03.06.2013 Views

autores selectos

autores selectos

autores selectos

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

COLECCIÓN<br />

DE<br />

AUTORES SELECTOS<br />

LATINOS ¥ CASTELLANOS.<br />

TOMO I.<br />

PMMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.


COLECCIÓN<br />

DE<br />

AUTORES SELECTOS,<br />

LATINOS Y CASTELLANOS,<br />

rAIlA 1 USO DE LOS INSTITUTOS, COLEGIOS Y DEMÁS ESTABLECIMIENTOS<br />

DE SECUNDA ENSEÑANZA DEL REINO.<br />

MANDADA PUBLICAR DE REAL ORDEN.<br />

BIBLIOTECA UNIVERSIDAD DE MALAGA<br />

MADRID:<br />

6104232567<br />

EN LA IMPRENTA NACIONAL,<br />

1849.


Esta obra es propiedad del Estad


PRÓLOGO.<br />

Era umversalmente reconocida , aun de siglos anteriores,<br />

la necesidad de atender á la reforma de la enseñanza de la<br />

lengua latina , tan doctamente cultivada en la época del renacimiento<br />

délas letras en España y tan deplorablemente descuidada<br />

después, y sobrecargada de reglas impertinentes,<br />

con que se oprimia, como expresa el sabio autor de la Repiiblica<br />

literaria, la tierna capacidad de los niños , alejándolos<br />

lastimosamente de su estudio. Para que este fuese tan<br />

provechoso como el Gobierno deseaba, echábase de menos<br />

una Colección de Autores escogidos, que sirviendo á los<br />

alumnos de texto en la traducción , é indicando á los maestros<br />

la senda que deberían seguir, estuviese ademas dispuesta<br />

de tal suerte, que fueran siempre creciendo las dificultades<br />

desde la frase mas sencilla hasta los ejemplos de<br />

la mas alta latinidad.<br />

Ninguna de las Colecciones existentes satisfacia cumplidamente<br />

este objeto , ni menos llenaba el muy importante<br />

de enlazar este estudio con los demás que hacen simultáneamente<br />

los alumnos, según dispone el Plan de estudios<br />

vigente; de modo que todas las materias se presten mutuo<br />

apoyo, facilitándose así la enseñanza de todas. Tiene acreditado<br />

por otra parte la experiencia que entregados estos<br />

estudios hasta el reciente arreglo, verificado en 18i5,al<br />

interés particular, se habian descuidado mas de lo conveniente<br />

los ejercicios de traducción , consumiendo largo tiempo<br />

en la prolija explicación de preceptos, siempre estériles,<br />

cuando no tienen una aplicación inmediata á aquellos ejercicios<br />

prácticos. Repugnaba también á la naturaleza de estos


VI<br />

estudios la perniciosa costumbre de poner en manos de los<br />

niños por vez primera textos, cuya inteligencia es superior<br />

á sus fuerzas intelectuales; llegando la falta de método al<br />

extremo de abandonar, ya en el curso de Retórica y Poética<br />

, el manejo de los Autores clásicos del siglo de Oro, para<br />

invadir el terreno do la literatura, estudio reservado á las<br />

facultades de Filosofía.<br />

Como consecuencia, pues , de uno y otro , y á pesar de<br />

los esfuerzos del Gobierno para restablecer los estudios clásicos<br />

, no todos los jóvenes que se han presentado á recibir<br />

en las Universidades el grado de Bachiller en lilosofia, han<br />

dado pruebas de tener en la lengua latina todos los conocimientos<br />

que hubieran debido adquirir; efecto de no haberlos<br />

ejercitado convenientemente en la traducción y análisis , camino<br />

el mas seguro y expedito para aprender las lenguas. Tales<br />

son las razones que han movido al Gobierno para publicar<br />

la presente Colección , dividida en cinco tomos, correspondientes<br />

cada cual á uno de los años de la segunda enseñanza.<br />

El presente tiene dos objetos: 1? Presentar á los niños<br />

una serio de frases breves y sencillas, en que la dificultad<br />

va aumentándose progresivamente, constituyendo al par<br />

una narración amona é instructiva. 2? Prepararlos para los<br />

demás estudios del mismo y de los siguientes años; pues que<br />

dándose el de la moral y religión en todos los cursos de la<br />

segunda enseñanza, y comenzando el de historia antigua en<br />

el segundo , se atiende al mismo tiempo á uno y otro objeto<br />

con los tratados en este volumen contenidos. Es el primero<br />

el Epitome Historia} Sacra;, escrito de propósito por el sabio<br />

Lhomond; el segundo, el Epitome Evangeliorum, formado<br />

con tal esmero y diligencia, que abraza los principales dogmas<br />

de la Religión Cristiana , sirviendo de complemento al<br />

anterior Epitome. Las materias de estos compendios son<br />

por tanto las mismas que han de estudiar los niños en la<br />

cátedra de religión y moral, siendo indudable que ha de<br />

contribuir este enlace. así para su mas perfecto conocimien-


VII<br />

to, como para allanar las dificultades en el estudio de la lengua<br />

latina.<br />

La historia antigua, inclusa la romana, que ha de estudiarse<br />

en el segundo año, comprende una suma de hechos<br />

demasiado numerosos para que puedan los alumnos abarcarlos<br />

con fruto, si no llevan la preparación necesaria al<br />

efecto. Para obviar estos inconvenientes, se incluyen en este<br />

primer tomo otros dos epítomes de la historia do Grecia y<br />

de Roma , que dan á conocer los principales sucesos de ambos<br />

pueblos; de manera, que al emprender los niños el<br />

estudio de la historia, no harán mas que repasar, ampliando<br />

con poco esfuerzo, cuanto ya saben , haciéndose así fácil lo<br />

que de otra suerte sería penoso en extremo y aun casi insuperable.<br />

La traducción que ha de hacerse en los siguientes cursos<br />

de los pasajes <strong>selectos</strong>, tomados de los Autores de la era de<br />

Augusto, presentará á cada instante los nombres de las<br />

deidades y de los héroes del gentilismo; cosa incomprensible<br />

para los alumnos, si antes no se les diera una breve<br />

idea de la mitología. Nada mas propio para lograr este objeto<br />

que el Appendix de diis et heroibus de Juvencio, donde<br />

en un latin sencillo, pero ya algo mas artificioso que el de<br />

Tos tratados anteriores , se dan á conocer en pocas páginas<br />

los dioses y semidioses de la fábula.<br />

Para completar el plan que el Gobierno se propone desarrollar<br />

en los establecimientos de segunda enseñanza,<br />

acompaña á este tomo la Copia de las raices latinas, á fin<br />

de que, encomendadas oportunamente á la memoria, adquieran<br />

los niños un caudal de voces, suficientes á evitarles en<br />

lo sucesivo la enojosa tarea de consultar con frecuencia los<br />

diccionarios. Siguen á esta copia dos breves tratados sobre<br />

la composición y significación de las voces latinas, que<br />

terminando el trabajo de las raices, facilitan también la<br />

inteligencia de gran número de palabras, dando á conocer<br />

la estructura de la lengua. Otra Copia de temas graduados,


VIII<br />

sobre los cuales deberán practicarse las reglas gramaticales,<br />

explicadas ya por los profesores, completa la parte de instrucción<br />

que habrán de recibir los alumnos en este año.<br />

Como quiera que el movimiento do las lenguas estriba principalmente<br />

en el verbo , se ha creido conveniente que estos<br />

ejercicios no se principien en las aulas, hasta después de<br />

adquirida la doctrina de esta parte capital de la oración.<br />

Al final de todos estos tratados se ha dispuesto la formación<br />

de un Diccionario, expresivo de todas las voces latinas<br />

contenidas en los cinco primeros. Este trabajo evitará<br />

á los alumnos de primer año la irreparable pérdida de un<br />

tiempo precioso que habrían de invertir necesariamente en<br />

el manejo de voluminosos diccionarios, y que aprovecharán<br />

sin duda en otros ejercicios mas útiles, como son los anteriormente<br />

expresados.<br />

No terminarán estas advertencias sin manifestar que el<br />

Gobierno, consultando la superior ilustración del Real Consejo<br />

de Instrucción pública, á fin de obtener el mayor acierto,<br />

ha acudido también á los eminentes literatos los Excelentísimos<br />

Sres. D. Manuel José Quintana , D. Juan Nicasio<br />

Gallego y D. Alejandro Olivan , quienes deseosos de contribuir<br />

por su parte á esta reforma de los estudios de humanidades<br />

, han ilustrado esta materia con sus sabias é importantes<br />

observaciones.


EPITOME<br />

HISTORIA SACHE.<br />

i. Crea Dios el mundo en seis días,<br />

Deus creavit coclum et terram intra sex dies.<br />

Primo die fecit lucem. Secundo die, fecit firmamentum, quod<br />

vocavit coclum.<br />

Tertio die, coegit aquas in unum locum, et eduxit é terrá plantas<br />

et arbores.<br />

aquis.<br />

Quarto die, fecit solem et lunam, et Stellas,<br />

Quinto die 2 , aves qua3 volitant in aere, et piscos qui natant in<br />

Sexto die, fecit omnia animantia, postremo liominem, et quievit<br />

die séptimo.<br />

2. Forma Dios de barro el cuerpo de Adam.<br />

Deus fmxit corpus hominis é limo térra?; dedit illi animam viven-<br />

tcm: fecit ilium ad similitudinem suam, et nominavit illum Adamum.<br />

Deinde immisit soporem in Adamum, et detraxit unam é costis<br />

ejus dormientis.<br />

Ex eá formavit mulierem, quamdedit sociam Adamo; sicque insti-<br />

tuit matrimonium.<br />

Nomen prima? mulieris fuit Eva,<br />

1 El texto original do la primera edición publicada por el autor en 1784,<br />

deciaprimd die, secunda die, &c. La última edición dice: primo die, secundo<br />

die, &c. Se dice igualmente hic y hese dies. En el plural es siempre este<br />

nombre masculino.<br />

2 Suple fecit.<br />

TOMO I. 1


PRIMER AÑO DH LAT1X Y CASTELLANO.<br />

i!. Coloca Dios al hombre en el Paraíso terrestre.<br />

Deus posuit Adamuin et Evam in horlo amcenissimo, qui solet<br />

appellari Paradisus 5 terrestris.<br />

Ingens fluvius irrigabat liortnm. Erant ibi omncs albores jucundaí<br />

adspectu, et fructus gustu suaves. ínter cas arbor scientias boni el<br />

mali.<br />

Deus dixit liomini : Utere fructibus omnium arborum Paradisi,<br />

praeter fruetum arboris sciential boni et mali; nam, si comedas ilium<br />

fructum, morieris.<br />

i. Adam y Eva desobedecen á Dios.<br />

Serpens, qui erat callidissimum omnium animanlium, dixit inulie­<br />

ri: Cur non comedís fructum islius arboris?<br />

Mulier respondit: Deus id proliibuit. Si tctigorimus ilium, mo-<br />

riemur.<br />

Minime, inquit serpens: non moriemini ; sed crilis similes Deo,<br />

scientes bonum et malum.<br />

Mulier, decepta his verbis, deccrpsit fructum el comedil, deinde<br />

obtulit viro, qui pariler comedit.<br />

5. Adam y Eva se ocultan de la presencia de Dios, y se excusan de<br />

su pecado.<br />

Adamus, fugiens conspectum Dei, se abscondit. Deus voeavif ilium:<br />

Adame, Adame.<br />

Qui respondit: Timui conspectum tuum, el abscondi me.<br />

Our times, inquit Deus, nisi quia comedisti fructum vetitum?<br />

Adamus respondit: Mulier, quam dedisti mihi sociam, porrexü<br />

mihi fructum istum ut ederem.<br />

Dominus dixit mulieri: Cur fecisti hoc? Quae respondit: Serpens<br />

me deeepit.<br />

6. Maldice Dios A la serpiente y promete un Salvador.<br />

Dominus dixit serpenti: Quia decepisti mulierem, cris odiosas et<br />

3 Los <strong>autores</strong> eclesiásticos y los poetas cristianos son los únicos que emplean<br />

paradisus en el sentido de jardin. Esta palabra está tornada del griego.


EPITOME lIISTOltl* SACK*. 3<br />

rxsecratus inter omnia animanlia ; reptabis super pectus, et eoniedes<br />

terrain.<br />

Umili.<br />

Inimicitise crunt inter te et mulierem; ipsa olim conterei caput<br />

Dixit etiam niulieri: Afficiam te multis malis, paries liberas in do­<br />

lore, et cris in potesfale viri.<br />

7. Adam es lanzado del Paraíso terrestre.<br />

Deinde Deus dixit Adamo : Quia gessisti morem uxori tuas, habo-<br />

bis terrain infestam; ca fandet tibi spinas et carduos.<br />

Quieres ex eà vietimi cum multo labore, donee abeas in terrain, è<br />

quá ortus es.<br />

Tum ejecit Adaiiiuni et Evam ex borio, ut ilio colerei terrain, et<br />

collocavit angelum *, qui prseferebat manu gladium igneum, ut<br />

cuslodiret aditum Paradisi.<br />

8. Cain y Abel, lujos de Adam.<br />

Adamus habuit inultos liberos, inter quos Gainus et Abel nume­<br />

rantur. Hie fuit pastor, ilio agricola.<br />

Uterque obtulit dona Domino: Cainus quidem fructus terra?; Abel<br />

autem oves egregias ß.<br />

Dona Abelis placuerunt Doo, non autem dona Caini; quod Cainui<br />

iegrè tul it.<br />

Dominus dixit Caino: Cur invides fratri? Si recto facies, reeipies<br />

mercedein; sin autcni male, lues poenam peccati.<br />

9. Abel es muerto por Cain.<br />

Cainus non paruit Deo monenti. Dissimulans iraní, dixit fratri<br />

suo: Age, eamus deamlAlatum.<br />

Itaque una ambo abierunt foràs, et quum essent in agro , Cainus<br />

irruit in Abelem, et interfecit ilium.<br />

Deus dixit Caino: Ubi est tuus frater? Cainus respondit: Nescio.<br />

Num ego sum custos fratris mei?<br />

4 Angelus, término sacado del griego y ¡pie significa mensagero, enviado<br />

de Dios, Dei nuntius el minister : solo se halla usado en los <strong>autores</strong><br />

eclesiásticos.<br />

5 Egregius, a, um, escogido en el rebaño {egregius se forma de estas dos<br />

palabras ¿ grege, de rebaño. )


4 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

10. Castigo de Caín.<br />

Deus dixit Caino: Caine, quid fecisti? Sanguis fratris tui, quem<br />

ipse fudisti manu tua, clamat ad me.<br />

Infesta tibi erit terra, qua; bibit sanguinem Abelis: quum coiueris<br />

earn longo et duro labore, nullos feret fructus. Eris vagus in orbe<br />

terrarum.<br />

Cainus, desperans veniam, fugit.<br />

1 1. Construcción del Arca.<br />

Postquam numeras hominum crevit, omnia vitia invaluere. Quare<br />

ofifensus Deus statuit perderé hominum genus diluvio.<br />

Attamen pepercit Noemo et liberis ejus, quia colebant virtutem.<br />

Noemus, admonitus á Deo, exstruxit ingentem arcam in modum<br />

navis; linivit 6 earn bitumine, et in earn induxit par unum omnium<br />

avium et animantium.<br />

12. Diluvio: año del mundo 1G56.<br />

Postquam Noemus ipse ingressus est arcam cum conjuge, tribus<br />

filiis ct totidem nuribus , aqua; maris et omnium fontium eruperunt.<br />

Simul pluvia ingens cecidit per cuadraginta dies et totidem noctes.<br />

Aqua operuit universam terram, itaut supcrarct quindecim cubitis<br />

altissimos montes.<br />

Omnia absumpta sunt diluvio ; arca autem, sublevata aquis, flui-<br />

tabat in alto.<br />

13. Fin del Diluvio.<br />

Deus immisit ventum vehementem, et sensim aqua; imminuta; sunt.<br />

Tandem, mense undécimo postquam diluvium coeperat, Noemus<br />

aperuit fenestram area;, et emisit corvum, qui non est reversus.<br />

Deinde emisit columbam. Quum ea non invenisset locum ubi po-<br />

neret pedem, reversa est ad Noemum, qui extendit manum, et intu-<br />

lit earn in arcam.<br />

Columba rursum emissa attulit in ore suo ramum olivas virentis,<br />

quo finis diluvii significabatur,<br />

6 Linivit. Aunque algunos diccionarios dan á esto verbo linivi, linitum,<br />

no presenta la buena latinidad ejemplo alguno en que se apoye este uso. El<br />

pretérito Univi ha podido existir ; pero ha sido reemplazado por otro que<br />

pertenece al verbo lino, is, linere, kvi, litum.


EPITOME HISTORIC SACR.E. S<br />

ti. Sale Noe del arca.<br />

Noemus egressus est ex arca, postquam ibi inclusus fuerat per<br />

annum totum ipse et familia ejus. Eduxit secum aves cajteraque ani-<br />

inantia.<br />

Turn erexit altare, et obtulit sacrificium Domino. Deus dixit illi:<br />

Non delebo deinceps genus hominum. Ponam arcum meum in nubi-<br />

bus , et erit signum foederis quod facio vobiscum.<br />

Quum obduxero nubes calo, arcus meus apparebit, et recordabor<br />

foederis mei, nec unquam diluvium erit ad perdendum orbem ter-<br />

rarum.<br />

lo. Corruption del yénero fiumano.<br />

Omnes gentes propagata? sunt à fdiis 7 Noemi. Semus incoluit<br />

Asiani; Chamus, Africani; Japhetus, Europam.<br />

Poena diluvii non dclerruit homines à vitiis ; sed brevi facti sunt<br />

pejorcs quain priùs.<br />

Obliti sunt Dei creatoris 8 ; adorabant solem et lunam; non vere-<br />

bantur parentes; dicebant mcndacium; faciebant frauderò, furtum,<br />

homicidium; uno verbo, se contaminabant omnibus flagitiis.<br />

16. Vocation de Abraham: ano del mundo 2083.<br />

Quidam tamen sancti viri coluerunt veram religionem et virtutem,<br />

inter quos fuit Abrahamus è genere Semi.<br />

Deus fecit foedus cum ilio bis verbis: Exi è domo paterna, dessere<br />

patriam , et pete regionem quam daturus sum posteris tuis. Augebo te<br />

prole numerosa ; eiis pater multarum gentium, ac per te omnes orbis<br />

nationes erunt bonis cumulala!. Adspice ccclum; dinumera stellas, si<br />

potes; tua progenies eas aequabit numero.<br />

17. Nacimiento de Isaac.<br />

Abrahamus jam senuerat et Sara ejus uxor erat sterilis.<br />

Quibus tamen Deus promisit filium ex cis nasciturum.<br />

Habebis, inquit, filium ex Sarà conjuge tua.<br />

7 Filii es menos usado quo liberi para designar los hijos de uno y<br />

otro sexo.<br />

8 Creator se ve seguido ordinariamente de un complemento : creator atque<br />

opifex rerum [ Lue. 10, 266 j.


6 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

y<br />

Quod uudiens Sara risit, nec statim adhibuit lidem promissis Dei,<br />

et idcirco reprehensa est a Deo.<br />

Abrahamus autem crediditDeo pollicenti.<br />

Et ver6, uno post anno, filius natus est Abrahamo, qui vocailit<br />

eum Isaacum.<br />

18. Prepurase Abraham para inmolar a su hip.<br />

Postquam Isaacus adolevit, Deus, tentans fidem Abrahami, dixit<br />

illi: Abrahame, foile filiuin tuum unicum quem amas, et immola eum<br />

mihi in monte quem ostendam tibi.<br />

Abrahamus non dubitavit parere Deo jubenti. Imposuit ligna<br />

Isaaco; ipse vero portabat ignem et gladium.<br />

Quum iter facerent simul, Isaacus dixit patri: Mi pater, ecce<br />

ligna et ignis; sect ubinam est hostia immolanda? Cui Abrahamus:<br />

Deus, inquit, sibi providebit hostiam 9, fill mi.<br />

19. Detiene Dios el braso de Abraham.<br />

Ubi pervenerunt ambo in locum designatum, Abrahamus exstruxit<br />

aram, disposuit ligna, alligavit Isaacum super struem lignorum, deinde<br />

arripuit gladium.<br />

Turn angelus clamavit de ccelo: Abrahame, confine manum tuam;<br />

ne noceas puero. Jam fides tua mihi perspecta est, quum non peper-<br />

ceris Alio tuo unico; et ego favebo tibi: remunerabo splendide tidem<br />

tuam.<br />

Abrahamus rospexit, et vidit arietem hasrentera cornibus inter ve-<br />

pres, quem immolavit loco filii.<br />

SO. Eliezer, siervo de Abraham, va a buscar en Mesopotamia esposa<br />

para Isaac.<br />

Postea Abrahamus misit servum suum Eliezerem ad cognates<br />

suos, qui erant in Mesopotamia, ut inde adduccret uxorem filio suo<br />

Isaaco.<br />

Eliezer sumpsit decern camelos domini sui, et profectus est, por-<br />

tans secum munera magnifica, quibus donaret puellam destinatam<br />

Isaaco, et ejus parentes.<br />

9 Deus providebit tibi hostiam dice en la Vulgata. Sibi providers signifka<br />

velar por sus interests. Mejor hubiera sido decir : Deus huic ret providebil.


EPITOME UISTOIUJi SACK .lì. 7<br />

Ubi porvenit in Mosopotaniiani, constitit cum camelis prope pu-<br />

leum aqua? ad vespertini 1 0, quo tempore midieres solebant convenire<br />

ad hauriendam aquam.<br />

21. Consulta Eliezer á Dios para conocer la esposa predestinada á Isaac.<br />

Eliezer oravit Deum his verbis: «Domine, Deus Abrahami, fac ut<br />

pueda qua) dabit potuiu mihi petenti, ea sit quaiu Isaaco destinas.»<br />

Ecco slatini llebccca, virgo eximia pulchritudine, prodiit, gerens<br />

umani humeris, qua) descendit ad puteum, et implevit umani.<br />

Tunc Eliezer progressus obviaui puella): Da, inquit, potum mihi.<br />

Cui Rebecca: Bibe, ait, Domino mi; et simul demisit urnam.<br />

Quum il lo bibissct, Rebecca obtulit edam aquam camelis. Hoc indi­<br />

cio cognovit Eliezer quod scire cupicbat.<br />

22. Pregunta Eliezer à Rebeca sobre su familia.<br />

Eliezer protulit inaures áureas et annulas, quas dédit Rebecca). Turn<br />

interrogavit Ulani cujus esset tilia, num in domo patris esset locus ad<br />

eommorandum.<br />

Cui Rebecca respondit: ligo sum filia Bathuelis. A vus meus est fra-<br />

ter Abrahami. Est domi locus ad eommorandum amplissimus; est etiam<br />

plurimùm fueni et palearum ad usum camelorum.<br />

sibi.<br />

Quod audiens Eliezer egit gratias Deo, qui tribuisset iter prosperum<br />

23. Es recibido Eliezer en casa de Bathuel, sobrino de Abraham.<br />

Rebecca properavit domum, et narravit matri sua? ea qua? sibi<br />

contigeranl.<br />

Labanus, frator Rebecca?, quum audivisset sororem narrantem, adiit<br />

hominem, qui stabat ad l'ontem cum camelis, et compellans eum: In-<br />

gredere, inquit, domine mi. Cur stas loris? Paravi hospitium tibi et<br />

locum camelis.<br />

Dein deduxit eum domum, eique cibum apposuit.<br />

21. Rebeca es concedida à Eliezer por esposa de Isaac.<br />

Continuò Eliezer exposuit parentibus Rebecca? causam itineris sus-<br />

oepli, rogavilque ut annuerent postulationi sua?.<br />

) 0 El lexlo de Lhomond dice : ad vesperum. Úsase cou mas frecuencia ad<br />

veeperam.


8 PK1MKR ANO UH LATIN Y CASTELLANO.<br />

Qui responderunt : Ita voluntas Dei fert; nec possumus Deo obsistere.<br />

En Rebecca; proftciscatur tecum, nuptura Isaaco.<br />

Turn Eliezer deprompsit \asa aurea et argentea, vestesque pretio-<br />

sas, quas dcdit Rebecca;; obtulit etiam munera matri ejus et fratri, et<br />

inierunt convivium.<br />

25. Partida de Rebeca.<br />

Postridic Eljczcr surgens mane, dixit parentibus Rebecca?: Herus<br />

meus me exspeelat, dimittite me, ut redeam ad ilium.<br />

tiam<br />

Qui responderunt: Voccmus puellam, et percontemur ejus senfen-<br />

1 1.<br />

Quum Rebecca venisset, sciscitati sunt an vcllet discedere cum ho-<br />

mine. Volo, inquit ilia.<br />

Dimiserunt ergo Rebeccam et nutricem iltius, precantes ei omnia<br />

prospera.<br />

id. Casamienlo de Isaac.<br />

lsaacus forte tunc deambulai»! rurc 1 2 ; vidit camelos Venienles.<br />

Simul Rebecca, cons[)icata virum deambulantem, desiluit è camclo, et<br />

interrogavit Eliezerem: Quis est ille vir?<br />

Eliezer respondit: Ipse est herus meus. Illa slatini operuit se pallio.<br />

Eliezer narravit Isaaco omnia qua) fecerat.<br />

lsaacus introduxit Rebeccam in tabernaculum matris siuc, et lenitus<br />

est dolor (]uem capiebat ex morte matris.<br />

27. Vende Esau su derecho de primoi/euitura à Jacob.<br />

Rebecca edidit uno partu duos Alios, Esaum et Jacobum. Qui prior<br />

editus est pilosus erat, alter vero lenis. Ille fuit venator strenuus, hie<br />

autem placidus ct simplex moribus.<br />

Quàdam die, quum Jacobus sibi paravisset pulmentum ex lentibus,<br />

venit Esaus fessus de via, et dixit fratri: Da mihi hoc pulmentum,<br />

nam redeo rure exanimatus lassitudine.<br />

Cui Jacobus: Dabo, si concedas mihi jus primogeniti.<br />

11 Percontari 6 percunctari sigue mas á menudo un nombre de persona<br />

que uno de cosa: Percontari atiquem de aliquá re.<br />

t2 Los poetas y los escritores que florecieron después de Cicerón, emplean<br />

rure como ruri respecto do la pregunta ubi; pero ruri es preferible en pro­<br />

sa, debiendo ser reservada la otra forma para la pregunta unde: Buri esse,<br />

rure rediré.


EPITOME HISTORIA SACR*. 9<br />

Faciam libenter, inquit Esaus. Jura ergo, ait Jacobus,<br />

Esaus juravit, et vendidit jus suum<br />

1 3.<br />

28. Isaac envia á casar á Esau.<br />

Isaacus, qui delectabatur venatione, amabat Esaum; Jacobus vero<br />

erat carior Rebecca!.<br />

Quum Isaacus jam senuisset, et factus esset caucus, vocavit Esaum.<br />

Sumito, inquit, pharotram, arcum et sagittas; alfcr mihi et para de<br />

venatione pulmentum ut comedam, et apprecer tibi fausta omnia, an-<br />

tequam moriar.<br />

Esaus i taque profectus est venatum.<br />

29. Aconseja Rebeca á Jacob que se anteponga á Esau.<br />

Rebecca audierat Isaacum loquentem. Yocavit Jacobum, et: Afferto,<br />

inquit, mihi duos lnedos opimos; confieiam pulmentum, quo pater tuus<br />

valde delectatur. Appones ei cibum, et bene precabitur tibi.<br />

Jacobus respondit: Ego non ausim id faceré, mater. Esaus est pilo-<br />

sus, ego sum lenis. Si pater me attrectaverit, suscensebit mihi. Ita in-<br />

dignatio patris et damnum mihi evenient pro ejus benevolentiá.<br />

30. Prepara Rebeca la comida de Isaac.<br />

Rebecca institit: Ne tuneas, inquit, fili mi. Si quid adversi inde<br />

sequatur, id totum sumo mihi. Tu vero nc dubites faceré quod jussus<br />

es ' 4.<br />

Itaque Jacobus abüt, et altulit matri duos hsedos. Illa paravit seni<br />

cibum quern noverat suavem esse palato ejus.<br />

Deinde induit Jacobum vestibus fratris; aptavit pellem haedi mani-<br />

bus ejus et eolio.<br />

Turn: Adi, inquit, patrcm luuui, et offer illi escam quam appetit.<br />

31, Hendice Isaac á Jacob, creyendo bendecir á Esau.<br />

Jacobus attulit patri suo escam paratam h matre.<br />

Cui Isaacus dixit: Quisnam es tu? Jacobus respondit: Ego sum Esaus<br />

t3 La bendición paternal que estaba reservada al primogénito, llevaba con--<br />

íigo la idea de grandes beneficios concedidos por Dios.<br />

14 Quod jussus es, suple faceré, lo que te ha sido ordenado hacer.


10 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

primogenitus tuus. Feci quoti jussisti, pater. Surge, et comodo de ve-<br />

aatione meA.<br />

Quoniodo, ait Isaacus, potuisti inveniro tam citò? Inveni, palei-<br />

Deus ita voluit.<br />

Isaacus rursum: Tune es Esaus primogenitus meus? Accede propius<br />

ut attreetem te.<br />

Ilio accessit ad palrem, qui dixit: Vox quideni est Jacobi, sed ma-<br />

nus sunt Esai.-<br />

32. Vuelve Esau y pule à Isaac la bendichm.<br />

Isaacus, amplexatus Jacobum, anteposuit euui fratri, et tribuit ilii<br />

omnia bona primogeniti.<br />

Non multò post Esaus rediit à venatione, et ipso obtulit patri pul -<br />

mentina quod paraverat.<br />

Cui Isaacus mirans dixit: Quis est ergo ilio qui modo attulit mihi<br />

cibum, et cui apprecatus sum omnia fausta, tanquam primogenito?<br />

Quod audiens Esaus edidit magnum clamorem, et implevit domum<br />

lamentis.<br />

33. Partala de Jacob.<br />

Esaus, ardens irà, minabatur mortem Jacobo.<br />

Quare Rebecca mater timcns dilecto libo suo: Fugo, inquit, fili mi.<br />

Abi ad Labanum avunculum tuum, et commorare apud eum, donec ira<br />

fratris fui defervescat.<br />

Jacobus, dimissus à patre et matre, profeclus est in Mesopotamiam.<br />

Ifer faciens, pervenit ad quemdam locum, ubi fessus de via pernoc-<br />

lavit; supposuit lapidem capiti suo, et obdormivit.<br />

34. Vision de Jacob..<br />

Jacobus vidìt in somnis scalam, qure innixa terne pertinebat ad<br />

ccelum, atque angelos Dei adscendentes et descendentes. Audivit Do­<br />

minimi dicenlem sibi 1 5 : Ego sum Deus patris lui. Dabo libi et posleris<br />

tuis terrain cui incubas. Noli timore; ego favebo libi; ero custos tuus<br />

quòcumque perrexeris, et reducam te in patriam, ac per (e omnes or-<br />

bis nationcs erunt bonis cumulata 1.<br />

Jacobus expergefaclus adoravi! Dominimi.<br />

IJ Sibi, a ci à Jacob;.


EPITOME HISTORIC SACRJi. 1 I<br />

35. Llega Jacob A Mesopotamia.<br />

Jacobus iter persecute pervenit in Mesopotamiam. Yidit tres pe­<br />

coroni greges propter puteum cubantes. Nam ex eo puteo greges solo-<br />

bant adaquari. Os putei claudebatur ingenti lapide.<br />

Jacobus accessit illuc, et dixit pastoribus: Fratres, onde estis? Qui<br />

responderunt: Ex urbe llaran.<br />

Quos interrogavit iterum: Nostisne 1 6 Labanum? Dixerunt: Novi-<br />

nius. — Valetne?—Valet, inquilini. Ecce Rachel tilia ejus venit cum<br />

grege suo.<br />

30. Jacob es recibido amorosamente por Laban.<br />

bum Jacobus loqueretur cum pastoribus, Rachel, tilia Labani, venit<br />

cum pecore paterno; nam ipsa pascebat gregeio.<br />

Confestim Jacobus videns cognatam suam, amovit lapidem ab ore<br />

putei. Ego sum, inquit, filius Rebeecao: et osculatus est earn.<br />

Racbel festinans id nuntiavit patri suo, qui agnovit filium sororis<br />

sua?, deditque ei Rachelem in matrimonium.<br />

37. Vuelta de Jacob.<br />

Jacobus diii commoratus est apud Labanum. Interea mire auxit rem<br />

suam, et f'actus est dives.<br />

Longo ])òst tempore, admonitus à Deo, rodiit in patriam suam.<br />

Extimeseebat iram fratris sui. Ut placarot animum ejus, proamisit<br />

ad eum nuntios, qui offerrent ei muncra.<br />

Esaus miligatus occurrit obviàm Jacoboadvenienti; insiliit in colluin<br />

ejus, flensque osculatus est eum, nec quidquam ìlii nocuit.<br />

38. Infancia de Joseph.<br />

Jacobus iialmit duodecim filios, inter quos erat Joseplius. Hunc pa­<br />

ter amabat prae caeteris, quia senex genuerat eum. Dederat iliì togam<br />

textam è fills varii coloris.<br />

Quam ob causam Joseplius erat invisus suis fratribus, praesertim<br />

postquain narravisset eis duplex somnium, quo futura ejus magnitudo<br />

portendebatur.<br />

Oderant ilium tantopere, ut non possent cum eo amicò loqui.<br />

16 Noslisne por novislisne, Conoceis? Novi, pericolo del verbo nvsc»,<br />

tiene el sentide de indicativi).


12 PÍÍIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

39. Sueños de Joseph.<br />

Heec porro erant Josephi somnia: «Ligabamus, ínquit, simul ma­<br />

nípulos in agro. Ecce manipulus meus surgebat ct stabat rectus; vestri<br />

autem man ¡pul i circumstantes venerabanlur meum.<br />

«Postea vidi in somnis solein, lunam et undecim Stellas adorantes me.»<br />

Cui fratres responderunt: Quorsum spcetant isla somnia? Num tu<br />

eris rcx nostcr? Num subjiciemur ditioni lúas? Fratres igilur invide-<br />

bant ei; at pater rem tacitus consideraban<br />

40. Resuelven dar muerte á Joseph sus hermanos.<br />

Quádam die, quum fratres Josephi pascerent greges procul, ipse<br />

remanserat domi. Jacobus misit cum ad fratres, ut scire quomodo so<br />

haberent.<br />

Qui videntes Josephum venientem, consilium ccpcrunt illius occi-<br />

dendi. Ecce, inquiebant, somniator venit. Occidamus illum et projicia-<br />

mus in puteum. Dicemus patri: Fera dcvoravit Josephum. Tune appa-<br />

revit quid sua illi prosint somnia.<br />

41. Ruben, el primogénito de sus hermanos, intenta salvarle.<br />

Kuben, qui erat natu maximus, deterrebat fratres ;i tanto scelere.<br />

«Nolite, inquiebat, interlicere puerum; est enini frater noster. De-<br />

mittite eum potius in banc foveam.»<br />

Uabebat in animo liberare Josephum ex eorum manibus, et illum<br />

extrahere e fovea, atque ad patrem reducere.<br />

Reipsa his verbis deducti sunt ad mitius consilium.<br />

42. Venta de Joseph á unos mercaderes.<br />

Ubi Josephus pervenit ad fratres suos, detraxerunt ei togam quá<br />

indutus erat, et detruserunt cum in foveam.<br />

Deinde quum consedissent ad sumendum cibum, conspoxerunt mer-<br />

catores qui petebant iEgyptum cum camelis porlantibus varia aro-<br />

mata<br />

1 7.<br />

Yenit illis in mentem Josephum venderé illis mercatoribus.<br />

Qui emerunt Josephum viginti nummis argentéis, eumque duxe-<br />

runt in jEgyptum.<br />

17 El sustantivo arómala solo so usa en plural


EPITOME HISTORIC SACRiE. 13<br />

43. Los hermanos de Joseph envían à Jacob su túnica ensangrentada.<br />

Tunc fratres Joseph! tinxerunt togam ejus in sanguine hasdi quem<br />

occiderant, et miserunt cam ad patrem cum his verbis: Invenimus<br />

hanc togam; vide an toga Olii, tui sit.<br />

Quam quum agnovisset, pater cxelamavit: Toga filii mei est; fera<br />

pessima devoravit Joscphuni. Deinde scidit vestem, et induit cilicium.<br />

Omnes liberi ejus convenerunt ut lenirent dolorem patris. Sed Ja­<br />

cobus noluit accipere consolationem, dixitque: Ego descendam mcerens<br />

cum [ilio meo in sopulcrum.<br />

44. Compra Putiphar à Joseph.<br />

Putipbar ./Egypt i us emit *8 Josepbum à mercatoribus.<br />

Deus autem favit Putipbari causa Josephi: omnia ei prosperò suc-<br />

cedebant.<br />

Quam ob rem Josephus benignò habitus est ab hero, qui prarfecit<br />

eum domui sua;.<br />

Josephus ergo administrabat rem familiarem Putipharis: omnia fìe-<br />

bant ad nutum ejus, nec Putiphar ullius negotii curam gerebat.<br />

45. Es acusado Joseph por la muger de Putiphar, y encarcelado en<br />

virtud de esta acusación.<br />

Josephus crat insigni et pulchrà facie. Uxor Putipharis eum pellicie-<br />

bat ad flagitium.<br />

Josephus autem nolebat assentiri improba; mulieri.<br />

Quàdam die, mulicr apprehendit oram pallii ejus; at Josephus re-<br />

liquit pallium in manibus ejus, et fugit.<br />

Mulier irata inclamavit servos, et Josephum accusavit apud virum,<br />

qui, nimiiim credulus, conjecit Josephum in carcerem.<br />

46. Sueños de dos oficiales del rey Pharaon.<br />

Erant in eodemcarcere duo ministri regis Pharaonis: alter praoerat<br />

pincernis ,!\ alter pistoribus.<br />

18 Se encuentra igualmente emere de atiquo y ab aliquo, comprar á alguno<br />

ó de alguno.<br />

19 Pincerna, coperò, es un nombre tan poco usado como pocillator, que<br />

tiene el mismo sentido. El primero se halla en Lampridio; el segundo en Apuleyo.


H PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

(Tinque obvenit divinitus somniuiu eàdein noete.<br />

Ad quos quum venisset Josephus mano, et animadvertisset eos tris-<br />

tiores solito, interrogavit quasnam esset iuœstilia3 causa.<br />

Qui responderunt: Obvenit nobis somnium, nec quisquam est qui<br />

illud nobis inlerpreletur.<br />

Nonne, inquit Josephus, Dei solius est prœnoscero res futuras?<br />

Narrate mihi somnia vostra.<br />

47. Explica Josepìi el ensueño del gran coperò.<br />

Tum prior sic exposuit Josepho somnium smini: «Vidi in quiete<br />

vitem in qua erant tres palmitos; ea paulatim prolulit gemmas; deinde<br />

llores eruperunt, ac denique uvas maturescebant.<br />

«Ego exprimebam uvas in scypbum Pharaonis, eique porrigebam.»<br />

Esto bono animo, inquit Josephus; post tres dies Pharao le resti­<br />

tue! in gradimi prislinum; te rogo ut memineris mei.<br />

48. Explica el ensueño del panadero mayor (*).<br />

Alter quoque narravit somnium suina Josepho: «Gestabam in ca­<br />

pite tria canistra in quibus erant cibi quos pistares soient conlìcere.<br />

«Ecce auteiii aves circumvolitabant, et cibos illos comedebant.«<br />

Cui Josephus: Hœc est interpretatio istias soninii. Tria canistra sunt<br />

tres dies, quibus elapsis, Pharao te feriet securi, et aflìget ad palimi,<br />

ubi aves pascentur carne tua.<br />

49. Cumplimiento de los dos sueños.<br />

Die tertio, qui dies natalis Pharaonis erat, splendidum convivimi!<br />

parandum fuit.<br />

Tune lex meminit ministrorum suorum, qui erant in carcere.<br />

Restituit prsefecto pincernarum munus suum ; alternili vero securi<br />

percussum suspendit ad palum. ha rex somnium comproba vit.<br />

Tarnen prosfectus picernarum oblitus est Joseph i, nec illius in se<br />

meriti recordatus est.<br />

50. Sueños del rey Pharaon.<br />

Post biennium rex ipse habuit somnium.<br />

Videbatur sibi adstare Nilo flumini ; et ecce emergebant do Ilumi­<br />

ne Septem vaccas pingues, qu;e pascebantur in palude.<br />

i") El limo. Amat traduce maestresala ó gefe de los panaderos.


EPITOME HISTORIE SACR.E. 15<br />

Deiiide Septem alia; vacca; macilenta; exierunt ex eodem flumine<br />

qua; devoràrunt priores.<br />

Pharao experrectus rursum dormivit, et alterimi hahuit somniuni.<br />

Septem spica; piena; enascebantur in uno culmo , aliiequc totidem<br />

exiles succrescebant, et spicas plenas consumebant.<br />

51. Da al reij nolkia de Joseph el panadero.<br />

Ubi illuxit, Pharao perturbate convocavit omnes conjectores<br />

jEgypti, et narravit illis somnium ; at nemo poterai illud inter­<br />

pretaci.<br />

Tunc prajfcctus pincernarumdixit regi: Confiteor peccatimi menni;<br />

quum ego et prasfcclus pistorum essemus in carcere, uterque somnia-<br />

vimus eàdem nocte.<br />

Erat ibi puer hebrams, qui nobis sapiente! - interprctatus est som-<br />

nia ; res enim interpretationeni comprobavit.<br />

'óì. Joseph explica el ensueno del rey.<br />

Rex arcessivit Josephum, eique narravit utrumque somnium. Tum<br />

Josephus Pharaoni: Duplex, inquit,somnium unam atque eamdem<br />

rem significai<br />

Septem vacca; pingues et Septem spica; piena; sunt septem<br />

anni ubertatis 2 0 mox ventura ; septem vero vacca; macilenta;<br />

et septem spica; exiles sunt totidem anni famis qua; ubertatem secu-<br />

tura est.<br />

Itaque, rex, practice toti jEgypto virum sapientem et industriimi,<br />

qui partem frugimi recondat in horries publicis, servetque diligente!'<br />

in subsidium faniis secutunc.<br />

53. Es nombrado Joseph intendente de todo Egipto.<br />

Regi placuit consilium. Ouare dixit Josepho: Nuni quis est in<br />

Jìgypio te sapientior? Nemo certe fungetur melius ilio munere. En<br />

tibi trado curam regni mei.<br />

Tum detraxit è manu sua annulum , et .Tosephi digito inseruit; in-<br />

duit illuni veste byssinà, collo torquem aureum circumdedit, eumque<br />

in curru suo secundum collocavi!.<br />

20 Lhomond lia lomado do la Vulgata las expresiones anni ubertatis, anni<br />

famis. que reprueba el genio do la lengua latina.


16 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Josephus erat triginta annos natus, quum summam potestatem à<br />

rege accepit.<br />

54. Acopia Joseph gran cantidad de granos, y véndelos despues á los<br />

egipcios.<br />

Josephus perlustravit omnes jEgypti regiones, et per Septem annos<br />

ubertatis congessit maximam frumenti copiara.<br />

Secuta est inopia Septem annorum, et in orbe universo fames in-<br />

gravescebat.<br />

Tunc iEgyptii,


EPITOME HISTORIC: SACIÌÌE. 17<br />

B7. lìi-liiw «m*/V/o Joseph ù Simeon hasla que le iraiyan sus hermanos<br />

ù Benjamin.<br />

Il ! mi Josephumangebal quòd Benjaminus cum easier is non adeiaf.<br />

Oliare dixit eis: Experiar an veruni dixeritis. Manoat unus ex vo-<br />

bis obses apud me , dum addueatur hue frater vester minimus. Caste-<br />

ri , abito cum frumento.<br />

Tunc eueperunt inter se dicere : Meritò base patimur. Crudeles fui-<br />

nius in fratrem nostrum; nunc ptisnam hujus sceloris luinius.<br />

Putabant base verba non intelligi à Josepho, quia per interpretem<br />

cum eis loquebatur.<br />

Ipso anioni averli! se parumper, et (levi!.<br />

• ."»S. Los hrmanos de Joseph vuelven à su padre.<br />

.losephus jussit fralruni saccos impleri tri lieo, et pecuniam quam<br />

attuleranl reponi in ore saccorum; addidit insuper cibaria in viam.<br />

Iscinde dimisil eos, praster Simeonem , quein retinuit obsidem.<br />

Itaquc profecli sunt fralres Josophi; et quum venissent ad patroni,<br />

narravei'unt ci omnia quas sibi acciderant.<br />

Quum apcruissent saccos, ut elfundcrent frumenta, mirantes repe-<br />

rerunl pecuniam.<br />

;i9. Jacob se resiste à la partida de Benjamin,<br />

Jacobus, ut audivit Iìenjaminum arcessi à prasfecto /Egypti, cum<br />

gemitìi queslus est.<br />

« Orbimi me liberis fecistis: Josephus niortuus est; Simeon retentus<br />

est in yEgypto; Benjaminum vultis abducere.<br />

«liasc omnia mala in me recidunt. Non dimittam Benjaminum;<br />

nam, si quid ei ad versi acciderit in via, non poterò ei suporstes vivere<br />

. sod dolore opprcssus moiiar. »<br />

fio. Instatile vivamente sus hijos para que annienta en elio.<br />

Postquam consumpti sunt cibi quos attulerant, Jacobus dixit fìliis<br />

suis: Pi'oliciscimini iterimi in JSgyptum, ut ematis cibos. Qui respon-<br />

derunt: Non possumus adire prasfectum iEgipti sine Beniamino; ipso<br />

cairn jussit illuni ad se adduci.<br />

Cur, inquii pater, mentionem fecistis de fratre vestro minimo?<br />

Ipse , inquilini, nos interrogavi! an paler vivere! , an alium<br />

TOMO I. 2


EPITOME IIISTORI« SACRS. i 9<br />

64. //*•« Joseph introducir su copa de plata en el saco de Benjamin.<br />

Josephus, loia facie , regressus, continuit se , et jussit apponi cibos.<br />

Tum disti'ibuit escam unicuique fratrum suorum; sed pars Benjamini<br />

erat quintuplo 2 i major quàm caeterorum. Peracto convivio, Josephus<br />

dat negotium dispensatori, ut saceos eorum impleat frumento, pecu-<br />

niam simul reponat, et insuper scyphum suum argenteum in sacco<br />

Benjamini recondat.<br />

We fecit diligente!' quod jussus fuerat.<br />

65. Manda Joseph que los persigan.<br />

Fratres Josephi sese in viam dederant, needum procul aif urbe<br />

aberant.<br />

Tune Josephus vocavil dispensatorem domüs suae, eique dixit:<br />

Persequero viros, et quumeos assecutus fueris, illis dicito: Quare inju-<br />

riam pi'o beneficio repondistis?<br />

Subripuistis scyphum argenteum quo dominus meus utitur ; impro­<br />

be fecistis.<br />

Dispensator mandata Josephi perfecit: ad eos confestim advolavit;<br />

furtum exprobavit; rei indignitatem exposuit.<br />

66. Encuentran la copa en el saco de Benjamin.<br />

Fratres Josephi responderunt dispensatori : Istud sceleris 2 8 longè<br />

à nobis alienum est. Nos, ut tute seis, relulimus bona fide pecuniam<br />

repertam in saccis. Tantum abest ut furati simus scyphum domi­<br />

ni tui. Apud quem 2 8 furtum deprehonsum fuerit, is morte mul-<br />

ctetur.<br />

Continuò deponunt saceos et aperiunt. Quos ille scrutatus invenit<br />

scyphum in sacco Benjamini.<br />

67. Vuelven á la ciudad, llenos de tristeza.<br />

Tune fratres Josephi nwerore oppressi revertuntur in urbem.<br />

Adducli ad Josephum, sese adjecerunt ad podes illius. Quibus ille,<br />

Quomodo, inquit, potuistis hoc scelus admitiere?<br />

24 Quintuplo no se halla en los diccionarios ; pero Lhomond ha podido<br />

formar esta palabra por analogía, puesto que se dice duplum. duplo.<br />

25 Istud sceleris, por istud scelus.<br />

9ft Postulami!* ul is tipud qwm, &c.


20 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />

Judas respondit: Faloor, res est manifesta, uullam possumus excu-<br />

sationem afferro, nec audemus potere veniain aut sperare; nos omnes<br />

erimus servi tui.<br />

Nequaquam, ait Josephus; sed ilio apud quem inventus est<br />

scyphus, erit mihi servus; vos autem abile liberi ad patroni vestrum.<br />

68. Offéczse Judas eil serviiumbre eri lagar de Benjamin.<br />

Tunc Judas aecedens propiùs ad Josephum: Te oro, inquit, domi­<br />

ne mi, ut bona cum venia me audias. Pater unico diligit puorum.<br />

Nolebat primo cum dimittere. Non potui id ab eo impetrare, nisi<br />

postquam spopondi cum tutum ab omni periculo fori). Si redieri-<br />

mus 2 7 ad patrem sino puero, ilio, maerore confectus, morietur.<br />

Te oro atque obsecro, ut sinas pucrum abire, meque pro eo<br />

addicas in serviluteiu. Ugo pocnam, qua dignus est, mihi suino et<br />

exsoìvam.<br />

69. L'escubrete Joseph à sus hermaiios.<br />

liiterea Josepìius conliiicre se vix poierat ; quare jussit /Egyptios<br />

adstanies recedere.<br />

Tum Ileus dixi! magna voce: Ego sum Josepìius. Vivilue adirne<br />

paler mens?<br />

Non poterant respondere fratres ejus nimio timore perturbali.<br />

Quibus itìe amicò: Accedile, inquit, ad me. Ego sum Josepìius,<br />

frater vester , quem vendidislis mercatoribus eunlibus in -Egyplum.<br />

Notile timore: Dei Providentia id factum est, ut ego saluti vestii»<br />

consulerem.<br />

70. Enciirgales que traigan à su padre al Egipto.<br />

Josepìius hioc loculus fralrem suum Benjaminum complexus est,<br />

eumque lacrimis conspersit.<br />

Deinde casteros quoque fratres collacrymans oseulatus est. Tum<br />

demum illi cum eo tidenter loculi sunt.<br />

Quibus Josephus: Ite, inquit, properste ad patrem meum, eique<br />

riuntiate lìlium suum vivere, et apud Pharaonem plurimùm posse. Per­<br />

suadete illi ut in /Egyplum cum omni familià commigrel.<br />

27 liedierimus, futuro anterior, por redeamus.


ni'iTOMU iiisroHUi s.vcaji. 21<br />

71. Envia Pharaon preserdes y carros a Jacob.<br />

Fama de adventu fratrum Joseplii ad aures regis pervenit; qui de-<br />

dit eis munora perferenda ad patrem cum his mandatis: Adducite hue<br />

patroin vestrum et omnem ejus familiam, nec multiim curate supel-<br />

lectilem vestram, quia omnia quae opus erunt vobis prsebiturus sum,<br />

et omnes opes vEgypti vestrae erunt.<br />

lieres.<br />

Misit quoque currus ad vehendum senem, et parvulos 2 8 et mu-<br />

72. Anuncian los hermanos de Joseph a su padre que aquel estd vivo.<br />

Fratres Joseplii festinantes reversi sunt ad patrem suum, eique<br />

uuntiavei'unt.Josephum vivere, et pruicipeai esse totius ^Egypti.<br />

Ad quern nuntium Jacobus, quasi e gravi somuo excitalus, obstu-<br />

puit, nec primimi filiis rem narranlibus lidem adbibebat. Sed, post-<br />

quam vidit plaustra et dona sibi a Josepho missa, recepit animum; et<br />

Mihi satis est, inquit, si vivit adliuc Josepbus mens. Ibo, et vidabo<br />

eum antequam moriar.<br />

73. Dirigese Jacob a Eyipto con loda sa [amilia.<br />

Jacobus, profeetus cum filiis et nepolibus, pervenit in yEgyptum,<br />

et prooinisit Jiidam ad Josephum, ut eum faooret certiorem do adventu<br />

suo.<br />

Coniestiin Josepbus processit obviani patii. Quern ut vidit, in collum<br />

ejus insiliit, et liens flentem comploxus est.<br />

Turn Jacobus: Satis diii vixi, inquit; nunc aequo ammo moriar,<br />

quoniam conspectu too frui milii licuit, et to mihi superstitem relinquo.<br />

74. Joseph anuncia al rey la llegada de su padre.<br />

Josepbus adiit Pharaonom , eique nuntiavit patrem suum advenisse;<br />

constituit etiam quinque e I'ratribus suis coram rege.<br />

Qui eos interrogavit quidnam operis 2 9 haberent. llli rcsponderunt<br />

sc esse pastores.<br />

Turn rex dixit Josepho: .-Egyptus in potostate tua est. Cura ut pater<br />

et fratres tui in optima loco habitent; et, si qui sint inter eos gnavit et<br />

industrii, trade eis cura in pecorum meoruin.<br />

28 Parvulus no se eniplca sustantivamente por puentlus, nine,<br />

n Quidnam open's, por quodnam genus operis.


PRIMEll ANO DK LATIN V CASTELLANO.<br />

Josephus adduxit quoque patrem suum ad Pharaoneni. qui, saluta-<br />

tus à Jacobo, percontatus est ab eo qua esset sciale.<br />

Jacobus respondit regi: Vixi centum et (righila annos. ncr adeptus<br />

sum senectutem beatam avorum meorum. Tum. bene precatus regi,<br />

discessit ab eo.<br />

Josephus autem patroni et fratres suos collocavit in optima parìe<br />

/Egypti, eisque omnium rerum abundantiani suppeditavil.<br />

7G. Pide Jacob ser enlerrado en la Umiba de sus padres.<br />

Jacobus vixit seplem et decern annos, postquam eommigrässet in<br />

.Egyptum.<br />

Ubi sensit mortem sibi imminere, arcessito Josepho dixit: Si me<br />

amas, jura te id facturum esse quod à le petain, scilicet ut ne 5 0 me<br />

sepelias in JSgypto, sed corpus meum transferas ex hac regione, el<br />

condas in sepulchro majorum meorum.<br />

Josephus autem, Faciam, inquit, quod jubes, pater.<br />

Jura ergo mihi, ait Jacobus, te certo id facturum esse.<br />

Josephus juravit in verba patris.<br />

77. Presenta Joseph à Jacob sus dos hips para que los bendigli.<br />

Josephus adduxit ad patrem duos filios suos, Manassem et Ephrai-<br />

mum. Posuit Manassem, qui natu major erat, ad dextrain senis,<br />

Ephraimum vero minorem, ad sinistrava ejus.<br />

At Jacobus decussans manus dextram imposuit Ephraimo, sinistram<br />

autem Manassi, et utrique simul bene precatus est.<br />

Quod Josephus animadvertens aegre lulit, et conalus est manus<br />

patris commutare.<br />

75, Presenta Joseph su padre ci Pharaon.<br />

At pater restitit, dixitquo Josepho: Scio, lili mi, scio lume esse<br />

majorem natu, et illuni minorem; id prudens feci.<br />

ita Jacobus Ephraimum Manassi anteposutt,<br />

78. Tributa Joseph à su padre los Ultimos honures.<br />

Ut vidit Josephus exstinctum patrem, ruit super cum ficus, et os­<br />

culata; est cum, luxitque illuni diìi.<br />

Deinde pnscepit medicis ut condirenl corpus; el ipso cum fralribus<br />

multisque yEgyptiis patroni deporlavit in regionem Ohanaam.<br />

30 l't tic por ni non. ó simpleroonte poi" ne.


EPITOME HISTORIC SACRJ5. 23<br />

: mus fecerunt cum magno planctu, et sepelierunt corpus in<br />

spelunea ubi jacebant Abrahamus et Isaacus ; reversique sunt in<br />

jEgyptum.<br />

79. Consuela á sus hermanos.<br />

Post mortem patris, timebant fratres Josephi ne ulcisceretur inju-<br />

riain quam acceperat. Miserunt igitur ad ilium rogantes nomine patris,<br />

ut earn oblivisceretur, sibique condonaret.<br />

Quibus Josephus respondit: Non est quod timeatis 3 1. Vos quidem<br />

malo in me animo fecistis, sed Deus convertit illud in bonum; ego<br />

vos alam et familias vestras. Consolatus est eos plurimis verbis, et le-<br />

niter cum illis locutus est.<br />

80. Muerte de Joseph.<br />

Josephus vixit annus centum et decern; quumque esset morti pro-<br />

ximus, convocavit fratres suos, et iilos admonuit se brevi moriturum<br />

esse.<br />

Ego, inquit, jam morior. Deus vos non deseret, sed erit vobis pree-<br />

sidio; et deducet vos aliquando ex iEgypto in regionem quam patribus<br />

nostris promisit. Oro vos atque obtestor ut illuc ossa mea deportetis.<br />

Deinde placido obiit. Corpus ejus conditum est, et in féretro positum.<br />

81. Persecution de los israelitas después de la muerte de Joseph.<br />

lnterea posteri Jacobi, seu Hebraei, numero audi sunt mirum in<br />

modum, et eorum multitudo crescens in dies metum incutiebat ^Egyptiis.<br />

Rex novus solio potitus est, qui Josephum non viderat, nec nierita<br />

ejus recordabatur.<br />

Is igitur, ut Ilcbraos opi->rimeret, primüm duris illos laboribus<br />

conficiebat; deinde edixit etiam ut parvuli eorum recens nati in flumem<br />

projicerentur.<br />

82. Nacimiento de Moisés.—Año del mundo 2453.<br />

Mulier hcbrxa peperit füium; quem quum videret elegantem, vo-<br />

luit servare.<br />

Quare abscondit eum tribus mensibus; sed, quum non posset eum<br />

diutiüs occultare, sumpsit íiscellam scirpeam, quam linivit 3 2 bitumi-<br />

ne ac pice.<br />

31 Non est quod timeatis. La construcción es: aliqua quod timeatis non est<br />

vobis.<br />

82 Véase la nota del párrafo 11.


24 PRIMER AÑO Dl! LATIN V CASTELLANO.<br />

Deiiidc posuit intus infantuluin 3 3 et exposuit cum inter aranci i-<br />

nes ripa? fluminis.<br />

Habebat seenni imam comitem, sororem pueri, quam jussit stara<br />

procul, ut eventum rei explorare!.<br />

8,'). Salva la hija de Pharaon al vino.<br />

Mox filia Pharaonis venit ad flumcm ut ablueret corpus. l'rospexit<br />

(iscellam in arundinibus hairentem, misitque illuc unam è (amula-<br />

bus 3 4 suis.<br />

Aperta fiscella, cernens parvulum vagieutem, miseria est illius. Iste<br />

est, inquit, unus ex infantibus Hebrajorum.<br />

Tune sóror pueri accendens: Yisne, ait, ut arecssam mulierem he-<br />

braeam qua? nutriat parvulum? Et vocavit nialrem.<br />

Cui filia Pharaonis puerum alendum dedit, promissà mercede.<br />

Itaquo matcr nutrivit puerum, et adultum reddidit filia? Pharaonis,<br />

qua? illuni adoptavit, et nominavil Mosern, id est servatimi ab aquis.<br />

8-1. Acomete Moisés la empresa de libertar d su pueblo.<br />

Moses, jam senex, jubente Deo, adiit Pliaraonem, eique pnecepit.<br />

nomine Dei, ut dimittcret Hebrasos.<br />

Hex impius renuit parere mandatis Dei.<br />

Moses, ut Pharaonis pertinaciam vincerei, mulla el stupenda edidit<br />

prodigia, qua? vocantur, plagw /Egypti.<br />

Quum nibilominus Pharao in sententià perstaret, Deus interfecit<br />

primogenilum ejus fìliuin et omnes primogénitos /Egyptiorum.<br />

Tandem metu vichis rex paruit, deditque Hebra?is diseedendi la-<br />

culla tem.<br />

85. Salen los hebreos del Eyiplo conducidos por una columna ile fuego.<br />

Profecti sunt Hebra» ex .Egyplo ad sexcenla millia \ irorum<br />

praeter párvulos et promiscuum vulgus.<br />

53 lafantulus no es de buena latinidad.<br />

34 Los dativos masculinos asinis, cerril, equis, famulis, etc. sirve» en latín<br />

para ambos géneros; y no se dice astnabus, cervabus, equabus, famuta-<br />

bus, etc. para designar las asnas, las ciervas, las yeguas, las siervas. \o<br />

«e lia hecho uso de estos dativos sino en los actos públicos, y principalmente<br />

?» los testamentos para distinguir mejor las especies; propter teslainentornm<br />

necessitatem, dice Servio. El único dativo plural en abus que haya sido autorizado<br />

es deabus; hállasele en Cicerón {pro fíabiiio. cap. •>.).<br />

:(.') Hominum sería aquí mas exacto que rirormn.<br />

5 3


EPITOME HISTOHU; SACR.K. 25<br />

lllis egredientibus praeibat collimila nubis ­ ,в inlerdiu, et collimila<br />

iguis noctu, с|ше csset dux viso; nec unquam per quadraginta annos<br />

defuit illa collimila.<br />

Post paucos ilies, multitudo Hebncorum pervenit ad littus maris IUi­<br />

bri, ibiqne castra posuit.<br />

80. Separa Moisés las aguas del Mar Uujo.<br />

Brevi regem poenituit quòd tot millia liominiiiu dimissct, et, collec­<br />

t ingenli exercitu , eos persecutus est.<br />

llebrosi, quimi vidissent ex ima parte se mari interciusos esse, ex<br />

aiterà parte instare Pliaraouein cimi omnibus copiis, magno timore<br />

eorrepti sunt.<br />

'l'ime Deus Mosi, Protende, inquit, dexteram tuain in mare, et di­<br />

vide aquas, ut illao Ilebraeis gradienlibus iter siecimi prsebeant.<br />

87. Pasan los hebreos la mar à pie cnjuio.<br />

l'ecit Moses quod jusserat Deus. Quum teneret nummi exlensaiu<br />

super maro, aqua? diviste sunt, et intumescentes bine et inde pendebant,<br />

Flavit etiam ventus veliemens, quo exsiccatus est alveus.<br />

Tunc Ilebnci ingressi sunt in mare siccum; erat enini aqua tain­<br />

ipjam niurus à destra corum et Uova.<br />

llex quoque /Egyptius Ilebraeos gradientes inscculus, non dubita—<br />

\ it mare , qua palebat, ingredi ami universo exercitu.<br />

88. Son los egipcios sepuUudos pur las olas.<br />

Quum iEgyplii progredercnlur in medio mari, Dominus subverlit<br />

eorum currus et dejecit equites.<br />

Metu perniisi iEgyplii, cceperunt l'ugere; et Deus dixit Mosi: Exiende<br />

rursiis dextram in mare, ut aqua; reverlantur in locum siium.<br />

Paruif Moses, et slatini aqua; reliiienles obruerunt ­E^yplios, et eorum<br />

currus. et equites.<br />

Deletus est uuiversus exercilus Pbaraonis in mediis lluctibus; nec<br />

uiius quidem nunlius tanta; cladis superflui.<br />

Sic Deus liberavit Hebraos ab injustà servibile .Egypliorum.<br />

ж; Las expresioiies eviti мм nubis, collimila igni* que pertenccen al texto<br />

sagrali», son dos hebraismos : IMI latin se diria coluinna nebulosa, calumila<br />

ignea.


26<br />

•<br />

89. El manna del desierto.<br />

debrai, trajeeto mari Rubro, diù peragrarunt vaslam solitudinem.<br />

Docrat panis. At Deus ipse eos aluil: è coelo per annos quadraginta<br />

cecidit cibus, quem appeliaverunt manna.<br />

Inerat buie cibo gustus simila? cum melle mix)».<br />

Interdum etiam defuit aqua. At, jubcnte Deo, Moses percutiebal<br />

rupem virgà; et continuò erumpebant fonles aqua? dulcis.<br />

90. Anuncia Ilios su ley en medio de rayos y relàmpagos.<br />

Mense tertio, postquam Hebisei egressi sunt ex /Egypto, porvene-<br />

runt ad montoni Sina?.<br />

Ibi Deus dedit cis legem cum apparatu terrifico.<br />

Cceperunt exaudiri tonitrua, micare fulgura; nubes densa operiebat<br />

inontem, et clangor buccina; veliementiùs perstrepebat.<br />

Stabal populus pra? melu trepidus ad radices montis funiantis.<br />

Deus autem in monte loquebatur è media nube inler fulgura el<br />

tonitrua.<br />

91. Principalis arliculos de la ley.<br />

I!a?e porrò sunt verba qua? protulit Deus : « Ego sum Dominus qui<br />

»eduxi vos è servitole iEgyptiorum.<br />

»Non erunt vobis dii alieni; ego unus Deus, et non est alius pras-<br />

»ter me.<br />

PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

«Non usurpabitis nomem Dei vestri temere et sino causa.<br />

»Sabbato nullum opus facielis. Colite palrcm veslrum et uiatrcm<br />

Dvcstram. Non occidetis; non adullerabilis.<br />

«Non facietis furtum ; non dicetis falsum testimonium adversùs pro-<br />

»ximum veslrum; non concupiscctis rem altcrius. »<br />

92. Construction del ta'oernàculo y del arca.—Muere Moisés.<br />

Moses, à Deo monitus, confici jussit tabernaculum ex pellibus et.<br />

cortinis pretiosissimis, insuper arcam foederis auro puro vestitali!, in<br />

qua reposuit tabulas legis divina?.<br />

Quum jam in conspectu haberet terrain à Deo promissam, mortuus<br />

est vir sapientià et ca?teris virtutibus planò admirabilis.<br />

Luxit eum populus diebus triginta.<br />

Successi! in locum Mosis Josue. quem ipse priiis designaverat.


EPITOME IIISTORI.E SACR­E. 27<br />

93. Pasan los helrreos el Jordan A pie enjuto bajo et mando de Joswi<br />

Ut Hebraßi in tcrrain promissam introducirentur, Jordanis erat<br />

trajiciendus; nee erat iis navium copia, пес vadum prabcbat anmis,<br />

fune pleno alveo fluens.<br />

Deus venit eis auxilio; Josue jussit praeferri arcani foederis, et po­<br />

pulum sequi.<br />

Appropiquante arca, aqua? qua: superne delluebant, steterunt in­<br />

star muri; qua? aulem infra, descenderuut, et alveum siccum re­<br />

liquerunt.<br />

94. Levatila Josuè un monumento.<br />

Hebraej incidebant per arentem alveum, donec ripam oppositam<br />

attinge rcnt.<br />

Tum reversse sunt aqua; in locum pristinum.<br />

Josue vero duodecim lapides è medio amne sublatos erexit, ut es­<br />

sent perenne rei nionumentum.<br />

Dixit Hebrasis: Si (piando vos interrogavorint filii vostri, quorsum<br />

spectet isla lapidimi congeries, respondebitis: Sicco pede trajeeimus<br />

Jordanem islum. Idcirco positi sunt lapides ad sempiternam facti me­<br />

moriam , ut discant quanta sii Dei potentia.<br />

95. Herràmbanse por sì misinas las mural'as de Jericó.<br />

Erat in bis locis urbs validissimis muris ac turribus munita, nomi­<br />

ne Jericho, qua; nee expugnari, ncc obsideri facile poterat.<br />

Josue, divino auxilio fretus, non armis aut viribus urbem agres­<br />

sus est.<br />

Arcani circumferri jussit circa muros, sacerdotesque antecedere,<br />

et tuba canore.<br />

Quumarca septies circumlata misset, muri et turris illieoeorruerunt.<br />

brasos.<br />

Urbs capta et direpta est.<br />

90. Detiene Josuè el sol.<br />

Heges Chanaan, conjunctis viribus, progressi sunt ad versus He­<br />

At Deus dixit Josue: Ne timeas eos; tua erit Victoria.<br />

Josue igilur magno impelli illos adortus est, qui subita formidine<br />

correpti fugerunt.<br />

Типе in eos cecidi! grande lapidea, et inultos interferii.


28 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

Quilín autein dies in vesperuiu inclinare!, re noiidun coujectà<br />

Josue jussit solem consistere: et vero steiit sol, et diem produxit,<br />

donec delelus l'uisset hostiuin exercitus.-<br />

97. Establece Josué A los hebreos en la tierra prometida, y muere.<br />

Josué, devictis omnibus Palasstinas populis, Hebraicos in sede<br />

destinata collocavit, agros et oppida capta singulis tribiikis ilivisit, el<br />

mortuus est.<br />

Deiude suniina polestas delata est ad judíeos, inter quos eminuere<br />

(iedeon, Samson et Samuel.<br />

Varia deinceps fuit Hebrasorum fortuna pro varüs cornili liioribus.<br />

li 'saspe in Doum peccaverunl. Tunc divino prassídío destiniti , ab<br />

liostibus superabantur. Ouoties ad Deum conversi, ejus auxilíum iin-<br />

ploraverunt, placatus Deus eos liberavi!.<br />

98. Aparécese un ángel á Gedeon y le encía á libertar su pueblo.<br />

Hebrasi à Madianitis vexati opeui à Deo [letierunt. Deus illorimi<br />

preces audivit.<br />

Angelus adstitit Gedeoni: Dominus tecum, inquit, vir fortissime.<br />

Respondit Gedeon: Si Deus nobiscum est, cur dura premiinur ser­<br />

vitude?<br />

Ait angelus: Macte animo; liberabis populum tinnii à servitole<br />

Madianiti rum.<br />

Nolebat primo Gedeon tantum onussuscipore; sed, duplici miraculo<br />

contirmatus, non abnuit.<br />

99. Incanta Gedeon un ejército ij marcha contra los madianitas.<br />

Gedeon, contracto exercilu , profeclus est cum duobus et triginla<br />

millibus bominum, et castra castris hostiuin contulit.<br />

Erat porrò infinita multitudo in exercitu Madianitarum; nam cum<br />

iis rex Amalecitarum se conjunxerat.<br />

Tamen Deus dixit Gedeoni: Non opus est libi lot millibus homi-<br />

nuni; dimissis casteris, retine tantum treceutos viros, ne vicloriaui suiti<br />

virtuti tribuant, non potential divinas.<br />

100. Combale Gedeon ;/ obtiene la victoria.<br />

Gedeon treceutos viros in tres partes divisi!., deditque illis tubas et<br />

lagenas teslaccas. in quibus erant lampados accensa?.


EPITOME UlSTOKi.lì SACR-E. 29<br />

Ili, media node ingrossi castra hostium, cooperimi lulus clangere,<br />

et collidere inter se lagenas.<br />

Madianitie , audito tubarum sonitu et visis lampadibus , turbati<br />

sunt, et turpi fuga, quo quisque potuit, dilapsi sunt.<br />

Menique gladios in se inviceli» converterunt, et mutua caxle se<br />

Irucidarunt.<br />

Gedeon hostium reges porseculus est, et comprehensos ucci dedil.<br />

101. Nacimiento de Samson; su fuerza extraordinaria.<br />

Quum llebrasi in potestale essent Pliilislícoruní, et ab í II is aftlige-<br />

rentur, natus est Samson, futuras ultor hostium.<br />

llujus maler diii sterilis fuerat; sed ei angelus Domini apparuit,<br />

pra;dixilque earn parituram (ilium qui cives suos in libertatem aliquan-<br />

do vindicarel,<br />

Enixa puerum, nomem Samson is ei indidit.<br />

Puor crevit. Inlonsam habuit comam, nec vinum, nee siceram bibit.<br />

Incredibili fuit corporis robore; obviuin Jeonem manu interferii.<br />

102. Llegado Samson á edad adulta, molesta á los filisteos.<br />

Samson adultus Pbilistioos mullís aíTecit cladibus. Cepit (recentas<br />

vulpes, quartini candis accensas lampados alligavit, et in baslium agros<br />

immisi!.<br />

Tune forte messís malura eral; ita facile incendiuin fuil.<br />

Onincs .segotes, vinca; et olea; oxuslse sunt, nec inimicam gentem<br />

varus ¡ncommodis vexare destitit.<br />

Traditus Pbilisla'is, rupit vincula quibus constriclus fuerat, el, ar-<br />

replà maxilla asini, hoc lelo, quod casus dederat, mille hostium pro­<br />

stravi!,<br />

103. Encerrado Samson en una ciudad, arranca las puertas de ella con<br />

sus dinteles.<br />

Quàdam die Samson urbem Philistawum ingressus e.st, ibique per-<br />

noctafurus videbatur.<br />

exiret.<br />

Philishci, occasionem captantes, portas obserari jusserunt, ne quis<br />

Per totani nociera exspeclabant silentes, ut Samsoncm mane exeun-<br />

lem interfìcerent.<br />

At Samson media node surrcxit , ven i (que ad portam urbis.<br />

Quam, quum ¡nvenisset clausam, humeris sustulit cum postibus et se­<br />

ns, alque in verticem mentis vicini supportavi!.


30 PRIME» ANO DJ LATIN V CASTELLANO.<br />

(04. Traiciun de su mager.<br />

Tandem Philistoai , qui Samsonem coinprehendere nequiveranl,<br />

illius uxorem pecunia corruperunt, ut ea virimi proderet.<br />

Mulier 3 7 viro persuasi!, ut sibi indicarci causam lantae virtutis;<br />

et, ubi rescivit vires ejus in capili is sitas esse, caput dormiente totondit,<br />

atc[ue ita emu Plnlistaeis trad idi t.<br />

Uli, elFossis oculis, vinctuin in carcerem conjecerunt, diùque ludibrio<br />

habuerunt.<br />

Sed spatio temporis crini» accisus crescere, et cum crine villus redire<br />

coepit. Jamque Samson, conscius recepii rotx>ris, just* ultionLs<br />

tempus opperiebalur.<br />

105. Muere Samson, hacienda psrecer tres mil fdisleos.<br />

Erat Philistc'cis mos, quum dies leslos agerent, producere Samsonem<br />

quasi in pompam publican), captoquc insultare.<br />

Die quàdam, quum publicum convivium celebraretur, Samsonem<br />

adduci jubent.<br />

Domus in qua omnis populus et principes Philistaooruni epulahan-<br />

lur, subnixa orai duabus columnis mira; magnitudinis.<br />

Adductus Samson inter columnas statuitili'.<br />

Tum iIle, occasione utens, columnas concussi!, et turba omnis obrula<br />

est ruinà dom'is; simulque Samson ipse, cum hostibus, non inultus<br />

occubuit.<br />

106. Nacimiento de Samuel<br />

Quum Deli esset summus sacerdos, natus est Samuel, (lune adduxil<br />

inater ad sacerdotem, et oblulit Domino, ut ei in sacri ficus faciendis<br />

ministraret.<br />

Puor crescebat egregia priotiitus indole, eraique t)eo et hominibus<br />

carus. Cui mater sua cerlis temporibus alferebat parvain tunicam, quam<br />

ipsa confecerat.<br />

Heli vero habebat filios perditis moribus, adeò ut populum à colen­<br />

do Deo abducerent, nec salis gravitcr eos unquam reprehend it.<br />

Quamobrem Deus erat et liberis et patri iratus.<br />

107. Revela Dios à Samuel el castigo que reserva à Heli.<br />

Quadam node, quum jaceret Heli in lectulo, Dominus vocavit Sa-<br />

37 Conjux 6 uxor sena mas cxacto que midier.


EPITOME HISTORIC SACR*. 31<br />

inrelem, qui, ratus se à sacerdote arcessi, cucurrit, dixitque: En ad-<br />

sum, vocàsti enim me.<br />

At Iteli: Non te vocavi, inquit, (ìli mi; revertere in lectulum tuum.<br />

Idque iterum et tertiò factum est.<br />

Tandem prasmonilus à sacerdote, Samuel respondit Deo vocanli:<br />

Loqucre, Domine; audit enim servus tuus.<br />

Turn Deus Samueli : Ego, ait, afficiam domum Deli iis malis quas<br />

nemo audire possit, quin ei amba! aures tinniant, propterea quod in<br />

liberos suos plus sequo indulgens fuerit, illorumque vitia nimiùm pa-<br />

tienter tuleril.<br />

108. Descubre Samuel à Ffeli lo que Dios le habia revelado.<br />

Arctior deinde somnus Samuelem complexus est, qui dormivit usque<br />

mane.<br />

Ubi dies illuxit, Surgens è lectulo aperuit ostium tabernaculi, utì<br />

tacere consucvcrat ; timebat autem sacerdoti indicare sermonem Dei.<br />

Heli compcllans eum: Oro te, inquii, et obtestor, indica mihi ea<br />

qua! dixit Deus; cave ne me quidquam celes eorum qua; audivisti.<br />

Jubenli paruit Samuel, illique enarravit omnia verba Domini. Cui<br />

Iteli: Dominus est, ait; faciat quod sibi libuerit.<br />

(09. Caen las desgracias sobre Heli y sobre sus hips.<br />

Paulo post bellum exorlum est inter Philistasos et Hebraeos.<br />

Hebrai arcani fu'deris in pugnam defcrunt, et cum eà filii sacer-<br />

dotis procedunt. Sed quia Deus illis erat offensus, arca detrimento<br />

inagis quàm adjumento fu it.<br />

Vieti sunt Hcbrasi, occisi filii sacerdotis, arca ipsa capta est.<br />

Heli, audito tanta; cladis nuntio, è sella decidit, et, fractà cervice,<br />

mortuus est.<br />

110. Samuel, ùltimo juex de los hebreos.— Es Said elegìdo rei/. — Ano<br />

del mando 2900.<br />

Samuel fuit postremus Ilebraxirum judex, eorumque res in stimma<br />

pace et perpetua tranquillitale administravit.<br />

Al quum senuisset, et (ilii ejus à moribus patornis desciscerent,<br />

populus novilatis amans ab ilio regem petiit.<br />

Samuel primo rem dissuasi!, llebrasosque ab isto Consilio dimovere<br />

conatus est, sed il 1 i in sententià perstiterunl.<br />

(Juare admonitus à Deo Samuel annuii eorum postulalioni, et Saulem<br />

regem consecravit.


32 I'RIäiEU ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Erat Saul is iiigens statura, et forma exeellens, adoò ut dignità*<br />

corporis dignilafi regia! pulcluè convenirci.<br />

111. Primiera desobediencia de Said.<br />

l'hilisUei in agrum ilebnuorum irruptionem fecerunl.<br />

Quapropter Said adversiis illos proccssit, et apud Gàlgala, urbciii<br />

insigneni istius regionis, castra posuit.<br />

Porrò Samuel edixeral ut se per Septem dies exspeclarent, neve<br />

manum cum hoste priiis consererent, quam ipse veniens Deo sacrifi-<br />

cium faceret.<br />

Die septimo, quum Samuel moraretur, et populus mora: pertiosus<br />

dilaberetur, Saul ipso sacrilicium fecit loco sacerdoti*.<br />

Vix peracto sacrilicio, venit Samuel, regemque gravitar reprehen-<br />

dit quòd munus proprium sacerdolum sibi temerò arrogavisset.<br />

112. Derrata Jonathan, hip de Saal, el ejéreito /Risico.<br />

Quum Debrai à Philistaois premerentur, Jonalilas, Saulis lilius. au-<br />

dax consilium fecit et perfecit.<br />

Solo armigero cornile, castra lioslium ingressus est, et vigiliti fere<br />

Pbilistaois interemptis, universum excrcitum terrore pereutit.<br />

Itaque Philistaei perturbati, cceperunt non jam ordines servare, non<br />

imperia exsequi, sed fugai! se comminerò.<br />

Quod ubi Saul animadvertit, copias castris cduxit, ci fugienles por-<br />

secutus insignem victoriam retulit.<br />

113. Intenta Saul dar muerle à su hip Jonailuis.,<br />

Saul, dum persequerctur Philistaeos, edixerat ne quis, nisi confec-<br />

tis lioslibus, cibum sumere!, mortem cum juramciito minatus illi qui<br />

contra edictum fecisscl.<br />

Jonathas tunc aberat, nee regis imperium audierat.<br />

Accidit ut exercitus trajiceret silvani in qua esset plurimùs meli is<br />

agrestis.<br />

Jonalhas, cdicti paterni nescius, extcndit viigam quam manu le-<br />

nebat, camque 5 8 in mei intinctam ori admovit.<br />

Id ubi rex cognovit, (ilium morte piedi voluit, sed recens meritum<br />

periculo juvenem exemil; net; populus lulit juvenem ad supplicium traili.<br />

3S En hi Vulgata se lee: Summuiitem virgin inlinxit infavum mclìis. Eslo<br />

es un ^ebraismo. El verbo intingere y su participio int'mctui exigen siemprc<br />

su complemento en ablativo.


«PITÓME HISTORIC SACR.E. 33<br />

Hi. Segunda desobediencia de Saul: es despojado de la púrpura: David<br />

es ungido por Samml.<br />

.1 Saul postea, jubcnte Dco, bellum Amalecitis ­intulit. Primo rom<br />

bene gessit; cassi sunt bestes, et coram res captus est.<br />

Sed ileinde Saul Ileum graviter oflcndit. Vetuerat Deus ne quid ex<br />

spoliis bostium reservare tur. Saul verö, Amalecitis cassis, partem ргаэ­<br />

die servavil.<br />

Quam ob causam rojoctus est h ])eo, et in ejus locum David, adbuc<br />

juvenis, ё tribu Juda', eleelus est, et a Samuele unetus.<br />

Hü. Saul es agitado por el demonio: David es llamado á la corte para<br />

calmarle.<br />

Saulem, postquam Dei mándala sprevisset, invasit spiritus malus,<br />

¡la ut ille in furorem sa;pe incideret.<br />

Tune aulici ei suaserunt ut aliquem arcesseret, qui citharam sciret<br />

pulsare, ad deliniendum «egrum ejus animum.<br />

Arcessitus est David hujusco artis peritas, qui, ob illud munus,<br />

inter ministros regios habebatur.<br />

Itaque statim ac Saulem spiritus malus corripiebat, David cifharam<br />

pulsabat, et regis furor considebat,<br />

116. Desafia el gigante Goliath á los hebreos.<br />

Secutum est bellum cum Philistacis. Quuui du;e acies in conspeclu<br />

essent, Pbilisticus quídam,a nomine Goliathus, vir miras magnitudinis,<br />

progressus est ante ordines, et unum ex llebrasis saspe provocabat ad<br />

singulare certamen.<br />

bórica squamata induebatur 3 9: ocreas in cruribus osreas habebat;<br />

cassis шгса caput ejus operiebat, el clypcus aereus tegebat humeros.<br />

Tunc Saul magna prosmia, imo el lilias nuptias ci promisit qui pro­<br />

vocantis spolia retulissot.<br />

At nemo contra ilium exirc andebat; et Goliathus suam llebrasis<br />

ignaviam cum irrisu ae ludibrio exprobrabat.<br />

117. Preséntase David para pelear con Goliath.<br />

David, commotus ignominia populi sui. se sponte ad pugnandum<br />

obtulit.<br />

39 Mejor diría eral indulus, estaba revestido. Induebatur significa simplementí<br />

1 se revestía.<br />

TOMO I. 3


3i PRIMER AÑO DB LATIN V CASTELLANO.<br />

ltaque adductus est ad Saulem. qui, considerata ejus ¡cíate . diffi-<br />

debat pugna?.<br />

Non poteris, inquit , adolescentulus 4!| cuin viro robustissimo<br />

pugnare.<br />

Respondí! David: Ne íimeas , o rex. Quinti pascererrt oves patris<br />

mei, leo invasit gregem, ovemque corripuit. Ego ilium persecutes oc-<br />

cidi, et ovem è faucibus illius eripui. Ursum pariter interfeci. Deus qui<br />

me defendi! à leone et urso, me quoque à l'hilist.co isto defendoí. Tune<br />

Saul: Abi, inquit, cum islà fiducia. Deus le adjuvet.<br />

118. Toma David por armas una hunda y ss dirige co.ìlra Golialh.<br />

Saul ipso sua juveni arma voluit accommodarc; galeatn capiti ejus<br />

imposuit, lorica pectus circumtexit, 4 1 latus gladio accinxit.<br />

David veiò us imped i tus armis quibus non eral assuetus, vix po­<br />

terai incedere.<br />

Quare onus incommodum deposuit; sumpsit autem pedum pastora­<br />

le, quo uti consueverat, et fundam cum quinqué lapidibus in sacculo.<br />

Sic armatus adversus Philistacum processit.<br />

110. Mala David al gigante,<br />

Acccdebal ex adverso Golialhus, qui, viso adolescente: Nuin, in­<br />

quit, me canem esse pulas, qui mecuiu báculo aggrediaris? Cui David<br />

respondit: Tu venis ad me cum gladio et basta ci ci y peo; ego autem<br />

venio in nomine Domini exerciluum, quern probris ausus es lacessero.<br />

Tunc, misso fundà lapide, Philistasum in ironie pcrcussit, et humi<br />

prostravit, cúrrenseme suum jaceníi ghidium detraxit, quo capul illi<br />

pracidit.<br />

Eà re perculsi Philisfa?i in fugam versi sunt, et vietoriam Hebra?is<br />

concesseci! ni.<br />

120. Tiene Saul envidia de David.<br />

Redeunti Davidi obviàm itum est. Ilebra?i gratulantes victorem de-<br />

ducunt ad urbem; ipsa? mulieres domi bus egressa? cum lympanis lau­<br />

des ejus canebant.<br />

Tantus populi favor invidiam Saulis accendit, qui deinceps ma­<br />

levolo fuit in Davidem animo. nec jam eum benignis ocuiis adspicie-<br />

40 Suple quum sis.<br />

41 Cìrcumtego no tiene pretèrito ni supino. Te.rit bastaba para expresar el<br />

pensamiento.


EPITOME HISTORIA SACRA. 35<br />

bat. Longè alia fuit mens lilii ejus Jonatha;. Virtutem Davidis admirans.<br />

illuni singulari amore complexus est, suoque balteo, arcu et<br />

gladio donavit.<br />

(21. Niégase Saul á cumplir la promesa que había hecho.<br />

Saul victori filiara suam spoponderat uxorem ; at promissis non<br />

stetit, novamque conditioneni proposuit, si íiompe David eentum Philistoeos<br />

interfecisset.<br />

Malo animo id faciebat rex invidus; sperabat scilicet juvenem audacem<br />

facile periturum. At sua eum spes delusit.<br />

Nam David, occisis ducentis Philistajis, rediit illaesus, atque ita<br />

regís íílianí in matrinionium accepit.<br />

122. Procura por varios mudos dar muerte A David.<br />

Crescebat in dies Saulis odium, stímulanto invidia; quare non jara<br />

occulte, sed palàin , Davidi necem parabat.<br />

Bis eum lancea confodere conatus est; sed David ictum lethalem<br />

declinatone corporis effugit.<br />

Saul mandatimi dedit Jonalhai, ut Davklem occideret; sed Jonathas<br />

noliiít crudeli patris imperio obsequi; imo cimi lacrymís illuni obtestatus<br />

est ut fam iniquum consilium deponeret.<br />

Dehique Saul misit satellitcs, qui Davidem domi, in oculis 4 2 uxoris,<br />

trucidarent. Hax vero maritali demisit per l'enestram, atque ita<br />

eripuit periculo.<br />

123. Salva David en sa fuga la rida de Saul que le perseguía.<br />

David, ut vidit implacabilem esse Saulis in se animum, exeessit<br />

aula , et solitudinem peti¡t.<br />

Saul illuni persecutus est; at, Deo favente, David inimici manus<br />

effugit, et ipso Saulis vitam non semel servavit.<br />

Erat in deserto 4 5 spelunca vasto recessi) patens; ibi David cum<br />

suis comitibus in inferiore parlo Iatebat.<br />

Forfè Saul solus in Ulani speluiicain ingressus est, nec latentes vidit,<br />

oppressusque sonino quievit.<br />

42 In conspectu ó sub orulis, es macho mas usado que in oculis, á la vista.<br />

Í3 Prudencio incurrió en el error de emplear deserta, desertorum, en singular:<br />

Quinqué in deserta panes. (APOTIT. 710.) San Gerónimo dijo también desertum<br />

hujus sceculi. (EPIST. 125, n. 2.) El plural es solo usado como sustantivo.<br />

Libym deserta peragro, deserta per ardua, vasta deserta, desertorum votucres.


3G PRIMER ANO DE LATISf V CASTElLAKf).<br />

Sui Davidem comités hortabanlur ut opporlunam Saulis inleriicien-<br />

di occasionem arriperet; sed David noluit, quum impune posset, ini—<br />

micum occidere.<br />

12í. Muerte de: Sauf,<br />

Motuin est cursus bellum cuni Philistaeis; adversos quoti Saul cui»<br />

exercitu processit.<br />

Commissà pugna, Ilebraci fusi sunt. Tres filii regis in acie cecide-<br />

runt. Saul ipso ex equo delapsus, ne vivus in potestalem hostium ve-<br />

niret, uni comitum latus transfodiendum prasbuit-<br />

Regis mortem omnium Hebrasorum fuga consecuta est, et, co die,<br />

victoria insigni potiti sunt Philistasi.<br />

125. David llora la muerte de Saul, su enemigo.<br />

David, awlità Saulis morte, laerymas prof udii. Montes Gelboe, ubi<br />

casdes illa facta fuerat, exsccratus est. Illuni qui à se Saulem occisum<br />

esse jactitabat, et regia insignia attillerai, perhni jussit, in pienani<br />

violata; majestatis regias.<br />

Civibus urbis Jabes, quòd Saulis ejusquo lilioruin eorparasepelivis-<br />

sent, graliam retulit.<br />

pluiu.<br />

Àdmirandum sanò veri ac sinceri erga inimicum aniorLs exem—<br />

126. Comete David dos grandes crímenes.<br />

David, postquam solium conscendit, duplos scelus, et quidem gra-<br />

vissimuni, commisit.<br />

pili it.<br />

Adamavit muliereni, nomine Betsabea , eanique ad n'agitami com­<br />

Mulieris maiitus, nomine Urias, vir forlissimus, tuia in castris<br />

erat, et egregiam patri* operam navabat.<br />

Dune David iniquo pugnas loco hostibus objici jussit, atque ita ñe­<br />

ca ndum curavit.<br />

At Deus ad Davidem misit proplietain **, qui illuni admoneret,<br />

eique pcenam sceleris denuntiaret subeundam.<br />

127. Propone el profeta al rey culpable una paràbola.<br />

Sic Davidem allocutus est propheta : « Erant in eàdem urbe duo<br />

44 Propheta , palabra griega muy usada en los libros santos y en los au­<br />

tores eclesiásticos, lista voz equivale entre los latinos á la de vates.


EPITOME UrSTORI.E SACRE. 37<br />

»homin.cs. Alter dives mullos bovum , ¿aprarum alquc ovium greges<br />

«aleba't ; alter vero nihil habebat praster ovem unarn quam ipse eme-<br />

»tat, et apild se diligenter nutriebat.<br />

«Venitad hominem divitem hospes quidam; quumque e¡ palan­<br />

chini esset conviviuitì, dives ilio pepercit suis ovibus, et ovículam<br />

"pauperis vi ereptam, hospiti edeiidam apposuit.<br />

» Tuum est, o rex, de hoc facto judie» re.»<br />

128, Aplica el profeta la parábola á David.<br />

Rex. indignaos respondí!: Inique fecit, quisquís ilio est ; pro ove<br />

«'blata qnatuor oves reddel.<br />

Turn propheta aperte: Tu, ait, tu est iste vir 4(5. Te Deus bonis<br />

•omnibus cumulavi!: te regem fecit; le ab irà Saulis liberavi!; tibi re-<br />

giani domum, regias opes tradidit.<br />

Ctir ergo uxorem Uria; rapuisti? dir virum innoxium, virum tibi<br />

.niilitantein, gladio hostium interl'ecisti ?<br />

sus est.<br />

Ilis propheta; verbis motas, David culpam agnovit et confes-<br />

Cui propheta: Tibi, inquit, Deus condonai peccatimi tuum. Atta-<br />

meii lìlius, qui nalus est libi, monetar.<br />

A 29. Ayuna David, y ora por la vida de uno de sus hijos.<br />

Paulo post infans in gravem morbum incidit. Per septem dies David<br />

in magno lucili fuit, cibo abstinens e! orans.<br />

Die séptimo, infans mortuus est; noe ausi sunt famuli id regi<br />

umiliare.<br />

Quos ut vidit David mussi tantos, intellexit id quod eral, mortuum<br />

esse infanterà.<br />

Tunc, luctu deposito, jussit sibi apponi cibos, mirantibusque auli-<br />

cis dixit: .'Egrotanlo puorulo, jejunus orabam, sperans scilicet Deum<br />

placari posse. Nunc autem quum mortuus sit, cur frustra lugcam?<br />

Nuui poterò ilium ad vitam revocare?<br />

130. Rebelase Absalon contra su padre.<br />

Ad lume doloreni alius accessit dolor. Absalon, Alius Davidis, pa-<br />

43 Ociada se halla en Aurelio Victor y en San Agustín. Este diminutivo era<br />

desconocido en el siglo de Augusto.<br />

46 ha palabra vir es aquí inútil, y no está empleada en su significación<br />

ordinaria.<br />

4 5


38 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

termini regimili affectavit; concitata multitudine imperita, adversus<br />

patrem rebellavit.<br />

Id ubi cognovit David, excessit Hierosolymà , veritus ne, si ibi re-<br />

maneret, Absalon cum exercitu veniens urbem regiam obsideret,<br />

eamque ferro et igne vastaret.<br />

Quare egressus cum suis qui in officio manebant, eonscendit mon-<br />

tem Olivarum, fiens, nudis pedibus, et opcrlo capite.<br />

131. Admirable paciencia de David.<br />

Fugienti occurrit vir quidam è genere Saulis, nomine Semei, qui<br />

coepit Davidem ejusque comités malediclis et lapidibus appetere.<br />

Quod ilio indignò ferenies volebmit ulcisci injuriaui, et maledici<br />

conviciatoris caput amputare.<br />

At David eos cohibuit: Sinito, inquit, islam mihi maledicere. For-<br />

sitan Deus, bis qua; patior malis placatus, mei miserebitur, et rem<br />

afflictam restituet.<br />

Incredibilem regis patientiam admirad comités, dicto asgrè pa—<br />

ì uerunt.<br />

132. Congrega David un ejército contra Absalon.<br />

Absalon, proferto patio, ingrcssus est llicrosolymam, ibique ali<br />

quandiu moratus est. Qua; res saluti fuit Davidi ; nam interim David<br />

collegit copias, seque ad bellum comparavit.<br />

Jam aderat Absalon cum exercitu, et praelium inox erat com-<br />

mittendum. Suaserunt regi sui comités ut ne 4 7 interesset cer-<br />

tamini.<br />

Quapropter David Joabum suis copiis prasfecit, seque in urbem vi-<br />

cinani contulit.<br />

Abiens autcui prascepit Joabo caeterisque ducibus ut Absaloni par-<br />

cerent, sibkpje (ilium incolumem servarent.<br />

133. Es vencido Absalon, y queda suspendido de un árbol por los<br />

cabellos.<br />

Acriter pugnatum est utrinque ; sed , Deo fa vente, victoria penes<br />

Davidem fuit.<br />

Terga verterunt Absalonis milites, è quibus vigiliti duo millia ce-<br />

ciderunt.<br />

47 Vt tie. Véase la nota del párrafo 76.


EPITOME HI STORILE SACHS. 39<br />

Absalon fugiens mulo insidebat ; erat autom promisso et denso ca-<br />

pillo. Dum precipiti [cursu fertur subter dcnsam quercum, coma ejus<br />

implicata est ramis, et ipso suspensus adhaesit, mulo interim prsete-<br />

reunte , et cursum pergento.<br />

(.'li. Muerte de Absalon.<br />

Yidit quidam pendolitelo Absalonem, nec ausus est illi manus vio-<br />

lentas inferro, sed nunliavit Joabo, qui eum increpans: Debueras, in-<br />

quit, juvenom impium confodere.<br />

Atqui, respondit ilio, me proesente, rex praecepit libi ut libo suo<br />

parceres.<br />

Ego vero non parcam, ait .loabus, et statini sumpsit tres lanceas,<br />

quas in pectus Absalonis defixit.<br />

Quuni Absalon adbuc palpitaret hasrens in quercu , armigeri .Ioabi<br />

repetitis ictibus confossum intereinemnt.<br />

135. IMtra David la muerte- de sa rebeldi hip.<br />

Stabat mterea David ad portam urbis , exspectans eventum pugna?,<br />

et maxime de libi salute sollicitus.<br />

Quuui illi nuntiatum esset profligatos hostes et interfectum<br />

esse Absalonem , non modo non laelatus est de Victoria 4 3 quam<br />

reportaverat, sed maximum quoque dolorem cepit ex morte fìlii.<br />

[nambulabat in ccenaculo mnercns, et in bas voces identidem erum-<br />

pens : Fili mi Absalon, Absalon fili mi! utinam prò te moriar, Absa­<br />

lon iìli mi, fili mi Absalon !<br />

136. Muere Pavid.<br />

Multa deinceps bella David prosperò gessit contra Philistaeos, rebusque<br />

foris et domi compositis, reliquum vita? tempus in fiorenti pace<br />

exegit.<br />

Quum esset extremà senectuto et infirma valetudine, Salomonem<br />

iiasrodem regni constituit.<br />

Is à sommo sacerdote unctus , vivo adhuc patre, rex appellatus<br />

est.<br />

David, postquam filio dedissct praacepta regno administrando utilissima,<br />

diem supremum obiit.<br />

48 De Victoria laHatus est. El uso es poner el accusativo sin preposicjnn<br />

rtespues del verbo lattari.


40 PRTMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

137. Fide Salomon A Dios la sabiduria.<br />

Diligebat Deus Salomonem. Ei per quietali adstare visus est, de-<br />

ditque optionem eligendi quidquid vellet.<br />

Salomon non atiud sii» dari poposcit quàm sapientiam, reliqua<br />

omnia parvi asstimans.<br />

Qua? res ita Deo placuit, ut ï 1 lì plus tribuerit quàm rogatus l'uerat;<br />

nam Salomoni exhniani sapientiam impcrtivit, et insuper divitias et<br />

gloriam, quas non pctierat, addidit.<br />

ed id it.<br />

138. Arduo négocia sometido al tribunal de. Salomon.<br />

Non multò post Salomon concessa} sibi à Deo sapienti» specimem<br />

Duse mulicres in eàdem domo habitabant. Utraquo codoni tempore<br />

pepci'it puerum. Unus ex his puerulis post diem tertium nocte mor—<br />

tuus est. Mater subripuit puerum alterius mulieris dormientis, et bujus<br />

loco tilium suuin mortuum supposuit.<br />

Orla inter duas mulicres gravi altercatione, res ad Salomonem de­<br />

lata est.<br />

testis.<br />

139. Juicio de Salomon.<br />

Difficilis erat atque perobscura 4 9 quaestio, quum nullus esset<br />

Rex autem, ut explorarct latentem ventatali: Dividatur, inquit,<br />

puer de quo controversia est,, et pars una uni mulieri , altera alteri<br />

detur.<br />

Judicio assensit falsa mater; altera vero exclamavit: Ne, quaeso,<br />

ne occidatur puer, o rex; malo ista totum habeat.<br />

Turn rex ait: Res est maniliesta; base vere est mater pueri. Et buie<br />

illuni adjudicavit.<br />

Admirati sunt omnes singularem regis prudentiam.<br />

140. Edifica Salomon el tempio de Jerusalem.—-Ano del mundi) 3000.<br />

Salomon (empiimi immensi opcris llicrosolymae tedificavit. Omnia<br />

auro, argento gemmisque in co fulgebant. tu hoc tempio arca foederis<br />

collocata est.<br />

A y La prcposicion per puesta delaute de un gran nùmero de adjetivos,<br />

les da fuerza de suporlativos, corno pergrundis, perliorridus, perridicuìus<br />

perarduus, pergracilis, pcrnecessarhis.


EPITOME HISTORIC SACRjE. 41<br />

Viciai reges b tantain sapiential famam cum Salomone amiciliam<br />

juuxerunt, fecdusque feceruut.<br />

Regina Salía, ejus visendi cupida, linibus regni sui excessit, ve—<br />

nitque Hierosolymam.<br />

Kegnabat [Salomon in summû pace 5 U, opibus et deliciis aflluens.<br />

141. Entrégase Salomon en su vejes á la corrupción y á la ido­<br />

latria.<br />

Postea Salomon voluplatí se dedit. Nihil porrò tam inimicum est<br />

virtuti (piani voluptas; itaque amisit sapientiam.<br />

Mulieres exterœ, quas adamavit, cum jam senem ad ritus genti­<br />

les S' pertraxerunt.<br />

Quibus rebus offonsus, Deus pcenain illi denutiavit, scilicet fore<br />

ut regnum majore ex parte lìl io ejus adimeretur et servo traderetur;<br />

atquc id ita factum est.<br />

142. Irrita lìoboam, hijo de Salomon, al pueblo.<br />

Salomoni Koboamus lilius sucessit. Is imperium culpa paterna jam<br />

nutans stultitiâ sua everlit.<br />

Salomon populo vectigal gravissimum imposuerat. Ouod onus quum<br />

populas tolerare non posset, illud poposcit imminui.<br />

Regem monebaut senes ut populo sa'isfaccret, juvenes vero dissua-<br />

debant.<br />

Roboanuis, aiqualium Consilio usus, populo acerbe respondit, ejus-<br />

que postulationem rejecit.<br />

1 13. Abandonan à lìoboam diez tribus , y eligen nuevo rey.<br />

Esorta est seditio. Decern tribus à Roboamo defeccrunt, regemque<br />

sibi creaverunt Jeroboamum è tribu Ephraimi. DU;d (antimi tribus in<br />

fide manserunt, scilicet tribus Judos, et tribus Benjamiui.<br />

50 Itegnabat Salomon in summâ pace es una frase análoga á las de : dor­<br />

mire in pare, requìcscerc in pace, etc., que abundan en el estilo cristiano.<br />

Quiete ac tranquilli rcgnabal Salomon, sería mucho mas conforme al genio<br />

de la lengua latina.<br />

51 Gentilis (do la misma familia, de la misma raza, de. la misma nación;<br />

ha significado en las edades do decadencia las naciones bárbaras ó que no<br />

oslaban sojuzgadas a las leyes do Ids romanos. La Sagrada Escritura llama<br />

por imitación gentiles á los pueblos que no siguen ni la religion judaica,<br />

ni la cristiana.


42 HUJIER AÑO DE LATUS Y CASTELLANO.<br />

raelis.<br />

Sic duo ex uno regna facta sunt, alterum Juda;, alterum Is­<br />

Jeroboamus, ut populum suum ä consuetudine eundi Ilierosoly-<br />

mam abduceret, propriam religiononi eis instituit. (!t falsos déos pro-<br />

posuit colendos.<br />

144. Corla duración del remo de Israel. — Su fin.<br />

Non diu stctit regnuni Israeliticuui, quia oinnes ad iinuin re­<br />

ges fuerunt impii.<br />

Ad eos ücus saepe misit prophetas, qui eos aduiouerent. et ad<br />

verum cultum revocaren!. Sed i 11 í prophetarum monitis non parue-<br />

runt; imó eos contumeliis, poenis, mortc aíTecerunt.<br />

Quare iratus Deas illos in potestatem hosliuin tradidit. Devicli sunt<br />

ä rege Assyriorum , qui decern tribus captivas fecit, et in Assvriam<br />

deportavit.<br />

Iii). Historia de Tobias.<br />

tnter captivos qui dedueti sunt in Assyriam, fuit Tobias.<br />

Is, ab ineunte astate, legem divinara seduló observabat.<br />

Quum esset puer, nihil tarnen puerile gessit.<br />

Denique, dum irent omnes ad vítulos áureos quos Jcrobaauius,<br />

rex Israelis, fecerat, et populo adorandos proposuerat, hie solus fugie-<br />

bat societatein omnium; pergebat autera ad templura Domini, et ibi<br />

adorabat Dominum.<br />

146. Conserva Tobias su piedad en medio de los gent.ile*.<br />

Tobías adultos uxorem duxit, haluiique (ilium, quem ab infanliá<br />

doeuit timere Deuni, et ab omni peccato abstinere.<br />

Quum in captivitatem abduetus esset, camdem in Deum pietatem<br />

semper retinuit, omnia bona qua; habere polerat, quotidie exilü sui<br />

comitibus impertiebat, eosque monitis salutaribus ad colendum Deum<br />

hortabatur.<br />

Gabelo cuidam egenti decern tálenla , quibus a rege dónalos fuerat,<br />

perhumaniter 5 2 commodavit.<br />

147. Entierra Tobias los muertos con peligro de su vida.<br />

Postea exorlus est novus Assyriorum rex, Israel ¡tis infensus. qui<br />

eos vexabat, necabat, et sepeliri vetabat.<br />

Si Perhumaniter por roldé humaniiev


EPITOME IIISTOKIJK SAC11.E. 43<br />

In hao calamitate Tobias fratres 3 3 invisebal, miseros consolans,<br />

egenos opibus suis juvans, et mortuos sepelions.<br />

Ea res nuntiata est regi, qui jussit Tobiam interfìei, et bonis om­<br />

nibus spoliari.<br />

effugit.<br />

At Tobias cuin livore et (ìlio deliluit , sicque regis iram<br />

148. Persevera Tobias ea està santa pràctiea, d pesar de sus<br />

amigos.<br />

Die quodam testo, quum domi laulum convivami paravisset, mi-<br />

sit filium ut aliquol è sociis ad prandium invitaret.<br />

Reversus tilius nuntiuvit patri hominem Israelitain jacere in foro<br />

mortuum.<br />

Exiliens statini Tobias cadaver occultò portavit domum, ut illud<br />

noctu sepelirct.<br />

Sui illuni amici ab hoc oflicio dehortabantur; at Tobias, inagis<br />

Deuin quàui regem tiuiens, id tacere non destiti!..<br />

149. Quédase ciego Tobias , y sufre resignado està afliccion.<br />

Tobias, in praastando solito officio defatigatus, incubuit parieti et<br />

obdormivit. Forti: ex nido hirundinum stercora 8 4 calida inciderunt<br />

in oculos dormientis , linde cascus factus est.<br />

Quam calamitatem ideo permisit Deus illi evenire, ut esset illustre<br />

patienlia: cxcmplum posteris propositum ad imitandum.<br />

Nani Tobias adeò patienter tulit coecilatem, ut neque illum que-<br />

rentem quisquam audieril, ncque ille eò minùs constanter Deum co-<br />

luerit.<br />

150. Mira Tobias con horror el robo de ganados.<br />

Uxor Tobia: in texendà tela coinparabat ea (pia? ad victum erant<br />

necessaria. Quàdam die domum atlulit luedum, quem pretio laboris<br />

cuotidiani emerat.<br />

53 Fratres significa algunas veces conciudadanos , hombres que obede­<br />

cen las mismas leyes y siguen la misma religión. Este sentido no es nuevo.<br />

Horacio dice : Eheu! cicatricum el sceleris pudet fratrumque; es decir,<br />

popularium, civium romanorum. La caridad cristiana da á la palabra fra­<br />

tres toda su fuerza y toda su belleza.<br />

54 Stercus no se halla usado mas que en singular por los buenos<br />

<strong>autores</strong>.


44 PRIMER AÑO DE LATÍN ¥ CASTELLANO.<br />

Ihcdum balantem audivit Tobias; el, vepilus no furto ablalus<br />

essot, dixit uxori: Vide ntì iste ciani alieni ereptus sii; redde illuni<br />

domino suo; nefas enim est noljis ex'rapto vivere. Adeò Vir ilio jus-<br />

lus ad omni improbitate abborrebat!<br />

151. Consejos de Tobías A su lujo.<br />

Tobias mo'rtem sibi imminere putans, vocavit fìlium suum, Audi,<br />

inquii, lili mi, verba patris amantissimi, eaque pcnilìis memoria!<br />

tute infixa haercant, ut vitam sapientcr insliluas.<br />

«Ouotidio Deum cogita , et cave ne unquam in eum pecces, ejus-<br />

que praxepta negligas.<br />

«Miserere paupcrum, ut Deus lui misereatur: quantum potcris,<br />

esto benelicus et liberalis. Si Ubi magna; opes suppetant, multimi tri-<br />

bue; si parva;, parimi, sed libenler; quoniambenelìcentia hominem ab<br />

alterna morte liberal.<br />

«Superbiam fugo, ñeque cani in animimi aut in sermonem si­<br />

llas obrepere.<br />

152. Continúan los consejos de Tobias A su hijo.<br />

«Quod libi nolis fieri, aliis ne Tacito, fili mi. Si quis libi opus fc—<br />

cerit, statini ci mcrcedem persolve. Consilium scraper à viro sapiente<br />

exquire. Ne societatem cimi improbis jungilo.<br />

«Quum ex hac vita decessero, sepeli corpus menni. Matrem<br />

tuam colito, memor malorum qua; passa est, dum te in utero gesta-<br />

ret ; et , quum ipsa supremum diem obierit, cani ponilo mecum in<br />

eodem sepulchro.<br />

153. Manifiesta Tobias A su hijo que ha prestado diez tálenlos de piala<br />

A Gabelo.<br />

«Hoc etiam te monco, fili mi, me coinmodavisse decem ar­<br />

genti talenta Gabelo, qui nunc commoratur llago, in urbi; Me-<br />

dorum. »<br />

Tum adolesccns palli, Omnia, inquit, ut praxipis mihi, faciani,<br />

pater. Ouomodo aulein illam pecuniam à Gabelo recipiam ignoro; nani<br />

ncque ilio me, ncque ego illuni novi , nec qua via ealur in Me­<br />

diani scio.<br />

Cui Tobias pater, chyrographum, ait, Gabeli babeo; quod quum<br />

ilio cxhibueris, statini reddet pecuniam; sedquaae libi hominem fide-<br />

lem, qui libi sit dux via;.


EPITOME HISTORIC SACRJE. 45<br />

i'ói. Ofrécése el ùngel Rafael por compatterò de Tobias.<br />

Egressus Tobias invenit juvenem stantem et accinclmn ad iter fa­<br />

ciendum; quern ignorans angelum Dei esse, salutavit.<br />

linde es, o bone juvcnis?—Sum, inquit ilio, unus ex Is­<br />

raeliti*.<br />

Nosline , ait Tobias, viam quae ducit in Mediani? — Novi, inquit,<br />

et saepe usus sum hospitio Gabeli, qui ibi habitat.<br />

Tobias ea la?tus renunliat patri , qui arcessituin juvenem inter—<br />

rogavit, an velici esse lìlii comes et itineris socius , promissà mer­<br />

cede. Id se velie respondit juvenis.<br />

Itaque Tobias valedixit parentibus, simulque ambo dederunt se<br />

in viam , et canis secutus est eos.<br />

155. Ldgrimas de la madre de Tobias.<br />

Profeclo Tobia, coepit mater ejus fiere et acerbe queri quòd vir<br />

suus dinusissct filium.<br />

« Cui' nos orbasti solatio senectutis nostra?? melius fuit earere ista<br />

pecunia ad quam recuperandam fìlius missus est; satis eral nobis<br />

quòd filii conspectu fruì liceret.<br />

Cui marilus, Noli Here, inquit, incolumis lìlius perveniet in Me­<br />

diani, ineolumis ad nos redibit. Deus millet angelum, qui ci prospe­<br />

rimi iter prajstet.<br />

Ouibus verbis sedala mulier tacuit.<br />

lofi. Es Tobias liberlado de un pes monstruoso.<br />

Interea Tobias et angelus pervenere ad (lumen Tignili; et quum<br />

adolescens accessisset ad abluendos pedes, ecce piscis ingens exsiliit,<br />

quasi illuni devoraturus.<br />

Ad cujus adspectum Tobias perterritus exclamavit, Domine, inva-<br />

dit ine. Cui angelus: Apprehende illum, et trabe ad te.<br />

Piscis atlraclus in ripam aliquandiu palpilavit , et ex'spiravit.<br />

Tunc jussil angelus fel piscis seponi, nipote mcdicamenlum salu­<br />

tare; deinde partem carnis coxerunt comedendam in via.<br />

157. Elega Tobias A la ciudad de Ecbatana.<br />

Ut appropinquavenfnt urbi, qua? vocabatur Ecbatana, dixit Tobias<br />

angelo: A pud quem vis ut diversemur in bac urbe?


46 PRIMER ANO DK LATIN V CASTELLANO.<br />

Cui Angelus: Est hie, inquit, vir quidam cognatus tuus, nomine<br />

Raguel. Is nos hospitio excipiet. Habet filiam unicam, quam te oportet<br />

uxorem ducere. Pete eam à palre, nec dubito quin postulalioni tuae<br />

libenter annuat; Deus enim bas tibi destinat nuptias, et omnes Rague-<br />

lis facultates jure luereditario ad te pervenient.<br />

158. Es recibido Tobias por su pariante li gucl.<br />

Eos laetus excepit Raguel; qui, conspicatus Tobiam, dixit uxori<br />

su«: Quam simiiis est bic adolescens cognato meo!<br />

Tum ad hospites conversus: Unde eslis, boni juvenes? Qui respon-<br />

derunt : Sumus ex Israelitis urbis Ninives. — Nostisno Tobiam? —<br />

Novimus. Tunc Raguel ccepit Tobiam laudibus elferre. Quem interpellans<br />

angelus : Tobias, inquit, de quo loqueris, pater istius est. Raguel,<br />

complexus adolescentem, ait: Tibi gratulor, fìli mi, quia boni et op­<br />

timi viri fìlius es. Uxor Raguelis et tilia collacrymaverunt.<br />

159. Casamiento Uè Tobias.<br />

Deinde Raguel jussit apparari convivium. Quumque hospites hor-<br />

taretur ut discumberent; Ncque ego comedam inquit. Tobias, neque<br />

bibam, nisi priùs filiam tuam mihi desponderis.<br />

Cui Raguel: Deus profectò meas preces audivit, vosque huc ad-<br />

duxit ut isla cognato suo nuberet. Quapropter noli dubitare quin eam<br />

libi bodie daturus siili uxorem.<br />

Aceptà Charta, fccerunt conscriplionem conjugii, et, laudantes<br />

Deum, mens« accubuerunt.<br />

100. Viene Gabe'o A bis botlas de Tobia*.<br />

Raguel Tobiam obteslatus est ut apud se 5 5 quindecim dies mora-<br />

retur. Cujus voluntati obtcmperans, Tobias rogavit angelum ut so-<br />

lus apiret Gabelum, paternamque pecuniam hac ilio reciperet.<br />

Itaquc angelus , sumptis carnei is, properavil Ragem, suum Gabelo<br />

chyrographum reddidit, pecuniam iili ereditali! recepit. cumque ad<br />

nuptias Tobi« adduxit.<br />

161. Inquietila de Tobias y de su. esposa.<br />

Inleroa Tobias pater erat animo anxio et sollicito, quòd suus fì­<br />

lius in redeundo tardior esset: «Quare laudili moratur fìlius? inquie-<br />

55 Apud se es mnnos usado que domi.


EPITOME HISTORIAS SACRJ!. 47<br />

bal mierens. Forsitan Gabelus mortuus est, et nenio з я est qui ill i<br />

reddat isiàm pecuniam. Ilium abesse à nobis vebementer doleo. »<br />

Ceeperuntque ipse el uxor ejus Aere.<br />

Praaserlim luclus matris nullo solatio levari poterai. Наэс quotidie<br />

domo egressa circuibat vias omnes, qua filium suum rediturum esse<br />

sperabat. ut procul viderei euni si fieri posset, venientem.<br />

162. Vuelve Tobias à casa de su padre.<br />

Consumptis quindecim diebus, Raguel voluit Tobiam retiñere. Sed<br />

Tobias, Oro te, ait, dimille me quamprimum; seis enim parentes<br />

meos nunc animo angi meà causa.<br />

Tandem à socoro dimissus cum uxoi'e ad palrem redibat.<br />

In itinere dixit il li angelus: Statini ut domum ingressus fueris,<br />

Deuin adora ; et, complexos patroni, lini S 7 oculos ejus felle piscis,<br />

quod servasti ; tunc sanabunlur oculi ejus. (eque et ccelum pater<br />

laetus conspiciet.<br />

163. Llegada da Tobias.<br />

Dum Tobias urbi appropinquaret, mater ejus, ut solebat, in vertice<br />

mentis sodebat, unde prospicere in longinquum posset. Vidit illum<br />

procul venientem , cúrrenseme nuntiavit viro suo.<br />

Tunc can is, qui simili fucrat in vii), prascucurrit, et cuasi nuntius<br />

adveniens caudà sua hero adulabatur.<br />

Confestim pater consurgens ecepit effendens pedibus correre, et,<br />

data maini servo, processit obviàm filio. Osculatus est eum, ceeperuntque<br />

ambo prie gaudio lacrymas lumiere.<br />

164. Recobra su padre la. vista.<br />

Quum ambo Deuin adoravissent, eique gratias egissent, consede­<br />

runt. Deinde Tobias oculos patris linivit 5 8 felle piscis, et post dinvi­<br />

diam ferme horam coepit albugo, quasi membrana ovi, ex oculis ejus<br />

egredi. Quam apprebensam fìlius extraxit, atque ilio statini visum<br />

recepit.<br />

Tunc Inali omnes collaudabant Deuin. Propinqui quoque Tobia;<br />

convenerunt. gratulantes ei omnia bona quae Deus idi impertierat.<br />

56 lia lugar de ri пето, y nadift. ponían los latinos de ordinario пес ó<br />

ñeque quisquam.<br />

57 Véase la nota ­2 del párrafo 11.<br />

58 Véase la nota i del párrafo И.


48 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

163. Descúbrese á Tobias el ángel liafael.<br />

Deindo Tobias narra vil parentibus beneficia quas aCccperat ab eo<br />

itineris duce, queni hominem esse puta bal. Ouare obtulerunl illidi-'<br />

midiam partcm pecunias quam altulerant.<br />

Tune i 11 i dixit cis: Ego sum Raphael angelus, unus ex septem qui<br />

adstamus anlc Deum. Misit me Dominus ut sanarem le. Nunc tempus<br />

est ut ad cura reyertar à quo missus sum. Vos autcni debitas Deo gra­<br />

tes rependile.<br />

paruit,<br />

llaac locutus, ad illorum conspectu ablatus est, nec ultra com-<br />

166. Dichosa muerte de Tobias.—Su 'posteridad.<br />

Tobias, postquam visura recopisset, vixit annis duobus et quadia-<br />

ginla. Instante antera morte, vocatum fili uni monuit ut scraper in ti­<br />

more Domini perseverare!. Tum placida morte quiex il.<br />

Mortilo paire, Tobias filius perroxit ad socerum suum Ragueleni.<br />

illumque ornili officio colini.<br />

Denique, quum altigisset novelli et nonaginla anuos, ipso vita<br />

excessit. Omnes autem ejus liberi et nepotes domesticara virtutem<br />

sunl imitati, Deoque pariter et hominibus grati et accepti fuerunt.<br />

167. Reyes de Judá: Abias y Asá.<br />

Ilactenus ea 6 0 qiuc ad regnimi israeliticum speclabanl bre\ iter<br />

attigi ; nunc revcrtor ad reges Judaj, à quibus digressus sum.<br />

Roboamo patri successi t Abias, qui tres tantum anuos regnavi!, so-<br />

liumque reliquit Asa;, filio.<br />

Asa Deo gratos oh pielatem fuit; quippe aras falsorum numinum<br />

evertit ; et impíos regno suo expulit.<br />

Quara ob causam Deus ilií pacem satis diuturnam concessìt.<br />

Postea tamen Asa bellum gessit cimi Israelitis, de quibus victis<br />

amplam prasdara retulit.<br />

108. Josafát, Rey de Judá.<br />

Mortuo paire, Josaphatus regnare coepit, fuitque religiosos Dei<br />

cultor. Quaproptor Deus illuni gloria et divitiis auxit.<br />

59 Virtus domestica , virtud domèstica, inherente á la familia, sacada del<br />

seno de la familia.<br />

60 Suple facía.<br />

6 9


EPITOME HISTORIE SACR«. if)<br />

Josaphatus tarnen cum Achabo, Israelitarum rege impio, amiciliam<br />

junxit. Qua} res illi magno damno fuit; nam, conjunctis copiis, pug-<br />

nàrunt ad versus regem Syriae. In praello Achabus interfectus est; parum-<br />

que abfuit quin periret et ip« Josaphatus, nec sinè auxilio divino in­<br />

coi urais evasit. Inde documentum capere debemus quam periculosa sit<br />

improborum societas.<br />

Josaphate patri successi! Joramus, qui à paterna piefate degenera-<br />

vit. Namque Athaliam, impii Achabi filiam, duxit uxorem, fuitque so-<br />

cero quam patri similior. Gravi morbo, quem Deus immiserat, con-<br />

sumptus est.<br />

Post hunc, Ochosias, fllius, regnum adeptus est, nec diu tenuit;<br />

nam , pessimas matris exemplo ad vitia impulsus, misere interiit.<br />

Mortuo Ochosiá, mater ejus stirpein regiam interemit, et regnum<br />

occupavit. Unus tantum Ochosias filius, nomine Joas, promiscuas casdi<br />

ereptus fuit, et in templo cum nutrice occidtafus.<br />

Hunc Joiadas pontifex in templo clanculum aluit, atque educavit.<br />

Post anuos fere odo, piierum rogium centurionibus et plebi corani<br />

produxit, occisâque Athaliâ, in regnum restituii.<br />

171. Corruption de Jons. — Sus crímenes.—Su muerte.<br />

Joas quandiu consiliis Joiadas usus est, observantissimus fuit divini<br />

cultûs; magnis sumptibus templum exornavit.<br />

Sed, Joiadâ mortuo, aulicorum adulatione corruptos, ad vitia de-<br />

ilexit, verauique religionein descruit.<br />

Immemor beneticii à Joiadâ accepti, filium illius sapienter adnio-<br />

nentem lapidibus obrui jussit.<br />

Ipse, paulò post à suis in lectulo nccatus, sepultura regia caruil.<br />

172. Amasias , Rey de Judá,<br />

Joas morte regnum ad Amasiam filium devenit. Is Idumasam ador­<br />

ais est cum ingentibus copiis, quas magno sumptu collegerat. Sed à<br />

propbetà admonitus est ut magis divino auxilio, quâm militimi multi—<br />

tudini, confideret.<br />

Itaque, dimissá militimi parte, parva manu cum hoste conílixit, et<br />

insignem victoriam reportavit.<br />

169. /oran y Ochosias, reyes de Judá.<br />

170. Muerte de Athalia.— Reinado de Jods.


50 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Deinde, elatus victoria, Deum deseruil, et à rege Samaria?, quern<br />

temerò lacessiverat, am isso exercitu, captas et.<br />

173. Osias y Joathcm , reyes de Judit.<br />

Osias Amasii» filias et sucessor fait. Phi)¡siseos, Deo t'avente, do-<br />

muit, Árabes devicit.<br />

Postea animimi ejus invasit superbia. Munus sacerdotali sibi arro-<br />

gavit. Thus Deo ausus est offerre, quod solis sacerdotibus fas erat 6 1 ;<br />

quumque, à pontifico admonitus, non paruisset, turpi morbo, quem<br />

lepram vocant, correptus est.<br />

Quare procurationem regni coactus est relinquere Joatha? C 2 filio,<br />

qui recto imperium administravit.<br />

174. Achas , rey de Judá.<br />

Aclias, Joatha? Alius , in Deum impius fuit, numina gentium coluit.<br />

Regis exemplum brevi secuta est civitas ipsa.<br />

Quam ob causam Deo invisus magnani cladeiii ab Samaria!<br />

et Syria? regibus accepit ; nec illuni calamitas ad meliorein menteiii<br />

revoeavit.<br />

Non eum puduit ab Assyriis auxilium potere, aurumque et ar­<br />

gentan à tempio abtatum illorum regi dono 6 5 millere. Vcnit rex<br />

Assyriorum, et primìim quidem bostes 6 4 ejus qui se advocaverat<br />

prolligavit, sed deinde ipsius ctiam regnuni vastavil.<br />

175. Reinado de Exequias. — Sii piedad..<br />

Ezechias singulari piotale floruit. Slatini ut regno potus est, populum<br />

et sacerdotes cobortalus, urbem à paternis superstitionibus expiavit,<br />

templum ornavi!, caeremonias qua? jampridem omissa? fuerant, res­<br />

tituii.<br />

Nec minor ci fuit in bello gerendo virtus, quàm in religione<br />

tuendà pietas. Philista?os mollis pra?lis contudit, Juda?osque à (rJbulis,<br />

qua? pendebant Assyriis, liberavit.<br />

176. Su enfermedad y su cura milagrosa.<br />

íisdem temporibus Ezechias in gravem morbum incidi!. Quumquo<br />

Gt Suple faceré. Quod, lo que , cosa que,<br />

62 Suple suo.<br />

63 Dono (abl.) en présenle.<br />

6'i Ejus, de él.


EPITOME HISTORIA SACRA. 51<br />

Isaías propbem illi dcnuntiasset vita? fineni adesse, Deum rex cum lacrymis<br />

oravit ne sibi vi tarn adimeret.<br />

Precibus ejus et lacrymis motusDeus, quindecim annoruni usuram<br />

iiii eoncesit, atque ad faciendam 6 3 fidem, solis umbra, rege ila 6 6 postulante<br />

, per decern lineas 6 7 6 regressa est in ejus horologio 8.<br />

Tertio post die, Ezecbias sanatus templum adiit.<br />

177. Asedia el rey de Asiría á Jerusalem, libertándola Dios por medio,<br />

de un milagro.<br />

Hex Assyriorum bellum Ezechia; intubi. Ilierosolymam obsidione<br />

cinxit, minitaiis urbis exscidium, nisi cives matura deditione sibi<br />

consulerent.<br />

In hoc statu rerum Ezechiam confirmavit Isaias, pollicitus divinum<br />

auxilium non defuturum, brevìque obsidionem solutum iri.<br />

Et vero, nocte scquenti, angelus Dei centum octoginta quinqué<br />

bosfium millia letho dedil. Rex Assyriorum trepidus in patriam fugit,<br />

ibique paulò post à fili is occissus est.<br />

65 Ad faciendam fidem, suple promissi. La traducción de Isaías (cap. 58,<br />

v. 7) dice: « Y de que el Señor cumplirá lo que ha dicho, se te dará por el<br />

mismo Señor esta señal: lié aquí que voy á hacer que Ta sombra del sol re­<br />

troceda las diez líneas que ha bajado en el reloj de Acház. Y retrocedió el<br />

sol por las diez líneas que había bajado.» (Trad. del limo. AMAT.)<br />

66 Rege ila postulante. Estas palabras no tienen un sentido claro: parecen<br />

indicar que Ezequías, desconfiando do la misericordia divina, exigió un mila­<br />

gro para creer en los quince años de vida que le concedía el Señor. Nada hay<br />

en Isaías parecido á esto.<br />

67 Per decem lineas, y mejor decem lineis. La Vulgata dice: El reversus est<br />

sol decem lineis per gradus quos descenderat. Esto pasaje es mas comprensible<br />

y mas latino que el do Lhomond. Aquí linea es sinónimo de gradus. Sobre un<br />

cuadrante solar están figurados los grados por líneas.<br />

68 Horologio ejus, suple solavi. .Isaías dice que este era el cuadrante de<br />

Achaz: in horologio Achaz in solé. Los griegos llamaban sirothericos los cuadrantes<br />

solaros y clepsidras á los relojes de agua. También se contaban las<br />

horas con la arena fina encerrada en una ampolla, de donde vino el nombre<br />

de reloj de arena.<br />

178. Muerte del rey Exequias.<br />

Ezecbias, tanto periculo liberatus, in summa pace reliquum vitae<br />

lempus cgit. Omnia illi feliciter cedebant, quia Deus illi favebat. Ipse,<br />

(ot beneficiis divinis obligatus, in eàdem constanter pielate mansit;<br />

omnem suam spem in Dei auxilio posuit; iis rebus quse Deo placebant,<br />

animimi semper intendit.<br />

*


52 PIUMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

liegnavit annos novem et viginti, quibus eXactis, placida morte<br />

decessi!. Populus eum luxit, et corpus ejus inter sepulcra avorum re­<br />

gimi in loco editiore collocatum est.<br />

179. Crímenes de Manases.—Su prisión.—Su penitencia.<br />

Ezechia? successit Manasses, palris religiosi filius impius. Is, relic­<br />

to veri Dei cultu , falsa numina adoravit.<br />

Ad impietatem accessit crudelitas. Quuin enim Isaias propheta iram<br />

divinara ill i denuntiasset, rex, furore perritos, prophetam serra lignea<br />

secari jussit.<br />

Necem vatis sui brevi ultus est Deus ; Manasses ab Assyriis victus<br />

captusque est, et in vincula conjectus.<br />

Ibi, calamitate edoctus, scelerum veriiam supplieiter à Deo jietiit et<br />

impetravi!. In regnum restittìtus, Deum piò coluit.<br />

180. El rey Amon.—Su pronta muerte. — Piedad de Jonás.<br />

Araon, Manassis filius, paternam impietatem imitatus est, non vero<br />

picnitentiam.<br />

Non ultra biennium regnavit, et à suis domi interfectus est.<br />

Cui successit Josias, vir sanctus et religiosus. Is, à puero virtuti<br />

deditus, populum ad legitimum cultum revocavit.<br />

At ilium deinde inconsiderata fiducia pordidit: nam contra jEgyp-<br />

tios exercitum dux it; admonitusque à Deo ut praelio abstineret, nihil—<br />

ominus arie dimicavit. Itaque, re male gesta , vulnus aceepit, et pali­<br />

éis post diebus mortuus est.<br />

481. Jechonias y sus dos hermanos, reyes de Judá.<br />

Josias moriens tres reliquil filios. Ex his 6 9 Joachas tres dumtaxal<br />

menses regnavit. Bello caplus est ab Assyriorum rege.<br />

In Joaclia? locum suffectus est Jechonias, quo regnante, Nabuco­<br />

dònosor, Babyloniorum rex, Hierosolymam expugnavit, cives Babylo-<br />

nem transtulit, relicta vili plebeculà, cui praefecit Sedeciam, postre-<br />

mum regem.<br />

Quum Sedecias rebellasset, Nabuchodonosor reversus urbem diruit,<br />

templum incendit, Sedeciam , effossis priìis oculis, in carcerem misit.<br />

182. Daniel y sus compañeros educados en el palacio de Nabucodònosor.<br />

Inter captivos qui Babylonem adducti fuerant, delecli sunt pueri<br />

eximid forma, Daniel, Ananias, Misael et Azarias. Hi cum aliis mul-<br />

159 Suple unus.


EPITOME HISTOIUJE BACK .E. 3o<br />

lis in ipsà regia educaban tur, ut postea ad molisani regis consisterei]!,<br />

eique accunibenti ministrarent.<br />

Nabucbodonosor jusseral eos, quo meliore vultu essent, iisdem cibis<br />

ali, quibus ipse vescebatur. At generosi ilIi pueri, cibis profanis, quia<br />

id lex vetebat, uti noluerunl, sed solis leguminibus. At (amen robustio-<br />

res ac nitentiores facti sunt cieteris pueris quibuscum nutriebantur.<br />

183. Daniel y sus compañeros en el horno.<br />

Nabucodònosor sibi posti it slatuam auream, quam ab omnibus jus-<br />

sit adorari, proposita mortis poena iis qui parere nollent.<br />

Ananias, Misael et Azarias mori maluerunt quàm honorem soli Dco<br />

debitum statua; deferre.<br />

Iratus rex eos, vestitos et catenis vinctos , conjecit in fornacem ar-<br />

dentem. Sed fiamma nihil illis nocuit; nec corpus adussit ignis, nec<br />

vestes quidom mutavit : at solvit tantuinmodo vincula quibus con-<br />

stringebantor 7 0, ita ut ilhesi in media fornace ambularono<br />

18!. Daniel en el la/jo de los leones.<br />

Daniel apud regem gratià plurimùm valebat ob singulareni pru-<br />

dentiam; quapropter invisus crat aulicis, qui ei insidias paraban!.<br />

Suaserunt regi ut edicto votarci quemquam coli, nisi se, per dies<br />

triginta.<br />

Non paruit Daniel edicto impio; sed ciuotidie Deum precabatur<br />

uti 7 1 faceré ante consuevcrat.<br />

Explorantes eum aulici accusaverunt ; rexque coactus est hominem<br />

sibi caruni objicere leonibus ; nani ita lex. ferebat.<br />

Sed ferie Danieli peperceruul; rexque miracolo coniniotus. ipsos<br />

accusatores leonibus devorandos tradidit.<br />

18.'». Historia de Esther, esposa del rey Asnero.<br />

Mardochanis, unus ex captivis, Judaeos è magno periculo liberavit.<br />

Filiam fratris sui utroque parente orbam nomine Estherem, educa<br />

verat.<br />

Itane rex Assucrus duxerat uxorem, et valdè diligebat.<br />

Eral tunc aulicus quidam apud regem gratiosus, nomine Aman.<br />

70 En lugar de quibus constringebantur dices» quibus eranl constricti, con<br />

los cuales estaban encadenados.<br />

"1 I'D. como faceré (suple id., lo


54 primer ano de latin t castellano.<br />

qui, favore regio superbiens, adorari se volebat. Quod tacere renuens<br />

Mardocbosus, grave in se odium Ainanis accenderai.<br />

Aman, ulciscendi inimici causa ,. universali! Judacoruni gentem<br />

perdere slatuit, edictumque eà de re ab Assuero impetravi).<br />

186. Da Mardocheo á conocer á Esther el peligro de sa pueblo.<br />

Ubi ad aures Mardochaei crudele edictum pervenit, statini, eon-<br />

scissis vestibus, sacconi 7 2 induit, conspersusque ciñere perrexit ad<br />

regiam, et illam implevit questibus.<br />

Esther, lamentantis voce audità, quaesivit quid istud rei 7 3 esset.<br />

Ut cognovit Mardochaeum Judaeosque omnes esse noci destínalos, invo­<br />

cato Deo, adiit regem, sua? gentis ruinam deprecatura. Non lamen<br />

continuò rem aperuit regi, sed eum ad convivami invitavit.<br />

187. Desgracia de Aman g su afrentosa muerte.<br />

Assuerus ad convivium cimi Amane vcnit; et, quum biluci ossei<br />

animo, Esther ad illius pedes se abjccit suplex.<br />

Cui rexpromisit nihil ci se negaturum, ctiamsi dimidiam regni sui<br />

partem peteret.<br />

Tum Esther: Meani, o rex, meacquc gentis salutoni precor; nani<br />

crudelis isle Aman nos dcvovit neci.<br />

Qua re permotus est Assuerus, audiensque crucem ali co paratimi<br />

esse Mardochaso, Amancm ipsum eidem cruci jussit afligí.<br />

188. Enseñorease Ciro, rey de Persia, de Babilonia, y concede la libertad<br />

á los judíos. Año del mundo 3170.<br />

Captivitas Babylonica per septuaginta anuos duravit, ¡dquc pras-<br />

dixerat Deus. Postquam illud tempus eflluxit, Cyrus, Persarum rex.<br />

devicto Babyloniorum rege, Judueis fecit potestatem in palrianí renii-<br />

grandi, tempiumque restituendt; sacra ctiam vasa, qua; Nabucodòno­<br />

sor abstulerat, reddi jussit.<br />

Itaque Judaei, duce Zorobabele, Ilicrosolymam regressi sunl, el<br />

prima novi templi fundamenta jecerur.t. Sed uxliticatio diii interniissa<br />

fuit, quia illam impediebant vicina; gentes.<br />

72 Saccus designa aquí un vestido de tela grosera de que se cubrían par­<br />

ticularmente los anacoretas de la Tliobaida. Saccus oraiionis signutn alque<br />

jejunii est, dice San Gerónimo [Epíst. 44),<br />

73 lstud rei por isla res.


EPITOME IllSTOllI.E SACIliE. 55<br />

189. Estado de los judíos después de su vuelta del cautiverio.<br />

l'eversi in patriara Judnai, composito urbis statu, non jam reges<br />

babuere, sed imperium penes pontifices fuit. Tributa lamen pensitá-<br />

runt priiniiin Persis, deinde Gra?cis, post devictum ab Alexandre<br />

Dariuin.<br />

Nec deinceps ab aviti religione unquam desciverunt, quamvis eà<br />

de causa à pluribus regibus vexati fuerint, ac pra?sorlim ab Antiocho,<br />

rege Syria?: quami pars historia? Judaica? nunc narranda venit.<br />

190. Historia de fos Macabeos.<br />

Antiochus, Syria? rex, sacram Juda?urum legem evertere aggressus<br />

est. Edixit ut omnes, relict is majorum suorum institutis, gontilium rilu<br />

vivcrent. Aras l'alsis ibis per universali! Juda?am exstruxit; omnia<br />

templi Hierosolymitani ornamenta detraxit; libros sacros jussit com­<br />

buri ; relucíanles inauditis suppliciis affecit ; urbem innúmera ca?de<br />

vastavil; ac, ne Juda?i, tot malis oppressi, rcbellarcnt, presidium in<br />

arce collocavi!.<br />

191. Constancia de Eleàzaro.<br />

Ex Judiéis multi patriara, deseruerunt , declinandi periculi causa:<br />

multi mortem oppeticrunt potiùs c[uàm à lege divina discederent.<br />

Insignis fu it Eloazari senis constantia. Is, aperto ore, compelleba-<br />

tur carnem suillam comedero, qua Judaeis lex interdicebat.<br />

At vii- forlissimus cibimi velitum respucbat indiguans. Quamob-<br />

rem (|uum ad suppliciuin duceretur, sui euni amici bortabantur ut<br />

aliara cameni, (piani altulerant, comedendo, simulare-t se regi paruisse,<br />

sicque mortem vitare!.<br />

192. Muerte de Eleàzaro.<br />

Eleazarus rem pravaui suadentibus noluit assentire «.'Etati nostra;,<br />

inquit, non convenit isla simulalio. Non commiltam ut periculosum<br />

exemplum adolesoentibus relinquam. Multò satius est perire, quaui,<br />

propter breveni vilic usuraiii, turpitudinis nolani meo uòmini inurcre.<br />

Si vostro obsequar consiiio, liominum quidem suppliciis eripiar, sed<br />

iraní divinara non ell'ugiam.»<br />

His dictis, mortem fortiter subbi, asternamque gloriara est cou-<br />

seculus.<br />

193. Martirio de una madre y de sus siete hijos.<br />

I Praelarum Eleazari exemplum secuta est mulicr qiuedam cum<br />

scpleiu lili is.


•56 I'KIMKK ANO DB LATIN Y CASTELLANO<br />

Hi onmes siinul coniprehensi sunt et xirgiscuesi, ut ad peceandum<br />

adigerentur; sed cos nulla vis potuit à lege divina abducere. Hlorum<br />

natu maximus declaravit se suosque .fralres paratos esse mori magis,<br />

(piani culpam committere.<br />

lratus rex ollas aaneas succendi jussit, Tum ei qui locutus fuerat,<br />

linguam amputali, cutem capitis detraili, suniiiias manus ac pedes<br />

praxidi, et truncum corpus in olla torreri,<br />

2 Aderanl. tristi spectaculo caeteris fralres cum maire, seque invi-<br />

cem bortabantur ad mortem fortiter tolerandain.<br />

Tum comprebensus osi secundus, et, post detractam capitis cutem<br />

cum capillis, interrogatus unni vellet cameni oblatam edere, negavit<br />

se id facturum. Quapropter, pracisis membris, in ollam ardentem<br />

missus est.<br />

Quum extrenium spiritimi ageret, ad regem con versus: Tu quidem,<br />

ait, bane vitain nobis eripis, sed aniissani nobis reddel Deus, pro cu­<br />

jus lege earn profundimus.<br />

Post hunc, terlius similiter cruciatus est. Linguam postulanti pro-<br />

tulit amputandam, manusque prolendcns, dixit: Itec membra à Deo<br />

accepla nunc propter Deum conteinno, quia spero fore ut ea recuperem.<br />

3 Rex et alii circunstantes admirabantur aninium adolescentis, qui<br />

acerbissinium dolorem pro nihilo ducebat.<br />

Hoc exstincto, quartus eodem supplicio necatus est. Quum jam mor­<br />

ti esset proximus, dixit: Nobis optabilo est loto ilari, quoniam mor­<br />

tem pro divina lege oppctitam immortalitas coiiseqiietur.<br />

Quum quintus à carnificibus torqucretur, sic loculus est : Abuteris,<br />

o rex, potestate tua. Scilicet putas nos omnino derelictos esse à Deo,<br />

et omni ope destitutos, atque idcirco innumcris malis nos opprimis;<br />

sed inox ipse divina; potential vim experturus es.<br />

4 Pari constantià sextus verbera et tormenta pertulit ; quibus pasne<br />

confoclus regem sic compellavit: Noli errare, et malis nostris gloriali.<br />

Nos propter peccata nostra haec patimur; at brevi cum Deo in gra-<br />

tiam redibimus; tu vero superbia; et crudelilalis istius jicenas dabis<br />

gravissimas.<br />

Ex septem fratribus uniis tantum supererat, natu minimus. Quem<br />

Antiocbus ccepit illicere ut legem desereret, affìrmans emu divitem<br />

fore et bealum. Sed adolescens nec minis movebatur, nec promissis.<br />

5 Quare matrem rex borlalus est ut tilio suaderet imperala facere.<br />

Ilia irridens crudelem tyrannum, sic filiimi allocuta est: Miserere, fili<br />

mi, miserere matris tua;, qua; te utero gestavi 7 1, qua; te nalum lacte<br />

74 El autor ha puesto gedavi y alui en lugar de g,-stavil y (ihtil, romo si<br />

hubiese dicho: miserere mei, matris tuce. q>w> etc.


EPITOME HISTORIA SACRA. 57<br />

utní. Noli à fraterna virtute degenerare ; noli timore earnilìcem istruii.<br />

Ueiini unum time, Deum intuere, à quo mercedem accipies.<br />

His verbis confirmatus, adolescens exclamavit: Non regi obsequor,<br />

sed legi. Tum conversus ad Antiochum : Tu quidem, o sceleste, Dei<br />

omnipotentis iram non effugies, Erit tempus quum, ab eo percussus et<br />

dolore victus, te hominem esse confiteberis. Nisi gens nostra in Deum<br />

peccavisset, nunquam in has miserias incidissemus. Sed mox Deus,<br />

meo fratrumque meorum sanguine placatus, genti nostrae reconciliabi-<br />

tur; et nos, post mortem patienter toleratam, alterna vita donabit.<br />

fi. Tum Antiochus, indignò ferens so derisimi esse, in adolescen-<br />

tulum crudeliùs etiam qua m in costeros desœviit, et ilium exquisito<br />

supplicio necavit.<br />

Denique septem filiorum casdem matris nece cumulavit. Haec mil­<br />

lier planò admirabilis, et sempiterna memoria digna, postquam Alios<br />

certantes et adspectu et verbis adjuverat, postquam morientes magno<br />

animo conspexerat, ipsa diram mortem subi it, suumque sanguinem<br />

cum filiorum sanguine commiscuil.<br />

t9i. Celo de Mathathias y de sus hijos.<br />

Erat tunc Hierosolymaî sacerdos, nomine Mathathias, cum quinqué<br />

(iliis, Judà, Jonathâ, Simone, Eleazaro et Joanne. Hi, relicta urbe,<br />

ne vidèrent mala quibus ea conflictabatur, secesserunt in-solitudinem.<br />

Eò confluxit multitudo hominum quibus cordi erant leges divinas,<br />

brevìque ad speciem justi exercitùs crevit.<br />

Tunc, duce Mathatbià , statuerunt patriam armis liberare , et reli-<br />

gionem tueri. Itaque aras passim falsis numinibus erectas everterunt,<br />

neglectuiiique veri Dei cultum rcstituerunt.<br />

19o. Muere Mathathias. — Primeros hechos de Judas Macabeo.<br />

Interea Mathathias mortuus est, moriensque exercitui prasfecit Ju—<br />

dam lìliuni, qui dictus est Machabaeus.<br />

Is helium à pâtre susccplum strenue persecutus est. Omnia optimi<br />

ducis murria egregie implevit. Divino, quod invocaverat, auxilio fre-<br />

tus, castella expugnavit, urbes prassidiis munivit; Apollonium, unum<br />

ex prasfectis Antiochi, vieil, et ipse suâ manu in acie interfecit, ejus-<br />

que gladio, quem i 11 i detraxerat, in prasliis deinceps suus est.<br />

196. Victoria de Judas Macabeo sobre Nicanor.<br />

Anlioehus. ubi audivit vietimi fuisse Apollonium, irà exarsit, man-


58 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

datimi dcdit Lysia?, ut Judaeain vastaret, gentemque universain deleret.<br />

Lysias adversas Juda?os misit Nicanorem el Gorgiam, quibus de-<br />

dit quadraginta peditum et septeni equitum millia. Hi castra posuerunt<br />

non longo ab urbe Hierosolymá.<br />

Judas, cujus spes omnis in Deo posila erat, non dubitavit cum tri­<br />

bus bominum millibus pradium commitlere. Tam exigua nianu copias<br />

regias prostravit, et ingenti praxlà politus est.<br />

197. Lisias es vencido por Judas.<br />

Hace clades nuntiala est Lysia?, qui, cxistimans id culpa impera-<br />

toris accidisse, slatuit ipse exercitum ducere. Venit in Judaeain cum<br />

sexaginta quinqué bominum millibus.<br />

Habebat Judas decem tantum millia bominum, (amen adversiis Ly-<br />

siam processit, el, invocato priùs divino auxilio, cum bosle conílixit.<br />

Quinqué bominum millia de exercitu Lysia? cccidit, reliquos adeò<br />

perlcrruit, ut in fugara versi sint.<br />

198. Purifica Judas el templo que había sido profanado por los infieles.<br />

Pulsis liostibus, Judas restituendo cullili divino animimi intendi!.<br />

Rediit victor in urbem Hierosolymam, qua? Ibedam sui spccieni pnc-<br />

bebat.<br />

Porta? templi exiista? erant, altare pollulum, virgulla in atriis, quasi<br />

in saltu, enata.<br />

Judas omnia purgavit, portas refccit, novuiu aliare erexit, cujus<br />

dedicatio, magna totius popoli frequentià, clangenlibus tubis, facta est;<br />

decretumque, ad memoria m rei seiiipiternam, quolannis diein solem-<br />

nem celebratum iri.<br />

199. Muestras sensibles de la protección que Dios concede A Judas<br />

Macabeo.<br />

Concitata! ob rcstilutum templum genles vicina? bellum Judiéis in-<br />

lulerunt. Contra illas Judas Macbabicus dimicavil. lio in pnelio Deus<br />

manifestum se pra?buit Juda? adjutorem; nam Ínter pugnandiiui appa-<br />

ruerunt quinqué viri equis et virlute insignes, quorum duo Judam<br />

medium babentes, incolumem servabant, in hostes vero tela et fulmi­<br />

na jaciebanl; mide illi, oculis el mente turbati, ad vigiliti quinqué<br />

millia interfecti sunt.<br />

200. Antioco es castigado por Dios.<br />

Antiochus, ut cognovit suos duces à Judà Macbaba?o fuisse devic­<br />

tos, amens furore, in Juda!am citato cursu contendit, exseidio genlis<br />

et urbis acceptam cladem ulturus.


EPITOME HISTOBIA SACBJi. 59<br />

At illuni subitus viscerum dolor corripuit à Deo immissus. Quumque<br />

nihilominus cursum accelerare!, è curru graviter decidit. Casus gra­<br />

vis aegrum jam corpus valdè afllixii. Unde factum est ut membra cor­<br />

rupta scatercnt vermibus, et fcetorcm late cmitterent, exercitui et<br />

œgro ipsi intolerabilem.<br />

201. Muerte de Antioco.<br />

Antiochus, doloris acerbitate victus, tandem ad sanam mentem<br />

rediil: se mortalem esse agnovit; et, recordatus malorum quibus Ju-<br />

da?os afieceral, aperte confessus est suorum scelerum poenas luerc.<br />

Promisit se Judaeos florentes beatosque facturum.<br />

Sed, quia ea omnia metus mortis ipsi extorquebat, non vera p;c-<br />

nitentia, divinam misericordiam non flexit rex impius et homicida, et,<br />

morbo in horas ingravescente, miserò interiit.<br />

202. Judas Macabeo -vence segunda vez á Lisias.<br />

Antiocho successi! íilius, cui nomen Eupator fuit. Hic, paterni in<br />

Judaeos odii havres, contra eos misit Lysiam, qui jam semel victus à<br />

Judâ, banc maculam cupiebal eluere.<br />

Judas ad opcm divinam confugil, uti faceré solebat, oravilque Do-<br />

minum ut angelum mitteret sui populi adjutorem.<br />

Deinde, sumptis armis, obviàm hosti cum suis progressus est. Tune<br />

ante aciem Judajorum visus est eques, veste candida, armis aurcis in-<br />

dutus, baslam vibrans.<br />

Quo prodigio conlirmati Judsci, Ieonum inore in hostes îrrucruni,<br />

et undecim mil lia peditum, équités mille et sexcentos prostraverunt.<br />

203. Viene el rey Eupator á Jadea con un temible ejército.<br />

Rex ipso Eupator, ad opprimendum Judam Machabacum, omnes<br />

regni sui vires eollegit. Itaque cum cenlum millibus peditum, et vigili­<br />

ti minibus equitum in Juda?am ingresos est.<br />

Praeibant elephanti vasta corporis mole et borrendo stridore terri-<br />

biles. Singulis belluis imposila? erant lignea? turres, ex quibus pug­<br />

naban! milites armati.<br />

Sed Judas, qui polentia? divina? magis (mam numero militum con-<br />

lidebal, isto lenitico belli apparati! non fuit commotus. In eam castro-<br />

rum hoslilium partem irruit, ubi ora! iabernaculum regis; et occisis<br />

qualuor hominum millibus, tantas opes dissipavi!.<br />

204. Valor de Eleazaro, hermano de Judas Macabeo.<br />

Memorabilis fuit ha?c pugna fortitudine et morte Eleazari.<br />

Is videra! belluam imam cseleris majorem, ac phaleris regiis eh-


60 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

cumtectam. Existimans illa regem vehi, se pro communi salute devo-<br />

vit: per medios hostes ad belluam properavit, sub illius ventrera, subiit,<br />

repetitis ictibus confossam occidit, et belkia; labentis pondere oppres­<br />

sile ipse occubuit.<br />

205. Impiedad de Nicanor.—Su derrota.—Su muerte.<br />

Demetrius , occupato Syria) regno, adversùs Judaeos Nicanorem<br />

missit. Hie impius, extensa in templum dexterá, ausus est minati se<br />

Dei asdem solo aequaturiim.<br />

Judas et milites ejus, quamquam pauci erant, cum ilio conflixerunt,<br />

manu quidem pugnantes, sed Dominum animo orantes.<br />

Regium exercitum ad internecionem ceciderunt. Nicanor ipse inter<br />

hostium cadavere repertus est. Cujus caput avulsum Judas Hierosoly-<br />

mam ferri jussit, manumque nefariam templo affixam sospendi.<br />

206. Muerte de Judas Macabeo.<br />

Mox secutum est alteram praelium cum Baccbide, uno ex Demetrü<br />

prasfectis. Quod quidem praelium fuit Judaeis funestimi: nam illi, amis­<br />

sa quam in Deum babuerant fiducia, animo conciderunt, et alii aliò<br />

dilapsi sunt.<br />

Judas cum octigentis tantum bominibus impetum hostium sustinuit;<br />

imo oppositam sibi aciei partem fudit; sed, multitudine hostium cir-<br />

cumventus, illorum felis confossus est. Quam carus populo fueril.<br />

moerore funeris indicatimi est. Sui eum eives diu luxerunt.<br />

207. Sucede Jonathás á Judas Macabeo.—Su muerte.<br />

In locum Judas suffectus est Jonathas. Is, fraternas virtutis asmulus,<br />

Baccbidem pluribus prasliis vicit, illumque ad petendam pacem adegit.<br />

Interea üemetrium regem interfecil .Alexander, qui se Antiochi<br />

fìlium dictitabat. Is fuedus cum Jonathà fecit, eum veste purpurea de—<br />

navit, semperque in data fide mansit. Ita, quandiu Alexander regno<br />

potitus est, res Judaeorum tranquillas fuerunt. Sed pauló post Jonathas<br />

à Triphone quodam per insidias necatus est.<br />

208. Sucede Simon á Jonathás.—Su muerte.—Su sucesor.<br />

Summa rerum ad Simonem, Jonathas fratrem, delata est. Is funiis<br />

fratrie magnificò curavit, nec diìi regnavit; nam et ipse generi sui frau­<br />

de periit.<br />

Simoni patri successit Joannes, cognomine 71 Hircanus, qui jxis! aii-<br />

74 Hircanus cognomine. Hircano de sobrenombre ; es decir, apellidado<br />

Mirrano.


EPITOME IIIS TOH LE SACRJE. 6i<br />

num mortuus, haeredem reliquit filium Aristobulum. Hie primus omnium<br />

post captivitatem regium nomem sumpsit, capitique diadema imposuit.<br />

209. Los romanos hacen tributaria á la Judea.—El rey Herodes.— Naci­<br />

miento del verdadero Mesías.—Año del mundo 4000.<br />

Mortuo Aristobulo, Alexander, ejus fìlius, regnavit. Is nulla re<br />

memorabili gesta, decessit. Duos reliquit filios, qui aeriter de regno<br />

inter se decertàrunt.<br />

Hujus dissidii occasione 7 S, Pompejus, populi Romani dux, in Ju-<br />

daeam venit, specie 7 6 quidem restituendae inter fratres concordia:, re-<br />

vera ut islam provinciam Romano adjungeret imperio, Judasam slipen-<br />

diariam populi Romani fecit.<br />

Paulo post, regnimi Judmae invasit Herodes alienígena. Hunc pri-<br />

mùm Judaei habuerunt regein ex alia gente ortum; eoque regnante,<br />

natus est Christus, uti praedixerant prophetas.<br />

75 Occasione, con ocasión.<br />

76 Suple sub. lìajo pretexto de restablecer la concordia.<br />

FINIS HISTORIA SACK*.


EPITOME EVANfiELlOim<br />

1. Anùncia el Angel Gabrielel mcimiento de San Juan el precursor. (Luc.)—<br />

Generacion del Verbo. (JOANN.) Concibe la Virgen Maria poi- obradcl Espi­<br />

riti* Santo. (MATH.)<br />

Ouoniam quidem multi conati sunt ordinare narrationcm, qua? in<br />

nobis 1 completa? sunt, rerum :<br />

Sicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi viderunt, et ministri fuerunt<br />

sermonis :<br />

Visum est et mihi, assecuto omnia à principio diligonter, ex ordine<br />

tibi scriberc , oplinie Theophile,<br />

Ut cognoscas eorum verborum, de quibus eruditus es , veritatom.<br />

l'uit in diebus Herodis 2 regis Judaea?, sacerdos quidam nomine<br />

Zacharias, de vice Abia ; et uxor illius de filiabus Aaron, et nomen<br />

ejus Elisabeth.<br />

Erant autem justi ambo ante Deum, incedentes in omnibus mandati*<br />

et justificationibus Domini sino querela,<br />

Et non erat illis lìlius, co quòd esset Elisabeth sterilis et ambo processissent<br />

in diebus suis.<br />

Factum est autem, cùm sacerdotio fungeretur 3 in ordine vicis sua?<br />

ante Deum,<br />

Secundum consueludincm sacerdotii, forte exiit ut incensimi pollerei,<br />

ingressus in templum Domini:<br />

Et omnis multitudo populi erat orans foris bora incensi.<br />

Apparuit autem illi Angelus Domini, stans à dextris altarisincensi.<br />

Et Zacharias turbatus est videns, et timor irruit super euni.<br />

A it autem ad illuni Angelus: Notimeas, Zacharia, quoniam exaudila<br />

est deprecatio tua: et uxor tua Elisabeth pariet tibi (ilium, et vocabis<br />

nomen ejus Joanncm:<br />

•1 Qua; in nobis; cs decir, en la Iglesia de Jcsucristo.<br />

ì In diebus Herodis; de Ilerodes. el grande.<br />

3 Cùm sacerdotio fungeretur; habiendo llegado al tempio.


64 PRIMER AN0 DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Et erit gaudium tibi, et exultatio, et multi in nativitate ejus gau-<br />

debunt :<br />

Erit enini magnus coram Domirto: et vinum et siceram non bibet,<br />

et Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris sua;:<br />

Et multos filiorum Israel convertet ad Dominum Deum ipsorum:<br />

Et ipse praecedet ante ilium in spiritu et xirtute Elia;: ut convertit<br />

corda patrum in iilios, et incredulos ad prudentiam juslorum, parare<br />

Domino plebem perfectam.<br />

Et dixit Zacharias ad Angelum: Unde hoc scianv? Ego enim sum<br />

senex, et uxor mea processit in diebus suis.<br />

Et respondens Angelus dixit ei: Ego sum Gabriel, qui asto ante<br />

Deum; et missus sum loqui ad te, et ha;c tibi evangclizarc *.<br />

Et ecce eris tacens, et non poteris loqui usque in diem quo hrec<br />

fiant, pro eo quod non credidisti verbis meis, qua; iinplebuntur in<br />

tempore suo.<br />

Et erat plebs expectans Zachariam: et mirabantur quod tardaret<br />

ipse in templo.<br />

Egressus autem non poterat loqui ad illos, et cognoverunt quôd v i-<br />

sionem vidisset in templo. Et ipse erat innuens illis, et permansit mutus.<br />

In principio 8 erat Verbum, et Yerbum erat apud Deum, ct Deus<br />

erat Verbum.<br />

Hoc erat in principio apud Deum.<br />

Omnia per ipsum facta sunt : et sine ipso factum est nihil, quod<br />

factum est.<br />

In ipso vita erat, et vita erat lux hominum:<br />

Et lux in tenebris lucet, et tenebroe earn non comprehenderunt.<br />

Fuit homo missus à Deo, cui nomen erat Joannes.<br />

Hie venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine,<br />

ut omnes crederent per ilium ;<br />

Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet do lumine.<br />

Erat lux vera, qua? illuminât omnen hominem venientem in hunc<br />

mundum.<br />

In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum<br />

non cognovit.<br />

In propria venit, et sui eum non receperunt.<br />

Quolquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem (ilios Dei fieri,<br />

bis qui credunt in nomine ejus;<br />

4 Evangelizare no es de buena latinidad. Significa anunciar la buena nueva<br />

y se deriva del griego.<br />

5 ln principio; esto es, antes de la creación del mundo.


EPITOME KYANGF.I.IORCM. 63<br />

Qui non ex sanguinihus, neque ex volunlate carnis, neque ex vo-<br />

luniate viri, sed ex Deo nati sunt.<br />

Et Yerbuni raro factum est, et habitavit in nobis: et vidimus glo-<br />

riam ejus, gloriam quasi unigeniti à patre, plenum gratia; et veritatis.<br />

Et factum est, ut impleti sunt dies officii ejus , abiit in domum suam.<br />

Post bos auteni dies concepii Elisabeth uxor ejus, et occultata! se<br />

mcnsibus quinquc, dicens:<br />

Quia sic fecit mihi Dominus in diebus, quibus respexit auferre op-<br />

probriuin nieum inter homines.<br />

In mense autem sexto, missus est Angelus Gabriel à Ileo in eivita-<br />

lfm Galilasa; cui nomen Nazareth,<br />

Ad virginem desponsatam viro, cui nomen erat Joseph , di; domo<br />

David, et nomen virginis Marii.<br />

Et higrcssus Angelus ad earn div.it: Ave, gralià piena c , Dominus<br />

tecum: Bencdicta tu in mulieribus.<br />

Qua; cùm audissct, turbala est in sermone ejus, el cogitata! quaiis<br />

essel ista salutalio.<br />

Deum.<br />

Et ail Angelus ei: Ne timeas, Maria; invenisti enim gratiam apud<br />

Ecce concipies in utero, et paries lilium, el vocabis nomen ejus Jesum.<br />

Ilio eri! magnus, et Filius Altissimi vocabitur, et dabit illi Domi­<br />

nus Deus sedeni David, patris ejus: etregnabit in domo Jacob in aeternum.<br />

Et regni ejus non erit finis.<br />

Dixit autem Maria ad Angelum: Quomodo fìet istud, quoniam virimi<br />

non cognosce?<br />

Et respondens Angelus dixit ei: Spiritus sanctus superveniet in le,<br />

et virtus Altissimi obumbrabit Ubi. Ideoque el quod nascetur ex te<br />

Sanctum, vocabilur Filius Dei.<br />

Et ecce Elisabeth cognata tua , et ipsa concepit filium in seneelule<br />

sua: et lue niensis sextus est illi, qua; vocatur sterilis;<br />

Quia non erit impossibile apud Deum omne vermini.<br />

Dixit autem Maria: Ecce ancilla Domini, fìat mihi secundum ver-<br />

bum tinnii.<br />

Et discessit ab illa Angelus.<br />

t. Visita la Virgen Maria à Santa Isabel<br />

Exurgens autem Maria in diebus ibis abiit in montana cum foslina-<br />

lione in civitatem Juda 7.<br />

6 Avi [gratia plena) voz griega que puede torairse por gradata, muy<br />

umada.<br />

V /« civitateii' Juda; se eroe fuose Hebron.<br />

TOMO I. < R>


66 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTBLLANO.<br />

Et intravil in domum Zachariae, et salutavit Elisabeth.<br />

Et factum est, ut audivit salutationem Marias Elisabeth, exultavil<br />

infans in utero ejus: et repleta est Spiritu sancto Elisabeth:<br />

Et exclamavit voce magna, et dixit: Benedicla tu inter mulieres, et<br />

benedictus fructus ventris tui.<br />

Et unde hoc mihi ut vcniat mater Domini mei ad me?<br />

Ecce enim ut facta est vox salutationis tua) in auribus meis , exultavit<br />

in gaudio infans in utero meo.<br />

Et beata, qua; credidisti, quoniam perticicntur ea , quae dicta sunt<br />

tibi a Domino.<br />

3. Cdntico de la Virgeu.<br />

Et ait Maria: Magnificat 8 annua mca Dominum :<br />

Et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo.<br />

Quia respexit humilitatem ancilke sua?: ecce enim ex hoc beatain me<br />

dicent omnes gcnerationes.<br />

secula.<br />

Quia fecit mihi magna qui polcns est: et sanctum noinen ejus.<br />

Et misericordia ejus a progenie in progenies fimentibus eum.<br />

Fecit potentiam in brachio suo: dispersit superbos menle cordis sui.<br />

Deposuit potentes de sede, et cxaltavit humiles.<br />

Esuricntes implevit bonis: et divites dimisit inanes.<br />

Suscepit Israel puerum suum », recordatus misericordia; sua;:<br />

Sicut locutus est ad patres nostras, Abraham, et semini ejus in<br />

i. Nacimiento del Precursor.<br />

Mansit autem Maria cum ilia quasi mensMms tribus: et reversa est<br />

in domum suam.<br />

Elisabeth autem impletum est tempus parierdi, et peperit filium.<br />

Et audicrunt vicini et cognati ejus, quia magnificavit Dominus mi-<br />

sericordiam suam cum ilia, et congratulabanlur ci.<br />

Et factum est in die octavo, venerunt circumcidere puerum, et<br />

vocabant eum nomine patris sui Zachariam.<br />

Et respondens mater ejus, dixit: Nequaquam , sed vocabitur Joannes.<br />

Et dixerunt ad illam: Quia nemo est in cognatione tua ,n,c{ui vocetur<br />

hoc nomine.<br />

Innuebant autem palri ejus, quern vellet vocari eum.<br />

S Magnificat anima mea Dominum: cste es el primer cantico del Nuevo<br />

Testamento.<br />

9 Puerum suum] es decir, proximo ft su ruina.<br />

10 In cognatione tua. Por esto pasaje se viene en conocimiento de semejante<br />

costumbrc introdncida en Israel.


EPITOME EVANOEF.IORUM. 67<br />

lit postula us pugillareni scripsit, dieens: Joannes est nomen ejus.<br />

Et mirati sunt universi.<br />

Apertura est antera illieo os ejus, et lingua ejus, et loquebatur be-<br />

uedicens Deum.<br />

Et factus est timor super omnes vieinos eorum: et super omnia<br />

molilalia Judasa? divulgabantur omnia verba base:<br />

Et posucrunt omnes, qui audierant in cordo suo, dicentes: Quis,<br />

putas, puer iste erit? Etenim manus Domini erat cum ilio.<br />

dieens:<br />

H Proplielavil; significa cantó alabanzas á Dios, interpretó las escrituras.<br />

12 Cornu salutis; el Mesías, que según los judíos había de venir lleno de<br />

pompa y magestad.<br />

13 Allissimi vocaberis: en este pasaje se predice la gran misión que se re­<br />

servaba al recien nacido Juan Bautista.<br />

5. Càntico de Zacarias.<br />

Et Zaoliarias paler ejus repletus est Spiritu sancto: et prophetavit<br />

Benedictus Dom'uuis Deus Israel, quia visitavi!, et fecit redemptioneni<br />

plebis sua?.<br />

ejus :<br />

Et erexit cornu salutis 1 2 nobis, in domo David pueri sui:<br />

Sicul locutus est per os sanctorum, qui à seculo sunt, prophetarum<br />

Salutoni ex inimicis nostris, et de maiiu omniun, qui oderunt nos:<br />

Ad faciendam misericordiam cum patribus nostris: et memorari<br />

testamenti sui sancii:<br />

Jusjiirandum, quod juravit ad Abraham patrem nostrum , daturum<br />

se nobis:<br />

Utsine timore, de marni ininiicorum noslrorum liberati, serviamus illi,<br />

In sanctitate et justitia corani ipso, omnibus diebus nostris.<br />

Et tu puer, propheta Altissimi vocaberis , 3, praiibis enini aule fa-<br />

ciem Domini parare vias ejus :<br />

Ad dandam scientiam salutis plebi ejus, in reinissionem peccato-<br />

rum eorum:<br />

Per viscera misericordia? Dei nostri. in quibus visitavi! nosOrìens<br />

ex alto:<br />

Illuminare his, qui in tenebris, et in umbra mortis sedent: ad diri-<br />

gendos pedes nostros in viam pacis.<br />

Puer autem crescebat, et confortabatur spiritu: et erat in desertis<br />

usque in diem ostensionis sua? ad Israel.<br />

14 Oriens: designa á Jesús según costumbre de los profetas.<br />

1 1,<br />

1 4


68 PRIMER ANO DE LATIN Ï CASTELLANO.<br />

6. Nace Nuestro Senor Jesucristo en Bethlehem. (Lcc. 31.)<br />

Factum est autem in diebus illis; exiit edictum a Caesare Augusto,<br />

ut describeretur universus 1 5 orbis.<br />

Ha3C descriptio prima, facta est a pra?side Syria; Cyrino:<br />

Kt ibant omnes ut profiterentur singuli in suam civilalem.<br />

Ascendit autem et Joseph a Galilaja decivitate Nazareth, in Judeeam,<br />

in civitatem David, quas vocatur Bethlehem; eo quod esset de doino et<br />

familia David,<br />

Ut proSteretur cum Maria desponsata sibi uxorc praognante.<br />

Factum est autem, cinn essent ibi, impleti sunt dies ut pareret.<br />

Et peperit filium suum primogenitum , s, et pannis euminvo'.vit, et<br />

reclinavit eum in pruesepio: quia non erat eis locus in diversorio.<br />

7. Es manifeslado por los Angeles d las pastures. (In.)<br />

Et pastores erant inrogione eadem vigilantes, et custodientes vigi-<br />

lias noctis super gregem suum.<br />

Et ecce Angelus Domini stetit juxta illos, et claritas Dei circumful-<br />

sit illos, et timuerunt timore magno<br />

Et dixit illis Angelus: Nolite timere, ecce enim cvangelizo vobis<br />

gaudium magnum, quod erit omni populo:<br />

Quia nalus est vobis hodie Salvator, qui est Christus Dominus, in<br />

civitate David.<br />

Et hoc vobis signum: Invenietis infantem pannis involutum, et po-<br />

situm in prtesepio.<br />

Et subito facta est cum angelo multitudo militia; coalestis laudan-<br />

timn Deum, et dicentium:<br />

tatis.<br />

Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus Ixina; volun­<br />

1 7.<br />

8. Adoration de los lieges magos. (MATH. 2.)<br />

Cum ergo natus esset Jesus in Bethlehem Juda in diebus Herodis<br />

regis, ecce Magi ab Oriente venerunt Jerosolymam,<br />

Dicentes: Ubi est qui natus est rex Judasorum? Vidimus enim stel-<br />

lam ejus in Oriente, et venimus adorare eum.<br />

15 Vnlrcrsus orbis. Esta expresión parece designar solo en la escritura á la<br />

.iudea.<br />

16 Prhnogenilum; es decir unigénito.<br />

17 TimuermH timore magno, lis un hebraísmo, locución extraña i la alia<br />

latinidad.


illo.<br />

EPITOME EYANUiaiOKUM. 69<br />

Audiens autem Herodes rex, turbatus est, et omnis Jerosolyma cum<br />

Et oongrcgans onines principes saecrdotuin, et Seribas populi, scis-<br />

citabatur ab eis ubi Christus nasceretur.<br />

At illi dixerunt ci: In Bethlehem Judae: Sic enim seriptum est per<br />

i'ruphetam.<br />

lit tu Bethlehem, terra Juda, nequaquam minima es in prineipibus<br />

Juda: ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel.<br />

Tune Herodes, clam vocatis Magis, diligenter didicit ab eis tempus<br />

slclla;, quae apparuit eis:<br />

Et mittens illos in Bethlehem, dixit: Ite, et interrogate diligenter<br />

ile puero: et cum inveneritis, renunliate mihi, ut et ego veniens<br />

adorem eum.<br />

Qui ciim audissent regem, abierunt. Et eeee stella, quam viderant<br />

in Oriente, antecedebat eos, usque dum veniensslaret supra, ubi erat<br />

puer.<br />

Videntcs autem stellam gavisi sunt gaudio magno 1 8 valde.<br />

Et inlrautes domum, inveueruut puerum cum Maria matre ejus,<br />

et procidentia adoraverunt eum; et apertis thesauris suis 1 9, oblulerunt<br />

ei munera, aurum, thus, et myrrbam.<br />

Et response accepto in somnis ne redirent ad Herodem, per aliam<br />

viam reversi sunt in regionem suam.<br />

'.). Es circuncidado al udam did.— Q'udico y profecia de Simeon.<br />

(Li:c. i.)<br />

lit postquam consummate sunt dies octo ut circumcideretur puer,<br />

vocatumest nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab Angelo priiis quam<br />

in utero couciperetur.<br />

Et postquam impleti sunt dies purgationis ejus secundum legem<br />

Moysi, tulerunt ilium in Jerusalem, ut sisterent eum Domino ,<br />

Sieut seriptum est in lege Domini: Quia omne masculinum adape-<br />

riens vulvam, sanctum Domino vocabitur.<br />

Et id darenl hostiam secundum quod dictum est in lege Domini, par<br />

turturum, aut duos pullos columbarum.<br />

Et ecce homo erat in Jerusalem, cui nomen Simeon, et homo iste<br />

Justus et timoratus, expectans consolationem Israel, et Spiritus sanctus<br />

erat in eo.<br />

(8 Vcasc la nota anterior.<br />

(9 Apertis thesauris; deciase tesoro entrc lo» hebreos todo lg que so ocul-<br />

taba para Consorvarlo.


70 PRIMER ANO 1)E LATIN Y CASTELLANO.<br />

Et responsum aceeperat a Spiritu sancto, non visurum se mortem<br />

nisi priiis videret Christum Domini.<br />

Et venit in spiritu in templum. Et ciim inducerent puerum Jesum<br />

parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo:<br />

Et ipse accepit eum in ulnas suas, et benedixit Deuni, et dixit:<br />

Nunc dimittis servum tuum, Domino, secundum verbuni tuum in<br />

pace:<br />

Quia viderunt oculi mei salutare fuuiu,<br />

Quod parasti ante faciem omnium populoruin,<br />

Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuse Israel.<br />

Et erat pater ejus et mater mirantes super his, quae dicebantur de<br />

illo.<br />

Et benedixit illis Simeon, et dixit ad Mariam matrem ejus: Ecce<br />

positus est hie in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel:<br />

et in signum, cui contradicetur:<br />

Et tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur ex multis<br />

cordibus cogitafiones.<br />

10. Huida de Jesus a Egipto.— iieyollavion de (us inucetdes. (MATH. 2.)<br />

Qui cum recessissent, ecce Angelus Domini apparuit in somnis Joseph,<br />

dicens: Surge, et aeeipe puerum et matrem ejus.etfuge in VEgyptum,<br />

et esto ibi usque dum dicam tibi, futururn est enim ut Herodes<br />

quaerat puerum ad perdendum eum.<br />

Qui consurgens, accepit puerum et matrem ejus nocte, et secessit<br />

in jEgyptum.<br />

Et erat ibi usque ad obitum Herodis, ut adimplerelur quod dictum<br />

est a Domino perProphetam dicentem: Ex -Egyplo vocavi filiummeum.<br />

Tune Herodes videns quoniam illusus esset a Magis, iratus est valde:<br />

et mittens occidit omnes pueros, qui erant in Bethlehem, et in<br />

omnibus linibus ejus, a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat<br />

a Magis.<br />

Tunc adimpleium est quod dictum est, [>er Jeremiam prophetam<br />

dicentem:<br />

Vox in Rama audita esl, ploratus et ululatus multus: Rachel plorans<br />

fdios suos, et nohiit consolari, quia non sunt.<br />

II. Jesus,Mariay Joseph vuelvende Egijilo. (In.)—Jesus a los doce afios<br />

tie ediul disputa en el templo eon los iloclores de la leg. (Luc. J.)<br />

Defunct* autem llerode, ecce Angelus Domini apparuit in somnis<br />

Jnseph in .'Egyplo,


KriToMi; KVANÜELIORUM. 71<br />

Dieens: Surge, el aceipe puerum et matrera ejus, et vade in terrain<br />

Israel: defunct! sunt ,¿í) enini, qui quaorebant animan) pueri.<br />

Qui consurgens, accepit puerum et matrem ejus, et vcnit in terrain<br />

Israel.<br />

Audiens autcinquód Archelaüs regnaret in Judaea pro Herode patre<br />

suo, timuit í 1 lo ire: et admonitus insomnis, secessit in partes Galileeae.<br />

Et veniens habitavit in civitate, quae vocatur Nazareth, ut adimplerelur<br />

quod dictum est per Prophetas: Quoniam Nazaraeus vocabitur.<br />

Puer autem crescebat et conforlabalur, plenus sapientiá: ct gratia<br />

Dei erat in illo.<br />

E! ibant párenles ejus per omnes anuos in Jerusalem, in die solemn!<br />

Pascha).<br />

Et cum faolus esset annorum duodecim, ascendentibus iliis Jerosolyinani<br />

secundum eonsue'udhiem diei sesii,<br />

Consuiiiinatisque diebus, cum redirent, remansit puer Jesus in Jerusalem,<br />

et non coguoverunt párenles ejus.<br />

Existimantes autem ilium esse in comilatu, venerunt iter diei, et<br />

requirebant eum inter cognates ct notos.<br />

El non invenientes, regressi sunt in Jerusalem, requirentes eum.<br />

Et factum est, post triduum invenerunt ilium in templo, sedenlem<br />

in medio doctorum, audienteni illos, et interrogantcni eos.<br />

Stupebant autem omnes, qui cum audiebant, super prudentia et<br />

rcsponsis ejus.<br />

Et \ ¡denles admirad sunt. Et dixit mater ejus ad ilium: Fili, quid<br />

fccisti nobis sic ? ecce pater tuus et ego dolenles quairebamus te.<br />

Et ait ad illos: Quid est quod me quajrebatis? nesciebatis quia in<br />

his, qua) palris mei sunt, oportel me esse?<br />

p;t ipsi non inlellexerunt verbum, quod locuius est ad cos.<br />

Et desoendit cum eis, et venit Nazareth: et erat subditus illis.<br />

Et mater ejus conservabat omnia verba base in corde suo.<br />

Et Jesus proíiciebat sapientiá, et actate, et gratia apud Deum et homines.<br />

i 2. Predicación de S. Juan el Precursor. —• Bautismo de Jesús. — /;*<br />

dado á conocer por hijo Unigénito de Dios. (MATH. 3.)<br />

In diebus autem illis venit Joannes Baptisla preedionns in deserto<br />

J in la'a),<br />

Et dicéns: Pcenitentiam agile: appropinquavit enim regnum cce-<br />

lorum,<br />

20 Uefuncti sunt; numero plural por singular, pues quo ol muerto era soln<br />

Heredes.


Ti P RIM KB ANO DE LATIN T CASTELLANO.<br />

Jlic est cuini, qui d'ictus est per Isaiain prophetam dicenlem: \ox<br />

elamanlis in deserto: l'arate viarn Domini: rectas tacite seuiitas ejus.<br />

Ipse autem Joannes liabebat vestiinentum de pilis cameloruin s ), et<br />

zonam pelliceam circa lumbos suos : esca autem ejus erat locusta?, et<br />

mei silvestre.<br />

lune exibat ad eum Jerosolyn • , et omnis Judavi, et omnis regio<br />

circa Jordanem :<br />

Et baplizabanlur ab co in Jordane, eonlitenles peccata sua.<br />

Y'idens autem multos Pharisieorum et Sadducaxirum, venientes ad<br />

baplismum smini, dixit eis: Progenies viperarum, quis demonstrav il<br />

vobis logore à ventura ira ?<br />

Tacite ergo fructum digninn pienitenliav<br />

Et ne velitis dicere intra vos: Patroni habenius Abraham; dico eniin<br />

vobis, quoniam potens est Deus de lapidibus istis suscitare lìlios Abrahse.<br />

Jam enini securis ad radicem arborum posila est. Omnis ergo arbor,<br />

qu;e non facit fructum bonum, excidelur, et in ignem miltelur.<br />

Ego quidem baplizo vos in aqua in pcenilentiam : qui autem i>ost me<br />

vcnlurus est, fortior me est, cujus non sum dignus calceamenla poi-<br />

lare: ip.se vos baptizabil in Spirito sancto, et igni:<br />

Cujus ventilabrum in maini sua ; et permundabil arcani suain , et<br />

congregabit (ritienili suum in horroum, paleas autem comburet igni<br />

inestinguibili.<br />

Tunc \enit Jesus à Galiiiea in Jordanem ad Joannem , ut baptizare-<br />

lur ab co.<br />

Joannes autem probibebat eum, dicens: Ego à te debco baptizari,<br />

et tu \en is ad me ?<br />

Kespondens autem Jesus, dixit ci: Sine modo: sic enirn decet nos<br />

iinplere omnem justitiam. Tunc dimisit eum.<br />

B.iptizatus autem Jesus, confestim ascendi! de aqua: ci ecce; aperti<br />

sunt ci coeli, et vidit Spiritimi Dei deseendenlem sicut columbam, et<br />

\ enienlem super se.<br />

Et ecce vox de coelis dicens: Die est fìlius incus dileclus, in quo<br />

mihi compiacili.<br />

13. Лушш !/ Icidacion d ; Jcsu—Chis'v cu el desiarlo. (Lue. !..<br />

Tunc Jesus ductus est in desertuni à Spirili!, ut tentaretur à diabolo.<br />

Et cimi jejuiiasset quadragiuta diebus, et quadragiuta noeti bus postea<br />

esuriil.<br />

SI De pilis cumévrtan; no de la pici de camello, синю ban creido nu'j;'iros<br />

pintore?.


EPITOME EVANUELlORCM. 7'\<br />

VX accedei is lentalor dixit ci: Si Filius Dei es, die ut lapides isti<br />

panes liant.<br />

Oui respondeiis dixit : Scriptum est : Non in solo pane vivit homo,<br />

sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei.<br />

Tunc assumpsit cum diabolus in sanctam civitatem , et staluit eum<br />

super pinnaculuin templi :<br />

Et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte te deorsuni. Scriptum est enim:<br />

Quia angelis suis mandavit de te, et in manibüs tollent te, ne forte<br />

olfendas ad lapidern pedem luum.<br />

luum.<br />

Ait ilii Jesus : Rursum scriptum est : Non lentabis Dominum Deum<br />

Herum assumpsit cum diabolus in inonlem excelsum valde: et Osten­<br />

ds ei omnia regna mundi, et gloriam eorum :<br />

Et dixit ei : lbec omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me.<br />

Tunc (licit ci Jesus: Vado, satana: Scriptum est enim: Dominum<br />

Deum luum adorabis, et illi soli servies.<br />

Tunc reliquit eum diabolus : et ecce angeli accesserunt, et mini-<br />

slrabant ci.<br />

I i. l'ile/ce à Galilea.—Empiesa su predkacion, siguiéndole sus priiheros<br />

discipulos. — Es seijuido de. mucha m;nle. (MATH. lib. 4.)<br />

Cum aulem audisset Jesus (plod Joannes trad il us esset, secessil in<br />

( jalila'ain :<br />

Et, reliclà civilale Nazareth, venit, et habitavit in Capharnaiim<br />

maritima , in lìnibus Zàbulon et Nephthalim :<br />

Ut adimplcretur, (juod dictum est per Isaiam prophetam:<br />

Terra Zàbulon, et terra Nephthalim, via maris trans Jordaiicui,<br />

Galihra gentium ,<br />

Populus qui sedebat in teuebris, vidit biconi magnani : et sedentibus<br />

in regione umbra) mortis, lux orta est eis.<br />

Exinde wepit Jesus praticare, et dicere: Poenitentiani agile; appro­<br />

pinqua vit enim regnum ciclorum.<br />

Ambularis aliterei Jesus juxta mare Galilaxc , vidit duos fratres , Si­<br />

monen'., qui vocalur Petrus, et Andrcam fratrem ejus, miltentes rete<br />

in mare, erant enim piscalores ,<br />

Et ait iIiis : Venite post me, et faciam vos fieri piscalores hominum.<br />

At illi continuò , relictis retibus, secuti sunt eum.<br />

Et procedens inde , vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedaìi, et<br />

Joanncni fratrem ejus, in navi cum Zebcdoco patio eorum, reficientes<br />

rélia sua : et vocavit eos.<br />

Illi autem slatini relictis retibus et palre , secuti sunt cum.


PRIMER AÑO I)I¡ LATIN V CASTELLANO.<br />

Et circuibat Jesús totam Galilasam , docens in synagogis eoruui, el<br />

prasdicans evangelium regni, et fanans omnem languorem et oinnein<br />

infirmitatein in populo.<br />

Et abut opinio ejus in totam Syriani, et obtulerunt ei omues malíi<br />

Iiabentes, varus languoribus et tormentis comprehensos , et qui deemo-<br />

nia habebant, et lunáticos, et paralyticus; et curavit eos.<br />

Et seculae sunt cum turbas inultas de Galilasa et Decapoli, et de Je-<br />

rosolymis, et de Judasa , et de trans Jordaneni.<br />

to. Sermon del Monte. (IB. 5.)<br />

Videns autem Jesús turbas, ascendit in montem; et cüm sedisset,<br />

accesserunt ad eum discipuli ejus.<br />

Et aperiens os suum docebat eos, dicens:<br />

Beati pauperes spiritu: quoniam ipsoruui est regniuii ca'loruni.<br />

Beati inites: quoniam ipsi possidebunt terrani.<br />

Beati, qui lugent: quoniam ipsi consolabuntur.<br />

Beati, qui esuriunt et siliunt justitiam: quoniam ipsi saturabuntur.<br />

Beati misericordes: quoniam ipsi niisericordiain consequentur.<br />

Beati mundo corde: quoniam ipsi Deum videbunt.<br />

Beati paciíici: quoniam tilii Dei vocabuntur.<br />

Beati, qui perseculionem patiuntur propter justitiam : quoniam ¡pso-<br />

rum est regnuní ccelorum.<br />

Beati eslis ciim maledixerint vobis, et persecuti vos fuerint, et dixe-<br />

rint omne malum adversüm vos mcntientes , propter me:<br />

Gaudete , et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in cuslLs:<br />

sic enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos.<br />

16. De la limosna. — De la oración.—Del ayuno. — ¿Yo es posible servir<br />

al mismo tiempo á Dios y al mundo. — De la confianza en la divina<br />

Providencia. (la. 6.)<br />

Attendite ne justitiam vestram faciatis coram bominibus , ut videami-<br />

hi ab eis: alioquin mercedem non babebitis apud patrem vestrum , qui<br />

in ccelis est.<br />

Cüm ergo facis eleemosynam , noli tuba canere ante te, sicut bypo-<br />

critas faciunt in synagogis, et in vicis, ut bonorificentur ab hominibus.<br />

Amen dico vobis, receperuut mercedem suam.<br />

Te autem facienle eleemosynam, nesciat sinistra tua quid facial dex-<br />

tera tua;<br />

Ut sit eleemosyna tua in abscondito : el pater tuus , qui videt in ali-<br />

samdito, reddet libi.<br />

Et cüm oratis, non eritis sicut hypocritas, qui amanl in synagogis et


EPITOME EVANGELIORUM. 75<br />

in angulis platearumstanles orare, ut videantur al) bominibus. Amen<br />

dico vobis, receperunt merccdem suam.<br />

Tu autem, cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clause ostio,<br />

ora patrem tuum in abscondilo: et pater tuns, qui videt in abscondito,<br />

reddet tibi.<br />

Orantcs autem, nolite mulltim loqui, sieut Etlmici: putant cnim<br />

quod in multiloquio suo exaudianlur.<br />

Noiile ei'go assimilari eis: scit enim pater vester, quid opus sit vo­<br />

bis, antequam petatis eum.<br />

Sic ergo \os orabitis: Pater nosier, qui es in cadis: sancliiicetur<br />

nomen tuum.<br />

Advcniat regnum tuum. Fiat voluntas lua, sicut in coelo , et in terra.<br />

Panem nostrum 2 2 supersubstantialem da nobis hodie,<br />

Et dimitte nobis debita nostra, sicut el nos dimittimus debitoribus<br />

nostris.<br />

Et ne nos inducas in tentationem; sed libera nos a malo. Amen.<br />

Si enim dimiserilis bominibus peccata eorum, dimittet et vobis pa­<br />

ter vester coelestis delicta vcstra.<br />

Si autem non dimiserilis liominibus, nee pater vester dimittet vobis<br />

peccata vestra.<br />

Cum autem je^unatis, nolite fieri sicut hypocritee trisles: exterminanl<br />

enim f'acies suas, ut appareant bominibus jejunantes. Amen dico vobis,<br />

quia receperunt merccdem suam.<br />

Tu autem, cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava,<br />

Ne videaris bominibus jejunans, sed patri tuo, qui est in abscondito:<br />

et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.<br />

Noiile thesaurizare vobis tiiesauros in terra, ubi aerugo et tinea<br />

demolitur; et ubi Cures eflbdiunt et furantur.<br />

Tbcsaurizate autem vobis tiiesauros in coelo, ubi neque aerugo, nc-<br />


76 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />

Ideo dico vobis, ne solicili silis anima; veslrai quid manducetis,<br />

nc(iue corpori vestro quid induainini. Nonne anima plus est quàm<br />

esca; et corpus plus ([uàm vestimentum ?<br />

Ilespici'e volatilia cueli, quoniam non serunt, neque metuut, neque<br />

congregant in liorrea: et pater vester coeies! is pasci t illa. Nonne vos<br />

magis pluris estis ibis?<br />

Quis autem vestrùm cogitans potest adjicere ad staturam suam cu-<br />

bitum unum ?<br />

Et de vestimento, quid solicili estis? Considerate liba agri quomo—<br />

do crescunt : non laborant, neque nent.<br />

Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua cooper-<br />

lus est sicut unum ex islis.<br />

Si autem Comuni agri, quod hodie est, et eras in clibanum mittitur,<br />

Deus sic vestii: quanto magis vos, modica) litici?<br />

Nolite ergo soliciti esse, dicentes: Quid manducabiiuus, aut quid<br />

bibemus , aut (pio operiemur?<br />

Haee enim omnia gentes inquirunt. Scit enim pater vester, quia bis<br />

omnibus indigetis.<br />

Quadrile ergo primùm regnum Dei, et juslitiam ejus: el base omnia<br />

adjicientur vobis.<br />

Nolite ergo soliciti esse in crastinum. Crastinus enim dies solicitus<br />

erit sibi ipsi. Sufficit diei mal ilia sua.<br />

17. Paràbola de la mies y de los seijadores. (1«. 9.)<br />

Videns autem turbas, misertus est eis: quia crani vexati, et jaeen-<br />

tes sicut oves non babentes pastorelli.<br />

pauci.<br />

Tunc dicit discipulis suis: Messis quidem multa, operarii autem<br />

Rogale ergo Dominum messis, ut mi Ita t operarios in messem suam.<br />

18. Mision de los doce Jpóstoles (IB. IO.)<br />

Et convocatis duodecim discipulis suis, dedit ibis poteslatem spiri-<br />

tuum immundorum, ut ejicerent eos, et curarent omnem languorem,<br />

et o'.niem intirmitatem.<br />

Duodecim autem Apostolorum nomina sunt luce. Primus, Simon,<br />

qui dicitur Petrus, et Andreas frater ejus;<br />

Jacobus Zebedaei, et Joannes frater ejus; Pbilippus, et Bartholo-<br />

niaaus; Tbomas, et Matthaous publicanus; Jacobus Alpba?i, et Tliad-<br />

daeus ;<br />

Simon Cauanaaus, et Judas Iscariotes, qui et tradidit eum.


EPITÙME EVANGELIORUM. 77<br />

l'os duodecim misit Jésus; praeipiens eis, dieens: In viam gentium<br />

ne abientis, et in ci vitales Sainarilanoruin ne intraveeilis.<br />

Sod poliùs ilc ad oves, quas perierunt domûs Israël.<br />

Faillies aulem praodicale, dicentes: Quia appropinquavit regnuni<br />

cœloruin.<br />

Infirmas enraie, morluos suscitate, leprosos mundate , daemoncs eji-<br />

citc: gratis acccpislis, gratis date.<br />

Nolite possiderc auruni, ncque argentum, neque pecuniam in zonis<br />

vestris :<br />

Non peram 2 3 in via, neque duas tunicas, neque calceanienta, ne-<br />

que virgam: dignus enim est operarius cibo suo.<br />

In quaincumquc aulem civitatem aut caslellum intraveritis , intcrrc-<br />

gate, (plis in ea dignus sit: et ibi manete donec exeatis.<br />

domui.<br />

lntrantes autem in doinum , salutate eam, dicentes: Pax Iiuic<br />

Et si quidem fueril domus iila (ligna, veniet pax vestra super cani:<br />

si aulem non fueril (ligna, pax vestra reverletur ad vos.<br />

El qiiieumque non rccoperit vos, neque audierit sermones veslros;<br />

exeuntes foras de domo, vel civitate, excutite pulverem de pedibus<br />

veslris.<br />

Amen dico vobis: Tolerabilius erit terne Sodomoruin et Gomor-<br />

ihacorum in die judicii , quàm illi civitati.<br />

Ecce ego mitto vos sicut oves in nisdio luporum: estote ergo pru­<br />

dentes sicut serpentes, et simpliccs sicut columbao.<br />

Cavote autem ab liominibus, tradent enim vos in conciliis, et in<br />

synagogis suis llagellabunl vos:<br />

Et ad pruesides et ad reges ducemiiii propter me, in testimonium<br />

illis, et gentibus.<br />

Cùm aulem tradent vos, nolitecogilare quomodo aut quid loquami-<br />

ui: dabilur enim vobis in ilia bora, quid loquamini.<br />

Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus patris veslri, qui lo-<br />

quitur in vobis.<br />

Tradct aulem fraler fratrem in morleni, et paler filium : et insur­<br />

gent fîlit in parentes, et morte eos aflicicnt.<br />

Et erilis odio omnibus propter nomen nieum : qui autein perseve—<br />

ravcril usque in finem, lue salvus erit.<br />

Cùm autem persequenlur vos in civitate ista , fugile in aliam. Amen<br />

dico vobis, non consuminabitis civitates Israël, donec veniat Filins<br />

bominis.<br />

23 Peram, esta palabra es de origen giiego y poco usada de los <strong>autores</strong><br />

clàsicos.


78 PilUIÜIt AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

suuui.<br />

Non est discipulus super magistrum, nec servas super dominuui<br />

Sufticit discípulo, ut sit sicut niagister ejus; et servo , sicut dominus<br />

ejus. Si patrem familias Beelzebub 2 4 vocavenint; quanló magis domes-<br />

ticos ejus?<br />

No ergo timueritis eos; nihil enim est opertinn, quod non revela-<br />

bit ur; et occultum, quod non scietur.<br />

Quod dico vobis in lenebris, dicite in lumine : et quod in aure au-<br />

ditis, prasdicale super tecla.<br />

Et nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non pos-<br />

sunt occidere: sed potiüs tímele cum, qui potest et animam et corpus<br />

perderé in gehennam.<br />

Nonne duo passeres asse venount: et unas ex illis non cadet super<br />

terrain sine patre vestro?<br />

Vestri autem capilli capitis omnes numerati sunt.<br />

Nolite ergo timere : mullís passeribus meliores estis vos.<br />

Omnis ergo qui confitebilur me coram hominibus, conlilebor et<br />

ego cum coram Patre moo, qui in ccelis est.<br />

Qui autem negaverit me coram hominibus , negabo et ego earn co­<br />

ram Patre meo , qui in ccelis est.<br />

Nolite arbitran quia pacem venerim mittere in terrain-, non veni<br />

pacem mittere, sed gladium.<br />

Veni enim separare hominem adversas patrem suum, et tiliam ad-<br />

versiis matrem suam, et nurum adversas socrum suam :<br />

Et inimici hominis, domestici ejus.<br />

Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus:<br />

et qui amat filium aut filiam super me , non est me dignus.<br />

Et qui non accipit crucem suam, et sequitur me, ndn est mo<br />

dignus.<br />

Qui invenit animam suam, perdet illam: et qui pcrdiderit animam<br />

suam propter me, inveniet earn.<br />

misil.<br />

Qui recipit vos, me recipit: et qui 1110 recipit, recipit eum qui me<br />

Qui recipit prepbetam in nomine propheta?, mercedem propheta;<br />

accipiet: et qui recipit justum in nomine jusli, mercedem jusli accipiet.<br />

Et quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquas frí­<br />

gidas lantüm, in nomine discipuli: amen dico vobis, non perdet mer­<br />

cedem suam.<br />

24 Si patrem familias Beelzebub. Los filisteos adoraban esta deidad, mencionada<br />

en uno y otro Testamento.


UNTÓME EVANC.lil.lORUM. 79<br />

ID. Parú'oolas del sembrador, del (¡rano de mostaza, déla levadura,<br />

del tesoro escondido, de la piedra preciosa , de la red llena de peces. —<br />

F.l profeta no tiene crédito en su patria. (IB. 13.)<br />

In ¡lio (lie exiens Jesús de domo, sedebat secus maro.<br />

Et congrégala; sunt ad cura turba; multa;, ita ut in naviculam as-<br />

eendens sederet: et omnis turba stabat in littore:<br />

Et locutus esl eis multa in parabolis, dicens: Eccc cxiit qui seminal,<br />

seminare.<br />

Et dura seminal, quuedam cecidcrunt secus viam, el venerunt volu-<br />

cres eoeli, el comederunl ea.<br />

Alia antera cecidcrunt in petrosa, ubi non habebant terram raultain:<br />

el continuó exorla sunt, quia non habebant altitudinem térra;.<br />

Solé autem orto sestuaverunl: el quia non habebant radicem,<br />

aruerunt.<br />

Alia autem ceciderunl in spinas: et creverunt spinae, et suftbcave-<br />

i unt ea.<br />

Alia autem cecidcrunt in terram bonam: et dabant fructum, aliud<br />

centesimum, aliud sexagesimum , aliud trigesimum.<br />

Qui babel auras audiendi, audiat.<br />

Et accedentes discipuli dixerunt c¡: Ouare in parabolis loqueéis eis?<br />

Qui respóndeos, ait illis: Quia vobis datura esl nosse mysteria reg-<br />

ni coelorum: illis autem non est datura.<br />

Qui cnini babel, dabitur ei, ct abundabit: qui autem non habet, et<br />

quod habet auferetur ab eo.<br />

Ideo in parabolis loquor eis: quia videntes non vident, et audientes<br />

uonaudiunt, ñeque intelligunt.<br />

Et adimplelur in eis prophetia Isai;e dicontis: Audituaudietis 25, et<br />

non intelügetis: et videntes videbitis, et non videbilis.<br />

lucrassatum esl enim cor populi hujus, et auribus graviter audie-<br />

runt, et oculos suos clauserunt: ne quando videant oculis, et auribus<br />

audiant, el corde intelligant, et convertantur , et sanem eos.<br />

Vestri autem beati oculi quia vident, et aures vestrce quia audiunt.<br />

Amen quippo dico vobis, quia multi prophetae et justi cupierunt vi­<br />

dero quas videtis, et non viderunt: et audire qu;o auditis. e't non au-<br />

dierunl.<br />

Vos ergo audile parabolam seminantis.<br />

Omnis qui audit verbum regni, et non intelligit, venit malus, et<br />

rapit quod seminatum est in corde ejus: hic est qui secus viam semi-<br />

nalus est.<br />

Auditu audietis. es un hebraísmo, contrario al genio de la lengua latina.


80 PRIMSR ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Qui autem super petrosa seminatus est, lue est, qui verliuui audit,<br />

et continuò cum gaudio accipit illud :<br />

Non Iiabel aulem in se radicem, sed est temporalis: facta autem<br />

tribulatione et persecutione propter vernimi, continuò scandalizatur.<br />

Qui aulem seminatus est in spini», hie est, qui verbum audit, et<br />

sollicitudo seculi istius, et fallacia divitiarum, sull'ocat verbum, et sine<br />

fructu efficitur.<br />

Qui vero in terrain bonam seminatus est, hie est, qui audit ver­<br />

bum, et intell'git, et fructu.11 affert, et faeit alimi quid un centesiinuni.<br />

aliud autem sexagesimum, aliud vero trigosimiun.<br />

Aliam parabolani proposuit illis, dicens: Simile factum est regnum<br />

ccelorum liomini, qui seminavi! bonum semen in agro suo.<br />

Cimi autem dormirent homines, venit iniinicus ejus, est superse-<br />

minavit zizania 2 8 in medio tritici, et ahi il.<br />

Cimi autem crevisset herba, et fructum fecisset, tunc apparuerunt<br />

et zizania.<br />

Aceedentes autem servi patris familias, dixerunt ci: Domine, non­<br />

ne bonum semen seminasti in agro tuo? Unde ergo habet zizania?<br />

Et ait illis: Iniinicus homo hoc fecit. Servi autein dixerunt ei : Vis,<br />

imus, et colligimus ea?<br />

Et ait: Non: ne forte colligentes zizania, eradicetis simili cum eis<br />

et trilicum.<br />

Sinite utraque crescere usque ad messem, et in tempore messis<br />

dicam messoribus: Colligite primìimzizania, et alligate ea in fascicules<br />

ad comburendum; triticum autein congregale in horreum ìiieum.<br />

Aliam parabolani proposuit eis dicens: Simile est regnum ccelorum<br />

grano sinapis, quod aecipiens homo seminavit in agro suo:<br />

Quod minimum quidem est omnibus seminibus: cùm autem crc-<br />

verit, majus est omnibus oleribus, et fit arbor, ita ut volucres coeli ve-<br />

niant, et habitant in ramis ejus,<br />

Aliam parabolani locutus est eis: Simile est regnum ccelorum fer­<br />

mento, quod acceptum niulier abscond it in farinai satis tribus, donec<br />

fermentatimi est totum.<br />

Itoc omnia locutus est Jesus in parabolis ad turbas: et sino paraho-<br />

lis non loquebatur eis:<br />

Ut impleretur quod dictum erat per Prophetam dicentem: Aperiam<br />

in parabolis os meuni, eructabo abscondita à constitutione mundi.<br />

Tunc, dimissis turbis, venit in domum: et aceesserunt ad eunidis-<br />

cipuli ejus, dicentes: Edisscre nobis parabolani zizaniorum agri.<br />

26 Zizania, està aqui conio indeclinable; sin embargo pertenece ;'. la «rimerà<br />

dcclinacion. Mejor liubiera sido usar Zisanium.


