Blanco - Kring voor Geschiedenis en Kunst van Deinze en

3797
atelier, hoog boven de omliggende Leievlakte, bleek een unieke observatiepost te vormen,
van waaruit Buysse rondomrond een schitterend uitzicht had. Zijn dagboek, dat een
spontane mengeling is van “rake observaties, lyrische impressies en mijmeringen”, getuigt
van een “liefdevolle aandacht voor de gang der seizoenen”.
Het is evident dat de windmolen zelf in dat dagboek een prominente rol speelt. Bé Stolk, een
dame uit Buysses Haagse vriendenkring die hem in oktober 1911 in Afsnee bezocht,
beschrijft, na haar bezoek aan de Deurlese molensite, “de oude molen van donker hout, die
vleermuisachtig zijn wieken uitspreidt tegen den heuvel [die] is begroeid met dicht, laag
geboomte en boven is een plateau, van waar men ver in alle richtingen het panorama
overziet. Maar de molen moet blijven bestaan; en de molenaar zal er zijn werk blijven
verrichten” 3 .
Verspreid over het hele dagboek, vermeldt Buysse de molen ruim veertigmaal 4 , de ene keer
al iets uitvoeriger dan een andere. Het bijzondere aan Buysses omgang met de molen
bestaat erin dat hij hem personaliseert, als een autonoom wezen met een eigen ziel als het
ware. Maar laten we eerst de auteur, Buysse zelf, in dit verhaal introduceren. Op 29 april
schrijft hij (pp. 61-62): “Op den rug lig ik uitgestrekt, met de ogen naar de hemel-blauwe
lucht. De wind die hard over mij heen blaast, doet de berkenheesters door elkander
schudden. […] Over al die dolle wispelturigheid gaat telkens een der wentelende
molenzeilen, als een geweldige tuchtroede in breden zwaai ten hemel op, alsof die oude,
grijze werker daaromhoog het spel ten strengste laakt.”
Die “oude, grijze werker” komt Buysse voor als een eenzame reus, een godenzoon, een
titaan (in de Griekse mythologie een zoon van Uranus en Gaia): Wat een rust, wat een stilte.
De oude, somber-grijze molen rijst in zijn eenzaamheid, gelijk een kalme, wijze Titan naar
den hemel en door het latwerk van zijn roerloos-naakt-gekruiste wieken, die zo lang en
zoveel hebben gewerkt, flonkeren de sterren als lieflijk zacht-strelende ogen.” (2 april, p. 21).
De seizoenen, met hun wisselende weersomstandigheden, blijken een grote invloed op het
humeur van die oude reus uit te oefenen. Tijdens het noodweer (19 april, p. 46) bijvoorbeeld:
“De oude molen werkt niet. Als met een brommig-stug gezicht staat hij naar dien woesten
strijd der elementen te kijken. Zijn grijze, naakt-geraamte-wieken [d.i. zonder zeilen, P.H.]
druipen van den regen en geheel zijn oude karkas schudt en trekt, alsof hij koorts heeft.”
Maar er werkloos bij staan doet de molen geen goed: “Mijn oude molen heeft sinds dagen
niet gewerkt. Wat had hij toch? Was hij ook treurend over vervlogen illuzies, hij die reeds
zoveel gezien en ondervonden heeft en weet hoe weinig blijft en hoe oneindig veel vergaat.
[…] Nu staat hij stil en uitgekleed met zijn peinzend, oud gezicht naar ’t purper-glanzend
westen toegekeerd. Hij schijnt te mijmeren en te zuchten: ‘Ik ben zo oud en heb zoveel
gewerkt; laat mij nu maar met rust.’ De avond taant in grijzigheid en langzaam komt iets
triestigs in de stille atmosfeer. De oude molen lijkt een teer-besnaard, fijn-voelend wezen, in
stemming met den weemoed van het uur en de omgeving.” (6 mei, pp. 75-76). En een
andere keer, bij een loeiende lentestorm: “Mijn molenaar heeft zijn molen niet durven
aankleden en het naakt, oud, grijs geraamte staat gans te trillen en te beven en de wilde
stormlucht als ’t ware nijdig aan te grijnzen. Ja, hij lijkt vertoornd, mijn oude, eerbiedwaardige
molen. Hij schijnt verwoed te brommen: ‘Waarom al dat nutteloos geweld dat mij toch niet
deren kan’” (12 juni, p. 125). Of bij troosteloos regenweer: “O, dat grijs, eentonig watergieten
van een eindloos-langen zomerregendag! Woei het maar, dan zou althans de molen leven.
Maar ook die goede, oude reus staat daar vandaag roerloos en verlaten en het water zijpelt
langs zijn lange, naakte, houten armen en heel zijn ruig-verweerde lichaam schijnt van
overstelpend wee te schreien.” (20 juni, p. 135).
Maar dan komt, eindelijk, opnieuw het moment om aan het werk te slaan: “De wind steekt op
en loeit; en mijn oude, grijze molen, die gisteren, als een mens, den gansen dag vol
spannende belangstelling naar de bedrijvigheid der hooiers met gekruiste armen heeft staan
kijken, kleedt zich nu aan en gaat aan ’t werken.” (24 juni, p. 139). Het vrolijke wiekenspel
maakt de molen weer jong: “Mijn oude molen, die weken lang gerust heeft, zo, dat ik soms
zijn bestaan vergat, is van morgen weer aan het werk gegaan. Het is een fris-heldere dag
van wind en zon; en zoals hij daar staat, grijs en verweerd op zijn groenen heuvel, zwaaiend
met zijn lange, roodbruine armen, lijkt hij gans opgewekt door nieuwe, jonge levenskrachten
Wij danken u voor uw lidmaatschap en steun!