vol07.pdf

34 EPITOMES ASTRONOMIAE
Si ergò fontes non multò sunt altiores littoribus: vertices quoque montium
altissimorum non multò superabunt eandem littorum, ipsiusque adeo maris
undique circumfusi altitudinem.
Quomodo probas ,fontes fluminum non esse multò altiores littoribus maris?
Primum notant Hydragogi, non sine periculo navigari fluvium, cujus
libramentum in ducentis passibus vno passu deprimatur. Jam verò pleraque
maxima to1tius orbis flumina navigabili a sunt: Nullum igitur eorum est, quod 21
per ducenta miliaria sui cursus, vno miliari subsidat.
Deinde perpendatur, fluvios totius orbis maximos, et qui plurimùm Terrarum
emetiuntur, potiori cursus parte stagnare, lentissimosque incedere, et ferè IO
tantùm protrudi a subeunte aquarum agmine: sic Ganges, sic Nilus per totam
Aegyptum, sic Danubius per Vngariam et Thraciam fere totam, vsque in pontum
Euxinum. Littorum verò, intra quae stagnant flumina, vniformis, nec devexa
est altitudo. Quod sicubi pernici lapsu provolvuntur, id non ]ongiùs durat,
quàm quoad angusta et aspera, rupibusque vtrinque stipata loca fuerint egressi.
Hinc consequitur, haud facile reperiri fluvium, cujus fontes vno milliari
Germanico eleventur super maris superficiem, etsi ille tractum vel mille milliarium
emetiatur.
Demonstratum est, superjiciem aquae gibbam esse,. nec superjiciem Terrarum
multò aliam affectare jiguram, quàm aquas: quomodo verò proba- 20
tur, jiguram hanc omnino rotundam esse, cùm gibbae jigurae multae sint,
Ovalis, Cylindrica, torosa, strumosa,. et similes?
Conceditur sanè de superficie Terrae, quod non sit perfectissimè rotunda, sed
extuberet in montes passim: de aquis verò Oceani, cùm tranquillae sunt, probatur
omnimoda rotunditas, argumentis tam à Natura, quàm à sensu deductis.
Dic Argumentum à Natura.
Videmus corpori Terrae et Aquae inesse vim corpoream, vniendi sibi corpora
quaecunque, attrahendique, quam vim vulgò gravitate m dicunt. Cùm ergò totus
hic globus Telluris vndique circurnfluatur aquis, materià fluidà, seque ipsam ad
latera non terminante; neclsit improbabile, Terram etiam interius tubis ingenti- 30 22
bus esse commeabilem vndique, adeòque Terra fortè sit instar ollae pertusae,
constans Continentibus ceu testis, intus aquà refertis: profectò partes omnes
aquae circumcirca, nequibunt aliam totius constituere figuram, quam rotundam:
quia vis vniendi in aquis, non impedita neque à se, neque à Terrà, figuram
efficit maximè vnam; cujusmodi rotunda est, nihil habens extra se. Vnde fit,
vt nulla aquarum eminentia supra rotunditatem, nul1us Oceani fluctus, diu
suspensus permaneat in cumulo; diffunditur enim ad omnimodam aequabilitatem
constituendam, ceduntque ad latus vndae, defluentique locum dant,
expulsae quippe à majori pondere defluentium.
Num non eadem etiam de Natura terrae dici possent? 40
Equidem Terra, cùm primùm fuit à Deo creata, aut et ipsa fluida quaedam et
mollis massa fuit, posteriusque induruit; et tunc eadem vera sunt etiam de
terrà, quae de aquis sunt dicta: aut creata est in sua soliditate et duritie primaevà;
et tunc ne sic guidem verisimile est, aliam illi figuram inditam, quàm ac-