You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
We Went to Wonderland van Xiaolu Guo<br />
Lichtvoetige reis<br />
zonder bagage<br />
De vorige film van de Chinese Xiaolu Guo How Is Your Fish Today<br />
(2007) was een gelaagd en met symboliek overladen spel tussen<br />
speelfilm en werkelijkheid. In haar nieuwste productie We went to<br />
Wonderland gaat Xiaolu Guo veel minimalistischer te werk. Met<br />
een digitale fotocamera met video-functie maakte ze – overigens<br />
haarscherpe en contrastrijke – zwart-wit beelden tijdens een<br />
bezoek van haar ouders aan Europa. Een intieme film met een<br />
aanstekelijke charme is het resultaat. Annelotte Verhaagen<br />
De in Engeland wonende Xiaolu Guo heeft<br />
iets met reizen, niet vanwege het geplande<br />
reisdoel, maar vanwege de onverwachte ontmoetingen<br />
en wisselende perspectieven op de<br />
wereld die het zich verplaatsen onvermijdelijk<br />
met zich meebrengt. Althans, dat is de<br />
conclusie na het zien van How is your Fish<br />
Today?, waarin een jonge man naar het koude<br />
noorden van China reist en waarmee zij vorig<br />
jaar op IFFR vertegenwoordigd was, en We<br />
Went to Wonderland, dat dit jaar op het Rotterdamse<br />
festival wordt vertoond. ‘Hoe verder<br />
je gaat, hoe minder je begrijpt’, is een citaat<br />
van de oude meester Lao Tzu, dat in de film<br />
voorbijkomt. Als je reist, neem je weliswaar je<br />
eigen vertrouwde denkwereld mee, maar alle<br />
nieuwe indrukken kunnen leiden tot een<br />
aangename verwarring. En die is koren op de<br />
molen voor een filmmaakster die ervan houdt<br />
te laveren tussen fictie en werkelijkheid.<br />
Rake observaties<br />
Net als How Is Your Fish Today blinkt We Went<br />
to Wonderland uit in een mengeling van<br />
lichtvoetigheid en melancholie. In dit geval<br />
zit die voor een groot deel in de karakters<br />
van hoofdpersonen, de ouders van de regisseur.<br />
Zij zijn onervaren reizigers zonder al te<br />
veel intellectuele bagage waar het de Europese<br />
geschiedenis betreft, hetgeen hun blik op<br />
de westerse wereld heel verfrissend maakt.<br />
De oude Guo kan door een operatie aan zijn<br />
strottenhoofd niet spreken. Zijn compacte<br />
maar rake observaties tekent hij op in een<br />
klein opschrijfboekje en die worden vervolgens<br />
door de regisseur als Engelse titels vertaald<br />
en in beeld gebracht. ‘Ik kan niet spreken.<br />
Alleen schrijven. Heel onhandig.’ Zo<br />
begint het. En later, als ze lang op de trein<br />
moeten wachten: ‘Engelse treinen hebben<br />
geen respect voor de tijd van mensen.’ of<br />
‘Afvalverwerking is niet zo snel en efficiënt<br />
als in China’, en als ze door een verlaten<br />
woonwijk lopen: ‘Waar is de bevolking van<br />
Europa?’ Zijn vrouw heeft een constant zonnig<br />
humeur, ze bewondert de oude parlementsgebouwen<br />
langs de Theems en vooral<br />
bij het winkelen (ze passen schoenen die in<br />
China niet verkrijgbaar zijn maar wel made in<br />
China) geniet ze met volle teugen. Tussen<br />
neus en lippen door komen herinneringen<br />
over het China van de Culturele Revolutie<br />
langs, bijvoorbeeld als tijdens een spelletje<br />
mahjong wordt geconstateerd dat dit spel<br />
jarenlang verboden was, of hoe vader Guo<br />
propagandaposters schilderde en in zijn jaren<br />
