Voorbeeld - GLOBALG.AP - GlobalGAP

GLOBALG.A.P Risikobepaling vir Sosiale Praktyke (GRASP) -
“GLOBALG.A.P Risk Assessment on Social Practice”
GRASP Implementasieriglyne
V 1.0 June 2010
Afrikaanse Weergawe: Voorlopige Finale Weergawe –
Verwys asb na die Engelse Weergawe indien onseker
––––– GRASP Implementering | 1 ––––

Inhoud
GRASP Implementasieriglyne
Hoe om hierdie dokument te gebruik 3
Riglyne vir die Kontrolepunte van die GRASP Module 5
Kontrolepunte 1-12 6
Aanbevelings vir Goeie Praktyk 21
Definisielys 24
––––– GRASP Implementering | 2 ––––

Hoe om hierdie dokument te gebruik
Hierdie dokument gee leiding aan produsente/plaasbestuurders wat 'n sosiale bestuurstelsel wil
implementeer volgens die GRASP Module. Saam met die GRASP-evalueringskontrolelys (checklist),
vorm dit die ondersteunende dokumente vir die korrekte implementering en evalueering van die GRASP
Module.
Waarom die GRASP Module Implementeer?
As sosiale kriteria toegepas word op 'n plaas, is
dit die eerste stap in die verbetering van die
werksvoorwaardes en versterk dit die regte van
plaaswerkers. Met die implementering van die
GRASP Module, sal geen verskil tussen
permanente werknemers, seisoenale werkers,
stuk-tarief of dag-arbeiders gemaak word nie.
Gekwalifiseerde en entoesiastiese werkers is een
van die sleutels tot ‘n plaas wat goed funksioneer
en plaasbestuur trek direk voordeel hieruit. Aktiewe
dialoog tussen werkers en plaasbestuur voorkom
onmin aan albei kante. Dit verbeter nie net die
algemene sosiale atmosfeer nie, maar kan
beduidend bydra tot kostevermindering (minder
ongelukke, duideliker terme en pligte, minder breek
van masjinerie, ens). En ten slotte, dit is in elke
werkgewer se belang om gekwalifiseerde
personeel te behou.
Waarvoor staan GRASP?
GRASP is die afkorting vir GLOBALG.A.P
Risikobepaling vir Sosiale Praktyke
(“GLOBALGAP Risk Assessment on Social
Practices”). Hierdie kriteria vir goeie sosiale
praktyke op plase is ontwikkel in 'n vyf jaar
proses deur belanghebbendes, wat goeie sosiale
praktyke in die landbou voorstaan. Indien jy
belangstel om meer te weet oor die proses oor
hoe die module en die hulpmiddels ontwikkel is,
raadpleeg asseblief die GRASP Projekverslae
wat op die GLOBALG.A.P webblad gevind kan
word.
Omvang van die GRASP Module
Die GRASP Module vorm nie deel van die
GLOBALG.A.P standaarde en
akkreditasiesertifisering nie. Dit komplementeer
egter die GLOBALG.A.P standaarde. Voldoening
aan die Kontrolepunte is vrywillig en het geen
invloed op die GLOBALG.A.P sertifikasie nie.
Indien 'n plaas besluit om deel te neem aan die
evaluering is die dokumentasie in die
GLOBALG.A.P databasis verpligtend. Na afloop
van die GRASP evaluering, sal die assessor twee
kopiëe van sy/haar evalueringskontrolelys
(checklist) op die plaas agterlaat (een vir die
plaasbestuur en een vir die
werknemersverteenwoordiger). Die uitslae van die
evaluering sal sigbaar wees op die GLOBALG.A.P
databasis (bewys van evaluering) volgens die
datagebruikooreenkoms wat geteken is deur die
produsent in die sublisensieooreenkoms. Hierdie
kontrolelys kan jou help om jou sosiale
beheerstelsel te verbeter. Bewyse van die
evaluering word deur die Sertifiseringsliggaam aan
die plaasbestuur uitgereik sodra die resultate op
die GLOBALG.A.P databasis aangebring is.
––––– GRASP Implementering | 3 ––––
Plaaslike interpretasie
Wetlike vereistes met betrekking tot die
kontrolepunte verskil van land tot land (bv. die
minimum loon, ouderdom van die wettige
indiensneming, werksure, ens). Waar die relevante
wetgewing meer vereis as GRASP, word die
wetgewing gebruik. Waar daar geen wetgewing
is nie (die wetgewing is nie so streng nie),
verskaf GRASP die minimum voldoeningskriteria.
Ongeag wat die GRASP voldoeningsvereistes
is, moet daar voldoen word aan enige
toepaslike wetgewing in die land waar die
produsent werk wat strenger is as GRASP. Om
seker te maak dat hierdie vereistes duidelik is vir
produsente en evalueerders, is Nasionale
Interpretasies van die Grasp Module ontwikkel
deur ‘n proses van deelname deur belanghebbendes.
Die GRASP Module kan nie geevalueer
word in die lande waar Nasionale
Interpretasie beskikbaar is. Raadpleeg die
GLOBALG.A.P webblad vir die beskikbare
Interpretasies. Sien ook verdere besonderhede
in die GRASP Algemene Riglyne.
Hoe word GRASP Module-evaluering uitgevoer
Addisionele kwalifikasie en opleiding is nodig om
GRASP evaluerings te mag doen. Die GRASP
evaluering kan slegs gedoen word deur
GLOBALG.A.P goedgekeurde evalueerders wat
deelgeneem het aan GRASP Opleiding vir
Evalueerders en wat die GRASP aanlynopleiding
suksesvol voltooi het. ‘n Opgedateerde lys van
goedgekeurde GRASP evalueerders is op die
GLOBALG.A.P webblad beskikbaar. Op die dag
van evaluering, maak seker dat alle dokumente
beskikbaar is op die plaas en ook toeganklik is vir
die assessor. Maak seker dat wernemers weet en
goedkeuring gee dat hulle persoonlike data (bv.
Kontrakte) ge-evalueer word. Dit geld ook vir
dokumente van sub-kontrakteurs waarvan moontlik
gebruik gemaak gaan word. As dit nie prakties is
om die dokumente van sub-kontrakteur op die
plaas beskikbaar te maak nie, kan die assessor na
die sub-kontrakteur se kantoor verwys word. Lig
die sub-kontrakteur in indien so ‘n reëling gemaak
word. Alle dokumente wat onderteken is tussen die
werkgewer en die werknemer (bv. werkkontrakte),
of wat invloed op beide partye het (bv. verklaring
oor die goeie sosiale praktyk) moet beskikbaar
wees in die plaaslike taal, of die taal wat die beste
verstaan word deur die werknemers. Die volgende
tabel gee 'n oorsig van die belangrikste dokumente
wat vereis word deur die GRASP Module. Jy sal
voorbeelde van hierdie dokumente in die afdelings
van die onderskeie kontrolepunte vind.

