domo sorores<br />
Fabia? inter se tenipus sermonibus tcrerent, forte incidit [ut Sulpitius<br />
de foro domum so reciperet, et ejus lielor fores, ut mos est, virgà<br />
percuteret. Minor Fabia, moris ejus insueta, id cxpavil: risiti sorori<br />
fuit, miranti sororem id ignorare. Confusali! cani quum pater vidisset,
DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROÎL-E. 219<br />
scisciîanti confessa est cani esse causam doloris, quòd viro plebeio<br />
juncla cssct. Consolalor iiliam Ambustus, polhceturque eosdcni honores<br />
domi propediem visuram quos apud sororem videat. Inde Consilia iniro<br />
cœpit cum genero; qui, uhi Iribunatum plebis aggressus est, legcm<br />
tulit ut aller consul ex plebe crearctur. Lex resistentibus patribus lata<br />
Umica est, et primus Licinius Stolo consul è plebe factus.<br />
XXI. MARCUS FUR1US CAMILLUS.<br />
Ante J. C. 39S: Anno U. C. 360.<br />
Quni Marcus Furius Camillus urbem Falerios obsideret, ludi ma<br />
gister plurimos et nobilissimos inde pueros, velut ambulandi grafia<br />
eduetos, in castra Romanoriim perduxit: quibus Camillo traditis, non<br />
erat (lubium quin Falisci, deposito bello, sesc Romanis dedituri essent;<br />
sed Camillus perlidiam prodiloris detestatus: «Non ad similem tuî,<br />
inquit, venisti: sont belli sicut et pacis jura: arma babemus, non ad-<br />
versùs eam aitateci cui etiain captis urbibus parcitur, sed adversùs<br />
armatos ipii caslra Romana oppugnaverunt. » Denudari deinde ludiina-<br />
gislrooi jussit, cum nianibus posi tergum alligalis in urbem reducen-<br />
dum pueris tradidil, virgasque eis dédit, quibus cuntem verberarent.<br />
Statini Falisci, beneficio niagis qoàm armis vieti, portas Romanis ape—<br />
ruerunt.<br />
Camillus post molta in patrinm merita, judicio populi damnatus ex-<br />
sulatuin abbi. Urbe egrediens ab Diis precatos esse dieitur ut, si inno-<br />
xio sibi ea injuria béret, desiderami sui lacèrent ingrata) patria) quam—<br />
priimuu. Ncque multò postea res evenil. Nani Galli Scnones Clusium,<br />
Etrmhe oppidum, obsederuut. Clusini, novo bello exterriti, ab Romanis<br />
auxilium pelieront. Mlssi suol Roma (res legali, qui Galles monerent ut ab<br />
oppugna bone désisteront. Ex bis legatis unus contra jus gentium in aciem<br />
processit. et ducem Senonum inleriecit. Qua re commoti Galli, pctitis<br />
in deditionem legatis noe impetratis, ad urbem venerimi, et exercilum<br />
Romanum apud Albani fluvium ceciderunt die decimo sexto calendas<br />
Augusti: qui dies inter nefastos relatus, Aliensis dìctus est.<br />
Gali viefores paolo anlcsolis occasum, ad urbem Romani perveniunt.<br />
Postquam bostes addosso ntmcìaluiu est, Juventus Romana, duce Man<br />
lio, in aree m conscendi t ; seniores vero, domos ingressi, adventum<br />
Galloruin obslinatio ad mortem animo exspeclabant, Qui infer eos cu-<br />
rules magislratus gesserant, ornali honorum insignibus in veslibubs<br />
eedium eburiicissellis insedere, ut quum venisse! hostis , in sua digni-<br />
lale morcrentur. Interim Galli, domos patentes ingressi, vident viros<br />
ornatu et vultùs majestatc Diis simillimos. Quum Galli ad eos, voluti si-<br />
mulacra, conversi starent, uuus ex bis senibus dicitur Gallo barbam
220 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
suain permulcenti scipionein eburneum in caput incussisse. Iratus Gal—<br />
lus eum occidit: ab eo indium cœdis ortum est. Deinde castori oinnes<br />
in sedibus suis trucidati sunt.<br />
Galli deinde impetum tacere in arcem statuunt. Primo militera , qui<br />
tentaret viam, praemiserunt. Tura nocte sublustri, sublevantes invicem<br />
et trabentes alii alios in summum saxum evaserunt, tanto silentio ut<br />
non solimi custodes fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animai,<br />
excitarent. Anseres non fefellcre, quibusin summà inopia Romani abs-<br />
tinuerant, quia aves erant Junoni sacrai: quai rcs Romanis saluti fuit.<br />
Namque clangore anserum alarumque crepitìi excitus, Manlius, vir<br />
bello egregius, casteros ad arma vocans, Gallos ascendentes dejecit:<br />
unde nos iste incessit ut solenni pompa canis in forca suffìxus feratur;<br />
anser vero velut triumphans in Iodica et veste stragulà gestelur.<br />
Tunc consensu omnium elacuit ab exsilio Camillum acciii. Missi<br />
igitur ad eum legati, ipseque dictator absous dictus est. Interim fames<br />
utrumque exercitum urgebat; at, ne Galli putarent Romanos eà neces<br />
sitate ad deditionem cogi, multis locis de Capilolio panis jactatus est<br />
in hostium stationes. Eà re adducti sunt Galli ut baud magna mercede<br />
obsidionera relinquerent. Pactum est pretium milli pondo auri. Non-<br />
duin omni auro appenso, Camillus dictator intervenit, Gollectis Romani<br />
exercitus reliquiis; auferri auruni de medio jubet, denuntiatque Gallis<br />
ut se ad praslium expédiant. Instruit deinde aciem, et Gallos intcrne-<br />
cione occidit. Ne nuncius quidem cladis reliclus est, Dictator, recupe<br />
rata ex hostibus patria, triumphans urbem ingressus est et à militibus<br />
parens p>atrice, conditorque alter urbis appelatus est.<br />
XXII. TITUS MANLIUS TORQUATUS.<br />
Ante J. C. 360 ; Anno U. C. 393.<br />
Titus Manlius, ob ingenii et linguai tardifatem, à patre rus relega-<br />
tus fuerat. Quum audisset patri diem dictam esse â Pomponio, tribuno<br />
plebis, cepit consilium rudis quidem et agrestis animi, sed pietate lau<br />
dabile. Coltro succinclus mane in urbem, atque à porta confestim ad<br />
Pomponium pergit : introduclus, coltrimi stringit, et super lectum Pom-<br />
ponii stans, se eum transfixuruiii minatur nisi ab incœptâ accusatione<br />
dessistat. Pavidus tribunus, quippe qui cerneret ferrimi ante oculos<br />
micare, acusationem dimisit. Ea rcs adolescenti honori fuit, quòd<br />
animum eodem ejus acerbitas paterna à pietate mori avertisset, ideoque<br />
eodem anno tribunus militum factum est.<br />
Quum postea Galli ad tertium lapidem trans Anienem fluvium cas<br />
tra posuissent, exercitus Romanus ab urbe profectus est, et in citeriore<br />
ripa fluvii constitit. Pons in medio erat: tunc Gallus eximiâ corporis
DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS R01LE. 221<br />
magnitudine in vacuimi pontem processit, et quàm maxima voce potuit:<br />
« Quem nunc, inquit, Roma fortissimum habet, is procedat ad pug-<br />
nam, ut cvcnlus ostendat utra gens bello sit melior. » Diu inter pri<br />
mores juvenum Romanorum silentium fuit. Tum Titus Manlius ex sta<br />
tone ad imperatorem, pergit: Injussu tuo, inquit, imperator extra ordi-<br />
nem nunquam pugnaverim , non, si certain victoriam videam ; si tu per-<br />
mittis, volo isti belua) ostendere me ex eâ familia ortum esse qua)<br />
Gallorum aginen ex rupe Tarpeiá deturbabit. » Cui imperator: « Macte<br />
virtute, inquit, Tite Manli, esto: porgo, et nomen Romanum invictum<br />
prassta.»<br />
Armant deinde jiiveiieui asquales: sculum capit, Hispano cingitur<br />
gladio, ad propiorcm pognani habili. Expectabat eum Gallus stolide lae-<br />
tus , ci Iinguam ab irrisu excrens. Ubi constitere inter duas acies, Gal<br />
lus essem cum ingenti soniíu in arma Manlii dejecit. Manlius vero<br />
insinuavit sèsc inter corpus et arma Galli, atque uno et altero ictu<br />
vontrem transfodit ; jacenli torquem detraxit, quem cruore respersum<br />
collo circumdedit suo. Dofixcrat pavor cum admirationc Gallos ; Romani<br />
álacres obviàm militi suo progrediuntur, et gratulantes laudantesque<br />
ad imperatorem perducunt. Manlius inde Torquati nomen accepit.<br />
Idem Manlius , postea consul factus bello Latino, ut disciplinam mi—<br />
litaran restitueret, edixit ne quis extra ordinem in hostes pugnaret.<br />
Forte filius ejus accessit prope stationem hostium : is qui Latino equita-<br />
tui proserai, ubi consulis filmili agnovit. « Visne inquit, congredi mecum,<br />
ut singularis praslii evento cernatur quantum eques Latino Romano<br />
prasslet?» Movit forocem animum juvenis seu ira, seu detrec-<br />
tandi certaminis pudor. Oblitus itaque imperii paterni in certa<br />
men ruit, et Latinum ex equo excussum transfixit, spoliisque lectis,<br />
io castra ad patrem vcnil. Extemplo fili um aversatus consul, milites<br />
classico advocaf. Qui postquam fréquentes convenere: «Quandoquidem,<br />
inquit, tu, fili, contra imperium consulis pugnasti, oportet ut disci<br />
plinam pœnâ tuâ restituas. Triste exemplum, sed in poslerum salubre<br />
juventuti cris. I, lictor, deliga ad palum. » Metu omnes obstupuere;<br />
sed , postquam service cassa , fusus est cruor , in questus et lamenta<br />
erupere. Manlio Romani redeunti seniores tantum obviàm exierunt:<br />
Juventus et lune eum, et omni deinde vita, exsecrata est.<br />
XXIII. PUBL1US DEC1US.<br />
Ante J. C. 337; Anno V, C. 416.<br />
P. Decius sub Valerio constile tribunus militan fuil. Quum exerci-<br />
tus Romanus inangustiis clausus esset, Decius conspexit editum collem
222 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
imininentem hostium castris. Accepta praesidio, verticem occupavit,<br />
hostes terruit, et spatium consuli dedit ad subducendum agmon in<br />
aiquiorem locum. Ipso inlempeslà noctc per médias hostium custodias<br />
somno oppressas incolumis evasit. Quare ab exereitu donatus est corona<br />
civica, quae dabatur ci qui obsiriione cives liberasse!. Consul fuit bobo<br />
Latino cum Manlio Torquato. Tunc quum utrique consuli somnio obve—<br />
nisset, eum populum victorem foro cujus dux in prœlio cecidisset, con<br />
venu inter eos ut is, cujus cornu in acio laboraret, Dus se Manibus<br />
devoveret, Inclinante sua parte, Decius se et hostes Diis Manibus devovit.<br />
Armalus in equum insiluit, ae se in médias hostes immissit: corruit<br />
obrutus felis . et victoriam suis reliquie<br />
XXIV. VALERIUS CORVINUS.<br />
Ante J. C. 346: Aimo V. C. 407.<br />
Bello Gallico, quum Romani in stationibus quieti tempos terercnf,<br />
Gallus quidam, magnitudine atipie armis insignis, ante alios progres<br />
sas est ; quatiensque scutum basta , quum silcntium fecissel, unum è<br />
Romanis per interprétera provocavi!, qui secum ferro decernerel. Mar<br />
cus erat Valerius tribunus militum, adolesccns, qui priùs scisoilatus<br />
consulis voluntalem, in medium armalus proccesil. Tunc res visu mi<br />
rabilis accidisse ferlur : nam quum jam manum coiiscreret Valerius,<br />
repente in galea ejus corvus insedit, in hostem versus. Aies non solimi<br />
captam semel sedem tenuit, sed, quotiescuinque cerlamen initum est,<br />
levans se alis, os oeulosquo Galli rostro et unguibus appoint. Hostem<br />
territum talis prodigo visu oculisque simul ac mente turbatimi, Vale<br />
rius obtruncat. Corvus, è «inspecta, clatus, orientera petit. Inde Va<br />
lerius Corvinus dictus est.<br />
Valerius Corvinus annos 1res et vigiliti nabis consul crealus , Samniles<br />
bis prselio fudit. Non alias dux militi carier fuit, quia nullus militi<br />
famibarior. Omnia inter infimos militum munia band gravate obibat.<br />
In ludoetiam militari, quum velocitatis viriumqiie certamina inter<br />
se osqualis ineunt, Valerius ipse cum eis cerfabat, nee quemquam<br />
aspernabatur parem qui se oflbrrol. Semper comisct codem vultu, sen<br />
vinceret, sou vincerctur. Quum postea inexercituorlaes.se! gravis seditio,<br />
parsque militum à ceteris de:'ocisset, etducemsibi fecissel, adversùs<br />
eos Valerius dictator missus est: qui ubi in «inspectera venit, benigne<br />
milites alloculus, extemplo omnium iras periiiulsit, seditioncm<br />
que compressit: adeò hominum animos conciliât comitas affabilitasque<br />
sermon is!
DE VIMS IIXUSTIUDUS URBIS rtOJLB.<br />
XXV. spuRius posTuaiius,<br />
Ante J. C. 320 ; Anno U, C, 433.<br />
Spurius Postumius consul, cum bellum adversùm Samnitos gercret,<br />
à Pondo Thclosino, duce hostium, in insidias inductus est, is namque<br />
simulalos (ransfugas niisit, qui Itomanos moncrent Luceriam, Apulias<br />
urboni, à Samnitibus obsideri. Non erat dubium quin Romani Luceri-<br />
nis, bonis ac fidelibus sociis, opem ferrent. Luceriam duos vias duce-<br />
bant, altera longior et tutior altera brevior et periculosior: festinatio<br />
breviorem elegit. Itaque quum in insidias vonissent, qui locus Furculœ<br />
Caudina) vocabatur, et fraus hostilis apparuissot, retro viam quà véné<br />
rant répètent; at cam hostium prassidio clausam inveniunt. Sistunt igi-<br />
tur graduili, et omni spe evadendi ademptà , intuentes alii alios diù<br />
iuunobilis silent; deinde erumpunt in querelas adversùs duces, quo<br />
rum temeritate in eum locum erant adducli. Ita noctem , turn cibi turn<br />
quietis immomores, traduxerunt.<br />
Nec Samnites ipsi quidsibi faciendum in re tam lastà sciebant. Pon<br />
tius accituni patrem Ilerennium rogavit quid fieri placeret. Is, ubi au-<br />
divit inter duos saltus clausum esse exercitum Romanum, dixit aut om<br />
nes esse oceidendos ut vires frangerentur, aut omnes diniitlcndos osse<br />
incolumes ut beneficio obligarentur. Neutra sententia acepta fuit. Inte-<br />
rea.Romani, necessitate vidi, legatos mitlunt qui pacom pelant: pax<br />
concessa est eâ loge ut omnes sub jugum traducerentur. Itaque paluda-<br />
menta cousulibus detracta, ipsique primi sub jugum missi, dei tide sin<br />
gula; legiones. Circumstabant armali hostes, exprobrantes illudentosque.<br />
Romanis c saltu egressis lux ipsà morte tristior fuit : pudor fugere<br />
colloquia et cœtus hominum cogebat, Sorò Romani ingressi sunt, et se<br />
in suis quisque asdibus abdiderunt,<br />
Deliberante senatu do paco Caudina , Postumius sententiam dicere<br />
jussus : « Turpi spontione, inquit, quà me obstrinxi, non tenetur po-<br />
pulus Roin^lius, quando ejus injussu facta est; nec quidquam ex eâ,<br />
prasler corpus meum , debetur Samnitibus. lis dedite me nudum vinc-<br />
tumque ; in me unum sasviaul : exsolvam religione populum.» Sonatas<br />
banc animi inagnitiulinem admiratus, Postumium laudavit, ejusque sen-<br />
tentiain secutus est. Tradilus est igiîur Postumius fecialibus, qui eum<br />
ad Samnites duccrent. Vest is ei detracta, manus post tergimi vinctœ<br />
sunt; quiiiiique apparitor , verecundiâ majestatis , Postumium laxè vin-<br />
ciret: c Quin tu, inquit ipso Postumius, adducis lorum , ut justa liât<br />
deditio? » Turn ubi in ocetum Samnittum venit, factâ deditione, Postu<br />
mius fecialis femur genu, quanta potuit vi, percussit, et clarâ voce
224 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
ait se Sammlern civem esse, illuni legatura; fecialem à se contra jus<br />
gentium violatum ; eò justiùs bellum adversùs Samnites fore. Accepta<br />
non fuit à Samnitibus ista deditio, Postumiusque in castra Romana in-<br />
violatus rediit.<br />
XXVI. Lucius PAPIRIUS cunson.<br />
Ante J. C. ni; Anno V. C. 430.<br />
Lucius Papirius, quum dictaforem se, adversis ominibus, contra<br />
Samnites profectum esse sensisset, ad auspicia repetenda Romam re-<br />
gressusest, ac priùs Quinto Fabio , magistro equitum, edixitut sese loco<br />
teneret, neu, absente se, manum cum hoste consereret. Fabius post<br />
dictatoris profeotionem, opportunitate ductus, acie cum Samnitibus<br />
conflixit. Neque melius res geri potuissel , si adfuisset dictator. Non<br />
miles duci, non dux militi defuit. Viginti millia bostium eo die cassa<br />
traduntur. Haud multò post dictator advenit, plenus minarum iraeque.<br />
Statim advocatà conciono, spoliari magistrum equitum, virgasque ae<br />
secures expediri jussit. Tum Fabius militum fidem implorare cœpit,<br />
Clamor in totâ coneione est ortus; alibi preces, alibi raina; audieban-<br />
tur. Raque res in posterum diem est dilata.<br />
Magister equitum noctu clam ex castris Romam rjrofugit : quem dic<br />
tator ipse secutus est. Vocato senatu, iterala contentio est ; prehendi<br />
Fabium Papirius jussit. Tum Fabii pater ad populum provocavit. Po-<br />
pulus Romanus ad preces et obtestationem versus, oravit dictatorem ut<br />
veniam adolescentiae Fabii darct. Ipso adolcscens ejusqoe pater pro-<br />
cumbere ad genua dictatoris cœperunt, iramque deprecari. Tot preci-<br />
bus cessit Papirius. Is fuit vir non animi solimi vigore, sed etiam cor<br />
poris viribus excelleiis. Precipua pedum pernicitas inerat, quae cog<br />
nomen etiam dedit. Idem comis et jocorum sludiosus. Quâdam die<br />
inambulans ante tabernaculum, praetorem Praenestinum, qui per timo-<br />
rem segniùs suos in praelium duxerat, vocari jussit, et, postquam<br />
eum graviter increpuit: «Lictor, expedi, inquit, secures;» et quum<br />
prœtorem vidisset meni mortis attonitum: «Agedum, lictor, inquit, ex-<br />
scinde radicem liane incommodam ambulantibus. » Deinde pnetorem,<br />
muleta dieta, dimisit.<br />
XXVII. PUBLIUS VALERIUS LJEVINUS.<br />
Ante J. C. 282; Anno U. C. 471.<br />
Tarentinis, quòd Romanorum legatis injuriam fecissent, bellum<br />
indictum est. Quibus auxilio venit Pyrrhus, rex Epirotarum, qui ge-
DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 225<br />
nus ab Achille ducebat. Contra Pyrrhum missus est consul Larvinus,<br />
qui, quum explora ores regis copisset, jussit cos per castra Romana circumduci,<br />
tumque incolumes dimilti, ut ea quae vidissent Pyrrho renunciarent.<br />
Mox, commissà pugna , quum jam liostes pedoni rel'errent,<br />
rex eleplianlos in Romanoruui agmen agi jussit; tuncque mutata est<br />
probi fortuna. Homanos vastorum corporum moles, tcrribilisque superadstantium<br />
armalorum species turbavi!. Equi etiam, ad conspectum<br />
et odorcai belluarum exterriti, scssores excutiebant, aut secum in fugam<br />
abripiebanl, Nox prœho finem fecit.<br />
Pyrrbus captivos Romanes sommo honore habuit; occisos sepelivil;<br />
quos quum adverso vulnero et truci vultu etiam mortuos jacero cerneret,<br />
manus ad coelum tulisse dicitur cum bac voce : « Ego falibus vins<br />
brevi orbem terrarium subegissem.» Deinde ad urbem Romam magnis<br />
itineribus contcndit; omnia igne et ferro vasta vit; ad vicesimum<br />
ab urbe lapidem castra posuit. Pyrrho obviàm venit Laevinus cum novo<br />
exeicitu; quo viso, rex ait sibi eamdem ad versus Romanos esse fortunam<br />
quam llcrculi adversùs hydram, cui tot capita renascebantur<br />
quot pnc:isa fuerant: deinde in Campaniam so recepit; missos à senati!<br />
de redimendis captivis legatos honorificò excepit ; captivos sinè<br />
pretio reddidit, ut Romani, cognita jam ejus virtute, cognoscercnt<br />
etiam bberalitatem.<br />
Erat Pyrrho, utpole magno et forti viro, mitis ae placabilis animus:<br />
solet enim magni animi comes esse dementia. Ejus humanitatem<br />
experli sunt Tarentiui. li scilicet, quum sera intellexissent se pro socio<br />
dominom accepisse, sortem suam liberls vocibus querebantur, et<br />
de Pyrrho multa temerò ell'utiebant, maxime ubi vino incaluerant. Ita—<br />
que arcessili ad regem sunt nonnulli, qui de co in convivio proterve<br />
loculi fuerant; sad periculum simplex conl'essio culpae discussit.<br />
Nam, quum rex porcontatos missel an ea quae ad aures s.ias pervenerant<br />
dixissent: «lit base diximus, inquilini, rex; et, nisi vimini<br />
defecisset, longò plora et graviora dicturi humus. » Pyrrhus, qui malebat<br />
vini quàm honiinum cam culpam videri, subridens eos dimisit,<br />
Pyrrhus igilor, quum putaret sibi gloriosum fore pacem et foedus<br />
cum Romanis post victoriam tacere, Romani misit legatum Cineam,<br />
qui pacem asquis conditionihus proponerot. Erat is regi familiaris mag—<br />
nàque apud cimi grati:) vnlebal. Dicere solebat Pyrrbus so plures urbes<br />
Cineoe eloqueiiliâ quàm armoruin vi expugnasse. Cineas tamen<br />
regiatn cupidilalem non adulabatur: nam, quum in sermone Pyrrhus<br />
ci sua Consilia a perirei, dixissetquc se velie Italiani ditioni suae subjicere<br />
, respondit Cineas : « Superatis Romanis , quid agore destinas , ò<br />
rex?—Italia: vicina osi Sicilia, inquit Pyrrbus, noe difficile erit earn<br />
armis occupare.» Tunc Cineas: «Occupala Sicilia , quid postea ac—<br />
TOMO I. 15
225 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
turns es? » Rox, qui nomi u ai Cineas msuten perspiciebat: o In Afri<br />
cani, inquit, trajicsre mihi anuvis est. » Pergit Cinsas: « Q.iid deinile,<br />
ò rex? » Turn denique : « Mi Cinea , ait Pyrrhus , nos quieti dabi.uus,<br />
dulcique otio fruemur.»—«Quin tu, respondit Cineas, isto otio juin nunc<br />
frueris? »<br />
Ro;nam itaque venit Cineas, et domos principimi cum ingentibus<br />
donis circumibat, Nusquam vero recepîus est. Non à viris solum, sed<br />
et à mulieribus spreta ejus uiunera. Introductus doinde in curiam,<br />
quum regis virtu! cm properisumquc in Roma nos an inumi verbis extolle-<br />
ret, et de conditionum asquitate dissereret, sentenlia senatùs ad pacem<br />
et fœdus faciendum inclinabat; turn Appius Claudius, senex et eascus,<br />
in curiam lecticâ deferri sejussit, ibiqie gravissima oratione pacem<br />
dissuasit: itaque responsum Pyrrho à senato est eum, donec Italia ex-<br />
cessisset, pacem cum Romanis habere non posse. Sonalus quoque ve-<br />
tuit captivos omnes, quos Pyrrhus reddide.at, ad vetaieai statimi re<br />
dire priusquam bina hostium spolia relu'.isscnl. Quare legaïus ad regun<br />
reversus est : à quo quum Pyrrhus qusereret qualem Romam comperis-<br />
set, respondit urbemsibi toarpluai, senalum vero consessum regum esse<br />
visum.<br />
XXVIII. CAIUS FABRICIUS.<br />
Ante J. C. 278; Anno U. C. 475.<br />
Caius Fabricius unus fuit ex legalis qui ad Pyrrhum de caplivis<br />
redimendis vénérant. Cuius pos'.quam audivit Pyrrhus magnum esse<br />
apud Romanes nomen ut viri boni et bello ogregii, sed admodum<br />
pauperis, eum prœ ceteris benignò habuit, cique munera alque au-<br />
runi obtulit. Omnia Fabricius repudiavit. Post ro die, quu.n illuni Pyr<br />
rhus vellet. exterrere conspeclu subito elephantis, imperavi! suis ut<br />
bellua post aulasum admoveretur Fabricio securn colloqueiiti. Ouod ubi<br />
factum est, signo dato, remotoquo aulaeo repenlè, bellua stridorem<br />
horrendum emisit, et pi'oboscidem super Fabricii capus suspendit. At<br />
ilio placides subrisit, Pyrrbcque dixit: «Non me hodie inagis tua com-<br />
movet bellua quàm beri tuimi aurum pcllexit.»<br />
Fabricii virlulem adunralus Pyrrhus, il'urn secrolò invitavi! ut pa-<br />
(riam desereret, secumque velici vivere, quarlà etiam regni sui parle<br />
oblatâ; cui Fabricius respondit: «Si me virimi bonmn judicas, cur me<br />
vis corrompere? Sin vero malum, cur me ambis?» Anno intcrjeclo,<br />
omni spe paeis inter Pyrrhum et Romanos consiliandoe ablatà, Fabri<br />
cius consul factus, contra eum missus est. Quumque vicina castra ipse<br />
el rex haberent, medicus regis node ad Fabricium venit, ciquc polli-<br />
cilus est, si praemium sibi proposuisset, so Pyrrhum vencno necatu-
DE VITUS II.LUSTRIBUS URBIS ROM*. 227<br />
rem. Ilunc Fnbricius vinctum reduci jussit ad dominimi, et Pyrrho<br />
dici qu;D conti'a caput o'us modicus spopondisset. Tunc rex admiralus<br />
eum dixlsso forlur: «[Ile est Fabricius qui diflìciliùs ab houestate quàm<br />
sol à suo cursu posset averti.»<br />
Quum Fabricius apud Pyniium legatus esset, Cineam audivit nar<br />
rante:» essa qua.ivJnai Athonis qui sa sapiente.n profiteretur, eunideni-<br />
quo (licore omnia, qua) tacere mis, ad voluptatem esse referenda. Tunc<br />
Fabriciu n oxc'amasse feriuit: «Utinam id hostibus nostris parsuadeatur,<br />
quo faciliùs vinci possint, quum se voluplatibus dederint!» Nihil ma-<br />
gis ab ejus vilft alienimi quàm voluptas et luxus. Tota ejus supellex<br />
argentea salino uno constabat et patella ad usuai sacrorum, qua) (amen<br />
ipsa corneo pedlculo sistinebatur. Goenabal ad loculi radices et herbas,<br />
quas in agro «spurgando vulserat, quu.n legati à Samnitibus ad eum<br />
venerimi, magnamquo ei pecuniam oblulerimt; qu bus respondit:<br />
«Ouandiu cupidilalibus i.operare poterò, nihil mi istà pecunia opus<br />
erit: liane ad illos reportate qui eA indigent. »<br />
Cuius Fabricius cum Ru'ino, viro nobili, simultatem gerebat, ob<br />
moruai dissimilitudlnom, quum ilio pecuniae conlemptor esset, lue vero<br />
avarus et l'urax cxislimarolur. Quia tamen Rufìnus egregie fortis ac<br />
bonus imperator crat, magnuuique et gravo bellum imminere videba-<br />
lur, Fabricius auctor l'uit ut lUiliuus consul crearetur: quumque is<br />
deiirlo Fabricio g.'atias ageret, quòd se homo inimicus consulem fecisset:<br />
« Nihil est, inquit Fabricius, quòJ mibi gratias agas, si inalili compi<br />
lali quàm venire.» Einr.loai postoa Fabricius censor factus senati! 1110-<br />
vit, quél argenti facli dacoai pondo haberet. Fabricius omnem vitam<br />
in gloriosa paupcrtato exegit, adeòquo inops docessit ut, undo dos<br />
fìliaruni expediretur, non reliquerit. Senatus patris sibi partes desumpsit,<br />
et, datis ex communi aorario dotibus, collocavit.<br />
XXIX. MVXIUS cnr.ius.<br />
Ante J- C. 273; Anno V. C. MS.<br />
Manitis Curias contra Samnitos proreclus, eas ingentibus praeliis vi-<br />
cit. Romani regressus, in conciono ail: "Tantum agri cepi ut solitudo<br />
futura fuori!, nisi tantum ho.ninum cepissem: tan'ùai porrò hoaiinum<br />
cepi ut fame perituri fuerint, nisi tan'.iiai agri cepissem.» Ex (am opu<br />
lenta victoria adoò ditari noluit ut, quum à malovolis interversae pa—<br />
cunse argueretur, gotto ligneo, quo uli ad sacrificia consueverat, in<br />
modulili prolato, juraverit so nihil ampliìisdo praoda hostili in domini<br />
suam Intulisse. Legatis Saiimituai aui'u.n oToretitibus, quuai ipse rapas<br />
in focj to.reret: «Malo, inquit, luco in tictilibus mais essa, et aurina
228 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
habentibus imperare.» Agri captivi septena jugera populo viriíim di—<br />
visit; quumque ei senatus jugera quinquaginta assignaret, plus acci-<br />
pere noluit quàm singulis fuerat datum, di.xitque malum esse civem,<br />
cui non idem, quod aliis, satis esse posset.<br />
Postea Curius consul crea tus, adverses Pyrrbum missus osi: quum<br />
que eâ de causa deleetum liaberet, et júniores taxi io belli nomina<br />
non darent, conjectis in sortem omnibus tribubus, primum nomen<br />
urnà extractum citari jussit : quum adolescens non responderet,<br />
bona ejus bastos subjecit. Tunc ille ad tribunos plebis cucurrit, de in<br />
juria sibi factâ graviter quereli >, eorumque opem implorans. At Curius<br />
et bona ejus et ipsum quoque vendidit, dixitquc non esse rcipublicas<br />
opus eo cive qui parere nesciret. Neque tribuni plebis adolescenti auxi<br />
lio fuerunt; posteaque res in consueludinem abiit, ut, delestu rite acto,<br />
qui miliiiaui detrectaret, in servitutem venderetur. Hoc terrore casieri<br />
adacli, nomina promptiùs dederunt.<br />
His copiis Curius Pyrrhi exercitum cecìdit, deque co rege triumpha-<br />
vit. Insignem triumphum fecsrunt quatuor depilanti cum turribus suis<br />
turn primùm Romas visi. Victus rex in Epirum reversus est; sed, re<br />
licto in urbe Tarentinà prassidio, (idem sui reditùs fecerat. Itaque quum<br />
bellum renovaturus putaretur, Manium Curium iterimi consulem (ieri<br />
placuit. Sed inopinata mors regis Romanos ìiietu liberavi!. Pyrrhus<br />
en'uii, dum Argos oppugnai, urbem jam ingrcssus, à juvene quodam<br />
Argivo lancea leviter vulneratus est: mater adolescente, anus pau-<br />
percula, cum aliis mulieribus è tec'o dooms praslium spectabat; qua?,<br />
quum vidisset Pyrrhum in auctorem vulneris sui magno Ímpetu ferri,<br />
periculo filii sui commota, protinus tegulam corripuit , et utràque<br />
manu libratimi in capul regis dejecit.<br />
XXX. ArPIUS CLAUDIUS CAUDEX.<br />
Ante J. C. 263; Anno V. C. 490.<br />
Appio Claudio consule, cceptum est primum adversùs Poenos bellum.<br />
Quum Messanam, Sicilias urbem, Cartbaginienses et Hiero, rex Syra-<br />
cusanus , obsiderent, Appius Claudius ad Messanam liberandam missus<br />
est. Consul primo ad explorandos hostes nave piscatoria trajecit fret uni<br />
inter Italiani et Siciliani interjectum. Ad (pieni venerunt nuncii ab<br />
Hannone, Pœnorum duce, borlantes ad pacem conservandam. Quum<br />
vero consul millas conditiones admitteret, nisi Posili ab oppugnatone<br />
désistèrent, iratus Hanno exclamavit se non esse passurum Romanos<br />
vel manus in mari Siculo abluere. Non tamen potuil prohibere quin<br />
Claudius in Siciliani legionem traduceret, et Pœnos Messaná expelleret.
DE VlItIS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 229<br />
Deinde Hiero apud Syracussas victus est. Qui eo periculo territus, Ro-<br />
nianorum amicitiam peliit, et in corum societate postea constanter<br />
permansit.<br />
XXXI. CAIU3 DUILIUS.<br />
Ante J. C. 260; Anno V. C. 493.<br />
Caius Duilius Pœnos navali pra?lio primus devicit. Is quum videret<br />
naves Romanas à Punicis velocitate superari, manus férreas, quas<br />
coryos vo?averc, inslituit. Ea machina Romanis magno usui fuit: nam,<br />
injectis illis corvis, hostilem navem apprehendebant, deinde, super-<br />
jecto ponte, in earn insiliebant, et gladio velut in pugna terrestri di—<br />
micabant : undo Romanis, qui roboro prasstabant, facilis victoria fuit.<br />
Inter pugnandum trigiuta hostiuni naves capta) sunt, tredecim mersae.<br />
Duilius victor Romain reversus est, et primus navalem triumphum<br />
egit. Nulla victoria Romanis gratior fuit, quòd, invicti terrà, jam etiam<br />
mari plurimùm passent. Itaque Duilio concessum est ut per omnem<br />
vitam, pra?lucento funali et praocinente tibicine, à cœnâ publice rediret.<br />
Annibal, dux classis Punica), è navi, qua) jam capiendo erat, in<br />
scapham saltu sc demisit, et Romanorum manus etfugit. Veritus autem<br />
ne in patria classis amissa? pienas daret, civium offensam astutiâ aver<br />
tit : nam ex illà infelici pugna priusquam ciadis nuncius domum per<br />
venirci, quemdam ex amicis Garthaginem misil; qui curiam ingressus:<br />
« Vos, inquit, consulit Annibal, quum dux Romanorum magnis copiis<br />
marilimis instructus advenerit, an cum eo confligere debeat?» Accla-<br />
mavit universus senatus : «Non est dubium quin connigendum sit.»<br />
Turn il le : «Fecit, inquit, et victus est.» Ita non potuerunl factum<br />
damnare quod ipsi fieri debuisse judicaverant. Sic Annibal victus cru<br />
cis supplicium etfugit: nam co poena? genere dux, re male gesta, apud<br />
Pœnos alfìciebatur.<br />
XXXII. AULUS ATIL1US CALATIKUS.<br />
Ante J. C. 25S; Anno V. C. 493.<br />
Atilius Calatinus, consul, paucis navibus magnani Pcenorum clas-<br />
seni superávit; sed postea, quum temere exercilum in vallero iniquam<br />
duxìssot, ab host ¡bus circumventus est. Romanos eximia virtus Calpur-<br />
nii, tribuni militum , servavit. Is enim ad consulem accessit, eique;<br />
«Censeo, inqu'.t, jubeas milites quadringenlos ire ad banc rupem inter<br />
medios bestes edilam atque asperaiii, eamque occupare. Futurum enim<br />
profectò est ut hosles propercnt ad occursandum nostris mililibus, at-
230 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
q ie ita circa eum rupem atrox pugna fìat ; al tu interea tempus habe-<br />
bis exercilùs ex loco infesto educecdi. Alia, nisi luce, salutis via nulla<br />
est.» Respondit consul: «Fidimi quidem ci providum hoc consilium<br />
videlur; sed quisnam erit qui ducat quadringenlos illos mililcs ad coni<br />
locom?—Si alium, inquit Calpurnius, neniinerii repcris, ine ad hoc<br />
consilium perficiendum uti poles, Ego liane libi et reipublica; ani-<br />
mam do. »<br />
Consul tribuno gratias egit, et quadringentos mililes dedit. Ouos<br />
Calpurnius admonens quern in locum deduceret, et quo Consilio: «Mo-<br />
riamur, inquit, commilitones, et morte nostra eripiamus ex obsidione<br />
circumventas legiones.» Omnes nulla spe evadendi, sed amore Jaudis<br />
accensi proficiscuntur. Mirali sunt primo hosles cam niilitum manual<br />
ad se venire. Deinde, ubi cogniluin est cos ad illam rupem obtinendam<br />
iter intendere, adversùs illos arma verterunt. Homani repugnant : fit<br />
praslium diù anceps. Tandem superat multiludo : quadringenti omnes<br />
perfossi gladiis aut missilibus opeiti cadunt. Consul interim, dum ea<br />
pugna fit, se in loca edita et luta subducit.<br />
Virtuti par fuit Calpurnii fortuna: nam ila evenit ut, quum multis<br />
locis saucius factus esset, nullum lamen in capite vulnus acciperet.<br />
Inler morluos multis conffossus vulneribus , sed adhuc spiralis, inven<br />
tus est; convaluit, saopcque poslea operam reipublicaì strenuam navavit.<br />
Ei merces egregii facinoris data est corona graminea, qua nulla nobi-<br />
lior corona fuit in praemium virtulis bellica; apud populum lerrarum<br />
principem, et qua; ab universo exercitu servato decerni solebat.<br />
XXXIII. MARCUS ATILIUS RECULUS.<br />
! Ante J. C. 267 ; Anno 0. C. 486.<br />
Marcus Reguhis Pamos magna clade al'fecit. Time ad eum Danno<br />
Carthaginiensis venit quasi de pace aclurus, sed revera ut tempus tra-<br />
heret, donec nova; copia; ex Africa advenirent. Is ubi ad consulem<br />
accessit, exorlus est clamor, audilaque vox: «Idem buie faciendum esse<br />
\ quod paucis aule annis Cornelio Romano à Poeti is facilini filerai. » Cor<br />
nelius porrò per fraudem veluli in colloquium cvpcalus, à Pumis<br />
comprehensus fucrat, et in vincula conjcclus. Jam Hanno liniero itici—<br />
piebat, sed periculum callido diclo averlit: «Hoc vos, inquit, si fcccri-<br />
tis, minio eritis Afris meliorcs.» Consul lacere jussit cos qui par pari<br />
rel'crri volebant, et conveniens gravitati Romana; responsum (ledi!:<br />
«Isto te melu, Hanno, fdes Romana liberal.» Do pace non convenit,<br />
quia noe l'cenus serio agebat, et consul viclonain quàm pacem ma-<br />
lcbat,
DE VIRtS TtltlSTUIBüS URBIS ROMÍ. 231<br />
Regulus deindo in Africani primus Romanorum ducum trajecit.<br />
Clypeam urbani et (recenta castella expugnavit; ñeque cum hominibus<br />
(allium, sed cLiam cum mxiitris dimic.ivit. Nam quum apud (lumen<br />
Bagradam castra baberet, anguis mirae magnitudinis exercitum Roma-<br />
num vexabal: inultos milites ingenti ore corripuit ; plures cauda; ver<br />
bero elisil; nonnullos ipso pestilentis halitûs afilatu exanimavit. Neque<br />
is telorum ictu per orari poterai: quidpa qui durissima squamarum lo<br />
rica omnia tela facile repalleret. Confugiendum fuit ad machinas, et<br />
advectis balislis, tanquam arx quaadam munita, dejiciendus hostis fuit.<br />
Tandem saxorum pondere oppressus jacuit; sed cruore suo Humen et<br />
vicinam regionem infecit, Romanosque castra movere coegit. Corium<br />
belluaa, centum et vigiliti pedes longuni, Romani misit Regulus.<br />
Regulo, ob res banc gestas, iinperium in annum proximum proro<br />
gatum est. Quod ubi cognovit Regulus, seripsit senatui villicum suum<br />
in agello, qiieni seplem jugeruin babebat, morluum esse, et servirai,<br />
occasionerà nactum , aufugisse, ablato instrumento rustico , ideoque pe-<br />
tere se ut sibi successor in Africani niitteretur, ne, deserto agro, non<br />
esset undo uxor et libari alerenlur. Senatus, acceptis lilteris, res quas<br />
Regulus amiserat publica pecunia redimi jussit; agellum colendum lo-<br />
cavit, et alimenta conjugi ae libaris praabuit. Regulus debido craabris<br />
praabis Carihaginiensium opes contudit, cosque pacem peiere coegit:<br />
quam quum Reguíos nollet nisi durissimis conditionibus dare, ibi à<br />
Lacedoemoniis auxiliura petierunt,<br />
Lacedaamonii Xantippum, virimi belli paritissimum, Carthaginien-<br />
sibus misorunt, à quo Regulus victus est ultima pernicie: duo tantum<br />
millia bominum ex omni Bomano exercilu remanserunt; Regulus ipse<br />
erptus. et in carcerali conjectus est. Deinde Romani de perraulandis<br />
captivis, dato jurojurando, missus est, ut, si non impetrasset, rediret<br />
ipse Carthaginem. Qui quum liomam venisset, inductus in senatimi<br />
mandata exposuit, et primìim ne sententiam diceiet recusavit, causa-<br />
tus se, quoniam in hostium potestatem venisset, jam non esse senato-<br />
rem. Jussus lamen sententiam aperire, negavit esse uìilo captivos roa<br />
nos reddi, quia adolescentes essent et boni duces, ipse vero jam c.in<br />
fectos sencelute. Cujus quum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt.<br />
Regulus deinde quum retinerctur à prop nquis et aniicis, lamen<br />
Caiibaginem rediit: ncque vero tune ignorabili se ad crudelissimum<br />
hostem et ad exquisita supplicia pro';cis: i, sed jus'urandum conservan-<br />
dura putavit. Ueversum Carili ¡ginicnses omni cruciata necaverunt:<br />
palpebrò enim reseci is, a'iquandiu in loo tenebricoso tenuerunt,<br />
deinde quum sol e-set ardeiitissimus, repente eductum intueri cccluin<br />
coegerunt; postremo i:i arcara ligueam incluserunt, in quâ undi([ue<br />
clavi jraaacuti emmebani. lía, duiu íessum corpus, quòcunque indi
232 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
naret, stimulis ferréis confodilur, vigiliis et dolore continuo exstinclus<br />
est. Hic fuit Atilii Reguli exitus ipsà quoque vita, licet per maximam<br />
gloriam diu acta, clarior et illuslrior.<br />
XXXIV. APP1US CLAUDIUS PULCIIER.<br />
Ante J. C. 250; Anno V. C. 503.<br />
Appius Claudius, vir stultas temeritatis, cónsul adversùs Peenos<br />
profectus est. Priorum ducuni Consilia palàm reprehendebat, seque,<br />
quo die hostem vidisset, bellum perfecturum esse jactitabat. Antequam<br />
navale praslium commuterei, auspicia babuit ; quumque pullarius ei<br />
nunciasset pullos non exire è cavea neqoe vesci, irridons jussit cos in<br />
aquam niergi, ut saltem biberent, quoniam esse nollent. Quo facto<br />
militum ánimos vana religio incessit: commisso deinde praebo, magna<br />
clades à Homanis accepta est; quorum odo milba cassa sunt, vigiliti<br />
millia capta. Quare Claudius à populo condemnatos est: ea res calami<br />
tati fuit etiam Claudias, consolis sorori: nani quum illa, à ludis publi<br />
cis rediens, furba premeretur, dixit: «Utinam fraler meus viveret,<br />
classemque itcrum ducerei,» significane optare se ut niniis magna ci<br />
vium frequentia minueretur. Ob islam vocem impiam Claudia quoque<br />
damnata est.<br />
XXXY. CARIS LUTAT1US.<br />
Ante J. C. 242; Anno Ü. C. SU.<br />
Caius Lutatius, consol, linem primo bello Punico imposuit. Ei in<br />
Siciliani advenienti nunciatum est maximum classem Pceiiorum ex<br />
Africa venire: erantautem quadringenlas naves onustas commeatu quem<br />
ad exercitum portabant, cui in Sicilia praserat Amilcar Carlbaginiensis.<br />
Dux classis Hanno, nobibs Peenus , cui animus erat naves onere le<br />
vare , easque deinde acceplis ab Amilcare delectis viris compiere. At<br />
Lutatius, optimum ratos prasvertere Uanuonis adventum et cum classe<br />
gravi suisque oneribus impedita conlligere, adversùs euni ad /Egates<br />
Ínsulas cursum intendit. Nee longa fuit victorias mora: nani omnes<br />
Carthaginiensium naves brevi aot captas, aut depressa; sunt. Ingens<br />
fuit prasda. Poeni vieti pacem postulàrunt ; quas e:s hac conditione con<br />
ces.a est ut omnibus insulis, qiaa sunt inier Italiani et Africani, dece<br />
derent, et certuni popolo Romano vectigal per vigilili anuos реп—<br />
derent.
DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROÎLE. 233<br />
XXXVI. QÜINTUS FABIUS MAXIMUS.<br />
Ante J. C. 218; Anno V. C. 535.<br />
Anniba], Amilcaris (ilius, novem annos natus, à patre aris admotus,<br />
odium in Romanos perenne juravit. Quae res maxime videtur concitasse<br />
secundum bellum Punicum. Nam, Amilcare mortuo, Annibal causam<br />
belli quaerens, Saguntum, urbem Romanis fcederatam, evertit. Qua-<br />
propler Roma missi sunt Cartbaginem legati, qui populi Romani que-<br />
rimonias de'errent, et Annibalem, mali auctorem, sibi dedi postulaient.<br />
Tergiversanlibus Pœnis, Ouintus Fabius, legationis princeps, sinu ex<br />
toga facto: olile ego, inquit, porto bellum pacemque; utrum placet, su-<br />
mile.» Poenis «bellum» succlamantibus, Fabius, excussà toga, bellum<br />
dare se dixit. Pccni accipere se rcsponderunt, et, quo acciperent ani<br />
mo, eodem se gesturos.<br />
Annibal, superatis Pyrenaoi et Alpium jugis, in Italiani venit. Pu-<br />
blium Scipioneni apud Ticinum auinem, Sempronium apud Trebiam,<br />
Flaminium apud Trasimenum prolligavit. Adversùs hastem tolies victo-<br />
rem missus Quintus Fabius dictator, Annibalis impetum mora fregit;<br />
namque, pristinis edoclus cladibus, belli rationem mulavit. Per loca<br />
alta exercitum ducebat, ncque ullo loco fortuna; se committebat; cas-<br />
tris, nisi quantum nécessitas cogeret, tenebatur miles. Dux ncque oc<br />
casioni rei bene gerendoo deerat, si qua ab hoste daretur, ncque ullam<br />
ipse hosti dabat. Frumontatum exeunti Annibali opporlunus aderat,<br />
agmen carpens, palanles excipiens. Ila exlcvibus praeliis superior dis-<br />
cessit, militemque coepit minus jam aut virtutis suas, aut fortuna? poe-<br />
nilere.<br />
Iiis artibus Annibalem Fabius in agro Falerno incluserat; sed ille<br />
callidus sino ullo exercitûs detrimento se expedivit. Nempe arida sar-<br />
metita boum cornibus alligavi!, caque principio noctis incendit: metus<br />
fiamma?, relucentis ex capile boves velut stimulates furore agebat. Hi<br />
ergo, aceeirsis cornibus, per montes, per sylvas bue illue discurre-<br />
bant. Romani, qui ad speculandum concurrerant, miraculo attoniti<br />
constilerunt; ipse Fabius, iiisidias esse ralus, ìniliteiii extra valium<br />
egredi vetuit. Interea Annibal ex angustiis evasit. Dein Annibal, ut<br />
Fabio apud suos crearci invidiam, agruni ejus, omnibus circa vrstatis,<br />
intaclum reliquit. At Fabius oiiinem ab se suspicionem propulsavit:<br />
nani euuidem agrum vendidit, ejusque prelio caplivos Romanos re-<br />
demit.<br />
Haud graia tarnen erat Romanis Fabü cunetatio; eumque pro cauto<br />
tiiniduui, pro consideralo segneui vocitabant. Augebat invidiam Winu-
234 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
cius, magister equilum, dictatorem eliminando : .illuni in ducendo bello<br />
tempus teiere, quo diuliùs in magistrata esset, sobisque et Romas et<br />
in exercitu imperami baberet. His sermonibus accensa, plebs dictator!<br />
magistrum equilum imperio sequavit. Quam injuriam asquo animo tubi<br />
Fabius, exercitumque suum cum Minucio divisit. Quum postea Minu-<br />
cius temere prselium commisisset, ci periclitanti auxilio venit Fabius.<br />
Cujus subito adventu compressus, Annibal receptui cecinit, palàm con-<br />
fessus abs se Minucium, à Fabio se vietimi esse. Eum quoque ex acic<br />
redeuntem dkisse ferunt: «Nubes ista, quas sedere in jugis monlium<br />
solebat, tandem cum procella imbrem dedit.» Minucius, periculo libe<br />
rates , Fabium, cui salutem dedebat, patrem appellavit, eique deinceps<br />
parere non abnuit,<br />
Pos'.ea Annibal Tarento per proditionem potilus est. In earn rem<br />
tredecim fere juvenes nobiles Tarentini conspiraverant. Hi, node per<br />
speciem venandi urbe egressi, ad Annibalem, qui band procul caslra<br />
babebat, venerunt. Eos laudavit Annibal, monuilquo ut redeunles<br />
pascentia Carthaginiensium pecora ad urbem agerent, et praedam vo<br />
luti ex hoste faclam presiedo el euslodibus poi'tarum donarent. Id ite-<br />
rum scepiùsque ab iis factum, eùque consuetudinis addueta res es! ut,<br />
quocumque noctis tempore dedissent signum, porta urbis aperiretur.<br />
Time Annibal cos no;te media cum decern millibus hominuni delectis<br />
sec.tus est. Ubi portai appropinquàrunt, nota juvenum vox vigilem ex-<br />
citavit. Due primi inferebant aprum vasti corporis. Vigil incaulus, dum<br />
bel Ina» magnitudinem miratur, venabulo occisus est. Ingressi Poeni cre-<br />
teros vigiles sopitos obtruncant. Tum Annibal cum suo ngmine ingre-<br />
ditur: Romani passim trucidanlur. Livius Salinator, Romanorum praa-<br />
fectus, cum iis qui cash superfuerant, in arcem confugit. ,<br />
Profectus igitur Fabius ad recipiendum Tarentum, urbem obsidione<br />
cinxit, Romanos plurimùm adjuvit res levis momenti. Prasfectus prassi-<br />
dii Tarentini deperibat amoro muliercute, cujus fratcr in exercitu Fa-<br />
bü erat Miles, jubente Fabio, pro peri'ugä Tarentum transiit. ae per<br />
sororem prasfeclo conciliatus, eum ad traden.lam urbem peipulit. Fa<br />
bius vigilia prima accessit ad eam pai lern muri quam p:ac'.c::l:!S cust.i-<br />
diebat. Eo adjuvante, Romani muros inscenderuut. Inde, proximä porla<br />
refraclà, Fabius cum exercitu intravit. Annibal, audita Tacenti oppu<br />
gnatane, ad opem ferendam festinavit; quumque ci esci riuneiatum<br />
uibem captam esse: «Et Romani, inquit, suum Annibalem haben'»<br />
eädem, qua ceperamus, arte Tarentum aiuisinuis.» Quum postea Livius<br />
Salinator coram Fabio gloriaretur quòd arcem Tarentinani retimi isset,<br />
dicerelque cum sua opera Tarentum recepisse: «Certe, rospo: id it Fa<br />
bius, Tarentum nunquam recepissem, nisi tu perdidisses.«<br />
Quintui Fabius jam senex tilio suo consuli le^alus fuit, quunique in
DE VITUS ILLUSTRIBÜS URBIS ROM. 235<br />
ejus castra venirci, filius obviàm patri progressus es); duodeclm liclores<br />
pro more anleibant. Equo vehebatur senex, nec, appropinquante con-<br />
sule,-descendit. Jam ex licloribus undeeim verecundià paleriiaa majes-<br />
tatis taciti piteterierant. Quod quum consul animadvertisset, proximum<br />
liclorem jussit inclamare Fabio patri ut ex equo, descenderet. Pater<br />
tum desiìicns: "Non ego, fili, inquit, tuum imperium contempsi, sed<br />
experiri vo'.ui an saires consulem agere:» Ad summam senectutem vixit<br />
Fabius Maximus, dignus tanto cognomine. Cautior quàm promplior<br />
habitus est, sed insita ejus ingenio prudentia bello, quod tum gereba-<br />
tur, aptissima erat. Nemini dubium esl quin rem Ro.uanam cunctando<br />
restiluerit.<br />
XXXVII. PAULUS -E.VÌ1L1LS ET TEREXTIUS VARRÒ.<br />
Ante J. C. 216; Anno ü. C. 537.<br />
Annibal in Apul'am parvenerat. Adversùs cum Roma profecti sunt<br />
duo consules, Paulus -E iiiltus et Tercntius Varrò. Paulo solers Fabii<br />
cunclatio magis placebal; Varrò aulem, ferox et temerarius, acriora se-<br />
quebatur Consilia. Ambo apud vicum, qui Camice appellabatur, casba<br />
posuerunt. Ibi iusitam Varroni temoritatem fortuna aiiquo levium prso-<br />
liorum successu alueral: itaque invito collega aciem instruxit, et<br />
signum pugna; dedil. Victus coesusque est Roaianus exorcitus; nusquam<br />
gl'avieri vulnero alllicta est respublica. Paulus /Eaiilius lelis obrulus<br />
cecidit: quem quum media in pugna oppiatimi cruore conspaxissel qui<br />
dam tribunus militum: «Cape, inquit, hunc equum, et fuga, .'Emili.—<br />
Quin tu patiùs, respondit Paulus, ahi; nuncia patribus ut urbeui inu<br />
mani, ac, priusquam boslis Victor adveniat, proa.idiis firment: lume<br />
patere in line militum uuorum strage exspirare.» Alter consul cum<br />
paucis equilibus fugit.<br />
Annibali victori quum crateri gratularentur, suadercnlque ut quie-<br />
lem ipsa sumcret et fessis militibus darei, unus ex ejus p.'aaiectis, Ma-<br />
haibat, miniale cessandum ratus, Annibalem horlabatur ut statini Ro-<br />
niam pergerel, die quinto Victor in Capitolio epulatuius. Quumque<br />
Annibali illud consilium non probaretur, Maharbal adjecit: «Vincere<br />
scis, Annibal, sed Victoria uti nescis.» Mora hujus dici satis creditur<br />
saluti fu isso urbi et impano. Postero die, ubi primìmi illuxit, ad spolia<br />
legenda Peoni insistimi, .la.ebani tot Romanorum millia ut missi fue-<br />
rint Carthaginem Ires modii annulorum, qui ex digitisequitum et sena-<br />
Io. um detraci fueranl. Dein Annibal in Caaipaniam dìvertit, cujus<br />
doliciis et ipse et exercilùs ardor elanguit.<br />
Isuuquum tantum pavoris Romas fuit quantum ubi acceplae cladÌ3
236 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
nuncius advenit. Noque lamen ulla pacis mentio facta est ; imo Vairo<br />
ni, calamitatis auctori, obviàm itum est. et grafia; ab omnibus ordini-<br />
bus actce , quòd de república non desperasset: qui, si Carlhagiuiensium<br />
dux fuisset, temeritatis poenas omni supplicio dedisset. Dum Annibal<br />
Capuae segniter et otiosè agerot, Romani interim respirare ceeperunt.<br />
Arma non erant: detracta sunt tempi is et porticibus velera boslium<br />
spolia. Egebat eerarium : opes suas senatus libens in medium protubt,<br />
patrumque exemplum imitati sunt équités. Deerant milites: nomina<br />
dederunt quidam adhuc prœlextati, id est, júniores annis scptemdecim,<br />
qui satis virium ad ferenda arma babero videbantur; empli sunt pu<br />
bliée et armati servi. Id magis p'.acuit quàm captivos, licèt minore<br />
pretio, redimere.<br />
Quum Annibal redimendi sui copiam captivis Romanis fecisset,<br />
decern ex ipsis Romain eà de rc missi sunt; nee pignus alimi lidei ab<br />
iis postulavit Annibal quàm ut jurarent se, si non impetrassent, in<br />
castra redituros. Eos senatus non censuit redimendos, quum id parva<br />
pecunia fieri potuisseí, ut militibus Romanis insilimi esset aut vincere,<br />
aut mori. Unus ex iis legatis è caslris egressus, velut aliquid oblilus,<br />
paulò post reversus fuerat in castra , deinde corniles ante nodelli asse-<br />
cutus fuerat. Is ergo, re non impetrata, domuin abbi. Rodilo enim in<br />
castra se liberatali esse jurejurando interpretabatur. Quod ubi innotuit,<br />
jussit senatus ilium comprehend i, et vincami duci ad Annibalem. Ea<br />
res Annibalis audaciam maxime fregit, quòd senatus populusque Ro-<br />
manus rebus aflliclis lam excelso esset animo.<br />
XXXVIII. MARCUS CLAUDIUS MAUCELLUS.<br />
Anto J. C. 214; Anno U. C. 539.<br />
Claudius Marcellus proctor Annibalem vinci posse primus docuit.<br />
Quum enim ad Nolani Annibal accessisset, spe urbis per proditionem<br />
recipiendae, Marcel.us, instructs ante urbisportamacie, euiiieocouuixit,<br />
et Pcenos fudit. Pulsus Annibal exercitum ad Casiliuum, parvain Cam<br />
pania) urbem, duxit. Parvum erat in cà praesidium, et lamen penuria<br />
frumenti ei'ticiebat ut nimiùm bominum esse videretur. Annibal primo<br />
cives verbis benignis ad portas aperiendas cœpit allieere; domile, quum<br />
in fide Romana psrstarent, niobri portas et claustra refringere parat.<br />
Turn ex urbe ingenti cum tumultu erumpunt cohortes duae intus in-<br />
structos, stragemque Pœnorum faciunt, Pudor Annibalem ab incepto<br />
avertit: itaque, rebelo circa Casibnom piaesidio, ne omissa res vide<br />
retur, ipse in hiberna Capuani concessit, parlemque niajorem hiemis<br />
exercitum in tectis habuit.
DE VmiS ILLUSTUIBUS URBIS ROM.E, 237<br />
Mitescente jam hieme, Ann'bd Casilinum redüt, ubi obsidio conti<br />
nuata oppidanos ad ultimum inopia? adduxerat. Marcellum cupientem<br />
obsessis ferre auxilium Vulfurnus amnis iullatus aquis tenebat; at Grac<br />
chus, qui cum cfjuitalu Romano Casilino assidebat, farre ex agris un-<br />
dique coavec'o complura dolia implevit, deinde nuncium ad magistra-<br />
tum Casilinum misit, ut cxciperet dolia qua; amnis deferret. Insequenti<br />
noLte, dolia medio missa atnnc delluxerunt. ^E^ualiter inter omnes fru-<br />
mentum divisimi. Id postero quoque die ac tertio factum est. Re détecta,<br />
Annibal, catena per medium ilumen injec'à, intercepit dolia. Tum<br />
nuces à Romanis sparsa?, qua? aquà defluente Casilinum deferebantur,<br />
et cratibus excipiebantur. Eo commeatu sociorum nécessitas aliquandiu<br />
sublevata est.<br />
Postremo ad id ventimi est inopia? ut Casilinates lora mandèrent<br />
detractasque scutis pelles, quas fervida molliebant aquà; nec muribus<br />
aliove animali abstinuerunt. Quidam ex bis avarus mureni captum ma<br />
hnt ducentis denariis vendere quàm eo ipse vesci, leniendae faillis<br />
gratiâ. Utrique, veil itori nempe et emptori, sors merita obtigit: nam<br />
avaro fame consumpto non licuit sua pecunia frui; emptor vero cibo<br />
comparalo vixit. Tandem omnc herbarum radicumque genus inlìmis<br />
aggeribus muri eruerunl; et.quum hosles locum exarassent, Casilina<br />
tes raporum semen injecerunt. Miralus Annibal exclamavit: «Eòlie,<br />
usque dum ca nascantur, ad Casilinum scssuius sum?- Et qui nullam<br />
antea paclionem auribus admiserat, tum demum oequas deditionis con-<br />
ditiones non repudiavit.<br />
Poslea, quuni Sicilia à Romanis ad Pcenos defecisset, Marcellus, con<br />
sul crealus, Syracusas, urbem Sicilia? nobilissimam, oppugnavo. Diu<br />
turna fuit obsidio; nec earn, nisi post ties annos, cepit Marcellus. Rem<br />
confecisset celcriùs, nisi uniis homo eà tempestate Syracusis fuisset. Is<br />
erat Archimedes, mirabilis inventor macbinarum, quibus omnia Ro-<br />
manorum opera brevi disturbabat. Captis Syracusis, Marcellus eximiâ<br />
hominis piudenlià deleilatus, ut capi.i illius parcerelur edixit. Archi<br />
medes, dum in pulvere quasdam formas describerel attentais, patriam<br />
suam captam esse non senserat. Miles prœdandi causa in domum ejus<br />
irrupit, et minantis voce quisnam esset cum interrogavit. Archimedes,<br />
propter cupiditateru illud iuvesligandi quod requirebat, non res] on di t.<br />
Quapropter à milite obtruncatus est. Ejus mortem œgre tulit Marcellus,<br />
sepulturœque curain habuit.<br />
Marcellus, rcceplà Sicilii, quum ad urbem venisset, poslulavit ut<br />
sibi triumphanti Romain inire beeret. Id non impetravit; sed tantum<br />
ut ovans ingrederelur. Pridie injussu scnalùs in monte Albano trium-<br />
phavil; inde ovans multain pra? so praedam in urbem intulit. Cum si<br />
mulacro captarum Syracusarum periata sunt multa urbis ornamenta,
238 PRIME!! ANO DE LATIN T ClSTET.LANO.<br />
nobiliaque signa quihus nbundabanl Syracusnp. QIMO omnia nel sndein<br />
Honoris alque Virtu is coniulil: nihil i:i suis sulibus, nihil in hoilis<br />
posuit. Insequanli anno, itera a adversùs Annibalem missus es!. Tu<br />
mulus era! inter Punica et Renana castra, qii3.ii occupare Marcellus<br />
cupiebai; at prìùs locu 11 ipse esplorare voluil. Eò com pauois eroili-<br />
bus proficiscilur; sed in insidias delapsus est, et lancaa transfix us cc-<br />
cubuil. Annibal invenium Marcelli corpus magaificò sepeliri jussit.<br />
XXXIX. CLAUDIUS NCnO ET MARCÜ3 L1V|U3 SALINATCR.<br />
Ante J. C. 20S; Anno V. C. 545.<br />
Asdrubal, fraler Annibalis, ex llispanià profectus cum ingenlibus<br />
copi is, in Italia .n Irajicero para bat. Actum era! de imperio Romano, si<br />
jongere se Annibali poluisset. Ilaqua Homi proludi su.it duo consules<br />
Claudius Nero et Livios Salinalor: h'c in Galliam Cisalpinaiu, ut As<br />
drubal i ab Alpibns descendenti oceurreret; ilio vero in Apuliam, ut<br />
Annibali se opponerei. Fuerant Livio cum Nerone vele.es ur.ii.iiicibap;<br />
tarnen ubi ci collega dalus est, injuriic, q-isun gravissimam aoceperat,<br />
oblitus est, et aimc'tiam cum eojtinxit, ne propter privatam discor-<br />
diam respublica male adminislrare'.ur, Eà gratile reconcilialione l.o'us<br />
senatus, digredienies in provincias consules proseculus est. li porrò id<br />
in mente habebant, ut uterque in sua provincia hosteai conline.et,<br />
ncque conjungi aut confcrrc in unum vires paleretur.<br />
Inter base Asdrubal llaliam ingressus, qu.iluor eq litos cum b'teris<br />
ad Annibalem mis't: qui capti ad Neronem sunt porducli. Consul, co<br />
gnito Asdrubalis Consilio, audendum illiquid improvisum ralus.cum<br />
d lectis copiis profectus est nocte, et inscio Annibale, panò lolam Ita<br />
liani emensus, sex dierum spalio ad castra Livii pervenil; ambo pie,<br />
col'atis sign is, As I ru baleni a pud Senato vicerunt, Csesa sunt co prailio<br />
quinquaginta sex hostluni millia. Ipse Asdrubal, ne tanta! dadi super-<br />
esse!, concitalo equo, so in cohortam Ronianam immisit, ibique pugnans<br />
cacidit. Nero, eà nocte quae pugnato secuta est, pari celerilale qua<br />
venerat. in castra sua rediit, antequam Annibal cum discessissc sen-<br />
tirct. Caput Asdrubalis, quod servatimi cuoi cura attillerai, projiciante<br />
bostium stations> jussit. Annibal, viso fratria uccisi capile, dixisse<br />
fertur: «Agnosco fortunam Carlbaginis! »<br />
XL. PUBLIUS CORNELIUS SCIPIO AFIUCANU3.<br />
Ante J. C. 207; Anno U. C. 540.<br />
Pubi bis Cornelius Scipio nondum annos pueril'uè egre-sus, patrem<br />
singolari virtute servavi! : nam quum is in pugna apud 'Heinum contra
DE TIKIS IU.USTRIBUS URBIS ROM^E. 239<br />
Annibalem commissi! graviter vulneralus esset, et in hoslîum manus<br />
jaaijam venturus esset, filius, inlerjeeto corpore, Pœnis irruentibus se<br />
opprisuit, et patreai periculo liberavit. Qua; pietas Scipioui postea osdi-<br />
litatem petenti l'avorem populi conciliavit. Quum obsislerenl tribuni<br />
plebis, negantes rationoui ejus esse habendum, quòd nondum ad pc-<br />
tendu.n légitima œlas esset: «Si nie, inquit Scipio, omnes Quirites<br />
axlilem l'acero volunt, salis annormn babeo.» Tanto inde favore ad suf<br />
fragi;! ilum est, ut tribuni incepto desliterint.<br />
Post cladein Canncnsem, Romani exercdùs reliquia) Canusium<br />
perl'ugeranl ; qumnque ibi iriLuni niililum quatuor essent , tarnen<br />
omnium consensu ad Publium Seit ioneiii, .-.dn odimi r.dolesccntem,<br />
eu,urna imperii dedala est. Tune Scipioui nuucialuni est notile» quon<br />
dam juvenes de Italia deseieida compilare. Slal'm in lrosjilium<br />
Metodi, q li coaspiralionis erat princeps, se conluiit Scipio; quumque<br />
concilium ibi juvenuin rie quitus aliatimi crai invenhset, silicio super<br />
capila cons'.iitantium gladio: o .lucale , inquit, vos ncque ren public; m<br />
populi Ko.n.ini deicrturos, neque alitim civem Piomaiium dolciere pas-<br />
suros: qui non juraverit, in se lume gladiuni sii icluiu este tcii.t » l'ii.d<br />
secus pavidi quam si vicloroai Annibalem cernèrent, jurent oiiaies,<br />
custodiandosque senielipsos Scipioni tradunt.<br />
Quum Uomani duas clades in 11 spanili acccpissent, duoque ibi suni-<br />
mi imperatores cecidissenl, placidi cxercilum aligeri, ròque preconsu-<br />
lem milli; nec tarnen quem initièrent satis constatai, là r'c re indicia<br />
sunt eomilia. Primo popiilus exs;:c: labat, rd qui se lanlo dignos im<br />
perio erederent, nomina prolìterentur ; sed nemo audiebat illud impe-<br />
riuni suscipere. Maestà itaque ci vi las eiat, et propi consilii inops. Su<br />
bito Cornelius Scipio, quatuor et vigiliti fermo an nos nat.'s, professes<br />
est so pevere, et in superiore, nude conspici posset, loco constili!, in<br />
quem omnium ora conversa Mint. Heinde a I unum omnes Scipioueni in<br />
Hispanià procoii.siilem esse jusserunt. At, post qua m animorum impetus<br />
resedit, populum Romanum cœpit facti pconiteie: astati Scipionis maxi<br />
me diflidehant. Quod ubi animadvertit Scipio, advocalà conciono, ila<br />
magno clatoque animo disseruit, de bello quod gerendum erat ut ho<br />
mi nos cura libera veri!, speque certa impleverit.<br />
Profectus igi'ur in Hispaniani, Scipio Carthaginem n'ovam, qua die<br />
veni!, expugnavit. Eò congesta! erant omnes pene Africae et Uispaniai<br />
opes; qui bus potitus osi. Inter caplivos ad cum adducta est eximice<br />
fonine adulta virgo. Postquam comperit cam illustri loco inter Celtibe-<br />
ros natanti, principique ejus gentis adolescenti desponsam fuisse, arces-<br />
sitis parcntibus et s/.onso cam reddidit. Parentes virginis, qui ad cam<br />
redimendam satis magnum auri pondus alluleranl, Scipionem orabaut<br />
ut id ab se donum rccipci'et. Scipio aurum poni ante pedes jutsit, vo-
240 PRIMER ANO I)E LATIN Y CASTELLANO.<br />
catoque ad se virginis sponso: «Super dotem, inquit, quam acceptu-<br />
rus à socero es, haoc tibi à me dolalia dona accodent; » aiiruiiiqie tol<br />
lere ac sibi habere jussit. Me, domum .reversas, ad rcferendam Scipioni<br />
gratiam, Celtiberos Romanis conciliaviti<br />
Deinde Scipio Asdrubalem victum ex Ilispanià expulit. Castris hos-<br />
tium potitus, omnem praodam militibus concessit; captivos Hispanos<br />
sine predo domum dimisit; Afros vero vendi jussit. Erat inter cos puer<br />
ad.iltus, regii -generis, forma insigni: quem percontalus e^t Scipio quis<br />
et cujas esset, et cur id ootatis in castris fuisset. Respondit puer: « Nu<br />
mida sum; Massivam populares vocanl: orbus à patre relictas, apud<br />
avum maternum , Numidia) regem , cducatus sum. Cum avúnculo Ma<br />
sinissà, qui nuper subsidio Carthiginiensibus venit, in Uispaniam<br />
trajeci; prohibitus propter aelatem à Masinissà , nunquam ante praolium<br />
inii. Eo die quo pugnatimi est cum Romanis, inscio avúnculo, clam<br />
armis è quoque sumpto in aciem cxivi: ibi prolapso equo, capias sum à<br />
Romanis. » Scipio eum interrogava velletne ad avunculum reverli? Id<br />
vero cupere se dixi puer , elfusis gaudio lacrymis. Tum Scipio eum<br />
annido aureo et equo ornato donavit, dalisquc qui lutò deducerent<br />
equitibus dimisit.<br />
Quum Publius Cornelius Scipio se erga Hispanos clementer gessisset,<br />
circumfusa mullitudo eum regem ingenti consensu appellavi! ; at Scipio,<br />
silentio per prseconem faclo, dixit: «Nomen imperatoris, quo me mei<br />
milites appellärunt, mihi maximum est ; regium nomen , alibi magnum,<br />
Roma; intolerabile est. Si id amplissiinuni judicatis quod regale est, vobis<br />
licet existimare regalem in me esse animan; sed oro vos ut à regis appo!—<br />
bilione abs'inealis. » Sensere etiam barbari magnitudinam animi qua<br />
Scipio id aspernabatur quod caiteri mortales admirantur etconcupiscunl.<br />
Scipio, recepta Ilispanià, quum jam bellum in insani Africani Irans-<br />
ferre meditaretur, conciliandos priìis regimi et gentium ánimos existi-<br />
mavil. Sypharem Maurorum regem, prillami (ciliare slatini. Eun regem<br />
totiusAfricaa opulentissiiiium magno usui sibi foro sperabat.Ilaquelegatum<br />
cum donis ad eum misit. Sypbax amicitiani Romanorum se accipere an<br />
nuii, sed (idem nec dare noe accipere , nisi cum ipso coram duce Romano,<br />
voluit. Scipio igitur in Africani trajecit. Forlè meidit ut eo ipso tempore<br />
Asdrubal ad eumdem portimi appellerei, Syphacis amiciliam pariter<br />
petiturus. Uterque à rege in hospitium invitatus. Ccenatum simul apud<br />
regem est, et eodem lecto Scipio atque Asdrubal accubuerunt. Tanta<br />
autem inerat comi (as Scipioni ut non Syphacem modo, sed etiam li as<br />
tern inTensissimum Asdrubalem si i conciliaverit. Scipio, foedere icto<br />
cum Syphace, in Hispaniam ad exercilum redi it.<br />
Masinissà quoque amicitiam cum Scipione jüngere jamdudum cu-<br />
piebat. Quare ad eum tres Numidarum principes misit, ad tempus lo-
DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 241<br />
cumque colloquio statucndum. Duos pro obsidibus retineri à Scipione<br />
voluit, remisso tertio, qui Massinissam in locum constitutum adduceret.<br />
Scipio et Masinissa cum paucis in colloquium venerunt. Ceperat jam<br />
antè Masinissam ex fama rerum gestarum admiratio viri, sed major<br />
pressentis veneratio cepit: erat enim in vultu multa majestas; accede-<br />
bat promisse cœsaries, babitusque corporis, non cultus munditiis, sed<br />
virilis vere ac militaris, et florens juventa. Propè attonitus ipso con—<br />
gressu, Numida gratias de filio fratris remisso agit : affirmât se ex eo<br />
tempore earn quasivisse occasionem, quam tandem oblatam non omi-<br />
serit ; cupere se illi et populo Romano operam navare. Laetus eum Sci<br />
pio audivit, atque in societatem recepit.<br />
Scipio deinde Romam rediit, et ante annos consul factus est. Ei Sici<br />
lia provincia decreta est, permissumque est ut in Africain inde traji-<br />
ceret. Qui, quum vellct ex fortissimis peditibus Romanis trecentorum<br />
equitum numerimi compiere, nec posset illos statim armis et equis in-<br />
struere, id prudenti Consilio perfecit. Trecentos juvenes ex omni Sicilia<br />
nobilissimos et dittissimus legit, velut eos ad oppugnandam Carlhaginem<br />
secum ducturus, eosque jussit quàm celerrimè arma et equos expedire.<br />
Edicto imperatoris paruerunt juvenes, sed longinquum et grave bellum re-<br />
formidabant. Tune Scipio remisitillis istam expeditionem si arma et equos<br />
miblibus Romanis vellent tradere. Leeti conditionem acceperunt juvenes<br />
Siculi. Ita Scipio sine publica impensâ suos instruxit ornavitque équités.<br />
Tunc Scipio ex Sicilia in Africain vento secundo profectus est.<br />
Tantus erat militum ardor ut non ad bellum duci viderentur, sed<br />
ad certa victorias proemia. Celeriter naves è conspectu Sicilia? ablata?<br />
sunt, conspectaque brevi Africa? litora. Expositis copiis, Scipio in pro-<br />
ximis tumulis castra metatus est. Ibi speculatores hostium in castris<br />
deprehensos et ad se perductos nec supplicio affecit, nec de consiliis ac<br />
viribus Pœnorum percontatiis est, sed circa omnes Romani exercitùs<br />
manipulos curavit deducendos; dein interrogavi! anea satìs considéras<br />
sent (pia? jussi erant speculari ; tum, prandio dato, eos incolumes di<br />
misi!. Qua sui tìducias priùs animos hostium quàm arma contudit.<br />
Scipioni in Africani ad venienti Masinissa sc conjunxit cum parva equi<br />
tum turmâ. Syphax vero à Romanis ad Pœnos defecerat. Asdrubal,<br />
Pœnorum dux , Syphaxquc se Scipioni opposuerunt; at Scipio utriusque<br />
castra una nocte pcrrupit et incendit. Syphax ipse captus est, et vivus<br />
ad Scipionem pertractus. Quern quum in castra Romana adduci nuncia-<br />
tum esset, omnis, velut ad spectaculum triumphi, multitudo effusa est:<br />
pra?cedebat is vinctus; sequebatur nobiliumNumidarum turba. Movebat<br />
omnes fortuna viri, cujus amicitiam ohm Scipio petierat. Regem alios-<br />
que capti vos Romam missit Scipio; Masinissam, qui egregie rem Ro<br />
manaiii adjnverat, aurea corona donavit.<br />
TOMO r. 16
242 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
IliBC clades Carthaginiensibus tantum terroris inlulit ut Annibalem<br />
ex Italia ad toendam palriam revocaverint; qui, frendens gemensque<br />
ac vix lacrymis temperans, mandatis paruit. Respexit saepe Italia? b-<br />
tora, semet accusans quòd non exercitum viclurem statini à pugna Can-<br />
nensi Romam duxisset. Jam Zaïnaiu venerat Annibal (qua? urbs quin-<br />
que dierum iter à Carthagine abest), unde nuncium ad Scipionem mi<br />
sit, ut colloquendi secum potestatem faceret. Colloquium baud abnuit<br />
Scipio. Dies locusque eonstituitur. Itaque congressi sunt duo clarissimi<br />
sua? œtatis duces. Stetorunt aliquandiu mutua admiratione defixi. Quum<br />
vero de conditionibus pacis inter illos non convcnissent ad sues se rece-<br />
perunt, renuntiantes armis rem esse dirimendam. Pricliuni commissum<br />
est, victusque Annibal cum quatuor tantum equitibus fugit.<br />
Carthaginienses, metu perculsi,ad petendam pacem oratores mittunt<br />
triginta seniorum principes: qui, ubi in castra Romana venerunt, more<br />
adulantium procubuere. Conveniens oratio tarn Rumili adulationi fuit,<br />
Veniam civitati petebant non colpam purgantes, sed initium culpa? in<br />
Annibalem transferentes. Victis leges imposuit Scipio. Legati, quum<br />
nullas conditiones recusarent, Romam profecti sunt, ut, qua? à Scipione<br />
pacta essent, ea patruni ac populi auctoritate confìrmarentur. Ita pace<br />
terra marique parta, Scipio, exercitu in naves imposito, Romam rever<br />
sus est. Ad quern advenientem concursus ingens factus est: elf usa non<br />
ex urbibus modo, sed ebani ex agris turba vias obsidebat. Scipio inter<br />
gratulantium plausus triumpbo omnium elarissimo urbem est invectus,<br />
primusque nomine vieta? à se genu's est nobilitatus, Africanusquo ap<br />
pellators.<br />
Annibal à Scipione vietus, suisque invisus, ad Anliocbum, Syria?<br />
regem, confugit, eumque hoslem Romanis fecit. Missi sunt Roma legati<br />
ad Antiochum, in quibus erat Scipio Africanus ; qui, cum Annibale<br />
coïlocutus, ab eo quasivit quem fuisse maximum imperalorem crederei,<br />
Respondit Annibal Alexandrum , Macedonum regem, maximum sibi<br />
videri, quòd parva manu innumerabiles exercitus fudisset, Ipterroganti<br />
deìnde quem secundum poneret : «Pyrrhum, inquit, quòd primus cas<br />
tra metari docuit, nemoque ilio elegantids loca cepit, et praesidia dispo-<br />
suit.» Sciscitanti démuni quem tertium duceret, semelipsum dixit. Turn<br />
ridens Scipio: «Quidnam, inqoit, igitur tu diccres, si me vicisses? —Me<br />
vero respondit Annibal et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante<br />
alios omnes posuissem. » Ita improviso assentationis genere, Scq>iot.em<br />
è grege imperatorum, velut inoestimabilem secernebat.<br />
Decreto adversùs Antiochum bello, quum Syria provincia obvenis-<br />
set Lucio Scipioni, quia paruin in eo putabatur esse animi, parum<br />
roboris, senatus belli hujus gercndi curam mandari volebat collega?<br />
ejus CaioLaelio. Surrexit tunc Scipio Africanus, frater major Lueii Sc.-
DE VIMS ILLUSTRIOUS URBIS R O M . 243<br />
pìonis, et illam familia) ignominiam deprecatus est: dixit in fratre suo<br />
sumniam esse virtutem, suminum consilium, seque ei legatum fore<br />
promisi!. Quod (]uum ab eo esset dictum nihil est de Lucii Scipionis,<br />
provincia commutatum: itaque frater natii major, minori legatus, in<br />
Asiani profectus est, et landiu eum Consilio operàque adjuvit donec<br />
ei triumphum et cognomen Asiatici peperisset.<br />
Eodem bello, filius Scipionis Africani Captus fuit, et ad Àntiochum<br />
deductus. Benignò et comiter adolescentem rex habuit, quàmvis ab ejus<br />
patre tunc fìnibus imperii pelleretur. Quum deinde pacem Antiochus<br />
à Romanis peteret, legatus ejus Publium Scipionem adiit; eique filium<br />
sino prctio redditurum regem dixit, si per eum pacem impetrasset. Cui<br />
Scipio respondit: «Abi, nuncia regi me pro tanto munere gratias agere;<br />
sed nunc aliam gratiarn non possum referre quàm ut ei suadeam bello<br />
absistere iiullamque pacis conditionem recusare. » Pax non convenit:<br />
Antiochus tamen Scipioni (ilium remisit, tantique viri majestatem ve<br />
nerali quàm dolorem ulcisci maluit.<br />
Vieto Antiocho, quum prasdas Asiaticas ratio à duobus Scipionibus<br />
reposceretur , Africanus prolatum à fratre discerpsit librum , quo ac-<br />
ceptas et expensa; summas continebantur, indignatus scilicet eà de re<br />
dubitali quae sub ipso legato administrata fuisset, et ad eum modum<br />
verba fecit: « Non est quod quasratis, patres conscripti, an parvam<br />
pecuniali! in asrarium retulcrim, qui anlea illud Punico auro reple-<br />
verim, ncque mea innocentia potest in dubium vocari. Quum Africam<br />
totani polesfati vostra) subjecerim, nihil ex eà praster cognomem retuli.<br />
Non igitur me Punica), non fratrem meUm Asiatica) gazas avarum red-<br />
diderunl; sed uterque nostrum magis invidia quàm pecunia est onus-<br />
tus. » Tarn constantem defensionem Scipionis universUs senatus coin—<br />
proba vit.<br />
Deinde Scipioni Africano duo tribuni plebis diem dixerunt, quasi<br />
prasdà ex Antiocho capta terarium fraudasset. Ubi causes dicendas dies<br />
venit, Scipio magna hominum frequentià in forum est deductus. Jussus<br />
causam dicere, sinè ullà criminis mentione, magnificam orationem de<br />
rebus à se gestis habuit. «Hac die, inquit, Carthaginem vici: eamus in<br />
Capitolium et Diis supplicemus. » E foro statini in Capitolium ascendil;<br />
simul se universa concio ab accusatoribus avertit, et secuta Scipionem<br />
est, nec quisquam preeter prasconem, qui reum citabat, cum tribunis<br />
mansit. Celebratior is dies favore hominum fuit quàm quo, triumphans<br />
de Syphaco rege et Carthaginiensibus, urbem est ingresus. Inde, ne<br />
ampliìis tribunitiis injuriis vexaretUr, in Literninam villain concessit,<br />
ubi reliquam egit a)tatem sinè urbis desiderio.<br />
Quum Scipio Africanus Liternii degeret, complures prasdonum du<br />
ces ad cum videndum forte confluxerunt. Scipio eos ad vim faciendam
244 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
venire ratus, praesidium servorum in tecto collocavit, aliaque parabal<br />
quae ad eos repellendos opus erant. Quod ubi praedones animadverte-<br />
runt, abjectis annis, januae appropinquant, nunciantque se non vitaeejus<br />
hostes, sed virtutis admiratores venisse, conspectum tanti viri expe-<br />
tentes ; proinde ne gravaretur se spectandum prœbere. Id postquam au-<br />
divit Scipio, fores reserari eosque introduci jussit. Illi postes januœ<br />
tanquam religiosissimam aram venerati, cupide Scipionis dexteram<br />
apprehenderunt, ac diù deosculati sunt; deinde, positis ante vestibulum<br />
donis, laeti quòd Scipionem videre contigisset, doinuin reverterunt.<br />
Paulo post mortoos est Scipio, moriensqoe ab uxore petiit ne corpu*<br />
suum Romani referretur.<br />
XLI. LUCIUS SCIPIO ASIATICUS.<br />
Ante!. C. 192; Anno V. C. 551.<br />
Lucius Scipio, frater Africani, infirmo erat corporei lamen consul,<br />
legato fratre, contra Anliochum missus est. Quum in Asiam advenisset,<br />
ad duo ferme millia ab hoste castra posuit, Antiochus coepit aciem in-<br />
struere, nee Scipio detrectavit certamen. Quum autem duao acies in<br />
oonspectu essent, coorta nebula caliginem dedit; quae nihil admodum<br />
Romanis, eadem plurimùm regiis nocuit : nam humor gladios aut pila<br />
Romanorum non hebetabat; arcus vero, quibus Antiochi milites ute-<br />
bantur, fundasqoe et jaculorum amenta emollierat, Itaque fusus est re<br />
gis exercitus fugatusque: ipse Antiochus cum paucis fugiens, in Lydiam<br />
concessit. Turn Asiae urbes victori se dediderunt. Lucius Scipio, Romain<br />
reversus, ingenti gloria triumphavit, et Asiatici cognomen accepit.<br />
Postea Lucius Scipio simul eum fratre accusatus est acceptas ab An-<br />
tiocho pecuniae, et quàmvis contenderei omnem prasdam in aerariom<br />
fuisse illatam, damnatus tamen est, et in carcerem duci coeplus. Tunc<br />
Tiberius Gracchus, licèt Scipionis inimicus, dixit sibi quidem esse cum<br />
Scipione simultatem, ne se quidquain gratiao quaerendae causa facere;<br />
sed non passurum Lucium Scipionem in carcere atque in vinculis esse,<br />
jussitque eum dimitti. Gratiae ingentes à senatu actas sunt Tiberio Grac-<br />
elio, quòd rempublicam privatis simultatibus potiorem habuisset, Missi<br />
deinde quaestores in domum Scipionis, nullum pecuniae regiae vesti<br />
gium repererunt. Lucio Scipioni collala est ab amicis propinquisquo ea<br />
pecunia qua mulctatus fuerat; earn vero Scipio noluil accipere.<br />
XLII. PUBLIUS SCIPIO NASICA.<br />
Ante J. C. 191 ; Anno V. C. 5G2.<br />
Publius Scipio Nasica, patrui Scipionis Africani filius , quum adoles-
DE VIKIS ILLUSTRIBUS URBIS ROM.E. 245<br />
cens jedilitalem petcrot, manumque cujusdam civis Romani, rustico<br />
«pere duratam, more candidatorum apprehendisset, jocans interrogavit<br />
eum aura manibus solitus esset ambulare: quod dictum, à circumstantibus<br />
exceptum, ad populum manavit, causamqoe repuisas Scipioni attulit.<br />
Namque omnes rustica) tribus, paupertatem sibi ab eo exprobratam<br />
judicaotes, iram suam adversùs contumeliosum ejus dicterium exer-<br />
cuerunt. Quae repulsa nobilis adolescentis ingenium ab insolentiâ re<br />
vocava, eumque magnum et utilem civem fecit.<br />
Quum Annibal Italiani devastaret, responsum oraculo edilum esse<br />
terunt: bostem Italia pelli vincique posse, si mater Idasa à Pessinunte<br />
Romain advecta foret, et hospitio apud civem optimum reciperetur.<br />
Legati eâ de re ad Attalum, Pergami regem, missi sunt. Is legaiaC |o-<br />
miter acceptos Pessinuntem deduxit. Quasrendus deinde fuit vff^ui<br />
eam rite hospitio exciperet. Publium Scipionem Nasicam senatos judi-<br />
cavit virum esse in totâ civitate optimum. Idem consul, imperatoris,<br />
nomen à militibus, et triumphum à senatu oblatum recusavit, dixitque<br />
satìs gloria) sibi in omnem vitam eo die quaesitum esse quo vir opti-<br />
mus à senatu judicatus fuerat : hoc titulo, etsi nec consulatus, nés<br />
triumphus addatur, satìs honoratam Publii Scipionis Nasicae imaginem<br />
fore.<br />
Scipio Nasica censor factus, gravem se ac sevcrum prasbuit. Quum<br />
equitum censum ageret, equitem quemdam vidit obeso et pingui cor-<br />
pore , equum vero ejus strigosum et macilentum. « Quidnam causas est,<br />
inquit censor, cur sis tu quàm equus pinguior?—Quoniam, respondit<br />
eques, ego me ipse euro, equum vero serves. » Minus verecundum<br />
visum est responsum: itaque graviter objurgatus eques, et muleta dam-<br />
natus. Idem Scipio Nasica cura Ennio poeta vivebat conjunctissimè.<br />
Quum ad eum venisset, eique ab ostio quasrenti ancilla dixisset En-<br />
nium domi non esse, Nasica sensit illam domini jussu dixisse, et illuni<br />
intus esse. Paucis post diebus, quum ad Nasicam venisset Ennius, et<br />
eum à januà quasreret, exclamavit ipse Nasica se domi non esse. Tum<br />
Ennius: «Quid? ego non cognosco, inquit, vocem tuam?» Ilìc Nasica:<br />
«Homo es impudens: ego qoum te quasrerein, ancillas tuas credidi te<br />
domi non esse ; tu non inibì credis ipsi ! »<br />
XLI1I. MARCUS PORCIUS CATO.<br />
Ante 3. C. 337; Anno V. C. 193.<br />
Marcus Porcius Cato, ortos municipio Tusculo, adolescenfulus, prius-<br />
quam honoribus operam daret, rure in prasdiìs paternis versatus est,<br />
deinde Romain demìgravil. et in foro esse cospit. Primuni stipendimi!
246 PRIMER AÑO BE LATIN í CASTELLANO,<br />
meruit am tomín decern septemque, Quinto Fabio console, cui postea<br />
semper adlwesit. Inde castra secutus est Claudii Neronis, ejusque opera<br />
magni asstimata est in praalio apud Senam, quo cecidit Asdrubal, fra-<br />
ter Annibalis. Ab adolescenti;!, frugalitatem temperantiamque coluit.<br />
Pellibus hasdinis pro stragulà veste utebatur ; eodem cibo quo milites<br />
vescebatur; aquam in bellicis expeditionibus potabat; si nimio astu<br />
torqueretur, acetum; si vires deficerent, paululùm vilis vini.<br />
Quaìstor Scipioni Africano obtigit, et cum. eo parum atriicè vixit:<br />
nam, parcimonias amans, baud probabat sumptus quos Scipio faciebat.<br />
Quare, eo relieto, Romani rodiit, ìbique Scipionis vitam palàm et aper<br />
te reprehendit, quasi ìrulitarem disciplinam corrumperet. Dictitabal<br />
ilium cum pallio et crepidis solitum ambulare in Gyninasio, pala?stras<br />
operamdare, militum licentiaa indulgere. Quod crimen non verbo, sed<br />
facto diluii Scipio. Nam quum eà de re legati Roma Syracusas missi<br />
essent, Scipio exercitum omnem eò convenire et classem expediri jus-<br />
sit, tanquam dimicandum eo die terrà marique cum Carthaginiensibus<br />
esset; postridie, legatis inspcctantibus, pugna? simulacrum exbibuit.<br />
Turn eis armamentaria , horrea, omnemque belli apparatum ostendit.<br />
Reversi Romam legati, omnia apud exercitum Scipionis pra;clarè se<br />
habere renuntiàrunt.<br />
Eàdem asperitate Cato matronarum luxum insectatus est. Scilicet in<br />
medio ardore belli Punici, Oppius , tribunus plebis, legem tulerat, qua<br />
vetabanlur mulieres Romana? plus semuncià auri habere, vestimento<br />
varii coloris uti, et júnelo vehículo in urbe velli. Confeclo autem bello<br />
et fiorente república, matrona? pristina ornamenta sibi reddi poslula-<br />
bant; omnes vias urbis obsidebant, virosque ad forum descendentes<br />
orabant ut legem Oppiam abrogarent. Quibus acerrime restitit Cato, sed<br />
frustra; nam lex fuit abrogata.<br />
Cato creatus consul, in Hispaniam advorsùs Celtiberos profectus est.<br />
Quos acri pra?lio vicit, et ad deditionem compulit. Eo in bello Cato<br />
cum ultimis militum parcimonià, vigiliis et labore certavit, nec in<br />
quemquam gravius severiusque imperium exercuit quàm in semetipsum.<br />
Quum Hispanos ad defectionem pronos videret, cavendum judicavit ne<br />
deinceps rebellare possent. Id autem effecturus sibi videbatur, si eorum<br />
muros dirueret. Sed veritus ne, si id universis civitatibus iibperaret<br />
communi edicto, non obtemperaren!, scripsit ad singulas separatilo ut<br />
muros diruerent, epistolasque omnibus simul eodemque die reddendas<br />
curavit. Quum unaquaeque sibi soli imperari putaret, universa? parue-<br />
runt. Cato, Romam reversùs, de Ilispanià triumphavit.<br />
Postea Cato censor factus, severe ei pra?fuit potestati. Nam et in<br />
complures nobiles animadvertit, et imprimis Lucium Flaminium, virum<br />
consularem, senatu movit. Cui inter alia facinora illud objecit. Quum
DE VIRIS II.LUSTIUBUS URBIS ROMJi. 247<br />
esset in Gallià Flaniinius, niulicreiu , cujus amore deperibat, ad cuenam<br />
vocavit, eique forte inter cusnaiidum dixit multos capitis damnatos in<br />
vinculis esse , quos securi percussurus esset. Turn ilia negavit se un-<br />
quam vidisse quemquam securi ferientem, et pervelle id videre. Statini<br />
Flaniinius unum ex bis, qui in carcere detinebantur, adduci jussit, et<br />
ipse securi percussit. Tarn perdilam libidinem cò magis notandam pu-<br />
tavit Calo, quòd cum probro privato conjungeret imperii dedecus.<br />
Quid enim crudelius quain inter pocula et dapes, ad spectaculum mu-<br />
lieris, humanam vìctiniam mactare, et meiisam cruore respergere?<br />
Quum in senatu de tertio Punico bello ageretur, Cato jam senex<br />
delendaiii Carthaginem censuit, negavitque, eà stante, salvam esse<br />
posse renipublicam. Quum autem id, contradicente Scipione Nasica, non<br />
facile patribus persuaderei, deinceps quoties de re aliquà sententiain<br />
dixit in senatu, addidit semper: «Hoc censeo, et Carthaginem esse de<br />
lendaiii.» Tandem in curiam intulit ficum prascocem, et, excussà toga,<br />
efl'odit : cujus quum pulchriludinem patres admirarentur , interrogavit<br />
eos Cato qoandonam ex arbore lectam putarent ? Illis ficum recentem<br />
videri afirmantibus: «Àtqui, inquit tertio abbine die scitote decerptam<br />
esse Cartilagine; tam prope ab hoste absumus.» Movit ea res patrum<br />
animos, et helium Carthaginiensibus indictum est.<br />
Fuit Cato, ut senator egregius, ita bonus pater. Quum ci natus esset<br />
films, nullis negotiis nisi publicis impediebatur quominus adesset matri<br />
infantem abluenti et fasciis involvcnti. Illa enim proprio lacte filium<br />
alebat. Ubi aliquid intelligero potuit puer, eum pater ipse in litteris in-<br />
stituit, licèt idoneum et eruditum domi servum haberet. Nolebat enim<br />
servom lìlio maledicere, voi aurem vellicare, si tardior in discendo<br />
esset; ncque etiam filium tanti beneficii, hoc est doctrinae, debitorem<br />
esse servo. Ipse itaque ejus ludi magister, ipse legum doctor, ipse lanista<br />
fuit. Conscripsit manu sua grandibus litteris historias, ut etiam in pa<br />
terna domo ante oculos proposita haberet veterani instituta et exempla.<br />
Quum postea Calonis filius in exercilu Pompilii tiro militaret, et<br />
Pompilio visum esset unam dimittore legionem, Catonis qooquè filium<br />
dimisit; sed quum is amore pugnandi in exercitu remansisset, Cato<br />
pater ad Pompiliom scripsit ut si filium pateretur in exercitu remanere,<br />
secundo eum obligaret militias sacramento, quia, priore amisso,cum<br />
hostibus jure pugnare non poterai. Exstat quoque Catonis patris ad filium<br />
epistola , in qua scribit se audivisse eum missum factum esse à Pompilio<br />
imperatore, inonetque eum ut caveat ne praslium ineat. Negat enim jus<br />
esse , qui miles non sit, eum pugnare cum hoste.<br />
Agriculture plurimùm delectabatur Cato, malebatque agrorum et<br />
pecoruin fructu quàm tenore ditescere. Quum ab eo quasreretur quid<br />
maxime in re familiari expediret, respondit, «Bene pascere.—Quid se-
248 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
cundum?—Satis bene pascere.—Quid tertium?—Male pascere.—Quid<br />
quartura?—Arare.» Et quum Ole qui quaesierat dixisset, «Quid (cene<br />
rari?» tum Cato: «Quid, inquit, hominem occidere?» Scripsil ipso<br />
villas suas ne tectorio quidem (uisse perlitas, atque postea addidit:»<br />
«Neque mihi asdificatio, neque vas, ncque vestimentum ullum est pre-<br />
tiosum; si quid est quo uti possim, utor; si non est, facile carco. Suo<br />
quemque uti et frui per me licet. Mihi vitio quidam vertunt quòd,<br />
multis egeo: al ego illis vitio tribuo quòd nequeunt egerc.»<br />
Injuriarum patientissimus fuit Cato. Quum ci causam agenti proter-<br />
vus quidam, pingui saliva quantum poterat attractà , in frontem me<br />
diani inspuisset, tulit hoc leniter: «Et ego, inquit, ò homo, affirmabo<br />
falli cos qui te negant os habere.» Ab alio homine improbo contomeliis<br />
proscissus: «Iniqua, inquit, tecum mihi est pugna: tu enim probra fa<br />
cile audis, et dicis libenter; mihi vero et dicere ingratum , et audire<br />
insolitum.» Dicere solebat acerbos inimicos melius dequibusdam niereri<br />
quàm eos amicos qui dulces videantur: illos enim saspe verum dicere,<br />
hos nunquam.<br />
Cato ab adolescentià usque ad extremam aetatem inimicitias, reipu-<br />
blicae causa, suscipere non destitit : ipse à multis accusatus, non modo<br />
nullum existimationis dctrimentum fecit, sed, quoad vixit, virtutum<br />
laude crevit. Quartum et octogesimum annum agens, ab inimicis capi<br />
tali crimine accusatus, suam ipse causam peroravit, nec quisquam aut<br />
memoriam ejus tardiorem, aut lateris firmitatem imminutam, aut os<br />
haesitatione impeditum animadvertit. Non illuni enervavit nec afflixit<br />
senectus: eà astate aderat amicis, veniebat in senatum frequcns. Gras-<br />
cas etiam litteras senex didicit. Quando obreperet senectus, vix intelle-<br />
xit. Sensim sino sensu astas ingravescebat ; nec subito fracta est, sed<br />
diuturnitate quasi exstincta. Annos quinque et octoginta natus excessit<br />
è vita.<br />
XLIV. TITUS QUINCTIUS FLAMINIUS.<br />
Ante J. C. 194; Anno U. C. 559.<br />
Titus Quinctius Flaminius, fìlius ejus qui apud Trasimenum ])eriit,<br />
consul missus est adversùs Philippum , Macedonum regern , qui Anni<br />
balem pecunia et copiis juverat, Albeniensesque populi Romani socios<br />
armis lacessiverat. Contraxerant autem bellum cum Philippo Athenionses<br />
haudquaquam dignà causa. Duo juvenes Acarnanes non iniliati, lem-<br />
plum Cereris cum caetera turba ingressi sunt. Facile eos sermo prodi-<br />
dit. Perducti ad antistites templi, etsi manifestum erat eos per errorem<br />
ingressos, tanquam ob infandum scelus interfecti sunt. Acarnanes,<br />
suorum nece commoti, ad vindicandos illos auxilium à Philippo petie-
DE VIRIS ILLUSTRIOUS URBIS ROM.E. 2-19<br />
runt: qui terrain Atticam igne ferroque vastavit, urbes complures co-<br />
pit, Athenas ipsas oppiignavit.<br />
Quinctius, exercitu conscripto, maturiùs quàm soliti erant priores<br />
consules profectus, in Grasciam magnis itineribus contendit. Tunc ca-<br />
duceator à rege venit, locum ac leinpus colloquendi postulans. Flami-<br />
nius vicforise quàm pacis avidior , tarnen ad constitutum tempos venit<br />
in colloquium, postulavitque ut Philippus omni Grascia decederet. Ac-<br />
census indignatione rex exclamavit: «Quid vieto imperare» gravius, Tito<br />
Quindi?» Et quum quidam ex circumstantibus, oculis asger, adjecisset,<br />
aut bello vinccndum, aut melioribus parendum esse: «Apparet id qui-<br />
dem, inquit Philippus, etiam casco,» jocans in ejus valetudinem oculo-<br />
rum. Erat quippo Philippus dicacior natura quàm regem decet, et no<br />
inter seria quidem satis risii temperans. Dein , re infectà, se ex collo<br />
quio proripuit. Eum Flaminius bis praslio fudit, castrisque exuit.<br />
Quinctius .Flaminius Grascia; veterem statura reddidit, ut legibus<br />
suis viveret, et antiqua liberiate frueretur. Aderat ludorum Istbmioruin<br />
tempus, ad quod spectaculum Grascia universa convenerat. Tum prasco<br />
in mediani arenam processit, lubàque silentio facto, base verba pro-<br />
nunciavit: «Senatus, populusque Romanus et Titus Quintius Flaminius<br />
imperator, Philippo rege et Macedonibos devictis, omnes Grascias civi-<br />
tates liberas esse jubet.» Audita voce prasconis, ma jus gaudium fuit<br />
quàm quantum homines possont capere: vix salìs credebat se quisque<br />
audivisse ; alii alios intuebantur mirabundi.. Revocatus prasco, quum<br />
unusquisque non audire tantum, sed videre etiam libertalis suas nun-<br />
cium averet, itcrum pronunciavit eadem. Tum lantus clamor orlus est<br />
ut certo constet aves, quas suporvolabant, altonilas paventesquo decidisse.<br />
Quinctio Flaminio triumphus à senatu decretus est. Postea quum<br />
Prusias, Bilhynias rex, legates Romam misisset, casu accidit ut legati<br />
apud Flamiuium cosnarent, atque ibi de Annibale mentione facta, ex<br />
bis unus (beeret eum in Prusias regno esse. Id postero die Flaminius<br />
senatui detubt. Patres, qui, vivo Annibale, nunquam metu vacui erant,<br />
legatos in Bithyniam misserunt, in his Flaminium, qui Annibalem sibi<br />
dodi poscerent. A primo colloquio Flaminii, ad domum Annibalis cus-<br />
todicndam milites à rege missi sunt. Annibal septem exitus è domo fe-<br />
cerat, ut semper aliquod iter fugas prasparatum haberet. Postquam<br />
nunciatum est ci milites regios in veslibulo esse, conatus est postico<br />
occulto fugere : ubi vero id quoque obseptum sensit, et omnia clausa<br />
esse, hauslo, quod sub annuii gemma habebat, veneno, absumptos est.
250 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />
XLV. LUCIUS PAULUS JäMILIUS MACEDONICUS.<br />
Ante J. C. 171 ; Anno U. C. 582.<br />
Paulus JJmiüus ejus qui ad Carinas cecidit filius erat. Consul sorlitus<br />
est Macedonian! provinciam, in qua Perseus, Philippi filius, paterni in<br />
Romanos odiihasres, bellum renovaverat. Quum adversus Perseum pro-<br />
fecturus esset, et domum suain ad vesperum rediret, filiolam suam<br />
Tertiam, quas tunc erat admoduin parva , osculans animadvertit tristi-<br />
culaio : «Quid est, inquit, mea Tertia, quid tristis es?—Mi pater , in-<br />
quit ilia, Perse periit.» (Erat autein mortua calcila co nomine.) Tum<br />
ille arctiùs puellam complexus : «Accipio omen, inquit, mea fìlia.» Ila<br />
ex fortuito dicto quasi spem cerlam clarissiini triumplii animo prasum-<br />
psit. Ingressus deinde Macedonians, rectà ad hosteni perrexit.<br />
Quum duaa acies in conspectu cssent, Sulpicius Gallus, tribunus<br />
militum, Romanum exercitum magno motu liberavit. Is enim, quum<br />
lunas defectionem nocte sequenti futuram preesciret, ad concionem ve—<br />
catis militibus dixit: «Nocte proximà, ne quis id portento accipiat, ab<br />
bora secundà usque ad quartato luna defectura esl. Id , quia naturali<br />
ordine et statis lit temporibus, et sciri ante et pratici potest. Itaque,<br />
quemadmodum nemo miratur lunam nunc pleno orbe, nunc senescen-<br />
tem exiguo cornu fulgere, sic mirum non est cam obscurari, quando<br />
umbra terras condilur. » Quapropter Romanos non movit ilia defectio;<br />
Macedones vero eadem, ut triste prodigium, terruit.<br />
Paulus jEmilius cum Perseo acerrime dimicavit, tertio nonas sep-<br />
tembris. Macedonum exercitus cassus fugalusque est; reX ipse cum pau-<br />
cis fugit. Fugientes persecutus est jEmilius usque ad indium noctis:<br />
tum se in castra victor recepit. Reversum gravis cura angebat quòd<br />
fìlium in castris non invenisset. Is erat Publius Scipio, postca Africanus,<br />
delectà Cartilagine, appellatus, qui, decimum septimum tunc annum<br />
agens, dum acriùs sequitur hostes, in partem aliam turba abreptus fue-<br />
rat. Media tandem nocte in castra redid. Tunc, recepto sospite filio,<br />
pater tantas victorias gaudium sensit. Victus Perseus in lemplum confu-<br />
gerat, ibique in angulo obscuro delitescebat: deprehensus, et cum filio<br />
natu maximo ad consulem perductus est.<br />
Perseus pullà veste amictus castra ingressus est. Non alias ad ullum<br />
spectaculum tanta multitudo occurrit. Rex caplivus progredì pras turba<br />
non poterat, donee consul lictores misit, qui, submovendo circumfusos,<br />
iter ad prastorium facerent. Paulus jEmilius, ubi audivit Perseum ades<br />
se , consurrexit, progressusque paulìim, introeunti regi inanimi por-<br />
rexit; ad genua procumbentem erexit; introductum in tabornaculum
DE VIRIS Itl.USTRIBUS URBIS ROMA. 251<br />
suo latóri assidere jussit. Deinde eum interrogavi! qua inductus injuria,<br />
bellum contra populum Romanum tam infesto animo suscepisset? Rex,<br />
nullo dato responso, terrain intuens, divi flevit. Tum consul: «Bonuin,<br />
inquit, animum habo : jiopuli dementia non modo spem tibi, sed<br />
propè certain fiduciam salutis prasbet.»<br />
Postquam Perseum consolatus est Paulus iEmilius, sermonem ad<br />
circumstantes Romanos convertit: «Videtis, inquit, exemplum insigne<br />
mutationis rerum liumanarum. Vobis hase prascipuè dico, juvenes. Ideo<br />
neminem decet in quemquam superbo agere, nec pi-assenti credere<br />
fortuna;.» Eo die Perseus à constile ad cusnam invitatus est, et alius<br />
otiinis ei honor habitus est, qui haberi in tali fortuna poterat. Deinde<br />
quum ad consulem multarmi! gentium legati gratulandi causò venissent,<br />
Paulus .•Emilius ludos magno apparatu fecit, lautumque «mvivium pa<br />
ravi!: qua in re curam et diligentiam adhlbebat, diccrc solitus et con<br />
vivami instruère et ludos parare viri ejusdem esse qui sciret bello<br />
vincere.<br />
Confecto bello, Paulus iEmilius regia nave ad urbem est subvectus.<br />
Complétas erant omnes Tiberis ripas obviàm effusa multitudine. Fuit ejus<br />
triumphus omnium lungi; magnificentissimus. Populus, exstructis per<br />
forum tabulatis in modum theatrorum, spectavit in candid is togis.<br />
Aperta tempia omnia et sertis coronata, thure fumabant. In très dies<br />
distributa est pompa spectaculi. Primus dies vix suffecit transvehendis<br />
signis tabulisque; sequent! die, translata sunt arma, galeas, scuta, lo<br />
rica?, pharetras, argenttim aurumque. Tertio die, primo statini mane,<br />
ducere agmen coepcre tibicines, non festos solemnium pomparum mo<br />
des, sed bellicum sonantos, quasi in aciem procedendum foret. Deinde<br />
agebantur pingues cornibus auratis et vittis redimiti boves centum et<br />
vigiliti.<br />
Sequebantur Persei liberi, comitante educatorum et magistrorum<br />
turba, qui manus ad spectatorcs cum lacrymis miserabiliter tendebant,<br />
et pucros docebant implorandam suppliciter victoris populi misericor-<br />
diam. Pone filios incedebat cum uxore Perseus, stupenti et attonito<br />
similis. Inde quadringentas coronas aurea? portabantur, ab omnibus fere<br />
Grascia? civitatibus dono missa;. Postremo ipse in curru Paulus auro<br />
purpuràque fulgens emiuebat, qui magnani quum dignitate aliàjxirpc-<br />
ris, tum senectâ ipsâ majestalem pra? se ferebat. Post currum, in<br />
ter alios iluslres viros, tibi duo jEmilii; doinde équités turmatim, et<br />
cohortes peditum suis qoa?que ordinibus. Paulo à senatu et à plebe con<br />
cessimi est ut in ludis Circensibus veste triumphali uteretur, eique<br />
cognomen Macedonici inditum.<br />
Tanta? buie lastitia? gravis dolor admixtus est. Nam Paulus ^Emilius,<br />
duobus filiis in adoptionem datis, duos tantum nominis hasredes domi
252 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
retinuerat. Ex his minor, ferme duodecim annos natus, quinque diebus<br />
ante triumphum patris, major autein triduo post triumphum decessit.<br />
Erat porrò jEmilius liberorum amantissimus ; erudiendos curaverat<br />
non solum Romana veteri disciplina, sed etiam Graecis litteris. Opti—<br />
mos adhibuerat magistros, eoromque exercitiis omnibus ipse interfue-<br />
rat, quum eum respubbca aliò non vocaret. Eum tarnen casum fortiter<br />
tulit, et in oratione quam de rebus à se gestis apud populum habuit:<br />
«Optavi, inquit, ut, si quid adversi imminerct ad expiandam nimiam<br />
felicitatem, id in domum meam potiùs quàm in rempublicam recideret.<br />
Nemo jam ex tot liberis superest, qui Pauli /Emiiii nomen ferat; sed<br />
banc privatam calamitatem vostra felicitas et secunda fortuna publica<br />
consolatur. »<br />
Paulus iEmibus omni Macedonum gaza , quae fuit maxima , potilus<br />
erat: tantam in aerarium pophli Romani peconiam invexerat ut unius<br />
imperatoris prasda finem altulerit tributorom; at hie non modo nihil<br />
ex thesaoris regis concupivit, sed ne ipse quidom spedare eos dignatus<br />
est. Per alios homines cunda administravit, nec quidquam in domum<br />
suam intolit, praeter memoriam nominis sempiternam. Mortuus est adeò<br />
pauper ut dos ejus uxori, nisi vendito, quem unum reb'querat, fundo,<br />
non potuerit exsolvi. Exsequiae ejus non tara auro et ebore quàm om<br />
nium benevolentià et studio fuerunt insignes. Macedonia} principes,<br />
qui tunc Roma? erant legationis nomine, humeros suos funebri ledo<br />
spontè subjecerunt. Quem enim in bello ob virtutem timuerant, eum-<br />
dem in pace ob justitiam diligebant.<br />
XLVI. CAlUS POPILIUS LJENAS.<br />
Ante J. C. 163; Anno U. C. 590.<br />
Paulo ^Emilio consule, Romani venerunt legati à Ptoloma», rege<br />
jEgypti, qui, pulso fra tre majore, Alexandrians, lenebat. Nam Antio<br />
chus, rex Syrias, per speciem reducendi in regnimi majoris Ptolomasi,<br />
jEgyptom invadere conabatur. Jam navali prasbo vicerat minorem<br />
Ptolomasum, et Alexandriam obsidebat ; nec procul babcsse videbatur<br />
quin regno opulentissimo potiretur. Legati soi'didati, barba et capillo<br />
promisso, cum ramis oleas ingressi curiam procobuerunt. Oratio fuit<br />
etiam miserabilior quàm habitus : orabant senatum ut opein regno<br />
^Egypti ferret, Moti patres legatorum precibus, extcmplo legationom<br />
miserunt, cujus princeps Caius Popilius Lasnas, ad bellum inter fratres<br />
componendum. Jussus est Popilius adire priùs Antiocbum, deinde Pto<br />
lomasum, eisque denuntiare ut bello absisterent: qui secus fecisset, euiu<br />
pro hoste à senatu habitum iri.
DE VIRIS ILLÜSTÜIBUS URBIS ROM«. 253<br />
Propo Alexandriain Antiocho occurrerunt legati. Quos advenientes<br />
Antiochus amicò salutavit, et Popilio dextram porrexit; at Popilius<br />
suam regi noluit. porrigere, sed tabellas, in quibus erat senatusconsul<br />
tum, ei tradidit, atquo slatini legere jussit. Quibus perlectis, Antiochus<br />
dixit se, adliibitis amicis, consideraturum quid faciendum sibi esset.<br />
Indignatus Popilius quòd rex aliquam moram interponeret, virgà,<br />
quam manu gerebat, regem circumscripsil ; ac: «Priiis, ait, quam hoc<br />
circulo excedas, da responsum, quod senatui referam.» Obstupefactus<br />
Antiochus, quum parumper hassitasset: «Faciam, inquit, quod censet<br />
senalus.» Tum demum Popilius dextram regi (anquam socio et amico<br />
porrexit. Eàdem die, quum Antiochus excessisset Egypto, legati con<br />
eordiam inter fratres auctoritate sua firmaverunt. Clara ea legatio fuit,<br />
quòd JEgyptus Antiocho adempta , redditumque regnimi patrium stirpi<br />
Ptolomasi fuerat.<br />
XLV1I. PUBLIUS SCIPIO JEMILIANUS.<br />
Anlo J. C. 148; Anno V. C. 605.<br />
Publius Scipio .Emilianus, Pauli Macedonici filius, adoptione Sci<br />
pionis Africani nepos, à tenera astate Gratis litteris à Polybio, pras<br />
stanlis ingenii viro, eruditus est. Ex ejus doctrinä tantos fructus tulit<br />
ut non modo äquales suos, sed etiam majores natu omni virtufum ge<br />
nero superarci. Temperanti!» et continentias laudom ante omnia compa<br />
rare studuit ; quod quidem tunc difficile erat : mirum enim est quo im<br />
pel u ad libidines et epulas juvenes Romani eo tempore ferrentur. At<br />
Scipio, contrarium vitas institutum secutus, publicam modestia; et<br />
continentias famam est adeptus. Polybium semper domi militiasque<br />
secum babuit; semper inter arma ас studia versatus, aut corpus peri<br />
culis, aut animum disciplinis exercuit,<br />
Scipio .Emilianus primìun in Hispanià, Lucullo duce, militavit;<br />
eoque in bello egregia fuit ejus opera. Nam rex quidam barbarus, mira<br />
proceritatis, splendidis armis ornatus, saspe Romanos provocabat, si<br />
quis singulari certamine sccum vellct congredi. Quumque nemo contra<br />
eum exire änderet, suam Romanis ignaviam cum irrisu et ludibrio<br />
exprobrabat. Non tulit indignilaleni rei Scipio, progressusque ad hos<br />
tem, conserta pugna, eum prostravit, pari Romanorum lastitià et hos<br />
lium terrore , quòd ingentis corporis viruin ipse exiguas statura? deje<br />
cisset. Scipio multò majus etiam adiit periculum in expugnatione urbis,<br />
quam tunc obsidebant Romani: nam ipse primus murum conscendit,<br />
viamque aids mililibus aperuit. Ob base prasclarè gesta, Lucullus dux<br />
juvenem, pro concione laudatimi, murali coronA donavi!.
254 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Tertio bello Punico, quum darum esset Scipionis nomen, juvenis<br />
adhuc factus est consul, eique Africa provincia extra sortem data est,<br />
ut, quam urbem avus ejus concusserat, earn nepos everteret. Tunc enim<br />
Romani, suadente Catone, deliberalum babebant Carthaginem diniere.<br />
Carthaginiensibus igitur imperatimi est ut, si salvi esse vellcnt, ex<br />
urbe migrarent, sedemque alio in loco , à mari remolo, constituèrent.<br />
Quod ubi Cartilagine auditum est, ortus statini est ululatus ingens, cla-<br />
morque: bellum esse gerendum, satiùsqae esse extrema omnia pati<br />
quàm patriam relinquere. Quum vero ncque naves, neque arma habe-<br />
rent, in usura novae classis leda domosque resciderunt; aurum et ar<br />
gentimi pro aere ferroque conflalum est; viri, feminaa, pueri, senes si-<br />
mol operi instabant: non die, non noctu labor interiiii&sus. Ancillas<br />
primo totonderunt, ut ex earuin crinibus fîmes facercnt; mox etiam<br />
matrona? ipsa? capillos suos ad eumdem usura contuleruot.<br />
Scipio exercitum ad Carthaginem adinovit, eanique oppugnare ccepit:<br />
qua? urlis, quanquam summà vi defenderetur, tandem expugnata est.<br />
Rebus desperatis, quadraginta millia hominum se victori tradideront.<br />
Dux ipse Asdrubal, inscià uxore, ad genua Scipionis cum rainis oleaa<br />
supplex procubuit. Quum vero ejus uxor se â viro relictam vidisset,<br />
diris omnibus cum devovit; tura duobus liberis dextrà laevâque oom-<br />
prehensis, à culmine domùs se in medium flagrantis urbis incendimi!<br />
immisit. Deletà Cartilagine, Scipio victor Romani reversus est. Splen-<br />
didum egit triumphuin, Africanusque est appellatus. Ita cognomen<br />
Africani Carthago capta Scipioni majori, eadem eversa Scipioni minori<br />
peperit.<br />
Postea Scipio itcrum consul creatus, contra Numantinos in llispa-<br />
niam profectus est. Ibi multiplex clades priorum ducum inscitià à Ro<br />
manis accepta fuerat. Scipio , ubi primìim advenit, corruplum licentià<br />
exercitum ad pristinam disciplinam revocavi!. Omnia deliciarum in<br />
strumenta è castris ejecit; qui miles extra ordincm fuisset deprehensus,<br />
eum virgis aedebat ; jumenta omnia vendi jussit, ne oneribus portan-<br />
dis usui essent; militera quemque triginta dierum frumentum ac. septe-<br />
nos vallos ferre coegit. Cuidam propter onus aegrè incedenti dixit:<br />
«Quum te gladio vallare scieris, tunc vallum ferre desinilo.» Ita redacto<br />
in disciplinam exercitu, urbem Numantiam obsedit. Nimiantini, fame<br />
adacti, se ipsi trucidaverunt. Captam urbem Scipio delevit, el de eà<br />
triumphavit.<br />
Scipio c?nsor fuit cum Mummio, viro nobili, sed segniore. Tribu<br />
movit quemdam qui, ordines ducens, prselio non interfuerat; quumque<br />
ilio quosreret cur notaretur, qui custodia? causa in castris remansisset,<br />
Scipio respondit: «Non amo nimiìim diligentes.» Kquum ademit ado<br />
lescenti, qui in obsidione Carthaginis, vocatis ad crnam amicis, diri-
DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 255<br />
pie-idam sub figura urbis Cartilagini»- piacentini in mensa posuerat;<br />
quaerenlique causam: «Quia, inquit Scipio,me prior Carthaginem diri—<br />
puisti.» Contra Muiiimius, Scipionis collega, neque ipse nolabat quem-<br />
quam, et nolatos à collega, quos polerat, ignominia} eximebat. Unde<br />
Scipio, quum ci cupienti censurara ex majestale rei publico; gerere im<br />
pedimento esset Munimii sennities, in senatu ait: «Utinam mihi colle-<br />
gam dedissetis , aut non dedisselis!»<br />
In Scipione ¿Emiliano etiam multa privala; vita; dieta faclaque ce-<br />
lebrantur. Caio Loslio familiariter usus est. Fenint cum eo Scipionem<br />
siepe rusticalum fuisse, cosque iiicredibiliter repuerascere solitos esse,<br />
quum rus ex urbe, tanquam è vinculis, evolavissent. Yix audeo dice<br />
re de tantis viris; sed ila narratur conchas eos ad litus maris legere<br />
consuevisse, et ad oninem animi remissionem ludumque descendere.<br />
Morino Paulo /Emilio, Scipio, cura fratre hasres reliclus, animum vere<br />
fraternum in eum ostendit: nani universam ei baereditalem tradidit,<br />
quòd illuni videret re familiari minus, quàm se, instructum. Pariter,<br />
defunctà inatre, omnia bona materna sororibus concessit, quanquam<br />
nulla pars baireditatis ad eas lege pedinerei.<br />
Quum in condone igterrogarelur quid sentiret de morte Tiberii<br />
Gracchi, qui populi favorem pravis largitionibus captaverat, palàm<br />
respond it eum jure casum videri. Quo responso exacérbala concio ac-<br />
clamavit; tum Scipio clamorem orlimi à vili plebeculà animadvertens:<br />
«Taceant, inquit, quibus Italia noverca est, non mater.» Quum magis<br />
etiam obstreperet popuhis, ille vultu constanti: «Hostium, inquit, arma-<br />
torum tolies clamore non tcrritus; qui possum vestro moveri?» Tunc,<br />
constantia et auctoiitale viri perculsa, plebs conticuil. Deinde, quasi<br />
vira sibi inox inferendam animo prassagiret, malam sibi rependi gra~<br />
tiara laborum pro república susceptorum ab ingratis civibus questus<br />
est. Maxima pallimi frcquentià domimi deduclus est.<br />
Poslridic quàm domimi se validos receperat, Scipio repente in le-<br />
clulo exanimis est invenlus. De tanti viri morte nulla habita est quaes<br />
tio, ejusque corpus velato capite est datura, ne livor in ore appareret.<br />
Metellus, licèi Scipionis iniinicus, hanc necem adeògraviter lulit ut, eà<br />
nudità, in forum advolaverit, ibique incesto vultu clamaverit: «Con—<br />
currite , ci ves, moenia urbis nostras eversa sunt: Scipioni intra suos<br />
penates quiescenti nefaria vis illata est.» Idem Metellus filios suos jussit<br />
funebri ejus ledo humeros subjicere, eisque dixit: «Nunquam à vobis<br />
id officium majori viro praestari poterit.» Scipionis Patrimonium tam<br />
exiguum fuit ut triginta duas libras argenti, duas et selibras auri tan-<br />
liìra rcliquorit.<br />
Quum duo cónsules, quorum alter inops erat, alter autem avarus, in<br />
senatu contenderenl uler in Hispaniam ad bellum gerendum milteretur,
936 PRIMER ANO DE LATIN ï CASTELLANO.<br />
ac magna inter patres esset dissensio, rogatus sententiam Scipio /Emi-<br />
lianus: «Neutrum, inquit, mihi mitti placet; quia alter nihil habet,<br />
alteri nihil est satìs.» Scilicet ad rem bene gerendam judicabat pariter<br />
abesse debere et inopiam et avaritiam. Alioquin maxime vcrendum est<br />
ne publicum munus quasstui habeatur, et praeda communis in privatum<br />
itnperatoris lucrum convcrtatur. Longè ab hac culpa alienus fuit Scipio:<br />
nam post duos consulatus et totidem triumphos, oflìcio ìegationis fun-<br />
gens, septem tantum servos secum duxit. E Cartbaginis et Numanlias<br />
spobis comparare plures certe potuerat; sed nihilolocupletior Cartilagine<br />
eversa fuit quam ante. Itaque, quum per popoli Romani socios et exte<br />
nts nationes iter faceret, non mancipia ejus, sed victorias numeraban-<br />
iur, nec quantum auri et argenti, sed quantum dignitatis atque gloriai<br />
jsecum ferret, asstimabalur.<br />
XL Vili. TIBERIUS GRACCHUS ET CAIUS GRACCI1US-<br />
Ante J. C. 134; Anno V. C. G19.<br />
Tiberius Gracchus et Caius Gracchus Scipionis Africani ex fìlia ne-<br />
potes erant. Horum adolescente bonis artibos et magna omnium spo<br />
floruit: ad egregidm quippe indolem accedebat optima educalio. Exstant<br />
Cornelias matris epistolae, quibus apparet cos non solimi in gremio ma-<br />
tris educatos fuisse, sed etiam ab eâ sermonis elegantiain hausisse.<br />
Maximum mafronis ornamentum esse liberos bene institutes meritò pu--<br />
tabat sapientissima ilia mulier. Quum Campana matrona, apud illam<br />
hospita, ornamenta sua, quae erant illà astate pretiosissima, ostentare!<br />
1)E VllUS IL1.USTR1BUS URBIS ROM*. 257<br />
Caium Gracchimi idem furor, qui fratrem Tiberium, invasit: seu<br />
vindicanda? fraterna? necis, seu comparandoa regia? potentia? causa, vix<br />
tribunatum adeptus est quum pessima ccepit inire Consilia : maximas<br />
largitiones fecit; oararium effudit; legem de frumento plebi dividendo<br />
tulit. Perniciosis Gracchi consiliis , (pianta poterant contentione, obsis-<br />
tebant, omnes boni, in quibus maxime Piso, vir consularis. Is, quum<br />
multa contra legem frumentariam dixisset, lege tarnen lata, ad fru-<br />
mentum cum caateris accipiendum venit. Gracchus animadvertit in<br />
concione Pisonem stantem; eum sic compellavit, audiente populo Ro<br />
mano: «Qui tibi constas, Piso, quum eà lege frumentum petas quam<br />
dissuasisti?» Cui Piso: « Nolim quidem , Gracche , inquit, mea bona<br />
tibi viritim dividere liceat; sed , si facies, partem petam. » Quo respon<br />
so aperte declaravit vir gravis et sapiens lege, quam tulerat Gracchus,<br />
Patrimonium publicum dissipari.<br />
Decretum à senatu latum est, ut videret consul Opimius ne quid<br />
detrimenti respubbca caperet : quod decretum, nisi in maximo discri<br />
mine, ferrit non solebat. Cains Gracchus, armata familiä, Aventinum<br />
occupaverat. Quamobrem consul, vocato ad arma populo , Caium ag<br />
gresses est; qui pulsus, dum à tempio Diana? desilit, talum intorsit;<br />
et, quum jam à salellitibus Opimii comprebenderetur , jugulum servo<br />
praabuit ; qui dominum et mox semetipsum super domini corpus inte-<br />
remit. Consul promiserat se pro capite Gracchi aurum repensurum<br />
esse: quare Septimuleius quidam lanceà praaiìxum Caii caput attulit,<br />
eique a?quale auri pondus persolutum est. Aiunt etiam ilium, prius<br />
cervice perforata cerebroquc exempto, plumbum infudisse, quo gra-<br />
vius efiicerctur.<br />
Occiso Tiberio Graccho, quum senatus consulibus mandasset ut in<br />
eos qui cum Tiberio consenserant, animadverteretur, Blosius quidam,<br />
Tiberii amicus, pro se deprecatimi venit; hancque , ut sibi ignoscere-<br />
tur, causam agerebat, quòd tanti Gracchimi fecisset ut, quidquid ilio<br />
vellet, sibi faciendum putaret. Turn consul: «Quid? ait, si te in Capi<br />
tol ium faces ferre vellet, obsecuturusne voluntati illius fuisses propter<br />
istam quam jactas famibaritalem?—Nunquam, inquit Blosius, id qui<br />
dem voluisset; sod, si voluisset, paruissem. » Nefaria est isla vox:<br />
nulla em'm est exeusatio peccati, si amici causa peccaveris.<br />
XLIX. LUCIUS MUHMIUS ACIIAICUS.<br />
Ante J. C. 147 ; ^roio V. C. 600.<br />
Quum Corinthii adversus Romanos rebellassent, eorumque legatis<br />
injuriam feci&sent, Lucius Mummius consul, conscripto exercitu, Co-<br />
TOMO i. 17
258 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
rinthum profeclus est. Corinthii, velati nihil negotii bello Romano stis-<br />
ccpissent, omnia neglexerant. Prasdam, non prasliuin cogitantes, 've<br />
llicala duxerant acl spolia Romanoruin reporlanda. Conjuges liberosque<br />
ad spectaculum cortaminis in montibus posuerunt. Quam vecordiam<br />
celerrima poena conseeuta est : nam, praelio ante oculos suomm com-<br />
misso cassi, lugubre his spectaculum et gravem luctùs memoriam reli-<br />
querunt. Conjuges et liberi corum de spectatoribus captivi facti , pras-<br />
da victorum fiiere. Urbs ipsa Corinthus direpta primùni, deinde, tuba<br />
preci nenie , diruta est; popuius omnis sub corona venditus; dux co-<br />
rum victus doinuin refugit eamque incendit, conjugein interfecit et in<br />
ignem prascipitavit ; ipse veneno interiit,<br />
Erat Corintio magna vis signoroni tabularumque preliosarum, quibus<br />
Muinmius urbem et totani replevit Italiani, nihil vero in domum suam<br />
intubi ; sed baroni rerum adeò rudis et ignarus erat Muinmius at, quum<br />
eas tabulas Romam porlandas locarot, edixerit conducentibus , si eas<br />
perdidissent, novas esse reddituros. Una eximii pictoris tabella bidenti bos<br />
alea militibus alvei vicem prasstitit. Quas tabella deinde , quum prasda<br />
venderetur, ab Attalo rege sex millibus nummorum empia est. Muin<br />
mius pretium admiratus, ex alieno judicio pulchritudinem tabellas sus-<br />
picatus est, alque vendilionem rescidil, el label lam jussit Romam de-<br />
I'errit.<br />
L. QUINTUS METELLUS MACEDONICUS.<br />
Ante J. C. 142; Anno U. C. 611.<br />
Quintus Melellus à domila Macedonia dictus Macedonicus, missus<br />
est advershs Pseudo-Philippum, hominem humib loco natimi qui se<br />
Persei regis filium mentiebatur, eàque fraudo Macedoniam occupaverat.<br />
Fabulam autem hujusmodi fmxerat: prasdicabat se ex Perseo rege or-<br />
tum , et ab co fidei cujusdam viri Cretensis commissum , ut in belli<br />
casus, quod tunc ille cum Romanis gerebat ,aliquod velali semen stir-<br />
pis regias reservaretur ; datum ei insuper bbellum signo Persei im<br />
presimi, quern puero traderet, quum ad puberem astalem venisset.<br />
Mortuo Perseo, se Hadrumeti educatimi usque ad duodecimum astatis an<br />
num, ignarum fuisse generis sui, eumque cxistimavisse patroni à quo<br />
educaretur ; ab eo tandem morti proximo dotectam fuisse originem<br />
suam, sibiqoe bbellum traditum. Erat prasterea juveni forma, qua; Per<br />
sei flliuin non dedeceret. Ilune Metellus bis praslio fudit, et die trium-<br />
phi ante currum egit.<br />
Postea Quintus Metellus helium in Hispanià contra Celtiberos gessit;<br />
et quum urbem quas erat caput gentis obsideret, jamque admotà ma<br />
china, partem muri, quas sola convelli polerat, brevi disjecturus vi-
№. VIRIS 1LLUSTRIBUS URBIS ROlliE. 259<br />
tieretur, humanìtatein certas victorias praetulit. Vir quidam in obsessà<br />
civilate nobilis, nomine Rethogenes, ad Metellum transierat, reli<br />
ctis in oppido fìliis. Irati civesRethogenis íilios machinas ictibus objece<br />
runt. Nihü molus periculo iiliorum, pater hortabatur Metellum ut ne<br />
oppugnatone desisterei; at Metellus obsidionem maluit solvere quàm<br />
pueros in conspectu palris crudeli noce interfici. Atque hojus mansue<br />
tudinis fructum (ubi: namque mullas alias urbes admiratione hujus facii<br />
se spontc ei dediderunt.<br />
Metellus, quum urbem Contrcbiam viribus espugnare non posset,<br />
ad fallendum hosteui convertii animimi, et viam reperit qua propositum<br />
ad cxitum pcrdueerel. Itinera magno Ímpetu ingrediebatur, deinde alias<br />
atque alias regiones petebat; modo líos occupabat montes, modo ad<br />
illos transgrediebatur. Quum interim et suis et hostibus ignota csset<br />
causa cor sic sua mutarci Consilia , à quodani amico interrogatus quid<br />
ita incertum belli genus sequeretur: « Absiste, inquit Metellus, ista<br />
quasrerc: namque tunicam meam exurerem, si eam consilium meum<br />
scire existimarem. » Postquam vero et exercitum suum ignorantià et<br />
hostes errore implicavit, quum aliò cursum direxisset, subito ad Con<br />
Irebiam rellexit, camque inopinatam et attonitam oppressit.<br />
Raram Melelli Macedonici l'elicitatem multi scriptores concelebrant:<br />
ea quidem ipsi omnia contigerunt quee bealam vitam videntur eftìcere.<br />
Fortuna eum nasci voluit in urbe terrarum principe ; parentes nobi<br />
lissimos dedil; adjecit animi eximias dotes, et corporís vires quas to<br />
lèrandis laboribus suffleere possent ; multa decora in ejus domimi con<br />
gessil: nani quum ipse cónsul, censor etiam augurque fuisset, et trium<br />
phasset, tres lilios cónsules vidit, è quibus unum etiam et censorem et<br />
triumphantem, quartum autem praslorem; tres quoque filias bene nup<br />
tas. Huno autem vitas cursum consentaneus finis excepit: nana Metel<br />
lum , ultimas senectutis spatio defunctum, et leni mortis genere Ínter<br />
oscula complexusque natorum exstinctum, filii et generi humeris suis<br />
per urbem sustulerunt, et rogo imposuerunt.<br />
LI. QUINTOS METELLUS NUMIDICUS.<br />
Ante J. C. 108 ; Anno 17. C. 643.<br />
Qumtus Metellus cónsul cum Jugurthá, Numidarum rege, bellum<br />
gessit. Is à Micipsá adoptatus, dúos ejus filios, fratres suos, interfece<br />
rat, ut solus Numidias imperio potiretur. Micipsa in amicitià et socie<br />
tate populi Romani semper permanserat. Postquam igitur Romas cogni<br />
lum est nefarium Jugurthas seelus, placuit illud ulcisci. Metellus cum<br />
exercitu in Africam navigavi!, et cum boste manus conseruit. Qua in
260 PIUME» AÑO DE LATIN V CASTE LANO.<br />
parie Jugurtha affuit, ibi aliquandiu cerlatum est, neque bic iillumboni<br />
ducis aut militis officium praatermisit. Casieri vero ejus milites primo<br />
congressu pulsi fugatique sunt ; Jugurtha in oppidum munitum perfu-<br />
git. Paucis post diebus Metellus eum insecutus, iterimi proelio fudit;<br />
Numidiam vastavit, urbes ampias et munitissimas cepit: qua? victoria<br />
ei nomen Numidici fecit.<br />
Postea Qu intus Metellus censor factus est, ejusque egregia fuit cen<br />
sura, et ononis-vita plena gravitatis. Quum, ab inimicis accusatus,<br />
causam depecunüs repetundis diceret, et ipsius tabula?, circumferren-<br />
tur judicibus inspicienda?, nenio ex illis fuit qui non removeret ocu-<br />
los, et se totum averterei, ne cjuisquam dubitare vidcretur verumne<br />
an falsum esset quod ille retulerat in tabulas. Quum Saturninas, tribu<br />
nas plebis, legem scnatùs majostati adversam ct reipublica? perniciosam<br />
tulisset, Metellus in earn legem jurare noluit, càque de causa in ex-<br />
.silium actus est. Honestum Rhodi sccessum invenit, ibique litlcris ope<br />
rara dedil. Ita vir fortissimus de civitate maluit decedere quàra de sen-<br />
tentià, eique salus patria? dulcior quàm conspectus fuit.<br />
Metelli.filius precibus et lacrymis à populo impetravit ut pater ab<br />
exsilio revocaretur. Is forte ludos spectabat, quum reddita? sunt litteras<br />
quibus scriptum erat, máximo senatùs et pupilli consensu reditum illi<br />
in patriara datum esse. Nihil eo nuncio moveri visus est: non priìis<br />
è theatro abiit quàm spoctaculum ederetur ; non lastitiam suam proximo<br />
sedentibus lillà ex parte ostendit, sed summum gaudium intra se con-<br />
tinuit, parique vultu in exsilium abiit et fuit restitutus: adeò modera<br />
tali inter secundas et adversas res gessit animimi ! Tantas vero ad<br />
eum advenientem concursus est factus ut dies totus consomptus sit in<br />
gratulationibus illum ad portam urbis excipientium; inde in Capitoliura<br />
ascendentem et lares repetentem universa propemodum civitas de-<br />
duxit<br />
LI!. MARCUS /IÍMILIUS SCAUHUS,<br />
Ante J. C. Hü; Anno U. C. 03S.<br />
Marcus iEmilius Scaurus nobilii familia ortus est, sed paupere.<br />
Nani pater ejus, quàmvis patricius, ob rei familiaris inopiam , carbo-<br />
nariura negotium cxercuisse dicitur. Filius ipse dubitavit primo utrìun<br />
honores peterct an argentariam faceret ; sed , quum eloquentià valerel,<br />
ex eà gloriara et opes peperit. Consul factus , severum se pro tuendà<br />
militari disciplina praabuit, cujus disciplina? exemplum admiratione dig-<br />
num referebat ipse in iis libris quos de vita sua scripserat. Quum in<br />
eo loco ubi posuerat castra , arbor esset maturis fructibus onusta, pos-<br />
tridie abeunte exercitu, arbor infactis fructibus relicta est. Idem Pu-
DE VllUS II.LUSTRIBUS URBIS ROM.«. 20 I<br />
blio Decio praetori, quòd, se transeunte, sederet, et assurgere jussus<br />
non paruisset, vestem scidit, sellam fregit, et, ne quis ad emit in jus.<br />
iret, edixit.<br />
Marcus Scaurus, ut in tuende militari disciplina, sic in puniendà<br />
lilii sui ignavia fuit Severus. Quum enim in quodam prœlio Romani<br />
équités pulsi, deserto imperatore, Romain pavidi répétèrent, in quibiis<br />
erat ipso Scarni lilius, misit pater , qui ei dicerent se libentiùs occur-<br />
suriiin esse fìlii in acie interfecti ossibus quàm visurum reducem reum<br />
taui turpis fuga; ; ideòque conspectum irati patris degeneri filio esse vi-<br />
tandum, si quid verecundias in animo superesset. Non tulit juvenis<br />
ignominia; dolorem, et moerore confectus interiit.<br />
Marcus Scaurus, quum esset summa sencctute et adversà valetudi<br />
ne, pristimun animi vigorem retinuit. Varius quidam, patria Hispanus,<br />
vetus Scauri inimicus, senom opprimere conatus est. Accusabat eum<br />
accepta; ab bostibus pecunia; ad prodendam rempublicam. Scaurus, 110-<br />
bibssimis juvenibus innixus, descendit in forum, datâque responden-<br />
tli facilitate, paucis verbis ita causam egit : «Varius Hispanus ait Mar-<br />
cum Scaurum, senatùs principem , ab hoste corruptum esse, et populi<br />
Romani Imperium prodidisse; Marcus vero Scaurus, princeps senatùs,<br />
negat se esse buie culpa? affinem: testis nemo est; utri vos potiùs cre-<br />
dendum putatis? » Qua elicti gravitate periculum intentatum propulsa-<br />
vii : nam statini popultis accusatorem ab illà actione depulil.<br />
LUI. PUBMUS RUTILIUS lìUFUS.<br />
Ante •!. C. 105; Anno U. C. 648.<br />
Publius Rutilius Rufus vita? iiinocentià enituit: quum nemo esset in<br />
rivitatc ilio integrior, omni honore dignus est habitus, et consul factus.<br />
Quum eum amicus quidam rem injustam aliquando rogaret, et Rutilius<br />
constante,! - negaret, indignatus amicus dixit: «Quid igitur mihi opus<br />
est tua amicitià, si quod rogo non facis? — Imo, respondtt Rutilius,<br />
quid mihi tua, si propter te aliquid inhonestè facere me oporteat? »<br />
Sciebat quippe vir sanctus tarn contra officium esse amico tribuere quod<br />
lequum non sii, quàm non tribuere id quod recto possimi!s ; atque , si<br />
forte amici à nobis postulent qua? honesta non sunt, religionem et fidem<br />
esse amicitià? anleponcndam.<br />
Rutilius tarnen in invidiam equitum Romanorum venit, quòd ab<br />
cornili injuriis Asiani, cui tunc praeerat, defendisset: quarò ab iis re-<br />
petundarum accusatus est. Rutilius, innocenti,! fretus, senatoris insignia<br />
non deposuit; judicibus non supplicavit; ne ornatiùs quidem causam<br />
suam dici vohiit quàm simplex veritatis ratio ferebat : i laque damnatus
262 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
est, et Mitylenas exsulatum abiit. Ibi Asiani petenti omnes hujus pro<br />
vincia) civitates lega tos miserimi; bospilio eum, opibus, omni ausilio<br />
juverunt. Quum Rutilium quidam consolàretur, et diceret instare arma<br />
civiba brevìque futurum ut omnes exsoles reverlerentur : «Quid tibi,<br />
inquit Rutilius, mali feci, ut mihi pejorem redi tum optares quàm<br />
exitum? Malo patria meo exsilio erubescat quàm reditu mcoreat. »<br />
LIV. MARCI;;-; LIVIUS DRUSD<br />
Anto J. C. 412; Anno U. C. C41.<br />
Marcus Livius Drusus, patre consulari genilus, rclictum sibi Patri<br />
monium profusis largitionibus dissipavit, adeìr ut i[>so proli teretur no<br />
mini se ad largiendum quidquam rebquisse, praeter co'lum et coenum.<br />
Unde, quum pecunia egcrct, multa contra dignitatem fecit, Tribuiius<br />
plebis primo senatus causam suscepit; sed, audax et veheniens, ut pro<br />
position assequerelur, leges pemieiosas tulit. Quibus quum Philippus<br />
consul obsisteret, ci Drusus in comitio ita collimi oblorsit ut plurimus<br />
sanguis efflueret è naribus; vique addita contumelia, non cruorem,<br />
sed muriam de turdis esse dixit. (Philippus ciiim deliciarum amaus,<br />
turdorumque imprimis edax habebatur.) Aliiim etiam virimi conso-<br />
larem, iisdem legibus pariter adversantem , a it Drusus se de saxo<br />
Tarpeio praecipitalorum.<br />
Nec observantior erga senatum fuit Drusus. Nam quum senatus ad<br />
eum misisset ut in curiam veniret; «Oliare, inquit Drusus, non ipse<br />
senatus ad me venit in Hostiliam propinquam rostris?» Paruitque tri<br />
buno senatus. Quibus rebus factum est ut Drusus noe sellatili,,noe plebi<br />
piacerci. Undo , quum è foro magna nominimi froquentià stipate re-<br />
diret, in atrio domüs suae coltello percussus est; cultellus latori ejus<br />
affìxus relictus est, auctor vero neers in turba latti it ; Drusus intra<br />
paucas boras decessit, Quem ne morti quidein proximum ea deseruit<br />
superbia quae eum in exitium impulerat : quum enim extremum jam<br />
redderet spiritum, circumstantium multiludincm intuens: «Ecquando,<br />
inquit, amici, similem mei dvem habebit respubhra?»<br />
llunc vita; lincili habuit juvenis, clarissimus quidem, sed quern sua<br />
semper inquietimi ac turbulentum feccrat ambitio. Ipse queri solitos<br />
est sibi uni, ne puero quidem, fcrias unquam contigisse: nani, adhuc<br />
praitextatus, per ambitioneni ccepit reos judieibus commendare. Lau-<br />
dantur tarnen Drusi quaedam facta dictaque. Quum Philippo consoli in<br />
sidiai pararentur, cjusque vita in ìnaximo esset periculo, Drusus, re<br />
cognita, Philippuin, licet in'unicum, monuit ut sibi caveret. Exstat<br />
ebani Drusi vox egregia: quum enim domimi cedificaret, promitteret-
DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROM* 263<br />
que arohitectus, si quinque talenta sibi darentur, ila se cum asditìea-<br />
turuin ut nemo in earn despicere posset: «Imo, inquit Drusus , decern<br />
dabo, si earn ita componas ut, quidquìd agam, non à vicinis tantum,<br />
sed ab omnibus etiam civibus possit perspici.»<br />
LV. CAIUS MARIUS.<br />
Ante J. C. 107; Anno V. C. 646.<br />
Caius Marius, tramili loco natus, militias tirocinium in Ilispanià,<br />
duce Scipione, posuit. Erat imprimis Scipioni cams ob singularem vir-<br />
tutem, et impigram ad psricula et labores alacritatem. Scipio, quum<br />
inspicere vohbsset quemadmodum ab unoqooque equi curarentur, Ma<br />
ni eqoum validum et bene curatimi invenit: quam diligenliam impe<br />
rator plurimùm laudavi!. Quàdam die, quum forte post coenam Scipio<br />
cuin amicis colloqueretur, dixissetque aliquis, si quid Scipioni accidis-<br />
set, ocquemnam alium similem imperatorem babitura esset respuhlica?<br />
Scipio, percosso leniter Morii liumero: « Fortassis istum, inquit.» Quo<br />
diclo excilatus, Marius dignos rebus quas postea gessit Spiritus concepit.<br />
Marius, legatus Metello in Numidià, criminando cum adeptus est<br />
consulatum, et in ejus locum suffectus. Bellum Jugurlhhium à Metello<br />
prosperò ceeptum confecit. Jugurtha ad Getulos profugorat, eorumque<br />
regem Bocchum adversüs Romanos concitaverat. Marius Getulos et Boc-<br />
chum aggressus fudit ; castellum in oxcelsà rupe positura, ubi regii<br />
thesauri erant, non sino multo labore expugnavit. Bocchus , bello de-<br />
fessus, legatos ad Marinili misit, pacein orantes. Sylla qusestor à Mario<br />
ad regem remissus; qui Boccilo persuasit ut Jugurtham Romanis trä<br />
lleret. Jugurtha igitur vinctus ad Marium deductus est; quem Marios<br />
triumphans arile currum cgit, et in carcerem ccenosum inclusil ; quo<br />
quum Jugurtha, veste detractà , ingrederetur, os diduxit ridentis in<br />
raodum, et stupens similisquc desipienti exclamavit: « Proli I quàm fri-<br />
gidum est veslrum balneum! »<br />
Marius post expeditionem Numidicam iterimi consul creates est,<br />
eiquo.bellum contra Cimbros et Teutones decrelum est. Ili novi hostes,<br />
ab extremis Germanio; (ìnibus profugi, novas sedes qu'osrebant. Galiià<br />
exclusi, in Italiani Iransgressi sunt: nec primuin impetrali barbarorum<br />
tres duces Romani sustinuerant; sed Marius primo Teutones sub ipsis<br />
Alpium radicibus assecutus, prosi io oppressit. Valloni fluviumque me<br />
dium hostes tenebant, unde militibus Roman is nulla aquas copia'. Aucta<br />
necessitate virtus causa victorias fuit: namque Marius sitini metuenti-<br />
bus ait, digitum protendens : «Viri estis: en illic aquam habebilis. »<br />
Itaque (ara acriter pugnalum est, (antaque csodes hoslium fuit ut Ro-
264 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
mani victores de cruento ilumine non plus aqua) Inherent quàm san<br />
guinis barbarorum.<br />
Deletis Teutonibus, Caius Marius in Cimbros convertitur : hi ex<br />
alia parte Italiani ingressi, Athesim (lumen non ponte noe navibus,<br />
sed ingesta obrutum sylvà transiluerant; quibus occurrit Marius. Tum<br />
Cimbri legatos ad consulem miserunt, agros sibi suisque fratribus postu<br />
lantes: ignorabant scilicet Teutonum cladem. Quum Marius ab iis quav<br />
sivisset quos ìli i fratres dicerent, Teutones nominaverunt. Hidens Ma<br />
rius: «Omittite, inquit, fratres: tenent hi acceptam à nobis terrain<br />
eeternùmquc tenebunt. » Legati sensere se ludibrio haberi, ultionemqiie<br />
Mario minati sunt statini atque Teutones advenissent. «Atqui adsunt,<br />
inquit Marius, decetquo vos bine non discedere , rrisi salutatis vestris<br />
fratribus.» Tum vinctos adduci jussit Teutonum duces qui in praelio<br />
capii fuerant.<br />
His rebus auditis, Cimbri castris egressi ad pugna ni prodierunl.<br />
Marius aciem ita instituit ut pulvis in oculos et ora liostium ferretur.<br />
Incredibili strage prostrata est illa Cimbroruin multitudo : cassa tra-<br />
duntur centum oetoginta hominum millia. Ncc minor cum uxoribus<br />
pugna quàm cum viris fuit: illao enim object is undiquo planstris altas,<br />
desuper, quasi è turribus, pugnabant lancéis confisque. Vieta: tarnen<br />
legaiionem ad Marinili miserunt, libertatem orantes; quam quum non<br />
impetrassent, suffocatis elisisque infantibus, aut mutuis concidère vul-<br />
neribus, aut vinculo è crinibus suis facto, ab arboribus jugisque plaus-<br />
trorum subrectis pependerunt. Fenint imam conspectam fiòsso qua)<br />
podibus suis duos ñlios, seipsam vero ex arbore sospenderai.<br />
Tunc Romas primum civile bellum ortuin est. Quum enim Sylla<br />
consul contra Mithridatem, regem Ponti, missus fuissel, ei Marius illud<br />
iniperium eripuit, fecitque ut loco Syllao imperator crearetur. Qua re<br />
commotus, Sylla cum exercitu Romani venit, cam arm is occupavi!,<br />
Mariumque expulit. Marius in palude aliquandiu delitoit; sed ibi paulò<br />
post deprehensus, et, ut erat, nudo corpore comoque obi i tus, injecto<br />
in Collum loro raptus est, et in custodiara conjectus. Missus etiam est<br />
ad eum occidendum servus publicas, nationc Cimber ; quem Marius<br />
vultùs majestate deterruit. Quum enim hominem ad se gladio stricto<br />
venientem vidisset : «Tu ne, inquit, Marinili audebis occidere:'» [Ile<br />
attonitus ac tremens, abjeclo ferro, fugit. Marius postea, ab iis etiam<br />
qui priìis cum occidere voluerant è carcere omissus est.<br />
Marius, acceptà navícula, in Africani trajecit, et in agnini Cartba-<br />
giniensein pervenit. Ibi quum in locis solitaria sederei, venit ad cum<br />
liclor Sextilii pectoris, qui liane provinciam administrabat. Marius ab<br />
eo, quem nunquam laeserat, aliquod humanitatis officium exspectabat;<br />
al liclor decedere, eum provincia jussit, nisi vellet in se animadierti.
