17130/1 bpi historie_12#def

Inleiding: een bezinningscentrum
Bert Musschenga
In de Marge - 25 jaar Bezinningscentrum
Was de oprichting van het Bezinningscentrum (BC) in 1979 de te lang (bijna een
eeuw) uitgestelde laatste fase in de bouw van de VU als christelijke universiteit, de
kroon op het werk van Abraham Kuyper? Was het een symptoom van een identiteitscrisis?
Of van een legitimatiecrisis? Ieder van deze perspectieven laat wel een stukje
van de werkelijkheid oplichten. Dat kan ook niet anders. Bij de oprichting van een
instituut als het BC speelden allerlei actoren een rol die ieder hun eigen interpretatie
van de situatie, motieven en doelstellingen hadden. Je had de voortrekkers, de
supporters en de bestuurders. De bestuurders werden vooral met de legitimatiecrisis
geconfronteerd. De voortrekkers meenden dat een christelijke universiteit meer
is dan een verzameling van wetenschappers die door de levensbeschouwelijke
selectiepoort waren gekomen. Het ‘bijzondere karakter’ moest zichtbaar worden. Er
moest aan gewerkt worden. Het was geen vanzelfsprekendheid. Hun ideeën vonden
in bredere kring steun. Ze pasten ook in een meer algemene sfeer in christelijke
kringen waarin van kerken en gelovigen niet alleen woorden (dogma’s, confessies)
maar ook daden verwacht werden. Maar wat eerst een vanzelfsprekendheid was
wordt niet zo maar minder vanzelfsprekend. Het zijn vaak externe ontwikkelingen
die mensen en organisaties ertoe brengen ook eens met de blik van een buitenstaander
naar zichzelf te kijken.
Het gereformeerde volksdeel was inmiddels geëmancipeerd. De VU werd
een regionale universiteit met steeds meer studenten die geen enkele binding hadden
met, of soms zelfs nauwelijks kennis hadden van het (protestants-)christelijke
erfgoed. Om een brede universiteit van goede kwaliteit te zijn werden ook in topfuncties
steeds meer mensen benoemd die de christelijke doelstelling alleen respecteerden
en niet konden onderschrijven. Misschien is crisis een te zware term, maar
van identiteitsonzekerheid en legitimatiebehoefte was eind jaren zeventig van de
vorige eeuw zeer zeker sprake. Toen het BC er eenmaal was, kon men bij vragen
over het bijzonder karakter in ieder geval op dat centrum en zijn activiteiten wijzen.
En aan hen van wie gevraagd werd of ze de doelstelling konden respecteren, kon nu
duidelijk gemaakt worden wat ze minimaal moesten respecteren: dat er mensen
waren die vrijgesteld waren om zich met een bepaald soort vragen bezig te houden.
Wat voor vragen waren dat dan? Vragen op het grensvlak van levensbeschouwing
en wetenschap. Soms werd daaraan toegevoegd: en samenleving. Deze
algemene formulering bood het centrum de mogelijkheid om kortere of langere tijd
veel verschillende onderwerpen aan de orde te stellen. In de loop van de jaren voltrokken
zich binnen het centrum de processen van differentiatie, specialisatie en
3