CPCC Naam van die dokument Geteken deur wie? Wie moet hierdie
dokument beveilig (of 'n
afskrif daarvan)?
1 Die dokumentasie oor die werknemers
van verteenwoordiger/raad
Werkgewer- en
werknemersverteenwoordiger/raad
––––– GRASP Implementering | 4 ––––
Werkgewer
2 Klagteprosedure – Werkgewer
3 Self-verklaring oor die goeie sosiale
praktyk
4 Onlangse nasionale arbeidsregulasies
(GRASP Nasionale Interpretasie +
Aanhangsel)
Werkgewer- en
werknemersverteenwoordiger/raad
Werkgewer, werknemer
- Werkgewer, werknemer
5 Werkkontrak Werkgewer, werknemer Werkgewer, werknemer
7 Salarisstrokie/Betaalregister Werkgewer, werknemer Werkgewer, werknemer
10 Tydstate Werkgewer, werknemer Werkgewer
Die tabel gee 'n oorsig van die belangrikste dokumente wat vereis word vir die GRASP
evaluering. Jy sal voorbeelde van hierdie dokumente in hierdie riglyn in die afdelings van die
onderskeie kontrolepunte vind.

Implementeringsriglyn van die
Kontrolepunte van die GRASP Module
Die GRASP Module bestaan uit 13 kontrolepunte en voldoeningskriteria. Hierdie
Kontrolepunte is gekompliseerd en raak dikwels meer as een aspek. Om die inhoud van
hierdie punte makliker verstaanbaar en implementeerbaar te maak, word elke punt op die
volgende manier verduidelik:
1. Kontrolepunt en die voldoening aan kriteria
Alle kriteria van die GRASP Module word gelys. Soos jy weet vanaf die GLOBALGAP-stelsel,
word dit geformuleer in Kontrolepunte- en Voldoeningsvereistes
Kontrolepunt Voldoeningsvereistes
1 Is daar ten minste 'n werknemer of
'n werknemersorganisasie, wat die
belange van die werknemers by die
werkgewer verteenwoordig?
Dokumentasie is beskikbaar wat toon dat 'n duidelik geïdentifiseerde,
genoemde persoon en/of ‘n werknemersraad wat die belange van die
personeel by die bestuur verteenwoordig, verkies of genomineer word deur
alle werknemers, en erken word deur die bestuur. Hierdie persoon sal in
staat wees om klagtes aan bestuur te kommunikeer.
2. Verduideliking
Hier word die betekenis en relevansie van die onderskeie kontrolepunte kortliks verduidelik.
3. Implementering
Onder implementering, word praktiese stappe voorgestel oor hoe die onderskeie
kontrolepunte op die plaas geïmplementeer kan word.
4. Voorbeeld
Waar 'n kontrolepunt vereis dat daar ‘n vorm of dokument moet wees, word daar 'n voorbeeld
verskaf oor hoe so 'n dokument daaruit moet sien (bv. kontrak, rekordstaat). Die dokumente
op jou plaas het egter nie nodig om presies soos die voorbeelde te lyk nie – jy mag maniere
vind wat beter by jou behoeftes pas. Pas gerus die dokumente aan.
Om die voorbeelddokumente makliker verstaanbaar te maak, is hulle met fiktiewe voorbeelde
ingevul (wat in skuinsdruk geskryf is).
Let daarop dat hierdie universele en generiese riglyne is wat verskillende plaassituasies
aanspreek. Jy sal nie noodwendig in staat wees om elke implementeringsstap presies te volg
nie (of die voorbeelde), maar pas dit aan vir jou spesifieke situasie en die wetlike situasie in
jou eie land.
––––– GRASP Implementering | 5 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
1 Is daar ten minste een werknemer of ‘n
werknemersorganisasie wat die
belange van die werknemers by die
werkgewer verteenwoordig?
Dokumentasie is beskikbaar wat toon dat 'n duidelik
geïdentifiseerde, genoemde persoon en/of ‘n werknemersraad wat
die belange van die personeel by die bestuur verteenwoordig,
verkies of genomineer word deur alle werknemers, en erken word
deur die bestuur. Hierdie persoon sal in staat wees om klagtes aan
bestuur te kommunikeer.
Verduideliking:
Werknemeverteenwoordiger fasiliteer die dialoog tussen werknemers, maar ook tussen
werkers en bestuur. Probleme op die plaas kan maklik aan die lig gebring, bespreek en
opgelos word. Voorts kan die werknemersverteenwoordiger(s) optree as bemiddelaar(s) in
konflik. Ooreenkomste met die werknemersverteenwoordiger sal oor die algemeen goed
aanvaar word binne die werksmag, aangesien die verteenwoordiger die terme beding het.
Implementering:
1. Hierdie punt is nie van toepassing indien slegs kern familielede werksaam is op die
plaas nie. Vind 'n presiese definisie van die term "kern familielid" in die Definisielys
aan die einde van die dokument. Sodra daar mense buite die kern van jou familie is,
maak seker daar is 'n werknemersverteenwoordiger.
2. Lig jou werknemers in oor hul reg om 'n verteenwoordiger of 'n werknemersorganisasie
te hê. Die aantal werknemersverteenwoordigers sal die aantal werkers
verteenwoordig (bv 1 verteenwoordiger per 50 werkers) en sal ook verteenwoordigend
wees (bv nie-nasionale werknemers word ook verteenwoordig op die plaas).
3. Maak seker dat die werknemersverteenwoordiger genoeg tyd het om sy / haar take
uit te voer. Hierdie take kan vasgestel word in 'n kort geskrewe taakbeskrywing
4. Sommige Nasionale Interpretasieriglyne spesifiseer beskermingsmaatreëls vir
werknemersverteenwoordigers om hulle in staat te stel om hul werk te doen. Maak
seker dat jy kennis hiervan dra en daaraan voldoen.
5. As jy ‘n plaas bestuur met baie werknemers is dit sinvol om ‘n verkiesingsproses daar
te stel. Help jou werknemers met die verkiesingsproses deur die daarstel van sekere
reëls/beginsels (bv. anonieme verkiesing).
6. Die werknemersverteenwoordiger sal elke jaar of binnne die lopende
produksieperiode verkies/genomineer word.
7. Die werknemersverteenwoordiger moet 'n persoon wees wat toeganklik is vir elke
werknemer en in staat wees om bestuur op 'n konstrukstiewe wyse aan te spreek.
Om hom/haar instaat te stel om die inligting/wetlike regte aan die werkers oor te dra,
sal hy/sy in staat moet wees om te lees (die onderskeie Nasionale Interpretasies).
Enige konflik van belang vir die werknemersverteenwoordiger(s) moet sover moontlik
vermy word.
8. Indien gesertifiseerd onder Opsie 2, en daar 'n hoë rotasie van werksmag is, mag jy
een produsent (of ander geskikte persoon) nomineer om hierdie opdrag uit te voer.
Hierdie is nie die ideale omstandighede nie, maar moontlik indien dit die enigste
praktiese oplossing is. Maak seker dat die werknemers weet wie hul
verteenwoordiger is.
9. Verseker dat alle werknemers toegang tot die onderskeie persoon(e) het; nomineer
twee of meer persone as die groep oor ‘n groot geografiese gebied versprei is.
10. Volg die ooreenkomste wat tussen die werknemers se verteenwoordiger en jouself
gevestig is op en monitor die status van die uitvoering daarvan gereeld.
––––– GRASP Implementering | 6 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
2 Is daar 'n klagteprosedure beskikbaar
op die plaas, waarmee werknemers ‘n
klagte kan indien?
'n Klagteprosedure bestaan op die plaas, werknemers is in kennis
gestel van sy bestaan en klagtes of voorstelle kan gemaak word.
Die klagteprosedure bepaal ‘n sekere tyd waarin ‘n klagte opgelos
