2009 Finansiële Jaar - Overberg Agri

BLADSY
Maatskappy inligting 2
Organogram 3
Bedryfsoorsig 4 – 8
Korporatiewe bestuur 9 – 13
Direkteursverantwoordelikhede en -goedkeuring 14
Sertifikaat van die Maatskappysekretaris 14
Verslag van die onafhanklike ouditeure 15
Direkteursverslag 16 – 17
Balansstaat 18
Inkomstestaat 19
Staat van veranderings in ekwiteit 20 – 21
Kontantvloeistaat 22
Aantekeninge tot die finansiële jaarstate 23 – 72
Bylaag A 73 – 74
1
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
INHOUD

Maatskappy-registrasienommer 1998/001018/06
Direkteure D de Kock ^ Voorsitter
DG de Kock ° ^ Ondervoorsitter
R Pheiffer ¤ Besturende Direkteur
WA Agenbach # ^
RR Blom ^
LE Coetzer ¤
DC Human ^
FGG Joubert * ¤
HP Marais ° ^
JG Muller ✝ ^
J v/d M Rossouw ^
MJ Roux ° ^
HG Schönfeldt ^
AJ Uys ¤
JG van Deventer ^
JP Viljoen ^
^ = Nie-uitvoerende Direkteure
¤ = Uitvoerende Direkteure
° = Oudit- en Risikokomitee
* = Aangestel in terme van ’n Raadsbesluit op 26 Augustus 2008 as Uitvoerende Direkteur
# = Uitgetree op 26 Augustus 2008
✝ = Oorlede op 6 Mei 2008
Maatskappysekretaris A Steyn
Besigheidsadres Donkinstraat 11
Caledon
7230
Geregistreerde kantoor Posbus 50
Caledon
7230
Eksterne Ouditeure PricewaterhouseCoopers Ing.
Interne Ouditeure Boshoff Visser Bredasdorp Ing.
Prokureurs Van der Spuy en Vennote
Bankiers Land- en Landbou-ontwikkelingsbank van Suid-Afrika
ABSA Bank Beperk
Webtuiste www.overbergagri.co.za
2
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
MAATSKAPPY INLIGTING

Overberg Agri Bedrywe
(Edms) Bpk
Avello Kaap
Finansies- en Administrasie-afdeling
Handel-afdeling
Meganisasie-afdeling
Produkte-afdeling
Versekeringsafdeling
OVERBERG AGRI BEPERK
Boltfast (Edms) Bpk
3
Overberg Agri Beleggings
(Edms) Bpk
Bredasdorp Slagpale
(Edms) Bpk
Promeal (Edms) Bpk
Bontebok Lime Works
(Edms) Bpk
CAM Motors
(Edms) Bpk

Die doelwit van die Groep, naamlik om ’n volhoubare en gefokusde besigheid te handhaaf en om terselfdertyd ook wel-
vaart te skep tot voordeel van aandeelhouers en ander belangegroepe, is gedurende die jaar deur die Direksie herbevestig.
Die strategiese raamwerk en die gepaardgaande beplanning is ook gedurende die loop van die jaar hersien, gegrond op hierdie
herbevestiging van die doelwitte.
Na aanleiding van hierdie hersiene doelwitte is die sterk interne fokus van die eerste jare na die samesmelting sedert die
begin van die jaar onder oorsig verskuif na ’n gefokusde eksterne kliënte- en markgerigte benadering wat, in terme van die
Direksie se strategie, vrugte afgewerp het. Alle bedryfsaktiwiteite is deurlopend geëvalueer teenoor ’n gedetailleerde
begroting en ander vooropgestelde doelwitte. Verskeie groei- en uitbreidingsgeleenthede is deurlopend ondersoek, waaroor
hieronder in meer besonderhede gerapporteer word.
Die bedryfsaktiwiteite van die Overberg Agri Groep het gedurende die jaar onder oorsig dus normaal en oor die algemeen
volgens beplanning verloop. Goeie vordering is gemaak teenoor die vooropgestelde doelwitte, terwyl die bedryfsresultate ’n
goeie weerspieëling is van die huidige potensiaal van die onderneming.
Balansstaat
Die netto batewaarde beloop tans R779 miljoen. Dit verteenwoordig ’n netto batewaarde van ongeveer R99 per ekwiteitsaandeel.
Met die vertolking hiervan moet kennis geneem word van die wesenlike invloed van die stygings of dalings in die
waarde van die Pioneer-belegging.
Nie-bedryfsbates
Die toename in eiendom, aanleg en toerusting was hoofsaaklik as gevolg van uitbreidings en opgraderings van die Handel- en
Produkte-infrastruktuur in Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk.
Boltfast (Eiendoms) Beperk het ’n soortgelyke besigheidsaktiwiteit in Durban bekom deur die aankoop van sekere bates en
laste gedurende die jaar, wat aanleiding gegee het tot ’n toename in bates, hoofsaaklik ontasbare bates. Overberg Agri Bedrywe
(Eiendoms) Beperk het ’n versekeringsagentskap-besigheid bekom, waarvan die waarde ook onder ontasbare bates getoon word.
Dit is belangrik om te let op die wesenlike waarde wat die Pioneer belegging inhou. Die daling van die aandeelprys van
Pioneer was vanjaar weer die grootste rede vir die daling in die Groep se nie-bedryfsbates en die daling van R58,6 miljoen
word getoon onder beskikbaar-vir-verkoop beleggings.
Daar was ’n toename in die huurkoopfinansiering wat in Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk aan kliënte toegestaan
word en die langtermyngedeelte word onder nie-bedryfsbates getoon.
Bedryfsbates
Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk was in vorige periodes een van die betrokke partye in ’n transaksie waarin
moutgars aangekoop is. Die partye en formaat van die transaksie met die aankoop van die moutgars is gewysig, wat daartoe
aanleiding gegee het dat die moutgars nie meer deel van Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk se voorraad is nie, met
’n gevolglike afname in graanvoorraad op jaareinde. Boltfast (Eiendoms) Beperk se voorraadwaarde het toegeneem as gevolg
van stygende kommoditeitspryse. Die impak van die prysstygings op die belangrikste produksie-insetkoste het die voorraadwaardes
van al die filiale laat toeneem.
Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk se debiteure weerspieël die grootste waarde van die Groep se debiteure. Met
die lae graanpryse wat geheers het teen die einde van die vorige jaar het sommige produsente verkies om nie hulle graan te
verkoop nie, wat aanleiding gegee het tot ’n toename in die debiteurewaarde. Die ander filiale se debiteure het ook stygings
getoon in lyn met die verhoogde omset wat behaal is. Die Direksie is deeglik bewus van die risiko wat opgesluit is in die
4
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
BEDRYFSOORSIG

debiteure en produksiefinansiering, maar is van mening dat daar voldoende voorsiening vir waardedalings op debiteure gemaak
word en dat die huidige stand van debiteure aanvaarbaar is.
In die vorige finansiële periode het Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk op jaareinde voorsiening gemaak om ’n
kunsmistransaksie te vereffen. Daar was nie ’n soortgelyke transaksie in die huidige jaar nie, wat aanleiding gegee het tot die
daling in die waarde van kontant en kontantekwivalente.
Nie-bedryfslaste
Die delgings van die lenings in Boltfast (Eiendoms) Beperk en Bontebok Lime Works (Eiendoms) Beperk, het ’n daling in die
langtermynlenings teweeggebring.
Bedryfslaste
Die lenings wat Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk aangegaan het in die vorige jare om die moutgars te finansier, is
nie weer aangegaan nie, wat aanleiding gegee het tot die daling in korttermynlenings.
Die kunsmisaankope deur Overberg Agri Bedrywe (Eiendoms) Beperk, wat in die vorige jaar aanleiding gegee het tot hoër
handelskrediteure, was ’n uitsondering en is nie weer hierdie jaar herhaal nie. Indien hierdie transaksie buite rekening gelaat
word, toon die meeste filiale se handelskrediteure ’n styging weens die styging in insetkoste.
Ekwiteit
Die Groep het van sy tesourie-aandele na jaareinde aan ’n Swart Ekonomiese Bemagtiging-entiteit verkoop, waarvan die
waarde in kontant vereffen is na jaareinde.
Die Groep het in die afgelope finansiële jaar ’n dividend van R1,21 (2008: R0,90) per aandeel verklaar en uit behoue inkomste
betaal.
Inkomstestaat
Die Inkomstestaat vergelyk positief met die voorafgaande periode. Die Groep toon ’n netto wins voor belasting van
R79,4 miljoen en al die filiale, met die uitsondering van die motorbedryf, het ’n positiewe bydrae tot hierdie goeie resultaat gelewer.
Pioneer Voedsel, in wie die Groep ’n aandelebelegging het, het gedurende die jaar ’n regte-uitgif gedoen. Overberg Agri het
besluit om nie die regte waarop die Groep geregtig was, op te neem nie, maar om dit te verkoop. Die netto opbrengs met die
verkoop van hierdie regte word in die Inkomstestaat getoon.
Die toename in rente-inkomste kan hoofsaaklik toegeskryf word aan die verhoogde debiteureskuld in Overberg Agri Bedrywe
(Eiendoms) Beperk, meestal as gevolg van hoë kommoditeitspryse aan die begin van die jaar. Daar was ook drie rentekoersstygings
in die periode, toe die debiteureskuld op sy hoogste was, wat bygedra het tot die toename in rente-inkomste.
Die groot toename in finansieringskoste is die gevolg van stygende rentekoerse, asook die finansieringskoste van Boltfast
(Eiendoms) Beperk wat vir die volle jaar deel is van die verslagdoening.
Boltfast (Eiendoms) Beperk se finansiële resultate is vir ’n volle finansiële jaar deel van die verslagdoening en is ook die enkele
grootste bydraer tot die toename van ander lynitems op die Inkomstestaat.
Kontantvloeistaat
Die Groep het sy finansieringsfasiliteite met al sy finansierders hernu. Finansiering kom toenemend onder druk en die
wêreldwye ekonomiese krisis het druk geplaas op die beskikbaarheid van finansiering by finansiële instellings. Die Direksie is
egter tevrede dat die huidige beskikbare fasiliteite voldoende sal wees om aan die Groep se behoeftes te voldoen.
Die Groep finansier meer as 90% van sy omset, wat beteken dat sy kontant hoofsaaklik gediens word uit bewegings in
debiteure en nie uit wins nie. Die grootste persentasie van debiteure is landbouverwant en dus seisoenaal van aard, deurdat
dit ’n laagtepunt bereik na afhandeling van die graanoes, teen einde Desember, en ’n hoogtepunt net voor die insameling van
5

die nuwe seisoen se graanoes, teen die einde van Oktober. Hierdie jaar het sommige debiteure nie hulle graan teen jaareinde
verkoop nie, wat dus ’n toename in debiteure tot gevolg gehad het en ook ’n direkte effek op kontantvloei het.
Die Groep se kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite was positief en die surplus kontant is gebruik om lenings te delg by veral
Boltfast (Eiendoms) Beperk en Bontebok Lime Works (Eiendoms) Beperk. Die positiewe kontantvloei is ook aangewend om
die besigheid in Durban te bekom.
Bedryfsaktiwiteite
Filiaalmaatskappye
OVERBERG AGRI BEDRYWE:
Gedurende die jaar onder oorsig het die Finansiering van handelsdebiteure en huurkope met 27% gestyg tot R349 miljoen.
Die styging spruit hoofsaaklik voort uit die styging in die koste van produksie-insette. Gedurende die jaar onder oorsig het
bedrae as agterstallige debiteure wesenlik gestyg teenoor die vorige jaar. Laasgenoemde kan hoofsaaklik toegeskryf word
aan die lae reënval en gepaardgaande lae graanopbrengste in sekere dele van Overberg Agri se bedieningsgebied, die groot
hoeveelheid reën wat in oestyd geval het en die nadelige invloed daarvan op die kwaliteit van koring- en garslewerings. Lae
kommoditeitspryse tydens en na die oesseisoen het ook veroorsaak dat ’n groter deel van die 2008-oes nie in die jaar onder
oorsig verkoop is nie, maar oorgedra is om later verkoop te word. Laasgenoemde het uit die aard van die saak ook die
agterstallige debiteure-syfer verhoog. As gevolg van die omvang van kredietverskaffing is die proaktiewe en deeglike bestuur
hiervan van groot belang en word baie fokus deurlopend hierop geplaas. Die voorsiening van waardedaling in debiteure is
dienooreenkomstig verhoog om voorsiening te maak vir die toename in die moontlike risiko.
Die Produkte-afdeling se resultate is positief beïnvloed deur ’n oordrag-effek van ’n bogemiddelde oes in die vorige seisoen
(2007-oes), die benutting van opgraderingsgeleenthede van die 2008-oes, asook ’n drastiese styging in kommoditeitspryse.
Laasgenoemde het ’n wesenlike effek gehad op die inkomste wat gerealiseer is uit die verkoop van graan in voorraad.
Gedurende die jaar onder oorsig is 248,792 ton graan in die silo’s met ’n beskikbare kapasiteit van 277,000 ton opgeberg. ’n
Groot hoeveelheid reën tydens oestyd het egter ’n negatiewe impak op die kwaliteit van koring en moutgars gehad. 11% van
die koring en 28% van die gars wat gelewer is, was voergraad, wat direk hieraan toegeskryf kan word. Fokus word voortdurend
geplaas op die behoeftes van die graanprodusent in ’n hoogs kompeterende mark, asook die instandhouding en opgradering
van infrastruktuur en die gepaardgaande dienste.
Die maatskappy se proefplaas, Roodebloem, vorm die basis van die Landbou-ontwikkelingsafdeling se strewe om die
behoeftes van kliënte ten opsigte van toepaslike navorsing en proewe te bevredig. Die afdeling fokus ook op die insameling en
verspreiding van relevante inligting aan kliënte en bied ondersteuning aan die georganiseerde landbou en projekte vir
opkomende boere in die gebied.
Overberg Agri Bedrywe se Handels- en Meganisasie-aktiwiteite bestaan uit tien kleinhandelstakke, drie meganiese
werkswinkels, drie ingenieurswerkswinkels, drie onderdele-afdelings en ’n brandstofverspreidingsaktiwiteit vanuit ’n voorraaddepot
te Klipdale. Hierdie aktiwiteite is primêr gefokus op die behoeftes van die streek se landbou en fokus op die diens van
die landboumark met kundigheid, gefokusde landbouprodukte en -toerusting.
Die afgelope jaar is gekenmerk deur hoë landbou-insette en die Handelsafdeling kon daarin slaag om deur middel van
strategiese aankope hierdie geweldige stygende tendens van pryse te beperk. In die proses is ook daarin geslaag om die besigheidsgeleenthede
te benut en goeie groei te bewerkstellig. Markaandeel word deeglik bepaal deur deurlopend in voeling te
wees met mededingende pryse en dienste.
Die volgehoue bemarkingsaksies het ook in die jaar onder oorsig ’n groot bydrae gelewer tot die totale inkomste van die
Handelsafdeling en die strategie van direkte bemarking, veral in die wingerd- en vrugtestreke, het positiewe resultate gelewer.
Meganisasie-aktiwiteite het die afgelope jaar die vrugte gepluk van twee van die primêre agentskappe, New Holland en Claas.
Dit het die onderneming in staat gestel om positiewe groei in die verkope van heelgoedere te bewerkstellig.
Beide die Handels- en Meganisasie-afdelings word gekenmerk deur ’n standaard van hoë diensvlakke en spesifieke fokus op die
6

landbou. Hierdie strategie, in samewerking met en ondersteuning van kundige personeel, is die basis van volhoubaarheid en
groei in hierdie afdelings.
Mededingendheid word verhoog deur intensiewe onderhandeling met insetverskaffers deur strategiese vennootskappe
te vestig wat ondersteunend is tot volhoubaarheid van die landbou. Bedryfstelsels word deurlopend geëvalueer, aangepas
en ontwikkel ten einde effektiwiteit te bestuur. Kliëntediens, gerugsteun deur deurlopende opleiding aan personeel, word
vooropgestel om aan elke personeellid die kundigheid te voorsien wat nodig is om waarde toe te voeg tot elke transaksie.
Fokus word nou geplaas op die uitbreiding van die Handels- en Meganisasie-afdelings na ander landboustreke.
Versekeringsaktiwiteite, bestaande uit korttermyn-, lewens- sowel as mediese versekering, lewer toenemend ’n groot
bydrae. Die afdeling het kantore op Bredasdorp en Caledon waarvandaan die versekeringsbemarkers die hele Overbergstreek
bedien. Goeie groei is dié jaar getoon en die afdeling lewer ’n bydrae tot die winsgewendheid van die onderneming.
’n Uitbreidingsgeleentheid is gedurende die jaar benut met die verkryging van ’n bestaande versekeringsportefeulje. Verskeie
groeigeleenthede word tans ondersoek ten einde die versekeringsagentskap-besigheid te vergroot.
Avello Kaap, ’n landbouchemikalieë-konsessie, bemark deur kundige agente landbou-chemiese plaag- en pesbeheerprodukte
regdeur die Overberg-streek. Hierdie onderneming se groei word bewerkstellig deur doelgerigte fokus en strategiese
aankope, tot voordeel van produsente. Die produkreeks word tans uitgebrei en daar is ’n groot verwagting ten opsigte van die
groeipotensiaal van hierdie maatskappy.
BOLTFAST:
Boltfast, ’n maatskappy in Epping, bemark en versprei industriële hegstukke aan ’n verskeidenheid van gebruikers regdeur
die land. Die maatskappy is op 1 November 2007 verkry en hierdie is dus die eerste jaar wat Boltfast se resultate vir die
volle jaar deel vorm van die Groep se resultate. Gedurende die jaar onder oorsig het Boltfast verdere uitbreidings aangegaan
deurdat ’n soortgelyke onderneming in Durban aangekoop is. Hierdie toevoeging word as ’n tak van Boltfast bestuur. Boltfast
bedryf tans handelstakke in Epping, Durban, Port Elizabeth, Vredenburg en Montague Gardens.
Die maatskappy het in hierdie jaar uitstekend presteer en die doelwitte wat aan die begin van die jaar gestel is, oorskry en het
’n wesenlike bydrae tot die resultate van die Groep gelewer. Die vooruitsigte behels ’n doelgerigte uitbreidingstrategie wat
toenemend sal bydra tot die Groep se winsgewendheid.
PROMEAL:
Promeal vervaardig, versprei en bemark nat troeteldierkos landwyd, terwyl sommige produkte ook uitgevoer word. Die
verskeidenheid produkte in elke handelsmerk is uitgebrei, wat ’n positiewe uitwerking op die winsgewendheid van die maatskappy
gehad het. Hierdie uitbreiding van die Boss-, Petley’s- en Top Cat-handelsmerke skep ’n groter waarde in die handelsmerke
en word positief deur die mark ervaar. Die maatskappy het ’n positiewe bydrae tot die resultate van die Groep gemaak.
BONTEBOK LIME WORKS:
Bontebok Lime Works (P&B Lime), ’n kalkmyn in Bredasdorp, produseer hidroksied-gebaseerde produkte, voerkalk en
landboukalk. Die langtermynprojek om die produksiekapasiteit van die hidroksiedaanleg te verhoog, is gedurende die jaar
afgehandel en sedert Oktober 2008 word hierdie nuut-geskepte kapasiteit ten volle benut. Die maatskappy se aansoek om die
bestaande mynlisensie te hernu in terme van nuwe wetgewing is ingedien by die Departement van Mineraal- en Energiesake
en sal na verwagting binnekort afgehandel wees. Die onderneming het in terme hiervan ’n Swart Ekonomiese Bemagtigingstransaksie
aangegaan wat na jaareinde gefinaliseer is. Die onderneming het ’n positiewe bydrae tot die resultate van die Groep
gemaak en sal toenemend bydra tot die Groep se winsgewendheid.
BREDASDORP SLAGPALE:
Bredasdorp Slagpale bied slaggeriewe aan vir die slag van skape en beeste. In die vorige verslag is gemeld dat die plaaslike
munisipaliteit ’n behuisingsprojek langs die slagpale beplan wat die voortbestaan van hierdie aktiwiteite sou kon bedreig.
7

Hierdie beoogde ontwikkeling is gestaak na onderhandelinge met die plaaslike owerhede en die grond is hersoneer om slegs
deur ligte nywerhede gebruik te word. Om die winsgewendheid en volhoubaarheid oor die langtermyn te verseker, word
oorweging daaraan geskenk dat die maatskappy betrokke raak by die toegevoegde waarde-ketting van die vleisbedryf. Hierdie
moontlikhede word tans ondersoek. Ten spyte van die lae internasionale pryse van velle, wat ’n groot bydrae lewer tot die
winsgewendheid van die bedrywighede, het die onderneming positief bygedra tot die winsgewendheid van die Groep.
CAM MOTORS & BREDASDORP TOYOTA:
CAM Motors besit die General Motors agentskap, Bredasdorp Toyota en vier brandstof-vulstasies waarvan twee geleë
is in Caledon en twee in Bredasdorp. Gedurende die jaar is die opgradering van die fasiliteite by Bredasdorp Toyota afgehandel
en dit voeg beslis waarde toe tot die aktiwiteite en die eiendom. Die verlangsaming in die ekonomie en die gepaardgaande
gebrek aan voorraadverskaffing deur vervaardigers het negatiewe gevolge op die bedrywighede van die maatskappy gehad, wat
veroorsaak het dat die winsgewendheid onder groot druk gekom het. Weens hierdie situasie is daar reeds verskeie rasionalisasiestappe
geïmplementeer om die koste van hierdie onderneming in ooreenstemming met die huidige vlakke van besigheid
te bring.
Vooruitsigte
Hierdie onderneming het oor die afgelope aantal jare besonder goed presteer en die verwagtinge is in vele opsigte oortref.
Daar is egter sonder twyfel steeds aspekte wat verbeter kan word, waarvoor reeds beplan is en wat doelgerig bestuur word.
Die bedryfsbegroting van die onderneming en sy filiale word elke jaar in volle besonderhede opgestel om met inagneming van
die strategiese oogmerke die basis van die doelwitte van die jaar daar te stel. Te midde van die vele veranderlikes en
onsekerhede wat vandag kenmerkend is van die besigheidsomgewing, is Bestuur optimisties oor die pad vorentoe en bestuur
die vooropgestelde doelwitte na die beste van hulle vermoë.
Overberg Agri beskik oor ’n sterk en dinamiese bestuurspan. Die Direksie funksioneer ondersteunend daartoe en vervul ’n
sterk leidende rol en skep die omgewing waarbinne Bestuur kan presteer. Sterk fokus word geplaas op die noukeurige seleksie
van personeel ten einde net die beste mense in elke pos aan te stel, ’n strategie wat beslis vrugte afwerp en wat juis tot uiting
kom in uitdagende en onsekere tye soos wat tans ervaar word.
Alhoewel daar baie ekonomiese en politieke onsekerhede is en alhoewel ons weet dat die suksesse van veral die landboufiliaal
baie blootgestel is aan faktore buite die maatskappy se invloed, is Bestuur en personeel positief en sal alles menslik moontlik
gedoen word om die uitdagings te oorkom. Die onderneming is goed geposisioneer om te groei, dit is gediversifiseer ten
einde juis onsekerhede soos wat tans heers, te oorkom en dit is oorgehaal om met ’n positiewe ingesteldheid die toekoms te
benader.
Erkenning
As Besturende Direkteur glo ek vas dat die sukses van ’n onderneming soos Overberg Agri en sy filiale deur mense bepaal
word. Mense se vermoë, ingesteldheid, fokus en passie laat dinge gebeur – of soms nie gebeur nie. Dit is dus bepalend vir
sukses of mislukking. Daarom wil ek namens die Direksie en Bestuur my erkenning en dank uitspreek teenoor elke
personeellid, sonder wie die onderneming geen bestaansreg het nie. Dankie vir die ingesteldheid en passie waarmee die doelwitte
van hierdie onderneming gedurende die jaar nagestreef is – dit hét ’n verskil gemaak.
’n Besondere woord van dank aan alle aandeelhouers en kliënte. Dankie vir die belangstelling, deelname en vir die lojale
ondersteuning. By Overberg Agri aanvaar ons geen verhouding met aandeelhouers of kliënte as bloot vanselfsprekend nie en
waardeer juis daarom dit wat elke dag ervaar word.
Dit is natuurlik ook met die wete van totale afhanklikheid en dankbaarheid dat alle eer vir ons bestaan, vermoëns en
prestasies eerstens ons Hemelse Vader toekom.
Rian Pheiffer
Besturende Direkteur
8