DE VIRIS ILLUSTR1BUS URBIS ROJL«. 263<br />
Torvis ooulis eum intuens, Marius nullum dabat responsum. Inter<br />
rogava igitur eum lictor ecquid prastori vellet renuntiari. Cui Marius:<br />
«Abi, inquit, nuncia te vidisse Caium Marium in Carthaginis magna?<br />
ruinis sedentem.» Duplici exemplo insigni eum admonebat de incon-<br />
stantià rerum humanarum , quum et urbis maxima? exscidium, et viri<br />
clarissimi casum ob oculos poneret.<br />
[Anno U. C. 6G6.;<br />
l'rofecto ad bellum Mitbridaticum Syllà , in Italiani rediit Marius,<br />
efferatus magis calamitate quàm domilus. Cum exercitu Romain ingres-<br />
sus, eam caedibus et rapinis vastavit; omnes ad versa? factionis nobile«<br />
varus suppliciorum generibus alfecit: quinque dies totidemque noctes<br />
ista scelerum omnium duravit liceutia. Hoc tempore admiranda sane<br />
l'uit populi Romani abstinentia. Quum enim Marius objecisset domos<br />
occisorum diripiendas, nemo fuit qui ullam ex bis rem attingeret : qua?<br />
populi misericordia erat tacita quaadam Maro crudelitatis vituperatio.<br />
Tandem Marius, senio et laboribus confectus, in morbum incidit, et<br />
ingenti omnium laetitià vitam finivit. Cujus viri si expendantur cum<br />
virtutibus vitia, baud faciledictuerit utrùm in bello hostibus an in otio<br />
civibus fuerit infestior : quam enim rempublicam contra bostes virtute<br />
servaverat, eam togatus ambilione evertit.<br />
Erat Mario ingenuarum artium et liberalium studiorum contemptor<br />
animus. Quum aidem Honoris de manubiis bostium vovisset, spreta pe-<br />
regrinorum marmorum nobilitate, artificumque Gra?corum peritià, eam<br />
vulgari lapide per artificem Romanum curavit a?dificandam. Grascas<br />
etiam litteras aspernabalur, quòd, inquiebat, suis doctoribus parum<br />
ad virlutem prodessent. At idem fortis, validus et adversus dolorem<br />
confirmatus. Quum ei varices in crure secarentur, vetuit se alligari.<br />
Acrem tarnen fuisse doloris morsura, ipse ostendit: nam medico, alterum<br />
crus postulanti, noluit praebere, quòd majorem esse remedii quàm<br />
morbi dolorem judicaret.<br />
LVT. Lucius eouMii.ius SYLLA.<br />
Aule J. C. 108; Anno U. C. 6'ifi.<br />
Lucius Cornelius Sylla , patricio genere natus, bello Jugurtbino<br />
qiuestor Marii fuit. Vitam antea ludo, vino, libidineque inquinatami<br />
duxerat: quapropter Marius moleste tulit quòd sibi, gravissimum bellum<br />
gerenti, tam delicatus qua?stor sorte obligisset. Ejusdem ta men , post-
266 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO<br />
quam in Africani venit, virtus enituit. Bello Càmbrico, legatus consu<br />
lis, bonam operaio navavit. Consul ipso deinde factus, pulso in exsi-<br />
lium Mario , adversus Mithridatem profectus est. Ac primùin illius regis<br />
prasfectos duobus prasliis profligavit; dein transgressus in Asiam Mi<br />
thridatem ipsum fudit; et oppressisset, nisi, adversos Marium festinan»,<br />
qualemcumque pacem maluisset componere. Mithridatem tarnen pecunia<br />
mulctavit; Asia aliisquo provinciis, quas occupavorat, decedere coegit,<br />
eumque paternis finibus contentura esse jussit.<br />
Sylla, propter motus urbanos, cum victore exercitu Romain prope-<br />
ravit; eos, qui Mario favebant, omnes superávit. Nihil illa victoria fuit<br />
crudelius. Sylla , dictator creatus, novo et inaudito exemplo tabulala<br />
proscriptionis proposuit, qua nomina eorum, qui occidendi essent,<br />
continebantur : quumque omnium esset orta indignatio, postridie plura<br />
etiam adjecit nomina. Ingens caosorum fuit multitudo. Sasvitias causam<br />
avaritia etiam prasbuit, niultòque plores propter divitias quàm propter<br />
odium victoris necati sunt. Civis quidam innoxius, cui fundus in<br />
agro Albano erat, logons proscriptorum nomina, se quoque ad-<br />
scriptum vidit: «Voe, inquit, misero mihi ; rae fundus Albanus perse-<br />
quitur.» Nequo longo progressus, à quodam agnitus et percussus est.<br />
Depulsis prostratisque inimicorum partibus, Sylla felicem se edicto<br />
appellavit : quumque ejus uxor geininos eodein partu tunc edidisset,<br />
puerum Fauslum puellamque Faustam nominali voluit. Tum repente,<br />
contra omnium exspectationem, dictaturam deposuit, dimissisque lieto-<br />
ribus, diu in foro deambulavi!. Stupebat populus, cura privatum videns,<br />
cujus modo tara formidolosa foerat potostas : quodque non minus mi-<br />
randum fuit, sua ei privato non solimi salus , sed etiam dignitas con-<br />
stitit, qui cives innúmeros occiderat. Unus tantum fuit adolesceus qui<br />
auderet qoeri, et recedentem usque ad fores domùs maledictis incesse-<br />
re. Cujus injurias Sylla patienti animo tulit; sed domum ingrodiens<br />
dixit: «Hie adolescens efliciet ne quis posthac tale imperium deponat.»<br />
Sylla deinde, in villani profectus, rusticari el venando vitara du<br />
cere ccepit. Ibi morbo pediculari correptus intoriit, vir ingentis animi,<br />
cupidos voluptatum, sed glorios cupidior; litteris Oraseis atque Latinis<br />
eruditus, et virorum litteratorum adeò amans ut sedulitatem etiam mali<br />
cujusdam poetas aliquo prasmio dignara duxerit: nam quum il le epi<br />
gramma ipsi obtulisset, jussit Sylla prasmium ei statini ilari, eà tarnen<br />
lege ne quid postea scriberet. Ante victoriam laudandus ; in iis vero<br />
quas secuta sunt nunquam satis vituperandus: urbem enim et Italiani<br />
civium sanguine inundavil. Non solimi in vivos sasvüt, sed ne mor-<br />
tuis quidem pepercit : nam Caii Maro, cujus, etsi postea inimicus, ali-<br />
quando tarnen quasstor fuerat, erutos ciñeres in flumeii projecit. Qua<br />
crudelitate rerum prasclarè gestarían gloriara corrupit.
DE Y1RIS ILLUSTR1BUS URBIS ROM.*. 267<br />
LV1I. LUCIUS LUCULLUS,<br />
Ante J. C. 75; Anno U. C. 679.<br />
Lucius Lucullus ingenio, doctrine et virtute claruit. In Asiani quaes<br />
tor profectus, liuie provincia; per multos annos cum laude prasfuit.<br />
Postea consul faetus, ad Mithridaticuni bellum à senalu missus, opi-<br />
nionem omnium, quae de virtute ejus erat, vicit: nam ab eo laus im<br />
peratoria non admodum exspeetabatur, qui adoleseentiam in pacis<br />
arlibus consumpseral ; sed incredibilis qucedam ingenii magnitudo non<br />
desiderava tardam et indocilem usùs disciplinam. Totum iter consum-<br />
psit partim in percontando à peritis, partim in rebus gestis legendis.<br />
Habebat porrò admirabilem quamdam rerum memoriam ; unde factum<br />
est ut in Asiani ductus imperator, venerit, quum esset Roma profectus<br />
rei mibtaris rudis.<br />
Lucullus eo bollo magnas ac memorabiles res gessit: Mitbridatem<br />
siepe multis locis fudit; Tigranem, regimi maximum in Armenia, vicit,<br />
ultimamque bello inanimi magis noluit imponere quàm non potuit ; sed<br />
alioqui per omnia laudabilis, et bello pene invictus, pecunia; cupidini<br />
nimiiim deditus fuit; quam tamen ideo expetebat ut deinde per luxu-<br />
l'iam effunderet. ltaque , postquam de Mitliridate triumphasset, abjectà<br />
omnium rerum cura, ca:pit delicate ac molliter vivere, otioque et luxu<br />
diffluere: magnificò et immenso sumptu villas a;diiìcavit, atque ad earum<br />
usimi mare ipsum vexavit. Nam in quibusdam locis moles mari injecit;<br />
in aliis vero, suffossismontibus, mare in terras induxit; unde eum haud<br />
infacete Pompeius vocabat Xerxem togatum: Xerxes enim, Persarum<br />
rex, quum pontoni in Heilcsponto fecisset, et die tempestato ac flucti—<br />
bus esset disjectus, jussit mari treccntos flageliorum ictus infligi, et<br />
compedes dari.<br />
Habebat Lucullus villani prospectu et ambulatone pulclierrimam.<br />
Quo quum venisset Pompeius, id unum reprehendit quòd ea babitatio<br />
esset quidem asstate perameena , sed bieme minus commoda videretur;<br />
cui Lucullus: «Pufasne, inquit, me minus sapere quàm jiirmidines,<br />
quae, advenientc liieinc, sedem commutant? Villaruni magnificenti®<br />
respondebat epularum sumptus. Quum abquando modica ei, utpote soli,<br />
ccena esset posita, coquum graviter objurgavit; eique excusanti ac di<br />
centi se non debuisse lautum parare convivium, quòd nemo esset ad<br />
ccenam invitatus: «Quid ais? inquit iratus Lucullus; an nesciebas Lu~<br />
cullimi hodie coenaturum esse apud Lucullum?»
268 PRIMER ANO Oli LATIN Y CASTELLANO.<br />
LYIII. QUINTUS SERTORIUS.<br />
Ante J. C. 91 ; Anno V. C. 663.<br />
Quintus Sertorius, ignobili loco natus, prima stipendia bello Cimbri-<br />
co fecil, in quo honos ei virtutis causa habitus est. In prima adverses<br />
Cimbros piignâ , licèt vulneratus , et equo amisso, Hbodanom, flumen<br />
rapidissimum, nando trajecit, lorica et scoto retentis. Egregia etiam<br />
fuit ejus opera bello sociali. Doni enim nullum periculum refugit, alter<br />
ei oculus effossus est; idque ille non dehonestamentum ori, sed orna-<br />
mentum meritò arbitrabatur: dicebat enim caetera bellica) fortitudinis<br />
insignia, ut armillas, coronasve, nec semper, nec ubique gestari ; se<br />
vero, quotiescumque in publicum prodiret, suas virtutis pignus, vulnus<br />
scilicet ob rempoblicam acceptum, in ipsà fronte ostentare , nec quam<br />
quam sibi occurrere qui non esset laudum suarum admirator.<br />
Postqoam Svila, ex bello Mithridatico in Italiani re versus, ceepit<br />
dominari, Sertorius, qui partium Marianarum fuerat, in Hispaniam se<br />
contulit. Ibi virtutis admiratione et imperandi moderatione, Hispanorum<br />
simul ac Romanorum , qui in iis locis consederant, aniinos sibi conci-<br />
liavit; magnoque exercitu collecto, quos adversùs eum Svila miserat<br />
duces prolligavit. Missus deinde à Syllà Motollos à Sertorio fusus quo<br />
que ac fugatus est. Pompeium etiam, qui in Hispaniam venerat ut Me<br />
tello opem ferret, levibus prasbis lacessivit Sertorius. Is enim, non<br />
minus cautus quàm acer imperator, universa) dimicationis discrimen<br />
vitabat, quòd imparem se universo Romanorum exercitui sentiret ; in<br />
terim vero hostem crebris damnis fatigabat.<br />
Quum aliquando Sertorii milites pugnam inconsultò flagitarent, nec<br />
jam eorum impetus posset cobiberi, Sertorius duos in eorum conspecto<br />
equos constituit, praovalidum alterom, alterimi vero admodom exilem<br />
et imbecillum: deinde equi infirmi caudam à robusto juvene totam si<br />
timi abrumpi jussit ; validi autom equi singulos pilos ab imbectllo sene<br />
paulatim velli. Irritus adolescentis labor risum omnibus movit ; senex<br />
autem, quàmvis tremula manu, id perfecit quod imperatum sibi fuerat.<br />
Quumque milites non satis intelligerent tiuorsum ea res spectaret, Ser<br />
torius ad eos conversus: «Equi caudae, inquit, similis est hostium<br />
exercitus : qui partes aggreditur, facile potest opprimere ; contrà nihil<br />
proficiet qui universum conabitur prosternerò.»<br />
Erat Sertorio cerva candida eximiae polchritodinis, quae ipsi magno<br />
usui fuit ut obsequentiores haberet milites. liane Sertorius assuefecerat<br />
se vocantem audire et euntem sequi. Diana) donum esse omnibos per<br />
suasif, seque ab eà moneri quœ facto opus essent. Si quid durius vellet
I)F. VIMS ILI.LSTUIBI S UllBIS KOM.E. £69<br />
imperare , so à cerva monitum praedieabat, slatimque Iibentes parebanl.<br />
Cerva in quádam boslium incursione amissa est ac periisse credila<br />
; quod asgcrrimè tul it Sertorius. Mullís post diebus à quodam homine<br />
inventa est. Sertorius eum qui id sibi nunciabat tacere jussit.<br />
cervamque repente in locum, ubi jus reddere solebat immuti. Ipse<br />
vultu hilari in publicum progressus, dixit sibi in quiete visam esso<br />
eervam, qua; perierat, ad se revertí. Tunc emissa ex composito cerva,<br />
obi Sertorium conspexit, teto saltu ad tribunal fertur , ac dexteram sedentis<br />
ore lambit : undo clamor factus, ortaque omnium admiratio est.<br />
Yictus postea à Pompeio, Sertorius prístinos mores mutavit, et ad<br />
iracundiam deflexit. Mullos ob suspicionem proditionis crudeliter interfecit:<br />
unde odio esse ccepit exercitui. Romani molestò ferebant quòd<br />
Iiispanis magis quàm sibi conñderet, bosque baberet corporis custodes.<br />
In hac animorum aogritudinc non deserebant Sertorium , quem necessarium<br />
sibi ducem judicabant, sed eum amare desierant. Deinde in Hispanos<br />
quoque saeviit Sertorius, quòd ii tributa non tolerarent ; ipse<br />
etiam Sertorius curis jam et laboribus fessus, ad obeunda ducis munia<br />
segnior, ad luxum et libídines declinavit. Quare , alienatis omnium<br />
animis, jussa imperatoris contemnebantur. Tandem , facta adversùs eum<br />
conjuratione, Sertorius in convivio àsuis est interfectus.<br />
LIX. e\*:rs POMPEIUS MAGNUS.<br />
Ante J. C. SS; .Unió U. C. 6G6.<br />
Crueus Pompeius, stirpis senatoria; adolescens, in bello civili se et<br />
patrem Consilio servavit. Pompeii pater suo exercitui ob avaritiam erat<br />
invisus: ilaque facla est in eum conspiratio. Terentius quidam, Cnad<br />
Pompeii contubernalis, eum occidendum susceperat, dum alii taber-<br />
naculum palris ineendercnt. Qua; res juveni Pompeio Menanti nunciata<br />
est. Ipse nihil periculo motus, solito hilariùs bibit, et cum Terentio<br />
eàdem, qua antea, comitate usus est. Deindecubiculum ingressus , clam<br />
subduxit so tontorio, et firmam patri circumposuit custodiam. Terentius<br />
turn districto ense ad lectum Pompeii accessit, multisque ictibus stragula<br />
pereusit. Oria mox seditione, Pompeius se in media conjecit agmina,<br />
militesque tumultuantes precibus et lacrymis placavit, ac suo duci re-<br />
conciliavit.<br />
Pompeius, eodem bello civili, partes Sylla; secutus, ita egit ut ab<br />
eo máxime diligerelur. Annos tres et viginti natus, ut Syllae auxilio<br />
venirci, paterni exercitùs reliquias collegit, statimque dux peritus<br />
exstitit. Illius magnus apud mililem amor, magna apud omnes admira<br />
tio fuit; nullus ei labor tedio, nulla defatigatio molestia; erat. Cibi vi-
270 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
niquc temperans, somni parous, inter milites corpus exercebat. Cum<br />
alacribus saltu, cum velocibus cursu, cum validis luctà certabat, Tum<br />
ad Syllam iler intendit; non per Igea devia, sed palàm ineedens, tres<br />
hostium exercitus aut fudit, aut sibi adjunxit. Quem ul)i Sylla ad se<br />
accedere audivit, egregiamque sub signis juventutem aspexit, desiiiit<br />
ex equo, Ponrpeiuinque salutavit imperatorem; deineeps ei venienti<br />
solebat assurgere de sella et caput aperire: quem honorem nemini, nisi<br />
Pompeio, tribuebat.<br />
Postea Pompeius in Siciliani profeetus est, ut cani à Carbone, Svila;<br />
inimico, occupatam recipcret. Garbo comprehensus, et ad Pompeium<br />
ductus est. Quem Pompeius, postquam acerbe in eum invectus fuisset,<br />
ad supplicium duci jussit. Tunc ille, qui ter consul fuerat, demissè ac<br />
muliebriter mortem exfimuit: voce flebili petit ut sibi alvum levare li<br />
ieret, sieque brevem miserrima; vita; usurarn rapuit, donee miles,<br />
moree impatiens, caput in sordido loco sedenlis amputavit. Longo mo<br />
derator fuit Pompeius erga Sthenium , Sicula; cujusdam civitatis prin-<br />
cipem. Quum enim in earn civitatem animadvertere, decrevisset qua;<br />
sibi adversata fuerat , exclamavit Sthenius eum inique facturum, si ob<br />
culpam unius omnes pleoterel. Interroganti Pompeio quisnam ilio unus<br />
esset: «Ego , inquit Sthenius, qui meos cives ad id induxi.» Tarn liberà<br />
voce delectatus , Pompeius omnibus et Sthenio ipsi pepercìt.<br />
Transgresses inde in Africani, Pompeius larbam, Numidiaä regem,<br />
qui Marii partibus favebat, bello persecutus est. Intra dies quadraginta<br />
hostem oppressit, et Africani subegit adolescens quatuor et viginti an-<br />
norum. Tum ei litterae à Syllà redditae sunt, quibus jubebatur exerci-<br />
tum dimittere, et cum una tantum legione successoreni exspectare. Id<br />
«gre tulit Pompeius : paruit (amen, et Romani reversus est. Revertenti<br />
incredibilis multitude obviàm ivit, Sylla quoque eum laetus excepit, et<br />
Magni cognomine appellavit. Nihilominus Pompeio triumplium polenti<br />
resti tit: ncque eà re à proposito deterritus est Pompeius; aususque est<br />
dicere plures solem orientem adorare quàm occidentem: quo diclo in-<br />
nuebat Syllao potentiam minui, suam vero crescere. Eà voce audita,<br />
Sylla juvenis constantiam admiratus, exclamavit: «Triumphet ! trillili-<br />
phet !»<br />
Metello jam seni, et bellum in Ilispanià scgniìis gercnli, collega<br />
datus est Pompeius, ibique adversùs Sertoriuui vario eventi! dimicavit.<br />
In quodam proelio maximum subiit periculum : quum enim in cum vir<br />
vasta corporis magnitudine impetum fecisset, Pompeius manum hostis<br />
amputavit; sed multis in eum concurrentibus, vulnus in femore acce-<br />
pit, et à suis fugientibus desertus, in hostium potestate erat. At praeter<br />
spem evasit : üb scilicet equum Pompeii auro phalerisque eximiis in-<br />
struetum ceperant. fìum vero pnedam inter se altercantes partii.ntur,
DE VIRIS II.LUSTRIBUS URBIS ROM*. 27 t<br />
Pompeius illorum mantis etfugit. Altero pra?lio, qunm Metellos Pom-<br />
peio laboranti auxilio venisset, fususque esset Sertori i exercitus, is<br />
dixisse fertur : «Nisi ista anus super venisset, ego hunc puerum verbe-<br />
ribus castigatum Romain dioiisissein.» Metellum anum appellabat, quia<br />
is, jam senex, ad möllern et effeminatam vitam deflexerat. Tandem,<br />
Sertorio interfecto, Pompeios Hispaniam recepii.<br />
Quum piratee maria omnia infestarent, et quasdam etiam Italia? ur<br />
bes diripuissent, ad eos opprimendos cum imperio extraordinario mis<br />
sus est Pompcius. Nimia? viri poteotia? obsistebant quidam ex optima-<br />
tibus, et imprimis Quintos Catulus; qui quum in concione'dixisset<br />
esse quidem praaclarum virimi Cna?uni Pompeium, sed non esse uni<br />
omnia tribuenda, adjecissetque : « Si quid ei acciderit, ecquemnam in<br />
ejus locum substituetis ? » acclamavit universa concio: «Te ipsum,<br />
Quinte Cabile.» Tarn honoriiico civium testimonio victus, Catulus è<br />
concione discessit. Pompcius, disposito per omnes maris recessus na-<br />
vium prassidio, brevi terrarum orbem illà peste liberavit; pra?dones<br />
multis locis victos fudit ; eosdem in deditionem acceptos in urbibus et<br />
agris procul à mari collocavit. Nihil hac Victoria celerius: nam intra<br />
quadragesimum diem piratas foto mari cxpulit.<br />
Confecto bello piratico, Cnaaos Pompeius contra Mithridatem pro<br />
fectus est, et in Asiam magna celeritate contendit. Pra?lium cum rege<br />
conserere cupiebat, ncque opportuna dabatur pugnandi facultas, quia<br />
Mithridates interdiu castris se conlincbat, noctu vero baud tufum erat<br />
congredi cum hoste in locis ignotis. Quádam tarnen node Mithridatem<br />
Pompeius aggressus est. Luna magno fuit Romanis adjumento : nam<br />
quum earn Romani à tergo haberent, umbra? corporum, longiùs pro-<br />
jedas, ad primos usque hostium ordines pertinebant: unde decepti regii<br />
milites, in umbras, tanquam in propinquum hostem, tela mittebant.<br />
Victus Mithridates in Pontum profugit. Adversìis eum filius Pharnaces<br />
rebellavit, quia, occisis à patre fratribus, vita? sua? ipse timebat. Mi<br />
thridates, à til io obsessus, venenum sumpsit; quod quum tardiùs su<br />
birei, quia adversìis venena multis antea medicaminibus corpus fir<br />
ma verat, à milite Gallo volens inlerfectus est.<br />
Pompcius deinde Tigranem, Armenia? regem, qui Mithridatis partes<br />
secutus fuerat, ad deditionem compulit; quem tarnen ad genua procum-<br />
bentem erexit, benignis verbis recreavit et in regnum restituit ; eequè<br />
pulchrum esse judicans et vincere reges et faceré. Tandem, rebus Asia?<br />
compositis, in Italiani rediit. Ad urbem venit, non, ut plerique ti-<br />
muerant, armatus, sed dimisso exercitu , et tertium triumphum biduo<br />
duxit. Insignis fuit multis novis ihusitatisque ornamentis hic trium-<br />
phus ; sed nihil illustrius visum quàm quòd tribus triumphis tres orbis<br />
partes devicta? causam pra?buerunt: Pompeius enim , quod antea con-
272 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
tigerat nemini, primo ex Africa, Rerum ex Europa , tertiò ex Asia<br />
triumphavit; felix opinione hominum futurus, si, quern glorias, eumdem<br />
vitas finemhabuisset, neque adversam fortunam esset expertusjam senex.<br />
Postea orta est inter Pompeium et Caesarem gravis dissensio, quòd<br />
hic superiorem, ille vero parem ferre non posset: et inde bellum ci<br />
vile exarsit. Caesar, cum infesto exercitu in Italiani venit. Pompeius,<br />
relictâ urbe ac deinde Italia ipsa, Thessaliam petiit, et cuin eo consules<br />
senatusque omnis: quern insecutus Caesar, apud Pharsaliam acie fudit.<br />
Victus Pompeius ad Ptolemaeum, Alexandria; regem, cui tutor à sena<br />
to datus fuerat, profugit; sed ille Pompeium interfìci jussit. Latus Pom<br />
peii sub oculis uxoris et liberorom mucrone confossom est, capot ab-<br />
scissum, truncus in Nilum conjectus. Dein caput velamine involutum<br />
ad Caesarem delatum est, qui, eo viso, lacrymas fudit, et illud multis<br />
pretiosissimisTue odoribos cremandum curavit.<br />
Is fuit viri prestantissimi post très consulates et totidem triomphes<br />
vitae exitus. Erant in Pompeio multae ac magnae virtotes, ac praecipoè<br />
admiranda frogalitas. Quum ei aogrolanti proscepisset medicus ut lur-<br />
dum ederet, negarent autem servi earn avem usquam .estivo tempore<br />
posse reperiri, nisi apud Lucullum, qui turdos domi saginaret, vetuit<br />
Pompeius turdum inde peti, medicoque dixit: «Ergo, nisi Lucullus<br />
perditus deliciis esset, non viverci Pompeios?» Aliam avem, quœ pa-<br />
rabilis esset, sibi jussit apponi.<br />
Viris doctis magnum honorem habebat Pompeius. Ex Syria dece-<br />
dens , confecto bello Mithridalico, quum Rbodum venisset, nobilissi-<br />
mum philosophum Posidonium cupiit audire; sed quum is diceretur<br />
tune graviter asgrotare, quòd maximis podagras doloribus cruciabatur,<br />
voluit saltern Pompeios eum visere. Mos erat ut, consule asdes aliquas<br />
ingressuro, lictor fores virgâ percuteret, admonens consulem adesso; at<br />
Pompeios vetuit fores Posidonii perenti, honoris causa. Quem ut vidit<br />
et salutavi!, molestò se ferre dixit quòd eum non posset audire. Al ille:<br />
« Tu vero, inqoit, potes, nec commitam ut dolor corporis efficiat ut<br />
frustra tantes vir ad me venerit. » Itaque, cubans, graviter et copiosi-<br />
disseruit de hoc ipso: nihil esse bonum nisi quod honestum esset, et<br />
nihil malum dici posse quod turpe non esset, Quum vero dolor ioter-<br />
dum acriter eum pungeret, saspo dixit: « Nihil agis, dolor: quàmvis<br />
sis molestas, nunquam te esse malum confitebor.<br />
LX. CAIUS JULIUS CffiSAR.<br />
Ante J. C. 85 ; Anno V. C. 669.<br />
Cajus Julius Cassar , nobilissima genìtus l'amilià, annum agens sex-<br />
tuin et decimimi, patrem amisi! ; paolo post Corneliam duxit uxorem:
DE VlKlS ILI.USTR1BUS LiniHS H0M/E. 27,1<br />
cujus quum pater esset Syllao inimicus, voluit Sylla Csesarem compel -<br />
lere ut cam (limitieret; ncque id potuit efiicere. Ob earn causam Cassar<br />
bonis spoliatus, quum etiam ad mortem quasreretur, mutala veste, noe<br />
ta elapsus est ex urbe, et, quanquam tunc quartana? morbo laboraret.<br />
propè per singulas noctes latebras commutare cogebatur ; sic quoque<br />
compreiiensus à Sylla? liberto, vis data pecunia evasit. Postremo per<br />
proximos suos veniam impetravil, diu repugnante Svila: qui quum de-<br />
precanlibus ornatissimis viris denegasset, atque illi pcrlinaciter con-<br />
tenderent, expugnatus tandem dixit cum, quem salvimi tantopere cu-<br />
perent, aliquando optimatum partibus, quas simul défendissent, exitio<br />
futurum, multosque in eo puero inesse Marios.<br />
Cassar, inorino Sybà et composita seditione civili, Rliodum seco-<br />
dere sfatuit, ut per olium Apollonio, tunc clarissimo dicendi magislro,<br />
operam darct; sed in itinere à piratis captas est, mansitque apud eos<br />
quadragintä dies. Ita porrò per illud omne spatium se gessit ut piratis<br />
terrori pariter ac venerationi esset ; atque, ne iis suspicionem ullani<br />
daret qui ocubs tantummodo eum custodiebant, nunquam aut nocte aut<br />
(lie excalceatus est. Interim comités servosque dimiserai ad expedien-<br />
das pecunias qui bus redimeretur. Vigiliti talenta piratas postulaveranl;<br />
ille vero (piinquaginta datarmi! se spopondil: quibus numeratis, ex-<br />
positus est in btore. Ciesar liberates, confestim Miletum , quas urlvs<br />
proximo aberat, properavit ; ibique contracta classe, slantes adirne in<br />
eodem loco pricdones noeta adortus, aliquot naves, inersis aliis, cepil,<br />
piratasque ad deditionem redaelos eo alfocit supplicio quod ibis saspe<br />
por jocum minatus filerai, dum ab iis detineretur: crucibus illos suftigi<br />
jussit,<br />
Julius Cassar, quasstor factus, in llispaniam profectus est; quumque<br />
Alpes transiret, et ad conspectum pauperis cujusdani vici comités ejus<br />
per jocuin inter se disputarent, an illic etiam esset ambitioni locus,<br />
serio dixit Cassar malie se ibi primiim esse quàm Romas secundum.<br />
Ita animus doininationis avidus, à prima aitate regnum concupiscebat.<br />
semperque in ore habebat hos Euripidis, Grasci poetae , versus:<br />
Nam si violandum est jus, regnandi grati'*<br />
Violandum est ; aliis rebus pietatem colas.<br />
Quum vero Gadcs , quod est Hispanias oppidum, venisse!, visa Ale-<br />
xandri Magni imagine ingemuit et lacrymas fudil: causam quasrenti-<br />
bus amicis: «Nonne, inquit, idonea dolendi causa est, quòd nihildum<br />
memorabile gesserim, earn astatom adeptus quA Alexander jam terra-<br />
rum orbem subegerat? »<br />
Julius Cassar in captando plebis gratià et ambiendis honoribus Pa<br />
trimonium cfTudit: .TIC alieno oppressas, ipse dicebat sibi opus esse<br />
Tomo I. 18
274 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
millies sesterliùm ut haberet nihil. His artibus consulatum adeplus est;<br />
collegaque ei datus Marcus Bibulus, cui Cassaris Consilia baud place -<br />
bant. Inito magistrati!, Cassar legem Agrariam lubt, hoc est de divi<br />
dendo egenis ci vibus agro publico: cui legi quum senates repugnare!,<br />
Cassar rem ad popolimi detulit. Bibulus collega in forum venit ut legi<br />
ferendas obsisteret; sed tanta commota est seditio ut in caput consulis<br />
cophinus stercore plenos efTunderetur, fascesque frangcrcntur. Tandem<br />
Bibulus à satellilibus Cassaris foro expulsus, domi se continere per re-<br />
liquum anni tempus coactus est, curiàque abstinere. Interea unus Cas-<br />
sar omnia ad arbitrium in república administravit : unde quidam ho<br />
mines faceti, quas eo anno gesta sunt, non, ut mos erat, consul jbux<br />
Cassare et Bibulo acta esse dicebant, sed Julio et Cassare, unum con-<br />
sulem nomine et cognomine pro duobus appellante».<br />
Julius Cassar , functus consulatu, Galliam provinciam sorte obtinuit.<br />
Gessit autem novem annis, quibus in imperio fuit, bsec fere. Galliam<br />
in provincias Romanas formara redegit; Germanos, qui trans Rhenum<br />
incolunt, primus Romanorum, ponte fabricato aggressus, maxirais<br />
affecit cladibus. Britannos, antea ignotos, vicit, iisque pecunias et ob-<br />
sides imperavi! ; quo in bello multa Cassaris facta egregia narranfur.<br />
Inclinante in fugara exercitu , rapuit è manti militis fugientis scutum,<br />
et in primam aciem volitans, pugnara restituii. In alio praslio, aquib-<br />
ferum terga vertentem faucibus comprehendit, in contrariara partem<br />
retraxit, dexteramque ad hoslem prolendens: « Quorsum tu, inquit,<br />
abis ? Illic sunt cura quibus dimicamus. » Quo facto militibus ánimos<br />
addidit.<br />
Cassar, quum adirne in Gallià detineretur, ne imperfecto bello dis-<br />
cederet, postulavit ul sibi liceret, quàmvis absenli, secundum consu<br />
latum petere ; quod ei à senatu est negatimi. Eà re commotus, in Ita<br />
liani rediit, arrais injuriara acceptam vindicaturus; plurimisque urbibus<br />
occupatis, Brundusium contendit, quo Pompeius consulesque coniuge-<br />
rant. Tunc suuimas audacias facinus Cassar edidit: à Brundusio Dyrra-<br />
cliiuni, inter oppositas classes, gravissima hieme transmisit; cessanti-<br />
busque copiis, quas subsequi jusserat, quum ad eas arcessendas frus<br />
tra misissef: moras impatiens, castris noclu egredilur, clam solus na-<br />
vieulam conscendil, obvoluto capite, ne agnoscereiur. Mare, adverso<br />
vento vehementer fiante, intumescebat; in altura tamen prolinus dirigi<br />
navigium jubet; quumque gubernalor, pene obrutus ílucübus, adversas<br />
tempestati cederet : «Quid times? ait: Cassarem vehis. »<br />
Deinde Cassar Thessaliam petiit, ubi Ponipeium Pharsalico praolio<br />
fudit, fugientem persecutus est, eumque in itinere cognovit occisum<br />
fuisse. Tum bellum Piolomaso, Pompeii inlerfeclori, intulit, à quo sibi<br />
quoque insidias'parari videbat; quo vieto, tesar in Pontum transiit.
DE HRI5 ILLUSTRIBUS URBIS BOMÄ. 275<br />
rharnacemque, Mithridatis íilium, rebellantem oggressus, intra quin-<br />
tum ab adventu diem, quatuor vero, quibus in conspectum venerai,<br />
horis, uno praslio profiigavit. Quam victoria? celeritaíem inter trium-<br />
phandiun notavit, inscripto inter pompa? ornamenta trium verborum<br />
titulo, Veni, vidi, vici. Sua deinceps Cassarem ubique comitata esl<br />
fortuna. Scipionem et Jubam, Numidias regem, reliquias Pompeia-<br />
narum partium in Africa refoventes, devicit, Pompeii liberos in<br />
Hispaniä superávit: clementer usus est victoria, et omnibus, qui con<br />
tra se arma tulerant, pepercit. Rcgressus in urbem , quinquies frium-<br />
pbavit.<br />
Bellis civilibus confectis, Cassar, dictator in perpetuum creatus,<br />
agore insolentiùs coepit: senatum ad se venientem sedens excepit, et<br />
quemdam ut assurgerei monentem, irato vultu respexit, Quum Anto<br />
nius , Cassaris in omnibus expeditionibos comes, et tune in consulatu<br />
collega, ei in sella aurea sedenti pro rostris, diadema, insigne regium,<br />
imponeret, non visus est eo facto offensos. Quare conjuraban est in<br />
Rum à sexaginta et ampliùs viris, Cassio et Bruto ducibus conspiratio-<br />
nis. Quum igitur Cassar idibus Martiis in senatum venisset, assidentem<br />
specie officii circumsteterunt, illicoquo unus è conjuratis, quasi<br />
aliquid rogaturus, propiùs accessit, renuentique togam ab utroque<br />
humero apprehendit. Deindo clamantem: «Ista quidem vis est,» Cassius<br />
vulnerai paulò infra jugulum. Cassar Cassii braehium arreptum grapbio<br />
trajecit, conatusque prosilire, aliud vulnus accepit. Quum Marcum<br />
Brutum, quem loco fila habebat, in so irruentem vidisset, dixit: «Tu<br />
quoque, fili mi!» Dein ubi animadvertit undique se strictis pugio-<br />
nibus peli, toga caput obvolvit, atque ita tribus et viginti plagis oon-<br />
fossus est.<br />
Erat Cassar excelsa statura, nigris vegetisque oculis, capite calvo:<br />
quam calvitii deformitatem asgrè ferebat, quòd saspc obtrectantium<br />
jocis esset obnoxia. Itaquc, ex omnibus honoribus sibi à senatu populo-<br />
que decretis, non aliud recepit aut usurpavit libentiùs quam jus laureas<br />
perpetuò gestandas. Eum vini parcissimum fuisse ne inimici quidem<br />
negàrunt : unde Cato dicere solebat unum ex omnibus Cassarem ad<br />
evertendam rempublicam sobrium aceessisse, Armorum et equitandi<br />
peritissimus erat; laboris ultra fidem patiens; in agmine nonnunquam<br />
equo, saspiùs pedibus anteibat, capite detecto, sivo sol, sive imber<br />
esset. Longissimas vias incredibili celerilate confecit, ita ut persaspe<br />
nuntios de se prasvenerit; neque eum morabantur ilumina, quas, ve|<br />
nando . vel innixus inflatis utribus , trajiciebat.
27 fi r-RIMEIt ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
LXI. MARCUS CATO UTICENSIS.<br />
Ante J. C. 73; Anno U. C. 681.<br />
Marcus Cato, adirne puer, invictum animi robur ostendit. Quum in<br />
domo Drusi avuncub soi educaretur , Latini, de civitate impetrando.<br />
Romani venerimi. Popedius, Latinorum princeps, qoi Drusi bospes<br />
erat, Catenelli puerum rogavi! ut Latinos apod avunculum adjuvaret;<br />
Calo vultu constanti negavit id se faclurum. Iterimi deinde ae sicpiùs<br />
interpellatus, in proposilo perslitit. Tone Popedius puerum in excelsani<br />
aedium partem levatimi tenuit, et abjecturum inde se minatus est, nisi<br />
precibus obtemperaret ; ncque boc motu à sententi;! eum poluit dimo<br />
vere. Tunc Popedius exclamasse ferlur : «Gratulemur nobis, Latini,<br />
bone esse tara parvum ; si eiiim senator esset, ne sperare quidem jus<br />
civitatis nobis beeret.»<br />
Calo quum, salulandi gratia , ad Syllam à paedagogo diiceretiir . et<br />
in atrio cruenta proscriptorum capila vidisset, Syllae crude! ilatem ex-<br />
secratus est ; seque eodem esse animo signilicavil quo puer alius, no<br />
mine Cassius , qui tunc pubbeam scbolam cum Fausto, Svila; libo , ire-<br />
quentabat, Quum enim Faustus proscriplionem paternam in sebolà<br />
laudaret, diceretquo se, quum per aetatem possel, eanidem rem esse<br />
faeturiiin, ei sodalis gravem colaphum impegit.<br />
Insignis fuit, et ad imitandum proponenda, Catonis erga fralrem<br />
benevolentia. Quum cnim inlerrogaretor (pieni omnium maxime dili<br />
gerei, respondit: «Fratrem.» Herum interrogates, quem secundum<br />
maxime diligeret, iterimi «Fralrem» respondit, Quacrenti terliò idem<br />
responsum dedit, donec die à pcrcunctando desisterei. Crevit coni aolate<br />
ille Catonis in fratrem amor: ab ejus latere non discedebat; ei in<br />
omnibus rebus morem gerebal. Annos nalus vigiliti, nunquain sino<br />
fratre coenaverat, nonqoam in forum prodierat, nunquam iter susce-<br />
peral. Diversum tarnen erat utriusque ingenium: in ulroipie probi mo<br />
res crani, sed Catonis indoles severior.<br />
Calo , quum frater , qui erat tribunes militimi, ad bellum profectus<br />
esscl, ne eum desererct, voluntaria stipendia fecit, Accidit postea ut<br />
Catonis frater in Asiani proficisci cogeretor, et iter faciens in niorbum<br />
inciderei : quod ubi audivil Cato, licèt lune gravis lempeslas saeviret.<br />
neque parata esset magna navis, solvit è portu Tliessalonicae exiguii<br />
naviculà com duobus tantum amicis tribusque scrvis, et, peni; hauslus<br />
iluctibus, tandem praeter speni incolumis evasi!. Al fratrem modo de-<br />
funclum vita reperii. Tunc queslibus et lacrynws lotuni se tradldit:<br />
mortui corpus quam magnificentissimo poluit funere extulit, et mar-
DE YIRIS II.LUSTRIBUS URBIS ROM*. 277<br />
nioreum tumulimi exstrui curavit suis impensis. Vela deinde facturus,<br />
quum suaderent amici ut fratris reliquias in alio navigio poneret, ani<br />
mala se priòs quàm illas relicturum respondit; atque ita solvit.<br />
Cato quasslor in insolam Cyprum missus est, ad colligendain Plolo-<br />
m;ei regis pecuniam, à quo populus Romanus hasres institutus fuerat.<br />
Integerrima lide cam rem administravit. Summa longè major, quàm<br />
quisquam sperare potuisset, redacta est. Fere septem millia taleiitoruiu<br />
navibus imposuit Cato; atque ut naufrago pericula vilaret, singulis<br />
vasis, quibus inclusa erat pecunia , corticem suberis longo funiculo al-<br />
ligavit, ut si forte morsimi navigium esset, locum amissa) pecunia?<br />
cortex supernatans indicaret. Catoni advenienti senatus et tota forme<br />
civitas obviàm otfusa est, nec erat res triumpho absimilis. Acta) sunt<br />
Catoni à senatu gratile, prasluraque ì 111 et jus spectandi ludos praslex-<br />
tato extra ordinom data. Quem honorem Cato noluit accipere, iniquum<br />
esse aftirmans sibi decorni quod nulli alii tribueretur.<br />
Quum Cassar consul legem reipublicas perniciosam tolisset, Cato<br />
solos, cicteris oxtorritis, buie legi obstitit. Iratus Cassar Catonem exlra-<br />
ht curia, et in vincula rapi jussit: at ilio nihil de libcrtale lingule<br />
remisit; sed in ipsa ad carcerimi via de lege disputabat, civesque com-<br />
monebat ut (alia molionlibiis adversarenlur. Catonem sequebanlur<br />
mo'sti patres; quorum iinus, objurgatus à Cassare quòd nondum misso<br />
senato discedoret: «Malo, inquit, esse cum Catone io carcere quàm<br />
tecum in curia. » Exspeclabat Cassar dum ad bundles preces Calo seso<br />
demiìleret : quod ubi frustra à so sperari intellexit, pudore viclus,<br />
unum è tribunis misit qui Catonem dimitleret.<br />
Cato Pompeii partes bollo civili socutus est, eoque vieto exercilùs<br />
reliquias in Africani cum ingenti itincrum difiicultate perduxit. Quum<br />
vero ei summuin à militibus deferretur imperium , Scipioni, quòd vir<br />
esset consularis, parere nialuit. Scipione etiam devicto, Uticam Africa)<br />
urbem pelivit, ubi (ilium bortatus est ut clemontiam Cassaris experire-<br />
tur ; ipse vero cosnatus deambulavit, et cubitum iturus, arctiùs diu-<br />
tiùsque in complexu tilii liassit; deindo ingressus cubiculum, ferro<br />
sibi ipse mortem conscivit. Cassar, audita Catonis morte, dixit illuni<br />
glorias sua) invidisso , quòd sibi laudem servati Catonis eripuisset. Catc-<br />
nis liberos , eisque patrimouiuni incolumo servavit.<br />
LXU. MARCUS TULLIUS CICERO.<br />
Ante J. C. 107; Anno V. C. 637.<br />
Marcus Tullius Cicero, equestri genere, Arpini, quod est, Volsco-<br />
ruin oppidum, natus e^. Ex ejus avis imus verrucam in exlremo naso
278 PRIMER ANO DB LATIN Y CASTELLANO.<br />
»ilam liabuit, ciceris grano siinilem, inde cognomen Ciceronis genti in-<br />
ditum. Quum id Marco Tullio ànonnullis probro verteretur: «Dabo ope<br />
rarti , inquit, ut istud cognomen nobilissimoruin nominum splendoreni<br />
vincat. » Quum eas artes disceret quibus aetas puerilis ad humanìtatem<br />
solet informari, ingenium ejus ita eluxit ut eum aequales, è scholà re-<br />
deuntes, medium, tanquam regem, circumstantes deducerent domum:<br />
imo corum parentes, pueri fama commoti, in Indimi litterarium ven-<br />
titabant, ut eum visèrent. Ea res tarnen quibusdam rustici et inculti<br />
ingenii stomacbum movebat, qui caeleros pueros graviter objurgabant,<br />
quòd lalem condiscipulo suo honorem tribuerent.<br />
Tullius Cicero, adolescens, eloquentiam et liberta tem suam ad ver<br />
sus Syllanos ostendit. Chrysogonum quemdam, Sylla? liberlum, acriter<br />
insectatus est, quòd, dictatoris potentià fretus, in bona civium inva-<br />
debat. Ex quo veritus invidiam Cicero, Athenas potivi!, ubi Antioclium<br />
philosopbum studiose audivit. Inde eloquentiœ gratià Rhoduin se con-<br />
tulit, ubi Molone, rhetore tum disertissimo, magistro usus est. Qui,<br />
quum Ciceronem dicenlem audivisset, flevisse dicitur, quòd praevideret<br />
per hunc Graecos à Romanis ingenii et eloquenti» laude superatuni<br />
iri. Romani reversus , quoastor in Sicilia fuit. Nullius vero questura<br />
aut gratior, aut clarior fuit: quum in magna annona; difflcultate in-<br />
gentem frumenti vim inde Romani ìnittcret, Siculos initio offendi!,<br />
postea vero, ubi diligentiam, justitiam et comitatem ejus experti fue-<br />
runt , majores quaestori suo honores, quàm ubi unquam proslori de-<br />
tulerunt.<br />
Cicero, consul factus, Sergii Caldina; conjurationem singulari vir-<br />
tute, constantià curâque compressit. Is nempe indignatus quòd in pe<br />
linone consulalûs repulsam passus esset, et furore amens , cum pluri-<br />
bus viris nobilibus Ciceronem interficere, senatun trucidare, urbem<br />
incendere, a?rarium diripere constituerai. Qua; lam atrox conjuratio à<br />
Cicerone detecla est. Catilina, meto consulis, Roma ad exercitum,<br />
quem paraverat, profugit; socii ejus comprebensi in carcere necati<br />
sunt. Senator quidam fllium supplicio mortis ipse affecit. Juvenis scili<br />
cet ingenio, litteris et forma inter œquales conspicuus, pravo Consilio<br />
ainicitiam Caldina? secutus fuerat, et in castra ejus properabat: quem<br />
pater ex medio itinere relractum occìdif, his eum verbis incropans:<br />
«Non ego te Catilina? adversùs patriam, sed patria? adversùs Catili-<br />
nam genui.<br />
Non ideo Catilina ab incoepto deslil.it , sed infestis signis Romam<br />
petens, cimi exercitu ca?sus est. Adeò acriter dimicatum est ut nemo<br />
hostimn praelio superfueri t : quem quisque in pugnando ceperat, eum,<br />
amissa anima, tegebat locum. Ipse Catilina longé à suis inter eorum.<br />
quos ucciderai, cadavera cecidi!, morte pulehorrimA, si pro patria
DE VIRIS ILLUSTRIOUS URBIS ROMJ!. 279<br />
sua sic occubuisset! Senalus populusque Romanus Ciceroncin palrice pa-<br />
trem appellavit. Ea rCs (amen Ciceroni postea invidiam creavit, adeò ut<br />
abeuntern magistratu verba tacere ad populum vetuerit quidam tribu-<br />
nus plebis, quòd cives indicia causa damnavisset, sed solilum dunta-<br />
xat juramenlum prasslare ei permisero*. Turn Cicero magna voce: «Juro,<br />
inquit, rcmpublicam atque urbem Ilomam meà unius opera salvam<br />
esse: » qua voce delectatus populus Romanus, et ipse juravit veruni<br />
esse Ciceronis juramenlum.<br />
Paucis post annis Cicero reus Cactus est à Clodio, tribuno plebis,<br />
eàdem de causa , quòd nempe cives Romanos necavisset. Tunc meestus<br />
senates, tanquam in publico luclu , veslem mutavit. Cicero, quum pos<br />
set arinis salulem suam defendere , maluit urbe cedere quàm sua cau<br />
sa caedem fieri. Proliciscentem omnes boni flentes prosecuti sunt. Dein<br />
Clodius edictum proposuit, ut Marco Tullio igni et aquà interdiceretur:<br />
illius doinum et villas inccndit. Sed vis illa diuturna non fuil : mox<br />
enim maximo omnium ordinum studio Cicero in patriam revocatus est.<br />
Obviàni ei redeunti ab universis itum est; domus ejus publicà pecunia<br />
residuili est. Postea Cicero, Pompeii partes secutus, à Cassare victore<br />
veniani aeeepit. Quo interfecto, Oclavium, hoeredem Caesaris , fovit at<br />
que ornavit, ut eum Antonio republicam vexanti opponeret: sed ab ilio<br />
deinde desertus est et proditus.<br />
Antonius, inità cum Octavio societato , Ciceronem jamdiu sibi ini-<br />
micuin proscripsit. Qua re audilà, Cicero Iransversis itineribus fugit<br />
in villani quae à mari proximo aberat, indeque navem conscendit, in<br />
Macedoniam transiturus. Quum vero jam aliquoties in altura provectum<br />
venti adversi rctulissent, et ipse jactationem navis pali non posset, re-<br />
gressus ad villani: «Moriar , inquit, in patria saspe servata.» Mox ad-<br />
ventantibus percussoribus, quum servi parati essent ad dimicandum for-<br />
liter, ipso lecticam, qua veliebatur, deponi jussit, eosque quictos pati<br />
imod sors iniqua cogeret. Prominenti ex lecticà et immolam cervicem<br />
prtebenti caput praeisum est. Manus quoque abscissas ; caput relatura<br />
est ad Anlonium, ejusque jussu inter duas manus in rostris positura.<br />
Fulvia, Anton'» uxor, quas se à Cicerone lassam arbitrabatur, caput<br />
manibus sumpsit, in genua imposuit, extractamque linguam acu<br />
contixit.<br />
Cicero dicax erat, et facetiarum amans, adeò ut ab inimicis solitus<br />
sii appellari s::urra consularis. Quum Lentulum, generum suum, exiguas<br />
statura" hominem, vidisset longo gladio accinctum: «Quis, inquit, ge<br />
nerimi meum ad gladium alligavi!? » Matrona quasdam juniorem se<br />
quàm erat simulans, dictitaba't se triginta tantum annos habere: cui<br />
lacero: «Veruni est, inquit; nani hoc viginti annos audio.» tesar,<br />
alloro constile mortilo, die decembris ultima, Caninium considera bora
280 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
séptima, in reliquaiu (liei partem renuutiaverat: quem quam pleriquo<br />
ireut salutatimi (le more: «Festinemos, iiiquit Cicero, priusquam abeai<br />
magistrati!.» De eodeni Callidio seripsit Cicero: « Fuit mirifica vjgilan-<br />
liiì Caninius, qui loto suo consulatu soninum non viderit.»<br />
[AHI. MARCUS BRUTUS.<br />
.-litio /. (.'. öj\ Anno V. C. 709.<br />
Marcus Brutus ex illà gente, quas Koma Tarquinios ejecerat, oriun-<br />
dus, Allienis philosophiam, Kbodi eloqucntiani ilidicit. Sua cum virtus<br />
valile commendavi!. Ejus pater, qui Syllas partibus adversabatur, jussu<br />
Pompeii interfectas fuerat; nude Brutus cum eo graves gesserat simul<br />
ates: bello tarnen civili Pompeii causam, quòd juslior videretur, se<br />
cutas est, et dolorem suum roipublicaa militati postliabuit. Vieto Poni-<br />
peio, Brutus à Cassare servatus est, et praslor etiam factus. Postea (punii<br />
Cassar, superbia elatus, senatum contemnere, et regnimi affeetarecoepis-<br />
set, populus jam, prassenti statu baud helos, vindicem libcrtatis requi-<br />
rebat, Subscripsere quidam primi Bruti statuas: Ulinani viceresì Item,<br />
ipsius Ciesaris statuas: Brutas , quia reges ejecit, primus consul factus<br />
est; Aie, quia cónsules ejecit, postremo rex factus est. Inscriplum quo<br />
que est Marci Bruti prastoris tribunali: Dormís, Brute 1!<br />
Marcus Brutus, cognita popoli Romani volúntate, adversùs Cassa-<br />
rem conspiravit. Pridie quàm Cassar est occisus, Porcia, Bruti uxor,<br />
eonsilii conscia, cultellum tonsorium, quasi unguium resecandomi)!<br />
causa, poposcit, eoque, velut forte è manibus elapso, se ipsa vulnera<br />
vi!. Clamore ancillarum vocatus in cubiculum uxoris, Brutus objurga-<br />
re earn coopit, quòd tonsoris officium prasripere voluisset ; at Porcia ei<br />
secretò dixit: « Non caso , sed de industria, mi Brute, hoc mihi vul<br />
nus feci : experiri eniin votai an satis mihi animi esset ad mortem<br />
oppetendam , si tibi proposition ex sententiá parimi cessisset. » Quibus<br />
verbis auditis, Brutus ad ccelum mantis et ocu'.os sustuhsse dicitur, et<br />
exciamavisse : «Utinain dignus tali conjugo mari tus videri possimi<br />
Interfecto Cassare, Antonius vesleiii ejus sangiiinolentam ostenlans,<br />
populum voluti furore quodani adversùs conjúralos infiammavi!. Brutus<br />
i taque in Macedonian! concessit; ibique, aputl urbein Philippus, adver<br />
sùs Autouiuin et Oetaviuiii dimica vil. Vichts acio , quum in tumulimi<br />
se nocte reeepisset, ne in bostium manus veniret, uni comituni latus<br />
transfodiendum prasbuit. Antonius, viso Bruti cadavere, ei suum inje-<br />
cit purpureum paluda mentimi, ut in eo sepolirelur. Quod quum pos<br />
tea subreptum audivisset, requiri furem, et ad supplicium duci jus-<br />
sit. Cremali corporis reliquias ad Serviliani, Bruti ìnaliem, doportan-]
DK VimS ILLUSTRIHUS UUDIS ROM.«. 281<br />
das curavi!. Non eadera fuit ücíavii erga Bruluui moderatio : is enim<br />
avulsum Bruti caput Romani ferri jussit, ut Caii Cossaris statua) sul><br />
jiceretur.<br />
LXIV. 0CTAV1US CESAR AUGUSTUS.<br />
Aule J. C, 55; fililo U. C. 709.<br />
Octavius, Julia), Caii Cassaris sororis, nepos, patroni quadrimus<br />
amisi!. A majore avúnculo adoptatus, eum in Hispaniam profectum se<br />
cutus est. Deindo ab eo Apolloniam missus est, ut liberalibus studh's<br />
vacaret. Audita avunculi morte, Romani rediit, nonion Cassaris sumpsit,<br />
eolleetoque veteranorum exercitu, opera Decimo Bruto tulil, qui ab<br />
Antonio Mutilile obsidebatur. Quum autem urbis aditu prohiberetur , ut<br />
Brutum de omnibus rebus certiorem faceret, primo litteras laminis<br />
plumbeis inscriptas misil, qua) per urinatorem sub aqua fluminis defe<br />
rebantur; ad id postea cobrarais usus est: iis neuipe diu inclusis et<br />
fame affectis litteras ad collimi alligabat, easque à proximo mœnibus<br />
loco einiltebat. Columba;, lucís cibicpje avida;, summa asdificia pétenles,<br />
à Bruto excipiebanlur, maxime quum ille , disposilo quibnsdam in locis<br />
cibo, columbas illue devolare instituisset.<br />
Octavius bellum Mutinense duobus prasliis confecit ; in quorum al<br />
tero , non ducis modo, sed militis etiam functus est miniere: nani aqui<br />
lifero graviter vulneralo, aquilani.humeri's subiit, et in castra reporta<br />
vit. Postea, reconciliata cura Antonio grafia, junctisque cura ipso copiis,<br />
ut Caii Cassaris песет ulcisceretur, ad urbem hostiliter accessit; inde<br />
quadn'ngentos milites ad senatum misit, qui sibi consolatimi, nomine<br />
exercilùs, deposcerent. Cunctante senatu, centuno, legationis princeps,<br />
rejecto sagulo , ostendens gladii capuluin, non dubitavit in curia dicere:<br />
«Hic faciet, si vos non feceritis.» Cui respondisse Ciceronem ferunt:<br />
«Si hoc modo petieritis Cassaci consulatum, auferetis.» Quod dictum ei<br />
deinde exilio fuit: invisus cuira esse ccepit Cassari, quòd libertatis esset<br />
amantior.<br />
Octavius Cassar, nondura vigiliti annos natus, consulatum invasi!,<br />
novamque proscriptionis tabulara proposuit. Quas proscriptio Syllanâ<br />
longè crudelior fuit : ne leñeras quidem astati pepercit. Piierum quem<br />
dani, nomine Aliliuni, Octavius coegit togam virilem sumere, ut tan<br />
quam vir proscriberelur. Atilius, protinus ut è Capitolio descendit,<br />
deducentibus ex more aniicis, in tabulam relatus est. Desertum deinde<br />
à comitibus, ne mater quidem pras motu recepii: puer ¡taque fugit, et<br />
in sylvis aliquandiu delituit. Quum vero inopiam forre non posset, è<br />
latebris exivit, seque prastereuntibus indica vit, à quibus interfectus est.<br />
Alius puer etiam impubes, dum in Indura litterariuni irei, cura peda<br />
gogo, qui pro eo corpus objecerat, necatus esf.
281 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Octavius, iiiità cum Antonio societate, Marcum Brutum, Ciesaris in-<br />
terl'eclorem, bello persecutes est. Quod bellum, quanquam aeger atque<br />
invalidus, duplici praelio transegit; quorum priore castris exutus, vix<br />
fuga evasit ; altero victor, se gessit acerbiùs. In nobilissimum quemque<br />
captivum saeviit, adjeetà etiam supplicio verborum contumelia. Uni<br />
supplicitcr precanti sepolturam respondit, jam illam in volucrum atque<br />
ferarum potestate futuram. Ambo crant captivi pater et lilios ; quuui<br />
autem Octavius nollet, nisi uni, vitam concedere, eos sortiri jussit<br />
utri parcerelur. Pater, qui se pro (ìlio ad mortem subeundam obtulerat,<br />
occisus est; nee servatus filius , qui prao dolore volontaria occubuit<br />
nece. Ncque ab hoc tristi spectaculo oculos avertit Octavius, sed utrum-<br />
que speetavit morientem.<br />
Octavius ab Antonio herum ababenatus est, quòd is, repudiata<br />
Octavià sorore, Cleopatram, JEgypti reginam, duxisset uxorem; quae<br />
mulier cum Antonio luxu et deliciis certabat. Gloriata est aliquando so<br />
centies sestertiüin una coenA absumpturam. Antonio, id fieri posse ne<br />
ganti, magnificalo apposuit coenam, sed non tanti sumptùs quanti pro-<br />
miserat. Irrisa igitur ab Antonio, jussit sibi afferri vas aceto plenum:<br />
exspectabat Antonius quidnam esset actura. Illa gemmas pretiosissimas<br />
auribus appensas babebat: protinus unam detraxit, et aceto dilutam absor-<br />
buit. Alteram (pio piò simili modo parabat absumere, nisi prohibila foisset.<br />
Octavius cuoi Antonio apud Actiuni, qui loeos in Epiro est, navali<br />
praelio dimicavit. Vietimi et fugicntem Antonium persecutes, ^Egyptum<br />
petiit ; obsessàque Alexandria, quo Antonius cum Cleopatra confugerat,<br />
brevi potitus est. Antonius, desperatis rebus, quum in solio regali se-<br />
disset, regio diademate cinctus, necem sibi conscivit. Cleopatra vero,<br />
quam Octavius magnoperc cupiebat vivam coniprehendi triumphoque<br />
servari, aspi dem sibi in cophino inter ficus afferendam curavi!, camque<br />
ipsa bracino applicuit: quod ubi cognovit Octavius, medicos vulneri<br />
remedia adbibere jussit. Admovit etiam psyllos , qui venenum exsuge-<br />
rent ; sed frustra: Cleopatra) mortuae coinuiunem cum Antonio sepultu-<br />
ram tribù it,<br />
Tandem Oetavius, hostibus victis, solusque imperio potitus, de<br />
mentem se exhibuit. Omnia deinceps in co piena mansuetudinis et lui—<br />
manitatis. Multis ignovit, à quibus saepe graviter laesus fuerat: quo in<br />
numero fuit Metellus, unus ex Antonii praefectis. Qoom is inter captives<br />
senex squabdus sordidatusque processisset, agnovit eum films ejus, qui<br />
Octavii partes secutus fuerat, statimque exsiliens, patrem complexus,<br />
sic Octavium allociitus est: «Pater meus hostis tibi fuit; ego miles: non<br />
magis ilio poenam, quàm ego praemiiim, meriti sumus. Aut igitur me<br />
propter ilium occidi jube, aut ilium propter me vivere. Delibera, quseso.<br />
utrìiui sit moribus tuis convenientius.» Octavius , postquam paolìim ad-
DE VIMS ILLUSTRIOUS URBIS ROM*. 2 83<br />
dubitavisset, misericordia motus, hominem sibi infensissimum propter<br />
tilii merifa servavit.<br />
Octavios in Italiani rediit, Romamquc triuuiphans ingressos est.<br />
Tum bellis loto orbe compositis, Jani gemini portas sua manu clausit,<br />
(juae tantumniodo bis antea clausae fuerant, primo sub Numà rege, ite-<br />
rum post prinium Punicum bellum. Tunc omnes prosteritorum malorum<br />
oblivio cepit, populusque Romanus prassentis otii laetitià perfruitus est.<br />
Octavio maximi honores à senato delati sunt. Ipse Augustus cognomi-<br />
natus est, et in ejus honorem mensis sextilis eodem nomine est appel-<br />
latus, quód ilio mense bellis civilibus finis esset impositos. Eqoites Ro<br />
mani natalem ejus biduo semper celebràrunt ; senatus populusque<br />
Romanus universus cognomen patris patria maximo consensu ei tri—<br />
buerunt. Augustus (irai gaudio lacrymans respondit his verbis : «Com-<br />
pos factus sum votorum incorimi; neque aliud mihi optandum est quàm<br />
ut hunc consehsum vestrum ad ultimum vita? finem videre possim.»<br />
Dictaturam, quam populus magna vi offerebat, Augustus, genunixus,<br />
dejectàque ab humeris toga, deprecatus est. Domini appellationem<br />
semper exhorruit, eamque sibi tribui edicto vetuit. Imo de restituendà<br />
republic.! non semel cogitavit; sed reputans et se privatum non sinè<br />
periculo fore , et rempublicam plurium arbitrio commission iri, summaiii<br />
retinuit potestatem, id vero stoduit ne quem novi status pceniteret. Bene<br />
de iis etiam quos adversarios expertus fuerat et sentiebat et loqueba-<br />
lur. Legentem aliquando unum è nepotibus invenit ; quumque puer<br />
territus volumen Ciceronis , quod manu tenebat, veste tegeret, Augus<br />
tus librimi cepit, eoque statini reddito: «Hie vir, inquit, fili mi, doctus<br />
fuit et patria) amans.»<br />
Pedibus saepo per urbem incedebat, summàque comitate adeuntes<br />
excipiebat: linde, quum quidam libellum supplicem porrigens , prae metu<br />
et reverentià nunc manum proferret, nunc retraheret: «Putasne, in<br />
quit jocans Augustus, assem te elephanto dare?» Eum aliquando con-<br />
venit veleranos miles, qui vocatus in jus periclitabatur , rogavitque ut<br />
sibi adesset: statini Augustus unum è comitatu suo elegit advocatum,<br />
qui litigatorem commendarci. Tum vetcranus exclamavit : «At non ego,<br />
le periclitante bello Acliaco, vicarium quiesivi, sed ipse pro te pugna—<br />
vi ;» simulque delexit cicatrices. Erubuit Augustus, atque ipse venit in<br />
advocationem.<br />
Quum, post Actiacam victoriam, Augustus Romam ingrederelor,<br />
occurrit ei inter gratulantes opifex quidam corvum tenens quem insti—<br />
tuerat hasc dicere: «Ave, Caesar , victor, imperator.» Augustus avem<br />
officiosa m miratus, eam viginti millibus nummorum emit. Socius opili-<br />
cis, ad quem nihil ex illà liberalitate pervenerat, affìrmavit Augusto<br />
illuni habere et alium corvum, quem afferri postulavi!. Al latus corvus
284 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />
verba qua; didicerat expressit: Ave, Anioni, victor , imperulor. Nihil еЛ<br />
re exasperatus Augustus jussit tantuiiimodò corvoruiu doctorem dividere<br />
acceptani mercedem cum contubernali. Salutalus siniiliter à psiltaco,<br />
emi eum jussit.<br />
Exemplo incitatus, sutor quidam corvuin ìnstituit ad parerli saluta<br />
tionem; sed, quum paruin proficeret, saspe ad avem non respondenteiii<br />
dicebat: «Opera et inipensa periit.» Tandem corvus coepit proferre di<br />
ctatam salutationem : qua audità dum transiret, Augustus respondit:<br />
«Satìs domi talium salutatorum babeo. » Tum corvus illa etiam verba<br />
adjecit, quibus dominum querentem audire solebat: «Opera et inipensa<br />
periit.» Ad quod Augus'.us risit, atque avem emi jussit quanti indiani<br />
adhuc enrerat.<br />
Solebat quidam Grasculus descendenti ò palatio Augusto hoirorilicum<br />
aliquod epigramma porrigere. Id quum frustra saspe fecisset, et tarnen<br />
rursum eunidem facturuni Augustus videret, sua manu in diaria breve<br />
exaravit gnccuni epigramma, et Grasculo venienti ad se obviàm niisit.<br />
llle legendo laudare coepit, mirarique tarn voce quàm vullu gestuque.<br />
Dein quum accessit ad sellam qua Augustus vehebatur, demissa in pau<br />
perem crumenam manu, paueos denarios protulit, quos principi daret;<br />
dixitque se plus daturum fuisse, si plus habui.set. Secuto omnium risii,<br />
Groeculum Agustus voeavit, eique salis graiidem pecunia; suuiinam<br />
numerari jussit.<br />
Augustus fere nulli sc invitanti negabat. Exceptus igitur à quodaiu<br />
cena satìs parca et penò quotidiana, hoc tantum iiisusurravit: «Non<br />
putabam me tibi esse tarn familiärem.» Quum aliquando apud Pollionem<br />
quemdam coenaret, fregit utius ex servis vas cryslallinuni: rapi illuni<br />
protinus Pollio jussit, et, ne vulgati morte periret, abjici muranis, quas<br />
ingens piscina conlinebat. Evasit ò manibus puer, et ad pedes Сазaris<br />
confugit, non recusans mori, sed rogans no piscium esca fiere!. Molus<br />
novilate crudelilatis Augustus, servi infelicis palrocinium suscepit. Quum<br />
auteni veniam à viro crudeli non inipetraret, crystallina vasa ad se<br />
afferri jussit; omnia manu sua fregit; servimi niatiimiisit, piscinamque<br />
compleri praxepit.<br />
Augustus in quàdaui villa icgroians riocles iuquietas agebat, rum<br />
pente soninum ejus crebro noctuie canili. Qua molestia quum liberali<br />
se vehementer cupere signilìcassel, miles quidam, auctipii perilus, noc<br />
tuam prehendendani curavit, vivamque Auguslo attulil, spe ingoiliis<br />
prasmii. Cui Augustus mille nunimos dari jussit. Al die minus dignuni<br />
prasinium existimans, dicore ausus est: « Malo ut vivai,» et avem de<br />
misit. Imperatori noe ad nascondimi causa deerat, nec ad ulciscenduni<br />
potestas: liane tarnen injuriam
DP. VIMS 1I.I.USTR1BU8 URBIS ROMA. 285<br />
Augustus amicitias non facile admisit, ct adinissas constanter reti-<br />
nuit. Imprimis famdiarem liabuit Maecenatem, equitem Romanum ; qui<br />
cà , qua apud principcin valobat, gratiA ila semper usus est ut prod os<br />
sei omnibus quibus posset, noccret nomini. Mira erat ejos ars el liber-<br />
tas in (ledendo Augusti animo, quum eum irà incitatimi videret. Jus<br />
aliquando dicebat Augustus, et multos morie damnaturus videbatur:<br />
aderat tunc Maecenas, qui circumstantiuni turbam perrumpere , et ad<br />
tribunal propiùs accedere conatos est. Quum id frustra tenlasset, in<br />
tabella scripsit base verba: Surge, tandem, carnifex; camque tabellam<br />
ad Angustimi projecit. Qua lesta, Augustus statini surroxit, et nemo<br />
est morte mulctatus.<br />
Ilabilavit Augustus in rcdibus modicis. ncque laxitatc ncque culla<br />
eonspicuis, ac per annos ampliìis quadraginta in eodem cubiculo bicme<br />
et .-estate mansit. Supellcx quoque ejus vis privata? elegantiae erat. Idem<br />
lanieri Romani, qiiam pro majestate imperii non satis ornatali! inve-<br />
nerat, adeò excoluit ut jure sit gloriatus marmoream se rclinqtiere,<br />
(piani lateritiain accepisset. Raro veste alia usus est quàm confectà ab<br />
uxore, sorore , liba, nepotibusque. Altiuscula crani ejus calceamenta,<br />
ut procerior , quàm erat, videretur. Cibi minimi erat atque vulgaris:<br />
secundariuiu panelli, et pisciculos niinutos et ficus virides maxime<br />
appetebal.<br />
Augustus non ampliìis quàm septcm boras dormiebat, ac neeasqui-<br />
dem continuas, sed ita ut in ilio temporis spatio ter aut quater cxper-<br />
gisccrelur. Si inlcrruptum somniun recuperare non posset, leclores<br />
arcessebat, donee resume rei. Quum audissct senatorem quemdam, licet<br />
iere alieno oppressum, arclè et graviter dormire solitum, culcitam ejus<br />
magno pretio emit, Miratilibus dixit: «llabenda esl ad somnum culcita,<br />
in (pia homo, qui tantum debebat, dormire potilit. »<br />
Exercitationcs campestres equoriim ct armorum statini post bella<br />
civ ilia ornisi! , et ad pilam primo folliculumque transiit: inox animi<br />
laxandi causa, modo piscabatur baino, modo talis nucibusque ludebat<br />
com pucris minutis, quos facie et garrolitate amabiles undique conqui-<br />
rebat. Alea mullum deleetabatur; idque ei vitio datum est. Tandem<br />
afflictó valetudine, in Campaniam concessit, ubi, remisso ad otium<br />
animo, nullo biiarifatis genere abstinuit. Supremo vitao die , pelilo<br />
speculo, capillum sibi comi jussit, et amicos circumstantes percontatus<br />
est num vita; minium satis commodè egisset; adjecit et solitam clausu-<br />
lam: «Edile strepitum, vosque omnes cum gaudio applaudite.» Obiit<br />
Nola), sextum et septuagesimum annum agens.<br />
Pmt .!. C. 14; ^mio V. C. 7fifi.<br />
FINIS.
APPENDIX<br />
DE DIIS ET HEROIBUS.<br />
PARS PRIMA.<br />
DE MAJORIBUS ET HWORIBÜS ET1MC0RIM DIIS.<br />
CAPUT I.<br />
SATURNUS.<br />
Deoruin antiquissimus habebatur Cäsium. Duo ejus filii celebran-<br />
tur à poetis : Tempos sive Saturnus, et Titanus. Hie , etsi priore loco<br />
genitus foret, eique proinde imperium orbis deberelur, jus tarnen<br />
snum remisit ooncessitque Saturno, rogante Vesta matre, sed eà tarnen<br />
lege, ut Saturnus masculam prolem edocaret nullam. His ita constitu<br />
te, Saturnus mares statini editos devorabat, invita vehementer uxore,<br />
quae, uno partu Jovem et Junonem enixa, solam Junonem ostendit<br />
Saturno, Jovem occultavit. Sensit dolum Titanus, ac Saturnum, acie<br />
victtim, in vincula conjecit. Is liberatus postea fuit per Jovem filium<br />
suum, aquo Titanes, bellum pro Titano patre redintegrantes, fuere<br />
prodigati. Saturnus, vinculis liberatus, quum in fatis esse cognovisset<br />
futurum ut ab eodem Jove regno spoliaretur , illi struxit insidias, ac<br />
bellum eliam indixit Jupiter debellatum patrem coelo expulit.<br />
Saturnus, amisso coelo, in eam Italiae partem ubi Roma condita<br />
postmoderni est, venit quae Latium fuit appellata, quòd ibi latuisset. Ex-<br />
lorrcm deum Janus, Latii rex, benignò accepit, ac vicissim ä Sa<br />
turno donatus est insigni prudentià, cujus ope meminerat preterita,<br />
fotura prospiciebat ; unde biceps seu bifrons appellata. Eo regnante,<br />
mores optimi artesque viguerunt, quae illi astati nomen aureae fecerunt.<br />
Saturni festa dicebantur Saturnalia, et decembri mense celebrata sunt<br />
per dies primo tres, deinde quatuor, tum quinque , ac plures. Per eos<br />
I OviDias, Metamorph. Iii), i
2S8 PRIMER ANO DR LATIN V CASTELLANO.<br />
dies senatus non habebatur, vacabant Scholas, ninnerà nitro citròque<br />
mitlebantur ab amicis ; de sontibus supplicium sumere, ac bellum ¡11-<br />
dicere, nefas; servis mensae accumbentibus ministrabant domini, et<br />
servorum vicem implebant, ad refricandam videlicet menioriam pris<br />
tina) , quae florebat Saturno regnante , libertalis, quum nemo servirei.<br />
Janus, de quo proximo (acta nicntio est, pingebatur cum davi et<br />
virgà. Yirgam gerebat, quasi viarum prasses; clavim, quia domorum<br />
januas et seras invenisse crcdebalur. Ab co Januarius niensis duxit no-<br />
men. Arao duodecim cidem ponebanlur pro numero mensium ; ut-<br />
que sunt anni tempestatcs quatuor, ita quatuor ipsi frontes aliquando<br />
data). In omnibus sacrifici is appellabatur primo loco, quippe qui pri<br />
mus arns et sacrorum rilus instituisset. Ejus templum Roma) claude<br />
bat ur pace composita, pafcbat llagranle bollo.<br />
CAPUT II.<br />
CYBELE.<br />
Cybele, Saturni uxor, varia sortilur apud poelas nomina: Dindy-<br />
mene voeatur, Berecynthia et hUra , à monlibus Phrygiae Dindymo, Ida<br />
et Berecyntbo, ubi prnsoip.:ò colebatur; Magna Maler, quia, dii pluri<br />
mi maximique ex eà nati; Ops et Tellus, quia , ut Saturnus cedo, sic<br />
illa terra) proeerat, opemque mortalibus ferebat; lihea, quia è terrà<br />
flunt omnia et gignuntur. Dieta quoque Vesta reperilur ; vulgo (amen<br />
Vesta Saturni ma ter, non conjux, ponitur. Itaque duas aliqui Vestas<br />
constituunt: imam Codi conjugem, et nialrem Saturni; alteram ju<br />
niorem , et Saturni uxorein. Senioren eamdem esse cum Cybele ac<br />
Tellure censenf.<br />
Pingebatur illa sed ens, quia terra stat, suis librata ponderibus;<br />
tympanum gerebat manu, quia terra ventos in sinu continet, qui<br />
erumpunt inde cum fragore. Aderant circùm belluae. Curru vehebatur,<br />
quem trahebant leones. Caput floribus plantisque, saepiìis corona, è<br />
turribus et murorum pinnis connata , cingebatur. Junior Vesta igni<br />
proserai, cique aram Numa Pompilius consecravit, et ignem in ara per-<br />
petuum foveri jussit, cujus alendi curam virginibus Vestalibus doman-<br />
davit. Si casu exstingueretur, indicebatur Justitium, et publica privala-<br />
que negotia intermittebantur, donec prodigium illud infaustum expia-<br />
tum fuissel; si Vestalium incuria, graviter in eas animadvertebatur.<br />
Quotannis renovabatur ignis ille calendis martiis, petita non ab igne<br />
alio , sed à sole , damma.<br />
Cybeles festa Megalesia vocabantur. Saoerdoles dicebantur Galli à<br />
Gallo , Phrygias fiuvio , cujus aquà epotà, in riibiem versi lacerabant<br />
se cui tris, caput rotabant, et ad versus fronlibus inter se velut arida-
APPENDIX DE DUS ET IIEROIBUS. 289<br />
bant; undo ibis etiam Cory'oantes nomen fuit. Tondebmt iidem comam<br />
in priori capitis parte. Stola muliebri erant intinti. Jovem in Creta insula<br />
aluerant ; quas ob causas Curetés pariter dictos volunt. Denique<br />
reperiunlur appellali saspè Daclißi, Idœi: Daetyli quidem (quae vox<br />
grasca digilos significar.), quia decern, quoi in manibus digiti, erant;<br />
ve! quòd, instar digilorum, quibus manus amba? utuntur, divas prcestò<br />
essent ad опте sacrorum obsequium; Idœi yerò, quia Idam, Phrygiae<br />
montoni, incolebant. Sacra Cybsles colobrabant inconditis clamoribus,<br />
fistulis, tibiis ac tympanis percrepantibus. Romas à feminis fiobant<br />
eadem in tempio ac loco secreto , quod opertum nuncupabant, exclusis<br />
viris.<br />
CAPUT HI.<br />
CERES ET DEUS TERMINUS.<br />
Saturni et Opis, sou Cybeles, filia Ceres fuit, dea frugum et inventrix<br />
frumenti. Quamobrem cum spiceà corona pingitur, et plenis<br />
uberibus, ex quo Mammosœ et Almx потоп est adopta, quòd omnes<br />
alat. Faccio gestabat, quia lìliam Proserpinam à Plutone raptam diu<br />
quaosivit 2. Quumque somnum prae mcerore capere non posset, ei papaver<br />
edendum praebuisse Jupiter dicitur, cujus oa vis est ut somnum<br />
conciliet. Ihne papavera manu tenebat. Usa est Triplolemo adjutore ad<br />
monstraiidam bominibus serondi artem 3. Erat hic Eleusini regis, apud<br />
quem Proserpinam Ceres quffircns divorterat, filius. In eodem oppido<br />
Eleusi coopta sunt primìmi poragi Coreris sacra, Eleusina dieta. In iis<br />
incredibile sorvabatur silontium, ac summum nefas putabatur ex ibis<br />
aliquid evulgaro. Alia duo Ceroids festa momorantur in scriptoribus<br />
anliquis : Thesmophoria, quia Ceres Atbeniensibus leges descripserat; et<br />
Ambarvalia, distillila ad f'ertilitatom et ubsrtatem impetrandam arvis,<br />
qua; tunc ambiebantur à supplicantibus , linde fosto потоп. Vinoni ab<br />
aris Cereris amovebatur. Imniolabatur illi porcus , quia fruges et sala<br />
rostro oruil. Agrorum limitibus praeerat deus Terminus ; ejus festa Terminalia<br />
dicebantur.<br />
Cererem in Grascia regnasse divus Augustinus tradit, artemque<br />
agros colendi Iradidisse, acper cam factum ut Gracia suis frugibus uteretur,<br />
quum antea frumento aliunde importato vixissel. •<br />
CAPUT IV.<br />
JUPITER.<br />
Jupiter, Saturni et Cybeles filius, postquam patroni egisset in fugam,<br />
regimili mundi cum fratribus ita divisit, ut coslum sibi vindica<br />
•2 OVID. , Metamorph, lib. v.— 3 Metamorph, lib. v.<br />
TOMO I. 19
290 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
ret, aquas Neptuno, inferos Plutoni regendos permitteret. Non diu Iran-<br />
quillum regnum habuit. Tellus enim, Titani uxor, dolens lilios suos<br />
Titanas à Jove interfectos, Gigantes procreavit, mole viribusque spoe-<br />
landos; qui ,congeslis in cumulimi montibus , Jovem ccelo detrudere<br />
aggressi sunt 4. Sed fulminibus dejecti, et suisobtriti montibus, pumas<br />
Jovi dedêre. Vocali ab ilio in belli et periculi partem dii, quum se<br />
imparem unum tot hoslibus crcdorct, sic Giganinni conspcctu perler-<br />
refacti sunt, ut omnes in /Egyptum fugerint, ibique sub varus ani-<br />
mantium formis latuerint s. llinc factum ut belluas jEgyptii colorent<br />
pro numinibns.<br />
Baccbus tamen, specie leonis indutus , rem strenue aliquantisper<br />
gessit, bortanle Jove, et Evoe e, id est Euge , jìli, ingeininanle.<br />
Jupiter , pacatimi adeptus regnimi, curam ad formandos homines<br />
contulit. Eum imitatus Prometheus finxit statuas quasdam boininum ex<br />
argilla, illasque , rapto è curru solis igne , animavit 7. Prometbei te—<br />
meritatem indigne ferens Jupiter , negotium Vulcano dedit ut eum in<br />
Caucaso monto religaret, addidit vulturem, qui laniaret viscera in<br />
novos cruciatus renascentia. Severitatem Jovis inique tulerunt ceteri<br />
dii, ac doluerunt quòd sibi uni formandorum bominum jus arrogarci.<br />
Quare, collatis studiis et muneribus, mulierem eftiuxcre, quam l'ando-<br />
ram appellàrunt, quasi ex omnium donis conflatam. Jupiter, Superimi<br />
arrogantiam ulturus, illi capsulam dedit, infelix inumisi in cani quip-<br />
pe congesta erant omnia natura?, mala. Haue Pandora quum delulisset<br />
ad Epimetheum , Prometbei fratrem, ilio , impulsas curiositate prava,<br />
sive, ut airi narrant, ejus uxor, capsulam aperuit; ex eâipie pestes<br />
omnis generis in orbem terrarum evolàrunt, sola spo in fondo cap<br />
sula? relictà. Hinc aetas ferrea et sederino colluvies nata est.<br />
Jovem non unum in Creta regnasse doctorum opinio est; omnium<br />
celeberrimum Abrahamo supparem Eusebius facit. Patrem spolia vit reg<br />
no, quod ita cum suis fratribus Neptuno et Plutone divisit, ut ipsi re-<br />
giones ad ortum sita?, Plutoni occidua pars insidie, Neptuno maritimi<br />
tractus obvenerint. Hinc Jupiter cœli, Neptunus maris, Pluto infero-<br />
rum rex numenriue dictus est. Jovis nomine apud poetas aer ut pluri-<br />
mìun signifìcatur , sive coelum; ut nomine Junonis, qua? Jovis conjux,<br />
terra; quia è cœlo terrâqoe omnia gigiiontor. Ejusdem Jovis varia sont<br />
apud seriptores profanos nomina; luce frequenliora : Diespiter vocatur,<br />
quasi diei pater ; Feretrius , vel quòd hosles feriret, voi quòd in ejus<br />
iemplum ferrentur opima spolia ; Stator (ita est à Romolo dictus) quòd<br />
A OVID. Metamorph, lib. i et xiv.— li Mclamorph. lib. v.— G vira<br />
Baco; bien para Brem. — 7 Metamorph, lib. i.
APPENDI* DE DUS ET HEROIBOS. 291<br />
Roinanoriini contra Sabinos pugnantium fugam stilerai; Xenius sive Hos-<br />
pitalis , quia gerebat hospitum curam ; Vejovis et Vedius lune appella-<br />
batur, (pumi rogabatur ne quid inforret mali; et inter sinistra noxia-<br />
que numina censebatur. Faclae voces istœ sont ex interjectione ree, quae<br />
mali ominis, et duplici genitivo, altero grœco, altero latino, Jovis et<br />
Aïo'ç (Dios).<br />
CAPUT V.<br />
H'NO.<br />
.Tono, Jovis soror ci conjux, matrimoniis praeerat, ac partobus féli<br />
citer odendis; lumqoe Pronuba, Lucina et Ililhyia nominabatur 8. Ejus<br />
fdia llebe, juventutis dea, nectar Jovi tandiu miscuit, dum ejus locum<br />
Ganymedes, à .love in aqoilam mutato raptus, occupavit 9. Edidit etiam<br />
Juno Martem, belli armorumquo praesidem , cujus soror Bellona sive<br />
Enyo; denique Vulcanum, sed dislortum et informem. Horruit partum<br />
degenerem Jupiter, et ealce in terras dejocit. Vulcanus, crure inter<br />
eadendum fracto, claudus remansit.<br />
Jupiter, ut infortunium hoc solaretur, illuni praefecit fabricandis<br />
fuhninibus. Officina; Vulcani, Lcmnos, Lipara, jEtna; adjutores et ad-<br />
ministri fuero Cyclopes, ita (lieti, quòd mium in fronte media oculum<br />
haberent. Caeteriim offenses Jopiter et arrogantiâ Jononis, et postremo<br />
parlu, cam fastidire atipie alias amare coepit. Imo Palladem, è fecondo<br />
capile productam, bello pariter piacesse bttcrisque voluit. Vulgo tamen,<br />
quum litterarum est praeses , Minerva nuncupatur. Olea ipsi dicata erat,<br />
pacis insigne : nani et paco gaudent litterao, et belli finis praemiumque<br />
pax esse débet , 0. Ab Atheniensibus praecipuè eulta fuit.<br />
Interim Juno, maritimi in pellicum amores turpiter effusum obser<br />
va ns, illi custodein apposuit ceiitum ocolis praeditum, Argani nomine.<br />
Molestimi observatorem Jupiter, opera Mcrcurii, obtruncavit Ejus<br />
oculos Juno indidit pavonis caodae. Argum ipsuui, ut ahi volunt, in<br />
pavonem mutavit. Junonis famula et nuntia Iris fuit, quàmvis operam<br />
abquando Jovi, caolerisque diis navaret. De Marte, addo illuni Gradivum<br />
appellari solitum, quando saoviebat: gradior enim proprie de militibus<br />
in aciem procurrentibus dicitur; Quirinum vero , quum tranquillus et<br />
milis erat, sumpto nomine à Sabino vocabulo, Curis scu Quiris, quod<br />
bastaci significai, Id nominis Romolo quoque, Martis filio, tributum est.<br />
Salii, Martis sacerdoles, urbem obibant saltando, et ancilia (clypeos<br />
sacros) circumferendo.<br />
S OVID. , Metamorph. lib. ix. — 9 Metamorph. lib. ix et x.— 10 Metamorph.<br />
lib. vi.— 11 Metamorph. lib. x.
292 PRIMER ANO D3 LATIN Y CASTELLANO.<br />
CAPUT VI.<br />
APOLLO.<br />
Jupiter, spreta Junone, Latonam adamavit, ex oàque suscepit Apol-<br />
linem el Dianam. Priusquam in lucem ederentur, Juno Terrain obse-<br />
cravit, ut nullum Latonao, ubi consistere possel ac parere , locum re-<br />
lin jueret 1 2. Promisit Terra excludendam omnibus locis Latonam, prae-<br />
terqiam ab insula Dolo, quae tunc fluitabat incerto mari, ac fere semper<br />
fluctibus erat obruta. Sed Neptunus, Latonam miseratus, Delum stabi-<br />
lem reddidit, ac jussit emergere. Ibnc Apollo Delti cognomen est<br />
nactus ab insula natali. Ejus tìlius iEsculapius, quuin artem medicam<br />
à patre et durone centauro didicisset, tantum in eâ profecit, ut llip-<br />
polytum, Tbesei filium, à monstris marinis discerpturn, ad vitam re-<br />
vocarot , 3. Quo facto Jupiter, auctorilatem suam l,edi ratus , oscula-<br />
pium fulmine percussit. Apollo vicissim Cyclopes, fulmiuis fabricatores,<br />
quoniam saovire in Jovem ipsum non poterat, interemit. Exarsit iracun-<br />
dià gravi Jupiter, et Apollinem ccelo pulsimi, divinilate per aliquot an-<br />
nos spolia vit.<br />
Redactus in ordinem Apollo, multis incommodis afilictatus est ; ac,<br />
ne piriret fame, operam suam locavit Admeto, Thessaliae regi, cujus<br />
grèges pascendos accepit 1 4. Hinc deus pastorum habitus fuit, eique<br />
immolabatur lupus, ovium pestis. Armenta sic pascentem aliquando vi-<br />
dit Mercurius, cique vaccam dolo subripuit; inox ipsam ejusdem hu-<br />
meris furtim pliaretram detraxit. Daphne in laurum ab co mutata<br />
fuit t 5. Hyacinthus, quem disco imprudons colludenteni interemerat, in<br />
florem cognominom mutatus est , e. At Ilyacintbi parentes Apollinem,<br />
ut paenas expeterent, insecuti, fugere coegcrunt in Troadem, ubi m-<br />
cidit in Neptunum, coelo pariter exsulantem, irato .love, in quem cum<br />
düs aliquot conjuraverat. Ambo ad Laomedontem, qui Trojam tunc<br />
aedificabat, confugiunt, ac pacto pretio navant operam construendis<br />
Trojao mœnibus , 7. Quum promissam mercedem negaret Laomedon,<br />
cinspiràrunt in perjurum regem, ejusque civitatem Neptunus immissis<br />
aquis evertit magna ex parte; Apollo pastilentià regionem devastavit.<br />
Tot malis remedium quaesivit Laomedon. Oracolo consulto, responsum<br />
est placando» Apollinem ac Neptunum, objecta monstris marinis trojanà<br />
quotannis virginc. Sors Hesioiieii, regis ipsius iìliain, ucci addixeraf.<br />
Hercules ita se libcraturum ulani spopondit, si Laomedon quosdam<br />
1-2 OVID , Melamorph. lib. vi. — 13 Metamorph, lib. li et xv. — 14 Metamorph.<br />
lib. H. — 13 Metamorph, lib. i. — 16 Melamorph. lib. x. — 17 Melamorph.<br />
lib. X!
APPENDIX DE DIIS ET HEUOIBDS. 293<br />
insignes equos .sibi daret , 8. Proniisit rex; at, liberala tìlià, monstris<br />
abactis et inferfeelis, Horculem indonatuni brrisumque valere jussil,<br />
Hercules, justo furore percitus, obsedit urbem, cepit, ac regem inter-<br />
fecit,<br />
Interea, niitigatus Jupiter, coeluui Apollini ac divinitatem reddidit.<br />
Apollo pristinum (locus non modo recuperavit, sed magna ebani acces<br />
sione cumulavi!, Nam in ocelo lucis orbi dividends munus recepii, quod<br />
antea gereba! ; elsi provinciain banc aliquot poeta? Iribuant uni è Tiia-<br />
nibus, quem Titano, et Hi/psrionem dixerunt. llunc alii Sobs ipsius pa-<br />
trem faciunt, Solem yEgyptii llorum appellabant; Persa?, Mithram. In<br />
lerris vero edere cnepit oracela, prassertim Delpbis, ubi sacerdos re<br />
sponse dabat, insidens cortina? sive tripodi, lecto pelle serpentis Pytho-<br />
nis, olim ab Apollino intcifecli 1 0. Presterei in veni! artem canendi, et<br />
Marsyam satyrum, à quo fuerat provocatus, vinctum cantando, exuil<br />
pelle 2 a. Eamdcm canendi artem et poesim docuit Musas, Jovis ei Mne-<br />
mosynes filias. Novera recensentur: Calliope, Clio, Erato, Tbalia, Poly<br />
hymnia, Urania, Melpomene, Terpsichore, Euterpe. Parnassum una<br />
cum Apolline incolebant 2 1. Inter Apollinis Alios celebratur Phaethon,<br />
qui paternum currum, temerò expelilum, quum male regeret, à Jove<br />
pereussus, et in Eridanum deturbatus est. Ejus sorores Heliades in po-<br />
pulos mutata;<br />
2 2.<br />
Inter Apollinis libcros nonnulli numerant Auroram. Ihec Tilbonum,<br />
Laoinedontis filium, liabuit in malrimonium, eique immortalitatem à<br />
Jove iinpetravit; nee tamen obtinere potuit ne senesceret. Itaque, senio<br />
fraclus, in cicadam ut mutaretur exoravit. E Tithono genuil Aurora<br />
Memnoncm, qui Priamo suppetias, in trojano bello, tulit. Ab Achille<br />
interfectus, à maire diuturnis lacryuiis, (pia? rorem efl'ecere, deploralus<br />
esl, el ex ejus rogo naia; sun! aves dicla? Memnonides 2 3. Ibi slaluam<br />
yEgyplii posuerant, qua?, sobs oricntis primoribus radiis icta, sonura<br />
canora? voci siinilem edere jaclabatur.<br />
CAPUT VII.<br />
DIANA.<br />
Diana, soror Apollinis, oadem in cado Luna, in terris Diana, in<br />
infcris Ikcaie , dicebatur. Hinc trìformis diva, triceps Hecate, à poetis<br />
nuncupatur. Venalioni pra?sertim addicta, venatoribus pra?fuit. Eadem<br />
virginitatem perpetuò coluit, et Actaaonem venatoreni, quòd in eum,<br />
18 OVID., Metamorph. lib. xi. — 19 Melamorph. lib. i. — 20 Melamorph.<br />
lib. vi. — 21 Metamorph. lib. i. — 22 Metamorph. lib. u. — 23 Melamorph.<br />
lib. xii.
294 PRIMER AÑO DB LATIN Y CASTELLANO.<br />
ubi se cum nympbis lavabat, locum imprudeiis venisset, mulavit in<br />
cervum 2 4. Insigne templuiii babuit Epbcsi, et inter seplem orbis miracula<br />
numeratimi; aram quoque in táurica Chersoneso, ad Pontum<br />
Euxinum, in qua ipsi homines immolabantur, pnesertim si qui naufragio<br />
ad istas oras ejecti fuissent.<br />
CAPUT Vili.<br />
BACCHUS.<br />
Jupiter è Semele suscepit Bacchimi, quem narrant, quum aule tem<br />
pus in lucem exiisset, insertum fuisse Jovis femori, donee menses le-<br />
gitimi partus implerentur 2 5. jEtate provcctior peragravit orbem ter-<br />
rarum, deque India triumphavit. Invenisse vimini fertur, eique caper<br />
immolabatur , quia vitium gemmas arrodit. Primos etiam aratro boves<br />
subjunxisse memoratur; quam ob causam ejus capiti affigiiiitur cornila,<br />
qua; pariter indicant robur et audaciam ebriosis familiärem. Sacra illi<br />
quoque hederá, quia vini fumos nativo frigore discutere creditur. Eà<br />
involutum et pampinis jaculum gestabat, quem Ihyrsum vocabant. Eo-<br />
dem instructae feminae, sparsis comis ululantes, sacra Bacchi celebra-<br />
bant: Trieterica illis nomen, quia tertio quoque anno recurrebant; et<br />
Orgia, ob furorem quo istao Bacchantes, pellibus tigridum et panlhe-<br />
rarum indotae, nonnunquam armata; facibus, per invios montes vaga-<br />
bantur, praesertim in Tbracià<br />
2 6.<br />
Praster illius nomina, quae exposuimiis 2 7, vocabatur etiam Diony<br />
sius , à Nysâ , ubi regnavit, vel à Nyseis nymphis, à quibus edúcalos<br />
est. Apud Latinos vulgo Liber dicebatur, quia ebrio liberius nihil,<br />
nihil ab omni cura solutius. Iluic nomini respondet graecum Lyœus.<br />
Hinc ejus festa vocabantur apud Graxos Dionysia; apud Latinos vero<br />
Liberalia sive Bacchanalia. Peculiaria qoaidam celebrabantur in A!ti«c<br />
pagis, Ascolia nuncupata , qua; vox utreni signiflcat. Statuebant itaque<br />
utres hircinos in prato innatos, et oleo inonclos. Saltabant per bos rus<br />
tici unico tantum pede; nam alteram erectum et in aere libratimi ha-<br />
bebant. Qui cadebant (quod proprio vocabolo cernuarc dictum est à<br />
Romanis, cadem subinde festa imifatis) riso agresti coronai et cachili-<br />
nis excipiebantur.<br />
Sunt qui adumbratum in Baccho fuisse vclint Membrodum, qui<br />
hebraeâ voce Bacchus , id est Chusi filius, appellatile. Sunt qui Moysem<br />
in eo expression pugnent, ac multa proférant à poetis attributa Baccho,<br />
quae planò in Moysem quadrant. Plerique omnes Noemuin in eo de-<br />
24 OVID., Metamorph, lib. m. — 25 Metamorph, lib. îv. — 26 Meto<br />
morph. lib. IV et xi. — 27 Metamorph, lib. îv.
APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 295<br />
piedini consent, satoroin vitis ac vini, sive monstraforem, sive repa-<br />
ratorem. In cam sententiam explicant quoo poetas de Baccho tradunt;<br />
oempe à Naiadibos, fontiom nymphis praesidibus, edocatum fuisse, ut<br />
vinoni aqua temperandum doceret. Pingunt eumdem puerili semper<br />
vultu, quia ebrii puerorum simulimi sunt ; nudum , quia nullum ebrio<br />
arcanum est. Furiosos cooiites illi addunt, tigres ejus currui subjun-<br />
gunt, quia vinum, excusso rationis imperio , intemperantcs irà et furore<br />
ineendil, ac bellois similbmos reddit,<br />
CAPUT IX.<br />
MERCURIUS.<br />
Mercurius, Maia gcnilus, Atlantis filià , Jovis et deorum interpres<br />
fuit ac nuntius. Ilaque alas in capite et pedibus habebat, quo expeditior<br />
esset ad mandata superimi perforenda; caduceum vero in manu<br />
Mercurium narrant incidissc aliquando in duos angues inter se dinii—<br />
cantes, utrumque diremisse, interposità virgà (piani tenebat rnanu. Inde<br />
factum ut virgam, gemino angue circumfuso insignem, gestaret., ca-<br />
duceusque pacis esset ac foederis symbolum. Quia deoroin minister et<br />
mmtiiis erat Mercurius, mditum illi quoque fuit Camilli nomen, quo<br />
nomine pueros ac sacrificiorum praeserlim administros anti(iui vocare<br />
consueveraiit.<br />
Mercurii nomen invenit ex mercibus, et mercatura, cui praeerat.<br />
Alternili Mcrcurii niuniis erat an'unas mortuorum ad inferos deducere,<br />
ex iisqoo, quum res ferebat, revocare; tcrtium, fures adjuvare. Idem<br />
palaestrae el eloquent iae laude (lorebat, ac siepe pingebatur cum. aureis<br />
catonis ex ore defluentibus , quibus audientes devinciebat, Rine Hermes<br />
apud Graeeos appellants, sive Dionysus, à Jove, ipsius patre, et ab<br />
urbe est. Ejus statua?, apud Romanos in triviis et compitis , ut iter os-<br />
tenderent, locabantor, erantque manibus captai ac pedibus, et Ilermw<br />
vocabantur. lidem Romani solebant Mercurii acMiuervae statuas jüngere,<br />
et eidem quasi trunco imponere. Hermathenas vocitabant : item. Cupi-<br />
dinis ac Mercurii, et Hermerotes dicebantur.<br />
CAPUT X.<br />
VENUS,<br />
Veneris mater Dione fuit; films, Cupido, item Priapus , horlorum,<br />
et Hymenaeus, nuptiarum jiraeses; denique üneas; filiae vero, Charites<br />
sive Gratile tres, Aglaia, Thalia et Eupbrosyne. Colebatur praesertim<br />
28 Ovin., Metamorph. lib. il.<br />
2 s.
296 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
Amathunte , Cytheris, Paplii. Astarte , Sidoniorum dea, non alia fuisse<br />
quàm Venus ab eruditis ereditar. Additar aliquando Veneri comes Pitho<br />
sive Suada, eloquentia? dea. Currum Veneris trabebant columbas, cycni<br />
aut passeres. Magistra impudicitia? ferebatur, ut ne puderet miseros<br />
mortales so in cceno libidinum volutarc, qui deos ad luce flagitia duces<br />
hortatorcsquo sibi fecisscnt.<br />
CAPUT XI.<br />
NEPTUNUS.<br />
Noptunus, Jovist'rater, maris imperium sortitus est. llli pro sceptro,<br />
tridens; pro corru, ingens concila; pro equis, hippocampi sive equi<br />
marini, bipedes tantum , postrema corporis parto in piscium caudam<br />
desinente; pro satellitibus Tritones erant. Uxor ejus Amphitritc; Alia;,<br />
Harpyia? Z 9. Oceanus, Neptuni lìlius, pater lluviorom, Tetltyn uxorem<br />
duxit, ex qua Nereum et Doridem suscepit. E Nereo et Doride progna<br />
ta? sunt Nympha?, quarum alia? vocabantur Nereides, qua? mari; Naia<br />
des, qua? fontibus et Ouviis ; Napcece , Dryades et Hamadryades, quo?<br />
silvis pratisque praserant. Inter Nereides insignis fuit Thetis, Pelei oon-<br />
jux 3 0. Oceani pariter fdius erat Protous, Neptuni pastor, qui phocas<br />
ejos regebat, à Latinis dictus Verlumnus, quia in omnes formas scse<br />
vertebat<br />
3 1.<br />
Inter maris nomina censebantor etiam Glaucus, Ino, ejusque filius<br />
Melicerta. Glaucus quo pacto deus evaserit, explicat Ovidìus 3 2. Ino<br />
conjux erat Athamantis, Tbobarom regis. Dune irata Juno egit in fu-<br />
rias, quibus ìlio agitatus necem uxori machinatus est. Furontom Ino<br />
fugiens, in maro se dejecit, cum tilio Melicerta. Utrumque miseratus<br />
Neptunus deos maris osse jussit, et Ino Leucolheam, Melicertam vero<br />
Palwmonem dixit 3 3. Necpra?tereundus inter deos maris YEohisesl, ven-<br />
torom arbiter. Ejus regia et venlorum career prope Siciliani, in iEoiiis<br />
insulis, collocatur. In angusto freto, quod Siciliani ab Italia separai,<br />
monstra duo marina ponuntur à poetis, Scylla iiempo et Charybdis. In<br />
eodem freto Siculo degebant Sirenes, qua? suav itale canlùs pellectos<br />
vectores in brevia syrtesque perducebant s*.<br />
CAPUT XII.<br />
PLUTO.<br />
Plutoilis conjox Proserpina, Cereris liba, quam raperò coactus est,<br />
quia dearum nullam, qua? tam deformis regni domino vellet nubere,<br />
29 OVID. , Melamorph. lib vii.— 30 Metamorph. lib. xi. — 31 Melamorph.<br />
lib. n, vili et xiv.— 32 Melamorph. lib. vii et xiu.— 33 Mela<br />
morph. lib. iv.— 34 Melamorph. lib. v.
APPENDIX DE DIIS ET 11ER01BUS. 297<br />
inveiiiebat 3 3. Inferorum fluvii, Acheron, Cocytus, Phlegethon, Slyxque<br />
palus 3 6. Custos inferorum, Cerberus canis triceps; portitor Charon,<br />
senex inexorabilis ; carnitices, Furias tres: Alecto, Megasra , Tisiphoue,<br />
llagellis et facibus armata; ' 7. Plutonis administras , Parcas tres : Clotho,<br />
Laehesis, Átropos. Illas fatalem tenebant coium, modo nigra involution<br />
lana, modo alba, ex caque filum ducebant, quo reciso, pereundum<br />
erat. Mortuorum animas, opera Cbarontis transvectas , deducebantur à<br />
Mercurio ad judices jEacum, Minoa et Hhadamanthum, qui, expensa<br />
singulorum vita, probos mittebant in Elysium, sceleratos in Tartarum<br />
detrudebant. Eorum ponías et insignium facinorosorum nomina descri-<br />
bit Ovidios ss.<br />
Porrò anima; in Elysios campos missas post certuni an nor uni nume-<br />
rum ex iis educebantur, et in alia migrabant corpora, novam ut vitani<br />
instituerent. Sed antequam felicibus exirent campis, hauriebant aquas<br />
fluvii Lethes, qUarum ca vis erat, ut rerum omnium prasteritarum<br />
oblivionem afferrent. Mortui, quorum insepulta jacerent cada vera, cen<br />
tum anuos in ripa Stygis errabant, quibus exaclis, à Charonte transmit-<br />
tebantur.<br />
Plutonis nomina tria jira; casteris erant illustria : Orcus dicebatur<br />
(piasi Urgus vel Uragus, quòd omnes urgere! in interitum; Februus,<br />
ab antiquo verbo februo, quod significat purgo, lustro; quia in funo-<br />
bribus casremoniis multas lustrationes et purgationes adhibebantur. Pras-<br />
cipua quasdam sacra Plutoni fiebant, dieta oh eamdein causam Februa,<br />
unde etiam (luxit nomon februarii mensis, quo base sacrifìcia perago-<br />
bautur. Plutonis vocabulum à grascà voce divitias significante ducimi",<br />
quia aurum et alia melada in imam tellurem natura; provida benignitas,<br />
ut laterent, retrusit, ipsisque admovit inferís, ac Plutonis arbitrio sub-<br />
jecit, ut fingebant poetas. Qui tamen peculiarem deum , Plutonis admi-<br />
nistruin , divitiis pra;fecerunt, Plutum nomino, claudum faciunt, quia<br />
tardò comparantur opes; cascuni, (juia siepe immeritis conlingunt.<br />
CAPUT XIII.<br />
PAN , FAUNOS , SATYRI , ETC.<br />
Ut casi i et inferorum, sic torras propria quasdam erant numina.<br />
Principerò inter agrestes deos locum obtincbant Pan et Pales. Pan,<br />
Mercurii lilius , capri caput ac pedes, necnon barbam el cornua, gere-<br />
bal. Ilium comitabantur Satyri, non dissimiles; itemque Silvanus,<br />
silvarum praises. In Arcadia prascipuè colebatur Pan. Ejus in honorem<br />
33 OVID. , Metamorph. lib. v.— 36 Melamorph. lib. u.— 37 Melamorph.<br />
lib. lv. — 38 Melamorph, lib. iv.
298 PRIMF.lt ANO DK LATIN V CASTELLANO.<br />
Romani mense februario celebrabant Lupercalia; quibus in festis Luperci,<br />
Panos sacerdotcs, nudi per urbem discurrebant,<br />
Pan, ut ipsa vox groeca innuit, ac testator Servius, symbolum erat<br />
universi orbis, in quo homines belluis mixti sunt; itaquo superne ho<br />
minis, inferne pocudis speciem gerebat. Fistulam gestat, ad signitìcan-<br />
dum partium mundi; junctarum inter sese ordine puleherrimo, concen-<br />
tum. Narrat Pausanias, quum Galli, Brenno (loco, Graeciam percursantes,<br />
templum Delphicum pararent spobare, injectum ibis à Pane improvisum<br />
torrorem, quo pcrculsi omnes fugain arripuerint. Inde natura ut terror<br />
sino causa susceptus Panicus appelletur.<br />
Pales invocabatur à pastoribus; eadem ac Cybele esse putabatur.<br />
Ejus festa Palilia celebrabantur, aprili exeuute. Fairnus quoque, Pici.<br />
Latinorum regis, filius, in agresti um deorum numerimi veniebat, quia<br />
multa docuerat homines ad agricultural usum spccfanlia.<br />
Pomona fructuum, Flora seu Chloris,. fioroni gerebat curam. Ludi<br />
ejus in honorem celebrati vocabantor Floralia, et tuba indicebantur.<br />
Praeterea suum singulis fontibus, fluviis r dòmi bus , hominibus, deum<br />
assignabant.<br />
Domestici dii Lares sive Penales appellabnntnr. Lares vicorum cliam<br />
itinerumque praesides crani; ilaque in vicis et compitis colebantur, et<br />
ludis in corum honorem celebratis, Compitalieiis nomen erat. Tone ho-<br />
minum efligios è lana, tanquam victimoe piaculares, suspendebantur in<br />
compitis, rogabanturque Lares, ut in haec simulacra iram et poenas<br />
cfl'onderent, si quas ipsimet homines commeruissent. Quum bullas pueri<br />
deponebant, eas Laribus consecrabant. Canes ibis erant dicati, animai<br />
domesticum et fidele ; ipsique canina pelle vestiebantur. Locus Laribus<br />
domi sacer vocabatur Lararium. Iidcm Prmstiles nominabantur, quasi<br />
qui multa famibis commoda praestaront.<br />
Proprium cujusque hominis nomen Genium vocabant, eumf|ue simili<br />
cum unoquoquo nasci et mori arbitrabantur. Duplicem statuebant Ge<br />
nium: alterimi candidum et felicom; alterum nigrum et sinislrum; qui<br />
si albo esset fortior, omnibus infortoniis miserimi hominem male mul-<br />
ctabat. Feminarum Genios appellabant Junones. Serpens Genio dicatus<br />
erat.<br />
Rerum humanarum voluti clavum modcrabatur Fortuna, dea caeca,<br />
rotae insidons volubili, et in sola inconstantiii constans. Iluic maxime<br />
supplicabant, eique varia diversis nominibus tempia posila reperiun-<br />
tur. Si quis fortuna sccundà et fa vento abuteretur, bunc plectebat<br />
Nemesis, et indignos ingratosque ulciscebatur. Inditum id illi nomen à<br />
voce greecà quae significai dislribuere, quia poenas et proemia unicuique<br />
voluti dividebat. Dieta quoque legitur Adrastea, vel ab Adrasto, rege<br />
Argivorum, qui primus aram illi condidit ; vel quòd nemo Ulani pos-
APPENDIX DB 0IIS ET IIEItOIBUS.<br />
set elfugere, ut vox graeca sonat. Rhamnuntc (pagus Attica? fuit) pra?-<br />
cipuè colebalur. Ibnc Rhamnusia vocatur à poetis. Alalam cxhibebant,<br />
ad siguilicandam celeritatera poenarum, qua? impios non lardo pede<br />
conscquuntur; insidentcm rota?, ut indicarent cani vicissitudinem qua<br />
delictis poena? respondent, iisque succedimi. In deorum etiam numerum<br />
referebantur Nox et Somnus, sive Morpheus. Ex utroque genitus. Mo-<br />
mus ludo jocisque prassidcbat.<br />
Posita quoque tempia visebantur varus scclerum monstris et mor-<br />
bis, ut Invidia?, Fraudi, Calumnia?, Discordiic, Furori, Febri, Favori,<br />
Paupertati, Necessitati, Tempestali. Illud paulò rectius, quòd eosdem<br />
honores triboerint virtutibus, Fidei scilicet, Justitia? sive Astrasse, Pie-<br />
tati, Pudicilia?, Concordile, Ventati, Saluti ,Liberlati, Paei,demuin Si-<br />
Ientio , cujus praeses apud yEgyptios erat Ilarpocrates . apud Grascos,<br />
Sigalion: uterque pingebalur cum digito indice labris ad moto, quasi<br />
sdentimi) indìcens. Harpocrati sacra erat arbor persica, quòd ejus folia,<br />
lingua?, fruclus autem cordis speciem pra? se fcrant. Ab iisdem /Egy-<br />
ptiis Angeronia, silentii dea praeses habebatur, cjusque simulacrum ore<br />
obbgato et obsignato prostabaf.
P A R S S E C U N D A .<br />
DE SEMIDEIS ET HEROIBIS.<br />
CAPUT XIV.<br />
ORIGO IDOLATRIE.<br />
Quum primùm homines, abrepti cupidità!uni resto, in graviora<br />
flagitia prolapsi sunt, tone originis suaa et eonditoris obliti, nova sibi<br />
numina fabricàrunt. Ac primo quidem solem et lunam adoravere, quia<br />
nihil formosius objiciebatur sensibus, quorum judicio fere omnia me-<br />
tiebantur; deinde hominibus ipsis cultum uni Doo dobilum adhibue-<br />
runt. Id primus omnium tentasse Ninus fertur, circa mundi annulli<br />
millesimum nongentesimum quadragesimum quinlum ; qui , collocata<br />
publico patris sui Beli statua, jussit ad earn preces et vota concipi.<br />
Exemplum secula; gentes vicina», divinos honores suis principibus,<br />
aut heroibus de genere Imma no bene mentis, decreverunt. Sic Inter<br />
superos relati Saturnus, Jupiter , Neptunus, Hercules, aliique, et pro<br />
nominibus deinde habiti sunt, communi gentium omnium suffragio,<br />
prascipuè Grascorum, qui caeleris erodi tione ac sapientià prasstare cre-<br />
debantur.<br />
Ordinem nihilominus aliquem statuebant inter dcos. Quasdam enim<br />
censebant omni exceptione majores, ut Jovem, Junonem , Neptu-<br />
num, etc.;
APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 301<br />
sit. appositis custodibus , ne quis ad illam vir aspiraret. Eò tamen pe-<br />
netravit Jupiter in imbrcm aureuin mutatus, hoc est auro corruptis<br />
puella) custodibus. Geni turn sic furto Perseuui Acrisius in arcani abdi-<br />
(iit, ct in medios ductus projecit. Sed à piscatoribus servatos, quum<br />
aitale proccssisset, ac lúdicro interassei certamini, palreui imprudens<br />
interfecit. Res ejus prceclarè gestas describit Ovidius 5 9. Pegasus, de<br />
quo meminit idem Ovidius 4 0 , egregiam Perseo priniùm navavit ope<br />
raio , deinde Belleropbonti, Glauci regis Corinthioruin filio.<br />
Hie quum Proetum, Argivorum regem, inviseret, ejusque uxori<br />
Sthenoboeae assentiri nollet, ab eà fuit accusatus apud Proetum; qui,<br />
no datam hospiti dextram fidemque violarci, misit ipsum cum litteris<br />
quasi comuiendatiliis (quarum similes Tisllerophontis Epìstola! postea<br />
sunt appellata'), ad loba lem, regem Lyciaa , socerum suum. Rogaba-<br />
tur istis litteris lobatos ut Bellerophontem insidiis et astu perderei.<br />
Statini varus pericidis fuit objectus ab lobate, ut perirei, prseserlim<br />
Chimaerae, bombili monslro in Lycià, quod Pegasi tamen ope domuit.<br />
Sed dum equi alati tergo insidens evolare in coelum conatur , à Jove<br />
dejectus ct oculis orbatus est. Commodiùs actum fuit cum Perseo et ipso<br />
Pegaso : nam ambo in sidera sunt relati. Sthenobcea sibi necem con-<br />
seivit.<br />
CAPUT XVI.<br />
UERCUI.ES.<br />
Heroum, quos vetustas celebravit, clarissimus cxstitit Hercules.<br />
AlcmenA genitus , conjuge Aphitryonis , thebani principis , et Jove.<br />
Regnabat per idem tempus Mycenis, in Grascia, Sthenelus, et regnum<br />
Herculi Fata destinabant. Sensit Juno, elfecitque ut Eurystbeus, Sthc-<br />
neli til ins , prior nasceretur (piani Hercules, quum antea impetrasset<br />
à Jove , ut qui aniborum prior forel in biconi ed i tus , alteri iuiperi-<br />
taret. Imperium inclenienter in Herculem Eurystbeus postea exercuit 41.<br />
Longum tamen Jlinoni visum est, dum uterque adolesceret Herculem<br />
in cunis perdere tcntavit, immissis anguibus geminis, quos infans,<br />
jam doclus vincere, qui vivere vix cccperat, tenellis manibus elisit.<br />
Palladis tamen ope, Juno Herculi conciliata paulisper èst; dumque<br />
pueri labris ubera immulget, decidit aliqua partícula candidi liquoris,<br />
et in cam coeli partem delluxit qua) Via láctea postmodum est appella<br />
ta 4' 2. Ilice Junonis benevolentia minime fuit diuturna. Eurystheum,<br />
Mycenarum solio potitum, impulit ut Herculem varus objiceret labori-<br />
S9 OVID., Melamorph. lib. iv ad finem, et indio lib. v. — 40 Metamorph.<br />
Jib. iv. — 41 Melamorph. lib. ix. — 42 Melamorph. liti. i.
302 PRIMER ANO UE LATIN V CASTELLANO.<br />
bus, quibus dsnique oppressus perirei, Duodeciin vulgo numeranlur<br />
Ilerculis labores.<br />
Primo jussus est leonem Nemeae silvae, à quo toli regioni pernicies<br />
creabatur, interlìcere. Adortus feram Ilc-rcules in antrum compiili!, lin<br />
de nullum patebat effugium, faueibusque constrietis interemit 4 3. Ejus<br />
pellom deinceps, primos scilicet victorias monumentimi, semper gessil.<br />
Erat hydra leone isto tetrior , serpens immanis, in Lorna palude , pro-<br />
pe Argos; cui septem capita sic uni collo inserebantur, ut quum unum<br />
exseinderotor, alia multa repullularent. Omnia simul eodem ictu Her<br />
cules abscidit, aut igne, ut alii Iradunt, exussit * 4.<br />
Dims aper in Erymantho monte vastitatem agris atTerebal; vivum<br />
oepit, Eurystheoque obtubt. Ncque nihil nocebat in Marnalo monte cer<br />
va, asreis pedibus aureisque eornibus prasdita; banc loto anno insecutiis,<br />
denique assecutus est, jacuhsque contìxit. Damili plus alferebant volu-<br />
cres quaedam in lacu Styinphalo , inusitata; magnitudinis et roboris, ila<br />
ut praetereuntes unguibus laniarent; iis fugatis, magnani est adeptus<br />
gloriam. Majorem debellatis Amazonibus, ad iluvium Thermodontem<br />
et tyrannis duobus, Diomede ac Bosiride, interfeclis, quorum lue in<br />
iEgypto peregrinos alque hospites immolabat Jovi; ilio, in Thracià,<br />
eosdem ferocibus equis conculcandos ae devorandos pnebeb.it. Illis par<br />
immanitate l'erebatur Geryon, llispaniae rcx , tricorpor, qoein simili<br />
atl'ecit poena.<br />
Magnani quoque industria; laudem tulit in repurgando Augia;, regis<br />
Elidis, stabulo, in quo collecta; niullis ab anuis sordes, aerem posti-<br />
lenti odoro infìeiebant * a. l'arem adbibuit solertiam, tum in domando<br />
tauro ferocissimo, quem iratus Neptunus in Grascia; cladem creaveral;<br />
tuoi in auferendis aureis Hesperidum pomis, et sopicndo pervigili dra<br />
cene , illorom custode. Hoc in labore adjotorem Atlantem babuit, qui,<br />
dum poma colligebat Hercules, cuslum humcris tulit. Sed maximum<br />
omnium periculorum adiit in educendo ab inferis Cerbero 4 7, cum quo<br />
Tbescum amicum suum , ibi vinctum, pariter eduxil.<br />
His laboribus feliciter perfunetus, orbem terrarum, ad levandos<br />
mortales variis calamitatibus conllictatos, peragravil. Italiani Caco,<br />
Vulcani libo, lalrone insigni, liberavit. Promelbeum, in Caucaso reli-<br />
gatum, vinculis exemit, Antaeuin, Terras filium, singulari cerlamine<br />
protligavit Lycum, qui, Tbebis caplis, Creoiiteni carum regem,<br />
socerum Ilerculis, lune ad inferos profecti, interfecerat, merita mor<br />
te mulctavit. Oceanum in medias terras induxit, aperto freto Godi<br />
la OVID., Metamorph. lib. ix. — 44 Metamorph. lib. ix. — 45 Meta<br />
morph. lib. ix.— 46 Metamorph. lib. ix. — 47 Metamorph. lib. ix.— 48 Me<br />
tamorph. lib. ix.<br />
4 5;
APPENDI DE DUS ET UEHOIBUS. 303<br />
lai», duobusque montibus, Calne et Abylà, diduclis; quibus, tanquam<br />
coluiunis triumphalibus, elogium illud incripsit: Non plus ultra. Her—<br />
cutis gloriam iuiquissimè ferens Juno , tani diro furore illuni concussit,<br />
ut Megaram uxoreni liberosque occìderit. Nec sibi violentas ipse non<br />
attulisset manus, postquam se ab ilio furore collcgit, nisi eum amici<br />
attinuisscnt.<br />
Victorem lot monstrorum Amor imbellis vicit, ac servire turpitcr<br />
Oniplialaa , Lydorum regina;, coegit, clavamque colo, leonis exuvias<br />
muliebri cultu, mutare. Pro Dejanirâ quoque pugnavit contra Acbcloum,<br />
Tetbyos lilium * 9. Eo superato, quum puellam, pugna; praimium, do<br />
mum ducerei, centaurum Nessuni, Dejaniram abducere lentantem,<br />
sagillis interemit Nessus moriens et ultionem spiralis, veslcm suo<br />
cruore, quod prawenlissimum erat venenum, linclam Dejanirâ; de-<br />
dit aflirmans, si earn Hercules inducret, futurum ut nunquam aliam<br />
amaret 5 0. Dejanirâ vestem sacriticanti in OEtà monte Herculi mi<br />
sit. Yix induerat, quum, intestino correplus igne in pyram so con-<br />
jecit eàque conflagravit 5 1. Antea tamen sagittas suas , hydra; Ler-<br />
na;a3 sanguine imbutas, sinè quibus Trojam capi non posse in fatis<br />
erat, donavit Pbiloclehe, Pu;antis litio. Philoctetes illas Trojam attulit,<br />
ab Ulysse perductus<br />
5 2.<br />
Censent eruditi tot res prœclarè gestas nequaquam esse unius Her-<br />
culis, sed multorum, qui eodem nomine, non codem loco ac tempore,<br />
vixerint; ac duos pnesertim staluunt: alterum libycuui, cui adscribunt<br />
pugnam cum Anta» , cum Geryone, cum dracone hespcrio, diduclam<br />
Africani ab Ilispanià, aperto frelo Gaditano , et si qua sunt alia gesta<br />
per Africani et llispaniani; alterum thebanimi, cui reliqua facinora<br />
tribuunt per A readiam , Pelopotincsuni et l'hrygiam, sparsa.<br />
CAPUT XVII.<br />
THESEUS.<br />
Theseus, iEgei, regis Alheuiensium, lilius, Herculi propinquus<br />
tempore et consanguinitate fuit. Ejus fortitudo eluxit prœsertim in do-<br />
mandis tyrannis ac dynastis, qui potenliam suam vexandis homini-<br />
bus et public:! infelicitate metiebantur 5 5. Talis erat Scyroû , qui praa-<br />
tereuntes in mare prmcipilabal; talis Procrustes, qui hospites in suo<br />
ipsius lecto sternebat, iisque pedum partem qua; modum lecti exce—<br />
deret, amputahat, aut actis in diversa equis miseros distrahebat. lstis,<br />
aliisque id genus , prolligatis , rid monstra quoque debellanda curas<br />
49 OVID , Melamorph. lib. ix. — KO Melamorph. lib. JX. — SI Meta-<br />
morph. lib. !v. — '.Vi Mdamorph. lib. sui. — 33 Melamorph. lib. VII.
304 PRIMER ANO DE LATIN У CASTELLANO.<br />
animumque vertit. Tria prascipuè sustulit: taurum ionnanem, qoi mara<br />
thonium agrum fœdà populatione defonnabat ; aprum ealydonium, ab<br />
irata Diana immissum in yEtobam Ц ; et Minotaurum, mostrimi ex<br />
nomine tauroque conflatum, cui devorandos mittere quotannis Sep<br />
tem pucros sorte lectos cogebantur Atlieniensos. Пае eos pn;nà vic<br />
tor Minos, rex Creta?, cujus libimi Androgeum interfccerant. niulc<br />
taverat<br />
s s.<br />
Incessit Theseum cupido Minotauri occidendi. Venit in Cretam, et,<br />
monstre perempto, Minois (ìliam Ariadnen, cujus ope labyrintlii ambages<br />
explicuerat, seenni abstulit. Earn tarnen, iinmemor beneücii, deseruit<br />
in insula Naxo; destilutam Bacchus duxit 3G. Navis qua vebebatur in<br />
Cretam Theseus, nigris instrucla velis erat, mutandis in allia , si rem<br />
bene gessisset. Mutare non meminit, elatus la?tilià victoria?. At /Egeus,<br />
nigris velis eminus aspectis, periisse (ilium ralus, in mare se dedit<br />
praecipitem, et JEgœo mari nomen fecit.<br />
Pirithous , Thessalia? in eàdem Gra?cià rcx , accensus invidia oh<br />
res preeclarè à Tbeseo gestas, ejus regionem infestis armis incursa<br />
vit, ut ad singulare certanien illuni elicerci. Noe rocusavit Theseus.<br />
Sed ubi primùm est conspectus, Pirithouin oris dignitate, comitate in<br />
dolis , ita devinxit sibi, ut amor invidia? locum occupaverit, et am<br />
nios atque arnia œterno feedere ambo junxeriut. Nec diìi exspeclata<br />
fuit occasio amicitia? saneienda?. Centauri, cum vicinis Lapithis invita<br />
ti ad nuptias Pirithoi et Hippodamia? , moverant rixam lemulenti, et<br />
ingentem Lapitbarum ciedem ediderant 5 7. Erant centauri équités adoò<br />
strenui, ut, sedentes in equo, unum cimi co corpus ronfiare videren<br />
tur. Illorum proterviam ac libidinem Pirithous, Tbeseo adjuvante, ul<br />
tus est, ut par erat.<br />
Ambo doinde, annis ante excidium Troja? quatuor et vigilili, Ile—<br />
lenam rapuerunl, qua? à Castore postea et Polluce fuit recuperata.<br />
Iidem ad rapiendam Proserpinam, regis Molossoruui liliam, proferii<br />
sunt. Earn eanis ferocissimus custodiebal, quem Cerberum voeabant;<br />
et ab eo laceratus est Pirithous. Theseus , à rege datus in custodiam,<br />
Ilerculis precibus concessus est. Inde nata de inforis fabula, quos The<br />
seus ut narrant poeta?, adiit cum Pirithoo, ut Proserpinam abduceret.<br />
Pluto, re cognita, utrumque romprehendit, et vinculis oneravit; in<br />
iis ha?sit Pirithous, sive, ut ahi narrant, à Cerbero devoratus est.<br />
Theseum Hercules, quum adiret inferos, liberavil, et adjutorem eum<br />
habuit in suscepto contra Amazonas bello, quarum reginam Hippoly<br />
ten ipsi uxorem dedit. Ex eft Theseus genuit Hippolylum, quem Phaa<br />
54 Ovm., Melamorph. lib. vin.— 53 Metamorph, lib. vm.— 56 Metamorph,<br />
lib. vm. — 57 Melamorph. lib. xii.