EPITOME EVA KG EL 10 HUM. 81<br />

Qui respóndeos ail illis: Qui seuiinat bonumsemen, esl Filius hominis.<br />

Ager autem, est inundus. Bonuni vero semen, hi sunt filii regni.<br />

Zizania autem, filii sunt nequam.<br />

Inimicus autem, qui seminavit ea , est diabolus. Messis vero, con­<br />

sumiría lio seculi est. Mossores autem, angeii sunt.<br />

Sicut ergo colliguntur zizania, el igni comburuntur: sic erit in con-<br />

summatione seculi.<br />

Millet tilius hominis angelos suos, et colligent. de regno ejus omnia<br />

scandala, et eos qui faciunt iniquitatem:<br />

Et mittent cos in caminum ignis. Ibi erit ileitis, et stridor dentium.<br />

Tune justi fulgebunt sicut sol in regno Pa tris eorum. Qui habel<br />

aures audiendi, audiat.<br />

Simile est rcgnum coalorum thesauro abscondito in agro: quern qui<br />

invenit homo, abscondit, et pros gaudio illius vadit, el vendit universa<br />

quaa babel, et omit agrum ilium.<br />

Iterum simile est rcgnum cailorum homini nogotialori, quaerenti<br />

lionas margaritas.<br />

Invenía autem una prelio.su margarita, abiit, et vendidit omnia<br />

quae habuil, et emit earn.<br />

Iterum simile est rcgnum cceloruin sagena», miss;u in mare, et ex<br />

omni genere piscium congreganti.<br />

Quam, cum impleta esset, educentcs, et secus littus sedentes, ele-<br />

gerunt bonos in vasa, malos autem toras miserunt.<br />

Sic erit in consummation!; seculi: exibunt angeii, etseparabunt ma­<br />

los de medio justorum,<br />

lit mittent cos in caminum ignis: ibi erit llelus, et stridor dentium.<br />

Intellexislis base omnia? Dicunt ei: Etiam.<br />

Ait illis: Ideo omnis scriba ductus in regno cailorum, similis est<br />

homini patri familias, qui profert de thesauro suo nova et Vetera.<br />

Et factum est, cum coiisunimasset Jesus parabolas istas, transiit hide.<br />

Et veniens in patriam suam, docebat cos in synagogis eorum,<br />

¡ta ut mirarentur, et diceront: Unde huic sapientia haec, et virtutes?<br />

Nonne hie est fabri filius? Nonno mater ejus dicitur Maria; et fra-<br />

tres ejus, Jacobus, et Joseph, et Simon, et Judas?<br />

ista?<br />

Et sórores ejus, nonne omnes apud nos sunt? Unde ergo'huic omnia<br />

Et scandalizabantur in eo. Jesus autem dixit eis: Non est propbela<br />

sine honore, nisi in patria sua,et in doino sua.<br />

Et non fecit ibi virlutes multas, propter incredulitafem illorum,<br />

20. Degollación ele San Juan Bautista.<br />

In ilto tempore audivit Herodes tetrarcha famam Jesu:<br />

TOMO I. (i


82 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Et ait pueris suis: Hie est Joannes Baptista: ipse surrexit a mortuis,<br />

et ideo virtutes operanlur in eo.<br />

Herodes enim tenuit Joannem,.et alligavit euni: et posuit in carcerem<br />

propter Herodiadem uxorem fratris sui.<br />

Dicebat enim illi Joannes: Non licet tibi habere earn.<br />

Et volens ilium ocoidere, timuit populum: quia sicut prophetam euni<br />

babebant.<br />

Die autsm natalis Herodis, saltavit (ilia llerodiadis in medio, et placuit<br />

Herodi.<br />

Unde cum juramento pollicitus est ei dare quodcumque postulasset<br />

ab co.<br />

At ilia proemonita k matre sua, Da mihi, inquit, hie in disco caput<br />

Joannis Baptista?.<br />

Et contristatus est rex: propter juramentum autem, et eos qui pariter<br />

recumbebant, jussit dari.<br />

Misitque et decollavit Joannem in carcere.<br />

Et allatum est caput ejus in disco, et datum est puellae, etattulit<br />

matri suae.<br />

Et accedentes discipuli ejus, tulerunt corpus ejus, et sepelierunt<br />

illud: et venientes nuntiaverunt Jesu.<br />

21. Comma Jesus y hace caminar a San Pedro sobre las olas del mar.<br />

(.MATH. 14.)<br />

QuartA autem vigiliA noctis, venit ad eos ambulans super mare.<br />

Et videntes eum super mare ambulantem, turbati sunt, dicentes:<br />

Quia fantasma est. Et prae timore clamaverunt.<br />

Statimque Jesus locutus est eis, dicens: Habete fiduciam: ego sum,<br />

nohte timere.<br />

Respondens autem Pelrus dixit: Domine, si tu es, jube me ad le ve­<br />

nire super aquas.<br />

At ipse ait: Veni. Et descendens Petrus de navicula, ambulabat<br />

super aquam ut veniret ad Jesum.<br />

Videns verd ventum validum, timuit: et cum coepisset mergi, cla-<br />

mavit dicens: Domine, salvum me fac.<br />

Et continue Jesus extendens manum, apprehendit eum et ait illi:<br />

Modicse fidei 2 7, quare dubitasti?<br />

Et cum ascendissent in naviculam, cessavit ventus.<br />

Qui autem in navicula erant, venerunt, et adoraverunt eum, di­<br />

centes : Yere Filius Dei es.<br />

27 Modicee fidei, suple homo; hombre de poca fe.


EPITOME EVANGELIORUM. 83<br />

22. Milagro de los panes y de los peces. (IB. 14.)<br />

Vespere nuleiti faeto, accesserunt ad eura discipuli ejus, dicentes:<br />

Desertus est locus, et hora jara praeteriit: dimitte turbas, ut euntes in<br />

castella, einant sibi escás.<br />

.lesos aufem dixit eis: Non babent necesse ire: date illis vos man­<br />

ducare.<br />

Responderunt ei: Non habemus hie nisi quinqué panes, et duos pisces.<br />

Qui ait eis: Afferte mihi illos hue.<br />

Et cüm jussisset turbara discumbere super foenum, acceptis quinqué<br />

panibus, et duobus piscibus, aspiciens in ccelum benedixit, et fregit,<br />

et dedit discipulis panes, discipuli autem turbis.<br />

Et manducaverunt omnes, et saturati sunt. Et tulerunt reliquias,<br />

duodecim copbinos fragmentorum plenos.<br />

Manducantium autem fuit nuir.erus, quinqué millia virorum, ex-<br />

ceptis mulieribus , et parvulis.<br />

Et statim compulit Jesús discípulos ascenderé in naviculars, et<br />

praecedere eran trans fretum, doñee dimilteret turbas.<br />

Et dimissá turba, ascendit in montera solus orare. Véspero autem<br />

facto , solus erat ibL<br />

Navícula autem in medio mari jactabatur fluctibus: erat enim con-<br />

trarius ventus.<br />

2,'i. Confesión y primacía de San Pedro. ( IB. 16.)<br />

Venit autem Jesus in partes Caesareae Philippi: et interrogabat dis­<br />

cípulos suos, dicens: Quera dicunt homines esse Filium hominis?<br />

At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alü<br />

vero Jeremiam, aut unum ex prophetis.<br />

Dicit illis Jesús: Vos antera quera me esse dicitis?<br />

Respondens Simon Petrus dixit: Tu es Christus, Filius Dei vivi.<br />

Respondens autem Jesus, dixit ei: Beatus es, Simon Bar-Joña 2«:<br />

quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in ccelis est.<br />

Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo<br />

Ecclesiam meara, et portan inferí non praivalebunt adversüs.eam.<br />

Et tibi dabo claves regni ccelorum. Et quodeumque ligaveris super<br />

terrain, erit ligatura et in coelis: et quodeumque solveris super terrain,<br />

erit solutum et in coelis.<br />

Tunc pracepit discipulis suis, ut nemini dicerent quia ipse esset<br />

Jesus Christus.<br />

Exinde ccepit Jesus ostendere discipulis suis, quia oporteret eum ire<br />

48 Voz hebraica compuesta de bar, hijo, y de Joña , Jonás, hijo de Jonás.


84 PRI31ER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Jerosolymam, et mulla pati a senioribus, ot Scribis, et principióos Sa-<br />

cerdotum, ct occidi, ot tertiá die resurgerc.<br />

Et assumens cum l'etrus, coepit increpare ilium dicens: Absit a te,<br />

Domine: non erit tibi hoc.<br />

Qui convorsus, dixit Potro: Vade post me, satana; scandalum es<br />

mihi: quia non sapis ea qua? Dei sunt, sed ea quae bominum.<br />

Tunc Jesus dixit discipulis snis: Si quis vult post me venire, abne-<br />

get semet ipsum, et tollat cruceiu suam, et sequatur me.<br />

Qui eniín voluerit animam suam salvain lacero, perdet earn: qui an—<br />

tern perdiderit animam suam propter me, inveniet earn.<br />

Quid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, anima?<br />

vero sua? detrinientum patiatur ? Aut quam dabit homo eominulalionem<br />

pro anima sua?<br />

Filias enim hominis vcnlurus est in gloria Palris sui cum angclis<br />

suis: ot tunc reddet unicuique secundum opera ejus.<br />

Amen dico vobis, sunt quidam de hie stantibus, qui non gustabunt<br />

mortem, donee videant Filium hominis venientem in regno suo.<br />

24. Transfiguration de Jesus, (hi. 17.)<br />

Et post dies sex assumit Jesus Pelruin, et Jacobum, et Joannem<br />

fratrem ejus, el duoit illos in montem exeelsum 2 9 seorsum:<br />

Et transiiguratus est ante eos. Et resplcnduit facies ejus sicul sol:<br />

vestimenta autem ejus lacla sunt alba sicut nix.<br />

Et ecce apparuerunt illis Moyses ct Elias cum eo loquentes.<br />

Respóndeos autem Pctrus, dixit ad Jcsum: Domine, bonum est nos<br />

hie esse: si vis, l'aciamus hie tria tabernacula , tibi unum, Moysi unum<br />

et Eliaa unum.<br />

Adhuc eo loquonte, ecce nubes lucida obumbravit eos. Et cccc vox<br />

de nube , dicens: Ilic est Filius meus dilectus in quo mihi bene com—<br />

placui: ipsum auditc.<br />

Et audientesdiscipuli ceciderunt in faciem suam, et timuerunt valde.<br />

Et accessit Jesús, et letigit eos: dixitquc eis: Surgitc et nolite timere.<br />

Levantes autem oculos suos, neminem viderunt, nisi solum Jesum.<br />

Et descendentibus illis do monte, pracepit eis Jesús dicens: Nemini<br />

dixeritis visionem, doñee Filius hominis a mortuis resurgat.<br />

25. Paga Jesús el tributo por sí y por Pedro con una moneda milagro­<br />

samente hallada. (In. 17.)<br />

Conversantibus autem eis in Galilcea, dixit illis Jesús: Filius hominis<br />

tradendus est in manus bominum:<br />

29 In montem excelsvm; al 'labor


EPITOME EVAKGEMORCM. 85<br />

Et Occident eum, et íortiá die resurge t. Et coníristati sunt vehe-<br />

nienter.<br />

Et ciun venissent Capliamaüm accesserunt qui didrachma 3 0 ac-<br />

cipiebant, ad Petrum, ct dixerunt ei: Magister vester non solvit di­<br />

draclima ?<br />

Ait: Etiam. Et ciun intrasset in domain, prasvenit eum Jesús, di—<br />

cens: Quid tibí videtur, Simon ? lieges terra! á quibus accipiunt tri—<br />

butuin vel censum ? a íiliis suis, an ab alienis?<br />

Et ille dixit: Ab alienis. Dixit illi Jesus: Ergo liberi sunt fdii.<br />

Ut autem non scandalicemus eos, vado ad mare, et mitte bamum:<br />

et eum piscem, qui primus ascondorit, tollo : et aperto ore ejus , in-<br />

venies slalerem 3 1 : illum sumens, da eis pro me et te.<br />

:'G. Doctrina de Jesús sobre la humillad, elpecado de escandalosa cor­<br />

rección fraterna , la potestad de perdonar los pecados, la compasión con<br />

los pecadores y el perdón de los enemigos. (Matti. 18.)<br />

In illa bora accesserunt discipu! i ad Jcsum, d ice ates : Quis , putas,<br />

major est in regno aclorum?<br />

Et advócaos .leías parvuluni, statuit cum in medio coram,<br />

Et dixit: Amen dico vobis, nisi conversi fueritis, et efficiamini si-<br />

cut parvuli, non intrabitis in regnum ctelorum.<br />

Quicumque ergo humilia veril se sicut párvulos isle, hie est major<br />

in regno aclorum.<br />

Et qui susceperit unum parvuluni lalem in nomine meo, me suscipit.<br />

Qui autem scandalizaveril unum do pusillis istis, qui in me credent,<br />

expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur<br />

in prol'undum maris.<br />

Vse mundo íi scandalis. Necesse est enim ut veniant scandala: ve-<br />

rumfamen va? homini illi, per quern scandalum venit.<br />

Si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te; abscide eum, et<br />

projice abs te: bonum tibi est ad vitam ingredi debilem, vel claudum,<br />

quam duas manus vel duos pedes babentem mitti in ignem asternum.<br />

El si oculus tuus scandalizat te, erne eum, ei projice abs te: bo-<br />

30 Didrachma, dos dracmas: las monedas antiguamente no se contaban, sino<br />

que se quilataban al peso, por lo cual no es fácil hacer cotejo exacto de su valor<br />

con el de la moderna. Los profesores cuidarán no obstante de dar algunas nociones<br />

de las monedas hebreas, valiéndose para ello del Apparatus bibücus de<br />

Laniy, y de las romanas, consultando las de, las colonias y municipios del<br />

P. Maestro Florez.<br />

31 Statcrem, peso; del verbo griego tfuveu


86 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

num tibi est cum uno oculo in vitam intrare, quám duos oculos ha-<br />

bentem mitti in gehennam ignis.<br />

Videte no conleranatis unum ex his pusillis : dieo enim vobis, quia<br />

angeli eorum in ccelis semper vident faciem Patris mei, qui in «fi­<br />

lis est.<br />

Venil enim Filius hominis salvare quod perierat.<br />

Quid vobis videtur? Si fuerint alicui centum oves, ot erraverit una<br />

ex eis: nonne relinquit nonaginta novem in montibus, et vadit quae-<br />

rere earn qua; erravit?<br />

Et si contigorit ut inveniat earn: Amen dico vobis, quia gaudet su­<br />

per earn magis quám super nonaginta novem , quoo non erraverunt.<br />

Sic non est voluntas ante Patrem vestrum , qui in ccelis est, ut<br />

pereat unus de pusillis istis.<br />

Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe cum inter<br />

te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus oris fratrcm tuum.<br />

Si autem te non audierit, adhibe tecum adhuc unum, vel duos, ut<br />

in ore duorum vel trium teslium stet omne verbum.<br />

Quód si non audierit eos, die ecclesia;. Si autem ecelesiam non au­<br />

dierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus.<br />

Amen dico vobis , quoscumque alligaveritis super terrain , erunt li-<br />

gata et in ccelo : et quseeumque solveritis super terram, erunt soluta<br />

et in ccelo.<br />

Iterum dico vobis , quia si duo ex vobis consenserint super terram,<br />

de omni re quamcumque petierint, üet illis a Patre meo qui in<br />

ccelis est.<br />

Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in<br />

medio eorum.<br />

Tune accedens Petrus ad eum dixit: Domine , quoties peccabit in<br />

me frater mens, et dimittam ei? usque septies?<br />

Dicit illi Jesús: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies<br />

septies.<br />

27. Parábolas del buen pastor y de los dies mil talentos.<br />

Ideó assimilatum est regnum coelorum homini regí , qui voluit ra-<br />

tionem poneré cum servis suis.<br />

Et cum ccepisset rationem poneré, oblatus est ei unus, qui debebat<br />

ei decern mill ¡a talenta<br />

3 2.<br />

Cüm autem non haberet unde redderet, jussit eum dominus ejus<br />

venumdari, et uxorem ejus , et filias , et omnia qua; habebat, et reddi.<br />

32, Tálenla, denarios,


EPITOME EVANGELIORUM 87<br />

Procidens autein servus ille, orabat eum, dicens: Patientiam habo<br />

in me , et omnia reddam tibi.<br />

Misertus autem dominus servi illius , dimisit eum , et debitum di­<br />

misit ei.<br />

Egressus autem servus ille, invenit unum de conservis suis, qui<br />

debebal ei centum denarios 5 5 : et tenens suffbcabat eum, dicens: l\ed-<br />

de quod debes.<br />

lit procidens conservus ejus , rogabat eum, dicens : Patientiam habe<br />

in mo, et omnia reddam tibi.<br />

ille autem noluit: sod abiit, et misit eu;n in carcorem, doñee red-<br />

de ret debitum.<br />

Videntes autem conservi ejus qua) íiebant, contristati sunt valde:<br />

et venerunt, et narraverunt domino suo omnia quae facta fuerant.<br />

Tunc vocabit ilium dominus suns, et ait illi: Serve nequam, o;nne<br />

debitum dimisi tibi quoniam rogasti me :<br />

Norme ergo oportuit et te miserori conservi tui, sicut et ego tul<br />

misertus sum?<br />

lit iratus domines ejus tradidit eum tortoribus, quoadusque redderet<br />

universum debitum.<br />

Sic et Pater mens coelestis faciet vobis, si non remiseritis unus—<br />

quisque fratri suo de cordibus vestris.<br />

28. De la indisolubilidad del matrimonio.—Bendice Jesús á los<br />

niños. (IB. 19.)<br />

lit factum est, ciini eonsummasset Jesus sermones istos, migravil h<br />

GaliUca, et venit in fines Judasas trans Jordanem,<br />

lit secuta) sunt eum turbas multas, et curavit eos ibi.<br />

Et accesserunt ad eum Pharisasi tentantes eum, et dicentes: Si licet<br />

liomini dimitiere uxorein suam , quacumque ex causa.<br />

Qui respondent, ait eis: Non legislis, quia qui fecit hominem ab ini­<br />

tio, masculum et feminam fecit cos; et dixit:<br />

Propter hoc dimittet bomo patrem et matrera, et adhasrevit uxori<br />

suas, et erunt duo in carne una.<br />

1 laque jam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus conjunsit,<br />

homo nun separef.<br />

Dicunt illi: Quid ergo Moyses mandavit dare libellum repudii, el<br />

dimitiere?<br />

Ait illis: Quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis<br />

dimitiere uxores veslras: ab initio aulcm non fuit sic.<br />

33, Veasa la nota 30.


88 PRIMER ANO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

Uico iiutem vobis, quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob<br />

Ibrnicationem, et aliam duxeril, mcechatur: el qui dimissam duxerit,<br />

incechatur.<br />

Dicunt ei discipuli ejus: Si i(a est causa boniinis cuiu uxore , non<br />

expedit nube re.<br />

Qui dixit illis: Non ornnes capiunt verbuní istud , sed quibus datum<br />

est.<br />

Sunt enini eunuchi, qui de matris útero sic nati sunt: et sunt eunuch<br />

i , qui facti sunt ab borninibus: et sunt eunuchi, qui seipsos<br />

casíraverunt propter regnum coelorum. Qui potest capere, capiat.<br />

Tunc oblati sunt ei parvuli, ut manus cis ¡mponeret, et oraret.<br />

Discipuli autem increpabant eos.<br />

Jesús vero aiteis: Sinite párvulos, et nolite eos prohibere ad me<br />

venire : lalium est enim regnum coelorum.<br />

Et cum imposuisset eis manus, abiit inde.<br />

20. Parábola de los obreros llamados á trabajar en la viña. — Predice<br />

Jesús su muerte y su resurrección. — Da vista á los ciegos. (MATH. 20.)<br />

Simile est regnum coelorum homini patri familias, qui exiit prima<br />

mane 3 Í conducere operarios in vineam suam.<br />

Gonventione autem facta cum operariis ex denario diurno, misil eos<br />

in vineam suam.<br />

El egressus circa boram tertiam, vidit alios stanles in loro otiosos,<br />

Et dixit illis: He et vos in vineam meam , et quod justum fueril<br />

dabo vobis.<br />

lili autem abierunt, Iterum autem exiit circa sextain et nonam boram:<br />

et fecit similiter.<br />

Circa undecimam 3 3 vero exiit, et invenit alios stanles, et dicit<br />

illis: Quid hie statis tota die otiosi?<br />

Dicunt ei : Quia nemo nos conduxit. Dicit illis: He et vos in vineam<br />

meam.<br />

Ciun seró autem factum esset, dicit dominus vinca; procuratori suo:<br />

Voca operarios, et redde illis mercedem, incipiens á novissimis usque<br />

ad primos.<br />

Cüm venissenl ergo qui circa undecimam boram veneraiit, acceperunt<br />

singulos denarios.<br />

Venientes autem et primi, arbitrad sunt quod plus essent accepturi:<br />

acceperunt autem et ipsi singulos denarios.<br />

34 Primo mane, la primera hora del dia.<br />

3a Circa undecimam, la penúltima hora del dia.


EPITOMI; EVANGBLIORUM. 119<br />

Et accipientes inui'iiiurabant adversùs patroni familias ,<br />

Dicentes: Ili novissimi una horà fecerunt, et pares illos nobis feeisti,<br />

qui portavimus pondus diei et sostùs.<br />

At il le respondens uni corum, dixit : Amico, non facio tibi injuriam:<br />

nonne e\ denario convenisti mecuni?<br />

Tolle quod tu uni est, et vade: volo autem et, buie novissimo dare<br />

sicut et (ibi.<br />

Aut non licei nulli quod volo tacere ? an oculus tuus nequain est,<br />

quia ego bonus sum?<br />

Sic erunt novissimi primi, et primi novissimi. Multi enim sunt vocali<br />

. pauci vero elecli.<br />

Et ascendens Jesus Jerosolyinam, assumpsil duodecim discipulos secretò<br />

, et ait ibis :<br />

Ecce ascendimus Jerosolymam , et Filius liominis tradetur principibus<br />

sacerdolum , et Scribis, et condenabunt euin morte,<br />

Et tradent eum Gentibus ad illudendum, et flagellandum, et crueiligendum<br />

, et (ertià die rcsurgct.<br />

El egredièntibus ibis ab Jericbo, secata est eum turba multa:<br />

Et ecce duo casci sedentes secus viam, audierunt quia Jesus transirei<br />

: et clamaverunt, dicentes : Domine , miserere nostri , lili David.<br />

Turba autcm increpabal eos, ut tacerent. At illi magis clamabant,<br />

dicentes: Domine, miserere nostri, fili David.<br />

Et esletit Jesus, et vocavit eos , et ait : Quid vultis ut ladani vobis ?<br />

llicunt illi : Domine , ut aperianfur oculi nostri.<br />

Miserlus autem corani Jesus, tetigit oculos corani. Et contesimi vi-<br />

derant, et sediti sunt eum.<br />

30. Entra Jesus eri Jerusalen ackunado por Mesìus.—Eeha del tempio à<br />

los publicanos. — Maldice à una higuera y confutale à los incrèdulos con<br />

parabolas y razones. [MATH. 21.)<br />

Et cimi appropiuquassent Jerosolymis, et venissent Betbpbage<br />

ad montem Oliveti: lune Jesus misit duos discipulos,<br />

Dicens eis: Ite in castellum, quod contra vosest,et slatini invenietis<br />

asinam alligatam, et pulluin cura ea: solvile, et adducile mihi :<br />

lìt si quis vobis aliquid dixerit, dicite quia Dominus bis opus habet:<br />

et oonfestini dimittet eos.<br />

Hoc autem totum factum e>t ut ad'unpleretur quod dietimi est per<br />

l'rophetam dicentem :<br />

»6 lìellipliaye, aidea ciuv-aiia a .lenisalen. n mas propio rasa de I'/iage.


90 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

Dicite tiliae Sion : Ecce Bex tuus venit tibi mansuetas, sedens su-<br />

per asinam , et pullum filium subjugalis.<br />

Euntes autem discipuli fecerunt sicut praseepit illis Jesús.<br />

Et adduxerunt asinam et pullum: et imposuerunt super ees vesti­<br />

menta sua , et eum desuper sedere fecerunt.<br />

Plurima autem turba straverunt vestimenta sua in via: alii autem<br />

ccedebant ramos de arboribus, et sternebant in via :<br />

Turbas autem, quao praesedebant, et quaa sequebantur, clamaban!,<br />

dicentes: Hosanna 5 7 filio David : Benedictus, qui venit in nomine Do-<br />

mini: hosanna in altissimis.<br />

Et ciim intrasset Jerosolymam, commota cst universa civitas, di-<br />

cens: Quis est hic?<br />

Populi autem dicebant: Hic est Jesús propheta a Nazareth Gal ¡lasa).<br />

Et intravit Jesús in templum Dei, et ejieiebat omnes vendentes et<br />

ementes in templo; et mensas numulariorum 3 8, et calhedras venden-<br />

tium columbas evertit:<br />

Et dicit eis: Scriptum est: Domus mea domus orationis vocabilur:<br />

vos autem fecistis illam speluncam latronum.<br />

Et accesserunt ad eum caeci et claudi in templo : et sanavit eos.<br />

Videntes autem principes sacerdotum, et Scribae mirabilia, qua><br />

fecit, et pueros clamantes in templo, et dicentes: Hosanna iilio David:<br />

indignati sunt,<br />

Et dixerunt ei: Audis quid isti dicunt? Jesús autem dixit eis: Uli-<br />

que. Nunquam legistis: Quia ex ore infanlium et lactenlium perfecisti<br />

laudem ?<br />

Et reliclis illis, abüt foras extra civitatem in Bethaniam: ibiquo<br />

mansit.<br />

Mane autem revertens in civitatem, esuriit.<br />

Et videns fici arborem unam secus viam, venit ad eam: et nibil in-<br />

venií in ea nisi folia tantüm, et aitilli: Numquam ex te fruclus nasca-<br />

tur in sempiternum. Et arefacta est continuó ticulnea.<br />

Et videntes discipuli, mirati sunt, dicentes : Quomodo continuó<br />

aruit?<br />

Respondens autem Jesús aiteis: Amen d ico vobis, si babueriüs fidem,<br />

et non haesilaverilis, non solum de ticulnea facietis, sed etsi monti buie<br />

dixeritis, Tolle, et jacta te in mare, fict.<br />

Et omnia quaecumque petieritis in oratione credentes, accipietis.<br />

Et eum venisset in templum , accesserunt ad eum docentem, princi-<br />

37 Hosanna; voz hebrea de aclamación, como: viva el Altísimo, ó do saplica,<br />

como: acoge, Señor, nuestros ruegos.<br />

33 Numulariorum; cambiantes de moneda.


EPITOME E V A N GEL I Oft I; SI. 91<br />

pes sacerdolum, et seniores populi, dicentes: In qua potestate base facis?<br />

Et; Quis tibi dedit haoc potestatem?<br />

Itespondens Jesus dixit eis: Interrogate vos et ego ununi sermonem:<br />

queiu si dixeritis mihi, et ego vobis dicam in qua potestate base<br />

facio.<br />

Baptismus Joannis undo oral? e ccelo, an ex hominibus'? At i 11 i<br />

cogitabant inter se, dicentes:<br />

Si dixerimus e CIBIO, dicet nobis: Ouare ergo non credidistis illi ?<br />

Si autem dixerimus, ex hominibus, timemus lurbam : omnes enim habebant<br />

Joannen sicut prophetam.<br />

Et respondentes Jesu , dixerunt: Nescimus. Ait illis et ipse: Nee<br />

ego dico vobis in qua potestate base facio.<br />

Quid autem vobis videtur? Homo quidam habebat duos filios,et accedens<br />

ad primum, dixit: Fili, vadc hodie , operare in vinea mea.<br />

Ille autem respondens, ait: Nolo. Postea autem, poenitentia molus<br />

abiit.<br />

Accedens autem ad alterum, dixit similiter. At ille respondens, ait:<br />

Eo, domino; et non ivit.<br />

Quis, ex duobus fecit voluntatem patris? Dicunt ei: Primus. Dicit<br />

illis Jesus: Amen dico vobis, quia publicani et meretrices prascodent<br />

vos in regiium Dei.<br />

Venit enim ad vos Joannes in via justitiae, et non credidistis ei:<br />

publicani autem , et meretrices crediderunt ei: vos autem videntes, nec<br />

poenilentiam habuistis postea , ut crederitis ei.<br />

Aliam parabolam auditc:Homo erat pater familias, quiplantavit vineam,<br />

et sepem circumdedit ei, et fodit in ea torcular 3 9 , et eediiicavit<br />

turrim , et locavit earn agricolis, et peregre profectas est.<br />

Cum autem tempus fructuum appropinquassat, misit servos suos ad<br />

agricolas, ut acciperent fructus ejus.<br />

Et agricolas, apprehensis servis ejus, alium ceciderunt, alium occiderunt,<br />

alium vero lapidaverunt.<br />

Iterum misit alios servos plures prioribus, et fecerunt illis similiter.<br />

Novissime autem misit ad eos filium suum, dicens: Yerebuntur<br />

iilium meum.<br />

Agricolas autem videntes (ilium, dixerunt intra se: Hie est heres;<br />

venite, occidamus cum, et habebimus hereditatcm ejus.<br />

Et apprehensum eum ejecerunl extra vineam, et occiderunt.<br />

Ciim ergo venerit dominus vineas, quid faciet agricolis illis?<br />

39 Torcida; voz griega que significa propiamente lago subterráneo: su<br />

aplica á la prensa del lagar.


92 PRIMES ANO DI! LATIN Y CASTELLANO.<br />

Aiunt i 11 • : Malos male pordet; et vincaia suam locabit aliis agricolis,<br />

qui reddant ci fructuin temporibus suis.<br />

Dicit ibis Jesus : Numquam legistis in Scripturis : Lapidemquem reprobaverunt<br />

asdilieantes, bicfactus est in caput anguii: à Domino factum<br />

est istud, et est mirabile in oculis nostris?<br />

Ideò dico vobis, quia auferetur à vobis regnuin Dei, et dabitur<br />

genti facienti fructus ejus.<br />

Et qui céciderit super lapidem istum, conl'ringetur: super quem<br />

vero céciderit, conterei eum.<br />

Et cimi audissent principes sacerdotali et Pharisasi parabolas ejus,<br />

cognoverunt quòd de ipsis diceret.<br />

Et quasrentes eum tenere , tiniuerunt turbas : quoniam sicut propbctam<br />

eum babebant.<br />

31. Paràbola del i'v.j que conuidó à las bodas de su hip. (MATII. 22. )<br />

Et.respondens Jesus, dixit iterum in parabolis eis, dicons:<br />

Simile factum est regnuin «dorimi bombii regi, qui fecit nuptias<br />

(ilio suo.<br />

Et misit servos suos vocare invitatos ad nuptias, et nolehant venire.<br />

Iterum misit alios servos, dicens: Dicite invilatis: Ecce prandium<br />

meum paravi, lauri mei et alliba 4 0 occisa sunt, et omnia parala: ve­<br />

nite ad nuptias.<br />

UH autem neglexerunt: et abierunl, alius in villani siiam, alius<br />

vero ad negotiationem suam:<br />

runt.<br />

Reliqui vero lenueruut servos ejus, et contumeliis affectos occide-<br />

Rex autem cimi audisset, iratus est : et missis exercitibus suis , per-<br />

didit homicidas illos, et civitatem illorum succendit.<br />

Tunc ait sor vis suis: Nuptias quidem parala» sunt, sod qui invitati<br />

erant, non fuerunt digni.<br />

Ite ergo ad exitus viarum, et quoscumque iiiveneritis, vocate ad<br />

nuptias.<br />

Et egressi servi ejus in vias, congregaveriuit onirics quos invene-<br />

runt, malos et bonos: et impletas sunt nuptias discunibonlium.<br />

Intravit autem rex ut videret discumbenles, et vidit ibi hominem<br />

non vestitimi veste nuptial i.<br />

Et ait illi : Amice, quomodo bue mirasti non habens vesiem nup-<br />

tialem ? Al ilio obmutuit.<br />

ìn Attilia, voz yrioga que significa actinias Mayores, o sacrificio de grande?<br />

ani ni ales.


EPITOME EVAKGELIORUM. 93<br />

Tunc dixit rex ministris: Ligatis manibus et pedibus ejus, mittite<br />

eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus, et stridor denfium.<br />

Multi enim sunt vocali, pauci vero electi.<br />

32 .Si debe pagarse el tributo al César.—Doctrina sobre la resur­<br />

rección.— Del amor de Dios y del prójimo. — Cristo hijo y señor de<br />

David. (MATH. 22.)<br />

Tunc abeuntes Pharisaei, consilium inierunt ut caperent eum in<br />

sermone.<br />

Et mittunt ei discípulos suos cum llerodianis, diceníes: Magisíer,<br />

scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces, et non est tibí<br />

cura de aliquo: non enim respicis personam bominum :<br />

Die ergo nobis quid tibí videíur , licet censura dare Casari, an non?<br />

CognilA autora Jesús nequitiá eorum, ait: Quid me feníatis , hypocritos?<br />

Ostenditc mibi numisma census. Al illi obtulcrunt ci denarium.<br />

Et ait illis Jesus: Cujus est imago liase, et superscriptio?<br />

Dicunt ei: Cassaris. Tunc ait ill is i Reddite ergo qua? sunt Caesaris,<br />

Ca'sari; 6 qua; su>it Dei, Deo.<br />

Et aud¡entes mirati sunt, et relicto eo abierunt.<br />

In illo die accesserunt ad eumSadducaoi, qui dicunt non esse resurrectionem:<br />

et interrogaverunt eum ,<br />

Diceníes: Magisíer, Moyses dixit: Si quis mortuus fuerit non babens<br />

(ilium, ut ducat frater ejus uxorem illius, et suscitet semen fratri suo.<br />

Erant autem apud nos septem fratres: et primus, uxore ductá, defunctus<br />

est: et non babens semen, reliquit uxorem suam fratri suo.<br />

Similiter secundas, et terlius, usque ad seplimum.<br />

Novissime autem omnium et mulier defuncta est.<br />

In resurrectione ergo cujus erit do septem uxor? omnes enim liabuerunt<br />

cam.<br />

Respondens autem Jesus, ait illis: Erratis, nescientes Scripíuras,<br />

neque virtutem Dei.<br />

In resurreciione enim, neque nubent, neque nubenfur: sed erunt<br />

sicut angelí Dei in ocelo.<br />

De resurrectione autem morluorum non legistis quod dictum est a.<br />

Deo dícente vobis:<br />

Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac et Deus Jacob? Non est<br />

Reus morluorum, sed viventium.<br />

Et audientes turba;, mirabantur in doctrina ejus.<br />

Pharisaei autem audientes quod silentium imposuisset Sadducasis,<br />

convenemnt inunum:


94 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Et inlerrogavit eum unus ex eis legis doclor, tentaos eum:<br />

Magister , quod est mandatum magnum in lege?<br />

Ait ill i Jesus: Diliges Dominum Deum luuin ex toto corde tuo, et<br />

in tota anima tua, et in tota mente tua.<br />

Hoc est maximum , et primum mandatum.<br />

Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum, sieut te<br />

ipsum.<br />

In his duobus mandatis universa lex pendet et prophel;e.<br />

Congregatis autem Pharisaois, inlerrogavit eos Jesus,<br />

Dicens: Quid vobis videtur de Christo? cujus filius est? Dicunt ei:<br />

David.<br />

Ait illis: Quomodo ergo David in spiritu vocat emu Dominum,<br />

dicens:<br />

Dixit Dominus Domino meo: sede h dexlris meis, doneeponam inimicos<br />

tuos scabellum pedum tuorum?<br />

Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est?<br />

Et nemo poterat ei responderé verbum : neque ausus fuit quisquam<br />

ex ilia die eum ampliiis interrogare.<br />

33. Predice Jesus la ruina de Jerusalen y del templo, y anuncia á sus<br />

discípulos lo que sucedería durante la promulgación del Evangelio,<br />

y en su segunda venida. (MATH. 24.)<br />

Et egressus Jesús de templo, ibat. Et accesserunt diseipuli ejus, ut<br />

ostenderent ei aedificationes templi.<br />

Ipse autem respondens dixit illis: Videtis hsec omnia? Amen dico<br />

vobis, non relinquefur hie lapis super lapidem, qui non destruatur.<br />

Sedente autem eo super montera Oliveti, accesserunt ád eum diseipuli<br />

secretó, dicentes: Die nobis, quando base erunt? et quod signum<br />

adventús tui, et consummations seculi ?<br />

Et respondens Jesus, dixit eis: Videte ne quis vos sedueat.<br />

Multi enim venient in nomine meo, dicentes: Ego sum Chrislus:<br />

et mullos seducent.<br />

Audituri enim estis praelia, et opiniones praaliorum. Videte ne turbemini:<br />

oportet enim haec fieri, sed nondum est íinis.<br />

Consurget enim gens in gentem, et regnum in regnum, et erunt<br />

pestilentiae, et fames et terrae motas per loca.<br />

Heec autem omnia initia sunt dolorum.<br />

Tune tradent vos in tribulationem, et Occident vos: et eritis odio<br />

omnibus gentibus propter nomen meum.<br />

Et tune scandalizabuntur multi, et invicem tradent, et odio habebunt<br />

invicem.


EPITOME EVANGEI.IOHUM 9")<br />

Kt multi pseudoprophelao surgent, ot seducent liiultos.<br />

Et quoniam abundavit iniquitas, refrigescet caritas multorum.<br />

Qui autem perseveraverit usque in iinein, liic salvus erit.<br />

Et pnedicabitur hoc Evangelium regni in universo orbe, in testi­<br />

monium omnibus gentibus: et tunc veniet consummatio.<br />

C.um ergo videritis abominationem desolationis, qua? dicta est a Da-<br />

niele propheta, stantem in loco sancto: qui legit, intelligat:<br />

Tunc qui in Judaea sunt, fugiant ad montes:<br />

Et qui in tecto, non descendat tollere aliquid de domo sua:<br />

Et qui in agro, non revertatur tollere tunicam suam.<br />

Ya? autem pnegnantibus et nutrientibus in illis diebus.<br />

Orate autem ut non fiat fuga vestra in hieme, ved sabbato.<br />

Erit cnim tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi<br />

usque modo, ncque fief.<br />

Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro: sed<br />

propter olectos breviabuntur dies illi.<br />

Tune si quis vobis dixerit: Ecce hie est Christus, aut illic: nolite<br />

credere.<br />

Surgent enim pseudochristi, et pseudoprophelaD: et dabunt signa<br />

magna, et prodigia, ita ut in errorem inducantur (si fieri potest) etiam<br />

electi.<br />

Ecce praedixi xobis.<br />

Si ergo dixerint vobis, Ecce in deserto est, nolite exire; ecce in<br />

penetralibus, nolite credere.<br />

Sicut enim fulgur exit ab Oriente, et paret usque in Occidentem:<br />

ita erit et advenlus Filii hominis.<br />

Dbicumque fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae.<br />

Statim autem post tribulationem dierum illorum, sol obscurabitur,<br />

et luna non dabit lumen suum, et stella? cadent de ccelo, et virtutes<br />

eoelorum commovebuntur:<br />

Et tunc parebit signum Filii hominis in ccelo: et tunc plangent<br />

omnes tribus terror: et videbunt Filium hominis venientem in nubibus<br />

cadi cum virtute multa , et majestato.<br />

Et mittet angelos suos cum tuba, et voce magna: et congregabunt<br />

electos ejus a quatuor ventis, a summis onelorum usque ad lerminos<br />

eorum.<br />

Ab arbore autem fici discitc parabolain: cum jam ramus ejus tener<br />

fuerit, et folia nata , scitis quia prope est astas:<br />

Ita etvosciim videritis base omnia, scitote quia prope est in januis.<br />

Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donee omnia<br />

haac fiant.<br />

Coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt.


96 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

De die autem illa el hora nenio soil, ñeque angelí eceloruní , nisi<br />

solus paler.<br />

Sicut autein in diebus Noe, ita erit el adventus Filii hominis.<br />

Sicut enim erant in diebus ante diluvium comedentes et bibentes,<br />

nubentes et iraptui tradentes, usque ad cum diem , quo intravit Noe<br />

in arcam,<br />

Et non cognoverunt donee venil diluvium, el tul i t omnes: ita erit<br />

et adventus'Filii hominis.<br />

Tunc duo erunt in agro: iinus assumetur, el unus relinquelur.<br />

Dual molentes in mola: una assumetur, et una relinquelur.<br />

34. Parábolas de las diez vírgenes y de los talentos, (lu. 23.)<br />

Tunc simile erit regnum coelorum decern virginibus, qua; accipien<br />

tes lampades suas, exierunt obviara sponso et spon.se.<br />

Quinqué autem ex eis erant fatua:, el quinqué prudentes:<br />

Sed quinqué fatua:, acceptis lampadibus, non sumpserunl oleum<br />

secura:<br />

Prudentes vero acceperunt oleum in vasis suis cura lampadibus.<br />

Morara autem faciente sponso, dormilaverunt omnes et dormierunt.<br />

Media autem nocte, clamor faclus est: Ecce sponsus ven it, exite<br />

obviara ei.<br />

suas.<br />

Tune surrexerunt omnes virgines illas, et ornavorunt lampados<br />

Fatua: autem sapientibus dixerunt: Dale nobis de oleo vostro: quia<br />

lampados nostras extingunlur.<br />

Responderunt prudentes, dicenles: Nc forte non sufliciat nobis et<br />

vobis, ite potiiis ad véndenles, et emite vobis.<br />

Dura autem irent emere, venit sponsus: et quae parata; erant,<br />

intraverunt cum eo ad nuptias, et clausa est janua.<br />

Novissime vero veniunt et reliqua: virgines, dicenles: Domine.<br />

Domine , aperi nobis.<br />

At illo respondens ail: Amen dico vobis, nescio vos.<br />

Vigilate ¡taque, quia neseitis diein, ñeque horain.<br />

Sicut enim homo peregro proíiciscens, vocavit servos suos, et tr,i-<br />

didit ibis bona sua.<br />

Et uni dedil quinqué tálenla, alii autem duo, alii vero unum, uní-<br />

cuique secundum propriam virtutem, et profectus est statini.<br />

Abiit autem qui quinqué talenta aceeperat, et opéralos est in eis,<br />

et lucratus est alia quinqué.<br />

Similiter et qui duo aceeperat, lucratus est aba duo.<br />

Qui autem unum aceeperat, abiens fodit in terrain, et abscondit<br />

pecuniam domini sui.


EPITOME EVANGELIOB.UM. 97<br />

Post multura vero temporis venit dominus servorum illorum, et<br />

posuit rationem cum eis.<br />

Et accedens qui quinque talenta acceperat, obtulit alia quinque ta­<br />

lenta, dieens: Domine, quinque talenta tradidisti milii: ecce alia quin­<br />

que superlucratus sum.<br />

Ait illi dominus ejus: Euge, serve bone et fidelis: quia super pauca<br />

fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium domini tui.<br />

Accessit autem et qui duo talenta acceperat, et ait: Domino, duo<br />

talenta tradidisti mihi ; ecce alia duo lucratus sum.<br />

Ait illi dominus ejus: Euge, serve bone et fidelis; quia super<br />

panca fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium do­<br />

mini lui.<br />

Accedens autem et qui unum talentimi acceperat, ait: Domine, scio<br />

quia nomo durus cs; metis ubi non seminasti, et congregas ubi non<br />

sparsisi i :<br />

Et timens abii, et abscondi talentai tuum in terra: ecce babes<br />

quod tuum est.<br />

Respondens autem dominus ejus, dixit ei : Serve male et piger,<br />

sciebas quia melo ubi non semino, et congrego ubi non sparsi :<br />

Oportuit ergo te committere pacuniam meam numulariis, et ve-<br />

niens ego recepissero utique quod meum est cum usura.<br />

Tollite itaque ab co talentum, et date ei qui babet decern talenta.<br />

Omni ehim liabenti dabitur, et abundabit ; ei autem qui non ba­<br />

bet , et quod videtur habere , auferetur ab co.<br />

Et inutilem servum ejicile in tenebras extcriores: illic erit fletus,<br />

et stridor dentium.<br />

Cùm autem venerit Filius bominis in majestate sua, et omnes an­<br />

geli cum co, tunc sedebit saper sedem majestalis sua?:<br />

Et congregabunlur aule cum omnes genlcs, et separabit cos ab<br />

invicem, sicut pastor segregat oves ab hoedis:<br />

Et slaluct oves quidem à dextris suis, haedos autem à sun'stris.<br />

Tunc dicet rex his, qui à dextris ejus erunt: Venite, benedicti<br />

Patris mei ; possidete paratimi vobis regnimi à constitutione mundi.<br />

Esurivi enim el dedislis mihi manducare : sitivi, et dedislis mihi<br />

bibere: hospes eram , et collegislis me :<br />

Kudus, et cooperuistis me : infinnus, et visitasfis me: in carcere<br />

eram, et venistis ad me. , 0<br />

Tunc respondebunt ei jusli, dicentes^Tfominc, quando te vidimus<br />

esurientem, et pavimus te: sitientem, et dedimus tibi polum?<br />

Quando autem te vidimus hospitem, et collegimus te; aul nudum,<br />

et coopero imus te ?<br />

Aut quando te vidimus infirnaum, aut in carcere, et venimus ad le?<br />

TOMO I. 7


98 PRIMER ANO DE LATIN I CASTELLANO.<br />

Et respondens rex, dicet illis: Amen dico vobis, quamdm fecislis<br />

uni ex his frntribus meis minimis, milii fecistis.<br />

Tune dicet et bis, qui a sinislris erunt: Discedite a mo, maledicli,<br />

in ignem seternuni, qui paratus est diabolo , ctangclis ejus.<br />

Esurivi cniin , et non dedisfis raihi manducare: sitivi, el non de-<br />

distis mihi potion:<br />

Ilosnes eram, et non colleeistis me: nudus. et mm cooperuistis me:<br />

infirmus, el in carcere , et non visitastis me.<br />

Tunc respondebunl ei et. ipsi, diconics: Domine, quando le vidi­<br />

mus csurientcm, aut sitienlem, aul hospitem, aul nudum, aut inlir-<br />

minii, aut in carcere, et non ministravimus tibi?<br />

Tunc respondebit illis, uioens: Amen dico vobis: Quamdiu non<br />

fecistis uni de minoribus bis. nec mihi fecistis.<br />

El ibunt hi in supplicium peternum; justi aulem in vilam aeternam.<br />

3o. De la oracion dominical.—Perseveramia en la. oration. (Luc. II.)<br />

Et factum est cum esset in quodain loco orans. ut cessavit, dixit<br />

onus ex discipulisejus ad cum: Domine. doce nos orare, sicut docuit<br />

et Joannes discipulos suos.<br />

El ait illis: Cum oralis, ilicite: Pater, sanctiflcetur nomcn luum. Ad-<br />

venial regnum tuum.<br />

Panem nostrum quotidianum da nobis hodic.<br />

Et dimille nobis peccata nostra, siquidcm el ipsi dimiltimus omni<br />

debenti nobis. Et ne nos inducas in lenlationom.<br />

Et ait ad illos: Quis vestrum habcbit amicum, et ibit ad ilium me­<br />

dia node, et dicet il!i: Amice, comuioda mihi Ires panes,<br />

Quoniam amicus meus venit de via ad mo. of non'babco quod<br />

ponam ante ilium:<br />

Et ille deintus respondens dicat: Nob mihi molestus esse: jam ostium<br />

clausum est, el pueri mei mecum sunt in cubili; non possum<br />

surgere , et dare tibi"?<br />

Et si ille perseveraverit pulsans: dico vobis, et si non dabit ilii<br />

surgens eo quod amicus ejus sit, propter improbitatcm lamen ejussurget,<br />

el dabit i 11 i quolquot habet necessarios.<br />

Et ego dico vobis: Petite, el dabitur vobis: qiuerite, et invenietis:<br />

pulsate , et aperietur vobis.<br />

Omnis enim qui petit, accipil: et qui quaxit, invenit: et pulsanli<br />

aperietur.<br />

Quisautem ex vobis palrem 4 1 petit panem, numquid lapidem da­<br />

bit illi? Aut pisxm: numquid pro pisce serpentem dabit iili?<br />

*i P.iirem, esto es, a fain.


EPITOME EVANGELIOnUM. 99<br />

Auí si petierit ovum: niiniquid porrignt illi scorpionem?<br />

Si orgo vos cum siiis mali, nostis bona dala dare fdiis vestris;<br />

quantó magis Paler vester de cáelo dabit spiritum bonum patenlibus se?<br />

30. Ultima cena.—Habla Jesús de la traición da Judas. — Institución<br />

de la Eucaristía. (MATH. 26.)<br />

Et factum est: cüm consummasset Jesús sermones hos orones, dixit<br />

discipulis suis:<br />

Scitis quia póst biduum Pasclia fie!, et Filius liominis tradetur ut<br />

cracifigatur.<br />

Tune cungrogali sunt principes sacordotum, el séniores populi, La<br />

atrium pi'incipis sacordotum i i, qui dicebatur Caiphas:<br />

El consilium feceruní ut Jesum dolo tenerent, et occiderent.<br />

Dicebant aulem: Non in dio fesfo, ne lorie lumullus fierel in populo.<br />

Cüm aulem Jesús esset in Bethania in domo Simonis Ieprosi,<br />

Accessit ad eum mulier 4 3 habens alabasfrum iinguenti pretiosi, et<br />

effudit super capul ipsius recumbentis.<br />

hace?<br />

Videntes aulem discipuli, indignati sunt dicenfes: Ut quid perditio<br />

Po'uit enini istud venundari mullo, et dari panperibus.<br />

Scions aulem Jesus, ait ill is: Quid moles! i eslis imie mulicri? opus<br />

enim bonum opérala est in me.<br />

Nam semper pauperes habeíis vobiscum: me aulem non semper<br />

babel is.<br />

Mittens enim base unguentum hoc in corpus meum, ad sepeliendum<br />

me fecit.<br />

Amen dice vobis, ubicumque prasdicalum merit hoc Evangelium in<br />

loto mundo, dicetur el quod liase fecit in mcmoriam ejus.<br />

Tunc abut unus de duodecim, qui dicebatur Judas Iscariotes, ad<br />

principes sacerdotum:<br />

Et ait i'dis: Quid villus mibi dare, et ego vobis eum tradam? At illi<br />

constituerunt e¡ triginta argénteos.<br />

El oxinde quasrebat opportunitatcm ut cum traderet.<br />

Prima aulem die azymorum accesserun! discipuli ad Jesum, dicen-<br />

tes: Ubi vis paremus tibi comcdere Pascha?<br />

At Jesus dixit: He in civitatem ad quemdam, et dicite ei: Mag rster<br />

dicit: Tempus meum prone est, apud to facio Pascha cum discipulis<br />

meis.<br />

42 In atrium prineipis sacerdotum; en el atrio, cn el porta! del sumo pontífice.<br />

i3 Accessit ad Deum mulier; María, hermana de Martha y de Lázaro.


100 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Et fecerunt discipuli sicut constituit illis Jesus, et paraverunt Pascha.<br />

A r espere autem facto, discumbebat cum duodecim discipulis suis.<br />

Et edentibus illis, dixit: Amen dico vobis, quia unus vestrüm me<br />

traditurus est.<br />

Et contristati valdè, cceperunt singuli dicere: Numquid ego sum,<br />

Domino?<br />

At ipse respondens, ait: Qui intingit mccum manum in paropside,<br />

hie me tradet.<br />

Filias quidem hominis vadit, sicut scriptum est de ilio; vos autem<br />

nomini illi, per quern Filius hominis tradetur : bonum erat ei, si natus<br />

non fuisset homo ille.<br />

Respondens autem Judas, qui tradidit cum, dixit: Numquid ego sum,<br />

Rabbi? 4 4 Ait illi: Tu dixisti.<br />

Ccenantibus autem eis, accepit Jesus panem, et benedixit, ac fregit,<br />

deditque discipulis suis, et ait: Accipiteetcomcdite: hoc est corpus meum.<br />

omnes.<br />

Et accipiens calicem gralias egit, et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc<br />

Ilic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effunde-<br />

tur in remissionem peccatorum.<br />

Dico autem vobis : non bibam amodo de hoc genimine vitis, usque<br />

in diem ilium, cimi illud bibam vobiscuin novum in regno Patris mei.<br />

Et hymno dicto, exierunt in montoni 01 i veti.<br />

37. Prisión de Jesus y sentencia del Synedrio contra él. — Negaciones<br />

y penitencia de San Pedro.<br />

Tunc venit Jesus cum illis in villain, quas (licitar Gethsemani 4 3, et<br />

dixit discipulis suis: Sedete hie, donee vadam illuc, et orem.<br />

Et assumpto Petro et duobus filiis Zcbedfci, ca^pit conlrislari ct inces­<br />

tas esse.<br />

Tunc ait illis: Trislis est anima mea usque ad mortem: sustinete<br />

hie, et vigilate mecum.<br />

Et progressus pusillum, procidit in faciem suam, orans, et dicens:<br />

Pater mi! si possibile est, transeat à me calix iste 4 S: verumtamen non<br />

sicut ego volo, sod sicut tu.<br />

Et venit ad discípulos suos, et invenit cos dormientes, et dicit Petro:<br />

Sic non potuislis una hora vigilare mecum?<br />

44 Voz hebrea compuesta de rab, maestro, y de la partícula i, mio, tomada<br />

de ani, yo.<br />

45 Gethsemani, husrto situado al oriente de Jerusalem.<br />

46 Transeat à me calix iste; expresión figurada que denota en las escrituras<br />

la amargura y el tormento.


EPITOME EVANGELIORCM. 101<br />

Vigilate, et orate ut non intretis in tentationem. Spiritus 'quidem<br />

proinptus est, caro autem infirma.<br />

Iterum secundò abiit, et oravit, dicens : Pater mil si non potest hie<br />

calix transirc nisi bibam illuni, fìat voluntas tua.<br />

Et venit iterum, et invenit cos dormientcs: erant cnim oculi corum<br />

gravali.<br />

Et relietis illis, iterum abiit, et oravit tertiò, cumdem sermonem<br />

dicens.<br />

Tunc venit ad discipulos suos, et dicit illis: Dormite jam, et re-<br />

quiescite: ecce appropinquavi! bora , et Filius bominis tradetur in ma-<br />

nus peccatorum.<br />

Surgitc, camus: ecce appropinquavit qui me tradet.<br />

Adirne co loquente, ecce Judas unus de duodeeim venit, et cum eo<br />

turba multa, cum gladiis et fustibus, missi à principibus sacerdotum,<br />

et scnioribus populi.<br />

Qui autem tradidit cum, dedit illis signum, dicens: Quemcumque<br />

osculatus fucro, ipso est, tenete eum.<br />

Et confestim accodens ad Jcsum, dixit: Ave, Rabbi. Et osculatus<br />

est eum.<br />

Dixiiquc ibi Jesus: Amico, ad quid venisti? Tunc accesserunt, et<br />

manus injecerunt in Jesum, et tenucrunt eum.<br />

Et ecce unus ex bis qui erant cum Jesu, extendens manum, exemit<br />

gladium sunm, et percuticns servimi principis sacerdotum , amputavit<br />

auriculam ejus.<br />

Tunc ait ibi Jesus: Converte gladium tuum in locum suum; omnes<br />

enim qui acceperint gladium, gladio peribunt.<br />

An putas, quia non possum rogare patrem meum, et exhibebit mirri<br />

modo plus quàm duodeeim Iegioncs angelorum?<br />

Quomodo ergo implebuntur Scriptures, quia sic oportet fieri?<br />

In illa bora dixit Jesus lurbis: Tanquam ad latronem existis cum<br />

gladiis et fustibus comprehenderc me: quotidic apud vos sedebam do-<br />

cens in tempio, et non me tonuistis.<br />

Hoc autem totum factum est, ut adimplerenlur Scriptural propbeta-<br />

rum. Tunc discipuli omnes, relieto eo, iugerunt.<br />

At illi (encntes Jcsum, duxerunt ad Caipham principem sacerdo­<br />

tum, ubi Scriba) et seniores convencranl.<br />

Petrus autem sequebatur eum à longè, usque in atrium principis<br />

saccrciotum. Et ingressus intrò, sedebat cum ministris, ut videret finem.<br />

Principes autem sacerdotum,-et omne concilium, quasrebant falsum<br />

testimonium contra Jesum, ut eum morti traderent.<br />

Et non invenerunt, cimi multi falsi testes accessissent. Novissime<br />

autem venerunt duo falsi testes,


102 PRIMER AÑO DE LATIN Y C4 STELLANO.<br />

Et dixerunt: Ilic dixit: Possum destruere tomplum Dei, et post tri—<br />

duum reoedificare illud.<br />

Et surgens princeps sacerdotum, ait iili: Nihil respondes ad ea, quae<br />

isti adversùm te testificantur?<br />

Jesus autem tacebat. Et princeps sacerdotum ait illi: Adjuro te per<br />

Deum vivimi, ut dicas nobis si tu es Christus lilius Dei.<br />

Dicit illi Jesus: Tu dixisti: verumtamen dico vobis: amodo videbitis<br />

Filium hominis sedentem à destris virlutis Dei, et venientcm in nubi-<br />

bus coeli.<br />

Tune princeps sacerdotum scidit vestimenta sua, dicens: Blasphe-<br />

mavit: quid adliuc egemus lestibus? ecce nunc audistis blasphcmiam:<br />

Quid vobis videlur? At illi respondentes dixerunt: Reus est mortis.<br />

Tunc expuerunt in faciem ejus, et colaphis eum ceciderunt; alii au­<br />

tem palmas in faciem ejus dederunt,<br />

Dicentes: Prophetiza nobis, Christe, quis est qui te porcussit?<br />

Petrus vero sedebat l'oris in atrio: et accessit ad eum una ancilla,<br />

dicens: Et tu cum .leso Calmeo eras.<br />

Al ille negavi! coram omnibus, dicens: Ncscio quid dicis.<br />

Exeunte autem ilio januam, vidit eum alia ancilla, et ait bis qui<br />

erant ibi: Et hie erat cum Jesu Nazareno.<br />

Et iterimi negavit cum juramento: Quia non novi hominem.<br />

Et post pusiiiuui acccsseruul qui stabant, et dixerunt Peiro: Vere et<br />

tu ex ibis es; nam et loquela tua manifestimi le facit.<br />

Tunc cccpit detcstari el jurare quia non noi isso! hominem. Et continuò<br />

gallus cantavit.<br />

Et recordatus est Pelrus verbi Jesu, quod dixerat: Priùs quàin galìus<br />

cantei, ter me negabis. Et egressus i'oras, llevil amare.<br />

33. Ahórcase Judas.—Jesus es azotado, escarnecido, crucificado y colmado<br />

de blasfemias, (la. 27.)<br />

Mane aulem laclo, consilium inierunt omnes principes sacerdotum<br />

et seniores popoli adversos Jesum, ut cum morti traderent.<br />

El vinctuin adduxerunl eum, el Iradidenait Ponlio Pilato pracsidi.<br />

Tunc videns Judas, qui eum fradidit, quòd dainiiafus ossei, poenitentià<br />

ductus relulit (righila argénteos principibus sacerdotum, el senioribus,<br />

Dicens: Peccavi, (radens sanguinem justiim. Al ilii dixerunl: Quid<br />

ad nos? tu videns.<br />

Et projectis argentéis in tempio, recessil: ci aliens laqueo se suspendí<br />

t.


EPITOME EVANGELlORUM. 103<br />

Principes autem sacerdolum, acceptis argenteis, dixerunt: Non licet<br />

cos milterc in corbonam ' ll', quia pretium sanguinis est.<br />

Consilio autem indo, emerunt ex illis agrum figuli, in sepulturam<br />

peregrinorum.<br />

Propter hoc vocatus est agcr ilio, Haceldama t s, hoc est, ager san­<br />

guinis, usque in liodiernum diein.<br />

Tunc impleluni est quoti dictum est per Jercmìam prophelam, di­<br />

centcm: El acccperunt triginta argenteos pretium apprettati, quem appre­<br />

tiaveruut à lìliis Israel:<br />

Et dederunt eos in agnini (iguli, sicut consiituit mihi Dominus.<br />

Jesus autem sletit ante proasidcm, et interrogavi! eum prasses, di­<br />

cens: Tu ex Rex Judajorum? Dicit illi Jesus: Tu dicis.<br />

Et ctim accusaretur à principibus sacerdotum, et senioribus, nihil<br />

respondit.<br />

Tunc dicit idi Pilatus: Non audis quanta adversùm te dicunt tes­<br />

timonia?<br />

Et non respondit ei ad ullum verbum, da ut mirarelur presses ve­<br />

hementer.<br />

Per diem autem solemnem consueveral prneses popolo dimittere<br />

unum vincami, quem voluissent,<br />

Habcbal autem tunc vinctum insignem, qui dicebatur Barabbas.<br />

Congregatis ergo illis, dixit Pilatus: Quera vultis dimittam vobis: Ba­<br />

rabbam, an Jesum, qui dicitur Christus?<br />

Sciebal eiiim quod per invidiam tradidissent cum.<br />

Sedente aulem ilio pro tribunali, niisit ad eum uxor ejus, dicens: Nihil<br />

libi, et justo illi; multa eniin passa sum bodie per visum propter cum.<br />

Principes autem sacerdotum, et seniores. persuaserunt populis ut<br />

peterent Barabbam, Jesum vero perderenl.<br />

Respondens aulem prases, ait illis: Quem vultis vobis de duobus<br />

dimitti? Al illi dixerunt: Barabbam.<br />

Dicil illis Pilatus: Quid igilur faciam de Jesu, qui dicitur Christus?<br />

Dicunt omnes: Cruciligatur. Ait illis presses: Quid enhii mali fecit?<br />

At illi magis clamabant, dìcenles: Cruciligatur.<br />

Valens aulem Pilatus quia nihil prolicerei, sed magis tumultua fiere!,<br />

acceplà aqua, lavi! m.inus coram popolo, dicens: Innocens ego sum à<br />

sanguine justi bojos: vos videritis.<br />

Et, respondens universus populus, dixit: Sanguis ejus super nos, et<br />

super lilios nostros.<br />

47 Corbonam; voz liebrea quo significa arca о erario del tempio.<br />

«8 Haceldama; voz compuesta de dos siriacas, quo equivaler! «i campo dò<br />

sangre, es decir, comprado con el precio a que el Redentor fue veiidido.


10Ì PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO,<br />

Tunc dimisit illis Barabbam; Jcsura aulcm flagcUalura tradidit cis ut<br />

cruciflgcrelur.<br />

Tunc milites prasidis suscipicnlcs Jesum in prcatorium, congregaverunt<br />

ad eum universam cohortem :<br />

Et exuentes eum, ehlamydem coccineam clrcunidederunt ei;<br />

Et plectentes coronam de spinis, posucrunt super caput ejus, el arundinem<br />

in desterà ejus. Et genu ilexo ante eum, illudebant ei, dicentes:<br />

Ave, rex Judaeorum.<br />

Et expuentes in eum, acceperunt arundinem, clperculiebanl caput ejus.<br />

Et postquam illuserunt ei, cxuerunt eum chlamyde? et inducrunt<br />

eum vestimentis ejus, et duxerunt eum ut cruciligerenl.<br />

Exeuntes autem invenerunt hominem Cyrenoeum, nomine Simonem:<br />

hunc angariaverunt ut tolleret crucem ejus.<br />

Et venerunt in locum, qui dlcitur Golgotha, quod est Calvario) locus.<br />

Et dederunt ei vinum bibere cum l'elle mistura. Et cimi gustasset,<br />

noluit bibere.<br />

Postquam autem crucifixerunt eum, diviserunt veslimenla ejus, sortem<br />

miltentes: ut implcrelur quod dictum est per Prophetam dicentem:<br />

Diviserunt sibi veslimenla mea, et super vestem liieam miserunl sorlem.<br />

Et sedentes servabant eum.<br />

Et imposuerunt super caput ejus causam ipsius scriptam: Ihc EST<br />

JESUS HEX JUD/EOIUM.<br />

Tunc, crucifixi sunt cum co duo lalroncs; unus à dextris, et unus à<br />

sinistris.<br />

Prastcrountcs autem blasphemabant cum movenfes papita sua,<br />

Et dicen'es: Vali qui destruis templum Dei, et in triduo illud rcocdificas:<br />

salva temetipsum: si Filius Dei es, desccndo de cruce.<br />

Similiter et principes sacerdolum illudentes cum Scribis' et senioribus<br />

dicebant :<br />

Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere: si rex Israel<br />

est, descendat nunc de cruce, et credimus ci:<br />

Confidit in Deo: liberet nunc, si vult eum; dixit enim: Quia Filius<br />

Dei sum.<br />

Idipsum autem et latrones, qui crucifixi crant cum eo, miproperabant<br />

ei.<br />

A sexla autem bora tenebra; facta; sunt super universam terram<br />

usque ad horam nonam.<br />

Et circa horam nonam clamavit Jesus voce magna, dicens: Eli, Eli,<br />

lamma sabaclhani? 4» hoc est: Deus mens, Deus incus, ut quid dereliquisti<br />

me?<br />

49 Estas palabras son enteramente hebreas.


EPITOME EVANGEHORUM. 405<br />

Quidam autem illic slantos et audientes, dicebant: Eliam vocaf iste.<br />

, Et continuò currens unus ex eis acceptam spongiam implevit aceto,<br />

et imposuil arundini, et dabat ci bibere.<br />

Celeri vero dicebant: Sino, videamus an voniat Elias libcrans euro.<br />

Jesus autem ileruai clamans voce magna, emisit spiritual.<br />

33. Prodigios que acaccieron en la muerte del Salvador.—Sepultura de<br />

Jesus: sellan los judìos y hacen custodiar su sepulcro.<br />

Et ecce velum templi scissura est in duas partes à summo usque<br />

deorsum, et terra mola est, et petra? scissa? sunt,<br />

Et monumenta aperta sunt, et multa corpora sanctorum, qui dor-<br />

mieranl, surrexeruni. •<br />

Et exeuntes de uronumentis post resurrectionem ejus, venerunt in<br />

sanctam civitatem,j?t apparuerunl inultis.<br />

Centuno autem, et qui cum eo erant, custodientes Jesum, viso terra?<br />

motu et bis qua? lìebant, timuerunt valdo, dicentes : Yerè Filius Dei<br />

erat iste.<br />

Eranl autem ibi muliercs multa? à Iongò, qua? secuta? erant Jesum<br />

à Galiloca, muiisfrantes ei :<br />

Inter quas erat Maria Magdalene, et Maria Jacobi et Joseph mater,<br />

et mater lìliorum Zcboda?i.<br />

Cùui autem sorò factum esset, venit quidam bomo dives ab Arima-<br />

tha?a. nomine Joseph,-qui et ipse discipulus erat Jesu:<br />

1110 accessit ad l'ilatum , et petiit corpus Jesu. Tunc Filatus jtissit<br />

recidi corpus.<br />

Et accepto corporo, Joseph involvit illud in sindone munda.<br />

Et posuit illud in monumento suo novo, quod exciderat in petra. Et<br />

advolvit saxum magnum ad ostium monumenti, et abiit.<br />

Erat autem ibi Maria Magdalene, et altera Maria, sedentes contra<br />

sepulcrum.<br />

Aiterà autem die, qua? est post Parascevem, convenerunt principes<br />

sacerdotum et Pharisaei ad Pilatura,<br />

Dicentes: Domine, recordati sumus, quia seductor ille dixit adbuc<br />

vivens: Post tres dies resurgam.<br />

Jube ergo custodir! sepulcrum usque in diem tertium, ne forte ve-<br />

niant discipuli ejus, et furentur eum, et dicant plebi : Surrexit à mor-<br />

tuis: et eri! novissimus error pojor priore.<br />

Ait illis Pilatus: Habetis custodiam; ite, custodite sicut scitis.<br />

1111 autem abountes, munierunt sepulcrum, signantes lapidem, cum<br />

custodibus.


406 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

40. Resucita Jesus.—Su aparición á las santas mugares. — Muéstrase<br />

á los ajustóles y les promete su protección.<br />

Vespcre autem sabbati, qua) lucescit in prima sabbati, vcnit Maria<br />

Magdalene, ct altera Maria, videro sepulcrum.<br />

Et ecce (erra) motus lacias est magnas. Ángelus enim Domini dos-<br />

cendit de ccelo, et accedens revolvit lapidem, et sedebnt super eum:<br />

Erat autem aspectus ejus sicut fulgor, et vestimcntum ejussicut nix.<br />

Pvíc timore autem ejus exterriti sunt cuslodes, et facli suul velul<br />

Uiorlui.<br />

Respondens autem Ángelus dixit mulieriíjus: Nolite limero vos; seio<br />

enim, quód Jesum, qui cruciíixus est, quceritis:<br />

Non est hie: surrexit enim, sicut dixit: venite, et videte locum, ubi<br />

positus erat Dominus.<br />

Et citó cuntes dicite discipulis ejus quia surrexit: et ecce prascedit<br />

vos in Galilasam: ibi eum videbilis, ecce praeJíxi \obis.<br />

Et exicrunt citó de monumento cum timore, et gaudio magno, cúr­<br />

renles nuntiare discipulis ejus.<br />

Et ecce Jesús ocurrit illis, dicens: Avcle. Illa: autem accesserunt,<br />

el. tenuerunt pedes ejus, et adoraverunt eum.<br />

Tunc ait illis Jesús: Nolite Uniere: ¡te, nuntiate fratribus meis ut<br />

eant in Galilaiam; ibi me videbuut.<br />

Qua3 cüm abüssent, ecce quídam de custodibus venerunt in civila-<br />

tem, et nuntiaverunt principibus sacerdotum omnia qua: lacla lüerant.<br />

Et congregati cum senioribus, cousilio acceplo, pecuniam copiosam<br />

dederunt militibus:<br />

Dicentes: Dicite: Quia discipuli ejus nocte venerunt, et furati sunt<br />

eum, nobis dormientibus:<br />

Et si hoc auditum lüerit a provide, nos suadebinius ei, el securas<br />

vos í'aciemus.<br />

At illi, accepíá pecunia, feccrunt sicut erant edocli. Et divulgatum<br />

est verbum istud apud Judasos, usque in bodieruuin diem.<br />

Ondecim autem discipuli abierunt in Galikeam, in montem, ubi<br />

consliluerat ¡¡lis Jesús.<br />

El videntes eum, adoraverunl; quídam autem dubilaverunt.<br />

Et accedens Jesús, locutus est eis, dicens: Dala est íiiibí omnis po-<br />

lestas in ocelo, et in terra.<br />

Emites ergo docete omncs gentes, baptizantes eos in nomine Patris,<br />

et Filii, et Splritiis sancti:<br />

Docentes eos servare omnia quascumque mandavi vobis: et ecce ego<br />

vobiscum sum omnibus dicbus, usque ad coiisumiiiationem steculi.


APPENDIX.<br />

41. Promesa del Espiritu Santo. — Ascension del Senor a los cielos,<br />

(Лет. APOST. 10.)<br />

Prirnum quidem serraoncm feci de omnibus, 6 Theophile, qua? cce-<br />

pit Jesus facere et doeere<br />

Usque, in diem, qua prsecipiens Apostolis per Spiritum sanctum,<br />

quos elegit, assumptus est:<br />

Quibus et prasbuit se ipsum vivum post passionem suam in mullis<br />

argumentis, per dies quadraginla apparens cis, et loquens de regno<br />

Dei.<br />

Et convescens, pracepit cis ab Jcrosolymis ne discederent, sed expeclarent<br />

promissionem Patris, quam audistis, inquit, per os meum:<br />

Quia Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu<br />

sanclo пои post multos bos dies.<br />

Igitur qui convenerant, interrogabanl eum , dicentes : Domine , si<br />

in tempore hoc restitues rcgnutn Israel'?<br />

Dixit aulem cis: Non est veslrum nosse tempora vol momenta, qua?<br />

Paler posuit in sua po'.es'ate:<br />

Sed accipietis virlutem supcrvenientis Spirilus sancti in xos, ct critis<br />

mihi testes in Jerusalem, el in omni Juda;a, et Samaria, et usque ad<br />

uilimum 1сггаэ.<br />

El ciiin-Iiscc dixisset, videntibus illis, elevalus est: et nubes suscepit<br />

eum ab oculis comm.<br />

Ciimque inlucrentur in crcium euntcm ilium , ccce duo viri astiterunt<br />

juxla illos in veslibus albis,<br />

Qui et dixerunt: Viri Galihci, quid sfatis aspicientes in ccelum? hie<br />

Jesus, qui assumptus est a vobis in ccelum, sic venict, quemadmodum<br />

"vidistis cum euntcm in ccelum.<br />

Tunc reversi sunt Jerosolymam, a monle, qui vocalur Oliveti, qui<br />

est juxla Jerusalem, sabbati habens iter.<br />

Ы cum introissenl in ccenaculum, ascenderunt ubi mancbant Pelrus<br />

et Joannes, Jacobus et Andreas, Philippus et Thomas, Baitbolomosus et<br />

Matthasus, Jacobus Alpluci, et Simon Zelotcs, et Judas Jacobi.<br />

Hi omnes erant persevcrantes unanimiter in oratione cum mulieribus,<br />

el Maria malic Jesu, el fratribus ejus.


108 PRIMER AÑO BE LATIN Y CASTELLANO.<br />

42. Yenida del Espíritu Santo.— Vida de hs primiros fieles. (ID. 2.)<br />

Et cüm complerentur dies Pentecostés 5 3, erant orones pariter in<br />

eodem loco;<br />

Et Cactus est repente do ccclo sonus, tamquam advenicntis spiritüs<br />

vehementis, et replevit totam domum ubi erant sédenles.<br />

Et apparucrunl illis dispertita) lingua) lumquam ignis, seditque su­<br />

pra singulos eorum:<br />

Et repleti sunt omnes Spiritu sánelo, et ceeperunt loqui varus Unguis,<br />

prout Spirilus sanctus dabat cloqui illis.<br />

Erant auletn in Jerusalem habitantes Judau, viri religiosi ex omni<br />

natione, qua? sub cceto est.<br />

Facta autem hac voce, convenit mullitudo, et mente confusa est,<br />

quoniam audicbat unusquisque lingua sua illos loquentes.<br />

Stupebant autem omnes, et mirabantur, dicentes: Nonne ecce om­<br />

nes isli, qui loquunlur, Galílaoí sunt?<br />

Et quomodo nos audivimus unusquisque linguam nostram, in qua<br />

nati sum us?<br />

Partbi, et Modi, et iElamita), et qui habitant Mesopoíamiam , Ju-<br />

daeam, et Cappadociam, Pontum, el Asiam,<br />

Phrygiam, el Pamphyliam, JEgyplum, el partes Libya;, qua; est circa<br />

Cyrenen, cl advenas Romani,<br />

Judaoi quoque, et Proselyli, Cretes, et Árabes: audivimus cos loquen-<br />

tes noslris linguis magnalia Dei.<br />

Stupebant autem omnes, et mirabantur ad inviccm , dicentes: Quid-<br />

nam vult hoc esse ?<br />

Alii autem irridentos diccbant: Quia musto pleni sunt isti.<br />

Erant autem perseverantes in doctrina Aposlolorum, et communica-<br />

tione fractionis panis, et orationibus.<br />

Fiebat autem omni animas timor: mulla quoque prodigla et s :gna<br />

per Apostólos in Jerusalem tiebant, et metus erat magnus in universis.<br />

inunia.<br />

Omnes ctiam qui crcdebanl, erant pariter, cl habebant omnia corn-<br />

Possessiones et substantias vendebant, et dividebant ilia omnibus,<br />

prout cuique opus erat.<br />

Quotidie quoque perdurantes unanimiter in templo, et frangentes<br />

circa domos panera, sumcbant cibum cum exultatiouc et simplicilatc<br />

cordis,<br />

SO Dies Pentecostés, llamado dia de la ley por los judíos por habena recibido<br />

en el Sinay en día semejante.


APPENDIX. 109<br />

¿3. Election de los siete diáconos.—Esteban se señala entre ellos.—<br />

Su martirio. (IB. 6.)<br />

In diebus au'c.n illis, crescente numero discipulorum , factum est<br />

murmur Graecorum adversiis Hebrosos, co quòd despicerentur in mi­<br />

nisterio quotidiano vidua) corion.<br />

Convocantes autem duodecim multitudinem discipulorum dixerunt:<br />

Non est sequum nos dcrelinquere vcrbum Dei , et ministrare monsis.<br />

Considerate ergo , fratres , viros ex vobis boni testimonii septcm,<br />

plenos Spiriti! sancto et sapicntià, quos constituamus super hoc opus.<br />

Nos vero oralioni, et ministerio verbi instantes erimus.<br />

Et placuit sermo coram oaini moltitudine. Et elegerunt Stephanum,<br />

virimi plenum fide, et Spiriti! Sancto , et Philippum , et Prochorum , et<br />

Nicanorem , et Timonem, et Parmenam, et Nicolaum advenam Antio-<br />

chenum.<br />

Hos statuerunt ante conspectum Apostolorum : et orantes imposue-<br />

runt eis manus.<br />

Et verbum Domini crescebat, et multiplicabatur numerus discipu­<br />

lorum in Jerusalem valde: multa etiam turba sacerdotum obediebat<br />

iidei.<br />

Collaudantes Deum, et haben tes gratiam ad omnem plebem, Domi­<br />

nus autem augebat qui salvi lierent quotidie in idipsum.<br />

Slephanus autem plenus gratia et fortitudine, faciebat prodigia et<br />

signa magna in populo.<br />

Surrexerunt autem quidam de synagoga, qua? appellator Libertino-<br />

min 5 1 . et Cyrcnensium, et Alexandrinorum, et eorum qui erant à<br />

Ciucia et Asia, disputantes cum Stcphano:<br />

Et, non po'.erant resistere sapientia), et Spiritili, qui loquebatur.<br />

Tunc summiserunt viros, qui dicercnt so audivisse eum dicentem<br />

verba blasphemioe in Moysen , et in Deum.<br />

Commovcrunt itaque plebem, et seniores, et Scribas: et concur­<br />

rentes rapuerunt eum, et adduxerunt in concilium,<br />

Et statuerunt falsos testes, qui dicercnt : Homo iste non cessat lo-<br />

qui verba adversos locum sanctum, et legem.<br />

Audivimus enim eum dicentem: Quoniam Jesus Nazarenus hie,<br />

desinici locum istum, et mulabit traditiones, quas tradidit nobis Moyses,<br />

Si Liberiinorum, libertinos: así se llamaban los judíos que Pompeyo había<br />

llevado cautivos de la Palestina.


110 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELIANO.<br />

Et intentes eura omnes, qui sedebant in concilio , viderunt faciem<br />

ejus tamquam faciem Angeli.<br />

Dixit aulem princeps sacerdotum: Si lioec ita se habenl?<br />

Qui ait: Yiri Ira très, et patres, auditc: Dcus gloria' apparuit patri<br />

nostro Abrahte cùxn esset in Mesopotamia, priùs quàm montre tor in<br />

Cbaran,<br />

Et dixit ad illum : Exi de terra tua, c! de cognalionc tua, et veni in<br />

terrain , quam monstravero tibi.<br />

Tune exiit de terra Chaldeorum, et babitabit in Cbaran. Et inde,<br />

postquam mortuus est paler ejus, transtulit illum in terrain islam, in<br />

qua nunc vos habitalis.<br />

Et non dédit illi hoereditatem in ca, nec passum pedis : sed repro-<br />

misit dare illi cam in .possessionem, et semini ejus post ipsum, cum<br />

non baberet filium.<br />

Locutus est aulem ei Deus: Quia erit semen ejus accola in terra<br />

aliéna, et servitufi cos subjicicnt, et male tractabunt eos annis qua-<br />

dringentis:<br />

Et gentem, cui servierin! judicabo ego, dixit Dominus. Et post hsec<br />

exibunt, et servient mihi in loco islo.<br />

Et dedit illi tcslamentum circumcisionis: el sic genuil Isaac, et cir—<br />

cumcidit cum die octavo: et Isaac, Jacob: et Jacob, duodceim Pa­<br />

triarches.<br />

Et Patriarchal eemulanles , Josc])b vendidcrunt in .Egyptum. Et erat<br />

Deus cum eo :<br />

Et eripuit eutn ex omnibus tribulationibus ejus : ct dedit ei gratiam<br />

et sapientiam in conspectu Pharaonis regis iEgypti, et constituit eum<br />

prœpositum super .Egyptum, et super omnem domum siiam.<br />

Yenit aulem fames in universam .Egyptum el Clianaan, et tribulatio<br />

magna : et non inveuiebant cibos patres nosiri.<br />

Cum audisset autem Jacob esse frumentum in .Egypto. misit patres<br />

noslros primum :<br />

Et in secundo cognitus est Joseph à fratribus suis, et manifestatum<br />

est Pharaoni genus ejus.<br />

Mittens autem Joseph accersivit Jacob patrcm suum , et omnem co-<br />

gnalionem suam in animabus scpluaginta quinque.<br />

nôslri.<br />

Et descendit Jacob in .•Egyptum, et defunctus est ipse, et patres<br />

Et translati sunt in Sichem, el positi sunt in sepulchro, quod emit<br />

Abraham pretio argonti à liliis liemor tilii Sichem.<br />

Cum autem appropinquaret tempus promissionis, quam con-<br />

fessus erat Deus Abrahae, crevit populus, et multiplicatus est in<br />

egypto,


APPENDIX. 1H<br />

Quoadusque surrrexit alius rex in -Egypto, qui non sciebat<br />

Joseph.<br />

Hie circumveniens genus nostrum, afflixil palres nostros, ut expo-<br />

nerent Infantes suos, no viviflcarcntur.<br />

Eodem lemporo natus est Moyses , ct but grains Deo , qui nutritus<br />

est tribus mensibus in domo patris sui.<br />

Exposito autem illo, sustulit eum Alia Pharaonis, et nutrivit eum<br />

sibi in filium.<br />

Et cruditus est .Moyses orani sapientia /Egyptiorum, et erat potens<br />

in verbis et in operibus suis.<br />

Cum autem impleretur ei quadraginta annorum tempus, ascendit<br />

in cor ejus ut visitaret fratres suos tilios Israel.<br />

Et cum vidisset quemdam injuriam patientem, vindicavit ilium: et<br />

fecit ultionem'ei qui injuriam sustinebat, percusso ./Egyptio.<br />

Exislimabal autem intelligerc fratres, quoniam Deus per manum<br />

ipsius daret salutem illis : at illi non intellexerunt.<br />

Sequenti vero die apparuit ibis litigantibus: et reeonciliabat eos in<br />

pace, dicens: Yiri: fratres cslis, ut quid nocctis alterutrum?<br />

Qui autem injuriam faciebal proximo, repulit eum, dicens: Quis to<br />

constituit prineipem ct judicem super nos?<br />

Numquid interficere mo tu vis, quemadmodum interfecisti heri<br />

/Egyplium?<br />

Fogil autem Moyses in vorbo isto: ct factus est advena in terra<br />

Madian, ubi goneravit tilios duos.<br />

Et explelis annis quadraginta , apparuit illi in deserto mentis Sina<br />

Angelus in Igne (lamime rubi.<br />

Moyses autem videos, admiratus est visum, ct accedente illo ut<br />

consideraret, facia est ad eum vox Domini, dicens:<br />

Ego sum Deus patrum tuorum, Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus<br />

Jacob. Tremefactus autem Moyses, non audebat considcrare.<br />

Dixit autem illi Dominus: Solve calccamentum pedum tuorum : locus<br />

enim in quo stas, terra sancta est.<br />

Videos vidi aflliclionem populi mei.qui est in .Egiplo, .et gemitum<br />

eorum audivi, et descendi liherare eos. E! nunc veni, et mittam te in<br />

^Egyptum.<br />

Hunc Moysem, quern negavcrunt, dicentes: Quis te constituit prin­<br />

eipem et judicem? hunc Deus prineipem et rcdemptorem misit, cum<br />

oianu Angeli, qui apparuit illi in rubo.<br />

Ilic eduxit illos, faciens prodigia et signa in terra iEgypti, et in<br />

rubro mari, et in deserto annis quadraginta.<br />

Hie est Moyses, qui di^it (ibis Israel: Prophctam suscilabit vobis<br />

Deus de fralribus vestris, tamquam me; ipsum audietis.


112 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Hic est, qui fuit in Ecclesia in solitudine cum Angelo, qui loque-<br />

batur ci in monte Sina, et cum patribus nosiris : qui accepit verba vitas<br />

dare nobis.<br />

Cui nolucrunt obcdire patres nostri ; sed repulerunt, et aversi sunt<br />

cordibus suis in iEgyptum,<br />

Dicentes ad Aaron: Fac nobis deos, qui praocedant nos: Moyses<br />

enim hic, qui eduxit nos de terra iEgypti, ncscimus quid factum sit ei.<br />

Et vitulum fecerunt in diebus illis, et obtulerunt hostiam simula­<br />

cro, el laìtabantur in operibus manuum suarum.<br />

Convertit autem Deus, et tradidit, eos servire, militias cœ'i, sicut<br />

scriptum est in Libro Prophetarum : Numquid viclimas et hostias ob-<br />

tulistis mihi annis quadraginta in deserto, domus Israel?<br />

Et suscepistis tabernaculum Moloch, et sidus Dei veltri Hempham 52<br />

figuras , quas fecistis, adorare eas. Et transferam vos trans Babylonem.<br />

Tabernaculum tesfimonii fuit cum patribus nostris in deserto, sicut<br />

disposuit illis Deus, loqucns ad Moysen, ut faceret illud secundum for­<br />

malo quam viderai.<br />

Quod et induxerunt, suscipientes patres nostri cum Jesu in posses­<br />

sionem Gentium, quas expulit Deus à facie patrum nostrorum, usque<br />

in diebus David,<br />

Qui invenit gratiam ante Doum, et petiit ut inveniret tabernaculum<br />

Deo Jacob.<br />

Salomon autem aedifieavit illi domum.<br />

Sed non Excelsus in manufactis habitat, sicut Propheta dicit:<br />

Cechini mihi sedes est : terra autem scabellum pedum meorum. Quam<br />

domum œdificabitis mihi, dicit Dominus? aut quis locus requietionis<br />

nieas est?<br />

Nonne manus mea fecit hose omnia ?<br />

Dura cervice, et incircumeisis cordibus et auribus, vos semper<br />

Spiritui saneto resistitis: sicut patres vostri, ita et vos.<br />

Quem Prophelarum non sunt persecuti patres vostri? Et occiderunt<br />

eos, qui prasnuntiabant de advenlu Justi, cujus vos nunc prodilores et<br />

homicidal fuistis:<br />

Qui aeeepistis legem in disposinone Angelorum, et non cuslodistis.<br />

Audientes autem hsec dissecabantur cordibus suis, et stridebant<br />

dentibus in eum.<br />

Cum autem esset plenus Spiritu saneto, intendons in cœlum, vidit<br />

gloriam Dei, et Jesum stantem à dextris Dei, et ait: Ecce video ccelos<br />

apertos, et Filium hominis stantem à dextris Dei.<br />

52 Rcmpham: ignórase quien sea; algunos sospechan que Saturno.


APPENDIX. 113<br />

Exclamantes autem voce magna eontinuerunt amvs suas . et impe­<br />

limi fecerunt unanimiter in eiun.<br />

Et ejicientes cum extra civitatem lapidabant : et testes deposuerunt<br />

veslimenta sua secus pedes adolesce litis, qui vocabatur Saulus.<br />

Et lapidabant Steplianum invocantem, et dicentem: Domine Jesu,<br />

suscipe spiritimi mourn.<br />

Positis autem genibus, clamavit voce magna, dicens: Domine, ne<br />

slatuas ibis hoc pecaitum. Et cum hoc dixisset, obdormivit in Domino.<br />

Saulus autem erat consentiens neci ejus.<br />

iì. .Sauto perugine à la Iglena.—Pecado comelido por Simon Mago.<br />

(IB.8.)<br />

Facia est autem in illa die persecutio magna in Ecclesia, qua; erat<br />

Jerosolymis, et omnes dispersi sunt per regiones Judasa? et Samaria?<br />

prater Apostolos.<br />

Curaverunt autem Stephanum viri timorati, et fecerunt planctum<br />

magnum super eum.<br />

Saulus autem devastabat Ecclcsiam per domos intrans, et trahens<br />

viros ac muliercs, tradebat in custodiam,<br />

Igitur qui dispersi erant pertransibant, ovangelizantes verbum Dei.<br />

Pliilqipus autem descendens in civitatein Samaria?, praedicabat ibis<br />

Christum.<br />

Intendebant aulem turba? bis, qua? à Pbilippo dicebantur, unanimi­<br />

ter audientes, et videntes signa qua? faciebat.<br />

Multi enim oorum, qui babebant spiritus immundos, clamantes voce<br />

magna exibant.<br />

Multi autem paralylici et Claudi curati sunt.<br />

Factum est ergo gaudium magnum in illa cìvìtate. Vir autem qui­<br />

dam nomino Simon, (fui ante fuorat in ci vitate magus, seducens gen-<br />

tem Samaria?, dicens se esse aliquem magnum:<br />

Cui auscultabant omnes à minimo usque ad maximum, dicentes: Ilic<br />

est virtus Dei, qua? vocatur magna.<br />

Attendebant autem eum: propter quod multo tempore magis suis<br />

demen (asset cos.<br />

Cùm vero credidissent Pbilippo evangelizanti de regno -Dei, in no­<br />

mine Jcsu Cliristi baptizabantur viri ac mulieres.<br />

Tunc Simon et ipso credidit: et cùm baptizatusesset, adba?rebat Phi-<br />

lippo. Videns otiam signa et virtutes maximas fieri, stupens admirabatur.<br />

Cùm autem audissent Apostoli, qui erant Jerosolymis, quòd recepis-<br />

set Samaria verbum Dei, miserunt' ad eos Petrum et Joannem.<br />

Qui cùm venissont, oraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritimi<br />

sanctum :<br />

TOMO I. 8


114 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Nondum eniín in quemquam illorum venerat, sed baplizali tanlüni<br />

erant^in nomine Domini Jesu.<br />

Tune imponebant manus super illos, el aceipiebant Spiri turn sanctum.<br />

Cùm vidisset autem Simon quia per hnpositionein manùs Apostolo-<br />

rum darelur Spirilus sanctus, oblulit cis pecuniam,<br />

Dicens: Date et mibi banc potestatem, ut cuicumque imposuero<br />

manus, accipiat Spiritimi sanctum. Petrus autem dixit ad eum:<br />

Pecunia tua tecum sit in perditionem: quoniam donimi Dei existi-<br />

masti pecunia possideri.<br />

Non est libi pars, ncque sors in sermone iste. Cor enim tuum non<br />

est rectum coram Deo.<br />

Pcenitentiam ¡taque age ab hac ncquitia tua : et roga Deum, si forte<br />

remittitur libi base cogitatio cordis lui.<br />

In felle enim amaritudinis, et obligationc iniquitalis video te esse.<br />

Respondens autem Simon , dixit: Precamini vos pro me ad Domi­<br />

nimi, ut nihil veniat super me borum, quae dixistis.<br />

Et illi quidem testificati et loculi verbum Domini, red iba nt Jerosoly-<br />

main, et multis regionibus Samarilanorum evangelizaban!.<br />

45. Conversion de Saulo.— Predica en Damasco; va A Jerusalen, y<br />

Bernabé la presenta A los Apóstoles. (In. 9.)<br />

Saulus autem adbuc spiralis minarum et ca;dis in discípulos Domini,<br />

accessit ad Principem sacerdotum.<br />

Et petiit ab eo epístolas in Damascum ad synagogas: ut si quos in-<br />

venisset hujus via; viros ac muliores, vinctos perdueeret in Jerusalem.<br />

Et cùm iter faceret, contigit ut appropinquarci Damasco: et subito<br />

circumfulsit eum lux de ccelo.<br />

Et cadens in terram audivit vocem dicentem sibi : Saule, Saule,<br />

quid me persequeris?<br />

Qui dixit: Quis es , Domine? Et ilio. : Ego sum Jesus, quem tu per­<br />

sequeris. Durum es tibi contra stimuluni calcitrare.<br />

Et tremens ac stupcns dixit: Domine, quid me vis faceré?<br />

Et Dominus ad eum : Surge , et ingredere civitatem, et ibi dlcelur<br />

tibi quid te oporteat tacere. Viri autem illi, qui comitabanlur cum eo,<br />

stabant stupefacti, audientes quidem vocem, neminem autem videntes.<br />

Surrexit autem Saulus de terra , apertisrme oculis nihil videbat. Ad<br />

manus autem illuni trábenles , introduxerunt Damascum.<br />

Et erat ibi tribus diebus non videos, et non manducavil, noque bibil.<br />

Erat autem quidam discipulus Damasci, nomine Ananias: el dixit<br />

ad illuni in visu Dominus: Anania. At ilio ait: Ecce ego, Domine.<br />

Et Dominus ad eum: Surge, et vado in vicum, qui vocalur recios:


APPENDIX. IIS<br />

et ijuaore in domo .lud;« Saulum nomine Tarsensem : ecce enim orat.<br />

(Et vidit virum Ananiam nomine, introeuntem, et imponentem sibi<br />

manus ut visum recipiat.)<br />

Respondit autem Ananias: Domine, audivi à mult is de viro boo,<br />

quanta mala fecerit sanc'.is luis in Jerusalem:<br />

Et bic habet potestatcm à principibus sacerdotum alligandi omnes,<br />

(pii invocant nomen tuum.<br />

Dixit aulem ad eum Dominus: Yade, quondam vas electìonis est mihi<br />

iste, ut portet nomen meum coram gentibus, et regibus, et filiis Israel.<br />

Ego enim ostendam illi, quanta oporteat eum pro nomine meo pati.<br />

El abut Ananias, et introivit in domimi: et imponens ei manus,<br />

dixit : Saule Crater, Dominus misit me Jesus, qui apparuit tibi in via<br />

qua veniebas, ut videas, et implearis Spirilu sancto.<br />

Et confeslim cecidcrunt ab oculis ejus tamquam squamae, et visum<br />

recepii: et surgens baptizalus est.<br />

Et cùm accepisset cibum, confortatus est. Fuit antera cum discipulis.<br />

qui erant Damasci, per dies aliquot.<br />

Dei.<br />

El continuò in synagogis praodicabat Jesum, quoniam lue est Filius<br />

Stupebant autem omnes qui audiebant, et dicebant: Nonne bic est,<br />

epa expugnabat in Jerusalem eos, qui invocabant nomen istud : et bue<br />

ad hoc venit, ut vinctos illos ducerci ad principes sacerdotum ?<br />

Saulus autem multò magis convalescebat, et confundebat Judaeos,<br />

qui habitabant Damasci, aflirmans quoniam bic esl Christus.<br />

Cum autem implerentur dies multi, consilium fecerunt in unum<br />

Judoci ut eum interficerent.<br />

Nolae aulem facto sunt Saulo insidiae eorum. Custodiebant autem et<br />

portas die, ac nocte, ut eum interficerent.<br />

Accipientcs autem eum discipuli nocte, per murum dimiserunt eum,<br />

submittentes in sporta.<br />

Cùm autem venissel in Jerusalem , tentabat se jüngere discipulis, et<br />

omnes timebant eum, non credentes quòd esset discipulus.<br />

Barnabas autein apprehensum illuni duxit ad Apostolus : et narravit<br />

illis quomodo in via vidisset Dominum, et/quia locutus est ei, et quo-<br />

modo in Damasco lìducialiter egerit in nomine Jesu.<br />

Et erat cum illis intrans et exiens in Jerusalem , et fiducialiter<br />

agens in nomine Domini.<br />

Loquebatur quoque Gentibus, et dispulabat cum Graecis: illi autem<br />

quairebant uccidere eum.<br />

Quod cùm cognovissenl fratres, deduxemnt eum Caesaream, et di­<br />

miserunt Tarsum.<br />

Ecclesia quidem per totani Judaeam, et Galiheam, et Samariam, ha-


11G PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

bebat pacem , et aedificabatur ambulans in timore Domini, et consolatio<br />

ne sancti Spiritus replebalur.<br />

46. Martirio de Santiago. — Prisión de San Peltro. — Su libertad<br />

milagrosa. (IB. 12.)<br />

Eodcm autem tempore misit Herodes rex manus, ut afiligerel quos-<br />

dam de Ecclesia.<br />

Occidit autem Jacobum fratrem Joannis gladio.<br />

Videns autem quia piacerei Judiéis, apposuit ut apprehenderet et<br />

Petrum. Erant aulem dios Azymorum.<br />

Quem cùm apprehendisset, misit in carcerem, tradens quatuor qua-<br />

ternionibus militum custodiendum, volens post Pascila producere eum<br />

populo.<br />

Et Petrus quidem servabatur in carcere. Oral io autem fiebat sine<br />

intermissione ab Ecclesia ad Deiun pro eo.<br />

Cùm aulem producturus eum esset Herodes, in ipsa nocte eral Pe­<br />

trus dormiens inter duos milites, viñetas catenis duabus; el custode»<br />

ante ostium custodiebant carcerem.<br />

Et ecce Angelus Domini astitit: et lumen refulsit in habitáculo : per-<br />

cussoque latere Petri, excilavil eum dicens: Surge velocilcr. Et cecide-<br />

runt catenas de manibus ejus.<br />

Dixit autem Angelus ad eum: Precingere, et calcea te caligas tuas.<br />

Et fecit sic. Et dixit illi: Circumda (ibi veslimenlum tuum, et sequere me.<br />

Et exiens sequebatur eum, et nesciebat quia veruni est quod fiebat<br />

per Angeluui: existimabat autem se visum videro.<br />

Transeúntes autem primam et secundan custodiam, venerunt ad<br />

portam ferream, qua; ducil ad civitalem : quae nitro aperta est eis. Et<br />

exeuntes processerunt vicum unum : et continuò iliscessit Angelus ab eo.<br />

Et Petrus ad se reversos, dixit: Nunc scio vere, quia misit Domi­<br />

nus Angelum smini, et cripuit me de maini Ilerodis, et de omni ex-<br />

pectatione plebis Judawrum.<br />

Consideransque venit ad domimi Maria; rnalris Joannis, qui cogno-<br />

minatus est Marcus, ubi erant multi congregati et orantes.<br />

Pulsante autem eo ostium jañuae, processit lineila ad audiendum, no­<br />

mine Rhode.<br />

Et ut cognovit vocem Petri, proe gaudio non aperuil januam, sed<br />

intrò currens nunciavit stare Petrum ante januam.<br />

At illi dixerunt ad earn: Insanis. Illa autem affirmabat sic se habe­<br />

re. Illi aulem dicebant : Angelus ejus est.<br />

Petrus autem persevorabat pulsans. Cùm autem aperuissent, vide-<br />

runt eum, et obstnpuerunt.<br />

Annuens autem eis mano ut ticerenl, narravit quomodo Dominus


APPENDIX. 117<br />

eduxisset eum de carcere , dixitque: Nunciate Jaeobo et fratribus luce.<br />

Et egressus abut in aliuin locum.<br />

47. Concilia dc Jerusalem. (In. 15.)<br />

Et quídam descendentes de Judaea, docebant fratres: Quia nisi cir-<br />

cumcidamini secundum morem Moysi, non polestis sal vari.<br />

Facta ergo seditiono non minima Paulo et Barnabas adversüs illos,<br />

statuerunt ut asconderent Paulus et Barnabas, et quidam alii ex aliis,<br />

ad Apostólos et presbylcros in Jerusalem, super bac quasstione.<br />

Illi ergo deducti ab Ecclosia, pertransibant Pbconicen et Samariam,<br />

narrantes conversioncm Gentium: et faciebant gaudium magnum om­<br />

nibus fratribus.<br />

Ciim autem venissent Jerosolymam, suscepti sunt ab Ecclesia, et ab<br />

Apostolis, et senioribus, annunciantes quanta Deus fecisset cum illis.<br />

Surrexerunt autem quidam de hceresi Pbarisasorum, qui crcdiderunt,<br />

dicenles: Quia oportet circumcidi cos, proecipere quoque servare legem<br />

Moysi.<br />

Convenerunlque Apostoli et séniores videro de verbo hoc.<br />

Cüm autem magna conquisitio tieret, surgens Petrus dixit ad eos:<br />

Viri fralres, vos scitis quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis elegil,<br />

per os meum audire Gentes verbum Evangelii, et credere.<br />

Et qui novit corda Deus, testimonium perhibuit, dans illis Spiritum<br />

sanctum , sicut et nobis,<br />

Et nihil discrevit inter nos et illos, fide purificans corda corum.<br />

Nunc ergo quid tentatis Deum, imponere jugum super cervices dis-<br />

cipulorum, quod ñeque paires nostri, ñeque nos portare potuimus?<br />

Sed per gratiam Domini Jesu Christi credimus salvari, quemadmo-<br />

dum et illi.<br />

Tacuit autem omnis multiludo: et audiebant Barnabam et Paulum,<br />

narrantes quanta Deus fecisset signa et prodigia in Gentibus per eos.<br />

Et postquarn tacuerunt, respondit Jacobus, dicens: Viri fratres, au-<br />

dile me.<br />

Simon narravit quemadmodum primüni Deus visitavit sumere ex<br />

Gentibus populum nomini suo.<br />

Et huic concordant verba Propbetarum, sicut scriptum est:<br />

Post luce revertar, et reaulificabo tabernaculum David, quod decidit:<br />

et diruta ejus reasdificabo, et erigam illud:<br />

Ut requirant eseterí bominum Dominum, et omnes gentes, super<br />

quas invocalum est nomen meum, elicit Dominus faciens haec.<br />

Notum ¡\ sa!Culo est Domino opus suum.<br />

Propter quod ego judico non inquietari eos qui ex Gentibus con-<br />

vertuntur ad Deum .


118 PRIMER ANO US LATIN Y CASTELLANO.<br />

Sed scribere ad eos ut abstineant se à contaminationibus simula-<br />

chrorum, et fornicatione, et suffocatis, et sanguine.<br />

Moyses enim à temporibus antiquis liabet in singulis civitatibus qui<br />

eum pra?dicent in synagogis, ubi per omne sabbatum legitur.<br />

Tunc placuit Apostolis, et senioribus cum omni Ecclesia, eligere<br />

viros ex eis, et mittere Antiocbiam cum Paulo et Barnaba, Judam, qui<br />

cognominabatur Barsabas, et Silam, viros primes in fralribus,<br />

Scribentes per manus eorum : Apostoli, et seniores fratres, bis, qui<br />

sunt Antiochia?, et Syria?, et Cilicias, fratribus ex Gentibus, salutoni.<br />

Quoniam audivimus quia quidam ex nobis excuntes, turbaverunt<br />

vos verbis, evertentes animas vestras, quibus non mandavimus:<br />

Placuit nobis collectis in unum, eligere viros, et mittere ad vos cum<br />

charissimis nostris Barnaba et Paulo,<br />

Hominibus, qui tradiderunt animas suas pro nomine Domini nostri<br />

Jesu Christi.<br />

Misimus ergo Judam et Silam, qui et ipsi vobis verbis referent<br />

eadem.<br />

Visum est enim Spiritai sancto, et nobis, nihil ultra imponere Vo­<br />

bis oneris quàm ha?c necessaria:<br />

Ut abstineatis vos ab immolatis simulachrorum, et sanguine, et<br />

suffocate, et. fornicatione, à quibus custodientes vos, bene agetis. Valete.<br />

18. Predication de San Pablo en Aténas con los filósofos.—Conversion de<br />

Dionisio Areopagita. (IB. 17.)<br />

Paulus autem, cum Athenis eos expectaret, incitabatur spiritus ejus<br />

in ipso, videns idolatria? deditam civitatem.<br />

Disputabat igitur in synagoga cum Juda?is, et colentibus, et in foro,<br />

per omnes dies, ad eos qui aderant.<br />

Quidam autem Epicurei, et Stoici philosophi disserebant cum eo, el<br />

quidam dicebant: Quid vult feminiverbiushie, dicerc? Alii vero: Novo-<br />

rum daemoniorum videtur annuntiator esse : quia Jesum et resurrec-<br />

tionem annuntiabat eis.<br />

Et apprehensum eum ad Areopagum duxcrunt, dicenfes: Possumus<br />

*eire qua? est ha?c nova, qua? à te dicitur , doctrina?<br />

Nova enim quasdam infers auribus nostris : Volumus ergo scire<br />

quidnam velint ha?c esse.<br />

(Athenienses autem omnes , et advena? bospites, ad nihil aliud va-<br />

eabant nisi aut dicere, aut audire aliquid novi.)<br />

Stans autem Paulus in medio Areopagi, ait: yiri Athenienses, per<br />

omnia quasi superstitiosiores vos video.<br />

Praeteriens enim, et videns simulachra vestra, inveiii et aram , in


APPENDIX. 119<br />

qua scriptum erat: Ignoto deo. Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego<br />

annuntio vobis.<br />

Does, qui fecit mundum, et omnia quae in eo sunt, hie cosli et terra»<br />

cüm sit Dominus, non in manufactis teinplis habitat,<br />

Nec manibus humanis eolitur indigens aliquo, cüm ipse det omni­<br />

bus ritam , et inspirationem, et omnia:<br />

Fecitque ex uno omne genus hominum inhabitare super universam<br />

faciem terras, detiniens statuta témpora, et términos habitationis eorum,<br />

Quasrere Deum, si forte attrectent eum, aut inveniant, quamvis non<br />

longo sit ab unoqnoque nostrum.<br />

In ipso enim vivimus, et movemur, et sumus: sicut et quidam ves-<br />

ti'orum Poetarum dixerunt: Ipsius enim et genus suinus.<br />

Genus ergo cum simus Dei, non debemus asstimare auro, aut ar­<br />

gento, aut lapidi, sculpluras artis et cogitationis hominis, Divinum esse<br />

simile.<br />

Et témpora quidem hujus ignorantias dcspiciens Deus, nunc annun-<br />

tiat hominibus ut omnes ubique poenitentiam agant.<br />

Eo quöd statuit diem, in quo judicaturus est orbem in asquitate, in<br />

viro, in quo statuit, (idem prasbens omnibus, suscitans eum ä mortuis.<br />

Cum audissent aulem resurrectionem mortuorum, quidam quidem<br />

irridebant, quidam verö dixerunt: Audiemus te de hoc herum.<br />

Sic Paulus exivit de medio eorum.<br />

Quidam veré viri adinérenles ei, erediderunt: in quibus et Diony­<br />

sius Areopagita, et midier nomine Damaris, et alii cum eis.<br />

19. Apologia de San Pablo. — Sana de los Judíos obstinados contra el<br />

mismo.— Declárase ciudad mo romano al intentar azotarle el tribuno.<br />

(le. n.)<br />

Viri fratres, et patres, ándito quam ad vos nunc rcddo rationein.<br />

Cüm audissent autem quia Hebrasd lingua loquerctur ad ¡líos, magis<br />

prasstiterunt silenlium.<br />

Et dicit: Ego sum vir Judasus, natus in Tarso Cilicias, nutritus<br />

auleui in ista civitate, secus pedes Gamaliel eruditus juxta veritatem<br />

paternas legis, asmulator legis, sieul et vos omnes estis hodie:<br />

Qui haue viain persecutus sum usque ad mortem, alligans et tra-<br />

dens in custodias viros ac molieres,<br />

Sicut princeps sacerdotum mihi testimonium reddit, et omnes ma­<br />

jores natu, ä quibus et epístolas äeeipiens, ad fratres Damascum per-<br />

gebam, ut adducerem inde vineles in Jerusalem ut punirentur.<br />

Factum est autem, cunte me, et appropinquante Damasco media die,<br />

subito de coslo circumfulsit me lux copiosa:


120 P81MER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Et decidens in terrain, audivi vocem dicenteni inilii: Saule, Saule,<br />

quid me persequeris?<br />

Ego aulem respond i: Quis es, Domine? Dixiìque ad me: Ego sum<br />

Jesus Nazarenus, quem tu persequeris.<br />

Et qui niecum erant, lumen quidem viderunt, vocem autem non<br />

audierunt ejus qui loquebatur niecum.<br />

Et dixi: Quid faciam, Domine? Dominus autem dixit ad me: Sur-<br />

gens vade Damascum: et ibi libi dicetur de omnibus qua) te oporleat<br />

lacere.<br />

Et cùm non viderem pia) ciarliate luminis illius, ad manuiii de-<br />

ductus à comitibus, veni Damascum.<br />

Ananias autem quidam, vir secundum legem testimonium liabens<br />

ab omnibus cobabilantibus Judads,<br />

Veniens ad me, et astans dixit mihi: Saule, frater, respice. Et ego<br />

eadem bora respexi in cum.<br />

At ille dixit: Deus pat rum noslrorum praxirdinavit te, ut cognosco-<br />

res voluntatem ejus, et videres Justum, et audires vocem ex ore ejus:<br />

Quia eris testis illius ad omnes homines, coram qua) vidisti et<br />

audisti.<br />

Et nunc quid moraris? Exurge, et baptizare, et abluo peccata tua,<br />

invocato nomine ipsius.<br />

Factum est autem reverlenti mihi in Jerusalem, et oranti in tempio,<br />

(ieri me in stupore mentis,<br />

Et videro illuni dieentem inibì: Festina, et exi velociter ex Jeru­<br />

salem: quoniam non recipient testimonium tuum de me.<br />

Et ego dixi: Domine, ipsi sciunt quia ego eram concludens in car­<br />

cerem, et caxlens per synagogas eos qui credebant in te: .<br />

Et cùm funderetur sanguis Stephani testis lui, ego astabam, et con-<br />

sentiebam, et custodiebam vestimenta interlìcientium illum.<br />

Et dixit ad me: Yade: quoniam ego in natioiies longè miltam te.<br />

Audicbant autem eum usque ad hoc verbum, et levaverunt vocem<br />

suam, dicentes: Tolle de terra hujusmodi: non enim fas est eum vivere.<br />

Vociferantibus autem eis, et projicientibus vestimenta sua, et pul-<br />

verem jactantibus in aèrem,<br />

Jussit tribunus induci cum in castra , et flagcllis casdi, et tor-<br />

queri eum : ut sciret propter quani causam sic acclamarent ei.<br />

Et cùm aslrinxissent eum loris, dicit astanti sibi Centurioni Paulus:<br />

Si hominem Romanum, et indemnatum licet vobis flagellare?<br />

Quo audito, Centurio accessit ad tribunum, et nunciavit ei, dicens:<br />

Quid acturus es? hic enim homo civis Romanus es.<br />

Accedens autem tribunus, dixit illi: Die mihi si tu Romanus es?<br />

Al ille dixit: Etiam.


APPENDIX. 121<br />

Et respondit tribunas: Ego multa summá civililatem liane consecutus<br />

sum. Et Paulus ait: Ego autem et natus sum.<br />

Protinus ergo diseesserunt ab dio, qui cum torturi erant. Tribunus<br />

quoque timuit, postquam rescivit quia civis Romanus esset, et quia alligasset<br />

eum.<br />

Posterà autem die volens scire diligentiùs, qua ex causa aecusaretur<br />

à Judajis, solvit eum, et jussit sacerdotes convenire et omne concilium,<br />

et producens Paulum, statuit inter illos.<br />

50. Demuestra San Palilo en su epistola à los romanos que sin la fé eie<br />

Jesu-Cristo nadie puede salvarse.—Por eso es predicada en todo el mun­<br />

do.— Los gentiles la abrasan, mientras que los judíos permanecen en su<br />

incredulidad. (Ep. PAUL. 19.)<br />

Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad Deum, lit<br />

pro ibis in salutoni.<br />

Testimonium enim perbibeo ibis, quòd ajmulalionem Dei habent,<br />

sed non secundum scientiam.<br />

Ignorantes enim justitiamDei, et suam qiwerentes statuere, Justitiar<br />

Dei non sunt subjecti.<br />

Finis enim legis, Christus, ad justitiam omni credenti.<br />

Moyses enim scripsit, quoniam justitiam, quae ex lege est, qui feccrit<br />

homo, vi vet in ea.<br />

Quae autem ex fide est justitia, sic dicit : Ne dixeris in corde tuo:<br />

Quis nsccndit in cechini? id est, Christum deducere:<br />

Aut quis descendet in abyssum? ho;: est, Christum à mortuis revocare.<br />

Sod quid dicit Scriptura? Prope est verbum in ore tuo, et in corde<br />

tuo : hoc est verbum (idei quod prsedicamus.<br />

Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credidoris,<br />

quòd Deus illum suscitavit à mortuis, salvus eris.<br />

Corde enim creditur ad justitiam: ore autem confessioni ad salutem.<br />

Dicit enim Scriptura: Omnis qui credit in illum, non -confundetur.<br />

Non enim est distinctio Judaei et Grasci: nam idem Dominus omnium,<br />

dives in omnes qui invorant illum.<br />

Omnis enim, quicuinque invocaverit nomen Domini, salvus erit.<br />

Quomodo ergo invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quomodo<br />

credent ei, quem non audierunt? Quomodo autem audient sine<br />

praedicante?<br />

Quomodo vero pra;dicabunt nisi mittantur? sicut scriptum est:<br />

Quàm speciosi pedes evangelizantium pacem. evangelizantium bona!


122 PRIMER AÑO DE LATIN ï CASTELLANO.<br />

Sed non omnes obediunt Evangelio. Isaías enim dícit: Domine, qui»<br />

erodidit auditui nostro?<br />

Ergo lides ex audítu, audilus autem per verbum Cliristí.<br />

Sed dico: Numquid non audierunt? Et quidem in oinuein lerrain<br />

exivit tonus eorum, et in lines orbis terroe verba eorum.<br />

Sod dico: Numquid Israel non cognovit? Primus Moyses dicit: Ego<br />

ad aeinulationem vos adducam in non genlem: in gentem insipientem,<br />

in iram vos îhitlam.<br />

Isaias autem audet, ct dicit: Inventus sum à non quœrenlibus me:<br />

palàin appaiali iis qui me non interrogabanl.<br />

Ad Israel autem dicit: Tota die expandi manus meas ad popolimi<br />

non crederitem et contradicentem.<br />

51. Da el Apóstol reglus de perfecciona los /leles conforme al estado<br />

de cada uno. — Siendo todos miembros de un mismo cuerpo , todos de­<br />

bemos trabajar en favor de la Iglesia y amarnos mutuamente, (lu. 12.)<br />

Obsecro ¡taque vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis<br />

corpora vestra hostiam viventem, sauctam, Deo placenlem, rationabile<br />

obsequium vestrum.<br />

Et nolite conforman buie secolo, sed reforniamini in novitate sen-<br />

sûs vestri: ut probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et<br />

perfecta.<br />

Dico enim per gratiain quae data est inibì, omnibus qui sunt inter<br />

vos: Non plus sapere quàm oportet sapere , sed sapere ad sobrietatem:<br />

et unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei.<br />

Sicut enim in uno corpore multa membra habernos, omnia autem<br />

membra non cumdem actum habent :<br />

Ita multi unum corpus sumus in Chrislo, singoli autem alter alterius<br />

membra :<br />

Habenles autem donutiones, secundum gratiam quae data est nobis,<br />

différentes: sive propbetiam secundum ralionem fidei,<br />

Sive ministerium in.ministrando, sive qui docet in doctrina,<br />

Qui exbortatur in exhortando, cpii tribuit in simplicitate, quipraeest<br />

in solicitudine, qui miscretur in bilarifate.<br />

Dilectio sine simulatioiie. Olientes malum, adluerentes bono:<br />

Chántate fraternitatis invicem diligentes: Honore invicela prasve­<br />

nientes:<br />

Solicitudine non pigri: Spirilo ferventes: Domino servientes:<br />

Spe gaudentes: In tribulationc patientes: Oralioni instantes:<br />

Necessitatibus sanctorum communicantes : Hospitalitatem sedantes.<br />

Benedicite persequentibus vos: benedicite, et nolite maledicere,


APPENDIX. 123<br />

Gaudere cum gaudentibus, Here com flentibus :<br />

Idipsum invicem sentientes: No» alta sapientes, sed humilibus<br />

consentientes: Nolite esse prudentes apud vosmet ipsos:<br />

Nulli malum pro malo reddentes : providentes bona non tantum co­<br />

ram Deo, sed ctiam coram omnibus hominibus.<br />

Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus hominibus pacem<br />

habentes.<br />

Non vosmet ipsos defendentes, diarissimi, sed date locum ira;.<br />

Scriptum est enim: Mihi vindicta; ego retribuam, dicit Dominus.<br />

Sed si esurierit inimicus tuus, ciba ilium : si sitit, potum da illi.<br />

Hoc enim faciens, carbones ignis congeres super caput ejus.<br />

Noli vinci à malo, sed vince in bono malum.<br />

FINIS.


EPITOME<br />

HISTORIE MUECA.<br />

I. Antigüedad de los griegos. — La Grecia es conquistada por una colonia<br />

egipcia.<br />

Origo Grascorum est antiqua et nobilis.<br />

Anno circiter millesimo noningentésimo nonagésimo post orbem<br />

conditimi, colonia asgyptiaca occupavit Graaciam.<br />

Saturnus et Júpiter habentur duces 1 illius colonia;.<br />

Deindè novi advence collocavère sedem in hác regione.<br />

Primùm aliquot oppida ab illis constituía fuerunt.<br />

Inde Alhena;, Argos, Sparla , Thebae suam duxerunt originem.<br />

Civitales illas fuerunt celebérrimas; Athense vero inter celeras emi-<br />

nuerunt.<br />

ì. Atenas es gobernada desde su origen perr reyes.<br />

Athena)primum r, gem habuére Cecropom,qui credebatur instituisse<br />

matrimonium.<br />

Huic successit Cranaus, cujus filia, nomine Alhis 2, nomen dedit<br />

regioni.<br />

Post hunc Amphictyon regnavit.<br />

Qui primus sacravit urbem Minervas, et nomen Athenas 3 dedit<br />

invitati.<br />

Dùm ille regnarci, illuvies aquarum absumsit fere omnes Íncolas<br />

Gracias.<br />

1 Duces, capitanes, y literalmente conductores, de ducere; las colonias eran<br />

conducidas desde la madre patria á otros paises.<br />

2 Alliis, de donde so formó la palabra Attica.<br />

3 Uno do los nombres dados á Minerva.


12'íi PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Ampbictyonc mortilo, regnimi Erechlheo obligli, tuncqite satin 4<br />

frumenti reperla est apud Eleusin à Triplolemo.<br />

.Egeus , Thesei pater , tenuit quoque regnimi Allienis.<br />

Post yEgeum Tlieseus, et deinceps lìlius Thesei Demophoon, politi<br />

sunt imperio.<br />

3. Codro , rey da Atenas. — Su abnegación patriótica.<br />

Illis temporibus, bollimi grave exortuui est inter Athenienses et<br />

Dorienses.<br />

Ili consuluerunt oracula de eventu praelii.<br />

Responsum est ipsos foro superiores, nisi 5 regem AtUenieiisiuni<br />

occiderent.<br />

Quo audito, priusquàm pugna committeretur, praeceperunt impri­<br />

mis militibus, no regem A Iheniensium occiderent.<br />

Tunc Codrus Atheniensibus 6 rex erat.<br />

Qui responsum oraculi et prcecepta 7 hostium cognovit<br />

lile igitur vestem regiam exuit, pannosusque 8 in castra host ima<br />

ingreditur.<br />

Brevi inlerficitur ibi à milite quem falce astu convuhieraverat.<br />

Dorienses autem , regis morte cognita , discesserunt sine pr«lb.<br />

Atque ila Athenienses à generoso 9 duce bello liberali fuerunt.<br />

4. Cambio del gobierno de Atenas. — Solon.<br />

Post Codrum nemo Allienis regnavi!.<br />

Administrate reipublicae annuis 1 0 magistratibus penuissa fuit.<br />

Sed nuUae tunc leges erant civitati.<br />

Livido enim regum pro legibus habebatur.<br />

His autem temporibus, vir, nomine Solon , justitìà llorebal: electus<br />

est igitur ut civitatem legibus conderef<br />

'i Satto, el arte de sembrar.<br />

!i Nisi equivalente de si no.<br />

S Atheniensibus, caso de atribución, tiene el mismo soni ido quo sì fuera ol<br />

genitivo Atheniensium.<br />

I Prmccpla, avisos; es como si dijera ca qum prcecepta fueran! hostibus.<br />

8 Pannosus, adjetivo derivado de pannus, andrajo.<br />

9 Generoso, literalmente el que es de buena raza; el quo tiene sentimientos<br />

nobles, generosos.<br />

10 Annuis, que cada año estaban somelidos á elección.<br />

II Condirei, fundase, estatuyese.<br />

1 1.


KPITOSIE HISTORIE GR.EG*. 127<br />

III« -sie egit cum plebe etsenatu, ut utrique placueril.<br />

Quidqui enim instituisset pro altero ordine, alteri displicuisset.<br />

Kgrcgiis hujus viri institutis diu floruit Atbeniensium respublica.<br />

5. Ixy de Atenas respecto á la isla de Salamina.<br />

Inter mulla ab ilio egregie facta , illud memorabile fuit.<br />

Bellum motum fuerat inter Alhenieiises et Megarenses, de proprie-<br />

late Salamina! insula 1,<br />

Kà de re armis decerlaverant usque ad intentimi 12.<br />

Post multas clades, Athenienses hoc decretimi sanxerant: S¿ quis<br />

legem de Salamina insula tulerit, capitali pama affiatar.<br />

Solon autem censebat liane insulam armis esso recipiendam.<br />

Yerìim timebat Atbeniensium invidiam, si sententiam proferret<br />

Verebatur quoque, ne tacendo parimi reipublieoe consulerel.<br />

G. Conducta de Solon en esta circunstancia.<br />

Subitali! igilur dementiam Solon simulavit, ut posset non modo di­<br />

cere, sed cliam faceré probibita.<br />

Deindè, more vecordium, in forum proponivi!,<br />

Facto lune omnium concurso , insólitos sibi versus coepit canore,<br />

consilii dissimulandi causa.<br />

Deindè sciismi suasit populo id quod velabatur, brovìque movit<br />

omnium animus.<br />

Exlemplo ilaque bellum adversùs Megarenses decretimi fuit,<br />

, Mox devicli sunt bastes, et insula Salamina Atbeniensium facta est 4.<br />

7. Apodérase. I'isistrato del gobierno.<br />

Pisistralus, dux Atbeniensium, profligatis iterimi Megarensibus, tvrannidem<br />

occupare per ' 3 dolimi statuii.<br />

Yoluntariis vulneribus lacerai corpus domi , 6, et in publicum progreditili-.<br />

Advócala conciono, vulnera populo ostentili.<br />

12 t'sque ad inleriluni, se habían hecho la guerra hasta el exterminio.<br />

13 Si sententiam (suam) proferret, si exponía antes su opinion.<br />

14 Atheniensium facta est, vino á sor propiedad de los atenienses. Atenien-<br />

sium. gen., caso de posesión.<br />

lü /'er, por medio de.<br />

16 7)0(7»'. on su casa.<br />

, s.


128 PRIMER ANO DS LATIN Y CASTELLANO.<br />

De crudelitato principum 1 7 queritur; verbis addii lacrymas, et<br />

invidiosa oratione multitudinem credulam accendit.<br />

Affirmat se esse invisum senatui, ob amorem plebis<br />

Obtinet igitur ad custodiam corporis sui satellites.<br />

Deniqufe, sic occupata tyrannide, per tres et Iriginta annas re-<br />

gnavif.<br />

17 Principum, de los primeros ciudadanos, dolos magnates.<br />

18 Amorem plebis, no el amor del pueblo, sino (su) amor (hacia) el pueblo.<br />

19 Alter, se emplea solamente hablando de dos individuos: Pisístrato solo<br />

tenia en efecto dos hijos, Diocles é Hippias.<br />

20 i», hacia; está empleado aquí por ad.<br />

21 Modo, últimamente, recientemente.<br />

22 Contraxerunt, literalmente estrecharon, apretaron, porque para juntar<br />

un ejército se reúnen diversos cuerpos de tropas en un mismo punto.<br />

23 Castra, orum, plural neut.<br />

8. Fin de la Urania.<br />

Postmortem Pisistrati, Diocles, alter 1 9 ex ejus filiis, imperium<br />

paternum tenuit.<br />

statuii.<br />

At brevi ob scelus infandum interfectus est.<br />

Alter Alius, Hippias nomine , summamincivescrudelitatemexercuit.<br />

Tunc civitas, servitutis pertaesa, pristinam liberlatem recuperare<br />

Pulsus itaque regno Hippias, in exsilium actus est.<br />

Qui, profectus in 2 0 Persas, aulam Darii regis petit.<br />

Hie princeps Atheniensibus modo 2 1 bellum denuntiaverat.<br />

Hippias igitur se belli ducem Dario adversiis patriam suam obtulit.<br />

9. Batalla de Maraton.<br />

Ubi Atbenienses audierunt Darii advenlum, brevi tempore con-<br />

traxerunt 2 2 exercitum.<br />

Cum decern millibus civium et Plalaeensibus mille auxiliaribus, ad­<br />

versiis sexcenta millia hostium processerunt.<br />

In campis Marathoniis, Miltiade duce, castra 2 3 castris Persarum<br />

contulerunt.<br />

Magna cunctibus in pugnam alacritas animorum fuit, ncc eventus<br />

audacia? defuit<br />

2 4.<br />

Vieti Persa? in naves confugerunt, ex quibus multa? suppressa?, mul­<br />

ta? capta? sunt.<br />

24 Nec eventus, audacios defuit, y el éxito segundó {su) audacia.<br />

l s.


EPITOME TTTSTORLE CRMCM. 129<br />

ln'eo iìi"el ID virtus singulorura apparuit; inter celeras lamen The-<br />

uiisloclos ailolescens laude singulari eininui!.<br />

io. Bango ih' valor de un soldado ateniense.—Pérdida de los enemigos.—<br />

Muerte de Hippias.<br />

Cynoegiri quoque, militia atheniensis, gloria inagnis laudibus cele­<br />

brala est.<br />

Ule eriim, quùm fugientes hosies ad naves 2 5 egisset, unam ex<br />

eorum navibus dexterà marni tonni!, noe priùs dimisil, quàm manum<br />

amitleret.<br />

Tùia quoque, amputata dextrà , navoni sinistra comprehend it.<br />

Quàm ctiam quùin amisissot, postreinùm morsu navem detinuit,<br />

sicque Iruncus dentibus dimicavit.<br />

Ducenfa millia Persarum eo pnelio , vel ferro vel naufragio inte-<br />

rierunt.<br />

Cecidit et Hippias, tyrannus atheniensis, aucior et concitor ejus<br />

nefarii belli; basque dii patria) uliores pronas ab ilio repetierunt.<br />

co-sii.<br />

11. Muerte de Dario.—Xerxes, su sucesor, continúa la guerra,<br />

Interea Darius, quilín bellum instaurarci 2 6, in ipso apparatu de-<br />

Xerxes bellum à paire coeptum adversùs Grasciam persecu-<br />

tus est.<br />

Seplingenta millia hominum de 2 7 regno armavi! et trecenta millia<br />

de auxiliis.<br />

Grascia igitur oinnein viv capere 2 8 ejus exercitum poterai.<br />

Naves quoque mille et ducentas numero habuisse dicitur,<br />

Huic tanto agmini dux egregius defuit.<br />

Xerxes enim , inani licèt superbia tumens, in periculis timidus<br />

Et quidem primus, in fuga, postremos in praelio semper visus est.<br />

25 .-Id Mares, complemento indirecto de egisset y no de fugientes.<br />

26 Instaurare belhim, hacer nuevos preparativos de guerra.<br />

27 De, prep., procedente de.<br />

28 Capere no significa aquí tomar, que es su mas ordinario sentido, sino<br />

mas bien contener.<br />

TOMO I. 9


13« PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

18. Leónidas, rey de Esparta, sale al encuentro de, Xerxes. — ,S'«<br />

valor y su heroísmo.<br />

Adveníante Persarum exercitu, Lacedaemonü oraculum Apollinis<br />

consuluerunt.<br />

Sic autem illis responsum fuerat: si minus 2 9 rex Spartanorum<br />

intereat, ci vitas peribit.<br />

Idcircò rex Leónidas in ballum proficiscens, suoruui ánimos bor­<br />

iando firmaveraf.<br />

Angustias etiam Tliermopylarum cum quatuor millibus inilitum<br />

occupaverat.<br />

Sic ením secum cogitaverat : Cum paucis so a H¡ major i vincam<br />

gloria, aut minori reipublicae damno vicios cadam.<br />

Nihil erat difficile persuadere militibus qui amore ])atri¡e fia—<br />

grabant.<br />

Cuncti ¡gitur, parato ad moriendum animo , in prajlium ibanf.<br />

(3. Combale de las Thermópilas.<br />

Xerxes, aspernaíus hostium paucilatem, ad pugnam misil «x<br />

quorum cognati miralhoníco prsolio interfecti fueran!.<br />

lili dùm ulcisci suos quaerunt, fuero cladis principium.<br />

Succedente deindèinutili turba, major cìedes editar.<br />

Triduo ibi strenue dimicatum est; ila tamen ni dolor et indignata*<br />

Persarum ánimos accenderent.<br />

Quarta die, quùm liostos summum cacumen 3 1 tcnerent, Leónidas<br />

iterimi bortatus est suos.<br />

Monuit illos, ut patria; magis quàm sibi consulerent, et in castra<br />

hostium irruerent.<br />

fi. Atacan los Espartanos el campo de los Persas. Su honrosa muerte.<br />

Spartani, audito sui regis Consilio 3 2, statini arma capimiI . cas—<br />

traque Persarum irrompimi.<br />

29 Si minus, equivalente de nisi, á monos que.<br />

30 Paucis, suplo militibus.<br />

31 Summum cacumen, el punto culminante de las montañas entre las cua­<br />

les se encontraba el desfiladero do los Thermópilas.<br />

32 Consilio, aquí designio, resolución.


EPITOME HISTORIA! GUMCM. 131<br />

Tumullus ingens lolis castris orí tur, Sparlanique Víctores quocum-<br />

que vaganlur.<br />

Casdunt stcrnuntque oninia ¡ pugnant enim 110111 spe victoria;, sed<br />

in 3 3 morlis ultioncni.<br />

Praslium a principio noctis in majorera partem diei fractura fuil.<br />

Postremo illi, non vioíi, sod vincendo faügati, ínter ingentes stra-<br />

3 lorum hostium catervas occiderunt Í.<br />

slatuit.<br />

Xerxes, terreslri praslio bis •victos, experiri maris fortunam<br />

(5. Manda Xerxes saquear el templo de Delfos, é incendia muchas<br />

ciudades de Grecia.<br />

Ante navalis proelii congressionem, miserat Xerxes quatuor millia<br />

armatorum Delpbos 3 6, ad templum Apollinis diripiendum.<br />

Non igiíur cum Gra;eis solüm, sed etiam cum diis immortalibus<br />

bellum gerebat.<br />

lili vero quos misera!, imbribus el fulminibus deleli sunt.<br />

Inde colligere 3 7 dchuil, quani nulla; essent bominum adversiis<br />

déos vires.<br />

Post luce, furore aniens, Tbcspias , Platicas et Atbenas incendit.<br />

Quso quidem urbe; tune vacua; civibus erant.<br />

Ifi. Respuesta del oráculo de Delfos A los Atenienses. Abandonan su<br />

ciudad.<br />

Quiun Xerxes adveníaret, Atbenienses miserunt Delpbos consultum<br />

oraculum Apollinis.<br />

Pythia 3 8 respondit, ut salulem muris ligneis tuorentur.<br />

Themislocles persuasit civibus Apollinis consilium esso , ut se sua-<br />

que in naves conferrenl.<br />

« Per muros cnim 1 ígneos , inquiebat, deus naves significar.»<br />

33 In, por, con objeto do ¡ vengar su muerte.)<br />

34 Occiderunt, sucumbieron y no mataron, que vendría entonces de occi-<br />

díre y no de occídere.<br />

¡15 Maris fortunam. literalmente la fortuna de mar, como si dijese fortu­<br />

nam prailü maritimi, la .suerte, el azar de un combato marítimo.<br />

36 Delphos, acus. plur. á la pregunta do lugar qub.<br />

37 Colligere. amontonar, recoger; de aquí concluir.<br />

38 Pythia, la Pitia, sacerdotisa de Apolo , llamada así del nombre déla<br />

serpiente Python. cuya piel forraba la silla en que se asentaba para anunciar<br />

los oráculos.<br />

3 5


132 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Probato tali Consilio, conjuges liberosque cum preliosissimis ro­<br />

bus in Ínsulas abditas demandan!.<br />

Ipsi urbern relinquunt, navesque' armati conscetidunt,<br />

Exemplum Atheniensium alias efiam urbes imitata; fuerunt.<br />

17. Disensión entre los aliados.—Artificio de Tiwmistocles.<br />

Quìim adunata fuit omnis sociorum classis, Themistocles angustias<br />

Preti salaminíi occupavi!.<br />

Sic enim egit, ne 3 9 circumveniri à multiludinc hostium posse!.<br />

At dissensio ínter civitatum principes orta est, singulique dese-<br />

rere societatem et in suam regionem abir'e volebant.<br />

Tune Themistocles, timcns ne vires discessu sociorum minuerentur,<br />

servimi fidum Xerxi misit cum bis verbis, «0 Rex ! Grascia uno in<br />

«loco contracta capi facillimè potest ; multi autcui ex prasfectis elassis<br />

«volunt nunc abire ; si exspectes, dùm discesserint, singulos majori<br />

«labore 4 9 debellabis.»<br />

Hoc dolo impulit Xerxem ad pugnam protinus capessendam.<br />

18. Combate naval junto á Salamina.—Nueva derrota de los Persas.<br />

Xerxes igitur signum pugnas dedit, Grascique conjunctis viribus<br />

praslium iniére.<br />

Interefi rex, speefator pugnas, cum parte navium in maris littore<br />

rematisi t.<br />

Artemisia autem , regina Halicarnassi 4 1, quas in auxilium Xerxi<br />

venerai, inter primos duces acerrime pugnaba!<br />

Fortissima enim illa mulier virilem audaciam pras se fe."ebat.<br />

Persas tamen , iterimi pulsi victique , in lugani vertuntur.<br />

Qua in trepidatione 4 2 multas captas naves , multas mersas fuerunt;<br />

plures autem domum reversas sunt.<br />

19. Consejo de Mardonio á Xerxes.<br />

Hác clade perculsus Xerxes, dubius crat consilii<br />

Tune Mardonius, unus è ducibus Pcrsarum, eum sic compellavit:<br />

39 Ne por ut non : alguna vez ut se encuentra sustituido por ne.<br />

40 Majori labore: tradúzcase como si estuviese suprimida la preposición<br />

Ciíí;!.<br />

41 Halicarnassi. Halicarnaso, ciudad de Caria en el Asia Menor.<br />

42 Trepidatione, significa la confusión y desorden do una derrota.<br />

43 Dubius consilii, que duda, que está incierto sobre el partido que debe<br />

tomar.<br />

4 3.


liPl TOME ÌIISTOKIA GUAiCJR ì'ò'ò<br />

nO rex ! fama adversi hujus belli aliquam seditionem in Perside po-<br />

oterit movere; ilaque tuoni in regnimi abi;mibi intereà trecenta mil-<br />

»lia armatorum lecta relinque ; si Graeiam perdomuero 4 4, plurima<br />

»ad (e gloria; sin aliter rescesserit, nulla deveniet infamia.»<br />

Probato Consilio, Mardonius exercitui prasíicitur.<br />

Hex autem ipse reliquas copias in regnimi reducere paravi!.<br />

20. Intentan los Griegos quitar á Xerxes todo medio de fuga.<br />

Oraci vero vix audierunt regis fugam, quilín consilium inierunt<br />

poiitis interrumpendi , quem ille Abydi 4 5 feccrat.<br />

.Sic eniíii intercluso reditu, aut cum exercitu ilium dolere , ani<br />

ad pacem petendain cogeré 4 8 decreveranf.<br />

Sed Themistocle;, verens ne interclusi hostes in desperatìonem ve-<br />

nirent, suasit Grascis ne id agerent.<br />

Quùni autem non posset illos de sententià dimovcre , eumdem<br />

servum misil, qui Xerxem hujus consilii certiorem faceret et matu­<br />

rare fugam juberet<br />

4 7.<br />

Ilio , perculsus nuntio, tradidit ducibus suis milites perducendos,<br />

et ipse cum paucis Abydum contendit.<br />

21. Xerxes se. ve obligado ó huir en una barca de pescador.<br />

Xerxes , quùni Abydum pervenisse!, pontem hybernis tempesta—<br />

tibus solutum invenit. Tune trepiduas piscatoria scapila mare trajecit.<br />

Sic ille cujus naves pauló ante asquor 4 8 omne vix capiebat, exi­<br />

guo navigio salutoni commisit suam.<br />

Nec iter felicius fuit copiis quas ducibus suis reliquerat redu-<br />

cendas. <br />

sera ut.<br />

Efenim ad labores quotidianos fames, imo et pestis brevi acce-<br />

Tantos efiam fuit morientium numerus , ut viae cadaveribus im-<br />

plcreniur, aütesquc el bastia? carnivora? exercitum sequerentur.<br />

44 Si perdomuero, si domare.<br />

43 Abydi de Abydos, ciudad do Mysia, fronteriza de Sestos en el estrecho<br />

de Molcspoato.<br />

46 Cogeré suplo illuni {Xerxcm .<br />

•57 Juberct, no tiene aqui el sentido do mandar, sino el de aconsejar, dar<br />

prisa con instancia.<br />

48 /liquor, el mar. Esta palabra, viene del adjetivo mquus, porque el mar<br />

presenta una superficie igual, unida.


134 PRIMES AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

22. Derrata del ejéreito de Mardunio. — Su fuga.<br />

Interim Mardonius in Grascia Olynthum expugnavit.<br />

Athenienses deindè ad pacem cum rege faciendam inducere oo-<br />

natus est.<br />

Postquàm autem vidit libertatem apud ilìus esse rebus ceteris mul­<br />

tò cariorem ,• copias in Boeotiam 4 9 transtulit.<br />

Eo et Graseorum exercitus, qui centum millium erat, eum se—<br />

cutus est, ibique piu'Iium commissum l'uit.<br />

Sed eadem t'uit duci, quae regi 5 0, fortuna.<br />

Nam victus Mardonius cum paucis prol'ugit. (lastra , regalibus opi-<br />

bus referta , capta sunt.<br />

23, So» derrotados las Persas en el Asia et mismo dia.—Ponen fin<br />

à la guerra estas das derrotas,<br />

Eodem forte die quo copia; Mardonii delctoe sunt, navali etiain<br />

proslio in Asia, sub monte Mycale 5 1 , Persa) vieti fuerunt.<br />

Etenim quìim utraque classis jàm congrederetur , fama ad utruin-<br />

que exercitum venit Graecos vicisse, Mardoniique copias prolligatas<br />

fuisse.<br />

Quo andito, Perseo extemplò turbati dilFugerunt.<br />

Sic bello confecto, in universo Graesorum concilio 5 2 Atheniensium<br />

virtus praecipuas laudes oblinuit.<br />

Inter duces quoque Tliemistooles princeps civitatum testimonio<br />

declaratus est, sicque gloriato sua; patria; auxit.<br />

24. Reslablecimiento de las murallas de Alenas. — L'mbajada de lo»<br />

Ijicedemonios con este motivo.<br />

Athenienses, pace confectà urbis restituendo; concilium susceperunt;<br />

at meenia altiora 5 4 exslruxère.<br />

49 Baotiam, la Beocia, provincia de la Grecia al Sur de la Phócida.<br />

50 Qim regi, puede suplirse fuerat.<br />

51 El monte Micale estaba en la parte del Asia Menor llamada en otro<br />

tiempo Lidia, hoy Natolia.<br />

52 Concilio, asamblea, reunión.<br />

33 Construyase: declaratus estprinceps testimonio civitatum.<br />

54 Alliora, súplase para la claridad ipmm erant, antequam Alhena incen­<br />

dio (leletm fuissent.<br />

5 3


EPITOME HISTORIC GR.«CjE. 135<br />

Lacedaintoiiii proptereà miserunt Alhenas legatos qui eá de re quereronlur.<br />

Themisfocles respondit legalis: «Quandòquidem anxio estis animo,<br />

ego ilio LacedaBinonem, hancque controversiam vobiscum facile diriuiam.<br />

»<br />

Turn, dimissis Sparlanis, hortatur suos 5 3 ad opus maturandum,<br />

Dein ipse, aliquanlò post in legationem profectus est, et inter euriduiu<br />

5li inlirmitatc simulata, spatium consummando operi dedit,<br />

2">. Termina Themislocles felizmente esta negociación<br />

Interim nunliatum est Sparlanis opus Athenis malurari.<br />

Denuò igiiur legali ad illis missi fuerunt ad rem inspicicndam.<br />

At Themislocles Atheniensium magistratibus suasit per litteras, ut<br />

nos legatos in pignus 5 7 retinerent, donee ipse in patriam rediret,<br />

Adiit deindè concionem Lacodoemoniorum, illisque dixit muros ila<br />

«xstruit, non adversùs socios, veruni adversùs bostes patriae.<br />

lilis etiam consilium aperuit suum de legalis retinendis, eoquo<br />

vehementer objurgavit, s Quibus por illis, pero mas elegante,<br />

üy Proditionis Consilia, los proyectos do traición.


(36 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Graeci ducem constituerunt 6 0 Cimoneni, Atheniensein, lilium Míítiadis,<br />

qui pugna marathonicá Persas fuderat.<br />

Illius juvenis magnitudinem futuram egregia pielalis in patreui<br />

exempla portenderant.<br />

Eíeniín patrem in vincula conjeclumibique defunctum ad sepulturam<br />

redemit.<br />

Nec in bello virtus ejus spem Gra¿eorum frustrala fuit.<br />

El quidem Cinion Xerxem, terrestri navalique praelio victoin, reciñere<br />

se in regnuin coegit.<br />

28. Muerte trágica de Xerxes.<br />

Rex Persaruin, in Greecià victus, ccepit eliam esse suis con-<br />

lemptui<br />

6 1.<br />

Raque Artabanus, unus ex ejus prasfectis, spe regnandi adductus,<br />

mortem illi macbinabatur.<br />

Quàdam die sub vesperum regiam cum septem suis íilüs mgressus,<br />

regem trucidavit.<br />

Filios vero Xerxis, qui supererant dolo aggressus est.<br />

Caede igitur patris primiim insimulavit Darium, regis lilium, et ¡lie<br />

quoque interfectos est.<br />

perit.<br />

Uein Artaxerxi ipse paravít insidias, qui brevi rem omnem com-<br />

Uenuntiaium est enim Artaxerxi, ut*' 2 pater ejus occisos, ut fra-<br />

ter 6 3 falsò insimulatus fuisset, ut deniquè ipse slruerentur insidi».<br />

29. /i* vengada la muerte de Xerxes con la de Arlabano.<br />

His 6 4 cognitis, Artaxerxes, verens Artabani filiorum numerum,<br />

jubet recenseri postridiè exercitum.<br />

Inter ceteros et ipse Artabanus in armis assislebat.<br />

Tunc rex simulat se breviorem loricam habere, jubetque Artaba-<br />

num seeum commutare.<br />

At illuni se exuenlem Artaxerxes gladio transfìxit, flliosque ejus<br />

statini corripiendos curavi!<br />

8 5.<br />

iiO Constitueruut, establecieron de consuno, nombraron de común acuerdo.<br />

t)\ Esse suis contemptui, ser despreciado de los suyos.<br />

tri Ut, no que. sino como.<br />

63 Prater tiene , lo mismo que pater, su correlativo ea ejus.<br />

64 His, suple rebus.<br />

65 Filios ejus corripiendos curavil, procuri) apoderarse de los lujos de Ar­<br />

tabano.


EPITOME HISTOP.liE GIUÌCJB. 137<br />

Alque ita egregios ilio adolescens et casdem patris, et iieceni i'ratris<br />

et. se ab insidiis Artabani vindicavit.<br />

30. Licurgo, legislador de Esparta.<br />

Dóni base e t ì in Perside gererentur, Lacedasmonii et Athenienses,<br />

duo potentissimi Grascia) populi, inter se bellabant.<br />

Operae pretium est 6 7 hìc dicere de Lycurgo, qui Spartani egibus<br />

ìnformavit,<br />

Lycurgus , è regia stiipe natus , fratri suo Polybitas, Spartanorum<br />

regi, sueccssit.<br />

Al posteà quùm apud eum asquitas plus quàm opcs valeret, Charillo<br />

I'ratris tilio regnum restituii.<br />

Dinn tutelara Charilli administraret, non habentibus Sparlante leges<br />

instituit.<br />

Nec inventione earuni clarior , quàm suis exemplis, fuil.<br />

31. Leyes de Licurgo.<br />

Administrationem reipublicas per ordines 6 8 divisil.<br />

Hcgibus poleslatem bollorum , magisiratibus annuis jodicia , sonatili<br />

custodiara legum 6 9, populo seuatum ceterosque magistrate creandi<br />

polestatem permisi t.<br />

esse'.<br />

Fundos omnium asqualiter in omnes divisit, no quis alteropotenlior<br />

Emi singula , non pecunia, sed compensa (ione mercium jussit.<br />

Auri argentique usura velut omnium scelerum materiam sustulit.<br />

Convivari omnes publicó voloit, ne cojusquam opes vel mores in<br />

occulto essent.<br />

32. Continuación de las leyes de Licurgo.<br />

Parchiloniam omnibus suasit, ratus laborera railitias assidua frugali—<br />

latis consuetudine faciliorem l'ore.<br />

.luvenibus non ainpliùs una veste ufi loto anno 7 0 permisit.<br />

Pueros ¡luberes in agrura deduci prascepit, ut primos annos in<br />

opere et laboribus agerenl.<br />

66 Ucee, suple negotia.<br />

67 Operte pretium est, es bueno, es á propòsito,<br />

os Ordines. ordenes, clases.<br />

lili Custodiar» legum, la guardia . la conservación de las leyes.<br />

70 7'oío anno, por todo el año. La palabra que expresa duración se pone<br />

en ablativo sin preposición.


í 38 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Mos humo nuda dormire, nec priùs in urbem redire, quàm viri<br />

facti essen!, statuii.<br />

Virgilios sine dote nubere 7 1 jussit, ut virtutum duntaxat, non di-<br />

7 vitiarum ratio haberetur 2.<br />

Maximum honorem, non viris divilibus et potentibus, sed senibus<br />

haberi voluit.<br />

Nec sane usquàni terrarum locum honoratiorem 7 3 senectus habuit.<br />

33. Destierro voluntario de Licurgo.<br />

Lycurgus, ut leges religiose observarentur, finxerat Apollinem<br />

delphicum earum esso auctorem.<br />

Deindò curavit ut perpetuò constanterquo colerentur.<br />

Simulavit igitur se Delphos proficisci, ut oraculum consuleret,<br />

quid addendum legibus , quidve mutandum fore.<br />

Jurejurando priùs cives obligavit, eos nihil ex legibus mutature*<br />

esse, anteqiiam reverlereiur.<br />

Profectus est autem Cretam , ibique perpetuum egit exsilium 7*.<br />

Jussit etiam moriens abjici in mare ossa sua , ne si relata essentLa-<br />

cedaemonem, Spartani se jurejurando suo solutos arbitrarentur.<br />

34. Guerra de los Mesemos y Lacedeinonios. Tama de la ciudad de<br />

los Mésenlos.<br />

Dum eequis iliis legibus fiorerei Lacedeemon, Messend spartanas vir-<br />

7 gines in solcmni sacrificio affecerunt injuria 3.<br />

Lacedaemonienses igitur bellum Messeriiis intulerunt, Messeniamqua<br />

obsederunt.<br />

7 At eos contra spem suam, obsidio urbis decem annis tenuit 8.<br />

Ad dolum igitur confugerunt, Messeniosque per insidias expugnaverunt.<br />

Tiniuerant videlicet ne bellum diuturnum ipsis plus quàm Messeniis<br />

noceret.<br />

Sic vieti Messemi per annos octoginta omnia servitutis mala perpessi<br />

sunt.<br />

71 Nubere, las doncellas se cubrían con un velo en el dia de. su casamiento.<br />

72 Ut ratio haberetur, para que se tuviese cuenta.<br />

73 Locum honoratiorem,, un lugar donde se le honrase mas.<br />

74 Egit exsilium, vivió en el destierro, se condenó á perpetuo destierro.<br />

75 Injuria, insulto, ultraje.<br />

76 Eos tenuit. los tuvo ocupados, los detuvo.


EPITOME UISTORlífi GRÍEC*. 139<br />

30. Piden los Luxedemonios un general á los Atenienses , quienes<br />

les envían por desprecio al poeta Tyrteo.<br />

Messeuii, post longam malorum patientiam 77 bellum instauraverunt.<br />

Laceriamomi quoque adversas isíos rebelles servos ad arma concor­<br />

rermi 1.<br />

Hinc igitur injuria , illinc 7 8 indignatio ánimos acuebat.<br />

Lacedaemonü juxta responsum Apollinis, ducem belli ab Athenien-<br />

sibus petiverunt.<br />

l'orrò Athenienses, qui responsum oraculi cognoverant, SpartanLs<br />

Tyrticum poetam, claudum pede, in contemptum 7 9 miserunt.<br />

Qui tribus praeliis l'ussus, oò usque desperationis Spartanos adduxit,<br />

ut reges exercitum vellent reducere.<br />

30. Excita Tyrteo el valor de los Lacedemonios, que obtienen la<br />

victoria.<br />

8 0<br />

Tyrtajus Consilio regnili obstit, exercituique carmina excitatoria<br />

recitavif,<br />

Tantum ardorem militibus injecit, ut vel vincere vel mori essent<br />

parati.<br />

Quùni sic animatum reges vidissent exercitum, curaverunt ut res<br />

Messeniis iiuntiaretiir.<br />

Quai res Messeniis non timorem, sed asmulationem mutuam dedit.<br />

Itaquc tàm acriter dimicatum est, ut nunquàm cruentius preelium<br />

fuerit.<br />

Postremùin (amen victoria Lacedajmoniorum fuit.<br />

37. Tercera guerra de los Mesenios. — Guerra de Atenas y de Esparta.<br />

Intcrjecto tempore 8 1 , tcrtium quoque bellum Messend reparavère.<br />

Laceda-monii primìmi in boc bello Albeniensium auxilium adhibuerant.<br />

At brevi, quùm i Horum lìdem suspcctam haberent, eos dimiserunt.<br />

Quam injuriam Albcnicnses graviter ferentes , ulti fuerunt.<br />

Sed non Lacedamionii (puievère; quùmque Messeniorum bello occu—<br />

77 Post longam patientiam, después de haber sufrido largo tiempo.<br />

78 Hinc se refiere á tos Lacedemonios, illinc á los Mesenios,<br />

79 In contemptum. en señal de desprecio, por desprecio.<br />

80 Excitatoria, hechos para excitar (su valor'.<br />

81 Interjectn tempore, después de un período de tiempo.


140 PRIMER AÑO DE LATÍS Y CASTELLANO.<br />

pati essent, Peloponiienses 8 2 immisère, qui bellum Atheniensibus facorent.<br />

Parva? tune temporis vires Atheníensibus eran! ; classem quippe<br />

miserant in jEgyptum.<br />

Itaque navali praelio Uli facile fuerunl superati.<br />

38. Vuelven los Atenienses á tomar las armas. Encarnizamiento ¡le<br />

los Espartanos.<br />

Non multò post, Athenienses novum bellum susceperunl.<br />

Maque Lacedaemonii, omissis Messeniis, adversos Athenienses<br />

arma verterunt.<br />

Diù incerta victoria fuil ; aequo tandem Marte 8 3 utrinquè discesserunt.<br />

Inde adversos Messenios Lacedaemonii reversi sunt.<br />

Al, ne otium Atbeniensibus relinquerent, ad bellum cum Ulis ge-<br />

rendum Tbebanos impulerunt.<br />

Athenienses igitur , in tanta tempestate, duos duces elegerunt, Pe-<br />

riclem, spedata? virtutis virum , et Sophoclem, poetimi oxiinium<br />

qui, diviso exercitu , et Spartanorum agros vastaverunt , el multas<br />

Acbaiae civilates Atheniensium imperio adjecerunt.<br />

•19. Hacen la paz los Lacedcmonios. — Violan, al poco liempo MI<br />

tralado.<br />

Iiis fracti malis Laceda?monii, in anrios triginla s i pacom pepi-<br />

gerunt.<br />

Sed tàm longum otium non tulerunt eorum inimicitia?.<br />

Itaque, decimo quinto anno, rupto feedere, fines alticos depopulati<br />

soni, et hostes suos ad prselium provoca vére.<br />

Athenienses autem, Consilio Pericbs, suiducis, injuria? uitionem<br />

in aliud tempus distulerunt.<br />

Interjectis deindè diebus , naves conscenderunt, tolamquc Spar­<br />

tani depraedati, multò plura 8 5 abstulerunt quàm amiseranl.<br />

Longè igitur major fuil ultio quàm injuria.<br />

8« El Peloponeso era una península reunida á la Grecia poi 1 el istmo de<br />

Corinto. Comprendía la Argólida, la Corintia, la Laconia, la Messenia, la Eli­<br />

cla, la Arcadia, la Achaya y la Sicyonia.<br />

83 Mquo Marte; tradúzcase como si dijere cequis armìs, pari successi'.<br />

Si In annos triginta, por treinta años.<br />

85 Plura, suple negotìa.


EPITOME mSTOlU.K (¡RáiCE.<br />

40. Rasgo de prudencia y de patriotismo de Pericles.<br />

Clara quidem ha?c Periclis expeditio; sed multò clarior privati<br />

patrimonii contomptus fuit.<br />

Lacediemonii hujus agros, dùm ceteros popularentur , intactos re-<br />

liquerant.<br />

Sic enim voluerant confiare buie viro 8 6 suorum invidiam.<br />

Quod prospiciens Pericles, ad declinandam invidiam, agros suos<br />

dono reipublieae dederat.<br />

Atque ita ibi maximam invenit gloriara, undo periculum ipsi im-<br />

minebat.<br />

Postha?c navali proelio dimicatum est, victique Lacedasmonii fu-<br />

gerunt.<br />

Deniquè, fessi lot malis, in anuos quinquagintd pacem fecero,<br />

quam nonnisi 8 7 sex annis servaverunt.<br />

41. Es llevada la guerra á Sicilia. — Description de esta comarca.<br />

dicam.<br />

lune bellum in Siciliani Iraslatum est, de cujus situ pauca priùs<br />

Vicina est Italia? Sicilia 8 8 ; hujus solum est ita tenue et penetrabi­<br />

le , ut ventorum flatibus tolum pateat.<br />

Strata intrinsecùs sulphure et bitumine dicitur.<br />

lue stat mons /Etna , cujus visceribus materia ad generandos nu-<br />

ti'iendosque ignes idonea continelur.<br />

llinc frecuenter nunc fiamma?, nunc vapor, nunc 8 9 fumus eru-<br />

ctantur.<br />

Et ubi acrior ventos interiora 9 0 penetravit, arenarum moles<br />

saxaque egeruntur.<br />

42. Primeros habitantes. — Antiguos tiranos de la Sicilia.<br />

Sicilia? primum Trinacria 9 1 nomen fuit, postea Sicania cogno­<br />

minala osi.<br />

86 Confiare huìc viro, excitar (contra) este varón insigne.<br />

87 Nonnisi, equivale aquí á tantummodò.<br />

88 La Sicilia está efectivamente al Sur de Italia.<br />

8!) Nunc, así repelido, se traduce ora ó ya.<br />

80 interiora suple loca.<br />

di Trinacria. Este nombre fue dado á la Sicilia para significar su forma<br />

triangular.


I 42 PRIMEK ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Hsec ù pi incipio patria Cyclopum fuit. quibus cxslinctis , Cocalu»<br />

regnuin insula; occupavit.<br />

Ilio mortuo, singulae civitales in tyrannorum imperium concesserunt.<br />

Horum ex numero fuit Anaxilaus, qui tarnen justitià inter cetero*<br />

eminuit.<br />

Imperium Sicilia; etiam Carthaginienses usurpare aggressi sunt,<br />

(liìique varia fortuna cum lyrannis dimicaverunt.<br />

Postremìim , amisso Hamilcare imperatore cum exercitu , aliquantispsr<br />

quievére.<br />

43. Desgraciada suerte de los moradores de Veggio en Sicilia.<br />

Ulis fortb temporibus, Rliegini divisi in duas factionum partes<br />

erant.<br />

Altera pars in 9 2 auxilium vocavit socios, à quibus expulsi sunt<br />

civilale ü contra quos accersiti fuerant.<br />

Uli vero mox interfecerunt cos quibus tolerant auxilium, urbémque<br />

cum conjugibus et liberis occupavére.<br />

Rheginis igitur melius fuisset vinci quàm vieissc.<br />

Nani sive victoribus serviissent, sive patria exsulare necesse habnissent,<br />

non tarnen noci oeeubuissent crudelissima;.<br />

Noe etiam patriam cum conjugibus ac liberis pra;dam tyrannis<br />

reliquissent.<br />

44. Cunciben los Atmienses el proyeeto de apoderarse de Sicilia.<br />

Catinienses 9 3 quoque , quùm Syraeusanorum jugum exeulere vel-<br />

lent, auxilium ad Atheniensibus petivére.<br />

Atbenienses Lamponium ducemeuir. classe in Siciliani miserunt.<br />

Al, sub specie ferendi Catiniensibus auxilii, tentare Siedile im­<br />

perium in animo babebant.<br />

Prima india belli, cassis frecuenter hostibus, prospera fuerunt.<br />

Tunc majori classe majorique exercitu , bachete el Cbabriade du-<br />

cibus, Siciliam adierunt.<br />

Sed Catinienses. seu melu Atbeniensium , scu (axlio belli, remis-<br />

serunt Atbeniensium auxilia , pacemque cum Syracusanis fecére.<br />

92 In , sinónimo de ad. llamó en su ó para su socorro.<br />

93 Catinienses, los moradores de Catana , ciudad situada junto al Etna.


EPITOME HISTOB.I.S GZXCX. 143<br />

45. Son llamados los Atenienses á Sicilia contra los de Siracusa.<br />

Pax autem à Syracusanis non servata fuit, Catiniensesque denuó<br />

legatos Athonas miserunt.<br />

Qui, quùm Atheniensium concionem adiissent sordida veste<br />

sparsis crinibus et lacrymabundi, populum misericordia moverunt.<br />

Classis igitur ingens instructa fuit, et creati sunt duces Nicias, Al-<br />

cibiades et Lamachus.<br />

Brevi post tempore, revocato Alcibiade , duo praslia terrestria commisserunt<br />

Nicias et Lamachus, retulcruntquc victoriam.<br />

Urbe deindè obsessà, hostes intra mcenia clausos marinis etiam<br />

commeatibus 9 3 intercluserunt.<br />

í6. Socorren los Lacedsmonios à los de Siracusa.— Derrota de los<br />

Atenienses. —Guerra naval.<br />

Quibus rebus fracti Syracusani, auxilium à Lacedaamoniis peti—<br />

veruni.<br />

Ab his missus est Gylippus solus, qui, quùm auxilia partim in<br />

Graecià, partim in Sicilia contraxisset, opportuna loca occupavit.<br />

Duobus praeliis primùm victus fuit.<br />

At congressus tertiò, occiso Lamacho, et hostes in fugam compii—<br />

lit , et socios obsidione -iiberavit.<br />

Tune Athenienses navale bellum tentaverunt.<br />

Gylippus contra classem Lacedaemone cum auxiliis accersivit.<br />

Quo cognito, Athenienses in Iocum Lamachi Demosthenemet Eury-<br />

medonta 9(5 cum supplemento copiarum miserunt.<br />

Peloponnesii quoque ingenua Syracusanis auxilia misere.<br />

47. Son vencidos los Atenienses por mar y tierra.—Nuevo combate<br />

naval.<br />

Primo 9 7 autem navali certamine Athenienses vieti fuerunt.<br />

Castra quoque eorum cum omni publica ac privata pecunia direpta<br />

sunt.<br />

94 Sordida veste, en traje sucio, desaliñado.— Esto era entre los antiguos<br />

indicio de duelo, de aflicción, ó de padecimiento.<br />

95 Marinis commeatibus, los convoyes de víveres que podian recibir pov<br />

el mar.<br />

96 Eurymedonta. Este acusativo se asimila á la forma griega,<br />

97 Primo suple in.<br />

9 4,


144 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Insuper, terrestri praslio commisso, magnani cladem accepére.<br />

Tono Demostiienes censere coepit ut abirent è Sicilia, dùm res<br />

nondurn perdita) essent.<br />

Nicias, seu pudore male acta) rèi 9 8, seu metu invidia) civium,<br />

manere voluil,<br />

Reparatum est itaque navale bellum.<br />

Sed Athenienses, insedia ducum, qui Ínter angustias maris Syra-<br />

cusanos imprudcntcr aggressi fuerant, vieti, à praelio discesserunt.<br />

48. Resultado de este combate.<br />

Eurymedon dux, in prima acie fortissime dimicans, primus cecidi!,<br />

trigintaque naves quibus praeerat incensa? fuerunt.<br />

Deniosthenes et Nicias et ipsi vieti, exercitum in terram deposue-<br />

runt, rali fugam itinere terrestri tutiorem fore.<br />

taria.<br />

Ab bis relictas centum et triginta naves Gylippus invasit.<br />

Ipsos deindè inseculus fugientes , partim cepit, paríim cecidi!.<br />

Demosthenes, amisso exercitu, captivitatera elfugii morte volun­<br />

Nicias autem, exemplum Demosthenis nequáquam seculus. eapli-<br />

vus ab hostibus abductus est.<br />

49. Llamamiento de Alcibiades.—-Uestièrrase él mismo, g entrégase<br />

después d los Lacedemoni».*.<br />

Dùm Athenienses in Sicilia bellum per bienium cupidiùs quàm<br />

feliciùs 9 9 gererent, concitor et dux ejus belli Alcibiades, Athenis<br />

absens insimulabatur quòd mysteria Cereris sacra enunliavisset.<br />

Revocatus igitur à bello fuerat ad judicium.<br />

At ibi tacitus in exsilium Elidem 1 0 0 profectus est.<br />

Inde ubi cognovit non solùm se damnatum, verùm eliam diris<br />

fuisse devotum, Lacedaemona se contulit.<br />

Ibi regem Lacedaamoniorum impulit ad bellum ultrò Atbeniensibus<br />

inferendum.<br />

Quo facto, cuneta? etiam Gra?cia? civitates ad arma concurrerunt.<br />

SS Male aclce rei, del éxito desgraciado, desacertado del negocio.<br />

99 Cupidiùs quàm feliciùs, mas ardorosa quo felizmente.<br />

A00 Elidem, Elis, capital de la Elida , comarca del Peloponeso, llamada<br />

hoy Morca.<br />

101 Diris. así se llamábanlas divinidades del infierno , y principalmente<br />

las furias.


EPITOMI! niSTOHI* GRiCJ!. 145<br />

§0. Declárase también contra los Atenienses Darío , rey de Persia.<br />

Darius quoque , rex Persarum, paterni avitique in Athenienses odii<br />

ha?res, factu cum Laeeda?moniis soeietate, oiiinem sumptum belli pollicitus<br />

est.<br />

Reverá timebat ne, victis Atheniensibus, in so ipsum arma conferrent<br />

Lacedaíinonii.<br />

Totius igitur Orientis vires ad apprimendam unam urbem concurrebant.<br />

Omnes etiam socü, principio belli, ad Atheniensibus dosciverant.<br />

Non tamen inulti Athenienses ceciderunt.<br />

Sed fortissime prasliati sunt, et magis varietate 1 0 2 fortuna? quàm<br />

vi hostium vieti fuerunt.<br />

51. Excita Alcibiades la envidia de los Laaedemonios. —Preséntase<br />

al general de los Persas, á quien disuade de la amistad de aquellos.<br />

Sed apud Lacedusmonios virtus Alcibiadis plus invidia? quàm gra­<br />

1 0 ba? contraxit 3.<br />

Principes igitur Sparta? illum interficiendi quálibet ratione consilium<br />

ceperant.<br />

Re auleta cognita, Alcibiades ad Tissaphernem, praefectum Darii<br />

regis, profugit.<br />

Cojus amicitiam et comitato et officiis celeriter sibi conciliavit.<br />

Deindè persuasit Tissapherni, ne tanta stipendia classi Laceda?moniorum<br />

pra?beret.<br />

«Timendum enim esset, inquiebat ilio, no, hoc perfecto bello, Laceda?monii<br />

victorcs in Persas arma converteront.»<br />

Gralum fuit Tissapherni consilium, monentique 1 0 4 Alcibiadi rex<br />

paruit.<br />

52. Trata Alcibiades de sembrar la divisimi entre sus conciudadanos.<br />

Intereà Alcibiades liane operam civibus suis venditabat.<br />

Qua de re quùm legali Atheniensium ad eum venissent, iis pollicitus<br />

102 Varietale, la inconstancia, la versatilidad.<br />

103 Suple et, le atrajo mas odio que favor.<br />

104 Monentique, suple eum.<br />

TOMO I. 10


146 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

est regís amicitiam, si respública à populo ad senatuin translata foret.<br />

Sperabat nempè se, aut, concordante civitate, ducem ab omnibus<br />

electum iri, aut, factá inter dúos ordines discordia, ab altera parte<br />

vocatum iri 1 0 8 in auxilium.<br />

Sed Atheniensibus, quibus imminebat belli periculum, unica salu-<br />

tís sua? cura fuit.<br />

est.<br />

Itaque, permitiente populo 1 0 6 , imperium ad senatum translatum<br />

ü3. Es llamado Abibiades por el ejército contra el senado, y marcha<br />

después contra los Lacedemonios.<br />

Quùm autem senatus superbe ac crudeliter in plebem ageret, ab<br />

exercitu revocabas est Alcibiades, duxque classi constitutus fuit,<br />

Statim igitur ille Alhenas misit legatos, qui dicerent se cum exer­<br />

citu venturum, ni jura populo à senatu restituerentur.<br />

Hác denuntiatione optimates ferriti, primó urbein Lacedaemoniís<br />

prodere statuerant.<br />

Quùm vero id nequivissent exsequi consilium, profecti sunt in ex-<br />

silium.<br />

Sic Alcibiades patriam intestino malo liberavit.<br />

Deindè summà cura classem instruxit 107, atqueit i adversus Lace-<br />

daemonios processit.<br />

54. Victoria de los Atenienses por mar y tierra.<br />

ikm Mindaruas et Pharnabazus, Lacedaemoniorum duces, inslructis<br />

navibus, praelium exspectabant.<br />

Pugna tandem commissá, victoria penes Athenienses fuit.<br />

In eo bello major pars exercitüs et omnes fere hostium duces cassi<br />

fuerunt.<br />

Naves etiam octoginta captas amiserunt Lacedamionü.<br />

Qui 1 0 8, quùm aliquantò post in terrestre praelium venissent, ite­<br />

rimi debellati sunt.<br />

405 Vocatum iri. Es necesario repetir aquí el pronombre reflexivo se, que<br />

se halla en el primer miembro de la frase: se vocatum iri.<br />

106 Permitiente suple id, esto: á saber, que la autoridad fuese confiada al<br />

senado.<br />

107 Classem instruxit, significa equipó una flota; mstruere aciem, quiere<br />

decir simplemente ordenar, disponer un ejército en batalla.<br />

108 Qui por itti: qui se vuelve á encontrar con frecuencia y es muy elegante:<br />

se coloca, como se ve en este ejemplo, antes de la conjunción quùm.


EPITOME HISTORIA G.RJ1C/E. 147<br />

Tanlá clade perculsi, legatos miserunt, petentes pacein.<br />

Sed opera niultorum factura est ne illam acciperenl.<br />

55. Lleva Alcibiades la guerra al Asia, y vuelve á supalria triunfante.<br />

Tune Alcibiades cura classe victriei Asiam vastare ccepit, multis-<br />

que locis praelia fecit.<br />

Ubique victor, recepit 1 0 9 civitates quae defecerant, nonnullasque<br />

eepit alias, quas imperio Atheniensium adjecit.<br />

His ómnibus praeliis ducentae naves ostium et praeda ingens capta<br />

fuerunt.<br />

Tándem, desideralus 1 1 0 á civibus suis, Athenas reversus est.<br />

ílli redeunti effusa 1 1 1 omnis multitudo obviara procesit.<br />

Ómnibus non solüm humanis, verimí et divinis honoribus sui euin<br />

cumulárunt 1 , 2 cives.<br />

56. Atacan los Lacedemonios á Alcibiades, cuyo ejército derrotan.<br />

Dura base agerentur, Lysander k Lacedasmoniis classi belloque praa-<br />

fectus est.<br />

In locum quoque Tissaphernis, Darius, rex Persarum filium suuiu<br />

Cyrum Ioniae Lydiaeque 1 1 3 praeposuit.<br />

Qui Laeedaemonios auxibis opibusque novis adjuvit.<br />

Tune Alcibiades, cuín centran navibus in Asiain profectus, agros<br />

populabatur.<br />

Lace();cmonií igitur, aucti viribus 1 1 4, atheniensem exercitum re­<br />

pentino adventu oppressére.<br />

Tanta caedes fuit, ut plus detrimenti eo praelio Athenienses accepe-<br />

rint, quam superioribus pugnis ipsi dederant.<br />

!)7. Quitan los Atenienses á Alcibiades el mando del ejército, y lo<br />

dan á Conon.<br />

Tanta desperatio apud Athenienses fuit, ut in locum Alcibiadis Cononem<br />

substituerint.<br />

109 Recepit, recobró, volvió á tomar.<br />

110 Desideratus, deseado, y mas rigorosamente sentido. Desiderare, sig­<br />

nifica desear una cosa que se ha poseído ya.<br />

111 Effusa, la multitud se apiñaba confusamente á &c.<br />

112 Cumulárunt, perfecto sincopado por cumulaverunt. Esta síncope es<br />

muy frecuente.<br />

113 Estas dos provincias, la Jonia y la Lidia, formaban parte del Asia<br />

Menor, y constituyen hoy día la Natolia.<br />

114 Aucti viribus, aumentados en fuerzas. Pudo haberse dicho auctis viribus,<br />

aumentadas (sus) fuerzas.


4 48 PRIMER AÑO DB LATIN Y CASTELLANO.<br />

Arbitrábante enim se victos fuisse non fortuna belli, sed mulitiâ<br />

imperatoris, apud quena magis valebat prior offensa, quàm recenti»<br />

beneficia.<br />

Dicebant illuni vicisse priori bello, non nisi ut bostibus ostenderet<br />

queni ducem sprevissent.<br />

Nam vigor ingenii et morum licenlia in Alcibiade omnia credibilia<br />

faciebant<br />

l l s.<br />

Alcibiades igitur, ut illud audivit, denuò in voluntarium exsilium<br />

profectus est.<br />

58. Prepara Conon una flota y marcha contra los Lacedemonios.—•<br />

Pierde la batalla.<br />

Conon, Alcibiadi suffectus, classent maxima coloniale industriûque<br />

exornavit<br />

1 1 6.<br />

Sed navibus exercitus deerat: fortissimi quippè milites in Asiâ oc-<br />

cisi fuerant.<br />

Armati sunt tamen senos impuberesque pueri.<br />

Praslium indè coinmittitur; at brevi cieduntur illi passim, aut fu­<br />

gientes capiuntur.<br />

Tanta strages fuit, ut Atheniensium et imperium et nomen delela<br />

viderentur.<br />

Ad tantam virorum inopiam vénérant Alhenienses, ut, in restau-<br />

rationem exercitus, civitatem 1 1 7 peregrinis, servis libertatem, impu-<br />

nitatein damnatis dederint.<br />

59. Prueba la suerte de una segunda batalla.— Derrota de su ejército.<br />

Fortunam igitur maris iterimi e'xperiri Athenionses staluerunt.<br />

Tanta autem virtus lune fuit animorum, ut, quùm paulò ante sa-<br />

lutem desperarent, tune non desperaret victoriam.<br />

At conscriptus ex istà colluvione 1 1 8 bominuin exercitus, non is<br />

erat, qui nomen Atbeniensium tueretur.<br />

Itaque omnes aut capti aut occisi fuere.<br />

Dux Conon eo praalio solus superfuit.<br />

Quùm autem crudelitatem civium metueret, noluit ad eos revertí,<br />

et cum orto navibus ad regem Cyprium Evagoram concessit.<br />

«<br />

115 Faciebant, hacían, volvían.<br />

116 Exornavit, tiene aquí el mismo sentido que mas arriba instruxit.<br />

117 Civitatem. el derecho de ciudadanía.<br />

US Colluvione, mezcla allegadiza.


EPITOME illSTORIJB ütlMCM. 149<br />

60. Los Lavedemonios reducen á los Atenienses al dominio de su<br />

propia ciudad.<br />

At dux LacedfBmoniorum, rebus feliciter gestis, fortunas hostium<br />

insultare ccepit.<br />

Captivas naves in triumphi modum ornatas cumprasdà omni belli­<br />

ca misit Lacedasmona<br />

1 1 9.<br />

Multas tributarias Alheniensium civitates, metti dubias belli fortunas,<br />

in fide permanserant.<br />

Tunc Lysander voluntariam illarum deditionem accepit.<br />

Nec aliud ditionis 1 2 0 Atheniensibus praster urbem ipsam rcliquit.<br />

Ad bunc miserabilem statimi Athenas deduxerant et immoderata<br />

imperii cupiditas, et ducum vel ambitio vel imperitia.<br />

61. Consternation general de Atenas.<br />

Quas quilín Athenis nuntiata essent, omnes 1 2 1 , relictis domibus,<br />

per urbem discorrere pavidi.<br />

Alius alium sciscitari; alii fratres aut filios aut parentes, cognatos<br />

alii, alii amicos deflent.<br />

Jàm patria cunctis videtur peritura.<br />

Quisque sibi ante oculos proponit obsidionem, famem, ruinam ur­<br />

bis et incendami, omnium captivitatem miserrimamque servitutem.<br />

Quisque miseriorcm incolumium, quam amisorum fortunara judical.<br />

Nec minor pueros, senes mulieresque dolor afficiebat; adeò ad<br />

omem astatem tanti liujus mali sensus penetraverat.<br />

62. Asedio de Atenas.—Paz demandada y obtenida por los Atenienses.<br />

At ecce urbi propè perdita? hostes superveniunt, illamque obsidio-<br />

ne cinctam fame urgent.<br />

Sciebant enim parimi propugnaculi Atheniensibus suporesse, provi-<br />

derantque no novas copias advehi possent.<br />

Quibus malis Athenienses fracti, post longam famem, pacem peti-<br />

veruni.<br />

fuit.<br />

Quas 1 2 2 an dari deberet, diu inter Spartanos sociosque deliberatum<br />

(19 Lacedcemona, acus. sin preposición.<br />

'20 Aliud (negotium) ditionis, otra (cosa; de posesión, alguna otra posesión,<br />

t21 Omnes, suple incolm, tires.<br />

122 Qua;, por illa (pax).


4 SO PRIMER AÑO DE LATIN ¥ CASTELLANO.<br />

Tandem Spartani pacem polliciti sunt, si Athenienses partem uiu-<br />

rorum Piraeum 1 2 5 versus sitam dejicerent, naves reliquas traderent,<br />

trigintaque ex semetipsis viros ad rèmpublicam administrandam acci-<br />

perent.<br />

63. Atenas gobernada por treinta tiranos.—Muerte de Alcibiades.<br />

Mutato Athenarum statu, mutata etiam fuit civium conditio.<br />

Vix enim triginta rectores reipublicas constituti sunt, quùm tyrannì-<br />

dem exercuerunt gravissimam.<br />

Primùm tria millia satellitum sibi statuerunt.<br />

Deindè, quasi parvus hie ad continendam eivitatem 1 2 4 exercitus<br />

esset, septingenlos milites ò Spartanis accersiverunt in urbem.<br />

Post base, quùm Alcibiadem ad Artaxerxem, Persarum regem, esse<br />

profectum comperissent, miserunt qui citato itinere eum interciperent.<br />

A quibus ille occupatus, quùm oceidi aperte non posset, vivos in<br />

cubiculo in quo dormiebat crematus est.<br />

6í. Crueldades cometidas por los treinta tiranos.—Emigración general.<br />

Tyranni, Alcibiadis metu liberati, urbem casdibus et rapinis im-<br />

pleverunt.<br />

Quod quùm uni è sois collegis, Therameni, displicere didicissent,<br />

ipsum quoque interfecerunt.<br />

Tacta igitur ex urbe omnium fuga, Grascia repleta est Atheniensinm<br />

exsulibus.<br />

Lacedemoni! vero, ut perfugium miseris eriperent, edicto caverant<br />

ne qua civitate 1 2 5 exsules reciperentur.<br />

Omnes tamen Argos Thebasque se contutóre, ubi non solum tutam<br />

vilam egerunt, verùm etiam spem recuperanda? patriae acceperunt.<br />

65. Trasíbulo , uno de los desterrados, concibe el proyecto de li­<br />

bertar á su patria.<br />

Erat inter exsules Tbrasibulus, vir strenuus et domi 1 2 6 nobibs.<br />

Qui pro patria et pro salute communi audendo aliquid , vitas peri-<br />

culum adire non dobitavif.<br />

Adunatis igitur exsulibus, Phylen in linibus alticis occupavit.<br />

Quasdam civitates exsulum partibus favebant.<br />

123 Pirwum, el Pireo, puerto de Atenas.<br />

124 Ad continendam eivitatem, es decir, para contener la ciudad.<br />

125 JVe qud civitate. Puede suplirse in ó á. Quá después de ne equivale ;í<br />

aligué.<br />

126 Domi, aquí, en su patria, en su tierra,


EPITOME HISTORIA GR^&E. Ш<br />

Sic Ismenias, Thebanorum princeps, illos privatis opibus juvabat.<br />

Lysias quoque, syracusanus orator, tune exsul, quingentos milites<br />

sumptu suo instructos in auxilium misit.<br />

66. Son vencidos los tiranos en dos batallas consecutivas.<br />

Fit itaque bellum asperum; bine pro patria, illinc pro iniqua domi­<br />

natione , summis viribus pugnabatur.<br />

Praslio autem commisso, vieti tyrani in urbem refugerunt.<br />

Deindè quùm omnes Athenienses proditionis suspectos haberent, de­<br />

migrare eos ex urbe jusserunt.<br />

Post ЬазсTbrasybulum corrumpere conati sunt,imperii societatem<br />

pollicentes.<br />

Quod quùm assequi non potuissent, auxilia à Lacedaemoniis quaesi­<br />

verunt.<br />

Quibus impetratis, manus conseruerunt ; at eo in praelio ceciderunt<br />

Critias et Hippolochus, omnium 1 2 8 tyrannorum saevissimi.<br />

67. Palabras de Trasibub al ejército de los tiranos que huia á su vista.<br />

Ceteris tyrannis devictis, exercitus, cujus major pars ex Athenien­<br />

sibus constabat, coepit fugere.<br />

At magna voce Thrasybulus sic eos allocutus est:<br />

«Ne 1 2 9 mefugialis, ó cives! adsum vindex communis libertatis.<br />

»Nos quoque cives sumus, non hostes; nec ideò arma cepimus ut<br />

»jura vobis adimamus, sed ut restiluamus adempta<br />

«Triginta dominis, non civitati bellum intulimus.<br />

»Eaedem leges, quae vobis; eadem sacra nobis sunt communia.<br />

«Misereat vos , quaeso, exsulum civium; vos eadem, quae nos, mala<br />

servitutis manont.<br />

1 3 0.<br />

«Reddito nobis patriara; accipite vicissìm libertatem."<br />

68. Son echados de la ciudad los treinta tiranos. •— Reemplázanlos<br />

diez magistrados.—Convertidos estos en tiranos, son también lanzados<br />

de Atenas.<br />

Hàc oratione tantum profecit Thrasybulus, ut reversus in urbem<br />

exercitus (righila tyrannos emigrare Eleusinam 1 3 1 jusserif,<br />

127 ìmperii societatem, ¡a asociación al mando, la participación en la au­<br />

toridad.<br />

128 Omnium no debe aquí tomarse en su acepción general; así omnium<br />

tyrannorum querrá decir de todos estos tiranos.<br />

129 Puede suplirse oro.<br />

130 Adempta; repítase aquí el sustantivo, jura.<br />

(31 Eleminam, acus. sin prep de la pregunta de lugar quo.<br />

1 8 7


152 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Substitut! deindè decern viri fuerunt, qui rem publicam regerent.<br />

At illi, ejemplo priorum nequáquam territi, crudelitcr quoque<br />

egerunt.<br />

Dum heec agereutur, nuntiatum est Lacedsemone Athenienses in<br />

bellum exarsisse.<br />

Ad quod 1 3 2 comprimendum missus est rex Pausanias.<br />

Qui, misericordia exsubs populi permotus, pa triam miseris civibus<br />

restituii, deccmque tyrannos Eleusinam migrare quoque jussit.<br />

G9. Muerte de los tiranos.—Amnistía general.<br />

Tyranni maxime dolebant quòd exsules ila restituii fuissent, nec<br />

minus indigne ferebant quòd ipsi tàm turpitcr cxsulavissent.<br />

lerunt.<br />

Dominationis igitur recipienda; causa, bellum Atheniensibus intu-<br />

Quùm vero ad colloquium adducti essent, per insidias comprehensi<br />

trucidalique sont.<br />

Tunc populus 133 quem emigrare jusscrant, in urbem fuit revocatus.<br />

Rei publica; administratio populo restituía est, eamquc legem tule-<br />

runt, ne quis, ante actarum rerum causa , accusaretur neve mulclaretur.<br />

Qua; lex oblivionis appellata fuit.<br />

70. Muerte de Dario, reg de los Persas. — Guerra entre sus dos hijos.<br />

Eodem fere tempore, Darius, rex Persarum, mortuus est, Artaxerxe<br />

et Cyro filiis relictis.<br />

Assignavcrat regnum Artaxerxi, Cyro autem civitates quibus pra;-<br />

fectus fuerat.<br />

At judicium patris Cyro visum foit injuria.<br />

Raque occultò bellum adversùs fratrem paravit.<br />

Quod quùm Artaxerxi nuntiatum esset, accersitum ad se fratrem<br />

compedibus aureis vinxit, interfecissetque, ni 1 3 4 mater prohibuisset.<br />

Dimissus igitur fuit Cyrus, qui brevi, auxiliis undiquò contractis,<br />

bellum palàm parare ccepit.<br />

71. Muerte de Ciro. — Heroica retirada de ios diez mil Griegos.<br />

Lacedeemonii, memores se atheniensi bello Cyri operA fuisse adju-<br />

los, auxilia üb miserunt.<br />

132 Ad quod, suplo bellum.<br />

•133 Populus no significa aquí el pueblo, la masa de ios moradores, si no<br />

una parte del pueblo, aquellos ciudadanos quo habían sido destarrados.<br />

(34 A'i por nisi quo equivale á si non.


EPITOME [USTORI* GRiEC^B. 153<br />

Fratres tandem certamen 1 3 5 inierunt, nriorque Arlaxerxes à Cyro<br />

vulneratus est.<br />

Quein quùm equi fuga pericolo subtraheret, Cyrus à cohorte regia<br />

oppressus interfectusque fuit.<br />

In co praelio, decern millia Grascorum in auxilio Cyri fuère.<br />

Post mortem Cyri, à tanto exercitu neque vinci arinis neque dolo<br />

capi potuerunt.<br />

Dùmque reverterentur, adversùs tot indómitas nationes, per tàm<br />

longum iter, virtute magna se ad patriam usque defenderunt.<br />

72. Quieren lus Lacedemonios apoderarse del Asia. — Manda Canon<br />

la fíota de los Persas.<br />

Lacedasmonii deindè tolius Asios imperium affectare cceperunt.<br />

Hercyllides, dux in 1 3 6 hoc bellum ab illis electus, quùm videret<br />

sibi adversùs duos praefectos Artaxerxis, Persarum regis, Pharnabazum<br />

et Tissaphernem, esse dimicandum, paciflcari cum altero decrevit.<br />

Tissaphernem igitur potiùs in colloquium vocavit, pacisque leges<br />

cum ilio statuit.<br />

Pharnabazus contrà regem hortatus est ut, in locum Tissaphernis,<br />

ducem chassis eligeret Cononem Atheniensem, qui lum Cypri 1 3 7 exsu-<br />

labat.<br />

Rege annuente, acceptisque quingentis talentis, jussus est Cononem<br />

classi praeticere.<br />

73. Agesilao, rey de Esparta, general de los Lacedemonios.<br />

His cognitis, Lacedasmonii à rege iEgypti Hercynione auxilia per<br />

legatos petiverunt.<br />

sunt.<br />

Ab eo centum triremes et sexcenta millia modiorum frumenti missa<br />

A ceteris quoque sociis ingentia contraxerunt auxilia.<br />

Sed tanto exercitui et contra tantum ducem deerat dignus 1 3 8 im-<br />

peralor.<br />

135 Certamen designa frecuentemente, como se ve aquí, un combate sin­<br />

gular.<br />

136 In, señalando la intención, el motivo, rige, como se advierte en este<br />

parage, al acusativo.<br />

137 Cypri. Puede suplirse in insula, para comprender este genitivo en la<br />

pregunta de ubi.<br />

188 Dignus, digno do mandar), es decir que estuviese en estado de re­<br />

sistir á Conon.


154 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Socii postulabant ducem Agesilaüm, regem tune Lacedaeuioniorum.<br />

Sed, quia ille erat pede claudus, Laceriamomi diu dubitavöre an<br />

eum copiis prasficerent.<br />

Sic enim prasdixerat oraculum Apnllinis: Civitas interibit, quam<br />

regium claudicaba Imperium.<br />

Postremiim tarnen illum ducem elegerunt.<br />

74. Pasa Agesilao al Asia.—Derrota Conon á los Lacedemonios.<br />

Agesilaüs ¡taque cum ingentibus copüs in Asiani profectus est.<br />

Intereà ínter classiarios 1 3 9 regios coorta erat seditio, quòd jamdu-<br />

dìim à prasfectis stipendio esscnt defraudati.<br />

Conon itaque ad regem ivit, postulavitque sibi dari ministrimi ¡m-<br />

pens33, quia pluribus id mandare perniciosum esset.<br />

Impetrato stipendio, ad classem reversus est.<br />

Deindè multa fortiter feliciterque egit, agros vastavit hostiles,<br />

urbesque expugnavit.<br />

Quibus rebus territi Lacedasmonii, revocandum ab Asia Agesilaüm<br />

ad patriara tuendam decreverunt.<br />

75. Ardor y nuevos preparativos de Conon para la guerra.<br />

Interim Pisandrus, ab Agesilao proficiscentc dux patrias relictas,<br />

ingentem classem instruxit, fortunara belli tentaturus.<br />

Necnon 1 4 0 et Conon ad pugnara se accingebat, magnáque cura<br />

suos ordinavit.<br />

Summa erat ut utrinquè et ducuin et militam asmulatio.<br />

Persas enim, quibus Conon praserat, nihil magìs cupìebant quàra<br />

ut clades toties acceptas uleiscerentur.<br />

Conon vero ipse, qui non tàin Persis quam Atheniensibus stadebat,<br />

volebat vincendo recipere patriara, quam victus amiserat.<br />

76. Obstinado combate. — Conon obtiene la victoria.<br />

Pisandrus contra virtutis Agesilaí asmulator erat,<br />

Efficiebat igitur ne ab illius laude decederet.<br />

Eadem militara et regum cura erat; hos 1 4 1 major etiam sollieitudo<br />

cruciabat.<br />

139 Classiarios. Esta voz se aplica á todas las gentes que componen la<br />

dotación de una ilota : se forma de la palabra classis, armada.<br />

140 Necnon llega á ser sinónimo de quoque ; las dos negaciones se destruyen.<br />

141 Hos se refiere á regimi.


EPITOME I11STOB1* CR^CvE. \ 55<br />

Tiniebant eniin magìs ne Atbenienses prístinas opes recuperarenl,<br />

quàm ne ipsi suas amitterent.<br />

Acriter utrinque pugnatimi est; at Lacecfeemonii vieti fugani ce-<br />

perunt.<br />

Ueindè victor Conon populum atheniensem, restituía dignitate<br />

servitute liberavit, multasque etiam recepii civitates.<br />

77. Nuevas desgracias experimentadas por los Lacedemonios.<br />

Lacedaemonii lune temporis contemni à finifimis ca;perunt.<br />

Primi igitur Tbebani, auxiliantibus Atbeniensibus, bellum illis in-<br />

tulére.<br />

Fació ¡taque terrestri praslio, eadem fuit adversìisTliebanos, quae<br />

navali pugna adversos Cononem, Lacodaemoniorum fortuna.<br />

In eo bello, Lysander, quo duce Atbenienses à Spartanis vieti fue-<br />

rant, interfectus est.<br />

Pausanias quoque , alter dux Lacedannonioruin, proditionis accusa-<br />

tus , in exsilium abiit.<br />

78. Avanzan los Tebanos hacia Lacedemonia, — Combate y victoria<br />

de los Tebanos.<br />

Tbebani, sic victoria potiti, universum exercitum ad urbem Lace-<br />

daemonioruni duxerunt.<br />

liane facile expugnaluri sibi videbantur I 4 4, quoniam bostes deserti<br />

à sociis omnibus erant,<br />

Lacedaemonii igitur regem suum Agesilaiim ad defensionem patrias<br />

ex Asia revocaverunt.<br />

Occiso enim Lysandro, nullo in altero duce fiduciam habebant.<br />

At serus nimiùm Agesila'i adventus fuit.<br />

Quìun enim à Tbebanis magìs ac magìs premerentur, conscripto<br />

exercitu, obviàm hosti proecsserunt.<br />

Sed, nec animo 1 4 5 nec viribus pares, fusi iterimi fuerunt.<br />

79. Obtiene Agesilao la victoria sobre los Tebanos. — Envían los<br />

Atenienses un ejército en su socorro.<br />

Diim beec agerentur, tandem supervenit rex Agesilaíis.<br />

U2 Dignitate, la caíegoría que Atenas habia alcanzado, su preponderancia<br />

entre los demás pueblos de Grecia.<br />

143 Qum, suplo fuerat.<br />

144 ¡Ubi ridebanlur, se figuraban.<br />

145 Animo. Los Lacedemonios carecían de valor, porque no tenían á su ca­<br />

beza un general en el cual tuviesen confianza.<br />

1 4 2,<br />

1 4 5


156 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Qui, quùm egregiis preeesset copiis, restiluto p aolio, non difficulter<br />

victoriam bostibus eripuit; ipse tamcn graviter vulneratus est.<br />

Quibus rebus cognitis, Athenienses timuerunt ne Lacedaemonii, ite-<br />

rùm victores, in pristinam servitutem ipsos redígerent.<br />

Summà igitur celeritate contraxerunt exercitum, ([uem in auxilium<br />

Thebanis duci 1 4 6 jusserunt.<br />

Huic exercilui praefecerunt juvenem vigiliti quidem annos natum,<br />

sed magna; virtutis, nomine Iphicratem.<br />

80. Vuelve Conon á Atenas y repara las ruinas de esta ciudad.<br />

Conon quoque, audito reditu Agesilai, ipse ex Asia celeriter rever­<br />

sus est.<br />

Tune agros Lacedaemoniorom depopulari ccepit.<br />

Itaque Spartani, undiquè profligati, ad summam desperationem de-<br />

venerant.<br />

Sed Conon, vastatis hostium terris, Atbenas revisere statuii.<br />

Ibi magno 1 4 7 civium gaudio exceptos, magnom lamen ex diruta à<br />

Lacedaemoniis patria dolorem cepit.<br />

¿Edificia igitur tùm incensa, tùm eversa, reficienda curavit<br />

Quingenta etiam pecunia; talenta, qua? à Pharnabazo acceperat, ci-<br />

vibus sois donavit.<br />

81. Restablece el rey de los Persas la paz entre los Griegos.<br />

Dùm ita se res haberet, Artaxerxes, rex Porsarum , in vEgypto<br />

bellum susceperat.<br />

Exercitus suos è Graecià reducere igitur decrevit.<br />

Itaque legatos in Graeciam roisit, per quos ju-sit omnes ab armis<br />

discedere.<br />

Civitatibus simul Graeciaa liberlatem suaque omnia 1 4 9 restituii.<br />

Fessi tot et tantis bellis Graeci, jubenti regi cupide paruerunt.<br />

Hic annus non tantum insignis fuit, eò quòd repente pax tota in<br />

Graecià facta est, sed etiam cò quòd eodem tempore orbs romana à<br />

Gallis capta fuit<br />

1 B 0.<br />

146 Duci, infinit. pas. de duco.<br />

147 Magno, suple eum.<br />

148 Deben observar los niños el frecuente uso que se hace en latin del<br />

participio pasivo concordando con el régimen del verbo.<br />

149. Suaque omnia. Es menester suplir aquí bona, b quizá mejor jura.<br />

150 Antes de J. C. 385.<br />

1 4 s.


EPITOME HISTOBI* 157<br />

82. Alteras» la paz, gue es vuelta á pedir y obtenida por los<br />

Lacedemonios.<br />

Sed Lacedemone, pace rupia, Arcadibus bellum intulére.<br />

Itaque, conscripto armaloque exercilu, Arcados etiam Tbebanos vo-<br />

caverunt in auxilium.<br />

In eo bello Archidamus, dux Lacedasmoniorum, vulneratus fuit.<br />

Qui quìun suos jam propfe victos videret, corpora interfectorum ad<br />

sepulturam 1 5 1 per praaconem poposcit.<br />

Hoc erat enim apud Graecos signum victorias tradiíae.<br />

Quá confessione contenti Thebani, signum parcendi dederunt.<br />

83. Tratan los Tebatios de apoderarse de Lacedemonia bajo la<br />

conducta de Epaminondas.<br />

Dùm Lacedasmonii alia bella adversùs finítimos gererent, Thebani,<br />

Epaminonda duce, occupando urbis eorum spem conceperunt.<br />

Noctis igitur principio , Lacedaemona profecti sunt ; nec tamen in­<br />

cautos aggredì potuerunt.<br />

Senes quippè, qui adventum hostium praesenserant, iis armati oc-<br />

currerunt.<br />

Adversùs quindecim millia bominum, centum jam efloetae aetatis viri<br />

pugnae se oblulerunt.<br />

Aut vincendum aut moriendum sibi esse rati 1 5 2, impetum hostium<br />

fortiter sustinuèrc.<br />

In eo praelio duo duces hostium ceciderunt.<br />

84. Victoria de los Tebanos. — Herida y muerte de Epaminondas.<br />

Agesilaüs autem cum exercitu adventabat; qua re audità, Thebani<br />

recesserunt.<br />

fuit.<br />

Nec tamen bellum diù dilatum 1 3 3 fuit, victoriaque Thebanorum<br />

At Epaminondas, dùm fortissimi ducis officio fungere tur, graviter<br />

vulneratus est.<br />

151 Ad sepulturam, tradúzcase comò si dijese ut ea sepeliret.<br />

152 Vincendum aut moriendum sibi esse rali, persuadidos de que era me­<br />

nester vencer ò morir. Por este ejemplo se conoce perfectamente el sentido<br />

del participio pasivo en dus.<br />

153 Dilatum, participio pasivo de differo.


158 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Quo cognito, quìim Thebani dolore metuque perculsi, Lacedaamonii<br />

vero stupore gaudioque afl'ecti fuissent, à praslio utrinquè discessum fuit.<br />

Post paucos dies, Epaminondas decessit, cuinque ilio vires reipubli-<br />

ca? Thebanorum interierunt; ita ut patria? gloria et nata et cxstincta<br />

cum eo fueril.<br />

85. Cualidades de Epaminondas.<br />

Dune ante ducem Tbebani nullum memorabile bellum gesserant.<br />

Nec posteà virtutibus 1 5 4 , sed cladibus, insignes fuerunt.<br />

Fuit autem incertum civis melior an dux esset Epaminondas.<br />

Imperium enim non sibi, sed patria? quassivit, et pecunia? adeó<br />

parcus fuit, ut sumptus funeri defuerìt<br />

Gloria; quoque non fuit cupidior quàm pecunia?, honoresque ita<br />

gessit, ut dignitas non sibi, sed ipse dignitati ornamento esse vi-<br />

deretur.<br />

Deniquè ad insignem rei militaris scientiam in ilio accedebat litte—<br />

, 5 S.<br />

rarum studium, miraque pbilosophia doctrina.<br />

86. Rasgo memorable de Epaminondas antes de espirar.<br />

Neque ab hoc vitae proposito moriens discessit.<br />

Vulnere gravi accepto, relatos fuerat in castra semianimis.<br />

Postquàm vocem spiritumque recepii, id unum à circunstantibus<br />

requisìvit, nùm sibi cadenti scutum ademisset hostis<br />

Quod ut servatum audivit, afferendum illud statìm sibi cura vii, os-<br />

culatusque fuit.<br />

Qua?sivit iterùm utri 1 5 7 vicissent.<br />

Ut audivit Thebanos, bene rem se habere dixit, atque ita, gratula-<br />

bundus patria?, exspiravit.<br />

87. Decadencia de los Griegos después de la muerte de este caudillo.<br />

Hujus morte etiam Átheniensium virtus intercidit.<br />

Siquidem , quilín insignem hunc asmulum amisissent, non , ut olìm,<br />

154 Virtuiibus no significa aquí virtudes, sino proezas, acciones de valor.<br />

155 Ut sumptus funeri defuerit, que no tuvo para, que no dejó de qué pagar<br />

sus funerales.<br />

156 Era cosa vergonzosa entre los Griegos el volver del combate sin e<br />

escudo.<br />

157 Viri, quién, cuál de los dos partidos, el de los Lacedeinonios ó el de<br />

ios Tebanos.<br />

I 5 6.


EPITOME HISTORIC GR*C«. 459<br />

in classe» exercitusque comparandos, sed in ludos spectaculaqne rcdi-<br />

ius públicos elluderunt.<br />

Tunc etiam vectigal publicum, quo anteà milites et remiges ale-<br />

bantur, eum populo 1 8 8 divisom fuit,<br />

Quibus rebus factum est ut, obscurum anteà Macedonum nomen in-<br />

notuerit, et Philippus, eorom rex, Graeciae degeneri jugum servitutis<br />

brevi facilèque imposuerit,<br />

88. Origen de Macedonia: su situation, sus primeros reyes.<br />

Macedonia primìim Ematina vocabatur.<br />

Ut incrementa ejus modica , sic termini peraugusti fuerunt.<br />

1 5 Quae regio in voleri Thracià sita erat 9.<br />

Primus rex illius fuit Caranus, à quo condita fuit.<br />

Urbem Edessam, quam jussu oraculi acceperat, regni sedem statuii.<br />

Expulit deindè Midam regem, qui portionem Macedonia? quoque<br />

tenebat.<br />

Pulsis etiam aliis regibus, in locum omnium successi! solus, èque<br />

varus illis gentibus unum corpus Macedoni» fecit,<br />

89. Pérdicas señala á su hijo el lugar escogido ]>ara su .sepultura<br />

y la de. los reyes sus sucesores.<br />

Post huno Perdiecas regnavit, cujus vita illustris fuit.<br />

At illius jamjàm morituri postrema verba fuóre quoque memorabilia.<br />

Siquidem moriens Argaeo filio monstravit locum in quo ipse oondi<br />

vellel.<br />

Ibi non sua tantum, sed etiam succedenliuin 1 6 0 sibi regum ossa<br />

poni jussit.<br />

«Etenim, inquit ibi, quamdiù meum illud preeceptum servabitur,<br />

«regnum in familia manebit.»<br />

Argaeus, quùm moderate regnavisset, successorem filium reliquit<br />

Philippum.<br />

158 Cum populo, tradúzcase como si no hubiese preposición, ó inter populum.<br />

159 La Macedonia, propiamente dicha, formaba una comarca separada y<br />

situada al norte de la Grecia.<br />

160 Succedentium. Es necesario dar á esta voz un sentido futuro : de los<br />

reyes que habían de sucederle.


4 60 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Qui, immatura morte raptus, Europum, parvulum admodìim, JMB-<br />

redem institiiit.<br />

90. Hacen los ¡lirios guerra á los Macedones.— Vencedores al primer<br />

encuentro, son vencidos después.<br />

Macedones, quotidiano annotami exercitio indurati, gloria artís<br />

bellicae finítimos 1(51 terrebant.<br />

lilis igitur assidua certamina cum Thracibus et Illyrüs eranl.<br />

At Illyrii, infantiam rcgis pupilli contemnentes, bello Macedonas<br />

aggressi fuere.<br />

Hi, praelio fusi, rege suo in cunís prolato et pone aciera pósito,<br />

certamen acriùs repetiverunt.<br />

Tune vicissìm magna caede 1 6 2 Illyrios fudère.<br />

Sic ostenderunt hostibus suis priori praalio regis sui auspicia, non<br />

virtutem Macedonibus defuisse.<br />

De Europo nihil ampliùs ad nos pervenit.<br />

91. Continuación de los reyes de Macedonia.<br />

Huic Amyntas successit, vir et belli et animi virtulibus 1 6 3 admo-<br />

dùm clarus.<br />

Cujus filius et successor fuit Alexander, qui sua etiain virtute reg-<br />

num ampliavit.<br />

venit.<br />

Alexandre mortuo, regnum Macedonia! ad Amyntam altorum per­<br />

Hic quoque insignis industria et omnibus imperatoriis dotibus in-<br />

structus fuit.<br />

ExEurydice, uxore suá, tresiilios sustulit, Alexaiidrum, Pcrdiccam,<br />

et Pbilippum Aloxandri Magni patrem.<br />

Cum Illyriis Olynthiisque gravia bella gessit.<br />

Tandem senex docessit, regnumquo Alexandro ex liliis máximo<br />

tradidit.<br />

92. Muerte de Alejandro y de Pérdicas.<br />

Alexander initio regni grave bollum cum Illyriis suscepit.<br />

161 Finítimos, suple populos.<br />

162 Magna ccede, causándoles gran pérdida.<br />

163 Belli et animi virtutibus, las cualidades qui; forman al guerrero y las<br />

cualidades del alma.<br />

t64 Maximo, suple nalu, el mayor en edad, el primogénito.<br />

1 6 4


EPITOME HISTORIE. GR.ECJE. 161<br />

At bri;vi, Philippe fratre dato obside, pactàque mercede, pacem<br />

ab iis impetravit.<br />

Inter ecto quoque tempore, per eumdem obsideni cum Thebanìs sibi<br />

pacem conciliavit.<br />

Quoc res Philippo maxima incrementa egregia; indolis dedit.<br />

Dum enim sic Thebis obses babitaret, prima puerilioe prascepta in<br />

domo Epaminonda;, summi et philosophi et imperatoris, accepit.<br />

Nec multò post, Alexandre mortuo successit frater Perdiccas, qui,<br />

brevi quoque moricns, Amyntse filio, adhìic párvulo regnimi reliquit,<br />

93. Filipo, Ho del legitimo rey , ocupa el trono por la voluntad del<br />

pueblo.<br />

Philippus tune, ut potè regis pupilli aviinculus, rem publicara adminisíravi!.<br />

Al, quilín bella graviora Macedoni» inminerent, compulsili à populo<br />

1 6 5, regnimi suscepií.<br />

Ut est adeptus imperium, magna de ilio spes omnibus fuit.<br />

Itaque curavit ut exspecíationem publicara sustinereí.<br />

Macedonia tune, conlinuis bellis exhausta, jamjàm opprimenda erat.<br />

Summá igitur Providentia summa mala curare statuii.<br />

Quoniam autein hostibus cunctis par esse non poterai, inducías cum<br />

aliis, cum alus pacem composuit.<br />

94. Restablece y disciplina Filipo el ejercito macedón.<br />

Philippus deindè faeillimos 1 6 6 hostes bello aggressos devicit.<br />

Quoo victoria trépidos militum ánimos firmavit, timorcmque hostibus<br />

injecit.<br />

Tune in restituendà militari disciplina curara omnem adhibuit.<br />

Quá eliam in hienda constans 1 6 7 admodiim et Severus ille semper<br />

fuit.<br />

El quidem illud duplici cxemplo manifesté constabit.<br />

Miles enim quidam , siti pressus, relicta statione , polii se recreaverat.<br />

Quapropter illuni gravissima pcenà plecti jussit rex.<br />

Alterum ex inilitibus, qui, quùm in armis stare debuisset, illa posuerat,<br />

capitali prona damnavit.<br />

¡65 Compulsas á populo, impulsado por el pueblo que reconocía la necesidad<br />

de un caudillo capaz de resistir á los enemigos de la patria.<br />

I'66 Faeillimos, los mas fáciles (de vencer).<br />

107 Constans, firme, inflexible.<br />

TOMO I. 11


162 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

95. Derrota Filipo á los Atenienses, los ¡lirios y los Tésalos.<br />

Primum deindè ÌLI i cum Atheniensibus certamen mit.<br />

Mos per insidias vicit, quùmque interficere omnes posset, incólumes<br />

tarnen sine pretio 1 6 8 dimisit.<br />

Inde bello in Illyrios translato, multa millia hostium cecidit<br />

Post hasc'urbem Larissam 1 7 0 vietar cepit.<br />

Jamdudùm exercitui suo thessalos equites adjungcre gestiebat.<br />

Thessaliam igitur , nihil minus quam bellum metuentem , improvisus<br />

expugnavit.<br />

Tune Olimpiadem, Neoptolemi regis Molosorum filiam, uxorem<br />

duxit.<br />

96. Es herido Filipo en el asedio de una ciudad,<br />

His ita gestis, Philippus, jàm non contente summovere bella, ultrò<br />

etiam populos quietos lacessivit.<br />

Quùm urbem Methonam oppugnaret, in illuni forte praslereuntem<br />

sagitta è muris jacta fuit.<br />

Inde factum est ut dextro oculo privarelur.<br />

Quo vulnere nec segnior in bellum, nec iracundior adversùs hostcs<br />

tac tus est.<br />

Imo, interjeclis aliquot diebus, pacem orantibus dedit, nec modera<br />

tus solùm, veruni etiam mitis adversùs 1 7 1 vicios fuit,<br />

97. Concibe Filipo el proyecto de avasallar la Grecia,<br />

Philippus, ineunte regno, postquàm dissensiones domesticas composuisset,<br />

imperium ab Ímpetu omni externo 1 7 2 tutum pnostiterat.<br />

At, glorias majoris appelens , majora etiam iniit Consilia.<br />

Grascia? civitates, dum imperare singulas cuperent, in mutuum exitium<br />

omnes ruebant.<br />

Dùm ita ínter se dissiderent, Philippus earum liberiate insidiábanle.<br />

Alebat ¡taque civitatum 1 7 5 discordiam, latoque nunc his, nunc<br />

168 Sine pretio, sin rescate. Puede explicarse esta locución supliendo ?/-<br />

bertalis.<br />

169 Cecidit es aquí el perfecto de ccedo.<br />

170 Larissam, Larisa, capital de Thesalia.<br />

171 Adversus es aquí sinónimo de in ó de erga,<br />

172 Ab ímpetu omni externo, de todo ataque, de toda invasión extraña,<br />

173 Civitatum. La palabra civitas designa aquí los pequeños estados que<br />

componían la Grecia.<br />

, 6 9.


EPITOME nlSTORI* GRÍECJE. 463<br />

ìbis auxilio, vicios pariter victoresque subire regiam servitutem coegif.<br />

98. ("misas de la servidumbre de Grecia.<br />

Causi hujus mali Tbebani fuère.<br />

Qui quùm tune primum ínter Graecos locum obtinerent, secunda<br />

fortuna male usi sunt.<br />

Victos bello Lacedaenionios et Pbocenses apud commune Graeciae<br />

concilium superbe accusaverunt,<br />

Lacedaemoniis crimini dabatur , quòd areem thebanam induciarum<br />

tempore occupavissenl,<br />

Phocenses vero arguebantur , quòd Boeotiam depopulati essent.<br />

Quamvis -levior judicii causa 1 7 4 foret, tanta (amen pecunia damnati<br />

sunt, ut exsolvere eam non potuerint.<br />

99. Desesperación de los Focenses.<br />

Phocenses igitur, desperatis rebus, Philomelo quodam duce, tem­<br />

pi uni ipsum Apollinis Delphis occupavére.<br />

Inde, auro et pecunia divites , conductis militibus, belluni Thebanis<br />

intule runt.<br />

Omnes quidem sacrilegum Phocensium facinus exsecrabantur.<br />

Magis tamen odorant Thebanos, à quibus illa gens ad hanc necessi­<br />

tateli! 1 7 5 compulsa fuerat.<br />

baque auxilia Phocensibus et ab Atheniensibus et à Lacedaemoniis<br />

laissa fuerunt.<br />

Prima autem congressione Philomelus Thebanorum castra cepit,<br />

100. Confian los Tebanos á Filipo el mando de sus huestes.<br />

Altero deindè praelio Philomelus, in prima acie 1 7 6 forfiter riimicans,<br />

cecidit, sicque sacrilegii pœnas sanguine impio luit.<br />

In hujus locum Onomarchus à Phocensibus dux creatus est.<br />

Thebani contra Philippum , Macedoni» regem , ducem elegerunt.<br />

Philippus igitur, quasi sacrilegii, non Thebanorum, ultor esset, omnes<br />

milites coronas laureas sumere jussit, atque ita, veluti deo duce,<br />

ad pralium processi!,<br />

174 Judicii causa, los motivos que podían legitimar el juicio.<br />

175 Ad hanc nécessitaient, á esta necesidad (do quitar los tesoros del<br />

templo).<br />

176 In prima acie, al frente de batalla, en las primeras filas.


164 PRIMER ANO DE LATIN T CASTELLANO.<br />

Phocenses vero, conspectis Apollinis insignibus 1 7 7, conscientià de-'<br />

lictorum territi, abjectis armis, fugam ceperunt.<br />

101. Toman los Atenienses precauciones contra toda invasión por parte<br />

de Filipo.<br />

Athenienses, audito belli evento, timuerunt ne in Graìciaui Philippus<br />

transiré vellet.<br />

Itaque celeriíer angustias Tberinopylarum, sicuti anteà advenientibus<br />

Persis, occupa vére.<br />

Sed nequáquam nunc erat similis eorurn aut virtus aut causa<br />

Tune enim pro libértate Graeciao, none autem pro sacrilegio publico<br />

dimicabant.<br />

Tune à rapina hostium templa vindicare, nunc tempiorum raptores<br />

certabant defendere.<br />

Imo nunc illum non dubitabant offendere deum, quo duce tot bella<br />

victores egerant, tot urbes condiderant, tantum deniquè imperium. terrà<br />

, 7 marique quaesierant 9.<br />

102. Mala fe de Filipo respecto de' sus aliados.<br />

Intereà Philippus mala fide erga socios agebat.<br />

Civítates enim quarum paulò ante dux fuerat, quae sub auspicii»<br />

ejus militaverant, quaoque illi victoriam gratulata; fueiant, bostiliter<br />

occupatas diripuit,<br />

Conjuges liberosque omnium sub corona vendidit<br />

Nec deorum immortalium templis, nec aedibus sacris peperei!.<br />

Inde, veluti rebus egregie gestis, in Cappadociam trajecit, ubi,<br />

quùm bellum pari perfidia gessisset, captis occisisque finitimis regihus,<br />

universam provinciam imperio Macedonia; adjunxit.<br />

1 8 0.<br />

i 03. Toma y destruye Filipo la ciudad de Olinto.<br />

Post hasc Philippus, Olynthios aggressus, eorum urbem occupale<br />

statuit.<br />

177 Insignibus, las coronas de laurel, árbol consagrado á Apolo.<br />

178 Aut virtus aut causa, no combatían ni con el mismo valor, ni por la<br />

misma causa.<br />

179 Qumsierant, por qumsiverant, de queero, is, ere, buscar, aquí significa<br />

adquirir.<br />

180 Sub corona vendidit. Ponían una corona en las sienes del esclavo 6 cr.ulivo<br />

que sacaban á vender.<br />

, 7 s.


EPITOME HISTORIA GKMCX. 163<br />

Receperant enim per misericordiam duos fratres 1 8 1 quos Amyntas,<br />

ejus paler , ex altera uxore susceperat.<br />

Philippus autem, veritus ne isti duo ipsum regno vellent detrudere,<br />

interflcere cos gestiebat.<br />

Ob baue igitur causam, urbem Olynthum obsidione tenuit.<br />

Qua; quidom brevi nefaria civium proditione expugnata fuit.<br />

Urbem captam igne et ferro Philippus diripuit, fratresque 1 8 2 cru­<br />

delissimo afl'ecit supplicio.<br />

Inde preedá ingenti potitus, ad nova bella properavit.<br />

101. Devasta Filipo la Tesalia y la Tracia.<br />

Hex igitur macedo 1 8 3 auraria in Thessalià, argenti metalla in Thraciá<br />

oceupavit.<br />

Piratioam quoque tune exercere instituit.<br />

Dum Thraciam depopularetur, fralres duo, reges illius regionis, disceptationum<br />

suarum judicem eum elegerunt.<br />

Non quòd justitioe ejus confiderent, sed qoia invicem metuebant na<br />

alterutri porniciem meditaretur.<br />

Philippus aulem, pro suo ingenio 1 8 4, inopinantibus fratribus, instructo<br />

exercitu, supervenit, et regno utrumque, non judicis more, sed<br />

fraude et nequitiá latronis, spoliavit.<br />

lOo. Solicitan torlos los Griegos la amistad de Filipo.<br />

Dum base agerentur , legati Atheniensium petentes pacem ad eum<br />

venerimi.<br />

Quibus auditis, ipso legatos Alhenas cum pacis conditionibus misit.<br />

Ibi ex commodo utrorumque pax facta fuit.<br />

Cetera; quoque Grascia; civitates , non pacis amore , sed belli metu,<br />

legatos ad cum misere,<br />

Thessali imprimís Boeotnque tantum Phocenses oderant, ut, obliti<br />

cladium suarum, perire ipsi, quàm eos non perdere prasoptarent.<br />

Quùm igitur Pbilippi jugum pati, quàm parcere hostibus suis mal-<br />

ient, regem Macedonia; oraverunt ut dux bslli adversùs Phocenses esse<br />

velie!.<br />

•181 Daos fralres. Estos dos hijos de Amyntas eran por consiguiente hermanos<br />

de Filipo.<br />

182 Fratresque, suple suos.<br />

183 Macedo, tradúzcase como si dijera Macedonum.<br />

1S4 Pro suo ingenio. Según la genial índole de su carácter.


PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

106. Falacia de Filino.—Apodérase- de los Termopilas.<br />

Phocenses contra , quibus addirierant sesc Lacedaemonü et Athe-<br />

nienses, bellum deprecati sunt<br />

l s 5.<br />

Philippus, cui dolus usquè arridebat 1 8 ( i, secretò audivit cujusque<br />

legationes.<br />

Phoceusibus paccm pollicitus est, jurejurandoque simul eos obliga-<br />

vit, se responsum nemini prodituros.<br />

Boeotiis vero promisit se contra hostes venturum esse , auxiliumque<br />

dalurum.<br />

IIos vetuit parare, illos metuere bellum.<br />

Sic variato responso, securis omnibus , 8 7, angustias Thermopylarum<br />

facile occupavit.<br />

107. Invade y subyuga Filipo la Phòcida, con gran matanza de sas<br />

moradores y destrucción de sus ciudades.<br />

Tum Phocenses, quùm se á Philippo deceptos animadvertissent, tre­<br />

pidi ad arma confugerunt.<br />

Sed ñeque ad instruendos milites, ñeque ad eontrahenda auxilia<br />

tempes ibis suppctebat.<br />

Philippus tarnen ibis excidium minabatur, ni fieret deditio.<br />

Vieti igitur necessitate , pacta salute , se dediderunt.<br />

At, violato fodere, Philippus victos undiquè saevum in modum cas-<br />

di jussit.<br />

Eorum urbes solo sequandas curavit, aliosque in alium vicum<br />

íncolas transtulit.<br />

Unum miseris solatium fuit, quòd Philippus omnem omninò prasdam<br />

sibi, non autem Breotiis, vindicaverif.<br />

108. Destrona Filipo à Arimbas, reg de Epiro.<br />

At ne proxhnis quidem 1 8 9 ejus furor debellandi pepercit.<br />

185 Deprecati sunt bellum, procuraron apartarse de la guerra (con su*<br />

súplicas. )<br />

186 Arridebat, se sonreia, y mejor dicho, gustaba.<br />

187 Securis omnibus, mientras que todos se creían seguros.<br />

188 Aliosque in alium vicum, quiere decir: tos unos en una aldea, los<br />

otros en otra.<br />

189 Ne proximis quidem, ni siquiera los mas.allegados (por los vínculos<br />

del parentesco).<br />

1 8 8


EPITOME HISTORIA OR.EC.E. I (i?<br />

Sfquideni Aryiiibam, regem Epiri, uxori sua; Olympiadi arctissinià<br />

eognatione junctum , pellere regno statuit.<br />

Alexandruin, uxoris Olympiadis fratrem, in Macedoniani nomine so-<br />

roris arcessiverat.<br />

Quùm igitur ad vigiliti anuos lue pervenisse!, Molossi, á Philippe<br />

sollieitati, Arymbam regno delroserunt.<br />

Ereptum deindè Arymba; regnum Alexandra Philippus tradidit.<br />

At ex isto sedero non diuturnam percepii utilitatem.<br />

Alexandre eniín brevi mortilo, /Eacídas, Arymbae filius , Pyrrhique<br />

magni pater , regnimi Epiri recepii.<br />

¡Oí). Asedia Filipo á liizaiicio.<br />

In Grasoiam quimi Philippus venísset, ex civítatibus direptis 1 9 0 fa­<br />

cile intellexit quante opes universarum essenl.<br />

Quas ut potiretur, bellum toti Grascia; ioferre decrevit.<br />

Quapropter , (pumi animadvertisset Byzantium , nobileni et mariti-<br />

mam urbem Thracias, receptaculum terrà marique copiis suis fore,<br />

illam exercitu instruclo petiit.<br />

At eamdem claudentem sibi portas obsidione cinxit.<br />

Sic enim, quùm è Thracià sola trunienta Athenas adveherentur,<br />

commeatu ipso Athenienses intercludere 1 9 1 volebat.<br />

110. Saquea el Chersoneso y lleva la guerra á la Sciita.<br />

Urbs Byzantium condita primo fuerat à Pausaniá, rege Sparla—<br />

iiorum porque Septem anuos ab illís possessa fuit.<br />

Deindè autem nunc Lacedasmonioruni, nunc Atheniensium penès<br />

potestatem fuerat, tuncque tandem sui juris erat<br />

Itaque, licèi nullis adjuta auxiliis, suam libertatem constanliùs pro-<br />

pugnavit.<br />

Philippus vero, longà obsidione fessus, profectus est cum forlissímis<br />

sui exercitùs virís, multasque Chersonensium urbes expugnavit.<br />

In Scythiani quoque, prasdandi causa, transiit; sic enim volebat<br />

novo bello damila relicere.<br />

1 9 2.<br />

III. Causas ile la guerra de Sciita.<br />

Haic autem belli seythici causa fuit.<br />

190 Ex eivUatibus direptis. seguii las ciudades saqueadas, esto es, seguii<br />

el botín que había sacado de las ciudades robadas.<br />

191 Commeatu ipso intercludere, cortar hasta los víveres.<br />

192 Sui juris erat, era independiente, se gobernaba por sus propias<br />

leyes.


168 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />

Atlieas, rex Scylharum, quùm ab Istrianis bello premeretur, auxilium<br />

à Pbilippo petiverat, multa pollicitus.<br />

At interim rex Istrianorum decedens 1 9 3, et motu belli et auxiliorum<br />

necessitate Sevillas solvit,<br />

Itaque Atbeas , remissis Macedonibus, renuntiari IKBC Philippo jussit:<br />

«Nos ñeque auxibum petiimus tuum, ncque quidquam tibi debemus;<br />

»Scylhas non Macedonibus egenl, quo liant bello meliores; scito pras-<br />

»terea mihi 'filium esse jncolumem; haeres itàque regni non mihi<br />

»deest.»<br />

112. Envia Filipo embajadores al rey de los Scitas.<br />

His auditis, Philippus legatos ad Atheam continuò misit.<br />

Qui, quùm regem scytham adissent, ab ilio summam duntaxat pecunias<br />

petiverunt, ut suniptibus itineris suseepti 1 9 4 satisfieret.<br />

Atheas vero inclementiam coeli et terrae sterilitatem causatus est.<br />

«Scythae, inquit legatis, patrimonio indigent, agerque hujus regio-<br />

»nis vix alimenta pracbet.»<br />

«Nullee mihi sunt opes, quibus tantum regem expleam 1 9 5, turapiusque<br />

mihi videtur parùm offerre, quam tolum abnuere.»<br />

«Scythiu deniquè virtute animi, non opibus, aestimanlur.»<br />

113. A laca Filipo y vence à los Scita s.<br />

Quibus verbis l'actisque derisum se Philippus animadvertit.<br />

Soluta itaque Byzantii obsidione, bellum scythicum aggressus est.<br />

Animis ulrinquè irritatis, praelium commiltitur.<br />

Virtute et numero prœstabant Scyíhas; at Philippi astu devictí<br />

fuerunt.<br />

Viginti millia puerorum ac feminarum capta fuere, visque magna<br />

pecoris 1 9 s, auri vero argentique nihil.<br />

Usus enim pecunia; apud Scytbas nondùm valebat.<br />

Viginti quoque millia nobilumi 1 9 7, equarum ad genus faciendum<br />

in Macedoniam missa fuerunt.<br />

193 Decedens [è vita), saliendo de esta vida, muriendo.<br />

194 Itineris suseepti. Se trata de los gastos de marcha para el ejército.<br />

193 Quibus tantum regem expleam, por medio de las cuales pueda yo sa<br />

tisfacer á un monarca tan grande, que sean dignas de serle ofrecidas.<br />

196 Visque magna pecoris. Como también una gran cantidad do ganado<br />

menor.<br />

197 Nobilium. De buena raza.


EPITOME HISTORIA (JRá¡CE. 169<br />

1 14. Arrebatan los Tribaltos á Filipo todo el botín que había hecho<br />

á los Escitas.<br />

Sed Philippo ab Scythiá revertenti Triballi occurrerunt.<br />

Negabant se transitum illi daturos esse , 9 8, ni portionem praeda»<br />

scytlüeo?, acciperent.<br />

Ilinc ortum est grave jurgium, moxque praeliuui commissum fuit, in<br />

quo acerrime dimieatum est ulrinquè , utrinquè plurimi cecidère.<br />

Ibi ebani in femore vulneratus est Philippus, equusque, cui inside-<br />

bat, interfectas est.<br />

Alexander periclilanti patri in auxilium advolavit, dùmque illuni<br />

clypeo tegeret, obvium quemque 1 9 9, aut occidit aut fugavit.<br />

Quiim autem omnes Philippum occisum putarent, orta est Ínter Ma­<br />

cedones magna perturbatio, prosdaque scytbica amissa fuit.<br />

115. Declara Filipo la guerra ú los Atenienses.<br />

Ubi vero primìim Philippus ex vulnere convaluit, dissimulatum diù<br />

bellum Atheniensibus intulit,<br />

Alheniensium partes susceperunt 2 0 0 Thebani, iisque se junxère,<br />

metuentes ne, victis Atheniensibus, incendium belli brevi ad se<br />

transiret.<br />

cietas.<br />

Paola igitur fuit inter duas paulò ante infestissimas civitates so-<br />

Tune missi ab iis hòc illìic legati, Grieeiam omnem ad arma solli-<br />

citaverunt.<br />

Putabant cniin communem hostem communibus viribus esse sub-<br />

movendum.<br />

Proetereà non illos fogiebat Philippum , si initia prospere successis-<br />

sent, non esse eessaturum 2 0 1, donec omnem domuisset Grajciam.<br />

116. Batalla de Cheronea.—Son vencidos ios Griegos.<br />

Mulino igitur chilates adversos hostem communem Atheniensibus<br />

se junxerunt.<br />

Quasdam autem ad Philippum belli metus traxerat,<br />

198 Se transitum itti daturos esse, que no le franquearían el paso.<br />

199 Obvium quemque, á cuantos se le presentaban.<br />

200 Partes susceperunt, abrazaron el partido.<br />

201 .Yon esse eessaturum, que no había de descansar.


170 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Ad Chasroneam, Boeotias urbeui, castra melati sunt duo exercitus.<br />

Dato prima luce signo praslii, ulraque acies magno ímpetu fortilerque<br />

pugnavit.<br />

Alhenienses multò majori militum numero praestabanl.<br />

At virtus Macedonum , bellis assiduis indurata , praevaluit.<br />

Graeci igttur vieti magnani quidem, sed pristina gloria dignain<br />

cladem 2 0 2 accepère.<br />

Hic dies universa; Grascia; et imperium, et vetustissimam libértatelo<br />

lìnivit.<br />

117. Moderación de Filipo respecto de los Atenienses.<br />

Hujus victoria; laetitiam Philippus callide dissimulavi!.<br />

Non [solita sacra illà die l'ecit; non laetitiam et ludos ¡nter epulas<br />

adhibuit, non coronas aut unguenta sumpsil.<br />

Sed, quantum in ilio fuit, ita vicit, ut victorem nemo sentirei<br />

Non regem se Grascia;, sed ducem appellari jussit.<br />

Atheniensibus, quos expertas fuerat infensissimos, et captivos gra­<br />

tis 2 0 4 remisit, et mortuorum corpora sepulturas reddidil.<br />

Super hasc Alexandrum lìlium cum amico Anlipatro Athenas misil,<br />

qui pacem cum his aniicitiamque jungerent.<br />

118. Maltrata Filipo á losTebunos.<br />

Non aulem ita moderate se gessit in Thebanos Philippus.<br />

Non solùm enim captivos vendidit, sed etiam principes civitatis<br />

al ios securi percussit, alios in exsilium redegit, bonaqu'e omnium<br />

occupavi!.<br />

Plurimi cives , qui partes Philippi sccuti fuerant, in exsilium cjec-<br />

li fuerant.<br />

Eos omnes in patriam restituit, trecentosque ex borimi numero<br />

civitati judices rectoresque dedit.<br />

Qui brevi in jus eos vocaverunt, per quos exsilium passi fueran!.<br />

202 Pristina gloria dignam cladem. Una derrota digna de su antigua gloria,<br />

esto es ; una derrota en la que no quedó desmentida su antigua reputación.<br />

203 Ut victorem nemo sentirei, literalmente, que nadie nolo 'en él: al<br />

vencedor, que se echase de ver que había alcanzado la victoria.<br />

204 Gratis, sinónimo de sine pretio, expresión que. ya encontramos mas<br />

arriba.<br />

205 Principes civitatis, los proceres de la ciudad (de Tébas<br />

2 0 S.<br />

2 0 5


EPllOHf; HISTORIE üRJiCiE. 171<br />

At Iii omnes se auctores exsilii confessi sunt, seque itàoplimè de<br />

patria méritos esse libere ac palàm contenderunt.<br />

) 19. Hace Filipo ¡pie se le nombre general de los Griegos contra los<br />

Persas.<br />

Composifis in Grascia rebus 2 0 G, Philippus omnium civitatuin legatos<br />

evocan Corinthum jussit.<br />

Ibi pacis leges universao Groeciae pro meritis singularum civitatum<br />

statuit.<br />

Soli Lacedasmonii et leges et regem contempserunt, respueruntque<br />

pacem quac à vietorc ferebatur.<br />

Deindè in hoc Graecorum concilio se ducem belli adversos Persas<br />

declarandum curavit.<br />

Jamdudùm enim imperium Persarum suam in ditionem redigere<br />

cupiebat,<br />

Initio veris igitur duces dúos in Asiam minorem, Parmenionem<br />

scilicei et Attalum, prasmisit.<br />

(20. Repudia Filipo á Olimpias y se casa con Cleopatra.<br />

Dum sie Philippo fortuna foris faveret, dissidia perturbatioque do­<br />

mi 2IJ7 illuni agitaban!,<br />

Pudicus ipse parimi, impudiciliam Olympiadis suas uxoris suspi­<br />

raba tur.<br />

Ulani igitur , seu jure , seo ¡inmérito , non dubitavi! repudiare.<br />

Cujus 2 0 8 in loco Cleopatram, Attali sororcm, in matrimonium<br />

recepii.<br />

Quo facto Alexander patri iratus , se in Epirum cum matre, inde<br />

ad regem Illyriorum, contulerat.<br />

Deindè Philippus, antequàm in Asiam proficisceretur, res do­<br />

mesticas voloit plane compoiiere.<br />

Dum igitur belli apparatus pertìceretur, nupíias Cleopatras filiae et<br />

Alexandri, quem regem Epiri fecerat, celebrare staluil.<br />

121. Muerte de Filipo.<br />

Tandem dies celebrandis nuptiis dicla 2 0 9 supervenil.<br />

206 Compositis rebus, arregladas las cosas, pacificadas.<br />

207 Domi, lo contrario de foris, en lo interior de su reino.<br />

208 Cujus, suple, Olympiadis.<br />

209 Cek'brandis nuptiis dicta, fijado para la celebración del matrimonio.


172 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Celeberrìmus aderat conventus , nec ludorum magnificentia deerat.<br />

Ad quorum speelaculum Philippus , medius iuter duos Adexandroj,<br />

tilium generumque , sine custodibus procedebat.<br />

Tum Pausanias, nobilis ex Macedonibus adolescens , nemini suspectus<br />

, Philippum in transitu obtruncavit.<br />

Pausanias illc injuriam passus fuerat ab Attalo, quam asgre ferens<br />

Philipo saepò, sed frustra, querelam detulerat.<br />

Inde iratus regi, ultionem quam ab adversario repetere non poterai,<br />

ab iniquo 2 1 0 judice exegit.<br />

121 Retrato de Filipo.<br />

Deeessit Philippus Septem et quadraginta annos natus, quùm quin­<br />

qué et viginti annis regnavisset.<br />

Fuit rex armorum quam conviviorum studiosior, maximaxpie opes<br />

erant ilií instrumenta bellorum.<br />

Divitiarum quaDStu , quam custodia solertior ; itaque inter quoti-<br />

dianas rapiñas Semper inops erat.<br />

Nulla apud eum turpis ratio vincendi.<br />

Misericordia in eo et perfidia pari gradu eminebant.<br />

Blandus pariter et insidiosus alloquio, plura promittebat quam<br />

prasstabat.<br />

Amicilias militale, non fide 2 1 1 colebal.<br />

Gratiam fingere in odio 2 1 2, instruere inter concordantes odia so-<br />

lemnis 2 1 3 il 1 i erat consuetudo,<br />

123. Paralelo enlre Filipo g Alejandro.<br />

Philippo Alexander filius successi!, et virtute et vitiis patre superior.<br />

Vincendi ratio utrique erat diversa.<br />

Philippus dolo, Alexander aperte 2 1 4 bellum gerebat.<br />

Decipere hostes gaudebat illi, hie palàin fundere.<br />

Prudentior ille Consilio, hie animo magnificentior.<br />

Irain pater dissimulare, plerùmque etiam vincere; ubi filius irà<br />

exarsisset, ultionis noe dilatio nec modus erat.<br />

'210 Iniquo, que le habia negado la justicia.<br />

2t1 Utilitate, non (Me, por interés, no por fidelidad.<br />

212 Gratiam fingere in odio, ocultar el odio bajo la apariencia de amistad<br />

213 Solemnis, ordinario, constante.<br />

21 -l Aperte, abierta. lealmente.


atio.<br />

EPITOME HISTORIE CRAC*. 173<br />

Vini nimis uterque fuit avidus; sed in ebrietate diversa erat agendi<br />

Patri mos erat è convivio in hostem procurare, manum conserere,<br />

periculis se temerò offerre; filius non in hostem, sed in suos saaviebat.<br />

Quamobrem Philippum soapè vulneratum praalia remisére ; Ale­<br />

xander amicorum interfector convivio frequenter excessit.<br />

Regnare ilio cum amicis nolebat ; bic amabat in amicos imperium<br />

exercere.<br />

Amari pater malie , filius mefui.<br />

Litterarum cultus utrique similis erat,<br />

Solertiaa pater majoris, filius fidei.<br />

Verbis Philippus, Alexander rebus moderatior.<br />

Frugabtati pater 2 1 5, filius luxuria? magis deditus erat.<br />

Quibus arlibus orbis imperii fundamenta pater jecit, operis totiua<br />

gìoriam filius consummavit.<br />

124. Principios del reinado de Alejandro.<br />

v<br />

Mortuo Pbilippo, Alexander filius, cognomine Magnus, circumseptum<br />

undiquè periculis assecutus est imperium.<br />

Nani in exercitu Philipp!, quemadmodùm varia? gentes erant, sic<br />

animorum motus 2 , 6 diversi.<br />

Alii quippò injusta Servitute oppressi, spem libortatis animo praacipiebanl.<br />

Alii taadio longinqua? mililiaa 2 1 7 , remissam sibi persicata expeditionem<br />

gaudebanf.<br />

Amicos quoque , tàm subita mutatione rerum, non mediocris metes<br />

coperai.<br />

' At brevi factum est ut Alexander et metum universis demeret,<br />

et spem maximam omnibus faceret.<br />

l^tj. Alejandro se hace nombrar general de los Griegos contra los<br />

Persas.<br />

Primó, quofquot candis paterna? causa fuerant, gravissimis affecit<br />

posnis.<br />

21 !> Frugalitati pater, esio no parece muy conforme con lo dicho pocas<br />

líneas mas arriba, vini nimis uterque-fuit avidus.<br />

2! 6 Animorum motus, de los afectos.<br />

217 Longinqum militiw, de un servicio distante, de una guerra en lejanos<br />

países.


174 PRIMER AÑO UE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Uni duntaxat pepercit, qui regem eooi primus salulaverat.<br />

Deinde sepultura; patris maximam inipendit euram.<br />

Macedonibus immunitatem cunctarum rerum, praoter militia; vacai<br />

ionem dedit.<br />

Multa gentes revellantes compescuit , exortasque nonnullas seditiones<br />

exstinxit.<br />

Quibus rebus gestis, in Graeciam citò contendit, ibìque, exemplo<br />

patris, concilio Graecorum generali Corinlhum convocato, dux contra<br />

Persas fuit designatus.<br />

Pater enim, quod inchoaverat bellum , morte praevenlus, non consummare<br />

potuerat.<br />

126. Liga de Atenas , de Tebas y de Esparta contra Alejandro.<br />

In bujus belli apparato nuntiatum est Alexandre; Atlienienses, The-<br />

banos et Lacediemonios ab eo defecisse.<br />

2 1 Auctor ejus defectionis erat Demostheiies s.<br />

Macedonuin enim omnes copias eum rege delatas à Triballis aflir-<br />

maverat. <br />

ravit.<br />

Qua opinione mutati omnium fermò civitatum animi fuère.<br />

His molibus Alexander occurrere statuii.<br />

Instructo igitur exercitu, summà celeritale in Graeciam prope-<br />

Ita autem festinus in Bceotiam irruit, ut omnes qui pei - conlemp-<br />

tum ab eo erant alienati, perterrefecerit.<br />

ccepit.<br />

cesit.<br />

127. Arrepentimiento de los Atenienses.—Hacen lapas.<br />

Athenienses ¡taque, qui primi defecerant, primos etiam pcenilere<br />

Missis ad Alexandrum Iegatis, bellum deprecali fuere.<br />

Quibus 2 1 9 auditis atque graviter increpatis Alexander pacem eon-<br />

In illa legatione Demostbenes quoque fuit; sed ad Alexandrum non<br />

pervenit<br />

2 2 ü.<br />

218 El célebre orador Pemóstenes que habia sido constantemente enemi­<br />

go de Filipo y que puso término á sus dias con veneno en la isla do Catali­<br />

na á donde se habia refugiado para sustraerse á la tiranía de Antipatro.<br />

219 Quibus, suple Iegatis.<br />

220 Ad Alexandrum non pervenit, no llegó hasta Alejandro , cuya pre­<br />

sencia ternia por haber hablado mal de los Macedones y sobro todo do su<br />

rey, según se dice mas abajo.


EPITOME HISTOllI.E GR«CJE. 175<br />

A Cytherone enim Athenas reversus est, correptus videlicet timo­<br />

re, quòd frecuenter in sua república contra Macedonas verba fe-<br />

cisset.<br />

Pnetereà de Alexandro et de ejus pueriliá apud Graecos multa ri-<br />

diculaque dixerat.<br />

128. Adoptan tos Tétanos el partido de la resistencia.<br />

Alexander deindè cum exercitu Thebas profcctus est.<br />

Thebani autem, precibus uti nolentes, belli discrimen subire cons­<br />

ti tuerunt.<br />

Sane si pacem petiissent, rex eorum postulatis libentissimè an-<br />

nulsset.<br />

Quùin igitur armis uti decrevissent, Alexander Macedonas at pra;-<br />

lium instruxit.<br />

llabebat triginta millia peditum, equitum tria millia , omnes labori-<br />

bus bellicis exercitatissimos.<br />

runt.<br />

fuit.<br />

Macedonum ¡taque exercitus erat numero longè superior.<br />

A Tbebanis summis viribus atque impigrè diinicatuin fuit.<br />

129. Derrota de ios Tebanos.'—Toma y saqueo de su ciudad.<br />

Ad extremum Tbebani, undiquè circumvcnti, vieti fusique fue-<br />

Plures sex millibus mortem oppetiere , captaque civitas et direpta<br />

Alexander deindè ulani evertere funditùs decrevit, ut tam terribi­<br />

li casu compressi Graci quieliiis in posterum 2 2 1 agerent.<br />

Urbe itaque diruta, agros in ter victores divisit, trigintaque mil­<br />

lia captivorum sub coroni! vendidit, ex quibus quadringentorum qua-<br />

draginta lalentorum 2 2 2 argenti summam percepii.<br />

Uni tamen Pindari vatis domui pepercit, ita significans quanti<br />

vi ros doctos faceret.<br />

l.'ÍO. Rasgo de valor y de firmeza de una ilustre Tebana.<br />

Dìnii tbebana civitas misere diriperetur, insignis queedam mulier<br />

à ducein quodam hostium injuriam accepcral.<br />

221 In posterum, suple tempus. .<br />

222 Quadringentorum quadraginta talentorum, lo cual formaba una suma<br />

considerable, pues que valiendo cada talento sesenta minas, ascendía á 4,600<br />

péselas próximamente, ó lo que es lo mismo, á 18,400 reales vellón.


f 76 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Qui quùm illam rogaret prastereà quidquid auri argentique habebat,<br />

solus ab eà ad puteum seductus est 2 2 3, in quo dixerat occultata èsse<br />

à se quasquc pretiosissima.<br />

Dhm autem dux ille super os putei, spectandi causa, staret inclinatus,<br />

illa eum in profundum detrusit, supernèque injcctis lapidibus<br />

oppressit.<br />

Quo audito, accersitam illam Alexander interrogavit quasnain<br />

esset.<br />

«Thagenis, inquit, sum sóror, qui, contra Philippum electus im-<br />

»perator, fortiter pugnans pro liberiate Gracias occubuit.»<br />

Magnamìnitatem mulieris et constantiam 2 2 4 demiratus, liberara<br />

earn cum fili is dimisi!<br />

131. Desobediencia de los Atenienses.— Venganza de Alejandro.<br />

Atbenienses , Tbebanorum mala molesté f érenles , summáque ad-<br />

ducti commiseratione suam urbem profugis contra regis 2 2 5 edictum<br />

aperuerunt.<br />

Quam rem quùm graviter tulissel Alexander, ab Atbeniensibus<br />

preñas repeleré parabat.<br />

Secunda igitur legatione denuò bellum deprecati sunt.<br />

Alexander illis itcrùm quoque concessit pacem, eà lamen condii io-<br />

ne , ut oratores ducesque Atbenarum sibi dederentur.<br />

Res tamen eò deducía fuit, ut oratores liberlalem impetraverint.<br />

nuces duntaxal in exsilium missi fuerunt, confestimque ad Darium,<br />

regem Persarum, profecti sunt,<br />

brindi.<br />

132. Entrevista de Diógenes y de. Alejandro.<br />

Grescebat intereà magìs ac magìs belli persici apparatus.<br />

Alexandro plures philosophi et oratores occurrebant gratula-<br />

Solus abfuit Diogenes cynicus, qui tura versabatur Corinthi, qui-<br />

que, Alexandrum parvi faciens, honorem IIlí prestare noluit.<br />

Miratus Alexander, ad eum in sole 2 2 8 apricantem venit, rogans<br />

ut, liberò quid vellet proferret.<br />

Al ille , «Ut paululùm , inquit, à sole discedas. »<br />

223 Seductus est, fue llevado aparte.<br />

224 Constantiam, firmeza.<br />

225 Regis, suple Alexandri.<br />

226 In sole, á los rayos del sol.


EPITOME HISTORIA GRJKCK. 177<br />

133. Pasa Alejandro al Asia.<br />

Adveníante aoteni vere , tandem Alexander ad llellespontum cum<br />

oxercitu profeclus est.<br />

Gi'ieciam Macedoniauique Antipatro , uni ex amicis, priùs regendas<br />

commiserat.<br />

Deindè , incredibili mentis ardore accensus , in Asiani trajecit.<br />

Quùm autem in cani pervenisset, primus jaculum, velut in hostilem<br />

terram, conjecit; armatusque de navi alacriter prosiluit.<br />

Timi hostias diis obtulit, precatus ne se regem illa regio invita acciperet.<br />

Anto omnia milites à populatione Asi;e prohibuit . pramionens ne<br />

2 2 porderent ea qua; veniebant possessuri 7.<br />

134. Disposición y estado ilei ejército Macedón.<br />

.Sed nec alius militum, quàm regis, ardor fuit.<br />

Obliti quippè onines conjugum liberorumque et longinquae militioe,<br />

álacres ibant.<br />

Persicum aurum et totius Orientis opes jàm quasi suam praedam<br />

ducebant 2 2 8, noe belli et periculoruin, sed divitiarum meminerant.<br />

Erant in excrcitu duo et triginta millia pedituin, quinqué millia<br />

fere equilum , navesque centum et octoginta.<br />

Alexander etiam secuin duxerat ad hoc bellum duntaxat veteranos,<br />

qui cum patre patruisciue mílitaverant.<br />

Oiiines deniquè vietoriam aniínis conceperanf;, nec in pedibus cui-<br />

quam spes, sed in lacertis fuit<br />

fuit.<br />

Quo responso Alexander deléctalas, conversusque ad suos, dixit se<br />

Diogenein osse velie, si Alexander non ossei.<br />

2 2 9.<br />

135. Primera batalla entre los Macedones y los Persas. — Derrota<br />

de los últimos.<br />

Prima igilur congressio Macedonuin cuín Persis in campis adrastiis<br />

In acie Persarum sexcenta millia fuere, quae, non minos arte<br />

Alexandri quàm virlute Macedonum superata , terga verterunt.<br />

227 Possessuri, futuro equivalente de ut possiderent.<br />

228 Ducebant, creían. lista acepción es frecuente.<br />

229 Esta frase significa que los Macedones contaban con la victoria y que<br />

jamás habrían menester recurrir á la fuga.<br />

TOMO I. 12


178 PRIMER AÑO DE LATIN T CASTELLANO,<br />

Magna igitur cáseles Persarum fuit.<br />

Viginti millia peditum et ducenti quinquaginta equites ceci-<br />

derunt,<br />

De exercitu Alexandri novem pedites, centumque viginti equites<br />

interfecti sunt, quorum cognatis immunitates 2 3 ü dedit,<br />

Post victoriam major pars Asia) ad eum defeeit.<br />

Gessit et plura bella cum praefectis Darii, quos jàm non tàm armis<br />

quàm terrore nominis sui vicit.<br />

136. Dirígese Alejandro á Gordio, ciudad de Frigia.<br />

Dirai ha)c agerentur, rex ab indicio captivi accepit insidias sibi à<br />

quodam Alexandro Lyncistà, Macedonia) praeposito, parari.<br />

Quem comprehensum debita poenà plecti jussit.<br />

Post hace Gordium urbem petiit, quas posita est inter Phrygiam ma­<br />

jorem et minorem.<br />

Hujus urbis potiendae cupido eum cepit 2 3 1, non tàm propter prae-<br />

dam , quàm quòd in eà urbe , in tempio Jovis , jugum Gordii erat po­<br />

situra,<br />

Prastereà oracula cecinevanl 2 3 2, si quis ejus nexum solvisset, eum<br />

totó in Asia esse regnaturum.<br />

137. Historia del nudo gordiano. — Trono prometido à Gordio.<br />

Heec autem illius rei causa fuit et origo.<br />

Gordius quidam qiràm in bis regionibus terram araret, aves omnís<br />

generis eum circumvolare cceperunt.<br />

est,<br />

Quo viso miraculo, ad consulendum augures vicinae urbis profectus<br />

At, quùm obviam in porla habuisset virginem eximiac pulcbritu-<br />

dinis, eam percontatus est quem potissimùm augurem consuleret.<br />

Illa, audità causa, artis consulendi gnara, regnum ei portendi re-<br />

spondit, seque et matrimonii et regni sociam proposuit.<br />

Tarn pulchra conditio primus regni gradus 2 3 3 Gordio visa fuit.<br />

230 Immunitates, excepciones de impuestos y servicios, á título do indemnización<br />

de la pérdida que habían sufrido.<br />

231 Cupido eum cepit, le asaltó el deseo.<br />

232 Cccinerant, habían prodicho. Canere, se emplea hablando de los oráculos<br />

, porque daban en verso sus respuestas.<br />

233 Primus regni gradus, el primer grado de la potestad real, el primer<br />

paso hacia el trono.


seditio.<br />

esse.<br />

ÍPTTOMK HISTORIA GR«CJ2. 179<br />

(38. lis Gordio elegido rey.<br />

Nuptiae autein primo celebrala; sunt; orla est deindè inter Phrygas<br />

Qua de re consulcntibus iis oracula responsum est, rege iis opus<br />

Quùm iterùm quaesivissent quis rex esset eligendus, jussi sunt re-<br />

gem eligere , quern primùm in templum Jovis plaustro euntem reversi<br />

reperirent.<br />

Obvius ibis Gordius in plaustro fuit, stalimque eum regem consalu-<br />

taverunt.<br />

1110 plaustrum illud in tempio Jovis reposuit,<br />

Alexander igitur, capta urbe, quùm in templum Jovis venisset,<br />

jugum plaustri requisivit.<br />

Jugum illud erat notabile 2 3 4 , ut potè adstrictuin compluribus nodis<br />

in semetipsos implicatis.<br />

139. Corta Alejandro con su espada el nudo gordiano.<br />

Jugo igitur exhibito, solvere inexplicabilia vincula loramentorum<br />

Alexander aggressus csf.<br />

Ilegem circumstabat et Phrygum et Macedonum turba.<br />

1111 novae rei exitum cupide exspectabant; hi incusabant temerariam<br />

regis fiduciam.<br />

At ilio, nequidquàm din luclatus, quùm capita 2 3 8 loramentorum<br />

intra nodos abscondita reperire non posset, « Nihil, inquit, interest,<br />

quomodò solvantur. »<br />

Deindè omnia lora rupit gladio, sicque oraculi sortem 2 3 5 vel elusit<br />

vel implevit.<br />

140. Toma de Tarso. — Alejandro cae mortalmente enfermo.<br />

Haec agenti Alexandro nuntiatum est Darium cum exercitu ingenti<br />

advenlare.<br />

Tioaens itaque no angustiis circumveniretur, magna celeritate Tau-<br />

rum transcend it,<br />

234 Notabile, digno de ser notado.<br />

235 Capita, las extremidades, las puntas.<br />

236 Sortem. la predicción, el sentido.


180 PRIMER ÁÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Quam deindè Tarsum 2 3 7 venisset, caio ab incendio servavit; buie<br />

enim urbi Persas ignem subjecerant, ne opes ejus Macedonum proda<br />

fierent.<br />

Flumen Cydnus, aquarum liquore niemorabilis, per Tarsimi influii<br />

medium.<br />

Alexander autem, fluminis ameenitate captus, pulvere ac sudore<br />

perfusus, projectis armis, in praaflgidam 2 3 8 undam se projecit.<br />

Tìim subitùs nervös ejus occupavit rigor; pallor deindè suffusus est,<br />

et totum fere corpus Vitalis calor reliquit.<br />

HI. Confianza de Alejandro respecto de su mèdico, acusado de<br />

traición.<br />

Unus ex medicis, nomine Philippus, erat, qui solus remedium pol<br />

I iceretur.<br />

At ilium inissae pridiè à Parmenione è Cappadocià litteraa suspectum<br />

faciebant.<br />

Parmenio quippè Alexandre scripserat, ut à Philippo medico cave­<br />

rei, qui videlicet ingenti pecunia à Dario acceptá corruptas fuerat.<br />

Tulius tamen regi visum est, dubiaa medici fidei se credere, quàm<br />

indubitato morbo interire.<br />

Accepto igitur póculo, epístolas medico tradidit, atque inter biben-<br />

dum 2 3 9 oculos in vultum ejus legentis intendit.<br />

Quùm autem eum securum adspexisset, laatior (actus est, sanilatem-<br />

que quarta die recepii.<br />

142. Dario y Alejandro mueven, sus ejércitos uno contra otro.<br />

Intereà Darius cum quadringeiitis millibus peditum ac centum mini­<br />

bus equitum in aciem processit.<br />

liase multitudo hostium Alexandro quasi sollicitudinem 2 4 0 injiciebat.<br />

At interdillo, reputabat quantas res cum paucis jàm gessisset.<br />

Itaque quùm spes metum vincerei, ratus periculosius esse difl'erre<br />

bellum, ne in desperationem venirent sui, singulos militimi ordines<br />

allocutus est.<br />

237 Tarso, on Ciucia.<br />

238 Prcefrigidam. El adjetivo ó positivo precedido do pros toma siempre<br />

la significación del superlativo.<br />

239 ínter bibendum, estando bebiendo, mientras bebía.<br />

2'40 Quasi sollicitudinem, cierta inquietud.


EPITOJH! MsTORIli ÜKXCM. 181<br />

lllyrios ct Thracas maxiioarum opum ostentatione 2 4 1, Graacos velerum<br />

adversüs Persas bellorum memoria , cohortatus csl.<br />

Macedonas autem et Europa? vietaa et Asia) vincenda?, quaa meta<br />

eral laborum, admonuit.<br />

143. Batalla de Iso.<br />

Nee minor io acio ordinandá üarii regís opera fuit.<br />

Ipse quippé omnia circumibat, bortabatur singulos, et veteris gloria?<br />

admonebat.<br />

Post b¡ec proalium ingontibus animis commissum i'uií.<br />

In eo 2 4 3 uterque rex vulneratus est.<br />

Tamdiü certamen anceps fuit, quoad fugeret Darius; tune autem<br />

oasdes Persai'um secuta fuit.<br />

Ca?sa fuere peditum sexaginta millia; decem vero millia interfecta<br />

eijuítum ;' capta quadraginta millia.<br />

Ex parte autem Alexandri cecidéi'e pedites centum triginta, equites<br />

vero centum el quinquaginta.<br />

In castris Persarum ingens aun argentique pondus inventum est.<br />

144. Cae en poder de Alejandro la familia de Darío.<br />

Ínter captivos mater et uxor íiliaeque dua? Darii fuerunt.<br />

Ad quas visendas consolandasque Alexander venit.<br />

At illa?, conspeclis militibus armatis, invicem se amplexa? sunt, et<br />

velut statiin moritura?, magnum clamorem odiderunt.<br />

Provolula? deinde genibus Alexandri, vitam orant, doñee Darii cor-<br />

pus sepeliverint.<br />

Motus tanta mulierum pietatc Alexander, et Darium vivere dixít,<br />

et mortis meíum dempsit, easque haberi ut 2 4 4 reginas voluit.<br />

Filias quoque non indignum genere suo matrimonium sperare jussit.<br />

Tiim mater Darii allevari se passa est.<br />

143. Toman las dos reinas prisioneras á Efestion por el rey.<br />

Quadam dio reginarum in tabernaculum Alexander una cum Heplíaestione<br />

intra v eral.<br />

•241 Maximarum opum oslentattone. mostrándole muchas riquezas. Los llirios<br />

y los Traces solo tenían en cuenta el saqueo.<br />

242 Meta , el término, el lin.<br />

243 In co, suple pra'lio.<br />

244 Haberi ut. ser miradas, ser tratadas como.<br />

2 4 2


18á FBlJHEIl AÑO DK LATIN V CASTELLANO.<br />

Is longè omnium amicorum earissimus erat regi, cum ipso pari ter<br />

educatus, secretorum omnium arbiter-<br />

Sicut astate par erat Alexandre, ila corporis habilu prasslabat.<br />

Ergo reginas ilium regem esse ratas, suo more 2 4 8 venerata? sunt.<br />

At quibusdam, uter Alexander esset, monstrantibus, Sisygambis<br />

advoluta est pedibus regis, veniam pelens, ex eo quòd nunquàm antea<br />

visum ilium ignoraret.<br />

Quam manuallcvans rex, «Non errasti, inquit, ó mater! nam et<br />

hie Alexander est.»<br />

serai.<br />

146. Pasa Alejandro á Siria y destrona algunos reyes de esta<br />

2 4 5.<br />

comarca, entre ellos al de Sidon.<br />

Alexander partem exercitüs sui ad recipiendas Asias civitates mi­<br />

Quas slatini, audita Darii clade, in poteslatem vietorum venerunt.<br />

Tunc in Syriam profectus est, ubi multi (Mentis reges cum donis<br />

il lì advenienti obviàm processerunt.<br />

Ex his alios in societatem reeepit, aliis autem regnum ademit, inter<br />

quos fuit Strato, rex Sidonias, qui dedilioneni magìs popularium volún­<br />

tate quàm sua sponte fecorat.<br />

Regno igitur indignus Alexandre visus est, llephasstionique permis-<br />

sum fuit 2 4 8 ut, quem è Sidoniis dignissimum arbitraretur, cum con-<br />

stitueret regem.<br />

Hephasstio autem neminem Abclalonymo quodam potiorem judicavit.<br />

147. Abdalónimo, rey de Sidon,—Sus palabras á Alejandro.<br />

Abdalonymus autem, licet è stirpe regia iialus, ob inopiam subur-<br />

banum hortum coleba!.<br />

Quùm venerunt ilium regem salutaturi, tunc forte steriles herbas<br />

eligens hortum repurgabat.<br />

Somnio similis res Abdalonymo visa fuit; sed , ut 2 4 9 vestem pur­<br />

pura auroque distinctam jussu illorum induil, fidemque eorum accepil,<br />

iis comitantibus ad regiam contendit.<br />

245 Arbiter, juez, aquí confidente.<br />

246 Suo more, a su manera, conforme á la costumbre de su pai?<br />

247 FA, también.<br />

248 Permissum fuit, ¡el cuidado; fue confiado.<br />

249 Ut. desde que.—Construyese en este sentido con el indicativo<br />

2 4 7


EPITOME HISTORIC 183<br />

Alexander, admissum ¡llum contemplatus: «Libet 2 5 0, inquit, scire<br />

oquá patientià inopiam tuleris.»<br />

Tum ille: «Utinam ait, eodem animo regnum pati possimi has ma-<br />

onus sulTccére desiderio meo; nihil habenti, nihil defuit.»<br />

448. Embajada de los Tirios ci Alejandro: declárales sus intentos.<br />

erant.<br />

Jam lota Syria , jam Plicenilia quoque., excepta Tyro , Macedonuiii<br />

Tyrus et claritate el magnitudine ante omnes urbes Syriae Phceni-<br />

ciasque memorabilis erat.<br />

Illa civitas faciliùs societatem quam imperium Alexandri acceptura<br />

videbalur.<br />

Coronara igitur auream magni ponderis per legatos huic regi mise-<br />

runt Tyrii.<br />

Quo muñere grate 2 5 1 accepto, sic legatos benigne allocutus est:<br />

«Mihi est in animo Herculi, quem prascipuè colitis, vota reddere; Ma-<br />

»cedonum enim reges credimi se ab ilio deo genus ducere; prastereà<br />

»oraculiun eá de re me admonuit.»<br />

(49. Respuesta de los Tirios.—Asedia Alejandro à Tiro y se apo­<br />

dera de ella.<br />

Quùm legati respondissent templum Herculis extra urbem esse, ibi—<br />

què rcgem sacra deo facturum esse, non tenuit iram 2 8 2 Alexander,<br />

urbique minatus est excidium.<br />

Quùm igitur, instructo exercitu, Tyrum petiisset, Tyrii, quos hor-<br />

tati fuerant Carthaginienses ut obsidionem forti animo paterentur, bel­<br />

lum bello repellere paraverunt.<br />

Augcbat etiam Tyriis ánimos reginas Didonis exemplum , quae, Car­<br />

tilagine condita, tertiam orbis partem armorum vi obtiuuerat.<br />

Itaque Macedonum impetum per multos menses obsessi sustinuére.<br />

Attamen Tyrus séptimo mense , postquàm oppugnari, cceperat, tandem<br />

capta fuit.<br />

150. Va Alejandro al templo de Jupiter Amnion.<br />

Inde Rbodum Alexander et ,'Egiptum Ciliciamque sine cerlamine<br />

recepit.<br />

250 lÀbet (me) agrada : tradúzcase por el condicional ó pretérito imperfecto<br />

de subjuntivo, me agradaría, quisiera.<br />

251 Grate, con reconocimiento.<br />

252 .Yon tenuit iram . no pudo contener su celera.


184 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

Tune adire Jovis Hammonis oraculum statuiti et de eventi! futuro-<br />

rum et de origine sua consulturus.<br />

Philippus enim, ultimis 2 8 5 vìtse temporibus, Aloxandrum non esse<br />

suum lìlium palàni predicaverat.<br />

Qua de causa Olympiada, velul stuprabun , repudio dimiserat.<br />

Alexander igitur divinam originen) acquirere simul et niatrem in­<br />

famia liberare cupiebat,<br />

Praemiserat'ad templum viros qui, oblatà ingenti pecunia, antisti-<br />

tibus signilìcarent quid sibi responden vellet.<br />

151. Es proclamado por los sacerdotes de Aminoti, hijo de Júpiter,<br />

y vencedor del Universo.<br />

Alexandrum igitur templum ingredientem autislites ut Jovis libimi<br />

salutaverunt,<br />

llie , húmame sortis 2 5 4 oblitus, laetusque dei adoplionc, se ait et ac-<br />

cipere et agnoscere.<br />

Consuluit deindè an (otius orbis imperium sibi destinaret pater.<br />

Responsum est illuni terrarum omnium rectorem l'ore.<br />

Rogavit tertiò ulrìim omnes parenlis sui inlerfectores pionas de-<br />

dissent.<br />

Sacerdotes negaverunt patroni ejus posse aut interfìci aut mori;<br />

Pbilippi autem omnes interfectorcs supplicia luisse affirmaverunt.<br />

Hinc et Jovis lìlium appellari se et divinìs honoribus coli jiissit.<br />

Reversus ab Jovis Hammonis oráculo, Alexandriain condidit.<br />

152. Hace Dario grandes ofertas para rescatar á los prisioneros,<br />

y recházalas Alejandro.<br />

Darius,quiim Babyloniam profugisset, Alexandrum per epístolas<br />

deprecatus est, ut redimondarum captivarum 2 5 5 potestatem sibi fa—<br />

oeret.<br />

Idcircò in eam rem magnani vini pecuniee pollicitus fuit.<br />

Sed Alexander adeò non pecuniam oblatam accepit, ut in preliuui<br />

captivarum regnimi omne petivérit.<br />

Interjecto tempore, Darius Alexandre, per alternili 2 5 S epislolam,<br />

et filiam in matrimonium et regni partera obtulit.<br />

353 Ultimis, puede suplirse la preposición in.<br />

254 Humanos sortis, su condición humana.<br />

255 Captivarum do las prisioneras; es decir, de la madie, de la esposa , de<br />

las hijas do Darío y do las mujeres de su séquito.<br />

256 Alteram, otra, es decir, una segunda,


EPITOMI! IIlSTOltl/E OUMC-V.. 185<br />

Alexander autein Darium jussit se arbitrio victoris permitiere.<br />

Tom, spe pacis amissá, Uarius cum quadringentis millibus peditum<br />

et centum millibus equitum obviàm Alexandre processi!.<br />

153. Muerte de la esposa de Darío.—-Nuevas proposiciones de este<br />

principe.<br />

In itinere nuntiatum est Dario reginam uxorem decessisse, Alexan-<br />

drumque, quùm ejus mortem multimi doluisset, exsequias benigne<br />

honorilìcèque prosecutum.<br />

Timi Darius intellexit se vere victum, quùm post tot proelia, etiam<br />

beneficiis ab hoste superaretur.<br />

Deos etiam preoatus esse fertur, ut, si Alexandrum vincere nequi-<br />

ret, ab ilio potissimum 2 3 7 vinceretur.<br />

Scripsit itaque et tertiain epistolam, in qua obtulit majorem par­<br />

tem regni ad flumon usque Euphratem 2 3 8, et alteram filiam uxorem;<br />

pro reliquis vero captivis triginfa millia talentorum.<br />

151. Rafalla de Árlelas.— Derrota total de los Persas.<br />

Has autem novas pacis conditiones Alexander respuit.<br />

l'osterà igitur die rex uterque aciem prodoxit, commissumque fuit<br />

praelium.<br />

Milites utriusquo exercitùs ante oculos sui regis mortem occumbere<br />

ducebant egregium.<br />

Macedones in bostem à se foties victum cum contemptu ruebant;<br />

contra Persae mori quàm vinci malebant.<br />

Nunquàm ubo praelio tantum sanguinis fusuiu est.<br />

Darius, quùm vinci suos videret, mori voloit et ipse, dubitavitque<br />

an fuga; dedecus honesta morte vitaret.<br />

Sed à proximis 2 3 9 fogere compulsus est.<br />

155. Retirase Dario à Arbelas.<br />

Darius cum paucis fugoo comitibus ad Lycum amnem contenderai.<br />

Quo trajéelo, suasoront ibi quidam ut pontem, ad iter hostium<br />

impediendum, solveret.<br />

Diù dubilavit an monentibus obsequeretur; sed brevi intellexit,<br />

ponte reciso, tot millia suorum fugientium praedam hostium fore.<br />

¿57 Potissimum, de preferencia, mas bien vqtie por otro cualquiera).<br />

258 Kuphralem, el Eufrates tenia su nacimiento en la Armenia.<br />

259 Proximis, aquí, los que estaban mas cerca de él, los que le rodeaban


l86 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Statuit igitur intactum sinere pontem, abiensque dixit mallo se in-<br />

sequentibus iter dare, quam auferre fugieutibus.<br />

Ipse, ingens spatium fuga emensus, media fere norte Arbola<br />

pervenit, eòdemque magua pars amicorum ejus ac militimi profuge-<br />

runt *«».<br />

(56. Pérdida de los Persas—Fruto de la victoria de Alejandro.<br />

Hoc preelio Alexander Asia? imperium sibi vindicavit , quinto post<br />

acceptum regnimi anno.<br />

Cecidère Persarum quadraginta millia ; inter Macedonas vero mi­<br />

nus quàm trecenti interfecti sunt.<br />

Paulo post ipsi tradita sunt Arbela regia suppellectili Dariique gaza<br />

repleta, in quibus praetereà quadraginta millia talenlorum invenit.<br />

Expugnavit deindè Persepolin, caput regni persici; urbsm multis<br />

annis illustrem, refertamque orbis terrarum spoliis.<br />

Deniquè posthàc tanta felicitate usus est 2 6 2, ut nemo rebellare au-<br />

sus fuerit, Persœque patienter jugum servilutis acceperint.<br />

157. Traición de dos capitanes de Dario que conspiran contra él.<br />

Darius fugiens jàm Ecbatana , caput Media? , pervenerat.<br />

Adire deindè Bactra decreverat: sed, veritus ne celeritate Alcxandri<br />

anteverieretur , consilium iterque mutavit,<br />

Triginta millia peditum eum sequebantur, in quibus Grœcorum<br />

erant quatuor millia.<br />

Prœtereà funditorum et sagitlariorum quatuor millia, equitumque<br />

tria millia.<br />

Cum bis novum inire praelium statuerat, fugere diutiùs turpe ratus.<br />

Duo autem ex suis praefectis comprehendendi illius et vinciendi ne-<br />

farium ceperant consilium.<br />

Illud vero peregerunt eà mente ut, si Alexander eos insecutus foret,<br />

tradito rege vivo, inirent gratiam 2 6 4 victoris; sin autem eum effugere<br />

possent, interfecto Dario, regnum occuparent.<br />

260 Arbela, plur. neut., Arbelas, ciudad de Mesopotamia.<br />

261 Profugerunt, es plural que concierta con un singular partitivo.<br />

262 Tanta felicitate usus est, tuvo tanta dicha, tanta fortuna.<br />

263 Estos eran griegos mercenarios.<br />

264 Inirent gratiam. literalmente entrarían en el favor; en castellano con­<br />

quistarían la merced.<br />

i e a<br />

2 6 3


EPITOME HISTORI.fi GllSCB. 187<br />

158. /;»• asesinado Darío por los que le habían vendido,<br />

üarius, ita coniprehensus, in sordidum vehiculum pellibus undiquè<br />

coutectum impositus, Baetra perductus fuit.<br />

Alexander vero fugientes Persas insequi pergebat strenue.<br />

Jànique lilis instabat, quùni fama ¡llius 2 6 5 adventos pavidos in fu­<br />

gano eos convertii.<br />

Tune duo prasfecti vehiculum Darii assediti, cceporunt eum hortari<br />

ut conscenderet equum, seque bosti fuga eriperet,<br />

rni tari.<br />

Ule, Alexandri fidem implorans, negavit se velie parricidas co­<br />

Timi vero, irà accensi, tela conjecerunt in regem, multisque con-<br />

fossuin vulneribus reliquerunt.<br />

159. Descubre un soldado macedón á Darío en situación tan deplorable.<br />

Deindò barbari illi, prout quemque aut spes ducebat aut pavor, alii<br />

aliò dilapsi sunt.<br />

Interim jumenta quoa Darium vehebant, nullo regente, a;stu fatigata,<br />

in quàdam valle constiterant.<br />

Haud procul eral fons, ad quem macedo miles, nomine Polystratus,<br />

siti consumptus , accessit.<br />

Qui dìim galea haustam sorberet aquam , semivivi hominis gemitum<br />

audivit.<br />

Itaque, cupidus videndi quid rei 2 6 6 in vehículo isto conderetur,<br />

dimotis quibus obtectum erat pellibus , Darium mullis vulneribus confossum<br />

reperii.<br />

Qucm etiam agnitum sitientemque benigne oblata aquá recreavit<br />

2« 7.<br />

160. Palabras de Dario al morir.-—Llora Alejandro su muerte.<br />

Insigni militis hujus pietate permotus, sic eum compellavit Darius:<br />

"Quisquís es, libi bene merito gratiam, heu ! referre nequep; at certe<br />

» referet Alexander , Alexandre vero dii. »<br />

Dextram deindè illi protendit, eamque Alexandre, fidei regias pignus<br />

2 6s, f e r ri jubens , animara efflavit.<br />

265 lllius, suple Alexandri.<br />

266 Quid rei, es mas elegante que quw res,<br />

267 Itecreavit, reanimó.<br />

268 Fidei regiw pic/nus. aposición eme se refiere á cam dextram).


¡88 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Alexander, miserabili regis opulentissimi éxito comperto, copiosas<br />

prof od it lacrymas.<br />

Corpus Darii chlamyde sibi detracta operuit, regioquo more sepoliou-<br />

dum curavit.<br />

Deindè ili od magno cum bonore ad suos jussit deferri, ut in 1110-<br />

numenlis majorum colloearetur.<br />

161. Vuelven los griegos á tomar las armas en la ausencia de A lejandro.<br />

Dìun ca per Asiani gererentur, ne in Graccià quidem res tranquil-<br />

líe fuere.<br />

Regnabat apud Lacedaemonios Agis, qui, Alexandri virtutum seniu-<br />

lus, suos cives ad regium jugum excutiendum stimulavit.<br />

Occasionem ¡taque belli et recuperandae bbertalis commodam ¡Ib<br />


EPITOME HISTORIE (¡RjEC/E. 189<br />

163. Obtienen los Lacedemonios la pus de Alejandro.<br />

HÍBO victoria non Spartani modo sociosque ejus, sed etiam omnes<br />

qui belli exitum exspectaverant, fregit.<br />

Antipater concilimi! Graecorum, quid sibi 2 7 2 de victis piacerei,<br />

eonsuluil.<br />

Lacedemoni i nihil aliud precati sunt, quàm ut oratores mittero ad<br />

regem sibi beeret,<br />

Ab Alexandre autem voniam defectionis impotravère.<br />

MegalopolitaniS, quorum orbs obsessa erat, Acbaeí et iEtoli centoni<br />

et vigiliti talenta dare jussi fuerunt.<br />

Mie fuit exitus belli, quod, repente orlimi, priìis tarnen finitimi<br />

est, quàm Dannili Alexander apud Arbola superare!,<br />

164. Entrégase Alejandro de lleno á sus pasiones.<br />

Elato tot victoriis animo, Alexander lìmi palàm cupiditates sol-<br />

vit 2 7 3 suas, continentiamque et moderationem in superbiam ac lasci-<br />

viain vertit.<br />

Quasi patrios mores veteremque regum Macedonum disciplinan! du­<br />

cerei sua magnitudine interiora, purpureum diadema, quale Darios<br />

babuit, capiti circumdedit, vestemque persicam sumpsit.<br />

jussit.<br />

Amicos quoque et principes militum persicum induere cultum<br />

Inter haec indignatio omnium ánimos cepit, quòd , sic à patre de-<br />

gener , patria) nomen ejuraret, moresque Persarum assumerei.<br />

Ne igitur in seditionein res verteretur , bellum persecutus est.<br />

163. Discurso de un Escita à Alejandro.<br />

Alexander ad fines Scythia) pervenerat, quùm legati Scytbarum<br />

vigiliti illius castra adierunt.<br />

Unus autem ex his, maximus natu , ita locutus esse fertur :<br />

« Si dii slaturam corporis aviditati animi parem tibi dedissent, or-<br />

» bis le non caperei 2 7 5 , aiterà manu orientem , aiterà ocoidentem con-<br />

» tingeres.<br />

ìli Sibi, se refiere á concilium Grceeorum.<br />

273 Solvil, desplegó, desató.<br />

274 Cultum, el exterior, la idolatría.<br />

275 Te non caperei. no te contendría; puede también traducirse.no r«-<br />

brifls en el orbe.<br />

2 7 4


190 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

» Ab Europa petis Asiam, ex Asia transís in Europain, deindè, si<br />

» bumanum genus omne superaveris, cum silvis et nivibus et flumini-<br />

» bus (brisque bestiis bellum habebis.<br />

«Quid ! tu ignoras arbores magnas dio crescere 2 , 6, nnA hora ex-<br />

» stirpari.<br />

» Leo quoque aliquaodò miniinarum avium pabulum fuit. el ferrum<br />

» rubigo consumit.<br />

«Quid nobis tecum est? nunquàm tuam terrain altigimus.<br />

«Nulli servire possumus, nulli imperare desideramus.<br />

«Dona nobis à di is data sunt,jugum boum, aratrum, sagitta et<br />

» patera.]<br />

» His utimur et cum amicis et adversùs inimicos.<br />

» Fruges boum labore et aratro quaesitas amicis damas: patera vi-<br />

» num diis cum his libamus ; inimicos sagittà petimus.<br />

» Sic Syriee regem , et postea Pcrsaruin Medorumque 2 7 7 superavi-<br />

» mus patuitque nobis iter usque in YEgyptum.<br />

» At tu, qui te gloriaris ad latrones persequendos venire , omnium<br />

» gentium quas adusti latro cs.<br />

» Lydiam cepisti, Syriam occupasti, Persidem tenes , Bactrianos ha-<br />

» bes in poíesíate, Iodos petis; jàm eliam ad pecora nostra avaras et<br />

>> insatiabiles manus porrigis.<br />

«Quid libi divitiis opus est, quae tuam cupiditatem explere ne-<br />

» queunt ?<br />

» Quo plura habes, eò acrius quae non babes cupis.<br />

» At quamvis major fortiorque sis quàm quisquam, lamen alienige-<br />

» num dominum nemo pati vult.<br />

» Transi modo Tanaim; scies quàm late nostri pateant 2 7 8 campi;<br />

«nunquàm autem Scythas poteris consequi.<br />

» Paupcrtas nostra velocior erit quàm exercilus tuus qui prasdam<br />

«tot nationum vehit: eádem velocitate et sequimur et fugimus.<br />

» Fortuna lubrica est; proindè tuam compressis manibus tene.<br />

» Impone felicitati tua; frenos; faciliùs illam reges.<br />

» Si deus es , tribuere mortalibus beneficia debes , non autem sua<br />

« illis eripere; sin autem homo es, id quod es semper te esse cogita.<br />

» Quibus bellum non intuleris , eorum amicitia uteris.<br />

» Nam firmissima est ea quae exsistit inter pares, amicitia.<br />

278 Diù crescere, crecen largo tiempo, es decir, que necesitan mucho<br />

tiempo para crecer, para hacerse corpulentos y fuertes.<br />

277 Medorum: repítase aquí regem.<br />

278 Quàm... pateant. Quùm significando que b cuanlo y colocado entre do§<br />

verbos, pide el segundo verbo en subjuntivo.


EPITOME HISTORIA GRJìCE. 19i<br />

» Uli aulem sunt pares qui non fecerunl inter se perícUlum<br />

» virium.<br />

» Quos vieeris, ne amicos tibi esse credas; inter dominum et ser-<br />

» vum nulla amicitia est,<br />

» Noli credere Scythas jurando fcedus sancire; fidein servamus, non<br />

» juramus.<br />

»Qui enim non reverentur homines, fallunt deos,<br />

» Ceterum , nos hostes an amicos velis esse , considera.»<br />

Alexander se fortuna sua ipsorumque consiliis usurum esse res-<br />

pondil, dimissisque legatis, adversiis Scythas processit.<br />

Macedones in hostem clamoribus insolitis vix ruere cceperant, quùm<br />

Scythas, tanto Ímpetu (erriti, fugam capesiveront.<br />

Mullís interfectis , pluribus captis, equi mille et octingenti praada<br />

Macedonum fuero.<br />

Alexander autem captivos omnes sine pretio dimisit.<br />

166. Victorias de Alejandro en la India.— El rey Poro.<br />

Multis deindè gentibus subactis, Indos Alexander petere decrevit.<br />

lili autem Indias fines ingredienti multi occurrerunt reguli 2 8 0, legi­<br />

bus illius obtemperaturi.<br />

Alexander contra processit ad subigendos qui ipsius imperium aver-<br />

sarentur.<br />

Ex horum numero fuit rex quídam hujus regionis, nomine Porus,<br />

et viribus corporis et animi magnitudine pariter insignis.<br />

Misit ad eum Alexander legatos qui prasciperent ut Stipendium<br />

penderet, et in primo finium suorum aditu occurreret ipsi venienti.<br />

Porus respondit se Alexandre regnum suum infranti prasstò fore,<br />

sed armatum.<br />

167. Es Poro vencido y hecho prisionero.<br />

Ulriusque regis igitur exercitus, ad pugnam progressus, castra<br />

castris contulit.<br />

Commissum brevi fuit praslium; Porus cum suo exercitu in Macedo­<br />

nas ingenti mit impeto.<br />

Nec Alexander minori alacrifate pugnam agressus est.<br />

PrimA tarnen congressione, vulnerato cui insidebat equo, prasceps<br />

in terram deeidit.<br />

879 Periculum faceré, hacer el ensayo.<br />

280 Reguli, diminutivo, reyes de pequeños Estados.<br />

2 7 9


192 HUJIER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

2 8 1<br />

Verum à saldiitibus undiquè concurrcnlibus servatus, nihil mali<br />

accepit.<br />

Poros contra, fortiter dimicans, plurimisque coufossus vulneribus.<br />

tandem in inaiius hostium cecidit.<br />

Qui victum se adeò doluit, ut ñeque cibuin sumere, ñeque vulnera<br />

curari voluerit.<br />

168. Coloquio de Poro y de Alejandro.<br />

Alexander autem, miseratione eommotus, bis verbis Porum oom-<br />

pellavisse fertur:<br />

«Quoenam amentia te coegit, cognita rerum mearum 2 8 2 fama, belli<br />

«fortunam oxperiri?»<br />

At Porus: «Quoniam, inquit, pereontaris, libere respondebo.<br />

« Neminem ine 2 8 3 fortiorem esse arbitrabar ; meas enim moveram<br />

»vires; nondùm autem expertas eram tuas.<br />

»At fortiorem te esse belli eventus docuit. »<br />

Kursus interrogatus ab Alexandre qusenam conditio ipsi piacerei:<br />

respondit: «Regia»<br />

2 8 4.<br />

Hàc dicendi liberiate plus profecit, quàm si ad preces descerní issel.<br />

Alexander enim, ejus virtutem et animi conslantiam demiratus,<br />

incolumem eum in regna dimisit,<br />

169. Cerca Alejandro la ciudad de los Oxidracos y es el primero<br />

que escala el muro.<br />

Rebus ita compositis, Alexander ad interiora India; processit, et<br />

ad amnem Acesinem per venerai.<br />

At gentes finitimoe, arniatis octoginta millibus peditum et sexaginta<br />

millibus equitum, eum aggressae fuerunt.<br />

Illas autem pradio vicit, slatinarne exercitum ad urbem Oxydraca-<br />

rum duxit.<br />

Nec diuliùs moratus , admoveri jussit scalas, priniusque omnium<br />

evasit in murum.<br />

Dehinc in urbem hostium plenam precipiti salta, sine ullo satellite,<br />

se ipse immisif.<br />

Quùm autem cum hoslcs conspexissent solum, clamore edito, undi­<br />

què concurrerunt.<br />

2SI Nihil mali, ningún mal, nada malo.<br />

¿82 'Herum mearum, de mis empresas.<br />

283 Me, al ablativo complemento del comparativo fortiorem.<br />

284 Regia, suple conditio.


285 Vttionem clare, vengar.<br />

EPITOME HISTORIC GRiECE, 193<br />

Quisque certa bal primo ictu ilium ferire ultionemque tot genlibus<br />

2 ( i \ iotis ilare 5.<br />

170. lis tomada por analto dicha ciudad.<br />

Nee minus Alexander constan tor restilit, unusque adversùs tot mil-<br />

lia praeliatus foil.<br />

Kum nee multitudo hostium nee vis magna telorum terruit, solus-<br />

qne plurimos bostes fugavit occiditve.<br />

Ubi vero se obrni moltitudine vidi!, trunco 2 8 6 qui timi propter<br />

murimi stabat, se applicuit.<br />

Hujus igitur trillici auxilio tutus 2 8 7, dui lacessentes sustinuit.<br />

Tandem, cognito ejus periculo, amici ad euin properaverunt, ex<br />

quibus multi casi fuere.<br />

Tunc vero pnelium diù anceps fuit, donec omnis exercitus, muría<br />

dejeetis, urbem expugnavisset.<br />

In co praelio vulnerareis fuit, curatioque vulneris ejus gravior ipso<br />

vulnere fuit.<br />

171. Llega Alejandro hasta e 1 Chetano, desde donde vuelve á Babilonia.<br />

duxit.<br />

Alexander deindè ad Oceanum usque victorem exercitimi circum-<br />

Mi vero ab ullimis littoribus Oceani Babylonem revertenti cbaldeei<br />

vates 2 8 8 occurrerunt, monentes ne Babylonem ingrederetur, testati<br />

bunc locum ci exitialem fore.<br />

Quibus spretis, quo destinaverat, iter persecutus est.<br />

Nuntiabatur enim legatos ex diversis terrarum partibus undiquè<br />

Babylonem confluxisse , ejusque adventum exspectare.<br />

Babylonem igitur, quasi conventum totias orbis ibi acturùs esset,<br />

prevenire festinabat.<br />

Quo quilín venisse!, legatos omnes benigne exceptos domum<br />

remisit.<br />

t72. Alejandro se ve acometido de una enfermedad mortai.<br />

Iisdem fere diebusad convivinm à Thesalo quodam medico rex cum<br />

sodai ibus vocatus venit.<br />

280 Trunco, suple arboris.<br />

287 Tutus, protegido.,<br />

288 Chaldcei vales. Los caldeos eran tenidos por doctos adivinos<br />

289 "Domum, en su patria.<br />

TOMO I. 13<br />

2 8 9


19Í PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Accepto inter epulas scypho necdùm epoto 2 9°, repente, voluti tolo<br />

oonfixus, ingemuit.<br />

Elatus fuit è convivioseiiiianiniis, tantoque dolore cruciatus est, ut<br />

malum morte voluntaria finire vellet.<br />

Amici causam morbi esse intemperiem 2 9 1 ebrictatis divulgàrunt.<br />

Quarto deindè die , milites quùm partim esse mortuum suspicaren-<br />

tur, partim ejus desiderium ferro non possent, incesti sese in regiam<br />

contulerunt. •<br />

misil.<br />

Orabant oinnes ut sibi regis videndi copia tandem (ieret<br />

2 9 2.<br />

Quod ubi rex cognovit, eos ad eonspectum suuui benignissimè ad-<br />

173. Testimonios de dolor que da su ejército.<br />

Militibus autem suum regem intuenlibus olxirta? fuerunt lacrynue,<br />

uoiversusque dolor in omnibus eiiiinebat.<br />

At ipse non tantum sine lacrymis , veruni etiain absque olio tristi -<br />

lise argumento stetit.<br />

Imo quosdam impalientiùs dolentes consolatus est, et sicut in bos-<br />

tem, ita et in mortem 2 9 3 invidimi prasbuit animimi.<br />

A toto exercitu suo persalulatus, osculandam dextram suam cuique<br />

porrexit,<br />

Amicis inlereà lectum circunslantibus : « Invenietisne, ait, quùm<br />

«excessero, dignuin talibus viris regem 2 9 4 ? »<br />

Tacentibus cunctis, ipso vaticinatus est quanta ciados quaniaque<br />

mala, eo morluo, Macedonia; imminerent.<br />

174. Ultimas palabras de jílejandro á sus amigos.<br />

Dimissis militibus, propiùs accedere jussit andeos; nam et vox delì­<br />

cere eum jara cooperai.<br />

Detractan deindè annullum digiío 2 9 5 Perdiccao Iradidit, mandavit-<br />

que ut corpus suum in Hammonis templum ferendiim curarci.<br />

Quasrentibus multis quern imperii face ret basredem, respondit: «Eum<br />

qui esset opíimus. »<br />

S90 Necdum epoto, aritos de haberla vaciado ó apurado.<br />

891 Intemperiem, el excoso.<br />

292 Copia tandem fieret, que le fuero, en fin, permitido.<br />

293 In mortem, contra la muerte.<br />

294 No revelan poca vanidad estas palabras.<br />

295 Detractum digito, sacado de su dedo. Digito se refiere á Alejandro y<br />

no á Pérdicas.


EPITOME HISTORLE GR-EC.E.


19t> PRIMER A.\0 DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Vis incredibilis animi, laboris palienliu propemodùm nimia, forti­<br />

ludoque ingens apud illum fuère.<br />

Ut liberalitate egregia : sic summà in devictos dementia excelluit,<br />

Saepè enim majora quàm à das pelunlur tiibuit, regnaque vidi»<br />

legibus aut reddidit aut ampliora dedit,<br />

Perpetua Uli fuit mortis contemptio, cujus 2 9 8 metas céleres ex­<br />

aniinat.<br />

Glorias laudisque cupiditas nimiò forte major illum ineesserat, at<br />

in juvene tarnen toleranda.<br />

Tania pietatc suos 2 9 9 proseeutus est, ut песет Philippi, à quo<br />

tarnen malo habitus fuerat, ultus fuerit, Olympiadaque immortalitati<br />

consecrare decrevisset.<br />

Nullus eo fuit in omnes fere amicos benignior , nullus erga milites<br />

benevolentior.<br />

Alios suorum consdiorum libenter faciebat participes, monitisque<br />

eorum facile obsequebatur ; alios vero querenies humaniter excipiebat,<br />

victoresque muueribus donabat<br />

3 0 0.<br />

Par consilium 3 0 1 magnitudine animi, paremque suas astati soler­<br />

tiam pras se ferebat.<br />

Quanta mdulgentiá quantäque justitià in omnes captivos usus fue­<br />

rit, mors Sisygambis maximum documeuium est, quaudoquidem ea,<br />

quae sustinuerat post Darium vivere , Alexandre superstes esse non<br />

potuit.<br />

178. Defectos de Alejandro.<br />

At idem diis asquare se , eoelestesque honores sibi vindicare non<br />

erubuit.<br />

Vehementiùs quàm par erat irasci, vinoque immodicè uti solebat.<br />

llinc casdibus suorum, illinc luxuria vitam inhonestavit suain.<br />

Fatendum est etiam illum plus fortuna) quàm vii­tuli debuisse.<br />

Quotics enim fortuna illum à morte revocavit ! quoties eum teme­<br />

rè pericula adeuntem protexit!<br />

Ejus quoque vitas linem euindem , quern glorias dii statuerunt.<br />

Exspectaverunt enim fata, dum, Oriente perdomito aditoque Ocea­<br />

no, orbem terrarum gloria armorum 3 0 2 implevissel.<br />

298 Cujus se refiere á mortis.<br />

299 Suos , sus parientes.<br />

300 Victoresque muneribus donabat, los colmaban de presentes después du<br />

la victoria.<br />

301 Consilium aquí prudencia.<br />

302 Gloria armorum, la gloria de [sus] armas.


EPITOME HISTORIC GB/EC* 197<br />

(79. Presagios de la grandeza de Alejandro.<br />

Quemadmodùm vita Alexandri plurimis et quidem maximis pro-<br />

digiis illustrata fuit, ita portenta nonnulla, magnitudinis ejus futuras<br />

indicia, in ipso ortu 3 0 3 apparuerunt.<br />

Nam eà die qua natus est, duas aquilas supra culmen domùs patris<br />

ejus insederunt.<br />

Hoc omen duplieis imperii, Europas scilicet atque Asia? , erat.<br />

Eádem quoque die pater Philippus nuntium duarum victoriarum<br />

accepit ; alterius, praslii illyrici, alterius autem olympici certaminis.<br />

Quo quidem omine universarum ferrarum victoria filio infanti por-<br />

lendebatur.<br />

fuit.<br />

180. Educación de Alejandro.—Gloria de su reinado.<br />

Alexander, quùm puer esset, litterarum studiis sedulò eruditas<br />

Exacta pueritiá 3 0 4, Aristotclis, omnium philosophorum magistri,<br />

per quinquennium fuit auditor diligens.<br />

Accepto deindè imperio, regem se terrarum omnium appellari<br />

jussit, tamtamque fiduciam sui militibus fecit, ut, ilio präsente,<br />

nullius hostis arma timuerint.<br />

Itaque nullo cum hoste unquàm congressus est, quem non vicerit;<br />

nullam urbcm obsedit, quam non expugnaverit ; nullam gentem adiil,<br />

quam non armis subjecerit.<br />

Viclus quidem ad postremum fuit, non virtute hostili, sed ìn-<br />

sidiis suorum.<br />

181. Vuelven á tomar las armas los Atenienses y los Etolios por la<br />

libertad de Grecia. —• Causas de esta guerra.<br />

Alcxandro mortuo , Athenienses et iEtoli bellum, quod jam ilio<br />

vivo moverant, summis viribus instauravére.<br />

Causa autem ejus belli hasc erat.<br />

Reversus ab India Alexander epístolas in Graseiam miserai, quibus<br />

omnium civitatum cxsules in patriam restituebantur.<br />

Qu;e 3 0 3 , recitata? prassente universa Grascia inter ludos olympicos,<br />

magnos motus fecerunt.<br />

»03 In ipso orla , suple illius. Orlus , nacimiento.<br />

SOI Exacta pueritiá, al salir de la infancia.<br />

303 Qua:, suple epistola! — Recitata!, habiendo sido leidas.


193 РН1ЯЕК AÑO ÜB LATIN Y CASTELLANO.<br />

Horum eiíim exsulum plurimi, non legibus., sed per factionem<br />

principum pulsi fuerant patria.<br />

Venti autem iidem principes ne ibi revocati potcntiores in re­<br />

pública fìerent, tumultuabantur.<br />

Palàm igitur jàm tune multò civitates libertatem bello vindicandam<br />

fremebant.<br />

fuére.<br />

Principes 3 0 3 tarnen omnium Athenienses et olitoli boc in bello<br />

182. Asedian los Atenienses á Antipater en Ileraclea.—Demóstenes,<br />

desterrado, acude en favor de su patria que le llama.<br />

Athenienses igitur, contracto triginta millium exercitu , instructis­<br />

3 0 7<br />

que ducentis navibus, adversùs Antipatrum , cui Grascia sorte<br />

e venerat, processerunt.<br />

Quùm autem detrectaret praslium , seque moenibus urbis Horádese<br />

tueretur , illum obsidione cinxerunt.<br />

Eodem tempore Demosthenes 3 0 8 , atheniensis oralor , pulsus patria,<br />

forte Megaris exsulabat.<br />

Ille , ut missum ab Atheniensibus llyperidem legatum cogno­<br />

vit , qui Peloponnenses in societatem armorum sollieitaret , eum<br />

secutus est.<br />

Sicyona , Argos et Gorinthum, ceterasque civitates, eloquentià sua<br />

Atheniensibus junxi:.<br />

Ob quod factum, missà ah Atheniensibus obviàm ei nave , ab ex­<br />

silio revocatus fuit.<br />

183. Muerte del general Ateniense. — Antipater, después de muchas<br />

desgracias , obliga á los Atenienses á levantar el cerco.<br />

Intereà dum Ileraclea obsideretur , Leosthenes , dux Atheniensium,<br />

telo è muris jacto occisus est.<br />

Quae res tantos ánimos 3 0 9 Antipatro addit, ut etiam valium res­<br />

cindere ausus fuerit.<br />

Auxilium deindè à Leonaío , ex sociis uno, per legatos petiit.<br />

Quem quùm venire cum exercitu nuntiatum esset, ob vii ei Athe­<br />

306 Principes, los primeros, ó mas bien los gefes , los capitanes,<br />

307 Soríe. Habiendo dividido el reino los generales de Alejandro, echaron<br />

suertes sobre los Estados que lo componían.<br />

308 El mismo Demóstenes que se habia opuesto constantemente á Filino.<br />

309 Animos poéticamente por el singular animum.


EPITOME HISTORIE GRJECJE. 199<br />

»ienses cum instruclis copiis fuere, ibique equestri pradio Leonatus<br />

gravi vulnere ictus occidit.<br />

Aitameli Antipater, recepto Leonali exeroitu, magno Ímpetu in<br />

hosles erupit, solutusque obsidione , in Macedoniam concessi!.<br />

Gruscorum quoque copias, hostes suis à finibus pulso, in urbes<br />

•suas dilapsas fuerunt.<br />

i Si. Foeion. — Es vidima de las banderías IJ condenado á muerte.<br />

Non abs re fuerit bìc de Pbocione Atheniensi pauca dicere 3 1 °.<br />

Etsi saspe exercitibus prasfuit, summosque magistratus gessit, ta­<br />

rnen multò notior est ejus vitas integritas, quàm rei railitaris labor.<br />

Dùm essent Atbenis dua; facliones, quarum una populi causam<br />

agebat, altera optimatum , quibus favebat Phocio , populus, factus su­<br />

perior , dilces adversarias factionis capile damnatos in custodiam con-<br />

3 1 jeeit ; in bis Phocionem 1.<br />

Ne perorandi quidem ei data est facultas et dicendi causam.<br />

Quilín ad mortem duceretur , obvium habuit Emphyletum, quo fa-<br />

miliariter lucrai usus.<br />

Is quiim lacrymans dixisset : « O quàm indigna perpeieris, Pho-<br />

»cio!» buie ille: « At non inopinata, inquit; hunc enim exituui ple-<br />

rique clari viri habuère Athenienses. »<br />

183. Cualidades de Focion.<br />

Phocio nunquàm visus est cuiquam ncque ñero ncque ridere ; tan­<br />

ta erat ejus animi constantia !<br />

Qjùm legati regís Philippi eum hortarentur muñera magnas pecu­<br />

nias accipere, simulque admonerent ut, si minus ipsi, liberis saltelli<br />

suis prospiceret, quibus diffìcile esset in summá paupertate paternam<br />

tueri gloriaci ; Iiis ilio: « Si mei símiles erunt 3 1 2 , idem tue , inquit,<br />

»illos alet agellus quo ad liane dignitatem perveni ; sin dissimiies sunt<br />

«futuri, nolo meis impensis illorum ali luxuriam.»<br />

Idem quilín percontatus esset legatos qui centum talenta ah Ale-<br />

xandro Magno dono missa illi ofièrebant, cur sibi uni ínter tot Athe­<br />

ist o Kon abs re fuer il dicere , no sería fuera de propèsilo. Construya­<br />

se literalmente, dicere &c non fuerit abs re.<br />

311 in his Phocionem. HI acusativo Phocionem está regido por conjecit.<br />

Puede cortarse la frase diciendo : (fe este numero era Focion.<br />

313 .Si mei símiles erunt, si se me parecieren; si debieran parecerse á mí.<br />

.Mei gen. ile ec/o.


200 PRIMER AÑO DE LU'IN Y CASTELLANO<br />

nienses illa rex mitteret, quimique respondissent: «Quoniam unum f»<br />

"judical viruin et honestum. et bonum; — Ergo sinat, inquit, me talem<br />

» et haberi et esse. »<br />

Jamjàm moriturus, interrogatus nùm quid (ìlio, qui aderut, vellel<br />

dicere : «Ego inquit, tibi, fili, prascipio, ne quid ob hujus rei 3 1 3 me-<br />

«moriam Atheniensibus male velis. »<br />

186. Confederación de los Griegos para reconquistar su libertad.<br />

Jamdudum Grasoi sese prasstabant à majorum virtutibus et ciarliate<br />

degenere».<br />

Aflamen interdùm apud eos elucebant nonnulla pristina; fortitudiuis<br />

vestigia.<br />

Dùm bello inter se dissiderent Ptolemasus Ceraunus, Antioelmsqiie<br />

Soter et Antigonus, omnes ferme Grascias civitates, ducibus Spartanis,<br />

velut occasione data , spem libertatis recipiendas animo prassump-<br />

serunt.<br />

Ilaque, missis invicem legatis, per quos in societatem coirent, elec-<br />

toque belli duce Area, in bellum simul prorupére.<br />

At, ne Antigonum, sub cujus ditione erant, bello aggredì vide-<br />

rentur, atólos ejus socios lacessunt, causali 3 1 4 quòd Cirrhasum cam­<br />

pino. Apollini consensu Grascias sacratimi per vim occupavissent.<br />

187. Derrota de los Griegos. — Quieren los Espartanos volver á tomar<br />

fas armas, pero son abandonados por sus aliados.<br />

Areas autem, adunato exercitu , urbes ./Etolorum caniporumque<br />

sata depopulari coepit.<br />

Imo , qua? auferri non poterant, incendit.<br />

Quod quùm è montibus conspicati iEtolorum pastores essent, con­<br />

gregati admodùm 3 1 5 quingenti, in sparsos bosles ex improviso con-<br />

eurrerunt.<br />

Hi vero, ignari quanta manus virorum ipsos insequeretur, quo­<br />

niam sibi conspectum fumus incendiorum abstulerat, subito pavore<br />

correpti, in fugam celerem se dederunt, novemque millia virorum<br />

inter eos trucidata fuerunt.<br />

Reparantibus deindè Spartanis bellum, inulta; civitates auxilium<br />

313 Hujus re», de esta cosa, de lo que acontece', es decir de mi muerte.<br />

314 Causali, habiendo dado por pretexto.<br />

315 Admodum, cerca de.


EPITOME HISTORIC GKJP.cm 201<br />

nega veruni, rato scilicet ab iis dominationem. non liberlalem Gras­<br />

cia* quasri.<br />

i 88. Atacan los Galos acaudillados por Brcno el templo de Délfos.— Son<br />

desbaratados y muerto su general.<br />

Non ita multò post 3 1 6, Brcnnus, quo duce Galli in Grasciam se<br />

effuderant, Delpbos iter vertit, templi opes direpturus.<br />

Quo audito, urbem suam Delpbi, aucti viribus sociorum, omni cura<br />

permunivcre.<br />

Galli autem, sine respectu 3 1 7 periculorum, urban agressi undi­<br />

tjuè ruunt.<br />

Delphi contrà, deo magis quam viribus contisi, resistunt impavidi,<br />

seanrientesque Gallos ò summo montis vertice partim saxis, partim<br />

armis obruunt.<br />

Prassentiam dei ipsius sensóre; nam et terrae motu pars montis<br />

abrupta casde horribili Gallorum stravit exercitum, et dux ipse Bren­<br />

nus, quùm vulnere gravi saucius dolorem ferré non posset, pugione<br />

vitam finivit.<br />

Alterex ducibus cum decern millibus sauciorum citato agminc<br />

Grascia excessit.<br />

Imo nec fugientibus fortuna commodior fuit; siquidem nemo ex<br />

tanlu exercitu vel ad memoriam tantas cladis superfuit.<br />

(89. Pirro, Hey de Epiro , quiere avasallar la Grecia.—Es deshecho por<br />

las muyeres de Esparta y muerto en Argos.<br />

l'yrrhus quoque, rex Epiri, Asias Grasciasque regna meditatus<br />

copias Chersoneso transposuit,<br />

Primum ibi bellum adversos Spartanos fuit; at ibi, majore mulie­<br />

rum quàm virorum virtute exceptas, partem exercilùs robustissimam<br />

amisit,<br />

Ptolomasus etiam, ejus lilius, in mediam usque urbem equo pro­<br />

i'urrit, ibique concurso multitudinis interfectas est.<br />

si б Лол ila mullo pbst, literalmente, no realmente mucho después; en cas­<br />

lellano poco después.<br />

al7 Sine respectu, sin consideración, sin tener cuenta.<br />

;) IS Cítalo agutine, á marchas dobles.<br />

.'119 Regna meditatus, al pié de la letra, habiendo meditado sobre, la potestad<br />

real. ó mejor proponiéndose reinar.<br />

3 1 8<br />

3 1 9


202 ritlMER ANO UE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Pyrrhus autem, tanta aeceptà clade, non ideò ab ineoepto destiti!.<br />

Kepulsus à Spartanis, aliò vertere iter staluit, Argosque petivit.<br />

Ibi, dum Antigonum in urbe clausura espugnare conaretur, Mar­<br />

te 3 2 0 fere semper infelici usus est.<br />

Deniquè, inter confertissimos 3 2 1 strenue dimicans, saxo è muris<br />

à matre argiva impetitus occidit.<br />

190. Son los Etolios avasallados por los Romanos.<br />

Mloìi Antiocbum cognomine Magnimi in belli societalem adversùs<br />

Romanos sibi infestissimos vocaverant.<br />

At ille prineeps, terrà marique multoties victus, petita impetratà-<br />

que pace, ab /Etolis descivit,<br />

Ili igitur populi soli adversùs Romanos, et viribus impares et omni<br />

ausilio destiniti, remanserunt.<br />

Nec multò post vieti et ipsi, libertatem, quam illibatam 3 2 2 adver-<br />

sìis dominationem Atheniensium et Spartanorom inter tot Graeciao ci-<br />

vitates soli retinuerant, amiserunt,<br />

Quae conditio tanto amarior ibis, (piantò serior foit.<br />

Reputabant eliam tempora illa, quibus ingentes Persarum opes<br />

suis ipsorum viribus sustinuerant, Gallorumque violentiam delphico<br />

bello fregerant,<br />

Quae gloriosa recordatio magìs desiderium liborlatis augebat.<br />

¡91. Guerraentre los Mesenios y los Aqueos. — Filopemen.—Eshecho<br />

prisionero.<br />

Dum base 3 2 4 agerentur, inter Messenios et Achaeos de principali!<br />

primùm dissensio, bellum deindò exortum est.<br />

In eo Philipoemen, nobilis Achaeorom imperator, fortiter de more<br />

dimicans, dum suos fogientes in preelium revocaret, in transitu fossaa<br />

equo praecipitatus, à multitudine hostium oppressus captusque fuit.<br />

Quem jacentem Messenii, seu metu virtutis, seu reverentià digni-<br />

tatis, interiicere ausi non hiermit.<br />

320 Marte por bello ó ariuis; metonimia.<br />

321 ínter confertissimos, enmedio de los [ combatientes i mas apiñados, en<br />

lo mas espeso de la pelea.<br />

322 Illtbatam, intacta.<br />

323 Opes, el poderío.<br />

324 Roer, suplen negotia.<br />

3 2 3


EPITOME HISTORIA GRJSCJÍ. 203<br />

Itaque, tainquàiii ilio comprchenso bellum omne confecissent, cap-<br />

livum per universam civitatom in modum triumplii circumduxerunt.<br />

Effundebatur obviàm populus, periodò ac si suus 3 2 5, non hostium<br />

imperator ad ventare!.<br />

Nec eum viclorem Achaei avidiìis vidissent, quàm victum bosles<br />

viderunl.<br />

192. Muerte de Fihpemen. —Vuelven los Aqueos á tomar las armas. —<br />

Toiììa de Mesenas.<br />

Dueem ita stremami potuissc capi incredibile singulis videbatur.<br />

bidè tanto illius conspiciendi studio ardebant, ut euindem in tbea-<br />

Irum duci jusserint, quo laciliìis omnes contuerentur<br />

5 2 6.<br />

Deindè, quìim jàm plurimi misericordia moti iniquam tanti ducis<br />

viccm dolcrCnt, magistratus urbis, inito Ínter se Consilio, in vincula<br />

eum conjeeerunt.<br />

Tùm noete abduetà , miserunt ad eum qui venenum hauriendum<br />

offerrent.<br />

Quod iile laetus, quasi vicisset, accepií.<br />

Quassivit priiis an Lycortas, praefectus Acbaeorum, quem secundum<br />

à se esse scientià rei mílitaris noverai, incolumis elmgisset.<br />

Quem ut audivit evasisse: «Nonomninò male, ait, eonsultumest<br />

Achoeis,» haustoque veneno, exspiravit.<br />

Nec mulló post, reparalo bello, Messemi, ad Acbaeis expugnati,<br />

poenas inlerfeeli Philopcemeiiispependerunt,<br />

193. Intentanlos romanos romper la confederación aquea.—Envían con<br />

este propósito diputados á Grecia,<br />

Peenis, Macedonibus ./Elolisque subaclis , soli ex universa Grascia<br />

Achaei, non propter singularum civitatum nimias opes, sed propter<br />

conspirationem 3 2 8 universarum, nimis potentes Romanis videbantur.<br />

3 2 9<br />

llis autem, diun causas belli quasrerent, occasionem commodam<br />

obtulerunt Sparíanorum querela?, quorum agros Achaei populabantur.<br />

Aviditis eá (!e re Sparíanorum legatis, Romani et ip'si legatos in<br />

32o .Suas suple inipirator.<br />

326 Contuerentur suple eum.<br />

327 Nonomninò malé consullumest, no se ha compuesto del todo mal, no<br />

se ha perdido todo.<br />

328 Conspirationem, la confederación, el buen acuerdo.<br />

329 Occasionem commodam, una ocasión favorable.<br />

3 2 7


204 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Grseciam miserimi, qui injuriam demendam' curarent; at simul iis oc­<br />

culta mandata sunt data , ut corpus Achasorum dissolverent, singu-<br />

lasque orbes proprii juris facerent.<br />

Legati igitur, omnium civitalum principibus Corinthum evocatis.<br />

decretimi senatùs recilaverunt.<br />

194. Levant amiento , derrata , y servìdumbre de los acheos. — Ruina de­<br />

Corinto. — Esclavitud de toda la Grecia.<br />

Quod ubi omnibus innotuit furibundi cunctos peregrinos Achaii<br />

trucidaverunt; ipsos quoque legatosRomanorum violàssent, nisi, audito<br />

tumulto, trepidi fugissent.<br />

Haec ubi Romas nuntiata sunt, Mummius consul extemplò, exer-<br />

3 eitu in Achaiam deportato, pugnandi copiam hostibos fecit 3°.<br />

Praslio aotem commisso, profligati caesique fuerunt Achaei; conjuges<br />

quoque liberique eorum praeda hostium fuère.<br />

Urbis ipsa Corinthus diruta , populusque omnis sub corona venditus<br />

fuit, ut, territae hoc exemplo, cetera? civitates res novas 3 3 1 jam non<br />

molirentur.<br />

Rebus ita peractis, Grascia universa, demìmi jàm non sui juris, in<br />

Romanorom ditionem concessit.<br />

330 Pugnandi copiara hostibus fuit, procurando á los enemigos la ocasión dn<br />

combatir; en castellano, presentó la batalla á los enemigos.<br />

331 Res novas, literalmente cosas nuevas, novedades, revoluciones.<br />

FINIS HISTORI* OR.EC*,


DE V I M S ILLUSTRIBUS<br />

U R B I S ROMEI<br />

A ROMULO AD AUGUSTUM.<br />

1. ROMANI IMPERII EXORDIUM.<br />

Proca, res Albarorum, duos filios, Numitorum et Amulium, habuit.<br />

Numitori, qui natu major erat, regnum reliquit ; sed Amulius, pulso<br />

fra tre, regnavit, et, ut eum sobóle privaret, Rheam Sylviam, ejus<br />

filiam , Vestas sacerdotem fecit, quae tarnen Romulum et Remum uno partu<br />

edidit. Quo cognito, Amulius ipsam in vincula conjecit, párvulos alveo<br />

impositos abjecit in Tiberini, qui tunc forte super ripas erat effusus, sed<br />

relabente, flumine, eos aqua in sicco reliquit. Vastas tum in iis locis<br />

solitudines erant. Lupa, ut fama traditum est, ad vagitum accurrit, in­<br />

fantes lingua Iambit, ubera eorum ori admovit, matremque se gessit.<br />

Quum lupa sa;piìis ad párvulos veluti ad catulos reverteretur , Faus-<br />

lulus, pastor regios, rem animadvertit, eos tulit in casa m, et<br />

Accas Laureotias conjugi dedit educandos. Qui, adulti inter pastores,<br />

primo ludicris certaminibus vires auxere , deinde venando saltus per­<br />

agran; coeperunt, tum latrones, à rapina pecorum arcere. Quare iis in­<br />

sidiati sunt latrones à quibus Remus captus est; Romulus autem vise<br />

défendit. Tunc Faustulus, necessitate coinpulsus, indicavit Romulo<br />

quis esset ejus a vus, quas mater. Romulus statini, armatis pastoribus,<br />

Albani' properavit.<br />

Interea Remum latrones ad Amulium regem perduxerunt, eum<br />

accusantes , quasi Numitoris greges infestare solilus esset; Remus itaque<br />

à rege Numitori ad supplicium traditus est: at Numitor, considerato<br />

adolescentis vultu, baud procul erat quin nepotem agnosceret. Nam Re­<br />

mus oris lineamentis erat mairi simillimus, astasque tempori expositio-<br />

nis congruebat. Dum ea res animimi Numitoris anxium teneret, repente<br />

Romulus supervenit, fratrem liberavit, et, Ainulio interfecto, avum<br />

Numitorem in regnum restituii.


206 PRIMER ANO UE LATIN V CASTELLANO.<br />

Deindo Romulus et Remus urbem in iisdem locis , ubi ex[x>siti edu-<br />

catique fuerant, condiderunt; sed orta est inter eos contento oter no-<br />

men novae urbi daret, eamque regeret: adhibuere auspicia. Remus prior<br />

sex vultures , Romulus postea, sed duodecim, vidit. Sic Romulus , au­<br />

gurio victor, Romani vocavit, et, ut cani priùs legibos quàm meenibus<br />

muniret, edixit ne quis valium transiliret. Quod Remus irridens tran-<br />

silivit; eum iratus Romulus interfecit, bis increpans verbis: « Sic dein-<br />

ceps malo afficietur quicumquc transitici mcenia mea. » Ita solus potitus<br />

est imperio Romulus.<br />

II. ROMULUS, IVOMANORUM REX PRIMU>.<br />

Ante J. C. 753; Anno U. C. 2.<br />

Romulus iiwaginem urbis magis quàm urbem fecerat, deerant in­<br />

colse. Erat in proximo Incus; bunc asylum l'ecit. Eò statini multitude<br />

Iatronum pastorumque coni'ugit. Quum vero ispe et populus uxores non<br />

haberent, legatos ad vicinas gentes missit, qui societatem connuhiumque<br />

peterent. Nusquam benignò legatio audita est: ludibrium etiam additimi:<br />

«Ouidni fominis quoque asylum aperuistis? Id enim compar foret con-<br />

nubium. » Romulus, aegriludinem animi dissimulans ludos parat: indici<br />

deinde lìnitimis spectaculum jubet. Multi convenere studio etiam viden-<br />

dae fiovae urbis, maxime Sabini cum liberis et conjugibus. Ubi specla-<br />

culi tempus venit, eòque dedita; mentes cum oculis crani, temi, dato<br />

signo, virgines raptae sunt : et hcec fuit slatini causa bellorum.<br />

Sabini ob virgines raptas bellum adversùs Romanos sumpserunt,<br />

et, quum Roma; appropinquarent,Tarpciam virginem nacti sunt, qua;<br />

aquae causa sacrorum hauriendtc descenderat. Ilojus pater Romana; praee-<br />

rat arci. Titus Taìius , Sabinorum dux , Tarpeiae oplionem muneris de-<br />

dit, si exercitum suum in Capitolami perduxisset. Illa peti il quod Sabi­<br />

ni in sinistris manibus gerebant, videlicet annulos et armillas. Quibus<br />

dolose promissis, Tarpeia Sabinos in arcem perduxit, ubi Tabus earn<br />

sculis obrui praecepit: nam et scuta in laevis habuerant. Sic impia pre­<br />

dillo celeri pccnà vindicata est.<br />

Romulus adversùs Tatium processit, et in eo loco, ubi nunc Roma-<br />

num forum est, pugnam conseroit. Primo impeto, vir inter Romanos<br />

insignis, nomine Hostilius, fortissime dimicans cecidit; cujos interini<br />

consternati Romani fugere coeperunt. Jam Sabini clamitabanl: « Vici—<br />

mus pertidos hospites, imbelles hostes. Nunc sciunt longò aliud esse<br />

virgines raperò, aliud pugnare cum viris.» Tunc Romulus, arma ad<br />

caelum tollens, Jovi aodem vovit, et exercitus , seu forte , seu divinitos,<br />

restiti!. Praelium ilaque redintegratur; sed raptae mulieres. crinibuspas-


DE VIMS II.LUSTRIBU9 URBIS ROMJ!. 207<br />

sis, ausa? sunt se inter tela volantia interré et lune patres, inde viros<br />

deprecata?, pacem conciliàrunt.<br />

Romulus cum Tatio foadus percussit, et Sabinos in urbem recepii.<br />

Centum ex senioribus elegit quorum Consilio omnia ageret, qui, ob<br />

senilem aatatem, Senatus vocati sunt. Tresequitum centurias constituit;<br />

plebem in (righila curias distribuii His ita ordinatis, quum ad Capra?<br />

paludem exercitum lustraret, subito coorta est lempestas cum magno<br />

fragore tonitribusquo, et Romulus è conspectu ablatus est: eum ad<br />

Deos abiisso vulgo creditum est; cui rei fidom fecit Proculus, vir no-<br />

bilis. Ortà enim inter patres et plebem seditione, is in concionem pro-<br />

cessit, et jurejurando aflìrmavit Romulum à se visum augustiore for-<br />

mà quàm fuisset, eumdcmque pra?cipere ut seditionibus abstinerent,<br />

et virtutem colerent. Ita Romulus pro Deo cultus, et Quirinus est ap-<br />

peliafus.<br />

III. NUMA POMPIL1US, ROMANORUM REX SECUNDUS.<br />

Ante J. C. 713; Anno V. C. 40.<br />

Successit Romolo Numa Pompilius, vir inclytà justitià et religio­<br />

ne. Is Curibus, oppido Sabinorum, accitus est. Quum Roman venisset,<br />

ut populum ferum religione molliret, sacra plurima instituit. Aram<br />

Vesta? consecravit, et ignem in ara perpetuò alendum virginibus dedii<br />

Flaminem Jovis sacerdotem creavit, euinque insigni veste et curuli<br />

sella ornavi!. Duodecim Salios Martis sacerdotes legit, qui ancilia qua?-<br />

dam, imperii pignora , è ccclo, ut putabant, delapsa ferre per urbem,<br />

canenles et rito saltanles, solebant. Annum in duodecim menses ad<br />

cursum luna? descripsit; nefastos fastosque dies fecit; portas Jano ge­<br />

mino asdibeavit, ut esset index pacis et bolli: nam apcrtus, in armis<br />

esse civitatem, clausus vero, pacatos circa omnes populos signifìcabat.<br />

Leges quoque plurimas et utiles tulit Numa. Ut vero majorem ins-<br />

titutis suis auetoritatem conciliaret, simulavit sibi cum Dea .-Egeria esse<br />

colloquia nocturna, ejusque monilu se omnia qua? ageret facere. Lucus<br />

erat quem medium fons perenni rigabat aquà ; eò sa?pc Ninna sino ar-<br />

bitris se inferebat, velut ad congressum Dèa?: ita omnium animos re­<br />

ligione imbuit, ut fides et jusjurandum, non minus quàm legum et<br />

poenarum melus, cives continerent. Belìum quidem nullum gessit, sed<br />

non minus civitati profuil quàm Romulus. Morbo exstinctus, in Ja—<br />

niculo monte sepultus est. Ita duo deinceps reges , ille bello, hic pace,<br />

civitatem auxerunt. Romulus septem et triginta regnavit annos; Numa<br />

Ires et quadraginta.


20&<br />

PRIMES ANO DE LATIN V CASTELLANO<br />

IV. TCI.I.liS HO- [11.11 s . ROMANORUM RRX TERTll'S.<br />

Mie J. C. 671 ; Anno V. C. 83.<br />

.Morluo Noma . Tullus Hostillius rcx erealus osi. Ilio non solum<br />

proximo regi dissimila, sed etiain Romulo fcrocior fuit, Eo regnante,<br />

bellum inter. Albanos et Romanos exortum est. Ducibus Hostilio et Fu-<br />

ffetio placuit pauconim manibus fata utriusque popoli commini. Erant<br />

apud Romanos trigemini Horatii, trigemini quoqoc apud Albanos Co-<br />

riatti. Cum iis agunt reges ut pro sua quisque patria dimicent ferro.<br />

Feedus ictum es eà lege, ut unde victoria, ibi quoque imperami esset.<br />

Ilaque trigemini arma capiunt, et in medium inter duas acies proce­<br />

dimi, Consederant utrinque duo exercitus. Datur signum , infestisque<br />

armis terni juvenes, magnorum exercituum animus gerentes, con-<br />

currunt.<br />

Ut primo concursu increpuere arma, horror ingens speetantes pei-<br />

strinxit. Consertis deinde manibus, statim duo Romani alius super<br />

alium exspiranles ceciderunt; tres albani vulnerali. Ad casoni Ronia-<br />

norum conclamavit gaudio exercitus Albanus. Romanos jam spes tota<br />

deserebat. Unum Iloratium tres Curiatii circumsteterant : is, quàmvis<br />

integer, quia tribus impar erat, fugam simulavit, utsingulos, per in­<br />

tervalla secuturos, separatóri aggrederetur. Jam aliquantum spatii ex<br />

eo loco, ubi pugnatoli est, aufugerat, quum respiciens videi unum<br />

Curiatium band procul ab se abesse. In eum magno impetu redit. et,<br />

dum Albanus exercitus inclamat Curiatiis ut opem l'erant fratti, jam<br />

lloratius eum occiderat. Alteram deinde, priusquàm tertius posset con-<br />

sequi , interfecit.<br />

Jam singuli supererant, sed nec spe noe viribus pares. Alterius erat<br />

inlactum ferro corpus, et geminata victoria ferox animus; alter fessimi<br />

vulnere, fessum cursu trahebal corpus. Nec illud praelium fuit. flotnaiius<br />

exsultans male sustinentem arma conficit, jacentemque spoliat. Romani<br />

ovantesac gratulantesHoratiumaccipiunt, etdomun deducunt. Princeps<br />

ibat lloratius, trium fratrum spolia prie se gerens. Cui obvia fuit soror,<br />

quoe desponsa fuerat uni ex Curiatiis, visoque super humeros fratris pa­<br />

ludamento sponsi, quod ipsa confederal, Here el crines solvere cocpit.<br />

Movit feroci juveni ani mum comploratio sororis in tanto gaudio publico:<br />

strido itaque gladio transligil puellam, simul earn verbis increpans:<br />

«Ahi bine cum immaturo amore ad sponsum , oblila fratrum, oblila<br />

patriae. Sic eat quaecumque Romana lugebit bostem. »<br />

Atrox id visum est facinus patribus plebique : quare raptus esl in jus<br />

lloratius et apud judices condemnatus. Jam accesserat lictor, injicie-


DE VITUS IlLUSTRIBÜS URBIS B.OMJI. 209<br />

batque laqueum. Tum Horatius ad populum provocavit. Interea pater<br />

Horatii senex proclamàbat filiam suam jure coesam fuisse; et juvenem<br />

amplexus, spoliaque Curatiorum ostentans, orabat populum ne se or­<br />

bimi liberis faceret. Non tuli! populus patris laerymas, juvenemque<br />

absolvit, magis admiralione virtutis quam jure causa?. Ut tarnen casdes<br />

manifesta expiaretur, pater, quibusdam sacrificüs peractis, transmisit<br />

per viam tigillum, et filium, capite adoperto, velut sub jugum misit:<br />

quod tigillum sororium appellatum est.<br />

Non diu pax Albana mansit: nam Fuffctius, dux Albanorum, quura<br />

invidiosum se apud cives videro!, quòd bellum uno paucorum certa-<br />

mine finìsset, ut rem corrigeret, Veientes adversus Romanos coiicitavit.<br />

Ipse ab Tulio in auxilium arcessitus, aciem in collcm subduxit, ut for-<br />

tunam belli experiretur ac sequeretur. Qua re Tullus intellectà, dixit<br />

darà voce suo illud jussu Fuffdium facere, ut hostes à tergo circum-<br />

venirenlur. Quo audito, hostes territi victique sunt. Posterà die Fulfe-<br />

tius, quum ad gratulandum Tulio venisset, jussu illius quadrigis reli-<br />

gatus est, et in diversa distractus. Deinde Tullus Albani propter du-<br />

cis perfidiam diruit, et Albanos Romani transire jussit.<br />

Roma interim crevit Alba? ruinis; duplicatus est civium numerus;<br />

mons Ccelius urbi additus, et, quo frequontiìis habitaretur, earn sedem<br />

Tullus regia? cepit, ibique deinde habitavit. Auctarum virium fiducia<br />

elatus, bellum Sabinis indixit ; pestilentia insecuta est: nulla tarnen ab<br />

armis quies dabatur. Credebat enim rex bellicosus salubriora militia?<br />

quàm domi esse juvenuin corpora; sed ipse quoque diuturno morbo<br />

est implicitus: tunc fracti simul cum corpore sunt Spiritus illi feroces,<br />

nulliquo rei deinceps nisi sacris operam dedit. Memorant Tullum, ful­<br />

mine ictum, cum domo conflagrasse. Tullus magna gloria belli regna-<br />

vit annos duos et triginta.<br />

Y. ANGUS MARCIUS , nOMANOnUM REX QUARTUS,<br />

Ante J. C. 639; Anno V. C. 11'..<br />

Tulio mortuo, Ancora Marcium regem populus creavit. Numaa Pompilo<br />

nepos Ancus Marcius erat, a?quilate et religione avo similis. Tunc<br />

Latini, cura quibus Tulio regnante ictum fcedus erat, sustulerunt animos,<br />

et incursionem in agrum Romanum fecerunt. Ancus, priusquam<br />

eis bellum indiceret, legatura misit qui rex repetcrct, eumque morem<br />

posteri retinuerunt. Id aulem hoc modo fiebat Legatus, ubi ad fines eorum<br />

venil à quibus res repetuntuv, capito velato, ait: «Audi, Jupiter;<br />

audite, fines hnjus populi. Ego sum publicus nuncius populi Romani:<br />

verbis meis fides sit.» Deinde peragit postulala. Si non deduntur res quas<br />

TOMO I. 14


210 PRIMER AÑO DE LATIN "Í CASTELLANO.<br />

exposcit, hastam in finos hostium emittit, bellumquc ¡la indicit. Legatos<br />

qui eá de re mittitur , feaialis, ritusque bolli indicendi jus faciale ap­<br />

pellator.<br />

Legato Romano res rcpeteníi superbo responsum est àLatiuis: quare<br />

bellum hoc modo eis indictum est. Ancus, exercilu conscripto, profeclus,<br />

Latinos fudit, et, oppidis deletis, cives Romani traduxit. Quùm autem<br />

in tanta hominum multitudine facinora clandestina ticrent, Ancus car-<br />

cerem in media urbem ad lerrorem increseenlis audacia) oedificavit;<br />

muro lapideo urbem circumdedit, et Janiculum montem, ponte Subli-<br />

cio in Tiberini facto, urbi conjunxit. l'iuribus aliis rebus intra paucos<br />

annos confectis, immatura morte proereptus, non potuit prcestare qua-<br />

lom promiserat regem.<br />

VI. LUCIUS TARQUINIUS PIUSCUS , ROMANORUM REX QUINTOS.<br />

Ante J. C. 614; Anno U. C. 159.<br />

Anco regnante, Lucius Tarquinius urbe Tarquiniis profectus, cum<br />

conjuge et fortunis omnibus Romani conimigravit. Additur Iure fabula:<br />

scilicet ei advenienti aquila pileum suslulit, et super carpentum, ubi<br />

Tarquinius sedebat, cum magno clangore volitans , rursus capiti apte<br />

reposuit; indesublimis abiit. Tanaquil conjux, augurioruin perita, re-<br />

gnum ei portendi intelexit: ¡laque, virum complexa, jussit eum alla<br />

sperare. Has spes cogitalionesque seenni portantes, urbem ingressi sunt,<br />

domicilioque ibi comparato, Tarquinius pecunia et industria dignitatem<br />

atque etiam Anci regis familiaritalem consecutus est, à quo tutor liberis<br />

relictos regnimi intercepit, et ita administravit (piasi jure adeptos<br />

fuisset.<br />

Tarquinius Priscos bellum cum Sabinis gessit, in quo bollo equi-<br />

tum centurias numero auxit; nomine mutare non potuit, deterritus,<br />

ut ferunt, Accii Na\ ii auctoritatc. Accius, e;ì tempestate augur inclylus,<br />

id beri posse negabat, nisi aves addixissont; i ratas rex, in experimen-<br />

tum artis, eum interrogavit fierine posset quod ipse mente conccperat;<br />

Accius, augurio acto, fieri posse respondit, « Attlni hoc, inquit rex,<br />

agitabam, an cotem illam secare novaculà possem.—Potes ergo, inquit<br />

augur; et sccuisse dicilur. Tarquinius Sabinos vicit, et tilium tredecim<br />

annorum, quòd in praelio host cm percussisset, praateslá et bulla dona-<br />

vit; undo base ingonuorum puerorum insignia esse cneperunt.<br />

Supererant duo Anci tilii, qui, negre fercntes se paterno regno<br />

fraúdalos esse, regi paraverunt insidias. Ex pastoribus duos ferocissi-<br />

nios deligunt ad patrandum facinus. li, simulata rixíi, in vestíbulo re­<br />

gia? tumultuantur. Quum eorum clamor penitus in regiam pervenisset,


DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ItOU.E. 211<br />

vocali ad regem pergunt. Primo utcrquc simul vociferari ccepit, el cer-<br />

lalim alter allori obstrcpero, Quum vero jussi essent invicem dicere,<br />

unus ex composito rem orditur ; dumque intentus in eum se rex lotus<br />

averleret, alter elatam securim in ejus caput dejecit, et, relieto telo,<br />

ambo Ibras se proripiunl.<br />

VII, SERVIUS TULUUS , ROHANORUM REX SEXTUS,<br />

Ante J. C. 578; Anno V. C. 175.<br />

Servius Tullius maire nobili, sed captivà, natus est. Quum in domo<br />

Tarquinii Prisci educaretur, ferunt prodigium visu eventuque mirabile<br />

accidisse. Fiamma? species pueri dormientis caput amplexa est. Hoc viso,<br />

Tanaquil summum ci dignitatem portendi inlellexit: conjugi suasit ut<br />

eum non secus ac liberos suos educaret. Is postquàm adolcvit, à Tar-<br />

quinio gener assumptus est; et, quum Tarquinius occisus esset, Tana-<br />

quii, celala ejus morte, populum ex superiori parte axlium allocuta, ait<br />

regem, gravi quidem sed non lelhali vulnere accepto, petere ut, in­<br />

terim dum convalescit, Servio Tullio diclo audientos essent. Servius<br />

Tullius quasi precariò regnare ccepit, sed recto imperium administravit.<br />

Servius Tullius aliquod urbi decus adderò voluit. Jam tum incly-<br />

lum erat Diana? Epbesia? fanum. Id communiler à civitatibus Asia? fa­<br />

ctum fama fercbal. Ilaque Latinorum populis suasit ut et ipsi Roma?<br />

fanum Dianas cum populo Romano sodifìcarent. Quo facto, bos mira?<br />

magnitudiuis cuidam Latino nata dicitur, et responsum somnio datum,<br />

cum populum summam imperii habiturum cujus civis bovem illam im-<br />

molasset. Latinus bovem ad fanum Diano? perduxit, et causam sacer­<br />

doti Komano exposuit. Sacerdos callidus dixit cum debere priùs vivo<br />

(lumino maiius abluere. Dum Latinus ad Tiberini descendit, sacerdos<br />

bovem immolavil. Ila imperium civibus, sibique gloriam vindicavit.<br />

Servius Tullius lìliam alteram fcroccm, miteni alteram habebat. Duo<br />

quoque Tarquinii Prisci filii longo dispares moribus erant: Tullia ferox<br />

Tarquinio miti nupseral; Tullia vero mitis, Tarquinio feroci; sed miles,<br />

»cu l'orlò, sou fraude, periorunt: feroces inorimi similitiKlo conjunxit.<br />

Slatini Tarquinius Supcrbus, à Tullia incilafus, advocato sonatu, re­<br />

gnimi patcrnum repetere coopit : qua re audita, Servius dum ad cu­<br />

riam contendi!, jussu Tarquinii gradibus c'ojectus, et domum rofugiens<br />

interfectus esl. Tullia carpento veda in forum properavit, virum è cu­<br />

ria evocavit, et prima regem saluta vi t: à quo jussa à turba decedere,<br />

quum domum rediret, viso patris corpore, mulionem cvilantem super<br />

ipsum corpus carpentum agore pra?cepit. Undo vicus ilio sceleratus di-<br />

ctus est. Servius Tullius regnavit annos quatuor et quadraginta.


212 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

Vili. TARQUINIUS SUPERBUS, ROMANORUM REX SEPTIMUS ET ULT1MUS,<br />

Ante J. C. 533 ; Anno U. C. 220.<br />

Tarquinius Superbus regnimi scelestè occupavit. Tamen bello stre-<br />

nuus hostes domuit. Urbem Gabios in potestatem redegìt fraude Sexti<br />

filii. Is, quum indignò ferret earn urbem à patre expugnare non posse,<br />

ad Gabinos se contulit, patris in se saevitiam querens. Benigne à Gabinis<br />

exceptus est, et paulatim eorum benevolenliam fictis blanditiis allicìen-<br />

do, dux belli eleclus est. Tum è suis unum ad patrein mittit seiscita-<br />

tura quidnam se facere vellet. Pater nuncio filii nihil respondit, sed in<br />

hortum transiit ; ibique inambulans, sequentc nuncio, altissima papa-<br />

verum capita baculo decussit. Nuncius, fessus exspectando, redit Ga­<br />

bios. Sextus, cognito silentio patris simul ac pacto, intelcxit quid vel­<br />

let pater. Primores civitatis interemit, patrique urbem sino ullà dhui-<br />

catione tradidit.<br />

Postea Tarquinius Superbus Ardeam urbem oppugnavit. Ibi Tarqui­<br />

nius Collatinus, sorore regis natus, forte coenabat apud Sextum<br />

Tarquinium cum aliis juvenibus regiis. Incidit de uxoribus mentio:<br />

quum unusquisque suam laudaret, placuit experiri. Itaquc cquis Ro­<br />

mani petunt: regias nurus in convivio et luxu dcprcbendunt. Per-<br />

gunt inde Collatiam: Lucretiam, Collatini uxorcm, inter ancillas in<br />

lanificio inveniunt. Ea ergo caeteris prestare judicatur. Paucis interjectis<br />

diebus, Sextus Collatiam rediit, et Lucretia; vim attulit. Illa postero<br />

die, advocatis patre et conjuge, rem exposuil, et se cultro, quem sub<br />

veste texerat, occidit. Conclamant vir paterque, et in exitium regum<br />

conjurant. Tarquinio Roman redeunti clausao sunt urbis porta;, et ex-<br />

silium indictum.<br />

IX. JUNIUS BRCTCS, ROMANORUM CONSUL PWSIUS.<br />

Ante J. C. 510; Anno U. C. 244.<br />

Junius Brutus, sorore Tarquinii natus, quum camdem fortunam ti-<br />

meret in quam frater inciderat, qui ob divitias et prudentiam fuerat ab<br />

avunculo occisus, stultitiam finxit, unde Brulus dictus est. Profectus<br />

Delphos cum Tarquinii (ìbis, quos pater ad Apollinem muneribus bo-<br />

norandum miserat, baculo sambuceo aurum inclusum Deo domum tubt.<br />

Peractis deinde mandatis patris, juvenes Apollinem consuluerunt quis-<br />

nam ex ipsis Romee regnaturus esset. Responsum est eum Roma; sum-<br />

mam potestatem habiturum qui primus matrem oscularetur. Tunc Brutus


DE VIRIS TIXUSTRIBUS URBIS ROM.E. 213<br />

pcrinde atque casu prolapsus, terrain osculatus est, quòd ea communis<br />

sit mater omnium mortalium.<br />

Expulsis regibus, duo consules creati sunt, Junius Brutus, et Tar-<br />

quinius Collatinus, Lucretius maritus. At libertas modo parta, per dolum<br />

et proditioncm penò amissa est. Erant in juvcntute Romana adolescentes<br />

aliquot, sodales Tarquiniorum. Hi de accipiendis nocte in urbem regi­<br />

bus colloquuntur, ipsos Bruti consulis lilios in societatem consilii as-<br />

sutnunt. Sermonem eorum ex servis unus excepit; rem ad consules<br />

detuüt. Scripta; ad Tarquinium littera; manifestum facinus fecerunt.<br />

Proditores in vincula conjocti sunt, deinde damnati. Stabant ad palum<br />

deligati juvencs nobilissimi; sed pras casteris liberi consulis omnium in<br />

sc oculos converlebant. Consules in sedcm processore suam, missique<br />

lictorcs nudafos vii'gis casdunt, securique feriunt. Suplicii non specta­<br />

tor modo, sed et exactor erat Brutus, qui tunc patrem exuit, ut con-<br />

sulem ageret.<br />

Tarquinius deindo bello aperto regnum recuperare tentavit. Equi-<br />

tibus preeerat Aruns, Tarquinii filius; rex ipse cum legionibus seque-<br />

batur. Obviam bosti consules cunt; Brutus ad explorandum cum equi-<br />

tatu antecessit. Aruns, ubi Crutuin agnovit, inilammatus irà: «Ille est<br />

vir, inquit, qui nos patria expulit; en ille noslris decoralus insignibus<br />

magnilìcè incedit.» Tum concitat calcaribus equum, atque in ipsum<br />

consulem dirigit; Brutus avido se certamini offerì. Adeò infestis ani-<br />

mis coneurrcrunt ut ambo basta transfixi ceciderint; fugatus est tarnen<br />

Tarquinius. Alter consul Romain triumplians rediit. Bruti collega} funus,<br />

quanto potuit apparata, fecit. Brutum matrona;, ut parenteui, anno<br />

luxerunt.<br />

X. IIOHATIU3 COCLES.<br />

Ante J. C. 507 ; Anno U. C. UG.<br />

Porsena, rex Etruscorum, ad restituendum Tarquinios cum infesto<br />

exercitu Romam venit. Primo impetu Janiculum cepiL Non usquam alias<br />

ante tantus terror Romanos invasit: ex agris in urbem demigrant; ur-<br />

bem ipsam sepiunt prasidiis. Alia urbis pars muris, alia Tiberi objecto<br />

tuta videbatur. Pons Sublicius iter penò hostibus dedit, nisi unus vir<br />

fuisset lloratius Coclcs, ilio cognomine quòd in alio prcelio oculum<br />

amiserat. Is pro ponte stetit, et aciem boslium solus sustinuit, donec<br />

pons à tergo interrumperetur. Ipsà audacia obstupefecit hostes ; ponte<br />

rescisso, annates in Tiberini desiluit, et incolumis ad suos trasnavit.<br />

Grata erga tantam virtutemeivitasfuit; ei tantum agri datum est quan*-<br />

tùm una die circumarari potuisset. Statua quoque in comitio posita.


244 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

XI. MUC1US SC.EVOLA.<br />

Ante J. C. 507; Anno U. C. 246.<br />

Quum Porsena Romam obsiderel, Mucius, vir Romana? constantia;,<br />

senatum adiit, et veniam trasfugiendi petiit, rieceui regis repromitlens.<br />

Accepta potestate, in castra Porsena? venit. Ibi in confertissima turba<br />

prope regium tribunal constitit. Stipendium tunc forte militibus daba-<br />

tur, et scriba cum rego pari fere ornatu sedebat. Mucius ilium pro regc<br />

deceptus occidit. Apprehensus et ad regem pertractus, dextram accenso<br />

ad sacriflcium foculo injecit; boc supplied a red exigens, quod in ca?de<br />

peccasset. Attonitus miraculo, rex juvenem amoveri ab altaribus jussit.<br />

Tuzn Mucius, quasi beneflcium remunorans, ait trccentos sui similes<br />

adversus eum conjurasse. Qua re ille tcrritus, bclluni, acccptis obsidi-<br />

bus, deposuit.<br />

XII. CLJELIA vitico.<br />

Ante J. C. 507; Anno U. C. 246.<br />

Porsena Cladiam, virginem nobilem, inter obsides accepit, Quum<br />

ejus castra baud procul ripA Tiberis locata cssont, Claalia deceptis cus-<br />

todibus noctu egressa, cquum, quern sors dederat, arripuit, et Tiberim<br />

trajecit. Quod ubi regi nunciatum est, prime ille incensus ira Romam<br />

legatos misit ad Clasliam obsidem reposcendam; Romani earn ex fu;-<br />

dere rcstituerunt. Turn rex virginis virtutem admiratus, cam laudavit,<br />

ac parte obsidum donare se dixit, permisitque ut ipsa quos vellct, le-<br />

geret. Productis obsidibus, Claelia virginespuerosque elegit quorum ieta-<br />

tem injuria? obnoxiam sciebat, et cum iis in palriam rcdiif. Romani<br />

novarn in femina virtutem novo gencre honoris, statua equestri, do-<br />

navere. In summa via Sacra fuit posita virgo insidens equo.<br />

XIII. PURLIUS VALERIUS PUBLICOLA.<br />

Ante J. C. 50G; Anno U. C. 247.<br />

Tarquinius Collatinus se consulatu abdicavit, quod invisum cssct<br />

populo Tarquinii nomen. Itaque consul creatus est Publius Valerius,<br />

quo adjutore Brutus reges cjecerat. Hie tamen, quia in locum Bruti<br />

mortui alterum consulcm non subrogaverat, et domum in alto atque<br />

munito loco habebat, in suspicionem regni affectati venit. Quo cognito.<br />

apud populum questus est quod de se tale aliquid timuissent, et misit


DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROÎILE. 215<br />

qui dornum suam diruerent. Dempsit etiaui secures fascibus, cosque in<br />

populi conciono submisit, quasi major populi quàm consulis majestas<br />

esset. Gratum in moltitudini spectaculum fuit. Inde Valerio cognomen<br />

Publicolas datum est. Quum quartum consul fuisset, mortuus est adeù<br />

pauper ut funeri sumptus deessot. Collectis à populo nummis est sepul-<br />

tus, et annuo matronarum luctu bonoralus.<br />

XIV. F ABU TRECENTI SEX.<br />

Ante J. C. 479; Anno U. C. 274.<br />

Vexabantur incursionibns Veientiun Romani. Tum Fabia gens se­<br />

natum adit; consul Fabius pro gente loquitur. «Vos alia bella curate;<br />

Fabios bostes Veientibus date: istud bellum privato sumpiu gerere no­<br />

bis in animo est.» Ei gratiœ ingénies acta; sunt. Consul è curia ogres-<br />

sus, comitante Fabiorum agmine, domum rediit. Mariât tota urbe<br />

rumor: Fabios ad cœlum laudibus feront; Fabii postera die arma ca-<br />

piunt. Nunquam exercitus ncque minor numero , neque clarior fama<br />

et admirafione liominuin per urbem inecssit. Ibant sex et Irecenli mi­<br />

lites omnes palricii, omnos unius genlis. Ad Cremeram (lumen pcrve-<br />

niunl. Is opportunus visus est locus communiendo presidio. Höstes non<br />

semel fusi paccm supplices pettini.<br />

Veientes pacis impetrata) brevi poenìtuit. Itaqno, redinlegrato bello,<br />

inierunt consilium insidiis fcrooem hostem captandi. Molto successo<br />

Fabiis audacia crescebat. Quum igitur palati passim agros popularentur,<br />

pecora à Veientibus obviàm acta sunt, ad qua) progressi Fabii, in in-<br />

sidias circa ipsuin iter locatas delapsi sunt, et omnes ad unum perie-<br />

runt. Dies, (pio id Caelum est, inier néfastes relatas fuit; porta, quâ<br />

profecti hieran l, Scolerà la est appellala. Umis omnino superfuit ex eâ<br />

gente, qui, propter œtatem impuberem, domi relictus fuerat. Is genus<br />

propagavil ad Quinlum Fabium Maximum, qui Annibalem mora (regit.<br />

XV. AULUS POSTUMIUS DICTATOR.<br />

Ante J. C. 49(1; Anno C. C. 237.<br />

Tarquinius ejectus ad Mamiiium Tusculanum, generum suunij con-<br />

fugerat. Quum ilio, concitato Latio, Romanos graviter urgerci, nova<br />

Romas dignitas creala est, qua; Biclatura appelata est, major quàm con-<br />

sulatus. Tunc creatus magister equitum, qui dictatori etiam obseque-<br />

retur. Aulas Postumius dictator (actus, cum hostibus apud Regillum<br />

lacum conflixit, ubi, quum victoria nutaret, magister equitum equis


216 PRIMER AÑO BE LATIN Y CASTELLANO.<br />

frenos detrahi jussit, ut irrevocabili Ímpetu ferrentur: itaque et aciem<br />

Latinorum fuderunt, et castra cœperunt. Tarquinius Cumas se contulisse<br />

dicitur, in eáque urbe senio et œgritudine esse confectus.<br />

XVI. MENENIUS AGRIPPA.<br />

Ante J. C. 493 ; Anno U. C. 260.<br />

Menenius Agrippa concordiam inter patres plebemque restituit. Nam<br />

quum plebs à patribus secessisset, quòd tributum et militiam non tole­<br />

raret, Agrippa, vir facundus ad plebem missus est. Qui inlromissus<br />

in castra, nihil aliud quàm hoc narrasse fertur: «Olim Immani artus,<br />

quum ventrem otiosum cerneront, ab eo discordarunt, conspirarunfque<br />

ne manus ad os cibum ferrent, пес os acciperet datum, пес dentés<br />

conficerent. At, dum ventrem domare volimi, ipsi quoque defecerunt,<br />

totumquc corpus ad extremam labem venit : inde apparuit ventris<br />

haud segne ministeriiiiii esse , cumque acceptas cibos per omnia mem­<br />

bra dissorere, et cum eo in graüam redierunt. Sic scnatus el populus<br />

quasi unum corpus discordia perenni, concordia valent.»<br />

Пас fabula Menenius flexit hominum montes: plebs in urbcm ré­<br />

gressa est. Creavit tarnen tribunos, qui libertatem suam adversùs no­<br />

bililatis superbiam defcnderent. Paulo post mortiius est Menenius, vir<br />

omni vita pariter patribus ас plebi cams ; post restitutam civium con­<br />

cordiam carior plebi factus. Is tarnen in tanta paupcrtate deccssit ut eum<br />

populus collatis quadrantibus sepeliret, locum sepulcro senatus publice<br />

daret. Potest consolari pauperes Menenius, sed multò magis docere lo­<br />

copletes quàm non sit necessaria solidam Iaudem cupienti nimis anxia<br />

divitiarum comparatio.<br />

XVII. QUINCTIUS CINCINNATUS.<br />

/fuie J. C. 460 ; Anno V. C. 293.<br />

jEqui considera Minucium atquc cxercitum ejus circumsessos tene­<br />

bant. Id ubi Roma) nunciatura est, tantos pavor, tanta trepidatio fuit,<br />

quanta si urbem ipsam, non castra, hostes obsiderent : quum autem in<br />

altero consule parum esse prœsidii viderctur, dictatorera dici placuit,<br />

qui rem afflictam restituerez Quinetos Cincinnatus omnium consenso<br />

dictator est dictus. lile, spes unica imperii Iìomani, trans Tiberini<br />

qualuor jugerum colebal agnini. Ad quera missi legati nudum eum<br />

arantem offenderunt. Salute data invicem redditàque, Quinctius togani<br />

properè è tugurio proferre uxorem Raciliain jussit, ut senatùs manda­<br />

ta togatus audiret.


DE VIRIS ILLUSTIÌIBUS URBIS R0MJ2. 217<br />

Postquam , absterso pulvere ac sudore, Ioga indutus processif Quin-<br />

ctius, dictatoreiu eum legati gratulantes consalutant; quantus terror in<br />

exercilu sit, exponunt. Quinctius igitur Romain venit, et antecedentibus<br />

lictoribus domum deductus est. Postero die profectus, cassis hostibus,<br />

exercitum Romanum hbcravit. Urbem triumphans ingressus est. Ducti<br />

ante currum hostium duces, militaria signa praslata: secutus est exerci­<br />

tus prasda onustus; cpulas instructas ante omnium domos. Quinctius<br />

sexto decimo die dictaturâ, quam in sex menses acceperat, se abdicavi!,<br />

et ad bovis rediit triumphalis agricola.<br />

XVIII. CAJUS MAKCIUS CORIOLANUS.<br />

Ante J. C. 493; Anno V. C. 260.<br />

Cajus Marcius, gentis patricia;, à captis Coriolis urbe Volscorum,<br />

Coriolanus dictus est. Paire orbatus adhuc puer, sub matris tutela ado-<br />

levit. Sortitus erat à natura nobiles ad laudem impetus; sed quia doctri-<br />

na non accessit, iras impotens, obstinatasque pervicacia} fuit. Quum<br />

prima stipendia tacere cœpisset adolescens, c multis prasliis quibus in­<br />

terfuit nunquam rediit nisi donatus coronà above militari prasmio. In<br />

omni vitas rationc nihil aliud sibi proponebat quàm ut matri placeret:<br />

quumque illa audiret filium laudari, aut corona donari videret, tum<br />

demum feheem se pulabat. Eà oblectandà et colenda satiari non pote-<br />

rat. Illà cupiente, uxorem duxit; illius in asdibus cum uxore habitavit,<br />

Coriolanum, post insignem victonam ejus opera maxime partam,<br />

Postumius consul apud milites laudavit : eum militaribus donis onerare<br />

voltìit; agri centum jugera, decern captivos, totidem ornatos equos,<br />

centum boves et argenti pondus quantum sustinere potuisset, offerebat.<br />

Coriolanus vero nihil ex his omnibus accepit, praster unius hospitis<br />

captivi salutem et equum. Consul factus, gravi annona advectum è Si-<br />

cilia frumentum magno pretio dandum populo curavit, ut plebs agros,<br />

non seditiones, coleret. Qua de causa damnatus, ad Volscos concessit,<br />

eosquc adversiis Romanos concitavit. Imperator à Volscis factus, ad<br />

quarlum ab urbe lapidera castra posuit, et agrum Romanum est po­<br />

pulates.<br />

Missi sunt Roma ad Coriolanum oratores de pace; sed atrox respon-<br />

suin retulerunt. Herum deinde missi, ne in castra quidem recepti sunt.<br />

Sacerdotes quoque suis infulis velati ad eum iverunt supplices, nec<br />

magis animum ejus flexerunt, Slupebat senatus; trepidabat populus;<br />

viri pariter ac mulicres exitium imminens lamentabantur. Tum Veturia<br />

Coriolani mater, et Volumnia uxor, duos parvos fdios secum Irahens<br />

castra hostium petierunt. Ubi matrem aspexit Coriolanus; «0 patria,


218 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

inquit, vicisti iram mcam admolis mafris mea? prccibus: cui tuam in<br />

me injuriam condono.» Coinplexus inde suos, castra movit; et exerci-<br />

toni ex agro Romano abduxit. Coriolanus postea à Voiscis, ut proditor,<br />

occisus dicitur.<br />

XIX. Lucius vmcixius CENTURIO.<br />

Ante J. C. 453 ; Anno U. C. 300.<br />

Anno trecentesimo ab urbe condita, pro duobus consulibus decen-<br />

viri creati sunt, qui allatas è Grascia leges popolo proponcrent. Unus<br />

ex iis Appius Claudius virginem plebeiam adamavit. Guam quum Ap-<br />

pius non posset pretio ac spe pellicerc, clienti suo negotium dedit ut<br />

earn in Servituten!, deposceret: tacile victurus, quum ipse esset et ac-<br />

cusator et judex. Lucius Virginius, puclla? paler, tunc alterai militia?<br />

causa. Cliens igitur virgini venienti in forum injecit mauuin, afiir-<br />

mans suam esse sorvam: earn sequi so jubel; ni faciat, minatur se<br />

cunclanlem vi abstracturum. Pavida pucllà stupente, ad clamorem nu-<br />

tricis lit concursus. Quum ille pucllain non posset abtlucerc, cani vo-<br />

cat in jus ipso Appio judice.<br />

Interea missi nuncii ad Virginium properant. Is prima luce Romam<br />

advenit, quum jam civitas in foro exspectalione erecta staret. Virgi­<br />

nius statini in forum lacrymabuudus, et civium opera implorans, lì-<br />

liam suam deducit, Appius, obstinalum gerens aninium, in tribunal<br />

ascendit, et Virginiam clienti suo abdixit. Tum pater, obi nihil us-<br />

quam auxilii vidit: «Quseso, inquit, Appi, ignoscc patrio dolori; sino<br />

me filiam ultimò alloqui.» Data venia, pater iìliam in secretum abdu-<br />

cit. Ab lanio cultrum arripit, et pectus puella? translìgit., Tum ferro<br />

sibi viam facit, et respersus cruore ad exercitum profugit. Concitatus<br />

exercitus montem Avcntinum occupavit; decern tribnnos militum crea­<br />

vi!; decemviros magistrata se abdicare coegit, cos que omnes tint morte<br />

aut exsilio mulctavit; ipso Appius Claudius in carcere necatus est.<br />

XX. CAJUS LICIX1US STOLO.<br />

Ante J. C. 364 ; Anno V. C. 389.<br />

Fabius Ambustus ex duabus filiabus majorem Aulo Sulpitio patricio,<br />

minorem Licinio Stoloni plebeio , conjugem dedit, Aulus Sulpitius tri—<br />

bunus militum erat poteslate consolari. Quum in ejus domo sorores<br />

Fabia? inter se tenipus sermonibus tcrerent, forte incidit [ut Sulpitius<br />

de foro domum so reciperet, et ejus lielor fores, ut mos est, virgà<br />

percuteret. Minor Fabia, moris ejus insueta, id cxpavil: risiti sorori<br />

fuit, miranti sororem id ignorare. Confusali! cani quum pater vidisset,


DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROÎL-E. 219<br />

scisciîanti confessa est cani esse causam doloris, quòd viro plebeio<br />

juncla cssct. Consolalor iiliam Ambustus, polhceturque eosdcni honores<br />

domi propediem visuram quos apud sororem videat. Inde Consilia iniro<br />

cœpit cum genero; qui, uhi Iribunatum plebis aggressus est, legcm<br />

tulit ut aller consul ex plebe crearctur. Lex resistentibus patribus lata<br />

Umica est, et primus Licinius Stolo consul è plebe factus.<br />

XXI. MARCUS FUR1US CAMILLUS.<br />

Ante J. C. 39S: Anno U. C. 360.<br />

Quni Marcus Furius Camillus urbem Falerios obsideret, ludi ma­<br />

gister plurimos et nobilissimos inde pueros, velut ambulandi grafia<br />

eduetos, in castra Romanoriim perduxit: quibus Camillo traditis, non<br />

erat (lubium quin Falisci, deposito bello, sesc Romanis dedituri essent;<br />

sed Camillus perlidiam prodiloris detestatus: «Non ad similem tuî,<br />

inquit, venisti: sont belli sicut et pacis jura: arma babemus, non ad-<br />

versùs eam aitateci cui etiain captis urbibus parcitur, sed adversùs<br />

armatos ipii caslra Romana oppugnaverunt. » Denudari deinde ludiina-<br />

gislrooi jussit, cum nianibus posi tergum alligalis in urbem reducen-<br />

dum pueris tradidil, virgasque eis dédit, quibus cuntem verberarent.<br />

Statini Falisci, beneficio niagis qoàm armis vieti, portas Romanis ape—<br />

ruerunt.<br />

Camillus post molta in patrinm merita, judicio populi damnatus ex-<br />

sulatuin abbi. Urbe egrediens ab Diis precatos esse dieitur ut, si inno-<br />

xio sibi ea injuria béret, desiderami sui lacèrent ingrata) patria) quam—<br />

priimuu. Ncque multò postea res evenil. Nani Galli Scnones Clusium,<br />

Etrmhe oppidum, obsederuut. Clusini, novo bello exterriti, ab Romanis<br />

auxilium pelieront. Mlssi suol Roma (res legali, qui Galles monerent ut ab<br />

oppugna bone désisteront. Ex bis legatis unus contra jus gentium in aciem<br />

processit. et ducem Senonum inleriecit. Qua re commoti Galli, pctitis<br />

in deditionem legatis noe impetratis, ad urbem venerimi, et exercilum<br />

Romanum apud Albani fluvium ceciderunt die decimo sexto calendas<br />

Augusti: qui dies inter nefastos relatus, Aliensis dìctus est.<br />

Gali viefores paolo anlcsolis occasum, ad urbem Romani perveniunt.<br />

Postquam bostes addosso ntmcìaluiu est, Juventus Romana, duce Man­<br />

lio, in aree m conscendi t ; seniores vero, domos ingressi, adventum<br />

Galloruin obslinatio ad mortem animo exspeclabant, Qui infer eos cu-<br />

rules magislratus gesserant, ornali honorum insignibus in veslibubs<br />

eedium eburiicissellis insedere, ut quum venisse! hostis , in sua digni-<br />

lale morcrentur. Interim Galli, domos patentes ingressi, vident viros<br />

ornatu et vultùs majestatc Diis simillimos. Quum Galli ad eos, voluti si-<br />

mulacra, conversi starent, uuus ex bis senibus dicitur Gallo barbam


220 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

suain permulcenti scipionein eburneum in caput incussisse. Iratus Gal—<br />

lus eum occidit: ab eo indium cœdis ortum est. Deinde castori oinnes<br />

in sedibus suis trucidati sunt.<br />

Galli deinde impetum tacere in arcem statuunt. Primo militera , qui<br />

tentaret viam, praemiserunt. Tura nocte sublustri, sublevantes invicem<br />

et trabentes alii alios in summum saxum evaserunt, tanto silentio ut<br />

non solimi custodes fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animai,<br />

excitarent. Anseres non fefellcre, quibusin summà inopia Romani abs-<br />

tinuerant, quia aves erant Junoni sacrai: quai rcs Romanis saluti fuit.<br />

Namque clangore anserum alarumque crepitìi excitus, Manlius, vir<br />

bello egregius, casteros ad arma vocans, Gallos ascendentes dejecit:<br />

unde nos iste incessit ut solenni pompa canis in forca suffìxus feratur;<br />

anser vero velut triumphans in Iodica et veste stragulà gestelur.<br />

Tunc consensu omnium elacuit ab exsilio Camillum acciii. Missi<br />

igitur ad eum legati, ipseque dictator absous dictus est. Interim fames<br />

utrumque exercitum urgebat; at, ne Galli putarent Romanos eà neces­<br />

sitate ad deditionem cogi, multis locis de Capilolio panis jactatus est<br />

in hostium stationes. Eà re adducti sunt Galli ut baud magna mercede<br />

obsidionera relinquerent. Pactum est pretium milli pondo auri. Non-<br />

duin omni auro appenso, Camillus dictator intervenit, Gollectis Romani<br />

exercitus reliquiis; auferri auruni de medio jubet, denuntiatque Gallis<br />

ut se ad praslium expédiant. Instruit deinde aciem, et Gallos intcrne-<br />

cione occidit. Ne nuncius quidem cladis reliclus est, Dictator, recupe­<br />

rata ex hostibus patria, triumphans urbem ingressus est et à militibus<br />

parens p>atrice, conditorque alter urbis appelatus est.<br />

XXII. TITUS MANLIUS TORQUATUS.<br />

Ante J. C. 360 ; Anno U. C. 393.<br />

Titus Manlius, ob ingenii et linguai tardifatem, à patre rus relega-<br />

tus fuerat. Quum audisset patri diem dictam esse â Pomponio, tribuno<br />

plebis, cepit consilium rudis quidem et agrestis animi, sed pietate lau­<br />

dabile. Coltro succinclus mane in urbem, atque à porta confestim ad<br />

Pomponium pergit : introduclus, coltrimi stringit, et super lectum Pom-<br />

ponii stans, se eum transfixuruiii minatur nisi ab incœptâ accusatione<br />

dessistat. Pavidus tribunus, quippe qui cerneret ferrimi ante oculos<br />

micare, acusationem dimisit. Ea rcs adolescenti honori fuit, quòd<br />

animum eodem ejus acerbitas paterna à pietate mori avertisset, ideoque<br />

eodem anno tribunus militum factum est.<br />

Quum postea Galli ad tertium lapidem trans Anienem fluvium cas­<br />

tra posuissent, exercitus Romanus ab urbe profectus est, et in citeriore<br />

ripa fluvii constitit. Pons in medio erat: tunc Gallus eximiâ corporis


DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS R01LE. 221<br />

magnitudine in vacuimi pontem processit, et quàm maxima voce potuit:<br />

« Quem nunc, inquit, Roma fortissimum habet, is procedat ad pug-<br />

nam, ut cvcnlus ostendat utra gens bello sit melior. » Diu inter pri­<br />

mores juvenum Romanorum silentium fuit. Tum Titus Manlius ex sta­<br />

tone ad imperatorem, pergit: Injussu tuo, inquit, imperator extra ordi-<br />

nem nunquam pugnaverim , non, si certain victoriam videam ; si tu per-<br />

mittis, volo isti belua) ostendere me ex eâ familia ortum esse qua)<br />

Gallorum aginen ex rupe Tarpeiá deturbabit. » Cui imperator: « Macte<br />

virtute, inquit, Tite Manli, esto: porgo, et nomen Romanum invictum<br />

prassta.»<br />

Armant deinde jiiveiieui asquales: sculum capit, Hispano cingitur<br />

gladio, ad propiorcm pognani habili. Expectabat eum Gallus stolide lae-<br />

tus , ci Iinguam ab irrisu excrens. Ubi constitere inter duas acies, Gal­<br />

lus essem cum ingenti soniíu in arma Manlii dejecit. Manlius vero<br />

insinuavit sèsc inter corpus et arma Galli, atque uno et altero ictu<br />

vontrem transfodit ; jacenli torquem detraxit, quem cruore respersum<br />

collo circumdedit suo. Dofixcrat pavor cum admirationc Gallos ; Romani<br />

álacres obviàm militi suo progrediuntur, et gratulantes laudantesque<br />

ad imperatorem perducunt. Manlius inde Torquati nomen accepit.<br />

Idem Manlius , postea consul factus bello Latino, ut disciplinam mi—<br />

litaran restitueret, edixit ne quis extra ordinem in hostes pugnaret.<br />

Forte filius ejus accessit prope stationem hostium : is qui Latino equita-<br />

tui proserai, ubi consulis filmili agnovit. « Visne inquit, congredi mecum,<br />

ut singularis praslii evento cernatur quantum eques Latino Romano<br />

prasslet?» Movit forocem animum juvenis seu ira, seu detrec-<br />

tandi certaminis pudor. Oblitus itaque imperii paterni in certa­<br />

men ruit, et Latinum ex equo excussum transfixit, spoliisque lectis,<br />

io castra ad patrem vcnil. Extemplo fili um aversatus consul, milites<br />

classico advocaf. Qui postquam fréquentes convenere: «Quandoquidem,<br />

inquit, tu, fili, contra imperium consulis pugnasti, oportet ut disci­<br />

plinam pœnâ tuâ restituas. Triste exemplum, sed in poslerum salubre<br />

juventuti cris. I, lictor, deliga ad palum. » Metu omnes obstupuere;<br />

sed , postquam service cassa , fusus est cruor , in questus et lamenta<br />

erupere. Manlio Romani redeunti seniores tantum obviàm exierunt:<br />

Juventus et lune eum, et omni deinde vita, exsecrata est.<br />

XXIII. PUBL1US DEC1US.<br />

Ante J. C. 337; Anno V, C. 416.<br />

P. Decius sub Valerio constile tribunus militan fuil. Quum exerci-<br />

tus Romanus inangustiis clausus esset, Decius conspexit editum collem


222 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

imininentem hostium castris. Accepta praesidio, verticem occupavit,<br />

hostes terruit, et spatium consuli dedit ad subducendum agmon in<br />

aiquiorem locum. Ipso inlempeslà noctc per médias hostium custodias<br />

somno oppressas incolumis evasit. Quare ab exereitu donatus est corona<br />

civica, quae dabatur ci qui obsiriione cives liberasse!. Consul fuit bobo<br />

Latino cum Manlio Torquato. Tunc quum utrique consuli somnio obve—<br />

nisset, eum populum victorem foro cujus dux in prœlio cecidisset, con­<br />

venu inter eos ut is, cujus cornu in acio laboraret, Dus se Manibus<br />

devoveret, Inclinante sua parte, Decius se et hostes Diis Manibus devovit.<br />

Armalus in equum insiluit, ae se in médias hostes immissit: corruit<br />

obrutus felis . et victoriam suis reliquie<br />

XXIV. VALERIUS CORVINUS.<br />

Ante J. C. 346: Aimo V. C. 407.<br />

Bello Gallico, quum Romani in stationibus quieti tempos terercnf,<br />

Gallus quidam, magnitudine atipie armis insignis, ante alios progres­<br />

sas est ; quatiensque scutum basta , quum silcntium fecissel, unum è<br />

Romanis per interprétera provocavi!, qui secum ferro decernerel. Mar­<br />

cus erat Valerius tribunus militum, adolesccns, qui priùs scisoilatus<br />

consulis voluntalem, in medium armalus proccesil. Tunc res visu mi­<br />

rabilis accidisse ferlur : nam quum jam manum coiiscreret Valerius,<br />

repente in galea ejus corvus insedit, in hostem versus. Aies non solimi<br />

captam semel sedem tenuit, sed, quotiescuinque cerlamen initum est,<br />

levans se alis, os oeulosquo Galli rostro et unguibus appoint. Hostem<br />

territum talis prodigo visu oculisque simul ac mente turbatimi, Vale­<br />

rius obtruncat. Corvus, è «inspecta, clatus, orientera petit. Inde Va­<br />

lerius Corvinus dictus est.<br />

Valerius Corvinus annos 1res et vigiliti nabis consul crealus , Samniles<br />

bis prselio fudit. Non alias dux militi carier fuit, quia nullus militi<br />

famibarior. Omnia inter infimos militum munia band gravate obibat.<br />

In ludoetiam militari, quum velocitatis viriumqiie certamina inter<br />

se osqualis ineunt, Valerius ipse cum eis cerfabat, nee quemquam<br />

aspernabatur parem qui se oflbrrol. Semper comisct codem vultu, sen<br />

vinceret, sou vincerctur. Quum postea inexercituorlaes.se! gravis seditio,<br />

parsque militum à ceteris de:'ocisset, etducemsibi fecissel, adversùs<br />

eos Valerius dictator missus est: qui ubi in «inspectera venit, benigne<br />

milites alloculus, extemplo omnium iras periiiulsit, seditioncm<br />

que compressit: adeò hominum animos conciliât comitas affabilitasque<br />

sermon is!


DE VIMS IIXUSTIUDUS URBIS rtOJLB.<br />

XXV. spuRius posTuaiius,<br />

Ante J. C. 320 ; Anno U, C, 433.<br />

Spurius Postumius consul, cum bellum adversùm Samnitos gercret,<br />

à Pondo Thclosino, duce hostium, in insidias inductus est, is namque<br />

simulalos (ransfugas niisit, qui Itomanos moncrent Luceriam, Apulias<br />

urboni, à Samnitibus obsideri. Non erat dubium quin Romani Luceri-<br />

nis, bonis ac fidelibus sociis, opem ferrent. Luceriam duos vias duce-<br />

bant, altera longior et tutior altera brevior et periculosior: festinatio<br />

breviorem elegit. Itaque quum in insidias vonissent, qui locus Furculœ<br />

Caudina) vocabatur, et fraus hostilis apparuissot, retro viam quà véné­<br />

rant répètent; at cam hostium prassidio clausam inveniunt. Sistunt igi-<br />

tur graduili, et omni spe evadendi ademptà , intuentes alii alios diù<br />

iuunobilis silent; deinde erumpunt in querelas adversùs duces, quo­<br />

rum temeritate in eum locum erant adducli. Ita noctem , turn cibi turn<br />

quietis immomores, traduxerunt.<br />

Nec Samnites ipsi quidsibi faciendum in re tam lastà sciebant. Pon­<br />

tius accituni patrem Ilerennium rogavit quid fieri placeret. Is, ubi au-<br />

divit inter duos saltus clausum esse exercitum Romanum, dixit aut om­<br />

nes esse oceidendos ut vires frangerentur, aut omnes diniitlcndos osse<br />

incolumes ut beneficio obligarentur. Neutra sententia acepta fuit. Inte-<br />

rea.Romani, necessitate vidi, legatos mitlunt qui pacom pelant: pax<br />

concessa est eâ loge ut omnes sub jugum traducerentur. Itaque paluda-<br />

menta cousulibus detracta, ipsique primi sub jugum missi, dei tide sin­<br />

gula; legiones. Circumstabant armali hostes, exprobrantes illudentosque.<br />

Romanis c saltu egressis lux ipsà morte tristior fuit : pudor fugere<br />

colloquia et cœtus hominum cogebat, Sorò Romani ingressi sunt, et se<br />

in suis quisque asdibus abdiderunt,<br />

Deliberante senatu do paco Caudina , Postumius sententiam dicere<br />

jussus : « Turpi spontione, inquit, quà me obstrinxi, non tenetur po-<br />

pulus Roin^lius, quando ejus injussu facta est; nec quidquam ex eâ,<br />

prasler corpus meum , debetur Samnitibus. lis dedite me nudum vinc-<br />

tumque ; in me unum sasviaul : exsolvam religione populum.» Sonatas<br />

banc animi inagnitiulinem admiratus, Postumium laudavit, ejusque sen-<br />

tentiain secutus est. Tradilus est igiîur Postumius fecialibus, qui eum<br />

ad Samnites duccrent. Vest is ei detracta, manus post tergimi vinctœ<br />

sunt; quiiiiique apparitor , verecundiâ majestatis , Postumium laxè vin-<br />

ciret: c Quin tu, inquit ipso Postumius, adducis lorum , ut justa liât<br />

deditio? » Turn ubi in ocetum Samnittum venit, factâ deditione, Postu­<br />

mius fecialis femur genu, quanta potuit vi, percussit, et clarâ voce


224 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

ait se Sammlern civem esse, illuni legatura; fecialem à se contra jus<br />

gentium violatum ; eò justiùs bellum adversùs Samnites fore. Accepta<br />

non fuit à Samnitibus ista deditio, Postumiusque in castra Romana in-<br />

violatus rediit.<br />

XXVI. Lucius PAPIRIUS cunson.<br />

Ante J. C. ni; Anno V. C. 430.<br />

Lucius Papirius, quum dictaforem se, adversis ominibus, contra<br />

Samnites profectum esse sensisset, ad auspicia repetenda Romam re-<br />

gressusest, ac priùs Quinto Fabio , magistro equitum, edixitut sese loco<br />

teneret, neu, absente se, manum cum hoste consereret. Fabius post<br />

dictatoris profeotionem, opportunitate ductus, acie cum Samnitibus<br />

conflixit. Neque melius res geri potuissel , si adfuisset dictator. Non<br />

miles duci, non dux militi defuit. Viginti millia bostium eo die cassa<br />

traduntur. Haud multò post dictator advenit, plenus minarum iraeque.<br />

Statim advocatà conciono, spoliari magistrum equitum, virgasque ae<br />

secures expediri jussit. Tum Fabius militum fidem implorare cœpit,<br />

Clamor in totâ coneione est ortus; alibi preces, alibi raina; audieban-<br />

tur. Raque res in posterum diem est dilata.<br />

Magister equitum noctu clam ex castris Romam rjrofugit : quem dic­<br />

tator ipse secutus est. Vocato senatu, iterala contentio est ; prehendi<br />

Fabium Papirius jussit. Tum Fabii pater ad populum provocavit. Po-<br />

pulus Romanus ad preces et obtestationem versus, oravit dictatorem ut<br />

veniam adolescentiae Fabii darct. Ipso adolcscens ejusqoe pater pro-<br />

cumbere ad genua dictatoris cœperunt, iramque deprecari. Tot preci-<br />

bus cessit Papirius. Is fuit vir non animi solimi vigore, sed etiam cor­<br />

poris viribus excelleiis. Precipua pedum pernicitas inerat, quae cog­<br />

nomen etiam dedit. Idem comis et jocorum sludiosus. Quâdam die<br />

inambulans ante tabernaculum, praetorem Praenestinum, qui per timo-<br />

rem segniùs suos in praelium duxerat, vocari jussit, et, postquam<br />

eum graviter increpuit: «Lictor, expedi, inquit, secures;» et quum<br />

prœtorem vidisset meni mortis attonitum: «Agedum, lictor, inquit, ex-<br />

scinde radicem liane incommodam ambulantibus. » Deinde pnetorem,<br />

muleta dieta, dimisit.<br />

XXVII. PUBLIUS VALERIUS LJEVINUS.<br />

Ante J. C. 282; Anno U. C. 471.<br />

Tarentinis, quòd Romanorum legatis injuriam fecissent, bellum<br />

indictum est. Quibus auxilio venit Pyrrhus, rex Epirotarum, qui ge-


DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 225<br />

nus ab Achille ducebat. Contra Pyrrhum missus est consul Larvinus,<br />

qui, quum explora ores regis copisset, jussit cos per castra Romana circumduci,<br />

tumque incolumes dimilti, ut ea quae vidissent Pyrrho renunciarent.<br />

Mox, commissà pugna , quum jam liostes pedoni rel'errent,<br />

rex eleplianlos in Romanoruui agmen agi jussit; tuncque mutata est<br />

probi fortuna. Homanos vastorum corporum moles, tcrribilisque superadstantium<br />

armalorum species turbavi!. Equi etiam, ad conspectum<br />

et odorcai belluarum exterriti, scssores excutiebant, aut secum in fugam<br />

abripiebanl, Nox prœho finem fecit.<br />

Pyrrbus captivos Romanes sommo honore habuit; occisos sepelivil;<br />

quos quum adverso vulnero et truci vultu etiam mortuos jacero cerneret,<br />

manus ad coelum tulisse dicitur cum bac voce : « Ego falibus vins<br />

brevi orbem terrarium subegissem.» Deinde ad urbem Romam magnis<br />

itineribus contcndit; omnia igne et ferro vasta vit; ad vicesimum<br />

ab urbe lapidem castra posuit. Pyrrho obviàm venit Laevinus cum novo<br />

exeicitu; quo viso, rex ait sibi eamdem ad versus Romanos esse fortunam<br />

quam llcrculi adversùs hydram, cui tot capita renascebantur<br />

quot pnc:isa fuerant: deinde in Campaniam so recepit; missos à senati!<br />

de redimendis captivis legatos honorificò excepit ; captivos sinè<br />

pretio reddidit, ut Romani, cognita jam ejus virtute, cognoscercnt<br />

etiam bberalitatem.<br />

Erat Pyrrho, utpole magno et forti viro, mitis ae placabilis animus:<br />

solet enim magni animi comes esse dementia. Ejus humanitatem<br />

experli sunt Tarentiui. li scilicet, quum sera intellexissent se pro socio<br />

dominom accepisse, sortem suam liberls vocibus querebantur, et<br />

de Pyrrho multa temerò ell'utiebant, maxime ubi vino incaluerant. Ita—<br />

que arcessili ad regem sunt nonnulli, qui de co in convivio proterve<br />

loculi fuerant; sad periculum simplex conl'essio culpae discussit.<br />

Nam, quum rex porcontatos missel an ea quae ad aures s.ias pervenerant<br />

dixissent: «lit base diximus, inquilini, rex; et, nisi vimini<br />

defecisset, longò plora et graviora dicturi humus. » Pyrrhus, qui malebat<br />

vini quàm honiinum cam culpam videri, subridens eos dimisit,<br />

Pyrrhus igilor, quum putaret sibi gloriosum fore pacem et foedus<br />

cum Romanis post victoriam tacere, Romani misit legatum Cineam,<br />

qui pacem asquis conditionihus proponerot. Erat is regi familiaris mag—<br />

nàque apud cimi grati:) vnlebal. Dicere solebat Pyrrbus so plures urbes<br />

Cineoe eloqueiiliâ quàm armoruin vi expugnasse. Cineas tamen<br />

regiatn cupidilalem non adulabatur: nam, quum in sermone Pyrrhus<br />

ci sua Consilia a perirei, dixissetquc se velie Italiani ditioni suae subjicere<br />

, respondit Cineas : « Superatis Romanis , quid agore destinas , ò<br />

rex?—Italia: vicina osi Sicilia, inquit Pyrrbus, noe difficile erit earn<br />

armis occupare.» Tunc Cineas: «Occupala Sicilia , quid postea ac—<br />

TOMO I. 15


225 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

turns es? » Rox, qui nomi u ai Cineas msuten perspiciebat: o In Afri­<br />

cani, inquit, trajicsre mihi anuvis est. » Pergit Cinsas: « Q.iid deinile,<br />

ò rex? » Turn denique : « Mi Cinea , ait Pyrrhus , nos quieti dabi.uus,<br />

dulcique otio fruemur.»—«Quin tu, respondit Cineas, isto otio juin nunc<br />

frueris? »<br />

Ro;nam itaque venit Cineas, et domos principimi cum ingentibus<br />

donis circumibat, Nusquam vero recepîus est. Non à viris solum, sed<br />

et à mulieribus spreta ejus uiunera. Introductus doinde in curiam,<br />

quum regis virtu! cm properisumquc in Roma nos an inumi verbis extolle-<br />

ret, et de conditionum asquitate dissereret, sentenlia senatùs ad pacem<br />

et fœdus faciendum inclinabat; turn Appius Claudius, senex et eascus,<br />

in curiam lecticâ deferri sejussit, ibiqie gravissima oratione pacem<br />

dissuasit: itaque responsum Pyrrho à senato est eum, donec Italia ex-<br />

cessisset, pacem cum Romanis habere non posse. Sonalus quoque ve-<br />

tuit captivos omnes, quos Pyrrhus reddide.at, ad vetaieai statimi re­<br />

dire priusquam bina hostium spolia relu'.isscnl. Quare legaïus ad regun<br />

reversus est : à quo quum Pyrrhus qusereret qualem Romam comperis-<br />

set, respondit urbemsibi toarpluai, senalum vero consessum regum esse<br />

visum.<br />

XXVIII. CAIUS FABRICIUS.<br />

Ante J. C. 278; Anno U. C. 475.<br />

Caius Fabricius unus fuit ex legalis qui ad Pyrrhum de caplivis<br />

redimendis vénérant. Cuius pos'.quam audivit Pyrrhus magnum esse<br />

apud Romanes nomen ut viri boni et bello ogregii, sed admodum<br />

pauperis, eum prœ ceteris benignò habuit, cique munera alque au-<br />

runi obtulit. Omnia Fabricius repudiavit. Post ro die, quu.n illuni Pyr­<br />

rhus vellet. exterrere conspeclu subito elephantis, imperavi! suis ut<br />

bellua post aulasum admoveretur Fabricio securn colloqueiiti. Ouod ubi<br />

factum est, signo dato, remotoquo aulaeo repenlè, bellua stridorem<br />

horrendum emisit, et pi'oboscidem super Fabricii capus suspendit. At<br />

ilio placides subrisit, Pyrrbcque dixit: «Non me hodie inagis tua com-<br />

movet bellua quàm beri tuimi aurum pcllexit.»<br />

Fabricii virlulem adunralus Pyrrhus, il'urn secrolò invitavi! ut pa-<br />

(riam desereret, secumque velici vivere, quarlà etiam regni sui parle<br />

oblatâ; cui Fabricius respondit: «Si me virimi bonmn judicas, cur me<br />

vis corrompere? Sin vero malum, cur me ambis?» Anno intcrjeclo,<br />

omni spe paeis inter Pyrrhum et Romanos consiliandoe ablatà, Fabri­<br />

cius consul factus, contra eum missus est. Quumque vicina castra ipse<br />

el rex haberent, medicus regis node ad Fabricium venit, ciquc polli-<br />

cilus est, si praemium sibi proposuisset, so Pyrrhum vencno necatu-


DE VITUS II.LUSTRIBUS URBIS ROM*. 227<br />

rem. Ilunc Fnbricius vinctum reduci jussit ad dominimi, et Pyrrho<br />

dici qu;D conti'a caput o'us modicus spopondisset. Tunc rex admiralus<br />

eum dixlsso forlur: «[Ile est Fabricius qui diflìciliùs ab houestate quàm<br />

sol à suo cursu posset averti.»<br />

Quum Fabricius apud Pyniium legatus esset, Cineam audivit nar­<br />

rante:» essa qua.ivJnai Athonis qui sa sapiente.n profiteretur, eunideni-<br />

quo (licore omnia, qua) tacere mis, ad voluptatem esse referenda. Tunc<br />

Fabriciu n oxc'amasse feriuit: «Utinam id hostibus nostris parsuadeatur,<br />

quo faciliùs vinci possint, quum se voluplatibus dederint!» Nihil ma-<br />

gis ab ejus vilft alienimi quàm voluptas et luxus. Tota ejus supellex<br />

argentea salino uno constabat et patella ad usuai sacrorum, qua) (amen<br />

ipsa corneo pedlculo sistinebatur. Goenabal ad loculi radices et herbas,<br />

quas in agro «spurgando vulserat, quu.n legati à Samnitibus ad eum<br />

venerimi, magnamquo ei pecuniam oblulerimt; qu bus respondit:<br />

«Ouandiu cupidilalibus i.operare poterò, nihil mi istà pecunia opus<br />

erit: liane ad illos reportate qui eA indigent. »<br />

Cuius Fabricius cum Ru'ino, viro nobili, simultatem gerebat, ob<br />

moruai dissimilitudlnom, quum ilio pecuniae conlemptor esset, lue vero<br />

avarus et l'urax cxislimarolur. Quia tamen Rufìnus egregie fortis ac<br />

bonus imperator crat, magnuuique et gravo bellum imminere videba-<br />

lur, Fabricius auctor l'uit ut lUiliuus consul crearetur: quumque is<br />

deiirlo Fabricio g.'atias ageret, quòd se homo inimicus consulem fecisset:<br />

« Nihil est, inquit Fabricius, quòJ mibi gratias agas, si inalili compi­<br />

lali quàm venire.» Einr.loai postoa Fabricius censor factus senati! 1110-<br />

vit, quél argenti facli dacoai pondo haberet. Fabricius omnem vitam<br />

in gloriosa paupcrtato exegit, adeòquo inops docessit ut, undo dos<br />

fìliaruni expediretur, non reliquerit. Senatus patris sibi partes desumpsit,<br />

et, datis ex communi aorario dotibus, collocavit.<br />

XXIX. MVXIUS cnr.ius.<br />

Ante J- C. 273; Anno V. C. MS.<br />

Manitis Curias contra Samnitos proreclus, eas ingentibus praeliis vi-<br />

cit. Romani regressus, in conciono ail: "Tantum agri cepi ut solitudo<br />

futura fuori!, nisi tantum ho.ninum cepissem: tan'ùai porrò hoaiinum<br />

cepi ut fame perituri fuerint, nisi tan'.iiai agri cepissem.» Ex (am opu­<br />

lenta victoria adoò ditari noluit ut, quum à malovolis interversae pa—<br />

cunse argueretur, gotto ligneo, quo uli ad sacrificia consueverat, in<br />

modulili prolato, juraverit so nihil ampliìisdo praoda hostili in domini<br />

suam Intulisse. Legatis Saiimituai aui'u.n oToretitibus, quuai ipse rapas<br />

in focj to.reret: «Malo, inquit, luco in tictilibus mais essa, et aurina


228 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

habentibus imperare.» Agri captivi septena jugera populo viriíim di—<br />

visit; quumque ei senatus jugera quinquaginta assignaret, plus acci-<br />

pere noluit quàm singulis fuerat datum, di.xitque malum esse civem,<br />

cui non idem, quod aliis, satis esse posset.<br />

Postea Curius consul crea tus, adverses Pyrrbum missus osi: quum­<br />

que eâ de causa deleetum liaberet, et júniores taxi io belli nomina<br />

non darent, conjectis in sortem omnibus tribubus, primum nomen<br />

urnà extractum citari jussit : quum adolescens non responderet,<br />

bona ejus bastos subjecit. Tunc ille ad tribunos plebis cucurrit, de in­<br />

juria sibi factâ graviter quereli >, eorumque opem implorans. At Curius<br />

et bona ejus et ipsum quoque vendidit, dixitquc non esse rcipublicas<br />

opus eo cive qui parere nesciret. Neque tribuni plebis adolescenti auxi­<br />

lio fuerunt; posteaque res in consueludinem abiit, ut, delestu rite acto,<br />

qui miliiiaui detrectaret, in servitutem venderetur. Hoc terrore casieri<br />

adacli, nomina promptiùs dederunt.<br />

His copiis Curius Pyrrhi exercitum cecìdit, deque co rege triumpha-<br />

vit. Insignem triumphum fecsrunt quatuor depilanti cum turribus suis<br />

turn primùm Romas visi. Victus rex in Epirum reversus est; sed, re­<br />

licto in urbe Tarentinà prassidio, (idem sui reditùs fecerat. Itaque quum<br />

bellum renovaturus putaretur, Manium Curium iterimi consulem (ieri<br />

placuit. Sed inopinata mors regis Romanos ìiietu liberavi!. Pyrrhus<br />

en'uii, dum Argos oppugnai, urbem jam ingrcssus, à juvene quodam<br />

Argivo lancea leviter vulneratus est: mater adolescente, anus pau-<br />

percula, cum aliis mulieribus è tec'o dooms praslium spectabat; qua?,<br />

quum vidisset Pyrrhum in auctorem vulneris sui magno Ímpetu ferri,<br />

periculo filii sui commota, protinus tegulam corripuit , et utràque<br />

manu libratimi in capul regis dejecit.<br />

XXX. ArPIUS CLAUDIUS CAUDEX.<br />

Ante J. C. 263; Anno V. C. 490.<br />

Appio Claudio consule, cceptum est primum adversùs Poenos bellum.<br />

Quum Messanam, Sicilias urbem, Cartbaginienses et Hiero, rex Syra-<br />

cusanus , obsiderent, Appius Claudius ad Messanam liberandam missus<br />

est. Consul primo ad explorandos hostes nave piscatoria trajecit fret uni<br />

inter Italiani et Siciliani interjectum. Ad (pieni venerunt nuncii ab<br />

Hannone, Pœnorum duce, borlantes ad pacem conservandam. Quum<br />

vero consul millas conditiones admitteret, nisi Posili ab oppugnatone<br />

désistèrent, iratus Hanno exclamavit se non esse passurum Romanos<br />

vel manus in mari Siculo abluere. Non tamen potuil prohibere quin<br />

Claudius in Siciliani legionem traduceret, et Pœnos Messaná expelleret.


DE VlItIS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 229<br />

Deinde Hiero apud Syracussas victus est. Qui eo periculo territus, Ro-<br />

nianorum amicitiam peliit, et in corum societate postea constanter<br />

permansit.<br />

XXXI. CAIU3 DUILIUS.<br />

Ante J. C. 260; Anno V. C. 493.<br />

Caius Duilius Pœnos navali pra?lio primus devicit. Is quum videret<br />

naves Romanas à Punicis velocitate superari, manus férreas, quas<br />

coryos vo?averc, inslituit. Ea machina Romanis magno usui fuit: nam,<br />

injectis illis corvis, hostilem navem apprehendebant, deinde, super-<br />

jecto ponte, in earn insiliebant, et gladio velut in pugna terrestri di—<br />

micabant : undo Romanis, qui roboro prasstabant, facilis victoria fuit.<br />

Inter pugnandum trigiuta hostiuni naves capta) sunt, tredecim mersae.<br />

Duilius victor Romain reversus est, et primus navalem triumphum<br />

egit. Nulla victoria Romanis gratior fuit, quòd, invicti terrà, jam etiam<br />

mari plurimùm passent. Itaque Duilio concessum est ut per omnem<br />

vitam, pra?lucento funali et praocinente tibicine, à cœnâ publice rediret.<br />

Annibal, dux classis Punica), è navi, qua) jam capiendo erat, in<br />

scapham saltu sc demisit, et Romanorum manus etfugit. Veritus autem<br />

ne in patria classis amissa? pienas daret, civium offensam astutiâ aver­<br />

tit : nam ex illà infelici pugna priusquam ciadis nuncius domum per­<br />

venirci, quemdam ex amicis Garthaginem misil; qui curiam ingressus:<br />

« Vos, inquit, consulit Annibal, quum dux Romanorum magnis copiis<br />

marilimis instructus advenerit, an cum eo confligere debeat?» Accla-<br />

mavit universus senatus : «Non est dubium quin connigendum sit.»<br />

Turn il le : «Fecit, inquit, et victus est.» Ita non potuerunl factum<br />

damnare quod ipsi fieri debuisse judicaverant. Sic Annibal victus cru­<br />

cis supplicium etfugit: nam co poena? genere dux, re male gesta, apud<br />

Pœnos alfìciebatur.<br />

XXXII. AULUS ATIL1US CALATIKUS.<br />

Ante J. C. 25S; Anno V. C. 493.<br />

Atilius Calatinus, consul, paucis navibus magnani Pcenorum clas-<br />

seni superávit; sed postea, quum temere exercilum in vallero iniquam<br />

duxìssot, ab host ¡bus circumventus est. Romanos eximia virtus Calpur-<br />

nii, tribuni militum , servavit. Is enim ad consulem accessit, eique;<br />

«Censeo, inqu'.t, jubeas milites quadringenlos ire ad banc rupem inter<br />

medios bestes edilam atque asperaiii, eamque occupare. Futurum enim<br />

profectò est ut hosles propercnt ad occursandum nostris mililibus, at-


230 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

q ie ita circa eum rupem atrox pugna fìat ; al tu interea tempus habe-<br />

bis exercilùs ex loco infesto educecdi. Alia, nisi luce, salutis via nulla<br />

est.» Respondit consul: «Fidimi quidem ci providum hoc consilium<br />

videlur; sed quisnam erit qui ducat quadringenlos illos mililcs ad coni<br />

locom?—Si alium, inquit Calpurnius, neniinerii repcris, ine ad hoc<br />

consilium perficiendum uti poles, Ego liane libi et reipublica; ani-<br />

mam do. »<br />

Consul tribuno gratias egit, et quadringentos mililes dedit. Ouos<br />

Calpurnius admonens quern in locum deduceret, et quo Consilio: «Mo-<br />

riamur, inquit, commilitones, et morte nostra eripiamus ex obsidione<br />

circumventas legiones.» Omnes nulla spe evadendi, sed amore Jaudis<br />

accensi proficiscuntur. Mirali sunt primo hosles cam niilitum manual<br />

ad se venire. Deinde, ubi cogniluin est cos ad illam rupem obtinendam<br />

iter intendere, adversùs illos arma verterunt. Homani repugnant : fit<br />

praslium diù anceps. Tandem superat multiludo : quadringenti omnes<br />

perfossi gladiis aut missilibus opeiti cadunt. Consul interim, dum ea<br />

pugna fit, se in loca edita et luta subducit.<br />

Virtuti par fuit Calpurnii fortuna: nam ila evenit ut, quum multis<br />

locis saucius factus esset, nullum lamen in capite vulnus acciperet.<br />

Inler morluos multis conffossus vulneribus , sed adhuc spiralis, inven­<br />

tus est; convaluit, saopcque poslea operam reipublicaì strenuam navavit.<br />

Ei merces egregii facinoris data est corona graminea, qua nulla nobi-<br />

lior corona fuit in praemium virtulis bellica; apud populum lerrarum<br />

principem, et qua; ab universo exercitu servato decerni solebat.<br />

XXXIII. MARCUS ATILIUS RECULUS.<br />

! Ante J. C. 267 ; Anno 0. C. 486.<br />

Marcus Reguhis Pamos magna clade al'fecit. Time ad eum Danno<br />

Carthaginiensis venit quasi de pace aclurus, sed revera ut tempus tra-<br />

heret, donec nova; copia; ex Africa advenirent. Is ubi ad consulem<br />

accessit, exorlus est clamor, audilaque vox: «Idem buie faciendum esse<br />

\ quod paucis aule annis Cornelio Romano à Poeti is facilini filerai. » Cor­<br />

nelius porrò per fraudem veluli in colloquium cvpcalus, à Pumis<br />

comprehensus fucrat, et in vincula conjcclus. Jam Hanno liniero itici—<br />

piebat, sed periculum callido diclo averlit: «Hoc vos, inquit, si fcccri-<br />

tis, minio eritis Afris meliorcs.» Consul lacere jussit cos qui par pari<br />

rel'crri volebant, et conveniens gravitati Romana; responsum (ledi!:<br />

«Isto te melu, Hanno, fdes Romana liberal.» Do pace non convenit,<br />

quia noe l'cenus serio agebat, et consul viclonain quàm pacem ma-<br />

lcbat,


DE VIRtS TtltlSTUIBüS URBIS ROMÍ. 231<br />

Regulus deindo in Africani primus Romanorum ducum trajecit.<br />

Clypeam urbani et (recenta castella expugnavit; ñeque cum hominibus<br />

(allium, sed cLiam cum mxiitris dimic.ivit. Nam quum apud (lumen<br />

Bagradam castra baberet, anguis mirae magnitudinis exercitum Roma-<br />

num vexabal: inultos milites ingenti ore corripuit ; plures cauda; ver­<br />

bero elisil; nonnullos ipso pestilentis halitûs afilatu exanimavit. Neque<br />

is telorum ictu per orari poterai: quidpa qui durissima squamarum lo­<br />

rica omnia tela facile repalleret. Confugiendum fuit ad machinas, et<br />

advectis balislis, tanquam arx quaadam munita, dejiciendus hostis fuit.<br />

Tandem saxorum pondere oppressus jacuit; sed cruore suo Humen et<br />

vicinam regionem infecit, Romanosque castra movere coegit. Corium<br />

belluaa, centum et vigiliti pedes longuni, Romani misit Regulus.<br />

Regulo, ob res banc gestas, iinperium in annum proximum proro­<br />

gatum est. Quod ubi cognovit Regulus, seripsit senatui villicum suum<br />

in agello, qiieni seplem jugeruin babebat, morluum esse, et servirai,<br />

occasionerà nactum , aufugisse, ablato instrumento rustico , ideoque pe-<br />

tere se ut sibi successor in Africani niitteretur, ne, deserto agro, non<br />

esset undo uxor et libari alerenlur. Senatus, acceptis lilteris, res quas<br />

Regulus amiserat publica pecunia redimi jussit; agellum colendum lo-<br />

cavit, et alimenta conjugi ae libaris praabuit. Regulus debido craabris<br />

praabis Carihaginiensium opes contudit, cosque pacem peiere coegit:<br />

quam quum Reguíos nollet nisi durissimis conditionibus dare, ibi à<br />

Lacedoemoniis auxiliura petierunt,<br />

Lacedaamonii Xantippum, virimi belli paritissimum, Carthaginien-<br />

sibus misorunt, à quo Regulus victus est ultima pernicie: duo tantum<br />

millia bominum ex omni Bomano exercilu remanserunt; Regulus ipse<br />

erptus. et in carcerali conjectus est. Deinde Romani de perraulandis<br />

captivis, dato jurojurando, missus est, ut, si non impetrasset, rediret<br />

ipse Carthaginem. Qui quum liomam venisset, inductus in senatimi<br />

mandata exposuit, et primìim ne sententiam diceiet recusavit, causa-<br />

tus se, quoniam in hostium potestatem venisset, jam non esse senato-<br />

rem. Jussus lamen sententiam aperire, negavit esse uìilo captivos roa­<br />

nos reddi, quia adolescentes essent et boni duces, ipse vero jam c.in­<br />

fectos sencelute. Cujus quum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt.<br />

Regulus deinde quum retinerctur à prop nquis et aniicis, lamen<br />

Caiibaginem rediit: ncque vero tune ignorabili se ad crudelissimum<br />

hostem et ad exquisita supplicia pro';cis: i, sed jus'urandum conservan-<br />

dura putavit. Ueversum Carili ¡ginicnses omni cruciata necaverunt:<br />

palpebrò enim reseci is, a'iquandiu in loo tenebricoso tenuerunt,<br />

deinde quum sol e-set ardeiitissimus, repente eductum intueri cccluin<br />

coegerunt; postremo i:i arcara ligueam incluserunt, in quâ undi([ue<br />

clavi jraaacuti emmebani. lía, duiu íessum corpus, quòcunque indi


232 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

naret, stimulis ferréis confodilur, vigiliis et dolore continuo exstinclus<br />

est. Hic fuit Atilii Reguli exitus ipsà quoque vita, licet per maximam<br />

gloriam diu acta, clarior et illuslrior.<br />

XXXIV. APP1US CLAUDIUS PULCIIER.<br />

Ante J. C. 250; Anno V. C. 503.<br />

Appius Claudius, vir stultas temeritatis, cónsul adversùs Peenos<br />

profectus est. Priorum ducuni Consilia palàm reprehendebat, seque,<br />

quo die hostem vidisset, bellum perfecturum esse jactitabat. Antequam<br />

navale praslium commuterei, auspicia babuit ; quumque pullarius ei<br />

nunciasset pullos non exire è cavea neqoe vesci, irridons jussit cos in<br />

aquam niergi, ut saltem biberent, quoniam esse nollent. Quo facto<br />

militum ánimos vana religio incessit: commisso deinde praebo, magna<br />

clades à Homanis accepta est; quorum odo milba cassa sunt, vigiliti<br />

millia capta. Quare Claudius à populo condemnatos est: ea res calami­<br />

tati fuit etiam Claudias, consolis sorori: nani quum illa, à ludis publi­<br />

cis rediens, furba premeretur, dixit: «Utinam fraler meus viveret,<br />

classemque itcrum ducerei,» significane optare se ut niniis magna ci­<br />

vium frequentia minueretur. Ob islam vocem impiam Claudia quoque<br />

damnata est.<br />

XXXY. CARIS LUTAT1US.<br />

Ante J. C. 242; Anno Ü. C. SU.<br />

Caius Lutatius, consol, linem primo bello Punico imposuit. Ei in<br />

Siciliani advenienti nunciatum est maximum classem Pceiiorum ex<br />

Africa venire: erantautem quadringenlas naves onustas commeatu quem<br />

ad exercitum portabant, cui in Sicilia praserat Amilcar Carlbaginiensis.<br />

Dux classis Hanno, nobibs Peenus , cui animus erat naves onere le­<br />

vare , easque deinde acceplis ab Amilcare delectis viris compiere. At<br />

Lutatius, optimum ratos prasvertere Uanuonis adventum et cum classe<br />

gravi suisque oneribus impedita conlligere, adversùs euni ad /Egates<br />

Ínsulas cursum intendit. Nee longa fuit victorias mora: nani omnes<br />

Carthaginiensium naves brevi aot captas, aut depressa; sunt. Ingens<br />

fuit prasda. Poeni vieti pacem postulàrunt ; quas e:s hac conditione con­<br />

ces.a est ut omnibus insulis, qiaa sunt inier Italiani et Africani, dece­<br />

derent, et certuni popolo Romano vectigal per vigilili anuos реп—<br />

derent.


DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROÎLE. 233<br />

XXXVI. QÜINTUS FABIUS MAXIMUS.<br />

Ante J. C. 218; Anno V. C. 535.<br />

Anniba], Amilcaris (ilius, novem annos natus, à patre aris admotus,<br />

odium in Romanos perenne juravit. Quae res maxime videtur concitasse<br />

secundum bellum Punicum. Nam, Amilcare mortuo, Annibal causam<br />

belli quaerens, Saguntum, urbem Romanis fcederatam, evertit. Qua-<br />

propler Roma missi sunt Cartbaginem legati, qui populi Romani que-<br />

rimonias de'errent, et Annibalem, mali auctorem, sibi dedi postulaient.<br />

Tergiversanlibus Pœnis, Ouintus Fabius, legationis princeps, sinu ex<br />

toga facto: olile ego, inquit, porto bellum pacemque; utrum placet, su-<br />

mile.» Poenis «bellum» succlamantibus, Fabius, excussà toga, bellum<br />

dare se dixit. Pccni accipere se rcsponderunt, et, quo acciperent ani­<br />

mo, eodem se gesturos.<br />

Annibal, superatis Pyrenaoi et Alpium jugis, in Italiani venit. Pu-<br />

blium Scipioneni apud Ticinum auinem, Sempronium apud Trebiam,<br />

Flaminium apud Trasimenum prolligavit. Adversùs hastem tolies victo-<br />

rem missus Quintus Fabius dictator, Annibalis impetum mora fregit;<br />

namque, pristinis edoclus cladibus, belli rationem mulavit. Per loca<br />

alta exercitum ducebat, ncque ullo loco fortuna; se committebat; cas-<br />

tris, nisi quantum nécessitas cogeret, tenebatur miles. Dux ncque oc­<br />

casioni rei bene gerendoo deerat, si qua ab hoste daretur, ncque ullam<br />

ipse hosti dabat. Frumontatum exeunti Annibali opporlunus aderat,<br />

agmen carpens, palanles excipiens. Ila exlcvibus praeliis superior dis-<br />

cessit, militemque coepit minus jam aut virtutis suas, aut fortuna? poe-<br />

nilere.<br />

Iiis artibus Annibalem Fabius in agro Falerno incluserat; sed ille<br />

callidus sino ullo exercitûs detrimento se expedivit. Nempe arida sar-<br />

metita boum cornibus alligavi!, caque principio noctis incendit: metus<br />

fiamma?, relucentis ex capile boves velut stimulates furore agebat. Hi<br />

ergo, aceeirsis cornibus, per montes, per sylvas bue illue discurre-<br />

bant. Romani, qui ad speculandum concurrerant, miraculo attoniti<br />

constilerunt; ipse Fabius, iiisidias esse ralus, ìniliteiii extra valium<br />

egredi vetuit. Interea Annibal ex angustiis evasit. Dein Annibal, ut<br />

Fabio apud suos crearci invidiam, agruni ejus, omnibus circa vrstatis,<br />

intaclum reliquit. At Fabius oiiinem ab se suspicionem propulsavit:<br />

nani euuidem agrum vendidit, ejusque prelio caplivos Romanos re-<br />

demit.<br />

Haud graia tarnen erat Romanis Fabü cunetatio; eumque pro cauto<br />

tiiniduui, pro consideralo segneui vocitabant. Augebat invidiam Winu-


234 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

cius, magister equilum, dictatorem eliminando : .illuni in ducendo bello<br />

tempus teiere, quo diuliùs in magistrata esset, sobisque et Romas et<br />

in exercitu imperami baberet. His sermonibus accensa, plebs dictator!<br />

magistrum equilum imperio sequavit. Quam injuriam asquo animo tubi<br />

Fabius, exercitumque suum cum Minucio divisit. Quum postea Minu-<br />

cius temere prselium commisisset, ci periclitanti auxilio venit Fabius.<br />

Cujus subito adventu compressus, Annibal receptui cecinit, palàm con-<br />

fessus abs se Minucium, à Fabio se vietimi esse. Eum quoque ex acic<br />

redeuntem dkisse ferunt: «Nubes ista, quas sedere in jugis monlium<br />

solebat, tandem cum procella imbrem dedit.» Minucius, periculo libe­<br />

rates , Fabium, cui salutem dedebat, patrem appellavit, eique deinceps<br />

parere non abnuit,<br />

Pos'.ea Annibal Tarento per proditionem potilus est. In earn rem<br />

tredecim fere juvenes nobiles Tarentini conspiraverant. Hi, node per<br />

speciem venandi urbe egressi, ad Annibalem, qui band procul caslra<br />

babebat, venerunt. Eos laudavit Annibal, monuilquo ut redeunles<br />

pascentia Carthaginiensium pecora ad urbem agerent, et praedam vo­<br />

luti ex hoste faclam presiedo el euslodibus poi'tarum donarent. Id ite-<br />

rum scepiùsque ab iis factum, eùque consuetudinis addueta res es! ut,<br />

quocumque noctis tempore dedissent signum, porta urbis aperiretur.<br />

Time Annibal cos no;te media cum decern millibus hominuni delectis<br />

sec.tus est. Ubi portai appropinquàrunt, nota juvenum vox vigilem ex-<br />

citavit. Due primi inferebant aprum vasti corporis. Vigil incaulus, dum<br />

bel Ina» magnitudinem miratur, venabulo occisus est. Ingressi Poeni cre-<br />

teros vigiles sopitos obtruncant. Tum Annibal cum suo ngmine ingre-<br />

ditur: Romani passim trucidanlur. Livius Salinator, Romanorum praa-<br />

fectus, cum iis qui cash superfuerant, in arcem confugit. ,<br />

Profectus igitur Fabius ad recipiendum Tarentum, urbem obsidione<br />

cinxit, Romanos plurimùm adjuvit res levis momenti. Prasfectus prassi-<br />

dii Tarentini deperibat amoro muliercute, cujus fratcr in exercitu Fa-<br />

bü erat Miles, jubente Fabio, pro peri'ugä Tarentum transiit. ae per<br />

sororem prasfeclo conciliatus, eum ad traden.lam urbem peipulit. Fa­<br />

bius vigilia prima accessit ad eam pai lern muri quam p:ac'.c::l:!S cust.i-<br />

diebat. Eo adjuvante, Romani muros inscenderuut. Inde, proximä porla<br />

refraclà, Fabius cum exercitu intravit. Annibal, audita Tacenti oppu­<br />

gnatane, ad opem ferendam festinavit; quumque ci esci riuneiatum<br />

uibem captam esse: «Et Romani, inquit, suum Annibalem haben'»<br />

eädem, qua ceperamus, arte Tarentum aiuisinuis.» Quum postea Livius<br />

Salinator coram Fabio gloriaretur quòd arcem Tarentinani retimi isset,<br />

dicerelque cum sua opera Tarentum recepisse: «Certe, rospo: id it Fa­<br />

bius, Tarentum nunquam recepissem, nisi tu perdidisses.«<br />

Quintui Fabius jam senex tilio suo consuli le^alus fuit, quunique in


DE VITUS ILLUSTRIBÜS URBIS ROM. 235<br />

ejus castra venirci, filius obviàm patri progressus es); duodeclm liclores<br />

pro more anleibant. Equo vehebatur senex, nec, appropinquante con-<br />

sule,-descendit. Jam ex licloribus undeeim verecundià paleriiaa majes-<br />

tatis taciti piteterierant. Quod quum consul animadvertisset, proximum<br />

liclorem jussit inclamare Fabio patri ut ex equo, descenderet. Pater<br />

tum desiìicns: "Non ego, fili, inquit, tuum imperium contempsi, sed<br />

experiri vo'.ui an saires consulem agere:» Ad summam senectutem vixit<br />

Fabius Maximus, dignus tanto cognomine. Cautior quàm promplior<br />

habitus est, sed insita ejus ingenio prudentia bello, quod tum gereba-<br />

tur, aptissima erat. Nemini dubium esl quin rem Ro.uanam cunctando<br />

restiluerit.<br />

XXXVII. PAULUS -E.VÌ1L1LS ET TEREXTIUS VARRÒ.<br />

Ante J. C. 216; Anno ü. C. 537.<br />

Annibal in Apul'am parvenerat. Adversùs cum Roma profecti sunt<br />

duo consules, Paulus -E iiiltus et Tercntius Varrò. Paulo solers Fabii<br />

cunclatio magis placebal; Varrò aulem, ferox et temerarius, acriora se-<br />

quebatur Consilia. Ambo apud vicum, qui Camice appellabatur, casba<br />

posuerunt. Ibi iusitam Varroni temoritatem fortuna aiiquo levium prso-<br />

liorum successu alueral: itaque invito collega aciem instruxit, et<br />

signum pugna; dedil. Victus coesusque est Roaianus exorcitus; nusquam<br />

gl'avieri vulnero alllicta est respublica. Paulus /Eaiilius lelis obrulus<br />

cecidit: quem quum media in pugna oppiatimi cruore conspaxissel qui­<br />

dam tribunus militum: «Cape, inquit, hunc equum, et fuga, .'Emili.—<br />

Quin tu patiùs, respondit Paulus, ahi; nuncia patribus ut urbeui inu­<br />

mani, ac, priusquam boslis Victor adveniat, proa.idiis firment: lume<br />

patere in line militum uuorum strage exspirare.» Alter consul cum<br />

paucis equilibus fugit.<br />

Annibali victori quum crateri gratularentur, suadercnlque ut quie-<br />

lem ipsa sumcret et fessis militibus darei, unus ex ejus p.'aaiectis, Ma-<br />

haibat, miniale cessandum ratus, Annibalem horlabatur ut statini Ro-<br />

niam pergerel, die quinto Victor in Capitolio epulatuius. Quumque<br />

Annibali illud consilium non probaretur, Maharbal adjecit: «Vincere<br />

scis, Annibal, sed Victoria uti nescis.» Mora hujus dici satis creditur<br />

saluti fu isso urbi et impano. Postero die, ubi primìmi illuxit, ad spolia<br />

legenda Peoni insistimi, .la.ebani tot Romanorum millia ut missi fue-<br />

rint Carthaginem Ires modii annulorum, qui ex digitisequitum et sena-<br />

Io. um detraci fueranl. Dein Annibal in Caaipaniam dìvertit, cujus<br />

doliciis et ipse et exercilùs ardor elanguit.<br />

Isuuquum tantum pavoris Romas fuit quantum ubi acceplae cladÌ3


236 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

nuncius advenit. Noque lamen ulla pacis mentio facta est ; imo Vairo­<br />

ni, calamitatis auctori, obviàm itum est. et grafia; ab omnibus ordini-<br />

bus actce , quòd de república non desperasset: qui, si Carlhagiuiensium<br />

dux fuisset, temeritatis poenas omni supplicio dedisset. Dum Annibal<br />

Capuae segniter et otiosè agerot, Romani interim respirare ceeperunt.<br />

Arma non erant: detracta sunt tempi is et porticibus velera boslium<br />

spolia. Egebat eerarium : opes suas senatus libens in medium protubt,<br />

patrumque exemplum imitati sunt équités. Deerant milites: nomina<br />

dederunt quidam adhuc prœlextati, id est, júniores annis scptemdecim,<br />

qui satis virium ad ferenda arma babero videbantur; empli sunt pu­<br />

bliée et armati servi. Id magis p'.acuit quàm captivos, licèt minore<br />

pretio, redimere.<br />

Quum Annibal redimendi sui copiam captivis Romanis fecisset,<br />

decern ex ipsis Romain eà de rc missi sunt; nee pignus alimi lidei ab<br />

iis postulavit Annibal quàm ut jurarent se, si non impetrassent, in<br />

castra redituros. Eos senatus non censuit redimendos, quum id parva<br />

pecunia fieri potuisseí, ut militibus Romanis insilimi esset aut vincere,<br />

aut mori. Unus ex iis legatis è caslris egressus, velut aliquid oblilus,<br />

paulò post reversus fuerat in castra , deinde corniles ante nodelli asse-<br />

cutus fuerat. Is ergo, re non impetrata, domuin abbi. Rodilo enim in<br />

castra se liberatali esse jurejurando interpretabatur. Quod ubi innotuit,<br />

jussit senatus ilium comprehend i, et vincami duci ad Annibalem. Ea<br />

res Annibalis audaciam maxime fregit, quòd senatus populusque Ro-<br />

manus rebus aflliclis lam excelso esset animo.<br />

XXXVIII. MARCUS CLAUDIUS MAUCELLUS.<br />

Anto J. C. 214; Anno U. C. 539.<br />

Claudius Marcellus proctor Annibalem vinci posse primus docuit.<br />

Quum enim ad Nolani Annibal accessisset, spe urbis per proditionem<br />

recipiendae, Marcel.us, instructs ante urbisportamacie, euiiieocouuixit,<br />

et Pcenos fudit. Pulsus Annibal exercitum ad Casiliuum, parvain Cam­<br />

pania) urbem, duxit. Parvum erat in cà praesidium, et lamen penuria<br />

frumenti ei'ticiebat ut nimiùm bominum esse videretur. Annibal primo<br />

cives verbis benignis ad portas aperiendas cœpit allieere; domile, quum<br />

in fide Romana psrstarent, niobri portas et claustra refringere parat.<br />

Turn ex urbe ingenti cum tumultu erumpunt cohortes duae intus in-<br />

structos, stragemque Pœnorum faciunt, Pudor Annibalem ab incepto<br />

avertit: itaque, rebelo circa Casibnom piaesidio, ne omissa res vide­<br />

retur, ipse in hiberna Capuani concessit, parlemque niajorem hiemis<br />

exercitum in tectis habuit.