Doelwit en Strategie
Die doelwit van die Overberg Agri Groep is die handhawing van ’n volhoubare en gefokusde besigheid om welvaart te skep
tot voordeel van aandeelhouers en ander belangegroepe.
Die strewe na ’n volhoubare en welvarende maatskappy word vergestalt deur die gefokusde maatskappystruktuur wat bestaan
uit ’n landbou-gefokusde maatskappy asook ’n groepering van beleggingsondersteunende maatskappye. Die filosofie agter
die maatskappystruktuur is om fokus te bewerkstellig op volhoubaarheid, om spesifiek ’n rol te speel in die volhoubaarheid
van landboukliënte en om besighede te bedryf waardeur welvaart gebou word vir die maatskappy, sy aandeelhouers en die
betrokke belanghebbendes.
Direksie
Die toepassing van goeie korporatiewe bestuursbeginsels en die effektiewe beheer en bestuur van die Groep is primêr die
Direksie se verantwoordelikheid. Die Direksie is verbind tot die behoorlike nakoming van sy pligte en verantwoordelikhede
soos uiteengesit in wetgewing en die maatskappy se Statute en poog deurentyd om nie bloot die minimum voorskrifte in
hierdie verband na te kom nie, maar om goeie korporatiewe burgerskap na te streef in alle opsigte. Hierdie primêre doelwitte
en die nakoming daarvan word deurlopend geëvalueer aan die hand van die verwagtinge van alle belanghebbendes van die
maatskappy en die Direksie is daadwerklik verbind tot die nakoming van etiese waardes en norme ten opsigte van alle aspekte
van die onderneming. Voldoening aan hierdie beginsels word voortdurend geëvalueer en reggestel waar nodig.
Ooreenkomstig die bepalings van die maatskappy se Statute moes die Direksie met die 2008 Algemene Jaarvergadering verminder
van 12 na 10 nie-uitvoerende Direkteure. Die vermindering het toevallig plaasgevind deurdat mnr. Willem Agenbach
tydens die vergadering as Direkteur en Voorsitter van die Direksie uitgetree het en mnr. JG Muller (Direkteur) op 6 Mei 2008
oorlede is.
Die Direksie bestaan dus sedert die Algemene Jaarvergadering, wat op 26 Augustus 2008 plaasgevind het, uit 10 nie-uitvoerende
Direkteure en 4 uitvoerende Direkteure. Die nuutverkose Voorsitter, mnr. Deon de Kock, asook die nuutverkose
Ondervoorsitter, mnr. Douw de Kock, is beide nie-uitvoerende Direkteure.
Komitees vanuit die Direksie- en Bestuursgeledere word gevorm met die spesifieke doel om die Direksie behulpsaam te wees
en by te staan met die uitvoering van sy verantwoordelikhede. Hierdie komitees is die Oudit- en Risikokomitee en die
Vergoeding- en Nominasiekomitee. Drie geskeduleerde vergaderings en een ongeskeduleerde vergadering is gedurende die
jaar deur die Oudit- en Risikokomitee gehou. Die Vergoeding- en Nominasiekomitee het twee keer die afgelope jaar vergader.
Ad hoc-komitees word ook van tyd tot tyd gevestig om fokus op spesifieke aangeleenthede te vestig soos benodig.
Enkele voorbeelde hiervan is ’n Komitee vir die bestuur van Swart Ekonomiese Bemagtiging asook ’n Komitee vir die bestuur
van spesifieke Eiendomsaangeleenthede. Die Swart Ekonomiese Bemagtigingskomitee, wat bestaan uit drie nie-uitvoerende
Direkteure en die Besturende Direkteur, het ten doel om as besprekingsforum te dien vir SEB-aangeleenthede en funksioneer
binne die raamwerk van ’n formele Handves. Die Komitee vir Eiendomsaangeleenthede se primêre doel is om die Direksie
by te staan ten opsigte van vaste eiendomsaangeleenthede en die komitee was veral die afgelope jaar aktief betrokke by die
maatskappy se langtermynonderhoudsbehoeftes en noodsaaklike opgraderings.
Hierdie komitees het geen besluitnemingsmagte nie, maar maak aanbevelings aan die Direksie. Die Voorsitter van die
komitees rapporteer na afloop van elke vergadering aan die Direksie ten opsigte van hulle werksaamhede en aanbevelings.
Elke filiaalmaatskappy beskik sedert Augustus 2007 oor ’n volwaardige Direksie wat binne sekere bemagtigingsriglyne die volle
verantwoordelikheid van ’n Direksie dra. Die Direkteure wat dien op hierdie Direksies word hoofsaaklik aangewys vanuit die
Direkteure wat op die Groep Direksie dien. Ses vergaderings is deur die onderskeie filiaaldireksies gehou gedurende die jaar
onder oorsig. Die filiaaldireksies, wat juis gevestig is om meer fokus op die doelstellings en werksaamhede van die filiaalmaatskappye
te plaas, funksioneer baie effektief en doeltreffend.
9
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
KORPORATIEWE BESTUUR

Die Direksie word een maal per jaar onderwerp aan ’n evaluering deur ’n eksterne party waartydens ’n wye reeks verbandhoudende
aktiwiteite en vereistes geëvalueer word teenoor die praktyk. Gebaseer op die uitkoms hiervan, word die Direksie
onderwerp aan toepaslike blootstelling en/of opleiding.
Oudit- en Risikokomitee
Die komitee, aangewys in terme van die vereistes van korporatiewe bestuurspraktyke, funksioneer binne die bepalings van ’n
formele Handves en is primêr getaak om die Direksie by te staan in die uitvoering van sy verantwoordelikheid ten opsigte van
die beveiliging van bates, die bedryf van stelsels, kontroleprosedures en die voorbereiding van akkurate finansiële verslae en
-state, inaggenome alle toepaslike wetlike vereistes en rekeningkundige standaarde. Die komitee is ook verantwoordelik om
toe te sien dat die risikobestuursbeleid, metodologie en standaarde toegepas word. Die eksterne en interne ouditeure het
onbeperkte toegang tot die Oudit- en Risikokomitee.
Die Voorsitter van die Oudit- en Risikokomitee is mnr. Douw de Kock en die Komitee bestaan uitsluitlik uit nie-uitvoerende
Direkteure. In terme van die beginsels van goeie korporatiewe bestuur dien die Voorsitter van die Direksie nie op hierdie
komitee nie. Die Voorsitter van die Direksie, die Besturende Direkteur en ander bestuurslede woon wel vergaderings van die
komitee op uitnodiging by.
Vergoeding- en Nominasiekomitee
Hierdie komitee, wat sy verantwoordelikhede binne die raamwerk van ’n formele Handves uitvoer, bestaan hoofsaaklik uit
nie-uitvoerende Direkteure. Hierdie komitee maak aanbevelings aan die Direksie ten opsigte van algemene menslikehulpbronaangeleenthede,
insluitende die vergoeding van personeel, Bestuur en Direkteure. Die komitee is ook verantwoordelik
om die riglyne van die maatskappy se vergoedingsbeleid te bepaal en toe te sien dat dit geïmplementeer word. Volgens hierdie
beleid word gepoog om alle personeel en Direkteure markverwant te vergoed. Die komitee se verantwoordelikhede is
gedurende die jaar uitgebrei om ook die verantwoordelikheid van ’n Nominasiekomitee in te sluit. Hierdie verantwoordelikhede
behels die evaluering van die samestelling van die Direksie in terme van vaardighede, ervaring en ook die balans tussen
uitvoerende en nie-uitvoerende Direkteure. Die komitee sien ook toe dat die Direksie jaarliks geëvalueer word en dat
opvolgbeplanning ten opsigte van die Voorsitter en Besturende Direkteur gedoen word.
Die lede van die Vergoeding- en Nominasiekomitee bestaan uit drie nie-uitvoerende Direkteure en die Besturende Direkteur.
Bywoning van Vergaderings
Bywoning van Direksie- en Oudit- en Risikokomitee-vergaderings word hieronder aangedui.
Ses Direksievergaderings word normaalweg geskeduleer. Ongeskeduleerde vergaderings vind plaas na gelang van spesifieke
behoeftes. Ten minste drie Oudit- en Risikokomitee-vergaderings word geskeduleer en spesiale vergaderings word volgens
spesifieke behoeftes gereël.
G = geskeduleerde vergaderings / OG = ongeskeduleerde vergaderings / A = afwesig met verskoning.
Overberg Agri Groep Direksie
2008/04/17 2008/05/29 2008/06/26 2008/08/15 2008/10/15 2008/11/04 2008/11/10 2008/12/04 2009/01/22 2009/02/26
OG G G G G OG OG G OG G
WA Agenbach X X X X
D de Kock X X X X X X X X X X
R Pheiffer X X X X X X X X X X
RR Blom X X X X X X X X X X
LE Coetzer X X X X X X X X X X
DG de Kock X X X X X X X X X X
DC Human X X X X X X X A A A
FGG Joubert X X X X X X X X X X
HP Marais X X X X X X X X X X
JG Muller* A
2008 en 2009
10

2008/04/17 2008/05/29 2008/06/26 2008/08/15 2008/10/15 2008/11/04 2008/11/10 2008/12/04 2009/01/22 2009/02/26
J vd M Rossouw X X X X X A X X X X
MJ Roux X X A X X X X X X X
HG Schönfeldt X X X X X X X X X X
AJ Uys X X X X X X X X X X
JG v Deventer X X X X X X X X X X
JP Viljoen X X X X X X X X X X
* Mnr. Muller is op 6 Mei 2008 oorlede.
Oudit- en Risikokomitee
2008/04/22 2008/06/25 2008/10/14 2009/02/23
OG G G G
D de Kock** X X
DG de Kock X X X X
HP Marais X X X X
MJ Roux*** X X
** Sedert mnr. De Kock se verkiesing as Voorsitter van die Direksie is hy nie meer lid van die komitee nie.
*** Mnr. MJ Roux is op 26 Augustus 2008 as lid van die komitee aangewys.
Verhandeling van Aandele
Aandeleverhandeling word ooreenkomstig die maatskappy se Statute bestuur deur ’n interne verhandelingsmeganisme. Hierdie
verhandelingsproses funksioneer op die beginsels van billikheid en deursigtigheid en word deurlopend aan ’n interne oudit
onderwerp. ’n Geslote periode vir verhandeling van aandele deur Direkteure en/of Senior Bestuur word van tyd tot tyd ingestel,
gegrond op die beginsel van meerdere kennis van die maatskappy se prestasie of potensiële prestasie wat die waarde en/
of prys van aandele mag beïnvloed.
Aandeleverhandeling gedurende die jaar onder oorsig van Direksie- en of Senior Bestuurslede is soos volg:
Direkteur/Senior Bestuurslid Aantal aandele gekoop
DG de Kock 1,000
MJ Roux 900
LE Coetzer 100
Geen aandele is deur Direkteure of Senior Bestuurslede verkoop nie.
Interne Beheer en Risikobestuur
Die Direksie is verantwoordelik vir die identifisering en bestuur van risiko’s. Die wesenlike risiko’s is binne die risiko-
bestuursraamwerk geïdentifiseer en Bestuur doen gereeld hieroor verslag aan die Direksie en die Oudit- en Risikokomitee.
Die doelwitte van hierdie raamwerk, waarbinne risikobestuur toegepas word, is die volgende:
1. Om aan die Direksie die versekering en gerusstelling te gee dat wesenlike risiko’s deurlopend geïdentifiseer word;
2. Dat aanvaarbare risikovlakke bepaal word;
3. Dat die risiko’s, waar dit redelik moontlik is, verminder word tot aanvaarbare vlakke;
4. Dat, waar dit nie redelikerwyse moontlik is om risiko’s te verminder nie, daardie risiko’s wel deurlopend gemonitor word; en
5. Om te verseker dat die identifisering van wesenlike risiko’s deel vorm van Bestuur en werknemers se normale daaglikse
verantwoordelikhede.
Daar word jaarliks toegesien dat die Groep se bates voldoende verseker is teen abnormale rampe sowel as teen normale
versekerbare risiko’s.
’n Interne ouditfunksie, opgedra aan Boshoff Visser Bredasdorp, bestaan binne die Groep, wat primêr gefokus is op die ondersoek
van interne beheerstelsels en die bestuur en beheer van geïdentifiseerde risiko’s. Die Interne Ouditeur rapporteer direk
11

aan die Oudit- en Risikokomitee oor sy werksaamhede.
Die beginsels van verantwoordelikheid en toerekenbaarheid word voortdurend beklemtoon, toegepas en ondersteun deur
interne beheer en kontrole binne die Groep.
Die lopendesaakgrondslag is met die opstel van die finansiële state toegepas en gegrond op voorspellings en beskikbare
kontanthulpbronne en die Direksie het geen rede om te glo dat die Groep in die afsienbare toekoms nie ’n lopende saak sal
wees nie. Die lewensvatbaarheid en volhoubaarheid van die Groep word deur die finansiële state ondersteun.
Sosiale Verantwoordelikheid
Overberg Agri is deeglik bewus van sy sosiale verantwoordelikheid teenoor die omgewing, gemeenskap en werknemers en is
verbind tot die volhoubare groei, ontwikkeling en beskerming van die omgewing waarbinne die Groep funksioneer.
Werknemers is aktief betrokke binne die gemeenskappe waarbinne die maatskappy bedryf word. Die maatskappy ontvang
jaarliks verskeie versoeke vir donasies en skenkings. Hierdie aansoeke word geëvalueer in terme van ’n formele donasiebeleid,
waarvolgens fokus op die gemeenskappe waarbinne die maatskappy funksioneer, geplaas word.
Transformasie en Swart Ekonomiese Bemagtiging
Die Direksie en Bestuur van Overberg Agri erken en ondersteun die beginsels van Swart Ekonomiese Bemagtiging (SEB). In
die lig hiervan het die Direksie die afgelope jaar belangstellende Swart partye uitgenooi om as ’n vennoot by die strategiese
posisionering van Overberg Agri betrokke te raak. Dit is nie net gedoen om aan toepaslike wetgewing te voldoen nie, maar
ook om waarde hierdeur toe te voeg. Die Direksie het verskeie voorwaardes gestel waaraan so ’n party moet voldoen en
na behoorlike evaluering van potensiële Swart vennote, is Thembeka Capital geïdentifiseer as ’n Swart vennoot wat aan die
Direksie se vereistes voldoen. Die Direksie het ’n aanbod van Thembeka gunstig oorweeg in terme waarvan ’n maksimum van
26% van die maatskappy se uitgereikte aandelekapitaal deur Thembeka aangekoop kan word. Hierdie aanbod is aanvaar op die
voorwaarde dat sekere gedeeltes van die maatskappy se Statute gewysig word.
’n Aandeelhouersvergadering het op 24 Februarie 2009 plaasgevind waartydens 97,83% van die teenwoordige aandeelhouers
by wyse van ’n spesiale besluit ten gunste van die voorgestelde wysiging gestem het, waarna begin is met die implementering
van die transaksie wat hierin gerapporteer word as ’n na-balansstaat gebeurtenis.
Etiese Waardes
Besigheidsetiek vereis van elke Direkteur en werknemer van Overberg Agri om te alle tye aan hoë morele, etiese en
professionele standaarde te voldoen. Deur die ondertekening van ’n Etiese Gedragskode onderneem elkeen om die volgende
waardes na te streef:
o Integriteit
Die vereiste om eerlik, opreg, konsekwent, billik, getrou en openlik te wees.
o Rekenskap
Die vereiste om jouself te verbind tot dit wat onderneem word, om verantwoordelikheid te aanvaar vir besluite en
optrede en om verantwoording daaroor te doen.
o Verantwoordelikheid
Die erkenning van elkeen se verpligtinge teenoor die maatskappy en om daarvolgens te handel en om aktief by te dra tot
die goeie beeld van die maatskappy, asook die volhoubaarheid en sukses van die maatskappy.
o Respek
Die erkenning van elke mens se waardigheid en onderneming om alle mense met respek te behandel ongeag hul kultuur,
tradisies, taalvoorkeur, ras, geslag en opinies.
Die doel van die gedragskode is die bewusmaking en bevordering van etiese optrede en om die Groep se siening en
standaarde ten opsigte van etiese gedrag aan belanghebbendes te kommunikeer.
12

Formele beleide en gepaardgaande prosesse bestaan waarvolgens Direkteure en werknemers hul belange op gereelde basis
verklaar en ’n geslote periode vir aandeleverhandeling bestaan vir Direkteure en werknemers in tye wanneer hulle oor meerdere
kennis as aandeelhouers beskik.
Die maatskappy beskik oor ’n formele “whistle blower” beleid, wat op vele geleenthede in die verlede baie suksesvol toege-
pas is. Beskerming en vertroulikheid word verleen aan enigeen wat ongerymdhede rapporteer. Die maatskappy kom ook sy
verpligting na in terme van die Wet op Voorkoming en Bekamping van Korrupsie deur kriminele sake by die Suid-Afrikaanse
Polisiediens aan te meld. Gereelde bewusmakingsprogramme word geloods ten opsigte van die voorkoming van bedrog.
Menslike Hulpbronne
Die Groep het ongeveer 1,000 personeel in diens en daar word deurgaans gepoog om die demografie van die land in die
personeelsamestelling te weerspieël. Personeel verbind hulself tot etiese gedrag deur ondertekening en uitlewing van ’n etiese
gedragskode, wat deurentyd gemonitor word.
Die beginsels verbonde aan ’n totale-koste-van-indiensname word deurgaans regdeur die Groep toegepas. Dit beteken dat
personeel ’n totale vergoedingspakket ontvang waarbinne sekere voordele soos ’n mediese en aftreefonds aangebied word.
Hierdie voordele vorm dus reeds deel van ’n personeellid se vergoedingspakket en word nie addisioneel ontvang nie. Met die
bepaling van personeel se vergoeding word vergelykings getref met die resultate van ’n nasionale vergoedingsopname waaraan
Overberg Agri ook deelneem. Daar word deurgaans gepoog, binne die beginsels van billikheid en bekostigbaarheid, om
personeel se vergoeding op markverwante vlakke te handhaaf.
Met die uitsondering van CAM Motors en Boltfast is al die personeel van die Groep lede van die Overberg Agri Aftreefonds
wat bestaan uit ’n Pensioen- en Voorsorgfondskomponent. Ondersoek word tans gedoen om hierdie twee maatskappye ook
by die Overberg Agri Aftreefonds in te sluit. Die Aftreefonds word bestuur deur ’n Raad van Trustees waarvan die helfte deur
die lede van die fonds verkies is en die ander helfte deur die werkgewer aangewys word. Die Trustees ondergaan gereeld
opleiding om te verseker dat hulle oor voldoende vaardighede beskik om hulle verpligtinge na te kom.
Opleiding en ontwikkeling van die personeel van Overberg Agri word beskou as ’n prioriteit en elke filiaalmaatskappy formu-
leer jaarliks ’n opleidingsplan wat spesifiek fokus op die prioriteite en behoeftes van daardie maatskappy. Fokus word steeds
geplaas op die opleiding van tegnici soos werktuigkundiges, sweisers, passer en draaiers en ook op die opleiding van personeel
ten opsigte van die beginsels van beroepsveiligheid, soos noodhulp en brandbestryding. Leerlingskappe geniet, soos in vorige
jare, steeds prioriteit. Die maatskappy bied ook steeds met groot sukses die ABET (lees-, syfervaardigheid- en skryfopleiding)
klasse aan vir personeel en hul families. Deelname hieraan styg jaarliks. Studiebeurse is tot beskikking van personeel wat
tersiêre kwalifikasies wil bekom.
Beroepsveiligheid
Die voorsiening van ’n veilige en gesonde werksomgewing is ’n basiese verantwoordelikheid van die Direksie en formele
beleid en prosedures, waarvolgens veiligheid en gesondheid in die werkplek gehandhaaf word, word toegepas en geëvalueer
deur middel van jaarlikse oudits uitgevoer deur ’n derde party. Elke filiaalmaatskappy is verantwoordelik vir die toepassing en
voorkomende bestuur van beroepsveiligheid ooreenkomstig standaarde wat op Groepvlak gestel word. Die aantal en omvang
van beroepsbeserings word deurlopend gemonitor.
Geen insidente het die afgelope jaar plaasgevind wat ernstige beserings tot gevolg gehad het en dus rapportering aan die
Departement van Arbeid vereis nie. Beroepsveiligheid vorm deel van die maatskappy se risikobestuursmodel en rapportering
hieroor geskied aan die Oudit- en Risikokomitee.
D de Kock R Pheiffer
Voorsitter Besturende Direkteur
13

Die Maatskappywet van Suid-Afrika bepaal dat die Direkteure verantwoordelik is vir die opstel van finansiële jaarstate en
groepsfinansiële jaarstate wat voldoen aan “International Financial Reporting Standards” en ’n redelike weergawe bied van
die finansiële posisie van die Groep soos aan die einde van die finansiële jaar, en van die netto wins en kontantvloei vir die
tydperk. Die Direkteure is ook verantwoordelik vir die ander inligting in die jaarverslag en vir die akkuraatheid daarvan, sowel
as die ooreenstemming daarvan met die finansiële state.
Dit is die verantwoordelikheid van die onafhanklike eksterne ouditeure om verslag te doen oor die redelike aanbieding van
die finansiële state.
Die Direkteure is uiteindelik verantwoordelik vir die Groep se stelsel van interne finansiële beheer. Bestuur stel die
Direkteure in staat om hul verantwoordelikheid in hierdie verband na te kom. Standaarde en stelsels van interne kontroles
is ontwerp en geïmplementeer deur Bestuur om redelike, maar nie absolute nie, gerusstelling te bied aangaande die integriteit
en betroubaarheid van finansiële rekords en die finansiële jaarstate, asook om voldoende beskerming, verifikasie en
handhawing van aanspreeklikheid te bied vir die Groep se bates. Toepaslike rekeningkundige beleide, ondersteun deur billike
en omsigtige menings en ramings, word op ’n konsekwente en lopendesaakbasis toegepas. Stelsels en kontroles sluit in die
toepassing en delegasie van verantwoordelikhede, doeltreffende rekeningkundige prosedures en voldoende skeiding van pligte.
Geen aangeleenthede het onder die aandag van die Direkteure gekom wat ’n wesenlike ineenstorting in die funksionering van
hierdie kontroles, prosedures en stelsels gedurende die tydperk onder oorsig aandui nie.
Gebaseer op die inligting en verduidelikings soos deur Bestuur en die interne ouditeure voorsien, is die Direkteure van
mening dat die rekeningkundige kontroles voldoende is en dat op die finansiële rekords staatgemaak kan word vir die opstel
van die finansiële state en vir die handhawing van aanspreeklikheid vir die Maatskappy en die Groep se bates en laste. Die
Direkteure het ’n redelike verwagting dat die Groep oor voldoende bronne beskik om vir die afsienbare toekoms
operasioneel te bly voortbestaan en aanvaar die lopendesaakbasis vir die opstel van die finansiële state.
Die finansiële jaarstate is geouditeer deur die onafhanklike rekenmeestersfirma, PricewaterhouseCoopers Ingelyf, wat onbeperkte
toegang gegee is tot alle finansiële rekords en verwante data, met inbegrip van notules van alle vergaderings van
aandeelhouers, die Direksie en Direksiekomitees. Die Direkteure meen dat alle verklarings wat gedurende die oudit aan die
onafhanklike ouditeure gemaak is, geldig en toepaslik was.
Die finansiële state, wat op bladsye 16 – 74 aangebied word, is deur die Raad van Direkteure goedgekeur en namens hulle
onderteken deur:
D de Kock R Pheiffer
Voorsitter Besturende Direkteur 11 Junie 2009
In my hoedanigheid as Maatskappysekretaris, bevestig ek hiermee dat die Maatskappy alle opgawes soos vereis vir ’n publieke
maatskappy ingevolge Artikel 268 G(d) van die Maatskappywet, 1973, by die Registrateur van Maatskappye ingedien het en dat
sodanige opgawes waar, korrek en op datum is.
A Steyn
Maatskappysekretaris
Caledon 11 Junie 2009
14
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
DIREKTEURSVERANTWOORDE-
LIKHEDE EN -GOEDKEURING
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
SERTIFIKAAT VAN DIE
MAATSKAPPYSEKRETARIS

Ons het die finansiële state en groepsfinansiële state van Overberg Agri Beperk geoudit. Hierdie finansiële state bestaan uit
die Direkteursverslag, die Balansstaat en Gekonsolideerde Balansstaat soos op 28 Februarie 2009, die Inkomstestaat en
Gekonsolideerde Inkomstestaat, die Staat van Veranderings in Ekwiteit en Gekonsolideerde Staat van Veranderings in Ekwiteit,
en die Kontantvloeistaat en Gekonsolideerde Kontantvloeistaat vir die jaar wat op daardie datum geëindig het, en ’n opsomming
van beduidende rekeningkundige beleid en ander verduidelikende aantekeninge, soos uiteengesit op bladsye 16 tot 74.
Direkteure se Verantwoordelikheid vir die Finansiële State
Die Maatskappy se Direkteure is verantwoordelik vir die opstel en redelike voorstelling van hierdie finansiële state ooreenkomstig
“International Financial Reporting Standards”, en op die wyse wat deur die Maatskappywet van Suid-Afrika vereis
word. Hierdie verantwoordelikheid sluit in: die ontwerp, implementering en instandhouding van interne beheer van toepassing
op die opstel en redelike voorstelling van finansiële state wat vry is van wesenlike wanvoorstelling, hetsy weens bedrog of
foute; die selektering en toepassing van toepaslike rekeningkundige beleid; en die maak van rekeningkundige ramings wat in die
omstandighede redelik is.
Ouditeure se Verantwoordelikheid
Dit is ons verantwoordelikheid om op grond van ons oudit ’n mening oor hierdie finansiële state uit te spreek. Ons het ons
oudit ooreenkomstig “International Standards on Auditing” uitgevoer. Daardie standaarde vereis dat ons voldoen aan etiese
vereistes en die oudit beplan en uitvoer om redelike gerusstelling te verkry of die finansiële state vry is van wesenlike wanvoorstelling.
’n Oudit behels die uitvoer van prosedures om ouditbewyse te verkry oor die bedrae en openbaarmaking in die finansiële
state. Die prosedures wat geselekteer word, hang af van die ouditeure se oordeel, insluitende die beoordeling van die risiko’s
van wesenlike wanvoorstelling van die finansiële state, hetsy weens bedrog of foute. Tydens daardie risikobeoordeling oorweeg
die ouditeur interne beheer van toepassing op die entiteit se opstel en redelike voorstelling van die finansiële state ten einde
ouditprosedures te ontwerp wat in die omstandighede toepaslik is, maar nie met die doel om ’n mening uit te spreek oor die
effektiwiteit van die entiteit se interne beheer nie. ’n Oudit sluit ook ’n evaluering in van die toepaslikheid van rekeningkundige
beleid wat gebruik is en die redelikheid van die rekeningkundige ramings wat deur bestuur gemaak is, asook ’n evaluering
van die algehele aanbieding van die finansiële state.
Ons glo dat die ouditbewyse wat ons verkry het, toereikend en toepaslik is om ’n grondslag vir ons ouditmening te bied.
Mening
Na ons mening is die finansiële state, in alle wesenlike opsigte, ’n redelike voorstelling van die gekonsolideerde en afsonder-
like finansiële stand van Overberg Agri Beperk soos op 28 Februarie 2009, en van die Maatskappy se gekonsolideerde en
afsonderlike finansiële prestasie en gekonsolideerde en afsonderlike kontantvloei vir die jaar wat op daardie datum geëindig
het, ooreenkomstig “International Financial Reporting Standards” en op die wyse wat deur die Maatskappywet van Suid-Afrika
1973 vereis word.
PricewaterhouseCoopers Ing.
Direkteur: JM Calitz
Geregistreerde Ouditeur
Kaapstad
15 Junie 2009
15
VERSLAG VAN DIE ONAFHANKLIKE
OUDITEURE AAN DIE LEDE VAN
OVERBERG AGRI BEPERK
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

Die Direkteure se jaarverslag, wat deel vorm van die geouditeerde finansiële jaarstate van die Groep en die Maatskappy vir
die jaar geëindig 28 Februarie 2009, word hieronder aangebied.
1. Aard van besigheid en bedrywighede
Die doelstellings van die onderneming het nie verander gedurende die finansiële jaar nie. Die hoofaktiwiteite van die Groep
is die verskaffing en lewering van landbouverwante produkte en dienste, asook die fokus op ’n aantal welvaartskeppende
ondernemings waarvan mynbou-aktiwiteite, ’n slagpale, vervaardiging van nat troeteldierkos, verkoop van industriële hegstukke,
en motorhandelaaragentskappe die belangrikste is.
2. Direkteure
Verwys na Maatskappy-inligting soos op bladsy 2.
Direkteursbelange
Die Uitvoerende Direkteure van die Groep en sy filiale besit ’n aandeelhouding van kleiner as een persent.
Direkteure se dienskontrakte en handelsbeperkings
Die Uitvoerende Direkteure van die Groep en sy filiale is onderhewig aan skriftelike diensooreenkomste. Die diensooreenkomste
reguleer die pligte, vergoeding, toelaes, beperkings, verlof en kennisgewingstydperke van die Uitvoerende Direkteure.
Direkteursvergoeding
Die Direkteure se vergoeding vir die jaar onder oorsig word in aantekening 42 uiteengesit.
3. Maatskappysekretaris
Die Maatskappy se sekretaris is A Steyn.
Besigheidsadres:
Donkinstraat 11
Caledon
7230
4. Aandelekapitaal
Die gemagtigde en uitgereikte aandelekapitaal het onveranderd gebly gedurende die jaar onder oorsig. Die gemagtigde aan-
delekapitaal bestaan uit 10,000,000 gewone aandele van 15 sent elk. Op die balansstaatdatum was 8,388,583 uitgereik. Die
onuitgereikte aandele word onder die beheer van die Direksie geplaas tot die volgende Algemene Jaarvergadering.
5. Finansiële resultate, dividende en ander finansiële aangeleenthede
Dividend en kapitaaldistribusie
’n Dividend van 121 sent (2008: 90 sent) per aandeel is op 25 Junie 2008 verklaar en op 14 Julie 2008 betaal.
16
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
DIREKTEURSVERSLAG