in het werkkamp rijst leerde verbouwen.<br />
Na het bezoek aan Engeland reizen de twee<br />
samen met hun dochter per trein verder naar<br />
Frankrijk en Italië. Vader Guo krijgt steeds<br />
meer zin om door te reizen (‘Kunnen we misschien<br />
de trein naar Leningrad nemen?’)<br />
maar moeder verlangt naar haar vertrouwde<br />
wereld thuis. Europa is heel bijzonder, maar<br />
in China is alles natuurlijk beter, al is het<br />
maar omdat je het al je hele leven kent…<br />
Relativerend<br />
Xiaolu Guo voegt aan de beelden met titels af<br />
en toe reeksen foto’s toe en spaarzame<br />
muziek. In alle eenvoud is We Went To Wonderland<br />
een persoonlijke film geworden die<br />
veel verder gaat dan een documentair verslag<br />
van een vakantie door Europa. Het is een<br />
intiem en onderhoudend portret van een oud<br />
echtpaar en hun dochter. En het is een relativerend<br />
verhaal over hoe cultuurverschillen<br />
terug te voeren zijn op kleine dagelijkse dingen<br />
en hoe kleine dagelijkse dingen zwaar<br />
kunnen wegen in een mensenleven. n<br />
We Went to Wonderland UK/China 2008 regie, scenario en<br />
camera Xiaolu Guo productie Xiaolu Guo/Philippe Ciompi<br />
montage, muziek en sound design Philippe Ciompi duur 78’<br />
Teak Leaves at the Temple van Garin Nugroho<br />
Vrije geluiden<br />
van Oost en West<br />
De Indonesische regisseur Garin Nugroho filmde in zijn thuisland<br />
de ontmoeting van westerse jazzmusici met traditionele Javaanse<br />
muzikanten en beeldend kunstenaars. De muzikale confrontatie<br />
overtuigt: in een kakofonie van geluiden blijken twee werelden<br />
elkaar te begrijpen. Maar die harmonie wordt verstoord door een<br />
overdaad aan uitleggerige informatie. Annelotte Verhaagen<br />
De free jazz heeft nooit een bijzonder<br />
omvangrijke schare bewonderaars gekend.<br />
Dat komt simpelweg omdat de muziek door<br />
zijn experimentele en vrijgevochten karakter<br />
– zonder traditionele akkoordenschema’s,<br />
vastgelegde composities en ritmische structuren<br />
– veelal als zeer ontoegankelijk wordt<br />
ervaren. De Zwitserse pianist Guerino Mazzola<br />
is een van de huidige vertegenwoordigers<br />
van het genre. Hij speelt een grote rol in de<br />
film Teak Leaves at the Temple van Garin<br />
Nugroho, waarin hij zijn muzikale ideeën te<br />
berde brengt. Samen met drummer Heinz<br />
Geisser, met wie Mazzola al vaker een duo<br />
vormde, en bassist Norris ‘Sirone’ Jones<br />
neemt hij deel aan een groot samenwerkingsproject<br />
tussen westerse musici en traditionele<br />
muzikanten en beeldend kunstenaars in<br />
Java, Indonesië. Plaatsen van handeling zijn<br />
onder meer het eeuwenoude boeddhistische<br />
heiligdom Borobudur, de Prambanan-tempel<br />
en een aantal dorpen in de omgeving van de<br />
stad Yogyakarta. Mazzola, die zich sterk verbonden<br />
voelt met het boeddhistisch gedachtegoed,<br />
heeft grote verwachtingen van het<br />
project: ‘Onze missie is om een gemeenschappelijke<br />
basis te leggen voor communicatie en<br />
begrip, en verdeeldheid en botsingen tussen<br />
culturen te overwinnen.’<br />
Levensvragen<br />
Een van de belangrijkste hoofdpersonen<br />
naast de pianist en zijn ritmesectie is Ismanto,<br />
een lokale steenhouwer. Hij vertelt voor<br />
de camera hoe hij iedere dag weer geïnspireerd<br />