DE VmiS ILLUSTUIBUS URBIS ROM.E, 237<br />

Mitescente jam hieme, Ann'bd Casilinum redüt, ubi obsidio conti­<br />

nuata oppidanos ad ultimum inopia? adduxerat. Marcellum cupientem<br />

obsessis ferre auxilium Vulfurnus amnis iullatus aquis tenebat; at Grac­<br />

chus, qui cum cfjuitalu Romano Casilino assidebat, farre ex agris un-<br />

dique coavec'o complura dolia implevit, deinde nuncium ad magistra-<br />

tum Casilinum misit, ut cxciperet dolia qua; amnis deferret. Insequenti<br />

noLte, dolia medio missa atnnc delluxerunt. ^E^ualiter inter omnes fru-<br />

mentum divisimi. Id postero quoque die ac tertio factum est. Re détecta,<br />

Annibal, catena per medium ilumen injec'à, intercepit dolia. Tum<br />

nuces à Romanis sparsa?, qua? aquà defluente Casilinum deferebantur,<br />

et cratibus excipiebantur. Eo commeatu sociorum nécessitas aliquandiu<br />

sublevata est.<br />

Postremo ad id ventimi est inopia? ut Casilinates lora mandèrent<br />

detractasque scutis pelles, quas fervida molliebant aquà; nec muribus<br />

aliove animali abstinuerunt. Quidam ex bis avarus mureni captum ma­<br />

hnt ducentis denariis vendere quàm eo ipse vesci, leniendae faillis<br />

gratiâ. Utrique, veil itori nempe et emptori, sors merita obtigit: nam<br />

avaro fame consumpto non licuit sua pecunia frui; emptor vero cibo<br />

comparalo vixit. Tandem omnc herbarum radicumque genus inlìmis<br />

aggeribus muri eruerunl; et.quum hosles locum exarassent, Casilina­<br />

tes raporum semen injecerunt. Miralus Annibal exclamavit: «Eòlie,<br />

usque dum ca nascantur, ad Casilinum scssuius sum?- Et qui nullam<br />

antea paclionem auribus admiserat, tum demum oequas deditionis con-<br />

ditiones non repudiavit.<br />

Poslea, quuni Sicilia à Romanis ad Pcenos defecisset, Marcellus, con­<br />

sul crealus, Syracusas, urbem Sicilia? nobilissimam, oppugnavo. Diu­<br />

turna fuit obsidio; nec earn, nisi post ties annos, cepit Marcellus. Rem<br />

confecisset celcriùs, nisi uniis homo eà tempestate Syracusis fuisset. Is<br />

erat Archimedes, mirabilis inventor macbinarum, quibus omnia Ro-<br />

manorum opera brevi disturbabat. Captis Syracusis, Marcellus eximiâ<br />

hominis piudenlià deleilatus, ut capi.i illius parcerelur edixit. Archi­<br />

medes, dum in pulvere quasdam formas describerel attentais, patriam<br />

suam captam esse non senserat. Miles prœdandi causa in domum ejus<br />

irrupit, et minantis voce quisnam esset cum interrogavit. Archimedes,<br />

propter cupiditateru illud iuvesligandi quod requirebat, non res] on di t.<br />

Quapropter à milite obtruncatus est. Ejus mortem œgre tulit Marcellus,<br />

sepulturœque curain habuit.<br />

Marcellus, rcceplà Sicilii, quum ad urbem venisset, poslulavit ut<br />

sibi triumphanti Romain inire beeret. Id non impetravit; sed tantum<br />

ut ovans ingrederelur. Pridie injussu scnalùs in monte Albano trium-<br />

phavil; inde ovans multain pra? so praedam in urbem intulit. Cum si­<br />

mulacro captarum Syracusarum periata sunt multa urbis ornamenta,


238 PRIME!! ANO DE LATIN T ClSTET.LANO.<br />

nobiliaque signa quihus nbundabanl Syracusnp. QIMO omnia nel sndein<br />

Honoris alque Virtu is coniulil: nihil i:i suis sulibus, nihil in hoilis<br />

posuit. Insequanli anno, itera a adversùs Annibalem missus es!. Tu­<br />

mulus era! inter Punica et Renana castra, qii3.ii occupare Marcellus<br />

cupiebai; at prìùs locu 11 ipse esplorare voluil. Eò com pauois eroili-<br />

bus proficiscilur; sed in insidias delapsus est, et lancaa transfix us cc-<br />

cubuil. Annibal invenium Marcelli corpus magaificò sepeliri jussit.<br />

XXXIX. CLAUDIUS NCnO ET MARCÜ3 L1V|U3 SALINATCR.<br />

Ante J. C. 20S; Anno V. C. 545.<br />

Asdrubal, fraler Annibalis, ex llispanià profectus cum ingenlibus<br />

copi is, in Italia .n Irajicero para bat. Actum era! de imperio Romano, si<br />

jongere se Annibali poluisset. Ilaqua Homi proludi su.it duo consules<br />

Claudius Nero et Livios Salinalor: h'c in Galliam Cisalpinaiu, ut As­<br />

drubal i ab Alpibns descendenti oceurreret; ilio vero in Apuliam, ut<br />

Annibali se opponerei. Fuerant Livio cum Nerone vele.es ur.ii.iiicibap;<br />

tarnen ubi ci collega dalus est, injuriic, q-isun gravissimam aoceperat,<br />

oblitus est, et aimc'tiam cum eojtinxit, ne propter privatam discor-<br />

diam respublica male adminislrare'.ur, Eà gratile reconcilialione l.o'us<br />

senatus, digredienies in provincias consules proseculus est. li porrò id<br />

in mente habebant, ut uterque in sua provincia hosteai conline.et,<br />

ncque conjungi aut confcrrc in unum vires paleretur.<br />

Inter base Asdrubal llaliam ingressus, qu.iluor eq litos cum b'teris<br />

ad Annibalem mis't: qui capti ad Neronem sunt porducli. Consul, co­<br />

gnito Asdrubalis Consilio, audendum illiquid improvisum ralus.cum<br />

d lectis copiis profectus est nocte, et inscio Annibale, panò lolam Ita­<br />

liani emensus, sex dierum spalio ad castra Livii pervenil; ambo pie,<br />

col'atis sign is, As I ru baleni a pud Senato vicerunt, Csesa sunt co prailio<br />

quinquaginta sex hostluni millia. Ipse Asdrubal, ne tanta! dadi super-<br />

esse!, concitalo equo, so in cohortam Ronianam immisit, ibique pugnans<br />

cacidit. Nero, eà nocte quae pugnato secuta est, pari celerilale qua<br />

venerat. in castra sua rediit, antequam Annibal cum discessissc sen-<br />

tirct. Caput Asdrubalis, quod servatimi cuoi cura attillerai, projiciante<br />

bostium stations> jussit. Annibal, viso fratria uccisi capile, dixisse<br />

fertur: «Agnosco fortunam Carlbaginis! »<br />

XL. PUBLIUS CORNELIUS SCIPIO AFIUCANU3.<br />

Ante J. C. 207; Anno U. C. 540.<br />

Pubi bis Cornelius Scipio nondum annos pueril'uè egre-sus, patrem<br />

singolari virtute servavi! : nam quum is in pugna apud 'Heinum contra


DE TIKIS IU.USTRIBUS URBIS ROM^E. 239<br />

Annibalem commissi! graviter vulneralus esset, et in hoslîum manus<br />

jaaijam venturus esset, filius, inlerjeeto corpore, Pœnis irruentibus se<br />

opprisuit, et patreai periculo liberavit. Qua; pietas Scipioui postea osdi-<br />

litatem petenti l'avorem populi conciliavit. Quum obsislerenl tribuni<br />

plebis, negantes rationoui ejus esse habendum, quòd nondum ad pc-<br />

tendu.n légitima œlas esset: «Si nie, inquit Scipio, omnes Quirites<br />

axlilem l'acero volunt, salis annormn babeo.» Tanto inde favore ad suf­<br />

fragi;! ilum est, ut tribuni incepto desliterint.<br />

Post cladein Canncnsem, Romani exercdùs reliquia) Canusium<br />

perl'ugeranl ; qumnque ibi iriLuni niililum quatuor essent , tarnen<br />

omnium consensu ad Publium Seit ioneiii, .-.dn odimi r.dolesccntem,<br />

eu,urna imperii dedala est. Tune Scipioui nuucialuni est notile» quon­<br />

dam juvenes de Italia deseieida compilare. Slal'm in lrosjilium<br />

Metodi, q li coaspiralionis erat princeps, se conluiit Scipio; quumque<br />

concilium ibi juvenuin rie quitus aliatimi crai invenhset, silicio super<br />

capila cons'.iitantium gladio: o .lucale , inquit, vos ncque ren public; m<br />

populi Ko.n.ini deicrturos, neque alitim civem Piomaiium dolciere pas-<br />

suros: qui non juraverit, in se lume gladiuni sii icluiu este tcii.t » l'ii.d<br />

secus pavidi quam si vicloroai Annibalem cernèrent, jurent oiiaies,<br />

custodiandosque senielipsos Scipioni tradunt.<br />

Quum Uomani duas clades in 11 spanili acccpissent, duoque ibi suni-<br />

mi imperatores cecidissenl, placidi cxercilum aligeri, ròque preconsu-<br />

lem milli; nec tarnen quem initièrent satis constatai, là r'c re indicia<br />

sunt eomilia. Primo popiilus exs;:c: labat, rd qui se lanlo dignos im­<br />

perio erederent, nomina prolìterentur ; sed nemo audiebat illud impe-<br />

riuni suscipere. Maestà itaque ci vi las eiat, et propi consilii inops. Su­<br />

bito Cornelius Scipio, quatuor et vigiliti fermo an nos nat.'s, professes<br />

est so pevere, et in superiore, nude conspici posset, loco constili!, in<br />

quem omnium ora conversa Mint. Heinde a I unum omnes Scipioueni in<br />

Hispanià procoii.siilem esse jusserunt. At, post qua m animorum impetus<br />

resedit, populum Romanum cœpit facti pconiteie: astati Scipionis maxi­<br />

me diflidehant. Quod ubi animadvertit Scipio, advocalà conciono, ila<br />

magno clatoque animo disseruit, de bello quod gerendum erat ut ho­<br />

mi nos cura libera veri!, speque certa impleverit.<br />

Profectus igi'ur in Hispaniani, Scipio Carthaginem n'ovam, qua die<br />

veni!, expugnavit. Eò congesta! erant omnes pene Africae et Uispaniai<br />

opes; qui bus potitus osi. Inter caplivos ad cum adducta est eximice<br />

fonine adulta virgo. Postquam comperit cam illustri loco inter Celtibe-<br />

ros natanti, principique ejus gentis adolescenti desponsam fuisse, arces-<br />

sitis parcntibus et s/.onso cam reddidit. Parentes virginis, qui ad cam<br />

redimendam satis magnum auri pondus alluleranl, Scipionem orabaut<br />

ut id ab se donum rccipci'et. Scipio aurum poni ante pedes jutsit, vo-


240 PRIMER ANO I)E LATIN Y CASTELLANO.<br />

catoque ad se virginis sponso: «Super dotem, inquit, quam acceptu-<br />

rus à socero es, haoc tibi à me dolalia dona accodent; » aiiruiiiqie tol­<br />

lere ac sibi habere jussit. Me, domum .reversas, ad rcferendam Scipioni<br />

gratiam, Celtiberos Romanis conciliaviti<br />

Deinde Scipio Asdrubalem victum ex Ilispanià expulit. Castris hos-<br />

tium potitus, omnem praodam militibus concessit; captivos Hispanos<br />

sine predo domum dimisit; Afros vero vendi jussit. Erat inter cos puer<br />

ad.iltus, regii -generis, forma insigni: quem percontalus e^t Scipio quis<br />

et cujas esset, et cur id ootatis in castris fuisset. Respondit puer: « Nu­<br />

mida sum; Massivam populares vocanl: orbus à patre relictas, apud<br />

avum maternum , Numidia) regem , cducatus sum. Cum avúnculo Ma­<br />

sinissà, qui nuper subsidio Carthiginiensibus venit, in Uispaniam<br />

trajeci; prohibitus propter aelatem à Masinissà , nunquam ante praolium<br />

inii. Eo die quo pugnatimi est cum Romanis, inscio avúnculo, clam<br />

armis è quoque sumpto in aciem cxivi: ibi prolapso equo, capias sum à<br />

Romanis. » Scipio eum interrogava velletne ad avunculum reverli? Id<br />

vero cupere se dixi puer , elfusis gaudio lacrymis. Tum Scipio eum<br />

annido aureo et equo ornato donavit, dalisquc qui lutò deducerent<br />

equitibus dimisit.<br />

Quum Publius Cornelius Scipio se erga Hispanos clementer gessisset,<br />

circumfusa mullitudo eum regem ingenti consensu appellavi! ; at Scipio,<br />

silentio per prseconem faclo, dixit: «Nomen imperatoris, quo me mei<br />

milites appellärunt, mihi maximum est ; regium nomen , alibi magnum,<br />

Roma; intolerabile est. Si id amplissiinuni judicatis quod regale est, vobis<br />

licet existimare regalem in me esse animan; sed oro vos ut à regis appo!—<br />

bilione abs'inealis. » Sensere etiam barbari magnitudinam animi qua<br />

Scipio id aspernabatur quod caiteri mortales admirantur etconcupiscunl.<br />

Scipio, recepta Ilispanià, quum jam bellum in insani Africani Irans-<br />

ferre meditaretur, conciliandos priìis regimi et gentium ánimos existi-<br />

mavil. Sypharem Maurorum regem, prillami (ciliare slatini. Eun regem<br />

totiusAfricaa opulentissiiiium magno usui sibi foro sperabat.Ilaquelegatum<br />

cum donis ad eum misit. Sypbax amicitiani Romanorum se accipere an­<br />

nuii, sed (idem nec dare noe accipere , nisi cum ipso coram duce Romano,<br />

voluit. Scipio igitur in Africani trajecit. Forlè meidit ut eo ipso tempore<br />

Asdrubal ad eumdem portimi appellerei, Syphacis amiciliam pariter<br />

petiturus. Uterque à rege in hospitium invitatus. Ccenatum simul apud<br />

regem est, et eodem lecto Scipio atque Asdrubal accubuerunt. Tanta<br />

autem inerat comi (as Scipioni ut non Syphacem modo, sed etiam li as­<br />

tern inTensissimum Asdrubalem si i conciliaverit. Scipio, foedere icto<br />

cum Syphace, in Hispaniam ad exercilum redi it.<br />

Masinissà quoque amicitiam cum Scipione jüngere jamdudum cu-<br />

piebat. Quare ad eum tres Numidarum principes misit, ad tempus lo-


DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 241<br />

cumque colloquio statucndum. Duos pro obsidibus retineri à Scipione<br />

voluit, remisso tertio, qui Massinissam in locum constitutum adduceret.<br />

Scipio et Masinissa cum paucis in colloquium venerunt. Ceperat jam<br />

antè Masinissam ex fama rerum gestarum admiratio viri, sed major<br />

pressentis veneratio cepit: erat enim in vultu multa majestas; accede-<br />

bat promisse cœsaries, babitusque corporis, non cultus munditiis, sed<br />

virilis vere ac militaris, et florens juventa. Propè attonitus ipso con—<br />

gressu, Numida gratias de filio fratris remisso agit : affirmât se ex eo<br />

tempore earn quasivisse occasionem, quam tandem oblatam non omi-<br />

serit ; cupere se illi et populo Romano operam navare. Laetus eum Sci­<br />

pio audivit, atque in societatem recepit.<br />

Scipio deinde Romam rediit, et ante annos consul factus est. Ei Sici­<br />

lia provincia decreta est, permissumque est ut in Africain inde traji-<br />

ceret. Qui, quum vellct ex fortissimis peditibus Romanis trecentorum<br />

equitum numerimi compiere, nec posset illos statim armis et equis in-<br />

struere, id prudenti Consilio perfecit. Trecentos juvenes ex omni Sicilia<br />

nobilissimos et dittissimus legit, velut eos ad oppugnandam Carlhaginem<br />

secum ducturus, eosque jussit quàm celerrimè arma et equos expedire.<br />

Edicto imperatoris paruerunt juvenes, sed longinquum et grave bellum re-<br />

formidabant. Tune Scipio remisitillis istam expeditionem si arma et equos<br />

miblibus Romanis vellent tradere. Leeti conditionem acceperunt juvenes<br />

Siculi. Ita Scipio sine publica impensâ suos instruxit ornavitque équités.<br />

Tunc Scipio ex Sicilia in Africain vento secundo profectus est.<br />

Tantus erat militum ardor ut non ad bellum duci viderentur, sed<br />

ad certa victorias proemia. Celeriter naves è conspectu Sicilia? ablata?<br />

sunt, conspectaque brevi Africa? litora. Expositis copiis, Scipio in pro-<br />

ximis tumulis castra metatus est. Ibi speculatores hostium in castris<br />

deprehensos et ad se perductos nec supplicio affecit, nec de consiliis ac<br />

viribus Pœnorum percontatiis est, sed circa omnes Romani exercitùs<br />

manipulos curavit deducendos; dein interrogavi! anea satìs considéras­<br />

sent (pia? jussi erant speculari ; tum, prandio dato, eos incolumes di­<br />

misi!. Qua sui tìducias priùs animos hostium quàm arma contudit.<br />

Scipioni in Africani ad venienti Masinissa sc conjunxit cum parva equi­<br />

tum turmâ. Syphax vero à Romanis ad Pœnos defecerat. Asdrubal,<br />

Pœnorum dux , Syphaxquc se Scipioni opposuerunt; at Scipio utriusque<br />

castra una nocte pcrrupit et incendit. Syphax ipse captus est, et vivus<br />

ad Scipionem pertractus. Quern quum in castra Romana adduci nuncia-<br />

tum esset, omnis, velut ad spectaculum triumphi, multitudo effusa est:<br />

pra?cedebat is vinctus; sequebatur nobiliumNumidarum turba. Movebat<br />

omnes fortuna viri, cujus amicitiam ohm Scipio petierat. Regem alios-<br />

que capti vos Romam missit Scipio; Masinissam, qui egregie rem Ro­<br />

manaiii adjnverat, aurea corona donavit.<br />

TOMO r. 16


242 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

IliBC clades Carthaginiensibus tantum terroris inlulit ut Annibalem<br />

ex Italia ad toendam palriam revocaverint; qui, frendens gemensque<br />

ac vix lacrymis temperans, mandatis paruit. Respexit saepe Italia? b-<br />

tora, semet accusans quòd non exercitum viclurem statini à pugna Can-<br />

nensi Romam duxisset. Jam Zaïnaiu venerat Annibal (qua? urbs quin-<br />

que dierum iter à Carthagine abest), unde nuncium ad Scipionem mi­<br />

sit, ut colloquendi secum potestatem faceret. Colloquium baud abnuit<br />

Scipio. Dies locusque eonstituitur. Itaque congressi sunt duo clarissimi<br />

sua? œtatis duces. Stetorunt aliquandiu mutua admiratione defixi. Quum<br />

vero de conditionibus pacis inter illos non convcnissent ad sues se rece-<br />

perunt, renuntiantes armis rem esse dirimendam. Pricliuni commissum<br />

est, victusque Annibal cum quatuor tantum equitibus fugit.<br />

Carthaginienses, metu perculsi,ad petendam pacem oratores mittunt<br />

triginta seniorum principes: qui, ubi in castra Romana venerunt, more<br />

adulantium procubuere. Conveniens oratio tarn Rumili adulationi fuit,<br />

Veniam civitati petebant non colpam purgantes, sed initium culpa? in<br />

Annibalem transferentes. Victis leges imposuit Scipio. Legati, quum<br />

nullas conditiones recusarent, Romam profecti sunt, ut, qua? à Scipione<br />

pacta essent, ea patruni ac populi auctoritate confìrmarentur. Ita pace<br />

terra marique parta, Scipio, exercitu in naves imposito, Romam rever­<br />

sus est. Ad quern advenientem concursus ingens factus est: elf usa non<br />

ex urbibus modo, sed ebani ex agris turba vias obsidebat. Scipio inter<br />

gratulantium plausus triumpbo omnium elarissimo urbem est invectus,<br />

primusque nomine vieta? à se genu's est nobilitatus, Africanusquo ap­<br />

pellators.<br />

Annibal à Scipione vietus, suisque invisus, ad Anliocbum, Syria?<br />

regem, confugit, eumque hoslem Romanis fecit. Missi sunt Roma legati<br />

ad Antiochum, in quibus erat Scipio Africanus ; qui, cum Annibale<br />

coïlocutus, ab eo quasivit quem fuisse maximum imperalorem crederei,<br />

Respondit Annibal Alexandrum , Macedonum regem, maximum sibi<br />

videri, quòd parva manu innumerabiles exercitus fudisset, Ipterroganti<br />

deìnde quem secundum poneret : «Pyrrhum, inquit, quòd primus cas­<br />

tra metari docuit, nemoque ilio elegantids loca cepit, et praesidia dispo-<br />

suit.» Sciscitanti démuni quem tertium duceret, semelipsum dixit. Turn<br />

ridens Scipio: «Quidnam, inqoit, igitur tu diccres, si me vicisses? —Me<br />

vero respondit Annibal et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante<br />

alios omnes posuissem. » Ita improviso assentationis genere, Scq>iot.em<br />

è grege imperatorum, velut inoestimabilem secernebat.<br />

Decreto adversùs Antiochum bello, quum Syria provincia obvenis-<br />

set Lucio Scipioni, quia paruin in eo putabatur esse animi, parum<br />

roboris, senatus belli hujus gercndi curam mandari volebat collega?<br />

ejus CaioLaelio. Surrexit tunc Scipio Africanus, frater major Lueii Sc.-


DE VIMS ILLUSTRIOUS URBIS R O M . 243<br />

pìonis, et illam familia) ignominiam deprecatus est: dixit in fratre suo<br />

sumniam esse virtutem, suminum consilium, seque ei legatum fore<br />

promisi!. Quod (]uum ab eo esset dictum nihil est de Lucii Scipionis,<br />

provincia commutatum: itaque frater natii major, minori legatus, in<br />

Asiani profectus est, et landiu eum Consilio operàque adjuvit donec<br />

ei triumphum et cognomen Asiatici peperisset.<br />

Eodem bello, filius Scipionis Africani Captus fuit, et ad Àntiochum<br />

deductus. Benignò et comiter adolescentem rex habuit, quàmvis ab ejus<br />

patre tunc fìnibus imperii pelleretur. Quum deinde pacem Antiochus<br />

à Romanis peteret, legatus ejus Publium Scipionem adiit; eique filium<br />

sino prctio redditurum regem dixit, si per eum pacem impetrasset. Cui<br />

Scipio respondit: «Abi, nuncia regi me pro tanto munere gratias agere;<br />

sed nunc aliam gratiarn non possum referre quàm ut ei suadeam bello<br />

absistere iiullamque pacis conditionem recusare. » Pax non convenit:<br />

Antiochus tamen Scipioni (ilium remisit, tantique viri majestatem ve­<br />

nerali quàm dolorem ulcisci maluit.<br />

Vieto Antiocho, quum prasdas Asiaticas ratio à duobus Scipionibus<br />

reposceretur , Africanus prolatum à fratre discerpsit librum , quo ac-<br />

ceptas et expensa; summas continebantur, indignatus scilicet eà de re<br />

dubitali quae sub ipso legato administrata fuisset, et ad eum modum<br />

verba fecit: « Non est quod quasratis, patres conscripti, an parvam<br />

pecuniali! in asrarium retulcrim, qui anlea illud Punico auro reple-<br />

verim, ncque mea innocentia potest in dubium vocari. Quum Africam<br />

totani polesfati vostra) subjecerim, nihil ex eà praster cognomem retuli.<br />

Non igitur me Punica), non fratrem meUm Asiatica) gazas avarum red-<br />

diderunl; sed uterque nostrum magis invidia quàm pecunia est onus-<br />

tus. » Tarn constantem defensionem Scipionis universUs senatus coin—<br />

proba vit.<br />

Deinde Scipioni Africano duo tribuni plebis diem dixerunt, quasi<br />

prasdà ex Antiocho capta terarium fraudasset. Ubi causes dicendas dies<br />

venit, Scipio magna hominum frequentià in forum est deductus. Jussus<br />

causam dicere, sinè ullà criminis mentione, magnificam orationem de<br />

rebus à se gestis habuit. «Hac die, inquit, Carthaginem vici: eamus in<br />

Capitolium et Diis supplicemus. » E foro statini in Capitolium ascendil;<br />

simul se universa concio ab accusatoribus avertit, et secuta Scipionem<br />

est, nec quisquam preeter prasconem, qui reum citabat, cum tribunis<br />

mansit. Celebratior is dies favore hominum fuit quàm quo, triumphans<br />

de Syphaco rege et Carthaginiensibus, urbem est ingresus. Inde, ne<br />

ampliìis tribunitiis injuriis vexaretUr, in Literninam villain concessit,<br />

ubi reliquam egit a)tatem sinè urbis desiderio.<br />

Quum Scipio Africanus Liternii degeret, complures prasdonum du­<br />

ces ad cum videndum forte confluxerunt. Scipio eos ad vim faciendam


244 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

venire ratus, praesidium servorum in tecto collocavit, aliaque parabal<br />

quae ad eos repellendos opus erant. Quod ubi praedones animadverte-<br />

runt, abjectis annis, januae appropinquant, nunciantque se non vitaeejus<br />

hostes, sed virtutis admiratores venisse, conspectum tanti viri expe-<br />

tentes ; proinde ne gravaretur se spectandum prœbere. Id postquam au-<br />

divit Scipio, fores reserari eosque introduci jussit. Illi postes januœ<br />

tanquam religiosissimam aram venerati, cupide Scipionis dexteram<br />

apprehenderunt, ac diù deosculati sunt; deinde, positis ante vestibulum<br />

donis, laeti quòd Scipionem videre contigisset, doinuin reverterunt.<br />

Paulo post mortoos est Scipio, moriensqoe ab uxore petiit ne corpu*<br />

suum Romani referretur.<br />

XLI. LUCIUS SCIPIO ASIATICUS.<br />

Ante!. C. 192; Anno V. C. 551.<br />

Lucius Scipio, frater Africani, infirmo erat corporei lamen consul,<br />

legato fratre, contra Anliochum missus est. Quum in Asiam advenisset,<br />

ad duo ferme millia ab hoste castra posuit, Antiochus coepit aciem in-<br />

struere, nee Scipio detrectavit certamen. Quum autem duao acies in<br />

oonspectu essent, coorta nebula caliginem dedit; quae nihil admodum<br />

Romanis, eadem plurimùm regiis nocuit : nam humor gladios aut pila<br />

Romanorum non hebetabat; arcus vero, quibus Antiochi milites ute-<br />

bantur, fundasqoe et jaculorum amenta emollierat, Itaque fusus est re­<br />

gis exercitus fugatusque: ipse Antiochus cum paucis fugiens, in Lydiam<br />

concessit. Turn Asiae urbes victori se dediderunt. Lucius Scipio, Romain<br />

reversus, ingenti gloria triumphavit, et Asiatici cognomen accepit.<br />

Postea Lucius Scipio simul eum fratre accusatus est acceptas ab An-<br />

tiocho pecuniae, et quàmvis contenderei omnem prasdam in aerariom<br />

fuisse illatam, damnatus tamen est, et in carcerem duci coeplus. Tunc<br />

Tiberius Gracchus, licèt Scipionis inimicus, dixit sibi quidem esse cum<br />

Scipione simultatem, ne se quidquain gratiao quaerendae causa facere;<br />

sed non passurum Lucium Scipionem in carcere atque in vinculis esse,<br />

jussitque eum dimitti. Gratiae ingentes à senatu actas sunt Tiberio Grac-<br />

elio, quòd rempublicam privatis simultatibus potiorem habuisset, Missi<br />

deinde quaestores in domum Scipionis, nullum pecuniae regiae vesti­<br />

gium repererunt. Lucio Scipioni collala est ab amicis propinquisquo ea<br />

pecunia qua mulctatus fuerat; earn vero Scipio noluil accipere.<br />

XLII. PUBLIUS SCIPIO NASICA.<br />

Ante J. C. 191 ; Anno V. C. 5G2.<br />

Publius Scipio Nasica, patrui Scipionis Africani filius , quum adoles-


DE VIKIS ILLUSTRIBUS URBIS ROM.E. 245<br />

cens jedilitalem petcrot, manumque cujusdam civis Romani, rustico<br />

«pere duratam, more candidatorum apprehendisset, jocans interrogavit<br />

eum aura manibus solitus esset ambulare: quod dictum, à circumstantibus<br />

exceptum, ad populum manavit, causamqoe repuisas Scipioni attulit.<br />

Namque omnes rustica) tribus, paupertatem sibi ab eo exprobratam<br />

judicaotes, iram suam adversùs contumeliosum ejus dicterium exer-<br />

cuerunt. Quae repulsa nobilis adolescentis ingenium ab insolentiâ re­<br />

vocava, eumque magnum et utilem civem fecit.<br />

Quum Annibal Italiani devastaret, responsum oraculo edilum esse<br />

terunt: bostem Italia pelli vincique posse, si mater Idasa à Pessinunte<br />

Romain advecta foret, et hospitio apud civem optimum reciperetur.<br />

Legati eâ de re ad Attalum, Pergami regem, missi sunt. Is legaiaC |o-<br />

miter acceptos Pessinuntem deduxit. Quasrendus deinde fuit vff^ui<br />

eam rite hospitio exciperet. Publium Scipionem Nasicam senatos judi-<br />

cavit virum esse in totâ civitate optimum. Idem consul, imperatoris,<br />

nomen à militibus, et triumphum à senatu oblatum recusavit, dixitque<br />

satìs gloria) sibi in omnem vitam eo die quaesitum esse quo vir opti-<br />

mus à senatu judicatus fuerat : hoc titulo, etsi nec consulatus, nés<br />

triumphus addatur, satìs honoratam Publii Scipionis Nasicae imaginem<br />

fore.<br />

Scipio Nasica censor factus, gravem se ac sevcrum prasbuit. Quum<br />

equitum censum ageret, equitem quemdam vidit obeso et pingui cor-<br />

pore , equum vero ejus strigosum et macilentum. « Quidnam causas est,<br />

inquit censor, cur sis tu quàm equus pinguior?—Quoniam, respondit<br />

eques, ego me ipse euro, equum vero serves. » Minus verecundum<br />

visum est responsum: itaque graviter objurgatus eques, et muleta dam-<br />

natus. Idem Scipio Nasica cura Ennio poeta vivebat conjunctissimè.<br />

Quum ad eum venisset, eique ab ostio quasrenti ancilla dixisset En-<br />

nium domi non esse, Nasica sensit illam domini jussu dixisse, et illuni<br />

intus esse. Paucis post diebus, quum ad Nasicam venisset Ennius, et<br />

eum à januà quasreret, exclamavit ipse Nasica se domi non esse. Tum<br />

Ennius: «Quid? ego non cognosco, inquit, vocem tuam?» Ilìc Nasica:<br />

«Homo es impudens: ego qoum te quasrerein, ancillas tuas credidi te<br />

domi non esse ; tu non inibì credis ipsi ! »<br />

XLI1I. MARCUS PORCIUS CATO.<br />

Ante 3. C. 337; Anno V. C. 193.<br />

Marcus Porcius Cato, ortos municipio Tusculo, adolescenfulus, prius-<br />

quam honoribus operam daret, rure in prasdiìs paternis versatus est,<br />

deinde Romain demìgravil. et in foro esse cospit. Primuni stipendimi!


246 PRIMER AÑO BE LATIN í CASTELLANO,<br />

meruit am tomín decern septemque, Quinto Fabio console, cui postea<br />

semper adlwesit. Inde castra secutus est Claudii Neronis, ejusque opera<br />

magni asstimata est in praalio apud Senam, quo cecidit Asdrubal, fra-<br />

ter Annibalis. Ab adolescenti;!, frugalitatem temperantiamque coluit.<br />

Pellibus hasdinis pro stragulà veste utebatur ; eodem cibo quo milites<br />

vescebatur; aquam in bellicis expeditionibus potabat; si nimio astu<br />

torqueretur, acetum; si vires deficerent, paululùm vilis vini.<br />

Quaìstor Scipioni Africano obtigit, et cum. eo parum atriicè vixit:<br />

nam, parcimonias amans, baud probabat sumptus quos Scipio faciebat.<br />

Quare, eo relieto, Romani rodiit, ìbique Scipionis vitam palàm et aper­<br />

te reprehendit, quasi ìrulitarem disciplinam corrumperet. Dictitabal<br />

ilium cum pallio et crepidis solitum ambulare in Gyninasio, pala?stras<br />

operamdare, militum licentiaa indulgere. Quod crimen non verbo, sed<br />

facto diluii Scipio. Nam quum eà de re legati Roma Syracusas missi<br />

essent, Scipio exercitum omnem eò convenire et classem expediri jus-<br />

sit, tanquam dimicandum eo die terrà marique cum Carthaginiensibus<br />

esset; postridie, legatis inspcctantibus, pugna? simulacrum exbibuit.<br />

Turn eis armamentaria , horrea, omnemque belli apparatum ostendit.<br />

Reversi Romam legati, omnia apud exercitum Scipionis pra;clarè se<br />

habere renuntiàrunt.<br />

Eàdem asperitate Cato matronarum luxum insectatus est. Scilicet in<br />

medio ardore belli Punici, Oppius , tribunus plebis, legem tulerat, qua<br />

vetabanlur mulieres Romana? plus semuncià auri habere, vestimento<br />

varii coloris uti, et júnelo vehículo in urbe velli. Confeclo autem bello<br />

et fiorente república, matrona? pristina ornamenta sibi reddi poslula-<br />

bant; omnes vias urbis obsidebant, virosque ad forum descendentes<br />

orabant ut legem Oppiam abrogarent. Quibus acerrime restitit Cato, sed<br />

frustra; nam lex fuit abrogata.<br />

Cato creatus consul, in Hispaniam advorsùs Celtiberos profectus est.<br />

Quos acri pra?lio vicit, et ad deditionem compulit. Eo in bello Cato<br />

cum ultimis militum parcimonià, vigiliis et labore certavit, nec in<br />

quemquam gravius severiusque imperium exercuit quàm in semetipsum.<br />

Quum Hispanos ad defectionem pronos videret, cavendum judicavit ne<br />

deinceps rebellare possent. Id autem effecturus sibi videbatur, si eorum<br />

muros dirueret. Sed veritus ne, si id universis civitatibus iibperaret<br />

communi edicto, non obtemperaren!, scripsit ad singulas separatilo ut<br />

muros diruerent, epistolasque omnibus simul eodemque die reddendas<br />

curavit. Quum unaquaeque sibi soli imperari putaret, universa? parue-<br />

runt. Cato, Romam reversùs, de Ilispanià triumphavit.<br />

Postea Cato censor factus, severe ei pra?fuit potestati. Nam et in<br />

complures nobiles animadvertit, et imprimis Lucium Flaminium, virum<br />

consularem, senatu movit. Cui inter alia facinora illud objecit. Quum


DE VIRIS II.LUSTIUBUS URBIS ROMJi. 247<br />

esset in Gallià Flaniinius, niulicreiu , cujus amore deperibat, ad cuenam<br />

vocavit, eique forte inter cusnaiidum dixit multos capitis damnatos in<br />

vinculis esse , quos securi percussurus esset. Turn ilia negavit se un-<br />

quam vidisse quemquam securi ferientem, et pervelle id videre. Statini<br />

Flaniinius unum ex bis, qui in carcere detinebantur, adduci jussit, et<br />

ipse securi percussit. Tarn perdilam libidinem cò magis notandam pu-<br />

tavit Calo, quòd cum probro privato conjungeret imperii dedecus.<br />

Quid enim crudelius quain inter pocula et dapes, ad spectaculum mu-<br />

lieris, humanam vìctiniam mactare, et meiisam cruore respergere?<br />

Quum in senatu de tertio Punico bello ageretur, Cato jam senex<br />

delendaiii Carthaginem censuit, negavitque, eà stante, salvam esse<br />

posse renipublicam. Quum autem id, contradicente Scipione Nasica, non<br />

facile patribus persuaderei, deinceps quoties de re aliquà sententiain<br />

dixit in senatu, addidit semper: «Hoc censeo, et Carthaginem esse de­<br />

lendaiii.» Tandem in curiam intulit ficum prascocem, et, excussà toga,<br />

efl'odit : cujus quum pulchriludinem patres admirarentur , interrogavit<br />

eos Cato qoandonam ex arbore lectam putarent ? Illis ficum recentem<br />

videri afirmantibus: «Àtqui, inquit tertio abbine die scitote decerptam<br />

esse Cartilagine; tam prope ab hoste absumus.» Movit ea res patrum<br />

animos, et helium Carthaginiensibus indictum est.<br />

Fuit Cato, ut senator egregius, ita bonus pater. Quum ci natus esset<br />

films, nullis negotiis nisi publicis impediebatur quominus adesset matri<br />

infantem abluenti et fasciis involvcnti. Illa enim proprio lacte filium<br />

alebat. Ubi aliquid intelligero potuit puer, eum pater ipse in litteris in-<br />

stituit, licèt idoneum et eruditum domi servum haberet. Nolebat enim<br />

servom lìlio maledicere, voi aurem vellicare, si tardior in discendo<br />

esset; ncque etiam filium tanti beneficii, hoc est doctrinae, debitorem<br />

esse servo. Ipse itaque ejus ludi magister, ipse legum doctor, ipse lanista<br />

fuit. Conscripsit manu sua grandibus litteris historias, ut etiam in pa­<br />

terna domo ante oculos proposita haberet veterani instituta et exempla.<br />

Quum postea Calonis filius in exercilu Pompilii tiro militaret, et<br />

Pompilio visum esset unam dimittore legionem, Catonis qooquè filium<br />

dimisit; sed quum is amore pugnandi in exercitu remansisset, Cato<br />

pater ad Pompiliom scripsit ut si filium pateretur in exercitu remanere,<br />

secundo eum obligaret militias sacramento, quia, priore amisso,cum<br />

hostibus jure pugnare non poterai. Exstat quoque Catonis patris ad filium<br />

epistola , in qua scribit se audivisse eum missum factum esse à Pompilio<br />

imperatore, inonetque eum ut caveat ne praslium ineat. Negat enim jus<br />

esse , qui miles non sit, eum pugnare cum hoste.<br />

Agriculture plurimùm delectabatur Cato, malebatque agrorum et<br />

pecoruin fructu quàm tenore ditescere. Quum ab eo quasreretur quid<br />

maxime in re familiari expediret, respondit, «Bene pascere.—Quid se-


248 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

cundum?—Satis bene pascere.—Quid tertium?—Male pascere.—Quid<br />

quartura?—Arare.» Et quum Ole qui quaesierat dixisset, «Quid (cene­<br />

rari?» tum Cato: «Quid, inquit, hominem occidere?» Scripsil ipso<br />

villas suas ne tectorio quidem (uisse perlitas, atque postea addidit:»<br />

«Neque mihi asdificatio, neque vas, ncque vestimentum ullum est pre-<br />

tiosum; si quid est quo uti possim, utor; si non est, facile carco. Suo<br />

quemque uti et frui per me licet. Mihi vitio quidam vertunt quòd,<br />

multis egeo: al ego illis vitio tribuo quòd nequeunt egerc.»<br />

Injuriarum patientissimus fuit Cato. Quum ci causam agenti proter-<br />

vus quidam, pingui saliva quantum poterat attractà , in frontem me­<br />

diani inspuisset, tulit hoc leniter: «Et ego, inquit, ò homo, affirmabo<br />

falli cos qui te negant os habere.» Ab alio homine improbo contomeliis<br />

proscissus: «Iniqua, inquit, tecum mihi est pugna: tu enim probra fa­<br />

cile audis, et dicis libenter; mihi vero et dicere ingratum , et audire<br />

insolitum.» Dicere solebat acerbos inimicos melius dequibusdam niereri<br />

quàm eos amicos qui dulces videantur: illos enim saspe verum dicere,<br />

hos nunquam.<br />

Cato ab adolescentià usque ad extremam aetatem inimicitias, reipu-<br />

blicae causa, suscipere non destitit : ipse à multis accusatus, non modo<br />

nullum existimationis dctrimentum fecit, sed, quoad vixit, virtutum<br />

laude crevit. Quartum et octogesimum annum agens, ab inimicis capi­<br />

tali crimine accusatus, suam ipse causam peroravit, nec quisquam aut<br />

memoriam ejus tardiorem, aut lateris firmitatem imminutam, aut os<br />

haesitatione impeditum animadvertit. Non illuni enervavit nec afflixit<br />

senectus: eà astate aderat amicis, veniebat in senatum frequcns. Gras-<br />

cas etiam litteras senex didicit. Quando obreperet senectus, vix intelle-<br />

xit. Sensim sino sensu astas ingravescebat ; nec subito fracta est, sed<br />

diuturnitate quasi exstincta. Annos quinque et octoginta natus excessit<br />

è vita.<br />

XLIV. TITUS QUINCTIUS FLAMINIUS.<br />

Ante J. C. 194; Anno U. C. 559.<br />

Titus Quinctius Flaminius, fìlius ejus qui apud Trasimenum ])eriit,<br />

consul missus est adversùs Philippum , Macedonum regern , qui Anni­<br />

balem pecunia et copiis juverat, Albeniensesque populi Romani socios<br />

armis lacessiverat. Contraxerant autem bellum cum Philippo Athenionses<br />

haudquaquam dignà causa. Duo juvenes Acarnanes non iniliati, lem-<br />

plum Cereris cum caetera turba ingressi sunt. Facile eos sermo prodi-<br />

dit. Perducti ad antistites templi, etsi manifestum erat eos per errorem<br />

ingressos, tanquam ob infandum scelus interfecti sunt. Acarnanes,<br />

suorum nece commoti, ad vindicandos illos auxilium à Philippo petie-


DE VIRIS ILLUSTRIOUS URBIS ROM.E. 2-19<br />

runt: qui terrain Atticam igne ferroque vastavit, urbes complures co-<br />

pit, Athenas ipsas oppiignavit.<br />

Quinctius, exercitu conscripto, maturiùs quàm soliti erant priores<br />

consules profectus, in Grasciam magnis itineribus contendit. Tunc ca-<br />

duceator à rege venit, locum ac leinpus colloquendi postulans. Flami-<br />

nius vicforise quàm pacis avidior , tarnen ad constitutum tempos venit<br />

in colloquium, postulavitque ut Philippus omni Grascia decederet. Ac-<br />

census indignatione rex exclamavit: «Quid vieto imperare» gravius, Tito<br />

Quindi?» Et quum quidam ex circumstantibus, oculis asger, adjecisset,<br />

aut bello vinccndum, aut melioribus parendum esse: «Apparet id qui-<br />

dem, inquit Philippus, etiam casco,» jocans in ejus valetudinem oculo-<br />

rum. Erat quippo Philippus dicacior natura quàm regem decet, et no<br />

inter seria quidem satis risii temperans. Dein , re infectà, se ex collo­<br />

quio proripuit. Eum Flaminius bis praslio fudit, castrisque exuit.<br />

Quinctius .Flaminius Grascia; veterem statura reddidit, ut legibus<br />

suis viveret, et antiqua liberiate frueretur. Aderat ludorum Istbmioruin<br />

tempus, ad quod spectaculum Grascia universa convenerat. Tum prasco<br />

in mediani arenam processit, lubàque silentio facto, base verba pro-<br />

nunciavit: «Senatus, populusque Romanus et Titus Quintius Flaminius<br />

imperator, Philippo rege et Macedonibos devictis, omnes Grascias civi-<br />

tates liberas esse jubet.» Audita voce prasconis, ma jus gaudium fuit<br />

quàm quantum homines possont capere: vix salìs credebat se quisque<br />

audivisse ; alii alios intuebantur mirabundi.. Revocatus prasco, quum<br />

unusquisque non audire tantum, sed videre etiam libertalis suas nun-<br />

cium averet, itcrum pronunciavit eadem. Tum lantus clamor orlus est<br />

ut certo constet aves, quas suporvolabant, altonilas paventesquo decidisse.<br />

Quinctio Flaminio triumphus à senatu decretus est. Postea quum<br />

Prusias, Bilhynias rex, legates Romam misisset, casu accidit ut legati<br />

apud Flamiuium cosnarent, atque ibi de Annibale mentione facta, ex<br />

bis unus (beeret eum in Prusias regno esse. Id postero die Flaminius<br />

senatui detubt. Patres, qui, vivo Annibale, nunquam metu vacui erant,<br />

legatos in Bithyniam misserunt, in his Flaminium, qui Annibalem sibi<br />

dodi poscerent. A primo colloquio Flaminii, ad domum Annibalis cus-<br />

todicndam milites à rege missi sunt. Annibal septem exitus è domo fe-<br />

cerat, ut semper aliquod iter fugas prasparatum haberet. Postquam<br />

nunciatum est ci milites regios in veslibulo esse, conatus est postico<br />

occulto fugere : ubi vero id quoque obseptum sensit, et omnia clausa<br />

esse, hauslo, quod sub annuii gemma habebat, veneno, absumptos est.


250 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />

XLV. LUCIUS PAULUS JäMILIUS MACEDONICUS.<br />

Ante J. C. 171 ; Anno U. C. 582.<br />

Paulus JJmiüus ejus qui ad Carinas cecidit filius erat. Consul sorlitus<br />

est Macedonian! provinciam, in qua Perseus, Philippi filius, paterni in<br />

Romanos odiihasres, bellum renovaverat. Quum adversus Perseum pro-<br />

fecturus esset, et domum suain ad vesperum rediret, filiolam suam<br />

Tertiam, quas tunc erat admoduin parva , osculans animadvertit tristi-<br />

culaio : «Quid est, inquit, mea Tertia, quid tristis es?—Mi pater , in-<br />

quit ilia, Perse periit.» (Erat autein mortua calcila co nomine.) Tum<br />

ille arctiùs puellam complexus : «Accipio omen, inquit, mea fìlia.» Ila<br />

ex fortuito dicto quasi spem cerlam clarissiini triumplii animo prasum-<br />

psit. Ingressus deinde Macedonians, rectà ad hosteni perrexit.<br />

Quum duaa acies in conspectu cssent, Sulpicius Gallus, tribunus<br />

militum, Romanum exercitum magno motu liberavit. Is enim, quum<br />

lunas defectionem nocte sequenti futuram preesciret, ad concionem ve—<br />

catis militibus dixit: «Nocte proximà, ne quis id portento accipiat, ab<br />

bora secundà usque ad quartato luna defectura esl. Id , quia naturali<br />

ordine et statis lit temporibus, et sciri ante et pratici potest. Itaque,<br />

quemadmodum nemo miratur lunam nunc pleno orbe, nunc senescen-<br />

tem exiguo cornu fulgere, sic mirum non est cam obscurari, quando<br />

umbra terras condilur. » Quapropter Romanos non movit ilia defectio;<br />

Macedones vero eadem, ut triste prodigium, terruit.<br />

Paulus jEmilius cum Perseo acerrime dimicavit, tertio nonas sep-<br />

tembris. Macedonum exercitus cassus fugalusque est; reX ipse cum pau-<br />

cis fugit. Fugientes persecutus est jEmilius usque ad indium noctis:<br />

tum se in castra victor recepit. Reversum gravis cura angebat quòd<br />

fìlium in castris non invenisset. Is erat Publius Scipio, postca Africanus,<br />

delectà Cartilagine, appellatus, qui, decimum septimum tunc annum<br />

agens, dum acriùs sequitur hostes, in partem aliam turba abreptus fue-<br />

rat. Media tandem nocte in castra redid. Tunc, recepto sospite filio,<br />

pater tantas victorias gaudium sensit. Victus Perseus in lemplum confu-<br />

gerat, ibique in angulo obscuro delitescebat: deprehensus, et cum filio<br />

natu maximo ad consulem perductus est.<br />

Perseus pullà veste amictus castra ingressus est. Non alias ad ullum<br />

spectaculum tanta multitudo occurrit. Rex caplivus progredì pras turba<br />

non poterat, donee consul lictores misit, qui, submovendo circumfusos,<br />

iter ad prastorium facerent. Paulus jEmilius, ubi audivit Perseum ades­<br />

se , consurrexit, progressusque paulìim, introeunti regi inanimi por-<br />

rexit; ad genua procumbentem erexit; introductum in tabornaculum


DE VIRIS Itl.USTRIBUS URBIS ROMA. 251<br />

suo latóri assidere jussit. Deinde eum interrogavi! qua inductus injuria,<br />

bellum contra populum Romanum tam infesto animo suscepisset? Rex,<br />

nullo dato responso, terrain intuens, divi flevit. Tum consul: «Bonuin,<br />

inquit, animum habo : jiopuli dementia non modo spem tibi, sed<br />

propè certain fiduciam salutis prasbet.»<br />

Postquam Perseum consolatus est Paulus iEmilius, sermonem ad<br />

circumstantes Romanos convertit: «Videtis, inquit, exemplum insigne<br />

mutationis rerum liumanarum. Vobis hase prascipuè dico, juvenes. Ideo<br />

neminem decet in quemquam superbo agere, nec pi-assenti credere<br />

fortuna;.» Eo die Perseus à constile ad cusnam invitatus est, et alius<br />

otiinis ei honor habitus est, qui haberi in tali fortuna poterat. Deinde<br />

quum ad consulem multarmi! gentium legati gratulandi causò venissent,<br />

Paulus .•Emilius ludos magno apparatu fecit, lautumque «mvivium pa­<br />

ravi!: qua in re curam et diligentiam adhlbebat, diccrc solitus et con­<br />

vivami instruère et ludos parare viri ejusdem esse qui sciret bello<br />

vincere.<br />

Confecto bello, Paulus iEmilius regia nave ad urbem est subvectus.<br />

Complétas erant omnes Tiberis ripas obviàm effusa multitudine. Fuit ejus<br />

triumphus omnium lungi; magnificentissimus. Populus, exstructis per<br />

forum tabulatis in modum theatrorum, spectavit in candid is togis.<br />

Aperta tempia omnia et sertis coronata, thure fumabant. In très dies<br />

distributa est pompa spectaculi. Primus dies vix suffecit transvehendis<br />

signis tabulisque; sequent! die, translata sunt arma, galeas, scuta, lo­<br />

rica?, pharetras, argenttim aurumque. Tertio die, primo statini mane,<br />

ducere agmen coepcre tibicines, non festos solemnium pomparum mo­<br />

des, sed bellicum sonantos, quasi in aciem procedendum foret. Deinde<br />

agebantur pingues cornibus auratis et vittis redimiti boves centum et<br />

vigiliti.<br />

Sequebantur Persei liberi, comitante educatorum et magistrorum<br />

turba, qui manus ad spectatorcs cum lacrymis miserabiliter tendebant,<br />

et pucros docebant implorandam suppliciter victoris populi misericor-<br />

diam. Pone filios incedebat cum uxore Perseus, stupenti et attonito<br />

similis. Inde quadringentas coronas aurea? portabantur, ab omnibus fere<br />

Grascia? civitatibus dono missa;. Postremo ipse in curru Paulus auro<br />

purpuràque fulgens emiuebat, qui magnani quum dignitate aliàjxirpc-<br />

ris, tum senectâ ipsâ majestalem pra? se ferebat. Post currum, in­<br />

ter alios iluslres viros, tibi duo jEmilii; doinde équités turmatim, et<br />

cohortes peditum suis qoa?que ordinibus. Paulo à senatu et à plebe con­<br />

cessimi est ut in ludis Circensibus veste triumphali uteretur, eique<br />

cognomen Macedonici inditum.<br />

Tanta? buie lastitia? gravis dolor admixtus est. Nam Paulus ^Emilius,<br />

duobus filiis in adoptionem datis, duos tantum nominis hasredes domi


252 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

retinuerat. Ex his minor, ferme duodecim annos natus, quinque diebus<br />

ante triumphum patris, major autein triduo post triumphum decessit.<br />

Erat porrò jEmilius liberorum amantissimus ; erudiendos curaverat<br />

non solum Romana veteri disciplina, sed etiam Graecis litteris. Opti—<br />

mos adhibuerat magistros, eoromque exercitiis omnibus ipse interfue-<br />

rat, quum eum respubbca aliò non vocaret. Eum tarnen casum fortiter<br />

tulit, et in oratione quam de rebus à se gestis apud populum habuit:<br />

«Optavi, inquit, ut, si quid adversi imminerct ad expiandam nimiam<br />

felicitatem, id in domum meam potiùs quàm in rempublicam recideret.<br />

Nemo jam ex tot liberis superest, qui Pauli /Emiiii nomen ferat; sed<br />

banc privatam calamitatem vostra felicitas et secunda fortuna publica<br />

consolatur. »<br />

Paulus iEmibus omni Macedonum gaza , quae fuit maxima , potilus<br />

erat: tantam in aerarium pophli Romani peconiam invexerat ut unius<br />

imperatoris prasda finem altulerit tributorom; at hie non modo nihil<br />

ex thesaoris regis concupivit, sed ne ipse quidom spedare eos dignatus<br />

est. Per alios homines cunda administravit, nec quidquam in domum<br />

suam intolit, praeter memoriam nominis sempiternam. Mortuus est adeò<br />

pauper ut dos ejus uxori, nisi vendito, quem unum reb'querat, fundo,<br />

non potuerit exsolvi. Exsequiae ejus non tara auro et ebore quàm om­<br />

nium benevolentià et studio fuerunt insignes. Macedonia} principes,<br />

qui tunc Roma? erant legationis nomine, humeros suos funebri ledo<br />

spontè subjecerunt. Quem enim in bello ob virtutem timuerant, eum-<br />

dem in pace ob justitiam diligebant.<br />

XLVI. CAlUS POPILIUS LJENAS.<br />

Ante J. C. 163; Anno U. C. 590.<br />

Paulo ^Emilio consule, Romani venerunt legati à Ptoloma», rege<br />

jEgypti, qui, pulso fra tre majore, Alexandrians, lenebat. Nam Antio­<br />

chus, rex Syrias, per speciem reducendi in regnimi majoris Ptolomasi,<br />

jEgyptom invadere conabatur. Jam navali prasbo vicerat minorem<br />

Ptolomasum, et Alexandriam obsidebat ; nec procul babcsse videbatur<br />

quin regno opulentissimo potiretur. Legati soi'didati, barba et capillo<br />

promisso, cum ramis oleas ingressi curiam procobuerunt. Oratio fuit<br />

etiam miserabilior quàm habitus : orabant senatum ut opein regno<br />

^Egypti ferret, Moti patres legatorum precibus, extcmplo legationom<br />

miserunt, cujus princeps Caius Popilius Lasnas, ad bellum inter fratres<br />

componendum. Jussus est Popilius adire priùs Antiocbum, deinde Pto­<br />

lomasum, eisque denuntiare ut bello absisterent: qui secus fecisset, euiu<br />

pro hoste à senatu habitum iri.


DE VIRIS ILLÜSTÜIBUS URBIS ROM«. 253<br />

Propo Alexandriain Antiocho occurrerunt legati. Quos advenientes<br />

Antiochus amicò salutavit, et Popilio dextram porrexit; at Popilius<br />

suam regi noluit. porrigere, sed tabellas, in quibus erat senatusconsul­<br />

tum, ei tradidit, atquo slatini legere jussit. Quibus perlectis, Antiochus<br />

dixit se, adliibitis amicis, consideraturum quid faciendum sibi esset.<br />

Indignatus Popilius quòd rex aliquam moram interponeret, virgà,<br />

quam manu gerebat, regem circumscripsil ; ac: «Priiis, ait, quam hoc<br />

circulo excedas, da responsum, quod senatui referam.» Obstupefactus<br />

Antiochus, quum parumper hassitasset: «Faciam, inquit, quod censet<br />

senalus.» Tum demum Popilius dextram regi (anquam socio et amico<br />

porrexit. Eàdem die, quum Antiochus excessisset ­Egypto, legati con­<br />

eordiam inter fratres auctoritate sua firmaverunt. Clara ea legatio fuit,<br />

quòd JEgyptus Antiocho adempta , redditumque regnimi patrium stirpi<br />

Ptolomasi fuerat.<br />

XLV1I. PUBLIUS SCIPIO JEMILIANUS.<br />

Anlo J. C. 148; Anno V. C. 605.<br />

Publius Scipio .Emilianus, Pauli Macedonici filius, adoptione Sci­<br />

pionis Africani nepos, à tenera astate Gratis litteris à Polybio, pras­<br />

stanlis ingenii viro, eruditus est. Ex ejus doctrinä tantos fructus tulit<br />

ut non modo äquales suos, sed etiam majores natu omni virtufum ge­<br />

nero superarci. Temperanti!» et continentias laudom ante omnia compa­<br />

rare studuit ; quod quidem tunc difficile erat : mirum enim est quo im­<br />

pel u ad libidines et epulas juvenes Romani eo tempore ferrentur. At<br />

Scipio, contrarium vitas institutum secutus, publicam modestia; et<br />

continentias famam est adeptus. Polybium semper domi militiasque<br />

secum babuit; semper inter arma ас studia versatus, aut corpus peri­<br />

culis, aut animum disciplinis exercuit,<br />

Scipio .Emilianus primìun in Hispanià, Lucullo duce, militavit;<br />

eoque in bello egregia fuit ejus opera. Nam rex quidam barbarus, mira<br />

proceritatis, splendidis armis ornatus, saspe Romanos provocabat, si<br />

quis singulari certamine sccum vellct congredi. Quumque nemo contra<br />

eum exire änderet, suam Romanis ignaviam cum irrisu et ludibrio<br />

exprobrabat. Non tulit indignilaleni rei Scipio, progressusque ad hos­<br />

tem, conserta pugna, eum prostravit, pari Romanorum lastitià et hos­<br />

lium terrore , quòd ingentis corporis viruin ipse exiguas statura? deje­<br />

cisset. Scipio multò majus etiam adiit periculum in expugnatione urbis,<br />

quam tunc obsidebant Romani: nam ipse primus murum conscendit,<br />

viamque aids mililibus aperuit. Ob base prasclarè gesta, Lucullus dux<br />

juvenem, pro concione laudatimi, murali coronA donavi!.


254 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Tertio bello Punico, quum darum esset Scipionis nomen, juvenis<br />

adhuc factus est consul, eique Africa provincia extra sortem data est,<br />

ut, quam urbem avus ejus concusserat, earn nepos everteret. Tunc enim<br />

Romani, suadente Catone, deliberalum babebant Carthaginem diniere.<br />

Carthaginiensibus igitur imperatimi est ut, si salvi esse vellcnt, ex<br />

urbe migrarent, sedemque alio in loco , à mari remolo, constituèrent.<br />

Quod ubi Cartilagine auditum est, ortus statini est ululatus ingens, cla-<br />

morque: bellum esse gerendum, satiùsqae esse extrema omnia pati<br />

quàm patriam relinquere. Quum vero ncque naves, neque arma habe-<br />

rent, in usura novae classis leda domosque resciderunt; aurum et ar­<br />

gentimi pro aere ferroque conflalum est; viri, feminaa, pueri, senes si-<br />

mol operi instabant: non die, non noctu labor interiiii&sus. Ancillas<br />

primo totonderunt, ut ex earuin crinibus fîmes facercnt; mox etiam<br />

matrona? ipsa? capillos suos ad eumdem usura contuleruot.<br />

Scipio exercitum ad Carthaginem adinovit, eanique oppugnare ccepit:<br />

qua? urlis, quanquam summà vi defenderetur, tandem expugnata est.<br />

Rebus desperatis, quadraginta millia hominum se victori tradideront.<br />

Dux ipse Asdrubal, inscià uxore, ad genua Scipionis cum rainis oleaa<br />

supplex procubuit. Quum vero ejus uxor se â viro relictam vidisset,<br />

diris omnibus cum devovit; tura duobus liberis dextrà laevâque oom-<br />

prehensis, à culmine domùs se in medium flagrantis urbis incendimi!<br />

immisit. Deletà Cartilagine, Scipio victor Romani reversus est. Splen-<br />

didum egit triumphuin, Africanusque est appellatus. Ita cognomen<br />

Africani Carthago capta Scipioni majori, eadem eversa Scipioni minori<br />

peperit.<br />

Postea Scipio itcrum consul creatus, contra Numantinos in llispa-<br />

niam profectus est. Ibi multiplex clades priorum ducum inscitià à Ro­<br />

manis accepta fuerat. Scipio , ubi primìim advenit, corruplum licentià<br />

exercitum ad pristinam disciplinam revocavi!. Omnia deliciarum in­<br />

strumenta è castris ejecit; qui miles extra ordincm fuisset deprehensus,<br />

eum virgis aedebat ; jumenta omnia vendi jussit, ne oneribus portan-<br />

dis usui essent; militera quemque triginta dierum frumentum ac. septe-<br />

nos vallos ferre coegit. Cuidam propter onus aegrè incedenti dixit:<br />

«Quum te gladio vallare scieris, tunc vallum ferre desinilo.» Ita redacto<br />

in disciplinam exercitu, urbem Numantiam obsedit. Nimiantini, fame<br />

adacti, se ipsi trucidaverunt. Captam urbem Scipio delevit, el de eà<br />

triumphavit.<br />

Scipio c?nsor fuit cum Mummio, viro nobili, sed segniore. Tribu<br />

movit quemdam qui, ordines ducens, prselio non interfuerat; quumque<br />

ilio quosreret cur notaretur, qui custodia? causa in castris remansisset,<br />

Scipio respondit: «Non amo nimiìim diligentes.» Kquum ademit ado­<br />

lescenti, qui in obsidione Carthaginis, vocatis ad crnam amicis, diri-


DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROM*. 255<br />

pie-idam sub figura urbis Cartilagini»- piacentini in mensa posuerat;<br />

quaerenlique causam: «Quia, inquit Scipio,me prior Carthaginem diri—<br />

puisti.» Contra Muiiimius, Scipionis collega, neque ipse nolabat quem-<br />

quam, et nolatos à collega, quos polerat, ignominia} eximebat. Unde<br />

Scipio, quum ci cupienti censurara ex majestale rei publico; gerere im­<br />

pedimento esset Munimii sennities, in senatu ait: «Utinam mihi colle-<br />

gam dedissetis , aut non dedisselis!»<br />

In Scipione ¿Emiliano etiam multa privala; vita; dieta faclaque ce-<br />

lebrantur. Caio Loslio familiariter usus est. Fenint cum eo Scipionem<br />

siepe rusticalum fuisse, cosque iiicredibiliter repuerascere solitos esse,<br />

quum rus ex urbe, tanquam è vinculis, evolavissent. Yix audeo dice­<br />

re de tantis viris; sed ila narratur conchas eos ad litus maris legere<br />

consuevisse, et ad oninem animi remissionem ludumque descendere.<br />

Morino Paulo /Emilio, Scipio, cura fratre hasres reliclus, animum vere<br />

fraternum in eum ostendit: nani universam ei baereditalem tradidit,<br />

quòd illuni videret re familiari minus, quàm se, instructum. Pariter,<br />

defunctà inatre, omnia bona materna sororibus concessit, quanquam<br />

nulla pars baireditatis ad eas lege pedinerei.<br />

Quum in condone igterrogarelur quid sentiret de morte Tiberii<br />

Gracchi, qui populi favorem pravis largitionibus captaverat, palàm<br />

respond it eum jure casum videri. Quo responso exacérbala concio ac-<br />

clamavit; tum Scipio clamorem orlimi à vili plebeculà animadvertens:<br />

«Taceant, inquit, quibus Italia noverca est, non mater.» Quum magis<br />

etiam obstreperet popuhis, ille vultu constanti: «Hostium, inquit, arma-<br />

torum tolies clamore non tcrritus; qui possum vestro moveri?» Tunc,<br />

constantia et auctoiitale viri perculsa, plebs conticuil. Deinde, quasi<br />

vira sibi inox inferendam animo prassagiret, malam sibi rependi gra~<br />

tiara laborum pro república susceptorum ab ingratis civibus questus<br />

est. Maxima pallimi frcquentià domimi deduclus est.<br />

Poslridic quàm domimi se validos receperat, Scipio repente in le-<br />

clulo exanimis est invenlus. De tanti viri morte nulla habita est quaes­<br />

tio, ejusque corpus velato capite est datura, ne livor in ore appareret.<br />

Metellus, licèi Scipionis iniinicus, hanc necem adeògraviter lulit ut, eà<br />

nudità, in forum advolaverit, ibique incesto vultu clamaverit: «Con—<br />

currite , ci ves, moenia urbis nostras eversa sunt: Scipioni intra suos<br />

penates quiescenti nefaria vis illata est.» Idem Metellus filios suos jussit<br />

funebri ejus ledo humeros subjicere, eisque dixit: «Nunquam à vobis<br />

id officium majori viro praestari poterit.» Scipionis Patrimonium tam<br />

exiguum fuit ut triginta duas libras argenti, duas et selibras auri tan-<br />

liìra rcliquorit.<br />

Quum duo cónsules, quorum alter inops erat, alter autem avarus, in<br />

senatu contenderenl uler in Hispaniam ad bellum gerendum milteretur,


936 PRIMER ANO DE LATIN ï CASTELLANO.<br />

ac magna inter patres esset dissensio, rogatus sententiam Scipio /Emi-<br />

lianus: «Neutrum, inquit, mihi mitti placet; quia alter nihil habet,<br />

alteri nihil est satìs.» Scilicet ad rem bene gerendam judicabat pariter<br />

abesse debere et inopiam et avaritiam. Alioquin maxime vcrendum est<br />

ne publicum munus quasstui habeatur, et praeda communis in privatum<br />

itnperatoris lucrum convcrtatur. Longè ab hac culpa alienus fuit Scipio:<br />

nam post duos consulatus et totidem triumphos, oflìcio ìegationis fun-<br />

gens, septem tantum servos secum duxit. E Cartbaginis et Numanlias<br />

spobis comparare plures certe potuerat; sed nihilolocupletior Cartilagine<br />

eversa fuit quam ante. Itaque, quum per popoli Romani socios et exte­<br />

nts nationes iter faceret, non mancipia ejus, sed victorias numeraban-<br />

iur, nec quantum auri et argenti, sed quantum dignitatis atque gloriai<br />

jsecum ferret, asstimabalur.<br />

XL Vili. TIBERIUS GRACCHUS ET CAIUS GRACCI1US-<br />

Ante J. C. 134; Anno V. C. G19.<br />

Tiberius Gracchus et Caius Gracchus Scipionis Africani ex fìlia ne-<br />

potes erant. Horum adolescente bonis artibos et magna omnium spo<br />

floruit: ad egregidm quippe indolem accedebat optima educalio. Exstant<br />

Cornelias matris epistolae, quibus apparet cos non solimi in gremio ma-<br />

tris educatos fuisse, sed etiam ab eâ sermonis elegantiain hausisse.<br />

Maximum mafronis ornamentum esse liberos bene institutes meritò pu--<br />

tabat sapientissima ilia mulier. Quum Campana matrona, apud illam<br />

hospita, ornamenta sua, quae erant illà astate pretiosissima, ostentare!<br />


1)E VllUS IL1.USTR1BUS URBIS ROM*. 257<br />

Caium Gracchimi idem furor, qui fratrem Tiberium, invasit: seu<br />

vindicanda? fraterna? necis, seu comparandoa regia? potentia? causa, vix<br />

tribunatum adeptus est quum pessima ccepit inire Consilia : maximas<br />

largitiones fecit; oararium effudit; legem de frumento plebi dividendo<br />

tulit. Perniciosis Gracchi consiliis , (pianta poterant contentione, obsis-<br />

tebant, omnes boni, in quibus maxime Piso, vir consularis. Is, quum<br />

multa contra legem frumentariam dixisset, lege tarnen lata, ad fru-<br />

mentum cum caateris accipiendum venit. Gracchus animadvertit in<br />

concione Pisonem stantem; eum sic compellavit, audiente populo Ro­<br />

mano: «Qui tibi constas, Piso, quum eà lege frumentum petas quam<br />

dissuasisti?» Cui Piso: « Nolim quidem , Gracche , inquit, mea bona<br />

tibi viritim dividere liceat; sed , si facies, partem petam. » Quo respon­<br />

so aperte declaravit vir gravis et sapiens lege, quam tulerat Gracchus,<br />

Patrimonium publicum dissipari.<br />

Decretum à senatu latum est, ut videret consul Opimius ne quid<br />

detrimenti respubbca caperet : quod decretum, nisi in maximo discri­<br />

mine, ferrit non solebat. Cains Gracchus, armata familiä, Aventinum<br />

occupaverat. Quamobrem consul, vocato ad arma populo , Caium ag­<br />

gresses est; qui pulsus, dum à tempio Diana? desilit, talum intorsit;<br />

et, quum jam à salellitibus Opimii comprebenderetur , jugulum servo<br />

praabuit ; qui dominum et mox semetipsum super domini corpus inte-<br />

remit. Consul promiserat se pro capite Gracchi aurum repensurum<br />

esse: quare Septimuleius quidam lanceà praaiìxum Caii caput attulit,<br />

eique a?quale auri pondus persolutum est. Aiunt etiam ilium, prius<br />

cervice perforata cerebroquc exempto, plumbum infudisse, quo gra-<br />

vius efiicerctur.<br />

Occiso Tiberio Graccho, quum senatus consulibus mandasset ut in<br />

eos qui cum Tiberio consenserant, animadverteretur, Blosius quidam,<br />

Tiberii amicus, pro se deprecatimi venit; hancque , ut sibi ignoscere-<br />

tur, causam agerebat, quòd tanti Gracchimi fecisset ut, quidquid ilio<br />

vellet, sibi faciendum putaret. Turn consul: «Quid? ait, si te in Capi­<br />

tol ium faces ferre vellet, obsecuturusne voluntati illius fuisses propter<br />

istam quam jactas famibaritalem?—Nunquam, inquit Blosius, id qui­<br />

dem voluisset; sod, si voluisset, paruissem. » Nefaria est isla vox:<br />

nulla em'm est exeusatio peccati, si amici causa peccaveris.<br />

XLIX. LUCIUS MUHMIUS ACIIAICUS.<br />

Ante J. C. 147 ; ^roio V. C. 600.<br />

Quum Corinthii adversus Romanos rebellassent, eorumque legatis<br />

injuriam feci&sent, Lucius Mummius consul, conscripto exercitu, Co-<br />

TOMO i. 17


258 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

rinthum profeclus est. Corinthii, velati nihil negotii bello Romano stis-<br />

ccpissent, omnia neglexerant. Prasdam, non prasliuin cogitantes, 've­<br />

llicala duxerant acl spolia Romanoruin reporlanda. Conjuges liberosque<br />

ad spectaculum cortaminis in montibus posuerunt. Quam vecordiam<br />

celerrima poena conseeuta est : nam, praelio ante oculos suomm com-<br />

misso cassi, lugubre his spectaculum et gravem luctùs memoriam reli-<br />

querunt. Conjuges et liberi corum de spectatoribus captivi facti , pras-<br />

da victorum fiiere. Urbs ipsa Corinthus direpta primùni, deinde, tuba<br />

preci nenie , diruta est; popuius omnis sub corona venditus; dux co-<br />

rum victus doinuin refugit eamque incendit, conjugein interfecit et in<br />

ignem prascipitavit ; ipse veneno interiit,<br />

Erat Corintio magna vis signoroni tabularumque preliosarum, quibus<br />

Muinmius urbem et totani replevit Italiani, nihil vero in domum suam<br />

intubi ; sed baroni rerum adeò rudis et ignarus erat Muinmius at, quum<br />

eas tabulas Romam porlandas locarot, edixerit conducentibus , si eas<br />

perdidissent, novas esse reddituros. Una eximii pictoris tabella bidenti bos<br />

alea militibus alvei vicem prasstitit. Quas tabella deinde , quum prasda<br />

venderetur, ab Attalo rege sex millibus nummorum empia est. Muin­<br />

mius pretium admiratus, ex alieno judicio pulchritudinem tabellas sus-<br />

picatus est, alque vendilionem rescidil, el label lam jussit Romam de-<br />

I'errit.<br />

L. QUINTUS METELLUS MACEDONICUS.<br />

Ante J. C. 142; Anno U. C. 611.<br />

Quintus Melellus à domila Macedonia dictus Macedonicus, missus<br />

est advershs Pseudo-Philippum, hominem humib loco natimi qui se<br />

Persei regis filium mentiebatur, eàque fraudo Macedoniam occupaverat.<br />

Fabulam autem hujusmodi fmxerat: prasdicabat se ex Perseo rege or-<br />

tum , et ab co fidei cujusdam viri Cretensis commissum , ut in belli<br />

casus, quod tunc ille cum Romanis gerebat ,aliquod velali semen stir-<br />

pis regias reservaretur ; datum ei insuper bbellum signo Persei im­<br />

presimi, quern puero traderet, quum ad puberem astalem venisset.<br />

Mortuo Perseo, se Hadrumeti educatimi usque ad duodecimum astatis an­<br />

num, ignarum fuisse generis sui, eumque cxistimavisse patroni à quo<br />

educaretur ; ab eo tandem morti proximo dotectam fuisse originem<br />

suam, sibiqoe bbellum traditum. Erat prasterea juveni forma, qua; Per­<br />

sei flliuin non dedeceret. Ilune Metellus bis praslio fudit, et die trium-<br />

phi ante currum egit.<br />

Postea Quintus Metellus helium in Hispanià contra Celtiberos gessit;<br />

et quum urbem quas erat caput gentis obsideret, jamque admotà ma­<br />

china, partem muri, quas sola convelli polerat, brevi disjecturus vi-


№. VIRIS 1LLUSTRIBUS URBIS ROlliE. 259<br />

tieretur, humanìtatein certas victorias praetulit. Vir quidam in obsessà<br />

civilate nobilis, nomine Rethogenes, ad Metellum transierat, reli­<br />

ctis in oppido fìliis. Irati civesRethogenis íilios machinas ictibus objece­<br />

runt. Nihü molus periculo iiliorum, pater hortabatur Metellum ut ne<br />

oppugnatone desisterei; at Metellus obsidionem maluit solvere quàm<br />

pueros in conspectu palris crudeli noce interfici. Atque hojus mansue­<br />

tudinis fructum (ubi: namque mullas alias urbes admiratione hujus facii<br />

se spontc ei dediderunt.<br />

Metellus, quum urbem Contrcbiam viribus espugnare non posset,<br />

ad fallendum hosteui convertii animimi, et viam reperit qua propositum<br />

ad cxitum pcrdueerel. Itinera magno Ímpetu ingrediebatur, deinde alias<br />

atque alias regiones petebat; modo líos occupabat montes, modo ad<br />

illos transgrediebatur. Quum interim et suis et hostibus ignota csset<br />

causa cor sic sua mutarci Consilia , à quodani amico interrogatus quid<br />

ita incertum belli genus sequeretur: « Absiste, inquit Metellus, ista<br />

quasrerc: namque tunicam meam exurerem, si eam consilium meum<br />

scire existimarem. » Postquam vero et exercitum suum ignorantià et<br />

hostes errore implicavit, quum aliò cursum direxisset, subito ad Con­<br />

Irebiam rellexit, camque inopinatam et attonitam oppressit.<br />

Raram Melelli Macedonici l'elicitatem multi scriptores concelebrant:<br />

ea quidem ipsi omnia contigerunt quee bealam vitam videntur eftìcere.<br />

Fortuna eum nasci voluit in urbe terrarum principe ; parentes nobi­<br />

lissimos dedil; adjecit animi eximias dotes, et corporís vires quas to­<br />

lèrandis laboribus suffleere possent ; multa decora in ejus domimi con­<br />

gessil: nani quum ipse cónsul, censor etiam augurque fuisset, et trium­<br />

phasset, tres lilios cónsules vidit, è quibus unum etiam et censorem et<br />

triumphantem, quartum autem praslorem; tres quoque filias bene nup­<br />

tas. Huno autem vitas cursum consentaneus finis excepit: nana Metel­<br />

lum , ultimas senectutis spatio defunctum, et leni mortis genere Ínter<br />

oscula complexusque natorum exstinctum, filii et generi humeris suis<br />

per urbem sustulerunt, et rogo imposuerunt.<br />

LI. QUINTOS METELLUS NUMIDICUS.<br />

Ante J. C. 108 ; Anno 17. C. 643.<br />

Qumtus Metellus cónsul cum Jugurthá, Numidarum rege, bellum<br />

gessit. Is à Micipsá adoptatus, dúos ejus filios, fratres suos, interfece­<br />

rat, ut solus Numidias imperio potiretur. Micipsa in amicitià et socie­<br />

tate populi Romani semper permanserat. Postquam igitur Romas cogni­<br />

lum est nefarium Jugurthas seelus, placuit illud ulcisci. Metellus cum<br />

exercitu in Africam navigavi!, et cum boste manus conseruit. Qua in


260 PIUME» AÑO DE LATIN V CASTE LANO.<br />

parie Jugurtha affuit, ibi aliquandiu cerlatum est, neque bic iillumboni<br />

ducis aut militis officium praatermisit. Casieri vero ejus milites primo<br />

congressu pulsi fugatique sunt ; Jugurtha in oppidum munitum perfu-<br />

git. Paucis post diebus Metellus eum insecutus, iterimi proelio fudit;<br />

Numidiam vastavit, urbes ampias et munitissimas cepit: qua? victoria<br />

ei nomen Numidici fecit.<br />

Postea Qu intus Metellus censor factus est, ejusque egregia fuit cen­<br />

sura, et ononis-vita plena gravitatis. Quum, ab inimicis accusatus,<br />

causam depecunüs repetundis diceret, et ipsius tabula?, circumferren-<br />

tur judicibus inspicienda?, nenio ex illis fuit qui non removeret ocu-<br />

los, et se totum averterei, ne cjuisquam dubitare vidcretur verumne<br />

an falsum esset quod ille retulerat in tabulas. Quum Saturninas, tribu­<br />

nas plebis, legem scnatùs majostati adversam ct reipublica? perniciosam<br />

tulisset, Metellus in earn legem jurare noluit, càque de causa in ex-<br />

.silium actus est. Honestum Rhodi sccessum invenit, ibique litlcris ope­<br />

rara dedil. Ita vir fortissimus de civitate maluit decedere quàra de sen-<br />

tentià, eique salus patria? dulcior quàm conspectus fuit.<br />

Metelli.filius precibus et lacrymis à populo impetravit ut pater ab<br />

exsilio revocaretur. Is forte ludos spectabat, quum reddita? sunt litteras<br />

quibus scriptum erat, máximo senatùs et pupilli consensu reditum illi<br />

in patriara datum esse. Nihil eo nuncio moveri visus est: non priìis<br />

è theatro abiit quàm spoctaculum ederetur ; non lastitiam suam proximo<br />

sedentibus lillà ex parte ostendit, sed summum gaudium intra se con-<br />

tinuit, parique vultu in exsilium abiit et fuit restitutus: adeò modera­<br />

tali inter secundas et adversas res gessit animimi ! Tantas vero ad<br />

eum advenientem concursus est factus ut dies totus consomptus sit in<br />

gratulationibus illum ad portam urbis excipientium; inde in Capitoliura<br />

ascendentem et lares repetentem universa propemodum civitas de-<br />

duxit<br />

LI!. MARCUS /IÍMILIUS SCAUHUS,<br />

Ante J. C. Hü; Anno U. C. 03S.<br />

Marcus iEmilius Scaurus nobilii familia ortus est, sed paupere.<br />

Nani pater ejus, quàmvis patricius, ob rei familiaris inopiam , carbo-<br />

nariura negotium cxercuisse dicitur. Filius ipse dubitavit primo utrìun<br />

honores peterct an argentariam faceret ; sed , quum eloquentià valerel,<br />

ex eà gloriara et opes peperit. Consul factus , severum se pro tuendà<br />

militari disciplina praabuit, cujus disciplina? exemplum admiratione dig-<br />

num referebat ipse in iis libris quos de vita sua scripserat. Quum in<br />

eo loco ubi posuerat castra , arbor esset maturis fructibus onusta, pos-<br />

tridie abeunte exercitu, arbor infactis fructibus relicta est. Idem Pu-


DE VllUS II.LUSTRIBUS URBIS ROM.«. 20 I<br />

blio Decio praetori, quòd, se transeunte, sederet, et assurgere jussus<br />

non paruisset, vestem scidit, sellam fregit, et, ne quis ad emit in jus.<br />

iret, edixit.<br />

Marcus Scaurus, ut in tuende militari disciplina, sic in puniendà<br />

lilii sui ignavia fuit Severus. Quum enim in quodam prœlio Romani<br />

équités pulsi, deserto imperatore, Romain pavidi répétèrent, in quibiis<br />

erat ipso Scarni lilius, misit pater , qui ei dicerent se libentiùs occur-<br />

suriiin esse fìlii in acie interfecti ossibus quàm visurum reducem reum<br />

taui turpis fuga; ; ideòque conspectum irati patris degeneri filio esse vi-<br />

tandum, si quid verecundias in animo superesset. Non tulit juvenis<br />

ignominia; dolorem, et moerore confectus interiit.<br />

Marcus Scaurus, quum esset summa sencctute et adversà valetudi­<br />

ne, pristimun animi vigorem retinuit. Varius quidam, patria Hispanus,<br />

vetus Scauri inimicus, senom opprimere conatus est. Accusabat eum<br />

accepta; ab bostibus pecunia; ad prodendam rempublicam. Scaurus, 110-<br />

bibssimis juvenibus innixus, descendit in forum, datâque responden-<br />

tli facilitate, paucis verbis ita causam egit : «Varius Hispanus ait Mar-<br />

cum Scaurum, senatùs principem , ab hoste corruptum esse, et populi<br />

Romani Imperium prodidisse; Marcus vero Scaurus, princeps senatùs,<br />

negat se esse buie culpa? affinem: testis nemo est; utri vos potiùs cre-<br />

dendum putatis? » Qua elicti gravitate periculum intentatum propulsa-<br />

vii : nam statini popultis accusatorem ab illà actione depulil.<br />

LUI. PUBMUS RUTILIUS lìUFUS.<br />

Ante •!. C. 105; Anno U. C. 648.<br />

Publius Rutilius Rufus vita? iiinocentià enituit: quum nemo esset in<br />

rivitatc ilio integrior, omni honore dignus est habitus, et consul factus.<br />

Quum eum amicus quidam rem injustam aliquando rogaret, et Rutilius<br />

constante,! - negaret, indignatus amicus dixit: «Quid igitur mihi opus<br />

est tua amicitià, si quod rogo non facis? — Imo, respondtt Rutilius,<br />

quid mihi tua, si propter te aliquid inhonestè facere me oporteat? »<br />

Sciebat quippe vir sanctus tarn contra officium esse amico tribuere quod<br />

lequum non sii, quàm non tribuere id quod recto possimi!s ; atque , si<br />

forte amici à nobis postulent qua? honesta non sunt, religionem et fidem<br />

esse amicitià? anleponcndam.<br />

Rutilius tarnen in invidiam equitum Romanorum venit, quòd ab<br />

cornili injuriis Asiani, cui tunc praeerat, defendisset: quarò ab iis re-<br />

petundarum accusatus est. Rutilius, innocenti,! fretus, senatoris insignia<br />

non deposuit; judicibus non supplicavit; ne ornatiùs quidem causam<br />

suam dici vohiit quàm simplex veritatis ratio ferebat : i laque damnatus


262 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

est, et Mitylenas exsulatum abiit. Ibi Asiani petenti omnes hujus pro­<br />

vincia) civitates lega tos miserimi; bospilio eum, opibus, omni ausilio<br />

juverunt. Quum Rutilium quidam consolàretur, et diceret instare arma<br />

civiba brevìque futurum ut omnes exsoles reverlerentur : «Quid tibi,<br />

inquit Rutilius, mali feci, ut mihi pejorem redi tum optares quàm<br />

exitum? Malo patria meo exsilio erubescat quàm reditu mcoreat. »<br />

LIV. MARCI;;-; LIVIUS DRUSD<br />

Anto J. C. 412; Anno U. C. C41.<br />

Marcus Livius Drusus, patre consulari genilus, rclictum sibi Patri­<br />

monium profusis largitionibus dissipavit, adeìr ut i[>so proli teretur no­<br />

mini se ad largiendum quidquam rebquisse, praeter co'lum et coenum.<br />

Unde, quum pecunia egcrct, multa contra dignitatem fecit, Tribuiius<br />

plebis primo senatus causam suscepit; sed, audax et veheniens, ut pro­<br />

position assequerelur, leges pemieiosas tulit. Quibus quum Philippus<br />

consul obsisteret, ci Drusus in comitio ita collimi oblorsit ut plurimus<br />

sanguis efflueret è naribus; vique addita contumelia, non cruorem,<br />

sed muriam de turdis esse dixit. (Philippus ciiim deliciarum amaus,<br />

turdorumque imprimis edax habebatur.) Aliiim etiam virimi conso-<br />

larem, iisdem legibus pariter adversantem , a it Drusus se de saxo<br />

Tarpeio praecipitalorum.<br />

Nec observantior erga senatum fuit Drusus. Nam quum senatus ad<br />

eum misisset ut in curiam veniret; «Oliare, inquit Drusus, non ipse<br />

senatus ad me venit in Hostiliam propinquam rostris?» Paruitque tri­<br />

buno senatus. Quibus rebus factum est ut Drusus noe sellatili,,noe plebi<br />

piacerci. Undo , quum è foro magna nominimi froquentià stipate re-<br />

diret, in atrio domüs suae coltello percussus est; cultellus latori ejus<br />

affìxus relictus est, auctor vero neers in turba latti it ; Drusus intra<br />

paucas boras decessit, Quem ne morti quidein proximum ea deseruit<br />

superbia quae eum in exitium impulerat : quum enim extremum jam<br />

redderet spiritum, circumstantium multiludincm intuens: «Ecquando,<br />

inquit, amici, similem mei dvem habebit respubhra?»<br />

llunc vita; lincili habuit juvenis, clarissimus quidem, sed quern sua<br />

semper inquietimi ac turbulentum feccrat ambitio. Ipse queri solitos<br />

est sibi uni, ne puero quidem, fcrias unquam contigisse: nani, adhuc<br />

praitextatus, per ambitioneni ccepit reos judieibus commendare. Lau-<br />

dantur tarnen Drusi quaedam facta dictaque. Quum Philippo consoli in­<br />

sidiai pararentur, cjusque vita in ìnaximo esset periculo, Drusus, re<br />

cognita, Philippuin, licet in'unicum, monuit ut sibi caveret. Exstat<br />

ebani Drusi vox egregia: quum enim domimi cedificaret, promitteret-


DE VIMS ILLUSTRIBUS URBIS ROM* 263<br />

que arohitectus, si quinque talenta sibi darentur, ila se cum asditìea-<br />

turuin ut nemo in earn despicere posset: «Imo, inquit Drusus , decern<br />

dabo, si earn ita componas ut, quidquìd agam, non à vicinis tantum,<br />

sed ab omnibus etiam civibus possit perspici.»<br />

LV. CAIUS MARIUS.<br />

Ante J. C. 107; Anno V. C. 646.<br />

Caius Marius, tramili loco natus, militias tirocinium in Ilispanià,<br />

duce Scipione, posuit. Erat imprimis Scipioni cams ob singularem vir-<br />

tutem, et impigram ad psricula et labores alacritatem. Scipio, quum<br />

inspicere vohbsset quemadmodum ab unoqooque equi curarentur, Ma­<br />

ni eqoum validum et bene curatimi invenit: quam diligenliam impe­<br />

rator plurimùm laudavi!. Quàdam die, quum forte post coenam Scipio<br />

cuin amicis colloqueretur, dixissetque aliquis, si quid Scipioni accidis-<br />

set, ocquemnam alium similem imperatorem babitura esset respuhlica?<br />

Scipio, percosso leniter Morii liumero: « Fortassis istum, inquit.» Quo<br />

diclo excilatus, Marius dignos rebus quas postea gessit Spiritus concepit.<br />

Marius, legatus Metello in Numidià, criminando cum adeptus est<br />

consulatum, et in ejus locum suffectus. Bellum Jugurlhhium à Metello<br />

prosperò ceeptum confecit. Jugurtha ad Getulos profugorat, eorumque<br />

regem Bocchum adversüs Romanos concitaverat. Marius Getulos et Boc-<br />

chum aggressus fudit ; castellum in oxcelsà rupe positura, ubi regii<br />

thesauri erant, non sino multo labore expugnavit. Bocchus , bello de-<br />

fessus, legatos ad Marinili misit, pacein orantes. Sylla qusestor à Mario<br />

ad regem remissus; qui Boccilo persuasit ut Jugurtham Romanis trä­<br />

lleret. Jugurtha igitur vinctus ad Marium deductus est; quem Marios<br />

triumphans arile currum cgit, et in carcerem ccenosum inclusil ; quo<br />

quum Jugurtha, veste detractà , ingrederetur, os diduxit ridentis in<br />

raodum, et stupens similisquc desipienti exclamavit: « Proli I quàm fri-<br />

gidum est veslrum balneum! »<br />

Marius post expeditionem Numidicam iterimi consul creates est,<br />

eiquo.bellum contra Cimbros et Teutones decrelum est. Ili novi hostes,<br />

ab extremis Germanio; (ìnibus profugi, novas sedes qu'osrebant. Galiià<br />

exclusi, in Italiani Iransgressi sunt: nec primuin impetrali barbarorum<br />

tres duces Romani sustinuerant; sed Marius primo Teutones sub ipsis<br />

Alpium radicibus assecutus, prosi io oppressit. Valloni fluviumque me­<br />

dium hostes tenebant, unde militibus Roman is nulla aquas copia'. Aucta<br />

necessitate virtus causa victorias fuit: namque Marius sitini metuenti-<br />

bus ait, digitum protendens : «Viri estis: en illic aquam habebilis. »<br />

Itaque (ara acriter pugnalum est, (antaque csodes hoslium fuit ut Ro-


264 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

mani victores de cruento ilumine non plus aqua) Inherent quàm san­<br />

guinis barbarorum.<br />

Deletis Teutonibus, Caius Marius in Cimbros convertitur : hi ex<br />

alia parte Italiani ingressi, Athesim (lumen non ponte noe navibus,<br />

sed ingesta obrutum sylvà transiluerant; quibus occurrit Marius. Tum<br />

Cimbri legatos ad consulem miserunt, agros sibi suisque fratribus postu­<br />

lantes: ignorabant scilicet Teutonum cladem. Quum Marius ab iis quav<br />

sivisset quos ìli i fratres dicerent, Teutones nominaverunt. Hidens Ma­<br />

rius: «Omittite, inquit, fratres: tenent hi acceptam à nobis terrain<br />

eeternùmquc tenebunt. » Legati sensere se ludibrio haberi, ultionemqiie<br />

Mario minati sunt statini atque Teutones advenissent. «Atqui adsunt,<br />

inquit Marius, decetquo vos bine non discedere , rrisi salutatis vestris<br />

fratribus.» Tum vinctos adduci jussit Teutonum duces qui in praelio<br />

capii fuerant.<br />

His rebus auditis, Cimbri castris egressi ad pugna ni prodierunl.<br />

Marius aciem ita instituit ut pulvis in oculos et ora liostium ferretur.<br />

Incredibili strage prostrata est illa Cimbroruin multitudo : cassa tra-<br />

duntur centum oetoginta hominum millia. Ncc minor cum uxoribus<br />

pugna quàm cum viris fuit: illao enim object is undiquo planstris altas,<br />

desuper, quasi è turribus, pugnabant lancéis confisque. Vieta: tarnen<br />

legaiionem ad Marinili miserunt, libertatem orantes; quam quum non<br />

impetrassent, suffocatis elisisque infantibus, aut mutuis concidère vul-<br />

neribus, aut vinculo è crinibus suis facto, ab arboribus jugisque plaus-<br />

trorum subrectis pependerunt. Fenint imam conspectam fiòsso qua)<br />

podibus suis duos ñlios, seipsam vero ex arbore sospenderai.<br />

Tunc Romas primum civile bellum ortuin est. Quum enim Sylla<br />

consul contra Mithridatem, regem Ponti, missus fuissel, ei Marius illud<br />

iniperium eripuit, fecitque ut loco Syllao imperator crearetur. Qua re<br />

commotus, Sylla cum exercitu Romani venit, cam arm is occupavi!,<br />

Mariumque expulit. Marius in palude aliquandiu delitoit; sed ibi paulò<br />

post deprehensus, et, ut erat, nudo corpore comoque obi i tus, injecto<br />

in Collum loro raptus est, et in custodiara conjectus. Missus etiam est<br />

ad eum occidendum servus publicas, nationc Cimber ; quem Marius<br />

vultùs majestate deterruit. Quum enim hominem ad se gladio stricto<br />

venientem vidisset : «Tu ne, inquit, Marinili audebis occidere:'» [Ile<br />

attonitus ac tremens, abjeclo ferro, fugit. Marius postea, ab iis etiam<br />

qui priìis cum occidere voluerant è carcere omissus est.<br />

Marius, acceptà navícula, in Africani trajecit, et in agnini Cartba-<br />

giniensein pervenit. Ibi quum in locis solitaria sederei, venit ad cum<br />

liclor Sextilii pectoris, qui liane provinciam administrabat. Marius ab<br />

eo, quem nunquam laeserat, aliquod humanitatis officium exspectabat;<br />

al liclor decedere, eum provincia jussit, nisi vellet in se animadierti.


DE VIRIS ILLUSTR1BUS URBIS ROJL«. 263<br />

Torvis ooulis eum intuens, Marius nullum dabat responsum. Inter­<br />

rogava igitur eum lictor ecquid prastori vellet renuntiari. Cui Marius:<br />

«Abi, inquit, nuncia te vidisse Caium Marium in Carthaginis magna?<br />

ruinis sedentem.» Duplici exemplo insigni eum admonebat de incon-<br />

stantià rerum humanarum , quum et urbis maxima? exscidium, et viri<br />

clarissimi casum ob oculos poneret.<br />

[Anno U. C. 6G6.;<br />

l'rofecto ad bellum Mitbridaticum Syllà , in Italiani rediit Marius,<br />

efferatus magis calamitate quàm domilus. Cum exercitu Romain ingres-<br />

sus, eam caedibus et rapinis vastavit; omnes ad versa? factionis nobile«<br />

varus suppliciorum generibus alfecit: quinque dies totidemque noctes<br />

ista scelerum omnium duravit liceutia. Hoc tempore admiranda sane<br />

l'uit populi Romani abstinentia. Quum enim Marius objecisset domos<br />

occisorum diripiendas, nemo fuit qui ullam ex bis rem attingeret : qua?<br />

populi misericordia erat tacita quaadam Maro crudelitatis vituperatio.<br />

Tandem Marius, senio et laboribus confectus, in morbum incidit, et<br />

ingenti omnium laetitià vitam finivit. Cujus viri si expendantur cum<br />

virtutibus vitia, baud faciledictuerit utrùm in bello hostibus an in otio<br />

civibus fuerit infestior : quam enim rempublicam contra bostes virtute<br />

servaverat, eam togatus ambilione evertit.<br />

Erat Mario ingenuarum artium et liberalium studiorum contemptor<br />

animus. Quum aidem Honoris de manubiis bostium vovisset, spreta pe-<br />

regrinorum marmorum nobilitate, artificumque Gra?corum peritià, eam<br />

vulgari lapide per artificem Romanum curavit a?dificandam. Grascas<br />

etiam litteras aspernabalur, quòd, inquiebat, suis doctoribus parum<br />

ad virlutem prodessent. At idem fortis, validus et adversus dolorem<br />

confirmatus. Quum ei varices in crure secarentur, vetuit se alligari.<br />

Acrem tarnen fuisse doloris morsura, ipse ostendit: nam medico, alterum<br />

crus postulanti, noluit praebere, quòd majorem esse remedii quàm<br />

morbi dolorem judicaret.<br />

LVT. Lucius eouMii.ius SYLLA.<br />

Aule J. C. 108; Anno U. C. 6'ifi.<br />

Lucius Cornelius Sylla , patricio genere natus, bello Jugurtbino<br />

qiuestor Marii fuit. Vitam antea ludo, vino, libidineque inquinatami<br />

duxerat: quapropter Marius moleste tulit quòd sibi, gravissimum bellum<br />

gerenti, tam delicatus qua?stor sorte obligisset. Ejusdem ta men , post-


266 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO<br />

quam in Africani venit, virtus enituit. Bello Càmbrico, legatus consu­<br />

lis, bonam operaio navavit. Consul ipso deinde factus, pulso in exsi-<br />

lium Mario , adversus Mithridatem profectus est. Ac primùin illius regis<br />

prasfectos duobus prasliis profligavit; dein transgressus in Asiam Mi­<br />

thridatem ipsum fudit; et oppressisset, nisi, adversos Marium festinan»,<br />

qualemcumque pacem maluisset componere. Mithridatem tarnen pecunia<br />

mulctavit; Asia aliisquo provinciis, quas occupavorat, decedere coegit,<br />

eumque paternis finibus contentura esse jussit.<br />

Sylla, propter motus urbanos, cum victore exercitu Romain prope-<br />

ravit; eos, qui Mario favebant, omnes superávit. Nihil illa victoria fuit<br />

crudelius. Sylla , dictator creatus, novo et inaudito exemplo tabulala<br />

proscriptionis proposuit, qua nomina eorum, qui occidendi essent,<br />

continebantur : quumque omnium esset orta indignatio, postridie plura<br />

etiam adjecit nomina. Ingens caosorum fuit multitudo. Sasvitias causam<br />

avaritia etiam prasbuit, niultòque plores propter divitias quàm propter<br />

odium victoris necati sunt. Civis quidam innoxius, cui fundus in<br />

agro Albano erat, logons proscriptorum nomina, se quoque ad-<br />

scriptum vidit: «Voe, inquit, misero mihi ; rae fundus Albanus perse-<br />

quitur.» Nequo longo progressus, à quodam agnitus et percussus est.<br />

Depulsis prostratisque inimicorum partibus, Sylla felicem se edicto<br />

appellavit : quumque ejus uxor geininos eodein partu tunc edidisset,<br />

puerum Fauslum puellamque Faustam nominali voluit. Tum repente,<br />

contra omnium exspectationem, dictaturam deposuit, dimissisque lieto-<br />

ribus, diu in foro deambulavi!. Stupebat populus, cura privatum videns,<br />

cujus modo tara formidolosa foerat potostas : quodque non minus mi-<br />

randum fuit, sua ei privato non solimi salus , sed etiam dignitas con-<br />

stitit, qui cives innúmeros occiderat. Unus tantum fuit adolesceus qui<br />

auderet qoeri, et recedentem usque ad fores domùs maledictis incesse-<br />

re. Cujus injurias Sylla patienti animo tulit; sed domum ingrodiens<br />

dixit: «Hie adolescens efliciet ne quis posthac tale imperium deponat.»<br />

Sylla deinde, in villani profectus, rusticari el venando vitara du­<br />

cere ccepit. Ibi morbo pediculari correptus intoriit, vir ingentis animi,<br />

cupidos voluptatum, sed glorios cupidior; litteris Oraseis atque Latinis<br />

eruditus, et virorum litteratorum adeò amans ut sedulitatem etiam mali<br />

cujusdam poetas aliquo prasmio dignara duxerit: nam quum il le epi­<br />

gramma ipsi obtulisset, jussit Sylla prasmium ei statini ilari, eà tarnen<br />

lege ne quid postea scriberet. Ante victoriam laudandus ; in iis vero<br />

quas secuta sunt nunquam satis vituperandus: urbem enim et Italiani<br />

civium sanguine inundavil. Non solimi in vivos sasvüt, sed ne mor-<br />

tuis quidem pepercit : nam Caii Maro, cujus, etsi postea inimicus, ali-<br />

quando tarnen quasstor fuerat, erutos ciñeres in flumeii projecit. Qua<br />

crudelitate rerum prasclarè gestarían gloriara corrupit.


DE Y1RIS ILLUSTR1BUS URBIS ROM.*. 267<br />

LV1I. LUCIUS LUCULLUS,<br />

Ante J. C. 75; Anno U. C. 679.<br />

Lucius Lucullus ingenio, doctrine et virtute claruit. In Asiani quaes­<br />

tor profectus, liuie provincia; per multos annos cum laude prasfuit.<br />

Postea consul faetus, ad Mithridaticuni bellum à senalu missus, opi-<br />

nionem omnium, quae de virtute ejus erat, vicit: nam ab eo laus im­<br />

peratoria non admodum exspeetabatur, qui adoleseentiam in pacis<br />

arlibus consumpseral ; sed incredibilis qucedam ingenii magnitudo non<br />

desiderava tardam et indocilem usùs disciplinam. Totum iter consum-<br />

psit partim in percontando à peritis, partim in rebus gestis legendis.<br />

Habebat porrò admirabilem quamdam rerum memoriam ; unde factum<br />

est ut in Asiani ductus imperator, venerit, quum esset Roma profectus<br />

rei mibtaris rudis.<br />

Lucullus eo bollo magnas ac memorabiles res gessit: Mitbridatem<br />

siepe multis locis fudit; Tigranem, regimi maximum in Armenia, vicit,<br />

ultimamque bello inanimi magis noluit imponere quàm non potuit ; sed<br />

alioqui per omnia laudabilis, et bello pene invictus, pecunia; cupidini<br />

nimiiim deditus fuit; quam tamen ideo expetebat ut deinde per luxu-<br />

l'iam effunderet. ltaque , postquam de Mitliridate triumphasset, abjectà<br />

omnium rerum cura, ca:pit delicate ac molliter vivere, otioque et luxu<br />

diffluere: magnificò et immenso sumptu villas a;diiìcavit, atque ad earum<br />

usimi mare ipsum vexavit. Nam in quibusdam locis moles mari injecit;<br />

in aliis vero, suffossismontibus, mare in terras induxit; unde eum haud<br />

infacete Pompeius vocabat Xerxem togatum: Xerxes enim, Persarum<br />

rex, quum pontoni in Heilcsponto fecisset, et die tempestato ac flucti—<br />

bus esset disjectus, jussit mari treccntos flageliorum ictus infligi, et<br />

compedes dari.<br />

Habebat Lucullus villani prospectu et ambulatone pulclierrimam.<br />

Quo quum venisset Pompeius, id unum reprehendit quòd ea babitatio<br />

esset quidem asstate perameena , sed bieme minus commoda videretur;<br />

cui Lucullus: «Pufasne, inquit, me minus sapere quàm jiirmidines,<br />

quae, advenientc liieinc, sedem commutant? Villaruni magnificenti®<br />

respondebat epularum sumptus. Quum abquando modica ei, utpote soli,<br />

ccena esset posita, coquum graviter objurgavit; eique excusanti ac di­<br />

centi se non debuisse lautum parare convivium, quòd nemo esset ad<br />

ccenam invitatus: «Quid ais? inquit iratus Lucullus; an nesciebas Lu~<br />

cullimi hodie coenaturum esse apud Lucullum?»


268 PRIMER ANO Oli LATIN Y CASTELLANO.<br />

LYIII. QUINTUS SERTORIUS.<br />

Ante J. C. 91 ; Anno V. C. 663.<br />

Quintus Sertorius, ignobili loco natus, prima stipendia bello Cimbri-<br />

co fecil, in quo honos ei virtutis causa habitus est. In prima adverses<br />

Cimbros piignâ , licèt vulneratus , et equo amisso, Hbodanom, flumen<br />

rapidissimum, nando trajecit, lorica et scoto retentis. Egregia etiam<br />

fuit ejus opera bello sociali. Doni enim nullum periculum refugit, alter<br />

ei oculus effossus est; idque ille non dehonestamentum ori, sed orna-<br />

mentum meritò arbitrabatur: dicebat enim caetera bellica) fortitudinis<br />

insignia, ut armillas, coronasve, nec semper, nec ubique gestari ; se<br />

vero, quotiescumque in publicum prodiret, suas virtutis pignus, vulnus<br />

scilicet ob rempoblicam acceptum, in ipsà fronte ostentare , nec quam­<br />

quam sibi occurrere qui non esset laudum suarum admirator.<br />

Postqoam Svila, ex bello Mithridatico in Italiani re versus, ceepit<br />

dominari, Sertorius, qui partium Marianarum fuerat, in Hispaniam se<br />

contulit. Ibi virtutis admiratione et imperandi moderatione, Hispanorum<br />

simul ac Romanorum , qui in iis locis consederant, aniinos sibi conci-<br />

liavit; magnoque exercitu collecto, quos adversùs eum Svila miserat<br />

duces prolligavit. Missus deinde à Syllà Motollos à Sertorio fusus quo­<br />

que ac fugatus est. Pompeium etiam, qui in Hispaniam venerat ut Me­<br />

tello opem ferret, levibus prasbis lacessivit Sertorius. Is enim, non<br />

minus cautus quàm acer imperator, universa) dimicationis discrimen<br />

vitabat, quòd imparem se universo Romanorum exercitui sentiret ; in­<br />

terim vero hostem crebris damnis fatigabat.<br />

Quum aliquando Sertorii milites pugnam inconsultò flagitarent, nec<br />

jam eorum impetus posset cobiberi, Sertorius duos in eorum conspecto<br />

equos constituit, praovalidum alterom, alterimi vero admodom exilem<br />

et imbecillum: deinde equi infirmi caudam à robusto juvene totam si­<br />

timi abrumpi jussit ; validi autom equi singulos pilos ab imbectllo sene<br />

paulatim velli. Irritus adolescentis labor risum omnibus movit ; senex<br />

autem, quàmvis tremula manu, id perfecit quod imperatum sibi fuerat.<br />

Quumque milites non satis intelligerent tiuorsum ea res spectaret, Ser­<br />

torius ad eos conversus: «Equi caudae, inquit, similis est hostium<br />

exercitus : qui partes aggreditur, facile potest opprimere ; contrà nihil<br />

proficiet qui universum conabitur prosternerò.»<br />

Erat Sertorio cerva candida eximiae polchritodinis, quae ipsi magno<br />

usui fuit ut obsequentiores haberet milites. liane Sertorius assuefecerat<br />

se vocantem audire et euntem sequi. Diana) donum esse omnibos per­<br />

suasif, seque ab eà moneri quœ facto opus essent. Si quid durius vellet


I)F. VIMS ILI.LSTUIBI S UllBIS KOM.E. £69<br />

imperare , so à cerva monitum praedieabat, slatimque Iibentes parebanl.<br />

Cerva in quádam boslium incursione amissa est ac periisse credila<br />

; quod asgcrrimè tul it Sertorius. Mullís post diebus à quodam homine<br />

inventa est. Sertorius eum qui id sibi nunciabat tacere jussit.<br />

cervamque repente in locum, ubi jus reddere solebat immuti. Ipse<br />

vultu hilari in publicum progressus, dixit sibi in quiete visam esso<br />

eervam, qua; perierat, ad se revertí. Tunc emissa ex composito cerva,<br />

obi Sertorium conspexit, teto saltu ad tribunal fertur , ac dexteram sedentis<br />

ore lambit : undo clamor factus, ortaque omnium admiratio est.<br />

Yictus postea à Pompeio, Sertorius prístinos mores mutavit, et ad<br />

iracundiam deflexit. Mullos ob suspicionem proditionis crudeliter interfecit:<br />

unde odio esse ccepit exercitui. Romani molestò ferebant quòd<br />

Iiispanis magis quàm sibi conñderet, bosque baberet corporis custodes.<br />

In hac animorum aogritudinc non deserebant Sertorium , quem necessarium<br />

sibi ducem judicabant, sed eum amare desierant. Deinde in Hispanos<br />

quoque saeviit Sertorius, quòd ii tributa non tolerarent ; ipse<br />

etiam Sertorius curis jam et laboribus fessus, ad obeunda ducis munia<br />

segnior, ad luxum et libídines declinavit. Quare , alienatis omnium<br />

animis, jussa imperatoris contemnebantur. Tandem , facta adversùs eum<br />

conjuratione, Sertorius in convivio àsuis est interfectus.<br />

LIX. e\*:rs POMPEIUS MAGNUS.<br />

Ante J. C. SS; .Unió U. C. 6G6.<br />

Crueus Pompeius, stirpis senatoria; adolescens, in bello civili se et<br />

patrem Consilio servavit. Pompeii pater suo exercitui ob avaritiam erat<br />

invisus: ilaque facla est in eum conspiratio. Terentius quidam, Cnad<br />

Pompeii contubernalis, eum occidendum susceperat, dum alii taber-<br />

naculum palris ineendercnt. Qua; res juveni Pompeio Menanti nunciata<br />

est. Ipse nihil periculo motus, solito hilariùs bibit, et cum Terentio<br />

eàdem, qua antea, comitate usus est. Deindecubiculum ingressus , clam<br />

subduxit so tontorio, et firmam patri circumposuit custodiam. Terentius<br />

turn districto ense ad lectum Pompeii accessit, multisque ictibus stragula<br />

pereusit. Oria mox seditione, Pompeius se in media conjecit agmina,<br />

militesque tumultuantes precibus et lacrymis placavit, ac suo duci re-<br />

conciliavit.<br />

Pompeius, eodem bello civili, partes Sylla; secutus, ita egit ut ab<br />

eo máxime diligerelur. Annos tres et viginti natus, ut Syllae auxilio<br />

venirci, paterni exercitùs reliquias collegit, statimque dux peritus<br />

exstitit. Illius magnus apud mililem amor, magna apud omnes admira­<br />

tio fuit; nullus ei labor tedio, nulla defatigatio molestia; erat. Cibi vi-


270 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

niquc temperans, somni parous, inter milites corpus exercebat. Cum<br />

alacribus saltu, cum velocibus cursu, cum validis luctà certabat, Tum<br />

ad Syllam iler intendit; non per Igea devia, sed palàm ineedens, tres<br />

hostium exercitus aut fudit, aut sibi adjunxit. Quem ul)i Sylla ad se<br />

accedere audivit, egregiamque sub signis juventutem aspexit, desiiiit<br />

ex equo, Ponrpeiuinque salutavit imperatorem; deineeps ei venienti<br />

solebat assurgere de sella et caput aperire: quem honorem nemini, nisi<br />

Pompeio, tribuebat.<br />

Postea Pompeius in Siciliani profeetus est, ut cani à Carbone, Svila;<br />

inimico, occupatam recipcret. Garbo comprehensus, et ad Pompeium<br />

ductus est. Quem Pompeius, postquam acerbe in eum invectus fuisset,<br />

ad supplicium duci jussit. Tunc ille, qui ter consul fuerat, demissè ac<br />

muliebriter mortem exfimuit: voce flebili petit ut sibi alvum levare li­<br />

ieret, sieque brevem miserrima; vita; usurarn rapuit, donee miles,<br />

moree impatiens, caput in sordido loco sedenlis amputavit. Longo mo­<br />

derator fuit Pompeius erga Sthenium , Sicula; cujusdam civitatis prin-<br />

cipem. Quum enim in earn civitatem animadvertere, decrevisset qua;<br />

sibi adversata fuerat , exclamavit Sthenius eum inique facturum, si ob<br />

culpam unius omnes pleoterel. Interroganti Pompeio quisnam ilio unus<br />

esset: «Ego , inquit Sthenius, qui meos cives ad id induxi.» Tarn liberà<br />

voce delectatus , Pompeius omnibus et Sthenio ipsi pepercìt.<br />

Transgresses inde in Africani, Pompeius larbam, Numidiaä regem,<br />

qui Marii partibus favebat, bello persecutus est. Intra dies quadraginta<br />

hostem oppressit, et Africani subegit adolescens quatuor et viginti an-<br />

norum. Tum ei litterae à Syllà redditae sunt, quibus jubebatur exerci-<br />

tum dimittere, et cum una tantum legione successoreni exspectare. Id<br />

«gre tulit Pompeius : paruit (amen, et Romani reversus est. Revertenti<br />

incredibilis multitude obviàm ivit, Sylla quoque eum laetus excepit, et<br />

Magni cognomine appellavit. Nihilominus Pompeio triumplium polenti<br />

resti tit: ncque eà re à proposito deterritus est Pompeius; aususque est<br />

dicere plures solem orientem adorare quàm occidentem: quo diclo in-<br />

nuebat Syllao potentiam minui, suam vero crescere. Eà voce audita,<br />

Sylla juvenis constantiam admiratus, exclamavit: «Triumphet ! trillili-<br />

phet !»<br />

Metello jam seni, et bellum in Ilispanià scgniìis gercnli, collega<br />

datus est Pompeius, ibique adversùs Sertoriuui vario eventi! dimicavit.<br />

In quodam proelio maximum subiit periculum : quum enim in cum vir<br />

vasta corporis magnitudine impetum fecisset, Pompeius manum hostis<br />

amputavit; sed multis in eum concurrentibus, vulnus in femore acce-<br />

pit, et à suis fugientibus desertus, in hostium potestate erat. At praeter<br />

spem evasit : üb scilicet equum Pompeii auro phalerisque eximiis in-<br />

struetum ceperant. fìum vero pnedam inter se altercantes partii.ntur,


DE VIRIS II.LUSTRIBUS URBIS ROM*. 27 t<br />

Pompeius illorum mantis etfugit. Altero pra?lio, qunm Metellos Pom-<br />

peio laboranti auxilio venisset, fususque esset Sertori i exercitus, is<br />

dixisse fertur : «Nisi ista anus super venisset, ego hunc puerum verbe-<br />

ribus castigatum Romain dioiisissein.» Metellum anum appellabat, quia<br />

is, jam senex, ad möllern et effeminatam vitam deflexerat. Tandem,<br />

Sertorio interfecto, Pompeios Hispaniam recepii.<br />

Quum piratee maria omnia infestarent, et quasdam etiam Italia? ur­<br />

bes diripuissent, ad eos opprimendos cum imperio extraordinario mis­<br />

sus est Pompcius. Nimia? viri poteotia? obsistebant quidam ex optima-<br />

tibus, et imprimis Quintos Catulus; qui quum in concione'dixisset<br />

esse quidem praaclarum virimi Cna?uni Pompeium, sed non esse uni<br />

omnia tribuenda, adjecissetque : « Si quid ei acciderit, ecquemnam in<br />

ejus locum substituetis ? » acclamavit universa concio: «Te ipsum,<br />

Quinte Cabile.» Tarn honoriiico civium testimonio victus, Catulus è<br />

concione discessit. Pompcius, disposito per omnes maris recessus na-<br />

vium prassidio, brevi terrarum orbem illà peste liberavit; pra?dones<br />

multis locis victos fudit ; eosdem in deditionem acceptos in urbibus et<br />

agris procul à mari collocavit. Nihil hac Victoria celerius: nam intra<br />

quadragesimum diem piratas foto mari cxpulit.<br />

Confecto bello piratico, Cnaaos Pompeius contra Mithridatem pro­<br />

fectus est, et in Asiam magna celeritate contendit. Pra?lium cum rege<br />

conserere cupiebat, ncque opportuna dabatur pugnandi facultas, quia<br />

Mithridates interdiu castris se conlincbat, noctu vero baud tufum erat<br />

congredi cum hoste in locis ignotis. Quádam tarnen node Mithridatem<br />

Pompeius aggressus est. Luna magno fuit Romanis adjumento : nam<br />

quum earn Romani à tergo haberent, umbra? corporum, longiùs pro-<br />

jedas, ad primos usque hostium ordines pertinebant: unde decepti regii<br />

milites, in umbras, tanquam in propinquum hostem, tela mittebant.<br />

Victus Mithridates in Pontum profugit. Adversìis eum filius Pharnaces<br />

rebellavit, quia, occisis à patre fratribus, vita? sua? ipse timebat. Mi­<br />

thridates, à til io obsessus, venenum sumpsit; quod quum tardiùs su­<br />

birei, quia adversìis venena multis antea medicaminibus corpus fir­<br />

ma verat, à milite Gallo volens inlerfectus est.<br />

Pompcius deinde Tigranem, Armenia? regem, qui Mithridatis partes<br />

secutus fuerat, ad deditionem compulit; quem tarnen ad genua procum-<br />

bentem erexit, benignis verbis recreavit et in regnum restituit ; eequè<br />

pulchrum esse judicans et vincere reges et faceré. Tandem, rebus Asia?<br />

compositis, in Italiani rediit. Ad urbem venit, non, ut plerique ti-<br />

muerant, armatus, sed dimisso exercitu , et tertium triumphum biduo<br />

duxit. Insignis fuit multis novis ihusitatisque ornamentis hic trium-<br />

phus ; sed nihil illustrius visum quàm quòd tribus triumphis tres orbis<br />

partes devicta? causam pra?buerunt: Pompeius enim , quod antea con-


272 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

tigerat nemini, primo ex Africa, Rerum ex Europa , tertiò ex Asia<br />

triumphavit; felix opinione hominum futurus, si, quern glorias, eumdem<br />

vitas finemhabuisset, neque adversam fortunam esset expertusjam senex.<br />

Postea orta est inter Pompeium et Caesarem gravis dissensio, quòd<br />

hic superiorem, ille vero parem ferre non posset: et inde bellum ci­<br />

vile exarsit. Caesar, cum infesto exercitu in Italiani venit. Pompeius,<br />

relictâ urbe ac deinde Italia ipsa, Thessaliam petiit, et cuin eo consules<br />

senatusque omnis: quern insecutus Caesar, apud Pharsaliam acie fudit.<br />

Victus Pompeius ad Ptolemaeum, Alexandria; regem, cui tutor à sena­<br />

to datus fuerat, profugit; sed ille Pompeium interfìci jussit. Latus Pom­<br />

peii sub oculis uxoris et liberorom mucrone confossom est, capot ab-<br />

scissum, truncus in Nilum conjectus. Dein caput velamine involutum<br />

ad Caesarem delatum est, qui, eo viso, lacrymas fudit, et illud multis<br />

pretiosissimisTue odoribos cremandum curavit.<br />

Is fuit viri prestantissimi post très consulates et totidem triomphes<br />

vitae exitus. Erant in Pompeio multae ac magnae virtotes, ac praecipoè<br />

admiranda frogalitas. Quum ei aogrolanti proscepisset medicus ut lur-<br />

dum ederet, negarent autem servi earn avem usquam .estivo tempore<br />

posse reperiri, nisi apud Lucullum, qui turdos domi saginaret, vetuit<br />

Pompeius turdum inde peti, medicoque dixit: «Ergo, nisi Lucullus<br />

perditus deliciis esset, non viverci Pompeios?» Aliam avem, quœ pa-<br />

rabilis esset, sibi jussit apponi.<br />

Viris doctis magnum honorem habebat Pompeius. Ex Syria dece-<br />

dens , confecto bello Mithridalico, quum Rbodum venisset, nobilissi-<br />

mum philosophum Posidonium cupiit audire; sed quum is diceretur<br />

tune graviter asgrotare, quòd maximis podagras doloribus cruciabatur,<br />

voluit saltern Pompeios eum visere. Mos erat ut, consule asdes aliquas<br />

ingressuro, lictor fores virgâ percuteret, admonens consulem adesso; at<br />

Pompeios vetuit fores Posidonii perenti, honoris causa. Quem ut vidit<br />

et salutavi!, molestò se ferre dixit quòd eum non posset audire. Al ille:<br />

« Tu vero, inqoit, potes, nec commitam ut dolor corporis efficiat ut<br />

frustra tantes vir ad me venerit. » Itaque, cubans, graviter et copiosi-<br />

disseruit de hoc ipso: nihil esse bonum nisi quod honestum esset, et<br />

nihil malum dici posse quod turpe non esset, Quum vero dolor ioter-<br />

dum acriter eum pungeret, saspo dixit: « Nihil agis, dolor: quàmvis<br />

sis molestas, nunquam te esse malum confitebor.<br />

LX. CAIUS JULIUS CffiSAR.<br />

Ante J. C. 85 ; Anno V. C. 669.<br />

Cajus Julius Cassar , nobilissima genìtus l'amilià, annum agens sex-<br />

tuin et decimimi, patrem amisi! ; paolo post Corneliam duxit uxorem:


DE VlKlS ILI.USTR1BUS LiniHS H0M/E. 27,1<br />

cujus quum pater esset Syllao inimicus, voluit Sylla Csesarem compel -<br />

lere ut cam (limitieret; ncque id potuit efiicere. Ob earn causam Cassar<br />

bonis spoliatus, quum etiam ad mortem quasreretur, mutala veste, noe­<br />

ta elapsus est ex urbe, et, quanquam tunc quartana? morbo laboraret.<br />

propè per singulas noctes latebras commutare cogebatur ; sic quoque<br />

compreiiensus à Sylla? liberto, vis data pecunia evasit. Postremo per<br />

proximos suos veniam impetravil, diu repugnante Svila: qui quum de-<br />

precanlibus ornatissimis viris denegasset, atque illi pcrlinaciter con-<br />

tenderent, expugnatus tandem dixit cum, quem salvimi tantopere cu-<br />

perent, aliquando optimatum partibus, quas simul défendissent, exitio<br />

futurum, multosque in eo puero inesse Marios.<br />

Cassar, inorino Sybà et composita seditione civili, Rliodum seco-<br />

dere sfatuit, ut per olium Apollonio, tunc clarissimo dicendi magislro,<br />

operam darct; sed in itinere à piratis captas est, mansitque apud eos<br />

quadragintä dies. Ita porrò per illud omne spatium se gessit ut piratis<br />

terrori pariter ac venerationi esset ; atque, ne iis suspicionem ullani<br />

daret qui ocubs tantummodo eum custodiebant, nunquam aut nocte aut<br />

(lie excalceatus est. Interim comités servosque dimiserai ad expedien-<br />

das pecunias qui bus redimeretur. Vigiliti talenta piratas postulaveranl;<br />

ille vero (piinquaginta datarmi! se spopondil: quibus numeratis, ex-<br />

positus est in btore. Ciesar liberates, confestim Miletum , quas urlvs<br />

proximo aberat, properavit ; ibique contracta classe, slantes adirne in<br />

eodem loco pricdones noeta adortus, aliquot naves, inersis aliis, cepil,<br />

piratasque ad deditionem redaelos eo alfocit supplicio quod ibis saspe<br />

por jocum minatus filerai, dum ab iis detineretur: crucibus illos suftigi<br />

jussit,<br />

Julius Cassar, quasstor factus, in llispaniam profectus est; quumque<br />

Alpes transiret, et ad conspectum pauperis cujusdani vici comités ejus<br />

per jocuin inter se disputarent, an illic etiam esset ambitioni locus,<br />

serio dixit Cassar malie se ibi primiim esse quàm Romas secundum.<br />

Ita animus doininationis avidus, à prima aitate regnum concupiscebat.<br />

semperque in ore habebat hos Euripidis, Grasci poetae , versus:<br />

Nam si violandum est jus, regnandi grati'*<br />

Violandum est ; aliis rebus pietatem colas.<br />

Quum vero Gadcs , quod est Hispanias oppidum, venisse!, visa Ale-<br />

xandri Magni imagine ingemuit et lacrymas fudil: causam quasrenti-<br />

bus amicis: «Nonne, inquit, idonea dolendi causa est, quòd nihildum<br />

memorabile gesserim, earn astatom adeptus quA Alexander jam terra-<br />

rum orbem subegerat? »<br />

Julius Cassar in captando plebis gratià et ambiendis honoribus Pa­<br />

trimonium cfTudit: .TIC alieno oppressas, ipse dicebat sibi opus esse<br />

Tomo I. 18


274 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

millies sesterliùm ut haberet nihil. His artibus consulatum adeplus est;<br />

collegaque ei datus Marcus Bibulus, cui Cassaris Consilia baud place -<br />

bant. Inito magistrati!, Cassar legem Agrariam lubt, hoc est de divi­<br />

dendo egenis ci vibus agro publico: cui legi quum senates repugnare!,<br />

Cassar rem ad popolimi detulit. Bibulus collega in forum venit ut legi<br />

ferendas obsisteret; sed tanta commota est seditio ut in caput consulis<br />

cophinus stercore plenos efTunderetur, fascesque frangcrcntur. Tandem<br />

Bibulus à satellilibus Cassaris foro expulsus, domi se continere per re-<br />

liquum anni tempus coactus est, curiàque abstinere. Interea unus Cas-<br />

sar omnia ad arbitrium in república administravit : unde quidam ho­<br />

mines faceti, quas eo anno gesta sunt, non, ut mos erat, consul jbux<br />

Cassare et Bibulo acta esse dicebant, sed Julio et Cassare, unum con-<br />

sulem nomine et cognomine pro duobus appellante».<br />

Julius Cassar , functus consulatu, Galliam provinciam sorte obtinuit.<br />

Gessit autem novem annis, quibus in imperio fuit, bsec fere. Galliam<br />

in provincias Romanas formara redegit; Germanos, qui trans Rhenum<br />

incolunt, primus Romanorum, ponte fabricato aggressus, maxirais<br />

affecit cladibus. Britannos, antea ignotos, vicit, iisque pecunias et ob-<br />

sides imperavi! ; quo in bello multa Cassaris facta egregia narranfur.<br />

Inclinante in fugara exercitu , rapuit è manti militis fugientis scutum,<br />

et in primam aciem volitans, pugnara restituii. In alio praslio, aquib-<br />

ferum terga vertentem faucibus comprehendit, in contrariara partem<br />

retraxit, dexteramque ad hoslem prolendens: « Quorsum tu, inquit,<br />

abis ? Illic sunt cura quibus dimicamus. » Quo facto militibus ánimos<br />

addidit.<br />

Cassar, quum adirne in Gallià detineretur, ne imperfecto bello dis-<br />

cederet, postulavit ul sibi liceret, quàmvis absenli, secundum consu­<br />

latum petere ; quod ei à senatu est negatimi. Eà re commotus, in Ita­<br />

liani rediit, arrais injuriara acceptam vindicaturus; plurimisque urbibus<br />

occupatis, Brundusium contendit, quo Pompeius consulesque coniuge-<br />

rant. Tunc suuimas audacias facinus Cassar edidit: à Brundusio Dyrra-<br />

cliiuni, inter oppositas classes, gravissima hieme transmisit; cessanti-<br />

busque copiis, quas subsequi jusserat, quum ad eas arcessendas frus­<br />

tra misissef: moras impatiens, castris noclu egredilur, clam solus na-<br />

vieulam conscendil, obvoluto capite, ne agnoscereiur. Mare, adverso<br />

vento vehementer fiante, intumescebat; in altura tamen prolinus dirigi<br />

navigium jubet; quumque gubernalor, pene obrutus ílucübus, adversas<br />

tempestati cederet : «Quid times? ait: Cassarem vehis. »<br />

Deinde Cassar Thessaliam petiit, ubi Ponipeium Pharsalico praolio<br />

fudit, fugientem persecutus est, eumque in itinere cognovit occisum<br />

fuisse. Tum bellum Piolomaso, Pompeii inlerfeclori, intulit, à quo sibi<br />

quoque insidias'parari videbat; quo vieto, tesar in Pontum transiit.


DE HRI5 ILLUSTRIBUS URBIS BOMÄ. 275<br />

rharnacemque, Mithridatis íilium, rebellantem oggressus, intra quin-<br />

tum ab adventu diem, quatuor vero, quibus in conspectum venerai,<br />

horis, uno praslio profiigavit. Quam victoria? celeritaíem inter trium-<br />

phandiun notavit, inscripto inter pompa? ornamenta trium verborum<br />

titulo, Veni, vidi, vici. Sua deinceps Cassarem ubique comitata esl<br />

fortuna. Scipionem et Jubam, Numidias regem, reliquias Pompeia-<br />

narum partium in Africa refoventes, devicit, Pompeii liberos in<br />

Hispaniä superávit: clementer usus est victoria, et omnibus, qui con­<br />

tra se arma tulerant, pepercit. Rcgressus in urbem , quinquies frium-<br />

pbavit.<br />

Bellis civilibus confectis, Cassar, dictator in perpetuum creatus,<br />

agore insolentiùs coepit: senatum ad se venientem sedens excepit, et<br />

quemdam ut assurgerei monentem, irato vultu respexit, Quum Anto­<br />

nius , Cassaris in omnibus expeditionibos comes, et tune in consulatu<br />

collega, ei in sella aurea sedenti pro rostris, diadema, insigne regium,<br />

imponeret, non visus est eo facto offensos. Quare conjuraban est in<br />

Rum à sexaginta et ampliùs viris, Cassio et Bruto ducibus conspiratio-<br />

nis. Quum igitur Cassar idibus Martiis in senatum venisset, assidentem<br />

specie officii circumsteterunt, illicoquo unus è conjuratis, quasi<br />

aliquid rogaturus, propiùs accessit, renuentique togam ab utroque<br />

humero apprehendit. Deindo clamantem: «Ista quidem vis est,» Cassius<br />

vulnerai paulò infra jugulum. Cassar Cassii braehium arreptum grapbio<br />

trajecit, conatusque prosilire, aliud vulnus accepit. Quum Marcum<br />

Brutum, quem loco fila habebat, in so irruentem vidisset, dixit: «Tu<br />

quoque, fili mi!» Dein ubi animadvertit undique se strictis pugio-<br />

nibus peli, toga caput obvolvit, atque ita tribus et viginti plagis oon-<br />

fossus est.<br />

Erat Cassar excelsa statura, nigris vegetisque oculis, capite calvo:<br />

quam calvitii deformitatem asgrè ferebat, quòd saspc obtrectantium<br />

jocis esset obnoxia. Itaquc, ex omnibus honoribus sibi à senatu populo-<br />

que decretis, non aliud recepit aut usurpavit libentiùs quam jus laureas<br />

perpetuò gestandas. Eum vini parcissimum fuisse ne inimici quidem<br />

negàrunt : unde Cato dicere solebat unum ex omnibus Cassarem ad<br />

evertendam rempublicam sobrium aceessisse, Armorum et equitandi<br />

peritissimus erat; laboris ultra fidem patiens; in agmine nonnunquam<br />

equo, saspiùs pedibus anteibat, capite detecto, sivo sol, sive imber<br />

esset. Longissimas vias incredibili celerilate confecit, ita ut persaspe<br />

nuntios de se prasvenerit; neque eum morabantur ilumina, quas, ve|<br />

nando . vel innixus inflatis utribus , trajiciebat.


27 fi r-RIMEIt ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

LXI. MARCUS CATO UTICENSIS.<br />

Ante J. C. 73; Anno U. C. 681.<br />

Marcus Cato, adirne puer, invictum animi robur ostendit. Quum in<br />

domo Drusi avuncub soi educaretur , Latini, de civitate impetrando.<br />

Romani venerimi. Popedius, Latinorum princeps, qoi Drusi bospes<br />

erat, Catenelli puerum rogavi! ut Latinos apod avunculum adjuvaret;<br />

Calo vultu constanti negavit id se faclurum. Iterimi deinde ae sicpiùs<br />

interpellatus, in proposilo perslitit. Tone Popedius puerum in excelsani<br />

aedium partem levatimi tenuit, et abjecturum inde se minatus est, nisi<br />

precibus obtemperaret ; ncque boc motu à sententi;! eum poluit dimo­<br />

vere. Tunc Popedius exclamasse ferlur : «Gratulemur nobis, Latini,<br />

bone esse tara parvum ; si eiiim senator esset, ne sperare quidem jus<br />

civitatis nobis beeret.»<br />

Calo quum, salulandi gratia , ad Syllam à paedagogo diiceretiir . et<br />

in atrio cruenta proscriptorum capila vidisset, Syllae crude! ilatem ex-<br />

secratus est ; seque eodem esse animo signilicavil quo puer alius, no­<br />

mine Cassius , qui tunc pubbeam scbolam cum Fausto, Svila; libo , ire-<br />

quentabat, Quum enim Faustus proscriplionem paternam in sebolà<br />

laudaret, diceretquo se, quum per aetatem possel, eanidem rem esse<br />

faeturiiin, ei sodalis gravem colaphum impegit.<br />

Insignis fuit, et ad imitandum proponenda, Catonis erga fralrem<br />

benevolentia. Quum cnim inlerrogaretor (pieni omnium maxime dili­<br />

gerei, respondit: «Fratrem.» Herum interrogates, quem secundum<br />

maxime diligeret, iterimi «Fralrem» respondit, Quacrenti terliò idem<br />

responsum dedit, donec die à pcrcunctando desisterei. Crevit coni aolate<br />

ille Catonis in fratrem amor: ab ejus latere non discedebat; ei in<br />

omnibus rebus morem gerebal. Annos nalus vigiliti, nunquain sino<br />

fratre coenaverat, nonqoam in forum prodierat, nunquam iter susce-<br />

peral. Diversum tarnen erat utriusque ingenium: in ulroipie probi mo­<br />

res crani, sed Catonis indoles severior.<br />

Calo , quum frater , qui erat tribunes militimi, ad bellum profectus<br />

esscl, ne eum desererct, voluntaria stipendia fecit, Accidit postea ut<br />

Catonis frater in Asiani proficisci cogeretor, et iter faciens in niorbum<br />

inciderei : quod ubi audivil Cato, licèt lune gravis lempeslas saeviret.<br />

neque parata esset magna navis, solvit è portu Tliessalonicae exiguii<br />

naviculà com duobus tantum amicis tribusque scrvis, et, peni; hauslus<br />

iluctibus, tandem praeter speni incolumis evasi!. Al fratrem modo de-<br />

funclum vita reperii. Tunc queslibus et lacrynws lotuni se tradldit:<br />

mortui corpus quam magnificentissimo poluit funere extulit, et mar-


DE YIRIS II.LUSTRIBUS URBIS ROM*. 277<br />

nioreum tumulimi exstrui curavit suis impensis. Vela deinde facturus,<br />

quum suaderent amici ut fratris reliquias in alio navigio poneret, ani­<br />

mala se priòs quàm illas relicturum respondit; atque ita solvit.<br />

Cato quasslor in insolam Cyprum missus est, ad colligendain Plolo-<br />

m;ei regis pecuniam, à quo populus Romanus hasres institutus fuerat.<br />

Integerrima lide cam rem administravit. Summa longè major, quàm<br />

quisquam sperare potuisset, redacta est. Fere septem millia taleiitoruiu<br />

navibus imposuit Cato; atque ut naufrago pericula vilaret, singulis<br />

vasis, quibus inclusa erat pecunia , corticem suberis longo funiculo al-<br />

ligavit, ut si forte morsimi navigium esset, locum amissa) pecunia?<br />

cortex supernatans indicaret. Catoni advenienti senatus et tota forme<br />

civitas obviàm otfusa est, nec erat res triumpho absimilis. Acta) sunt<br />

Catoni à senatu gratile, prasluraque ì 111 et jus spectandi ludos praslex-<br />

tato extra ordinom data. Quem honorem Cato noluit accipere, iniquum<br />

esse aftirmans sibi decorni quod nulli alii tribueretur.<br />

Quum Cassar consul legem reipublicas perniciosam tolisset, Cato<br />

solos, cicteris oxtorritis, buie legi obstitit. Iratus Cassar Catonem exlra-<br />

ht curia, et in vincula rapi jussit: at ilio nihil de libcrtale lingule<br />

remisit; sed in ipsa ad carcerimi via de lege disputabat, civesque com-<br />

monebat ut (alia molionlibiis adversarenlur. Catonem sequebanlur<br />

mo'sti patres; quorum iinus, objurgatus à Cassare quòd nondum misso<br />

senato discedoret: «Malo, inquit, esse cum Catone io carcere quàm<br />

tecum in curia. » Exspeclabat Cassar dum ad bundles preces Calo seso<br />

demiìleret : quod ubi frustra à so sperari intellexit, pudore viclus,<br />

unum è tribunis misit qui Catonem dimitleret.<br />

Cato Pompeii partes bollo civili socutus est, eoque vieto exercilùs<br />

reliquias in Africani cum ingenti itincrum difiicultate perduxit. Quum<br />

vero ei summuin à militibus deferretur imperium , Scipioni, quòd vir<br />

esset consularis, parere nialuit. Scipione etiam devicto, Uticam Africa)<br />

urbem pelivit, ubi (ilium bortatus est ut clemontiam Cassaris experire-<br />

tur ; ipse vero cosnatus deambulavit, et cubitum iturus, arctiùs diu-<br />

tiùsque in complexu tilii liassit; deindo ingressus cubiculum, ferro<br />

sibi ipse mortem conscivit. Cassar, audita Catonis morte, dixit illuni<br />

glorias sua) invidisso , quòd sibi laudem servati Catonis eripuisset. Catc-<br />

nis liberos , eisque patrimouiuni incolumo servavit.<br />

LXU. MARCUS TULLIUS CICERO.<br />

Ante J. C. 107; Anno V. C. 637.<br />

Marcus Tullius Cicero, equestri genere, Arpini, quod est, Volsco-<br />

ruin oppidum, natus e^. Ex ejus avis imus verrucam in exlremo naso


278 PRIMER ANO DB LATIN Y CASTELLANO.<br />

»ilam liabuit, ciceris grano siinilem, inde cognomen Ciceronis genti in-<br />

ditum. Quum id Marco Tullio ànonnullis probro verteretur: «Dabo ope­<br />

rarti , inquit, ut istud cognomen nobilissimoruin nominum splendoreni<br />

vincat. » Quum eas artes disceret quibus aetas puerilis ad humanìtatem<br />

solet informari, ingenium ejus ita eluxit ut eum aequales, è scholà re-<br />

deuntes, medium, tanquam regem, circumstantes deducerent domum:<br />

imo corum parentes, pueri fama commoti, in Indimi litterarium ven-<br />

titabant, ut eum visèrent. Ea res tarnen quibusdam rustici et inculti<br />

ingenii stomacbum movebat, qui caeleros pueros graviter objurgabant,<br />

quòd lalem condiscipulo suo honorem tribuerent.<br />

Tullius Cicero, adolescens, eloquentiam et liberta tem suam ad ver­<br />

sus Syllanos ostendit. Chrysogonum quemdam, Sylla? liberlum, acriter<br />

insectatus est, quòd, dictatoris potentià fretus, in bona civium inva-<br />

debat. Ex quo veritus invidiam Cicero, Athenas potivi!, ubi Antioclium<br />

philosopbum studiose audivit. Inde eloquentiœ gratià Rhoduin se con-<br />

tulit, ubi Molone, rhetore tum disertissimo, magistro usus est. Qui,<br />

quum Ciceronem dicenlem audivisset, flevisse dicitur, quòd praevideret<br />

per hunc Graecos à Romanis ingenii et eloquenti» laude superatuni<br />

iri. Romani reversus , quoastor in Sicilia fuit. Nullius vero questura<br />

aut gratior, aut clarior fuit: quum in magna annona; difflcultate in-<br />

gentem frumenti vim inde Romani ìnittcret, Siculos initio offendi!,<br />

postea vero, ubi diligentiam, justitiam et comitatem ejus experti fue-<br />

runt , majores quaestori suo honores, quàm ubi unquam proslori de-<br />

tulerunt.<br />

Cicero, consul factus, Sergii Caldina; conjurationem singulari vir-<br />

tute, constantià curâque compressit. Is nempe indignatus quòd in pe­<br />

linone consulalûs repulsam passus esset, et furore amens , cum pluri-<br />

bus viris nobilibus Ciceronem interficere, senatun trucidare, urbem<br />

incendere, a?rarium diripere constituerai. Qua; lam atrox conjuratio à<br />

Cicerone detecla est. Catilina, meto consulis, Roma ad exercitum,<br />

quem paraverat, profugit; socii ejus comprebensi in carcere necati<br />

sunt. Senator quidam fllium supplicio mortis ipse affecit. Juvenis scili­<br />

cet ingenio, litteris et forma inter œquales conspicuus, pravo Consilio<br />

ainicitiam Caldina? secutus fuerat, et in castra ejus properabat: quem<br />

pater ex medio itinere relractum occìdif, his eum verbis incropans:<br />

«Non ego te Catilina? adversùs patriam, sed patria? adversùs Catili-<br />

nam genui.<br />

Non ideo Catilina ab incoepto deslil.it , sed infestis signis Romam<br />

petens, cimi exercitu ca?sus est. Adeò acriter dimicatum est ut nemo<br />

hostimn praelio superfueri t : quem quisque in pugnando ceperat, eum,<br />

amissa anima, tegebat locum. Ipse Catilina longé à suis inter eorum.<br />

quos ucciderai, cadavera cecidi!, morte pulehorrimA, si pro patria


DE VIRIS ILLUSTRIOUS URBIS ROMJ!. 279<br />

sua sic occubuisset! Senalus populusque Romanus Ciceroncin palrice pa-<br />

trem appellavit. Ea rCs (amen Ciceroni postea invidiam creavit, adeò ut<br />

abeuntern magistratu verba tacere ad populum vetuerit quidam tribu-<br />

nus plebis, quòd cives indicia causa damnavisset, sed solilum dunta-<br />

xat juramenlum prasslare ei permisero*. Turn Cicero magna voce: «Juro,<br />

inquit, rcmpublicam atque urbem Ilomam meà unius opera salvam<br />

esse: » qua voce delectatus populus Romanus, et ipse juravit veruni<br />

esse Ciceronis juramenlum.<br />

Paucis post annis Cicero reus Cactus est à Clodio, tribuno plebis,<br />

eàdem de causa , quòd nempe cives Romanos necavisset. Tunc meestus<br />

senates, tanquam in publico luclu , veslem mutavit. Cicero, quum pos­<br />

set arinis salulem suam defendere , maluit urbe cedere quàm sua cau­<br />

sa caedem fieri. Proliciscentem omnes boni flentes prosecuti sunt. Dein<br />

Clodius edictum proposuit, ut Marco Tullio igni et aquà interdiceretur:<br />

illius doinum et villas inccndit. Sed vis illa diuturna non fuil : mox<br />

enim maximo omnium ordinum studio Cicero in patriam revocatus est.<br />

Obviàni ei redeunti ab universis itum est; domus ejus publicà pecunia<br />

residuili est. Postea Cicero, Pompeii partes secutus, à Cassare victore<br />

veniani aeeepit. Quo interfecto, Oclavium, hoeredem Caesaris , fovit at­<br />

que ornavit, ut eum Antonio republicam vexanti opponeret: sed ab ilio<br />

deinde desertus est et proditus.<br />

Antonius, inità cum Octavio societato , Ciceronem jamdiu sibi ini-<br />

micuin proscripsit. Qua re audilà, Cicero Iransversis itineribus fugit<br />

in villani quae à mari proximo aberat, indeque navem conscendit, in<br />

Macedoniam transiturus. Quum vero jam aliquoties in altura provectum<br />

venti adversi rctulissent, et ipse jactationem navis pali non posset, re-<br />

gressus ad villani: «Moriar , inquit, in patria saspe servata.» Mox ad-<br />

ventantibus percussoribus, quum servi parati essent ad dimicandum for-<br />

liter, ipso lecticam, qua veliebatur, deponi jussit, eosque quictos pati<br />

imod sors iniqua cogeret. Prominenti ex lecticà et immolam cervicem<br />

prtebenti caput praeisum est. Manus quoque abscissas ; caput relatura<br />

est ad Anlonium, ejusque jussu inter duas manus in rostris positura.<br />

Fulvia, Anton'» uxor, quas se à Cicerone lassam arbitrabatur, caput<br />

manibus sumpsit, in genua imposuit, extractamque linguam acu<br />

contixit.<br />

Cicero dicax erat, et facetiarum amans, adeò ut ab inimicis solitus<br />

sii appellari s::urra consularis. Quum Lentulum, generum suum, exiguas<br />

statura" hominem, vidisset longo gladio accinctum: «Quis, inquit, ge­<br />

nerimi meum ad gladium alligavi!? » Matrona quasdam juniorem se<br />

quàm erat simulans, dictitaba't se triginta tantum annos habere: cui<br />

lacero: «Veruni est, inquit; nani hoc viginti annos audio.» tesar,<br />

alloro constile mortilo, die decembris ultima, Caninium considera bora


280 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

séptima, in reliquaiu (liei partem renuutiaverat: quem quam pleriquo<br />

ireut salutatimi (le more: «Festinemos, iiiquit Cicero, priusquam abeai<br />

magistrati!.» De eodeni Callidio seripsit Cicero: « Fuit mirifica vjgilan-<br />

liiì Caninius, qui loto suo consulatu soninum non viderit.»<br />

[AHI. MARCUS BRUTUS.<br />

.-litio /. (.'. öj\ Anno V. C. 709.<br />

Marcus Brutus ex illà gente, quas Koma Tarquinios ejecerat, oriun-<br />

dus, Allienis philosophiam, Kbodi eloqucntiani ilidicit. Sua cum virtus<br />

valile commendavi!. Ejus pater, qui Syllas partibus adversabatur, jussu<br />

Pompeii interfectas fuerat; nude Brutus cum eo graves gesserat simul­<br />

ates: bello tarnen civili Pompeii causam, quòd juslior videretur, se­<br />

cutas est, et dolorem suum roipublicaa militati postliabuit. Vieto Poni-<br />

peio, Brutus à Cassare servatus est, et praslor etiam factus. Postea (punii<br />

Cassar, superbia elatus, senatum contemnere, et regnimi affeetarecoepis-<br />

set, populus jam, prassenti statu baud helos, vindicem libcrtatis requi-<br />

rebat, Subscripsere quidam primi Bruti statuas: Ulinani viceresì Item,<br />

ipsius Ciesaris statuas: Brutas , quia reges ejecit, primus consul factus<br />

est; Aie, quia cónsules ejecit, postremo rex factus est. Inscriplum quo­<br />

que est Marci Bruti prastoris tribunali: Dormís, Brute 1!<br />

Marcus Brutus, cognita popoli Romani volúntate, adversùs Cassa-<br />

rem conspiravit. Pridie quàm Cassar est occisus, Porcia, Bruti uxor,<br />

eonsilii conscia, cultellum tonsorium, quasi unguium resecandomi)!<br />

causa, poposcit, eoque, velut forte è manibus elapso, se ipsa vulnera­<br />

vi!. Clamore ancillarum vocatus in cubiculum uxoris, Brutus objurga-<br />

re earn coopit, quòd tonsoris officium prasripere voluisset ; at Porcia ei<br />

secretò dixit: « Non caso , sed de industria, mi Brute, hoc mihi vul­<br />

nus feci : experiri eniin votai an satis mihi animi esset ad mortem<br />

oppetendam , si tibi proposition ex sententiá parimi cessisset. » Quibus<br />

verbis auditis, Brutus ad ccelum mantis et ocu'.os sustuhsse dicitur, et<br />

exciamavisse : «Utinain dignus tali conjugo mari tus videri possimi<br />

Interfecto Cassare, Antonius vesleiii ejus sangiiinolentam ostenlans,<br />

populum voluti furore quodani adversùs conjúralos infiammavi!. Brutus<br />

i taque in Macedonian! concessit; ibique, aputl urbein Philippus, adver­<br />

sùs Autouiuin et Oetaviuiii dimica vil. Vichts acio , quum in tumulimi<br />

se nocte reeepisset, ne in bostium manus veniret, uni comituni latus<br />

transfodiendum prasbuit. Antonius, viso Bruti cadavere, ei suum inje-<br />

cit purpureum paluda mentimi, ut in eo sepolirelur. Quod quum pos­<br />

tea subreptum audivisset, requiri furem, et ad supplicium duci jus-<br />

sit. Cremali corporis reliquias ad Serviliani, Bruti ìnaliem, doportan-]


DK VimS ILLUSTRIHUS UUDIS ROM.«. 281<br />

das curavi!. Non eadera fuit ücíavii erga Bruluui moderatio : is enim<br />

avulsum Bruti caput Romani ferri jussit, ut Caii Cossaris statua) sul>­<br />

jiceretur.<br />

LXIV. 0CTAV1US CESAR AUGUSTUS.<br />

Aule J. C, 55; fililo U. C. 709.<br />

Octavius, Julia), Caii Cassaris sororis, nepos, patroni quadrimus<br />

amisi!. A majore avúnculo adoptatus, eum in Hispaniam profectum se­<br />

cutus est. Deindo ab eo Apolloniam missus est, ut liberalibus studh's<br />

vacaret. Audita avunculi morte, Romani rediit, nonion Cassaris sumpsit,<br />

eolleetoque veteranorum exercitu, opera Decimo Bruto tulil, qui ab<br />

Antonio Mutilile obsidebatur. Quum autem urbis aditu prohiberetur , ut<br />

Brutum de omnibus rebus certiorem faceret, primo litteras laminis<br />

plumbeis inscriptas misil, qua) per urinatorem sub aqua fluminis defe­<br />

rebantur; ad id postea cobrarais usus est: iis neuipe diu inclusis et<br />

fame affectis litteras ad collimi alligabat, easque à proximo mœnibus<br />

loco einiltebat. Columba;, lucís cibicpje avida;, summa asdificia pétenles,<br />

à Bruto excipiebanlur, maxime quum ille , disposilo quibnsdam in locis<br />

cibo, columbas illue devolare instituisset.<br />

Octavius bellum Mutinense duobus prasliis confecit ; in quorum al­<br />

tero , non ducis modo, sed militis etiam functus est miniere: nani aqui­<br />

lifero graviter vulneralo, aquilani.humeri's subiit, et in castra reporta­<br />

vit. Postea, reconciliata cura Antonio grafia, junctisque cura ipso copiis,<br />

ut Caii Cassaris песет ulcisceretur, ad urbem hostiliter accessit; inde<br />

quadn'ngentos milites ad senatum misit, qui sibi consolatimi, nomine<br />

exercilùs, deposcerent. Cunctante senatu, centuno, legationis princeps,<br />

rejecto sagulo , ostendens gladii capuluin, non dubitavit in curia dicere:<br />

«Hic faciet, si vos non feceritis.» Cui respondisse Ciceronem ferunt:<br />

«Si hoc modo petieritis Cassaci consulatum, auferetis.» Quod dictum ei<br />

deinde exilio fuit: invisus cuira esse ccepit Cassari, quòd libertatis esset<br />

amantior.<br />

Octavius Cassar, nondura vigiliti annos natus, consulatum invasi!,<br />

novamque proscriptionis tabulara proposuit. Quas proscriptio Syllanâ<br />

longè crudelior fuit : ne leñeras quidem astati pepercit. Piierum quem­<br />

dani, nomine Aliliuni, Octavius coegit togam virilem sumere, ut tan­<br />

quam vir proscriberelur. Atilius, protinus ut è Capitolio descendit,<br />

deducentibus ex more aniicis, in tabulam relatus est. Desertum deinde<br />

à comitibus, ne mater quidem pras motu recepii: puer ¡taque fugit, et<br />

in sylvis aliquandiu delituit. Quum vero inopiam forre non posset, è<br />

latebris exivit, seque prastereuntibus indica vit, à quibus interfectus est.<br />

Alius puer etiam impubes, dum in Indura litterariuni irei, cura peda­<br />

gogo, qui pro eo corpus objecerat, necatus esf.


281 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Octavius, iiiità cum Antonio societate, Marcum Brutum, Ciesaris in-<br />

terl'eclorem, bello persecutes est. Quod bellum, quanquam aeger atque<br />

invalidus, duplici praelio transegit; quorum priore castris exutus, vix<br />

fuga evasit ; altero victor, se gessit acerbiùs. In nobilissimum quemque<br />

captivum saeviit, adjeetà etiam supplicio verborum contumelia. Uni<br />

supplicitcr precanti sepolturam respondit, jam illam in volucrum atque<br />

ferarum potestate futuram. Ambo crant captivi pater et lilios ; quuui<br />

autem Octavius nollet, nisi uni, vitam concedere, eos sortiri jussit<br />

utri parcerelur. Pater, qui se pro (ìlio ad mortem subeundam obtulerat,<br />

occisus est; nee servatus filius , qui prao dolore volontaria occubuit<br />

nece. Ncque ab hoc tristi spectaculo oculos avertit Octavius, sed utrum-<br />

que speetavit morientem.<br />

Octavius ab Antonio herum ababenatus est, quòd is, repudiata<br />

Octavià sorore, Cleopatram, JEgypti reginam, duxisset uxorem; quae<br />

mulier cum Antonio luxu et deliciis certabat. Gloriata est aliquando so<br />

centies sestertiüin una coenA absumpturam. Antonio, id fieri posse ne­<br />

ganti, magnificalo apposuit coenam, sed non tanti sumptùs quanti pro-<br />

miserat. Irrisa igitur ab Antonio, jussit sibi afferri vas aceto plenum:<br />

exspectabat Antonius quidnam esset actura. Illa gemmas pretiosissimas<br />

auribus appensas babebat: protinus unam detraxit, et aceto dilutam absor-<br />

buit. Alteram (pio piò simili modo parabat absumere, nisi prohibila foisset.<br />

Octavius cuoi Antonio apud Actiuni, qui loeos in Epiro est, navali<br />

praelio dimicavit. Vietimi et fugicntem Antonium persecutes, ^Egyptum<br />

petiit ; obsessàque Alexandria, quo Antonius cum Cleopatra confugerat,<br />

brevi potitus est. Antonius, desperatis rebus, quum in solio regali se-<br />

disset, regio diademate cinctus, necem sibi conscivit. Cleopatra vero,<br />

quam Octavius magnoperc cupiebat vivam coniprehendi triumphoque<br />

servari, aspi dem sibi in cophino inter ficus afferendam curavi!, camque<br />

ipsa bracino applicuit: quod ubi cognovit Octavius, medicos vulneri<br />

remedia adbibere jussit. Admovit etiam psyllos , qui venenum exsuge-<br />

rent ; sed frustra: Cleopatra) mortuae coinuiunem cum Antonio sepultu-<br />

ram tribù it,<br />

Tandem Oetavius, hostibus victis, solusque imperio potitus, de­<br />

mentem se exhibuit. Omnia deinceps in co piena mansuetudinis et lui—<br />

manitatis. Multis ignovit, à quibus saepe graviter laesus fuerat: quo in<br />

numero fuit Metellus, unus ex Antonii praefectis. Qoom is inter captives<br />

senex squabdus sordidatusque processisset, agnovit eum films ejus, qui<br />

Octavii partes secutus fuerat, statimque exsiliens, patrem complexus,<br />

sic Octavium allociitus est: «Pater meus hostis tibi fuit; ego miles: non<br />

magis ilio poenam, quàm ego praemiiim, meriti sumus. Aut igitur me<br />

propter ilium occidi jube, aut ilium propter me vivere. Delibera, quseso.<br />

utrìiui sit moribus tuis convenientius.» Octavius , postquam paolìim ad-


DE VIMS ILLUSTRIOUS URBIS ROM*. 2 83<br />

dubitavisset, misericordia motus, hominem sibi infensissimum propter<br />

tilii merifa servavit.<br />

Octavios in Italiani rediit, Romamquc triuuiphans ingressos est.<br />

Tum bellis loto orbe compositis, Jani gemini portas sua manu clausit,<br />

(juae tantumniodo bis antea clausae fuerant, primo sub Numà rege, ite-<br />

rum post prinium Punicum bellum. Tunc omnes prosteritorum malorum<br />

oblivio cepit, populusque Romanus prassentis otii laetitià perfruitus est.<br />

Octavio maximi honores à senato delati sunt. Ipse Augustus cognomi-<br />

natus est, et in ejus honorem mensis sextilis eodem nomine est appel-<br />

latus, quód ilio mense bellis civilibus finis esset impositos. Eqoites Ro­<br />

mani natalem ejus biduo semper celebràrunt ; senatus populusque<br />

Romanus universus cognomen patris patria maximo consensu ei tri—<br />

buerunt. Augustus (irai gaudio lacrymans respondit his verbis : «Com-<br />

pos factus sum votorum incorimi; neque aliud mihi optandum est quàm<br />

ut hunc consehsum vestrum ad ultimum vita? finem videre possim.»<br />

Dictaturam, quam populus magna vi offerebat, Augustus, genunixus,<br />

dejectàque ab humeris toga, deprecatus est. Domini appellationem<br />

semper exhorruit, eamque sibi tribui edicto vetuit. Imo de restituendà<br />

republic.! non semel cogitavit; sed reputans et se privatum non sinè<br />

periculo fore , et rempublicam plurium arbitrio commission iri, summaiii<br />

retinuit potestatem, id vero stoduit ne quem novi status pceniteret. Bene<br />

de iis etiam quos adversarios expertus fuerat et sentiebat et loqueba-<br />

lur. Legentem aliquando unum è nepotibus invenit ; quumque puer<br />

territus volumen Ciceronis , quod manu tenebat, veste tegeret, Augus­<br />

tus librimi cepit, eoque statini reddito: «Hie vir, inquit, fili mi, doctus<br />

fuit et patria) amans.»<br />

Pedibus saepo per urbem incedebat, summàque comitate adeuntes<br />

excipiebat: linde, quum quidam libellum supplicem porrigens , prae metu<br />

et reverentià nunc manum proferret, nunc retraheret: «Putasne, in­<br />

quit jocans Augustus, assem te elephanto dare?» Eum aliquando con-<br />

venit veleranos miles, qui vocatus in jus periclitabatur , rogavitque ut<br />

sibi adesset: statini Augustus unum è comitatu suo elegit advocatum,<br />

qui litigatorem commendarci. Tum vetcranus exclamavit : «At non ego,<br />

le periclitante bello Acliaco, vicarium quiesivi, sed ipse pro te pugna—<br />

vi ;» simulque delexit cicatrices. Erubuit Augustus, atque ipse venit in<br />

advocationem.<br />

Quum, post Actiacam victoriam, Augustus Romam ingrederelor,<br />

occurrit ei inter gratulantes opifex quidam corvum tenens quem insti—<br />

tuerat hasc dicere: «Ave, Caesar , victor, imperator.» Augustus avem<br />

officiosa m miratus, eam viginti millibus nummorum emit. Socius opili-<br />

cis, ad quem nihil ex illà liberalitate pervenerat, affìrmavit Augusto<br />

illuni habere et alium corvum, quem afferri postulavi!. Al latus corvus


284 PRIMER ANO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />

verba qua; didicerat expressit: Ave, Anioni, victor , imperulor. Nihil еЛ<br />

re exasperatus Augustus jussit tantuiiimodò corvoruiu doctorem dividere<br />

acceptani mercedem cum contubernali. Salutalus siniiliter à psiltaco,<br />

emi eum jussit.<br />

Exemplo incitatus, sutor quidam corvuin ìnstituit ad parerli saluta­<br />

tionem; sed, quum paruin proficeret, saspe ad avem non respondenteiii<br />

dicebat: «Opera et inipensa periit.» Tandem corvus coepit proferre di­<br />

ctatam salutationem : qua audità dum transiret, Augustus respondit:<br />

«Satìs domi talium salutatorum babeo. » Tum corvus illa etiam verba<br />

adjecit, quibus dominum querentem audire solebat: «Opera et inipensa<br />

periit.» Ad quod Augus'.us risit, atque avem emi jussit quanti indiani<br />

adhuc enrerat.<br />

Solebat quidam Grasculus descendenti ò palatio Augusto hoirorilicum<br />

aliquod epigramma porrigere. Id quum frustra saspe fecisset, et tarnen<br />

rursum eunidem facturuni Augustus videret, sua manu in diaria breve<br />

exaravit gnccuni epigramma, et Grasculo venienti ad se obviàm niisit.<br />

llle legendo laudare coepit, mirarique tarn voce quàm vullu gestuque.<br />

Dein quum accessit ad sellam qua Augustus vehebatur, demissa in pau­<br />

perem crumenam manu, paueos denarios protulit, quos principi daret;<br />

dixitque se plus daturum fuisse, si plus habui.­set. Secuto omnium risii,<br />

Groeculum Agustus voeavit, eique salis graiidem pecunia; suuiinam<br />

numerari jussit.<br />

Augustus fere nulli sc invitanti negabat. Exceptus igitur à quodaiu<br />

cena satìs parca et penò quotidiana, hoc tantum iiisusurravit: «Non<br />

putabam me tibi esse tarn familiärem.» Quum aliquando apud Pollionem<br />

quemdam coenaret, fregit utius ex servis vas cryslallinuni: rapi illuni<br />

protinus Pollio jussit, et, ne vulgati morte periret, abjici muranis, quas<br />

ingens piscina conlinebat. Evasit ò manibus puer, et ad pedes Саз­aris<br />

confugit, non recusans mori, sed rogans no piscium esca fiere!. Molus<br />

novilate crudelilatis Augustus, servi infelicis palrocinium suscepit. Quum<br />

auteni veniam à viro crudeli non inipetraret, crystallina vasa ad se<br />

afferri jussit; omnia manu sua fregit; servimi niatiimiisit, piscinamque<br />

compleri praxepit.<br />

Augustus in quàdaui villa icgroians riocles iuquietas agebat, rum­<br />

pente soninum ejus crebro noctuie canili. Qua molestia quum liberali<br />

se vehementer cupere signilìcassel, miles quidam, auctipii perilus, noc­<br />

tuam prehendendani curavit, vivamque Auguslo attulil, spe ingoiliis<br />

prasmii. Cui Augustus mille nunimos dari jussit. Al die minus dignuni<br />

prasinium existimans, dicore ausus est: « Malo ut vivai,» et avem de­<br />

misit. Imperatori noe ad nascondimi causa deerat, nec ad ulciscenduni<br />

potestas: liane tarnen injuriam


DP. VIMS 1I.I.USTR1BU8 URBIS ROMA. 285<br />

Augustus amicitias non facile admisit, ct adinissas constanter reti-<br />

nuit. Imprimis famdiarem liabuit Maecenatem, equitem Romanum ; qui<br />

cà , qua apud principcin valobat, gratiA ila semper usus est ut prod os­<br />

sei omnibus quibus posset, noccret nomini. Mira erat ejos ars el liber-<br />

tas in (ledendo Augusti animo, quum eum irà incitatimi videret. Jus<br />

aliquando dicebat Augustus, et multos morie damnaturus videbatur:<br />

aderat tunc Maecenas, qui circumstantiuni turbam perrumpere , et ad<br />

tribunal propiùs accedere conatos est. Quum id frustra tenlasset, in<br />

tabella scripsit base verba: Surge, tandem, carnifex; camque tabellam<br />

ad Angustimi projecit. Qua lesta, Augustus statini surroxit, et nemo<br />

est morte mulctatus.<br />

Ilabilavit Augustus in rcdibus modicis. ncque laxitatc ncque culla<br />

eonspicuis, ac per annos ampliìis quadraginta in eodem cubiculo bicme<br />

et .-estate mansit. Supellcx quoque ejus vis privata? elegantiae erat. Idem<br />

lanieri Romani, qiiam pro majestate imperii non satis ornatali! inve-<br />

nerat, adeò excoluit ut jure sit gloriatus marmoream se rclinqtiere,<br />

(piani lateritiain accepisset. Raro veste alia usus est quàm confectà ab<br />

uxore, sorore , liba, nepotibusque. Altiuscula crani ejus calceamenta,<br />

ut procerior , quàm erat, videretur. Cibi minimi erat atque vulgaris:<br />

secundariuiu panelli, et pisciculos niinutos et ficus virides maxime<br />

appetebal.<br />

Augustus non ampliìis quàm septcm boras dormiebat, ac neeasqui-<br />

dem continuas, sed ita ut in ilio temporis spatio ter aut quater cxper-<br />

gisccrelur. Si inlcrruptum somniun recuperare non posset, leclores<br />

arcessebat, donee resume rei. Quum audissct senatorem quemdam, licet<br />

iere alieno oppressum, arclè et graviter dormire solitum, culcitam ejus<br />

magno pretio emit, Miratilibus dixit: «llabenda esl ad somnum culcita,<br />

in (pia homo, qui tantum debebat, dormire potilit. »<br />

Exercitationcs campestres equoriim ct armorum statini post bella<br />

civ ilia ornisi! , et ad pilam primo folliculumque transiit: inox animi<br />

laxandi causa, modo piscabatur baino, modo talis nucibusque ludebat<br />

com pucris minutis, quos facie et garrolitate amabiles undique conqui-<br />

rebat. Alea mullum deleetabatur; idque ei vitio datum est. Tandem<br />

afflictó valetudine, in Campaniam concessit, ubi, remisso ad otium<br />

animo, nullo biiarifatis genere abstinuit. Supremo vitao die , pelilo<br />

speculo, capillum sibi comi jussit, et amicos circumstantes percontatus<br />

est num vita; minium satis commodè egisset; adjecit et solitam clausu-<br />

lam: «Edile strepitum, vosque omnes cum gaudio applaudite.» Obiit<br />

Nola), sextum et septuagesimum annum agens.<br />

Pmt .!. C. 14; ^mio V. C. 7fifi.<br />

FINIS.


APPENDIX<br />

DE DIIS ET HEROIBUS.<br />

PARS PRIMA.<br />

DE MAJORIBUS ET HWORIBÜS ET1MC0RIM DIIS.<br />

CAPUT I.<br />

SATURNUS.<br />

Deoruin antiquissimus habebatur Cäsium. Duo ejus filii celebran-<br />

tur à poetis : Tempos sive Saturnus, et Titanus. Hie , etsi priore loco<br />

genitus foret, eique proinde imperium orbis deberelur, jus tarnen<br />

snum remisit ooncessitque Saturno, rogante Vesta matre, sed eà tarnen<br />

lege, ut Saturnus masculam prolem edocaret nullam. His ita constitu­<br />

te, Saturnus mares statini editos devorabat, invita vehementer uxore,<br />

quae, uno partu Jovem et Junonem enixa, solam Junonem ostendit<br />

Saturno, Jovem occultavit. Sensit dolum Titanus, ac Saturnum, acie<br />

victtim, in vincula conjecit. Is liberatus postea fuit per Jovem filium<br />

suum, aquo Titanes, bellum pro Titano patre redintegrantes, fuere<br />

prodigati. Saturnus, vinculis liberatus, quum in fatis esse cognovisset<br />

futurum ut ab eodem Jove regno spoliaretur , illi struxit insidias, ac<br />

bellum eliam indixit Jupiter debellatum patrem coelo expulit.<br />

Saturnus, amisso coelo, in eam Italiae partem ubi Roma condita<br />

postmoderni est, venit quae Latium fuit appellata, quòd ibi latuisset. Ex-<br />

lorrcm deum Janus, Latii rex, benignò accepit, ac vicissim ä Sa­<br />

turno donatus est insigni prudentià, cujus ope meminerat preterita,<br />

fotura prospiciebat ; unde biceps seu bifrons appellata. Eo regnante,<br />

mores optimi artesque viguerunt, quae illi astati nomen aureae fecerunt.<br />

Saturni festa dicebantur Saturnalia, et decembri mense celebrata sunt<br />

per dies primo tres, deinde quatuor, tum quinque , ac plures. Per eos<br />

I OviDias, Metamorph. Iii), i


2S8 PRIMER ANO DR LATIN V CASTELLANO.<br />

dies senatus non habebatur, vacabant Scholas, ninnerà nitro citròque<br />

mitlebantur ab amicis ; de sontibus supplicium sumere, ac bellum ¡11-<br />

dicere, nefas; servis mensae accumbentibus ministrabant domini, et<br />

servorum vicem implebant, ad refricandam videlicet menioriam pris­<br />

tina) , quae florebat Saturno regnante , libertalis, quum nemo servirei.<br />

Janus, de quo proximo (acta nicntio est, pingebatur cum davi et<br />

virgà. Yirgam gerebat, quasi viarum prasses; clavim, quia domorum<br />

januas et seras invenisse crcdebalur. Ab co Januarius niensis duxit no-<br />

men. Arao duodecim cidem ponebanlur pro numero mensium ; ut-<br />

que sunt anni tempestatcs quatuor, ita quatuor ipsi frontes aliquando<br />

data). In omnibus sacrifici is appellabatur primo loco, quippe qui pri­<br />

mus arns et sacrorum rilus instituisset. Ejus templum Roma) claude­<br />

bat ur pace composita, pafcbat llagranle bollo.<br />

CAPUT II.<br />

CYBELE.<br />

Cybele, Saturni uxor, varia sortilur apud poelas nomina: Dindy-<br />

mene voeatur, Berecynthia et hUra , à monlibus Phrygiae Dindymo, Ida<br />

et Berecyntbo, ubi prnsoip.:ò colebatur; Magna Maler, quia, dii pluri­<br />

mi maximique ex eà nati; Ops et Tellus, quia , ut Saturnus cedo, sic<br />

illa terra) proeerat, opemque mortalibus ferebat; lihea, quia è terrà<br />

flunt omnia et gignuntur. Dieta quoque Vesta reperilur ; vulgo (amen<br />

Vesta Saturni ma ter, non conjux, ponitur. Itaque duas aliqui Vestas<br />

constituunt: imam Codi conjugem, et nialrem Saturni; alteram ju­<br />

niorem , et Saturni uxorein. Senioren eamdem esse cum Cybele ac<br />

Tellure censenf.<br />

Pingebatur illa sed ens, quia terra stat, suis librata ponderibus;<br />

tympanum gerebat manu, quia terra ventos in sinu continet, qui<br />

erumpunt inde cum fragore. Aderant circùm belluae. Curru vehebatur,<br />

quem trahebant leones. Caput floribus plantisque, saepiìis corona, è<br />

turribus et murorum pinnis connata , cingebatur. Junior Vesta igni<br />

proserai, cique aram Numa Pompilius consecravit, et ignem in ara per-<br />

petuum foveri jussit, cujus alendi curam virginibus Vestalibus doman-<br />

davit. Si casu exstingueretur, indicebatur Justitium, et publica privala-<br />

que negotia intermittebantur, donec prodigium illud infaustum expia-<br />

tum fuissel; si Vestalium incuria, graviter in eas animadvertebatur.<br />

Quotannis renovabatur ignis ille calendis martiis, petita non ab igne<br />

alio , sed à sole , damma.<br />

Cybeles festa Megalesia vocabantur. Saoerdoles dicebantur Galli à<br />

Gallo , Phrygias fiuvio , cujus aquà epotà, in riibiem versi lacerabant<br />

se cui tris, caput rotabant, et ad versus fronlibus inter se velut arida-


APPENDIX DE DUS ET IIEROIBUS. 289<br />

bant; undo ibis etiam Cory'oantes nomen fuit. Tondebmt iidem comam<br />

in priori capitis parte. Stola muliebri erant intinti. Jovem in Creta insula<br />

aluerant ; quas ob causas Curetés pariter dictos volunt. Denique<br />

reperiunlur appellali saspè Daclißi, Idœi: Daetyli quidem (quae vox<br />

grasca digilos significar.), quia decern, quoi in manibus digiti, erant;<br />

ve! quòd, instar digilorum, quibus manus amba? utuntur, divas prcestò<br />

essent ad опте sacrorum obsequium; Idœi yerò, quia Idam, Phrygiae<br />

montoni, incolebant. Sacra Cybsles colobrabant inconditis clamoribus,<br />

fistulis, tibiis ac tympanis percrepantibus. Romas à feminis fiobant<br />

eadem in tempio ac loco secreto , quod opertum nuncupabant, exclusis<br />

viris.<br />

CAPUT HI.<br />

CERES ET DEUS TERMINUS.<br />

Saturni et Opis, sou Cybeles, filia Ceres fuit, dea frugum et inventrix<br />

frumenti. Quamobrem cum spiceà corona pingitur, et plenis<br />

uberibus, ex quo Mammosœ et Almx потоп est adopta, quòd omnes<br />

alat. Faccio gestabat, quia lìliam Proserpinam à Plutone raptam diu<br />

quaosivit 2. Quumque somnum prae mcerore capere non posset, ei papaver<br />

edendum praebuisse Jupiter dicitur, cujus oa vis est ut somnum<br />

conciliet. Ihne papavera manu tenebat. Usa est Triplolemo adjutore ad<br />

monstraiidam bominibus serondi artem 3. Erat hic Eleusini regis, apud<br />

quem Proserpinam Ceres quffircns divorterat, filius. In eodem oppido<br />

Eleusi coopta sunt primìmi poragi Coreris sacra, Eleusina dieta. In iis<br />

incredibile sorvabatur silontium, ac summum nefas putabatur ex ibis<br />

aliquid evulgaro. Alia duo Ceroids festa momorantur in scriptoribus<br />

anliquis : Thesmophoria, quia Ceres Atbeniensibus leges descripserat; et<br />

Ambarvalia, distillila ad f'ertilitatom et ubsrtatem impetrandam arvis,<br />

qua; tunc ambiebantur à supplicantibus , linde fosto потоп. Vinoni ab<br />

aris Cereris amovebatur. Imniolabatur illi porcus , quia fruges et sala<br />

rostro oruil. Agrorum limitibus praeerat deus Terminus ; ejus festa Terminalia<br />

dicebantur.<br />

Cererem in Grascia regnasse divus Augustinus tradit, artemque<br />

agros colendi Iradidisse, acper cam factum ut Gracia suis frugibus uteretur,<br />

quum antea frumento aliunde importato vixissel. •<br />

CAPUT IV.<br />

JUPITER.<br />

Jupiter, Saturni et Cybeles filius, postquam patroni egisset in fugam,<br />

regimili mundi cum fratribus ita divisit, ut coslum sibi vindica­<br />

•2 OVID. , Metamorph, lib. v.— 3 Metamorph, lib. v.<br />

TOMO I. 19


290 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

ret, aquas Neptuno, inferos Plutoni regendos permitteret. Non diu Iran-<br />

quillum regnum habuit. Tellus enim, Titani uxor, dolens lilios suos<br />

Titanas à Jove interfectos, Gigantes procreavit, mole viribusque spoe-<br />

landos; qui ,congeslis in cumulimi montibus , Jovem ccelo detrudere<br />

aggressi sunt 4. Sed fulminibus dejecti, et suisobtriti montibus, pumas<br />

Jovi dedêre. Vocali ab ilio in belli et periculi partem dii, quum se<br />

imparem unum tot hoslibus crcdorct, sic Giganinni conspcctu perler-<br />

refacti sunt, ut omnes in /Egyptum fugerint, ibique sub varus ani-<br />

mantium formis latuerint s. llinc factum ut belluas jEgyptii colorent<br />

pro numinibns.<br />

Baccbus tamen, specie leonis indutus , rem strenue aliquantisper<br />

gessit, bortanle Jove, et Evoe e, id est Euge , jìli, ingeininanle.<br />

Jupiter , pacatimi adeptus regnimi, curam ad formandos homines<br />

contulit. Eum imitatus Prometheus finxit statuas quasdam boininum ex<br />

argilla, illasque , rapto è curru solis igne , animavit 7. Prometbei te—<br />

meritatem indigne ferens Jupiter , negotium Vulcano dedit ut eum in<br />

Caucaso monto religaret, addidit vulturem, qui laniaret viscera in<br />

novos cruciatus renascentia. Severitatem Jovis inique tulerunt ceteri<br />

dii, ac doluerunt quòd sibi uni formandorum bominum jus arrogarci.<br />

Quare, collatis studiis et muneribus, mulierem eftiuxcre, quam l'ando-<br />

ram appellàrunt, quasi ex omnium donis conflatam. Jupiter, Superimi<br />

arrogantiam ulturus, illi capsulam dedit, infelix inumisi in cani quip-<br />

pe congesta erant omnia natura?, mala. Haue Pandora quum delulisset<br />

ad Epimetheum , Prometbei fratrem, ilio , impulsas curiositate prava,<br />

sive, ut airi narrant, ejus uxor, capsulam aperuit; ex eâipie pestes<br />

omnis generis in orbem terrarum evolàrunt, sola spo in fondo cap­<br />

sula? relictà. Hinc aetas ferrea et sederino colluvies nata est.<br />

Jovem non unum in Creta regnasse doctorum opinio est; omnium<br />

celeberrimum Abrahamo supparem Eusebius facit. Patrem spolia vit reg­<br />

no, quod ita cum suis fratribus Neptuno et Plutone divisit, ut ipsi re-<br />

giones ad ortum sita?, Plutoni occidua pars insidie, Neptuno maritimi<br />

tractus obvenerint. Hinc Jupiter cœli, Neptunus maris, Pluto infero-<br />

rum rex numenriue dictus est. Jovis nomine apud poetas aer ut pluri-<br />

mìun signifìcatur , sive coelum; ut nomine Junonis, qua? Jovis conjux,<br />

terra; quia è cœlo terrâqoe omnia gigiiontor. Ejusdem Jovis varia sont<br />

apud seriptores profanos nomina; luce frequenliora : Diespiter vocatur,<br />

quasi diei pater ; Feretrius , vel quòd hosles feriret, voi quòd in ejus<br />

iemplum ferrentur opima spolia ; Stator (ita est à Romolo dictus) quòd<br />

A OVID. Metamorph, lib. i et xiv.— li Mclamorph. lib. v.— G vira<br />

Baco; bien para Brem. — 7 Metamorph, lib. i.


APPENDI* DE DUS ET HEROIBOS. 291<br />

Roinanoriini contra Sabinos pugnantium fugam stilerai; Xenius sive Hos-<br />

pitalis , quia gerebat hospitum curam ; Vejovis et Vedius lune appella-<br />

batur, (pumi rogabatur ne quid inforret mali; et inter sinistra noxia-<br />

que numina censebatur. Faclae voces istœ sont ex interjectione ree, quae<br />

mali ominis, et duplici genitivo, altero grœco, altero latino, Jovis et<br />

Aïo'ç (Dios).<br />

CAPUT V.<br />

H'NO.<br />

.Tono, Jovis soror ci conjux, matrimoniis praeerat, ac partobus féli­<br />

citer odendis; lumqoe Pronuba, Lucina et Ililhyia nominabatur 8. Ejus<br />

fdia llebe, juventutis dea, nectar Jovi tandiu miscuit, dum ejus locum<br />

Ganymedes, à .love in aqoilam mutato raptus, occupavit 9. Edidit etiam<br />

Juno Martem, belli armorumquo praesidem , cujus soror Bellona sive<br />

Enyo; denique Vulcanum, sed dislortum et informem. Horruit partum<br />

degenerem Jupiter, et ealce in terras dejocit. Vulcanus, crure inter<br />

eadendum fracto, claudus remansit.<br />

Jupiter, ut infortunium hoc solaretur, illuni praefecit fabricandis<br />

fuhninibus. Officina; Vulcani, Lcmnos, Lipara, jEtna; adjutores et ad-<br />

ministri fuero Cyclopes, ita (lieti, quòd mium in fronte media oculum<br />

haberent. Caeteriim offenses Jopiter et arrogantiâ Jononis, et postremo<br />

parlu, cam fastidire atipie alias amare coepit. Imo Palladem, è fecondo<br />

capile productam, bello pariter piacesse bttcrisque voluit. Vulgo tamen,<br />

quum litterarum est praeses , Minerva nuncupatur. Olea ipsi dicata erat,<br />

pacis insigne : nani et paco gaudent litterao, et belli finis praemiumque<br />

pax esse débet , 0. Ab Atheniensibus praecipuè eulta fuit.<br />

Interim Juno, maritimi in pellicum amores turpiter effusum obser­<br />

va ns, illi custodein apposuit ceiitum ocolis praeditum, Argani nomine.<br />

Molestimi observatorem Jupiter, opera Mcrcurii, obtruncavit Ejus<br />

oculos Juno indidit pavonis caodae. Argum ipsuui, ut ahi volunt, in<br />

pavonem mutavit. Junonis famula et nuntia Iris fuit, quàmvis operam<br />

abquando Jovi, caolerisque diis navaret. De Marte, addo illuni Gradivum<br />

appellari solitum, quando saoviebat: gradior enim proprie de militibus<br />

in aciem procurrentibus dicitur; Quirinum vero , quum tranquillus et<br />

milis erat, sumpto nomine à Sabino vocabulo, Curis scu Quiris, quod<br />

bastaci significai, Id nominis Romolo quoque, Martis filio, tributum est.<br />

Salii, Martis sacerdoles, urbem obibant saltando, et ancilia (clypeos<br />

sacros) circumferendo.<br />

S OVID. , Metamorph. lib. ix. — 9 Metamorph. lib. ix et x.— 10 Metamorph.<br />

lib. vi.— 11 Metamorph. lib. x.


292 PRIMER ANO D3 LATIN Y CASTELLANO.<br />

CAPUT VI.<br />

APOLLO.<br />

Jupiter, spreta Junone, Latonam adamavit, ex oàque suscepit Apol-<br />

linem el Dianam. Priusquam in lucem ederentur, Juno Terrain obse-<br />

cravit, ut nullum Latonao, ubi consistere possel ac parere , locum re-<br />

lin jueret 1 2. Promisit Terra excludendam omnibus locis Latonam, prae-<br />

terqiam ab insula Dolo, quae tunc fluitabat incerto mari, ac fere semper<br />

fluctibus erat obruta. Sed Neptunus, Latonam miseratus, Delum stabi-<br />

lem reddidit, ac jussit emergere. Ibnc Apollo Delti cognomen est<br />

nactus ab insula natali. Ejus tìlius iEsculapius, quuin artem medicam<br />

à patre et durone centauro didicisset, tantum in eâ profecit, ut llip-<br />

polytum, Tbesei filium, à monstris marinis discerpturn, ad vitam re-<br />

vocarot , 3. Quo facto Jupiter, auctorilatem suam l,edi ratus , oscula-<br />

pium fulmine percussit. Apollo vicissim Cyclopes, fulmiuis fabricatores,<br />

quoniam saovire in Jovem ipsum non poterat, interemit. Exarsit iracun-<br />

dià gravi Jupiter, et Apollinem ccelo pulsimi, divinilate per aliquot an-<br />

nos spolia vit.<br />

Redactus in ordinem Apollo, multis incommodis afilictatus est ; ac,<br />

ne piriret fame, operam suam locavit Admeto, Thessaliae regi, cujus<br />

grèges pascendos accepit 1 4. Hinc deus pastorum habitus fuit, eique<br />

immolabatur lupus, ovium pestis. Armenta sic pascentem aliquando vi-<br />

dit Mercurius, cique vaccam dolo subripuit; inox ipsam ejusdem hu-<br />

meris furtim pliaretram detraxit. Daphne in laurum ab co mutata<br />

fuit t 5. Hyacinthus, quem disco imprudons colludenteni interemerat, in<br />

florem cognominom mutatus est , e. At Ilyacintbi parentes Apollinem,<br />

ut paenas expeterent, insecuti, fugere coegcrunt in Troadem, ubi m-<br />

cidit in Neptunum, coelo pariter exsulantem, irato .love, in quem cum<br />

düs aliquot conjuraverat. Ambo ad Laomedontem, qui Trojam tunc<br />

aedificabat, confugiunt, ac pacto pretio navant operam construendis<br />

Trojao mœnibus , 7. Quum promissam mercedem negaret Laomedon,<br />

cinspiràrunt in perjurum regem, ejusque civitatem Neptunus immissis<br />

aquis evertit magna ex parte; Apollo pastilentià regionem devastavit.<br />

Tot malis remedium quaesivit Laomedon. Oracolo consulto, responsum<br />

est placando» Apollinem ac Neptunum, objecta monstris marinis trojanà<br />

quotannis virginc. Sors Hesioiieii, regis ipsius iìliain, ucci addixeraf.<br />

Hercules ita se libcraturum ulani spopondit, si Laomedon quosdam<br />

1-2 OVID , Melamorph. lib. vi. — 13 Metamorph, lib. li et xv. — 14 Metamorph.<br />

lib. H. — 13 Metamorph, lib. i. — 16 Melamorph. lib. x. — 17 Melamorph.<br />

lib. X!


APPENDIX DE DIIS ET HEUOIBDS. 293<br />

insignes equos .sibi daret , 8. Proniisit rex; at, liberala tìlià, monstris<br />

abactis et inferfeelis, Horculem indonatuni brrisumque valere jussil,<br />

Hercules, justo furore percitus, obsedit urbem, cepit, ac regem inter-<br />

fecit,<br />

Interea, niitigatus Jupiter, coeluui Apollini ac divinitatem reddidit.<br />

Apollo pristinum (locus non modo recuperavit, sed magna ebani acces­<br />

sione cumulavi!, Nam in ocelo lucis orbi dividends munus recepii, quod<br />

antea gereba! ; elsi provinciain banc aliquot poeta? Iribuant uni è Tiia-<br />

nibus, quem Titano, et Hi/psrionem dixerunt. llunc alii Sobs ipsius pa-<br />

trem faciunt, Solem yEgyptii llorum appellabant; Persa?, Mithram. In<br />

lerris vero edere cnepit oracela, prassertim Delpbis, ubi sacerdos re­<br />

sponse dabat, insidens cortina? sive tripodi, lecto pelle serpentis Pytho-<br />

nis, olim ab Apollino intcifecli 1 0. Presterei in veni! artem canendi, et<br />

Marsyam satyrum, à quo fuerat provocatus, vinctum cantando, exuil<br />

pelle 2 a. Eamdcm canendi artem et poesim docuit Musas, Jovis ei Mne-<br />

mosynes filias. Novera recensentur: Calliope, Clio, Erato, Tbalia, Poly­<br />

hymnia, Urania, Melpomene, Terpsichore, Euterpe. Parnassum una<br />

cum Apolline incolebant 2 1. Inter Apollinis Alios celebratur Phaethon,<br />

qui paternum currum, temerò expelilum, quum male regeret, à Jove<br />

pereussus, et in Eridanum deturbatus est. Ejus sorores Heliades in po-<br />

pulos mutata;<br />

2 2.<br />

Inter Apollinis libcros nonnulli numerant Auroram. Ihec Tilbonum,<br />

Laoinedontis filium, liabuit in malrimonium, eique immortalitatem à<br />

Jove iinpetravit; nee tamen obtinere potuit ne senesceret. Itaque, senio<br />

fraclus, in cicadam ut mutaretur exoravit. E Tithono genuil Aurora<br />

Memnoncm, qui Priamo suppetias, in trojano bello, tulit. Ab Achille<br />

interfectus, à maire diuturnis lacryuiis, (pia? rorem efl'ecere, deploralus<br />

esl, el ex ejus rogo naia; sun! aves dicla? Memnonides 2 3. Ibi slaluam<br />

yEgyplii posuerant, qua?, sobs oricntis primoribus radiis icta, sonura<br />

canora? voci siinilem edere jaclabatur.<br />

CAPUT VII.<br />

DIANA.<br />

Diana, soror Apollinis, oadem in cado Luna, in terris Diana, in<br />

infcris Ikcaie , dicebatur. Hinc trìformis diva, triceps Hecate, à poetis<br />

nuncupatur. Venalioni pra?sertim addicta, venatoribus pra?fuit. Eadem<br />

virginitatem perpetuò coluit, et Actaaonem venatoreni, quòd in eum,<br />

18 OVID., Metamorph. lib. xi. — 19 Melamorph. lib. i. — 20 Melamorph.<br />

lib. vi. — 21 Metamorph. lib. i. — 22 Metamorph. lib. u. — 23 Melamorph.<br />

lib. xii.


294 PRIMER AÑO DB LATIN Y CASTELLANO.<br />

ubi se cum nympbis lavabat, locum imprudeiis venisset, mulavit in<br />

cervum 2 4. Insigne templuiii babuit Epbcsi, et inter seplem orbis miracula<br />

numeratimi; aram quoque in táurica Chersoneso, ad Pontum<br />

Euxinum, in qua ipsi homines immolabantur, pnesertim si qui naufragio<br />

ad istas oras ejecti fuissent.<br />

CAPUT Vili.<br />

BACCHUS.<br />

Jupiter è Semele suscepit Bacchimi, quem narrant, quum aule tem­<br />

pus in lucem exiisset, insertum fuisse Jovis femori, donee menses le-<br />

gitimi partus implerentur 2 5. jEtate provcctior peragravit orbem ter-<br />

rarum, deque India triumphavit. Invenisse vimini fertur, eique caper<br />

immolabatur , quia vitium gemmas arrodit. Primos etiam aratro boves<br />

subjunxisse memoratur; quam ob causam ejus capiti affigiiiitur cornila,<br />

qua; pariter indicant robur et audaciam ebriosis familiärem. Sacra illi<br />

quoque hederá, quia vini fumos nativo frigore discutere creditur. Eà<br />

involutum et pampinis jaculum gestabat, quem Ihyrsum vocabant. Eo-<br />

dem instructae feminae, sparsis comis ululantes, sacra Bacchi celebra-<br />

bant: Trieterica illis nomen, quia tertio quoque anno recurrebant; et<br />

Orgia, ob furorem quo istao Bacchantes, pellibus tigridum et panlhe-<br />

rarum indotae, nonnunquam armata; facibus, per invios montes vaga-<br />

bantur, praesertim in Tbracià<br />

2 6.<br />

Praster illius nomina, quae exposuimiis 2 7, vocabatur etiam Diony­<br />

sius , à Nysâ , ubi regnavit, vel à Nyseis nymphis, à quibus edúcalos<br />

est. Apud Latinos vulgo Liber dicebatur, quia ebrio liberius nihil,<br />

nihil ab omni cura solutius. Iluic nomini respondet graecum Lyœus.<br />

Hinc ejus festa vocabantur apud Graxos Dionysia; apud Latinos vero<br />

Liberalia sive Bacchanalia. Peculiaria qoaidam celebrabantur in A!ti«c<br />

pagis, Ascolia nuncupata , qua; vox utreni signiflcat. Statuebant itaque<br />

utres hircinos in prato innatos, et oleo inonclos. Saltabant per bos rus­<br />

tici unico tantum pede; nam alteram erectum et in aere libratimi ha-<br />

bebant. Qui cadebant (quod proprio vocabolo cernuarc dictum est à<br />

Romanis, cadem subinde festa imifatis) riso agresti coronai et cachili-<br />

nis excipiebantur.<br />

Sunt qui adumbratum in Baccho fuisse vclint Membrodum, qui<br />

hebraeâ voce Bacchus , id est Chusi filius, appellatile. Sunt qui Moysem<br />

in eo expression pugnent, ac multa proférant à poetis attributa Baccho,<br />

quae planò in Moysem quadrant. Plerique omnes Noemuin in eo de-<br />

24 OVID., Metamorph, lib. m. — 25 Metamorph, lib. îv. — 26 Meto<br />

morph. lib. IV et xi. — 27 Metamorph, lib. îv.


APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 295<br />

piedini consent, satoroin vitis ac vini, sive monstraforem, sive repa-<br />

ratorem. In cam sententiam explicant quoo poetas de Baccho tradunt;<br />

oempe à Naiadibos, fontiom nymphis praesidibus, edocatum fuisse, ut<br />

vinoni aqua temperandum doceret. Pingunt eumdem puerili semper<br />

vultu, quia ebrii puerorum simulimi sunt ; nudum , quia nullum ebrio<br />

arcanum est. Furiosos cooiites illi addunt, tigres ejus currui subjun-<br />

gunt, quia vinum, excusso rationis imperio , intemperantcs irà et furore<br />

ineendil, ac bellois similbmos reddit,<br />

CAPUT IX.<br />

MERCURIUS.<br />

Mercurius, Maia gcnilus, Atlantis filià , Jovis et deorum interpres<br />

fuit ac nuntius. Ilaque alas in capite et pedibus habebat, quo expeditior<br />

esset ad mandata superimi perforenda; caduceum vero in manu<br />

Mercurium narrant incidissc aliquando in duos angues inter se dinii—<br />

cantes, utrumque diremisse, interposità virgà (piani tenebat rnanu. Inde<br />

factum ut virgam, gemino angue circumfuso insignem, gestaret., ca-<br />

duceusque pacis esset ac foederis symbolum. Quia deoroin minister et<br />

mmtiiis erat Mercurius, mditum illi quoque fuit Camilli nomen, quo<br />

nomine pueros ac sacrificiorum praeserlim administros anti(iui vocare<br />

consueveraiit.<br />

Mercurii nomen invenit ex mercibus, et mercatura, cui praeerat.<br />

Alternili Mcrcurii niuniis erat an'unas mortuorum ad inferos deducere,<br />

ex iisqoo, quum res ferebat, revocare; tcrtium, fures adjuvare. Idem<br />

palaestrae el eloquent iae laude (lorebat, ac siepe pingebatur cum. aureis<br />

catonis ex ore defluentibus , quibus audientes devinciebat, Rine Hermes<br />

apud Graeeos appellants, sive Dionysus, à Jove, ipsius patre, et ab<br />

urbe est. Ejus statua?, apud Romanos in triviis et compitis , ut iter os-<br />

tenderent, locabantor, erantque manibus captai ac pedibus, et Ilermw<br />

vocabantur. lidem Romani solebant Mercurii acMiuervae statuas jüngere,<br />

et eidem quasi trunco imponere. Hermathenas vocitabant : item. Cupi-<br />

dinis ac Mercurii, et Hermerotes dicebantur.<br />

CAPUT X.<br />

VENUS,<br />

Veneris mater Dione fuit; films, Cupido, item Priapus , horlorum,<br />

et Hymenaeus, nuptiarum jiraeses; denique üneas; filiae vero, Charites<br />

sive Gratile tres, Aglaia, Thalia et Eupbrosyne. Colebatur praesertim<br />

28 Ovin., Metamorph. lib. il.<br />

2 s.


296 PRIMER ANO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

Amathunte , Cytheris, Paplii. Astarte , Sidoniorum dea, non alia fuisse<br />

quàm Venus ab eruditis ereditar. Additar aliquando Veneri comes Pitho<br />

sive Suada, eloquentia? dea. Currum Veneris trabebant columbas, cycni<br />

aut passeres. Magistra impudicitia? ferebatur, ut ne puderet miseros<br />

mortales so in cceno libidinum volutarc, qui deos ad luce flagitia duces<br />

hortatorcsquo sibi fecisscnt.<br />

CAPUT XI.<br />

NEPTUNUS.<br />

Noptunus, Jovist'rater, maris imperium sortitus est. llli pro sceptro,<br />

tridens; pro corru, ingens concila; pro equis, hippocampi sive equi<br />

marini, bipedes tantum , postrema corporis parto in piscium caudam<br />

desinente; pro satellitibus Tritones erant. Uxor ejus Amphitritc; Alia;,<br />

Harpyia? Z 9. Oceanus, Neptuni lìlius, pater lluviorom, Tetltyn uxorem<br />

duxit, ex qua Nereum et Doridem suscepit. E Nereo et Doride progna­<br />

ta? sunt Nympha?, quarum alia? vocabantur Nereides, qua? mari; Naia­<br />

des, qua? fontibus et Ouviis ; Napcece , Dryades et Hamadryades, quo?<br />

silvis pratisque praserant. Inter Nereides insignis fuit Thetis, Pelei oon-<br />

jux 3 0. Oceani pariter fdius erat Protous, Neptuni pastor, qui phocas<br />

ejos regebat, à Latinis dictus Verlumnus, quia in omnes formas scse<br />

vertebat<br />

3 1.<br />

Inter maris nomina censebantor etiam Glaucus, Ino, ejusque filius<br />

Melicerta. Glaucus quo pacto deus evaserit, explicat Ovidìus 3 2. Ino<br />

conjux erat Athamantis, Tbobarom regis. Dune irata Juno egit in fu-<br />

rias, quibus ìlio agitatus necem uxori machinatus est. Furontom Ino<br />

fugiens, in maro se dejecit, cum tilio Melicerta. Utrumque miseratus<br />

Neptunus deos maris osse jussit, et Ino Leucolheam, Melicertam vero<br />

Palwmonem dixit 3 3. Necpra?tereundus inter deos maris YEohisesl, ven-<br />

torom arbiter. Ejus regia et venlorum career prope Siciliani, in iEoiiis<br />

insulis, collocatur. In angusto freto, quod Siciliani ab Italia separai,<br />

monstra duo marina ponuntur à poetis, Scylla iiempo et Charybdis. In<br />

eodem freto Siculo degebant Sirenes, qua? suav itale canlùs pellectos<br />

vectores in brevia syrtesque perducebant s*.<br />

CAPUT XII.<br />

PLUTO.<br />

Plutoilis conjox Proserpina, Cereris liba, quam raperò coactus est,<br />

quia dearum nullam, qua? tam deformis regni domino vellet nubere,<br />

29 OVID. , Melamorph. lib vii.— 30 Metamorph. lib. xi. — 31 Melamorph.<br />

lib. n, vili et xiv.— 32 Melamorph. lib. vii et xiu.— 33 Mela<br />

morph. lib. iv.— 34 Melamorph. lib. v.


APPENDIX DE DIIS ET 11ER01BUS. 297<br />

inveiiiebat 3 3. Inferorum fluvii, Acheron, Cocytus, Phlegethon, Slyxque<br />

palus 3 6. Custos inferorum, Cerberus canis triceps; portitor Charon,<br />

senex inexorabilis ; carnitices, Furias tres: Alecto, Megasra , Tisiphoue,<br />

llagellis et facibus armata; ' 7. Plutonis administras , Parcas tres : Clotho,<br />

Laehesis, Átropos. Illas fatalem tenebant coium, modo nigra involution<br />

lana, modo alba, ex caque filum ducebant, quo reciso, pereundum<br />

erat. Mortuorum animas, opera Cbarontis transvectas , deducebantur à<br />

Mercurio ad judices jEacum, Minoa et Hhadamanthum, qui, expensa<br />

singulorum vita, probos mittebant in Elysium, sceleratos in Tartarum<br />

detrudebant. Eorum ponías et insignium facinorosorum nomina descri-<br />

bit Ovidios ss.<br />

Porrò anima; in Elysios campos missas post certuni an nor uni nume-<br />

rum ex iis educebantur, et in alia migrabant corpora, novam ut vitani<br />

instituerent. Sed antequam felicibus exirent campis, hauriebant aquas<br />

fluvii Lethes, qUarum ca vis erat, ut rerum omnium prasteritarum<br />

oblivionem afferrent. Mortui, quorum insepulta jacerent cada vera, cen­<br />

tum anuos in ripa Stygis errabant, quibus exaclis, à Charonte transmit-<br />

tebantur.<br />

Plutonis nomina tria jira; casteris erant illustria : Orcus dicebatur<br />

(piasi Urgus vel Uragus, quòd omnes urgere! in interitum; Februus,<br />

ab antiquo verbo februo, quod significat purgo, lustro; quia in funo-<br />

bribus casremoniis multas lustrationes et purgationes adhibebantur. Pras-<br />

cipua quasdam sacra Plutoni fiebant, dieta oh eamdein causam Februa,<br />

unde etiam (luxit nomon februarii mensis, quo base sacrifìcia perago-<br />

bautur. Plutonis vocabulum à grascà voce divitias significante ducimi",<br />

quia aurum et alia melada in imam tellurem natura; provida benignitas,<br />

ut laterent, retrusit, ipsisque admovit inferís, ac Plutonis arbitrio sub-<br />

jecit, ut fingebant poetas. Qui tamen peculiarem deum , Plutonis admi-<br />

nistruin , divitiis pra;fecerunt, Plutum nomino, claudum faciunt, quia<br />

tardò comparantur opes; cascuni, (juia siepe immeritis conlingunt.<br />

CAPUT XIII.<br />

PAN , FAUNOS , SATYRI , ETC.<br />

Ut casi i et inferorum, sic torras propria quasdam erant numina.<br />

Principerò inter agrestes deos locum obtincbant Pan et Pales. Pan,<br />

Mercurii lilius , capri caput ac pedes, necnon barbam el cornua, gere-<br />

bal. Ilium comitabantur Satyri, non dissimiles; itemque Silvanus,<br />

silvarum praises. In Arcadia prascipuè colebatur Pan. Ejus in honorem<br />

33 OVID. , Metamorph. lib. v.— 36 Melamorph. lib. u.— 37 Melamorph.<br />

lib. lv. — 38 Melamorph, lib. iv.


298 PRIMF.lt ANO DK LATIN V CASTELLANO.<br />

Romani mense februario celebrabant Lupercalia; quibus in festis Luperci,<br />

Panos sacerdotcs, nudi per urbem discurrebant,<br />

Pan, ut ipsa vox groeca innuit, ac testator Servius, symbolum erat<br />

universi orbis, in quo homines belluis mixti sunt; itaquo superne ho­<br />

minis, inferne pocudis speciem gerebat. Fistulam gestat, ad signitìcan-<br />

dum partium mundi; junctarum inter sese ordine puleherrimo, concen-<br />

tum. Narrat Pausanias, quum Galli, Brenno (loco, Graeciam percursantes,<br />

templum Delphicum pararent spobare, injectum ibis à Pane improvisum<br />

torrorem, quo pcrculsi omnes fugain arripuerint. Inde natura ut terror<br />

sino causa susceptus Panicus appelletur.<br />

Pales invocabatur à pastoribus; eadem ac Cybele esse putabatur.<br />

Ejus festa Palilia celebrabantur, aprili exeuute. Fairnus quoque, Pici.<br />

Latinorum regis, filius, in agresti um deorum numerimi veniebat, quia<br />

multa docuerat homines ad agricultural usum spccfanlia.<br />

Pomona fructuum, Flora seu Chloris,. fioroni gerebat curam. Ludi<br />

ejus in honorem celebrati vocabantor Floralia, et tuba indicebantur.<br />

Praeterea suum singulis fontibus, fluviis r dòmi bus , hominibus, deum<br />

assignabant.<br />

Domestici dii Lares sive Penales appellabnntnr. Lares vicorum cliam<br />

itinerumque praesides crani; ilaque in vicis et compitis colebantur, et<br />

ludis in corum honorem celebratis, Compitalieiis nomen erat. Tone ho-<br />

minum efligios è lana, tanquam victimoe piaculares, suspendebantur in<br />

compitis, rogabanturque Lares, ut in haec simulacra iram et poenas<br />

cfl'onderent, si quas ipsimet homines commeruissent. Quum bullas pueri<br />

deponebant, eas Laribus consecrabant. Canes ibis erant dicati, animai<br />

domesticum et fidele ; ipsique canina pelle vestiebantur. Locus Laribus<br />

domi sacer vocabatur Lararium. Iidcm Prmstiles nominabantur, quasi<br />

qui multa famibis commoda praestaront.<br />

Proprium cujusque hominis nomen Genium vocabant, eumf|ue simili<br />

cum unoquoquo nasci et mori arbitrabantur. Duplicem statuebant Ge­<br />

nium: alterimi candidum et felicom; alterum nigrum et sinislrum; qui<br />

si albo esset fortior, omnibus infortoniis miserimi hominem male mul-<br />

ctabat. Feminarum Genios appellabant Junones. Serpens Genio dicatus<br />

erat.<br />

Rerum humanarum voluti clavum modcrabatur Fortuna, dea caeca,<br />

rotae insidons volubili, et in sola inconstantiii constans. Iluic maxime<br />

supplicabant, eique varia diversis nominibus tempia posila reperiun-<br />

tur. Si quis fortuna sccundà et fa vento abuteretur, bunc plectebat<br />

Nemesis, et indignos ingratosque ulciscebatur. Inditum id illi nomen à<br />

voce greecà quae significai dislribuere, quia poenas et proemia unicuique<br />

voluti dividebat. Dieta quoque legitur Adrastea, vel ab Adrasto, rege<br />

Argivorum, qui primus aram illi condidit ; vel quòd nemo Ulani pos-


APPENDIX DB 0IIS ET IIEItOIBUS.<br />

set elfugere, ut vox graeca sonat. Rhamnuntc (pagus Attica? fuit) pra?-<br />

cipuè colebalur. Ibnc Rhamnusia vocatur à poetis. Alalam cxhibebant,<br />

ad siguilicandam celeritatera poenarum, qua? impios non lardo pede<br />

conscquuntur; insidentcm rota?, ut indicarent cani vicissitudinem qua<br />

delictis poena? respondent, iisque succedimi. In deorum etiam numerum<br />

referebantur Nox et Somnus, sive Morpheus. Ex utroque genitus. Mo-<br />

mus ludo jocisque prassidcbat.<br />

Posita quoque tempia visebantur varus scclerum monstris et mor-<br />

bis, ut Invidia?, Fraudi, Calumnia?, Discordiic, Furori, Febri, Favori,<br />

Paupertati, Necessitati, Tempestali. Illud paulò rectius, quòd eosdem<br />

honores triboerint virtutibus, Fidei scilicet, Justitia? sive Astrasse, Pie-<br />

tati, Pudicilia?, Concordile, Ventati, Saluti ,Liberlati, Paei,demuin Si-<br />

Ientio , cujus praeses apud yEgyptios erat Ilarpocrates . apud Grascos,<br />

Sigalion: uterque pingebalur cum digito indice labris ad moto, quasi<br />

sdentimi) indìcens. Harpocrati sacra erat arbor persica, quòd ejus folia,<br />

lingua?, fruclus autem cordis speciem pra? se fcrant. Ab iisdem /Egy-<br />

ptiis Angeronia, silentii dea praeses habebatur, cjusque simulacrum ore<br />

obbgato et obsignato prostabaf.


P A R S S E C U N D A .<br />

DE SEMIDEIS ET HEROIBIS.<br />

CAPUT XIV.<br />

ORIGO IDOLATRIE.<br />

Quum primùm homines, abrepti cupidità!uni resto, in graviora<br />

flagitia prolapsi sunt, tone originis suaa et eonditoris obliti, nova sibi<br />

numina fabricàrunt. Ac primo quidem solem et lunam adoravere, quia<br />

nihil formosius objiciebatur sensibus, quorum judicio fere omnia me-<br />

tiebantur; deinde hominibus ipsis cultum uni Doo dobilum adhibue-<br />

runt. Id primus omnium tentasse Ninus fertur, circa mundi annulli<br />

millesimum nongentesimum quadragesimum quinlum ; qui , collocata<br />

publico patris sui Beli statua, jussit ad earn preces et vota concipi.<br />

Exemplum secula; gentes vicina», divinos honores suis principibus,<br />

aut heroibus de genere Imma no bene mentis, decreverunt. Sic Inter<br />

superos relati Saturnus, Jupiter , Neptunus, Hercules, aliique, et pro<br />

nominibus deinde habiti sunt, communi gentium omnium suffragio,<br />

prascipuè Grascorum, qui caeleris erodi tione ac sapientià prasstare cre-<br />

debantur.<br />

Ordinem nihilominus aliquem statuebant inter dcos. Quasdam enim<br />

censebant omni exceptione majores, ut Jovem, Junonem , Neptu-<br />

num, etc.;


APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 301<br />

sit. appositis custodibus , ne quis ad illam vir aspiraret. Eò tamen pe-<br />

netravit Jupiter in imbrcm aureuin mutatus, hoc est auro corruptis<br />

puella) custodibus. Geni turn sic furto Perseuui Acrisius in arcani abdi-<br />

(iit, ct in medios ductus projecit. Sed à piscatoribus servatos, quum<br />

aitale proccssisset, ac lúdicro interassei certamini, palreui imprudens<br />

interfecit. Res ejus prceclarè gestas describit Ovidius 5 9. Pegasus, de<br />

quo meminit idem Ovidius 4 0 , egregiam Perseo priniùm navavit ope­<br />

raio , deinde Belleropbonti, Glauci regis Corinthioruin filio.<br />

Hie quum Proetum, Argivorum regem, inviseret, ejusque uxori<br />

Sthenoboeae assentiri nollet, ab eà fuit accusatus apud Proetum; qui,<br />

no datam hospiti dextram fidemque violarci, misit ipsum cum litteris<br />

quasi comuiendatiliis (quarum similes Tisllerophontis Epìstola! postea<br />

sunt appellata'), ad loba lem, regem Lyciaa , socerum suum. Rogaba-<br />

tur istis litteris lobatos ut Bellerophontem insidiis et astu perderei.<br />

Statini varus pericidis fuit objectus ab lobate, ut perirei, prseserlim<br />

Chimaerae, bombili monslro in Lycià, quod Pegasi tamen ope domuit.<br />

Sed dum equi alati tergo insidens evolare in coelum conatur , à Jove<br />

dejectus ct oculis orbatus est. Commodiùs actum fuit cum Perseo et ipso<br />

Pegaso : nam ambo in sidera sunt relati. Sthenobcea sibi necem con-<br />

seivit.<br />

CAPUT XVI.<br />

UERCUI.ES.<br />

Heroum, quos vetustas celebravit, clarissimus cxstitit Hercules.<br />

AlcmenA genitus , conjuge Aphitryonis , thebani principis , et Jove.<br />

Regnabat per idem tempus Mycenis, in Grascia, Sthenelus, et regnum<br />

Herculi Fata destinabant. Sensit Juno, elfecitque ut Eurystbeus, Sthc-<br />

neli til ins , prior nasceretur (piani Hercules, quum antea impetrasset<br />

à Jove , ut qui aniborum prior forel in biconi ed i tus , alteri iuiperi-<br />

taret. Imperium inclenienter in Herculem Eurystbeus postea exercuit 41.<br />

Longum tamen Jlinoni visum est, dum uterque adolesceret Herculem<br />

in cunis perdere tcntavit, immissis anguibus geminis, quos infans,<br />

jam doclus vincere, qui vivere vix cccperat, tenellis manibus elisit.<br />

Palladis tamen ope, Juno Herculi conciliata paulisper èst; dumque<br />

pueri labris ubera immulget, decidit aliqua partícula candidi liquoris,<br />

et in cam coeli partem delluxit qua) Via láctea postmodum est appella­<br />

ta 4' 2. Ilice Junonis benevolentia minime fuit diuturna. Eurystheum,<br />

Mycenarum solio potitum, impulit ut Herculem varus objiceret labori-<br />

S9 OVID., Melamorph. lib. iv ad finem, et indio lib. v. — 40 Metamorph.<br />

Jib. iv. — 41 Melamorph. lib. ix. — 42 Melamorph. liti. i.


302 PRIMER ANO UE LATIN V CASTELLANO.<br />

bus, quibus dsnique oppressus perirei, Duodeciin vulgo numeranlur<br />

Ilerculis labores.<br />

Primo jussus est leonem Nemeae silvae, à quo toli regioni pernicies<br />

creabatur, interlìcere. Adortus feram Ilc-rcules in antrum compiili!, lin­<br />

de nullum patebat effugium, faueibusque constrietis interemit 4 3. Ejus<br />

pellom deinceps, primos scilicet victorias monumentimi, semper gessil.<br />

Erat hydra leone isto tetrior , serpens immanis, in Lorna palude , pro-<br />

pe Argos; cui septem capita sic uni collo inserebantur, ut quum unum<br />

exseinderotor, alia multa repullularent. Omnia simul eodem ictu Her­<br />

cules abscidit, aut igne, ut alii Iradunt, exussit * 4.<br />

Dims aper in Erymantho monte vastitatem agris atTerebal; vivum<br />

oepit, Eurystheoque obtubt. Ncque nihil nocebat in Marnalo monte cer­<br />

va, asreis pedibus aureisque eornibus prasdita; banc loto anno insecutiis,<br />

denique assecutus est, jacuhsque contìxit. Damili plus alferebant volu-<br />

cres quaedam in lacu Styinphalo , inusitata; magnitudinis et roboris, ila<br />

ut praetereuntes unguibus laniarent; iis fugatis, magnani est adeptus<br />

gloriam. Majorem debellatis Amazonibus, ad iluvium Thermodontem<br />

et tyrannis duobus, Diomede ac Bosiride, interfeclis, quorum lue in<br />

iEgypto peregrinos alque hospites immolabat Jovi; ilio, in Thracià,<br />

eosdem ferocibus equis conculcandos ae devorandos pnebeb.it. Illis par<br />

immanitate l'erebatur Geryon, llispaniae rcx , tricorpor, qoein simili<br />

atl'ecit poena.<br />

Magnani quoque industria; laudem tulit in repurgando Augia;, regis<br />

Elidis, stabulo, in quo collecta; niullis ab anuis sordes, aerem posti-<br />

lenti odoro infìeiebant * a. l'arem adbibuit solertiam, tum in domando<br />

tauro ferocissimo, quem iratus Neptunus in Grascia; cladem creaveral;<br />

tuoi in auferendis aureis Hesperidum pomis, et sopicndo pervigili dra­<br />

cene , illorom custode. Hoc in labore adjotorem Atlantem babuit, qui,<br />

dum poma colligebat Hercules, cuslum humcris tulit. Sed maximum<br />

omnium periculorum adiit in educendo ab inferis Cerbero 4 7, cum quo<br />

Tbescum amicum suum , ibi vinctum, pariter eduxil.<br />

His laboribus feliciter perfunetus, orbem terrarum, ad levandos<br />

mortales variis calamitatibus conllictatos, peragravil. Italiani Caco,<br />

Vulcani libo, lalrone insigni, liberavit. Promelbeum, in Caucaso reli-<br />

gatum, vinculis exemit, Antaeuin, Terras filium, singulari cerlamine<br />

protligavit Lycum, qui, Tbebis caplis, Creoiiteni carum regem,<br />

socerum Ilerculis, lune ad inferos profecti, interfecerat, merita mor­<br />

te mulctavit. Oceanum in medias terras induxit, aperto freto Godi­<br />

la OVID., Metamorph. lib. ix. — 44 Metamorph. lib. ix. — 45 Meta­<br />

morph. lib. ix.— 46 Metamorph. lib. ix. — 47 Metamorph. lib. ix.— 48 Me­<br />

tamorph. lib. ix.<br />

4 5;


APPENDI DE DUS ET UEHOIBUS. 303<br />

lai», duobusque montibus, Calne et Abylà, diduclis; quibus, tanquam<br />

coluiunis triumphalibus, elogium illud incripsit: Non plus ultra. Her—<br />

cutis gloriam iuiquissimè ferens Juno , tani diro furore illuni concussit,<br />

ut Megaram uxoreni liberosque occìderit. Nec sibi violentas ipse non<br />

attulisset manus, postquam se ab ilio furore collcgit, nisi eum amici<br />

attinuisscnt.<br />

Victorem lot monstrorum Amor imbellis vicit, ac servire turpitcr<br />

Oniplialaa , Lydorum regina;, coegit, clavamque colo, leonis exuvias<br />

muliebri cultu, mutare. Pro Dejanirâ quoque pugnavit contra Acbcloum,<br />

Tetbyos lilium * 9. Eo superato, quum puellam, pugna; praimium, do­<br />

mum ducerei, centaurum Nessuni, Dejaniram abducere lentantem,<br />

sagillis interemit Nessus moriens et ultionem spiralis, veslcm suo<br />

cruore, quod prawenlissimum erat venenum, linclam Dejanirâ; de-<br />

dit aflirmans, si earn Hercules inducret, futurum ut nunquam aliam<br />

amaret 5 0. Dejanirâ vestem sacriticanti in OEtà monte Herculi mi­<br />

sit. Yix induerat, quum, intestino correplus igne in pyram so con-<br />

jecit eàque conflagravit 5 1. Antea tamen sagittas suas , hydra; Ler-<br />

na;a3 sanguine imbutas, sinè quibus Trojam capi non posse in fatis<br />

erat, donavit Pbiloclehe, Pu;antis litio. Philoctetes illas Trojam attulit,<br />

ab Ulysse perductus<br />

5 2.<br />

Censent eruditi tot res prœclarè gestas nequaquam esse unius Her-<br />

culis, sed multorum, qui eodem nomine, non codem loco ac tempore,<br />

vixerint; ac duos pnesertim staluunt: alterum libycuui, cui adscribunt<br />

pugnam cum Anta» , cum Geryone, cum dracone hespcrio, diduclam<br />

Africani ab Ilispanià, aperto frelo Gaditano , et si qua sunt alia gesta<br />

per Africani et llispaniani; alterum thebanimi, cui reliqua facinora<br />

tribuunt per A readiam , Pelopotincsuni et l'hrygiam, sparsa.<br />

CAPUT XVII.<br />

THESEUS.<br />

Theseus, iEgei, regis Alheuiensium, lilius, Herculi propinquus<br />

tempore et consanguinitate fuit. Ejus fortitudo eluxit prœsertim in do-<br />

mandis tyrannis ac dynastis, qui potenliam suam vexandis homini-<br />

bus et public:! infelicitate metiebantur 5 5. Talis erat Scyroû , qui praa-<br />

tereuntes in mare prmcipilabal; talis Procrustes, qui hospites in suo<br />

ipsius lecto sternebat, iisque pedum partem qua; modum lecti exce—<br />

deret, amputahat, aut actis in diversa equis miseros distrahebat. lstis,<br />

aliisque id genus , prolligatis , rid monstra quoque debellanda curas<br />

49 OVID , Melamorph. lib. ix. — KO Melamorph. lib. JX. — SI Meta-<br />

morph. lib. !v. — '.Vi Mdamorph. lib. sui. — 33 Melamorph. lib. VII.


304 PRIMER ANO DE LATIN У CASTELLANO.<br />

animumque vertit. Tria prascipuè sustulit: taurum ionnanem, qoi mara­<br />

thonium agrum fœdà populatione defonnabat ; aprum ealydonium, ab<br />

irata Diana immissum in yEtobam Ц ; et Minotaurum, mostrimi ex<br />

nomine tauroque conflatum, cui devorandos mittere quotannis Sep­<br />

tem pucros sorte lectos cogebantur Atlieniensos. Пае eos pn;nà vic­<br />

tor Minos, rex Creta?, cujus libimi Androgeum interfccerant. niulc­<br />

taverat<br />

s s.<br />

Incessit Theseum cupido Minotauri occidendi. Venit in Cretam, et,<br />

monstre perempto, Minois (ìliam Ariadnen, cujus ope labyrintlii ambages<br />

explicuerat, seenni abstulit. Earn tarnen, iinmemor beneücii, deseruit<br />

in insula Naxo; destilutam Bacchus duxit 3G. Navis qua vebebatur in<br />

Cretam Theseus, nigris instrucla velis erat, mutandis in allia , si rem<br />

bene gessisset. Mutare non meminit, elatus la?tilià victoria?. At /Egeus,<br />

nigris velis eminus aspectis, periisse (ilium ralus, in mare se dedit<br />

praecipitem, et JEgœo mari nomen fecit.<br />

Pirithous , Thessalia? in eàdem Gra?cià rcx , accensus invidia oh<br />

res preeclarè à Tbeseo gestas, ejus regionem infestis armis incursa­<br />

vit, ut ad singulare certanien illuni elicerci. Noe rocusavit Theseus.<br />

Sed ubi primùm est conspectus, Pirithouin oris dignitate, comitate in­<br />

dolis , ita devinxit sibi, ut amor invidia? locum occupaverit, et am­<br />

nios atque arnia œterno feedere ambo junxeriut. Nec diìi exspeclata<br />

fuit occasio amicitia? saneienda?. Centauri, cum vicinis Lapithis invita­<br />

ti ad nuptias Pirithoi et Hippodamia? , moverant rixam lemulenti, et<br />

ingentem Lapitbarum ciedem ediderant 5 7. Erant centauri équités adoò<br />

strenui, ut, sedentes in equo, unum cimi co corpus ronfiare videren­<br />

tur. Illorum proterviam ac libidinem Pirithous, Tbeseo adjuvante, ul­<br />

tus est, ut par erat.<br />

Ambo doinde, annis ante excidium Troja? quatuor et vigilili, Ile—<br />

lenam rapuerunl, qua? à Castore postea et Polluce fuit recuperata.<br />

Iidem ad rapiendam Proserpinam, regis Molossoruui liliam, proferii<br />

sunt. Earn eanis ferocissimus custodiebal, quem Cerberum voeabant;<br />

et ab eo laceratus est Pirithous. Theseus , à rege datus in custodiam,<br />

Ilerculis precibus concessus est. Inde nata de inforis fabula, quos The­<br />

seus ut narrant poeta?, adiit cum Pirithoo, ut Proserpinam abduceret.<br />

Pluto, re cognita, utrumque romprehendit, et vinculis oneravit; in<br />

iis ha?sit Pirithous, sive, ut ahi narrant, à Cerbero devoratus est.<br />

Theseum Hercules, quum adiret inferos, liberavil, et adjutorem eum<br />

habuit in suscepto contra Amazonas bello, quarum reginam Hippoly­<br />

ten ipsi uxorem dedit. Ex eft Theseus genuit Hippolylum, quem Phaa­<br />

54 Ovm., Melamorph. lib. vin.— 53 Metamorph, lib. vm.— 56 Metamorph,<br />

lib. vm. — 57 Melamorph. lib. xii.


