Het Educatief Arsenaal - Veteranen van Flakkee

Heterogeen
De combinatie van opgedane ervaringen - van ingrijpend en gewelddadig tot saai en
geestdodend - en de wijze waarop de veteraan deze heeft ervaren, beoordeeld en
verwerkt, is mede bepalend voor de wensen en behoeften die uit die oorlogs- of
uitzendperiode voortvloeien. Een veteraan kan bijvoorbeeld uitstekend in zijn vel
zitten en trots zijn op wat hij heeft gedaan als militair, zodat hij hooguit behoefte heeft
aan het geregeld ontmoeten van zijn oude kameraden. Een ander kan juist lichamelijk
of geestelijk beschadigd zijn geraakt (gelet op de discussies over ‘Indië’ en
Srebrenica kan dat ook na de uitzending!) en juist behoefte hebben aan nazorg.
Samengevat kan worden gesteld dat de ervaringen tussen en binnen groepen
veteranen zeer heterogeen zijn, de wijze waarop zij daarmee omgaan onderling sterk
kan verschillen, net zoals de mate waarin zij zich veteraan voelen en daaraan
invulling geven.
2.6 Eindelijk waardering
Veteranenbeleid
In tegenstelling tot de situatie in landen als Engeland en Frankrijk is er in Nederland
pas een jaar of twintig sprake van veteranenbeleid en een beginnende
veteranencultuur. In de eerste veteranennota, die in 1990 door minister van Defensie
Relus ter Beek werd uitgebracht, werd voor het eerst de behoefte aan erkenning en
nazorg onder veteranen onderkend. Bij de totstandkoming van dit veteranenbeleid
speelden de Indiëveteranen de hoofdrol. Ongeveer 150.000 Nederlandse
Indiëveteranen waren tussen 1945 en 1950 jarenlang als (dienstplichtig) militair vanuit
Nederland in het voormalig Nederlands-Indië ingezet. Na de voor Nederland
teleurstellende afloop van de dekolonisatieoorlog was er decennialang nauwelijks
aandacht voor hun ervaringen. En de weinige aandacht die er was, richtte zich sterk
op het als ‘fout’ beoordeelde koloniale karakter van het Nederlandse beleid en
militaire inzet, en op het onthullen van geweldsexcessen en oorlogsmisdaden. Pas
nadat de Indiëveteranen zich organiseerden en zelf de publiciteit zochten, ontstond
vanaf 1985 het beeld van Indiëveteranen als uitvoerders en slachtoffers van een
mislukt beleid. Deze overwegend dienstplichtige militairen waren in een uitzichtloze
oorlog terechtgekomen en een deel van hen kampte als gevolg daarvan zelfs veertig
jaar na dato nog met ernstige lichamelijke en/of psychische klachten.
Zorg voor veteranen
Mede door de aanhoudende publiciteit en een beter georganiseerde
belangenbehartiging vonden de Indiëveteranen met hun klachten over het gebrek aan
waardering en nazorg gehoor bij parlementsleden en bewindslieden. Dat
laatstgenoemden hiervoor ontvankelijk waren, was overigens mede het gevolg van
het toenemende inzicht in de problemen van een deel van de oud-UNIFIL’ers die in
Libanon een vredesmissie hadden uitgevoerd (1979-1985). Juist toen de
Indiëveteranen hun behoefte aan nazorg en erkenning kenbaar maakten, werd
duidelijk dat ook het deelnemen aan zogeheten vredesmissies tot (langdurige)
lichamelijke en psychische klachten kan leiden. Zodoende drong de ernst van de
problematiek tot de Haagse beleidsmakers door. Na kennis te hebben genomen van
diverse rapportages en na overleg met de in 1989 opgerichte Stichting Veteranen
Platform (VP), waarin het merendeel van de veteranenorganisaties de krachten
voortaan bundelde, presenteerde minister van Defensie Relus ter Beek in 1990 zijn
nota Zorg voor veteranen in samenhang. Hiermee was het fundament gelegd voor
het veteranenbeleid, waarvoor vanaf 1994 de staatssecretaris van Defensie
verantwoordelijk werd en waarvan het verbeteren van de veteranenzorg en het
bevorderen van maatschappelijke erkenning voor veteranen de hoofddoelen
vormden. Voor de uitvoering van het veteranenbeleid heeft Defensie van meet af aan
⏐ 20