raakt door zowel de schoonheid als de<br />
vernietigende kracht van de natuur en hoe<br />
hij tijdens het maken van stenen beelden<br />
antwoorden vindt op belangrijke levensvragen.<br />
Ismanto heeft weinig opleiding, maar<br />
over jazz kan hij zonder problemen meepraten,<br />
aldus een landgenoot. Ismanto’s<br />
magisch-religieuze wereld is namelijk, evenals<br />
de jazz, gestoeld op spontaniteit en<br />
improvisatie, in tegenstelling tot de christelijke<br />
en islamitische tradities, die meer te<br />
maken hebben met uit het hoofd geleerde<br />
verzen en regels. De vrijheid en ongebondenheid<br />
die de jazzmuzikanten ervaren en de<br />
manier waarop zij oude vormen loslaten en<br />
steeds weer openstaan voor nieuwe uitingsvormen,<br />
staan dichter bij zijn eigen belevingswereld<br />
dan menigeen op het eerste<br />
gezicht zou denken. En zo geldt dat ook voor<br />
andere traditionele musici.<br />
De film kent een mix van ingrediënten, waar-<br />
in conventionele documentairevormen worden<br />
afgewisseld met een meer essayistische<br />
aanpak. We zien fragmenten uit een aantal<br />
optredens, waarin het jazztrio samenspeelt<br />
met traditionele muzikanten en dansers. In<br />
een aantal interviews en impressies van<br />
muziekgroepen op het platteland wordt een<br />
beeld geschetst van de achtergronden en de<br />
veelheid aan muzikale vormen en instrumenten<br />
die hier bestaan. De muzikale fragmenten<br />
zijn opmerkelijk, omdat je als kijker ondanks<br />
de kakofonie van geluiden – waaraan soms<br />
geen kop of staart te ontdekken valt – wel<br />
degelijk ervaart dat deze op het eerste<br />
gehoor onvergelijkbare muzikale werelden<br />
elkaar op een wonderlijke manier raken en<br />
begrijpen.<br />
Visueel<br />
Waar het gaat om de cinematografische<br />
impact van de film zijn de meer visuele en<br />
niet in eerste instantie op het informeren van<br />
de kijker gerichte beelden het meest interessant.<br />
Hier voelt de kijker ook het meest de<br />
invloed van de regisseur, die met onder andere<br />
Leaf on a Pillow (1998, de openingsfilm<br />
van Rotterdam in 1999) en Opera Jawa (2006)<br />
bewees over grote visuele kwaliteiten te<br />
beschikken. De film geeft fantasievolle of<br />
symbolische details, zoals het beeld van een<br />
stoet in kleurrijke traditionele kleding met<br />
angstwekkende maskers gestoken Indonesiers<br />
die de contrabas van Jones met zich meedragen,<br />
of Ismanto die met een Supermanmantel<br />
door het landschap rent, of de<br />
Javaanse danseres die een sierlijk duet danst<br />
met een blad van een teak-boom. Het zijn<br />
echter schaarse parels in een film die te veel<br />
gedomineerd wordt door een uitleggerige<br />
Zwitser, die zijn missie ten aanzien van de<br />
vrijheid van de kunstenaar en de banden tussen<br />
Oost en West niet toont, maar vertelt. n<br />
Indonesië 2007 regie en scenario Garin Nugroho camera<br />
Teoh Gay Hian montage Andhy Pulung geluid Owno W. Cahyo<br />
muziek Guerino Mazzola production design Nanang Rakhmat<br />
Hidayat en Ong Hari Wahyu productie Toni Hauswirth en<br />
Winston Marsh duur 70’ met Heinz Geisser, Guerino Mazzola,<br />
Norris Jones, Ismanto, Tiar, Sutanto<br />
22 <strong>Skrien</strong> februari/maart 2008 februari/maart 2008 <strong>Skrien</strong> 23
Change language