APPENDIX DE DUS ET I1ER01BU3. 305<br />

i!ra, Minois lilia, secundis nuptiis Theseo juncta, quum aliter ipsum<br />

amaret ac par et honeslum erat, accusavit, quasi paternum temerari;<br />

loruin voluisset. Theseus Hippolytum diris devovit, ac Neptunum filio<br />

ultorem invocavit, à quo immissae phocae, Hippolytum in maris litore<br />

spaliantem, curru excusserunt. Mortuum .rEsculapius revocavit in vilain<br />

; Diana transtulit in Italiani, et Virbium appellavit 5 8. Phaedra,<br />

crimen confessa, песет sibi attolit.<br />

CAPUT XVIII.<br />

CASTOR ET POLLUX.<br />

Castor, Pollux, Helena et Clytœmnestra , Ledam habuere matrem,<br />

uxorem Tyndari, OEbaliao regis in Graeciâ, sed Pollox et Helenna<br />

Jovein, Castor et Clytaemncstra Tyndarum patrem sortiti sUnt. Castor<br />

(amen et Pollux vulgo Tyndaridae à poetis vocantur ; et amborum<br />

celebratur amicitia, qua; tanta exstilit, ut Pollux, Jove scilicet natus<br />

immortal is suam immortalitem impertiri fratri suo non dubitaverit.<br />

Annuis Jupiter ut altérais diebus alter viveret, alter moreretur; imo<br />

Caslorem adoptavit, in Pollucis gratiam ; ita ut ambo appellarenlur<br />

promiscue Dioscuri, hoc est Jovis filii, et inter sidera collocarentjr,<br />

ubi lertiuni in Zodiaco locum obtinent, Geminique nuncupantur.<br />

Honorem hune tainen, nisi magnis in morlales promeritis consecuti<br />

non sunt, ac potissimiim depcllendis mari prœdonibus. Quam oh<br />

causam vo'a ipsi faccre nautie consueverant, et agnos immolare candidos,<br />

quum nigraso\es Teiupestalibus sacrificarent. A Romanis quoque<br />

iuipensiùs culti sunt, apud quos viri per aedem Pollucis jurabant<br />

vulgo; feminœ, per asdeni Castoris.<br />

CAPUT XIX.<br />

JASON ET ARGONAUT*.<br />

Athamas, Tbebarum rex , arietem aureo insignem veliere donatum<br />

à Superis servabat domi, familiae Palladium Я 9. HuncPhrixus, Athamantis<br />

filius, novercam Nephelen fugiens, asportavit, et ad Colchos<br />

delatum immolavit Jovi. Aureum autem vellus dedit jEetae, regi<br />

Colchorum, à quo repositum in luco Marti sacro fuit, additis, custodia;<br />

causa , tauris ignem spirantibus, et pervigili dracone. Hunc thesaurum<br />

58 Ovm., Meiamorph. lib xii, — 59 Mctamorph. lib. vi et vii.<br />

TOMO I. 20


30G PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

eripere Colchis Jason decrevit, filins .Esonis, The&salias regis, borian­<br />

te patino Peliâ, qui, fratris senio eonfecti loco, regnimi administratis,<br />

donee ei regendo per aslatem Jason par forel, emu in isla expedition!.'<br />

perdurimi sperabat. Jason, vocatis in periculi et gloria? societatem du-<br />

cibus Grasciae fortissimis, Hercule , Tlieseo , Castore , Polluce , Orpheo,<br />

Lynceo, Tipliyi, etc., navim Argo fabricavit, trabibus b l'elio monte<br />

sumptis, sive, ut alii tradunt, è Dodonasâ silvâ, cujus arbores, voci;<br />

prasdita?, edebant oracula. Tiphys claviim regebat; Lynceus, oculis<br />

acutissimis valens , brevia et scopulos delegebat ; Orpheus navigatio-<br />

nis fascila Ievabat caniu: castori heroes, qui vulgo dicuntur Aryo-<br />

naulce, reinos agilabant. Solus Hercules cursum paruniper retardabal,<br />

tum quia pondère corporis depriniebat navim, lum quia ingén­<br />

ieur stomacbum nulli salis implebant cibi; quumque oimiem, quas<br />

condita in cadis ferebalur, aquam hausisset, inisit Hylain, adolescen-<br />

tem sibi carimi, ad petendas è vicino fonie lymphas. Lapsus in fontem<br />

Hylas, sive à Nymphis , ut poetis placet, raptus (sunt blas fontium<br />

deus) , quuni non rediret, exscendil Hercules, eum quassiturus, ac so­<br />

cio molesto vectores liberavil.<br />

Navis, hoc onere levata, petras Cyancas, quae Symplegades vocan-<br />

tur, prastervccta 0 0, et Pontoni Euxinum féliciter emensa, Colchidem<br />

attigif. Jason aureum vellus abstulit, adjuvante Medea B 1, qu


APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 307<br />

CAPUT XX.<br />

CADMUS.<br />

Jupiter, in taurum conversus, Europen, Agenoris , Phcenicum regis,<br />

filiam, abduxerat in Cretam 6 6. Agenor ejus investigandosi negotium<br />

Cadmo fdio dedit, eumque, nisi repertà sorore, doinum redire<br />

vetuit. Cadmus, pererratis frustra varus orbis terrarum partibus, oraculo<br />

delphico jussus est in eo Groaciae loco consistere ubi obvium haberet<br />

bovem , ibique urbem condere 6 7. Regionem , Bceotiam ; urbem,<br />

Thebas appellavit.<br />

In eà plures rcgnavit annos, domesticis tarnen calamitatibus gravitar<br />

conflictatus. Ex ejus quippe liberis Semole, quum Jovem, ex quo<br />

Bacchum edidit, videro fulminantem exoptasset, ambusta fulmine periit.<br />

Ino, fürentem virum suum Athamantem fugiens, in mare se prascipitem<br />

dedit 6 8. Agave, Penthei mater, (ilium discerpsit 6 9. Cadmus<br />

ipse, Thebis pulsus ab Ampli ione , concessit ad Illyrios cum conjuge,<br />

ubi, tffldio oalamitatum affect i, diis miserantibus, in serpentes ambo<br />

7 mutati sunt. 0.<br />

Amphion tbebanas civitatis muros condidit, convenientibus ad sonitum<br />

lyrae saxis, septemque in eà portas aperuit. Hanc Alexander<br />

delevit; Pindari tamen familiar ac domicilio parcitum uni voluit. Alia<br />

fuit urbs ejusdem nominis in --Egypto, centum portis patens, à qua<br />

regio vicina cognomen Thebaidis habuit ; alia in Cilicià, Andromaches<br />

patria ; quam Graeci, trojanum ad bellum proficiscentes , vastaverunt.<br />

CAPUT XXI.<br />

OEDIPUS.<br />

Laius, Thebarum rex , quum audivisset se periturum à lilio, Jo-<br />

easta; uxori prsecepit ut natum infantem jugularet. Aversata facinus<br />

mater occidendum puerum tradidit militi. Miles, pueruli lacrymis et<br />

liberali forma niotus, eum ex arbore suspendit pedibus, quos fune seu<br />

vimine, in calces indito, trajecerat. Suspensum vidit magister arinen-<br />

torum Polybi, Corinlhiorum regis , et regina? liberis carenti, obtulit.<br />

Quae puerum aluit pro suo, CEdipumqae dixit à pedum tumore, quos<br />

inflates et lumentes retinebat.<br />

jEtale provectus, comperit nequaquam Polybi se esse filium. Oracu-<br />

lum consuluit, ab eoque didicit futurum ut patrem in Phocide repe-<br />

66 Ovm., Metamorph. lib. n. — 67 Metamorph, lib. ni. — 68 Metamorph.<br />

lib. iv. — 69 Metamorph. lib. VII. — 70 Metamorph. lib. iv.


3t8 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

riret, lilac profeclus, Laium, in seditione populari sedando laboran-<br />

tem, imprudens poremit, ac Thebas rediit. Erat non procul ab urbe<br />

Sphinx, mostrimi ingeniosum, virgineo capite, corpore canino, alia<br />

et caudà draconis, pedibus leonis et unguibus, insigne. Pratereunti-<br />

bos aenigma proponebat, eosque, nisi objectum noduin solverei»", do-<br />

vorabat. Mine regionis vastitas et urbis solitude, ad quam nemo po-<br />

terat aspirare. Green, Jocastao frater, qui, Laio inortuo, regnimi the—<br />

banum oecupaverat, pneconis voce per universale Graxiam edixit<br />

fore ut regnum et Jocastam, Laii uxorem , illi traderet quicumque<br />

propositum eenigma posset explicare. Quodnam animal est, inquiebat<br />

Sphinx, mane quadrupss , sub meridiem bipes, el cespere tripes'! GEdi-<br />

pus, tanto praemio invi'atus, respondit animal istud hominem ipsum<br />

esse, qui pedibus manibusque reptat ab infamia, binis pedibus nititur<br />

vir; senex bacillo, quasi terlio pedo, fulcilur 7 1. Hoc responso vieta<br />

Sphinx, prascipitem se in mare projecit, et regnimi meta liberatum,<br />

ac Jocastam OEdipo reliquit. Ex eà Eteoclem et Polynicem, itemque<br />

Antigoncn et Ismenen tulit, nec prius matrem esse suam cognovit,<br />

quàm , orla pestilenti,! , vales pronuntiassent immissam pestoni à Su-<br />

peris, Laii necem vindicantibus, nec desituram, nisi exulare-is à<br />

quo Laius caasus fuisset. Comportimi deuique fuit caadis auclorem Glidi-<br />

pum esse, eumdemque matrem habere in matrimonio. His attonitus<br />

infelix, ocolos eruitsibi; et in voluntarium exsiiium discedens, re­<br />

gnum Eteocli et Polynici adminislrandum reliquit.<br />

•CAPUT XXIL<br />

ETEOOI.ES ET POLY SICES.<br />

Eteocles et Polynices, QEdipi filii, ne palerniini regnum dividendo<br />

debilitarent, satius duxerunt illud integrum, sed abends annis, possi-<br />

dere. Eteocles, ut major nalu , prior regnavit anno suo.; sed, eo elap­<br />

se , fratrem , contrà quàm convenerat, solio exclusit 72- Haac fuit belli<br />

thebani, à poetis, praasertim à Slatto, decantati, causa. Polynices enim<br />

omnem Graesiam in arma excivit, adscito in feedus Adrasto, Argivo-<br />

rum rege. Tiresias fausta omnia Thebanis promittebat, si Menceceus,<br />

Creonlis filius, ultimus Cadmi posterorum, sc pro patria devoveret.<br />

Nec dubitavit forfis ille adoiescens, invito palre, procurrere in cou-<br />

spectum hoslium, et cruore suo, voluntaria vidima, litare.<br />

Hinc secunda omnia Thebanis cesserunt. Multi hoslium duces, et<br />

l>otissimùm Tydeus , Parthenopaeus , Capaneus, Amphiaraus, maximis<br />

jactati periculis, periere. Ad extremum ambo fratres, crudeli bello<br />

71 OVID. , Metamorph. lib. vu. — 72 Melamorph. lib. n.


APPENDIX DE DIIS ET HEROIBUS. 309<br />

finem imponcre singulari certamine aggressi, alter alterius marni ceci-<br />

flerunt. Nec ipsa mors odium illorum internecivum exstinxit. In eum-<br />

flem quippe rogum conjcctis cadaveribus, damma , spontè divisa , vi­<br />

vere in ipsis mortuorum fralrum cineribus inimicitias demonslravit.<br />

Croon , exstinotis (Edipo ejusque filiis, regimai, quod ipsi spontè con-<br />

eesseral, recopit. Erepluin rogo Polynicis corpus, inhumatum projecit.<br />

Aetigonem , fratris ossa conatain sepelire, \ ivani bumo jussit infodi;<br />

sed ipsa supplicium , elisis faucibus , antevertit. At Haamon , Creontis<br />

filius, qui Antigonen sponsam optaverat, ensem sibi adegit in pectus.<br />

Eurydice, Creontis uxor, tantum fdii obitu luctum hausit, ut mortem<br />

sibi consciverit. liane regia) làmilios cladem Sophocles in scenam quum<br />

prolulisset, tana suavi commìseratione aderti speclatores, ut insulse<br />

Saini piaefecturà donatus fuerit.<br />

CAPUT XXIII.<br />

TANTALUS.<br />

Non levioribus infortuniis familia Tantali, regis Pbrygia), concidit.<br />

Prima calamitatum origo , impietas ipsius Tantali fuit. Jovem , à quo<br />

genus ducebat, cum caeteris ibis domi sua) acceperat. Eorum divinita-<br />

Icm ut probarct, Pelopem suum (ilium , in frusta concisum et clixum,<br />

illis apposuit<br />

Ceres, paulò reliqnis avidior, humerum Pelopis absumpsit ; ahi, fe-<br />

rales epulas detestali , Tantalum in Tartara detrusorunt, ubi mediis<br />

in undis sitit, et, alludentibus ori pomi.s, fama cruciatur 7 i. Pelopem<br />

deinde in vitain revocaverunt, educhi ex inferis per Mercurium ejus<br />

anima , et membris ita reparatis, ut humerus eburneus in ejus locum<br />

qui à Cerere comesus fuerat, substitueretur 7<br />

5 .<br />

Niobe, Tantali filia , palernam impictatem imitata , duin Latonam<br />

conlemnit, numerosam amisit sobolem , telis Apollinis ac Diana? con-<br />

fixam , et ipsa dolore amens in saxum diriguit<br />

Pelops, Phrygiam lot cladibus suorum funeslam deserens, venìt in<br />

Elidem , et Hippodamiam , OEnomai regis liliam , uxorem ab ejus patre<br />

poslulavit. GEnomaus, mortem sibi à genero afferendam admonitus,<br />

cam tibie procis conditionem proposuerat, ut curuli certamine secum<br />

decerlarent, eà potituri , si vincerent ; perituri, si vincerentur.<br />

Accepitconditionem Pelops, et rognm vinci aliter quàm dolo non<br />

posse intelligens, egit cimi Myrtilo, ejus auriga, ut ferrum follerei.<br />

Ti OVID., Metamorph. lib. vi.— 71 Metamorph. lib. iv. — 7.", Metamorph.<br />

lib. vi. — 7« Metamorph. lib. vi.<br />

7 6.


310 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

quod axi extremo , rotarum modiolis insorto , infigitur , easque , ne<br />

effluant, continet. Excussus hune in modum curru QEnomaus, fractis<br />

cervicibus, cum vita victoriam et regnum amisit.<br />

Pelops, regno dotali potitus, Peloponneso nomen dédit. Felix si<br />

concordes habere filios, Atreum et Thyesten , potuisset! Sed fratrum<br />

discordia tanto solet esse gravior, quanto sanctior amicitia esse de-<br />

beret.<br />

Thyestes uxorem fratris temeravit. Atreus Thyestœ filios, inscio pâ­<br />

tre , interfecit, eidemque epulandos prœbuit. Supererat Thycstas filius<br />

nothus, qui , perire statim ab ortu jussus, à pastoribus tamen fuerat<br />

servatus, et lacté caprino nutritus, unde nomen illî jEgisthus factum.<br />

Hic Atreum obtruncavit ; Agamemnonem, Atroi filium è trojano re-<br />

versum bollo sustulit, conscia et adjuvante, quam sibi male dovin-<br />

xerat, Clytœmnestrà, conjuge Agamemnonis. Hinc feconda tragœdia-<br />

rum seges.<br />

CAPUT XXIV.<br />

TROJANI REG E S.<br />

In eà Phrygise parte, quee Bosphorum thracium respicit, Trojam<br />

Dardanus, Jovis et Electraa filius, condidit è Tuscia fugiens, occiso<br />

fratre, quìeum in hac Italia; parte regnabat. Rerum in Troade lune<br />

potiebatur Teucer , qui Dardanum generum adscivit, cumque ilio Trojaa<br />

fundamenta jecit, annis ante natam Roma m forò septingentis. Darda-<br />

no successit Erichlhonius filius , Erichthonio Tros , qui Trojam de suo<br />

appellavit nomine. Trois fdius fuit Ganymedes, à Jove raptus 7 7. Item<br />

Assaracus, ex quo genitus est Capys, Ancbisaa pater; demuin Ilus, qui<br />

paternum adeptus regnum, Trojam Ilium vocari jussit.<br />

Ilo successit fdius Laomedon, quem Hercules vita regnoque spolia-<br />

vit, abducto ejus fil io 7 s, qui, à Trojanis redemptus, inde Priami no­<br />

men consecutus est, quum antea Podarees diceretur. Priamus, patri<br />

suffectus, turribus arcibusque munivit urbem, quae tunc Pergamo vo-<br />

cabatur, unde ipsa Troja nomen illud quoque sumpsit. Priami uxor<br />

Hecuba; fìlii precipui, Hector, Deiphobus , Holenus et Paris , sive Ale­<br />

xander, funesta patria; fax. Talem sibi visa fuerat parere mater, ejus-<br />

que somnio cognito, Priamus necari puerum jusserat. Hecuba clam<br />

inter pastores educandum curavit, ubi, quuin regias doles ostenderet,<br />

in conditionis humililate originem probavit, ipsisque Superis dignus<br />

est visus, qui ortam inter Junonem, Palladem et Venerem, contro-<br />

versiam dirimerei. Intorerant epulo geniali, quum Thetis Peleo nube-<br />

rei. Discordia in medium jecit fatale pomum, cum bac inscriptione : De­<br />

ll OVID. , Melainorph. lib. x. — 78 Metamorph. lib. xi.


APPENDIX DE DIIS ET I1ER0IBÖS. 311<br />

tur pulchriori. Paris, arbiter ita diras litis sumptus, eain Veneri adju-<br />

dicavit, et sibi suisque Junonis ac Minervas conflavit odia.<br />

Interini Priaiinis certamen ludicruiii nobilitati Trojanas proposuit.<br />

Adl'oit Paris adhuc incognitos, et casteris, qui congressi l'ueraiit, vic-<br />

tis, ipsum lleclorem superávit. Hector, quum pugilem ignotom ferro<br />

persequeretur, ut ignominiam ejus sanguine elueret, agnovit fralrem.<br />

conspectis cortis insignibus et gemmis, quas Hecuba pastori, ejus edu­<br />

catori, tradidsrat, Priamus, fatorum invnemor , fibum ketus amplecti-<br />

tur, et in regias partem accipit.<br />

CAPUT XXV.<br />

TROMM BELLI CAUSA.<br />

Quum Hercules Trojan» vastaret, llesionen, Laomedontis flliam,<br />

Telamoni, graseo doci, conjugem dederat 7 9. Paris, amitam suam re-<br />

petiturus, classem instruxil, Priamo non invito, qui, opibus et gloria<br />

pollens, imminebat in omnem injurias à Graseis tot ics acceptas vindi-<br />

candi oceasionem. Paris rcclà Spartani conlendit, ad Menelaum, Spartoe<br />

regem , filium Atrei , et Agameinnonis fratrem. Exceptus humanitate<br />

summa, et domi relictus est à Menelao, cui erat iter in Cretam neces—<br />

sariuin.<br />

Helonam, uxorem Menelai, Venus ita Paridi concibavit, ut cum eo<br />

Trojain profugerit, probante Priamo, qui Hesionen, sororem suam, ila<br />

redditum iri facile sperabat, si cum Helena permutaretur. Contra ac<br />

speraverat accidit: nam Grasei Hcsionem reddere negàrunt, Holenam-<br />

que junctis viribus et armis repetentes, Trojam, per annos decern ob-<br />

sessam, solo demmo asquàrunt. Quo pacto Ulyssos et Achilles ad hoc<br />

bellum perducli fuerint exponit Ovidius<br />

[doni explicat quemadmodum Grascorum exercitus Aulidem conve-<br />

nerit, ibique ventis adversis landiu retontus fuerit, dum Agamemnon<br />

fibam Iphigeniam Dianas immolare constitueret. Cervam tarnen ejus in<br />

locum Diana substituit, eamque in tauricam Chersonesum deportavit si.<br />

Diana placata, solvi Grascorum classis , mille ducentarum nonaginta<br />

navium, sub ducibus quinqué et nonaginta et ad Trojam castra posuit.<br />

Diuturnam bello moram attulit Asia fere universa, ad urbis unius<br />

auxibum concurrens. Tum Ilectoris fortitudo, denique discordia Achil-<br />

lem inter et Agamemnonem coorta.<br />

Hic puellam quamdam sacerdoti Apollinis ereptam penès se habe-<br />

bat. Apollo, à virginis patre oratos, immissà peste, Grascorum exerci-<br />

. 79 OVID., Metamorph. lib. xi. — 80 Metamorph, lib. xin. — 81 Metamorph.<br />

lib. xi! el xin.<br />

8 0.


312 PRIMER ANO DK LATIN ¥ CASTELLANO.<br />

tuia populabatur. Quara ut Achilles averteret, Agaiiiemnonem coegit<br />

puellam parenti reddere. Agamemnon, iracundià elatus, Briseideni<br />

vicissim Achilli eripuit. Achilles, injuriam non ferens, inclusit se ten­<br />

lorio, Graxosque Trojanis prodigandosi permisit. Anna sua duntaxat<br />

concessit Patroclo ; quibus ille indutus, et Hcctorem ausus tacessero,<br />

ad ilio sternitur 8 2. Tunc vero Achilles, ulciscendi amici causa, bellum<br />

repetiit, Hectoremque caesum ter circa muros urbis raptavit.<br />

CAPUT XXVI.<br />

TROJ.E EXCIDIUM.<br />

Hectoris песет clades fortissimorum è Trojanis ducum est consecu­<br />

1л. Priamo et Hecubae in desperationem actis promisit Paris песет Achil­<br />

lis quo uno maxime Graeei stabaut. Comperit eum, Polyxenae , Priami,<br />

(ilia?, amore captum. Adducit in spem conjugii, et paclis paucorum<br />

dierum induciis, in templum Apoliinis invitai, colloquii uberioris cau­<br />

sa. Venit Achilles, nihil à Paridis perfìdia metuons; à quo sagittà per­<br />

ca ssus, interiit. Caesum in acie canìt Ovìdius 8 S. Dc illiiis armis certa­<br />

tum Ajacein inter et Ulyssem<br />

8 4.<br />

At Graeei, dolo pariter et proditione ulciscendos prodilores arbitrati,<br />

reditum in patriam, velut fessi bello, simulant ; ot cquum ingenlem<br />

fabricantor, quasi donum placandae Minerva?, cujus numen à so<br />

violalum dictitabant, rapto ex arce trojanà Palladio, seu Minerva? sa­<br />

cra statua, qua Trojae latum et felicitas contineri putabantur. Equino<br />

in litore relietmn, Grascis ad insulam Tenedum profectis, Trojani in<br />

urbem inducunt, diruta murorum parte, per quam Graeci, uoctu è vi­<br />

cina insula Tenedo reversi, subierunt, et civitalem somno ac vino se­<br />

pultam incenderunt. liane illis ab Mmà et Antenore proJitam fuisse<br />

fama est,<br />

Pyrrhus, Achillis filius, Priamum ad Jovis aram jugulavit; immo­<br />

lavit Polyxenam ad Achillis, qui ejus nuptias ambierat, luinulum<br />

Andromaeham, Hectoris conjugem, abduxit in Graeciam. Paris sagitlà<br />

Ilerculis à Philoelete confossus est. Menelaus Helenam à Deiphobo, cui<br />

post Paridem occisum nupserat, recepii. Ulysses Astyanactem, Hectoris<br />

fìlium, è summà turri dejieiendum curavit 8 6. Ajax, Oilei filius, Cas­<br />

sandra Priami filià temerà 1Л , Palladis, cujus ad statuam voluti ad asy­<br />

lum ilia confugerat, iram in se concitavit; qoare, facto naufragio, ful­<br />

mine conflagravit. Chassis Graocorum ad Caphareos scopulos insula?<br />

Euba;a? allisa 8 7, magnani partem periit, Nauplii scelere, qui dolens<br />

82 OVIB., Metamorph. lib. mi. — 83 Metamorph. lib. XII. — 84 Metamorph.<br />

lib. xiii. — 8S Metamorph. lib. xiii. — SO Metamorph. lib. un. —<br />

SV Metamorph. lib. nv.<br />

8 S.


APP1ND1X DE DIIS ET IltllOlBUS. 313<br />

liliuin suum Palaniedem ab Ulysse falso orimene accusatimi, et à Grai­<br />

n's damnatum, ignes noclurnos è cautibus extulit : ad quas classis,<br />

portum rata , per tenebras temere appulit.<br />

Contigit Troja; excidium anno mundi bis millesimo octingentesimo<br />

septuagesimo , quum Ailon Hebrasis jus diceret. Coesa esse perhibentur<br />

in co bello Groseorum octingenta octoginta sex millia; Trojanorum<br />

vero , ante captain urbem, sexcenta septuaginta sex millia.<br />

CAPUT XXVII.<br />

AGAMEMNON ET ORESTES.<br />

Agamemnon, domimi redox, Clytoemnestra; et ^Egisthi, ejus adul­<br />

teri, ferro occidit. Orestes ultus est patris mortem, peremptà maire.<br />

Quam quum obversari sibi semper crederet toedis et serpentibus ar—<br />

matam, oraculum consuluil. Eo jubente, in tauricam Chersonesum<br />

contendit, cornile Pylade , regis Slrophii (ilio, cujus ainicitiam quum<br />

in inaximis antea periculis, turn in hoc prascipuè loco est expertus.<br />

Slos erat ut hospites ac peregrini comprehenderentur , Diana;, qua;<br />

ibi colebatur, immolandi. Capti Pylades et Orestes, adducuntur ar'<br />

Thoaiitcm, summum saccrdotem. Is, novoruin hospitum nobilitate per-<br />

niotus, et indole liberali, quum utrumque servare , salvis patriae Io-<br />

gibus , non posset, alternili, ductà sorte, incolumem fore pronuntiat.<br />

llìc vero Celebris orta est inter Pyladem et Oresteni contentio, dum<br />

alter alterius perire loco certat. Sors Orestem addixit neci.<br />

Praierat Diamo sacris Iphigenia, Oreslie soror , il lue per Dianam ex<br />

Aulidc translata, quum cervani in illius mactandaa locum supposuit, ut<br />

Ovidius narrat 8 8. Iphigenia , quum lerrum libraret in fratris caput,<br />

coin agnovit. Oeciso Tboante, Orestes cum sorore , Pylade, et Dianae<br />

statua, rediit in Gncciam, ubi expiatus, et Furiaruin tetro aspectu<br />

liberatus, paternum regnimi feliciter administravit. Eadem statua Dia­<br />

nas in Italiani postremo delata est, et in Aricino collocata nemore.<br />

Templi aDdituus, et sacerdos istius Diana? Aricince, rex nemorum voca-<br />

batur, ac vulgo servus erat fugitivus qui tandiu regnum illud obtine-<br />

bat. dum ab alio fugitivo comniissà pugna victus necaretur 8!).<br />

CAPUT XXVIII.<br />

ULYSSES.<br />

Decern annos Ulysses erravit post excisam Trojaui, priusquam pa-<br />

fcrnos la res reviseret. Vix ingressus navim, in Thraciam lempestat»<br />

?8 OVID. Metamorph. lib. su. — S9 Metamorph. lib. xv.


314 PRIMER ANO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

delatus est. Ibi regnabat Polymnestor, cujus (idei ac tutelai Priamus<br />

fìlium Polydorum et regales thesauros, ne venirent in Graecorum<br />

manus , tradiderat custodiendos. Polydorum rex a varus, ut auro potire-<br />

tur, trucidaverat. Hecuba id quum rescivisset (nani Ulyssi in troja-<br />

nà praedà dividendà obvenerat ) , Polymncstorem adiit, velut ignara;<br />

ostentansque spem thesauri alterius , eum seduxit à regio comitato;<br />

mox involans in vullum, oculos il Li unguibus eruit. Quo facto , lapidi-<br />

bus à popul'o superveniente appetita, in canem rabidain mutata<br />

fuit 90.<br />

Ulysses, repetità navigatone, abripitur in Afri;ani ad Lotophwjos,<br />

ita vocatos à loto arbore, cujus fructus tam suaves babebat illecebras,<br />

ut advenis oblivionem patriae afferret, ejusquc suavitate captos è soeiis<br />

suis nonnullos Ulysses atniserit. Alii, redintegrato cursu , Siciliani cum<br />

eo tenuerunl. Sex eorum Polyphemus, Cyclopum leterrimus, devo—<br />

ravit 9 1. Hunc Ulysses vino gravem invasit, eique unum, queni in<br />

fronte media gerebat, oculum exsculpsit. Inde ad yEolum propcrè fu-<br />

git, qui ventos adversos utribus inclusos in ejus iiaviin congessit,<br />

ne nocerent. Utres lumidos socii male curiosi reclusere. Ventis solu-<br />

tis, novae tempestates excitata), nova pericula. lis jactatum Ulyssem,<br />

et à Laestrygonibus Formianum litus incolcntibus, atque humanà<br />

carne vesci solitis, panie oppressum, insidiosa benignitate excepit<br />

Circe, famosa venefica.<br />

Haec socios Ulyssis in ferarum varia inonstra transformavit. Ipse<br />

artes magicas elusit, instructus herbà moly, sapiential symbolo, à<br />

Mercurio sibi donata 9 2. Eàdem Circe adjuvante, adiit inferos, ubi à<br />

Tiresià vale multa de rebus aliquando sibi eventuris cognovit. Pari<br />

felicitate ac prudentià Sirenum dolosos cantus , in eodem Tyrrbeno<br />

litore olfugit, sociorum auribus cera obturatis, ipse ad malum alli-<br />

gatus. Inde Siciliani rursum tenuit. Solis boves Pbaetbusa nympha<br />

pascebat. Praeceperat enixè soeiis Ulysses ut sacris armentis tempera-<br />

rent. Audilus non est. Itaque, Sole irato, naves cum soeiis amisit,<br />

vixquc in fractal ratis tabula enatavit ad Ogygiam insulam , ubi, re­<br />

centi navigio instructus à nynipbà Calypso, mari se commisit. Facto<br />

iterimi naufragio, cujus auclor Neptunus , Polyphcmuin fìlium ab Ulysse<br />

excascatuin tegiè ferens, evasit opo Leucothoa) in insulam Corcyram,<br />

et acceptis ab Alcinoo, Phaeacum rege, navìbus, Ithacam attigìt, Domimi<br />

suam, rustici cultu, ingressus, cognoscendum se Telemacbo filio, et<br />

fidis aliquod famulis dedit, quorum opera procis deletis, fortunas uxo-<br />

remque Penelopen recuperavìt. De re bene gestii lastum tacitus angebal<br />

90 OVID., Metamorph. Ub. ini. — 91 Metamorph. lib. xiv. — 92 Metamorph.<br />

lib. xiv.


APPENDIX DE D1IS ET HEROIBUS. 313<br />

memi, ne à lilio iiiterflcerelur (id enim Tiresias praodixerat ) ; acne<br />

tristi vaticinio (idem f'aeerel, cogitabat secedere in aliquam solitudinera,<br />

quum Telegonus , queni è Circe genuerat, audito felici patris in Itha—<br />

camadvenlu, accessit gratulaturus. Dum ut ignotus repellitur, non-<br />

nibil tumullùs ortum est ad fores. Procurrit Ulysses, ut rem cognos—<br />

cerei, interque confusos tumultuantium clamores sagitlà vulneratur à<br />

Telegono. Fieri medicina plaga? non potuit, quia jaculum veneno in-<br />

fectum erat.<br />

CAPUT XXIX.<br />

.EXE AS.<br />

.'KLieas, Veneris et Anchisae fdius, Creusam, Priami natarum unani,<br />

duxerat. E patriae incendio elapsus ope matris, septem annos erravit<br />

incedo mari, ob iram Junonis, nomini trojano semper infensa?. His<br />

transactis, Cartbaginem venit, ubi quemadmodum canunt Virgilius<br />

et Ovidius, Dido novam condebat urbem; ab eàque mensibus aliquot<br />

retardatos, monente demum Jove, perrexit in Italiani, ac, vieto Ru-<br />

tulorum rege, Turno, Laviniam, regis Latini filiam, cum dotali regno<br />

accepit, ac romani imperii fondamenta jecit<br />

CAPUT XXX.<br />

9 5.<br />

UTIMTAS E FABULIS CAPIENDA.<br />

Quum poeta? ac doctores profana? antiquitatis plurima, quae ad ex-<br />

plicandam rerum naturam aut instruendos mores pertinent, simulacris<br />

deorum et fabulis involverint, dispiciendum est quid veri bonive sub<br />

istis integumentis lateat. Ila Coelum finxerunt Saturni sive Temporis<br />

patroni, qoia codoni diurna et annua conversione tempus efficit. Quum<br />

vero temporis par vetustati sit velocitas, idemque finem rebus quas<br />

produxit afferai, descripsere Saturnum babitu senis alati et falce ar­<br />

mati , qui liberos suos devorarct. Saturnum excepit Janus, Latii rex<br />

prndentissimus ; qui, quum prospiceret fotura , praeterita meminisset,<br />

cum bifrontem ideirco pinxerunt.<br />

Kudes et incultos homines Prometheus à ferino victu abductos ex-<br />

coluit, ac monteni veluli corporibus brutis addidit. Haec fuit causa<br />

our homines diclus sit è luto finxisse. Idem usum ignis edocuit, ac re­<br />

perii quo pacto b sol is radi is, putà concavo specolo exceptis, eliceretur.<br />

Ilinc nata multa vita? commoda, et è commodis incommoda, nimirum<br />

morbi, febres, etc.<br />

Deucalion urbes condidit, invenit artes, vitam inoribus ornavit;<br />

93 OVID., Metamorph. lib. xm et xiv,


316 PRIMER ANO DB LATIN V CASTELLANO.<br />

hinc saxa in nomines mutasse prsedicatur. Amphion devinctos concor­<br />

dia Thebanos ad urbem asdificandam adduxit; lapides lyras sono niovis-<br />

se narratur. Atlas vero in montem ' conversus ccelum bumeris ferro,<br />

quia ut astra specularetur, in editiorem ascendebat locuin, et coelestem<br />

excogitavit sphasram, quam fere seuiper pia; manibus babobal. Alas<br />

Dedalo dederunt, ut è labyrintho evolaret, quia navigandi et utendi<br />

veii's artem reperii, fcarum audaci volato sob/imia captanfcm in mare<br />

dejecerunt, ut juvenilem notarent imprudentiam, qua; medium iter ac<br />

tulum tenere nescit.<br />

In Tantalo avaros, in Lycaone crudeles, in Sirenibus et Ci ice ama-<br />

lores voluplatum, in aliis alia flagitia doscripserunt. In Medusa , mu-<br />

liere libidinosa, indolem impura; libidinis adumbratam voluere, cujus<br />

ea vis labesque est, ut horaines omni rationis, pietatis et bumanitatis<br />

sensu spoliatos, in saxa transformare videalur. Quis in Narcisso non<br />

agnoscit hominem sui amanliorem? in Marsyà, quem Apollo cuto spo-<br />

liat, arrogantem? in Persei Pegaso, celeritalem rebus gerendis necos-<br />

sariam? in ejusdem speculo polito, quod instar ciypei gestabat, sa-<br />

pientiam non intelligit?<br />

An temere conjicies, si altiora speclainus, qui Adanium in Saturno<br />

liberos devorante expressum arbitrabitur? in tapeto Japhetum e Noemi<br />

liberis tertium , et alia ejusdem generis? Sacrarmi! arcana litterarum<br />

è Judasis cognoscere Pbcenices et .Egyptii facili; potuerunt. Ab ulrisque<br />

hauserunt Grasci, et jam adulterala novis commentis depravArunt. A<br />

Gnecis romanus urbis originciu sumpsit, ut subtililer et erudite disse-<br />

rit P. Turneminus, in egregio specimino prolixioris do tolà ratione<br />

l'abiliarum commentarii, cujus conspectus magnani totius operis exspe-<br />

ctatiooem omnibus eruditis fecit s 4. Molla quixniè morom documenta<br />

sub fabularum velo lalenlia detegit P. Michael Pexeofeldorus , in ele­<br />

ganti ac pia lucubratione cui nomon fecit Etìlica symbolica, etc.. edita<br />

Monachii, millesimo sexcentésimo octogésimo anno.<br />

CAPUT NXX1.<br />

OUOMODO EXPLICANDO l'ABCL.Ii.<br />

Erit igitur chrisliani praecploris videro quid lateal sub ilio corticc<br />

fabuloso, et veritatem istis involutam umbris evolvere. Sic impías ve-<br />

tustatis venena vertentur in antidota, et suus virtuti honor, improbo-<br />

rum errore ad vitia traductus, jure ac meritò restituetur. Quàmvis<br />

autem baso, una caperetur utilitas ex historia fabulosa; quàmvis luco<br />

una legeretur è lot (lagitiorum, quibus religio profana sordet slerqui-<br />

94 Memorias de Trévour, Diciembre. 1702; -Inaio, 170*.


APPENDI! DE D1IS ET HÉR01BUS. 317<br />

linb gemma , nimirum eommendatio Christiana? religionis, qua? Deum<br />

moresque tantum veteribus illis dissimiles tradit, salìs msgnus pateret<br />

ad juventutem non piò solùm, sed festive ac eleganter instituendam,<br />

campus.<br />

Documento est P. Carolus de Aquino, Italus, quo eloquentiae ma-<br />

gistro frui per annos duodeviginti romano licuit collegio, in egregiis<br />

quas recòns edidit satiris, ubi totam illam veterum deorum farraginem<br />

ita excutit exagitaique, ut ingenium cum eruditione certet, majestas<br />

heroici carminis cum satirica dicacitate, latinilalis exquisita? sapor cum<br />

insigni priscorum auclcrum notitià.<br />

Easdem dotes in aliis duobus carminimi, quos vulgavit ante paucos<br />

annos, lomis, observare est, ac praesertim in ipsius Anacreonte recantato,<br />

in quo quinquaginta sex odas lepidissimi, at non usquequaque modesti<br />

et sobrii vatis, eodcm quo scriplas sunt metro, ordine, sic imitatur<br />

iatinis versibus, ut eas ad bonestiorem sensum accommodet per toti-<br />

dem parodias; non sacra duntaxat argumenfa substituendo profanis, sed<br />

ingeniosà varietale fingendo, ludendo, et priscas recentibus historias<br />

ac seotentias otililer suaviterque inlexendo.<br />

FINIS.


COPIA<br />

DE LAS RAICES LATINAS.<br />

A.<br />

1 A, áb, de, por, á causa de, respecto de, en orden á, después, de con,<br />

cerca de, para con, contra, fuera de, en, desde, de casa de, de parte de,<br />

del lado, del partido de, en favor de, durante, hasta, en comparación de,<br />

debajo de, sobre, á cargo de. prep. ablat.<br />

2 Abíícús, mesa, aparador, mostrador, tablero, encerado para hacer figuras<br />

de geometría. i, m.<br />

3 Abíes, abeto, nave, bajel, lanza, tabla para escribir (1) carta, etis , f.<br />

4 Acér. el arce árbol. * Acor agrio, áspero, picante, agudo, vehemente,<br />

cruel, fiero, severo, rígido, valeroso, fuerte, diligente, cuidadoso, atento,<br />

agudo, perspicaz. érls, n. * cris, eré.<br />

5 Acervas, monten, muchedumbre. i, rn.<br />

6 Ácéó, acedarse, ponerse agrio, avinagrarse. és, eré, v. neutro.<br />

7 Arfes, punta, filo, corte, ejército, escuadra, armada, batalla, combate,<br />

acción, campo de batalla, dispida, contienda. el, f.<br />

8 Acús, aguja para coser. üs, f.<br />

9 Ad, cerca de, hasta, hacia á, contra, según, en comparación, además,<br />

fuera de, respecto de, por lo que toca á, en, delante de. pr. acus.<br />

10 Adamas, diamante, dureza, rigor. antis, m.<br />

II.<br />

•t Adeps. sebo, enjundia, grasa, albura de los árboles, marga (especie de<br />

tierra). ípis, m. f.<br />

2 Adir, escanda, trigo candeal, la flor de la harina que se, ofreció en<br />

sacrificio. óris, n.<br />

3 Adülói, adular, halagar, acariciar. arl, d.<br />

4 Adñltér, adúltero, falsificador. i, va.<br />

( 1) Escribían lo» antiguos en tablillas de abeto , barnizadas ds cera , con un pun­<br />

zón llamado stílns.


320 PUIMílt AÑO DK LATIN Y CASTELLANO.<br />

5 Adytüm, lugar retirado, sagrario. i, n.<br />

6 ./Edes, templo, lugar sagrado. ís, f.<br />

7 jEgér, enfermo, triste, desagradable,.molesto. grí, аз, adj.<br />

Я /Egyptiis, Egipto, región; Egipto, hip de Bolo , reu d­ Babilonia. i, Г.<br />

9 jíímülüs, competidor, rival, envidioso, enemigo. i, ai, adj.<br />

Alga, alga, ova, musgo, moho; cosa ril, despreciable. a?, f.<br />

fi Álgír, frió grande, hielo, el invierno. orís, ni.<br />

7 Áliús, otro, diverso. ia, lúd, g. íús, idj.<br />

8 ÁJliúm, ajo.


KAICES LATINAS.<br />

9 Alnis, álamo negro, nave (poét.). í, f.<br />

10 Aló, alimentar, criar, fomentar, aumentar, ís, oro, alai, álitum, nltuni.<br />

11 Altiis, alto, levantado; sublime, grande, noble; profundo, hondo; altanero,<br />

soberbio, fiero, orgulloso. \, ve, adj. do 3 t.<br />

12 Alumnos, alumno, discípulo. i. m.<br />

VI.<br />

1 Álvéus, madre de un rio; canon , cañuto; vasija cóncava; fondo de la nave;<br />

colmena, panal de abejas. _ I, ra.<br />

2 Alümén. alumbre (mineral). ínis, n.<br />

3 Alñtá, piel ó cuero sutil; bolsa; calzado m, f.<br />

4 Álvús, vientre, su contenido. i, f.<br />

!i Ámbó, ambos, los dos, entrambos, uno y otro. pl. adj. drüm, ariim.<br />

6 Atribuló, pasearse, andar yendo y viniendo. aré.<br />

7 Améntiim, amento (la coi-roa con que se ataba el dardo para tirarle:;<br />

dardo, lanza, correa para sujetar el calzado. i, n.<br />

8 Arnés, horquilla para extender las redes. ilís.m.<br />

9 Ansíelo, CM&riV, tapar, vestir. íre. ¡efíí vel xl.<br />

10 Amietiís, el vestido ó ropa exterior; amito .de los sacerdotes!. iis. ra.<br />

VII.<br />

1 Amitá, tia , hermana de padre. as, f,<br />

2 Amms, rio, torrente. nís, m.<br />

3 Amó, amar, querer bien, deleitarse en una cosa. aré.<br />

4 Amoenús, ameno, delicioso, apacible, frondoso, alegre, hermoso, i, ai, adj.<br />

ti Amphórá , cántaro con dos asas , medida de áridos y líquidos. as, {.<br />

6 Ampias, amplio, ancho, espacioso, distinguido, magnífico. adj. de 3 t.<br />

7 Amurca, hez, alpechín. as, f.<br />

8 Amiissís. cuerda, regla; medida, patrón, nivel, escuadra. sis, f.<br />

9 Amyliim, almidón, engrudo. I, n.<br />

10 An, si (conjunción de duda). snbj. 6 indic.<br />

11 Anas, ánade (ave). alus, f.<br />

V1IL<br />

1 Ancëps , que tiene dos cabezas; ó que por las dos partes es una misma;<br />

incierto, peligroso, irresoluto, ambiguo. • cipítls, e.<br />

2 Ancilé, escudo pequeño escolado por ambos lados. ís, n.<br />

3 Anchorá, áncora, amparo, esperanza. ce, f.<br />

4 Ancillá, sierva, criada. as, f.<br />

5 Anéthñni, el eneldo (yerba muy olorosa). í, n.<br />

6 Angó, angustiar, ahogar, oprimir, impedir la respiración; afligir, acongojar.<br />

éré.xT.<br />

7 Xn^uh, serpiente, culebra. ís. m. f.<br />

S Animas, ánimo, espíritu, alma; valor, esfuerzo, lirio . fortaleza. i, ra.<br />

9 Annülús, anillo, sortija, bucle del cabello. i . ni.<br />

TOMO I. 21


322 PRIMER ANO BE LATIN Y CASTELLANO.<br />

IX.<br />

1 Ánnüs, año. i. ni.<br />

2 Ánsá, el asa, puño ó mango de cualquiera cosa. ae, f.<br />

3 Ánsar, el ánsar (ave doméstica, lo mismo que ganso ó pato:. iris, m,<br />

4 Antas, jambas, pilastras, pilares de las puertas. ariim, pl. f.<br />

5 Ante, ante, delante de, en presencia de, mas que á, antes que. prep. acus.<br />

fi Ánténná, la antena ó entena de la nave. se. f.<br />

7 Antes, los órdenes de las cepas de una viña; las filas de los soldados,<br />

íruu, pl. m.<br />

8 Ántlia, máquina, bomba para sacar agua. as, f.<br />

9 Ántrfim, cuera, gruta, antro. i, n.<br />

to Anüs, el ano. Os, f.<br />

X.<br />

1 Apar, jabalí. prí, ni<br />

2 Apsx, la borla del bonete de los /lamines (sacerdotes de Júpiter ; punta de<br />

cualquier cosa; grado mas alto de perfección; acento de las letras. i'cTs, m<br />

.1 Apis, la abeja. h, f.<br />

4 ApíseSr, adquirir, conseguir, coger. sel, d. iiplüs, p.<br />

5 Apiüm, apio (yerba). i, n.<br />

6 Apricás, abrigado, resguardado del frió, sosegado. i. ai, adj.<br />

7 Áptüs, apto, adoptado, ajustado, proporcionado, á propósito. i, ee, adj.<br />

8 Apíid, cerca de, en casa de, junto á, delante de, ante, en. prep. acus.<br />

9 Aquá, agua, se , f.<br />

10 Aquilá, águila, enseña militar de los Romanos. ¡e, f.<br />

XI.<br />

1 Ara, ara , altar; asilo, refugio, sagrado. ;e, f.<br />

2 Araniüs, araña; musaraña. ¡, ni.<br />

3 Arbíter, el arbitro; el jues; el dueño ó soberano; testigo. . trí, ni.<br />

4 Arbór, árbol; mástil del navio; viga de lagar. (iris, f.<br />

5 Arca, arca ó caja grande con tapa; urna de piedra en que se depositan<br />

los cadáveres; el fisco, la tesorería. a?, f.<br />

6 Arcérá, andas , angarillas, camilla, litera. 33, f.<br />

7 ÁrcéS , apartar, estorbar; contener, detener. eré, cid.<br />

8 Ardió, arder, quemarse; tener viveza, ardor, calor, brillar; tener un<br />

deseo ardiente, solicitar con pasión. eré, sí.<br />

9 Ardúüs, arduo, alto, escabroso; difícil, penoso. I. iv, adj.<br />

10 Aria, pórtico, palio, portal; área ó superficie; la era donde se trilla, ¡B , f.<br />

XII.<br />

1 Árió , estar árido, seco, sin jugo. éri, ñi.<br />

2 Árgéntüm , plata, dinero, riquezas, alhaja de plata. i, n.<br />

3 Argíllá, arcilla , greda. as, f.<br />

4 Árgüó, argüir, afirmar con razones, acusar, reprender, convencer, irá.<br />

5 Argiítiá, argucia, artificio, burla , truhanería. f.<br />

6 Aries, carnero; ariete, (máquina de guerra.) itís.m.


RAICES LATINAS. 323<br />

7 Arista, arista, raspa, cerda. a>. f.<br />

8 Arma, armas, la guerra , blasones ó timbres de los nobles. órüm. pl. n.<br />

9 Ármüs, espalda, hombro. i, m.<br />

10 ÁrmSntüni, ganado mayor, vacuno y caballar . i, n.<br />

M Ar


324 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

8 Avena, avena (semilla); zampona, caramillo. ;


RAICES LATINAS. 325<br />

S Beta, acelga, remolacha. a;, f.<br />

9 IiíbíS, beber. is, eré.<br />

10 Bis, dos veces. adv.<br />

* Biní, dos, un par. orüm, arüm.<br />

'* Bíg»3, carro, coche tirado por dos caballos. arüm, pl. í.<br />

XIX.<br />

1 Bkesüs, balbuciente, tartajoso. í, ;e, adj.<br />

2 Blandüs, blando, dulce, cariñoso, amoroso y lisonjero. i, ¡e, adj.<br />

3 Blátéríi, hablador, charlatán , parlanchín. onis, m.<br />

4 Bdlüs, el lance de tirar los dados para jugar; redada, ganancia. I, m.<br />

5 Bdmbüs, ruido, zumbido. I, m.<br />

6 Bdmbyx, gusano de seda. ycis, ra.<br />

7 Bónüs, bueno, propicio, favorable; docto; rico; útil; ventajoso. I, ac, adi.<br />

8 Bóreas, bóreas ó aquilón (viento del norte.) as, m.<br />

9 Bos, buey. óvís, m.<br />

10 Bótülus, salchicha, morcilla, chorizo. í.m.<br />

XX.<br />

1 Brachíiim, brazo. i, n.<br />

i Bráctéá, hoja delgada que se hace de los metales ó de la madera. a!, f.<br />

3 Brévís, breve, corto; conciso, sucinto, compendioso. ís, vé, adj.<br />

' Hrévíá, vados; bancos de arena. orüm . pl. n.<br />

4 Brochüs, el de dientes salidos hacia fuera. i, se, adj.<br />

5 Brüchüs, gusano, especie de langosta que roe las viñas. i.<br />

6 Bruma , solsticio de invierno , la estación del frió. se, f.<br />

7 Brütíis, brulo, bárbaro, bestial, incapaz, estólido. i, te, adj.<br />

5 Búa, voz con que los niños que no pueden hablar , piden de beber, ai, i'.<br />

9 Bübó, el buho (ave nocturna). onís, m.<br />

10 Bucea, la boca , los carrillos. as, f.<br />

XXI.<br />

1 Bufo, el sapo. onís, 111.<br />

2 Bülbus, cebolla, bulbo. I, m.<br />

3 Bülgá, bolsa, saco, alforja. OÍ, i.<br />

4 Bulla, burbuja de agua, ampolla; bula del Papa; anillo en forma de corazón<br />

que los nobles romanos ponían al cuello á sus hijos hasta edad de<br />

catorce años; bola de bronce hueca, que echaban en el agua para conocer<br />

las horas. se, f.<br />

3 Biira . canto del arado. se. f.<br />

6 Büstüm, monumento sepulcral; lugar donde se quemaban y sepultaban<br />

los cadáveres; el mismo cadáver quemado. í, n.<br />

7 Bátyrüm, manteca. I, n.<br />

5 Büxüs, el boj; el caramillo de esta madera, trompo o peonza con que juegan<br />

los muchachos. i. m.<br />

9 Byrsa , saco; bolsa; el alcázar de IHdo en Cartago. №, i.<br />

10 Byssñs, lino fino . crespón; lienzo muy delgado i, f.


PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

XXII.<br />

C. '<br />

1 Cábállüs, caballejo ; caballo de carga ó de tahona. i, m.<br />

2 Cácábüs, olla, cazuela de barro. i, ai.<br />

3 Cacábó , cantar como la perdiz ó la codorniz. aré.<br />

4 Cáclilnnó, reír á carcajadas. aré.<br />

5 Cácülá, criado ó mozo de servir soldados. a?, m.<br />

6 Cacumen, la altura ó cima de un monte, extremidad; perfección; la última<br />

mano de algún trabajo. Ims, n.<br />

7 Cádó, caer; morir, fenecer, acontecer; convenir; adaptarse, eré. cécídí.<br />

S Cadüceüm, bastón , varilla; caduceo ó bastón de Mercurio con dos sier­<br />

pes enroscadas, señal que llevaban los heraldos de paz. i, n.<br />

a Cadas, tinaja; barril ó carral para vino. I. m.<br />

10 Cadürcüm, especie de tela de lino que servia para velos de mugeres ; tienda<br />

de campaña. i. n.<br />

XXIII.<br />

1 Cascas, ciego; oscuro, tenebroso; misterioso, encubierto. i, avadj.<br />

2 Caides, muerte violenta, mortandad, carnicería , matanza; herida, is, f.<br />

3 Caslébs , celibato , célibe , soltero. Ubis, c.<br />

4 Cnslüm, el buril (instrumento de acero con que se graba.) i, n.<br />

5 Cáelo, cincelar , grabar . labrar. aré.<br />

6 Casméntüm. cimiento , lo que mantiene la fábrica de un edificio. I. n.<br />

7 Caspa, la cebolla. as, f.<br />

8 Casrñlús, azul, azul celeste 6 verde mar; cerúleo ( pool.) i. íf, adj.<br />

9 Coe-lüm, el cielo, el aire ó la región del aire; el clima. i, n.<br />

10 Casspito, tropezar. aré.<br />

11 C&terus, el otro, el que queda, el que falla. , i, as, adj.<br />

XXIV.<br />

1 Cala, bastón (que llevaban los esclavos cuando acompañaban á sus amos<br />

en los combates'. os, f.<br />

2 Calámus, la caña; la pluma (con que escribían los antiguos); zampona,<br />

saeta. i, m.<br />

3 Cálántícá, la cofia, garbín ó redecilla (para recoger el polo las mu­<br />

geres). »3, f.<br />

4 Caláthüs, el canastillo ó azafate hecho de mimbres. i, m.<br />

5 Cáléó, calentar, estar caliente; tener deseo ardiente; animarse. oré, ni.<br />

6 Cálix, el cáliz, copa ó vaso para beber. ícis, m.<br />

7 Calleó, encallecer; saber, comprender. ere, íii.<br />

S Caló, el leñador, esclavo de un ejército (el que iba por leña, y á voces<br />

también por agua). óms, m.<br />

9 Cáltha, maravilla, calta (especie de violeta amarilla*. as, f.<br />

10 Calvór, engañar, frustrar. orí.<br />

11 Calvéis, calvo. i, so, adj.


RAICES LATINAS. 327<br />

12 Cálx, talón ó calcañal; cal. eïs, f.<br />

13 Calíg5, oscuridad, niebla, noche. mis, í.<br />

XXV.<br />

1 Camella, vaso de madera; gamella. su, f.<br />

2 Càmêlùs, camello. ï, m.<br />

3 Caméra, cámara, bóveda, techo abovedado. ve, i.<br />

4 Câmînùs, ftorno ú hornilla donde está el fuego; chimenea. I, m.<br />

í¡ Camaina, canción, íocaía ; en plural, las Musas. g¡, f.<br />

6 Câmpùs, campo, llanura, pradera. ï, va.<br />

7 Camüs, collar de los esclavos; bocado de hierro para los caballos; vasija<br />

en forma de cono ( en que se recogían los votos ). í, m.<br />

5 Canâlîs , canal, cañón de una máquina. ïs, m. y f.<br />

9 Cáncer, cangrejo; enfermedad, cáncer (el cuarto signo del zodiaco;. cri, m.<br />

10 Cánis, perro; canalla, bribón, belitre;manilla de hierro, esposa, is, m. y f.<br />

XXVI.<br />

1 Cánná, caàa; junco marino. a;, f.<br />

2 Cano, cantar, celebrar, anunciar. eré, cëcïnï.<br />

3 Cantliérüis, caballo capón; jumento; percha de madera. î, m.<br />

4 Cânthùs, calce, cerco de llantas de hierro que se clava al rededor de las<br />

ruedas de un carro. I, m.<br />

5 Cânùs, blanco; puro; antiguo; viejo; nevado. I, se, adj.<br />

6 Capér. cabrón ó macho cabrío. pri, ni.<br />

7 Câpïô, tomar, coger, agarrar. ère , cêpï.<br />

8 Câpo , cagüil (ave;. ônïs, m.<br />

9 Capüt, cabeza; origen; capítulo; embocadura de un río. plus, n.<br />

10 Cürbásíis, ¡mo; velo; ropa blanca; vela del navio. i, ni.<br />

11 Cârbô , carbón. ônïs, m.<br />

12 Cârcèr, cárcel; también el encarcelado, el malvado digno de la<br />

cárcel. èrïs , m.<br />

XXVII.<br />

1 Cardé, eí guicia! de ta puerta. ïnïs, m.<br />

2 Cârdùûs, cardo. î, m.<br />

3 Careé, carecer, estar necesitado; estar ausente. eré, üi.<br />

4 Càrëx, carrizo. • ïcïs.m. f.<br />

o Caries, putrefacción; la carcoma (gusanillo que roe la madera y la reduce<br />

á polvo ). ëï, {.<br />

6 Carmen, verso, poesía, poema ; encanto ; vaticinio. ïnïs, n,<br />

7 Caré, carne (de los animales y de las frutas) ; eí cuerpo. càrnïs, f.<br />

8 Cârpùs, la muñeca; el pulso (la parte del brazo que se une con la<br />

mano). i, m.<br />

9 Carpí), tomar, coger, recoger sin violencia; reprender; ofender, eré, psi.<br />

10 Carrüs, carro, galera, carrela. I, ni.<br />

11 Casa, diosa; caserío; barraca de los soldados en camparía. », f.


328 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

XXVIII.<br />

•1 CSssís, casco, yelmo, morrión, armadura de la cabeza, mis, f.<br />

2 Cássís, red; tela de araña; asechanza. is, f.<br />

8 Castrüm, castillo, fuerte, alcázar. i, n.<br />

4 Castas, casto, puro, continente; limpio, incorrupto. i. so, adj.<br />

5 CátSraitüs, infame, afeminado ¡epíteto de Ganimede-:, ropero de Jú­<br />

piter). I,m.<br />

6 Caténa, cadena; ligadura; ilación de las cosas. ;c, f.<br />

7 Catèrva, multitud; escuadrón. a>, f.<br />

8 Cátinüs, plato, escudilla. i, ni.<br />

9 Càtiilìis, cachorro; collar de esclavos y de perros. i, m.<br />

10 Cauda, cota de animal. a\ f.<br />

11 Cáviis, cóncavo, hueco, profundo. i. a 1, adj.<br />

12 Cávéo, precaver, precaverse; evitar; sospechar, prever, eré. caví, eaíUíim.<br />

XXIX.<br />

1 Caülís, tallo délas plantas; col ó berza; asta de dardo ó pico. is, m.<br />

2 Caüpó, tabernero, hostelero, mesonero. unís, m.<br />

3 Cedo, ceder; dar; retirarse; huir, escaparse; andar, caminar, ¡lascarse;<br />

rendirse; suceder , salir bien ó mal las cosas; pertenecer. eré , cèssi.<br />

4 Celebris, cckbrc. el


KA1CKS LATINAS. 329<br />

gar de escudo ó broquel). as, f.<br />

•I (létiis, cetáceo (todo pez grande, como ballena y otros ¡. í, m.<br />

XXXI.<br />

1 Chálybs, el acero; el corte de la espada; hierro templado. y bis. ni.<br />

-> CliaVís, el caos; la materia confusa del cielo y de la tierra hecha por Dios<br />

de la nada; tinieblas, profundidad , confusión, desorden. n.<br />

•> Chártá, carta, ¡¿6ro, escrito. 33, f.<br />

4 Chordá , cordei; cuerda de un instrumento músico. 83, f.<br />

S Chórs, corral; bardas de un cortijo donde se crian aves. tís, f.<br />

6 ChoYüs, coro, multitud de gente junta para contar ó cantar. I, m.<br />

7 Cíbüs, comida, alimento, cebo. í, m.<br />

8 Cicada, cigarra; el verano; insignia de los reyes y ciudadanos Atenas, de ai, f.<br />

9 Cícátríx, cicatriz. ícís, f.<br />

0 Cícér, garbanzo. érís, n.<br />

1 Cícíir, manso, domesticado.<br />

is, c. adj.<br />

XXXII.<br />

1 (acula, cicuta (yerba); flauta; veneno. 03, f.<br />

2 Cídárís, sombrero ó tiara. ís, f.<br />

:i Ciliüm, párpado. i, n.<br />

4 Clméx, chinche. ícís, m.<br />

ii Cíngo, ceñir, rodear, ajustar, apretar; cercar, sitiar. eré, xi.<br />

6 Cinís, ceniza; sepulcro; la muerte; las reliquias de los funerales, érís, m.<br />

7 Cínnüs, mezcla, trenza. i, m.<br />

8 Cío, llamar, excitar, apremiar. iré, cíví.<br />

9 CIppíis, cepo; columna sepulcral. í, m.<br />

0 Circüs, e¡ circo, cerco, círculo; lugar en que los ¡tómanos celebraban sus<br />

fiestas. i, m.<br />

XXXIII.<br />

1 Cirnéa, jarro ó vasija para vino. ai, f.<br />

2 Cas, de parte, del lado de acá, dentro de. prep. acus.<br />

3 Císíüm, carro de dos ruedas. i, n.<br />

1 Císta, cesta, canasta, caja. ai, f.<br />

5 Cifréis, el cidro (árbol). I, f.<br />

fi Cítíís, ligero, pronto, apresurado. i, 03, adj.<br />

7 Cívís, ciudadano, vecino de una ciudad. ís, m.<br />

8 Ciados, pérdida, desastre, calamidad. ís, f.<br />

9 Clamó, gritar, vocear, hablar en alta voz. aré.<br />

10 Clángó, sonar el clarín; hacer ruido; graznar las aves. eré, xi.<br />

II Clár&s, cíaro, brillante; noble, esclarecido; trasparente; manifiesto,<br />

patente. i, 03, adj.<br />

12 Classís, flota, armada, escuadra; clase, urden, grado; ejercito formado<br />

en batalla. ís, f.


330 PRIMER AÑO UE LATIN Y CASTELLANO.<br />

XXXIV.<br />

1 Claüdüs, cojo. i,aj,adj.<br />

2 Claüsus, cerrado. í,a?,part.<br />

3 Clávís, llave. ís, f.<br />

4 Cléméns, apacible, clemente, piadoso, humano. éntis.<br />

5 Clépo, ladrón (que hurta á escondidas). eré, psi.<br />

6 Clíbánüs, .horno; especie de loriga ó cor asa. i, m.<br />

7 Cliéns, cliente (el que está bajo el patrocinio de otro). entís, ra.<br />

8 Cllné, inclinó, inclinar. aré.<br />

9 Clltélla;, la albarda, los arreos del caballo. árüui, pl. f.<br />

10 Cllvüs, cuesto, repecho, eminencia, colina. I, ni.<br />

41 Cléácá, alcantarilla. le, i.<br />

12 Clué, Clüéó, limpiar; tener fama, estimación. eré.<br />

13 Clüms, to nalga, la grupa. ís, f.<br />

XXXV.<br />

1 Clypéüs , escudo, rodela; disco. i, ni.<br />

2 Coaxé, cantar las ranas ó cantar como ellas. aré.<br />

3 Cóccüs, la grana para teñir; ropa de grana. i, n.<br />

4 Cochloá, caracol; cóclea (máquinaantigua para elevar las aguas), a;, f.<br />

5 Cóclés, tuerto. Itis, m. f.<br />

6 Códex, tronco de árbol; códice; libro; las tablillas enceradas para<br />

escribir. ícis, ni.<br />

7 Ccená, la cena (comida que tomaban los antiguos después de puesto<br />

el sol). a;, f,<br />

8 Coenüm, cieno, iodo , basura. i, n.<br />

9 Coepi, empezar, comenzar. del verbo antiguo ccepio. iré.<br />

10 Colíís, collado, altura, colina. ís, m.<br />

11 Cóllüm, cuello. i, n.<br />

12 Colé, colar, pasar algún licor por manga ó cedazo. aré.<br />

XXXVI.<br />

4 Celé, trabajar, cultivar; amar , eslimar ; honrar, respetar; habitar,<br />

vivir. eró, üí.<br />

2 Célér, cofor; pretexto, motivo; adorno, hermosura. orís, ni.<br />

3 Célossús, coloso (estatua de una magnitud que excedo mucho al<br />

natural). i, m.<br />

4 Coma, cabellera; la hoja de los árboles; crines, melenas de los<br />

animales. ae, f.<br />

5 Cémés, compañero; conde. itis , m. f.<br />

6 Cómis, cortés, atento, comedido, afable. mis, rné, adj.<br />

7 Compítüm, encrucijada de caminos ó de caí/es; plazuela. i. n.<br />

8 Concha, concha; perla; nácar; trompeta (caracol que los poetas atribuyen<br />

á los tritones 6 dioses marinos 1. te. f.


RAICES LATINAS. 331<br />

9 Congiíis, confio (medida romana para los líquidos, capaz de tres<br />

azumbresl. í, m.<br />

10 Conór, procurar, intentar, esforzarse, maquinar. arí, d.<br />

XXXVII.<br />

1 Cónsul, cónsul (supremo magistrado en Roma). filis, m.<br />

i Contra, contra, enfrente de. prep. acus.<br />

3 Coníis, cono; pina; cimera del morrión, penacho. I, m.<br />

4 Copia, abundancia; bienes, haberes; ejército, ; tropa provision de víveres,<br />

licencio. 33, f.<br />

Cópls, hoz; cuchillo corvo. ídís, f.<br />

6 Copula, atadura; trailla. a;, f.<br />

7 Coqüüs, cocinero. i, m.<br />

8 Cor, el corazón; ánimo, valor, espíritu, esfuerzo. órdís, n.<br />

í) Córállum, el coral. i, n.<br />

10 Córám, delante de, en presencia, á la vista. prep. ablat.<br />

11 Corbls, cesto ó euévano de mimbres. bis, f.<br />

XXXVIII.<br />

1 Córiüm, cuero; corteza de los árboles; cascara délas frutas. i, n.<br />

2 CürnTv., corneja; llamador, aldaba. ícís, f.<br />

i) Cornü, cuerno; corneta (instrumento bélico de la milicia romanaV ü, n.<br />

4 Corona, corona, diadema, guirnalda; concurrencia, concurso de gente;<br />

el cerco de una ciudad; cornisa. a:, f.<br />

5 Corpus, cuerpo; el agregado de personas que forman cuerpo, república,<br />

comunidad, sociedad, colegio, orden, asamblea; sustancia, materia, sólido;<br />

lomo, volumen. ¿iris, n.<br />

0 Cortés, cortesa. ícís, m.<br />

7 Cortina, caldera ó perol; la trípodi de Apolo en que se daban las respuestas<br />

desús oráculos ó vaticinios. 33, f.<br />

8 Córñs, el viento nordeste. í, m.<br />

9 Coruscó, tremolar , blandear; resplandecer, brillar. aré, a vi, atüm.<br />

10 Corvas, cuervo; máquina militar parecida al pico del cuervo. i, m.<br />

H Córylíís, avellana. I, 1".<br />

12 Córymbíís, racimo de yedra. i, m.<br />

XXXIX.<br />

1 Cóssís, carcoma (gusano que nace en la madera). ís, m.<br />

1 Cos, peña, roca; piedra de amolar. ótís, f.<br />

3 Costas, costo (raiz olorosa y amarga de la India que servía para aderezar<br />

el vino do los sacrificios). 33, f.<br />

4 Cóthúrnús, coliínio (calzado alto que usaban los antiguos para representar<br />

tragedias). . i, m.<br />

5 Coxá, el anca ó el hueso del anca; el muslo. a», f.<br />

6 Crahró, tábano, moscardón. óms , m.<br />

7 Crámbé , especie de col ó berza. és, f.<br />

8 Crápula, embriaguez , borrachera. as, T.


332 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

9 Cras, mañana. adv.<br />

10 Cràssùs, grueso, corpulento; gordo, pingüe; espeso, denso. i, a', adj<br />

11 Cráter, vaso, copa, taza grande para beber; la concha de una<br />

fuente. er'ís, m.<br />

12 Crátés, zarzo (tejido de mimbres que forman una figura plana). is. f.<br />

13 Crédo, creer, opinar; prestar, fiar; confiar. ère, dì di, itimi.<br />

14 Cremò, quemar. aré.<br />

13 Creí, criar, engendrar, producir; ocasionar, causar; elegir. aré.<br />

XL.<br />

t Crepò, rechinar; hacer ruido sonando; romperse;<br />

tropezar. aré, püi, pilüm.<br />

2 Crépìdà, zapato, calzado. ai, f.<br />

3 Crésco, crecer, engrandecerse, enriquecerse. eré, crévi.<br />

4 Creta, greda; blanquete (afeite de las rmigeres) ; Creta, isla del mar<br />

mediterráneo, hoy Candía. a^, f.<br />

5 Críbrüm , criba ó zaranda, tamiz, cedazo. i, n.<br />

6 Crimen, crimen; causa, pretexto; acusación. ims, n.<br />

7 Crinís, pelo , cabellera, crin. is, ni.<br />

8 Crispé, encrespar, rizar. aré.<br />

9 Crista, cresta, penacho, copete. x. i.<br />

10 Crociò, graznar el cuervo, crascitar. iré, ivi.<br />

11 Cròcùs, azafrán. i, m.<br />

XLI.<br />

1 Crotálüm, címbalo ó atabal (instrumento músico de los Egipcios). ¡, n.<br />

2 Crfíména , saco, bolsillo, alforja. ¡o, f.<br />

3 Crúor, sangre derramada, que vierten las heridas; matanza;<br />

crueldad. òri», m.<br />

4 Crüdüs, crudo, no cocido; cruel, duro, inexorable; tosco,<br />

grosero. i - a;, adj.<br />

5 Crús, pierna, muslo. rís, n.<br />

6 Cròsta, costra, corteza. «o, f.<br />

7 Crñx. cruz, patíbulo; tormento, dolor, pesadumbre. cis, f.<br />

8 Crystailüs, cristal, vaso de cristal. i, f.<br />

9 Cubò, acostarse, sentarse á la mesa al modo de los antiguos; estar enfer­<br />

mo, guardar cama. aré, bùi, bavi, bitüm, átüni.<br />

10 CCibñs, dado, cubo (figura cuadrada por todos sus lados). i, ni.<br />

11 Cúcülüs, cuclillo (ave). i, ni.<br />

XLII.<br />

1 Cùcùmìs, cohombro (legumbre parecida al pepino'. is. ni.<br />

2 Cucúrbita, calabaza. *, f.<br />

3 Cìicùrìé, cacarear, cantar el gallo. ire.<br />

4 Cüdé, batir, forjar, machacar. eré, cüdi.<br />

5 Cüléüs, cuero, saco de cuero; medida mayor de los romanos páralos<br />

líquidos, erpiivalente á veinte cántaros; suplicio de tos parricidas, á to


RAICES LATINAS. 333<br />

cuales, después de azotados con varas, los cosían en un cuero con un<br />

perro, una mona, un gallo y una víbora, y los arrojaban al mar. i, ni.<br />

f> Cüléx, mosquito. ic'.s, ni.<br />

7 Cüllna, cocina. ae, f.<br />

s Culmen, techo, tejado; altura, cumbre, cima. inis, n.<br />

9 Culpa, culpa, delito, pecado; vicio, daño. se, í.<br />

10 Cñm, con. prep. ablat.<br />

11 Cumérá, cesío grande de esparto y de mimbres, tinaja de barro en que los<br />

antiguos solían guardar el trigo. so, f.<br />

12 Cúmulos, cúmulo, monta. í, m.<br />

XLIII.<br />

1 Cuna;, cuna. ¡irüm, pl. f.<br />

2 Cünctor, detenerse, diferir; dudar, estar perplejo. §rl, dcp.<br />

I! Cünsiis, cuña; formación triangular da un batallón para chocar con<br />

otro por el vértice. i, ni.<br />

4 Cílpá , cuba, tonel. re, f.<br />

5 Cüpüíl, desear, apetecer con ansia. eré, Iví, itum.<br />

6 Curó, cuidado, aflicción, trabajo, quebranto, afán; meditación, estudio,<br />

diligencia; administración, cargo, manejo; curaduría. a;, ('.<br />

7 Cürrfts, coche, carroza, carro triunfal. ús, m.<br />

Cürríi, correr, navegar. eré, cñcürri.<br />

S Ciirtús, corto, imperfecto; mutilado, cortado, roto, quebrantado, i,se, adj.<br />

9 Cürvüs, corvo, encornado, curvo, abovedado. í, ae, adj.<br />

XLIV.<br />

1 Cüspis, punía, cúspide; lanza, ¡lecha, espada: aguijón (do la abeja); el<br />

tridente de Neptuno. ídis, f.<br />

2 Costos, custodio, guardia. odís, m. f.<br />

3 Cutís, la piel (ó pellejo sutil que cubre exteriormente el cuerpo olas<br />

frutas). ís, f.<br />

4 Cyáthüs, raso para beber; medida pequeña para líquidos y áridos que<br />

haría diez dracmas ó la duodécima parte de un sestario. i. m.<br />

5 Cyrnüs, cisne (ave y constelación). I m.<br />

6 Cyfindrüs, cilindro, i, ni.<br />

7 Cyma , el bretón ó renuevo de la berza. ;o, f,<br />

8 Cymbá , barca, chalupa, esquife. a;, f.<br />

9 Cyprüs, Chipre (isla del mar Mediterráneo en que se adoraba á Venus);<br />

el árbol alheña. . ¡ i f.<br />

1« Cítisos, cítiso (arbusto). i, m.<br />

XLV.<br />

D.<br />

4 Dáctylus, el dátil (fruta do la palmera); el pié dáctilo (que consta de una<br />

silaba larga y do dos breves, v. g., ambires). i, m.<br />

2 Doemón, espíritu, genio, inteligencia; demonio, diablo, ángel malo, espíritu<br />

maligno. onís, ni.<br />

¿ Dama, eí gamo. as, m. y f.


334 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

4 Damnüm, daño, detrimento, menoscabo; multa, confiscación. i, n.<br />

5 Daps, manjar ; convite espléndido; manjares ofrecidos á los manes y á los<br />

dioses en sacrificio. (lapes, üm, pl. f.<br />

6 De, de, desde, acerca de. prep. ablal.<br />

7 Débéé, deber, ser deudor. eré.<br />

8 Décém, diez.—Décíés, diez veces. indecl.<br />

9 Décét, ser decente, conveniente, decoroso; estar, decir bien, cíiít, eré, írnpers.<br />

10 Déiübrüm, templo; tronco de árbol sin corteza (que servia de ídolo!; lu­<br />

gar delante del ara (donde se lavaban las manos los sacerdotes, antes de<br />

empezar las ceremonias de los sacrificios). i. n.<br />

XLVI.<br />

1 Demñm, al fin, en fin, finalmente, al cabo; solamente. adv.<br />

2 Déns, diente. éntís, ni.<br />

3 Densüs, denso, espeso. i, a;, adj.<br />

4 Déüs, Dios (señor y criador de todo). í, ni.<br />

5 Déxtér, diestro; derecho, de la mano derecha; favorable, propicio; apto,<br />

cómodo, idóneo, fácil. i , a?, adj.<br />

6 Díca, proceso, acción, pleito. se, i.<br />

7 Dico, decir, hablar, pronunciar; afirmar; intimar; describir, cantar,<br />

celebrar en verso ó prosa; predecir, pronosticar; establecer, acordar,<br />

determinar,prescribir; prometer, asignar. eré, x¡.<br />

8 Díco, dedicar, ofrecer, destinar, aplicar, consagrar. aré, avi.<br />

9 Dís, rico; Piulan (Dios de los infiernos). Itis, m.<br />

10 Díés, dia; tiempo; luz, claridad; cielo; vida. éí, m. y f.<br />

41 Disco, aprender; informarse, saber, llegará conocer. scéré, didíci.<br />

42 Dé, dar, conceder, entregar. aré.<br />

13 Docéé, enseñar, informar , mostrar. eré, cíiT.<br />

14 Déle, alisar, pulir; perfeccionar, limar. aré.<br />

XLVII.<br />

1 Délér, dolor, mal, dolencia. orís, m.<br />

2 Délüs, doio, engaño, fraude. I.m.<br />

3 Démínüs, señor, amo, dueño de casa y familia; tirano, dominante, i, m.<br />

k Déme, domar , sujetar, vencer. aré.<br />

íi Dermis, casa, habitación, domicilio; templo; sepulcro; familia;<br />

patria. üs vel í. f.<br />

6 Dormío, dormir. iré.<br />

7 Dorsüm, espalda; dorso, revés; banco de arena, escollo. i, n.<br />

8 D5s, doíe (la hacienda que lleva la muger); ventaja, dan, talento, ótís, f.<br />

9 Dráchmá, dracma (moneda romanado plata, que valia cuatro sester-<br />

CÍOS). f.<br />

10 Drácé, dragón (serpiente á que atribuyen los poetas la custodia de los<br />

tesoros escondidos); iiasíago de la viña. ónis, ni.<br />

11 Dulcís, dulce, agradable, suave; amado. cis, cé, adj.<br />

12 Düm, mientras, mientras que, en tanto, entre tanto que, con tal que. cenj.<br />

13 Dümüs, jaral, cambrón. i, ni.


RAICES LATINAS. 33o<br />

14 Dúo, dos. a?, 5.<br />

15 Dürüs, duro , só/¡do, firme ; crwei, violento ; íosco , rudo ; sufrido, paciente;<br />

trabajoso, dificultoso; calamitoso, adverso, molesto. T . 33. adj.<br />

lü Düx, guia, cabo, capitan, general; autor ; duque. cas, m.<br />

* Duco, conducir, guiar, traer, llevar; estimar, pensar, creer, juzgar;<br />

diferir, alargar; inducir. ère, xí.<br />

XLVIU.<br />

E.<br />

1 Ebríüs, ebrio, borracho, embriagado. í, 33, adj.<br />

2 Ébùr, marfil. érís, n.<br />

3 Ecce , vé ahí, hé aquí. adv.<br />

4 Ed5, comer. eré.<br />

5 Egéó, carecer, estar fallo, necesitado, pobre. ère.<br />

S Eléctrüm, ámbar; mezcla (de cuatro partes de oro y una de plata.) I, n.<br />

7 Èlégùs, verso elegiaco ; elegía. I, m.<br />

S Eléméntüm, elemento, principio de las cosas. i, n.<br />

9 Elèphàs, elefante. antis, m.<br />

10 Emo, comprar. eré.<br />

11 Ensís, espada, is, m.<br />

XLIX.<br />

1 É6, ir , andar, marchar , caminar. iré.<br />

2 Ees, aurora, ús, f.<br />

3 Ephébùs, mancebo, púber. i, m.<br />

4 Epükc, comida, manjar , vianda; banquete, festín. arüm, pl. f.<br />

5 Equa, yegua. * Equiis , caballo. 33 , f. I, m.<br />

6 Eremos, desierto , yermo, soledad. i, m.<br />

7 Erga, hacia, para con, para, en urden á; contra. prep. de ac.<br />

S Erró, errar, andar vagando; equivocarse; ignorar. aré, n.<br />

9 Ervüm, yervo (legumbre. ) í, n.<br />

10 Et, y, también. conj.<br />

11 Etéslas, vientos etesios (que soplan por la canícula.) arüm, pl. f.<br />

12 Eürvís, euro, soiono, ¡coante (uno de los cuatro vientos cardinales.) i, m.<br />

13 Ex, de, desde. prep. ablat.<br />

4 4 Examen, enjambre; tropa, multitud; examen, investigación; aguja de la<br />

balanza. • ínis, n.<br />

L.<br />

F.<br />

1 Fábá, haba (legumbre. ) . 33, f.<br />

2 Fàbér, artífice, fabricante. 1, m.<br />

3 Fàcies, cara, rostro, semblante, èi, f.<br />

4 FacíS, hacer, obrar, ejecutar. eré, ecí.<br />

5 Fügcis, haya (árbol.) ¡, f.


3156 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

й Faltó, engañar, seducir. ere, l'élelli.<br />

7 Falx, hoz, cuchillo corvo. cís, f.<br />

8 Fámes, hambre ; carestía, miseria; deseo vehemente. h, f.<br />

9 Far, farro (especie do semilla parecida al trigo, llamada también escanda);<br />

harina. rrís, n.<br />

10 Farls, hablar, decir , proferir. fallir, fari. depon.<br />

11 Fánüm , templo, lugar sagrado. i,n.<br />

12 Fastidium, fastidio, disgusto, náusea; desden, desprecio; impertinencia. T. n<br />

LI.<br />

1 fascina, fascinar, encantar. • as, aro.<br />

2 Fáviis, miel. ¡, m.<br />

3 Paveó, favorecer, ayudar, amparar; aplaudir, aclamar. oro, fávl.<br />

4 Fax, lea, antorcha. cís, 1".<br />

5 Fébris, calentura. is. f.<br />

6 FS1, hiél. Ilís, n.<br />

7 Feles, galo. ís, f.<br />

8 Félix, feliz, dichoso, bienaventurado. ieis.adj.<br />

9 Fémur, muslo (por do fuera.) óris , n.<br />

tO Fenüm, heno (yerba.) I, n.<br />

11 Venus, usura, interés ó lucro e¡ue se saca del dinero prestado; ganancia,<br />

óris, o.<br />

12 Férá, fiera (bruto indómito.) ;c,f.<br />

13 Féró, llevar, traer, engendrar, criar, producir; dar, acarrear; ofrecer,<br />

conseguir, lograr, obtener; sufrir, tolerar, aguantar , padecer; permitir,<br />

dejar; sostener, resistir; levantar, ensalzar, elevar; proponer para deliberar,<br />

promulgar. ríe.<br />

14 Ferrum, hierro; espada y toda arma de hierro; dureza del natural y<br />

costumbres; la paciencia en los trabajos. i, n.<br />

13 Férvéó, hervir, bullir, cocer, ser encendido, agitado, abrasado de alguna<br />

pasión, oró<br />

LII.<br />

1 Fétór, hedor, mal olor. orís, m.<br />

2 Fetus, feto, fruto, prole. íis, ni.<br />

3 Fex, hez. ecís, f.<br />

4 Fibra, punta, extremo, extremidad, cabo de cualquiera cosa, fibra,<br />

vena. iv. f.<br />

3 Ficus, /(«/o; higuera. i, us, m. f.<br />

6 Fidés, fe; fidelidad, lealtad; promesa; empeño, seguridad, salvoconducto;<br />

patrocinio, defensa, amparo, protección, auxilio, ayuda, favor;<br />

creencia. él, f.<br />

7 Figo, fijar, clavar; herir; colgar; promulgar una ley. ere, xi.<br />

5 Filifís, hijo. í, m.<br />

9 Filíx, helécho (planta). , ícis, f.<br />

10 Fílüm, hilo, cualquiera cosa sutil semejante al hilo; traza, aire, figura<br />

de la persona. í, n.


RAICES LATINAS. 337<br />

Vi Fimñm, estiércol, excremento, lodo. i, n.<br />

12 FIndó, hender, abrir, rajar, partir; montar en cólera. eré, idi.<br />

43 Fingo, formar artificiosamente; fingir, componer, adornar. ère. xí.<br />

Lili.<br />

1 Finís, fin, término , remate ; límite , confín , objeto , motivo ' , país,<br />

región. ís, m. f.<br />

2 F¡5, ser hecho, venir , llegar á ser; suceder. érí.<br />

3 Fírmíis, firme, seguro, sólido. i, as, adj.<br />

4 Físciis, cesio, caiiastüío; fisco, erario público. i. m.<br />

8 Flagrüm, azote, látigo. i, n.<br />

6 Fiamma , llama, amor, pasión vehemente ; incendio. : se, f.<br />

7 Flavüs, rojo, rubio, de color de oro. i, », adj.<br />

8 Flectó, doblar, doblegar; plegar, volver, torcer. eré , xí.<br />

9 Fléó, llorar, manar gota á gota. eré, evi.<br />

10 Flígó, sacudir, golpear contra alguna cosa; ehocar. eré, xí.<br />

11 F15, soplar, forjar , fundir metales. aré.<br />

12 Flos, flor. óris, m.<br />

LIV.<br />

1 Finó, correr, manar, fluir; disiparse, decaer; proceder, derivar;<br />

abordar. eré, xí.<br />

2 Féciís, hogar, fogón, chimenea; casa particular; ara, hoguera. I.<br />

3 Fédíé , cavar, punzar. ¡eré, di.<br />

4 Fcedó, afear, desfigurar, manchar. aré.<br />

5 Ftedíis, alianza, amistad, liga; pacto; ley, orden, regla, norma, érís, n.<br />

6 Fólíüm, hoja, folio. I,n.<br />

7 Follís, fuelle; pelota de viento; bolsa, saco de cuero. ís, m.<br />

8 Fons, fuente, manantial de agua; principio, fundamento, origen, ontls, m.<br />

9 Fórés, puerta, entrada. íñm, pl. f.<br />

10 Forma, forma, figura; belleza, hermosura; modo, manera, regla,<br />

orden, norma; terminación; moneda; canal, conducto; decreto,<br />

constitución. se, f-<br />

11 Fórmica, hormiga. ae,f.<br />

12 Formídó, temor, miedo; pavor , espanto. ínis, f.<br />

LV.<br />

1 Fornax, la diosa Fornacc (que presidia á los hornos)*; Fürnüs,<br />

horno; acís, f. * i, m.<br />

2 Forníx, arco, bóveda; arco triunfal; lupanar, burdel; casa de<br />

rameras. icis, f.<br />

3 Fors, fortuna, acaso, azar, destino. tis, f.<br />

4 Fóvéá, hoyo, cueva. • se, f.<br />

¡i Fovéó, fomentar, calentar, reparar; alimentar; favorecer,<br />

amparar. ere, vi,<br />

6 Fragró. oler mucho. are.<br />

TOMO I. 22


338 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

7 Frénüm, [reno, brida; gobierno, sujeción, imperio. ' Frenó,<br />

enfrenar,<br />

prohibir. i, n. * aré.<br />

8 Framéa , dardo ú azagaya, [ramea '(arma do los antiguos germanos), le, f,<br />

!l Frange, quebrar, romper; destruir, arruinar, asolar, demoler; humillar.<br />

mortificar, vencer, sujetar, reprimir; ablandar, suavizar, sosegar,<br />

aplacar. eré, egi.<br />

10 Fratér, hermano. tris, m.<br />

11 Frañs, fraude, enga'io, falsedad, dolo; daño, d:lrim;nt:>. dis, f.<br />

12 Frémó, bramar; relinchar. oré, úi.<br />

1! Prendó, crujir; rxhinar los dientes; tener rabia. eré, din,<br />

fressám.<br />

LYI.<br />

1 Frétüm, estrecho, brazo de mar. í, n.<br />

4 Fricó, frotar, estregar. aré.<br />

3 Frígús, /'rio, frescura; temblor, miedo. órís, ir<br />

4 Frigó, freir. ero, xí.<br />

u Frió, desmenuzar , desmigajar, reducir á polvo. aré..<br />

6 Frons, la hoja del árbol. dís, f.<br />

Fróns, ta frente, fisonomía; frontispicio, fachada; pudor, vergii n. tis, ns í.<br />

7 Fríiór; gozar; vivir á su modo , seguir su genio. úi, d.<br />

s Frutes, arbusto, arbolillo; el tallo de cualquiera plan!a. ícís, m.<br />

í) Fücüs, afeite, color fingido ó postizo, falacia, engaño, zángano de<br />

colmena. i, ni.<br />

1(1 Fuga, fuga, huida; destierro; carrera; evasión; desidia. a?, f.<br />

11 Fñlcíó, sustentar, mantener; corroborar, confirmar. Iré, sí.<br />

12 Fulgor, brillantez, resplandor; relámpago. " Fñlgéó, relucir,<br />

relampaguear. óris, ni. ' eré.<br />

LYII.<br />

1 Fullea, gaviota (ave de mar). a', f.<br />

Fallo, batanero (el que trabaja en batanes). onís, m.<br />

3 Fñmíís, ¡sumo. ¡, ni.<br />

4 Funda, honda; red de pescador. le, f.<br />

¿i Fündús, posesión, heredad; el fondo de alguua cosa. ¡, ni.<br />

6 Fñngór, hacer, cumplir. gí Cssó.<br />

7 Füngñs, hongo; lupia. I, ni.<br />

S Funis, cuerda, soga, maroma, cable. ís, m.<br />

0 Funes, funeral, ex.quias; muerte; cadáver, ruina. órís, n.<br />

10 Für, ladrón; siervo. rís, 111.<br />

11 Fiíró, estar enfurecido, loco, rabiase. oré.<br />

12 Fürtüm, hurto, robo, y la misma cosa hurtada; engaño, asedian za. i, n.<br />

LVIII.<br />

G.<br />

) Gálea, celada, yelmo, morrión; la cresta del gallo. £8, i)<br />

•¿ Galerita, bonete, birrete (especie de sombrero de cuero; peluca postiza<br />

de pelo). i , 111.


RAICES LATINAS. 339<br />

3 Gállüs, galio; sacerdote de Cibeles; galo ó francés. ¡,m,<br />

' Gallina, gallina. ib , f.<br />

4 Ganéü, taberna; habitación de rameras. 33, f.<br />

5 Ganiño\ gañir, gritar. iré, Ivi.<br />

6 GarríS, gargantear, gorgear. Iré, ¡vi.<br />

7 Garüm, salsa de peces, salmuera. í, n.<br />

8 Gaüdíüm, gozo, alegría, contento. ¡,n.<br />

9 Gaza, tesoro, riquezas, bienes. 33, f.<br />

10 Gélü, ftteío; agua helada; nieve. indeol.<br />

11 Gémínüs, gemelo, mellizo; duplicado; semejante, igual, de doble naturaleza;<br />

grueso, gordo. 83, i, adj.<br />

LIX.<br />

1 Gémmá, piedra preciosa; perla; yema ó botón de las flores. 33, f.<br />

2 Gemí, gemir, suspirar; aullar los animales; sonar, bramar. eré, iií.<br />

3 Génii, rodilla. indecl. sing. níiá pl. n.<br />

4 Géns, gente; nación, pueblo; gentiles. éntís, f.<br />

5 Gemís, raza, linaje, familia, casa, parentela, naturaleza, ascendencia,<br />

patria; genero; especie; manera, modo. érís, n.<br />

6 Géró\ llevar, tener á la vista; hacer; administrar, gobernar, tratar,<br />

producir, engendrar. eré, ssi,<br />

7 Gíbbiís, giba ó coreaba. i, ra.<br />

8 GígnS, engendrar, procrear. eré , üí.<br />

9 Gilvüs, ceniciento, de color de ceniza. I, as, adj.<br />

10 Gingiva?, las encías. arüm.pl. f.<br />

11 GTngríó, graznar, gritar como los gansos. icé.<br />

LX.<br />

1 Gládíús, espada, sable; el pez espada. i, m.<br />

5 Glans, bellota; bala de plomo. dis, f.<br />

3 Glaroa, cascajo; conjunto de piedras menudas. 33, f.<br />

4 Glaücfis, astíí celeste; verde mezclado de blanco; verde-mar. 1, 33, adj.<br />

5 Gleba , gleba, terrón de tierra; tierra de la sepultura; heredad , tierra<br />

labrada. 33, f.<br />

6 Glis, lirón (especie de ratón montesino). ris, m.<br />

7 GXisc6, crecer, engordar; hincharse. scéré.<br />

8 Glómñs, ovillo, pelotón, globo. érís, n.<br />

9 Gloria, gloría, fama, esplendor, nobleza; jactancia, vanidad,<br />

ostentación. as, f.<br />

10 Glos, cuñada (hermana del marido). orís, f.<br />

11 Glossá, palabra oscura (que necesita interpretación); explicación, comento;<br />

eslito. 33, f.<br />

12 Gluma, folículo, vainilla de la cebada y otros granos. 33, f.<br />

13 Gluten, coía, engrudo, liga para casar pájaros. ínís, n.<br />

LXI.<br />

1 Grábalas, camapobreK i,ia.<br />

i Grácílís, delgado, sutil, flaco. lis, lé, adj.


340 PRIMER AÑO DE I.ATIN Y CASTELLANO.<br />

3 Grácñlüs, grajo- ¡, m.<br />

4 Gradas, grada; grado; escalón; una azadonada. ús, m,<br />

' Grádiór ; andar, caminar, ir, marchar. adí, depon.<br />

!> Grándiís, grande, crecido; noble, pomposo, magnífico; de edad, dís, dé, adj.<br />

6 GráUas, los zancos. árüm, pl. f.<br />

7 Granüm, grano, semilla; parle menuda de las cosas ; grana. i, n.<br />

8 Grátiac, las gracias (Aglaya, Eufrosine y Talía). árüm, pl. f.<br />

9 Grávís, grave, pesado; serio, magcstuoso; molesto, incómodo, difícil; injurioso;<br />

dañoso, peligroso , contrario á la salud. vis, vé, adj.<br />

10 Gréx, grey, rebaño de ganado. ¡s, in.<br />

* Grégó, * Aggrégó, juntar, agregar, traer. aré.<br />

H Gríphús, enigma (cuestión oscura, difícil). i, ni.<br />

XLII.<br />

1 Grossüs, el higo por madurar. i, m. y f<br />

2 Gruís, la grulla (ave). ís, f.<br />

3 Grümús, monto» pequeño. i, m.<br />

4 Grünmó, gruñir el puerco. iré.<br />

ti Gryphus, el grifo (animal fabuloso, mitad águila y mitad loon'. i, m.<br />

6 Gubernátór, piloto, gobernador; cochero. orís, m.<br />

7 Gula, la garganta; gula (apetito desordenado); boca del cañón del<br />

fuelle. ai, adj.<br />

* Glñtíó, glotonear, comer de prisa; tragar. iré.<br />

8 Gurdas, necio, simple, insensato. I, a¡, adj.<br />

9 Gürgés, abismo; pródigo, disipador. ítís, ni.<br />

40 Güstüs, gusto; sabor de las cosas; elección, discernimiento. üs, m.<br />

11 Gfittá, gota (do agua ó de cualquiera otro líquido). a;, f.<br />

i 2 Güttñr, garganta, la caña del cuello. íirís, n.<br />

13 Gyríís, giro, movimiento circular; el curso del dia. i, m.<br />

LXIII.<br />

II.<br />

1 Hábéíí, tener, poseer; tomar, estimar por; ser rico. ere. ííi.<br />

2 Heedús, cabrito. i, m.<br />

3 Haereó, estar unido, pegado, junto; dudar; ser cogido, preso; caer en<br />

alguna asechanza; detenerse, pararse. eré, si.<br />

4 Haló, respirar, echar el aliento; exhalar, oler, echar de sí olor. aré.<br />

5 Hámiis, anzuelo para pescar, garfio; eslabón; artificio para<br />

engañar. i. ni.<br />

6 Hará, establo ó muladar de los puercos, se, f.<br />

7 Háríólús, adivino, vaticinador. i, ni.<br />

8 Harpagó, garfio de hierro, arpón. ónís, m.<br />

9 Hasta, asta, pica, lanza, partesana, alabarda; almoneda, venta<br />

pública. ae, f.<br />

10 Haüríó, sacar, extraer; percibir, oir; disfrutar, gozar; consumir, devorar,<br />

agotar. iré, sí.


RAICES LATINAS. 341<br />

11 liebes, obtuso (lo que está sin punta); rudo, tardo para entender;<br />

estúpido. étís, adj.<br />

LXIV.<br />

1 Hederá, yedra (planta consagrada á Baco). as, f.<br />

2 Hell&ö, glotón, comilón; disipador, gastador en vicios. onís, m.<br />

3 Hélvíis, rojo, de color de púrpura. i, a?, adj.<br />

4 Ilérbá, yerba; verdura. se, f.<br />

5 llíri, ayer. adv.<br />

6 Heü, o.'i, ah, ay\ interj.<br />

7 Hernia, hernia (tumor). ce, f.<br />

3 Hérüs, señor, dueño, amo, padre de familias. i,m.<br />

9 Hibernas, invernizo. I, se, adj.<br />

10 IIíc, este, aquel, tal. pronom.<br />

11 Hllárís, alegre, contento. rís, re, adj.<br />

12 Hínníis. * HInnúlüs, macho ó mulo; cervato. í, m. * I, m.<br />

" llinnío, relinchar. iré.<br />

LXV.<br />

1 Ilié , tener la boca abierta, bostezar. aré.<br />

i Hircos, macho de cabrío; el mal olor de los sobacos. i, m.<br />

3 Ililiim, la señal negra á modo de ceja de la haba ; nada. I, n.<br />

4 Hirpäx, rastrillo (instrumento de labranza). icís, m.<br />

1> lllrtíis, grosero, (oseo. I, 33, adj.<br />

6 Hiriindo, la golondrina. ínís, f.<br />

7 Historia, narración, historia. ce, f.<br />

5 Histrlíi, histrión, cómico, representante. onís, m.<br />

9 íténér, honra, dignidad, cargo público. orís, m.<br />

10 Hora , hora del día; estación del año; tiempo. 33, f.<br />

11 Hérnüs, ío que es de este año. i. 33, adj.<br />

LXVI.<br />

1 HördSüm, cebada. I, n.<br />

2 Hórreo, erizarse, encresparse. eré , oí.<br />

3 Horréüm , granero, panera, hórreo; almacén, despensa. I, n.<br />

4 Hörtör, persuadir, exhortar. ans.<br />

5 Hespes, huésped; novicio (el que no está hecho á los usos y costumbres);<br />

fácil de ser engañado. ítls, m.<br />

6 Hostís, enemigo, peregrino, extrangero. ¡s, ta. f.<br />

7 Humeras, hombro; espalda. I, m.<br />

8 llamas, la tierra, el terreno, el suelo. I , f.<br />

9 Hyéitis, invierno, frió, tempestad; borrasca; temporal de mar; ímpetu.<br />

violencia. émis, f.<br />

10 Hyälüs, vidrio ; el color verde. I, m.<br />

11 Hymén, himeneo, boda. • énís, m.<br />

12 Hfdrá, hidra (serpiente acuática). 33, f.<br />

13 Hyssöpiim, hisopo yerba 1. i, n.


342 PRIMER AÑO DE LATÍN ¥ CASTELLANO.<br />

14 Ilymnüs, alabanza, cántico, elogio, himno (canto en alabanza de Dios y<br />

de sus santos). i, ni.<br />

LXVI1.<br />

I. i.<br />

1 .laceó, yacer, estar echado, eré, íií.<br />

2 Jacio, disparar, tirar, lanzar, arrojar, echar, publicar, esparcir, divulgar,<br />

sembrar. eré, écí.<br />

3 Jám , ya.. adv.<br />

4 Iámbüs, yambo (pié de verso compuesto de una breve y de una<br />

larga). i, ni.<br />

5 Janüá, puerta; entrada. ¡v, f.<br />

6 Ibí, allí; entonces; en eso, en aquello. adv<br />

7 Ico, dar, golpear, herir. céré, leí.<br />

8 Idónéiis, idóneo, apto, á propósito , proporcionado, conveniente, bueno,<br />

digno, merecedor, acreedor. í, se, f.<br />

9 Idus, los idus ( división del mes entre los romanos; el dia 15 en los meses<br />

de Marzo, Mayo, Julio y Octubre, y el 13 en los restantes), úiim, pl. f.<br />

10 Jéjñnüs, ayuno ¡el que no ha comido) , hambriento, sediento, vacio, secu,<br />

estéril; frió, árido. i, a;, adj.<br />

11 .lento, desayunarse, almorzar. aré.<br />

LXYIII.<br />

1 ígítür, luego, con qué, pues. conj.<br />

i Ignis, fuego, esplendor, resplandor; calor; furor , ira, pasión vehemente,<br />

amor, vigor, vida. ís , ni.<br />

3 Iléx, encina, roble. ícís, f.<br />

4 Ilíá, los ijares, los intestinos. orñni, pl. n.<br />

5 Imagó, imagen, figura, representación, semejanza, simulacro, retrato;<br />

idea, especie; apariencia, sombra, color, pretexto; el eco. Inis, f.<br />

6 Imbér , la lluvia, el agua; cualquiera fluido que cae como el agua, bris, ni.<br />

7 Imbííó , regar, mojar, empapar en humedad . imbuir, enseñar. eré,<br />

8 ímitór, imitar. arl, d.<br />

9 Imperó, mandar, prescribir, imperar. aro.<br />

10 ín, en , dentro de; á, hacia; contra; á causa de; para con. abl. y acus.<br />

11 ínanís, vacio; cielo; el espacio ó región del aire. nís , né , adj.<br />

LXIX.<br />

1 ínclióó, empezar, incoar, comenzar, dar principio. aré.<br />

2 ínclytüs, ínclito, ilustre, claro, famoso, célebre, excelente, noble, i, ae, adj<br />

3 índoles, índole, natural, genio, carácter , naturaleza, cualidad, inclinación<br />

natural.<br />

1S, f.<br />

4 ínguén, la ingie, tumor en ella ; la parle situada entre las dos ingles en<br />

ambos sexos. mis, n.<br />

a ínsula, isla, casa aislada; cuartel de una ciudad, № , f.<br />

6 Jócfis, juego, chanza, burla , dicho agudo, gracia, chiste, donaire; juguete.<br />

1<br />

1 N!<br />

-


RAICES LATINAS. 3i3<br />

7 Ipso, el mismo, la misma, lo mismo, &c. pron.<br />

8 Irá, ira, cólera. í.<br />

y Iris, arco iris, piedra preciosa; la mensajera de los dioses. ís, idis, f.<br />

10 ís, e!. esle; aquel , &c. pron.<br />

11 Itá , si; así, de tal modo. adv.<br />

12 ftér, camino; paso, viaje; jornada; derecho de pasar, empresa, designio,<br />

proyecto, conducto, canal. irnns , n.<br />

LXX.<br />

1 Jfiba, la crin ó guedeja del cuello de los animales; cresta; cabellera, melena,<br />

a?., f.<br />

2 ,1 i'ibár, esplendor, brillantez , claridad de las estrellas. árls, n.<br />

3 Jiibéó, mandar, encargar, ordenar; exhortar, animar; hacer promulgar<br />

tina ley. eré , ssi.<br />

4 Jíígüm, yugo; yugada de tierra; la balanza de peso; banco de remeros;<br />

cima, altura de un monte; opresión, Urania; calamidad; el vínculo del<br />

matrimonio. í , n.<br />

5 Jungó, juntar, unir, continuar. ere, xi.<br />

6 Jüncüs, junco , la vara flexible de cualquiera planta, i, ra.<br />

7 Jüs, caído , salsa; derecho, justicia, equidad, autoridad, poder, potestad;<br />

la ley. ñrís, n.<br />

8 Juró , jurar , hacer juramento , afirmar , conspirar ; conjurar. aré.<br />

0 Jürgó, contender, reñir con palabras; disputar, tener debates ó diferencias,<br />

árí.<br />

t« Jíivó, ayudar, auxiliar, favorecer, socorrer, asistir, consolar, deleitar,<br />

aré, üví.<br />

14 Jíivénís , joven , juventud; de pocos años. ís, é, adj.<br />

12 Jiixta, cerca de, según. prep. acus.<br />

LXXI.<br />

L.<br />

1 Labes, ruina, caída; daño, perdición, corrupción, vicio, enfermedad,<br />

mancha, torpeza, infamia , deshonra , ignominia. ís, f.<br />

2 Labor, caer, venir abajo, errar, faltar, pecar; escurrirse , deslizarse;<br />

correr, pasar. abl, d.<br />

3 Labor, labor , trabajo, fatiga, tarea, molestia, calamidad, daño, desgracia,<br />

incomodidad; cuidado, solicitud, artificio, obra. orís, ni.<br />

4 Lábrüm, labio, el borde, margen, extremidad de cualquiera cosa; vasija<br />

de boca ancha, que tiene el borde hacia afuera á manera de labio; pila<br />

ó pilón, de una fuente. i, n.<br />

5 Lac, leche; el jugo de algunas yerbas. ctís, n.<br />

6 Lácíís, lago, concavidad profunda donde hay agua permanente; pila,<br />

pilón; cuba de gran Capacidad ; granero para guardar legumbres; la<br />

pila en que los cerrajeros y otros artífices templan los metales ; lago de<br />

leones, cueva para encerrarlos. Os, ni.<br />

7 Lsetíis, alegre, gozoso , contento, regocijado; grato, próspero, favorable.


344 PRIMER AÑO DE LATÍN Tí CASTELLANO.<br />

feliz, fausto; fértil, abundante. í, ;e, adj,<br />

S Lídvüs, izquierdo, lo perteneciente á ta mano izquierda ; necio, tonto,<br />

simple, mentecato; favorable, propicio, tratando de las cosas celestes;<br />

desdichado, desgraciado, infeliz, contrario, hablando de las cosas humanas,<br />

í, aj, adj.<br />

ü Lágánüra, especie de torta hecha de flor de la harina y aceite i, n.<br />

0 Lágená, botella, redoma, frasco. a\ f.<br />

LXXH,<br />

1 Lambí, lamer, pasar blandamente la lengua por alguna cosa; dícese<br />

también de los rios que con suave corriente lamen ó locan las riberas, ere.<br />

2 Láménlór, lamentar ó lamentarse, afligirse, quejarse, sentir con llanto y<br />

gemidos. 6r, ürís, d.<br />

3 Lámina, lámina, plancha de metal, de madera ó piedra que también se<br />

dice hoja; barra adelgazada de plata ú oro para hacer moneda; hoja<br />

de la espada ú otro instrumento cortante. re, í.<br />

4 Lampas, lampas, hacha, antorcha; astro, luz, resplandor de los astros;<br />

luz, lámpara. ádís, f.<br />

5 Lana, lana, el vellón ó pelo de la oveja y del carnero; pelo de liebre,<br />

de conejo, de castor y da otros animales; el vello de algunas hojas y<br />

frutas. ÍC, f.<br />

6 Languír, languidez, debilidad. flaqueza; falta de fuerzas; enfermedad;<br />

timidez, falta de valor, da espíritu. érís, m.<br />

7 Láníüs, el carnicero, corlador, cortante. í, ni.<br />

8 Lánx, fuente ó pialo para comer; balanza ó pialo de peso. cís, f.<br />

9 Lápís, la piedra; piedra preciosa; la perla; milla ú espacio de mil pasos,<br />

porque se señalaban con piedras. idís, m.<br />

0 Lappá, el lampazo (yerba). ve, f.<br />

LXXIII.<br />

1 Laqueas, lazo, nudo, engaño, asechanza, tropiezo, ardid; palabra ó<br />

argumento falaz, capcioso, engañoso. I, ni.<br />

* Lacio, engañar. ere.<br />

2 Lares, Lares dioses del hogar doméstico; genios protectores y conservadores;<br />

la casa, la familia; el hogar; la patria. iüm, ni. p!.<br />

3 Lardüm, el lardo, lo grueso del tocino ú hoja de tocino salado. i, n.<br />

4 Largos, abundante, copioso; liberal, dadivoso, generoso; pródigo. i, se, adj.<br />

5 Larva, sombra, fantasma, duende; máscara, autómata (figurilla que se<br />

mueve con alguna máquina oculta, y parece que lo hace por sí<br />

misma).<br />

Í E, f.<br />

6 Larüs, el taro (pájaro negro de tierra y agua; es ave do rapiña). I, m,<br />

7 Lascivas, petulante, insolente, atrevido, altanero; lascivo, incontinente;<br />

juguetón, alegre. í, se, adj.<br />

8 Lássüs, cansado, fatigado, laso, lánguido, decaído, ', as, adj.<br />

9 Látéó, estar oculto, escondido, secreto. ere, ai.<br />

0 Látér, el ladrillo. érís, m.


RAICES LATINAS. 345<br />

LXXIV.<br />

1 Litro , ladrar ; pedir. aré.<br />

2 Latüs, lado, costado, ala, flanco de un ejército; costa, ribera, orilla; cantarada,<br />

compañero, familia, estirpe, casa. érís, n.<br />

S Lauras, el laurel, el árbol siempre verde; corona de laurel; victoria. i, f.<br />

4 Lavó, lavar, limpiar con agua; bañar, rociar, humedecer; bañarse,<br />

lavarse. aví.<br />

5 Lafls, alabanza, elogio, encomio; estimación, aprecio, mérito, virtud,<br />

honestidad. dís. f.<br />

6 Lébés, palangana, caldera ó caldero de cobre, perol, vacía. elis, m.<br />

7 Lsedó, ofender, hacer mal ó daño, dañar, injuriar, decir oprobios,<br />

ultrajar. eré, sí.<br />

8 Legó, coger, recoger; leer, elegir, escoger, hurlar, coger, quitar á escondidas<br />

con maña y sutileza. ere.<br />

* L5x, ley, derecho, escrito; regla, norma; modelo, forma; condición,<br />

pacto. ' gis, f.<br />

9 Léetiís, el lecho, la cama. í, m.<br />

10 Lénís, blando, suave al tacto, delicado; dulce, ligero. nís, né, adj.<br />

Lenió, mitigar, ablandar, suavizar; disminuir; quitar las fuerzas,<br />

moderar. iré.<br />

LXXV.<br />

1 Léns, la liendre (huevo del cual se engendra el piojo) ; la lenteja ¡planta<br />

y semilla del mismo nombre, bien conocida). tis, f.<br />

2 LSntús, flexible, doblegable; tierno , blando, suave; lento, tardo, perezoso,<br />

flemático, sosegado, ocioso, descuidado, duradero. I, 83, adj.<br />

3 Léó, el león (animal terrestre) ; león marino; el quinto signo del Zo­<br />

diaco Leo. ónís, m.<br />

4 Lépós, gracia, sal, chiste, donaire en las palabras y otras cosas, deis, m,<br />

5 Lepra, lepra (especio de sarna que cubre el cuerpo con costras, y va<br />

consumiendo las carnes con vehemente comezón). 03, f.<br />

0 Léthüm, la muerte; ruina, perdición. í, n.<br />

7 Leücón, garza real (ave); esparaván (ave). indecl.<br />

S Lsvis, leve, ligero, que no pesa; inconstante ; fácil; ligero, vario; embustero,<br />

falaz, engañoso; débil, flaco, feble; suave, agradable. vis, vé, adj.<br />

9 Lévls, liso, pulido, bruñido; sin pelo, vello, sin barba, calvo, vis, vé, adj.<br />

10 Líber, el libro ó volumen; obra de ingenio, tratado; la membrana que<br />

tienen los árboles entre la corteza y la madera, en la cuál se escribía<br />

antes de la invención del papel. brí, m.<br />

11 Líber , libre, el quéno ha nacido esclavo; franco, exento, que no está cargado,<br />

que está en entera libertad; abierto, sincero, que dice con libertad<br />

y sin respeto lo que siente ; digno de fe, de que se le reciba declaración á<br />

causa de ser de condición libre. . érí, as, adj.<br />

12 Libét , agrada, gusta, se quiere. eré, impers.<br />

13 Libra, libra (el peso de doce onzas); balanza de peso, la pesa 6 contra­<br />

peso; el nivel; séptimo signo del Zodíaco. se, i.


3 í G I'RIJIER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

I'i Libüiu, loria hecha con harina, queso, huevo, aceite ;/ miel que ne ofreció<br />

á los dioses, tinas veces cocida y otras cruda. ¡, n.<br />

LXXyi.<br />

1 Licst, ser licito, ó permitido, permitir. ëré, impers, Sri, ci<br />

2 Lïcïum, la trama ó urdimbre, el tizo de ella; lulo, estambre, cuerda, i. n.<br />

3 ligó), la zapa, el azadón ó azada para cavar la tierra. ouïs, m.<br />

4 Ligó, ligar, alar, sujetar, vendar. aré.<br />

u Ligürio, ser goloso, gustar de los manjares delicados; comer con delicadeza,<br />

y melindre como tocando la comida con los labias; comer con<br />

ansia, lamer; desear con ansia, ardientemente. iré.<br />

6 Lîlïfim, el lirio, planta olorosa de color cárdeno por lo común; por la<br />

semejanza con sus hojas, se llama así á un palo hincado en tierra y mal<br />

cubierto de ella para impedir el paso á los enemigos. î, n.<br />

7 Lima, lima, instrumento de acero para pulir este y otros metales; lima,<br />

cuidado de pulir y acabar con perfección una obra ; crítica, censura;<br />

diosa de los umbrales de las puertas. tu, f.<br />

5 Limbüs, el bordado ó bordadura puesta al borde ú orla de alguna ropa;<br />

franja, faja, sobrepuesta. i, m.<br />

9 Limen, el umbral de la puerta; entrada, puerta de un lugar: el lugar<br />

mismo; barrera, límite, frontera. ïnïs, n.<br />

10 Limés, senda, sendero que atraviesa de una parle á otra, caite traviesa;<br />

límite, término; frontera, barrera, confín; camino, calle; rastro, huella,<br />

señal. ítís.m.<br />

11 Límpidas, limpio, claro, reluciente. i, ¡e, adj.<br />

12 Limó, lanza, timón de carro. unis, m.<br />

13 Limas, oblicuo, torcido, atravesado; el que atraviesa la vista, bizco. i, 83, ad<br />

4 4 Limas, limo, lodo, cieno, barro; poso, asiento que dejan los licores, cierta<br />

vestidura, especie de guardapiés ó faldellín, y el ángulo ó cinta para<br />

atarle á la cintura. i, ra.<br />

LXXVII.<br />

4 Lingo, lamer; tocar suavemente con la lengua. eré, xi.<br />

2 Lîngiiâ, la lengua; lenguaje, idioma; locución, modo de hablar, estilo;<br />

elocuencia, facundia, abundancia de palabras y expresiones; libertad d<br />

hablar; voz; sonido, promontorio, cabo, lengua de tierra. a;, f.<br />

3 Lin5, ungir, untar; frotar con untura; embarrar, embetunar; rayar.<br />

borrar, afear, manchar, emporcar. eré.<br />

4 Linquo, dejar, abandonar, destruir. lïquï,<br />

b Linter, chalupa, falucho, barco de poco porte. tris, m.<br />

6 Linüm, hilo de lino ; el lino, planta; el cordaje de un navio. i, o.<br />

7 Lippüs, legañoso, el que tiene los ojos lagrimosos, ó con fluxion, el mendigo<br />

, miserable. i, a\ adj.<br />

8 Líqnór, ¡¡cor; líquido; agua; caldo, jugo, fluidez. ôris, m.<br />

9 Lis, lite, pleito, contestación, proceso, querella, demanda, causa, contro<br />

versia, contienda, certamen, disputa. itis, 1.<br />

|0 Litó, aplacar á los dioses con sacrificios, ofrecer sacrificios agradables,<br />

sacrificar, ofrecer victimas.<br />

are-


RAICES LATINAS. 347<br />

LX.Vvlil.<br />

1 Litüs, la orilla ó ribera del mar. órís, n.<br />

2 Lítíiüs, cayado, báculo, bastón encorvado por la parte de arriba, del que<br />

usaban los agoreros, y entre nosotros, los obispos'j clarín, cuerno de<br />

caza. í, m.<br />

3 Livor, color cárdeno, amoratado; envidia, odio. órís, m.<br />

4 Líicus, lugar; puesto, sitio; colocación, posición, disposición; estado, punto<br />

situación de las cosas; lugar, pasaje de un autor; nacimiento, clase, familia,<br />

casa; ocasión, tiempo, oportunidad; pais, tierra. ¡, m. a, orüm, pl. n.<br />

* Lócüplés, rico, opulento, acaudalado, hombre de muchas facultades; seguro,<br />

fiel, de buena fe; abundante, fértil. etís, adj.<br />

5 Lodix, colcha, manta, cobertor de cama. cís, f.<br />

6 Lógí, simplezas, cuentos de viejas, tonterías; término que se decía cuando<br />

se contaba ó referia alguna materia ó fábula ridicula. orüm, pl. m.<br />

7 Lóquorhablar, decir, discurrir; contar, referir. api, d.<br />

8 Lólíüm, la cizaña, joyo ó vallico, mala yerba parecida á la cebada, que<br />

nace entre el trigo y le es perjudicial. I, n.<br />

9 Longos, largo; lejano, distante. I, 33, adj.<br />

* Longúlüs, larguito, algo largo.<br />

10 LGrícá, loriga, coraza, coselete, cola de malla, armadura del cuerpo<br />

contra las armas ofensivas, hecha de cuero, de cuerda y de lienzo, después<br />

de hierro; trinchera, parapeto, contravalacion, lunetas, galerías y<br />

todo reparo contra los ataques enemigos. as, f.<br />

LXXIX.<br />

1 Lücrüm , lucro, ganancia, provecho, idilidad, riqueza. í, n.<br />

2 Lucia, la lucha, acción de luchar, fuerza, esfuerzo, conato de fuerzas;<br />

contienda, batalla, diferencia, disputa, debate, altercación. as, f.<br />

3 Lñcíis, bosque, soío, monte, alameda, arboleda sagrada, consagrada á los<br />

dioses. i, m.<br />

4 Lüdús, el juego, diversión, pasatiempo , recreo; palestra en que se ejercitan<br />

las fuerzas del cuerpo ó del ingenio. i, m.<br />

5 Lügeó, llorar, derramar lágrimas, gemir, afligirse, lamentarse; ponerse<br />

luto, hacer demostraciones de sentimiento. ere, xl.<br />

6 Lümbl, ios ionios, ios ríñones. Sriim, pl. m.<br />

7 Liiná, la luna, uno de los siete planetas; el mes; la noche; Luna, hija de<br />

fíeperion y de Lalona ó Etra, la misma que Diana y Próserpina. as, f.<br />

S LfiS, pagar, satisfacer. ere.<br />

9 Lupus, el lobo; el freno ó bocado áspero; el garfio ó garabato; el lobo<br />

marino. i, m.<br />

10 Lüror, la palidez cetrina que tira al color negro. Orís, m.<br />

11 Lürco, comedor, comilón, glotón. onís, m.<br />

12 Luscas, tuerto, ciego de un ojo. i, as, adj<br />

13 Lux, la luz, resplandor, claridad; el día; la vida; los ojos, la vista; la<br />

estación , el tiempo; esplendor, gloria, nobleza. cís, f.


348 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

14 Liixüs, lujo, superfluidad, exceso, demasía; disolución, lujuria; magnificencia,<br />

suntuosidad, abundancia, esplendidez; disolución. üs, m.<br />

15 Lychnüs, lucerna, luz, lámpara, candelero con luz artificial- i, m.<br />

16 Lymphá, el agua; la saliva. ve, í.<br />

17 Lynx, el lince ú lobo cerval (animal cuadrúpedo de vista agudísima, cuya<br />

piel está salpicada de manchas de varios colores). cís, m.<br />

18 Lyrá, la lira (instrumento músico de cuerdas); Lira, constelación; poe­<br />

sía lírica. as, f.<br />

LXXX.<br />

M.<br />

1 Macar, magro, flaco, enjuto, delgado. crí, era?, adj.<br />

* Macarla, albarrada ó cerca de piedra en la heredad con cal ó sin ella, as, f.<br />

2 Machina, máquina , instrumento, ingenio, invención por medio de la cual<br />

se hace alguna cosa; astucia, maña, destreza, artificio, engaño,<br />

ardid. x, f.<br />

* Máchínor, maquinar, discurrir, trazar, inventar ingeniosamente; urdir,<br />

proyectar algún mal hecho. ari, d.<br />

3 Macté, matar, asesinar, dar muerte; sacrificar, inmolar; aumentar,<br />

acrecentar. are.<br />

4 Mácula, mácula, mancha, ignominia, infamia, deshonra, tacha, nota,<br />

señal, pinta de otro color. x, f.<br />

5 Mador, humedad, humor. órís, m.<br />

6 Mágíá, la magia, el arte mágica. 33, f.<br />

7 Magnas, grande, excelente, ilustre, poderoso. i. aa, adj.<br />

* Májér, mayor, mas grande. üs, órís.<br />

8 Mala, la quijada; la mejilla. aa, f.<br />

LXXXI.<br />

1 Matacía, bonanza, tranquilidad, calma del mar; languidez,. decaimiento<br />

del ánimo; debilidad del estómago. se, t.<br />

2 MálleiiSj martillo, instrumento bien conocido; nombre común á varias<br />

enfermedades de las caballerías; mazo para forjar, batir y tundir, i, m.<br />

3 Malí), querer mas, anteponer, preferir. lié.<br />

4 Málvá, la malva, yerba. ;e, f.<br />

5 Malíís, el manzano, árbol. í, f.<br />

* Málíim, la manzana, todo género de fruta. i, n.<br />

6 Málüs, malo, ímprobo; infeliz, adverso, contrario; malicioso, astuto,<br />

malvado; feo, deforme. í, aa, adj.<br />

7 Mammá, la teta ó pecho de la muger, del hombre y de los anímales hembras;<br />

madre y abuela; ama de criar; la yema de los árboles, la excrescencia<br />

de que salen las ramas. aa, f.<br />

8 Mandé, mascar, masticar; comer. ere, di.<br />

9 Maneé, permanecer, estar, continuar, durar, perseverar, subsistir; morar,<br />

habitar, vivir; esperar, aguardar; ser constante. eré, si.<br />

10 Mangé, el vendedor de esclavos ; seductor, corruptor de la juventud; el


RAICES LATINAS. 349<br />

mercader que adorna y pule sus géneros para venderlos mas caros; chalan,<br />

revendedor de caballerías. onís, m.<br />

11 Manó, manar, destilar, brotar, salir algún licor; manar, correr¡ publicarse<br />

, divulgarse, extenderse, difundirse, correr la voz, la noticia; nacer,<br />

venir, descender, originarse; destilar, caer gota á gota. are.<br />

12 Mánús, la mano; tropa, escuadrón, ejército, banda, multilud de gente;<br />

poder, facultad, disposición, potestad. ús, f.<br />

LXXXII.<br />

1 Máppá, el mantel para cubrir la mesa, la servilleta; señal que se da con<br />

un lienzo; tapete para cubrir una mesa; lohalla, paño de manos, as, f.<br />

2 Marceó, estar pasado, casi podrido; estar decaído, marchito, lánguido,<br />

descaecido; estar borracho, entorpecido con el vino; dormir la<br />

borrachera. ere.<br />

3 Maro, c( mar. rís, n.<br />

4 Margó, borde, orla, extremidad, margen, frontera, barrera; brocal de<br />

pozo; margen, orilla. mis, f.<br />

5 Marílús, el marido, hombre casado. i, ra.<br />

6 Marmór, el mármol, el mar en calma. óris, n.<br />

7 Marra, la almádana ó marra (instrumento con que so allana la tierra y<br />

arrancan las yerbas). as, f.<br />

8 Mársñpiüm, la bolsa, el bolsillo del dinero. I, n.<br />

9 Mars, el dios Marte que preside la guerra; la guerra; Marte, uno de los<br />

siete planetas. tis, m.<br />

40 Más, el macho; varón fuerte. rís, m.<br />

41 Massá, lamosa, harina incorporada para hacer pan y otras cosas; pasta;<br />

el caos ó confusión de los elementos. as, f.<br />

12 Matürüs, maduro, sazonado; oportuno, hecho á tiempo; pronto, ligero,<br />

veloz. i, as, adj.<br />

LXXXIII.<br />

1 MaxTIla , la quijada. as , f.<br />

2 Médsór, medicinar, dar, poner, aplicar medicamentos, sanar, curar;<br />

remediar, corregir, enmendar los defectos. erí. d.<br />

3 Medítór. meditar, pensar, reflexionar, disponerse, prepararse, arí, d.<br />

k Médíüs, medio, intermedio, lo que está en medio; ambiguo, dudoso; indeciso,<br />

irresoluto, neutral. á, üm.<br />

5 Medalla, medula, tuétano, la sustancia que hay dentro de los huesos de<br />

los animales; corazón, entrañas; corazón del árbol; la sustancia, el<br />

meollo, la parle mas esencial y apreciable de una cosa. as, f.<br />

6 Mélíór. mejor, superior, excelente. ñs, orís, comp.<br />

7 Mél, la miel; dulzura, suavidad, deleite, gusto. lia, pl.<br />

8 Melís, tejón (animal); palo de lanza ó pica. ís, f.<br />

9 Molos, melodía, canto, verso suave. n. ind.<br />

4 0 Membrüm, miembro, parte del cuerpo, parte del periodo. í, n.<br />

11 Mímini, acordarse, conservar la memoria, hacer mención. Istí, ít.


350 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

LXXXIV.<br />

1 Mènda, defecto, deformidad en el cuerpo, mancha, ber ruga; error, men-'<br />

tira en el escrito, y ahora en la imprenta. a?, f<br />

2 Méns, la mente, entendimiento, espíritu, inteligencia , sentido, ánimo, el<br />

alma; intención, pensamiento, designio, sentimiento, voluntad; inclinación,<br />

propensión. lis, f,<br />

!I Mènsa, la mesa, comida, lo que se sirve á la mesa; banco, escritorio de<br />

comercio. a?, ('.<br />

4 Ménsís, el mes; regla, costumbre, purgación de la muger. ís. ni.<br />

5 Mentüm , la barba. I, n.<br />

6 Meó, ir, pasar de un lugar á otro; partir, marchar, irse. àie.<br />

7 Mèròò, merecer, ser digno, acreedor, merecedor , adquirir, ganar por<br />

sus puños; servir en la milicia. ère, íií.<br />

8 Mérgá , horquilla ó pala para hacinar montones de frutos ; hoces para<br />

segar. a 1, f.<br />

9 Mergiís, el mergo ó cuervo marino ; el mugrón de la cepa que se mete en<br />

la tierra , y saca solo la cabeza. í, m.<br />

10 Méríís, mero, solo, puro, sin mezcla. I, se, adj.<br />

11 Mèrx, mercaduría, todo genero con que se trafica y comercia. cís, f.<br />

LXXXV.<br />

1 Mèta, meta, límite; rollo; hito, figura piramidal, como la que se hacia<br />

en el circo de los romanos ; hacina de cualquiera cosa en figura de cono;<br />

muela de molino; extremo, fin, extremidad de cualquiera cosa. as, f.<br />

á Mètàlhìm, el metal, la mina de metal. í, n.<br />

3 Mata, segar, coger, recoger tas mieses; vendimiar; corlar, derribar,<br />

echar al suelo; matar, dar muerte. ció, ssüí.<br />

4 Métñü, miedo, temor. iís, m.<br />

Si Mica, la arenilla que reluce y brilla; miaja, migaja. a?, f.<br />

' Mico, menearse con movimiento trémulo, palpitar, saltar; brillar, relucir.<br />

resplandecer. aró.<br />

6 Migrò, trasmigrar, trasplantarse, pasarse á vivir de un lugar á otro. aró.<br />

7 Miles, soldado, el que milita; tropa, escuadrón, compañía de soldados,<br />

hís, ni.<br />

5 Millo, mil, millar. sing. indecl.<br />

9 Mílviús, el milano (ave de rapiña); el pez milano; el hombre ansioso,<br />

avaro, rapaz. I, ni.<br />

10 Mlmüs, truhán, bufón, gracioso de comedia ; farsa, pieza cómica de asuntos<br />

ridículos; gesto, ademan ridículo; fábula, cuento truhanesco, malicia<br />

, bufonada. í, ni.<br />

11 Mina, libra, y moneda griega y romana; la griega pesaba y valia cien<br />

dracmas áticas, y la romana noventa y seis; medida de tierra de ciento<br />

veinte pies en cuadro; tela que no tiene leche; amenaza. se, í.<br />

LXXXVÍ.<br />

I Mineó, amenazar. estar cerca, próximo; amenazar ruina, buscar ,a<br />

ocasión. eró, úl.


RAICES LATINAS. 351<br />

" Minas, amenazador; el que amenaza por genio y costumbre. cís, adj.<br />

S Minèrva, Minerva, diosa de la sabiduría, de las tabores mugentes y de<br />

la guerra; sabiduría, ciencia, doctrina, arte, oficio. 33, f.<br />

3 Míníüm. Minio, color mineral muy rojo que se halla en las minas de.<br />

azogue y plata. I, n.<br />

4 Minor, menor, inferior; mas pequeño. órís, üs, comp.<br />

' Minilo, disminuir, minorar, hacer menos, acortar, reducir á menos;<br />

sosegar, aplacar, apaciguar; quitar, desvanecer. eré.<br />

5 Mlrüs, admirable, maravilloso. i, se, adj.<br />

6 Míscéo, mezclar, juntar, unir, incorporar unas cosas con otras; perturbar;<br />

confundir, alborotar. eré, üi.<br />

7 Mlsér, miserable, infeliz, desdichado, digno de compasión, érí, ra?, adj.<br />

8 MItís, suave, dulce , tratable, afable, apacible, humano, benigno; tranquilo,<br />

sosegado, en calma; maduro, sazonado, tierno, tís, té, adj.<br />

LXXXVII.<br />

I Mitra, mitra, (especie de tocado ó turbante usado de los lidios, frigios,<br />

sirios, árabes, persas , egipcios y aun de los griegos; era una gran faja<br />

rodeada á la cabeza ; entre los romanos era adorno de las mugeres ex-<br />

trangeras, de las rameras y de los hombres afeminados que afectaban el<br />

trage y porte extrangero ). 33, f.<br />

4 Míttó, enviar, despachar, mandar; ordenar, escribir, hacer saber; despedir<br />

, dar licencia ó retiro ; disipar, arrojar, tirar ; lanzar : omitir, callar,<br />

pasar en silencio, dejar; abandonar, renunciar; concluir,<br />

cesar. eré, si.<br />

3 Módús, modo, manera; medida, reg'a, cadencia, proporción; término, fin,<br />

límite; modo del verbo; medio, moderación, templanza, modestia. I, m.<br />

4 Maacluis, fornicador, adúltero. 1, a3, adj.<br />

5 Mcenìà, murallas, muros; fortificaciones, trincheras, parapetos y todo<br />

género de defensas. iüm, pl. n.<br />

6 Mosrór, pesar, pena, pesadumbre, tristeza, aflicción. orís, m.<br />

7 Mola, muela de molino; tahona, molino; (harina tostada, molida y espol­<br />

voreada de sal, do que usaban en los sacrificios, y aun la ofrecían sola<br />

y la esparcían por las víctimas) ; mola, pedazo de carne informe que se<br />

cria en el útero de la muger. se, f.<br />

' Moiiór, procurar, esforzarse, poner conato, esfuerzo; mover, remover;<br />

emprender , maquinar ; tramar ; preparar, disponer, prevenir. írí, dep.<br />

8 Moles, mole, masa grande, cosa de gran cuerpo, grandeza, cantidad ú<br />

corpulencia ; dique que se opone al agua, paredón, murallon para seguridad<br />

de un puerto ; dificultad, grandeza de una empresa. is, f.<br />

9 Molíís, blando, tierno, suave; dulce, fácil, ligero; afeminado, debilitado,<br />

lis, le, adj.<br />

10 Moneó, amonestar, advertir, avisar, hacer saber, acordar ; reprender,<br />

censurar, criticar, enseñar; contar , referir. eré, fií.<br />

LXXXVin.<br />

I Möns, monte, montaña; gran mole, montón, cantidad. tís, m.


352 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO<br />

2 Mdnstrüm, monstruo, portento, prodigio, cosa extraordinaria, fuera de.<br />

orden regular; cosa increíble, prodigiosa, espantable á la insta, indigna<br />

de hacerse y de oírse; hombre pernicioso, abominable. i. n.<br />

3 Mora, tardanza, demora, detención, dilación, tergiversación; intervalo,<br />

espacio de tiempo; lo que detiene, retarda. as, f.<br />

4 Morbos, enfermedad, indisposición. i, m.<br />

5 Mordeó, morder; dar pena, tocar en lo vivo, picar, criticar, satirizar,<br />

murmurar. eré, mómordi.<br />

6 -Mórs, la muerte. lis, f.<br />

" Moriér, morir, pasarse, perderse, corromperse.<br />

7 Morüm, la mora, fruta del moral; la zarzamora. i, n.<br />

8 Mos, costumbre, manera, uso, práctica; la ley, el derecho introducido y<br />

no escrito. rís, m.<br />

9 Movéó, mover, mudar, agitar, menear, dar movimiento, impulso; con- ,<br />

mover, excitar, sublevar, perturbar; partir, salir, marchar, levantar el<br />

campo, desalojar, salir de un lugar; causar, ocasionar, producir, procurar,<br />

eré, vT.<br />

* Moméntüm, momento, instante; un poco; una cosa corta; consecuencia,<br />

importancia, consideración; peso, fuerza, gravedad. i, n.<br />

LXXXIX.<br />

1 Mox, luego, inmediatamente, de aquí apoco; después, luego después, ahora<br />

poco, poco há, poco antes. adv.<br />

2 Mücór, el moho, vello, pelusa que se cria en el pan, carne, vino y otras<br />

cosas; la lágrima que destilan las vides. órís, ra.<br />

3 Müeró, la punta aguda de cualquiera cosa; la espada, autoridad, fuerza.<br />

poder. oras, ni.<br />

4 Mücús, el moco, excremento que sale por las narices. í, ra.<br />

5 Mügíñ, mugir, bramar el buey ó como el; erugir, rechinar, dar estallidos.<br />

bramar, rebramar, retumbar, retemblar. iré.<br />

6 Mülcéfi, suavizar, mitigar, calmar, sosegar, apagar; manosear, palpar,<br />

acariciar, halagar, tocar blanda, suavemente. eré, lsi.<br />

7 Mülgéo, ordeñar. eré, Ixi.<br />

8 Míilíér, la muger de toda edad y condición. érís, f.<br />

9 Multa, multa, pena pecuniaria. as, f.<br />

10 Mültüs, mucho, numeroso, en gran cantidad. I, ae, adj.<br />

11 Mullís, el mulo amacho. i. m.<br />

12 Mündíls, limpio, aseado, curioso. i, as, adj.<br />

13 Mündiis, el mundo, el universo. ¡, ra.<br />

XC.<br />

1 Münfts, don, presente, regalo; empleo, cargo, oficio, función, espectáculo,<br />

fiesta que da alguno; funeral, exequias. érís, n.<br />

2 Mürmür, murmullo, ruido confuso; ruido, estrépito, estruendo; burla; gorjeo<br />

de las aves; el murmurar, refunfuñar, quejarse entre dientes, üris, n,<br />

3 Mürñs, muro, muralla; cercado, cerca, defensa, reparo. i, ni.<br />

4 Míís, el ratón, la marta cebellina. rís, m.


RAICES LATINAS. 353<br />

5 Müscä, la masca; novelero, curioso, que anda discurriendo por varias<br />

partes; pegote, el que come de mogollón, sobrenombre de la familia de<br />

los Sempronios. se, f.<br />

fi Müsä, musa, una deidad á quien atribuyen los poetas presidir á la poesía,<br />

á la música y á las demás arles liberales; canción, canto. 33, f.<br />

7 Mütó, mudar, alterar, variar; trocar, cambiar. äre, ävi.<br />

5 Mütíis, mudo, que no habla; callado, silencioso, eme calla, i, se, adj.<br />

9 Müssó; murmurar, murmugear, hablar quedo, entre dientes; callar,<br />

guardar silencio, no hablar palabra; dudar, balancear , titubear , estar<br />

irresoluto, incierto. are, n.<br />

10 Mfrlca, Anfípolin (ciudad de Maccdonia) ; isla del mar liojo; el tamariz,<br />

(arbusto). as, f.<br />

11 Myrrhá, mirra, (goma preciosa que destila el árbol del mismo nombre, y<br />

se cria en muchas partes do la Arabía 6 islas adyacentes). a?,, f.<br />

12 Myrtús, el mirto ó arrayan (árbol). í, f.<br />

XCI.<br />

N.<br />

1 Nasvñs, señal, mancha, lunar, tacha natural en alguna parle del<br />

cuerpo. í, m.<br />

2 Niinclscór, encontrar, hallar, lograr, adquirir, obtener. sol, náctús.<br />

'3 Nánus, enano, hombre de muy baja estatura, i, ra.<br />

4 Nñpíis, el nabo, rais parecida al rábano, i, ra.<br />

'•> Närdüm, el nardo (planta aromática). I, n.<br />

6 Näsüs, la nariz, burla, mofa, irrisión; discernimiento, gusto. í, ni.<br />

8 Narró, narrar, contar, referir, exponer un hecho. are.<br />

8 Näscör, nacer, venir al mundo; provenir, lomar principio. sei, nätüs.<br />

9 Nätüs, e¡ hijo. I, m.<br />

10 Navis, nave, navio, bajel, cmtyarcaeion. is, f.<br />

' Nañliim, porte, flete, precio que se paga al patrón de la nave por el trasporte,<br />

i, n.<br />

11 Nävus, diligente, cuidadoso, solícito, atento, industrioso, pronto. I, as, adj<br />

XCII.<br />

1 Né, no, no sea que, para que no. indecl.<br />

2 Nébrís, piel de ciervo ó ganso, de que usaban y con que se cubrían los<br />

que sacrificaban á Bateo. • ídis, f.<br />

3 Nébula, la niebla, nube, humo de fuego. 33, f.<br />

4 Nécesse, necesario, preciso, indispensable. indecl.<br />

Si Néctar, el néctar, bebida imaginaria de los dioses; vino dulce, miel,<br />

leche. rís, n.<br />

6 Néctó, atar, anudar, enlazar, unir, entrelazar. eré, xi, xüí.<br />

7 Negó, negar, rehusar, decir que no, no conceder, no permitir. aré.<br />

8 Negotium, negocio, ocupación, asiento, empleo; comercio, tráfico; trabajo,<br />

dificultad; encargo, orden, comisión, i, n.<br />

9 Nenió, ninguno, nadie, hombre de ninguna importancia. ínis, m.<br />

TOMO I. 23


354 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

10 Nemas, bosque, selva, delicsa. orís, n.<br />

11 Nenias, nenia (canción .lúgubre que se cantaba al son do la flauta en las<br />

exequias de alguno y en su alabanza) ; cuentos, fábulas con que se divierte<br />

á los niños; canción para mecer y adormecer á los niños; cántico para<br />

entorpecer las serpientes, encanto. àrfim, f. pl.<br />

12 Néé, hilar. eré.<br />

XCIII.<br />

1 Népa, ei escorpión ( animal venenoso); escorpión, el octavo signo del Zodiaco<br />

; el cangrejo. a', f.<br />

2 Nérvüs, nervio, músculo, fuerza, vigor, actividad, esfuerzo, conato,<br />

empeño ; cuerda de tripa ; el miembro viril : cuerda del arco, y el mismo<br />

arco ; cárcel, prisión. I, m.<br />

3 Néx, muerte alevosa, violenta; matanza, carnicería. cis, f.<br />

Nécé, matar, dar muerte, asesinar. aré.<br />

4 Nieto, guiñar, hacer guiños, seña con los ojos, cerrando uno « otro;<br />

esforzarse; hacer señas, 6movimientos deesfuerzo con tos miembros, aré<br />

5 Nidòr, olor, vapor ele lo que se calienta, ó de la cocina. orís, ni.<br />

6 Nldñs; el nido; la carnada de polluelos ó pájaros; vaso en figura de un<br />

nido; cajón, caja para guardar papeles, mercadurías ú otras cosas, i, m.<br />

,7 Nígér, negro, de color negro, oscuro ; sombrío, opaco ; malo, dañoso, perjudicial;<br />

infausto, de muí agüero, infeliz ; triste, lamentable, grí, grie. adi.<br />

•8 Nímis, nimia, demasiada, excesivamente, sin regla, moderación ni medida,<br />

adv.<br />

9 Nítér., esplendor, brillantez, claridad, resplandor; gracia, belleza,<br />

buen aire, buena traza. filis, n.<br />

10 Nitor, esforzarse, empeñarse, procurar; estribar, apoyarse, afirmarse;<br />

fiarse, confiarse. ili, sus.<br />

11 Nltrüm, el nitro, sal mineral que se coge en Egipto en una montaña llamada<br />

nitria. I, ti.<br />

XCIY.<br />

i .Nix, la nieve; lalblancura. ívis, 1'.<br />

* NlngS, nevar ; caer nieve. eré, xí.<br />

•2 N


RAICES LATINAS. 355<br />

í N5tá, nota, señal, morco; muestra, testimonio, prueba; tacha, mancha<br />

natural ó accidental; nota de ignominia; abreviatura, cifra; cuño, sello<br />

de la moneda; reprensión, corrección, censura. se, f,<br />

S Nótus, el noto ó austro, viento del Mediodía, el Sud. I, m.<br />

9 N5vém, nueve. indecl.<br />

10 Néviís, nuevo, reciente, moderno. í,se,adj.<br />

11 Nóx, la noche; el sueño, la muerte. cus. f.<br />

4 2 Noctuá, la lechuza (яга nocturna). го, f.<br />

xcv.<br />

4 Nóxa, daño, perjuicio, detrimento, pérdida, menoscabo, injuria, agravio,<br />

culpa, falla, delito, crimen; enfermedad, indisposición; pena, castigo,<br />

suplicio de la culpa. да, f.<br />

* Nocéc5, dañar, causar daño, perjuicio, menoscabo; hacer mal. eré, iíl.<br />

2 N'iibés, nube; vapor; tristeza, pesadumbre; multitud, tropel; mancha,<br />

sombra, oscuridad. ís, f.<br />

* Nñbé, cubrir, tapar con un velo; casarse, tomar marido, tomar<br />

muger. eré, psl.<br />

3 Níidíís, desnudo, descubierto, despojado del vestido; despojado, privado,<br />

destituido, pobre; solo, simple, sencillo, natural, puro. i, OÍ, adj.<br />

4 Niimmus, moneda, dinero; pieza de moneda de cobre de poco precio. I, m.<br />

5 Nügaa, nenias, versos, canciones lúgubres en alábanla de los muertos;<br />

simplezas, niñerías, bagatelas, frioleras sin sustancia; hombres simples,<br />

frivolos , mentecatos. arñra, pl. f.<br />

6 N'iintííis, nueva, noticia, novedad, aviso, mensaje; mensajero, portador de<br />

avisos, enriado; mandamiento, intimación; carta de divorcio. T, m.<br />

7 Niíé, conceder con la cabeza, consentir, convenir, aprobar, permitir,<br />

prometer bajando la cabeza, favorecer; ayudar. eré.<br />

* Nñtüs, seña, movimiento de la cabeza; voluntad, albedrío, fantasía, capricho,<br />

antojo; peso, inclinación natural del cuerpo, caída, movimiento<br />

de un cuerpo que cae. iís, n.<br />

8 Numen, numen, deidad, divinidad, voluntad, fuerza, potestad de los<br />

dioses; inclinación de cabeza, señal con que expresamos nuestra voluntad,<br />

ínís, n.<br />

9 Nütrié, nutrir, criar, alimentar, mantener; conservar, cuidar. iré.<br />

10 Nympliá, ninfa; esposa recién casada, muger casada. ai, f.<br />

XCVI.<br />

O.<br />

1 O, interjección que sirve para llamar; para expresar deseo 6 ansia; para<br />

exclamar de gozo, de admiración, de tristeza, de indignación, interj.<br />

2 Oh, por, por causa de. prep. acus.<br />

3 Oliédié, obedecer, estar sumiso, sujeto, subordinado á otro. Iré, IvI.<br />

•'i Obeles, el asador; obelo, señal que se pone al margen de los libros para<br />

notar alguna cosa particular. i, m.


356 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

5 Obésüs, consumido, corroído, gastado; obeso, demasiado grueso; magro,<br />

seco, delgado; estúpido, tonto, abrutado. i, ce, adj.<br />

6 Obéx, óbice, obstáculo, impedimento., estorbo; barreta, cerrojo, pestillo<br />

rastrillo de puerta; dique, margen; banco de arena, escollo. Icis, m. y I'.<br />

7 Obólus, óbolo, moneda ínfima entre los griegos, que dicen equivale á seis<br />

maravedís nuestros; poco precio, gasto cortísimo. i, ni<br />

8 Obscuros, oscuro, tenebroso; difícil de entender, embarazado, dudoso.<br />

oculto, disimulado, encubierto, humilde, de baja esfera. í. a>, adj.<br />

9 ObsSnlfim, la vianda para comer fuera de pan y vino. í, n.<br />

10 Occá, el mazo, rastrillo para deshacer terrones. ai, f.<br />

* Occó, quebrantar, deshacer terrones con el niazo ó rastrillo, cubrir lo<br />

sembrado, cubrirlas cepas. aré, avi.<br />

11 Occüló, ocultar, encubrir, tapar, callar, pasar en silencio, omitir, eré.<br />

XCVIÍ.<br />

1 Océánus, c! Océano, el mar que rodea toda la tierra; el dios del mar. i, ra.<br />

2 Ocrea, la bota, el botín. re, f.<br />

3 Octó, ocfto. indecl,<br />

4 Ocultis, el ojo, la vista; yema, botón de las viñas ó árboles. i, m<br />

5 Ocyór, mas presto, mas veloz ó ligero, iigerísimo. üs, órís, comp,<br />

6 Odíüm, odio, aborrecimiento, enojo, enfado. í. n.<br />

* Odi, odiar, aborrecer, tener odio, aversión. íssé.<br />

7 Od5r, el olor; presentimiento, conjetura; perfume, aroma, mal olor de<br />

la boca. órís, ra.<br />

8 OEstrñm, el tábano ó moscarda; estro, furor poético, entusiasmo del<br />

poeta. i, n.<br />

9 Olea, la oliva, el olivo (árbol); la oliva ó aceituna, fruía de este árbol; el<br />

aceite. oí, f.<br />

* Oleó, oler, exhalar, echar, despedir de sí algún olor. oré, ói.<br />

XCVIII.<br />

1 Olim, en otro tiempo, antiguamente. adv.<br />

2 Olla, la olla de barro. ae, f.<br />

3 Olñs, la hortaliza, verdura. érís, n.<br />

4 Olor, el cisne (ave acuática); el olor. órís, m.<br />

5 Ómasíim, las tripas; el vientre, por lo común de buey ó vaca; callos, i, o.<br />

6 Ornen, agüero,presagio, pronóstico. ínís, m.<br />

7 Orarais, iodo, toda cosa. nís, né, adj.<br />

8 Onágér, asno silvestre, montesino; máquina de guerra para arrojar ¡/rundes<br />

piedras. grí, ra.<br />

9 Onüs, peso, carga; cargo, empleo, comisión; molestia, trabajo;<br />

gusto. érís, n.<br />

' Onüstüs, cargado; lleno; oneroso, gravoso, pesado, grave. i, a:, adj.<br />

10 Opícüs,_opaco , sombrío, oscuro. T, se, adj.<br />

XCIX.<br />

1 Opínór, opinar, pensar , ser de opinión, de parecer. m.<br />

2 Ops, la diosa Ope (hija del Cielo y de la Tierra, hermana y muger de Sa-


RAICES LATINAS. 357<br />

lurno, llamada también Cibeles, gran madre, Rea, Bona y madre de los<br />

dioses); auxilio, ayuda, amparo, favor, socorro; poder, fuerza, posibi­<br />

lidad, facultad. ópís, f.<br />

3 Oppidüm, ciudad; plaza fortificada; castillo fuerte; Roma; el paraje de<br />

donde saltan los carros de caballos en el circo, llamado también<br />

carceres. í, n.<br />

4 Optó, desear, apetecer; optar, escoger, elegir. aré.<br />

5 Opíis, obra, trabajo; artificio, industria; obra de fortificación; empleo,<br />

ocupación. , erís, ra.<br />

6 Ora, borde, extremo, extremidad; margen, fin; término, límite, confín,<br />

frontera; país, tierra, región, clima; orilla, ribera, costa; cable de una<br />

áncora; la diosa de la hermosura y de la juventud. a;, f.<br />

7 Orbís, círculo, redondez; globo, mundo, universo, pais, tierra, región;<br />

multitud. ís, m.<br />

8 Orbís, huérfano; el que ha perdido los hijos; el que está privado de lo que<br />

amaba., í, as, adj.<br />

9 Orea, horca, monstruo marino (especie de ballena y contrario de ella);<br />

orza, tinaja, barril para guardar lagos, aceite, vino y otras cosas; bote<br />

de olores y afeites. a), f.<br />

10 Ordo, orden, colocación, distribución, disposición; clase, estado, condi­<br />

ción, calidad., gremio; serie, enlace, encadenamiento, unión; regulari­<br />

dad, regla, policía, arreglo. inís, m.<br />

C.<br />

t Organüm, instrumento, máquina para hacer alguna cosa. I, n.<br />

2 Orichaleiim, el oropel, lámina de latón batida. í, n.<br />

3 Oríór, nacer, salir, levantarse, aparecer de nuevo, comenzar. ni.<br />

4 Os, el hueso. ssís, n.<br />

3 Os, el rostro; embocadura de un rio; lengua, lenguaje, habla; descaro,<br />

desvergüenza; abertura, entrada, pudor, vergüenza. rís, n.<br />

" Oró, orar, pedir, suplicar con ruegos, rogar; hablar, arengar en pú­<br />

blico, perorar; defender causas. aré.<br />

6 Ostréá, la ostra (marisco conocido). re,f.<br />

7 Ostrüm, púrpura, grana, escarlata; color de púrpura. i, n.<br />

8 Otiüni, ocio, tiempo, lugar; descanso, reposo, cesación de trabajo;<br />

ociosidad. i, n.<br />

9 O vis, la oveja, el ganado lanar; el hombre simple, fatuo, estúpido; la<br />

lana. • is, f.<br />

10 Ova, los huevos. óvüm, i,n.<br />

11 Ovó, triunfar con el triunfo menor en ovación; triunfar, entrar triunfante<br />

con el triunfo menor; triunfar de alegría, as, aré, n.<br />

CI.<br />

1'.<br />

1 l'a'dór, suciedad, porquería por pobreza ó descuido. oris, m.<br />

2 Pangó, pactar, contratar, hacer un tratado; publicar, recitar, cantar;<br />

unir, atar, ligar. iré.


358 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

' Parfscór, pactar, tratar, acordar, prometer, convenir, estipular, hacer<br />

pacto, contrato, convenio. scí.<br />

3 Págrüs, pez marino y de rio (de los que dicen que tienen una piedra en<br />

la cabeza.) I, ra.<br />

4 Pagüs, pago, aldea, lugar, pueblo corto; cantan. I, ni.<br />

5 Pala, la pala; badil de hierro; la parle del anillo donde está ta<br />

piedra.


RAICES LATINAS. 359<br />

4 Pápávér, ío amapola ó adormidera (flor conocida). érís, n.<br />

.1 Páppiis, abuelo; viejo, anciano; el vilano del cardo que se lleva el aire; la<br />

pelusa de la parietaria; el bozo de la barba por la parte inferior. i, m.<br />

(i Pápula, portilla, empeine, pápula. as, f.<br />

7 Pápyrñs, papiro, plañía á modo de junco de Egipto y de Siria (de que<br />

antiguamente se hacia papel, y también cuerdas, velas de naves y otras<br />

cosas). I, f.<br />

8 Par, igual, semejante. ris, adj.<br />

í* Parásitos, parásito, truhán, adulador; bufón, que anda de mesa en mesa<br />

halagando, adulando, diciendo bufonadas. i, m.<br />

10 Párcüs, parco , sobrio, moderado, frugal, económico; mezquino, misera -<br />

ble, escaso, ruin, cicatero, avaro. í, f.<br />

CIV.<br />

f Párdíts, el pardo, tigre ó leopardo, macho de la pantera, animal<br />

feroz. i, m.<br />

2 Páréns. el padre ó madre, el abuelo ú otro pariente superior de quien se<br />

desciende; ascendiente; fundador, autor, inventor; Júpiter, éntls, m. y f.<br />

3 Pareó, parecer, comparecer, presentarse; obedecer, sujetarse. eré, úí.<br />

4 Parió , parir ; dar á luz, producir; engendrar; criar, adquirir, ganar,<br />

granjear ; ocasionar, causar, traer , acarrear. eré , pépérí.<br />

3 Pármá, broquel, adarga, rodela, escudo pec¡ueño y redondo de que usaba<br />

la infantería y caballería; Parma (ciudad de Lombardía). 33, f.<br />

6 Paró, preparar, prevenir, disponer, aprestar; adquirir, ganar, granjear<br />

; lograr. aré.<br />

7 Parra, ¡larra (ave de mal agüero). 33, f.<br />

8 l'árs. parle, pedazo, porción, miembro; comisión, orden, deber, empleo,<br />

obligación, oficio; clase, estado, condición; partido, facción, bando, tís, f<br />

9 Párvíis, ¡tarro, pequeíw; bajo, humilde. i, aa, adj.<br />

10 Pascó, * Pastor, pacer, pastar; apacentar, llevar á pacer, criar ganados.,<br />

servir de pasto. eré , vi, * sc¡¿<br />

cv.<br />

1 Pássér, el gorrión (pájaro). éris,m.<br />

i Pastínüm, el azadón, la azada para cavar. i, i>.<br />

3 Pátér , el padre. tris, m.<br />

4 Pateó, estar patente, abierto, descubierto; extenderse, alargarse, dilatars<br />

ser claro, evidente, manifiesto; eslar expuesto. eré, íií.<br />

5 l'álíér, padece:'; sufrir; tolerar, soportar; permitir, alejar,<br />

consentir. tl.pássfís.<br />

6 Pátró, hacer, ejecutar; consumar, concluir, efectuar; terminar; acabar,<br />

finalizar; poner en ejecución; procurar. aré.<br />

7 Páucí, pocos, raros, 5rüm, adj.<br />

8 Pávió, macear la tierra, apretarla, acalcaría con el pisón, apisonarla,<br />

picar como las gallinas para comer. iré.<br />

9 Pavo, pavón (el pavo real). onis, m.<br />

10 Pávór, pavor, lemor, miedo, temblor, espanto orís, ni.<br />

It Pañper, pobre, necesitado, menesteroso. érís, adj.


360 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

CVI.<br />

4 Pausa, la pausa, interrupción; suspensión, cesación, reposo, descanso. v¡,<br />

i Vas, la paz, quietud, tranquilidad, sosiego; silencio, reposo; perdón;<br />

diosa de la paz. cís, f.<br />

3 Paxillüs, palo, palito para colgar, para sostener alguna cosa. I, m.<br />

4 Péccó, pecar, errar, faltar , delinquir contra la obligación ó ta ley. ave.<br />

5 Pectén, -el peine para peinar el caballo; el del cardador; el del tejedor;<br />

bieldo para aventar la mies; gancho de hierro ó de madera para mullir<br />

la tierra y revolver las atieses; plectro, arco para tocar instrumentos<br />

músicos; rastrillo del labrador; la vena de los árboles recta como púa<br />

de peine; la lira; poema; el arle de tejer; yerba llamada peine de<br />

Venus. íms, m.<br />

6 Péctñs, el pecho; el estómago; ingenio, entendimiento, talento; amor,<br />

afecto; corazón, valor, espíritu, ánimo, coraje. óris, n.<br />

7 Pécñs, ganado, todo género de animales que se crian para utilidad del<br />

hombre; las ovejas; bestia, bnUo, animal. óris, n. y ítdis, f.<br />

8 Pedüm, cayado, cayada de pastor, báculo. i. n.<br />

9 Péjor, peor; mas malo. ús, Gris, comp.<br />

10 Pélágiis, piélago, el mar, alta mar; inmensidad, profundidad. i. n.<br />

CYII.<br />

1 Pélléx, manceba, amiga, concubina de un hombre casado; la muger que<br />

toma el que ha hecho divorcio contra otra-; la muger violentada por el<br />

marido de otra. ícís, f.<br />

2 Péllís, piel, cuero, cutís, pellejo; vestido de pieles; tienda de campaña;<br />

cubierta, forro con (pie se guarda y cubre alguna cosa. ís, f.<br />

3 Pilló, echar, arrojar, apartar; remover, expeler, hacer salir; empujar,<br />

echar á empujones; desterrar. eré, pépúll.<br />

4 Péltá, pella, adarga (escudo pequeño con una muesca á modo de media<br />

luna). IE, í.<br />

5 Pelvis, vacía, lebrillo, barreño, baño para lavar algunas cosas, y en especial<br />

los pies. is, f.<br />

6 Péndéó, pender, colgar, estar pendiente, suspenso, colgando, estar colgado;<br />

depender, estar sujeto; estar en duda, en balanza, estar suspenso, er<br />

* Pendo, pesar, tener peso, gravitar; pagar, satisfacer lo que se debe; pesar,<br />

examinar, considerar. eré, pépsiidü<br />

7 Pénitüs, bien adentro, interior, interna, profundamente; de raíz, enteramente,<br />

del lodo, absolutameide. adv.<br />

* Penetró, penetrar, entrar adentro, introducirse. insinuarse, pasar adelante;<br />

entender, conocer. aré.<br />

8 Penca, Pinna, pluma, no la 'menuda que viste el cuerpo del are, sino la<br />

larga y fuerte de las alas y la cola; ala: el vuelo; ¡techa; crédito, autoridad,<br />

x, f,<br />

9 J'emilá, capa (albornoz de camino'. ;c. f.


RAICES LATINAS. 36


362 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

2 Phárétrá, el carcaj, la aljaba donde van metidas las ¡lechas. as, f.<br />

3 Pharmacüm, remedio, medicamento. í, n.<br />

4 Pílaselas, navichuelo, chalupa de vela y remo; este genero de barco hecho<br />

de barro. i, m.<br />

5 Phásíánüs, el faisán ó francolín; l'tis, hijo de Tenco, convertido en<br />

faisán. i, ni.<br />

6 Phíálá, copa, vaso mas ancho por el borde que por el fondo, de oro ó<br />

de otra materia preciosa. ai. f.<br />

7 Phíltrum., bebida, confección amatoria que inspira amor. 1, n.<br />

8 Philyra, membrana muy sutil entre la corteza y tronco del árbol, en especial<br />

del tejo de que usaban los antiguos para escribir; el papel; Filtra,<br />

ninfa (hija del Océano, de quien Saturno tuvo á Quiron, monstruo, me­<br />

dio hombre y medio caballo, del cual, atorrada la ninfa y pidiendo á<br />

Jove que la libertase de aquel oprobio, fue convertida en el árbol de su<br />

mismo nombro, que es el tejo). te, f.<br />

9 Phoca, foca ó becerro marino; un nielo de Ccftso convertido en este pez<br />

por Apolo. a¡!, f.<br />

10 Pliomix, el ave fénix, fabulosa; Fénix, hijo de Agenor que dio su nombre<br />

ala Fenicia; otro hijo de Amintor, compañero de Agüites en ta guerra<br />

de Troya, y su maestro; fenicio, lo que es de la Fenicia. icis, ni.<br />

CXI.<br />

1 Phrasís, frase, modo de hablar, expresión, locución; elocución, estilo. ís, f.<br />

2 Phrénesís, frenesí, furor, locura, demencia. ís, f.<br />

3 Phryx, frigio, natural de Frigia; ministro sacerdote de Cibeles; rio de la<br />

Frigia menor (que la divide de la Caria, y dio nombro á la Frigia mayor<br />

y menor). phrygis, m.<br />

4 Physíciis, físico, filósofo natural. I, ni.<br />

5 Pica, la picaza (ave menor que la paloma con pico y piernas largas,<br />

blanca por el vientre y lo restante negro). a-, f.<br />

6 Piérides, lechuga silvestre ó chicoria amarga. , üm, pl. f.<br />

7 PÍgér, perezoso, tardo, lento, despacioso, flojo, holgazán, desidioso; lo<br />

que causa pereza ó hace perezoso; lo que dura mucho, lo que es de<br />

larga duración, duradero. gri, aj, adj.<br />

8 Plgnús, prenda, seguridad por lo que se nos ha fiado ó prometido; lo que<br />

se deposita ó pone por apuesta; señal, prueba, testimonio, seguridad; la<br />

persona ó personas que se entregan en rehenes. oris, n.<br />

9 Pila, pelota para jugar; ovillo y cualquiera cosa redonda como pelota;<br />

botón; la esfera; la mala arrancada con la tierra, que coge su raíz para<br />

trasplantarla; la bolita ó haba para rolar; la tierra que se dice redonda<br />

como una pelota. n\ I.<br />

10 Pila, pilar, pilastra, mortero grande; mole, dique; pila, pilón. ai, f<br />

11 Pilüm, mano de almirez ó de mortero; dardo, pica, lanza romana arrojadiza<br />

de cinco pies y medio de larga, con un peso trigonal, de peso<br />

de nueve onzas; nombre de cada una de las diez centurias de piqueros<br />

que formaban parle de una legión. i, n.<br />

12 Piló, echar, criar píelo; pelar, repelar, arrancar el pelo; robar, hurlar,<br />

saquear, pillar.<br />

are-


RAICES LATINAS. 363<br />

CXII.<br />

1 Pincerna, el eopero, el que sirve la copa, la bebida. re, ni.<br />

2 Pingó, pintar, representar, figurar, retratar con líneas y colores las cosas<br />

animadas é inanimadas; dar de color, teñir, adornar, hermosear,<br />

variar con colores ú otros adornos. ère, xl.<br />

3 Pínguís, pingüe, craso, gordo, mantecoso; fértil, abundante, fecundo,<br />

grosero, tosco, basto. guis, gué, adj.<br />

4 PInsó, Pisó, majar, machacar, moler en almirez ó mortero, ère, üí. * aré.<br />

5 Pinas, el pino (árbol), la nave. i, f.<br />

6 PÍper, la pimienta. érís, m.<br />

7 Pipió, piar los pollos, pichones, pájaros y otras aves pequeñas. Iré.<br />

8 Pirata, pirata, corsario, ladrón de mar. x,m.<br />

9 Pironi, tapera (fruta del peral). I, n.<br />

10 Piscis. el pez. is, m.<br />

11 Pítíssó, gustar un licor, beber poco á poco, saborearse. aré.<br />

CXIII.<br />

1 Pituita, pituita, humor flemático; pepita, enfermedad del flujo de la pituita<br />

que da ñ las gallinas y á los pájaros; el humor lento que destilan<br />

los árboles. ce, f.<br />

2 Piús, pio, piadoso, respetuoso, venerador de los padres, parientes, amigos<br />

y mayores; devoto, religioso; benigno, afable, tratable, humano, inocente,<br />

hombre de bien, bien intencionado. i, a?, adj.<br />

3 Pix, la pez. ícis, f.<br />

4 Placenta, torta de harina sin levadura amasada con queso y miel. ÍB, f.<br />

5 Placeó, dar placer, deleitar, agradar. eré, ül.<br />

6 Plaga, ¡llaga, clima, región, espacio dilatado de tierra; zona; red para<br />

cazar las fieras, ó la malla de red; un escuadrón; cortina ó velo para<br />

cubrir la litera ó la cama. ce, f.<br />

7 Plágá. golpe que hiere y ofende; llaga, herida; raja, incisión que se hace<br />

en un árbol para ingcrlarle. as, f.<br />

8 Planeta, eí planeta; son siete contados desde el lugar superior: Saturno,<br />

Júpiter, Marte, Sol, Venus, Mercurio, Luna, y ademas Herschell, nuevamente<br />

descubierto. aa, f.<br />

9 Piànger, ruido, estrépito de golpes, lamentación, gemido, gritos de dolor<br />

acompañados de golpes de pecho ó en el rostro. órís, m.<br />

10 Planíís, plano, anido, igual, llano, que tiene la superficie plana; claro,<br />

manifiesto, evidente. I, x, adj.<br />

Planta, planta, rama tierna de lírbol que se planta ó ingiere; yerba, árbol;<br />

planta de pie. aa, f.<br />

11 Planas, engañador, embustero. I, in.<br />

GXIV.<br />

1 Plátanos, plátano, árbol bueno solo para su vista y sombra. í, f.<br />

i Platea, el pelícano ( ave !; calle ancha de una ciudad ; corral, palio interior<br />

de una casa. se, f


36í PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

I PlaCidó, aplaudir; dar aplausos, dar palmadas, mostrar aprobación y<br />

gozo con golpes de manos y pies. eré, \í.<br />

i Plebes, Plebs, la plebe, el pueblo bajo; la tercera clase inferior del pueblo<br />

romano después de los patricios y caballeros. el, fe, f.<br />

j Plectó, doblar, entrelazar, entretejer; castigar, sacudir.<br />

azotar. eré, xi, xui.<br />

0 Plinfis, pleno, Heno; completo, cumplido, acabado, perfecto; repleto,<br />

grueso, gordo. i, a;, ad.|.<br />

7 Plarique, los mas, la mayor parte. ürüinque, adj.<br />

8 Pilco, plegar; hacer dobleces ó pliegues. are, ávj, üi.<br />

9 Ploró, llorar, derramar lágrimas con voces y lamentos; Ucear á mal,<br />

sentir, dolerse. aré.<br />

0 Pluma, la pluma que viste á lodas las aves; el vello, la primera barba;<br />

la escama de metal en las armaduras que se coloca una sobre otra como<br />

las plumas del ave. as, f.<br />

t Pldmbüm, el plomo (especie de metal); bala, pelota de plomo; mancha de<br />

color de plomo que sobreviene á los ojos; nube. i, n.<br />

cxv.<br />

1 Plüit, llover. impers.<br />

2 Plus, mas, mayor número ó cantidad. rís, u.<br />

3 Plütéüs, ínáquina de guerra de los antiguos cubierta de maderas y pieles<br />

de bueyes, de que usaban para ir bajo de cubierta á batir las murallas;<br />

parapeto, reparo, galería; estante, cajón para libros; mesa de escribir;<br />

cabecera de la cama; balaustrada de piedra ó de madera; la orilla de<br />

la cama. i, m.<br />

4 Pocülüm, vaso, copa para beber; la acción de beber; la bebida, un vaso<br />

de veneno. i, n.<br />

ti Pódagrá, la gola de los píes. su . f.<br />

6 Podiüm, balaustrada, galería, balcón; lugar elevado en el teatro donde<br />

representaban los mimos, escena; puesto destinado en el teatro para los<br />

cónsules y emperadores; tribuna, palco; l'ui, ciudad episcopal de<br />

Francia. i, n.<br />

7 Pcena, pena, castigo , suplicio. ai, f.<br />

8 Poeni, los cartagineses. Grüm, ra. pl.<br />

9 Pééta, el poela. ai, ra,<br />

0 P51Í5, pulir, lustrar, poner claro y reluciente; bruñir, alisar; unir,<br />

componer; cultivar, labrar, trabajar. iré, Iví.<br />

1 Pollén, la flor de harina. ínis, n,<br />

i Polléó, poder, valer mucho; tener mucho poder; capacidad.<br />

facultad. eré, üi.<br />

CX VI.<br />

4 Polléx, el dedo pulgar; la mano, renuevo corlo y grueso de un<br />

árbol. ícls, ni.<br />

i Poliicéor, prometer, ofrecer. éri, dep.<br />

3 l'ólüs, el polo, estrella polar, el ciclo. i, ra


RAICES LATINAS, 3GS<br />

4 Pólypüs, el pulpo (pez marino)-, el hombre ratero; pólipo (cierta excres­<br />

cencia de carne eme suele salir en las narices y es difícil de curar). I, ni.<br />

3 Pompa, pompa, magnificencia, ostentación, aparato de fiestas y solemni­<br />

dades públicas. 03, f.<br />

6 Pomús, iodo género da árbol frutal; la fruía. I, f.<br />

7 Pondíís, el peso, pesadez ó gravedad de una cosa; peso para pesar;<br />

autoridad, importancia, consecuencia, crédito, estimación; carga; pena,<br />

pesar , pesadumbre; cantidad, gran número. érís, n.<br />

8 Pono, detrás, después de. prep. acus.<br />

9 Pone, poner, colocar; setiíar, plantar; fundar, edificar, fabricar; dejar,<br />

deponer, emplear, poner en un fondo; suponer, dar por sentado, ere, súi.<br />

10 Pons,


366 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

•3 Prado, ladrón, salteador, pirata, corsario;, poseedor injusto, de<br />

mala fe. onls, ra,<br />

4 Prastér, adelante, delante, mas allá de; excepto, fuera de., sino, mas<br />

que. prop. acus.<br />

-5 Praalér, pretor (magistrado romano que ejercía jurisdicción en Roma y<br />

en las provincias); juez, alcalde, gobernador; general, gefe de un ejército,<br />

óris, ni.<br />

•6 PrándeS, desayunarse, almorzar. eré, di.<br />

7 Pratimí, prado, pradera. í, ti.<br />

•8 Pravos, disforme, mal hecho; malo, vicioso, maligno, corrompido, desordenado,<br />

desarreglado. í, as, adj.<br />

9 Prebendo, coger, asir , agarrar, pillar, tomar. eco.<br />

10 Prélíim, prensa para exprimir apretando; viga de lagar; prensa de impresor.<br />

I, n.<br />

11 PrémcJ, apretar, pisar, cargar sobre alguna cosa; oponerse, ser contrario<br />

úopuesto; ocultar, callar, encubrir, disimular; detener, parar; insistir,<br />

apoyar; oprimir, agobiar; perseguir. eré, ssí.<br />

12 Préster, la dípsada, serpiente de África, cuya mordedura causa una sed<br />

inextinguible y mortal; tifón, torbellino de fuego, viento inflamado que se<br />

precipita de lo alto á modo de una columna de fuego. érís, m.<br />

13 Prétífun, precio, valor; mérito, salario, sueldo, paga, recompensa. 7, n,<br />

cxx.<br />

1 Primes, primero; principal, lo mas considerable, lo mas aparente y á<br />

propósito. i, as, adj.<br />

2 Priscos, antiguo, viejo. I, ai, adj.<br />

* Princeps, el primero; principal, el mas considerable; autor, cabeza, caudillo,<br />

gefe, príncipe. ípis, m.<br />

3 Pristís, priste (pescado cetáceo semejante á la ballena, aunque menor;<br />

tiene un hocico largo y durísimo guarnecido de fuertes puntas con que<br />

corta el agua y cuanto encuentra); nombre de una de las naves de<br />

Eneas.<br />

iS, >•<br />

4 Privéis, uno solo; propio, peculiar de alguno; singular, distinguido, ex­<br />

celente, i. ®. adj-<br />

!> Prolaüs, bueno, recio. i, a>, adj.<br />

G Próbrüm, oprobio, deshonor, infamia, ignominia, vergüenza; acción vil,<br />

infame, vergonzosa; injuria, modo de hablar injurioso, ignominioso, i, n.<br />

7 Précñs, galán, enamorado, pretendiente, el que pretende á una muger en<br />

casamiento. i, ni.<br />

8 Précérés, los proceres, magnates, grandes señores. finí, p!. m.<br />

9 Proles, prole, descendencia, generación; los hijos. í, ra.<br />

10 Promus, el despensero. i, ni.<br />

CXXI.<br />

1 Pronas, inclinado, doblado hacia adelante; inclinado, propenso. I, te, adj.<br />

2 Précemiüm, proemio, preludio. I, n.<br />

3 Prépé, cerca de, junto á. prep.


RAICES LATINAS. 367<br />

* Própínquüs, propincuo, cercano, próximo; pariente, deudo; parecido,<br />

que se asemeja. i, se, adj.<br />

4 Própérús, diligente, pronto, solícito. í, ¡fi, adj.<br />

5 Propinó, brindar, beber á ta salud de otro, convidar á otro á beber; alargar<br />

á otro el vaso después de gustado el licor; dar de beber; servir la<br />

copa ó la bebida. aré, avT.<br />

6 Prora, la proa, la parle anterior de un navio. as, f.<br />

7 Prórsüs, recta, derechamente; entera, absoluta, del todo, totalmente, adv.<br />

8 Prosa, la prosa. as, f.<br />

9 Prüdéns, prudente, cuerdo, avisado; sabio, inteligente, perito,<br />

práctico. éntís, adj.<br />

10 Pruína, la escarcha. as, f.<br />

CXXII.<br />

I Prima, la brasa ó carbón encendido. re, f.<br />

•2 Primes, c/ ciruelo i árbol . I, f.<br />

* Prünüm, la ciruela (fruta). I, n.<br />

3 Primó, tener prurito, comezón ó picazón; tener gana ó mucho deseo de<br />

alguna cosa. Iré, Ivi.<br />

4 Psalló, tocar algún instrumento de cuerdas; cantar á la cítara, al son<br />

de ella. eré.<br />

5 Pslttácüs, el papagayo. i, m.<br />

6 Pubes, eí bozo, el vello que empieza á salir en la pubertad; el empeine;<br />

la juventud. ¡s, f.<br />

7 Pública ros, la cosa; negocio, asunto; utilidad, interés común, i, a?, adj.<br />

8 Pfidor, pudor, modestia, honestidad, vergüenza. oris, m.<br />

9 Púér, niño, chico, muchacho; criado, siervo; hijo (sea varón ó hembra),<br />

í, m.<br />

10 Pülchér, pulcro, hermoso, bien parecido, bello; glorioso, honroso; caro,<br />

amado, grulo; alegre, fausto, feliz. chrl, a?, adj.<br />

CXXIII.<br />

1 Pfilex, la pulga; el pulgón que roe las hortalizas y las viñas. icís, m.<br />

2 Püllús, cí hijuelo (nombre general de todas las crias de aves y de animales).<br />

I, ni.<br />

' Püllfis, negro, oscuro, negruzco. á, üm, adj.<br />

3 Pulpa, la pulpa (carne momia); el meollo de la fruta; el corazón de los<br />

árboles; pisto, manjar delicado y sustancioso hecho de pechugas de ave<br />

ó carne momia. re, f.<br />

4 Pflls, género de comida hecha de harina ó farro ó de legumbres cocidas;<br />

(lo primero os una especie de nuestras puches ó poleadas; lo segundo<br />

una menestra; consta por ¡os <strong>autores</strong> antiguos que los romanos se mantuvieron<br />

mucho tiempo con esta especie de puchos antes de tener pan<br />

de trigo). ttls, f.<br />

a Pulsó, pulsar, locar, herir, batir; echar, impeler, empujar; tocar instrumentos<br />

de cuerdas; ofender, violar, quebrantar. aré.<br />

fi Püivís, el polvo; campo, palestra, arena en que se hace ejercicio ó trabajo


368 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

6 se da una batalla; trabajo, dificultad; el suelo de ta tierra. cris, ni.<br />

7 Pülvímis, la almohada para sentarse ;/ para dormir; la porca, lomo ó<br />

mullida de tierra que se levanta entre dos surcos: mole, dique para cubrir<br />

un ¡merlo, para detener las aguas. I, m.<br />

S Pümex, la piedra pomes. ücís.m.<br />

9 Pümilüs, enano. í.ni.<br />

10 Pünctim, de punta. adv.<br />

11 Piingó, punzar, aguijonear, picar, herir de punía. eré, xí.<br />

12 Pugna, pugna, pelea, batalla, refriega, choque, contienda, debate, riña.<br />

disputa. ÍC, f.<br />

* Pñgil, púgil, atleta, el que combate con otro á puñadas ó con el<br />

cesto. is, 11!.<br />

CX XIV.<br />

1 Punió, castigar. iré, i vi.<br />

2 Püppís, la -popa del navio, la nave. is, f.<br />

:i Püpüs, niño tierno. i. ni.<br />

4 Púpüiá, la niña del ojo. a\ í.<br />

5 Purpura, púrpura (pescado de concha como la del caracol, en cuya garganta<br />

se halla el licor rojo del mismo n..jbrc); color de púrpura; ropa,<br />

vestido teñido de color de púrpura; el magistrado, la magistratura, la<br />

toga. a\ ('.<br />

6 Pus, pus, malcría, humor corrompido; hombre perverso, corrompido,<br />

üris, n.<br />

7 Püríis, puro, limpio; sin mezcla, inocente; íntegro, incorrupto; simple,<br />

natural, sencillo; absoluto , sin restricción, sin condición , sin límite.<br />

i, 03, adj.<br />

8 Püsió, muchachito, jovencito, chico. onis, m.<br />

9 Puléiis, el pozo. i, va.<br />

10 Puteó, oler mal; apestar, echar, exhalar de sí mal olor. eré.<br />

11 Pütó, podar, mondar, limpiar, escamondar, corlar las ramas ó varas<br />

superfinas; pensar, considerar , imaginar ; estimar , juzgar , apreciar,<br />

aré, a vi.<br />

cxxv.<br />

Q.<br />

1 Quiero, buscar, indagar, inquirir; adquirir, hallar; procurar; informarse;<br />

mover una cuestión ó dispula; preguntar. eré, sívl.<br />

' (juaeslüs, la ganancia, interés de las artes lucrativas, el logro; ganancia,<br />

utilidad, provecho; la prostitución. iis, ni.<br />

2 Quálís, cuál, de que género, naturaleza ó propiedad. lis, le, adj.<br />

ü Quaastór, cuestor (magistrado romano que presidia á los delitos públicos<br />

y al tesoro público); tesorero; juez del crimen. cris, ni.<br />

4 Quásillús, canastilla; costilla déla labor de las mugeres. i, m.<br />

5 QuátIS, mover violentamente; molestar, afligir; conmover, mover interiormente;<br />

turbar, perturbar, alborotar. ssl.<br />

G Quatíiór, cuatro. indecl.<br />

7 QuádriS, cuadrar, reducir á cuadro: cuadrar, convenir, adaptarse, acomodarse,<br />

as, are.


RAICES LATINAS. 369<br />

8 Quádrúpláx, cuadruplo, cuadruplicado, lo que contiena cuatro y ¡o que se<br />

multiplica por cuatro. ¡cis, adj.<br />

9 Qué, y, también, ó, porque. adv.<br />

10 Qu§madmód7im, como, al modo, del modo que, di qué modo. adv.<br />

M Quéé, poder, ser capaz. ís, irá.<br />

CXXVI.<br />

1 Qusrcüs, la encina (árbol). us, f.<br />

2 Quéror, quejarse, lamentarse, dolerse, querellarse. eri, stüs.<br />

' QuOrálá, la queja , lamento; disensión, discordia, diferencia; la voz del<br />

animal como el canto de las ranas, el arrullo de la paloma; el gruñido<br />

de otros que parece que se quejan; el sonido de la /lauta ó zampona que<br />

imita la queja; demanda judicial, querella. a;, f.<br />

3 Qulrquidiilá, ta cerceta ó zarceta (ave do tierra y agua corno los<br />

ánades). as, f.<br />

4 Qiñ'l por.quét adv.<br />

5 Qui, que, cual, quien. ;s, Cid.<br />

6 Qmes, quietud, cesación de trabajo, reposo, descanso; el sueño, calma,<br />

serenidad; la paz; la muerte. étís, f.<br />

' Quiescó, descansar, reposar, cesar, d jar de trabajar; estarse quieto,<br />

tranquilo , en paz ; permitir ; dormir; callar; dar descanso. ere, vi.<br />

7 Quin, porqué no; que no, absolutamente. conj.<br />

8 Quinqué, cinco. indoo!.<br />

9 Quiris, qutrite (nombre que se dio á los Romanos y Sabinos después de<br />

la alianza entre Rómulo y Tacio, por lo cual los dos pueblos se juntaron<br />

en uno). Itis, ra.<br />

40 Quís, que, cua., quien. proa.<br />

H Quisquillas, mondaduras , barreduras, raeduras, todo lo que se saca por<br />

estorbo (í saciedad con la escoba; lo que cae de las ramas de los árboles;<br />

hombre bajo y despreciable, la canalla, la ínfima plebe; los pececülos de<br />

poco precio. áriim. pl. f.<br />

CXXVÍÍ.<br />

R.<br />

) Rabies, la rabia (enfermedad;; furia,ira, furor del hombre y délos<br />

brutos. el, f.<br />

í Rábüiá, abogado hablador y vocinglero. a;, ra.<br />

3 Racémüs, un gajo de uvas; racimo de uvas, y de otras frutas ó semillas<br />

que se parecen á ellas; la uva, el mosto. i , ra.<br />

4 Radios, el compás; la regla ó vara para medir figuras y líneas; el rasero<br />

de los medidores de granos; radio ó rayo; la canilla menor del brazo;<br />

rayo de luz, resplandor, rayo de fuego; la viveza de los ojos; rayo de<br />

rueda; la lanzadera del tejedor; espolón que sale á algunas aves en los<br />

pies; radio (la línea tirada desdo el centro del círculo á la circunferencia),<br />

i, ra.<br />

5 Rádix, la raiz de las plantas; la falda, parte inferior de los montes; orígen,<br />

principio de las cosas. ícís. f,<br />

TOMO I. 24


370 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

6 Radó, raer, raspar; barrer, limpiar, borrar. ère, s¡.<br />

7 Ràiâ, la raya (pescado plano de los cartilaginosos). as, f.<br />

8 Râmiis, el ramo ó rama de árbol; el árbol; la hoja; el incienso; la porra<br />

ó maza; linea de consanguinidad; el cuerno del buey. ï, m.<br />

9 Rana, la rana; ránula (tumor que se forma en la lengua do los bueyes);<br />

la rana marina ó pescadora (pescado de los cartilaginosos). .13, f.<br />

10 Râncïdûs, rancio, rancioso, que se pudre y huele mal de puro añejo ; fastidioso,<br />

afectado, í, a?, adj.<br />

CXXVIII.<br />

1 Râpa, eíiia&o (raíz conocida). 33, f,<br />

2 Rapio, llevar, tomar, conducir, quitar de alguna parte con prontitud y<br />

fuerza, arrebatar; robar, hurlar. eró, üi.<br />

i Rarùs, raro, claro, lo que no está denso ó espeso; poco, corlo, escaso, lo<br />

que es en corto número; lo que seré y sucede pocas veces; singular,<br />

excelente. Ï, 03, adj.<br />

4 Ratïs, la balsa hecha de vigas ó maderos unidos de plano, para navegar<br />

en lugar de nave; almadía, jangada; la nave ó barca. ïs, f.<br />

5 Ravis, la ronquera; la pituita que causa la ronquera, ïs, f.<br />

6 Rêmiis, el remo. i, m.<br />

* Ramaleó, remolcar, tirar á sí un navio, un barco á remolque. aré.<br />

7 Rênes, los ríñones. íim, pl. m.<br />

8 Reór, creer, pensar, imaginar. Sri, rátüs.<br />

9 Ràtïo, la razón; la mente, el «so de la razón que distingue al hombre<br />

del bruto; causa, motivo; género, naturaleza, condición , cualidad; orden,<br />

disposición; camino, modo, medio, método; cálculo, cuenta; regla,<br />

medida ; proporción. onïs , í.<br />

CXXIX.<br />

1 Res, la cosa, negocio, asunto, utilidad; interés, hacienda; bienes de fortuna,<br />

heredad, patrimonio, gasto, costa. reí, f.<br />

2 Rëiis, reo, demandado enjuicio, acusado; culpado, delincuente,<br />

fiador. 1, m.<br />

.1 Reté, la red de pesca y caza, el lazo; engaño; falacia, astucia. tis, n.<br />

4 Res, rey, monarca, soberano; gobernador; gran señor, rico, poderoso,<br />

gis, m.<br />

" Regó, dirigir, guiar, conducir; regir, gobernar; corregir, amonestar,<br />

moderar. eró, xí.<br />

5 Rhêdâ, carro de carga, de guerra y de camino, coche de camino, es, f.<br />

G Rhénó, vestido de pequeñas pieles hasta la cintura, usado de los antiguos<br />

Galos y Romanos. onïs , m.<br />

7 Rhenús, el Rhin, famoso rio de Alemania; riachuelo que baña los campos<br />

de Bolonia en Italia. i, m.<br />

S Rhetór, retórico, maestro, profesor de retórica ó.de elocuencia; el que la<br />

enseña; orador. ôrïs.ni.<br />

9 Rhódüs, /todas (isla y ciudad famosa del Asia menor'. I, f.


11 .VICES LATINAS. 371<br />

cxxx.<br />

1 Rhonibús, el rombo ((¡gura geométrica cuadrada, que tiene los lados<br />

iguales, poro los ángulos oblicuos); tomo para hilar; el rodaballo,<br />

pez marino; especie de rueda de que usaban los mágico; en sus encantamientos,<br />

i, ra.<br />

2 Rlioncüs, el ronquido, la irrisión, la mofa ó la burla. i, m.<br />

3 Rhylhmfis , la rima ó ritmo, número, metro, medida, í, m.<br />

'i Rica, i;cío con r¡ue se cubrían las sacerdotisas flamínicas para sacrificar;<br />

especie de capa de muger, de color de púrpura con franjas. 83, f.<br />

5 Rídéíí, reir, reírse. oro, si.<br />

8 Rídícá, estaca, rodrigan, pértiga para sostener las vides. a?, f.<br />

7 Rige, regar, bañar, humedecer, rociar. aré.<br />

8 Rigor, rigor, aspereza del frió, dureza; inflexibilklad; constancia, seve­<br />

ridad, firmeza. orís, m.<br />

9 Rima, rendija, resquicio, abertura; hendidura, raja; efugio, escapatoria.<br />

83 , i'.<br />

10 RIngér, abrir la boca, arrugar la nariz ó el hocico, enseñar los dientes<br />

como hacen los perros y otros animales cuando se irritan; enfadarse,<br />

indignarse, airarse, enfurecerse. gi, dep.<br />

CXXXI.<br />

1 Ripá, ribera del rio, borde; la playa, la costa. re, f.<br />

2 Riscás, alacena, armario. i,m.<br />

3 Rilé, según costumbre, rilo ó ceremonia; bien, recta, debidamente; según<br />

el uso, la costumbre, como sucede. adv.<br />

4 RIvüs, arroyo, riachuelo, corriente del agua. i, m.<br />

5 Rixá, riña, pendencia, debate, cuestión; competencia, disputa, altercación.<br />

03, f.<br />

fi Robér, el roble (árbol de madera muy fuerte); fortaleza, firmeza,<br />

constancia del ánimo; la dureza, solidez, consistencia de las cosas<br />

corpóreas. iris, n.<br />

7 Rodé, roer, corroer, murmurar; hablar mal de otros. ere , si.<br />

8 Rog5, preguntar; rogar, suplicar, pedir con instancia. are.<br />

9 Régús, hoguera, pila ó pira de leña en que los antiguos quemaban los<br />

cadáveres. i, m.<br />

ÍO Roma, Roma (ciudad de Italia, capital déla república romana, después<br />

del imperio romano, y ahora do la iglesia católica); Roma elevada 6,<br />

Diosa. ¡f>, f.<br />

CXXXH.<br />

1 Ros, el rocío. rís , m.<br />

•2 Résá, la rosa, término cariñoso; el rosal; el aceite rosado; el mes de Mayo<br />

que es tiempo de rosas. 33, f.<br />

3 Rótá, la rueda (especie do suplicio entre los griegos); el coche ó<br />

carro. iv, f.<br />

i Rubor, eí r«6or, pudor . vergüenza; el color rojo,rubio, bermejo, óris, ni.<br />

5 Ríibús, la zarza. i, m.


372 PRIMES AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

6 Ríictüs, el eructo ó regüeldo. os, ni.<br />

7 Ríidís, rudo, tosco, bronco, basto, duro, áspero; inculto, erial; grosero,<br />

impolítico, agreste, rústico, ignorante, imperito, indocto. dís, di, adj.<br />

* Rüdíis, ripio, cascote, escombros, despojos de obras. cris, n.<br />

8 Rüfüs, rubio, rojo, bermejo, í, ÍO, adj.<br />

9 Riígá, ruga ó arruga de la cara; el pliegue de la ropa; la vejez, la edad<br />

avanzada; severidad, rigidez de costumbres. a:, f.<br />

10 Rumen, la teta; la parte superior del tragadero (adonde muchos anima­<br />

les atraen la comida del boche para rumiarla); el tragadero. ínís, n.<br />

* Rñmíno, rumiar, masticar segunda vez; repasar, reflexionar,<br />

meditar. aré.<br />

CXXXIII.<br />

1 Riimsx, la romaza (yerba); una especie de dardo. ¡cis, f.<br />

2 Rúmó, rumiar. aré.<br />

3 Rümér, rumor, fama, voz. óiis.ni.<br />

4 Rümpé, romper, quebrar, partir, rasgar, quebrantar, violar,<br />

amolar. eré, iipl.<br />

5 Rúncó, escardar, limpiar las tierras, extirpar tas yerbas inútiles, aré.<br />

6 Rñé, arruinarse, caer precipitadamente; derribar, arruinar, abatir,<br />

demoler, echar por tierra. eré , iií.<br />

* Ruina, ruina, calda, estrago , desastre, derrota, mortandad, daño, calamidad<br />

, desgracia, pérdida. a:, f.<br />

7 Rürsús, segunda vez, oír a vez, de nuevo, nuevamente; hacia atrás,<br />

atrás. adv,<br />

8 Rus, el campo, la campaña; casa decampo; rlislicidad, grosería , impolítica,<br />

ris, n.<br />

* Rüstícüs, rústico , aldeano, villano, agreste; ineullo, grosero, tosco, demasiaelo<br />

vergonzoso, neciamente tímido. i, a», adj.<br />

9 Rüscum, e¡ rusco ó brusco ( especie de mirto silvestre ). I, n.<br />

10 Rütá, la ruda (yerba). ai, f.<br />

11 Rütrüm, instrumento rústico para sacar ó arrancar alguna cosa, como<br />

azadón; instrumento para amasar la cal y arena; el rasero ele la medida.<br />

I, n.<br />

CXXXIV.<br />

s.<br />

1 Sábbátñm, el sábado, séptimo día ele la semana, la semana. i. n.<br />

2 Sabina, la yerba sabina. te. f.<br />

3 Sábülüm, sábulo (arena gruesa y pesada); instrumento músico de cuécelas,<br />

ó el plectro con que se loca. I. n.<br />

* Saburra, lastre de los navios, arena gruesa con e/uc so aseguran de la<br />

fuerza de los vientos; barrio en Roma de muyeres perdidas. re, f.<br />

6 Sácchárom, especie de miel que cogen los Persas y Árabes ele las cañas, ó<br />

bien tomada de sus hojas, ó que á modo de goma estas ó las mismas cañas<br />

desülan, y solo tiene uso en la medicina. I, n.<br />

0 Saccüs, saco, talego. í,m.<br />

* Saccé, coíar, pasar por una manga de paño. aré.<br />

i


RAICES LATINAS. 373<br />

7 Sacér, sacro, sagrado, consagrado, santo; detestable, execrable, abominable,<br />

cri, D3, adj.<br />

* Sacro, consagrar, dedicar; votar á los dioses; excomulgar, maldecir,<br />

proscrilir, dar al diablo. aré.<br />

S Saecilüm, el siglo (espacio de cien años); tiempo, edad, estación; vida,<br />

tiempo de la vida. ¡, n.<br />

9 Sa'pó. muchas, repelidas veces, frecuentemente. adv.<br />

CX XXV.<br />

1 Sarvüs, cruel, duro, inhumano; violento, impetuoso; valiente, pode­<br />

roso. I, se, adj.<br />

2 Sagfts, adiviiio, el que pronostica con encantamiento. i, ni.<br />

* Saga, encantadora, hechicera, supersticiosa. as, f.<br />

3 Sagina, vianda (cobo que sirve para engordar 6 cebar); lo crasitud de<br />

¡a comida; animal cebado; sitio en que se ceban los animales, la comida,<br />

33 , f.<br />

4 Sagran, sayo militar, vestidura propia de soldado raso. i, n.<br />

5 Sagílta , saeta, ¡lecha, dardo; ta láncela ( yerba llamad i lengua de serpíenle)<br />

; el cabo ó punía del mango hecho de sarmientos; la flecha (signo<br />

celeste). 03, f.<br />

6 Sal, la sil; sabiduría, prudencia; sal, gracia, chiste, donaire, agudeza;<br />

ta mar; mincha, pinta de una piedra preciosa; gracia, elegancia, be­<br />

lleza de las cosas corpóreas. ís, n.<br />

7 Salmo, el salmón (pescado). ónís, m.<br />

* Sálpá, la salpa (pescado despreciable). sej, f.<br />

S Salló, saltar; resplandecer, brillar; salir fuera. iré, í¡, üi.<br />

9 Sálñs, ta salud, sanidad (fue tenida por diosa, hija de Esculapio, y tuvo<br />

temp'o en el monte Quirinal); el saludo; conservación, buen estado, cura­<br />

ción,


374 PRIMER AÑO DE LATÍ» Y CASTELLANO.<br />

9 Sanus, sano, robusto, bueno, que tiene buena salud; juicioso; prudente,<br />

sensato, de buen juicio, de buena razón. ¡, ;c, adj.<br />

CXXXVII.<br />

1 Sapa, mosto que ha cocido la mitad; mosto que ha cocido las tres partes,<br />

ce. i.<br />

2 Saplo, tener sabor ó gusto, saber bien ó mal; oler, tener olor bueno<br />

ó malo; ser sabio, prudente, juicioso; teñir buena razón, buen<br />

juicio. . eré , uí.<br />

i) Sárciií, coser; componer; remendar; resarcir, recompensar, enmendar,<br />

iré, rsí.<br />

4 Sarda la sarda (pez parecido á la caballa); la cornelina (piedra preciosa<br />

); sardio. n¡, i'.<br />

5 Sargos, el sargo (pescado que se cria en la ribera del mar entre las pe­<br />

ñas y en cavernas). í, ni.<br />

6 Sárissá, pica (ianza larga usada de los Maccdonios). a;,f.<br />

7 Sarrio, escardar, limpiar los campos de malas yerbas, sachar, curar la<br />

tierra sembrada. í re , i vi.<br />

8 Sata, los sembrados, las mieses. drüm, n. pl.<br />

9 Satié, saciar , liartar , cebar; disgustar, cansar, enfadar. are.<br />

10 Sátéllés, soldado de la guardia de un príncipe (como alabardero); compañero<br />

de la maldad, de alguno ; alguacil, corchete, satélite. ítís, ni.<br />

11 Sátyrús, sátiro, semidiós entre los gentiles; monstruo medio hombre y medio<br />

cabra. : , m.<br />

12 Saüciüs, herido. í, a;, adj.<br />

13 Saxñni, peñasco, roca, escollo, piedra. i. n.<br />

GXXXVIII.<br />

1 Seibo, rascar; raer, raspar por encima suavemente. eré, bl.<br />

2 Scálá , la escalera, la escala; los escalones ó peldaños. x , f.<br />

3 Scalpé, esculpir, entallar, cincelar, burilar; raspar, rascan -,<br />

escarbar. eré, psí.<br />

4 Scamnüm, escaño, banquillo, tarima; gradilla para subir á la cama;<br />

asiento, banco; la loma entre surco y surco. i, a.<br />

* Scandé, trepar, subir. eré, di.<br />

3 Scáplia, esquife, chalupa, lancha que sirve al navio mayor; barco ó barca<br />

de pescador. aa, f.<br />

6 Scapüs, el tallo de las plantas; el pámpano del racimo de uvas; el cuerpo<br />

de la columna; el asta ó astil atravesado del peso: la lanzadera del tejedor;<br />

el madero en que estriban los quicios de la puerta ; el cuadernillo ó<br />

mano de papel; el montante de la escalera. i, ta.<br />

7 Scaüríis, el que tiene los zancajos y talones muy gruesos; ( de donde se dio<br />

el sobrenombre de Escauros á los Emilios romanos). I, £e, adj.<br />

8 Scatéé, salir, brotar de ta tierra ó de las peñas; abundar, reventar de,<br />

lleno. eré.<br />

9 Scélüs, maldad, crimen, delito, pecado atroz, impiedad; hombre malvado;<br />

infelicidad, infortunio, miseria, desgracia, desventura; pena, suplicio;<br />

la propiedad de dañar. éris. n.


RAICES LATINAS. 37ü<br />

10 Scsníi, escena, teatro; estancia compuesta y cubierta de ramas de árboles<br />

para sombra y recreo; sombra de mucha arboleda, su amenidad y vista;<br />

pieza de teatro, comedia, tragedia. EC, í.<br />

CX XXIX.<br />

1 Scholá , la escuela, estudio, academia, aula donde se ejercitan las ciencias<br />

y las artes; los preceptos, lo que se enseña y disputa en la escuela; escuela<br />

, secta. te , f.<br />

2 Scillá, ta cebolla albarrana. ai, f.<br />

3 Scindo, rasgar, romper, hender, partir, dividir, corlar. ere, ¡di.<br />

4 Scintillá, centella, chispa, pavesa de juego. as, f.<br />

5 Sció, saber. Iré.<br />

* SciscíS, saber, entender; decretar, restablecer, ordenar; dar su voto, su<br />

parecer. eré.<br />

(i Seipíó, báculo, baslon; rodrigón de tas vides; Escipion (famoso sobre­<br />

nombre romano;; el pezón de que cuelga la uva, onís, m.<br />

7 Scirpüs, el junco. i, m.<br />


376 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

CXLI,<br />

i Scrüla, andrajos, trastos y ropa vieja; muebles ¡j utensilios rotos, quebrados,<br />

óriim, i>l. n.<br />

i Scrutár, escudriñar, registrar, reconocer, buscar con mucho cuidado y<br />

diligencia. ári.<br />

3 Scíilpó, esculpir, entallar, hacer figuras de relieve en madera, metaló<br />

piedra, eré, psí.<br />

4 Seürra, Imfon, ehoearrero, truhán; guardia de corps; paje de armas,<br />

escudero. se, ra.<br />

5 Scütüni, el escudo largo. i, n.<br />

6 Scymniis, el leoncillo, el cachorro del león. i, m.<br />

7 Scyphús, vaso, taza para beber, copa, I. ro.<br />

8 Sébüm, el sebo, grasa de los animales. i, n.<br />

9 Secó, cortar, tajar, hender, partir, dividir; terminar, acabar, finalizar,<br />

aré, üí.<br />

10 SScfindüs, segundo, lo que está en segundo lugar ó clase; propicio, favorable,<br />

próspero, feliz. i, ai, adj.<br />

H Sedeo, sentarse, estar sentado; estarse sentado, estar ocioso; estar acam<br />

pado; posar, parar, pararse; imprimirse, pegarse, introducirse, eré, di.<br />

12 Sedó, sosegar, mitigar, apaciguar, apagar, calmar, tranquilizar,<br />

aquietar. aré.<br />

CXLII.<br />

1 Sémel, una vez. adv.<br />

2 Semís. el semis, medio as ó libra romana , seis onzas. íssís, m.<br />

' Semita, suida, camino estrecho, sendero; el camino. te, f.<br />

3 Simpar, siempre, siempre jamás , toda la vida, continuamente. adv.<br />

4 Senes, el viejo, el hombre ó animal de muchos años; viejo, anciano, antiguo.<br />

nís, ni.<br />

B Sentés, abrojos, espinas. íiini, pl. ra.<br />

6 Séntíó, sentir, percibir por los sentidos; juzgar, pensar, ser de opinión,<br />

de parecer; percibir, entender, conocer, experimentar, probar, hacer<br />

experiencia. Iré.<br />

7 Séps, especie de áspid ó culebra ponzoñosa. is, m.<br />

8 Sepes, seto, cerca, cercado de maderos, ramas ó zarzas. is. f.<br />

9 Septum, siete. indecl.<br />

10 SéquSr, seguir, ir detras; perseguir, ir al alcance; acaecer, suceder,<br />

acontecer; procurar, apetecer, desear; imitar. quí.<br />

H Sera, cerradura, pestillo, cerrojo, tranca de la puerta. as, f.<br />

CXLIII.<br />

4 Seres, los Tártaros orientales (pueblos de la Estiba asiática oriental, fa­<br />

mosos por su justicia, y no menos por sus finísimas manufacturas du<br />

lana\ iíni, pl. m.<br />

* Sírícñm, obra que hacen de algodón ó seda los Tártaros orientales, i, n.<br />

2 Sara, sembrar; plantar; excitar, levantar, hacer nacer, eré, séví. salüm.


RAICES LATINAS. 377<br />

Sérmo-, lengua, idioma, habla; plática, conversación, discurso; estilo; rumor,<br />

ruido, voz, fama. ónís, m.<br />

Sérpó, andar arrastrando; serpear, andar haciendo vueltas ó torneos;<br />

crecer, dilatarse, extenderse insensible, ocultamente. oré, psi.<br />

Sérpíllüm, el serpol (yerba conocida). i, n.<br />

Sárrá, la sierra con dientes ó sin ellos; el pez sierra; modo de pelear<br />

avanzando y retirándose alternativamente. a?, f.<br />

6 Serum, el suero de la leche. i, n.<br />

7 Serum, la tarde. I, n.<br />

8 Servús, siervo, esclavo. i, ce, adj.<br />

' Servio, vivir en la esclavitud, ser esclavo, estar como tal; servir, obsequiar,<br />

complacer; hacer la corte; cortejar. Iré.<br />

9 Serva, conservar, guardar, reservar; observar, especular, examinar;<br />

salvar, libertar; estar de observación, de guardia. aré.<br />

0 Sésámñm, loria ó bollo hecho con miel y harina de trigo de Indias ó<br />

maiz. i, n.<br />

CXLIV.<br />

1 Sésqui, vez y media, indecl.<br />

2 Sélá , la cerda (pelo grueso de algunos animales); el pelo para pescar;<br />

el pincel hecho de cerdas. se , f.<br />

3 Sevéríís, severo, rigoroso, austero; íntegro, exacto; acre, áspero, duro,<br />

triste, tétrico, melancólico. I, ce, adj.<br />

4 Si, si. conj. subj.<br />

5 Sibilüs, el silbo ó silbido. I, ra.<br />

6 Sica, puñal, daga, cuchillo. aj , f.<br />

7 Síccüs, seco, árido, enjuto, sin humedad; parco, sobrio. i, se, adj.<br />

8 Signiim, señal, indicio, signo, marca; presagio, pronóstico, anuncio; prodigio,<br />

portento; bandera, estandarte; insignia militar, señal de la trompeta<br />

en la batalla; signo del zodiaco; estatua, imagen, simulacro, figura;<br />

el sello, la señal que, imprime, insignia, muestra de nuestras fábricas,<br />

í, n.<br />

9 Silaüs, yerba que nace en los arroyos semejante al apio. í, m.<br />

0 Siléó, callar, no hablar; estar ocioso. eré, ui.<br />

1 Síllr, arbusto que algunos dicen ser la mimbrera; el rio Siluro de Saierno.<br />

eris, n.<br />

2 Síláx, el pedernal; cualquiera piedra pequeña ; peñasco, roca; dureza<br />

de genio ó de corazón. ícís , m. f.<br />

13 Síligí, trigo candeal, selecto; la flor de la harina. • ínis, f.<br />

CXLY.<br />

f Silíqua , silicua, la vaina de cualquier fruto; el fruto del algarrobo, la<br />

algarroba, la planta fenogreco; el peso menor entre los romanos, un<br />

(¡rano, la sexta parle de un escrúpulo. 03, f.<br />

2 Simia, la mona; remedador, imitador inepto y fastidioso. s¡ , f.<br />

3 Simíla, ¡a flor de la harina. as, f<br />

» Símílís, semejante, parecido. lé, adj.


378 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

Simuló, simular, fingir , representar lo que no es, asimilarse parecer,<br />

pintar, representar. aró.<br />

0 Slmpúlíim , vaso ó cáliz pequeño de madera ó barro con que se hacían<br />

las libaciones en los sacrificios. ' i,n.<br />

6 Símiis, romo, chato, de nariz hundida. I , a;, adj.<br />

7 Sínipí, la mostaza. indecl.<br />

8 Síncürüs, sincero, puro, neto, sin mezcla; franco, ingenuo candido, verdadero;<br />

sano, ileso. i, ai, adj.<br />

9 Síndón, lienzo de lino, la sábana. ónis, f.<br />

GXLVI.<br />

1 Sino, sin. prep. abl.<br />

2 Sino, dejar, hacer, permitir, sufrir; pasar. oró, sívl.<br />

3 Slngüllüs, sollozo, hipo, suspiro. ús, ni.<br />

4 Síngúll, sendos, cada uno de por sí, en particular; soios, solitarios, reti­<br />

rados, óriim, árñm, adj.<br />

5 Sínístór , siniestro, izquierdo, de la mano ó hacia la mano izquierda,<br />

adverso, contrario, nocivo, funesto, fatal; de buen agüero, favorable,<br />

próspero, feliz, alegre en los auspicios entre los romanos; dj mal agüero;<br />

malvado, perverso, malicioso. tri, ai, adj.<br />

6 Sínüm, frasco, botella ó botija grande para vino; tarro, cuenco. i, n.<br />

7 Smüs, e¡ seno, pecho ó regazo; golfo, doblez, pliegue; vela ele navio, concavidad<br />

de una llaga; sima, profundidad, abismo; corazón, centro, medio<br />

de alguna cosa; vuelta, rodeo; red para cazar. ús, ni.<br />

8 Sípáríüm, cortina ó telón del teatro. i, n.<br />

9 Síphó, cañón, caño con cpic si dirige el agua á diversas partes; gerínga<br />

de que se usaba en los incendios; bomba, sifón. ónis, m.<br />

10 Siriüs, el sirio (estrella llamada comunmente la Canícula). í, m.<br />

11 Sisar, ta chiriv'ia (raíz parecida al rábano). erís, n.<br />

12 SIstrüm , ei sislro ( instrumento de metal de que usaban los sacerdotes<br />

egipcios en los sacrilicios de lsis). • i,n.<br />

13 Sítís, la sed, apetito natural del agua. is , f.<br />

CXLVII.<br />

1 Sítíílá, la urna ó caja pequeña en que se echan las suertes ó votos, te, f.<br />

2 Smárágdüs, la esmeralda (piedra preciosa de color verde trasparente);<br />

el color verde. I, ni.<br />

3 Smllax.eí tejo, (árbol); la corregüela mayor ó campanuda (yerba); nombre<br />

de una joven que fingían haber sido trasformada en esta yerba, cis, f.<br />

4 Sóbólís, linaje, generación, descendencia, raza; prole, familia, los hijos,<br />

renuevo, pimpollo de las plantas. is, t.<br />

5 Sóbriüs, sobrio, templado, moderado en el beber y comer; atento, vigilante,<br />

diligente; cauto, prudente; el que está en su juicio. I, ae, adj.<br />

6 Sobrlnús, primo hermano, prima hermana,hijos de hermanos. I, a;, adj.<br />

7 Sóccás, el zueco, zapato con qus representaban los cómicos, y era común<br />

á los romanos; la comedia, el estilo familiar ele ella; el verso jámbico<br />

en que se escribía la comedia. i, ni.