moet word. Klagtes en oplossings van die afgelope 24 maande is
gedokumenteer en is toeganklik.
Verduideliking:
'n Klagteprosedure sal die werkgewer help om ontevredenheid binne die werksmag te
fasiliteer. Dit is makliker vir hom/haar om die redes vir ontevredenheid te herken. Vir die
personeel, is daar 'n manier om klagtes in te dien, sonder om te vrees vir persoonlike
gevolge. Deur werknemers aan te moedig om aktief klagtes of voorstelle te maak, kan die
doeltreffendheid van bedrywighede verhoog word.
Op klein plase met slegs 'n paar werknemers, sal ‘n klagtevorm of houer miskien nie nodig
wees nie aangesien die werkgewer en die werknemers mekaar gereeld sien. 'n Eenvoudige
klagteprosedure kan genoeg wees. Op groter plase, kan gereelde kommunikasie tussen die
werknemers en plaasbestuur moeilik wees. Klagtevorms en klagtehouers kan ‘n moontlike
oplossing bied.
Maar in beide gevalle, is dit noodsaaklik om klagtes op te volg en om seker te maak hulle
word aangespreek en die situasie verbeter in 'n gedefinieerde tydperk.
Natuurlik hoef jy nie net te fokus op klagtes met hierdie bestuursinstrument nie. Jy kan ook
waardevolle voorstelle van jou personeel verkry oor hoe om die prosedures intern te verbeter.
Niemand weet dit beter as die mense wat op jou plaas werk nie.
Implementering:
1. Dink aan 'n gepaste klagteproses wat pas by die grootte en situasie van jou plaas. In
party kulture mag mense huiwer om ’n formele klagte te dokumenteer. Die
klagteprosedure sal dit in ag neem. Bv.
a) As jy ‘n plaas bestuur waar daar net ‘n paar mense werk ....
.... werknemersverteenwoordigers kan net beskikbaar wees vir die werkers om op
sekere tye te praat. Laat die werkers weet watter tyd en met wie om te praat.
b) As jy ‘n plaas bestuur waar daar baie mense werk.
... maak ‘n houer vir klagtes beskikbaar waar werkers hul klagtes anoniem kan plaas.
Maak seker dat jy die houer gereeld leegmaak (bv. elke 14 dae) en werk aan
oplossings vir die klagte, of
... organiseer 'n raadplegingsessie waar klagtes aanhangig gemaak kan word (bv.
met die persoon wat verantwoordelik is vir die gesondheid, veiligheid en welstand van
werknemers en/of die verkose persoon wat vertrou word) en bespreek.
2. Indien gesertifiseer as ’n produsentegroep (opsie 2), mag die klagteprosedure deur
die groep se sentrale kwaliteitbeheerstelsel bestuur word.
3. Maak besluite en regulasies deursigtig (transparent) vir jou werknemers. Maak seker
dat al jou werkers (ook nie-permanente werknemers) weet hoe en wanneer hulle kan
kla.
4. Dit is belangrik om dit duidelik te maak binne watter tydsperiode jy die klagtes gaan
hanteer, bv. gedurende die volgende 14 dae. Hou by dit!
5. Vra vir terugvoer wanneer verbeteringe gemaak word om te verseker dat jou
werknemers voel dat hul klagtes of voorstelle ernstig opgeneem word en dat die
situasie verbeter het.
––––– GRASP Implementering | 7 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
3 Is 'n self-verklaring oor goeie sosiale
praktyk met betrekking tot menseregte
aan die werknemers gekommunikeer
en deur die plaasbestuur en die
werknemers se verteenwoordiger
onderteken en is die werknemers in
kennis gestel?
Die plaasbestuur en die werknemer-verteenwoordiger onderteken
en vertoon 'n self-verklaring wat goeie sosiale praktyk en die
menseregte van alle werknemers verseker. Hierdie verklaring
bevat ten minste verbintenis tot die kern van die ILOarbeidkonvensies
(ILO-konvensies 111 op diskriminasie, 138 en
182 op die minimum ouderdom en kinderarbeid, 29 en 105 op
dwangarbeid, 87 op vryheid van assosiasie, 98 op die reg om te
organiseer en kollektiewe bedinging, 100 op gelyke besoldiging en
99 op die minimum loon) en deursigtige en nie-diskriminerende
aanstellingsprosedure en klagteprosedures. Die werknemers is
ingelig oor die self-verklaring en dit word ten minste elke 3 jaar
hersien of soos nodig.
Verduideliking:
Die self-verklaring is 'n manier om te verseker dat die plaasbestuur verbind tot die beginsels
van die Internasionale Arbeidsorganisasie (ILO) arbeidskonvensies. Die IAO is 'n VNagentskap,
wat daarop gemik is om die bevordering van sosiale geregtigheid en
internasionale menseregte en die regte van werknemers te erken. Die IAO het internasionale
arbeidstandaarde in die vorm van konvensies en aanbevelings geformuleer, en stel minimum
standaarde van die basiese regte van werknemers. 180 lande is tans ILO-lede (www.ilo.org).
Die self-verklaring moet ten minste die onderstaande beginsels van goeie praktyk van sosiale
en menslike regte van werknemers insluit, wat die volgende ILO-konvensies vervat:
• No 111 oor diskriminasie
• No 138 en 182 op die minimum ouderdom en kinderarbeid
• No 29 en 105 op dwangarbeid
• No 87 op die vryheid van assosiasie
• No 98 op die reg om te organisasie en kollektiewe bedinging,
• No 100 op gelyke besoldiging en
No 99 oor minimum loon
In die self-verklaring, verseker die werkgewer (die plaasbestuur) dat enige oortreding van
hierdie beginsels onmiddellik deur die interne beheerstelsel aangespreek word en
gerapporteer word aan die wetlike liggaam.
Implementering:
1. Wanneer die dokument opgestel word, maak seker dat dit volledig is en al die nodige
konvensies dek. Maak seker of bykomende punte relevant is op jou plaas en hersien
en pas die die verklaring hierby aan.
2. Verseker dat daar geen diskriminasie op jou plaas is nie, byvoorbeeld:
• indiensnemingsprosedures regverdig en deursigtig is. (bv nie-diskrimnerende
aanstel van nie-nasionales)
• dat alle werknemers wat dieselfde werk doen, dieselfde regte het en dieselfde
sosiale voordele ontvang.
• dat niemand gedwing word om werk te doen wat hy of sy is nie bereid of in staat is
om te doen nie, ens .
3. Maak seker van die regulasies vir die minimum ouderdom van die werk in jou land en
verseker geen kinders onder die ouderdom in diens geneem is nie. As jou eie kinders
op die plaas werk, maak seker dat jy hulle gereelde skoolbywoning kan bewys.
4. Maak seker dat alle werkkontrakte in lyn is met die nasionale arbeidregulasies en
maak seker dat die dokumente vir ten minste 24 maande bewaar word.
5. Verduidelik die self-verklaring aan jou werknemers asook terme waarmee hulle nie
vertroud is nie. Bespreek die punte van die self-verklaring saam met hulle, en maak
seker dat almal op die plaas dieselfde begrip oor die nakoming daarvan het.
6. Teken die self-verklaring en vra die werknemersverteenwoordiger om ook te teken.
7. Maak seker dat alle werknemers bewus is van die self-verklaring, hetsy deur 'n afskrif
aan elke werk kontrak te heg of deur dit sigbaar te vertoon op die plaas.
8. Maak klagteprosedures deursigtig (transparent) vir jou werknemers.
9. Kyk gereeld of jou self-verklaring opgedateer moet word.
––––– GRASP Implementering | 8 ––––