Verhandeling van aandele
Overberg Agri Beperk hanteer die oor-die-toonbank verhandeling inhuis. Die verhandelings word gereeld deur onafhanklike
interne ouditeure geoudit vir nakoming van die Statuut. Verdere inligting in verband met die Maatskappy se aandele kan op
Overberg Agri Beperk se webtuiste verkry word.
Finansiële resultate
Die Groep het ’n wins vir die jaar gerealiseer ten bedrae van R60,841,182 (2008: R48,101,536), nadat voorsienings vir belasting
van R18,551,158 (2008: R9,360,588) gemaak is. Die resultate van die Groep word in meer besonderhede in die finansiële
state aangebied.
Pioneer Voedsel, in wie die Groep ’n aandelebelegging het, het gedurende die jaar ’n regte-uitgif onderneem. Die Groep het
besluit om die regte waarop die Groep geregtig was nie op te neem nie maar om die regte te verkoop. Die verkoop is verantwoord
in die finansiële state onder Items van ’n kapitale aard. Verwys aantekening 31.
Die Groep se transaksie om die South African Breweries Maltings (Edms) Bpk se voorkeuraandele te verkoop, is suksesvol
afgehandel.
Filiaalmaatskappye
Inligting rakende die filiaalmaatskappye word in die bylae tot die finansiële state gegee.
6. Na-balansstaatgebeure
Die volgende aandelebeleggingsaktiwiteite het na-balansstaat plaasgevind:
Die Groep is verbind tot die uitvoering van die beginsels van goeie korporatiewe bestuur, wat die nakoming van alle wet-
gewing insluit, waarvan die Wet op Swart Ekonomiese Bemagtiging (SEB), asook die gepaardgaande verreikende praktiese
implikasies daarvan op die Groep, deur die Direksie ondersoek is.
Voortspruitend daaruit het twee van die filiale in die Groep hulle aandelebelegging in Overberg Agri Beperk na jaareinde verkoop
aan ’n Swart Ekonomiese Bemagtigingsvennoot as deel van die praktiese vereistes van die kontrak tussen die houermaatskappy
en die SEB-vennoot. Die SEB-vennoot sal, na aanleiding van hierdie transaksie, ’n 26% belang in ’n filiaal, Bontebok Lime
Works (Edms) Bpk, hou. Die waarde is in kontant vereffen na jaareinde.
Geen verdere wesenlike gebeure waarvan sodanige kennis die gebruikers van die state sou beïnvloed om korrekte evaluasies
en besluite te maak, het na die datum van die finansiële state en die datum van goedkeuring daarvan plaasgevind nie.
7. Ouditeure
PricewaterhouseCoopers Ing. sal voortgaan om as ouditeure op te tree ooreenkomstig Artikel 270(2) van die Maatskappywet.
Die besluit wat hulle heraanstelling bevestig, sal voorgelê word aan die eerskomende Algemene Jaarvergadering.
8. Filiaalmaatskappye
Die besonderhede van belange in filiale word in Bylae A getoon.
17

GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
Aantekeninge R’000 R’000 R’000 R’000
Bates
Nie-bedryfsbates
Eiendom, aanleg en toerusting 4 186,367 176,212 – –
Beleggingseiendom 5 7,063 7,282 – –
Ontasbare bates
Beskikbaar-vir-verkoop
6 123,443 119,605 – –
beleggings 10 394,143 452,757 – –
Biologiese bates 12 911 1,167 – –
Beleggings in filiale – Maatskappy 13 – – 188,296 188,296
Uitgestelde belastingbate 14 5,594 6,875 – –
Handels- en ander debiteure 17 45,580 40,014 – –
Bedryfslenings 20 960 – – –
Bedryfsbates
764,061 803,912 188,296 188,296
Voorraad 15 188,505 341,318 – –
Handels- en ander debiteure 17 302,359 263,066 – –
Lenings aan groepmaatskappye 16 – – 26 26
Kontant en kontantekwivalente 18 30,627 78,571 – –
Huidige belastingbate 19 1,856 3,655 – –
Bedryfslenings 20 1,904 2,423 – –
525,251 689,033 26 26
Nie-bedryfsbates gehou-vir-verkoop 11 – 23,500 – –
Totale bates
Ekwiteit en aanspreeklikhede
Ekwiteit
1,289,312 1,516,445 188,322 188,322
Aandelekapitaal 21 187,013 187,013 188,322 188,322
Reserwes 301,109 359,724 – –
Behoue verdienste 290,429 239,071 – –
Laste
Nie-bedryfslaste
778,551 785,808 188,322 188,322
Lenings 23 65,317 83,302 – –
Afbetalingsverkoopsooreenkomste 24 22,724 27,353 – –
Na-aftrede mediese verpligting 22 11,391 11,184 – –
Uitgestelde belastinglas 14 27,446 28,534 – –
Handels- en ander krediteure 25 – 1,128 – –
Bedryfslaste
126,878 151,501 – –
Lenings 23 253,696 423,557 – –
Huidige belastinglas 19 2,558 1,293 – –
Afbetalingsverkoopsooreenkomste 24 5,204 5,279 – –
Na-aftrede mediese verpligting 22 1,336 1,233 – –
Handels- en ander krediteure 25 114,399 139,632 – –
Voorsienings 26 6,690 7,611 – –
Bankoortrekking 18 – 531 – –
383,883 579,136 – –
Totale laste 510,761 730,637 – –
Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 1,289,312 1,516,445 188,322 188,322
18
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
BALANSSTAAT
SOOS OP 28 FEBRUARIE 2009

GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
Aantekeninge R’000 R’000 R’000 R’000
Inkomste 27 1,444,842 1,121,006 – –
Koste van verkope (1,217,567) (949,333) – –
Bruto wins 227,275 171,673 – –
Bedryfsuitgawes (97,360) (81,281) – –
Ander inkomste 29 21,222 22,148 10,150 7,550
Items van ’n kapitale aard 31 11,078 4,704 – –
Rente-inkomste 28 56,406 38,295 – –
Verkoops- en bemarkingskoste (18,454) (13,415) – –
Administrasiekoste (66,778) (51,810) – –
Bedryfswins 32 133,389 90,314 10,150 7,550
Finansieringsinkomste 30 1,232 966 – –
Finansieringskoste 33 (55,226) (33,806) – –
Wins voor belasting 79,395 57,474 10,150 7,550
Belasting 34 (18,552) (9,360) – –
Wins vir die jaar 60,843 48,114 10,150 7,550
19
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
INKOMSTESTAAT
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

20
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
STAAT VAN VERANDERINGS
IN EKWITEIT
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Aandele- Aandele- Totale Reserwe vir Behoue Totale
kapitaal premie aandele- billikewaarde- verdienste ekwiteit
kapitaal aanpassing van
beskikbaar-vir-
verkoop beleggings
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Groep
Saldo op 1 Maart 2007
Veranderings in ekwiteit
(4) 187,064 187,060 433,907 198,000 818,967
Billikewaarde-aanpassings vir die jaar – – – (74,183) – (74,183)
Netto inkomste/(uitgawe)
regstreeks in ekwiteit erken – – – (74,183) – (74,183)
Wins vir die jaar – – – – 48,114 48,114
Totale erkende inkomste en
uitgawes vir die jaar – – – (74,183) 48,114 (26,069)
Aandele-uitgifte (47) – (47) – – (47)
Dividende – – – – (7,043) (7,043)
Totale veranderings (47) – (47) (74,183) 41,071 (33,159)
Saldo op 1 Maart 2008
Veranderings in ekwiteit
(51) 187,064 187,013 359,724 239,071 785,808
Billikewaarde-aanpassings vir die jaar – – – (58,615) – (58,615)
Netto inkomste/(uitgawe) regstreeks
in ekwiteit erken – – – (58,615) – (58,615)
Wins vir die jaar – – – – 60,843 60,843
Totale erkende inkomste en
uitgawes vir die jaar – – – (58,615) 60,843 2,228
Dividende – – – – (9,485) (9,485)
Totale veranderings – – – (58,615) 51,358 (7,257)
Saldo op 28 Februarie 2009 (51) 187,064 187,013 301,109 290,429 778,551
Aantekening 21 21 21

Aandele- Aandele- Totale Reserwe vir Behoue Totale
kapitaal premie aandele- billikewaarde- verdienste ekwiteit
kapitaal aanpassing van
beskikbaar-
vir-verkoop
beleggings
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Maatskappy
Saldo op 1 Maart 2007
Veranderings in ekwiteit
1,258 187,064 188,322 – – 188,322
Wins vir die jaar – – – – 7,550 7,550
Dividende – – – – (7,550) (7,550)
Totale veranderings – – – – – –
Saldo op 1 Maart 2008
Veranderings in ekwiteit
1,258 187,064 188,322 – – 188,322
Wins vir die jaar – – – – 10,150 10,150
Dividende – – – – (10,150) (10,150)
Totale veranderings – – – – – –
Saldo op 28 Februarie 2009 1,258 187,064 188,322 – – 188,322
Aantekening 21 21 21
21
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Staat van veranderings in ekwiteit (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

Kontantvloei uit/(aangewend in) bedryfsaktiwiteite
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
Aantekeninge R’000 R’000 R’000 R’000
Kontant gegenereer deur bedrywighede 35 148,131 (44,783) – –
Rente-inkomste 57,468 39,090 – –
Dividende en bonusse ontvang 17,229 18,010 10,150 7,550
Finansieringskoste (55,226) (33,806) – –
Belasting betaal 37 (15,785) (2,443) – –
Netto kontant uit/(aangewend in) bedryfsaktiwiteite 151,817 (23,932) 10,150 7,550
Kontantvloei uit/(aangewend in) beleggingsaktiwiteite
Verkryging van eiendom, aanleg en toerusting 4 (21,546) (26,212) – –
Opbrengs met verkoop van eiendom, aanleg
en toerusting
4 1,062 2,848 – –
Opbrengs met verkoop van beleggings – 55 – –
Opbrengs met verkoop van beleggingseiendom 5 1,040 1,111 – –
Verkryging van ontasbare bates 6 (1,887) (735) – –
Kontantuitvloei uit besigheidsamevoegings 38 (7,308) (106,457) – –
Toename in beleggings – (30,961) – –
Verkryging van beskikbaar-vir-verkoop beleggings
Opbrengs met verkoop van nie-bedryfsbates
– (355) – –
gehou vir verkoop 23,500 – – –
Opbrengs met verkoop van beleggings 8,385 – – –
Bedryfslenings aangegaan (441) (2,423) – –
Netto kontant uit/(aangewend in) beleggingsaktiwiteite
2,805 (163,129) – –
Kontantvloei (aangewend in)/uit finansieringsaktiwiteite
Lenings aangegaan – 260,532 – –
Terugbetaling van lenings (187,846) – – –
Afbetalingsverkoopsooreenkomsbetaling (4,704) 7,214 – –
Dividende betaal 36 (9,485) (7,043) (10,150) (7,550)
Tesourie-aandele uitgereik deur filiaal – (1,309) – –
Netto kontant (aangewend in)/uit
finansieringsaktiwiteite (202,035) 259,394 (10,150) (7,550)
Netto (afname)/toename in kontant, kontantekwivalente
en oortrokke bankrekeninge
(47,413) 72,333 – –
Netto kontant, kontantekwivalente en oortrokke
bankrekeninge aan die begin van die jaar
78,040 5,707 – –
Netto kontant, kontantekwivalente en oortrokke
bankrekeninge aan die einde van die jaar 18 30,627 78,040 – –
22
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
KONTANTVLOEISTAAT
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

1. Rekeningkundige beleid
Die belangrikste rekeningkundige beleide wat toegepas word in die opstelling van hierdie finansiële jaarstate word hieronder
uiteengesit en is konsekwent toegepas op alle periodes wat aangebied word.
1.1 Basis van opstelling
Die finansiële state is opgestel in ooreenstemming met ‘International Financial Reporting Standards’ (IFRS).
Die finansiële jaarstate is opgestel volgens die historiesekoste-beginsel. Beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates word teen
billike waarde weergegee in die ekwiteit en finansiële bates en finansiële laste word teen billike waarde waardeer en weergegee
in die Inkomstestaat.
Die opstel van die finansiële jaarstate in ooreenstemming met IFRS vereis die gebruik van sekere kritiese rekeningkundige
ramings en aannames. Dit vereis ook dat bestuur oordeel moet gebruik in die toepassing van die Groep se rekeningkundige
beleid. Die areas wat ’n hoër vlak van oordeel vereis of meer kompleks is, of areas waar aannames en ramings ’n wesenlike
invloed op die finansiële jaarstate het, word weergegee in aantekening 1.33.
1.2 Konsolidasie van filiale
Filiale is entiteite waar die Groep die reg het om beheer uit te oefen oor die finansiële en operasionele beleide, soos
normaalweg by ’n aandeelhouding van meer as die helfte van die stemreg in die entiteite. Die bestaan en effek van potensiële
stemreg wat dadelik uitoefenbaar of omskepbaar is, word in aanmerking geneem wanneer die Groep bepaal of ’n entiteit
beheer word al dan nie.
Filiale word ten volle gekonsolideer vanaf die datum waarop beheer oorgedra is aan die Groep. Die entiteite word, vanaf die
datum wanneer beheer nie meer bestaan nie, nie meer gekonsolideer nie.
Die aankoopsmetode word gebruik by die teboekstelling van die verkryging van filiale binne die Groep.
Die aankoopswaarde van ’n verkryging word gemeet as die billike waarde van die bates opgegee, ekwiteitsinstrumente
uitgereik en laste aangegaan of oorgeneem op die datum van oordrag, plus enige koste wat direk toeskryfbaar is aan die
verkryging.
Identifiseerbare bates verkry en laste en voorwaardelike aanspreeklikhede aanvaar in besigheidsamevoegings word aanvanklik
gemeet teen billike waarde op die datum van verkryging, ongeag die omvang van enige minderheidsbelang. Die surplus van
koste van verkryging bo die billike waarde van die Groep se aandeel in die identifiseerbare netto bates, word erken as klandisiewaarde.
Indien die koste van verkryging minder is as die billike waarde van die Groep se aandeel in die netto bates van
die filiaal wat verkry word, word die verskil onmiddellik in die Inkomstestaat erken.
Intergroep-transaksies, saldo’s en ongerealiseerde surplusse op transaksies tussen groepsmaatskappye word geëlimineer. Die
rekeningkundige beleid van die filiale is in ooreenstemming met die Groep. Soortgelyke transaksies binne die Groep word
rekeningkundig dieselfde verantwoord.
Beleggings in filiale word in die Groep se Balansstaat as beleggings in filiale getoon.
1.3 Eiendom, aanleg en toerusting
Grond en geboue bestaan hoofsaaklik uit graansilo’s, handelswinkels, pakhuise, fabrieke, ’n slagpale, ’n oopgroefmyn en kantore.
Alle eiendom, aanleg en toerusting word getoon teen kosprys (insluitende leenkoste – verwys aantekeninge 1.19 en 1.33), min
latere waardevermindering en waardedaling, behalwe vir grond, wat getoon word teen kosprys min waardedaling. Die kosprys
sluit in koste wat direk toeskryfbaar is aan die verkryging van die bates. Addisionele koste word óf ingesluit by die
23
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
AANTEKENINGE TOT DIE
FINANSIËLE STATE
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

1.3 Eiendom, aanleg en toerusting (vervolg)
24
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
bestaande bate se drabedrag of erken as ’n individuele bate, soos van toepassing, slegs indien dit waarskynlik is dat toekomstige
ekonomiese voordele wat verband hou met die item na die Groep gaan vloei en die kosprys van die item betroubaar
gemeet kan word. Alle ander herstelwerk- en onderhoudskoste word in die Inkomstestaat erken in die finansiële periode
waarin dit aangegaan is.
Waardevermindering word bereken volgens die reguitlynbasis om die kosprys van elke bate na die bate se reswaarde te
verminder oor die bate se verwagte nuttige lewensduur, soos volg:
Item Nutsduur
Grond Onbeperk
Geboue 30 – 50 jaar
Silo’s 50 jaar
Staalsilo’s 25 jaar
Silomasjinerie en -toerusting 15 jaar
Masjinerie en toerusting 6 – 25 jaar
Kantoormeubels en toerusting 6 – 15 jaar
Rekenaars 4 – 5 jaar
Motorvoertuie – bakkies, motors en ander voertuie 5 – 15 jaar
Motorvoertuie – vragmotors en trekkers 8 – 15 jaar
Implemente 15 – 25 jaar
Die bates se reswaarde en nuttige lewensduur word op elke Balansstaatdatum hersien en aangepas indien nodig. ’n
Bate se drabedrag word onmiddellik afgeskryf na sy realiseerbare bedrag indien die bate se drabedrag groter is as die
verwagte realiseerbare waarde.
Wins en verlies op vervreemding word bepaal deur ’n vergelyking van die opbrengs met die drabedrag. Die verskil
word in die Inkomstestaat erken.
1.4 Beleggingseiendom
Beleggingseiendom is grond en geboue, besit deur die Groep, met die doelstelling om huur te vorder of vir toename in
kapitaalwaarde, eerder as in die produksie en verskaffing van goedere, of vir administrasie-doeleindes. Alle beleggingseiendom
word getoon teen kosprys min latere waardevermindering en waardedaling, behalwe vir grond, wat getoon word teen kosprys
min waardedaling.
Waardevermindering word bereken volgens die reguitlynbasis om die kosprys van elke bate na die bate se reswaarde
te verminder oor die bate se verwagte nuttige lewensduur, soos volg:
Item Nutsduur
Beleggingseiendom – grond Onbeperk
Beleggingseiendom – geboue 50 jaar
Die bates se reswaarde en nuttige lewensduur word op elke balansstaatdatum hersien en aangepas indien nodig. ’n Bate se
drabedrag word onmiddellik afgeskryf na sy realiseerbare bedrag indien die bate se drabedrag groter is as die verwagte realiseerbare
waarde.
Wins en verlies op vervreemding word bepaal deur ’n vergelyking van die opbrengs met die drabedrag. Die verskil word in die
Inkomstestaat erken.

1.5 Ontasbare bates
1.5.1 Klandisiewaarde
25
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Klandisiewaarde verteenwoordig die surplus van die kosprys van ’n verkryging bo die billike waarde van die Groep se belang
in netto identifiseerbare bates van die besigheidsamevoeging of filiaal/verwante maatskappy op die datum van verkryging.
Klandisiewaarde uit verkrygings word ingesluit in ontasbare bates. Klandisiewaarde uit die verkryging van ’n verwante maatskappy
word ingesluit in beleggings in verwante maatskappye. Klandisiewaarde word jaarliks getoets vir waardedaling en word
gedra teen kosprys min opgelope waardedaling. Wins en verlies met die verkoop van ’n entiteit sluit die drabedrag van
klandisiewaarde toeskryfbaar aan daardie entiteit in.
Klandisiewaarde word na kontant-genererende eenhede of groepe van kontant-genererende eenhede geallokeer waar verwag
word dat voordeel getrek sal word uit die verkryging waarin die klandisiewaarde ontstaan het. Enige waardedaling word onmiddellik
in wins en verlies erken en word nie op ’n latere stadium teruggeskryf nie. Negatiewe klandisiewaarde wat ontstaan
by verkryging word direk in die Inkomstestaat erken.
1.5.2 Rekenaarsagteware
Aangekoopte rekenaarsagteware word as rekenaarsagteware gekapitaliseer indien dit nie ’n integrale deel van die hardeware
vorm nie, op die grondslag van die koste aangegaan om die spesifieke sagteware te verkry en in gebruik te stel. Hierdie koste
word volgens die reguitlynbasis oor die verwagte nuttige lewensduur geamortiseer.
Koste wat verband hou met die ontwikkeling of instandhouding van rekenaarsagtewareprogramme word as ’n uitgawe erken
soos aangegaan. Koste direk toeskryfbaar aan die produksie van identifiseerbare en unieke sagtewareprodukte, onder die beheer
van die Groep, wat na verwagting ekonomiese voordele sal genereer wat koste vir langer as een jaar oorskry, word as ’n
ontasbare bate erken. Direkte koste sluit sagteware-ontwikkeling se werknemerskoste, asook ’n toepaslike deel van relevante
bokoste in.
Rekenaarsagteware-ontwikkelingskoste wat as ’n bate erken word, word op ’n reguitlynbasis oor die verwagte nuttige lewensduur
daarvan geamortiseer, soos volg.
Sagteware 5 jaar
Die bates se reswaarde en nuttige lewensduur word op elke balansstaatdatum hersien en aangepas indien nodig. ’n Bate se
drabedrag word onmiddellik afgeskryf na sy realiseerbare bedrag indien die bate se drabedrag groter is as die verwagte realiseerbare
waarde.
Wins en verlies met vervreemding word bepaal deur ’n vergelyking van die opbrengs met die drabedrag. Die verskil word in
die Inkomstestaat erken.
1.5.3 Produkontwikkelingskoste
Koste verbonde aan die ontwikkeling van ’n produk word as ’n ontasbare bate erken sodra die volgende vereistes nagekom is:
• dit is tegnies lewensvatbaar om die ontwikkeling van die bate te voltooi om sodoende aangewend te word;
• die moontlikheid bestaan om die ontasbare bate te gebruik of te verkoop;
• bestuur is van voorneme om die ontasbare bate te voltooi om sodoende gebruik of verkoop te word;
• die waarskynlikheid van toekomstige ekonomiese voordele kan gedemonstreer word;
• genoegsame finansiële, tegniese en ander bronne bestaan om die ontwikkeling van die ontasbare bate en die verkoop of
gebruik daarvan te bewerkstelling; en
• die ontwikkelingskoste kan betroubaar gemeet word.
Produkontwikkelingskoste word teen kosprys min opgelope amortisasie gedra.
Amortisasie word bereken volgens die reguitlynbasis om die kosprys van die bate oor die bate se verwagte nuttige lewensduur
te allokeer, soos volg:
Produkontwikkelingskoste 10 jaar

1.5.3 Produkontwikkelingskoste (vervolg)
26
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die bates se reswaarde en nuttige lewensduur word op elke balansstaatdatum hersien en aangepas indien nodig. ’n Bate se
drabedrag word onmiddellik afgeskryf na sy realiseerbare bedrag indien die bate se drabedrag groter is as die verwagte realiseerbare
waarde.
Wins en verlies op vervreemding word bepaal deur ’n vergelyking van die opbrengs met die drabedrag. Die verskil word in die
Inkomstestaat erken.
1.5.4 Handelsmerke, kliënteverhoudinge en mineraalregte
Handelsmerke, kliënteverhoudinge en mineraalregte word teen historiese kosprys getoon. Handelsmerke, kliënteverhoudinge
en mineraalregte word teen kosprys min opgelope amortisasie gedra. Amortisasie word volgens die reguitlynbasis bereken om
die kosprys van die handelsmerke, kliënteverhoudinge en mineraalregte oor die verwagte nuttige lewensduur daarvan te allokeer:
Handelsmerke 20 jaar
Kliënteverhoudinge 5 – 20 jaar
Mineraalregte 300 jaar
Die bates se reswaarde en nuttige lewensduur word op elke balansstaatdatum hersien en aangepas indien nodig. ’n Bate se
drabedrag word onmiddellik afgeskryf na sy realiseerbare bedrag indien die bate se drabedrag groter is as die verwagte realiseerbare
waarde.
Wins en verlies op vervreemding word bepaal deur ’n vergelyking van die opbrengs met die drabedrag. Die verskil word in die
Inkomstestaat erken.
1.6 Waardedaling van nie-finansiële bates
Bates met ’n onbeperkte nuttige lewensduur is nie onderhewig aan amortisasie nie en word jaarliks vir waardedaling getoets.
Bates wat onderhewig is aan depresiasie of amortisasie word vir waardedaling ondersoek wanneer daar gebeure of veranderde
omstandighede is wat aandui dat die drabedrag nie verhaalbaar is nie. ’n Waardedaling word in die Inkomstestaat erken
vir die bedrag waarmee die drabedrag die verhaalbare waarde oorskry. Die verhaalbare bedrag is die grootste van die bate se
billike waarde min verkoopskoste en waarde-in-gebruik. Vir doeleindes van toetsing vir waardedaling, word bates in die laagste
vlakke van afsonderlik identifiseerbare kontantgenererende eenhede gegroepeer. Nie-finansiële bates, anders as klandisiewaarde,
wat ’n waardedaling gely het, word op elke rapporteringsdatum hersien vir moontlike terugskrywing van die waardedaling.
’n Terugskrywing van waardedaling word in die Inkomstestaat erken.
1.7 Waardedaling van finansiële bates
Die Groep bepaal op elke balansstaatdatum of objektiewe bewys bestaan dat waardedaling ten opsigte van ’n finansiële bate
of groep finansiële bates plaasgevind het. In die geval van ekwiteitsekuriteite wat as beskikbaar vir verkoop geklassifiseer is,
word ’n aansienlike of verlengde daling in die billike waarde van die sekuriteit tot onder kosprys oorweeg om te bepaal of
waardedaling ten opsigte van die sekuriteite plaasgevind het. Indien enige sodanige bewys ten opsigte van beskikbaar-virverkoop
finansiële bates bestaan, word die kumulatiewe verlies, gemeet as die verskil tussen die verkrygingskoste en die
huidige billike waarde, min enige waardedaling op die betrokke finansiële bate wat voorheen erken is, uit ekwiteit verwyder
en in die Inkomstestaat erken. Waardedaling wat in die Inkomstestaat op ekwiteitsinstrumente erken word, word nie deur die
Inkomstestaat teruggeskryf nie.
1.8 Finansiële instrumente
Klassifikasie
Die Groep klassifiseer sy beleggings in die volgende kategorieë: finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies,
lenings en debiteure, hou-tot-verval beleggings en finansiële bates beskikbaar vir verkoop. Die klassifikasie hang af van die doel
waarvoor die beleggings verkry is. Bestuur bepaal die klassifikasie van die beleggings met aanvanklike erkenning.