APPENDIX DE DUS ET I1ER01BU3. 305<br />
i!ra, Minois lilia, secundis nuptiis Theseo juncta, quum aliter ipsum<br />
amaret ac par et honeslum erat, accusavit, quasi paternum temerari;<br />
loruin voluisset. Theseus Hippolytum diris devovit, ac Neptunum filio<br />
ultorem invocavit, à quo immissae phocae, Hippolytum in maris litore<br />
spaliantem, curru excusserunt. Mortuum .rEsculapius revocavit in vilain<br />
; Diana transtulit in Italiani, et Virbium appellavit 5 8. Phaedra,<br />
crimen confessa, песет sibi attolit.<br />
CAPUT XVIII.<br />
CASTOR ET POLLUX.<br />
Castor, Pollux, Helena et Clytœmnestra , Ledam habuere matrem,<br />
uxorem Tyndari, OEbaliao regis in Graeciâ, sed Pollox et Helenna<br />
Jovein, Castor et Clytaemncstra Tyndarum patrem sortiti sUnt. Castor<br />
(amen et Pollux vulgo Tyndaridae à poetis vocantur ; et amborum<br />
celebratur amicitia, qua; tanta exstilit, ut Pollux, Jove scilicet natus<br />
immortal is suam immortalitem impertiri fratri suo non dubitaverit.<br />
Annuis Jupiter ut altérais diebus alter viveret, alter moreretur; imo<br />
Caslorem adoptavit, in Pollucis gratiam ; ita ut ambo appellarenlur<br />
promiscue Dioscuri, hoc est Jovis filii, et inter sidera collocarentjr,<br />
ubi lertiuni in Zodiaco locum obtinent, Geminique nuncupantur.<br />
Honorem hune tainen, nisi magnis in morlales promeritis consecuti<br />
non sunt, ac potissimiim depcllendis mari prœdonibus. Quam oh<br />
causam vo'a ipsi faccre nautie consueverant, et agnos immolare candidos,<br />
quum nigraso\es Teiupestalibus sacrificarent. A Romanis quoque<br />
iuipensiùs culti sunt, apud quos viri per aedem Pollucis jurabant<br />
vulgo; feminœ, per asdeni Castoris.<br />
CAPUT XIX.<br />
JASON ET ARGONAUT*.<br />
Athamas, Tbebarum rex , arietem aureo insignem veliere donatum<br />
à Superis servabat domi, familiae Palladium Я 9. HuncPhrixus, Athamantis<br />
filius, novercam Nephelen fugiens, asportavit, et ad Colchos<br />
delatum immolavit Jovi. Aureum autem vellus dedit jEetae, regi<br />
Colchorum, à quo repositum in luco Marti sacro fuit, additis, custodia;<br />
causa , tauris ignem spirantibus, et pervigili dracone. Hunc thesaurum<br />
58 Ovm., Meiamorph. lib xii, — 59 Mctamorph. lib. vi et vii.<br />
TOMO I. 20
30G PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
eripere Colchis Jason decrevit, filins .Esonis, The&salias regis, borian<br />
te patino Peliâ, qui, fratris senio eonfecti loco, regnimi administratis,<br />
donee ei regendo per aslatem Jason par forel, emu in isla expedition!.'<br />
perdurimi sperabat. Jason, vocatis in periculi et gloria? societatem du-<br />
cibus Grasciae fortissimis, Hercule , Tlieseo , Castore , Polluce , Orpheo,<br />
Lynceo, Tipliyi, etc., navim Argo fabricavit, trabibus b l'elio monte<br />
sumptis, sive, ut alii tradunt, è Dodonasâ silvâ, cujus arbores, voci;<br />
prasdita?, edebant oracula. Tiphys claviim regebat; Lynceus, oculis<br />
acutissimis valens , brevia et scopulos delegebat ; Orpheus navigatio-<br />
nis fascila Ievabat caniu: castori heroes, qui vulgo dicuntur Aryo-<br />
naulce, reinos agilabant. Solus Hercules cursum paruniper retardabal,<br />
tum quia pondère corporis depriniebat navim, lum quia ingén<br />
ieur stomacbum nulli salis implebant cibi; quumque oimiem, quas<br />
condita in cadis ferebalur, aquam hausisset, inisit Hylain, adolescen-<br />
tem sibi carimi, ad petendas è vicino fonie lymphas. Lapsus in fontem<br />
Hylas, sive à Nymphis , ut poetis placet, raptus (sunt blas fontium<br />
deus) , quuni non rediret, exscendil Hercules, eum quassiturus, ac so<br />
cio molesto vectores liberavil.<br />
Navis, hoc onere levata, petras Cyancas, quae Symplegades vocan-<br />
tur, prastervccta 0 0, et Pontoni Euxinum féliciter emensa, Colchidem<br />
attigif. Jason aureum vellus abstulit, adjuvante Medea B 1, qu
APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 307<br />
CAPUT XX.<br />
CADMUS.<br />
Jupiter, in taurum conversus, Europen, Agenoris , Phcenicum regis,<br />
filiam, abduxerat in Cretam 6 6. Agenor ejus investigandosi negotium<br />
Cadmo fdio dedit, eumque, nisi repertà sorore, doinum redire<br />
vetuit. Cadmus, pererratis frustra varus orbis terrarum partibus, oraculo<br />
delphico jussus est in eo Groaciae loco consistere ubi obvium haberet<br />
bovem , ibique urbem condere 6 7. Regionem , Bceotiam ; urbem,<br />
Thebas appellavit.<br />
In eà plures rcgnavit annos, domesticis tarnen calamitatibus gravitar<br />
conflictatus. Ex ejus quippe liberis Semole, quum Jovem, ex quo<br />
Bacchum edidit, videro fulminantem exoptasset, ambusta fulmine periit.<br />
Ino, fürentem virum suum Athamantem fugiens, in mare se prascipitem<br />
dedit 6 8. Agave, Penthei mater, (ilium discerpsit 6 9. Cadmus<br />
ipse, Thebis pulsus ab Ampli ione , concessit ad Illyrios cum conjuge,<br />
ubi, tffldio oalamitatum affect i, diis miserantibus, in serpentes ambo<br />
7 mutati sunt. 0.<br />
Amphion tbebanas civitatis muros condidit, convenientibus ad sonitum<br />
lyrae saxis, septemque in eà portas aperuit. Hanc Alexander<br />
delevit; Pindari tamen familiar ac domicilio parcitum uni voluit. Alia<br />
fuit urbs ejusdem nominis in --Egypto, centum portis patens, à qua<br />
regio vicina cognomen Thebaidis habuit ; alia in Cilicià, Andromaches<br />
patria ; quam Graeci, trojanum ad bellum proficiscentes , vastaverunt.<br />
CAPUT XXI.<br />
OEDIPUS.<br />
Laius, Thebarum rex , quum audivisset se periturum à lilio, Jo-<br />
easta; uxori prsecepit ut natum infantem jugularet. Aversata facinus<br />
mater occidendum puerum tradidit militi. Miles, pueruli lacrymis et<br />
liberali forma niotus, eum ex arbore suspendit pedibus, quos fune seu<br />
vimine, in calces indito, trajecerat. Suspensum vidit magister arinen-<br />
torum Polybi, Corinlhiorum regis , et regina? liberis carenti, obtulit.<br />
Quae puerum aluit pro suo, CEdipumqae dixit à pedum tumore, quos<br />
inflates et lumentes retinebat.<br />
jEtale provectus, comperit nequaquam Polybi se esse filium. Oracu-<br />
lum consuluit, ab eoque didicit futurum ut patrem in Phocide repe-<br />
66 Ovm., Metamorph. lib. n. — 67 Metamorph, lib. ni. — 68 Metamorph.<br />
lib. iv. — 69 Metamorph. lib. VII. — 70 Metamorph. lib. iv.
3t8 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
riret, lilac profeclus, Laium, in seditione populari sedando laboran-<br />
tem, imprudens poremit, ac Thebas rediit. Erat non procul ab urbe<br />
Sphinx, mostrimi ingeniosum, virgineo capite, corpore canino, alia<br />
et caudà draconis, pedibus leonis et unguibus, insigne. Pratereunti-<br />
bos aenigma proponebat, eosque, nisi objectum noduin solverei»", do-<br />
vorabat. Mine regionis vastitas et urbis solitude, ad quam nemo po-<br />
terat aspirare. Green, Jocastao frater, qui, Laio inortuo, regnimi the—<br />
banum oecupaverat, pneconis voce per universale Graxiam edixit<br />
fore ut regnum et Jocastam, Laii uxorem , illi traderet quicumque<br />
propositum eenigma posset explicare. Quodnam animal est, inquiebat<br />
Sphinx, mane quadrupss , sub meridiem bipes, el cespere tripes'! GEdi-<br />
pus, tanto praemio invi'atus, respondit animal istud hominem ipsum<br />
esse, qui pedibus manibusque reptat ab infamia, binis pedibus nititur<br />
vir; senex bacillo, quasi terlio pedo, fulcilur 7 1. Hoc responso vieta<br />
Sphinx, prascipitem se in mare projecit, et regnimi meta liberatum,<br />
ac Jocastam OEdipo reliquit. Ex eà Eteoclem et Polynicem, itemque<br />
Antigoncn et Ismenen tulit, nec prius matrem esse suam cognovit,<br />
quàm , orla pestilenti,! , vales pronuntiassent immissam pestoni à Su-<br />
peris, Laii necem vindicantibus, nec desituram, nisi exulare-is à<br />
quo Laius caasus fuisset. Comportimi deuique fuit caadis auclorem Glidi-<br />
pum esse, eumdemque matrem habere in matrimonio. His attonitus<br />
infelix, ocolos eruitsibi; et in voluntarium exsiiium discedens, re<br />
gnum Eteocli et Polynici adminislrandum reliquit.<br />
•CAPUT XXIL<br />
ETEOOI.ES ET POLY SICES.<br />
Eteocles et Polynices, QEdipi filii, ne palerniini regnum dividendo<br />
debilitarent, satius duxerunt illud integrum, sed abends annis, possi-<br />
dere. Eteocles, ut major nalu , prior regnavit anno suo.; sed, eo elap<br />
se , fratrem , contrà quàm convenerat, solio exclusit 72- Haac fuit belli<br />
thebani, à poetis, praasertim à Slatto, decantati, causa. Polynices enim<br />
omnem Graesiam in arma excivit, adscito in feedus Adrasto, Argivo-<br />
rum rege. Tiresias fausta omnia Thebanis promittebat, si Menceceus,<br />
Creonlis filius, ultimus Cadmi posterorum, sc pro patria devoveret.<br />
Nec dubitavit forfis ille adoiescens, invito palre, procurrere in cou-<br />
spectum hoslium, et cruore suo, voluntaria vidima, litare.<br />
Hinc secunda omnia Thebanis cesserunt. Multi hoslium duces, et<br />
l>otissimùm Tydeus , Parthenopaeus , Capaneus, Amphiaraus, maximis<br />
jactati periculis, periere. Ad extremum ambo fratres, crudeli bello<br />
71 OVID. , Metamorph. lib. vu. — 72 Melamorph. lib. n.
APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 309<br />
finem imponcre singulari certamine aggressi, alter alterius marni ceci-<br />
flerunt. Nec ipsa mors odium illorum internecivum exstinxit. In eum-<br />
flem quippe rogum conjcctis cadaveribus, damma , spontè divisa , vi<br />
vere in ipsis mortuorum fralrum cineribus inimicitias demonslravit.<br />
Croon , exstinotis (Edipo ejusque filiis, regimai, quod ipsi spontè con-<br />
eesseral, recopit. Erepluin rogo Polynicis corpus, inhumatum projecit.<br />
Aetigonem , fratris ossa conatain sepelire, \ ivani bumo jussit infodi;<br />
sed ipsa supplicium , elisis faucibus , antevertit. At Haamon , Creontis<br />
filius, qui Antigonen sponsam optaverat, ensem sibi adegit in pectus.<br />
Eurydice, Creontis uxor, tantum fdii obitu luctum hausit, ut mortem<br />
sibi consciverit. liane regia) làmilios cladem Sophocles in scenam quum<br />
prolulisset, tana suavi commìseratione aderti speclatores, ut insulse<br />
Saini piaefecturà donatus fuerit.<br />
CAPUT XXIII.<br />
TANTALUS.<br />
Non levioribus infortuniis familia Tantali, regis Pbrygia), concidit.<br />
Prima calamitatum origo , impietas ipsius Tantali fuit. Jovem , à quo<br />
genus ducebat, cum caeteris ibis domi sua) acceperat. Eorum divinita-<br />
Icm ut probarct, Pelopem suum (ilium , in frusta concisum et clixum,<br />
illis apposuit<br />
Ceres, paulò reliqnis avidior, humerum Pelopis absumpsit ; ahi, fe-<br />
rales epulas detestali , Tantalum in Tartara detrusorunt, ubi mediis<br />
in undis sitit, et, alludentibus ori pomi.s, fama cruciatur 7 i. Pelopem<br />
deinde in vitain revocaverunt, educhi ex inferis per Mercurium ejus<br />
anima , et membris ita reparatis, ut humerus eburneus in ejus locum<br />
qui à Cerere comesus fuerat, substitueretur 7<br />
5 .<br />
Niobe, Tantali filia , palernam impictatem imitata , duin Latonam<br />
conlemnit, numerosam amisit sobolem , telis Apollinis ac Diana? con-<br />
fixam , et ipsa dolore amens in saxum diriguit<br />
Pelops, Phrygiam lot cladibus suorum funeslam deserens, venìt in<br />
Elidem , et Hippodamiam , OEnomai regis liliam , uxorem ab ejus patre<br />
poslulavit. GEnomaus, mortem sibi à genero afferendam admonitus,<br />
cam tibie procis conditionem proposuerat, ut curuli certamine secum<br />
decerlarent, eà potituri , si vincerent ; perituri, si vincerentur.<br />
Accepitconditionem Pelops, et rognm vinci aliter quàm dolo non<br />
posse intelligens, egit cimi Myrtilo, ejus auriga, ut ferrum follerei.<br />
Ti OVID., Metamorph. lib. vi.— 71 Metamorph. lib. iv. — 7.", Metamorph.<br />
lib. vi. — 7« Metamorph. lib. vi.<br />
7 6.
310 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
quod axi extremo , rotarum modiolis insorto , infigitur , easque , ne<br />
effluant, continet. Excussus hune in modum curru QEnomaus, fractis<br />
cervicibus, cum vita victoriam et regnum amisit.<br />
Pelops, regno dotali potitus, Peloponneso nomen dédit. Felix si<br />
concordes habere filios, Atreum et Thyesten , potuisset! Sed fratrum<br />
discordia tanto solet esse gravior, quanto sanctior amicitia esse de-<br />
beret.<br />
Thyestes uxorem fratris temeravit. Atreus Thyestœ filios, inscio pâ<br />
tre , interfecit, eidemque epulandos prœbuit. Supererat Thycstas filius<br />
nothus, qui , perire statim ab ortu jussus, à pastoribus tamen fuerat<br />
servatus, et lacté caprino nutritus, unde nomen illî jEgisthus factum.<br />
Hic Atreum obtruncavit ; Agamemnonem, Atroi filium è trojano re-<br />
versum bollo sustulit, conscia et adjuvante, quam sibi male dovin-<br />
xerat, Clytœmnestrà, conjuge Agamemnonis. Hinc feconda tragœdia-<br />
rum seges.<br />
CAPUT XXIV.<br />
TROJANI REG E S.<br />
In eà Phrygise parte, quee Bosphorum thracium respicit, Trojam<br />
Dardanus, Jovis et Electraa filius, condidit è Tuscia fugiens, occiso<br />
fratre, quìeum in hac Italia; parte regnabat. Rerum in Troade lune<br />
potiebatur Teucer , qui Dardanum generum adscivit, cumque ilio Trojaa<br />
fundamenta jecit, annis ante natam Roma m forò septingentis. Darda-<br />
no successit Erichlhonius filius , Erichthonio Tros , qui Trojam de suo<br />
appellavit nomine. Trois fdius fuit Ganymedes, à Jove raptus 7 7. Item<br />
Assaracus, ex quo genitus est Capys, Ancbisaa pater; demuin Ilus, qui<br />
paternum adeptus regnum, Trojam Ilium vocari jussit.<br />
Ilo successit fdius Laomedon, quem Hercules vita regnoque spolia-<br />
vit, abducto ejus fil io 7 s, qui, à Trojanis redemptus, inde Priami no<br />
men consecutus est, quum antea Podarees diceretur. Priamus, patri<br />
suffectus, turribus arcibusque munivit urbem, quae tunc Pergamo vo-<br />
cabatur, unde ipsa Troja nomen illud quoque sumpsit. Priami uxor<br />
Hecuba; fìlii precipui, Hector, Deiphobus , Holenus et Paris , sive Ale<br />
xander, funesta patria; fax. Talem sibi visa fuerat parere mater, ejus-<br />
que somnio cognito, Priamus necari puerum jusserat. Hecuba clam<br />
inter pastores educandum curavit, ubi, quuin regias doles ostenderet,<br />
in conditionis humililate originem probavit, ipsisque Superis dignus<br />
est visus, qui ortam inter Junonem, Palladem et Venerem, contro-<br />
versiam dirimerei. Intorerant epulo geniali, quum Thetis Peleo nube-<br />
rei. Discordia in medium jecit fatale pomum, cum bac inscriptione : De<br />
ll OVID. , Melainorph. lib. x. — 78 Metamorph. lib. xi.
APPENDIX DE DIIS ET I1ER0IBÖS. 311<br />
tur pulchriori. Paris, arbiter ita diras litis sumptus, eain Veneri adju-<br />
dicavit, et sibi suisque Junonis ac Minervas conflavit odia.<br />
Interini Priaiinis certamen ludicruiii nobilitati Trojanas proposuit.<br />
Adl'oit Paris adhuc incognitos, et casteris, qui congressi l'ueraiit, vic-<br />
tis, ipsum lleclorem superávit. Hector, quum pugilem ignotom ferro<br />
persequeretur, ut ignominiam ejus sanguine elueret, agnovit fralrem.<br />
conspectis cortis insignibus et gemmis, quas Hecuba pastori, ejus edu<br />
catori, tradidsrat, Priamus, fatorum invnemor , fibum ketus amplecti-<br />
tur, et in regias partem accipit.<br />
CAPUT XXV.<br />
TROMM BELLI CAUSA.<br />
Quum Hercules Trojan» vastaret, llesionen, Laomedontis flliam,<br />
Telamoni, graseo doci, conjugem dederat 7 9. Paris, amitam suam re-<br />
petiturus, classem instruxil, Priamo non invito, qui, opibus et gloria<br />
pollens, imminebat in omnem injurias à Graseis tot ics acceptas vindi-<br />
candi oceasionem. Paris rcclà Spartani conlendit, ad Menelaum, Spartoe<br />
regem , filium Atrei , et Agameinnonis fratrem. Exceptus humanitate<br />
summa, et domi relictus est à Menelao, cui erat iter in Cretam neces—<br />
sariuin.<br />
Helonam, uxorem Menelai, Venus ita Paridi concibavit, ut cum eo<br />
Trojain profugerit, probante Priamo, qui Hesionen, sororem suam, ila<br />
redditum iri facile sperabat, si cum Helena permutaretur. Contra ac<br />
speraverat accidit: nam Grasei Hcsionem reddere negàrunt, Holenam-<br />
que junctis viribus et armis repetentes, Trojam, per annos decern ob-<br />
sessam, solo demmo asquàrunt. Quo pacto Ulyssos et Achilles ad hoc<br />
bellum perducli fuerint exponit Ovidius<br />
[doni explicat quemadmodum Grascorum exercitus Aulidem conve-<br />
nerit, ibique ventis adversis landiu retontus fuerit, dum Agamemnon<br />
fibam Iphigeniam Dianas immolare constitueret. Cervam tarnen ejus in<br />
locum Diana substituit, eamque in tauricam Chersonesum deportavit si.<br />
Diana placata, solvi Grascorum classis , mille ducentarum nonaginta<br />
navium, sub ducibus quinqué et nonaginta et ad Trojam castra posuit.<br />
Diuturnam bello moram attulit Asia fere universa, ad urbis unius<br />
auxibum concurrens. Tum Ilectoris fortitudo, denique discordia Achil-<br />
lem inter et Agamemnonem coorta.<br />
Hic puellam quamdam sacerdoti Apollinis ereptam penès se habe-<br />
bat. Apollo, à virginis patre oratos, immissà peste, Grascorum exerci-<br />
. 79 OVID., Metamorph. lib. xi. — 80 Metamorph, lib. xin. — 81 Metamorph.<br />
lib. xi! el xin.<br />
8 0.
312 PRIMER ANO DK LATIN ¥ CASTELLANO.<br />
tuia populabatur. Quara ut Achilles averteret, Agaiiiemnonem coegit<br />
puellam parenti reddere. Agamemnon, iracundià elatus, Briseideni<br />
vicissim Achilli eripuit. Achilles, injuriam non ferens, inclusit se ten<br />
lorio, Graxosque Trojanis prodigandosi permisit. Anna sua duntaxat<br />
concessit Patroclo ; quibus ille indutus, et Hcctorem ausus tacessero,<br />
ad ilio sternitur 8 2. Tunc vero Achilles, ulciscendi amici causa, bellum<br />
repetiit, Hectoremque caesum ter circa muros urbis raptavit.<br />
CAPUT XXVI.<br />
TROJ.E EXCIDIUM.<br />
Hectoris песет clades fortissimorum è Trojanis ducum est consecu<br />
1л. Priamo et Hecubae in desperationem actis promisit Paris песет Achil<br />
lis quo uno maxime Graeei stabaut. Comperit eum, Polyxenae , Priami,<br />
(ilia?, amore captum. Adducit in spem conjugii, et paclis paucorum<br />
dierum induciis, in templum Apoliinis invitai, colloquii uberioris cau<br />
sa. Venit Achilles, nihil à Paridis perfìdia metuons; à quo sagittà per<br />
ca ssus, interiit. Caesum in acie canìt Ovìdius 8 S. Dc illiiis armis certa<br />
tum Ajacein inter et Ulyssem<br />
8 4.<br />
At Graeei, dolo pariter et proditione ulciscendos prodilores arbitrati,<br />
reditum in patriam, velut fessi bello, simulant ; ot cquum ingenlem<br />
fabricantor, quasi donum placandae Minerva?, cujus numen à so<br />
violalum dictitabant, rapto ex arce trojanà Palladio, seu Minerva? sa<br />
cra statua, qua Trojae latum et felicitas contineri putabantur. Equino<br />
in litore relietmn, Grascis ad insulam Tenedum profectis, Trojani in<br />
urbem inducunt, diruta murorum parte, per quam Graeci, uoctu è vi<br />
cina insula Tenedo reversi, subierunt, et civitalem somno ac vino se<br />
pultam incenderunt. liane illis ab Mmà et Antenore proJitam fuisse<br />
fama est,<br />
Pyrrhus, Achillis filius, Priamum ad Jovis aram jugulavit; immo<br />
lavit Polyxenam ad Achillis, qui ejus nuptias ambierat, luinulum<br />
Andromaeham, Hectoris conjugem, abduxit in Graeciam. Paris sagitlà<br />
Ilerculis à Philoelete confossus est. Menelaus Helenam à Deiphobo, cui<br />
post Paridem occisum nupserat, recepii. Ulysses Astyanactem, Hectoris<br />
fìlium, è summà turri dejieiendum curavit 8 6. Ajax, Oilei filius, Cas<br />
sandra Priami filià temerà 1Л , Palladis, cujus ad statuam voluti ad asy<br />
lum ilia confugerat, iram in se concitavit; qoare, facto naufragio, ful<br />
mine conflagravit. Chassis Graocorum ad Caphareos scopulos insula?<br />
Euba;a? allisa 8 7, magnani partem periit, Nauplii scelere, qui dolens<br />
82 OVIB., Metamorph. lib. mi. — 83 Metamorph. lib. XII. — 84 Metamorph.<br />
lib. xiii. — 8S Metamorph. lib. xiii. — SO Metamorph. lib. un. —<br />
SV Metamorph. lib. nv.<br />
8 S.
APP1ND1X DE DIIS ET IltllOlBUS. 313<br />
liliuin suum Palaniedem ab Ulysse falso orimene accusatimi, et à Grai<br />
n's damnatum, ignes noclurnos è cautibus extulit : ad quas classis,<br />
portum rata , per tenebras temere appulit.<br />
Contigit Troja; excidium anno mundi bis millesimo octingentesimo<br />
septuagesimo , quum Ailon Hebrasis jus diceret. Coesa esse perhibentur<br />
in co bello Groseorum octingenta octoginta sex millia; Trojanorum<br />
vero , ante captain urbem, sexcenta septuaginta sex millia.<br />
CAPUT XXVII.<br />
AGAMEMNON ET ORESTES.<br />
Agamemnon, domimi redox, Clytoemnestra; et ^Egisthi, ejus adul<br />
teri, ferro occidit. Orestes ultus est patris mortem, peremptà maire.<br />
Quam quum obversari sibi semper crederet toedis et serpentibus ar—<br />
matam, oraculum consuluil. Eo jubente, in tauricam Chersonesum<br />
contendit, cornile Pylade , regis Slrophii (ilio, cujus ainicitiam quum<br />
in inaximis antea periculis, turn in hoc prascipuè loco est expertus.<br />
Slos erat ut hospites ac peregrini comprehenderentur , Diana;, qua;<br />
ibi colebatur, immolandi. Capti Pylades et Orestes, adducuntur ar'<br />
Thoaiitcm, summum saccrdotem. Is, novoruin hospitum nobilitate per-<br />
niotus, et indole liberali, quum utrumque servare , salvis patriae Io-<br />
gibus , non posset, alternili, ductà sorte, incolumem fore pronuntiat.<br />
llìc vero Celebris orta est inter Pyladem et Oresteni contentio, dum<br />
alter alterius perire loco certat. Sors Orestem addixit neci.<br />
Praierat Diamo sacris Iphigenia, Oreslie soror , il lue per Dianam ex<br />
Aulidc translata, quum cervani in illius mactandaa locum supposuit, ut<br />
Ovidius narrat 8 8. Iphigenia , quum lerrum libraret in fratris caput,<br />
coin agnovit. Oeciso Tboante, Orestes cum sorore , Pylade, et Dianae<br />
statua, rediit in Gncciam, ubi expiatus, et Furiaruin tetro aspectu<br />
liberatus, paternum regnimi feliciter administravit. Eadem statua Dia<br />
nas in Italiani postremo delata est, et in Aricino collocata nemore.<br />
Templi aDdituus, et sacerdos istius Diana? Aricince, rex nemorum voca-<br />
batur, ac vulgo servus erat fugitivus qui tandiu regnum illud obtine-<br />
bat. dum ab alio fugitivo comniissà pugna victus necaretur 8!).<br />
CAPUT XXVIII.<br />
ULYSSES.<br />
Decern annos Ulysses erravit post excisam Trojaui, priusquam pa-<br />
fcrnos la res reviseret. Vix ingressus navim, in Thraciam lempestat»<br />
?8 OVID. Metamorph. lib. su. — S9 Metamorph. lib. xv.
314 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
delatus est. Ibi regnabat Polymnestor, cujus (idei ac tutelai Priamus<br />
fìlium Polydorum et regales thesauros, ne venirent in Graecorum<br />
manus , tradiderat custodiendos. Polydorum rex a varus, ut auro potire-<br />
tur, trucidaverat. Hecuba id quum rescivisset (nani Ulyssi in troja-<br />
nà praedà dividendà obvenerat ) , Polymncstorem adiit, velut ignara;<br />
ostentansque spem thesauri alterius , eum seduxit à regio comitato;<br />
mox involans in vullum, oculos il Li unguibus eruit. Quo facto , lapidi-<br />
bus à popul'o superveniente appetita, in canem rabidain mutata<br />
fuit 90.<br />
Ulysses, repetità navigatone, abripitur in Afri;ani ad Lotophwjos,<br />
ita vocatos à loto arbore, cujus fructus tam suaves babebat illecebras,<br />
ut advenis oblivionem patriae afferret, ejusquc suavitate captos è soeiis<br />
suis nonnullos Ulysses atniserit. Alii, redintegrato cursu , Siciliani cum<br />
eo tenuerunl. Sex eorum Polyphemus, Cyclopum leterrimus, devo—<br />
ravit 9 1. Hunc Ulysses vino gravem invasit, eique unum, queni in<br />
fronte media gerebat, oculum exsculpsit. Inde ad yEolum propcrè fu-<br />
git, qui ventos adversos utribus inclusos in ejus iiaviin congessit,<br />
ne nocerent. Utres lumidos socii male curiosi reclusere. Ventis solu-<br />
tis, novae tempestates excitata), nova pericula. lis jactatum Ulyssem,<br />
et à Laestrygonibus Formianum litus incolcntibus, atque humanà<br />
carne vesci solitis, panie oppressum, insidiosa benignitate excepit<br />
Circe, famosa venefica.<br />
Haec socios Ulyssis in ferarum varia inonstra transformavit. Ipse<br />
artes magicas elusit, instructus herbà moly, sapiential symbolo, à<br />
Mercurio sibi donata 9 2. Eàdem Circe adjuvante, adiit inferos, ubi à<br />
Tiresià vale multa de rebus aliquando sibi eventuris cognovit. Pari<br />
felicitate ac prudentià Sirenum dolosos cantus , in eodem Tyrrbeno<br />
litore olfugit, sociorum auribus cera obturatis, ipse ad malum alli-<br />
gatus. Inde Siciliani rursum tenuit. Solis boves Pbaetbusa nympha<br />
pascebat. Praeceperat enixè soeiis Ulysses ut sacris armentis tempera-<br />
rent. Audilus non est. Itaque, Sole irato, naves cum soeiis amisit,<br />
vixquc in fractal ratis tabula enatavit ad Ogygiam insulam , ubi, re<br />
centi navigio instructus à nynipbà Calypso, mari se commisit. Facto<br />
iterimi naufragio, cujus auclor Neptunus , Polyphcmuin fìlium ab Ulysse<br />
excascatuin tegiè ferens, evasit opo Leucothoa) in insulam Corcyram,<br />
et acceptis ab Alcinoo, Phaeacum rege, navìbus, Ithacam attigìt, Domimi<br />
suam, rustici cultu, ingressus, cognoscendum se Telemacbo filio, et<br />
fidis aliquod famulis dedit, quorum opera procis deletis, fortunas uxo-<br />
remque Penelopen recuperavìt. De re bene gestii lastum tacitus angebal<br />
90 OVID., Metamorph. Ub. ini. — 91 Metamorph. lib. xiv. — 92 Metamorph.<br />
lib. xiv.
APPENDIX DE D1IS ET HEROIBUS. 313<br />
memi, ne à lilio iiiterflcerelur (id enim Tiresias praodixerat ) ; acne<br />
tristi vaticinio (idem f'aeerel, cogitabat secedere in aliquam solitudinera,<br />
quum Telegonus , queni è Circe genuerat, audito felici patris in Itha—<br />
camadvenlu, accessit gratulaturus. Dum ut ignotus repellitur, non-<br />
nibil tumullùs ortum est ad fores. Procurrit Ulysses, ut rem cognos—<br />
cerei, interque confusos tumultuantium clamores sagitlà vulneratur à<br />
Telegono. Fieri medicina plaga? non potuit, quia jaculum veneno in-<br />
fectum erat.<br />
CAPUT XXIX.<br />
.EXE AS.<br />
.'KLieas, Veneris et Anchisae fdius, Creusam, Priami natarum unani,<br />
duxerat. E patriae incendio elapsus ope matris, septem annos erravit<br />
incedo mari, ob iram Junonis, nomini trojano semper infensa?. His<br />
transactis, Cartbaginem venit, ubi quemadmodum canunt Virgilius<br />
et Ovidius, Dido novam condebat urbem; ab eàque mensibus aliquot<br />
retardatos, monente demum Jove, perrexit in Italiani, ac, vieto Ru-<br />
tulorum rege, Turno, Laviniam, regis Latini filiam, cum dotali regno<br />
accepit, ac romani imperii fondamenta jecit<br />
CAPUT XXX.<br />
9 5.<br />
UTIMTAS E FABULIS CAPIENDA.<br />
Quum poeta? ac doctores profana? antiquitatis plurima, quae ad ex-<br />
plicandam rerum naturam aut instruendos mores pertinent, simulacris<br />
deorum et fabulis involverint, dispiciendum est quid veri bonive sub<br />
istis integumentis lateat. Ila Coelum finxerunt Saturni sive Temporis<br />
patroni, qoia codoni diurna et annua conversione tempus efficit. Quum<br />
vero temporis par vetustati sit velocitas, idemque finem rebus quas<br />
produxit afferai, descripsere Saturnum babitu senis alati et falce ar<br />
mati , qui liberos suos devorarct. Saturnum excepit Janus, Latii rex<br />
prndentissimus ; qui, quum prospiceret fotura , praeterita meminisset,<br />
cum bifrontem ideirco pinxerunt.<br />
Kudes et incultos homines Prometheus à ferino victu abductos ex-<br />
coluit, ac monteni veluli corporibus brutis addidit. Haec fuit causa<br />
our homines diclus sit è luto finxisse. Idem usum ignis edocuit, ac re<br />
perii quo pacto b sol is radi is, putà concavo specolo exceptis, eliceretur.<br />
Ilinc nata multa vita? commoda, et è commodis incommoda, nimirum<br />
morbi, febres, etc.<br />
Deucalion urbes condidit, invenit artes, vitam inoribus ornavit;<br />
93 OVID., Metamorph. lib. xm et xiv,
316 PRIMER ANO DB LATIN V CASTELLANO.<br />
hinc saxa in nomines mutasse prsedicatur. Amphion devinctos concor<br />
dia Thebanos ad urbem asdificandam adduxit; lapides lyras sono niovis-<br />
se narratur. Atlas vero in montem ' conversus ccelum bumeris ferro,<br />
quia ut astra specularetur, in editiorem ascendebat locuin, et coelestem<br />
excogitavit sphasram, quam fere seuiper pia; manibus babobal. Alas<br />
Dedalo dederunt, ut è labyrintho evolaret, quia navigandi et utendi<br />
veii's artem reperii, fcarum audaci volato sob/imia captanfcm in mare<br />
dejecerunt, ut juvenilem notarent imprudentiam, qua; medium iter ac<br />
tulum tenere nescit.<br />
In Tantalo avaros, in Lycaone crudeles, in Sirenibus et Ci ice ama-<br />
lores voluplatum, in aliis alia flagitia doscripserunt. In Medusa , mu-<br />
liere libidinosa, indolem impura; libidinis adumbratam voluere, cujus<br />
ea vis labesque est, ut horaines omni rationis, pietatis et bumanitatis<br />
sensu spoliatos, in saxa transformare videalur. Quis in Narcisso non<br />
agnoscit hominem sui amanliorem? in Marsyà, quem Apollo cuto spo-<br />
liat, arrogantem? in Persei Pegaso, celeritalem rebus gerendis necos-<br />
sariam? in ejusdem speculo polito, quod instar ciypei gestabat, sa-<br />
pientiam non intelligit?<br />
An temere conjicies, si altiora speclainus, qui Adanium in Saturno<br />
liberos devorante expressum arbitrabitur? in tapeto Japhetum e Noemi<br />
liberis tertium , et alia ejusdem generis? Sacrarmi! arcana litterarum<br />
è Judasis cognoscere Pbcenices et .Egyptii facili; potuerunt. Ab ulrisque<br />
hauserunt Grasci, et jam adulterala novis commentis depravArunt. A<br />
Gnecis romanus urbis originciu sumpsit, ut subtililer et erudite disse-<br />
rit P. Turneminus, in egregio specimino prolixioris do tolà ratione<br />
l'abiliarum commentarii, cujus conspectus magnani totius operis exspe-<br />
ctatiooem omnibus eruditis fecit s 4. Molla quixniè morom documenta<br />
sub fabularum velo lalenlia detegit P. Michael Pexeofeldorus , in ele<br />
ganti ac pia lucubratione cui nomon fecit Etìlica symbolica, etc.. edita<br />
Monachii, millesimo sexcentésimo octogésimo anno.<br />
CAPUT NXX1.<br />
OUOMODO EXPLICANDO l'ABCL.Ii.<br />
Erit igitur chrisliani praecploris videro quid lateal sub ilio corticc<br />
fabuloso, et veritatem istis involutam umbris evolvere. Sic impías ve-<br />
tustatis venena vertentur in antidota, et suus virtuti honor, improbo-<br />
rum errore ad vitia traductus, jure ac meritò restituetur. Quàmvis<br />
autem baso, una caperetur utilitas ex historia fabulosa; quàmvis luco<br />
una legeretur è lot (lagitiorum, quibus religio profana sordet slerqui-<br />
94 Memorias de Trévour, Diciembre. 1702; -Inaio, 170*.
APPENDI! DE D1IS ET HÉR01BUS. 317<br />
linb gemma , nimirum eommendatio Christiana? religionis, qua? Deum<br />
moresque tantum veteribus illis dissimiles tradit, salìs msgnus pateret<br />
ad juventutem non piò solùm, sed festive ac eleganter instituendam,<br />
campus.<br />
Documento est P. Carolus de Aquino, Italus, quo eloquentiae ma-<br />
gistro frui per annos duodeviginti romano licuit collegio, in egregiis<br />
quas recòns edidit satiris, ubi totam illam veterum deorum farraginem<br />
ita excutit exagitaique, ut ingenium cum eruditione certet, majestas<br />
heroici carminis cum satirica dicacitate, latinilalis exquisita? sapor cum<br />
insigni priscorum auclcrum notitià.<br />
Easdem dotes in aliis duobus carminimi, quos vulgavit ante paucos<br />
annos, lomis, observare est, ac praesertim in ipsius Anacreonte recantato,<br />
in quo quinquaginta sex odas lepidissimi, at non usquequaque modesti<br />
et sobrii vatis, eodcm quo scriplas sunt metro, ordine, sic imitatur<br />
iatinis versibus, ut eas ad bonestiorem sensum accommodet per toti-<br />
dem parodias; non sacra duntaxat argumenfa substituendo profanis, sed<br />
ingeniosà varietale fingendo, ludendo, et priscas recentibus historias<br />
ac seotentias otililer suaviterque inlexendo.<br />
FINIS.
COPIA<br />
DE LAS RAICES LATINAS.<br />
A.<br />
1 A, áb, de, por, á causa de, respecto de, en orden á, después, de con,<br />
cerca de, para con, contra, fuera de, en, desde, de casa de, de parte de,<br />
del lado, del partido de, en favor de, durante, hasta, en comparación de,<br />
debajo de, sobre, á cargo de. prep. ablat.<br />
2 Abíícús, mesa, aparador, mostrador, tablero, encerado para hacer figuras<br />
de geometría. i, m.<br />
3 Abíes, abeto, nave, bajel, lanza, tabla para escribir (1) carta, etis , f.<br />
4 Acér. el arce árbol. * Acor agrio, áspero, picante, agudo, vehemente,<br />
cruel, fiero, severo, rígido, valeroso, fuerte, diligente, cuidadoso, atento,<br />
agudo, perspicaz. érls, n. * cris, eré.<br />
5 Acervas, monten, muchedumbre. i, rn.<br />
6 Ácéó, acedarse, ponerse agrio, avinagrarse. és, eré, v. neutro.<br />
7 Arfes, punta, filo, corte, ejército, escuadra, armada, batalla, combate,<br />
acción, campo de batalla, dispida, contienda. el, f.<br />
8 Acús, aguja para coser. üs, f.<br />
9 Ad, cerca de, hasta, hacia á, contra, según, en comparación, además,<br />
fuera de, respecto de, por lo que toca á, en, delante de. pr. acus.<br />
10 Adamas, diamante, dureza, rigor. antis, m.<br />
II.<br />
•t Adeps. sebo, enjundia, grasa, albura de los árboles, marga (especie de<br />
tierra). ípis, m. f.<br />
2 Adir, escanda, trigo candeal, la flor de la harina que se, ofreció en<br />
sacrificio. óris, n.<br />
3 Adülói, adular, halagar, acariciar. arl, d.<br />
4 Adñltér, adúltero, falsificador. i, va.<br />
( 1) Escribían lo» antiguos en tablillas de abeto , barnizadas ds cera , con un pun<br />
zón llamado stílns.
320 PUIMílt AÑO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />
5 Adytüm, lugar retirado, sagrario. i, n.<br />
6 ./Edes, templo, lugar sagrado. ís, f.<br />
7 jEgér, enfermo, triste, desagradable,.molesto. grí, аз, adj.<br />
Я /Egyptiis, Egipto, región; Egipto, hip de Bolo , reu d Babilonia. i, Г.<br />
9 jíímülüs, competidor, rival, envidioso, enemigo. i, ai, adj.<br />
Alga, alga, ova, musgo, moho; cosa ril, despreciable. a?, f.<br />
fi Álgír, frió grande, hielo, el invierno. orís, ni.<br />
7 Áliús, otro, diverso. ia, lúd, g. íús, idj.<br />
8 ÁJliúm, ajo.
KAICES LATINAS.<br />
9 Alnis, álamo negro, nave (poét.). í, f.<br />
10 Aló, alimentar, criar, fomentar, aumentar, ís, oro, alai, álitum, nltuni.<br />
11 Altiis, alto, levantado; sublime, grande, noble; profundo, hondo; altanero,<br />
soberbio, fiero, orgulloso. \, ve, adj. do 3 t.<br />
12 Alumnos, alumno, discípulo. i. m.<br />
VI.<br />
1 Álvéus, madre de un rio; canon , cañuto; vasija cóncava; fondo de la nave;<br />
colmena, panal de abejas. _ I, ra.<br />
2 Alümén. alumbre (mineral). ínis, n.<br />
3 Alñtá, piel ó cuero sutil; bolsa; calzado m, f.<br />
4 Álvús, vientre, su contenido. i, f.<br />
!i Ámbó, ambos, los dos, entrambos, uno y otro. pl. adj. drüm, ariim.<br />
6 Atribuló, pasearse, andar yendo y viniendo. aré.<br />
7 Améntiim, amento (la coi-roa con que se ataba el dardo para tirarle:;<br />
dardo, lanza, correa para sujetar el calzado. i, n.<br />
8 Arnés, horquilla para extender las redes. ilís.m.<br />
9 Ansíelo, CM&riV, tapar, vestir. íre. ¡efíí vel xl.<br />
10 Amietiís, el vestido ó ropa exterior; amito .de los sacerdotes!. iis. ra.<br />
VII.<br />
1 Amitá, tia , hermana de padre. as, f,<br />
2 Amms, rio, torrente. nís, m.<br />
3 Amó, amar, querer bien, deleitarse en una cosa. aré.<br />
4 Amoenús, ameno, delicioso, apacible, frondoso, alegre, hermoso, i, ai, adj.<br />
ti Amphórá , cántaro con dos asas , medida de áridos y líquidos. as, {.<br />
6 Ampias, amplio, ancho, espacioso, distinguido, magnífico. adj. de 3 t.<br />
7 Amurca, hez, alpechín. as, f.<br />
8 Amiissís. cuerda, regla; medida, patrón, nivel, escuadra. sis, f.<br />
9 Amyliim, almidón, engrudo. I, n.<br />
10 An, si (conjunción de duda). snbj. 6 indic.<br />
11 Anas, ánade (ave). alus, f.<br />
V1IL<br />
1 Ancëps , que tiene dos cabezas; ó que por las dos partes es una misma;<br />
incierto, peligroso, irresoluto, ambiguo. • cipítls, e.<br />
2 Ancilé, escudo pequeño escolado por ambos lados. ís, n.<br />
3 Anchorá, áncora, amparo, esperanza. ce, f.<br />
4 Ancillá, sierva, criada. as, f.<br />
5 Anéthñni, el eneldo (yerba muy olorosa). í, n.<br />
6 Angó, angustiar, ahogar, oprimir, impedir la respiración; afligir, acongojar.<br />
éré.xT.<br />
7 Xn^uh, serpiente, culebra. ís. m. f.<br />
S Animas, ánimo, espíritu, alma; valor, esfuerzo, lirio . fortaleza. i, ra.<br />
9 Annülús, anillo, sortija, bucle del cabello. i . ni.<br />
TOMO I. 21
322 PRIMER ANO BE LATIN Y CASTELLANO.<br />
IX.<br />
1 Ánnüs, año. i. ni.<br />
2 Ánsá, el asa, puño ó mango de cualquiera cosa. ae, f.<br />
3 Ánsar, el ánsar (ave doméstica, lo mismo que ganso ó pato:. iris, m,<br />
4 Antas, jambas, pilastras, pilares de las puertas. ariim, pl. f.<br />
5 Ante, ante, delante de, en presencia de, mas que á, antes que. prep. acus.<br />
fi Ánténná, la antena ó entena de la nave. se. f.<br />
7 Antes, los órdenes de las cepas de una viña; las filas de los soldados,<br />
íruu, pl. m.<br />
8 Ántlia, máquina, bomba para sacar agua. as, f.<br />
9 Ántrfim, cuera, gruta, antro. i, n.<br />
to Anüs, el ano. Os, f.<br />
X.<br />
1 Apar, jabalí. prí, ni<br />
2 Apsx, la borla del bonete de los /lamines (sacerdotes de Júpiter ; punta de<br />
cualquier cosa; grado mas alto de perfección; acento de las letras. i'cTs, m<br />
.1 Apis, la abeja. h, f.<br />
4 ApíseSr, adquirir, conseguir, coger. sel, d. iiplüs, p.<br />
5 Apiüm, apio (yerba). i, n.<br />
6 Apricás, abrigado, resguardado del frió, sosegado. i. ai, adj.<br />
7 Áptüs, apto, adoptado, ajustado, proporcionado, á propósito. i, ee, adj.<br />
8 Apíid, cerca de, en casa de, junto á, delante de, ante, en. prep. acus.<br />
9 Aquá, agua, se , f.<br />
10 Aquilá, águila, enseña militar de los Romanos. ¡e, f.<br />
XI.<br />
1 Ara, ara , altar; asilo, refugio, sagrado. ;e, f.<br />
2 Araniüs, araña; musaraña. ¡, ni.<br />
3 Arbíter, el arbitro; el jues; el dueño ó soberano; testigo. . trí, ni.<br />
4 Arbór, árbol; mástil del navio; viga de lagar. (iris, f.<br />
5 Arca, arca ó caja grande con tapa; urna de piedra en que se depositan<br />
los cadáveres; el fisco, la tesorería. a?, f.<br />
6 Arcérá, andas , angarillas, camilla, litera. 33, f.<br />
7 ÁrcéS , apartar, estorbar; contener, detener. eré, cid.<br />
8 Ardió, arder, quemarse; tener viveza, ardor, calor, brillar; tener un<br />
deseo ardiente, solicitar con pasión. eré, sí.<br />
9 Ardúüs, arduo, alto, escabroso; difícil, penoso. I. iv, adj.<br />
10 Aria, pórtico, palio, portal; área ó superficie; la era donde se trilla, ¡B , f.<br />
XII.<br />
1 Árió , estar árido, seco, sin jugo. éri, ñi.<br />
2 Árgéntüm , plata, dinero, riquezas, alhaja de plata. i, n.<br />
3 Argíllá, arcilla , greda. as, f.<br />
4 Árgüó, argüir, afirmar con razones, acusar, reprender, convencer, irá.<br />
5 Argiítiá, argucia, artificio, burla , truhanería. f.<br />
6 Aries, carnero; ariete, (máquina de guerra.) itís.m.
RAICES LATINAS. 323<br />
7 Arista, arista, raspa, cerda. a>. f.<br />
8 Arma, armas, la guerra , blasones ó timbres de los nobles. órüm. pl. n.<br />
9 Ármüs, espalda, hombro. i, m.<br />
10 ÁrmSntüni, ganado mayor, vacuno y caballar . i, n.<br />
M Ar
324 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
8 Avena, avena (semilla); zampona, caramillo. ;
RAICES LATINAS. 325<br />
S Beta, acelga, remolacha. a;, f.<br />
9 IiíbíS, beber. is, eré.<br />
10 Bis, dos veces. adv.<br />
* Biní, dos, un par. orüm, arüm.<br />
'* Bíg»3, carro, coche tirado por dos caballos. arüm, pl. í.<br />
XIX.<br />
1 Bkesüs, balbuciente, tartajoso. í, ;e, adj.<br />
2 Blandüs, blando, dulce, cariñoso, amoroso y lisonjero. i, ¡e, adj.<br />
3 Blátéríi, hablador, charlatán , parlanchín. onis, m.<br />
4 Bdlüs, el lance de tirar los dados para jugar; redada, ganancia. I, m.<br />
5 Bdmbüs, ruido, zumbido. I, m.<br />
6 Bdmbyx, gusano de seda. ycis, ra.<br />
7 Bónüs, bueno, propicio, favorable; docto; rico; útil; ventajoso. I, ac, adi.<br />
8 Bóreas, bóreas ó aquilón (viento del norte.) as, m.<br />
9 Bos, buey. óvís, m.<br />
10 Bótülus, salchicha, morcilla, chorizo. í.m.<br />
XX.<br />
1 Brachíiim, brazo. i, n.<br />
i Bráctéá, hoja delgada que se hace de los metales ó de la madera. a!, f.<br />
3 Brévís, breve, corto; conciso, sucinto, compendioso. ís, vé, adj.<br />
' Hrévíá, vados; bancos de arena. orüm . pl. n.<br />
4 Brochüs, el de dientes salidos hacia fuera. i, se, adj.<br />
5 Brüchüs, gusano, especie de langosta que roe las viñas. i.<br />
6 Bruma , solsticio de invierno , la estación del frió. se, f.<br />
7 Brütíis, brulo, bárbaro, bestial, incapaz, estólido. i, te, adj.<br />
5 Búa, voz con que los niños que no pueden hablar , piden de beber, ai, i'.<br />
9 Bübó, el buho (ave nocturna). onís, m.<br />
10 Bucea, la boca , los carrillos. as, f.<br />
XXI.<br />
1 Bufo, el sapo. onís, 111.<br />
2 Bülbus, cebolla, bulbo. I, m.<br />
3 Bülgá, bolsa, saco, alforja. OÍ, i.<br />
4 Bulla, burbuja de agua, ampolla; bula del Papa; anillo en forma de corazón<br />
que los nobles romanos ponían al cuello á sus hijos hasta edad de<br />
catorce años; bola de bronce hueca, que echaban en el agua para conocer<br />
las horas. se, f.<br />
3 Biira . canto del arado. se. f.<br />
6 Büstüm, monumento sepulcral; lugar donde se quemaban y sepultaban<br />
los cadáveres; el mismo cadáver quemado. í, n.<br />
7 Bátyrüm, manteca. I, n.<br />
5 Büxüs, el boj; el caramillo de esta madera, trompo o peonza con que juegan<br />
los muchachos. i. m.<br />
9 Byrsa , saco; bolsa; el alcázar de IHdo en Cartago. №, i.<br />
10 Byssñs, lino fino . crespón; lienzo muy delgado i, f.
PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
XXII.<br />
C. '<br />
1 Cábállüs, caballejo ; caballo de carga ó de tahona. i, m.<br />
2 Cácábüs, olla, cazuela de barro. i, ai.<br />
3 Cacábó , cantar como la perdiz ó la codorniz. aré.<br />
4 Cáclilnnó, reír á carcajadas. aré.<br />
5 Cácülá, criado ó mozo de servir soldados. a?, m.<br />
6 Cacumen, la altura ó cima de un monte, extremidad; perfección; la última<br />
mano de algún trabajo. Ims, n.<br />
7 Cádó, caer; morir, fenecer, acontecer; convenir; adaptarse, eré. cécídí.<br />
S Cadüceüm, bastón , varilla; caduceo ó bastón de Mercurio con dos sier<br />
pes enroscadas, señal que llevaban los heraldos de paz. i, n.<br />
a Cadas, tinaja; barril ó carral para vino. I. m.<br />
10 Cadürcüm, especie de tela de lino que servia para velos de mugeres ; tienda<br />
de campaña. i. n.<br />
XXIII.<br />
1 Cascas, ciego; oscuro, tenebroso; misterioso, encubierto. i, avadj.<br />
2 Caides, muerte violenta, mortandad, carnicería , matanza; herida, is, f.<br />
3 Caslébs , celibato , célibe , soltero. Ubis, c.<br />
4 Cnslüm, el buril (instrumento de acero con que se graba.) i, n.<br />
5 Cáelo, cincelar , grabar . labrar. aré.<br />
6 Casméntüm. cimiento , lo que mantiene la fábrica de un edificio. I. n.<br />
7 Caspa, la cebolla. as, f.<br />
8 Casrñlús, azul, azul celeste 6 verde mar; cerúleo ( pool.) i. íf, adj.<br />
9 Coe-lüm, el cielo, el aire ó la región del aire; el clima. i, n.<br />
10 Casspito, tropezar. aré.<br />
11 C&terus, el otro, el que queda, el que falla. , i, as, adj.<br />
XXIV.<br />
1 Cala, bastón (que llevaban los esclavos cuando acompañaban á sus amos<br />
en los combates'. os, f.<br />
2 Calámus, la caña; la pluma (con que escribían los antiguos); zampona,<br />
saeta. i, m.<br />
3 Cálántícá, la cofia, garbín ó redecilla (para recoger el polo las mu<br />
geres). »3, f.<br />
4 Caláthüs, el canastillo ó azafate hecho de mimbres. i, m.<br />
5 Cáléó, calentar, estar caliente; tener deseo ardiente; animarse. oré, ni.<br />
6 Cálix, el cáliz, copa ó vaso para beber. ícis, m.<br />
7 Calleó, encallecer; saber, comprender. ere, íii.<br />
S Caló, el leñador, esclavo de un ejército (el que iba por leña, y á voces<br />
también por agua). óms, m.<br />
9 Cáltha, maravilla, calta (especie de violeta amarilla*. as, f.<br />
10 Calvór, engañar, frustrar. orí.<br />
11 Calvéis, calvo. i, so, adj.
RAICES LATINAS. 327<br />
12 Cálx, talón ó calcañal; cal. eïs, f.<br />
13 Calíg5, oscuridad, niebla, noche. mis, í.<br />
XXV.<br />
1 Camella, vaso de madera; gamella. su, f.<br />
2 Càmêlùs, camello. ï, m.<br />
3 Caméra, cámara, bóveda, techo abovedado. ve, i.<br />
4 Câmînùs, ftorno ú hornilla donde está el fuego; chimenea. I, m.<br />
í¡ Camaina, canción, íocaía ; en plural, las Musas. g¡, f.<br />
6 Câmpùs, campo, llanura, pradera. ï, va.<br />
7 Camüs, collar de los esclavos; bocado de hierro para los caballos; vasija<br />
en forma de cono ( en que se recogían los votos ). í, m.<br />
5 Canâlîs , canal, cañón de una máquina. ïs, m. y f.<br />
9 Cáncer, cangrejo; enfermedad, cáncer (el cuarto signo del zodiaco;. cri, m.<br />
10 Cánis, perro; canalla, bribón, belitre;manilla de hierro, esposa, is, m. y f.<br />
XXVI.<br />
1 Cánná, caàa; junco marino. a;, f.<br />
2 Cano, cantar, celebrar, anunciar. eré, cëcïnï.<br />
3 Cantliérüis, caballo capón; jumento; percha de madera. î, m.<br />
4 Cânthùs, calce, cerco de llantas de hierro que se clava al rededor de las<br />
ruedas de un carro. I, m.<br />
5 Cânùs, blanco; puro; antiguo; viejo; nevado. I, se, adj.<br />
6 Capér. cabrón ó macho cabrío. pri, ni.<br />
7 Câpïô, tomar, coger, agarrar. ère , cêpï.<br />
8 Câpo , cagüil (ave;. ônïs, m.<br />
9 Capüt, cabeza; origen; capítulo; embocadura de un río. plus, n.<br />
10 Cürbásíis, ¡mo; velo; ropa blanca; vela del navio. i, ni.<br />
11 Cârbô , carbón. ônïs, m.<br />
12 Cârcèr, cárcel; también el encarcelado, el malvado digno de la<br />
cárcel. èrïs , m.<br />
XXVII.<br />
1 Cardé, eí guicia! de ta puerta. ïnïs, m.<br />
2 Cârdùûs, cardo. î, m.<br />
3 Careé, carecer, estar necesitado; estar ausente. eré, üi.<br />
4 Càrëx, carrizo. • ïcïs.m. f.<br />
o Caries, putrefacción; la carcoma (gusanillo que roe la madera y la reduce<br />
á polvo ). ëï, {.<br />
6 Carmen, verso, poesía, poema ; encanto ; vaticinio. ïnïs, n,<br />
7 Caré, carne (de los animales y de las frutas) ; eí cuerpo. càrnïs, f.<br />
8 Cârpùs, la muñeca; el pulso (la parte del brazo que se une con la<br />
mano). i, m.<br />
9 Carpí), tomar, coger, recoger sin violencia; reprender; ofender, eré, psi.<br />
10 Carrüs, carro, galera, carrela. I, ni.<br />
11 Casa, diosa; caserío; barraca de los soldados en camparía. », f.
328 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
XXVIII.<br />
•1 CSssís, casco, yelmo, morrión, armadura de la cabeza, mis, f.<br />
2 Cássís, red; tela de araña; asechanza. is, f.<br />
8 Castrüm, castillo, fuerte, alcázar. i, n.<br />
4 Castas, casto, puro, continente; limpio, incorrupto. i. so, adj.<br />
5 CátSraitüs, infame, afeminado ¡epíteto de Ganimede-:, ropero de Jú<br />
piter). I,m.<br />
6 Caténa, cadena; ligadura; ilación de las cosas. ;c, f.<br />
7 Catèrva, multitud; escuadrón. a>, f.<br />
8 Cátinüs, plato, escudilla. i, ni.<br />
9 Càtiilìis, cachorro; collar de esclavos y de perros. i, m.<br />
10 Cauda, cota de animal. a\ f.<br />
11 Cáviis, cóncavo, hueco, profundo. i. a 1, adj.<br />
12 Cávéo, precaver, precaverse; evitar; sospechar, prever, eré. caví, eaíUíim.<br />
XXIX.<br />
1 Caülís, tallo délas plantas; col ó berza; asta de dardo ó pico. is, m.<br />
2 Caüpó, tabernero, hostelero, mesonero. unís, m.<br />
3 Cedo, ceder; dar; retirarse; huir, escaparse; andar, caminar, ¡lascarse;<br />
rendirse; suceder , salir bien ó mal las cosas; pertenecer. eré , cèssi.<br />
4 Celebris, cckbrc. el
KA1CKS LATINAS. 329<br />
gar de escudo ó broquel). as, f.<br />
•I (létiis, cetáceo (todo pez grande, como ballena y otros ¡. í, m.<br />
XXXI.<br />
1 Chálybs, el acero; el corte de la espada; hierro templado. y bis. ni.<br />
-> CliaVís, el caos; la materia confusa del cielo y de la tierra hecha por Dios<br />
de la nada; tinieblas, profundidad , confusión, desorden. n.<br />
•> Chártá, carta, ¡¿6ro, escrito. 33, f.<br />
4 Chordá , cordei; cuerda de un instrumento músico. 83, f.<br />
S Chórs, corral; bardas de un cortijo donde se crian aves. tís, f.<br />
6 ChoYüs, coro, multitud de gente junta para contar ó cantar. I, m.<br />
7 Cíbüs, comida, alimento, cebo. í, m.<br />
8 Cicada, cigarra; el verano; insignia de los reyes y ciudadanos Atenas, de ai, f.<br />
9 Cícátríx, cicatriz. ícís, f.<br />
0 Cícér, garbanzo. érís, n.<br />
1 Cícíir, manso, domesticado.<br />
is, c. adj.<br />
XXXII.<br />
1 (acula, cicuta (yerba); flauta; veneno. 03, f.<br />
2 Cídárís, sombrero ó tiara. ís, f.<br />
:i Ciliüm, párpado. i, n.<br />
4 Clméx, chinche. ícís, m.<br />
ii Cíngo, ceñir, rodear, ajustar, apretar; cercar, sitiar. eré, xi.<br />
6 Cinís, ceniza; sepulcro; la muerte; las reliquias de los funerales, érís, m.<br />
7 Cínnüs, mezcla, trenza. i, m.<br />
8 Cío, llamar, excitar, apremiar. iré, cíví.<br />
9 CIppíis, cepo; columna sepulcral. í, m.<br />
0 Circüs, e¡ circo, cerco, círculo; lugar en que los ¡tómanos celebraban sus<br />
fiestas. i, m.<br />
XXXIII.<br />
1 Cirnéa, jarro ó vasija para vino. ai, f.<br />
2 Cas, de parte, del lado de acá, dentro de. prep. acus.<br />
3 Císíüm, carro de dos ruedas. i, n.<br />
1 Císta, cesta, canasta, caja. ai, f.<br />
5 Cifréis, el cidro (árbol). I, f.<br />
fi Cítíís, ligero, pronto, apresurado. i, 03, adj.<br />
7 Cívís, ciudadano, vecino de una ciudad. ís, m.<br />
8 Ciados, pérdida, desastre, calamidad. ís, f.<br />
9 Clamó, gritar, vocear, hablar en alta voz. aré.<br />
10 Clángó, sonar el clarín; hacer ruido; graznar las aves. eré, xi.<br />
II Clár&s, cíaro, brillante; noble, esclarecido; trasparente; manifiesto,<br />
patente. i, 03, adj.<br />
12 Classís, flota, armada, escuadra; clase, urden, grado; ejercito formado<br />
en batalla. ís, f.
330 PRIMER AÑO UE LATIN Y CASTELLANO.<br />
XXXIV.<br />
1 Claüdüs, cojo. i,aj,adj.<br />
2 Claüsus, cerrado. í,a?,part.<br />
3 Clávís, llave. ís, f.<br />
4 Cléméns, apacible, clemente, piadoso, humano. éntis.<br />
5 Clépo, ladrón (que hurta á escondidas). eré, psi.<br />
6 Clíbánüs, .horno; especie de loriga ó cor asa. i, m.<br />
7 Cliéns, cliente (el que está bajo el patrocinio de otro). entís, ra.<br />
8 Cllné, inclinó, inclinar. aré.<br />
9 Clltélla;, la albarda, los arreos del caballo. árüui, pl. f.<br />
10 Cllvüs, cuesto, repecho, eminencia, colina. I, ni.<br />
41 Cléácá, alcantarilla. le, i.<br />
12 Clué, Clüéó, limpiar; tener fama, estimación. eré.<br />
13 Clüms, to nalga, la grupa. ís, f.<br />
XXXV.<br />
1 Clypéüs , escudo, rodela; disco. i, ni.<br />
2 Coaxé, cantar las ranas ó cantar como ellas. aré.<br />
3 Cóccüs, la grana para teñir; ropa de grana. i, n.<br />
4 Cochloá, caracol; cóclea (máquinaantigua para elevar las aguas), a;, f.<br />
5 Cóclés, tuerto. Itis, m. f.<br />
6 Códex, tronco de árbol; códice; libro; las tablillas enceradas para<br />
escribir. ícis, ni.<br />
7 Ccená, la cena (comida que tomaban los antiguos después de puesto<br />
el sol). a;, f,<br />
8 Coenüm, cieno, iodo , basura. i, n.<br />
9 Coepi, empezar, comenzar. del verbo antiguo ccepio. iré.<br />
10 Colíís, collado, altura, colina. ís, m.<br />
11 Cóllüm, cuello. i, n.<br />
12 Colé, colar, pasar algún licor por manga ó cedazo. aré.<br />
XXXVI.<br />
4 Celé, trabajar, cultivar; amar , eslimar ; honrar, respetar; habitar,<br />
vivir. eró, üí.<br />
2 Célér, cofor; pretexto, motivo; adorno, hermosura. orís, ni.<br />
3 Célossús, coloso (estatua de una magnitud que excedo mucho al<br />
natural). i, m.<br />
4 Coma, cabellera; la hoja de los árboles; crines, melenas de los<br />
animales. ae, f.<br />
5 Cémés, compañero; conde. itis , m. f.<br />
6 Cómis, cortés, atento, comedido, afable. mis, rné, adj.<br />
7 Compítüm, encrucijada de caminos ó de caí/es; plazuela. i. n.<br />
8 Concha, concha; perla; nácar; trompeta (caracol que los poetas atribuyen<br />
á los tritones 6 dioses marinos 1. te. f.
RAICES LATINAS. 331<br />
9 Congiíis, confio (medida romana para los líquidos, capaz de tres<br />
azumbresl. í, m.<br />
10 Conór, procurar, intentar, esforzarse, maquinar. arí, d.<br />
XXXVII.<br />
1 Cónsul, cónsul (supremo magistrado en Roma). filis, m.<br />
i Contra, contra, enfrente de. prep. acus.<br />
3 Coníis, cono; pina; cimera del morrión, penacho. I, m.<br />
4 Copia, abundancia; bienes, haberes; ejército, ; tropa provision de víveres,<br />
licencio. 33, f.<br />
Cópls, hoz; cuchillo corvo. ídís, f.<br />
6 Copula, atadura; trailla. a;, f.<br />
7 Coqüüs, cocinero. i, m.<br />
8 Cor, el corazón; ánimo, valor, espíritu, esfuerzo. órdís, n.<br />
í) Córállum, el coral. i, n.<br />
10 Córám, delante de, en presencia, á la vista. prep. ablat.<br />
11 Corbls, cesto ó euévano de mimbres. bis, f.<br />
XXXVIII.<br />
1 Córiüm, cuero; corteza de los árboles; cascara délas frutas. i, n.<br />
2 CürnTv., corneja; llamador, aldaba. ícís, f.<br />
i) Cornü, cuerno; corneta (instrumento bélico de la milicia romanaV ü, n.<br />
4 Corona, corona, diadema, guirnalda; concurrencia, concurso de gente;<br />
el cerco de una ciudad; cornisa. a:, f.<br />
5 Corpus, cuerpo; el agregado de personas que forman cuerpo, república,<br />
comunidad, sociedad, colegio, orden, asamblea; sustancia, materia, sólido;<br />
lomo, volumen. ¿iris, n.<br />
0 Cortés, cortesa. ícís, m.<br />
7 Cortina, caldera ó perol; la trípodi de Apolo en que se daban las respuestas<br />
desús oráculos ó vaticinios. 33, f.<br />
8 Córñs, el viento nordeste. í, m.<br />
9 Coruscó, tremolar , blandear; resplandecer, brillar. aré, a vi, atüm.<br />
10 Corvas, cuervo; máquina militar parecida al pico del cuervo. i, m.<br />
H Córylíís, avellana. I, 1".<br />
12 Córymbíís, racimo de yedra. i, m.<br />
XXXIX.<br />
1 Cóssís, carcoma (gusano que nace en la madera). ís, m.<br />
1 Cos, peña, roca; piedra de amolar. ótís, f.<br />
3 Costas, costo (raiz olorosa y amarga de la India que servía para aderezar<br />
el vino do los sacrificios). 33, f.<br />
4 Cóthúrnús, coliínio (calzado alto que usaban los antiguos para representar<br />
tragedias). . i, m.<br />
5 Coxá, el anca ó el hueso del anca; el muslo. a», f.<br />
6 Crahró, tábano, moscardón. óms , m.<br />
7 Crámbé , especie de col ó berza. és, f.<br />
8 Crápula, embriaguez , borrachera. as, T.
332 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
9 Cras, mañana. adv.<br />
10 Cràssùs, grueso, corpulento; gordo, pingüe; espeso, denso. i, a', adj<br />
11 Cráter, vaso, copa, taza grande para beber; la concha de una<br />
fuente. er'ís, m.<br />
12 Crátés, zarzo (tejido de mimbres que forman una figura plana). is. f.<br />
13 Crédo, creer, opinar; prestar, fiar; confiar. ère, dì di, itimi.<br />
14 Cremò, quemar. aré.<br />
13 Creí, criar, engendrar, producir; ocasionar, causar; elegir. aré.<br />
XL.<br />
t Crepò, rechinar; hacer ruido sonando; romperse;<br />
tropezar. aré, püi, pilüm.<br />
2 Crépìdà, zapato, calzado. ai, f.<br />
3 Crésco, crecer, engrandecerse, enriquecerse. eré, crévi.<br />
4 Creta, greda; blanquete (afeite de las rmigeres) ; Creta, isla del mar<br />
mediterráneo, hoy Candía. a^, f.<br />
5 Críbrüm , criba ó zaranda, tamiz, cedazo. i, n.<br />
6 Crimen, crimen; causa, pretexto; acusación. ims, n.<br />
7 Crinís, pelo , cabellera, crin. is, ni.<br />
8 Crispé, encrespar, rizar. aré.<br />
9 Crista, cresta, penacho, copete. x. i.<br />
10 Crociò, graznar el cuervo, crascitar. iré, ivi.<br />
11 Cròcùs, azafrán. i, m.<br />
XLI.<br />
1 Crotálüm, címbalo ó atabal (instrumento músico de los Egipcios). ¡, n.<br />
2 Crfíména , saco, bolsillo, alforja. ¡o, f.<br />
3 Crúor, sangre derramada, que vierten las heridas; matanza;<br />
crueldad. òri», m.<br />
4 Crüdüs, crudo, no cocido; cruel, duro, inexorable; tosco,<br />
grosero. i - a;, adj.<br />
5 Crús, pierna, muslo. rís, n.<br />
6 Cròsta, costra, corteza. «o, f.<br />
7 Crñx. cruz, patíbulo; tormento, dolor, pesadumbre. cis, f.<br />
8 Crystailüs, cristal, vaso de cristal. i, f.<br />
9 Cubò, acostarse, sentarse á la mesa al modo de los antiguos; estar enfer<br />
mo, guardar cama. aré, bùi, bavi, bitüm, átüni.<br />
10 CCibñs, dado, cubo (figura cuadrada por todos sus lados). i, ni.<br />
11 Cúcülüs, cuclillo (ave). i, ni.<br />
XLII.<br />
1 Cùcùmìs, cohombro (legumbre parecida al pepino'. is. ni.<br />
2 Cucúrbita, calabaza. *, f.<br />
3 Cìicùrìé, cacarear, cantar el gallo. ire.<br />
4 Cüdé, batir, forjar, machacar. eré, cüdi.<br />
5 Cüléüs, cuero, saco de cuero; medida mayor de los romanos páralos<br />
líquidos, erpiivalente á veinte cántaros; suplicio de tos parricidas, á to
RAICES LATINAS. 333<br />
cuales, después de azotados con varas, los cosían en un cuero con un<br />
perro, una mona, un gallo y una víbora, y los arrojaban al mar. i, ni.<br />
f> Cüléx, mosquito. ic'.s, ni.<br />
7 Cüllna, cocina. ae, f.<br />
s Culmen, techo, tejado; altura, cumbre, cima. inis, n.<br />
9 Culpa, culpa, delito, pecado; vicio, daño. se, í.<br />
10 Cñm, con. prep. ablat.<br />
11 Cumérá, cesío grande de esparto y de mimbres, tinaja de barro en que los<br />
antiguos solían guardar el trigo. so, f.<br />
12 Cúmulos, cúmulo, monta. í, m.<br />
XLIII.<br />
1 Cuna;, cuna. ¡irüm, pl. f.<br />
2 Cünctor, detenerse, diferir; dudar, estar perplejo. §rl, dcp.<br />
I! Cünsiis, cuña; formación triangular da un batallón para chocar con<br />
otro por el vértice. i, ni.<br />
4 Cílpá , cuba, tonel. re, f.<br />
5 Cüpüíl, desear, apetecer con ansia. eré, Iví, itum.<br />
6 Curó, cuidado, aflicción, trabajo, quebranto, afán; meditación, estudio,<br />
diligencia; administración, cargo, manejo; curaduría. a;, ('.<br />
7 Cürrfts, coche, carroza, carro triunfal. ús, m.<br />
Cürríi, correr, navegar. eré, cñcürri.<br />
S Ciirtús, corto, imperfecto; mutilado, cortado, roto, quebrantado, i,se, adj.<br />
9 Cürvüs, corvo, encornado, curvo, abovedado. í, ae, adj.<br />
XLIV.<br />
1 Cüspis, punía, cúspide; lanza, ¡lecha, espada: aguijón (do la abeja); el<br />
tridente de Neptuno. ídis, f.<br />
2 Costos, custodio, guardia. odís, m. f.<br />
3 Cutís, la piel (ó pellejo sutil que cubre exteriormente el cuerpo olas<br />
frutas). ís, f.<br />
4 Cyáthüs, raso para beber; medida pequeña para líquidos y áridos que<br />
haría diez dracmas ó la duodécima parte de un sestario. i. m.<br />
5 Cyrnüs, cisne (ave y constelación). I m.<br />
6 Cyfindrüs, cilindro, i, ni.<br />
7 Cyma , el bretón ó renuevo de la berza. ;o, f,<br />
8 Cymbá , barca, chalupa, esquife. a;, f.<br />
9 Cyprüs, Chipre (isla del mar Mediterráneo en que se adoraba á Venus);<br />
el árbol alheña. . ¡ i f.<br />
1« Cítisos, cítiso (arbusto). i, m.<br />
XLV.<br />
D.<br />
4 Dáctylus, el dátil (fruta do la palmera); el pié dáctilo (que consta de una<br />
silaba larga y do dos breves, v. g., ambires). i, m.<br />
2 Doemón, espíritu, genio, inteligencia; demonio, diablo, ángel malo, espíritu<br />
maligno. onís, ni.<br />
¿ Dama, eí gamo. as, m. y f.
334 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
4 Damnüm, daño, detrimento, menoscabo; multa, confiscación. i, n.<br />
5 Daps, manjar ; convite espléndido; manjares ofrecidos á los manes y á los<br />
dioses en sacrificio. (lapes, üm, pl. f.<br />
6 De, de, desde, acerca de. prep. ablal.<br />
7 Débéé, deber, ser deudor. eré.<br />
8 Décém, diez.—Décíés, diez veces. indecl.<br />
9 Décét, ser decente, conveniente, decoroso; estar, decir bien, cíiít, eré, írnpers.<br />
10 Déiübrüm, templo; tronco de árbol sin corteza (que servia de ídolo!; lu<br />
gar delante del ara (donde se lavaban las manos los sacerdotes, antes de<br />
empezar las ceremonias de los sacrificios). i. n.<br />
XLVI.<br />
1 Demñm, al fin, en fin, finalmente, al cabo; solamente. adv.<br />
2 Déns, diente. éntís, ni.<br />
3 Densüs, denso, espeso. i, a;, adj.<br />
4 Déüs, Dios (señor y criador de todo). í, ni.<br />
5 Déxtér, diestro; derecho, de la mano derecha; favorable, propicio; apto,<br />
cómodo, idóneo, fácil. i , a?, adj.<br />
6 Díca, proceso, acción, pleito. se, i.<br />
7 Dico, decir, hablar, pronunciar; afirmar; intimar; describir, cantar,<br />
celebrar en verso ó prosa; predecir, pronosticar; establecer, acordar,<br />
determinar,prescribir; prometer, asignar. eré, x¡.<br />
8 Díco, dedicar, ofrecer, destinar, aplicar, consagrar. aré, avi.<br />
9 Dís, rico; Piulan (Dios de los infiernos). Itis, m.<br />
10 Díés, dia; tiempo; luz, claridad; cielo; vida. éí, m. y f.<br />
41 Disco, aprender; informarse, saber, llegará conocer. scéré, didíci.<br />
42 Dé, dar, conceder, entregar. aré.<br />
13 Docéé, enseñar, informar , mostrar. eré, cíiT.<br />
14 Déle, alisar, pulir; perfeccionar, limar. aré.<br />
XLVII.<br />
1 Délér, dolor, mal, dolencia. orís, m.<br />
2 Délüs, doio, engaño, fraude. I.m.<br />
3 Démínüs, señor, amo, dueño de casa y familia; tirano, dominante, i, m.<br />
k Déme, domar , sujetar, vencer. aré.<br />
íi Dermis, casa, habitación, domicilio; templo; sepulcro; familia;<br />
patria. üs vel í. f.<br />
6 Dormío, dormir. iré.<br />
7 Dorsüm, espalda; dorso, revés; banco de arena, escollo. i, n.<br />
8 D5s, doíe (la hacienda que lleva la muger); ventaja, dan, talento, ótís, f.<br />
9 Dráchmá, dracma (moneda romanado plata, que valia cuatro sester-<br />
CÍOS). f.<br />
10 Drácé, dragón (serpiente á que atribuyen los poetas la custodia de los<br />
tesoros escondidos); iiasíago de la viña. ónis, ni.<br />
11 Dulcís, dulce, agradable, suave; amado. cis, cé, adj.<br />
12 Düm, mientras, mientras que, en tanto, entre tanto que, con tal que. cenj.<br />
13 Dümüs, jaral, cambrón. i, ni.
RAICES LATINAS. 33o<br />
14 Dúo, dos. a?, 5.<br />
15 Dürüs, duro , só/¡do, firme ; crwei, violento ; íosco , rudo ; sufrido, paciente;<br />
trabajoso, dificultoso; calamitoso, adverso, molesto. T . 33. adj.<br />
lü Düx, guia, cabo, capitan, general; autor ; duque. cas, m.<br />
* Duco, conducir, guiar, traer, llevar; estimar, pensar, creer, juzgar;<br />
diferir, alargar; inducir. ère, xí.<br />
XLVIU.<br />
E.<br />
1 Ebríüs, ebrio, borracho, embriagado. í, 33, adj.<br />
2 Ébùr, marfil. érís, n.<br />
3 Ecce , vé ahí, hé aquí. adv.<br />
4 Ed5, comer. eré.<br />
5 Egéó, carecer, estar fallo, necesitado, pobre. ère.<br />
S Eléctrüm, ámbar; mezcla (de cuatro partes de oro y una de plata.) I, n.<br />
7 Èlégùs, verso elegiaco ; elegía. I, m.<br />
S Eléméntüm, elemento, principio de las cosas. i, n.<br />
9 Elèphàs, elefante. antis, m.<br />
10 Emo, comprar. eré.<br />
11 Ensís, espada, is, m.<br />
XLIX.<br />
1 É6, ir , andar, marchar , caminar. iré.<br />
2 Ees, aurora, ús, f.<br />
3 Ephébùs, mancebo, púber. i, m.<br />
4 Epükc, comida, manjar , vianda; banquete, festín. arüm, pl. f.<br />
5 Equa, yegua. * Equiis , caballo. 33 , f. I, m.<br />
6 Eremos, desierto , yermo, soledad. i, m.<br />
7 Erga, hacia, para con, para, en urden á; contra. prep. de ac.<br />
S Erró, errar, andar vagando; equivocarse; ignorar. aré, n.<br />
9 Ervüm, yervo (legumbre. ) í, n.<br />
10 Et, y, también. conj.<br />
11 Etéslas, vientos etesios (que soplan por la canícula.) arüm, pl. f.<br />
12 Eürvís, euro, soiono, ¡coante (uno de los cuatro vientos cardinales.) i, m.<br />
13 Ex, de, desde. prep. ablat.<br />
4 4 Examen, enjambre; tropa, multitud; examen, investigación; aguja de la<br />
balanza. • ínis, n.<br />
L.<br />
F.<br />
1 Fábá, haba (legumbre. ) . 33, f.<br />
2 Fàbér, artífice, fabricante. 1, m.<br />
3 Fàcies, cara, rostro, semblante, èi, f.<br />
4 FacíS, hacer, obrar, ejecutar. eré, ecí.<br />
5 Fügcis, haya (árbol.) ¡, f.
3156 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
й Faltó, engañar, seducir. ere, l'élelli.<br />
7 Falx, hoz, cuchillo corvo. cís, f.<br />
8 Fámes, hambre ; carestía, miseria; deseo vehemente. h, f.<br />
9 Far, farro (especie do semilla parecida al trigo, llamada también escanda);<br />
harina. rrís, n.<br />
10 Farls, hablar, decir , proferir. fallir, fari. depon.<br />
11 Fánüm , templo, lugar sagrado. i,n.<br />
12 Fastidium, fastidio, disgusto, náusea; desden, desprecio; impertinencia. T. n<br />
LI.<br />
1 fascina, fascinar, encantar. • as, aro.<br />
2 Fáviis, miel. ¡, m.<br />
3 Paveó, favorecer, ayudar, amparar; aplaudir, aclamar. oro, fávl.<br />
4 Fax, lea, antorcha. cís, 1".<br />
5 Fébris, calentura. is. f.<br />
6 FS1, hiél. Ilís, n.<br />
7 Feles, galo. ís, f.<br />
8 Félix, feliz, dichoso, bienaventurado. ieis.adj.<br />
9 Fémur, muslo (por do fuera.) óris , n.<br />
tO Fenüm, heno (yerba.) I, n.<br />
11 Venus, usura, interés ó lucro e¡ue se saca del dinero prestado; ganancia,<br />
óris, o.<br />
12 Férá, fiera (bruto indómito.) ;c,f.<br />
13 Féró, llevar, traer, engendrar, criar, producir; dar, acarrear; ofrecer,<br />
conseguir, lograr, obtener; sufrir, tolerar, aguantar , padecer; permitir,<br />
dejar; sostener, resistir; levantar, ensalzar, elevar; proponer para deliberar,<br />
promulgar. ríe.<br />
14 Ferrum, hierro; espada y toda arma de hierro; dureza del natural y<br />
costumbres; la paciencia en los trabajos. i, n.<br />
13 Férvéó, hervir, bullir, cocer, ser encendido, agitado, abrasado de alguna<br />
pasión, oró<br />
LII.<br />
1 Fétór, hedor, mal olor. orís, m.<br />
2 Fetus, feto, fruto, prole. íis, ni.<br />
3 Fex, hez. ecís, f.<br />
4 Fibra, punta, extremo, extremidad, cabo de cualquiera cosa, fibra,<br />
vena. iv. f.<br />
3 Ficus, /(«/o; higuera. i, us, m. f.<br />
6 Fidés, fe; fidelidad, lealtad; promesa; empeño, seguridad, salvoconducto;<br />
patrocinio, defensa, amparo, protección, auxilio, ayuda, favor;<br />
creencia. él, f.<br />
7 Figo, fijar, clavar; herir; colgar; promulgar una ley. ere, xi.<br />
5 Filifís, hijo. í, m.<br />
9 Filíx, helécho (planta). , ícis, f.<br />
10 Fílüm, hilo, cualquiera cosa sutil semejante al hilo; traza, aire, figura<br />
de la persona. í, n.
RAICES LATINAS. 337<br />
Vi Fimñm, estiércol, excremento, lodo. i, n.<br />
12 FIndó, hender, abrir, rajar, partir; montar en cólera. eré, idi.<br />
43 Fingo, formar artificiosamente; fingir, componer, adornar. ère. xí.<br />
Lili.<br />
1 Finís, fin, término , remate ; límite , confín , objeto , motivo ' , país,<br />
región. ís, m. f.<br />
2 F¡5, ser hecho, venir , llegar á ser; suceder. érí.<br />
3 Fírmíis, firme, seguro, sólido. i, as, adj.<br />
4 Físciis, cesio, caiiastüío; fisco, erario público. i. m.<br />
8 Flagrüm, azote, látigo. i, n.<br />
6 Fiamma , llama, amor, pasión vehemente ; incendio. : se, f.<br />
7 Flavüs, rojo, rubio, de color de oro. i, », adj.<br />
8 Flectó, doblar, doblegar; plegar, volver, torcer. eré , xí.<br />
9 Fléó, llorar, manar gota á gota. eré, evi.<br />
10 Flígó, sacudir, golpear contra alguna cosa; ehocar. eré, xí.<br />
11 F15, soplar, forjar , fundir metales. aré.<br />
12 Flos, flor. óris, m.<br />
LIV.<br />
1 Finó, correr, manar, fluir; disiparse, decaer; proceder, derivar;<br />
abordar. eré, xí.<br />
2 Féciís, hogar, fogón, chimenea; casa particular; ara, hoguera. I.<br />
3 Fédíé , cavar, punzar. ¡eré, di.<br />
4 Fcedó, afear, desfigurar, manchar. aré.<br />
5 Ftedíis, alianza, amistad, liga; pacto; ley, orden, regla, norma, érís, n.<br />
6 Fólíüm, hoja, folio. I,n.<br />
7 Follís, fuelle; pelota de viento; bolsa, saco de cuero. ís, m.<br />
8 Fons, fuente, manantial de agua; principio, fundamento, origen, ontls, m.<br />
9 Fórés, puerta, entrada. íñm, pl. f.<br />
10 Forma, forma, figura; belleza, hermosura; modo, manera, regla,<br />
orden, norma; terminación; moneda; canal, conducto; decreto,<br />
constitución. se, f-<br />
11 Fórmica, hormiga. ae,f.<br />
12 Formídó, temor, miedo; pavor , espanto. ínis, f.<br />
LV.<br />
1 Fornax, la diosa Fornacc (que presidia á los hornos)*; Fürnüs,<br />
horno; acís, f. * i, m.<br />
2 Forníx, arco, bóveda; arco triunfal; lupanar, burdel; casa de<br />
rameras. icis, f.<br />
3 Fors, fortuna, acaso, azar, destino. tis, f.<br />
4 Fóvéá, hoyo, cueva. • se, f.<br />
¡i Fovéó, fomentar, calentar, reparar; alimentar; favorecer,<br />
amparar. ere, vi,<br />
6 Fragró. oler mucho. are.<br />
TOMO I. 22
338 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
7 Frénüm, [reno, brida; gobierno, sujeción, imperio. ' Frenó,<br />
enfrenar,<br />
prohibir. i, n. * aré.<br />
8 Framéa , dardo ú azagaya, [ramea '(arma do los antiguos germanos), le, f,<br />
!l Frange, quebrar, romper; destruir, arruinar, asolar, demoler; humillar.<br />
mortificar, vencer, sujetar, reprimir; ablandar, suavizar, sosegar,<br />
aplacar. eré, egi.<br />
10 Fratér, hermano. tris, m.<br />
11 Frañs, fraude, enga'io, falsedad, dolo; daño, d:lrim;nt:>. dis, f.<br />
12 Frémó, bramar; relinchar. oré, úi.<br />
1! Prendó, crujir; rxhinar los dientes; tener rabia. eré, din,<br />
fressám.<br />
LYI.<br />
1 Frétüm, estrecho, brazo de mar. í, n.<br />
4 Fricó, frotar, estregar. aré.<br />
3 Frígús, /'rio, frescura; temblor, miedo. órís, ir<br />
4 Frigó, freir. ero, xí.<br />
u Frió, desmenuzar , desmigajar, reducir á polvo. aré..<br />
6 Frons, la hoja del árbol. dís, f.<br />
Fróns, ta frente, fisonomía; frontispicio, fachada; pudor, vergii n. tis, ns í.<br />
7 Fríiór; gozar; vivir á su modo , seguir su genio. úi, d.<br />
s Frutes, arbusto, arbolillo; el tallo de cualquiera plan!a. ícís, m.<br />
í) Fücüs, afeite, color fingido ó postizo, falacia, engaño, zángano de<br />
colmena. i, ni.<br />
1(1 Fuga, fuga, huida; destierro; carrera; evasión; desidia. a?, f.<br />
11 Fñlcíó, sustentar, mantener; corroborar, confirmar. Iré, sí.<br />
12 Fulgor, brillantez, resplandor; relámpago. " Fñlgéó, relucir,<br />
relampaguear. óris, ni. ' eré.<br />
LYII.<br />
1 Fullea, gaviota (ave de mar). a', f.<br />
Fallo, batanero (el que trabaja en batanes). onís, m.<br />
3 Fñmíís, ¡sumo. ¡, ni.<br />
4 Funda, honda; red de pescador. le, f.<br />
¿i Fündús, posesión, heredad; el fondo de alguua cosa. ¡, ni.<br />
6 Fñngór, hacer, cumplir. gí Cssó.<br />
7 Füngñs, hongo; lupia. I, ni.<br />
S Funis, cuerda, soga, maroma, cable. ís, m.<br />
0 Funes, funeral, ex.quias; muerte; cadáver, ruina. órís, n.<br />
10 Für, ladrón; siervo. rís, 111.<br />
11 Fiíró, estar enfurecido, loco, rabiase. oré.<br />
12 Fürtüm, hurto, robo, y la misma cosa hurtada; engaño, asedian za. i, n.<br />
LVIII.<br />
G.<br />
) Gálea, celada, yelmo, morrión; la cresta del gallo. £8, i)<br />
•¿ Galerita, bonete, birrete (especie de sombrero de cuero; peluca postiza<br />
de pelo). i , 111.
RAICES LATINAS. 339<br />
3 Gállüs, galio; sacerdote de Cibeles; galo ó francés. ¡,m,<br />
' Gallina, gallina. ib , f.<br />
4 Ganéü, taberna; habitación de rameras. 33, f.<br />
5 Ganiño\ gañir, gritar. iré, Ivi.<br />
6 GarríS, gargantear, gorgear. Iré, ¡vi.<br />
7 Garüm, salsa de peces, salmuera. í, n.<br />
8 Gaüdíüm, gozo, alegría, contento. ¡,n.<br />
9 Gaza, tesoro, riquezas, bienes. 33, f.<br />
10 Gélü, ftteío; agua helada; nieve. indeol.<br />
11 Gémínüs, gemelo, mellizo; duplicado; semejante, igual, de doble naturaleza;<br />
grueso, gordo. 83, i, adj.<br />
LIX.<br />
1 Gémmá, piedra preciosa; perla; yema ó botón de las flores. 33, f.<br />
2 Gemí, gemir, suspirar; aullar los animales; sonar, bramar. eré, iií.<br />
3 Génii, rodilla. indecl. sing. níiá pl. n.<br />
4 Géns, gente; nación, pueblo; gentiles. éntís, f.<br />
5 Gemís, raza, linaje, familia, casa, parentela, naturaleza, ascendencia,<br />
patria; genero; especie; manera, modo. érís, n.<br />
6 Géró\ llevar, tener á la vista; hacer; administrar, gobernar, tratar,<br />
producir, engendrar. eré, ssi,<br />
7 Gíbbiís, giba ó coreaba. i, ra.<br />
8 GígnS, engendrar, procrear. eré , üí.<br />
9 Gilvüs, ceniciento, de color de ceniza. I, as, adj.<br />
10 Gingiva?, las encías. arüm.pl. f.<br />
11 GTngríó, graznar, gritar como los gansos. icé.<br />
LX.<br />
1 Gládíús, espada, sable; el pez espada. i, m.<br />
5 Glans, bellota; bala de plomo. dis, f.<br />
3 Glaroa, cascajo; conjunto de piedras menudas. 33, f.<br />
4 Glaücfis, astíí celeste; verde mezclado de blanco; verde-mar. 1, 33, adj.<br />
5 Gleba , gleba, terrón de tierra; tierra de la sepultura; heredad , tierra<br />
labrada. 33, f.<br />
6 Glis, lirón (especie de ratón montesino). ris, m.<br />
7 GXisc6, crecer, engordar; hincharse. scéré.<br />
8 Glómñs, ovillo, pelotón, globo. érís, n.<br />
9 Gloria, gloría, fama, esplendor, nobleza; jactancia, vanidad,<br />
ostentación. as, f.<br />
10 Glos, cuñada (hermana del marido). orís, f.<br />
11 Glossá, palabra oscura (que necesita interpretación); explicación, comento;<br />
eslito. 33, f.<br />
12 Gluma, folículo, vainilla de la cebada y otros granos. 33, f.<br />
13 Gluten, coía, engrudo, liga para casar pájaros. ínís, n.<br />
LXI.<br />
1 Grábalas, camapobreK i,ia.<br />
i Grácílís, delgado, sutil, flaco. lis, lé, adj.
340 PRIMER AÑO DE I.ATIN Y CASTELLANO.<br />
3 Grácñlüs, grajo- ¡, m.<br />
4 Gradas, grada; grado; escalón; una azadonada. ús, m,<br />
' Grádiór ; andar, caminar, ir, marchar. adí, depon.<br />
!> Grándiís, grande, crecido; noble, pomposo, magnífico; de edad, dís, dé, adj.<br />
6 GráUas, los zancos. árüm, pl. f.<br />
7 Granüm, grano, semilla; parle menuda de las cosas ; grana. i, n.<br />
8 Grátiac, las gracias (Aglaya, Eufrosine y Talía). árüm, pl. f.<br />
9 Grávís, grave, pesado; serio, magcstuoso; molesto, incómodo, difícil; injurioso;<br />
dañoso, peligroso , contrario á la salud. vis, vé, adj.<br />
10 Gréx, grey, rebaño de ganado. ¡s, in.<br />
* Grégó, * Aggrégó, juntar, agregar, traer. aré.<br />
H Gríphús, enigma (cuestión oscura, difícil). i, ni.<br />
XLII.<br />
1 Grossüs, el higo por madurar. i, m. y f<br />
2 Gruís, la grulla (ave). ís, f.<br />
3 Grümús, monto» pequeño. i, m.<br />
4 Grünmó, gruñir el puerco. iré.<br />
ti Gryphus, el grifo (animal fabuloso, mitad águila y mitad loon'. i, m.<br />
6 Gubernátór, piloto, gobernador; cochero. orís, m.<br />
7 Gula, la garganta; gula (apetito desordenado); boca del cañón del<br />
fuelle. ai, adj.<br />
* Glñtíó, glotonear, comer de prisa; tragar. iré.<br />
8 Gurdas, necio, simple, insensato. I, a¡, adj.<br />
9 Gürgés, abismo; pródigo, disipador. ítís, ni.<br />
40 Güstüs, gusto; sabor de las cosas; elección, discernimiento. üs, m.<br />
11 Gfittá, gota (do agua ó de cualquiera otro líquido). a;, f.<br />
i 2 Güttñr, garganta, la caña del cuello. íirís, n.<br />
13 Gyríís, giro, movimiento circular; el curso del dia. i, m.<br />
LXIII.<br />
II.<br />
1 Hábéíí, tener, poseer; tomar, estimar por; ser rico. ere. ííi.<br />
2 Heedús, cabrito. i, m.<br />
3 Haereó, estar unido, pegado, junto; dudar; ser cogido, preso; caer en<br />
alguna asechanza; detenerse, pararse. eré, si.<br />
4 Haló, respirar, echar el aliento; exhalar, oler, echar de sí olor. aré.<br />
5 Hámiis, anzuelo para pescar, garfio; eslabón; artificio para<br />
engañar. i. ni.<br />
6 Hará, establo ó muladar de los puercos, se, f.<br />
7 Háríólús, adivino, vaticinador. i, ni.<br />
8 Harpagó, garfio de hierro, arpón. ónís, m.<br />
9 Hasta, asta, pica, lanza, partesana, alabarda; almoneda, venta<br />
pública. ae, f.<br />
10 Haüríó, sacar, extraer; percibir, oir; disfrutar, gozar; consumir, devorar,<br />
agotar. iré, sí.
RAICES LATINAS. 341<br />
11 liebes, obtuso (lo que está sin punta); rudo, tardo para entender;<br />
estúpido. étís, adj.<br />
LXIV.<br />
1 Hederá, yedra (planta consagrada á Baco). as, f.<br />
2 Hell&ö, glotón, comilón; disipador, gastador en vicios. onís, m.<br />
3 Hélvíis, rojo, de color de púrpura. i, a?, adj.<br />
4 Ilérbá, yerba; verdura. se, f.<br />
5 llíri, ayer. adv.<br />
6 Heü, o.'i, ah, ay\ interj.<br />
7 Hernia, hernia (tumor). ce, f.<br />
3 Hérüs, señor, dueño, amo, padre de familias. i,m.<br />
9 Hibernas, invernizo. I, se, adj.<br />
10 IIíc, este, aquel, tal. pronom.<br />
11 Hllárís, alegre, contento. rís, re, adj.<br />
12 Hínníis. * HInnúlüs, macho ó mulo; cervato. í, m. * I, m.<br />
" llinnío, relinchar. iré.<br />
LXV.<br />
1 Ilié , tener la boca abierta, bostezar. aré.<br />
i Hircos, macho de cabrío; el mal olor de los sobacos. i, m.<br />
3 Ililiim, la señal negra á modo de ceja de la haba ; nada. I, n.<br />
4 Hirpäx, rastrillo (instrumento de labranza). icís, m.<br />
1> lllrtíis, grosero, (oseo. I, 33, adj.<br />
6 Hiriindo, la golondrina. ínís, f.<br />
7 Historia, narración, historia. ce, f.<br />
5 Histrlíi, histrión, cómico, representante. onís, m.<br />
9 íténér, honra, dignidad, cargo público. orís, m.<br />
10 Hora , hora del día; estación del año; tiempo. 33, f.<br />
11 Hérnüs, ío que es de este año. i. 33, adj.<br />
LXVI.<br />
1 HördSüm, cebada. I, n.<br />
2 Hórreo, erizarse, encresparse. eré , oí.<br />
3 Horréüm , granero, panera, hórreo; almacén, despensa. I, n.<br />
4 Hörtör, persuadir, exhortar. ans.<br />
5 Hespes, huésped; novicio (el que no está hecho á los usos y costumbres);<br />
fácil de ser engañado. ítls, m.<br />
6 Hostís, enemigo, peregrino, extrangero. ¡s, ta. f.<br />
7 Humeras, hombro; espalda. I, m.<br />
8 llamas, la tierra, el terreno, el suelo. I , f.<br />
9 Hyéitis, invierno, frió, tempestad; borrasca; temporal de mar; ímpetu.<br />
violencia. émis, f.<br />
10 Hyälüs, vidrio ; el color verde. I, m.<br />
11 Hymén, himeneo, boda. • énís, m.<br />
12 Hfdrá, hidra (serpiente acuática). 33, f.<br />
13 Hyssöpiim, hisopo yerba 1. i, n.
342 PRIMER AÑO DE LATÍN ¥ CASTELLANO.<br />
14 Ilymnüs, alabanza, cántico, elogio, himno (canto en alabanza de Dios y<br />
de sus santos). i, ni.<br />
LXVI1.<br />
I. i.<br />
1 .laceó, yacer, estar echado, eré, íií.<br />
2 Jacio, disparar, tirar, lanzar, arrojar, echar, publicar, esparcir, divulgar,<br />
sembrar. eré, écí.<br />
3 Jám , ya.. adv.<br />
4 Iámbüs, yambo (pié de verso compuesto de una breve y de una<br />
larga). i, ni.<br />
5 Janüá, puerta; entrada. ¡v, f.<br />
6 Ibí, allí; entonces; en eso, en aquello. adv<br />
7 Ico, dar, golpear, herir. céré, leí.<br />
8 Idónéiis, idóneo, apto, á propósito , proporcionado, conveniente, bueno,<br />
digno, merecedor, acreedor. í, se, f.<br />
9 Idus, los idus ( división del mes entre los romanos; el dia 15 en los meses<br />
de Marzo, Mayo, Julio y Octubre, y el 13 en los restantes), úiim, pl. f.<br />
10 Jéjñnüs, ayuno ¡el que no ha comido) , hambriento, sediento, vacio, secu,<br />
estéril; frió, árido. i, a;, adj.<br />
11 .lento, desayunarse, almorzar. aré.<br />
LXYIII.<br />
1 ígítür, luego, con qué, pues. conj.<br />
i Ignis, fuego, esplendor, resplandor; calor; furor , ira, pasión vehemente,<br />
amor, vigor, vida. ís , ni.<br />
3 Iléx, encina, roble. ícís, f.<br />
4 Ilíá, los ijares, los intestinos. orñni, pl. n.<br />
5 Imagó, imagen, figura, representación, semejanza, simulacro, retrato;<br />
idea, especie; apariencia, sombra, color, pretexto; el eco. Inis, f.<br />
6 Imbér , la lluvia, el agua; cualquiera fluido que cae como el agua, bris, ni.<br />
7 Imbííó , regar, mojar, empapar en humedad . imbuir, enseñar. eré,<br />
8 ímitór, imitar. arl, d.<br />
9 Imperó, mandar, prescribir, imperar. aro.<br />
10 ín, en , dentro de; á, hacia; contra; á causa de; para con. abl. y acus.<br />
11 ínanís, vacio; cielo; el espacio ó región del aire. nís , né , adj.<br />
LXIX.<br />
1 ínclióó, empezar, incoar, comenzar, dar principio. aré.<br />
2 ínclytüs, ínclito, ilustre, claro, famoso, célebre, excelente, noble, i, ae, adj<br />
3 índoles, índole, natural, genio, carácter , naturaleza, cualidad, inclinación<br />
natural.<br />
1S, f.<br />
4 ínguén, la ingie, tumor en ella ; la parle situada entre las dos ingles en<br />
ambos sexos. mis, n.<br />
a ínsula, isla, casa aislada; cuartel de una ciudad, № , f.<br />
6 Jócfis, juego, chanza, burla , dicho agudo, gracia, chiste, donaire; juguete.<br />
1<br />
1 N!<br />
-
RAICES LATINAS. 3i3<br />
7 Ipso, el mismo, la misma, lo mismo, &c. pron.<br />
8 Irá, ira, cólera. í.<br />
y Iris, arco iris, piedra preciosa; la mensajera de los dioses. ís, idis, f.<br />
10 ís, e!. esle; aquel , &c. pron.<br />
11 Itá , si; así, de tal modo. adv.<br />
12 ftér, camino; paso, viaje; jornada; derecho de pasar, empresa, designio,<br />
proyecto, conducto, canal. irnns , n.<br />
LXX.<br />
1 Jfiba, la crin ó guedeja del cuello de los animales; cresta; cabellera, melena,<br />
a?., f.<br />
2 ,1 i'ibár, esplendor, brillantez , claridad de las estrellas. árls, n.<br />
3 Jiibéó, mandar, encargar, ordenar; exhortar, animar; hacer promulgar<br />
tina ley. eré , ssi.<br />
4 Jíígüm, yugo; yugada de tierra; la balanza de peso; banco de remeros;<br />
cima, altura de un monte; opresión, Urania; calamidad; el vínculo del<br />
matrimonio. í , n.<br />
5 Jungó, juntar, unir, continuar. ere, xi.<br />
6 Jüncüs, junco , la vara flexible de cualquiera planta, i, ra.<br />
7 Jüs, caído , salsa; derecho, justicia, equidad, autoridad, poder, potestad;<br />
la ley. ñrís, n.<br />
8 Juró , jurar , hacer juramento , afirmar , conspirar ; conjurar. aré.<br />
0 Jürgó, contender, reñir con palabras; disputar, tener debates ó diferencias,<br />
árí.<br />
t« Jíivó, ayudar, auxiliar, favorecer, socorrer, asistir, consolar, deleitar,<br />
aré, üví.<br />
14 Jíivénís , joven , juventud; de pocos años. ís, é, adj.<br />
12 Jiixta, cerca de, según. prep. acus.<br />
LXXI.<br />
L.<br />
1 Labes, ruina, caída; daño, perdición, corrupción, vicio, enfermedad,<br />
mancha, torpeza, infamia , deshonra , ignominia. ís, f.<br />
2 Labor, caer, venir abajo, errar, faltar, pecar; escurrirse , deslizarse;<br />
correr, pasar. abl, d.<br />
3 Labor, labor , trabajo, fatiga, tarea, molestia, calamidad, daño, desgracia,<br />
incomodidad; cuidado, solicitud, artificio, obra. orís, ni.<br />
4 Lábrüm, labio, el borde, margen, extremidad de cualquiera cosa; vasija<br />
de boca ancha, que tiene el borde hacia afuera á manera de labio; pila<br />
ó pilón, de una fuente. i, n.<br />
5 Lac, leche; el jugo de algunas yerbas. ctís, n.<br />
6 Lácíís, lago, concavidad profunda donde hay agua permanente; pila,<br />
pilón; cuba de gran Capacidad ; granero para guardar legumbres; la<br />
pila en que los cerrajeros y otros artífices templan los metales ; lago de<br />
leones, cueva para encerrarlos. Os, ni.<br />
7 Lsetíis, alegre, gozoso , contento, regocijado; grato, próspero, favorable.
344 PRIMER AÑO DE LATÍN Tí CASTELLANO.<br />
feliz, fausto; fértil, abundante. í, ;e, adj,<br />
S Lídvüs, izquierdo, lo perteneciente á ta mano izquierda ; necio, tonto,<br />
simple, mentecato; favorable, propicio, tratando de las cosas celestes;<br />
desdichado, desgraciado, infeliz, contrario, hablando de las cosas humanas,<br />
í, aj, adj.<br />
ü Lágánüra, especie de torta hecha de flor de la harina y aceite i, n.<br />
0 Lágená, botella, redoma, frasco. a\ f.<br />
LXXH,<br />
1 Lambí, lamer, pasar blandamente la lengua por alguna cosa; dícese<br />
también de los rios que con suave corriente lamen ó locan las riberas, ere.<br />
2 Láménlór, lamentar ó lamentarse, afligirse, quejarse, sentir con llanto y<br />
gemidos. 6r, ürís, d.<br />
3 Lámina, lámina, plancha de metal, de madera ó piedra que también se<br />
dice hoja; barra adelgazada de plata ú oro para hacer moneda; hoja<br />
de la espada ú otro instrumento cortante. re, í.<br />
4 Lampas, lampas, hacha, antorcha; astro, luz, resplandor de los astros;<br />
luz, lámpara. ádís, f.<br />
5 Lana, lana, el vellón ó pelo de la oveja y del carnero; pelo de liebre,<br />
de conejo, de castor y da otros animales; el vello de algunas hojas y<br />
frutas. ÍC, f.<br />
6 Languír, languidez, debilidad. flaqueza; falta de fuerzas; enfermedad;<br />
timidez, falta de valor, da espíritu. érís, m.<br />
7 Láníüs, el carnicero, corlador, cortante. í, ni.<br />
8 Lánx, fuente ó pialo para comer; balanza ó pialo de peso. cís, f.<br />
9 Lápís, la piedra; piedra preciosa; la perla; milla ú espacio de mil pasos,<br />
porque se señalaban con piedras. idís, m.<br />
0 Lappá, el lampazo (yerba). ve, f.<br />
LXXIII.<br />
1 Laqueas, lazo, nudo, engaño, asechanza, tropiezo, ardid; palabra ó<br />
argumento falaz, capcioso, engañoso. I, ni.<br />
* Lacio, engañar. ere.<br />
2 Lares, Lares dioses del hogar doméstico; genios protectores y conservadores;<br />
la casa, la familia; el hogar; la patria. iüm, ni. p!.<br />
3 Lardüm, el lardo, lo grueso del tocino ú hoja de tocino salado. i, n.<br />
4 Largos, abundante, copioso; liberal, dadivoso, generoso; pródigo. i, se, adj.<br />
5 Larva, sombra, fantasma, duende; máscara, autómata (figurilla que se<br />
mueve con alguna máquina oculta, y parece que lo hace por sí<br />
misma).<br />
Í E, f.<br />
6 Larüs, el taro (pájaro negro de tierra y agua; es ave do rapiña). I, m,<br />
7 Lascivas, petulante, insolente, atrevido, altanero; lascivo, incontinente;<br />
juguetón, alegre. í, se, adj.<br />
8 Lássüs, cansado, fatigado, laso, lánguido, decaído, ', as, adj.<br />
9 Látéó, estar oculto, escondido, secreto. ere, ai.<br />
0 Látér, el ladrillo. érís, m.
RAICES LATINAS. 345<br />
LXXIV.<br />
1 Litro , ladrar ; pedir. aré.<br />
2 Latüs, lado, costado, ala, flanco de un ejército; costa, ribera, orilla; cantarada,<br />
compañero, familia, estirpe, casa. érís, n.<br />
S Lauras, el laurel, el árbol siempre verde; corona de laurel; victoria. i, f.<br />
4 Lavó, lavar, limpiar con agua; bañar, rociar, humedecer; bañarse,<br />
lavarse. aví.<br />
5 Lafls, alabanza, elogio, encomio; estimación, aprecio, mérito, virtud,<br />
honestidad. dís. f.<br />
6 Lébés, palangana, caldera ó caldero de cobre, perol, vacía. elis, m.<br />
7 Lsedó, ofender, hacer mal ó daño, dañar, injuriar, decir oprobios,<br />
ultrajar. eré, sí.<br />
8 Legó, coger, recoger; leer, elegir, escoger, hurlar, coger, quitar á escondidas<br />
con maña y sutileza. ere.<br />
* L5x, ley, derecho, escrito; regla, norma; modelo, forma; condición,<br />
pacto. ' gis, f.<br />
9 Léetiís, el lecho, la cama. í, m.<br />
10 Lénís, blando, suave al tacto, delicado; dulce, ligero. nís, né, adj.<br />
Lenió, mitigar, ablandar, suavizar; disminuir; quitar las fuerzas,<br />
moderar. iré.<br />
LXXV.<br />
1 Léns, la liendre (huevo del cual se engendra el piojo) ; la lenteja ¡planta<br />
y semilla del mismo nombre, bien conocida). tis, f.<br />
2 LSntús, flexible, doblegable; tierno , blando, suave; lento, tardo, perezoso,<br />
flemático, sosegado, ocioso, descuidado, duradero. I, 83, adj.<br />
3 Léó, el león (animal terrestre) ; león marino; el quinto signo del Zo<br />
diaco Leo. ónís, m.<br />
4 Lépós, gracia, sal, chiste, donaire en las palabras y otras cosas, deis, m,<br />
5 Lepra, lepra (especio de sarna que cubre el cuerpo con costras, y va<br />
consumiendo las carnes con vehemente comezón). 03, f.<br />
0 Léthüm, la muerte; ruina, perdición. í, n.<br />
7 Leücón, garza real (ave); esparaván (ave). indecl.<br />
S Lsvis, leve, ligero, que no pesa; inconstante ; fácil; ligero, vario; embustero,<br />
falaz, engañoso; débil, flaco, feble; suave, agradable. vis, vé, adj.<br />
9 Lévls, liso, pulido, bruñido; sin pelo, vello, sin barba, calvo, vis, vé, adj.<br />
10 Líber, el libro ó volumen; obra de ingenio, tratado; la membrana que<br />
tienen los árboles entre la corteza y la madera, en la cuál se escribía<br />
antes de la invención del papel. brí, m.<br />
11 Líber , libre, el quéno ha nacido esclavo; franco, exento, que no está cargado,<br />
que está en entera libertad; abierto, sincero, que dice con libertad<br />
y sin respeto lo que siente ; digno de fe, de que se le reciba declaración á<br />
causa de ser de condición libre. . érí, as, adj.<br />
12 Libét , agrada, gusta, se quiere. eré, impers.<br />
13 Libra, libra (el peso de doce onzas); balanza de peso, la pesa 6 contra<br />
peso; el nivel; séptimo signo del Zodíaco. se, i.
3 í G I'RIJIER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
I'i Libüiu, loria hecha con harina, queso, huevo, aceite ;/ miel que ne ofreció<br />
á los dioses, tinas veces cocida y otras cruda. ¡, n.<br />
LXXyi.<br />
1 Licst, ser licito, ó permitido, permitir. ëré, impers, Sri, ci<br />
2 Lïcïum, la trama ó urdimbre, el tizo de ella; lulo, estambre, cuerda, i. n.<br />
3 ligó), la zapa, el azadón ó azada para cavar la tierra. ouïs, m.<br />
4 Ligó, ligar, alar, sujetar, vendar. aré.<br />
u Ligürio, ser goloso, gustar de los manjares delicados; comer con delicadeza,<br />
y melindre como tocando la comida con los labias; comer con<br />
ansia, lamer; desear con ansia, ardientemente. iré.<br />
6 Lîlïfim, el lirio, planta olorosa de color cárdeno por lo común; por la<br />
semejanza con sus hojas, se llama así á un palo hincado en tierra y mal<br />
cubierto de ella para impedir el paso á los enemigos. î, n.<br />
7 Lima, lima, instrumento de acero para pulir este y otros metales; lima,<br />
cuidado de pulir y acabar con perfección una obra ; crítica, censura;<br />
diosa de los umbrales de las puertas. tu, f.<br />
5 Limbüs, el bordado ó bordadura puesta al borde ú orla de alguna ropa;<br />
franja, faja, sobrepuesta. i, m.<br />
9 Limen, el umbral de la puerta; entrada, puerta de un lugar: el lugar<br />
mismo; barrera, límite, frontera. ïnïs, n.<br />
10 Limés, senda, sendero que atraviesa de una parle á otra, caite traviesa;<br />
límite, término; frontera, barrera, confín; camino, calle; rastro, huella,<br />
señal. ítís.m.<br />
11 Límpidas, limpio, claro, reluciente. i, ¡e, adj.<br />
12 Limó, lanza, timón de carro. unis, m.<br />
13 Limas, oblicuo, torcido, atravesado; el que atraviesa la vista, bizco. i, 83, ad<br />
4 4 Limas, limo, lodo, cieno, barro; poso, asiento que dejan los licores, cierta<br />
vestidura, especie de guardapiés ó faldellín, y el ángulo ó cinta para<br />
atarle á la cintura. i, ra.<br />
LXXVII.<br />
4 Lingo, lamer; tocar suavemente con la lengua. eré, xi.<br />
2 Lîngiiâ, la lengua; lenguaje, idioma; locución, modo de hablar, estilo;<br />
elocuencia, facundia, abundancia de palabras y expresiones; libertad d<br />
hablar; voz; sonido, promontorio, cabo, lengua de tierra. a;, f.<br />
3 Lin5, ungir, untar; frotar con untura; embarrar, embetunar; rayar.<br />
borrar, afear, manchar, emporcar. eré.<br />
4 Linquo, dejar, abandonar, destruir. lïquï,<br />
b Linter, chalupa, falucho, barco de poco porte. tris, m.<br />
6 Linüm, hilo de lino ; el lino, planta; el cordaje de un navio. i, o.<br />
7 Lippüs, legañoso, el que tiene los ojos lagrimosos, ó con fluxion, el mendigo<br />
, miserable. i, a\ adj.<br />
8 Líqnór, ¡¡cor; líquido; agua; caldo, jugo, fluidez. ôris, m.<br />
9 Lis, lite, pleito, contestación, proceso, querella, demanda, causa, contro<br />
versia, contienda, certamen, disputa. itis, 1.<br />
|0 Litó, aplacar á los dioses con sacrificios, ofrecer sacrificios agradables,<br />
sacrificar, ofrecer victimas.<br />
are-
RAICES LATINAS. 347<br />
LX.Vvlil.<br />
1 Litüs, la orilla ó ribera del mar. órís, n.<br />
2 Lítíiüs, cayado, báculo, bastón encorvado por la parte de arriba, del que<br />
usaban los agoreros, y entre nosotros, los obispos'j clarín, cuerno de<br />
caza. í, m.<br />
3 Livor, color cárdeno, amoratado; envidia, odio. órís, m.<br />
4 Líicus, lugar; puesto, sitio; colocación, posición, disposición; estado, punto<br />
situación de las cosas; lugar, pasaje de un autor; nacimiento, clase, familia,<br />
casa; ocasión, tiempo, oportunidad; pais, tierra. ¡, m. a, orüm, pl. n.<br />
* Lócüplés, rico, opulento, acaudalado, hombre de muchas facultades; seguro,<br />
fiel, de buena fe; abundante, fértil. etís, adj.<br />
5 Lodix, colcha, manta, cobertor de cama. cís, f.<br />
6 Lógí, simplezas, cuentos de viejas, tonterías; término que se decía cuando<br />
se contaba ó referia alguna materia ó fábula ridicula. orüm, pl. m.<br />
7 Lóquorhablar, decir, discurrir; contar, referir. api, d.<br />
8 Lólíüm, la cizaña, joyo ó vallico, mala yerba parecida á la cebada, que<br />
nace entre el trigo y le es perjudicial. I, n.<br />
9 Longos, largo; lejano, distante. I, 33, adj.<br />
* Longúlüs, larguito, algo largo.<br />
10 LGrícá, loriga, coraza, coselete, cola de malla, armadura del cuerpo<br />
contra las armas ofensivas, hecha de cuero, de cuerda y de lienzo, después<br />
de hierro; trinchera, parapeto, contravalacion, lunetas, galerías y<br />
todo reparo contra los ataques enemigos. as, f.<br />
LXXIX.<br />
1 Lücrüm , lucro, ganancia, provecho, idilidad, riqueza. í, n.<br />
2 Lucia, la lucha, acción de luchar, fuerza, esfuerzo, conato de fuerzas;<br />
contienda, batalla, diferencia, disputa, debate, altercación. as, f.<br />
3 Lñcíis, bosque, soío, monte, alameda, arboleda sagrada, consagrada á los<br />
dioses. i, m.<br />
4 Lüdús, el juego, diversión, pasatiempo , recreo; palestra en que se ejercitan<br />
las fuerzas del cuerpo ó del ingenio. i, m.<br />
5 Lügeó, llorar, derramar lágrimas, gemir, afligirse, lamentarse; ponerse<br />
luto, hacer demostraciones de sentimiento. ere, xl.<br />
6 Lümbl, ios ionios, ios ríñones. Sriim, pl. m.<br />
7 Liiná, la luna, uno de los siete planetas; el mes; la noche; Luna, hija de<br />
fíeperion y de Lalona ó Etra, la misma que Diana y Próserpina. as, f.<br />
S LfiS, pagar, satisfacer. ere.<br />
9 Lupus, el lobo; el freno ó bocado áspero; el garfio ó garabato; el lobo<br />
marino. i, m.<br />
10 Lüror, la palidez cetrina que tira al color negro. Orís, m.<br />
11 Lürco, comedor, comilón, glotón. onís, m.<br />
12 Luscas, tuerto, ciego de un ojo. i, as, adj<br />
13 Lux, la luz, resplandor, claridad; el día; la vida; los ojos, la vista; la<br />
estación , el tiempo; esplendor, gloria, nobleza. cís, f.
348 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
14 Liixüs, lujo, superfluidad, exceso, demasía; disolución, lujuria; magnificencia,<br />
suntuosidad, abundancia, esplendidez; disolución. üs, m.<br />
15 Lychnüs, lucerna, luz, lámpara, candelero con luz artificial- i, m.<br />
16 Lymphá, el agua; la saliva. ve, í.<br />
17 Lynx, el lince ú lobo cerval (animal cuadrúpedo de vista agudísima, cuya<br />
piel está salpicada de manchas de varios colores). cís, m.<br />
18 Lyrá, la lira (instrumento músico de cuerdas); Lira, constelación; poe<br />
sía lírica. as, f.<br />
LXXX.<br />
M.<br />
1 Macar, magro, flaco, enjuto, delgado. crí, era?, adj.<br />
* Macarla, albarrada ó cerca de piedra en la heredad con cal ó sin ella, as, f.<br />
2 Machina, máquina , instrumento, ingenio, invención por medio de la cual<br />
se hace alguna cosa; astucia, maña, destreza, artificio, engaño,<br />
ardid. x, f.<br />
* Máchínor, maquinar, discurrir, trazar, inventar ingeniosamente; urdir,<br />
proyectar algún mal hecho. ari, d.<br />
3 Macté, matar, asesinar, dar muerte; sacrificar, inmolar; aumentar,<br />
acrecentar. are.<br />
4 Mácula, mácula, mancha, ignominia, infamia, deshonra, tacha, nota,<br />
señal, pinta de otro color. x, f.<br />
5 Mador, humedad, humor. órís, m.<br />
6 Mágíá, la magia, el arte mágica. 33, f.<br />
7 Magnas, grande, excelente, ilustre, poderoso. i. aa, adj.<br />
* Májér, mayor, mas grande. üs, órís.<br />
8 Mala, la quijada; la mejilla. aa, f.<br />
LXXXI.<br />
1 Matacía, bonanza, tranquilidad, calma del mar; languidez,. decaimiento<br />
del ánimo; debilidad del estómago. se, t.<br />
2 MálleiiSj martillo, instrumento bien conocido; nombre común á varias<br />
enfermedades de las caballerías; mazo para forjar, batir y tundir, i, m.<br />
3 Malí), querer mas, anteponer, preferir. lié.<br />
4 Málvá, la malva, yerba. ;e, f.<br />
5 Malíís, el manzano, árbol. í, f.<br />
* Málíim, la manzana, todo género de fruta. i, n.<br />
6 Málüs, malo, ímprobo; infeliz, adverso, contrario; malicioso, astuto,<br />
malvado; feo, deforme. í, aa, adj.<br />
7 Mammá, la teta ó pecho de la muger, del hombre y de los anímales hembras;<br />
madre y abuela; ama de criar; la yema de los árboles, la excrescencia<br />
de que salen las ramas. aa, f.<br />
8 Mandé, mascar, masticar; comer. ere, di.<br />
9 Maneé, permanecer, estar, continuar, durar, perseverar, subsistir; morar,<br />
habitar, vivir; esperar, aguardar; ser constante. eré, si.<br />
10 Mangé, el vendedor de esclavos ; seductor, corruptor de la juventud; el
RAICES LATINAS. 349<br />
mercader que adorna y pule sus géneros para venderlos mas caros; chalan,<br />
revendedor de caballerías. onís, m.<br />
11 Manó, manar, destilar, brotar, salir algún licor; manar, correr¡ publicarse<br />
, divulgarse, extenderse, difundirse, correr la voz, la noticia; nacer,<br />
venir, descender, originarse; destilar, caer gota á gota. are.<br />
12 Mánús, la mano; tropa, escuadrón, ejército, banda, multilud de gente;<br />
poder, facultad, disposición, potestad. ús, f.<br />
LXXXII.<br />
1 Máppá, el mantel para cubrir la mesa, la servilleta; señal que se da con<br />
un lienzo; tapete para cubrir una mesa; lohalla, paño de manos, as, f.<br />
2 Marceó, estar pasado, casi podrido; estar decaído, marchito, lánguido,<br />
descaecido; estar borracho, entorpecido con el vino; dormir la<br />
borrachera. ere.<br />
3 Maro, c( mar. rís, n.<br />
4 Margó, borde, orla, extremidad, margen, frontera, barrera; brocal de<br />
pozo; margen, orilla. mis, f.<br />
5 Marílús, el marido, hombre casado. i, ra.<br />
6 Marmór, el mármol, el mar en calma. óris, n.<br />
7 Marra, la almádana ó marra (instrumento con que so allana la tierra y<br />
arrancan las yerbas). as, f.<br />
8 Mársñpiüm, la bolsa, el bolsillo del dinero. I, n.<br />
9 Mars, el dios Marte que preside la guerra; la guerra; Marte, uno de los<br />
siete planetas. tis, m.<br />
40 Más, el macho; varón fuerte. rís, m.<br />
41 Massá, lamosa, harina incorporada para hacer pan y otras cosas; pasta;<br />
el caos ó confusión de los elementos. as, f.<br />
12 Matürüs, maduro, sazonado; oportuno, hecho á tiempo; pronto, ligero,<br />
veloz. i, as, adj.<br />
LXXXIII.<br />
1 MaxTIla , la quijada. as , f.<br />
2 Médsór, medicinar, dar, poner, aplicar medicamentos, sanar, curar;<br />
remediar, corregir, enmendar los defectos. erí. d.<br />
3 Medítór. meditar, pensar, reflexionar, disponerse, prepararse, arí, d.<br />
k Médíüs, medio, intermedio, lo que está en medio; ambiguo, dudoso; indeciso,<br />
irresoluto, neutral. á, üm.<br />
5 Medalla, medula, tuétano, la sustancia que hay dentro de los huesos de<br />
los animales; corazón, entrañas; corazón del árbol; la sustancia, el<br />
meollo, la parle mas esencial y apreciable de una cosa. as, f.<br />
6 Mélíór. mejor, superior, excelente. ñs, orís, comp.<br />
7 Mél, la miel; dulzura, suavidad, deleite, gusto. lia, pl.<br />
8 Melís, tejón (animal); palo de lanza ó pica. ís, f.<br />
9 Molos, melodía, canto, verso suave. n. ind.<br />
4 0 Membrüm, miembro, parte del cuerpo, parte del periodo. í, n.<br />
11 Mímini, acordarse, conservar la memoria, hacer mención. Istí, ít.
350 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
LXXXIV.<br />
1 Mènda, defecto, deformidad en el cuerpo, mancha, ber ruga; error, men-'<br />
tira en el escrito, y ahora en la imprenta. a?, f<br />
2 Méns, la mente, entendimiento, espíritu, inteligencia , sentido, ánimo, el<br />
alma; intención, pensamiento, designio, sentimiento, voluntad; inclinación,<br />
propensión. lis, f,<br />
!I Mènsa, la mesa, comida, lo que se sirve á la mesa; banco, escritorio de<br />
comercio. a?, ('.<br />
4 Ménsís, el mes; regla, costumbre, purgación de la muger. ís. ni.<br />
5 Mentüm , la barba. I, n.<br />
6 Meó, ir, pasar de un lugar á otro; partir, marchar, irse. àie.<br />
7 Mèròò, merecer, ser digno, acreedor, merecedor , adquirir, ganar por<br />
sus puños; servir en la milicia. ère, íií.<br />
8 Mérgá , horquilla ó pala para hacinar montones de frutos ; hoces para<br />
segar. a 1, f.<br />
9 Mergiís, el mergo ó cuervo marino ; el mugrón de la cepa que se mete en<br />
la tierra , y saca solo la cabeza. í, m.<br />
10 Méríís, mero, solo, puro, sin mezcla. I, se, adj.<br />
11 Mèrx, mercaduría, todo genero con que se trafica y comercia. cís, f.<br />
LXXXV.<br />
1 Mèta, meta, límite; rollo; hito, figura piramidal, como la que se hacia<br />
en el circo de los romanos ; hacina de cualquiera cosa en figura de cono;<br />
muela de molino; extremo, fin, extremidad de cualquiera cosa. as, f.<br />
á Mètàlhìm, el metal, la mina de metal. í, n.<br />
3 Mata, segar, coger, recoger tas mieses; vendimiar; corlar, derribar,<br />
echar al suelo; matar, dar muerte. ció, ssüí.<br />
4 Métñü, miedo, temor. iís, m.<br />
Si Mica, la arenilla que reluce y brilla; miaja, migaja. a?, f.<br />
' Mico, menearse con movimiento trémulo, palpitar, saltar; brillar, relucir.<br />
resplandecer. aró.<br />
6 Migrò, trasmigrar, trasplantarse, pasarse á vivir de un lugar á otro. aró.<br />
7 Miles, soldado, el que milita; tropa, escuadrón, compañía de soldados,<br />
hís, ni.<br />
5 Millo, mil, millar. sing. indecl.<br />
9 Mílviús, el milano (ave de rapiña); el pez milano; el hombre ansioso,<br />
avaro, rapaz. I, ni.<br />
10 Mlmüs, truhán, bufón, gracioso de comedia ; farsa, pieza cómica de asuntos<br />
ridículos; gesto, ademan ridículo; fábula, cuento truhanesco, malicia<br />
, bufonada. í, ni.<br />
11 Mina, libra, y moneda griega y romana; la griega pesaba y valia cien<br />
dracmas áticas, y la romana noventa y seis; medida de tierra de ciento<br />
veinte pies en cuadro; tela que no tiene leche; amenaza. se, í.<br />
LXXXVÍ.<br />
I Mineó, amenazar. estar cerca, próximo; amenazar ruina, buscar ,a<br />
ocasión. eró, úl.
RAICES LATINAS. 351<br />
" Minas, amenazador; el que amenaza por genio y costumbre. cís, adj.<br />
S Minèrva, Minerva, diosa de la sabiduría, de las tabores mugentes y de<br />
la guerra; sabiduría, ciencia, doctrina, arte, oficio. 33, f.<br />
3 Míníüm. Minio, color mineral muy rojo que se halla en las minas de.<br />
azogue y plata. I, n.<br />
4 Minor, menor, inferior; mas pequeño. órís, üs, comp.<br />
' Minilo, disminuir, minorar, hacer menos, acortar, reducir á menos;<br />
sosegar, aplacar, apaciguar; quitar, desvanecer. eré.<br />
5 Mlrüs, admirable, maravilloso. i, se, adj.<br />
6 Míscéo, mezclar, juntar, unir, incorporar unas cosas con otras; perturbar;<br />
confundir, alborotar. eré, üi.<br />
7 Mlsér, miserable, infeliz, desdichado, digno de compasión, érí, ra?, adj.<br />
8 MItís, suave, dulce , tratable, afable, apacible, humano, benigno; tranquilo,<br />
sosegado, en calma; maduro, sazonado, tierno, tís, té, adj.<br />
LXXXVII.<br />
I Mitra, mitra, (especie de tocado ó turbante usado de los lidios, frigios,<br />
sirios, árabes, persas , egipcios y aun de los griegos; era una gran faja<br />
rodeada á la cabeza ; entre los romanos era adorno de las mugeres ex-<br />
trangeras, de las rameras y de los hombres afeminados que afectaban el<br />
trage y porte extrangero ). 33, f.<br />
4 Míttó, enviar, despachar, mandar; ordenar, escribir, hacer saber; despedir<br />
, dar licencia ó retiro ; disipar, arrojar, tirar ; lanzar : omitir, callar,<br />
pasar en silencio, dejar; abandonar, renunciar; concluir,<br />
cesar. eré, si.<br />
3 Módús, modo, manera; medida, reg'a, cadencia, proporción; término, fin,<br />
límite; modo del verbo; medio, moderación, templanza, modestia. I, m.<br />
4 Maacluis, fornicador, adúltero. 1, a3, adj.<br />
5 Mcenìà, murallas, muros; fortificaciones, trincheras, parapetos y todo<br />
género de defensas. iüm, pl. n.<br />
6 Mosrór, pesar, pena, pesadumbre, tristeza, aflicción. orís, m.<br />
7 Mola, muela de molino; tahona, molino; (harina tostada, molida y espol<br />
voreada de sal, do que usaban en los sacrificios, y aun la ofrecían sola<br />
y la esparcían por las víctimas) ; mola, pedazo de carne informe que se<br />
cria en el útero de la muger. se, f.<br />
' Moiiór, procurar, esforzarse, poner conato, esfuerzo; mover, remover;<br />
emprender , maquinar ; tramar ; preparar, disponer, prevenir. írí, dep.<br />
8 Moles, mole, masa grande, cosa de gran cuerpo, grandeza, cantidad ú<br />
corpulencia ; dique que se opone al agua, paredón, murallon para seguridad<br />
de un puerto ; dificultad, grandeza de una empresa. is, f.<br />
9 Molíís, blando, tierno, suave; dulce, fácil, ligero; afeminado, debilitado,<br />
lis, le, adj.<br />
10 Moneó, amonestar, advertir, avisar, hacer saber, acordar ; reprender,<br />
censurar, criticar, enseñar; contar , referir. eré, fií.<br />
LXXXVin.<br />
I Möns, monte, montaña; gran mole, montón, cantidad. tís, m.
352 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO<br />
2 Mdnstrüm, monstruo, portento, prodigio, cosa extraordinaria, fuera de.<br />
orden regular; cosa increíble, prodigiosa, espantable á la insta, indigna<br />
de hacerse y de oírse; hombre pernicioso, abominable. i. n.<br />
3 Mora, tardanza, demora, detención, dilación, tergiversación; intervalo,<br />
espacio de tiempo; lo que detiene, retarda. as, f.<br />
4 Morbos, enfermedad, indisposición. i, m.<br />
5 Mordeó, morder; dar pena, tocar en lo vivo, picar, criticar, satirizar,<br />
murmurar. eré, mómordi.<br />
6 -Mórs, la muerte. lis, f.<br />
" Moriér, morir, pasarse, perderse, corromperse.<br />
7 Morüm, la mora, fruta del moral; la zarzamora. i, n.<br />
8 Mos, costumbre, manera, uso, práctica; la ley, el derecho introducido y<br />
no escrito. rís, m.<br />
9 Movéó, mover, mudar, agitar, menear, dar movimiento, impulso; con- ,<br />
mover, excitar, sublevar, perturbar; partir, salir, marchar, levantar el<br />
campo, desalojar, salir de un lugar; causar, ocasionar, producir, procurar,<br />
eré, vT.<br />
* Moméntüm, momento, instante; un poco; una cosa corta; consecuencia,<br />
importancia, consideración; peso, fuerza, gravedad. i, n.<br />
LXXXIX.<br />
1 Mox, luego, inmediatamente, de aquí apoco; después, luego después, ahora<br />
poco, poco há, poco antes. adv.<br />
2 Mücór, el moho, vello, pelusa que se cria en el pan, carne, vino y otras<br />
cosas; la lágrima que destilan las vides. órís, ra.<br />
3 Müeró, la punta aguda de cualquiera cosa; la espada, autoridad, fuerza.<br />
poder. oras, ni.<br />
4 Mücús, el moco, excremento que sale por las narices. í, ra.<br />
5 Mügíñ, mugir, bramar el buey ó como el; erugir, rechinar, dar estallidos.<br />
bramar, rebramar, retumbar, retemblar. iré.<br />
6 Mülcéfi, suavizar, mitigar, calmar, sosegar, apagar; manosear, palpar,<br />
acariciar, halagar, tocar blanda, suavemente. eré, lsi.<br />
7 Mülgéo, ordeñar. eré, Ixi.<br />
8 Míilíér, la muger de toda edad y condición. érís, f.<br />
9 Multa, multa, pena pecuniaria. as, f.<br />
10 Mültüs, mucho, numeroso, en gran cantidad. I, ae, adj.<br />
11 Mullís, el mulo amacho. i. m.<br />
12 Mündíls, limpio, aseado, curioso. i, as, adj.<br />
13 Mündiis, el mundo, el universo. ¡, ra.<br />
XC.<br />
1 Münfts, don, presente, regalo; empleo, cargo, oficio, función, espectáculo,<br />
fiesta que da alguno; funeral, exequias. érís, n.<br />
2 Mürmür, murmullo, ruido confuso; ruido, estrépito, estruendo; burla; gorjeo<br />
de las aves; el murmurar, refunfuñar, quejarse entre dientes, üris, n,<br />
3 Mürñs, muro, muralla; cercado, cerca, defensa, reparo. i, ni.<br />
4 Míís, el ratón, la marta cebellina. rís, m.
RAICES LATINAS. 353<br />
5 Müscä, la masca; novelero, curioso, que anda discurriendo por varias<br />
partes; pegote, el que come de mogollón, sobrenombre de la familia de<br />
los Sempronios. se, f.<br />
fi Müsä, musa, una deidad á quien atribuyen los poetas presidir á la poesía,<br />
á la música y á las demás arles liberales; canción, canto. 33, f.<br />
7 Mütó, mudar, alterar, variar; trocar, cambiar. äre, ävi.<br />
5 Mütíis, mudo, que no habla; callado, silencioso, eme calla, i, se, adj.<br />
9 Müssó; murmurar, murmugear, hablar quedo, entre dientes; callar,<br />
guardar silencio, no hablar palabra; dudar, balancear , titubear , estar<br />
irresoluto, incierto. are, n.<br />
10 Mfrlca, Anfípolin (ciudad de Maccdonia) ; isla del mar liojo; el tamariz,<br />
(arbusto). as, f.<br />
11 Myrrhá, mirra, (goma preciosa que destila el árbol del mismo nombre, y<br />
se cria en muchas partes do la Arabía 6 islas adyacentes). a?,, f.<br />
12 Myrtús, el mirto ó arrayan (árbol). í, f.<br />
XCI.<br />
N.<br />
1 Nasvñs, señal, mancha, lunar, tacha natural en alguna parle del<br />
cuerpo. í, m.<br />
2 Niinclscór, encontrar, hallar, lograr, adquirir, obtener. sol, náctús.<br />
'3 Nánus, enano, hombre de muy baja estatura, i, ra.<br />
4 Nñpíis, el nabo, rais parecida al rábano, i, ra.<br />
'•> Närdüm, el nardo (planta aromática). I, n.<br />
6 Näsüs, la nariz, burla, mofa, irrisión; discernimiento, gusto. í, ni.<br />
8 Narró, narrar, contar, referir, exponer un hecho. are.<br />
8 Näscör, nacer, venir al mundo; provenir, lomar principio. sei, nätüs.<br />
9 Nätüs, e¡ hijo. I, m.<br />
10 Navis, nave, navio, bajel, cmtyarcaeion. is, f.<br />
' Nañliim, porte, flete, precio que se paga al patrón de la nave por el trasporte,<br />
i, n.<br />
11 Nävus, diligente, cuidadoso, solícito, atento, industrioso, pronto. I, as, adj<br />
XCII.<br />
1 Né, no, no sea que, para que no. indecl.<br />
2 Nébrís, piel de ciervo ó ganso, de que usaban y con que se cubrían los<br />
que sacrificaban á Bateo. • ídis, f.<br />
3 Nébula, la niebla, nube, humo de fuego. 33, f.<br />
4 Nécesse, necesario, preciso, indispensable. indecl.<br />
Si Néctar, el néctar, bebida imaginaria de los dioses; vino dulce, miel,<br />
leche. rís, n.<br />
6 Néctó, atar, anudar, enlazar, unir, entrelazar. eré, xi, xüí.<br />
7 Negó, negar, rehusar, decir que no, no conceder, no permitir. aré.<br />
8 Negotium, negocio, ocupación, asiento, empleo; comercio, tráfico; trabajo,<br />
dificultad; encargo, orden, comisión, i, n.<br />
9 Nenió, ninguno, nadie, hombre de ninguna importancia. ínis, m.<br />
TOMO I. 23
354 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
10 Nemas, bosque, selva, delicsa. orís, n.<br />
11 Nenias, nenia (canción .lúgubre que se cantaba al son do la flauta en las<br />
exequias de alguno y en su alabanza) ; cuentos, fábulas con que se divierte<br />
á los niños; canción para mecer y adormecer á los niños; cántico para<br />
entorpecer las serpientes, encanto. àrfim, f. pl.<br />
12 Néé, hilar. eré.<br />
XCIII.<br />
1 Népa, ei escorpión ( animal venenoso); escorpión, el octavo signo del Zodiaco<br />
; el cangrejo. a', f.<br />
2 Nérvüs, nervio, músculo, fuerza, vigor, actividad, esfuerzo, conato,<br />
empeño ; cuerda de tripa ; el miembro viril : cuerda del arco, y el mismo<br />
arco ; cárcel, prisión. I, m.<br />
3 Néx, muerte alevosa, violenta; matanza, carnicería. cis, f.<br />
Nécé, matar, dar muerte, asesinar. aré.<br />
4 Nieto, guiñar, hacer guiños, seña con los ojos, cerrando uno « otro;<br />
esforzarse; hacer señas, 6movimientos deesfuerzo con tos miembros, aré<br />
5 Nidòr, olor, vapor ele lo que se calienta, ó de la cocina. orís, ni.<br />
6 Nldñs; el nido; la carnada de polluelos ó pájaros; vaso en figura de un<br />
nido; cajón, caja para guardar papeles, mercadurías ú otras cosas, i, m.<br />
,7 Nígér, negro, de color negro, oscuro ; sombrío, opaco ; malo, dañoso, perjudicial;<br />
infausto, de muí agüero, infeliz ; triste, lamentable, grí, grie. adi.<br />
•8 Nímis, nimia, demasiada, excesivamente, sin regla, moderación ni medida,<br />
adv.<br />
9 Nítér., esplendor, brillantez, claridad, resplandor; gracia, belleza,<br />
buen aire, buena traza. filis, n.<br />
10 Nitor, esforzarse, empeñarse, procurar; estribar, apoyarse, afirmarse;<br />
fiarse, confiarse. ili, sus.<br />
11 Nltrüm, el nitro, sal mineral que se coge en Egipto en una montaña llamada<br />
nitria. I, ti.<br />
XCIY.<br />
i .Nix, la nieve; lalblancura. ívis, 1'.<br />
* NlngS, nevar ; caer nieve. eré, xí.<br />
•2 N
RAICES LATINAS. 355<br />
í N5tá, nota, señal, morco; muestra, testimonio, prueba; tacha, mancha<br />
natural ó accidental; nota de ignominia; abreviatura, cifra; cuño, sello<br />
de la moneda; reprensión, corrección, censura. se, f,<br />
S Nótus, el noto ó austro, viento del Mediodía, el Sud. I, m.<br />
9 N5vém, nueve. indecl.<br />
10 Néviís, nuevo, reciente, moderno. í,se,adj.<br />
11 Nóx, la noche; el sueño, la muerte. cus. f.<br />
4 2 Noctuá, la lechuza (яга nocturna). го, f.<br />
xcv.<br />
4 Nóxa, daño, perjuicio, detrimento, pérdida, menoscabo, injuria, agravio,<br />
culpa, falla, delito, crimen; enfermedad, indisposición; pena, castigo,<br />
suplicio de la culpa. да, f.<br />
* Nocéc5, dañar, causar daño, perjuicio, menoscabo; hacer mal. eré, iíl.<br />
2 N'iibés, nube; vapor; tristeza, pesadumbre; multitud, tropel; mancha,<br />
sombra, oscuridad. ís, f.<br />
* Nñbé, cubrir, tapar con un velo; casarse, tomar marido, tomar<br />
muger. eré, psl.<br />
3 Níidíís, desnudo, descubierto, despojado del vestido; despojado, privado,<br />
destituido, pobre; solo, simple, sencillo, natural, puro. i, OÍ, adj.<br />
4 Niimmus, moneda, dinero; pieza de moneda de cobre de poco precio. I, m.<br />
5 Nügaa, nenias, versos, canciones lúgubres en alábanla de los muertos;<br />
simplezas, niñerías, bagatelas, frioleras sin sustancia; hombres simples,<br />
frivolos , mentecatos. arñra, pl. f.<br />
6 N'iintííis, nueva, noticia, novedad, aviso, mensaje; mensajero, portador de<br />
avisos, enriado; mandamiento, intimación; carta de divorcio. T, m.<br />
7 Niíé, conceder con la cabeza, consentir, convenir, aprobar, permitir,<br />
prometer bajando la cabeza, favorecer; ayudar. eré.<br />
* Nñtüs, seña, movimiento de la cabeza; voluntad, albedrío, fantasía, capricho,<br />
antojo; peso, inclinación natural del cuerpo, caída, movimiento<br />
de un cuerpo que cae. iís, n.<br />
8 Numen, numen, deidad, divinidad, voluntad, fuerza, potestad de los<br />
dioses; inclinación de cabeza, señal con que expresamos nuestra voluntad,<br />
ínís, n.<br />
9 Nütrié, nutrir, criar, alimentar, mantener; conservar, cuidar. iré.<br />
10 Nympliá, ninfa; esposa recién casada, muger casada. ai, f.<br />
XCVI.<br />
O.<br />
1 O, interjección que sirve para llamar; para expresar deseo 6 ansia; para<br />
exclamar de gozo, de admiración, de tristeza, de indignación, interj.<br />
2 Oh, por, por causa de. prep. acus.<br />
3 Oliédié, obedecer, estar sumiso, sujeto, subordinado á otro. Iré, IvI.<br />
•'i Obeles, el asador; obelo, señal que se pone al margen de los libros para<br />
notar alguna cosa particular. i, m.