Voorbeeld
Self-verklaring van Goeie Sosiale Praktyke
Ek verseker hiermee dat op die plaas/in die produsentegroep
alle
werknemers (insluitend dié van die geïntegreerde verpakkingperseel sowel as buiteverskaffers) volgens
die volgende beginsels behandel word:
1 Daar is geen diskriminasie (onderskeid, uitsluiting of voorkeur) op grond van ras, kaste (caste),
nasionaliteit, godsdiens, gestremdhede, geslag, seksuele oriëntasie, swangerskap, ouderdom,
politieke mening, lidmaatskap van 'n vakbond of politieke party nie. Daar word geen
swangerskap of MIV-toetse op werknemers gedoen nie.
2 Die huur van werkers is regverdig en deursigtig en diskrimineer nie teen enigiemand wat op die
plaas will werk vir enige rede hierbo genoem.
3 Alle werknemers wat dieselfde werk doen, het soortgelyke regte, ontvang soortgelyke
maatskaplike voordele, soortgelyke werksomstandighede en opleidingsgeleenthede. Gelyke
werk word vergoed met gelyke betaling.
4 Geen dissiplinêre praktyke soos lyfstraf, geestelike, fisiese of verbale mishandeling word
beoefen. Daar is geen onbillike aftrekkings van lone (bv. vir gebreekte masjiene of die gebrek
van die produk). As dit bestaan, is dissiplinêre praktyke regverdig en deursigtig.
5 Daar is geen minderjariges (volgens wetlike regulasies) in diens nie. Vir kinders wat op ‘n
kleinhoewe uithelp, kan hulle gereelde skoolbywoning bewys word. Kinders doen nie werk wat
gevaarlik is vir hulle gesondheid en veiligheid nie of wat hulle ontwikkeling in gevaar stel nie.
6 Daar is geen dwangarbeid. Die familie en afhanklikes het die reg om indiensneming buite die
plaas. Geen werknemer word gedwing om op die plaas te bly nie. Daar word nie teen
werknemers wat nie op die plaas woon nie, gediskrimineer.
7 Geen dokumente van die werknemers word deur die werkgewer bewaar nie. Die werkgewer
sal nie ‘n gedeelte van die werknemer se salaris terughou nie.
8 Oortydwerk is vrywillig.
9 Die plaasbestuur pas kollektiewe bedinging toe.
10 Werknemers het die reg om enige organisasie van hul keuse te vestig of by aan te sluit.
Toegang op die plaas van die vakbond binne werksure word toegelaat.
11 In die geval van ‘n ongeluk, word die werknemer na die naaste mediese fasiliteit geneem.
12 Risiko-groepe, soos swanger vroue of vroue wat borsvoed, jongmense onder die ouderdom
van 18 (indien hulle aanstelling in lyn is met wetlike regulasies), verstandelik gestremde
werknemers of siek persone doen nie werk wat gevaarlik vir hul gesondheid en veiligheid is
nie, of wat hulle ontwikkeling beperk nie. Hulle werk nie met die toediening van plaagdoders
nie. Jongmense mag nie oortyd werk nie.
13 Regulasies vir die dekking van kraam-, siekteverlof en aftrede voldoen ten minste aan die
nasionale maatskaplike wetgewing.
14 Werknemers het toegang tot ‘n persoon wat hulle vertrou, of werknemersraad, met betrekking
tot die terme van hul kontrakte en werksomstandighede en klagteindiening. Hierdie persoon
voer hierdie taak uit in konsensus met alle maatskaplike vennote en kan dus alle klagtes
kommunikeer, sonder persoonlike sanksies. Die onderneming, verklaar hiermee dat hulle
bereid is om enige probleme, in samewerking met die arbitrasie liggaam, sal oplos.
Ek verseker dat enige teken van oortreding van hierdie beginsels onmiddellik by die wetlike liggaam
aangemeld sal word en dat korrektiewe maatreëls geneem sal word.
'n Afskrif van hierdie ondertekende verklaring is gegee aan die lid van bestuur wat verantwoordelik is vir
maatskaplike probleme en die verkose/aangewese neutrale persoon wat vertrou word, die sertifiserende
liggaam, die plaaslike werkersunie en is aangeheg by elke kontrak en/of word visueel vertoon.
Plaasbestuur (naam en posisie)/produsentegroep en werknemersverteenwoordiger:
Datum Handtekeninge: ____________________________________
––––– GRASP Implementering | 9 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
4 Het die persoon wat verantwoordelik is
vir die werkers se gesondheid,
veiligheid en welsyn en die persoon(e)
van vertroue, kennis oor en/of toegang
tot die onlangse nasionale
arbeidregulasies?
Die persoon verantwoordelik vir die gesondheid en veiligheid van
die werknemers en die werknemers se verteenwoordiger/s dra
kennis of/en het toegang tot die nasionale regulasies met
betrekking tot: die bruto en minimum lone, werkure,
vakbondlidmaatskap, anti-diskriminasie, kinderarbeid,