RAICES LATINAS. 379<br />

8 Sócér, el suegro, el padre del marido ó de la muger casada, el<br />

abuelo. i, ni.<br />

9 Sóciüs, socio,compañero, partícipe; asociado, confederado, aliado, auxiliar<br />

; pariente consanguíneo. ¡I, ni.<br />

10 SódSlls, compañero, camarada, amigo, concolega; de su mismo<br />

gremio. ís, ni.<br />

M Sol, el sol; la luz; el día; sitio, lugar donde da el sol. ís, m.<br />

12 Soleé, la chinela que cubre solo la planta del pié; la herradura y la uña,<br />

ó casco de las caballerías; la solera de madera del edificio; el lenguado<br />

(pez) ; instrumento como prensa para sacar aceite. ae, f,<br />

13 Sóléó, so'er, acostumbrar, usar. ero , ít¿ís.<br />

CXLVIIÍ.<br />

1 Solénmís, solemne, festivo, célebre á cierto y determinado<br />

tiempo. nis,né,adj.<br />

2 Solar», hábil, ingenioso, capaz, industrioso; astuto, malicioso, ertís, adj.<br />

3 Sóllícító,' conmover, mover, alterar de su centro ó asiento; solicitar,<br />

instar; instigar, tentar, inquietar, turbar, perturbar , agitar; atraer,<br />

convidar, excitar. aro.<br />

4 Sólidas, séé.ido, macizo ; firme, estable, fuerte, verdadero, sincero, per-<br />

. fecto. i, se, adj.<br />

5 Sólíiim, el solio, trono, silla recd; el reino; el baño ú cubo para bañarse<br />

uno solo. i, n.<br />

ti Sólór, consolar, confortar, dar consuelo. arí.<br />

7 Sóliim, el suelo, la tierra; campo, terreno; lugar, país, región; el solar<br />

en que se edifica; la planta de pié. I, n.<br />

8 Solas, solo, solitario, sin compañía; solitario, desierto, inhabitado, á, üra.<br />

9 Solvó, desatar, desligar; pagar, satisfacer; ¡erar ancora, parlir, hacerse<br />

á la vela; resolver, quitar la dificultad; disolver, desleír; saltar,<br />

libertar, abrir, ablandar. vis, eré.<br />

10 Sómníis, el sueño, el acto de dormir; el dios del sueño. i, ni.<br />

M Sons, reo, delincuente, culpado; nocivo, perjudicial. óntis, adj.<br />

(2 Senos , sonido, ruido; voz, canto, palabra; pronunciación, acento, i, ni.<br />

CXLIX.<br />

\ Sópér, sopor, adormecimiento, el sueño; bebida soporífera; el cochero del<br />

carro de la luna. órís, m.<br />

2 Sorbéó, sorber, beber; absorber, abismar, sepultar. eré, bfíi.<br />

3 Sorbían, la serva (pora ó fruta del serval). í, n.<br />

" Sorbéis, el serval; sorvo 6 servo (árbol especie de peral). i, f.<br />

4 Sórdes, suciedad., inmundicia , porquería; sordidez, avaricia, mezquindad,<br />

miseria; deshonor, infamia, deshonra; la hez del pueblo, la canalla,<br />

la gente vil y baja. ís, f.<br />

5 Sores, el ratón silvestre, el topo. ícis, ni.<br />

6 Sórítés, sorites ó argumento, acerva!, capcioso, en quede muchas proposiciones<br />

enlazadas como por grados, se infiere alguna cosa. te, ra.<br />

7 Sóror, la hermana, lo igual aparecido á otro. órís, f.


380 PRIliiili ASO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

S Sois, suerte, acaso, acaecimiento, accidente, suceso fortuito; los instrumentos<br />

con que se echan ó sacan suertes; el hado y fatal necesidad,<br />

oráculo, sueño, sortilegio; estado , clase, condición particular; peculio,<br />

capital puesto á ganancias. órtís, f.<br />

9 Sospés, sano, salvo, libre, incólume (se dice de las personas y de las<br />

cosas); próspero , feliz, salvador. ítís, m. y f.<br />

10 SpádS, el eunuco, capón, castrado; el que sin ser castrado no puede tener<br />

sucesión por alguna enfermedad. ónis, m.<br />

M Spargí, esparcir, derramar, sembrar, echar por varias partes; dividir,<br />

disipar, dispersar; rociar, humedecer, bañar; extender, divulgar, hacer<br />

correr la vos. h, rsi.<br />

CL.<br />

1 Spirtñm, esparto ¡yerba de quo se forman sogas, esteras y otras<br />

obras). í, n.<br />

2 Spariís, saeta, flecha, dardo corto; pez marino. i, ra.<br />

3 Spatíñm, espacio, intervalo, distancia de lugar ó tiempo; el paseo, la acción<br />

de pasearse y el sitio donde se pasca; tiempo, lugar, ocio, capacidad,<br />

anchura, extensión, grosura. i, n.<br />

4 Spéciés, especie sujeta al género; forma, figura, imagen; representación,<br />

traza, aire, fisonomía, belleza, hermosura; pretexto, apariencia, socolor;<br />

fantasma, sombra, espectro, visión nocturna; vista, aspecto, ei , f.<br />

SpecíS, ver, mirar con atención; considerar, reflexionar, examinar,<br />

pensar con madurez. eré, xí.<br />

5 Spéiüncá, espelunca, caverna, gruta, cueva tenebrosa; conducto subterráneo,<br />

mina. 'x, f<br />

6 Spérnó, despreciar, menospreciar, desechar; desdeñar; tener en poco,<br />

mirar con desprecio; segregar, apartar. ere, sprévi.<br />

Spéro, esperar, fiar, confiar, aguardar, tener esperanza; temer, esperar<br />

el mal que puede acaecer ; creer , pensar. are.<br />

7 Spes, esperanza, confianza, espeelacíon; la esperanza idiosa); el temor,<br />

éi, i.<br />

8 Splinerá, la esfera ó globo sólido comprendido en una sola superficie con<br />

un punto dentro, desde el cual todas las líneas rectas que terminan en<br />

la superficie son iguales; descripción del movimiento de los astros; la pelota,<br />

as, f.<br />

0 Splcá, la espiga, el agregado de granos de trigo, cebada ú otra semilla<br />

c¡ue nacen en lo alto de ta caña; espiga de Virgo, estrella en el signo de<br />

Virgo. aa, f.<br />

4 0 Spíná, la espina ó púa del espino y zarza; el espinazo; la espina de los<br />

pescados; púa de erizo y espin; dificultad, lugar espinoso, difícil, se. f.<br />

CLI.<br />

4 Spínthér, brazalete que llevaban las mugeres en la parte superior del<br />

brazo izquierdo; nombre de un cómico; sobrenombre de Publio Cornelia<br />

Lénlulo. érís, n.<br />

5 Spírá, espira (línea curva á modo do caracol); adorno de muger para


RAICES LATINAS. 381<br />

la cabeza en vueltas,ó roscas; torta ó rosca de masa; rosca de la cidebra;<br />

nudo de los árboles; cinta ó cordón que viene debajo de la barba para<br />

asegurar el sombrero; basa de la columna; Espira (ciudad do Ale­<br />

mania), a;, f.<br />

3 Spiri, respirar; alentar; exhalar, despedir olor. ara.<br />

' Splritüs, el espíritu (sustancia inmaterial); respiración, aliento, hálito,<br />

soplo; viento, aire, espíritu vital ó animal del cuerpo ; la vida; el alma,<br />

ánimo, valor, brio, esfuerzo, valentía, aliento; fiereza, orgullo altanería,<br />

ib, ra.<br />

4 Spíssús, espeso, apretado, condensado, duro, sólido; tardo, lento, pesado.<br />

I, os, adj.<br />

5 Splen, e¡ bazo. nls, n.<br />

S Splándáo, resplandecer, lucir , brillar; hacerse brillante y claro. ere.<br />

7 SpoÍíüm, despojo, presa, bolín de los enemigos; pieles, cueros de los animales.<br />

I, n.<br />

S Sponda, los pies de una cama de madera, ó la madera ó tablado de una<br />

cama de cordeles; el lado exterior de la cama, ó por donde se sube á<br />

ella; la cama. aa , f.<br />

9 Spondèo, prometer, dar palabra, empeñar su palabra, ofrecer espontáneamente;<br />

responder por otro, dar seguridad ó caución. ere.<br />

10 Spèngi», la esponja (especie media entre los animales y las plantas), aa, f.<br />

CLII.<br />

i Sporta, espuerta ó capacho de esparlo, de juncos, palma y otras<br />

cosas. ce, f.<br />

! Spuma, la espuma, hez rala de algún líquido que hierve ó se agita fuertemente,<br />

oa, f.<br />

3 Spùó, escupir. ère, às, avi.<br />

4 Spürcús, puerco, sucio, inmundo; impuro, obsceno, deshonesto; vil,<br />

bajo. I. aa, adj.<br />

5 SqualíSr, porquería, suciedad, inmundicia; desaliño, desaseo; tristeza,<br />

tuto; aspereza, falta de pulimento y trabajo. óris, m.<br />

6 Squama, la escama ilei pescado. os, f.<br />

7 Stagnñm, estanque, laguna, agua detenida, muerta; el mar. i, n.<br />

8 Stella, estrella, astro; constelación; el pez estrella; cual(¡uiera cosa que se<br />

hace ó tiene figura de estrella. a», f.<br />

9 Stemma, la corona ó guirnalda; árbol genealógico, genealogía (armas do<br />

la familia); festón, cenefas de coronas ú hojas enlazadas de que penden<br />

series de retratos de los mayores. átis, n.<br />

10 Stérciis, el estiércol; la escoria y heces de los metales. òrìs, n.<br />

CLIII.<br />

1 Stérilís, estéril, infecundo, infructuoso, que no produce fruto, inútil que<br />

no sirve de nada. lis, le , adj.<br />

2 StérnA, echar, tender ó extender en el suelo, en tierra; cubrir, tapar<br />

extendiendo; echar por tierra, abatir, aterrar, derribar; aplanar, allanar,<br />

calmar. ere, strüví.


382 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO<br />

3 Stérnüo, estornudar. eré, ü!.<br />

4 Stòrtéò, roncar, dormir. ère, üi.<br />

5 Stillò, destilar, ó estilar, gotear, caer el licor á gotas. Svi.<br />

6 Stilla, la gota que cae ó destila. as, f.<br />

7 Stingilo, extinguir, apagar; extirpar, desarraigar, quitar, deshacer, aniquilar;<br />

matar. eré, xl.<br />

8 Stipés, estaca (palo hincado en tierra); (roncos, ramo grueso; el árbol,<br />

la vara ó caña delgada; hombre estúpido, necio, fatuo, un tronco, un<br />

madero. ítís, n¡.<br />

9 Stlps, el vellón ó moneda de cobre entre los romanos; limosna; contribución<br />

voluntaria con que muchos concurren para una obra pública, para<br />

el alimento de los pobres ó el cullo sagrado; lucro, emolumento, ganancia;<br />

multa pecuniaria. is, f.<br />

10 Stipula, paja ó caña de la mies, rastrojo; la espiga que queda de rezago<br />

ó por coger después de la siega; churumbela, zampona , caramillo, ¡lauta<br />

pastoril. №, f.<br />

H Stipñlor, estipular; hacer un contrato ó mutua promesa con formalidad<br />

jurídica, de que resulla igual obligación. ari.<br />

CUV.<br />

1 Stlrps, raiz, tronco del árbol; el árbol; planta, mata; origen, fuente,<br />

causa, principio; estirpe, razo,, linca, familia, carta, descendencia, pís, f.<br />

2 Sto, estar depié óenpié, estar (tenerse derecho); permanecer, persistir,<br />

mantenerse en su opinión; hallarse, morar, habitar; estar parado, detenido.<br />

aré, stétl.<br />

3 Síolá, ropa tular de las damas romanas (hueca y con muchos pliegues<br />

que ataban por la cintura; en Grecia era propia de los dos sexos); matrona,<br />

dama, señora de estimación; vestidura sacerdotal; la estola, as, f.<br />

4 Stémáchíis, el estómago, el principio ó extremidad del esófago; orificio del<br />

ventrículo en que se hace la cocción de la comida; cólera, indignación,<br />

enfado; genio, gusto, ingenio. I, m.<br />

5 Storéá, la estera de juncos, cañas, esparlo, cáñamo y otras cosas, a?, f.<br />

6 Strábé, bizco, bicoso, que tiene la vista atravesada; sobrenombre romano<br />

de la familia Fania, Pompeya y otras. oms, m,<br />

7 Sirena, estrena o estrenas, dádiva, presente entre amigos (en lo antiguo<br />

lo hacían los príncipes y patronos á sus vasallos y clientes, y al contrario,<br />

en los días festivos y al principio del año). a\ f.<br />

S Strépé, hacer ruido, estrépito ó estruendo; resonar, retumbar, ero, fii.<br />

9 Stríá, estría, la orla ó borde relevado de la media caña de la columna,<br />

ai, f.<br />

* Strldé, rechinar, hacer un ruido ingrato , penetrante. eré , di.<br />

10 Stüdéo, estudiar, dedicarse, aplicarse al estudio; procurar, desear; favorecer,<br />

seguir el partido ó facción de alguno. eré, diíl.<br />

av.<br />

1 Stringò, apretar, comprimir, estrechar fuertemente; cortar, arrancar;<br />

ofender; tocar; herir ligeramente. ore, xi.


RAICES LATINAS. 383<br />

i Stréjphá, vuelta de la ligadura, catadura; treta, maula, astucia, engaño,<br />

falacia de palabras; la parle del himno que se cantaba á la primera<br />

vuelta del ara. se, f.<br />

3 Strftes, montón, hacina de cosas unas sobre otras, la hoguera ó pira; la<br />

oblación de ciertas tortas (compuestas do harina, miel y aceite). ís, f.<br />

* Strücj, construir, fabricar colocando unas cosas sobre otras; amontonar,<br />

hacinar, acumular; maquinar, disponer, trazar; colocar, ordenar,<br />

disponer, poner en orden. eré, xT.<br />

4 Strümá, la papera ó lamparon. a;, f.<br />

3 Stüdíüm, estadio, aplicación; afición, pasión, amistad, benevolencia,<br />

amor, favor, parcia'idad; deseo, cuidado, propensión, aplicación, voluntad,<br />

deleite; escuela, lugar donde se ejercitan los esludios. I, n.<br />

6 Stültüs, necio, fatuo, bobo, loco, ignorante. i, ss, adj.<br />

7 Stiipá, la estopa. s¡, f.<br />

8 StítpiV, estupor, pasmo; estupidez, estolidez; hombre estúpido. óYís, m.<br />

9 Slíipriim,.estupro (acto ilí.áto con doncella ó viuda); deshonestidad, trato<br />

torpe, lujuria; torpeza, deshonra. I, n.<br />

10 Stürnus, el estornino (pájaro muy parecido al tordo). I, m.<br />

CLVI.<br />

1 Stylíís, estilo ó punzón con que los antiguos escribían en tablas enceradas;<br />

vara ú tallo de una planta; estilo ó modo de escribir, bueno ó malo, de<br />

cualquiera; el ejercicio de componer; aguja de un cuadrante. I, m.<br />

2 Styx, Esligia (fuente sumamente fria que nace de un peñasco en el monte<br />

Nonacro do Arcadia); la laguna ¡isligia; el infierno. gis, f,<br />

3 Sííadó(í, persuadir, aconsejar, exhortar. eré, sí.<br />

4 Süávrs, suave, dulce, grato, amoroso, agradable, gustoso,<br />

amable. vis, vé, adj.<br />

5 Süb, debajo, junto. prep. abl. y acus.<br />

6 Sübér , eí alcornoque (árbol). érís, n.<br />

7 Sücciis, e¡ suco (jugo de los cuerpos y plantas); fuerza, vigor. 1, m.<br />

8 Súcula, puerca ó cerda pequeña; rodillo en que se envuelve el cable de alguna<br />

máquina; ropa interior, camisa; el torno. a?, f.<br />

9 Siidés, pértiga, estaca, palo, bastón, asta; espina aguda del pescado; dardo<br />

tostado al fuego. is, f.<br />

-10 Südüm, serenidad, cielo sereno, buen tiempo. í, n.<br />

GLVII.<br />

1 SüéscíS, acostumbrarse, estar acostumbrado, soler, tener<br />

costumbre. eré, evi.<br />

2 SüíTíó, sahumar, perfumar; quemar por sahumerio; calentar, fomentar<br />

ice.<br />

3 Sügó, montar, chupar, sacar, atraer el jugo con los labios. ere, xí.<br />

4 Süicüs, surco, rastro del arado;' hoya para plantar los árboles; canal<br />

para riego; la misma acción de aranzada, vuelta que se da á la<br />

tierra. >, mti<br />

Sülphiír, azufre; el rayo, por la luz y olor sulfúreo. (iris, n.


384 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

fi Süm, ser, estar, existir; permanecer; quedarse; tener. es, ésaé.<br />

7 Sümmiis, lo mas alto ó elevado; extremo, último; máximo, amplísimo,<br />

perfecto. . l, 33, adj.<br />

5 Sumí), tomar, elegir, escoger ; atribuir, arrogar, apropiar, emplear, gastar;<br />

suponer, presuponer. eré, psí.<br />

9 SÍÍ5, coser; acarrear, atraer, ocasionar. eré.<br />

10 Süpéllex, los muebles de casa, los trastos, el menaje de casa; el<br />

ajuar. éctllís, f.<br />

11 Siipsr, sobre, encima de, acerca de, mas allá. prep. acus y abl.<br />

* Superé, superar, vencer, exceder; aventajar; pasar mas adelante; sobreabundar,<br />

sobrar, quedar, restar; sobrevivir. aré.<br />

* Sùperbùs, soberbio, altivo, insolente, altanero, arrogante; noble, ilustre,<br />

grande, adornado, magnífico. i, re, adj.<br />

CLVII1.<br />

1 Süppárüm, el velo, lienzo, vela de navio; túnica., ropa interior de<br />

lienzo. i, n.<br />

2 Sarà, pantorrilla; sura (un hueso de la pierna); la pierna; sobrenombre<br />

romano de algunas familias. re, f.<br />

3 Sürcúlüs, renuevo, pimpollo del árbol ó planta; púa de un árbol.que se<br />

ingiere en olro; planta, mata pequeña. i, ni.<br />

'i Sfirdñs, sordo; que no da sonido, que no resuena, que no quiere oír. inflexible.<br />

I, aa, adj.<br />

3 Surge, levantar, enderezar, poner derecho; nacer, brotar, salir, despuntar;<br />

crecer, levantarse; salir á hablar en público. eré, ex;.<br />

6 Sus, el puerco y la puerca. oís, ni.<br />

7 Susurras, susurro, murmullo, ruido confuso y sumiso; plática dicha al<br />

oído, en secreto, en tono bajo; el zumbido de las abejas. i, m.<br />

8 Sycèphàntà, el calumniador ó delator; sicofanta, engañador; embustero;<br />

adulador, lisonjero. re, ni.<br />

9 Sydiis, constelación, signo celeste, astro, estrella, planeta; un estandarte<br />

una insignia; grabado, adornado de figuras. éris, n.<br />

10 Sylva, selva, bosque lleno de árboles, malezas y malas; silva, poema corlo,<br />

vario y libre, como las de Estado. re, f.<br />

11 Syngráphá, papel, cedida, escritura firmada. ta. f.<br />

CLIX.<br />

T.<br />

1 Tábanos, el tábano, moscón. i, m,<br />

2 Taberna, casa, habitación; tienda; hostería, taberna. re, f.<br />

3 Tabeé, secarse, consumirse; corromperse, podrirse. eré, flí.<br />

4 Tàbula, la labia, tablero para jugar, como el de damas ó chaquete; pintura,<br />

lienzo, cuadro; mapa geográfico; escrito, escritura; contrato, instrumento;<br />

cuaderno, libro de cuenta; diploma, patentes, ley, privilegio,<br />

edicto; almoneda, venta, pública; tabla para votar; proscripción, lista d<br />

los proscritos. № f


RAICES LATINAS. IÍ85<br />

5 Tacéó, callar, enmudecer, guardar silencio, no hablar. eré, üi.<br />

6 Taadá, la tea, árbol resinoso de que se hacen las teas para alumbrar; antorcha,<br />

luminaria; el matrimonio, ta boda. se, f.<br />

7 Taidét, dar tedio, enfado, pena, pesadumbre, molestia, pesar, eré, imp.<br />

3 Taenía, faja, cinta, listón; venda para ligar las heridas; festón, adorno<br />

de /lores; lista, faja de la arquitectura; lombrices del cuerpo; un pez<br />

larguito y delgado. 33, f.<br />

i» Táléá, rama del árbol que se corta por los dos cabos para plantarlas; tejo<br />

de hierro que en tiempo de César usaban por moneda los Ingleses; leja ó<br />

plancha de madera; trozo, zoquete de madera con que se asegura ta<br />

unión del muro interiormente. ce, f.<br />

1(1 Táléntfim, talento (peso de sesenla libras si es menor, y de odíenla si es<br />

mayor, A seis mil dracmas). í. n.<br />

CLX.<br />

I Tálís, tal, igual, semejante. lis, lé, adj.<br />

i Talpá, el topo {animal como ratón, negro y casi ciego, que'hace madri­<br />

guera en los campos y huertas). ai, ni. y f.<br />

3 Talüs, el talón del pié; los siete huesos que componen la garganta del pié;<br />

dado para jugar. I, m.<br />

4 Tam, tan, tanto. adv.<br />

:i Tamarix, el tamariz, alarfe ó taray (arbusto de un fruto<br />

lanuginoso). ícís, f.<br />

fi Tángíí, tocar, palpar; manejar, manosear; entrar, visitar, ir á ver; rociar,<br />

bañar; lomar, quitar, coger, pillar, robar; estar contiguo, inmediato<br />

; gustar, probar; engañar; mover, agitar, perturbar el<br />

ánimo. eré, teligi.<br />

7 Tapes, tapete, tapiz, alfombra; cubierta de cama. etís, m.<br />

5 Tardíis, tordo, lento, pesado, tardón; torpe, rudo. i, a', adj.<br />

9 Tártara, el tártaro, el infierno. 5rüm, pl. n.<br />

in Taiirüs, el monte Tauro del Asia; el toro, el buey no castrado; tauro<br />

(el segundo signo del Zodiaco) ; una avecilla que imita en el canto el<br />

bramido del toro; ta raíz del árbol; el escarabajo semejante á la garrapala;<br />

la parte obscena del animal. i, m.<br />

11 Taxüs, el tejo (árbol parecido al abeto que lleva una frutilla venenosa, y<br />

aun dicen que hasta su sombra hace daño). I, f.<br />

12 Téchná, arte, maña, treta. a;, f.<br />

1.3 Tégó, cubrir, tapar, encubrir, ocultar, disimular; defender, proteger,<br />

amparar. eré , xi.<br />

14 Tela, lela, paño y todo tejido de tino, lana, seda y algodones; lela de araña;<br />

hilo, estambre, hilaza; el telar. 33, f.<br />

CLX1.<br />

1 Telina, la tierra, el suelo, terreno; la diosa Tclus ó Tierra. unís, f.<br />

2 Télüm, dardo, lanza, flecha , toda arma arrojadiza con la mano ó máquinas;<br />

espada, hierro, puñal. i, n.<br />

3 Témétüm, el vino voz antigua 1. i, n.<br />

TOMO I. 25


386 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO.<br />

4 Témnó, despreciar, menospreciar, tener en poco. ero, psí,<br />

5 Temo, el timón ó lanza de coche ó carro; traviesa, viga de traviesa ; el<br />

carro; dinero epue se pagaba por un sustituto para el servicio militar,<br />

ónís, m.<br />

6 Templüm, templo consagrado á la Divinidad; lugar exento, descubierto<br />

por todas partes, notado y consagrado por los augures con ciertas fórmulas;<br />

lugar donde se tenia el senado, como la curia Hoslilia, ¡'empega,<br />

Julia, consagradas laminen por los augures piara este fin; el sepulcro;<br />

el mar; la iglesia. i. n.<br />

7 Témpüs, tiempo, espacio, intervalo; razón, ocasión, oportunidad; el siglo;<br />

estación del año ó del día; calamidad, desgracia, suceso, acaecimiento;<br />

el tiempo de un verbo. órís, TI.<br />

* Temperó, mezclar; misturar; gobernar, dirigir, arreglar; refrenar,<br />

contener; abstenerse, contenerse; temperar, atemperar, templar, suavizar,<br />

mitigar. aró.<br />

S Tendí», tender, entender; alargar, ofrecer; ir, dirigirse, marchar, caminar;<br />

resistir, hacer frente; tener por fin, por blanco. eró, tétsndí.<br />

9 Tener, tierno, blando, mole, flexible; joven, afeminado, delicado,<br />

voluptuoso. i, se, adj.<br />

rxxn.<br />

1 Ténsbréscó, oscurecerse, cubrirse de nubes. ís, n.<br />

2 Ténéó, tener, gozar, poseer, ser dueño, señor; retener, reprimir, retardar,<br />

detener, contener; guardar, conservar, mantener; convencer; obstinarse,<br />

abstenerse. eré, ¡u.<br />

3 Ténüís, tenue, sidil, delgado, delicado; poco considerable, de poca sustancia<br />

ó valor; poco , pequeño, corto; flaco, débil; humilde , de baja condición<br />

, pobre; ligero, leve. nuís, ííé, adj.<br />

4 Tenéis, hasta. prep.<br />

5 Tépór, calor, templado, moderado; tibieza, lentitud, remisión de calor ó<br />

viveza. ' órís, m.<br />

fi Terebra , la barrena, el trépano ó taladro para horadar el casco de la<br />

cabeza. «>, f.<br />

7 Térédó, la carcoma {gusano que corroe la madera ); polilla ( gusano que<br />

roe la ropa). í'nls, f.<br />

8 Térés, redondo, rollizo y largo, cilindrico. étís, adj.<br />

9 Térgñm , la espalda, la parte de atrás; escudo de cuero. i, n.<br />

* Térgüs, la piel, el pellejo, cuero, cidis; el cuerpo de animal, órís, n.<br />

tu Tergó, limpiar. oré, si.<br />

C L x m .<br />

1 Terminéis , término, confín, límite, linde; fin, cabo, extremo; Término,<br />

(Dios que presidia los límites). í, ni.<br />

2 Téró, majar, machacar, moler, desmoronar; gastar, consumir frotando,<br />

echar á perder; tornear, pulir. eré, tríví.<br />

3 Terror, terror, espanto, gran miedo. óris.m.<br />

4 Tésqua, lugares destinados para tomar los agüeros; lugares consagrados<br />

en el campo á alguna divinidad. óriini. pl. ti.


RAICES LATINAS. 387<br />

5 Téssera, dado para jugar; el cubo (figura geométrica que consta de seis<br />

lados), pieza cuadrada de madera, tela , piedra 6 metal para adornos<br />

y embutidos; la seña y contraseña de la milicia. ai, f.<br />

6 Testa, toda vasija de barro cocido; la leja y ladrillo; los fragmentos ó<br />

cascos de las vasijas de barro ó de piedras ó huesos, la concha de los peces.<br />

el hielo, el cráneo. ce, f.<br />

7 Téstís, el testigo, testículo. is,m. f.<br />

s Tétér, negro, oscuro, opaco, feo; fiero, horrible, horroroso; malo, cruel,<br />

torpe; infecto, padrillo . corrompido. trí, aa, adj.<br />

!) Timiamas, atinara, aposento de los casados, alcoba de un matrimonio;<br />

de las mugeres; el matrimonio; el tálamo ó lecho nupcial; colmena, corcho<br />

de abejas ; la concavidad del ojo. i, ra.<br />

ta Théatrñm, el teatro; lugar expuesto A la vista de todos. i, n.<br />

CLXIV.<br />

1 Theca, estuche, caja, gacela, y todo lo que sirve para guardar alguna<br />

cosa de poco volumen. ce, f.<br />

2 Tlieniá, el tema , argumento, materia de entrada ó dispula. atls, n.<br />

3 Tliensá, andas en qu" llevaban en procesión las simulacros délos<br />

dioses. a?, f.<br />

4 Thasaiirüs, el tesoro, repuesto de dinero y alhajas; el arca ó lugar en que<br />

se guarda; tesoro [depósito antiguo de que ya no hay memoria de su<br />

dueño ; almacén; panal de miel. i, m.<br />

5 Th.nliis, la cúpula del edificio; edificio de figura redonda, bóveda. i, va.<br />

r, Tlioráx, el pecho, e! estómago; coraza, coselete, loriga y lodo genera de<br />

armamento g vestido que cutiré el pecho. acís, m.<br />

7 Tluis, incienso. ñris, n.<br />

S Tliymñm, el lomillo (mala olorosa muy conocida':. í, n.<br />

9 Thynuus, el atún .pescado). I, m.<br />

10 Thyrsfis, el ¡roneo, lalio, troncho de las plantas; tirso (vara 6 pica cuyo<br />

hierro estaba cubierto da hiedra y hojas de parra que llevaba líaco y<br />

los (¡na asistían a MIS sacrificios); ardor, furor, estímulo. I, ni.<br />

11 Tiara, la tiara [ornamento de la cabeza con punta como una mitra, y<br />

sin ella como turbante de que usaban los sacerdotes y reyes de Pcrsia y<br />

Frigia). a\ f.<br />

1:! Tibia . la canilla ó caña de la pierna, el hueso anterior de ella; la pierna;<br />

la ¡lauta ó pífano. aa, f.<br />

CLXV.<br />

1 Tigris, el tigre y ta tigre .animal fiero y velocísimo con piel<br />

manchada). ís, m.<br />

2 Tilia, el tito ó leja (árbol frondoso propio para adornar jardines y paseos;<br />

hay macho y hembra); la membrana que hay entre la corteza y tronco<br />

del árbol, que servia para escribir y para cuerdas. aa , f.<br />

:¡ Timor, temor, miedo, pavor, opinión del mal que amenaza; dios (hijo del<br />

Éter y de la Tierra). (iris , m.<br />

4 Tinca, la lenca ( pez de rio ). na, f.


388 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

5 Tínaa, la polilla, gusano que roe la lana, el papel, la madera; gusanillo<br />

(pie se cria en las fuentes frías ; las lombrices que se crian en los cuerpos;<br />

gusano que echa á perder las colmenas; los piojos , inmundicia de la<br />

cabeza. te., i.<br />

B Tingó, teñir, meter en tinte, dar color en él; mojar, empapar en algún<br />

licor; bañar , templar, dar temple á los metales. oró , xí.<br />

7 Tínníó, tocar, sonar los metales, resonar cuando se les loca. iré.<br />

8 Tiró, soldado visoño, nuevo, recluta, novicio, aprendiz, principiante.<br />

inexperto; Tiro Julio ( liberto de Cicerón, muy erudito y estimado de<br />

su señor, de su hermano y de su hijo). ouïs, ni,<br />

9 Titió, el tizón de la lumbre. ouïs, m.<br />

10 Titille!, titilar, mover, solicitar, halagar, hacer cosquillas, provocar<br />

blanda, suave, amorosamente. as, üví.<br />

CLXVI.<br />

1 Titubó-, titubear, vacilar, dudar, no tener subsistencia ó firmeza, bambolear;<br />

barbucir, trabarse las palabras ó la lengua, amenazar ruina,<br />

estar para caer. aro.<br />

Si Titulas , título, inscripción. rótulo, cartel, letrero, epitafio; títulos, armas,<br />

timbres de nobleza; causa, pretexto, color, nombre. í, m.<br />

3 T511Ó, levantar, alzar, elevar ó lo a'lo; quitar; Ucear; tachar, borrar,<br />

cancelar. eré, sfisliili.<br />

4 Toleró, tolerar, sufrir, aguantar, padecer, llevar con paciencia; sustentar,<br />

alimentar, mantener; pasarla vida, pasarla con trabajos, art:<br />

¡i Tómus, sección, parte de un volumen, torno, volumen, libro. ¡. ni<br />

6 Tondóó, trasquilar, esquilmar, esquilar et ganado; afeitar, segar; despojar,<br />

robar, eré, tólondi.<br />

7 Tono, (ronor, alronav, hacer gratule estrépito ó ruido; resonar, retumbar,<br />

rimbombar. íi¡.<br />

8 Tópázííís, el topacio (piedra preciosa de eoler de oro). ¡í, í.<br />

9 Tôroumâ, obra, trabajo de bajo relieve, de talla ó ú Ionio; alhaja de.<br />

plata ú oro labrado. át.is, n.<br />

10 Torpeó, entorpecer, pasmarse, quedarse, estar sin sentido, sin movimiento,<br />

eró, ûï.<br />

CLXVII.<br />

1 Tórqueó, torcer, retorcer; lanzar, disparar; atormentar. dar tormento;<br />

volver. fin*, rsí.<br />

2 Torris, el tizón ardiendo. ís.ni.<br />

* Torreó, secar, desecar ; tostar, quemar, abrasar. firé, iií,<br />

3 Tóriis, la cuerda delgada, cordel 6 cordon; la atadura de las vides; moldura<br />

relevada en redondo en las basas de las columnas ; la almohada de la<br />

cama ; el lecho conyugal ; el matrimonio ; el trato ilícito y deshonesto. ï. ni.<br />

* Torillos, eí cordoncillo ; la. parle carnosa ó pulposa de los animales ; la<br />

parte mas tierna, blanca é inmediata al tuétano de la madera; especie<br />

de peinado de las mugeres de los Atenienses en figura de cono. i, m.<br />

4 Tót, tantos, tantas, tantas cosas. indecl.


MAÍCES LATINAS. 389<br />

5 Toxlcüm, el tósigo, veneno. i, n.<br />

0 Trabs, ta viga; dintel de una puerta; techo de una casa; bajel, nave,<br />

embarcación, bis, f.<br />

7 Ti'ágicüs, poeta trágico, escritor de tragedias; actor trágico, el que las<br />

representa. i, ;c, adj.<br />

S Trágala, dardo, chuzo; arma arrojadiza; red de pescador, esparavel;<br />

especie


390 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

4 Tintina, la balanza ó romana. x , f.<br />

5 Trüx, terrible, atroz, fiero de aspecto, cruel, feroz, bárbaro; áspero,<br />

agrisle; duro, severo, enemigo de los deleites. ñas, adj.<br />

G Trüncüs, el tronco de la planta ó del árbol; el árbol; el ramo cortado del<br />

tronco; el tronco del cuerpo del hombre (no considerados los brazos y<br />

piernas); el fuste ó cuerpo vivo de la columna; el cadáver sin cabeza;<br />

tronco, madero. i, ni.<br />

7 TrúcTdó, despedazar, matar cruelmente con muchas heridas. aró.<br />

8 Tü, tú, de tí, á apara tí; te, ú tí. íií, pr.<br />

9 Tuba, la trompeta. a\ i'.<br />

10 Tildes, él martillo. ilís, ni.<br />

* Tñndó, tundir, golpear; dar muchos, reiterados golpes; machacar, majar;<br />

reducir á polvo. líitüdí.<br />

11 Túeór, mirar; defender, guardar, custodiar; mantener, sustentar; proteger,<br />

favorecer. erí, lúitús.<br />

12 Tüm, ademas, después; entonces. adv.<br />

13 Tümór, tumor, hinchazón; motín, alboroto, tumulto de gente airada;<br />

pasión, perturbación de ánimo; cólera, ira, soberbia, orgullo, altanería;<br />

hinchazón de estilo. orís, ni.<br />

14 Türaülüs, montecillo, collado, cerro; colina no muy elevada; túmulo, se-<br />

pulcro; ccnolaflo, sepulcro vacío. i, ni.<br />

CLXX.<br />

1 Túnica, la camisa ó ropa interior pegada al cuerpo sobre la que se ponían<br />

la loga; membrana, piel, camisa. ¡e , i'.<br />

2 Turba, turba, tropel, confusión, multitud de gentes; alboroto, rumor.<br />

riña; montón, multitud de cosas. a 1, f.<br />

3 Türdús, el tordo (ave); un pez del mismo nombre. í. ni.<br />

4 Turgor, la hinchazón ó inflamación. Gris, ni.<br />

5 Tñrió, cogolUto ó ramila tierna en las extremidades de los árboles, onís , ni.<br />

tí Turma, compañía de á caballo (compuesta do treinta soldados con tros<br />

decuriones, y luego de treinta y dos con un capitán, que so llamaba decurión);<br />

escuadrón de caballería; multitud, tropa. so, f.<br />

7 Türpis, torpe, deshonesto, indecente, vergonzoso, obsceno; feo, disforme,<br />

mal lieclio; enorme, cruel, pís, pe, adj.<br />

S Tñrris, la torre de los edificios; torre (máquina de guerra, por lo común<br />

do madera, con ruedas y ariete en la parte inferior, y en la superior<br />

un puente para combatir las murallas). rís, f,<br />

9 Tñrtür, la tórtola (ave). mis, f,<br />

10 Tüssis-, la los. ís, f.<br />

11 Tyrannüs, rey; tirano, el que se apodera por fuerza é injustamente del<br />

poder supremo, y le ejerce violentamente y sin sujeción á las leyes, i, m.<br />

CLXXI.<br />

V.<br />

4 Váccá, la vaca; rio de España en la Lusitania; ciudad de África. a\ f.<br />

2 Varilló, vacilar, bambolearse, no tenerse firme; ser inconstante, fácil,<br />

as, avi.


RAICES LATINAS. 39 i<br />

3 Vacó, vacar, estar vacante, vacio, desocupado; estar ocioso de vagar, no<br />

tener qui hacer. as, aré.<br />

4 VádíS, vadear, pasar á vado un rio. ero , sí.<br />

* Vádüm, vado (paraje de mar ó rio de agua baja); el fondo, la hondura<br />

del mar ó rio; el mar. I, n.<br />

5 Va;, aij, malo, mal. interj.<br />

6 Váfér, astuto; sutil, taimado. f'ri, aa, adj.<br />

7 Vagina, la vaina, caja, estuche. se, f.<br />

8 Vügló, llorar los niños; chillar como la liebre. iré.<br />

9 Vagas, vago, vagante, vagamundo; inconstante, instable, incierto, libre,<br />

suelto. i, aa, adj.<br />

10 Váléé, estar bueno, sano, tener salud; valer, tener poder, autoridad, favor,<br />

peso; significar, querer, decir, tener fuerza de; ser eficaz, bueno,<br />

útil, tener virtud para. iií, eré.<br />

H Valgos, zambo ó zámbigo que tiene las piernas torcidas; torcido. í, 83, adj.<br />

12 Vallís, el valle (llanura entre dos corros). is, f.<br />

CLXX1I.<br />

1 Valva?, ios batientes de las puertas ó ventanas; ta cavidad de las puertas<br />

ó ventanas. ariitn , pl. f.<br />

2 Vanníis, el cribo, amero ó zaranda. I, ra.<br />

3 Vaníís, rano, inútil, frivolo , vacío; hablador; embustero, falaz; frustrado,<br />

sin efecto. i, 03, adj.<br />

4 Yápér, vapor, exhalación; cala; humo. orís, ra.<br />

3 Váppá, vino desconocido, evaporado, venteado, que ha perdido el olor y el<br />

sabor; hombre inútil, para nada. aa, f.<br />

6 Vapulé, ser azotado. as, a vi, n.<br />

7 Varíes, variado, de diversos colores; manchado; vario, diverso, desemejante;<br />

inconstante. I, se, adj.<br />

8 Várfis, patituerto, que echa las piernas torcidas; torcido, encorbado,<br />

doblado. I, aa, adj.<br />

9 Vas. fianza, caución; fiador da que otro se presentará al juicio, en especial,<br />

en las causas capitales. ádís , ra.<br />

10 Vas, vaso, vasija; muelle, trasto ó utensilio de casa; el bagaje ó equipaje<br />

de campaña; colmena de abejas. ís, á, orara , pl. n.<br />

CLXXIII.<br />

1 Vastas, vasto, extendido, dilatado, espacioso; desierto; destruido, asolado.<br />

• i, aa, adj.<br />

Vasló, destruir, asolar, abrasar; desolar. aré.<br />

2 Vates, profeta, adivino; profetisa, adivina. ís, ra.<br />

3 Vatios, patiestevado, patituerto. I, a?, adj.<br />

4 líber, la tela; racimo, enjambre de abejas; fertilidad, fecundidad, éris, n.<br />

Ubér, fecundo, fértil, abundante; copioso, rico, lucroso, eris, rior,adj.<br />

5 Ubi, donde, adonde. adv.<br />

6 Udíis, húmedo, humedecido; bañado, mojado. i, aa, adj.<br />

7 Vél, 6, ya; ya ó bien sea. indec.


392 PRIMER AÑO DE LATIN ¥ CASTELLANO.<br />

Vècórs, vil, bajo, perverso, de mala intención, de mal corazón. (atan,<br />

loco, insensato. urdís, :nlj.<br />

Véliò, llevar, conducir, trasportar, acarrear ó cuestas, ó lomo, en<br />

carro, nave ó á caballo. ' eré, si.<br />

Vello, arrancar, sacar de raíz ; punzar; picar con palabras, oré, li, valsi.<br />

Vèlùni, la vela de la nave; velo, cortina, disfraz, encubierto. i, ».<br />

Veló, cubrir, tapar con velo ú otra cosa; vestir, cnculirir, ocultar, paliar,<br />

aré.<br />

"Vena, vena, arteria; veta, mina de metal; conducto de agua ; veta, fibra<br />

de árboles, de piedra y de tierra; la parte íntima de cualquiera cosa. 10, f.<br />

Vénòr, cazar, ir á caza; granjear con halagos, con adulación, con obsequio,<br />

ari, d.<br />

CLXXIV.<br />

Venenum, veneno, ponzoña; encantamiento, hechizo; lo que daña el<br />

ánimo, como ta avaricia, la envidia y cualquiera pasión desordenada;<br />

ingrediente, droga para teñir, para embalsamar; espuma de mar condensada<br />

al sol, c¡uc por su cualidad muy amarga y salobre es contraria<br />

ñ la corrupción. i, n.<br />

Vènéò, ser vendido. irò, ii.<br />

Vendicò, vengar, vengarse, tomar venganza, vindicar; apropiarse, atribuirse,<br />

defender, libertar, eximir, poner cu libertad, aré.<br />

Vendó, vender. eré, dídi.<br />

Vénío, venir, llegar; ir, andar; volver, atraer ; prevalecer, crecer; ser<br />

llevado , traído. iré, Sní.<br />

Vèntér, el vientre, la barriga, la panza; los intestinos, las entrañas: el<br />

estómago ó ventrículo; el hambre, la gula, la voracidad; el útero; el tumor<br />

ó hinchazón. Iris, ni<br />

Véntús, el viento, movimiento del aire concitado; la fortuna próspera ó<br />

adversa; favor, aplattso; rumor, fama. i. ni.<br />

Ventilò, mover, levantar aire, dar, hacer aire; exponer al aire, al viento;<br />

menearse, moverse, mudar depuesto, de lugar. aré, Svi.<br />

Vénüs, Venus (diosa del amor, do la hermosura, de las gracias y deleites ,<br />

liviandad; el amor; belleza, gracia, elegancia,, ornato; la estrella de Ve­<br />

nus (el tercero de los planetas, que al alba se llama lucero y al anoche­<br />

cer \ ('•spero ;. cris. f.<br />

Vcneror, venerar, respetar, reverenciar; suplicar, pedir humildemente,<br />

ari.<br />

Véprés, espina, abrojo. iim, pl. ni.<br />

Vèr, la primavera; la juventud; tas flores. cris, n<br />

Véràtnìm, el lielcboro (yerba). i. n.<br />

CLXXV.<br />

Verbéna, la verbena ó grama; toda yerba tomada de un lugar puro y<br />

limpio, y todo ramo, vara ú hoja de los árboles sagrados, coìrlo laureles,<br />

olivos , mirlos. ir, f.<br />

Vertiera, el azote hecho de correas, varas, cordeles úolra materia; el gil-


RAICES LATINAS. 393<br />

pe. el azote; el ímpetu de los vientos; la cuerda de ta honda, erfuu, pl. n.<br />

3 Vérédus, caballo deposta; caballo corredor, veloz en la carrera. I, m.<br />

4 Véréór, reverenciar, respetar, venerar; temer, recelar. eri, ¡tus.<br />

5 Vérniís, el gusano. fe, m.<br />

6 Verna, esclavo uncido en casa. as, ni.<br />

7 Verrò, arrastrar, llevar tras de sí; barrer, limpiar barriendo; revolver,<br />

trastornar; quitar. li, siini.<br />

8 Verlo, volver, tornar; traducir; arar; arruinar, destruir; atribuir.<br />

achacar; considerar, examinar, consultar. eré, ti.<br />

9 Vérñ, el asador; dardo, lanza corta. n. indecl.<br />

10 Vé-rus, verdadero, cierto, sincero; verídico, veraz, que dice la verdad,<br />

i, ai, adj.<br />

CLXXVI.<br />

1 Vervéx, el castrón, castrado; hombre estúpido, necio. Seis, m.<br />

2 Véscòr, alimentarse, comer. sci.<br />

3 Vesica , rpgiga, receptáculo de la orina ; la piel delgada y sutil de la vegiga;<br />

bolsa hecha de la piel de la vegiga; tumor á manera devegiga. ao, f.<br />

4 Vèspa, la obispa (insecto semejante á la abeja); enterrador, sepulturero,<br />

ic, f.<br />

5 Véspéré, el véspero ó héspero, la estrella de Venus cuando sale antes del<br />

anochecer; la tarde, la caída de ta tarde; el occidente, el ocaso, la<br />

cena. ís. ni.<br />

fi Vestís, el vestido; el primer bozo, el vello. ís, f.<br />

7 Véstíbúlüm, c! vestíbulo, la entrada; el atrio; portal. í, n.<br />

8 Vétíis, viejo, anciano, antiguo; añejo, rancio. érís, adj.<br />

9 Veté, vedar, prohibir, impedir por orden. aré.<br />

10 Vía, el camino, calle, sóida, viaje; método, modo. ai, f.<br />

1 ! Víbéx, el cardenal que deja el azote en la piel. ícís, f.<br />

CLXXVII.<br />

1 Vibré, vibrar, agitar, menear con movimiento trémulo y acelerado; disparar,<br />

arrojar, lanzar; brillar, resplandecer con luz trémula. avi.<br />

2 Vícís, la vez, alternativa, turno, vuelta, sucesión de cosas; suerte, deslino,<br />

condición, situación, estado ; plaza, empleo, cargo. vici, dat. f.<br />

3 Vícíis, el barrio ó cuartel de una ciudad; aldea, lugar corlo. I, ni.<br />

4 Vici mis, vecino, próximo, cercano, inmediato, comarcano. í, ai, adj.<br />

!> VídéíS, ver, mirar; visitar; entender, conocer; advertir, considerar, pensar;<br />

precaver; cuidar, procurar. • eré, di.<br />

fi Vidíiús, privado, despojado; vacío, desocupado. i, 83, adj.<br />

7 Víéé, alar con junco ú otra ligadura flexible. eré, évi.<br />

8 Vigéé, tener vigor, ser robusto, fuerte, gallardo; florecer, hallarse en<br />

prosperidad ó felicidad; tener fama, opinion, buen nombre. eré, íií.<br />

9 Vigíl, vigilante, (pie vela ; que hace velar, que no deja dormir. ís, adj.<br />

10 Vihs, vil, bajo, despreciable; barato; común, vulgar, frecuente, abundante,<br />

lis, lé, adj.<br />

11 Villa, casa de campo, granja, caserío. ,-c, f.


394 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

CLXXVÜT.<br />

1 Vínció, alar; unir , enlazar, trabar; prender, poner 6 tener preso; ligar<br />

con hechizos. Iré, xí.<br />

2 Vírico, vencer, salir victorioso, ganar la victoria; ganar el pleito, la<br />

apuesta; ser, quedar superior de cualquier modo; convencer, probar<br />

con evidencia; hacer ver; superar, subir. eró, ici.<br />

;j Vínüín, el vino; la vendimia; la comilona y borrachera. í. n.<br />

* Vítís, la vid; la uva; el vino; vara del Helor, del centurión para castigar<br />

á los soldados; el empleo del centurión; la máquina de guerra llamada<br />

vinca. is f.<br />

4 Viola, la viola ó violeta (flor de color azul casi morado); color violeta, te, f.<br />

5 Violó, violar, profanar, corromper; maltratar, injuriar, ultrajar; quebrantar,<br />

traspasar las leyes; romper, violentar, forzar. aré, 5vi.<br />

6 Vípera, la vivara (animal venenoso). te, f.<br />

7 Vírlñs, la virtud; valor, ánimo, espíritu, valentía; poder, facultad, potestad,<br />

fuerza; diosa de la virtud. ulís, f.<br />

8 Vis, fuerza, vigor; virtud, propiedad; violencia, prepotencia; autoridad,<br />

crédito, poder; abundancia, copia, número, multitud, cantidad; golpe,<br />

choque, impresión. is, iros, f. pl.<br />

9 Víscüm, liga (especie do arbusto que naco do la freza ó estiércol do ias<br />

palomas y tordos que cae sobre algunos árboles, particularmente sobre<br />

el roble; fermentado con el sol y alguna humedad, crece hasta la altu­<br />

ra do un codo, y está verde aun en el invierno). í, n.<br />

10 Viscos, las parles interiores debajo de la piel; las entrañas; las tripas; el<br />

útero ; el vientre ; las carnes ; las partes interiores de cualquiera<br />

cosa.<br />

eris, n.<br />

11 Vítiñm, «icio, defecto; falta, deformidad; culpa; impedimento , mal<br />

agüero. i. n.<br />

12 Vitó, evitar, huir; precaver, estar displicente consigo mismo. are.<br />

CLXXIX.<br />

1 Vítríous, el padrastro. í, m.<br />

2 Yítrüm, el vidrio; la yerba, glasto ó pastel que tiene el vidrio de verde, i, n.<br />

3 VIttá, venda, faja; listón para entretejer los cabellos ó coronas y guirnaldas;<br />

adornar las aras, las víctimas y otras cosas. te, f.<br />

4 Vítülús, el becerro ó ternero; el animal pequeño de cualquiera especie; la<br />

foca ó becerra marina (animal anfibio de tierra y agua;. i. m.<br />

ti Vivó, vivir, alimentarse; sustentarse, mantenerse, pasar la vida; divertirse,<br />

alegrarse, pasar la vida alegremente. eró, xi.<br />

' Vita, la vida, conducta, modo de vivir , costumbres. ¡c, f.<br />

6 TJlcíscór, vengar, vindicar, castigar, vengarse. sel, n.<br />

7 tricéis, la úlcera ó llaga, iris, n.<br />

8 Uligó, humor, jugo, humedad natural de la tierra, ínis, f.<br />

9 Úllús, alguno. á, ñm , iíís, adj.<br />

10 Ulna, el codo, el brazo; una braza, ta distancia de una mano á otra<br />

tendidos los brazos; un codo. te, í.


RAICES LATINAS. 395<br />

11 Ultra, mas allá, vías adelanta, del otro lado, de la otra parle,<br />

allende. prep. acus.<br />

CLXXX.<br />

1 Ülvá, la ova que se cria en el agua. as, f.<br />

2 Ululó, clamar con lamentos ó clamores tristes; abultar los perros, los lobos;<br />

resonar tristemente. are.<br />

3 Umbó, el medio sobresaliente del escudo; el escudo ó broquel; la punta ó<br />

cima de cualquiera cosa que sobresale; el codo. oras, ni.<br />

4 Umbrá, la sombra; la de la pintura (el color mas oscuro) ; todo lo que<br />

hace sombra; señal, vestigio, apariencia; color, causa, pretexto; tutela,<br />

patriomonio; fantasma, espectro (un pez así llamado por su color<br />

oscuro). ce, f.<br />

5 Uncus, el garfio ó gancho; instrumento con que los cirujanos sacan el<br />

feto ó la criatura muerta; el áncora. i, m.<br />

G Fndá, la onda, ola ; el agua; cualquiera otro licor; el Cimacio. se, f.<br />

' lindó, ondear, hacer ondas, mover; levantar olas; inundar, rebosar,<br />

abundar. aro.<br />

7 Ungó, untar; ungir; bañar, humedecer. ero, xí.<br />

S Ünguis, la uña del dedo; el casco délos animales; la uña ó pata hendida<br />

de otros; la nube del ojo; las cabezas de las hojas y partes blancas de las<br />

/lores y ¡llantas; una especie de concha. is, ra.<br />

9 Uncía, ta onza (duodécima parte del as do la libra romana); peso de<br />

siete dañarlos (cada uno de los cuales equivale á seis óbolos griegos);<br />

la duodécima parle de lodo peso y medida. ae, f.<br />

10 Vólá, la ¡¡alma de la mano y la planta ó concavidad del pié. ic, f.<br />

CLXXXI.<br />

1 Voló, rular, pasar, ir corriendo, volando. as, 5vi,<br />

2 Voló, querer, desear. vis, ü¡.<br />

;i Volvo, revolver, voltear, hacer rodar, dar vueltas; resolveren el ánimo,<br />

meditar, pensar. eró, vi.<br />

4 Vólüptas, deleite, placer, gusto, gozo; espectáculo, fiesta pública; apetito,<br />

deseo del placer bueno, honesto é inhonesto; diosa del placer, hija de<br />

Cupido. atí's. f.<br />

5 Vómér, la reja del arado; el arado. eris, ra.<br />

6 Vómó, vomitar, arrojar de sí violenta ó copiosamente. ore, úi.<br />

7 Vori), decorar, tragar, comer con ansia, engullir sin mascar, as, aví.<br />

8 Vos, vosotros, vos. pron.<br />

9 Vórtex, vórtice, torbellino de agua, remolino de viento. ícís, ra.<br />

10 Vóvoó, votar, hacer voto, prometer, ofrecer á Dios; desear, ere, vóvi.<br />

11 Vóx , /o coz, la palabra; dicho, sentencia; la letra vocal; el acento, cís, f.<br />

* Vóoó, llamar, nombrar, llamar por su nombre; convidar; traer, conducir,<br />

atraer; invocar; desafiar. aró.<br />

CLXXXII.<br />

1 Upílió, el pastor de ovejas. ónis, ra.<br />

2 Urbs, la ciudad; liorna; los moradores de una ciudad; la metrópoli, bís.f.


39-8 rilIMEIt ANO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

3 Uroéos, orza, olla, jarro, eúntaro. él, ta.<br />

4 Urina, la orina. a?, f.<br />

5 Ür8, quemar, abrasar; secar; quemar, tostar el frió; morder el zapato<br />

n otra cosa que aprieta demasiado. ere, ss¡.<br />

6 (Jt, para que, á pn de que; luego que; como, así como. conj.<br />

? Üter, el útero ó matriz (donde se engendra y mantiene el feto hasta el<br />

parto); el vientre, la barriga. til, m.<br />

8 Utér, quien, cual délos dos. trá, trüm.<br />

9 Utérfis,• véase á ütér. I, ni.<br />

10 TJtcr, usar, servirse de, emplear, poner en uso; gozar; tener,<br />

poseer. ti, fisíis.<br />

11 Uva, la uva; racimo de uvas ó de otra fruta que forma racimo; racimo<br />

de abejas, enjambre que cuelga á modo de racimo; el vino; la cepa,<br />

parra, vid; la campanilla de la garganta. as, f.<br />

12 Vülgüs, el vulgo, el pueblo, la muchedumbre, el populacho; rebaño,<br />

grey. i, ni. y ii.<br />

13 Vülnus, la herida, llaga; la herida que hace el amor; golpe, tajo, hendidura,<br />

raja, cortadura de árbol, piedra ó cosa semejante; el arma conque<br />

se hiere ó amenaza; calamidad, infortunio, desgracia, adversidad,<br />

érís, n.<br />

14 Viilpes, la raposa, zorra (animal fiero muy astuto y ligero). ís, f.<br />

15 Vültür, el buitre (ave de rapiña); el hombre codicioso, arrebatador; el<br />

que se introduce con ansia y codicia oí las herencias; el Vultur (monte<br />

de Apulia). iris, m.<br />

16 Vültüs, la cara, el rostro, el semblante. ús, m.<br />

CLXXXITI.<br />

X.<br />

1 Xéníá, regalo que se da á los huéspedes; dádivas que se presentaban 6 los<br />

convidados después de un banquete; cualquiera regalo que se enviaba á<br />

la casa de los amigos; regatos que presentaban los pueblos á los procónsules<br />

y gobernadores de las provincias; los que se hacían á los abogados<br />

por los pleiteantes. orfim, pl. n.<br />

2 XeiiCjdücliiá, hospital de peregrinos. orñm, pl. n.<br />

3 Xérophtalmíá, lagaña seca y dura (enfermedad de los ojos encarnizados<br />

y agravados con dolor). ¡e, f.<br />

4 Xyrís, nombre de la tride silvestre (planta). ís, f.<br />

5 XyHín, madera del árbol que produce el algodón. i. ni.<br />

* Xylínüm, el algodón. I, n.<br />

6 Xystüm, pórtico ó lonja en e¡ue se ejercitaban los atletas en el invierno. i;<br />

servia también para pasear. I. o.<br />

7 Xystíci, los atletas ejuc se ejercitaban en el pórtico. órüm, p!. n.<br />

8 Xánthus , el Janto (rio da la Troade ; rio de Licia; riachuelo de<br />

lipiro). i, II)<br />

CLXXXIV<br />

Z.<br />

1 Zéá, la espolia (especie de trigo; especie de romarino). ai , r.


RAICES LATINAS. 397<br />

Z.Vilypús, amante zcloso, (¡tic no sufre rival. i. n.<br />

Zcphyrtis. el zépro ó poniente uno do los cuatro \ ionio- cardinales''; el<br />

viento. í. in.<br />

Z5ta, estancia, pieza, sala; la letra zeta. re. i.<br />

YA /.y phos, el azofaifo (árbol). i , f.<br />

ZodíaVíis, el Zodiaco (círculo máximo del ciclo que contiene los doce<br />

signos). i, ni.<br />

Zona, ceñidor, /'aja; zona, faja (nombres que se dan á los círculos que<br />

circundan el cielo y la tierra); «iifl especie de herpe que como con una<br />

faja ciñe el cuerpo. ¡c, f.<br />

Zopissá, la pez raida de las naves, que mezclada con cera y sal marina<br />

y macerada es mejor para todo que ta pez común. ¡n, f.<br />

Zyglá, especie de acer (árbol); nombre de Juno (presiden)o de las<br />

bodas). a\ f.<br />

Zythñín, cerveza (bebida hecha de cebada y lúpulo). i, n.


CATALOGO<br />

DE LAS PARTÍCULAS COMPOSITIVAS (*) MAS COMUNES EN LATIN.<br />

1. AM, AMB, AN (del. griego


PARTÍCULAS COMPOSITIVAS. 399<br />

SEsQci-«ora, hora y media. — SESQVi-plaga , herida y media, dos he­<br />

ridas, una mayor que olra.<br />

S. A , Al?, AISS , de edil, de ¡unto á [cuando van solas son prep. de abl.).<br />

\-vcrlere, quitar de allí, apartar. — AB-ire, irse de allí, apartarse —<br />

Kttí-traherc, arrancar de junio á, sacar por fuerza de allí.<br />

9. Aü, hacia, cerca, junto (cuando está so'a es prep. de acus.).<br />

ka-habitare, vivir junto, estar vecino. — kv-repere, trepar hacia.<br />

La o de ad se cambia en la consonante inicial de la voz á que se<br />

junta, v. gr.: w-ferre, traer junto, atraer. — xis-nuntiare, llevar nue­<br />

vas, anunciar.<br />

10. ANTE (también es prep. y adv.), ante, delante.<br />

ANTE-cwíere, estar delante, anteceder. — ANTE-capere, apoderarse<br />

antes que otro.<br />

avTÍ).<br />

ANTE sople miniarse en ANTI: \xTi-slrophe, antístrofa (del griego<br />

11. lil de bis, dos veces ).<br />

«\-mater, el que tiene dos madres. — m-frons, de dos frentes, de dos<br />

aspectos.<br />

12. CIRCUM (también es prep.), al rededor.<br />

ciiicuii-íre, ir al rededor. — c.\r,cx\\-tcrcre, trillar alrededor.<br />

13. CONTRA, CONTRO, contra; frente á frente.<br />

coNTRA-dit'fre, contradecir. — CONTUO-versari, disputar, altercar con<br />

alguno.<br />

14. DE, completamente, enteramente.<br />

w.-beliare, vencer enteramente. — ar-mergo, sumergir, abismar.<br />

BE indica también la acción contraria, v. gr.: DE-SÍ/'IÍO, destruir, aso­<br />

lar; contrario de sirvo, construir, fabricar.<br />

15. U, EX , liXTRA, afuera, del lodo.<br />

c-mil!ere, enviar fuera . soltar. — r.-docere, enseñar del todo.<br />

I:x-porí(i)T, llevar fuera, trasportar.—EX-poneré, manifestar al<br />

público.<br />

EX antes de i' se convierte en EF, v. gr.: Ev-ferre, sacar afuera.<br />

EXTRA-ordínaríiís , cosa fuera de orden, extraordinaria.<br />

16. 1N , dentro, en.<br />

\s-cludere , encerrar, comprender dentro. — IN-ire , entrar en. me­<br />

terse dentro.<br />

IN indica también la acción contraria ó la privación, v. gr.:<br />

m-caulus, incauto, el que no tiene cautela.—ix-hospitus-, inhabitable.<br />

IN se convierte en im, ¡I, ir antes de las iniciales b, p, l, r, v. gr.:<br />

m-betlis, inepto para guerra, contrario á ella.—m-par , desigual.—<br />

IL-ÍCÍ!, el que vive sin ley ó no la obecece.— m-religiosus, impío, falto<br />

de religión.<br />

17. ÍNTER, entre, enmedio.<br />

iNTER-síslerc, pararse en medio. — rsTER-venirc, hallarse entre.<br />

1 s. INTRO , «entro.<br />

iNTRo-ire, entrar dentro.— iNTRO-ducere, poner dentro, introducir.<br />

19. OB, delante, al rededor.


400 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

OK­stare, ponerse delante, estorbar. — OIHIT. correr al rededor,<br />

rodear.<br />

20. PER,


DE LAS SILABAS SIGNIFICATIVAS,<br />

CUYO CONOCIMIENTO PUEDE FACILITAR LA INTELIGENCIA<br />

DE LAS Y'OCES LATINAS.<br />

1. lOH, T1UX, indica el que ó la que hace la acción: Amator, amatrix,<br />

enamorado, enamorada. — Ultor, nltrix, vengador, vengadora.<br />

2. AKIIJS, el que ejerce el arte ú oficio de: Asinarius. borriquero.—Argentarius,<br />

banquero , cambiante.<br />

3 MEN, MENTÜM , el efecto de la acción: Acumen, la punta. — Ornamentum,<br />

el adorno.<br />

S. FICIUM , la forma, hechura ó labor de una obra, lo que ha sido ¡techo:<br />

Malelicium, la injuria, daño ó menoscabo. — /Edificium, el edificio ó<br />

fábrica, obra.<br />

l>. TÍO, SIO, XIO, ta acción en general: Actio , la acción. — Confusio, la<br />

confusión. — Coniplexio, la conexión, la acción de juntar.<br />

C. IA, ITIA, ITIES, la acción en general: Audacia, la osadía. — Amicitia,<br />

la amistad. —Segnities, la pereza.<br />

7. IT AS, la cualidad en general: ,-Equitas, la equidad. — Bonitas, la bondad.—<br />

felicitas , la felicidad.<br />

S. TODO, la cualidad en general: vEgriludo , la tristeza.—Mansuetudo,<br />

la mansedumbre.<br />

9. OR, la cualidad: Ardor, el ardor. — Terror, el terror.<br />

40. ANTIA, ENTIA, cualidades: Constantia, la constancia. — Amentia, la<br />

locura.<br />

H. TUS, la accionen general: Gemitus , el gemido.—Fremitus, el estruendo.<br />

•12. SUR A, TURA , el efecto de la acción : Censura, el parecer ajuicio.—<br />

Conjectura, conjetura, opinión probable.<br />

13. ILlüM, ICUJM, ARIUM, OR1U.M, ETOM, generalmente el lugar: Concilium,<br />

la asamblea. — Exilium, él lugar del destierro.—Balnearium,<br />

el baño. — Emporium, mercado, la plaza ó lonja pública donde se<br />

vende. —Olivetum , el olivar.-<br />

14. ACULUM, la altura, la elevación de cosas ó lugares: Ccenaculum, el<br />

comedor, el lugar donde se cena (Los Romanos lo tenían siempre en<br />

alto).—Tabernaculum, la tienda de campaña..<br />

TOMO I. 26


402 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

(5. ELLUS , ILLTJS, ÜLÜS, OLUS, OLA, CULOS, CULA , diminutivos: Agellus,<br />

el campillo, campo pequeño.—Lapillus, la piedrecila. — Amiculus,<br />

amiguilo. — Alveolus./a madre de un arroyo, el conducto pequeño.<br />

— Areola, la plazuela, el espacio pequeño de cualquiera superficie.—<br />

Homunculus , el hombrecillo. — Anicula, la víejecilta.<br />

16. ABILIS, IBILIS, ILIS, la posibilidad , y lo quees digno de ó propio para<br />

Affabilis , afable.— Crcdibilis, creíble.—Faoilis, fácil.<br />

17. OR1US, lo que sirve para, lo que concierne á: Adulatorius, lo que sirve,<br />

concierne ó huele á la adulación.<br />

18. ANUS, IMS . EXSIS, la región, patria y lugar: Africanus, el africano.<br />

— Hispanos, el español. — Valcntinus , el valenciano. — Cordubenses,<br />

el cordobés.<br />

19. ESTRIS, IN'ÜS , ATUS, la cualidad, la naturaleza, la forma: Campestris,<br />

campesino , el que vive en el campo, lo propio del campo. —<br />

Adamantinos, diamantino, toque es de diamante. — Aculcatus, aguzado,<br />

lo que está en forma de punta ó aguijón.<br />

20. AX, OSUS, UNDUS, la plenitud, ta abundancia, el exceso: Audax,<br />

atrevido, audaz—Bibax, el que bebe mucho.—Animosus , el que<br />

tiene brío, animoso.— Moribundos, el que está para morir, moribundo.<br />

21. FER, G1ÍR , el que, ó la que lleva: Bollifor, belicoso. — Armiger, el escudero<br />

del hombre de armas, el que va armado.<br />

22. FICUS, aquello que produce: Honoríficos, lo que incluye honra ó la da,<br />

honorífico. — Magniücus, espléndido, que da esplendor, magnífico.<br />

23. EUS, lo perteneciente á: Anguineus, lo que pertenece á serpiente.—<br />

Aureus, dorado, parecido al oro.<br />

24. PLEX, lo que está plegado: Dúplex, doble.—Supplex , suplicante.—<br />

Multiplex , de muchas maneras, múltiple<br />

25. ASC, ESC, ISC (en los v.rbos), indican el principio de una acción:<br />

Lab-Asc-ero , estar para caer.—Ac-Esc-ere, empezarse á acedar, avinagrarse.<br />

— Tr em-isc-erc , empezar á temblar.<br />

26. ESS, el cumplimiento ó ejecución entera ele una acción: Arc-Ess-ere,<br />

enviar á llamar, mandará hacer venir. — Cap-rss-ere, coger fuertemente,<br />

emprender con afán (Capessero cíbum dentibus. Cíe., morder,<br />

coger la comida con tos dientes. — Capessere se domum. PLAOT.,<br />

retirarse á su casa).<br />

27. FIC, la acción de producir alguna cosa: Clari-Fic-arc , aclarar , clarificar.—<br />

Melli-nc-are, hacer miel.—Sancti-pic-are, hacer santo, santificar.<br />

28. UT, IC, la disposición, ta tendencia : Balb-ux-ire, tartamudear. —Albic-are,<br />

tirar á blanco , irse poniendo blanquecino.<br />

29. IT, la repetición de la acción: Clam-n-are , ponerse á gritar, á<br />

vocear.<br />

30. UR, la gana, el deseo: Es-un-ire , tener hambre.— Canl-uR-ire, estar<br />

siempre cantando, ser aficionado al canto.<br />

31. ILL, diminutivo: Cant-iLL-are. gorgear, trinar cantando.


SILABAS SIGNIFICATIVAS. 403<br />

32. E (en los adverbios) , el modo: Acuté, aguda, sutilmente. — /EgrÉ,<br />

de mala gana, con diftadtad.<br />

33. TER, TIM, ATIM, la manera ó la cualidad : AcritÉR, severamente,<br />

acre, cruelmente. — ConfesTiit, al instante, prontamente. — Acerva,<br />

sin orden, de montón, confusamente.<br />

NOTA. El profesor hará de manera que los alumnos comprendan las modificacio­<br />

nes que con estas partículas experimente la idea primitiva que expresa la voz con<br />

que se juntan. Asi las partículas como las silabas compositivas son fragmentos de<br />

palabras , cuya significación se combina con la de los vocablos que con ellas se<br />

forman.


COPIA<br />

DE TEMAS GRADUADOS SOBRE LAS CONJUGACIONES DE LOS VERBOS SIMPLES<br />

Y COMPUESTOS, TANTO REGULARES COMO IRREGULARES; Y SOBRE LAS<br />

PREPOSICIONES, LOS ADVERBIOS, LAS CONJUGACIONES Y LAS INTERJECCIONES.<br />

VERBO SUSTANTIVO.<br />

Tema I.<br />

1. La vida es un sueño.— La gente ociosa será siempre despreciada.—<br />

César íue el primer emperador romano, siendo vencedor de la austeridad do<br />

Catón. — Agesilao era cojo de un pié (t). — Alejandro , tú fuiste vencedor de<br />

tus enemigos; pero no dominador de tus pasiones. — Si Adam hubiera sido<br />

obediente á Dios, habríamos sido eternamente felices.<br />

(i) Abl.<br />

Tema //.<br />

2. Los dioses del paganismo eran numerosos. — La religión cristiana es la<br />

verdadera, porque está sellada con la sangre del hijo de Dios.—Todos los<br />

grandes ingenios han sido estudiosos en su juventud: sed imitadores de este<br />

ejemplo, si habéis de ser el orgullo de vuestros padres y la honra de vues­<br />

tros maestros.—Los hombros justos son felices en la vida y lo serán también<br />

después de la muerte.—Para ser modelos de virtud, habremos de ser bue­<br />

nos, temerosos de Dios y amantes de nuestros prójimos, pues son nuestros<br />

hermanos. — Julio César habia sido cónsul antes de ser emperador, y no hu­<br />

biese sido señor de Roma, si (1 ) no fuera esta ciudad presa de las pasiones<br />

con los bandos políticos.<br />

( t ) Nisi , sub¡.<br />

COMPUESTOS DEL VERBO SUM, FSSE, FUI.<br />

Tema I.<br />

3. Dios está presente en nuestras almas y asiste á nuestros pensamien­<br />

tos.— A unos falta la concepción, á estos el valor, á aquellos la ocasión opor­<br />

tuna.—Sed propicios á los buenos, y no faltará á los malos vuestra compa­<br />

sión.— Cicerón estuvo ausente de Roma durante su consulado; pero á su<br />

vuelta fue mas amado de sus amigos, que asistieron á su triunfo. — Los Te-<br />

banos eran mas fuertes que ingeniosos; les faltaba la astucia para ser tan res-<br />

pelados en la paz como eran temidos en la guerra.


COPIA DE TEMAS ÜHADUADOS. 405<br />

Tema II.<br />

h. Vosotros, que osláis presentes á tal maldad, sed testigos de mi ino­<br />

cencia.— Si los Romanos hubieran sido piadosos, no habrían estado presentes<br />

á las crueldades de los circos, donde eran los mártires pasto de las fieras.—<br />

Lucano era un gran poeta; y si le faltó el buen gusto do Virgilio, no le fal­<br />

taba el ingenio de Homero.—Si César hubiera estado presente á la muerte<br />

de Pompcyo, no sería digno de tan esclarecida fama: sus lágrimas fueron<br />

clara señal de que si faltaba á Ptolomeo nobleza de alma, era esta dote pren­<br />

da segura del vencedor de Pharsalia, &c.<br />

Tentó lil.<br />

5. La herida estaba bajo (1) la piel. — Cuando el sol estaba bajo (1 ), el<br />

Océano, presidia la luna en su zenit á las estrellas. — De nada aprovecha la<br />

riqueza si la virtud falta y el vicio es señor de nuestra alma. — Si Alejandro<br />

hubiera sido mas sobrio, nada hubiese faltado á su grandeza; pero no le apro­<br />

vechó su gloria, ni pudo serle útil su imperio ilimitado, cuando le faltó la<br />

fidelidad de sus amigos en medio de su intemperancia. — Quisiera que me es­<br />

cribieses (2) cuando te fuera posible. — Mis cartas no os aprovecharán de<br />

nada. — Advierte lo que (3) le resta de perfidia.<br />

(1) Subesse, dat. (2) Vellem aii me scriberes, (5) Disce quid, subí.<br />

VERliOS ATRIBUTIVOS,<br />

PRIMERA CONJUGACIÓN. — VOZ ACTIVA.<br />

Tema I.<br />

6. Los pájaros emigran á (1) otras comarcas.—Una espada afilada hiere<br />

fácilmente. — La golondrina anuncia la venida de la primavera. — Las tropas<br />

de Milciados despertaban á Temístocles de (2) su sueño. — Mientras que Tito<br />

asediaba á Jerusalcm, soportaban los moradores un hambre espantosa. —<br />

Sempronio Tuditano domó á los Istrios. — Cuando Xerxes se aproximaba á<br />

Grecia, trasportaron los atenienses sus riquezas á Salamina.<br />

(i) 7n,aciis. (2) ¿,abl.<br />

Tema II.<br />

7. Damon y Pytias se amaban mutuamente. — El tirano Dionisio condenó<br />

á uno de los dos á (1) muerte; este logró el tiempo necesario para ordenar sus<br />

negocios: el otro no titubeó en entregarse al tirano como rehén de la vuelta<br />

de su amigo. Así todos, y en primer lugar Dionisio, esperaban el resultado<br />

de este acontecimiento. El dia señalado se acercaba; y como nadie esperase<br />

( 1 ) ai, acrij.


406 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

la vuelta de Damon, todos acusaban de locura al relien temerario.—Dionisio<br />

iba ya á dar muerte á Pytias, cuando el amigo de Pytias le llamó y disipó el<br />

temor de todos.<br />

Tema ' III.<br />

8. Dios creó el mundo. El poder de Dios había formado los animales;<br />

formó el hombre á su imagen. — El Señor, amando al hombre que había<br />

creado, le colocó en el paraíso. — Llamó á este primer hombre Adam y á su<br />

compañera Eva. —Nuestros primeros padres eran dichosos: la paz y la feli­<br />

cidad ornaban la vida de estos mortales, que habrían desconocido la muerte,<br />

observando las órdenes de Dios.<br />

SEGUNDA CONJUGACIÓN. — VOZ ACTIVA.<br />

Tema I.<br />

9. El sol y la luna llenan toda la tierra con su luz.—El palacio del empe­<br />

rador Nerón resplandecía con el oro de sus artesones. — Cicerón vio á Catón<br />

sentado en (1) su biblioteca. — Ojalá pendiesen de (2) eslos árboles naranjas<br />

y manzanas.—El señor manda, el esclavo obedece. —Llorad la prematura<br />

muerte de los grandes hombres.—Ojalá llenase yo mi casa de verdaderos<br />

amigos. — Scipion el Africano destruyó á Cartago y á Numancia. — El rayo<br />

dañará algunas veces, el relámpago nunca.<br />

(l) In, abl. (2 ) Ex.<br />

Tema II.<br />

10. Quintilíano enseñaba retórica en Koma, cuando el mal gusto ejer­<br />

cía en las letras una influencia perniciosa. Obedeciendo á sus naturales incli­<br />

naciones, se esforzaba en vano para sostener la gloria de la elocuencia, que<br />

no tenia cultivadores; mas yaque no le era posible poner un dique á la rui­<br />

na del noble arte que veía con tanto amor, procuró advertir á la posteridad<br />

los peligros que amenazan á los jóvenes, cuando desprecian las reglas, hijas<br />

de la experiencia y de la misma naturaleza.<br />

Tema III.<br />

11. Los hijos do Caín habían visto los desórdenes de su padre.— No per­<br />

manecieron en el camino do la virtud y obedecieron sus pasiones. — Este<br />

ejemplo dañó á la mayor parte do los hombres y les enseñó el camino del<br />

crimen. — Uno solo, Noé, habia permanecido fiel á Dios. El Señor advirtió á<br />

Noé que amenazaba á la tierra un diluvio, y le manifestó los medios de preca­<br />

verse do este peligro.—.El hombre justo obedeció las órdenes de su Dios y<br />

salvó de la muerte á los hombres y los animales, cuya muchedumbre floreció<br />

de nuevo sobre la tierra.<br />

TERCERA CONJUGACIÓN—VOZ ACTIVA.<br />

Tema I.<br />

12. El gozo excesivo es capaz de producir la muerte. — Antonio fue el<br />

primero que unció á su carro leones. — Los Griegos aprendieron de los Feni-


COIMA DE TEMAS GRADUADOS. 407<br />

cios el arte de escribir. — Aníbal venció á los Romanos en muchos combates.—<br />

Los Caulas invadieron á Roma. — Milciades rodeó de murallas la ciudad de<br />

Paros.<br />

Tema 11.<br />

13. Sócrates, á quien ;,1) la envidia habia acusado y á quien la injusticia<br />

castigaba con el último suplicio, respondió á sus jueces: «He merecido y me­<br />

rezco que me tributéis las mayores honras, y que me mantengáis en el Prytá-<br />

neo á expensas del Erario público.» — Esta respuesta irritó contra él á los jue­<br />

ces, y condenaron á muerte ala inocencia misma. Sócrates no habia merecido<br />

la muerte: tampoco la temió. Cuando un esclavo le presentó la copa de cicuta,<br />

la bebió tranquilamente.<br />

C1 ) Acus.<br />

CUARTA CONJUGACIÓN. — V O Z ACTIVA.<br />

Tema I.<br />

14. Las lágrimas corren con el gozo y con el dolor. — Ignoramos las cau­<br />

sas de muchas cosas. — Tito se atrajo el cariño de todos los hombres por<br />

medio de su benevolencia. —• Los fenicios inventaron el arte de escribir.—<br />

Las leyes de Licurgo instruían á la juventud cazando, corriendo y sopor­<br />

tando el hambre y la sed. — Los Romanos bebían el vino sazonado de perfu­<br />

mes.— Los Egipcios conservaban los muertos embalsamados.<br />

Tema II.<br />

13. Creso supo que llegaba Solón á sus estados. Para deslumhrar á este<br />

extrángero y atraerlo á sí por medio de (1) la admiración, se cubrió de pe­<br />

drería, embalsamó su cabellera con los mas exquisitos perfumes y salió en<br />

busca (2) del filósofo. Este no experimentó admiración alguna á vista de se­<br />

mejante aparato: vituperando semejante lujo, mostró que despreciaba tales<br />

futilidades. Creso le abrió sus tesoros y le preguntó si habia encontrado algún<br />

hombre mas feliz que él. — Las respuestas afirmativas de Solón desagradaron<br />

grandemente a Creso y encarecieron el patriotismo dsl filósofo.<br />

(1) Abl. ( 2 ) Obviam , dat.<br />

Tema III.<br />

16. Antonio de Leiva defendía con un corto número do españoles la ciu­<br />

dad de Pavía contra Francisco I, rey de los Franceses, que la tenia cercada.<br />

Francisco, desconfiando de tomarla por fuerza, trató de empeñar al capitán<br />

español por medio de dádivas para que so la entregara. Envió el rey á la<br />

ciudad un religioso, antiguo confesor de Leiva, con este intento. Oyó el capi­<br />

tán su demanda, y lleno de noble indignación respondió al religioso: Id y de­<br />

cid al rey, que os envia, que la ciudad está por el emperador: que si desea<br />

adquirirla, la gane, no con lisonjas ni dinero, sino con el hierro y con la san­<br />

gre de sus soldados.


408 PRIMER AÑO DE LATÍS ¥ CASTELLANO,<br />

TERCERA CONJUGACIÓN (BIS).— VOZ ACTIVA<br />

Tema l.<br />

17. Los antiguos concebían la existencia de la liona en oí centro del mun­<br />

do.— Cuando leemos, cuando liemos loido la historia, entonóos concebimos la<br />

fortuna de César. — Habíamos concebido la ruina del imperio. — Tú lias reci­<br />

bido presentes del enemigo.—Recibid, oh hombres, las lecciones de la vir­<br />

tud.— Recibamos la muerto en mitad del combate.—Aceptemos las leyes que<br />

nos impone el vencedor, pues que le protegió la fortuna.<br />

Tema II.<br />

18. Recibamos los malos que Dios nos envía. — Deseo que 1': tú recibas<br />

mis presentes. — Temo que reciban al enemigo dentro de los muros. — (loan­<br />

do bayas concebido el crimen, huyo do mi presencia. —Si yo cogióse al ene­<br />

migo en una emboscada, adquirirla fácilmente la gloria do vencerlo. — Si<br />

hubiésemos admirado el poder y las riquezas, habríamos dejado de ser vir­<br />

tuosos.— Juzgo que admiráis cuanto os digno de serlo; que siempre habéis<br />

admirado la virtud y que la admirareis siempre.<br />

( 1 ) ITl , stlbj.<br />

7ím« 17/.<br />

19. Ya es tiempo de satisfacer á la justicia. — Hubierais admirado al gran­<br />

de hombre, si lo hubieseis conocido. — Los asesinos habían atravesado á<br />

César con veinte y tres puñaladas. — Pygmalion atravesó el corazón do Siqueo<br />

con una espada, y tuvo en poco la ternura do su hermana Di do. — Hijos míos,<br />

cavad por todas partes y encontrareis un tesoro. Cavad, hijos inios. do la<br />

misma manera en el campo de la ciencia, y descubriréis también un tesoro.<br />

CONJUGACIÓN PASIVA.<br />

PRIMERA CONJUGACIÓN. —VOZ PASIVA.<br />

Tema 1.<br />

20. El mundo ha sido creado por Dios.—Los Cartagineses y los Griegos fue­<br />

ron sojuzgados por los Romanos.—El mundo será siempre gobernado por la<br />

divina Providencia. — Mifciades, herido en una batalla, fue acusado por los<br />

Atenienses do traición y de cobardía.—Somos amados do Dios y siempre hemos<br />

sido amados de él.—Los Romanos se bañaban todos los dias; nadie so sentaba<br />

á la mesa sin haberse bañado.<br />

Tema II.<br />

21. Manjares exquisitos eran preparados para Midas; poro eran al mis­<br />

mo punto trocados en oro. —España fue dominada por Augusto. — Yo,The-<br />

místocles, fui rechazado de toda la Grecia, y me he refugiado en la corlo de<br />

Artaxerxes.—El canto de los músicos fue trocado; y mientras se entona­<br />

ba el himno de la victoria, fueron también agitados en el aire por los<br />

circunstantes frondosos ramos de laurel. — El culto de Bacofue llevado por los


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 409<br />

Fr'.gios á la isla de Naxos.— liara fue adorado de toda la antigüedad y visto<br />

como un conquistador poderoso.<br />

Tema III.<br />

22. Joseplí no era amado de sus hermanos. — Los sentimientos (1) de Ro­<br />

ben serán alabados y eslimados por cuantos hayan sido bien educados de<br />

sus padres y sabiamente instruidos por sus maestros. — Para que la virtud sea<br />

vengada y se salve la inocencia, serán los culpables castigados por la mano<br />

de Dios.—Siempre será vergonzoso el haber sido castigados por una falta:<br />

siempre será grato al corazón el haber sido recompensados por una acción<br />

virtuosa.—Si la virtud ha sido estimada por vosotros, vuestra casa será ha­<br />

bitada por el gozo y embellecidos vuestros dias por la felicidad.<br />

( 1 ) Animus.<br />

SEGUNDA CONJUGACIÓN.—VOZ PASIVA.<br />

Tema I.<br />

23. Los malvados son atormentados por su propia conciencia. — Los infortu­<br />

nios de la guerra civil se aumentaron con la crueldad de Sita. — El que mezcla<br />

lo agradable á lo útil (1 j es celebrado de todo el mundo. — Muchos célebres<br />

monumentos han sido arruinados por el tiempo: otros fueron asolados por la<br />

furia de los hombres. — Hubieras sido mas prudente, site hubieses confor­<br />

mado con los consejos de tu hermano. — Muchos han sido apartados de accio­<br />

nes culpables por el temor del castigo.<br />

(1 ) Se empleará el neutro.<br />

Tema II.<br />

24. La naturaleza no consiente que nuestros bienes sean aumentados con<br />

los despojos de otros hombres. — Cayo y Tiberio Graco fueron educados por<br />

Cornelia, su madre. — Tulia fue llorada por su padre. — Si fueres visto en la<br />

sociedad de los malos, los buenos huirán de tí. — El cónsul Mancino fue ven­<br />

cido por los moradores de Numancia y envilecido por los Romanos.—Si Anibal<br />

no hubiese sido indolente en Capua], tampoco habría sido derrotado en África<br />

por Scipion.—El rey justo es amado de los suyos.<br />

Tema lll.<br />

23. Joseph habia sido tratado bondadosamente por Putiphar. No se le<br />

habia ejercitado en duros trabajos, ni agoviado por el peso dejas cadenas. El<br />

talento de Joseph fue empleado por Pharaon en tareas importantes. Joseph<br />

era dichoso; pero lo estaban reservadas nuevas desventuras. — Fue acusado<br />

de un crimen vergonzoso que no habia cometido, y encerrado en una cárcel<br />

por muchos años.<br />

TERCERA CONJUGACIÓN.—VOZ PASIVA.<br />

Tema I.<br />

26. Agrigento fue tomada y destruida 'por los Cartagineses. —Troya fue


410 PRIMER AÑO DE LATIN Y CASTELLANO.<br />

sorprendida é incendiada después de diez años de asedio.—Guando Xenophon-<br />

te condujo á los Griegos por medio de las sierras de Armenia, fueron que­<br />

mados los miembros de algunos por la violencia del frió. Mario hubiera sido<br />

muerto por un soldado, si no (1) lo hubiese rechazado con ojos centellantes.—<br />

Los hombres de bien no son arrastrados á la perfidia por ningún interés.<br />

(i) 2V¿«.<br />

Tema II.<br />

27. El ejéreito de los Atenienses fue deshecho por Lisandro junto al rio<br />

Egos. — Lo que no ha sido dado por la fortuna no puede ser quitado por<br />

ella.—Serás vencido por los Macedonios que han sido educados en la escuela<br />

de la pobreza. — Todos los ojos estaban fijos en el espectáculo, cuando las<br />

jóvenes Sabinas fueron arrebatadas por los Romanos. En vano sus padres<br />

son invocados por ellas; sus gritos fueron sofocados por los soldados, por­<br />

que así se cumplían las órdenes de Rómulo.<br />

Tema III.<br />

28. Un sueño fue enviado por Dios á Pharagn. — Como no podía ser ex­<br />

plicado por los sabios de Egipto, el repostero que habia sido sacado de la cárcel<br />

advirtió al rey la existencia de Joseph.— Este fue anunciado como un mara­<br />

villoso intérprete de sueños. — Puesto en libertad, fue conducido ante Pha-<br />

raon: cuando so hubo recogido: «Los siete años próximos, dijo, prometen<br />

grande abundancia; los siguientes traerán un hambre espantosa.»<br />

CUARTA CONJUGACIÓN. —VOZ PASIVA.<br />

Tema I.<br />

29. El rebaño de las ovejas es guardado por los perros. — Los pórticos de<br />

Atenas eran sostenidos por muchas columnas.—Los pueblos salvajes se visten<br />

de pieles, como nuestros antepasados se vestían de los despojos de animales.—<br />

Las fuerzas del reino fueron extinguidas por la guerra. — Viendo muerto á<br />

su dueño, se dejó morir de hambre el caballo de Nicomedcs. — El coco­<br />

drilo se halla en los grandes ríos de Asia, África y América. — Los vicios<br />

se aprenden sin maestro.<br />

Tema II.<br />

30. Los Egipcios no eran sepultados sin que fuese antes examinada y juz­<br />

gada su vida.—Alcibiades y Lamacho fueron tenidos por los mas dignos de<br />

ser puestos al frente del ejército. — Las fuerzas de Roma, agotadas con las<br />

guerras do Rómulo, fueron reparadas por la sabía administración de<br />

Numa. — Siguióse á la voz de Manlio un profundo silencio; mas al descargar<br />

sobre su hijo el hacha terrible , se oyeron por todas partes los gemidos, las<br />

quejas y las imprecaciones del ejército. —La bóveda estaba sostenida por<br />

grandes columnas; Samson las quebrantó, y todos fueron sepultados entre las<br />

ruinas.<br />

Tema 111.<br />

31. Las desgracias de Joseph os han sido ya contadas; pero las quejas no


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 41 4<br />

han sido oídas por vosotros. —¿Cuál do vosotros sería atado, cargado de<br />

cadenas y no se vería rendido por et dolor?....—Si hubierais sido como él<br />

sepultados en una prisión oscura, ¿habría sido Dios invocado por vosotros<br />

como vuestra única esperanza?.... — Sea, pues, fortalecida vuestra virtud con<br />

este ejemplo: sea oido de vosotros y vuestras almas tocadas de él.<br />

TERCERA CONJUGACIÓN. (BIS.) — VOZ PASIVA.<br />

Tema I.<br />

32. Las producciones dol campo son recogidas por el labrador. — La mies<br />

es recogida por el segador. — Legumbres, frutas, trigos, vosotros sois recogi­<br />

dos como un presente dol Cielo.— Yerba de los prados, tú eres recogida por<br />

el pastor agradecido.—Los frutos eran recogidos por los labradores que los<br />

habian sembrado.—Oh frutos, vosotros erais sembrados, pero no recogidos por<br />

vuestros dueños. Mies, tú no oras recogida por el que te había sembrado, &c.<br />

Tema II.<br />

33. Oh tierra, sé removida por la reja del arado. — Suícos, sed ahondados<br />

para que las semillas sean recibidas en el seno de la tierra. — Cuando el sulco<br />

haya sido ahondado, para que tú, oh semilla, seas recibida, estaremos con­<br />

tentos. — Necesario es que la tierra sea revuelta, que haya sido ahondada para<br />

que los frutos sean producidos y recogidos. — Necesario es que las semillas<br />

hayan sido recibidas en la tierra revuelta, para que broten los frutos.—<br />

Semillas, menester es que hayáis sido recibidas por el sulco profundizado<br />

para que la planta crezca y el fruto sea recogido por el labrador.<br />

Tema III.<br />

34. Los malos deben ser despreciados (1).—El vicio ha sido siempre des­<br />

preciado por los hombres de bien. — La historia nos muestra que la virtud<br />

no ha sido nunca despreciada. — Podemos por tanto creer que no será la vir­<br />

tud jamás despreciada.— Las recompensas serán siempre recibidas por los<br />

estudiantes laboriosos.—Vosotros quo habréis sido recompensados, seréis des­<br />

preciados.—El estudiante aplicado no puedo sor nunca despreciado,<br />

( 1 ) Participio en dus con esse.<br />

SIGNIFICACIÓN PASIVA.<br />

Tema.<br />

35. Cuando se loo la historia santa, somos con frecuencia conmovidos.—<br />

Se ven en esta historia pasajes admirables. — Somos arrebatados do admi­<br />

ración , cuando se ha oido la historia de .loseph. — Somos sometidos al poder<br />

de Dios, cuando so levo oreando el universo con una sola palabra.— Si se oye<br />

una fábula con placer, la historia del primer hombre, el origen del mundo<br />

deberá leerse con pasmo. — Cuando se ha leidola Santa Escritura, no se debe<br />

decir: Cierro, en fin, este libro: ya está leido, ya lo conozco (\).<br />

(I ) Non.


412 PRIMER AÑO DE LATIN V CASTELLANO.<br />

VERBOS DEPONENTES,<br />

PRIMERA CONJUGACIÓN.<br />

Tema I.<br />

36. No os enojéis contra el culpable: enojaos contra la falta cometida. —<br />

Juno se enfadaba con Júpiter; mas sabia, no so hubiera enfadado. — Tú lo<br />

enfadas por una uña mal cortada.—Tú no te enfadarás con un esclavo por una<br />

botella rota. Amigo, tú no te enfadarías contra tí mismo. Enfádate y pasa por<br />

insensato. —Cuando te hayas enfadado, nos reiremos do tí. — Júpiter no se<br />

indignó contra los gigantes. — Jóvenes, imitad á los hombres honrados. —Estu­<br />

diantes perezosos, por qué tardáis? cuándo os indignareis contra vuestra<br />

tardanza? &c.<br />

Tema II.<br />

37. Los que han interpretado las Santas Escrituras han llamado Génesis al<br />

primer libro de Moisés.—Si interpretáis esta palabra, significa nacimien­<br />

to.— En efecto, este libro contiene la historia del nacimiento del mundo.—<br />

Los hebreos le han llamado Bresith ,1). Cómo interpretaremos este nombre?<br />

Podemos interpretarle: ;1¡ principio. Cuando los hebreos interpretaban un<br />

autor, nombraban su libro con la primera palabra de este autor. Cuando ha­<br />

yáis interpretado la Biblia, lo sabréis: comienza con estas palabras: «Al prin­<br />

cipio.»<br />

(1 ) Bresith, indeclinable.<br />

Tema III.<br />

38. El segundo libro de Moisés interpretado (1) por los escritores griegos,<br />

es llamado Éxodo. Nosotros le interpretamos así: Salida. Cuenta la salida de<br />

los Israelitas del Egipto. Los Egipcios dominaban al pueblo de Dios: no<br />

moderaban su crueldad y pretestaban falsos motivos, á fin de perseguir á un<br />

pueblo desgraciado. — No te felicitarás, oh Egipcio , largo tiempo de tu cruel­<br />

dad.— El pueblo de Israel no irá de aquí para allí (2) cultivando tus<br />

campos: trabaja tú en adelante. — No te irrites mas contra el Hebreo, para<br />

que trabaje como tu esclavo.—Tú le conjurarás bien pronto, para que rue-<br />

gue á su Dios que retarde tu muerte.<br />

(1) Empléese interprelalus , que no (2) Ir de aquí para allí, pervagari,<br />

ha perdido el sentido pasivo.<br />

SEGUNDA CONJUGACIÓN.<br />

Tema I.<br />

39. Hijos mios, yo temo á los malos: temed á los malos. Temamos los si­<br />

niestros consejos de los malos. Os prometen felicidad; pero os prometen<br />

demasiado. Siempre han prometido; pero al prometer no son fieles. Cuando<br />

os prometen el universo, es necesario temer el creerlos.—Vosotros no los<br />

habéis temido; tenemos lástima de vosotros, y vosotros también la tendréis


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 4)3<br />

de vosotros mismos. Vuestro corazón confesará su falta. Ya la hubiera con­<br />

fesado, sino temiera el vituperio.<br />

Tema II.<br />

40. César ambicionó el imperio.—Las Amazonas combatían con armas pinta­<br />

das.—Los antiguos tenian horror á los monstruos.—Habitantes de Sicilia, vos­<br />

otros aborrecíais la crueldad de Vorres. — Verres fue condenado porque los<br />

jueces tuvieron horror á su crueldad. — Los Griegos prometían estatuas á los<br />

grandes hombres. — Augusto ha protegido las letras. — Mecenas buscaba á los<br />

poetas para protegerlos.<br />

Tema III.<br />

41. Yo te miro, anciano.—Quién podrá mirarnos de frente?—Dido mira á<br />

Eneas.—La serpiente os mira. — No podía saciarse mirando al monstruo ya<br />

inmolado á su valor.— Eneas se enardecía mirando á su enemigo.— La justi­<br />

cia, protegiendo á la sociedad, es un magnífico espectáculo.— Vio á un león<br />

mirándole con aire fiero. Es muy triste el no poder conservar los bienes que<br />

se han heredado. — Paulo guardaba en sus discursos el tono de un ciudadano<br />

distinguido.<br />

TERCERA CONJUGACIÓN.<br />

Tema I.<br />

42. Nació un hermoso infante á Aníbal ¡en el asedio de Sagunto.— Si los<br />

muertos son desgraciados, nosotros nacemos para una eterna desgracia, dice Ci­<br />

cerón.— La fortuna note ha concedido el nacer de un padre excelente. — César<br />

nació de un ilustre origen. — Pues has nacido de mí, oh hijo mió, sé bue­<br />

no.—Todos los pájaros nacen de pié. —Los sauces nacen á orillas de los<br />

rios. —El plomo nace en los países meridionales.<br />

Tema II.<br />

43. Yo gozaba do la compañía do Ártico.— Yo he gozado de la conversa­<br />

ción de Catón. — No gozamos de vuestra sociedad, ni vosotros gozáis de la<br />

nuestra. — Las ventajas de que disfrutamos, la luz do que gozamos, nos han<br />

sido dadas por Dios. — Si es agradable el gozar de los placeres, es preferi­<br />

ble pasarse sin ellos.— Los Romanos no gozaban jamás de una larga paz.—<br />

Hemos gozado del conocimiento de todas las cosas.<br />

Tema III.<br />

44. Los poetas han hablado una lengua bellísima (1).—Hablen los culpables<br />

un tono suplicante á la divinidad. — Hablaré en un tono mas elevado. — Yo he<br />

podido entrar en los infiernos. —Entrados en la vida, cumplimos los deberes<br />

de la vida. — Ved el camino en que debemos entrar. — Al entrar en la tierra<br />

de los enemigos, lanzaban los feciales (2) un dardo. — César había entrado<br />

en los diez y nueve años. — Mocencio marchaba, blandiendo su lanza. — Los<br />

ambiciosos lo intentan todo para llegar á los honores, &c.<br />

C 1) Abl. los encargados de declarar la guerra.<br />

C 2) Esle nombre tenian en Roma


414 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

CUARTA CONJUGACIÓN.<br />

Tema I.<br />

45. Los cónsules echaron suertes ó habían echado suertes. — Bílbulo dijo<br />

que echaría suertes con su colega. — El proprotor obtuvo en suerte la Espa­<br />

ña ulterior.— A Neptuno cupo en suerte el imperio de los mares. — Dido fun­<br />

dó á Cartago. —Si obtienes los cantos de un poeta, serás inmortal. — Soy<br />

feliz con haber obtenido tu amistad. —Confiesa que has mentido. — Epami-<br />

nondas amaba la verdad y no mentía ni de burlas.<br />

Tema II.<br />

46. Esperad el tiempo de la pelea. — Dion esperaba su flota en Italia. —En­<br />

trad y esperadme. — La araña urde su tela.—Comencemos por el princi­<br />

pio.— Terminemos el discurso por donde ha comenzado. — Empezaremos á<br />

hablar de elocuencia.—La sacerdotisa comenzó á hablar. — Eneas comenzó á<br />

hablar en esta forma desde lo alto de su locho. — Midamos con la vista ia ex­<br />

tensión de los mares. — Recorramos la vía sacra con la toga pretexta.—<br />

Proteo recorrió la extensión de los mares en un carro.<br />

Tema III.<br />

47. Medid la felicidad conforme á vuestra conciencia y seréis justos.—<br />

Nuevos deberes nacen de cada virtud. — Aconteció que se levantó una tem­<br />

pestad espantosa. — Yo he nacido en la ciudad donde tú naciste. —El sol se<br />

levantará mas brillante después de la tempestad. — Dicen los <strong>autores</strong> que el<br />

Rhin tiene su origen en los Alpes.—Las ideas no nacen, dice Platón: existen<br />

por sí mismas. — Hemos experimentado la buena y la mala fortuna.<br />

VERBOS SEMI-DEPONENTES.<br />

Tema h<br />

48. No osáis marchar al combate.—Había osado rebelarse contra Ne­<br />

rón.—La fortuna ayuda á los que se atreven á todo, ó á los que lo osan<br />

todo. — Os habéis atrevido á pedirme la espada.—Yo no osaría dárosla, ni aun<br />

prometérosla.— Dícese que los Caulas han osado hacernos la guerra. — Scévola<br />

había osado herir á Porsena, y osó quemarse la mano que no había obtenido<br />

el éxito apetecido. — Me congratulo de verme libre. — El hombre feliz desea<br />

que gocemos en su alegría, &c.<br />

Tema II.<br />

49. Fortuna, tú te complaces en burlarte de las cosas de los hombres.—<br />

Si hubieseis vencido, se habrían congratulado vuestros amigos.—Huid del<br />

que tiene costumbre de mentir. — Estudiad los medios por los cuales tienen<br />

los soldados costumbre de ser contenidos en los límites, de sus deberes. — Se<br />

había promovido una disputa, como sucede de ordinario. — Tengo costum­<br />

bre de habitar en el campo. &c.


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 415<br />

VERBOS IRREGULARES.<br />

Tema I.<br />

50. El cónsul lleva la corona del triunfo. — Scipion llevó al África el ter­<br />

ror de los Cartagineses y la gloria do los Romanos. — Lleva la bandera en<br />

medio de las haces.—Roma produjo en Cicerón un orador perfecto.—Atenas,<br />

tú has producido grandes poetas y esclarecidos guerreros. — Las artes pro­<br />

dujeron en Grecia muchas maravillas.—Pide, y todo lo obtendrás de mí.—<br />

Cotta y Sulpicio obtuvieron la primera categoría en la república. — Obten­<br />

drás una respuesta satisfactoria.<br />

Tema II.<br />

51. Si yo fuese alabado por este poeta, sería llevado hasta los astros.—<br />

Tú serias llevado por los ángeles al reino de Dios, si fueras justo con tus se­<br />

mejantes.— Somos llevados sobre las aguas.— Armas muy pesadas os quita­<br />

rían la victoria.—Recibid lo que la suerte os ofrezca. — Ofreced á los mo­<br />

destos lo que no pedirían nunca. — Auguíto ofrecía sus beneficios á Horacio<br />

y á Virgilio. — Es dichoso aquel á quien suministra la divinidad lo que le basta<br />

v desea, &c.<br />

Tema III.<br />

52. Los trofeos militaros fueron llevados delante del vencedor.—El ciego<br />

lleva delante una mano previsora.— Áttico habia preferido el reposo á un<br />

trabajo ingrato. — He resuelto preferir tu amistad á mis intereses.— Pusie­<br />

ron (I) fuego á los reparos del campamento y el viento lo llevó por todas<br />

partes.—El viento dispersa las cenizas. — La violencia del Áfrico dispersó la<br />

flota de Eneas.—El aquilón dispersará (2) las nubes.— César no quiso dife­<br />

rir la pelea y obtuvo el triunfo, &c.<br />

( 1 ) Infero, ers. ( 2 ) Differa , ers.<br />

Tema IV.<br />

53. Come (1) con placer, porque le lo ofrezco benévolamente. —Metió<br />

los polluelos en el agua para que bebiesen, porque no querían comer.—Este<br />

pescado se come con placer, sobre todo bebiendo buen vino.—Comeréis<br />

vuestro pan en el dolor, y beberéis el agua amarga del destierro. — Haré<br />

cuanto quieras, pero diré lo que yo quiera.—¿Quieres que prosigamos?....—<br />

Quisiera hacerle un beneficio, para pagar los que él quiso hacerme.—Yo<br />

vivo contento cuando veo felices á las personas para quienes quiero lo que<br />

ellos querrían para mí, &c.<br />

(l) Edo.<br />

Tema V.<br />

54. Vamos al interior (1). — Habian ido los soldados por un camino rec­<br />

io.— Iré á la casa.—Yo no puedo ir á pié. — Tú irás llevado en un carro.—<br />

Vé, yo te sigo, ó yo te seguiré. — Tendamos las velas, aunque el bajel vaya<br />

( 1 ) Inlra.


416 riUMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

al remo. — Cuando los pretores salían de las provincias, volvían á Roma.—<br />

Antes de salir la flota, ó antes, de que la Ilota saliera, inmolaron las víctimas.<br />


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 417<br />

hacerse. — I.ns cosas están así hechas, y así deben estarlo. — Os falta hacer<br />

esto.— Es necesario que hagas esto. — Sabed lo que necesitáis hacer en esto<br />

asunlo.<br />

VERBOS DEFECTIVOS.<br />

Tema I.<br />

59. El uno decía (I > sí. el otro decía no.—Digo que los Romanos pueden<br />

ser vencidos por los (¡aulas. — Diógcnes dijo que sí; Antipatro dijo que no.—<br />

Yo os manifestaré por qué dicen que él es el verdadero orador. — En dónde<br />

están, docian, las copas del festín?— ¿Qué hiciste, decia Galo? — Aconteció<br />

en Roma un grande incendio, dijiste, y se aterraron los moradores. —Habla;<br />

¿áqué vienes?—Habiendo hablado de este modo, calló. — Cicerón era muy<br />

vehemente para hablar. — ¿Quién, diciendo estas cosas, detendría las lágri­<br />

mas Í2 1?—Halló á la sacerdotisa hablando on el pórtico del templo.<br />

( 1 ) Aio. (2 ) Temperare h , Afcl.<br />

7'enia //.<br />

1,0. Creéis haber comenzado á vivir. Jamás comenzamos á vivir. Llega la<br />

muerte y no hemos comenzado á vivir. — Yo no llamo vida á esta que co­<br />

mienza para el hombro en el nacimiento.—La vida del hombre es la re­<br />

flexión. — Habéis, pues, comenzado á vivir cuando habéis comenzado á re­<br />

flexionar.— Habéis vivido cuando vuestra alma ha comenzado á conocerse á<br />

sí misma. — No temáis la desgracia; con frecuencia es útil. — Sin la desgracia<br />

no se comenzarla jamás á reflexionar, porque la felicidad es contraria á la<br />

meditación. &c.<br />

Tema III.<br />

61. Me acuerdo (1) bien y me acordaré por mucho tiempo. —-Te acuerdas<br />

ile Antipatro: acuérdate de nosotros y nos acordaremos de tí. — Acordaos<br />

ilo vuestros male> y los referiréis en la hora de la felicidad. —Que no se me<br />

tema con tal que no se mo odio.— Odiad la esclavitud, como odian los ig­<br />

norantes la rienda. — Conviene conocer el ejército y ser conocido de los sol­<br />

dados.— Yo seré conocido por mis cantos.—Yo acostumbro á sufrir por to­<br />

dos.— Démostenos se acostumbraba á recitar muchos versos de segui­<br />

da, &c.<br />

( 1 ) Miinini exige su complemento en genitivo ó en acusativo.<br />

VERBOS UNIPERSONALES Ó IMPERSONALES.<br />

Verbos pluil, ningil, grandinat, tonal, (ulgurat.<br />

62. No llueve on Egipto, dice la historia; poro aunque no llueve, fecun­<br />

dan la tierra las inundaciones del Nilo. — Cuando haya llovido, desaparecerá<br />

la tormenta y no volverá á llover hasta que el cielo esté cubierto de nu­<br />

bes.— Ha nevado mucho el invierno anterior. — Si nevase en mitad del vera­<br />

no, causaría grande admiración. — Si no novara en el invierno, estarían tris­<br />

tes los campos. — Cuando nieva on las montañas, presentan un espectáculo<br />

magnífico. — La naturaleza ha querido que llueva y que nieve para beneficio<br />

del hombre; para mantenimiento y aun para ornato del mundo.— Ha grani­<br />

zado en los campos. —Cuando graniza, tiemblan los labradores, porque el<br />

TOMO I. 27


418 riiiMEn ANO DE LATÍN Í CASTELLANO.<br />

granizo es signo de tempestad, y granizando en el estío, se destruyen las<br />

mieses. — Si solo granizara en el invierno, no temblarían los labradores.—<br />

Truena: ha tronado sobre nuestras cabezas y el trueno es señal de la ira de<br />

Dios. — Creemos á veces que está tronando, y es el ruido de un carro lo que<br />

suena. — Si sales, tronará. —Si hubiese tronado, lo hubiéramos oido.—<br />

Relampagueaba en la campiña y nuestros ojos estaban deslumhrados.—Ha­<br />

bía relampagueado mucho; mas los reí impagos cían menos brillantes y<br />

menos vivos. — Todo ora fuego. —Relampaguee y truena,oh Dios mío, y des­<br />

plegúese tu mágestad.—Si relampaguease, si tronase así por mucho tiempo,<br />

pereceríamos de espanto.<br />

Verbos Uur, currilur, vcn'dtir, pugnalur.<br />

63. Se va y so viene.—Se iba y se venia. — En la arena se combate, en<br />

el estadio se corre.—En una batalla se va, se viene, se corre. — Necesario es<br />

que se pelee con denuedo para alcanzar la victoria. — Para obtener el pre­<br />

mio en la lucha, era necesario que se pelease por largo tiempo. — Para ven­<br />

cer en la carrera era menester que se corriese con grande aliento ó ir bien<br />

preparado.— Se vendrá al dia del juicio y juzgará Dios los vivos y los<br />

muertos y se irán cumpliendo las profecías. —Si se fuese, si se hubiese ido<br />

á visitar al enfermo, habría recobrado ya la salud. — Es necesario que ss<br />

vaya á la ciudad: se irá, el rey lo manda.<br />

Verbos paenilet, pudel, piget, tcedet, misercl, &c.<br />

Tema.<br />

64. El hombre se arrepiente siempre de haber obrado mal. — Cuando ha­<br />

gas mal te arrepentirás. — Si te arrepintieras, obtendrías el perdón— Cuan­<br />

do te arrepientas, te perdonará la justicia divina. — Pecadores, ya os tiempo<br />

de arrepentirse.— Corregid vuestros yerros, arrepintiéndoos.— Hijos míos,<br />

procurad que vuestro padre no se avergüertce de vosotros.—¿Quilín se ha<br />

avergonzado nunca de la virtud? — ¿Cuindo os avergonzareis da esa ambición<br />

desmesurada?—Cuando os hayáis avergonzado de la pereza, os haréis labo­<br />

riosos.— Avergonzaos da las acciones deshonestas. — Nos pesa de haber fal­<br />

tado á nuestro deber, y me pesaría do faltar todavía. — Os pesará algún dia<br />

de haber despreciado los estudios.— Os pesará, pero vuestro pesar será ya<br />

tardío. — Me pesa, dirá cada uno do vosotros, do habor perdido un tiempo<br />

precioso. — Me pesaba cuando me obligó el deber al trabajo; he murmurado,<br />

pero me pesó pronto.—Pésame por siempre y mas me pesaría, sí no hubiese<br />

reconocido mis errores. — Los malvados á quienes acusa su conciencia, so<br />

hastían con frecuencia do su vida.—Me he hastiado do los males que su­<br />

fro.—Quiso dejar la casa paterna; pero se hastió luego di su nueva condi­<br />

ción.— Creo que nadie se hastiará de la Virtud. — Avergoncémonos de los<br />

que se hastían de ella. — Si los Atenionsas no se hubieran hastiado do la vir­<br />

tud da Sócrates, no le habrían dado la cicuta. — ¿Quién se apiada del pere­<br />

zoso?—Nadie se ha apiadado nunca de los porezosos.— Para satisfacer su<br />

pereza, no se apiadirían do nadie. — Apiadaos de los pobres. — Los pobres<br />

sufren y lloran. ¿Quién se apiadará de ellos?— Apiádens» los corazones


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. A1 9<br />

generosos que se apiadarían solo con ser cristianos. — Si Jesu-Cristo no so<br />

hubiese apiadado de los hombres, el género humano habría perecido.<br />

Verbos referí, oporlct, libet, Ucet, decaí, dedeceí , &c.<br />

Tema.<br />

65. Importa, ha importado é importará siempre á los hombres el vivir rec­<br />

iamente.— Importaba á Rómulo el hacer la guerra; pero mas le importó el cas­<br />

tigar las faltas de su hermano. — Yo creo que hubiera convenido álos Sabinos<br />

el hacer alianza con los Romanos. —Conviene amar la patria. — Convenia á los<br />

Romanos dominar á todas las naciones. — Para alcanzar el objeto que deseába­<br />

mos, convino hacer el mayor sacrificio. — No convendrá nunca á la felicidad de<br />

la patria la tiranía da los extraños. — Convenga ó no dar la batalla, deben<br />

estar prevenidos los soldados. — Si conviniera á la salud pública un dictador,<br />

no faltarían Silas en Roma. — Me agrada el vivir en la soledad.— No me agra­<br />

daba el vivir entro los hombres.—Ni me agradó, ni mo agradará jamás el vi­<br />

vir en servidumbre. — Si lo agradase la gloria de las armas, vivo tienes el<br />

ejemplo do Alejandro y César.— Agradamos á Dios y le agradará el salvar­<br />

nos.— Será permitido á cualquiera el hablar libremente. — No nos será per­<br />

mitido dárnosla muerte. — Por las leyes de Solón se permitió á las doncellas<br />

ejercitarse en la lucha. — Dios creó el mundo en seis dias y le plugo descan­<br />

sar al sétimo. — Temo que no se permita el pa^ar,— Si estuviese ó hubiera<br />

estado permitido, habríamos procurado sacudir el yugo de tantas desgra­<br />

cias.—Es lícito el vivir bien.— Era lícito al magistrado el ser severo.—<br />

Cuando plazca á tu gefe partirás. — No será nunca licito el crimen. — Temo<br />

que vuestros hábitos no convengan á vuestro estado.—Creo que nos será per­<br />

mitido vivir. — Examinemos lo que conviene en un discurso. — ¿Convendría<br />

al orador encolerizarse?<br />

Verbos inlerest. placel, patet. liquet, fit, aecidil. evenit.<br />

Tema.<br />

63. Interesa al príncipe el gobernar sabia y rectamente. — Interesaba al<br />

rey el defendar á sus vasallos. — Habia interesado á los Romanos el hacer la<br />

guarra para sojuzgar á las naciones, á quienas interesó después conservar la<br />

paz. —Siempre interesará á los hombres tan precioso don del cielo y cuando<br />

ya no le interesa, sarán desgraciados. — Aplace la belleza: interesa la vir­<br />

tud.— Siempre ha aplacido á la juventud presuntuosa el gozar de la liber­<br />

tad. — Si te aplacíera el leer la historia de Roma, hallarías mucho que admi­<br />

rar en Tito Livio, Salustio, Tácito y Julio César. — Es patente que los Roma­<br />

nos pudieron someter la tierra á su imperio con semejante política. — Era<br />

evidente que, la república ss sostendría mientras triunfase la virtud sobre los<br />

vicios. — Necesario es que el crimen esté patente, para que se pronuncie la<br />

sentencia.— Si estuviese patente tu proceder, no despertarías sospechas.—<br />

Patente estaba para Cicerón que Verres era un criminal. —Cuando Hortensio<br />

acabó su discurso quedó, como acontece, indeciso el senado; pero al desple­<br />

gar Cicerón toda su elocuencia, se convenció, como acontecía, de la justicia<br />

con que acusaba a! pretor. — Aconteció que Verres fue desterrado y que le


420 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

confiscáronlos bienes , como babia acontecido pocas, veces y no aconteciera<br />

entonces sin la elocuencia de Tulio; y lo que no acontecerá á menudo, el de­<br />

tensor do Yerres confesó la superioridad de su rival. — Es ventajoso á los<br />

hombres el practicar la virtud—Era á los Romanos ventajoso el someter á su<br />

imperio muchas naciones ; pero mas ventajoso les fue el dominar la Gre­<br />

cia.— Será ventajoso á los pueblos el que los reyes sean justos, y mas lo<br />

sería el que tuviesen rectos ministros. — Mas vale morir que ser vencidos. —El<br />

espectáculo de la naturaleza me complace en la vejez, y mas me complacía en<br />

la infancia. — Me ha complacido el ver vuestros nobles sentimientos. — Se<br />

cree que la gloria es un bien; y porque esto so creía ó se. creyó en la anti­<br />

güedad, se sacrificaron en aras do esta deidad los mas insignes varones.— Sn<br />

dice y se cree que Alejandro dominó toda el Asia: también se cuenta que<br />

murió envenenado y se refiere que le mataron sus desórdenes. Todo esto so<br />

ha contado.<br />

PREPOSICIONES.<br />

PREPOSICIONES PROPIAMENTE DICHAS.<br />

Tema I.<br />

67. Julio César fue nombrado cónsul en el tiempo designado para la elec­<br />

ción.— Su consulado le dio en el ejército con sus triunfos grande autoridad<br />

y prestigio. — Su liberalidad para con los soldados le conquistó aura po­<br />

pular entre las legiones; y cuando estalló la guerra lávil entre él y Pompeyo,<br />

le aseguró en las sienes el laurel de la victoria. — En la batalla de Pliarsalia<br />

tuvo fin aquel drama sangriento, cantado por Encano. Pasando después á<br />

España desbarató en Munda á los hijos de aquel célebre capitán que se diri­<br />

gieron vencidos al Mediterráneo. Hasta entonces solo halló en su carrera<br />

triunfos y victorias. — Cerca ya de la vejez, comenzaron á tener entrada<br />

en su pecho los pesares: su hijo adoptivo movido á ingratitud por la am­<br />

bición do la gloria, le dio de puñaladas dentro del senado ante los magis­<br />

trados de la república.<br />

Tema II.<br />

G8. Amenazaban á Gr-eci» los ejércitos del Asia, cuyas invasiones habia<br />

oído desde su juventud con indignación Alejandro. — Deseoso de sacar de<br />

esclavitud á su pueblo, meditaba sobre la venganza, abrigando el proyecto<br />

de llevar al Asia sus soldados. — Durante los primeros tiempos de su reinado,<br />

tuvo delante de los ojos esta idea; y reunido de toda Macedonia un ejército,<br />

pequeño en el número, pero grande por el valor, atravesó en pocos dias<br />

el mar, y según refiere Quinto Curtió, estuvo á punto de perecer en el paso<br />

del Gránico. — Las batallas do Isus y de Arbolas en lugar de la venganza, le<br />

pusieron sobre las sienes la corona del imperio. A su muerte, acaecida en<br />

Babilonia, dividió entre sus capitanes las provincias do que aquel se compo­<br />

nía, á causa de lo cual se encendieron por todas partos grandes guerras.<br />

Tema III.<br />

69. Los Hebreos vivieron en la esclavitud bajo el imperio de los Pharac-<br />

nes; pero salvado Moisés de las aguas, en que le arrojaron, procuró rom-


COPIA DE TEMAS GRADUADOS. 421<br />

perlu. — Obtenido de Pharaon el permiso para salir de Kgipto por medio de<br />

los prodigios con que logró aterrarle, se dirigió al desierto. Arrepentido<br />

Pharaon, salió Iras los Hebreos'con ejército poderoso y los alcanzó junto<br />

al mar Rojo. A su llegada temieron los Hebreos, sin esperanza de salvación;<br />

pero poniéndose Moisés delante do las aguas, tendió sobre ellas su vara, y<br />

se apartaron de una y otra parto, dando por en medio del mar pa­<br />

so enjuto á su pueblo. Quiso Pharaon seguirlo sin recelo alguno, y entraron<br />

en el mar sus cuadrigas, aguijoneadas por la venganza; pero juntándose al<br />

momento las aguas, perecieron todos en una hora, sin escapar ninguno de la<br />

ira de Dios.<br />

Tema IV.<br />

70. Colon navegaba por maros desconocidos con la esperanza de hallar un<br />

nuevo mundo. Contra la furia de los vientos y la murmuración de sus soldados,<br />

llegó por fin ante una tierra nunca vista: al grito de \lierra\ \tierra\ se ar­<br />

rodilló en la popa de su carabela y por un movimiento de admiración, se ar­<br />

rodillaron también en su alrededor los soldados. Oraron todos con-lágrimas en<br />

los ojos, y convertidos en bendiciones los denuestos y amenazas, saltaron<br />

en tierra y tomaron posesión de la isla de Guanachini en nombre y para glo­<br />

ria de los reyes Católicos. — El primero que avistó en medio de las aguas la<br />

citada isla fue Rodrigo do Triana.<br />

PREPOSICIONES ADVERBIOS.<br />

Tema I<br />

71. Cuando los árabes llegaron del otro lado del estrecho corriendo detrás<br />

de las riquezas y goces prometidos por Mahoma, detuvieron su marcha triun­<br />

fadora delante del poder visigodo. Al fronte ya de aquel imperio temido den­<br />

tro y fuera de España, se preparaban en secreto, según escriben algunos<br />

liistoriadores, para lanzarse sobre la Península, cuando la venganza del conde<br />

don Julián vino á descubrirles que de osle lado del mar y en medio<br />

de la corte visigoda no les faltaban ayudadores. — Movidos , pues, del África<br />

sus ejércitos bajo la conducta de Tarif, volaron hacia la descuidada España y<br />

echaron sus gentes en tierra cerca de Tarifa,'ciudad puesta junto al estre­<br />

cho, la cual tomó el nombre de aquel caudillo. Reunía don Rodrigo en el cen­<br />

tro de la Península sus vasallos para salir al encuentro de los árabes, llevando<br />

alrededor toda la nobleza de los godos ya degenerada por la molicie y por<br />

los deleites. — Viéronse ios dos ejércitos frente á frente cerca del Guadalete,<br />

y ordenadas por una y otra parte las haces, trabóse cruda pelea. Venia don<br />

Rodrigo encima de un carro do marfil, y al lado de él se mostraban sus prin­<br />

cipales caudillos.—Terrible fue el combate que ensangrentó durante seis dias<br />

aquellas campiñas: don Rodrigo, mas valeroso que nunca, corría enfurecido<br />

de arriba á bajo, siempre en medio de los mayores peligros. Viendo al cabo<br />

rotas sus huestes con la traición de don'Oppas , sin esperanza ya de la victo­<br />

ria , salióse de la pelea, y casi en presencia de los suyos, se despojó de la<br />

púrpura y de la corona, huyendo después de aquel terrible teatro, en que<br />

pereció el poder de los Godos.


422 PRIMER AÑO DE LATID V CASTELLANO.<br />

ADVERBIOS. — ADVERBIOS i>¡: LL'UAK.<br />

Tema..<br />

72. Los reyes Católicos teman siempre delante de sus ojos la conquista de<br />

Granada.—Dentro y fuera de Castilla se hacían grandes preparativos con este<br />

propósito. Aquí y allí se levantaban ejércitos: Isabel alentaba de lejos con sus<br />

cartas y de cerca con su ejemplo aquella empresa. Pronto se vieron armados<br />

los nobles y los .plebeyos; pues viniendo el impulso de arriba, nadie queria<br />

quedarse atrás, y por una y oirá parte deseaban manifestar á la reina su<br />

cariño. Caminaron, pues, hacia las tierras de Granada y sujetaron de paso<br />

algunos castillos y fortalezas que puestos en lo alto de aquellos montes, eran<br />

temidos de toda la comarca que tenían bajo su dominio. — Llegaron los<br />

castellanos á la vega y plantaron sus reales á vista de Granada: sorprendidos<br />

los sarracenos, veian desde lo alto de las torres aquel aparato bélico que al<br />

rededor délos muros se desplegaba: aquí se extendían las banderas del marqués<br />

de Cádiz: allí las de D. Alonso de Aguilar; mas allá las del duque de Medina<br />

Sidonia; á este lado se descubríanlos caballeros de Calatrava y de San Juan;<br />

al otro los de Santiago y Montesa; allá brillaban las armas de los Girones y<br />

Benaventes; acullá las de los Vélaseos y Mendozas, y mas lejos volaban al<br />

viento las del gran cardenal al lado de las barras de Aragón y de los leones<br />

de Castilla que ondeaban sobro la tienda do los reyes. — üé ahí el espectácu­<br />

lo que do improviso hallaron á su presencia los sarracenos, viendo encima de<br />

sus cabezas conjurada la mas terrible tempestad que durante ocho siglos les<br />

habia amenazado dentro de España.<br />

ADVERBIOS QUE EXPRESAN EL LUGAR DONDE SE ESTÁ, Á DONDE SB VA,<br />

DE DONDE SE VIFNE, POR DONDE SE PASA.<br />

Tema.<br />

73. Rodrigo de Vivar llegó á Cárdena, donde estaban su esposa y sus<br />

hijas. Allí le recibieron con grande alegría; pero al ver en su rostro las hue­<br />

llas del dolor, exclamó Jimena: —¿A dónde vas, Rodrigo? ¿De dónde vienes<br />

esposo mió, con tanta tristeza? — Todos los que aquí están, respondió Ro­<br />

drigo , ignoran mis desgracias. Allá, en la corte solo anidan la envidia y el<br />

engaño, y do allí ha salido mi tristeza. No sé á dónde voy; pero sí de dónde<br />

vengo. Me han echado de la corte y me echan de Castilla; y aunque por<br />

donde paso solo encuentro amor y cariño , no hay alegría en mi pecho. —<br />

Quédate aquí, añadió Jimena : por aquí no corre el viento de la envidia: deja<br />

allá á los cortesanos con su loca ambición y vive donde está el amor de tus<br />

tiernas hijas. — Ya no es posible , replicó Rodrigo: salgo desterrado de mi pa­<br />

tria y voy á extrañas comarcas : por allí buscaré , si no el sosiego de mi vejez,<br />

al menos la gloria de mi religión y de mi patria. Donde quiera que estuviere,<br />

á donde quiera que me llevare la Providencia, siempre me acordaré de<br />

vosotras: por donde quiera que lleve mis estandartes por allí irá también la<br />

victoria.


COPIA DE TEMAS GRADUADOS.<br />

PREGUNTAS Ubi, quo, uti'fe, qua.<br />

Tema.<br />

74. Había la fama llevado por todas partes el nombre de Cortés y de los<br />

españoles; y allí donde pareeian mas inauditas sus proezas, despertaban ma­<br />

yor asombro. Motezuma. que tanto por su sangre como por su poder no ha­<br />

llaba en parte alguna quien osara contradecirle, oyó absorto las hazañas de<br />

Cortés ; y sabedor de que llevaba su arrojo hasta meterse en Méjico. no qui­<br />

so mostrar desaliento en modo alguno, y sa preparó á recibirle. — Determi­<br />

nóse á esperarle en el mismo lugar donde tenia su corte; y preparados de<br />

una y otra parte á la entrevista, llegó Cortés hasta las calles de Méjico, ad­<br />

mirando aquí y allí el orden y concierto de las casas y la frondosidad de<br />

los paseos que donde quiera descubría. Dirigíase hacia él Motezuma , y avis­<br />

tándose en mitad da la carrera, luciéronse por uno y otro lado nunca vistas<br />

cortesías y habló el indio en esta forma: De todas partes llega á mis oidos<br />

tu fama, ó capitán ilustre; y la grandeza do tus hechos me ha movido por<br />

cierto á ver en tí un enviado de los dioses: en otra parte serás mas temido:<br />

aquí serás amado por todos conceptos—Replicóle Cortés en el mismo tono:<br />

en nombre de mi rey, dondequiera temido, recibo tu amistad y te pro­<br />

meto guardarla mientras fueres digno de su amor y de su benevolencia.—<br />

Abrazáronse en aquel momento, y divididas en dos partes las comitivas, vol­<br />

vióse Motezuma por donde había venido y Cortés fue alojado en el palacio<br />

de Axayaca, no sin reconocerlo por todas partes y quedar seguro de su co­<br />

modidad y fortaleza.<br />

ADVERBIOS DE TIEMPO.<br />

Tema I.<br />

75. Después de apoderarse San Fernando de Córdoba y Sevilla abrigaron<br />

todavía los sarracenos esperanza de rescatarlas tarde ó temprano. Sus poeta3<br />

cantaban noche y día: «Ayer eras, oh Córdoba! reina de Occidente; hoy llo­<br />

ras como una esclava cargada da cadenas. ¿ Cuándo te veré triunfante como<br />

en otro tiempo? Antaño eras terror da los cristianos: ogaño se mofan de tu<br />

pasada gloria, y no satisfechos aun, te escarnecen desde la tarde á la maña­<br />

na, entonando siempre los himnos da la prosperidad y del triunfo. Tus hijas<br />

lloran al amanecer porque no hay quien las llamo á la oración, y todos los<br />

días son tratadas por los vencedores coma siervas, perdida ya toda espe­<br />

ranza. Las quo eran en la víspera señoras, el dia después fueron esclavas.<br />

Mas tú, Sevilla, despierta muy do mañana: que ahora es tiempo de recobrar<br />

tu poderío. Mañana será tardo para empozar la pelea. — Bien pronto verás<br />

en tus campiñas los escuadrones do tus hijos: abre al punto tus puertas y al<br />

anochecer ya habrás sido libertada. —Mas está lejos tan hermoso dia. Ante­<br />

ayer pudiste sar reina: entonces era tiempo; hoy es ya tarde. A la madruga­<br />

da , al medio dia, á la tarde y á la noche solo hay lágrimas en tus ojos. — Tu<br />

desventura es ya eterna. Nunca habrá salvación para tus hijos.


424 PRIME» AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

Tenia II.<br />

76. Poco antes de morir Alejandro dejó dividido el imperio que tan largo<br />

tiempo habia ambicionado. Encendióse á poco la guerra entro sus sucesores,<br />

los cuales aspiraban al par á la supremacía; y mientras oran las pro<br />

vincias diariamente asoladas , rara voz manifestaron tenor piedad de sus<br />

moradores. Entre tanto se debilitaban poro á poco las fuerzas, y hubieran<br />

luego sucumbido los mas débiles, si la ambición do los poderosos no lo<br />

hubiese juntamente estorbado. Las comarcas que por tan largo tiempo rospetaron<br />

á los Griegos, tan pronto como los vieron desunidos, los comenzaron<br />

á odiar, y hubieran en seguida acabado con ellos, si durante! las guerras de<br />

Darío no hubiesen perdido do una voz todas sus fuerzas. Por último, ot<br />

imperio que habia sido fundado sobre la ruina do los Persas, habría desaparecido<br />

y al propio tiempo la gloria de los Griegos, si ínterin la ambición<br />

hacia tales estragos, no acudiesen el valor y la prudencia á poner mi dique<br />

á tanta ruina. Kara vez acontece que la ambición halle trono, ahogando<br />

frecuentemente la voz do la virtud hasta que conduce ¡i los hombres al despeñadero.<br />

ADVERBIOS DE MODO.<br />

Tema.<br />

77. Había recorrido Roger de Flor victoriosamente casi toda el Asia:<br />

bien querido al principio del emperador Andrónico , fue por él honrado do<br />

tal modo que despertó, aunque sin justicia, la envidia do Miguel Paleólogo su<br />

hijo. Quizás las mismas victorias do Flor fueron también causa de tan extraña<br />

ojeriza. Vencedor últimamente en las faldas del monto Thauro y en Philadelphia,<br />

confiaba según costumbre de ánimos esforzados, en la lealtad de<br />

Miguel que tramaba en secreto su ruina. Pues así como no habían tenido los<br />

Griegos valor para salvar la patria, tampoco tuvieron gratitud á sus salvadores:<br />

con razón huyen de los pechos afeminados la virtud y la fortaleza, siendo<br />

solamente á propósito para odiar, ya que no pueden abrigar otros mas<br />

nobles sentimientos. — Llamado Roger cautelosamente por el principo, apenas<br />

llegó á Andrinópoli, cuando comenzó, y no en balde, á dudar do la lealtad<br />

de Miguel, adivinando fácilmente el fin que le tenia proparado. Mas y mas<br />

crecían sus sospechas al contemplar el rostro de Miguel, pues aunque este<br />

procuraba ocultarlo, hacíalo á veces palidecer su propia traición, saliendo á<br />

su semblante el desasosiego que con tenacidad combatía su alma. — Sentado<br />

con él ala mesa, olvidaba Roger sus temores, cuando entraron de tropel en<br />

la estancia los soldados de Miguel, é hiriendo á Flor, ya de punta, ya de corto,<br />

le dieron muerte. Este fin tuvo tan famoso caudillo, digno por cierto de<br />

eterna fama por sus inauditas proezas.<br />

ADVERBIOS DE CANTIDAD.<br />

Tema.<br />

78. Gonzalo de Córdoba tenia sus reales algún tanto apartados del Careliano.<br />

Cuantas veces habia intentado el ejército francés pasar aquel rio, hincha-


COIMA DE TKJ1AS GRADUADOS. 428<br />

(lo por las aguas del invierno, oirás tantas se había visto rechazado por el<br />

valor de las tropas españolas. Siendo en poco número, carecían estas, tanto<br />

de víveres como de dinero, sin que pudiese Gonzalo acudir á la primera ne­<br />

cesidad, por importar mucho á sus planes el conservar aquel puesto, ni<br />

menos atender á la segunda, aunque de varios modos lo intentara, por la<br />

escasez de recursos. Estaba el ejército dividido en dos bandos: unos decían<br />

públicamente que si en algo tenia Gonzalo sus vidas, no era justo exponerlas<br />

tantas veces al peligro, tanto mas cuanto que era necesario arrostrar mas<br />

que la saña de los enemigos las inclemencias del cielo: clamaban los otros por<br />

la obediencia; pero eran poco respetados, cundiendo á veces el tumulto has-<br />

la la misma tienda de Gonzalo.— Presentóse este en el campo, y levantando la<br />

voz cuanlo pudo, trató de aplacar el enojo de los suyos poniéndoles delante<br />

una y otra vez sus deberes. Adelantóse en tanto resueltamente un soldado, y<br />

llegando hasta el Gran Capitán, y dando por primera vez ejemplo de pertinaz<br />

rebeldía, púsole la lanza á los pechos, faltando poco para consumar su alevoso<br />

intento. Gonzalo, menos alterado del hecho que del propósito, apartó de sí la<br />

pica del soldado , diciendo: « Quila, que me hieres. »<br />

MVVERBIOS DE INTERROGACIÓN.<br />

Tema.<br />

79. ¿Por ventura : decía a Cristóbal Colon la reina Isabel; será posible que al<br />

otro lado de los mares exista un nuevo mundo.'—¿Lo dudáis, señora? (1 ) (con­<br />

testaba Colon con granile ahinco). — ¿Cómo, cómo es creíble que no se haya<br />

hasta ahora penetrado esle misterio?—¿Podrá bastaros una explicación? (2)—<br />

¿Teméis dármela¿No deseabais revelarme tan maravilloso secreto? —<br />

¿Acaso busco otra cosa?.... ¿Por qué he venido á España? ¿Por qué he pe­<br />

netrado hasta vos, magnánima princesa? Cuando anhelo solamente el que me<br />

oigáis, ¿habré de ocultaros esta idea, único sueño de mi existencia?—.Hablad,<br />

pues: ¿de (pié manera pensáis dar á España tanta gloria?.... ¿De qué modo<br />

podrá llevarse á cabo tal empresa?.... ¿Queréis dinero?.... Aquí está mi coro­<br />

na: vendedla. ¿No es bastante? Aquí tenéis todas mis joyas: empeñadlas. Ha­<br />

blad. ¿Donde están esas tierras desconocidas, en que no ha penetrado todavía<br />

la luz del Evangelio? ¿Por dónde so abrirán paso mis carabelas? Hablad,<br />

Colon, y confiad en la reina do Castilla.<br />

(1) El adverbio de interrogación es (2) El adverbio de inlerrcgacíon<br />

,c, unido ;i la final de la primera palabra. :,is'edo es an.<br />

ADVERBIOS DE AFIRMACIÓN.<br />

Tema.<br />

SO. Al despedirse Hernán Corles dé su padre, le habló el anciano hidalgo<br />

de esta manera: «Sin duda, hijo mió , vas á entrar en una carrera donde no<br />

solo se necesita el crédito de valeroso, sino que también so requiere el de


426 PRIMER AÑO DE LATÍN V CASTELLANO,<br />

prudente. Mucho espero de tu ingenio; mucho de tu valor; pero nada conse­<br />

guirías en verdad, si no enfrenares, cuando convenga, tus propios bríos y no<br />

guardares todo el respeto debido á los que hayan de mandarte. No deshonra­<br />

rás ciertamente, huyendo, mis canas: así lo creo, mi Fernando: pero no es<br />

digno seguramente de olvido el respeto que á la virtud y á la autoridad<br />

ha d3 tributarse, pricipalmente por los que han nacido, como tú, en noble<br />

cuna; y ruégote por tanto, hijo mío, que no olvides, ademas de los debe­<br />

res de soldado, los d.i cristiana y caballero. Ten por cierto que quien olvi­<br />

da á su Dios,- será también olvidado por él; y que quien se desprecia á sí<br />

mismo, es indigno del amor y del respeto de los hombres. He aquí lo que tu<br />

padre te suplica, lo que espera y aun lo que te manda (I ).<br />

[ 1 ) Los adverbios hercule , mehercule<br />

, hcrcl't , enastar, mecaflor , etiepol y<br />

epol se empleaban por los latinos para ju­<br />

rar ó afirmar cualquiera cosa. En caste­<br />

llano no tieneu equivalente ni aplicación<br />

alguna.<br />

ADVERBIOS DE NEGACIÓN Y DE DUDA.<br />

81. Nerón no era digno de la púrpura. Su educación no anunciaba sin em­<br />

bargo un alma tan envilecida, ni era posible creer que los desvelos de Sé­<br />

neca tuviesen tan infame pago. Quizás un león hubiera sido mas humano para<br />

con su madre y para con sus maestros. — No era del lodo ageno á la vana­<br />

gloria; pero en manera alguna amaba la virtud. — Cuando le aplaudían sus<br />

versos , no creia que era este tríbulo arrancado al temor, sino acaso conquis­<br />

tado por su genio. Si aplaudían á Eucano, tal vez le aplaudía también ; mas al<br />

saber que no le prodigaban fortuitamente los elogios, no pudo sufrir de<br />

ningún modo el triunfo de su amigo, siendo su talento una de las causas do<br />

la muerte de aquel extraordinario poeta.<br />

GRADOS DE COMPARACIÓN EN LOS ADVERBIOS<br />

Tana.<br />

82. Vasco Ñuño de Balboa descubrió con gran valor el mar del Sur; pero<br />

todavía mas valerosamente acometió Francisco Pízarro la conquista del Perú.<br />

Si venció aquel osada y varonilmente cerros inaccesibles y atravesó con ve­<br />

locidad lagunas y pantanos, Pízarro cruzó tal vez con mayor osadía inmensos<br />

desiertos de arena y ásperas montañas cubiertas de nievo. Pero Bizarro<br />

trató mas fieramente que Vasco de Balboa á los indios y mas inhumana y cru­<br />

damente que Hernán-Cortés á sus reyes. Cortés prendió con sagacidad en<br />

su pa'.acio al emperador do Méjico : Pízarro trató descortesmente al del Perú,<br />

y con mayor crueldad le arrebató la vida : quizás obtuvo mas presto la con­<br />

quista que ambicionaba ; mas obró muy temeraria é impolíticamente , lo cual<br />

le echan en cara los historiadores.


eOPIA DE TEMAS GRADUADOS. *27<br />

CONJUNCIONES.<br />

Tema.<br />

83. Cercaban los reyes Católicos á Baza y activaban los aprestos del asal­<br />

to á fin de rendirla antes de que pudiese ser socorrida. Dilatábase, no obs­<br />

tante, el cerco; y deseando Hernán Pérez del Pulgar dar un tiento á las<br />

fuerzas del rey de Guadix , concertó , pues, con otros caballeros, que mien­<br />

tras duraba el asedio, no solo hiciesen una entrada en aquellas tierras , sino<br />

que procurasen también cautivar al rey moro Mnley Audalla , y traerle<br />

prisionero á los reales. Partieron después de este concierto , y aunque pocos<br />

en número, ni temieron penetrar en el centro de la morisma, ni dudaron<br />

de apoderarse del rey, si bien, al llegar á la vega de Guadix, supieren<br />

que estaba esto encerrado en la ciudad, por lo cual no era posible llevar<br />

á cabo su propósito. — Frustrado este intento, ó porque se convencieron de<br />

la dificultad, ó'porque desconfiaron de su corto número para empresa tan<br />

ardua, devastaron los campos de Guadix y robaron sus ganados y quema­<br />

ron sus alquerías, dirigiéndose en fin á Baza, cargados de despojos.—Mas<br />

no bien habían entrado en las sierras, caminando como vencedores, cuan­<br />

do se vieron rodeados de una inmensa morisma. Sorprendidos y aterrados<br />

los mas, comenzaron á huir en desorden, y aunque los capitanes procuraban<br />

detenerlos , contal de salvar las vidas, desoían sus mandatos. En lanto po­<br />

niéndose Hernán Pérez delante de los que huían, y viendo que les faltaba<br />

estandarte, ora porque el alférez no obedecía , ora porque le arrastraba<br />

fuera del campo el ímpetu de los fugitivos, sacó su pañizuelo y poniéndole<br />

en la punta do la lanza y levantándose sobre los estribos, pronunció estas<br />

palabras: «Si empuñáis espadas, si ceñís arneses, no es, caballeros, para<br />

huir como tímidas mugeies del peligro. Volved, pues, que la ocasión os<br />

llama: que el que no tuviese bandera, aquí hallará seguro estandarte. —Vol­<br />

ved; no sea qu: toda vuestra honra y la de vuestros padres quede en estos<br />

valles sepultada. » Habló así Hernán Pérez, y la victoria siguió á estas pala­<br />

bras.<br />

INTERJECCIONES.<br />

Tema.<br />

84. ¡Oh! dejad, María, que pague tan duro tributo á mi Dios y á mi<br />

patria (decia Alonso Pérez de Guzman en Tarifa).—¡Ay de mí! (replicaba<br />

su esposa). ¡Cómo! ¿será posible? ¡Dios mío! ¡sacrificar á mi hijo!.... Ah,<br />

no, Alonso. Ni Dios ni el rey exigen de tí tan horrible lealtad. — ¡Oh dolor!<br />

(anadia Guzman). ¡Esposa mia! no aumentos mi tormento ni pretendas echar<br />

sobre mi frente el borrón de los traidores. ¡Padre Eterno! ¡valor! (decia<br />

el héroe para sí). ¡Valor, oh patria mia! —¡Cuánta crueldad!.... ¡qué terri­<br />

ble infortunio'..... (prorrumpía la desconsolada madre). ¿No hay esperanza?...<br />

¡ Infeliz! ¡Y serás el verdugo de tu hijo !....—¡ Su verdugo! (interrumpía Alon­<br />

so). | No!.... ¿pero qué haré?.... ¡Ola! soldados, ¿han hecho ya la terrible se­<br />

ña?.... ¡Lejos!.... ¡hijo mió!.... Retírate. María.—¡Bien! ¡ bien!.... Mas ¡piedad!..


428 PRIMER AÑO DE LATÍN Y CASTELLANO.<br />

¡piedad!.... Alonso.— ¡Oh rabia!.... ¡ Cobardes! ¡Me amenazáis con la trai­<br />

ción ó con la muerte de mi hijo !.... ¡Vive el cielo!.... ¡La traición! ¡Su muer­<br />

te!.... ¡Ahü tomad ese cuchillo, si no.tenéis otro acero. — He aquí mi res­<br />

puesta.— ¡Quél.... (exclamó María) ¿al Un eres su verdugo? ¡Bárbara leal­<br />

tad!.... (y cayó desmayada á los pies de Alonso Pérez, que recibió por este<br />

heroico sacrificio el renombre inmortal de Guzman el Bueno).


DICCIONARIO<br />

DE LOS TRATADOS COMPRENDIDOS EN ESTE TOMO.<br />

II activo ind. ... indeclinable.<br />

ab! ablativo. m<br />

acus... acusativo. n<br />

adj.. .. adjetivo. num... numeral.<br />

adv.... adverbio. perf....<br />

com.... común de tres.<br />

comp... comparativo.<br />

conj conjunción.<br />

defect.. defectivo.<br />

P<br />

PP<br />

Pl<br />

prep... preposición.<br />

dep deponente. pron.. .<br />

desus... desusado. sup<br />

f femenino.<br />

V .<br />

impers. impersonal.<br />

A, ab, abs. prep. abl. De, á, por. A se<br />

pone delante de las consonantes:<br />

ab, de las vocales y de las letras<br />

d, f, I, n, r y s: abs, delante de<br />

c,


430 AGC AGII<br />

Abripio, is, ere, u¡, eptum. a. Arrebatar,<br />

arrancar, quitar, ocultarse.<br />

Abrogo, as, are, avi, atum. a. Abrogar,<br />

abolir, suprimir.<br />

Abrumpo, is, eie, upi, uptum. a.<br />

Romper, quebrar, cortar.<br />

Abs. V. A.<br />

Absalon, is. ni. Absalon, hijo de<br />

David.<br />

Abscido, is, ero, idi, issum, y<br />

Absciudo, is; ere, idi, issum. a. Cortar,<br />

tajar, separar cortando.<br />

Abscondo.is, ere, di, Ruin. a. Esconder,<br />

cubrir, ocultar.<br />

Absens, tis. m. y f. Ausente.<br />

Absimilis, c. com. Diferente.<br />

Absisto, i-, ero, abstiti. ». Desistir,<br />

cesar, dejar, alzar mano de algo.<br />

Absolvo, is, ere, i, utum. a. Absolver,<br />

declarar libre, libertar, desatar.<br />

Absorbeo, es. ere, ui, ptum. a. Absorber,<br />

engullir, devorar, consumir.<br />

Absque. prep. abl. Sin.<br />

Abslergeo, es, ere, si, sum, y<br />

Absterge, is, ere, si, sum. a. Limpiar,<br />

enjugar, lavar, borrar, aliviar<br />

, ahuyentar.<br />

Abstersus, a, inri, pp. de Abstergo.<br />

Abslinenlia, :c, f. Abstinencia, moderación<br />

, templanza, desinterés,<br />

desprendimiento.<br />

Abstineo, es, ere, nui, entum. n.<br />

Abstenerse, negarse, contenerse,<br />

privarse de algo.<br />

Abstractos, a, um. pp. de<br />

Abstraho, is, ere, xi, ctum. a. Abstraer,-separar,<br />

dividir, arrancar,<br />

quitar, sacar por fuerza.<br />

Absum, es, ess •, fui. ». Estar ausente<br />

, lejos, distante , no hallarse,<br />

faltar.<br />

Absumo, is, ero, sumpsi, sumptum.a.<br />

Consumir, acabar, dar lin de algo.<br />

Absyrlus, i. m. Absirlo.<br />

Abundantia, ae. f. Abundancia.<br />

Abutor, eris, utere, uti, usus sum.<br />

dep. Abusar.<br />

Abydum, i.n. Abydos, ciudad de Asia.<br />

Abyla o Abila, se. f. Avila, monte de<br />

África, hoy sierra Bullones.<br />

Abysum, i. ». Abismo.<br />

Ac. con/. Y, que, hasta, como, contra.<br />

Esta partícula se emplea solo delante<br />

de las consonantes.<br />

Acarnanes, um. m. pl. Los Acarnánicos<br />

ó Acarnanienses.<br />

Acca, se. f. Acá Laurentina, mugor de<br />

Faustulo, la que crió á Rómulo y<br />

Remo.<br />

Accèdo, is, ere, essi, essimi, n. Acercarse,<br />

llegarse, venir.<br />

Accelero, as, are, avi, atum. n. Acelerarse,<br />

darse prNa.<br />

Accendo, is, ere, i, sum. a. Encender,<br />

poner fuego, abrasar, quemar.<br />

|| Ilustrar, iluminar, alumbrar.<br />

Accensus, a, um.pp. de Accendo.<br />

Acceptus, a, uni. pp. do Accipio.<br />

Accessio, onis./'. Crecimiento, aumento.<br />

Accersitus, a, um. pp. do<br />

Accorso, is, ere, ivi, itimi, a. Citar,<br />

enviar á llamar, á buscar, hacer<br />

venir.<br />

Accido, is, ere, i. ». Acaecer, suceder,<br />

ocurrir, acontecer.<br />

Accidie impers. Acontece.<br />

Accinlus, a, um. pp. de<br />

Accingo, is, cío, xi, cium, a. Ceñir,<br />

atar. || Disponer, preparar.<br />

Accio, is, ire, ivi ó ii, itiim. o. Llamar,<br />

mandar, hacer venir.<br />

Accipio, is, ere, epi, eptom. a. Recibir,<br />

tomar, conseguir, oblener, informar,<br />

tratar.<br />

Aceitas, a, uni pp. de Accio.<br />

Accius, ii. «11. Accio, celebre poeta<br />

tragico. || Accio pisáronse, orador<br />

famoso.<br />

Aceommodo, as, ave, avi, atum. a.<br />

Acomodar, ajustar, apropiar.<br />

Acclamo, as, are, avi, atum. n.<br />

Aclamar, aplaudir gritando.<br />

Accula, 33. f. y ni. Habitador, morador.<br />

Accumbo, is, ere, cubui, cubituni. n.<br />

Estar sentado, acodar, asentarse.<br />

Accurro, is, ere, i, sum. ». Acudir,<br />

correr, venir de prisa.<br />

Acousatio, onis. f. Acusación, delación,<br />

reconvención.<br />

Accussator, oí is. m. Acusador, delator.<br />

Accuso, as, are, avi, atum. o. Acusar,<br />

delatar, tachar, repiender.<br />

Acer, acris y acre. corn. Áspero,<br />

acre, agrio, fuerte, picante.<br />

Acerbe, adv.. camp. biùs. sup. Dissime<br />

Dura, rigorosa, severamente.<br />

Acerbitas, at's. f. Aspereza, severidad,<br />

aflicción.<br />

Acerbos, a, um. adj. Agrio, áspero,<br />

duro, severo, funesto, tosco, rudo,<br />

inculto.<br />

Acerrime. V. Acriter.<br />

Acesinis, is. 171. Borraj, goma de India.<br />

Acetum, i. n. Vinagre.<br />

Achabus, i. m. Achab, rey de Israel


ADI ADO 431<br />

Achais, ?c. f. Acaya, provincia do<br />

Grecia.<br />

Achaicus, a, uni. adj. Acháico ó acáico;<br />

cosa de los Aqueos.<br />

Achoeii, orum. m. pi Los Aqueos.<br />

Achules, ci. m. Aquiles, hijo de Télis<br />

y de Peleo.<br />

Ac'ies, ci./'. Batalla, combate, ejército.<br />

Acquilo, is, ere, sivi, situili, a.. Adquirir,<br />

obtener.<br />

Acrisius, ii. in. Acrisio.<br />

Aciticr. (ido., comp. aeráis., sup. acerrime.<br />

Duramente, viva, valerosamenle.<br />

AcUeon, pois. tn. A f'leon.<br />

Actiacus, a, um. adj. Cosa de Accio.<br />

Aedo, onis. f. Acción, proceso, arenga.<br />

Actiiini, ii. i». Accio, ciudad de Epiro.<br />

Achis, a. uni. pp. do ago.<br />

Acuo. is, ere, ni, illuni, a. Irritar,<br />

animar, excitar.<br />

Acus, acùs. f. Aguja, punta.<br />

Acutus, a, um. p. de Acuo.<br />

Ad. prcp. acus. a, en, junto, delante,<br />

para, contra, hacia, hasta, según.<br />

Adactus, a, um. pp. de Adigo.<br />

Adamo, as. are, avi, atum. a. Amar<br />

perdida, locamente.<br />

Adames, i. i». Adam, padre del género<br />

humano.<br />

Adaquo, as, are, avi, atum. a. Abrevar,<br />

regar, mojar.<br />

Addiio, is, ire, xi, cium. a. Adjudicar,<br />

vender. |¡ Ccondenar.<br />

Additus, a, um. pp. do<br />

Addo, is. ere, idi, itum. a. Añadir,<br />

unir, dar.<br />

AdJubito, as, are, avi, atum. n. Dudar,<br />

titubear.<br />

Adduco, is, ere, xi, otum. a. Llevar,<br />

conducir, guiar, persuadir.<br />

Adductus, a, um. pp. de Adduro.<br />

Ademplus, a, um. pp. de Adimo.<br />

Adeò. adu. 'lanío, de tal manera.<br />

Adeo, is, ire. ¡vi ó ii, itum. a. Ir<br />

Inicia alguna paite, acercarse.<br />

Adeptus, a, um. pp. de Adipiscor.<br />

Adhereo, es, ere, si, sum. n. Adherirse,<br />

animarse, juntarse á otro.<br />

Adhibeo, es, ere. ni. itum. a. Emplaar,<br />

añadir, reunir.<br />

Adhuc. adv. Aun no, hasla ahora,<br />

hasta el presente.<br />

Adigo, is, ere, egi, actum. a. Compeler,<br />

obligar, forzar.<br />

Adimo, is, ere, emi, emptum. a. Quitar,<br />

arrebatar.<br />

Adimpleo, es, ere, evi, etum. a. Llenar<br />

, henchir, cumplir.<br />

Adipiscor, eris, i, deptus, sum. dep.<br />

Alcanzar, conseguir, obtener.<br />

Adilus, fis. m. Entrada, acceso.<br />

Adjicio, is, ere, eci, jectum. a. Añadir,<br />

echar hacia.<br />

Adjudico, as, are, avi, atum. a. Adjud<br />

car, dar, atribuir.<br />

Adjumentiim, i. n. Apoyo, socorro,<br />

ayuda.<br />

Adjungo, is, ere, xi, clum. a. Reunir,<br />

añadir.<br />

Adjuro, as, are, avi, atura, a. Abjurar,<br />

jurar, conjurar, rogar con<br />

instancia.<br />

Adjutor, oris. ro. El que ayuda y socorre,<br />

ayudador.<br />

Adjuvo, as, are, avi, atum. a. Ayudar,<br />

segundar, favorecer.<br />

Admetus, i. ra. Admeto.<br />

Adminisler, tri. m. Ministro, servidor,<br />

obrero.<br />

Administra , as. f. Ministro, gobernante<br />

Administratio, onis./'. Administración,<br />

gobierno.<br />

Adminislro, as, are, avi, atum. o.<br />

Administrar, gobernar.<br />

Admirabilis, lo. cora. Admirable.<br />

Admirado, onis./'. Admiración, asombro.<br />

Admirator, oris. m. Admirador, el<br />

que admira.<br />

Admiior, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Admirarse, pasmarse, ver con<br />

asombro.<br />

Admiscec, es, ere.cui, istuin ó ixtum.<br />

a. Mezclar, confundir.<br />

Admistus, a, um y<br />

Admixlus, a, um.pp. de Admisceo.<br />

Admitió, is, ere, misi, missum. a.<br />

Admitir, recibir, permitir.<br />

Adinodiun. ado. Mucho, extremadamenle.<br />

Admoneo, es, ere, ui, itum. a. Advertir,<br />

avisar.<br />

Admotus, a, um. pp. de<br />

Admoveo, es, ere, i, otum. a. Arrimar,<br />

acercar, llegar,'poner junto,<br />

mover, incitar.<br />

Adolescens, entis m. y f. Joven, adolescente.<br />

Adolescentia, ae. f. Adolescencia.<br />

Adilescentulus, i. m. Niño, infante,<br />

jovencito, mu; hachuelo.<br />

Adolesco, is, ere, levi, adultum. n.<br />

Ci ecer, llegar á la adolescencia.<br />

Adoperio, is, iré, u^, tum. a. Cubrir,<br />

ocultar, oscurecer.<br />

Adopertus. a, um. pp. de Adoperio.


432 ADV JEM<br />

Adoptio, onis. f. Adopción.<br />

Adopto, as, arc, avi, atum. a. Adoptar.<br />

Adorior, iris, hi, adorlus sum. dep.<br />

Atacar, sorprender, emprender.<br />

Adorno, as, are, avi, atum. a. Ornar,<br />

adornar.<br />

Adoro, as, are, avi, atum.a. Adorar.<br />

Adortus, a, um. pp. de Adorior.<br />

Adraslca, ic b Adrastia, aj. /'. Adrastea,<br />

sobrenombre de Nemesis.<br />

Adrastus, i. Ml. Adrasto, rey de Argos.<br />

Adrumetum, i. n. y<br />

Adrumetus, i. m. Adrumoto, ciudad<br />

de África, hoy Mahomcta.<br />

Adsceo, is, y<br />

Adscio, is, sciscere. scivi. scilura. a.<br />

Asociar, hacer venir.<br />

Adscribo. V. Ascribe.<br />

Adspectus, ñs, ni. Vista, mirada, presencia.<br />

Adspicio, is, picere, pexi, spectum.<br />

a. Mirar.<br />

Adsto, as, are. adstili, ndstitiiin. n.<br />

Estar presente.<br />

Adsum, es. esse, fui. n. Estar presente,<br />

asistir, socorrer, llegar.<br />

Adulado, onis. f. Adulación, lisonja.<br />

Adulor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Adular, lisonjear.<br />

Aduller, eri. m. Adúltero, culpable de<br />

adulterio.<br />

Adultera, 33. f. Mujer culpable de<br />

adulterio, adúltera.<br />

Adulleratus, a, um. pp. do<br />

Adultero, as, are, avi, atum. a. Alterar,<br />

corromper, adulterar.<br />

Adultus, a, um. pp. de Adolesco.<br />

Adulto, adulta.<br />

Adumbro, as, are, avi, atum. a. Imitar,<br />

describir.<br />

Aduno, as, are, avi, atum. a. Reunir,<br />

adunar, mancomunar.<br />

Aduro, is, ere, ussi, ustum. a. Quemar<br />

, consumir.<br />

Advectus, a, um. pp. de<br />

Adveho, is, ere, exi, ctum.a.Elevar,<br />

conducir, introducir.<br />

Advena, 83. m. y f. Extranjero.<br />

Advenio, is, ire, i, entiini. ». Llegar,<br />

adelantarse, venir.<br />

Advento, as, are, avi, atum. ti.<br />

Acercarse.<br />

Adventus, üs. ni. La llegada.<br />

Adversa, oruni. pl. n. Adversidades,<br />

infortunios, desgracias.<br />

Adversarius, ii. i». Enemigo.<br />

Advcrsor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Oponerse o resistirse á.<br />

Adversos, a , um. adj. Contrario.<br />

opuesto, enemigo.<br />

Advorsus y adversúni. prep. aetis.<br />

Contra, Inicia, delante.<br />

Advocado, onis. f. Advocación, abogacía,<br />

consulta.<br />

Advócalos, i. m. Abogado.<br />

Advoco, as, aro, avi, atura.a. Llamar<br />

,'í sí, convocar, invocar.<br />

Advolo, as, are, avi, atum. n. Venir<br />

corriendo, volar hacia ó sobre.<br />

Advolvo, i-, ere. volví, lutum. o.<br />

Echará rodar, revolver, postrarse,<br />

echarse a los pies.<br />

yEacus, i. i», Eaco, juez del infierno,<br />

.'lides, ¡s. /'. Templo. También .Edis,<br />

is.<br />

.'¡idos, iiim. f. pl. Casa, departamento.<br />

,'Edosa, a. f. Edesa.<br />

.•Edilicatio, onis, /'. Construcción de<br />

un edificio, odilicacion.<br />

/Edificium, ii, n. Edilicio, fábrica,<br />

obra.<br />

.•Edifico, as, are, avi, atum. a. Edilicar,<br />

fabricar, construir, levantar.<br />

.'Edilis, is. ni. Edil.<br />

.Edilitas, atis. /'. Edilidad, funciones<br />

del Edil.<br />

yEeta, y jEetes, x. ni. Eetcs, rey<br />

de Cólquída, padre de Medea.<br />

/Egates, um. f. pl. Egates, tres islas<br />

del mar de Sicilia.<br />

/Eger, gra, grum. adj. Enfermo, triste,<br />

lánguido.<br />

nigeria, ai. /'. Egeiia, ninfa que hablaba<br />

con Numa.<br />

/r'gerrimé, V. jfcgre.<br />

vEgeus, os, y ei. m. Egeo, rey de<br />

Aleñas; se aplica igualmente al mar<br />

de este nomine.<br />

/Egistus, i. i». Egisto.<br />

.Egré. adv., eoinp. zEgriús., sup. ligérrimo.<br />

Difícilmente, de mala gana, con<br />

trabajo.<br />

.Egríludo, inis. /'. Tristeza, melancolía.<br />

/Egroto, as, are, avi, atum. n. Estar<br />

enfermo, enfermar.<br />

-Egyptiacus, a, um. adj. Egipcio, cosa<br />

de Egipto.<br />

.Egyptus, i, m. Egipto.<br />

jElamitae, aruui. rn. pí. Los Elamitas.<br />

/Einilianus, i. ni. Emiliano, renombre<br />

de P. Scipion, hijo de Pablo<br />

Emilio.<br />

^Emulado , onis. f. Emulación.<br />

iGmulator, oris._ m. Rival.<br />

.Emulus, i. m. Émulo, rival.<br />

.Emulus, a. um. ndj. Rival,que ¡mita.


AFF<br />

-Eneas, re. m. Eneas.<br />

.Enetis, a, uro. adj. Cosa de metal,<br />

metálico.<br />

/Enigma, alis. n. Enigma.<br />

.Eolios, a, um. adj. Cosa del dios<br />

Eolo.<br />

.'Eolus, i. m. Eolo, dios de los vientos.<br />

Eque. adv. Igualmente.<br />

.Equalis, e. con». Igual, semejante, coetáneo.<br />

/Eqiialitor, tule. Igualmente.<br />

/Equi, oi'um. m. pi. Los óquites, caballeros<br />

romanos.<br />

.'Equilas, alis. /'. liquidad justicia<br />

igualdad.<br />

/Equo, as, are, avi, alum. a. Igualar,<br />

allanar, repartir con igualdad.<br />

.Equor, oris. i», lil piélago, el mar.<br />

Equina, i. «: Derecho, equidad.<br />

-Equus, a, uní. adj. Igual, justo.<br />

Ar-r, cris. i». Aire.<br />

/Erarium, ii. m. Tesoro público, erario.<br />

/Ereus. a, um. adj. Metálico , cosa de<br />

metal.<br />

/Erugo, inis. Moho, oriu, herrumbre,<br />

cardenillo.<br />

/Erumna, ic. f. Aflicción, pena.<br />

/Es, inris, n. Melai, bronce. || Dinero.<br />

/Esculapius, ii. «i. Esculapio, dios de<br />

la medicina.<br />

/Esnn, onis. ni. Eson, rey de Tesalia.<br />

/Estas, atis. f. Estío.<br />

/Estimo, as, are, avi. alum. a. Estimar<br />

. apreciar, juzgar.<br />

.•Estivas, a, uní. adj. Estivo, cosa del<br />

eslío.<br />

.Estuo, as, are, avi, atum. ». Estar<br />

perturbado, tener calor, fluctuar,<br />

flotar, agitarse.<br />

/Estos, ús. m. Calor, ardor, agitación,<br />

el Unjo y reflujo del mar.<br />

.Etas, atis. f. Edad, siglo, vida, sazón.<br />

/Eternimi, adv. Eternamente.<br />

..Eternas, a, mu. adj. Eterno, perdurable.<br />

¿Etna. a', f. Etna, monte do Sicilia.<br />

/Etolia.ae. /'. Etolia, provincia de, Acáya<br />

en Grecia.<br />

/F.loli, orimi, m. pi. l,os Etoiios, Lepantinos.<br />

Afer, fra, l'nim. adj. Africano.<br />

Aíl'abilitas, atis. f. Afabilidad, cortesía,<br />

agrado.<br />

Affcclatus, a, um. pp. de<br />

All'odo , ;is, are, avi, atum. a. Afec-<br />

TOMO ».<br />

AGN 433<br />

tar, ambicionar, desear, pretender.<br />

Affectus, a, um. pp. de Afficio.<br />

Atiero, fers, attuli, allatum. a. Llevar<br />

portear, traer.<br />

Afficio, is, ere, eci, ectum. a. Atormentar<br />

, mover, y Matar.<br />

Al'ligo, is, ore . ixi, xum. a. Fijar, hincar,<br />

clavar. || Grabar, imprimir.<br />

Aflinis, e. COMÍ. Aliado, cómplice, vecino.<br />

Aflirmo , as, are , avi, atum. a. Afirmar<br />

, asegurar, protestar.<br />

Aflixus, a, um. pp. de Affigo.<br />

Afflutus, ús, m. Soplo, viento, aliento,<br />

exhalación.<br />

Aflicto, as, are, avi, atum. a. Afligir,<br />

atormentar.<br />

Aflictos, a, um. pp. de<br />

Aflligo , is, ere , ixi, ctum. a. Afligir,<br />

arruinar.<br />

Affluo, is, ere, ixi. n. Correr en abundancia,<br />

afluir.<br />

Afftii, por adfui. perf. de Adsum.<br />

África , a', f. África.<br />

Africanus, a, um. adj. Africano.<br />

Agamemno, onis. m. Agamenón, rey<br />

de Micenas.<br />

Agave, es./'. Agave, hija de Cadmo<br />

y de Herminia.<br />

Age , y en plur. Agite, imp. de Ago. ||<br />

adv. Ea, vaya, ánimo, ea pues,<br />

buen ánimo,<br />

Agedum. Id.<br />

Agellus, i. ni. Campo pequeño, campillo.<br />

Agenor, oris. ni. Agenor, rey de los<br />

Fenicios, padre do Cadmo.<br />

Ager, gri. ni. Campo, campiña, campaña,<br />

territorio.<br />

Agger, cris. m. Montón de tierra, ribazo<br />

, calzada.<br />

Agosilaus, i. m. Agesilao, rey de Esparta.<br />

Aggredior, cris, i, essus sum. dep.<br />

Atacar, acometer , invadir, emprender.<br />

Agis, idis. ni. Agis, rey de los Lacedemonios.<br />

Agito, as, are, avi, atum. a. Agitar<br />

excitar á. |) pensar.<br />

Agitatus, a, um. pp. de Agito.<br />

Aglaia, aa. f. Aglaya, alegría, una de<br />

las tres Gracias.<br />

Aglaiai, es. f. Id.<br />

Agmcn, inis. n. Multitud, tropa, ejército<br />

en marcha, batallón, escuadrón.<br />

Agnatus, i. m. Pariente por parte de<br />

padre.<br />

28


434 ALI<br />

Agnitus, a, um. pp. de<br />

Agnosco, is, ere, vi, nitum. a. Conocer,<br />

reconocer, confesar.<br />

Agnus, i. m. Cordero.<br />

Ago, is, ore, egi, actum. o. Hacer,<br />

dar, trabajar, tratar, hablar.<br />

Agor, eris, agi, actus sum. dep. Hacorso,<br />

pasarse.<br />

Agrarios, a, um. adj. Agrario, cosa<br />

que tiene relación con el campo.<br />

Agrestis, o. com. Agreste, campestre,<br />

grosero.<br />

Agrícola, 33. m. Labrador, cultivador<br />

del campo.<br />

Agricultura, 83. f. Agricultura.<br />

Agiippa, ai. m. Agripa.<br />

Aillon, onis. m. Ailon, rey hebreo.<br />

Aio, ais, ait. defect. Decir, afirmar.<br />

Ajax, acis. m. Ayax.<br />

Ala, as. /'.Ala, cuerpo de caballería.<br />

Alabaster, i. m. Bolo de alabastro sin<br />

asas.<br />

Alabastrus, i. m. Rio de Eólida.<br />

Alacer, cris, com, y<br />

Alacias, e. com. Alegro, vivaz, ardiente.<br />

Alacritas, atis. f. Alegría, vivacidad,<br />

ardor.<br />

Alaris, o. com. Cosa de ala, que tiene<br />

relación con las alas de un ejército.<br />

Alatus, a, um. adj. Alado, que tiene<br />

alas.<br />

Alba, as. f. El alba.<br />

Albani, orum. m. pl. Los Albanos.<br />

Albanus , a, um. adj. Albano.<br />

Albugo, onis. f. Nube, mancha blanca<br />

del ojo.<br />

Albus, a, um. adj. Blanco.<br />

Alcibiades, is. m. Alcibiados.<br />

Alcinous, oi. m. Alcinoo.<br />

Alcmena, 83 y Almeno, es. f. Almena,<br />

madre de Hércules.<br />

Alea, ai. f. Juego de azar, suerte,<br />

peligro.<br />

Alecto, ús. f. Alecto, una de las tres<br />

furias.<br />

Ales , itis. m. y f. Pájaro.<br />

Alexander, dri. m. Alejandro.<br />

Alexandria, ae. f. Alejandría.<br />

Alexandrinus, a, om. adj. Alejandrino,<br />

cosa de Alejandría.<br />

Alias. oíiw.Deotra parte, de otro modo<br />

, ademas de esto.<br />

Alibi, adv. En otra parte, en otra ocasión.<br />

Alionus, a, um. pp. de Alieno.<br />

Alienígena, ae. m. y f. Extrangero,<br />

de otro país.<br />

ALT<br />

Alieno, as, aro, avi, atum. a. Enajenar<br />

desapropiarse de. || Introdu-<br />

. cir discordia , desavenir.<br />

Aliónos, a, um. adj. Ajeno, extraño,<br />

extranjero, enemigo.<br />

Alimenlum, i. n. Alimento, mantenimiento.<br />

Alió. adv. En, hacia ó á otra parte.<br />

Alioqui (antes de vocal), y Alioquin<br />

(antes de consonante', adv. I'or lo<br />

demás, on cuanto a lo demás, de<br />

otra manera.<br />

Aliquandiu. adv. Por algún tiempo.<br />

Aliquando. adv. Alguna voz, algún<br />

día.<br />

Aliquantísper. adv. Alguna vez, durante<br />

cierto tiempo.<br />

Aliquantulum. adv. Un poquito.<br />

Aliquantum. adv. fin poco, algún poco.<br />

Aliquis, qua, quod, quid, pron. Alguno,<br />

uno.<br />

Aliquot, plur. ind. Algunos, unos.<br />

Aliquoties. adv. Algunas veces.<br />

Alitor. adv. Do otra manera.<br />

Aliundé. adv. De otra parto, por otra<br />

pario.<br />

Alius, a, ud. adj. Otro, diverso, diferente.<br />

Alíalos, a, um.pp.de Auforo.<br />

Allevo, as, aro, avi, atum. a. Levantar,<br />

alzar.<br />

Allia, ¡e. /'. Alia, rio cerca de Roma.<br />

Alucio, is, ore, oxi, cotum. a.Atraer,<br />

convidar, ganar.<br />

Allido, is, ore, si, sum. a. Quebrar,<br />

estrellar contra.<br />

Alliensis, e. com. De Allia.<br />

Alligatus, a, um. pp. de'<br />

Alligo, as, aro, avi, atum. o. Ligar,<br />

alar, obligar.<br />

Allisus, a, um. pp. do Allido.<br />

Aflocutus, a, um. pp. de Alloquor.<br />

Alloquium, ii. n. Plática, alocución.<br />

Alludo.is, ore, si, sum. n. Acariciar,<br />

retozar con otro. ¡] Chancearse. |¡<br />

Aludir, referirse á otra cosa.<br />

Almus, a, um. adj. Almo, puro. |] Benéfico.<br />

Alo, is, ero, ni, itum. a. Alimentar, criar,<br />

mantener. j| fomentar, aumentar.<br />

Alpes, ium. /'. pl. Los Alpes.<br />

Altar, aris. n. y<br />

Altare, is. n. Altar.<br />

Altor, a, um. adj. Otro.<br />

Altercado, onis. /'. Disputa, altercado.<br />

Altercor, aris, ari, alus sum. dep.<br />

Altercar, disputar.<br />

Alternos, a, um. adj. Alternativo, mutuo.


AMI<br />

Alteruter, tra, trum. adj. El uno y<br />

ol otro, uno de los dos.<br />

Altilia. ium. n. pl. Animales cebados,<br />

engordados.<br />

Alüusculus, a, um. adj. Un poco<br />

alto.<br />

Allum, i. ». Alia mar.<br />

Allus, a, um.ndj. Alio, elevado, profundo,<br />

liero.<br />

Alveus, i. ni. Lecho, madre do un rio,<br />

cañón, conduelo.<br />

Alvos, i. /'. Vientre, intestinos.<br />

Amalacita.', aruni. tn. pl. Los Amalecitas.<br />

Aman, anís. m. Aman.<br />

Amantado, mis. /'. Amargor, tristeza,<br />

amargura.<br />

Amaos, antis, m. y f. Amante<br />

Amares, a. um. adj. Amargo.<br />

Amasias, a», m. Amasias, rey de Judá,<br />

hijo de Joal).<br />

Amathus, untis. f. Amatontc, ciudad<br />

de Chipre.<br />

Amator, oris. m. Amador.<br />

Amaziiiies, um. [. pl. Las Amazonas.<br />

Amliage, abl. de siny. y<br />

Ambages, un:, ibus, pl. f. Itodco,<br />

ambigüedad.<br />

Ambaibalia, ium, y orum. pl. n.<br />

Fiestas agrestes, llamadas niiibarbales.<br />

Ambulans, antis, COMÍ. Ambulante, el<br />

que anda u pasca.<br />

Ambulo, as, are, avi, atum. n. Andar,<br />

.pasearse,<br />

Amburo, is, ere, usi, ustum. a. Quemar.<br />

Ambuslus, i. m. Ambusto.<br />

Amen. Voz hebrea que significa ser<br />

verdad. || Así sea. ciertamente, en<br />

verdad.<br />

Ámeos, entis. con». Insensato, demente.<br />

Amontia, ai. f. Locura.<br />

Amentum, i. n. Correa ron que so<br />

ataba el dardo para arrojarlo. ||<br />

Dardo, (lecha, lanza.<br />

Anncé. mlr. Amistosa, amigable, familiarmente.<br />

Ama io , is. ere, cui ó xi, etnm. a. Cuibrir.<br />

revestir.<br />

Amicitia, a:. /'. Amistad.<br />

Amictus, a, um.pp: de Amieio.<br />

Amicus, a, um. adj. Amigo, favorable.<br />

Amiciis, i. MÍ. Amigo.<br />

Amilcar, aris. m. Amilcar.<br />

Amissus, a, um. pp. de Amitlo.<br />

Amita. :v, f. Tia, hermana de padre.<br />

ANG 435<br />

Amitto, is, ere, isi, sum. a. Dejar,<br />

enviar, despachar. || Quitar. || Perder.<br />

Ammon, onis. m. Amon, uno do los<br />

nombres do Júpiter.<br />

A milis, is. m. líio, torrente.<br />

Amo. as, are, avi, atum. a. Amar.<br />

Amodo. adu. En adelante, do aquí en<br />

adelante.<br />

Amcenitas, alis. f. Amenidad, delicia.<br />

Amonios, a, um. adj. Agradable, delicioso,<br />

ameno.<br />

Amor, oris. m. Amor, deseo, afecto.<br />

Amo veo, es, ere, i, otum. a. Quitar,<br />

separar, apartar.<br />

Ampliiction, onis. m. y<br />

Ampliictiones, um. m. pl. Los anficiones,<br />

magistrados de Grecia.<br />

Aniphiteatrum, i.n. Anfiteatro.<br />

Ampleclor, eris, i, xus sum. dep.<br />

Abrazar, rodear.<br />

Amplexor, aris, ari, atas sum. dep.<br />

Hablar bincliado-, con afectación.<br />

Amplexus , a, um. pp. de Ampleclor.<br />

Amplio , as, are, avi , atum. a.<br />

Aumentar.<br />

Ampliler, adv., eomp. Ampiáis., sup.<br />

Amplissimé. Amplia, magníficamente.<br />

Ampios, a, um. adj. Amplio, grande,<br />

ilustre.<br />

Amputo, as, aro, avi, atum. a. Amputar,<br />

cortar.<br />

Amuláis, i. m. Amulio, hijo de Procos<br />

' rey de Italia.<br />

Amyntas, as. m. Amintas, padre de<br />

FU po rey de Macedonia. |'¡ Un paje<br />

de Filipo.<br />

An. con/. Si, ó. que.<br />

Anania, a\ /'. Ciudad de la tribu de<br />

Benjamín.<br />

Ananias, a?, m. Ananías.<br />

Anax.lau ••, i. m. Atiaxilao,<br />

Anc:'ps, ipitis, coi». Dudoso, irresoluto.<br />

Anchóra, a?, f. Áncora.<br />

Ancile, is. 11. y<br />

Ancüia, ium, orum. n. pl. Escudos<br />

pequeños que los romanos creían<br />

haber caído del ciclo.<br />

Ancüia, a\ /'. Sicrva, criada, sirvienta.<br />

Ancus, i. m. Anco, cuarto rey de<br />

Boma.<br />

Andreas, x. m. Andrés.<br />

Ángelus, i. m. Ángel.<br />

Ango, is, ere, xi. a. Angustiar, ahogar.<br />

|| Atligir.<br />

Angor, oris. m. Angustia.


436 ANT APP<br />

Anguis, is. i», y f. La culebra ó serpiente.<br />

Ángelus, i. m. Ángulo, rincón.<br />

Angustia, a?, f. Desgracia, desdicha. ||<br />

Angostura.<br />

Anión, enis. m. Anio, Teveron, rio<br />

de Italia.<br />

Anima, ÍB. f. Alma, vida, soplo.<br />

Animadvertp , is, ere, i, sum. a. Advertir,<br />

notar, retlexionar. || Corregir,<br />

reprender.<br />

Animans, antis, com. Animante, viviente.<br />

Animal, alis. n. Animal, bruto.<br />

Animatus, a, um. adj. Animado, alentado<br />

, valeroso.<br />

Animas, i. m. Alma, espíritu, voluntad,<br />

valor.<br />

Anio, onis. V. Anien.<br />

Annibal, alis. m. Aníbal.<br />

Annona, X. f. Vitualla, víveres, bastimento.<br />

Annulus, i. m. Anillo, sortija.<br />

Annuntians, antis, com. El que anuncia<br />

, anunciador.<br />

Annunlio, as, are, avi, atum. Anunciar.<br />

Annuo, is, ere, ui, tum. a. Consentir,<br />

aprobar, señalar por señas.<br />

Annus, i. m. Año.<br />

Aunuus, a . um. adj. Anual, anuo.<br />

Anser, eris. m. Ánsar.<br />

Antasus, ei. m. Anteo, gigante, hijo<br />

de la Tierra.<br />

Ante. prep. abl. Ante, dolante, en<br />

presencia de.<br />

Ante y antea, ddv. Antes.<br />

Antecedo, is , ere, cessi, sum. a.<br />

Preceder, ir delante, anteceder.<br />

Anteeo, is, iré, ivi, itum. a. Ir delante,<br />

sobrepujar, prevenir.<br />

Anlenor, oris. m. Antenor.<br />

Antequam. couj. Antes que.<br />

Anteverto, is, tere, i, sum. o. Prevenir,<br />

anticiparse. || Preferir.<br />

Antiates, um. m. pl. Los Anciates,<br />

moradores de Ancio.<br />

Antidotum, i. n. Antídoto, contraveneno.<br />

xVntigone, es. f. Antigone, hija de<br />

Edipo.<br />

Antigonus, i. m. Antígono.<br />

Antiochenus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Antioquía ó al rey Antioco.<br />

Antiochus, i. m. Anlioco, nombre de<br />

muchos reyes de Siria.<br />

Antipater, tris. ni. Antipatro.<br />

Anliquitas . atis. f. Antigüedad.<br />

Antiquo, as, are, avi, atum. a. Anticuar,<br />

anular, abolir una ley.<br />

Antiques, a, um. adj. Antiguo."<br />

Anlistes, itis. m. y f. Prelado, primor<br />

sacerdote,<br />

Antonios, ¡i. m. Antonio.<br />

Antrum, i. ». Cueva, gruta, caverna,<br />

antro.<br />

Anus, ùs. f. La vieja.<br />

Anxius, a, um. adj. Angustiado, acongojado<br />

, alligido.<br />

Aper . pri. i». El jabalí.<br />

Apeiio, is, ire, ui, tum. a. Abrir,<br />

descubrir.<br />

Aporté, adv., camp. Aportáis, sup.<br />

Apertissime Abierta, públicamente.<br />

Aportes, a, um. pp. do Aperto.<br />

Apollinaris, e. com. Cosa de Apolo.<br />

Apollo, onis. i». Apolo.<br />

Apollonia, x. f. Apolonia.<br />

Apollonius, i. m. Apolonio.<br />

Apostolus,!, ni. Apóstol.<br />

Apparatus, us. in. Aparato, aparejo,<br />

preparativo.<br />

Appanni, es, ere, ui. n. Aparecer,<br />

mostrarse.<br />

Apparitor, oris. m. Ministro, alguacil<br />

que precede al magistrado.<br />

Apparo, as, aro, avi, atum. a. Preparar.<br />

Appellalio, onis. f. Apelación, llamamiento,<br />

el acto de nombrar.<br />

Appellattis, a, um. pp. de<br />

Appello, as, are, avi. atum. a. Llamar,<br />

nombrar, apelar , citar en justicia.<br />

Appello, is, ere, puh, pulsimi, a. Arribar,<br />

llegar, tomar puerto.<br />

Appendix, icis. /'. Apéndice, adición,<br />

suplemento.<br />

Appendo, is, ere, i, sum. a. Colgar,<br />

suspender.<br />

Appensus, a, um. pp.,do Appendo.<br />

Appetens, entis. adj. Ávido, apelente.<br />

deseoso.<br />

Appelitus, ùs. m. Apelito.<br />

Appetites, a, um. pp. de Appeto.<br />

Apetecido, deseado.<br />

Appeto, is, ere, ivi, ó ii, itum. a.<br />

Apetecer, desear. [| Pretender.<br />

Appius, ii. m. Appio.<br />

Applaudo, is, ere, si, sum. ». Aplaudir,<br />

alabar.<br />

Applico, as, aré, avi ó ui, alum ó<br />

itum. a. Aplicar, unir. || Poner sobre.<br />

Appone, is, ere, sui, itum. a. Ponce,<br />

colocar cerca, arrimar.<br />

Appositus, a, uni. pp. de Appoco.<br />

Apprecor, aris, ari, alus. sum. dep.<br />

Hogar, suplicar, pedir con instancia.


ARD<br />

Apprehendo , ¡s , ero , i, sum. a.<br />

Aprehender, apoderarse de.<br />

Apprehensus, a, um. pp. de Apprehendo.<br />

Appropinquo, as, are, avi, atum. ».<br />

Acercarse, animarse.<br />

Apricor, arfe, ari, apricatus sum. dep.<br />

Calentarse.<br />

Aprilis, is. fi¡. El mes de Abril.<br />

Apté. aríc, eomp. Aptiús. sup. Aptissimé.<br />

Convenientemente, á propósito.<br />

Apto, as, are, avi, atum. o. Adaplar,<br />

ajustar. || Acomodar.<br />

Aptus, a, um. adj. Apto, propio para<br />

alguna cosa.<br />

ARR 437<br />

Ardenter, adv., eomp, Ardenthis., sup.<br />

Ardenlissimé. Ardiente, vivamente.<br />

Ardeo, es, ere, si, sum. n. Quemar,<br />

ser ardiente.<br />

Ardor, aris. m. Ardor, vivacidad.<br />

Áreas, ai. m. Arcas.<br />

Arelarte-, a, um. adj. Enjuto, seco.<br />

Arena, a;, f. Arena.<br />

Arcos, entis. adj. Seco, abrasador,<br />

árido, ardiente.<br />

Areopagita, ve. m. Areopagita, juez<br />

del Areopago.<br />

Areopagus, i. m. Areopago, Tribunal<br />

de Atenas.<br />

Argentaría, ae. f. Banco ó casa de<br />

cambio. || Mina de plata.<br />

Apud. prep. acus. En, delante, junto á.<br />

Apulia, a1, f. Apulia ó fulla.<br />

Aqua. a», f. Agua.<br />

Aquila. a1, Argenteus, a, um. adj. Argénteo, de<br />

plata.<br />

Argentum, i. n. Plata.<br />

f. Águila.<br />

Argila, ae. f. Arcilla, barro.<br />

Aquilifer. orí. m. Alférez, porta- Argivus, a, um. adj. Argivo, de Argos.<br />

águila.<br />

Argceas, ae. m. Argea.<br />

Aquinum, i. n. Aquino, ciudad del Argo, ús. f. La nave Argos. || Argos,<br />

Cario.<br />

constelación.<br />

Ara, :c. f. Ara, altar.<br />

Argonauta, ae. m, Argonauta.<br />

Árabes, um. m. pl. Los Árabes. Argos, i. m. y Argi, orum. m. pl. Ciu­<br />

Aratrum, i. n. Arado.<br />

dad de Argos.<br />

Arbela, orum. n. pl. Arbolas, ciudad Aiguo, is, ere, ui, utum. a. Conven­<br />

del Asia.<br />

cer , acusar.<br />

Arbiter, tri. m. Arbitro, juez sobe­ Argus, i. m. Argos, hijo de Alpis.<br />

rano.<br />

Ariadna, ae. f. Ariadna, hija de Minos.<br />

Arbitrium, ii. n. Arbitrio, delibera­ Aricia, ai. f. Aricia, ciudad del Lacio.<br />

ción, elección.<br />

Aricinus, a, um, adj. Perteneciente<br />

Arbitror, aris, ari, alus sum. dep. á Aricia.<br />

Pensar.<br />

Aridus, a, um. adj. Árido, seco.<br />

Arca, se. /. Arca, caja, cofre.<br />

Aries, etis. m. Carnero. || Ariete, má­<br />

Arcados, um. in, pl. Los Arcades, quina do guerra.<br />

pueblos do la Arcadia.<br />

Areto, as, are, avi, atum. a. Chocar,<br />

Arcanum, i, ». Arcano, secreto, mis­ golpear con el ariete.<br />

terio.<br />

Aristides, is. m. Arístides.<br />

Arceo, os, ore, ui. a. Rechazar, apar­ Aristobulus, i. m. Aristóbulo.<br />

tar, alejar.<br />

Aristóteles, is. m. Aristóteles.<br />

Arcessitus, a, um. pp. de<br />

Aritmatea, so. f. Aritmatea.<br />

Arcesso, is, ere, ivi, ilum. a. Man­ Arma, orum. ». pl. Armas.<br />

dar, llamar, hacer venir.<br />

Armamontarium, ii. n. Arsenal.<br />

Archidamus, i. m. Arquidamo.<br />

Aimatus, a, um. pp. de Armo.<br />

Archimedes, is. m. Arquímedes. Armenia, ai, f. Armenia,<br />

Architectus, i. ni. Arquitecto.<br />

Armentum, i. n. Ganado mayor.<br />

Arctó. ario., eomp. Arctiiis. sup., Arc- Armiger, eri. m. Armiger, escudero,<br />

tissimé. Estrecha , apretada, breve, porta-lanza.<br />

compendiosamente.<br />

Ai milla, ae. /'. Brazalete , manilla.<br />

Áreteos, a, um. adj. Septentrional, Armo, as, aro, avi, atum. a. Armar,<br />

ártico.<br />

abastecer, fortificar, municionar.<br />

Arctus, a, um. adj. Estrecho.<br />

Aro, as, are, avi, atum. a. Arar.<br />

Areola, ai. f. Arquilla.<br />

Aromata, atum. n, pl. Aromas, esen­<br />

Arcus.íis. ÍÍÍ. Arco, arco do triunfo, cias aromáticas.<br />

arco-iris.<br />

Arpinum , i. n. til Abruzo.<br />

Árdea, ai. f. Árdea, ciudad del Lacio. Arrideo, es, ere, isi, sum. n. Reírse,<br />

Ardeos, onlis. com. Ardiente, vivo. sonreírse, aplaudir riendo.


438 ASP ATH<br />

Arrodo, is, ere, si, som. u. Roer,<br />

morder alrededor.<br />

Arrogans, antis, COÍIÍ. Arrogante, fiero,<br />

orgulloso.<br />

Arrogantia, se. f. Arrogancia, fiereza,<br />

orgu.lo.<br />

Arrogo, as, are, avi, atum. a. Usurpar,<br />

arrogarse, apropiarse.<br />

Ars, tis. /'. Arte , artificio, talento,<br />

maña.<br />

Artabanus, i. m. Artabano.<br />

Artaxorxes, is. m. Artajerjes.<br />

Artemisia, se. f. Artemisa.<br />

Artifex, icis. m. Artífice, artesano,<br />

obrero.<br />

Artus, uum. m. pl. Los miembros.<br />

Arundo, inis. /'. La caña.<br />

Aruns, untis. m. Aruns.<br />

Aruo, as, aro. a. Sembrar, enterrar<br />

el grano arrojado ya en la tierra.<br />

Arvum, i. n. y Arva, orum. ». pl. Los<br />

campos , tierras de labor.<br />

Arymbas, ai. m. Arymbas.<br />

Arx, aréis, f. Alcázar, cindadela, fortaleza.<br />

As, assis. m. Et cuarto. || La libra.<br />

Asa, so. f. Asa, fija do Abías.<br />

Ascendo, is, ero, di, sum. a. Subir,<br />

escalar, llegar.<br />

Ascolia, orum. n. Ascolies, fiestas de<br />

Baco.<br />

Ascribo, is, ere, psi. ptum. a. Inscribir<br />

, alistar. || Añadir, atribuir, imputar.<br />

Asdrubal, alis. m. Asdrubal.<br />

Asia, 83. /'. Asia.<br />

Asiaticus, a, uní. adj. Asiático, de Asia.<br />

Asina, a>. f. Asna, bonica.<br />

Asinarios, a, um. adj. Borriipjillo. ||<br />

Cosa asnal.<br />

Asinus, i. m. Asno.<br />

Aspectos, üs. «¡.Aspecto, presencia.<br />

Aspectos, a, um. pp. do Aspicio.<br />

Asper, a, um. adj. Áspero, escarpado<br />

, dificil.<br />

Asperge, is, ero, si, sum. a. Rociar,<br />

esparcir, aspergar.<br />

Asperitas, atis. /'. Asporidad, aspereza,<br />

dificultad.<br />

Aspernor, aris, ari.atus sum. dtp. y<br />

pos. Despreciar, ser despreciado.<br />

Aspersus, a, um. pp. de Asperge<br />

Aspicio, is, eco, exi, ectum. a. Ver,<br />

examinar, favorecer.<br />

Aspiro, as. are , avi, atum. a. Aspirar,<br />

respirar. || Pretender.<br />

Aspis, idis. /'. Áspid.<br />

Asporto, as, are, avi, atum. a. Llevar,<br />

trasportar.<br />

Assaracus, i. m. Asaraco, abuelo de<br />

Anquises.<br />

Assecutus, a, um. pp. do Assequor.<br />

Assentatio, onis. /'. Condescendencia,<br />

adulación.<br />

Assentio, is, iré, si, sum, y<br />

Assenlior, iris, iri, sus sum. dep.<br />

Aprobar, asentir, condescender.<br />

Assequor, cris, i, cutos sum. dep.<br />

Alcanzar, conseguir, obtener. || Llegar<br />

á.<br />

Assideo, es, ere, odi, essum. n. Estar<br />

sentado , estar colocado , ó permanecer<br />

junto.<br />

Assiduus, a, um. adj. Asiduo, continuo.<br />

Assigno, as, are, avi, atum. o. Asignar<br />

, señalar.<br />

Assislo, is, eco, lili, stitum. ». Estar<br />

presente.<br />

Assuefacio, is, ere, feci, l'actum. a.<br />

Acostumbrarse, habituarse.<br />

Assuerus, i. i». Asuero.<br />

Assuesco, is, scere . suevi, suetum. n.<br />

Acostumbrarse, habituarse.<br />

Assumo. is. ero, psi, ptum. a. Tomar,<br />

apropiarse.<br />

Assumptus, a, um. pp. de Assumo.<br />

Assurgo, is, ere, rexi, roctum. n. Levantarse,<br />

elevarse, crecer.<br />

Assutus y Acsutus. a, uní. pp. de Aclsuo.<br />

Assyria, a 1. /'. Asiría.<br />

Assyrius, a, um. adj. Asirio, de Asiría.<br />

Astans, antis, com. El que está presente.<br />

Astarte, es. f. Asto-lé. || Venus, diosa<br />

do los Sirios y Sidonios.<br />

Asto, as, aro. avi, atum. n. Estar<br />

présenle. asistir.<br />

Astrea, va. /'. Asi roa, diosa do la jus-<br />

I icia.<br />

Astringo, is, ero, inxi, ictum. o. Astringir,<br />

estrechar, apretar, encerrar.<br />

Astrum. i. ». Astro.<br />

Astus, iis. m. Astucia.<br />

Astyanax, actis. m. Aslianax.<br />

Asylum , i. n. y<br />

Asylus, i. m. Asilo, refugio.<br />

At. coitj. Mas, poro, con todo, no<br />

obstante.<br />

Athalia . ;o. /'. Alalia, hija de Acab.<br />

Atliamas, antis, m. Atañías, rey de<br />

Atenas.<br />

Atheas, a>. m. El ateo, que no creo<br />

en Dios.<br />

Athenie, arum. /'. pl. Átonas.<br />

Atheniensis, e. adj. Ateniense, da<br />

Atenas.


AUG<br />

AVE 439<br />

Athesis. is. m. El Adigc.<br />

Augur, uris. m. Augur, agorero.<br />

Atliis, idis. f. Athis.<br />

Augurio, as, are, avi, atum. a. Au­<br />

Atlas, antis, m. Atlas, monte do Áfrigurar, adivinar.<br />

ca y nombre de un rey de Mauri­ Augurium, ii. n. Augurio, presagio,<br />

tania.<br />

agüero.<br />

Atilius , ii. m. Atibo.<br />

Augustinus, i. m. Agustín.<br />

Atque. con/. Y, que, como.<br />

Augustus, a, um. adj. Augusto, gran­<br />

Atqui. coiy. Pues, mas, ademas.<br />

de, magnífico.<br />

Atreus, ci. m. Atreo.<br />

Aula, a;. /'. El patio de la casa. || Aula,<br />

Atrium, ii. n. Atrio , vestíbulo.<br />

corte de los príncipes. || Redil,<br />

Átropos, i. f. Átropos, una de las tres aprisco.<br />

parcas.<br />

Aufcum, i. n. Tapiz, tapicería.<br />

Atrox, ocis.como, cior, ci.is., sup. cis­ Aúlleos, i. m. Áulico, de palacio, do<br />

sínms. rom. Cruel, atroz, bárbaro, la corte.<br />

inhumano.<br />

Aulis, idis. f. Provincia de Aulide en<br />

Attalus, i. m. Átalo.<br />

Bcocia.<br />

Attamen. adv. Con todo oso, no obs­ Aulus . i. m. Aulo.<br />

tan'e.<br />

Auratus, a, um. adj. Dorado.<br />

Atiente, adv., сотр. luis., sup. lissimé. Aurarius, a, um. adj. Perteneciente<br />

Atentamente; cuidadosamente, al oro.<br />

Attica, a>. f. Ática, territorio de Aleñas. Aurarius, i. m. Orífice.<br />

Atticus, a, um. adj. Ateniense, ático. Áureos, a, um. adj. Áureo, de oro.<br />

Attineo, es, ere, ui, entura, a. Tener, Aureus, i. m. Áureo, moneda de<br />

detener, retener.<br />

oro.<br />

Attingo, is, ere, igi, tactum. o. Tocar, Auriga, os. m. Auriga, cochero, car­<br />

palpar. || Pertenecer, atañer.<br />

retero.<br />

Attonitus, a, um. adj. Atónito, pas­ Amigado, onis. f. La acción de conmado<br />

, espantado.<br />

ducir un carro.<br />

Attono, as, are, avi, atum. ra. Atronar, Auris, is. /'. Oreja.<br />

aturdir.<br />

Aurora, 83. f. Aurora.<br />

Atlractus, a, um. pp. de<br />

Aurum, i. n. Oro.<br />

Attralra, is, ere, x¡, ctum. a. Atraer, Ausculto, as, are, avi, atum. a. Es­<br />

traer hacia sí.<br />

cuchar, oir con atención.<br />

Attrfeto, as, are, avi, atum. a. Ma­ Auspicium, ii. n. Auspicio, augurio,<br />

nosear, palpar, locar. || Intentar, presagio.<br />

emprender.<br />

Ausim, is, it. pres. subj. de Audeo.<br />

Atlribuo, is, ere, i, tnm. a. Atribuir. Ausus, a, um. pp. de Audeo.<br />

Auctor, is. m. Autor.<br />

Aut, corij. Ó. || O si no, ó de otra ma­<br />

Auctoritas, atis. f. Autoridad, crédito, nera.<br />

poder.<br />

Autem. conj. Pues, pero, mas, y.<br />

Auctus, a, um. pp. de Augeo.<br />

Autumnus, i. m. El otoño,<br />

Aucupium, ii. ii. Caza do volatería, ó Auxilíalas, e, com. Auxiliar, que so­<br />

de aves.<br />

corre.<br />

Audacia, ai. f. Audacia, intrepidez, Auxilior, aris, ari, atus sum. dep.<br />

presunción.<br />

Socorrer, venir en socorro, auxi­<br />

Áudax, cis , ce. сот. Audaz, osado. liar.<br />

Audeo, es, ere, ausus sura. ». Osar, Auxilium, ii. n. Socorro, auxilio, ayu­<br />

atreverse.<br />

da.<br />

Audio, is, iré, ivi ó ii, ¡tura. a. Oír, Avaritia, as. f. Avaricia'.<br />

escuchar.<br />

Avaros, a, um. adj. Avaro.<br />

Auditor , oris. m. Oyente. || Discípulo. Ave. imp. defect. Dios te guarde, bue­<br />

Auditus, a, um. pp. de Audio.<br />

nos dias.<br />

Aufero, ers, auferre, abstuli, abla­ Avello, is, ere, i ó ulsi, ulsum. ra.<br />

tum. a. Quitar, llevar á otra parte. Arrancar, quitar, separar con vio­<br />

Aufugio, is, ere, i, ilum. ». Huir, eslencia.capar. Avcntínus, i. m. El monte Aventíno.<br />

Augeo, es, ere, xi, ctum. ra. Aumen­ Aveo, es, ere, a. defect. Desear con<br />

tar, añadir, multiplicar.<br />

ansia, con pasión, con extremo.<br />

Augias, аз. т. Augias, rey do Elide. Aversatus, a, um. pp. de


UO AVI AZY<br />

Aversor, aris, ari, atus, sum. dcp.<br />

Desdeñar, mirar con desprecio. ||<br />

Huir, rehusar, abominar.<br />

Aversus, a, uro. adj. Vuelto á otra<br />

parte. || Averso, opuesto, contrario.<br />

Averto, is, ere, i, sum. a. Volver á<br />

otra parte, apartar, quitar.<br />

Avidé. adv., comp. avidiüs, sup. issimó.<br />

Ávidamente, con ardor.<br />

Aviditas, atis. f. Avidez.<br />

Baal, palabra hebrea que significa señor.<br />

Babel, f. ind. Torre de Babel.<br />

Babylon, onis. f. Babilonia.<br />

Babylonia, a?, f. País de Babilonia.<br />

Babylonicus, a, um. adj. Babilónico,<br />

de Babel.<br />

Babylonii, orum. m. pl. Los Babilonios.<br />

Bachanalia, ium , ú orum. n. pl. Bacanales,<br />

fiestas de Baco.<br />

Bachans, antis, eom. El que celebra<br />

las fiestas de Baco.<br />

Bachantes, um. /'. pl. Las bacantes.<br />

Bachis, idis. m. Baquis, lugarteniente<br />

de Demetrio.<br />

Bachor, aris, ari, alus sum. dep. Enloquecer,<br />

andar furioso.<br />

Bachus, i. ni. Baco.<br />

Bactra, orum. n. pl. Bócara, capital<br />

del Baidasan en Escitia.<br />

Bactrianii, orum. ni. pl. Los Bartrianos,<br />

moradores hoy del Gorazan.<br />

Baculus, i. m. Báculo.<br />

Bagrada, se. m. Sagradas, rio de Caramania<br />

y do África.<br />

Balans, antis, m. y f. Balante, la oveja,<br />

ó carnero que bala.<br />

Balista, aa. f. Balista, máquina de<br />

guerra para arrojar piedras.<br />

Balneum , ei. n. Baño.<br />

Balo, as, aro, avi, atum. n. Balar.<br />

Balteus, i. m. y Balteum, i. n. Tahalí,<br />

cinluron, talabarte.<br />

Baptisma, atis. n. Bautismo ó baptismo.<br />

Baptismum, i. n. y<br />

Baptismus, i. m. Bautismo.<br />

Baptista, 10. ni. El que lava ó bautiza. ||<br />

Bautista sobrenombre de San Juan.<br />

Baptizans, antis, m. y f. Bautizante , el<br />

que bautiza.<br />

Baptizator, oris. m. El que administra<br />

el bautismo.<br />

Baptizatus, a. um. pp. de<br />

Avidus, a, uni. ndj. Avido, deseoso.<br />

Avis, is. /'. El ave.<br />

Avitus, a, um. adj. Lo que es do los<br />

abuelos, ó antepasados.<br />

Avuteli*, a, uni. pp. de Avello<br />

Avúnculos, i. ni. 'l'io materno.<br />

Avus, i. m. Ahucio<br />

Azaryas, as. «». Azarias.<br />

Azyinus, i. m. Pan sin levadura, ii<br />

Ázimo.<br />

Baptizo, as, are, avi, atum. a. Bautizar.<br />

Barabbas, re., m. Barrabás.<br />

Barba, a 1./', barba, el pelo que nace<br />

en el rostro.<br />

Barbarus, a, um. adj. Bárbaro, extraño.<br />

Bar-Jona. ni. ind. Hijo de .lonas.<br />

Barlholom.Tus, ei. m. Bartolomé.<br />

llamabas. ai. m. Bernabé.<br />

Barsabas, ic. ni. Bersabé.<br />

Bathuel, elis. m. Batuel, sobrino de<br />

Abrahain.<br />

Beatus, a, um. adj. Feliz, dichoso.<br />

Bellerophon, ontis. ni. Belcroíonle,<br />

hijo do Neptuno.<br />

Bellicosus, a, um. adj. Belicoso, guerrero.<br />

Bclliciim, i. n. Señal de la trompeta<br />

antes de acometer al enemigo.<br />

Bellicos, a, um. adj. Bélico, guerrero.<br />

Bello, as, are, avi, atum. ». y<br />

Bellor, aris, ari, atus sum. dep. Guerrear,<br />

hacer la guerra.<br />

Bollona, ai. j. Belona, diosa de la<br />

guerra.<br />

Bolina, 10. f. Fiera.<br />

Bellum, i. n. Guerra, combate.<br />

Belus, i. m. Belo, primer rey do<br />

los Asirios.<br />

Beelzebub. ind. Voz hebrea que significa<br />

Señor del tabernáculo, ele donde<br />

proviene el considerarla como expresión<br />

do la idolatría.<br />

Bené. adi>„ comp. Melius., sup. Óptimo.<br />

Buena, recta, justamente.<br />

Beneficentia, as. /'. Beneficencia, liberalidad.<br />

Beneiiciuní, ii. n. Beneficio.<br />

Benoficus, a, um.adj. Benéfico, bienhechor.<br />

Benevolente!, a;, f. Benevolencia, afecto<br />

, amor.<br />

Benévolos, a, um. adj. Benévolo<br />

afectuoso.


BLA BYZ 441<br />

Cenignu. adv. Benigna, blanda, amorosamente.<br />

Benignitas, atis. /'. Benignidad, afabi­<br />

Benignus, a, um. adj. Dulce, bienhechor,<br />

benigno, compasivo.<br />

Benjamín, inis. m. Benjamin.<br />

Bcrezynlia, ir. /'. Bcrezyntia, renombre<br />

de Cibeles.<br />

Berezyntius, i. m. Monte de Frigia.<br />

Bestia, a). /'. I.a bestia fiera.<br />

Bathania, ¡r. /'. Betania, ciudad de<br />

Palestina.<br />

Belhlehem, inri, v<br />

Bethlena, 33. f. BÓllem.<br />

BethlemiUe, arum. /'. pl. Los Bellomitas.<br />

Bethlcmitis, is. coi». Perteneciente<br />

á Betlem.<br />

Bethphage, es. /'. Iletfagé, ciudad de<br />

Judea.<br />

Bcthsabe, es. f. lielsebé.<br />

Bethsaida, 33. f. Betsaida, ciudad de<br />

Galilea.<br />

Bethsames, is. /'. Betsames, ciudad<br />

de Galilea.<br />

BolhsamiUe, arum. m. pl. Betsaniilas.<br />

Bethsina, ai./'. Castillo de Judea.<br />

Bibo, is, ere, i, iturn. a. Beber.<br />

Bibulus, i. №.. Bíbulo.<br />

Biccps, ipitis. com. Que tiene dos<br />

cabezas.<br />

Biduum, i. n. Espacio de dos dias.<br />

Biennium, i. «i. Espacio de dos años.<br />

Bimatus, iis. /'. Edad de dos años.<br />

Bini. 33, a. adj. pl. Dos á dos, par,<br />

ambos.<br />

Bipes, edis. ra. y f. Que tiene dos pies.<br />

Bis. adv. Dos veces,<br />

liithynia, a!. /'. Bilinia.<br />

Bitumen, inis. «. Betún.<br />

Blandilia, arum. /'. pl. y<br />

Cachinus, i. m. Golpe de risa, risotada.<br />

Cacumen, inis. IÍ. Cima.<br />

Cacus, i. ta. (Jaco, insigne ladrón de<br />

la antigüedad.<br />

Cadaver, cris. n. Cadáver.<br />

Cadmus, i. m. Cadmo.<br />

Cado, is, ere, cocidi, sum. n, Caer,<br />

perecer, caer muerto.<br />

Caduceator, oris. m. Heraldo.<br />

Caducous, i. m. Caduceo.<br />

Cadus, i. m. Tinaja, barril.<br />

Calcitas, atis. f. Ceguedad, ceguera.<br />

Caacus, i. ra. Ciego.<br />

c<br />

Blandities, ei. f. Caricias, lisonjas.<br />

Blandas, a, um. adj. Miando.<br />

Blasphemia, 33. f. Blasfemia.<br />

Blasphemans, antis, com. Blasfemador,<br />

blasfemante.<br />

Blaspherno, as, are, avi, atum. a.<br />

Blasfemar, maldecir de Dios y de<br />

sus sanios.<br />

Blasphemus, i. m. y<br />

Blasphemus, a, um. adj. Blasfemo.<br />

Blosius, ii. ra. Blosios.<br />

Bocchus, i. ni. lloco.<br />

Bcootia, a:. /'. Beocia, provincia de<br />

(¡recia.<br />

liona, orum. ». pl. Bienes . riqueza?.<br />

Bonum, i. n. 151 bien, la ventaja.<br />

Bonus, a, um. adj. Bueno, favorable,<br />

ventajoso.<br />

Bos, ©vis. m. y f. Buey, vaca.<br />

Bosphorus ó Bosporus, i. m. Bosforo,<br />

estrecho, canal ó garganta por donde<br />

un mar entra en otro.<br />

Bracliium, ii. m. Brazo.<br />

Brenus, i. ni, lireno.<br />

Brevi. adv. Brevemente, en poco<br />

tiempo.<br />

Brovia, ium. n. pl. Vados, bancos de<br />

arena.<br />

Brevis, o. com. Breve, corto, sucinto.<br />

Bi evitas, atis. f. Brevedad.<br />

Breviter. adv. Brevemente, con brevedad.<br />

Britannus, a, um. adj. Ingles, britano.<br />

Brundusium, ii. m. Brindis.<br />

Brutus, i. m. Bruto.<br />

Buccina, x.f. Trompeta.<br />

Bulla, ai. f. Burbuja, cabeza de clavo.<br />

Busilis, idis. ra. Busilis, rey de Egipto.<br />

Byssinus, a, um. adj. Cosa hecha de<br />

lino.<br />

Byzantiuní, ii. ». Bizancio, hoy Constantinopla.<br />

Caecus. a, um. adj. Ciego. || Oscuro,<br />

tenebroso.<br />

Caides, is. (. Matanza, carnicería.<br />

Caído, is, ere, cocidi, sum. a. Cortar.<br />

|| Desbaratar, batir. || Sacrificar,<br />

azotar.<br />

Cadlus, ii. m. El monto Celio.<br />

Cairemoniai, arum. /'. pl. y<br />

Caaimonia, a?. /'. Ceremonia.<br />

Ca;sar, aris. m. César.<br />

Ciesaries, ei. /'. Caballería.<br />

Caoslus. ús. m. Cesto; guante de plomo<br />

de los atletas.


442 CAN CAP<br />

Caisus, a, um. pp. de Caído.<br />

Castora, a?, f. y<br />

Cietcrum, i. n. {El masculino singular<br />

no se emplea en el nominativo.) y<br />

Castori, as, a. adj. El resto, lo demás<br />

los demás.<br />

Casterum. adv. Por lo demás, en<br />

cuanto á lo demás.<br />

Gainus, i. m. Cain, hijo de Adarn.<br />

Caius, ii. ni. Gayo.<br />

Calamitas, ati.s. /'. Calamidad, desgracia,<br />

disgusto.<br />

Calatinus, i. m. Calatino.<br />

Calcar, aris. n. Espuela, aguijón.<br />

Calcea, re. /'. Sandalia, calzado.<br />

Calceamenlum, i. ni. Calzado.<br />

Calcitro, as, are, avi, atum. n. Cocear,<br />

tirar coces.<br />

Calendas, arum. /'. pl. Las calendas.<br />

Calidos, a, um. adj. Cálido, caliente.<br />

Caligo, inis. /'. Oscuridad, tinlebla.<br />

Caliopea, as. y Caliope, es. /'. Caliope.<br />

Calix, icis, y Calyx, icis. m. Cáliz.<br />

Callidé. adv. Diestra, astutamente.<br />

Callidus, a, um. adj. Astuto, diestro.<br />

Calor, oris. m. El calor y la calor.<br />

Calpe, os, is. f. Calpe, monto del estrocho<br />

de Gibraltar.<br />

Calpurnius, ii. m. Calpurnio.<br />

Calumnia, ai. /'. Calumnia, acusación<br />

falsa y maliciosa.<br />

Calvarium, ii. n. Calvario, monte de<br />

Jerusalem.<br />

Calvitium, ii. ». Falla do cabellos,<br />

calva.<br />

Calvos, a, um. adj. Calvo.<br />

Calx, cis. ta. f. Talón, carcañal.<br />

Calydonous , ó Calydonius, a, um.<br />

adj. Perteneciente á Calidonia.<br />

Calydonia, ai. /'. Calidonia, comarca<br />

y selva de Etolia.<br />

Calypso, us y onis. f. Calipso, reina<br />

o ninfa de Ogigia.<br />

Camelos, i. m. Camello.<br />

Camillus, i. m. Camilo.<br />

Caminus, i. m. Horno ú hornilla donde<br />

se pon' 1 el fuego.<br />

Campania, as./'. Campania.<br />

Campanus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Campania.<br />

Campestris, e. com. Campestre, campesino.<br />

Campas, i. ra. Campo, llanura, campiña.<br />

Cananasa, ,t. f. Cananea Palestina,<br />

tierra de Canaan.<br />

Cananaius, a, um. adj. Cananoo, natural<br />

de Cananea.<br />

Candidatus, a, um. adj. Candidato,<br />

vestido de blanco.<br />

Candidus, a, um. adj. Planeo, candido<br />

, ingenuo, sincero.<br />

Canmius , ii. m. Canínio , ciudadano<br />

de liorna.<br />

Canis, is. «i. y /'. Perro, perra.!]<br />

Can.<br />

Cannai, arum. /'. pl. Canas, lugar de<br />

la Pulla.<br />

Cannensis, e. com. Que pertenece á<br />

Canas.<br />

Cano, is, ere, cecini, cantar», a.<br />

Cantar, describir, alabar, predecir.<br />

Canoros, a, um. adj. Canoro, armonioso.<br />

Canto, as, are. avi, atum. a. Cantar,<br />

publicar. |1 Encantar con mágicas<br />

canciones.<br />

Cantos, lis. ni. Canto.<br />

Caniisium, ii. Canosa, ciudad de la<br />

Pulla.<br />

Capaneus, ei. ni. Capanco, capitán<br />

griego.<br />

Caper, pris. m. El macho cabrío. ||<br />

Capricornio.<br />

Capesso, is, ere, ivi, itum, a. Tomar,<br />

presentar la batalla, emprender la<br />

guerra.<br />

Caphareus, ei. ni. Cafario, promontorio<br />

y monte de Eubea.<br />

Capharíus, a, uní. adj. Propio de Catarlo.<br />

Capharnasa, ai. f. y Cafarnaün. ind.<br />

Ciudad de Palestina en Galilea.<br />

Capillus, i. ni. Cabello, cabellera.<br />

Capio, is, ere, cepi, caplum. a. Tomar,<br />

coger, agarrar, sacar, retirar.<br />

Capilalis, e. com. Capital, mortal, criminal.<br />

Cipitolium, ii. ii. Capitolio.<br />

Cappadocia, ai. /'. Capadocia, comarca<br />

del Asia menor.<br />

Capra, ai. /'. Cabra.<br />

Capsula, ai./'. Cápsula, receptáculo.<br />

Captivitas, atis. /'. Cautividad, cautiverio.<br />

Captivus, a, um. adj. Cautivo, prisionero.<br />

Caiito, as, are, avi, atum. a, Captar,<br />

atraher con halagos. || Tomar, coger<br />

con deseo.<br />

Caplus, a, um. pp. de Capio.<br />

Capua, ai. /'. Capua.<br />

Capiilum, i. n. y<br />

Capillas, i. rn. Él puño de la espada.<br />

Caput, itis. n. Cabeza, origen, capital.


