Journalist Egbert Kalse: ”CDA en VVD gaan de ... - Bandwerkplus.nl

INTERVIEW
daarvan was de Annual Conference eind april van dit jaar over de
toekomst van de verzorgingsstaat. “Wij hadden toen het geluk dat
Wouter Bos daar zijn plannen over de toekomst van het Nederlandse
pensioenstelsel ontvouwde, wat natuurlijk veel aandacht
heeft gekregen. Het heeft voor hem niet zo goed uitgepakt geloof
ik, maar voor Netspar was het natuurlijk wel goed. Wij zijn geen
politici, geen ideologen, maar wij zijn wetenschappers. Wij kunnen
het allemaal buiten de politieke tegenstellingen brengen.”
De plannen van Bos
De hoogleraar ziet veel in de plannen van Bos, maar denkt wel
aan een combinatie van zowel het omhoogtrekken van de
pensioensgerechtigde leeftijd als de fiscalisering van de AOW.
“Fiscaliseren is een goede maatregel. Er is een inconsistentie in
ons sociale systeem, dat je AOW-premie kunt aftrekken terwijl je
geen AOW-premie betaalt. Het moet absoluut naar een systeem
waarin ouderen volledig meebetalen aan de AOW. Dat moet wel
samengaan met het geleidelijk verhogen van de AOW-leeftijd.
De fiscalisering raakt meer de hogere inkomens, terwijl het optrekken
van de AOW-leeftijd de lagere inkomens meer zal raken.”
Wel ziet Bovenberg de problemen in van een hogere AOW-leeftijd.
“De verschillen in levensverwachting tussen rijk en arm nemen
heel snel toe. Dat heeft onder andere met de kenniseconomie
te maken. Mensen zonder hoog IQ komen minder mee. Je
hebt rijke ouderen die langer leven en armere ouderen die vaak
een lager IQ hebben, allochtoon zijn en korter leven. Het is dus
onrechtvaardig om voor iedereen de AOW-leeftijd op te trekken.
De laaggeschoolden profiteren immers maar relatief kort van
hun pensioen. Daarom hoort fiscaliseren erbij. Via fiscalisering
betalen mensen die langer leven dan mee voor mensen die korter
leven. De koninklijke weg is natuurlijk om te zorgen dat die
verschillen in levensverwachting minder groot worden. Vroeger
was het zo dat hooggeschoolden korter leefden, want die leefden
ongezond, die zaten te luieren. Tegenwoordig is het andersom.
De mensen die het maken, leven langer en de laaggeschoolden
zitten maar op de bank thuis, die doen niets en gaan naar de
patatkraam. Dat vind ik een groot maatschappelijk probleem.”
Harde maatregelen
Ook de arbeidsmarkt moet nog veel veranderen, als ouderen
volledig mee willen komen. Op dit moment zijn er weinig oudere
mensen die graag door zouden willen gaan met werken.
“De oorzaak is het desastreuze beleid uit de jaren tachtig. Het
heeft geresulteerd in een Zwitserlevencultuur, waarin je alleen
nog maar gelukkig kunt zijn door op de golfbaan te staan, om
het maar even zwart-wit te zeggen. Werk moet weer leuk worden
voor oudere mensen. Dat betekent ook vaak een stapje
terug doen in salaris. Ouderen zijn op het ogenblik vaak nog
veel te duur, waardoor de arbeidsmarkt voor ouderen niet functioneert.
Dat moet dus echt anders worden, veel flexibeler.”
Naar eigen zeggen is Lans Bovenberg een van de weinige economen
die het beleid van Balkenende-II steunt. “Al die harde
maatregelen die het kabinet heel moedig heeft uitgevoerd,
12 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 4 - SEPTEMBER 2006
zoals het aan banden leggen van VUT en prepensioen, zetten
allemaal wissels om die uiteindelijk tot een cultuurverandering
zullen leiden. Het uiteindelijke doel is dat mensen
het leuk gaan vinden om langer door te werken en werkgevers
weer leren de talenten van ouderen te benutten. Ik denk
dat dit kabinet over twintig jaar zal worden herinnerd als het
kabinet dat de noodzakelijke maatregelen heeft genomen.”
Een andere goede maatregel die dit kabinet volgens Bovenberg
heeft genomen is het invoeren van de nieuwe zorgverzekering.
“Ik denk dat dit een heel moedige maatregel is geweest, die de
VVD knap naar zich toe heeft getrokken, terwijl de oorspronkelijke
ideeën toch vooral uit de CDA-koker afkomstig waren. Voor
deze regeling geldt dat de vruchten pas later kunnen worden
geplukt. Waar het om gaat is dat de verzekeringsmaatschappijen
de zorgaanbieders de duimschroeven gaan aandraaien.
De zorgaanbieders moeten bij de les worden gehouden.”
Marktwerking is volgens de hoogleraar goed in de zorg, mits
met mate. “Je moet een balans vinden tussen marktwerking en
overheidsregulering. Zonder concurrentie worden mensen lui,
ook in de zorg, maar je hebt wel een sociale doelstelling waar
overheidsregulering voor moet komen. Dat is ook gebeurd in dit
beleid. De solidariteit is goed geregeld via het vereveningsmechanisme
(gelden van verzekeraars met relatief weinig mensen
uit een risicogroep worden overgeheveld naar zorgverzekeraars
met een groter aantal mensen uit die groep, red.). Via de
zorgtoeslag, een typisch CDA-idee, is de inkomenssolidariteit
geregeld. We laten mensen de kostprijs betalen, zodat ze ge-
“Bij de PvdA zien ze ook dat een verzorgingsstaat niet
zonder een bepaald arbeidsethos kan”
confronteerd worden met de prijs van de zorg, maar daarnaast
compenseren we de lagere inkomens via de belasting. Zo heb
je ook een prikkel om naar de goedkoopste zorgverzekeraar te
gaan. Dit zal ook moeten gaan gebeuren op de woningmarkt,
maar dat is iets voor een volgend kabinet. Op die markt heb je
hetzelfde probleem, dat je op dezelfde manier kunt oplossen.
Dit zijn dingen die het CDA veel beter met de VVD kan regelen.”
Het h-woord
Een van de maatregelen die professor Bovenberg tot dusver
heeft gemist is het beperken van de hypotheekrenteaftrek. Wel
zal dat erg langzaam moeten worden ingevoerd. “Ik denk juist
voor een partij als het CDA, die betrouwbaarheid van de overheid
heel hoog in het vaandel heeft, dat het goed is om lange
overgangstermijnen te bepleiten bij zaken als de AOW en de
hypotheekrenteaftrek. Het vereist wel een andere insteek dan
de PvdA, want de PvdA zit vooral op de nivelleringstoer bij
de hypotheekrenteaftrek. De insteek van het CDA en de VVD
moet zijn dat we mensen niet oneigenlijk moeten aanmoedigen
om zich in hoge schulden te steken en daardoor de economie
te schaden. Het is een kunstmatige prikkeling om een
hypotheek niet af te betalen, terwijl je die juist nodig hebt
zodat mensen met een eigen huis snel van de hypotheek af
zijn. Daardoor kunnen ze ook meer zorgkosten zelf dragen.”