arbeidskontrakte, vakansie en kraamverlof, mediese sorg en die
pensioen-/ gratifikasie.
Verduideliking:
Dit is belangrik dat werkers hul wetlike regte ken, dat 'n verantwoordelike persoon toegang
het tot die mees onlangse werksregulasies en dat die werkgewer die persoon in hierdie saak
ondersteun. Werknemers kan na die persoon verwys word om alle inligting oor hul basiese
regte te kry of duidelikheid in die geval van onsekerheid. Meningsverskille asook
ontevredenheid kan so voorkom word. Die werkgewer en die werknemer moet albei gereeld
op die hoogte van onlangse veranderings in die nasionale wetgewing gehou word en ook
daarop reageer. Dit is egter nie altyd moontlik om alle dokumente op die plaas aan te hou nie,
veral op klein plase. Tog moet daar 'n meganisme wees wat verseker die werkgewer en die
werknemers toegang het tot die korrekte inligting.
Implementering:
1. Dink aan mense wat moontlik van hulp kan wees om kennis oor die nasionale
arbeidsregulasies in te win (nasionale/provinsiale vakbonde, die ander produsente/
verteenwoordigers van die werknemers, prokureurs, NGO's ens).
2. Kontak hierdie mense vir meer inligting oor arbeidsregulasies en versamel hulle
kontakbesonderhede (telefoonnommers, posadres, webtuistes ens).
3. Maak seker dat die inligting aan die werknemersverteenwoordiger gekommunikeer is
en gereeld opgedateer word (bv. Nuwe weergawe van Nasionale Interpretasie).
Voorbeeld
Toegang tot inligting oor die Nasionale Arbeidsregulasies
Vakbond: A)
Mr Abeba, Prokureur Village Market 251
5908 Townsville
Telefoon: 987-768
Mrs Temba, NGO vir menseregte: Hoofweg 3
8299 Livington
Telefoon: 12345-129
Webtuiste: www.workersunited.net
Ander inligting:
B)
––––– GRASP Implementering | 10 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
5 Kan afskrifte van die werkkontrakte vir
elke werknemer wat op die rekords
aangedui word, getoon word? Bevat dit
ten minste die volle name,
werksomskrywing, geboortedatum,
datum van aanstelling, loon en tydperk
van werksaamheid? Is dit deur beide
die werknemer en die werkgewer
onderteken?
Vir elke werknemer kan 'n kontrak op die assessor se versoek
getoon word (op ‘n steekproefbasis). Beide die werknemer sowel
as die werkgewer het dit onderteken. Die rekord bevat ten minste
die volle name, werksomskrywing, geboortedatum, datum van
aanstelling, loon en tydperk van werksaamheid. Rekords van alle
werknemers (ook subkontrakteurs) moet vir ten minste 24 maande
beskikbaar wees.
Verduideliking:
'n Werkkontrak verduidelik die ooreengekome werksomstandighede en is dus belangrik vir en
tot voordeel van die werkgewer sowel as die werknemer. Dit is die basis vir 'n goeie en
stabiele werksverhouding vir beide partye, maar ook vir enige werkverwante konflik situasie.
Dit is duidelik dat werkooreenkomste geteken deur plaasbestuur en werknemer noodsaaklik
is op plase van enige grootte.
Implementering:
1. Teken werkskontrakte met elke werknemer, wat ten minste die volgende inligting insluit:
• Werknemer se naam & adres
• Kontraktydperk
• Taakbeskrywing
• Werksure & werkbreke
• Lone
• Oortyd/openbare vakansiedae/Sondagwerk
• Siekteverlof/kraamverlof
2. Maak seker dat die kontrak voldoen aan die nasionale arbeidsregulasies.
3. Werkskontrakte kan eenvoudig en handgeskrewe wees, met die nodige basiese inligting.
4. Indien enige betaling of 'n deel daarvan wat betaling in natura gedek word (bv. Aftrekkings
vir etes, behuising of vervoer), moet dit ook in die kontrak verskyn. Onderhandel
met die toekomstige werknemer hieroor en maak seker dat hulle dit aanvaar.
5. Onthou om elke keer ’n nuwe werknemer onder ’n nuwe kontrak aan te stel nie.
6. Maak seker dat jy en die werknemer albei die kontrak geteken het.
7. Heg 'n afskrif van jou self-verklaring aan by elke kontrak as die self-verklaring nie op die
plaas vertoon word nie.
8. Maak seker dat 'n afskrif van elke kontrak in jou rekords hou vir ten minste 24 maande.
Voorbeeld 1
Volle naam Datum van
geboorte
Juan
Arroyo
Simon
Alvarado
Miriam
Flores
Taak ID Nr Datum van
toetrede
Datum van
Uittrede
––––– GRASP Implementering | 11 ––––
Loon Werksure &
breke
08.03.1976 Oes 1234567 01.05.2005 01.09.2005 15 rand/h 9vm-1nm
04.07.1980 Besproeiing 7654346 04.05.2005 01.09.2005 15 rand/h 1.30vm-5nm
06.11.1970 Kombuis 6788990 04.05.2005 50 rand/h 9vm-1nm
Handtekening(e)
Werkgewer /
Werknemer