1.8 Finansiële instrumente (vervolg)
Finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies
27
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Hierdie kategorie het twee subkategorieë: gehou-vir-verhandeling finansiële bates en dié wat by ontstaan teen billike waarde
deur wins of verlies aangewys word. ’n Finansiële bate word in hierdie kategorie geklassifiseer indien dit hoofsaaklik verkry
is om verkoop te word, of indien dit só deur Bestuur aangewys is. Afgeleide instrumente word ook as gehou-vir-verhandeling
gekategoriseer. Bates in hierdie kategorie word as bedryfsbates geklassifiseer indien dit óf vir verhandeling gehou word óf
verwag word dat dit binne twaalf maande na die balansstaatdatum gerealiseer sal word.
Finansiële bates beskikbaar vir verkoop
Finansiële bates beskikbaar vir verkoop is nie-afgeleide instrumente wat óf in hierdie kategorie aangewys word óf nie in enige
van die ander kategorieë geklassifiseer word nie. Dit word in nie-bedryfsbates ingesluit tensy Bestuur beoog om die belegging
binne twaalf maande na die balansstaatdatum te verkoop.
Die koop en verkoop van beleggings word op die handelsdatum, die datum waarop die Groep hom daartoe verbind om die
bate te koop of te verkoop, erken. Beleggings ten opsigte van alle finansiële bates wat nie teen billike waarde deur wins of verlies
gedra word nie, word aanvanklik teen billike waarde plus transaksiekoste erken. Finansiële bates gedra teen billike waarde
deur wins en verlies word aanvanklik teen billike waarde erken. Transaksiekoste word in die Inkomstestaat erken.
Finansiële instrumente word nie meer erken nie wanneer die regte om kontantvloei uit die beleggings te ontvang, verval het
of oorgedra is en die Groep wesenlik alle risiko’s en belonings van eienaarskap oorgedra het. Finansiële bates beskikbaar vir
verkoop en finansiële bates teen billike waarde deur wins of verlies word daarna teen billike waarde gedra. Lenings en debiteure
en hou-tot-verval beleggings word teen geamortiseerde koste volgens die effektiewe-opbrengsmetode gedra.
Winste en verliese voortspruitend uit veranderings in die kategorie “billike waarde van die finansiële bates deur wins of
verlies” word in die Inkomstestaat ingesluit in die tydperk waarin dit ontstaan. Winste en verliese voortspruitend uit veranderings
in die billike waarde van sekuriteite wat as beskikbaar vir verkoop geklassifiseer is, word in ekwiteit erken. Wanneer
sekuriteite wat as beskikbaar vir verkoop geklassifiseer is, verkoop word, of ten opsigte waarvan waardedaling plaasvind, word
die opgehoopte billikewaarde-aanpassings as winste en verliese uit beleggingsekuriteite in die Inkomstestaat ingesluit.
Die billike waardes van gekwoteerde beleggings word op heersende aanbodpryse gebaseer. Indien die mark vir ’n finansiële
bate (en vir genoteerde sekuriteite) nie aktief is nie, bepaal die Groep billike waarde met behulp van waardasietegnieke. Dit
sluit in die gebruik van onlangse armlengte-transaksies, verwysing na ander instrumente wat wesenlik dieselfde is en verdiskonteerde
kontantvloei-ontleding, wat verfyn word om die uitreiker se spesifieke omstandighede te weerspieël.
As daar ’n huidige regsafdwingbare reg bestaan om erkende bedrae van finansiële bates en laste wat in bepaalbare monetêre
eenhede is, teen mekaar te verreken en die Groep is van plan om op ’n netto basis te verreken, word die relevante bates en
laste teen mekaar verreken.
Hou-tot-verval-beleggings
Hou-tot-verval-beleggings is nie-afgeleide finansiële bates met vaste of bepaalbare betalings en vaste vervaldatums ten opsigte
waarvan die Groep se Bestuur van voorneme is en die vermoë het om dit tot vervaldatum te hou.
Lenings en debiteure
Lenings en debiteure is nie-afgeleide finansiële bates met vaste of bepaalbare betalings wat nie in ’n aktiewe mark gekwoteer
word nie. Dit ontstaan wanneer die Groep geld, goedere of dienste direk aan ’n debiteur verskaf sonder enige voorneme om
sodanige debiteure te verhandel. Dit word in bedryfsbates ingesluit. In die geval van vervaldatums langer as twaalf maande na
die balansstaatdatum, word dit as nie-bedryfsbates geklassifiseer. Lenings en debiteure word in handels- en ander debiteure en
bedryfslenings in die Balansstaat ingesluit.

1.8 Finansiële instrumente (vervolg)
Verantwoording vir afgeleide finansiële instrumente en verskansingsaktiwiteite
28
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Afgeleide instrumente word aanvanklik teen billike waarde op die datum waarop ’n afgeleide kontrak aangegaan word, erken
en daarna teen billike waarde herwaardeer. Afgeleide instrumente kwalifiseer nie vir verskansingsverantwoording nie. Veranderings
in die billike waarde van enige afgeleide instrumente word onmiddellik in die Inkomstestaat erken.
1.9 Nie-bedryfsbates gehou vir verkoop
Nie-bedryfsbates gehou vir verkoop word geklassifiseer as gehou-vir-verkoop indien die drabedrag van sodanige bates
hoofsaaklik verhaal gaan word deur vervreemding en nie deur gebruik daarvan nie. Hierdie tipe bate word getoon teen die
laagste van drabedrag en billike waarde minus verkoopkoste. Hierdie tipe bate kan ’n segment van ’n entiteit, ’n eenheid vir
vervreemding of ’n individuele nie-bedryfsbate verteenwoordig.
1.10 Voorraad
Voorraad word teen die laagste van kosprys of netto realiseerbare waarde erken. Kosprys word volgens die gemiddelde kosprysmetode
bepaal. Die kosprys van klaarprodukte en werk-in-proses behels grondstowwe, direkte arbeid, ander direkte koste
en verwante produksiebokoste (gebaseer op normale bedryfskapasiteit). Leenkoste word teen voorraad gekapitaliseer ingevolge
die bepalings van IAS 23 (AC 114), wat vroeg deur die Groep aangeneem is (verwys aantekeninge 1.19 en 1.33). Netto
realiseerbare waarde is die geraamde verkoopsprys in die gewone gang van sake, min toepaslike veranderlike verkoopskoste.
1.11 Biologiese bates
Lewende hawe word teen billike waarde min geraamde verkoopskoste getoon. Billike waarde word geag markwaarde te wees
op datum van meting. Billikewaarde-aanpassings word in die Inkomstestaat erken. Alle koste wat by die verkryging van biologiese
bates aangegaan word, word gekapitaliseer. Finansieringskoste word nie gekapitaliseer nie.
1.12 Landbouprodukte
Landbouprodukte word aanvanklik aangetoon teen billike waarde minus geraamde verkoopskoste op die tydstip wanneer dit
geoes word. Billike waarde word geag markwaarde te wees op datum van erkenning. Na aanvanklike erkenning word landbouprodukte
teen koste of netto realiseerbare waarde aangetoon, watter ookal die laagste is.
1.13 Handelsdebiteure
Handelsdebiteure word aanvanklik teen billike waarde erken en daarna teen geamortiseerde koste volgens die effektieweopbrengsmetode,
min voorsiening vir waardedaling gemeet. ’n Voorsiening vir waardedaling van handelsdebiteure word geskep
wanneer objektiewe bewys bestaan dat die Groep nie alle bedrae wat ingevolge die oorspronklike kredietterme verskuldig is,
sal kan invorder nie. Die bedrag van die voorsiening is die verskil tussen die drawaarde van die bate en die huidige waarde van
geraamde toekomstige kontantvloeie verdiskonteer teen die effektiewe rentekoers. Die bedrag van die voorsiening word in
die Inkomstestaat erken.
Die normale kredietterme van handelsdebiteure is soos volg:
Produksierekeninge < 365 dae
Oorlaatskuld > 365 dae
Handelsdebiteure Tussen 30 en 60 dae
Diverse debiteure Tussen 30 en 90 dae
1.14 Kontant en kontantekwivalente
Kontant en kontantekwivalente word in die Balansstaat teen kosprys gedra. Kontant en kontantekwivalente bestaan uit
kontant voorhande, aanvraagdeposito’s by banke, ander korttermyn-, hoogs likiede beleggings met vervaldatums van drie
maande of minder en oortrokke bankrekeninge.
Oortrokke bankrekeninge word onder bedryfslaste op die Balansstaat ingesluit.

1.15 Aandelekapitaal en ekwiteit
Gewone aandele word as ekwiteit geklassifiseer.
29
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Inkrementele koste direk toeskryfbaar aan die uitreiking van nuwe aandele of opsies word as ’n vermindering, na aftrekking
van inkomstebelasting, van die opbrengste in ekwiteit getoon. Inkrementele koste direk toeskryfbaar aan die uitreiking van
nuwe aandele, of vir die verkryging van ’n besigheid, word as ’n vermindering van ekwiteit erken.
1.16 Lenings
Lenings word aanvanklik teen billike waarde, na aftrekking van transaksiekoste aangegaan, erken. Lenings word vervolgens teen
geamortiseerde koste getoon. Enige verskil tussen opbrengs na aftrekking van transaksiekoste en aflossingswaarde word oor
die tydperk van die lenings volgens die effektiewe-opbrengsmetode in die Inkomstestaat erken.
Lenings word as bedryfslaste geklassifiseer tensy die Groep ’n onvoorwaardelike reg het om die vereffening van die las tot
minstens twaalf maande na die balansstaatdatum uit te stel.
1.17 Belasting
Lopende belastingbates en -laste
Lopende belasting vir huidige of vorige tydperke word as ’n las erken in die mate wat die aanspreeklikheid onbetaal is. Indien
die bedrag wat reeds ten opsigte van huidige en vorige tydperke betaal is, meer is as die bedrag wat in die tydperke betaalbaar
is, word die surplus as ’n bate erken.
Lopende belastingbates / -laste vir die huidige en vorige tydperke word bereken teen die bedrag wat na verwagting verhaal sal
word van / betaal sal word aan die belastingowerhede deur die belastingkoers (en belastingwetgewing) te gebruik wat teen die
balansstaatdatum uitgevaardig was of in wese uitgevaardig was.
Uitgestelde belastingbates en -laste
Uitgestelde inkomstebelasting word ten volle volgens die aanspreeklikheidsmetode in die finansiële state voorsien vir tydelike
verskille wat tussen die belastingbasisse van bates en laste en hulle drawaardes in die finansiële state ontstaan. Indien die
uitgestelde inkomstebelasting egter voortspruit uit die aanvanklike erkenning van ’n bate of las in ’n transaksie anders as ’n
besigheidsamevoeging wat ten tyde van die transaksie nóg rekeningkundige nóg belasbare wins of verlies beïnvloed, word dit
nie erken nie. Uitgestelde inkomstebelasting word bepaal volgens belastingkoerse en -wette wat teen die balansstaatdatum
uitgevaardig of wesenlik uitgevaardig was en na verwagting van toepassing sal wees wanneer die verwante uitgestelde inkomstebelastingbate
gerealiseer word of die uitgestelde inkomstebelastinglas vereffen word.
Uitgestelde inkomstebelastingbates word erken vir sover dit waarskynlik is dat toekomstige belasbare wins beskikbaar sal
wees waarteen die tydelike verskille benut kan word.
As daar ’n huidige regsafdwingbare reg bestaan om erkende bedrae bates en laste wat in bepaalbare monetêre eenhede is,
teen mekaar te verreken, word die relevante bates en laste teen mekaar verreken.
1.18 Sekondêre belasting op maatskappye (SBM)
Suid-Afrikaanse inwoner-maatskappye is onderhewig aan ’n tweeledige belastingstelsel. Eerstens is belasting betaalbaar op
belasbare inkomste en tweedens is belasting betaalbaar op uitgekeerde inkomstewinste. ’n Maatskappy moet SBM betaal op
dividende verklaar of geagte dividende verklaar (soos gedefinieer in die Inkomstebelastingwet) aan sy aandeelhouers.
SBM betaalbaar op dividende word erken as ’n belastinguitgawe in die Inkomstestaat in die jaar waarin die Maatskappy die
betrokke dividende betaalbaar as aanspreeklikheid erken. Enige dividende ontvang in die betrokke dividendsiklus verminder
die SBM betaalbaar. Indien die dividende verklaar die dividende ontvang oorskry, is SBM betaalbaar op die netto bedrag teen
die toepaslike SBM-koers. Indien dividende ontvang die dividende verklaar oorskry, is daar geen SBM betaalbaar nie. Die

1.18 Sekondêre belasting op maatskappye (SBM) (vervolg)
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
bedrag waarmee die dividende ontvang die dividende verklaar oorskry, word oorgedra na die volgende dividendsiklus as ’n
SBM-krediet. Uitgestelde belastingbates word erken op enige onaangewende SBM-krediete vir sover dit waarskynlik is dat die
Maatskappy toekomstige dividende gaan verklaar waarteen die SBM-krediet aangewend kan word.
1.19 Leenkoste
Leenkoste wat direk toeskryfbaar is aan die verkryging, oprigting of produksie van ’n kwalifiserende bate word gekapitaliseer
as deel van die koste van daardie bate. Ander leenkoste word in die Inkomstestaat as ’n uitgawe erken.
1.20 Hure
1.20.1 Groep is die huurder
Hure ten opsigte van eiendom, aanleg en toerusting waar die Groep wesenlik al die risiko’s en voordele van eienaarskap het,
word as bruikhuurkontrakte geklassifiseer. Bruikhuurkontrakte word met die aangaan van die bruikhuurkontrak teen die
laagste van billike waarde van die bruikhuureiendom en die huidige waarde van die minimum bruikhuurbetalings gekapitaliseer.
Elke huurbetaling word tussen die verpligting en finansieringskoste geallokeer om ’n konstante koers ten opsigte van die
uitstaande finansieringsaldo te verkry. Die ooreenstemmende bruikhuurverpligtinge, na aftrekking van finansieringskoste, word
verantwoord in lenings.
Die rente-element van die finansieringskoste word oor die bruikhuurtermyn teen die Inkomstestaat gedebiteer om ’n konstante
periodieke rentekoers ten opsigte van die oorblywende saldo van die las vir elke tydperk te lewer. Die eiendom, aanleg
en toerusting wat ingevolge bruikhuurkontrakte verkry word, word oor die nuttige lewensduur van die bate of die bruikhuurtermyn,
wat ook al die kortste is, gedepresieer.
Hure waar die verhuurder ’n aansienlike gedeelte van risiko’s en belonings van eienaarskap behou, word as bedryfshuurkontrakte
geklassifiseer. Betalings wat ingevolge bedryfshuurkontrakte gemaak word, na aftrekking van enige aansporings wat van
die verhuurder ontvang word, word op ’n reguitlynbasis oor die termyn van die huurkontrak teen die Inkomstestaat gedebiteer.
1.20.2 Groep is die verhuurder
Wanneer bates ingevolge ’n bruikhuurkontrak verhuur word, word die huidige waarde van die bruikhuurbetalings as ’n
debiteur erken. Die verskil tussen die bruto debiteur en die huidige waarde van die debiteur word as onverdiende finansieringsinkomste
erken. Bruikhuurinkomste word oor die termyn van die bruikhuurkontrak volgens die netto beleggingsmetode
erken, wat ’n konstante periodieke opbrengskoers weerspieël.
Bates wat ingevolge bedryfshuurkontrakte aan derde partye verhuur word, word in beleggingseiendom in die Balansstaat ingesluit.
Die bates word oor hulle verwagte nuttige lewensduur gedepresieer op ’n grondslag wat ooreenstem met soortgelyke
beleggingseiendom wat besit word. Huurinkomste na aftrekking van enige aansporings wat aan huurders gegee word, word op
’n reguitlynbasis oor die termyn van die huurkontrak erken.
1.21 Werknemervoordele
Pensioenverpligtinge
Die Groep bedryf verskeie pensioenskemas. Die Groep het omskrewe vastebydrae-planne. ’n Omskrewe vastebydrae-plan is
’n pensioenplan ingevolge waarvan die Groep vaste bydraes in die afsonderlike entiteite inbetaal. Die Groep het geen wetlike
of afgeleide verpligtinge om verdere bydraes te betaal indien die fonds nie toereikende bates het om die voordele met betrekking
tot werknemerdiens in die huidige en vorige tydperke aan alle werknemers te betaal nie.
Vir omskrewe vastebydrae-planne betaal die Groep bydraes aan staats- of privaat-geadministreerde pensioenversekeringsplanne
op ’n verpligte, kontraktuele of vrywillige grondslag. Die bydraes word as werknemervoordeelkoste erken wanneer dit verskuldig
is. Voorafbetaalde bydraes word as ’n bate erken vir sover ’n kontantterugbetaling of ’n afname in toekomstige betalings beskikbaar
is.
30

1.21 Werknemervoordele (vervolg)
Na-aftrede mediese verpligtinge
31
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die Groep verskaf na-aftrede mediese voordele ingevolge ’n vastebydrae-plan aan ’n spesifieke groepering van deelnemende
voormalige en huidige werknemers by wyse van ’n bydrae tot hul maandelikse koste. Die na-aftrede mediese voordeel-verpligting
en die koste van die voordeel word jaarliks deur ’n onafhanklike aktuaris bepaal. Enige oorskotte of tekorte tussen die
aktuarieel-bepaalde verpligting en die bedrae gedurende die jaar voorsien, word erken teen die verpligting en in die Inkomstestaat
in die bepaalde jaar. Die aannames gebruik sluit langtermynskattings in die verbruikersprysindeks en toepaslike verdiskonteringskoerse
in. Aktuarisse maak gebruik van die geprojekteerde-kredieteenheidsmetode om die waarde van die verpligting te bepaal.
Prestasievergoedingskema
’n Prestasievergoedingskema is deur die Direksie goedgekeur. Die prestasievergoedingskema het ten doel om personeel aan te
moedig om spesifieke ooreengekome doelwitte te bereik en erkenning te gee vir bewese goeie prestasie deur personeel. Die
prestasievergoedingskema word uitsluitlik op diskresie van die Direksie toegeken. ’n Aanspreeklikheid vir die prestasievergoedingskema
word onder handel- en ander krediteure erken indien daar ’n afdwingbare of kontraktuele reg bestaan om
die las te vereffen. Daar word verwag dat die aanspreeklikheid binne twaalf maande vereffen sal word. Finansiële doelwitte
moet eers op Groepvlak bereik word en daarna op individuele maatskappyvlak voordat die verpligting erken word.
Aansporingskema
Die Groep bedryf ook ’n aansporingskema, wat kontantgebaseer is, op denkbeeldige aandele, wat kan uitkeer indien daar ’n
styging in die waarde, soos bepaal onder die skema, is. Die aansporingskema het ten doel om prestasie te bestuur volgens
die Direksie se strategieë. Die aansporingskema behels spesifieke ooreengekome doelwitte met Uitvoerende Direkteure en
word uitsluitlik op diskresie van die Direksie toegeken. Die billike waarde van die opgelope verpligting vir die aansporingskema
word in die Inkomstestaat erken op die toekenningsdatum. Die Groep herevalueer die billikewaarde-aanpassing van die
verpligting op elke balansstaatdatum en op die vestigingsdatum totdat die verpligting vereffen word. Enige verandering in billike
waarde tussen die toekenningsdatum en die balansstaatdatum word in die Inkomstestaat gedurende die betrokke periode
erken. Die koste van die aansporingskema word gemeet teen billike waarde deur van die Black Scholes Merton-opsiemodel
gebruik te maak, met inagneming van die bepalings en voorwaardes van die ooreenkoms.
1.22 Handels- en ander krediteure
Handels- en ander krediteure word aanvanklik teen die billike waarde getoon. Na aanvanklike erkenning word handels- en
ander krediteure teen geamortiseerde koste getoon deur van die effektiewerente-metode gebruik te maak.
1.23 Voorsienings
Voorsienings word erken wanneer:
• die Groep ’n huidige regs- of konstruktiewe verpligting as gevolg van gebeure in die verlede het;
• dit meer waarskynlik is dat ’n uitvloei van ekonomiese voordele vereis sal word om die verpligting te vereffen; en
• die bedrag betroubaar geraam is.
Voorsienings word gemeet teen die huidige waarde van die uitgawes wat na verwagting vereis gaan word om die verpligting te
vereffen, gemeet volgens ’n voorbelaste koers wat huidige markomstandighede van die tydwaarde van geld en die spesifieke
risiko van die verpligting weerspieël. Die toename in die voorsiening as gevolg van die verloop van tyd word as ’n rente-uitgawe
erken.
1.24 Finansiële waarborge
’n Finansiële waarborg-kontrak is ’n kontrak wat vereis dat die waarborggewer spesifieke betalings maak aan die houer van
die waarborg as vergoeding vir ’n verlies as gevolg van ’n gespesifiseerde debiteur se wanbetaling wanneer skuld betaalbaar

1.24 Finansiële waarborge (vervolg)
32
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
was. Finansiële waarborge word aanvanklik teen billike waarde waardeer. Daarna word dit waardeer teen:
• die bedrag bepaal in terme van IAS 37 Voorsienings,Voorwaardelike verpligtinge en Voorwaardelike bates; en
• die bedrag aanvanklik erken minus, indien van toepassing, kumulatiewe amortisasie erken in terme van IAS 18 Inkomste.
1.25 Inkomste-erkenning
Inkomste behels die billike waarde van die vergoeding ontvang of ontvangbaar vir die verkoop van goedere en dienste in die
gewone loop van die Groep se aktiwiteite. Inkomste word getoon teen netto van belasting op toegevoegde waarde en
kortings en afslag. Inkomste word soos volg erken:
a) Verkope van goedere
Verkope van goedere word erken wanneer die Groep produkte aan die kliënt gelewer het, die kliënt die produkte aanvaar het
en verhaalbaarheid van die betrokke debiteur redelik seker is.
b) Verkope van dienste
Verkope van dienste word in die rekenpligtige tydperk waarin die dienste gelewer word erken, deur verwysing na voltooiing
van die spesifieke transaksie, geraam op die grondslag van die werklike diens gelewer in verhouding tot die totale dienste wat
gelewer gaan word.
c) Finansieringsinkomste
Finansieringsinkomste word op ’n tydverhoudingsgrondslag volgens die effektiewerentekoers-metode erken. Wanneer waardedaling
ten opsigte van ’n debiteur plaasvind, verminder die Groep die drabedrag na die verhaalbare bedrag, synde die
geraamde toekomstige kontantvloei verdiskonteer teen die oorspronklike effektiewe rentekoers van die instrument en gaan
hy voort om die diskonto as finansieringsinkomste te erken. Finansieringsinkomste op lenings ten opsigte waarvan waardedaling
plaasgevind het, word erken deur die oorspronklike effektiewe rentekoers te gebruik.
d) Dividendinkomste
Dividendinkomste word erken wanneer die reg om betaling te ontvang, vasgestel is.
e) Opbergingsinkomste
Die opbergingsinkomste word erken oor die termyn van lewering van die gars en soos die koste aangegaan word.
1.26 Dividende verklaar
Dividende verklaar aan die Groep se aandeelhouers word as ’n verpligting erken in die tydperk waarin die dividende deur die
Direksie goedgekeur word.
1.27 Rehabilitasiekoste
Voorsiening word gemaak vir rehabilitasiekoste en verwagte opgelope laste, gebaseer op die Groep se raming van omgewings-
en wetlike vereistes, om die netto huidige waarde te toon van die huidige verwagte koste om die versteuring aan die
omgewing soos op balansstaatdatum te herstel. Die voorsiening word gekapitaliseer as deel van mynbates en ooreenkomstig
gedepresieer. Jaarlikse verhogings in voorsienings word gedeel tussen finansieringskoste verwant aan die verandering in die
netto huidige waarde van die voorsiening, inflasionêre verhogings in die voorsieningsraming en restourasiekoste verwant aan
die addisionele omgewingsversteuring wat plaasgevind het.

1.27 Rehabilitasiekoste (vervolg)
33
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die geraamde toekomstige rehabilitasielas is as waarborg verskaf deur Eerste Nasionale Bank aan die Departement van
Minerale en Energie. Dit is moontlik dat die raming van die rehabilitasielas kan verander as gevolg van veranderinge in
regulasies of ramings van koste.
1.28 Items van ’n kapitale aard
Items van ’n kapitale aard wat in die Inkomstestaat openbaar word, word afsonderlik openbaar aangesien dit nie geag word
deel van die Groep se handelsbedryfsaktiwiteite te wees nie. Ingesluit in items van ’n kapitale aard is kapitaalwinste en -verliese
gerealiseer op nie-bedryfsbates, waardestygings en/of waardedalings afgeskryf en/of teruggeskryf op nie-bedryfsbates.
1.29 Winsbonus
Die Direksie kan, indien hulle van mening is dat daar voldoende wesensverdienste is, ’n winsbonus goedkeur vir uitkering aan
kliënte wat deur hulle aankope die Groep in staat gestel het om ’n goeie wesensverdienste te behaal. Die winsbonus word
jaarliks oorweeg en goedgekeur volgens die uitsluitlike diskresie van die Direksie.
1.30 Besigheidsamevoegings
Die koste van verkryging word gemeet as die billike waarde van die bates wat verkry is, ekwiteitsinstrumente wat uitgereik
is of laste wat op die datum van verkryging oorgeneem word, plus koste wat regstreeks aan die verkryging toegeskryf kan
word. Identifiseerbare bates verkry en laste en voorwaardelike aanspreeklikhede aangeneem in ’n besigheidsamevoeging word
aanvanklik teen billike waarde op verkrygingsdatum gemeet, ongeag die omvang van enige minderheidsbelang.
Die surplus van die koste van verkryging bo die billike waarde van die netto bates van die besigheid wat verkry is, word as
klandisiewaarde teboekgestel. Indien die koste van verkryging minder is as die billike waarde van die netto bates van die besigheid
wat verkry is, word die verskil direk in die Inkomstestaat erken.
1.31 Buitelandse valuta
a) Funksionele en rapporteringsgeldeenheid
Items word in die finansiële state ingesluit deur gebruikmaking van die geldeenheid van die primêre ekonomiese omgewing
waarin die entiteit handel dryf (“die funksionele geldeenheid”). Die gekonsolideerde finansiële state word aangebied in Suid-
Afrikaanse Rand (“R”), wat die Groep se funksionele- en rapporteringsgeldeenheid is.
b) Transaksies en saldo’s
Buitelandsevaluta-transaksies word omgereken na die funksionele geldeenheid deur gebruikmaking van die heersende wisselkoers
op die transaksiedatum. Winste en verliese voortspruitend uit die aflossing van sodanige transaksies en van die
omskakeling van monetêre bates en aanspreeklikhede gedenomineer in buitelandse valuta, word erken in die Inkomstestaat,
behalwe wanneer die winste of verliese uitgestel word in ekwiteit as kwalifiserende kontantvloeiskanse. Sodanige saldo’s word
op jaareinde teen die heersende wisselkoerse omgeskakel.
1.32 Transaksies onder gemeenskaplike beheer
’n Besigheidsamevoeging van entiteite of besighede onder gemeenskaplike beheer is ’n besigheidsamevoeging waar al die
entiteite of besighede wat gekombineer word uiteindelik beheer word deur dieselfde party of partye beide voor en na die
besigheidsamevoeging en waar daardie beheer nie tydelik van aard is nie.
Ingevolge die Standpunt, is die keuse in vorige periodes uitgeoefen om transaksies onder gemeenskaplike beheer rekeningkundig
te verantwoord ingevolge IFRS 3, Besigheidsamevoegings. Verwys aantekening 1.30.