356 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
5 Obésüs, consumido, corroído, gastado; obeso, demasiado grueso; magro,<br />
seco, delgado; estúpido, tonto, abrutado. i, ce, adj.<br />
6 Obéx, óbice, obstáculo, impedimento., estorbo; barreta, cerrojo, pestillo<br />
rastrillo de puerta; dique, margen; banco de arena, escollo. Icis, m. y I'.<br />
7 Obólus, óbolo, moneda ínfima entre los griegos, que dicen equivale á seis<br />
maravedís nuestros; poco precio, gasto cortísimo. i, ni<br />
8 Obscuros, oscuro, tenebroso; difícil de entender, embarazado, dudoso.<br />
oculto, disimulado, encubierto, humilde, de baja esfera. í. a>, adj.<br />
9 ObsSnlfim, la vianda para comer fuera de pan y vino. í, n.<br />
10 Occá, el mazo, rastrillo para deshacer terrones. ai, f.<br />
* Occó, quebrantar, deshacer terrones con el niazo ó rastrillo, cubrir lo<br />
sembrado, cubrirlas cepas. aré, avi.<br />
11 Occüló, ocultar, encubrir, tapar, callar, pasar en silencio, omitir, eré.<br />
XCVIÍ.<br />
1 Océánus, c! Océano, el mar que rodea toda la tierra; el dios del mar. i, ra.<br />
2 Ocrea, la bota, el botín. re, f.<br />
3 Octó, ocfto. indecl,<br />
4 Ocultis, el ojo, la vista; yema, botón de las viñas ó árboles. i, m<br />
5 Ocyór, mas presto, mas veloz ó ligero, iigerísimo. üs, órís, comp,<br />
6 Odíüm, odio, aborrecimiento, enojo, enfado. í. n.<br />
* Odi, odiar, aborrecer, tener odio, aversión. íssé.<br />
7 Od5r, el olor; presentimiento, conjetura; perfume, aroma, mal olor de<br />
la boca. órís, ra.<br />
8 OEstrñm, el tábano ó moscarda; estro, furor poético, entusiasmo del<br />
poeta. i, n.<br />
9 Olea, la oliva, el olivo (árbol); la oliva ó aceituna, fruía de este árbol; el<br />
aceite. oí, f.<br />
* Oleó, oler, exhalar, echar, despedir de sí algún olor. oré, ói.<br />
XCVIII.<br />
1 Olim, en otro tiempo, antiguamente. adv.<br />
2 Olla, la olla de barro. ae, f.<br />
3 Olñs, la hortaliza, verdura. érís, n.<br />
4 Olor, el cisne (ave acuática); el olor. órís, m.<br />
5 Ómasíim, las tripas; el vientre, por lo común de buey ó vaca; callos, i, o.<br />
6 Ornen, agüero,presagio, pronóstico. ínís, m.<br />
7 Orarais, iodo, toda cosa. nís, né, adj.<br />
8 Onágér, asno silvestre, montesino; máquina de guerra para arrojar ¡/rundes<br />
piedras. grí, ra.<br />
9 Onüs, peso, carga; cargo, empleo, comisión; molestia, trabajo;<br />
gusto. érís, n.<br />
' Onüstüs, cargado; lleno; oneroso, gravoso, pesado, grave. i, a:, adj.<br />
10 Opícüs,_opaco , sombrío, oscuro. T, se, adj.<br />
XCIX.<br />
1 Opínór, opinar, pensar , ser de opinión, de parecer. m.<br />
2 Ops, la diosa Ope (hija del Cielo y de la Tierra, hermana y muger de Sa-
RAICES LATINAS. 357<br />
lurno, llamada también Cibeles, gran madre, Rea, Bona y madre de los<br />
dioses); auxilio, ayuda, amparo, favor, socorro; poder, fuerza, posibi<br />
lidad, facultad. ópís, f.<br />
3 Oppidüm, ciudad; plaza fortificada; castillo fuerte; Roma; el paraje de<br />
donde saltan los carros de caballos en el circo, llamado también<br />
carceres. í, n.<br />
4 Optó, desear, apetecer; optar, escoger, elegir. aré.<br />
5 Opíis, obra, trabajo; artificio, industria; obra de fortificación; empleo,<br />
ocupación. , erís, ra.<br />
6 Ora, borde, extremo, extremidad; margen, fin; término, límite, confín,<br />
frontera; país, tierra, región, clima; orilla, ribera, costa; cable de una<br />
áncora; la diosa de la hermosura y de la juventud. a;, f.<br />
7 Orbís, círculo, redondez; globo, mundo, universo, pais, tierra, región;<br />
multitud. ís, m.<br />
8 Orbís, huérfano; el que ha perdido los hijos; el que está privado de lo que<br />
amaba., í, as, adj.<br />
9 Orea, horca, monstruo marino (especie de ballena y contrario de ella);<br />
orza, tinaja, barril para guardar lagos, aceite, vino y otras cosas; bote<br />
de olores y afeites. a), f.<br />
10 Ordo, orden, colocación, distribución, disposición; clase, estado, condi<br />
ción, calidad., gremio; serie, enlace, encadenamiento, unión; regulari<br />
dad, regla, policía, arreglo. inís, m.<br />
C.<br />
t Organüm, instrumento, máquina para hacer alguna cosa. I, n.<br />
2 Orichaleiim, el oropel, lámina de latón batida. í, n.<br />
3 Oríór, nacer, salir, levantarse, aparecer de nuevo, comenzar. ni.<br />
4 Os, el hueso. ssís, n.<br />
3 Os, el rostro; embocadura de un rio; lengua, lenguaje, habla; descaro,<br />
desvergüenza; abertura, entrada, pudor, vergüenza. rís, n.<br />
" Oró, orar, pedir, suplicar con ruegos, rogar; hablar, arengar en pú<br />
blico, perorar; defender causas. aré.<br />
6 Ostréá, la ostra (marisco conocido). re,f.<br />
7 Ostrüm, púrpura, grana, escarlata; color de púrpura. i, n.<br />
8 Otiüni, ocio, tiempo, lugar; descanso, reposo, cesación de trabajo;<br />
ociosidad. i, n.<br />
9 O vis, la oveja, el ganado lanar; el hombre simple, fatuo, estúpido; la<br />
lana. • is, f.<br />
10 Ova, los huevos. óvüm, i,n.<br />
11 Ovó, triunfar con el triunfo menor en ovación; triunfar, entrar triunfante<br />
con el triunfo menor; triunfar de alegría, as, aré, n.<br />
CI.<br />
1'.<br />
1 l'a'dór, suciedad, porquería por pobreza ó descuido. oris, m.<br />
2 Pangó, pactar, contratar, hacer un tratado; publicar, recitar, cantar;<br />
unir, atar, ligar. iré.
358 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
' Parfscór, pactar, tratar, acordar, prometer, convenir, estipular, hacer<br />
pacto, contrato, convenio. scí.<br />
3 Págrüs, pez marino y de rio (de los que dicen que tienen una piedra en<br />
la cabeza.) I, ra.<br />
4 Pagüs, pago, aldea, lugar, pueblo corto; cantan. I, ni.<br />
5 Pala, la pala; badil de hierro; la parle del anillo donde está ta<br />
piedra.
RAICES LATINAS. 359<br />
4 Pápávér, ío amapola ó adormidera (flor conocida). érís, n.<br />
.1 Páppiis, abuelo; viejo, anciano; el vilano del cardo que se lleva el aire; la<br />
pelusa de la parietaria; el bozo de la barba por la parte inferior. i, m.<br />
(i Pápula, portilla, empeine, pápula. as, f.<br />
7 Pápyrñs, papiro, plañía á modo de junco de Egipto y de Siria (de que<br />
antiguamente se hacia papel, y también cuerdas, velas de naves y otras<br />
cosas). I, f.<br />
8 Par, igual, semejante. ris, adj.<br />
í* Parásitos, parásito, truhán, adulador; bufón, que anda de mesa en mesa<br />
halagando, adulando, diciendo bufonadas. i, m.<br />
10 Párcüs, parco , sobrio, moderado, frugal, económico; mezquino, misera -<br />
ble, escaso, ruin, cicatero, avaro. í, f.<br />
CIV.<br />
f Párdíts, el pardo, tigre ó leopardo, macho de la pantera, animal<br />
feroz. i, m.<br />
2 Páréns. el padre ó madre, el abuelo ú otro pariente superior de quien se<br />
desciende; ascendiente; fundador, autor, inventor; Júpiter, éntls, m. y f.<br />
3 Pareó, parecer, comparecer, presentarse; obedecer, sujetarse. eré, úí.<br />
4 Parió , parir ; dar á luz, producir; engendrar; criar, adquirir, ganar,<br />
granjear ; ocasionar, causar, traer , acarrear. eré , pépérí.<br />
3 Pármá, broquel, adarga, rodela, escudo pec¡ueño y redondo de que usaba<br />
la infantería y caballería; Parma (ciudad de Lombardía). 33, f.<br />
6 Paró, preparar, prevenir, disponer, aprestar; adquirir, ganar, granjear<br />
; lograr. aré.<br />
7 Parra, ¡larra (ave de mal agüero). 33, f.<br />
8 l'árs. parle, pedazo, porción, miembro; comisión, orden, deber, empleo,<br />
obligación, oficio; clase, estado, condición; partido, facción, bando, tís, f<br />
9 Párvíis, ¡tarro, pequeíw; bajo, humilde. i, aa, adj.<br />
10 Pascó, * Pastor, pacer, pastar; apacentar, llevar á pacer, criar ganados.,<br />
servir de pasto. eré , vi, * sc¡¿<br />
cv.<br />
1 Pássér, el gorrión (pájaro). éris,m.<br />
i Pastínüm, el azadón, la azada para cavar. i, i>.<br />
3 Pátér , el padre. tris, m.<br />
4 Pateó, estar patente, abierto, descubierto; extenderse, alargarse, dilatars<br />
ser claro, evidente, manifiesto; eslar expuesto. eré, íií.<br />
5 l'álíér, padece:'; sufrir; tolerar, soportar; permitir, alejar,<br />
consentir. tl.pássfís.<br />
6 Pátró, hacer, ejecutar; consumar, concluir, efectuar; terminar; acabar,<br />
finalizar; poner en ejecución; procurar. aré.<br />
7 Páucí, pocos, raros, 5rüm, adj.<br />
8 Pávió, macear la tierra, apretarla, acalcaría con el pisón, apisonarla,<br />
picar como las gallinas para comer. iré.<br />
9 Pavo, pavón (el pavo real). onis, m.<br />
10 Pávór, pavor, lemor, miedo, temblor, espanto orís, ni.<br />
It Pañper, pobre, necesitado, menesteroso. érís, adj.
360 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
CVI.<br />
4 Pausa, la pausa, interrupción; suspensión, cesación, reposo, descanso. v¡,<br />
i Vas, la paz, quietud, tranquilidad, sosiego; silencio, reposo; perdón;<br />
diosa de la paz. cís, f.<br />
3 Paxillüs, palo, palito para colgar, para sostener alguna cosa. I, m.<br />
4 Péccó, pecar, errar, faltar , delinquir contra la obligación ó ta ley. ave.<br />
5 Pectén, -el peine para peinar el caballo; el del cardador; el del tejedor;<br />
bieldo para aventar la mies; gancho de hierro ó de madera para mullir<br />
la tierra y revolver las atieses; plectro, arco para tocar instrumentos<br />
músicos; rastrillo del labrador; la vena de los árboles recta como púa<br />
de peine; la lira; poema; el arle de tejer; yerba llamada peine de<br />
Venus. íms, m.<br />
6 Péctñs, el pecho; el estómago; ingenio, entendimiento, talento; amor,<br />
afecto; corazón, valor, espíritu, ánimo, coraje. óris, n.<br />
7 Pécñs, ganado, todo género de animales que se crian para utilidad del<br />
hombre; las ovejas; bestia, bnUo, animal. óris, n. y ítdis, f.<br />
8 Pedüm, cayado, cayada de pastor, báculo. i. n.<br />
9 Péjor, peor; mas malo. ús, Gris, comp.<br />
10 Pélágiis, piélago, el mar, alta mar; inmensidad, profundidad. i. n.<br />
CYII.<br />
1 Pélléx, manceba, amiga, concubina de un hombre casado; la muger que<br />
toma el que ha hecho divorcio contra otra-; la muger violentada por el<br />
marido de otra. ícís, f.<br />
2 Péllís, piel, cuero, cutís, pellejo; vestido de pieles; tienda de campaña;<br />
cubierta, forro con (pie se guarda y cubre alguna cosa. ís, f.<br />
3 Pilló, echar, arrojar, apartar; remover, expeler, hacer salir; empujar,<br />
echar á empujones; desterrar. eré, pépúll.<br />
4 Péltá, pella, adarga (escudo pequeño con una muesca á modo de media<br />
luna). IE, í.<br />
5 Pelvis, vacía, lebrillo, barreño, baño para lavar algunas cosas, y en especial<br />
los pies. is, f.<br />
6 Péndéó, pender, colgar, estar pendiente, suspenso, colgando, estar colgado;<br />
depender, estar sujeto; estar en duda, en balanza, estar suspenso, er<br />
* Pendo, pesar, tener peso, gravitar; pagar, satisfacer lo que se debe; pesar,<br />
examinar, considerar. eré, pépsiidü<br />
7 Pénitüs, bien adentro, interior, interna, profundamente; de raíz, enteramente,<br />
del lodo, absolutameide. adv.<br />
* Penetró, penetrar, entrar adentro, introducirse. insinuarse, pasar adelante;<br />
entender, conocer. aré.<br />
8 Penca, Pinna, pluma, no la 'menuda que viste el cuerpo del are, sino la<br />
larga y fuerte de las alas y la cola; ala: el vuelo; ¡techa; crédito, autoridad,<br />
x, f,<br />
9 J'emilá, capa (albornoz de camino'. ;c. f.
RAICES LATINAS. 36
362 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
2 Phárétrá, el carcaj, la aljaba donde van metidas las ¡lechas. as, f.<br />
3 Pharmacüm, remedio, medicamento. í, n.<br />
4 Pílaselas, navichuelo, chalupa de vela y remo; este genero de barco hecho<br />
de barro. i, m.<br />
5 Phásíánüs, el faisán ó francolín; l'tis, hijo de Tenco, convertido en<br />
faisán. i, ni.<br />
6 Phíálá, copa, vaso mas ancho por el borde que por el fondo, de oro ó<br />
de otra materia preciosa. ai. f.<br />
7 Phíltrum., bebida, confección amatoria que inspira amor. 1, n.<br />
8 Philyra, membrana muy sutil entre la corteza y tronco del árbol, en especial<br />
del tejo de que usaban los antiguos para escribir; el papel; Filtra,<br />
ninfa (hija del Océano, de quien Saturno tuvo á Quiron, monstruo, me<br />
dio hombre y medio caballo, del cual, atorrada la ninfa y pidiendo á<br />
Jove que la libertase de aquel oprobio, fue convertida en el árbol de su<br />
mismo nombro, que es el tejo). te, f.<br />
9 Phoca, foca ó becerro marino; un nielo de Ccftso convertido en este pez<br />
por Apolo. a¡!, f.<br />
10 Pliomix, el ave fénix, fabulosa; Fénix, hijo de Agenor que dio su nombre<br />
ala Fenicia; otro hijo de Amintor, compañero de Agüites en ta guerra<br />
de Troya, y su maestro; fenicio, lo que es de la Fenicia. icis, ni.<br />
CXI.<br />
1 Phrasís, frase, modo de hablar, expresión, locución; elocución, estilo. ís, f.<br />
2 Phrénesís, frenesí, furor, locura, demencia. ís, f.<br />
3 Phryx, frigio, natural de Frigia; ministro sacerdote de Cibeles; rio de la<br />
Frigia menor (que la divide de la Caria, y dio nombro á la Frigia mayor<br />
y menor). phrygis, m.<br />
4 Physíciis, físico, filósofo natural. I, ni.<br />
5 Pica, la picaza (ave menor que la paloma con pico y piernas largas,<br />
blanca por el vientre y lo restante negro). a-, f.<br />
6 Piérides, lechuga silvestre ó chicoria amarga. , üm, pl. f.<br />
7 PÍgér, perezoso, tardo, lento, despacioso, flojo, holgazán, desidioso; lo<br />
que causa pereza ó hace perezoso; lo que dura mucho, lo que es de<br />
larga duración, duradero. gri, aj, adj.<br />
8 Plgnús, prenda, seguridad por lo que se nos ha fiado ó prometido; lo que<br />
se deposita ó pone por apuesta; señal, prueba, testimonio, seguridad; la<br />
persona ó personas que se entregan en rehenes. oris, n.<br />
9 Pila, pelota para jugar; ovillo y cualquiera cosa redonda como pelota;<br />
botón; la esfera; la mala arrancada con la tierra, que coge su raíz para<br />
trasplantarla; la bolita ó haba para rolar; la tierra que se dice redonda<br />
como una pelota. n\ I.<br />
10 Pila, pilar, pilastra, mortero grande; mole, dique; pila, pilón. ai, f<br />
11 Pilüm, mano de almirez ó de mortero; dardo, pica, lanza romana arrojadiza<br />
de cinco pies y medio de larga, con un peso trigonal, de peso<br />
de nueve onzas; nombre de cada una de las diez centurias de piqueros<br />
que formaban parle de una legión. i, n.<br />
12 Piló, echar, criar píelo; pelar, repelar, arrancar el pelo; robar, hurlar,<br />
saquear, pillar.<br />
are-
RAICES LATINAS. 363<br />
CXII.<br />
1 Pincerna, el eopero, el que sirve la copa, la bebida. re, ni.<br />
2 Pingó, pintar, representar, figurar, retratar con líneas y colores las cosas<br />
animadas é inanimadas; dar de color, teñir, adornar, hermosear,<br />
variar con colores ú otros adornos. ère, xl.<br />
3 Pínguís, pingüe, craso, gordo, mantecoso; fértil, abundante, fecundo,<br />
grosero, tosco, basto. guis, gué, adj.<br />
4 PInsó, Pisó, majar, machacar, moler en almirez ó mortero, ère, üí. * aré.<br />
5 Pinas, el pino (árbol), la nave. i, f.<br />
6 PÍper, la pimienta. érís, m.<br />
7 Pipió, piar los pollos, pichones, pájaros y otras aves pequeñas. Iré.<br />
8 Pirata, pirata, corsario, ladrón de mar. x,m.<br />
9 Pironi, tapera (fruta del peral). I, n.<br />
10 Piscis. el pez. is, m.<br />
11 Pítíssó, gustar un licor, beber poco á poco, saborearse. aré.<br />
CXIII.<br />
1 Pituita, pituita, humor flemático; pepita, enfermedad del flujo de la pituita<br />
que da ñ las gallinas y á los pájaros; el humor lento que destilan<br />
los árboles. ce, f.<br />
2 Piús, pio, piadoso, respetuoso, venerador de los padres, parientes, amigos<br />
y mayores; devoto, religioso; benigno, afable, tratable, humano, inocente,<br />
hombre de bien, bien intencionado. i, a?, adj.<br />
3 Pix, la pez. ícis, f.<br />
4 Placenta, torta de harina sin levadura amasada con queso y miel. ÍB, f.<br />
5 Placeó, dar placer, deleitar, agradar. eré, ül.<br />
6 Plaga, ¡llaga, clima, región, espacio dilatado de tierra; zona; red para<br />
cazar las fieras, ó la malla de red; un escuadrón; cortina ó velo para<br />
cubrir la litera ó la cama. ce, f.<br />
7 Plágá. golpe que hiere y ofende; llaga, herida; raja, incisión que se hace<br />
en un árbol para ingcrlarle. as, f.<br />
8 Planeta, eí planeta; son siete contados desde el lugar superior: Saturno,<br />
Júpiter, Marte, Sol, Venus, Mercurio, Luna, y ademas Herschell, nuevamente<br />
descubierto. aa, f.<br />
9 Piànger, ruido, estrépito de golpes, lamentación, gemido, gritos de dolor<br />
acompañados de golpes de pecho ó en el rostro. órís, m.<br />
10 Planíís, plano, anido, igual, llano, que tiene la superficie plana; claro,<br />
manifiesto, evidente. I, x, adj.<br />
Planta, planta, rama tierna de lírbol que se planta ó ingiere; yerba, árbol;<br />
planta de pie. aa, f.<br />
11 Planas, engañador, embustero. I, in.<br />
GXIV.<br />
1 Plátanos, plátano, árbol bueno solo para su vista y sombra. í, f.<br />
i Platea, el pelícano ( ave !; calle ancha de una ciudad ; corral, palio interior<br />
de una casa. se, f
36í PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
I PlaCidó, aplaudir; dar aplausos, dar palmadas, mostrar aprobación y<br />
gozo con golpes de manos y pies. eré, \í.<br />
i Plebes, Plebs, la plebe, el pueblo bajo; la tercera clase inferior del pueblo<br />
romano después de los patricios y caballeros. el, fe, f.<br />
j Plectó, doblar, entrelazar, entretejer; castigar, sacudir.<br />
azotar. eré, xi, xui.<br />
0 Plinfis, pleno, Heno; completo, cumplido, acabado, perfecto; repleto,<br />
grueso, gordo. i, a;, ad.|.<br />
7 Plarique, los mas, la mayor parte. ürüinque, adj.<br />
8 Pilco, plegar; hacer dobleces ó pliegues. are, ávj, üi.<br />
9 Ploró, llorar, derramar lágrimas con voces y lamentos; Ucear á mal,<br />
sentir, dolerse. aré.<br />
0 Pluma, la pluma que viste á lodas las aves; el vello, la primera barba;<br />
la escama de metal en las armaduras que se coloca una sobre otra como<br />
las plumas del ave. as, f.<br />
t Pldmbüm, el plomo (especie de metal); bala, pelota de plomo; mancha de<br />
color de plomo que sobreviene á los ojos; nube. i, n.<br />
cxv.<br />
1 Plüit, llover. impers.<br />
2 Plus, mas, mayor número ó cantidad. rís, u.<br />
3 Plütéüs, ínáquina de guerra de los antiguos cubierta de maderas y pieles<br />
de bueyes, de que usaban para ir bajo de cubierta á batir las murallas;<br />
parapeto, reparo, galería; estante, cajón para libros; mesa de escribir;<br />
cabecera de la cama; balaustrada de piedra ó de madera; la orilla de<br />
la cama. i, m.<br />
4 Pocülüm, vaso, copa para beber; la acción de beber; la bebida, un vaso<br />
de veneno. i, n.<br />
ti Pódagrá, la gola de los píes. su . f.<br />
6 Podiüm, balaustrada, galería, balcón; lugar elevado en el teatro donde<br />
representaban los mimos, escena; puesto destinado en el teatro para los<br />
cónsules y emperadores; tribuna, palco; l'ui, ciudad episcopal de<br />
Francia. i, n.<br />
7 Pcena, pena, castigo , suplicio. ai, f.<br />
8 Poeni, los cartagineses. Grüm, ra. pl.<br />
9 Pééta, el poela. ai, ra,<br />
0 P51Í5, pulir, lustrar, poner claro y reluciente; bruñir, alisar; unir,<br />
componer; cultivar, labrar, trabajar. iré, Iví.<br />
1 Pollén, la flor de harina. ínis, n,<br />
i Polléó, poder, valer mucho; tener mucho poder; capacidad.<br />
facultad. eré, üi.<br />
CX VI.<br />
4 Polléx, el dedo pulgar; la mano, renuevo corlo y grueso de un<br />
árbol. ícls, ni.<br />
i Poliicéor, prometer, ofrecer. éri, dep.<br />
3 l'ólüs, el polo, estrella polar, el ciclo. i, ra
RAICES LATINAS, 3GS<br />
4 Pólypüs, el pulpo (pez marino)-, el hombre ratero; pólipo (cierta excres<br />
cencia de carne eme suele salir en las narices y es difícil de curar). I, ni.<br />
3 Pompa, pompa, magnificencia, ostentación, aparato de fiestas y solemni<br />
dades públicas. 03, f.<br />
6 Pomús, iodo género da árbol frutal; la fruía. I, f.<br />
7 Pondíís, el peso, pesadez ó gravedad de una cosa; peso para pesar;<br />
autoridad, importancia, consecuencia, crédito, estimación; carga; pena,<br />
pesar , pesadumbre; cantidad, gran número. érís, n.<br />
8 Pono, detrás, después de. prep. acus.<br />
9 Pone, poner, colocar; setiíar, plantar; fundar, edificar, fabricar; dejar,<br />
deponer, emplear, poner en un fondo; suponer, dar por sentado, ere, súi.<br />
10 Pons,
366 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
•3 Prado, ladrón, salteador, pirata, corsario;, poseedor injusto, de<br />
mala fe. onls, ra,<br />
4 Prastér, adelante, delante, mas allá de; excepto, fuera de., sino, mas<br />
que. prop. acus.<br />
-5 Praalér, pretor (magistrado romano que ejercía jurisdicción en Roma y<br />
en las provincias); juez, alcalde, gobernador; general, gefe de un ejército,<br />
óris, ni.<br />
•6 PrándeS, desayunarse, almorzar. eré, di.<br />
7 Pratimí, prado, pradera. í, ti.<br />
•8 Pravos, disforme, mal hecho; malo, vicioso, maligno, corrompido, desordenado,<br />
desarreglado. í, as, adj.<br />
9 Prebendo, coger, asir , agarrar, pillar, tomar. eco.<br />
10 Prélíim, prensa para exprimir apretando; viga de lagar; prensa de impresor.<br />
I, n.<br />
11 PrémcJ, apretar, pisar, cargar sobre alguna cosa; oponerse, ser contrario<br />
úopuesto; ocultar, callar, encubrir, disimular; detener, parar; insistir,<br />
apoyar; oprimir, agobiar; perseguir. eré, ssí.<br />
12 Préster, la dípsada, serpiente de África, cuya mordedura causa una sed<br />
inextinguible y mortal; tifón, torbellino de fuego, viento inflamado que se<br />
precipita de lo alto á modo de una columna de fuego. érís, m.<br />
13 Prétífun, precio, valor; mérito, salario, sueldo, paga, recompensa. 7, n,<br />
cxx.<br />
1 Primes, primero; principal, lo mas considerable, lo mas aparente y á<br />
propósito. i, as, adj.<br />
2 Priscos, antiguo, viejo. I, ai, adj.<br />
* Princeps, el primero; principal, el mas considerable; autor, cabeza, caudillo,<br />
gefe, príncipe. ípis, m.<br />
3 Pristís, priste (pescado cetáceo semejante á la ballena, aunque menor;<br />
tiene un hocico largo y durísimo guarnecido de fuertes puntas con que<br />
corta el agua y cuanto encuentra); nombre de una de las naves de<br />
Eneas.<br />
iS, >•<br />
4 Privéis, uno solo; propio, peculiar de alguno; singular, distinguido, ex<br />
celente, i. ®. adj-<br />
!> Prolaüs, bueno, recio. i, a>, adj.<br />
G Próbrüm, oprobio, deshonor, infamia, ignominia, vergüenza; acción vil,<br />
infame, vergonzosa; injuria, modo de hablar injurioso, ignominioso, i, n.<br />
7 Précñs, galán, enamorado, pretendiente, el que pretende á una muger en<br />
casamiento. i, ni.<br />
8 Précérés, los proceres, magnates, grandes señores. finí, p!. m.<br />
9 Proles, prole, descendencia, generación; los hijos. í, ra.<br />
10 Promus, el despensero. i, ni.<br />
CXXI.<br />
1 Pronas, inclinado, doblado hacia adelante; inclinado, propenso. I, te, adj.<br />
2 Précemiüm, proemio, preludio. I, n.<br />
3 Prépé, cerca de, junto á. prep.
RAICES LATINAS. 367<br />
* Própínquüs, propincuo, cercano, próximo; pariente, deudo; parecido,<br />
que se asemeja. i, se, adj.<br />
4 Própérús, diligente, pronto, solícito. í, ¡fi, adj.<br />
5 Propinó, brindar, beber á ta salud de otro, convidar á otro á beber; alargar<br />
á otro el vaso después de gustado el licor; dar de beber; servir la<br />
copa ó la bebida. aré, avT.<br />
6 Prora, la proa, la parle anterior de un navio. as, f.<br />
7 Prórsüs, recta, derechamente; entera, absoluta, del todo, totalmente, adv.<br />
8 Prosa, la prosa. as, f.<br />
9 Prüdéns, prudente, cuerdo, avisado; sabio, inteligente, perito,<br />
práctico. éntís, adj.<br />
10 Pruína, la escarcha. as, f.<br />
CXXII.<br />
I Prima, la brasa ó carbón encendido. re, f.<br />
•2 Primes, c/ ciruelo i árbol . I, f.<br />
* Prünüm, la ciruela (fruta). I, n.<br />
3 Primó, tener prurito, comezón ó picazón; tener gana ó mucho deseo de<br />
alguna cosa. Iré, Ivi.<br />
4 Psalló, tocar algún instrumento de cuerdas; cantar á la cítara, al son<br />
de ella. eré.<br />
5 Pslttácüs, el papagayo. i, m.<br />
6 Pubes, eí bozo, el vello que empieza á salir en la pubertad; el empeine;<br />
la juventud. ¡s, f.<br />
7 Pública ros, la cosa; negocio, asunto; utilidad, interés común, i, a?, adj.<br />
8 Pfidor, pudor, modestia, honestidad, vergüenza. oris, m.<br />
9 Púér, niño, chico, muchacho; criado, siervo; hijo (sea varón ó hembra),<br />
í, m.<br />
10 Pülchér, pulcro, hermoso, bien parecido, bello; glorioso, honroso; caro,<br />
amado, grulo; alegre, fausto, feliz. chrl, a?, adj.<br />
CXXIII.<br />
1 Pfilex, la pulga; el pulgón que roe las hortalizas y las viñas. icís, m.<br />
2 Püllús, cí hijuelo (nombre general de todas las crias de aves y de animales).<br />
I, ni.<br />
' Püllfis, negro, oscuro, negruzco. á, üm, adj.<br />
3 Pulpa, la pulpa (carne momia); el meollo de la fruta; el corazón de los<br />
árboles; pisto, manjar delicado y sustancioso hecho de pechugas de ave<br />
ó carne momia. re, f.<br />
4 Pflls, género de comida hecha de harina ó farro ó de legumbres cocidas;<br />
(lo primero os una especie de nuestras puches ó poleadas; lo segundo<br />
una menestra; consta por ¡os <strong>autores</strong> antiguos que los romanos se mantuvieron<br />
mucho tiempo con esta especie de puchos antes de tener pan<br />
de trigo). ttls, f.<br />
a Pulsó, pulsar, locar, herir, batir; echar, impeler, empujar; tocar instrumentos<br />
de cuerdas; ofender, violar, quebrantar. aré.<br />
fi Püivís, el polvo; campo, palestra, arena en que se hace ejercicio ó trabajo
368 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
6 se da una batalla; trabajo, dificultad; el suelo de ta tierra. cris, ni.<br />
7 Pülvímis, la almohada para sentarse ;/ para dormir; la porca, lomo ó<br />
mullida de tierra que se levanta entre dos surcos: mole, dique para cubrir<br />
un ¡merlo, para detener las aguas. I, m.<br />
S Pümex, la piedra pomes. ücís.m.<br />
9 Pümilüs, enano. í.ni.<br />
10 Pünctim, de punta. adv.<br />
11 Piingó, punzar, aguijonear, picar, herir de punía. eré, xí.<br />
12 Pugna, pugna, pelea, batalla, refriega, choque, contienda, debate, riña.<br />
disputa. ÍC, f.<br />
* Pñgil, púgil, atleta, el que combate con otro á puñadas ó con el<br />
cesto. is, 11!.<br />
CX XIV.<br />
1 Punió, castigar. iré, i vi.<br />
2 Püppís, la -popa del navio, la nave. is, f.<br />
:i Püpüs, niño tierno. i. ni.<br />
4 Púpüiá, la niña del ojo. a\ í.<br />
5 Purpura, púrpura (pescado de concha como la del caracol, en cuya garganta<br />
se halla el licor rojo del mismo n..jbrc); color de púrpura; ropa,<br />
vestido teñido de color de púrpura; el magistrado, la magistratura, la<br />
toga. a\ ('.<br />
6 Pus, pus, malcría, humor corrompido; hombre perverso, corrompido,<br />
üris, n.<br />
7 Püríis, puro, limpio; sin mezcla, inocente; íntegro, incorrupto; simple,<br />
natural, sencillo; absoluto , sin restricción, sin condición , sin límite.<br />
i, 03, adj.<br />
8 Püsió, muchachito, jovencito, chico. onis, m.<br />
9 Puléiis, el pozo. i, va.<br />
10 Puteó, oler mal; apestar, echar, exhalar de sí mal olor. eré.<br />
11 Pütó, podar, mondar, limpiar, escamondar, corlar las ramas ó varas<br />
superfinas; pensar, considerar , imaginar ; estimar , juzgar , apreciar,<br />
aré, a vi.<br />
cxxv.<br />
Q.<br />
1 Quiero, buscar, indagar, inquirir; adquirir, hallar; procurar; informarse;<br />
mover una cuestión ó dispula; preguntar. eré, sívl.<br />
' (juaeslüs, la ganancia, interés de las artes lucrativas, el logro; ganancia,<br />
utilidad, provecho; la prostitución. iis, ni.<br />
2 Quálís, cuál, de que género, naturaleza ó propiedad. lis, le, adj.<br />
ü Quaastór, cuestor (magistrado romano que presidia á los delitos públicos<br />
y al tesoro público); tesorero; juez del crimen. cris, ni.<br />
4 Quásillús, canastilla; costilla déla labor de las mugeres. i, m.<br />
5 QuátIS, mover violentamente; molestar, afligir; conmover, mover interiormente;<br />
turbar, perturbar, alborotar. ssl.<br />
G Quatíiór, cuatro. indecl.<br />
7 QuádriS, cuadrar, reducir á cuadro: cuadrar, convenir, adaptarse, acomodarse,<br />
as, are.
RAICES LATINAS. 369<br />
8 Quádrúpláx, cuadruplo, cuadruplicado, lo que contiena cuatro y ¡o que se<br />
multiplica por cuatro. ¡cis, adj.<br />
9 Qué, y, también, ó, porque. adv.<br />
10 Qu§madmód7im, como, al modo, del modo que, di qué modo. adv.<br />
M Quéé, poder, ser capaz. ís, irá.<br />
CXXVI.<br />
1 Qusrcüs, la encina (árbol). us, f.<br />
2 Quéror, quejarse, lamentarse, dolerse, querellarse. eri, stüs.<br />
' QuOrálá, la queja , lamento; disensión, discordia, diferencia; la voz del<br />
animal como el canto de las ranas, el arrullo de la paloma; el gruñido<br />
de otros que parece que se quejan; el sonido de la /lauta ó zampona que<br />
imita la queja; demanda judicial, querella. a;, f.<br />
3 Qulrquidiilá, ta cerceta ó zarceta (ave do tierra y agua corno los<br />
ánades). as, f.<br />
4 Qiñ'l por.quét adv.<br />
5 Qui, que, cual, quien. ;s, Cid.<br />
6 Qmes, quietud, cesación de trabajo, reposo, descanso; el sueño, calma,<br />
serenidad; la paz; la muerte. étís, f.<br />
' Quiescó, descansar, reposar, cesar, d jar de trabajar; estarse quieto,<br />
tranquilo , en paz ; permitir ; dormir; callar; dar descanso. ere, vi.<br />
7 Quin, porqué no; que no, absolutamente. conj.<br />
8 Quinqué, cinco. indoo!.<br />
9 Quiris, qutrite (nombre que se dio á los Romanos y Sabinos después de<br />
la alianza entre Rómulo y Tacio, por lo cual los dos pueblos se juntaron<br />
en uno). Itis, ra.<br />
40 Quís, que, cua., quien. proa.<br />
H Quisquillas, mondaduras , barreduras, raeduras, todo lo que se saca por<br />
estorbo (í saciedad con la escoba; lo que cae de las ramas de los árboles;<br />
hombre bajo y despreciable, la canalla, la ínfima plebe; los pececülos de<br />
poco precio. áriim. pl. f.<br />
CXXVÍÍ.<br />
R.<br />
) Rabies, la rabia (enfermedad;; furia,ira, furor del hombre y délos<br />
brutos. el, f.<br />
í Rábüiá, abogado hablador y vocinglero. a;, ra.<br />
3 Racémüs, un gajo de uvas; racimo de uvas, y de otras frutas ó semillas<br />
que se parecen á ellas; la uva, el mosto. i , ra.<br />
4 Radios, el compás; la regla ó vara para medir figuras y líneas; el rasero<br />
de los medidores de granos; radio ó rayo; la canilla menor del brazo;<br />
rayo de luz, resplandor, rayo de fuego; la viveza de los ojos; rayo de<br />
rueda; la lanzadera del tejedor; espolón que sale á algunas aves en los<br />
pies; radio (la línea tirada desdo el centro del círculo á la circunferencia),<br />
i, ra.<br />
5 Rádix, la raiz de las plantas; la falda, parte inferior de los montes; orígen,<br />
principio de las cosas. ícís. f,<br />
TOMO I. 24
370 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
6 Radó, raer, raspar; barrer, limpiar, borrar. ère, s¡.<br />
7 Ràiâ, la raya (pescado plano de los cartilaginosos). as, f.<br />
8 Râmiis, el ramo ó rama de árbol; el árbol; la hoja; el incienso; la porra<br />
ó maza; linea de consanguinidad; el cuerno del buey. ï, m.<br />
9 Rana, la rana; ránula (tumor que se forma en la lengua do los bueyes);<br />
la rana marina ó pescadora (pescado de los cartilaginosos). .13, f.<br />
10 Râncïdûs, rancio, rancioso, que se pudre y huele mal de puro añejo ; fastidioso,<br />
afectado, í, a?, adj.<br />
CXXVIII.<br />
1 Râpa, eíiia&o (raíz conocida). 33, f,<br />
2 Rapio, llevar, tomar, conducir, quitar de alguna parte con prontitud y<br />
fuerza, arrebatar; robar, hurlar. eró, üi.<br />
i Rarùs, raro, claro, lo que no está denso ó espeso; poco, corlo, escaso, lo<br />
que es en corto número; lo que seré y sucede pocas veces; singular,<br />
excelente. Ï, 03, adj.<br />
4 Ratïs, la balsa hecha de vigas ó maderos unidos de plano, para navegar<br />
en lugar de nave; almadía, jangada; la nave ó barca. ïs, f.<br />
5 Ravis, la ronquera; la pituita que causa la ronquera, ïs, f.<br />
6 Rêmiis, el remo. i, m.<br />
* Ramaleó, remolcar, tirar á sí un navio, un barco á remolque. aré.<br />
7 Rênes, los ríñones. íim, pl. m.<br />
8 Reór, creer, pensar, imaginar. Sri, rátüs.<br />
9 Ràtïo, la razón; la mente, el «so de la razón que distingue al hombre<br />
del bruto; causa, motivo; género, naturaleza, condición , cualidad; orden,<br />
disposición; camino, modo, medio, método; cálculo, cuenta; regla,<br />
medida ; proporción. onïs , í.<br />
CXXIX.<br />
1 Res, la cosa, negocio, asunto, utilidad; interés, hacienda; bienes de fortuna,<br />
heredad, patrimonio, gasto, costa. reí, f.<br />
2 Rëiis, reo, demandado enjuicio, acusado; culpado, delincuente,<br />
fiador. 1, m.<br />
.1 Reté, la red de pesca y caza, el lazo; engaño; falacia, astucia. tis, n.<br />
4 Res, rey, monarca, soberano; gobernador; gran señor, rico, poderoso,<br />
gis, m.<br />
" Regó, dirigir, guiar, conducir; regir, gobernar; corregir, amonestar,<br />
moderar. eró, xí.<br />
5 Rhêdâ, carro de carga, de guerra y de camino, coche de camino, es, f.<br />
G Rhénó, vestido de pequeñas pieles hasta la cintura, usado de los antiguos<br />
Galos y Romanos. onïs , m.<br />
7 Rhenús, el Rhin, famoso rio de Alemania; riachuelo que baña los campos<br />
de Bolonia en Italia. i, m.<br />
S Rhetór, retórico, maestro, profesor de retórica ó.de elocuencia; el que la<br />
enseña; orador. ôrïs.ni.<br />
9 Rhódüs, /todas (isla y ciudad famosa del Asia menor'. I, f.
11 .VICES LATINAS. 371<br />
cxxx.<br />
1 Rhonibús, el rombo ((¡gura geométrica cuadrada, que tiene los lados<br />
iguales, poro los ángulos oblicuos); tomo para hilar; el rodaballo,<br />
pez marino; especie de rueda de que usaban los mágico; en sus encantamientos,<br />
i, ra.<br />
2 Rlioncüs, el ronquido, la irrisión, la mofa ó la burla. i, m.<br />
3 Rhylhmfis , la rima ó ritmo, número, metro, medida, í, m.<br />
'i Rica, i;cío con r¡ue se cubrían las sacerdotisas flamínicas para sacrificar;<br />
especie de capa de muger, de color de púrpura con franjas. 83, f.<br />
5 Rídéíí, reir, reírse. oro, si.<br />
8 Rídícá, estaca, rodrigan, pértiga para sostener las vides. a?, f.<br />
7 Rige, regar, bañar, humedecer, rociar. aré.<br />
8 Rigor, rigor, aspereza del frió, dureza; inflexibilklad; constancia, seve<br />
ridad, firmeza. orís, m.<br />
9 Rima, rendija, resquicio, abertura; hendidura, raja; efugio, escapatoria.<br />
83 , i'.<br />
10 RIngér, abrir la boca, arrugar la nariz ó el hocico, enseñar los dientes<br />
como hacen los perros y otros animales cuando se irritan; enfadarse,<br />
indignarse, airarse, enfurecerse. gi, dep.<br />
CXXXI.<br />
1 Ripá, ribera del rio, borde; la playa, la costa. re, f.<br />
2 Riscás, alacena, armario. i,m.<br />
3 Rilé, según costumbre, rilo ó ceremonia; bien, recta, debidamente; según<br />
el uso, la costumbre, como sucede. adv.<br />
4 RIvüs, arroyo, riachuelo, corriente del agua. i, m.<br />
5 Rixá, riña, pendencia, debate, cuestión; competencia, disputa, altercación.<br />
03, f.<br />
fi Robér, el roble (árbol de madera muy fuerte); fortaleza, firmeza,<br />
constancia del ánimo; la dureza, solidez, consistencia de las cosas<br />
corpóreas. iris, n.<br />
7 Rodé, roer, corroer, murmurar; hablar mal de otros. ere , si.<br />
8 Rog5, preguntar; rogar, suplicar, pedir con instancia. are.<br />
9 Régús, hoguera, pila ó pira de leña en que los antiguos quemaban los<br />
cadáveres. i, m.<br />
ÍO Roma, Roma (ciudad de Italia, capital déla república romana, después<br />
del imperio romano, y ahora do la iglesia católica); Roma elevada 6,<br />
Diosa. ¡f>, f.<br />
CXXXH.<br />
1 Ros, el rocío. rís , m.<br />
•2 Résá, la rosa, término cariñoso; el rosal; el aceite rosado; el mes de Mayo<br />
que es tiempo de rosas. 33, f.<br />
3 Rótá, la rueda (especie do suplicio entre los griegos); el coche ó<br />
carro. iv, f.<br />
i Rubor, eí r«6or, pudor . vergüenza; el color rojo,rubio, bermejo, óris, ni.<br />
5 Ríibús, la zarza. i, m.
372 PRIMES AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
6 Ríictüs, el eructo ó regüeldo. os, ni.<br />
7 Ríidís, rudo, tosco, bronco, basto, duro, áspero; inculto, erial; grosero,<br />
impolítico, agreste, rústico, ignorante, imperito, indocto. dís, di, adj.<br />
* Rüdíis, ripio, cascote, escombros, despojos de obras. cris, n.<br />
8 Rüfüs, rubio, rojo, bermejo, í, ÍO, adj.<br />
9 Riígá, ruga ó arruga de la cara; el pliegue de la ropa; la vejez, la edad<br />
avanzada; severidad, rigidez de costumbres. a:, f.<br />
10 Rumen, la teta; la parte superior del tragadero (adonde muchos anima<br />
les atraen la comida del boche para rumiarla); el tragadero. ínís, n.<br />
* Rñmíno, rumiar, masticar segunda vez; repasar, reflexionar,<br />
meditar. aré.<br />
CXXXIII.<br />
1 Riimsx, la romaza (yerba); una especie de dardo. ¡cis, f.<br />
2 Rúmó, rumiar. aré.<br />
3 Rümér, rumor, fama, voz. óiis.ni.<br />
4 Rümpé, romper, quebrar, partir, rasgar, quebrantar, violar,<br />
amolar. eré, iipl.<br />
5 Rúncó, escardar, limpiar las tierras, extirpar tas yerbas inútiles, aré.<br />
6 Rñé, arruinarse, caer precipitadamente; derribar, arruinar, abatir,<br />
demoler, echar por tierra. eré , iií.<br />
* Ruina, ruina, calda, estrago , desastre, derrota, mortandad, daño, calamidad<br />
, desgracia, pérdida. a:, f.<br />
7 Rürsús, segunda vez, oír a vez, de nuevo, nuevamente; hacia atrás,<br />
atrás. adv,<br />
8 Rus, el campo, la campaña; casa decampo; rlislicidad, grosería , impolítica,<br />
ris, n.<br />
* Rüstícüs, rústico , aldeano, villano, agreste; ineullo, grosero, tosco, demasiaelo<br />
vergonzoso, neciamente tímido. i, a», adj.<br />
9 Rüscum, e¡ rusco ó brusco ( especie de mirto silvestre ). I, n.<br />
10 Rütá, la ruda (yerba). ai, f.<br />
11 Rütrüm, instrumento rústico para sacar ó arrancar alguna cosa, como<br />
azadón; instrumento para amasar la cal y arena; el rasero ele la medida.<br />
I, n.<br />
CXXXIV.<br />
s.<br />
1 Sábbátñm, el sábado, séptimo día ele la semana, la semana. i. n.<br />
2 Sabina, la yerba sabina. te. f.<br />
3 Sábülüm, sábulo (arena gruesa y pesada); instrumento músico de cuécelas,<br />
ó el plectro con que se loca. I. n.<br />
* Saburra, lastre de los navios, arena gruesa con e/uc so aseguran de la<br />
fuerza de los vientos; barrio en Roma de muyeres perdidas. re, f.<br />
6 Sácchárom, especie de miel que cogen los Persas y Árabes ele las cañas, ó<br />
bien tomada de sus hojas, ó que á modo de goma estas ó las mismas cañas<br />
desülan, y solo tiene uso en la medicina. I, n.<br />
0 Saccüs, saco, talego. í,m.<br />
* Saccé, coíar, pasar por una manga de paño. aré.<br />
i
RAICES LATINAS. 373<br />
7 Sacér, sacro, sagrado, consagrado, santo; detestable, execrable, abominable,<br />
cri, D3, adj.<br />
* Sacro, consagrar, dedicar; votar á los dioses; excomulgar, maldecir,<br />
proscrilir, dar al diablo. aré.<br />
S Saecilüm, el siglo (espacio de cien años); tiempo, edad, estación; vida,<br />
tiempo de la vida. ¡, n.<br />
9 Sa'pó. muchas, repelidas veces, frecuentemente. adv.<br />
CX XXV.<br />
1 Sarvüs, cruel, duro, inhumano; violento, impetuoso; valiente, pode<br />
roso. I, se, adj.<br />
2 Sagfts, adiviiio, el que pronostica con encantamiento. i, ni.<br />
* Saga, encantadora, hechicera, supersticiosa. as, f.<br />
3 Sagina, vianda (cobo que sirve para engordar 6 cebar); lo crasitud de<br />
¡a comida; animal cebado; sitio en que se ceban los animales, la comida,<br />
33 , f.<br />
4 Sagran, sayo militar, vestidura propia de soldado raso. i, n.<br />
5 Sagílta , saeta, ¡lecha, dardo; ta láncela ( yerba llamad i lengua de serpíenle)<br />
; el cabo ó punía del mango hecho de sarmientos; la flecha (signo<br />
celeste). 03, f.<br />
6 Sal, la sil; sabiduría, prudencia; sal, gracia, chiste, donaire, agudeza;<br />
ta mar; mincha, pinta de una piedra preciosa; gracia, elegancia, be<br />
lleza de las cosas corpóreas. ís, n.<br />
7 Salmo, el salmón (pescado). ónís, m.<br />
* Sálpá, la salpa (pescado despreciable). sej, f.<br />
S Salló, saltar; resplandecer, brillar; salir fuera. iré, í¡, üi.<br />
9 Sálñs, ta salud, sanidad (fue tenida por diosa, hija de Esculapio, y tuvo<br />
temp'o en el monte Quirinal); el saludo; conservación, buen estado, cura<br />
ción,
374 PRIMER AÑO DE LATÍ» Y CASTELLANO.<br />
9 Sanus, sano, robusto, bueno, que tiene buena salud; juicioso; prudente,<br />
sensato, de buen juicio, de buena razón. ¡, ;c, adj.<br />
CXXXVII.<br />
1 Sapa, mosto que ha cocido la mitad; mosto que ha cocido las tres partes,<br />
ce. i.<br />
2 Saplo, tener sabor ó gusto, saber bien ó mal; oler, tener olor bueno<br />
ó malo; ser sabio, prudente, juicioso; teñir buena razón, buen<br />
juicio. . eré , uí.<br />
i) Sárciií, coser; componer; remendar; resarcir, recompensar, enmendar,<br />
iré, rsí.<br />
4 Sarda la sarda (pez parecido á la caballa); la cornelina (piedra preciosa<br />
); sardio. n¡, i'.<br />
5 Sargos, el sargo (pescado que se cria en la ribera del mar entre las pe<br />
ñas y en cavernas). í, ni.<br />
6 Sárissá, pica (ianza larga usada de los Maccdonios). a;,f.<br />
7 Sarrio, escardar, limpiar los campos de malas yerbas, sachar, curar la<br />
tierra sembrada. í re , i vi.<br />
8 Sata, los sembrados, las mieses. drüm, n. pl.<br />
9 Satié, saciar , liartar , cebar; disgustar, cansar, enfadar. are.<br />
10 Sátéllés, soldado de la guardia de un príncipe (como alabardero); compañero<br />
de la maldad, de alguno ; alguacil, corchete, satélite. ítís, ni.<br />
11 Sátyrús, sátiro, semidiós entre los gentiles; monstruo medio hombre y medio<br />
cabra. : , m.<br />
12 Saüciüs, herido. í, a;, adj.<br />
13 Saxñni, peñasco, roca, escollo, piedra. i. n.<br />
GXXXVIII.<br />
1 Seibo, rascar; raer, raspar por encima suavemente. eré, bl.<br />
2 Scálá , la escalera, la escala; los escalones ó peldaños. x , f.<br />
3 Scalpé, esculpir, entallar, cincelar, burilar; raspar, rascan -,<br />
escarbar. eré, psí.<br />
4 Scamnüm, escaño, banquillo, tarima; gradilla para subir á la cama;<br />
asiento, banco; la loma entre surco y surco. i, a.<br />
* Scandé, trepar, subir. eré, di.<br />
3 Scáplia, esquife, chalupa, lancha que sirve al navio mayor; barco ó barca<br />
de pescador. aa, f.<br />
6 Scapüs, el tallo de las plantas; el pámpano del racimo de uvas; el cuerpo<br />
de la columna; el asta ó astil atravesado del peso: la lanzadera del tejedor;<br />
el madero en que estriban los quicios de la puerta ; el cuadernillo ó<br />
mano de papel; el montante de la escalera. i, ta.<br />
7 Scaüríis, el que tiene los zancajos y talones muy gruesos; ( de donde se dio<br />
el sobrenombre de Escauros á los Emilios romanos). I, £e, adj.<br />
8 Scatéé, salir, brotar de ta tierra ó de las peñas; abundar, reventar de,<br />
lleno. eré.<br />
9 Scélüs, maldad, crimen, delito, pecado atroz, impiedad; hombre malvado;<br />
infelicidad, infortunio, miseria, desgracia, desventura; pena, suplicio;<br />
la propiedad de dañar. éris. n.
RAICES LATINAS. 37ü<br />
10 Scsníi, escena, teatro; estancia compuesta y cubierta de ramas de árboles<br />
para sombra y recreo; sombra de mucha arboleda, su amenidad y vista;<br />
pieza de teatro, comedia, tragedia. EC, í.<br />
CX XXIX.<br />
1 Scholá , la escuela, estudio, academia, aula donde se ejercitan las ciencias<br />
y las artes; los preceptos, lo que se enseña y disputa en la escuela; escuela<br />
, secta. te , f.<br />
2 Scillá, ta cebolla albarrana. ai, f.<br />
3 Scindo, rasgar, romper, hender, partir, dividir, corlar. ere, ¡di.<br />
4 Scintillá, centella, chispa, pavesa de juego. as, f.<br />
5 Sció, saber. Iré.<br />
* SciscíS, saber, entender; decretar, restablecer, ordenar; dar su voto, su<br />
parecer. eré.<br />
(i Seipíó, báculo, baslon; rodrigón de tas vides; Escipion (famoso sobre<br />
nombre romano;; el pezón de que cuelga la uva, onís, m.<br />
7 Scirpüs, el junco. i, m.<br />
376 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
CXLI,<br />
i Scrüla, andrajos, trastos y ropa vieja; muebles ¡j utensilios rotos, quebrados,<br />
óriim, i>l. n.<br />
i Scrutár, escudriñar, registrar, reconocer, buscar con mucho cuidado y<br />
diligencia. ári.<br />
3 Scíilpó, esculpir, entallar, hacer figuras de relieve en madera, metaló<br />
piedra, eré, psí.<br />
4 Seürra, Imfon, ehoearrero, truhán; guardia de corps; paje de armas,<br />
escudero. se, ra.<br />
5 Scütüni, el escudo largo. i, n.<br />
6 Scymniis, el leoncillo, el cachorro del león. i, m.<br />
7 Scyphús, vaso, taza para beber, copa, I. ro.<br />
8 Sébüm, el sebo, grasa de los animales. i, n.<br />
9 Secó, cortar, tajar, hender, partir, dividir; terminar, acabar, finalizar,<br />
aré, üí.<br />
10 SScfindüs, segundo, lo que está en segundo lugar ó clase; propicio, favorable,<br />
próspero, feliz. i, ai, adj.<br />
H Sedeo, sentarse, estar sentado; estarse sentado, estar ocioso; estar acam<br />
pado; posar, parar, pararse; imprimirse, pegarse, introducirse, eré, di.<br />
12 Sedó, sosegar, mitigar, apaciguar, apagar, calmar, tranquilizar,<br />
aquietar. aré.<br />
CXLII.<br />
1 Sémel, una vez. adv.<br />
2 Semís. el semis, medio as ó libra romana , seis onzas. íssís, m.<br />
' Semita, suida, camino estrecho, sendero; el camino. te, f.<br />
3 Simpar, siempre, siempre jamás , toda la vida, continuamente. adv.<br />
4 Senes, el viejo, el hombre ó animal de muchos años; viejo, anciano, antiguo.<br />
nís, ni.<br />
B Sentés, abrojos, espinas. íiini, pl. ra.<br />
6 Séntíó, sentir, percibir por los sentidos; juzgar, pensar, ser de opinión,<br />
de parecer; percibir, entender, conocer, experimentar, probar, hacer<br />
experiencia. Iré.<br />
7 Séps, especie de áspid ó culebra ponzoñosa. is, m.<br />
8 Sepes, seto, cerca, cercado de maderos, ramas ó zarzas. is. f.<br />
9 Septum, siete. indecl.<br />
10 SéquSr, seguir, ir detras; perseguir, ir al alcance; acaecer, suceder,<br />
acontecer; procurar, apetecer, desear; imitar. quí.<br />
H Sera, cerradura, pestillo, cerrojo, tranca de la puerta. as, f.<br />
CXLIII.<br />
4 Seres, los Tártaros orientales (pueblos de la Estiba asiática oriental, fa<br />
mosos por su justicia, y no menos por sus finísimas manufacturas du<br />
lana\ iíni, pl. m.<br />
* Sírícñm, obra que hacen de algodón ó seda los Tártaros orientales, i, n.<br />
2 Sara, sembrar; plantar; excitar, levantar, hacer nacer, eré, séví. salüm.
RAICES LATINAS. 377<br />
Sérmo-, lengua, idioma, habla; plática, conversación, discurso; estilo; rumor,<br />
ruido, voz, fama. ónís, m.<br />
Sérpó, andar arrastrando; serpear, andar haciendo vueltas ó torneos;<br />
crecer, dilatarse, extenderse insensible, ocultamente. oré, psi.<br />
Sérpíllüm, el serpol (yerba conocida). i, n.<br />
Sárrá, la sierra con dientes ó sin ellos; el pez sierra; modo de pelear<br />
avanzando y retirándose alternativamente. a?, f.<br />
6 Serum, el suero de la leche. i, n.<br />
7 Serum, la tarde. I, n.<br />
8 Servús, siervo, esclavo. i, ce, adj.<br />
' Servio, vivir en la esclavitud, ser esclavo, estar como tal; servir, obsequiar,<br />
complacer; hacer la corte; cortejar. Iré.<br />
9 Serva, conservar, guardar, reservar; observar, especular, examinar;<br />
salvar, libertar; estar de observación, de guardia. aré.<br />
0 Sésámñm, loria ó bollo hecho con miel y harina de trigo de Indias ó<br />
maiz. i, n.<br />
CXLIV.<br />
1 Sésqui, vez y media, indecl.<br />
2 Sélá , la cerda (pelo grueso de algunos animales); el pelo para pescar;<br />
el pincel hecho de cerdas. se , f.<br />
3 Sevéríís, severo, rigoroso, austero; íntegro, exacto; acre, áspero, duro,<br />
triste, tétrico, melancólico. I, ce, adj.<br />
4 Si, si. conj. subj.<br />
5 Sibilüs, el silbo ó silbido. I, ra.<br />
6 Sica, puñal, daga, cuchillo. aj , f.<br />
7 Síccüs, seco, árido, enjuto, sin humedad; parco, sobrio. i, se, adj.<br />
8 Signiim, señal, indicio, signo, marca; presagio, pronóstico, anuncio; prodigio,<br />
portento; bandera, estandarte; insignia militar, señal de la trompeta<br />
en la batalla; signo del zodiaco; estatua, imagen, simulacro, figura;<br />
el sello, la señal que, imprime, insignia, muestra de nuestras fábricas,<br />
í, n.<br />
9 Silaüs, yerba que nace en los arroyos semejante al apio. í, m.<br />
0 Siléó, callar, no hablar; estar ocioso. eré, ui.<br />
1 Síllr, arbusto que algunos dicen ser la mimbrera; el rio Siluro de Saierno.<br />
eris, n.<br />
2 Síláx, el pedernal; cualquiera piedra pequeña ; peñasco, roca; dureza<br />
de genio ó de corazón. ícís , m. f.<br />
13 Síligí, trigo candeal, selecto; la flor de la harina. • ínis, f.<br />
CXLY.<br />
f Silíqua , silicua, la vaina de cualquier fruto; el fruto del algarrobo, la<br />
algarroba, la planta fenogreco; el peso menor entre los romanos, un<br />
(¡rano, la sexta parle de un escrúpulo. 03, f.<br />
2 Simia, la mona; remedador, imitador inepto y fastidioso. s¡ , f.<br />
3 Simíla, ¡a flor de la harina. as, f<br />
» Símílís, semejante, parecido. lé, adj.
378 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
Simuló, simular, fingir , representar lo que no es, asimilarse parecer,<br />
pintar, representar. aró.<br />
0 Slmpúlíim , vaso ó cáliz pequeño de madera ó barro con que se hacían<br />
las libaciones en los sacrificios. ' i,n.<br />
6 Símiis, romo, chato, de nariz hundida. I , a;, adj.<br />
7 Sínipí, la mostaza. indecl.<br />
8 Síncürüs, sincero, puro, neto, sin mezcla; franco, ingenuo candido, verdadero;<br />
sano, ileso. i, ai, adj.<br />
9 Síndón, lienzo de lino, la sábana. ónis, f.<br />
GXLVI.<br />
1 Sino, sin. prep. abl.<br />
2 Sino, dejar, hacer, permitir, sufrir; pasar. oró, sívl.<br />
3 Slngüllüs, sollozo, hipo, suspiro. ús, ni.<br />
4 Síngúll, sendos, cada uno de por sí, en particular; soios, solitarios, reti<br />
rados, óriim, árñm, adj.<br />
5 Sínístór , siniestro, izquierdo, de la mano ó hacia la mano izquierda,<br />
adverso, contrario, nocivo, funesto, fatal; de buen agüero, favorable,<br />
próspero, feliz, alegre en los auspicios entre los romanos; dj mal agüero;<br />
malvado, perverso, malicioso. tri, ai, adj.<br />
6 Sínüm, frasco, botella ó botija grande para vino; tarro, cuenco. i, n.<br />
7 Smüs, e¡ seno, pecho ó regazo; golfo, doblez, pliegue; vela ele navio, concavidad<br />
de una llaga; sima, profundidad, abismo; corazón, centro, medio<br />
de alguna cosa; vuelta, rodeo; red para cazar. ús, ni.<br />
8 Sípáríüm, cortina ó telón del teatro. i, n.<br />
9 Síphó, cañón, caño con cpic si dirige el agua á diversas partes; gerínga<br />
de que se usaba en los incendios; bomba, sifón. ónis, m.<br />
10 Siriüs, el sirio (estrella llamada comunmente la Canícula). í, m.<br />
11 Sisar, ta chiriv'ia (raíz parecida al rábano). erís, n.<br />
12 SIstrüm , ei sislro ( instrumento de metal de que usaban los sacerdotes<br />
egipcios en los sacrilicios de lsis). • i,n.<br />
13 Sítís, la sed, apetito natural del agua. is , f.<br />
CXLVII.<br />
1 Sítíílá, la urna ó caja pequeña en que se echan las suertes ó votos, te, f.<br />
2 Smárágdüs, la esmeralda (piedra preciosa de color verde trasparente);<br />
el color verde. I, ni.<br />
3 Smllax.eí tejo, (árbol); la corregüela mayor ó campanuda (yerba); nombre<br />
de una joven que fingían haber sido trasformada en esta yerba, cis, f.<br />
4 Sóbólís, linaje, generación, descendencia, raza; prole, familia, los hijos,<br />
renuevo, pimpollo de las plantas. is, t.<br />
5 Sóbriüs, sobrio, templado, moderado en el beber y comer; atento, vigilante,<br />
diligente; cauto, prudente; el que está en su juicio. I, ae, adj.<br />
6 Sobrlnús, primo hermano, prima hermana,hijos de hermanos. I, a;, adj.<br />
7 Sóccás, el zueco, zapato con qus representaban los cómicos, y era común<br />
á los romanos; la comedia, el estilo familiar ele ella; el verso jámbico<br />
en que se escribía la comedia. i, ni.
RAICES LATINAS. 379<br />
8 Sócér, el suegro, el padre del marido ó de la muger casada, el<br />
abuelo. i, ni.<br />
9 Sóciüs, socio,compañero, partícipe; asociado, confederado, aliado, auxiliar<br />
; pariente consanguíneo. ¡I, ni.<br />
10 SódSlls, compañero, camarada, amigo, concolega; de su mismo<br />
gremio. ís, ni.<br />
M Sol, el sol; la luz; el día; sitio, lugar donde da el sol. ís, m.<br />
12 Soleé, la chinela que cubre solo la planta del pié; la herradura y la uña,<br />
ó casco de las caballerías; la solera de madera del edificio; el lenguado<br />
(pez) ; instrumento como prensa para sacar aceite. ae, f,<br />
13 Sóléó, so'er, acostumbrar, usar. ero , ít¿ís.<br />
CXLVIIÍ.<br />
1 Solénmís, solemne, festivo, célebre á cierto y determinado<br />
tiempo. nis,né,adj.<br />
2 Solar», hábil, ingenioso, capaz, industrioso; astuto, malicioso, ertís, adj.<br />
3 Sóllícító,' conmover, mover, alterar de su centro ó asiento; solicitar,<br />
instar; instigar, tentar, inquietar, turbar, perturbar , agitar; atraer,<br />
convidar, excitar. aro.<br />
4 Sólidas, séé.ido, macizo ; firme, estable, fuerte, verdadero, sincero, per-<br />
. fecto. i, se, adj.<br />
5 Sólíiim, el solio, trono, silla recd; el reino; el baño ú cubo para bañarse<br />
uno solo. i, n.<br />
ti Sólór, consolar, confortar, dar consuelo. arí.<br />
7 Sóliim, el suelo, la tierra; campo, terreno; lugar, país, región; el solar<br />
en que se edifica; la planta de pié. I, n.<br />
8 Solas, solo, solitario, sin compañía; solitario, desierto, inhabitado, á, üra.<br />
9 Solvó, desatar, desligar; pagar, satisfacer; ¡erar ancora, parlir, hacerse<br />
á la vela; resolver, quitar la dificultad; disolver, desleír; saltar,<br />
libertar, abrir, ablandar. vis, eré.<br />
10 Sómníis, el sueño, el acto de dormir; el dios del sueño. i, ni.<br />
M Sons, reo, delincuente, culpado; nocivo, perjudicial. óntis, adj.<br />
(2 Senos , sonido, ruido; voz, canto, palabra; pronunciación, acento, i, ni.<br />
CXLIX.<br />
\ Sópér, sopor, adormecimiento, el sueño; bebida soporífera; el cochero del<br />
carro de la luna. órís, m.<br />
2 Sorbéó, sorber, beber; absorber, abismar, sepultar. eré, bfíi.<br />
3 Sorbían, la serva (pora ó fruta del serval). í, n.<br />
" Sorbéis, el serval; sorvo 6 servo (árbol especie de peral). i, f.<br />
4 Sórdes, suciedad., inmundicia , porquería; sordidez, avaricia, mezquindad,<br />
miseria; deshonor, infamia, deshonra; la hez del pueblo, la canalla,<br />
la gente vil y baja. ís, f.<br />
5 Sores, el ratón silvestre, el topo. ícis, ni.<br />
6 Sórítés, sorites ó argumento, acerva!, capcioso, en quede muchas proposiciones<br />
enlazadas como por grados, se infiere alguna cosa. te, ra.<br />
7 Sóror, la hermana, lo igual aparecido á otro. órís, f.
380 PRIliiili ASO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
S Sois, suerte, acaso, acaecimiento, accidente, suceso fortuito; los instrumentos<br />
con que se echan ó sacan suertes; el hado y fatal necesidad,<br />
oráculo, sueño, sortilegio; estado , clase, condición particular; peculio,<br />
capital puesto á ganancias. órtís, f.<br />
9 Sospés, sano, salvo, libre, incólume (se dice de las personas y de las<br />
cosas); próspero , feliz, salvador. ítís, m. y f.<br />
10 SpádS, el eunuco, capón, castrado; el que sin ser castrado no puede tener<br />
sucesión por alguna enfermedad. ónis, m.<br />
M Spargí, esparcir, derramar, sembrar, echar por varias partes; dividir,<br />
disipar, dispersar; rociar, humedecer, bañar; extender, divulgar, hacer<br />
correr la vos. h, rsi.<br />
CL.<br />
1 Spirtñm, esparto ¡yerba de quo se forman sogas, esteras y otras<br />
obras). í, n.<br />
2 Spariís, saeta, flecha, dardo corto; pez marino. i, ra.<br />
3 Spatíñm, espacio, intervalo, distancia de lugar ó tiempo; el paseo, la acción<br />
de pasearse y el sitio donde se pasca; tiempo, lugar, ocio, capacidad,<br />
anchura, extensión, grosura. i, n.<br />
4 Spéciés, especie sujeta al género; forma, figura, imagen; representación,<br />
traza, aire, fisonomía, belleza, hermosura; pretexto, apariencia, socolor;<br />
fantasma, sombra, espectro, visión nocturna; vista, aspecto, ei , f.<br />
SpecíS, ver, mirar con atención; considerar, reflexionar, examinar,<br />
pensar con madurez. eré, xí.<br />
5 Spéiüncá, espelunca, caverna, gruta, cueva tenebrosa; conducto subterráneo,<br />
mina. 'x, f<br />
6 Spérnó, despreciar, menospreciar, desechar; desdeñar; tener en poco,<br />
mirar con desprecio; segregar, apartar. ere, sprévi.<br />
Spéro, esperar, fiar, confiar, aguardar, tener esperanza; temer, esperar<br />
el mal que puede acaecer ; creer , pensar. are.<br />
7 Spes, esperanza, confianza, espeelacíon; la esperanza idiosa); el temor,<br />
éi, i.<br />
8 Splinerá, la esfera ó globo sólido comprendido en una sola superficie con<br />
un punto dentro, desde el cual todas las líneas rectas que terminan en<br />
la superficie son iguales; descripción del movimiento de los astros; la pelota,<br />
as, f.<br />
0 Splcá, la espiga, el agregado de granos de trigo, cebada ú otra semilla<br />
c¡ue nacen en lo alto de ta caña; espiga de Virgo, estrella en el signo de<br />
Virgo. aa, f.<br />
4 0 Spíná, la espina ó púa del espino y zarza; el espinazo; la espina de los<br />
pescados; púa de erizo y espin; dificultad, lugar espinoso, difícil, se. f.<br />
CLI.<br />
4 Spínthér, brazalete que llevaban las mugeres en la parte superior del<br />
brazo izquierdo; nombre de un cómico; sobrenombre de Publio Cornelia<br />
Lénlulo. érís, n.<br />
5 Spírá, espira (línea curva á modo do caracol); adorno de muger para
RAICES LATINAS. 381<br />
la cabeza en vueltas,ó roscas; torta ó rosca de masa; rosca de la cidebra;<br />
nudo de los árboles; cinta ó cordón que viene debajo de la barba para<br />
asegurar el sombrero; basa de la columna; Espira (ciudad do Ale<br />
mania), a;, f.<br />
3 Spiri, respirar; alentar; exhalar, despedir olor. ara.<br />
' Splritüs, el espíritu (sustancia inmaterial); respiración, aliento, hálito,<br />
soplo; viento, aire, espíritu vital ó animal del cuerpo ; la vida; el alma,<br />
ánimo, valor, brio, esfuerzo, valentía, aliento; fiereza, orgullo altanería,<br />
ib, ra.<br />
4 Spíssús, espeso, apretado, condensado, duro, sólido; tardo, lento, pesado.<br />
I, os, adj.<br />
5 Splen, e¡ bazo. nls, n.<br />
S Splándáo, resplandecer, lucir , brillar; hacerse brillante y claro. ere.<br />
7 SpoÍíüm, despojo, presa, bolín de los enemigos; pieles, cueros de los animales.<br />
I, n.<br />
S Sponda, los pies de una cama de madera, ó la madera ó tablado de una<br />
cama de cordeles; el lado exterior de la cama, ó por donde se sube á<br />
ella; la cama. aa , f.<br />
9 Spondèo, prometer, dar palabra, empeñar su palabra, ofrecer espontáneamente;<br />
responder por otro, dar seguridad ó caución. ere.<br />
10 Spèngi», la esponja (especie media entre los animales y las plantas), aa, f.<br />
CLII.<br />
i Sporta, espuerta ó capacho de esparlo, de juncos, palma y otras<br />
cosas. ce, f.<br />
! Spuma, la espuma, hez rala de algún líquido que hierve ó se agita fuertemente,<br />
oa, f.<br />
3 Spùó, escupir. ère, às, avi.<br />
4 Spürcús, puerco, sucio, inmundo; impuro, obsceno, deshonesto; vil,<br />
bajo. I. aa, adj.<br />
5 SqualíSr, porquería, suciedad, inmundicia; desaliño, desaseo; tristeza,<br />
tuto; aspereza, falta de pulimento y trabajo. óris, m.<br />
6 Squama, la escama ilei pescado. os, f.<br />
7 Stagnñm, estanque, laguna, agua detenida, muerta; el mar. i, n.<br />
8 Stella, estrella, astro; constelación; el pez estrella; cual(¡uiera cosa que se<br />
hace ó tiene figura de estrella. a», f.<br />
9 Stemma, la corona ó guirnalda; árbol genealógico, genealogía (armas do<br />
la familia); festón, cenefas de coronas ú hojas enlazadas de que penden<br />
series de retratos de los mayores. átis, n.<br />
10 Stérciis, el estiércol; la escoria y heces de los metales. òrìs, n.<br />
CLIII.<br />
1 Stérilís, estéril, infecundo, infructuoso, que no produce fruto, inútil que<br />
no sirve de nada. lis, le , adj.<br />
2 StérnA, echar, tender ó extender en el suelo, en tierra; cubrir, tapar<br />
extendiendo; echar por tierra, abatir, aterrar, derribar; aplanar, allanar,<br />
calmar. ere, strüví.
382 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO<br />
3 Stérnüo, estornudar. eré, ü!.<br />
4 Stòrtéò, roncar, dormir. ère, üi.<br />
5 Stillò, destilar, ó estilar, gotear, caer el licor á gotas. Svi.<br />
6 Stilla, la gota que cae ó destila. as, f.<br />
7 Stingilo, extinguir, apagar; extirpar, desarraigar, quitar, deshacer, aniquilar;<br />
matar. eré, xl.<br />
8 Stipés, estaca (palo hincado en tierra); (roncos, ramo grueso; el árbol,<br />
la vara ó caña delgada; hombre estúpido, necio, fatuo, un tronco, un<br />
madero. ítís, n¡.<br />
9 Stlps, el vellón ó moneda de cobre entre los romanos; limosna; contribución<br />
voluntaria con que muchos concurren para una obra pública, para<br />
el alimento de los pobres ó el cullo sagrado; lucro, emolumento, ganancia;<br />
multa pecuniaria. is, f.<br />
10 Stipula, paja ó caña de la mies, rastrojo; la espiga que queda de rezago<br />
ó por coger después de la siega; churumbela, zampona , caramillo, ¡lauta<br />
pastoril. №, f.<br />
H Stipñlor, estipular; hacer un contrato ó mutua promesa con formalidad<br />
jurídica, de que resulla igual obligación. ari.<br />
CUV.<br />
1 Stlrps, raiz, tronco del árbol; el árbol; planta, mata; origen, fuente,<br />
causa, principio; estirpe, razo,, linca, familia, carta, descendencia, pís, f.<br />
2 Sto, estar depié óenpié, estar (tenerse derecho); permanecer, persistir,<br />
mantenerse en su opinión; hallarse, morar, habitar; estar parado, detenido.<br />
aré, stétl.<br />
3 Síolá, ropa tular de las damas romanas (hueca y con muchos pliegues<br />
que ataban por la cintura; en Grecia era propia de los dos sexos); matrona,<br />
dama, señora de estimación; vestidura sacerdotal; la estola, as, f.<br />
4 Stémáchíis, el estómago, el principio ó extremidad del esófago; orificio del<br />
ventrículo en que se hace la cocción de la comida; cólera, indignación,<br />
enfado; genio, gusto, ingenio. I, m.<br />
5 Storéá, la estera de juncos, cañas, esparlo, cáñamo y otras cosas, a?, f.<br />
6 Strábé, bizco, bicoso, que tiene la vista atravesada; sobrenombre romano<br />
de la familia Fania, Pompeya y otras. oms, m,<br />
7 Sirena, estrena o estrenas, dádiva, presente entre amigos (en lo antiguo<br />
lo hacían los príncipes y patronos á sus vasallos y clientes, y al contrario,<br />
en los días festivos y al principio del año). a\ f.<br />
S Strépé, hacer ruido, estrépito ó estruendo; resonar, retumbar, ero, fii.<br />
9 Stríá, estría, la orla ó borde relevado de la media caña de la columna,<br />
ai, f.<br />
* Strldé, rechinar, hacer un ruido ingrato , penetrante. eré , di.<br />
10 Stüdéo, estudiar, dedicarse, aplicarse al estudio; procurar, desear; favorecer,<br />
seguir el partido ó facción de alguno. eré, diíl.<br />
av.<br />
1 Stringò, apretar, comprimir, estrechar fuertemente; cortar, arrancar;<br />
ofender; tocar; herir ligeramente. ore, xi.
RAICES LATINAS. 383<br />
i Stréjphá, vuelta de la ligadura, catadura; treta, maula, astucia, engaño,<br />
falacia de palabras; la parle del himno que se cantaba á la primera<br />
vuelta del ara. se, f.<br />
3 Strftes, montón, hacina de cosas unas sobre otras, la hoguera ó pira; la<br />
oblación de ciertas tortas (compuestas do harina, miel y aceite). ís, f.<br />
* Strücj, construir, fabricar colocando unas cosas sobre otras; amontonar,<br />
hacinar, acumular; maquinar, disponer, trazar; colocar, ordenar,<br />
disponer, poner en orden. eré, xT.<br />
4 Strümá, la papera ó lamparon. a;, f.<br />
3 Stüdíüm, estadio, aplicación; afición, pasión, amistad, benevolencia,<br />
amor, favor, parcia'idad; deseo, cuidado, propensión, aplicación, voluntad,<br />
deleite; escuela, lugar donde se ejercitan los esludios. I, n.<br />
6 Stültüs, necio, fatuo, bobo, loco, ignorante. i, ss, adj.<br />
7 Stiipá, la estopa. s¡, f.<br />
8 StítpiV, estupor, pasmo; estupidez, estolidez; hombre estúpido. óYís, m.<br />
9 Slíipriim,.estupro (acto ilí.áto con doncella ó viuda); deshonestidad, trato<br />
torpe, lujuria; torpeza, deshonra. I, n.<br />
10 Stürnus, el estornino (pájaro muy parecido al tordo). I, m.<br />
CLVI.<br />
1 Stylíís, estilo ó punzón con que los antiguos escribían en tablas enceradas;<br />
vara ú tallo de una planta; estilo ó modo de escribir, bueno ó malo, de<br />
cualquiera; el ejercicio de componer; aguja de un cuadrante. I, m.<br />
2 Styx, Esligia (fuente sumamente fria que nace de un peñasco en el monte<br />
Nonacro do Arcadia); la laguna ¡isligia; el infierno. gis, f,<br />
3 Sííadó(í, persuadir, aconsejar, exhortar. eré, sí.<br />
4 Süávrs, suave, dulce, grato, amoroso, agradable, gustoso,<br />
amable. vis, vé, adj.<br />
5 Süb, debajo, junto. prep. abl. y acus.<br />
6 Sübér , eí alcornoque (árbol). érís, n.<br />
7 Sücciis, e¡ suco (jugo de los cuerpos y plantas); fuerza, vigor. 1, m.<br />
8 Súcula, puerca ó cerda pequeña; rodillo en que se envuelve el cable de alguna<br />
máquina; ropa interior, camisa; el torno. a?, f.<br />
9 Siidés, pértiga, estaca, palo, bastón, asta; espina aguda del pescado; dardo<br />
tostado al fuego. is, f.<br />
-10 Südüm, serenidad, cielo sereno, buen tiempo. í, n.<br />
GLVII.<br />
1 SüéscíS, acostumbrarse, estar acostumbrado, soler, tener<br />
costumbre. eré, evi.<br />
2 SüíTíó, sahumar, perfumar; quemar por sahumerio; calentar, fomentar<br />
ice.<br />
3 Sügó, montar, chupar, sacar, atraer el jugo con los labios. ere, xí.<br />
4 Süicüs, surco, rastro del arado;' hoya para plantar los árboles; canal<br />
para riego; la misma acción de aranzada, vuelta que se da á la<br />
tierra. >, mti<br />
Sülphiír, azufre; el rayo, por la luz y olor sulfúreo. (iris, n.
384 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
fi Süm, ser, estar, existir; permanecer; quedarse; tener. es, ésaé.<br />
7 Sümmiis, lo mas alto ó elevado; extremo, último; máximo, amplísimo,<br />
perfecto. . l, 33, adj.<br />
5 Sumí), tomar, elegir, escoger ; atribuir, arrogar, apropiar, emplear, gastar;<br />
suponer, presuponer. eré, psí.<br />
9 SÍÍ5, coser; acarrear, atraer, ocasionar. eré.<br />
10 Süpéllex, los muebles de casa, los trastos, el menaje de casa; el<br />
ajuar. éctllís, f.<br />
11 Siipsr, sobre, encima de, acerca de, mas allá. prep. acus y abl.<br />
* Superé, superar, vencer, exceder; aventajar; pasar mas adelante; sobreabundar,<br />
sobrar, quedar, restar; sobrevivir. aré.<br />
* Sùperbùs, soberbio, altivo, insolente, altanero, arrogante; noble, ilustre,<br />
grande, adornado, magnífico. i, re, adj.<br />
CLVII1.<br />
1 Süppárüm, el velo, lienzo, vela de navio; túnica., ropa interior de<br />
lienzo. i, n.<br />
2 Sarà, pantorrilla; sura (un hueso de la pierna); la pierna; sobrenombre<br />
romano de algunas familias. re, f.<br />
3 Sürcúlüs, renuevo, pimpollo del árbol ó planta; púa de un árbol.que se<br />
ingiere en olro; planta, mata pequeña. i, ni.<br />
'i Sfirdñs, sordo; que no da sonido, que no resuena, que no quiere oír. inflexible.<br />
I, aa, adj.<br />
3 Surge, levantar, enderezar, poner derecho; nacer, brotar, salir, despuntar;<br />
crecer, levantarse; salir á hablar en público. eré, ex;.<br />
6 Sus, el puerco y la puerca. oís, ni.<br />
7 Susurras, susurro, murmullo, ruido confuso y sumiso; plática dicha al<br />
oído, en secreto, en tono bajo; el zumbido de las abejas. i, m.<br />
8 Sycèphàntà, el calumniador ó delator; sicofanta, engañador; embustero;<br />
adulador, lisonjero. re, ni.<br />
9 Sydiis, constelación, signo celeste, astro, estrella, planeta; un estandarte<br />
una insignia; grabado, adornado de figuras. éris, n.<br />
10 Sylva, selva, bosque lleno de árboles, malezas y malas; silva, poema corlo,<br />
vario y libre, como las de Estado. re, f.<br />
11 Syngráphá, papel, cedida, escritura firmada. ta. f.<br />
CLIX.<br />
T.<br />
1 Tábanos, el tábano, moscón. i, m,<br />
2 Taberna, casa, habitación; tienda; hostería, taberna. re, f.<br />
3 Tabeé, secarse, consumirse; corromperse, podrirse. eré, flí.<br />
4 Tàbula, la labia, tablero para jugar, como el de damas ó chaquete; pintura,<br />
lienzo, cuadro; mapa geográfico; escrito, escritura; contrato, instrumento;<br />
cuaderno, libro de cuenta; diploma, patentes, ley, privilegio,<br />
edicto; almoneda, venta, pública; tabla para votar; proscripción, lista d<br />
los proscritos. № f
RAICES LATINAS. IÍ85<br />
5 Tacéó, callar, enmudecer, guardar silencio, no hablar. eré, üi.<br />
6 Taadá, la tea, árbol resinoso de que se hacen las teas para alumbrar; antorcha,<br />
luminaria; el matrimonio, ta boda. se, f.<br />
7 Taidét, dar tedio, enfado, pena, pesadumbre, molestia, pesar, eré, imp.<br />
3 Taenía, faja, cinta, listón; venda para ligar las heridas; festón, adorno<br />
de /lores; lista, faja de la arquitectura; lombrices del cuerpo; un pez<br />
larguito y delgado. 33, f.<br />
i» Táléá, rama del árbol que se corta por los dos cabos para plantarlas; tejo<br />
de hierro que en tiempo de César usaban por moneda los Ingleses; leja ó<br />
plancha de madera; trozo, zoquete de madera con que se asegura ta<br />
unión del muro interiormente. ce, f.<br />
1(1 Táléntfim, talento (peso de sesenla libras si es menor, y de odíenla si es<br />
mayor, A seis mil dracmas). í. n.<br />
CLX.<br />
I Tálís, tal, igual, semejante. lis, lé, adj.<br />
i Talpá, el topo {animal como ratón, negro y casi ciego, que'hace madri<br />
guera en los campos y huertas). ai, ni. y f.<br />
3 Talüs, el talón del pié; los siete huesos que componen la garganta del pié;<br />
dado para jugar. I, m.<br />
4 Tam, tan, tanto. adv.<br />
:i Tamarix, el tamariz, alarfe ó taray (arbusto de un fruto<br />
lanuginoso). ícís, f.<br />
fi Tángíí, tocar, palpar; manejar, manosear; entrar, visitar, ir á ver; rociar,<br />
bañar; lomar, quitar, coger, pillar, robar; estar contiguo, inmediato<br />
; gustar, probar; engañar; mover, agitar, perturbar el<br />
ánimo. eré, teligi.<br />
7 Tapes, tapete, tapiz, alfombra; cubierta de cama. etís, m.<br />
5 Tardíis, tordo, lento, pesado, tardón; torpe, rudo. i, a', adj.<br />
9 Tártara, el tártaro, el infierno. 5rüm, pl. n.<br />
in Taiirüs, el monte Tauro del Asia; el toro, el buey no castrado; tauro<br />
(el segundo signo del Zodiaco) ; una avecilla que imita en el canto el<br />
bramido del toro; ta raíz del árbol; el escarabajo semejante á la garrapala;<br />
la parte obscena del animal. i, m.<br />
11 Taxüs, el tejo (árbol parecido al abeto que lleva una frutilla venenosa, y<br />
aun dicen que hasta su sombra hace daño). I, f.<br />
12 Téchná, arte, maña, treta. a;, f.<br />
1.3 Tégó, cubrir, tapar, encubrir, ocultar, disimular; defender, proteger,<br />
amparar. eré , xi.<br />
14 Tela, lela, paño y todo tejido de tino, lana, seda y algodones; lela de araña;<br />
hilo, estambre, hilaza; el telar. 33, f.<br />
CLX1.<br />
1 Telina, la tierra, el suelo, terreno; la diosa Tclus ó Tierra. unís, f.<br />
2 Télüm, dardo, lanza, flecha , toda arma arrojadiza con la mano ó máquinas;<br />
espada, hierro, puñal. i, n.<br />
3 Témétüm, el vino voz antigua 1. i, n.<br />
TOMO I. 25
386 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />
4 Témnó, despreciar, menospreciar, tener en poco. ero, psí,<br />
5 Temo, el timón ó lanza de coche ó carro; traviesa, viga de traviesa ; el<br />
carro; dinero epue se pagaba por un sustituto para el servicio militar,<br />
ónís, m.<br />
6 Templüm, templo consagrado á la Divinidad; lugar exento, descubierto<br />
por todas partes, notado y consagrado por los augures con ciertas fórmulas;<br />
lugar donde se tenia el senado, como la curia Hoslilia, ¡'empega,<br />
Julia, consagradas laminen por los augures piara este fin; el sepulcro;<br />
el mar; la iglesia. i. n.<br />
7 Témpüs, tiempo, espacio, intervalo; razón, ocasión, oportunidad; el siglo;<br />
estación del año ó del día; calamidad, desgracia, suceso, acaecimiento;<br />
el tiempo de un verbo. órís, TI.<br />
* Temperó, mezclar; misturar; gobernar, dirigir, arreglar; refrenar,<br />
contener; abstenerse, contenerse; temperar, atemperar, templar, suavizar,<br />
mitigar. aró.<br />
S Tendí», tender, entender; alargar, ofrecer; ir, dirigirse, marchar, caminar;<br />
resistir, hacer frente; tener por fin, por blanco. eró, tétsndí.<br />
9 Tener, tierno, blando, mole, flexible; joven, afeminado, delicado,<br />
voluptuoso. i, se, adj.<br />
rxxn.<br />
1 Ténsbréscó, oscurecerse, cubrirse de nubes. ís, n.<br />
2 Ténéó, tener, gozar, poseer, ser dueño, señor; retener, reprimir, retardar,<br />
detener, contener; guardar, conservar, mantener; convencer; obstinarse,<br />
abstenerse. eré, ¡u.<br />
3 Ténüís, tenue, sidil, delgado, delicado; poco considerable, de poca sustancia<br />
ó valor; poco , pequeño, corto; flaco, débil; humilde , de baja condición<br />
, pobre; ligero, leve. nuís, ííé, adj.<br />
4 Tenéis, hasta. prep.<br />
5 Tépór, calor, templado, moderado; tibieza, lentitud, remisión de calor ó<br />
viveza. ' órís, m.<br />
fi Terebra , la barrena, el trépano ó taladro para horadar el casco de la<br />
cabeza. «>, f.<br />
7 Térédó, la carcoma {gusano que corroe la madera ); polilla ( gusano que<br />
roe la ropa). í'nls, f.<br />
8 Térés, redondo, rollizo y largo, cilindrico. étís, adj.<br />
9 Térgñm , la espalda, la parte de atrás; escudo de cuero. i, n.<br />
* Térgüs, la piel, el pellejo, cuero, cidis; el cuerpo de animal, órís, n.<br />
tu Tergó, limpiar. oré, si.<br />
C L x m .<br />
1 Terminéis , término, confín, límite, linde; fin, cabo, extremo; Término,<br />
(Dios que presidia los límites). í, ni.<br />
2 Téró, majar, machacar, moler, desmoronar; gastar, consumir frotando,<br />
echar á perder; tornear, pulir. eré, tríví.<br />
3 Terror, terror, espanto, gran miedo. óris.m.<br />
4 Tésqua, lugares destinados para tomar los agüeros; lugares consagrados<br />
en el campo á alguna divinidad. óriini. pl. ti.
RAICES LATINAS. 387<br />
5 Téssera, dado para jugar; el cubo (figura geométrica que consta de seis<br />
lados), pieza cuadrada de madera, tela , piedra 6 metal para adornos<br />
y embutidos; la seña y contraseña de la milicia. ai, f.<br />
6 Testa, toda vasija de barro cocido; la leja y ladrillo; los fragmentos ó<br />
cascos de las vasijas de barro ó de piedras ó huesos, la concha de los peces.<br />
el hielo, el cráneo. ce, f.<br />
7 Téstís, el testigo, testículo. is,m. f.<br />
s Tétér, negro, oscuro, opaco, feo; fiero, horrible, horroroso; malo, cruel,<br />
torpe; infecto, padrillo . corrompido. trí, aa, adj.<br />
!) Timiamas, atinara, aposento de los casados, alcoba de un matrimonio;<br />
de las mugeres; el matrimonio; el tálamo ó lecho nupcial; colmena, corcho<br />
de abejas ; la concavidad del ojo. i, ra.<br />
ta Théatrñm, el teatro; lugar expuesto A la vista de todos. i, n.<br />
CLXIV.<br />
1 Theca, estuche, caja, gacela, y todo lo que sirve para guardar alguna<br />
cosa de poco volumen. ce, f.<br />
2 Tlieniá, el tema , argumento, materia de entrada ó dispula. atls, n.<br />
3 Tliensá, andas en qu" llevaban en procesión las simulacros délos<br />
dioses. a?, f.<br />
4 Thasaiirüs, el tesoro, repuesto de dinero y alhajas; el arca ó lugar en que<br />
se guarda; tesoro [depósito antiguo de que ya no hay memoria de su<br />
dueño ; almacén; panal de miel. i, m.<br />
5 Th.nliis, la cúpula del edificio; edificio de figura redonda, bóveda. i, va.<br />
r, Tlioráx, el pecho, e! estómago; coraza, coselete, loriga y lodo genera de<br />
armamento g vestido que cutiré el pecho. acís, m.<br />
7 Tluis, incienso. ñris, n.<br />
S Tliymñm, el lomillo (mala olorosa muy conocida':. í, n.<br />
9 Thynuus, el atún .pescado). I, m.<br />
10 Thyrsfis, el ¡roneo, lalio, troncho de las plantas; tirso (vara 6 pica cuyo<br />
hierro estaba cubierto da hiedra y hojas de parra que llevaba líaco y<br />
los (¡na asistían a MIS sacrificios); ardor, furor, estímulo. I, ni.<br />
11 Tiara, la tiara [ornamento de la cabeza con punta como una mitra, y<br />
sin ella como turbante de que usaban los sacerdotes y reyes de Pcrsia y<br />
Frigia). a\ f.<br />
1:! Tibia . la canilla ó caña de la pierna, el hueso anterior de ella; la pierna;<br />
la ¡lauta ó pífano. aa, f.<br />
CLXV.<br />
1 Tigris, el tigre y ta tigre .animal fiero y velocísimo con piel<br />
manchada). ís, m.<br />
2 Tilia, el tito ó leja (árbol frondoso propio para adornar jardines y paseos;<br />
hay macho y hembra); la membrana que hay entre la corteza y tronco<br />
del árbol, que servia para escribir y para cuerdas. aa , f.<br />
:¡ Timor, temor, miedo, pavor, opinión del mal que amenaza; dios (hijo del<br />
Éter y de la Tierra). (iris , m.<br />
4 Tinca, la lenca ( pez de rio ). na, f.
388 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
5 Tínaa, la polilla, gusano que roe la lana, el papel, la madera; gusanillo<br />
(pie se cria en las fuentes frías ; las lombrices que se crian en los cuerpos;<br />
gusano que echa á perder las colmenas; los piojos , inmundicia de la<br />
cabeza. te., i.<br />
B Tingó, teñir, meter en tinte, dar color en él; mojar, empapar en algún<br />
licor; bañar , templar, dar temple á los metales. oró , xí.<br />
7 Tínníó, tocar, sonar los metales, resonar cuando se les loca. iré.<br />
8 Tiró, soldado visoño, nuevo, recluta, novicio, aprendiz, principiante.<br />
inexperto; Tiro Julio ( liberto de Cicerón, muy erudito y estimado de<br />
su señor, de su hermano y de su hijo). ouïs, ni,<br />
9 Titió, el tizón de la lumbre. ouïs, m.<br />
10 Titille!, titilar, mover, solicitar, halagar, hacer cosquillas, provocar<br />
blanda, suave, amorosamente. as, üví.<br />
CLXVI.<br />
1 Titubó-, titubear, vacilar, dudar, no tener subsistencia ó firmeza, bambolear;<br />
barbucir, trabarse las palabras ó la lengua, amenazar ruina,<br />
estar para caer. aro.<br />
Si Titulas , título, inscripción. rótulo, cartel, letrero, epitafio; títulos, armas,<br />
timbres de nobleza; causa, pretexto, color, nombre. í, m.<br />
3 T511Ó, levantar, alzar, elevar ó lo a'lo; quitar; Ucear; tachar, borrar,<br />
cancelar. eré, sfisliili.<br />
4 Toleró, tolerar, sufrir, aguantar, padecer, llevar con paciencia; sustentar,<br />
alimentar, mantener; pasarla vida, pasarla con trabajos, art:<br />
¡i Tómus, sección, parte de un volumen, torno, volumen, libro. ¡. ni<br />
6 Tondóó, trasquilar, esquilmar, esquilar et ganado; afeitar, segar; despojar,<br />
robar, eré, tólondi.<br />
7 Tono, (ronor, alronav, hacer gratule estrépito ó ruido; resonar, retumbar,<br />
rimbombar. íi¡.<br />
8 Tópázííís, el topacio (piedra preciosa de eoler de oro). ¡í, í.<br />
9 Tôroumâ, obra, trabajo de bajo relieve, de talla ó ú Ionio; alhaja de.<br />
plata ú oro labrado. át.is, n.<br />
10 Torpeó, entorpecer, pasmarse, quedarse, estar sin sentido, sin movimiento,<br />
eró, ûï.<br />
CLXVII.<br />
1 Tórqueó, torcer, retorcer; lanzar, disparar; atormentar. dar tormento;<br />
volver. fin*, rsí.<br />
2 Torris, el tizón ardiendo. ís.ni.<br />
* Torreó, secar, desecar ; tostar, quemar, abrasar. firé, iií,<br />
3 Tóriis, la cuerda delgada, cordel 6 cordon; la atadura de las vides; moldura<br />
relevada en redondo en las basas de las columnas ; la almohada de la<br />
cama ; el lecho conyugal ; el matrimonio ; el trato ilícito y deshonesto. ï. ni.<br />
* Torillos, eí cordoncillo ; la. parle carnosa ó pulposa de los animales ; la<br />
parte mas tierna, blanca é inmediata al tuétano de la madera; especie<br />
de peinado de las mugeres de los Atenienses en figura de cono. i, m.<br />
4 Tót, tantos, tantas, tantas cosas. indecl.
MAÍCES LATINAS. 389<br />
5 Toxlcüm, el tósigo, veneno. i, n.<br />
0 Trabs, ta viga; dintel de una puerta; techo de una casa; bajel, nave,<br />
embarcación, bis, f.<br />
7 Ti'ágicüs, poeta trágico, escritor de tragedias; actor trágico, el que las<br />
representa. i, ;c, adj.<br />
S Trágala, dardo, chuzo; arma arrojadiza; red de pescador, esparavel;<br />
especie
390 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
4 Tintina, la balanza ó romana. x , f.<br />
5 Trüx, terrible, atroz, fiero de aspecto, cruel, feroz, bárbaro; áspero,<br />
agrisle; duro, severo, enemigo de los deleites. ñas, adj.<br />
G Trüncüs, el tronco de la planta ó del árbol; el árbol; el ramo cortado del<br />
tronco; el tronco del cuerpo del hombre (no considerados los brazos y<br />
piernas); el fuste ó cuerpo vivo de la columna; el cadáver sin cabeza;<br />
tronco, madero. i, ni.<br />
7 TrúcTdó, despedazar, matar cruelmente con muchas heridas. aró.<br />
8 Tü, tú, de tí, á apara tí; te, ú tí. íií, pr.<br />
9 Tuba, la trompeta. a\ i'.<br />
10 Tildes, él martillo. ilís, ni.<br />
* Tñndó, tundir, golpear; dar muchos, reiterados golpes; machacar, majar;<br />
reducir á polvo. líitüdí.<br />
11 Túeór, mirar; defender, guardar, custodiar; mantener, sustentar; proteger,<br />
favorecer. erí, lúitús.<br />
12 Tüm, ademas, después; entonces. adv.<br />
13 Tümór, tumor, hinchazón; motín, alboroto, tumulto de gente airada;<br />
pasión, perturbación de ánimo; cólera, ira, soberbia, orgullo, altanería;<br />
hinchazón de estilo. orís, ni.<br />
14 Türaülüs, montecillo, collado, cerro; colina no muy elevada; túmulo, se-<br />
pulcro; ccnolaflo, sepulcro vacío. i, ni.<br />
CLXX.<br />
1 Túnica, la camisa ó ropa interior pegada al cuerpo sobre la que se ponían<br />
la loga; membrana, piel, camisa. ¡e , i'.<br />
2 Turba, turba, tropel, confusión, multitud de gentes; alboroto, rumor.<br />
riña; montón, multitud de cosas. a 1, f.<br />
3 Türdús, el tordo (ave); un pez del mismo nombre. í. ni.<br />
4 Turgor, la hinchazón ó inflamación. Gris, ni.<br />
5 Tñrió, cogolUto ó ramila tierna en las extremidades de los árboles, onís , ni.<br />
tí Turma, compañía de á caballo (compuesta do treinta soldados con tros<br />
decuriones, y luego de treinta y dos con un capitán, que so llamaba decurión);<br />
escuadrón de caballería; multitud, tropa. so, f.<br />
7 Türpis, torpe, deshonesto, indecente, vergonzoso, obsceno; feo, disforme,<br />
mal lieclio; enorme, cruel, pís, pe, adj.<br />
S Tñrris, la torre de los edificios; torre (máquina de guerra, por lo común<br />
do madera, con ruedas y ariete en la parte inferior, y en la superior<br />
un puente para combatir las murallas). rís, f,<br />
9 Tñrtür, la tórtola (ave). mis, f,<br />
10 Tüssis-, la los. ís, f.<br />
11 Tyrannüs, rey; tirano, el que se apodera por fuerza é injustamente del<br />
poder supremo, y le ejerce violentamente y sin sujeción á las leyes, i, m.<br />
CLXXI.<br />
V.<br />
4 Váccá, la vaca; rio de España en la Lusitania; ciudad de África. a\ f.<br />
2 Varilló, vacilar, bambolearse, no tenerse firme; ser inconstante, fácil,<br />
as, avi.
RAICES LATINAS. 39 i<br />
3 Vacó, vacar, estar vacante, vacio, desocupado; estar ocioso de vagar, no<br />
tener qui hacer. as, aré.<br />
4 VádíS, vadear, pasar á vado un rio. ero , sí.<br />
* Vádüm, vado (paraje de mar ó rio de agua baja); el fondo, la hondura<br />
del mar ó rio; el mar. I, n.<br />
5 Va;, aij, malo, mal. interj.<br />
6 Váfér, astuto; sutil, taimado. f'ri, aa, adj.<br />
7 Vagina, la vaina, caja, estuche. se, f.<br />
8 Vügló, llorar los niños; chillar como la liebre. iré.<br />
9 Vagas, vago, vagante, vagamundo; inconstante, instable, incierto, libre,<br />
suelto. i, aa, adj.<br />
10 Váléé, estar bueno, sano, tener salud; valer, tener poder, autoridad, favor,<br />
peso; significar, querer, decir, tener fuerza de; ser eficaz, bueno,<br />
útil, tener virtud para. iií, eré.<br />
H Valgos, zambo ó zámbigo que tiene las piernas torcidas; torcido. í, 83, adj.<br />
12 Vallís, el valle (llanura entre dos corros). is, f.<br />
CLXX1I.<br />
1 Valva?, ios batientes de las puertas ó ventanas; ta cavidad de las puertas<br />
ó ventanas. ariitn , pl. f.<br />
2 Vanníis, el cribo, amero ó zaranda. I, ra.<br />
3 Vaníís, rano, inútil, frivolo , vacío; hablador; embustero, falaz; frustrado,<br />
sin efecto. i, 03, adj.<br />
4 Yápér, vapor, exhalación; cala; humo. orís, ra.<br />
3 Váppá, vino desconocido, evaporado, venteado, que ha perdido el olor y el<br />
sabor; hombre inútil, para nada. aa, f.<br />
6 Vapulé, ser azotado. as, a vi, n.<br />
7 Varíes, variado, de diversos colores; manchado; vario, diverso, desemejante;<br />
inconstante. I, se, adj.<br />
8 Várfis, patituerto, que echa las piernas torcidas; torcido, encorbado,<br />
doblado. I, aa, adj.<br />
9 Vas. fianza, caución; fiador da que otro se presentará al juicio, en especial,<br />
en las causas capitales. ádís , ra.<br />
10 Vas, vaso, vasija; muelle, trasto ó utensilio de casa; el bagaje ó equipaje<br />
de campaña; colmena de abejas. ís, á, orara , pl. n.<br />
CLXXIII.<br />
1 Vastas, vasto, extendido, dilatado, espacioso; desierto; destruido, asolado.<br />
• i, aa, adj.<br />
Vasló, destruir, asolar, abrasar; desolar. aré.<br />
2 Vates, profeta, adivino; profetisa, adivina. ís, ra.<br />
3 Vatios, patiestevado, patituerto. I, a?, adj.<br />
4 líber, la tela; racimo, enjambre de abejas; fertilidad, fecundidad, éris, n.<br />
Ubér, fecundo, fértil, abundante; copioso, rico, lucroso, eris, rior,adj.<br />
5 Ubi, donde, adonde. adv.<br />
6 Udíis, húmedo, humedecido; bañado, mojado. i, aa, adj.<br />
7 Vél, 6, ya; ya ó bien sea. indec.
392 PRIMER AÑO DE LATIN ¥ CASTELLANO.<br />
Vècórs, vil, bajo, perverso, de mala intención, de mal corazón. (atan,<br />
loco, insensato. urdís, :nlj.<br />
Véliò, llevar, conducir, trasportar, acarrear ó cuestas, ó lomo, en<br />
carro, nave ó á caballo. ' eré, si.<br />
Vello, arrancar, sacar de raíz ; punzar; picar con palabras, oré, li, valsi.<br />
Vèlùni, la vela de la nave; velo, cortina, disfraz, encubierto. i, ».<br />
Veló, cubrir, tapar con velo ú otra cosa; vestir, cnculirir, ocultar, paliar,<br />
aré.<br />
"Vena, vena, arteria; veta, mina de metal; conducto de agua ; veta, fibra<br />
de árboles, de piedra y de tierra; la parte íntima de cualquiera cosa. 10, f.<br />
Vénòr, cazar, ir á caza; granjear con halagos, con adulación, con obsequio,<br />
ari, d.<br />
CLXXIV.<br />
Venenum, veneno, ponzoña; encantamiento, hechizo; lo que daña el<br />
ánimo, como ta avaricia, la envidia y cualquiera pasión desordenada;<br />
ingrediente, droga para teñir, para embalsamar; espuma de mar condensada<br />
al sol, c¡uc por su cualidad muy amarga y salobre es contraria<br />
ñ la corrupción. i, n.<br />
Vènéò, ser vendido. irò, ii.<br />
Vendicò, vengar, vengarse, tomar venganza, vindicar; apropiarse, atribuirse,<br />
defender, libertar, eximir, poner cu libertad, aré.<br />
Vendó, vender. eré, dídi.<br />
Vénío, venir, llegar; ir, andar; volver, atraer ; prevalecer, crecer; ser<br />
llevado , traído. iré, Sní.<br />
Vèntér, el vientre, la barriga, la panza; los intestinos, las entrañas: el<br />
estómago ó ventrículo; el hambre, la gula, la voracidad; el útero; el tumor<br />
ó hinchazón. Iris, ni<br />
Véntús, el viento, movimiento del aire concitado; la fortuna próspera ó<br />
adversa; favor, aplattso; rumor, fama. i. ni.<br />
Ventilò, mover, levantar aire, dar, hacer aire; exponer al aire, al viento;<br />
menearse, moverse, mudar depuesto, de lugar. aré, Svi.<br />
Vénüs, Venus (diosa del amor, do la hermosura, de las gracias y deleites ,<br />
liviandad; el amor; belleza, gracia, elegancia,, ornato; la estrella de Ve<br />
nus (el tercero de los planetas, que al alba se llama lucero y al anoche<br />
cer \ ('•spero ;. cris. f.<br />
Vcneror, venerar, respetar, reverenciar; suplicar, pedir humildemente,<br />
ari.<br />
Véprés, espina, abrojo. iim, pl. ni.<br />
Vèr, la primavera; la juventud; tas flores. cris, n<br />
Véràtnìm, el lielcboro (yerba). i. n.<br />
CLXXV.<br />
Verbéna, la verbena ó grama; toda yerba tomada de un lugar puro y<br />
limpio, y todo ramo, vara ú hoja de los árboles sagrados, coìrlo laureles,<br />
olivos , mirlos. ir, f.<br />
Vertiera, el azote hecho de correas, varas, cordeles úolra materia; el gil-
RAICES LATINAS. 393<br />
pe. el azote; el ímpetu de los vientos; la cuerda de ta honda, erfuu, pl. n.<br />
3 Vérédus, caballo deposta; caballo corredor, veloz en la carrera. I, m.<br />
4 Véréór, reverenciar, respetar, venerar; temer, recelar. eri, ¡tus.<br />
5 Vérniís, el gusano. fe, m.<br />
6 Verna, esclavo uncido en casa. as, ni.<br />
7 Verrò, arrastrar, llevar tras de sí; barrer, limpiar barriendo; revolver,<br />
trastornar; quitar. li, siini.<br />
8 Verlo, volver, tornar; traducir; arar; arruinar, destruir; atribuir.<br />
achacar; considerar, examinar, consultar. eré, ti.<br />
9 Vérñ, el asador; dardo, lanza corta. n. indecl.<br />
10 Vé-rus, verdadero, cierto, sincero; verídico, veraz, que dice la verdad,<br />
i, ai, adj.<br />
CLXXVI.<br />
1 Vervéx, el castrón, castrado; hombre estúpido, necio. Seis, m.<br />
2 Véscòr, alimentarse, comer. sci.<br />
3 Vesica , rpgiga, receptáculo de la orina ; la piel delgada y sutil de la vegiga;<br />
bolsa hecha de la piel de la vegiga; tumor á manera devegiga. ao, f.<br />
4 Vèspa, la obispa (insecto semejante á la abeja); enterrador, sepulturero,<br />
ic, f.<br />
5 Véspéré, el véspero ó héspero, la estrella de Venus cuando sale antes del<br />
anochecer; la tarde, la caída de ta tarde; el occidente, el ocaso, la<br />
cena. ís. ni.<br />
fi Vestís, el vestido; el primer bozo, el vello. ís, f.<br />
7 Véstíbúlüm, c! vestíbulo, la entrada; el atrio; portal. í, n.<br />
8 Vétíis, viejo, anciano, antiguo; añejo, rancio. érís, adj.<br />
9 Veté, vedar, prohibir, impedir por orden. aré.<br />
10 Vía, el camino, calle, sóida, viaje; método, modo. ai, f.<br />
1 ! Víbéx, el cardenal que deja el azote en la piel. ícís, f.<br />
CLXXVII.<br />
1 Vibré, vibrar, agitar, menear con movimiento trémulo y acelerado; disparar,<br />
arrojar, lanzar; brillar, resplandecer con luz trémula. avi.<br />
2 Vícís, la vez, alternativa, turno, vuelta, sucesión de cosas; suerte, deslino,<br />
condición, situación, estado ; plaza, empleo, cargo. vici, dat. f.<br />
3 Vícíis, el barrio ó cuartel de una ciudad; aldea, lugar corlo. I, ni.<br />
4 Vici mis, vecino, próximo, cercano, inmediato, comarcano. í, ai, adj.<br />
!> VídéíS, ver, mirar; visitar; entender, conocer; advertir, considerar, pensar;<br />
precaver; cuidar, procurar. • eré, di.<br />
fi Vidíiús, privado, despojado; vacío, desocupado. i, 83, adj.<br />
7 Víéé, alar con junco ú otra ligadura flexible. eré, évi.<br />
8 Vigéé, tener vigor, ser robusto, fuerte, gallardo; florecer, hallarse en<br />
prosperidad ó felicidad; tener fama, opinion, buen nombre. eré, íií.<br />
9 Vigíl, vigilante, (pie vela ; que hace velar, que no deja dormir. ís, adj.<br />
10 Vihs, vil, bajo, despreciable; barato; común, vulgar, frecuente, abundante,<br />
lis, lé, adj.<br />
11 Villa, casa de campo, granja, caserío. ,-c, f.
394 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
CLXXVÜT.<br />
1 Vínció, alar; unir , enlazar, trabar; prender, poner 6 tener preso; ligar<br />
con hechizos. Iré, xí.<br />
2 Vírico, vencer, salir victorioso, ganar la victoria; ganar el pleito, la<br />
apuesta; ser, quedar superior de cualquier modo; convencer, probar<br />
con evidencia; hacer ver; superar, subir. eró, ici.<br />
;j Vínüín, el vino; la vendimia; la comilona y borrachera. í. n.<br />
* Vítís, la vid; la uva; el vino; vara del Helor, del centurión para castigar<br />
á los soldados; el empleo del centurión; la máquina de guerra llamada<br />
vinca. is f.<br />
4 Viola, la viola ó violeta (flor de color azul casi morado); color violeta, te, f.<br />
5 Violó, violar, profanar, corromper; maltratar, injuriar, ultrajar; quebrantar,<br />
traspasar las leyes; romper, violentar, forzar. aré, 5vi.<br />
6 Vípera, la vivara (animal venenoso). te, f.<br />
7 Vírlñs, la virtud; valor, ánimo, espíritu, valentía; poder, facultad, potestad,<br />
fuerza; diosa de la virtud. ulís, f.<br />
8 Vis, fuerza, vigor; virtud, propiedad; violencia, prepotencia; autoridad,<br />
crédito, poder; abundancia, copia, número, multitud, cantidad; golpe,<br />
choque, impresión. is, iros, f. pl.<br />
9 Víscüm, liga (especie do arbusto que naco do la freza ó estiércol do ias<br />
palomas y tordos que cae sobre algunos árboles, particularmente sobre<br />
el roble; fermentado con el sol y alguna humedad, crece hasta la altu<br />
ra do un codo, y está verde aun en el invierno). í, n.<br />
10 Viscos, las parles interiores debajo de la piel; las entrañas; las tripas; el<br />
útero ; el vientre ; las carnes ; las partes interiores de cualquiera<br />
cosa.<br />
eris, n.<br />
11 Vítiñm, «icio, defecto; falta, deformidad; culpa; impedimento , mal<br />
agüero. i. n.<br />
12 Vitó, evitar, huir; precaver, estar displicente consigo mismo. are.<br />
CLXXIX.<br />
1 Vítríous, el padrastro. í, m.<br />
2 Yítrüm, el vidrio; la yerba, glasto ó pastel que tiene el vidrio de verde, i, n.<br />
3 VIttá, venda, faja; listón para entretejer los cabellos ó coronas y guirnaldas;<br />
adornar las aras, las víctimas y otras cosas. te, f.<br />
4 Vítülús, el becerro ó ternero; el animal pequeño de cualquiera especie; la<br />
foca ó becerra marina (animal anfibio de tierra y agua;. i. m.<br />
ti Vivó, vivir, alimentarse; sustentarse, mantenerse, pasar la vida; divertirse,<br />
alegrarse, pasar la vida alegremente. eró, xi.<br />
' Vita, la vida, conducta, modo de vivir , costumbres. ¡c, f.<br />
6 TJlcíscór, vengar, vindicar, castigar, vengarse. sel, n.<br />
7 tricéis, la úlcera ó llaga, iris, n.<br />
8 Uligó, humor, jugo, humedad natural de la tierra, ínis, f.<br />
9 Úllús, alguno. á, ñm , iíís, adj.<br />
10 Ulna, el codo, el brazo; una braza, ta distancia de una mano á otra<br />
tendidos los brazos; un codo. te, í.
RAICES LATINAS. 395<br />
11 Ultra, mas allá, vías adelanta, del otro lado, de la otra parle,<br />
allende. prep. acus.<br />
CLXXX.<br />
1 Ülvá, la ova que se cria en el agua. as, f.<br />
2 Ululó, clamar con lamentos ó clamores tristes; abultar los perros, los lobos;<br />
resonar tristemente. are.<br />
3 Umbó, el medio sobresaliente del escudo; el escudo ó broquel; la punta ó<br />
cima de cualquiera cosa que sobresale; el codo. oras, ni.<br />
4 Umbrá, la sombra; la de la pintura (el color mas oscuro) ; todo lo que<br />
hace sombra; señal, vestigio, apariencia; color, causa, pretexto; tutela,<br />
patriomonio; fantasma, espectro (un pez así llamado por su color<br />
oscuro). ce, f.<br />
5 Uncus, el garfio ó gancho; instrumento con que los cirujanos sacan el<br />
feto ó la criatura muerta; el áncora. i, m.<br />
G Fndá, la onda, ola ; el agua; cualquiera otro licor; el Cimacio. se, f.<br />
' lindó, ondear, hacer ondas, mover; levantar olas; inundar, rebosar,<br />
abundar. aro.<br />
7 Ungó, untar; ungir; bañar, humedecer. ero, xí.<br />
S Ünguis, la uña del dedo; el casco délos animales; la uña ó pata hendida<br />
de otros; la nube del ojo; las cabezas de las hojas y partes blancas de las<br />
/lores y ¡llantas; una especie de concha. is, ra.<br />
9 Uncía, ta onza (duodécima parte del as do la libra romana); peso de<br />
siete dañarlos (cada uno de los cuales equivale á seis óbolos griegos);<br />
la duodécima parle de lodo peso y medida. ae, f.<br />
10 Vólá, la ¡¡alma de la mano y la planta ó concavidad del pié. ic, f.<br />
CLXXXI.<br />
1 Voló, rular, pasar, ir corriendo, volando. as, 5vi,<br />
2 Voló, querer, desear. vis, ü¡.<br />
;i Volvo, revolver, voltear, hacer rodar, dar vueltas; resolveren el ánimo,<br />
meditar, pensar. eró, vi.<br />
4 Vólüptas, deleite, placer, gusto, gozo; espectáculo, fiesta pública; apetito,<br />
deseo del placer bueno, honesto é inhonesto; diosa del placer, hija de<br />
Cupido. atí's. f.<br />
5 Vómér, la reja del arado; el arado. eris, ra.<br />
6 Vómó, vomitar, arrojar de sí violenta ó copiosamente. ore, úi.<br />
7 Vori), decorar, tragar, comer con ansia, engullir sin mascar, as, aví.<br />
8 Vos, vosotros, vos. pron.<br />
9 Vórtex, vórtice, torbellino de agua, remolino de viento. ícís, ra.<br />
10 Vóvoó, votar, hacer voto, prometer, ofrecer á Dios; desear, ere, vóvi.<br />
11 Vóx , /o coz, la palabra; dicho, sentencia; la letra vocal; el acento, cís, f.<br />
* Vóoó, llamar, nombrar, llamar por su nombre; convidar; traer, conducir,<br />
atraer; invocar; desafiar. aró.<br />
CLXXXII.<br />
1 Upílió, el pastor de ovejas. ónis, ra.<br />
2 Urbs, la ciudad; liorna; los moradores de una ciudad; la metrópoli, bís.f.
39-8 rilIMEIt ANO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
3 Uroéos, orza, olla, jarro, eúntaro. él, ta.<br />
4 Urina, la orina. a?, f.<br />
5 Ür8, quemar, abrasar; secar; quemar, tostar el frió; morder el zapato<br />
n otra cosa que aprieta demasiado. ere, ss¡.<br />
6 (Jt, para que, á pn de que; luego que; como, así como. conj.<br />
? Üter, el útero ó matriz (donde se engendra y mantiene el feto hasta el<br />
parto); el vientre, la barriga. til, m.<br />
8 Utér, quien, cual délos dos. trá, trüm.<br />
9 Utérfis,• véase á ütér. I, ni.<br />
10 TJtcr, usar, servirse de, emplear, poner en uso; gozar; tener,<br />
poseer. ti, fisíis.<br />
11 Uva, la uva; racimo de uvas ó de otra fruta que forma racimo; racimo<br />
de abejas, enjambre que cuelga á modo de racimo; el vino; la cepa,<br />
parra, vid; la campanilla de la garganta. as, f.<br />
12 Vülgüs, el vulgo, el pueblo, la muchedumbre, el populacho; rebaño,<br />
grey. i, ni. y ii.<br />
13 Vülnus, la herida, llaga; la herida que hace el amor; golpe, tajo, hendidura,<br />
raja, cortadura de árbol, piedra ó cosa semejante; el arma conque<br />
se hiere ó amenaza; calamidad, infortunio, desgracia, adversidad,<br />
érís, n.<br />
14 Viilpes, la raposa, zorra (animal fiero muy astuto y ligero). ís, f.<br />
15 Vültür, el buitre (ave de rapiña); el hombre codicioso, arrebatador; el<br />
que se introduce con ansia y codicia oí las herencias; el Vultur (monte<br />
de Apulia). iris, m.<br />
16 Vültüs, la cara, el rostro, el semblante. ús, m.<br />
CLXXXITI.<br />
X.<br />
1 Xéníá, regalo que se da á los huéspedes; dádivas que se presentaban 6 los<br />
convidados después de un banquete; cualquiera regalo que se enviaba á<br />
la casa de los amigos; regatos que presentaban los pueblos á los procónsules<br />
y gobernadores de las provincias; los que se hacían á los abogados<br />
por los pleiteantes. orfim, pl. n.<br />
2 XeiiCjdücliiá, hospital de peregrinos. orñm, pl. n.<br />
3 Xérophtalmíá, lagaña seca y dura (enfermedad de los ojos encarnizados<br />
y agravados con dolor). ¡e, f.<br />
4 Xyrís, nombre de la tride silvestre (planta). ís, f.<br />
5 XyHín, madera del árbol que produce el algodón. i. ni.<br />
* Xylínüm, el algodón. I, n.<br />
6 Xystüm, pórtico ó lonja en e¡ue se ejercitaban los atletas en el invierno. i;<br />
servia también para pasear. I. o.<br />
7 Xystíci, los atletas ejuc se ejercitaban en el pórtico. órüm, p!. n.<br />
8 Xánthus , el Janto (rio da la Troade ; rio de Licia; riachuelo de<br />
lipiro). i, II)<br />
CLXXXIV<br />
Z.<br />
1 Zéá, la espolia (especie de trigo; especie de romarino). ai , r.
RAICES LATINAS. 397<br />
Z.Vilypús, amante zcloso, (¡tic no sufre rival. i. n.<br />
Zcphyrtis. el zépro ó poniente uno do los cuatro \ ionio- cardinales''; el<br />
viento. í. in.<br />
Z5ta, estancia, pieza, sala; la letra zeta. re. i.<br />
YA /.y phos, el azofaifo (árbol). i , f.<br />
ZodíaVíis, el Zodiaco (círculo máximo del ciclo que contiene los doce<br />
signos). i, ni.<br />
Zona, ceñidor, /'aja; zona, faja (nombres que se dan á los círculos que<br />
circundan el cielo y la tierra); «iifl especie de herpe que como con una<br />
faja ciñe el cuerpo. ¡c, f.<br />
Zopissá, la pez raida de las naves, que mezclada con cera y sal marina<br />
y macerada es mejor para todo que ta pez común. ¡n, f.<br />
Zyglá, especie de acer (árbol); nombre de Juno (presiden)o de las<br />
bodas). a\ f.<br />
Zythñín, cerveza (bebida hecha de cebada y lúpulo). i, n.
CATALOGO<br />
DE LAS PARTÍCULAS COMPOSITIVAS (*) MAS COMUNES EN LATIN.<br />
1. AM, AMB, AN (del. griego
PARTÍCULAS COMPOSITIVAS. 399<br />
SEsQci-«ora, hora y media. — SESQVi-plaga , herida y media, dos he<br />
ridas, una mayor que olra.<br />
S. A , Al?, AISS , de edil, de ¡unto á [cuando van solas son prep. de abl.).<br />
\-vcrlere, quitar de allí, apartar. — AB-ire, irse de allí, apartarse —<br />
Kttí-traherc, arrancar de junio á, sacar por fuerza de allí.<br />
9. Aü, hacia, cerca, junto (cuando está so'a es prep. de acus.).<br />
ka-habitare, vivir junto, estar vecino. — kv-repere, trepar hacia.<br />
La o de ad se cambia en la consonante inicial de la voz á que se<br />
junta, v. gr.: w-ferre, traer junto, atraer. — xis-nuntiare, llevar nue<br />
vas, anunciar.<br />
10. ANTE (también es prep. y adv.), ante, delante.<br />
ANTE-cwíere, estar delante, anteceder. — ANTE-capere, apoderarse<br />
antes que otro.<br />
avTÍ).<br />
ANTE sople miniarse en ANTI: \xTi-slrophe, antístrofa (del griego<br />
11. lil de bis, dos veces ).<br />
«\-mater, el que tiene dos madres. — m-frons, de dos frentes, de dos<br />
aspectos.<br />
12. CIRCUM (también es prep.), al rededor.<br />
ciiicuii-íre, ir al rededor. — c.\r,cx\\-tcrcre, trillar alrededor.<br />
13. CONTRA, CONTRO, contra; frente á frente.<br />
coNTRA-dit'fre, contradecir. — CONTUO-versari, disputar, altercar con<br />
alguno.<br />
14. DE, completamente, enteramente.<br />
w.-beliare, vencer enteramente. — ar-mergo, sumergir, abismar.<br />
BE indica también la acción contraria, v. gr.: DE-SÍ/'IÍO, destruir, aso<br />
lar; contrario de sirvo, construir, fabricar.<br />
15. U, EX , liXTRA, afuera, del lodo.<br />
c-mil!ere, enviar fuera . soltar. — r.-docere, enseñar del todo.<br />
I:x-porí(i)T, llevar fuera, trasportar.—EX-poneré, manifestar al<br />
público.<br />
EX antes de i' se convierte en EF, v. gr.: Ev-ferre, sacar afuera.<br />
EXTRA-ordínaríiís , cosa fuera de orden, extraordinaria.<br />
16. 1N , dentro, en.<br />
\s-cludere , encerrar, comprender dentro. — IN-ire , entrar en. me<br />
terse dentro.<br />
IN indica también la acción contraria ó la privación, v. gr.:<br />
m-caulus, incauto, el que no tiene cautela.—ix-hospitus-, inhabitable.<br />
IN se convierte en im, ¡I, ir antes de las iniciales b, p, l, r, v. gr.:<br />
m-betlis, inepto para guerra, contrario á ella.—m-par , desigual.—<br />
IL-ÍCÍ!, el que vive sin ley ó no la obecece.— m-religiosus, impío, falto<br />
de religión.<br />
17. ÍNTER, entre, enmedio.<br />
iNTER-síslerc, pararse en medio. — rsTER-venirc, hallarse entre.<br />
1 s. INTRO , «entro.<br />
iNTRo-ire, entrar dentro.— iNTRO-ducere, poner dentro, introducir.<br />
19. OB, delante, al rededor.
400 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
OKstare, ponerse delante, estorbar. — OIHIT. correr al rededor,<br />
rodear.<br />
20. PER,
DE LAS SILABAS SIGNIFICATIVAS,<br />
CUYO CONOCIMIENTO PUEDE FACILITAR LA INTELIGENCIA<br />
DE LAS Y'OCES LATINAS.<br />
1. lOH, T1UX, indica el que ó la que hace la acción: Amator, amatrix,<br />
enamorado, enamorada. — Ultor, nltrix, vengador, vengadora.<br />
2. AKIIJS, el que ejerce el arte ú oficio de: Asinarius. borriquero.—Argentarius,<br />
banquero , cambiante.<br />
3 MEN, MENTÜM , el efecto de la acción: Acumen, la punta. — Ornamentum,<br />
el adorno.<br />
S. FICIUM , la forma, hechura ó labor de una obra, lo que ha sido ¡techo:<br />
Malelicium, la injuria, daño ó menoscabo. — /Edificium, el edificio ó<br />
fábrica, obra.<br />
l>. TÍO, SIO, XIO, ta acción en general: Actio , la acción. — Confusio, la<br />
confusión. — Coniplexio, la conexión, la acción de juntar.<br />
C. IA, ITIA, ITIES, la acción en general: Audacia, la osadía. — Amicitia,<br />
la amistad. —Segnities, la pereza.<br />
7. IT AS, la cualidad en general: ,-Equitas, la equidad. — Bonitas, la bondad.—<br />
felicitas , la felicidad.<br />
S. TODO, la cualidad en general: vEgriludo , la tristeza.—Mansuetudo,<br />
la mansedumbre.<br />
9. OR, la cualidad: Ardor, el ardor. — Terror, el terror.<br />
40. ANTIA, ENTIA, cualidades: Constantia, la constancia. — Amentia, la<br />
locura.<br />
H. TUS, la accionen general: Gemitus , el gemido.—Fremitus, el estruendo.<br />
•12. SUR A, TURA , el efecto de la acción : Censura, el parecer ajuicio.—<br />
Conjectura, conjetura, opinión probable.<br />
13. ILlüM, ICUJM, ARIUM, OR1U.M, ETOM, generalmente el lugar: Concilium,<br />
la asamblea. — Exilium, él lugar del destierro.—Balnearium,<br />
el baño. — Emporium, mercado, la plaza ó lonja pública donde se<br />
vende. —Olivetum , el olivar.-<br />
14. ACULUM, la altura, la elevación de cosas ó lugares: Ccenaculum, el<br />
comedor, el lugar donde se cena (Los Romanos lo tenían siempre en<br />
alto).—Tabernaculum, la tienda de campaña..<br />
TOMO I. 26
402 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
(5. ELLUS , ILLTJS, ÜLÜS, OLUS, OLA, CULOS, CULA , diminutivos: Agellus,<br />
el campillo, campo pequeño.—Lapillus, la piedrecila. — Amiculus,<br />
amiguilo. — Alveolus./a madre de un arroyo, el conducto pequeño.<br />
— Areola, la plazuela, el espacio pequeño de cualquiera superficie.—<br />
Homunculus , el hombrecillo. — Anicula, la víejecilta.<br />
16. ABILIS, IBILIS, ILIS, la posibilidad , y lo quees digno de ó propio para<br />
Affabilis , afable.— Crcdibilis, creíble.—Faoilis, fácil.<br />
17. OR1US, lo que sirve para, lo que concierne á: Adulatorius, lo que sirve,<br />
concierne ó huele á la adulación.<br />
18. ANUS, IMS . EXSIS, la región, patria y lugar: Africanus, el africano.<br />
— Hispanos, el español. — Valcntinus , el valenciano. — Cordubenses,<br />
el cordobés.<br />
19. ESTRIS, IN'ÜS , ATUS, la cualidad, la naturaleza, la forma: Campestris,<br />
campesino , el que vive en el campo, lo propio del campo. —<br />
Adamantinos, diamantino, toque es de diamante. — Aculcatus, aguzado,<br />
lo que está en forma de punta ó aguijón.<br />
20. AX, OSUS, UNDUS, la plenitud, ta abundancia, el exceso: Audax,<br />
atrevido, audaz—Bibax, el que bebe mucho.—Animosus , el que<br />
tiene brío, animoso.— Moribundos, el que está para morir, moribundo.<br />
21. FER, G1ÍR , el que, ó la que lleva: Bollifor, belicoso. — Armiger, el escudero<br />
del hombre de armas, el que va armado.<br />
22. FICUS, aquello que produce: Honoríficos, lo que incluye honra ó la da,<br />
honorífico. — Magniücus, espléndido, que da esplendor, magnífico.<br />
23. EUS, lo perteneciente á: Anguineus, lo que pertenece á serpiente.—<br />
Aureus, dorado, parecido al oro.<br />
24. PLEX, lo que está plegado: Dúplex, doble.—Supplex , suplicante.—<br />
Multiplex , de muchas maneras, múltiple<br />
25. ASC, ESC, ISC (en los v.rbos), indican el principio de una acción:<br />
Lab-Asc-ero , estar para caer.—Ac-Esc-ere, empezarse á acedar, avinagrarse.<br />
— Tr em-isc-erc , empezar á temblar.<br />
26. ESS, el cumplimiento ó ejecución entera ele una acción: Arc-Ess-ere,<br />
enviar á llamar, mandará hacer venir. — Cap-rss-ere, coger fuertemente,<br />
emprender con afán (Capessero cíbum dentibus. Cíe., morder,<br />
coger la comida con tos dientes. — Capessere se domum. PLAOT.,<br />
retirarse á su casa).<br />
27. FIC, la acción de producir alguna cosa: Clari-Fic-arc , aclarar , clarificar.—<br />
Melli-nc-are, hacer miel.—Sancti-pic-are, hacer santo, santificar.<br />
28. UT, IC, la disposición, ta tendencia : Balb-ux-ire, tartamudear. —Albic-are,<br />
tirar á blanco , irse poniendo blanquecino.<br />
29. IT, la repetición de la acción: Clam-n-are , ponerse á gritar, á<br />
vocear.<br />
30. UR, la gana, el deseo: Es-un-ire , tener hambre.— Canl-uR-ire, estar<br />
siempre cantando, ser aficionado al canto.<br />
31. ILL, diminutivo: Cant-iLL-are. gorgear, trinar cantando.
SILABAS SIGNIFICATIVAS. 403<br />
32. E (en los adverbios) , el modo: Acuté, aguda, sutilmente. — /EgrÉ,<br />
de mala gana, con diftadtad.<br />
33. TER, TIM, ATIM, la manera ó la cualidad : AcritÉR, severamente,<br />
acre, cruelmente. — ConfesTiit, al instante, prontamente. — Acerva,<br />
sin orden, de montón, confusamente.<br />
NOTA. El profesor hará de manera que los alumnos comprendan las modificacio<br />
nes que con estas partículas experimente la idea primitiva que expresa la voz con<br />
que se juntan. Asi las partículas como las silabas compositivas son fragmentos de<br />
palabras , cuya significación se combina con la de los vocablos que con ellas se<br />
forman.
COPIA<br />
DE TEMAS GRADUADOS SOBRE LAS CONJUGACIONES DE LOS VERBOS SIMPLES<br />
Y COMPUESTOS, TANTO REGULARES COMO IRREGULARES; Y SOBRE LAS<br />
PREPOSICIONES, LOS ADVERBIOS, LAS CONJUGACIONES Y LAS INTERJECCIONES.<br />
VERBO SUSTANTIVO.<br />
Tema I.<br />
1. La vida es un sueño.— La gente ociosa será siempre despreciada.—<br />
César íue el primer emperador romano, siendo vencedor de la austeridad do<br />
Catón. — Agesilao era cojo de un pié (t). — Alejandro , tú fuiste vencedor de<br />
tus enemigos; pero no dominador de tus pasiones. — Si Adam hubiera sido<br />
obediente á Dios, habríamos sido eternamente felices.<br />
(i) Abl.<br />
Tema //.<br />
2. Los dioses del paganismo eran numerosos. — La religión cristiana es la<br />
verdadera, porque está sellada con la sangre del hijo de Dios.—Todos los<br />
grandes ingenios han sido estudiosos en su juventud: sed imitadores de este<br />
ejemplo, si habéis de ser el orgullo de vuestros padres y la honra de vues<br />
tros maestros.—Los hombros justos son felices en la vida y lo serán también<br />
después de la muerte.—Para ser modelos de virtud, habremos de ser bue<br />
nos, temerosos de Dios y amantes de nuestros prójimos, pues son nuestros<br />
hermanos. — Julio César habia sido cónsul antes de ser emperador, y no hu<br />
biese sido señor de Roma, si (1 ) no fuera esta ciudad presa de las pasiones<br />
con los bandos políticos.<br />
( t ) Nisi , sub¡.<br />
COMPUESTOS DEL VERBO SUM, FSSE, FUI.<br />
Tema I.<br />
3. Dios está presente en nuestras almas y asiste á nuestros pensamien<br />
tos.— A unos falta la concepción, á estos el valor, á aquellos la ocasión opor<br />
tuna.—Sed propicios á los buenos, y no faltará á los malos vuestra compa<br />
sión.— Cicerón estuvo ausente de Roma durante su consulado; pero á su<br />
vuelta fue mas amado de sus amigos, que asistieron á su triunfo. — Los Te-<br />
banos eran mas fuertes que ingeniosos; les faltaba la astucia para ser tan res-<br />
pelados en la paz como eran temidos en la guerra.
