Woltjer - De ee ... der vrije universiteit.pdf - VU-DARE Home

39
kelijk, geheel en al onafhankelijk zijn. Wanneer wij willen han­
delen, daarentegen, wanneer wij sterk willen zijn, dan moeten
wij vereenigd wezen", zegt een Fransch geleerde x
) dezer dagen.
Maar de waarheid zoeken is ook handelen, antwoord ik; de
waarheid is niet iets voor een individu alleen: zij is individueel,
maar zij is ook gemeenschappelijk; zij is subjectief, maar zij is
ook objectief. Wie uit de waarheid is die hoort de stem der
waarheid. En de waarheid op zedelijk en op wetenschappelijk
gebied zijn in den grond één, daar zij dien grond hebben in
het wezen en den wil van God. Ik kan deze stellingen hier
niet nader toelichten.
Maar dit staat voor ons allen vast: wat waar is in de weten­
schap, moet het ten slotte ook zijn voor het geloof, en wat wij
als geloofswaarheden belijden staat niet buiten het gebied der
wetenschap.
Een der scherpzinnigste en wijsgeerigste onder de Fransche
wis- en natuurkundigen van onzen tijd, van wien ik zooeven
reeds een woord aanhaalde, gaf onlangs een boek uit over
„de waarde der wetenschap", dat aldus eindigt: „Al wat geen
gedachte is, is het zuivere niets; omdat wij slechts de gedachte
kunnen denken en alle woorden, waarover wij beschikken om
over de dingen te spreken, alleen gedachten kunnen uitdrukken;
te zeggen dat er iets anders is dan de gedachte, is dus eene
bewering die geen zin kan hebben."
„En toch — eene vreemde tegenstrijdigheid voor hen die
gelooven aan den tijd — de geschiedenis, die de geologie ons
leert kennen, toont ons dat het leven slechts eene korte episode
is tusschen twee eeuwigheden van dood, en dat, zelfs in deze
episode, de bewuste gedachte slechts heeft geduurd en zal
duren een enkel oogenblik. De gedachte is slechts een bliksem­
straal te midden van een langen nacht."
') H. POINCARÉ. La Valeur de La Science, bldz. 2.