1.33 Kritiese rekeningkundige aannames en oordeel
34
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Ramings en aannames word voortdurend geëvalueer en is gebaseer op historiese ondervinding en ander faktore, insluitende
verwagtinge van toekomstige gebeure wat redelik is onder die omstandighede.
Die Groep maak ramings en aannames aangaande die toekoms. Die gevolglike rekeningkundige ramings mag moontlik nie, volgens
definisie, ooreenstem met die werklike resultate nie. Aannames en skattings, wat ’n wesenlike risiko het om ’n wesenlike aansuiwering
tot die drabedrag van bates en laste binne die volgende finansiële jaar tot gevolg te hê, word hieronder bespreek:
Lewensduur en reswaarde van vaste bates en ontasbare bates
Bestuur hersien die lewensduur en reswaarde van vaste bates en toepaslike ontasbare bates op ’n jaarlikse grondslag en
aanpassings word gemaak soos toepaslik. Bestuur gebruik hul ervaring, oordeel en aannames in die proses om lewensduur en
reswaarde te bepaal.
Waardedaling van silo’s
Bestuur doen ’n waardedalingstoets op die silo’s en silotoerusting van die Groep ten einde die verhaalbare waarde van die
silo’s as ’n afsonderlike kontantgenererende eenheid te bepaal. Dit kan aanleiding gee tot ’n waarde-aanpassing op drawaardes
soos geopenbaar in aantekening 4.
Die volgende aannames is gebruik tydens die berekening:
• Verdiskonteerde kontantvloei-metode is gebruik om die waardasie te doen;
• Aangepaste GSI-standaardkoste per ton is gebruik as basis vir koste;
• 6-jaar gemiddelde tonnemaat is gebruik as basis vir volumes;
• 50% van koring op dagtarief en dagtarief-opberging duur gemiddeld 45 dae (2008: 50 dae); en
• Verdiskonteringskoers 15,75% (na belasting) (2008: 17,64%).
Die volgende is indikators wat aanleiding kan gee tot ’n waardedalingstoets en uiteindelike terugskrywing van die
vorige tydperke se waardedalings/-stygings:
• Rentekoersveranderinge;
• Wesenlike veranderinge in oesopbrengste;
• Ekonomiese omstandighede; en
• Alternatiewe graanopbergingsmoontlikhede.
Waardedaling van kliënteverhoudinge
Kliënteverhoudinge ten opsigte van die versekeringsbesigheid is aan die einde van die finansiële periode waarin die bate
verkry is, deur ’n spesialiswaardeerder oorweeg vir waardedaling deur van die vryekontantvloei-metode gebruik te maak. Die
totale versekeringsbesigheid is as ’n kontantgenererende eenheid geïdentifiseer vir waardedalingstoetse. Bestuur sal in toekomstige
periodes kliënte-verhoudinge vir waardedaling oorweeg deur van soortgelyke metodes gebruik te maak.
Waardedaling van klandisiewaarde
Klandisiewaarde ten opsigte van die versekeringsbesigheid is aan die einde van die finansiële periode waarin die bate verkry
is, deur ’n spesialiswaardeerder oorweeg vir waardedaling deur van die vryekontantvloei-metode gebruik te maak. Die totale
versekeringsbesigheid is as ’n kontantgenererende eenheid geïdentifiseer vir waardedalingstoetse. Bestuur sal in toekomstige
periodes klandisiewaarde vir waardedaling oorweeg deur van soortgelyke metodes gebruik te maak.

1.33 Kritiese rekeningkundige aannames en oordeel (vervolg)
Waardasie van ongenoteerde beleggings
35
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Wesenlike ongenoteerde beleggings word bereken op grond van die verdiskonteerdekontantvloei-metode deur gebruik te
maak van die mark-rentekoers en ’n risikopremie spesifiek van toepassing op die ongenoteerde beleggings of die jongste
verhandelingspryse waar beskikbaar.
Uitgestelde inkomstebelasting op beskikbaar-vir-verkoop beleggings
Uitgestelde inkomstebelasting word teen 0% voorsien aangesien die metode van verhaling gebruik word. Die inkomste wat
ontvang word uit beskikbaar-vir-verkoop beleggings is dividende wat vrygestel is van belasting.
Waardedaling van debiteure
’n Voorsiening vir waardedaling van handelsdebiteure word daargestel wanneer daar objektiewe bewyse is dat die Groep nie
in staat sal wees om alle bedrae volgens die oorspronklike voorwaardes in te vorder nie. Die voorsieningsbedrag is die verskil
tussen die bate se drabedrag en die huidige waarde van verwagte toekomstige kontantvloeie, verdiskonteer teen die effektiewe
rentekoers.
Bestuur oorweeg die volgende wanneer die beraming van die voorsiening, wat in die Inkomstestaat erken gaan word, gemaak
word:
– Identifisering van spesifieke nie-presterende debiteure
Die voorsiening vir individuele debiteure neem slegs die verskil tussen totale skuld minus sekuriteit en finansiële vermoë van
debiteure in ag. Sekuriteit benodig word aanvanklik vasgestel as deel van die kredietverleningsbeleid en risikoprofiel van die
debiteur.
– Hersiening van die verhaalgeskiedenis van sekuriteite
Bestuur hersien die verhaalbaarheid van sekuriteite gebaseer op vorige ondervinding en mag die sekuriteit afwaards aanpas.
Die tekort sal lei tot ’n toename in die voorsiening benodig.
Leenkoste-kapitalisering
Die Groep het besluit om sy rekeningkundige beleid te verander om voorsiening te maak vir die kapitalisering van leenkoste.
Die Groep is van mening dat daar minstens ’n drie-maande-periode op graanprodukte moet verloop voordat hierdie produkte
in ’n verkoopbare toestand is, bv. op moutgars is daar ’n dormansie-periode voor ontkieming nodig en by saad is daar ’n
dormasie-periode, skoonmaak en chemiese behandelingproses. Die Groep aanvaar voorts dat op ander bates ’n tydperk van
ses maande moet verloop voordat leenkoste gekapitaliseer gaan word.
Voorsiening van verouderde voorraad
Die voorsiening vir verouderde voorraad word deurlopend deur Bestuur op die onderskeie segmente van voorraad in die
Groep volgens ’n omsetsnelheid-metode bereken en dienooreenkomstig aangepas. Implemente word individueel deur Bestuur
oorweeg vir voorsiening vir verouderde voorraad.
Na-aftrede mediese voordeel
Verwys na aantekening 22 vir besonderhede van berekeninge en aannames.

1.33 Kritiese rekeningkundige aannames en oordeel (vervolg)
Surplus op werknemervoordeel-pensioenfonds
36
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die Groep se beleid is om alle winste en verliese soos dit ontstaan in die Inkomstestaat te erken. Die oordeel van die
toedeling van enige surplusse en tekorte berus by die Raad van Trustees, soos op daardie tydstip aangestel.
Die volgende voordeelverbetering wat aan Bestuurslede toegeken is wat nie aan ander lede toegeken is nie, is gerapporteer:
Tydperk 1 Augustus 1982 tot 1 Junie 1986:
Volgens die waardasieverslag van 1 Augustus 1982 was daar geen onderskeid tussen die voordele waarop Bestuurslede
geregtig was teenoor die voordele waarop ander lede geregtig was nie.
Volgens die gekonsolideerde Reëls van die Fonds soos op 1 Junie 1986 is sommige wysigings sedert 1982 aangebring.
Die wysigings sou ’n verhoging in die verstreke diensverpligting van sekere lede veroorsaak het. Die surplus in die Fonds het
dienooreenkomstig verminder, in die veronderstelling dat ’n ooreenstemmende bedrag nie in die Fonds inbetaal is om dit te
finansier nie. Die addisionele verstreke diensverpligting kwalifiseer dus as ’n onbehoorlike aanwending van surplus.
Aansporingskema
Die billike waarde van werknemersdienste ontvang in ruil vir kontant-vereffende aandeel-gebaseerde betaling word bepaal
deur die billike waarde van die opsie te bereken. Verwys na aantekening 25 vir aannames gebruik in hierdie berekening.
Mynlisensie
Die mynlisensie moet in 2009 hernu word. Bestuur is van mening dat die aansoek om hernuwing van die lisensie suksesvol
sal wees. Die myn se bates is dus oor die bates se verwagte nuttige lewensduur gedepresieer, en nie oor die oorblywende
lewensduur van die lisensie nie.
Verdienste per aandeel en segmentverslagdoening
Die Maatskappy se aandele word nie aan die algemene publiek oor die toonbank verhandel nie, maar word beperk tot ’n
spesifieke groepering deur die Maatskappy se Statute. Bestuur is van mening dat die vereiste om verdienste per aandeel en
segmentverslagdoening te openbaar, nie van toepassing op die Maatskappy is nie.
Tussentydse finansiële verslagdoening
Een van die filiale in die Groep, wat ’n beduidende invloed op die Groep se syfers het, se bedryfsaktiwiteite is nie eweredig
versprei deur die loop van die jaar nie, maar vind siklies plaas. In die lig hiervan het die Groep vrystelling van die Registrateur
van Maatskappye ontvang om nie tussentydse finansiële verslagdoening toe te pas nie.

2. Nuwe standpunte en interpretasies
Standpunte, interpretasies en wysigings aan gepubliseerde standpunte nog nie effektief nie, maar reeds toegepas.
• IAS 23 (AC 114) “(Revised), Borrowing Costs” (effektief vanaf 1 Januarie 2009). Die vernaamste hersiening van die vorige
IAS 23 is die verwydering van die opsie om leenkoste onmiddellik af te skryf as ’n uitgawe, indien die leenkoste aan ’n
spesifieke bate gekoppel kan word wat ’n wesenlike tydperk neem om gereed te kry vir gebruik of verkoop. Die Groep
het besluit om hierdie standpunt reeds vir die huidige jaar toe te pas. Die oorgangsbepaling van IAS 23 bepaal dat kapitalisering
slegs gedoen mag word vanaf die datum wat die standpunt in werking getree het of die datum waarop die Groep
besluit het om die standpunt vroeg te aanvaar. Geen terugwerkende aanpassing moet dus aan die finansiële resultate
gedoen word nie.
Standpunte, interpretasies en wysigings aan gepubliseerde standpunte nog nie effektief nie.
Die volgende standpunte, interpretasies en wysigings aan standpunte is van toepassing op die Groep se toekomstige rekeningkundige
periodes.
• IAS 1 (AC 101) “(Revised), Presentation of Financial Statements” (effektief vanaf 1 Januarie 2009). Die doelwit van die
standpunt is om die basis van voorbereiding vir finansiële state voor te skryf ten eine te verseker dat dit vergelykbaar is
met die finansiële state van vorige periodes asook ander entiteite. Die Groep sal hierdie wysiging toepas vir alle periodes
wat begin op of na 1 Maart 2009.
• IAS 27 (AC 132) “(Revised), Consolidated and Separate Financial Statements” (effektief vanaf 1 Julie 2009). Die hoofdoelwit
van die standpunt is om die alternatiewe vir die verantwoording van filiale in die gekonsolideerde finansiële state
en vir die verantwoording van beleggings in die afsonderlike finansiële state van die houermaatskappy, te verminder. Die
Groep sal hierdie wysiging toepas vir alle periodes wat begin op of na 1 Maart 2009.
• IFRS 2 (wysiging) “Amendment to IFRS 2 Share-Based Payment:Vesting Conditions and Cancellations” (effektief vanaf
1 Januarie 2009). IFRS 2 (gewysig) gee uitsluitsel daaroor dat slegs diensvoorwaardes en prestasievoorwaardes vestigings
omstandighede daarstel. Dit spesifiseer ook dat, waar daar ’n kansellasie plaasvind òf deur die entiteit òf deur ander
partye, die rekeningkundige hantering van sodanige kansellasie dieselfde moet wees. Bestuur het die impak op die Groep
oorweeg en is van mening dat hierdie standpunt slegs ’n invloed kan hê op die langtermynaansporingskema van die
Uitvoerende Direkteure. Die Groep sal hierdie wysiging toepas vir alle periodes wat begin op of na 1 Maart 2009.
• IFRS 1 en IAS 27 (wysigings) “Amendments to IFRS 1 First-Time Adoption of International Financial Reporting Standards
and IAS 27 Consolidated and Separate Financial Statements: Cost of an Investment in a Subsidiary, Jointly Controlled
Entity or Associate”. Die wysiging maak voorsiening vir entiteite wat die standpunt vir die eerste keer toepas, dat hulle ’n
geagte koste kan gebruik om die aanvanklike koste van beleggings in filiale, gesamentlike beheerde entiteite en verwante
maatskappye in die afsonderlike finansiële state te meet. Hierdie geagte koste is óf billike waarde óf die drabedrag onder
vorige rekeningkundige praktyk. Die wysigings vereis dat, wanneer ’n nuwe houermaatskappy in ’n herorganisasie gevorm
word, die nuwe houermaatskapy die koste van sy belegging in die vorige houermaatskappy moet meet as die drabedrag
van sy aandeel van die ekwiteitsitems van die vorige houermaatskappy op die datum van die herorganisasie. Die wysiging
maak voorsiening vir entiteite wat die standaard vir die eerste keer toepas. Die Groep sal hierdie wysiging toepas vir alle
periodes wat begin op of na 1 Maart 2009.
• IFRS 3 (AC 140) “(Revised), Business combinations” (effektief vanaf 1 Julie 2009). IFRS 3 stel nuwe vereistes vir erkennings
en openbaarmaking ten einde die relevansie, betroubaarheid en vergelykbaarheid van die inligting wat ’n entiteit in
sy finansiële state oor besigheidskombinasies openbaar, te verbeter. Bestuur het die impak van IFRS 3 “(Revised)”oorweeg
en gevind dat dit wel van toepassing op die Groep se bedrywighede kan wees. Die Groep sal die hersiening van hierdie
standpunt toepas vir periodes wat op of na 1 Maart 2009 begin.
37
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

2. Nuwe standpunte en interpretasies (vervolg)
Standpunte, interpretasies en wysigings aan gepubliseerde standpunte effektief in 2009, maar nie van
toepassing nie
• IFRIC 12 (AC 445), Service concession agreements (effektief vanaf 1 Januarie 2008).
• IFRIC 14 (AC 447),“IAS 19 – The Limit on a Defined Benefit Asset, Minimum Funding Requirements and their Interaction”
(effektief vanaf 1 Januarie 2008).
Standpunte, interpretasies en wysigings aan gepubliseerde standpunte nog nie effektief nie en nie van
toepassing nie
Die volgende standpunte, interpretasies en wysigings aan gepubliseerde standpunte wat verpligtend is vir rekeningkundige
periodes wat op of na 1 Maart 2009 begin, behoort nie van toepassing te wees op die Groep se toekomstige rekeningkundige
periodes nie:
• IFRS 8 (AC 145),“Operating Segments” (effektief vanaf 1 Januarie 2009). IFRS 8 vereis dat ’n entiteit ’n bestuursbenadering
volg vir verslagdoening oor die finansiële prestasie van segmente. IFRS 8 verskaf ook vereistes rondom die openbaarmaking
van inligting oor ’n entiteit se bedryfsegmente, produkte en dienste, geografiese areas waar dit besigheid doen
asook die entiteit se beduidende kliënte. IFRS 8 is tans nie van toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IFRIC 13 (AC 446),“Customer Loyalty Programmes” (effektief vanaf 1 Julie 2008). IFRIC 13 verskaf riglyne vir die
rekeningkundige hantering vir entiteite wat lojaliteitskrediete aan kliënte toeken wat sekere ander goedere of dienste
koop. IFRIC 13 is tans nie van toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IAS 32 en IAS 1 (wysiging),“Disclosure of financial statements: Puttable financial instruments and obligations arising from
liquidation” (effektief 1 Januarie 2009). Die wysiging is tans nie van toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IAS 39 (AC 133),“Cash flow hedge regarding expected intergroup transactions” (effektief vanaf 1 Julie 2009). Die wysiging
is tans nie van toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IFRIC 15 (AC 448),“Agreement to property development” (effektief vanaf 1 Januarie 2009). Die wysiging is tans nie van
toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IFRIC 16 (AC 449),“Hedges of an investment in a foreign operation” (effektief vanaf 1 Oktober 2008). Die wysiging is tans
nie van toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IFRIC 17 (AC 450),“Distribution of non-cash assets to owners” (effektief vanaf 1 Julie 2009). Die wysiging is tans nie van
toepassing op die Groep se bedrywighede nie.
• IFRIC 18 (AC 451),“Transfer of assets from clients” (effektief vanaf 1 Julie 2009). Die wysiging is tans nie van toepassing
op die Groep se bedrywighede nie.
• IAS 39 en IFRS 7,“Amendments to IAS 39 – Financial Instruments: Recognition and Measurement and IFRS 7 Financial
Instruments: Disclosures – Reclassification of Financial Assets” Die wysiging is tans nie van toepassing op die Groep en sy
bedrywighede nie.
38
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

3. Finansiëlerisikobestuur
Finansiëlerisikofaktore
Die Groep se aktiwiteite stel hom bloot aan ’n verskeidenheid van finansiële risiko’s:
39
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
(a) markrisiko (insluitende prysrisiko en valutarisiko) en kontantvloei- en billike waarde rentekoersrisiko;
(b) kredietrisiko; en
(c) likiditeitsrisiko
Die Groep se oorkoepelende risikobestuursprogram fokus op die onvoorspelbaarheid van finansiële markte en poog om
potensiële ongunstige uitwerkings op die Groep se finansiële prestasie tot die minimum te beperk.
Bestuur is verantwoordelik vir die Groep se risikobestuur en identifiseer, evalueer en verskans finansiële risiko’s waar nodig in
noue samewerking met die Groep se bedryfseenhede. Die Direksie verskaf beginsels vir oorkoepelende risikobestuur sowel
as ’n geskrewe beleid wat spesifieke areas, soos wisselkoersrisiko, rentekoersrisiko, kredietrisiko, die gebruik van afgeleide
finansiële instrumente en nie-afgeleide finansiële instrumente en die belegging van surpluslikiditeit dek.
(a) Markrisiko (insluitende prysrisiko en valutarisiko) en kontantvloei- en billike waarde rentekoersrisiko
(i) Wisselkoersrisiko
Een filiaal in die Groep voer produkte vanaf die buiteland in en is blootgestel aan wisselkoersrisiko wat ontstaan uit verskeie
valutablootstellings, hoofsaaklik die VSA dollar, Britse pond en Euro. Wisselkoersrisiko ontstaan wanneer invoere van produkte
teen ’n ander wisselkoers realiseer as waarteen die bestelling plaasgevind het vir produkte wat reeds teen ’n ooreengekome
prys gekontrakteer is.
Die filiaal se funksionele geldeenheid is ZAR en Bestuur het ’n beleid opgestel wat bepaal hoe die filiaal se wisselkoersrisiko
bestuur moet word. Om die wisselkoersrisiko te bestuur, gebruik die filiaal wisselkoersverskansingsinstrumente wat aangegaan
word wanneer bepaalde wisselkoersvlakke bereik word. Die wisselkoersverskansingsinstrumente word met ’n finansiële instelling
gesluit.
Op 28 Februarie 2009, indien die wisselkoers met R1 verander het, sal die effek op wins na belasting R110,722 wees
(2008: R nul). Verwys na aantekening 32 vir wisselkoersverskille gedurende 2009.
(ii) Prysrisiko
Die Groep is blootgestel aan kommoditeite-prysrisiko as gevolg van kommoditeite wat as voorraad gehou word. Verliese sal
gely word indien die netto realiseerbare waarde laer as die kosprys van die kommoditeite daal.
Op jaareinde, indien die kommoditeitsprys met R1 versterk/verswak het, met al die ander veranderlikes wat konstant gehou
word, sou die na-belaste wins vir die jaar laer/hoër gewees het, soos volg:
Kommoditeite 2009 2008
R’000 R’000
Chemiese middels 18 11
Voer 179 276
Kunsmis 8 18
Brandstof 189 473
Saad 3 2
397 780
Die Groep is blootgestel aan ekwiteitsekuriteite-prysrisiko as gevolg van beleggings wat deur die Groep gehou word en op
die Balansstaat as beskikbaar-vir-verkoop en nie-bedryfsbates gehou-vir-verkoop geklassifiseer word. Ekwiteit sal toeneem/
afneem as gevolg van enige winste/verliese op ekwiteitsekuriteite wat geklassifiseer word as beskikbaar-vir-verkoop beleggings
en nie-bedryfsbates gehou-vir-verkoop.

3. Finansiëlerisikobestuur (vervolg)
40
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Op jaareinde, indien die ekwiteitsekuriteite-prys met R1 versterk/verswak het, met al die ander veranderlikes wat
konstant gehou word, sou die volgende billikewaarde-aanpassings plaasgevind het:
Ekwiteitsekuriteit 2009 2008
R’000 R’000
Pioneer Foods Beperk 16,747 16,747
Ander 2 2
(iii) Kontantvloei- en billikewaarde-rentekoersrisiko
16,749 16,749
Die Groep se inkomste- en bedryfskontantvloei is tot ’n mindere mate afhanklik van veranderings in markrentekoerse. Die
rentekoers van huurkoopkontrakte waar die Groep die verskaffer ten opsigte van huurkoopbates is, word by die ontstaan van
die huurkoopkontrak vasgestel en word aangepas met heersende markrentekoerse.
Die Groep se kontantvloei-rentekoersrisiko ontstaan uit kontant en kontantekwivalente, en langtermyn- en korttermynlenings.
Lenings toegestaan teen veranderlike koerse stel die Groep bloot aan kontantvloeirentekoersrisiko.
Op jaareinde, indien die rentekoers met 100 basispunte versterk/verswak het teenoor die onderskeie geldeenhede, met al
die ander veranderlikes wat konstant gehou word, sou die na-belaste wins vir die jaar R259,744 (2008: R294,779) hoër/laer
gewees het, hoofsaaklik as gevolg van veranderlike rentekoersveranderinge.
(b) Kredietrisiko
Die Groep se kredietrisiko ontstaan as gevolg van kredietblootstelling aan landbou, groothandel- en kleinhandeldebiteure,
kontant en kontantekwivalente en deposito’s by banke. Deurlopende kredietevaluerings word van die finansiële posisies,
vorige ondervindings en ander faktore van sodanige debiteure individueel uitgevoer, asook die vestiging van geskikte sekuriteite,
ooreenkomstig ’n formele kredietbeleid wat deurlopend geherevalueer word om veranderings in risiko’s in ag te neem.
Die Groep se kontant en kontantekwivalente word geplaas by hoëkredietkwaliteit finansiële instellings.
Kredietfasiliteit
Saldo
R’000 R’000
28 Februarie 2009
Kontant en kontantekwivalente 37,000 30,627
29 Februarie 2008
Kontant en kontantekwivalente 37,000 78,571
ABSA se kredietwaardasie deur Moody’s in Februarie 2009 was Aa, wat beoordeel word as ’n hoë kwaliteit en wat onderworpe
is aan baie lae kredietrisiko. ABSA se kredietwaardasie deur Fitch in Maart 2009 was AA, wat beoordeel word as ’n
baie hoë kredietkwaliteit met ’n baie lae verwagting van kredietrisiko. Fitch se waardasie dui op ’n baie sterk vermoë om
finansiële verpligtings te finansier en hierdie vermoë is nie wesenlik beïnvloedbaar deur toekomstige gebeure nie.
(c) Likiditeitsrisiko
Omsigtige likiditeitsrisikobestuur impliseer die instandhouding van toereikende kontant en bemarkbare sekuriteite, die beskikbaarheid
van befondsing deur middel van ’n toereikende hoeveelheid goedgekeurde kredietfasiliteite en die vermoë om
markposisies volkome te ontbondel. As gevolg van die dinamiese aard van die onderliggende besighede, beoog Bestuur om
befondsingsaanpasbaarheid te handhaaf deur goedgekeurde kredietlyne beskikbaar te hou.

3. Finansiëlerisikobestuur (vervolg)
41
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Binne Tussen 1 Meer as Totaal
1 jaar & 5 jaar 5 jaar
Aflossingskedule:
28 Februarie 2009
R’000 R’000 R’000 R’000
Afbetalingsverkoopsooreenkomste 5,204 21,224 1,500 27,928
Lenings 253,696 65,317 – 319,013
Handels- en ander krediteure 114,399 – – 114,399
Na-aftrede mediese verpligtinge 1,336 11,391 – 12,727
374,635 97,932 1,500 474,067
29 Februarie 2008
Afbetalingsverkoopsooreenkomste 5,279 22,310 5,043 32,632
Lenings 423,557 83,302 – 506,859
Handels- en ander krediteure 139,632 1,128 – 140,760
Na-aftrede mediese verpligtinge 1,233 11,184 – 12,417
569,701 117,924 5,043 692,668
Hierdie bedrae sal gefinansier word uit kontant en kontantekwivalente van R30,626,681 (2008: R78,570,950), goedgekeurde
fasiliteite van R552,021,000 (2008: R587,000,000) waarvan R374,937,486 (2008: R256,226,777) beskikbaar is, asook die realisering
van ander bedryfsbates.
Kapitaal-risikobestuur
Die Groep se doelwit met die bestuur van kapitaal is om te verseker dat die Groep voortbestaan as ’n lopende saak om oor
die vermoë te beskik om opbrengste aan aandeelhouers en ander belanghebbendes te voorsien en om ’n optimale kapitaalstruktuur
te onderhou wat die koste van kapitaal verlaag.
Om in staat te wees om die kapitaalstruktuur te onderhou of aan te pas, mag die Groep die waarde van die dividende wat aan
aandeelhouers betaal word aanpas, nuwe aandele uitreik of bates verkoop om skuld te delg.
Die eie kapitaal-verhouding vir 2009 en 2008 onderskeidelik, is soos volg:
R’000 R’000
Totale kapitaal en reserwes 778,551 785,808
Totale bates 1,289,312 1,516,445
Eie kapitaal-verhouding 60% 52%
Billikewaarde-raming
Die billike waarde van finansiële instrumente wat in aktiewe markte verhandel word, soos beursverhandelde afgeleide instrumente
en verhandelings- en beskikbaar-vir-verkoop sekuriteite, word teen gekwoteerde markpryse op die balansstaatdatum
gebaseer. Die gekwoteerde markprys wat gebruik word vir finansiële bates wat deur die Groep gehou word, is die heersende
aanbodprys. Die gepaste gekwoteerde markprys vir finansiële laste is die heersende vraprys.
Die billike waarde van finansiële instrumente wat nie in aktiewe markte verhandel word nie, word bepaal deur waardasietegnieke
te gebruik. Die Groep gebruik sy oordeel om ’n seleksie te maak van verskillende metodes en maak hoofsaaklik
aannames wat gebaseer word op markomstandighede wat heers op die balansstaatdatum. Ander tegnieke, soos geraamde
verdiskonteerde kontantvloei, word gebruik om billike waarde te bepaal vir beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates wat nie in
aktiewe markte verhandel word nie.
Daar word veronderstel dat die nominale waarde min geraamde waarde-aanpassings van debiteure en krediteure die billike
waarde reflekteer. Die billike waarde van finansiële laste word, met die oog op openbaarmaking, geraam deur die toekomstige
kontraktuele kontantvloei teen die heersende markrentekoers, wat vir soortgelyke finansiële instrumente vir die Groep
beskikbaar is, te verdiskonteer.