COPIA DE TEMAS ÜHADUADOS. 405<br />
Tema II.<br />
h. Vosotros, que osláis presentes á tal maldad, sed testigos de mi ino<br />
cencia.— Si los Romanos hubieran sido piadosos, no habrían estado presentes<br />
á las crueldades de los circos, donde eran los mártires pasto de las fieras.—<br />
Lucano era un gran poeta; y si le faltó el buen gusto do Virgilio, no le fal<br />
taba el ingenio de Homero.—Si César hubiera estado presente á la muerte<br />
de Pompcyo, no sería digno de tan esclarecida fama: sus lágrimas fueron<br />
clara señal de que si faltaba á Ptolomeo nobleza de alma, era esta dote pren<br />
da segura del vencedor de Pharsalia, &c.<br />
Tentó lil.<br />
5. La herida estaba bajo (1) la piel. — Cuando el sol estaba bajo (1 ), el<br />
Océano, presidia la luna en su zenit á las estrellas. — De nada aprovecha la<br />
riqueza si la virtud falta y el vicio es señor de nuestra alma. — Si Alejandro<br />
hubiera sido mas sobrio, nada hubiese faltado á su grandeza; pero no le apro<br />
vechó su gloria, ni pudo serle útil su imperio ilimitado, cuando le faltó la<br />
fidelidad de sus amigos en medio de su intemperancia. — Quisiera que me es<br />
cribieses (2) cuando te fuera posible. — Mis cartas no os aprovecharán de<br />
nada. — Advierte lo que (3) le resta de perfidia.<br />
(1) Subesse, dat. (2) Vellem aii me scriberes, (5) Disce quid, subí.<br />
VERliOS ATRIBUTIVOS,<br />
PRIMERA CONJUGACIÓN. — VOZ ACTIVA.<br />
Tema I.<br />
6. Los pájaros emigran á (1) otras comarcas.—Una espada afilada hiere<br />
fácilmente. — La golondrina anuncia la venida de la primavera. — Las tropas<br />
de Milciados despertaban á Temístocles de (2) su sueño. — Mientras que Tito<br />
asediaba á Jerusalcm, soportaban los moradores un hambre espantosa. —<br />
Sempronio Tuditano domó á los Istrios. — Cuando Xerxes se aproximaba á<br />
Grecia, trasportaron los atenienses sus riquezas á Salamina.<br />
(i) 7n,aciis. (2) ¿,abl.<br />
Tema II.<br />
7. Damon y Pytias se amaban mutuamente. — El tirano Dionisio condenó<br />
á uno de los dos á (1) muerte; este logró el tiempo necesario para ordenar sus<br />
negocios: el otro no titubeó en entregarse al tirano como rehén de la vuelta<br />
de su amigo. Así todos, y en primer lugar Dionisio, esperaban el resultado<br />
de este acontecimiento. El dia señalado se acercaba; y como nadie esperase<br />
( 1 ) ai, acrij.
406 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
la vuelta de Damon, todos acusaban de locura al relien temerario.—Dionisio<br />
iba ya á dar muerte á Pytias, cuando el amigo de Pytias le llamó y disipó el<br />
temor de todos.<br />
Tema ' III.<br />
8. Dios creó el mundo. El poder de Dios había formado los animales;<br />
formó el hombre á su imagen. — El Señor, amando al hombre que había<br />
creado, le colocó en el paraíso. — Llamó á este primer hombre Adam y á su<br />
compañera Eva. —Nuestros primeros padres eran dichosos: la paz y la feli<br />
cidad ornaban la vida de estos mortales, que habrían desconocido la muerte,<br />
observando las órdenes de Dios.<br />
SEGUNDA CONJUGACIÓN. — VOZ ACTIVA.<br />
Tema I.<br />
9. El sol y la luna llenan toda la tierra con su luz.—El palacio del empe<br />
rador Nerón resplandecía con el oro de sus artesones. — Cicerón vio á Catón<br />
sentado en (1) su biblioteca. — Ojalá pendiesen de (2) eslos árboles naranjas<br />
y manzanas.—El señor manda, el esclavo obedece. —Llorad la prematura<br />
muerte de los grandes hombres.—Ojalá llenase yo mi casa de verdaderos<br />
amigos. — Scipion el Africano destruyó á Cartago y á Numancia. — El rayo<br />
dañará algunas veces, el relámpago nunca.<br />
(l) In, abl. (2 ) Ex.<br />
Tema II.<br />
10. Quintilíano enseñaba retórica en Koma, cuando el mal gusto ejer<br />
cía en las letras una influencia perniciosa. Obedeciendo á sus naturales incli<br />
naciones, se esforzaba en vano para sostener la gloria de la elocuencia, que<br />
no tenia cultivadores; mas yaque no le era posible poner un dique á la rui<br />
na del noble arte que veía con tanto amor, procuró advertir á la posteridad<br />
los peligros que amenazan á los jóvenes, cuando desprecian las reglas, hijas<br />
de la experiencia y de la misma naturaleza.<br />
Tema III.<br />
11. Los hijos do Caín habían visto los desórdenes de su padre.— No per<br />
manecieron en el camino do la virtud y obedecieron sus pasiones. — Este<br />
ejemplo dañó á la mayor parte do los hombres y les enseñó el camino del<br />
crimen. — Uno solo, Noé, habia permanecido fiel á Dios. El Señor advirtió á<br />
Noé que amenazaba á la tierra un diluvio, y le manifestó los medios de preca<br />
verse do este peligro.—.El hombre justo obedeció las órdenes de su Dios y<br />
salvó de la muerte á los hombres y los animales, cuya muchedumbre floreció<br />
de nuevo sobre la tierra.<br />
TERCERA CONJUGACIÓN—VOZ ACTIVA.<br />
Tema I.<br />
12. El gozo excesivo es capaz de producir la muerte. — Antonio fue el<br />
primero que unció á su carro leones. — Los Griegos aprendieron de los Feni-
COIMA DE TEMAS GRADUADOS. 407<br />
cios el arte de escribir. — Aníbal venció á los Romanos en muchos combates.—<br />
Los Caulas invadieron á Roma. — Milciades rodeó de murallas la ciudad de<br />
Paros.<br />
Tema 11.<br />
13. Sócrates, á quien ;,1) la envidia habia acusado y á quien la injusticia<br />
castigaba con el último suplicio, respondió á sus jueces: «He merecido y me<br />
rezco que me tributéis las mayores honras, y que me mantengáis en el Prytá-<br />
neo á expensas del Erario público.» — Esta respuesta irritó contra él á los jue<br />
ces, y condenaron á muerte ala inocencia misma. Sócrates no habia merecido<br />
la muerte: tampoco la temió. Cuando un esclavo le presentó la copa de cicuta,<br />
la bebió tranquilamente.<br />
C1 ) Acus.<br />
CUARTA CONJUGACIÓN. — V O Z ACTIVA.<br />
Tema I.<br />
14. Las lágrimas corren con el gozo y con el dolor. — Ignoramos las cau<br />
sas de muchas cosas. — Tito se atrajo el cariño de todos los hombres por<br />
medio de su benevolencia. —• Los fenicios inventaron el arte de escribir.—<br />
Las leyes de Licurgo instruían á la juventud cazando, corriendo y sopor<br />
tando el hambre y la sed. — Los Romanos bebían el vino sazonado de perfu<br />
mes.— Los Egipcios conservaban los muertos embalsamados.<br />
Tema II.<br />
13. Creso supo que llegaba Solón á sus estados. Para deslumhrar á este<br />
extrángero y atraerlo á sí por medio de (1) la admiración, se cubrió de pe<br />
drería, embalsamó su cabellera con los mas exquisitos perfumes y salió en<br />
busca (2) del filósofo. Este no experimentó admiración alguna á vista de se<br />
mejante aparato: vituperando semejante lujo, mostró que despreciaba tales<br />
futilidades. Creso le abrió sus tesoros y le preguntó si habia encontrado algún<br />
hombre mas feliz que él. — Las respuestas afirmativas de Solón desagradaron<br />
grandemente a Creso y encarecieron el patriotismo dsl filósofo.<br />
(1) Abl. ( 2 ) Obviam , dat.<br />
Tema III.<br />
16. Antonio de Leiva defendía con un corto número do españoles la ciu<br />
dad de Pavía contra Francisco I, rey de los Franceses, que la tenia cercada.<br />
Francisco, desconfiando de tomarla por fuerza, trató de empeñar al capitán<br />
español por medio de dádivas para que so la entregara. Envió el rey á la<br />
ciudad un religioso, antiguo confesor de Leiva, con este intento. Oyó el capi<br />
tán su demanda, y lleno de noble indignación respondió al religioso: Id y de<br />
cid al rey, que os envia, que la ciudad está por el emperador: que si desea<br />
adquirirla, la gane, no con lisonjas ni dinero, sino con el hierro y con la san<br />
gre de sus soldados.
408 PRIMER AÑO DE LATÍS ¥ CASTELLANO,<br />
TERCERA CONJUGACIÓN (BIS).— VOZ ACTIVA<br />
Tema l.<br />
17. Los antiguos concebían la existencia de la liona en oí centro del mun<br />
do.— Cuando leemos, cuando liemos loido la historia, entonóos concebimos la<br />
fortuna de César. — Habíamos concebido la ruina del imperio. — Tú lias reci<br />
bido presentes del enemigo.—Recibid, oh hombres, las lecciones de la vir<br />
tud.— Recibamos la muerto en mitad del combate.—Aceptemos las leyes que<br />
nos impone el vencedor, pues que le protegió la fortuna.<br />
Tema II.<br />
18. Recibamos los malos que Dios nos envía. — Deseo que 1': tú recibas<br />
mis presentes. — Temo que reciban al enemigo dentro de los muros. — (loan<br />
do bayas concebido el crimen, huyo do mi presencia. —Si yo cogióse al ene<br />
migo en una emboscada, adquirirla fácilmente la gloria do vencerlo. — Si<br />
hubiésemos admirado el poder y las riquezas, habríamos dejado de ser vir<br />
tuosos.— Juzgo que admiráis cuanto os digno de serlo; que siempre habéis<br />
admirado la virtud y que la admirareis siempre.<br />
( 1 ) ITl , stlbj.<br />
7ím« 17/.<br />
19. Ya es tiempo de satisfacer á la justicia. — Hubierais admirado al gran<br />
de hombre, si lo hubieseis conocido. — Los asesinos habían atravesado á<br />
César con veinte y tres puñaladas. — Pygmalion atravesó el corazón do Siqueo<br />
con una espada, y tuvo en poco la ternura do su hermana Di do. — Hijos míos,<br />
cavad por todas partes y encontrareis un tesoro. Cavad, hijos inios. do la<br />
misma manera en el campo de la ciencia, y descubriréis también un tesoro.<br />
CONJUGACIÓN PASIVA.<br />
PRIMERA CONJUGACIÓN. —VOZ PASIVA.<br />
Tema 1.<br />
20. El mundo ha sido creado por Dios.—Los Cartagineses y los Griegos fue<br />
ron sojuzgados por los Romanos.—El mundo será siempre gobernado por la<br />
divina Providencia. — Mifciades, herido en una batalla, fue acusado por los<br />
Atenienses do traición y de cobardía.—Somos amados do Dios y siempre hemos<br />
sido amados de él.—Los Romanos se bañaban todos los dias; nadie so sentaba<br />
á la mesa sin haberse bañado.<br />
Tema II.<br />
21. Manjares exquisitos eran preparados para Midas; poro eran al mis<br />
mo punto trocados en oro. —España fue dominada por Augusto. — Yo,The-<br />
místocles, fui rechazado de toda la Grecia, y me he refugiado en la corlo de<br />
Artaxerxes.—El canto de los músicos fue trocado; y mientras se entona<br />
ba el himno de la victoria, fueron también agitados en el aire por los<br />
circunstantes frondosos ramos de laurel. — El culto de Bacofue llevado por los
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 409<br />
Fr'.gios á la isla de Naxos.— liara fue adorado de toda la antigüedad y visto<br />
como un conquistador poderoso.<br />
Tema III.<br />
22. Joseplí no era amado de sus hermanos. — Los sentimientos (1) de Ro<br />
ben serán alabados y eslimados por cuantos hayan sido bien educados de<br />
sus padres y sabiamente instruidos por sus maestros. — Para que la virtud sea<br />
vengada y se salve la inocencia, serán los culpables castigados por la mano<br />
de Dios.—Siempre será vergonzoso el haber sido castigados por una falta:<br />
siempre será grato al corazón el haber sido recompensados por una acción<br />
virtuosa.—Si la virtud ha sido estimada por vosotros, vuestra casa será ha<br />
bitada por el gozo y embellecidos vuestros dias por la felicidad.<br />
( 1 ) Animus.<br />
SEGUNDA CONJUGACIÓN.—VOZ PASIVA.<br />
Tema I.<br />
23. Los malvados son atormentados por su propia conciencia. — Los infortu<br />
nios de la guerra civil se aumentaron con la crueldad de Sita. — El que mezcla<br />
lo agradable á lo útil (1 j es celebrado de todo el mundo. — Muchos célebres<br />
monumentos han sido arruinados por el tiempo: otros fueron asolados por la<br />
furia de los hombres. — Hubieras sido mas prudente, site hubieses confor<br />
mado con los consejos de tu hermano. — Muchos han sido apartados de accio<br />
nes culpables por el temor del castigo.<br />
(1 ) Se empleará el neutro.<br />
Tema II.<br />
24. La naturaleza no consiente que nuestros bienes sean aumentados con<br />
los despojos de otros hombres. — Cayo y Tiberio Graco fueron educados por<br />
Cornelia, su madre. — Tulia fue llorada por su padre. — Si fueres visto en la<br />
sociedad de los malos, los buenos huirán de tí. — El cónsul Mancino fue ven<br />
cido por los moradores de Numancia y envilecido por los Romanos.—Si Anibal<br />
no hubiese sido indolente en Capua], tampoco habría sido derrotado en África<br />
por Scipion.—El rey justo es amado de los suyos.<br />
Tema lll.<br />
23. Joseph habia sido tratado bondadosamente por Putiphar. No se le<br />
habia ejercitado en duros trabajos, ni agoviado por el peso dejas cadenas. El<br />
talento de Joseph fue empleado por Pharaon en tareas importantes. Joseph<br />
era dichoso; pero lo estaban reservadas nuevas desventuras. — Fue acusado<br />
de un crimen vergonzoso que no habia cometido, y encerrado en una cárcel<br />
por muchos años.<br />
TERCERA CONJUGACIÓN.—VOZ PASIVA.<br />
Tema I.<br />
26. Agrigento fue tomada y destruida 'por los Cartagineses. —Troya fue
410 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />
sorprendida é incendiada después de diez años de asedio.—Guando Xenophon-<br />
te condujo á los Griegos por medio de las sierras de Armenia, fueron que<br />
mados los miembros de algunos por la violencia del frió. Mario hubiera sido<br />
muerto por un soldado, si no (1) lo hubiese rechazado con ojos centellantes.—<br />
Los hombres de bien no son arrastrados á la perfidia por ningún interés.<br />
(i) 2V¿«.<br />
Tema II.<br />
27. El ejéreito de los Atenienses fue deshecho por Lisandro junto al rio<br />
Egos. — Lo que no ha sido dado por la fortuna no puede ser quitado por<br />
ella.—Serás vencido por los Macedonios que han sido educados en la escuela<br />
de la pobreza. — Todos los ojos estaban fijos en el espectáculo, cuando las<br />
jóvenes Sabinas fueron arrebatadas por los Romanos. En vano sus padres<br />
son invocados por ellas; sus gritos fueron sofocados por los soldados, por<br />
que así se cumplían las órdenes de Rómulo.<br />
Tema III.<br />
28. Un sueño fue enviado por Dios á Pharagn. — Como no podía ser ex<br />
plicado por los sabios de Egipto, el repostero que habia sido sacado de la cárcel<br />
advirtió al rey la existencia de Joseph.— Este fue anunciado como un mara<br />
villoso intérprete de sueños. — Puesto en libertad, fue conducido ante Pha-<br />
raon: cuando so hubo recogido: «Los siete años próximos, dijo, prometen<br />
grande abundancia; los siguientes traerán un hambre espantosa.»<br />
CUARTA CONJUGACIÓN. —VOZ PASIVA.<br />
Tema I.<br />
29. El rebaño de las ovejas es guardado por los perros. — Los pórticos de<br />
Atenas eran sostenidos por muchas columnas.—Los pueblos salvajes se visten<br />
de pieles, como nuestros antepasados se vestían de los despojos de animales.—<br />
Las fuerzas del reino fueron extinguidas por la guerra. — Viendo muerto á<br />
su dueño, se dejó morir de hambre el caballo de Nicomedcs. — El coco<br />
drilo se halla en los grandes ríos de Asia, África y América. — Los vicios<br />
se aprenden sin maestro.<br />
Tema II.<br />
30. Los Egipcios no eran sepultados sin que fuese antes examinada y juz<br />
gada su vida.—Alcibiades y Lamacho fueron tenidos por los mas dignos de<br />
ser puestos al frente del ejército. — Las fuerzas de Roma, agotadas con las<br />
guerras do Rómulo, fueron reparadas por la sabía administración de<br />
Numa. — Siguióse á la voz de Manlio un profundo silencio; mas al descargar<br />
sobre su hijo el hacha terrible , se oyeron por todas partes los gemidos, las<br />
quejas y las imprecaciones del ejército. —La bóveda estaba sostenida por<br />
grandes columnas; Samson las quebrantó, y todos fueron sepultados entre las<br />
ruinas.<br />
Tema 111.<br />
31. Las desgracias de Joseph os han sido ya contadas; pero las quejas no
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 41 4<br />
han sido oídas por vosotros. —¿Cuál do vosotros sería atado, cargado de<br />
cadenas y no se vería rendido por et dolor?....—Si hubierais sido como él<br />
sepultados en una prisión oscura, ¿habría sido Dios invocado por vosotros<br />
como vuestra única esperanza?.... — Sea, pues, fortalecida vuestra virtud con<br />
este ejemplo: sea oido de vosotros y vuestras almas tocadas de él.<br />
TERCERA CONJUGACIÓN. (BIS.) — VOZ PASIVA.<br />
Tema I.<br />
32. Las producciones dol campo son recogidas por el labrador. — La mies<br />
es recogida por el segador. — Legumbres, frutas, trigos, vosotros sois recogi<br />
dos como un presente dol Cielo.— Yerba de los prados, tú eres recogida por<br />
el pastor agradecido.—Los frutos eran recogidos por los labradores que los<br />
habian sembrado.—Oh frutos, vosotros erais sembrados, pero no recogidos por<br />
vuestros dueños. Mies, tú no oras recogida por el que te había sembrado, &c.<br />
Tema II.<br />
33. Oh tierra, sé removida por la reja del arado. — Suícos, sed ahondados<br />
para que las semillas sean recibidas en el seno de la tierra. — Cuando el sulco<br />
haya sido ahondado, para que tú, oh semilla, seas recibida, estaremos con<br />
tentos. — Necesario es que la tierra sea revuelta, que haya sido ahondada para<br />
que los frutos sean producidos y recogidos. — Necesario es que las semillas<br />
hayan sido recibidas en la tierra revuelta, para que broten los frutos.—<br />
Semillas, menester es que hayáis sido recibidas por el sulco profundizado<br />
para que la planta crezca y el fruto sea recogido por el labrador.<br />
Tema III.<br />
34. Los malos deben ser despreciados (1).—El vicio ha sido siempre des<br />
preciado por los hombres de bien. — La historia nos muestra que la virtud<br />
no ha sido nunca despreciada. — Podemos por tanto creer que no será la vir<br />
tud jamás despreciada.— Las recompensas serán siempre recibidas por los<br />
estudiantes laboriosos.—Vosotros quo habréis sido recompensados, seréis des<br />
preciados.—El estudiante aplicado no puedo sor nunca despreciado,<br />
( 1 ) Participio en dus con esse.<br />
SIGNIFICACIÓN PASIVA.<br />
Tema.<br />
35. Cuando se loo la historia santa, somos con frecuencia conmovidos.—<br />
Se ven en esta historia pasajes admirables. — Somos arrebatados do admi<br />
ración , cuando se ha oido la historia de .loseph. — Somos sometidos al poder<br />
de Dios, cuando so levo oreando el universo con una sola palabra.— Si se oye<br />
una fábula con placer, la historia del primer hombre, el origen del mundo<br />
deberá leerse con pasmo. — Cuando se ha leidola Santa Escritura, no se debe<br />
decir: Cierro, en fin, este libro: ya está leido, ya lo conozco (\).<br />
(I ) Non.
412 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />
VERBOS DEPONENTES,<br />
PRIMERA CONJUGACIÓN.<br />
Tema I.<br />
36. No os enojéis contra el culpable: enojaos contra la falta cometida. —<br />
Juno se enfadaba con Júpiter; mas sabia, no so hubiera enfadado. — Tú lo<br />
enfadas por una uña mal cortada.—Tú no te enfadarás con un esclavo por una<br />
botella rota. Amigo, tú no te enfadarías contra tí mismo. Enfádate y pasa por<br />
insensato. —Cuando te hayas enfadado, nos reiremos do tí. — Júpiter no se<br />
indignó contra los gigantes. — Jóvenes, imitad á los hombres honrados. —Estu<br />
diantes perezosos, por qué tardáis? cuándo os indignareis contra vuestra<br />
tardanza? &c.<br />
Tema II.<br />
37. Los que han interpretado las Santas Escrituras han llamado Génesis al<br />
primer libro de Moisés.—Si interpretáis esta palabra, significa nacimien<br />
to.— En efecto, este libro contiene la historia del nacimiento del mundo.—<br />
Los hebreos le han llamado Bresith ,1). Cómo interpretaremos este nombre?<br />
Podemos interpretarle: ;1¡ principio. Cuando los hebreos interpretaban un<br />
autor, nombraban su libro con la primera palabra de este autor. Cuando ha<br />
yáis interpretado la Biblia, lo sabréis: comienza con estas palabras: «Al prin<br />
cipio.»<br />
(1 ) Bresith, indeclinable.<br />
Tema III.<br />
38. El segundo libro de Moisés interpretado (1) por los escritores griegos,<br />
es llamado Éxodo. Nosotros le interpretamos así: Salida. Cuenta la salida de<br />
los Israelitas del Egipto. Los Egipcios dominaban al pueblo de Dios: no<br />
moderaban su crueldad y pretestaban falsos motivos, á fin de perseguir á un<br />
pueblo desgraciado. — No te felicitarás, oh Egipcio , largo tiempo de tu cruel<br />
dad.— El pueblo de Israel no irá de aquí para allí (2) cultivando tus<br />
campos: trabaja tú en adelante. — No te irrites mas contra el Hebreo, para<br />
que trabaje como tu esclavo.—Tú le conjurarás bien pronto, para que rue-<br />
gue á su Dios que retarde tu muerte.<br />
(1) Empléese interprelalus , que no (2) Ir de aquí para allí, pervagari,<br />
ha perdido el sentido pasivo.<br />
SEGUNDA CONJUGACIÓN.<br />
Tema I.<br />
39. Hijos mios, yo temo á los malos: temed á los malos. Temamos los si<br />
niestros consejos de los malos. Os prometen felicidad; pero os prometen<br />
demasiado. Siempre han prometido; pero al prometer no son fieles. Cuando<br />
os prometen el universo, es necesario temer el creerlos.—Vosotros no los<br />
habéis temido; tenemos lástima de vosotros, y vosotros también la tendréis
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 4)3<br />
de vosotros mismos. Vuestro corazón confesará su falta. Ya la hubiera con<br />
fesado, sino temiera el vituperio.<br />
Tema II.<br />
40. César ambicionó el imperio.—Las Amazonas combatían con armas pinta<br />
das.—Los antiguos tenian horror á los monstruos.—Habitantes de Sicilia, vos<br />
otros aborrecíais la crueldad de Vorres. — Verres fue condenado porque los<br />
jueces tuvieron horror á su crueldad. — Los Griegos prometían estatuas á los<br />
grandes hombres. — Augusto ha protegido las letras. — Mecenas buscaba á los<br />
poetas para protegerlos.<br />
Tema III.<br />
41. Yo te miro, anciano.—Quién podrá mirarnos de frente?—Dido mira á<br />
Eneas.—La serpiente os mira. — No podía saciarse mirando al monstruo ya<br />
inmolado á su valor.— Eneas se enardecía mirando á su enemigo.— La justi<br />
cia, protegiendo á la sociedad, es un magnífico espectáculo.— Vio á un león<br />
mirándole con aire fiero. Es muy triste el no poder conservar los bienes que<br />
se han heredado. — Paulo guardaba en sus discursos el tono de un ciudadano<br />
distinguido.<br />
TERCERA CONJUGACIÓN.<br />
Tema I.<br />
42. Nació un hermoso infante á Aníbal ¡en el asedio de Sagunto.— Si los<br />
muertos son desgraciados, nosotros nacemos para una eterna desgracia, dice Ci<br />
cerón.— La fortuna note ha concedido el nacer de un padre excelente. — César<br />
nació de un ilustre origen. — Pues has nacido de mí, oh hijo mió, sé bue<br />
no.—Todos los pájaros nacen de pié. —Los sauces nacen á orillas de los<br />
rios. —El plomo nace en los países meridionales.<br />
Tema II.<br />
43. Yo gozaba do la compañía do Ártico.— Yo he gozado de la conversa<br />
ción de Catón. — No gozamos de vuestra sociedad, ni vosotros gozáis de la<br />
nuestra. — Las ventajas de que disfrutamos, la luz do que gozamos, nos han<br />
sido dadas por Dios. — Si es agradable el gozar de los placeres, es preferi<br />
ble pasarse sin ellos.— Los Romanos no gozaban jamás de una larga paz.—<br />
Hemos gozado del conocimiento de todas las cosas.<br />
Tema III.<br />
44. Los poetas han hablado una lengua bellísima (1).—Hablen los culpables<br />
un tono suplicante á la divinidad. — Hablaré en un tono mas elevado. — Yo he<br />
podido entrar en los infiernos. —Entrados en la vida, cumplimos los deberes<br />
de la vida. — Ved el camino en que debemos entrar. — Al entrar en la tierra<br />
de los enemigos, lanzaban los feciales (2) un dardo. — César había entrado<br />
en los diez y nueve años. — Mocencio marchaba, blandiendo su lanza. — Los<br />
ambiciosos lo intentan todo para llegar á los honores, &c.<br />
C 1) Abl. los encargados de declarar la guerra.<br />
C 2) Esle nombre tenian en Roma
414 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
CUARTA CONJUGACIÓN.<br />
Tema I.<br />
45. Los cónsules echaron suertes ó habían echado suertes. — Bílbulo dijo<br />
que echaría suertes con su colega. — El proprotor obtuvo en suerte la Espa<br />
ña ulterior.— A Neptuno cupo en suerte el imperio de los mares. — Dido fun<br />
dó á Cartago. —Si obtienes los cantos de un poeta, serás inmortal. — Soy<br />
feliz con haber obtenido tu amistad. —Confiesa que has mentido. — Epami-<br />
nondas amaba la verdad y no mentía ni de burlas.<br />
Tema II.<br />
46. Esperad el tiempo de la pelea. — Dion esperaba su flota en Italia. —En<br />
trad y esperadme. — La araña urde su tela.—Comencemos por el princi<br />
pio.— Terminemos el discurso por donde ha comenzado. — Empezaremos á<br />
hablar de elocuencia.—La sacerdotisa comenzó á hablar. — Eneas comenzó á<br />
hablar en esta forma desde lo alto de su locho. — Midamos con la vista ia ex<br />
tensión de los mares. — Recorramos la vía sacra con la toga pretexta.—<br />
Proteo recorrió la extensión de los mares en un carro.<br />
Tema III.<br />
47. Medid la felicidad conforme á vuestra conciencia y seréis justos.—<br />
Nuevos deberes nacen de cada virtud. — Aconteció que se levantó una tem<br />
pestad espantosa. — Yo he nacido en la ciudad donde tú naciste. —El sol se<br />
levantará mas brillante después de la tempestad. — Dicen los <strong>autores</strong> que el<br />
Rhin tiene su origen en los Alpes.—Las ideas no nacen, dice Platón: existen<br />
por sí mismas. — Hemos experimentado la buena y la mala fortuna.<br />
VERBOS SEMI-DEPONENTES.<br />
Tema h<br />
48. No osáis marchar al combate.—Había osado rebelarse contra Ne<br />
rón.—La fortuna ayuda á los que se atreven á todo, ó á los que lo osan<br />
todo. — Os habéis atrevido á pedirme la espada.—Yo no osaría dárosla, ni aun<br />
prometérosla.— Dícese que los Caulas han osado hacernos la guerra. — Scévola<br />
había osado herir á Porsena, y osó quemarse la mano que no había obtenido<br />
el éxito apetecido. — Me congratulo de verme libre. — El hombre feliz desea<br />
que gocemos en su alegría, &c.<br />
Tema II.<br />
49. Fortuna, tú te complaces en burlarte de las cosas de los hombres.—<br />
Si hubieseis vencido, se habrían congratulado vuestros amigos.—Huid del<br />
que tiene costumbre de mentir. — Estudiad los medios por los cuales tienen<br />
los soldados costumbre de ser contenidos en los límites, de sus deberes. — Se<br />
había promovido una disputa, como sucede de ordinario. — Tengo costum<br />
bre de habitar en el campo. &c.
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 415<br />
VERBOS IRREGULARES.<br />
Tema I.<br />
50. El cónsul lleva la corona del triunfo. — Scipion llevó al África el ter<br />
ror de los Cartagineses y la gloria do los Romanos. — Lleva la bandera en<br />
medio de las haces.—Roma produjo en Cicerón un orador perfecto.—Atenas,<br />
tú has producido grandes poetas y esclarecidos guerreros. — Las artes pro<br />
dujeron en Grecia muchas maravillas.—Pide, y todo lo obtendrás de mí.—<br />
Cotta y Sulpicio obtuvieron la primera categoría en la república. — Obten<br />
drás una respuesta satisfactoria.<br />
Tema II.<br />
51. Si yo fuese alabado por este poeta, sería llevado hasta los astros.—<br />
Tú serias llevado por los ángeles al reino de Dios, si fueras justo con tus se<br />
mejantes.— Somos llevados sobre las aguas.— Armas muy pesadas os quita<br />
rían la victoria.—Recibid lo que la suerte os ofrezca. — Ofreced á los mo<br />
destos lo que no pedirían nunca. — Auguíto ofrecía sus beneficios á Horacio<br />
y á Virgilio. — Es dichoso aquel á quien suministra la divinidad lo que le basta<br />
v desea, &c.<br />
Tema III.<br />
52. Los trofeos militaros fueron llevados delante del vencedor.—El ciego<br />
lleva delante una mano previsora.— Áttico habia preferido el reposo á un<br />
trabajo ingrato. — He resuelto preferir tu amistad á mis intereses.— Pusie<br />
ron (I) fuego á los reparos del campamento y el viento lo llevó por todas<br />
partes.—El viento dispersa las cenizas. — La violencia del Áfrico dispersó la<br />
flota de Eneas.—El aquilón dispersará (2) las nubes.— César no quiso dife<br />
rir la pelea y obtuvo el triunfo, &c.<br />
( 1 ) Infero, ers. ( 2 ) Differa , ers.<br />
Tema IV.<br />
53. Come (1) con placer, porque le lo ofrezco benévolamente. —Metió<br />
los polluelos en el agua para que bebiesen, porque no querían comer.—Este<br />
pescado se come con placer, sobre todo bebiendo buen vino.—Comeréis<br />
vuestro pan en el dolor, y beberéis el agua amarga del destierro. — Haré<br />
cuanto quieras, pero diré lo que yo quiera.—¿Quieres que prosigamos?....—<br />
Quisiera hacerle un beneficio, para pagar los que él quiso hacerme.—Yo<br />
vivo contento cuando veo felices á las personas para quienes quiero lo que<br />
ellos querrían para mí, &c.<br />
(l) Edo.<br />
Tema V.<br />
54. Vamos al interior (1). — Habian ido los soldados por un camino rec<br />
io.— Iré á la casa.—Yo no puedo ir á pié. — Tú irás llevado en un carro.—<br />
Vé, yo te sigo, ó yo te seguiré. — Tendamos las velas, aunque el bajel vaya<br />
( 1 ) Inlra.
416 riUMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
al remo. — Cuando los pretores salían de las provincias, volvían á Roma.—<br />
Antes de salir la flota, ó antes, de que la Ilota saliera, inmolaron las víctimas.<br />
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 417<br />
hacerse. — I.ns cosas están así hechas, y así deben estarlo. — Os falta hacer<br />
esto.— Es necesario que hagas esto. — Sabed lo que necesitáis hacer en esto<br />
asunlo.<br />
VERBOS DEFECTIVOS.<br />
Tema I.<br />
59. El uno decía (I > sí. el otro decía no.—Digo que los Romanos pueden<br />
ser vencidos por los (¡aulas. — Diógcnes dijo que sí; Antipatro dijo que no.—<br />
Yo os manifestaré por qué dicen que él es el verdadero orador. — En dónde<br />
están, docian, las copas del festín?— ¿Qué hiciste, decia Galo? — Aconteció<br />
en Roma un grande incendio, dijiste, y se aterraron los moradores. —Habla;<br />
¿áqué vienes?—Habiendo hablado de este modo, calló. — Cicerón era muy<br />
vehemente para hablar. — ¿Quién, diciendo estas cosas, detendría las lágri<br />
mas Í2 1?—Halló á la sacerdotisa hablando on el pórtico del templo.<br />
( 1 ) Aio. (2 ) Temperare h , Afcl.<br />
7'enia //.<br />
1,0. Creéis haber comenzado á vivir. Jamás comenzamos á vivir. Llega la<br />
muerte y no hemos comenzado á vivir. — Yo no llamo vida á esta que co<br />
mienza para el hombro en el nacimiento.—La vida del hombre es la re<br />
flexión. — Habéis, pues, comenzado á vivir cuando habéis comenzado á re<br />
flexionar.— Habéis vivido cuando vuestra alma ha comenzado á conocerse á<br />
sí misma. — No temáis la desgracia; con frecuencia es útil. — Sin la desgracia<br />
no se comenzarla jamás á reflexionar, porque la felicidad es contraria á la<br />
meditación. &c.<br />
Tema III.<br />
61. Me acuerdo (1) bien y me acordaré por mucho tiempo. —-Te acuerdas<br />
ile Antipatro: acuérdate de nosotros y nos acordaremos de tí. — Acordaos<br />
ilo vuestros male> y los referiréis en la hora de la felicidad. —Que no se me<br />
tema con tal que no se mo odio.— Odiad la esclavitud, como odian los ig<br />
norantes la rienda. — Conviene conocer el ejército y ser conocido de los sol<br />
dados.— Yo seré conocido por mis cantos.—Yo acostumbro á sufrir por to<br />
dos.— Démostenos se acostumbraba á recitar muchos versos de segui<br />
da, &c.<br />
( 1 ) Miinini exige su complemento en genitivo ó en acusativo.<br />
VERBOS UNIPERSONALES Ó IMPERSONALES.<br />
Verbos pluil, ningil, grandinat, tonal, (ulgurat.<br />
62. No llueve on Egipto, dice la historia; poro aunque no llueve, fecun<br />
dan la tierra las inundaciones del Nilo. — Cuando haya llovido, desaparecerá<br />
la tormenta y no volverá á llover hasta que el cielo esté cubierto de nu<br />
bes.— Ha nevado mucho el invierno anterior. — Si nevase en mitad del vera<br />
no, causaría grande admiración. — Si no novara en el invierno, estarían tris<br />
tes los campos. — Cuando nieva on las montañas, presentan un espectáculo<br />
magnífico. — La naturaleza ha querido que llueva y que nieve para beneficio<br />
del hombre; para mantenimiento y aun para ornato del mundo.— Ha grani<br />
zado en los campos. —Cuando graniza, tiemblan los labradores, porque el<br />
TOMO I. 27
418 riiiMEn ANO DE LATÍN Í CASTELLANO.<br />
granizo es signo de tempestad, y granizando en el estío, se destruyen las<br />
mieses. — Si solo granizara en el invierno, no temblarían los labradores.—<br />
Truena: ha tronado sobre nuestras cabezas y el trueno es señal de la ira de<br />
Dios. — Creemos á veces que está tronando, y es el ruido de un carro lo que<br />
suena. — Si sales, tronará. —Si hubiese tronado, lo hubiéramos oido.—<br />
Relampagueaba en la campiña y nuestros ojos estaban deslumhrados.—Ha<br />
bía relampagueado mucho; mas los reí impagos cían menos brillantes y<br />
menos vivos. — Todo ora fuego. —Relampaguee y truena,oh Dios mío, y des<br />
plegúese tu mágestad.—Si relampaguease, si tronase así por mucho tiempo,<br />
pereceríamos de espanto.<br />
Verbos Uur, currilur, vcn'dtir, pugnalur.<br />
63. Se va y so viene.—Se iba y se venia. — En la arena se combate, en<br />
el estadio se corre.—En una batalla se va, se viene, se corre. — Necesario es<br />
que se pelee con denuedo para alcanzar la victoria. — Para obtener el pre<br />
mio en la lucha, era necesario que se pelease por largo tiempo. — Para ven<br />
cer en la carrera era menester que se corriese con grande aliento ó ir bien<br />
preparado.— Se vendrá al dia del juicio y juzgará Dios los vivos y los<br />
muertos y se irán cumpliendo las profecías. —Si se fuese, si se hubiese ido<br />
á visitar al enfermo, habría recobrado ya la salud. — Es necesario que ss<br />
vaya á la ciudad: se irá, el rey lo manda.<br />
Verbos paenilet, pudel, piget, tcedet, misercl, &c.<br />
Tema.<br />
64. El hombre se arrepiente siempre de haber obrado mal. — Cuando ha<br />
gas mal te arrepentirás. — Si te arrepintieras, obtendrías el perdón— Cuan<br />
do te arrepientas, te perdonará la justicia divina. — Pecadores, ya os tiempo<br />
de arrepentirse.— Corregid vuestros yerros, arrepintiéndoos.— Hijos míos,<br />
procurad que vuestro padre no se avergüertce de vosotros.—¿Quilín se ha<br />
avergonzado nunca de la virtud? — ¿Cuindo os avergonzareis da esa ambición<br />
desmesurada?—Cuando os hayáis avergonzado de la pereza, os haréis labo<br />
riosos.— Avergonzaos da las acciones deshonestas. — Nos pesa de haber fal<br />
tado á nuestro deber, y me pesaría do faltar todavía. — Os pesará algún dia<br />
de haber despreciado los estudios.— Os pesará, pero vuestro pesar será ya<br />
tardío. — Me pesa, dirá cada uno do vosotros, do habor perdido un tiempo<br />
precioso. — Me pesaba cuando me obligó el deber al trabajo; he murmurado,<br />
pero me pesó pronto.—Pésame por siempre y mas me pesaría, sí no hubiese<br />
reconocido mis errores. — Los malvados á quienes acusa su conciencia, so<br />
hastían con frecuencia do su vida.—Me he hastiado do los males que su<br />
fro.—Quiso dejar la casa paterna; pero se hastió luego di su nueva condi<br />
ción.— Creo que nadie se hastiará de la Virtud. — Avergoncémonos de los<br />
que se hastían de ella. — Si los Atenionsas no se hubieran hastiado do la vir<br />
tud da Sócrates, no le habrían dado la cicuta. — ¿Quién se apiada del pere<br />
zoso?—Nadie se ha apiadado nunca de los porezosos.— Para satisfacer su<br />
pereza, no se apiadirían do nadie. — Apiadaos de los pobres. — Los pobres<br />
sufren y lloran. ¿Quién se apiadará de ellos?— Apiádens» los corazones
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. A1 9<br />
generosos que se apiadarían solo con ser cristianos. — Si Jesu-Cristo no so<br />
hubiese apiadado de los hombres, el género humano habría perecido.<br />
Verbos referí, oporlct, libet, Ucet, decaí, dedeceí , &c.<br />
Tema.<br />
65. Importa, ha importado é importará siempre á los hombres el vivir rec<br />
iamente.— Importaba á Rómulo el hacer la guerra; pero mas le importó el cas<br />
tigar las faltas de su hermano. — Yo creo que hubiera convenido álos Sabinos<br />
el hacer alianza con los Romanos. —Conviene amar la patria. — Convenia á los<br />
Romanos dominar á todas las naciones. — Para alcanzar el objeto que deseába<br />
mos, convino hacer el mayor sacrificio. — No convendrá nunca á la felicidad de<br />
la patria la tiranía da los extraños. — Convenga ó no dar la batalla, deben<br />
estar prevenidos los soldados. — Si conviniera á la salud pública un dictador,<br />
no faltarían Silas en Roma. — Me agrada el vivir en la soledad.— No me agra<br />
daba el vivir entro los hombres.—Ni me agradó, ni mo agradará jamás el vi<br />
vir en servidumbre. — Si lo agradase la gloria de las armas, vivo tienes el<br />
ejemplo do Alejandro y César.— Agradamos á Dios y le agradará el salvar<br />
nos.— Será permitido á cualquiera el hablar libremente. — No nos será per<br />
mitido dárnosla muerte. — Por las leyes de Solón se permitió á las doncellas<br />
ejercitarse en la lucha. — Dios creó el mundo en seis dias y le plugo descan<br />
sar al sétimo. — Temo que no se permita el pa^ar,— Si estuviese ó hubiera<br />
estado permitido, habríamos procurado sacudir el yugo de tantas desgra<br />
cias.—Es lícito el vivir bien.— Era lícito al magistrado el ser severo.—<br />
Cuando plazca á tu gefe partirás. — No será nunca licito el crimen. — Temo<br />
que vuestros hábitos no convengan á vuestro estado.—Creo que nos será per<br />
mitido vivir. — Examinemos lo que conviene en un discurso. — ¿Convendría<br />
al orador encolerizarse?<br />
Verbos inlerest. placel, patet. liquet, fit, aecidil. evenit.<br />
Tema.<br />
63. Interesa al príncipe el gobernar sabia y rectamente. — Interesaba al<br />
rey el defendar á sus vasallos. — Habia interesado á los Romanos el hacer la<br />
guarra para sojuzgar á las naciones, á quienas interesó después conservar la<br />
paz. —Siempre interesará á los hombres tan precioso don del cielo y cuando<br />
ya no le interesa, sarán desgraciados. — Aplace la belleza: interesa la vir<br />
tud.— Siempre ha aplacido á la juventud presuntuosa el gozar de la liber<br />
tad. — Si te aplacíera el leer la historia de Roma, hallarías mucho que admi<br />
rar en Tito Livio, Salustio, Tácito y Julio César. — Es patente que los Roma<br />
nos pudieron someter la tierra á su imperio con semejante política. — Era<br />
evidente que, la república ss sostendría mientras triunfase la virtud sobre los<br />
vicios. — Necesario es que el crimen esté patente, para que se pronuncie la<br />
sentencia.— Si estuviese patente tu proceder, no despertarías sospechas.—<br />
Patente estaba para Cicerón que Verres era un criminal. —Cuando Hortensio<br />
acabó su discurso quedó, como acontece, indeciso el senado; pero al desple<br />
gar Cicerón toda su elocuencia, se convenció, como acontecía, de la justicia<br />
con que acusaba a! pretor. — Aconteció que Verres fue desterrado y que le
420 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
confiscáronlos bienes , como babia acontecido pocas, veces y no aconteciera<br />
entonces sin la elocuencia de Tulio; y lo que no acontecerá á menudo, el de<br />
tensor do Yerres confesó la superioridad de su rival. — Es ventajoso á los<br />
hombres el practicar la virtud—Era á los Romanos ventajoso el someter á su<br />
imperio muchas naciones ; pero mas ventajoso les fue el dominar la Gre<br />
cia.— Será ventajoso á los pueblos el que los reyes sean justos, y mas lo<br />
sería el que tuviesen rectos ministros. — Mas vale morir que ser vencidos. —El<br />
espectáculo de la naturaleza me complace en la vejez, y mas me complacía en<br />
la infancia. — Me ha complacido el ver vuestros nobles sentimientos. — Se<br />
cree que la gloria es un bien; y porque esto so creía ó se. creyó en la anti<br />
güedad, se sacrificaron en aras do esta deidad los mas insignes varones.— Sn<br />
dice y se cree que Alejandro dominó toda el Asia: también se cuenta que<br />
murió envenenado y se refiere que le mataron sus desórdenes. Todo esto so<br />
ha contado.<br />
PREPOSICIONES.<br />
PREPOSICIONES PROPIAMENTE DICHAS.<br />
Tema I.<br />
67. Julio César fue nombrado cónsul en el tiempo designado para la elec<br />
ción.— Su consulado le dio en el ejército con sus triunfos grande autoridad<br />
y prestigio. — Su liberalidad para con los soldados le conquistó aura po<br />
pular entre las legiones; y cuando estalló la guerra lávil entre él y Pompeyo,<br />
le aseguró en las sienes el laurel de la victoria. — En la batalla de Pliarsalia<br />
tuvo fin aquel drama sangriento, cantado por Encano. Pasando después á<br />
España desbarató en Munda á los hijos de aquel célebre capitán que se diri<br />
gieron vencidos al Mediterráneo. Hasta entonces solo halló en su carrera<br />
triunfos y victorias. — Cerca ya de la vejez, comenzaron á tener entrada<br />
en su pecho los pesares: su hijo adoptivo movido á ingratitud por la am<br />
bición do la gloria, le dio de puñaladas dentro del senado ante los magis<br />
trados de la república.<br />
Tema II.<br />
G8. Amenazaban á Gr-eci» los ejércitos del Asia, cuyas invasiones habia<br />
oído desde su juventud con indignación Alejandro. — Deseoso de sacar de<br />
esclavitud á su pueblo, meditaba sobre la venganza, abrigando el proyecto<br />
de llevar al Asia sus soldados. — Durante los primeros tiempos de su reinado,<br />
tuvo delante de los ojos esta idea; y reunido de toda Macedonia un ejército,<br />
pequeño en el número, pero grande por el valor, atravesó en pocos dias<br />
el mar, y según refiere Quinto Curtió, estuvo á punto de perecer en el paso<br />
del Gránico. — Las batallas do Isus y de Arbolas en lugar de la venganza, le<br />
pusieron sobre las sienes la corona del imperio. A su muerte, acaecida en<br />
Babilonia, dividió entre sus capitanes las provincias do que aquel se compo<br />
nía, á causa de lo cual se encendieron por todas partos grandes guerras.<br />
Tema III.<br />
69. Los Hebreos vivieron en la esclavitud bajo el imperio de los Pharac-<br />
nes; pero salvado Moisés de las aguas, en que le arrojaron, procuró rom-
COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 421<br />
perlu. — Obtenido de Pharaon el permiso para salir de Kgipto por medio de<br />
los prodigios con que logró aterrarle, se dirigió al desierto. Arrepentido<br />
Pharaon, salió Iras los Hebreos'con ejército poderoso y los alcanzó junto<br />
al mar Rojo. A su llegada temieron los Hebreos, sin esperanza de salvación;<br />
pero poniéndose Moisés delante do las aguas, tendió sobre ellas su vara, y<br />
se apartaron de una y otra parto, dando por en medio del mar pa<br />
so enjuto á su pueblo. Quiso Pharaon seguirlo sin recelo alguno, y entraron<br />
en el mar sus cuadrigas, aguijoneadas por la venganza; pero juntándose al<br />
momento las aguas, perecieron todos en una hora, sin escapar ninguno de la<br />
ira de Dios.<br />
Tema IV.<br />
70. Colon navegaba por maros desconocidos con la esperanza de hallar un<br />
nuevo mundo. Contra la furia de los vientos y la murmuración de sus soldados,<br />
llegó por fin ante una tierra nunca vista: al grito de \lierra\ \tierra\ se ar<br />
rodilló en la popa de su carabela y por un movimiento de admiración, se ar<br />
rodillaron también en su alrededor los soldados. Oraron todos con-lágrimas en<br />
los ojos, y convertidos en bendiciones los denuestos y amenazas, saltaron<br />
en tierra y tomaron posesión de la isla de Guanachini en nombre y para glo<br />
ria de los reyes Católicos. — El primero que avistó en medio de las aguas la<br />
citada isla fue Rodrigo do Triana.<br />
PREPOSICIONES ADVERBIOS.<br />
Tema I<br />
71. Cuando los árabes llegaron del otro lado del estrecho corriendo detrás<br />
de las riquezas y goces prometidos por Mahoma, detuvieron su marcha triun<br />
fadora delante del poder visigodo. Al fronte ya de aquel imperio temido den<br />
tro y fuera de España, se preparaban en secreto, según escriben algunos<br />
liistoriadores, para lanzarse sobre la Península, cuando la venganza del conde<br />
don Julián vino á descubrirles que de osle lado del mar y en medio<br />
de la corte visigoda no les faltaban ayudadores. — Movidos , pues, del África<br />
sus ejércitos bajo la conducta de Tarif, volaron hacia la descuidada España y<br />
echaron sus gentes en tierra cerca de Tarifa,'ciudad puesta junto al estre<br />
cho, la cual tomó el nombre de aquel caudillo. Reunía don Rodrigo en el cen<br />
tro de la Península sus vasallos para salir al encuentro de los árabes, llevando<br />
alrededor toda la nobleza de los godos ya degenerada por la molicie y por<br />
los deleites. — Viéronse ios dos ejércitos frente á frente cerca del Guadalete,<br />
y ordenadas por una y otra parte las haces, trabóse cruda pelea. Venia don<br />
Rodrigo encima de un carro do marfil, y al lado de él se mostraban sus prin<br />
cipales caudillos.—Terrible fue el combate que ensangrentó durante seis dias<br />
aquellas campiñas: don Rodrigo, mas valeroso que nunca, corría enfurecido<br />
de arriba á bajo, siempre en medio de los mayores peligros. Viendo al cabo<br />
rotas sus huestes con la traición de don'Oppas , sin esperanza ya de la victo<br />
ria , salióse de la pelea, y casi en presencia de los suyos, se despojó de la<br />
púrpura y de la corona, huyendo después de aquel terrible teatro, en que<br />
pereció el poder de los Godos.
422 PRIMER AÑO DE LATID V CASTELLANO.<br />
ADVERBIOS. — ADVERBIOS i>¡: LL'UAK.<br />
Tema..<br />
72. Los reyes Católicos teman siempre delante de sus ojos la conquista de<br />
Granada.—Dentro y fuera de Castilla se hacían grandes preparativos con este<br />
propósito. Aquí y allí se levantaban ejércitos: Isabel alentaba de lejos con sus<br />
cartas y de cerca con su ejemplo aquella empresa. Pronto se vieron armados<br />
los nobles y los .plebeyos; pues viniendo el impulso de arriba, nadie queria<br />
quedarse atrás, y por una y oirá parte deseaban manifestar á la reina su<br />
cariño. Caminaron, pues, hacia las tierras de Granada y sujetaron de paso<br />
algunos castillos y fortalezas que puestos en lo alto de aquellos montes, eran<br />
temidos de toda la comarca que tenían bajo su dominio. — Llegaron los<br />
castellanos á la vega y plantaron sus reales á vista de Granada: sorprendidos<br />
los sarracenos, veian desde lo alto de las torres aquel aparato bélico que al<br />
rededor délos muros se desplegaba: aquí se extendían las banderas del marqués<br />
de Cádiz: allí las de D. Alonso de Aguilar; mas allá las del duque de Medina<br />
Sidonia; á este lado se descubríanlos caballeros de Calatrava y de San Juan;<br />
al otro los de Santiago y Montesa; allá brillaban las armas de los Girones y<br />
Benaventes; acullá las de los Vélaseos y Mendozas, y mas lejos volaban al<br />
viento las del gran cardenal al lado de las barras de Aragón y de los leones<br />
de Castilla que ondeaban sobro la tienda do los reyes. — üé ahí el espectácu<br />
lo que do improviso hallaron á su presencia los sarracenos, viendo encima de<br />
sus cabezas conjurada la mas terrible tempestad que durante ocho siglos les<br />
habia amenazado dentro de España.<br />
ADVERBIOS QUE EXPRESAN EL LUGAR DONDE SE ESTÁ, Á DONDE SB VA,<br />
DE DONDE SE VIFNE, POR DONDE SE PASA.<br />
Tema.<br />
73. Rodrigo de Vivar llegó á Cárdena, donde estaban su esposa y sus<br />
hijas. Allí le recibieron con grande alegría; pero al ver en su rostro las hue<br />
llas del dolor, exclamó Jimena: —¿A dónde vas, Rodrigo? ¿De dónde vienes<br />
esposo mió, con tanta tristeza? — Todos los que aquí están, respondió Ro<br />
drigo , ignoran mis desgracias. Allá, en la corte solo anidan la envidia y el<br />
engaño, y do allí ha salido mi tristeza. No sé á dónde voy; pero sí de dónde<br />
vengo. Me han echado de la corte y me echan de Castilla; y aunque por<br />
donde paso solo encuentro amor y cariño , no hay alegría en mi pecho. —<br />
Quédate aquí, añadió Jimena : por aquí no corre el viento de la envidia: deja<br />
allá á los cortesanos con su loca ambición y vive donde está el amor de tus<br />
tiernas hijas. — Ya no es posible , replicó Rodrigo: salgo desterrado de mi pa<br />
tria y voy á extrañas comarcas : por allí buscaré , si no el sosiego de mi vejez,<br />
al menos la gloria de mi religión y de mi patria. Donde quiera que estuviere,<br />
á donde quiera que me llevare la Providencia, siempre me acordaré de<br />
vosotras: por donde quiera que lleve mis estandartes por allí irá también la<br />
victoria.
COPIA DE TEMAS GRADUADOS.<br />
PREGUNTAS Ubi, quo, uti'fe, qua.<br />
Tema.<br />
74. Había la fama llevado por todas partes el nombre de Cortés y de los<br />
españoles; y allí donde pareeian mas inauditas sus proezas, despertaban ma<br />
yor asombro. Motezuma. que tanto por su sangre como por su poder no ha<br />
llaba en parte alguna quien osara contradecirle, oyó absorto las hazañas de<br />
Cortés ; y sabedor de que llevaba su arrojo hasta meterse en Méjico. no qui<br />
so mostrar desaliento en modo alguno, y sa preparó á recibirle. — Determi<br />
nóse á esperarle en el mismo lugar donde tenia su corte; y preparados de<br />
una y otra parte á la entrevista, llegó Cortés hasta las calles de Méjico, ad<br />
mirando aquí y allí el orden y concierto de las casas y la frondosidad de<br />
los paseos que donde quiera descubría. Dirigíase hacia él Motezuma , y avis<br />
tándose en mitad da la carrera, luciéronse por uno y otro lado nunca vistas<br />
cortesías y habló el indio en esta forma: De todas partes llega á mis oidos<br />
tu fama, ó capitán ilustre; y la grandeza do tus hechos me ha movido por<br />
cierto á ver en tí un enviado de los dioses: en otra parte serás mas temido:<br />
aquí serás amado por todos conceptos—Replicóle Cortés en el mismo tono:<br />
en nombre de mi rey, dondequiera temido, recibo tu amistad y te pro<br />
meto guardarla mientras fueres digno de su amor y de su benevolencia.—<br />
Abrazáronse en aquel momento, y divididas en dos partes las comitivas, vol<br />
vióse Motezuma por donde había venido y Cortés fue alojado en el palacio<br />
de Axayaca, no sin reconocerlo por todas partes y quedar seguro de su co<br />
modidad y fortaleza.<br />
ADVERBIOS DE TIEMPO.<br />
Tema I.<br />
75. Después de apoderarse San Fernando de Córdoba y Sevilla abrigaron<br />
todavía los sarracenos esperanza de rescatarlas tarde ó temprano. Sus poeta3<br />
cantaban noche y día: «Ayer eras, oh Córdoba! reina de Occidente; hoy llo<br />
ras como una esclava cargada da cadenas. ¿ Cuándo te veré triunfante como<br />
en otro tiempo? Antaño eras terror da los cristianos: ogaño se mofan de tu<br />
pasada gloria, y no satisfechos aun, te escarnecen desde la tarde á la maña<br />
na, entonando siempre los himnos da la prosperidad y del triunfo. Tus hijas<br />
lloran al amanecer porque no hay quien las llamo á la oración, y todos los<br />
días son tratadas por los vencedores coma siervas, perdida ya toda espe<br />
ranza. Las quo eran en la víspera señoras, el dia después fueron esclavas.<br />
Mas tú, Sevilla, despierta muy do mañana: que ahora es tiempo de recobrar<br />
tu poderío. Mañana será tardo para empozar la pelea. — Bien pronto verás<br />
en tus campiñas los escuadrones do tus hijos: abre al punto tus puertas y al<br />
anochecer ya habrás sido libertada. —Mas está lejos tan hermoso dia. Ante<br />
ayer pudiste sar reina: entonces era tiempo; hoy es ya tarde. A la madruga<br />
da , al medio dia, á la tarde y á la noche solo hay lágrimas en tus ojos. — Tu<br />
desventura es ya eterna. Nunca habrá salvación para tus hijos.
424 PRIME» AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
Tenia II.<br />
76. Poco antes de morir Alejandro dejó dividido el imperio que tan largo<br />
tiempo habia ambicionado. Encendióse á poco la guerra entro sus sucesores,<br />
los cuales aspiraban al par á la supremacía; y mientras oran las pro<br />
vincias diariamente asoladas , rara voz manifestaron tenor piedad de sus<br />
moradores. Entre tanto se debilitaban poro á poco las fuerzas, y hubieran<br />
luego sucumbido los mas débiles, si la ambición do los poderosos no lo<br />
hubiese juntamente estorbado. Las comarcas que por tan largo tiempo rospetaron<br />
á los Griegos, tan pronto como los vieron desunidos, los comenzaron<br />
á odiar, y hubieran en seguida acabado con ellos, si durante! las guerras de<br />
Darío no hubiesen perdido do una voz todas sus fuerzas. Por último, ot<br />
imperio que habia sido fundado sobre la ruina do los Persas, habría desaparecido<br />
y al propio tiempo la gloria de los Griegos, si ínterin la ambición<br />
hacia tales estragos, no acudiesen el valor y la prudencia á poner mi dique<br />
á tanta ruina. Kara vez acontece que la ambición halle trono, ahogando<br />
frecuentemente la voz do la virtud hasta que conduce ¡i los hombres al despeñadero.<br />
ADVERBIOS DE MODO.<br />
Tema.<br />
77. Había recorrido Roger de Flor victoriosamente casi toda el Asia:<br />
bien querido al principio del emperador Andrónico , fue por él honrado do<br />
tal modo que despertó, aunque sin justicia, la envidia do Miguel Paleólogo su<br />
hijo. Quizás las mismas victorias do Flor fueron también causa de tan extraña<br />
ojeriza. Vencedor últimamente en las faldas del monto Thauro y en Philadelphia,<br />
confiaba según costumbre de ánimos esforzados, en la lealtad de<br />
Miguel que tramaba en secreto su ruina. Pues así como no habían tenido los<br />
Griegos valor para salvar la patria, tampoco tuvieron gratitud á sus salvadores:<br />
con razón huyen de los pechos afeminados la virtud y la fortaleza, siendo<br />
solamente á propósito para odiar, ya que no pueden abrigar otros mas<br />
nobles sentimientos. — Llamado Roger cautelosamente por el principo, apenas<br />
llegó á Andrinópoli, cuando comenzó, y no en balde, á dudar do la lealtad<br />
de Miguel, adivinando fácilmente el fin que le tenia proparado. Mas y mas<br />
crecían sus sospechas al contemplar el rostro de Miguel, pues aunque este<br />
procuraba ocultarlo, hacíalo á veces palidecer su propia traición, saliendo á<br />
su semblante el desasosiego que con tenacidad combatía su alma. — Sentado<br />
con él ala mesa, olvidaba Roger sus temores, cuando entraron de tropel en<br />
la estancia los soldados de Miguel, é hiriendo á Flor, ya de punta, ya de corto,<br />
le dieron muerte. Este fin tuvo tan famoso caudillo, digno por cierto de<br />
eterna fama por sus inauditas proezas.<br />
ADVERBIOS DE CANTIDAD.<br />
Tema.<br />
78. Gonzalo de Córdoba tenia sus reales algún tanto apartados del Careliano.<br />
Cuantas veces habia intentado el ejército francés pasar aquel rio, hincha-
COIMA DE TKJ1AS GRADUADOS. 428<br />
(lo por las aguas del invierno, oirás tantas se había visto rechazado por el<br />
valor de las tropas españolas. Siendo en poco número, carecían estas, tanto<br />
de víveres como de dinero, sin que pudiese Gonzalo acudir á la primera ne<br />
cesidad, por importar mucho á sus planes el conservar aquel puesto, ni<br />
menos atender á la segunda, aunque de varios modos lo intentara, por la<br />
escasez de recursos. Estaba el ejército dividido en dos bandos: unos decían<br />
públicamente que si en algo tenia Gonzalo sus vidas, no era justo exponerlas<br />
tantas veces al peligro, tanto mas cuanto que era necesario arrostrar mas<br />
que la saña de los enemigos las inclemencias del cielo: clamaban los otros por<br />
la obediencia; pero eran poco respetados, cundiendo á veces el tumulto has-<br />
la la misma tienda de Gonzalo.— Presentóse este en el campo, y levantando la<br />
voz cuanlo pudo, trató de aplacar el enojo de los suyos poniéndoles delante<br />
una y otra vez sus deberes. Adelantóse en tanto resueltamente un soldado, y<br />
llegando hasta el Gran Capitán, y dando por primera vez ejemplo de pertinaz<br />
rebeldía, púsole la lanza á los pechos, faltando poco para consumar su alevoso<br />
intento. Gonzalo, menos alterado del hecho que del propósito, apartó de sí la<br />
pica del soldado , diciendo: « Quila, que me hieres. »<br />
MVVERBIOS DE INTERROGACIÓN.<br />
Tema.<br />
79. ¿Por ventura : decía a Cristóbal Colon la reina Isabel; será posible que al<br />
otro lado de los mares exista un nuevo mundo.'—¿Lo dudáis, señora? (1 ) (con<br />
testaba Colon con granile ahinco). — ¿Cómo, cómo es creíble que no se haya<br />
hasta ahora penetrado esle misterio?—¿Podrá bastaros una explicación? (2)—<br />
¿Teméis dármela¿No deseabais revelarme tan maravilloso secreto? —<br />
¿Acaso busco otra cosa?.... ¿Por qué he venido á España? ¿Por qué he pe<br />
netrado hasta vos, magnánima princesa? Cuando anhelo solamente el que me<br />
oigáis, ¿habré de ocultaros esta idea, único sueño de mi existencia?—.Hablad,<br />
pues: ¿de (pié manera pensáis dar á España tanta gloria?.... ¿De qué modo<br />
podrá llevarse á cabo tal empresa?.... ¿Queréis dinero?.... Aquí está mi coro<br />
na: vendedla. ¿No es bastante? Aquí tenéis todas mis joyas: empeñadlas. Ha<br />
blad. ¿Donde están esas tierras desconocidas, en que no ha penetrado todavía<br />
la luz del Evangelio? ¿Por dónde so abrirán paso mis carabelas? Hablad,<br />
Colon, y confiad en la reina do Castilla.<br />
(1) El adverbio de interrogación es (2) El adverbio de inlerrcgacíon<br />
,c, unido ;i la final de la primera palabra. :,is'edo es an.<br />
ADVERBIOS DE AFIRMACIÓN.<br />
Tema.<br />
SO. Al despedirse Hernán Corles dé su padre, le habló el anciano hidalgo<br />
de esta manera: «Sin duda, hijo mió , vas á entrar en una carrera donde no<br />
solo se necesita el crédito de valeroso, sino que también so requiere el de
426 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO,<br />
prudente. Mucho espero de tu ingenio; mucho de tu valor; pero nada conse<br />
guirías en verdad, si no enfrenares, cuando convenga, tus propios bríos y no<br />
guardares todo el respeto debido á los que hayan de mandarte. No deshonra<br />
rás ciertamente, huyendo, mis canas: así lo creo, mi Fernando: pero no es<br />
digno seguramente de olvido el respeto que á la virtud y á la autoridad<br />
ha d3 tributarse, pricipalmente por los que han nacido, como tú, en noble<br />
cuna; y ruégote por tanto, hijo mío, que no olvides, ademas de los debe<br />
res de soldado, los d.i cristiana y caballero. Ten por cierto que quien olvi<br />
da á su Dios,- será también olvidado por él; y que quien se desprecia á sí<br />
mismo, es indigno del amor y del respeto de los hombres. He aquí lo que tu<br />
padre te suplica, lo que espera y aun lo que te manda (I ).<br />
[ 1 ) Los adverbios hercule , mehercule<br />
, hcrcl't , enastar, mecaflor , etiepol y<br />
epol se empleaban por los latinos para ju<br />
rar ó afirmar cualquiera cosa. En caste<br />
llano no tieneu equivalente ni aplicación<br />
alguna.<br />
ADVERBIOS DE NEGACIÓN Y DE DUDA.<br />
81. Nerón no era digno de la púrpura. Su educación no anunciaba sin em<br />
bargo un alma tan envilecida, ni era posible creer que los desvelos de Sé<br />
neca tuviesen tan infame pago. Quizás un león hubiera sido mas humano para<br />
con su madre y para con sus maestros. — No era del lodo ageno á la vana<br />
gloria; pero en manera alguna amaba la virtud. — Cuando le aplaudían sus<br />
versos , no creia que era este tríbulo arrancado al temor, sino acaso conquis<br />
tado por su genio. Si aplaudían á Eucano, tal vez le aplaudía también ; mas al<br />
saber que no le prodigaban fortuitamente los elogios, no pudo sufrir de<br />
ningún modo el triunfo de su amigo, siendo su talento una de las causas do<br />
la muerte de aquel extraordinario poeta.<br />
GRADOS DE COMPARACIÓN EN LOS ADVERBIOS<br />
Tana.<br />
82. Vasco Ñuño de Balboa descubrió con gran valor el mar del Sur; pero<br />
todavía mas valerosamente acometió Francisco Pízarro la conquista del Perú.<br />
Si venció aquel osada y varonilmente cerros inaccesibles y atravesó con ve<br />
locidad lagunas y pantanos, Pízarro cruzó tal vez con mayor osadía inmensos<br />
desiertos de arena y ásperas montañas cubiertas de nievo. Pero Bizarro<br />
trató mas fieramente que Vasco de Balboa á los indios y mas inhumana y cru<br />
damente que Hernán-Cortés á sus reyes. Cortés prendió con sagacidad en<br />
su pa'.acio al emperador do Méjico : Pízarro trató descortesmente al del Perú,<br />
y con mayor crueldad le arrebató la vida : quizás obtuvo mas presto la con<br />
quista que ambicionaba ; mas obró muy temeraria é impolíticamente , lo cual<br />
le echan en cara los historiadores.
eOPIA DE TEMAS GRADUADOS. *27<br />
CONJUNCIONES.<br />
Tema.<br />
83. Cercaban los reyes Católicos á Baza y activaban los aprestos del asal<br />
to á fin de rendirla antes de que pudiese ser socorrida. Dilatábase, no obs<br />
tante, el cerco; y deseando Hernán Pérez del Pulgar dar un tiento á las<br />
fuerzas del rey de Guadix , concertó , pues, con otros caballeros, que mien<br />
tras duraba el asedio, no solo hiciesen una entrada en aquellas tierras , sino<br />
que procurasen también cautivar al rey moro Mnley Audalla , y traerle<br />
prisionero á los reales. Partieron después de este concierto , y aunque pocos<br />
en número, ni temieron penetrar en el centro de la morisma, ni dudaron<br />
de apoderarse del rey, si bien, al llegar á la vega de Guadix, supieren<br />
que estaba esto encerrado en la ciudad, por lo cual no era posible llevar<br />
á cabo su propósito. — Frustrado este intento, ó porque se convencieron de<br />
la dificultad, ó'porque desconfiaron de su corto número para empresa tan<br />
ardua, devastaron los campos de Guadix y robaron sus ganados y quema<br />
ron sus alquerías, dirigiéndose en fin á Baza, cargados de despojos.—Mas<br />
no bien habían entrado en las sierras, caminando como vencedores, cuan<br />
do se vieron rodeados de una inmensa morisma. Sorprendidos y aterrados<br />
los mas, comenzaron á huir en desorden, y aunque los capitanes procuraban<br />
detenerlos , contal de salvar las vidas, desoían sus mandatos. En lanto po<br />
niéndose Hernán Pérez delante de los que huían, y viendo que les faltaba<br />
estandarte, ora porque el alférez no obedecía , ora porque le arrastraba<br />
fuera del campo el ímpetu de los fugitivos, sacó su pañizuelo y poniéndole<br />
en la punta do la lanza y levantándose sobre los estribos, pronunció estas<br />
palabras: «Si empuñáis espadas, si ceñís arneses, no es, caballeros, para<br />
huir como tímidas mugeies del peligro. Volved, pues, que la ocasión os<br />
llama: que el que no tuviese bandera, aquí hallará seguro estandarte. —Vol<br />
ved; no sea qu: toda vuestra honra y la de vuestros padres quede en estos<br />
valles sepultada. » Habló así Hernán Pérez, y la victoria siguió á estas pala<br />
bras.<br />
INTERJECCIONES.<br />
Tema.<br />
84. ¡Oh! dejad, María, que pague tan duro tributo á mi Dios y á mi<br />
patria (decia Alonso Pérez de Guzman en Tarifa).—¡Ay de mí! (replicaba<br />
su esposa). ¡Cómo! ¿será posible? ¡Dios mío! ¡sacrificar á mi hijo!.... Ah,<br />
no, Alonso. Ni Dios ni el rey exigen de tí tan horrible lealtad. — ¡Oh dolor!<br />
(anadia Guzman). ¡Esposa mia! no aumentos mi tormento ni pretendas echar<br />
sobre mi frente el borrón de los traidores. ¡Padre Eterno! ¡valor! (decia<br />
el héroe para sí). ¡Valor, oh patria mia! —¡Cuánta crueldad!.... ¡qué terri<br />
ble infortunio'..... (prorrumpía la desconsolada madre). ¿No hay esperanza?...<br />
¡ Infeliz! ¡Y serás el verdugo de tu hijo !....—¡ Su verdugo! (interrumpía Alon<br />
so). | No!.... ¿pero qué haré?.... ¡Ola! soldados, ¿han hecho ya la terrible se<br />
ña?.... ¡Lejos!.... ¡hijo mió!.... Retírate. María.—¡Bien! ¡ bien!.... Mas ¡piedad!..
428 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />
¡piedad!.... Alonso.— ¡Oh rabia!.... ¡ Cobardes! ¡Me amenazáis con la trai<br />
ción ó con la muerte de mi hijo !.... ¡Vive el cielo!.... ¡La traición! ¡Su muer<br />
te!.... ¡Ahü tomad ese cuchillo, si no.tenéis otro acero. — He aquí mi res<br />
puesta.— ¡Quél.... (exclamó María) ¿al Un eres su verdugo? ¡Bárbara leal<br />
tad!.... (y cayó desmayada á los pies de Alonso Pérez, que recibió por este<br />
heroico sacrificio el renombre inmortal de Guzman el Bueno).
DICCIONARIO<br />
DE LOS TRATADOS COMPRENDIDOS EN ESTE TOMO.<br />
II activo ind. ... indeclinable.<br />
ab! ablativo. m<br />
acus... acusativo. n<br />
adj.. .. adjetivo. num... numeral.<br />
adv.... adverbio. perf....<br />
com.... común de tres.<br />
comp... comparativo.<br />
conj conjunción.<br />
defect.. defectivo.<br />
P<br />
PP<br />
Pl<br />
prep... preposición.<br />
dep deponente. pron.. .<br />
desus... desusado. sup<br />
f femenino.<br />
V .<br />
impers. impersonal.<br />
A, ab, abs. prep. abl. De, á, por. A se<br />
pone delante de las consonantes:<br />
ab, de las vocales y de las letras<br />
d, f, I, n, r y s: abs, delante de<br />
c,
430 AGC AGII<br />
Abripio, is, ere, u¡, eptum. a. Arrebatar,<br />
arrancar, quitar, ocultarse.<br />
Abrogo, as, are, avi, atum. a. Abrogar,<br />
abolir, suprimir.<br />
Abrumpo, is, eie, upi, uptum. a.<br />
Romper, quebrar, cortar.<br />
Abs. V. A.<br />
Absalon, is. ni. Absalon, hijo de<br />
David.<br />
Abscido, is, ero, idi, issum, y<br />
Absciudo, is; ere, idi, issum. a. Cortar,<br />
tajar, separar cortando.<br />
Abscondo.is, ere, di, Ruin. a. Esconder,<br />
cubrir, ocultar.<br />
Absens, tis. m. y f. Ausente.<br />
Absimilis, c. com. Diferente.<br />
Absisto, i-, ero, abstiti. ». Desistir,<br />
cesar, dejar, alzar mano de algo.<br />
Absolvo, is, ere, i, utum. a. Absolver,<br />
declarar libre, libertar, desatar.<br />
Absorbeo, es. ere, ui, ptum. a. Absorber,<br />
engullir, devorar, consumir.<br />
Absque. prep. abl. Sin.<br />
Abslergeo, es, ere, si, sum, y<br />
Absterge, is, ere, si, sum. a. Limpiar,<br />
enjugar, lavar, borrar, aliviar<br />
, ahuyentar.<br />
Abstersus, a, inri, pp. de Abstergo.<br />
Abslinenlia, :c, f. Abstinencia, moderación<br />
, templanza, desinterés,<br />
desprendimiento.<br />
Abstineo, es, ere, nui, entum. n.<br />
Abstenerse, negarse, contenerse,<br />
privarse de algo.<br />
Abstractos, a, um. pp. de<br />
Abstraho, is, ere, xi, ctum. a. Abstraer,-separar,<br />
dividir, arrancar,<br />
quitar, sacar por fuerza.<br />
Absum, es, ess •, fui. ». Estar ausente<br />
, lejos, distante , no hallarse,<br />
faltar.<br />
Absumo, is, ero, sumpsi, sumptum.a.<br />
Consumir, acabar, dar lin de algo.<br />
Absyrlus, i. m. Absirlo.<br />
Abundantia, ae. f. Abundancia.<br />
Abutor, eris, utere, uti, usus sum.<br />
dep. Abusar.<br />
Abydum, i.n. Abydos, ciudad de Asia.<br />
Abyla o Abila, se. f. Avila, monte de<br />
África, hoy sierra Bullones.<br />
Abysum, i. ». Abismo.<br />
Ac. con/. Y, que, hasta, como, contra.<br />
Esta partícula se emplea solo delante<br />
de las consonantes.<br />
Acarnanes, um. m. pl. Los Acarnánicos<br />
ó Acarnanienses.<br />
Acca, se. f. Acá Laurentina, mugor de<br />
Faustulo, la que crió á Rómulo y<br />
Remo.<br />
Accèdo, is, ere, essi, essimi, n. Acercarse,<br />
llegarse, venir.<br />
Accelero, as, are, avi, atum. n. Acelerarse,<br />
darse prNa.<br />
Accendo, is, ere, i, sum. a. Encender,<br />
poner fuego, abrasar, quemar.<br />
|| Ilustrar, iluminar, alumbrar.<br />
Accensus, a, um.pp. de Accendo.<br />
Acceptus, a, uni. pp. do Accipio.<br />
Accessio, onis./'. Crecimiento, aumento.<br />
Accersitus, a, um. pp. do<br />
Accorso, is, ere, ivi, itimi, a. Citar,<br />
enviar á llamar, á buscar, hacer<br />
venir.<br />
Accido, is, ere, i. ». Acaecer, suceder,<br />
ocurrir, acontecer.<br />
Accidie impers. Acontece.<br />
Accinlus, a, um. pp. de<br />
Accingo, is, cío, xi, cium, a. Ceñir,<br />
atar. || Disponer, preparar.<br />
Accio, is, ire, ivi ó ii, itiim. o. Llamar,<br />
mandar, hacer venir.<br />
Accipio, is, ere, epi, eptom. a. Recibir,<br />
tomar, conseguir, oblener, informar,<br />
tratar.<br />
Aceitas, a, uni pp. de Accio.<br />
Accius, ii. «11. Accio, celebre poeta<br />
tragico. || Accio pisáronse, orador<br />
famoso.<br />
Aceommodo, as, ave, avi, atum. a.<br />
Acomodar, ajustar, apropiar.<br />
Acclamo, as, are, avi, atum. n.<br />
Aclamar, aplaudir gritando.<br />
Accula, 33. f. y ni. Habitador, morador.<br />
Accumbo, is, ere, cubui, cubituni. n.<br />
Estar sentado, acodar, asentarse.<br />
Accurro, is, ere, i, sum. ». Acudir,<br />
correr, venir de prisa.<br />
Acousatio, onis. f. Acusación, delación,<br />
reconvención.<br />
Accussator, oí is. m. Acusador, delator.<br />
Accuso, as, are, avi, atum. o. Acusar,<br />
delatar, tachar, repiender.<br />
Acer, acris y acre. corn. Áspero,<br />
acre, agrio, fuerte, picante.<br />
Acerbe, adv.. camp. biùs. sup. Dissime<br />
Dura, rigorosa, severamente.<br />
Acerbitas, at's. f. Aspereza, severidad,<br />
aflicción.<br />
Acerbos, a, um. adj. Agrio, áspero,<br />
duro, severo, funesto, tosco, rudo,<br />
inculto.<br />
Acerrime. V. Acriter.<br />
Acesinis, is. 171. Borraj, goma de India.<br />
Acetum, i. n. Vinagre.<br />
Achabus, i. m. Achab, rey de Israel
ADI ADO 431<br />
Achais, ?c. f. Acaya, provincia do<br />
Grecia.<br />
Achaicus, a, uni. adj. Acháico ó acáico;<br />
cosa de los Aqueos.<br />
Achoeii, orum. m. pi Los Aqueos.<br />
Achules, ci. m. Aquiles, hijo de Télis<br />
y de Peleo.<br />
Ac'ies, ci./'. Batalla, combate, ejército.<br />
Acquilo, is, ere, sivi, situili, a.. Adquirir,<br />
obtener.<br />
Acrisius, ii. in. Acrisio.<br />
Aciticr. (ido., comp. aeráis., sup. acerrime.<br />
Duramente, viva, valerosamenle.<br />
AcUeon, pois. tn. A f'leon.<br />
Actiacus, a, um. adj. Cosa de Accio.<br />
Aedo, onis. f. Acción, proceso, arenga.<br />
Actiiini, ii. i». Accio, ciudad de Epiro.<br />
Achis, a. uni. pp. do ago.<br />
Acuo. is, ere, ni, illuni, a. Irritar,<br />
animar, excitar.<br />
Acus, acùs. f. Aguja, punta.<br />
Acutus, a, um. p. de Acuo.<br />
Ad. prcp. acus. a, en, junto, delante,<br />
para, contra, hacia, hasta, según.<br />
Adactus, a, um. pp. de Adigo.<br />
Adamo, as. are, avi, atum. a. Amar<br />
perdida, locamente.<br />
Adames, i. i». Adam, padre del género<br />
humano.<br />
Adaquo, as, are, avi, atum. a. Abrevar,<br />
regar, mojar.<br />
Addiio, is, ire, xi, cium. a. Adjudicar,<br />
vender. |¡ Ccondenar.<br />
Additus, a, um. pp. do<br />
Addo, is. ere, idi, itum. a. Añadir,<br />
unir, dar.<br />
AdJubito, as, are, avi, atum. n. Dudar,<br />
titubear.<br />
Adduco, is, ere, xi, otum. a. Llevar,<br />
conducir, guiar, persuadir.<br />
Adductus, a, um. pp. de Adduro.<br />
Ademplus, a, um. pp. de Adimo.<br />
Adeò. adu. 'lanío, de tal manera.<br />
Adeo, is, ire. ¡vi ó ii, itum. a. Ir<br />
Inicia alguna paite, acercarse.<br />
Adeptus, a, um. pp. de Adipiscor.<br />
Adhereo, es, ere, si, sum. n. Adherirse,<br />
animarse, juntarse á otro.<br />
Adhibeo, es, ere. ni. itum. a. Emplaar,<br />
añadir, reunir.<br />
Adhuc. adv. Aun no, hasla ahora,<br />
hasta el presente.<br />
Adigo, is, ere, egi, actum. a. Compeler,<br />
obligar, forzar.<br />
Adimo, is, ere, emi, emptum. a. Quitar,<br />
arrebatar.<br />
Adimpleo, es, ere, evi, etum. a. Llenar<br />
, henchir, cumplir.<br />
Adipiscor, eris, i, deptus, sum. dep.<br />
Alcanzar, conseguir, obtener.<br />
Adilus, fis. m. Entrada, acceso.<br />
Adjicio, is, ere, eci, jectum. a. Añadir,<br />
echar hacia.<br />
Adjudico, as, are, avi, atum. a. Adjud<br />
car, dar, atribuir.<br />
Adjumentiim, i. n. Apoyo, socorro,<br />
ayuda.<br />
Adjungo, is, ere, xi, clum. a. Reunir,<br />
añadir.<br />
Adjuro, as, are, avi, atura, a. Abjurar,<br />
jurar, conjurar, rogar con<br />
instancia.<br />
Adjutor, oris. ro. El que ayuda y socorre,<br />
ayudador.<br />
Adjuvo, as, are, avi, atum. a. Ayudar,<br />
segundar, favorecer.<br />
Admetus, i. ra. Admeto.<br />
Adminisler, tri. m. Ministro, servidor,<br />
obrero.<br />
Administra , as. f. Ministro, gobernante<br />
Administratio, onis./'. Administración,<br />
gobierno.<br />
Adminislro, as, are, avi, atum. o.<br />
Administrar, gobernar.<br />
Admirabilis, lo. cora. Admirable.<br />
Admirado, onis./'. Admiración, asombro.<br />
Admirator, oris. m. Admirador, el<br />
que admira.<br />
Admiior, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Admirarse, pasmarse, ver con<br />
asombro.<br />
Admiscec, es, ere.cui, istuin ó ixtum.<br />
a. Mezclar, confundir.<br />
Admistus, a, um y<br />
Admixlus, a, um.pp. de Admisceo.<br />
Admitió, is, ere, misi, missum. a.<br />
Admitir, recibir, permitir.<br />
Adinodiun. ado. Mucho, extremadamenle.<br />
Admoneo, es, ere, ui, itum. a. Advertir,<br />
avisar.<br />
Admotus, a, um. pp. de<br />
Admoveo, es, ere, i, otum. a. Arrimar,<br />
acercar, llegar,'poner junto,<br />
mover, incitar.<br />
Adolescens, entis m. y f. Joven, adolescente.<br />
Adolescentia, ae. f. Adolescencia.<br />
Adilescentulus, i. m. Niño, infante,<br />
jovencito, mu; hachuelo.<br />
Adolesco, is, ere, levi, adultum. n.<br />
Ci ecer, llegar á la adolescencia.<br />
Adoperio, is, iré, u^, tum. a. Cubrir,<br />
ocultar, oscurecer.<br />
Adopertus. a, um. pp. de Adoperio.
432 ADV JEM<br />
Adoptio, onis. f. Adopción.<br />
Adopto, as, arc, avi, atum. a. Adoptar.<br />
Adorior, iris, hi, adorlus sum. dep.<br />
Atacar, sorprender, emprender.<br />
Adorno, as, are, avi, atum. a. Ornar,<br />
adornar.<br />
Adoro, as, are, avi, atum.a. Adorar.<br />
Adortus, a, um. pp. de Adorior.<br />
Adraslca, ic b Adrastia, aj. /'. Adrastea,<br />
sobrenombre de Nemesis.<br />
Adrastus, i. Ml. Adrasto, rey de Argos.<br />
Adrumetum, i. n. y<br />
Adrumetus, i. m. Adrumoto, ciudad<br />
de África, hoy Mahomcta.<br />
Adsceo, is, y<br />
Adscio, is, sciscere. scivi. scilura. a.<br />
Asociar, hacer venir.<br />
Adscribo. V. Ascribe.<br />
Adspectus, ñs, ni. Vista, mirada, presencia.<br />
Adspicio, is, picere, pexi, spectum.<br />
a. Mirar.<br />
Adsto, as, are. adstili, ndstitiiin. n.<br />
Estar presente.<br />
Adsum, es. esse, fui. n. Estar presente,<br />
asistir, socorrer, llegar.<br />
Adulado, onis. f. Adulación, lisonja.<br />
Adulor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Adular, lisonjear.<br />
Aduller, eri. m. Adúltero, culpable de<br />
adulterio.<br />
Adultera, 33. f. Mujer culpable de<br />
adulterio, adúltera.<br />
Adulleratus, a, um. pp. do<br />
Adultero, as, are, avi, atum. a. Alterar,<br />
corromper, adulterar.<br />
Adultus, a, um. pp. de Adolesco.<br />
Adulto, adulta.<br />
Adumbro, as, are, avi, atum. a. Imitar,<br />
describir.<br />
Aduno, as, are, avi, atum. a. Reunir,<br />
adunar, mancomunar.<br />
Aduro, is, ere, ussi, ustum. a. Quemar<br />
, consumir.<br />
Advectus, a, um. pp. de<br />
Adveho, is, ere, exi, ctum.a.Elevar,<br />
conducir, introducir.<br />
Advena, 83. m. y f. Extranjero.<br />
Advenio, is, ire, i, entiini. ». Llegar,<br />
adelantarse, venir.<br />
Advento, as, are, avi, atum. ti.<br />
Acercarse.<br />
Adventus, üs. ni. La llegada.<br />
Adversa, oruni. pl. n. Adversidades,<br />
infortunios, desgracias.<br />
Adversarius, ii. i». Enemigo.<br />
Advcrsor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Oponerse o resistirse á.<br />
Adversos, a , um. adj. Contrario.<br />
opuesto, enemigo.<br />
Advorsus y adversúni. prep. aetis.<br />
Contra, Inicia, delante.<br />
Advocado, onis. f. Advocación, abogacía,<br />
consulta.<br />
Advócalos, i. m. Abogado.<br />
Advoco, as, aro, avi, atura.a. Llamar<br />
,'í sí, convocar, invocar.<br />
Advolo, as, are, avi, atum. n. Venir<br />
corriendo, volar hacia ó sobre.<br />
Advolvo, i-, ere. volví, lutum. o.<br />
Echará rodar, revolver, postrarse,<br />
echarse a los pies.<br />
yEacus, i. i», Eaco, juez del infierno,<br />
.'lides, ¡s. /'. Templo. También .Edis,<br />
is.<br />
.'¡idos, iiim. f. pl. Casa, departamento.<br />
,'Edosa, a. f. Edesa.<br />
.•Edilicatio, onis, /'. Construcción de<br />
un edificio, odilicacion.<br />
/Edificium, ii, n. Edilicio, fábrica,<br />
obra.<br />
.•Edifico, as, are, avi, atum. a. Edilicar,<br />
fabricar, construir, levantar.<br />
.'Edilis, is. ni. Edil.<br />
.Edilitas, atis. /'. Edilidad, funciones<br />
del Edil.<br />
yEeta, y jEetes, x. ni. Eetcs, rey<br />
de Cólquída, padre de Medea.<br />
/Egates, um. f. pl. Egates, tres islas<br />
del mar de Sicilia.<br />
/Eger, gra, grum. adj. Enfermo, triste,<br />
lánguido.<br />
nigeria, ai. /'. Egeiia, ninfa que hablaba<br />
con Numa.<br />
/r'gerrimé, V. jfcgre.<br />
vEgeus, os, y ei. m. Egeo, rey de<br />
Aleñas; se aplica igualmente al mar<br />
de este nomine.<br />
/Egistus, i. i». Egisto.<br />
.Egré. adv., eoinp. zEgriús., sup. ligérrimo.<br />
Difícilmente, de mala gana, con<br />
trabajo.<br />
.Egríludo, inis. /'. Tristeza, melancolía.<br />
/Egroto, as, are, avi, atum. n. Estar<br />
enfermo, enfermar.<br />
-Egyptiacus, a, um. adj. Egipcio, cosa<br />
de Egipto.<br />
.Egyptus, i, m. Egipto.<br />
jElamitae, aruui. rn. pí. Los Elamitas.<br />
/Einilianus, i. ni. Emiliano, renombre<br />
de P. Scipion, hijo de Pablo<br />
Emilio.<br />
^Emulado , onis. f. Emulación.<br />
iGmulator, oris._ m. Rival.<br />
.Emulus, i. m. Émulo, rival.<br />
.Emulus, a. um. ndj. Rival,que ¡mita.
AFF<br />
-Eneas, re. m. Eneas.<br />
.Enetis, a, uro. adj. Cosa de metal,<br />
metálico.<br />
/Enigma, alis. n. Enigma.<br />
.Eolios, a, um. adj. Cosa del dios<br />
Eolo.<br />
.'Eolus, i. m. Eolo, dios de los vientos.<br />
Eque. adv. Igualmente.<br />
.Equalis, e. con». Igual, semejante, coetáneo.<br />
/Eqiialitor, tule. Igualmente.<br />
/Equi, oi'um. m. pi. Los óquites, caballeros<br />
romanos.<br />
.'Equilas, alis. /'. liquidad justicia<br />
igualdad.<br />
/Equo, as, are, avi, alum. a. Igualar,<br />
allanar, repartir con igualdad.<br />
.Equor, oris. i», lil piélago, el mar.<br />
Equina, i. «: Derecho, equidad.<br />
-Equus, a, uní. adj. Igual, justo.<br />
Ar-r, cris. i». Aire.<br />
/Erarium, ii. m. Tesoro público, erario.<br />
/Ereus. a, um. adj. Metálico , cosa de<br />
metal.<br />
/Erugo, inis. Moho, oriu, herrumbre,<br />
cardenillo.<br />
/Erumna, ic. f. Aflicción, pena.<br />
/Es, inris, n. Melai, bronce. || Dinero.<br />
/Esculapius, ii. «i. Esculapio, dios de<br />
la medicina.<br />
/Esnn, onis. ni. Eson, rey de Tesalia.<br />
/Estas, atis. f. Estío.<br />
/Estimo, as, are, avi. alum. a. Estimar<br />
. apreciar, juzgar.<br />
.•Estivas, a, uní. adj. Estivo, cosa del<br />
eslío.<br />
.Estuo, as, are, avi, atum. ». Estar<br />
perturbado, tener calor, fluctuar,<br />
flotar, agitarse.<br />
/Estos, ús. m. Calor, ardor, agitación,<br />
el Unjo y reflujo del mar.<br />
.Etas, atis. f. Edad, siglo, vida, sazón.<br />
/Eternimi, adv. Eternamente.<br />
..Eternas, a, mu. adj. Eterno, perdurable.<br />
¿Etna. a', f. Etna, monte do Sicilia.<br />
/Etolia.ae. /'. Etolia, provincia de, Acáya<br />
en Grecia.<br />
/F.loli, orimi, m. pi. l,os Etoiios, Lepantinos.<br />
Afer, fra, l'nim. adj. Africano.<br />
Aíl'abilitas, atis. f. Afabilidad, cortesía,<br />
agrado.<br />
Affcclatus, a, um. pp. de<br />
All'odo , ;is, are, avi, atum. a. Afec-<br />
TOMO ».<br />
AGN 433<br />
tar, ambicionar, desear, pretender.<br />
Affectus, a, um. pp. de Afficio.<br />
Atiero, fers, attuli, allatum. a. Llevar<br />
portear, traer.<br />
Afficio, is, ere, eci, ectum. a. Atormentar<br />
, mover, y Matar.<br />
Al'ligo, is, ore . ixi, xum. a. Fijar, hincar,<br />
clavar. || Grabar, imprimir.<br />
Aflinis, e. COMÍ. Aliado, cómplice, vecino.<br />
Aflirmo , as, are , avi, atum. a. Afirmar<br />
, asegurar, protestar.<br />
Aflixus, a, um. pp. de Affigo.<br />
Afflutus, ús, m. Soplo, viento, aliento,<br />
exhalación.<br />
Aflicto, as, are, avi, atum. a. Afligir,<br />
atormentar.<br />
Aflictos, a, um. pp. de<br />
Aflligo , is, ere , ixi, ctum. a. Afligir,<br />
arruinar.<br />
Affluo, is, ere, ixi. n. Correr en abundancia,<br />
afluir.<br />
Afftii, por adfui. perf. de Adsum.<br />
África , a', f. África.<br />
Africanus, a, um. adj. Africano.<br />
Agamemno, onis. m. Agamenón, rey<br />
de Micenas.<br />
Agave, es./'. Agave, hija de Cadmo<br />
y de Herminia.<br />
Age , y en plur. Agite, imp. de Ago. ||<br />
adv. Ea, vaya, ánimo, ea pues,<br />
buen ánimo,<br />
Agedum. Id.<br />
Agellus, i. ni. Campo pequeño, campillo.<br />
Agenor, oris. ni. Agenor, rey de los<br />
Fenicios, padre do Cadmo.<br />
Ager, gri. ni. Campo, campiña, campaña,<br />
territorio.<br />
Agger, cris. m. Montón de tierra, ribazo<br />
, calzada.<br />
Agosilaus, i. m. Agesilao, rey de Esparta.<br />
Aggredior, cris, i, essus sum. dep.<br />
Atacar, acometer , invadir, emprender.<br />
Agis, idis. ni. Agis, rey de los Lacedemonios.<br />
Agito, as, are, avi, atum. a. Agitar<br />
excitar á. |) pensar.<br />
Agitatus, a, um. pp. de Agito.<br />
Aglaia, aa. f. Aglaya, alegría, una de<br />
las tres Gracias.<br />
Aglaiai, es. f. Id.<br />
Agmcn, inis. n. Multitud, tropa, ejército<br />
en marcha, batallón, escuadrón.<br />
Agnatus, i. m. Pariente por parte de<br />
padre.<br />
28
434 ALI<br />
Agnitus, a, um. pp. de<br />
Agnosco, is, ere, vi, nitum. a. Conocer,<br />
reconocer, confesar.<br />
Agnus, i. m. Cordero.<br />
Ago, is, ore, egi, actum. o. Hacer,<br />
dar, trabajar, tratar, hablar.<br />
Agor, eris, agi, actus sum. dep. Hacorso,<br />
pasarse.<br />
Agrarios, a, um. adj. Agrario, cosa<br />
que tiene relación con el campo.<br />
Agrestis, o. com. Agreste, campestre,<br />
grosero.<br />
Agrícola, 33. m. Labrador, cultivador<br />
del campo.<br />
Agricultura, 83. f. Agricultura.<br />
Agiippa, ai. m. Agripa.<br />
Aillon, onis. m. Ailon, rey hebreo.<br />
Aio, ais, ait. defect. Decir, afirmar.<br />
Ajax, acis. m. Ayax.<br />
Ala, as. /'.Ala, cuerpo de caballería.<br />
Alabaster, i. m. Bolo de alabastro sin<br />
asas.<br />
Alabastrus, i. m. Rio de Eólida.<br />
Alacer, cris, com, y<br />
Alacias, e. com. Alegro, vivaz, ardiente.<br />
Alacritas, atis. f. Alegría, vivacidad,<br />
ardor.<br />
Alaris, o. com. Cosa de ala, que tiene<br />
relación con las alas de un ejército.<br />
Alatus, a, um. adj. Alado, que tiene<br />
alas.<br />
Alba, as. f. El alba.<br />
Albani, orum. m. pl. Los Albanos.<br />
Albanus , a, um. adj. Albano.<br />
Albugo, onis. f. Nube, mancha blanca<br />
del ojo.<br />
Albus, a, um. adj. Blanco.<br />
Alcibiades, is. m. Alcibiados.<br />
Alcinous, oi. m. Alcinoo.<br />
Alcmena, 83 y Almeno, es. f. Almena,<br />
madre de Hércules.<br />
Alea, ai. f. Juego de azar, suerte,<br />
peligro.<br />
Alecto, ús. f. Alecto, una de las tres<br />
furias.<br />
Ales , itis. m. y f. Pájaro.<br />
Alexander, dri. m. Alejandro.<br />
Alexandria, ae. f. Alejandría.<br />
Alexandrinus, a, om. adj. Alejandrino,<br />
cosa de Alejandría.<br />
Alias. oíiw.Deotra parte, de otro modo<br />
, ademas de esto.<br />
Alibi, adv. En otra parte, en otra ocasión.<br />
Alionus, a, um. pp. de Alieno.<br />
Alienígena, ae. m. y f. Extrangero,<br />
de otro país.<br />
ALT<br />
Alieno, as, aro, avi, atum. a. Enajenar<br />
desapropiarse de. || Introdu-<br />
. cir discordia , desavenir.<br />
Aliónos, a, um. adj. Ajeno, extraño,<br />
extranjero, enemigo.<br />
Alimenlum, i. n. Alimento, mantenimiento.<br />
Alió. adv. En, hacia ó á otra parte.<br />
Alioqui (antes de vocal), y Alioquin<br />
(antes de consonante', adv. I'or lo<br />
demás, on cuanto a lo demás, de<br />
otra manera.<br />
Aliquandiu. adv. Por algún tiempo.<br />
Aliquando. adv. Alguna voz, algún<br />
día.<br />
Aliquantísper. adv. Alguna vez, durante<br />
cierto tiempo.<br />
Aliquantulum. adv. Un poquito.<br />
Aliquantum. adv. fin poco, algún poco.<br />
Aliquis, qua, quod, quid, pron. Alguno,<br />
uno.<br />
Aliquot, plur. ind. Algunos, unos.<br />
Aliquoties. adv. Algunas veces.<br />
Alitor. adv. Do otra manera.<br />
Aliundé. adv. De otra parto, por otra<br />
pario.<br />
Alius, a, ud. adj. Otro, diverso, diferente.<br />
Alíalos, a, um.pp.de Auforo.<br />
Allevo, as, aro, avi, atum. a. Levantar,<br />
alzar.<br />
Allia, ¡e. /'. Alia, rio cerca de Roma.<br />
Alucio, is, ore, oxi, cotum. a.Atraer,<br />
convidar, ganar.<br />
Allido, is, ore, si, sum. a. Quebrar,<br />
estrellar contra.<br />
Alliensis, e. com. De Allia.<br />
Alligatus, a, um. pp. de'<br />
Alligo, as, aro, avi, atum. o. Ligar,<br />
alar, obligar.<br />
Allisus, a, um. pp. do Allido.<br />
Aflocutus, a, um. pp. de Alloquor.<br />
Alloquium, ii. n. Plática, alocución.<br />
Alludo.is, ore, si, sum. n. Acariciar,<br />
retozar con otro. ¡] Chancearse. |¡<br />
Aludir, referirse á otra cosa.<br />
Almus, a, um. adj. Almo, puro. |] Benéfico.<br />
Alo, is, ero, ni, itum. a. Alimentar, criar,<br />
mantener. j| fomentar, aumentar.<br />
Alpes, ium. /'. pl. Los Alpes.<br />
Altar, aris. n. y<br />
Altare, is. n. Altar.<br />
Altor, a, um. adj. Otro.<br />
Altercado, onis. /'. Disputa, altercado.<br />
Altercor, aris, ari, alus sum. dep.<br />
Altercar, disputar.<br />
Alternos, a, um. adj. Alternativo, mutuo.
AMI<br />
Alteruter, tra, trum. adj. El uno y<br />
ol otro, uno de los dos.<br />
Altilia. ium. n. pl. Animales cebados,<br />
engordados.<br />
Alüusculus, a, um. adj. Un poco<br />
alto.<br />
Allum, i. ». Alia mar.<br />
Allus, a, um.ndj. Alio, elevado, profundo,<br />
liero.<br />
Alveus, i. ni. Lecho, madre do un rio,<br />
cañón, conduelo.<br />
Alvos, i. /'. Vientre, intestinos.<br />
Amalacita.', aruni. tn. pl. Los Amalecitas.<br />
Aman, anís. m. Aman.<br />
Amantado, mis. /'. Amargor, tristeza,<br />
amargura.<br />
Amaos, antis, m. y f. Amante<br />
Amares, a. um. adj. Amargo.<br />
Amasias, a», m. Amasias, rey de Judá,<br />
hijo de Joal).<br />
Amathus, untis. f. Amatontc, ciudad<br />
de Chipre.<br />
Amator, oris. m. Amador.<br />
Amaziiiies, um. [. pl. Las Amazonas.<br />
Amliage, abl. de siny. y<br />
Ambages, un:, ibus, pl. f. Itodco,<br />
ambigüedad.<br />
Ambaibalia, ium, y orum. pl. n.<br />
Fiestas agrestes, llamadas niiibarbales.<br />
Ambulans, antis, COMÍ. Ambulante, el<br />
que anda u pasca.<br />
Ambulo, as, are, avi, atum. n. Andar,<br />
.pasearse,<br />
Amburo, is, ere, usi, ustum. a. Quemar.<br />
Ambuslus, i. m. Ambusto.<br />
Amen. Voz hebrea que significa ser<br />
verdad. || Así sea. ciertamente, en<br />
verdad.<br />
Ámeos, entis. con». Insensato, demente.<br />
Amontia, ai. f. Locura.<br />
Amentum, i. n. Correa ron que so<br />
ataba el dardo para arrojarlo. ||<br />
Dardo, (lecha, lanza.<br />
Anncé. mlr. Amistosa, amigable, familiarmente.<br />
Ama io , is. ere, cui ó xi, etnm. a. Cuibrir.<br />
revestir.<br />
Amicitia, a:. /'. Amistad.<br />
Amictus, a, um.pp: de Amieio.<br />
Amicus, a, um. adj. Amigo, favorable.<br />
Amiciis, i. MÍ. Amigo.<br />
Amilcar, aris. m. Amilcar.<br />
Amissus, a, um. pp. de Amitlo.<br />
Amita. :v, f. Tia, hermana de padre.<br />
ANG 435<br />
Amitto, is, ere, isi, sum. a. Dejar,<br />
enviar, despachar. || Quitar. || Perder.<br />
Ammon, onis. m. Amon, uno do los<br />
nombres do Júpiter.<br />
A milis, is. m. líio, torrente.<br />
Amo. as, are, avi, atum. a. Amar.<br />
Amodo. adu. En adelante, do aquí en<br />
adelante.<br />
Amcenitas, alis. f. Amenidad, delicia.<br />
Amonios, a, um. adj. Agradable, delicioso,<br />
ameno.<br />
Amor, oris. m. Amor, deseo, afecto.<br />
Amo veo, es, ere, i, otum. a. Quitar,<br />
separar, apartar.<br />
Ampliiction, onis. m. y<br />
Ampliictiones, um. m. pl. Los anficiones,<br />
magistrados de Grecia.<br />
Aniphiteatrum, i.n. Anfiteatro.<br />
Ampleclor, eris, i, xus sum. dep.<br />
Abrazar, rodear.<br />
Amplexor, aris, ari, atas sum. dep.<br />
Hablar bincliado-, con afectación.<br />
Amplexus , a, um. pp. de Ampleclor.<br />
Amplio , as, are, avi , atum. a.<br />
Aumentar.<br />
Ampliler, adv., eomp. Ampiáis., sup.<br />
Amplissimé. Amplia, magníficamente.<br />
Ampios, a, um. adj. Amplio, grande,<br />
ilustre.<br />
Amputo, as, aro, avi, atum. a. Amputar,<br />
cortar.<br />
Amuláis, i. m. Amulio, hijo de Procos<br />
' rey de Italia.<br />
Amyntas, as. m. Amintas, padre de<br />
FU po rey de Macedonia. |'¡ Un paje<br />
de Filipo.<br />
An. con/. Si, ó. que.<br />
Anania, a\ /'. Ciudad de la tribu de<br />
Benjamín.<br />
Ananias, a?, m. Ananías.<br />
Anax.lau ••, i. m. Atiaxilao,<br />
Anc:'ps, ipitis, coi». Dudoso, irresoluto.<br />
Anchóra, a?, f. Áncora.<br />
Ancile, is. 11. y<br />
Ancüia, ium, orum. n. pl. Escudos<br />
pequeños que los romanos creían<br />
haber caído del ciclo.<br />
Ancüia, a\ /'. Sicrva, criada, sirvienta.<br />
Ancus, i. m. Anco, cuarto rey de<br />
Boma.<br />
Andreas, x. m. Andrés.<br />
Ángelus, i. m. Ángel.<br />
Ango, is, ere, xi. a. Angustiar, ahogar.<br />
|| Atligir.<br />
Angor, oris. m. Angustia.
436 ANT APP<br />
Anguis, is. i», y f. La culebra ó serpiente.<br />
Ángelus, i. m. Ángulo, rincón.<br />
Angustia, a?, f. Desgracia, desdicha. ||<br />
Angostura.<br />
Anión, enis. m. Anio, Teveron, rio<br />
de Italia.<br />
Anima, ÍB. f. Alma, vida, soplo.<br />
Animadvertp , is, ere, i, sum. a. Advertir,<br />
notar, retlexionar. || Corregir,<br />
reprender.<br />
Animans, antis, com. Animante, viviente.<br />
Animal, alis. n. Animal, bruto.<br />
Animatus, a, um. adj. Animado, alentado<br />
, valeroso.<br />
Animas, i. m. Alma, espíritu, voluntad,<br />
valor.<br />
Anio, onis. V. Anien.<br />
Annibal, alis. m. Aníbal.<br />
Annona, X. f. Vitualla, víveres, bastimento.<br />
Annulus, i. m. Anillo, sortija.<br />
Annuntians, antis, com. El que anuncia<br />
, anunciador.<br />
Annunlio, as, are, avi, atum. Anunciar.<br />
Annuo, is, ere, ui, tum. a. Consentir,<br />
aprobar, señalar por señas.<br />
Annus, i. m. Año.<br />
Aunuus, a . um. adj. Anual, anuo.<br />
Anser, eris. m. Ánsar.<br />
Antasus, ei. m. Anteo, gigante, hijo<br />
de la Tierra.<br />
Ante. prep. abl. Ante, dolante, en<br />
presencia de.<br />
Ante y antea, ddv. Antes.<br />
Antecedo, is , ere, cessi, sum. a.<br />
Preceder, ir delante, anteceder.<br />
Anteeo, is, iré, ivi, itum. a. Ir delante,<br />
sobrepujar, prevenir.<br />
Anlenor, oris. m. Antenor.<br />
Antequam. couj. Antes que.<br />
Anteverto, is, tere, i, sum. o. Prevenir,<br />
anticiparse. || Preferir.<br />
Antiates, um. m. pl. Los Anciates,<br />
moradores de Ancio.<br />
Antidotum, i. n. Antídoto, contraveneno.<br />
xVntigone, es. f. Antigone, hija de<br />
Edipo.<br />
Antigonus, i. m. Antígono.<br />
Antiochenus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Antioquía ó al rey Antioco.<br />
Antiochus, i. m. Anlioco, nombre de<br />
muchos reyes de Siria.<br />
Antipater, tris. ni. Antipatro.<br />
Anliquitas . atis. f. Antigüedad.<br />
Antiquo, as, are, avi, atum. a. Anticuar,<br />
anular, abolir una ley.<br />
Antiques, a, um. adj. Antiguo."<br />
Anlistes, itis. m. y f. Prelado, primor<br />
sacerdote,<br />
Antonios, ¡i. m. Antonio.<br />
Antrum, i. ». Cueva, gruta, caverna,<br />
antro.<br />
Anus, ùs. f. La vieja.<br />
Anxius, a, um. adj. Angustiado, acongojado<br />
, alligido.<br />
Aper . pri. i». El jabalí.<br />
Apeiio, is, ire, ui, tum. a. Abrir,<br />
descubrir.<br />
Aporté, adv., camp. Aportáis, sup.<br />
Apertissime Abierta, públicamente.<br />
Aportes, a, um. pp. do Aperto.<br />
Apollinaris, e. com. Cosa de Apolo.<br />
Apollo, onis. i». Apolo.<br />
Apollonia, x. f. Apolonia.<br />
Apollonius, i. m. Apolonio.<br />
Apostolus,!, ni. Apóstol.<br />
Apparatus, us. in. Aparato, aparejo,<br />
preparativo.<br />
Appanni, es, ere, ui. n. Aparecer,<br />
mostrarse.<br />
Apparitor, oris. m. Ministro, alguacil<br />
que precede al magistrado.<br />
Apparo, as, aro, avi, atum. a. Preparar.<br />
Appellalio, onis. f. Apelación, llamamiento,<br />
el acto de nombrar.<br />
Appellattis, a, um. pp. de<br />
Appello, as, are, avi. atum. a. Llamar,<br />
nombrar, apelar , citar en justicia.<br />
Appello, is, ere, puh, pulsimi, a. Arribar,<br />
llegar, tomar puerto.<br />
Appendix, icis. /'. Apéndice, adición,<br />
suplemento.<br />
Appendo, is, ere, i, sum. a. Colgar,<br />
suspender.<br />
Appensus, a, um. pp.,do Appendo.<br />
Appetens, entis. adj. Ávido, apelente.<br />
deseoso.<br />
Appelitus, ùs. m. Apelito.<br />
Appetites, a, um. pp. de Appeto.<br />
Apetecido, deseado.<br />
Appeto, is, ere, ivi, ó ii, itum. a.<br />
Apetecer, desear. [| Pretender.<br />
Appius, ii. m. Appio.<br />
Applaudo, is, ere, si, sum. ». Aplaudir,<br />
alabar.<br />
Applico, as, aré, avi ó ui, alum ó<br />
itum. a. Aplicar, unir. || Poner sobre.<br />
Appone, is, ere, sui, itum. a. Ponce,<br />
colocar cerca, arrimar.<br />
Appositus, a, uni. pp. de Appoco.<br />
Apprecor, aris, ari, alus. sum. dep.<br />
Hogar, suplicar, pedir con instancia.
ARD<br />
Apprehendo , ¡s , ero , i, sum. a.<br />
Aprehender, apoderarse de.<br />
Apprehensus, a, um. pp. de Apprehendo.<br />
Appropinquo, as, are, avi, atum. ».<br />
Acercarse, animarse.<br />
Apricor, arfe, ari, apricatus sum. dep.<br />
Calentarse.<br />
Aprilis, is. fi¡. El mes de Abril.<br />
Apté. aríc, eomp. Aptiús. sup. Aptissimé.<br />
Convenientemente, á propósito.<br />
Apto, as, are, avi, atum. o. Adaplar,<br />
ajustar. || Acomodar.<br />
Aptus, a, um. adj. Apto, propio para<br />
alguna cosa.<br />
ARR 437<br />
Ardenter, adv., eomp, Ardenthis., sup.<br />
Ardenlissimé. Ardiente, vivamente.<br />
Ardeo, es, ere, si, sum. n. Quemar,<br />
ser ardiente.<br />
Ardor, aris. m. Ardor, vivacidad.<br />
Áreas, ai. m. Arcas.<br />
Arelarte-, a, um. adj. Enjuto, seco.<br />
Arena, a;, f. Arena.<br />
Arcos, entis. adj. Seco, abrasador,<br />
árido, ardiente.<br />
Areopagita, ve. m. Areopagita, juez<br />
del Areopago.<br />
Areopagus, i. m. Areopago, Tribunal<br />
de Atenas.<br />
Argentaría, ae. f. Banco ó casa de<br />
cambio. || Mina de plata.<br />
Apud. prep. acus. En, delante, junto á.<br />
Apulia, a1, f. Apulia ó fulla.<br />
Aqua. a», f. Agua.<br />
Aquila. a1, Argenteus, a, um. adj. Argénteo, de<br />
plata.<br />
Argentum, i. n. Plata.<br />
f. Águila.<br />
Argila, ae. f. Arcilla, barro.<br />
Aquilifer. orí. m. Alférez, porta- Argivus, a, um. adj. Argivo, de Argos.<br />
águila.<br />
Argceas, ae. m. Argea.<br />
Aquinum, i. n. Aquino, ciudad del Argo, ús. f. La nave Argos. || Argos,<br />
Cario.<br />
constelación.<br />
Ara, :c. f. Ara, altar.<br />
Argonauta, ae. m, Argonauta.<br />
Árabes, um. m. pl. Los Árabes. Argos, i. m. y Argi, orum. m. pl. Ciu<br />
Aratrum, i. n. Arado.<br />
dad de Argos.<br />
Arbela, orum. n. pl. Arbolas, ciudad Aiguo, is, ere, ui, utum. a. Conven<br />
del Asia.<br />
cer , acusar.<br />
Arbiter, tri. m. Arbitro, juez sobe Argus, i. m. Argos, hijo de Alpis.<br />
rano.<br />
Ariadna, ae. f. Ariadna, hija de Minos.<br />
Arbitrium, ii. n. Arbitrio, delibera Aricia, ai. f. Aricia, ciudad del Lacio.<br />
ción, elección.<br />
Aricinus, a, um, adj. Perteneciente<br />
Arbitror, aris, ari, alus sum. dep. á Aricia.<br />
Pensar.<br />
Aridus, a, um. adj. Árido, seco.<br />
Arca, se. /. Arca, caja, cofre.<br />
Aries, etis. m. Carnero. || Ariete, má<br />
Arcados, um. in, pl. Los Arcades, quina do guerra.<br />
pueblos do la Arcadia.<br />
Areto, as, are, avi, atum. a. Chocar,<br />
Arcanum, i, ». Arcano, secreto, mis golpear con el ariete.<br />
terio.<br />
Aristides, is. m. Arístides.<br />
Arceo, os, ore, ui. a. Rechazar, apar Aristobulus, i. m. Aristóbulo.<br />
tar, alejar.<br />
Aristóteles, is. m. Aristóteles.<br />
Arcessitus, a, um. pp. de<br />
Aritmatea, so. f. Aritmatea.<br />
Arcesso, is, ere, ivi, ilum. a. Man Arma, orum. ». pl. Armas.<br />
dar, llamar, hacer venir.<br />
Armamontarium, ii. n. Arsenal.<br />
Archidamus, i. m. Arquidamo.<br />
Aimatus, a, um. pp. de Armo.<br />
Archimedes, is. m. Arquímedes. Armenia, ai, f. Armenia,<br />
Architectus, i. ni. Arquitecto.<br />
Armentum, i. n. Ganado mayor.<br />
Arctó. ario., eomp. Arctiiis. sup., Arc- Armiger, eri. m. Armiger, escudero,<br />
tissimé. Estrecha , apretada, breve, porta-lanza.<br />
compendiosamente.<br />
Ai milla, ae. /'. Brazalete , manilla.<br />
Áreteos, a, um. adj. Septentrional, Armo, as, aro, avi, atum. a. Armar,<br />
ártico.<br />
abastecer, fortificar, municionar.<br />
Arctus, a, um. adj. Estrecho.<br />
Aro, as, are, avi, atum. a. Arar.<br />
Areola, ai. f. Arquilla.<br />
Aromata, atum. n, pl. Aromas, esen<br />
Arcus.íis. ÍÍÍ. Arco, arco do triunfo, cias aromáticas.<br />
arco-iris.<br />
Arpinum , i. n. til Abruzo.<br />
Árdea, ai. f. Árdea, ciudad del Lacio. Arrideo, es, ere, isi, sum. n. Reírse,<br />
Ardeos, onlis. com. Ardiente, vivo. sonreírse, aplaudir riendo.
438 ASP ATH<br />
Arrodo, is, ere, si, som. u. Roer,<br />
morder alrededor.<br />
Arrogans, antis, COÍIÍ. Arrogante, fiero,<br />
orgulloso.<br />
Arrogantia, se. f. Arrogancia, fiereza,<br />
orgu.lo.<br />
Arrogo, as, are, avi, atum. a. Usurpar,<br />
arrogarse, apropiarse.<br />
Ars, tis. /'. Arte , artificio, talento,<br />
maña.<br />
Artabanus, i. m. Artabano.<br />
Artaxorxes, is. m. Artajerjes.<br />
Artemisia, se. f. Artemisa.<br />
Artifex, icis. m. Artífice, artesano,<br />
obrero.<br />
Artus, uum. m. pl. Los miembros.<br />
Arundo, inis. /'. La caña.<br />
Aruns, untis. m. Aruns.<br />
Aruo, as, aro. a. Sembrar, enterrar<br />
el grano arrojado ya en la tierra.<br />
Arvum, i. n. y Arva, orum. ». pl. Los<br />
campos , tierras de labor.<br />
Arymbas, ai. m. Arymbas.<br />
Arx, aréis, f. Alcázar, cindadela, fortaleza.<br />
As, assis. m. Et cuarto. || La libra.<br />
Asa, so. f. Asa, fija do Abías.<br />
Ascendo, is, ero, di, sum. a. Subir,<br />
escalar, llegar.<br />
Ascolia, orum. n. Ascolies, fiestas de<br />
Baco.<br />
Ascribo, is, ere, psi. ptum. a. Inscribir<br />
, alistar. || Añadir, atribuir, imputar.<br />
Asdrubal, alis. m. Asdrubal.<br />
Asia, 83. /'. Asia.<br />
Asiaticus, a, uní. adj. Asiático, de Asia.<br />
Asina, a>. f. Asna, bonica.<br />
Asinarios, a, um. adj. Borriipjillo. ||<br />
Cosa asnal.<br />
Asinus, i. m. Asno.<br />
Aspectos, üs. «¡.Aspecto, presencia.<br />
Aspectos, a, um. pp. do Aspicio.<br />
Asper, a, um. adj. Áspero, escarpado<br />
, dificil.<br />
Asperge, is, ero, si, sum. a. Rociar,<br />
esparcir, aspergar.<br />
Asperitas, atis. /'. Asporidad, aspereza,<br />
dificultad.<br />
Aspernor, aris, ari.atus sum. dtp. y<br />
pos. Despreciar, ser despreciado.<br />
Aspersus, a, um. pp. de Asperge<br />
Aspicio, is, eco, exi, ectum. a. Ver,<br />
examinar, favorecer.<br />
Aspiro, as. are , avi, atum. a. Aspirar,<br />
respirar. || Pretender.<br />
Aspis, idis. /'. Áspid.<br />
Asporto, as, are, avi, atum. a. Llevar,<br />
trasportar.<br />
Assaracus, i. m. Asaraco, abuelo de<br />
Anquises.<br />
Assecutus, a, um. pp. do Assequor.<br />
Assentatio, onis. /'. Condescendencia,<br />
adulación.<br />
Assentio, is, iré, si, sum, y<br />
Assenlior, iris, iri, sus sum. dep.<br />
Aprobar, asentir, condescender.<br />
Assequor, cris, i, cutos sum. dep.<br />
Alcanzar, conseguir, obtener. || Llegar<br />
á.<br />
Assideo, es, ere, odi, essum. n. Estar<br />
sentado , estar colocado , ó permanecer<br />
junto.<br />
Assiduus, a, um. adj. Asiduo, continuo.<br />
Assigno, as, are, avi, atum. o. Asignar<br />
, señalar.<br />
Assislo, is, eco, lili, stitum. ». Estar<br />
presente.<br />
Assuefacio, is, ere, feci, l'actum. a.<br />
Acostumbrarse, habituarse.<br />
Assuerus, i. i». Asuero.<br />
Assuesco, is, scere . suevi, suetum. n.<br />
Acostumbrarse, habituarse.<br />
Assumo. is. ero, psi, ptum. a. Tomar,<br />
apropiarse.<br />
Assumptus, a, um. pp. de Assumo.<br />
Assurgo, is, ere, rexi, roctum. n. Levantarse,<br />
elevarse, crecer.<br />
Assutus y Acsutus. a, uní. pp. de Aclsuo.<br />
Assyria, a 1. /'. Asiría.<br />
Assyrius, a, um. adj. Asirio, de Asiría.<br />
Astans, antis, com. El que está presente.<br />
Astarte, es. f. Asto-lé. || Venus, diosa<br />
do los Sirios y Sidonios.<br />
Asto, as, aro. avi, atum. n. Estar<br />
présenle. asistir.<br />
Astrea, va. /'. Asi roa, diosa do la jus-<br />
I icia.<br />
Astringo, is, ero, inxi, ictum. o. Astringir,<br />
estrechar, apretar, encerrar.<br />
Astrum. i. ». Astro.<br />
Astus, iis. m. Astucia.<br />
Astyanax, actis. m. Aslianax.<br />
Asylum , i. n. y<br />
Asylus, i. m. Asilo, refugio.<br />
At. coitj. Mas, poro, con todo, no<br />
obstante.<br />
Athalia . ;o. /'. Alalia, hija de Acab.<br />
Atliamas, antis, m. Atañías, rey de<br />
Atenas.<br />
Atheas, a>. m. El ateo, que no creo<br />
en Dios.<br />
Athenie, arum. /'. pl. Átonas.<br />
Atheniensis, e. adj. Ateniense, da<br />
Atenas.
AUG<br />
AVE 439<br />
Athesis. is. m. El Adigc.<br />
Augur, uris. m. Augur, agorero.<br />
Atliis, idis. f. Athis.<br />
Augurio, as, are, avi, atum. a. Au<br />
Atlas, antis, m. Atlas, monte do Áfrigurar, adivinar.<br />
ca y nombre de un rey de Mauri Augurium, ii. n. Augurio, presagio,<br />
tania.<br />
agüero.<br />
Atilius , ii. m. Atibo.<br />
Augustinus, i. m. Agustín.<br />
Atque. con/. Y, que, como.<br />
Augustus, a, um. adj. Augusto, gran<br />
Atqui. coiy. Pues, mas, ademas.<br />
de, magnífico.<br />
Atreus, ci. m. Atreo.<br />
Aula, a;. /'. El patio de la casa. || Aula,<br />
Atrium, ii. n. Atrio , vestíbulo.<br />
corte de los príncipes. || Redil,<br />
Átropos, i. f. Átropos, una de las tres aprisco.<br />
parcas.<br />
Aufcum, i. n. Tapiz, tapicería.<br />
Atrox, ocis.como, cior, ci.is., sup. cis Aúlleos, i. m. Áulico, de palacio, do<br />
sínms. rom. Cruel, atroz, bárbaro, la corte.<br />
inhumano.<br />
Aulis, idis. f. Provincia de Aulide en<br />
Attalus, i. m. Átalo.<br />
Bcocia.<br />
Attamen. adv. Con todo oso, no obs Aulus . i. m. Aulo.<br />
tan'e.<br />
Auratus, a, um. adj. Dorado.<br />
Atiente, adv., сотр. luis., sup. lissimé. Aurarius, a, um. adj. Perteneciente<br />
Atentamente; cuidadosamente, al oro.<br />
Attica, a>. f. Ática, territorio de Aleñas. Aurarius, i. m. Orífice.<br />
Atticus, a, um. adj. Ateniense, ático. Áureos, a, um. adj. Áureo, de oro.<br />
Attineo, es, ere, ui, entura, a. Tener, Aureus, i. m. Áureo, moneda de<br />
detener, retener.<br />
oro.<br />
Attingo, is, ere, igi, tactum. o. Tocar, Auriga, os. m. Auriga, cochero, car<br />
palpar. || Pertenecer, atañer.<br />
retero.<br />
Attonitus, a, um. adj. Atónito, pas Amigado, onis. f. La acción de conmado<br />
, espantado.<br />
ducir un carro.<br />
Attono, as, are, avi, atum. ra. Atronar, Auris, is. /'. Oreja.<br />
aturdir.<br />
Aurora, 83. f. Aurora.<br />
Atlractus, a, um. pp. de<br />
Aurum, i. n. Oro.<br />
Attralra, is, ere, x¡, ctum. a. Atraer, Ausculto, as, are, avi, atum. a. Es<br />
traer hacia sí.<br />
cuchar, oir con atención.<br />
Attrfeto, as, are, avi, atum. a. Ma Auspicium, ii. n. Auspicio, augurio,<br />
nosear, palpar, locar. || Intentar, presagio.<br />
emprender.<br />
Ausim, is, it. pres. subj. de Audeo.<br />
Atlribuo, is, ere, i, tnm. a. Atribuir. Ausus, a, um. pp. de Audeo.<br />
Auctor, is. m. Autor.<br />
Aut, corij. Ó. || O si no, ó de otra ma<br />
Auctoritas, atis. f. Autoridad, crédito, nera.<br />
poder.<br />
Autem. conj. Pues, pero, mas, y.<br />
Auctus, a, um. pp. de Augeo.<br />
Autumnus, i. m. El otoño,<br />
Aucupium, ii. ii. Caza do volatería, ó Auxilíalas, e, com. Auxiliar, que so<br />
de aves.<br />
corre.<br />
Audacia, ai. f. Audacia, intrepidez, Auxilior, aris, ari, atus sum. dep.<br />
presunción.<br />
Socorrer, venir en socorro, auxi<br />
Áudax, cis , ce. сот. Audaz, osado. liar.<br />
Audeo, es, ere, ausus sura. ». Osar, Auxilium, ii. n. Socorro, auxilio, ayu<br />
atreverse.<br />
da.<br />
Audio, is, iré, ivi ó ii, ¡tura. a. Oír, Avaritia, as. f. Avaricia'.<br />
escuchar.<br />
Avaros, a, um. adj. Avaro.<br />
Auditor , oris. m. Oyente. || Discípulo. Ave. imp. defect. Dios te guarde, bue<br />
Auditus, a, um. pp. de Audio.<br />
nos dias.<br />
Aufero, ers, auferre, abstuli, abla Avello, is, ere, i ó ulsi, ulsum. ra.<br />
tum. a. Quitar, llevar á otra parte. Arrancar, quitar, separar con vio<br />
Aufugio, is, ere, i, ilum. ». Huir, eslencia.capar. Avcntínus, i. m. El monte Aventíno.<br />
Augeo, es, ere, xi, ctum. ra. Aumen Aveo, es, ere, a. defect. Desear con<br />
tar, añadir, multiplicar.<br />
ansia, con pasión, con extremo.<br />
Augias, аз. т. Augias, rey do Elide. Aversatus, a, um. pp. de
UO AVI AZY<br />
Aversor, aris, ari, atus, sum. dcp.<br />
Desdeñar, mirar con desprecio. ||<br />
Huir, rehusar, abominar.<br />
Aversus, a, uro. adj. Vuelto á otra<br />
parte. || Averso, opuesto, contrario.<br />
Averto, is, ere, i, sum. a. Volver á<br />
otra parte, apartar, quitar.<br />
Avidé. adv., comp. avidiüs, sup. issimó.<br />
Ávidamente, con ardor.<br />
Aviditas, atis. f. Avidez.<br />
Baal, palabra hebrea que significa señor.<br />
Babel, f. ind. Torre de Babel.<br />
Babylon, onis. f. Babilonia.<br />
Babylonia, a?, f. País de Babilonia.<br />
Babylonicus, a, um. adj. Babilónico,<br />
de Babel.<br />
Babylonii, orum. m. pl. Los Babilonios.<br />
Bachanalia, ium , ú orum. n. pl. Bacanales,<br />
fiestas de Baco.<br />
Bachans, antis, eom. El que celebra<br />
las fiestas de Baco.<br />
Bachantes, um. /'. pl. Las bacantes.<br />
Bachis, idis. m. Baquis, lugarteniente<br />
de Demetrio.<br />
Bachor, aris, ari, alus sum. dep. Enloquecer,<br />
andar furioso.<br />
Bachus, i. ni. Baco.<br />
Bactra, orum. n. pl. Bócara, capital<br />
del Baidasan en Escitia.<br />
Bactrianii, orum. ni. pl. Los Bartrianos,<br />
moradores hoy del Gorazan.<br />
Baculus, i. m. Báculo.<br />
Bagrada, se. m. Sagradas, rio de Caramania<br />
y do África.<br />
Balans, antis, m. y f. Balante, la oveja,<br />
ó carnero que bala.<br />
Balista, aa. f. Balista, máquina de<br />
guerra para arrojar piedras.<br />
Balneum , ei. n. Baño.<br />
Balo, as, aro, avi, atum. n. Balar.<br />
Balteus, i. m. y Balteum, i. n. Tahalí,<br />
cinluron, talabarte.<br />
Baptisma, atis. n. Bautismo ó baptismo.<br />
Baptismum, i. n. y<br />
Baptismus, i. m. Bautismo.<br />
Baptista, 10. ni. El que lava ó bautiza. ||<br />
Bautista sobrenombre de San Juan.<br />
Baptizans, antis, m. y f. Bautizante , el<br />
que bautiza.<br />
Baptizator, oris. m. El que administra<br />
el bautismo.<br />
Baptizatus, a. um. pp. de<br />
Avidus, a, uni. ndj. Avido, deseoso.<br />
Avis, is. /'. El ave.<br />
Avitus, a, um. adj. Lo que es do los<br />
abuelos, ó antepasados.<br />
Avuteli*, a, uni. pp. de Avello<br />
Avúnculos, i. ni. 'l'io materno.<br />
Avus, i. m. Ahucio<br />
Azaryas, as. «». Azarias.<br />
Azyinus, i. m. Pan sin levadura, ii<br />
Ázimo.<br />
Baptizo, as, are, avi, atum. a. Bautizar.<br />
Barabbas, re., m. Barrabás.<br />
Barba, a 1./', barba, el pelo que nace<br />
en el rostro.<br />
Barbarus, a, um. adj. Bárbaro, extraño.<br />
Bar-Jona. ni. ind. Hijo de .lonas.<br />
Barlholom.Tus, ei. m. Bartolomé.<br />
llamabas. ai. m. Bernabé.<br />
Barsabas, ic. ni. Bersabé.<br />
Bathuel, elis. m. Batuel, sobrino de<br />
Abrahain.<br />
Beatus, a, um. adj. Feliz, dichoso.<br />
Bellerophon, ontis. ni. Belcroíonle,<br />
hijo do Neptuno.<br />
Bellicosus, a, um. adj. Belicoso, guerrero.<br />
Bclliciim, i. n. Señal de la trompeta<br />
antes de acometer al enemigo.<br />
Bellicos, a, um. adj. Bélico, guerrero.<br />
Bello, as, are, avi, atum. ». y<br />
Bellor, aris, ari, atus sum. dep. Guerrear,<br />
hacer la guerra.<br />
Bollona, ai. j. Belona, diosa de la<br />
guerra.<br />
Bolina, 10. f. Fiera.<br />
Bellum, i. n. Guerra, combate.<br />
Belus, i. m. Belo, primer rey do<br />
los Asirios.<br />
Beelzebub. ind. Voz hebrea que significa<br />
Señor del tabernáculo, ele donde<br />
proviene el considerarla como expresión<br />
do la idolatría.<br />
Bené. adi>„ comp. Melius., sup. Óptimo.<br />
Buena, recta, justamente.<br />
Beneficentia, as. /'. Beneficencia, liberalidad.<br />
Beneiiciuní, ii. n. Beneficio.<br />
Benoficus, a, um.adj. Benéfico, bienhechor.<br />
Benevolente!, a;, f. Benevolencia, afecto<br />
, amor.<br />
Benévolos, a, um. adj. Benévolo<br />
afectuoso.
BLA BYZ 441<br />
Cenignu. adv. Benigna, blanda, amorosamente.<br />
Benignitas, atis. /'. Benignidad, afabi<br />
Benignus, a, um. adj. Dulce, bienhechor,<br />
benigno, compasivo.<br />
Benjamín, inis. m. Benjamin.<br />
Bcrezynlia, ir. /'. Bcrezyntia, renombre<br />
de Cibeles.<br />
Berezyntius, i. m. Monte de Frigia.<br />
Bestia, a). /'. I.a bestia fiera.<br />
Bathania, ¡r. /'. Betania, ciudad de<br />
Palestina.<br />
Belhlehem, inri, v<br />
Bethlena, 33. f. BÓllem.<br />
BethlemiUe, arum. /'. pl. Los Bellomitas.<br />
Bethlcmitis, is. coi». Perteneciente<br />
á Betlem.<br />
Bethphage, es. /'. Iletfagé, ciudad de<br />
Judea.<br />
Bcthsabe, es. f. lielsebé.<br />
Bethsaida, 33. f. Betsaida, ciudad de<br />
Galilea.<br />
Bethsames, is. /'. Betsames, ciudad<br />
de Galilea.<br />
BolhsamiUe, arum. m. pl. Betsaniilas.<br />
Bethsina, ai./'. Castillo de Judea.<br />
Bibo, is, ere, i, iturn. a. Beber.<br />
Bibulus, i. №.. Bíbulo.<br />
Biccps, ipitis. com. Que tiene dos<br />
cabezas.<br />
Biduum, i. n. Espacio de dos dias.<br />
Biennium, i. «i. Espacio de dos años.<br />
Bimatus, iis. /'. Edad de dos años.<br />
Bini. 33, a. adj. pl. Dos á dos, par,<br />
ambos.<br />
Bipes, edis. ra. y f. Que tiene dos pies.<br />
Bis. adv. Dos veces,<br />
liithynia, a!. /'. Bilinia.<br />
Bitumen, inis. «. Betún.<br />
Blandilia, arum. /'. pl. y<br />
Cachinus, i. m. Golpe de risa, risotada.<br />
Cacumen, inis. IÍ. Cima.<br />
Cacus, i. ta. (Jaco, insigne ladrón de<br />
la antigüedad.<br />
Cadaver, cris. n. Cadáver.<br />
Cadmus, i. m. Cadmo.<br />
Cado, is, ere, cocidi, sum. n, Caer,<br />
perecer, caer muerto.<br />
Caduceator, oris. m. Heraldo.<br />
Caducous, i. m. Caduceo.<br />
Cadus, i. m. Tinaja, barril.<br />
Calcitas, atis. f. Ceguedad, ceguera.<br />
Caacus, i. ra. Ciego.<br />
c<br />
Blandities, ei. f. Caricias, lisonjas.<br />
Blandas, a, um. adj. Miando.<br />
Blasphemia, 33. f. Blasfemia.<br />
Blasphemans, antis, com. Blasfemador,<br />
blasfemante.<br />
Blaspherno, as, are, avi, atum. a.<br />
Blasfemar, maldecir de Dios y de<br />
sus sanios.<br />
Blasphemus, i. m. y<br />
Blasphemus, a, um. adj. Blasfemo.<br />
Blosius, ii. ra. Blosios.<br />
Bocchus, i. ni. lloco.<br />
Bcootia, a:. /'. Beocia, provincia de<br />
(¡recia.<br />
liona, orum. ». pl. Bienes . riqueza?.<br />
Bonum, i. n. 151 bien, la ventaja.<br />
Bonus, a, um. adj. Bueno, favorable,<br />
ventajoso.<br />
Bos, ©vis. m. y f. Buey, vaca.<br />
Bosphorus ó Bosporus, i. m. Bosforo,<br />
estrecho, canal ó garganta por donde<br />
un mar entra en otro.<br />
Bracliium, ii. m. Brazo.<br />
Brenus, i. ni, lireno.<br />
Brevi. adv. Brevemente, en poco<br />
tiempo.<br />
Brovia, ium. n. pl. Vados, bancos de<br />
arena.<br />
Brevis, o. com. Breve, corto, sucinto.<br />
Bi evitas, atis. f. Brevedad.<br />
Breviter. adv. Brevemente, con brevedad.<br />
Britannus, a, um. adj. Ingles, britano.<br />
Brundusium, ii. m. Brindis.<br />
Brutus, i. m. Bruto.<br />
Buccina, x.f. Trompeta.<br />
Bulla, ai. f. Burbuja, cabeza de clavo.<br />
Busilis, idis. ra. Busilis, rey de Egipto.<br />
Byssinus, a, um. adj. Cosa hecha de<br />
lino.<br />
Byzantiuní, ii. ». Bizancio, hoy Constantinopla.<br />
Caecus. a, um. adj. Ciego. || Oscuro,<br />
tenebroso.<br />
Caides, is. (. Matanza, carnicería.<br />
Caído, is, ere, cocidi, sum. a. Cortar.<br />
|| Desbaratar, batir. || Sacrificar,<br />
azotar.<br />
Cadlus, ii. m. El monto Celio.<br />
Cairemoniai, arum. /'. pl. y<br />
Caaimonia, a?. /'. Ceremonia.<br />
Ca;sar, aris. m. César.<br />
Ciesaries, ei. /'. Caballería.<br />
Caoslus. ús. m. Cesto; guante de plomo<br />
de los atletas.