CAU CER 443<br />

Capys, ys, ó is. m. Capis, capitán<br />

Iroyaño.<br />

Caranus, i. ni, Carano.<br />

Garbo, onis. m. Carbón.<br />

Carbonarios, a, uní. adj. De carbón,<br />

Carcer, cris. m. Cárcel, prisión.<br />

Cardóos, i. m. Cardo, planta común.<br />

Careo, es, ero, ui, ilum. tv. Faltar,<br />

carecer de.<br />

Carmen, inis, n, Verso, poema.<br />

Carnifex, icis. m. El verdugo.<br />

Carnivorus, a, urn. ailj. Carnívoro, el<br />

que como mucha carne.<br />

Caro, arnis. /'. Carne.<br />

Carolos, i. ni, Carlos.<br />

Carpenlum, i.». Cocho ó carroza.<br />

Carpo, is. oro, psi. plum. a. Amontonar,<br />

recoger. || Reprender, ofendo<br />

r.<br />

Caí IhaginionsCs, ¡uní. pl. m. y<br />

Carlliaginiensis, e. coi». Cartaginés.<br />

Cartílago, inis. /'. Cartago [Nova),<br />

Cartagena.<br />

Caros, a, uní. adj. Caro, precioso,<br />

amado.<br />

Casa, a 1, f. Cabana, choza, casa pajiza.<br />

Casilinates, um. m. pl. I.os habitantes<br />

do Castelucio.<br />

Cassandra, ai. f. Casandra, hija do<br />

Príamo<br />

Cassis, idis. m. Casco del guerrero,<br />

yelmo, morrión, colada.<br />

Cassius, ¡i. in. Casio.<br />

Caslellum. i. n. Cantillo, fortaleza.<br />

Castigo, as, are, avi, atum. o. Castigar,<br />

enmendar.<br />

Castor, oris. m. Castor.<br />

Castra, orum. n. /


Uí cíe<br />

Cerrillo, as, are, avi, aluni. a. Voltear.<br />

|| Humillarse, inclinarse.<br />

Certamen, inis. 11. Combate, controversia<br />

, disputa.<br />

Cerlatim. adv. A porfía, ron empeño.<br />

Certatus, a, um. pp. do Certo.<br />

Certior, ius. adj. eotnp. Mas cierto.<br />

Cortó ó certé. adv. Cierta, seguramente.<br />

Certo, as, are, avi, atum. a. Combatir,<br />

pelear, disputar.<br />

Certas, a, um. adj. Cierto, seguro.<br />

Cerva, ¡e. f. Cierva.<br />

Cervix, icis. f. Cerviz. ¡| Cuello, pescuezo.<br />

Cervus, i. m. Ciervo.<br />

Cesso, as, are, avi, atum. ». Cesar,<br />

interrumpir.<br />

Ceteriim. adv. Por lo demás.<br />

Ceteri, ae, a. adj. pl. Los demás.<br />

Chaldsea, m. /'. Caldea.<br />

Chaldrei, orum. m. pl. Los Caldeos.<br />

Chaléis, idis. f. Calcis.<br />

Cliamus, i. m. Chain, el mas joven de<br />

los hijos de Noé.<br />

Chanana-a, ao. f. V. Cananrca<br />

Chariadcs, dis. f. Cariados.<br />

Charilus, i. m. Carilo.<br />

Charissinius, a, um. adj. Muy caro,<br />

muy querido.<br />

Charitas, atis. /'. Caridad.<br />

Charitos, um. /'. pl. Las tres Gracias,<br />

Aglaya, Eufrosina y Talía.<br />

Cliaron, ontis. m. Carón, barquero<br />

del infierno.<br />

Carus, a, um. adj. Caro, querido.<br />

Charybdis, dis. /'. Caribdis, abismo<br />

del mar de Silicia junto á Mesina.<br />

Cheronea, se. f. Clieronca.<br />

Cherononsis, is. rom. Que pertenece á<br />

Cheronea.<br />

Chersonensis, is. coi». Cosa de Chersoneso.<br />

Chersonesus, i. ni. Chersoneso.<br />

Chimera, ai. f. Quimera, montaña de<br />

Licia.<br />

Chirografum, i. ». Manuscrito, autógrafo<br />

de propia mano.<br />

Chiron, onis. tn. El centauro Chiron.<br />

Chlamys, idis. f. Clámide.<br />

Chloris, idis. /'. Clori.<br />

Christianus, a, um. Que profesa la ley<br />

de Cristo, cristiano.<br />

Christus, i. m. Cristo.<br />

Clironologus, i. i». Cronólogo, el que<br />

sabe y guarda la cronología.<br />

Crysogonus, i. m. Crisógono.<br />

Ciljus, i. m. Alimento, comida.<br />

Cicada, ai. f. Cigarra.<br />

CIR<br />

Cicatrix, icis./'. Cicatriz.<br />

Cicer, cris. ni. Garbanzo.<br />

Cicero, onis. ?«. Cicerón.<br />

Ciucia, ai. /'. Ciucia, provincia del<br />

Asia menor.<br />

Ciliclum, ii. n. Cilicio, maula de<br />

cerda.<br />

Cimbri, orum. ni. pl. Los Címbrios,<br />

pueblo de Germania.<br />

Cimbricus, a. um. adj. Cámbrico, do<br />

los Cinibrios.<br />

Cimon, onis. i». Cimon.<br />

Cincinnalus, i, /». Cincinato.<br />

Cinctus, a, um. adj. do Cingo.<br />

Cineas, a', i». Cineas.<br />

Cingo, is, ere, xi, cium. a. Ceñir,<br />

rodear.<br />

Cinis, cris. m. y /'. Ceniza. || Sepulcro.<br />

Circa, prep. anís. Al rededor, cerca.<br />

Circe, es. /'. Circe.<br />

Circensis, e. coi». Circense, del circo.<br />

Cireitèr. ado. Cerca do, casi, poco<br />

mas ó menos.<br />

Cireitèr. prep. acus. Casi, cerca.<br />

Circulus, i. ni. Círculo.<br />

Circularis, e. coi», (arcillar.<br />

Circuii), prep. acus. y adv. Al rededor.<br />

Circumaro, as. are, avi, atum. a.<br />

Cultivar, arar al rededor.<br />

Circunicido, is, ere, di. sum. a. Circuncidar,<br />

corlar alrededor.<br />

Circumcissus, ii.iim, adj. Circuncidado.<br />

|¡ Cortado al rededor.<br />

Circumdo , as, are, avi, atum. a. Circundar,<br />

rodear.<br />

Circumduco, is, ere, xi, ctum. Llevar<br />

al rededor. || Engañar. || Borrar.<br />

Cirenaico, is, ire, ivi o ii, itum. ».<br />

Ir al rededor , rodear.<br />

Circumfero, fers, tuli, laliim. a. Llevar<br />

alrededor.<br />

Circumf ulgeo, es, ere, ulsi, ulsiim.<br />

a. Lucir, brillar, resplandecer alrededor.<br />

Circumfundo, is, ere, di, fussuni. a.<br />

Derramar alrededor.<br />

Circumfusus, a, um. pp. de Cireuml'undo.<br />

Circumlatus, a, um. pp. de Circumfero.<br />

Circumpono, is, ero, sui, situili, a.<br />

Poner alrededor, rodear.<br />

Circumsepio, is. sopire, sepsi, septum,<br />

a. Rodear, cercar.<br />

Circunscribo, is, ero. psi, ptum. a.<br />

Circunscribir, trazar alrededor.<br />

Circumsoptus, a, um. p. de. Circumsepio.


CLA COG 445<br />

Circumsessus, a, um. pp. de<br />

Claudus, a, um. adj. Cojo, el que<br />

Circumsideo, es, ere, odi, ossum y cojea.<br />

Cireumsido, is, ero. «.Asediar, blo­ Claustrum, i. ». Claustro, cerradura,<br />

quear.<br />

cerrojo.<br />

Circumsto, as, are, steli, stalum. a. Clausula, m f. Cláusula, conclusión,<br />

Rodear, estar alrededor.<br />

término.<br />

Circunrlego, is, ero, xi, ctnm. a. Cu­ Clausus, a, um. adj. de Ciando.<br />

brir todo alrededor, envolver. Clemens, ontís. com. Clemente.<br />

Circumvenio, is, iré, i, entum. a. Clementer. adv.. eomp. tiús, sup. tis-<br />

Rodear, cercar por todas partes. slmé. Con clemencia, benignamente,<br />

Circumventus, a, um. pp. de Circum­ Clemenlia, ;o. f. Clemencia.<br />

venio.<br />

Cleopatra, ac f. Cleopatra.<br />

Cireumvolito, as, are, avi, atum. a. Clibanus, i. m. Horno portátil.<br />

Volar alrededor.<br />

Cliens, enlis. rom. El cliente,<br />

Cirranis, a, um. atlj. Perteneciente á dienta, a>. /( La cliente.<br />

la ciudad de Cirra . á Apolo.<br />

Clio, ius. f. Cito.<br />

Cilatus. a. ura. arlj. Precipitado, rá­ Clodius, ii. m, Clodio.<br />

pido.<br />

Cinto, ús. f. Cloto.<br />

Citó. adv. ramp. Ciliiis. sap. issimé. Clusini, orum. m. pl. Los habitantes<br />

Prontamente, de prisa.<br />

de Ciusino , en Toscana.<br />

Cito, as, are, avi, atum. a. Mover, Clusium , ii. ?i, Ciusino.<br />

conmover. |¡ Incitar.<br />

Clypea, 33. f. Sábalo. || Clipea, ciudad<br />

Citrf). adv. De la parte, de acá.<br />

de, África.<br />

Civicus, a, um. udj. Cívico, de ciu­ Clypeolus, i. m. Escudillo.<br />

dadano.<br />

Clypeus, ei. m. Escudo.<br />

Civis. is. m. Ciudadano.<br />

Clytemnestra, 33. f. Clitemnestra.<br />

Civitas, atis. f. Ciudad. || El derecho Gnanis, i. ni. Cneo, pronombre de<br />

de ciudadanía.<br />

muchos romanos.<br />

Civililas, atis. /'. Cortesanía, afabili­ Coactus, a, um. pp. de Cogo.<br />

dad, urbanidad.<br />

Cocales, i. ni. Cócalo, rey de Si­<br />

Ciados, ¡s. /'. Matanza, derrota.<br />

cilia.<br />

Cliclia. ¡o. /'. Clelía.<br />

Coccineus, a, lira. adj. Rojo, do gra­<br />

Clam. adv. Secretamente, á esconna ó escarlata.<br />

didas.<br />

Cocles, itis. m. Tuerto.<br />

Clamito, as, are, avi, atum. a. Gri­ Codrus, i. m. Codro, último rey de<br />

tar fuertemente, vocear, vociferar. Atenas.<br />

Clamo, as, are, avi, atura, a. Cla­ Cmlestis, e. com. Celeste, célico.<br />

mar, gritar.<br />

Crolum, i. n. Cielo.<br />

Clamor.Oris. ni. Grito, aclamación, (Cieña, ac /'. Cena.<br />

clamor.<br />

Ccenaculum, i. ni. Cenáculo, come­<br />

Clandestinas, a, um. adj. Clandestino, dor.<br />

secreto.<br />

Coenatus, a, um. pp. de<br />

Clangor, oris. m. Ruido, son, grito. Coeno, as, are, avi, atum. Comer,<br />

Clareo, es . ere, ui. n. Señalarse, bri­ cenar.<br />

llar.<br />

Ccenosus, a, um. adj. Cenagoso, lleno<br />

Cláralas, atis. /'. Claridad.<br />

de cieno o barro.<br />

Claros, a, um. adj. Claro, famoso, Crr.num, i. n. Cieno, fango.<br />

iluslre.<br />

Coco, is, iré, ¡vi, itum. n. Unirse,<br />

Classíarii, orum. m.pl. I.os soldados asociarse. |¡ Conspirar.<br />

de la armada.<br />

Ccetus, ús. rn. Asamblea, compañía.<br />

Classieus, a. um. adj. Naval.<br />

Cogitado, onis. /'. Pensamiento, me­<br />

C.lassis, is. /'. flota, armada naval. ditación.<br />

Clava , a'. /'. Clava, maza.<br />

Cogito, as, are, avi, atum. a. Pensar,<br />

Clavis, is. /'. Llave. || Clave.<br />

juzgar, discurrir.<br />

Clavos, i. m. Timón.<br />

Cognado, onis./'. Parentela.<br />

Claudia. ¡o. /'. Claudia. .<br />

Cognatus, a, um. adj. Pariente, aliado.<br />

Claudias, ¡i- Claudio.<br />

Cognitus, a. um. pp. de Cognosco.<br />

Ciando, is, ere, si. sutil. «.Cerrar. Cognomcn. inis. n. y<br />

encerrar.<br />

Cognoraenliim, i. n. Sobrenombre.


44G GOL GOM<br />

Cognominis, c. COTO. De igual nombre,<br />

tocayo.<br />

Cognomino, as, are, avi, atum.<br />

a. Poner sobrenombre, llamar por<br />

él.<br />

Cognosco, is, ere, ovi, nitnm. a. Conocer<br />

. saber , aprender, probar,<br />

experimentar.<br />

Cogo, is, ere, coegi, coactum. a.<br />

Obligar, constreñir. || Juntar, reunir.<br />

Colñbeo, es, ere, bui, itum. o. Contener,<br />

detener, cohibir.<br />

Cohors, ortis, /'. Cohorte.<br />

Cohortatus, a, um. pp. de<br />

Cohorlor, aris, ari, atus sum. dcp.<br />

Exortar, animar.<br />

Colaphus, i. m. Puñada.<br />

Colciñ, orum. in. pl. Los moradores<br />

de Coicos.<br />

Colchis, idos ó Colchis, idis. f. La<br />

Cólquida.<br />

Colchas, a, um ó Colchicus, a, um.<br />

adj. Perteneciente á Coicos.<br />

Colitus, a, um. adj. Emporcado, manchado.<br />

Collatia, ad.f. Colacia, ciudad antigua<br />

del Lacio.<br />

Collatinus, i. m. Colatino.<br />

Collatus, a, um.pjo.de Confero.<br />

Collacryrno, as, are, avi, aluna, a. Llorar<br />

juntamente, llorar con alguno.<br />

Collaudo, as, are, avi, atura, a. Alabar<br />

juntamente.<br />

Collatus. a, um. pp. de Colligo.<br />

Collega, as. m. Col' ga.<br />

Collegium, i. n. Colegio, cuerpo, gremio.<br />

Colligo, is, ere, egi, ectutn. a. Reunir,<br />

recoger, adquirir.<br />

Collis, is. f. Colina, collado.<br />

Colloco, as, are, avi, atum. a. Colocar,<br />

establecer.<br />

Collocutus, a. um. pp. de Colloquor.<br />

Colloquium, ii. n. Conferencia, coloquio.<br />

Colloquor. cris, i, cutos sum. dcp.<br />

Hablar con alegría, conversar.<br />

Coiludo, is, ere, lusi, lusum. a. Jugar,<br />

regocijarse con otro.<br />

Co'.lum, i. n. El cuello.<br />

Colluvies, ei. f. El lodazal.<br />

Colluvio, onis. f. Confusión y mezcla<br />

de muchas cosas, ó personas.<br />

Coló, is, ere, ui, cultura, «. Cullivar,<br />

trabajar. || Honrar, amar, venerar.<br />

Colonia, as. f. Colonia.<br />

Color, oris. m. Color, apariencia.<br />

Columba, ;c. /'. Paloma.<br />

Columna, as. /'. Columna.<br />

Colus, ùs, y Coles, i./'. Rueca.<br />

Coma. ¡u. /'. Cabellera, cabello.<br />

Coinburo, is, ere, bussi, bustum. a.<br />

Quemar.<br />

Comedo, is, es, ere, edere ó esse,<br />

eilit, est, odi, esimi, n. Comer.<br />

Comes, ¡lis. in. y /'.Compañero.<br />

Comesus, a, uni. pp. de Comedo.<br />

Comis, e. coi». Afable.<br />

Comilas, atis. /'. Afabilidad.<br />

Comital US, us. m. Acompañamiento,<br />

sequilo.<br />

Conñler. ailv. Civilmente, cortesanamente.<br />

Comitia, orum. ri. pl. Los Comicios;<br />

lugar donde se congregaban los<br />

Comicios.<br />

Cornil ¡alus, ùs. vi. Pueblo reunido<br />

en los comicios.<br />

Gomitor, aris, avi, alus sum. dcp.<br />

Acompañar, escoltar.<br />

Cominealus, ùs. m. Víveres. || Trasporte.<br />

Coinmoiidalio, onis./". Recomendación,<br />

estimación.<br />

Commendo, as, are, avi, atum. a.<br />

Encomendar, recomendar.<br />

Commentarmi!), ii. n. Comentario.<br />

Commenlatio, onis. f. Tratado. |¡ Meditación,<br />

contemplación.<br />

Commentimi, i. 11. ficción, falsedad.<br />

Commereo, es, ere, ui, itum, y<br />

Commercili', cris, eri, ilus sum. dcp.<br />

Merecer, hacerse digno.<br />

Commigro, as, are, avi, atum. ».<br />

Emigrar, cambiar de morada.<br />

Continuilo, onis. i». Cantarada, compañero.<br />

Conmiisceo, es, score, cui, xluni. a.<br />

Mezclar dií'crenles cosas.<br />

Commiseralio, onis./'. Conmiseración,<br />

piedad.<br />

Commlssiis, a, um. pp. do<br />

CoiiimiUo, is, ere, isi, ssmn. a. Enviar<br />

junio, conliai, permitir.<br />

Commodè. (tile, coiibp, ¡us.. sup. issinié.<br />

Comoda, conveniente, ventajosamente.<br />

Commodo, as, are, avi, atum. a. Servir<br />

, favorecer, asistir.<br />

Commodum, i. n. Ventaja.<br />

Commodus, a, um, adj. Cómodo, ventajoso.<br />

Coinmoneo. es, ere, ui, itum. a.<br />

Avisar, advertir.<br />

Commoror. aris, ari, alus sum. dcp.<br />

Morar junto con olio, permanecer.<br />

Commotus, a, uní. pp. de


COM CON 447<br />

Coramovoo, es, ere, ovi, oluni. a. Compono, is, ere, sui, situm. Com­<br />

Conmover, agitar, perturbar.<br />

poner, colocar.<br />

Communio, is, iré, i vi, ¡tum. a. For­ Compos, otis. cor». El que posee ó<br />

tificar, fortalecer.<br />

goza de alguna cosa.<br />

Communis, o. rom. Común, público. Compositó. adr. De concierto, de in­<br />

Commiiniter. adr. y<br />

teligencia, de acuerdo.<br />

Communitús. arfe, En común, junta, Composilus, a, um. pp. do Compono.<br />

unánimemente.<br />

Comprehendo, is, ere, i, sum. a.<br />

Commulatus, a, um. pp. de<br />

Asir, tomar, comprender.<br />

Commuto, as, are, avi, atum. a. Con­ Comprelieusus, a, um. pp. de Commutar<br />

, cambiar.<br />

prehendo.<br />

Como, is, ere, psi, pUim. a. Ajustar, Comprimo, is. ere, pressi, pressum.<br />

peinar, adornar el cabello.<br />

a. Comprimir, suprimir.<br />

Compar, acis. coi». Igual, parecido. Comprobó, as, are, avi, atum. a.<br />

Comparalio, onis. /'. Comparación, Comprobar, aprobar.<br />

cotejo.<br />

Compulses , a , um. pp. do Compelió.<br />

Comparatus, a, um. pp. do Comparo. Conalus, ús. u. Esfuerzo, conato, em­<br />

Compareo, es, ero, rui. ». Compapeño.recer. Conatos, a, um. pp. de Conor.<br />

Comparo, as, are, avi, atum. a. Com­ Cóncavos, a , um. adj. Cóncavo,<br />

parar, cotejar.<br />

hueco.<br />

Compedes, um. /'. pl. Los grillos quo Concodo, is, ere, essi, essum. n. y a.<br />

aprisionan los pies. || Esposas.<br />

Perdonar, conceder. || Retirarse.<br />

Compelió, as, aro, avi, atum. a. Apos­ Concelebro, as, are, avi, atum. a.<br />

trofar, llamar. || Reprender, reñir Celebrar, hacer célebre.<br />

de palabra.<br />

Concentos, ús. m. Armonía, concierto.<br />

Compelo, is, ero, poli, pulsum. o. Conceptus, a, um. pp. de Coneipio.<br />

Compeler, obligar. \ JunUir, con­ Concessus, a, um. pp. do Concodo.<br />

gregar.<br />

Concha, f. Condolía.<br />

Compensatio, onis. /'. Compensación, Concido, i~, ore, i. ». Caer, perecer.<br />

recompensa.<br />

Concilialus , a, um. pp. de<br />

Compelió, is, iré. i, ortum. a. En­ Concilio, as, are, avi, atum. a. Concontrar,<br />

hallar.<br />

ciliar, adquirir.<br />

Compre, edis. f. Cadena, esposa, gri­ Concilium, ii. ». Asamblea.<br />

llos do hierro.<br />

Concinuitas, atis. /'. Elegancia, adorno.<br />

Compesco, is, ore, cui, a. Reprimir, Concio, onis. /'. Asamblea del pue­<br />

contener.<br />

blo. || Arenga, sermón.<br />

Compilo, as, are. avi, alum. a. Ro­ Coneipio, is, ere, cepi, ceptum. a.<br />

bar , quitar. || Compilar.<br />

Concebir, meditar.<br />

Conipitalia, iuin ú orum. ». pl. Com­ Concisos, a, um. pp. de Concido.<br />

pítales, lieslas celebradas en los Concitatus, a, um. pp. de<br />

caminos públicos.<br />

Concito, as, aro, avi, atum. a. Con­<br />

Compitalicus, a, um. adj. Pertenecitar, sublevar, excitar.<br />

ciente ii las lieslas compítalos. Concitor, oris. )». Concitador, procu­<br />

Compitum, i. ». y<br />

rador.<br />

Compitus, i. i». Encrucijada.<br />

Concitas, a, um. adj. Sublevado, con­<br />

Complector, cris, i, xus sum. dep. movido.<br />

Abrazar, rodear.<br />

Conclamo, as, are, avi, atum. ». Gri­<br />

Complco, es, ere, ovi, etum. a. Coltar, vocear juntamente.<br />

mar, completar, acabar do llenar. || Conclavo, is. ». Ayuntamiento, con­<br />

Cumplir.<br />

clave.<br />

Complelus, a, um. pp. de Compleo. Concordia, 33. f. Concordia.<br />

Complexos, ús. m. Abrazo.<br />

Concordo, as, are, avi, atum. n. Es­<br />

Complexus, a, um. pp. do Complec- ' tar de acuerdo.<br />

tor.<br />

Concors, ordis. m. Concorde, con­<br />

Comploratio, onis. /'. y<br />

forme.<br />

Comploratus , ús. i». Lloro , lamento. Conculco, as, are. avi. atum. o. Con­<br />

Complures, ra (i rio. coi», pl. Muchos, culcar, despreciar, hollar.<br />

mucha genio.<br />

Concupio , is , ero , ivi ó ¡¡, ¡tum. a. y


448 , CON CON<br />

Concupisco, is, ore, pivi, ó pii,<br />

pitum. a. Desear ardientemente.<br />

Concurro, is, ere, i, sum. ». Correr<br />

juntamente, concurrir, salir al encuentro.<br />

Concursus, iis. m. Concurso, afluencia.<br />

Concuto, is, ere, ussl, ussum. a. Quebrantar<br />

, agitar.<br />

Condemno , as , are , avi, atum. a.<br />

Condenar.<br />

Condiscípulos, i, m. Condiscípulo.<br />

Coodio, is, ire, ivi, ó ii, itimi, a.<br />

l'imbalsamar.<br />

Conditili, onis. f. Condición, suerte,<br />

situación.<br />

Conditor, oris. m. Fundador, ostatuidor.<br />

Conditus, a, um. pp, de<br />

Condo, is, ere, (lidi, ditum. a. Fundar,<br />

estatuir, conservar.<br />

Condono, as, aro, avi, atum. re. Perdonar,<br />

conceder.<br />

Conductus, a, um. pp. de<br />

Conduco, is, ero, xi, ctum. a. Conducir.<br />

Confectus, a, um. pp. de Contieni.<br />

Confero, ers, ferie, tuli, latnm. a.<br />

Trasportar, conferir, comparar. ||<br />

Suministrar.<br />

Confertus, a , uni. adj. Clono.<br />

Confesio , onis. f. Confesión.<br />

Confessus , a, um. pp. de Confiteor.<br />

Confestim. ade. Tan pronto como,<br />

tan luego que.<br />

Confìcio, is, ere, feci, ectum. o. Hacer,<br />

acabar, terminar. || Matar.<br />

Confido, is, ere, i, ó issus sum. ».<br />

Fiarse de.<br />

Contigo, is, ere, xi, xum. a. Atravesar.<br />

Confirmatus, a, um. pp. de<br />

Confirnjo, as. are, avi, atum. o. Confirmar,<br />

afirmar, ratificar.<br />

Confisus, a, um. pp. de Confido.<br />

Confiteor, eris, eri, fessus sum. dtp.<br />

Confesar, declarar.<br />

Confixus, a, um, pp. de Configo.<br />

Conflagro, as, aio, avi, atum. n. Quemar.<br />

Conflatus, a, um. pp. de Confio.<br />

Conflictatus, a, um. pp. de<br />

Conflicto , as, are , avi, atum. a. Atormentar,<br />

afligir.<br />

Conflicto!-, aris, ari, atus sum. Comba-<br />

¡ir. || Instar.<br />

Coniugo, is, ore, xi, cluni, a. Combatir,<br />

venir á las manos.<br />

Confio, as, are, avi, atum. re. Soplar<br />

con ó juntamente. || F'orjar, fundir<br />

encender.<br />

Confino, is, ere, xi xum. ». Correr<br />

junto , venir en tropel.<br />

Confodio, is, ero. i. ossum. a. Cavar. ||<br />

Herir, traspasar, matar.<br />

Confessili , a, um. pp. do Confodio.<br />

Coniugio; is, oro, i, itum. », Refugiarse,<br />

recurrir á.<br />

Confondo, is, ero, odi, nsum. o. Confundir<br />

, turbar.<br />

Confusos , a , um. pp. de Confundo.<br />

Congeries, ei. /'. Montón.<br />

Congero, is, ore, gessi, gestión, a.<br />

Amontonar, acumular.<br />

Congeles, a, um. pp. de Congero.<br />

Congredior, oris, i, gressus sum. dep.<br />

.Ioniarse con otro en un logar, ir,<br />

caminar juntamente.<br />

Congrego, as, are, avi, atum. a. Congregar<br />

, reunir.<br />

Congressio, onis. f. Abocamiento, congregación.<br />

Congressus, lis. m. Kl choque, combate,<br />

el conflicto do la batalla.<br />

Congruo, is, eie, i. ». Referirse. || Ceavenirse.<br />

Conjector, oris. ?». Adivino, interpele<br />

de sueños.<br />

Conjectus, a, um. pp. do<br />

Conjieio, is.ere, ció, ectum. a. Arrojar<br />

, lanzar. || Conjeturar.<br />

Conjiigium, ii. ». Matrimonio, maridaje.<br />

Conjunctè. ade., comp. ios, sup. issimo.<br />

Estrecha, unida, apretadamente.<br />

Conjunctus, a, um. pp. do<br />

Conjungo, is, ero, xi, ctoni, re. Cri ir,<br />

reunir, ajontar, aliar.<br />

Conjúrala), onis. f. Conjuración, conspiración.<br />

Conjuro, as, are, avi, atum. ti. Conjurar,<br />

conspirar, obligarse por juramento.<br />

Conjux, ugis m. y f. Esposo, esposa;<br />

marido, mugor.<br />

Connubium, ii. ». Casamiento, matrimonio.<br />

Conon, onis. m. Conon.<br />

Conor, aris, ari, atus sum. dep. Esforzarse,<br />

intentar hacer algo.<br />

Conquiro . is, ore, sivi, sitimi, re.Buscar<br />

, adquirir.<br />

Conquisitio, onis. f. La acción de buscar<br />

con diligencia.<br />

Consalulo , as, aro, avi, atum. re. Saludar<br />

a un tiempo, recíprocamente.<br />

Consanguinitas, atis. /'. Consanguinidad,<br />

parentesco.


CON CON 449<br />

Conseendo, is. ore, i, sum. a. Subir.<br />

Conscientia, ;e. /'. Conciencia. || Opinión<br />

de muchos. || Remordimiento.<br />

Conseindo , is, dore, di, sum. n. Romper,<br />

desgarrar. || Insultar.<br />

Concisco, is, ero, ivi, itum. a. Dar,<br />

procurar. || Juzgar.<br />

Conscissus, a, nra. pp. de Conseindo.<br />

Conscius, a, uní. adj. Cómplice, consabido!".<br />

Consoribo, is, ere, psi, ptum. a. Inscribir<br />

, componer, tratar alguna cosa.<br />

Conscripti, oruoi. [Paires.) m.pl. Padres<br />

conscriptos, senadores.<br />

Conscriptio, onis. f. Escrito, contado.<br />

Conscriptus, a, uní. pp. de Consoribo.<br />

Consecro, as, are, avi, atum. a. Consagrar.<br />

¡I Maldecir.<br />

Consensos, üs. ni. Acuerdo, consenso.<br />

Consentaneus, a, uní. adj. Conforme,<br />

conveniente, á propósito.<br />

Consentio, is, iré, si, sum. m. Estar<br />

do acuerdo.<br />

Conscquor, eris, i, cutos sum. dep.<br />

Conseguir , llegar á obtener.<br />

Coosoro, is, ere, ui, ertum. a. Entremezclar,<br />

entrelazar. || Venir á las<br />

manos.<br />

Conservo, as, are , avi, atum. a. Conservar<br />

, guardar.<br />

Conservas, i. m. Consiervo, compañero<br />

en la esclavitud.<br />

Conscssus, lis. m. Asamblea<br />

Consideo, es, ero, sedi, sessum.it.<br />

Sentarse, descansar, acampar.<br />

Consideratus, a, uní. adj. Circunspecto,<br />

considerado ; y pp. de<br />

Considero, as, are, avi, atum. a. Considerar,<br />

examinar.<br />

Consido, is, ere, sedi, sessum. V. Consideo.<br />

Consilium, ii. tt. Consejo, expediente,<br />

proyecto.<br />

Consisto, is, ere, constit n. Detenerse. ||<br />

Consistir.<br />

Consilns, a, um. pp. do Consero, is,<br />

oro, evi. situm. a. Plantado, sembrado.<br />

Consobrinus, i. m. Primo hermano<br />

por partt! do madre.<br />

Consolado, onis. /'. Consuelo.<br />

Consolor, aris, aTi. alus sum. dep.<br />

Consolar.<br />

Conspectus, tis. m. Aspecto. ¡| Mirada.<br />

|j Presunción.<br />

Conspectus, a, uní. pp. de Conspicio.<br />

Conspergo , is, ere, persi, persum. a.<br />

Rociar, cubrir.<br />

Conspersus, a, um. pp. de Conspergo.<br />

TOMO I.<br />

Conspicio, is , ore, pexi, pectum. a<br />

Ver, notar, considerar.<br />

Conspirar, aris, avi, atus sum. dep.<br />

Apercibirse, prepararse.<br />

Conspicuos, a, um. adj. Distinguido,<br />

notable.<br />

Conspirado, onis. f. Conspiración.<br />

Conspiro, as, are, avi, atum. a. Conspirar<br />

, conjurar.<br />

Constans, antis, eom. Constante, firme.<br />

Constanter. adv., comp. iús., sup. issimé.<br />

Constantemente, con firmeza.<br />

Constanlia, ai./'. Constancia, firmeza.<br />

Constat, impers. Es evidente.<br />

Consterno, as, are, avi, atum. a.<br />

Consternar, espantar.<br />

Constituo, is, ere, ui, utuin. a. Constituir,<br />

establecer, fijar, formar el<br />

proyecto de.<br />

Constitutus, a, um.pp.de Constituo.<br />

Consto, as, are, avi, atum. o. Ser,<br />

subsistir, mantenerse, consistir, estar<br />

de acuerdo.<br />

Constriclus, a , um. pp. de<br />

Constringo, is, ere, strinxi, strictum. a.<br />

Ligar, atar , encadenar.<br />

Construo, is, ere, xi, ctum. a. Construir,<br />

edificar.<br />

Consuesco, is, ere , evi, etum. n. y<br />

alguna vez a. Acostumbrarse, familia<br />

rizarse.<br />

Consuetiido, inis. /. Costumbre, familiaridad.<br />

Cónsul, ulis. »1. Cónsul.<br />

Consularis, re. com. Consular, de<br />

cónsul.<br />

Consnlo, is, ere, ui, ultum. a. Consultar,<br />

tomar consejo.<br />

Cónsultum, i. ». Decreto.<br />

Consultos, a, um. pp. de Consulo.<br />

Consummatio, onis. f. El acto de con<br />

sumar, consumación.<br />

Consummo, as, are, avi, atum. a.<br />

Consumar, terminar.<br />

Consumo, is, ere, sumpsi, ptum. a.<br />

Consumir, anonadar. || Emplear.<br />

Consumptio, onis. f. Destrucción,<br />

consunción, ruina. •<br />

Consumplus, a, um. pp. do Consumo.<br />

Consurgo, is, ere, rexi, reclum. n.<br />

Levantarse.<br />

Consus, i. ni. Conso , dios do los consejos<br />

secretos.<br />

Contaminado, onis. f. Contaminación,<br />

contagio.<br />

Contamino, as, are, avi, atum. o.<br />

Contaminar, manchar, infestar, corromper.<br />

29


450 CON COR.<br />

Contngo, is, ere, ex¡, teclum. a. Cubrir.<br />

Contemno, is, ere, empsi, emptuiri.<br />

o. Despreciar, desechar.<br />

Contemplor, aris, atus sum. dcp.<br />

Conlemplar, considerar.<br />

Contempüo, onis. /'. Desprecio.<br />

Contemptnr, oris. m. y<br />

Contemptrix, icis. f. El que desprecia,<br />

de.-preciador.<br />

ConlempUis, ús. m. V. ContcnipUo.<br />

Contendo , is, ere, i, sum a. Contender,<br />

disputar. ¡| Pedir. || Ir.<br />

Contentio.onis. f. Esfuerzo.|| Solicitud.<br />

Contero, is, erere, trivi, trituro, a.<br />

Majar, pulverizar.<br />

Conliceo, es, ere, ni. n. y<br />

Contiscesco, is, ere.ticui. «.Callarse.<br />

Contlnentia, 33. /'. Continencia, moderación.<br />

Contineo, es, ere, ni, tentum. a.<br />

Contener, reprimir.<br />

Contingit. impers. Sucede.<br />

Contingo, is, ere, egi, actum. a. Tocar,<br />

llegar, estar contiguo.<br />

Continuatus, a, um. adj. Continuado;<br />

pp. de<br />

Continuo , as, are, avi, atum. a. Continuar.<br />

Continuó, adv. Al punto, al instante<br />

qip.<br />

Conlinuus, a, um. adj. Contiguo, contiguo.<br />

Contra, prep. acus. Contra, frente á<br />

frente.<br />

Contra, adv. Al contrario, por lo contrario<br />

ó por el contrario.<br />

Contractos, a, um. pp. de Contraho.<br />

Contradoo, is, ere.xi, ictum. a. y<br />

n. Contradecir, oponerse.<br />

Contraho, is. ere, si, actum. a. Reunir,<br />

juntar. |[ Contrae •, restringir.<br />

Contrarios, a, um. adj. Contrario,<br />

opuesto.<br />

Contrebia, 33. f. Contrebia.<br />

Conlristor, aris, ari, atus sum. dcp.<br />

Afligirse.<br />

Controversia, ID. f. Controversia, debate.<br />

Contubernios, e. com. Compañero,<br />

camarada.<br />

Contumelia, ai. f. Afrenta, injuria, insulto.<br />

Contumeliosos, a, um. adj. Injurioso.<br />

Contueor, cris, eri, itus sum. dep.<br />

Ver, considerar, mirar.<br />

Contundo, is, ere, udi.usum.a. Confundir,<br />

magullar, golpear.<br />

Contus, i. m. Tica, asta, lanza.<br />

Convaleo, es, ere, ni. n. Sanar, restablecerse,<br />

convalecer.<br />

Convalesco, is, ere, lui. n. Restable-<br />

' cerso, convalecer, tomar fuerzas.<br />

Conveclo, as, are , avi, atum. o. y<br />

Convelió, is, ere, vexi, vectum. a.<br />

Llevar, conducir, trasportar.<br />

Convello, is, ere, i ó vulsi, vulsum.<br />

a. Destruir, arrasar.<br />

Conveniens, entis. com. Conveniente,<br />

conforme, p. de<br />

Convenio, is, iré, i, enlum. «.Juntarse<br />

, salir al encuentro. || Convenir.<br />

Conventus, üs. ra. Asamblea.<br />

Conversio, onis. f. Conversión, vuelta,<br />

giro. || Trastorno, revolución.<br />

Conversus, a, um. pp. de<br />

Converlo, is, ere, i, sum. a. Volver.<br />

|| Convertir. |j Traducir.<br />

Conviciator, oris. m. Injuriador, insolente.<br />

Convicium, i¡. n. Ulti


CRE CUM 451<br />

Coriolanus, i. m. Coriolano,<br />

Cresco, is, ero, crevi, cretum. n.<br />

Corioli, orum. m. pl. Los Corioles. Crecer, engrandecerse.<br />

Corium, ii. n. Piel, cuero.<br />

Creta, se. f. isla de Creta.<br />

Cornelia, se. f. Cornelia.<br />

Cretensis, e. com. De Creta, cre­<br />

Corneaos, ii. m. Cornelio.<br />

tense.<br />

Corneus, a, ura. adj. Córneo, de Creusa, se. f. Creusa, hija de Creon.<br />

cuerno.<br />

Crimen, inis. n. Crimen, delito,<br />

Cornu [indeclinable en singular). El culpa.<br />

cuerno, alado un ejército.<br />

Criminor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Corona , se. /'. Corona.<br />

Acusar, censurar', acriminar.<br />

Coronabas, a, uní. pp. de<br />

Crinis, is. i)i. Cabello, pelo, crin.<br />

Corono, as, aro, avi.alum. a. Coro­ Cridas, ¡e. m. Ciirías.<br />

nar.<br />

Crutiatus, íis. m. Tormento , suplicio.<br />

Corpus, oris. 11. Cuerpo, talla. Crutiaius, a, um. pp. de Crucio.<br />

Correptus, a, um. pp. de Corripio. Crucifico, as, ate, avi, alum. a. Cru­<br />

Corrigo, ¡gis, ero, rexi, recttim. a. cificar , poner en cruz.<br />

Repasar, corregir, enmendar. Cruriflgo, is, ere, ixi, xum. a. Cru­<br />

Coi ripio, ¡s, ere, rupi, rcplum. a. cificar, poner en cruz.<br />

Coger, aprehender, asir, agarrar. Ci'iiciiixus, a, um. pp. de Crucifigo.<br />

Corrompo, is.ere, rupi, ruptum. a. Crocio, as, are, avi, alum. a. Ator­<br />

Corromper, falsificar.<br />

mentar, dar tormento, afligir.<br />

Coi ruó, is, ere, i, tum. n. Caer, ar­ Crudelis, e. rom. Cruel.<br />

ruinarse.<br />

Crudelitas, «lis. f. Crueldad, crueza.<br />

Corruptus, a, um. pp. do Corrumpo. Crudcliter. adv., conip. litis., sup. lissi-<br />

Cortex , icis. m. /'. Corteza.<br />

mé. Cruelmente.<br />

Cortina, a;. /'. Caldera, perol.<br />

Cruentes , a , um. adj. Sangriento, en­<br />

Corviuus, i. m. Corvino.<br />

sangrentado.<br />

Corvinus, a, um. adj. Perteneciente Crumena , a?, f. Bolsa, bolsillo, mo­<br />

al cuervo ó á la maquina militar de chila, alforja.<br />

esto nombro.<br />

Crúor , oris. ni. Sangre.<br />

Corvos, i. m. Cuervo, y Máquina de (¡rus, mis. n. Pierna.<br />

guerra á semejanza del pico del Crystaiinus, a, um. adj. Cristalino, de<br />

cuervo.<br />

cristal.<br />

Cos, otis. f. Peña, peñasco. |] Piedra Cubiculum, i. i». Cámara, alcoba.<br />

de amolar.<br />

Costa , ai. /'. Costilla.<br />

Cor; bantes, ura. ni. pl. Los coriban-<br />

Cubitus, i. m. Codo. También Cubitum,<br />

i. n.<br />

Cubitus, üs. «i. La acción de acostartes<br />

. sacerdotes de Cheles.<br />

se. |] La cama.<br />

Cranaüs, i. »». Cranao.<br />

dales, is. f. Zarzo ó enrejado do<br />

Cubo, as, aro, avi ó ni, itum. n.<br />

Acostarse, estar acostado.<br />

mimbres. || Estructura del panal.<br />

Cratinus, a, um. adj. Perteneciente á<br />

Cujas ó cu'atis, is. com. ¿De qué tierra?,<br />

de qué nación?, de parte de<br />

la mañana.<br />

quién?<br />

Cratinus, i. ni. Cratino, poeta cómico Culeitn, ta. f. Lecho, colchón, al­<br />

griego.<br />

mohada.<br />

Creator, oris. ni. Criador.<br />

Culmen, inis. n. Cima, Cumbre. [| Te­<br />

Credilus, a, um. pp. de<br />

cho.<br />

Credo, ¡s, ere, idi, itum. a. Creer, Culnuis, i. ra. Caña de.trigo, cebada,<br />

liarse, confiar.<br />

ó centeno. || Techo de paja.<br />

Credibilis, o. com. Creíble.<br />

Culpa, 08. /'.Culpa, falla, delito, pe­<br />

Creniera, ;c..f. (¡remera.<br />

cado.<br />

(¡remo, as, are, avi, i.lnm. a. Que­ Cultellus, i. m. Cuchillito.<br />

mar . hacer quemar.<br />

Cultor, tri. ira. Cuchillo.<br />

Creo, as, are, avi, atuni. a. Crear. Cultor, oris. ni. Adorador, cultiva­<br />

Creon, onis. m. Cieon.<br />

dor.<br />

Crepida, ;o. f. Calzado ó zapato llano Cultus, üs. m. Ornamento, culto.<br />

de muchas suelas que se ataba por Cultus, a, um, pp. de Coló.<br />

encima del pié.<br />

Cüm. conj. V. Quum.<br />

Crepilus, üs. m. Ruido, choque. Cum. prep. abl. Con, contra.


452 CUR CYT<br />

Cumas , arum. f. pl. Cumas , ciudad<br />

del Asia.<br />

Cumulatus, a, um. pp. de<br />

Cumulo, as, are, avi, atum. a. Colmar.<br />

Cumulus, i. f. Cúmulo, colmo, montón.<br />

Cana, 33. f. V. Cunas.<br />

Cunabula, orum. n. pl. Cuna. || Patria<br />

ó lugar de nacimiento.<br />

Cunas, arum. f. pl. Cuna.<br />

Cunctatio, onis. í". Tardanza, morosidad,<br />

duda.<br />

Cunctor, aris, ari, atus sum. dep. Dudar,<br />

estar perplejo. |¡ Detenerse,<br />

pararse.<br />

Cuncti, as, a. adj. pl. Todos.<br />

Cunctus, a, um. adj. Todo.<br />

Cupido, adv., eomp. iús, sup. issimé.<br />

Ansiosa, apasionadamente.<br />

Cupiditas, atis. f. Deseo vehemente,<br />

apetito, pasión.<br />

Cupido, inis. m. Cupido, hijo de Venus,<br />

dios del amor.<br />

Cupido, inis. f. Pasión, deseo vehemente.<br />

Cupidus, a, um. adj. Ávido, que desea<br />

con vehemencia.<br />

Cupio, is, ere, i vi, itum. a. Desear,<br />

ansiar con ardor.<br />

Cur. adv. Por qué?<br />

Cura, as. f. Cuidado, aflicción.<br />

Curado, onis. f. Cuidado, manejo, gobierno.<br />

Curatus, a, um. pp. de Curo.<br />

Cures, ium. f. pl. Cures, ciudad do los<br />

Sabinos.<br />

Ouretes, um. m. pl. Los diretes, pueblos<br />

de la Isla de Gandía. || Sacerdotes<br />

de Cibeles.<br />

Cura, as. f. Curia, senado, consejo.<br />

Curiatius, ii. m. Curiacio.<br />

Dactylus, i. m. Dátil.<br />

Dicmon , onis. m. y<br />

Dasmoníum, ii. n. Demonio.<br />

Damascus, i. m. Ciudad de Damasco.<br />

Damnatus, a, um. pp. de<br />

Damno, as, are, avi, atum.«.Condenar.<br />

Damnum, i. n. Pérdida.<br />

Daniel, elis. m. Daniel.<br />

Dapes, um. f. pl. Manjares, viandas.<br />

Daphne, es, f. Dafne, ninfa. || Laurel.<br />

Dardaníi, orum. m. pl. Los Troyanos.<br />

Dardanus, i. m. Dárdano.<br />

Sí<br />

Curiositas, atis, f. Curiosidad, deseo.<br />

Curis, is. f. Lanza.<br />

Curius, ii. m. Curio.<br />

Curo, as, are, avi, atum. a. Curar,<br />

tener cuidado, vigilar.<br />

Curro, is, ere, cueurri, cursum. a.<br />

Correr.<br />

Currns, lis. ni. Carro.<br />

(Cursor, oris. m. Corredor, el quo<br />

corre.<br />

Cursus, ús. m. Curso, carrera.<br />

Curulis, e. COMÍ. Curul.<br />

Custodia a;./'. Custodia, guarda, conservación.<br />

Custodias, arum. f. pl, Guarda, custodia.<br />

|| Prisión.<br />

Custodio, is, iré, ivi, itum. a. Guardar,<br />

vigilar, custodiar.<br />

Custos, odis. m. y f. Guardia, custodio.<br />

|| Ayo, pedagogo.<br />

Cutis, is. f. Piel, cuero, cutis.<br />

Cyane, es. f. Ciane, ninfa convertida<br />

por Pluton cu fuente.<br />

Cyane», arum. /'. pl. Dos islas del<br />

Ponto Euxlno, llamadas también<br />

Simplégades.<br />

Cybele, es. /'. Cibeles.<br />

Cyclops, opis. m. Cíclope.<br />

Cycnus, i. m. y<br />

Cydnus, i. m. Cisne.<br />

Cynegerus , i. m. Cinegiro.<br />

Cynicus, a, um. adj. Cínico, perteneciente<br />

á ia secta de los filósofos cínicos.<br />

Cyprius, a, um. adj. Perteneciente á<br />

Chipre.<br />

Cyprus, i. m. Chipre.<br />

Cyiineus, y Cyreneus, a, um. adj.<br />

Perteneciente á drene.<br />

Cythera, orum. n.pl. diera, ó Citeres.<br />

Cytherea, re. Venus, diosa de Citeres.<br />

Cytheron, onis. «. Citeron.<br />

Daríos , ii. m. Darío.<br />

Datus, a, um. pp. de Do.<br />

David, ind. y Davidis. m. David, rey<br />

do Judea.<br />

De. prep. abl. Sobre, respecto de,<br />

según, do.<br />

Dea, 33. /'. Diosa.<br />

Deambulo, as, are, avi, atum. n. Pasear,<br />

pasearse.<br />

Deauratio, onis. f. Doradura.<br />

Debello, as, are, avi, atum. a. Vencer,<br />

deshacer, subyugar.


DED DEI 453<br />

Debeo, es, ere, ui, itum. a. Deber.<br />

Debilites, as, are, avi, atum. a. Debilitar.<br />

Debilor , oris. m. Deudor.<br />

Debitus, a, uní. pp. de Debeo.<br />

Decántalos, a, um. pp. de<br />

Decanto, as, are, avi, atum. a. Decantar<br />

, divulgar.<br />

Decedo, is, ere. essi, essum. n. Salir,<br />

retirarse, morir.<br />

Decem. ind. Diez.<br />

üecember, bris. DI. Diciembre.<br />

Decemvir, ri. m. Decemviro.<br />

Decennium, ii, n. Espacio de diez<br />

años.<br />

Deceplus, a, um. pp. de Decipio.<br />

Decenio, is, ere, crevi, cretum. a. Decretar,<br />

discernir.<br />

Decerpo, is, ere, psi, ptum. a. Coger<br />

violentamente, arrancar.<br />

Decerptus, a, um. pp. de Decerpo.<br />

Deccrlo, as, are, avi, atum. a. Combatir.<br />

Decet, cuit, ere. impers. Convenir.<br />

Decido, is, ere, i. ». Caer.<br />

Decimus, a, um. adj. Décimo.<br />

Decimus, i. m. Décimo, pronombre<br />

romano.<br />

Decipio. is, ere, cepi, ceptum. a. Engañar.<br />

Decios , ii. ni, Decio.<br />

Declaro, as. are, avi, atum. a. Declarar,<br />

significar, proclamar.<br />

Declinado, onis. f. Declinación, decadencia.<br />

Declino, as, are, avi, atum. a. Declinar,<br />

bajar, menguar. || Apartar,<br />

desviar.<br />

Decollo. as, are, avi, atum. a. Degollar.<br />

Decóralas, a, um. a. pp. de<br />

Decoro, as, are, avi, atum. a. Decorar.<br />

Decresco, is, ere, evi, etum. n. Decrecer,<br />

menguar.<br />

Dccrctum, i. n. Decreto, sentencia.<br />

Decretos , a , um. pp. de Decenio.<br />

Decus, oris. íi. Honra , brillo, ornamento.<br />

Decuso, as, are, avi, atum. o. Cruzar<br />

poner en forma de aspa.<br />

Decutio, is, ere. ssi ssum. a. Abatir,<br />

derribar a golpes.<br />

bedecet, cuit. ere. impers. No ser decente,<br />

decoroso, honesto, conveniente.<br />

Dedicatio, onis. f. Dedicación, el acto<br />

de dedicar, dedicatoria.<br />

Dcdecus, oris. ti. Deshonor, infamia.<br />

deshonra,<br />

Deditio, onis./". Capitulación, rendición.<br />

Deditus , a , um. pp. de<br />

Dedo, is, ere, didi, ditum. a. Dar,<br />

entregar. || Aplicar.<br />

Deduco, is, ere, xi, ctum. a. Conducir,<br />

llevar, traer.<br />

Deductus, a, um. pp. de Deduco.<br />

Defatigatio, onis. f. Fatiga, cansancio.<br />

Del'atigatus , a , um. pp. de<br />

Defatigo, as, are, avi, atum. o. Fatigar<br />

, dar cansancio.<br />

Defectio, onis. /. Defecto, falta.<br />

Defectos, iis. m. Rebelión. || Eclipse.<br />

Defendo, is, ere , i, sum. a. Defender,<br />

proteger.<br />

Defensio, onis. /'. Defensa, protección.<br />

Defensus, a, um. pp. de Defendo.<br />

Del'ero, fers, ferré, tuli, latum. o. Llevar,<br />

diferir, denunciar.<br />

Defervcsco, is, ere. n. Calmarse, mitigarse.<br />

Del'essus, a, um. adj. Fatigado, cansado.<br />

Delicio, is, ere, eci, ectum. a. Abandonar<br />

, fallar de. || Eclipsarse , morir.<br />

Deligo, is. ere, xi, xum. a. Ligar,<br />

atar. || Hincar, clavar.<br />

Defixus, a, um. pp. de Defigo.<br />

Detlecto, is, ere, xi, xum. a. Volver,<br />

apartarse. || Doblar, doblegar.<br />

Defleo, es, ere, evi, etum. a. Llorar.<br />

Defino, is, ere, xi, xum. n. Correr,<br />

descender , caer.<br />

Deformis, e. com. Deforme, desfigurado,<br />

feo.<br />

Deformitas, atis. f. Deformidad, fealdad.<br />

|| Deshonor, infamia.<br />

Deformo, as, are, avi, atum. a. Desfigurar.<br />

|1 Desbastar.<br />

Defraudo, as, are. avi, atum. a. Defraudar<br />

privar de, engañar.<br />

Defunctus, a, um. pp. de<br />

Defungor, cris, i, ctus sum. dep. Acabar,<br />

cumplir. || Dejar, morir.<br />

Degoner, is. com. Indigno, degenerado.<br />

Degenero, as , are, avi, atum. n. Degenerar<br />

, bastardear.<br />

Dego, is, ere, i. a. Pasar la vida, vivir,<br />

subsistir.<br />

Dehinc. adv. Del lado allá, desdo aquí,<br />

en adelante.<br />

Dehonestamentum, i. n. Deshonor,<br />

torpeza, infamia.<br />

Dehortor , aris, ari, atus sum. dep. Disuadir,<br />

apartar de un propósito,<br />

Deifobus, i. m. Deifobo.


45 i DEM DEP<br />

Dein. adv. Después , luego , luego después.<br />

Deinceps. adv. Después, sucesiva,<br />

consecutivamente.<br />

Deinde. adv. En seguida, en segundo<br />

lugar, en adelante, después.<br />

Dejanira, aa, y Deianira, as. /'. Deyanira,<br />

esposa de Hércules.<br />

Dejectus, a, um. pp. de<br />

Dcjicio, is, ere, eclum. a. Arrojar<br />

derribar, destruir.<br />

Delabor, eris, i, lapsus sum. dep. Caer,<br />

dejarse caer.<br />

Delapsus, a, «m. p. de Delabor.<br />

Delatus, a, um. pp. de Defero.<br />

Delecto, as, are, avi, atnm. a. y<br />

Delector, aris , ari, atus sum. dep. Deleitarse,<br />

alegrarse, divertirse.<br />

Delectus, vis. m. Leva de gente. ||<br />

Elección. || Distinción.<br />

Delectus, a, um. pp. da Dellgo.<br />

Deleo, es, ere, cvi. etum. a. Destruir. |]<br />

Borrar. || Aniquilar.<br />

Deletus, a , um. pp. de Deleo.<br />

Deliberatus, a, um. pp. de<br />

Delibero, as, are, avi, alum. a. Deliberar<br />

, determinar.<br />

Delicate, aiv., comp. i as., sup. issimé.<br />

Delicada, muellemente.<br />

Delicatus.a, um. adj.Delicado, blando.<br />

Delicias, arum. f. pl. Delicias, placeres,<br />

deleite.<br />

Delictum, i. n. Falta, crimen, d rlito.<br />

Deligo, is, ere, cgl, ectum. a. Escoger,<br />

elegir.<br />

Delinio, is, ire, ¡vi, itum. a. Frotar<br />

suavemente, untar. ¡| Acariciar, halagar.<br />

Delitisco, is, ere, tui. ». Ocultarse,<br />

esconderse, estar oculto.<br />

Delius, a, um. adj. Perteneciente á<br />

Délos.<br />

Délos y Deles, i. f. Délos, isla del mar<br />

E.2CO consagrada á Apolo.<br />

Delphi, orum, m. pl. Delfos, ciudad<br />

da la Fócida.<br />

Delphicus, a, um. ccm. Deifico, de<br />

Delfos.<br />

Deludo, is, ero, usi, sum. a. Befar,<br />

mofar, escarnecer.<br />

Demando, as, are, avi, atum. a. Enviar,<br />

delegar.<br />

Dementia, aa. /'. Locura.<br />

Demergo, is, gere, si, sum. a. Sumei<br />

gir , hundir, sepultar.<br />

Demetrius , ii. m. Demetrio.<br />

Demissé. adv., comp. his., sup. issimé.<br />

Bajamente, por debajo.<br />

Demisor, aris, ari, atus suin. dep. Admirar,<br />

sorprenderse.<br />

Demitto, ¡s, ere, isi, issum. a. Bajar,<br />

inclinar, echar hacia abajo.<br />

Demo, is, ere, dempsi, demptum. o.<br />

Quitar, agarrar, llevar quitando.<br />

Demonstro, as, are, avi, atum. a.<br />

Demostrar, probar.<br />

Demophon, onlis. m. Demofonte.<br />

Demum. adv. En fin, al lin, finalmente.<br />

Denarius. ii. m. Denario, moneda de<br />

plata de los romanos.<br />

Denegó, as, are, avi, atum. a. Denegar,<br />

negar redondamente.<br />

Deniquc. adv. Final, últimamente.<br />

Dens, cntis. m. Diente.<br />

Densus, a, um. adj. Denso, espeso.<br />

Denudo, as, are, avi, atum. a. Despejar<br />

. principiar.<br />

Denuntiallo, onis. f. Denuncia, aviso,<br />

noticia.<br />

Denunlio, as, are, avi, atum. a. Denunciar,<br />

avisar, intimar. || Mandar. I|<br />

Amenazar.<br />

Denuo. adv. De nuevo, otra vez.<br />

Deosculor, aris, ari, alus sum. dep.<br />

Besar tiernamenl e.<br />

Depello, is, ere. pulí, pulsum. a.<br />

Echar á empujones, rechazar, II<br />

Vencer.<br />

Deperco, is , iré, ii 6 i vi, itum. n. Perecer.<br />

Deplctus, a, um. pp. de<br />

Depingo, is, ero, xi, ictum. a. Pintar,<br />

representar.<br />

Deploro, as, are, avi, atum. a. Deplorar.<br />

Depono, is, oro, sui, situm. a. Deponer,<br />

depostar, || Abdicar.<br />

Depopulor, aris, ari, alus sum. dep.<br />

Desolar, despoblar.<br />

Deporto, as, are, avi, atum. a. Deportar,<br />

conducir, trasportar,<br />

Deposco, is, ere, depoposci, itum. a.<br />

Pedir con instancia.<br />

Deposites, a , um. pp. de Depono.<br />

Depraedor, aiis, ari, atus sum. dep.<br />

Saquear.<br />

Deprccatus, a , um. pp. de<br />

Depreoor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Suplicar, conjurar, pedir gracia.<br />

Deprehendo, is, ere, i, sum. a.Prender<br />

, coger, atrapar.<br />

Deprehensus, a, um. pp. de Deprehendo.<br />

Dopressus, a, um. pp. de<br />

Deprimo, is, ere, essi, cssum. a. Doprimir,<br />

abatir, humillar.


DES<br />

Depromo, is, ero, prompsi, promptum.<br />

o. Sacar fuera.<br />

Depnlsus, a, um. pp. de Depello.<br />

Derelictus , a, um. pp. de.<br />

Derclinquo, is.ere, liqui, lictum. o.<br />

Desamparar, abandonar.<br />

Derideo, es, ere, ¡si, sum. o. Burlar,<br />

mofar, reírse de.<br />

Deripio, is, ere, ni, eptum. a. Quitar,<br />

arrebatar.<br />

Derisus, a, um. pp. de Derideo.<br />

Desavío, is, iré, ixi, itum. n. Kncruoleccrse<br />

, desencadenar el furor.<br />

Descendo, is, ero, di, sum. n. Descender.<br />

Dcscisco, is, ore. scivi, scltum. n.<br />

Rebelarse, amotinarse.<br />

Describo, is, ere, psi, ptum. a. Describir,<br />

trazar, figurar.<br />

Descro. is, ere, ui, rtum. a. Abandonar.<br />

Deserta, orum. n. pl. Desierto, soledad.<br />

Desiderium, ii. n. Deseo.<br />

Desidero, as , are , avi , atum. a.<br />

Desear, apetecer. [| Echar de monos.<br />

Dosignalus, a , um. pp. de<br />

Designo, as, are, avi, atum. o. Designar.<br />

Desilio, is. ¡re, ni ó ii, ultum. n.<br />

Saltar hacia abajo, bajar de un<br />

salto.<br />

Desino, is, ere, sii, situm. n. Cesar,<br />

acá' ar.<br />

Desipio, is, ere.pui. n. Ser insensato,<br />

extravagante, ó necio. || Chochear.<br />

Desisto, is. ere, stiti, stitum. a. Desistir,<br />

cesar.<br />

Dfsiluros., a, i m. adj. y p. futuro de<br />

Desino.<br />

Desperado, onis. f. Desesperación.<br />

Desperatus , a, um. pp. de<br />

Despero, as, are, avi, atum. a.<br />

Desesperar de, desconfiar del todo.<br />

Despido, is, ere, exí, ectum. a. Despreciar.<br />

|| Miiar de lejos ó hacia<br />

ahajo. || Descuidar.<br />

Despondeo, es, ere, di, ó despopondi,<br />

sum. a. Prometer, dar palabra.<br />

Desponsus, a , um. pp. de Despondeo.<br />

Dcsponso, as, are, avi, atum. a. Despojar<br />

, prometer en casamiento.<br />

Dcslinatus, a, um. pp. de<br />

Destino, as, are, avi, atum. a. Des­<br />

DIA 45S<br />

linar, asignar, proyectar. || Atar,<br />

ligar.<br />

Dcsíituo, is, ere, tui, tutum. a. Destituir<br />

, separar.<br />

Destilutus, a, um. pp. de Destituo.<br />

Dcsum, es, fui, esse. n. Faltar.<br />

Desunió, is, ere, umpsi, umptum. o.<br />

Tomar, encargarse de, coger.<br />

Dcsuper. adv. De arriba.<br />

Dctectus, a, um. pp. de<br />

Dotogo, is, ere, xi, etum. a. Descubrir,<br />

desvelar.<br />

Deletreo, es, ero, ui, itum. a. Aterrar,<br />

espantar.<br />

Deterritus, a, um. pp. de Detcrreo.<br />

Detéstalas, a, um. pp. de<br />

üelestor , aris, ari, alus sum. dep.<br />

Detestar, abominar, aborrecer.<br />

Detíneo, es, ere, ui, tentum. a. Retener.<br />

Detractes, a, um. pp. de<br />

Detraho, is, ero, xi, etum. o. Quitar,<br />

arrancar.¡| Decir mal, infamar.<br />

Detrecto, as, are, avi, atum. a. Rehusar,<br />

repugnar. |¡ Censurar.<br />

Detrimentum, i. re. Detrimento, daño,<br />

pérdida.<br />

Detrudo, ¡s, dore, si, sum. a. Arrojar,<br />

precipitar. || Compeler, obligar.<br />

Dctuibo, as, are , avi, atum. a. Derribar,<br />

abatir, derrumbar.<br />

Deucalion, onis. m. Deucalion.<br />

Decs, e¡. •»?. Dios.<br />

Devasto, as, are, avi, atum. a. Devastar<br />

, asolar, saquear.<br />

Deveho, is, ere, xi, etum. a. Llevar.<br />

Devenio, is, ere, i, cntum. ». Llegar<br />

á, venir a, ser reducido á.<br />

Devictus, a, um. pp. de Devinco.<br />

Devínolo, is, ire, inxí, inctum. o.<br />

Alar, ligar, aprisionar.<br />

Devinco, is, ere , ici, ictum. a. Vencer.<br />

Do.vius , a, um. adj. Descarriado, perdido.<br />

Devolo, as, are, avi, atum. ». Descender,<br />

bajar volando.<br />

Devoro, as, are, avi, atum. a. Devorar<br />

, tragar, consumir.<br />

Devoveo , es, ere, i, otum. a. Votar,<br />

ofrecer , prometer con voto.<br />

Devotus, a, um. adj. Devolo. || Ofrecido,<br />

votado.<br />

Doxter, a, um. adj. Diestro.<br />

Dextera , №.. f. y<br />

Dextra, ai. f. Diestra, mano derecha.<br />

Diabolus , i. m. Diablo.


456 DIL DIS<br />

Diadema, atis, «.Diadema, corona.<br />

Diana, se. f. Diana, diosa de las selvas.<br />

Dicacitas, atis. f. Mordacidad.<br />

Dicax, cis, com. Decidor, mordaz,<br />

agudo, satírico.<br />

Dico, as, are, avi, atum. o. Dedicar,<br />

ofrecer, consagrar.<br />

Dico, is, ere, xi, ctum. ra. Decir, hablar,<br />

pronunciar.<br />

Dictator, oris.- m. Dictador.<br />

Dictatura, 33. f. Dictadura.<br />

Dicterium, ii. m. Dicterio, apodo.<br />

Dictito, as, are, avi, atum. a. Repetir<br />

, decir á menudo.<br />

Dicto, as , are, avi, atum. a. Dictar,<br />

enseñar, explicar.<br />

Dictus, a, um. pp. de Dico.<br />

Dido, dus y onis. f. Dido, fundadora<br />

de Cartago.<br />

Didrachma, atis, y Didraehmum, ii. n.<br />

Moneda de dos dracmas.<br />

Diduco, is, ere, xi, ctum. ra. Separar,<br />

dividir.<br />

Diductus, a, um.pp. de Diduco.<br />

Dies, ei. m. y f. Dia.<br />

Diespiter, tis. m. El padre del dia. ||<br />

Júpiter.<br />

Differo, fers, ferré, disluli, dilatum. n.<br />

Diferir, distraer.<br />

Difficilis, e. com. Difícil.<br />

Difíicilé. adv., comp. liús., sup. illimo.<br />

Dificilmente.<br />

Difficultér. adv. Dificultosamente.<br />

Diffrdo, is, ere, trsus sum. n. Desconfiar.<br />

Diffluo, is, ere, xi, xum. n. Correr,<br />

manar. || Extenderse.<br />

Diffugio.is, ere. gi, gitum. re. Huir<br />

por diversas partes, echar ¡i correr.<br />

Digitus, i. m. Dedo.<br />

üignitas , atis. f. Dignidad.<br />

Dignor, aris, ari, atus sum. dep. Dignarse<br />

, juzgarse digno.<br />

Dignus, a, um. adj. Digno.<br />

Digredior, eris, i, essus sum. dep.<br />

Partir, retirarse.<br />

Digressus, a, um.jp. de Digredior.<br />

Dii, orum. m. pl. Dos dioses.<br />

Dilabor, eris, ari, apsus sum. dep.<br />

Dispersarse, deslizarse.<br />

Dilapsus, a, um. p. de Dilabor.<br />

Dilatus, a , um. pp. de Diforo.<br />

Dilectus, a. um. pp. de Diligo.<br />

Diligens, ontis. com. Cuidadoso, diligente.<br />

Diligenter. adv., comp. iús., sup. issime.<br />

Cuidadosa, exactamente.<br />

Diligentia, ae./'. Diligencia, cuidado, Solicitud.<br />

Diligo, is , ere, exi , eclum. o. Ele-<br />

• gir.<br />

Diluo, is, ero, i, Uno. a. Disolver,<br />

quitar.<br />

Dilutus, a, um. pp. de Diluo.<br />

Diluvium, ii. m, Diluvio.<br />

Dimicatio, onis. f. batalla, combato,<br />

debato.<br />

Dimico, as, are, avi, atum. a. Combatir.<br />

Dimidiatus, a, um. pp. de Dimidio.<br />

Dimidius, a, um. com. Mediado, medio.<br />

Dimissus, a, um. pp. de<br />

Dimitto, is, ere, si, ssum. a. Enviar.<br />

Dimotus, a, um. pp. de<br />

Dimovco, es, ero. vi, otuin, ra. Remover,<br />

sacar do quicio.<br />

Dindymene, es. f. Deindimena, sobronombre<br />

de Cibeles.<br />

Dindigma, orum. n. pl. y<br />

Dindymus, i. m. Dindima, montaña<br />

de Frigia.<br />

Dinumero, as, are, avi, atum. a. Contar<br />

, numerar.<br />

Diocles, is. m. Diocles.<br />

Diogenes, is. m. Diogeues.<br />

Diomedos, is. w. Diómedes.<br />

Dione, es. /'. ha ninfa Dione.<br />

Dionysia, orum. n. pl. Fiestas dionisias<br />

ó bacanales.<br />

Dionysius, ii. m. Dionisio.<br />

Dioscuri, orum. m. pl. Eos Dioscuros.<br />

Dirá), ariim. /'. pl. Maldiciones, execración<br />

de las furias.<br />

Dircptus, a, um. pp. de Diripio.<br />

Dirigió, is, ere, gui. «.Quedarse frió,<br />

yerto.<br />

Dirigo, is , ore, exi, eetum. ra. Dirigir,<br />

conducir. || Enderezar.<br />

Dirimo, is, ore, eini, emptum. a. Decidir<br />

, dirimir , terminar. || Desunir.<br />

Diripio, is, oro, ui, reptum. a. Robar,<br />

saquear, talar, destruir.<br />

Diruo, is, ere, i, tum. a. Abatir, arruinar<br />

, demoler,<br />

Dirus, a, um. adj. Cruel, lloro, bárbaro.<br />

Dirutus , a , um. pp. de Diruo.<br />

Discedo, is, ere, cessi, cessum. ra. y<br />

n. Partir, apartarse. || Abrirse, henderse,<br />

dividirse.<br />

Disceplatio, onis. /'. Debate, controversia.<br />

Discerno, is, cerneré,orevi, cretuni.<br />

a. Distinguir. || Conocer. || Juzgar.


DIS DIV 457<br />

Discerpo, is, ere, psi, pluin. a. Desgarrar<br />

, despedazar.<br />

Diseerptus, a, mu. pp. de Discerpo.<br />

Discessus, lis. m. Separación, disentimiento.<br />

Disciplina, so /'. Instrucción, disciplina,<br />

doctrina.<br />

Discípulos, i. m. Discípulo.<br />

Disco, ¡s, ere, didlei. n. Aprender.<br />

Discordia, as. /'. Discordia.<br />

Discordó , as, are, avi, aluna. ». Disentir,<br />

discordar.<br />

Discrimen, inis. n. Peligro. || Diferencia.<br />

Discumbens, cutis, p. de<br />

Discuinbo, is.ere, cubui, cubitum.<br />

n. Acostarse para comer, sentarse<br />

a la mesa.<br />

Discurro, is, ere, i, ursum. it. Correr<br />

de un lado á olio, discurrir.<br />

Discos, i. tn. Disco. || Plato para comer.<br />

Discutio, is, ere, ssi, ssum. o. Disipar,<br />

sacudir, despedir, arrojar.<br />

Disertos, a, um. uilj. Elocuente.<br />

Disjectus, a, um, pp. do<br />

Dlsjieio, is, ere, eei.cclum. o. Desbaratar,<br />

desparramar, esparcir.<br />

Dispar, aris. com. Diferente, desigual.<br />

Dispensalor. oris. m. Intendente,<br />

ecónomo.<br />

Disporgo, is, ere, si, sum. a. Dispersar',<br />

esparcir, derramar.<br />

Dispersos, a, um. pp. do Dispergo.<br />

Dispicoo, es, ere, exi, ectum. a. Distinguir<br />

, examinar'.<br />

Displiceo , es, ere, cui, citum. n. Desagradar.<br />

Dispono, is, ere, sui, situm. o. Disponer-.<br />

Disposilus, a, um. pp. de Dispono.<br />

Disputo, as, are, avi, atum. a. Disputar,<br />

discurrir.<br />

Dissensio, onis. /'. y<br />

Dissensus. üs. m. División, disensión.<br />

Dissenlio, is, ¡re, si, sum. ti. Disentir,<br />

discordar.<br />

Dissero, is , ere, ni, sertum. 11. Hablar<br />

de discusión.<br />

Dissidco, es, ere. sedi, sesum. n. Diferir,<br />

disidir-, dlslinguir.se.<br />

Dissidium, i¡. ii. Disidencia, discordia.<br />

Dissimilis , o. rom. Desemejante, 'diferente.<br />

Dissirnllitudo, inis. /'. Oposición, diferencia,<br />

desemejanza.<br />

Disimulo, as, are, avi, atum. a. Disimular,<br />

disfrazar, ocultar, encubrir.<br />

Dissipo, as, are, avi, atum. «. Disipar.<br />

Disolvo, is , ere, i, solutum. a. Disolver.<br />

|| Destruir, romper.<br />

Dissuadeo. es, ere, asi, asum. a.<br />

Disuadir.<br />

Distinctns, a , um. pp. de<br />

Distingo, is, ere, inxi, inctum. a. Distinguir,<br />

diferenciar.<br />

Distorqueo, es, ere, si, tum. a. Destorcer'.<br />

|| Atormentar.<br />

Distortus, a, um. pp. de Distorqueo.<br />

Contrahecho, feísimo.<br />

Distraídas, a, um. pp. de<br />

Dislraho, is, ero, xi, ctuni. a. Distraer,<br />

separar. || Enemistar.<br />

Distribuí), is, ere, i, utuiii. «.Distribuir.<br />

Distributus , a , um. pp. de Distribuo.<br />

Distringo, is, ere, xi, trictum. a.<br />

Apretar. || Distraer. || Embarazar.<br />

Disturbo, as, are, avi, atum. a. Destruir,<br />

demoler, arruinar.<br />

Ditesco, is , ere. n. Enriquecerse.<br />

Ditio, onis. f. Jurisdicción, imperio,<br />

señorío.<br />

Diiior , ius, com. comp. de Dives.<br />

Ditissimus , a, um. com. sup. de Divos.<br />

Dilo, as, are, avi, atum. ra. Enriquecer.<br />

Diú. adv., com. diutiús., sup. diutissimé.<br />

Largo tiempo, de dia.<br />

Diurnus, a, um. com. Diario.<br />

Diuturnitas, atis. f. Diuturnidad, larga<br />

duración do tiempo.<br />

Diuttirnus, a, um. com. Do larga duración.<br />

Diva, as. f. Diosa.<br />

Divendo , is , ere , didi, ¡tum. a. A'ender<br />

al pormenor.<br />

Diversor, aris, ari, alus sum. dcp.<br />

Aposentarse, alojarse , hospedarse.<br />

Divorsorium, ii. n. Posada, mesón,<br />

albergue.<br />

Diversus, a, um. adj. Diferente, desemejante,<br />

diverso.<br />

Diverto, is, ero, i, sum, y<br />

Divetior. cris, orí, sus sum. dcp.<br />

Apartarse.<br />

Dives, ilis. com. Rico, opulento, poderoso.<br />

Divido, is, ere , si, sum. a. Dividir.<br />

Divinitas, atis./'. Divinidad.<br />

Divioitus. adv. Por inspiración del<br />

cielo.<br />

Divinos, a, um. adj. Divino.


458 DOR DYR<br />

Divisus, a, um.pt). de Divido.<br />

Divit¡a3, arum. f. pl. Las riquezas.<br />

Divulgo, as, are, avi, alum. a. Divulgar,<br />

publicar.<br />

Divus, i. m. Dios, el divinizado, el<br />

santo.<br />

Do, as, are, avi, atum. o. Dar, conceder,<br />

entregar.<br />

Doceo, es, ere, cui, octum. a. Enseñar,<br />

instruir.<br />

Doctor, oris. m. Doctor, maestro.<br />

Doctrina , ae. f. Doctrina.<br />

Doctus, a, um. adj. Docto, sabio, pp.<br />

de Doceo.<br />

Documentum, i. ». Lección, instrucción.<br />

Dodonseus, i. m. y Dodonaaus, a, um.<br />

adj. Perteneciente á Dodona.<br />

Dolabella, ae. m. Dolabela.<br />

Doleo, es, ere, ui , itum. ». Afligirse,<br />

quejarse.<br />

Doleum, i. n. Tonel.<br />

Dolor, oris. m. Dolor, pena.<br />

Doloso, adv. Artificiosamente, con<br />

dolo, con perfidia.<br />

Dolosos, a, um. adj. Engañador, doloso,<br />

falaz.<br />

Dolus, i. m. Dolo , engaño, frauda.<br />

Domicilium, ii. n. Domicilio, morada.<br />

Dominado, onis. f. y<br />

Dominatus, üs. m. Dominio, poder,<br />

imperio.<br />

Dominor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Dominar, mandar, señorear.<br />

Dóminos, i. m. Señor, amo, dueño.<br />

Domitianus, i. m. Domiciano.<br />

Domitus, a, um. pp. de<br />

Domo, as, are, ui, itum. a. Domar,<br />

sujetar, vencer.<br />

Domus, üs ó i. /'. Casa.<br />

Donatus, a, um. pp. de Dono.<br />

Doñee, conj. Hasta que, mientras<br />

que.<br />

Dono, as, are, avi, atum. a. Donar,<br />

gratificar, dar graciosamente.<br />

Donum, i. n. Don, presente, ofrenda.<br />

Dorienses, ium. m. pl. Los Dorios.<br />

Doris, idis. f. Doris, hija del Océano.<br />

Dormio , is , iré, ivi ó ii, itum. n. Dormir.<br />

Dormido, as, are, avi, atum. n. Dormitar,<br />

tener sueño.<br />

Dos, otis, /'. Dote, cualidad, talento.<br />

Dotalis, e. com. Dotal.<br />

Draco, onis. ta. Dragón.<br />

Drusus , i. «i. Druso.<br />

Dryados, um f. pl. Dríades, ninfas de<br />

los bosques.<br />

Dubito, as, are, avi, alum. n. Dudar,<br />

titubear.<br />

Dubium , ii. n. Duda.<br />

Ducenti, ÍO, a. adj. pl. Doscientos.<br />

Duco, is, ere, xi, ctum. a. Llevar,<br />

conducir, guiar, mandar.<br />

Ductus , a , um. pp. do Duco.<br />

Dudum. adv. Después de largo tiempo.<br />

|| Poco há.<br />

Duilius, ii. m. Duilio.<br />

Dulcís, o. com. Dulce, agradable,<br />

caro.<br />

Dum. conj. Hasta que, en tanto, mientras<br />

que.<br />

Dummodo. roiy. Con tal que, como.<br />

Duntaxat. ado. Solamente. || Al menos.<br />

Dúo, fe, o. adj. pl. Dos.<br />

Duodecim. ind. Doce.<br />

Duodecimus, a, um. adj. num. Duodécimo.<br />

Dúplex, icis. com, Doble, dos. || Astuto,<br />

solapado.<br />

Duplico, as, are, avi, atum. a. Duplicar<br />

, doblar.<br />

Duplos , a , um. com. Doble.<br />

Duro, as, are, avi, atum. n. y a.<br />

Durar, endurecer. || Soportar, subsistir.<br />

Duras, a, um. adj. Duro, sólido,<br />

firme.<br />

Dux, icis. m. Capitán, guia, conductor.<br />

Dynasta y Dynastes, zc. m. Grande,<br />

"poderoso, soberano.<br />

Dyrrachium, ii. n. Dttrano, ciudad de<br />

Albania.<br />

£ (precediendo á consonante) y ex (á Ebrios, a, um. adj. Borracho.<br />

vocal) prep. deabl. De, por, sobre, Ebrietas, alis. /'. Embriaguez.<br />

según, después. Ebur, oris. m. Marfil.<br />

Eacidas , se. m. Eácidas. Eburneus, a , um. adj. y<br />

Ebriosus, a, um. adj. Ebrio, embria- Eburnus, a, um. adj. Ebúrneo, de<br />

gado. marfil.


EFF ELI 459<br />

Ecbatana, orum. ». pi. Los eebatanos<br />

y también Ecbatania, capital de la<br />

Media.<br />

Ecce. adv. He aqui, he ahi.<br />

Ecclesia, a?. /'. Iglesia , congregación<br />

de los líeles.<br />

Écloga , x. /'. Elección. || Égloga, poema<br />

pastoril.<br />

Ecquando. adv. Cuando.<br />

Coquis, ecqute, ecquod ó ecquid y<br />

Ecquisnam, aenam, odnam, ó idnam.<br />

pron. Quién, cuál.<br />

Edax, acis, coni. Glotón , voraz, comilón.<br />

Edico, is, ere, xi, ctum. ». Mandar,<br />

ordenar, depender. || Publicar.<br />

Ediclum, i. ». Edicto, orden, mandato.<br />

Edites , a, om. pp. de<br />

Edo, is, ere,, dkti, itimi.a. Dar á luz,<br />

parir, producir, engendrar,<br />

Edo, is, ó edes, edit, ó ost, edere, ó<br />

esse , edi. essum ó cstum. a. Comer.<br />

Edoceo, es, ere, ui, ctum. a. Instruir,<br />

ensoñar.<br />

Edocaíio. otris./'. Educación.<br />

Educator, oris. m. Preceptor, maestro<br />

, director.<br />

Educatus, a, uní. pp. de<br />

Educo, as, are, avi, atum. a. Educar,<br />

instruir.<br />

Educo, is, ere, xi, cium. a. Sacar<br />

de, llevar, conducir fuera.<br />

Educios, a, uní. pp. de Educo.<br />

Effeotus, a, um. pp. de Eflício.<br />

Effemino, as, are, avi, atum. a. Afeminar,<br />

enervar.<br />

Ellero, as, are, avi, atum «.Encrudecerse<br />

, hacerse (¡ero, bárbaro y<br />

cruel.<br />

Effero, fers, forro, cxluli, elatum. a.<br />

Alzar, levantaren alio. || Sacar fuera.<br />

|| Llevar fuera.<br />

Effectus, a, um. roij. Agotado, enmuellecido,<br />

lánguido.<br />

Efficio, is, ere, eci, ectum. a. Ser<br />

causa de, procurar, hacer, efectuar.<br />

Efugios, ei. f. Figura, elìgie.<br />

Effingo, is, ere, xi, ictum. a. Formar,<br />

fingir, imitar.<br />

Efllagito, as, aro, avi, atum. et. Pedir<br />

con instancia, suplicar.<br />

Eflo, as, are, avi, atum. a. Exhalar,<br />

espirar, respirar.<br />

Effiuo , is , ere , xi, xum. m. Correr,<br />

salir de, disiparse.<br />

Effodio, is, ere. i, osum. a. Sacar<br />

cavando.<br />

ElToetus, a, um. adj. Gastado, consumido<br />

, apurado.<br />

Effosus, a, um. pp. de Effodio.<br />

Effugio, is, ere, i, itum. n. Escapar<br />

de, evadirse, huir.<br />

Effugium, ii. ». Evasión, fuga, efugio.<br />

Effundo, is, ere, fudi, ussum. a. Derramar,<br />

disipar, esparcir. || Derribar,<br />

desbaratar.<br />

Elfundor, ei is, fundi, fussum. pas. da<br />

Effundo.<br />

Effusus, a, um. pp. do Efundo.<br />

El'futi), is, ere, ivi, itum. ». y o.<br />

Hablar sin rellexion.<br />

Egens , entis.coí».Pobre, menesteroso,<br />

indigente.<br />

Egenus, a, urn. adj. Pobre, indigente.<br />

Egeo, es, ere, gesi. n. Carecer de,<br />

necesitar.<br />

Egeria , x. f. Egeria.<br />

Egestas, atis. f. Indigencia, miseria.<br />

Ego, mei, pron. Yo.<br />

Egredior, cris, i, gressus sum. dep.<br />

Salir de, irse.<br />

Egregio, adv., rom. iüs., sup. issimé.<br />

Insigne, noble, principalmente.<br />

Egregius , a, um. odj. Egregio , noble,<br />

in-igne, principal.<br />

Egressus, a, um. pp. de Egredior.<br />

Ejoctus, a, um. pp. de<br />

Ejicio, is, ere, eci, ectum. a. Desterrar<br />

, echar fuera.<br />

Ejuro , as, are, avi, atum. a. Abjurar.<br />

Eiabor, cris, i, lapsus sum. dep. Escaparse,<br />

escurrirse, huirse.<br />

Elanguesco, is, ere, gui. n. Languidecer,<br />

debilitarse.<br />

Elapsus, a, um. pp. de Elabor.<br />

Elattis , a, um. pp. de Enero.<br />

Eleazarus , i. m. Eleazar.<br />

Ele. Ira, x. f. Electra.<br />

Electus, a, um. pp. de Eligo.<br />

Eleemosyna , te. f. Limosna.<br />

Elogans, antis, coi». Elegante, bien<br />

formado.<br />

Eleganter. adv., comp. iüs., sup. issimé.<br />

Elegantemente,.con gusto, con<br />

elección.<br />

Eleganlia, x. f. Elegancia, pulcritud.<br />

Elephantus, i. m. y Elephas, antis.<br />

Elefante.<br />

Eleusin ó Eleusis, is ó inis. f. y<br />

Eleusina , 83 /'. Elsusis, ciudad marítima<br />

del África.<br />

Eleusinius, a,um. y Eleusinus, a, um.<br />

com. Perteneciente á Ceres.<br />

Eli. ind. Voz compuesta de dos hebreas<br />

que significa. Úios mió.


460 ENS ERR<br />

Elido, is, ore, si, sum. a. Romper,<br />

quebrar, estrellar.<br />

Eliezer, cris. m. Eliezer.<br />

Eligo, is, ere, egi, octum. a. Elegir,<br />

escoger.<br />

Elis , idis , /'. Elido.<br />

Elisabeth. f. ind. Isabel.<br />

Elíseos, i. ni. Elíseo.<br />

Elissieus, a, um. coin. Elíseo.<br />

Elisas, a, um. pp. de Elido.<br />

Elixus, a. um. adj. Cocido con agua.<br />

Eloquentia, a;./*. Elocuencia.<br />

Eluceo, es, ere, si. ». Brillar.<br />

Eludo, is, ere, lusi , usum. Eludir. ||<br />

Engañar, hurtar.<br />

Eluo, is, ere, lui, lulum. a. Lavar,<br />

limpiar.<br />

Emathia, se. f. Ematia.<br />

Emensus, a, um. pp. de Emetior.<br />

Emergo, is, gere, si, sum. a. Salir<br />

del agua. |] Brotar.<br />

Eméritos, a, um. adj. Soldado que<br />

concluye su servicio. || Merecido.<br />

Emetior, iris, iri, emensus sum. dcp.<br />

Recorrer, medir.<br />

Emineo, es, ere, ui. n. Levantarse,<br />

elevarse.<br />

Eminiis. adv. De lejos.<br />

Emissus, a, um. pp. de<br />

Emitto. is, ere, misi, ssum. a. Enviar<br />

fuera, dar libertad.<br />

Emo, is, ere, i, emptum. a. Comprar.<br />

Emollio, is, iré, ivi, ilum. a. Ablandar,<br />

afeminar.<br />

Emptor, oris. m. Comprador.<br />

Emptus, a, um. pp. de Emo.<br />

Emphiletus, i. m. Enfilólo.<br />

En. adv. lie aquí, he ahí.<br />

Enarro, as, aro, avi, atum.a. Contar,<br />

referir.<br />

Enascor, eris, i, natus sum. dcp.<br />

Nacer.<br />

Enato, as,are, avi, atum. a. Salvarse<br />

á nado.<br />

Enatus, a, um. p. de Enascor.<br />

Enervo, as, are, avi, atum. a.Enervar,<br />

enflaquecer.<br />

Enim. core/. Porque.<br />

Eniteo, es, ere, ui. n. y<br />

Enitesco, is, ere, ui. ». Brillar, relucir,<br />

resplandecer.<br />

Ennius, ii. m. Enio.<br />

Enitor, eris, iti, nisus o nixus sum.<br />

dcp. Esforzarse.<br />

Enixé. adv. Con vigor, esforzadamonte.<br />

Enixus, a, um. p. de Enitor.<br />

linsis. is. ni. Espada.<br />

Enunlio , as,.are, avi, atum. o. Anunciar,<br />

declarar , revolar.<br />

Enyo, us. ni. Sobrenombre de Belona.<br />

Eó. conj. Por tanto.<br />

Eò. adv. A tal punto, á tal estado.<br />

Eo, is, ire, ivi, ilum. ». Ir, andar, caminar.<br />

Eodem. adv. En el mismo lugar, allí<br />

mismo.<br />

Epaminonda*, ¡e. Epaminondas.<br />

Ephesius , a , um. adv. Perteneciente<br />

á Efeso.<br />

Ephesus, i. i», y f. Efeso, ciudad del<br />

Asia menor.<br />

Ephraimus, i. m. Efraim, hijo de Joseph.<br />

Epicurei, oí uni. m. pi. Los epicúreos,<br />

secta de filósofos.<br />

Epigrama, atis. •». Epigrama, inscripción.<br />

Epimetheus, ei. ni. Epimeteo, hijo do<br />

Jafet.<br />

Epirotai, arum. m.pl. Los moradores<br />

de Epiro.<br />

Epirus, i. /'. Epiro.<br />

Epistola , ai. f. Epístola , carta.<br />

Epoto, as, aro, avi, atum. a. Agolar.<br />

apurar.<br />

Epolos, a, um. pp. de Epoto.<br />

Epiike. arum. /'. pl. Festín, banquete,<br />

comida.<br />

Epulor, aris, ari, atus sum. dcp.<br />

Comer en convite.<br />

Epulum, i. n. Convite solemne, festín.<br />

Equa , ai. f. Yegua.<br />

Eques, itis. m. Caballero.<br />

Equester, tris. coi». Ecuestre, ¡i caballo.<br />

Equitatus, ús. m. Caballería. [] Equitación.<br />

|| El orden ecuestre.<br />

Equito, as, are. avi, atum. a. Ira<br />

caballo, cabalgar.<br />

Equus, i. »». Caballo.<br />

Eradico, as, are, avi, atum. a. Desarraigar.<br />

Erato, üs. f. Erato.<br />

Erectus, a, uni. pp. de Erigo.<br />

Erectheus, i. »». Erecleo.<br />

Ereptus, a, um. pp. de Eripio.<br />

Erga, prep.de acus. 1 lacia, respecto do.<br />

Ergo. conj. Pues, luego.<br />

Erichtonius, i. m. Erictonio, rey de<br />

Atenas.<br />

Erigo, is, ere, evi. etimi, a. Levantar,<br />

erigir.<br />

Eripio, is, oro, poi, reptum. a. Arrasar<br />

, devastar , saquear.<br />

Erro, as, are, avi, atum. ». Errai;<br />

vagar.<br />

Error, oris. ni. Error, engaño.


EVA EX.C 4Gi<br />

Erubo.sco. is, oro, bul. п. Avergonzarse,<br />

sonrojarse.<br />

Eructo, as. are, avi, atum. a. Eructar<br />

, arrojar, exhalar.<br />

Erodio, is, iré, ivi, itum. ra. Enseñar<br />

, instruir.<br />

Erudito, adv. Sabia, docta, eruditamente.<br />

Erudilio, onis./'. Erudición, doctrina.<br />

Eruditos, a, um. pp. de Erudio.<br />

Eruo, is, ere, i, utum. ra. Arranear. ||<br />

Arruinar.<br />

Erymantus, i. m. Enmanto, monte<br />

de Arcadia.<br />

Esaus, i. m. Esaii, hijo de Isaac.<br />

Esca, re. f. Comida, vianda, alimento.<br />

Esther , cris. f. Ester.<br />

Esurio, is. iré, ivi ó ii, itum. п. Хеши­<br />

hambre.<br />

Et. conj. Y, así.<br />

Eteoeles, is. m. Eteocle, hijo de<br />

Edipo.<br />

Etenim. conj. Porque, en efecto.<br />

Etiam. conj. También, aun. || Todavía.<br />

|| Si.<br />

Etiamsi. conj. Aun cuando.<br />

Ethica. a>. /. Ética, moral.<br />

Étnicos, a, um. adj. Pagano.<br />

Etruria, ic. f. Etruria.<br />

Etrusci, orum. m. pl. Etruscos.<br />

Etsi. conj. Aunque.<br />

Euboea, se f. Eubea, isla del mar<br />

Egeo.<br />

Euge. interj. de alegría, de aplauso 6<br />

de miedo.<br />

Eunncho, as, are, avi, atum. a.<br />

Castrar.<br />

Eunuchus, i. m. Eunuco.<br />

Euplirates, is. m. Eufrates, rio del Asia.<br />

Euphrosina. ai /'. Eufrosina.<br />

Eurípides, is. m. Eurípides.<br />

Europa, ae. f. Europa.<br />

Europus. i. m. Encopo.<br />

Eurydice, os. f. Eiirídice.<br />

Eurynedon, ontis. m. Eurinedonle.<br />

Eurystlicus, i. m. Euristeo.<br />

Eusebius, ii. m. Ensebio.<br />

Euterpe, os. /'. Euterpe.<br />

Eva. ;e. f. Eva.<br />

Evado, is, ere, di, sum. n. Escaparse,<br />

salvarse del peligro. || Evadir.<br />

Evagoras, ai. /'. Evágoras.<br />

Evangclium, i. n. Evangelio.<br />

Evangelizans. antis, com. y p. de<br />

Evangelizo, as, are, avi, atum. a.<br />

Anunciar la buena nueva, evangelizar.<br />

Evasus, ,1, iim.pp.de Evado.<br />

Evcnio, is, iré, i, entiini. ». Llegar. II<br />

Acontecer.<br />

Eventos, us. m. Acontecimiento, suceso.<br />

Everto, is, ere, i, sum. a. Destruir,<br />

arruinar.<br />

Evito, as, are. avi. atum. a. Evitar,<br />

huir, evadirse.<br />

Evoco, as, are, avi, atum. «.Evocar,<br />

llamar, convocar.<br />

Evohe y Evoé. inlerj. Evoé, bien<br />

para él. voz de las bacantes para<br />

aclamar á Baco.<br />

Evolo, as, are, avi, atum. n. Huir,<br />

fugarse. || Salir volando , volar<br />

fuera.<br />

Ex. prep. de abl. A, de, contra, fuera<br />

, con, por.<br />

Exacerbatus, a, um. adj. Malcontento,<br />

irritado, exasperado.<br />

Exactor, oris. m. Exactor, colector.<br />

Exactus, a, um. pp. de Exigo.<br />

Exagito, as, are. avi, atum. a. Perseguir,<br />

atormentar.<br />

Exanimatus, a, um. pp.de Exanimo.<br />

Exanimis, e. com. Exánime, muerto.<br />

Exanímo, as , are , avi, atum. a. Quitar<br />

la vida, matar. || Consternar.<br />

Exardeo, es, ere, si. n. Inflamarse; y<br />

Exardesco, is, ere, si, sum. n. Encenderse,<br />

inflamarse.<br />

Exaro , as, are, avi, atum. a. Arar. ||<br />

Sacar fuera arando. || Escribir.<br />

Exasperatus, a, um. adj. Exasperado,<br />

irritado.<br />

Exaspero, as. are, avi, atum. a.<br />

Exasperar, irritar.<br />

Exaudió, is, iré, ivi, itum. a. Oir,<br />

escuchar.<br />

Excrecatus, a, um. pp. do<br />

Excasco, as, are, avi, atum. a. Cegar,<br />

tapar. || Quitar la vista.<br />

Excalceo, as, are, avi, atum.». Descalzar.<br />

Excedo, is, ere, essi, essum. n. Exceder.<br />

|| Morir, dejar.<br />

Excelons , entis. com. Distinguido , excelente,<br />

eminente.<br />

Excello, is, ere, ui. n. Ser excelente,<br />

aventajarse.<br />

Excelsus, a, um. adj. Excelso, elevado,<br />

sublime.<br />

Exceptio, onis. f. Excepción, exclusión.<br />

Exceptus, a,um. pp. de Excípio.<br />

Excidium, ii. w. Destrucción, ruina.<br />

Exeido, is, dere, i, sum. a. Corlar,<br />

destruir.<br />

Excio, is, iré, ivi ó ii, itum. a. Ex­


462 EXH EXP<br />

citar, conmover. || Llamar, sacar Exhorresco, is, ere, rui. ». Aborre­<br />

fuera.<br />

cer, estar poseído de horror.<br />

Excipio, is, ere, cepi, ceptum. a. Exigo, is, ere, egi, actum. a. Exigir,<br />

Acoger, recibir,sorprender.|| Ter­ demandar.<br />

minar. || Exceptuar.<br />

Exiguos, a, um. adj. Pequeño, corto,<br />

Excisus, a, um. pp. de Excido.<br />

estrecho.<br />

Excitatorius, a, um. adj. Excitatorio, Exills, e. com. Delicado, sutil.<br />

que conmueve ó excita.<br />

Eximios, a, um. adj. Excelente, dis­<br />

Excitatus, a, um. adj. Excitado, continguido, prodigioso, raro.<br />

movido.<br />

Eximo, is, ereenri, emptum. a. Qui­<br />

Excito, as, are, avi, atum. o. Excitar, eximir, sustraer.<br />

tar, alentar.<br />

Existimado, onis. f. Reputación, esti­<br />

Excitas, a, um. pp. de Excio.<br />

mación.<br />

Exclamo, as, are. avi, atum. n. y a. Existimo, as, are, avi, atum. a. Juz­<br />

Gritar, exclamar.<br />

gar , formar juicio.<br />

Exeludo, is, ere, si, sum. a. Recha­ Exitialis, e. com. Funesto, fatal.<br />

zar, excluir.<br />

Exitium, ii. i!. Pérdida, desastre,des»<br />

Exclusos, a, um. pp. de Exeludo. gracia.<br />

Excogito, as, are, avi, atum. a. Ex­ Exitus, üs. m. Salida, éxito. j| Acabacogitar,<br />

elegir, y Imaginar, discurdo, muerto.<br />

rir.<br />

Exopto, as, are, avi, atum. a. Desear<br />

Excolo, is, ere, ui, ullum. a. Embe­ con ardor.<br />

llecer.<br />

Exordium, Ii. n. Exordio, comienzo,<br />

Excusatio, onis. f. Excusa, pre­ principio.<br />

texto.<br />

Exorior , eris, iri, ortos sum. dep. ¡Í?J<br />

Excuso , as , are, avi, atum. o. Excu­ de la cuarta conjugación en el infisar,<br />

justificar.<br />

nitivo y de la tercera en los demás<br />

Excusos, a, um. pp. de<br />

tiempos.) Nacer, elevarse.<br />

Exculio, is, ere, ussi, ussum. a. Sa­ Exorno, as, are, avi, atum. a. Orear,<br />

cudir, lanzar. || Examinar.<br />

exornar.<br />

Execror, aris, ari, atus sum. dep. Exoro, as, are, avi, atum. o. Pedir<br />

Execrar.<br />

con instancia.<br />

Executus, a, um. pp. de Excquor. Exortus, a, um. pp. de Exorior.<br />

Exemplum, i. n. Ejemplo.<br />

Expaveo, es, ore, pavi. n. y a. Es­<br />

Exemptus, a, um. pp. de Eximo. pantarse.<br />

Exeo, is, iré, ivi ó ii, itum. n. Salir, Expedio, is, iré, ivi ó ii, itum. o. Sol­<br />

irse.<br />

tar, desatar. || Aparejar,<br />

Exequias, arum. f. pl. Exequias, fune­ Expedit. impers. Es ventajoso.<br />

rales,<br />

Expedido, onis. f. Expedición, expli­<br />

Exequor, eris, qui, cutus sum. dep. cación.<br />

Ejecutar, efectuar.<br />

Expeditos, a, um.pp. do Expodio.<br />

Exerceo, es, ere, ui, itum. a. Ejer­ Expello, is, ere, poli, pulsum. a. Excitar,<br />

fatigar.<br />

peler, echar fuera, desterrar.<br />

Exercilatio, onis. f. Ejercicio, ocu­ Expendo, is, ere, di, sum. a. Pesar,<br />

pación.<br />

quilatar.<br />

Exercitatus, a, um. adj. Ejercitado. Expensus, a, um. pp. de Expendo.<br />

Exercitio, onis. f. y<br />

Expergiscor, eris, i, perrectus sum.<br />

Exercitium. ii. n. Ejercicio.<br />

dep. Despertar.<br />

Exercitus , üs. m. Ejército.<br />

Experimentara, i, ». Experiencia, ex­<br />

Exero.is, ere, ruij ertum. o. Sacar perimento.<br />

fuera, descubrir.<br />

Experior, iris, iri, ertus, sum. dep.<br />

Exhalo, as, are , avi, atum. a. Exha­ Experimentar, examinar. || Acusar.<br />

lar.<br />

Expers, ertis. com. El que no tiene<br />

Exhaurio, is, iré, si, sum. a. Ago­ parto.<br />

tar.<br />

Experfus, a, um. pp. de Experior.<br />

Exhaustus, a, um. pp. de<br />

Exhibeo, es, ere, ui, itum. a. Exhibir<br />

, mostrar.<br />

Exhorreo, is, ere, ui. ». y<br />

Expelo, is, ere, ivi ó ii, itum.a. Desear.<br />

|| Rebuscar, buscar con ardor.<br />

Expiatus, a , um. pp da


FJCS<br />

Expío, as, aro, aví, atum. a. Expiar,<br />

reparar.<br />

Expleo, es, ere, evi, etum. a. Satisfacer,<br />

contentar.<br />

Explorator, oris. t». Espía, explorador.<br />

Exploro, as, aro, avi, atnrn. a. Explorar,<br />

reconocer, ir en descubierta.<br />

Expono, is , ere, sui, situra. o. Exponer,<br />

explicar, declarar.<br />

Exposco, is, poposci, poscitum. a. Pedir<br />

, conjurar.<br />

Expositio, onis. f. Exposición, explicación.<br />

Expósitos, a, um. pp. de Expono.<br />

Exprcssus, a, um. pp. do<br />

Exprimo, is, ero, essi , essum. a. Exprimir.<br />

¡| Expresar, representar.<br />

Exprobalus, a, um. pp. de<br />

Exprobo, as, are, avi, atum. a. Desechar,<br />

desaprobar, reprobar.<br />

Expromo, is, ere, ompsi, ompturn.<br />

a. Sacar de quicio ó fuera. || Decir,<br />

explicar.<br />

Expugnado, onis./'. Expugnación, toma<br />

, conquista.<br />

Expugno . as. aro, avi, atum. a. Conquistar,<br />

apoderarse, tomar por<br />

asalto, vencer.<br />

Expulsus, a, um. pp. de Expcüo.<br />

Expuo, is, ere, ui, putum. a. Escupir.<br />

Exquiro, is. oro, sivi, situm. a. Buscar,<br />

examinar.<br />

Exquisitos, a, um. pp. de Exquiro.<br />

Excendo, is, ere, di, sum. n. Echar<br />

pié á tierra. ¡1 Desembarcar. |] Deseen<br />

rler.<br />

Exsidium, i¡. n. V. Excidium.<br />

Exscindo, is, ere, di, sum. o. Cortar.<br />

Arruinar, destruir.<br />

Exsculpo, is, ere, psi, ptum. o. Esculpir,<br />

grabar.<br />

Exsecror, arís, arí, atus sum. dep. V.<br />

Execror.<br />

Exsequia?, arum. /. pl. V. Exequias.<br />

Exsequor, cris, qui, cutus sum. dep.<br />

V. Exequor.<br />

Exsero, is. ere, ui, itum. a. V.<br />

Exero.<br />

Exsieatus, a , um. pp. de<br />

Exsico. as, are, avi, atum. a. Disecar.<br />

Exsilio, is, iré, ui ó ii. n. Salir con.<br />

ímpetu ó sallando , lanzarse.<br />

Exsilium, ii. n. Destierro.<br />

Exsisto, is, ere, sbti. «. Elevarse.<br />

Exsolvo, is, ere, i, utum. a. Desatar. |¡<br />

Pagar. I| Libertar.<br />

ÉZE 463<br />

Exspectatio, onis. f. El acto de esperar<br />

, expectación.<br />

Exspccto, as , are, avi, atum. a. Esperar.<br />

Exspiro, as, are, avi, atum. o. Expirar.<br />

Exspuo, is. V. Expuo.<br />

Exstinctus, a, um. pp. de<br />

Extinguo, is, ere, xi, ctum. a. Extinguir<br />

, apagar.<br />

Extirpo, as, are, avi, atum. a. Extirpar,<br />

desarraigar.<br />

Exsto, as, are, sliti, stitum. n. Ser,<br />

subsistir, permanecer.<br />

Exstructus, a, um. pp. de<br />

Exslruo , is, ere , xi, ctum. a. Edificar,<br />

construir.<br />

Exsugo, is, ere, xi, ctum. a. Chupar,<br />

mamar.<br />

Exsul, is. m. Desterrado.<br />

Exsulo, as, are , avi, atum. n. Desterrarse<br />

, ser desterrado.<br />

Exsulto, as , are , avi, atum. a. Saltar<br />

sin moderación. || Engreírse , ensoberbecerse.<br />

Extemplo, adv. Al instante, al punto.<br />

Extendo. is, ere, di, sum. a. Extender.<br />

Extensus, a, um. pp. de Extendo.<br />

Exterreo , es, ere, ui, itum. a. Espantar,<br />

atemorizar gravemente.<br />

Exterritus, a, um. pp. de Exterreo.<br />

Ex tenis, a, um. adj. Extrangero.<br />

Exlimeo, es, ere, ui. a. y<br />

Extimcsco, is, ere, ui. a. Tener gran<br />

miedo, temer mucho.<br />

Exlollo, is, tollere, tuli, lalum. a. Levantar.<br />

Extorris, e. com. Desterrado.<br />

Extra, prep. de aeus. Fuera de.<br />

Fixtrá. adv. Afuera.<br />

Extractus, a, um. pp. de<br />

Extraño , is, ere, xi, ctum. a. Extraer,<br />

sacar fuera. H Arranear.<br />

Extraordinarius, a, um. adj. Extraord<br />

nario.<br />

Extremum, i. n. Extremo, extremidad.<br />

Extremus, a, um. adj. Ultimo, extremo.<br />

Exulto, as, are, avi, atum. V. Exsulto.<br />

Exuo, is, ere, i, tum. a. Despojar,<br />

quitar.<br />

Exuro, is, ere, ussi, ustum. a. Quemar,<br />

abrasar.<br />

Exustus, a, um. pp. de Exuro.<br />

Extivia;, arum./. pl. Prendas, despojos.<br />

Ezechias, se. m. Ezequías, hijo de<br />

Acab.<br />

Ezechiel, elis. m. Ezequíel.


464<br />

Fabor, bri. m. Fabricante.<br />

F'abia, 83. f. Fabia; familia de los Fabius.<br />

l-'abius, ii. m. Fabio.<br />

F'abricius, ii. m. Fabricio.<br />

Fabricator, oris. m. Fabricante, inventor.<br />

F'abrico, as , are , avi, atum. o. y Fabricor,<br />

aris, ari, atus sum. dep.<br />

Fabricar, construir.<br />

Fábula, 83, /'. Fábula, apólogo.<br />

Fabulosus, a, um. adj. Fabuloso.<br />

Facctias , arum. f. pl. Chistes, sales,<br />

donaires.<br />

Facetus, a, um. adj. Chistoso, gracioso<br />

, burlón.<br />

Facies, ei. /'. Faz, rostro, figura.<br />

Facilé. adv., comp. ius., sup. issimé.<br />

Fácilmente.<br />

Facihs, e. com. Fácil. || Dulce , agradable.<br />

Facinorosus, a, um. adj. Facineroso,<br />

criminal.<br />

íacinus, oris. n. Maldad, crimen,<br />

atentado.<br />

Fació, is, ere feci, factum. a. Hacer,<br />

causar. j| Ejercer. || Estimar.<br />

Factio, onis. f. Facción, bandería, partido.<br />

Factum , i. n. Hecho , empresa.<br />

F'actus , a , um. pp. de Fació.<br />

Facultas , atis. {. Permiso, facultad.<br />

Facundos , a, um. adj. Elocuente, facundo.<br />

Falerii, orum. m. pl. Falera, ciudad<br />

antigua de Toscana.<br />

Falernus , a , um. adj. Perteneciente<br />

á Falerno.<br />

Falisci, orum. m. pl. Faliscos , pueblos<br />

de Toscana.<br />

Fallo, is, ere, fefelli, falsum. a. Engañar<br />

, sorprender, abusar.<br />

Falso, adv. Falsamente.<br />

Falsus , a , um. adj. Falso.<br />

Falx, lcis. n. Hoz.<br />

Fama, a;. {. F'ama, reputación.<br />

Fames, is. f. Hambre.<br />

Familia, os. f. Familia, casa.<br />

Familiaris, e. com. Familiar, pariente,<br />

amigo.<br />

Familiaritas, atis./". Amistad, familiaridad.<br />

Familiariler. adv. Amistosa, familiarmente.<br />

Famosas, a, um. adj. Famoso, celebrado.<br />

F<br />

Fámula, a 1. /'. Sierva, criada.<br />

F'amulus, i. ni. Siervo, criado.<br />

Fanum, i. n. Templo, lugar sagrado.<br />

Far, larris, n. Escanda. ¡| Harina.<br />

Fárrago, inis. /'. Mezcla de varios granos.<br />

Fas. ind. Lo que es lícito.<br />

F'ascias, arum. f. pl. Vendas, fajas,<br />

mantillas.<br />

Fascis, is. m. Faz, manojo.<br />

Fascículus, i. m. Hacecillo.<br />

Fassus, a, um. pp. de Fateor.<br />

Fasti, orum. m. pl. Fastos.<br />

Fastidio, is, iré, ivi ó ii, itum. ».<br />

Hastiarse.<br />

Fastus, a. um. adj. Lo perteneciente<br />

al dia do audiencia.<br />

Fatalis , c. com,. Fatal, funesto.<br />

Fateor, cris, eri, ssus sum. dep. Confesar.<br />

Fatigo, as, are, avi, atum. a. Fatigar.<br />

Fatisco, is, ere. n. Cansarse, rendirse.<br />

|| Henderse.<br />

Fatum, i. n. Hado, destino.<br />

F'auce. ahí. singular desús, y<br />

Fauces , ium. /'. pl. F'auces.<br />

Faunas, i. m. Fauno.<br />

Fausta , ir. f. Fausta.<br />

Faustulus, i. m. Faustino.<br />

l'austus , i. m. Fausto.<br />

F'aveo , es, ero , favi, fautum. n. Favorecer,<br />

segundar.<br />

Favor, oris. m. Favor, celo.<br />

F'ax, acis f. Tea.<br />

Febris, is. /'. Fiebre, calentura.<br />

Februarius, ii. m. Febrero, último<br />

mes romano.<br />

Februo, as , aro, avi, atum, a. Purgar,<br />

purificar , lavar.<br />

Februus , ii. m. Sobrenombre de Pintón.<br />

Fcbrua, orum. n. pl. Sacrificios, expiaciones.<br />

Feclalls, e. com. Fecial.<br />

Fecundus, a, um. adj. Fecundo.<br />

Fel, elís. /'. Hiél.<br />

Felicitas, atis./". Felicidad, dicha.<br />

Feliciter. adv. Felizmente.<br />

Félix, icis. com. Dichoso, feliz.<br />

F'emina, as. f. Muger, hembra.<br />

F'emur , oris. n. Fémur . el muslo.<br />

Fenestra, a;, f. Ventana.<br />

F'enum , i. n. Heno.<br />

Fenus, oris. n. Usura, hiero.


FIN FOE 4C5<br />

l'eia, a\ /'. Fiera, brino indòmito,<br />

Feralis, le. coui. 1'ernl, fúnebre,<br />

l'oro, ride. Casi, [meo mas ó monos.<br />

Feretrius, i. «i. Sobrenombre do Júpiter.<br />

Foiotrum, i. ». Féretro.<br />

Feria;, arum. /'. pl. Fiestas, vacaciones.<br />

Ferinas, a, uni. adj. Ferino, de liera.<br />

Ferio, is, ire. a. Herir, golpear.<br />

Ferme, adv. Casi, cerca de, ordinariamente.<br />

Fcrméntatus, a , uní. adj. Fermentado,<br />

mezclado de levadura.<br />

Fermentimi, i. ». Levadura.<br />

Fero, fers, forre, tuli, laliini. a. Llevar,<br />

referir, contar, publicar.<br />

Ferox, ocis. coi». Feroz, orgulloso,<br />

osado.<br />

Ferreos, a, uní. adj. Férreo, de<br />

hierro.<br />

Ferlilitas, atis. f. Fertilidad, abundancia.<br />

Férvidas, a, um. adj. Férvido, fogoso,<br />

impetuoso.<br />

Fessus, a. um. adj. Cansado, fatigado.<br />

Festinanler. adv. l'inula, velozmenle.<br />

Fcstinatio, onis. /'. I'rccipitacion, velocidad.<br />

Festino, as. aie. avi, atuni. a. y ».<br />

Aceleí ar, apresurarse.<br />

Festinus, a, um.adj. Diligente, activo,<br />

l'ostii c. udr. l''osli\ aulente.<br />

Feslimi, i. a. Dia ih' Mesta.<br />

Feslüs, a. um. adj. Feslivo, feriado.<br />

Ficlilis, lo. cuín. Hecho de barro.<br />

Fictos, a, uní. /)/). do fingo.<br />

Ficuliioiis y Ficulnus, a, uní. adj. Lo<br />

(¡ue es ilo higuera.<br />

Fieos . lis. /'. Higo.<br />

Fidelis. le. coni. Fiel, seguro, constante.<br />

Fidona, ai. /'. Fidena, ciudad de los<br />

Sabinos.<br />

Fidenter. ade. Intrépida, confiada,<br />

valerosamente.<br />

Fides, oi. /'. Fé, lidelidad, creencia.<br />

Fidencia, as. f. Conlianza.<br />

Fidus, a, um. adj. Fiel, sincero.<br />

Figo, is. ero, \i, xiiin. a. Fijar, clavar.<br />

Figulus, i. i». All'acero.<br />

Figura, ¡e. /'. Figura, forma.<br />

Filia, ;e. /'. Ili ¡a.<br />

Filióla, :o. f. ílijita.<br />

Filias, ii. i». Hijo.<br />

Filimi, i. n. Hilo.<br />

Fines, ¡um. i», pl. Omíteos, fronteras.<br />

Fingo, is, ere, vi. liei unii ». Hacer,<br />

focoiar , Ungir, disimular.<br />

TOMO i.<br />

Finio, is, ire, ivi (i ií, itimi, a. Acabar,<br />

linar, terminar.<br />

Finis, is. m. Fin, término.<br />

Finítimos, a, um. adj. Vecino, contiguo.<br />

Fio, is, fieri, factus sum. pas. Ser<br />

hecho. || Suceder, acontecer.<br />

Firmamcntum, i. ». Firmamento.<br />

Firmitas, alis. f. Firmeza, solidez.<br />

Firmitudo, inis. /'. Resolución, firmeza.<br />

Firmo, as, are, avi, atum. a. Asegurar<br />

, afirmar, fortificar.<br />

Firmiis , a , um. adj. Fuerte, firme.<br />

Fiscella, as. f. Canastilla , cestilla.<br />

Kistula, x. /'. Flauta, tubo, canon.<br />

Fit. impers. Sucede.<br />

Flagello, as, are, avi, atum. a. Azotar.<br />

Flagellimi, i. ». Azote.<br />

Flagitium, ii. ». Maldad, torpeza, infamia.<br />

Flagito, as, are, avi, atum. a. Pedir<br />

con instancia.<br />

Flagro, as, are, avi, atum. «.Quemarse,<br />

estar abrasado, arder.<br />

Flamen, inis. m. Sacerdote entre los<br />

romanos.<br />

Flaniinius, ii. m. Flaminio.<br />

Fiamma . ie. f. Llama.<br />

Flatus , ùs. )». Soplo , viento.<br />

Flebitis, e. coni. Deplorable, lamentable.<br />

Fícelo, is, ere, xi, xum. a. Doblar,<br />

doblegar<br />

Fleo, es, ere, evi, etum. a. y ».<br />

Llorar.<br />

Fio, as, are, avi, atum. a. Soplar.<br />

Floraba , inni y orum. ». pl. Florales,<br />

fiestas do Flora.<br />

Floreo, es, ere, ui. ». Florecer, brillar.<br />

Florens, entis. com. Floreciente.<br />

Flor , oris. /'. Flor.<br />

Fluclus, ùs. m. Onda, ola.<br />

Fluito, as, aie, avi, atum. a. Flotar,<br />

sobrenadar.<br />

Flumen, inis. «. Rio, ribera.<br />

I-loo, is, ere, uxi, uxum. ». Correr,<br />

manar.<br />

Fluvius, ii. i». Rio.<br />

Foculus, i. i». Hogar pequeño.<br />

Focus, i. m. Hogar.<br />

l'odio, is, ere, odi, ossum. a. Cavalla<br />

tierra.<br />

Frcderalus, a, um. pp. do<br />

Fondero, as, ari, avi, atum. a. Aliar<br />

se, hacer confederación ó liga.<br />

Fiedus, a, um. adj. Horrible, feo,<br />

disforme.<br />

30


466 FRA FUL<br />

Foedus, eris. n. Alianza, tratado.<br />

Foeneror, aris. ari, atus sum. dep.<br />

Prestar á usura.<br />

Foenus, oris. «. Usura, lucro.<br />

Follicolus, i. m. Pelota de viento,<br />

bolsa, saco.<br />

Folium , ii. n. Hoja.<br />

Fons, ontis. m. Fuente.<br />

Fora. adv. Fuera.<br />

F'orem, Cores, í'oret, forent. imperf.<br />

de subj. de Sum.<br />

Foros. 7. Foris.<br />

Foris, is. f. Puerta.<br />

Foris. adv. De fuera.<br />

Forma, se. f. Forma, figura, belleza.<br />

Formia, se. f. y<br />

Formina, arum. f. pl. Ciudad do<br />

Formio.<br />

Formianus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Formio.<br />

Forrnido, inis. f. Miedo, espanto.<br />

Formidolosus, a, um. adj. Temible.<br />

Formo, as, are, avi, atum. a. Formar,<br />

dar forma.<br />

Formosus, a, um. adj. Hermoso, bien<br />

formado.<br />

Fornax, acis. f. El horno.<br />

Fornicado, onis. f. Fornicación. [| Arco<br />

de bóveda.<br />

Forsan. adv. Tal vez, acaso.<br />

Forsltan. adv. Id.<br />

Fortasse y Fortassis. adv. Id.<br />

Forte, adv. Id.<br />

Fortis, e. com. Valeroso, fuerte.<br />

Fortiter. adv., com. tius., sup. tissimé.<br />

Valerosamente.<br />

Fortitudo , inis. /'. Valor, fortaleza.<br />

Fortuitus, a, um. adj. Fortuito.<br />

Fortuna, ce. f. Fortuna, destino, acaso.<br />

Fortuna!, arum. f. pl, Los bienes.<br />

Fortunatus, a, um. adj. Afortunado.<br />

Forum, i. n. Foro, plaza pública.<br />

Fossa, ae. f. Fosa, hoya. || Foso.<br />

Fovea, se. f. Hoyo, caverna.<br />

Foveo, es, ere, fovi, otum. a. Fomentar.<br />

Fractus, a, um. pp. de Frango.<br />

Fragor, oris. m. Fragor, estrépito,<br />

ruido.<br />

Fragmentum, i. m. Fragmento.<br />

Frango, is, ere, fregi, fractum. a.<br />

Quebrar, quebrantar. || Demoler,<br />

destruir.<br />

Frater, tris. ra. Hermano.<br />

Fraternitas, atis. f. Fraternidad, hermandad.<br />

Fraternus, a, um. adj. Fraternal.<br />

Fraudo, as, are, avi, atum. a. Engañar.<br />

Fraus, dis.n. Fraude, engaño.<br />

Fremo, is, ere, ui, itum. n. Bramar,<br />

gritar con furor.<br />

Frendeo, es, ere, ui. 11. y<br />

Prendo, is, ere, ui. n. Crujir. ¡¡ Indignarse.<br />

Frerium, i. «. y<br />

Freni, orum. pl. m. Freno, bocado,<br />

brida.<br />

Frequens, entis. com. Frecuente.<br />

Frequcntcr. adv., comp. ¡ús., sup. issi—<br />

me. Frecuentemente.<br />

Froquentia, se. /'. Frecuencia, concurso.<br />

Frequenlo, as, are, avi, atum. a.<br />

Frecuentar, continuar.<br />

Fretum, i. n. Estrecho, brazo angosto<br />

de mar.<br />

Fretus, a, um. adj. Fiado, confiado,<br />

apoyado.<br />

Frigidus, a, um. adj. Frió.<br />

Frigus, oris. n. El trio.<br />

Frons, ontis. f. Frente, fisonomía.<br />

Fructus, fts. m. Fruto. I| Utilidad, ganancia.<br />

Frugalitas, atis./'. Frugalidad, temperancia.<br />

Frtiges, um. /'. pl, Frutos de la tierra.<br />

Frumentarius, a, um. adj. De trigo ><br />

lo locante á él.<br />

Frumentor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Buscar víveres. ¡¡ Forrajear. || Hacer<br />

provisión de trigo.<br />

Frumentum, i. «.Trigo. || El grano de<br />

la espiga.<br />

Fruor, eris, i, clus sum. dep. Vivir<br />

á su antojo, cómodamente , con<br />

holgura.<br />

Frustra, adv. En vano.<br />

Frustrar, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Frustrar.<br />

Frustrum, i. n. Trozo, pedazo.<br />

Frux. desús. Frugis. «. Producción,<br />

fruto.<br />

Fuff'etius, i. m. Fufecio.<br />

Fuga, ae. /'. Fuga. |¡ Destierro.<br />

Fúgalos, a, um. pp. de Fugo.<br />

Fugiens , culis, p. de<br />

Fugio, is, ere, i, itum. n, y a. Huir,<br />

escaparse.<br />

Fugitivus, a, um. adj. Fugitivo,<br />

Fugo, as, are, avi, atum. a. Poner<br />

en fuga, ahuyentar.<br />

Fulcio, is , ice, ¡sí, itum. a. Apuntalar.<br />

sostener.<br />

Fulgeo, es, ere, isi. ». Brillar, lucir.<br />

Fulgur, uris. 11. Belámpago, luz. resplandor.<br />

Fulmen, inis. n. Bayo.


FUN FTJT 467<br />

Fulmino, as, are, avi, atum. a. Fulminar,<br />

disparar rayos.<br />

Fumans, antis, com. Humeante.<br />

Fumo, as, are, avi, atuin. ra. Humear,<br />

ahumar.<br />

Fumus, i. m. Humo.<br />

Fúñale , is. ra. Antorcha , hacha.<br />

Functus, a, um. pp. de Fungor.<br />

Funda, re. /'. Honda.<br />

Fundamentum, i.ra. Fundamento, principio<br />

, cimiento.<br />

Funditor, oris. i». Hondero.<br />

Funditüs. adv. He raiz, del todo.<br />

Fundo, is, ere, fu di, fusum. a. Fundir,<br />

derretir. || Derramar.<br />

Fundus, i. m. Fondo ú hondón de<br />

cualquiera cosa.<br />

Funehris, o. com. Fúnebre , funeral.<br />

Funestus, a, um. adj.Mortal, funesto.<br />

Fungor, cris, i, functus sum. dep.<br />

Hacer, cumplir, ejecutar.<br />

Funiculus, i. ira. Cuerdecilla, cordelito.<br />

Funis, is. ». Cuerda, cordel, soga.<br />

Gahellus, i. raí. (¡abeto.<br />

Gabriel, elis. m. Gabriel.<br />

Cades, ium. /'. pl. Cádiz.<br />

Gaditanos, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Cádiz, gaditano.<br />

Galea, a?, f. Casco, celada, yelmo.<br />

Gàlgala, orum. ra. pi. Gàlgala, ciudad<br />

de Judea.<br />

Galli, orum. m. pl. Los Galos. || Sacerdotes<br />

de Cibeles.<br />

Gallia, 33. f. Galia.<br />

Gallilea, 33. f. Galilea.<br />

Gallilasus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Galilea.<br />

Gallicus, a, um. adj. Perteneciente á<br />

la Galia.<br />

Gali us, i. m. Gaula, francés, galo.<br />

Gallus, i. i». Galo, rio de Frigia.<br />

Gamaliel, elis. ira. Gamalicl.<br />

Ganymedes, is. i». Ganímedes.<br />

Garrulitas, atis. /'. Charla ó garla.<br />

Gaudeo, es, ere, visus sum. n. Alegrarse<br />

, gozarse.<br />

Gaudium, ii. ». Gozo, alegría.<br />

Gaza, as. /. Tesoro. riquezas.<br />

Gedcon, onis. ni. Gedeon.<br />

Gehenna ó Geena, as. f. Valle de Gennon,<br />

cerca de Jerusalon.<br />

Gelboe, es. f. Gelboe, monte de Siria.<br />

Geminatus, a, um. adj. y pp. de Gemino.<br />

Doblado , duplicado.<br />

il<br />

Funus, cris. n. Funeral, pompa fúnebre.<br />

|| Ituina, perdición.<br />

Fur, uris. m. Ladrón.<br />

Furatus, a, um.pp. de Furor.<br />

l'urax, acis. cor». Dado, inclinado á<br />

robar.<br />

Furca, a?, f. florea.<br />

Furcula , 33. f. Horquilla.<br />

Furens, ontis.coni. Furioso, delirante.<br />

Furias, arum. f. pl. Las Furias.<br />

Furibundus, a, um. adj. Furibundo.<br />

Furiosus, a, um. adj. Furioso.<br />

Furius, ii. m. Furio.<br />

Furo, is, ere. ra. enfurecerse.<br />

Furor, oris. ira. Furor.<br />

Furor, aris, ari, atus sum. dep. Robar,<br />

hurtar.<br />

Furtim. adv. Furtivamente.<br />

Furtum, i.». Robo, hurto.<br />

Fustis, is. m. Vara, palo, fuste.<br />

Fusus , a, um. pp. de Fundo.<br />

Futurus, a, um. p. ful. de Sum.<br />

Gemini, orum. m.pl. Gemelos.<br />

Gcminus , a, um. adj. Gemelo, mellizo.<br />

Gcmitus, üs. i». Gemido.<br />

Gemina , as. f. Piedra preciosa.<br />

Gomo, is, ere, ui, ilum. a. Gemir.<br />

Gener, eri. i». Yerno.<br />

Generosus, a, um. adj. Generoso,<br />

noble.<br />

Gcnialis, e. com. Alegre, gozoso, divertido.<br />

|| Dia de tiesta.<br />

Genitivus, a, um. adj. Generativo;<br />

de nacimiento, de familia.<br />

Gcnilus, a, um. pp. do Gigno.<br />

Genius, ii. i». Genio.<br />

Gons, entis. f. Nación, familia, gente.<br />

Gentiíis, e. com. Gentil.<br />

Genu. ind. En singular , y<br />

Genua, uum. ra. pl. La rodilla.<br />

Gemís, eris. ra.Género; raza, familia.<br />

Germani, orum. n. pl. Los Germanos.<br />

Gemianía, as. /'. Germania.<br />

Goro, is, ere, gessi, gestum. a. Llevar,<br />

hacer, ejercer.<br />

Geryo, onis. m. Gerion.<br />

Geselhmani. ind. Gesethmani.<br />

Gesta, orum.n.pí. Empresas, hazañas.<br />

Gestio, is, iré, ivi, itum. a. Desear<br />

con ansia. || Saltar de alegría.<br />

Gesto, as, are, avi, atum. a. Llevar.<br />

Gestus, a, um. pp. de Gero.


468 GIÙ T.YM<br />

Gcslus, ús. m. Gesto, ademan del<br />

rostro.<br />

Gcluli, orum. m. pl. GOtulos, pueblos<br />

de África.<br />

Gotnlia, ae. f. Getulia.<br />

Oigas, gantis. m. Gigante.<br />

Gigno, is, ere, genui, gcnitum. a.<br />

Engendrar.<br />

Gladiator, oris. m. Gladiador.<br />

Gladius, i. m. Espada.<br />

Glaucus, i. m. Glauco.<br />

Gloria, ¡e. /'. Gloria, reputación,-honra.<br />

Glorior, aris.ari, alus sum. dep. Gloriarse.<br />

Gloriosus, a, um. adj. Glorioso, orgulloso.<br />

Gnarus, a, uro. adj. Entendido.<br />

Gnavus, a, um. adj. Diligente, laborioso.<br />

Golgolha. ind. El monte Calvario.<br />

Goliathus, i. MÍ. Goliat.<br />

Gordion, onis. n». Gordion, ciudad del<br />

Asia.<br />

Gordius, ü. m. Gordio, rey de frigia.<br />

Graccus, i. m. Graco.<br />

Gradior, cris, di, sus sum. dep.<br />

Marchar.<br />

Gradivus, i. m. Gradivo.<br />

Grados, ús. m. Grado. || Grada, escalón.<br />

Graeci, orum. m. pl. Los Griegos.<br />

Gracia, a;, f. Grecia.<br />

Graeculus, i. m. .Nombre de, desprecio<br />

con que los Romanos trataban á<br />

los Griegos.<br />

Gnrctis, a, um.adj. Griego.<br />

Gramineus, a , um. adj. Lleno de<br />

grama.<br />

Grandis, e. com. Orando, considerable.<br />

Orando, 'mis. f. Granizo.<br />

llabeo, es, ero, ui, itum. ti. Tener<br />

tratar, poner.<br />

llabeor. cris, eri, i tus sum. pas.<br />

Ser mirado como, tratado como,<br />

ser mal tratado.<br />

llabilis, e. co»». Propio, conveniente.<br />

Ifabitaculurn. i. ». y Ilabilalio, onis./'.<br />

Habitación.<br />

Habito, as, are, avi. atum. a. Habitar<br />

, residir, morar.<br />

Habitus, ús. m. Porte exterior, airo,<br />

trazas. ¡I Hábito. || Trago.<br />

Habitus, a, um. pp. de llabeo.<br />

llaeoldama. ind. Voz compuesta do<br />

Graphium, i), ii. El oslilo, hierro ron<br />

que los romanos escribían en las<br />

tablas enceradas.<br />

Graté, adv., eomp. ¡ús, sup. issinic.<br />

Grata, graciosamente.<br />

Grates. /'. pl. Acción de gracias poi<br />

el beneficio recibido.<br />

Gratia, :o. /'. Gracia, favor.<br />

Graten, arum. f. pl. Las fres Gracias.<br />

Gratianus, i. m. Graciano.<br />

Gratiosus, a, um. adj.Gracioso, agradable,<br />

benélico.<br />

Gratis, adv. Gratuitamente.<br />

Gratulabundus, a, um. p. de futuro.<br />

felicitante.<br />

Gratulalio, onis. f. felicitación.<br />

Gialulor, oris, ari, alus sum. drp.<br />

felicitar.<br />

Gratusa, a, um. adj. Grato, reconocido,<br />

agradable.<br />

Grávate y Gravalim. adv. Con dificultad,<br />

difícilmente.<br />

Gravis, c. com. Grave, fuerte, pesado.<br />

Gravitas, atis. /'. Gravedad, íirmeza,<br />

dignidad.<br />

Gravitei'. adv., com. ios., sup. issimo.<br />

Gravo, seria , íirnienicnlo,<br />

Gravor, mis, ari, ales sum. pas. de<br />

Gravo. Cargar, importunar, molestar.<br />

Gromium, ¡i. n. Gremio, regazo, seno<br />

do la palria.<br />

Gres, egis. /'. Rebaño, muchedumbre.<br />

Gubernator, oris. ni. Piloto. || Gobernador.<br />

Gustos, íis. »». Gusto.<br />

Gutlus, i. m. Vasija do cuello estrecho.<br />

|| Vinagrera.<br />

Gyiipus, i. ra. Gilipo.<br />

Gymnasiom, :i. n. Gimnasio, colegio.<br />

dos siriacas que significa campo de<br />

sangre.<br />

Hadónos, OÍ/O. Casia aquí, hasta diera.<br />

lladromentiini, i. ». I ladronicio.<br />

Ihodinns, a. um. adj. Lo perteneciente<br />

al cabrilo.<br />

Hiedus. i. m. Cabrito.<br />

Ihemon , onis. i». Ilomon.<br />

f la'.coditas , aiis. /'. Heredad, sucesión.<br />

llrcioo.es, ere, r, si, ¡csuin, n. Dudar,<br />

oslar incierto. || Pararse.<br />

IIteres , iedis. ni. y /'. Heredero, beredora.<br />

¡I.osilalio, onis. /'. Incerlidtimbre.


11ER<br />

H.vsilo, as, are, avi, atum. n. Dudar.<br />

|| lisiar perplejo é irresoluto.<br />

Ilalirarnasuin, i. «. Halirarnaso.<br />

Hálitos, ñs. ni,. Hálito, aliento.<br />

i tniiadi ¡.ules, uní. /'. pl. Amadriada.<br />

¡laniilcar , aris. m. Itinñlear.<br />

Hamnion, onis. n¡. Ilamnion, sobro-<br />

IKUlllll o de Júpiter.<br />

Ilamus, i. ni. Anzuelo.<br />

Himno, onis. ni. ll.innon.<br />

Hariola . as. /'. Adivina.<br />

Harpocratos, is. m, Hnrpúcratos,<br />

líarpyas, arum. f. pl. Das arpías.<br />

Hasta", ir. f. Dardo, lanza, venablo,<br />

alábanla.<br />

Ilaiul. údv. -No.<br />

liaudquaqiiain. adv. Da ningún modo,<br />

en manera alguna, nada menos.<br />

Ilnurio. is. iré. si, símil, a. Sacar,<br />

exlraer, percibir. || Consumir, devorar.<br />

líaoslos, a, um. pp. río Haurio.<br />

Helio, es. /'. Ilebe, escanciadora de<br />

los dioses.<br />

Hclielo, as, are, avi, atum. a. Embotar.<br />

|| Debilitar, enflaquecer.<br />

Hebrieiis, .1. um. adj. y llebrei. m um.<br />

Mí. p!. Hebreo; los hebreos.<br />

llórate, es. f. Ilccate.<br />

Héctor, oris. vi. Héctor.<br />

ilecuba , ic. /'. Iléenba.<br />

Hederá, n\ /'. V'cdra.<br />

Ilclenus, i. ui, Heleno<br />

lleli', T. Eli.<br />

lidiadas, uní. /'. pl. fas licuados, hijas<br />

di Sol y de Ctinicne.<br />

Ilellesponius, i. m. Helesponto.<br />

llephesüon, onis. ni. El'estion.<br />

llerlia, as. /'. \ erba.<br />

lien ules . is. MI. Hércules.<br />

Hereditarias , a , um. adj. Hereditario.<br />

Herennius, ii. ni. Ilercnio.<br />

llores, is. m. Erizo.<br />

Heri. adv. Ayer.<br />

iloi inalhena'. arum. f. pl. Estatuas de<br />

Mercurio > Minerva, en una sola<br />

base.<br />

Ilermeroles, um. ni. pl. Estatuas do<br />

Mercurio y del Amor en una misma<br />

base.<br />

líennos, n\ ni. lilis!o. cabeza de Mercurio.<br />

llerodianus, a. um. Perteneciente á<br />

Heredes.<br />

Heredes, ¡s. m. Heredes,<br />

lícrodiadcs, adis. f. Ilerodías<br />

lleroicus, a. uní. adj. Heroico,<br />

lloros, oís. ii: Héroe.<br />

IIOU 469<br />

lleras, i. ni. Amo, dueño, señor.<br />

1 lesione, es. /'. Ilesione.<br />

Hesperia , ÍO. f. Hesperia.<br />

Hespéridos, um. f. pl. I.as Hespéridos.<br />

llcsperius, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Hesperia,<br />

fleu. inlerj. ¡Ay de mí! Oh! Ali! A y!<br />

Hiberna, orum. n, pl. Cuarteles de<br />

invierno.<br />

Hic, hice, lioc. pro», demoslr. Eslc,<br />

aquel, tal.<br />

Hic. adv. Aquí.<br />

Hicce, hascco, hocce. V. Hic, luce, hoc.<br />

Hieras, emis. f. Invierno, tempestad.<br />

Hiero, onis. in. Hieron.<br />

Hierosolyma, iv.f. Jerusalem.<br />

llierosolymitanus, a, um. adj. De Jerusalem,<br />

Jerosolimitano.<br />

Hilaré, adv., comp. iüs., sup. issime.<br />

Alegremente.<br />

llilaritas, atis, /'. Alegría, júbilo, regocijo.<br />

llinc. adv. De aquí, desde aquí. || Por<br />

aquí y por allí.<br />

Ilippias , ic. ni. lupias.<br />

Ilippocriinpus, i. m. é<br />

llippocanipo, es. f. Hipocampo, caballo<br />

marino de Neptuno.<br />

Ilippodame, es. é Hippodamia, a\ /'<br />

íüpodamia, hija de ¡inoniao.<br />

Hippolocus, i. m. Hipoloco.<br />

llíppolyto, es. /'. Hipólita.<br />

Ilippolylus, i. ni,. Hipólito.<br />

Hircanus, i. m. llircano.<br />

llircinus, a. um. adj. Cosa de chivo.<br />

Mirando, inis. (. Golondrina.<br />

Hispania, ic. /'. España.<br />

Hispanos, a, um. adj. Hispano, español.<br />

Historia, a;, f. Historia.<br />

Ilodie. adv. Hoy, en el día de hoy.<br />

llodíenuis, a, um. adj. Lo de hoy, lo<br />

perteneciente al diá de hoy.<br />

Homicida, ai. f. Homicida,<br />

llomicidium, ii. n. Homicidio.<br />

Homo, inis. m. Hombre.<br />

Honestas, atis. f. Honestidad, virtud.<br />

Honestes, a, um. adj. Honesto.<br />

Honor, oris. )». Honra, honor, dicnidad.<br />

Honoratos, a. um. adj. Honrado, ilustre.<br />

Honorífico, ade, comp. cenliús., sup.<br />

cenlissimé. Honradamente.<br />

Ilonorificus, a, um. adj. Honorífico.<br />

Ilonoro, as , are, avi atum. o. Honrar<br />

llura, as. /'. llora.<br />

I lo i alius. ii. m. Horacio.


470 HOS HYP<br />

Horologium, ii. ». Reloj.<br />

Horrendus, a, um. adj. Horrendo,<br />

horrible.<br />

Horreum, i. «. Granero, troj.<br />

Horribilis, c. com. Horrible.<br />

Horror, oris. m. Horror, espanlo.<br />

Hortator, oris. m. Exhortador.<br />

Hoiiatrix, icis. /'. Exhortador:).<br />

Hortatus, a, um. adj. Exhortado.<br />

Hortor, aris, ari, atus sum. dep. Exhortar.<br />

Hortus, i. m. Huerto.<br />

Horus, i. m. Horo, ídolo que representa<br />

al Sol entre los Egipcios.<br />

Hospes, itis. •>». Huésped , extrangero.<br />

Hospitalis, o. com. Hospitalario.<br />

Hospitium, ii. n. Hospicio, hospitalidad.<br />

Hospitns, a, um. adj. Huésped, extrangero.<br />

Hossanna. interj. tomada del hebreo.<br />

Viva el Altísimo , el enviado.<br />

Hostia, as. [. Víctima, hostia.<br />

Hostilia, a?, f. Palacio do Hostilia.<br />

Hostilis, e. com. Hostil.<br />

Hostiliter. acto. Hostilmente.<br />

Hostilios, ii, m. Hostilio.<br />

Hostis, is. ni. y f. Enemigo, enemiga.<br />

lloc. adv. Aquí, acá.<br />

Humanitas, atis. f. Humanidad, indulgencia.<br />

|| Humanidades.<br />

Hmnanitor. adv. Humanamente.<br />

Humanus, a, um. adj. Humano.<br />

Humeros, i. m. Hombro.<br />

Humilio, as, aro, avi. atum. a. Humillar.<br />

Humilis, o. com. Humilde, bajo, oscuro.<br />

Humilitas, atis. f. Humildad, bajeza.<br />

Humor, oris. m. Humor, vapor.<br />

Humus, i. DI, Tierra.<br />

Hyacinthos ó Hyacintus, i. m. Jacinto.<br />

Hybernus, a, um. adj. Invernizo.<br />

Hydra, a 1. /'. Hidra.<br />

Hylas, n\ /'. Hilas.<br />

Hymeníous, ei. m. Himeneo,<br />

Hymnus, i. m. Himno.<br />

Hypendes, is. f.Hipénides.<br />

Hyperion, onis. i». Hiperion, hijo de<br />

Titán y do la Tierra, padre del Sol.<br />

Hypoerita, ¡e. m. /'. Hipócrita.<br />

Iarbas, so m. Iarbas.<br />

Ignominia, a<br />

Ibi. adv. Allí.<br />

Icarns, i. m. Icaro.<br />

Ico, is, ore, i, ctum. a. Golpear', herir.<br />

Ictus, üs. ni. Golpe, herida.<br />

Ictus, a, um. pp. de Ico.<br />

Ida, a?, ó Ido, es. f. Monto Ida.<br />

Iclaeus, a, um. adj. Perteneciente á Ida.<br />

Idcirco. adv. Por esto, por eso, por<br />

lo mismo.<br />

Idem, eadem, idem. pron. demoslr.<br />

El mismo, la misma, lo mismo.<br />

Idemtidem. adv. De cuando en cuando.<br />

Ideò. eonj. y adv. V. Idcirco.<br />

Idolatria, a?, f. Idolatría.<br />

Idóneos, a, um. adj. Propio, capaz,<br />

apto, idóneo.<br />

Idumea, 83. f. Idumea.<br />

Idus , uum. f. pl. Los idus.<br />

Iens , cuntís, p. de Eo.<br />

Iesus, üs. m. V. Jesus.<br />

Igitur. eonj. Pues, luego, con que.<br />

Ignaros, a, um. adj. Ignorante.<br />

Ignavia, 03. f. Cobardía.<br />

Igneus, a, um. adj. ígneo, de fuego.<br />

Ignis, is. ni. Fuego,<br />

lgnobilis, e. com. Innoble, oscuro.<br />

1. /'. Ignominia, deshonor.<br />

Ignorantia, se. /'. Ignorancia.<br />

Ignoro, as, are, avi, atum. o. Ignorar.<br />

Ignoseo, is, ere, novi, notum. a. Perdonar.<br />

Ignolus, a, um. pp. de Ignoseo.<br />

Ilios, ii. /'. ó llium, ii. «.Ilion.<br />

Ilithysa. a?. /'. Ilitisia.<br />

Illa'sus, a, um. adj. Ileso, no ofendido.<br />

Ule, illa, illud. pron. demoslr. Él,<br />

aquel, ella y aquella.<br />

Illlbatus, a, um. adj. Inviolable, incorrupto.<br />

Illio. adr. Allí.<br />

Illioio, is, ere, loxi, lectuni.o. Atraer<br />

con halagos.<br />

Illico. adv. Al instante, al ponto.<br />

Illinc. adv. Do allí, do aquel lugar,<br />

lllue. adr. Allí, cu acpiel lugar.<br />

Uluceo, es, ero, xi. u. ó<br />

Illucesco, is, oro. xi. n. Alborear,<br />

amanecer.<br />

Illudo, is, ero, si, sum. a. Burlarse,<br />

mofarse.<br />

Illustris, e. con». Ilustre, brillante.<br />

Illuvies, ei. /'. Inundación. || Muladar.<br />

Illyria, a>. /'. tliria.


IMP IMP 471<br />

Illyrious, a, una. adj. Ilírico, de Iliria.<br />

Illyrii, orum. m. pí. Los Ilirios.<br />

Iln.s, i. m. lio, liijo de Tros, rey de<br />

Troya.<br />

Imago, inis. f. Imagen, estatua, ti.<br />

gura.<br />

Imbocillis, o. com. Imbécil, flaco, débil.<br />

Imbecillus, a, uní. ailj. Imbécil, enfermo.<br />

Imbellis, e. com. Cobarde.<br />

Imber, bris. m. Lluvia.<br />

Imbuo, is, ere, i, tum. a. Llenar,<br />

imbuir , empapar,<br />

imbuíup, a. um. pp. de Imbuo.<br />

Imitatus, a, um. pp. de.<br />

Imitor, aris, ari, alus sum.nep. Imitar.<br />

Immanis, e. com. Inhumano, cruel,<br />

bárbaro. fiero.<br />

Immanitas, atis. f. Barbarie, crueldad.<br />

Immaturus, a, um. adj. Prematuro,<br />

fuera de sazón.<br />

Immemor, oris. com. El que no se<br />

acuerda<br />

tnimensus. a, um. adj. Inmenso, excesivo.<br />

Immeritó. adr- Sin razón, sin motivo.<br />

Immerllus. a, um. adj. Inocente, sin<br />

culpa. |¡ No merecido,<br />

lmminens, entis. com. Inminente, lo<br />

que amenaza.<br />

Immíneo. es, ere, ui. ». Amenazar,<br />

dominar.<br />

¡mminuo, is, ero, i, (um. a. Debilitar.<br />

Imminutus, a, um. pp. de Inminuo.<br />

Immissus, a, um. pp. de<br />

Immitio, is, ere, isi, issum. a. Arrojar.<br />

¡I Introducir.<br />

Immobilis, e. com. Inmóvil.<br />

Immoderalos, a, um. adj. Desmesurado,<br />

excesivo.<br />

Immodicé. adv. Con exceso, excesivamente.<br />

lmmolandus, a, um. p. de fut. en<br />

dos de<br />

tmnioio, as. are, a vi, atum. a. Inmolar.<br />

Inmortalitas, atis. f. Inmortalidad.<br />

Immulgoo, es, ere. n. Ordeñar.<br />

Immunitas, atis. f. Inmunidad, exención.<br />

fmó. ron/. .Mas, al contrario . antes<br />

bien.<br />

Impar, aris. rom. Impar, desigual.<br />

Impaliens, entis. com. Impaciente.'<br />

Impatientiüs. adv. Muy impacientemente.<br />

Impávidos , a , um. adj. Impávido . sin<br />

pavor.<br />

hnpedimentum, i. n. Estorbo, impedimento.<br />

Impedio, is, iré, ivi ó ii, itum. a.<br />

Impedir.<br />

Impeditus, a, um. pp. do Impedio.<br />

Impendo , is, ere, i, sum. a. Gastar,<br />

expender, desembolsar.<br />

Impensa, oa. /'. Gasto.<br />

Impensé. adv. Suntuosamente.<br />

Imperator, oris. m. General, emperador.<br />

Imperatorius, a, um. adj. Imperatorio.<br />

Imporatus, a, um. pp. de Impero.<br />

Imperfectus, a, um. adj. Imperfecto.<br />

Imperitia, aa. /'. Impericia.<br />

Imperito, as, are, avi, atum. V. Impero.<br />

Imperium, ii. n. Imperio, autoridad,<br />

mando.<br />

Impero, as, are, avi, atum. a. Mandar<br />

, imperar.<br />

Impertió, is, iré, ivi ó ii, itum. n.<br />

Comunicar, dar parte.<br />

Impelo, is, ere. a. Asaltar, herir.<br />

Impetro, as, are, avi, atum. a. Obtener.<br />

|| Impetrar.<br />

ímpetus, ús. m. ímpetu, ardor.<br />

Impío, adv. Impíamente.<br />

Impidas , atis. f. Impiedad.<br />

Impigor, gra . grum. adj. Vivo, activo.<br />

Impigré. adv. Valerosamente.<br />

Imperigo, is, ere, pegi, pactum. o.<br />

Aplicar.<br />

Impius, a, um. adj. Impío.<br />

lmplacabiüs, e. com. Implacable.<br />

hnpleo, es, ero, evi, etum. o. Llenar.<br />

Implexos, a, um. pp. de Implecto.<br />

Implícalos, a, um. pp. de Implico.<br />

Implícitas, a, um.pp. de<br />

Implico, as, are, avi ó cui, atum ó<br />

itum. a. Embarazar, implicar.<br />

Imploro, as, are, avi, atum. a. Implorar.<br />

Impono, is, ere, sui, situm. a. Poner,<br />

imponer.<br />

Impositus, a, um. pp. de Impono.<br />

Impotons, entis. com. Impotente.<br />

Impresus, a, um.pp. de Imprimo.<br />

Imprimís, adv. Primera, principalmente.<br />

Imprimo, is, ere, pressi, presum. a.<br />

Imprimir, señalar, marcar.<br />

Improbé, adv. ímproba, maliciosamente.<br />

Improbitas, atis. /. Maldad.<br />

Improbes, a, um. adj.Malo, malvado.<br />

Improsper, a, um. adj. Infeliz.


472 INC INC<br />

Improvisos, a, um, adj. Improviso,<br />

repentino.<br />

imprudens, enlis. com, Imprudente.<br />

Imprudente!', adv. Imprudente, temerariamente.<br />

|| Ignorante, equivocadamente.<br />

Imprudencia, aa. f. Imprudencia.<br />

Impubes, is 6 cris. i», y f. Muy joven<br />

Impudens, ontis. com. Impudente.<br />

Impudicitia, as. /'. Desenvoltura.<br />

Impulsus, a, oca.pp. de Impelió.<br />

Impune, adv. Impunemente, sin casligo.<br />

Impunitas, atis. f. Impunidad, licencia.<br />

Impunitus, a, um. adj. Impune, no<br />

castigado.<br />

Impuras, a, um. adj. Impuro.<br />

¡mus, a, um. adj. ínfimo, bajo, profundo.<br />

In. prep. de acus. con movimiento y<br />

de abl. sin él. En, hacia, sobre,<br />

por, á, contra.<br />

InoBStimabilis, o com. Inestimable.<br />

Inambulo, as ,are, avi, atum. a. Pasearse<br />

, vagar.<br />

Inanis , o. com. Vano, vacío.<br />

Inauditus, a, um. adj. Inaudito.<br />

Inauris, is, é inaures, um. m. pl.<br />

Pendientes, zarcillos.<br />

Incalesco, is, ere, lui. n. Calentarse.<br />

Incantatus, a, um. pp. de<br />

Incanto, as, aro, avi, atum. a. Encantar,<br />

hechizar.<br />

Incautus, a, um. adj. Incauto, no<br />

prevenido<br />

Incodo, is, ero, essi, essum. n. Ir,<br />

marchar, venir.<br />

Incendium, ii. «. Incendio.<br />

Inccndo, is, ere, i, sum. a. Quemar,<br />

encender, incendiar.<br />

Incensus , a, um. pp. de Inccndo.<br />

Inceptum, i. n. ó<br />

Inceptus, üs. m. Empresa, proyecto.<br />

Inceptus, a, um.pp. de Incipio.<br />

Incertus, a, um. adj. Incierto, inseguro.<br />

Iocesso, is, ore, ivi, itum. ». Acometer<br />

, atacar.<br />

Incessus, irs. m. El paso, el continente.<br />

fnchoo, as, are, avi, atum. u. Incoar,<br />

comenzar.<br />

Incido, is, ere, i, casum. n. Caer en,<br />

ó sobre. ¡| Llegar.<br />

Incipio, is, ere, epi, opluni. a. y n.<br />

Comenzar, empezar, emprender.<br />

Incitatus, a, um. pp. do<br />

Incito, as, are, avi, atum. a. Animar,<br />

excitar.<br />

Inciius, a, um. adj. Vehemente.<br />

Indarno, as, aro, avi. atum. a. y n.<br />

Gritar, llamar en alta voz o á gritos.<br />

Indemonici', adv. Cruel, áspera, rigorosamente.<br />

Indemonila, ne. /'. Crueldad, aspereza<br />

, inclemencia.<br />

Inclínales, a , um. pp. de<br />

Inclino, as, are, avi, atum. a. y n.<br />

Inclinarse, doblarse, bajarse.<br />

Includo, ¡s, ero, si, sum. a. Encerrar.<br />

Inelusus, a, um. pp. de Includo.<br />

Inclytos, a, um. adj. famoso, ínclito.<br />

Incoaptum, i. ». Y. Inceptum.<br />

lncognitiis, a, um. adj. Desconocido<br />

incógnito.<br />

íncola, se. m. y /'. Habitante, morador.<br />

Incoio, is, ere, ni, ultum. a. Morar,<br />

habitar.<br />

Incolumis, o. cor». Eulero, sano y<br />

salvo.<br />

Inconmiodum, i. ». Desventaja, perjuicio.<br />

Incomnrodus, a. um. adj. Incómodo,<br />

importuno.<br />

Incondilus, a, um. adj. Confuso, desordenado.<br />

Inconsideratus, a, um. adj. Inconsiderado.<br />

lnoonstans, antis, coi». Inconstante,<br />

ligero.<br />

Inconstantia, ;c. /'. Inconstancia, ligereza.<br />

Inconsulto, adv. ó Inconsulto, adv. Inconsideradamente.<br />

Inconsultos, a, um. adj. No consultado.<br />

Incredibili.-!, o. coni. Increíble.<br />

Incredibiliter. adv. De. un modo quo<br />

excedo á la credulidad.<br />

Incrementólo, i. ». Aumento, incremento.<br />

Increpito, as. are. avi, aloni, a. Increpar,<br />

reñir, reprender.<br />

Increpo, as, aro. avi, alino, a. y il.<br />

Sonar, resonar. || Increpar,reprender.<br />

Incrusco, is, ero, evi, cluni, a. Cíe<br />

cor.<br />

Incubo, as, aro, bui, itum. ». Desean<br />

.sar recostado, ocharse, recostarse.<br />

[lleulles, a, uní. «r/j. Inculto, grosero.<br />

Incuria, ;e. /'. Incuria, descuido.


1NE<br />

INF 473<br />

Inoursio, onis. f. Incursión, invasión. Ino.xorabilis, c. coi». Inexorable.<br />

Incurso, as, are, avi, atum. n. Cor­ lnexplicabilis, o. com. Inexplicable.<br />

rer hacia arriba, atacar.<br />

Infaceto, adv. fríamente, sin gracia,<br />

lnculio. is, ere, ussi, ussum. «. He­ s<br />

rir. || inspirar, poner, introducir.<br />

Indo. adv. De allí, desde allí.<br />

Index, icis. ra. índice, signo.<br />

Indi, orum. m. pl. Indios.<br />

India, av. /'. India.<br />

Indicens, ontis. com. Que ordena.<br />

Indicium , ¡i. ii. Indicio, señal. || Denuncia.<br />

Indigeo, es, ere, gui. n. Necesitar,<br />

estar pobre.<br />

Indignado, onis. /'. Indignación, cólera.<br />

Indígnalos, a, um. adj. Indignado.<br />

Indigné, adv. Indigna, ignominiosamente.<br />

Indignilas, atis. f. Vileza, bajeza, indignidad.<br />

Indignor. aris, ari, alus sum. dep.<br />

Indignarse, ser indigno.<br />

Indignos, a, um. adj. Indigno.<br />

Inditus, a, um. pp. de<br />

Indo, ¡s, ere, didl. dílurn. a. Dar,<br />

poner coto.<br />

Indociüs . e. comí. Indócil.<br />

índoles, is. /'. índole, carácter.<br />

Indomiiiis, a, um. adj. Indómito, indomable.<br />

Indonatus, a, um. adj. No donado,<br />

no recompensado,<br />

lndubitntus, a, um. adj. Indubitado,<br />

evidente.<br />

Induciai, arum. f. pl. Treguas.<br />

Induro, is, ere, xi, ctum. a. Inducir,<br />

excitar, introducir.<br />

Inductus, a, um. pp. de Induce.<br />

Indulgens, cutis, coi». Indulgente,<br />

blanco.<br />

hidulgenlia, ¡e. /'. Indulgencia, dulzura.<br />

Indulgeo , es. ere, ulsi. o. Favorecer. |]<br />

Entregarse á.<br />

Indumentum, i. n. Vestido.<br />

Induo, is, ere, i, tum. a. Vestir, revestir.<br />

Induro, as, are, avi, atum. «. Endurecer<br />

, fortificar.<br />

industria, ac /'. Industria.<br />

lndustrius, a. um. adj. Activo, celoso.<br />

Indutus, a. uní. adj. Vestido, revestido.<br />

Inedia . ic. /'. Dieta , abstinencia<br />

luco, is, iré, ¡vi o ii, itum. u. Comenzar,<br />

venir á, meterse en, exponerse.<br />

!n donaire.<br />

Infacetas, a, um. adj. Frió, insípido.<br />

Infamia, ai. f. Infamia.<br />

Infandiis, a, um. adj. Infando, horrible.<br />

Infans, antis, m. y f. Niño, niña. || Cachorrillo.<br />

Infantinos, i. m. Infantico, ca. || Niño<br />

tierno.<br />

Infaustos, a, um. adj. Infausto, infeliz.<br />

Infectas, a, um. pp. de Infició.<br />

Infolicitas, atis./'. Infelicidad.<br />

Infelix, icis. com. Infeliz, desgraciado.<br />

Infensus, a, um. adj. Implacable, ¡rrilado.<br />

Inferí, orum. m. pl. Los infiernos.<br />

Inferior , oris. comp. de Inferas. Inferior<br />

, mas bajo.<br />

Infero, ers, forro , tuli, latum. a. Llevar<br />

adentro, causar, ocasionar , entrar.<br />

Infesto, as, are, avi, atum. a. Infestar.<br />

|| Hacer daños, correrías.<br />

Infició, is, ero, feci, feclum. a. Inficionar.<br />

|| Teñir, viciar, corromper.<br />

Inligo , is, ere , xi. xum. a. Fijar, clavar,<br />

hincar.<br />

Intuíais, a, um. adj. ínfimo, último.<br />

lnünitus, a, um. adj. Infinito.<br />

Inlirmitas, atis. /'. Enfermedad, debilidad,<br />

flaqueza.<br />

Intimáis, a, um. adj. Débil, llaco, endeble<br />

, enfermo.<br />

Inlixus, a, um. pp. do Infigo.<br />

Inflamo, as, are, avi, atum. o. Inflamar.<br />

ínllatus, a, uno. adj. Inflamado, inspirado.<br />

|| Hinchado, inflado.<br />

lnlligo, is, ere, N¡, ctum. a. Dar, herir.<br />

|| Aplicar, imponer.<br />

Inflo, as, are, avi, atum. a. Soplar,<br />

llenar, inflar.<br />

Inlluo, is , ere, \i, fluxuni.»». Correr,<br />

inundar.<br />

tnl'odio, is, ere.odi, ossum. a. linter<br />

rar.<br />

Informis, e. com. Informe, tosco, grn<br />

sero.<br />

Informo, as, are, avi, atum. a. Diseñar.<br />

|| Informar.<br />

tnfra. prep. acus. bajo.<br />

Infrñ. adv. Debajo,por debajo.<br />

ínfula, ai. f. Mitra, adorno sagrado<br />

para los sacrificios.


474 INO 1NS<br />

Infundo , is, ere, udi, fussum. a. Ver­ Inopinatus, a. um. adj. Impensado,<br />

ter, derramar. || Infundir.<br />

improviso, inopinado.<br />

Ingemino, as, are, avi, atum. a. Do­ Inopinus, a, um. V. Inopinatus.<br />

blar, repetir.<br />

Jnops, opis. com. Pobre.<br />

Ingemisco, is, seere, mui. n. é<br />

In prinils. adv. V. Imprimís.<br />

Ingenio, is, ere, ui, ctum. n. Gemir. Inquaiti, is, it. defect. Digo, diré. di­<br />

Ingeniosus, a, um. adj. Ingenioso.<br />

ce , dices.<br />

Ingenium, ii. «.Ingenio.<br />

Inquietes, a, um. adj. Inquieto.<br />

Ingens, entis. com. Grande, conside­ Inquino, as, are, avi, atum a. Corrable.romper.<br />

¡| Manchar.<br />

Ingenuus, a,, um. adj. Noble, inge­ Inquio , is. V. Inquam.<br />

nuo.<br />

Insania, ce. f. Locura, demencia.<br />

Ingero, is, ere, gcssi, gestum. a. In­ Insatiabilis, e. com. Insaciable.<br />

gerir. |] Meter. || Arrojar, lanzar. Inscendo, is , oro, si, sum. a. Ascen­<br />

Ingeslus, a, um. pp. de Ingero.<br />

der , subir.<br />

Ingratus, a, um, adj. Ingrato, des­ Inscia, ai. /'. Ignorancia.<br />

apacible.<br />

Inscius. a, um. adj. Ignorante.<br />

Ingravesco, is,scere. n. Aumentarse, Inscribo, is, ere, psi, ptum. a. Ins­<br />

crecer.<br />

cribir-.<br />

Ingredior, eris, i, gressus sum. dep. Inscriptio, onis. /'. Inscripción, monu­<br />

Entrar.<br />

mento.<br />

Ingressus, a, um. pp. de Ingredior. Inscriptos, a, um. pp. de Inscribo.<br />

Inhonesto, adv. Deshonesta, desen- Inseclor, aris, ari, alus sum. dep.<br />

vucllamenlc.<br />

Perseguir.<br />

Inhonesto, as, are. avi, atum. a. Des­ Insoculus, a, um. pp. de Insequor.<br />

honrar.<br />

Insepultos, a, um. adj. Insepulto.<br />

Inhumatus, a, um. adj. >,'o enterra­ Insequor, eris, i, culus sum. dep. Sedo,<br />

insepulto.<br />

guir , perseguir.<br />

tniens, entis. p. de Ineo.<br />

Insero, is, ero, sovi, silum. o. Incul­<br />

Inimicilia, a?. /'. Enemistad.<br />

car. || Ingerir-, insertar.<br />

Inimicus, a, um. adj. Enemigo.<br />

Inseríais, a, um. pp. de Insero.<br />

lniqué. adv. Injusta . inicuamente. Insldeo, es, ere, edi, essum. «. Estar<br />

Iniquus, a, um. adj. Injusto, inicuo. sentado.<br />

Initio, as, aro, avi, atum. a. Iniciar. Insidias , arum. f.pl. Emboscadas, ase­<br />

Initium, ii. n. Principio, comienzo. chanzas.<br />

Inilus, a, um. pp. do Ineo.<br />

Insidior, aris, ari, alus sum. dep.<br />

Injectus, a , um. pp. de<br />

Proparar asechanzas, emboscadas.<br />

Injicio, is, ere, jeci, jectum. a. Po­ Insidiosus, a, um. adj. Insidioso, faner<br />

en , ó sobre. || Inspirar.<br />

laz.<br />

Injuria , aa. f. Injuria.<br />

Insido , is, ere, sedi, sessuni. n. Sen­<br />

Iniussus, ús. m. Sin orden.<br />

tarse sobre, colocarse en. || Sumer­<br />

Injustos , a , um. adj. Injusto.<br />

girse, bajar, hundirse.<br />

Innixus, a, um. pp. de Innitor.<br />

Insigne, is. n. Señal, indicio , nota.<br />

Innocentia, SÍ. f. Inocencia.<br />

Insignia, um. m. pl. Armas, insig­<br />

Innolosco, is, ero. n. Sor conocido, nias.<br />

hacerse célebre.<br />

lnsignis, o. rom. Insigne, señalado,<br />

Innoxios, a, um. adj. Inocente, in­ distinguido.<br />

ofensivo.<br />

Insilio , is, iré, ni ó ¡i, iilUnn. a. Sal­<br />

Inmunerabilis, e. com. Innumerable. tar en, sobre ó dentro.<br />

Innumerus, a, um. adj. Innumerable. Insimulo, as, are. avi, atum. a. Acu­<br />

tnnuo, is, ere, i, tum. n. Hacer sesar.ñas con la cabeza, manifestar la Insinuó, as, are, avi, atum. a. Insi­<br />

voluntad con señas.<br />

nuar, introducirse con maña.<br />

lno, us. /'. Ino, hija de Cadmo y de Insisto, is, ere, slili. stitmn. ti. Insis­<br />

Hermione.<br />

tir , estribar , apoyarse.<br />

Inopia, o?, f. Pobreza , escasez , mise­ Insitus, a, um. pp. de Insero.<br />

ria.<br />

Insolens, entis. com. Insolente.<br />

Inopinans, antis, com. Incauto, des­ Insolentia, a?. /'. Altivez, insolencia.<br />

prevenido.<br />

Insólitos, a, um. adj. Extraordinario.


INT INT 475<br />

Insons, ontis. cor». Inocente.<br />

Inspecto, as, are, avi, atum. a. Ver,<br />

consirlerar.<br />

Inspicio, is, ere, pexi, pectum. o.<br />

Examinar, observar.<br />

Inspno, ¡s, ere, i, itum. «. Escupir<br />

encima.<br />

Instar, ind. Semejanza, comparación. (|<br />

Modelo.<br />

Instauro, as, are, avi, atum. o. Instaurar<br />

, renovar.<br />

Ínstenlo, is , ere , stravi, stratum. a.<br />

Revestir, cubrir.<br />

Instituo, is, ere, i, tura. a. Instituir,<br />

eslalilocer.<br />

Inslitutum. i. ». Instituto, propósito,<br />

objeto.<br />

Institutos, a, um. pp.de Instiluo.<br />

Insto, as. aro. stiti, stilum. n. Instar,<br />

dar prisa.<br />

[nstruclus, a, um. p/i. de Instruo.<br />

Instrumenlum, i. n. instrumento.<br />

Instruo, is, ere, xi, ctum. a. Ordenar<br />

, instruir.<br />

lnsuesco, is, ere, suevi, suolum. n.<br />

Acostumbrarse.<br />

Insuctus, a, um. adj. Desacostumbrado.<br />

ínsula, as. f. Isla.<br />

Insulto, as, are, avi, atum. a. Saltar<br />

sobre. ¡| Insultar.<br />

Insum, ¡nes, fui, esso. ». Estar en.<br />

Insuper. adv. Sobre, encima.<br />

Insusiirro, as. aro, avi, atum. a. Susurrar<br />

, hablar bajo.<br />

Intactas, a, um. adj. Intacto.<br />

Integer, gra, grum. adj. íntegro.<br />

Inlngritas, atis. f. Integridad.<br />

Integumenlum. i. n. Cubierta, tapa. ||<br />

Prelexl o, color.<br />

Intolligo. is, ero, lexi, leclum. a.<br />

Comprender. entender.<br />

Inteniperans, antis, cor». Intemperante,<br />

incontinente. inmoderado.<br />

Intemperies, ei. /'. Intemperie. || Ridiculez,<br />

extravagancia.<br />

Intempestivo. adv. fuera de propósito<br />

. ,¡ deshora.<br />

Intempestiis, a. uní. adj. Sin ruido. ||<br />

Profundo.<br />

Intcndo, is, ere. i. itum. a. Dirigir,<br />

esforzarse.<br />

Inténtales. a, um. adj. Intentado, no<br />

ejecutado.<br />

Intentus, a,um. adj. Átenlo.<br />

ínter, prep. «c«s. Entre, enmedio<br />

de.<br />

Intercipio, is, ere, cepi, plum. a. Interceptar.<br />

|| Apoderarse de.<br />

Interoludo, is, ere, si, sum. a. Encerrar.<br />

Interclusus, a, um. pp. de Intercludo.<br />

Interdico, is, ere, xi, ctum. a. Prohibir.<br />

Interdiu. adv. Durante el dia.<br />

Interdum. adv. De tiempo en tiempo.<br />

Interea. adv. Entre tanto.<br />

Interemptus, a , um. pp. de Interimo.<br />

Interno, is, iré, ii, itum. n. Morir.<br />

Interfector, oris. m. Matador.<br />

Interfectus, a, um. pp. de<br />

Interlicio, is, ere , feci, fectum. a. Malar.<br />

Interina, adv. Durante esto tiempo.<br />

Interimo, is, ore, emi, emptum. a. Matar,<br />

hacer morir. || Extinguir.<br />

Interior, iris. com. Interior.<br />

lnteritus, üs. m. Muerte, desolación,<br />

ruina.<br />

Interjectio, onis. f. Interposición, mediación.<br />

|| Interjección.<br />

Interjcctus, a, um. pp. do<br />

Interjicio , is, ere, jeci, jectum. a. Interponer<br />

, mezclar.<br />

Intermitió, is, ero, isi, issum. a. Interrumpir.<br />

Intermissus, a, um.pp. de Intermitió.<br />

Inlermixtus, a , um. pp. do Intei niisceo.<br />

Mezclado.<br />

Internecinus, a, um. adj. Mortífero. ||<br />

Carnicero.<br />

Enterneció, onis. f. Carnicería, matanza.<br />

|| Derrota.<br />

Intornccivus, a, um. V. Internecinus.<br />

Interpello, as, are, avi, atum. a. Interpelar,<br />

interrumpir.<br />

Interpono, is, ere, sui, situm. o. Interponer<br />

, introducir, insertar.<br />

Interpositus, a, um. pp. de ínter<br />

pono.<br />

Interpres, etis. m. y f. Intérprete.<br />

Intorpretatio, onis. /'. Interpretación.<br />

Interpretar, aris, ari, alus sum. dcp.<br />

Interpretar, explicar.<br />

Interrogo, as, are, avi, atum. a. Interrogar,<br />

preguntar.<br />

Interrumpo, is, ere, rupi, ruptum. a.<br />

Interrumpir.<br />

Intersum, es, fui, esse. n. Estar présenle.<br />

Intervallum, i. n. Intervalo , espacio.<br />

Intervenio, is, iré, veni, ventum. n.<br />

Intervenir.<br />

Intervorsus, a, um. pp. de<br />

Interverto, is, ere, i, sum. a. Retirar,<br />

apartar.


476 1NV ISA<br />

Inlestinus, a , um. adj. Interior, intestino.<br />

Intexo, is, ero, exí, extum. a. Tejer,<br />

entretejer, enlazar.<br />

Intextus, a, um. pp. do Intexo.<br />

Intingo, is, ero, nxi, notum. a. Mojar,<br />

teñir. || Mojar en vinagre, en<br />

salsa.<br />

Intolorabilis, e. com. Intolerable.<br />

Intonsus, a, um. adj. No trasquilado,<br />

intonso.<br />

Intorquoo, es, ere, si, tum. a. Torcer,<br />

volver, doblar.<br />

Intrá. prep. acus. En, entro, dentro<br />

de.<br />

Iutrinsecus. adv. Intrínseca, interiormente.<br />

Inlro, as, are, avi, atum. a. Entrar,<br />

penetrar.<br />

Inlroduco, is, oro, xi, ctum. a. Introducir.<br />

Introeo, is, ¡re, ¡vio ii, itum. ». Entrar.<br />

Intromissus, a, um. pp. do<br />

Inlromitto, ¡s, ere, ¡si, ssum. a. Entrometer<br />

, introducir,<br />

Intueor, cris, cri, tuitus sum. dep.<br />

Mirar, examinar.<br />

Inturnosco, is, scere, mui. ». Hincharse<br />

, enorgullecerse.<br />

Intus. adv. Dentro . interiormente.<br />

Inultus, a. um. adj. I.o que queda sin<br />

venganza. || Impune.<br />

Inunctus, a , um. pp. de Inungo. Untado,<br />

ungido.<br />

Inundo, as, are, avi, atum. a. Inundar.<br />

Inungo, is, ere, xi, ctum. a. Untar,<br />

ungir.<br />

Inuro, is, ere, ussi, ussum y tislum.<br />

a. Quemar. || Marcar con hierro ardiente.<br />

Inu; tatos, a, um. adj. Extraordinario.<br />

Inutilis, e. com. Inútil.<br />

Invado, is, ere, si, sum. a. Invadir.<br />

Invalesco, is, scere, lui. ». Convalecor,<br />

reforzarse, restablecerse.<br />

invalidus, a, um. adj. Invalido, débil.<br />

Invectus, a. um. pp. do<br />

Inveho, is. ere, vcxi, voctum. a.<br />

Trasportar, traer, introducir.<br />

Invenio, is, iré, i, entum. a. Encontrar.<br />

Inventio, onis. /'. Invención.<br />

Inventor . cris. )». Inventor.<br />

Inventes, a, um. pp. de Invenio.<br />

Investigo, as. are. avi. atum. a. Investigar,<br />

buscar. '! Encontrar.<br />

Inviccm. adv. Mutua, recíprocamente.<br />

Invictos, a, um. adj. invicto, invencible.<br />

.Invideo, es, ere, i, sum. ». Envidiar.<br />

Invidia, a'. /'. Envidia.<br />

Invidiosus, a, um. adj. Envidioso<br />

[lívidas, a, um. adj. Envidioso.<br />

Inviolalus, a, mu. adj. Inviolado,<br />

ileso.<br />

Inviso, is, ere, si, som. «-. Ir á ver.<br />

visitai'.<br />

Invisus, a, um. adj. No visto. || Odioso<br />

, aborrecido.<br />

Invitatus, a, um. pp. do<br />

Invilo, as, aro, avi, atum. a. Invitar<br />

excitar.<br />

Invitus, a, em. adj. El que obra contra<br />

su voluntad, contra su gusto.<br />

Iiivius, a, um. adj. Inaccesible, impenetrable.<br />

Invoco, as, aro, avi, atum. a. Llamar<br />

, convidar.<br />

Involo, as, aro, avi, atum. ». Volar<br />

dentro, ocharse encima.<br />

Involutus, a , um. pp. do<br />

Involvo, is, ore, i, II tum. «. Envolver<br />

, cubrir.<br />

lobatos, is. m. lobate.<br />

Ionia, ai. f. .Ionia.<br />

Iphicrates, is. m. Hiérales.<br />

Iphigenia, a>. /'. Iligenia.<br />

Ipse, ipsa, ipsuin. prim. demostrativo.<br />

Yo misino, tú mismo, él mismo<br />

Ira , a;. /'. Ira, cólera.<br />

Iracundia, aa./'. Cólera, iracundia.<br />

Iracundas, a, um. adj. Iracundo.<br />

Irascor, cris, i, iraius sum. dep. Encolerizarse.<br />

Iratus, a, um. pp. do Irascor.<br />

Irrevocabilis, o. com. Irrevocable,<br />

Iris, idis./ 1. Iris. || La mensajera ¡le los<br />

dioses.<br />

Irrideo, os, ore, risi, risum. a. Burlarse<br />

, moliese.<br />

Irrigo, as, are, avi, alimi, a. Regar,<br />

rociar.<br />

Irrisio, onis. /'. ó<br />

Irrissus, ús. m. Irrisión, desprecio,<br />

burla.<br />

Irrissus, a, um. pp. de Irrideo.<br />

Irrito, as, are, avi, atum. a. Irritar,<br />

enojar gravemente.<br />

Irrilus, a, em. adj. Inútil, nulo.<br />

Irrumpo, is, pere, rupi, ruptura, c<br />

Romper, penetral', entrar.<br />

Ii'i'uo, is. ero, i. o. Arrojar sobre<br />

caer con ímpetu.<br />

Isaacu.;, i. m. Isaac<br />

Isaías, ac m. Isaías


IST ITE Í77<br />

Iscariotes, ie. nt. Iscariotes.<br />

Ismene, os. f. Isracno.<br />

Israol, olis. ni. Israel. || Jacob.<br />

Israelita . a\ m. Israelita.<br />

Israelita!, arum. m. pl. Los Israelitas.<br />

Israelilious, a, uní. uilj. Poilenecienlo<br />

á Israel.<br />

Isle, isla, istud. prnn. dcnuist. listo.<br />

osle mismo. ese , oso mismo.<br />

Istlimieus, a , um. adj. ó<br />

Isllimius, a, um. adj. Ístmico, de<br />

¡simo.<br />

lslriani. uruni. «i. pl. Los pueblos de<br />

Istria: los Istrios.<br />

Jabos. ind. La ciudad de Jabes.<br />

.laoeos, enlis. cum. Enlermo, postrado.<br />

acostado.<br />

lacco, es, ere, cui. ». Yacer , ostar<br />

rocosl ado.<br />

Jacio, is. oi'o, jeci, jactuin. a. Disparar,<br />

aii'ojar. [] Poblicar, divulgar,<br />

.lacobus, i. ni. Jacob.<br />

Jactatio, onis. /'. Moviniienlo, agilacioo.<br />

Jactito , as . are , avi, atum. a. Vanagloriarsi'<br />

, alabarsc.<br />

•laclo, as, are, avi, atum. a. Arrojar,<br />

agitai 1, mallralar. || Jactarsc.<br />

Jactor, aris. ari, alus suoi. dcp. Y.<br />

.laclo.<br />

Jaclus, a. uni. pp. de Jacio.<br />

Jaculum, i. n. Dardo, llecha.<br />

.lane adu. Va, pronto, por fin, linai—<br />

monte.<br />

Jamdiu, y<br />

.lamdudiim. adii. V. Jain.<br />

Jamjam. adv. V. Jam.<br />

Janiculum, i. «. El monto Janiculo,<br />

uno do los siete do, Roma, boy<br />

Molitorio,<br />

.lamia , ai. /'. t'uorta.<br />

.lanuarius, ii. ni. Enero.<br />

Janus, i. in. Jano.<br />

Japlictus, i. ni. y<br />

Japotus, i. m. Jafet,<br />

.lasco, onis. ni. Jason.<br />

.leclionias, a;, in. Jeeom'as, roy de<br />

Judea.<br />

.ìejuno, as, aro. avi, atum. ». Ayunar.<br />

Jcjunus, a. uni. adj. Ayuno. || llambriento<br />

0 sedicnlo.<br />

Icnlaculum, i. ti. Desayuno.<br />

•loricho. ind. Jericó,<br />

J<br />

lia. adv. Si, así, de tal modo, do tal<br />

manera.<br />

Illiaca, ai, ó Hace. os. f. Haca, palria<br />

de Ulisos.<br />

Italia, tv. /'. Italia.<br />

Italicus , a, um. adj. 6<br />

Halos, a, um. «di. Itálico, italiano.<br />

Ilaque, ronj. I'ues. por lo cual, así.<br />

ítem. adv. También, del mismo<br />

modo.<br />

ller, ineris. «.Camino, paso, viajo,<br />

llera), as, are, avi, atum. a. Renovar,<br />

repetir.<br />

Iterum. adv. De nuevo, otra vez,<br />

Jeroboanus, i. m. Jeroboam.<br />

.lerosolyma, se. f. Jerusalem.<br />

Jesús , iis. m. .fosos.<br />

.loabus, i. «i. Joab.<br />

.loadlas, ai. m. Joacab.<br />

Joannes, ¡s. ni. Juan.<br />

.loas, se. «i. Joás.<br />

Joallian. ind. Joatan.<br />

Jocasta, a>. f. Jocasta, madre y esposa<br />

de Edipo.<br />

Jocor, sois, ari, alus sum. dep. Chancearse<br />

, decir chanzas, bromear.<br />

Jocos, i. m. Juego, chanza , burla.<br />

Joiadas, se. f. Joyada.<br />

Jonathas, a\ ni. Jonatás.<br />

Joramus, i. m, .loram, roy de Israol.<br />

Jordanis, is. ni. Jordán, rio de Palostina.<br />

Josaphatus, i. nt. Josafat.<br />

Josephus, i. m. Joseph.<br />

.losias, a', tu. Josías.<br />

Josué, os, y Josua, a', m. Josué.<br />

Julia, ai. ni. Juba./'. La crin ó guedeja<br />

de los animales.<br />

Jubco, es, ore, jussi, jussum. a. Ordenar,<br />

mandar. || Exhortar.<br />

Jubeor, cris, en, jussus sum. dcp.<br />

Recibir órdenes.<br />

Jucundits, a, um. adj. A-logre, festivo.<br />

Juila, ind. Judáli, una délas doce tribus.<br />

Judsca, a\. /'. Judea.<br />

JudaM, orom. nt. pl. Los Judíos.<br />

Judíous, a, um. adj. Perteneciente á<br />

Judea. judío.<br />

Judaicos, a, um. adj. Judaico, do<br />

Judea.<br />

.ledas , ae. »¡. Judas.<br />

Judcx, icis. m. Juez.<br />

Judiciiim, i. n. Juicio.


478 JUR JUX<br />

Judíco, as, aro, avi, atum. a. Juzgar.<br />

Jugcrum , i. n. Yugada.<br />

Jugulo, as, are, avi, atum. a. Degollar.<br />

Jugulum, i. »., y Jugulus, i. ni. El<br />

cuello, la garganta,<br />

.lugum, i. n. Jugo. |] Gima.<br />

Jugurtha, 33. m. Yugurta.<br />

Jugurthinus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Yugurta.<br />

Julia, as. f. Julia.<br />

Julius, ii. m. Julio.<br />

Jumentum , i. n. Jumento, bestia de<br />

carga.<br />

Junctus, a, um. pp. do<br />

Jungo, is, ere, xi, ctum. a. Unir, ligar.<br />

Júnior, ius. com. comp. Mas joven.<br />

Junius, ¡i, m. Junio.<br />

Juno, onis. f. Juno.<br />

Júpiter, Jovis, m. Júpiter.<br />

Juramentum, i. n. Juramento.<br />

Juró. adv. Con justicia.<br />

Labanus, i. m. Laban.<br />

Labes, is./'. Tacha, defecto. || Ruina,<br />

caida.<br />

Labor, oris. ii. Trabajo, fatiga.<br />

Labor, eris, i, lapsus sum. dep. Caer,<br />

venir abajo. j¡ Arruinarse.<br />

Laboro, as, are, avi, atum. n. Trabajar,<br />

¡j Ser atormentado, fatigarse.<br />

Labriim , i, y Labra, orum. n. pl. Los<br />

labios.<br />

Labyrintus, i. m. Laberinto.<br />

Lac, aclis. ». Locho.<br />

Lacedicmonii, orum. m. pl. Laccdcmonios.<br />

Lacero, as, are, avi, atum. o. Lacerar,<br />

herir, despedazar.<br />

Lacertas, fin. El morcillo del brazo.<br />

Lacesso, is. ere, ivi, ó ii, itum. a.<br />

Atacar. || Provocar, irritar.<br />

Lachesis, is. f. Laquesis , una de las<br />

tres Parcas.<br />

Lachetes, is. m. Laquete.<br />

Lacliryma, y Lacryma, 33. f. Lágrima.<br />

Lacrymabundus, a, um. adj. Lacrimoso.<br />

Lacrymor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Llorar.<br />

Lacteus, a, um. adj. Lácteo.<br />

Lacus, ús. i». Lago.<br />

L<br />

Jurgium, i. ii. Querella.<br />

Juro, as, are, avi, aún». ». jurar,<br />

afirmar con juramento.<br />

Jus, uris. ii. Derecho, justicia.<br />

Jusjurandum, i. n. Juramento.<br />

Jussum, i. »., yJussus, üs. m. Mandato,<br />

orden.<br />

.lussus, a, um. pp. (te Jobeo.<br />

Juste, adv.. comp. iús., sup. issimé.<br />

Justamente.<br />

Justitia, 33. /'. Justicia, equidad.<br />

Justium, ii. «. Vacaciones de los tribunales.<br />

Justus, a, um. adj. Justo, verdadero,<br />

legítimo.<br />

Juvenilis, e. com. Juvenil.<br />

Juvonis, is. m. y /'. Joven.<br />

Juvenla, as. /'. y<br />

.Inventus, utis. /'. Juventud.<br />

.Tuvo , as, are, juví. a. Ayudar, favorecer.<br />

.luxta.prep.«cxs. Según, junto, como<br />

Laido, is , ere, si, sum. a. Herir, injuriar,<br />

dañar.<br />

Lailius, ii. m. Lefio,<br />

Lrcnas. atis. m. Sobrenombre de la<br />

familia Popilia.<br />

Laisus, a, um. pp. de Linio.<br />

Lir-slrigones. «i. pl. Los Lostrigones,<br />

moradores de poruña.<br />

Lielatus, a, um. pp. do t.ailor.<br />

Lictitia, ni. /'. Alegría, gozo.<br />

Laitor, aris, ari, atus sum. dep. Alegrarse.<br />

I.aius, a, um. adj. Alegre, contento<br />

Lana, ;c./'. Mano izquierda.<br />

Lsavinus, i. ni. Levino.<br />

Laivus, a, um. adj. Izquierdo, que<br />

está á la mano izquierda.<br />

Lagena, ai./', liolella, redoma, frasco,<br />

Laius, i. m. Layo, Roy de Tobas.<br />

Laniacus, i. m. I,arnaco.<br />

Lambo, is, ore, i. a. Lamer.<br />

Lamenta, orum. m. pl. Gemidos, llantos,<br />

lamentos.<br />

Lamentor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Deplorar, lamentarse.<br />

Lamina, u\ /'. Lámina.<br />

¡.anima, voz hebrea compuesta de<br />

otras dos, que signilica por qué.<br />

Lampas, adis./'. Lámpara.<br />

Laniponiíis , ii. «i. Lamponío.


LAU LEV 479<br />

Lana, ce. /'. Lana, vellón.<br />

Lancea, a>. f. Lanza, pica.<br />

Lanilicium, ii. 11. Lanilicio, manufactura<br />

de lana.<br />

Languor, oi'is. m. Languidez, debilidad,<br />

flaqueza.<br />

Lanio, as, are , avi, alum. a. Despedazar,<br />

destrozar.<br />

bañista, ¡c. Maestro de esgrima.<br />

Lanius, i¡. ni. Carnicero.<br />

Laomedon, ontis. ni. Laomcdonte.<br />

Lapideus, a, um. adj. Lapídeo, de<br />

piedra.<br />

Lapido, as, aro, avi, atum. a. Apedrear.<br />

Lapis, idis. ni. Piedra.<br />

Capital, arum. ni. Lapilus, pueblos de<br />

Tesalia.<br />

Lapsus, a, um. pp. de Labor.<br />

Laqueas, i. ni: Lazo, nudo.<br />

Lar, aris. ni. Lar, dios de los hogares.<br />

Lararium, i. n. Oratorio privado, larario.<br />

Lares, ium. m. pl. V. Lar.<br />

Largior, iris, iri, i tus sum. d:p. Dar<br />

con liberalidad.<br />

Largitio, onis. /'. Largueza.<br />

Larissa, ¡e. /'. Larisa, ciudad de Tesalia.<br />

Larix, icis. f. Lárice, especie de pino.<br />

Lassitudo. inis. /'. fatiga, cansancio.<br />

Late. adv. De lejos.<br />

Latebra, te. f. Refugio, retiro, escondrijo.<br />

Latens , entis. cor». Escondido , oculto.<br />

Loteo, os, ero, u¡. n. y a. Ocultarse,<br />

estar en secreto.<br />

Later, eris. ni. Ladrillo.<br />

Laterilius, a, um. adj. Lo que es de<br />

ladrillo.<br />

Latini, oiuni. ni. pl. Los habitantes<br />

del Lacio.<br />

Latinitas, alis. /'. Latinidad.<br />

Latinus, a, um. adj. Latino, do los latinos.<br />

Latium, ii. n. Lacio.<br />

Latona, ¡e f. Latona.<br />

Latro, onis. til. Ladrón.<br />

Latos, eris. ». Costado, ala, flanco.<br />

Latus, a, um. pp. de foro.<br />

Laudabilis, o. cor». Laudable.<br />

Laudaudus , a , um. />. (id. pas. de<br />

Laudo, as, are, avi, atum. a. Alabar.<br />

Laurea, :e. /'. Laurel.<br />

Lauréalos, a, um. adj. Coronado de<br />

laurel,<br />

Laurentia , 33. f. Laurencia.<br />

Láureos, a, um. adj. Laurino, de<br />

laurel.<br />

Laurus, i. m. Laurel ó lauro.<br />

Laus, dis. /'. Alabanza , gloria.<br />

Lautos, a, um. adj. Espléndido, magnífico.<br />

|| Lavado, limpio.<br />

Lavinia, a;./'. Lavinia, hija de Lutino.<br />

Lavo, as, are, lavi, lautum, lotum,<br />

lavatum. a. Lavar, limpiar. || Expiarla<br />

culpa, la falta; y Lavo , is &c.<br />

Laxé, adv., comp. iüs., sttp. issimo.<br />

Larga, anchamente.<br />

Laxo, as, are, avi, atum. o. Alargar,<br />

dilatar.<br />

Lectica , a\ f. Litera.<br />

Lector, oris. m. Lector.<br />

Lectulus, i. m. Pequeño lecho , cama<br />

pequeña.<br />

Lectus , i. m. Lecho, cama.<br />

Loctus, a, um. pp. de Lego.<br />

Leda, a", y Ledo , es. /'. Leda.<br />

Legatio, onis. f. Legación, diputación,<br />

embajada.<br />

Logatus, i. m. Legado, embajador,<br />

lugarteniente.<br />

Legio, onis. /'. Legión.<br />

Logitimus, a, um. adj. Legítimo, conforme<br />

á las leyes.<br />

Lego, is, ere, i, lectum. a. Leer. ||<br />

Coger, recoger, elegir.<br />

Legumen, inis. n. Legumbre.<br />

Lernnos, ó Lemnus. i. f. Isla do Lemnos.<br />

Lonio, is, ore, ii ó ivi. itum. a. Aliviar,<br />

dulcificar.<br />

Lenis , e. cotn. Blando, delicado, dulce,<br />

suave.<br />

Leniter. afir., coro, niñs., sup. nissimé.<br />

Dulce, blandamente.<br />

Lens, entis. f. Lenteja.<br />

Leo, onis. ro. León.<br />

Leonatrrs, a, um. adj. Perteneciente al<br />

león.<br />

Leónidas , te. ni, Leónidas.<br />

Leoslhenos, is. ni, Leoslenes.<br />

Lepidus, a, um. adj. Gracioso, precioso<br />

, lindo.<br />

Lepra , 33. f. Lepra.<br />

Leprosos, a, um. adj. Leproso, qoe<br />

tiene lepra.<br />

Lerna, 83, y Lomé, es. f. Lerna, lago<br />

famoso de este nombre.<br />

Lerneus, a, um. adj. Cosa de Lerna.<br />

Lethalis, c. coro. Mortal, letal.<br />

Lethe, es. m. Lote, rio del Olvido.<br />

Lethum, i. m. y<br />

Lctum , i. n. Muerte.<br />

Leucothea, ;c, y Leucothe, es. f. Leucotea,<br />

muger do Athamas.<br />

Lcvatus, a, um. pp. de Levo.<br />

Levis, o. com. Ligero, leve.


180 LIL LUC<br />

Lcvitor. ad»., camp, viùs., sup. \ issi­ Limbiis, i, m. Franja, laja. orla.<br />

mi'. Ligeramente.<br />

Limes, ilis. m.Senda, límite, términos.<br />

Levo, as, are, avi atum. a. Levantar, -j Linios, i. ni. Linio, lodo, barro, cieno.<br />

Aliviar, descargar.<br />

• Linea, a\ /'. Línea.<br />

Lex, egis, f. Ley, condición.<br />

I.incamenliim. I. n. Liiicameiilo, rasgo,<br />

Lihellus, i. m. Escrito, memoria, li- trazo.<br />

brillo, libelo.<br />

Lingua, a<br />

Libens, cntis. coni. Alegre, contento. ||<br />

De buen corazón.<br />

Libenter. adv., camp. iùs. sup. tissimè.<br />

Volimi aria; espontáneamente.<br />

Líber, ra, rum. adj. Libre.<br />

Líber , ri. »». Vino. || Sobrenombre de<br />

Baco.<br />

Líber, bri. ni. Libro, registro.<br />

Liberalitas, atis. f. Liberalidad, largueza.<br />

Liberalia, orimi é inni. m. pi. Fiestas<br />

de Baco.<br />

Liberatas, a, uni. pp.de Libero.<br />

Liberò, fidi'. Libre, noble, generosamente.<br />

Liberi, orimi, m. pi. Los hijos de padres<br />

libres.<br />

Libero, as, are, avi, alimi, a. Libertar,<br />

absolver.<br />

Libertas, alis. /'. Libertad. || Libre alberino.<br />

Lihertinus, I. i». Hijo de esciavo va<br />

libre.<br />

Libertas, i. m. Liberio, esciavo va<br />

libre.<br />

Libet, lihuit ó libitum est, ere. Impers.<br />

Agrada, gusta, se quiere.<br />

Llbidinosus, a, uni. adj. Libidinoso,<br />

liviano.<br />

Libido, inis. /'. Antojo, capricho, deseo.<br />

Libo, as, are, avi, alimi, a. Gustar,<br />

probar, locar con los labios, libar.<br />

labra, ¡e. f. Libra. ¡| Balanza del peso.<br />

Libratus, a, uni. pp. de<br />

Libro, as, are, avi, alimi, a. balancear<br />

, poner á nivel, igualar.<br />

Libycus, a, uní. adj. Perteneciente á<br />

Libia.<br />

Llcentia, re. f. Licencia, permiso.<br />

Licei, ere, lleuit ó licitum est Impers.<br />

Es lícito.<br />

Licèi, coííj'. Aunque, bien que. si bien.<br />

Lieinitis, ii. m. Licinio.<br />

Liclor, oris. ni. Líclor.<br />

Ligncoliis, a, uní. adj. Perteneciente<br />

á, ó de madera.<br />

Ligneus, a, uní. adj. De madera.<br />

Lignum, i. ». Madera, leño.<br />

Ligo, as, are. avi, atum. «. Ligar,<br />

alar, sujetar.<br />

Liiium, ¡i. ». Lirio.<br />

1. f. Lengua.<br />

Linio, is, ire y Lino, is, ire, leni ó<br />

levi, olivi liluiii. a.Ungir,untar,frotar.<br />

Lipara, se, y hipare, es. /'. Lipari, isla<br />

de Sicilia.<br />

Liquor, oris. i». Licor, líquido. ¡| Fluidez.<br />

Lis, ¡lis. /'. Pleito, defensa, litigio.<br />

Literninus, a, uní. adj. Perteneciente<br />

á Torre de Patria.<br />

Liíernuiii, i. ». Torre de Patria, ciudad<br />

de Campania.<br />

Liligalor, oris. ni. Pleiteante.<br />

Lito, as, are, avi, alimi, a. Hacer sacrificios.<br />

Littorie, arimi, in. pi. Letras, caracteres,<br />

ciencias, bellas letras.<br />

Lilterarius, a, uni. adj. Literario,<br />

Lilteralus, a, uni. adj. Literato, erodilo.<br />

Liv'uis, ¡i. ni. Livio.<br />

Livor, oris. ni. Color cárdeno, amoratado.<br />

Loca, oruni. ». pi. Lugares, puestos.<br />

Loco, as, are, avi, alimi, a. Colocar,<br />

situar, establecer.<br />

Locuplrs, clis. m. y /'. Kico, fértil.<br />

Locupleto, as, are, avi, atum. a. Enriquecer.<br />

Locus, i. i», y Loci, ornili, ni p!. y Loca<br />

, orum. ». V. Loca.,<br />

Lóculos, a, uni.pp. de Loqtior.<br />

Longo, (ulv., comp. iùs, sup. issimè.<br />

Lejos, muy lejos.<br />

Longlnquus, a, uní. adj. Apartado, lejano.<br />

Longos, a, uní. adj. Largo.<br />

Loquax, acis. coi». Locuaz, hablador.<br />

Loquela, a:./'. Habla, lenguaje.<br />

Loquor, cris, i, cutos som. dep. Hablar.<br />

Lorainenluní, i. n. Cordón. || Cable,<br />

amarra.<br />

Lorica, ;e. /'. Loriga.<br />

Lorum, i. ». V. Loramenluní.<br />

Lotophagi, orum. ni. pl. Lolól'agos,<br />

pueblos del Africa.<br />

Lolos, i. in. Loto ó almez.<br />

Lotus, a, uni. pp. de Lavo.<br />

Lobi ¡cus, a, oni. adj. Lúbrico. |¡ Resbaladizo.<br />

Lucelia . ¡e. /'. Locería.


LUG LYS 481<br />

Lucerini, orum. m. pl. Los Luceros ó<br />

Lúcenos. |¡ De Lucernas.<br />

Lucerna, 33. /'. Lucerna, velón, lámpara.<br />

Luciría, ai. f. Lucina, diosa de los<br />

partos.<br />

Lucius. ií. m. Lucio.<br />

Lucretia, 33. f. Lucrecia.<br />

Lucretius, ii. 1». Lucrecio.<br />

Lucror, aris, ari, atus sum. dep. Lucrar.<br />

Lucrum, i. n. Lucro, aprovechamiento.<br />

Lucta, 03. f. y<br />

Luclatio, onis. f. Lucha, pelea , combato.<br />

Luctor, aris, ari, atus sum. dep. Luchar,<br />

contender, lidiar.<br />

Luctus, ús. íii. Duelo, luto. || Desgracia.<br />

Lucubrado, onis. f. Lucubración, tarea,<br />

vela.<br />

Lucullus, i. m. Luculo.<br />

Lucus, i. m. bosque sagrado.<br />

Ludibrium, ii. n. Ludibrio, befa, insulto.<br />

Ludicer ó Ludicus, a, um. adj. Festivo<br />

, divertido.<br />

Ludo, is, ere, si, sum. «. Jugar, divertirse.<br />

Ludus, i. DI. Juego, recreación, recreo.<br />

Lugeo, Les, ere, xi. a. Llorar, afligirse.<br />

Lugubris , e. cor». Lúgubre.<br />

Macedo, onis. m. Macedon.<br />

Macedonia, se. f. Macedonia.<br />

Macedonicus, a, um. adj. Macedonico.<br />

Machaboi, orum. m. pl. Macabeos.<br />

Machina, 33./'. Màqnina.<br />

Machinor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Inventar, tramar, maquinar.<br />

Macilentus, a, uni. adj. Macilento.<br />

Mac tè. inlerj. Ea, vaya, con valor.<br />

Macto, as, are, avi, alura. a. Matar,<br />

sacrificar.<br />

Macula, 33. f. Mancfia. || Ignominia.<br />

Madian, ind. Madian, ciudad y pais do<br />

oste nombre on Arabia.<br />

Madianitoe, arum. ni. pi. Madianitas, •<br />

Mascenas, atis. m. Mecenas.<br />

Mainala, orum. n. pl. Menalo, monto<br />

de Arcadia.<br />

Magicus, a , uni. adj. Magico.<br />

Magis. adv. Mas.<br />

TOMO 1.<br />

M<br />

Luna, as. f. Luna.<br />

Lunaticus, a, um. adj. Lunático, loco<br />

por intervalos.<br />

Luo.is, ere, i. o. Satisfacer, pagar,<br />

sor castigado.<br />

Lupa, 83. /'. Loba.<br />

Lupercalia, ium, ú orum. n. pl. Lupercales,<br />

tiestas dedicadas á Pan.<br />

Luperci, orum. m. pl. Los sacerdotes<br />

de Pan.<br />

Lupus, i. ra. Lobo.<br />

Lustrado, onis. f. Expiación, purificación.<br />

Lustro , as, aro , avi, atum. a. Purificar<br />

, expiar, purgar.<br />

Luctatius, ii. m. Luctacio.<br />

Lutum, i. n. Lodo, barro, cieno.<br />

Lux, lucis. f. Luz, lumbre.<br />

Luxuria, 03. f. Lujo, exceso, vanidad.<br />

Luxus, üs. m. Lujo, magnificencia.<br />

Lyceus, i. m. Sobrenombre de Baco.<br />

Lycaon, onis. m. Licaon.<br />

Lycia, as. f. Licia.<br />

Lycortas, 33. ra. Licortas.<br />

Lycurgus. i. »». Licurgo.<br />

Lycus, i. m. Lico.<br />

Lydi, orum. ra. pl. Los Lidios.<br />

Lydia, 33. f. Lidia.<br />

Lympha, 33. f. Linfa, agua.<br />

Lyncaíus, i. m. Linceo.<br />

Lymistas, 33. ra. Limista.<br />

Lyra, 33. /'. Lira.<br />

Lysander, dri. m. Lisandro.<br />

Lysias, 33. m. Lisias.<br />

Magistcr, tri. m. Maestro. || Señor. ||<br />

General.<br />

Magistra, x-.f. Maestra, preceptora.<br />

Magislratus, üs. m. Magistratura.<br />

Magislratus, ús. ni. Magistrado.<br />

Magdalenc, es. f. Magdalena.<br />

Magnolia, ium. m. pl, Grandes hechos,<br />

milagros.<br />

Magnanimitas, atis. f. Magnanimidad.<br />

Magno, adv. Mucho, grandemente.<br />

Magnificó, adv., comp. centiús., sup.<br />

centissimé. Magníficamente.<br />

Magnificentia, 03. /'. Magnificencia.<br />

Magnificus, a, um. adj. Magnifico, sublime.<br />

Magnitudo, inis. f. Magnitud, grandeza.<br />

Magnopere. adv. En gran manera.<br />

Magnus, a, um. adj. Grande, poderoso.<br />

Magus, ¡. ni. Mago , encantador.<br />

31


482 MAN MED<br />

Maharbal, alis. m. Maharbal.<br />

Maia, aa. f. Maya, bija de Atlante.<br />

Maius, ii. m. Mayo.<br />

Majestas, atis. f. Magostad, dignidad.<br />

Major, us, oris. com. comp. Mayor.<br />

Majores, uní. m. pl. Mayores, antepasados.<br />

Male. adv., comp. pejus., sup. pessimé.<br />

Mal, malamente.<br />

Maledico, is, ere, x¡, ctum. n. Maldecir<br />

, hablar malamente.<br />

Malcdictum.'i. n. Maldición, injuria.<br />

Malcdictus, a, una. pp. de Maledico.<br />

Malévolos, a, um. adj. Malévolo.<br />

Malitia, ¡r. /'. Malicia, maldad.<br />

Malleus, i.i». Martillo.<br />

Malo, mavis, malie, malui. n. Querer<br />

mas.<br />

Malura, i. n. Manzana. |¡ Toda fruta.<br />

Malus, a, um. adj. Ítalo, malvado.<br />

Mamilius, ii. m. Mamilio.<br />

Mammona, aa. f. Riqueza , ganancia.<br />

Mammosus, a, um. adj. De grandes<br />

pechos.<br />

Manasses, is. m. Manases.<br />

Mancipium, ii. ». Derecho do propiedad.<br />

|| Esclavo.<br />

Mandatum. i. n. Orden, mandato.<br />

Mandatus, ús. m. V. Mandatum.<br />

Mando, as, aro, avi, atum. o.Dar orden,<br />

confiar.<br />

Mando, is, ere, i, sum. a. Comer.<br />

Manduco, as, are, avi, atum. a. Comer.<br />

Mane. ind. La mañana.<br />

Maneo, es, ere, mansi, sum. o. Permanecer,<br />

perseverar, continuar. ||<br />

Habitar, vivir.<br />

Manos, ium. m. pl. Los diosos manes.<br />

Manifesté, adv. Manifiesta, claramente.<br />

Manifestus , a, um. adj. Manifiesto, notorio,<br />

Manilius, ii. m. Manilio.<br />

Manipulus, i. m. Manada , manojo. ¡|<br />

Compañía de infantes.<br />

Manius, ii. m. Manió.<br />

Manna, 33./'. El maná milagroso.<br />

Mano, as, are, avi, atum. n. Manar,<br />

brotar. ¡I Esparcirse, derramarse.<br />

Mansuetudo, inis. /. Mansedumbre,<br />

blandura.<br />

Mansuetos, a, um. adj. Manso, suave,<br />

dulce.<br />

Manubias, arum. f. pl. Despojos do los<br />

enemigos.<br />

Manumitió, is, ere, si, issum. a. Manumitir,<br />

poner en libertad al esclavo.<br />

Manus, ñs. /'. Mano. || Escuadrón, ejército.<br />

Marathón, onis. /'. Maratón.<br />

Marathonicus , a, um. y<br />

Maratonius, a, um. adj. Cosa de Maratón,<br />

maratónico.<br />

Marcellus, i. m. Marcelo.<br />

Mardooheus, i. m. Mardoquoo.<br />

Mardonius, i. m. Mardonio.<br />

Maro, is. m. El mar.<br />

Margarita, a 1. /'. Perla, margarita.<br />

María, a>. /'. María.<br />

Marianos, a, um. adj. Perteneciente<br />

a Mario.<br />

Marinos, a, um. adj. Marino.<br />

Marítimos, a, um. adj. Marítimo.<br />

Marilus, i. m. Esposo, marido.<br />

Marius, ii. m. Mario.<br />

Marmóreos, a, um. adj. Marmóreo.<br />

Mars, artis. m. Marte.<br />

Martialis, 0. com. Marcial, guerrero.<br />

Martius, ii. m. Murcio.<br />

Martius, a, um. adj. Marcial. || Del<br />

mes de Marzo.<br />

Martyas y Martya. a. Marsías, sátiro.<br />

Masouius,a, um. adj. Varonil, fuerte.<br />

Masinissa, 33. ni. Masinisa.<br />

Massiva, ai. »». Masiva.<br />

Matcr, tris. /'. Madre.<br />

Materia, ¡o. f. Material, asunto, ocasión.<br />

Maloi mis, a, um. adj. Materno, maternal.<br />

Mathalhias, a', m. Matatías.<br />

Matlicos, ei. m. Maleo.<br />

Matritnonium, ii. ti. Matrimonio.<br />

Matrona, ai. /'. Matrona.<br />

Maturcsco, is, rescere; coi. n. Madurarse,<br />

perfeccionarse.<br />

Maluriús. adv. Mas pronto, mas temprano.<br />

Maturo, as, are, avi, atum. a. Madurar.<br />

|| Perfeccionar.<br />

Matm us, a, um. adj. Maduro, sazonado.<br />

Mauri, orum. m. pl. Los Núrnidas,<br />

los Moros.<br />

Maxilla, as. /'. Mejilla.<br />

Máxime, adv. Principalmente.<br />

Máximas, i. m. Máximo.<br />

Medea, re. f. Medea.<br />

Medi, orum. ni. pl. Los Medos.<br />

Media, ¡e. /'. La Media.<br />

Medicamen, inis. n. Medicamento.<br />

Medicamentum, i. n. Medicamento.<br />

Medicas, i. m. Médico.<br />

Medicas, a, um. adj. .Medicinal.<br />

Mediocris, o. coi». Mediano.