4. Eiendom, aanleg en toerusting
42
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Groep 2009 2008
Koste / Opgehoopte Dra- Koste / Opgehoopte Dra-
Waardasie waardever- waarde Waardasie waardever- waarde
mindering & mindering &
waardedaling waardedaling
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Grond en geboue
Masjinerie, motorvoertuie
89,790 (14,078) 75,712 90,096 (13,525) 76,571
en toerusting 163,106 (52,451) 110,655 157,060 (57,419) 99,641
Totaal 252,896 (66,529) 186,367 247,156 (70,944) 176,212
Rekonsiliasie van eiendom, aanleg en toerusting – Groep – 2009
Opening- Toevoeg- Toevoegings Verkope Oorplasings Ander, Waardever- Waarde- Totaal
saldo ings en deur besig- veranderinge, mindering styging
leenkoste heidsame- bewegings
gekapitaliseer voegings
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Grond en geboue
Masjinerie, motor-
76,571 2,984 – – (2,843) – (2,139) 1,139 75,712
voertuie en toerusting 99,641 18,562 232 (1,089) 2,579 (13) (10,029) 772 110,655
176,212 21,546 232 (1,089) (264) (13) (12,168) 1,911 186,367
Rekonsiliasie van eiendom, aanleg en toerusting – Groep – 2008
Opening- Toevoegings Toevoegings Verkope Oorplasings Waarde- Waarde- Totaal
saldo en leen- deur- ver- styging
koste besigheidsame- mindering
gekapitaliseer voegings
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Grond en geboue
Masjinerie, motor-
58,112 3,619 17,066 – (1,050) (1,824) 648 76,571
voertuie en toerusting 83,121 22,593 2,759 (189) – (9,075) 432 99,641
141,233 26,212 19,825 (189) (1,050) (10,899) 1,080 176,212
Aanleg en toerusting met ’n boekwaarde van R52,854,640 (2008: R54,744,198) dien as sekuriteit vir die afbetalingsverkoopsooreenkomste
(Aantekeninge 23 en 24).
Die grond en geboue met ’n boekwaarde van R16,495,569 (2008: R16,915,658) dien as sekuriteit vir ’n verbandlening vanaf
ABSA Bank (Aantekening 23).
Daar is ’n verband van R5,000,000 oor die grond met ’n boekwaarde van R814,416 (2008: R718,624) geregistreer ten gunste
van FirstRand Bank Beperk. Die verband dien as sekuriteit vir die afbetalingsverkoopsooreenkomste (Aantekeninge 23 en 24).
Grond en geboue met ’n boekwaarde van R7,850,698 (2008: R6,699,345) dien as sekuriteit van R8,000,000 oor ’n termynlening
vanaf ABSA Bank (Aantekening 23).
Grond en geboue met ’n boekwaarde van R3,351,914 (2008: R3,627,231) dien as sekuriteit vir ’n verband van R2,100,000 ten
gunste van ABSA Bank as sekuriteit vir ’n oortrokke fasiliteit (Aantekening 18).
Daar is ’n algemene notariële verband oor vaste bates (uitgesluit grond en geboue) ten bedrae van R14,741,078
(2008: R11,898,276) ten gunste van ’n ABSA-verband (Aantekening 23).
Die registers met volledige besonderhede van grond en geboue is vir insae deur aandeelhouers of hul gevolmagtigdes beskikbaar
by die geregistreerde kantore van die onderskeie maatskappye.

4. Eiendom, aanleg en toerusting (vervolg)
43
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Ingesluit in toevoegings en leenkoste gekapitaliseer, is leenkoste gekapitaliseer ten bedrae van R nul (2008: R1,230,000), wat
toeskryfbaar is aan afbetalingsverkoopsooreenkomste spesifiek aangegaan ten opsigte van kwalifiserende bates (Aantekening 33).
Die verhaalbare bedrag van die kontant-genererende eenhede (silo-geboue) word bereken gebaseer op waarde-in-gebruik.
Vir hierdie berekeninge word huidige resultate en aannames gebruik (verwys Aantekening 1.33). Beweging in waardestygings/dalings
word by items van ’n kapitale aard in die Inkomstestaat ingesluit.
Die toename in die waarde van silomasjinerie en -geboue word beperk tot die waarde waarmee die silomasjinerie en -geboue
voorheen onderworpe was aan waardedalings. Die terugskrywing in die waardedaling van die silomasjinerie en -geboue word
toegeskryf aan hoër kommoditeitspryse en beter as verwagte oeste.
Op jaareinde, indien die opbrengskoers met 100 basispunte versterk/verswak het, met al die ander veranderlikes wat konstant
gehou word, sou die na-belaste wins R499,646 laer/R369,213 hoër gewees het, hoofsaaklik as gevolg van veranderlike rentekoersveranderinge.
Op jaareinde, indien die gemiddelde tonnemaat met 10 persent toegeneem/afgeneem het, met al die ander veranderlikes wat
konstant gehou word, sou die wins vir die jaar R369,213 hoër/R1,142,177 laer gewees het, hoofsaaklik as gevolg van veranderlike
tonne opgeberg as gevolg van veranderinge in klimaat en opbrengste behaal.
Op jaareinde, indien die verskillende tariewe met 10 persent verhoog/verlaag het, met al die ander veranderlikes wat konstant
gehou word, sou die na-belaste wins vir die jaar R369,213 hoër/R4,356,516 laer gewees het, hoofsaaklik as gevolg van veranderlike
tariewe.
Op jaareinde, indien die koste met 10 persent verhoog/verlaag het, met al die ander veranderlikes wat konstant gehou word, sou
die na-belaste wins vir die jaar R3,212,338 laer/R369,213 hoër gewees het, hoofsaaklik as gevolg van veranderlike insetkoste.
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Geboue
Opgehoopte waardevermindering (13,786) (12,094) – –
Opgehoopte waardedaling (293) (1,431) – –
(14,079) (13,525) – –
Aanleg en toerusting
Opgehoopte waardevermindering (52,230) (56,439) – –
Opgehoopte waardedaling (220) (979) – –
5. Beleggingseiendom
(52,450) (57,418) – –
Groep 2009 2008
Koste / Opgehoopte Dra- Koste / Opgehoopte Dra-
Waardasie depresiasie waarde Waardasie depresiasie waarde
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Beleggingseiendom 7,598 (535) 7,063 7,859 (577) 7,282
Rekonsiliasie van beleggingseiendom – Groep – 2009
Begin- Verkope Oorplasings Waardever- Totaal
saldo mindering
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Beleggingseiendom 7,282 (218) 29 (30) 7,063
Rekonsiliasie van beleggingseiendom – Groep – 2008
Beleggingseiendom 7,375 (1,111) 1,050 (32) 7,282

5. Beleggingseiendom (vervolg)
44
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Bestuur ag die billike waarde van beleggingseiendom R11,996,177 op 28 Februarie 2009 (2008: R14,224,632) te wees. Bestuur
neem die jongste verkoopswaardes, ouderdom van die eiendom en algemene markomstandighede in ag met die berekening
van die billike waarde van beleggingseiendom.
Die huurinkomste verdien uit beleggingseiendom beloop R1,176,303 (2008: R711,121) vir die jaar. Huurinkomste uit besigheidspersele
wat onder beleggingseiendom gehou word, word kontraktueel bepaal en enige veranderings in die huurinkomste
word deur die kontrakte bepaal. Huurinkomste op woonhuise word bepaal na aanleiding van markpeilings wat deur onafhanklike
eiendomsagente gedoen word. Direkte bedryfsuitgawes opgeloop deur beleggingseiendom wat huurinkomste verdien,
beloop R307,004 (2008: R1,030,176). Direkte bedryfsuitgawes opgeloop deur beleggingseiendom verteenwoordig werklike
uitgawes aangegaan vir reparasies en instandhouding van beleggingseiendom.
Die registers met volledige besonderhede van grond en geboue is vir insae deur aandeelhouers of hul gevolmagtigdes beskikbaar
by die geregistreerde kantore van die onderskeie maatskappye.
6. Ontasbare bates
Groep 2009 2008
Koste / Opgehoopte Dra- Koste / Opgehoopte Dra-
Waardasie amortisasie & waarde Waardasie amortisasie & waarde
waardedaling waardedaling
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Handelsmerke en mineraalregte 49,026 (3,579) 45,447 49,026 (2,291) 46,735
Sagteware 3,528 (1,327) 2,201 2,216 (1,577) 639
Kliënteverhoudinge 25,760 (3,677) 22,083 23,384 (2,326) 21,058
Klandisiewaarde 53,215 – 53,215 50,614 – 50,614
Produkontwikkeling 621 (124) 497 621 (62) 559
Totaal 132,150 (8,707) 123,443 125,861 (6,256) 119,605
Rekonsiliasie van ontasbare bates – Groep – 2009
Begin- Toe- Toevoegings Uitgestelde Oor- Amortisasie Totaal
saldo- voegings deur besig- belasting met plasings en waardeheidsame-
besigheid- daling
voegings samevoegings
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Handelsmerke en mineraalregte 46,735 – – – – (1,288) 45,447
Sagteware 639 1,887 – – 231 (556) 2,201
Kliënteverhoudinge 21,058 – 2,376 – – (1,351) 22,083
Klandisiewaarde 50,614 – 3,855 118 – (1,372) 53,215
Produkontwikkeling 559 – – – – (62) 497
119,605 1,887 6,231 118 231 (4,629) 123,443
Rekonsiliasie van ontasbare bates – Groep – 2008
Begin- Toevoegings Toevoegings Amortisasie Totaal
saldo deur besig- en
heidsamevoegings
waardedaling
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Handelsmerke en mineraalregte 37,337 – 10,381 (983) 46,735
Sagteware 716 114 – (191) 639
Kliënteverhoudinge 15,217 – 6,784 (943) 21,058
Klandisiewaarde 15,229 – 35,386 (1) 50,614
Produkontwikkeling – 621 – (62) 559
68,499 735 52,551 (2,180) 119,605

6. Ontasbare bates (vervolg)
Handelsmerke
45
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Amortisasie word afgeskryf na die Inkomstestaat en word ingesluit onder ander bedryfsuitgawes. Waardedaling word afgeskryf
na die Inkomstestaat en word ingesluit onder items van ’n kapitale aard.
Mineraalregte
Amortisasie word afgeskryf na die Inkomstestaat en word ingesluit onder ander bedryfsuitgawes. Waardedaling word afgeskryf
na die Inkomstestaat en word ingesluit onder items van ’n kapitale aard.
Sagteware
Amortisasie word afgeskryf na die Inkomstestaat en word ingesluit onder ander bedryfsuitgawes. Waardedaling word afgeskryf
na die Inkomstestaat en word ingesluit onder items van ’n kapitale aard.
Kliënteverhoudinge
Amortisasie word afgeskryf na die Inkomstestaat en word ingesluit onder ander bedryfsuitgawes. Waardedaling word afgeskryf
na die Inkomstestaat en word ingesluit onder items van ’n kapitale aard.
Produkontwikkelingskoste
Die ontasbare bate vir produkontwikkelingskoste bestaan uit koste wat aangegaan is in die huidige jaar ten opsigte van
Promeal (Edms) Bpk vir alle ontwikkelling van ’n nuwe lyn produkte en sluit in alle koste wat aangegaan is met die ontwikkeling
van resepte en ook die toetsing van die nuwe produkte. Alle ontwikkelingskoste spruit voort uit interne ontwikkeling.
Amortisasie word afgeskryf na die Inkomstestaat en word ingesluit onder ander bedryfsuitgawes. Waardedaling word afgeskryf
na die inkomstestaat en word ingesluit onder items van ’n kapitale aard.
Waardedalingstoets vir ontasbare bates
Bestuur het die klandisiewaarde, kliënteverhoudings, handelsmerke en mineraalregte vir moontlike waardedaling beoordeel
deur ondersoek in te stel na indikators wat moontlik daarop kan dui dat waardedaling plaasgevind het.
Klandisiewaarde, kliënteverhoudinge, handelsmerke en mineraalregte bekom in besigheidsamevoegings word geallokeer, by
verkryging, na die kontant-genererende eenhede (KGE’s) waar daardie KGE’s na verwagting voordeel sal trek uit die besigheidsamevoeging.
Die drawaarde van klandisiewaarde, kliënteverhoudinge, handelsmerke en mineraalregte is geallokeer soos volg:
Klandisie- Handels- Kliënte- Mineraalwaarde
merke verhoudinge regte
R’000 R’000 R’000 R’000
Versekeringsagentskap-besigheid 685 - 337 –
Promeal (Edms) Bpk 15,228 11,105 13,557 –
Bontebok Lime Works (Edms) Bpk – – – 24,695
Boltfast (Edms) Bpk 37,301 5,022 8,189 –
Toyota Bredasdorp agentskap – 4,625 – –
53,214 20,752 22,083 24,695

6. Ontasbare bates (vervolg)
46
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die verhaalbare bedrag van ’n KGE word vasgestel gebaseer op waarde-in-gebruik berekeninge. Vir hierdie berekeninge word
gebruik gemaak van kontantvloeiprojeksies gebaseer op finansiële begrotings wat ’n periode van vyf jaar dek, soos goedgekeur
deur Bestuur. Kontantvloeie buite die vyf-jaar periode word geëkstrapoleer deur gebruikmaking van die verwagte groeikoerse
soos hieronder aangedui.
Bestuur het klandisiewaarde, kliënteverhoudinge, handelsmerke en mineraalregte beoordeel en gevind dat waardedaling
slegs plaasgevind het op die klandisiewaarde van die Toyota Bredasdorp agentskap. Bestuur het die drawaarde van die Toyota
Bredasdorp agentskap se klandisiewaarde aangepas met R1,372,224 na ’n drawaarde van R nul. Hierdie waardedalingsverlies is
bereken deur die vergelyking van die drawaarde van die KGE met die waarde-in-gebruik van die KGE.
Sleutelaannames gebruik vir waarde-in-gebruik berekeninge:
Versekeringsagentskap-besigheid Klandisie- Kliëntewaarde
verhoudinge
Gemiddelde toename in omset per jaar 7% – 11% 7% – 11%
Gemiddelde VVRBDA-toename per jaar 25% – 38% 25% – 38%
Gemiddelde VVRBDA-marge 26% – 94% 26% – 94%
Verdiskonteringskoers (na belasting) 16,36% 16,36%
Risikopremie 1,46% 1,46%
Groeikoers 4% 4%
Waardedalingstoetsing vir die versekeringsagentskap-besigheid is bereken deur onafhanklike eksterne waardasie-spesialiste.
Begrote omset en VVRBDA-marges is gebaseer op Bestuur se verwagtinge vir markontwikkeling en eksterne waardasiespesialiste
se kennis van die industrie. Die groeikoers gebruik verteenwoordig die langtermyn-groeikoers gebaseer op vooruitgeskatte
inflasiekoerse. Die verdiskonteringskoers verteenwoordig ’n nabelaste koers gebaseer op die Groep se geweegde
gemiddelde koste van kapitaal.
’n Redelike moontlike verandering in bogenoemde sleutelaannames waarop Bestuur hul berekening van die verhaalbare bedrag
gebaseer het, sal nie veroorsaak dat die drabedrag die verhaalbare bedrag oorskry nie.
Promeal (Edms) Bpk Handels- Kliëntemerke
verhoudinge
Groei in bruto wins vir die jaar 10% 10%
Verdiskonteringskoers (na belasting) 14,90% 14,90%
Groeikoers 5,25% 5,25%
Bestuur het die begrote bruto marges vasgestel, gebaseer op gewese prestasie en sy verwagtinge vir markontwikkeling. Die
groeikoers wat gebruik word, verteenwoordig die langtermyn-groeikoers gebaseer op vooruitgeskatte inflasiekoerse. Die
verdiskonteringskoers verteenwoordig ’n na-belaste koers gebaseer op die Groep se geweegde gemiddelde koste van kapitaal.
Die volgende verandering in bogenoemde sleutelaannames waarop Bestuur hul berekening van die verhaalbare bedrag
gebaseer het, sal tot gevolg hê dat die drabedrag die verhaalbare bedrag soos volg oorskry:
• ’n Toename in die verdiskonteringskoers (na belasting) van 2,10%;
• n Afname in groeikoers van 3,45%; en
• ’n Afname in groei in bruto wins per jaar van 1,70%.
Bontebok Lime Works (Edms) Bpk Mineraalregte
Groei in bruto wins per jaar 13%
Verdiskonteringskoers (na belasting) 14,90%
Groeikoers 5,25%

6. Ontasbare bates (vervolg)
47
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Bestuur het die begrote bruto marges vasgestel, gebaseer op gewese prestasie en sy verwagtinge vir markontwikkeling. Die
groeikoers wat gebruik word, verteenwoordig die langtermyn-groeikoers gebaseer op vooruitgeskatte inflasiekoerse. Die
verdiskonteringskoers verteenwoordig ’n na-belaste koers gebaseer op die Groep se geweegde gemiddelde koste van kapitaal.
Die volgende verandering in bogenoemde sleutelaannames waarop Bestuur hul berekening van die verhaalbare bedrag
gebaseer het, sal tot gevolg hê dat die drabedrag die verhaalbare bedrag soos volg oorskry:
• ’n Toename in die verdiskonteringskoers (na belasting) van 0,30%;
• ’n Afname in groeikoers van 0,45%; en
• ’n Afname in groei in bruto wins per jaar van 0,40%.
Boltfast (Edms) Bpk Klandisie Handels- Kliëntewaarde
merke verhoudinge
Groei in bruto wins per jaar 8% 8% 8%
Verdiskonteringskoers (na belasting) 14,90% 14,90% 14,90%
Groeikoers 5,25% 5,25% 5,25%
Bestuur het die begrote bruto marges vasgestel, gebaseer op gewese prestasie en sy verwagtinge vir markontwikkeling. Die
groeikoers wat gebruik word, verteenwoordig die langtermyn-groeikoers gebaseer op vooruitgeskatte inflasiekoerse. Die
verdiskonteringskoers verteenwoordig ’n na-belaste koers gebaseer op die Groep se geweegde gemiddelde koste van kapitaal.
’n Redelike moontlike verandering in bogenoemde sleutelaannames waarop Bestuur hul berekening van die verhaalbare bedrag
gebaseer het, sal nie veroorsaak dat die drabedrag die verhaalbare bedrag oorskry nie.
Toyota Bredasdorp agentskap Handelsmerke
Groei in bruto wins per jaar 15,50%
Verdiskonteringskoers (na belasting) 14,90%
Groeikoers 5,25%
Bestuur het die begrote bruto marges vasgestel, gebaseer op gewese prestasie en sy verwagtinge vir markontwikkeling. Die
groeikoers wat gebruik word, verteenwoordig die langtermyn-groeikoers gebaseer op vooruitgeskatte inflasiekoerse. Die
verdiskonteringskoers verteenwoordig ’n na-belaste koers gebaseer op die Groep se geweegde gemiddelde koste van kapitaal.
Die volgende verandering in bogenoemde sleutelaannames waarop Bestuur hul berekening van die verhaalbare bedrag
gebaseer het, sal tot gevolg hê dat die drabedrag die verhaalbare bedrag soos volg oorskry:
• ’n Toename in die verdiskonteringskoers (na belasting) van 0,20%;
• ’n Afname in groeikoers van 0,29%; en
• ’n Afname in groei in bruto wins per jaar van 0,30%
7. Finansiële bates volgens kategorie
Die rekeningkundige beleid vir finansiële instrumente is op die onderstaande lynitems toegepas.
Leninge en Beskikbaar-vir- Totaal
debiteure verkoop beleggings
Groep – 28 Februarie 2009 R’000 R’000 R’000
Beskikbaar-vir-verkoop beleggings – 394,143 394,143
Handels- en ander debiteure 347,939 – 347,939
Bedryfslenings 2,864 – 2,864
Kontant en kontantekwivalente 30,627 – 30,627
381,430 394,143 775,573

7. Finansiële bates volgens kategorie (vervolg)
48
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Lenings en Beskikbaar-vir- Totaal
debiteure verkoop beleggings
Groep – 29 Februarie 2008 R’000 R’000 R’000
Beskikbaar-vir-verkoop beleggings – 476,257 476,257
Handels- en ander debiteure 303,080 – 303,080
Bedryfslenings 2,423 – 2,423
Kontant en kontantekwivalente 78,571 – 78,571
384,074 476,257 860,331
Maatskappy – 28 Februarie 2009
Bedryfslenings 26 – 26
Maatskappy – 29 Februarie 2008
Bedryfslenings 26 – 26
8. Finansiële laste volgens kategorie
Die rekeningkundige beleid vir finansiële instrumente is op die onderstaande lynitems toegepas.
Ander finansiële Totaal
verpligtinge
Groep - 28 Februarie 2009 R’000 R’000
Langtermynlenings en afbetalingsverkoopsooreenkomste 88,040 88,040
Korttermynlenings en afbetalingsverkoopsooreenkomste 258,900 258,900
Handels- en ander krediteure 114,399 114,399
Na-aftrede mediese verpligting 12,727 12,727
474,066 474,066
Groep – 29 Februarie 2008
Langtermynlenings en afbetalingsverkoopsooreenkomste 110,655 110,655
Korttermynlenings en afbetalingsverkoopsooreenkomste 428,835 428,835
Handels- en ander krediteure 140,760 140,760
Na-aftrede mediese verpligting 12,417 12,417
Oortrokke bank 531 531
9. Finansiële instrumente – kredietkwaliteit
693,198 693,198
Die kredietkwaliteit van die finansiële bates wat nie buite terme is en waarop geen waardedaling gemaak is nie, kan vasgestel
word met verwysing na die historiese inligting.
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Handelsdebiteure
Nuwe kliënte 26,035 13,320 – –
Huidige kliënte met geen wanbetalingsgeskiedenis nie 253,934 227,899 – –
Totale handelsdebiteure 279,969 241,219 – –

9. Finansiële instrumente – kredietkwaliteit (vervolg)
49
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Kontant en kontantekwivalente
ABSA Bank 29,077 76,625 – –
Eerste Nasionale Bank – 426 – –
Bankdeposito’s 395 371 – –
Ander 1,154 1,148 – –
Totale kontant en kontantekwivalente 30,626 78,570 – –
ABSA se kredietwaardasie deur Moody’s in Februarie 2009 was Aa, wat beoordeel word as ’n hoë kwaliteit en wat onderworpe
is aan baie lae kredietrisiko. ABSA se kredietwaardasie deur Fitch in Maart 2009 was AA, wat beoordeel word as ’n
baie hoë kredietkwaliteit met ’n baie lae verwagting van kredietrisiko. Fitch se waardasie dui op ’n baie sterk vermoë om
finansiële verpligtings te finansier en hierdie vermoë is nie wesenlik beïnvloedbaar deur toekomstige gebeure nie.
10. Beskikbaar-vir-verkoop beleggings
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Begin van jaar 476,258 550,418 – –
Beleggings (verkoop)/gekoop (23,500) 23 – –
Billikewaarde-aanpassing (58,616) (74,183) – –
394,142 476,258 – –
Oordrag na nie-bedryfsbates gehou-vir-verkoop – (23,500) – –
Beskikbaar-vir-verkoop beleggings bestaan uit die volgende:
394,142 452,758 – –
Genoteerde beleggings
– Maatskappy
• Pioneer Foods Beperk-aandele: 16,747,011 (2008: 16,747,011)
393,555 452,169 – –
Ongenoteerde beleggings
– Koöperasies 34 34 – –
– Maatskappye en ander 30 23,534 – –
– Uitgestelde bonusfondse 523 521 – –
394,142 476,258 – –
Die beskikbaar-vir-verkoop beleggings van een van die filiale is beswaar deur middel van ’n sessie van Pioneer Foods-aandele
ten gunste van die Landbank (aantekening 23).
Die register van beleggings is vir inspeksie by die geregistreerde kantore van die onderskeie maatskappye beskikbaar.
Vir die bepaling van billike waardes van ongenoteerde beleggings verwys na aantekening 1.33.
Bestuur beraam die waarde van ongenoteerde beleggings op R587,160 (2008: R24,088,683).