442 CAN CAP<br />
Caisus, a, um. pp. de Caído.<br />
Castora, a?, f. y<br />
Cietcrum, i. n. {El masculino singular<br />
no se emplea en el nominativo.) y<br />
Castori, as, a. adj. El resto, lo demás<br />
los demás.<br />
Casterum. adv. Por lo demás, en<br />
cuanto á lo demás.<br />
Gainus, i. m. Cain, hijo de Adarn.<br />
Caius, ii. ni. Gayo.<br />
Calamitas, ati.s. /'. Calamidad, desgracia,<br />
disgusto.<br />
Calatinus, i. m. Calatino.<br />
Calcar, aris. n. Espuela, aguijón.<br />
Calcea, re. /'. Sandalia, calzado.<br />
Calceamenlum, i. ni. Calzado.<br />
Calcitro, as, are, avi, atum. n. Cocear,<br />
tirar coces.<br />
Calendas, arum. /'. pl. Las calendas.<br />
Calidos, a, um. adj. Cálido, caliente.<br />
Caligo, inis. /'. Oscuridad, tinlebla.<br />
Caliopea, as. y Caliope, es. /'. Caliope.<br />
Calix, icis, y Calyx, icis. m. Cáliz.<br />
Callidé. adv. Diestra, astutamente.<br />
Callidus, a, um. adj. Astuto, diestro.<br />
Calor, oris. m. El calor y la calor.<br />
Calpe, os, is. f. Calpe, monto del estrocho<br />
de Gibraltar.<br />
Calpurnius, ii. m. Calpurnio.<br />
Calumnia, ai. /'. Calumnia, acusación<br />
falsa y maliciosa.<br />
Calvarium, ii. n. Calvario, monte de<br />
Jerusalem.<br />
Calvitium, ii. ». Falla do cabellos,<br />
calva.<br />
Calvos, a, um. adj. Calvo.<br />
Calx, cis. ta. f. Talón, carcañal.<br />
Calydonous , ó Calydonius, a, um.<br />
adj. Perteneciente á Calidonia.<br />
Calydonia, ai. /'. Calidonia, comarca<br />
y selva de Etolia.<br />
Calypso, us y onis. f. Calipso, reina<br />
o ninfa de Ogigia.<br />
Camelos, i. m. Camello.<br />
Camillus, i. m. Camilo.<br />
Caminus, i. m. Horno ú hornilla donde<br />
se pon' 1 el fuego.<br />
Campania, as./'. Campania.<br />
Campanus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Campania.<br />
Campestris, e. com. Campestre, campesino.<br />
Campas, i. ra. Campo, llanura, campiña.<br />
Cananasa, ,t. f. Cananea Palestina,<br />
tierra de Canaan.<br />
Cananaius, a, um. adj. Cananoo, natural<br />
de Cananea.<br />
Candidatus, a, um. adj. Candidato,<br />
vestido de blanco.<br />
Candidus, a, um. adj. Planeo, candido<br />
, ingenuo, sincero.<br />
Canmius , ii. m. Canínio , ciudadano<br />
de liorna.<br />
Canis, is. «i. y /'. Perro, perra.!]<br />
Can.<br />
Cannai, arum. /'. pl. Canas, lugar de<br />
la Pulla.<br />
Cannensis, e. com. Que pertenece á<br />
Canas.<br />
Cano, is, ere, cecini, cantar», a.<br />
Cantar, describir, alabar, predecir.<br />
Canoros, a, um. adj. Canoro, armonioso.<br />
Canto, as, are. avi, atum. a. Cantar,<br />
publicar. |1 Encantar con mágicas<br />
canciones.<br />
Cantos, lis. ni. Canto.<br />
Caniisium, ii. Canosa, ciudad de la<br />
Pulla.<br />
Capaneus, ei. ni. Capanco, capitán<br />
griego.<br />
Caper, pris. m. El macho cabrío. ||<br />
Capricornio.<br />
Capesso, is, ere, ivi, itum, a. Tomar,<br />
presentar la batalla, emprender la<br />
guerra.<br />
Caphareus, ei. ni. Cafario, promontorio<br />
y monte de Eubea.<br />
Capharíus, a, uní. adj. Propio de Catarlo.<br />
Capharnasa, ai. f. y Cafarnaün. ind.<br />
Ciudad de Palestina en Galilea.<br />
Capillus, i. ni. Cabello, cabellera.<br />
Capio, is, ere, cepi, caplum. a. Tomar,<br />
coger, agarrar, sacar, retirar.<br />
Capilalis, e. com. Capital, mortal, criminal.<br />
Cipitolium, ii. ii. Capitolio.<br />
Cappadocia, ai. /'. Capadocia, comarca<br />
del Asia menor.<br />
Capra, ai. /'. Cabra.<br />
Capsula, ai./'. Cápsula, receptáculo.<br />
Captivitas, atis. /'. Cautividad, cautiverio.<br />
Captivus, a, um. adj. Cautivo, prisionero.<br />
Caiito, as, are, avi, atum. a, Captar,<br />
atraher con halagos. || Tomar, coger<br />
con deseo.<br />
Caplus, a, um. pp. de Capio.<br />
Capua, ai. /'. Capua.<br />
Capiilum, i. n. y<br />
Capillas, i. rn. Él puño de la espada.<br />
Caput, itis. n. Cabeza, origen, capital.
CAU CER 443<br />
Capys, ys, ó is. m. Capis, capitán<br />
Iroyaño.<br />
Caranus, i. ni, Carano.<br />
Garbo, onis. m. Carbón.<br />
Carbonarios, a, uní. adj. De carbón,<br />
Carcer, cris. m. Cárcel, prisión.<br />
Cardóos, i. m. Cardo, planta común.<br />
Careo, es, ero, ui, ilum. tv. Faltar,<br />
carecer de.<br />
Carmen, inis, n, Verso, poema.<br />
Carnifex, icis. m. El verdugo.<br />
Carnivorus, a, urn. ailj. Carnívoro, el<br />
que como mucha carne.<br />
Caro, arnis. /'. Carne.<br />
Carolos, i. ni, Carlos.<br />
Carpenlum, i.». Cocho ó carroza.<br />
Carpo, is. oro, psi. plum. a. Amontonar,<br />
recoger. || Reprender, ofendo<br />
r.<br />
Caí IhaginionsCs, ¡uní. pl. m. y<br />
Carlliaginiensis, e. coi». Cartaginés.<br />
Cartílago, inis. /'. Cartago [Nova),<br />
Cartagena.<br />
Caros, a, uní. adj. Caro, precioso,<br />
amado.<br />
Casa, a 1, f. Cabana, choza, casa pajiza.<br />
Casilinates, um. m. pl. I.os habitantes<br />
do Castelucio.<br />
Cassandra, ai. f. Casandra, hija do<br />
Príamo<br />
Cassis, idis. m. Casco del guerrero,<br />
yelmo, morrión, colada.<br />
Cassius, ¡i. in. Casio.<br />
Caslellum. i. n. Cantillo, fortaleza.<br />
Castigo, as, are, avi, atum. o. Castigar,<br />
enmendar.<br />
Castor, oris. m. Castor.<br />
Castra, orum. n. /
Uí cíe<br />
Cerrillo, as, are, avi, aluni. a. Voltear.<br />
|| Humillarse, inclinarse.<br />
Certamen, inis. 11. Combate, controversia<br />
, disputa.<br />
Cerlatim. adv. A porfía, ron empeño.<br />
Certatus, a, um. pp. do Certo.<br />
Certior, ius. adj. eotnp. Mas cierto.<br />
Cortó ó certé. adv. Cierta, seguramente.<br />
Certo, as, are, avi, atum. a. Combatir,<br />
pelear, disputar.<br />
Certas, a, um. adj. Cierto, seguro.<br />
Cerva, ¡e. f. Cierva.<br />
Cervix, icis. f. Cerviz. ¡| Cuello, pescuezo.<br />
Cervus, i. m. Ciervo.<br />
Cesso, as, are, avi, atum. ». Cesar,<br />
interrumpir.<br />
Ceteriim. adv. Por lo demás.<br />
Ceteri, ae, a. adj. pl. Los demás.<br />
Chaldsea, m. /'. Caldea.<br />
Chaldrei, orum. m. pl. Los Caldeos.<br />
Chaléis, idis. f. Calcis.<br />
Cliamus, i. m. Chain, el mas joven de<br />
los hijos de Noé.<br />
Chanana-a, ao. f. V. Cananrca<br />
Chariadcs, dis. f. Cariados.<br />
Charilus, i. m. Carilo.<br />
Charissinius, a, um. adj. Muy caro,<br />
muy querido.<br />
Charitas, atis. /'. Caridad.<br />
Charitos, um. /'. pl. Las tres Gracias,<br />
Aglaya, Eufrosina y Talía.<br />
Cliaron, ontis. m. Carón, barquero<br />
del infierno.<br />
Carus, a, um. adj. Caro, querido.<br />
Charybdis, dis. /'. Caribdis, abismo<br />
del mar de Silicia junto á Mesina.<br />
Cheronea, se. f. Clieronca.<br />
Cherononsis, is. rom. Que pertenece á<br />
Cheronea.<br />
Chersonensis, is. coi». Cosa de Chersoneso.<br />
Chersonesus, i. ni. Chersoneso.<br />
Chimera, ai. f. Quimera, montaña de<br />
Licia.<br />
Chirografum, i. ». Manuscrito, autógrafo<br />
de propia mano.<br />
Chiron, onis. tn. El centauro Chiron.<br />
Chlamys, idis. f. Clámide.<br />
Chloris, idis. /'. Clori.<br />
Christianus, a, um. Que profesa la ley<br />
de Cristo, cristiano.<br />
Christus, i. m. Cristo.<br />
Clironologus, i. i». Cronólogo, el que<br />
sabe y guarda la cronología.<br />
Crysogonus, i. m. Crisógono.<br />
Ciljus, i. m. Alimento, comida.<br />
Cicada, ai. f. Cigarra.<br />
CIR<br />
Cicatrix, icis./'. Cicatriz.<br />
Cicer, cris. ni. Garbanzo.<br />
Cicero, onis. ?«. Cicerón.<br />
Ciucia, ai. /'. Ciucia, provincia del<br />
Asia menor.<br />
Ciliclum, ii. n. Cilicio, maula de<br />
cerda.<br />
Cimbri, orum. ni. pl. Los Címbrios,<br />
pueblo de Germania.<br />
Cimbricus, a. um. adj. Cámbrico, do<br />
los Cinibrios.<br />
Cimon, onis. i». Cimon.<br />
Cincinnalus, i, /». Cincinato.<br />
Cinctus, a, um. adj. do Cingo.<br />
Cineas, a', i». Cineas.<br />
Cingo, is, ere, xi, cium. a. Ceñir,<br />
rodear.<br />
Cinis, cris. m. y /'. Ceniza. || Sepulcro.<br />
Circa, prep. anís. Al rededor, cerca.<br />
Circe, es. /'. Circe.<br />
Circensis, e. coi». Circense, del circo.<br />
Cireitèr. ado. Cerca do, casi, poco<br />
mas ó menos.<br />
Cireitèr. prep. acus. Casi, cerca.<br />
Circulus, i. ni. Círculo.<br />
Circularis, e. coi», (arcillar.<br />
Circuii), prep. acus. y adv. Al rededor.<br />
Circumaro, as. are, avi, atum. a.<br />
Cultivar, arar al rededor.<br />
Circunicido, is, ere, di. sum. a. Circuncidar,<br />
corlar alrededor.<br />
Circumcissus, ii.iim, adj. Circuncidado.<br />
|¡ Cortado al rededor.<br />
Circumdo , as, are, avi, atum. a. Circundar,<br />
rodear.<br />
Circumduco, is, ere, xi, ctum. Llevar<br />
al rededor. || Engañar. || Borrar.<br />
Cirenaico, is, ire, ivi o ii, itum. ».<br />
Ir al rededor , rodear.<br />
Circumfero, fers, tuli, laliim. a. Llevar<br />
alrededor.<br />
Circumf ulgeo, es, ere, ulsi, ulsiim.<br />
a. Lucir, brillar, resplandecer alrededor.<br />
Circumfundo, is, ere, di, fussuni. a.<br />
Derramar alrededor.<br />
Circumfusus, a, um. pp. de Cireuml'undo.<br />
Circumlatus, a, um. pp. de Circumfero.<br />
Circumpono, is, ero, sui, situili, a.<br />
Poner alrededor, rodear.<br />
Circumsepio, is. sopire, sepsi, septum,<br />
a. Rodear, cercar.<br />
Circunscribo, is, ero. psi, ptum. a.<br />
Circunscribir, trazar alrededor.<br />
Circumsoptus, a, um. p. de. Circumsepio.
CLA COG 445<br />
Circumsessus, a, um. pp. de<br />
Claudus, a, um. adj. Cojo, el que<br />
Circumsideo, es, ere, odi, ossum y cojea.<br />
Cireumsido, is, ero. «.Asediar, blo Claustrum, i. ». Claustro, cerradura,<br />
quear.<br />
cerrojo.<br />
Circumsto, as, are, steli, stalum. a. Clausula, m f. Cláusula, conclusión,<br />
Rodear, estar alrededor.<br />
término.<br />
Circunrlego, is, ero, xi, ctnm. a. Cu Clausus, a, um. adj. de Ciando.<br />
brir todo alrededor, envolver. Clemens, ontís. com. Clemente.<br />
Circumvenio, is, iré, i, entum. a. Clementer. adv.. eomp. tiús, sup. tis-<br />
Rodear, cercar por todas partes. slmé. Con clemencia, benignamente,<br />
Circumventus, a, um. pp. de Circum Clemenlia, ;o. f. Clemencia.<br />
venio.<br />
Cleopatra, ac f. Cleopatra.<br />
Cireumvolito, as, are, avi, atum. a. Clibanus, i. m. Horno portátil.<br />
Volar alrededor.<br />
Cliens, enlis. rom. El cliente,<br />
Cirranis, a, um. atlj. Perteneciente á dienta, a>. /( La cliente.<br />
la ciudad de Cirra . á Apolo.<br />
Clio, ius. f. Cito.<br />
Cilatus. a. ura. arlj. Precipitado, rá Clodius, ii. m, Clodio.<br />
pido.<br />
Cinto, ús. f. Cloto.<br />
Citó. adv. ramp. Ciliiis. sap. issimé. Clusini, orum. m. pl. Los habitantes<br />
Prontamente, de prisa.<br />
de Ciusino , en Toscana.<br />
Cito, as, are, avi, atum. a. Mover, Clusium , ii. ?i, Ciusino.<br />
conmover. |¡ Incitar.<br />
Clypea, 33. f. Sábalo. || Clipea, ciudad<br />
Citrf). adv. De la parte, de acá.<br />
de, África.<br />
Civicus, a, um. udj. Cívico, de ciu Clypeolus, i. m. Escudillo.<br />
dadano.<br />
Clypeus, ei. m. Escudo.<br />
Civis. is. m. Ciudadano.<br />
Clytemnestra, 33. f. Clitemnestra.<br />
Civitas, atis. f. Ciudad. || El derecho Gnanis, i. ni. Cneo, pronombre de<br />
de ciudadanía.<br />
muchos romanos.<br />
Civililas, atis. /'. Cortesanía, afabili Coactus, a, um. pp. de Cogo.<br />
dad, urbanidad.<br />
Cocales, i. ni. Cócalo, rey de Si<br />
Ciados, ¡s. /'. Matanza, derrota.<br />
cilia.<br />
Cliclia. ¡o. /'. Clelía.<br />
Coccineus, a, lira. adj. Rojo, do gra<br />
Clam. adv. Secretamente, á esconna ó escarlata.<br />
didas.<br />
Cocles, itis. m. Tuerto.<br />
Clamito, as, are, avi, atum. a. Gri Codrus, i. m. Codro, último rey de<br />
tar fuertemente, vocear, vociferar. Atenas.<br />
Clamo, as, are, avi, atura, a. Cla Cmlestis, e. com. Celeste, célico.<br />
mar, gritar.<br />
Crolum, i. n. Cielo.<br />
Clamor.Oris. ni. Grito, aclamación, (Cieña, ac /'. Cena.<br />
clamor.<br />
Ccenaculum, i. ni. Cenáculo, come<br />
Clandestinas, a, um. adj. Clandestino, dor.<br />
secreto.<br />
Coenatus, a, um. pp. de<br />
Clangor, oris. m. Ruido, son, grito. Coeno, as, are, avi, atum. Comer,<br />
Clareo, es . ere, ui. n. Señalarse, bri cenar.<br />
llar.<br />
Ccenosus, a, um. adj. Cenagoso, lleno<br />
Cláralas, atis. /'. Claridad.<br />
de cieno o barro.<br />
Claros, a, um. adj. Claro, famoso, Crr.num, i. n. Cieno, fango.<br />
iluslre.<br />
Coco, is, iré, ¡vi, itum. n. Unirse,<br />
Classíarii, orum. m.pl. I.os soldados asociarse. |¡ Conspirar.<br />
de la armada.<br />
Ccetus, ús. rn. Asamblea, compañía.<br />
Classieus, a. um. adj. Naval.<br />
Cogitado, onis. /'. Pensamiento, me<br />
C.lassis, is. /'. flota, armada naval. ditación.<br />
Clava , a'. /'. Clava, maza.<br />
Cogito, as, are, avi, atum. a. Pensar,<br />
Clavis, is. /'. Llave. || Clave.<br />
juzgar, discurrir.<br />
Clavos, i. m. Timón.<br />
Cognado, onis./'. Parentela.<br />
Claudia. ¡o. /'. Claudia. .<br />
Cognatus, a, um. adj. Pariente, aliado.<br />
Claudias, ¡i- Claudio.<br />
Cognitus, a. um. pp. de Cognosco.<br />
Ciando, is, ere, si. sutil. «.Cerrar. Cognomcn. inis. n. y<br />
encerrar.<br />
Cognoraenliim, i. n. Sobrenombre.
44G GOL GOM<br />
Cognominis, c. COTO. De igual nombre,<br />
tocayo.<br />
Cognomino, as, are, avi, atum.<br />
a. Poner sobrenombre, llamar por<br />
él.<br />
Cognosco, is, ere, ovi, nitnm. a. Conocer<br />
. saber , aprender, probar,<br />
experimentar.<br />
Cogo, is, ere, coegi, coactum. a.<br />
Obligar, constreñir. || Juntar, reunir.<br />
Colñbeo, es, ere, bui, itum. o. Contener,<br />
detener, cohibir.<br />
Cohors, ortis, /'. Cohorte.<br />
Cohortatus, a, um. pp. de<br />
Cohorlor, aris, ari, atus sum. dcp.<br />
Exortar, animar.<br />
Colaphus, i. m. Puñada.<br />
Colciñ, orum. in. pl. Los moradores<br />
de Coicos.<br />
Colchis, idos ó Colchis, idis. f. La<br />
Cólquida.<br />
Colchas, a, um ó Colchicus, a, um.<br />
adj. Perteneciente á Coicos.<br />
Colitus, a, um. adj. Emporcado, manchado.<br />
Collatia, ad.f. Colacia, ciudad antigua<br />
del Lacio.<br />
Collatinus, i. m. Colatino.<br />
Collatus, a, um.pjo.de Confero.<br />
Collacryrno, as, are, avi, aluna, a. Llorar<br />
juntamente, llorar con alguno.<br />
Collaudo, as, are, avi, atura, a. Alabar<br />
juntamente.<br />
Collatus. a, um. pp. de Colligo.<br />
Collega, as. m. Col' ga.<br />
Collegium, i. n. Colegio, cuerpo, gremio.<br />
Colligo, is, ere, egi, ectutn. a. Reunir,<br />
recoger, adquirir.<br />
Collis, is. f. Colina, collado.<br />
Colloco, as, are, avi, atum. a. Colocar,<br />
establecer.<br />
Collocutus, a. um. pp. de Colloquor.<br />
Colloquium, ii. n. Conferencia, coloquio.<br />
Colloquor. cris, i, cutos sum. dcp.<br />
Hablar con alegría, conversar.<br />
Coiludo, is, ere, lusi, lusum. a. Jugar,<br />
regocijarse con otro.<br />
Co'.lum, i. n. El cuello.<br />
Colluvies, ei. f. El lodazal.<br />
Colluvio, onis. f. Confusión y mezcla<br />
de muchas cosas, ó personas.<br />
Coló, is, ere, ui, cultura, «. Cullivar,<br />
trabajar. || Honrar, amar, venerar.<br />
Colonia, as. f. Colonia.<br />
Color, oris. m. Color, apariencia.<br />
Columba, ;c. /'. Paloma.<br />
Columna, as. /'. Columna.<br />
Colus, ùs, y Coles, i./'. Rueca.<br />
Coma. ¡u. /'. Cabellera, cabello.<br />
Coinburo, is, ere, bussi, bustum. a.<br />
Quemar.<br />
Comedo, is, es, ere, edere ó esse,<br />
eilit, est, odi, esimi, n. Comer.<br />
Comes, ¡lis. in. y /'.Compañero.<br />
Comesus, a, uni. pp. de Comedo.<br />
Comis, e. coi». Afable.<br />
Comilas, atis. /'. Afabilidad.<br />
Comital US, us. m. Acompañamiento,<br />
sequilo.<br />
Conñler. ailv. Civilmente, cortesanamente.<br />
Comitia, orum. ri. pl. Los Comicios;<br />
lugar donde se congregaban los<br />
Comicios.<br />
Cornil ¡alus, ùs. vi. Pueblo reunido<br />
en los comicios.<br />
Gomitor, aris, avi, alus sum. dcp.<br />
Acompañar, escoltar.<br />
Cominealus, ùs. m. Víveres. || Trasporte.<br />
Coinmoiidalio, onis./". Recomendación,<br />
estimación.<br />
Commendo, as, are, avi, atum. a.<br />
Encomendar, recomendar.<br />
Commentarmi!), ii. n. Comentario.<br />
Commenlatio, onis. f. Tratado. |¡ Meditación,<br />
contemplación.<br />
Commentimi, i. 11. ficción, falsedad.<br />
Commereo, es, ere, ui, itum, y<br />
Commercili', cris, eri, ilus sum. dcp.<br />
Merecer, hacerse digno.<br />
Commigro, as, are, avi, atum. ».<br />
Emigrar, cambiar de morada.<br />
Continuilo, onis. i». Cantarada, compañero.<br />
Conmiisceo, es, score, cui, xluni. a.<br />
Mezclar dií'crenles cosas.<br />
Commiseralio, onis./'. Conmiseración,<br />
piedad.<br />
Commlssiis, a, um. pp. do<br />
CoiiimiUo, is, ere, isi, ssmn. a. Enviar<br />
junio, conliai, permitir.<br />
Commodè. (tile, coiibp, ¡us.. sup. issinié.<br />
Comoda, conveniente, ventajosamente.<br />
Commodo, as, are, avi, atum. a. Servir<br />
, favorecer, asistir.<br />
Commodum, i. n. Ventaja.<br />
Commodus, a, um, adj. Cómodo, ventajoso.<br />
Coinmoneo. es, ere, ui, itum. a.<br />
Avisar, advertir.<br />
Commoror. aris, ari, alus sum. dcp.<br />
Morar junto con olio, permanecer.<br />
Commotus, a, uní. pp. de
COM CON 447<br />
Coramovoo, es, ere, ovi, oluni. a. Compono, is, ere, sui, situm. Com<br />
Conmover, agitar, perturbar.<br />
poner, colocar.<br />
Communio, is, iré, i vi, ¡tum. a. For Compos, otis. cor». El que posee ó<br />
tificar, fortalecer.<br />
goza de alguna cosa.<br />
Communis, o. rom. Común, público. Compositó. adr. De concierto, de in<br />
Commiiniter. adr. y<br />
teligencia, de acuerdo.<br />
Communitús. arfe, En común, junta, Composilus, a, um. pp. do Compono.<br />
unánimemente.<br />
Comprehendo, is, ere, i, sum. a.<br />
Commulatus, a, um. pp. de<br />
Asir, tomar, comprender.<br />
Commuto, as, are, avi, atum. a. Con Comprelieusus, a, um. pp. de Commutar<br />
, cambiar.<br />
prehendo.<br />
Como, is, ere, psi, pUim. a. Ajustar, Comprimo, is. ere, pressi, pressum.<br />
peinar, adornar el cabello.<br />
a. Comprimir, suprimir.<br />
Compar, acis. coi». Igual, parecido. Comprobó, as, are, avi, atum. a.<br />
Comparalio, onis. /'. Comparación, Comprobar, aprobar.<br />
cotejo.<br />
Compulses , a , um. pp. do Compelió.<br />
Comparatus, a, um. pp. do Comparo. Conalus, ús. u. Esfuerzo, conato, em<br />
Compareo, es, ero, rui. ». Compapeño.recer. Conatos, a, um. pp. de Conor.<br />
Comparo, as, are, avi, atum. a. Com Cóncavos, a , um. adj. Cóncavo,<br />
parar, cotejar.<br />
hueco.<br />
Compedes, um. /'. pl. Los grillos quo Concodo, is, ere, essi, essum. n. y a.<br />
aprisionan los pies. || Esposas.<br />
Perdonar, conceder. || Retirarse.<br />
Compelió, as, aro, avi, atum. a. Apos Concelebro, as, are, avi, atum. a.<br />
trofar, llamar. || Reprender, reñir Celebrar, hacer célebre.<br />
de palabra.<br />
Concentos, ús. m. Armonía, concierto.<br />
Compelo, is, ero, poli, pulsum. o. Conceptus, a, um. pp. de Coneipio.<br />
Compeler, obligar. \ JunUir, con Concessus, a, um. pp. do Concodo.<br />
gregar.<br />
Concha, f. Condolía.<br />
Compensatio, onis. /'. Compensación, Concido, i~, ore, i. ». Caer, perecer.<br />
recompensa.<br />
Concilialus , a, um. pp. de<br />
Compelió, is, iré. i, ortum. a. En Concilio, as, are, avi, atum. a. Concontrar,<br />
hallar.<br />
ciliar, adquirir.<br />
Compre, edis. f. Cadena, esposa, gri Concilium, ii. ». Asamblea.<br />
llos do hierro.<br />
Concinuitas, atis. /'. Elegancia, adorno.<br />
Compesco, is, ore, cui, a. Reprimir, Concio, onis. /'. Asamblea del pue<br />
contener.<br />
blo. || Arenga, sermón.<br />
Compilo, as, are. avi, alum. a. Ro Coneipio, is, ere, cepi, ceptum. a.<br />
bar , quitar. || Compilar.<br />
Concebir, meditar.<br />
Conipitalia, iuin ú orum. ». pl. Com Concisos, a, um. pp. de Concido.<br />
pítales, lieslas celebradas en los Concitatus, a, um. pp. de<br />
caminos públicos.<br />
Concito, as, aro, avi, atum. a. Con<br />
Compitalicus, a, um. adj. Pertenecitar, sublevar, excitar.<br />
ciente ii las lieslas compítalos. Concitor, oris. )». Concitador, procu<br />
Compitum, i. ». y<br />
rador.<br />
Compitus, i. i». Encrucijada.<br />
Concitas, a, um. adj. Sublevado, con<br />
Complector, cris, i, xus sum. dep. movido.<br />
Abrazar, rodear.<br />
Conclamo, as, are, avi, atum. ». Gri<br />
Complco, es, ere, ovi, etum. a. Coltar, vocear juntamente.<br />
mar, completar, acabar do llenar. || Conclavo, is. ». Ayuntamiento, con<br />
Cumplir.<br />
clave.<br />
Complelus, a, um. pp. de Compleo. Concordia, 33. f. Concordia.<br />
Complexos, ús. m. Abrazo.<br />
Concordo, as, are, avi, atum. n. Es<br />
Complexus, a, um. pp. do Complec- ' tar de acuerdo.<br />
tor.<br />
Concors, ordis. m. Concorde, con<br />
Comploratio, onis. /'. y<br />
forme.<br />
Comploratus , ús. i». Lloro , lamento. Conculco, as, are. avi. atum. o. Con<br />
Complures, ra (i rio. coi», pl. Muchos, culcar, despreciar, hollar.<br />
mucha genio.<br />
Concupio , is , ero , ivi ó ¡¡, ¡tum. a. y
448 , CON CON<br />
Concupisco, is, ore, pivi, ó pii,<br />
pitum. a. Desear ardientemente.<br />
Concurro, is, ere, i, sum. ». Correr<br />
juntamente, concurrir, salir al encuentro.<br />
Concursus, iis. m. Concurso, afluencia.<br />
Concuto, is, ere, ussl, ussum. a. Quebrantar<br />
, agitar.<br />
Condemno , as , are , avi, atum. a.<br />
Condenar.<br />
Condiscípulos, i, m. Condiscípulo.<br />
Coodio, is, ire, ivi, ó ii, itimi, a.<br />
l'imbalsamar.<br />
Conditili, onis. f. Condición, suerte,<br />
situación.<br />
Conditor, oris. m. Fundador, ostatuidor.<br />
Conditus, a, um. pp, de<br />
Condo, is, ere, (lidi, ditum. a. Fundar,<br />
estatuir, conservar.<br />
Condono, as, aro, avi, atum. re. Perdonar,<br />
conceder.<br />
Conductus, a, um. pp. de<br />
Conduco, is, ero, xi, ctum. a. Conducir.<br />
Confectus, a, um. pp. de Contieni.<br />
Confero, ers, ferie, tuli, latnm. a.<br />
Trasportar, conferir, comparar. ||<br />
Suministrar.<br />
Confertus, a , uni. adj. Clono.<br />
Confesio , onis. f. Confesión.<br />
Confessus , a, um. pp. de Confiteor.<br />
Confestim. ade. Tan pronto como,<br />
tan luego que.<br />
Confìcio, is, ere, feci, ectum. o. Hacer,<br />
acabar, terminar. || Matar.<br />
Confido, is, ere, i, ó issus sum. ».<br />
Fiarse de.<br />
Contigo, is, ere, xi, xum. a. Atravesar.<br />
Confirmatus, a, um. pp. de<br />
Confirnjo, as. are, avi, atum. o. Confirmar,<br />
afirmar, ratificar.<br />
Confisus, a, um. pp. de Confido.<br />
Confiteor, eris, eri, fessus sum. dtp.<br />
Confesar, declarar.<br />
Confixus, a, um, pp. de Configo.<br />
Conflagro, as, aio, avi, atum. n. Quemar.<br />
Conflatus, a, um. pp. de Confio.<br />
Conflictatus, a, um. pp. de<br />
Conflicto , as, are , avi, atum. a. Atormentar,<br />
afligir.<br />
Conflicto!-, aris, ari, atus sum. Comba-<br />
¡ir. || Instar.<br />
Coniugo, is, ore, xi, cluni, a. Combatir,<br />
venir á las manos.<br />
Confio, as, are, avi, atum. re. Soplar<br />
con ó juntamente. || F'orjar, fundir<br />
encender.<br />
Confino, is, ere, xi xum. ». Correr<br />
junto , venir en tropel.<br />
Confodio, is, ero. i. ossum. a. Cavar. ||<br />
Herir, traspasar, matar.<br />
Confessili , a, um. pp. do Confodio.<br />
Coniugio; is, oro, i, itum. », Refugiarse,<br />
recurrir á.<br />
Confondo, is, ero, odi, nsum. o. Confundir<br />
, turbar.<br />
Confusos , a , um. pp. de Confundo.<br />
Congeries, ei. /'. Montón.<br />
Congero, is, ore, gessi, gestión, a.<br />
Amontonar, acumular.<br />
Congeles, a, um. pp. de Congero.<br />
Congredior, oris, i, gressus sum. dep.<br />
.Ioniarse con otro en un logar, ir,<br />
caminar juntamente.<br />
Congrego, as, are, avi, atum. a. Congregar<br />
, reunir.<br />
Congressio, onis. f. Abocamiento, congregación.<br />
Congressus, lis. m. Kl choque, combate,<br />
el conflicto do la batalla.<br />
Congruo, is, eie, i. ». Referirse. || Ceavenirse.<br />
Conjector, oris. ?». Adivino, interpele<br />
de sueños.<br />
Conjectus, a, um. pp. do<br />
Conjieio, is.ere, ció, ectum. a. Arrojar<br />
, lanzar. || Conjeturar.<br />
Conjiigium, ii. ». Matrimonio, maridaje.<br />
Conjunctè. ade., comp. ios, sup. issimo.<br />
Estrecha, unida, apretadamente.<br />
Conjunctus, a, um. pp. do<br />
Conjungo, is, ero, xi, ctoni, re. Cri ir,<br />
reunir, ajontar, aliar.<br />
Conjúrala), onis. f. Conjuración, conspiración.<br />
Conjuro, as, are, avi, atum. ti. Conjurar,<br />
conspirar, obligarse por juramento.<br />
Conjux, ugis m. y f. Esposo, esposa;<br />
marido, mugor.<br />
Connubium, ii. ». Casamiento, matrimonio.<br />
Conon, onis. m. Conon.<br />
Conor, aris, ari, atus sum. dep. Esforzarse,<br />
intentar hacer algo.<br />
Conquiro . is, ore, sivi, sitimi, re.Buscar<br />
, adquirir.<br />
Conquisitio, onis. f. La acción de buscar<br />
con diligencia.<br />
Consalulo , as, aro, avi, atum. re. Saludar<br />
a un tiempo, recíprocamente.<br />
Consanguinitas, atis. /'. Consanguinidad,<br />
parentesco.
CON CON 449<br />
Conseendo, is. ore, i, sum. a. Subir.<br />
Conscientia, ;e. /'. Conciencia. || Opinión<br />
de muchos. || Remordimiento.<br />
Conseindo , is, dore, di, sum. n. Romper,<br />
desgarrar. || Insultar.<br />
Concisco, is, ero, ivi, itum. a. Dar,<br />
procurar. || Juzgar.<br />
Conscissus, a, nra. pp. de Conseindo.<br />
Conscius, a, uní. adj. Cómplice, consabido!".<br />
Consoribo, is, ere, psi, ptum. a. Inscribir<br />
, componer, tratar alguna cosa.<br />
Conscripti, oruoi. [Paires.) m.pl. Padres<br />
conscriptos, senadores.<br />
Conscriptio, onis. f. Escrito, contado.<br />
Conscriptus, a, uní. pp. de Consoribo.<br />
Consecro, as, are, avi, atum. a. Consagrar.<br />
¡I Maldecir.<br />
Consensos, üs. ni. Acuerdo, consenso.<br />
Consentaneus, a, uní. adj. Conforme,<br />
conveniente, á propósito.<br />
Consentio, is, iré, si, sum. m. Estar<br />
do acuerdo.<br />
Conscquor, eris, i, cutos sum. dep.<br />
Conseguir , llegar á obtener.<br />
Coosoro, is, ere, ui, ertum. a. Entremezclar,<br />
entrelazar. || Venir á las<br />
manos.<br />
Conservo, as, are , avi, atum. a. Conservar<br />
, guardar.<br />
Conservas, i. m. Consiervo, compañero<br />
en la esclavitud.<br />
Conscssus, lis. m. Asamblea<br />
Consideo, es, ero, sedi, sessum.it.<br />
Sentarse, descansar, acampar.<br />
Consideratus, a, uní. adj. Circunspecto,<br />
considerado ; y pp. de<br />
Considero, as, are, avi, atum. a. Considerar,<br />
examinar.<br />
Consido, is, ere, sedi, sessum. V. Consideo.<br />
Consilium, ii. tt. Consejo, expediente,<br />
proyecto.<br />
Consisto, is, ere, constit n. Detenerse. ||<br />
Consistir.<br />
Consilns, a, um. pp. do Consero, is,<br />
oro, evi. situm. a. Plantado, sembrado.<br />
Consobrinus, i. m. Primo hermano<br />
por partt! do madre.<br />
Consolado, onis. /'. Consuelo.<br />
Consolor, aris, aTi. alus sum. dep.<br />
Consolar.<br />
Conspectus, tis. m. Aspecto. ¡| Mirada.<br />
|j Presunción.<br />
Conspectus, a, uní. pp. de Conspicio.<br />
Conspergo , is, ere, persi, persum. a.<br />
Rociar, cubrir.<br />
Conspersus, a, um. pp. de Conspergo.<br />
TOMO I.<br />
Conspicio, is , ore, pexi, pectum. a<br />
Ver, notar, considerar.<br />
Conspirar, aris, avi, atus sum. dep.<br />
Apercibirse, prepararse.<br />
Conspicuos, a, um. adj. Distinguido,<br />
notable.<br />
Conspirado, onis. f. Conspiración.<br />
Conspiro, as, are, avi, atum. a. Conspirar<br />
, conjurar.<br />
Constans, antis, eom. Constante, firme.<br />
Constanter. adv., comp. iús., sup. issimé.<br />
Constantemente, con firmeza.<br />
Constanlia, ai./'. Constancia, firmeza.<br />
Constat, impers. Es evidente.<br />
Consterno, as, are, avi, atum. a.<br />
Consternar, espantar.<br />
Constituo, is, ere, ui, utuin. a. Constituir,<br />
establecer, fijar, formar el<br />
proyecto de.<br />
Constitutus, a, um.pp.de Constituo.<br />
Consto, as, are, avi, atum. o. Ser,<br />
subsistir, mantenerse, consistir, estar<br />
de acuerdo.<br />
Constriclus, a , um. pp. de<br />
Constringo, is, ere, strinxi, strictum. a.<br />
Ligar, atar , encadenar.<br />
Construo, is, ere, xi, ctum. a. Construir,<br />
edificar.<br />
Consuesco, is, ere , evi, etum. n. y<br />
alguna vez a. Acostumbrarse, familia<br />
rizarse.<br />
Consuetiido, inis. /. Costumbre, familiaridad.<br />
Cónsul, ulis. »1. Cónsul.<br />
Consularis, re. com. Consular, de<br />
cónsul.<br />
Consnlo, is, ere, ui, ultum. a. Consultar,<br />
tomar consejo.<br />
Cónsultum, i. ». Decreto.<br />
Consultos, a, um. pp. de Consulo.<br />
Consummatio, onis. f. El acto de con<br />
sumar, consumación.<br />
Consummo, as, are, avi, atum. a.<br />
Consumar, terminar.<br />
Consumo, is, ere, sumpsi, ptum. a.<br />
Consumir, anonadar. || Emplear.<br />
Consumptio, onis. f. Destrucción,<br />
consunción, ruina. •<br />
Consumplus, a, um. pp. do Consumo.<br />
Consurgo, is, ere, rexi, reclum. n.<br />
Levantarse.<br />
Consus, i. ni. Conso , dios do los consejos<br />
secretos.<br />
Contaminado, onis. f. Contaminación,<br />
contagio.<br />
Contamino, as, are, avi, atum. o.<br />
Contaminar, manchar, infestar, corromper.<br />
29
450 CON COR.<br />
Contngo, is, ere, ex¡, teclum. a. Cubrir.<br />
Contemno, is, ere, empsi, emptuiri.<br />
o. Despreciar, desechar.<br />
Contemplor, aris, atus sum. dcp.<br />
Conlemplar, considerar.<br />
Contempüo, onis. /'. Desprecio.<br />
Contemptnr, oris. m. y<br />
Contemptrix, icis. f. El que desprecia,<br />
de.-preciador.<br />
ConlempUis, ús. m. V. ContcnipUo.<br />
Contendo , is, ere, i, sum a. Contender,<br />
disputar. ¡| Pedir. || Ir.<br />
Contentio.onis. f. Esfuerzo.|| Solicitud.<br />
Contero, is, erere, trivi, trituro, a.<br />
Majar, pulverizar.<br />
Conliceo, es, ere, ni. n. y<br />
Contiscesco, is, ere.ticui. «.Callarse.<br />
Contlnentia, 33. /'. Continencia, moderación.<br />
Contineo, es, ere, ni, tentum. a.<br />
Contener, reprimir.<br />
Contingit. impers. Sucede.<br />
Contingo, is, ere, egi, actum. a. Tocar,<br />
llegar, estar contiguo.<br />
Continuatus, a, um. adj. Continuado;<br />
pp. de<br />
Continuo , as, are, avi, atum. a. Continuar.<br />
Continuó, adv. Al punto, al instante<br />
qip.<br />
Conlinuus, a, um. adj. Contiguo, contiguo.<br />
Contra, prep. acus. Contra, frente á<br />
frente.<br />
Contra, adv. Al contrario, por lo contrario<br />
ó por el contrario.<br />
Contractos, a, um. pp. de Contraho.<br />
Contradoo, is, ere.xi, ictum. a. y<br />
n. Contradecir, oponerse.<br />
Contraho, is. ere, si, actum. a. Reunir,<br />
juntar. |[ Contrae •, restringir.<br />
Contrarios, a, um. adj. Contrario,<br />
opuesto.<br />
Contrebia, 33. f. Contrebia.<br />
Conlristor, aris, ari, atus sum. dcp.<br />
Afligirse.<br />
Controversia, ID. f. Controversia, debate.<br />
Contubernios, e. com. Compañero,<br />
camarada.<br />
Contumelia, ai. f. Afrenta, injuria, insulto.<br />
Contumeliosos, a, um. adj. Injurioso.<br />
Contueor, cris, eri, itus sum. dep.<br />
Ver, considerar, mirar.<br />
Contundo, is, ere, udi.usum.a. Confundir,<br />
magullar, golpear.<br />
Contus, i. m. Tica, asta, lanza.<br />
Convaleo, es, ere, ni. n. Sanar, restablecerse,<br />
convalecer.<br />
Convalesco, is, ere, lui. n. Restable-<br />
' cerso, convalecer, tomar fuerzas.<br />
Conveclo, as, are , avi, atum. o. y<br />
Convelió, is, ere, vexi, vectum. a.<br />
Llevar, conducir, trasportar.<br />
Convello, is, ere, i ó vulsi, vulsum.<br />
a. Destruir, arrasar.<br />
Conveniens, entis. com. Conveniente,<br />
conforme, p. de<br />
Convenio, is, iré, i, enlum. «.Juntarse<br />
, salir al encuentro. || Convenir.<br />
Conventus, üs. ra. Asamblea.<br />
Conversio, onis. f. Conversión, vuelta,<br />
giro. || Trastorno, revolución.<br />
Conversus, a, um. pp. de<br />
Converlo, is, ere, i, sum. a. Volver.<br />
|| Convertir. |j Traducir.<br />
Conviciator, oris. m. Injuriador, insolente.<br />
Convicium, i¡. n. Ulti
CRE CUM 451<br />
Coriolanus, i. m. Coriolano,<br />
Cresco, is, ero, crevi, cretum. n.<br />
Corioli, orum. m. pl. Los Corioles. Crecer, engrandecerse.<br />
Corium, ii. n. Piel, cuero.<br />
Creta, se. f. isla de Creta.<br />
Cornelia, se. f. Cornelia.<br />
Cretensis, e. com. De Creta, cre<br />
Corneaos, ii. m. Cornelio.<br />
tense.<br />
Corneus, a, ura. adj. Córneo, de Creusa, se. f. Creusa, hija de Creon.<br />
cuerno.<br />
Crimen, inis. n. Crimen, delito,<br />
Cornu [indeclinable en singular). El culpa.<br />
cuerno, alado un ejército.<br />
Criminor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Corona , se. /'. Corona.<br />
Acusar, censurar', acriminar.<br />
Coronabas, a, uní. pp. de<br />
Crinis, is. i)i. Cabello, pelo, crin.<br />
Corono, as, aro, avi.alum. a. Coro Cridas, ¡e. m. Ciirías.<br />
nar.<br />
Crutiatus, íis. m. Tormento , suplicio.<br />
Corpus, oris. 11. Cuerpo, talla. Crutiaius, a, um. pp. de Crucio.<br />
Correptus, a, um. pp. de Corripio. Crucifico, as, ate, avi, alum. a. Cru<br />
Corrigo, ¡gis, ero, rexi, recttim. a. cificar , poner en cruz.<br />
Repasar, corregir, enmendar. Cruriflgo, is, ere, ixi, xum. a. Cru<br />
Coi ripio, ¡s, ere, rupi, rcplum. a. cificar, poner en cruz.<br />
Coger, aprehender, asir, agarrar. Ci'iiciiixus, a, um. pp. de Crucifigo.<br />
Corrompo, is.ere, rupi, ruptum. a. Crocio, as, are, avi, alum. a. Ator<br />
Corromper, falsificar.<br />
mentar, dar tormento, afligir.<br />
Coi ruó, is, ere, i, tum. n. Caer, ar Crudelis, e. rom. Cruel.<br />
ruinarse.<br />
Crudelitas, «lis. f. Crueldad, crueza.<br />
Corruptus, a, um. pp. do Corrumpo. Crudcliter. adv., conip. litis., sup. lissi-<br />
Cortex , icis. m. /'. Corteza.<br />
mé. Cruelmente.<br />
Cortina, a;. /'. Caldera, perol.<br />
Cruentes , a , um. adj. Sangriento, en<br />
Corviuus, i. m. Corvino.<br />
sangrentado.<br />
Corvinus, a, um. adj. Perteneciente Crumena , a?, f. Bolsa, bolsillo, mo<br />
al cuervo ó á la maquina militar de chila, alforja.<br />
esto nombro.<br />
Crúor , oris. ni. Sangre.<br />
Corvos, i. m. Cuervo, y Máquina de (¡rus, mis. n. Pierna.<br />
guerra á semejanza del pico del Crystaiinus, a, um. adj. Cristalino, de<br />
cuervo.<br />
cristal.<br />
Cos, otis. f. Peña, peñasco. |] Piedra Cubiculum, i. i». Cámara, alcoba.<br />
de amolar.<br />
Costa , ai. /'. Costilla.<br />
Cor; bantes, ura. ni. pl. Los coriban-<br />
Cubitus, i. m. Codo. También Cubitum,<br />
i. n.<br />
Cubitus, üs. «i. La acción de acostartes<br />
. sacerdotes de Cheles.<br />
se. |] La cama.<br />
Cranaüs, i. »». Cranao.<br />
dales, is. f. Zarzo ó enrejado do<br />
Cubo, as, aro, avi ó ni, itum. n.<br />
Acostarse, estar acostado.<br />
mimbres. || Estructura del panal.<br />
Cratinus, a, um. adj. Perteneciente á<br />
Cujas ó cu'atis, is. com. ¿De qué tierra?,<br />
de qué nación?, de parte de<br />
la mañana.<br />
quién?<br />
Cratinus, i. ni. Cratino, poeta cómico Culeitn, ta. f. Lecho, colchón, al<br />
griego.<br />
mohada.<br />
Creator, oris. ni. Criador.<br />
Culmen, inis. n. Cima, Cumbre. [| Te<br />
Credilus, a, um. pp. de<br />
cho.<br />
Credo, ¡s, ere, idi, itum. a. Creer, Culnuis, i. ra. Caña de.trigo, cebada,<br />
liarse, confiar.<br />
ó centeno. || Techo de paja.<br />
Credibilis, o. com. Creíble.<br />
Culpa, 08. /'.Culpa, falla, delito, pe<br />
Creniera, ;c..f. (¡remera.<br />
cado.<br />
(¡remo, as, are, avi, i.lnm. a. Que Cultellus, i. m. Cuchillito.<br />
mar . hacer quemar.<br />
Cultor, tri. ira. Cuchillo.<br />
Creo, as, are, avi, atuni. a. Crear. Cultor, oris. ni. Adorador, cultiva<br />
Creon, onis. m. Cieon.<br />
dor.<br />
Crepida, ;o. f. Calzado ó zapato llano Cultus, üs. m. Ornamento, culto.<br />
de muchas suelas que se ataba por Cultus, a, um, pp. de Coló.<br />
encima del pié.<br />
Cüm. conj. V. Quum.<br />
Crepilus, üs. m. Ruido, choque. Cum. prep. abl. Con, contra.
452 CUR CYT<br />
Cumas , arum. f. pl. Cumas , ciudad<br />
del Asia.<br />
Cumulatus, a, um. pp. de<br />
Cumulo, as, are, avi, atum. a. Colmar.<br />
Cumulus, i. f. Cúmulo, colmo, montón.<br />
Cana, 33. f. V. Cunas.<br />
Cunabula, orum. n. pl. Cuna. || Patria<br />
ó lugar de nacimiento.<br />
Cunas, arum. f. pl. Cuna.<br />
Cunctatio, onis. í". Tardanza, morosidad,<br />
duda.<br />
Cunctor, aris, ari, atus sum. dep. Dudar,<br />
estar perplejo. |¡ Detenerse,<br />
pararse.<br />
Cuncti, as, a. adj. pl. Todos.<br />
Cunctus, a, um. adj. Todo.<br />
Cupido, adv., eomp. iús, sup. issimé.<br />
Ansiosa, apasionadamente.<br />
Cupiditas, atis. f. Deseo vehemente,<br />
apetito, pasión.<br />
Cupido, inis. m. Cupido, hijo de Venus,<br />
dios del amor.<br />
Cupido, inis. f. Pasión, deseo vehemente.<br />
Cupidus, a, um. adj. Ávido, que desea<br />
con vehemencia.<br />
Cupio, is, ere, i vi, itum. a. Desear,<br />
ansiar con ardor.<br />
Cur. adv. Por qué?<br />
Cura, as. f. Cuidado, aflicción.<br />
Curado, onis. f. Cuidado, manejo, gobierno.<br />
Curatus, a, um. pp. de Curo.<br />
Cures, ium. f. pl. Cures, ciudad do los<br />
Sabinos.<br />
Ouretes, um. m. pl. Los diretes, pueblos<br />
de la Isla de Gandía. || Sacerdotes<br />
de Cibeles.<br />
Cura, as. f. Curia, senado, consejo.<br />
Curiatius, ii. m. Curiacio.<br />
Dactylus, i. m. Dátil.<br />
Dicmon , onis. m. y<br />
Dasmoníum, ii. n. Demonio.<br />
Damascus, i. m. Ciudad de Damasco.<br />
Damnatus, a, um. pp. de<br />
Damno, as, are, avi, atum.«.Condenar.<br />
Damnum, i. n. Pérdida.<br />
Daniel, elis. m. Daniel.<br />
Dapes, um. f. pl. Manjares, viandas.<br />
Daphne, es, f. Dafne, ninfa. || Laurel.<br />
Dardaníi, orum. m. pl. Los Troyanos.<br />
Dardanus, i. m. Dárdano.<br />
Sí<br />
Curiositas, atis, f. Curiosidad, deseo.<br />
Curis, is. f. Lanza.<br />
Curius, ii. m. Curio.<br />
Curo, as, are, avi, atum. a. Curar,<br />
tener cuidado, vigilar.<br />
Curro, is, ere, cueurri, cursum. a.<br />
Correr.<br />
Currns, lis. ni. Carro.<br />
(Cursor, oris. m. Corredor, el quo<br />
corre.<br />
Cursus, ús. m. Curso, carrera.<br />
Curulis, e. COMÍ. Curul.<br />
Custodia a;./'. Custodia, guarda, conservación.<br />
Custodias, arum. f. pl, Guarda, custodia.<br />
|| Prisión.<br />
Custodio, is, iré, ivi, itum. a. Guardar,<br />
vigilar, custodiar.<br />
Custos, odis. m. y f. Guardia, custodio.<br />
|| Ayo, pedagogo.<br />
Cutis, is. f. Piel, cuero, cutis.<br />
Cyane, es. f. Ciane, ninfa convertida<br />
por Pluton cu fuente.<br />
Cyane», arum. /'. pl. Dos islas del<br />
Ponto Euxlno, llamadas también<br />
Simplégades.<br />
Cybele, es. /'. Cibeles.<br />
Cyclops, opis. m. Cíclope.<br />
Cycnus, i. m. y<br />
Cydnus, i. m. Cisne.<br />
Cynegerus , i. m. Cinegiro.<br />
Cynicus, a, um. adj. Cínico, perteneciente<br />
á ia secta de los filósofos cínicos.<br />
Cyprius, a, um. adj. Perteneciente á<br />
Chipre.<br />
Cyprus, i. m. Chipre.<br />
Cyiineus, y Cyreneus, a, um. adj.<br />
Perteneciente á drene.<br />
Cythera, orum. n.pl. diera, ó Citeres.<br />
Cytherea, re. Venus, diosa de Citeres.<br />
Cytheron, onis. «. Citeron.<br />
Daríos , ii. m. Darío.<br />
Datus, a, um. pp. de Do.<br />
David, ind. y Davidis. m. David, rey<br />
do Judea.<br />
De. prep. abl. Sobre, respecto de,<br />
según, do.<br />
Dea, 33. /'. Diosa.<br />
Deambulo, as, are, avi, atum. n. Pasear,<br />
pasearse.<br />
Deauratio, onis. f. Doradura.<br />
Debello, as, are, avi, atum. a. Vencer,<br />
deshacer, subyugar.
DED DEI 453<br />
Debeo, es, ere, ui, itum. a. Deber.<br />
Debilites, as, are, avi, atum. a. Debilitar.<br />
Debilor , oris. m. Deudor.<br />
Debitus, a, uní. pp. de Debeo.<br />
Decántalos, a, um. pp. de<br />
Decanto, as, are, avi, atum. a. Decantar<br />
, divulgar.<br />
Decedo, is, ere. essi, essum. n. Salir,<br />
retirarse, morir.<br />
Decem. ind. Diez.<br />
üecember, bris. DI. Diciembre.<br />
Decemvir, ri. m. Decemviro.<br />
Decennium, ii, n. Espacio de diez<br />
años.<br />
Deceplus, a, um. pp. de Decipio.<br />
Decenio, is, ere, crevi, cretum. a. Decretar,<br />
discernir.<br />
Decerpo, is, ere, psi, ptum. a. Coger<br />
violentamente, arrancar.<br />
Decerptus, a, um. pp. de Decerpo.<br />
Deccrlo, as, are, avi, atum. a. Combatir.<br />
Decet, cuit, ere. impers. Convenir.<br />
Decido, is, ere, i. ». Caer.<br />
Decimus, a, um. adj. Décimo.<br />
Decimus, i. m. Décimo, pronombre<br />
romano.<br />
Decipio. is, ere, cepi, ceptum. a. Engañar.<br />
Decios , ii. ni, Decio.<br />
Declaro, as. are, avi, atum. a. Declarar,<br />
significar, proclamar.<br />
Declinado, onis. f. Declinación, decadencia.<br />
Declino, as, are, avi, atum. a. Declinar,<br />
bajar, menguar. || Apartar,<br />
desviar.<br />
Decollo. as, are, avi, atum. a. Degollar.<br />
Decóralas, a, um. a. pp. de<br />
Decoro, as, are, avi, atum. a. Decorar.<br />
Decresco, is, ere, evi, etum. n. Decrecer,<br />
menguar.<br />
Dccrctum, i. n. Decreto, sentencia.<br />
Decretos , a , um. pp. de Decenio.<br />
Decus, oris. íi. Honra , brillo, ornamento.<br />
Decuso, as, are, avi, atum. o. Cruzar<br />
poner en forma de aspa.<br />
Decutio, is, ere. ssi ssum. a. Abatir,<br />
derribar a golpes.<br />
bedecet, cuit. ere. impers. No ser decente,<br />
decoroso, honesto, conveniente.<br />
Dedicatio, onis. f. Dedicación, el acto<br />
de dedicar, dedicatoria.<br />
Dcdecus, oris. ti. Deshonor, infamia.<br />
deshonra,<br />
Deditio, onis./". Capitulación, rendición.<br />
Deditus , a , um. pp. de<br />
Dedo, is, ere, didi, ditum. a. Dar,<br />
entregar. || Aplicar.<br />
Deduco, is, ere, xi, ctum. a. Conducir,<br />
llevar, traer.<br />
Deductus, a, um. pp. de Deduco.<br />
Defatigatio, onis. f. Fatiga, cansancio.<br />
Del'atigatus , a , um. pp. de<br />
Defatigo, as, are, avi, atum. o. Fatigar<br />
, dar cansancio.<br />
Defectio, onis. /. Defecto, falta.<br />
Defectos, iis. m. Rebelión. || Eclipse.<br />
Defendo, is, ere , i, sum. a. Defender,<br />
proteger.<br />
Defensio, onis. /'. Defensa, protección.<br />
Defensus, a, um. pp. de Defendo.<br />
Del'ero, fers, ferré, tuli, latum. o. Llevar,<br />
diferir, denunciar.<br />
Defervcsco, is, ere. n. Calmarse, mitigarse.<br />
Del'essus, a, um. adj. Fatigado, cansado.<br />
Delicio, is, ere, eci, ectum. a. Abandonar<br />
, fallar de. || Eclipsarse , morir.<br />
Deligo, is. ere, xi, xum. a. Ligar,<br />
atar. || Hincar, clavar.<br />
Defixus, a, um. pp. de Defigo.<br />
Detlecto, is, ere, xi, xum. a. Volver,<br />
apartarse. || Doblar, doblegar.<br />
Defleo, es, ere, evi, etum. a. Llorar.<br />
Defino, is, ere, xi, xum. n. Correr,<br />
descender , caer.<br />
Deformis, e. com. Deforme, desfigurado,<br />
feo.<br />
Deformitas, atis. f. Deformidad, fealdad.<br />
|| Deshonor, infamia.<br />
Deformo, as, are, avi, atum. a. Desfigurar.<br />
|1 Desbastar.<br />
Defraudo, as, are. avi, atum. a. Defraudar<br />
privar de, engañar.<br />
Defunctus, a, um. pp. de<br />
Defungor, cris, i, ctus sum. dep. Acabar,<br />
cumplir. || Dejar, morir.<br />
Degoner, is. com. Indigno, degenerado.<br />
Degenero, as , are, avi, atum. n. Degenerar<br />
, bastardear.<br />
Dego, is, ere, i. a. Pasar la vida, vivir,<br />
subsistir.<br />
Dehinc. adv. Del lado allá, desdo aquí,<br />
en adelante.<br />
Dehonestamentum, i. n. Deshonor,<br />
torpeza, infamia.<br />
Dehortor , aris, ari, atus sum. dep. Disuadir,<br />
apartar de un propósito,<br />
Deifobus, i. m. Deifobo.
45 i DEM DEP<br />
Dein. adv. Después , luego , luego después.<br />
Deinceps. adv. Después, sucesiva,<br />
consecutivamente.<br />
Deinde. adv. En seguida, en segundo<br />
lugar, en adelante, después.<br />
Dejanira, aa, y Deianira, as. /'. Deyanira,<br />
esposa de Hércules.<br />
Dejectus, a, um. pp. de<br />
Dcjicio, is, ere, eclum. a. Arrojar<br />
derribar, destruir.<br />
Delabor, eris, i, lapsus sum. dep. Caer,<br />
dejarse caer.<br />
Delapsus, a, «m. p. de Delabor.<br />
Delatus, a, um. pp. de Defero.<br />
Delecto, as, are, avi, atnm. a. y<br />
Delector, aris , ari, atus sum. dep. Deleitarse,<br />
alegrarse, divertirse.<br />
Delectus, vis. m. Leva de gente. ||<br />
Elección. || Distinción.<br />
Delectus, a, um. pp. da Dellgo.<br />
Deleo, es, ere, cvi. etum. a. Destruir. |]<br />
Borrar. || Aniquilar.<br />
Deletus, a , um. pp. de Deleo.<br />
Deliberatus, a, um. pp. de<br />
Delibero, as, are, avi, alum. a. Deliberar<br />
, determinar.<br />
Delicate, aiv., comp. i as., sup. issimé.<br />
Delicada, muellemente.<br />
Delicatus.a, um. adj.Delicado, blando.<br />
Delicias, arum. f. pl. Delicias, placeres,<br />
deleite.<br />
Delictum, i. n. Falta, crimen, d rlito.<br />
Deligo, is, ere, cgl, ectum. a. Escoger,<br />
elegir.<br />
Delinio, is, ire, ¡vi, itum. a. Frotar<br />
suavemente, untar. ¡| Acariciar, halagar.<br />
Delitisco, is, ere, tui. ». Ocultarse,<br />
esconderse, estar oculto.<br />
Delius, a, um. adj. Perteneciente á<br />
Délos.<br />
Délos y Deles, i. f. Délos, isla del mar<br />
E.2CO consagrada á Apolo.<br />
Delphi, orum, m. pl. Delfos, ciudad<br />
da la Fócida.<br />
Delphicus, a, um. ccm. Deifico, de<br />
Delfos.<br />
Deludo, is, ero, usi, sum. a. Befar,<br />
mofar, escarnecer.<br />
Demando, as, are, avi, atum. a. Enviar,<br />
delegar.<br />
Dementia, aa. /'. Locura.<br />
Demergo, is, gere, si, sum. a. Sumei<br />
gir , hundir, sepultar.<br />
Demetrius , ii. m. Demetrio.<br />
Demissé. adv., comp. his., sup. issimé.<br />
Bajamente, por debajo.<br />
Demisor, aris, ari, atus suin. dep. Admirar,<br />
sorprenderse.<br />
Demitto, ¡s, ere, isi, issum. a. Bajar,<br />
inclinar, echar hacia abajo.<br />
Demo, is, ere, dempsi, demptum. o.<br />
Quitar, agarrar, llevar quitando.<br />
Demonstro, as, are, avi, atum. a.<br />
Demostrar, probar.<br />
Demophon, onlis. m. Demofonte.<br />
Demum. adv. En fin, al lin, finalmente.<br />
Denarius. ii. m. Denario, moneda de<br />
plata de los romanos.<br />
Denegó, as, are, avi, atum. a. Denegar,<br />
negar redondamente.<br />
Deniquc. adv. Final, últimamente.<br />
Dens, cntis. m. Diente.<br />
Densus, a, um. adj. Denso, espeso.<br />
Denudo, as, are, avi, atum. a. Despejar<br />
. principiar.<br />
Denuntiallo, onis. f. Denuncia, aviso,<br />
noticia.<br />
Denunlio, as, are, avi, atum. a. Denunciar,<br />
avisar, intimar. || Mandar. I|<br />
Amenazar.<br />
Denuo. adv. De nuevo, otra vez.<br />
Deosculor, aris, ari, alus sum. dep.<br />
Besar tiernamenl e.<br />
Depello, is, ere. pulí, pulsum. a.<br />
Echar á empujones, rechazar, II<br />
Vencer.<br />
Deperco, is , iré, ii 6 i vi, itum. n. Perecer.<br />
Deplctus, a, um. pp. de<br />
Depingo, is, ero, xi, ictum. a. Pintar,<br />
representar.<br />
Deploro, as, are, avi, atum. a. Deplorar.<br />
Depono, is, oro, sui, situm. a. Deponer,<br />
depostar, || Abdicar.<br />
Depopulor, aris, ari, alus sum. dep.<br />
Desolar, despoblar.<br />
Deporto, as, are, avi, atum. a. Deportar,<br />
conducir, trasportar,<br />
Deposco, is, ere, depoposci, itum. a.<br />
Pedir con instancia.<br />
Deposites, a , um. pp. de Depono.<br />
Depraedor, aiis, ari, atus sum. dep.<br />
Saquear.<br />
Deprccatus, a , um. pp. de<br />
Depreoor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Suplicar, conjurar, pedir gracia.<br />
Deprehendo, is, ere, i, sum. a.Prender<br />
, coger, atrapar.<br />
Deprehensus, a, um. pp. de Deprehendo.<br />
Dopressus, a, um. pp. de<br />
Deprimo, is, ere, essi, cssum. a. Doprimir,<br />
abatir, humillar.
DES<br />
Depromo, is, ero, prompsi, promptum.<br />
o. Sacar fuera.<br />
Depnlsus, a, um. pp. de Depello.<br />
Derelictus , a, um. pp. de.<br />
Derclinquo, is.ere, liqui, lictum. o.<br />
Desamparar, abandonar.<br />
Derideo, es, ere, ¡si, sum. o. Burlar,<br />
mofar, reírse de.<br />
Deripio, is, ere, ni, eptum. a. Quitar,<br />
arrebatar.<br />
Derisus, a, um. pp. de Derideo.<br />
Desavío, is, iré, ixi, itum. n. Kncruoleccrse<br />
, desencadenar el furor.<br />
Descendo, is, ero, di, sum. n. Descender.<br />
Dcscisco, is, ore. scivi, scltum. n.<br />
Rebelarse, amotinarse.<br />
Describo, is, ere, psi, ptum. a. Describir,<br />
trazar, figurar.<br />
Descro. is, ere, ui, rtum. a. Abandonar.<br />
Deserta, orum. n. pl. Desierto, soledad.<br />
Desiderium, ii. n. Deseo.<br />
Desidero, as , are , avi , atum. a.<br />
Desear, apetecer. [| Echar de monos.<br />
Dosignalus, a , um. pp. de<br />
Designo, as, are, avi, atum. o. Designar.<br />
Desilio, is. ¡re, ni ó ii, ultum. n.<br />
Saltar hacia abajo, bajar de un<br />
salto.<br />
Desino, is, ere, sii, situm. n. Cesar,<br />
acá' ar.<br />
Desipio, is, ere.pui. n. Ser insensato,<br />
extravagante, ó necio. || Chochear.<br />
Desisto, is. ere, stiti, stitum. a. Desistir,<br />
cesar.<br />
Dfsiluros., a, i m. adj. y p. futuro de<br />
Desino.<br />
Desperado, onis. f. Desesperación.<br />
Desperatus , a, um. pp. de<br />
Despero, as, are, avi, atum. a.<br />
Desesperar de, desconfiar del todo.<br />
Despido, is, ere, exí, ectum. a. Despreciar.<br />
|| Miiar de lejos ó hacia<br />
ahajo. || Descuidar.<br />
Despondeo, es, ere, di, ó despopondi,<br />
sum. a. Prometer, dar palabra.<br />
Desponsus, a , um. pp. de Despondeo.<br />
Dcsponso, as, are, avi, atum. a. Despojar<br />
, prometer en casamiento.<br />
Dcslinatus, a, um. pp. de<br />
Destino, as, are, avi, atum. a. Des<br />
DIA 45S<br />
linar, asignar, proyectar. || Atar,<br />
ligar.<br />
Dcsíituo, is, ere, tui, tutum. a. Destituir<br />
, separar.<br />
Destilutus, a, um. pp. de Destituo.<br />
Dcsum, es, fui, esse. n. Faltar.<br />
Desunió, is, ere, umpsi, umptum. o.<br />
Tomar, encargarse de, coger.<br />
Dcsuper. adv. De arriba.<br />
Dctectus, a, um. pp. de<br />
Dotogo, is, ere, xi, etum. a. Descubrir,<br />
desvelar.<br />
Deletreo, es, ero, ui, itum. a. Aterrar,<br />
espantar.<br />
Deterritus, a, um. pp. de Detcrreo.<br />
Detéstalas, a, um. pp. de<br />
üelestor , aris, ari, alus sum. dep.<br />
Detestar, abominar, aborrecer.<br />
Detíneo, es, ere, ui, tentum. a. Retener.<br />
Detractes, a, um. pp. de<br />
Detraho, is, ero, xi, etum. o. Quitar,<br />
arrancar.¡| Decir mal, infamar.<br />
Detrecto, as, are, avi, atum. a. Rehusar,<br />
repugnar. |¡ Censurar.<br />
Detrimentum, i. re. Detrimento, daño,<br />
pérdida.<br />
Detrudo, ¡s, dore, si, sum. a. Arrojar,<br />
precipitar. || Compeler, obligar.<br />
Dctuibo, as, are , avi, atum. a. Derribar,<br />
abatir, derrumbar.<br />
Deucalion, onis. m. Deucalion.<br />
Decs, e¡. •»?. Dios.<br />
Devasto, as, are, avi, atum. a. Devastar<br />
, asolar, saquear.<br />
Deveho, is, ere, xi, etum. a. Llevar.<br />
Devenio, is, ere, i, cntum. ». Llegar<br />
á, venir a, ser reducido á.<br />
Devictus, a, um. pp. de Devinco.<br />
Devínolo, is, ire, inxí, inctum. o.<br />
Alar, ligar, aprisionar.<br />
Devinco, is, ere , ici, ictum. a. Vencer.<br />
Do.vius , a, um. adj. Descarriado, perdido.<br />
Devolo, as, are, avi, atum. ». Descender,<br />
bajar volando.<br />
Devoro, as, are, avi, atum. a. Devorar<br />
, tragar, consumir.<br />
Devoveo , es, ere, i, otum. a. Votar,<br />
ofrecer , prometer con voto.<br />
Devotus, a, um. adj. Devolo. || Ofrecido,<br />
votado.<br />
Doxter, a, um. adj. Diestro.<br />
Dextera , №.. f. y<br />
Dextra, ai. f. Diestra, mano derecha.<br />
Diabolus , i. m. Diablo.
456 DIL DIS<br />
Diadema, atis, «.Diadema, corona.<br />
Diana, se. f. Diana, diosa de las selvas.<br />
Dicacitas, atis. f. Mordacidad.<br />
Dicax, cis, com. Decidor, mordaz,<br />
agudo, satírico.<br />
Dico, as, are, avi, atum. o. Dedicar,<br />
ofrecer, consagrar.<br />
Dico, is, ere, xi, ctum. ra. Decir, hablar,<br />
pronunciar.<br />
Dictator, oris.- m. Dictador.<br />
Dictatura, 33. f. Dictadura.<br />
Dicterium, ii. m. Dicterio, apodo.<br />
Dictito, as, are, avi, atum. a. Repetir<br />
, decir á menudo.<br />
Dicto, as , are, avi, atum. a. Dictar,<br />
enseñar, explicar.<br />
Dictus, a, um. pp. de Dico.<br />
Dido, dus y onis. f. Dido, fundadora<br />
de Cartago.<br />
Didrachma, atis, y Didraehmum, ii. n.<br />
Moneda de dos dracmas.<br />
Diduco, is, ere, xi, ctum. ra. Separar,<br />
dividir.<br />
Diductus, a, um.pp. de Diduco.<br />
Dies, ei. m. y f. Dia.<br />
Diespiter, tis. m. El padre del dia. ||<br />
Júpiter.<br />
Differo, fers, ferré, disluli, dilatum. n.<br />
Diferir, distraer.<br />
Difficilis, e. com. Difícil.<br />
Difíicilé. adv., comp. liús., sup. illimo.<br />
Dificilmente.<br />
Difficultér. adv. Dificultosamente.<br />
Diffrdo, is, ere, trsus sum. n. Desconfiar.<br />
Diffluo, is, ere, xi, xum. n. Correr,<br />
manar. || Extenderse.<br />
Diffugio.is, ere. gi, gitum. re. Huir<br />
por diversas partes, echar ¡i correr.<br />
Digitus, i. m. Dedo.<br />
üignitas , atis. f. Dignidad.<br />
Dignor, aris, ari, atus sum. dep. Dignarse<br />
, juzgarse digno.<br />
Dignus, a, um. adj. Digno.<br />
Digredior, eris, i, essus sum. dep.<br />
Partir, retirarse.<br />
Digressus, a, um.jp. de Digredior.<br />
Dii, orum. m. pl. Dos dioses.<br />
Dilabor, eris, ari, apsus sum. dep.<br />
Dispersarse, deslizarse.<br />
Dilapsus, a, um. p. de Dilabor.<br />
Dilatus, a , um. pp. de Diforo.<br />
Dilectus, a. um. pp. de Diligo.<br />
Diligens, ontis. com. Cuidadoso, diligente.<br />
Diligenter. adv., comp. iús., sup. issime.<br />
Cuidadosa, exactamente.<br />
Diligentia, ae./'. Diligencia, cuidado, Solicitud.<br />
Diligo, is , ere, exi , eclum. o. Ele-<br />
• gir.<br />
Diluo, is, ero, i, Uno. a. Disolver,<br />
quitar.<br />
Dilutus, a, um. pp. de Diluo.<br />
Diluvium, ii. m, Diluvio.<br />
Dimicatio, onis. f. batalla, combato,<br />
debato.<br />
Dimico, as, are, avi, atum. a. Combatir.<br />
Dimidiatus, a, um. pp. de Dimidio.<br />
Dimidius, a, um. com. Mediado, medio.<br />
Dimissus, a, um. pp. de<br />
Dimitto, is, ere, si, ssum. a. Enviar.<br />
Dimotus, a, um. pp. de<br />
Dimovco, es, ero. vi, otuin, ra. Remover,<br />
sacar do quicio.<br />
Dindymene, es. f. Deindimena, sobronombre<br />
de Cibeles.<br />
Dindigma, orum. n. pl. y<br />
Dindymus, i. m. Dindima, montaña<br />
de Frigia.<br />
Dinumero, as, are, avi, atum. a. Contar<br />
, numerar.<br />
Diocles, is. m. Diocles.<br />
Diogenes, is. m. Diogeues.<br />
Diomedos, is. w. Diómedes.<br />
Dione, es. /'. ha ninfa Dione.<br />
Dionysia, orum. n. pl. Fiestas dionisias<br />
ó bacanales.<br />
Dionysius, ii. m. Dionisio.<br />
Dioscuri, orum. m. pl. Eos Dioscuros.<br />
Dirá), ariim. /'. pl. Maldiciones, execración<br />
de las furias.<br />
Dircptus, a, um. pp. de Diripio.<br />
Dirigió, is, ere, gui. «.Quedarse frió,<br />
yerto.<br />
Dirigo, is , ore, exi, eetum. ra. Dirigir,<br />
conducir. || Enderezar.<br />
Dirimo, is, ore, eini, emptum. a. Decidir<br />
, dirimir , terminar. || Desunir.<br />
Diripio, is, oro, ui, reptum. a. Robar,<br />
saquear, talar, destruir.<br />
Diruo, is, ere, i, tum. a. Abatir, arruinar<br />
, demoler,<br />
Dirus, a, um. adj. Cruel, lloro, bárbaro.<br />
Dirutus , a , um. pp. de Diruo.<br />
Discedo, is, ere, cessi, cessum. ra. y<br />
n. Partir, apartarse. || Abrirse, henderse,<br />
dividirse.<br />
Disceplatio, onis. /'. Debate, controversia.<br />
Discerno, is, cerneré,orevi, cretuni.<br />
a. Distinguir. || Conocer. || Juzgar.
DIS DIV 457<br />
Discerpo, is, ere, psi, pluin. a. Desgarrar<br />
, despedazar.<br />
Diseerptus, a, mu. pp. de Discerpo.<br />
Discessus, lis. m. Separación, disentimiento.<br />
Disciplina, so /'. Instrucción, disciplina,<br />
doctrina.<br />
Discípulos, i. m. Discípulo.<br />
Disco, ¡s, ere, didlei. n. Aprender.<br />
Discordia, as. /'. Discordia.<br />
Discordó , as, are, avi, aluna. ». Disentir,<br />
discordar.<br />
Discrimen, inis. n. Peligro. || Diferencia.<br />
Discumbens, cutis, p. de<br />
Discuinbo, is.ere, cubui, cubitum.<br />
n. Acostarse para comer, sentarse<br />
a la mesa.<br />
Discurro, is, ere, i, ursum. it. Correr<br />
de un lado á olio, discurrir.<br />
Discos, i. tn. Disco. || Plato para comer.<br />
Discutio, is, ere, ssi, ssum. o. Disipar,<br />
sacudir, despedir, arrojar.<br />
Disertos, a, um. uilj. Elocuente.<br />
Disjectus, a, um, pp. do<br />
Dlsjieio, is, ere, eei.cclum. o. Desbaratar,<br />
desparramar, esparcir.<br />
Dispar, aris. com. Diferente, desigual.<br />
Dispensalor. oris. m. Intendente,<br />
ecónomo.<br />
Disporgo, is, ere, si, sum. a. Dispersar',<br />
esparcir, derramar.<br />
Dispersos, a, um. pp. do Dispergo.<br />
Dispicoo, es, ere, exi, ectum. a. Distinguir<br />
, examinar'.<br />
Displiceo , es, ere, cui, citum. n. Desagradar.<br />
Dispono, is, ere, sui, situm. o. Disponer-.<br />
Disposilus, a, um. pp. de Dispono.<br />
Disputo, as, are, avi, atum. a. Disputar,<br />
discurrir.<br />
Dissensio, onis. /'. y<br />
Dissensus. üs. m. División, disensión.<br />
Dissenlio, is, ¡re, si, sum. ti. Disentir,<br />
discordar.<br />
Dissero, is , ere, ni, sertum. 11. Hablar<br />
de discusión.<br />
Dissidco, es, ere. sedi, sesum. n. Diferir,<br />
disidir-, dlslinguir.se.<br />
Dissidium, i¡. ii. Disidencia, discordia.<br />
Dissimilis , o. rom. Desemejante, 'diferente.<br />
Dissirnllitudo, inis. /'. Oposición, diferencia,<br />
desemejanza.<br />
Disimulo, as, are, avi, atum. a. Disimular,<br />
disfrazar, ocultar, encubrir.<br />
Dissipo, as, are, avi, atum. «. Disipar.<br />
Disolvo, is , ere, i, solutum. a. Disolver.<br />
|| Destruir, romper.<br />
Dissuadeo. es, ere, asi, asum. a.<br />
Disuadir.<br />
Distinctns, a , um. pp. de<br />
Distingo, is, ere, inxi, inctum. a. Distinguir,<br />
diferenciar.<br />
Distorqueo, es, ere, si, tum. a. Destorcer'.<br />
|| Atormentar.<br />
Distortus, a, um. pp. de Distorqueo.<br />
Contrahecho, feísimo.<br />
Distraídas, a, um. pp. de<br />
Dislraho, is, ero, xi, ctuni. a. Distraer,<br />
separar. || Enemistar.<br />
Distribuí), is, ere, i, utuiii. «.Distribuir.<br />
Distributus , a , um. pp. de Distribuo.<br />
Distringo, is, ere, xi, trictum. a.<br />
Apretar. || Distraer. || Embarazar.<br />
Disturbo, as, are, avi, atum. a. Destruir,<br />
demoler, arruinar.<br />
Ditesco, is , ere. n. Enriquecerse.<br />
Ditio, onis. f. Jurisdicción, imperio,<br />
señorío.<br />
Diiior , ius, com. comp. de Dives.<br />
Ditissimus , a, um. com. sup. de Divos.<br />
Dilo, as, are, avi, atum. ra. Enriquecer.<br />
Diú. adv., com. diutiús., sup. diutissimé.<br />
Largo tiempo, de dia.<br />
Diurnus, a, um. com. Diario.<br />
Diuturnitas, atis. f. Diuturnidad, larga<br />
duración do tiempo.<br />
Diuttirnus, a, um. com. Do larga duración.<br />
Diva, as. f. Diosa.<br />
Divendo , is , ere , didi, ¡tum. a. A'ender<br />
al pormenor.<br />
Diversor, aris, ari, alus sum. dcp.<br />
Aposentarse, alojarse , hospedarse.<br />
Divorsorium, ii. n. Posada, mesón,<br />
albergue.<br />
Diversus, a, um. adj. Diferente, desemejante,<br />
diverso.<br />
Diverto, is, ero, i, sum, y<br />
Divetior. cris, orí, sus sum. dcp.<br />
Apartarse.<br />
Dives, ilis. com. Rico, opulento, poderoso.<br />
Divido, is, ere , si, sum. a. Dividir.<br />
Divinitas, atis./'. Divinidad.<br />
Divioitus. adv. Por inspiración del<br />
cielo.<br />
Divinos, a, um. adj. Divino.
458 DOR DYR<br />
Divisus, a, um.pt). de Divido.<br />
Divit¡a3, arum. f. pl. Las riquezas.<br />
Divulgo, as, are, avi, alum. a. Divulgar,<br />
publicar.<br />
Divus, i. m. Dios, el divinizado, el<br />
santo.<br />
Do, as, are, avi, atum. o. Dar, conceder,<br />
entregar.<br />
Doceo, es, ere, cui, octum. a. Enseñar,<br />
instruir.<br />
Doctor, oris. m. Doctor, maestro.<br />
Doctrina , ae. f. Doctrina.<br />
Doctus, a, um. adj. Docto, sabio, pp.<br />
de Doceo.<br />
Documentum, i. ». Lección, instrucción.<br />
Dodonseus, i. m. y Dodonaaus, a, um.<br />
adj. Perteneciente á Dodona.<br />
Dolabella, ae. m. Dolabela.<br />
Doleo, es, ere, ui , itum. ». Afligirse,<br />
quejarse.<br />
Doleum, i. n. Tonel.<br />
Dolor, oris. m. Dolor, pena.<br />
Doloso, adv. Artificiosamente, con<br />
dolo, con perfidia.<br />
Dolosos, a, um. adj. Engañador, doloso,<br />
falaz.<br />
Dolus, i. m. Dolo , engaño, frauda.<br />
Domicilium, ii. n. Domicilio, morada.<br />
Dominado, onis. f. y<br />
Dominatus, üs. m. Dominio, poder,<br />
imperio.<br />
Dominor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Dominar, mandar, señorear.<br />
Dóminos, i. m. Señor, amo, dueño.<br />
Domitianus, i. m. Domiciano.<br />
Domitus, a, um. pp. de<br />
Domo, as, are, ui, itum. a. Domar,<br />
sujetar, vencer.<br />
Domus, üs ó i. /'. Casa.<br />
Donatus, a, um. pp. de Dono.<br />
Doñee, conj. Hasta que, mientras<br />
que.<br />
Dono, as, are, avi, atum. a. Donar,<br />
gratificar, dar graciosamente.<br />
Donum, i. n. Don, presente, ofrenda.<br />
Dorienses, ium. m. pl. Los Dorios.<br />
Doris, idis. f. Doris, hija del Océano.<br />
Dormio , is , iré, ivi ó ii, itum. n. Dormir.<br />
Dormido, as, are, avi, atum. n. Dormitar,<br />
tener sueño.<br />
Dos, otis, /'. Dote, cualidad, talento.<br />
Dotalis, e. com. Dotal.<br />
Draco, onis. ta. Dragón.<br />
Drusus , i. «i. Druso.<br />
Dryados, um f. pl. Dríades, ninfas de<br />
los bosques.<br />
Dubito, as, are, avi, alum. n. Dudar,<br />
titubear.<br />
Dubium , ii. n. Duda.<br />
Ducenti, ÍO, a. adj. pl. Doscientos.<br />
Duco, is, ere, xi, ctum. a. Llevar,<br />
conducir, guiar, mandar.<br />
Ductus , a , um. pp. do Duco.<br />
Dudum. adv. Después de largo tiempo.<br />
|| Poco há.<br />
Duilius, ii. m. Duilio.<br />
Dulcís, o. com. Dulce, agradable,<br />
caro.<br />
Dum. conj. Hasta que, en tanto, mientras<br />
que.<br />
Dummodo. roiy. Con tal que, como.<br />
Duntaxat. ado. Solamente. || Al menos.<br />
Dúo, fe, o. adj. pl. Dos.<br />
Duodecim. ind. Doce.<br />
Duodecimus, a, um. adj. num. Duodécimo.<br />
Dúplex, icis. com, Doble, dos. || Astuto,<br />
solapado.<br />
Duplico, as, are, avi, atum. a. Duplicar<br />
, doblar.<br />
Duplos , a , um. com. Doble.<br />
Duro, as, are, avi, atum. n. y a.<br />
Durar, endurecer. || Soportar, subsistir.<br />
Duras, a, um. adj. Duro, sólido,<br />
firme.<br />
Dux, icis. m. Capitán, guia, conductor.<br />
Dynasta y Dynastes, zc. m. Grande,<br />
"poderoso, soberano.<br />
Dyrrachium, ii. n. Dttrano, ciudad de<br />
Albania.<br />
£ (precediendo á consonante) y ex (á Ebrios, a, um. adj. Borracho.<br />
vocal) prep. deabl. De, por, sobre, Ebrietas, alis. /'. Embriaguez.<br />
según, después. Ebur, oris. m. Marfil.<br />
Eacidas , se. m. Eácidas. Eburneus, a , um. adj. y<br />
Ebriosus, a, um. adj. Ebrio, embria- Eburnus, a, um. adj. Ebúrneo, de<br />
gado. marfil.
EFF ELI 459<br />
Ecbatana, orum. ». pi. Los eebatanos<br />
y también Ecbatania, capital de la<br />
Media.<br />
Ecce. adv. He aqui, he ahi.<br />
Ecclesia, a?. /'. Iglesia , congregación<br />
de los líeles.<br />
Écloga , x. /'. Elección. || Égloga, poema<br />
pastoril.<br />
Ecquando. adv. Cuando.<br />
Coquis, ecqute, ecquod ó ecquid y<br />
Ecquisnam, aenam, odnam, ó idnam.<br />
pron. Quién, cuál.<br />
Edax, acis, coni. Glotón , voraz, comilón.<br />
Edico, is, ere, xi, ctum. ». Mandar,<br />
ordenar, depender. || Publicar.<br />
Ediclum, i. ». Edicto, orden, mandato.<br />
Edites , a, om. pp. de<br />
Edo, is, ere,, dkti, itimi.a. Dar á luz,<br />
parir, producir, engendrar,<br />
Edo, is, ó edes, edit, ó ost, edere, ó<br />
esse , edi. essum ó cstum. a. Comer.<br />
Edoceo, es, ere, ui, ctum. a. Instruir,<br />
ensoñar.<br />
Edocaíio. otris./'. Educación.<br />
Educator, oris. m. Preceptor, maestro<br />
, director.<br />
Educatus, a, uní. pp. de<br />
Educo, as, are, avi, atum. a. Educar,<br />
instruir.<br />
Educo, is, ere, xi, cium. a. Sacar<br />
de, llevar, conducir fuera.<br />
Educios, a, uní. pp. de Educo.<br />
Effeotus, a, um. pp. de Eflício.<br />
Effemino, as, are, avi, atum. a. Afeminar,<br />
enervar.<br />
Ellero, as, are, avi, atum «.Encrudecerse<br />
, hacerse (¡ero, bárbaro y<br />
cruel.<br />
Effero, fers, forro, cxluli, elatum. a.<br />
Alzar, levantaren alio. || Sacar fuera.<br />
|| Llevar fuera.<br />
Effectus, a, um. roij. Agotado, enmuellecido,<br />
lánguido.<br />
Efficio, is, ere, eci, ectum. a. Ser<br />
causa de, procurar, hacer, efectuar.<br />
Efugios, ei. f. Figura, elìgie.<br />
Effingo, is, ere, xi, ictum. a. Formar,<br />
fingir, imitar.<br />
Efllagito, as, aro, avi, atum. et. Pedir<br />
con instancia, suplicar.<br />
Eflo, as, are, avi, atum. a. Exhalar,<br />
espirar, respirar.<br />
Effiuo , is , ere , xi, xum. m. Correr,<br />
salir de, disiparse.<br />
Effodio, is, ere. i, osum. a. Sacar<br />
cavando.<br />
ElToetus, a, um. adj. Gastado, consumido<br />
, apurado.<br />
Effosus, a, um. pp. de Effodio.<br />
Effugio, is, ere, i, itum. n. Escapar<br />
de, evadirse, huir.<br />
Effugium, ii. ». Evasión, fuga, efugio.<br />
Effundo, is, ere, fudi, ussum. a. Derramar,<br />
disipar, esparcir. || Derribar,<br />
desbaratar.<br />
Elfundor, ei is, fundi, fussum. pas. da<br />
Effundo.<br />
Effusus, a, um. pp. do Efundo.<br />
El'futi), is, ere, ivi, itum. ». y o.<br />
Hablar sin rellexion.<br />
Egens , entis.coí».Pobre, menesteroso,<br />
indigente.<br />
Egenus, a, urn. adj. Pobre, indigente.<br />
Egeo, es, ere, gesi. n. Carecer de,<br />
necesitar.<br />
Egeria , x. f. Egeria.<br />
Egestas, atis. f. Indigencia, miseria.<br />
Ego, mei, pron. Yo.<br />
Egredior, cris, i, gressus sum. dep.<br />
Salir de, irse.<br />
Egregio, adv., rom. iüs., sup. issimé.<br />
Insigne, noble, principalmente.<br />
Egregius , a, um. odj. Egregio , noble,<br />
in-igne, principal.<br />
Egressus, a, um. pp. de Egredior.<br />
Ejoctus, a, um. pp. de<br />
Ejicio, is, ere, eci, ectum. a. Desterrar<br />
, echar fuera.<br />
Ejuro , as, are, avi, atum. a. Abjurar.<br />
Eiabor, cris, i, lapsus sum. dep. Escaparse,<br />
escurrirse, huirse.<br />
Elanguesco, is, ere, gui. n. Languidecer,<br />
debilitarse.<br />
Elapsus, a, um. pp. de Elabor.<br />
Elattis , a, um. pp. de Enero.<br />
Eleazarus , i. m. Eleazar.<br />
Ele. Ira, x. f. Electra.<br />
Electus, a, um. pp. de Eligo.<br />
Eleemosyna , te. f. Limosna.<br />
Elogans, antis, coi». Elegante, bien<br />
formado.<br />
Eleganter. adv., comp. iüs., sup. issimé.<br />
Elegantemente,.con gusto, con<br />
elección.<br />
Eleganlia, x. f. Elegancia, pulcritud.<br />
Elephantus, i. m. y Elephas, antis.<br />
Elefante.<br />
Eleusin ó Eleusis, is ó inis. f. y<br />
Eleusina , 83 /'. Elsusis, ciudad marítima<br />
del África.<br />
Eleusinius, a,um. y Eleusinus, a, um.<br />
com. Perteneciente á Ceres.<br />
Eli. ind. Voz compuesta de dos hebreas<br />
que significa. Úios mió.
460 ENS ERR<br />
Elido, is, ore, si, sum. a. Romper,<br />
quebrar, estrellar.<br />
Eliezer, cris. m. Eliezer.<br />
Eligo, is, ere, egi, octum. a. Elegir,<br />
escoger.<br />
Elis , idis , /'. Elido.<br />
Elisabeth. f. ind. Isabel.<br />
Elíseos, i. ni. Elíseo.<br />
Elissieus, a, um. coin. Elíseo.<br />
Elisas, a, um. pp. de Elido.<br />
Elixus, a. um. adj. Cocido con agua.<br />
Eloquentia, a;./*. Elocuencia.<br />
Eluceo, es, ere, si. ». Brillar.<br />
Eludo, is, ere, lusi , usum. Eludir. ||<br />
Engañar, hurtar.<br />
Eluo, is, ere, lui, lulum. a. Lavar,<br />
limpiar.<br />
Emathia, se. f. Ematia.<br />
Emensus, a, um. pp. de Emetior.<br />
Emergo, is, gere, si, sum. a. Salir<br />
del agua. |] Brotar.<br />
Eméritos, a, um. adj. Soldado que<br />
concluye su servicio. || Merecido.<br />
Emetior, iris, iri, emensus sum. dcp.<br />
Recorrer, medir.<br />
Emineo, es, ere, ui. n. Levantarse,<br />
elevarse.<br />
Eminiis. adv. De lejos.<br />
Emissus, a, um. pp. de<br />
Emitto. is, ere, misi, ssum. a. Enviar<br />
fuera, dar libertad.<br />
Emo, is, ere, i, emptum. a. Comprar.<br />
Emollio, is, iré, ivi, ilum. a. Ablandar,<br />
afeminar.<br />
Emptor, oris. m. Comprador.<br />
Emptus, a, um. pp. de Emo.<br />
Emphiletus, i. m. Enfilólo.<br />
En. adv. lie aquí, he ahí.<br />
Enarro, as, aro, avi, atum.a. Contar,<br />
referir.<br />
Enascor, eris, i, natus sum. dcp.<br />
Nacer.<br />
Enato, as,are, avi, atum. a. Salvarse<br />
á nado.<br />
Enatus, a, um. p. de Enascor.<br />
Enervo, as, are, avi, atum. a.Enervar,<br />
enflaquecer.<br />
Enim. core/. Porque.<br />
Eniteo, es, ere, ui. n. y<br />
Enitesco, is, ere, ui. ». Brillar, relucir,<br />
resplandecer.<br />
Ennius, ii. m. Enio.<br />
Enitor, eris, iti, nisus o nixus sum.<br />
dcp. Esforzarse.<br />
Enixé. adv. Con vigor, esforzadamonte.<br />
Enixus, a, um. p. de Enitor.<br />
linsis. is. ni. Espada.<br />
Enunlio , as,.are, avi, atum. o. Anunciar,<br />
declarar , revolar.<br />
Enyo, us. ni. Sobrenombre de Belona.<br />
Eó. conj. Por tanto.<br />
Eò. adv. A tal punto, á tal estado.<br />
Eo, is, ire, ivi, ilum. ». Ir, andar, caminar.<br />
Eodem. adv. En el mismo lugar, allí<br />
mismo.<br />
Epaminonda*, ¡e. Epaminondas.<br />
Ephesius , a , um. adv. Perteneciente<br />
á Efeso.<br />
Ephesus, i. i», y f. Efeso, ciudad del<br />
Asia menor.<br />
Ephraimus, i. m. Efraim, hijo de Joseph.<br />
Epicurei, oí uni. m. pi. Los epicúreos,<br />
secta de filósofos.<br />
Epigrama, atis. •». Epigrama, inscripción.<br />
Epimetheus, ei. ni. Epimeteo, hijo do<br />
Jafet.<br />
Epirotai, arum. m.pl. Los moradores<br />
de Epiro.<br />
Epirus, i. /'. Epiro.<br />
Epistola , ai. f. Epístola , carta.<br />
Epoto, as, aro, avi, atum. a. Agolar.<br />
apurar.<br />
Epolos, a, um. pp. de Epoto.<br />
Epiike. arum. /'. pl. Festín, banquete,<br />
comida.<br />
Epulor, aris, ari, atus sum. dcp.<br />
Comer en convite.<br />
Epulum, i. n. Convite solemne, festín.<br />
Equa , ai. f. Yegua.<br />
Eques, itis. m. Caballero.<br />
Equester, tris. coi». Ecuestre, ¡i caballo.<br />
Equitatus, ús. m. Caballería. [] Equitación.<br />
|| El orden ecuestre.<br />
Equito, as, are. avi, atum. a. Ira<br />
caballo, cabalgar.<br />
Equus, i. »». Caballo.<br />
Eradico, as, are, avi, atum. a. Desarraigar.<br />
Erato, üs. f. Erato.<br />
Erectus, a, uni. pp. de Erigo.<br />
Erectheus, i. »». Erecleo.<br />
Ereptus, a, um. pp. de Eripio.<br />
Erga, prep.de acus. 1 lacia, respecto do.<br />
Ergo. conj. Pues, luego.<br />
Erichtonius, i. m. Erictonio, rey de<br />
Atenas.<br />
Erigo, is, ere, evi. etimi, a. Levantar,<br />
erigir.<br />
Eripio, is, oro, poi, reptum. a. Arrasar<br />
, devastar , saquear.<br />
Erro, as, are, avi, atum. ». Errai;<br />
vagar.<br />
Error, oris. ni. Error, engaño.
EVA EX.C 4Gi<br />
Erubo.sco. is, oro, bul. п. Avergonzarse,<br />
sonrojarse.<br />
Eructo, as. are, avi, atum. a. Eructar<br />
, arrojar, exhalar.<br />
Erodio, is, iré, ivi, itum. ra. Enseñar<br />
, instruir.<br />
Erudito, adv. Sabia, docta, eruditamente.<br />
Erudilio, onis./'. Erudición, doctrina.<br />
Eruditos, a, um. pp. de Erudio.<br />
Eruo, is, ere, i, utum. ra. Arranear. ||<br />
Arruinar.<br />
Erymantus, i. m. Enmanto, monte<br />
de Arcadia.<br />
Esaus, i. m. Esaii, hijo de Isaac.<br />
Esca, re. f. Comida, vianda, alimento.<br />
Esther , cris. f. Ester.<br />
Esurio, is. iré, ivi ó ii, itum. п. Хеши<br />
hambre.<br />
Et. conj. Y, así.<br />
Eteoeles, is. m. Eteocle, hijo de<br />
Edipo.<br />
Etenim. conj. Porque, en efecto.<br />
Etiam. conj. También, aun. || Todavía.<br />
|| Si.<br />
Etiamsi. conj. Aun cuando.<br />
Ethica. a>. /. Ética, moral.<br />
Étnicos, a, um. adj. Pagano.<br />
Etruria, ic. f. Etruria.<br />
Etrusci, orum. m. pl. Etruscos.<br />
Etsi. conj. Aunque.<br />
Euboea, se f. Eubea, isla del mar<br />
Egeo.<br />
Euge. interj. de alegría, de aplauso 6<br />
de miedo.<br />
Eunncho, as, are, avi, atum. a.<br />
Castrar.<br />
Eunuchus, i. m. Eunuco.<br />
Euplirates, is. m. Eufrates, rio del Asia.<br />
Euphrosina. ai /'. Eufrosina.<br />
Eurípides, is. m. Eurípides.<br />
Europa, ae. f. Europa.<br />
Europus. i. m. Encopo.<br />
Eurydice, os. f. Eiirídice.<br />
Eurynedon, ontis. m. Eurinedonle.<br />
Eurystlicus, i. m. Euristeo.<br />
Eusebius, ii. m. Ensebio.<br />
Euterpe, os. /'. Euterpe.<br />
Eva. ;e. f. Eva.<br />
Evado, is, ere, di, sum. n. Escaparse,<br />
salvarse del peligro. || Evadir.<br />
Evagoras, ai. /'. Evágoras.<br />
Evangclium, i. n. Evangelio.<br />
Evangelizans. antis, com. y p. de<br />
Evangelizo, as, are, avi, atum. a.<br />
Anunciar la buena nueva, evangelizar.<br />
Evasus, ,1, iim.pp.de Evado.<br />
Evcnio, is, iré, i, entiini. ». Llegar. II<br />
Acontecer.<br />
Eventos, us. m. Acontecimiento, suceso.<br />
Everto, is, ere, i, sum. a. Destruir,<br />
arruinar.<br />
Evito, as, are. avi. atum. a. Evitar,<br />
huir, evadirse.<br />
Evoco, as, are, avi, atum. «.Evocar,<br />
llamar, convocar.<br />
Evohe y Evoé. inlerj. Evoé, bien<br />
para él. voz de las bacantes para<br />
aclamar á Baco.<br />
Evolo, as, are, avi, atum. n. Huir,<br />
fugarse. || Salir volando , volar<br />
fuera.<br />
Ex. prep. de abl. A, de, contra, fuera<br />
, con, por.<br />
Exacerbatus, a, um. adj. Malcontento,<br />
irritado, exasperado.<br />
Exactor, oris. m. Exactor, colector.<br />
Exactus, a, um. pp. de Exigo.<br />
Exagito, as, are. avi, atum. a. Perseguir,<br />
atormentar.<br />
Exanimatus, a, um. pp.de Exanimo.<br />
Exanimis, e. com. Exánime, muerto.<br />
Exanímo, as , are , avi, atum. a. Quitar<br />
la vida, matar. || Consternar.<br />
Exardeo, es, ere, si. n. Inflamarse; y<br />
Exardesco, is, ere, si, sum. n. Encenderse,<br />
inflamarse.<br />
Exaro , as, are, avi, atum. a. Arar. ||<br />
Sacar fuera arando. || Escribir.<br />
Exasperatus, a, um. adj. Exasperado,<br />
irritado.<br />
Exaspero, as. are, avi, atum. a.<br />
Exasperar, irritar.<br />
Exaudió, is, iré, ivi, itum. a. Oir,<br />
escuchar.<br />
Excrecatus, a, um. pp. do<br />
Excasco, as, are, avi, atum. a. Cegar,<br />
tapar. || Quitar la vista.<br />
Excalceo, as, are, avi, atum.». Descalzar.<br />
Excedo, is, ere, essi, essum. n. Exceder.<br />
|| Morir, dejar.<br />
Excelons , entis. com. Distinguido , excelente,<br />
eminente.<br />
Excello, is, ere, ui. n. Ser excelente,<br />
aventajarse.<br />
Excelsus, a, um. adj. Excelso, elevado,<br />
sublime.<br />
Exceptio, onis. f. Excepción, exclusión.<br />
Exceptus, a,um. pp. de Excípio.<br />
Excidium, ii. w. Destrucción, ruina.<br />
Exeido, is, dere, i, sum. a. Corlar,<br />
destruir.<br />
Excio, is, iré, ivi ó ii, itum. a. Ex
462 EXH EXP<br />
citar, conmover. || Llamar, sacar Exhorresco, is, ere, rui. ». Aborre<br />
fuera.<br />
cer, estar poseído de horror.<br />
Excipio, is, ere, cepi, ceptum. a. Exigo, is, ere, egi, actum. a. Exigir,<br />
Acoger, recibir,sorprender.|| Ter demandar.<br />
minar. || Exceptuar.<br />
Exiguos, a, um. adj. Pequeño, corto,<br />
Excisus, a, um. pp. de Excido.<br />
estrecho.<br />
Excitatorius, a, um. adj. Excitatorio, Exills, e. com. Delicado, sutil.<br />
que conmueve ó excita.<br />
Eximios, a, um. adj. Excelente, dis<br />
Excitatus, a, um. adj. Excitado, continguido, prodigioso, raro.<br />
movido.<br />
Eximo, is, ereenri, emptum. a. Qui<br />
Excito, as, are, avi, atum. o. Excitar, eximir, sustraer.<br />
tar, alentar.<br />
Existimado, onis. f. Reputación, esti<br />
Excitas, a, um. pp. de Excio.<br />
mación.<br />
Exclamo, as, are. avi, atum. n. y a. Existimo, as, are, avi, atum. a. Juz<br />
Gritar, exclamar.<br />
gar , formar juicio.<br />
Exeludo, is, ere, si, sum. a. Recha Exitialis, e. com. Funesto, fatal.<br />
zar, excluir.<br />
Exitium, ii. i!. Pérdida, desastre,des»<br />
Exclusos, a, um. pp. de Exeludo. gracia.<br />
Excogito, as, are, avi, atum. a. Ex Exitus, üs. m. Salida, éxito. j| Acabacogitar,<br />
elegir, y Imaginar, discurdo, muerto.<br />
rir.<br />
Exopto, as, are, avi, atum. a. Desear<br />
Excolo, is, ere, ui, ullum. a. Embe con ardor.<br />
llecer.<br />
Exordium, Ii. n. Exordio, comienzo,<br />
Excusatio, onis. f. Excusa, pre principio.<br />
texto.<br />
Exorior , eris, iri, ortos sum. dep. ¡Í?J<br />
Excuso , as , are, avi, atum. o. Excu de la cuarta conjugación en el infisar,<br />
justificar.<br />
nitivo y de la tercera en los demás<br />
Excusos, a, um. pp. de<br />
tiempos.) Nacer, elevarse.<br />
Exculio, is, ere, ussi, ussum. a. Sa Exorno, as, are, avi, atum. a. Orear,<br />
cudir, lanzar. || Examinar.<br />
exornar.<br />
Execror, aris, ari, atus sum. dep. Exoro, as, are, avi, atum. o. Pedir<br />
Execrar.<br />
con instancia.<br />
Executus, a, um. pp. de Excquor. Exortus, a, um. pp. de Exorior.<br />
Exemplum, i. n. Ejemplo.<br />
Expaveo, es, ore, pavi. n. y a. Es<br />
Exemptus, a, um. pp. de Eximo. pantarse.<br />
Exeo, is, iré, ivi ó ii, itum. n. Salir, Expedio, is, iré, ivi ó ii, itum. o. Sol<br />
irse.<br />
tar, desatar. || Aparejar,<br />
Exequias, arum. f. pl. Exequias, fune Expedit. impers. Es ventajoso.<br />
rales,<br />
Expedido, onis. f. Expedición, expli<br />
Exequor, eris, qui, cutus sum. dep. cación.<br />
Ejecutar, efectuar.<br />
Expeditos, a, um.pp. do Expodio.<br />
Exerceo, es, ere, ui, itum. a. Ejer Expello, is, ere, poli, pulsum. a. Excitar,<br />
fatigar.<br />
peler, echar fuera, desterrar.<br />
Exercilatio, onis. f. Ejercicio, ocu Expendo, is, ere, di, sum. a. Pesar,<br />
pación.<br />
quilatar.<br />
Exercitatus, a, um. adj. Ejercitado. Expensus, a, um. pp. de Expendo.<br />
Exercitio, onis. f. y<br />
Expergiscor, eris, i, perrectus sum.<br />
Exercitium. ii. n. Ejercicio.<br />
dep. Despertar.<br />
Exercitus , üs. m. Ejército.<br />
Experimentara, i, ». Experiencia, ex<br />
Exero.is, ere, ruij ertum. o. Sacar perimento.<br />
fuera, descubrir.<br />
Experior, iris, iri, ertus, sum. dep.<br />
Exhalo, as, are , avi, atum. a. Exha Experimentar, examinar. || Acusar.<br />
lar.<br />
Expers, ertis. com. El que no tiene<br />
Exhaurio, is, iré, si, sum. a. Ago parto.<br />
tar.<br />
Experfus, a, um. pp. de Experior.<br />
Exhaustus, a, um. pp. de<br />
Exhibeo, es, ere, ui, itum. a. Exhibir<br />
, mostrar.<br />
Exhorreo, is, ere, ui. ». y<br />
Expelo, is, ere, ivi ó ii, itum.a. Desear.<br />
|| Rebuscar, buscar con ardor.<br />
Expiatus, a , um. pp da
FJCS<br />
Expío, as, aro, aví, atum. a. Expiar,<br />
reparar.<br />
Expleo, es, ere, evi, etum. a. Satisfacer,<br />
contentar.<br />
Explorator, oris. t». Espía, explorador.<br />
Exploro, as, aro, avi, atnrn. a. Explorar,<br />
reconocer, ir en descubierta.<br />
Expono, is , ere, sui, situra. o. Exponer,<br />
explicar, declarar.<br />
Exposco, is, poposci, poscitum. a. Pedir<br />
, conjurar.<br />
Expositio, onis. f. Exposición, explicación.<br />
Expósitos, a, um. pp. de Expono.<br />
Exprcssus, a, um. pp. do<br />
Exprimo, is, ero, essi , essum. a. Exprimir.<br />
¡| Expresar, representar.<br />
Exprobalus, a, um. pp. de<br />
Exprobo, as, are, avi, atum. a. Desechar,<br />
desaprobar, reprobar.<br />
Expromo, is, ere, ompsi, ompturn.<br />
a. Sacar de quicio ó fuera. || Decir,<br />
explicar.<br />
Expugnado, onis./'. Expugnación, toma<br />
, conquista.<br />
Expugno . as. aro, avi, atum. a. Conquistar,<br />
apoderarse, tomar por<br />
asalto, vencer.<br />
Expulsus, a, um. pp. de Expcüo.<br />
Expuo, is, ere, ui, putum. a. Escupir.<br />
Exquiro, is. oro, sivi, situm. a. Buscar,<br />
examinar.<br />
Exquisitos, a, um. pp. de Exquiro.<br />
Excendo, is, ere, di, sum. n. Echar<br />
pié á tierra. ¡1 Desembarcar. |] Deseen<br />
rler.<br />
Exsidium, i¡. n. V. Excidium.<br />
Exscindo, is, ere, di, sum. o. Cortar.<br />
Arruinar, destruir.<br />
Exsculpo, is, ere, psi, ptum. o. Esculpir,<br />
grabar.<br />
Exsecror, arís, arí, atus sum. dep. V.<br />
Execror.<br />
Exsequia?, arum. /. pl. V. Exequias.<br />
Exsequor, cris, qui, cutus sum. dep.<br />
V. Exequor.<br />
Exsero, is. ere, ui, itum. a. V.<br />
Exero.<br />
Exsieatus, a , um. pp. de<br />
Exsico. as, are, avi, atum. a. Disecar.<br />
Exsilio, is, iré, ui ó ii. n. Salir con.<br />
ímpetu ó sallando , lanzarse.<br />
Exsilium, ii. n. Destierro.<br />
Exsisto, is, ere, sbti. «. Elevarse.<br />
Exsolvo, is, ere, i, utum. a. Desatar. |¡<br />
Pagar. I| Libertar.<br />
ÉZE 463<br />
Exspectatio, onis. f. El acto de esperar<br />
, expectación.<br />
Exspccto, as , are, avi, atum. a. Esperar.<br />
Exspiro, as, are, avi, atum. o. Expirar.<br />
Exspuo, is. V. Expuo.<br />
Exstinctus, a, um. pp. de<br />
Extinguo, is, ere, xi, ctum. a. Extinguir<br />
, apagar.<br />
Extirpo, as, are, avi, atum. a. Extirpar,<br />
desarraigar.<br />
Exsto, as, are, sliti, stitum. n. Ser,<br />
subsistir, permanecer.<br />
Exstructus, a, um. pp. de<br />
Exslruo , is, ere , xi, ctum. a. Edificar,<br />
construir.<br />
Exsugo, is, ere, xi, ctum. a. Chupar,<br />
mamar.<br />
Exsul, is. m. Desterrado.<br />
Exsulo, as, are , avi, atum. n. Desterrarse<br />
, ser desterrado.<br />
Exsulto, as , are , avi, atum. a. Saltar<br />
sin moderación. || Engreírse , ensoberbecerse.<br />
Extemplo, adv. Al instante, al punto.<br />
Extendo. is, ere, di, sum. a. Extender.<br />
Extensus, a, um. pp. de Extendo.<br />
Exterreo , es, ere, ui, itum. a. Espantar,<br />
atemorizar gravemente.<br />
Exterritus, a, um. pp. de Exterreo.<br />
Ex tenis, a, um. adj. Extrangero.<br />
Exlimeo, es, ere, ui. a. y<br />
Extimcsco, is, ere, ui. a. Tener gran<br />
miedo, temer mucho.<br />
Exlollo, is, tollere, tuli, lalum. a. Levantar.<br />
Extorris, e. com. Desterrado.<br />
Extra, prep. de aeus. Fuera de.<br />
Fixtrá. adv. Afuera.<br />
Extractus, a, um. pp. de<br />
Extraño , is, ere, xi, ctum. a. Extraer,<br />
sacar fuera. H Arranear.<br />
Extraordinarius, a, um. adj. Extraord<br />
nario.<br />
Extremum, i. n. Extremo, extremidad.<br />
Extremus, a, um. adj. Ultimo, extremo.<br />
Exulto, as, are, avi, atum. V. Exsulto.<br />
Exuo, is, ere, i, tum. a. Despojar,<br />
quitar.<br />
Exuro, is, ere, ussi, ustum. a. Quemar,<br />
abrasar.<br />
Exustus, a, um. pp. de Exuro.<br />
Extivia;, arum./. pl. Prendas, despojos.<br />
Ezechias, se. m. Ezequías, hijo de<br />
Acab.<br />
Ezechiel, elis. m. Ezequíel.
464<br />
Fabor, bri. m. Fabricante.<br />
F'abia, 83. f. Fabia; familia de los Fabius.<br />
l-'abius, ii. m. Fabio.<br />
F'abricius, ii. m. Fabricio.<br />
Fabricator, oris. m. Fabricante, inventor.<br />
F'abrico, as , are , avi, atum. o. y Fabricor,<br />
aris, ari, atus sum. dep.<br />
Fabricar, construir.<br />
Fábula, 83, /'. Fábula, apólogo.<br />
Fabulosus, a, um. adj. Fabuloso.<br />
Facctias , arum. f. pl. Chistes, sales,<br />
donaires.<br />
Facetus, a, um. adj. Chistoso, gracioso<br />
, burlón.<br />
Facies, ei. /'. Faz, rostro, figura.<br />
Facilé. adv., comp. ius., sup. issimé.<br />
Fácilmente.<br />
Facihs, e. com. Fácil. || Dulce , agradable.<br />
Facinorosus, a, um. adj. Facineroso,<br />
criminal.<br />
íacinus, oris. n. Maldad, crimen,<br />
atentado.<br />
Fació, is, ere feci, factum. a. Hacer,<br />
causar. j| Ejercer. || Estimar.<br />
Factio, onis. f. Facción, bandería, partido.<br />
Factum , i. n. Hecho , empresa.<br />
F'actus , a , um. pp. de Fació.<br />
Facultas , atis. {. Permiso, facultad.<br />
Facundos , a, um. adj. Elocuente, facundo.<br />
Falerii, orum. m. pl. Falera, ciudad<br />
antigua de Toscana.<br />
Falernus , a , um. adj. Perteneciente<br />
á Falerno.<br />
Falisci, orum. m. pl. Faliscos , pueblos<br />
de Toscana.<br />
Fallo, is, ere, fefelli, falsum. a. Engañar<br />
, sorprender, abusar.<br />
Falso, adv. Falsamente.<br />
Falsus , a , um. adj. Falso.<br />
Falx, lcis. n. Hoz.<br />
Fama, a;. {. F'ama, reputación.<br />
Fames, is. f. Hambre.<br />
Familia, os. f. Familia, casa.<br />
Familiaris, e. com. Familiar, pariente,<br />
amigo.<br />
Familiaritas, atis./". Amistad, familiaridad.<br />
Familiariler. adv. Amistosa, familiarmente.<br />
Famosas, a, um. adj. Famoso, celebrado.<br />
F<br />
Fámula, a 1. /'. Sierva, criada.<br />
F'amulus, i. ni. Siervo, criado.<br />
Fanum, i. n. Templo, lugar sagrado.<br />
Far, larris, n. Escanda. ¡| Harina.<br />
Fárrago, inis. /'. Mezcla de varios granos.<br />
Fas. ind. Lo que es lícito.<br />
F'ascias, arum. f. pl. Vendas, fajas,<br />
mantillas.<br />
Fascis, is. m. Faz, manojo.<br />
Fascículus, i. m. Hacecillo.<br />
Fassus, a, um. pp. de Fateor.<br />
Fasti, orum. m. pl. Fastos.<br />
Fastidio, is, iré, ivi ó ii, itum. ».<br />
Hastiarse.<br />
Fastus, a. um. adj. Lo perteneciente<br />
al dia do audiencia.<br />
Fatalis , c. com,. Fatal, funesto.<br />
Fateor, cris, eri, ssus sum. dep. Confesar.<br />
Fatigo, as, are, avi, atum. a. Fatigar.<br />
Fatisco, is, ere. n. Cansarse, rendirse.<br />
|| Henderse.<br />
Fatum, i. n. Hado, destino.<br />
F'auce. ahí. singular desús, y<br />
Fauces , ium. /'. pl. F'auces.<br />
Faunas, i. m. Fauno.<br />
Fausta , ir. f. Fausta.<br />
Faustulus, i. m. Faustino.<br />
l'austus , i. m. Fausto.<br />
F'aveo , es, ero , favi, fautum. n. Favorecer,<br />
segundar.<br />
Favor, oris. m. Favor, celo.<br />
F'ax, acis f. Tea.<br />
Febris, is. /'. Fiebre, calentura.<br />
Februarius, ii. m. Febrero, último<br />
mes romano.<br />
Februo, as , aro, avi, atum, a. Purgar,<br />
purificar , lavar.<br />
Februus , ii. m. Sobrenombre de Pintón.<br />
Fcbrua, orum. n. pl. Sacrificios, expiaciones.<br />
Feclalls, e. com. Fecial.<br />
Fecundus, a, um. adj. Fecundo.<br />
Fel, elís. /'. Hiél.<br />
Felicitas, atis./". Felicidad, dicha.<br />
Feliciter. adv. Felizmente.<br />
Félix, icis. com. Dichoso, feliz.<br />
F'emina, as. f. Muger, hembra.<br />
F'emur , oris. n. Fémur . el muslo.<br />
Fenestra, a;, f. Ventana.<br />
F'enum , i. n. Heno.<br />
Fenus, oris. n. Usura, hiero.
FIN FOE 4C5<br />
l'eia, a\ /'. Fiera, brino indòmito,<br />
Feralis, le. coui. 1'ernl, fúnebre,<br />
l'oro, ride. Casi, [meo mas ó monos.<br />
Feretrius, i. «i. Sobrenombre do Júpiter.<br />
Foiotrum, i. ». Féretro.<br />
Feria;, arum. /'. pl. Fiestas, vacaciones.<br />
Ferinas, a, uni. adj. Ferino, de liera.<br />
Ferio, is, ire. a. Herir, golpear.<br />
Ferme, adv. Casi, cerca de, ordinariamente.<br />
Fcrméntatus, a , uní. adj. Fermentado,<br />
mezclado de levadura.<br />
Fermentimi, i. ». Levadura.<br />
Fero, fers, forre, tuli, laliini. a. Llevar,<br />
referir, contar, publicar.<br />
Ferox, ocis. coi». Feroz, orgulloso,<br />
osado.<br />
Ferreos, a, uní. adj. Férreo, de<br />
hierro.<br />
Ferlilitas, atis. f. Fertilidad, abundancia.<br />
Férvidas, a, um. adj. Férvido, fogoso,<br />
impetuoso.<br />
Fessus, a. um. adj. Cansado, fatigado.<br />
Festinanler. adv. l'inula, velozmenle.<br />
Fcstinatio, onis. /'. I'rccipitacion, velocidad.<br />
Festino, as. aie. avi, atuni. a. y ».<br />
Aceleí ar, apresurarse.<br />
Festinus, a, um.adj. Diligente, activo,<br />
l'ostii c. udr. l''osli\ aulente.<br />
Feslimi, i. a. Dia ih' Mesta.<br />
Feslüs, a. um. adj. Feslivo, feriado.<br />
Ficlilis, lo. cuín. Hecho de barro.<br />
Fictos, a, uní. /)/). do fingo.<br />
Ficuliioiis y Ficulnus, a, uní. adj. Lo<br />
(¡ue es ilo higuera.<br />
Fieos . lis. /'. Higo.<br />
Fidelis. le. coni. Fiel, seguro, constante.<br />
Fidona, ai. /'. Fidena, ciudad de los<br />
Sabinos.<br />
Fidenter. ade. Intrépida, confiada,<br />
valerosamente.<br />
Fides, oi. /'. Fé, lidelidad, creencia.<br />
Fidencia, as. f. Conlianza.<br />
Fidus, a, um. adj. Fiel, sincero.<br />
Figo, is. ero, \i, xiiin. a. Fijar, clavar.<br />
Figulus, i. i». All'acero.<br />
Figura, ¡e. /'. Figura, forma.<br />
Filia, ;e. /'. Ili ¡a.<br />
Filióla, :o. f. ílijita.<br />
Filias, ii. i». Hijo.<br />
Filimi, i. n. Hilo.<br />
Fines, ¡um. i», pl. Omíteos, fronteras.<br />
Fingo, is, ere, vi. liei unii ». Hacer,<br />
focoiar , Ungir, disimular.<br />
TOMO i.<br />
Finio, is, ire, ivi (i ií, itimi, a. Acabar,<br />
linar, terminar.<br />
Finis, is. m. Fin, término.<br />
Finítimos, a, um. adj. Vecino, contiguo.<br />
Fio, is, fieri, factus sum. pas. Ser<br />
hecho. || Suceder, acontecer.<br />
Firmamcntum, i. ». Firmamento.<br />
Firmitas, alis. f. Firmeza, solidez.<br />
Firmitudo, inis. /'. Resolución, firmeza.<br />
Firmo, as, are, avi, atum. a. Asegurar<br />
, afirmar, fortificar.<br />
Firmiis , a , um. adj. Fuerte, firme.<br />
Fiscella, as. f. Canastilla , cestilla.<br />
Kistula, x. /'. Flauta, tubo, canon.<br />
Fit. impers. Sucede.<br />
Flagello, as, are, avi, atum. a. Azotar.<br />
Flagellimi, i. ». Azote.<br />
Flagitium, ii. ». Maldad, torpeza, infamia.<br />
Flagito, as, are, avi, atum. a. Pedir<br />
con instancia.<br />
Flagro, as, are, avi, atum. «.Quemarse,<br />
estar abrasado, arder.<br />
Flamen, inis. m. Sacerdote entre los<br />
romanos.<br />
Flaniinius, ii. m. Flaminio.<br />
Fiamma . ie. f. Llama.<br />
Flatus , ùs. )». Soplo , viento.<br />
Flebitis, e. coni. Deplorable, lamentable.<br />
Fícelo, is, ere, xi, xum. a. Doblar,<br />
doblegar<br />
Fleo, es, ere, evi, etum. a. y ».<br />
Llorar.<br />
Fio, as, are, avi, atum. a. Soplar.<br />
Floraba , inni y orum. ». pl. Florales,<br />
fiestas do Flora.<br />
Floreo, es, ere, ui. ». Florecer, brillar.<br />
Florens, entis. com. Floreciente.<br />
Flor , oris. /'. Flor.<br />
Fluclus, ùs. m. Onda, ola.<br />
Fluito, as, aie, avi, atum. a. Flotar,<br />
sobrenadar.<br />
Flumen, inis. «. Rio, ribera.<br />
I-loo, is, ere, uxi, uxum. ». Correr,<br />
manar.<br />
Fluvius, ii. i». Rio.<br />
Foculus, i. i». Hogar pequeño.<br />
Focus, i. m. Hogar.<br />
l'odio, is, ere, odi, ossum. a. Cavalla<br />
tierra.<br />
Frcderalus, a, um. pp. do<br />
Fondero, as, ari, avi, atum. a. Aliar<br />
se, hacer confederación ó liga.<br />
Fiedus, a, um. adj. Horrible, feo,<br />
disforme.<br />
30
466 FRA FUL<br />
Foedus, eris. n. Alianza, tratado.<br />
Foeneror, aris. ari, atus sum. dep.<br />
Prestar á usura.<br />
Foenus, oris. «. Usura, lucro.<br />
Follicolus, i. m. Pelota de viento,<br />
bolsa, saco.<br />
Folium , ii. n. Hoja.<br />
Fons, ontis. m. Fuente.<br />
Fora. adv. Fuera.<br />
F'orem, Cores, í'oret, forent. imperf.<br />
de subj. de Sum.<br />
Foros. 7. Foris.<br />
Foris, is. f. Puerta.<br />
Foris. adv. De fuera.<br />
Forma, se. f. Forma, figura, belleza.<br />
Formia, se. f. y<br />
Formina, arum. f. pl. Ciudad do<br />
Formio.<br />
Formianus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Formio.<br />
Forrnido, inis. f. Miedo, espanto.<br />
Formidolosus, a, um. adj. Temible.<br />
Formo, as, are, avi, atum. a. Formar,<br />
dar forma.<br />
Formosus, a, um. adj. Hermoso, bien<br />
formado.<br />
Fornax, acis. f. El horno.<br />
Fornicado, onis. f. Fornicación. [| Arco<br />
de bóveda.<br />
Forsan. adv. Tal vez, acaso.<br />
Forsltan. adv. Id.<br />
Fortasse y Fortassis. adv. Id.<br />
Forte, adv. Id.<br />
Fortis, e. com. Valeroso, fuerte.<br />
Fortiter. adv., com. tius., sup. tissimé.<br />
Valerosamente.<br />
Fortitudo , inis. /'. Valor, fortaleza.<br />
Fortuitus, a, um. adj. Fortuito.<br />
Fortuna, ce. f. Fortuna, destino, acaso.<br />
Fortuna!, arum. f. pl, Los bienes.<br />
Fortunatus, a, um. adj. Afortunado.<br />
Forum, i. n. Foro, plaza pública.<br />
Fossa, ae. f. Fosa, hoya. || Foso.<br />
Fovea, se. f. Hoyo, caverna.<br />
Foveo, es, ere, fovi, otum. a. Fomentar.<br />
Fractus, a, um. pp. de Frango.<br />
Fragor, oris. m. Fragor, estrépito,<br />
ruido.<br />
Fragmentum, i. m. Fragmento.<br />
Frango, is, ere, fregi, fractum. a.<br />
Quebrar, quebrantar. || Demoler,<br />
destruir.<br />
Frater, tris. ra. Hermano.<br />
Fraternitas, atis. f. Fraternidad, hermandad.<br />
Fraternus, a, um. adj. Fraternal.<br />
Fraudo, as, are, avi, atum. a. Engañar.<br />
Fraus, dis.n. Fraude, engaño.<br />
Fremo, is, ere, ui, itum. n. Bramar,<br />
gritar con furor.<br />
Frendeo, es, ere, ui. 11. y<br />
Prendo, is, ere, ui. n. Crujir. ¡¡ Indignarse.<br />
Frerium, i. «. y<br />
Freni, orum. pl. m. Freno, bocado,<br />
brida.<br />
Frequens, entis. com. Frecuente.<br />
Frequcntcr. adv., comp. ¡ús., sup. issi—<br />
me. Frecuentemente.<br />
Froquentia, se. /'. Frecuencia, concurso.<br />
Frequenlo, as, are, avi, atum. a.<br />
Frecuentar, continuar.<br />
Fretum, i. n. Estrecho, brazo angosto<br />
de mar.<br />
Fretus, a, um. adj. Fiado, confiado,<br />
apoyado.<br />
Frigidus, a, um. adj. Frió.<br />
Frigus, oris. n. El trio.<br />
Frons, ontis. f. Frente, fisonomía.<br />
Fructus, fts. m. Fruto. I| Utilidad, ganancia.<br />
Frugalitas, atis./'. Frugalidad, temperancia.<br />
Frtiges, um. /'. pl, Frutos de la tierra.<br />
Frumentarius, a, um. adj. De trigo ><br />
lo locante á él.<br />
Frumentor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Buscar víveres. ¡¡ Forrajear. || Hacer<br />
provisión de trigo.<br />
Frumentum, i. «.Trigo. || El grano de<br />
la espiga.<br />
Fruor, eris, i, clus sum. dep. Vivir<br />
á su antojo, cómodamente , con<br />
holgura.<br />
Frustra, adv. En vano.<br />
Frustrar, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Frustrar.<br />
Frustrum, i. n. Trozo, pedazo.<br />
Frux. desús. Frugis. «. Producción,<br />
fruto.<br />
Fuff'etius, i. m. Fufecio.<br />
Fuga, ae. /'. Fuga. |¡ Destierro.<br />
Fúgalos, a, um. pp. de Fugo.<br />
Fugiens , culis, p. de<br />
Fugio, is, ere, i, itum. n, y a. Huir,<br />
escaparse.<br />
Fugitivus, a, um. adj. Fugitivo,<br />
Fugo, as, are, avi, atum. a. Poner<br />
en fuga, ahuyentar.<br />
Fulcio, is , ice, ¡sí, itum. a. Apuntalar.<br />
sostener.<br />
Fulgeo, es, ere, isi. ». Brillar, lucir.<br />
Fulgur, uris. 11. Belámpago, luz. resplandor.<br />
Fulmen, inis. n. Bayo.
FUN FTJT 467<br />
Fulmino, as, are, avi, atum. a. Fulminar,<br />
disparar rayos.<br />
Fumans, antis, com. Humeante.<br />
Fumo, as, are, avi, atuin. ra. Humear,<br />
ahumar.<br />
Fumus, i. m. Humo.<br />
Fúñale , is. ra. Antorcha , hacha.<br />
Functus, a, um. pp. de Fungor.<br />
Funda, re. /'. Honda.<br />
Fundamentum, i.ra. Fundamento, principio<br />
, cimiento.<br />
Funditor, oris. i». Hondero.<br />
Funditüs. adv. He raiz, del todo.<br />
Fundo, is, ere, fu di, fusum. a. Fundir,<br />
derretir. || Derramar.<br />
Fundus, i. m. Fondo ú hondón de<br />
cualquiera cosa.<br />
Funehris, o. com. Fúnebre , funeral.<br />
Funestus, a, um. adj.Mortal, funesto.<br />
Fungor, cris, i, functus sum. dep.<br />
Hacer, cumplir, ejecutar.<br />
Funiculus, i. ira. Cuerdecilla, cordelito.<br />
Funis, is. ». Cuerda, cordel, soga.<br />
Gahellus, i. raí. (¡abeto.<br />
Gabriel, elis. m. Gabriel.<br />
Cades, ium. /'. pl. Cádiz.<br />
Gaditanos, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Cádiz, gaditano.<br />
Galea, a?, f. Casco, celada, yelmo.<br />
Gàlgala, orum. ra. pi. Gàlgala, ciudad<br />
de Judea.<br />
Galli, orum. m. pl. Los Galos. || Sacerdotes<br />
de Cibeles.<br />
Gallia, 33. f. Galia.<br />
Gallilea, 33. f. Galilea.<br />
Gallilasus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Galilea.<br />
Gallicus, a, um. adj. Perteneciente á<br />
la Galia.<br />
Gali us, i. m. Gaula, francés, galo.<br />
Gallus, i. i». Galo, rio de Frigia.<br />
Gamaliel, elis. ira. Gamalicl.<br />
Ganymedes, is. i». Ganímedes.<br />
Garrulitas, atis. /'. Charla ó garla.<br />
Gaudeo, es, ere, visus sum. n. Alegrarse<br />
, gozarse.<br />
Gaudium, ii. ». Gozo, alegría.<br />
Gaza, as. /. Tesoro. riquezas.<br />
Gedcon, onis. ni. Gedeon.<br />
Gehenna ó Geena, as. f. Valle de Gennon,<br />
cerca de Jerusalon.<br />
Gelboe, es. f. Gelboe, monte de Siria.<br />
Geminatus, a, um. adj. y pp. de Gemino.<br />
Doblado , duplicado.<br />
il<br />
Funus, cris. n. Funeral, pompa fúnebre.<br />
|| Ituina, perdición.<br />
Fur, uris. m. Ladrón.<br />
Furatus, a, um.pp. de Furor.<br />
l'urax, acis. cor». Dado, inclinado á<br />
robar.<br />
Furca, a?, f. florea.<br />
Furcula , 33. f. Horquilla.<br />
Furens, ontis.coni. Furioso, delirante.<br />
Furias, arum. f. pl. Las Furias.<br />
Furibundus, a, um. adj. Furibundo.<br />
Furiosus, a, um. adj. Furioso.<br />
Furius, ii. m. Furio.<br />
Furo, is, ere. ra. enfurecerse.<br />
Furor, oris. ira. Furor.<br />
Furor, aris, ari, atus sum. dep. Robar,<br />
hurtar.<br />
Furtim. adv. Furtivamente.<br />
Furtum, i.». Robo, hurto.<br />
Fustis, is. m. Vara, palo, fuste.<br />
Fusus , a, um. pp. de Fundo.<br />
Futurus, a, um. p. ful. de Sum.<br />
Gemini, orum. m.pl. Gemelos.<br />
Gcminus , a, um. adj. Gemelo, mellizo.<br />
Gcmitus, üs. i». Gemido.<br />
Gemina , as. f. Piedra preciosa.<br />
Gomo, is, ere, ui, ilum. a. Gemir.<br />
Gener, eri. i». Yerno.<br />
Generosus, a, um. adj. Generoso,<br />
noble.<br />
Gcnialis, e. com. Alegre, gozoso, divertido.<br />
|| Dia de tiesta.<br />
Genitivus, a, um. adj. Generativo;<br />
de nacimiento, de familia.<br />
Gcnilus, a, um. pp. do Gigno.<br />
Genius, ii. i». Genio.<br />
Gons, entis. f. Nación, familia, gente.<br />
Gentiíis, e. com. Gentil.<br />
Genu. ind. En singular , y<br />
Genua, uum. ra. pl. La rodilla.<br />
Gemís, eris. ra.Género; raza, familia.<br />
Germani, orum. n. pl. Los Germanos.<br />
Gemianía, as. /'. Germania.<br />
Goro, is, ere, gessi, gestum. a. Llevar,<br />
hacer, ejercer.<br />
Geryo, onis. m. Gerion.<br />
Geselhmani. ind. Gesethmani.<br />
Gesta, orum.n.pí. Empresas, hazañas.<br />
Gestio, is, iré, ivi, itum. a. Desear<br />
con ansia. || Saltar de alegría.<br />
Gesto, as, are, avi, atum. a. Llevar.<br />
Gestus, a, um. pp. de Gero.
468 GIÙ T.YM<br />
Gcslus, ús. m. Gesto, ademan del<br />
rostro.<br />
Gcluli, orum. m. pl. GOtulos, pueblos<br />
de África.<br />
Gotnlia, ae. f. Getulia.<br />
Oigas, gantis. m. Gigante.<br />
Gigno, is, ere, genui, gcnitum. a.<br />
Engendrar.<br />
Gladiator, oris. m. Gladiador.<br />
Gladius, i. m. Espada.<br />
Glaucus, i. m. Glauco.<br />
Gloria, ¡e. /'. Gloria, reputación,-honra.<br />
Glorior, aris.ari, alus sum. dep. Gloriarse.<br />
Gloriosus, a, um. adj. Glorioso, orgulloso.<br />
Gnarus, a, uro. adj. Entendido.<br />
Gnavus, a, um. adj. Diligente, laborioso.<br />
Golgolha. ind. El monte Calvario.<br />
Goliathus, i. MÍ. Goliat.<br />
Gordion, onis. n». Gordion, ciudad del<br />
Asia.<br />
Gordius, ü. m. Gordio, rey de frigia.<br />
Graccus, i. m. Graco.<br />
Gradior, cris, di, sus sum. dep.<br />
Marchar.<br />
Gradivus, i. m. Gradivo.<br />
Grados, ús. m. Grado. || Grada, escalón.<br />
Graeci, orum. m. pl. Los Griegos.<br />
Gracia, a;, f. Grecia.<br />
Graeculus, i. m. .Nombre de, desprecio<br />
con que los Romanos trataban á<br />
los Griegos.<br />
Gnrctis, a, um.adj. Griego.<br />
Gramineus, a , um. adj. Lleno de<br />
grama.<br />
Grandis, e. com. Orando, considerable.<br />
Orando, 'mis. f. Granizo.<br />
llabeo, es, ero, ui, itum. ti. Tener<br />
tratar, poner.<br />
llabeor. cris, eri, i tus sum. pas.<br />
Ser mirado como, tratado como,<br />
ser mal tratado.<br />
llabilis, e. co»». Propio, conveniente.<br />
Ifabitaculurn. i. ». y Ilabilalio, onis./'.<br />
Habitación.<br />
Habito, as, are, avi. atum. a. Habitar<br />
, residir, morar.<br />
Habitus, ús. m. Porte exterior, airo,<br />
trazas. ¡I Hábito. || Trago.<br />
Habitus, a, um. pp. de llabeo.<br />
llaeoldama. ind. Voz compuesta do<br />
Graphium, i), ii. El oslilo, hierro ron<br />
que los romanos escribían en las<br />
tablas enceradas.<br />
Graté, adv., eomp. ¡ús, sup. issinic.<br />
Grata, graciosamente.<br />
Grates. /'. pl. Acción de gracias poi<br />
el beneficio recibido.<br />
Gratia, :o. /'. Gracia, favor.<br />
Graten, arum. f. pl. Las fres Gracias.<br />
Gratianus, i. m. Graciano.<br />
Gratiosus, a, um. adj.Gracioso, agradable,<br />
benélico.<br />
Gratis, adv. Gratuitamente.<br />
Gratulabundus, a, um. p. de futuro.<br />
felicitante.<br />
Gratulalio, onis. f. felicitación.<br />
Gialulor, oris, ari, alus sum. drp.<br />
felicitar.<br />
Gratusa, a, um. adj. Grato, reconocido,<br />
agradable.<br />
Grávate y Gravalim. adv. Con dificultad,<br />
difícilmente.<br />
Gravis, c. com. Grave, fuerte, pesado.<br />
Gravitas, atis. /'. Gravedad, íirmeza,<br />
dignidad.<br />
Gravitei'. adv., com. ios., sup. issimo.<br />
Gravo, seria , íirnienicnlo,<br />
Gravor, mis, ari, ales sum. pas. de<br />
Gravo. Cargar, importunar, molestar.<br />
Gromium, ¡i. n. Gremio, regazo, seno<br />
do la palria.<br />
Gres, egis. /'. Rebaño, muchedumbre.<br />
Gubernator, oris. ni. Piloto. || Gobernador.<br />
Gustos, íis. »». Gusto.<br />
Gutlus, i. m. Vasija do cuello estrecho.<br />
|| Vinagrera.<br />
Gyiipus, i. ra. Gilipo.<br />
Gymnasiom, :i. n. Gimnasio, colegio.<br />
dos siriacas que significa campo de<br />
sangre.<br />
Hadónos, OÍ/O. Casia aquí, hasta diera.<br />
lladromentiini, i. ». I ladronicio.<br />
Ihodinns, a. um. adj. Lo perteneciente<br />
al cabrilo.<br />
Hiedus. i. m. Cabrito.<br />
Ihemon , onis. i». Ilomon.<br />
f la'.coditas , aiis. /'. Heredad, sucesión.<br />
llrcioo.es, ere, r, si, ¡csuin, n. Dudar,<br />
oslar incierto. || Pararse.<br />
IIteres , iedis. ni. y /'. Heredero, beredora.<br />
¡I.osilalio, onis. /'. Incerlidtimbre.
11ER<br />
H.vsilo, as, are, avi, atum. n. Dudar.<br />
|| lisiar perplejo é irresoluto.<br />
Ilalirarnasuin, i. «. Halirarnaso.<br />
Hálitos, ñs. ni,. Hálito, aliento.<br />
i tniiadi ¡.ules, uní. /'. pl. Amadriada.<br />
¡laniilcar , aris. m. Itinñlear.<br />
Hamnion, onis. n¡. Ilamnion, sobro-<br />
IKUlllll o de Júpiter.<br />
Ilamus, i. ni. Anzuelo.<br />
Himno, onis. ni. ll.innon.<br />
Hariola . as. /'. Adivina.<br />
Harpocratos, is. m, Hnrpúcratos,<br />
líarpyas, arum. f. pl. Das arpías.<br />
Hasta", ir. f. Dardo, lanza, venablo,<br />
alábanla.<br />
Ilaiul. údv. -No.<br />
liaudquaqiiain. adv. Da ningún modo,<br />
en manera alguna, nada menos.<br />
Ilnurio. is. iré. si, símil, a. Sacar,<br />
exlraer, percibir. || Consumir, devorar.<br />
líaoslos, a, um. pp. río Haurio.<br />
Helio, es. /'. Ilebe, escanciadora de<br />
los dioses.<br />
Hclielo, as, are, avi, atum. a. Embotar.<br />
|| Debilitar, enflaquecer.<br />
Hebrieiis, .1. um. adj. y llebrei. m um.<br />
Mí. p!. Hebreo; los hebreos.<br />
llórate, es. f. Ilccate.<br />
Héctor, oris. vi. Héctor.<br />
ilecuba , ic. /'. Iléenba.<br />
Hederá, n\ /'. V'cdra.<br />
Ilclenus, i. ui, Heleno<br />
lleli', T. Eli.<br />
lidiadas, uní. /'. pl. fas licuados, hijas<br />
di Sol y de Ctinicne.<br />
Ilellesponius, i. m. Helesponto.<br />
llephesüon, onis. ni. El'estion.<br />
llerlia, as. /'. \ erba.<br />
lien ules . is. MI. Hércules.<br />
Hereditarias , a , um. adj. Hereditario.<br />
Herennius, ii. ni. Ilercnio.<br />
llores, is. m. Erizo.<br />
Heri. adv. Ayer.<br />
iloi inalhena'. arum. f. pl. Estatuas de<br />
Mercurio > Minerva, en una sola<br />
base.<br />
Ilermeroles, um. ni. pl. Estatuas do<br />
Mercurio y del Amor en una misma<br />
base.<br />
líennos, n\ ni. lilis!o. cabeza de Mercurio.<br />
llerodianus, a. um. Perteneciente á<br />
Heredes.<br />
Heredes, ¡s. m. Heredes,<br />
lícrodiadcs, adis. f. Ilerodías<br />
lleroicus, a. uní. adj. Heroico,<br />
lloros, oís. ii: Héroe.<br />
IIOU 469<br />
lleras, i. ni. Amo, dueño, señor.<br />
1 lesione, es. /'. Ilesione.<br />
Hesperia , ÍO. f. Hesperia.<br />
Hespéridos, um. f. pl. I.as Hespéridos.<br />
llcsperius, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Hesperia,<br />
fleu. inlerj. ¡Ay de mí! Oh! Ali! A y!<br />
Hiberna, orum. n, pl. Cuarteles de<br />
invierno.<br />
Hic, hice, lioc. pro», demoslr. Eslc,<br />
aquel, tal.<br />
Hic. adv. Aquí.<br />
Hicce, hascco, hocce. V. Hic, luce, hoc.<br />
Hieras, emis. f. Invierno, tempestad.<br />
Hiero, onis. in. Hieron.<br />
Hierosolyma, iv.f. Jerusalem.<br />
llierosolymitanus, a, um. adj. De Jerusalem,<br />
Jerosolimitano.<br />
Hilaré, adv., comp. iüs., sup. issime.<br />
Alegremente.<br />
llilaritas, atis, /'. Alegría, júbilo, regocijo.<br />
llinc. adv. De aquí, desde aquí. || Por<br />
aquí y por allí.<br />
Ilippias , ic. ni. lupias.<br />
Ilippocriinpus, i. m. é<br />
llippocanipo, es. f. Hipocampo, caballo<br />
marino de Neptuno.<br />
Ilippodame, es. é Hippodamia, a\ /'<br />
íüpodamia, hija de ¡inoniao.<br />
Hippolocus, i. m. Hipoloco.<br />
llíppolyto, es. /'. Hipólita.<br />
Ilippolylus, i. ni,. Hipólito.<br />
Hircanus, i. m. llircano.<br />
llircinus, a. um. adj. Cosa de chivo.<br />
Mirando, inis. (. Golondrina.<br />
Hispania, ic. /'. España.<br />
Hispanos, a, um. adj. Hispano, español.<br />
Historia, a;, f. Historia.<br />
Ilodie. adv. Hoy, en el día de hoy.<br />
llodíenuis, a, um. adj. Lo de hoy, lo<br />
perteneciente al diá de hoy.<br />
Homicida, ai. f. Homicida,<br />
llomicidium, ii. n. Homicidio.<br />
Homo, inis. m. Hombre.<br />
Honestas, atis. f. Honestidad, virtud.<br />
Honestes, a, um. adj. Honesto.<br />
Honor, oris. )». Honra, honor, dicnidad.<br />
Honoratos, a. um. adj. Honrado, ilustre.<br />
Honorífico, ade, comp. cenliús., sup.<br />
cenlissimé. Honradamente.<br />
Ilonorificus, a, um. adj. Honorífico.<br />
Ilonoro, as , are, avi atum. o. Honrar<br />
llura, as. /'. llora.<br />
I lo i alius. ii. m. Horacio.