MER MIN 483<br />

Meditor, aris, ari, alus sum. dcp. Reflexionar,<br />

meditar.<br />

Médium, ii. «. El medio, el centro.<br />

Medius, a, um. adj. Que está en medio.<br />

Medus, a, mu, adj. Perteneciente á<br />

Media.<br />

Medusa, oa. /'. Medusa.<br />

Megalesia, orum. n. pl. Fiestas de Cibeles.<br />

Megalopulitani, orum. m. pl. Los moradores<br />

de Megalópolis.<br />

Megara, x. f. y<br />

Megara, orum. ra. pl. Megara, ciudad<br />

de Acaya.<br />

Megarensis, e. com. Perteneciente á<br />

Megara.<br />

Mel, ellis. a. Miel.<br />

Melicerta , a:. /'.-Meliccrta.<br />

Melior, us, oris. com. Mejor, superior.<br />

Meliús. aiJu. Mejor.<br />

Melpomene, es. f. Melpomeno.<br />

Membrana , 03. /'. Membrana. |] Pergamino.<br />

Membrum, i. n. Miembro. |] Parle de<br />

alguna cosa.<br />

Memini, nisse, nisti. defect. Acordarse,<br />

conservar en la memoria.<br />

Memor, oris. rom. El que recuerda.<br />

Memorabilis, e. com. Memorable.<br />

Memoria, x. f. Memoria.<br />

Memoro, as, are, avi, atum. a. Recordar,<br />

referir.<br />

Mendaciom , ii. ». Engaño.<br />

Menenius, i. m. Menenio.<br />

Meiiíeceus, i. m. Menecco, lujo de<br />

Crenon.<br />

Mens, entis. f. Mente, espíritu, designio.<br />

Mensa, as. f. Mesa.<br />

Mensis, is. m. Mes.<br />

Mentio, onis. f. Mención, conmemoración.<br />

Mentior, iris, irí, ¡tus sum. dep. Mentir,<br />

disimular.<br />

Menator , oris. m. Mercader, comerciante.<br />

Mercatura , as. f. Mercaduría.<br />

Menos, edis. f. Merced, recompensa,<br />

precio.<br />

Mercurius, ii. m. Mercurio.<br />

Moronda, a;, f. Colación, merienda.<br />

Mereo, es, ere, u¡, itum. «., y<br />

Meroor, cris, ere, itus sum. dcp. Merecer.<br />

Meretrix, cis. f. Meretriz, ramera.<br />

Mergo, is, ere, si, sum, a. Sumergir,<br />

zambullir , hundir debajo del agua.<br />

Meridies, ei. m. El medio dia.<br />

Mérito, adv. Digna, justamente.<br />

Meritum, i. ». Servicio. || Mérito.<br />

Meritus, a, um. pp. de Merco.<br />

Mero, onis. m. Cesto, cuévano.<br />

Mersus, a, um. pp. de Mergo.<br />

Morx, cis. f. Mercadería.<br />

Mesopotamia. x. f. Mesopotamia.<br />

Messana, x. f. Mesina.<br />

Messenia, a;, f. Mcsenia.<br />

Messoni, orum. ira. pl. Los Mesemos.<br />

Messis, is. f. Mies.<br />

Mcssor , oris. tu. Segador.<br />

Met. Partícula quo so une á los pronombres<br />

de la primera y segunda<br />

persona.<br />

Meta, x. /'. Meta, término, limito.<br />

Motallum, i. m. Metal.<br />

Metamorphosis, ¡s y eos. f. Metamorfosis,<br />

mutación de ser, forma<br />

figura.<br />

Motellus, i. ni. Melólo.<br />

Motilona, a?, f. Molona.<br />

Melior, iris, iri, ensus sum. dep. Medir.<br />

Motor, aris, ari, alus sum. dep. Trazar,<br />

medir.<br />

Metrum, i. «. Metro, medida.<br />

Metuo, is, ere, i. n. Temer, tener<br />

miedo.<br />

Metus, üs. ni. Temor, miedo.<br />

Mens, a, um. prora. Mío, mia, míos,<br />

mias.<br />

Michael, elis. ni. Miguel.<br />

Micipsa, ¡e. m. Micipsa.<br />

Mico, as, are, avi, atum. n. Brillar,<br />

resplandecer. || Palpitar, saltar.<br />

Midas, ai. ni. Midas.<br />

Migro, as, are, avi, atum. ». Emigrar.<br />

Miles, itis. m. Soldado.<br />

Milítaris, 0. com. Militar, guerrero.<br />

Militia, x. f. Milicia, arte militar.<br />

Milito, as, are , avi, atum. n. Militar,<br />

tomar las armas. [| Seguir la carrera<br />

de las armas.<br />

Millo, ind., y<br />

Millla, him. m. pl. Mil, un millar.<br />

Millesimus, a, um. adj. Milésimo.<br />

Millies, adv. Mil veces.<br />

Miniados, is. m. Milciades.<br />

Mimus, i. «ra. Comediante, truhán,<br />

bul'on.<br />

-Minatus , a, um. pp. de Minor.<br />

.Mino', arum. /'. pl. Amenazas.<br />

Mindarus, i. ni. Mindaro.<br />

Minerva , x. f. Minerva.<br />

Minlmó. adv. En manera alguna, de<br />

ningún modo.<br />

Minimus, a, um. adj. Mínimo, muy<br />

pequeño.


484 MIS MOL<br />

Minister, tri. m. Ministro. || Criado,<br />

f a nudo.<br />

Ministerium, i. n. Ministerio, empico,'<br />

cargo.<br />

Ministra, ;c. f. Criada, sirvienta.<br />

Ministro, as, are, avi, atum. a. Ministrar,<br />

servir. ¡| Administrar, gobernar.<br />

Minitor, aris, ai i, alus sum. dep.<br />

Amenazar.<br />

Miñor, aris, ai i, atus sum. dep.<br />

Amenazar.<br />

Minor , oris. m. y f. Menor , ínfimo.<br />

Minos, ois. «I. Minos.<br />

Minotaurus, i. m. Minotauro,<br />

Minucius, i i. m. Minucio.<br />

Minuo, is, i, itum. n. Disminuir, minorar,<br />

debilitar.<br />

Minas, adv. Menos, poco menos.<br />

Minulius, ii. ni. Minucio.<br />

Minutos, a, um. adj. Menudo, diminuto.<br />

Mirabíiis, e. com. Admirable, sorprendente.<br />

Mirabundus, a, um. adj. Lleno de admiración,<br />

admirado.<br />

Miraculum, i. m. Milagro, maravilla.<br />

Miratus , a, um. pp. do Miror.<br />

Miré. adv. Admirablemente.<br />

Mirilieus, a, um. adj. Admirable, sorprendente.<br />

Miror, aris, ai i, alus sum. dep. Admirarse<br />

, sorprenderse.<br />

Mirus, a, um. adj. Maravilloso.<br />

Misael, clis. m. Misael.<br />

Misceo, es, ere, coi, xluni. a. Mezclar,<br />

juntar, unir.<br />

Miser, a, um. adj. Miserable, infortunado,<br />

mísero.<br />

Miserabilís, c. com. Digno de compasión,<br />

miserable.<br />

Miseratio, onis. /'. Compasión, misericordia.<br />

Miseratus, a, um. adj. Miserable. ||<br />

Lleno de miseria.<br />

Misero, adv. Infeliz, miserablemente.<br />

Misercor, cris, orí, sertus, seritus<br />

sum. dep. y<br />

Miseresco, is, ere. n. Compadecerse,<br />

tener misericordia.<br />

Miseria, a;./'. Miseria, calamidad.<br />

Misericordia, a;. /'. Compasión, piedad.<br />

Mismitos ó Miserias, a, um. pp. de<br />

Misercor.<br />

Miseror , aris, ari. atus sum. dep.<br />

Compadecerse de alguno, tener<br />

piedad.<br />

Missile, is. ». Flecha, dardo, piedra.<br />

todo lo que se lanza, dispara 0 arroja.<br />

Mi.-stis, a, um. pp. de Mítto.<br />

Mitosco, is, ore. n. Ablandarse, suavizarse,<br />

aplacarse.<br />

Mitluas. a', vt. Mitras.<br />

Mitlnidates, is. m. Mitrídatos.<br />

Mitígalos, a, um. pp. do<br />

Mitigo, as, are, avi, atum. a. Mitigar,<br />

amansar.<br />

Milis, is. com. Dulce, tranquilo.<br />

Millo, is, ere, niisi, missum. i\. Enviar,<br />

despachar, mandar.<br />

Mityleme , aruni. /'. pl. Mitilena.<br />

Mixtus, a, um. pp.de Misceo.<br />

Mncmosync, os. /'. Mnemosine.<br />

Modérate, adv. Modelada, templadamente.<br />

Moderalio, onis. /'. .Moderación.<br />

Moderatus, a, uni.jip.de<br />

Moderor, aris, ari, alus sum. dep,<br />

Moderar, gobernar.<br />

Modestia, ¡e. f. Modestia.<br />

Modeslus. a, um. adj. Modesto, moderado,<br />

comedido.<br />

Módicos, a, um. adj. Moderado, ¡j Mediano,<br />

iiiedio.<br />

Mediólos, i. m. La cuarta parte del<br />

inocuo.<br />

Modius, ii. m. Modio, hanega. ¡| Medida<br />

de tierra do I ¿0 pies en cuadro.<br />

Modo. adv. Foco lia. [i Al presente,<br />

ahora. |¡ Solamente.<br />

Modos, i. ni. Modo, manera. || Medida,<br />

regla.<br />

Moach.or, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Adulterar.<br />

Mcenia, iiuu. m. pl. Murallas, muros,<br />

baluarte.<br />

Muarcns , cutis, rom. Triste, melancólico.<br />

Morreo, es, ero, moastus sum. n.<br />

Afligirse, estar trisle.<br />

Mceior, oris. m. Melancolía, trisíeza.<br />

Meestitia, re. /'. Tristeza.<br />

Moastus, a, um. pp. do Meeieo.<br />

Mola, ir. /'. Muela do molino.<br />

Moles, is./'. Mole. || Dique. |¡ Dificultad.<br />

Molestó, adv. .Molesta, diiícilmenle.<br />

Molestia, ¡c./*. Molestia, importunidad,<br />

impertinencia.<br />

Molestus, a, um. adj. Importuno, molos!<br />

o.<br />

Molior, iris, iri, ivi, itus sum. de]).<br />

Emprender, esforzarse. || Trabajar.<br />

Mollio, is, iré, ivi, itum. a. Ablandar.<br />

enervar, dulcificar.<br />

Moflís, e. com. blando, tierno, suave,<br />

muelle.


MUL<br />

MYS 485<br />

Molüter. adv. Muelle , blandamente. Mulio, on


486<br />

Nabucodònosor, oris. m. Nabucodò­ Necessarius , a, um. adj. Necesario.<br />

nosor.<br />

Necessere. 11. ind. Necesario, preci­<br />

Nactus , a, um. pp. de Nanciscor.<br />

so, indispensable.<br />

Naavius, i. ni. Nevio.<br />

Nocessilas. atis. f. Necesidad.<br />

Naias, adis. f. Náyade, ninfa de los Necnon. adv. También.<br />

rios y fuentes.<br />

Ñeco, as, are, avi, atum. a. Malar,<br />

Nain y namque. conj. Porque, en dar muerte.<br />

efecto.<br />

Néctar , aris. 11. Néctar. || Vino dulce,<br />

Nanciscor, eris, nactus suin. dcp. En­ miel, leche.<br />

contrar.<br />

Nedum. adv. Mucho monos.<br />

Napajai, arum. f. pi. Napeas, ninfas Nefarios, a. um. adj. Criminal, detes­<br />

de los montes y bosques.<br />

table.<br />

Narcisus, i. »». Narciso.<br />

Nefas, ind. Ilícito.<br />

Naris, aris. f. Nariz.<br />

Nefastos, a, um. adj. Malvado, nefan­<br />

Narro, as, are, avi, atum. a. Contar, do. || Infeliz.<br />

narrar, referir.<br />

Neglectus, a, um. pp. de<br />

Nascor, ceris,i, natus sum. dcp.Na­ Negligo, is, ere, exi, clum. a. .Menoscer.preciar,<br />

descuidar.<br />

Nasica, se. m. Nasica.<br />

Negó, as, are, avi, atum. n. Negar,<br />

Nasus, i. m. Nariz. || Asa. [] Burla, ir­ rehusar.<br />

risión.<br />

Negotiator, oris. m. Negociador, ne-<br />

Nata. se. f. Niña, hija.<br />

gocianle.<br />

Natalis, e. com. Natal.<br />

Negotium, ii. n. Negocio, ocupación,<br />

Natio, onis. f. Nación.<br />

tráfico, comercio.<br />

Nativus, a, um. adj. Nativo, natu­ Nembrodus, i. ni. Nembrod.<br />

ral.<br />

Nemea, a;, y Nemee, es. /'. Nemea,<br />

Nato, as, are , avi, atum. n. Nadar, selva de Acaya.<br />

andar, correr por el agua.<br />

Nemesís, is. f. Némesis, diosa de la<br />

Natu. ind. (edil, de natus, ús, desusado). venganza.<br />

De edad.<br />

Nenio , inis. m. Nadie. ninauno.<br />

Natura, 30. f. Naturaleza. || Esencia. || Ncmpe. adv. y conj. En efecto, á sa­<br />

índole.<br />

ber, seguramente.<br />

Naturalis. e. com. Natural.<br />

Nemphole, es. /'. Neníele.<br />

Natus, i. m. Niño, hijo.<br />

Neoptolemus, i. m. Neoptolemo.<br />

Natus, a, um. pp. de Nascor.<br />

Nepos, olis. m. Nieto. '<br />

Naufragami, ii. n. Naufragio.<br />

Neptis , is. /'. Nieta.<br />

Nauplius, ii. m. Nauplio.<br />

Neptunus, i. m. Neptuno.<br />

Navalis, e. com. Naval.<br />

Nequáquam, adv. No, de ningún mo­<br />

Navícula, x. f. Navecilla. II Barquido , en manera alguna.<br />

lla.<br />

Noque. V. Nec.<br />

Navigium. ii. n. Navio.<br />

Nequeo, is, iro, quivi. n. No po­<br />

Navigo, as, are, avi, atum. n. Naveder.gar. Nequidquam. adv. En vano, en balde,<br />

Navis, is. f. Nave, bajel, barco.<br />

inútilmente.<br />

Navo, as, are, avi, atum. a. Servir.|| Noquitia, ai. f. Disolución, desarre­<br />

Ejecutar, trabajar por alguno.<br />

glo. || Malicia, maldad.<br />

Naxos, i. m. Nixiá, isla del Egeo. Nereis, idís. /'., y Nereidos, um. f. pl.<br />

Nazaraus, y Nazareas y Nazarenus. Nereidas, ninfas del mar.<br />

adj. Nazareno, de Nazaret.<br />

Nereus, i. in. Ncreo, dios del mar.<br />

Nazareht. ind. Nazaret, ciudad do Ju- Ñero, onis. «1. Nerón.<br />

dea.<br />

Ñervos, i. m. Nervio, músculo. ||<br />

Ne. conj. No, no sea que, para que Fuerza.<br />

no.<br />

Nescio, is, iré, ivi, itum. n. No sa­<br />

Nébula, x. f. Niebla, nube.<br />

ber.<br />

Nec. conj. Ni, no.<br />

Neseius.a, um. adj. Ignorante, [j ig­<br />

Necdum y nequedum. ad. Aun no. norado.


NOM ММ 487<br />

Nessus, i. т. Ncso, Centauro, hijo de<br />

Jxion y Nube.<br />

Neu conj. Ni.<br />

Neuter, tra, trum. adj. Ni uno ni<br />

otro.<br />

No re. conj. O no.<br />

Nex, necis. /'. Matanza , carnicería.<br />

Ncxus, üs. iTi. Nudo, vínculo, nexo.<br />

Ni. conj. Si no, á no ser que.<br />

Nicanor , oris. m. Nicanor.<br />

Nicías, оз. m. Nicias.<br />

Nicolaus, i. m. Nicolao, Nicolás.<br />

Nidus, i. m. Nido.<br />

Niger, gra, grum. adj. Negro.<br />

Nihil. ind. Nada.<br />

Nihildurn. adv. Ni aun, todavía.<br />

Niliilo. ado. V. Niliilduni.<br />

Nihilominus. conj. y adv. Nada menos.<br />

|] No obstante.<br />

Nilus, i. m. Nilo, rio de Egipto.<br />

Nimio, adv. Demasiada, excesivamente.<br />

Niniirum. adv. Ciertamente, por cierto,<br />

sin duda , á saber.<br />

Nimis y Nimimn. adv. Bastante.<br />

Nimias, a, um. adj. Excesivo, nimio.<br />

Ninive, es. f. Ninive, ciudad de Asiría.<br />

Nínus, i. m. Niño.<br />

Niobc, es. /'. Niobe, luja de Tántalo.<br />

Nisi. conj. Si no, á no ser que.<br />

Nitens, culis, сот. Brillante, nilentc.<br />

Nilidus. a. um. adj. Nítido, luciente.<br />

Nitor, cris, exi, nixus sum. dep. Esforzarse,<br />

afirmarse.<br />

Nix, ivis. f. Nicvi!.<br />

Nixus, a, um. pp. de Nitor.<br />

No, as, are, avi, atuni. n. Nadar.<br />

Nobilis. е. сот. Noble, célebre, excelente.<br />

Nobilitas , alis. /'. Nobleza, celebridad,<br />

riqueza.<br />

Nobilito, as, are, avi, atura, a. Honrar,<br />

hacer célebre.<br />

Nobiscum por Cuna nobis.<br />

Noeens, cutis, com. Dañoso, culpable.<br />

Nocoo, es, ere. cui. n. Dañar.<br />

Noctu. ind. De noche, durante la noche.<br />

Noctua. ai. f. Lechuza.<br />

Nocturnas, a, um. adj. Nocturno.<br />

Nodos, i. m. Nudo , atadura.<br />

Noemus, i. да. Noé.<br />

Ñola, a?, f. Ñola, ciudad de Campanía.<br />

Nolo, nonvis, nolle , nolui. a. No querer.<br />

Nomen, inis. «.Nombre, fama.<br />

Nomino, as, are, avi, alum. a. Nombrar.<br />

Non. adv. No.<br />

Nonas, arum. f. pl, Las nonas.<br />

Nonagesimns, a, um. adj. Nonagésimo,<br />

de noventa.<br />

Nonaginta. ind. Noventa, numeral cardinal.<br />

Nonduin. OÍÍU. Aun no.<br />

Nongenlesinius, a , um. De novecientos.<br />

Noningentesimus, a, um. adj. Novecientos,<br />

de novecientos.<br />

Nonne. conj. Por ventura, acaso.<br />

Nonnihil. adv. Algo, algún tanto, un<br />

poco.<br />

Nonnisi. adv. Si no.<br />

Nonnulli, 33, a. adj. pl, Algunos.<br />

Nonnullus, a, um. adj. Alguno.<br />

Nonnunquam. adv. Alguna vez, á<br />

veces.<br />

Nonus, a, um. adj. Noveno, nono.<br />

Noria, as. /'.Nuria, región de la Istria.<br />

Nosco, is, ere, ovi, otum. a. Conocer.<br />

Nostcr, tra, trum. pron. posesivo.<br />

Nuestro, lo nuestro.<br />

Nota, 33. f. Nota, señal, muestra, testimonio.<br />

Notabilis, e. coi». Notable, insigne.<br />

Nothus, a, um. adj. Bastardo, ilegítimo.<br />

Nolilia, a:./'. Noticia, noción, conocimiento.<br />

Noto, as, are, avi, atum. a. Notar,<br />

inscribir, ¡j Censurar.<br />

Notus, a, um. adj. Conocido.<br />

Novacula, as. f. Navaja, cuchillo.<br />

Novem. ind. Nueve.<br />

Noverca, ai. /'. Madrastra.<br />

Novissimé. adv. Últimamente, en fin.<br />

Novitas, atis. f. Novedad.<br />

Novus, a, um. adj. Nuevo, moderno.<br />

Nox, noctis. f. Noche.<br />

Noxius, a, um. adj. Dañoso.<br />

Nubes, is. f. Nube.<br />

Nubo, is, ere, psi, ptum. a. Casarse<br />

la muger.<br />

Nudo, as, are, avi, atum. a. Desnudar<br />

, despojar.<br />

Nudus, a, um. adj. Desnudo.<br />

Nullus, a, um. adj. Ninguno, nadie.<br />

Num. conj. Acaso, por ventura.<br />

Numa, 03. m. Numa.<br />

Numantia, 33. f. Numancia.<br />

Numantini, orum. m. pl. Numantinos.<br />

Numen, inis. n. Numen, voluntad,<br />

fuerza.


488 NUN NYS<br />

Numero, as, are, avi, alian, a. Numerar<br />

, contar.<br />

Numerosas, a, um. adj. Numeroso.<br />

Numeras , i. m. Número, cantidad.<br />

Numida, ;e. ra. Númida.<br />

Númidas , arum. m. pl. Númidas.<br />

Numidia, as. f. Numidia, región del<br />

África.<br />

Numidicus, a,um. adj. Numídico, de<br />

los Númidas.<br />

Numisma, atis. f. Moneda, medalla.<br />

Numitor, oris. rn. Numitor.<br />

Nummutarius, a, um. adj. Cambista<br />

de moneda, banquero.<br />

Nummus, i. m. Moneda, dinero.<br />

Nunc. adv. Ahora.<br />

Nuncio, as, are, avi, atum. a. Anunciar,<br />

Nuncius , ii. rn. Nuncio, mensajero.<br />

Nuncupo. as, are, avi, atum. a. Nombrar,<br />

decir, declarar.<br />

Nunquam. adv. Jamás, nunca.<br />

Nuntia, as. f. Mensajera.<br />

Nuntiatus, a,um. pp. de<br />

0. interj. O, oh!<br />

Ob. prep. acus. Por, por causa de.<br />

Obdormio, is, iré, ivi, ó itum. n. Dormir.<br />

Obdormisco, is, ere, ivi. n. Dormirse.<br />

Obduco, is, ere, xi, ctum. a. Conducir,<br />

llevar contra, oponer.<br />

Obeo, is, iré , ivi ó ii, itum. a. Recorrer<br />

, rodear, correr alrededor.<br />

Obesus, a, um. adj. Grueso, craso,<br />

obeso.<br />

Obitus, üs. m. Fallecimiento, muerte.<br />

Objectus, a, um. pp. de<br />

Objicio, is, ere, jeci, jectum. a. Echar,<br />

tirar delante, exponer, ofrecer,<br />

presentar.<br />

Objurgo, as, are. avi, atum. a. Reprender,<br />

reñir, insultar.<br />

Oblatus, a, uní. pp. de Ofí'ero.<br />

Oblector, aris, ari, atus sum.dep. Divertirse<br />

, deleitarse.<br />

Obligatus, a, um.pp. de<br />

Obligo, as, are, avi, atum. a. Obligar<br />

, empeñar.<br />

Oblino, is, iré, evi, litum. a. Cubrir. ||<br />

Embetunar, untar alrededor.<br />

Obliqué. adv. Oblicuamente.<br />

Oblitus, a, um. pp. de Oblino.<br />

Nuntio, as, aro, avi, atum.V.Nuncio.<br />

Nuntius, ii. V. Nuncius.<br />

Nuper. adv. Última, finalmente.<br />

. Nuptias, arum. /'. pl. Bodas, nupcias.<br />

Nuptus, a, um. pp. de Nubo.<br />

Nurus, ús. /'. Nuera.<br />

Nusquam. adv. En ninguna parle.<br />

Ñuto, as, aro, avi, atum. n. Inclinarse,<br />

moverse. || Hacer señas con la<br />

cabeza.<br />

Nutriens , entis. com. y p. de<br />

Nutrió, is, iré, ivi ó ii, itum. a. Nutrir,<br />

alimentar, criar.<br />

Nutrix, icis. /'. Nodriza.<br />

Nutus, ús. m. Seña, signo afirmativo.<br />

Nux, ucis. /. Nuez, castaña, avellana.<br />

Nympha, 33. f. Esposa recien casada.<br />

Nymphas, arum. f. pl. Ninfas.<br />

Nysa, 33. f. Nisa, montaña y ciudad<br />

de la India.<br />

Nysaius, y Nyseius, a, um. adj. Lo<br />

perteneciente á Baco.<br />

0<br />

Oblitus, a, um. pp. de Obliviscor.<br />

Oblivio, onis. f. Olvido.<br />

Obliviscor, cris, i, oblitus sum. dep.<br />

Olvidar.<br />

Obnoxius, a, um. adj. Expuesto, sujeto<br />

á.<br />

Oborior, iris, iri, ortus sum. dep. Empezar<br />

á nacer. || Nacer de improviso.<br />

Obortus, a, um.pp. de Oborior.<br />

Obrepo, is, ere, psi.ptum. n. Sobrevenir,<br />

caer de sorpresa, sorprender.<br />

Obruo, is, ere, i, tum. a. Enterrar. ||<br />

Sembrar. || Oprimir, cargar. || Borrar,<br />

abolir.<br />

Obrutus, a, um. pp. de Obruo.<br />

Obscuro, as , are , avi, atum. a. Oscurecer<br />

, ofuscar.<br />

Obscuras, a, um. adj. Oscuro, tenebroso.<br />

|| Dudoso, difícil.<br />

Obsecutus, a, um. pp. de Obsequor.<br />

Obsecro, as, aro, avi, atum. o. Pedir,<br />

suplicar.<br />

Obsepio, is, ere, ivi, ó sepsi, septum,<br />

a. Encerrar, guardar.<br />

Obseptus, a, um. pp. de Obsepio.<br />

Obsequens, entis. com. Obediente,<br />

complaciente.


OBT<br />

Obsequium, i¡. n. Obsequio.<br />

Obsequor , eris , i, cutus suni. dep.<br />

Obedecer, someterse.<br />

Obsero. as , are, avi, atum. a. Cerrar<br />

con llave.<br />

Observaos, antis, coro. Observante,<br />

respetuoso.<br />

Observator, oris. m. Observador. ||<br />

Observante.<br />

Observo, as, are, avi, atum. a. Observar,<br />

advertir.<br />

Obses, idis. m. Relien.<br />

Obsessus , a, um. pp. de<br />

Obsideo, es, ere, sedi, sessum. a. Asediar<br />

, apoderarse. ]| Ocupar.<br />

Obsidio, onis./". Asedio.<br />

Obsidionalis, e. coro, Lo que pertenece<br />

al asedio.<br />

Obsigno , as, are, avi, atum. a. Sellar,<br />

firmar.'<br />

Obsisto , is , ero, stiti, stilum. ti. Oponerse.<br />

Obslinatus, a, um. adj. Obstinado.<br />

Obsto, as, are, stiti, stitum. n. Oponerse,<br />

obstar, impedir, estorbar.<br />

Obstrepo, is, ere, poi, pitum. n.<br />

Mormurar , injuriar. [| Hacer roido.<br />

Obstringo, is , ere , xi, strictum. a.<br />

Ligar, apretar fuertemente.<br />

Obstupefacio , is, ere, feci, factum. a.<br />

Admirar, pasmar , dejar atónito.<br />

Obstupefactus, a, um. pp. de Obstupefacio.<br />

Obstupeo, es, ere. ui. »., y<br />

Obstupesco, is., ere, poi. n. Quedar<br />

estúpido , lelo , pasmado.<br />

Oblego , is, ere, xi, ectum. a. Cubrir.<br />

Obtempero, as. are, avi, atum. a.<br />

Obedecer , sujetarse á la voluntad<br />

de otro.<br />

Obtero, is, ore, trivi, tritum. a. Pisar,<br />

pisotear.<br />

Obtestatio, onis. f. Ruego, petición<br />

hecha con instancia.<br />

Obtestatus, a, um. pp. de<br />

Obtestor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Pedir, rogar, suplicar con instancia.<br />

Obtineo, os, ere, ui, tentum.a. Obtener.<br />

Oblingit, tigit, ero. n. impers. Acaecer,<br />

suceder.<br />

Obtorqueo, es, ere, si, tum. a. Torcer,<br />

doblar.<br />

Obtrectans, antis, coro., y<br />

Obtrectator, oris. ro. Maldiciente, detractor,<br />

envidioso.<br />

Obtritus, a. um. pp. de Obtero.<br />

Obtrunco, as, aro, avi, atum. a. Matar,<br />

cortar la cabeza, despedazar.<br />

ÜD1 489<br />

Obiuratus, a, um.pp. de<br />

Obturo, as, are, avi, atum. o. Tapar,<br />

cerrar la entrada ó el paso.<br />

Obvenio, is, iré, veni. ventum. «.Salir,<br />

presentarse. || Acaecer', acontecer'.<br />

Obvenit, iré. defect. Caer en suerte.<br />

Obversor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

listar presente.<br />

Obviam. adv. Delante.<br />

Obvius, a, um. adj. Obvio, lo que se<br />

encuentra fácilmente y al paso.<br />

Obvolutus, a, um. pp. de<br />

Obvolvo, is, ere, i, lutum.o.Envolver<br />

, cubrir.<br />

Ocoasio, onis. f. Ocasión.<br />

Occasus, üs. ro. Ocaso, occidente. ¡|<br />

Muerte.<br />

Occidens, cntis. com. Occidente, poniente.<br />

Occido, is, ere, i, sum. a. Matar,<br />

quitar la vida, atormentar,<br />

Occido, is, ere, i, casum. ». Caer,<br />

caer muerto, morir.<br />

Occiduus, a, um. adj. Occidental.<br />

Occissus, a. um. pp. de Occido.<br />

Occultc. adv. En secreto, ocultamente.<br />

Occultatus, a, um. pp. de<br />

Occullo , as, are, avi, atum. a. Ocullar.<br />

Occultus, a, um. adj. Secreto, oculto.<br />

Occumbo, is, ere, eubui, cubitum. n.<br />

Caer muerto, morir.<br />

Occopatus, a, um. pp. do<br />

Occupo, as, are, avi, atum. o. Ocupar,<br />

apoderarse por invasión.<br />

Occurro, is, ere, i, sum. n. Acudir,<br />

asistir, venir en socorro.<br />

Occurro , as, are, avi, atum, n. Ir delante,<br />

adelantarse.<br />

Oceanus, i. ro. El Océano.<br />

Ochosias, ae. in.Ochósías.<br />

Ocrea, se. f. Greva, armadura del<br />

muslo. || bota, botin.<br />

Octavia , as. f. Octavia.<br />

Octavius , ii. ro. Octavio.<br />

Octavus, a, um. adj. Octavo.<br />

Octingentcsimus, a, um. num. ord.<br />

Ochocientos.<br />

Octingenti, ;e. a. num. eard.pl. Ochocientos.<br />

Octo. ind. Ocho.<br />

October, bris. ro. Octubre.<br />

Octogesimus, a, um. adj. num. Octogésimo,<br />

de ochenta.<br />

Octoginta. ind. Ochenta.<br />

Ocultis, i. ro. Ojo, vista.<br />

Oda, as, y Ode , es. f. Oda , canción.<br />

Odi, odisti, odisse. defec. Odiar , aborrecer.


490 OPE ORC<br />

Odiosus, a, um. adj. Odioso, aborre­ Opifex, icis. ni. Artífice, artesano.<br />

cible.<br />

Opimius, ii. m. Opimio.<br />

Odium, ¡i. n. Odio. || Enojo. || Aborre­ Opimus , a , um. adj. Opimo, abuncimiento.dante,<br />

rico. || Grueso, corpulento.<br />

Odor, oris. m. Olor, perfume.<br />

Opinio, onis. f. Opinión.<br />

OEbalia, 33. f. Laconia.<br />

Oportet, tuit, tere. n. impers. Con­<br />

OEdipus, i, y Edipus, odis. m. Edipo. viene, corresponde.<br />

OEnonaus, i. m. Enonao.<br />

Opperior, iris, riri, ertus sum. dep<br />

OEta, 33, y OEte, es. m. El monte Agualdar, esperar.<br />

Oeta ó Eta.<br />

Oppeto, is, ere, ii, itum. a. Sufrir,<br />

Oliendo, is , ere, di, sura.a. Ofender. || padecer.<br />

Chocar.<br />

Oppidani, orum. in. pl. Habitantes de<br />

Olfensa, 03. f. Ofensa, injuria, daño. una ciudad.<br />

Offensus, a, um. pp. de Oliendo. Oppidulum, i. n. Aldea, lugarcillo.<br />

Ollero , crs , ferro, obtuli, oblatum. a. Oppidum, i. n. Ciudad, plaza fuerte.<br />

Ofrecer, presentar.<br />

Oppius, ii. m. Opio.<br />

Oflicina, 03. f. Oficina, obrador , taller. Oppleo, es, ere, evi, ctuni. a. Llenar<br />

Ofliciosus, a, um, adj. Olicioso, obli­ del todo, colmar.<br />

gante.<br />

Oppono, is, ere, sui, situm. a. Opo­<br />

Officium, ii. n. Deber, función, oficio, ner.<br />

obligación.<br />

Opportunitas, atis. f. Oportunidad,<br />

Ogygia, as. f. Ogigia, isla de Calipso. ocasión.<br />

Oileus, ei. «». Oileo.<br />

Opportunus, a, um. adj. Oportuno,<br />

Olea, 33. f. Oliva, olivo.<br />

favorable.<br />

Oleum, i. ». Aceite.<br />

Oppositus, a, um. pp. de Oppono.<br />

Olim. adv. En otro tiempo, antigua­ Oppresus, a, um. pp. de<br />

mente.<br />

üpprimo, is, ere, pressi, pressum. a.<br />

Oliva, 33. f. Oliva ó aceituna.<br />

Oprimir, sujetar. || Aliatir.<br />

Olivetum, i. n. Olívete.<br />

Oppugnatio, onis. /'. Ataque, asalto.<br />

Olla, se. f. Olla do barro.<br />

Oppugno, as, are, avi, atum. a. Ata­<br />

Ollus, a, um. anticuado, en lugar de car , asaltar, expugnar.<br />

illo, illa, illud.<br />

Olympias, adis. f. Olimpias.<br />

Olympicus, a, um. adj. Olímpico, del<br />

Olimpo.<br />

Olynthi, orum. m. pl. Los do Olinto.<br />

Olynthus, i. /'.Olinto, ciudad doTracia.<br />

Ornen, inis. n. Presagio , agüero.<br />

Ominor, aris, ari. dep. Presagiar.<br />

Omissus, a, um. pp. de<br />

Omitto, is, ere, misi, missum. a.<br />

Abandonar, descuidar, omitir.<br />

Omnino. adv. Enteramente, en todo.<br />

Omnipotens, entis. com. Omnipotente,<br />

todopoderoso.<br />

Omnis, e. cor». Todo, toda cosa.<br />

Omphala.se, y mejor Omphale, es. f.<br />

Onfale.<br />

Onero, as, are, avi, atum. a. Cargar.<br />

Onomarchus, i. ni. Onomarco.<br />

Onus, eris. n. Peso, carga. || Cargo,<br />

empleo.<br />

Onustus, a, um. adj. Cargado.<br />

Opera, as. /. Trabajo, obra, operación.<br />

Operarius, ii. m. Operario.<br />

Operio, is, iré, ui, ertum. a. Cubrir,<br />

cerrar, tapar.<br />

Opertus, a, um. pp. do Operio.<br />

Opes, um. /'. pl. Riquezas, poderío.<br />

Ops, opis. f. Socorro, auxilio, ayuda,<br />

amparo.<br />

Optabilis, o. co»i. Deseable, digno de<br />

desearse.<br />

Optandus, a, um. p. ful. pas. de<br />

Opto.<br />

Optimates, um. m. pl. Los grandes,<br />

los próceros.<br />

Optimus, a, um. sup. do Jionus. Óptimo,<br />

muy bueno, perfecto.<br />

Oplio, onis. /'. Elección, facultad.<br />

Opto, as, are, avi, atum. a. Desear,<br />

apetecer.<br />

Opulentus, a, um. adj. Poderoso, opulento.<br />

Opus, eris. ii. Obra, trabajo.<br />

Opus. n. ind. Necesidad, aquello de<br />

que se carece.<br />

Ora, se. /. Orilla.<br />

Oraculum , i. n. Oráculo.<br />

Orado, onis./'. Oración, discurso.<br />

Oralor, oris.)». Orador , abogado.<br />

Orbis, is. MÍ. Globo, universo. || Disco.<br />

Orbo, as, aro, avi, atum. a. Privar,<br />

quitar.<br />

Orbus, a, um. adj. Huérfano. || Privado<br />

de todo lo que amaba.<br />

Orcus, i. m. Orco, infierno.


OS OXI 491<br />

Ordino, as, aro, av¡, atum. a. Ordenar,<br />

arreglar, disponer.<br />

Ordior, iris, iri, orsus sum. dep. Comenzar<br />

á tejer, urdir.<br />

Ordo, inis. m, Orden.<br />

Orestcs, 03. m. Orostes.<br />

Orgia, arum. n. pl. Orgías.<br />

Onens, entis. com. Lo que nace, se<br />

levanta, aparece de nuevo. I] Oriente.<br />

Origo, inis. f. Origen, nacimiento.<br />

Orior, iris, ó oris, orlus sum. dep.<br />

Nacer, levantarse, venir.<br />

Oriundus, a, um. adj. Oriundo, originario.<br />

Ornamenlum, i.». Ornamento, adorno.<br />

Órnate, adv. Adornada, graciosamente.<br />

Ornatos, ús. in. Ornato, compostura. ||<br />

Vestido.<br />

Ornatos, a, um.pp. de<br />

Orno, as, are, avi, atum. a. Ornar,<br />

decorar. [] Honrar, alabar.<br />

Oro, as, are, avi, atum. a. Rogar, pedir<br />

con instancia.<br />

Orpbeus, i. m. Orfco.<br />

Ortus, üs. m. Nacimiento, origen.<br />

Os, oris n. Boca, rostro. || Embocadura<br />

de un rio.<br />

Os, ossis. n. Hueso, osamenta.<br />

Pabulum, i. ». Pasto, forraje. || Comida,<br />

alimento.<br />

Pacatos, a, um. adj. Pacífico, quieto.<br />

Pacilicor. ai is, ari, atus sum. dep.<br />

Pacificar.<br />

Paciscor, oris, i, partus sum. dep.<br />

Pactar, tratar, acordar.<br />

Pactio, onis. f. Acuerdo, pacto, tratado.<br />

Pactum, i. n. Pacto, tratado.<br />

Pactos, a. um. pp. de Paciscor.<br />

Pactos, a. um. pp. de Pango.<br />

Piodagogus, i. m. Pedagogo, preceptor,<br />

maestro.<br />

Paganos, i, m. Pagano.<br />

Pagas, i. m. Aldea.<br />

Pahcmon, onis. m. Palemón.<br />

PaUrstra. a\ /'. Palestra. || Lucha.<br />

Palám. adv. Pública, abiertamente.<br />

Palamcdes, is. in. Palamedes.<br />

Palans, antis, com. Errante, vagabundo.<br />

Palatium, ii. ». Palacio.<br />

Palatum, i. n. y Patatús, i. r». Paladar,<br />

gusto.<br />

P<br />

Osculatus, a, um. pp. de<br />

Osculor, aris, ari, atus sum. dep. Besar.<br />

Osculum, i. n. Beso.<br />

Osias, ae. m. Osías hijo, de Amasias.<br />

Ostendo, is, ere, i, sum. a. Mostrar,<br />

manifestar.<br />

Ostentado, onis. f. Ostentación, pompa,<br />

aparato.<br />

Ostento, as, are, avi, atum. o. Ostentar.<br />

Oslium, ii. n. Puerta, embocadura.<br />

Osus, osum. pretérito del verbo Odi,<br />

isti.<br />

Otiosó. adv. Ociosa, negligentemente.<br />

Oliosus, a, um. adj. Ocioso, desocupado.<br />

|| Superfino, inútil.<br />

Otium, ii. ii. Ocio, ociosidad. || Paz. ||<br />

Reposo.<br />

Ovans, antis, com. El que recibe los<br />

honores de la ovación. ]| Ovante.<br />

Ovado, onis. f. Ovación, triunfo de<br />

segundo orden.<br />

Ovicula, a>. {. Ovejilla, ovejita.<br />

Ovidios, ii. m. Ovidio.<br />

Ovis, ovis. f. Oveja. || Ganado lanar.<br />

Ovo, as, are, avi, atum.n. Triunfar<br />

con la ovación.<br />

Ovum, i. ti. Huevo.<br />

Oxidracce, arum. m. pl. Los Oxidracas.<br />

Palatus, a, um. pp. do Palor.<br />

Palea, oe. f. Paja.<br />

Pales, is. /'. Pales, diosa de los pastores<br />

y ganados.<br />

Palestina , as. f. Palestina.<br />

Palilia, ium, ú orum. n. pl. Fiestas<br />

en honor de Pales.<br />

Paltadium, ii. n. Paladión, estatua de<br />

Palas.<br />

Pallium , ii. Palio, capa.<br />

Pallor , oris. m. Palidez, palor.<br />

Palma, 03. f. Palma. || La palma de la<br />

mano.<br />

Palmes, itis. m. Sarmiento ó pámpano<br />

de vid. || La vid.<br />

Palor 1, aris, ari, atus sum. dep. Errar',<br />

extraviarse, descarriarse.<br />

Palpebra, 03. f. Párpado del ojo.<br />

Palpito, as, aro, avi, atum. «. Palpitar,<br />

agitarse, moverse.<br />

Paludamentum, i. ». Clámide ó palio,<br />

capa.<br />

Palus, udis. /'. Laguna, pantano.<br />

Palus, i. m. Palo, pértiga, puntal.


492 PAR PAT<br />

Pamphilia, x. [. Panfilia. || Setabia ó<br />

Zina, región dal Asia menor.<br />

Pampineus, a, um. adj. Pampineo,<br />

de pámpanos ó sarmientos.<br />

Pan. anos. m. El Dios Pan.<br />

Pandora , 83. f. Pandora.<br />

Pango, is, ere, pepigi, pactum. o.<br />

Pactar, convenir, acordar.<br />

Paoicus, a, um. adj. Pánico; lo que<br />

causa terror ó espanto inmotivado.<br />

Pañis, is. m.-Pan, bizcocho, galleta.<br />

Pannosus, a, um. adj. Andrajoso,<br />

vestido de harapos.<br />

Pannos, i. m. Paño, vestido.<br />

Panthera, ae. /'. Pantera ú onza. || El<br />

pardo.<br />

Papa ver, eris. n. Adormidera.<br />

Paphos ó Paphus, i. /'. Palos, ciudad<br />

de Chipre.<br />

Papirius, ii. m. Papirio.<br />

Par, is. com. Par, igual, parejo.<br />

Parabilis, e. com. Asequible, lo que<br />

se adquiere ó logra fácilmente.<br />

Parábola, re. /'. Parábola, comparación,<br />

semejanza.<br />

Paradisos, i. ra. Paraíso.<br />

Paralylicus , a, um. adj. Paralítico,<br />

perlático.<br />

Paratus, a, um. pp. de Paro.<br />

Parca, aa. /'. Parca.<br />

Parcimonia, aa. /'.Parsimonia, economía,<br />

sobriedad.<br />

Parco, is, ere, peperci, parcitum ó<br />

parsum. ». Perdonar. |] Abstenerse.<br />

Parcos, a, um. adj. Parco, frugal,<br />

sobrio.<br />

Parcas, entis. m. y f. Padre, madre,<br />

pariente.<br />

Parentes, um. m. pl. Abuelos, antepasados<br />

, mayores.<br />

Pareo, es, ere, ui. n. Obedecer.<br />

Parios, otis. f. Pared.<br />

Parió, is, ere, pcpeii, partum ó parítum.<br />

a. Procurar, adquirir. || Parir.<br />

|| Engendrar. || Concebir.<br />

Pariter. adv. igualmente, del mismo<br />

modo.<br />

Parmena, x. f. Parmena.<br />

Parmenio, onis. /'. Parmenion.<br />

Parnasos, i. m. Parnaso, monte de<br />

Fócída.<br />

Paro, as, are, avi, atum. a. Preparar,<br />

aprestarse.<br />

Parodia, x. f. Parodia, imitación de<br />

versos.<br />

Párolis, idís. f. Postema, parólido.<br />

Parricida, ai. com. Parricida.<br />

Pars , partís. /'. Parle. j¡ .Miembro. ||<br />

Porción.<br />

Partlienopmus. ci. m. Partenopeo,<br />

hijo do Meleagro.<br />

Parlhus, i. m. Parto, morador do<br />

Patina, hoy Larache.<br />

ParUVeps, ipiiís. com. Participe, participante.<br />

Partícula, x. f. Partícula, partocílla.<br />

Partim. adv. En parto.<br />

Partior. iris, ii ¡, itus sum. dep. Partir,<br />

dividir en partes, distribuir.<br />

Partus, tis. m. Parto, cria. || Hijo,<br />

criatura.<br />

Pai tus, a, um.pp. de Parió.<br />

Parum. adv. Poco, un poco.<br />

Parnmper. adv. Un poco, algún tiempo.<br />

Parvi. adv. Poco.<br />

Párvulos, i. m. Párvulo, pequeño, niño.<br />

Parvulus, a, um. adj. Pequeño, párvulo.<br />

Parvas, a , um. adj. Pequeño, joven. j|<br />

Bajo, humilde.<br />

Pascendus, a, um. adj. Lo que se ha<br />

de' apacentar.<br />

Pascha, te. f. Pascua.<br />

Pasco, is, oro, pavi, pastuni. n. y<br />

Pascor, eris, i, pastas sum. dep.<br />

Pacer, pastar.<br />

Passer, eris. m. El gorrión.<br />

Passim. adv. Por aquí y por allí, por<br />

todas partes.<br />

Passus, a, um. pp. de Patior.<br />

Passus, a, um. pp. do Pando.<br />

Pastor, oris. m. Pastor.<br />

Pastoralis, e. com. Pastoril, pastoral.<br />

Patella , x. /'. Vaso pequeño para los<br />

sacrilicios. || Plato. || Marmita.<br />

Pateos, entis. com. Abierto, tendido,<br />

patente.<br />

Pateo, es, ere, ui. n. Estar patente,<br />

abierto, claro, evidente.<br />

Palor, tris. m. Padre.<br />

Patera, ai. /'. Palera, copa, taza.<br />

Paternos, a, um. adj. Paternal.<br />

Paliens, entis. com. Paciente, que padece<br />

con resignación y esfuerzo.<br />

Patientcr. adv. Paciente, sufridamente.<br />

Patientia, ai. /'. Sufrimiento, paciencia.<br />

Patior, eris, i, passus sum. dep. Padecer,<br />

tolerar, soportar.<br />

Patria, x. /'. Patria.<br />

Patricii, orum. m. pl. Los patricios.<br />

Patricios, a, um. adj. Patricio, noble.<br />

Patrimonium, ii. n. Patrimonio.<br />

Patro, as, are, avi, atum. a. Ejecutar,<br />

consumar.<br />

Palrocinium, ii. ii. Patrocinio, defensa,<br />

protección.<br />

Patroclus, lis. m. Patroclo.<br />

Palmus, i. m. 'fio paterno.


PEL<br />

Pauci, se. adj. pl. Pocos, raros.<br />

Paucitas, atis. f. Poquedad, cortedad<br />

de número<br />

Paulatina, arfe. Poco á poco.<br />

Paulisper. adv. Por poco tiempo , un<br />

rato , un instante.<br />

Paulo, adv. Poco, un poco.<br />

Paolulom. adv. Un poquito, poquísimo.<br />

Paolum. adv. Poco, muy poco.<br />

Paulus , i. m. Paulo.<br />

Pauper, cris. *», /'• Pobre.<br />

Pauperculus, a, uní. adj. Muy pobre,<br />

pobn'slmo. ¡| Pobrecito, miserable,<br />

infeliz.<br />

Paupertas, atis. f. Pobreza.<br />

Pausanias, se. m. Pausanias.<br />

Paveo, as, are, avi, atuni. n. y<br />

Pavesro , is , ere. n. Espantarse, estar<br />

espantado.<br />

Pavidus, a, urn. adj. Espantado, temeroso.<br />

Pavo, onis. m. Pavón, pavo real.<br />

Pavor, oris. m. Pavor, espanto.<br />

Pax, acis. /'. Paz.<br />

Peccaturn, i. n. Pecado , falla.<br />

Pecco, as, are, avi, atum. n. Pecar,<br />

cometer una falta.<br />

Pectus, oris. n. Perito, seno.<br />

Peculiaris, e. com. Peculiar, especial,<br />

propio.<br />

Pecunia, a', f. Dinero, moneda.<br />

Poros, oris. n. Hobaño.<br />

Pecus, ndis. /'. Hostia, bruto.<br />

Pedes, itis. m. Poon, soldado de á pié.<br />

Pedicularis, e. com. Pedicular. || Piojoso.<br />

Pedículos, i. m. Piececilo. || Piojo.<br />

Pcditus, ura. m. pl. Infantes.<br />

Pedum, i. n. Cayado, báculo.<br />

Pegasos, i. m. Pegaso, caballo alado.<br />

Pejor, us. com. Peor, mas malo.<br />

Poleos, oí. m. Peleo.<br />

Peüas y Pelia, se. ni. Pellas.<br />

Pelion, ii. n. Pelion ó Potras, monte<br />

de Tésala.<br />

Peüeotus, a, um. pp. de Pollicio.<br />

Pellos, ic.is. /'. Manceba, concubina.<br />

Pelliceos, a, um, adj. Lo que es de<br />

piel, de cuero.<br />

Pellirio, is, ero, lexi, loctum. a. Seducir,<br />

halagar, atraer con halagos.<br />

Pellicis. gen. de Pollex.<br />

Pellis, is. f. Piel.<br />

Pello, is, ere, pepuli, pulsiim. a. Arrojar<br />

, apartar, desterrar.<br />

Peloponnenses, um. ni. pl. Peloponnenses.<br />

Peloponnessus. i. m. Poloponoso.<br />

PER 493<br />

Pelops, opis. m. Pelope, hijo do Tantalo.<br />

Penates, ium y um. ni. pl. Penates. ||<br />

Hogares.<br />

Pendoo, es, ere, pependi, pensum. a.<br />

Pender, colgar, estar pendiente.<br />

Pondo, is, ere, pependi, pensum. a.<br />

Posar, estimar, pagar.<br />

Pené. adv. Casi.<br />

Penelope, es. f. Ponélope, esposa de<br />

Ullses.<br />

Penes, prep. acus. En poder, en arbitrio<br />

de.<br />

Penetrabilis, e. com. Penetrable.<br />

Penclralis, e. com. íntimo, interior,<br />

interno.<br />

Penetro, as, are, avi, atum. a. Penetrar,<br />

introducirse, entrar.<br />

Penitus. adv. A fondo, enteramente.<br />

Pensilo , as, are, avi, atum. a. Pesar,<br />

examinar, considerar.<br />

Pentecoste, es. /'. Pentecostés, Pascua<br />

do Espíritu Santo.<br />

Pentheis, os ó oi. ta. Penteos.<br />

Penuria, se. f. Penuria, carestía.<br />

Per.prep. acus. Por, durante, entre,<br />

por medio de, por espacio do.<br />

Pora. ¡e. f. Alforja, morral, mochila.<br />

Poractos, a, um. pp. de<br />

Pcrago, is, ere, egi, actum. a. Cumplir,<br />

terminar, llevar á cabo.<br />

Poramo'iius, a, oni. adj. Muy ameno,<br />

amenísimo.<br />

Perangiisios, a, um. adj. Angostísimo.<br />

Percelebro, as, aro, avi, atum. a.<br />

Celebrar, elogiar mucho, publicar.<br />

Percolló, is, ere, culi, eulsum. a.<br />

Herir, destruir, derribar, arruinar.<br />

Pereipiu, is. ero, epi, eptum. a. Percibir,<br />

conseguir, recoger.<br />

Percibís, a, um. adj. Conmovido, alterado.<br />

Perconlor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

V. Percuntor.<br />

Percrcpo, as, are, avi, atum. a. Resonar,<br />

hacer gran ruido.<br />

Pciculsiis, a, um. pp. de Percello.<br />

Percuntor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Preguntar, informarse.<br />

Percurso, as, are, avi, atum. n. Correr<br />

, recorrer.<br />

Percttssor, oris. m. Asesino, matador.<br />

Porcussus , a, um. pp. de<br />

Percutió, is, ere, cussi, cussum. a.<br />

Golpear, herir. || Arruinar, despojar.<br />

Perdidas, ¡». m. Perdicas.<br />

Porditus, a, um. adj. Desarreglado<br />

estragado, malvado.<br />

Porditus, a, um. pp. de


494 PER PER<br />

Perdo, is, ere, idi, itum. a. Perder,<br />

corromper, arruinar.<br />

Perdomitus, a, um. pp. de<br />

Perdomo, as, are, ui, itum, a. Domar,<br />

sojuzgar, avasallar.<br />

Perduco, is, ere, xi, ctum. «.Llevar,<br />

conducir.<br />

Perdurabiüs, o. com. Perdurable,<br />

eterno.<br />

Perduro, as, are, avi, atum. n. Durar<br />

largo tiempo, subsistir.<br />

Peregré. adv. De lejos, do viaje.<br />

Peregrinus, a, um. adj. Peregrino,<br />

extrangero.<br />

Peremptus, a, um. pp. do Perimo.<br />

Perennis , e. con». Perenne , perpetuo.<br />

Peroo, is, ¡re, ii, itum. n. Perecer,<br />

estar perdido. || Morir.<br />

Pererro, as, are, avi, atum. a. Correr,<br />

andar, discurrir, vagar por muchas<br />

tierras.<br />

Perfectos, a, um. pp. de Porfirio.<br />

Perforo, ers, ferré, tuli, latum. «.<br />

Llevar, conducir hasta. || Aguantar,<br />

soportar.<br />

Perficio, is, ero, feci, fectum. a.<br />

Ejecutar, terminar.<br />

Perfidia, se. {. Perfidia.<br />

Perfidus, a, um. adj. Pórfido.<br />

Perforo, as, are, avi, atum. a. Perforar,<br />

agujerear, taladrar.<br />

Porfossus, a, um. adj. Agujereado,<br />

perforado, taladrado.<br />

Perfruor, eris, i, fruitus snm. dep.<br />

Gozar entera, completamente.<br />

Perfuga, 33. m. Tránsfuga, desertor.<br />

Perfugio, is, ere, i, itum. n. Refugiarse.<br />

Perfugium, ii. n. Refugio, asilo.<br />

Perfunctus, a, um. pp. de<br />

Perfungor, eris, i, unclus sum. dep.<br />

Ejercer, servir un empleo. || Tolerar<br />

, sufrir.<br />

Pergama, orum. m. pl. Los muros de<br />

Troya.<br />

Pergamus, i. f. Pórgamo.<br />

Pergo, is, ere, rexi, rectum. n. Caminar,<br />

continuar, ir, marchar.<br />

Perhibeo, es, ere, bni, bitum. a.<br />

Exhibir , mostrar. || Relatar , afirmar.<br />

Perhumaniter. adv. Muy humana, afablemente.<br />

Péneles, is. ra. Pericles.<br />

Percutor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Peligrar, exponerse, aventurarse.<br />

Periculosus, a, um. adj. Peligroso.<br />

Periculum, i. ». Peligro.<br />

Perimo, is, oro, emi, emptum. «<br />

Quitar, destruir. || Dar muerto, asesinar.<br />

Perinde. adv. Del mismo modo , lo<br />

mismo, igualmente.<br />

Peritia, .13. /'. Habilidad, pericia, experiencia.<br />

Peritas, a, um. adj. Experimentado,<br />

hábil.<br />

Perjuras, a, um. adj. Perjuro. || Embustero<br />

, mentiroso.<br />

Pcrlego, is, ere, i, ctum. a. Loor<br />

del todo.<br />

Perlino, is, ere, livi ó levi ó lini,<br />

litum. a. Frotar, untar.<br />

Porlitus, a, um. pp, de Perlino.<br />

Perlustro, as, are, avi, atum. a. Recorrer,<br />

registrar con mucha diligencia.<br />

Peí maneo, es, ere, mansi, niansum.<br />

n. Permanecer, subsistir, perseverar.<br />

Permitió, is, ere, si, ssum. a. Permitir,<br />

conceder.<br />

Permotus, a, um. pp. de<br />

Pcrmovco, es, ero, movi, motum. a.<br />

Conmover, mover, agitar.<br />

Permulceo, os, ore, si, sum. «. Lisongear,<br />

halagar, aplacar.<br />

Permundo, as, aro, avi, atum, y<br />

Permundor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Purificar, lavar, limpiar perfectamente.<br />

Permunio, is, ire. ivi, itum. a. Fortificar<br />

, fortalecer.<br />

Permuto, as, are, avi, atum. a. Permutar,<br />

cambiar.<br />

Pernicies, oi. /'. Perdición, ruina,<br />

muerte.<br />

Perniciosus, a, um. «(//Pernicioso,<br />

dañoso.<br />

Pernicitas, atis. f. Ligereza, velocidad,<br />

presteza.<br />

Pernocto, as, are, avi, atum. «. Pernoctar<br />

, pasar la noche.<br />

Porobscurus. a, um. adj. Oscurísimo.<br />

muy oscuro.<br />

Peroro, as, are, avi, atum. a. y n.<br />

Perorar, arengar.<br />

Perpello, is, oro, pulsí, pulsum. a.<br />

Persuadir, excitar, obligar á.<br />

Perpessus, a, um. pp. do<br />

Perpetior, oris, i, ossus sum. dep.<br />

Padecer, sufrir, tolerar.<br />

Perpetuó, adv., y Perpetuum, ado.<br />

Perpetuamente" siempre.<br />

Perpetuus, a, um. adj. Perpetuo.<br />

eterno.<br />

Perrumpo, is, ore, rupi, ruptuni. a.


PER PHA 495<br />

Forzar, romper por medio, pe­ Perutilis, o. rom. Muy útil, útilísimo.<br />

netrar.<br />

Pervcnio, is, iré, i, enlum. n. Llegar,<br />

Persa, ai. m. f., y Persai, amm. m. arribar.<br />

pl. Los Persas.<br />

Pervicacia, re. /.Pertinacia, obstina­<br />

Persaipé. adv. Con frecuencia, á meción.nudo. Pervigil, ¡lis. eom. Muy vigilante. ||<br />

Persaluto, as, are, avi, nlum. a. Sa­ Que siempre luce.<br />

ludar exacta y diligentemente. Pervius, a, um. adj. Abierto, paten­<br />

Perses, os. m. Perseo.<br />

te, accesible.<br />

Persecutus, a,um. pp. de Persequor. Pervolo, as, are, avi, atum. Volar<br />

Persequor, eris, i, cutus sum. dep. rápidamente.<br />

Perseguir.<br />

Pervolo, is, velle, voluí. n. Desear<br />

Perseus, i. V. Perses.<br />

con pasión.<br />

Persevero, as, are, avi, aturo., a. Pes, pedis. m. Pié.<br />

Perseverar, persistir.<br />

Pcssimus. a, um. adj. Pésimo, muy<br />

Pérsicos, a, iim. adj.Pérsico, de Per- malo.<br />

sia.<br />

Pessinus, milis, f. Pcsinunte, ciudad<br />

Persis, idis. /'. Persia.<br />

de (¡alacia.<br />

Pcrsolvo, is, ere, i. solutum. a. Pa­ Pestilens, cutis, eom. Pestilente, pesgar<br />

enteramente.<br />

tífero.<br />

Persona, as. /'. Persona, personaje, Postilonlia . re. f., y<br />

cargo.<br />

Peslis, is. /'. Peste.<br />

Persono, as, are. ni, itum. n. Sonar Pelens, culis, eom. El que pide, de­<br />

mucho, resonar.<br />

mandante.<br />

Perspeclus, a, um. pp. de<br />

Petitio, onis. f. Petición, demanda,<br />

Perspieio, is, ere, spexi, spnctum. a. pretensión,<br />

Ver, comprender.<br />

Petilus, a, um. adj. Pedido, pretendi­<br />

Persto, as, are, stiti, stitum. n. Perdo, buscado.<br />

sistir, mantenerse lirme.<br />

Peto, is, ere, ivió ii, itum.a. Pedir,<br />

Pcrstrepo, is, ere, pui, pitum. n. suplicar. |] Atacar, acometer.<br />

Meter, hacer mucho ruido.<br />

Petra, a>. f. Piedra, peña, peñasco.<br />

Perslringo, is, xi, strictum. a. Apre­ Petrosos, a, um. adj. Pedregoso, fratar<br />

, comprimir. || Atar fuertemente. goso.<br />

Persuaden, es. ero, si, sum. a. Per­ Petras, i. m. Pedro.<br />

suadir , amonestar.<br />

Poxenfelderos, i.m. Pexenfeldero, sa­<br />

Pettassus, a, um. adj. Fastidiado, bio jesuíta.<br />

hastiado, cansado.<br />

Phreas, acis. m. Natural de Corfú. ||<br />

Perterrefacio, is, ere. a. Amedrentar, Feax.<br />

aterrar.<br />

Ph.Tdra . aa. f. Fedra.<br />

Perterrefactus, a, um. pp. de Per­ Pliaedrus, i. m. Fedro.<br />

terrefacio.<br />

Phretusa, ai. f. Faetusa, hermana de<br />

Perterreo, es, ere, ni, itum. a. Ate­ Faetonle.<br />

morizar, intimidar mucho.<br />

Phalerai, arum. f. pl. Jaeces, adere­<br />

Perterritus, a, um. pp. de Perterreo. zos , paramentos de caballo.<br />

Pertinacia , re. f. Pertinacia, porfía. Phaleratus, a, um. adj. Enjaezado ri­<br />

Pertinaeiter. adv. Pertinaz, tenazcamente.mente. Phanlasma, atis. m. Fantasma vi­<br />

Poruñeo, es, ere, ui. ». Pertenecer, sión.<br />

concérner, tocar.<br />

Pharao, onis. m. Faraón.<br />

PerlracliiS, a , um. pp. do<br />

Pharetra , re. f. Carcax, aljaba.<br />

Pertraho, is, ere, traxi, tractum. a. Pharisaii, orum. m. pl. Fariseos.<br />

Traer, tirar.<br />

Pharisrcus,i, óPhariseus, a, um. Fa­<br />

Pertranseo, is, iré, iví, itum. n. Pariseo.sar por medio, pasar del otro lado. . Pharnabazus, i. m. Farnabazo.<br />

Perturbatio, onis. f. Perturbación, Pharnaees, is. m. Farnases.<br />

desorden, confusión.<br />

Pharsalia, re. f. Farsalia , provincia de<br />

Porturbatus, a, um. pp. de<br />

Tesalia.<br />

Perturbo, as, are, avi, atum. a. Per­ Pharsalieus. a, um. adj. Farsálieo, de<br />

turbar, confundir, descomponer. Farsalia.


496 PIR PLE<br />

Philippi, orum. m. pl. Filipos, ciudad<br />

de Macedonia.<br />

Philippus, i. 111. Filipo.<br />

Philislsoi, orum. m. pl. Filisteos.<br />

Pliiloctetes, as. m.Filocteles.<br />

Philomenus, i. m. Filomeno.<br />

Philopccmes, is. m. Filoperaen.<br />

Philosophia, ai. f. Filosofía.<br />

Philosophus, i. m. Filósofo.<br />

Phlegeton, ontis. m. Flegeton.<br />

Phoca, a?, f., y Phoce, es. {. Foca ó<br />

becerro marino.<br />

Phocenses, ium. m. pl. Los Focenses.<br />

Phocio, onis. m. Focion.<br />

Phocis, idis. f. Fócida, región de<br />

Acá y a.<br />

Phocnices, um. m. pl. Fenicios.<br />

Phoenicia, se. f. Fenicia.<br />

Phryges, um. m. pl. Los Frigios.<br />

Phrygia, se. Frigia mayor y menor.<br />

Phrixus , i. ni. Friso.<br />

Phyte, es. {. Pytis.<br />

Piacularis, os. com. Expiatorio.<br />

Pica, ¡e. f. Picaza (ave).<br />

Picea, a?. /'. Pino salvaje.<br />

Pictor , oris. m. Pintor.<br />

Pictus, a, um. pp. de Pingo.<br />

Picus, i. m. Pito ó pico verde, ave<br />

consagrada á Marte. || Grifo.<br />

Pié. adv. Piadosamente.<br />

Pietas, atis. f. Piedad, compasión. ||<br />

Religión.<br />

Piger, gra, grum. adj. Perezoso, lento,<br />

holgazán.<br />

Pignus, oris. n. Prenda, seguridad,<br />

relien.<br />

Pila, 83, f. Pilar, pilastra. || Pelota para<br />

jugar.<br />

Pilatus, i. ni. Pilatos.<br />

Pileus, ei. m. Sombrero, bonete.<br />

Pilosus, a, um. adj. Velloso, peludo.<br />

Pilum, i. n. Dardo, pica,<br />

Pilus, i. m. Pelo.<br />

Pincerna, as. m. Coporo, escanciador.<br />

Pindarus, i. m. Píndaro.<br />

Pingo, is, ere, xi, ctum. a. Pintar.<br />

Pinguis, e. com. Pingüe, fértil, abundante.<br />

Pinnaculum, i. n. Pináculo.<br />

Pinas, arum. f. pl. Alas, almenas. || Penachos.<br />

Pirata, se. m. Pirata.<br />

Pirática, se. f. Piratería.<br />

Piráticos, a,' um. adj. Lo que es de<br />

piratas.<br />

Pirains, i. ni. Píreo, puerto do Atenas.<br />

Pirithous, oi. ni. Piriloo.<br />

Pisandrus, i. m. Pisandro.<br />

Piscator, oris. m. Pescador.<br />

Piscatorios, a, um. adj. Piscatorio,<br />

de pescador.<br />

Piscicuius, i. »». Peceeillo.<br />

Piscina, ai. f. Piscina, estanque de<br />

pesca. [] Pila, pilón,<br />

Piscis, is, m. Pez.<br />

Piscor, aris, ari, atus sum. dcp. Pescar.<br />

Pisistralus , i. ni. Pisístrato.<br />

Piso, onis. «i. Pisón.<br />

Pistor , oris. ni. Panadero. || Pastelero.<br />

|| Repostólo.<br />

Pius, a, um. adj. Piadoso, compasivo.<br />

Pis, icis. f. Pez.<br />

Placabilis, e. com. Fácil de aplacar.<br />

Plácalos, a, um.adj. y<br />

Placandus, a, um. adj. Aplacado , apaciguado.<br />

Placenta, ai. f. Torta de harina sin<br />

levadura, amasada con qoeso y<br />

miel.<br />

Placido, adv. Plácida , quicla, tranquilamente.<br />

Placidus, a, um. adj. Plácido, dulce,<br />

tranquilo.<br />

Placo, as, are, avi, atum. a. Aplacar,<br />

calmar.<br />

Plaga, ai. /'. Llaga, herida.<br />

Planctus, üs. ni. Llanto.<br />

Plano, adv., comp. iüs., sup. issimé.<br />

Enteramente.<br />

Plango, is, gere, nxi, nctuin. a. y n.<br />

Dar de golpes, darse golpes. || Llorar<br />

á alguno.<br />

Planta, se./'. Planta del pié, yerba,<br />

árbol.<br />

Platsese, arum. f. pl. Platea, ciudad<br />

de ttoocia.<br />

Platseenses, ium. ni. pl. Platenses, de<br />

Platea.<br />

Platea, ;e. f. Calle ancha de una ciudad.<br />

|| Corral, patio.<br />

Platea , ;c. f. El pelícano (ave 1.<br />

Plato, onis. ni. Platón.<br />

Plaustrum, i. re. Carro, carreta.<br />

Plausus, ús. »». Aplauso.<br />

Plebeeula, ae. f. Populacho.<br />

Plcbeius, a , um. adj. Plebeyo , vulgar,<br />

común.<br />

Plebs, plebis. f. Plebe, populacho.<br />

Plecto, is, ere, xi ó xui, xum. a. Castigar,<br />

sacudir. || Doblar, entretejer.<br />

Plenus, a, um. adj. Lleno, completo.<br />

Plcrique, ícque , aque. adj. pl. Los<br />

mas, la mayor parto.


POL POS 497<br />

Plerumque. adv. Ordinariamente, á<br />

menudo.<br />

Ploratus, ús. ni. Lloro, la acción de<br />

llorar.<br />

Ploro, as, are, avi, alum. ra. Llorar,<br />

derramar lágrimas.<br />

Plumbum, i. n. Plomo.<br />

Plores, ra ó ría, ium. adj. Los mas,<br />

las mas cosas.<br />

Plurimi, adv., y<br />

Piurimiim. adv. Muellísimo.<br />

Plurimus, a, um. adj. Mucho, muy<br />

grande.<br />

Plus. adv. Mas.<br />

Plus, uris. n. Mas, mayor número ó<br />

cantidad.<br />

Piulo, onis. ni. Pluton.<br />

Plutus, i. ni. Plato.<br />

Pluvia, ne. f. Lluvia.<br />

Poculum, i. ». Copa, [j Vaso de veneno.<br />

Podagra, as. f. Gota.<br />

Podarccs, is. ni. Podarces.<br />

Pojas, antis, m. Peante, padre de Fiioctetes.<br />

Poena, a 1./'. Castigo, pena, suplicio.<br />

Peeni, orum. m. pl. Los Cartagineses.<br />

Pcenitentia, se./! Arrepentimiento, penitencia.<br />

Poenitet, uit, ere. impers. Arrepentirse.<br />

Pconus, a , um. adj. Cartaginés, fenicio.<br />

Poesis , eos. is. f. Poesía.<br />

Poeta, te. m. Poeta.<br />

Poéticos, a , um. adj. Poético.<br />

Polio, is. ire, ivi ó ¡i, Hum. ra. Pulir,<br />

lustrar, bruñir.<br />

Politus, a, um. pp. de Polio.<br />

Pollens, ontis. p. de Polleo.<br />

Polleo, es, ore. n. Tener poder, valía,<br />

estima.<br />

Pollicoor, cris, eri, itus sum. p. Prometer.<br />

Pollícitiis. a, um. pp. de Pollicoor.<br />

Pollio, onis. m. Potion.<br />

Polluo , i;, ere, luí. lutum. ra. Manchar,<br />

contaminar, violar.<br />

Pollulus, a , um. pp. de Polluo.<br />

Pollux, neis. i». Pólux, hijo de Leda.<br />

Polybitas, e. »». Polibitas.<br />

Polybus, i. ni. Polibo.<br />

Polybius. ii. in. Polibio.<br />

Polydorus, i. ni. Polidoro.<br />

Polymnestor, oris. m. Polimnestor.<br />

Polynices, is. m. Polinice.<br />

Polyphemus, i. ni. Poliíemo.<br />

Polystratus, i. ni. Polístrato.<br />

Polyxena, te, y Polyxene, es. f. Polígona.<br />

Tono I.<br />

Pomona, te. f. Pomona.<br />

Pompa, ae. f. Pompa, magnificencia.<br />

Pompeianus, a, um. adj. Pompeyano,<br />

de Pompeyo.<br />

Pompeáis, ii. rn. Pompeyo.<br />

Pompilius, ii. ni. Pompilio.<br />

Pomum, i. n. Poma, toda clase de<br />

fruta.<br />

Pondo, ind. Peso. (| Libra romana.<br />

Pondas, eris. r._ Peso. || Crédito, importancia.<br />

Pone. prep. acus. Detras, por detras,<br />

después.<br />

Pono, is, ere, sui, situm. a. Colocar,<br />

poner, emplear.<br />

Pons, ontis. ni. Puente.<br />

Pontifex, icis. m. Pontífice.<br />

Pontius, ii. m. Poncio.<br />

Pontos, i. m. Ponto. I] El mar. j] Reino<br />

del Ponto.<br />

Popedios, ii. m. Popedio.<br />

Popillus.ii. «i. Popilio.<br />

Popularte, e. com. Popular. || Paisano,<br />

del mismo pais.<br />

Populado , onis. f. Tala, asolación, pillaje.<br />

Populor, aris, ari, atus sum. dep. Saquear,<br />

talar, destruir.<br />

Popules, i. ni. Pueblo.<br />

Porcia, ce. /. Porcia.<br />

Poreius , ii. ni. Porcio.<br />

Porcus.i. ni. Puerco, lechon.<br />

Pórrigo , is, ero , rexi, rectum. ra. Presentar,<br />

extender, alargar.<br />

Porro, adv. En fin, finalmente, por<br />

último.<br />

Poisena, se, m. Porsena.<br />

Porta, se. /'. Puerta.<br />

Portendo, is, ere, di, tum. ra. Anunciar,<br />

pronosticar, presagiar.<br />

Portentum , i. ii. Prodigio , pórtenlo.<br />

Pórticos, ús. in. Pórtico.<br />

Portio, onis. /'. Porción, parte, pedazo.<br />

Portitor, oris. in. Barquero.<br />

Porto, as, are, avi, atuin. ra, Llevar,<br />

portear.<br />

Portes, ús. ni, Puerto. -<br />

Poros, i. ni. Poro, rey do la india.<br />

Pono, is, ero, poposci, scitum. a.<br />

Pedir, demandar.<br />

Posidonius, ii. in. Posidonio.<br />

Possideo, es, ero, edi, essum. ra. Poseer,<br />

tener, gozar.<br />

Possum, potes, posse. potui.n,Poder.<br />

Post. prep. acus. Después de, detras<br />

de.<br />

Post, adv. Después.<br />

Postea, adv. Después.<br />

32


498 PR.^ VRJE<br />

Posteri, ormn m. pl. Los descendien­ Entonar, || Pronosticar. || Curar por<br />

tes.<br />

ensalmos ú oraciones.<br />

Pósteros, a, nm. adj. Siguiente, lo Prascipio, is, ere, cepi, ceptum. a.<br />

que viene después.<br />

• Ocupar antes. || Enseñar. || Mandar.<br />

Posthabeo, es, ere, ui, itum. a. Pos­ Praicipitatus, a, um. pp. de<br />

poner, tener en menos.<br />

Prasclpilo, as, are , avi, atum. a. Pre­<br />

Postilase, adv. En adelante, de hoy cipitar.<br />

mas.<br />

Praecipué. adr. Principalmente, sobre<br />

Posticum, i. ». Postigo.<br />

lodo.<br />

Postis, is. /'. Yamba ó jamba de la Prsecipuus, a, um. adj. Singular, prin­<br />

puerta.<br />

cipal.<br />

Postmodum. adv. Después.<br />

Prasclsus, a , um. pp. de Pr3scido.<br />

Postquani. coiy. Después que, luego Prasrlaré. adv. Esclarecida, ilustre­<br />

que.<br />

mente.<br />

Postremo, adv. En fin.<br />

Prasclarus, a, um. adj. Preclaro , ilus­<br />

Postromum. adv. Últimamente, en tre.<br />

fin.<br />

Prasco, onis. «t. Pregonero.<br />

Postremus, a , um. adj. Postremo, úl­ Pnceox , ocis. com. Precoz.<br />

timo, final.<br />

Pnrcurro, is, ere, curri y cucurri,<br />

Postridic, y Postriduó. adv. El dia cursum. n. Correr delante, proce­<br />

siguiente, el dia después.<br />

der.<br />

Postúlala, as. f., y<br />

Prascursor, oí is. m. Precursor.<br />

Postulado, onis. f., y<br />

Pra'da, 83. f. Presa , botin.<br />

Postulaban, i. n. Pretensión, petición, Pia'dico, as, are, avi, atum. n. Pu­<br />

demanda.<br />

blicar, predicar.<br />

Postulo, as, are, avi, alum. a. De­ Praadico, is, ere, xi, ctum. a. Predemandar,<br />

pedir, pretender, rogar. cir, profetizar.<br />

Postumius, ii. m. Postuniio.<br />

Pra'ditus, a. um. adj. Dotado, ador­<br />

Potens, entis. cora. Pótenle, podenado.roso. Praidium, ii. n. Dominio, heredad,<br />

Potentia, se. f. Potencia, poder, po­ predio.<br />

derío.<br />

Prasdo, onis. m. Ladrón, salteador,<br />

Potestas, alis. f. Potestad, autoridad. pirata.<br />

Potior, ius. coiü. Preferente.<br />

Prasdor, aris, ari, atus sum. dep. Sa­<br />

Potior , iris, iri, ilus sum. dep. Apoquear, robar.<br />

derarse.<br />

Praseo, is, iré. n. Ir delante, prece­<br />

Potissimúm. adv. Especial, principalder.mente. Prad'ectura, ,T. f. Prefectura, presi­<br />

Potitos, a, um. pp. de Potior.<br />

dencia.<br />

Polius. adv. Mas bien.<br />

Praofectus, i. m. Gobernador, prefec­<br />

Poto, as, are, avi, atum. a. Beber. to , lugarteniente.<br />

Polus , ñs. m. Bebida.<br />

Prasfero, ers, ferré, tuli, latum. a.<br />

Praa. prep. abl. Antes, delante de, Preferir.<br />

rcsp'Clo de, en comparación de. Praslicio, is, ere, foci , fectum. a.<br />

Prasacutus, a, um. adj. Muy agudo, Llevar delante, á la cabeza.<br />

agudísimo.<br />

Ptrefigo, is, ere, xi, xum. a. Plantar,<br />

Prasb"o, es, ere. ui, itum. a. Dar, lijar, clavar delante.<br />

suministrar, presentar.<br />

Prasfixus, a, um. pp. de Prasfigo.<br />

Prascedo, is, ere , cessi, cessum, n. Prasridus, a, um. adj. Muy frió.<br />

Preceder, marchar delante.<br />

Pra'gnans, anlis.com. Preñada, em­<br />

Prasceps, ipitis. com. Precipitado, que barazada, en cinta.<br />

cae de cabeza. [| Escarpado, fra­ Prariatus, a, um. pp. de Prasfero.<br />

goso.<br />

Pradior, aris, ari, atus sum. dep. Dal­<br />

Prasceptor, oris. m. Preceptor, maesla batalla.<br />

tro.<br />

Pnoliiun, ii. n. Combate, batalla.<br />

Prasceptum, i. n. Precepto, orden. Pnelureo, es, ere, xi. ». Alumbrar,<br />

ley, mandato.<br />

brillar.<br />

Prascido, is, ere, i, sum. a. Cortar. Prasludo, is, ero, si, sum. o.Ensayar­<br />

Prascino.is, ere, ui, centum, o. y n. se, prepararse. || Preludiar.


PRiE PRI 499<br />

Praemitto, ¡s, ere, si, ssum. a. Enviar Pretervehor, eris.vehi, vectus sum.<br />

delante.<br />

dep. Llevar de largo, en silencio.<br />

Pnemium, ii. ». Premio, recompensa. Pretexta, as. f. La pretexta, vestidu­<br />

Praamoneo, es, ero, ui, itum. o. Avira talar de los jóvenes romanos.<br />

sar , advertir.<br />

Pretextatus, a, um. adj. Vestido de<br />

Príemonitus, a, »rn.pp.de Pramoneo. la toga pretexta.<br />

Pranestinus, a, um. adj. De Preneslo. Pretor, 01 is. m. Pretor.<br />

Prasnosco, is, oscere, novi, notum. o. Pretorium, ii. «.Pretorio, tienda del<br />

Presentir, saber antes.<br />

General.<br />

Pra'opto, as, are, avi, atum. a. Pre­ Prretorius , a, um. adj. Pretorio, de<br />

ferir, querer mas bien.<br />

Pretor.<br />

Preparo, as, are, avi, atum. a. Pre­ Pratura, re. f. Pretura, dignidad de<br />

parar.<br />

pretor.<br />

Prsepono, is, ere, sui, situm. a. Ante­ Pravalidus, a, um. adj. Muy fuerte,<br />

poner.<br />

robusto, pujante.<br />

Prapositus, i. ni. Gobernador, pre­ Praivenio. is, iré, i. entum. n. Prepósito.venir.<br />

Prareptus , a, um. pp. de<br />

Preventus , a, um. pp. de Provenio.<br />

Praripio, is, ere, ui, eptum. a. Qui­ Preverto, is, ere, i, sum. a. , y<br />

tar, atreverse, apropiarse.<br />

Praevertor, eris, i, sus sum. dep.<br />

Presagio, is, iré, ivi, itum. n., y Anteponer, preferir.<br />

Presagior, iris, iri, ¡tus sum. dep. Prasvideo, es, ere, i, sum. o. Proveer<br />

Presagiar, presentir.<br />

precaver.<br />

Prascio, is, iré, ivi, itum. «., y<br />

Prandium, ii. «. Almuerzo ó des­<br />

Praascisco, is, ere, ivi, itum. n. Preayuno.ver. Pratum, i. ii. Prado, pradera.<br />

Pr,Tsens, entis. com. Presente, favo­ Pravus, a, um. adj. Malvado, crimirable.nal.<br />

Prsesentia, ;e.f. Presencia.<br />

Precario, adv. Precariamente, por<br />

Praesenlio, is, iré, ensi, sensum. a. súplicas, por ruegos, de prestado.<br />

Presentir.<br />

Precatus, a, um. pp. de Precor.<br />

Praasertim. adv. Especial, principal­ Preces, um. f. pl. Ruegos, preces,<br />

mente.<br />

oraciones.<br />

Preses, idis. m. y f. Presidente. Precor, aris, ari, atus sum. eiep. Ro­<br />

Presidium, ii. n. Presidio, guarnición. gar, suplicar con instancia.<br />

Prasstans, antis, com. Grande, distin­ Prehendo , is, ere, i, sum. a. Tomar,<br />

guido.<br />

apoderarse, asir, coger.<br />

Próstilos , um. m. pl. Dioses Lares. Premo, is, ere, pressi, pressum. a.<br />

Presto, as, are, stiti, itum. n. Dar, Oprimir , apretar, perseguir.<br />

prestar, estar delante, exceder. Pressus, a, um. pp. de Premo.<br />

Prassum, es, esse, fui. n. Presidir, Pretiosus, a , um. adj. Precioso.<br />

ser cabeza, presidente.<br />

Pretium , ii. «. Precio, valor , estima.<br />

Presumo, is, ere, sumpsi , sump- Priamus, i. ni. Príamo, rey de Troya.<br />

tum. a. Tomar antes. || Afeminarse, Priapus , i. m. Priapo.<br />

presumir.<br />

Pridie. adv. El dia antes, la víspera.<br />

Praater. prep. aeus. Excepto, fuera Prirnani, orum. ni. pl. Los soldados<br />

de, delante, mas allá ele.<br />

de la primera legión.-<br />

Praeterea. adv. Ademas de esto. Primó, adv. Lo primero. [| En primer<br />

Praaterco, is, ere, ii ó ivi, itum. n. lugar.<br />

Pasar por alto, pasar en silencio. Primogénitos, i. m. Primogénito, ma­<br />

Praetereundus, a, um. p. fut. de Praayor!tereo. Prirnoies, um. m. pl. Los primeros,<br />

Preteriens, entis. p. de id.<br />

los principales.<br />

Pretéritos, a, um. pp. de id.<br />

Pi imuni. adv. V. Primó.<br />

Pratermitto, is, ere, isi, ssum. a. Primos, a, um. fidj. Primero.<br />

Omitir, callar.<br />

Princeps, ipis. m. y f. Principal, pri­<br />

Praaterquam. adv. Sino que, salvo mer gefe, príncipe.<br />

que.<br />

Príncipatus , ús. m. Preeminencia, pri­<br />

Pnetervee.lus, a, um. pp.de<br />

macía , principado.


500 PRO PRO<br />

Prinolpium, ¡i. ». Comienzo, principio.<br />

Prior, oris. con». Primero, preferible.<br />

Priscos, a, um. adj. Antiguo, viejo.<br />

Pristinus, a, um. adj. Antiguo, precedente<br />

, anterior.<br />

Priiis. adv. Antes, primero.<br />

Priusquam. conj. Antes que.<br />

Privatus, a, um. adj. Propio, particular<br />

, privado.<br />

Privo, as, are, avi, atum. a. Privar,<br />

despojar. || Estorbar. || Exceptuar,<br />

libertar.<br />

Pro. prep. abl. Por, en lugar de, como,<br />

según.<br />

Proavus, i. m. Bisabuelo.<br />

Probo, as, are, avi, atum. a. Probar,<br />

hacer ver, manifestar'. || Ensayar.<br />

Prohoscis, idis. f. Trompa del elefante.<br />

Probrum, i. n. Oprobio, deshonra,<br />

infamia.<br />

Probus, a, um. adj. Bueno, probo,<br />

honrado.<br />

Procedo, is, ere, cessi cessuni. n.<br />

Adelantarse. || Proceder. || Caminal-,<br />

partir.<br />

Procella, «t. f. Tempestad, borrasca.<br />

Procoritas, atis. /'. Altura grandeza.<br />

Proceros, a, um. adj. Procer, grande,<br />

alto.<br />

Proeido, is, ere, i. ti. Caer.<br />

Proclamo, as, are, avi, atum. n. Proclamar,<br />

gritar.<br />

Procónsul, ulis. m. Procónsul.<br />

Procreo, as, are, avi, atum. a. Procrear.<br />

|| Producir.<br />

Procul, adv. Lejos, de lejos.<br />

Proculus, i. m. Próculo.<br />

Procumbo, is, ero, cubui, cubitum.<br />

ti. Postrarse, prosternarse. || Caer.<br />

Procuratio, onis. /'. Administración,<br />

comisión, procuración.<br />

Procurator, oris. m. Procurador-.<br />

Procurro, is, ere, rri, cursum. n.<br />

Adelantarse corriendo, salir- corriendo.<br />

Procus, ii. ra. Galán, enamorado,<br />

amante.<br />

Prodeo , is, iré , ¡vi ó ¡i, itum. ». Presentar<br />

al público, parecer, apuntar.<br />

|| Levantar.<br />

Prodigium, ii. ra. Prodigio.<br />

Prodilio, onis. /'. Traición, perfidia.<br />

Proditor, oris. tu. Traidor-.<br />

Proditus, a, um. adj. Vendido, violado,<br />

revelado, indebidamente.<br />

Produce, is, ere, xi, ctum. a. Prolongar<br />

, alargar. [| Producir, engendrar.<br />

Productos, a, um. pp. de Produce.<br />

Prietos, i. vi. Preto.<br />

Profanos, a, um. adj. Profano.<br />

,1'rofectio, onis. /'. Partida, salida.<br />

Proferto, adv. Ciertamente.<br />

Profertos, a, uní. pp. de Proliciscor.<br />

Prolcio, ers, Ierre, tuli, latum. a.<br />

Presentar, pronunciar, manifestar,<br />

mostrar.<br />

Profirió, is, ere, feci, fectum. n.<br />

Aprovechar, ser útil, servir.<br />

Proliciscor, cris, eri, fectus sum.<br />

dep. Partir, marchar, salir.<br />

Prolileor, cris, eri, fessus sum. dep.<br />

Confesar, reconocer, declarar.<br />

Profligatus, a , uní. pp. de<br />

Profligo, as, are, avi, atum. a. Deshacer,<br />

hacer pedazos, desbaratar.<br />

Profugio, is, ere, i, iliiin. n. Huir,<br />

escaparse.<br />

Profugus, a, um. adj. Prófugo, fugitivo.<br />

Profundo, is, ere, fudi, fussum. a.<br />

Extender, derramar. j| Disipar.<br />

Profundara, i. 11. El mar, el profundo.<br />

Profusus, a, um. adj. Excesivo, prófugo.<br />

Progenies, ei. /'. Haza, familia, progenie.<br />

Prognatos, a, um. adj. Descendiente,<br />

oriundo.<br />

Progredior, cris, i, grossus sum. dep.<br />

Adelantarse, ir delante. || Aparecer.<br />

Pro'-Tcssus , a, um. pp. de Progredior.<br />

Prohl inleij. O 1 Oh!<br />

Prohibeo, es, ere, ui, itum. a. Prohibir,<br />

vedar.<br />

Proliibilus, a, um. pp. de Prohibeo.<br />

Proinde. adv. Así, pues, pues que.<br />

Projertus. a, um. pp. de<br />

Projicio , is, ere, jeci, jcrtuni. a. Arrojar,<br />

lanzar.<br />

Prolabor, cris, i, lapsus sum. dep.<br />

Caer.<br />

Prolapsos, a, um. pp. de Prolabor.<br />

Prolalus, a, um. pp. de Profero.<br />

Proles, is. /'. Prole, descendencia,<br />

generación.<br />

Prolixns, a, um. adj. Prolijo, largo. ¡|<br />

Liberal, magnífico.<br />

Promeritom, i. n. Beneficio, favor,<br />

servicio.<br />

Prometheus, I. tu. Prometeo.<br />

Promineo, es, ere, ni. ti. Elevarse,<br />

levantarse.<br />

Promiscué, adv. Promiscua , confusa,<br />

niczcladamente.<br />

Promiscuas, a , um. adj. Promiscuo,<br />

mezclado, confuso.


PRO<br />

Promissum, i. re. Promesa, oferta.<br />

Promissus, a, um.pp. de<br />

Promilto, is, ere, si. issum. a. Prometer.<br />

|| Lanzar , disparar.<br />

Prompté. adr. Prontamente.<br />

Promptus, a, um. adj. Pronto, activo.<br />

Prónuba, 00. f. Casamentera, sobrenombre<br />

de Juno.<br />

Pronuncio, as y Pronuntio, as, aro,<br />

avi, atum. a. Pronunciar, prometer.<br />

Pronus , a, um. adj. Inclinado , elevado<br />

ii.<br />

Propágalas, a, um. pp. de<br />

Propago, as, aro, avi, atum. a. Propagar,<br />

perpetuar, prolongar.<br />

Prope. prep. «cus. Coica de , junto á.<br />

Propé. adv. Cerca, casi.<br />

Propedium. adv. En breve, donlro de<br />

poco.<br />

Propeniodum. adv. Casi.<br />

Propensos, a, um. adj. Propenso, inclinado.<br />

Properé. adv. Prontamente.<br />

Propero, as, aro, avi, atum. a. y n,<br />

Apresurar, acelerarse, dar, meter<br />

prisa.<br />

Propcrtius, ii. m. Propercio.<br />

Propheta, :o. m. Profeta.<br />

Propheto, as, aro, avi, atum. a. Profetizar.<br />

Propinquus, a , um. adj. Próximo,<br />

vecino, allegado, pariente.<br />

Propior, ius. com. Mas cercano, mas<br />

próximo.<br />

Propitius, a , um. adj. Propicio, favorable.<br />

Propios, adv. Mas cerca, mas inmediatamente.<br />

Propone, is, ere, sin , situm. o. Proponer<br />

, exponer.<br />

Proposilum, i. ». Propósito, proyecto,<br />

designio.<br />

Propósitos, a, um. pp. de Propono.<br />

Proprié. adv. Propia, peculiar, privadamente,<br />

Proprietas, alis. f. Propiedad.<br />

Proprius, a, um. adj. Propio, peculiar.<br />

Proptor. prep. acus. A causa rio.<br />

Propicien, adv. Por esto, por eso,<br />

por esta causa.<br />

Propugnaculum, i. n, fuerte, defensa<br />

reparo.<br />

Propugno, as, are, avi, atum. a. Defender<br />

peleando. || Amparar.<br />

Propulso, as, are, avi, atum. a. Rechazar.<br />

Proripio, is, ero, pui, reptum. a.<br />

PllO 501<br />

Arrancar, sacar, retirar con violencia.<br />

Prorogo, as, are, avi, atum. o. Prorogar,<br />

prolongar.<br />

Prorompo, is , ere, pi, ptum. a. Prorumpir,<br />

salir con ímpetu.<br />

Proscindo, is, ere, scidi, scissimi, a.<br />

Romper, despedazar.<br />

Proscissus, a, um. pp. de Proscindo.<br />

Proscribo, is, ere, psi, ptum. a. Proscribir.<br />

Prosecutus, a, um. pp. de<br />

Prosequor, eris, i, cutus sum. dep.<br />

Conducir, proseguir.<br />

Proserpina, ¡s. f. Proserpina.<br />

Prosilio, is, ire, lui, ó In, ó livi, sultum.<br />

n. Salir saltando.<br />

Prospectos, ùs. i». La vista á lo lejos. ||<br />

Prospecto.<br />

Prosperé, adv., comp. iùs., sup. issimè.<br />

Feliz, prósperamente.<br />

Prosperas, a, um. adj'. Próspero, feliz.<br />

Prospicio , is , ere, exi, ectuni. a. Mirar,<br />

ver á lo lejos.<br />

Prosselytus, i. m. Prosélito, iniciado,<br />

partidario.<br />

Prosterno , is, ere , stravi, straluni, a.<br />

Prosternar, arruinar, desolar.<br />

Prostratili , a , uni. pp. de Prosterno.<br />

Prosto, as, are, siiti, stitum. re. Salir<br />

fuera. Il Prostituirse, abandonarse. ||<br />

Estar expuesto.<br />

Prosimi, prodes, osse, fui. ». Servir,<br />

ser útil, aprovechar.<br />

Protego, >s, ere, xi, cium. a. Protejer,<br />

defender.<br />

Protendo, is, ere, i, sum. a. Alargar,<br />

diferir, dilatar,<br />

Proterve, adv. Proterva, insolentomente.<br />

Protervia, a;, /'. y<br />

Protervitas, alis./'. Insolencia.<br />

Protervas , a , um. adj. Protervo, insolente.<br />

Proteus , e¡. vi. Proteo.<br />

Protiims. adv. Al punto, al momento.<br />

Prout, eonj. Según que ,. como, conformo.<br />

Provectos, a, um. adj. Adelantado.<br />

Providentia, ¡e. /'. Providencia.<br />

Provideo, os, ere, di, sum. a. Proveer,<br />

resolver.<br />

Providus, a, uní. adj. Próvido, prudente.<br />

Provincia, IB. /'. Provincia, gobierno.<br />

Provocate, a, um. pp. de<br />

Provoco, as, are, avi, atum. a. Provocar<br />

, desaliar. || Llamar, convidar


502 PUG PYT<br />

Provolvo , is, ere, vi, lutum. a. Echar<br />

á rodar, llevar rodando.<br />

Próximo, adv. Muy cerca, próximamente.<br />

Proximus, a, um. adj. Próximo, muy<br />

cercano.<br />

Prudens, entis.com. Prudente, circunspecto.<br />

Prudentia, te. f. Prudencia, sabiduría,<br />

ciencias.<br />

Prusias, a;, ira. Prusias.<br />

Pseudo-Cliristus, i. m. El falso Cristo.<br />

Pseudo-Phiüppus, i. ni. El falso Filipo.<br />

Pseudo-Propheta, te. m. El falso profeta.<br />

Psillacius, ii. m. Papagayo.<br />

Psyllus , i. ira. Psilo.<br />

Ptolomaaus, i. m. Tolomeo.<br />

Pubes, is. f. El bozo, el vello que<br />

empieza á salir en la pubertad.<br />

Publicó, adv. Publicamente , á nombre<br />

del público.<br />

Publicanus , i. m. Publicano, arrendador<br />

de las rentas públicas.<br />

Publicóla, re. ni. Publicóla.<br />

Publicum, i. n. Impuesto, tributo. ||<br />

Lugar público.<br />

Publicus, a, um. adj. Público.<br />

Publis , ii. m. Publio.<br />

Pudet, puduit, pudere, puditum est.<br />

impers. Avergonzarse, ruborizarse.<br />

Pudicitia, se. f. Pudicicia , honestidad,<br />

castidad.<br />

Pudor, oris. ra. Pudor, vergüenza.<br />

Puella, 03. f. Muchachita, jovencita,<br />

niña.<br />

Puer, cris. ni. Muchacho, garzón. ¡¡<br />

Siervo.<br />

Puerilis, e. com. Pueril.<br />

Pueritia, ¡e. f. Puericia.<br />

Puerulus, i. ni. Muchachito, niño.<br />

Púgil, ilis. m. Alleta.<br />

Pugio, onis. ra. Puñal, daga.<br />

Pugna, 33./'. Pelea, pugna, combate.<br />

Pugnans, anlis. p. de<br />

Pugno, as, are, avi, atum. n. Pelear,<br />

rombal ir.<br />

Qua. adv. ¿Por donde".' ¿por qué<br />

parte ó lugar? ¿de qué modo'?<br />

Quadragesimus, a, um. adj. num.<br />

Cuadragésimo, lo que forma el número<br />

do cuarenta.<br />

Quadraginta. ind. Cuarenta.<br />

Pulcher, era, crina.adj. Pulcro , liermoso.<br />

Pulcher , cri. ra. Pulcro.<br />

Pulchré. adv. Perfecta, sabiamente.<br />

Pulchritudo, inis. /'. Pulcritud, hermosura.<br />

Pullanius, ii. ni. El que cuidaba de<br />

los pollos sagrados. ]| El agorero<br />

que vaticinaba examinando el pasto<br />

de los pollos.<br />

Pullus , i. ra. Pollo.<br />

Pullos, a, um. adj. Negro, oscuro, de<br />

duelo<br />

Pulmenlum , i. n. Comida.<br />

Puls, pultis. f. Puche, menestra.<br />

Pulsus, a, um. pp. de Pello.<br />

Pulvis, eris. ni. Polvo.<br />

Pongo , is , ere, xi, ó pupugi, ctum. a.<br />

Punzar, aguijonear, picar.<br />

Punicus, a, um. adj. Púnico, cartaginés.<br />

Pupilus, i. ni. Huérfano.<br />

Purgatio, onis. f. Purilicacion.<br />

Purgo, as, are, avi, atum. a. Purificar,<br />

purgar.<br />

Purpura , a\ f. Púrpura.<br />

Purpurcus , a , um. adj. Purpúreo.<br />

Puros, a, um. adj. Puro, limpio.<br />

Pusilla, a;. /. Chiquita, chiquilla.<br />

Pusillus, a, um. adj. Pequeñito, chi­<br />

quito.<br />

Pula, segunda persona del imp. de<br />

Puto; se usa como adv. Por ejemplo<br />

, á saber.<br />

Putiphar , aris. ni. Pulifar.<br />

Puto, as, are, avi, atum. a. Pensar,<br />

creer, juzgar, imaginarse.<br />

Pylades, ¡o. m. Pilados.<br />

Pyra , as. f. Pira, hoguera,<br />

Pyrenams, i. m. El Pirineo.<br />

Pyreoioi, orum. m. pl. Los montes<br />

"Pirineos.<br />

Pyrrus, i. ni. Pirro.<br />

Pythia, se. /. Pitonisa, sacerdotisa de<br />

Apolo.<br />

Pytho, us. f. Delfos, ciudad de Grecia.<br />

Python, onis. m. La serpiente Pitón,<br />

0<br />

Quadrans, antis, com. La cuarta parte<br />

de cualquiera cosa. [| La cuarta parte<br />

del as romano.<br />

Quadratus, a, um. adj. Cuadrado.<br />

Quadriga, a>. f. Cuadriga, carro de<br />

cuatro caballos.


QUE<br />

QUI 503<br />

Ociadrimus, a, um. adj. De edad de Quemadmodum. adv. y conj. Cómo,<br />

cuatro años.<br />

del mismo modo.<br />

Quadringcnti, a;, a. adj. nwn. ¡ü. Cua­ Quercus, üs. /. Encina.<br />

trocientos.<br />

Querela, 33. f. Querella, queja.<br />

Quadro, as, are, avi, atum. n. Con­ Questor, eris, i, questus sum. dep.<br />

venir , cuadrar.<br />

Quejarse, deplorar.<br />

Quadrupes, cdis. com. Cuadrúpedo. Questus, üs. m. Queja , gemido.<br />

Quaero. is, ere, sivi, situm. a. Buscar, Questus, a, um. pp. de Queror.<br />

indagar', inquirir.<br />

Qui, quae , quod. pron. relativo. Que.<br />

Quaisitus, a, uní. pp. de Quiero.<br />

cual, el cual, quien.<br />

Quasso, quaisumus. defeccl. Ruego, Qui. adv. Como.<br />

rogamos.<br />

Quia. conj. Porque.<br />

Quaestio, onis. f. Cuestión, duda, pre­ Quibuscum. por Cum quibus.<br />

gunta.<br />

Qoecum. por Cum quo.<br />

Qusestor. oris. m, Cuestor. (¡Tesorero. !| Quicumque, qusecumque, quodcum-<br />

Juez del crimen.<br />

que. pron. reí. Cualquiera que.<br />

Quaestura, a¡. /'. Dignidad de cues­ Quid. pron. Qué, cuál cosa.<br />

tor.<br />

Quídam, quaxlam , quoddam vel quid-<br />

Quaestus, ús. m. Ganancia.<br />

dam. pron. retal. Cierto, uno , un<br />

Qualis. e. pro», adj. Cual, do qué gé­ sugeto determinado.<br />

nero . naturaleza ó propiedad. Quidem. adv. En verdad.<br />

Qualiscumque, lecunique. coi». Cual­ Quidni. adv. Por qué no?<br />

quiera.<br />

Quidquani. V. Quisquam.<br />

Quam. conj. Cuan, cuando que, tanto Quies, ei. f. Quietud, reposo. || Paz. ||<br />

como.<br />

Sueño.<br />

Qiiainobcausam: úsase como adv. Por Quiosco , is, ere , evi, etum. n. Repo­<br />

lo cual, por causa do lo cual.<br />

sar , dormir.<br />

Quamolireni. adv. Por qué, por qué Quieté, adv. Tranquila, quieta, pací­<br />

causa ó razón. || Por lo cual.<br />

ficamente.<br />

Quamprimúm. adv. Cuanto antes. Quietus, a, uní. adj. Quieto, tran­<br />

Quamvis. eonj. Aunque.<br />

quilo.<br />

Quandiu. adv. Cuanto tiempo, hasta Quilibet, quaelibet, quodlibet. pron.<br />

cuando.<br />

reí. Cualquiera, quien quiera.<br />

Quando. adv. y conj. Coando, siem­ Quin. conj. y adv. Porque no. || Abpre<br />

que , ya que.<br />

solutamente.<br />

Quandonam. adv. En qué tiempo. Quinctius, ii. m. Quincio.<br />

Qiíandoquidem. coa/. Ya que, supues­ Quindecim. ind. Quince.<br />

to que, pues que.<br />

Quingenti, a?, a. pl. distributivo. Qui­<br />

Quamquarn. conj. Aunque.<br />

nientos.<br />

Quanti. adv. Tanto que, tanto como. Quínquagesimus, a, um. adj. num.<br />

Quanto. arfo, y<br />

Quincuagésimo, lo que cierra el nú­<br />

Quantium. adv. Cuanto.<br />

mero de cincuenta.<br />

Quanlus, a, um. adj. Cuanto, cuan Quinquaginta. ind. Cincuenta.<br />

gi ande.<br />

Quinqué, ind. Cinco.<br />

Quaproter. conj. Por lo cual.<br />

Quinquennium, ii. n. Quinquenio, es­<br />

Quare. con;'. Por qué, por lo cual, pacio de cinco años.<br />

por qué causa.<br />

Quinquies. adv. Cinco veces.<br />

Qoartana, ai. /'. Cuartana, liebre. Quintó, adv. La quinta vez. En quinto<br />

Quartúm. adv. Ca cuarta vez.<br />

lugar.<br />

Qnartus, a, um. adj. num. Cuarto. Quintus, a, um. adj. num. Quinto.<br />

Quasi. con/. Como, como si, casi. Quippo. conj. Pues que, porque, como<br />

Quater. adv. Cuatro veces.<br />

que.<br />

Quaternio, onis. m. El número de Quirinus, i. m. Quirino.<br />

cuatro.<br />

Quiris, itis. f. Lanza.<br />

Quatio, is, ore.ssi, ssuni. a. Mover Quirites, um. m. pl. Quirites, nombre<br />

con violencia, conmover.<br />

que se dio á los Sabinos y Romanos<br />

Quator. ind. Cuatro.<br />

después de su alianza.<br />

Que. conj. inseparable que se alija Quis, quae, quod vol quid. pron. retal.<br />

siempre á una palabra. Y.<br />

Quien, cual , el cual, que.


504 QUO<br />

Quisnam, quae-nam, quodnani, vel<br />

quidnam. pron. relat. Quien.<br />

Quisquam, quaequam, quodquam, vel<br />

quidquam. pron. relal. Alguno.<br />

Quisquís, quasque, quid. pro». Cualquiera<br />

que.<br />

Quo. adv. Dónde, en que lugar?<br />

Quo. con/. A fin do que, para que.<br />

Quoad, adv. Hasta que, hasta tanto<br />

que.<br />

Quocumque. ado. A cualquiera parte<br />

ó lugar.<br />

Quod, corij. Por qué.<br />

Quominus. conj. Quo no, para que<br />

no.<br />

Quomodo. ado. Cómo, do qué manera.<br />

Rabbi. ind. Voz hebrea compuesta de<br />

otras dos de la misma lengua.<br />

Maestro mió.<br />

Rabidus , a , tim. adj. Furioso.<br />

Rabies, ei. /. Rabia, furia, ira.<br />

Rachel, elis. f. Raquel.<br />

Racilia , ao. f. Racilia.<br />

Radies, ii. m. Rayo de luz, radio.<br />

Radix, icís. f. Raíz. || Origen , principio<br />

do las cosas.<br />

Rages, is. f. Rages, ciudid de Media.<br />

Rapa, as. /'. Nabo, hortaliza.<br />

Raphael, elis. m. Rafael.<br />

Rapidus, a, tim. adj. Rápido, impetuoso.<br />

Rapiña, ae. /'. Rapiña, botín, robo,<br />

hurlo.<br />

Rapio, is, ere, pui, ptum. a. Arrebatar,<br />

quitar, robar, hurtar.<br />

Rapto, as, are, avi, alum. a. Arrebatar,<br />

quitar.<br />

Raptor, oris. m. Raptor, robador,<br />

ladrón.<br />

Raptum, i. ». Rapto, robo.<br />

Raptus, a. um. adj. Arrebatado, robado.<br />

Raro. adv. Extraordinaria, raramente.<br />

Rarus, a, um. adj. Raro, extraordinario.<br />

Ratio, onis. f. Razón, la mente. [|<br />

Causa, motivo.<br />

Ralis, is. f. Nave.<br />

Ratus, a, um. pp. do Reor.<br />

Rea, se. f. Rea, acusada.<br />

Rebecca, a:, f. Rebeca.<br />

K<br />

Quoniam. conj. Ya que, pues que.|j<br />

Después que.<br />

Quoqué. adv. También.<br />

.Quorsuiu. adv.iA dónde? ¿.hacia dónde?<br />

Quot. ind. ¿Cuantos?<br />

Quotannis. adv. Todos los años, cada<br />

año.<br />

Quotidianus, a, uní. adj. Cuotidiano,<br />

diario.<br />

Quotid é. adv. Todos los dias.<br />

Quot íes. ado. Cuantas veces, todas las<br />

veces que.<br />

Quoliescumquc. adv. Siempre que.<br />

Quotquot. ind. Todo lo que.<br />

Quousque. adv. ¿Hasta (-liando?<br />

Quum. conj. Cuando, pues que, aunque,<br />

como.<br />

Rebefo, as, are, avi, alum. n. Rebelarse.<br />

Ifocan'atus, a, um. pp. de<br />

Recanto, as, are, avi, alum. a. Repetir<br />

cantando.<br />

Recodo, is, ere, ssi, ssum. n. Retirarse,<br />

alejarse.<br />

Recens, entis. corre. Reciente, moderno<br />

, nuevo.<br />

Recens. adv. Reciente, últimamente.<br />

Rocenseo, es, ero, oi, itum o um. a<br />

Repasar, revisar. || Reseñar.<br />

Receptaculum, i.». Receptáculo. ¡| Refugio,<br />

amparo.<br />

Receptus, a, um. pp. do Rocipio.<br />

Receptos, ús. m. Retiro.<br />

Recessus, ús. m. Retirada, escondrijo.<br />

Rccido, is, ere, i, easuni. n. Recaer.<br />

Recipio, is, ere, cepi, ceptum. a. Recibir,<br />

tomar, recobrar, acoplar.<br />

Recissus, a, um. pp. do Rccido.<br />

Recito, as, are, avi, alum. o. Recitar,<br />

leer.<br />

Recludo, is, ere, usi. usuin. a. Cerrar<br />

, volver á cerrar.<br />

Reconciliado, onis. /'• Reconciliación.<br />

Reconcilio, as, are, avi, alum. a. Reconciliar.<br />

Recondo, is, ere, didi, ditum. a.<br />

Encerrar, guardar, ocultar, esconder.<br />

Recordalio, onis. f. Recordación, recuerdo.<br />

Recordor , aris, ari, alus sum. dep.<br />

Recordar, acordarse.


REF<br />

Recreo, as, aro, avi, atum. a. Recrear.<br />

|| Renovar, reproducir.<br />

Recta, adv. Recta, derechamente.<br />

Recto, adv. Bien, con justicia.<br />

Rector, oiis. ra. Rector, gobernador.<br />

Rectus, a, um. adj. Recto, justo. ||<br />

Derecho.<br />

Recupero, as, are, avi atum. a. Recuperar<br />

, recobrar.<br />

Recurio, is, ero, curri, cursum. «.<br />

Recurrir , volver corriendo.<br />

Recuso, as, aro, avi, atum. a. Recusar<br />

, rechazar.<br />

Redactus, a, um. pp. do Redigo.<br />

Redarguo, is, ere, i, tum. a. Refutar,<br />

convencer arguyendo.<br />

Reriditus, a, um. pp. de<br />

Reddo, is, ere, didi, itum. a. Volver,<br />

restituir.<br />

Rodeo, is, iré, ii, ó ivi, itum. n. Volver,<br />

tornar.<br />

Rcdiens , ontis. pp. do Rodeo.<br />

Redigo, is, ere, egi, actuni. a. Reducir.<br />

|| Rechazar. ¡| Amontonar.<br />

Redimitus, a, um. pp. de<br />

Redimo, is, iré, ivi, itum. a. Ceñir,<br />

cercar, coronal'.<br />

Redimo, is, ere, omi, emptum. a.<br />

Redimir, rescatar.<br />

Redintegro, as, are, avi, atum. a.<br />

Reintegrar, renovar, volver á comenzar.<br />

Réditos, üs. ta. Vuelta, regreso, retorno.<br />

Reduco, is, ero, x¡, ctum. o. Reducir,<br />

restablecer, reponer.<br />

Redux, neis. com. til que está de<br />

vuelta.<br />

Refero, crs, forro, tuli, latum. a. Llevar<br />

, referir.<br />

Refert, ferro, irnpers. Importa.<br />

Refertus, a, uní. pp. de Retorció.<br />

Lleno.<br />

Reficio, is, ero, feci, fectum. o.<br />

Rehacer, reponer.<br />

Reflecto, is, ore, ilexi, llexum. n.<br />

Reflexionar, retirar. || Encorvar,<br />

volver á doblar.<br />

Relluo, is, ore, xi, xum. n. Refluir,<br />

volver contra su curso, rebosar.<br />

Reformido , as , are , avi , atum.<br />

a. Temer mucho, tener mucho<br />

miedo.<br />

Refoveo, es, ere, fovi, fotum. a. Recalentar<br />

, fomentar , restablecer.<br />

Refractus, a, um. pp. de Refringe<br />

Rofrico, as, are, avi, atum.a. Refregar,<br />

frotar do nuevo.<br />

REM 503<br />

Refringe is, ere, fregi, fractum. a.<br />

Quebrar, romper.<br />

Refugio, is, ere, i, itum. a. y n.<br />

Huir, refugiarse.<br />

Rogalis, o. com. Real, regio.<br />

Regia, ai. f. Palacio, casa, tienda<br />

real.<br />

Regilus, i. ra. Regilo.<br />

Regina, ir. f. Reina.<br />

Regio, onis. f. Región, comarca, país.<br />

Regius, a, um. adj. Regio, real.<br />

Regno , as, are, avi, atum. o. Reinar,<br />

gobernar.<br />

Rognum, i. ». Reino. || Dignidad real.<br />

Regó, is, ere, rexi, rectum. o. Regir,<br />

gobernar.<br />

Regrcdior, eris, i, gressus sum. dep.<br />

Recular, retroceder, volver atrás.<br />

Rogrossus, a, um. pp. de Regrcdior.<br />

Regulus, i. m. Régulo. || Reyezuelo.<br />

Reipsa. abl, absoluto. Efectivamente,<br />

en efecto.<br />

Rejectus , a, um. pp. de<br />

Rejicio, is, ere, jeci, joctum. a. Apartar,<br />

alejar, ochar atrás.<br />

Relabor, eris, i, lapsus sum. dep.<br />

Recaer. || Remontar á su origen.<br />

Relatus, a, um. pp. de Refero.<br />

Relego, as, are, avi, atum. a. Destorrar,<br />

alejar, separar. ¡| Relegar.<br />

Relictus, a, um. pp. de Relinquo.<br />

Religiosé. adv. Religiosa, equitativa,<br />

escrupulosamente.<br />

Roligiosus, a , um. attj, Religioso, venerable.<br />

Religo, as, are, avi, atum. o. Atar,<br />

ligar.<br />

Relinquo, is, ero, liqui, lictum o. Dejar,<br />

abandonar.<br />

Reliquia 1, arum./'.pí. Restos, reliquias.<br />

Reliquus, a, um. adj. Lo que rosta,<br />

lo demás, lo rcslante.<br />

Rcluceo, os, oro, xi. n. Relucir.<br />

Reluctor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Resistir, rehusar.<br />

Romaneo, es, ore, mansi, mansum.<br />

n. Perseverar, permanecer, morar.<br />

Roniedium, ii. n. Remedio.<br />

Remex, ¡gis. ra. Remero.<br />

Remigio, as, are, avi, atum. n. Volver<br />

á su primera morada. || Recobrar<br />

ánimo.<br />

Remisceo, es, ere , cui, mistum. o.<br />

Volver á mezclar.<br />

Remissio, onis. f. Remisión. || Alivio. ||<br />

Relajamiento. || Descanso.<br />

Romissus, a, um. pp. de<br />

Remitto, is, ere, issi, issum.a. Volver


506 REP RES<br />

á enviar, remitir. || Dispensar, perdonar.<br />

Itemolus , a , ni», pp. de<br />

Removeo, es, ere, ovi, otum. a. Remover<br />

, apostar, rechazar.<br />

Remunero, as, are, avi, atum. a., y<br />

Remuneror, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Remunerar, recompensar.<br />

Remus , i. m. Remo.<br />

Rempham. ind. ídolo de que solo se<br />

hace mención en el Evangelio.<br />

Renasccns, entis. com. y p. de<br />

Renascor, eris, i, natus sum. dep. Renacer.<br />

Renovó, as, are, avi, atum. o. Renovar.<br />

Renuncio, as, are, avi, atum, y<br />

Renuntio, as, are, avi, atum. a. Denunciar,<br />

declarar, referir. || Renunciar.<br />

Renuo, is, ere, i, tum. n., y<br />

Remito, as, are , avi, atum. n. Rehusar<br />

, desechar por medio de algún<br />

signo.<br />

Reor, eris, reri, ratus sum. dep.<br />

Creer, pensar, estar persuadido.<br />

Reparator, oris. m. Reparador , restaurador.<br />

Reparatus, a, um. pp. de<br />

Reparo, as, are, avi, atum. a. Reparar,<br />

restablecer. || Fijar la atención.<br />

Repello, is, ere, puli, pulsum a, Rechazar.<br />

Rependo, is, ere, i, sum. a. Pagar,<br />

recompensar.<br />

Repente, adv., y<br />

Repentino, adv. De improviso, de repente.<br />

Repentinus, a, um. adj. Súbito, repentino.<br />

Reperio, is, iré, i, ertum. a. Encontrar.<br />

Repertus, a, um. pp. de Reperio.<br />

Repetilus, a, um. pp. de<br />

Repeto, is, ere, ii ó ivi, itum. o. Repetir<br />

, volver á pedir.<br />

Repetunda:, arum. f. pl. Concusión,<br />

peculado, cohecho.<br />

Repleo, es, ere, plevi, pletum. a.<br />

Llenar.<br />

Repletus, a, um. pp. de Repleo.<br />

Repono, is, ere, sui, situm. a. Reponer.<br />

|| Replicar, responder.<br />

Reporto, as, are, avi, atum. a. Alcanzar,<br />

conseguir, ganar. || Referir.<br />

Reposco, is, ere, poposci, poscitum. a.<br />

Exigir, volver á pedir. || Demandar.<br />

Repositus, a, um. pp. de Repono.<br />

Reprehendo, is, ere, i, sum. a. Reprender<br />

, acusar. || Alcanzar , aprehender.<br />

Reprehensio, onis. f. Reprensión, acusación.<br />

Reprehensus, a, um. pp. de Reprehendo.<br />

Repromitto, is, ere. missi, missum.<br />

a. Empeñarse mutuamente.<br />

Repto, as, are, avi, atum. o. Arrastrar<br />

, andar arrastrando. ¡| Pasearse.<br />

Repudio, as, are, avi, atum. a. Repudiar,<br />

rechazar.<br />

Repudium, ii. n. Repudio.<br />

Repuerasco, is, ere. n. Rejuvenecerse.<br />

[| Jugar como los niños. || Niñear.<br />

Repugno, as, are, avi, atum. n, Resistir<br />

, oponerse.<br />

Repullulo, as, are, avi, atum. n. Pulular<br />

, brotar, retoñar.<br />

Repulsa, аз. /'. Repulsa, negativa.<br />

Repurgo, as, are, avi , atum. o. Repurgar,<br />

volver á limpiar.<br />

Reputo, as, are, avi, atum. a. Reputar<br />

, considerar.<br />

Requiestio, onis. f. Descanso , reposo,<br />

quietud.<br />

Requiesco, is, ere, evi, etum. w. Descansar,<br />

reposar.<br />

Requiro, is, ere, sivi, situm. a. Buscar,<br />

demandar, requerir.<br />

Res, ei. /'. Cosa, negocio, asunto,<br />

hacienda, heredad.<br />

Rescindo, is, ere, scidi, scissum. a.<br />

Romper, anular, rescindir.<br />

Rescio, is.ire, ivi ó ii, itum. a. Saber<br />

, aprender, descubrir.<br />

Rescisus, a, um.pp. de Rescindo.<br />

Reseco, as, are, cui, sectum. o. Cortar,<br />

recortar. || Despedazar.<br />

Resectus, a, um. pp. de Reseco.<br />

Resero, as, are, avi, atum. a. Abrir,<br />

descubrir, declarar.<br />

Reservo, as, are, avi, atum. a. Reservar,<br />

conservar.<br />

Resideo, es, ere, sedi, sessum. «.Estar<br />

sentado, sentarse. || Cesar. || Residir.<br />

Resisto, is, ere, restiti, restitum. ti.<br />

Resistir, detenerse, pararse.<br />

Respectos, ñs. m. Mirada hacia atrás. ||<br />

Respeto, atención, consideración.<br />

Respcrgo, is, ere, si, sum. a. Rociar.<br />

Respersus, a, um. pp. do Respergo.<br />

Hospicio, is, ere, pexi, pectum. a.<br />

Mirar, volver los ojos. || Mirar con<br />

piedad. || Considerar.


REX RUF 507<br />

Respiro, as, are, avi, atum. n. Respirar.<br />

Resplendeo, es, ere, dui. n. Relucir,<br />

brillar, resplandece'.<br />

Respondeo, es, ere, di, sum. n. Respender,<br />

satisfacer.<br />

Responsio, onis. /'., y<br />

Responsum, i. n. Respuesta.<br />

Respublica, a?. /'. República.<br />

Rcspuo, is, ere, pui, putuni. n. Escupir.<br />

|| Descebar con desden ó desprecio.<br />

Restauratio, onis./'. Restauración.<br />

Restauro, as, are, avi, atum. a. Restaurar<br />

, restablecer.<br />

Restituí), is, ere, i, tum. a. Restablecer<br />

, remediar.<br />

Restitulus, a, um. pp. de Restituo.<br />

Resto, as, are, stiti, stitum. n. Detenerse,<br />

restar, quedar,<br />

Resumo, is , ere, sumpsi, sumptum.<br />

a. Volver á tomar.<br />

Resurge, is, ere, rexi, rectum. n.<br />

Volverse á levantar. || Resucitar.<br />

Resurrectio, onis./'. Resurrección.<br />

Retárdalas, a, um. pp. de<br />

Retardo, as, are, avi, atum. a. Retardar,<br />

detener.<br />

Retentes, a, um. pp. do Retineo.<br />

Rethogenos, is. ni. Retógenes.<br />

Retineo, os, ere, ui, tentum. a. Retener,<br />

conservar en su poder.<br />

Retractes, a, um. pp. de<br />

Rolraho, ¡s,ere, xi, ctum. a. Retirar,<br />

retraer, volver hacia atrás.<br />

Retro, adv. Por detrás, detrás, atrás,<br />

hacia atrás.<br />

Retrudo, is, ere, si, sum. a. Rechazar,<br />

arrojar hacia atrás. || Retirar,<br />

esconder, ocultar.<br />

Reus, oi. »». Reo, acusado.<br />

Revera. adv. En efecto.<br />

Reverenda, as. f. Reverencia, respeto.<br />

Reveroor, cris, eri, ¡tus sum. Temer<br />

, tenor temor. || Reverenciar,<br />

respetar.<br />

Revertas, a, um. pp. de<br />

Reverto, is, ere, i, sum. n., y<br />

Reverlor. cris, i, sus sum. dep. Tornar<br />

, retornar.<br />

Rcvincio, is, iré, xi, ctum. a Atar,<br />

ligar fuertemente.<br />

Rovinetus, a. um. pp. de Revinco. •<br />

Reviso, is, ere, ¡si, sum. a. Visitar.<br />

Revoco, as, are,avi, atum. a. Revocar,<br />

restablecer, restituir. |l Llamar<br />

hacia atrás.<br />

Rex , egls. ni. Rey.<br />

Rhadamanthus, i. rn. Radamanto.<br />

Rhamnus, nutis. f. Ciudad y puerto de<br />

Creta.<br />

Rhamnusius, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Creta.<br />

Rbea, ae. f. Rhea. Cibeles.<br />

Rhegini, orum. m. pl. Los moradores<br />

de Roggio.<br />

Rhonus, i. m. Rhin.<br />

Rhetor, oris. ni. Retórico, maestro<br />

do elocuencia.<br />

Rhodanas, i. ni. Ródano.<br />

Rhodus, i. i». Rodas, isla y ciudad<br />

del Asia menor.<br />

Rideo, es, ero, si, sum. a. Reír.<br />

Ridiculos , a, um. adj. Ridículo , risible<br />

, digno do risa.<br />

Rigo, as, are, avi, atum. a. Regar,<br />

rociar.<br />

Rigor, oris. ra. Rigor, dureza, aspereza.<br />

Ripa, as. f. Orilla, margen, ribera.<br />

Risus , ús. m. Risa, burla, mofa.<br />

Rite. otii). Segunla costumbre, según<br />

el uso.<br />

Ritos, üs. 111. Rito, ceremonia.<br />

Rixa, 33. f. Querella, riña, pendencia.<br />

Roboamus, i. rn. Roboam.<br />

Robur, oris. n. Fuerza , vigor. || Roble<br />

(árboh.<br />

Robostus, a, um. adj.. Robusto, vigoroso.<br />

Rogatus, a, um. pp. de<br />

Rogo, as, are, avi, atum. a. Rogar.<br />

Rogos, i. ni. Hoguera; pila de leña,<br />

en que los antiguos quemaban los<br />

cadáveres.<br />

Roma, 33. Roma.<br />

Romanus, a, um. adj. Romano, de<br />

Roma.<br />

Romulus, i. tu. Rómulo.<br />

Ros, oris. ra. Rocío.<br />

Rostía, orum. n. pl. Tribuna desdo<br />

donde se arengaba al pueblo romano.<br />

Rostrum, i. n. El pico de las aves , el<br />

hocico de los cuadrúpedos. || El espolón<br />

de las aves.<br />

Rota, ,T. /'. Rueda, disco.<br />

Roto, as, are, avi, atum. o. Rodar,<br />

girar, tirar rodando.<br />

Rubén, enis. rn. Rubén, hijo de Jacob.<br />

Ruber , bra, brum. adj. Rojo.<br />

Rubigo, mis. f. Orin, herrumbre. ||<br />

Niebla ó anublo de las mieses.<br />

Rudis.e. cor». Rudo, ignorante, tosco.<br />

Rufinus, i. r». Rufino.<br />

Rufus, i. ni. Rufo.


508 RUR RUT<br />

Ruina, oa. f Ruina.<br />

Rumor, oris. m. Rumor, ruido.<br />

Rumpo, is, ere, rupi, ruptum. a.<br />

Romper, interrumpir.<br />

Ruó, is, ere , i, itum. n. y a. Precipitarse<br />

, derrumbarse, derribar, abatir.<br />

Rupes, is. f. Roca, peñasco.<br />

Ruptus, a, uní. pp. de Rumpo.<br />

Rursum. adv. y<br />

S<br />

Rursus. adv. De nuevo , segunda vez.<br />

Rus, mis. n. Campo, campiña.<br />

Ruslicor, aris, ari, alus sum. dep. Vivir<br />

en la campiña. |¡ Labrar , cultivar<br />

la tierra.<br />

Ruslicus, a, um. adj. Rústico, de la<br />

campiña, campestre.<br />

Rutilius , ii. m. Rutilio.<br />

Rululus, a, um. adj. Rúlulo, del Lacio.<br />

Saba. ind. Saba, ciudad de la Arabia Saivities, ei. /'. Crueldad, rigor.<br />

Feliz.<br />

Síevus, a, um. Cruel, inluunano.<br />

Sabbatani. perf. del verbo Sabat, he­ Sagena , a'. /'. Red de pescar.<br />

breo, que significa abandonar, con Sagino, as, are, avi, atum. a. Cebar,<br />

el afijo de primera persona.<br />

engordar, engruesar.<br />

Sabbatizo, as, are, avi, alum. a. Ce­ Sagitta, a;. /'. Saeta.<br />

lebrar el sábado.<br />

Sagitarius, i. m. Arquero, ballestero.<br />

Sabbatum. i. n. Sábado, dia de re­ Sagulum , i. n., y<br />

poso.<br />

Saguní, i. ti. Capa.<br />

Sabini, orum. m. pl. Los Sabinos. Saguntus, i./'. Sagiinto.<br />

Sabinus, a, um. adj. Sabino, de los Salamina . ,-e. /'. Salamina.<br />

Sabinos.<br />

Salaminius, a, um. adj. Salamino, de<br />

Sacculus, i. m. Saquito.<br />

Salamina.<br />

Saccus, i. m. Saco.<br />

Salii, orum. m. pl. Los Salios.<br />

Sacer, era, crum. adj. Sacro, sa­ Salinator , oris. m. Salinalor.<br />

grado.<br />

Salinum , i. n. Salero.<br />

Sacerdos, otis. m. y f. Sacerdote, sa­ Saliva , a), f. Saliva.<br />

cerdotisa.<br />

Sallustius, ii. m. Salustio.<br />

Sacerdolium. ii. n. Sacerdocio.<br />

Salomón, onis. m. Salomón.<br />

Sacra, orum. n. pl. Sacrificios.<br />

Salteni. adv. Al menos , por lo menos.<br />

Sacramentum, i. n. Juramento. || Sa­ Salto, as, are avi, atum. ii. Danzar.<br />

cramento.<br />

saltar.<br />

Sacrarium, ii. n. Sagrario, santuario. Saltus, ús. i». Salto. || Rosque, monte.<br />

Sacrilicans, antis, p. de Sacrilieo. Salus. ulis. /'. Salvación, salud.<br />

Sacriticium, ii. «. Sacrificio.<br />

Salutaris, e. com. Saludable, salutd'e-<br />

Sacrifico, as, are, avi, atum. a. Saro, provechoso<br />

crificar.<br />

Salutatio , onis. /'. Salutación, saludo.<br />

Sacrilegium, ii. n. Sacrilegio, robo de Salutator, oris. m. Saludador, cum­<br />

alguna cosa sagrada, violación de plimentero.<br />

alguna cosa sagrada.<br />

Salulatus , a, um. pp.de<br />

Sacrilegos, a, um. adj. Sacrilego. Salólo, as, are, avi, atum. «.Saludar.<br />

Sacro, as, are, avi, atum. a. Consa­ Salvus, a, uní. adj. Salvo, bueno, ligrar.bre,<br />

intacto.<br />

Saerum, i. n. Sacrificio, ceremonia re­ Samaría, a<br />

ligiosa.<br />

Sadducieus, ei. m. Saduceo.<br />

Siecularis, e. com. Secular.<br />

Saepe. adv. Frecuentemente, á menudo.<br />

Sievio, is, iré, ii, itum. n. Encruelecerse,<br />

ejercer la crueldad.<br />

Sícvilia, a;, f., y<br />

1. /'. Samaría, región y ciudad<br />

de Palestina.<br />

Samliuceus, a, um. adj. De sanco, hecho<br />

do sanco.<br />

Samnites, um. m. pl. Samnitas, pueblos<br />

de Samnio.<br />

Sanios y Samus , i. f. Isla de Samos.<br />

Samson , onis. m. Sansón.<br />

Samuel, elis. ni. Samuel.


SAU SCR 509<br />

Sanatus, a, um. adj. Sano, curado,<br />

sanado.<br />

Sancio, i, iré, ivi ó inxi, citum ó<br />

ctum. a. Decretar, ordenar, establecer.<br />

Sané. adv. Ciertamente.<br />

Sánelas, a, um. adj. Santo, virtuoso.<br />

Sanguinolentus, a, um. adj. Sanguinolento,<br />

cubierto de sangre. •<br />

Sanguis, inis. rn. Sangre, parentela,<br />

raza.<br />

Sanitas , alis. f. Sanidad.<br />

Sano, as, are, avi, atum. «.Sanar,<br />

curar. |1 Reducir á la razón.<br />

Sanos, a, um. adj. Sano, robusto,<br />

bueno.<br />

Sapiens, entis. coi». Sabio, prudente.<br />

Sapienter. adv. Sabia, prudentemente.<br />

Sapientia, a;.,/'. Sabiduría, prudencia.<br />

Sapio, is, ere, ivi ó ii. tu Ser sabio. ||<br />

Tema* sabor ó gusto.<br />

Sapor, oris. 111. Sabor.<br />

Sara, a?, f. Sara.<br />

Sarmentum, i. n. Sarmiento, vastago<br />

de vid.<br />

Sata, orum. ». pl. Sembrados, mieses.<br />

Satán, ind., y Satana, ai. m. Satán,<br />

Satanás.<br />

Salelles, itis. i». Satélite. || Soldado<br />

de la guardia de un príncipe. ¡| Alguacil,<br />

corchete.<br />

Satio, as, are, avi, atum. a. Saciar,<br />

hartar. || Disgustar, enfadar.<br />

Satio , onis. /'. Arle de sembrar, siembra<br />

, sementera.<br />

Satior, ius. coi». Mas provechoso.<br />

Sátira , ae. f. Sátira.<br />

Sath'ieus, a, um. adj. Satírico, burlesco.<br />

Satis, adv. Bastante, suficientemente.<br />

Satisfacio, is, ere. I'eci, factum, y<br />

Satisfio, is, íeri, factus sum. pas's. Satisfacer,<br />

estar, quedar satisfecho. |'<br />

Aplacar. || Excusarse.<br />

Satius. adv. Mejor, mas útil, mas<br />

provechosamente.<br />

Sator, oris. m. Sembrador.<br />

Salomaba, ¡uní, ú orum. n. pl. Saturnales,<br />

tiestas de Saturno.<br />

Saturninus, i. in. Saturnino.<br />

Saturnus, i. «i. Satínalo.<br />

Saturo, as, are, avi, atum. a. Saturar,<br />

hartar, llenar de comida. || Enfadar,<br />

disgustar.<br />

Satyra , a>. f. Sátira.<br />

Satyricus, a, um. V. Satiricus.<br />

Satyrus, i. i». Sátiro.<br />

Sauciatus, a, um. adj. Herido.<br />

Saucius, a , um. adj. Herido.<br />

Saúl, ulis. m. Saúl, rey de Judea.<br />

Sanios, i. i». Saulo, después Pablo.<br />

Saxum, i. ». Peñasco, roca.<br />

Scabellom, i.». Escabel, banco, escaño<br />

pequeño.<br />

Scala, as. f. Escalera, escala.<br />

Scandalizo, as, are, avi. alnni. a. Escandalizar<br />

, dar escándalo.<br />

Scandalum, i. n. Escándalo. || Tropiezo<br />

que se pone á uno para que caiga.<br />

Seando, is, ero, di, sum. a. Trepar,<br />

subir.<br />

Scaleo, es, ere, fui. 11. Salir, brotar<br />

de la tierra ó de las peñas. || Abundar,<br />

reventar de lleno.<br />

Sceleralé. adv. Malvada . impíamente.<br />

Sceleratus, a, um. adj. Malvado.<br />

Scelcro, as, are, avi, atum. a. Contaminar,<br />

manchar con un delito.<br />

Scelestus, a, um. adj. Malvado, impío.<br />

Scelcsté. adv. Como malvado, impíamente.<br />

Scelus, eris. n. Maldad, crimen.<br />

Scena, 33. f. Escena, teatro.<br />

Scenicus, a , um. adj. Escénico, de la<br />

escena.<br />

Sceptrum, i. n. Cetro.<br />

Sclieda, ¡e. f. Carta, hoja de papel ó<br />

pergamino.<br />

Schola, a). /'. Escuela, clase.<br />

Sciencia, va. f. Ciencia, doctrina.<br />

Scilicel. adv. En efecto, es claro, es<br />

manifiesto.<br />

Scindo, is, ere, scidi, scissum. a.<br />

Despedazar, hender, partir.<br />

Srio, is, irn, ivi, ituni. o. Saber, eslar<br />

informado.<br />

Scipio, onis. m. Báculo, bastón, rodrigón.<br />

Scipio, onis. i» Escipion.<br />

Sciron, onis. «i. Esciron.<br />

Scirpeus, a, um. adj. Lo que es do<br />

junco.<br />

Sciscitatus, a, um. pp. de<br />

Sciscitor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Preguntar, inquirir, averiguar.<br />

Seopulus, i. i». Escollo, roca, peñasco.<br />

Scorpio , onis. rn. Escorpión ó alacrán.<br />

Scriha, ¡e. ni. Escriba, secretario, escribano.<br />

Scribío, iirum. i», pl. Los Escribas,<br />

doctores del judaismo.<br />

Scribo, is, ore, ipsi, ptum. a. Escribir,<br />

componer.<br />

Scriptor, oris. ni. Escritor.<br />

Scriplus, a, um. pp. de Scribo.<br />

Scriptura, ai. y


5)0 SEG SEP<br />

Scripturae, arum. f. pl. Las escrituras.<br />

Scrutatus , a . um. pp. de<br />

Scrutor, aris, ari, atus sum. dep. Registrar,<br />

reconocer, buscar con<br />

gran cuidado y diligencia.<br />

Scurra, SÌ. f. Bui'on , truhán.<br />

Scutatus, a , um. adj. Escudado.<br />

Scutum, i. ». Escudo.<br />

Scyphus, i. m. Copa.<br />

Scylla, se. f.-Escila, roca en el estrecho<br />

de Mesina.<br />

Scythss, arum. m. pl. Los Escitas.<br />

Scythia, ae. f. Escitia.<br />

Scythicus, a, um. adj. Escítico, de<br />

Escitia.<br />

Se, sui, sibi, se. proti, pers. A sí.<br />

Secedo, is, ere, cessi, cessum. «. Retirarse<br />

, apartarse.<br />

Secerno, is, ere, crevi, cretum. a.<br />

Distinguir, separar.<br />

Secessus, ùs, ni. Apartamiento, retiro.<br />

Seco, as, are, cui, ctum. a. Cortar.<br />

Secretó, adv. Secretamente.<br />

Secretum, i. ». Secreto.<br />

Seculum, i. ». V. Sa>culum.<br />

Secum, por Cum se.<br />

Secundarius, a, um. adj. Secundario.<br />

Secundó, adv. En segundo lugar.<br />

Secundus, a, um. adj. Segundo. [| Favorable.<br />

Socuris, is. f. Segur, hacha.<br />

Securas, a, um. adj. Seguro, tranquilo<br />

, confiado.<br />

Secus. adv. De otro modo.<br />

Secutus, a, um. pp. de Sequor.<br />

Sed. co»j. Pero.<br />

Sedatus, a, um. pp. de Sedo.<br />

Sedecias, re. »». Sedecias, hijo do ,1ocias.<br />

Sedenim. conj. Pero entre tanto.<br />

Sedens, entis. p. de<br />

Sedeo, es, ero, di, sessum. «.Sentarse,<br />

tomar asiento, permanecer.<br />

Sedes, is./'. Silla, asiento, morada.<br />

Seditio, onis. f. Sedición, tumulto,<br />

motin.<br />

Sedo, as, are, avi, atum. a. Apagar-,<br />

calmar.<br />

Seduco, is, ere, duxi, ctum. a. Llamar<br />

á parte, seducir.<br />

Sedulitas, atis. f. Esfuerzo, cuidado,<br />

asiduidad.<br />

Sedulò. oriti. Cuidadosamente.<br />

Seges, etis. f. Mies para segai'. ¡| Multitud,<br />

abundancia.<br />

Segnis, e. cor». Perezoso, lento.<br />

Segniter. adi). Perezosa, lentamente.<br />

Segnities, ei. f. Pereza, lentitud, negligencia.<br />

Selibra , no. f. Media libra.<br />

Sella, ce. f. Silla, asiento. || Litera.<br />

Semci. m. ind. Seirrei.<br />

Semel. adv. l.na vez.<br />

Semele , es. f. Semele.<br />

Semen, inis. m. Semilla, raza, origen.<br />

Semet. oc«s. y abl. Sí mismo.<br />

Semianimis, e. com. Semivivo, medio<br />

muerto.<br />

Semideus, ei. m. Semidiós.<br />

Semivivos, a, um. adj. Semivivo.<br />

Semper. adv. Siempre.<br />

Sempiternos, a, um. adj. Sempiterno,<br />

eterno.<br />

Sempronius, ii. m. Scmpronio.<br />

Semuncia, ai. f. Media onza.<br />

Sernos, i. m. Sem , hijo de Noó.<br />

Sena, sí. f. Sena, ciudad de la Umbría.<br />

Senator, oris. m. Senador.<br />

Senalorius, a, um. adj. Senatorio, det<br />

senado, ó de senador.<br />

Senatus, lis. ni. El Senado.<br />

Senectus, utis. f. Vejez, senectud.<br />

Senesco, is, ere, serrui. «. Envejecer.<br />

Senex , nis. m. y f. Viejo , vieja.<br />

Senilis, e. com. Senil, perteneciente<br />

á viejo ó vieja.<br />

Sénior , ius. com. Mas viejo, mas anciano.<br />

Séniores, um. m. pl. Los antepasados,<br />

los senadores.<br />

Senium , ii. ». Vejez, ancianidad.<br />

Senones, um. m.pl. Los Caulas señónos.<br />

Sensim. adv. Poco á poco.<br />

Sensus, üs. m. Sentido, entendimiento,<br />

capacidad.<br />

Sententia, ¡e. f. Sentencia, pensamiento.<br />

Sentio , is , iré , si, sum. a. Sentir,<br />

apercibirse, sabor, pensar.<br />

Separatim. adv. Por separado, separadamente.<br />

Separo, as, are, avi, atum. a. Separar.<br />

Sepelio, is, iré, ivi, ultuin. «. Envolver,<br />

amortajar, enterrar.<br />

Sepes, is, y seps, is. /'. Áspid.<br />

Sepio, is, iré, psi, plum. a. Cercar,<br />

rodear.<br />

Sopono, is, ere, sui, situm. a. Separar<br />

, porrcr á parte.<br />

Septum, ind. Siete.<br />

September, bris. ?». Setiembre.<br />

Septcmdeeim. ind. Diez y siete.<br />

Septeni, ae, a. adj. numeral pl. Seteno.


SEX SIN 511<br />

Sepiles, adv. Siete veces.<br />

Séptimo, adv. La sétima vez.<br />

Septimuleiiis, ii. m. Septinmleyo.<br />

Séptimas, a, um. adj. num. Sétimo.<br />

Septingcnti, ai, a. adj. numeral pl.<br />

Setecientos.<br />

Septuagcsimus, a , um. adj. numeral.<br />

Septuagésimo.<br />

Septuagiés. adr. Setenta veces.<br />

Septuageties. adv. Setecientas veces.<br />

Septuaginta. ind. Setenta.<br />

Sepulcrum , i. n. Sepulcro.<br />

Sepultura , ai. f. Sepultura.<br />

Sepultus, a, um. pp. de Sepelio.<br />

Sequor, cris. i. cutus sum. dep. Seguir,<br />

perseguir, buscar, imitar.<br />

Sera, a?. /'. Cerradura, pestillo.<br />

Serió, adv. Seriamente.<br />

Serios, a. um. adj. Serio, grave.<br />

Sermo, onis. n. Discurso, lenguaje,<br />

conversación, oración, arenga.<br />

Seto, is, ere, sevi, satum. a. Sembrar.<br />

Sero. adv. Tarde, á la tardo, por la<br />

tardo.<br />

Serpees, entis. m. Serpiente.<br />

Serpo, is, ere, psi, ptum. n. Adelantarse<br />

poco ¡i poco, serpear, extenderse<br />

ocultamente.<br />

Serra. ai. f. Sierra.<br />

Sertorius, ii. m. Sertorio.<br />

Serlum , i. n. Guirnalda.<br />

Serus, a, um. adj. Tardo, pesado, tardío.<br />

Serva, a;, f. Sierva, esclava.<br />

Servatus, a, um. pp. de Servo.<br />

Servilla, ai. /'. Servilia.<br />

Serviles, ulis. m. Esclavitud, servidumbre.<br />

Servios, ii. m. Servio.<br />

Servo, as, are, avi, alum. a. Conservar,<br />

guardar libertad.<br />

Servus, i. m. Esclavo, siervo.<br />

Sessor, oris. m. El que está sentado. ||<br />

Habitante, morador.<br />

Sestertius, ii. m. Sestercio, moneda<br />

de plata (pie valia dos ases y medio.<br />

Sese. eonj. O, ya, ya sea que.<br />

Severitas, atis. {. Severidad, gravedad,<br />

rigor.<br />

Severos, a, um. adj. Severo, grave,<br />

rigoroso.<br />

Sex. ind. Seis.<br />

Sexagésimos, a, um. adj. num. Sesenta.<br />

Sexaginta. ind. Sesenta.<br />

Sexcentésimos. a. um. adj. num. Seiscientos.<br />

Sexcenti, 03, a, adj. num. pl. Seiscientos.<br />

Sextilis, e. com. El mes de Agosto.<br />

Sextilius, ii. m. Sextilio.<br />

Sexto, adv. La sexta vez, seis veces.<br />

Sextos , i. m. Sexto.<br />

Sexlus, a, um. adj. Sexto.<br />

Sexus, ús. m. Sexo.<br />

Si. eonj. Si, aunque.<br />

Sic. adv. Así, del mismo modo,<br />

Sicania, ai. f. Isla de Sicania.<br />

Siccus , a, um. adj. Seco.<br />

Sicera, 86. f. Bebida de dátiles.<br />

Sichen. ind. Siquen.<br />

Sicilia, te. f. Sicilia.<br />

Siculus, a, um. adj. Siciliano.<br />

Sicut, y sicuti. adv. Como, así como.<br />

Sidon, onis. f. Sidon.<br />

Sidonla, a 1. /'. Sidon y su territorio.<br />

Sidonius, a, um. adj. Sidonio, tirio,<br />

fenicio.<br />

Sigalion, ii. m, Harpócrates<br />

Significo, as, are, avi, atum. a. Significar<br />

, dar á entender.<br />

Signo, as, are, avi, atum. a. Señalar<br />

notar con alguna señal, indicar, explicar.<br />

Signum, i. n. Signo, seña, enseña. ||<br />

Indicio , presagio.<br />

Silentium, ii. n. Silencio.<br />

Sileo, es, ere, ui. n. Callar, guardar<br />

silencio.<br />

Silva, as. f. Selva, bosque.<br />

Silvestris, e. com. Silvestre, salvaje.<br />

Simeón, onis. m. Simeón.<br />

Simila , ae. /'. Flor de la harina.<br />

Similis, e. com. Semejante, parecido.<br />

Similiter. adv. Del mismo modo, semejantemente.<br />

Similitudo, inis. f. Semejanza,<br />

Simón, onis. ro. Simón.<br />

Simplex, ieis. com. Sencillo, puro,<br />

neto, simple.<br />

Simul. adv. Juntamente, al par.<br />

Simulacrum, i. n. Simulacro, imagen.<br />

Simulatio, onis. f. Ficción, fingimiento.<br />

Simulatus, a, um. pp. de<br />

Simulo, as, are, avi, atum. a. Fingir,<br />

disimular.<br />

Simultas, atis. /'. Enemistad secreta,<br />

odio.<br />

Sin. eonj. Si no, pero si no, pero si.<br />

Sinas, a?, f. El monte Sinaí.<br />

Sinccrus, a, um. adj. Sincero, puro,<br />

verdadero.<br />

Sindon, onis. f. Sábana. || Lienzo de<br />

lino.<br />

Sine. prep. dbl. Sin.<br />

Singularis. o. com. Singular, raro.


512 SOL SPA<br />

Singuli, os, a. adj.pl. Sendos, rada<br />

uno de por sí. || Soles, retirados.<br />

Sinister, tra, truin. adj. Siniestro, adverso,<br />

fatal. || Izquierdo, de la mano<br />

izquierda.<br />

Sino,is, ere, sivi, situm. n. Dejar<br />

hacer, permitir.<br />

Sinus, üs. m. Seno, regazo. || Golfo,<br />

doblez, pliegue.<br />

Siquidem. adv: Porque, pues que, ya<br />

que.<br />

Siren, enis. f. Da Sirena.<br />

Sisto, is, ore, sliti, stitum. a. y n.<br />

Parar, detenerse, hacer alto. || Resistir.<br />

Siticns, entis.com. Sediento, ansioso. ||<br />

Soco, árido.<br />

Sitio, is, iré, ivi, litum. a. Tener<br />

sed, desear con ansia.<br />

Sitis, is. f. Sed, ardor, sequedad,<br />

aridez.<br />

Situs, üs. ra. Sitio, situación, asiento.<br />

Situs, a, um. pp. de Sino.<br />

Sive. conj. O ya , ya sea.<br />

Sobóles, is. /'. Raza, linaje, generación.<br />

Sobrios, a, um. adj. Sobrio.<br />

Socer, eri, y Socerus i. ra. Suegro.<br />

Socia, oa. f. Socia.<br />

Socialis, e. com. Social, amigable,<br />

amigo.<br />

Societas , atis. f. Sociedad , alianza.<br />

Socios, a, um. adj. Socio, aliado.<br />

Socrus, ús. f. Suegra.<br />

Sodalis, e. com. Compañero, amigo,<br />

camarada.<br />

Sol, solis. m. Sol.<br />

Solatium, ¡i. n, Consuelo, alivio, solaz.<br />

Solea, ai. f. Sandalia.<br />

Solenmis, o. com. Solemne, festivo,<br />

celebre.<br />

Soleo.es, ere, solitos sum. re. pas.<br />

Acostumbrarse, tener costumbre.<br />

Solers, lis. com. Hábil, diestro, ingenioso.<br />

Solidos, a, um. adj. Solido.<br />

Solitarios, a, um. adj. Solitario.<br />

Solitudo, inis. f. Soledad.<br />

Solitos, a, um. adj. Ordinario, acostumbrado.<br />

Solium. ii. n. Solio.<br />

Sollicito, as, are, avi, atum. a. Solicitar,<br />

pretender. || Conmover , alterar.<br />

|| Agitar, atraer.<br />

Sollicitudo, inis. /".Solicitud, cuidado,<br />

inquietud.<br />

Sollicitus, a , um. adj. Solícito, activo,<br />

vigilante.<br />

Solón , onis. in, Solón.<br />

Solor, aris, ari, alus sum. dep. Consolar,<br />

confortar.<br />

Solum, i. re. Suelo, tierra, campo.<br />

Solos, a, um. adj. Solo, solitario.<br />

Soluto, a, um. pp. de<br />

Solvo, is, ere, i, solutum. a. Desatar,<br />

pagar, satisfacer.<br />

Somniator, oris. m. Soñador, el que<br />

cree en sueños.<br />

Somnio, as, aro, avi, atum.n. Soñar.<br />

Somnum, ii. n. Ensueño, visión en<br />

sueños.<br />

Somnus, i. m. Sueño.<br />

Sonitus, i. m. Huido, sonido.<br />

Sonó, as, aro, avi, atum. n. Sonar,<br />

resonar.<br />

Sons, onlis. com. Culpable, criminal,<br />

reo.<br />

Sonus, i. m. Sonido, ruido, son,<br />

canto.<br />

Sophocles, is. m. Sófocles.<br />

Sopio, is, iré, ivi, itum. a. Adorme*cor,<br />

causar sueño. || Matar, dar<br />

muerte.<br />

Sopitus, a, um. pp. de Sopio.<br />

Sopor, oris. m. Sopor, adormecimiento<br />

, sueño.<br />

Sórheo, os, ere, bui y i>si, ptum. a.<br />

beber, sorber.<br />

Sordeo, es, ere, din. n. Ser ó estar<br />

sórdido, sucio, asqueroso.<br />

Sordos, ium. f. pl. Hez del pueblo,<br />

canalla, populacho.<br />

Sordidatus, a, um. pp. de Sórdido.<br />

Sórdido, adv. Sórdida, avara, mezquina,<br />

suciamente<br />

Sórdido, as, aro, avi, atum. a. Emporcar,<br />

ensuciar'.<br />

Sórdidos, a, um. adj. Sórdido, sucio,<br />

torpe, avaro. mezquino.<br />

Sóror', oris. f. Hermana.<br />

Sororius, a, um. adj. Do la hermana,<br />

lo que le pertenece.<br />

Sors, ortis. /'. Suerte, destino, azar.<br />

Sortior, iris, iri, ¡tus sum. dep. Sacar<br />

en suerte, obtener por suerte, sortear.<br />

Sospos, ¡lis. com. Sano, salvo, libre.<br />

Soler, is. vi. Soter. || Salvador, conservador.<br />

Spargo. is, ere, si, sum. a. Esparcir,<br />

derramar.<br />

Sparsus, a, um. pp. de Sparso.<br />

Spai'ta, ai. /'. Esparta.<br />

Spartanus, a, um. adj. Espartano, de<br />

Esparta.<br />

Spatians, antis, p. de<br />

Spatior, aris, ari, alus sum. dep. Espaciar-so<br />

, pasearse.


STA STR 513<br />

Spalium, ii. n. Espacio, distancia,<br />

tiempo.<br />

Species, ei. f. Especie, forma, figura.<br />

Specimen , inis. n. Muestra , prueba.<br />

Speclaculum, i. n. Espectáculo.<br />

Spectator, oris. m. Espectador.<br />

Speotatus, a, um. pp. de<br />

Specto, as, are, avi, altim. a. Mirar,<br />

contemplar, examinar.<br />

Speculator , oris. m. Espía , explorador.<br />

|| Especulador, observador.<br />

Speculor, aris, ari, alus sura. dep.<br />

Observar, espiar.<br />

Specuium , i. ti. Espejo.<br />

Spelunca, 33. f. Cueva, caverna.<br />

Sperno, is, fprevi, spretum. a. Despreciar,<br />

desdeñar.<br />

Spero, as, are, avi, atum. a. Esperar.<br />

Spes, ei. f. Esperanza.<br />

Spliasra, a;. /'. Esfera o globo sólido.<br />

Splñnx, ingis. f. Esfinge.<br />

Spica, №. f. Espiga.<br />

Spiceos, a , um. adj. Espigado.<br />

Spina, se. f. Espina, espinazo. [| Púa,<br />

dificultad.<br />

Spiritus, ús. m. Espíritu, aliento, respiración.<br />

Spiro, as, are, avi, atum. n. Respirar,<br />

exhalar.<br />

Splendidé. adv. Espléndida, brillantemente.<br />

Splendidus, a, um. adj. Espléndido,<br />

brillante , magnífico.<br />

Splendor, oris. m. Esplendor.<br />

Spolia , 01 um. ». pl. Despojos, prosa,<br />

hotin.<br />

Spolio, as, are, avi, atum. a. Despojar.<br />

Spolium, ii. n. Despojo, presa, hotin.<br />

Spondeo, es, ere, spopondi, sponsum.<br />

a. y n. Prometer, conceder.<br />

Spongia, x. f. Esponja.<br />

Sponsa, 33. f. Esposa, muger prometida.<br />

Sponsio, onis. f. Promesa, oferta.<br />

Sponsus, i. ni. Prometido, esposo.<br />

Sponté. adv. Voluntaria, espontáneamente.<br />

Sporla, 33. f. Espuerta.<br />

Sprotus , a, om. jip. de Sperno.<br />

Spureus, a, uní. adj. Repugnante,<br />

sucio.<br />

Spurios, ii. «i. Espurio.<br />

Squalidus, a, um. adj. Escuálido, des­,<br />

aliñado, inculto, sucio.<br />

Squama, ;e. f. Escama del pez.<br />

Squamatus, a, um. oríj. Escamado.<br />

Stabilis, e. coi». Estable, sólido, firmo.<br />

Stabulum, i. ti. Establo.<br />

TOMO I.<br />

Stalor, eris. «>. Moneda do cuatro<br />

dracmas.<br />

Slatim. adv. Al punto, al instante.<br />

Statio, onis. /'. Estación, habitación,<br />

situación.<br />

Stat r, cris. m. Sobienombre de Júpiter.<br />

|| Ministro, alguacil, portero.<br />

Stalua, le. /'. Estatua, efigie.<br />

Statuo, is, ere, i, tum. a. Estatuir,<br />

resolver, decretar, establecer.<br />

Statora, 83. f. Estatura, talla.<br />

Status, íis. m. Estado.<br />

Status, a, um. adj. Fijo, determinado,<br />

establecido.<br />

Stolla, aa.. i. Estrella.<br />

Stercos, oris. m. Estiércol.<br />

Sterilis, e. cotii. Estéril, árido.<br />

Sterilitas, atis. {. Esterilidad.<br />

Sterno, is, ero, stravi, stratum. a.<br />

Echar por tierra , abatir. || Extender.<br />

Sterqoilinium, ii. tt. Estercolero.<br />

Stlienebeea, os. /'. Estonebea, muger<br />

do Preto.<br />

SI lienelus, i. m. Estenelo.<br />

Slhenius, ii. t)i. Estenio.<br />

Slhephanus, i. m. Esteban.<br />

Stimulo, as, are, avi, atum. a. Estimular,<br />

animar.<br />

Stimulus, i. m. Aguijón, estímulo.<br />

Stipendiarius, a, um. adj. Tributario,<br />

pechero.<br />

Slipendium, ii. ». Sueldo, estipendio.<br />

Stipo, as, are, avi, atum. a. Acompañar,<br />

escoltar.<br />

Sto, as, stare, stiti, slatum. n. Subsistir,<br />

tenerse en pié, permanecer.<br />

Stoici, orum. tri. pl. Estoicos, discípulos<br />

do Zenon.<br />

Stola, ai. f. Estola, trago de las damas<br />

romanas.<br />

Stolido. adv. .Necia, simplemente.<br />

Stolo, onis. m. Estolón.<br />

Stomachus, i. m. Estómago.<br />

Strages, is. f. Estrago, carnicería,<br />

matanza.<br />

Stragula, 83./'. Especie de vestido que<br />

servia de cobertor dé las camas.<br />

Stragulum, i. n. Tapete, alfombra,<br />

sobretodo, cobertor.<br />

Strato, onis. i». Estralon.<br />

Strenuó. adv. Valerosa, esforzadamente.<br />

Strcnuus, a, um. adj. Valeroso, esforzado.<br />

|| Ágil, dispuesto.<br />

Strepitus, üs. m. Estrépito, ruido.<br />

Strictus, a, um. pp. de Stringo.<br />

Stridor, oris. ni. Estridor, rechinamiento,<br />

ruido agudo y desapacible.<br />

33


514 SUB SUG<br />

Strigorus, a, um. adj. Descarna Jo,<br />

magro, flaco, macilento.<br />

Stringo, is, ere, xi, strictum. a.<br />

Apretar, comprimir.<br />

Strophius, ii. ni. Estroflo, rey de Fócida.<br />

Strues, is. f. Montón, hacina. |¡ Hoguera,<br />

pira.<br />

Struo, is, ere, xi, structum. a. Construir.<br />

Sludeo, es, ere, ui. n. Estudiar, dedicarse<br />

á.<br />

Studiosé. adv. Estudiosa, aplicadamente.<br />

Siudíosus, a, um. adj. Estudioso,<br />

aplicado.<br />

Studium, ii. n. Estudio, celo, afición.<br />

Stultitia, aa. /'. Locura, estulticia, necedad.<br />

Stultus, a, um. adj. Estulto, loco,<br />

necio, bobo.<br />

Stupendus, a, um. adj. Estupendo,<br />

admirable, pasmoso.<br />

Stupeo, es, ere, ui. «. y<br />

Slupesco, is, ero, pui. n. Admirarse,<br />

pasmarse. || Quedarse atónito, aturdido.<br />

Stupor, oris. ra. Estupor, pasmo.<br />

Stupratus, a, um. pp. do<br />

Stupro, as, are, avi, atum. a. Estuprar,<br />

violar por'fuerza.<br />

Stymphalum , i. m. y Stymphala,<br />

orum. n. pl. Estínfalo, monte del<br />

Peloponeso.<br />

Styx, gis. f. Estígia, laguna del Infierno.<br />

Suada, re. f. Diosa de la Persuasión.<br />

Suadeo, es, ore, si, sum. a. Aconsejar,<br />

persuadir.<br />

Suavis, e. eom. Suave, dulce, grato.<br />

Suavitér. adv. Dulce, suave, gratamente.<br />

Sub. prep. de abl. sin movimiento, de<br />

acus. con él. Debajo, junio , cerca,<br />

después.<br />

Subactus, a, um. pp. de Subigo.<br />

Subdueo, is, ere, xi, ctum. a. Retirar,<br />

sustraer.<br />

Subeo, is, iré, ii ó ivi, itum. a. Entrar,<br />

meterse por debajo. || Exponerse,<br />

aventurarse.<br />

Súber, eris. JI. Alcornoque (árbol).<br />

Subigo, is, ere, egi, bactum. o. Sojuzgar,<br />

sujetar.<br />

Subinde. adv. En seguida.<br />

Súbito, adv. De repente, de improviso.<br />

Subjicio, is, ere, jeci, jectum. o. Someter,<br />

sustituir, poner á los pies.<br />

Subjugalis, e. eom. Que se sujeta ai<br />

yugo, sojuzgado, domado.<br />

Subjungo, is, ere, xi, ctum. a. Unir,<br />

juntar á otro. || Subyugar.<br />

Sublatus, a, um. pp. de Sustollo ó de<br />

SulVero.<br />

Sublevatus, a, um. pp. de<br />

Sublevo, as, are, avi, atum. a. Sublevar,<br />

levantar, favorecer. || Aplacar.<br />

Subüc.ius, a, um. adj. Lo que es de<br />

madera ó está sostenido en maderos.<br />

Sublimis, e. eom. Sublime, elevado.<br />

Subluslrh , e. con». Algo claro.<br />

Submissus, a, uní. pp. de<br />

Su millo, is, ere, si.ssum. a. Poner<br />

debajo, someter. || Suministrar, sustituir.<br />

Submoveo, os, ere, o vi, otum. a.<br />

Apai lar, desviar.<br />

Subnixus, a, um. adj. Apoyado, sostenido.<br />

Subreetus, a, um. pp. do Subrigo.<br />

Sirbreptus, a, um. pp. de Subripio.<br />

Subí ideo, es, are, si, sum. n. Sonreír.<br />

Subrigo, is, ero, rexí, rectum. o. Levantar,<br />

enderezar, levantar en<br />

alio.<br />

Subripio, is, ore, pui, ptum. a. Sorprender.<br />

|| Hurtar á escondidas.<br />

Subrogo, as, are, avi, atum. a. Subrogar,<br />

sustituir, poner en lugar de<br />

oti o.<br />

Subscribo, is, ore, psi, ptum. a. Suscribir,<br />

aprobar.<br />

Subsequor, eris, i, cutus sum. dep.<br />

Seguir de cerca.<br />

Subsidium, ¡i. n. Subsidio, refuerzo,<br />

ayud:.<br />

Sribstiluo, is, ero, i, tum. a. Sustituir.<br />

Subler. adv. Debajo, á la parte inferior.<br />

Sublraho, is, ere, xi, actum. o. Sustraer.<br />

quitar, apartar.<br />

Suburbanus, a, um. adj. Extramuros,<br />

vecino á la ciudad.<br />

Subvectus, a, um. pp. de<br />

Subvoho, is, ere, vexi , ectum. a.<br />

Trasportar, acarrear.<br />

Subverto, is, ero, si, sum. a. Destruir<br />

, subvertir, arruinar-.<br />

Succedo, is, ere, cessi, cessum. n. Suceder,<br />

entrar en lugar de otro. ||<br />

Sustituir, subrogar.<br />

Succendo, is, ere, di, sum. a. Encender,<br />

poner fuego, incendiar por debajo.


SUP SUP 315<br />

Suceesor, oris. m. Sucesor. ,<br />

Successus, üs. m. Llegada. |] Éxito feliz<br />

, suceso.<br />

Suecinctus, a , um. pp. de<br />

Succingo, is, ere, xi, ctum. a. Ceñir,<br />

rodear.<br />

Succlamo, as, are , avi, atum. o. Gritar.<br />

Succresco, is, ere, crevi, cretum. n.<br />

Crecer por debajo, desde la raiz. !|<br />

Aumentarse.<br />

Succumbo, is, ere. ubui, cubitum. n.<br />

Sucumbir.<br />

Sudor, oris. m. Sudor.<br />

SulTectus, a, um. pp. de Suflicio.<br />

Suffero, ers. ferré, sustuli, sublatum.<br />

a. Sufrir, soportal'.<br />

Suflicio, is, ere, eci, ectum. a. y n.<br />

Poner en lugar de otro, sustituir.<br />

subrogar.<br />

Sufligo, is, ere, xi, xum. a. Fijar,<br />

clavar por debajo.<br />

Suffixus, a, um. pp. de Suffigo.<br />

Sufloco, as, are, avi, atum. a. y n.<br />

Sofocar, ahogar.<br />

Sufibdio, is. ere. fodi, fossum. a. Socavar,<br />

cavar debajo. |] Herir por<br />

debajo.<br />

Suffosus, a, um. p». de Suffodio.<br />

Suffragium, ii. n. Sufragio, voto.<br />

SufTundo, is, ere, fudi, fussum. a.<br />

Derramar, extender ocultamente.<br />

Suggestum, i. «.Tribuna, pulpito, cátedra.<br />

Sui, sibi. se. pron. pers. Sí, de sí,<br />

por sí.<br />

Sui , orum. m. pí. Los suyos.<br />

Sulphur, uris. ». Azufre.<br />

Sulpicius, ii. ra. Sulpicio.<br />

Sum , es, esse , fui. «. Ser.<br />

Summa, a?, f. Suma, perfección, término,<br />

conclusión.<br />

Summoveo, es, ere, vi, itum. a. Alejar,<br />

remover.<br />

Summus. a. um. arfj. Lo mas alto y<br />

elevado, extremo, máximo.<br />

Sumo, is, ere, sumpsi, ptuni. a. Tomar,<br />

elegir, escoger. l| Emprender.<br />

Sumptus, üs. m. Gasto, dispendio. I<br />

Coste, costa.<br />

Supellex, lectilis. [. Mueblaje, menaje<br />

de casa.<br />

Super. prep. íicus. Sobre.<br />

Super. adv. Encima.<br />

Superádito, as, are, avi, atum. a.<br />

Estar sobre, encima, amenazar.<br />

Superbé. adv. Fiera, soberbia, orgu-<br />

1 losamente.<br />

Superbia , 83. f. Soberbia, orgullo.<br />

Superbio, is, iré, i vi, itum. n. Ensoberbecerse.<br />

Superbus, a, um. adj. Soberbio, orgulloso.<br />

Superi, orum. ra. pl. Los dioses. || Las<br />

potestades de la tierra.<br />

Superinduo, is, ere, i, tum. a. Revestir<br />

, vestir encima.<br />

Superior, ius. com. Superior, mas elevado<br />

, vencedor.<br />

Superjicio, is, ere, jeci, jeetum. a.<br />

Arrojar . añadir por encima.<br />

Supeiiucratus, a, um. pp. do<br />

Siiperlucror , aris, ari, atus sum. dep.<br />

Ganar encima, ademas. || Lucrar sobre<br />

manera.<br />

Supernato, as, are, avi, atum. «. Sobrenadar.<br />

Superno, adv. Do la parto de arriba. ||<br />

Encima. || Hacia arriba.<br />

Supero, as, are, avi, atum. a. Sobrepujar,<br />

vencer, exceder, aventajar.<br />

Suporscriptio, onis. f. Inscripción, la<br />

acción de escribir encima.<br />

Supcrscmino, as, are. avi, atum. a.<br />

Sembrar sobre, encima.<br />

Supcrstos, ititis. com. El que sobrevive<br />

á otro. || Présenle, testigo.<br />

Superstilio, onis. f. Superstición,<br />

agüero.<br />

Supersum, es, esse, fui. n. Sobrevivir<br />

, quedar, escapar.<br />

Supervenio, is, iré, i, ventum. n. Sobrevenir.<br />

Supervolo , as, are, avi, atum. o.<br />

Volar por encima.<br />

Suppar, aris. com. Coetáneo, contemporáneo.<br />

Suppcdito, as, aro, avi, atum. o. y<br />

n. Suministrar , dar lo necesario. ||<br />

Supeditar, dominar.<br />

Suppetiae, arum. f. pl. Socorro, auxilio.<br />

Suppeto. is, ere. a. Estar pronto,<br />

ocurrir, venir al pensamiento. || Bastar<br />

, sor suficiente.<br />

Supplemenluin , i. n. Suplemento. ||<br />

Recluta. |¡ Refuerzo.<br />

Suppleo, es, ore, ovi, etum. a. Suplir.<br />

Supplcx, icis. com. Suplicante<br />

.Supplicans. antis, com. Suplicante . el<br />

que suplica.<br />

Suppliciter. adv., y<br />

Supplicitus. adv. Humildemente.<br />

Suppliciurn , ii. n. Suplicio.<br />

Supplico, as, are, avi, atum. n. Suplicar.


516 SUS SYS<br />

Siippono, is, ere, sui, s'.tum. ra. Poner<br />

debajo.<br />

Supprimo,«s, ere, pressi, pressnm.<br />

a. Suprimir, detener, oculiar.<br />

Suprá. adv. Sobre, encima de.<br />

Supremos, a, um. adj. Supremo, último.<br />

Surgo, is, ere, rexi, rectum. n. Levantarse,<br />

nacer, brotar.<br />

Sarripio, is, ere.pui, reptum. a. V.<br />

Subripío.<br />

Sus, suis. ni. y f. El puerco y la<br />

puerca;<br />

Susceptus, a, um. pp. dé<br />

Suscipio, ¡s, ere, cepi, ceptum. ra.<br />

Emprender, encargarse de, recibir.<br />

Suspoctus , a , um. pp. de Suspicio.<br />

Suspendeo, es, ere. di, sum. ra. y ».<br />

Colgar en alto, estar colgado.<br />

Suspendo, is, ere, i, sum. a. Suspender<br />

, diferir. I) Ahorcar. || Sostener,<br />

apuntalar.<br />

Suspicio, onis. f. Sospecha.<br />

Suspicio, is, ere, pexi, poetum. a.<br />

Sospechar. || Mirar hacia acriba.<br />

Suspicor, aiis, ari, atus sum. dep.<br />

Sospechar.<br />

Sustinco, es, ere, ui, tenlum. á. Sostener,<br />

sustentar, mantener.<br />

Tabella, ai. /. Tablilla ó tablita en que<br />

los jueces y el pueblo romano escribían<br />

su voto.<br />

Tabernaculum, i. n. Tabernáculo,<br />

tienda.<br />

Tabes, is. f. Humor corrompido,<br />

pus, podredumbre.<br />

Tabula, ai. /'. Tabla, pintura, contrato,<br />

ley, registro.<br />

Tabulaban, i. ». Tablado, piso, suc'.o,<br />

sobrado de tablas.<br />

Taceo, es, ere.cui, ilum. a. y n. Callar<br />

, callarse.<br />

Tácitos, a, um. adj. Callado, secreto.<br />

Taeda, aa. f. Tea, antorcha, luminaria.<br />

Taidium, ii. n. Hastío, tedio, disgusto.<br />

Talentum, i. n. Talento, peso de 60<br />

libras si es menor, y de 80 si es<br />

mayor: 6,000 dracmas.<br />

Talis, e. coi». Tal, semejanle.<br />

Talos, i. ni. Talón del pié.<br />

T<br />

Sustollo, is, eró, tuli, sublalum. a.<br />

Elevar, levantar. || Quitar, destruir.<br />

Sulor, oris. m. Zapatero.<br />

Suus, a, um. pran. pus. Sayo, suya.<br />

suyo.<br />

Svila, a 1,, m. Sila.<br />

Syllanus, a, um. adj. lio Sila, partidario<br />

de Sila.<br />

Sylva, ai. V. Silva.<br />

Sylvia, a 1. /'. Silvia.<br />

Symbolicus, a, uni. adj. Simbolico.<br />

Symboh in , i. a. Símbolo, señal, contraseña<br />

Il Anillo, sello.<br />

Symplegades, um. f. pi. Simplégades,<br />

dos islas, ó escollos del Ponto Euxino.<br />

Synagoga, ai. f. Sinagoga.<br />

Synapis, is. /'. Mostaza.<br />

Syphax, acis. m. Sifax.<br />

Syracusai, aruni. /'. pi. Siracusa.<br />

Syracusani, orimi, m. pl. Los Síracusanos.<br />

Syracusanus, a, um. adj. Siracusanos.<br />

Syria, ai. /'. Siria.<br />

Syrles, ium. /'. pl. Sirtes, escollos.<br />

bancos de arena.<br />

Sysigambis, is,/". Sisigambis.<br />

Tara. adv. También, tanto mas.<br />

Tam. conj. Si, tanto, tan.<br />

Tamdiu. adn. Tanto, por tanto, por<br />

tan largo tiempo.<br />

Temen, conj. Con lodo, con ¡odo eso,<br />

sin embargo, no obstante.<br />

Tañáis, is. r». Tañáis, rio de la Sarmacia<br />

europea.<br />

Tanaquil, ilis. /'. Tanaquil, muger de<br />

Tarquino Prisco.<br />

Tandeo, adv. Finalmente, al Un, en<br />

lin , por último, al cabo.<br />

Tandiii. V. Tamdiu.<br />

Tanquam. conj. Como, así como, como<br />

así.<br />

Tanto, adv., y<br />

Tantoperc. adv. Tanto, en tantr<br />

grado.<br />

Tanliim. adv. Tanto, solamente, solo<br />

tan solamente.<br />

Tantuinmodo. adv. Solamente.<br />

Tantus, a, um. adj. Tan grande<br />

tanto.


TEM TES 517<br />

Tarde, atfr. Tarde, lentamente,<br />

rarditas, atis. f., y<br />

rardllies, ci. /'., y<br />

Tarditudo, inis. f. Lentitud, tai danza,<br />

tardili, a, uin. adj. Tardo, lento,<br />

rarentinus, a, uni. adj. Tarantino, de<br />

Tárenlo.<br />

Talentimi, i. »., y<br />

Tarentus, i. ni. Tárenlo.<br />

Tarpeia, ;e. /'. Tarpeya.<br />

Tarpoius, a, uni adj. Tarpavo, lo<br />

perteneciente al monte del mismo<br />

nombre.<br />

Tarquinia, arimi, f. pi. Tarquinia,<br />

ciudad de Toscana, boy Turbina.<br />

l'arqulnius. ii. ni. Tarquinio.<br />

Tarsos, i. m. Tarso, ciudad de Ciucia.<br />

Tartara, orum. ti. pi., y<br />

l'artarus , i. in. CI tártaro , el infierno.<br />

Taláis . ii. i». Tacio.<br />

Táurica, as. f. Quersoneso.<br />

Taurus, i. ni. El monte Tauro en el<br />

Asia. || El toro. || El buey no castrado.<br />

Tcctoi ium , n. ». Estuco. || Afeito de<br />

las mugeres.<br />

rectum , i. ». Techo, casa<br />

rectos, a, um. pp. de Togo.<br />

Tornili, por Coni te.<br />

rogo, is, ere, texi, tedimi, a. Cubrir,<br />

ocultar, proteger.<br />

Tegola, a'. /'. Teja.<br />

l'eia , ¡r. f. Tola . estopa.<br />

Telamón , onis. iti. 'Telamón.<br />

relegónos, i. ni. Tclegon, hijo de Clises<br />

y de Circe.<br />

relomacbus , i. m. Telemaco, hijo do<br />

Clises.<br />

Tellus, eris. /'. La tierra. I| La diosa<br />

'Tolus.<br />

Telum, I. a. Flecha , dardo, lanza arrojadiza.<br />

Temernrhis, a, uni. adj. Temerario.<br />

Temeratiis, a. imi. pp. de 'Temerò.<br />

Temere, adii. Temeraria, inconsideradamente.<br />

Tcmeritas, atis. /'. Temeridad.<br />

Tornero, as, are, avi, aloni, a. Molar,<br />

profanar, contaminar, deshonrar.<br />

Temperaos, antis, coi». Frugal, sobrio.<br />

Tempcrantia , ae. f. Templanza, moderación.<br />

Tempero, as, are, avi, atum. a. Moderar,<br />

atemperar, abstenerse.<br />

Tempestas, atis. /'. Tempestad, borrasca.<br />

!| Sazón, tiempo.<br />

Templara , i. ». Templo.<br />

Tempes, oris. tt. Tiempo.<br />

Tomulentus , a, um. adj. Ebrio, borracho.<br />

Tenax , acis. coi». Tenaz.<br />

Tendo, is,ere, tetendi, tonsum d tentura,<br />

a. Tender, extender, alargar,<br />

Tenebricosus, a, um. adj. Tenebroso,<br />

oscuro.<br />

Tenerlos, ó Tenedus, i, f. Tenedos,<br />

isla del Egeo.<br />

Tcncllus, a, um. adj. Tiernecito, delicadito,<br />

peqoeiiito.<br />

Tonco, es, ere, ui, tentum. a. Tener,<br />

retener, ocupar, conservar.<br />

Tenor, a, um. aríj. Tierno. || Joven ||<br />

Afeminado.<br />

Tencré. adü. Tiernamente.<br />

Tentó, as, are, avi, almo. a. Tentar,<br />

tocar, palpar, sondar.<br />

Tcntorinm, ii. «. Tienda.<br />

Tenuis, e. coi». Tenue, sutil, delgado,<br />

Tcr. arto. Tres yecos.<br />

Terentius, ¡i. ni. 'Potencio.<br />

Tergiversor, aris, ari, atos sutil, dep.<br />

Tergiversar, interpretar torcida o<br />

parcialmente.<br />

Tergum, i. ». La espalda. || Escudo de<br />

cuero.<br />

Terminaba, ium, orum. ti. pl. Terminales,<br />

fiestas en honor del dios<br />

Término.<br />

Términos, i. i». Dios Término. || Término,<br />

lin, remate.<br />

Torni, ¡e, a. adj. num. pl. Tros.<br />

'Tero, is, ere, trivi, tritura, a. Mojar,<br />

machacar, moler, desmenuzar. |¡<br />

Perder.<br />

Terpsicore, es. f. Tersícoro.<br />

'Terra, le. /'. Tierra , país , universo.<br />

Terreo, es, ere, ni, iluui. a. Espantar,<br />

aterrar.<br />

Tcrrestris, o. coni. Terrestre.<br />

Terribiles, c. coi». Terrible.<br />

Terríficos, a , um. adj. Terrífico, formidable<br />

, espantoso.<br />

Territus, a, um. pp. de Terreo.<br />

Terror, oris. «. 'Terror.<br />

Tertia, te. /'. Tercia.<br />

Tertió. adv. En tercer logar , por la<br />

tercera vez.<br />

Tertíus , a, um. adj. Tercero.<br />

Testáceos, a, um. adj. De barro cocido.<br />

Testamentum , i. m. Testamento.<br />

Tcstilicor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Atestiguar, declarar.<br />

Tcstimonium, ii. «.Testimonio.<br />

Testis, is. m. y /'. El testigo, la testigo.


518 TIB TOR<br />

Testor , aris, ari, atus sum. dep. Atestiguar,<br />

deponer, declarar.<br />

Teter.tra, trum. adj. Horrible, cruel. ||<br />

Negro.<br />

Tetràrcha, ae. ni. Tetrarca.<br />

Teucer, cri. ni. Teucro.<br />

Teutones, um. m. pl. y<br />

Teutoni, orum. in. pl. Los teutones.<br />

Texo, is, ere, xi ó xsui, textum. a.<br />

Tejer.<br />

Textus, a, um. pp. de Texo.<br />

Texus, i. /. Tejo ! árbol ).<br />

Thadaeus , i. ni. Tadeo.<br />

Thalia , ío. f. Taifa.<br />

Theagenes, is. m. Teagenes.<br />

Theatrum, i. ». Teatro.<br />

Thebse, arami. /'. pl. Tebas.<br />

Thebais, dis. f. Tebaida.<br />

Thebani, orum. m. pl. Tebanos.<br />

Thebanus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Tébas.<br />

Thelesinus, i. m. Telesino.<br />

Themistocles, is. ni. Temístocles.<br />

Tbeophilus, i. ni. Teófilo.<br />

Theramenus, i. ni. Terameno.<br />

Thermodon , ontis. m. Termodonte.<br />

Thesaurus, i. ». Tesoro.<br />

Theseus, i. ni. Teseo.<br />

Thesmophosia, orum. ni. pl. Los Tesmofosios.<br />

Thespiadae, arum y dum. Los descendientes<br />

de Hércules y de la hija<br />

de Tespio.<br />

Thesali, 0ium.1n.pl. Los Tésalos.<br />

Thesalia, ai. f. Tesalia.<br />

Thesalonica, 33. f. Tesalóniea.<br />

Thesalus, a, um. adj. Tesálico , de<br />

Tesalia.<br />

Thetis, idis. f. Tétis.<br />

Thoas, antis, m. 'toante.<br />

Thomas, :e. ni. Tomas.<br />

Thraces, uni. ni. pl. Los Traces.<br />

Thracia, 33. f. Tracia, hoy Komanía.<br />

Thracius, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Tracia.<br />

Thrasybulus, i. m. Trasíbulo.<br />

Thus, mis. n. Incienso.<br />

Thyestes, ae. ni. Tiestes.<br />

Thyrsus, i. in. Tronco, tallo de las<br />

plantas. || Tirso, vara cubierta de<br />

yedra que llevaba Baco y las Bacantes.<br />

Tiberis, is. m. Tíber, rio cuyas aguas<br />

bañan á Roma.<br />

Tiberius, ii. ni. Tiberio.<br />

Tibia, 33. f. Flauta.<br />

Tibicen, enis. m. Flautista, tocador<br />

de flauta.<br />

Tibullus, i. m. Tibulo.<br />

Ticinus, i. ni. Tesino, cuyas agua;<br />

bañan á Pavía.<br />

Tigillimi, i. «.Vigueta, madero corto.<br />

Tigranos, is. ?/». Tigran.<br />

Tigris, is ó idis. m. El Tigris, rio del<br />

Asia.<br />

Tigris, is. ni. y f. El tigre, la tigre.<br />

Timeo, os, ere, ni. ri. y n. Temer.<br />

Timidus, a, um. adj. Tímido.<br />

Timón , onis. m. Timón.<br />

Timor, oris. ¡o. Temor.<br />

Tinca, a 1. /'. Tina. l| Gusano que dosfruye<br />

los olivos. || Lepra.<br />

Tingo, is, ere, xi, etom. a. Teñir.<br />

Tinnio , is , ere , ivi, ó ii, itum. ».<br />

Tocar, sonar los metales, resonar<br />

cuando se les toca.<br />

Tiphys, yis, ó yos. m. Tifis.<br />

Tiresias, ¡c. ni. Tiresias.<br />

Tiro, onis. m. Recluta. || Aprendiz.<br />

Tirocinium, ii. n. Aprendizaje.<br />

Tis-.iphernes, is. m. Tisafernes.<br />

Titanes, um. ni, pl. Los Titanes.<br />

Titanos, i. m. Titán.<br />

Tilhonus, i. ni. Titon.<br />

Titulus, i. ni. Título, inscripción, rótulo.<br />

Tifus, i. ni. Tito.<br />

Toliias, so m. Tobías.<br />

Toga , ;o. f. Toga.<br />

Togatus, a, um. adj. Togado.<br />

Tolerandus, a, um. adj. Que se puede<br />

ó debe tolerar.<br />

Toleratus, a, um. pp. de<br />

Tolero, as, are, avi, alum. a. Tolerar,<br />

soportar.<br />

Tollo, is, ere sustuli, sublatum. a.<br />

Llevar, levantar, alzar.<br />

Tomos, i. m. Tomo, volumen, libro.<br />

Tondeo, es, ere. totondi tonsum. a.<br />

Trasquilar. || Despojar , robar. ||<br />

Afeitar.<br />

Tonitru. ind. Truenos.<br />

Tonsor, orí-, ni. Trasquilador, barbero.<br />

Tensónos, a, um. adj. Perteneciente<br />

al trasquilador ó barbero.<br />

Torculum, i. ni. Prensa.<br />

Tormenlum, i. n. Tormento, tortura.<br />

Torquatus, i. m. Torooato.<br />

Torqueo, es, ere, torsi, tortum. a.<br />

Torcer, retorcer. || Atormentar.<br />

Torqucs, is. ni. y<br />

Torquis, is. m. Collar.<br />

Torreo, es, ere, ui, tostum. o. Tostar,<br />

quemar, abrasar, cocer.<br />

Tortor', oris. i«. Atormentador, verdugo.<br />

Torus, i. m. Lecho. || Cuerda delgada.


TRA TRI 519<br />

Torvus, a, um. adj. Torvo, amenazante.<br />

Tot. ind. Tantos, tantas, tantas cosas.<br />

Totidem. ind. Otros tantos.<br />

Toties. adv. Tantas veces.<br />

Totus, a, um. adj. Todo, todo entero.<br />

Trabs, trabis. /'. Viga, trabe. || Bajel,<br />

embarcación.<br />

Tractus, os. m. I,i acción de traer<br />

por fuerza. || País, clima, comarca.<br />

¡¡ Serie.<br />

Traditus, a , um. pp. de<br />

Trado, is, ore, idi, itum. a. Entregar,<br />

vendar. || Trasmitir. || Enseñar.<br />

Traduco , is, ere, xi, el um.


520 TUM TYR<br />

Triduo, alv. Durante tros dias.<br />

Trctericus, a, um. adj. Trienal, do<br />

tres dias.<br />

Triduum, i. n. Espacio do tres dias.<br />

Trictericus, a, um. adj. Trienal, do<br />

tres años.<br />

Triformis, o. com. Triforme, de tros<br />

formas.<br />

Trigemini, orum. m. pl. Tres gemelos<br />

ó mellizos.<br />

Trigésimos, a, um. adj Trigésimo,<br />

que cierra el número de treinta.<br />

Triginta. ind. Treinta.<br />

Trinad ia, as. /'. Trinacria, hoy Sicilia.<br />

Tripes, pedís, con». De tres pies.<br />

Tripho, onis. m. Tritón.<br />

Triplex, icis. com. Triple, triplicado.<br />

Triptolemus, i. »». Ti iptolemo.<br />

Tripus, pudis. j». La ó el trípode. ||<br />

El oráculo de Apolo.<br />

Triremis, is. f. Trircmo, nave ó galera<br />

de tres órdenes do ionios.<br />

Tristiculus, a, uní. adj. Algo triste,<br />

melancólico.<br />

Tristis, e. com. Triste, afligido. || Funesto<br />

, fúnebre.<br />

Tristitia, as. f. Tristeza, aflicción.<br />

Tritones, um. m. pl. Los tritones.<br />

Triumphalís, e. com. Triunfal.<br />

Triumpho, as, are, avi, atum. a.<br />

Triunfar, recibir los honores del<br />

triunfo.<br />

Triumphas, i!, m. Triunfo.<br />

Triviuin, i. n. Confluencia de tres<br />

calles.<br />

Troas, adis. f. Trada, región del Asía<br />

donde estaba Troya. || La muger<br />

troyana. || adj. Troyano.<br />

Troes , um. m. pl. Los Tróvanos.<br />

Troia, 03. f. Troya.<br />

Troianus, a, um. adj. Troyano, do<br />

Troya.<br />

Trocido, as, are. aví, atum. a Despedazar,<br />

matar cruelmente.<br />

Truncus, i. m. Tronco.<br />

Truncos, a, um. adj. Truncado, mutilado.<br />

Trux, cis. com. Terrible, atroz, fiero.<br />

Tu, tui. prora, pers. Tu,<br />

Tuba, a;, f. Trompeta.<br />

Tueor, cris, or¡, tuitus sum. dep.<br />

Defender, sostener, asegurar.<br />

Tugurium, ii. n. Choza, cabana, casa<br />

rústica.<br />

Tullía, 83. f. Tulia.<br />

Tulláis, ii. «i. Tulio.<br />

Tullus, i. m. Tulo.<br />

Tum. adv. Entonces. •<br />

Turneo, es, ero, ui. «. Entumecerse.<br />

Tumidus.a, um. adj. Túmido, hinchado.<br />

Tumor, oris. m. Tumor, hinchazón.<br />

Tumultuor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Atumultuarse, sublevarse, formar<br />

tumulto.<br />

Tumultus, ús. ni. Tumulto, sedición.<br />

Túmulos, i. vi. Túmulo, eminencia.<br />

Tune. adv. Entonces.<br />

Tundo, is.ero, tu!i*di, liinsum, y ttisum.<br />

a. Tundir, golpear, machacar,<br />

'fuñica, ai. /'. Túnica.<br />

Turba, a-, /'. Turba, tropel.<br />

Turbatus, a, um. pp. do<br />

Turbo, as, are, avi, atum, a. Turbar,<br />

perturbar, alborotar.<br />

Turbulentas, a, um. adj. Turbulento,<br />

sedicioso.<br />

Turdus, i. m. Tordo (ave). En pez<br />

del mismo nombre.<br />

Furnia, ai. /'. Compañía de á caballo,<br />

compuesta de 30 soldados y tres<br />

decuriones.<br />

Turniatín. adv. Por compañías, por<br />

escuadrones.<br />

Turnemínius, ii. m. Turneniinio, sabio<br />

jesuíta.<br />

Turnos, i. ni. Turno.<br />

Turpis, o. com. Torpe, vergonzoso,<br />

deshonesto.<br />

Ttupitér. adv. Torpe, deshonestamente.<br />

Turris, is. f. Torre.<br />

Tuscia , io. f Etruria, hoy la 'fosearía.<br />

Tusculanus, a, um. adj. Perteneciente<br />

á Túsenlo.<br />

Tuscnhim, i. n. Túsenlo, hoy Frasead.<br />

Tute. adv. Seguramente, con seguridad.<br />

Tutela, 83. f. Tutela.<br />

Tuto. adv. Seguramente, con seguridad.<br />

Tutor, oris. m. Tutor, guardador, curador<br />

, defensor.<br />

Tutus, a, um. adj. Seguro, protégelo,<br />

defendido.<br />

Tuus, a, um. prora, pos. Tuyo.<br />

Tydeus, oi, m. Tideo.<br />

Tympanura, i. ». Tímpano, atabal,<br />

timbal.<br />

Tyndarides, a. m. Hijo do Tíndaro.<br />

Tyndarus, i. m. Tíndaro.<br />

Tyrannis , idis, f. Tiranía, dominación<br />

tiránica.<br />

Tyrannus , i, m. Tirana, rey.<br />

Tyrihenus, a, um. adj. Tirreno, toscano.<br />

Tyrtaeus, oi. m. Tirteo.<br />

Tyrus, i. /'. Tiro, hoy Sur. j| Escarlata,<br />

púrpura.


l'ber, cris. п. Teta. || Fertilidad, abundancia.<br />

libertas, atis. f. Abundancia.<br />

Ubi. adv. Donde, á donde.<br />

Ubi. conj. Desde que. tan pronto como.<br />

Ubinam? adv. Dónde? en qué parle?<br />

Ubique, adv. En todas parles, donde<br />

quiera.<br />

Ulciscor, ruis, i, ultus sum. dep. Vengar,<br />

vengarse, castigar.<br />

Ulliis, a, uní. u


522<br />

Vacatio , onis. f. Vacación, cesación,<br />

suspensión del trabajo.<br />

Vacca , se. f". Vaca. || Rio de España. ||<br />

Ciudad de-África.<br />

Vaco, as, are, avi atum. n. Vacar,<br />

eslar vacante, ocioso. || Aplicarse,<br />

dedicarse á.<br />

Vacuus, a, um. adj. Vacío, libre,<br />

exento.<br />

Vadum, i. m. y<br />

Vadus, i. m. Vado.<br />

Va?, interj. de dolor. Ay, malo, mal<br />

pecado.<br />

Vagio, is, iré, ivi, tum. n. Llorar los<br />

niños.<br />

Vagitus, us. ni. Lloro ó chillido de los<br />

niños.<br />

Vagor, aris , ari, atus sum. dep. Vaguear<br />

, andar vagueando. || Estar<br />

incierto en sus juicios.<br />

Vagos , a , um. adj. Vago, vagabundo,<br />

incierto.<br />

Vah y Vaah. interj. Ah!<br />

Valde. adv. Grandemente, en gran<br />

manera.<br />

Valedico, is, ere. n. Saludar.<br />

Valeo, es, ere, ui, itum. n. Valer,<br />

estar bueno , tener salud.<br />

Valerias, ii. n. Valerio.<br />

Valetudo, inis. f. Salud buena ó mata.<br />

Validus, a, um. adj. Robusto, fuerte,<br />

poderoso.<br />

Vatlis, is. f. Valle.<br />

Vallo, as, are, avi, atum. a. Fortificar<br />

, defender.<br />

Vallum, i. n. Estacada, palizada, fortificación.<br />

Valles, i. m. Estaca, palo, varal.<br />

Vanus, a, um. adj. Vano, inútil.<br />

Vapor, oris. m. Vapor, exhalación,<br />

calor, humo.<br />

Variatus, a, em. pp. de Vario. Vario,<br />

variado, diverso.<br />

Varietas, atis. f. Variedad, diferencia<br />

Varios, a, um. adj. Vario, diverso,<br />

diferente.<br />

Varius, ii. m. Vario.<br />

Varix, icis. f. Varice, tumor blando y<br />

sin dolor que suele salir en la parte<br />

interior del jarrete del caballo.<br />

Varro, onis. m. Varron.<br />

Vas, asis. n. Vaso.<br />

Vastitas, atis. f. Ruina, desolación. ||<br />

Amplitud, extensión.<br />

V<br />

Vasto, as, are, avi, atum. a. Devastar,<br />

destruir, desolar.<br />

Vastus, a, um. adj. Vasto, extenso,<br />

enorme.<br />

Vates, is. m. y f. Vate, profeta adivino,<br />

poeta.<br />

Vaticinium, ii. n. Vaticinio, predicción.<br />

Vatieinor, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Vaticinar, adivinar.<br />

Ve por vel. conj. inseparable que se<br />

coloca después de cualquier palabra.<br />

Vecordia , se. f. Locura , fatuidad. ||<br />

Improbidad, malicia.<br />

Vecors, ordis. com. Insensato. || Vil,<br />

bajo, perverso.<br />

Vectigal, alis. n. Tributo, impuesto.<br />

Vector , oris m. Pasajero, navegante.<br />

Vectus , a, um. pp. de Veho.<br />

Vedius, ii. m. Vedio.<br />

Vegetos , a , um. adj. Fuerte, robusto,<br />

vigoroso.<br />

Vehpmens, entis. cor». Vehemente,<br />

violento, impetuoso.<br />

Vehemenler. adv. Con ímpetu, violenta,<br />

vehementemente.<br />

Vehiculum, i. n. Carro, carreta.<br />

Veho, is. ere, vexi, vectum. a. Llevar,<br />

conducir.<br />

Veientes, ium. rn. pl. Los Veyenses.<br />

Ve¡i, orum. m. pl. Los Veyos.<br />

Vejovis, ovis. ni. Jóve tierno ó infante.<br />

|| Jóve maligno.<br />

Vel. conj. O, ya. ya sea ó bien.<br />

Velamen, inis. n. y<br />

Velamentum, i. n. Velo ó cubierta.<br />

Vetlíco, as, are, avi, atum. a. Pellizcar,<br />

arrancar repelando. || Picar<br />

las aves.<br />

Vello, is, ere, velli ó vulsi, vulsum. a.<br />

Arrancar, sacar de raíz.<br />

Vellus, eris. a. Lana, vellón de lana.<br />

Velo, as, are, avi, atum. a. Velar,<br />

cubrir.<br />

Veloeitas, atis. f. Velocidad.<br />

Velox, ocis. com. Veloz, ligero, rápido.<br />

Velum , i. n. Velo.<br />

Velut, conj. y.<br />

Veluti. conj. Como, del modo que.<br />

Venabulum, i. n. Venablo, cuchillo<br />

de monte.<br />

Venatio, onis. f. Caza, ejercicio de<br />

montería.


VER VIC 523<br />

Venator , oris. m. Cazador.<br />

Venditio, onis. f. Venta. || La cosa<br />

vendida.<br />

Vendito, as, are, avi, aturn. a. Poner<br />

en venta, vender con frecuencia. ||<br />

Jactarse, alabar, ponderar, ostentar.<br />

Venditor, oris. m. Vendedor.<br />

Vendo, is, ere, didi, itum. o. Vender.<br />

|| Exponer la vida por dinero.<br />

Venenum, i. n. Veneno.<br />

Venelicus, a, um. adj. Venenoso, emponzoñado.<br />

Veneo, is, ire, ¡i ó ivi, venum. ». Ser<br />

vendido.<br />

Venerado, onis. f. Veneración, reverencia.<br />

Veneror, aris, ari, atus sum. dep.<br />

Prosternarse , venerar, reverenciar.<br />

Venia, a\ f. Venia , permiso , licencia.<br />

Venio , is, ire, i, ventum. ». Venir,<br />

llegar , ir, andar.<br />

Venor, aris, ari, atus sum. dep. Cazar.<br />

Venter, tris. in. Vientre.<br />

Ventilo, as, are, avi, atura, n. Venir<br />

;í menudo.<br />

Ventus. i. r». Viento.<br />

Venundo, as, are, avi, atum. a.<br />

Vender, dar á vender.<br />

Venus, cris. f. Venus, diosa de la hermosura<br />

. y del amor.<br />

Vepres, ó Vepris, is./". Espina, abrojo.<br />

Ver, eris. n. Primavera.<br />

Verbera, ora. n.pl. Azules.<br />

Verbero, as, are, avi. alum. a. Azotar<br />

, herir, golpear.<br />

Verbum, i. n. Palabra, vocablo, terrain<br />

o. dicción.<br />

Veré. adv., comp. ius., sup. issimé. Verdaderamente.<br />

Verecundia, a;, f. Pudor, modestia,<br />

vergüenza.<br />

Verecundor , aris, ari, atus sum. dep.<br />

Avergonzarse, llenarse, cubrirse<br />

de rubor.<br />

Verecundos, a, um. adj. Vergonzoso,<br />

modesto, pudoroso.<br />

Vereor, cris, eri, rilas sum. dep. Temer,<br />

respetar.<br />

Veritas, atis./'. Verdad.<br />

Veriles. a, um. pp. de Vereor.<br />

Vermis, is. m. Gusano.<br />

Verb. conj. Si no, pero.<br />

Verruca, se. f. Verruga.<br />

Versor, aris, ari, atus sum. dep. Emplearse,<br />

dedicarse, ocuparse. || Permanecer.<br />

Versus, prep. aeus. Hacia.<br />

Versus, a, um. pp. de Verlo<br />

Versus, ús. m. Verso, línea , renglón.<br />

Verter, icis. m. Cima, vértice.<br />

Yerto, ¡s , ere , ti, sum. m. y n. Volver,<br />

tornar. || Revolver, arruinar.<br />

Vertumnus, i. m. Vertumno, dios que<br />

tomaba todas las formas como Proteo.<br />

Verum. conj. Pero, mas, sino.<br />

Verum, i. n. Verdad.<br />

Verus, a, um. adj. Verdadero.<br />

Vescor, eris, i. dep. Comer, alimentarse.<br />

Vesper, eris. m. y<br />

Vespcra, ;e. f. Víspera, tarde, caida<br />

de la tarde.<br />

Véspero, adv. A la caida de la tarde,<br />

á la víspera.<br />

Vesta , as. {. Vesta, madre de Saturno.<br />

Vestalis, is. f. Vestal, virgen consagrada<br />

á Vesta.<br />

Vester, tra, trum. pron. adj. Vuestro,<br />

vuestra.<br />

Vestibulum, i. n. Vestíbulo, entrada.<br />

Vestidura, ii. n. Vestigio, huella,<br />

rastro, pista.<br />

Vestimentum. i. n. Vestido.<br />

Vestio, is, iré, ivi. itum. a. Vestir.<br />

Vestís, is. f. Vestido, trago. || El primer<br />

bozo.<br />

Vestitus, a, um. adj. Vestido.<br />

Veleranus, i. m. Veterano, soldado<br />

viejo.<br />

Yeldes, a , um. pp. de<br />

Veto, as, are, tui, itum. a. Vedar,<br />

prohibir.<br />

Veturia, as. f. Voturia.<br />

Vetus, eris. con». Viejo, anciano, antiguo.<br />

Vetustas, atis. f. Vejez , ancianidad.<br />

Vexatus, a. um. pp. de<br />

Vexo, as, are, avi, atum. a. Vejar,<br />

atormentar, maltratar.<br />

Vexillum, i. m. Bandera, enseña,<br />

seña estandarte.<br />

Via, se. f. Via, camino, senda.<br />

Vibro, as, are, avi, atum. a. Vibrar,<br />

agitar.<br />

Vicarios. ii. m. Sustituto, vicario.<br />

Vicésimos, a, um. adj. num. Vigésimo.<br />

Vicinus, a, um. adj. Vecino, próximo.<br />

Vicis. gen. f. vici. dat. vicem. acus.<br />

Suerte. condición.<br />

Vicissim. adv. Alternativamente, por<br />

veces.<br />

Vicisitudo, inis. f. Vicisitud, mudanza.<br />

Victima, ao. f. Víctima para el sacrificio.<br />

Víctor, oris. m. Vencedor.<br />

Victoria, aa. f. Victoria. || Diosa de la<br />

victoria.


524 VIR YOL<br />

Victrix, icis. f. Victoriosa , vencedora.<br />

Vichis, a, iim. pp. de Vinco.<br />

Victus, üs. m. Alimento, vida.<br />

Vicus, i. rn. Calle, aldea, barrio.<br />

Videlicet. adv. A saber, es decir. ||<br />

Verdaderamente.<br />

Video, es, ere, i, visum. o. Ver,<br />

mirar.<br />

Videor, eris, eri, visus sum. dep. Parecer.<br />

|| Ser .visto<br />

Vigeo, es , ere, gui. n. Estar vigente,<br />

tener vigor, ser robusto, fuerte,<br />

gallardo.<br />

Vigil, ilis. com. Vigilante, ni. Centinela,<br />

vigía.<br />

Vigilantía, ai. f. Vigilancia.<br />

Vigilia, as. /'. Vigilia, vela.<br />

Viginti. ind. Veinte.<br />

Vigor, oris. mí. Vigor.<br />

Vilis, e. com. Vil, común, bajo, despreciable.<br />

Villa, ai. /'. Casa de campo, granja,<br />

caserío.<br />

Villicus, i. m. Mayordomo, administrador.<br />

Vimen, ¡uis. n. Mimbre.<br />

Vincio, is, iré, exi, ctum. a. Atar,<br />

unir, enlazar.<br />

Vinco, is, ere, vici, victum. o. Vencer,<br />

exceder.<br />

Viñetas , a, un. pp. do Vincio,<br />

Vinculum, i. 11. Lazo, vínculo, atadura.<br />

Vindex, icis. m. y f. Vengador, vengadora.<br />

Vindico , as, aro, avi, atum. a. Vengar,<br />

vengarse, tomar venganza.<br />

Vinea, a'. /'. La viña, la cepa, la vid.<br />

Vinum, i. n. Vino.<br />

Víolatus, a, um. pp. de Violo.<br />

Violentia, a*, f. Violencia, vehemencia<br />

, ímpetu, fuerza.<br />

Violentos, a, um. adj. Violento, impetuoso.<br />

Violo, as, are, avi, atum. a. Violar,<br />

profanar, corromper. || Maltratar,<br />

injuriar, insultar.<br />

Vipera, ai. f. Víbora.<br />

Vírbíus, ii. ni. Virbio ó Hipólito, hijo<br />

de Teseo.<br />

Virens, entis. com. Verde, floreciente,<br />

vigoroso.<br />

Vires, ¡um. f. pl. Fuerzas. [] Tropas.<br />

Virga, as. /'. Vara, verga, mimbre.<br />

Virgi/ius, ii. m. Virgilio.<br />

Virginia, a), f. Virginia.<br />

Virgínius, ii. ni. Virginio.<br />

Virginitas , atis. f. Virginidad.<br />

Virgo, inis. f. Virgen, doncella.<br />

Virgultum, i. n. Matorral , donde nacen<br />

multitud de varas.<br />

Viridis, o. com. Verde.<br />

Viráis, c. com. Viril, varonil.<br />

Viritim. adv. Por cabezas, uno á uno.<br />

Virtus, utis. f. Virtud, mérito, valor.<br />

Vis, is./'. Fuerza vigor, violencia.<br />

Viscera, um. n. pl. Las visceras, las<br />

entrañas.<br />

Viso, is, oro, i, visum. a. Visitar.<br />

Visus, a, um. pp. do Video y de<br />

Viso.<br />

Visus, íis. m. Vista, aspecto.<br />

Vita, ;o /'. Vida. || Conducta , costumbres.<br />

Vitalis, e. com. Vital.<br />

Vilis, is. f. Vid. || Uva.<br />

Vitium, ii. n. Vicio, defecto , falta, deformidad.<br />

Vito , as , are, avi, atum. a. Evitar.<br />

Vitruvius, ii. m. Vitruvio Polion.<br />

Vitulus, i. m. becerro ó ternero.<br />

Villa, ai. f. Venda, faja, listón para<br />

recoger y sujetar los cabellos, coronas<br />

y guirnaldas.<br />

Vituperatio, onis. f. Censura vituperio.<br />

Vivo, is, ero, xi, ctum. ti. Vivir, alimentarse.<br />

Vivus, a, um. adj. Vivo, fresco, natural.<br />

Vix. adv. Apenas , difícilmente<br />

Vobíscum por Cum vobis.<br />

Vocabiihini, i. ti. Vocablo , palabra,<br />

dicción, oí nombre dn cada cosa.<br />

Vocatus, a, um. pp. de Voco.<br />

Vociferar, aris, ari, atus sum. dep.<br />

(¡ritar, vocear, vociferar.<br />

Vocáo, as, aro, avi, atum. a. Llamar<br />

con frecuencia.<br />

Voco, as, are, avi, atum. o. Llamar,<br />

convocar.<br />

Volalilis, o. com. Volátil, que vuela.<br />

Volatas, lis. ni. Vuelo.<br />

Volito, as, aro. avi, atum. n. Volar<br />

frecuentemente. || Andar, vagar,<br />

correr, discurrir.<br />

Voló, as, aro, avi, atum. ti. Volar.<br />

Voló, vis, vello , volui. ti. Querer.<br />

Volsci, orum. m. pl. Los volseos,<br />

pueblos del Lacio.<br />

Volubilis, o. com. Voluble, inconstante,<br />

variable<br />

Volucriis, is. /'. El ave, ol pájaro.<br />

Volumen, inis. n. Volumen, libro,<br />

rosca, y cualquiera otra cosa que<br />

se hace giros y vueltas.<br />

Voluninia , as. f. Yolumnia.<br />

Voluntarais, a, um. adj. Voluntario.


VUL<br />

Voluntas, atis. f. Voluntad.<br />

Voluptas, atis. /'. Deleite, placer.<br />

Voluptor, aris, ari, atus sum. dep., y<br />

Vuluptuor, aris, ari. alus sum. dep.<br />

Entregarse á los deleites.<br />

Volólo, as, are, avi, atum. a. Revol­<br />

carse, dar vueltas. || Rumiar. || Meditar<br />

, pensar.<br />

Votum. i. n. Voto, promesa hecha á<br />

los dioses.<br />

Vovoo. es, ere, vovi, votum. a. Votar,<br />

hacer voto, prometer, ofrecer<br />

á Dios. || Sacrificarse por la patria.<br />

Vox, vocis. f. Voz, palabra , dicho,<br />

sentencia.<br />

Y oléanos. i. m. Vulcano.<br />

Vulfiaris. e. com» Vulgar, plebeyo,<br />

ordinario.<br />

VUL 525<br />

Vulgo, adv. Comunmente, ordinariamente.<br />

Vulgo, as. are, avi, atum. a. Divulgar,<br />

extender, esparcir, publicar.<br />

Vulgus, i. m. Vulgo, pueblo, miiehedumbr<br />

e.<br />

Vulnero, as, are, avi, atum. a. Herir<br />

vulnerar.<br />

Vulnus, cris. n. Herida.<br />

Vulpes, is. ni. y f. La zorra ó raposa.<br />

Vultur, uris. m., y<br />

Vulturius, i. m. Buitre (ave de rapiña).<br />

Vulturnus, i. m. Vulturno, rio de<br />

Campania.<br />

Vultos, üs. m. Cara, rostro, semillante.<br />

Vulva, a>. f. Vulva ó matriz en que<br />

la hembra concibe el felo.<br />

Xantipus, i. m. Janlipo. que significa hospitalario.<br />

Xenius, ii. m. Voz tomada del griego Xerxes, is. m. Xerxes.<br />

Zar-barias, ae. m. Zacarías.<br />

Zama. na. f. Zaina, ciudad del África.<br />

Zehedams, i. m. Zebedeo.<br />

Zeloles. ;e. m. Zelotes. || Amante celoso<br />

que no sufre rival.<br />

Zizania, a\ /., y<br />

Zizaniíini, ii. «. Zizaña ó vallico.<br />

Zodiacos, i. m. Zodiaco, círculo máxi­<br />

z<br />

I'IN DHL TOMO PRIMERO.<br />

mo del cielo que contiene los doce<br />

signos.<br />

Zona, ic. /".Ceñidor, faja. || Zona, tionibre<br />

con que se distinguen los circuios<br />

que circundan el ciclo y la<br />

tierra.<br />

Zorobabel, elis. m. Zorobabcl.


INDICE<br />

DE LAS MATERIAS CONTENIDAS EN ESTE TOMO.<br />

Páginas.<br />

Epitome historia! sacra! I<br />

Epitome Evangeliorum 63<br />

Epitome Ilistorire grascoe 125<br />

De viris illustribus Urbis Romee á Romulo ad Auguslum 20S<br />

Appendix de diis el heroibus 287<br />

Pars prima. — De majoribus el minoribus cthnicorum diis 287<br />

Pars secunda. — De semideis ct heroibus 300<br />

Copia de las raices latinas 319<br />

Catálogo de las partículas compositivas mas comunes en lalin 398<br />

De las sílabas significativas cuyo conocimiento puede facilitar la inteligen­<br />

cia de las voces latinas 401<br />

Copia de temas graduados sobre las conjugaciones de toda clase de verbos,<br />

•y sobre las preposiciones, adverbios, conjunciones é interjecciones 404<br />

Diccionario de los tratados comprendidos en este lomo 429

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!