Voorbeeld 2
Aangegaan tussen: (hierna verwys as "die werkgewer")
Werkkontrak
Naam & Adres van Werkgewer: Pynappelplaas Wilson
(Hierna verwys as "die werknemer")
SandyStraat 1
5879 Tanda
Naam & Adres van Werknemer: Maria Tombu
1. Geboortedatum 18.02.1973
2. ID Nommer: 175992
Market Square 4
5879 Tanda
3. Aanvang: Die kontrak sal begin op 01.01.2005 en eindig op 31.12.2006
4. Werksplek: Kombuis
5. Posbeskrywing: Verskaf maaltye vir werkers
6. Werktye:
Normale werksure is van 6 vm tot 3 nm op Maandag tot Vrydag, en van 6 vm tot 9 nm op Saterdag.
7. Werksbreke:
Daaglikse werkbreke sal geneem word 10 vm tot 11 nm.
8. Loon: 15 rand/uur
9. Oortyd tarief: 20 rand/uur
9. Kraamverlof/siekte:
10. Vakansies:
11. Ander: ---
'n Afskrif van die self-verklaring oor die goeie sosiale praktyk is by hierdie kontrak aangeheg en dit is aan die werknemer
oorhandig.
Datum __/__/____
Werkgewer Handtekening Werknemer Handtekening
E
––––– GRASP Implementering | 12 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
6 Is daar gedokumenteerde bewyse van
gereelde betaling van salarisse wat
met die kontrakklousule ooreenstem?
Die werkgewer toon voldoende dokumentasie van die
salarisoordrag (bv. werknemer se handtekening op die
betaalstrokie, bankoordrag). Werknemers teken vir of ontvang
afskrifte van hul salarisstrokies/betaalregister wat deursigtig en
verstaanbaar vir hulle is. Gereelde betalings van al die werknemers
gedurende die afgelope 24 maande is gedokumenteer.
Verduideliking:
'n Dokumenteringsstelsel van salarisoordrag help beide die werkgewer en werknemer om te
bewys watter bedrag van die salaris betaal word teen watter tyd. Konflik sal afneem.
Deursigtigheid („transparency“) en betroubaarheid sal die motivering van die werknemers
verhoog en die bewys van salarisbetaling sal vertroue in die plaasbestuur vermeerder.
Implementering:
1. Sorg dat jy gereelde rekords hou van die betalings aan werknemers.
2. Met die skryf van salarisstrokies, versamel alle inligting oor lone, gereelde ure, oortyd
en salarisse betaal.
3. Laat die werkers teken of ‘n duimafdruk op die salarisstrokie maak nadat hy/sy die
geld ontvang het en teken dit ook self.
4. Hou afskrifte van die strokies vir ten minste 24 maande.
5. Op plase met min werkers, kan jy 'n dokument opstel waar alle werknemers en die
onderskeie maandelikse betalings gelys word en onderteken word (Sien Voorbeeld
1).
––––– GRASP Implementering | 13 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
7 Toon salarisstrokies die ooreenstemming
van die betaling met ten
minste die wetlike regulasies en/of die
kollektiewe bedingings-ooreenkoms?
Lone- en oortydbetaling gedokumenteer op die salarisstrokies/betaalregister
is in ooreenstemming met wetlike regulasies
(minimum lone) en/of die kollektiewe bedingingsooreenkoms
(indien van toepassing). Indien betaling bereken word per eenheid,
sal die werknemers (gemiddeld) instaat wees om die wettige
minimum loon binne normale werksure, te verdien.
Verduideliking:
Salarisstrokies gee jou 'n goeie oorsig oor die salarisse van die werknemers. Werkgewers bly
in lyn met die nasionale wette wanneer hulle kan bewys dat ten minste die wettige minimum
loon betaal word.
Implementering:
1. Lig jouself in oor die wettige minimum loon in jou eie land.
2. Seker maak dat jy ten minste hierdie minimum loon aan jou werknemers betaal.
3. As jy die berekening van die betaling per eenheid doen, maak seker dat werknemers
daartoe in staat is om die wetlike minimumloon binne normale werksure te kan verdien.
Voorbeeld
Die assessor sal verwys na die salarisstrokies/bankoordrag (A. 11).
Voorbeeld 1
Maand Volle naam Geboorte
datum
Betaalrekords van:
Pynapple Farm Wilson, Sandy Road, 5879 Tanda
Taak ID No Ure gewerk/
Taak
01 Juan Arroyo 08.03.1976 Oes 1234567 60 50
rand/uur
01 Simon
Alvarado
04.07.1980 Besproeiin
g
01 Miriam Flores 06.11.1970 Kombuis 6788990 90
Ens
––––– GRASP Implementering | 14 ––––
7654346 90 50
rand/uur
Loon ontvang Hantekening
(e)/
Duimafdruk