470 HOS HYP<br />
Horologium, ii. ». Reloj.<br />
Horrendus, a, um. adj. Horrendo,<br />
horrible.<br />
Horreum, i. «. Granero, troj.<br />
Horribilis, c. com. Horrible.<br />
Horror, oris. m. Horror, espanlo.<br />
Hortator, oris. m. Exhortador.<br />
Hoiiatrix, icis. /'. Exhortador:).<br />
Hortatus, a, um. adj. Exhortado.<br />
Hortor, aris, ari, atus sum. dep. Exhortar.<br />
Hortus, i. m. Huerto.<br />
Horus, i. m. Horo, ídolo que representa<br />
al Sol entre los Egipcios.<br />
Hospes, itis. •>». Huésped , extrangero.<br />
Hospitalis, o. com. Hospitalario.<br />
Hospitium, ii. n. Hospicio, hospitalidad.<br />
Hospitns, a, um. adj. Huésped, extrangero.<br />
Hossanna. interj. tomada del hebreo.<br />
Viva el Altísimo , el enviado.<br />
Hostia, as. [. Víctima, hostia.<br />
Hostilia, a?, f. Palacio do Hostilia.<br />
Hostilis, e. com. Hostil.<br />
Hostiliter. acto. Hostilmente.<br />
Hostilios, ii, m. Hostilio.<br />
Hostis, is. ni. y f. Enemigo, enemiga.<br />
lloc. adv. Aquí, acá.<br />
Humanitas, atis. f. Humanidad, indulgencia.<br />
|| Humanidades.<br />
Hmnanitor. adv. Humanamente.<br />
Humanus, a, um. adj. Humano.<br />
Humeros, i. m. Hombro.<br />
Humilio, as, aro, avi. atum. a. Humillar.<br />
Humilis, o. com. Humilde, bajo, oscuro.<br />
Humilitas, atis. f. Humildad, bajeza.<br />
Humor, oris. m. Humor, vapor.<br />
Humus, i. DI, Tierra.<br />
Hyacinthos ó Hyacintus, i. m. Jacinto.<br />
Hybernus, a, um. adj. Invernizo.<br />
Hydra, a 1. /'. Hidra.<br />
Hylas, n\ /'. Hilas.<br />
Hymeníous, ei. m. Himeneo,<br />
Hymnus, i. m. Himno.<br />
Hypendes, is. f.Hipénides.<br />
Hyperion, onis. i». Hiperion, hijo de<br />
Titán y do la Tierra, padre del Sol.<br />
Hypoerita, ¡e. m. /'. Hipócrita.<br />
Iarbas, so m. Iarbas.<br />
Ignominia, a<br />
Ibi. adv. Allí.<br />
Icarns, i. m. Icaro.<br />
Ico, is, ore, i, ctum. a. Golpear', herir.<br />
Ictus, üs. ni. Golpe, herida.<br />
Ictus, a, um. pp. de Ico.<br />
Ida, a?, ó Ido, es. f. Monto Ida.<br />
Iclaeus, a, um. adj. Perteneciente á Ida.<br />
Idcirco. adv. Por esto, por eso, por<br />
lo mismo.<br />
Idem, eadem, idem. pron. demoslr.<br />
El mismo, la misma, lo mismo.<br />
Idemtidem. adv. De cuando en cuando.<br />
Ideò. eonj. y adv. V. Idcirco.<br />
Idolatria, a?, f. Idolatría.<br />
Idóneos, a, um. adj. Propio, capaz,<br />
apto, idóneo.<br />
Idumea, 83. f. Idumea.<br />
Idus , uum. f. pl. Los idus.<br />
Iens , cuntís, p. de Eo.<br />
Iesus, üs. m. V. Jesus.<br />
Igitur. eonj. Pues, luego, con que.<br />
Ignaros, a, um. adj. Ignorante.<br />
Ignavia, 03. f. Cobardía.<br />
Igneus, a, um. adj. ígneo, de fuego.<br />
Ignis, is. ni. Fuego,<br />
lgnobilis, e. com. Innoble, oscuro.<br />
1. /'. Ignominia, deshonor.<br />
Ignorantia, se. /'. Ignorancia.<br />
Ignoro, as, are, avi, atum. o. Ignorar.<br />
Ignoseo, is, ere, novi, notum. a. Perdonar.<br />
Ignolus, a, um. pp. de Ignoseo.<br />
Ilios, ii. /'. ó llium, ii. «.Ilion.<br />
Ilithysa. a?. /'. Ilitisia.<br />
Illa'sus, a, um. adj. Ileso, no ofendido.<br />
Ule, illa, illud. pron. demoslr. Él,<br />
aquel, ella y aquella.<br />
Illlbatus, a, um. adj. Inviolable, incorrupto.<br />
Illio. adr. Allí.<br />
Illioio, is, ere, loxi, lectuni.o. Atraer<br />
con halagos.<br />
Illico. adv. Al instante, al ponto.<br />
Illinc. adv. Do allí, do aquel lugar,<br />
lllue. adr. Allí, cu acpiel lugar.<br />
Uluceo, es, ero, xi. u. ó<br />
Illucesco, is, oro. xi. n. Alborear,<br />
amanecer.<br />
Illudo, is, ero, si, sum. a. Burlarse,<br />
mofarse.<br />
Illustris, e. con». Ilustre, brillante.<br />
Illuvies, ei. /'. Inundación. || Muladar.<br />
Illyria, a>. /'. tliria.
IMP IMP 471<br />
Illyrious, a, una. adj. Ilírico, de Iliria.<br />
Illyrii, orum. m. pí. Los Ilirios.<br />
Iln.s, i. m. lio, liijo de Tros, rey de<br />
Troya.<br />
Imago, inis. f. Imagen, estatua, ti.<br />
gura.<br />
Imbocillis, o. com. Imbécil, flaco, débil.<br />
Imbecillus, a, uní. ailj. Imbécil, enfermo.<br />
Imbellis, e. com. Cobarde.<br />
Imber, bris. m. Lluvia.<br />
Imbuo, is, ere, i, tum. a. Llenar,<br />
imbuir , empapar,<br />
imbuíup, a. um. pp. de Imbuo.<br />
Imitatus, a, um. pp. de.<br />
Imitor, aris, ari, alus sum.nep. Imitar.<br />
Immanis, e. com. Inhumano, cruel,<br />
bárbaro. fiero.<br />
Immanitas, atis. f. Barbarie, crueldad.<br />
Immaturus, a, um. adj. Prematuro,<br />
fuera de sazón.<br />
Immemor, oris. com. El que no se<br />
acuerda<br />
tnimensus. a, um. adj. Inmenso, excesivo.<br />
Immeritó. adr- Sin razón, sin motivo.<br />
Immerllus. a, um. adj. Inocente, sin<br />
culpa. |¡ No merecido,<br />
lmminens, entis. com. Inminente, lo<br />
que amenaza.<br />
Immíneo. es, ere, ui. ». Amenazar,<br />
dominar.<br />
¡mminuo, is, ero, i, (um. a. Debilitar.<br />
Imminutus, a, um. pp. de Inminuo.<br />
Immissus, a, um. pp. de<br />
Immitio, is, ere, isi, issum. a. Arrojar.<br />
¡I Introducir.<br />
Immobilis, e. com. Inmóvil.<br />
Immoderalos, a, um. adj. Desmesurado,<br />
excesivo.<br />
Immodicé. adv. Con exceso, excesivamente.<br />
lmmolandus, a, um. p. de fut. en<br />
dos de<br />
tmnioio, as. are, a vi, atum. a. Inmolar.<br />
Inmortalitas, atis. f. Inmortalidad.<br />
Immulgoo, es, ere. n. Ordeñar.<br />
Immunitas, atis. f. Inmunidad, exención.<br />
fmó. ron/. .Mas, al contrario . antes<br />
bien.<br />
Impar, aris. rom. Impar, desigual.<br />
Impaliens, entis. com. Impaciente.'<br />
Impatientiüs. adv. Muy impacientemente.<br />
Impávidos , a , um. adj. Impávido . sin<br />
pavor.<br />
hnpedimentum, i. n. Estorbo, impedimento.<br />
Impedio, is, iré, ivi ó ii, itum. a.<br />
Impedir.<br />
Impeditus, a, um. pp. do Impedio.<br />
Impendo , is, ere, i, sum. a. Gastar,<br />
expender, desembolsar.<br />
Impensa, oa. /'. Gasto.<br />
Impensé. adv. Suntuosamente.<br />
Imperator, oris. m. General, emperador.<br />
Imperatorius, a, um. adj. Imperatorio.<br />
Imporatus, a, um. pp. de Impero.<br />
Imperfectus, a, um. adj. Imperfecto.<br />
Imperitia, aa. /'. Impericia.<br />
Imperito, as, are, avi, atum. V. Impero.<br />
Imperium, ii. n. Imperio, autoridad,<br />
mando.<br />
Impero, as, are, avi, atum. a. Mandar<br />
, imperar.<br />
Impertió, is, iré, ivi ó ii, itum. n.<br />
Comunicar, dar parte.<br />
Impelo, is, ere. a. Asaltar, herir.<br />
Impetro, as, are, avi, atum. a. Obtener.<br />
|| Impetrar.<br />
ímpetus, ús. m. ímpetu, ardor.<br />
Impío, adv. Impíamente.<br />
Impidas , atis. f. Impiedad.<br />
Impigor, gra . grum. adj. Vivo, activo.<br />
Impigré. adv. Valerosamente.<br />
Imperigo, is, ere, pegi, pactum. o.<br />
Aplicar.<br />
Impius, a, um. adj. Impío.<br />
lmplacabiüs, e. com. Implacable.<br />
hnpleo, es, ero, evi, etum. o. Llenar.<br />
Implexos, a, um. pp. de Implecto.<br />
Implícalos, a, um. pp. de Implico.<br />
Implícitas, a, um.pp. de<br />
Implico, as, are, avi ó cui, atum ó<br />
itum. a. Embarazar, implicar.<br />
Imploro, as, are, avi, atum. a. Implorar.<br />
Impono, is, ere, sui, situm. a. Poner,<br />
imponer.<br />
Impositus, a, um. pp. de Impono.<br />
Impotons, entis. com. Impotente.<br />
Impresus, a, um.pp. de Imprimo.<br />
Imprimís, adv. Primera, principalmente.<br />
Imprimo, is, ere, pressi, presum. a.<br />
Imprimir, señalar, marcar.<br />
Improbé, adv. ímproba, maliciosamente.<br />
Improbitas, atis. /. Maldad.<br />
Improbes, a, um. adj.Malo, malvado.<br />
Improsper, a, um. adj. Infeliz.
472 INC INC<br />
Improvisos, a, um, adj. Improviso,<br />
repentino.<br />
imprudens, enlis. com, Imprudente.<br />
Imprudente!', adv. Imprudente, temerariamente.<br />
|| Ignorante, equivocadamente.<br />
Imprudencia, aa. f. Imprudencia.<br />
Impubes, is 6 cris. i», y f. Muy joven<br />
Impudens, ontis. com. Impudente.<br />
Impudicitia, as. /'. Desenvoltura.<br />
Impulsus, a, oca.pp. de Impelió.<br />
Impune, adv. Impunemente, sin casligo.<br />
Impunitas, atis. f. Impunidad, licencia.<br />
Impunitus, a, um. adj. Impune, no<br />
castigado.<br />
Impuras, a, um. adj. Impuro.<br />
¡mus, a, um. adj. ínfimo, bajo, profundo.<br />
In. prep. de acus. con movimiento y<br />
de abl. sin él. En, hacia, sobre,<br />
por, á, contra.<br />
InoBStimabilis, o com. Inestimable.<br />
Inambulo, as ,are, avi, atum. a. Pasearse<br />
, vagar.<br />
Inanis , o. com. Vano, vacío.<br />
Inauditus, a, um. adj. Inaudito.<br />
Inauris, is, é inaures, um. m. pl.<br />
Pendientes, zarcillos.<br />
Incalesco, is, ere, lui. n. Calentarse.<br />
Incantatus, a, um. pp. de<br />
Incanto, as, aro, avi, atum. a. Encantar,<br />
hechizar.<br />
Incautus, a, um. adj. Incauto, no<br />
prevenido<br />
Incodo, is, ero, essi, essum. n. Ir,<br />
marchar, venir.<br />
Incendium, ii. «. Incendio.<br />
Inccndo, is, ere, i, sum. a. Quemar,<br />
encender, incendiar.<br />
Incensus , a, um. pp. de Inccndo.<br />
Inceptum, i. n. ó<br />
Inceptus, üs. m. Empresa, proyecto.<br />
Inceptus, a, um.pp. de Incipio.<br />
Incertus, a, um. adj. Incierto, inseguro.<br />
Iocesso, is, ore, ivi, itum. ». Acometer<br />
, atacar.<br />
Incessus, irs. m. El paso, el continente.<br />
fnchoo, as, are, avi, atum. u. Incoar,<br />
comenzar.<br />
Incido, is, ere, i, casum. n. Caer en,<br />
ó sobre. ¡| Llegar.<br />
Incipio, is, ere, epi, opluni. a. y n.<br />
Comenzar, empezar, emprender.<br />
Incitatus, a, um. pp. do<br />
Incito, as, are, avi, atum. a. Animar,<br />
excitar.<br />
Inciius, a, um. adj. Vehemente.<br />
Indarno, as, aro, avi. atum. a. y n.<br />
Gritar, llamar en alta voz o á gritos.<br />
Indemonici', adv. Cruel, áspera, rigorosamente.<br />
Indemonila, ne. /'. Crueldad, aspereza<br />
, inclemencia.<br />
Inclínales, a , um. pp. de<br />
Inclino, as, are, avi, atum. a. y n.<br />
Inclinarse, doblarse, bajarse.<br />
Includo, ¡s, ero, si, sum. a. Encerrar.<br />
Inelusus, a, um. pp. de Includo.<br />
Inclytos, a, um. adj. famoso, ínclito.<br />
Incoaptum, i. ». Y. Inceptum.<br />
lncognitiis, a, um. adj. Desconocido<br />
incógnito.<br />
íncola, se. m. y /'. Habitante, morador.<br />
Incoio, is, ere, ni, ultum. a. Morar,<br />
habitar.<br />
Incolumis, o. cor». Eulero, sano y<br />
salvo.<br />
Inconmiodum, i. ». Desventaja, perjuicio.<br />
Incomnrodus, a. um. adj. Incómodo,<br />
importuno.<br />
Incondilus, a, um. adj. Confuso, desordenado.<br />
Inconsideratus, a, um. adj. Inconsiderado.<br />
lnoonstans, antis, coi». Inconstante,<br />
ligero.<br />
Inconstantia, ;c. /'. Inconstancia, ligereza.<br />
Inconsulto, adv. ó Inconsulto, adv. Inconsideradamente.<br />
Inconsultos, a, um. adj. No consultado.<br />
Incredibili.-!, o. coni. Increíble.<br />
Incredibiliter. adv. De. un modo quo<br />
excedo á la credulidad.<br />
Incrementólo, i. ». Aumento, incremento.<br />
Increpito, as. are. avi, aloni, a. Increpar,<br />
reñir, reprender.<br />
Increpo, as, aro. avi, alino, a. y il.<br />
Sonar, resonar. || Increpar,reprender.<br />
Incrusco, is, ero, evi, cluni, a. Cíe<br />
cor.<br />
Incubo, as, aro, bui, itum. ». Desean<br />
.sar recostado, ocharse, recostarse.<br />
[lleulles, a, uní. «r/j. Inculto, grosero.<br />
Incuria, ;e. /'. Incuria, descuido.
1NE<br />
INF 473<br />
Inoursio, onis. f. Incursión, invasión. Ino.xorabilis, c. coi». Inexorable.<br />
Incurso, as, are, avi, atum. n. Cor lnexplicabilis, o. com. Inexplicable.<br />
rer hacia arriba, atacar.<br />
Infaceto, adv. fríamente, sin gracia,<br />
lnculio. is, ere, ussi, ussum. «. He s<br />
rir. || inspirar, poner, introducir.<br />
Indo. adv. De allí, desde allí.<br />
Index, icis. ra. índice, signo.<br />
Indi, orum. m. pl. Indios.<br />
India, av. /'. India.<br />
Indicens, ontis. com. Que ordena.<br />
Indicium , ¡i. ii. Indicio, señal. || Denuncia.<br />
Indigeo, es, ere, gui. n. Necesitar,<br />
estar pobre.<br />
Indignado, onis. /'. Indignación, cólera.<br />
Indígnalos, a, um. adj. Indignado.<br />
Indigné, adv. Indigna, ignominiosamente.<br />
Indignilas, atis. f. Vileza, bajeza, indignidad.<br />
Indignor. aris, ari, alus sum. dep.<br />
Indignarse, ser indigno.<br />
Indignos, a, um. adj. Indigno.<br />
Inditus, a, um. pp. de<br />
Indo, ¡s, ere, didl. dílurn. a. Dar,<br />
poner coto.<br />
Indociüs . e. comí. Indócil.<br />
índoles, is. /'. índole, carácter.<br />
Indomiiiis, a, um. adj. Indómito, indomable.<br />
Indonatus, a, um. adj. No donado,<br />
no recompensado,<br />
lndubitntus, a, um. adj. Indubitado,<br />
evidente.<br />
Induciai, arum. f. pl. Treguas.<br />
Induro, is, ere, xi, ctum. a. Inducir,<br />
excitar, introducir.<br />
Inductus, a, um. pp. de Induce.<br />
Indulgens, cutis, coi». Indulgente,<br />
blanco.<br />
hidulgenlia, ¡e. /'. Indulgencia, dulzura.<br />
Indulgeo , es. ere, ulsi. o. Favorecer. |]<br />
Entregarse á.<br />
Indumentum, i. n. Vestido.<br />
Induo, is, ere, i, tum. a. Vestir, revestir.<br />
Induro, as, are, avi, atum. «. Endurecer<br />
, fortificar.<br />
industria, ac /'. Industria.<br />
lndustrius, a. um. adj. Activo, celoso.<br />
Indutus, a. uní. adj. Vestido, revestido.<br />
Inedia . ic. /'. Dieta , abstinencia<br />
luco, is, iré, ¡vi o ii, itum. u. Comenzar,<br />
venir á, meterse en, exponerse.<br />
!n donaire.<br />
Infacetas, a, um. adj. Frió, insípido.<br />
Infamia, ai. f. Infamia.<br />
Infandiis, a, um. adj. Infando, horrible.<br />
Infans, antis, m. y f. Niño, niña. || Cachorrillo.<br />
Infantinos, i. m. Infantico, ca. || Niño<br />
tierno.<br />
Infaustos, a, um. adj. Infausto, infeliz.<br />
Infectas, a, um. pp. de Infició.<br />
Infolicitas, atis./'. Infelicidad.<br />
Infelix, icis. com. Infeliz, desgraciado.<br />
Infensus, a, um. adj. Implacable, ¡rrilado.<br />
Inferí, orum. m. pl. Los infiernos.<br />
Inferior , oris. comp. de Inferas. Inferior<br />
, mas bajo.<br />
Infero, ers, forro , tuli, latum. a. Llevar<br />
adentro, causar, ocasionar , entrar.<br />
Infesto, as, are, avi, atum. a. Infestar.<br />
|| Hacer daños, correrías.<br />
Infició, is, ero, feci, feclum. a. Inficionar.<br />
|| Teñir, viciar, corromper.<br />
Inligo , is, ere , xi. xum. a. Fijar, clavar,<br />
hincar.<br />
Intuíais, a, um. adj. ínfimo, último.<br />
lnünitus, a, um. adj. Infinito.<br />
Inlirmitas, atis. /'. Enfermedad, debilidad,<br />
flaqueza.<br />
Intimáis, a, um. adj. Débil, llaco, endeble<br />
, enfermo.<br />
Inlixus, a, um. pp. do Infigo.<br />
Inflamo, as, are, avi, atum. o. Inflamar.<br />
ínllatus, a, uno. adj. Inflamado, inspirado.<br />
|| Hinchado, inflado.<br />
lnlligo, is, ere, N¡, ctum. a. Dar, herir.<br />
|| Aplicar, imponer.<br />
Inflo, as, are, avi, atum. a. Soplar,<br />
llenar, inflar.<br />
Inlluo, is , ere, \i, fluxuni.»». Correr,<br />
inundar.<br />
tnl'odio, is, ere.odi, ossum. a. linter<br />
rar.<br />
Informis, e. com. Informe, tosco, grn<br />
sero.<br />
Informo, as, are, avi, atum. a. Diseñar.<br />
|| Informar.<br />
tnfra. prep. acus. bajo.<br />
Infrñ. adv. Debajo,por debajo.<br />
ínfula, ai. f. Mitra, adorno sagrado<br />
para los sacrificios.
474 INO 1NS<br />
Infundo , is, ere, udi, fussum. a. Ver Inopinatus, a. um. adj. Impensado,<br />
ter, derramar. || Infundir.<br />
improviso, inopinado.<br />
Ingemino, as, are, avi, atum. a. Do Inopinus, a, um. V. Inopinatus.<br />
blar, repetir.<br />
Jnops, opis. com. Pobre.<br />
Ingemisco, is, seere, mui. n. é<br />
In prinils. adv. V. Imprimís.<br />
Ingenio, is, ere, ui, ctum. n. Gemir. Inquaiti, is, it. defect. Digo, diré. di<br />
Ingeniosus, a, um. adj. Ingenioso.<br />
ce , dices.<br />
Ingenium, ii. «.Ingenio.<br />
Inquietes, a, um. adj. Inquieto.<br />
Ingens, entis. com. Grande, conside Inquino, as, are, avi, atum a. Corrable.romper.<br />
¡| Manchar.<br />
Ingenuus, a,, um. adj. Noble, inge Inquio , is. V. Inquam.<br />
nuo.<br />
Insania, ce. f. Locura, demencia.<br />
Ingero, is, ere, gcssi, gestum. a. In Insatiabilis, e. com. Insaciable.<br />
gerir. |] Meter. || Arrojar, lanzar. Inscendo, is , oro, si, sum. a. Ascen<br />
Ingeslus, a, um. pp. de Ingero.<br />
der , subir.<br />
Ingratus, a, um, adj. Ingrato, des Inscia, ai. /'. Ignorancia.<br />
apacible.<br />
Inscius. a, um. adj. Ignorante.<br />
Ingravesco, is,scere. n. Aumentarse, Inscribo, is, ere, psi, ptum. a. Ins<br />
crecer.<br />
cribir-.<br />
Ingredior, eris, i, gressus sum. dep. Inscriptio, onis. /'. Inscripción, monu<br />
Entrar.<br />
mento.<br />
Ingressus, a, um. pp. de Ingredior. Inscriptos, a, um. pp. de Inscribo.<br />
Inhonesto, adv. Deshonesta, desen- Inseclor, aris, ari, alus sum. dep.<br />
vucllamenlc.<br />
Perseguir.<br />
Inhonesto, as, are. avi, atum. a. Des Insoculus, a, um. pp. de Insequor.<br />
honrar.<br />
Insepultos, a, um. adj. Insepulto.<br />
Inhumatus, a, um. adj. >,'o enterra Insequor, eris, i, culus sum. dep. Sedo,<br />
insepulto.<br />
guir , perseguir.<br />
tniens, entis. p. de Ineo.<br />
Insero, is, ero, sovi, silum. o. Incul<br />
Inimicilia, a?. /'. Enemistad.<br />
car. || Ingerir-, insertar.<br />
Inimicus, a, um. adj. Enemigo.<br />
Inseríais, a, um. pp. de Insero.<br />
lniqué. adv. Injusta . inicuamente. Insldeo, es, ere, edi, essum. «. Estar<br />
Iniquus, a, um. adj. Injusto, inicuo. sentado.<br />
Initio, as, aro, avi, atum. a. Iniciar. Insidias , arum. f.pl. Emboscadas, ase<br />
Initium, ii. n. Principio, comienzo. chanzas.<br />
Inilus, a, um. pp. do Ineo.<br />
Insidior, aris, ari, alus sum. dep.<br />
Injectus, a , um. pp. de<br />
Proparar asechanzas, emboscadas.<br />
Injicio, is, ere, jeci, jectum. a. Po Insidiosus, a, um. adj. Insidioso, faner<br />
en , ó sobre. || Inspirar.<br />
laz.<br />
Injuria , aa. f. Injuria.<br />
Insido , is, ere, sedi, sessuni. n. Sen<br />
Iniussus, ús. m. Sin orden.<br />
tarse sobre, colocarse en. || Sumer<br />
Injustos , a , um. adj. Injusto.<br />
girse, bajar, hundirse.<br />
Innixus, a, um. pp. de Innitor.<br />
Insigne, is. n. Señal, indicio , nota.<br />
Innocentia, SÍ. f. Inocencia.<br />
Insignia, um. m. pl. Armas, insig<br />
Innolosco, is, ero. n. Sor conocido, nias.<br />
hacerse célebre.<br />
lnsignis, o. rom. Insigne, señalado,<br />
Innoxios, a, um. adj. Inocente, in distinguido.<br />
ofensivo.<br />
Insilio , is, iré, ni ó ¡i, iilUnn. a. Sal<br />
Inmunerabilis, e. com. Innumerable. tar en, sobre ó dentro.<br />
Innumerus, a, um. adj. Innumerable. Insimulo, as, are. avi, atum. a. Acu<br />
tnnuo, is, ere, i, tum. n. Hacer sesar.ñas con la cabeza, manifestar la Insinuó, as, are, avi, atum. a. Insi<br />
voluntad con señas.<br />
nuar, introducirse con maña.<br />
lno, us. /'. Ino, hija de Cadmo y de Insisto, is, ere, slili. stitmn. ti. Insis<br />
Hermione.<br />
tir , estribar , apoyarse.<br />
Inopia, o?, f. Pobreza , escasez , mise Insitus, a, um. pp. de Insero.<br />
ria.<br />
Insolens, entis. com. Insolente.<br />
Inopinans, antis, com. Incauto, des Insolentia, a?. /'. Altivez, insolencia.<br />
prevenido.<br />
Insólitos, a, um. adj. Extraordinario.
INT INT 475<br />
Insons, ontis. cor». Inocente.<br />
Inspecto, as, are, avi, atum. a. Ver,<br />
consirlerar.<br />
Inspicio, is, ere, pexi, pectum. o.<br />
Examinar, observar.<br />
Inspno, ¡s, ere, i, itum. «. Escupir<br />
encima.<br />
Instar, ind. Semejanza, comparación. (|<br />
Modelo.<br />
Instauro, as, are, avi, atum. o. Instaurar<br />
, renovar.<br />
Ínstenlo, is , ere , stravi, stratum. a.<br />
Revestir, cubrir.<br />
Instituo, is, ere, i, tura. a. Instituir,<br />
eslalilocer.<br />
Inslitutum. i. ». Instituto, propósito,<br />
objeto.<br />
Institutos, a, um. pp.de Instiluo.<br />
Insto, as. aro. stiti, stilum. n. Instar,<br />
dar prisa.<br />
[nstruclus, a, um. p/i. de Instruo.<br />
Instrumenlum, i. n. instrumento.<br />
Instruo, is, ere, xi, ctum. a. Ordenar<br />
, instruir.<br />
lnsuesco, is, ere, suevi, suolum. n.<br />
Acostumbrarse.<br />
Insuctus, a, um. adj. Desacostumbrado.<br />
ínsula, as. f. Isla.<br />
Insulto, as, are, avi, atum. a. Saltar<br />
sobre. ¡| Insultar.<br />
Insum, ¡nes, fui, esso. ». Estar en.<br />
Insuper. adv. Sobre, encima.<br />
Insusiirro, as. aro, avi, atum. a. Susurrar<br />
, hablar bajo.<br />
Intactas, a, um. adj. Intacto.<br />
Integer, gra, grum. adj. íntegro.<br />
Inlngritas, atis. f. Integridad.<br />
Integumenlum. i. n. Cubierta, tapa. ||<br />
Prelexl o, color.<br />
Intolligo. is, ero, lexi, leclum. a.<br />
Comprender. entender.<br />
Inteniperans, antis, cor». Intemperante,<br />
incontinente. inmoderado.<br />
Intemperies, ei. /'. Intemperie. || Ridiculez,<br />
extravagancia.<br />
Intempestivo. adv. fuera de propósito<br />
. ,¡ deshora.<br />
Intempestiis, a. uní. adj. Sin ruido. ||<br />
Profundo.<br />
Intcndo, is, ere. i. itum. a. Dirigir,<br />
esforzarse.<br />
Inténtales. a, um. adj. Intentado, no<br />
ejecutado.<br />
Intentus, a,um. adj. Átenlo.<br />
ínter, prep. «c«s. Entre, enmedio<br />
de.<br />
Intercipio, is, ere, cepi, plum. a. Interceptar.<br />
|| Apoderarse de.<br />
Interoludo, is, ere, si, sum. a. Encerrar.<br />
Interclusus, a, um. pp. de Intercludo.<br />
Interdico, is, ere, xi, ctum. a. Prohibir.<br />
Interdiu. adv. Durante el dia.<br />
Interdum. adv. De tiempo en tiempo.<br />
Interea. adv. Entre tanto.<br />
Interemptus, a , um. pp. de Interimo.<br />
Interno, is, iré, ii, itum. n. Morir.<br />
Interfector, oris. m. Matador.<br />
Interfectus, a, um. pp. de<br />
Interlicio, is, ere , feci, fectum. a. Malar.<br />
Interina, adv. Durante esto tiempo.<br />
Interimo, is, ore, emi, emptum. a. Matar,<br />
hacer morir. || Extinguir.<br />
Interior, iris. com. Interior.<br />
lnteritus, üs. m. Muerte, desolación,<br />
ruina.<br />
Interjectio, onis. f. Interposición, mediación.<br />
|| Interjección.<br />
Interjcctus, a, um. pp. do<br />
Interjicio , is, ere, jeci, jectum. a. Interponer<br />
, mezclar.<br />
Intermitió, is, ero, isi, issum. a. Interrumpir.<br />
Intermissus, a, um.pp. de Intermitió.<br />
Inlermixtus, a , um. pp. do Intei niisceo.<br />
Mezclado.<br />
Internecinus, a, um. adj. Mortífero. ||<br />
Carnicero.<br />
Enterneció, onis. f. Carnicería, matanza.<br />
|| Derrota.<br />
Intornccivus, a, um. V. Internecinus.<br />
Interpello, as, are, avi, atum. a. Interpelar,<br />
interrumpir.<br />
Interpono, is, ere, sui, situm. o. Interponer<br />
, introducir, insertar.<br />
Interpositus, a, um. pp. de ínter<br />
pono.<br />
Interpres, etis. m. y f. Intérprete.<br />
Intorpretatio, onis. /'. Interpretación.<br />
Interpretar, aris, ari, alus sum. dcp.<br />
Interpretar, explicar.<br />
Interrogo, as, are, avi, atum. a. Interrogar,<br />
preguntar.<br />
Interrumpo, is, ere, rupi, ruptum. a.<br />
Interrumpir.<br />
Intersum, es, fui, esse. n. Estar présenle.<br />
Intervallum, i. n. Intervalo , espacio.<br />
Intervenio, is, iré, veni, ventum. n.<br />
Intervenir.<br />
Intervorsus, a, um. pp. de<br />
Interverto, is, ere, i, sum. a. Retirar,<br />
apartar.
476 1NV ISA<br />
Inlestinus, a , um. adj. Interior, intestino.<br />
Intexo, is, ero, exí, extum. a. Tejer,<br />
entretejer, enlazar.<br />
Intextus, a, um. pp. do Intexo.<br />
Intingo, is, ero, nxi, notum. a. Mojar,<br />
teñir. || Mojar en vinagre, en<br />
salsa.<br />
Intolorabilis, e. com. Intolerable.<br />
Intonsus, a, um. adj. No trasquilado,<br />
intonso.<br />
Intorquoo, es, ere, si, tum. a. Torcer,<br />
volver, doblar.<br />
Intrá. prep. acus. En, entro, dentro<br />
de.<br />
Iutrinsecus. adv. Intrínseca, interiormente.<br />
Inlro, as, are, avi, atum. a. Entrar,<br />
penetrar.<br />
Inlroduco, is, oro, xi, ctum. a. Introducir.<br />
Introeo, is, ¡re, ¡vio ii, itum. ». Entrar.<br />
Intromissus, a, um. pp. do<br />
Inlromitto, ¡s, ere, ¡si, ssum. a. Entrometer<br />
, introducir,<br />
Intueor, cris, cri, tuitus sum. dep.<br />
Mirar, examinar.<br />
Inturnosco, is, scere, mui. ». Hincharse<br />
, enorgullecerse.<br />
Intus. adv. Dentro . interiormente.<br />
Inultus, a. um. adj. I.o que queda sin<br />
venganza. || Impune.<br />
Inunctus, a , um. pp. de Inungo. Untado,<br />
ungido.<br />
Inundo, as, are, avi, atum. a. Inundar.<br />
Inungo, is, ere, xi, ctum. a. Untar,<br />
ungir.<br />
Inuro, is, ere, ussi, ussum y tislum.<br />
a. Quemar. || Marcar con hierro ardiente.<br />
Inu; tatos, a, um. adj. Extraordinario.<br />
Inutilis, e. com. Inútil.<br />
Invado, is, ere, si, sum. a. Invadir.<br />
Invalesco, is, scere, lui. ». Convalecor,<br />
reforzarse, restablecerse.<br />
invalidus, a, um. adj. Invalido, débil.<br />
Invectus, a. um. pp. do<br />
Inveho, is. ere, vcxi, voctum. a.<br />
Trasportar, traer, introducir.<br />
Invenio, is, iré, i, entum. a. Encontrar.<br />
Inventio, onis. /'. Invención.<br />
Inventor . cris. )». Inventor.<br />
Inventes, a, um. pp. de Invenio.<br />
Investigo, as. are. avi. atum. a. Investigar,<br />
buscar. '! Encontrar.<br />
Inviccm. adv. Mutua, recíprocamente.<br />
Invictos, a, um. adj. invicto, invencible.<br />
.Invideo, es, ere, i, sum. ». Envidiar.<br />
Invidia, a'. /'. Envidia.<br />
Invidiosus, a, um. adj. Envidioso<br />
[lívidas, a, um. adj. Envidioso.<br />
Inviolalus, a, mu. adj. Inviolado,<br />
ileso.<br />
Inviso, is, ere, si, som. «-. Ir á ver.<br />
visitai'.<br />
Invisus, a, um. adj. No visto. || Odioso<br />
, aborrecido.<br />
Invitatus, a, um. pp. do<br />
Invilo, as, aro, avi, atum. a. Invitar<br />
excitar.<br />
Invitus, a, em. adj. El que obra contra<br />
su voluntad, contra su gusto.<br />
Iiivius, a, um. adj. Inaccesible, impenetrable.<br />
Invoco, as, aro, avi, atum. a. Llamar<br />
, convidar.<br />
Involo, as, aro, avi, atum. ». Volar<br />
dentro, ocharse encima.<br />
Involutus, a , um. pp. do<br />
Involvo, is, ore, i, II tum. «. Envolver<br />
, cubrir.<br />
lobatos, is. m. lobate.<br />
Ionia, ai. f. .Ionia.<br />
Iphicrates, is. m. Hiérales.<br />
Iphigenia, a>. /'. Iligenia.<br />
Ipse, ipsa, ipsuin. prim. demostrativo.<br />
Yo misino, tú mismo, él mismo<br />
Ira , a;. /'. Ira, cólera.<br />
Iracundia, aa./'. Cólera, iracundia.<br />
Iracundas, a, um. adj. Iracundo.<br />
Irascor, cris, i, iraius sum. dep. Encolerizarse.<br />
Iratus, a, um. pp. do Irascor.<br />
Irrevocabilis, o. com. Irrevocable,<br />
Iris, idis./ 1. Iris. || La mensajera ¡le los<br />
dioses.<br />
Irrideo, os, ore, risi, risum. a. Burlarse<br />
, moliese.<br />
Irrigo, as, are, avi, alimi, a. Regar,<br />
rociar.<br />
Irrisio, onis. /'. ó<br />
Irrissus, ús. m. Irrisión, desprecio,<br />
burla.<br />
Irrissus, a, um. pp. de Irrideo.<br />
Irrito, as, are, avi, atum. a. Irritar,<br />
enojar gravemente.<br />
Irrilus, a, em. adj. Inútil, nulo.<br />
Irrumpo, is, pere, rupi, ruptura, c<br />
Romper, penetral', entrar.<br />
Ii'i'uo, is. ero, i. o. Arrojar sobre<br />
caer con ímpetu.<br />
Isaacu.;, i. m. Isaac<br />
Isaías, ac m. Isaías
IST ITE Í77<br />
Iscariotes, ie. nt. Iscariotes.<br />
Ismene, os. f. Isracno.<br />
Israol, olis. ni. Israel. || Jacob.<br />
Israelita . a\ m. Israelita.<br />
Israelita!, arum. m. pl. Los Israelitas.<br />
Israelilious, a, uní. uilj. Poilenecienlo<br />
á Israel.<br />
Isle, isla, istud. prnn. dcnuist. listo.<br />
osle mismo. ese , oso mismo.<br />
Istlimieus, a , um. adj. ó<br />
Isllimius, a, um. adj. Ístmico, de<br />
¡simo.<br />
lslriani. uruni. «i. pl. Los pueblos de<br />
Istria: los Istrios.<br />
Jabos. ind. La ciudad de Jabes.<br />
.laoeos, enlis. cum. Enlermo, postrado.<br />
acostado.<br />
lacco, es, ere, cui. ». Yacer , ostar<br />
rocosl ado.<br />
Jacio, is. oi'o, jeci, jactuin. a. Disparar,<br />
aii'ojar. [] Poblicar, divulgar,<br />
.lacobus, i. ni. Jacob.<br />
Jactatio, onis. /'. Moviniienlo, agilacioo.<br />
Jactito , as . are , avi, atum. a. Vanagloriarsi'<br />
, alabarsc.<br />
•laclo, as, are, avi, atum. a. Arrojar,<br />
agitai 1, mallralar. || Jactarsc.<br />
Jactor, aris. ari, alus suoi. dcp. Y.<br />
.laclo.<br />
Jaclus, a. uni. pp. de Jacio.<br />
Jaculum, i. n. Dardo, llecha.<br />
.lane adu. Va, pronto, por fin, linai—<br />
monte.<br />
Jamdiu, y<br />
.lamdudiim. adii. V. Jain.<br />
Jamjam. adv. V. Jam.<br />
Janiculum, i. «. El monto Janiculo,<br />
uno do los siete do, Roma, boy<br />
Molitorio,<br />
.lamia , ai. /'. t'uorta.<br />
.lanuarius, ii. ni. Enero.<br />
Janus, i. in. Jano.<br />
Japlictus, i. ni. y<br />
Japotus, i. m. Jafet,<br />
.lasco, onis. ni. Jason.<br />
.leclionias, a;, in. Jeeom'as, roy de<br />
Judea.<br />
.ìejuno, as, aro. avi, atum. ». Ayunar.<br />
Jcjunus, a. uni. adj. Ayuno. || llambriento<br />
0 sedicnlo.<br />
Icnlaculum, i. ti. Desayuno.<br />
•loricho. ind. Jericó,<br />
J<br />
lia. adv. Si, así, de tal modo, do tal<br />
manera.<br />
Illiaca, ai, ó Hace. os. f. Haca, palria<br />
de Ulisos.<br />
Italia, tv. /'. Italia.<br />
Italicus , a, um. adj. 6<br />
Halos, a, um. «di. Itálico, italiano.<br />
Ilaque, ronj. I'ues. por lo cual, así.<br />
ítem. adv. También, del mismo<br />
modo.<br />
ller, ineris. «.Camino, paso, viajo,<br />
llera), as, are, avi, atum. a. Renovar,<br />
repetir.<br />
Iterum. adv. De nuevo, otra vez,<br />
Jeroboanus, i. m. Jeroboam.<br />
.lerosolyma, se. f. Jerusalem.<br />
Jesús , iis. m. .fosos.<br />
.loabus, i. «i. Joab.<br />
.loadlas, ai. m. Joacab.<br />
Joannes, ¡s. ni. Juan.<br />
.loas, se. «i. Joás.<br />
Joallian. ind. Joatan.<br />
Jocasta, a>. f. Jocasta, madre y esposa<br />
de Edipo.<br />
Jocor, sois, ari, alus sum. dep. Chancearse<br />
, decir chanzas, bromear.<br />
Jocos, i. m. Juego, chanza , burla.<br />
Joiadas, se. f. Joyada.<br />
Jonathas, a\ ni. Jonatás.<br />
Joramus, i. m, .loram, roy de Israol.<br />
Jordanis, is. ni. Jordán, rio de Palostina.<br />
Josaphatus, i. nt. Josafat.<br />
Josephus, i. m. Joseph.<br />
.losias, a', tu. Josías.<br />
Josué, os, y Josua, a', m. Josué.<br />
Julia, ai. ni. Juba./'. La crin ó guedeja<br />
de los animales.<br />
Jubco, es, ore, jussi, jussum. a. Ordenar,<br />
mandar. || Exhortar.<br />
Jubeor, cris, en, jussus sum. dcp.<br />
Recibir órdenes.<br />
Jucundits, a, um. adj. A-logre, festivo.<br />
Juila, ind. Judáli, una délas doce tribus.<br />
Judsca, a\. /'. Judea.<br />
JudaM, orom. nt. pl. Los Judíos.<br />
Judíous, a, um. adj. Perteneciente á<br />
Judea. judío.<br />
Judaicos, a, um. adj. Judaico, do<br />
Judea.<br />
.ledas , ae. »¡. Judas.<br />
Judcx, icis. m. Juez.<br />
Judiciiim, i. n. Juicio.
478 JUR JUX<br />
Judíco, as, aro, avi, atum. a. Juzgar.<br />
Jugcrum , i. n. Yugada.<br />
Jugulo, as, are, avi, atum. a. Degollar.<br />
Jugulum, i. »., y Jugulus, i. ni. El<br />
cuello, la garganta,<br />
.lugum, i. n. Jugo. |] Gima.<br />
Jugurtha, 33. m. Yugurta.<br />
Jugurthinus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Yugurta.<br />
Julia, as. f. Julia.<br />
Julius, ii. m. Julio.<br />
Jumentum , i. n. Jumento, bestia de<br />
carga.<br />
Junctus, a, um. pp. do<br />
Jungo, is, ere, xi, ctum. a. Unir, ligar.<br />
Júnior, ius. com. comp. Mas joven.<br />
Junius, ¡i, m. Junio.<br />
Juno, onis. f. Juno.<br />
Júpiter, Jovis, m. Júpiter.<br />
Juramentum, i. n. Juramento.<br />
Juró. adv. Con justicia.<br />
Labanus, i. m. Laban.<br />
Labes, is./'. Tacha, defecto. || Ruina,<br />
caida.<br />
Labor, oris. ii. Trabajo, fatiga.<br />
Labor, eris, i, lapsus sum. dep. Caer,<br />
venir abajo. j¡ Arruinarse.<br />
Laboro, as, are, avi, atum. n. Trabajar,<br />
¡j Ser atormentado, fatigarse.<br />
Labriim , i, y Labra, orum. n. pl. Los<br />
labios.<br />
Labyrintus, i. m. Laberinto.<br />
Lac, aclis. ». Locho.<br />
Lacedicmonii, orum. m. pl. Laccdcmonios.<br />
Lacero, as, are, avi, atum. o. Lacerar,<br />
herir, despedazar.<br />
Lacertas, fin. El morcillo del brazo.<br />
Lacesso, is. ere, ivi, ó ii, itum. a.<br />
Atacar. || Provocar, irritar.<br />
Lachesis, is. f. Laquesis , una de las<br />
tres Parcas.<br />
Lachetes, is. m. Laquete.<br />
Lacliryma, y Lacryma, 33. f. Lágrima.<br />
Lacrymabundus, a, um. adj. Lacrimoso.<br />
Lacrymor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Llorar.<br />
Lacteus, a, um. adj. Lácteo.<br />
Lacus, ús. i». Lago.<br />
L<br />
Jurgium, i. ii. Querella.<br />
Juro, as, are, avi, aún». ». jurar,<br />
afirmar con juramento.<br />
Jus, uris. ii. Derecho, justicia.<br />
Jusjurandum, i. n. Juramento.<br />
Jussum, i. »., yJussus, üs. m. Mandato,<br />
orden.<br />
.lussus, a, um. pp. (te Jobeo.<br />
Juste, adv.. comp. iús., sup. issimé.<br />
Justamente.<br />
Justitia, 33. /'. Justicia, equidad.<br />
Justium, ii. «. Vacaciones de los tribunales.<br />
Justus, a, um. adj. Justo, verdadero,<br />
legítimo.<br />
Juvenilis, e. com. Juvenil.<br />
Juvonis, is. m. y /'. Joven.<br />
Juvenla, as. /'. y<br />
.Inventus, utis. /'. Juventud.<br />
.Tuvo , as, are, juví. a. Ayudar, favorecer.<br />
.luxta.prep.«cxs. Según, junto, como<br />
Laido, is , ere, si, sum. a. Herir, injuriar,<br />
dañar.<br />
Lailius, ii. m. Lefio,<br />
Lrcnas. atis. m. Sobrenombre de la<br />
familia Popilia.<br />
Laisus, a, um. pp. de Linio.<br />
Lir-slrigones. «i. pl. Los Lostrigones,<br />
moradores de poruña.<br />
Lielatus, a, um. pp. do t.ailor.<br />
Lictitia, ni. /'. Alegría, gozo.<br />
Laitor, aris, ari, atus sum. dep. Alegrarse.<br />
I.aius, a, um. adj. Alegre, contento<br />
Lana, ;c./'. Mano izquierda.<br />
Lsavinus, i. ni. Levino.<br />
Laivus, a, um. adj. Izquierdo, que<br />
está á la mano izquierda.<br />
Lagena, ai./', liolella, redoma, frasco,<br />
Laius, i. m. Layo, Roy de Tobas.<br />
Laniacus, i. m. I,arnaco.<br />
Lambo, is, ore, i. a. Lamer.<br />
Lamenta, orum. m. pl. Gemidos, llantos,<br />
lamentos.<br />
Lamentor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Deplorar, lamentarse.<br />
Lamina, u\ /'. Lámina.<br />
¡.anima, voz hebrea compuesta de<br />
otras dos, que signilica por qué.<br />
Lampas, adis./'. Lámpara.<br />
Laniponiíis , ii. «i. Lamponío.
LAU LEV 479<br />
Lana, ce. /'. Lana, vellón.<br />
Lancea, a>. f. Lanza, pica.<br />
Lanilicium, ii. 11. Lanilicio, manufactura<br />
de lana.<br />
Languor, oi'is. m. Languidez, debilidad,<br />
flaqueza.<br />
Lanio, as, are , avi, alum. a. Despedazar,<br />
destrozar.<br />
bañista, ¡c. Maestro de esgrima.<br />
Lanius, i¡. ni. Carnicero.<br />
Laomedon, ontis. ni. Laomcdonte.<br />
Lapideus, a, um. adj. Lapídeo, de<br />
piedra.<br />
Lapido, as, aro, avi, atum. a. Apedrear.<br />
Lapis, idis. ni. Piedra.<br />
Capital, arum. ni. Lapilus, pueblos de<br />
Tesalia.<br />
Lapsus, a, um. pp. de Labor.<br />
Laqueas, i. ni: Lazo, nudo.<br />
Lar, aris. ni. Lar, dios de los hogares.<br />
Lararium, i. n. Oratorio privado, larario.<br />
Lares, ium. m. pl. V. Lar.<br />
Largior, iris, iri, i tus sum. d:p. Dar<br />
con liberalidad.<br />
Largitio, onis. /'. Largueza.<br />
Larissa, ¡e. /'. Larisa, ciudad de Tesalia.<br />
Larix, icis. f. Lárice, especie de pino.<br />
Lassitudo. inis. /'. fatiga, cansancio.<br />
Late. adv. De lejos.<br />
Latebra, te. f. Refugio, retiro, escondrijo.<br />
Latens , entis. cor». Escondido , oculto.<br />
Loteo, os, ero, u¡. n. y a. Ocultarse,<br />
estar en secreto.<br />
Later, eris. ni. Ladrillo.<br />
Laterilius, a, um. adj. Lo que es de<br />
ladrillo.<br />
Latini, oiuni. ni. pl. Los habitantes<br />
del Lacio.<br />
Latinitas, alis. /'. Latinidad.<br />
Latinus, a, um. adj. Latino, do los latinos.<br />
Latium, ii. n. Lacio.<br />
Latona, ¡e f. Latona.<br />
Latro, onis. til. Ladrón.<br />
Latos, eris. ». Costado, ala, flanco.<br />
Latus, a, um. pp. de foro.<br />
Laudabilis, o. cor». Laudable.<br />
Laudaudus , a , um. />. (id. pas. de<br />
Laudo, as, are, avi, atum. a. Alabar.<br />
Laurea, :e. /'. Laurel.<br />
Lauréalos, a, um. adj. Coronado de<br />
laurel,<br />
Laurentia , 33. f. Laurencia.<br />
Láureos, a, um. adj. Laurino, de<br />
laurel.<br />
Laurus, i. m. Laurel ó lauro.<br />
Laus, dis. /'. Alabanza , gloria.<br />
Lautos, a, um. adj. Espléndido, magnífico.<br />
|| Lavado, limpio.<br />
Lavinia, a;./'. Lavinia, hija de Lutino.<br />
Lavo, as, are, lavi, lautum, lotum,<br />
lavatum. a. Lavar, limpiar. || Expiarla<br />
culpa, la falta; y Lavo , is &c.<br />
Laxé, adv., comp. iüs., sttp. issimo.<br />
Larga, anchamente.<br />
Laxo, as, are, avi, atum. o. Alargar,<br />
dilatar.<br />
Lectica , a\ f. Litera.<br />
Lector, oris. m. Lector.<br />
Lectulus, i. m. Pequeño lecho , cama<br />
pequeña.<br />
Lectus , i. m. Lecho, cama.<br />
Loctus, a, um. pp. de Lego.<br />
Leda, a", y Ledo , es. /'. Leda.<br />
Legatio, onis. f. Legación, diputación,<br />
embajada.<br />
Logatus, i. m. Legado, embajador,<br />
lugarteniente.<br />
Legio, onis. /'. Legión.<br />
Logitimus, a, um. adj. Legítimo, conforme<br />
á las leyes.<br />
Lego, is, ere, i, lectum. a. Leer. ||<br />
Coger, recoger, elegir.<br />
Legumen, inis. n. Legumbre.<br />
Lernnos, ó Lemnus. i. f. Isla do Lemnos.<br />
Lonio, is, ore, ii ó ivi. itum. a. Aliviar,<br />
dulcificar.<br />
Lenis , e. cotn. Blando, delicado, dulce,<br />
suave.<br />
Leniter. afir., coro, niñs., sup. nissimé.<br />
Dulce, blandamente.<br />
Lens, entis. f. Lenteja.<br />
Leo, onis. ro. León.<br />
Leonatrrs, a, um. adj. Perteneciente al<br />
león.<br />
Leónidas , te. ni, Leónidas.<br />
Leoslhenos, is. ni, Leoslenes.<br />
Lepidus, a, um. adj. Gracioso, precioso<br />
, lindo.<br />
Lepra , 33. f. Lepra.<br />
Leprosos, a, um. adj. Leproso, qoe<br />
tiene lepra.<br />
Lerna, 83, y Lomé, es. f. Lerna, lago<br />
famoso de este nombre.<br />
Lerneus, a, um. adj. Cosa de Lerna.<br />
Lethalis, c. coro. Mortal, letal.<br />
Lethe, es. m. Lote, rio del Olvido.<br />
Lethum, i. m. y<br />
Lctum , i. n. Muerte.<br />
Leucothea, ;c, y Leucothe, es. f. Leucotea,<br />
muger do Athamas.<br />
Lcvatus, a, um. pp. de Levo.<br />
Levis, o. com. Ligero, leve.
180 LIL LUC<br />
Lcvitor. ad»., camp, viùs., sup. \ issi Limbiis, i, m. Franja, laja. orla.<br />
mi'. Ligeramente.<br />
Limes, ilis. m.Senda, límite, términos.<br />
Levo, as, are, avi atum. a. Levantar, -j Linios, i. ni. Linio, lodo, barro, cieno.<br />
Aliviar, descargar.<br />
• Linea, a\ /'. Línea.<br />
Lex, egis, f. Ley, condición.<br />
I.incamenliim. I. n. Liiicameiilo, rasgo,<br />
Lihellus, i. m. Escrito, memoria, li- trazo.<br />
brillo, libelo.<br />
Lingua, a<br />
Libens, cntis. coni. Alegre, contento. ||<br />
De buen corazón.<br />
Libenter. adv., camp. iùs. sup. tissimè.<br />
Volimi aria; espontáneamente.<br />
Líber, ra, rum. adj. Libre.<br />
Líber , ri. »». Vino. || Sobrenombre de<br />
Baco.<br />
Líber, bri. ni. Libro, registro.<br />
Liberalitas, atis. f. Liberalidad, largueza.<br />
Liberalia, orimi é inni. m. pi. Fiestas<br />
de Baco.<br />
Liberatas, a, uni. pp.de Libero.<br />
Liberò, fidi'. Libre, noble, generosamente.<br />
Liberi, orimi, m. pi. Los hijos de padres<br />
libres.<br />
Libero, as, are, avi, alimi, a. Libertar,<br />
absolver.<br />
Libertas, alis. /'. Libertad. || Libre alberino.<br />
Lihertinus, I. i». Hijo de esciavo va<br />
libre.<br />
Libertas, i. m. Liberio, esciavo va<br />
libre.<br />
Libet, lihuit ó libitum est, ere. Impers.<br />
Agrada, gusta, se quiere.<br />
Llbidinosus, a, uni. adj. Libidinoso,<br />
liviano.<br />
Libido, inis. /'. Antojo, capricho, deseo.<br />
Libo, as, are, avi, alimi, a. Gustar,<br />
probar, locar con los labios, libar.<br />
labra, ¡e. f. Libra. ¡| Balanza del peso.<br />
Libratus, a, uni. pp. de<br />
Libro, as, are, avi, alimi, a. balancear<br />
, poner á nivel, igualar.<br />
Libycus, a, uní. adj. Perteneciente á<br />
Libia.<br />
Llcentia, re. f. Licencia, permiso.<br />
Licei, ere, lleuit ó licitum est Impers.<br />
Es lícito.<br />
Licèi, coííj'. Aunque, bien que. si bien.<br />
Lieinitis, ii. m. Licinio.<br />
Liclor, oris. ni. Líclor.<br />
Ligncoliis, a, uní. adj. Perteneciente<br />
á, ó de madera.<br />
Ligneus, a, uní. adj. De madera.<br />
Lignum, i. ». Madera, leño.<br />
Ligo, as, are. avi, atum. «. Ligar,<br />
alar, sujetar.<br />
Liiium, ¡i. ». Lirio.<br />
1. f. Lengua.<br />
Linio, is, ire y Lino, is, ire, leni ó<br />
levi, olivi liluiii. a.Ungir,untar,frotar.<br />
Lipara, se, y hipare, es. /'. Lipari, isla<br />
de Sicilia.<br />
Liquor, oris. i». Licor, líquido. ¡| Fluidez.<br />
Lis, ¡lis. /'. Pleito, defensa, litigio.<br />
Literninus, a, uní. adj. Perteneciente<br />
á Torre de Patria.<br />
Liíernuiii, i. ». Torre de Patria, ciudad<br />
de Campania.<br />
Liligalor, oris. ni. Pleiteante.<br />
Lito, as, are, avi, alimi, a. Hacer sacrificios.<br />
Littorie, arimi, in. pi. Letras, caracteres,<br />
ciencias, bellas letras.<br />
Lilterarius, a, uni. adj. Literario,<br />
Lilteralus, a, uni. adj. Literato, erodilo.<br />
Liv'uis, ¡i. ni. Livio.<br />
Livor, oris. ni. Color cárdeno, amoratado.<br />
Loca, oruni. ». pi. Lugares, puestos.<br />
Loco, as, are, avi, alimi, a. Colocar,<br />
situar, establecer.<br />
Locuplrs, clis. m. y /'. Kico, fértil.<br />
Locupleto, as, are, avi, atum. a. Enriquecer.<br />
Locus, i. i», y Loci, ornili, ni p!. y Loca<br />
, orum. ». V. Loca.,<br />
Lóculos, a, uni.pp. de Loqtior.<br />
Longo, (ulv., comp. iùs, sup. issimè.<br />
Lejos, muy lejos.<br />
Longlnquus, a, uní. adj. Apartado, lejano.<br />
Longos, a, uní. adj. Largo.<br />
Loquax, acis. coi». Locuaz, hablador.<br />
Loquela, a:./'. Habla, lenguaje.<br />
Loquor, cris, i, cutos som. dep. Hablar.<br />
Lorainenluní, i. n. Cordón. || Cable,<br />
amarra.<br />
Lorica, ;e. /'. Loriga.<br />
Lorum, i. ». V. Loramenluní.<br />
Lotophagi, orum. ni. pl. Lolól'agos,<br />
pueblos del Africa.<br />
Lolos, i. in. Loto ó almez.<br />
Lotus, a, uni. pp. de Lavo.<br />
Lobi ¡cus, a, oni. adj. Lúbrico. |¡ Resbaladizo.<br />
Lucelia . ¡e. /'. Locería.
LUG LYS 481<br />
Lucerini, orum. m. pl. Los Luceros ó<br />
Lúcenos. |¡ De Lucernas.<br />
Lucerna, 33. /'. Lucerna, velón, lámpara.<br />
Luciría, ai. f. Lucina, diosa de los<br />
partos.<br />
Lucius. ií. m. Lucio.<br />
Lucretia, 33. f. Lucrecia.<br />
Lucretius, ii. 1». Lucrecio.<br />
Lucror, aris, ari, atus sum. dep. Lucrar.<br />
Lucrum, i. n. Lucro, aprovechamiento.<br />
Lucta, 03. f. y<br />
Luclatio, onis. f. Lucha, pelea , combato.<br />
Luctor, aris, ari, atus sum. dep. Luchar,<br />
contender, lidiar.<br />
Luctus, ús. íii. Duelo, luto. || Desgracia.<br />
Lucubrado, onis. f. Lucubración, tarea,<br />
vela.<br />
Lucullus, i. m. Luculo.<br />
Lucus, i. m. bosque sagrado.<br />
Ludibrium, ii. n. Ludibrio, befa, insulto.<br />
Ludicer ó Ludicus, a, um. adj. Festivo<br />
, divertido.<br />
Ludo, is, ere, si, sum. «. Jugar, divertirse.<br />
Ludus, i. DI. Juego, recreación, recreo.<br />
Lugeo, Les, ere, xi. a. Llorar, afligirse.<br />
Lugubris , e. cor». Lúgubre.<br />
Macedo, onis. m. Macedon.<br />
Macedonia, se. f. Macedonia.<br />
Macedonicus, a, um. adj. Macedonico.<br />
Machaboi, orum. m. pl. Macabeos.<br />
Machina, 33./'. Màqnina.<br />
Machinor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Inventar, tramar, maquinar.<br />
Macilentus, a, uni. adj. Macilento.<br />
Mac tè. inlerj. Ea, vaya, con valor.<br />
Macto, as, are, avi, alura. a. Matar,<br />
sacrificar.<br />
Macula, 33. f. Mancfia. || Ignominia.<br />
Madian, ind. Madian, ciudad y pais do<br />
oste nombre on Arabia.<br />
Madianitoe, arum. ni. pi. Madianitas, •<br />
Mascenas, atis. m. Mecenas.<br />
Mainala, orum. n. pl. Menalo, monto<br />
de Arcadia.<br />
Magicus, a , uni. adj. Magico.<br />
Magis. adv. Mas.<br />
TOMO 1.<br />
M<br />
Luna, as. f. Luna.<br />
Lunaticus, a, um. adj. Lunático, loco<br />
por intervalos.<br />
Luo.is, ere, i. o. Satisfacer, pagar,<br />
sor castigado.<br />
Lupa, 83. /'. Loba.<br />
Lupercalia, ium, ú orum. n. pl. Lupercales,<br />
tiestas dedicadas á Pan.<br />
Luperci, orum. m. pl. Los sacerdotes<br />
de Pan.<br />
Lupus, i. ra. Lobo.<br />
Lustrado, onis. f. Expiación, purificación.<br />
Lustro , as, aro , avi, atum. a. Purificar<br />
, expiar, purgar.<br />
Luctatius, ii. m. Luctacio.<br />
Lutum, i. n. Lodo, barro, cieno.<br />
Lux, lucis. f. Luz, lumbre.<br />
Luxuria, 03. f. Lujo, exceso, vanidad.<br />
Luxus, üs. m. Lujo, magnificencia.<br />
Lyceus, i. m. Sobrenombre de Baco.<br />
Lycaon, onis. m. Licaon.<br />
Lycia, as. f. Licia.<br />
Lycortas, 33. ra. Licortas.<br />
Lycurgus. i. »». Licurgo.<br />
Lycus, i. m. Lico.<br />
Lydi, orum. ra. pl. Los Lidios.<br />
Lydia, 33. f. Lidia.<br />
Lympha, 33. f. Linfa, agua.<br />
Lyncaíus, i. m. Linceo.<br />
Lymistas, 33. ra. Limista.<br />
Lyra, 33. /'. Lira.<br />
Lysander, dri. m. Lisandro.<br />
Lysias, 33. m. Lisias.<br />
Magistcr, tri. m. Maestro. || Señor. ||<br />
General.<br />
Magistra, x-.f. Maestra, preceptora.<br />
Magislratus, üs. m. Magistratura.<br />
Magislratus, ús. ni. Magistrado.<br />
Magdalenc, es. f. Magdalena.<br />
Magnolia, ium. m. pl, Grandes hechos,<br />
milagros.<br />
Magnanimitas, atis. f. Magnanimidad.<br />
Magno, adv. Mucho, grandemente.<br />
Magnificó, adv., comp. centiús., sup.<br />
centissimé. Magníficamente.<br />
Magnificentia, 03. /'. Magnificencia.<br />
Magnificus, a, um. adj. Magnifico, sublime.<br />
Magnitudo, inis. f. Magnitud, grandeza.<br />
Magnopere. adv. En gran manera.<br />
Magnus, a, um. adj. Grande, poderoso.<br />
Magus, ¡. ni. Mago , encantador.<br />
31
482 MAN MED<br />
Maharbal, alis. m. Maharbal.<br />
Maia, aa. f. Maya, bija de Atlante.<br />
Maius, ii. m. Mayo.<br />
Majestas, atis. f. Magostad, dignidad.<br />
Major, us, oris. com. comp. Mayor.<br />
Majores, uní. m. pl. Mayores, antepasados.<br />
Male. adv., comp. pejus., sup. pessimé.<br />
Mal, malamente.<br />
Maledico, is, ere, x¡, ctum. n. Maldecir<br />
, hablar malamente.<br />
Malcdictum.'i. n. Maldición, injuria.<br />
Malcdictus, a, una. pp. de Maledico.<br />
Malévolos, a, um. adj. Malévolo.<br />
Malitia, ¡r. /'. Malicia, maldad.<br />
Malleus, i.i». Martillo.<br />
Malo, mavis, malie, malui. n. Querer<br />
mas.<br />
Malura, i. n. Manzana. |¡ Toda fruta.<br />
Malus, a, um. adj. Ítalo, malvado.<br />
Mamilius, ii. m. Mamilio.<br />
Mammona, aa. f. Riqueza , ganancia.<br />
Mammosus, a, um. adj. De grandes<br />
pechos.<br />
Manasses, is. m. Manases.<br />
Mancipium, ii. ». Derecho do propiedad.<br />
|| Esclavo.<br />
Mandatum. i. n. Orden, mandato.<br />
Mandatus, ús. m. V. Mandatum.<br />
Mando, as, aro, avi, atum. o.Dar orden,<br />
confiar.<br />
Mando, is, ere, i, sum. a. Comer.<br />
Manduco, as, are, avi, atum. a. Comer.<br />
Mane. ind. La mañana.<br />
Maneo, es, ere, mansi, sum. o. Permanecer,<br />
perseverar, continuar. ||<br />
Habitar, vivir.<br />
Manos, ium. m. pl. Los diosos manes.<br />
Manifesté, adv. Manifiesta, claramente.<br />
Manifestus , a, um. adj. Manifiesto, notorio,<br />
Manilius, ii. m. Manilio.<br />
Manipulus, i. m. Manada , manojo. ¡|<br />
Compañía de infantes.<br />
Manius, ii. m. Manió.<br />
Manna, 33./'. El maná milagroso.<br />
Mano, as, are, avi, atum. n. Manar,<br />
brotar. ¡I Esparcirse, derramarse.<br />
Mansuetudo, inis. /. Mansedumbre,<br />
blandura.<br />
Mansuetos, a, um. adj. Manso, suave,<br />
dulce.<br />
Manubias, arum. f. pl. Despojos do los<br />
enemigos.<br />
Manumitió, is, ere, si, issum. a. Manumitir,<br />
poner en libertad al esclavo.<br />
Manus, ñs. /'. Mano. || Escuadrón, ejército.<br />
Marathón, onis. /'. Maratón.<br />
Marathonicus , a, um. y<br />
Maratonius, a, um. adj. Cosa de Maratón,<br />
maratónico.<br />
Marcellus, i. m. Marcelo.<br />
Mardooheus, i. m. Mardoquoo.<br />
Mardonius, i. m. Mardonio.<br />
Maro, is. m. El mar.<br />
Margarita, a 1. /'. Perla, margarita.<br />
María, a>. /'. María.<br />
Marianos, a, um. adj. Perteneciente<br />
a Mario.<br />
Marinos, a, um. adj. Marino.<br />
Marítimos, a, um. adj. Marítimo.<br />
Marilus, i. m. Esposo, marido.<br />
Marius, ii. m. Mario.<br />
Marmóreos, a, um. adj. Marmóreo.<br />
Mars, artis. m. Marte.<br />
Martialis, 0. com. Marcial, guerrero.<br />
Martius, ii. m. Murcio.<br />
Martius, a, um. adj. Marcial. || Del<br />
mes de Marzo.<br />
Martyas y Martya. a. Marsías, sátiro.<br />
Masouius,a, um. adj. Varonil, fuerte.<br />
Masinissa, 33. ni. Masinisa.<br />
Massiva, ai. »». Masiva.<br />
Matcr, tris. /'. Madre.<br />
Materia, ¡o. f. Material, asunto, ocasión.<br />
Maloi mis, a, um. adj. Materno, maternal.<br />
Mathalhias, a', m. Matatías.<br />
Matlicos, ei. m. Maleo.<br />
Matritnonium, ii. ti. Matrimonio.<br />
Matrona, ai. /'. Matrona.<br />
Maturcsco, is, rescere; coi. n. Madurarse,<br />
perfeccionarse.<br />
Maluriús. adv. Mas pronto, mas temprano.<br />
Maturo, as, are, avi, atum. a. Madurar.<br />
|| Perfeccionar.<br />
Matm us, a, um. adj. Maduro, sazonado.<br />
Mauri, orum. m. pl. Los Núrnidas,<br />
los Moros.<br />
Maxilla, as. /'. Mejilla.<br />
Máxime, adv. Principalmente.<br />
Máximas, i. m. Máximo.<br />
Medea, re. f. Medea.<br />
Medi, orum. ni. pl. Los Medos.<br />
Media, ¡e. /'. La Media.<br />
Medicamen, inis. n. Medicamento.<br />
Medicamentum, i. n. Medicamento.<br />
Medicas, i. m. Médico.<br />
Medicas, a, um. adj. .Medicinal.<br />
Mediocris, o. coi». Mediano.
MER MIN 483<br />
Meditor, aris, ari, alus sum. dcp. Reflexionar,<br />
meditar.<br />
Médium, ii. «. El medio, el centro.<br />
Medius, a, um. adj. Que está en medio.<br />
Medus, a, mu, adj. Perteneciente á<br />
Media.<br />
Medusa, oa. /'. Medusa.<br />
Megalesia, orum. n. pl. Fiestas de Cibeles.<br />
Megalopulitani, orum. m. pl. Los moradores<br />
de Megalópolis.<br />
Megara, x. f. y<br />
Megara, orum. ra. pl. Megara, ciudad<br />
de Acaya.<br />
Megarensis, e. com. Perteneciente á<br />
Megara.<br />
Mel, ellis. a. Miel.<br />
Melicerta , a:. /'.-Meliccrta.<br />
Melior, us, oris. com. Mejor, superior.<br />
Meliús. aiJu. Mejor.<br />
Melpomene, es. f. Melpomeno.<br />
Membrana , 03. /'. Membrana. |] Pergamino.<br />
Membrum, i. n. Miembro. |] Parle de<br />
alguna cosa.<br />
Memini, nisse, nisti. defect. Acordarse,<br />
conservar en la memoria.<br />
Memor, oris. rom. El que recuerda.<br />
Memorabilis, e. com. Memorable.<br />
Memoria, x. f. Memoria.<br />
Memoro, as, are, avi, atum. a. Recordar,<br />
referir.<br />
Mendaciom , ii. ». Engaño.<br />
Menenius, i. m. Menenio.<br />
Meiiíeceus, i. m. Menecco, lujo de<br />
Crenon.<br />
Mens, entis. f. Mente, espíritu, designio.<br />
Mensa, as. f. Mesa.<br />
Mensis, is. m. Mes.<br />
Mentio, onis. f. Mención, conmemoración.<br />
Mentior, iris, irí, ¡tus sum. dep. Mentir,<br />
disimular.<br />
Menator , oris. m. Mercader, comerciante.<br />
Mercatura , as. f. Mercaduría.<br />
Menos, edis. f. Merced, recompensa,<br />
precio.<br />
Mercurius, ii. m. Mercurio.<br />
Moronda, a;, f. Colación, merienda.<br />
Mereo, es, ere, u¡, itum. «., y<br />
Meroor, cris, ere, itus sum. dcp. Merecer.<br />
Meretrix, cis. f. Meretriz, ramera.<br />
Mergo, is, ere, si, sum, a. Sumergir,<br />
zambullir , hundir debajo del agua.<br />
Meridies, ei. m. El medio dia.<br />
Mérito, adv. Digna, justamente.<br />
Meritum, i. ». Servicio. || Mérito.<br />
Meritus, a, um. pp. de Merco.<br />
Mero, onis. m. Cesto, cuévano.<br />
Mersus, a, um. pp. de Mergo.<br />
Morx, cis. f. Mercadería.<br />
Mesopotamia. x. f. Mesopotamia.<br />
Messana, x. f. Mesina.<br />
Messenia, a;, f. Mcsenia.<br />
Messoni, orum. ira. pl. Los Mesemos.<br />
Messis, is. f. Mies.<br />
Mcssor , oris. tu. Segador.<br />
Met. Partícula quo so une á los pronombres<br />
de la primera y segunda<br />
persona.<br />
Meta, x. /'. Meta, término, limito.<br />
Motallum, i. m. Metal.<br />
Metamorphosis, ¡s y eos. f. Metamorfosis,<br />
mutación de ser, forma<br />
figura.<br />
Motellus, i. ni. Melólo.<br />
Motilona, a?, f. Molona.<br />
Melior, iris, iri, ensus sum. dep. Medir.<br />
Motor, aris, ari, alus sum. dep. Trazar,<br />
medir.<br />
Metrum, i. «. Metro, medida.<br />
Metuo, is, ere, i. n. Temer, tener<br />
miedo.<br />
Metus, üs. ni. Temor, miedo.<br />
Mens, a, um. prora. Mío, mia, míos,<br />
mias.<br />
Michael, elis. ni. Miguel.<br />
Micipsa, ¡e. m. Micipsa.<br />
Mico, as, are, avi, atum. n. Brillar,<br />
resplandecer. || Palpitar, saltar.<br />
Midas, ai. ni. Midas.<br />
Migro, as, are, avi, atum. ». Emigrar.<br />
Miles, itis. m. Soldado.<br />
Milítaris, 0. com. Militar, guerrero.<br />
Militia, x. f. Milicia, arte militar.<br />
Milito, as, are , avi, atum. n. Militar,<br />
tomar las armas. [| Seguir la carrera<br />
de las armas.<br />
Millo, ind., y<br />
Millla, him. m. pl. Mil, un millar.<br />
Millesimus, a, um. adj. Milésimo.<br />
Millies, adv. Mil veces.<br />
Miniados, is. m. Milciades.<br />
Mimus, i. «ra. Comediante, truhán,<br />
bul'on.<br />
-Minatus , a, um. pp. de Minor.<br />
.Mino', arum. /'. pl. Amenazas.<br />
Mindarus, i. ni. Mindaro.<br />
Minerva , x. f. Minerva.<br />
Minlmó. adv. En manera alguna, de<br />
ningún modo.<br />
Minimus, a, um. adj. Mínimo, muy<br />
pequeño.
484 MIS MOL<br />
Minister, tri. m. Ministro. || Criado,<br />
f a nudo.<br />
Ministerium, i. n. Ministerio, empico,'<br />
cargo.<br />
Ministra, ;c. f. Criada, sirvienta.<br />
Ministro, as, are, avi, atum. a. Ministrar,<br />
servir. ¡| Administrar, gobernar.<br />
Minitor, aris, ai i, alus sum. dep.<br />
Amenazar.<br />
Miñor, aris, ai i, atus sum. dep.<br />
Amenazar.<br />
Minor , oris. m. y f. Menor , ínfimo.<br />
Minos, ois. «I. Minos.<br />
Minotaurus, i. m. Minotauro,<br />
Minucius, i i. m. Minucio.<br />
Minuo, is, i, itum. n. Disminuir, minorar,<br />
debilitar.<br />
Minas, adv. Menos, poco menos.<br />
Minulius, ii. ni. Minucio.<br />
Minutos, a, um. adj. Menudo, diminuto.<br />
Mirabíiis, e. com. Admirable, sorprendente.<br />
Mirabundus, a, um. adj. Lleno de admiración,<br />
admirado.<br />
Miraculum, i. m. Milagro, maravilla.<br />
Miratus , a, um. pp. do Miror.<br />
Miré. adv. Admirablemente.<br />
Mirilieus, a, um. adj. Admirable, sorprendente.<br />
Miror, aris, ai i, alus sum. dep. Admirarse<br />
, sorprenderse.<br />
Mirus, a, um. adj. Maravilloso.<br />
Misael, clis. m. Misael.<br />
Misceo, es, ere, coi, xluni. a. Mezclar,<br />
juntar, unir.<br />
Miser, a, um. adj. Miserable, infortunado,<br />
mísero.<br />
Miserabilís, c. com. Digno de compasión,<br />
miserable.<br />
Miseratio, onis. /'. Compasión, misericordia.<br />
Miseratus, a, um. adj. Miserable. ||<br />
Lleno de miseria.<br />
Misero, adv. Infeliz, miserablemente.<br />
Misercor, cris, orí, sertus, seritus<br />
sum. dep. y<br />
Miseresco, is, ere. n. Compadecerse,<br />
tener misericordia.<br />
Miseria, a;./'. Miseria, calamidad.<br />
Misericordia, a;. /'. Compasión, piedad.<br />
Mismitos ó Miserias, a, um. pp. de<br />
Misercor.<br />
Miseror , aris, ari. atus sum. dep.<br />
Compadecerse de alguno, tener<br />
piedad.<br />
Missile, is. ». Flecha, dardo, piedra.<br />
todo lo que se lanza, dispara 0 arroja.<br />
Mi.-stis, a, um. pp. de Mítto.<br />
Mitosco, is, ore. n. Ablandarse, suavizarse,<br />
aplacarse.<br />
Mitluas. a', vt. Mitras.<br />
Mitlnidates, is. m. Mitrídatos.<br />
Mitígalos, a, um. pp. do<br />
Mitigo, as, are, avi, atum. a. Mitigar,<br />
amansar.<br />
Milis, is. com. Dulce, tranquilo.<br />
Millo, is, ere, niisi, missum. i\. Enviar,<br />
despachar, mandar.<br />
Mityleme , aruni. /'. pl. Mitilena.<br />
Mixtus, a, um. pp.de Misceo.<br />
Mncmosync, os. /'. Mnemosine.<br />
Modérate, adv. Modelada, templadamente.<br />
Moderalio, onis. /'. .Moderación.<br />
Moderatus, a, uni.jip.de<br />
Moderor, aris, ari, alus sum. dep,<br />
Moderar, gobernar.<br />
Modestia, ¡e. f. Modestia.<br />
Modeslus. a, um. adj. Modesto, moderado,<br />
comedido.<br />
Módicos, a, um. adj. Moderado, ¡j Mediano,<br />
iiiedio.<br />
Mediólos, i. m. La cuarta parte del<br />
inocuo.<br />
Modius, ii. m. Modio, hanega. ¡| Medida<br />
de tierra do I ¿0 pies en cuadro.<br />
Modo. adv. Foco lia. [i Al presente,<br />
ahora. |¡ Solamente.<br />
Modos, i. ni. Modo, manera. || Medida,<br />
regla.<br />
Moach.or, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Adulterar.<br />
Mcenia, iiuu. m. pl. Murallas, muros,<br />
baluarte.<br />
Muarcns , cutis, rom. Triste, melancólico.<br />
Morreo, es, ero, moastus sum. n.<br />
Afligirse, estar trisle.<br />
Mceior, oris. m. Melancolía, trisíeza.<br />
Meestitia, re. /'. Tristeza.<br />
Moastus, a, um. pp. do Meeieo.<br />
Mola, ir. /'. Muela do molino.<br />
Moles, is./'. Mole. || Dique. |¡ Dificultad.<br />
Molestó, adv. .Molesta, diiícilmenle.<br />
Molestia, ¡c./*. Molestia, importunidad,<br />
impertinencia.<br />
Molestus, a, um. adj. Importuno, molos!<br />
o.<br />
Molior, iris, iri, ivi, itus sum. de]).<br />
Emprender, esforzarse. || Trabajar.<br />
Mollio, is, iré, ivi, itum. a. Ablandar.<br />
enervar, dulcificar.<br />
Moflís, e. com. blando, tierno, suave,<br />
muelle.
MUL<br />
MYS 485<br />
Molüter. adv. Muelle , blandamente. Mulio, on
486<br />
Nabucodònosor, oris. m. Nabucodò Necessarius , a, um. adj. Necesario.<br />
nosor.<br />
Necessere. 11. ind. Necesario, preci<br />
Nactus , a, um. pp. de Nanciscor.<br />
so, indispensable.<br />
Naavius, i. ni. Nevio.<br />
Nocessilas. atis. f. Necesidad.<br />
Naias, adis. f. Náyade, ninfa de los Necnon. adv. También.<br />
rios y fuentes.<br />
Ñeco, as, are, avi, atum. a. Malar,<br />
Nain y namque. conj. Porque, en dar muerte.<br />
efecto.<br />
Néctar , aris. 11. Néctar. || Vino dulce,<br />
Nanciscor, eris, nactus suin. dcp. En miel, leche.<br />
contrar.<br />
Nedum. adv. Mucho monos.<br />
Napajai, arum. f. pi. Napeas, ninfas Nefarios, a. um. adj. Criminal, detes<br />
de los montes y bosques.<br />
table.<br />
Narcisus, i. »». Narciso.<br />
Nefas, ind. Ilícito.<br />
Naris, aris. f. Nariz.<br />
Nefastos, a, um. adj. Malvado, nefan<br />
Narro, as, are, avi, atum. a. Contar, do. || Infeliz.<br />
narrar, referir.<br />
Neglectus, a, um. pp. de<br />
Nascor, ceris,i, natus sum. dcp.Na Negligo, is, ere, exi, clum. a. .Menoscer.preciar,<br />
descuidar.<br />
Nasica, se. m. Nasica.<br />
Negó, as, are, avi, atum. n. Negar,<br />
Nasus, i. m. Nariz. || Asa. [] Burla, ir rehusar.<br />
risión.<br />
Negotiator, oris. m. Negociador, ne-<br />
Nata. se. f. Niña, hija.<br />
gocianle.<br />
Natalis, e. com. Natal.<br />
Negotium, ii. n. Negocio, ocupación,<br />
Natio, onis. f. Nación.<br />
tráfico, comercio.<br />
Nativus, a, um. adj. Nativo, natu Nembrodus, i. ni. Nembrod.<br />
ral.<br />
Nemea, a;, y Nemee, es. /'. Nemea,<br />
Nato, as, are , avi, atum. n. Nadar, selva de Acaya.<br />
andar, correr por el agua.<br />
Nemesís, is. f. Némesis, diosa de la<br />
Natu. ind. (edil, de natus, ús, desusado). venganza.<br />
De edad.<br />
Nenio , inis. m. Nadie. ninauno.<br />
Natura, 30. f. Naturaleza. || Esencia. || Ncmpe. adv. y conj. En efecto, á sa<br />
índole.<br />
ber, seguramente.<br />
Naturalis. e. com. Natural.<br />
Nemphole, es. /'. Neníele.<br />
Natus, i. m. Niño, hijo.<br />
Neoptolemus, i. m. Neoptolemo.<br />
Natus, a, um. pp. de Nascor.<br />
Nepos, olis. m. Nieto. '<br />
Naufragami, ii. n. Naufragio.<br />
Neptis , is. /'. Nieta.<br />
Nauplius, ii. m. Nauplio.<br />
Neptunus, i. m. Neptuno.<br />
Navalis, e. com. Naval.<br />
Nequáquam, adv. No, de ningún mo<br />
Navícula, x. f. Navecilla. II Barquido , en manera alguna.<br />
lla.<br />
Noque. V. Nec.<br />
Navigium. ii. n. Navio.<br />
Nequeo, is, iro, quivi. n. No po<br />
Navigo, as, are, avi, atum. n. Naveder.gar. Nequidquam. adv. En vano, en balde,<br />
Navis, is. f. Nave, bajel, barco.<br />
inútilmente.<br />
Navo, as, are, avi, atum. a. Servir.|| Noquitia, ai. f. Disolución, desarre<br />
Ejecutar, trabajar por alguno.<br />
glo. || Malicia, maldad.<br />
Naxos, i. m. Nixiá, isla del Egeo. Nereis, idís. /'., y Nereidos, um. f. pl.<br />
Nazaraus, y Nazareas y Nazarenus. Nereidas, ninfas del mar.<br />
adj. Nazareno, de Nazaret.<br />
Nereus, i. in. Ncreo, dios del mar.<br />
Nazareht. ind. Nazaret, ciudad do Ju- Ñero, onis. «1. Nerón.<br />
dea.<br />
Ñervos, i. m. Nervio, músculo. ||<br />
Ne. conj. No, no sea que, para que Fuerza.<br />
no.<br />
Nescio, is, iré, ivi, itum. n. No sa<br />
Nébula, x. f. Niebla, nube.<br />
ber.<br />
Nec. conj. Ni, no.<br />
Neseius.a, um. adj. Ignorante, [j ig<br />
Necdum y nequedum. ad. Aun no. norado.
NOM ММ 487<br />
Nessus, i. т. Ncso, Centauro, hijo de<br />
Jxion y Nube.<br />
Neu conj. Ni.<br />
Neuter, tra, trum. adj. Ni uno ni<br />
otro.<br />
No re. conj. O no.<br />
Nex, necis. /'. Matanza , carnicería.<br />
Ncxus, üs. iTi. Nudo, vínculo, nexo.<br />
Ni. conj. Si no, á no ser que.<br />
Nicanor , oris. m. Nicanor.<br />
Nicías, оз. m. Nicias.<br />
Nicolaus, i. m. Nicolao, Nicolás.<br />
Nidus, i. m. Nido.<br />
Niger, gra, grum. adj. Negro.<br />
Nihil. ind. Nada.<br />
Nihildurn. adv. Ni aun, todavía.<br />
Niliilo. ado. V. Niliilduni.<br />
Nihilominus. conj. y adv. Nada menos.<br />
|] No obstante.<br />
Nilus, i. m. Nilo, rio de Egipto.<br />
Nimio, adv. Demasiada, excesivamente.<br />
Niniirum. adv. Ciertamente, por cierto,<br />
sin duda , á saber.<br />
Nimis y Nimimn. adv. Bastante.<br />
Nimias, a, um. adj. Excesivo, nimio.<br />
Ninive, es. f. Ninive, ciudad de Asiría.<br />
Nínus, i. m. Niño.<br />
Niobc, es. /'. Niobe, luja de Tántalo.<br />
Nisi. conj. Si no, á no ser que.<br />
Nitens, culis, сот. Brillante, nilentc.<br />
Nilidus. a. um. adj. Nítido, luciente.<br />
Nitor, cris, exi, nixus sum. dep. Esforzarse,<br />
afirmarse.<br />
Nix, ivis. f. Nicvi!.<br />
Nixus, a, um. pp. de Nitor.<br />
No, as, are, avi, atuni. n. Nadar.<br />
Nobilis. е. сот. Noble, célebre, excelente.<br />
Nobilitas , alis. /'. Nobleza, celebridad,<br />
riqueza.<br />
Nobilito, as, are, avi, atura, a. Honrar,<br />
hacer célebre.<br />
Nobiscum por Cuna nobis.<br />
Noeens, cutis, com. Dañoso, culpable.<br />
Nocoo, es, ere. cui. n. Dañar.<br />
Noctu. ind. De noche, durante la noche.<br />
Noctua. ai. f. Lechuza.<br />
Nocturnas, a, um. adj. Nocturno.<br />
Nodos, i. m. Nudo , atadura.<br />
Noemus, i. да. Noé.<br />
Ñola, a?, f. Ñola, ciudad de Campanía.<br />
Nolo, nonvis, nolle , nolui. a. No querer.<br />
Nomen, inis. «.Nombre, fama.<br />
Nomino, as, are, avi, alum. a. Nombrar.<br />
Non. adv. No.<br />
Nonas, arum. f. pl, Las nonas.<br />
Nonagesimns, a, um. adj. Nonagésimo,<br />
de noventa.<br />
Nonaginta. ind. Noventa, numeral cardinal.<br />
Nonduin. OÍÍU. Aun no.<br />
Nongenlesinius, a , um. De novecientos.<br />
Noningentesimus, a, um. adj. Novecientos,<br />
de novecientos.<br />
Nonne. conj. Por ventura, acaso.<br />
Nonnihil. adv. Algo, algún tanto, un<br />
poco.<br />
Nonnisi. adv. Si no.<br />
Nonnulli, 33, a. adj. pl, Algunos.<br />
Nonnullus, a, um. adj. Alguno.<br />
Nonnunquam. adv. Alguna vez, á<br />
veces.<br />
Nonus, a, um. adj. Noveno, nono.<br />
Noria, as. /'.Nuria, región de la Istria.<br />
Nosco, is, ere, ovi, otum. a. Conocer.<br />
Nostcr, tra, trum. pron. posesivo.<br />
Nuestro, lo nuestro.<br />
Nota, 33. f. Nota, señal, muestra, testimonio.<br />
Notabilis, e. coi». Notable, insigne.<br />
Nothus, a, um. adj. Bastardo, ilegítimo.<br />
Nolilia, a:./'. Noticia, noción, conocimiento.<br />
Noto, as, are, avi, atum. a. Notar,<br />
inscribir, ¡j Censurar.<br />
Notus, a, um. adj. Conocido.<br />
Novacula, as. f. Navaja, cuchillo.<br />
Novem. ind. Nueve.<br />
Noverca, ai. /'. Madrastra.<br />
Novissimé. adv. Últimamente, en fin.<br />
Novitas, atis. f. Novedad.<br />
Novus, a, um. adj. Nuevo, moderno.<br />
Nox, noctis. f. Noche.<br />
Noxius, a, um. adj. Dañoso.<br />
Nubes, is. f. Nube.<br />
Nubo, is, ere, psi, ptum. a. Casarse<br />
la muger.<br />
Nudo, as, are, avi, atum. a. Desnudar<br />
, despojar.<br />
Nudus, a, um. adj. Desnudo.<br />
Nullus, a, um. adj. Ninguno, nadie.<br />
Num. conj. Acaso, por ventura.<br />
Numa, 03. m. Numa.<br />
Numantia, 33. f. Numancia.<br />
Numantini, orum. m. pl. Numantinos.<br />
Numen, inis. n. Numen, voluntad,<br />
fuerza.
488 NUN NYS<br />
Numero, as, are, avi, alian, a. Numerar<br />
, contar.<br />
Numerosas, a, um. adj. Numeroso.<br />
Numeras , i. m. Número, cantidad.<br />
Numida, ;e. ra. Númida.<br />
Númidas , arum. m. pl. Númidas.<br />
Numidia, as. f. Numidia, región del<br />
África.<br />
Numidicus, a,um. adj. Numídico, de<br />
los Númidas.<br />
Numisma, atis. f. Moneda, medalla.<br />
Numitor, oris. rn. Numitor.<br />
Nummutarius, a, um. adj. Cambista<br />
de moneda, banquero.<br />
Nummus, i. m. Moneda, dinero.<br />
Nunc. adv. Ahora.<br />
Nuncio, as, are, avi, atum. a. Anunciar,<br />
Nuncius , ii. rn. Nuncio, mensajero.<br />
Nuncupo. as, are, avi, atum. a. Nombrar,<br />
decir, declarar.<br />
Nunquam. adv. Jamás, nunca.<br />
Nuntia, as. f. Mensajera.<br />
Nuntiatus, a,um. pp. de<br />
0. interj. O, oh!<br />
Ob. prep. acus. Por, por causa de.<br />
Obdormio, is, iré, ivi, ó itum. n. Dormir.<br />
Obdormisco, is, ere, ivi. n. Dormirse.<br />
Obduco, is, ere, xi, ctum. a. Conducir,<br />
llevar contra, oponer.<br />
Obeo, is, iré , ivi ó ii, itum. a. Recorrer<br />
, rodear, correr alrededor.<br />
Obesus, a, um. adj. Grueso, craso,<br />
obeso.<br />
Obitus, üs. m. Fallecimiento, muerte.<br />
Objectus, a, um. pp. de<br />
Objicio, is, ere, jeci, jectum. a. Echar,<br />
tirar delante, exponer, ofrecer,<br />
presentar.<br />
Objurgo, as, are. avi, atum. a. Reprender,<br />
reñir, insultar.<br />
Oblatus, a, uní. pp. de Ofí'ero.<br />
Oblector, aris, ari, atus sum.dep. Divertirse<br />
, deleitarse.<br />
Obligatus, a, um.pp. de<br />
Obligo, as, are, avi, atum. a. Obligar<br />
, empeñar.<br />
Oblino, is, iré, evi, litum. a. Cubrir. ||<br />
Embetunar, untar alrededor.<br />
Obliqué. adv. Oblicuamente.<br />
Oblitus, a, um. pp. de Oblino.<br />
Nuntio, as, aro, avi, atum.V.Nuncio.<br />
Nuntius, ii. V. Nuncius.<br />
Nuper. adv. Última, finalmente.<br />
. Nuptias, arum. /'. pl. Bodas, nupcias.<br />
Nuptus, a, um. pp. de Nubo.<br />
Nurus, ús. /'. Nuera.<br />
Nusquam. adv. En ninguna parle.<br />
Ñuto, as, aro, avi, atum. n. Inclinarse,<br />
moverse. || Hacer señas con la<br />
cabeza.<br />
Nutriens , entis. com. y p. de<br />
Nutrió, is, iré, ivi ó ii, itum. a. Nutrir,<br />
alimentar, criar.<br />
Nutrix, icis. /'. Nodriza.<br />
Nutus, ús. m. Seña, signo afirmativo.<br />
Nux, ucis. /. Nuez, castaña, avellana.<br />
Nympha, 33. f. Esposa recien casada.<br />
Nymphas, arum. f. pl. Ninfas.<br />
Nysa, 33. f. Nisa, montaña y ciudad<br />
de la India.<br />
Nysaius, y Nyseius, a, um. adj. Lo<br />
perteneciente á Baco.<br />
0<br />
Oblitus, a, um. pp. de Obliviscor.<br />
Oblivio, onis. f. Olvido.<br />
Obliviscor, cris, i, oblitus sum. dep.<br />
Olvidar.<br />
Obnoxius, a, um. adj. Expuesto, sujeto<br />
á.<br />
Oborior, iris, iri, ortus sum. dep. Empezar<br />
á nacer. || Nacer de improviso.<br />
Obortus, a, um.pp. de Oborior.<br />
Obrepo, is, ere, psi.ptum. n. Sobrevenir,<br />
caer de sorpresa, sorprender.<br />
Obruo, is, ere, i, tum. a. Enterrar. ||<br />
Sembrar. || Oprimir, cargar. || Borrar,<br />
abolir.<br />
Obrutus, a, um. pp. de Obruo.<br />
Obscuro, as , are , avi, atum. a. Oscurecer<br />
, ofuscar.<br />
Obscuras, a, um. adj. Oscuro, tenebroso.<br />
|| Dudoso, difícil.<br />
Obsecutus, a, um. pp. de Obsequor.<br />
Obsecro, as, aro, avi, atum. o. Pedir,<br />
suplicar.<br />
Obsepio, is, ere, ivi, ó sepsi, septum,<br />
a. Encerrar, guardar.<br />
Obseptus, a, um. pp. de Obsepio.<br />
Obsequens, entis. com. Obediente,<br />
complaciente.
OBT<br />
Obsequium, i¡. n. Obsequio.<br />
Obsequor , eris , i, cutus suni. dep.<br />
Obedecer, someterse.<br />
Obsero. as , are, avi, atum. a. Cerrar<br />
con llave.<br />
Observaos, antis, coro. Observante,<br />
respetuoso.<br />
Observator, oris. m. Observador. ||<br />
Observante.<br />
Observo, as, are, avi, atum. a. Observar,<br />
advertir.<br />
Obses, idis. m. Relien.<br />
Obsessus , a, um. pp. de<br />
Obsideo, es, ere, sedi, sessum. a. Asediar<br />
, apoderarse. ]| Ocupar.<br />
Obsidio, onis./". Asedio.<br />
Obsidionalis, e. coro, Lo que pertenece<br />
al asedio.<br />
Obsigno , as, are, avi, atum. a. Sellar,<br />
firmar.'<br />
Obsisto , is , ero, stiti, stilum. ti. Oponerse.<br />
Obslinatus, a, um. adj. Obstinado.<br />
Obsto, as, are, stiti, stitum. n. Oponerse,<br />
obstar, impedir, estorbar.<br />
Obstrepo, is, ere, poi, pitum. n.<br />
Mormurar , injuriar. [| Hacer roido.<br />
Obstringo, is , ere , xi, strictum. a.<br />
Ligar, apretar fuertemente.<br />
Obstupefacio , is, ere, feci, factum. a.<br />
Admirar, pasmar , dejar atónito.<br />
Obstupefactus, a, um. pp. de Obstupefacio.<br />
Obstupeo, es, ere. ui. »., y<br />
Obstupesco, is., ere, poi. n. Quedar<br />
estúpido , lelo , pasmado.<br />
Oblego , is, ere, xi, ectum. a. Cubrir.<br />
Obtempero, as. are, avi, atum. a.<br />
Obedecer , sujetarse á la voluntad<br />
de otro.<br />
Obtero, is, ore, trivi, tritum. a. Pisar,<br />
pisotear.<br />
Obtestatio, onis. f. Ruego, petición<br />
hecha con instancia.<br />
Obtestatus, a, um. pp. de<br />
Obtestor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Pedir, rogar, suplicar con instancia.<br />
Obtineo, os, ere, ui, tentum.a. Obtener.<br />
Oblingit, tigit, ero. n. impers. Acaecer,<br />
suceder.<br />
Obtorqueo, es, ere, si, tum. a. Torcer,<br />
doblar.<br />
Obtrectans, antis, coro., y<br />
Obtrectator, oris. ro. Maldiciente, detractor,<br />
envidioso.<br />
Obtritus, a. um. pp. de Obtero.<br />
Obtrunco, as, aro, avi, atum. a. Matar,<br />
cortar la cabeza, despedazar.<br />
ÜD1 489<br />
Obiuratus, a, um.pp. de<br />
Obturo, as, are, avi, atum. o. Tapar,<br />
cerrar la entrada ó el paso.<br />
Obvenio, is, iré, veni. ventum. «.Salir,<br />
presentarse. || Acaecer', acontecer'.<br />
Obvenit, iré. defect. Caer en suerte.<br />
Obversor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
listar presente.<br />
Obviam. adv. Delante.<br />
Obvius, a, um. adj. Obvio, lo que se<br />
encuentra fácilmente y al paso.<br />
Obvolutus, a, um. pp. de<br />
Obvolvo, is, ere, i, lutum.o.Envolver<br />
, cubrir.<br />
Ocoasio, onis. f. Ocasión.<br />
Occasus, üs. ro. Ocaso, occidente. ¡|<br />
Muerte.<br />
Occidens, cntis. com. Occidente, poniente.<br />
Occido, is, ere, i, sum. a. Matar,<br />
quitar la vida, atormentar,<br />
Occido, is, ere, i, casum. ». Caer,<br />
caer muerto, morir.<br />
Occiduus, a, um. adj. Occidental.<br />
Occissus, a. um. pp. de Occido.<br />
Occultc. adv. En secreto, ocultamente.<br />
Occultatus, a, um. pp. de<br />
Occullo , as, are, avi, atum. a. Ocullar.<br />
Occultus, a, um. adj. Secreto, oculto.<br />
Occumbo, is, ere, eubui, cubitum. n.<br />
Caer muerto, morir.<br />
Occopatus, a, um. pp. do<br />
Occupo, as, are, avi, atum. o. Ocupar,<br />
apoderarse por invasión.<br />
Occurro, is, ere, i, sum. n. Acudir,<br />
asistir, venir en socorro.<br />
Occurro , as, are, avi, atum, n. Ir delante,<br />
adelantarse.<br />
Oceanus, i. ro. El Océano.<br />
Ochosias, ae. in.Ochósías.<br />
Ocrea, se. f. Greva, armadura del<br />
muslo. || bota, botin.<br />
Octavia , as. f. Octavia.<br />
Octavius , ii. ro. Octavio.<br />
Octavus, a, um. adj. Octavo.<br />
Octingentcsimus, a, um. num. ord.<br />
Ochocientos.<br />
Octingenti, ;e. a. num. eard.pl. Ochocientos.<br />
Octo. ind. Ocho.<br />
October, bris. ro. Octubre.<br />
Octogesimus, a, um. adj. num. Octogésimo,<br />
de ochenta.<br />
Octoginta. ind. Ochenta.<br />
Ocultis, i. ro. Ojo, vista.<br />
Oda, as, y Ode , es. f. Oda , canción.<br />
Odi, odisti, odisse. defec. Odiar , aborrecer.
490 OPE ORC<br />
Odiosus, a, um. adj. Odioso, aborre Opifex, icis. ni. Artífice, artesano.<br />
cible.<br />
Opimius, ii. m. Opimio.<br />
Odium, ¡i. n. Odio. || Enojo. || Aborre Opimus , a , um. adj. Opimo, abuncimiento.dante,<br />
rico. || Grueso, corpulento.<br />
Odor, oris. m. Olor, perfume.<br />
Opinio, onis. f. Opinión.<br />
OEbalia, 33. f. Laconia.<br />
Oportet, tuit, tere. n. impers. Con<br />
OEdipus, i, y Edipus, odis. m. Edipo. viene, corresponde.<br />
OEnonaus, i. m. Enonao.<br />
Opperior, iris, riri, ertus sum. dep<br />
OEta, 33, y OEte, es. m. El monte Agualdar, esperar.<br />
Oeta ó Eta.<br />
Oppeto, is, ere, ii, itum. a. Sufrir,<br />
Oliendo, is , ere, di, sura.a. Ofender. || padecer.<br />
Chocar.<br />
Oppidani, orum. in. pl. Habitantes de<br />
Olfensa, 03. f. Ofensa, injuria, daño. una ciudad.<br />
Offensus, a, um. pp. de Oliendo. Oppidulum, i. n. Aldea, lugarcillo.<br />
Ollero , crs , ferro, obtuli, oblatum. a. Oppidum, i. n. Ciudad, plaza fuerte.<br />
Ofrecer, presentar.<br />
Oppius, ii. m. Opio.<br />
Oflicina, 03. f. Oficina, obrador , taller. Oppleo, es, ere, evi, ctuni. a. Llenar<br />
Ofliciosus, a, um, adj. Olicioso, obli del todo, colmar.<br />
gante.<br />
Oppono, is, ere, sui, situm. a. Opo<br />
Officium, ii. n. Deber, función, oficio, ner.<br />
obligación.<br />
Opportunitas, atis. f. Oportunidad,<br />
Ogygia, as. f. Ogigia, isla de Calipso. ocasión.<br />
Oileus, ei. «». Oileo.<br />
Opportunus, a, um. adj. Oportuno,<br />
Olea, 33. f. Oliva, olivo.<br />
favorable.<br />
Oleum, i. ». Aceite.<br />
Oppositus, a, um. pp. de Oppono.<br />
Olim. adv. En otro tiempo, antigua Oppresus, a, um. pp. de<br />
mente.<br />
üpprimo, is, ere, pressi, pressum. a.<br />
Oliva, 33. f. Oliva ó aceituna.<br />
Oprimir, sujetar. || Aliatir.<br />
Olivetum, i. n. Olívete.<br />
Oppugnatio, onis. /'. Ataque, asalto.<br />
Olla, se. f. Olla do barro.<br />
Oppugno, as, are, avi, atum. a. Ata<br />
Ollus, a, um. anticuado, en lugar de car , asaltar, expugnar.<br />
illo, illa, illud.<br />
Olympias, adis. f. Olimpias.<br />
Olympicus, a, um. adj. Olímpico, del<br />
Olimpo.<br />
Olynthi, orum. m. pl. Los do Olinto.<br />
Olynthus, i. /'.Olinto, ciudad doTracia.<br />
Ornen, inis. n. Presagio , agüero.<br />
Ominor, aris, ari. dep. Presagiar.<br />
Omissus, a, um. pp. de<br />
Omitto, is, ere, misi, missum. a.<br />
Abandonar, descuidar, omitir.<br />
Omnino. adv. Enteramente, en todo.<br />
Omnipotens, entis. com. Omnipotente,<br />
todopoderoso.<br />
Omnis, e. cor». Todo, toda cosa.<br />
Omphala.se, y mejor Omphale, es. f.<br />
Onfale.<br />
Onero, as, are, avi, atum. a. Cargar.<br />
Onomarchus, i. ni. Onomarco.<br />
Onus, eris. n. Peso, carga. || Cargo,<br />
empleo.<br />
Onustus, a, um. adj. Cargado.<br />
Opera, as. /. Trabajo, obra, operación.<br />
Operarius, ii. m. Operario.<br />
Operio, is, iré, ui, ertum. a. Cubrir,<br />
cerrar, tapar.<br />
Opertus, a, um. pp. do Operio.<br />
Opes, um. /'. pl. Riquezas, poderío.<br />
Ops, opis. f. Socorro, auxilio, ayuda,<br />
amparo.<br />
Optabilis, o. co»i. Deseable, digno de<br />
desearse.<br />
Optandus, a, um. p. ful. pas. de<br />
Opto.<br />
Optimates, um. m. pl. Los grandes,<br />
los próceros.<br />
Optimus, a, um. sup. do Jionus. Óptimo,<br />
muy bueno, perfecto.<br />
Oplio, onis. /'. Elección, facultad.<br />
Opto, as, are, avi, atum. a. Desear,<br />
apetecer.<br />
Opulentus, a, um. adj. Poderoso, opulento.<br />
Opus, eris. ii. Obra, trabajo.<br />
Opus. n. ind. Necesidad, aquello de<br />
que se carece.<br />
Ora, se. /. Orilla.<br />
Oraculum , i. n. Oráculo.<br />
Orado, onis./'. Oración, discurso.<br />
Oralor, oris.)». Orador , abogado.<br />
Orbis, is. MÍ. Globo, universo. || Disco.<br />
Orbo, as, aro, avi, atum. a. Privar,<br />
quitar.<br />
Orbus, a, um. adj. Huérfano. || Privado<br />
de todo lo que amaba.<br />
Orcus, i. m. Orco, infierno.
OS OXI 491<br />
Ordino, as, aro, av¡, atum. a. Ordenar,<br />
arreglar, disponer.<br />
Ordior, iris, iri, orsus sum. dep. Comenzar<br />
á tejer, urdir.<br />
Ordo, inis. m, Orden.<br />
Orestcs, 03. m. Orostes.<br />
Orgia, arum. n. pl. Orgías.<br />
Onens, entis. com. Lo que nace, se<br />
levanta, aparece de nuevo. I] Oriente.<br />
Origo, inis. f. Origen, nacimiento.<br />
Orior, iris, ó oris, orlus sum. dep.<br />
Nacer, levantarse, venir.<br />
Oriundus, a, um. adj. Oriundo, originario.<br />
Ornamenlum, i.». Ornamento, adorno.<br />
Órnate, adv. Adornada, graciosamente.<br />
Ornatos, ús. in. Ornato, compostura. ||<br />
Vestido.<br />
Ornatos, a, um.pp. de<br />
Orno, as, are, avi, atum. a. Ornar,<br />
decorar. [] Honrar, alabar.<br />
Oro, as, are, avi, atum. a. Rogar, pedir<br />
con instancia.<br />
Orpbeus, i. m. Orfco.<br />
Ortus, üs. m. Nacimiento, origen.<br />
Os, oris n. Boca, rostro. || Embocadura<br />
de un rio.<br />
Os, ossis. n. Hueso, osamenta.<br />
Pabulum, i. ». Pasto, forraje. || Comida,<br />
alimento.<br />
Pacatos, a, um. adj. Pacífico, quieto.<br />
Pacilicor. ai is, ari, atus sum. dep.<br />
Pacificar.<br />
Paciscor, oris, i, partus sum. dep.<br />
Pactar, tratar, acordar.<br />
Pactio, onis. f. Acuerdo, pacto, tratado.<br />
Pactum, i. n. Pacto, tratado.<br />
Pactos, a. um. pp. de Paciscor.<br />
Pactos, a. um. pp. de Pango.<br />
Piodagogus, i. m. Pedagogo, preceptor,<br />
maestro.<br />
Paganos, i, m. Pagano.<br />
Pagas, i. m. Aldea.<br />
Pahcmon, onis. m. Palemón.<br />
PaUrstra. a\ /'. Palestra. || Lucha.<br />
Palám. adv. Pública, abiertamente.<br />
Palamcdes, is. in. Palamedes.<br />
Palans, antis, com. Errante, vagabundo.<br />
Palatium, ii. ». Palacio.<br />
Palatum, i. n. y Patatús, i. r». Paladar,<br />
gusto.<br />
P<br />
Osculatus, a, um. pp. de<br />
Osculor, aris, ari, atus sum. dep. Besar.<br />
Osculum, i. n. Beso.<br />
Osias, ae. m. Osías hijo, de Amasias.<br />
Ostendo, is, ere, i, sum. a. Mostrar,<br />
manifestar.<br />
Ostentado, onis. f. Ostentación, pompa,<br />
aparato.<br />
Ostento, as, are, avi, atum. o. Ostentar.<br />
Oslium, ii. n. Puerta, embocadura.<br />
Osus, osum. pretérito del verbo Odi,<br />
isti.<br />
Otiosó. adv. Ociosa, negligentemente.<br />
Oliosus, a, um. adj. Ocioso, desocupado.<br />
|| Superfino, inútil.<br />
Otium, ii. ii. Ocio, ociosidad. || Paz. ||<br />
Reposo.<br />
Ovans, antis, com. El que recibe los<br />
honores de la ovación. ]| Ovante.<br />
Ovado, onis. f. Ovación, triunfo de<br />
segundo orden.<br />
Ovicula, a>. {. Ovejilla, ovejita.<br />
Ovidios, ii. m. Ovidio.<br />
Ovis, ovis. f. Oveja. || Ganado lanar.<br />
Ovo, as, are, avi, atum.n. Triunfar<br />
con la ovación.<br />
Ovum, i. ti. Huevo.<br />
Oxidracce, arum. m. pl. Los Oxidracas.<br />
Palatus, a, um. pp. do Palor.<br />
Palea, oe. f. Paja.<br />
Pales, is. /'. Pales, diosa de los pastores<br />
y ganados.<br />
Palestina , as. f. Palestina.<br />
Palilia, ium, ú orum. n. pl. Fiestas<br />
en honor de Pales.<br />
Paltadium, ii. n. Paladión, estatua de<br />
Palas.<br />
Pallium , ii. Palio, capa.<br />
Pallor , oris. m. Palidez, palor.<br />
Palma, 03. f. Palma. || La palma de la<br />
mano.<br />
Palmes, itis. m. Sarmiento ó pámpano<br />
de vid. || La vid.<br />
Palor 1, aris, ari, atus sum. dep. Errar',<br />
extraviarse, descarriarse.<br />
Palpebra, 03. f. Párpado del ojo.<br />
Palpito, as, aro, avi, atum. «. Palpitar,<br />
agitarse, moverse.<br />
Paludamentum, i. ». Clámide ó palio,<br />
capa.<br />
Palus, udis. /'. Laguna, pantano.<br />
Palus, i. m. Palo, pértiga, puntal.
492 PAR PAT<br />
Pamphilia, x. [. Panfilia. || Setabia ó<br />
Zina, región dal Asia menor.<br />
Pampineus, a, um. adj. Pampineo,<br />
de pámpanos ó sarmientos.<br />
Pan. anos. m. El Dios Pan.<br />
Pandora , 83. f. Pandora.<br />
Pango, is, ere, pepigi, pactum. o.<br />
Pactar, convenir, acordar.<br />
Paoicus, a, um. adj. Pánico; lo que<br />
causa terror ó espanto inmotivado.<br />
Pañis, is. m.-Pan, bizcocho, galleta.<br />
Pannosus, a, um. adj. Andrajoso,<br />
vestido de harapos.<br />
Pannos, i. m. Paño, vestido.<br />
Panthera, ae. /'. Pantera ú onza. || El<br />
pardo.<br />
Papa ver, eris. n. Adormidera.<br />
Paphos ó Paphus, i. /'. Palos, ciudad<br />
de Chipre.<br />
Papirius, ii. m. Papirio.<br />
Par, is. com. Par, igual, parejo.<br />
Parabilis, e. com. Asequible, lo que<br />
se adquiere ó logra fácilmente.<br />
Parábola, re. /'. Parábola, comparación,<br />
semejanza.<br />
Paradisos, i. ra. Paraíso.<br />
Paralylicus , a, um. adj. Paralítico,<br />
perlático.<br />
Paratus, a, um. pp. de Paro.<br />
Parca, aa. /'. Parca.<br />
Parcimonia, aa. /'.Parsimonia, economía,<br />
sobriedad.<br />
Parco, is, ere, peperci, parcitum ó<br />
parsum. ». Perdonar. |] Abstenerse.<br />
Parcos, a, um. adj. Parco, frugal,<br />
sobrio.<br />
Parcas, entis. m. y f. Padre, madre,<br />
pariente.<br />
Parentes, um. m. pl. Abuelos, antepasados<br />
, mayores.<br />
Pareo, es, ere, ui. n. Obedecer.<br />
Parios, otis. f. Pared.<br />
Parió, is, ere, pcpeii, partum ó parítum.<br />
a. Procurar, adquirir. || Parir.<br />
|| Engendrar. || Concebir.<br />
Pariter. adv. igualmente, del mismo<br />
modo.<br />
Parmena, x. f. Parmena.<br />
Parmenio, onis. /'. Parmenion.<br />
Parnasos, i. m. Parnaso, monte de<br />
Fócída.<br />
Paro, as, are, avi, atum. a. Preparar,<br />
aprestarse.<br />
Parodia, x. f. Parodia, imitación de<br />
versos.<br />
Párolis, idís. f. Postema, parólido.<br />
Parricida, ai. com. Parricida.<br />
Pars , partís. /'. Parle. j¡ .Miembro. ||<br />
Porción.<br />
Partlienopmus. ci. m. Partenopeo,<br />
hijo do Meleagro.<br />
Parlhus, i. m. Parto, morador do<br />
Patina, hoy Larache.<br />
ParUVeps, ipiiís. com. Participe, participante.<br />
Partícula, x. f. Partícula, partocílla.<br />
Partim. adv. En parto.<br />
Partior. iris, ii ¡, itus sum. dep. Partir,<br />
dividir en partes, distribuir.<br />
Partus, tis. m. Parto, cria. || Hijo,<br />
criatura.<br />
Pai tus, a, um.pp. de Parió.<br />
Parum. adv. Poco, un poco.<br />
Parnmper. adv. Un poco, algún tiempo.<br />
Parvi. adv. Poco.<br />
Párvulos, i. m. Párvulo, pequeño, niño.<br />
Parvulus, a, um. adj. Pequeño, párvulo.<br />
Parvas, a , um. adj. Pequeño, joven. j|<br />
Bajo, humilde.<br />
Pascendus, a, um. adj. Lo que se ha<br />
de' apacentar.<br />
Pascha, te. f. Pascua.<br />
Pasco, is, oro, pavi, pastuni. n. y<br />
Pascor, eris, i, pastas sum. dep.<br />
Pacer, pastar.<br />
Passer, eris. m. El gorrión.<br />
Passim. adv. Por aquí y por allí, por<br />
todas partes.<br />
Passus, a, um. pp. de Patior.<br />
Passus, a, um. pp. do Pando.<br />
Pastor, oris. m. Pastor.<br />
Pastoralis, e. com. Pastoril, pastoral.<br />
Patella , x. /'. Vaso pequeño para los<br />
sacrilicios. || Plato. || Marmita.<br />
Pateos, entis. com. Abierto, tendido,<br />
patente.<br />
Pateo, es, ere, ui. n. Estar patente,<br />
abierto, claro, evidente.<br />
Palor, tris. m. Padre.<br />
Patera, ai. /'. Palera, copa, taza.<br />
Paternos, a, um. adj. Paternal.<br />
Paliens, entis. com. Paciente, que padece<br />
con resignación y esfuerzo.<br />
Patientcr. adv. Paciente, sufridamente.<br />
Patientia, ai. /'. Sufrimiento, paciencia.<br />
Patior, eris, i, passus sum. dep. Padecer,<br />
tolerar, soportar.<br />
Patria, x. /'. Patria.<br />
Patricii, orum. m. pl. Los patricios.<br />
Patricios, a, um. adj. Patricio, noble.<br />
Patrimonium, ii. n. Patrimonio.<br />
Patro, as, are, avi, atum. a. Ejecutar,<br />
consumar.<br />
Palrocinium, ii. ii. Patrocinio, defensa,<br />
protección.<br />
Patroclus, lis. m. Patroclo.<br />
Palmus, i. m. 'fio paterno.
PEL<br />
Pauci, se. adj. pl. Pocos, raros.<br />
Paucitas, atis. f. Poquedad, cortedad<br />
de número<br />
Paulatina, arfe. Poco á poco.<br />
Paulisper. adv. Por poco tiempo , un<br />
rato , un instante.<br />
Paulo, adv. Poco, un poco.<br />
Paolulom. adv. Un poquito, poquísimo.<br />
Paolum. adv. Poco, muy poco.<br />
Paulus , i. m. Paulo.<br />
Pauper, cris. *», /'• Pobre.<br />
Pauperculus, a, uní. adj. Muy pobre,<br />
pobn'slmo. ¡| Pobrecito, miserable,<br />
infeliz.<br />
Paupertas, atis. f. Pobreza.<br />
Pausanias, se. m. Pausanias.<br />
Paveo, as, are, avi, atuni. n. y<br />
Pavesro , is , ere. n. Espantarse, estar<br />
espantado.<br />
Pavidus, a, urn. adj. Espantado, temeroso.<br />
Pavo, onis. m. Pavón, pavo real.<br />
Pavor, oris. m. Pavor, espanto.<br />
Pax, acis. /'. Paz.<br />
Peccaturn, i. n. Pecado , falla.<br />
Pecco, as, are, avi, atum. n. Pecar,<br />
cometer una falta.<br />
Pectus, oris. n. Perito, seno.<br />
Peculiaris, e. com. Peculiar, especial,<br />
propio.<br />
Pecunia, a', f. Dinero, moneda.<br />
Poros, oris. n. Hobaño.<br />
Pecus, ndis. /'. Hostia, bruto.<br />
Pedes, itis. m. Poon, soldado de á pié.<br />
Pedicularis, e. com. Pedicular. || Piojoso.<br />
Pedículos, i. m. Piececilo. || Piojo.<br />
Pcditus, ura. m. pl. Infantes.<br />
Pedum, i. n. Cayado, báculo.<br />
Pegasos, i. m. Pegaso, caballo alado.<br />
Pejor, us. com. Peor, mas malo.<br />
Poleos, oí. m. Peleo.<br />
Peüas y Pelia, se. ni. Pellas.<br />
Pelion, ii. n. Pelion ó Potras, monte<br />
de Tésala.<br />
Peüeotus, a, um. pp. de Pollicio.<br />
Pellos, ic.is. /'. Manceba, concubina.<br />
Pelliceos, a, um, adj. Lo que es de<br />
piel, de cuero.<br />
Pellirio, is, ero, lexi, loctum. a. Seducir,<br />
halagar, atraer con halagos.<br />
Pellicis. gen. de Pollex.<br />
Pellis, is. f. Piel.<br />
Pello, is, ere, pepuli, pulsiim. a. Arrojar<br />
, apartar, desterrar.<br />
Peloponnenses, um. ni. pl. Peloponnenses.<br />
Peloponnessus. i. m. Poloponoso.<br />
PER 493<br />
Pelops, opis. m. Pelope, hijo do Tantalo.<br />
Penates, ium y um. ni. pl. Penates. ||<br />
Hogares.<br />
Pendoo, es, ere, pependi, pensum. a.<br />
Pender, colgar, estar pendiente.<br />
Pondo, is, ere, pependi, pensum. a.<br />
Posar, estimar, pagar.<br />
Pené. adv. Casi.<br />
Penelope, es. f. Ponélope, esposa de<br />
Ullses.<br />
Penes, prep. acus. En poder, en arbitrio<br />
de.<br />
Penetrabilis, e. com. Penetrable.<br />
Penclralis, e. com. íntimo, interior,<br />
interno.<br />
Penetro, as, are, avi, atum. a. Penetrar,<br />
introducirse, entrar.<br />
Penitus. adv. A fondo, enteramente.<br />
Pensilo , as, are, avi, atum. a. Pesar,<br />
examinar, considerar.<br />
Pentecoste, es. /'. Pentecostés, Pascua<br />
do Espíritu Santo.<br />
Pentheis, os ó oi. ta. Penteos.<br />
Penuria, se. f. Penuria, carestía.<br />
Per.prep. acus. Por, durante, entre,<br />
por medio de, por espacio do.<br />
Pora. ¡e. f. Alforja, morral, mochila.<br />
Poractos, a, um. pp. de<br />
Pcrago, is, ere, egi, actum. a. Cumplir,<br />
terminar, llevar á cabo.<br />
Poramo'iius, a, oni. adj. Muy ameno,<br />
amenísimo.<br />
Perangiisios, a, um. adj. Angostísimo.<br />
Percelebro, as, aro, avi, atum. a.<br />
Celebrar, elogiar mucho, publicar.<br />
Percolló, is, ere, culi, eulsum. a.<br />
Herir, destruir, derribar, arruinar.<br />
Pereipiu, is. ero, epi, eptum. a. Percibir,<br />
conseguir, recoger.<br />
Percibís, a, um. adj. Conmovido, alterado.<br />
Perconlor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
V. Percuntor.<br />
Percrcpo, as, are, avi, atum. a. Resonar,<br />
hacer gran ruido.<br />
Pciculsiis, a, um. pp. de Percello.<br />
Percuntor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Preguntar, informarse.<br />
Percurso, as, are, avi, atum. n. Correr<br />
, recorrer.<br />
Percttssor, oris. m. Asesino, matador.<br />
Porcussus , a, um. pp. de<br />
Percutió, is, ere, cussi, cussum. a.<br />
Golpear, herir. || Arruinar, despojar.<br />
Perdidas, ¡». m. Perdicas.<br />
Porditus, a, um. adj. Desarreglado<br />
estragado, malvado.<br />
Porditus, a, um. pp. de
494 PER PER<br />
Perdo, is, ere, idi, itum. a. Perder,<br />
corromper, arruinar.<br />
Perdomitus, a, um. pp. de<br />
Perdomo, as, are, ui, itum, a. Domar,<br />
sojuzgar, avasallar.<br />
Perduco, is, ere, xi, ctum. «.Llevar,<br />
conducir.<br />
Perdurabiüs, o. com. Perdurable,<br />
eterno.<br />
Perduro, as, are, avi, atum. n. Durar<br />
largo tiempo, subsistir.<br />
Peregré. adv. De lejos, do viaje.<br />
Peregrinus, a, um. adj. Peregrino,<br />
extrangero.<br />
Peremptus, a, um. pp. do Perimo.<br />
Perennis , e. con». Perenne , perpetuo.<br />
Peroo, is, ¡re, ii, itum. n. Perecer,<br />
estar perdido. || Morir.<br />
Pererro, as, are, avi, atum. a. Correr,<br />
andar, discurrir, vagar por muchas<br />
tierras.<br />
Perfectos, a, um. pp. de Porfirio.<br />
Perforo, ers, ferré, tuli, latum. «.<br />
Llevar, conducir hasta. || Aguantar,<br />
soportar.<br />
Perficio, is, ero, feci, fectum. a.<br />
Ejecutar, terminar.<br />
Perfidia, se. {. Perfidia.<br />
Perfidus, a, um. adj. Pórfido.<br />
Perforo, as, are, avi, atum. a. Perforar,<br />
agujerear, taladrar.<br />
Porfossus, a, um. adj. Agujereado,<br />
perforado, taladrado.<br />
Perfruor, eris, i, fruitus snm. dep.<br />
Gozar entera, completamente.<br />
Perfuga, 33. m. Tránsfuga, desertor.<br />
Perfugio, is, ere, i, itum. n. Refugiarse.<br />
Perfugium, ii. n. Refugio, asilo.<br />
Perfunctus, a, um. pp. de<br />
Perfungor, eris, i, unclus sum. dep.<br />
Ejercer, servir un empleo. || Tolerar<br />
, sufrir.<br />
Pergama, orum. m. pl. Los muros de<br />
Troya.<br />
Pergamus, i. f. Pórgamo.<br />
Pergo, is, ere, rexi, rectum. n. Caminar,<br />
continuar, ir, marchar.<br />
Perhibeo, es, ere, bni, bitum. a.<br />
Exhibir , mostrar. || Relatar , afirmar.<br />
Perhumaniter. adv. Muy humana, afablemente.<br />
Péneles, is. ra. Pericles.<br />
Percutor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Peligrar, exponerse, aventurarse.<br />
Periculosus, a, um. adj. Peligroso.<br />
Periculum, i. ». Peligro.<br />
Perimo, is, oro, emi, emptum. «<br />
Quitar, destruir. || Dar muerto, asesinar.<br />
Perinde. adv. Del mismo modo , lo<br />
mismo, igualmente.<br />
Peritia, .13. /'. Habilidad, pericia, experiencia.<br />
Peritas, a, um. adj. Experimentado,<br />
hábil.<br />
Perjuras, a, um. adj. Perjuro. || Embustero<br />
, mentiroso.<br />
Pcrlego, is, ere, i, ctum. a. Loor<br />
del todo.<br />
Perlino, is, ere, livi ó levi ó lini,<br />
litum. a. Frotar, untar.<br />
Porlitus, a, um. pp, de Perlino.<br />
Perlustro, as, are, avi, atum. a. Recorrer,<br />
registrar con mucha diligencia.<br />
Peí maneo, es, ere, mansi, niansum.<br />
n. Permanecer, subsistir, perseverar.<br />
Permitió, is, ere, si, ssum. a. Permitir,<br />
conceder.<br />
Permotus, a, um. pp. de<br />
Pcrmovco, es, ero, movi, motum. a.<br />
Conmover, mover, agitar.<br />
Permulceo, os, ore, si, sum. «. Lisongear,<br />
halagar, aplacar.<br />
Permundo, as, aro, avi, atum, y<br />
Permundor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Purificar, lavar, limpiar perfectamente.<br />
Permunio, is, ire. ivi, itum. a. Fortificar<br />
, fortalecer.<br />
Permuto, as, are, avi, atum. a. Permutar,<br />
cambiar.<br />
Pernicies, oi. /'. Perdición, ruina,<br />
muerte.<br />
Perniciosus, a, um. «(//Pernicioso,<br />
dañoso.<br />
Pernicitas, atis. f. Ligereza, velocidad,<br />
presteza.<br />
Pernocto, as, are, avi, atum. «. Pernoctar<br />
, pasar la noche.<br />
Porobscurus. a, um. adj. Oscurísimo.<br />
muy oscuro.<br />
Peroro, as, are, avi, atum. a. y n.<br />
Perorar, arengar.<br />
Perpello, is, oro, pulsí, pulsum. a.<br />
Persuadir, excitar, obligar á.<br />
Perpessus, a, um. pp. do<br />
Perpetior, oris, i, ossus sum. dep.<br />
Padecer, sufrir, tolerar.<br />
Perpetuó, adv., y Perpetuum, ado.<br />
Perpetuamente" siempre.<br />
Perpetuus, a, um. adj. Perpetuo.<br />
eterno.<br />
Perrumpo, is, ore, rupi, ruptuni. a.
PER PHA 495<br />
Forzar, romper por medio, pe Perutilis, o. rom. Muy útil, útilísimo.<br />
netrar.<br />
Pervcnio, is, iré, i, enlum. n. Llegar,<br />
Persa, ai. m. f., y Persai, amm. m. arribar.<br />
pl. Los Persas.<br />
Pervicacia, re. /.Pertinacia, obstina<br />
Persaipé. adv. Con frecuencia, á meción.nudo. Pervigil, ¡lis. eom. Muy vigilante. ||<br />
Persaluto, as, are, avi, nlum. a. Sa Que siempre luce.<br />
ludar exacta y diligentemente. Pervius, a, um. adj. Abierto, paten<br />
Perses, os. m. Perseo.<br />
te, accesible.<br />
Persecutus, a,um. pp. de Persequor. Pervolo, as, are, avi, atum. Volar<br />
Persequor, eris, i, cutus sum. dep. rápidamente.<br />
Perseguir.<br />
Pervolo, is, velle, voluí. n. Desear<br />
Perseus, i. V. Perses.<br />
con pasión.<br />
Persevero, as, are, avi, aturo., a. Pes, pedis. m. Pié.<br />
Perseverar, persistir.<br />
Pcssimus. a, um. adj. Pésimo, muy<br />
Pérsicos, a, iim. adj.Pérsico, de Per- malo.<br />
sia.<br />
Pessinus, milis, f. Pcsinunte, ciudad<br />
Persis, idis. /'. Persia.<br />
de (¡alacia.<br />
Pcrsolvo, is, ere, i. solutum. a. Pa Pestilens, cutis, eom. Pestilente, pesgar<br />
enteramente.<br />
tífero.<br />
Persona, as. /'. Persona, personaje, Postilonlia . re. f., y<br />
cargo.<br />
Peslis, is. /'. Peste.<br />
Persono, as, are. ni, itum. n. Sonar Pelens, culis, eom. El que pide, de<br />
mucho, resonar.<br />
mandante.<br />
Perspeclus, a, um. pp. de<br />
Petitio, onis. f. Petición, demanda,<br />
Perspieio, is, ere, spexi, spnctum. a. pretensión,<br />
Ver, comprender.<br />
Petilus, a, um. adj. Pedido, pretendi<br />
Persto, as, are, stiti, stitum. n. Perdo, buscado.<br />
sistir, mantenerse lirme.<br />
Peto, is, ere, ivió ii, itum.a. Pedir,<br />
Pcrstrepo, is, ere, pui, pitum. n. suplicar. |] Atacar, acometer.<br />
Meter, hacer mucho ruido.<br />
Petra, a>. f. Piedra, peña, peñasco.<br />
Perslringo, is, xi, strictum. a. Apre Petrosos, a, um. adj. Pedregoso, fratar<br />
, comprimir. || Atar fuertemente. goso.<br />
Persuaden, es. ero, si, sum. a. Per Petras, i. m. Pedro.<br />
suadir , amonestar.<br />
Poxenfelderos, i.m. Pexenfeldero, sa<br />
Pettassus, a, um. adj. Fastidiado, bio jesuíta.<br />
hastiado, cansado.<br />
Phreas, acis. m. Natural de Corfú. ||<br />
Perterrefacio, is, ere. a. Amedrentar, Feax.<br />
aterrar.<br />
Ph.Tdra . aa. f. Fedra.<br />
Perterrefactus, a, um. pp. de Per Pliaedrus, i. m. Fedro.<br />
terrefacio.<br />
Phretusa, ai. f. Faetusa, hermana de<br />
Perterreo, es, ere, ni, itum. a. Ate Faetonle.<br />
morizar, intimidar mucho.<br />
Phalerai, arum. f. pl. Jaeces, adere<br />
Perterritus, a, um. pp. de Perterreo. zos , paramentos de caballo.<br />
Pertinacia , re. f. Pertinacia, porfía. Phaleratus, a, um. adj. Enjaezado ri<br />
Pertinaeiter. adv. Pertinaz, tenazcamente.mente. Phanlasma, atis. m. Fantasma vi<br />
Poruñeo, es, ere, ui. ». Pertenecer, sión.<br />
concérner, tocar.<br />
Pharao, onis. m. Faraón.<br />
PerlracliiS, a , um. pp. do<br />
Pharetra , re. f. Carcax, aljaba.<br />
Pertraho, is, ere, traxi, tractum. a. Pharisaii, orum. m. pl. Fariseos.<br />
Traer, tirar.<br />
Pharisrcus,i, óPhariseus, a, um. Fa<br />
Pertranseo, is, iré, iví, itum. n. Pariseo.sar por medio, pasar del otro lado. . Pharnabazus, i. m. Farnabazo.<br />
Perturbatio, onis. f. Perturbación, Pharnaees, is. m. Farnases.<br />
desorden, confusión.<br />
Pharsalia, re. f. Farsalia , provincia de<br />
Porturbatus, a, um. pp. de<br />
Tesalia.<br />
Perturbo, as, are, avi, atum. a. Per Pharsalieus. a, um. adj. Farsálieo, de<br />
turbar, confundir, descomponer. Farsalia.
496 PIR PLE<br />
Philippi, orum. m. pl. Filipos, ciudad<br />
de Macedonia.<br />
Philippus, i. 111. Filipo.<br />
Philislsoi, orum. m. pl. Filisteos.<br />
Pliiloctetes, as. m.Filocteles.<br />
Philomenus, i. m. Filomeno.<br />
Philopccmes, is. m. Filoperaen.<br />
Philosophia, ai. f. Filosofía.<br />
Philosophus, i. m. Filósofo.<br />
Phlegeton, ontis. m. Flegeton.<br />
Phoca, a?, f., y Phoce, es. {. Foca ó<br />
becerro marino.<br />
Phocenses, ium. m. pl. Los Focenses.<br />
Phocio, onis. m. Focion.<br />
Phocis, idis. f. Fócida, región de<br />
Acá y a.<br />
Phocnices, um. m. pl. Fenicios.<br />
Phoenicia, se. f. Fenicia.<br />
Phryges, um. m. pl. Los Frigios.<br />
Phrygia, se. Frigia mayor y menor.<br />
Phrixus , i. ni. Friso.<br />
Phyte, es. {. Pytis.<br />
Piacularis, os. com. Expiatorio.<br />
Pica, ¡e. f. Picaza (ave).<br />
Picea, a?. /'. Pino salvaje.<br />
Pictor , oris. m. Pintor.<br />
Pictus, a, um. pp. de Pingo.<br />
Picus, i. m. Pito ó pico verde, ave<br />
consagrada á Marte. || Grifo.<br />
Pié. adv. Piadosamente.<br />
Pietas, atis. f. Piedad, compasión. ||<br />
Religión.<br />
Piger, gra, grum. adj. Perezoso, lento,<br />
holgazán.<br />
Pignus, oris. n. Prenda, seguridad,<br />
relien.<br />
Pila, 83, f. Pilar, pilastra. || Pelota para<br />
jugar.<br />
Pilatus, i. ni. Pilatos.<br />
Pileus, ei. m. Sombrero, bonete.<br />
Pilosus, a, um. adj. Velloso, peludo.<br />
Pilum, i. n. Dardo, pica,<br />
Pilus, i. m. Pelo.<br />
Pincerna, as. m. Coporo, escanciador.<br />
Pindarus, i. m. Píndaro.<br />
Pingo, is, ere, xi, ctum. a. Pintar.<br />
Pinguis, e. com. Pingüe, fértil, abundante.<br />
Pinnaculum, i. n. Pináculo.<br />
Pinas, arum. f. pl. Alas, almenas. || Penachos.<br />
Pirata, se. m. Pirata.<br />
Pirática, se. f. Piratería.<br />
Piráticos, a,' um. adj. Lo que es de<br />
piratas.<br />
Pirains, i. ni. Píreo, puerto do Atenas.<br />
Pirithous, oi. ni. Piriloo.<br />
Pisandrus, i. m. Pisandro.<br />
Piscator, oris. m. Pescador.<br />
Piscatorios, a, um. adj. Piscatorio,<br />
de pescador.<br />
Piscicuius, i. »». Peceeillo.<br />
Piscina, ai. f. Piscina, estanque de<br />
pesca. [] Pila, pilón,<br />
Piscis, is, m. Pez.<br />
Piscor, aris, ari, atus sum. dcp. Pescar.<br />
Pisistralus , i. ni. Pisístrato.<br />
Piso, onis. «i. Pisón.<br />
Pistor , oris. ni. Panadero. || Pastelero.<br />
|| Repostólo.<br />
Pius, a, um. adj. Piadoso, compasivo.<br />
Pis, icis. f. Pez.<br />
Placabilis, e. com. Fácil de aplacar.<br />
Plácalos, a, um.adj. y<br />
Placandus, a, um. adj. Aplacado , apaciguado.<br />
Placenta, ai. f. Torta de harina sin<br />
levadura, amasada con qoeso y<br />
miel.<br />
Placido, adv. Plácida , quicla, tranquilamente.<br />
Placidus, a, um. adj. Plácido, dulce,<br />
tranquilo.<br />
Placo, as, are, avi, atum. a. Aplacar,<br />
calmar.<br />
Plaga, ai. /'. Llaga, herida.<br />
Planctus, üs. ni. Llanto.<br />
Plano, adv., comp. iüs., sup. issimé.<br />
Enteramente.<br />
Plango, is, gere, nxi, nctuin. a. y n.<br />
Dar de golpes, darse golpes. || Llorar<br />
á alguno.<br />
Planta, se./'. Planta del pié, yerba,<br />
árbol.<br />
Platsese, arum. f. pl. Platea, ciudad<br />
de ttoocia.<br />
Platseenses, ium. ni. pl. Platenses, de<br />
Platea.<br />
Platea, ;e. f. Calle ancha de una ciudad.<br />
|| Corral, patio.<br />
Platea , ;c. f. El pelícano (ave 1.<br />
Plato, onis. ni. Platón.<br />
Plaustrum, i. re. Carro, carreta.<br />
Plausus, ús. »». Aplauso.<br />
Plebeeula, ae. f. Populacho.<br />
Plcbeius, a , um. adj. Plebeyo , vulgar,<br />
común.<br />
Plebs, plebis. f. Plebe, populacho.<br />
Plecto, is, ere, xi ó xui, xum. a. Castigar,<br />
sacudir. || Doblar, entretejer.<br />
Plenus, a, um. adj. Lleno, completo.<br />
Plcrique, ícque , aque. adj. pl. Los<br />
mas, la mayor parto.
