VTB MAGAZINE - Vieilles Tiges

Door het drukker wordende luchtverkeer was het tevens
belangrijk dat men vliegtuigen die op hetzelfde traject
vlogen, vooral wanneer het een frequent bevlogen route
betrof, ging waarschuwen om een botsing te voorkomen.
Wanneer hij schijnbaar niet bezig was, bleef de
radiotelegrafist uitluisteren en onderschepte elk bericht
dat hij van belang achtte. Bovendien moest er
onmiddellijk worden gereageerd op eventuele
noodoproepen. Het was dan ook geen toeval dat het
vertrouwen in de veiligheid van de verkeersluchtvaart
langzaam maar zeker toenam, zoals blijkt uit de
vervoersstatistieken uit de jaren dertig.
In de radiotelegrafie op zee en in de lucht werkte men
overwegend met ongemoduleerde telegrafie, ook
ongedempte telegrafie genoemd en aangeduid als A1. De
reden was haar sterke penetrante kracht en de
mogelijkheid de toonhoogte van de te ontvangen
morsetekens naar eigen keuze te regelen . Voor het
ontvangen van dergelijke telegrafie beschikte men over
een zweefoscillator of BFO (Beat Frequency Oscilator),
die in de ontvanger was ingebouwd en kon uit- of
ingeschakeld worden. Wanneer meerdere radiozenders
tegelijkertijd de gewenste golflengte stoorden, kon een
geoefende radiotelegrafist door middel van de BFO de
tonaliteit van zijn ontvanger zodanig instellen, dat de
voor hem bestemde morsetekens te distilleren waren uit
wat soms klonk als een vogelkooi vol met schetterende
parkieten. Zelfs bij zware atmosferische storingen bleven
ongemoduleerde morsesignalen vaak behoorlijk leesbaar.
De werkwijzen bestond uit het gebruik van:
1. Zuivere telegrafie, ook ongedempte of
ongemoduleerde telegrafie genoemd (A1)
2. Telegrafie met gemoduleerde draaggolf. (A2)
3. Telefonie. (A3)
De werksnelheid van het telegrafische radioverkeer was
doorgaans vlot, omdat men met geen taalmoeilijkheden
of dialecten geconfronteerd werd dank zij het gebruik van
de al genoemde internationale Q-code. QNH en QFE zijn
nog steeds gebruikte overblijfsels van deze ooit algemeen
benutte drielettercode. Een seinende telegrafist zorgde
uiteraard dat zijn transmissiesnelheid aan het
opneemvermogen van de ontvangende collega was
aangepast, wat niet alleen door diens vaardigheid werd
bepaald, maar ook door het storingsniveau op de plaats
waar hij zich bevond.
Tot aan het uitbreken van de tweede wereldoorlog en ook
nog geruime tijd nadien, heeft de radiotelegrafie
onschatbare diensten aan de luchtvaart bewezen. Het
belang ervan kan aangetoond worden door de getalsterkte
van het telegrafistenkorps bij enkele voorname Europese
luchtvaartmaatschappijen. KLM telde in 1950 onder haar
personeel 300 radiotelegrafisten, Air Franc 240 en
SABENA had er 78 in 1960, (zie de namenlijst
achteraan)
In dienst van SABENA begon een radiotelegrafist zijn
loopbaan op lijnvluchten binnen Europa. Na ervaring te
hebben opgedaan, werd hij ingedeeld op de
intercontinentale routes, eerst naar bestemmingen in
17
sa puissance de pénétration et sa possibilité de régler le ton
des signaux morse, au choix personnel. Pour la réception
de pareille télégraphie on disposait d’un oscillateur
variable ou BFO (Beat frequency oscillator), inclus dans le
récepteur et pouvant être branché ou débranché. Lorsque
plusieurs émetteurs radio brouillaient en même temps sa
fréquence, un radiotélégraphiste expérimenté pouvait les
éliminer en jouant sur la tonalité de son BFO, afin de
percevoir les signaux morses qui lui étaient destinés,
comme on reconnait un chant déterminé dans une volière
pleine de perruches. Même dans une très forte perturbation
atmosphérique les signaux morses non modulés restaient
encore assez lisibles.
Les méthodes d’utilisation étaient :
1. Télégraphie pure, ondes entretenues pures ou non
modulées.
Dénommée (A1)
2. Télégraphie en ondes modulées (A2)
3. Téléphonie (A3)
La vitesse de travail des communications en télégraphie
était rapide, puisque l’on n’était pas confronté à des
difficultés de langue ou de dialecte, grâce à l’utilisation du
code Q international. QNH et QFE sont d’ailleurs encore
toujours utilisés, vestiges de cette réussite de code à trois
lettres. Un télégraphiste restait naturellement attentif à ce
que sa vitesse de transmission soit captable par le collègue
qui la recevait, pas seulement pour en raison de son
habileté, mais également en raison du niveau de brouillage,
là où il se trouvait.
Jusqu’au déclenchement de la deuxième guerre mondiale,
et encore longtemps après, la radiotélégraphie a rendu
d’inestimables services. Son importance peut être
déterminée par le nombre de télégraphistes dans chaque
compagnie aérienne européenne. KLM comptait en 1950
dans son personnel 300 radiotélégraphistes, Air France 240
et SABENA en avait 78 en 1960 (Voyez la liste des noms
ci-après).
Au service de la SABENA, un radiotélégraphiste
commençait sa carrière sur les lignes aériennes d’Europe.
Avec une certaine expérience, il était admis sur les lignes
intercontinentales, d’abord vers des destinations en
Afrique, principalement le Congo Belge. Finalement il
était admis sur les routes de l’Atlantique Nord.
Dans des circonstances difficiles, un entourage familier et
une bonne coopération entre le commandant et son
équipage était de règle. Il y eut diverses combinaisons de
membres d’équipage. Hélas plus tard, pour des raisons
pratiques, cela fut supprimé.
Durant la deuxième guerre mondiale l’aéronautique connut
un progrès inégalé qui, main dans la main conduisit à
l’évolution du domaine de la radioélectronique.
Autrefois, la circulation aérienne en Europe et en
Amérique du Nord, n’avait jamais eu de problème de
langue. Cela commença après la guerre, dans la course
pour le transport aérien transatlantique. Et là arriva la