Voorbeeld 2
NAAM VAN WERKNEMER:
SALARISSTROKIE
ID NO: WERKERREGISTRASIE N°:
BETALINGSPERIODE: VAN TOT
BASIESE LOON:
Gewone ure gewerk
Oortyd gewerk
Vakansietyd gewerk
Betaling in natura
Toelaag (spesifiseer)
Maatskaplike belasting
TOTAAL
Datum __/__/____
Tarief
––––– GRASP Implementering | 15 ––––
Hoeveelheid ure Lone verdien
Werkgewer handtekening Werknemer handtekening

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
8 Toon rekords dat daar geen
minderjariges op die plaas werksaam
is nie?
Rekords toon ooreenstemming met nasionale wetgewing met
betrekking tot die minimum ouderdom van indiensneming. As dit
nie deur nasionale wetgewing gedek word nie, mag kinders onder
die ouderdom van 15 jaar nie in diens geneem word nie. As
kinders – as kernfamilielede – op die plaas werk, is hulle nie
betrokke by werk wat gevaarlik is vir hul gesondheid of veiligheid
nie, wat hulle ontwikkeling beperk of hulle verhoed om hulle
verpligte skoolopleiding te voltooi nie.
Verduideliking:
In die meeste gevalle verbied nasionale wetgewing jong mense onder ‘n sekere ouderdom
om te werk. Die doel hiervan is om kinders te beskerm teen uitbuiting en om te verseker dat
hulle 'n basiese vlak van opvoeding kry. Kinders en jong mense word nie aangemoedig om
die skool te verlaat terwyl hulle nog op ‘n verpligte skolingsouderdom is nie. As sulke
wetgewing nie bestaan nie, sal jong mense nie onder die ouderdom van 15 jaar in diens
geneem word nie.
Implementering:
1. Maak seker dat elke nuwe werknemer bewys lewer van sy/haar ouderdom, deur
middel van 'n ID of einige ander vorm van van identifikasie (bv. Geboortesertifikaat,
bestuurslisensie) voor die ondertekening van die werkkontrak.
2. Moenie iemand indiens neem wat onder die nasionale minimum ouderdom van werk
is nie, of as dit nie gedek word deur wetgewing nie, onder die ouderdom van 15 jaar.
––––– GRASP Implementering | 16 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
9 Het al die kinders wat op die plaas
woon toegang tot verpligte
skoolopleiding?
Daar is gedokumenteerde bewyse dat alle kinders van werknemers
van verpligte skoolgaande ouderdom (volgens nasionale
wetgewing) wat op die plaas woon toegang het tot verpligte
skoolopleiding, hetsy deur die voorsiening van vervoer na 'n
openbare skool of deur middel van voldoende skoolopleiding op
die plaas.
Verduideliking:
Elke kind het die reg om ten minste verpligte onderwys klaar te maak. Dit is die werkgewer se
plig om te verseker dat alle kinders wat op die plaas woon (eie of werknemers se kinders)
toegang het tot verpligte skoolonderrig.
Implementering:
1. Maak seker dat jy weet hoeveel kinders op jou plaas bly, en of hulle in die verpligte
skoolgaande ouderdomsgroep val.
a) Op plase met 'n min werkers ...
... vind uit waar die naaste skole in jou streek is. Indien die skole verder as 30 minute
loopafstand is, organiseer vervoer na die nabygeleë skole (bv. Bus, fiets, donkie,
ens.).
... maak seker dat elke gesin wat betrokke is, bewus is van die regulasies rakende
die vervoer.
b) op groot plase met baie werkers ...
... dit mag makliker wees om voldoende skoolopleiding op jou plaas te bied as om
vervoer te organiseer. Jy kan ‘n onderwyser in diens neem en ‘n skool op die plaas
vestig, volgens nasionale wetgewing.
––––– GRASP Implementering | 17 ––––

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
10 Is daar 'n tyd-opnamestelsel wat die
daaglikse werktyd en oortyd op 'n
daaglikse basis vir alle werknemers
wys?
Daar is 'n tyd-opnamestelsel wat werksure en oortyd deursigtig
(transparent) vir beide werknemers en werkgewer wys. Werktye
van alle werknemers is vir die laaste 24 maande gedokumenteer.
Verduideliking:
‘n Tyd opname-stelsel, wat die daaglikse werkstyd sowel as oortyd van elke werknemer
dokumenteer, is ‘n noodsaaklike bestuursinstrument. Dit is ook voordelig vir die werknemer
wat sy/haar werkstyd en veral oortyd behoorlik boekstaaf. Dit help om misverstande oor
werklike werksure te verhoed.
Implementering:
1. Vind uit watter soort tyd opname-stelsel die beste by jou plaas pas, afhangende van
die aantal werknemers en/of tegnologiese omstandighede.
a) Op plase met baie werkers ...
... bring ‘n meganiese inklokstelsel aan. Maak seker dat die mense weet hoe die klok
werk en wanneer moet in- en uitklok.
... of maak gebruik van ‘n elektroniese stelsel waar elke werknemer met 'n
elektroniese kaart by 'n hek inklok.
b) Op plase met slegs 'n paar werkers ...
... 'n meganiese of elektroniese stelsel mag te duur wees. Vul tyd-rekordstate vir elke
werknemer op 'n daaglikse basis in. Laat die werknemer die state op ‘n gereelde
basis teken bv. aan die einde van die maand. Sulke tyd-rekordstate kan maklik met
die salarisstrokies en ander nodige inligting gekombineer word (sien voorbeeld)
2. Hou al die tyd rekords vir ten minste 24 maande.
––––– GRASP Implementering | 18 ––––

Voorbeeld
Pynappelplaas Wilson: Tydrekordstaat
Sandystraat , 5879 Tanda, # 462-8863
Werker N°: 045 Inkomtyd: 7:30 am
Naam van werker: Juan Valdo Werkbreke: 12.30 am - 1.30 pm
Werker se geboortedatum: 23.06.1966 Sluitingstyd: 4.00 p
DAG UUR Taak PLEK OORTYD TARIEF PLEK Totaal /dag
1 9 Oes Land N°5 --- 70 rand/uur 45
2 9 Oes Land N°5 --- 70 rand/uur 45
3 9 Oes Land N°5 2 ure 70 rand/uur Land N°5 45 + 10
4 SATERDAG
5 SONDAG
6 9 Oes Land N°5 --- 70 rand/uur 45
7
Date __/__/____
––––– GRASP Implementering | 19 ––––
Gereelde loon 135
Oortyd 10
Totaal 145
Worker’s signature Administration signature