POL POS 497<br />
Plerumque. adv. Ordinariamente, á<br />
menudo.<br />
Ploratus, ús. ni. Lloro, la acción de<br />
llorar.<br />
Ploro, as, are, avi, alum. ra. Llorar,<br />
derramar lágrimas.<br />
Plumbum, i. n. Plomo.<br />
Plores, ra ó ría, ium. adj. Los mas,<br />
las mas cosas.<br />
Plurimi, adv., y<br />
Piurimiim. adv. Muellísimo.<br />
Plurimus, a, um. adj. Mucho, muy<br />
grande.<br />
Plus. adv. Mas.<br />
Plus, uris. n. Mas, mayor número ó<br />
cantidad.<br />
Piulo, onis. ni. Pluton.<br />
Plutus, i. ni. Plato.<br />
Pluvia, ne. f. Lluvia.<br />
Poculum, i. ». Copa, [j Vaso de veneno.<br />
Podagra, as. f. Gota.<br />
Podarccs, is. ni. Podarces.<br />
Pojas, antis, m. Peante, padre de Fiioctetes.<br />
Poena, a 1./'. Castigo, pena, suplicio.<br />
Peeni, orum. m. pl. Los Cartagineses.<br />
Pcenitentia, se./! Arrepentimiento, penitencia.<br />
Poenitet, uit, ere. impers. Arrepentirse.<br />
Pconus, a , um. adj. Cartaginés, fenicio.<br />
Poesis , eos. is. f. Poesía.<br />
Poeta, te. m. Poeta.<br />
Poéticos, a , um. adj. Poético.<br />
Polio, is. ire, ivi ó ¡i, Hum. ra. Pulir,<br />
lustrar, bruñir.<br />
Politus, a, um. pp. de Polio.<br />
Pollens, ontis. p. de Polleo.<br />
Polleo, es, ore. n. Tener poder, valía,<br />
estima.<br />
Pollicoor, cris, eri, itus sum. p. Prometer.<br />
Pollícitiis. a, um. pp. de Pollicoor.<br />
Pollio, onis. m. Potion.<br />
Polluo , i;, ere, luí. lutum. ra. Manchar,<br />
contaminar, violar.<br />
Pollulus, a , um. pp. de Polluo.<br />
Pollux, neis. i». Pólux, hijo de Leda.<br />
Polybitas, e. »». Polibitas.<br />
Polybus, i. ni. Polibo.<br />
Polybius. ii. in. Polibio.<br />
Polydorus, i. ni. Polidoro.<br />
Polymnestor, oris. m. Polimnestor.<br />
Polynices, is. m. Polinice.<br />
Polyphemus, i. ni. Poliíemo.<br />
Polystratus, i. ni. Polístrato.<br />
Polyxena, te, y Polyxene, es. f. Polígona.<br />
Tono I.<br />
Pomona, te. f. Pomona.<br />
Pompa, ae. f. Pompa, magnificencia.<br />
Pompeianus, a, um. adj. Pompeyano,<br />
de Pompeyo.<br />
Pompeáis, ii. rn. Pompeyo.<br />
Pompilius, ii. ni. Pompilio.<br />
Pomum, i. n. Poma, toda clase de<br />
fruta.<br />
Pondo, ind. Peso. (| Libra romana.<br />
Pondas, eris. r._ Peso. || Crédito, importancia.<br />
Pone. prep. acus. Detras, por detras,<br />
después.<br />
Pono, is, ere, sui, situm. a. Colocar,<br />
poner, emplear.<br />
Pons, ontis. ni. Puente.<br />
Pontifex, icis. m. Pontífice.<br />
Pontius, ii. m. Poncio.<br />
Pontos, i. m. Ponto. I] El mar. j] Reino<br />
del Ponto.<br />
Popedios, ii. m. Popedio.<br />
Popillus.ii. «i. Popilio.<br />
Popularte, e. com. Popular. || Paisano,<br />
del mismo pais.<br />
Populado , onis. f. Tala, asolación, pillaje.<br />
Populor, aris, ari, atus sum. dep. Saquear,<br />
talar, destruir.<br />
Popules, i. ni. Pueblo.<br />
Porcia, ce. /. Porcia.<br />
Poreius , ii. ni. Porcio.<br />
Porcus.i. ni. Puerco, lechon.<br />
Pórrigo , is, ero , rexi, rectum. ra. Presentar,<br />
extender, alargar.<br />
Porro, adv. En fin, finalmente, por<br />
último.<br />
Poisena, se, m. Porsena.<br />
Porta, se. /'. Puerta.<br />
Portendo, is, ere, di, tum. ra. Anunciar,<br />
pronosticar, presagiar.<br />
Portentum , i. ii. Prodigio , pórtenlo.<br />
Pórticos, ús. in. Pórtico.<br />
Portio, onis. /'. Porción, parte, pedazo.<br />
Portitor, oris. in. Barquero.<br />
Porto, as, are, avi, atuin. ra, Llevar,<br />
portear.<br />
Portes, ús. ni, Puerto. -<br />
Poros, i. ni. Poro, rey do la india.<br />
Pono, is, ero, poposci, scitum. a.<br />
Pedir, demandar.<br />
Posidonius, ii. in. Posidonio.<br />
Possideo, es, ero, edi, essum. ra. Poseer,<br />
tener, gozar.<br />
Possum, potes, posse. potui.n,Poder.<br />
Post. prep. acus. Después de, detras<br />
de.<br />
Post, adv. Después.<br />
Postea, adv. Después.<br />
32
498 PR.^ VRJE<br />
Posteri, ormn m. pl. Los descendien Entonar, || Pronosticar. || Curar por<br />
tes.<br />
ensalmos ú oraciones.<br />
Pósteros, a, nm. adj. Siguiente, lo Prascipio, is, ere, cepi, ceptum. a.<br />
que viene después.<br />
• Ocupar antes. || Enseñar. || Mandar.<br />
Posthabeo, es, ere, ui, itum. a. Pos Praicipitatus, a, um. pp. de<br />
poner, tener en menos.<br />
Prasclpilo, as, are , avi, atum. a. Pre<br />
Postilase, adv. En adelante, de hoy cipitar.<br />
mas.<br />
Praecipué. adr. Principalmente, sobre<br />
Posticum, i. ». Postigo.<br />
lodo.<br />
Postis, is. /'. Yamba ó jamba de la Prsecipuus, a, um. adj. Singular, prin<br />
puerta.<br />
cipal.<br />
Postmodum. adv. Después.<br />
Prasclsus, a , um. pp. de Pr3scido.<br />
Postquani. coiy. Después que, luego Prasrlaré. adv. Esclarecida, ilustre<br />
que.<br />
mente.<br />
Postremo, adv. En fin.<br />
Prasclarus, a, um. adj. Preclaro , ilus<br />
Postromum. adv. Últimamente, en tre.<br />
fin.<br />
Prasco, onis. «t. Pregonero.<br />
Postremus, a , um. adj. Postremo, úl Pnceox , ocis. com. Precoz.<br />
timo, final.<br />
Pnrcurro, is, ere, curri y cucurri,<br />
Postridic, y Postriduó. adv. El dia cursum. n. Correr delante, proce<br />
siguiente, el dia después.<br />
der.<br />
Postúlala, as. f., y<br />
Prascursor, oí is. m. Precursor.<br />
Postulado, onis. f., y<br />
Pra'da, 83. f. Presa , botin.<br />
Postulaban, i. n. Pretensión, petición, Pia'dico, as, are, avi, atum. n. Pu<br />
demanda.<br />
blicar, predicar.<br />
Postulo, as, are, avi, alum. a. De Praadico, is, ere, xi, ctum. a. Predemandar,<br />
pedir, pretender, rogar. cir, profetizar.<br />
Postumius, ii. m. Postuniio.<br />
Pra'ditus, a. um. adj. Dotado, ador<br />
Potens, entis. cora. Pótenle, podenado.roso. Praidium, ii. n. Dominio, heredad,<br />
Potentia, se. f. Potencia, poder, po predio.<br />
derío.<br />
Prasdo, onis. m. Ladrón, salteador,<br />
Potestas, alis. f. Potestad, autoridad. pirata.<br />
Potior, ius. coiü. Preferente.<br />
Prasdor, aris, ari, atus sum. dep. Sa<br />
Potior , iris, iri, ilus sum. dep. Apoquear, robar.<br />
derarse.<br />
Praseo, is, iré. n. Ir delante, prece<br />
Potissimúm. adv. Especial, principalder.mente. Prad'ectura, ,T. f. Prefectura, presi<br />
Potitos, a, um. pp. de Potior.<br />
dencia.<br />
Polius. adv. Mas bien.<br />
Praofectus, i. m. Gobernador, prefec<br />
Poto, as, are, avi, atum. a. Beber. to , lugarteniente.<br />
Polus , ñs. m. Bebida.<br />
Prasfero, ers, ferré, tuli, latum. a.<br />
Praa. prep. abl. Antes, delante de, Preferir.<br />
rcsp'Clo de, en comparación de. Praslicio, is, ere, foci , fectum. a.<br />
Prasacutus, a, um. adj. Muy agudo, Llevar delante, á la cabeza.<br />
agudísimo.<br />
Ptrefigo, is, ere, xi, xum. a. Plantar,<br />
Prasb"o, es, ere. ui, itum. a. Dar, lijar, clavar delante.<br />
suministrar, presentar.<br />
Prasfixus, a, um. pp. de Prasfigo.<br />
Prascedo, is, ere , cessi, cessum, n. Prasridus, a, um. adj. Muy frió.<br />
Preceder, marchar delante.<br />
Pra'gnans, anlis.com. Preñada, em<br />
Prasceps, ipitis. com. Precipitado, que barazada, en cinta.<br />
cae de cabeza. [| Escarpado, fra Prariatus, a, um. pp. de Prasfero.<br />
goso.<br />
Pradior, aris, ari, atus sum. dep. Dal<br />
Prasceptor, oris. m. Preceptor, maesla batalla.<br />
tro.<br />
Pnoliiun, ii. n. Combate, batalla.<br />
Prasceptum, i. n. Precepto, orden. Pnelureo, es, ere, xi. ». Alumbrar,<br />
ley, mandato.<br />
brillar.<br />
Prascido, is, ere, i, sum. a. Cortar. Prasludo, is, ero, si, sum. o.Ensayar<br />
Prascino.is, ere, ui, centum, o. y n. se, prepararse. || Preludiar.
PRiE PRI 499<br />
Praemitto, ¡s, ere, si, ssum. a. Enviar Pretervehor, eris.vehi, vectus sum.<br />
delante.<br />
dep. Llevar de largo, en silencio.<br />
Pnemium, ii. ». Premio, recompensa. Pretexta, as. f. La pretexta, vestidu<br />
Praamoneo, es, ero, ui, itum. o. Avira talar de los jóvenes romanos.<br />
sar , advertir.<br />
Pretextatus, a, um. adj. Vestido de<br />
Príemonitus, a, »rn.pp.de Pramoneo. la toga pretexta.<br />
Pranestinus, a, um. adj. De Preneslo. Pretor, 01 is. m. Pretor.<br />
Prasnosco, is, oscere, novi, notum. o. Pretorium, ii. «.Pretorio, tienda del<br />
Presentir, saber antes.<br />
General.<br />
Pra'opto, as, are, avi, atum. a. Pre Prretorius , a, um. adj. Pretorio, de<br />
ferir, querer mas bien.<br />
Pretor.<br />
Preparo, as, are, avi, atum. a. Pre Pratura, re. f. Pretura, dignidad de<br />
parar.<br />
pretor.<br />
Prsepono, is, ere, sui, situm. a. Ante Pravalidus, a, um. adj. Muy fuerte,<br />
poner.<br />
robusto, pujante.<br />
Prapositus, i. ni. Gobernador, pre Praivenio. is, iré, i. entum. n. Prepósito.venir.<br />
Prareptus , a, um. pp. de<br />
Preventus , a, um. pp. de Provenio.<br />
Praripio, is, ere, ui, eptum. a. Qui Preverto, is, ere, i, sum. a. , y<br />
tar, atreverse, apropiarse.<br />
Praevertor, eris, i, sus sum. dep.<br />
Presagio, is, iré, ivi, itum. n., y Anteponer, preferir.<br />
Presagior, iris, iri, ¡tus sum. dep. Prasvideo, es, ere, i, sum. o. Proveer<br />
Presagiar, presentir.<br />
precaver.<br />
Prascio, is, iré, ivi, itum. «., y<br />
Prandium, ii. «. Almuerzo ó des<br />
Praascisco, is, ere, ivi, itum. n. Preayuno.ver. Pratum, i. ii. Prado, pradera.<br />
Pr,Tsens, entis. com. Presente, favo Pravus, a, um. adj. Malvado, crimirable.nal.<br />
Prsesentia, ;e.f. Presencia.<br />
Precario, adv. Precariamente, por<br />
Praesenlio, is, iré, ensi, sensum. a. súplicas, por ruegos, de prestado.<br />
Presentir.<br />
Precatus, a, um. pp. de Precor.<br />
Praasertim. adv. Especial, principal Preces, um. f. pl. Ruegos, preces,<br />
mente.<br />
oraciones.<br />
Preses, idis. m. y f. Presidente. Precor, aris, ari, atus sum. eiep. Ro<br />
Presidium, ii. n. Presidio, guarnición. gar, suplicar con instancia.<br />
Prasstans, antis, com. Grande, distin Prehendo , is, ere, i, sum. a. Tomar,<br />
guido.<br />
apoderarse, asir, coger.<br />
Próstilos , um. m. pl. Dioses Lares. Premo, is, ere, pressi, pressum. a.<br />
Presto, as, are, stiti, itum. n. Dar, Oprimir , apretar, perseguir.<br />
prestar, estar delante, exceder. Pressus, a, um. pp. de Premo.<br />
Prassum, es, esse, fui. n. Presidir, Pretiosus, a , um. adj. Precioso.<br />
ser cabeza, presidente.<br />
Pretium , ii. «. Precio, valor , estima.<br />
Presumo, is, ere, sumpsi , sump- Priamus, i. ni. Príamo, rey de Troya.<br />
tum. a. Tomar antes. || Afeminarse, Priapus , i. m. Priapo.<br />
presumir.<br />
Pridie. adv. El dia antes, la víspera.<br />
Praater. prep. aeus. Excepto, fuera Prirnani, orum. ni. pl. Los soldados<br />
de, delante, mas allá ele.<br />
de la primera legión.-<br />
Praeterea. adv. Ademas de esto. Primó, adv. Lo primero. [| En primer<br />
Praaterco, is, ere, ii ó ivi, itum. n. lugar.<br />
Pasar por alto, pasar en silencio. Primogénitos, i. m. Primogénito, ma<br />
Praetereundus, a, um. p. fut. de Praayor!tereo. Prirnoies, um. m. pl. Los primeros,<br />
Preteriens, entis. p. de id.<br />
los principales.<br />
Pretéritos, a, um. pp. de id.<br />
Pi imuni. adv. V. Primó.<br />
Pratermitto, is, ere, isi, ssum. a. Primos, a, um. fidj. Primero.<br />
Omitir, callar.<br />
Princeps, ipis. m. y f. Principal, pri<br />
Praaterquam. adv. Sino que, salvo mer gefe, príncipe.<br />
que.<br />
Príncipatus , ús. m. Preeminencia, pri<br />
Pnetervee.lus, a, um. pp.de<br />
macía , principado.
500 PRO PRO<br />
Prinolpium, ¡i. ». Comienzo, principio.<br />
Prior, oris. con». Primero, preferible.<br />
Priscos, a, um. adj. Antiguo, viejo.<br />
Pristinus, a, um. adj. Antiguo, precedente<br />
, anterior.<br />
Priiis. adv. Antes, primero.<br />
Priusquam. conj. Antes que.<br />
Privatus, a, um. adj. Propio, particular<br />
, privado.<br />
Privo, as, are, avi, atum. a. Privar,<br />
despojar. || Estorbar. || Exceptuar,<br />
libertar.<br />
Pro. prep. abl. Por, en lugar de, como,<br />
según.<br />
Proavus, i. m. Bisabuelo.<br />
Probo, as, are, avi, atum. a. Probar,<br />
hacer ver, manifestar'. || Ensayar.<br />
Prohoscis, idis. f. Trompa del elefante.<br />
Probrum, i. n. Oprobio, deshonra,<br />
infamia.<br />
Probus, a, um. adj. Bueno, probo,<br />
honrado.<br />
Procedo, is, ere, cessi cessuni. n.<br />
Adelantarse. || Proceder. || Caminal-,<br />
partir.<br />
Procella, «t. f. Tempestad, borrasca.<br />
Procoritas, atis. /'. Altura grandeza.<br />
Proceros, a, um. adj. Procer, grande,<br />
alto.<br />
Proeido, is, ere, i. ti. Caer.<br />
Proclamo, as, are, avi, atum. n. Proclamar,<br />
gritar.<br />
Procónsul, ulis. m. Procónsul.<br />
Procreo, as, are, avi, atum. a. Procrear.<br />
|| Producir.<br />
Procul, adv. Lejos, de lejos.<br />
Proculus, i. m. Próculo.<br />
Procumbo, is, ero, cubui, cubitum.<br />
ti. Postrarse, prosternarse. || Caer.<br />
Procuratio, onis. /'. Administración,<br />
comisión, procuración.<br />
Procurator, oris. m. Procurador-.<br />
Procurro, is, ere, rri, cursum. n.<br />
Adelantarse corriendo, salir- corriendo.<br />
Procus, ii. ra. Galán, enamorado,<br />
amante.<br />
Prodeo , is, iré , ¡vi ó ¡i, itum. ». Presentar<br />
al público, parecer, apuntar.<br />
|| Levantar.<br />
Prodigium, ii. ra. Prodigio.<br />
Prodilio, onis. /'. Traición, perfidia.<br />
Proditor, oris. tu. Traidor-.<br />
Proditus, a, um. adj. Vendido, violado,<br />
revelado, indebidamente.<br />
Produce, is, ere, xi, ctum. a. Prolongar<br />
, alargar. [| Producir, engendrar.<br />
Productos, a, um. pp. de Produce.<br />
Prietos, i. vi. Preto.<br />
Profanos, a, um. adj. Profano.<br />
,1'rofectio, onis. /'. Partida, salida.<br />
Proferto, adv. Ciertamente.<br />
Profertos, a, uní. pp. de Proliciscor.<br />
Prolcio, ers, Ierre, tuli, latum. a.<br />
Presentar, pronunciar, manifestar,<br />
mostrar.<br />
Profirió, is, ere, feci, fectum. n.<br />
Aprovechar, ser útil, servir.<br />
Proliciscor, cris, eri, fectus sum.<br />
dep. Partir, marchar, salir.<br />
Prolileor, cris, eri, fessus sum. dep.<br />
Confesar, reconocer, declarar.<br />
Profligatus, a , uní. pp. de<br />
Profligo, as, are, avi, atum. a. Deshacer,<br />
hacer pedazos, desbaratar.<br />
Profugio, is, ere, i, iliiin. n. Huir,<br />
escaparse.<br />
Profugus, a, um. adj. Prófugo, fugitivo.<br />
Profundo, is, ere, fudi, fussum. a.<br />
Extender, derramar. j| Disipar.<br />
Profundara, i. 11. El mar, el profundo.<br />
Profusus, a, um. adj. Excesivo, prófugo.<br />
Progenies, ei. /'. Haza, familia, progenie.<br />
Prognatos, a, um. adj. Descendiente,<br />
oriundo.<br />
Progredior, cris, i, grossus sum. dep.<br />
Adelantarse, ir delante. || Aparecer.<br />
Pro'-Tcssus , a, um. pp. de Progredior.<br />
Prohl inleij. O 1 Oh!<br />
Prohibeo, es, ere, ui, itum. a. Prohibir,<br />
vedar.<br />
Proliibilus, a, um. pp. de Prohibeo.<br />
Proinde. adv. Así, pues, pues que.<br />
Projertus. a, um. pp. de<br />
Projicio , is, ere, jeci, jcrtuni. a. Arrojar,<br />
lanzar.<br />
Prolabor, cris, i, lapsus sum. dep.<br />
Caer.<br />
Prolapsos, a, um. pp. de Prolabor.<br />
Prolalus, a, um. pp. de Profero.<br />
Proles, is. /'. Prole, descendencia,<br />
generación.<br />
Prolixns, a, um. adj. Prolijo, largo. ¡|<br />
Liberal, magnífico.<br />
Promeritom, i. n. Beneficio, favor,<br />
servicio.<br />
Prometheus, I. tu. Prometeo.<br />
Promineo, es, ere, ni. ti. Elevarse,<br />
levantarse.<br />
Promiscué, adv. Promiscua , confusa,<br />
niczcladamente.<br />
Promiscuas, a , um. adj. Promiscuo,<br />
mezclado, confuso.
PRO<br />
Promissum, i. re. Promesa, oferta.<br />
Promissus, a, um.pp. de<br />
Promilto, is, ere, si. issum. a. Prometer.<br />
|| Lanzar , disparar.<br />
Prompté. adr. Prontamente.<br />
Promptus, a, um. adj. Pronto, activo.<br />
Prónuba, 00. f. Casamentera, sobrenombre<br />
de Juno.<br />
Pronuncio, as y Pronuntio, as, aro,<br />
avi, atum. a. Pronunciar, prometer.<br />
Pronus , a, um. adj. Inclinado , elevado<br />
ii.<br />
Propágalas, a, um. pp. de<br />
Propago, as, aro, avi, atum. a. Propagar,<br />
perpetuar, prolongar.<br />
Prope. prep. «cus. Coica de , junto á.<br />
Propé. adv. Cerca, casi.<br />
Propedium. adv. En breve, donlro de<br />
poco.<br />
Propeniodum. adv. Casi.<br />
Propensos, a, um. adj. Propenso, inclinado.<br />
Properé. adv. Prontamente.<br />
Propero, as, aro, avi, atum. a. y n,<br />
Apresurar, acelerarse, dar, meter<br />
prisa.<br />
Propcrtius, ii. m. Propercio.<br />
Propheta, :o. m. Profeta.<br />
Propheto, as, aro, avi, atum. a. Profetizar.<br />
Propinquus, a , um. adj. Próximo,<br />
vecino, allegado, pariente.<br />
Propior, ius. com. Mas cercano, mas<br />
próximo.<br />
Propitius, a , um. adj. Propicio, favorable.<br />
Propios, adv. Mas cerca, mas inmediatamente.<br />
Propone, is, ere, sin , situm. o. Proponer<br />
, exponer.<br />
Proposilum, i. ». Propósito, proyecto,<br />
designio.<br />
Propósitos, a, um. pp. de Propono.<br />
Proprié. adv. Propia, peculiar, privadamente,<br />
Proprietas, alis. f. Propiedad.<br />
Proprius, a, um. adj. Propio, peculiar.<br />
Proptor. prep. acus. A causa rio.<br />
Propicien, adv. Por esto, por eso,<br />
por esta causa.<br />
Propugnaculum, i. n, fuerte, defensa<br />
reparo.<br />
Propugno, as, are, avi, atum. a. Defender<br />
peleando. || Amparar.<br />
Propulso, as, are, avi, atum. a. Rechazar.<br />
Proripio, is, ero, pui, reptum. a.<br />
PllO 501<br />
Arrancar, sacar, retirar con violencia.<br />
Prorogo, as, are, avi, atum. o. Prorogar,<br />
prolongar.<br />
Prorompo, is , ere, pi, ptum. a. Prorumpir,<br />
salir con ímpetu.<br />
Proscindo, is, ere, scidi, scissimi, a.<br />
Romper, despedazar.<br />
Proscissus, a, um. pp. de Proscindo.<br />
Proscribo, is, ere, psi, ptum. a. Proscribir.<br />
Prosecutus, a, um. pp. de<br />
Prosequor, eris, i, cutus sum. dep.<br />
Conducir, proseguir.<br />
Proserpina, ¡s. f. Proserpina.<br />
Prosilio, is, ire, lui, ó In, ó livi, sultum.<br />
n. Salir saltando.<br />
Prospectos, ùs. i». La vista á lo lejos. ||<br />
Prospecto.<br />
Prosperé, adv., comp. iùs., sup. issimè.<br />
Feliz, prósperamente.<br />
Prosperas, a, um. adj'. Próspero, feliz.<br />
Prospicio , is , ere, exi, ectuni. a. Mirar,<br />
ver á lo lejos.<br />
Prosselytus, i. m. Prosélito, iniciado,<br />
partidario.<br />
Prosterno , is, ere , stravi, straluni, a.<br />
Prosternar, arruinar, desolar.<br />
Prostratili , a , uni. pp. de Prosterno.<br />
Prosto, as, are, siiti, stitum. re. Salir<br />
fuera. Il Prostituirse, abandonarse. ||<br />
Estar expuesto.<br />
Prosimi, prodes, osse, fui. ». Servir,<br />
ser útil, aprovechar.<br />
Protego, >s, ere, xi, cium. a. Protejer,<br />
defender.<br />
Protendo, is, ere, i, sum. a. Alargar,<br />
diferir, dilatar,<br />
Proterve, adv. Proterva, insolentomente.<br />
Protervia, a;, /'. y<br />
Protervitas, alis./'. Insolencia.<br />
Protervas , a , um. adj. Protervo, insolente.<br />
Proteus , e¡. vi. Proteo.<br />
Protiims. adv. Al punto, al momento.<br />
Prout, eonj. Según que ,. como, conformo.<br />
Provectos, a, um. adj. Adelantado.<br />
Providentia, ¡e. /'. Providencia.<br />
Provideo, os, ere, di, sum. a. Proveer,<br />
resolver.<br />
Providus, a, uní. adj. Próvido, prudente.<br />
Provincia, IB. /'. Provincia, gobierno.<br />
Provocate, a, um. pp. de<br />
Provoco, as, are, avi, atum. a. Provocar<br />
, desaliar. || Llamar, convidar
502 PUG PYT<br />
Provolvo , is, ere, vi, lutum. a. Echar<br />
á rodar, llevar rodando.<br />
Próximo, adv. Muy cerca, próximamente.<br />
Proximus, a, um. adj. Próximo, muy<br />
cercano.<br />
Prudens, entis.com. Prudente, circunspecto.<br />
Prudentia, te. f. Prudencia, sabiduría,<br />
ciencias.<br />
Prusias, a;, ira. Prusias.<br />
Pseudo-Cliristus, i. m. El falso Cristo.<br />
Pseudo-Phiüppus, i. ni. El falso Filipo.<br />
Pseudo-Propheta, te. m. El falso profeta.<br />
Psillacius, ii. m. Papagayo.<br />
Psyllus , i. ira. Psilo.<br />
Ptolomaaus, i. m. Tolomeo.<br />
Pubes, is. f. El bozo, el vello que<br />
empieza á salir en la pubertad.<br />
Publicó, adv. Publicamente , á nombre<br />
del público.<br />
Publicanus , i. m. Publicano, arrendador<br />
de las rentas públicas.<br />
Publicóla, re. ni. Publicóla.<br />
Publicum, i. n. Impuesto, tributo. ||<br />
Lugar público.<br />
Publicus, a, um. adj. Público.<br />
Publis , ii. m. Publio.<br />
Pudet, puduit, pudere, puditum est.<br />
impers. Avergonzarse, ruborizarse.<br />
Pudicitia, se. f. Pudicicia , honestidad,<br />
castidad.<br />
Pudor, oris. ra. Pudor, vergüenza.<br />
Puella, 03. f. Muchachita, jovencita,<br />
niña.<br />
Puer, cris. ni. Muchacho, garzón. ¡¡<br />
Siervo.<br />
Puerilis, e. com. Pueril.<br />
Pueritia, ¡e. f. Puericia.<br />
Puerulus, i. ni. Muchachito, niño.<br />
Púgil, ilis. m. Alleta.<br />
Pugio, onis. ra. Puñal, daga.<br />
Pugna, 33./'. Pelea, pugna, combate.<br />
Pugnans, anlis. p. de<br />
Pugno, as, are, avi, atum. n. Pelear,<br />
rombal ir.<br />
Qua. adv. ¿Por donde".' ¿por qué<br />
parte ó lugar? ¿de qué modo'?<br />
Quadragesimus, a, um. adj. num.<br />
Cuadragésimo, lo que forma el número<br />
do cuarenta.<br />
Quadraginta. ind. Cuarenta.<br />
Pulcher, era, crina.adj. Pulcro , liermoso.<br />
Pulcher , cri. ra. Pulcro.<br />
Pulchré. adv. Perfecta, sabiamente.<br />
Pulchritudo, inis. /'. Pulcritud, hermosura.<br />
Pullanius, ii. ni. El que cuidaba de<br />
los pollos sagrados. ]| El agorero<br />
que vaticinaba examinando el pasto<br />
de los pollos.<br />
Pullus , i. ra. Pollo.<br />
Pullos, a, um. adj. Negro, oscuro, de<br />
duelo<br />
Pulmenlum , i. n. Comida.<br />
Puls, pultis. f. Puche, menestra.<br />
Pulsus, a, um. pp. de Pello.<br />
Pulvis, eris. ni. Polvo.<br />
Pongo , is , ere, xi, ó pupugi, ctum. a.<br />
Punzar, aguijonear, picar.<br />
Punicus, a, um. adj. Púnico, cartaginés.<br />
Pupilus, i. ni. Huérfano.<br />
Purgatio, onis. f. Purilicacion.<br />
Purgo, as, are, avi, atum. a. Purificar,<br />
purgar.<br />
Purpura , a\ f. Púrpura.<br />
Purpurcus , a , um. adj. Purpúreo.<br />
Puros, a, um. adj. Puro, limpio.<br />
Pusilla, a;. /. Chiquita, chiquilla.<br />
Pusillus, a, um. adj. Pequeñito, chi<br />
quito.<br />
Pula, segunda persona del imp. de<br />
Puto; se usa como adv. Por ejemplo<br />
, á saber.<br />
Putiphar , aris. ni. Pulifar.<br />
Puto, as, are, avi, atum. a. Pensar,<br />
creer, juzgar, imaginarse.<br />
Pylades, ¡o. m. Pilados.<br />
Pyra , as. f. Pira, hoguera,<br />
Pyrenams, i. m. El Pirineo.<br />
Pyreoioi, orum. m. pl. Los montes<br />
"Pirineos.<br />
Pyrrus, i. ni. Pirro.<br />
Pythia, se. /. Pitonisa, sacerdotisa de<br />
Apolo.<br />
Pytho, us. f. Delfos, ciudad de Grecia.<br />
Python, onis. m. La serpiente Pitón,<br />
0<br />
Quadrans, antis, com. La cuarta parte<br />
de cualquiera cosa. [| La cuarta parte<br />
del as romano.<br />
Quadratus, a, um. adj. Cuadrado.<br />
Quadriga, a>. f. Cuadriga, carro de<br />
cuatro caballos.
QUE<br />
QUI 503<br />
Ociadrimus, a, um. adj. De edad de Quemadmodum. adv. y conj. Cómo,<br />
cuatro años.<br />
del mismo modo.<br />
Quadringcnti, a;, a. adj. nwn. ¡ü. Cua Quercus, üs. /. Encina.<br />
trocientos.<br />
Querela, 33. f. Querella, queja.<br />
Quadro, as, are, avi, atum. n. Con Questor, eris, i, questus sum. dep.<br />
venir , cuadrar.<br />
Quejarse, deplorar.<br />
Quadrupes, cdis. com. Cuadrúpedo. Questus, üs. m. Queja , gemido.<br />
Quaero. is, ere, sivi, situm. a. Buscar, Questus, a, um. pp. de Queror.<br />
indagar', inquirir.<br />
Qui, quae , quod. pron. relativo. Que.<br />
Quaisitus, a, uní. pp. de Quiero.<br />
cual, el cual, quien.<br />
Quasso, quaisumus. defeccl. Ruego, Qui. adv. Como.<br />
rogamos.<br />
Quia. conj. Porque.<br />
Quaestio, onis. f. Cuestión, duda, pre Quibuscum. por Cum quibus.<br />
gunta.<br />
Qoecum. por Cum quo.<br />
Qusestor. oris. m, Cuestor. (¡Tesorero. !| Quicumque, qusecumque, quodcum-<br />
Juez del crimen.<br />
que. pron. reí. Cualquiera que.<br />
Quaestura, a¡. /'. Dignidad de cues Quid. pron. Qué, cuál cosa.<br />
tor.<br />
Quídam, quaxlam , quoddam vel quid-<br />
Quaestus, ús. m. Ganancia.<br />
dam. pron. retal. Cierto, uno , un<br />
Qualis. e. pro», adj. Cual, do qué gé sugeto determinado.<br />
nero . naturaleza ó propiedad. Quidem. adv. En verdad.<br />
Qualiscumque, lecunique. coi». Cual Quidni. adv. Por qué no?<br />
quiera.<br />
Quidquani. V. Quisquam.<br />
Quam. conj. Cuan, cuando que, tanto Quies, ei. f. Quietud, reposo. || Paz. ||<br />
como.<br />
Sueño.<br />
Qiiainobcausam: úsase como adv. Por Quiosco , is, ere , evi, etum. n. Repo<br />
lo cual, por causa do lo cual.<br />
sar , dormir.<br />
Quamolireni. adv. Por qué, por qué Quieté, adv. Tranquila, quieta, pací<br />
causa ó razón. || Por lo cual.<br />
ficamente.<br />
Quamprimúm. adv. Cuanto antes. Quietus, a, uní. adj. Quieto, tran<br />
Quamvis. eonj. Aunque.<br />
quilo.<br />
Quandiu. adv. Cuanto tiempo, hasta Quilibet, quaelibet, quodlibet. pron.<br />
cuando.<br />
reí. Cualquiera, quien quiera.<br />
Quando. adv. y conj. Coando, siem Quin. conj. y adv. Porque no. || Abpre<br />
que , ya que.<br />
solutamente.<br />
Quandonam. adv. En qué tiempo. Quinctius, ii. m. Quincio.<br />
Qiíandoquidem. coa/. Ya que, supues Quindecim. ind. Quince.<br />
to que, pues que.<br />
Quingenti, a?, a. pl. distributivo. Qui<br />
Quamquarn. conj. Aunque.<br />
nientos.<br />
Quanti. adv. Tanto que, tanto como. Quínquagesimus, a, um. adj. num.<br />
Quanto. arfo, y<br />
Quincuagésimo, lo que cierra el nú<br />
Quantium. adv. Cuanto.<br />
mero de cincuenta.<br />
Quanlus, a, um. adj. Cuanto, cuan Quinquaginta. ind. Cincuenta.<br />
gi ande.<br />
Quinqué, ind. Cinco.<br />
Quaproter. conj. Por lo cual.<br />
Quinquennium, ii. n. Quinquenio, es<br />
Quare. con;'. Por qué, por lo cual, pacio de cinco años.<br />
por qué causa.<br />
Quinquies. adv. Cinco veces.<br />
Qoartana, ai. /'. Cuartana, liebre. Quintó, adv. La quinta vez. En quinto<br />
Quartúm. adv. Ca cuarta vez.<br />
lugar.<br />
Qnartus, a, um. adj. num. Cuarto. Quintus, a, um. adj. num. Quinto.<br />
Quasi. con/. Como, como si, casi. Quippo. conj. Pues que, porque, como<br />
Quater. adv. Cuatro veces.<br />
que.<br />
Quaternio, onis. m. El número de Quirinus, i. m. Quirino.<br />
cuatro.<br />
Quiris, itis. f. Lanza.<br />
Quatio, is, ore.ssi, ssuni. a. Mover Quirites, um. m. pl. Quirites, nombre<br />
con violencia, conmover.<br />
que se dio á los Sabinos y Romanos<br />
Quator. ind. Cuatro.<br />
después de su alianza.<br />
Que. conj. inseparable que se alija Quis, quae, quod vol quid. pron. retal.<br />
siempre á una palabra. Y.<br />
Quien, cual , el cual, que.
504 QUO<br />
Quisnam, quae-nam, quodnani, vel<br />
quidnam. pron. relat. Quien.<br />
Quisquam, quaequam, quodquam, vel<br />
quidquam. pron. relal. Alguno.<br />
Quisquís, quasque, quid. pro». Cualquiera<br />
que.<br />
Quo. adv. Dónde, en que lugar?<br />
Quo. con/. A fin do que, para que.<br />
Quoad, adv. Hasta que, hasta tanto<br />
que.<br />
Quocumque. ado. A cualquiera parte<br />
ó lugar.<br />
Quod, corij. Por qué.<br />
Quominus. conj. Quo no, para que<br />
no.<br />
Quomodo. ado. Cómo, do qué manera.<br />
Rabbi. ind. Voz hebrea compuesta de<br />
otras dos de la misma lengua.<br />
Maestro mió.<br />
Rabidus , a , tim. adj. Furioso.<br />
Rabies, ei. /. Rabia, furia, ira.<br />
Rachel, elis. f. Raquel.<br />
Racilia , ao. f. Racilia.<br />
Radies, ii. m. Rayo de luz, radio.<br />
Radix, icís. f. Raíz. || Origen , principio<br />
do las cosas.<br />
Rages, is. f. Rages, ciudid de Media.<br />
Rapa, as. /'. Nabo, hortaliza.<br />
Raphael, elis. m. Rafael.<br />
Rapidus, a, tim. adj. Rápido, impetuoso.<br />
Rapiña, ae. /'. Rapiña, botín, robo,<br />
hurlo.<br />
Rapio, is, ere, pui, ptum. a. Arrebatar,<br />
quitar, robar, hurtar.<br />
Rapto, as, are, avi, alum. a. Arrebatar,<br />
quitar.<br />
Raptor, oris. m. Raptor, robador,<br />
ladrón.<br />
Raptum, i. ». Rapto, robo.<br />
Raptus, a. um. adj. Arrebatado, robado.<br />
Raro. adv. Extraordinaria, raramente.<br />
Rarus, a, um. adj. Raro, extraordinario.<br />
Ratio, onis. f. Razón, la mente. [|<br />
Causa, motivo.<br />
Ralis, is. f. Nave.<br />
Ratus, a, um. pp. do Reor.<br />
Rea, se. f. Rea, acusada.<br />
Rebecca, a:, f. Rebeca.<br />
K<br />
Quoniam. conj. Ya que, pues que.|j<br />
Después que.<br />
Quoqué. adv. También.<br />
.Quorsuiu. adv.iA dónde? ¿.hacia dónde?<br />
Quot. ind. ¿Cuantos?<br />
Quotannis. adv. Todos los años, cada<br />
año.<br />
Quotidianus, a, uní. adj. Cuotidiano,<br />
diario.<br />
Quotid é. adv. Todos los dias.<br />
Quot íes. ado. Cuantas veces, todas las<br />
veces que.<br />
Quoliescumquc. adv. Siempre que.<br />
Quotquot. ind. Todo lo que.<br />
Quousque. adv. ¿Hasta (-liando?<br />
Quum. conj. Cuando, pues que, aunque,<br />
como.<br />
Rebefo, as, are, avi, alum. n. Rebelarse.<br />
Ifocan'atus, a, um. pp. de<br />
Recanto, as, are, avi, alum. a. Repetir<br />
cantando.<br />
Recodo, is, ere, ssi, ssum. n. Retirarse,<br />
alejarse.<br />
Recens, entis. corre. Reciente, moderno<br />
, nuevo.<br />
Recens. adv. Reciente, últimamente.<br />
Rocenseo, es, ero, oi, itum o um. a<br />
Repasar, revisar. || Reseñar.<br />
Receptaculum, i.». Receptáculo. ¡| Refugio,<br />
amparo.<br />
Receptus, a, um. pp. do Rocipio.<br />
Receptos, ús. m. Retiro.<br />
Recessus, ús. m. Retirada, escondrijo.<br />
Rccido, is, ere, i, easuni. n. Recaer.<br />
Recipio, is, ere, cepi, ceptum. a. Recibir,<br />
tomar, recobrar, acoplar.<br />
Recissus, a, um. pp. do Rccido.<br />
Recito, as, are, avi, alum. o. Recitar,<br />
leer.<br />
Recludo, is, ere, usi. usuin. a. Cerrar<br />
, volver á cerrar.<br />
Reconciliado, onis. /'• Reconciliación.<br />
Reconcilio, as, are, avi, alum. a. Reconciliar.<br />
Recondo, is, ere, didi, ditum. a.<br />
Encerrar, guardar, ocultar, esconder.<br />
Recordalio, onis. f. Recordación, recuerdo.<br />
Recordor , aris, ari, alus sum. dep.<br />
Recordar, acordarse.
REF<br />
Recreo, as, aro, avi, atum. a. Recrear.<br />
|| Renovar, reproducir.<br />
Recta, adv. Recta, derechamente.<br />
Recto, adv. Bien, con justicia.<br />
Rector, oiis. ra. Rector, gobernador.<br />
Rectus, a, um. adj. Recto, justo. ||<br />
Derecho.<br />
Recupero, as, are, avi atum. a. Recuperar<br />
, recobrar.<br />
Recurio, is, ero, curri, cursum. «.<br />
Recurrir , volver corriendo.<br />
Recuso, as, aro, avi, atum. a. Recusar<br />
, rechazar.<br />
Redactus, a, um. pp. do Redigo.<br />
Redarguo, is, ere, i, tum. a. Refutar,<br />
convencer arguyendo.<br />
Reriditus, a, um. pp. de<br />
Reddo, is, ere, didi, itum. a. Volver,<br />
restituir.<br />
Rodeo, is, iré, ii, ó ivi, itum. n. Volver,<br />
tornar.<br />
Rcdiens , ontis. pp. do Rodeo.<br />
Redigo, is, ere, egi, actuni. a. Reducir.<br />
|| Rechazar. ¡| Amontonar.<br />
Redimitus, a, um. pp. de<br />
Redimo, is, iré, ivi, itum. a. Ceñir,<br />
cercar, coronal'.<br />
Redimo, is, ere, omi, emptum. a.<br />
Redimir, rescatar.<br />
Redintegro, as, are, avi, atum. a.<br />
Reintegrar, renovar, volver á comenzar.<br />
Réditos, üs. ta. Vuelta, regreso, retorno.<br />
Reduco, is, ero, x¡, ctum. o. Reducir,<br />
restablecer, reponer.<br />
Redux, neis. com. til que está de<br />
vuelta.<br />
Refero, crs, forro, tuli, latum. a. Llevar<br />
, referir.<br />
Refert, ferro, irnpers. Importa.<br />
Refertus, a, uní. pp. de Retorció.<br />
Lleno.<br />
Reficio, is, ero, feci, fectum. o.<br />
Rehacer, reponer.<br />
Reflecto, is, ore, ilexi, llexum. n.<br />
Reflexionar, retirar. || Encorvar,<br />
volver á doblar.<br />
Relluo, is, ore, xi, xum. n. Refluir,<br />
volver contra su curso, rebosar.<br />
Reformido , as , are , avi , atum.<br />
a. Temer mucho, tener mucho<br />
miedo.<br />
Refoveo, es, ere, fovi, fotum. a. Recalentar<br />
, fomentar , restablecer.<br />
Refractus, a, um. pp. de Refringe<br />
Rofrico, as, are, avi, atum.a. Refregar,<br />
frotar do nuevo.<br />
REM 503<br />
Refringe is, ere, fregi, fractum. a.<br />
Quebrar, romper.<br />
Refugio, is, ere, i, itum. a. y n.<br />
Huir, refugiarse.<br />
Rogalis, o. com. Real, regio.<br />
Regia, ai. f. Palacio, casa, tienda<br />
real.<br />
Regilus, i. ra. Regilo.<br />
Regina, ir. f. Reina.<br />
Regio, onis. f. Región, comarca, país.<br />
Regius, a, um. adj. Regio, real.<br />
Regno , as, are, avi, atum. o. Reinar,<br />
gobernar.<br />
Rognum, i. ». Reino. || Dignidad real.<br />
Regó, is, ere, rexi, rectum. o. Regir,<br />
gobernar.<br />
Regrcdior, eris, i, gressus sum. dep.<br />
Recular, retroceder, volver atrás.<br />
Rogrossus, a, um. pp. de Regrcdior.<br />
Regulus, i. m. Régulo. || Reyezuelo.<br />
Reipsa. abl, absoluto. Efectivamente,<br />
en efecto.<br />
Rejectus , a, um. pp. de<br />
Rejicio, is, ere, jeci, joctum. a. Apartar,<br />
alejar, ochar atrás.<br />
Relabor, eris, i, lapsus sum. dep.<br />
Recaer. || Remontar á su origen.<br />
Relatus, a, um. pp. de Refero.<br />
Relego, as, are, avi, atum. a. Destorrar,<br />
alejar, separar. ¡| Relegar.<br />
Relictus, a, um. pp. de Relinquo.<br />
Religiosé. adv. Religiosa, equitativa,<br />
escrupulosamente.<br />
Roligiosus, a , um. attj, Religioso, venerable.<br />
Religo, as, are, avi, atum. o. Atar,<br />
ligar.<br />
Relinquo, is, ero, liqui, lictum o. Dejar,<br />
abandonar.<br />
Reliquia 1, arum./'.pí. Restos, reliquias.<br />
Reliquus, a, um. adj. Lo que rosta,<br />
lo demás, lo rcslante.<br />
Rcluceo, os, oro, xi. n. Relucir.<br />
Reluctor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Resistir, rehusar.<br />
Romaneo, es, ore, mansi, mansum.<br />
n. Perseverar, permanecer, morar.<br />
Roniedium, ii. n. Remedio.<br />
Remex, ¡gis. ra. Remero.<br />
Remigio, as, are, avi, atum. n. Volver<br />
á su primera morada. || Recobrar<br />
ánimo.<br />
Remisceo, es, ere , cui, mistum. o.<br />
Volver á mezclar.<br />
Remissio, onis. f. Remisión. || Alivio. ||<br />
Relajamiento. || Descanso.<br />
Romissus, a, um. pp. de<br />
Remitto, is, ere, issi, issum.a. Volver
506 REP RES<br />
á enviar, remitir. || Dispensar, perdonar.<br />
Itemolus , a , ni», pp. de<br />
Removeo, es, ere, ovi, otum. a. Remover<br />
, apostar, rechazar.<br />
Remunero, as, are, avi, atum. a., y<br />
Remuneror, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Remunerar, recompensar.<br />
Remus , i. m. Remo.<br />
Rempham. ind. ídolo de que solo se<br />
hace mención en el Evangelio.<br />
Renasccns, entis. com. y p. de<br />
Renascor, eris, i, natus sum. dep. Renacer.<br />
Renovó, as, are, avi, atum. o. Renovar.<br />
Renuncio, as, are, avi, atum, y<br />
Renuntio, as, are, avi, atum. a. Denunciar,<br />
declarar, referir. || Renunciar.<br />
Renuo, is, ere, i, tum. n., y<br />
Remito, as, are , avi, atum. n. Rehusar<br />
, desechar por medio de algún<br />
signo.<br />
Reor, eris, reri, ratus sum. dep.<br />
Creer, pensar, estar persuadido.<br />
Reparator, oris. m. Reparador , restaurador.<br />
Reparatus, a, um. pp. de<br />
Reparo, as, are, avi, atum. a. Reparar,<br />
restablecer. || Fijar la atención.<br />
Repello, is, ere, puli, pulsum a, Rechazar.<br />
Rependo, is, ere, i, sum. a. Pagar,<br />
recompensar.<br />
Repente, adv., y<br />
Repentino, adv. De improviso, de repente.<br />
Repentinus, a, um. adj. Súbito, repentino.<br />
Reperio, is, iré, i, ertum. a. Encontrar.<br />
Repertus, a, um. pp. de Reperio.<br />
Repetilus, a, um. pp. de<br />
Repeto, is, ere, ii ó ivi, itum. o. Repetir<br />
, volver á pedir.<br />
Repetunda:, arum. f. pl. Concusión,<br />
peculado, cohecho.<br />
Repleo, es, ere, plevi, pletum. a.<br />
Llenar.<br />
Repletus, a, um. pp. de Repleo.<br />
Repono, is, ere, sui, situm. a. Reponer.<br />
|| Replicar, responder.<br />
Reporto, as, are, avi, atum. a. Alcanzar,<br />
conseguir, ganar. || Referir.<br />
Reposco, is, ere, poposci, poscitum. a.<br />
Exigir, volver á pedir. || Demandar.<br />
Repositus, a, um. pp. de Repono.<br />
Reprehendo, is, ere, i, sum. a. Reprender<br />
, acusar. || Alcanzar , aprehender.<br />
Reprehensio, onis. f. Reprensión, acusación.<br />
Reprehensus, a, um. pp. de Reprehendo.<br />
Repromitto, is, ere. missi, missum.<br />
a. Empeñarse mutuamente.<br />
Repto, as, are, avi, atum. o. Arrastrar<br />
, andar arrastrando. ¡| Pasearse.<br />
Repudio, as, are, avi, atum. a. Repudiar,<br />
rechazar.<br />
Repudium, ii. n. Repudio.<br />
Repuerasco, is, ere. n. Rejuvenecerse.<br />
[| Jugar como los niños. || Niñear.<br />
Repugno, as, are, avi, atum. n, Resistir<br />
, oponerse.<br />
Repullulo, as, are, avi, atum. n. Pulular<br />
, brotar, retoñar.<br />
Repulsa, аз. /'. Repulsa, negativa.<br />
Repurgo, as, are, avi , atum. o. Repurgar,<br />
volver á limpiar.<br />
Reputo, as, are, avi, atum. a. Reputar<br />
, considerar.<br />
Requiestio, onis. f. Descanso , reposo,<br />
quietud.<br />
Requiesco, is, ere, evi, etum. w. Descansar,<br />
reposar.<br />
Requiro, is, ere, sivi, situm. a. Buscar,<br />
demandar, requerir.<br />
Res, ei. /'. Cosa, negocio, asunto,<br />
hacienda, heredad.<br />
Rescindo, is, ere, scidi, scissum. a.<br />
Romper, anular, rescindir.<br />
Rescio, is.ire, ivi ó ii, itum. a. Saber<br />
, aprender, descubrir.<br />
Rescisus, a, um.pp. de Rescindo.<br />
Reseco, as, are, cui, sectum. o. Cortar,<br />
recortar. || Despedazar.<br />
Resectus, a, um. pp. de Reseco.<br />
Resero, as, are, avi, atum. a. Abrir,<br />
descubrir, declarar.<br />
Reservo, as, are, avi, atum. a. Reservar,<br />
conservar.<br />
Resideo, es, ere, sedi, sessum. «.Estar<br />
sentado, sentarse. || Cesar. || Residir.<br />
Resisto, is, ere, restiti, restitum. ti.<br />
Resistir, detenerse, pararse.<br />
Respectos, ñs. m. Mirada hacia atrás. ||<br />
Respeto, atención, consideración.<br />
Respcrgo, is, ere, si, sum. a. Rociar.<br />
Respersus, a, um. pp. do Respergo.<br />
Hospicio, is, ere, pexi, pectum. a.<br />
Mirar, volver los ojos. || Mirar con<br />
piedad. || Considerar.
REX RUF 507<br />
Respiro, as, are, avi, atum. n. Respirar.<br />
Resplendeo, es, ere, dui. n. Relucir,<br />
brillar, resplandece'.<br />
Respondeo, es, ere, di, sum. n. Respender,<br />
satisfacer.<br />
Responsio, onis. /'., y<br />
Responsum, i. n. Respuesta.<br />
Respublica, a?. /'. República.<br />
Rcspuo, is, ere, pui, putuni. n. Escupir.<br />
|| Descebar con desden ó desprecio.<br />
Restauratio, onis./'. Restauración.<br />
Restauro, as, are, avi, atum. a. Restaurar<br />
, restablecer.<br />
Restituí), is, ere, i, tum. a. Restablecer<br />
, remediar.<br />
Restitulus, a, um. pp. de Restituo.<br />
Resto, as, are, stiti, stitum. n. Detenerse,<br />
restar, quedar,<br />
Resumo, is , ere, sumpsi, sumptum.<br />
a. Volver á tomar.<br />
Resurge, is, ere, rexi, rectum. n.<br />
Volverse á levantar. || Resucitar.<br />
Resurrectio, onis./'. Resurrección.<br />
Retárdalas, a, um. pp. de<br />
Retardo, as, are, avi, atum. a. Retardar,<br />
detener.<br />
Retentes, a, um. pp. do Retineo.<br />
Rethogenos, is. ni. Retógenes.<br />
Retineo, os, ere, ui, tentum. a. Retener,<br />
conservar en su poder.<br />
Retractes, a, um. pp. de<br />
Rolraho, ¡s,ere, xi, ctum. a. Retirar,<br />
retraer, volver hacia atrás.<br />
Retro, adv. Por detrás, detrás, atrás,<br />
hacia atrás.<br />
Retrudo, is, ere, si, sum. a. Rechazar,<br />
arrojar hacia atrás. || Retirar,<br />
esconder, ocultar.<br />
Reus, oi. »». Reo, acusado.<br />
Revera. adv. En efecto.<br />
Reverenda, as. f. Reverencia, respeto.<br />
Reveroor, cris, eri, ¡tus sum. Temer<br />
, tenor temor. || Reverenciar,<br />
respetar.<br />
Revertas, a, um. pp. de<br />
Reverto, is, ere, i, sum. n., y<br />
Reverlor. cris, i, sus sum. dep. Tornar<br />
, retornar.<br />
Rcvincio, is, iré, xi, ctum. a Atar,<br />
ligar fuertemente.<br />
Rovinetus, a. um. pp. de Revinco. •<br />
Reviso, is, ere, ¡si, sum. a. Visitar.<br />
Revoco, as, are,avi, atum. a. Revocar,<br />
restablecer, restituir. |l Llamar<br />
hacia atrás.<br />
Rex , egls. ni. Rey.<br />
Rhadamanthus, i. rn. Radamanto.<br />
Rhamnus, nutis. f. Ciudad y puerto de<br />
Creta.<br />
Rhamnusius, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Creta.<br />
Rbea, ae. f. Rhea. Cibeles.<br />
Rhegini, orum. m. pl. Los moradores<br />
de Roggio.<br />
Rhonus, i. m. Rhin.<br />
Rhetor, oris. ni. Retórico, maestro<br />
do elocuencia.<br />
Rhodanas, i. ni. Ródano.<br />
Rhodus, i. i». Rodas, isla y ciudad<br />
del Asia menor.<br />
Rideo, es, ero, si, sum. a. Reír.<br />
Ridiculos , a, um. adj. Ridículo , risible<br />
, digno do risa.<br />
Rigo, as, are, avi, atum. a. Regar,<br />
rociar.<br />
Rigor, oris. ra. Rigor, dureza, aspereza.<br />
Ripa, as. f. Orilla, margen, ribera.<br />
Risus , ús. m. Risa, burla, mofa.<br />
Rite. otii). Segunla costumbre, según<br />
el uso.<br />
Ritos, üs. 111. Rito, ceremonia.<br />
Rixa, 33. f. Querella, riña, pendencia.<br />
Roboamus, i. rn. Roboam.<br />
Robur, oris. n. Fuerza , vigor. || Roble<br />
(árboh.<br />
Robostus, a, um. adj.. Robusto, vigoroso.<br />
Rogatus, a, um. pp. de<br />
Rogo, as, are, avi, atum. a. Rogar.<br />
Rogos, i. ni. Hoguera; pila de leña,<br />
en que los antiguos quemaban los<br />
cadáveres.<br />
Roma, 33. Roma.<br />
Romanus, a, um. adj. Romano, de<br />
Roma.<br />
Romulus, i. tu. Rómulo.<br />
Ros, oris. ra. Rocío.<br />
Rostía, orum. n. pl. Tribuna desdo<br />
donde se arengaba al pueblo romano.<br />
Rostrum, i. n. El pico de las aves , el<br />
hocico de los cuadrúpedos. || El espolón<br />
de las aves.<br />
Rota, ,T. /'. Rueda, disco.<br />
Roto, as, are, avi, atum. o. Rodar,<br />
girar, tirar rodando.<br />
Rubén, enis. rn. Rubén, hijo de Jacob.<br />
Ruber , bra, brum. adj. Rojo.<br />
Rubigo, mis. f. Orin, herrumbre. ||<br />
Niebla ó anublo de las mieses.<br />
Rudis.e. cor». Rudo, ignorante, tosco.<br />
Rufinus, i. r». Rufino.<br />
Rufus, i. ni. Rufo.
508 RUR RUT<br />
Ruina, oa. f Ruina.<br />
Rumor, oris. m. Rumor, ruido.<br />
Rumpo, is, ere, rupi, ruptum. a.<br />
Romper, interrumpir.<br />
Ruó, is, ere , i, itum. n. y a. Precipitarse<br />
, derrumbarse, derribar, abatir.<br />
Rupes, is. f. Roca, peñasco.<br />
Ruptus, a, uní. pp. de Rumpo.<br />
Rursum. adv. y<br />
S<br />
Rursus. adv. De nuevo , segunda vez.<br />
Rus, mis. n. Campo, campiña.<br />
Ruslicor, aris, ari, alus sum. dep. Vivir<br />
en la campiña. |¡ Labrar , cultivar<br />
la tierra.<br />
Ruslicus, a, um. adj. Rústico, de la<br />
campiña, campestre.<br />
Rutilius , ii. m. Rutilio.<br />
Rululus, a, um. adj. Rúlulo, del Lacio.<br />
Saba. ind. Saba, ciudad de la Arabia Saivities, ei. /'. Crueldad, rigor.<br />
Feliz.<br />
Síevus, a, um. Cruel, inluunano.<br />
Sabbatani. perf. del verbo Sabat, he Sagena , a'. /'. Red de pescar.<br />
breo, que significa abandonar, con Sagino, as, are, avi, atum. a. Cebar,<br />
el afijo de primera persona.<br />
engordar, engruesar.<br />
Sabbatizo, as, are, avi, alum. a. Ce Sagitta, a;. /'. Saeta.<br />
lebrar el sábado.<br />
Sagitarius, i. m. Arquero, ballestero.<br />
Sabbatum. i. n. Sábado, dia de re Sagulum , i. n., y<br />
poso.<br />
Saguní, i. ti. Capa.<br />
Sabini, orum. m. pl. Los Sabinos. Saguntus, i./'. Sagiinto.<br />
Sabinus, a, um. adj. Sabino, de los Salamina . ,-e. /'. Salamina.<br />
Sabinos.<br />
Salaminius, a, um. adj. Salamino, de<br />
Sacculus, i. m. Saquito.<br />
Salamina.<br />
Saccus, i. m. Saco.<br />
Salii, orum. m. pl. Los Salios.<br />
Sacer, era, crum. adj. Sacro, sa Salinator , oris. m. Salinalor.<br />
grado.<br />
Salinum , i. n. Salero.<br />
Sacerdos, otis. m. y f. Sacerdote, sa Saliva , a), f. Saliva.<br />
cerdotisa.<br />
Sallustius, ii. m. Salustio.<br />
Sacerdolium. ii. n. Sacerdocio.<br />
Salomón, onis. m. Salomón.<br />
Sacra, orum. n. pl. Sacrificios.<br />
Salteni. adv. Al menos , por lo menos.<br />
Sacramentum, i. n. Juramento. || Sa Salto, as, are avi, atum. ii. Danzar.<br />
cramento.<br />
saltar.<br />
Sacrarium, ii. n. Sagrario, santuario. Saltus, ús. i». Salto. || Rosque, monte.<br />
Sacrilicans, antis, p. de Sacrilieo. Salus. ulis. /'. Salvación, salud.<br />
Sacriticium, ii. «. Sacrificio.<br />
Salutaris, e. com. Saludable, salutd'e-<br />
Sacrifico, as, are, avi, atum. a. Saro, provechoso<br />
crificar.<br />
Salutatio , onis. /'. Salutación, saludo.<br />
Sacrilegium, ii. n. Sacrilegio, robo de Salutator, oris. m. Saludador, cum<br />
alguna cosa sagrada, violación de plimentero.<br />
alguna cosa sagrada.<br />
Salulatus , a, um. pp.de<br />
Sacrilegos, a, um. adj. Sacrilego. Salólo, as, are, avi, atum. «.Saludar.<br />
Sacro, as, are, avi, atum. a. Consa Salvus, a, uní. adj. Salvo, bueno, ligrar.bre,<br />
intacto.<br />
Saerum, i. n. Sacrificio, ceremonia re Samaría, a<br />
ligiosa.<br />
Sadducieus, ei. m. Saduceo.<br />
Siecularis, e. com. Secular.<br />
Saepe. adv. Frecuentemente, á menudo.<br />
Sievio, is, iré, ii, itum. n. Encruelecerse,<br />
ejercer la crueldad.<br />
Sícvilia, a;, f., y<br />
1. /'. Samaría, región y ciudad<br />
de Palestina.<br />
Samliuceus, a, um. adj. De sanco, hecho<br />
do sanco.<br />
Samnites, um. m. pl. Samnitas, pueblos<br />
de Samnio.<br />
Sanios y Samus , i. f. Isla de Samos.<br />
Samson , onis. m. Sansón.<br />
Samuel, elis. ni. Samuel.
SAU SCR 509<br />
Sanatus, a, um. adj. Sano, curado,<br />
sanado.<br />
Sancio, i, iré, ivi ó inxi, citum ó<br />
ctum. a. Decretar, ordenar, establecer.<br />
Sané. adv. Ciertamente.<br />
Sánelas, a, um. adj. Santo, virtuoso.<br />
Sanguinolentus, a, um. adj. Sanguinolento,<br />
cubierto de sangre. •<br />
Sanguis, inis. rn. Sangre, parentela,<br />
raza.<br />
Sanitas , alis. f. Sanidad.<br />
Sano, as, are, avi, atum. «.Sanar,<br />
curar. |1 Reducir á la razón.<br />
Sanos, a, um. adj. Sano, robusto,<br />
bueno.<br />
Sapiens, entis. coi». Sabio, prudente.<br />
Sapienter. adv. Sabia, prudentemente.<br />
Sapientia, a;.,/'. Sabiduría, prudencia.<br />
Sapio, is, ere, ivi ó ii. tu Ser sabio. ||<br />
Tema* sabor ó gusto.<br />
Sapor, oris. 111. Sabor.<br />
Sara, a?, f. Sara.<br />
Sarmentum, i. n. Sarmiento, vastago<br />
de vid.<br />
Sata, orum. ». pl. Sembrados, mieses.<br />
Satán, ind., y Satana, ai. m. Satán,<br />
Satanás.<br />
Salelles, itis. i». Satélite. || Soldado<br />
de la guardia de un príncipe. ¡| Alguacil,<br />
corchete.<br />
Satio, as, are, avi, atum. a. Saciar,<br />
hartar. || Disgustar, enfadar.<br />
Satio , onis. /'. Arle de sembrar, siembra<br />
, sementera.<br />
Satior, ius. coi». Mas provechoso.<br />
Sátira , ae. f. Sátira.<br />
Sath'ieus, a, um. adj. Satírico, burlesco.<br />
Satis, adv. Bastante, suficientemente.<br />
Satisfacio, is, ere. I'eci, factum, y<br />
Satisfio, is, íeri, factus sum. pas's. Satisfacer,<br />
estar, quedar satisfecho. |'<br />
Aplacar. || Excusarse.<br />
Satius. adv. Mejor, mas útil, mas<br />
provechosamente.<br />
Sator, oris. m. Sembrador.<br />
Salomaba, ¡uní, ú orum. n. pl. Saturnales,<br />
tiestas de Saturno.<br />
Saturninus, i. in. Saturnino.<br />
Saturnus, i. «i. Satínalo.<br />
Saturo, as, are, avi, atum. a. Saturar,<br />
hartar, llenar de comida. || Enfadar,<br />
disgustar.<br />
Satyra , a>. f. Sátira.<br />
Satyricus, a, um. V. Satiricus.<br />
Satyrus, i. i». Sátiro.<br />
Sauciatus, a, um. adj. Herido.<br />
Saucius, a , um. adj. Herido.<br />
Saúl, ulis. m. Saúl, rey de Judea.<br />
Sanios, i. i». Saulo, después Pablo.<br />
Saxum, i. ». Peñasco, roca.<br />
Scabellom, i.». Escabel, banco, escaño<br />
pequeño.<br />
Scala, as. f. Escalera, escala.<br />
Scandalizo, as, are, avi. alnni. a. Escandalizar<br />
, dar escándalo.<br />
Scandalum, i. n. Escándalo. || Tropiezo<br />
que se pone á uno para que caiga.<br />
Seando, is, ero, di, sum. a. Trepar,<br />
subir.<br />
Scaleo, es, ere, fui. 11. Salir, brotar<br />
de la tierra ó de las peñas. || Abundar,<br />
reventar de lleno.<br />
Sceleralé. adv. Malvada . impíamente.<br />
Sceleratus, a, um. adj. Malvado.<br />
Scelcro, as, are, avi, atum. a. Contaminar,<br />
manchar con un delito.<br />
Scelestus, a, um. adj. Malvado, impío.<br />
Scelcsté. adv. Como malvado, impíamente.<br />
Scelus, eris. n. Maldad, crimen.<br />
Scena, 33. f. Escena, teatro.<br />
Scenicus, a , um. adj. Escénico, de la<br />
escena.<br />
Sceptrum, i. n. Cetro.<br />
Sclieda, ¡e. f. Carta, hoja de papel ó<br />
pergamino.<br />
Schola, a). /'. Escuela, clase.<br />
Sciencia, va. f. Ciencia, doctrina.<br />
Scilicel. adv. En efecto, es claro, es<br />
manifiesto.<br />
Scindo, is, ere, scidi, scissum. a.<br />
Despedazar, hender, partir.<br />
Srio, is, irn, ivi, ituni. o. Saber, eslar<br />
informado.<br />
Scipio, onis. m. Báculo, bastón, rodrigón.<br />
Scipio, onis. i» Escipion.<br />
Sciron, onis. «i. Esciron.<br />
Scirpeus, a, um. adj. Lo que es do<br />
junco.<br />
Sciscitatus, a, um. pp. de<br />
Sciscitor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Preguntar, inquirir, averiguar.<br />
Seopulus, i. i». Escollo, roca, peñasco.<br />
Scorpio , onis. rn. Escorpión ó alacrán.<br />
Scriha, ¡e. ni. Escriba, secretario, escribano.<br />
Scribío, iirum. i», pl. Los Escribas,<br />
doctores del judaismo.<br />
Scribo, is, ore, ipsi, ptum. a. Escribir,<br />
componer.<br />
Scriptor, oris. ni. Escritor.<br />
Scriplus, a, um. pp. de Scribo.<br />
Scriptura, ai. y
5)0 SEG SEP<br />
Scripturae, arum. f. pl. Las escrituras.<br />
Scrutatus , a . um. pp. de<br />
Scrutor, aris, ari, atus sum. dep. Registrar,<br />
reconocer, buscar con<br />
gran cuidado y diligencia.<br />
Scurra, SÌ. f. Bui'on , truhán.<br />
Scutatus, a , um. adj. Escudado.<br />
Scutum, i. ». Escudo.<br />
Scyphus, i. m. Copa.<br />
Scylla, se. f.-Escila, roca en el estrecho<br />
de Mesina.<br />
Scythss, arum. m. pl. Los Escitas.<br />
Scythia, ae. f. Escitia.<br />
Scythicus, a, um. adj. Escítico, de<br />
Escitia.<br />
Se, sui, sibi, se. proti, pers. A sí.<br />
Secedo, is, ere, cessi, cessum. «. Retirarse<br />
, apartarse.<br />
Secerno, is, ere, crevi, cretum. a.<br />
Distinguir, separar.<br />
Secessus, ùs, ni. Apartamiento, retiro.<br />
Seco, as, are, cui, ctum. a. Cortar.<br />
Secretó, adv. Secretamente.<br />
Secretum, i. ». Secreto.<br />
Seculum, i. ». V. Sa>culum.<br />
Secum, por Cum se.<br />
Secundarius, a, um. adj. Secundario.<br />
Secundó, adv. En segundo lugar.<br />
Secundus, a, um. adj. Segundo. [| Favorable.<br />
Socuris, is. f. Segur, hacha.<br />
Securas, a, um. adj. Seguro, tranquilo<br />
, confiado.<br />
Secus. adv. De otro modo.<br />
Secutus, a, um. pp. de Sequor.<br />
Sed. co»j. Pero.<br />
Sedatus, a, um. pp. de Sedo.<br />
Sedecias, re. »». Sedecias, hijo do ,1ocias.<br />
Sedenim. conj. Pero entre tanto.<br />
Sedens, entis. p. de<br />
Sedeo, es, ero, di, sessum. «.Sentarse,<br />
tomar asiento, permanecer.<br />
Sedes, is./'. Silla, asiento, morada.<br />
Seditio, onis. f. Sedición, tumulto,<br />
motin.<br />
Sedo, as, are, avi, atum. a. Apagar-,<br />
calmar.<br />
Seduco, is, ere, duxi, ctum. a. Llamar<br />
á parte, seducir.<br />
Sedulitas, atis. f. Esfuerzo, cuidado,<br />
asiduidad.<br />
Sedulò. oriti. Cuidadosamente.<br />
Seges, etis. f. Mies para segai'. ¡| Multitud,<br />
abundancia.<br />
Segnis, e. cor». Perezoso, lento.<br />
Segniter. adi). Perezosa, lentamente.<br />
Segnities, ei. f. Pereza, lentitud, negligencia.<br />
Selibra , no. f. Media libra.<br />
Sella, ce. f. Silla, asiento. || Litera.<br />
Semci. m. ind. Seirrei.<br />
Semel. adv. l.na vez.<br />
Semele , es. f. Semele.<br />
Semen, inis. m. Semilla, raza, origen.<br />
Semet. oc«s. y abl. Sí mismo.<br />
Semianimis, e. com. Semivivo, medio<br />
muerto.<br />
Semideus, ei. m. Semidiós.<br />
Semivivos, a, um. adj. Semivivo.<br />
Semper. adv. Siempre.<br />
Sempiternos, a, um. adj. Sempiterno,<br />
eterno.<br />
Sempronius, ii. m. Scmpronio.<br />
Semuncia, ai. f. Media onza.<br />
Sernos, i. m. Sem , hijo de Noó.<br />
Sena, sí. f. Sena, ciudad de la Umbría.<br />
Senator, oris. m. Senador.<br />
Senalorius, a, um. adj. Senatorio, det<br />
senado, ó de senador.<br />
Senatus, lis. ni. El Senado.<br />
Senectus, utis. f. Vejez, senectud.<br />
Senesco, is, ere, serrui. «. Envejecer.<br />
Senex , nis. m. y f. Viejo , vieja.<br />
Senilis, e. com. Senil, perteneciente<br />
á viejo ó vieja.<br />
Sénior , ius. com. Mas viejo, mas anciano.<br />
Séniores, um. m. pl. Los antepasados,<br />
los senadores.<br />
Senium , ii. ». Vejez, ancianidad.<br />
Senones, um. m.pl. Los Caulas señónos.<br />
Sensim. adv. Poco á poco.<br />
Sensus, üs. m. Sentido, entendimiento,<br />
capacidad.<br />
Sententia, ¡e. f. Sentencia, pensamiento.<br />
Sentio , is , iré , si, sum. a. Sentir,<br />
apercibirse, sabor, pensar.<br />
Separatim. adv. Por separado, separadamente.<br />
Separo, as, are, avi, atum. a. Separar.<br />
Sepelio, is, iré, ivi, ultuin. «. Envolver,<br />
amortajar, enterrar.<br />
Sepes, is, y seps, is. /'. Áspid.<br />
Sepio, is, iré, psi, plum. a. Cercar,<br />
rodear.<br />
Sopono, is, ere, sui, situm. a. Separar<br />
, porrcr á parte.<br />
Septum, ind. Siete.<br />
September, bris. ?». Setiembre.<br />
Septcmdeeim. ind. Diez y siete.<br />
Septeni, ae, a. adj. numeral pl. Seteno.
SEX SIN 511<br />
Sepiles, adv. Siete veces.<br />
Séptimo, adv. La sétima vez.<br />
Septimuleiiis, ii. m. Septinmleyo.<br />
Séptimas, a, um. adj. num. Sétimo.<br />
Septingcnti, ai, a. adj. numeral pl.<br />
Setecientos.<br />
Septuagcsimus, a , um. adj. numeral.<br />
Septuagésimo.<br />
Septuagiés. adr. Setenta veces.<br />
Septuageties. adv. Setecientas veces.<br />
Septuaginta. ind. Setenta.<br />
Sepulcrum , i. n. Sepulcro.<br />
Sepultura , ai. f. Sepultura.<br />
Sepultus, a, um. pp. de Sepelio.<br />
Sequor, cris. i. cutus sum. dep. Seguir,<br />
perseguir, buscar, imitar.<br />
Sera, a?. /'. Cerradura, pestillo.<br />
Serió, adv. Seriamente.<br />
Serios, a. um. adj. Serio, grave.<br />
Sermo, onis. n. Discurso, lenguaje,<br />
conversación, oración, arenga.<br />
Seto, is, ere, sevi, satum. a. Sembrar.<br />
Sero. adv. Tarde, á la tardo, por la<br />
tardo.<br />
Serpees, entis. m. Serpiente.<br />
Serpo, is, ere, psi, ptum. n. Adelantarse<br />
poco ¡i poco, serpear, extenderse<br />
ocultamente.<br />
Serra. ai. f. Sierra.<br />
Sertorius, ii. m. Sertorio.<br />
Serlum , i. n. Guirnalda.<br />
Serus, a, um. adj. Tardo, pesado, tardío.<br />
Serva, a;, f. Sierva, esclava.<br />
Servatus, a, um. pp. de Servo.<br />
Servilla, ai. /'. Servilia.<br />
Serviles, ulis. m. Esclavitud, servidumbre.<br />
Servios, ii. m. Servio.<br />
Servo, as, are, avi, alum. a. Conservar,<br />
guardar libertad.<br />
Servus, i. m. Esclavo, siervo.<br />
Sessor, oris. m. El que está sentado. ||<br />
Habitante, morador.<br />
Sestertius, ii. m. Sestercio, moneda<br />
de plata (pie valia dos ases y medio.<br />
Sese. eonj. O, ya, ya sea que.<br />
Severitas, atis. {. Severidad, gravedad,<br />
rigor.<br />
Severos, a, um. adj. Severo, grave,<br />
rigoroso.<br />
Sex. ind. Seis.<br />
Sexagésimos, a, um. adj. num. Sesenta.<br />
Sexaginta. ind. Sesenta.<br />
Sexcentésimos. a. um. adj. num. Seiscientos.<br />
Sexcenti, 03, a, adj. num. pl. Seiscientos.<br />
Sextilis, e. com. El mes de Agosto.<br />
Sextilius, ii. m. Sextilio.<br />
Sexto, adv. La sexta vez, seis veces.<br />
Sextos , i. m. Sexto.<br />
Sexlus, a, um. adj. Sexto.<br />
Sexus, ús. m. Sexo.<br />
Si. eonj. Si, aunque.<br />
Sic. adv. Así, del mismo modo,<br />
Sicania, ai. f. Isla de Sicania.<br />
Siccus , a, um. adj. Seco.<br />
Sicera, 86. f. Bebida de dátiles.<br />
Sichen. ind. Siquen.<br />
Sicilia, te. f. Sicilia.<br />
Siculus, a, um. adj. Siciliano.<br />
Sicut, y sicuti. adv. Como, así como.<br />
Sidon, onis. f. Sidon.<br />
Sidonla, a 1. /'. Sidon y su territorio.<br />
Sidonius, a, um. adj. Sidonio, tirio,<br />
fenicio.<br />
Sigalion, ii. m, Harpócrates<br />
Significo, as, are, avi, atum. a. Significar<br />
, dar á entender.<br />
Signo, as, are, avi, atum. a. Señalar<br />
notar con alguna señal, indicar, explicar.<br />
Signum, i. n. Signo, seña, enseña. ||<br />
Indicio , presagio.<br />
Silentium, ii. n. Silencio.<br />
Sileo, es, ere, ui. n. Callar, guardar<br />
silencio.<br />
Silva, as. f. Selva, bosque.<br />
Silvestris, e. com. Silvestre, salvaje.<br />
Simeón, onis. m. Simeón.<br />
Simila , ae. /'. Flor de la harina.<br />
Similis, e. com. Semejante, parecido.<br />
Similiter. adv. Del mismo modo, semejantemente.<br />
Similitudo, inis. f. Semejanza,<br />
Simón, onis. ro. Simón.<br />
Simplex, ieis. com. Sencillo, puro,<br />
neto, simple.<br />
Simul. adv. Juntamente, al par.<br />
Simulacrum, i. n. Simulacro, imagen.<br />
Simulatio, onis. f. Ficción, fingimiento.<br />
Simulatus, a, um. pp. de<br />
Simulo, as, are, avi, atum. a. Fingir,<br />
disimular.<br />
Simultas, atis. /'. Enemistad secreta,<br />
odio.<br />
Sin. eonj. Si no, pero si no, pero si.<br />
Sinas, a?, f. El monte Sinaí.<br />
Sinccrus, a, um. adj. Sincero, puro,<br />
verdadero.<br />
Sindon, onis. f. Sábana. || Lienzo de<br />
lino.<br />
Sine. prep. dbl. Sin.<br />
Singularis. o. com. Singular, raro.
512 SOL SPA<br />
Singuli, os, a. adj.pl. Sendos, rada<br />
uno de por sí. || Soles, retirados.<br />
Sinister, tra, truin. adj. Siniestro, adverso,<br />
fatal. || Izquierdo, de la mano<br />
izquierda.<br />
Sino,is, ere, sivi, situm. n. Dejar<br />
hacer, permitir.<br />
Sinus, üs. m. Seno, regazo. || Golfo,<br />
doblez, pliegue.<br />
Siquidem. adv: Porque, pues que, ya<br />
que.<br />
Siren, enis. f. Da Sirena.<br />
Sisto, is, ore, sliti, stitum. a. y n.<br />
Parar, detenerse, hacer alto. || Resistir.<br />
Siticns, entis.com. Sediento, ansioso. ||<br />
Soco, árido.<br />
Sitio, is, iré, ivi, litum. a. Tener<br />
sed, desear con ansia.<br />
Sitis, is. f. Sed, ardor, sequedad,<br />
aridez.<br />
Situs, üs. ra. Sitio, situación, asiento.<br />
Situs, a, um. pp. de Sino.<br />
Sive. conj. O ya , ya sea.<br />
Sobóles, is. /'. Raza, linaje, generación.<br />
Sobrios, a, um. adj. Sobrio.<br />
Socer, eri, y Socerus i. ra. Suegro.<br />
Socia, oa. f. Socia.<br />
Socialis, e. com. Social, amigable,<br />
amigo.<br />
Societas , atis. f. Sociedad , alianza.<br />
Socios, a, um. adj. Socio, aliado.<br />
Socrus, ús. f. Suegra.<br />
Sodalis, e. com. Compañero, amigo,<br />
camarada.<br />
Sol, solis. m. Sol.<br />
Solatium, ¡i. n, Consuelo, alivio, solaz.<br />
Solea, ai. f. Sandalia.<br />
Solenmis, o. com. Solemne, festivo,<br />
celebre.<br />
Soleo.es, ere, solitos sum. re. pas.<br />
Acostumbrarse, tener costumbre.<br />
Solers, lis. com. Hábil, diestro, ingenioso.<br />
Solidos, a, um. adj. Solido.<br />
Solitarios, a, um. adj. Solitario.<br />
Solitudo, inis. f. Soledad.<br />
Solitos, a, um. adj. Ordinario, acostumbrado.<br />
Solium. ii. n. Solio.<br />
Sollicito, as, are, avi, atum. a. Solicitar,<br />
pretender. || Conmover , alterar.<br />
|| Agitar, atraer.<br />
Sollicitudo, inis. /".Solicitud, cuidado,<br />
inquietud.<br />
Sollicitus, a , um. adj. Solícito, activo,<br />
vigilante.<br />
Solón , onis. in, Solón.<br />
Solor, aris, ari, alus sum. dep. Consolar,<br />
confortar.<br />
Solum, i. re. Suelo, tierra, campo.<br />
Solos, a, um. adj. Solo, solitario.<br />
Soluto, a, um. pp. de<br />
Solvo, is, ere, i, solutum. a. Desatar,<br />
pagar, satisfacer.<br />
Somniator, oris. m. Soñador, el que<br />
cree en sueños.<br />
Somnio, as, aro, avi, atum.n. Soñar.<br />
Somnum, ii. n. Ensueño, visión en<br />
sueños.<br />
Somnus, i. m. Sueño.<br />
Sonitus, i. m. Huido, sonido.<br />
Sonó, as, aro, avi, atum. n. Sonar,<br />
resonar.<br />
Sons, onlis. com. Culpable, criminal,<br />
reo.<br />
Sonus, i. m. Sonido, ruido, son,<br />
canto.<br />
Sophocles, is. m. Sófocles.<br />
Sopio, is, iré, ivi, itum. a. Adorme*cor,<br />
causar sueño. || Matar, dar<br />
muerte.<br />
Sopitus, a, um. pp. de Sopio.<br />
Sopor, oris. m. Sopor, adormecimiento<br />
, sueño.<br />
Sórheo, os, ere, bui y i>si, ptum. a.<br />
beber, sorber.<br />
Sordeo, es, ere, din. n. Ser ó estar<br />
sórdido, sucio, asqueroso.<br />
Sordos, ium. f. pl. Hez del pueblo,<br />
canalla, populacho.<br />
Sordidatus, a, um. pp. de Sórdido.<br />
Sórdido, adv. Sórdida, avara, mezquina,<br />
suciamente<br />
Sórdido, as, aro, avi, atum. a. Emporcar,<br />
ensuciar'.<br />
Sórdidos, a, um. adj. Sórdido, sucio,<br />
torpe, avaro. mezquino.<br />
Sóror', oris. f. Hermana.<br />
Sororius, a, um. adj. Do la hermana,<br />
lo que le pertenece.<br />
Sors, ortis. /'. Suerte, destino, azar.<br />
Sortior, iris, iri, ¡tus sum. dep. Sacar<br />
en suerte, obtener por suerte, sortear.<br />
Sospos, ¡lis. com. Sano, salvo, libre.<br />
Soler, is. vi. Soter. || Salvador, conservador.<br />
Spargo. is, ere, si, sum. a. Esparcir,<br />
derramar.<br />
Sparsus, a, um. pp. de Sparso.<br />
Spai'ta, ai. /'. Esparta.<br />
Spartanus, a, um. adj. Espartano, de<br />
Esparta.<br />
Spatians, antis, p. de<br />
Spatior, aris, ari, alus sum. dep. Espaciar-so<br />
, pasearse.
STA STR 513<br />
Spalium, ii. n. Espacio, distancia,<br />
tiempo.<br />
Species, ei. f. Especie, forma, figura.<br />
Specimen , inis. n. Muestra , prueba.<br />
Speclaculum, i. n. Espectáculo.<br />
Spectator, oris. m. Espectador.<br />
Speotatus, a, um. pp. de<br />
Specto, as, are, avi, altim. a. Mirar,<br />
contemplar, examinar.<br />
Speculator , oris. m. Espía , explorador.<br />
|| Especulador, observador.<br />
Speculor, aris, ari, alus sura. dep.<br />
Observar, espiar.<br />
Specuium , i. ti. Espejo.<br />
Spelunca, 33. f. Cueva, caverna.<br />
Sperno, is, fprevi, spretum. a. Despreciar,<br />
desdeñar.<br />
Spero, as, are, avi, atum. a. Esperar.<br />
Spes, ei. f. Esperanza.<br />
Spliasra, a;. /'. Esfera o globo sólido.<br />
Splñnx, ingis. f. Esfinge.<br />
Spica, №. f. Espiga.<br />
Spiceos, a , um. adj. Espigado.<br />
Spina, se. f. Espina, espinazo. [| Púa,<br />
dificultad.<br />
Spiritus, ús. m. Espíritu, aliento, respiración.<br />
Spiro, as, are, avi, atum. n. Respirar,<br />
exhalar.<br />
Splendidé. adv. Espléndida, brillantemente.<br />
Splendidus, a, um. adj. Espléndido,<br />
brillante , magnífico.<br />
Splendor, oris. m. Esplendor.<br />
Spolia , 01 um. ». pl. Despojos, prosa,<br />
hotin.<br />
Spolio, as, are, avi, atum. a. Despojar.<br />
Spolium, ii. n. Despojo, presa, hotin.<br />
Spondeo, es, ere, spopondi, sponsum.<br />
a. y n. Prometer, conceder.<br />
Spongia, x. f. Esponja.<br />
Sponsa, 33. f. Esposa, muger prometida.<br />
Sponsio, onis. f. Promesa, oferta.<br />
Sponsus, i. ni. Prometido, esposo.<br />
Sponté. adv. Voluntaria, espontáneamente.<br />
Sporla, 33. f. Espuerta.<br />
Sprotus , a, om. jip. de Sperno.<br />
Spureus, a, uní. adj. Repugnante,<br />
sucio.<br />
Spurios, ii. «i. Espurio.<br />
Squalidus, a, um. adj. Escuálido, des,<br />
aliñado, inculto, sucio.<br />
Squama, ;e. f. Escama del pez.<br />
Squamatus, a, um. oríj. Escamado.<br />
Stabilis, e. coi». Estable, sólido, firmo.<br />
Stabulum, i. ti. Establo.<br />
TOMO I.<br />
Stalor, eris. «>. Moneda do cuatro<br />
dracmas.<br />
Slatim. adv. Al punto, al instante.<br />
Statio, onis. /'. Estación, habitación,<br />
situación.<br />
Stat r, cris. m. Sobienombre de Júpiter.<br />
|| Ministro, alguacil, portero.<br />
Stalua, le. /'. Estatua, efigie.<br />
Statuo, is, ere, i, tum. a. Estatuir,<br />
resolver, decretar, establecer.<br />
Statora, 83. f. Estatura, talla.<br />
Status, íis. m. Estado.<br />
Status, a, um. adj. Fijo, determinado,<br />
establecido.<br />
Stolla, aa.. i. Estrella.<br />
Stercos, oris. m. Estiércol.<br />
Sterilis, e. cotii. Estéril, árido.<br />
Sterilitas, atis. {. Esterilidad.<br />
Sterno, is, ero, stravi, stratum. a.<br />
Echar por tierra , abatir. || Extender.<br />
Sterqoilinium, ii. tt. Estercolero.<br />
Stlienebeea, os. /'. Estonebea, muger<br />
do Preto.<br />
SI lienelus, i. m. Estenelo.<br />
Slhenius, ii. t)i. Estenio.<br />
Slhephanus, i. m. Esteban.<br />
Stimulo, as, are, avi, atum. a. Estimular,<br />
animar.<br />
Stimulus, i. m. Aguijón, estímulo.<br />
Stipendiarius, a, um. adj. Tributario,<br />
pechero.<br />
Slipendium, ii. ». Sueldo, estipendio.<br />
Stipo, as, are, avi, atum. a. Acompañar,<br />
escoltar.<br />
Sto, as, stare, stiti, slatum. n. Subsistir,<br />
tenerse en pié, permanecer.<br />
Stoici, orum. tri. pl. Estoicos, discípulos<br />
do Zenon.<br />
Stola, ai. f. Estola, trago de las damas<br />
romanas.<br />
Stolido. adv. .Necia, simplemente.<br />
Stolo, onis. m. Estolón.<br />
Stomachus, i. m. Estómago.<br />
Strages, is. f. Estrago, carnicería,<br />
matanza.<br />
Stragula, 83./'. Especie de vestido que<br />
servia de cobertor dé las camas.<br />
Stragulum, i. n. Tapete, alfombra,<br />
sobretodo, cobertor.<br />
Strato, onis. i». Estralon.<br />
Strenuó. adv. Valerosa, esforzadamente.<br />
Strcnuus, a, um. adj. Valeroso, esforzado.<br />
|| Ágil, dispuesto.<br />
Strepitus, üs. m. Estrépito, ruido.<br />
Strictus, a, um. pp. de Stringo.<br />
Stridor, oris. ni. Estridor, rechinamiento,<br />
ruido agudo y desapacible.<br />
33
514 SUB SUG<br />
Strigorus, a, um. adj. Descarna Jo,<br />
magro, flaco, macilento.<br />
Stringo, is, ere, xi, strictum. a.<br />
Apretar, comprimir.<br />
Strophius, ii. ni. Estroflo, rey de Fócida.<br />
Strues, is. f. Montón, hacina. |¡ Hoguera,<br />
pira.<br />
Struo, is, ere, xi, structum. a. Construir.<br />
Sludeo, es, ere, ui. n. Estudiar, dedicarse<br />
á.<br />
Studiosé. adv. Estudiosa, aplicadamente.<br />
Siudíosus, a, um. adj. Estudioso,<br />
aplicado.<br />
Studium, ii. n. Estudio, celo, afición.<br />
Stultitia, aa. /'. Locura, estulticia, necedad.<br />
Stultus, a, um. adj. Estulto, loco,<br />
necio, bobo.<br />
Stupendus, a, um. adj. Estupendo,<br />
admirable, pasmoso.<br />
Stupeo, es, ere, ui. «. y<br />
Slupesco, is, ero, pui. n. Admirarse,<br />
pasmarse. || Quedarse atónito, aturdido.<br />
Stupor, oris. ra. Estupor, pasmo.<br />
Stupratus, a, um. pp. do<br />
Stupro, as, are, avi, atum. a. Estuprar,<br />
violar por'fuerza.<br />
Stymphalum , i. m. y Stymphala,<br />
orum. n. pl. Estínfalo, monte del<br />
Peloponeso.<br />
Styx, gis. f. Estígia, laguna del Infierno.<br />
Suada, re. f. Diosa de la Persuasión.<br />
Suadeo, es, ore, si, sum. a. Aconsejar,<br />
persuadir.<br />
Suavis, e. eom. Suave, dulce, grato.<br />
Suavitér. adv. Dulce, suave, gratamente.<br />
Sub. prep. de abl. sin movimiento, de<br />
acus. con él. Debajo, junio , cerca,<br />
después.<br />
Subactus, a, um. pp. de Subigo.<br />
Subdueo, is, ere, xi, ctum. a. Retirar,<br />
sustraer.<br />
Subeo, is, iré, ii ó ivi, itum. a. Entrar,<br />
meterse por debajo. || Exponerse,<br />
aventurarse.<br />
Súber, eris. JI. Alcornoque (árbol).<br />
Subigo, is, ere, egi, bactum. o. Sojuzgar,<br />
sujetar.<br />
Subinde. adv. En seguida.<br />
Súbito, adv. De repente, de improviso.<br />
Subjicio, is, ere, jeci, jectum. o. Someter,<br />
sustituir, poner á los pies.<br />
Subjugalis, e. eom. Que se sujeta ai<br />
yugo, sojuzgado, domado.<br />
Subjungo, is, ere, xi, ctum. a. Unir,<br />
juntar á otro. || Subyugar.<br />
Sublatus, a, um. pp. de Sustollo ó de<br />
SulVero.<br />
Sublevatus, a, um. pp. de<br />
Sublevo, as, are, avi, atum. a. Sublevar,<br />
levantar, favorecer. || Aplacar.<br />
Subüc.ius, a, um. adj. Lo que es de<br />
madera ó está sostenido en maderos.<br />
Sublimis, e. eom. Sublime, elevado.<br />
Subluslrh , e. con». Algo claro.<br />
Submissus, a, uní. pp. de<br />
Su millo, is, ere, si.ssum. a. Poner<br />
debajo, someter. || Suministrar, sustituir.<br />
Submoveo, os, ere, o vi, otum. a.<br />
Apai lar, desviar.<br />
Subnixus, a, um. adj. Apoyado, sostenido.<br />
Subreetus, a, um. pp. do Subrigo.<br />
Sirbreptus, a, um. pp. de Subripio.<br />
Subí ideo, es, are, si, sum. n. Sonreír.<br />
Subrigo, is, ero, rexí, rectum. o. Levantar,<br />
enderezar, levantar en<br />
alio.<br />
Subripio, is, ore, pui, ptum. a. Sorprender.<br />
|| Hurtar á escondidas.<br />
Subrogo, as, are, avi, atum. a. Subrogar,<br />
sustituir, poner en lugar de<br />
oti o.<br />
Subscribo, is, ore, psi, ptum. a. Suscribir,<br />
aprobar.<br />
Subsequor, eris, i, cutus sum. dep.<br />
Seguir de cerca.<br />
Subsidium, ¡i. n. Subsidio, refuerzo,<br />
ayud:.<br />
Sribstiluo, is, ero, i, tum. a. Sustituir.<br />
Subler. adv. Debajo, á la parte inferior.<br />
Sublraho, is, ere, xi, actum. o. Sustraer.<br />
quitar, apartar.<br />
Suburbanus, a, um. adj. Extramuros,<br />
vecino á la ciudad.<br />
Subvectus, a, um. pp. de<br />
Subvoho, is, ere, vexi , ectum. a.<br />
Trasportar, acarrear.<br />
Subverto, is, ero, si, sum. a. Destruir<br />
, subvertir, arruinar-.<br />
Succedo, is, ere, cessi, cessum. n. Suceder,<br />
entrar en lugar de otro. ||<br />
Sustituir, subrogar.<br />
Succendo, is, ere, di, sum. a. Encender,<br />
poner fuego, incendiar por debajo.
SUP SUP 315<br />
Suceesor, oris. m. Sucesor. ,<br />
Successus, üs. m. Llegada. |] Éxito feliz<br />
, suceso.<br />
Suecinctus, a , um. pp. de<br />
Succingo, is, ere, xi, ctum. a. Ceñir,<br />
rodear.<br />
Succlamo, as, are , avi, atum. o. Gritar.<br />
Succresco, is, ere, crevi, cretum. n.<br />
Crecer por debajo, desde la raiz. !|<br />
Aumentarse.<br />
Succumbo, is, ere. ubui, cubitum. n.<br />
Sucumbir.<br />
Sudor, oris. m. Sudor.<br />
SulTectus, a, um. pp. de Suflicio.<br />
Suffero, ers. ferré, sustuli, sublatum.<br />
a. Sufrir, soportal'.<br />
Suflicio, is, ere, eci, ectum. a. y n.<br />
Poner en lugar de otro, sustituir.<br />
subrogar.<br />
Sufligo, is, ere, xi, xum. a. Fijar,<br />
clavar por debajo.<br />
Suffixus, a, um. pp. de Suffigo.<br />
Sufloco, as, are, avi, atum. a. y n.<br />
Sofocar, ahogar.<br />
Sufibdio, is. ere. fodi, fossum. a. Socavar,<br />
cavar debajo. |] Herir por<br />
debajo.<br />
Suffosus, a, um. p». de Suffodio.<br />
Suffragium, ii. n. Sufragio, voto.<br />
SufTundo, is, ere, fudi, fussum. a.<br />
Derramar, extender ocultamente.<br />
Suggestum, i. «.Tribuna, pulpito, cátedra.<br />
Sui, sibi. se. pron. pers. Sí, de sí,<br />
por sí.<br />
Sui , orum. m. pí. Los suyos.<br />
Sulphur, uris. ». Azufre.<br />
Sulpicius, ii. ra. Sulpicio.<br />
Sum , es, esse , fui. «. Ser.<br />
Summa, a?, f. Suma, perfección, término,<br />
conclusión.<br />
Summoveo, es, ere, vi, itum. a. Alejar,<br />
remover.<br />
Summus. a. um. arfj. Lo mas alto y<br />
elevado, extremo, máximo.<br />
Sumo, is, ere, sumpsi, ptuni. a. Tomar,<br />
elegir, escoger. l| Emprender.<br />
Sumptus, üs. m. Gasto, dispendio. I<br />
Coste, costa.<br />
Supellex, lectilis. [. Mueblaje, menaje<br />
de casa.<br />
Super. prep. íicus. Sobre.<br />
Super. adv. Encima.<br />
Superádito, as, are, avi, atum. a.<br />
Estar sobre, encima, amenazar.<br />
Superbé. adv. Fiera, soberbia, orgu-<br />
1 losamente.<br />
Superbia , 83. f. Soberbia, orgullo.<br />
Superbio, is, iré, i vi, itum. n. Ensoberbecerse.<br />
Superbus, a, um. adj. Soberbio, orgulloso.<br />
Superi, orum. ra. pl. Los dioses. || Las<br />
potestades de la tierra.<br />
Superinduo, is, ere, i, tum. a. Revestir<br />
, vestir encima.<br />
Superior, ius. com. Superior, mas elevado<br />
, vencedor.<br />
Superjicio, is, ere, jeci, jeetum. a.<br />
Arrojar . añadir por encima.<br />
Supeiiucratus, a, um. pp. do<br />
Siiperlucror , aris, ari, atus sum. dep.<br />
Ganar encima, ademas. || Lucrar sobre<br />
manera.<br />
Supernato, as, are, avi, atum. «. Sobrenadar.<br />
Superno, adv. Do la parto de arriba. ||<br />
Encima. || Hacia arriba.<br />
Supero, as, are, avi, atum. a. Sobrepujar,<br />
vencer, exceder, aventajar.<br />
Suporscriptio, onis. f. Inscripción, la<br />
acción de escribir encima.<br />
Supcrscmino, as, are. avi, atum. a.<br />
Sembrar sobre, encima.<br />
Supcrstos, ititis. com. El que sobrevive<br />
á otro. || Présenle, testigo.<br />
Superstilio, onis. f. Superstición,<br />
agüero.<br />
Supersum, es, esse, fui. n. Sobrevivir<br />
, quedar, escapar.<br />
Supervenio, is, iré, i, ventum. n. Sobrevenir.<br />
Supervolo , as, are, avi, atum. o.<br />
Volar por encima.<br />
Suppar, aris. com. Coetáneo, contemporáneo.<br />
Suppcdito, as, aro, avi, atum. o. y<br />
n. Suministrar , dar lo necesario. ||<br />
Supeditar, dominar.<br />
Suppetiae, arum. f. pl. Socorro, auxilio.<br />
Suppeto. is, ere. a. Estar pronto,<br />
ocurrir, venir al pensamiento. || Bastar<br />
, sor suficiente.<br />
Supplemenluin , i. n. Suplemento. ||<br />
Recluta. |¡ Refuerzo.<br />
Suppleo, es, ore, ovi, etum. a. Suplir.<br />
Supplcx, icis. com. Suplicante<br />
.Supplicans. antis, com. Suplicante . el<br />
que suplica.<br />
Suppliciter. adv., y<br />
Supplicitus. adv. Humildemente.<br />
Suppliciurn , ii. n. Suplicio.<br />
Supplico, as, are, avi, atum. n. Suplicar.
516 SUS SYS<br />
Siippono, is, ere, sui, s'.tum. ra. Poner<br />
debajo.<br />
Supprimo,«s, ere, pressi, pressnm.<br />
a. Suprimir, detener, oculiar.<br />
Suprá. adv. Sobre, encima de.<br />
Supremos, a, um. adj. Supremo, último.<br />
Surgo, is, ere, rexi, rectum. n. Levantarse,<br />
nacer, brotar.<br />
Sarripio, is, ere.pui, reptum. a. V.<br />
Subripío.<br />
Sus, suis. ni. y f. El puerco y la<br />
puerca;<br />
Susceptus, a, um. pp. dé<br />
Suscipio, ¡s, ere, cepi, ceptum. ra.<br />
Emprender, encargarse de, recibir.<br />
Suspoctus , a , um. pp. de Suspicio.<br />
Suspendeo, es, ere. di, sum. ra. y ».<br />
Colgar en alto, estar colgado.<br />
Suspendo, is, ere, i, sum. a. Suspender<br />
, diferir. I) Ahorcar. || Sostener,<br />
apuntalar.<br />
Suspicio, onis. f. Sospecha.<br />
Suspicio, is, ere, pexi, poetum. a.<br />
Sospechar. || Mirar hacia acriba.<br />
Suspicor, aiis, ari, atus sum. dep.<br />
Sospechar.<br />
Sustinco, es, ere, ui, tenlum. á. Sostener,<br />
sustentar, mantener.<br />
Tabella, ai. /. Tablilla ó tablita en que<br />
los jueces y el pueblo romano escribían<br />
su voto.<br />
Tabernaculum, i. n. Tabernáculo,<br />
tienda.<br />
Tabes, is. f. Humor corrompido,<br />
pus, podredumbre.<br />
Tabula, ai. /'. Tabla, pintura, contrato,<br />
ley, registro.<br />
Tabulaban, i. ». Tablado, piso, suc'.o,<br />
sobrado de tablas.<br />
Taceo, es, ere.cui, ilum. a. y n. Callar<br />
, callarse.<br />
Tácitos, a, um. adj. Callado, secreto.<br />
Taeda, aa. f. Tea, antorcha, luminaria.<br />
Taidium, ii. n. Hastío, tedio, disgusto.<br />
Talentum, i. n. Talento, peso de 60<br />
libras si es menor, y de 80 si es<br />
mayor: 6,000 dracmas.<br />
Talis, e. coi». Tal, semejanle.<br />
Talos, i. ni. Talón del pié.<br />
T<br />
Sustollo, is, eró, tuli, sublalum. a.<br />
Elevar, levantar. || Quitar, destruir.<br />
Sulor, oris. m. Zapatero.<br />
Suus, a, um. pran. pus. Sayo, suya.<br />
suyo.<br />
Svila, a 1,, m. Sila.<br />
Syllanus, a, um. adj. lio Sila, partidario<br />
de Sila.<br />
Sylva, ai. V. Silva.<br />
Sylvia, a 1. /'. Silvia.<br />
Symbolicus, a, uni. adj. Simbolico.<br />
Symboh in , i. a. Símbolo, señal, contraseña<br />
Il Anillo, sello.<br />
Symplegades, um. f. pi. Simplégades,<br />
dos islas, ó escollos del Ponto Euxino.<br />
Synagoga, ai. f. Sinagoga.<br />
Synapis, is. /'. Mostaza.<br />
Syphax, acis. m. Sifax.<br />
Syracusai, aruni. /'. pi. Siracusa.<br />
Syracusani, orimi, m. pl. Los Síracusanos.<br />
Syracusanus, a, um. adj. Siracusanos.<br />
Syria, ai. /'. Siria.<br />
Syrles, ium. /'. pl. Sirtes, escollos.<br />
bancos de arena.<br />
Sysigambis, is,/". Sisigambis.<br />
Tara. adv. También, tanto mas.<br />
Tam. conj. Si, tanto, tan.<br />
Tamdiu. adn. Tanto, por tanto, por<br />
tan largo tiempo.<br />
Temen, conj. Con lodo, con ¡odo eso,<br />
sin embargo, no obstante.<br />
Tañáis, is. r». Tañáis, rio de la Sarmacia<br />
europea.<br />
Tanaquil, ilis. /'. Tanaquil, muger de<br />
Tarquino Prisco.<br />
Tandeo, adv. Finalmente, al Un, en<br />
lin , por último, al cabo.<br />
Tandiii. V. Tamdiu.<br />
Tanquam. conj. Como, así como, como<br />
así.<br />
Tanto, adv., y<br />
Tantoperc. adv. Tanto, en tantr<br />
grado.<br />
Tanliim. adv. Tanto, solamente, solo<br />
tan solamente.<br />
Tantuinmodo. adv. Solamente.<br />
Tantus, a, um. adj. Tan grande<br />
tanto.
TEM TES 517<br />
Tarde, atfr. Tarde, lentamente,<br />
rarditas, atis. f., y<br />
rardllies, ci. /'., y<br />
Tarditudo, inis. f. Lentitud, tai danza,<br />
tardili, a, uin. adj. Tardo, lento,<br />
rarentinus, a, uni. adj. Tarantino, de<br />
Tárenlo.<br />
Talentimi, i. »., y<br />
Tarentus, i. ni. Tárenlo.<br />
Tarpeia, ;e. /'. Tarpeya.<br />
Tarpoius, a, uni adj. Tarpavo, lo<br />
perteneciente al monte del mismo<br />
nombre.<br />
Tarquinia, arimi, f. pi. Tarquinia,<br />
ciudad de Toscana, boy Turbina.<br />
l'arqulnius. ii. ni. Tarquinio.<br />
Tarsos, i. m. Tarso, ciudad de Ciucia.<br />
Tartara, orum. ti. pi., y<br />
l'artarus , i. in. CI tártaro , el infierno.<br />
Taláis . ii. i». Tacio.<br />
Táurica, as. f. Quersoneso.<br />
Taurus, i. ni. El monte Tauro en el<br />
Asia. || El toro. || El buey no castrado.<br />
Tcctoi ium , n. ». Estuco. || Afeito de<br />
las mugeres.<br />
rectum , i. ». Techo, casa<br />
rectos, a, um. pp. de Togo.<br />
Tornili, por Coni te.<br />
rogo, is, ere, texi, tedimi, a. Cubrir,<br />
ocultar, proteger.<br />
Tegola, a'. /'. Teja.<br />
l'eia , ¡r. f. Tola . estopa.<br />
Telamón , onis. iti. 'Telamón.<br />
relegónos, i. ni. Tclegon, hijo de Clises<br />
y de Circe.<br />
relomacbus , i. m. Telemaco, hijo do<br />
Clises.<br />
Tellus, eris. /'. La tierra. I| La diosa<br />
'Tolus.<br />
Telum, I. a. Flecha , dardo, lanza arrojadiza.<br />
Temernrhis, a, uni. adj. Temerario.<br />
Temeratiis, a. imi. pp. de 'Temerò.<br />
Temere, adii. Temeraria, inconsideradamente.<br />
Tcmeritas, atis. /'. Temeridad.<br />
Tornero, as, are, avi, aloni, a. Molar,<br />
profanar, contaminar, deshonrar.<br />
Temperaos, antis, coi». Frugal, sobrio.<br />
Tempcrantia , ae. f. Templanza, moderación.<br />
Tempero, as, are, avi, atum. a. Moderar,<br />
atemperar, abstenerse.<br />
Tempestas, atis. /'. Tempestad, borrasca.<br />
!| Sazón, tiempo.<br />
Templara , i. ». Templo.<br />
Tempes, oris. tt. Tiempo.<br />
Tomulentus , a, um. adj. Ebrio, borracho.<br />
Tenax , acis. coi». Tenaz.<br />
Tendo, is,ere, tetendi, tonsum d tentura,<br />
a. Tender, extender, alargar,<br />
Tenebricosus, a, um. adj. Tenebroso,<br />
oscuro.<br />
Tenerlos, ó Tenedus, i, f. Tenedos,<br />
isla del Egeo.<br />
Tcncllus, a, um. adj. Tiernecito, delicadito,<br />
peqoeiiito.<br />
Tonco, es, ere, ui, tentum. a. Tener,<br />
retener, ocupar, conservar.<br />
Tenor, a, um. aríj. Tierno. || Joven ||<br />
Afeminado.<br />
Tencré. adü. Tiernamente.<br />
Tentó, as, are, avi, almo. a. Tentar,<br />
tocar, palpar, sondar.<br />
Tcntorinm, ii. «. Tienda.<br />
Tenuis, e. coi». Tenue, sutil, delgado,<br />
Tcr. arto. Tres yecos.<br />
Terentius, ¡i. ni. 'Potencio.<br />
Tergiversor, aris, ari, atos sutil, dep.<br />
Tergiversar, interpretar torcida o<br />
parcialmente.<br />
Tergum, i. ». La espalda. || Escudo de<br />
cuero.<br />
Terminaba, ium, orum. ti. pl. Terminales,<br />
fiestas en honor del dios<br />
Término.<br />
Términos, i. i». Dios Término. || Término,<br />
lin, remate.<br />
Torni, ¡e, a. adj. num. pl. Tros.<br />
'Tero, is, ere, trivi, tritura, a. Mojar,<br />
machacar, moler, desmenuzar. |¡<br />
Perder.<br />
Terpsicore, es. f. Tersícoro.<br />
'Terra, le. /'. Tierra , país , universo.<br />
Terreo, es, ere, ni, iluui. a. Espantar,<br />
aterrar.<br />
Tcrrestris, o. coni. Terrestre.<br />
Terribiles, c. coi». Terrible.<br />
Terríficos, a , um. adj. Terrífico, formidable<br />
, espantoso.<br />
Territus, a, um. pp. de Terreo.<br />
Terror, oris. «. 'Terror.<br />
Tertia, te. /'. Tercia.<br />
Tertió. adv. En tercer logar , por la<br />
tercera vez.<br />
Tertíus , a, um. adj. Tercero.<br />
Testáceos, a, um. adj. De barro cocido.<br />
Testamentum , i. m. Testamento.<br />
Tcstilicor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Atestiguar, declarar.<br />
Tcstimonium, ii. «.Testimonio.<br />
Testis, is. m. y /'. El testigo, la testigo.
518 TIB TOR<br />
Testor , aris, ari, atus sum. dep. Atestiguar,<br />
deponer, declarar.<br />
Teter.tra, trum. adj. Horrible, cruel. ||<br />
Negro.<br />
Tetràrcha, ae. ni. Tetrarca.<br />
Teucer, cri. ni. Teucro.<br />
Teutones, um. m. pl. y<br />
Teutoni, orum. in. pl. Los teutones.<br />
Texo, is, ere, xi ó xsui, textum. a.<br />
Tejer.<br />
Textus, a, um. pp. de Texo.<br />
Texus, i. /. Tejo ! árbol ).<br />
Thadaeus , i. ni. Tadeo.<br />
Thalia , ío. f. Taifa.<br />
Theagenes, is. m. Teagenes.<br />
Theatrum, i. ». Teatro.<br />
Thebse, arami. /'. pl. Tebas.<br />
Thebais, dis. f. Tebaida.<br />
Thebani, orum. m. pl. Tebanos.<br />
Thebanus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Tébas.<br />
Thelesinus, i. m. Telesino.<br />
Themistocles, is. ni. Temístocles.<br />
Tbeophilus, i. ni. Teófilo.<br />
Theramenus, i. ni. Terameno.<br />
Thermodon , ontis. m. Termodonte.<br />
Thesaurus, i. ». Tesoro.<br />
Theseus, i. ni. Teseo.<br />
Thesmophosia, orum. ni. pl. Los Tesmofosios.<br />
Thespiadae, arum y dum. Los descendientes<br />
de Hércules y de la hija<br />
de Tespio.<br />
Thesali, 0ium.1n.pl. Los Tésalos.<br />
Thesalia, ai. f. Tesalia.<br />
Thesalonica, 33. f. Tesalóniea.<br />
Thesalus, a, um. adj. Tesálico , de<br />
Tesalia.<br />
Thetis, idis. f. Tétis.<br />
Thoas, antis, m. 'toante.<br />
Thomas, :e. ni. Tomas.<br />
Thraces, uni. ni. pl. Los Traces.<br />
Thracia, 33. f. Tracia, hoy Komanía.<br />
Thracius, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Tracia.<br />
Thrasybulus, i. m. Trasíbulo.<br />
Thus, mis. n. Incienso.<br />
Thyestes, ae. ni. Tiestes.<br />
Thyrsus, i. in. Tronco, tallo de las<br />
plantas. || Tirso, vara cubierta de<br />
yedra que llevaba Baco y las Bacantes.<br />
Tiberis, is. m. Tíber, rio cuyas aguas<br />
bañan á Roma.<br />
Tiberius, ii. ni. Tiberio.<br />
Tibia, 33. f. Flauta.<br />
Tibicen, enis. m. Flautista, tocador<br />
de flauta.<br />
Tibullus, i. m. Tibulo.<br />
Ticinus, i. ni. Tesino, cuyas agua;<br />
bañan á Pavía.<br />
Tigillimi, i. «.Vigueta, madero corto.<br />
Tigranos, is. ?/». Tigran.<br />
Tigris, is ó idis. m. El Tigris, rio del<br />
Asia.<br />
Tigris, is. ni. y f. El tigre, la tigre.<br />
Timeo, os, ere, ni. ri. y n. Temer.<br />
Timidus, a, um. adj. Tímido.<br />
Timón , onis. m. Timón.<br />
Timor, oris. ¡o. Temor.<br />
Tinca, a 1. /'. Tina. l| Gusano que dosfruye<br />
los olivos. || Lepra.<br />
Tingo, is, ere, xi, etom. a. Teñir.<br />
Tinnio , is , ere , ivi, ó ii, itum. ».<br />
Tocar, sonar los metales, resonar<br />
cuando se les toca.<br />
Tiphys, yis, ó yos. m. Tifis.<br />
Tiresias, ¡c. ni. Tiresias.<br />
Tiro, onis. m. Recluta. || Aprendiz.<br />
Tirocinium, ii. n. Aprendizaje.<br />
Tis-.iphernes, is. m. Tisafernes.<br />
Titanes, um. ni, pl. Los Titanes.<br />
Titanos, i. m. Titán.<br />
Tilhonus, i. ni. Titon.<br />
Titulus, i. ni. Título, inscripción, rótulo.<br />
Tifus, i. ni. Tito.<br />
Toliias, so m. Tobías.<br />
Toga , ;o. f. Toga.<br />
Togatus, a, um. adj. Togado.<br />
Tolerandus, a, um. adj. Que se puede<br />
ó debe tolerar.<br />
Toleratus, a, um. pp. de<br />
Tolero, as, are, avi, alum. a. Tolerar,<br />
soportar.<br />
Tollo, is, ere sustuli, sublatum. a.<br />
Llevar, levantar, alzar.<br />
Tomos, i. m. Tomo, volumen, libro.<br />
Tondeo, es, ere. totondi tonsum. a.<br />
Trasquilar. || Despojar , robar. ||<br />
Afeitar.<br />
Tonitru. ind. Truenos.<br />
Tonsor, orí-, ni. Trasquilador, barbero.<br />
Tensónos, a, um. adj. Perteneciente<br />
al trasquilador ó barbero.<br />
Torculum, i. ni. Prensa.<br />
Tormenlum, i. n. Tormento, tortura.<br />
Torquatus, i. m. Torooato.<br />
Torqueo, es, ere, torsi, tortum. a.<br />
Torcer, retorcer. || Atormentar.<br />
Torqucs, is. ni. y<br />
Torquis, is. m. Collar.<br />
Torreo, es, ere, ui, tostum. o. Tostar,<br />
quemar, abrasar, cocer.<br />
Tortor', oris. i«. Atormentador, verdugo.<br />
Torus, i. m. Lecho. || Cuerda delgada.
TRA TRI 519<br />
Torvus, a, um. adj. Torvo, amenazante.<br />
Tot. ind. Tantos, tantas, tantas cosas.<br />
Totidem. ind. Otros tantos.<br />
Toties. adv. Tantas veces.<br />
Totus, a, um. adj. Todo, todo entero.<br />
Trabs, trabis. /'. Viga, trabe. || Bajel,<br />
embarcación.<br />
Tractus, os. m. I,i acción de traer<br />
por fuerza. || País, clima, comarca.<br />
¡¡ Serie.<br />
Traditus, a , um. pp. de<br />
Trado, is, ore, idi, itum. a. Entregar,<br />
vendar. || Trasmitir. || Enseñar.<br />
Traduco , is, ere, xi, el um.
520 TUM TYR<br />
Triduo, alv. Durante tros dias.<br />
Trctericus, a, um. adj. Trienal, do<br />
tres dias.<br />
Triduum, i. n. Espacio do tres dias.<br />
Trictericus, a, um. adj. Trienal, do<br />
tres años.<br />
Triformis, o. com. Triforme, de tros<br />
formas.<br />
Trigemini, orum. m. pl. Tres gemelos<br />
ó mellizos.<br />
Trigésimos, a, um. adj Trigésimo,<br />
que cierra el número de treinta.<br />
Triginta. ind. Treinta.<br />
Trinad ia, as. /'. Trinacria, hoy Sicilia.<br />
Tripes, pedís, con». De tres pies.<br />
Tripho, onis. m. Tritón.<br />
Triplex, icis. com. Triple, triplicado.<br />
Triptolemus, i. »». Ti iptolemo.<br />
Tripus, pudis. j». La ó el trípode. ||<br />
El oráculo de Apolo.<br />
Triremis, is. f. Trircmo, nave ó galera<br />
de tres órdenes do ionios.<br />
Tristiculus, a, uní. adj. Algo triste,<br />
melancólico.<br />
Tristis, e. com. Triste, afligido. || Funesto<br />
, fúnebre.<br />
Tristitia, as. f. Tristeza, aflicción.<br />
Tritones, um. m. pl. Los tritones.<br />
Triumphalís, e. com. Triunfal.<br />
Triumpho, as, are, avi, atum. a.<br />
Triunfar, recibir los honores del<br />
triunfo.<br />
Triumphas, i!, m. Triunfo.<br />
Triviuin, i. n. Confluencia de tres<br />
calles.<br />
Troas, adis. f. Trada, región del Asía<br />
donde estaba Troya. || La muger<br />
troyana. || adj. Troyano.<br />
Troes , um. m. pl. Los Tróvanos.<br />
Troia, 03. f. Troya.<br />
Troianus, a, um. adj. Troyano, do<br />
Troya.<br />
Trocido, as, are. aví, atum. a Despedazar,<br />
matar cruelmente.<br />
Truncus, i. m. Tronco.<br />
Truncos, a, um. adj. Truncado, mutilado.<br />
Trux, cis. com. Terrible, atroz, fiero.<br />
Tu, tui. prora, pers. Tu,<br />
Tuba, a;, f. Trompeta.<br />
Tueor, cris, or¡, tuitus sum. dep.<br />
Defender, sostener, asegurar.<br />
Tugurium, ii. n. Choza, cabana, casa<br />
rústica.<br />
Tullía, 83. f. Tulia.<br />
Tulláis, ii. «i. Tulio.<br />
Tullus, i. m. Tulo.<br />
Tum. adv. Entonces. •<br />
Turneo, es, ero, ui. «. Entumecerse.<br />
Tumidus.a, um. adj. Túmido, hinchado.<br />
Tumor, oris. m. Tumor, hinchazón.<br />
Tumultuor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Atumultuarse, sublevarse, formar<br />
tumulto.<br />
Tumultus, ús. ni. Tumulto, sedición.<br />
Túmulos, i. vi. Túmulo, eminencia.<br />
Tune. adv. Entonces.<br />
Tundo, is.ero, tu!i*di, liinsum, y ttisum.<br />
a. Tundir, golpear, machacar,<br />
'fuñica, ai. /'. Túnica.<br />
Turba, a-, /'. Turba, tropel.<br />
Turbatus, a, um. pp. do<br />
Turbo, as, are, avi, atum, a. Turbar,<br />
perturbar, alborotar.<br />
Turbulentas, a, um. adj. Turbulento,<br />
sedicioso.<br />
Turdus, i. m. Tordo (ave). En pez<br />
del mismo nombre.<br />
Furnia, ai. /'. Compañía de á caballo,<br />
compuesta de 30 soldados y tres<br />
decuriones.<br />
Turniatín. adv. Por compañías, por<br />
escuadrones.<br />
Turnemínius, ii. m. Turneniinio, sabio<br />
jesuíta.<br />
Turnos, i. ni. Turno.<br />
Turpis, o. com. Torpe, vergonzoso,<br />
deshonesto.<br />
Ttupitér. adv. Torpe, deshonestamente.<br />
Turris, is. f. Torre.<br />
Tuscia , io. f Etruria, hoy la 'fosearía.<br />
Tusculanus, a, um. adj. Perteneciente<br />
á Túsenlo.<br />
Tuscnhim, i. n. Túsenlo, hoy Frasead.<br />
Tute. adv. Seguramente, con seguridad.<br />
Tutela, 83. f. Tutela.<br />
Tuto. adv. Seguramente, con seguridad.<br />
Tutor, oris. m. Tutor, guardador, curador<br />
, defensor.<br />
Tutus, a, um. adj. Seguro, protégelo,<br />
defendido.<br />
Tuus, a, um. prora, pos. Tuyo.<br />
Tydeus, oi, m. Tideo.<br />
Tympanura, i. ». Tímpano, atabal,<br />
timbal.<br />
Tyndarides, a. m. Hijo do Tíndaro.<br />
Tyndarus, i. m. Tíndaro.<br />
Tyrannis , idis, f. Tiranía, dominación<br />
tiránica.<br />
Tyrannus , i, m. Tirana, rey.<br />
Tyrihenus, a, um. adj. Tirreno, toscano.<br />
Tyrtaeus, oi. m. Tirteo.<br />
Tyrus, i. /'. Tiro, hoy Sur. j| Escarlata,<br />
púrpura.
l'ber, cris. п. Teta. || Fertilidad, abundancia.<br />
libertas, atis. f. Abundancia.<br />
Ubi. adv. Donde, á donde.<br />
Ubi. conj. Desde que. tan pronto como.<br />
Ubinam? adv. Dónde? en qué parle?<br />
Ubique, adv. En todas parles, donde<br />
quiera.<br />
Ulciscor, ruis, i, ultus sum. dep. Vengar,<br />
vengarse, castigar.<br />
Ulliis, a, uní. u
522<br />
Vacatio , onis. f. Vacación, cesación,<br />
suspensión del trabajo.<br />
Vacca , se. f". Vaca. || Rio de España. ||<br />
Ciudad de-África.<br />
Vaco, as, are, avi atum. n. Vacar,<br />
eslar vacante, ocioso. || Aplicarse,<br />
dedicarse á.<br />
Vacuus, a, um. adj. Vacío, libre,<br />
exento.<br />
Vadum, i. m. y<br />
Vadus, i. m. Vado.<br />
Va?, interj. de dolor. Ay, malo, mal<br />
pecado.<br />
Vagio, is, iré, ivi, tum. n. Llorar los<br />
niños.<br />
Vagitus, us. ni. Lloro ó chillido de los<br />
niños.<br />
Vagor, aris , ari, atus sum. dep. Vaguear<br />
, andar vagueando. || Estar<br />
incierto en sus juicios.<br />
Vagos , a , um. adj. Vago, vagabundo,<br />
incierto.<br />
Vah y Vaah. interj. Ah!<br />
Valde. adv. Grandemente, en gran<br />
manera.<br />
Valedico, is, ere. n. Saludar.<br />
Valeo, es, ere, ui, itum. n. Valer,<br />
estar bueno , tener salud.<br />
Valerias, ii. n. Valerio.<br />
Valetudo, inis. f. Salud buena ó mata.<br />
Validus, a, um. adj. Robusto, fuerte,<br />
poderoso.<br />
Vatlis, is. f. Valle.<br />
Vallo, as, are, avi, atum. a. Fortificar<br />
, defender.<br />
Vallum, i. n. Estacada, palizada, fortificación.<br />
Valles, i. m. Estaca, palo, varal.<br />
Vanus, a, um. adj. Vano, inútil.<br />
Vapor, oris. m. Vapor, exhalación,<br />
calor, humo.<br />
Variatus, a, em. pp. de Vario. Vario,<br />
variado, diverso.<br />
Varietas, atis. f. Variedad, diferencia<br />
Varios, a, um. adj. Vario, diverso,<br />
diferente.<br />
Varius, ii. m. Vario.<br />
Varix, icis. f. Varice, tumor blando y<br />
sin dolor que suele salir en la parte<br />
interior del jarrete del caballo.<br />
Varro, onis. m. Varron.<br />
Vas, asis. n. Vaso.<br />
Vastitas, atis. f. Ruina, desolación. ||<br />
Amplitud, extensión.<br />
V<br />
Vasto, as, are, avi, atum. a. Devastar,<br />
destruir, desolar.<br />
Vastus, a, um. adj. Vasto, extenso,<br />
enorme.<br />
Vates, is. m. y f. Vate, profeta adivino,<br />
poeta.<br />
Vaticinium, ii. n. Vaticinio, predicción.<br />
Vatieinor, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Vaticinar, adivinar.<br />
Ve por vel. conj. inseparable que se<br />
coloca después de cualquier palabra.<br />
Vecordia , se. f. Locura , fatuidad. ||<br />
Improbidad, malicia.<br />
Vecors, ordis. com. Insensato. || Vil,<br />
bajo, perverso.<br />
Vectigal, alis. n. Tributo, impuesto.<br />
Vector , oris m. Pasajero, navegante.<br />
Vectus , a, um. pp. de Veho.<br />
Vedius, ii. m. Vedio.<br />
Vegetos , a , um. adj. Fuerte, robusto,<br />
vigoroso.<br />
Vehpmens, entis. cor». Vehemente,<br />
violento, impetuoso.<br />
Vehemenler. adv. Con ímpetu, violenta,<br />
vehementemente.<br />
Vehiculum, i. n. Carro, carreta.<br />
Veho, is. ere, vexi, vectum. a. Llevar,<br />
conducir.<br />
Veientes, ium. rn. pl. Los Veyenses.<br />
Ve¡i, orum. m. pl. Los Veyos.<br />
Vejovis, ovis. ni. Jóve tierno ó infante.<br />
|| Jóve maligno.<br />
Vel. conj. O, ya. ya sea ó bien.<br />
Velamen, inis. n. y<br />
Velamentum, i. n. Velo ó cubierta.<br />
Vetlíco, as, are, avi, atum. a. Pellizcar,<br />
arrancar repelando. || Picar<br />
las aves.<br />
Vello, is, ere, velli ó vulsi, vulsum. a.<br />
Arrancar, sacar de raíz.<br />
Vellus, eris. a. Lana, vellón de lana.<br />
Velo, as, are, avi, atum. a. Velar,<br />
cubrir.<br />
Veloeitas, atis. f. Velocidad.<br />
Velox, ocis. com. Veloz, ligero, rápido.<br />
Velum , i. n. Velo.<br />
Velut, conj. y.<br />
Veluti. conj. Como, del modo que.<br />
Venabulum, i. n. Venablo, cuchillo<br />
de monte.<br />
Venatio, onis. f. Caza, ejercicio de<br />
montería.
VER VIC 523<br />
Venator , oris. m. Cazador.<br />
Venditio, onis. f. Venta. || La cosa<br />
vendida.<br />
Vendito, as, are, avi, aturn. a. Poner<br />
en venta, vender con frecuencia. ||<br />
Jactarse, alabar, ponderar, ostentar.<br />
Venditor, oris. m. Vendedor.<br />
Vendo, is, ere, didi, itum. o. Vender.<br />
|| Exponer la vida por dinero.<br />
Venenum, i. n. Veneno.<br />
Venelicus, a, um. adj. Venenoso, emponzoñado.<br />
Veneo, is, ire, ¡i ó ivi, venum. ». Ser<br />
vendido.<br />
Venerado, onis. f. Veneración, reverencia.<br />
Veneror, aris, ari, atus sum. dep.<br />
Prosternarse , venerar, reverenciar.<br />
Venia, a\ f. Venia , permiso , licencia.<br />
Venio , is, ire, i, ventum. ». Venir,<br />
llegar , ir, andar.<br />
Venor, aris, ari, atus sum. dep. Cazar.<br />
Venter, tris. in. Vientre.<br />
Ventilo, as, are, avi, atura, n. Venir<br />
;í menudo.<br />
Ventus. i. r». Viento.<br />
Venundo, as, are, avi, atum. a.<br />
Vender, dar á vender.<br />
Venus, cris. f. Venus, diosa de la hermosura<br />
. y del amor.<br />
Vepres, ó Vepris, is./". Espina, abrojo.<br />
Ver, eris. n. Primavera.<br />
Verbera, ora. n.pl. Azules.<br />
Verbero, as, are, avi. alum. a. Azotar<br />
, herir, golpear.<br />
Verbum, i. n. Palabra, vocablo, terrain<br />
o. dicción.<br />
Veré. adv., comp. ius., sup. issimé. Verdaderamente.<br />
Verecundia, a;, f. Pudor, modestia,<br />
vergüenza.<br />
Verecundor , aris, ari, atus sum. dep.<br />
Avergonzarse, llenarse, cubrirse<br />
de rubor.<br />
Verecundos, a, um. adj. Vergonzoso,<br />
modesto, pudoroso.<br />
Vereor, cris, eri, rilas sum. dep. Temer,<br />
respetar.<br />
Veritas, atis./'. Verdad.<br />
Veriles. a, um. pp. de Vereor.<br />
Vermis, is. m. Gusano.<br />
Verb. conj. Si no, pero.<br />
Verruca, se. f. Verruga.<br />
Versor, aris, ari, atus sum. dep. Emplearse,<br />
dedicarse, ocuparse. || Permanecer.<br />
Versus, prep. aeus. Hacia.<br />
Versus, a, um. pp. de Verlo<br />
Versus, ús. m. Verso, línea , renglón.<br />
Verter, icis. m. Cima, vértice.<br />
Yerto, ¡s , ere , ti, sum. m. y n. Volver,<br />
tornar. || Revolver, arruinar.<br />
Vertumnus, i. m. Vertumno, dios que<br />
tomaba todas las formas como Proteo.<br />
Verum. conj. Pero, mas, sino.<br />
Verum, i. n. Verdad.<br />
Verus, a, um. adj. Verdadero.<br />
Vescor, eris, i. dep. Comer, alimentarse.<br />
Vesper, eris. m. y<br />
Vespcra, ;e. f. Víspera, tarde, caida<br />
de la tarde.<br />
Véspero, adv. A la caida de la tarde,<br />
á la víspera.<br />
Vesta , as. {. Vesta, madre de Saturno.<br />
Vestalis, is. f. Vestal, virgen consagrada<br />
á Vesta.<br />
Vester, tra, trum. pron. adj. Vuestro,<br />
vuestra.<br />
Vestibulum, i. n. Vestíbulo, entrada.<br />
Vestidura, ii. n. Vestigio, huella,<br />
rastro, pista.<br />
Vestimentum. i. n. Vestido.<br />
Vestio, is, iré, ivi. itum. a. Vestir.<br />
Vestís, is. f. Vestido, trago. || El primer<br />
bozo.<br />
Vestitus, a, um. adj. Vestido.<br />
Veleranus, i. m. Veterano, soldado<br />
viejo.<br />
Yeldes, a , um. pp. de<br />
Veto, as, are, tui, itum. a. Vedar,<br />
prohibir.<br />
Veturia, as. f. Voturia.<br />
Vetus, eris. con». Viejo, anciano, antiguo.<br />
Vetustas, atis. f. Vejez , ancianidad.<br />
Vexatus, a. um. pp. de<br />
Vexo, as, are, avi, atum. a. Vejar,<br />
atormentar, maltratar.<br />
Vexillum, i. m. Bandera, enseña,<br />
seña estandarte.<br />
Via, se. f. Via, camino, senda.<br />
Vibro, as, are, avi, atum. a. Vibrar,<br />
agitar.<br />
Vicarios. ii. m. Sustituto, vicario.<br />
Vicésimos, a, um. adj. num. Vigésimo.<br />
Vicinus, a, um. adj. Vecino, próximo.<br />
Vicis. gen. f. vici. dat. vicem. acus.<br />
Suerte. condición.<br />
Vicissim. adv. Alternativamente, por<br />
veces.<br />
Vicisitudo, inis. f. Vicisitud, mudanza.<br />
Victima, ao. f. Víctima para el sacrificio.<br />
Víctor, oris. m. Vencedor.<br />
Victoria, aa. f. Victoria. || Diosa de la<br />
victoria.
524 VIR YOL<br />
Victrix, icis. f. Victoriosa , vencedora.<br />
Vichis, a, iim. pp. de Vinco.<br />
Victus, üs. m. Alimento, vida.<br />
Vicus, i. rn. Calle, aldea, barrio.<br />
Videlicet. adv. A saber, es decir. ||<br />
Verdaderamente.<br />
Video, es, ere, i, visum. o. Ver,<br />
mirar.<br />
Videor, eris, eri, visus sum. dep. Parecer.<br />
|| Ser .visto<br />
Vigeo, es , ere, gui. n. Estar vigente,<br />
tener vigor, ser robusto, fuerte,<br />
gallardo.<br />
Vigil, ilis. com. Vigilante, ni. Centinela,<br />
vigía.<br />
Vigilantía, ai. f. Vigilancia.<br />
Vigilia, as. /'. Vigilia, vela.<br />
Viginti. ind. Veinte.<br />
Vigor, oris. mí. Vigor.<br />
Vilis, e. com. Vil, común, bajo, despreciable.<br />
Villa, ai. /'. Casa de campo, granja,<br />
caserío.<br />
Villicus, i. m. Mayordomo, administrador.<br />
Vimen, ¡uis. n. Mimbre.<br />
Vincio, is, iré, exi, ctum. a. Atar,<br />
unir, enlazar.<br />
Vinco, is, ere, vici, victum. o. Vencer,<br />
exceder.<br />
Viñetas , a, un. pp. do Vincio,<br />
Vinculum, i. 11. Lazo, vínculo, atadura.<br />
Vindex, icis. m. y f. Vengador, vengadora.<br />
Vindico , as, aro, avi, atum. a. Vengar,<br />
vengarse, tomar venganza.<br />
Vinea, a'. /'. La viña, la cepa, la vid.<br />
Vinum, i. n. Vino.<br />
Víolatus, a, um. pp. de Violo.<br />
Violentia, a*, f. Violencia, vehemencia<br />
, ímpetu, fuerza.<br />
Violentos, a, um. adj. Violento, impetuoso.<br />
Violo, as, are, avi, atum. a. Violar,<br />
profanar, corromper. || Maltratar,<br />
injuriar, insultar.<br />
Vipera, ai. f. Víbora.<br />
Vírbíus, ii. ni. Virbio ó Hipólito, hijo<br />
de Teseo.<br />
Virens, entis. com. Verde, floreciente,<br />
vigoroso.<br />
Vires, ¡um. f. pl. Fuerzas. [] Tropas.<br />
Virga, as. /'. Vara, verga, mimbre.<br />
Virgi/ius, ii. m. Virgilio.<br />
Virginia, a), f. Virginia.<br />
Virgínius, ii. ni. Virginio.<br />
Virginitas , atis. f. Virginidad.<br />
Virgo, inis. f. Virgen, doncella.<br />
Virgultum, i. n. Matorral , donde nacen<br />
multitud de varas.<br />
Viridis, o. com. Verde.<br />
Viráis, c. com. Viril, varonil.<br />
Viritim. adv. Por cabezas, uno á uno.<br />
Virtus, utis. f. Virtud, mérito, valor.<br />
Vis, is./'. Fuerza vigor, violencia.<br />
Viscera, um. n. pl. Las visceras, las<br />
entrañas.<br />
Viso, is, oro, i, visum. a. Visitar.<br />
Visus, a, um. pp. do Video y de<br />
Viso.<br />
Visus, íis. m. Vista, aspecto.<br />
Vita, ;o /'. Vida. || Conducta , costumbres.<br />
Vitalis, e. com. Vital.<br />
Vilis, is. f. Vid. || Uva.<br />
Vitium, ii. n. Vicio, defecto , falta, deformidad.<br />
Vito , as , are, avi, atum. a. Evitar.<br />
Vitruvius, ii. m. Vitruvio Polion.<br />
Vitulus, i. m. becerro ó ternero.<br />
Villa, ai. f. Venda, faja, listón para<br />
recoger y sujetar los cabellos, coronas<br />
y guirnaldas.<br />
Vituperatio, onis. f. Censura vituperio.<br />
Vivo, is, ero, xi, ctum. ti. Vivir, alimentarse.<br />
Vivus, a, um. adj. Vivo, fresco, natural.<br />
Vix. adv. Apenas , difícilmente<br />
Vobíscum por Cum vobis.<br />
Vocabiihini, i. ti. Vocablo , palabra,<br />
dicción, oí nombre dn cada cosa.<br />
Vocatus, a, um. pp. de Voco.<br />
Vociferar, aris, ari, atus sum. dep.<br />
(¡ritar, vocear, vociferar.<br />
Vocáo, as, aro, avi, atum. a. Llamar<br />
con frecuencia.<br />
Voco, as, are, avi, atum. o. Llamar,<br />
convocar.<br />
Volalilis, o. com. Volátil, que vuela.<br />
Volatas, lis. ni. Vuelo.<br />
Volito, as, aro. avi, atum. n. Volar<br />
frecuentemente. || Andar, vagar,<br />
correr, discurrir.<br />
Voló, as, aro, avi, atum. ti. Volar.<br />
Voló, vis, vello , volui. ti. Querer.<br />
Volsci, orum. m. pl. Los volseos,<br />
pueblos del Lacio.<br />
Volubilis, o. com. Voluble, inconstante,<br />
variable<br />
Volucriis, is. /'. El ave, ol pájaro.<br />
Volumen, inis. n. Volumen, libro,<br />
rosca, y cualquiera otra cosa que<br />
se hace giros y vueltas.<br />
Voluninia , as. f. Yolumnia.<br />
Voluntarais, a, um. adj. Voluntario.
VUL<br />
Voluntas, atis. f. Voluntad.<br />
Voluptas, atis. /'. Deleite, placer.<br />
Voluptor, aris, ari, atus sum. dep., y<br />
Vuluptuor, aris, ari. alus sum. dep.<br />
Entregarse á los deleites.<br />
Volólo, as, are, avi, atum. a. Revol<br />
carse, dar vueltas. || Rumiar. || Meditar<br />
, pensar.<br />
Votum. i. n. Voto, promesa hecha á<br />
los dioses.<br />
Vovoo. es, ere, vovi, votum. a. Votar,<br />
hacer voto, prometer, ofrecer<br />
á Dios. || Sacrificarse por la patria.<br />
Vox, vocis. f. Voz, palabra , dicho,<br />
sentencia.<br />
Y oléanos. i. m. Vulcano.<br />
Vulfiaris. e. com» Vulgar, plebeyo,<br />
ordinario.<br />
VUL 525<br />
Vulgo, adv. Comunmente, ordinariamente.<br />
Vulgo, as. are, avi, atum. a. Divulgar,<br />
extender, esparcir, publicar.<br />
Vulgus, i. m. Vulgo, pueblo, miiehedumbr<br />
e.<br />
Vulnero, as, are, avi, atum. a. Herir<br />
vulnerar.<br />
Vulnus, cris. n. Herida.<br />
Vulpes, is. ni. y f. La zorra ó raposa.<br />
Vultur, uris. m., y<br />
Vulturius, i. m. Buitre (ave de rapiña).<br />
Vulturnus, i. m. Vulturno, rio de<br />
Campania.<br />
Vultos, üs. m. Cara, rostro, semillante.<br />
Vulva, a>. f. Vulva ó matriz en que<br />
la hembra concibe el felo.<br />
Xantipus, i. m. Janlipo. que significa hospitalario.<br />
Xenius, ii. m. Voz tomada del griego Xerxes, is. m. Xerxes.<br />
Zar-barias, ae. m. Zacarías.<br />
Zama. na. f. Zaina, ciudad del África.<br />
Zehedams, i. m. Zebedeo.<br />
Zeloles. ;e. m. Zelotes. || Amante celoso<br />
que no sufre rival.<br />
Zizania, a\ /., y<br />
Zizaniíini, ii. «. Zizaña ó vallico.<br />
Zodiacos, i. m. Zodiaco, círculo máxi<br />
z<br />
I'IN DHL TOMO PRIMERO.<br />
mo del cielo que contiene los doce<br />
signos.<br />
Zona, ic. /".Ceñidor, faja. || Zona, tionibre<br />
con que se distinguen los circuios<br />
que circundan el ciclo y la<br />
tierra.<br />
Zorobabel, elis. m. Zorobabcl.
INDICE<br />
DE LAS MATERIAS CONTENIDAS EN ESTE TOMO.<br />
Páginas.<br />
Epitome historia! sacra! I<br />
Epitome Evangeliorum 63<br />
Epitome Ilistorire grascoe 125<br />
De viris illustribus Urbis Romee á Romulo ad Auguslum 20S<br />
Appendix de diis el heroibus 287<br />
Pars prima. — De majoribus el minoribus cthnicorum diis 287<br />
Pars secunda. — De semideis ct heroibus 300<br />
Copia de las raices latinas 319<br />
Catálogo de las partículas compositivas mas comunes en lalin 398<br />
De las sílabas significativas cuyo conocimiento puede facilitar la inteligen<br />
cia de las voces latinas 401<br />
Copia de temas graduados sobre las conjugaciones de toda clase de verbos,<br />
•y sobre las preposiciones, adverbios, conjunciones é interjecciones 404<br />
Diccionario de los tratados comprendidos en este lomo 429