WRD_Shwetpatrika_Part_I

याबाबत सिव�तर िववेचन करण्याची गरज िनमार्ण झाली असून त्याबाबतचे राज्याचे िचतर् �प�ट करण्याचे
हेतूने सिव�तर िववेचन येथे मांडण्यात आले आहे.
• रा�टर्ीय पातळीवर योजना पूवर् काळापय�त भूपृ�ठावरील पाण्यातून 161 लक्ष हेक्टर िंसचन क्षमता िनमार्ण
झाली होती. त्यात राज्यातील िनिर्मत िंसचन क्षमतेचा वाटा 2.74 लक्ष हेक्टर (1.7 टक्के ) इतका होता.
10 �या पंचवािर्षक योजनेअखेर (2007 अखेर) देशात िनिर्मत 566.60 लक्ष हेक्टर िंसचन क्षमतेच्या
तुलनेत राज्यात 43.31 लक्ष हेक्टर (7.60 टक्के ) इतकी िंसचन क्षमता िनमार्ण झाली आहे. राज्याच्या
�थापनेनंतर िंसचनाच्या वाढीवर शासनाने भर िदला त्यामुळे हे साध्य होवू शकले आहे.
2. िवभागाचा संघटनात्मक रचनेचा तपशील
• जलसंपदा िवभागाच्या कायर्क्षेतर्ात �ामुख्याने 1. राज्यातील िविवध नदी खोऱ्यातील पाटबंधारे �क�पांचे
तसेच जलिव�ुत �क�पांचे सव�क्षण व अन्वेषण, संक�पन व बांधकाम, 2. पाटबंधारे व जलिव�ुत
�क�पांची देखभाल व दुरु�ती, 3. �क�पांचे जल व िंसचन �यव�थापन, 4. लाभक्षेतर् िवकास
कायर्कर्माची अंमलबजावणी, 5. लाभक्षेतर्ातील जलिन:सारणाच्या योजना, 6. जलसंप�ी िवकासक्षेतर्ाशी
िनगडीत मूळ व उपयोिजत संशोधन, 7. अिभयंते व शेतकऱ्यांसाठी �िशक्षण वगर् आयोिजत करणे,
8. धरण सुरिक्षततेच्या बाबी, 9. पाटबंधारे व जलिव�ुत �क�पांच्या िविवध बांधकामाधीन घटकांचे
गुणिनयंतर्ण, 10. �क�पाची आखणी व संक�पनासाठी आव�यक जलशा�तर्ीय मािहतीचे संकलन व
पृथ:करण, 11. खारभूमी योजनांचे बांधकाम व देखभाल दुरु�ती, 12. िंसचन ि�थतीदशर्क, ि�थरिचन्हांकन
व जललेखा अहवालांचे �काशन इ. कामे येतात.
• पाटबंधारे �क�पांची कामे 1) महारा�टर् कृ �णा खोरे िवकास महामंडळ, पुणे 2) िवदभर् पाटबंधारे िवकास
महामंडळ, नागपूर. 3) तापी पाटबंधारे िवकास महामंडळ, जळगांव. 4) कोकण पाटबंधारे िवकास
महामंडळ, ठाणे. व 5) गोदावरी मराठवाडा पाटबंधारे िवकास महामंडळ, औरंगाबाद या पाच
महामंडळामाफर् त करण्यात येतात. जलिव�ुत �क�पांच्या कामासाठी मुख्य अिभयंता (�थापत्य),
जलिव�ुत �क�प, पुणे व मुख्य अिभयंता (िव�ुत), जलिवघुत �क�प, मु ंबई ही कायार्लये कायर्रत आहेत.
खारभूमीची कामे खारभूमी िवकास मंडळ, ठाणे यांच्यामाफर् त करण्यात येतात. या �यितिरक्त महारा�टर्
अिभयांितर्की संशोधन सं�था, मध्यवतीर् संक�पिचतर् संघटना, जल िवज्ञान �क�प, धरण सुरिक्षतता
संघटना, महारा�टर् अिभयांितर्की �िशक्षण �बोिधनी, गुण िनयंतर्ण मंडळे व दक्षता पथके , जल व भूमी
�यव�थापन सं�था, महारा�ट जलसंप�ी िवकास क� दर्, पाटबंधारे संशोधन व िवकास संचालनालय व
यांितर्की संघटना या सहा�यकारी सं�था कायर्रत आहेत. पाटबंधारे तसेच जलिव�ुत �क�पांच्या सव�क्षण व
अन्वेषण, संक�पन व बांधकाम तसेच देखभाल दुरु�ती व �यव�थापन इत्यादी कामांसाठी िवभागांतगर्त
पिरपुणर् �यव�था/ संघटना शासनाने िनमार्ण के ली आहे.
(दोन)