Kontrolepunt N
Voldoeningsvereistes
°
11 Voldoen werksure en breke soos
aangedui in die tydrekords aan die
wetlike regulasies en/of kollektiewe
bedingingsooreenkoms?
Gedokumenteerde werksure, breke en die rusdae is in
ooreenstemming met wetlike regulasies en/of kollektiewe
bedingingsooreenkoms. Indien nie deur wetgewing gereguleer,
wys rekords dat gereelde weeklikse werksure nie 48 uur oorskry
nie. Tydens piekseisoen (oes), oorskry weeklikse werkstyd nie 60
uur nie. Rusdae is ook gewaarborg tydens piekseisoen.
Verduideliking:
Die lengte van werksure en breke moet voldoen aan die wetlike regulasies. 'n Werknemer het
die reg tot ‘n breek na hy/sy 'n sekere tydperk gewerk het. Die plaasbestuur moet op die
hoogte van sulke regulasies wees wanneer kontrakte en werksure bepaal word.
Implementering:
1. Wanneer werksure en breke bepaal word, maak seker dat hulle voldoen aan die
wetlike regulasies en/of die kollektiewe bedingingsooreenkoms.
2. Bewys aan die assessor watter regulasie wat jy gebruik het met die bepaling van
werksure en breke.
3. Maak seker dat jou werknemers nie 'n gereelde werktyd van 48 uur oorskry nie.
4. Monitor in watter periode die gereelde werktyd oorskry word. As dit gereeld die geval
is, neem meer werkers in diens.
5. Maak seker dat daar selfs tydens piekseisoen, weeklikse werktyd nie 60 uur oorskry
nie.
Voorbeeld
Die assessor sal verwys na die tyd-opnamestelsel.
––––– GRASP Implementering | 20 ––––

Aanbevelings vir Goeie Praktyke
R 1
Watter ander vorms van sosiale voordeel bied die werkgewer aan werknemers, hul families en/of die gemeenskap?
Spesifiseer asseblief in hoeveelhede, indien moontlik.
Insentiewe vir die goeie werkprestasie:
Bonusbetaling:
Ondersteuning van die professionele
ontwikkeling:
Familievriendelikheid:
Mediese/gesondheidverskaffing:
Verbetering van die sosiale omgewing:
Verduideliking:
Insentiewe help baie om 'n goeie werksklimaat te skep en om die werknemers te motiveer om
so goed moontlik te presteer. Hoe meer werkers besef dat die werkgewer hul werk waardeer
en sorg vir hulle en hul gesinne, hoe meer identifiseer met hul werkplek.
Talle plase het ook nog ander vorme van sosiale voordele wat nie gedek is in die
voorafgaande kontrolepunte nie. As 'n plaas sodanige addisionele vorms van sosiale
voordele bied, word hul pogings erken en ingesluit in die rekords.
Implementering:
1. Bepaal watter vorms van sosiale voordele jy verskaf en in watter kategorie hulle kan val.
2. Om die pogings so deursigtig as moontlik te maak, probeer om dit te kwantifiseer.
––––– GRASP Implementering | 21 ––––

Voorbeeld
Definisielys
Term Wat beteken dit?
Kernfamilielede Kernfamilielede is gedefinieer as dié familielede wat direk verband
hou met die plaasbestuur en hulle woon in dieselfde huis as die
plaasbestuur. Dit kan ouers, broers susters en kinders insluit, maar
nie ooms, neefs of ander familielede nie.
Plaasbestuur Die term “plaasbestuur” word gebruik om die persoon te beskryf wat
operasioneel verantwoordelik is vir die produksiewerknemers. Die
produsent mag moontlik ‘n plaasbestuurder aanstel – in die geval sal
hy as ‘n normale werknemer behandel word.
Produsent ‘n Persoon (individu) of besigheid (individu of produsentegroep) wat
‘n geregistreerde wetlike entiteit is wat die produksie besit, relevant
tot die fokus van GRASP (gesertifiseer tot die GLOBAL.G.A.P
standaard), wat die wetlike veratwoordelikheid het vir die produkte
wat deur die plaasbesigheid verkoop word. ‘n GLOBLG.A.P Nommer
(GGN), soos gespesifiseer in die GLOBALG.A.P IFA Algemene
Regulasies Deel I Pt. 9.3, identifiseer elke produsent.
Werknemer 'n Werknemer word vergoed vir die dienste of werk wat hy/sy op
grond van 'n werkskontrak lewer. Die definisie sluit permanente, stuk
en seisoenale werkers sowel as vakleerlinge, in. Dit kan die kernlede
van familie van die plaasbestuur uitsluit.
Werknemers- 'n Werknemersverteenwoordiger fasiliteer die dialoog tussen die
verteenwoordiger werknemers, maar ook tussen die werknemers en die bestuur.
Probleme op die plaas kan maklik behandel, bespreek en opgelos
word. Verder kan die werknemersraad of verteenwoordiger (s) as
bemiddelaar optree in die geval van konflikte. Ooreenkomste met die
werknemersverteenwoordiging sal oor die algemeen goed aanvaar
word deur die personeel, aangesien die verteenwoordiger(s) van die
werknemers die voorwaardes onderhandel het. Nadere inligting kann
inligting kan gevind word in die GRASP Implementeringsgids.
Plaasbestuur Die term “plaasbestuur” word gebruik om die persoon te beskryf wat
operasioneel verantwoordelik is vir die produksiewerknemers. Die
produsent mag moontlik ‘n plaasbestuurder aanstel – in die geval sal
hy as ‘n normale werknemer behandel word.
––––– GRASP Implementering | 22 ––––

Sosiale Voordeel Verduideliking/Voorbeelde Voorbeeld
Insentiewe vir goeie
werksprestasie
Aanpasbare toelaes vir baie vinnige of
verantwoordelik werk, goeie bestuur, ens
Bonusbetalings Addisionele betalings agv 'n goeie oes
Ondersteuning van
profesionele ontwikkeling
ontwikkelingelopment
Voorsiening van opleidingsprogramme,
vakleerlingskappe, kursusse, ens.
––––– GRASP Implementering | 23 ––––
Werkers wat geen masjiene breek nie, kry ’n
ekstra betaling aan die einde van die jaar.
Na ‘n goeie oes, betaal die bestuur ‘n bonus aan
alle werknemers.
Die plaas ondersteun vakleerlingskappe wat nie
op die plaas is nie vir werknemers se kinders
Familievriendelikheid Wieg/kleuterfasiliteite, familie-behuising, ens. Die plaas bied 'n kleuterskool op die plaas.
Mediese sorg Voorkomende mediese ondersoeke, verskaffing van
mediese dienste, MIV-voorkoming
Verbetering van sosiale
atmosfeer
Voorsiening van sokkervelde, televisie, die
organisasie van sosiale geleenthede, ens
Elke jaar kry werknemers 'n tandheelkundige
ondersoek wat gedeeltelik deur die plaasbestuur
betaal word.
Plaasbestuur het ‘n sokkerveld opgerig en
organiseer jaarliks 'n toernooi.