11. Nie-bedryfsbates gehou-vir-verkoop
50
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
Nie-bedryfsbates geklassifiseer as gehou-vir-verkoop: R’000 R’000 R’000 R’000
Ongenoteerde beleggings
Voorkeuraandele teen kosprys – 22,322 – –
Billikewaarde-aanpassing – 1,178 – –
– 23,500 – –
Die Groep het sy beleggings in voorkeuraandele in The South African Breweries Maltings (Edms) Bpk verkoop en die transaksie
is in die huidige finansiële jaar suksesvol afgehandel.
12. Biologiese bates
2009 2008
Koste / Opgehoopte Dra- Koste / Opgehoopte Dra-
Waardasie depresiasie waarde Waardasie depresiasie waarde
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Groep
Lewende hawe 911 – 911 1,167 – 1,167
Begin- Billike waarde Totaal
saldo aanpassing
R’000 R’000 R’000
Rekonsiliasie van biologiese bates – Groep – 2009
Lewende hawe 1,167 (256) 911
Rekonsiliasie van biologiese bates – Groep – 2008
Lewende hawe 1,141 26 1,167
Die Groep beoefen boerderybedrywighede wat insluit ’n skaapkudde en die verbouing van graangewasse. Koring, skape en
skaapwol word verhandel. Op 28 Februarie 2009 het die Groep 1 646 skape [993 volgroei en 653 lammers]
(2008: 1 555 skape [978 volgroei en 577 lammers]) gehad. Die Groep het die volgende geproduseer, gemeet op punt van oes
teen billike waarde min verkoopskoste, vir die jaar geëindig 28 Februarie 2009:
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Skape 361 26 – –
Wol 217 287 – –
Graan 1,895 1,877 – –
13. Beleggings in filiale – Maatskappy
2,473 2,190 – –
Naam van maatskappy % Aandeel- % Aandeel- Dra- Drahouding
houding bedrag bedrag
2009 2008 2009 2008
Belegging in Overberg Agri Bedrywe (Edms) Bpk 100.00% 100.00% 792 792
Belegging in Overberg Agri Beleggings (Edms) Bpk 100.00% 100.00% 187,504 187,504
Die drabedrag van filiale word na aftrekking van waardedalingsverliese getoon.
Besonderhede van bogenoemde beleggings word in Bylaag A verstrek.
188,296 188,296

14. Uitgestelde belasting
Uitgestelde belasting is bereken op alle tydelike verskille volgens die
aanspreeklikheidsmetode en ’n belastingkoers van 28% (2008: 28%).
Die beweging op die uitgestelde belastingrekening behels die
volgende:
Uitgestelde belastingbate
51
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Rekonsiliasie van uitgestelde belastingbate:
Begin van die jaar
Beweging vir die jaar:
6,874 7,609 – –
– Oorgedra van uitgestelde belastinglas (298) (353) – –
– Belastingverlies – (3,372) – –
– Waardevermindering (1,153) 918 – –
– Voorsienings 1,463 2,220 – –
– Uitgestelde inkomste 115 (89) – –
– Biologiese bates 72 4 – –
– Uitgestelde belastingbate nie voorsien nie* – (63) – –
– Nie-bedryfsbates beskikbaar vir verkoop (1,479) – – –
Einde van die jaar 5,594 6,874 – –
Die saldo is saamgestel uit die volgende:
Berekende aangeslane verlies – 60 – –
Versnelde slytasie (8,783) (6,426) – –
Versnelde amortisasie van ontasbare bates (139) – – –
Biologiese bates (253) (325) – –
Voorsienings 16,005 13,500 – –
Uitgestelde inkomste 243 128 – –
Nie-bedryfsbates beskikbaar vir verkoop (1,479) (63) – –
5,594 6,874 – –
Uitgestelde belastinglas
Rekonsiliasie van uitgestelde belastinglas:
Begin van die jaar
Koersverandering
(28,533) (26,849) – –
– Inkomstestaat
Beweging vir die jaar:
– 490 – –
– Oorgedra na uitgestelde belastingbate 298 353 – –
– Belastingverlies (224) 197 – –
– Waardevermindering 1,361 (849) – –
– Voorsienings 195 1,141 – –
– Aanpassing weens verkoop van bates en laste – 34 – –
– Besigheidsamevoegings (543) (3,050) – –
Einde van die jaar (27,446) (28,533) – –

14. Uitgestelde belasting (vervolg)
52
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Die saldo is saamgestel uit die volgende:
Berekende aangeslane verlies 3,227 3,451 – –
Versnelde slytasie (22,375) (22,941) – –
Versnelde amortisasie van ontasbare bates (10,627) (12,222) – –
Voorsienings 2,329 3,179 – –
(27,446) (28,533) – –
Die uitgestelde belastingbate word erken op die filiale waar van toepassing, aangesien daar na verwagting, soos deur begrotings
aangedui en deur Bestuur goedgekeur, belasbare inkomste sal realiseer.
* Uitgestelde belasting is nie voorsien op filiale waar daar geen verwagting is vir toekomstige belasbare inkomste in die nabye
toekoms nie.
Geen voorsiening vir belasting is gemaak in een van die filiale in die Groep vir 2009 nie, aangesien die filiaal geen belasbare
inkomste het nie. Die beraamde belastingverlies wat beskikbaar is vir verrekening teen toekomstige belasbare inkomste is
R5,132,736 (2008: R568,519).
Uitgestelde belastingbates word erken op enige onaangewende SBM-krediete vir sover dit waarskynlik is dat filiale in die
Groep toekomstige dividende gaan verklaar waarteen die SBM-krediete aangewend kan word. Op jaareinde was die SBMkrediete
van die filiale in die Groep waarop geen uitgestelde belasting voorsien is nie R52,875,582 (2008: R45,435,041).
GROEP MAATSKAPPY
15. Voorraad 2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Werk-in-proses 562 779 – –
Klaarprodukte 12,855 12,490 – –
Handelsvoorraad 126,327 105,489 – –
Grondstowwe 478 143 – –
Graan en ander produkte 43,978 219,119 – –
Verbruiksvoorraad 4,305 3,298 – –
188,505 341,318 – –
Leenkoste ter waarde van R827,266 (2008: R544,374) is gekapitaliseer en ingesluit in die saadwaarde teen ’n rentekoers van
prima min 2.00%. Verwys aantekening 33.
Bestuur het handels-, meganisasie- en saad-voorraad, ingesluit in voorraad, afgeskryf met R4,216,065 (2008: R nul) tot netto
realiseerbare waarde. Die afskrywing word ingesluit onder koste van verkope in die Inkomstestaat.
Bestuur het ’n voorsiening vir waardedaling geskep. Ingesluit in handels- en meganisasie-voorraad, is ’n voorsiening van
R7,246,543 (2008: R6,407,285) vir aanpassing in waarde as gevolg van stadigbewegende voorraad. Die beweging in die voorsiening
word ingesluit onder koste van verkope in die Inkomstestaat.
Daar is ’n algemene notariële verband oor voorraad ten gunste van ABSA Bank (aantekening 23).
Demonstrasievoertuie word getoon teen netto realiseerbare waarde van R529,047 (2008: R1,092,528) en is ingesluit in handelsvoorraad
hierbo.

16. Lenings aan/(vanaf) groepmaatskappye
Filiale
53
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Overberg Agri Bedrywe (Edms) Bpk – – 26 26
Die lening is onverseker, rentevry en het geen terugbetalingsvoorwaardes
nie. Die drawaarde verteenwoordig die billike waarde van die lening.
17. Handels- en ander debiteure
Handelsdebiteure 282,714 216,561 – –
Huurkoopdebiteure 66,544 59,304 – –
Min: Voorsiening vir waardedaling in debiteure (22,603) (19,728) – –
Ander debiteure
326,655 256,137 – –
Suid-Afrikaanse Inkomstediens – BTW 16,821 28,664 – –
Personeellenings 31 69 – –
Vooruitbetalings 1,264 15,546 – –
Diverse 3,168 2,664 – –
347,939 303,080 – –
Min: Langtermyngedeelte van huurkoopdebiteure (45,580) (40,014) – –
Die billike waarde van handels- en ander debiteure is soos volg:
302,359 263,066 – –
Handelsdebiteure 260,251 199,643 – –
Huurkoopdebiteure 66,403 56,496 – –
Ander debiteure 21,285 46,941 – –
Vir kredietkwaliteit van handelsdebiteure verwys na aantekening 9.
347,939 303,080 – –
Die handelsdebiteure, huurkope en ander debiteure wat binne
terme is, beloop: 279,969 241,219 – –
Handels- en ander debiteure wat buite terme is maar nie
voorsien is vir waardedaling nie
Ingesluit in handels- en ander debiteure is rekeninge wat buite terme
is, maar waarop geen voorsiening vir waardedaling gedoen is nie.
Hierdie handelsdebiteure verwys na individuele kliënte wat geen
onlangse geskiedenis van wanbetaling het nie, en beloop: 21,985 5,190 – –
Die ouderdomsontleding van hierdie handels- en ander debiteure
is soos volg:
0 – 30 dae 1,851 728 – –
30 – 60 dae 8,658 2,761 – –
60 – 90 dae 9,378 616 – –
90 dae en ouer 2,098 1,085 – –
21,985 5,190 – –

17. Handels- en ander debiteure (vervolg)
Handels- en ander debiteure voorsien vir waardedaling
54
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Die handelsdebiteure, huurkope en ander debiteure waarop voorsiening
vir waardedalings gedoen is nadat sekuriteite in ag geneem
is, beloop: 47,304 29,457 – –
Daar word verwag dat ’n gedeelte van hierdie debiteure verhaal sal word.
Die ouderdomsontleding van hierdie debiteure is soos volg:
Binne 1 jaar 1,317 997 – –
Tussen 1 en 2 jaar 45,924 28,459 – –
Tussen 2 en 3 jaar 63 – – –
Die Groep besit die volgende tipes sekuriteite wat in ag geneem is
in die bepaling van enige voorsiening vir waardedaling van handelsdebiteure
en huurkoopdebiteure:
47,304 29,456 – –
• Eerste verbande oor eiendom 4,620 5,831 – –
• Tweede verbande oor eiendom 4,413 1,878 – –
• Derde verbande oor eiendom 500 600 – –
• Vierde verbande oor eiendom 150 150 – –
• Notariële verbande 3,162 1,474 – –
• Sessie van aandele 9,387 4,770 – –
• Sessie van graan 4,726 – – –
• Persoonlike waarborge – 2,023 – –
• Huurkoopbates 6,721 2,894 – –
33,679 19,620 – –
Die billike waardes van die sekuriteite is beperk tot die waarde wat die terme oorskry. Die billike waardes van die toepaslike
sekuriteite is bepaal soos uiteengesit in aantekening 3.
Die Groep het ’n beweging in voorsiening van R2,874,707 (2008: R180,279) erken vir waardedaling van handelsdebiteure. Die
individuele waardedaling van handelsdebiteure is ten opsigte van debiteure wat moontlik nie hulle skuld kan delg uit bedryfsaktiwiteite
nie. Die voorsiening vir waardedaling is ingesluit in verkoops- en bemarkingskoste in die Inkomstestaat.
Die Groep het oninbare skulde afgeskryf van R2,742,113 (2008: R115,795). Die afskrywing vir oninbare skulde is ingesluit in
verkoops- en bemarkingskoste in die Inkomstestaat.

17. Handels- en ander debiteure (vervolg)
Bewegings in die voorsienings vir waardedalings van handelsdebiteure en huurkoopdebiteure is soos volg:
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Saldo 1 Maart 19,727 19,548 – –
Besigheidsamevoegings (aantekening 38) – 200 – –
Voorsiening vir waardedaling
Handelsdebiteure en huurkoopdebiteure afgeskryf
13,290 11,559 – –
gedurende die jaar as oninbaar (2,423) (21) – –
Onbenutte bedrae teruggeskryf (7,993) (11,559) – –
Saldo 28 Februarie 22,601 19,727 – –
Die maksimum blootstelling aan kredietrisiko op die verslaggewingsdatum is die billike waarde van elke klas debiteure hierbo
genoem.
Alle huurkoopdebiteure is ontvangbaar binne vyf jaar vanaf die balansstaatdatum. Die effektiewe rentekoers van die huurkoop-debiteure
is gekoppel aan die Landbank-koers plus ’n persentasiepunt, gegrond op die debiteure se risiko-profiel. Die
vervaldatums van huurkope is soos volg:
Kapitaal
FinansieringskostePaaiemente
Op 28 Februarie 2009 R’000 R’000 R’000
Binne een jaar 20,981 7,766 28,938
Tussen 1 en 2 jaar 18,628 5,095 23,914
Tussen 2 en 3 jaar 13,914 2,822 16,878
Tussen 3 en 4 jaar 9,740 1,206 10,983
Tussen 4 en 5 jaar 3,282 357 3,718
66,545 17,246 84,431
Op 29 Februarie 2008
Binne een jaar 19,290 6,879 26,186
Tussen 1 en 2 jaar 13,810 4,824 18,634
Tussen 2 en 3 jaar 11,994 2,960 14,953
Tussen 3 en 4 jaar 8,816 1,438 10,254
Tussen 4 en 5 jaar 5,395 512 5,970
Die effektiewe rentekoers op die debiteure is soos volg:
• Teen swewende rentekoerse van 15,86% (2008: 14,66%).
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
59,305 16,613 75,997
Handelsdebiteure ten bedrae van R261,436,273 (2008: R206,870,839) dien as kollateraal ten gunste van die Landbank. Die
Landbank verskaf ’n produksie-lening met ’n oortrokke fasiliteit wat rente dra soos van tyd tot tyd deur die Landbank bepaal
(tans 12,00% [2008: 12,50%]). Indien die Groep nie by die terme van die produksielening bly nie, het die Landbank die reg
om kontantvloei van die handelsdebiteure te vorder en/of ander sekuriteite op te roep (verwys aantekening 23) om die
uitstaande bedrag te delg. Indien die terme van die produksielening nagekom word, gaan die Groep voort om die handelsdebiteure
te vorder en nuwe handelsdebiteureskuld as kollateraal aan te bied. In terme van die kredietbeleid moet persone
versekering uitneem om die skuld te delg in die geval van dood. Die versekeringspolisse is gesedeer aan die Groep. Die
versekeringspolisse is ook aan die Landbank sedeer as sekuriteit vir die lenings (verwys aantekening 23).
Daar is ook ’n sessie op handelsdebiteure van R31,324,011 (2008: R27,193,725) ten gunste van die ABSA-banklenings. Die
banklenings dra rente soos van tyd tot tyd bepaal, en tans is die rentekoers prima min 1,00% (aantekening 23).
55

GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
18. Kontant en kontantekwivalente R’000 R’000 R’000 R’000
Kontant en kontantekwivalente bestaan uit:
Banksaldo’s en kontant voorhande 30,134 77,846 – –
Korttermyn-bankdeposito’s 433 671 – –
Aanvraagdeposito’s 60 54 – –
Bankoortrekking – (531) – –
30,627 78,040 – –
Bedryfsbates 30,627 78,571 – –
Bedryfslaste – (531) – –
30,627 78,040 – –
Oortrokke fasiliteite by ABSA Bank ten bedrae van R3,671,000 is verseker deur twee verbande oor eiendom ten bedrae van
R1,750,000 (aantekening 4), ’n onbeperkte algemene sessie oor vaste bates (uitgesluit grond en geboue) (aantekening 4) en ’n
sessie oor debiteure (aantekening 17).
Die Groep het ’n oortrokke bankfasiliteit met ABSA Bank wat onverseker is. Die fasiliteite dra rente soos van tyd tot tyd
bepaal deur ABSA Bank (tans 14,00% – 15,50% [2008: 12,50% – 14,50%]).
Die effektiewe rentekoers op banksaldo’s en korttermyn-bankdeposito’s is soos volg:
Teen swewende rentekoerse: % % % %
Banksaldo’s 0,00 – 5,50 0,00 – 5,00 0 0
Korttermyn-bankdeposito’s 0,00 – 11,12 0,00 –11,20 0 0
19. Lopende belasting
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Huidige belastingbate
Inkomstebelasting 1,856 3,655 – –
Huidige belastinglas
Inkomstebelasting 2,558 1,293 – –
20. Bedryfslenings
• Agri Mega 1,012 – – –
• Rand Aksep Bank 1,786 – – –
• EM Hasselbach – 2,383 – –
• Realty 1 66 40 – –
Agri Mega:
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
2,864 2,423 – –
Hierdie lening is onverseker, dra rente teen primakoers (tans 14,00%) en is terugbetaalbaar in 116 gelyke maandelikse
paaiemente van R15,774, met die laaste paaiement betaalbaar op 27 Oktober 2018. Die drawaarde verteenwoordig die billike
waarde van die lening.
56

20. Bedryfslenings (vervolg)
Rand Aksep Bank:
Die Groep het ’n fasiliteit in terme van ’n Milldoor-kontrak met Rand Aksep Bank en The South African Breweries Maltings
(Edms) Bpk vir die finansiering en lewering van moutgars en die moutgars dien as sekuriteit (aantekening 15). Die bedrag
verteenwoordig die finale afrekening op die vorige jaar se fasiliteit, is onverseker en dra rente teen prima min 2,35%.
EM Hasselbach:
Die lening is onverseker, rentevry en het geen terugbetalingsvoorwaardes nie. Die drawaarde verteenwoordig die billike
waarde van die lening.
Realty 1:
Die lening is onverseker, rentevry en het geen terugbetalingsvoorwaardes nie. Die drawaarde verteenwoordig die billike
waarde van die lening.
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Nie-bedryfsbates 960 – – –
Bedryfsbates 1,904 2,423 – –
21. Aandelekapitaal
2,864 2,423 – –
Gemagtig
10 000 000 gewone aandele van 15 sent elk (2008: 10 000 000
gewone aandele van 15 sent elk) 1,500 1,500 1,500 1,500
Uitgereik
8 388 583 gewone aandele van 15 sent elk (2008: 8 388 583
gewone aandele van 15 sent elk) 1,258 1,258 1,258 1,258
Aandelepremie 187,064 187,064 187,064 187,064
Tesourie-aandele (1,309) (1,309) – –
22. Na-aftrede mediese verpligting
Na-aftrede mediese voordele is betaalbaar aan ’n spesifieke
groepering van deelnemende voormalige en huidige werknemers.
187,013 187,013 188,322 188,322
Verpligting soos op balansstaatdatum:
Na-aftrede mediese verpligting 12,727 12,417 – –
Korttermyn-deel van verpligting (1,336) (1,233) – –
Langtermyn-deel van verpligting 11,391 11,184 – –
Koste in die Inkomstestaat erken:
Na-aftrede mediese verpligting 1,537 611 – –
22.1 Na-aftrede mediese verpligting – Voormalige werknemers
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Na-aftrede mediese voordele is betaalbaar aan ’n spesifieke groepering van deelnemende voormalige werknemers. Op
jaareinde was die getal lede bestaande uit voormalige werknemers 76 (2008: 76).
57

22. Na-aftrede mediese verpligting (vervolg)
Beweging in die verpligting erken in die Balansstaat:
58
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Netto verpligting aan die begin van die jaar 11,935 12,632 – –
Netto uitgawe in die Inkomstestaat erken 1,595 325 – –
Bydraes deur die werkgewer (1,072) (1,022) – –
Netto verpligting aan die einde van die jaar 12,458 11,935 – –
Korttermyn-deel van verpligting (1,192) (1,072) – –
Langtermyn-deel van verpligting 11,266 10,863 – –
Die bedrae erken in die Inkomstestaat is soos volg:
Rente betaal 946 1,011 – –
Aktuariële verlies/(wins) op verpligting 649 (686) – –
Totale Inkomstestaat-beweging 1,595 325 – –
Hoof-aktuariële aannames:
Diskontokoers: 8.07% 8.30% – –
Inflasiekoers 4.27% 4.77% – –
Mediesekoste-inflasie 8.14% 8.14% – –
Aftreeouderdom 65/60 65/60 – –
Sensitiwiteitsanalise van na-aftrede mediese verpligting vir voormalige werknemers:
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Effek van inflasiekoersverhoging/verlaging van 1,00% op die verpligting
Effek van na-aftrede sterfdatumverhoging/verlaging van 1 jaar
1,034 1,109 – –
(2008: 1 jaar) op die verpligting 413 397 – –
22.2 Na-aftrede mediese verpligting – Huidige werknemers
Na-aftrede mediese voordele is betaalbaar aan ’n spesifieke
groepering van deelnemende huidige werknemers. Op jaareinde was
die getal lede wat huidige werknemers is 27 (2008: 29).
Beweging in die verpligting erken in die Balansstaat:
Netto verpligting aan die begin van die jaar 482 502 – –
Netto uitgawe in die Inkomstestaat erken (57) 286 – –
Bydraes deur die werkgewer (155) (306) – –
Netto verpligting aan die einde van die jaar 270 482 – –
Korttermyn-deel van verpligting (144) (161) – –
Langtermyn-deel van verpligting 126 321 – –

22. Na-aftrede mediese verpligting (vervolg)
59
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
Die bedrae erken in die Inkomstestaat is soos volg: 2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Beweging in die verpligting met diensbeëindiging van lede (57) 286 – –
Nie-bedryfsbates (11,391) (11,184) – –
Bedryfsbates (1,336) (1,233) – –
(12,727) (12,417) – –
Op 1 Maart 2005 is die verpligting van 49 lede in diens uitgekoop. Instede van aftreesubsidie of mediese skema-bydraes, is ’n
vasgestelde bedrag in gelyke maandelikse paaiemente oor die korter van ses jaar of die oorblywende jare tot aftrede betaalbaar.
Die vasgestelde bydrae verskil per individu en bydraes word onmiddellik beëindig met onttrekking, afsterwe,
ongeskiktheid of vroeë aftrede.
Die aktuariële waardasie bereken in 2005 is gedoen deurdat die huidige waarde van die verpligting bereken is met inagneming
van ’n verdiskonteringskoers, sterftesyfer en onttrekkings. Bestuur bereken jaarliks die verpligting met inagneming van die
aannames wat in die vorige waardasies gebruik is.
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
23. Lenings
Banklenings
• Landbankproduksielening 177,084 146,250 – –
• Rand Aksep Bank – 184,523 – –
• Ander 72,950 90,803 – –
Aandeelhouerslenings 68,979 85,283 – –
319,013 506,859 – –
Die Groep het Landbankproduksielenings met ’n oortrokke fasiliteit wat rente dra soos van tyd tot tyd deur die Landbank
bepaal (tans 12,00% [2008: 12,50%]).
Die Landbanklening is verseker deur graan en ander produkte (verwys aantekening 15), ’n sessie van Pioneer Foods Beperkaandele
(verwys aantekening 10), ’n beswaring van handelsdebiteure ten bedrae van R261,436,273 (2008: R206,870,839)
(verwys aantekening 17), sessie van die versekeringskontrak (verwys aantekening 17) en borgakte van Overberg Agri Beperk.
Die Groep het banklenings wat terugbetaalbaar is in maandelikse paaiemente oor termyne wat wissel tussen sewe en
10 jaar. Die banklenings is verseker deur ’n sessie oor debiteure (aantekening 17), ’n verband oor eiendom (aantekening 4), ’n
algemene notariële verband oor alle vaste bates (aantekening 4), uitsluitende die grond en geboue en voorraad, en beperkte
borgstelling in die Groep van R67,000,000. Die banklenings dra rente soos van tyd tot tyd bepaal en die rentekoers is tans
prima plus 1,00%.
Die aandeelhouerslenings verteenwoordig deposito’s gemaak deur aandeelhouers en lede van Overberg Agri Beperk en is
onverseker. Die aantal deposito’s beloop 110 in 2009 (2008: 109) Die fasiliteit dra rente soos van tyd tot tyd bepaal [tans
11,00% (2008: 11,50%)]. Die lenings is betaalbaar op aanvraag.
Beperkte borgstelling van R5 miljoen is verskaf vir skulde van Promeal (Edms) Bpk, sessie van leningsrekening ingesluit.
’n Lening vanaf ABSA Bank is verseker deur borgskap van ’n medefiliaal, ’n verband oor grond en geboue vir R8,000,000
(verwys aantekening 4) en ’n sessie van die brandversekering. Die lening dra rente teen 13,00% (2008: 13,50%) en is betaalbaar
in maandelikse paaiemente van R89,786 (2008: R92,939), met die finale paaiement op 1 November 2017.

25. Lenings (vervolg)
60
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
Die Groep se blootstelling aan rentekoersaanpassings en kontraktuele
hernuwingsdatums op die balansstaatdatum is soos volg:
R’000 R’000 R’000 R’000
Binne 1 jaar 246,063 416,056 – –
1 tot 2 jaar – – – –
246,063 416,056 – –
Die Groep se totale leningsfasiliteite tot hul beskikking beloop
R552,021,000 (2008: R578,000,000).
Die Groep het die volgende onaangewende leningsfasiliteite, teen
wisselende rentekoerse en wat jaarliks hernubaar is, tot sy beskikking:
Leningsfasiliteite verskaf deur finansiële instellings 374,937 256,227 – –
24. Afbetalingsverkoopsooreenkomste
Minimum verskuldigde betalings
– binne een jaar 8,229 9,019 – –
– binne twee tot vyf jaar 26,741 30,575 – –
– na vyf jaar 1,562 5,468 – –
36,532 45,062 – –
Min: toekomstige finansieringskoste (8,604) (12,430) – –
Huidige waarde van minimum betalings verskuldig 27,928 32,632 – –
Huidige waarde van minimum betalings verskuldig
– binne een jaar 5,204 5,279 – –
– binne twee tot vyf jaar 21,224 22,310 – –
– na vyf jaar 1,500 5,043 – –
27,928 32,632 – –
Nie-bedryfslaste 22,724 27,353 – –
Bedryfslaste 5,204 5,279 – –
27,928 32,632 – –
Die afbetalingsverkoopsooreenkomste ten opsigte van vaste bates is terugbetaalbaar in 12 tot 84 maandelikse paaiemente.
Die paaiemente neem af soos bestaande ooreenkomste verval. Tans wissel die rentekoers tussen 13,30% en 15,10%
(2008: 11,44% en 13,50%). Daar is ’n bedrag van R651,330 (2008: R651,330) vooruitbetaal by Wesbank.
Die drawaarde van die lang- en korttermynlenings is ongeveer gelykstaande aan die billike waarde daarvan.

25. Handels- en ander krediteure
61
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Handelskrediteure 68,662 107,571 – –
Suid-Afrikaanse Inkomstediens – BTW 828 742 – –
Ouditgelde 2,694 2,106 – –
Ander krediteure 356 291 – –
Opgelope uitgawes:
• Verlof 3,912 3,736 – –
• Winsbonus 4,130 6,250 – –
• Prestasievergoedingskema 8,571 7,223 – –
• Ander 14,778 8,436 – –
Aansporingskema 1,161 1,128 – –
Glyskaal-opgraderingsverpligting 1,581 – – –
Uitgestelde inkomste 7,726 3,277 – –
114,399 140,760 – –
Min: Langtermyngedeelte van aansporingskema – (1,128) – –
Aansporingskema
114,399 139,632 – –
Die Groep bedryf ’n kontantgebaseerde aansporingskema wat gebaseer is op denkbeeldige aandele wat kan uitkeer indien
daar ’n styging in die waarde, soos bepaal in die aansporingskema, is. Die aansporingskema behels 100,000 denkbeeldige
aandele vir die periode van die skema. Enige berekende toename in die waarde van die denkbeeldige aandele word in die
Inkomstestaat as administrasiekoste erken. Vestiging vind plaas oor drie jaar op 1 Maart 2010.
Die aansporingskema behels dat daar ’n toekenningsbedrag bepaal word wat aan die einde van die termyn betaal word. Die
toekenningsbedrag word bereken met verwysing na die aandele van Overberg Agri Beperk deur die beweging in die geweegde
aandeelverhandelingswaarde tussen die toekenningsdatum en die geweegde aandeelverhandelingswaarde op die vestigingsdatums
te bepaal.
Sleutelaannames in die model gebruik:
Geweegde aandeelwaarde per aandeel op toekenningsdatum R 35,00
Geweegde aandeelwaarde per aandeel op balansstaatdatum R 44,87
Verdiskonteringskoers 8,32%
Die opgelope verpligting in terme van die skema word op ’n tydbasis voorsien teen inkomste. Deelnemers aan die skema
moet in diens van die Groep wees op die vestigingsdatum. Uitbetalings onder die aansporingskema is onderworpe aan voorwaardes
soos deur die Direksie bepaal.
Uitgestelde inkomste
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Uitgestelde inkomste verwys na silotariewe en garsheffings gehef in die huidige finansiële jaar, wat slegs in die volgende finansiële
jaar sal toeval soos die graankoste aangegaan word.

26. Voorsienings vir verpligtinge
62
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Beginsaldo
Beweging in
Inkomstestaat –
Nuwe voorsienings
Totaal
Rekonsiliasie van voorsienings vir verpligtinge – Groep – 2009 R’000 R’000 R’000
Rehabilitasie van myngrond 219 – 219
Pensioenfonds-surplusaanwending 7,392 (1,795) 5,597
Versekeringsagentskap-besigheid-verpligting – 874 874
7,611 (921) 6,690
Rekonsiliasie van voorsienings – Groep – 2008
Rehabilitasie van myngrond 178 41 219
Pensioenfonds-surplusaanwending 5,944 1,448 7,392
Pensioenfonds-surplusaanwending
6,122 1,489 7,611
Die bedrag verteenwoordig die verwagte verpligting, volgens aktuariële waardasie rakende die onbehoorlike aanwending van
pensioenfonds-surplusse in die verlede, volgens die geprojekteerdekontantwaarde-metode. Die aktuaris se aanname is dat die
opbrengs wat gebruik behoort te wees die opbrengs van die portefeulje is waar die surplus werklik belê is. Vir die huidige jaar
aanvaar die aktuaris dat die surplus belê is in ’n kontantportefeulje waar daar minimum risiko is. In vorige finansiële periodes
was die aktuaris se aanname dat die surplusse belê was in portefeuljes met meer risiko.
Rehabilitasie van myngrond
Voorsiening is gemaak vir die rehabilitasie van die myn-area, gebaseer op tegniese advies en Bestuur se ramings. Die rehabilitasieproses
gaan voort en uitgawes word ingesluit by bedryfsuitgawes soos dit aangegaan word. Die voorsiening is vir die
oopmyn-gedeelte wat nie tans gerehabiliteer kan word nie.
Versekeringsagentskap-besigheid
Die bedrag verteenwoordig die verwagte verpligting, volgens eksterne waardasie, rakende ’n besigheidsamevoeging en word
aanvanklik erken teen verdiskonteerde billike waarde op die verkrygingsdatum.
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Langtermyn-verpligting 1,093 219 – –
Korttermyn-verpligting 5,597 7,392 – –
6,690 7,611 – –
27. Inkomste
Verkoop van goedere 1,396,151 1,076,009 – –
Lewering van dienste 48,691 44,997 – –
1,444,842 1,121,006 – –
Inkomste sluit in voorraadverkope, silodiensheffings, arbeid verkoop, dienste gelewer en kommissie op korttermynversekering
ontvang.

28. Rente-inkomste
63
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Rente gehef op handels- en ander debiteure 34,126 23,379 – –
Rente gehef op huurkope 5,115 4,397 – –
Rente gehef op gars 16,995 10,349 – –
Rente ontvang – Suid-Afrikaanse Inkomstediens 170 170 – –
29. Ander inkomste
56,406 38,295 – –
Beleggingsinkomste
• Dividende ontvang 17,203 18,004 10,150 7,550
• Bonusse ontvang 26 7 – –
Huurinkomste
• Beleggingseiendom 1,176 711 – –
• Ander eiendom 60 462 – –
• Voertuie, masjinerie en toerusting – 62 – –
Oninbare skulde verhaal 37 27 – –
Vervoeruitgawes verhaal 1,065 1,173 – –
Diverse inkomste 1,655 1,702 – –
30. Finansieringsinkomste
21,222 22,148 10,150 7,550
Rente ontvang – bank 1,232 966 – –
31. Items van ’n kapitale aard
Netto wins met verkoop van eiendom, aanleg, voertuie en toerusting (27) 2,660 – –
Terugskryf van waardedaling op silo’s 1,898 1,081 – –
Netto wins met verkoop van beleggingseiendom 822 – – –
Netto wins met verkoop van beleggings 8,385 963 – –
32. Bedryfswins
Bedryfswins vir die jaar word verklaar nadat die volgende in
berekening gebring is:
11,078 4,704 – –
Waardevermindering 12,197 10,862 – –
Amortisasie en waardedaling 4,628 2,179 – –
Afskrywing en voorsiening van voorraad na netto realiseerbare waarde 4,555 335 – –
Opbrengs met die oes van biologiese bates (2,112) (2,164) – –
Aanpassing van billike waarde van biologiese bates 256 (26) – –
Oninbare skulde 2,742 116 – –
Voorsiening vir waardedaling van debiteure 2,875 (46) – –
Huur betaal 986 797 – –

32. Bedryfswins (vervolg)
64
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
Personeelkoste
2009
R’000
2008
R’000
2009
R’000
2008
R’000
Salarisse en lone 74,409 60,348 – –
Ander koste 3,640 5,627 –
Prestasievergoedingskema 7,081 5,738 – –
Aftreevoordeelkoste 5,457 6,759 – –
Ouditeursvergoeding
Ouditgelde vir statutêre ouditwerk
90,587 78,472 – –
– huidige jaar voorsiening 2,986 2,364 – –
– ondervoorsiening vorige jaar
Ander gelde betaal aan ouditeure van die Groep
530 126 – –
– Adviserende dienste aan Bestuur 286 242 – –
Belastingadviserende dienste 33 22 – –
Uitgawes volgens aard
3,835 2,754 – –
Veranderinge in voorraad van klaarprodukte en werk in proses (152,743) 138,197 – –
Aankope van goedere (999,471) (1,087,329) – –
Werknemervergoeding en voordeeluitgawe (106,737) (88,232) – –
Waardevermindering, amortisasie en waardedaling (14,928) (12,211) – –
Onderhoud (8,005) (8,701) – –
Wisselkoerswinste/(verliese) 33 (22) – –
Ouditeursvergoeding (3,835) (2,754) – –
Aandeelgebaseerde betalings (33) (1,128) – –
Voorsiening vir oninbare skulde (2,875) 46 – –
Ander uitgawes
Totale koste van verkope, verkoops- en bemarkingskoste,
bedryfsuitgawes, administrasiekoste en items van ’n kapitale
(100,487) (29,001) – –
aard (deur die Inkomstestaat) (1,389,081) (1,091,135) – –
33. Finansieringskoste
Bruto rente betaal
• Bank-, Landbank- en aandeelhouerslenings 44,811 26,861 – –
• Afbetalingsverkoopsooreenkomste 4,059 3,358 – –
• Rand Aksep Bank en ander rente betaal 13,674 13,268 – –
62,544 43,487 – –
Min: Ander rente betaal gekapitaliseer
• Gars 6,491 7,907 – –
• Afbetalingsverkoopsooreenkomste – 1,230 – –
• Saad 827 544 – –
7,318 9,681 – –
Netto rente betaal
• Bank-, Landbank- en aandeelhouerslenings 44,811 26,861 – –
• Afbetalingsverkoopsooreenkomste 4,059 2,128 – –
• Rand Aksep Bank en ander rente betaal 6,356 4,817 – –
55,226 33,806 – –
Leenkoste gekapitaliseer is toeskryfbaar aan afbetalingverkoopsooreenkomste spesifiek aangegaan ten opsigte van kwalifiserende
bates (verwys aantekeninge 4 en 15).

34. Belasting
Belangrikste komponente van die belastinguitgawe
65
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
SA normale belasting
Huidige jaar 19,019 9,989 –
Uitgestelde belasting
Huidige jaar (467) (679) – –
Belastingkoersaanpassings – 50 – –
Rekonsiliasie van die belastingkoers (%)
Rekonsiliasie van toepaslike belastingkoers en gemiddelde effektiewe
belastingkoers.
(467) (629) – –
18,552 9,360 – –
Toepaslike belastingkoers 28.00% 29.00 % – % –%
Koersaanpassing –% 2.02% –% –%
Nie-belasbare inkomste (6.69)% (10.43)% –% –%
Nie-toelaatbare uitgawes 2.42% 1.02% –% –%
Aanpassing vorige jaar belasting (0.26)% 1.07% –% –%
Kapitaalwinsbelasting 0.61% 0.17% –% –%
Kapitaalwins nie belasbaar nie (0.73)% (0.83)% –% –%
Ander permanente verskille (0.07)% 0.18% –% –%
Uitgestelde belasting nie voorsien nie (0.26)% 0.05% –% –%
Aanwending van aangeslane verlies 0.34% (5.97)% –% –%
23.36% 16.28% –% –%
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
35. Kontant gegenereer deur/(aangewend in) bedrywighede R’000 R’000 R’000 R’000
Wins voor belasting
Aanpassings vir:
79,395 57,474 10,150 7,550
Depresiasie en amortisasie 15,453 13,111 – –
Wins met verkoop van bates (795) (3,677) – –
Dividende ontvang (17,203) (18,003) (10,150) (7,550)
Rente ontvang (57,638) (39,260) – –
Finansieringskoste 55,226 33,835 – –
Waardedalings en -stygings (526) (1,080) – –
Bonusse ontvang (26) (7) – –
Wins met verkoop van beleggings (8,385) – – –
Verandering in billike waarde van biologiese bates 256 (26) – –
Voorsiening vir pensioensurplusverdeling (1,795) 1,448 – –
Voorsiening vir na-aftrede mediese voordele 310 (784) – –
Voorsiening vir aftreegratifikasie (89) 363 – –
Voorsiening vir aansporingskema 33 1,128 – –
Voorsiening vir prestasievergoeding 1,347 6,507 – –
Voorsiening vir winsbonus (2,120) 1,250 – –

35. Kontant gegenereer deur/(aangewend in) bedrywighede (vervolg)
66
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Voorsiening vir stadigbewegende voorraad 4,555 343 – –
Voorsiening vir waardedaling van debiteure
Herallokasie – eiendom, aanleg en toerusting, beleggingseiendom en
2,875 – – –
ontasbare bates 4 – – –
Voorsiening vir versekeringsagentskap-besigheid-aanspreeklikheid 136 – – –
Oninbare skulde afgeskryf 3,732 153 – –
Voorsiening vir rehabilitasie van mynbougrond – 41 – –
Veranderings in bedryfskapitaal:
Voorraad 150,400 (112,493) – –
Handels- en ander debiteure (51,466) (50,541) – –
Handels- en ander krediteure (25,548) 65,435 – –
36. Dividende betaal
148,131 (44,783) – –
Saldo aan begin van die jaar – – – –
Verdeling volgens die staat van veranderings in ekwiteit (9,485) (7,043) (10,150) (7,550)
Saldo aan einde van die jaar – – – –
(9,485) (7,043) (10,150) (7,550)
’n Dividend van R1,21 (2008: 90c) per aandeel is verklaar en betaal
gedurende die finansiële jaar.
37. Belasting betaal
Saldo aan begin van die jaar 2,362 9,768 – –
Lopende belasting vir die jaar in die Inkomstestaat erken (19,019) (9,989) – –
Voorsiening vir rente 170 140 – –
Saldo aan einde van die jaar 702 (2,362) – –
38. Besigheidsamevoegings
38.1 Verkryging van ’n versekeringsagentskap-besigheid
(15,785) (2,443) – –
’n Versekeringsagentskap-besigheid is op 1 Maart 2008 bekom vir ’n bedrag wat op 1 Maart 2012 finaal bepaal sal word. Die
billike waarde van R987,906 is ’n verdiskonteerde koopsom van R1,656,335.
Die koopsom sal in kontant vereffen word op 1 Maart 2012. Die Groep het reeds ’n deposito van R250,000 op 1 Maart 2008
betaal. Die verdiskonteerde uitgestelde vergoeding is verdiskonteer teen ’n koers van 22,72% (voor belasting) en is openbaar
as ’n voorsiening in aantekening 26.
Die besigheidsaktiwiteite van hierdie besigheid is dié van ’n versekeringsagent in die Wes-Kaap met spesifieke klem op die
wynbedryf.

38. Besigheidsamevoegings (vervolg)
67
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die samestelling van die versekeringsagentskap-besigheid soos op 1 Maart 2008, die datum van verkryging, kan soos volg
opgesom word:
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Drawaarde
Bates
Kliënteverhoudinge
Laste
– – – –
Uitgestelde belasting – – – –
– – – –
Billike waarde
Bates
Kliënteverhoudinge
Laste
421 – – –
Uitgestelde belasting (118) – – –
303 – – –
Koopprys (988) – – –
Ontasbare bates – klandisiewaarde (685) – – –
Die klandisiewaarde is toeskryfbaar aan die verwagte winsgewendheid
en sinergieë van die Groep se bestaande bedrywighede na die besigheidsamevoeging.
Besonderhede van die koopprys:
Koopprys vereffen in kontant (250) – – –
Uitgestelde koopprys (738) – – –
Ontasbare bates – klandisiewaarde 685 – – –
Billike waarde van netto bates bekom (303) – – –
Impak op kontantvloei
Aankoopprys vereffen in kontant (250) – – –
Kontant en kontantekwivalente oorgeneem met besigheidsamevoeging – – – –
Kontantvloei uit besigheidsamevoeging (250) – – –
38.2 Verkryging van totale bates en laste van Toyota Agentskap in Bredasdorp
Bredasdorp Toyota-agentskap is op 31 Augustus 2007 bekom vir ’n bedrag van R10,878,912.
Die koopsom is vereffen deur middel van lenings vanaf ABSA Bank en die Groep (aantekening 23).
Die besigheidsaktiwiteite van hierdie maatskappy behels die bedryf van ’n Toyota-motorhandelaarskap en herstelwerke.

38. Besigheidsamevoegings (vervolg)
68
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die bates en laste soos op 31 Augustus 2007, die datum van verkryging, kan soos volg opgesom word:
Drawaarde
Bates
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Eiendom, aanleg en toerusting – 623 – –
Voorraad
Laste
– 5,355 – –
Voorsienings – (99) – –
– 5,879 – –
Billike waarde
Bates
Eiendom, aanleg en toerusting – 623 – –
Ontasbare bates – 5,000 – –
Voorraad
Laste
– 5,355 – –
Uitgestelde belasting – (1,372) – –
Voorsienings – (99) – –
– 9,507 – –
Koopprys – (10,879) – –
Ontasbare bates – klandisiewaarde – (1,372) – –
Impak op kontantvloei
Aankoopprys vereffen in kontant – (10,879) – –
Kontant en kontantekwivalente oorgeneem met besigheidsamevoeging – – – –
Kontantvloei uit besigheidsamevoeging – (10,879) – –
38.3 Verkryging van totale bates en laste van Genoa Trading BK en Boltfast (Edms) Bpk
Genoa Trading BK:
Die totale bates en laste van die entiteit Genoa Trading BK is op 1 Desember 2008 bekom vir ’n bedrag van R7,058,040.
Die totale koopsom is in kontant betaal. Ingesluit in die koopsom is ’n bedrag van R5,242,902 wat betaal is vir ontasbare bates
soos uiteengesit in aantekening 6.
Die entiteit dryf handel as ’n verspreider van industriële hegstukke in Kwazulu-Natal.
Boltfast (Edms) Bpk:
Die totale bates en laste van die maatskappy Boltfast (Edms) Bpk is op 1 November 2007 bekom vir ’n bedrag van
R95,578,420.
Die totale koopsom is in kontant betaal. Ingesluit in die koopsom is ’n bedrag van R46,177,916 wat betaal is vir ontasbare
bates soos uiteengesit in aantekening 6.
Die maatskappy dryf handel as ’n verspreider van industriële hegstukke in die Wes-Kaap.

38. Besigheidsamevoegings (vervolg)
69
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
Die bates en laste van bogenoemde entiteite, soos op 1 Desember 2008 en 1 November 2007, die datums van verkryging, kan
soos volg opgesom word:
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
Drawaarde
Bates
R’000 R’000 R’000 R’000
Eiendom, aanleg en toerusting 232 19,202 – –
Voorraad 2,142 20,805 – –
Handels- en ander debiteure
Laste
– 13,494 – –
Voorsienings en aanspreeklikhede (16) (2,423) – –
Billike waarde
Bates
2,358 51,078 – –
Eiendom, aanleg en toerusting 232 19,202 – –
Ontasbare bates 1,955 12,164 – –
Uitgestelde belastingbates/laste (543) (1,678) – –
Voorraad 2,142 20,805 – –
Handels- en ander debiteure
Laste
– 13,494 – –
Voorsienings en aanspreeklikhede (16) (2,423) – –
3,770 61,564 – –
Koopprys (7,058) (95,578) – –
Ontasbare bates – klandisiewaarde (3,288) (34,014) – –
Impak op kontantvloei:
Koopprys in kontant betaal (7,058) (95,578) – –
Kontant en kontantekwivalente oorgeneem deur besigheidsamevoeging – – – –
Kontantvloei uit besigheidsamevoeging (7,058) (95,578) – –
39. Verpligtinge
Die Groep het die volgende verpligtinge ten opsigte van gehuurde
eiendom:
Binne 1 jaar 464 97 – –
Tussen 2 – 5 jaar 361 142 – –
825 239 – –
40. Kapitaalverpligtinge
Eiendom, aanleg en toerusting
Bedrae goedgekeur
– Gekontrakteer 3,516 50 – –
– Nie gekontrakteer – – – –
3,516 50 – –
Ontasbare bates
Bedrae goedgekeur
– Gekontrakteer – 1,500 –
– Nie gekontrakteer – – – –
Hierdie bedrae sal uit eie of geleende fondse gefinansier word.
– 1,500 – –

41. Voorwaardelike aanspreeklikhede
70
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
Waarborge 2009 2008 2009 2008
Die volgende waarborge is deur ABSA Bank verskaf:
R’000 R’000 R’000 R’000
Wes-Kaapse Streeksdiensteraad 20 20 – –
Perishable Products Export Control Board 4 4 – –
Kaap Metropolitaanse Raad 5 5 – –
Prestasievergoedingskema
As deel van die voorwaardes van die prestasievergoedingskema word
’n gedeelte van die kwalifiserende waarde uitgestel na die volgende
finansiële jaar en personeel sal slegs in aanmerking hiervoor kom indien
daar in die volgende finansiële jaar weer spesifieke ooreengekome
doelwitte bereik is. Die uitgestelde prestasievergoeding aanspreeklikheid
op jaareinde beloop R1,241,814 (2008: R1,044,173).
42. Verwante partye – Maatskappy
`
42.1 Verwante party-saldo’s
(i) Lenings aan verwante partye
29 29 – –
• Overberg Agri Bedrywe (Edms) Bpk 26 26
(ii) Beleggings in filiale
• Overberg Agri Bedrywe (Edms) Bpk 792 792
• Overberg Agri Beleggings (Edms) Bpk 187,504 187,504
Beleggings in filiale word in Bylaag A geopenbaar.
(iii) Huurkope
188,296 188,296
• Direkteure en sleutelpersoneel 525 986
42.2 Verwante party-transaksies
(i) Sleutelpersoneel-vergoeding
Korttermynwerknemervoordele 1,942 1,957
Prestasievergoedingskema 164 460
(ii) Dividende betaal aan filiale
2,106 2,417
Verdeling volgens die staat van veranderings in ekwiteit 665 495

42. Verwante partye – Maatskappy (vervolg)
(iii) Dividende ontvang van filiale
71
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
GROEP MAATSKAPPY
2009 2008 2009 2008
R’000 R’000 R’000 R’000
Intergroep-dividende ontvang op aandeelhouding 10,150 7,550
(iv) Direkteursvergoeding
Uitvoerend
• Vergoeding vir dienste as Direkteure betaal deur filiaalmaatskappye
Nie-uitvoerend
6,476 5,924
• Vergoeding vir dienste as Direkteure betaal deur filiaalmaatskappye 1,366 1,061
43. Vergelykende syfers
Aansporingskema
7,842 6,985
Die aansporingskema is in die vorige jaar onder voorsienings getoon. ’n Herklassifikasie is gedoen en die aansporingskema
word getoon as aandeel-gebaseerde betalingsaanspreeklikheid ingevolge IFRS 2.
Vooruitbetaling van paaiemente op afbetalingsverkoopsooreenkomste
Die vooruitbetaling op die afbetalingsverkoopsooreenkomste is in die vorige jaar onder bedryfsbates getoon.
’n Bedrag van R651,330 is geherklassifiseer na nie-bedryfslaste om die vooruitbetaling onder die verpligting in te sluit.
Lenings
Bankoortrekkings ten bedrae van R530,837 is in die vorige jaar onder lenings ingesluit. In 2009 word hierdie item apart openbaar
op die gesig van die Balansstaat as ’n bankoortrekking.
Ekwiteit – Groep
In die vorige jaar is gewone aandele, tesourie-aandele en die aandelepremie afsonderlik op die gesig van die Balansstaat openbaar.
In 2009 word hierdie items as een lynitem, naamlik aandelekapitaal, op die gesig van die Balansstaat openbaar.
In 2009 is ander reserwes en voorverkrygingsreserwes geallokeer na behoue inkomste aangesien die aard van hierdie reser-
wes dieselfde is met betrekking tot hulle verdeelbaarheid.
Ekwiteit – Maatskappy
In die vorige jaar is gewone aandele en die aandelepremie afsonderlik op die gesig van die Balansstaat openbaar. In 2009 word
hierdie items as een lynitem, naamlik aandelekapitaal, op die gesig van die Balansstaat openbaar.
Lenings en afbetalingsverkoopsooreenkomste
In 2009 word lenings, bankoortrekkings en afbetalingsverkoopsooreenkomste afsonderlik openbaar op die gesig van die
Balansstaat.

43. Vergelykende syfers (vervolg)
Kontantvloeistaat – Groep
72
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Aantekeninge tot die finansiële state (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009
In 2008 is rente-inkomste ten bedrae van R39,090,179 openbaar as kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite. In 2009 is dit
geherallokeer na kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite.
In 2008 is dividende en bonusse ontvang, ten bedrae van R18,010,145, openbaar as kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite. In
2009 is dit geherallokeer na kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite.
In 2009 word die opbrengs met die verkoop van eiendom, aanleg en toerusting en beleggingseiendom afsonderlik openbaar op
die gesig van die Kontantvloeistaat.
In 2009 word die kontantvloei-effek van beleggings en bedryfslenings afsonderlik openbaar op die gesig van die Kontantvloeistaat.
In 2009 word die kontantvloei-effek van lenings en huurkoopbetalings afsonderlik openbaar op die gesig van die Kontantvloeistaat.
Kontantvloeistaat – Maatskappy
In 2008 is dividende ten bedrae van R7,549,725 openbaar as kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite. In 2009 is dit geherallo-
keer na kontantvloei uit bedryfsaktiwiteite.
44. Na-balansstaatgebeure
Verwys na aantekening 6 van die Direkteursverslag vir meer besonderhede.

1. BELEGGINGS IN FILIALE VAN OVERBERG AGRI BEPERK
2009 2008 2009 2008
# #
Aandele teen kosprys Aandele Aandele R’000 R’000
Overberg Agri Bedrywe (Edms) Bpk (100% belang) 79,238,110 79,238,110 792 792
Aard van besigheid: Verskaffing en lewering van landbou-verwante
produkte en dienste
Bydrae tot Groep se wins: R34,909,662 (2008: R33,729,110)
Overberg Agri Beleggings (Edms) Bpk (100% belang) 175,229 175,229 187,504 187,504
Aard van besigheid: Beleggingsmaatskappy
Bydrae tot Groep se wins: R4,557,165 (2008: R4,673,741)
2. BELEGGINGS IN FILIALE VAN OVERBERG AGRI BELEGGINGS
(EDMS) BPK
Aandele teen kosprys
188,296 188,296
Avello Kaap (Africa’s Best 323) (Edms) Bpk (100% belang) 2,000,000 2,000,000 2,000 2,000
Aard van besigheid: Verkoop van landbouchemikalieë
Bydrae tot Groep se wins: R230,980 (2008: -R24,961)
Bontebok Motorgroep (Edms) Bpk (100% belang) 400,000 400,000 – –
Aard van besigheid: Dormant
Bydrae tot Groep se wins: R nul (2008: -R144,446)
Boltfast (Edms) Bpk (100% belang) 100 100 – –
Aard van besigheid: Koop en verkoop van industriële hegstukke
Bydrae tot Groep se wins: R14,799,290 (2008: 1,558,707)
Bontebok Lime Works (Edms) Bpk (100% belang) 40,000 40,000 3,437 3,437
Aard van besigheid: Kalkmyn wat gehidreerde kalk, voerkalk en
landboukalk vervaardig
Bydrae tot Groep se wins: R1,849,876 (2008: R2,303,417)
Bredasdorp Slagpale (Edms) Bpk (100% belang) 638,500 638,500 6,146 6,146
Aard van besigheid: Bedryf ’n slagpale
Bydrae tot Groep se wins: R1,330,273 (2008: R1,314,973)
CAM Motors (Edms) Bpk (100% belang)
Aard van besigheid: Bedryf van motorhandelaarskap, rybaan en
herstelwerke
Bydrae tot Groep se wins: -R5,558,992 (2008: -R1,387,812)
100 100 354 354
Ontbondeling 1 (Edms) Bpk (100% belang)
Aard van besigheid: Dormant
Bydrae tot Groep se wins: -R430 (2008: -R11,603)
100 100 – –
73
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
BYLAAG A
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009

2009 2008 2009 2008
# #
Aandele Aandele R’000 R’000
Promeal (Edms) Bpk (100% belang) 2,000 2,000 56,441 56,441
Aard van besigheid: Vervaardig nat troeteldierkos vir kleinhandel
Bydrae tot Groep se wins: R7,975,721 (2008: R5,169,090)
Promeal Properties (Edms) Bpk (100% belang) – – – –
Aard van besigheid: Verhuurder van vaste eiendom
Bydrae tot Groep se wins: R nul (2008: R311,364)
Procuro (Edms) Bpk (100% belang) – – – –
Aard van besigheid: Makelaar van versekeringsdienste
Bydrae tot Groep se wins: R nul (2008: R347,757)
70,387 70,386
Die totaal van die filiale se wins/verlies vir die jaar verskil van die Groep se wins as gevolg van intergroep-transaksies wat op
konsolidasie geëlimineer is en IFRS-aanpassings aan die Groep se wins.
Bogenoemde filiale is almal in Suid-Afrika geïnkorporeer. Die filiale is gekonsolideer in ooreenstemming met IAS 27,
Gekonsolideerde en Afsonderlike Finansiële State.
74
OVERBERG AGRI BEPERK EN SY FILIALE
Bylaag A (vervolg)
VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2009