festival programma oktober november 2011

teken van de verdere volwassenwording
van de Braziliaanse democratie. In plaats
van alles af te breken wat zijn voorganger
had opgebouwd, zoals traditioneel vaak
geschiedt in Latijns-Amerika, handhaafde
Lula Cardoso’s politiek ten aanzien van lage
inflatie en economische stabiliteit.
De moeder van Alexandre Luna, de oma
van Bia, is een grote fan van Lula. Zelf komt
de 59-jarige Maria Rosana uit Paraíba, in
het noordoosten van Brazilië. Volgens haar
heeft Lula’s benoeming veel bij de armere
Brazilië is echt aan het
veranderen;
een vrouw leidt ons land!
bevolking losgemaakt: “Hij heeft bewezen
dat het toch mogelijk is voor een voormalige
fabrieksarbeider om het zo ver te schoppen.
Hij kwam ook uit het noordoosten, net als
wij.”
Lula introduceerde bovendien een speciaal
sociaal zekerheidsprogramma, de Bolsa
Familia, waarmee miljoenen Brazilianen
uit de extreme armoede werden gehaald.
Tegelijkertijd bleef hij goede vrienden
met het Braziliaanse bedrijfsleven.
Het land is vervolgens met zijn grote
consumentenmarkt steeds aantrekkelijker
geworden voor buitenlandse investeerders.
Dit jaar is Lula opgevolgd door Dilma
Rousseff, de eerste vrouwelijke president
van Brazilië. “Brazilië is echt aan het
veranderen”, constateert Maria Rosana:
“Een vrouw leidt ons land!”
Maria Rosana heeft altijd als schoonmaakster
gewerkt en dat doet ze nog steeds,
in de luxeappartementen op loopafstand
van de sloppenwijk. Zij zegt: “Ik groeide op
in een gehucht. Wij renden het huis uit als
er een vliegtuig over vloog. Dan dachten
we dat de wereld verging. Het kwam voor
dat we maar één maaltijd per dag hadden,
gewoon omdat er niets meer te eten was.”
Sinds de jaren zestig is Brazilië in rap tempo
verstedelijkt. Tegenwoordig woont rond
de 84 procent van de mensen in de grote
stad. Veel migranten, zoals Maria Rosana,
trokken weg uit het arme noordoosten
richting metropolen als São Paulo en Rio de
Janeiro. Zonder diploma’s op zak vonden
zij daar laagbetaalde banen, huisvesting in
sloppenwijken, en waren zij vaak in staat
om dagelijks eten op tafel te zetten. Voordat
de grote verhuizing van Maria Rosana
plaatshad, was het voor haar ondenkbaar
dat haar leven ooit zou veranderen.
Maar nu: “Kijk hoe het nu is: mijn zoon
is videomaker en mijn kleindochter wil
psycholoog worden!”
Philip de Wit is Latijns-Amerika
correspondent van NRC Handelsblad. Hij
woont met vrouw Ana, dochter Inês en
zoon António in Rio de Janeiro.
Bolsa Familia
In 2003 lanceerde de regering van de
voormalige president Lula de Bolsa
Familia (familiebeurs). Dat is een sociaal
zekerheidsprogramma dat oudere sociale
programma’s integreert en op brede wijze
geïntroduceerd is in Brazilië. Het is onder
meer bestemd voor families met een inkomen
tot 140 real per maand, zo’n 62 euro. Het
programma wordt als een succes beschouwd
en is een van de eerste van een dergelijke
omvang in een ontwikkelingsland. Om
toegelaten te worden tot het programma
zijn de kinderen van de betrokken families
verplicht om naar school te gaan. Daardoor is
de aanwezigheid op scholen van kinderen de
afgelopen jaren in Brazilië flink toegenomen.
Ook dienen de kinderen te worden
gevaccineerd. Miljoenen families maken
gebruik van de Bolsa Familia.
Critici beschrijven de familiebeurs ook als
een vorm van assistentialisme waarmee
de regering kiezers paait. De voorloper
van de familiebeurs heette de schoolbeurs,
waarbij het accent op educatie lag. Door
de naam te veranderen, zo zeggen critici,
is dat aspect naar de achtergrond geraakt,
terwijl het doel juist was om mensen minder
afhankelijk te maken van de staat, door ze
educatie te geven. Dit jaar is het programma
verder uitgebreid door de opvolger van Lula,
president Dilma Rousseff. Zij heeft in juni het
anti-misère plan gelanceerd, dat tot doel heeft
mensen die honger lijden te helpen. Deze
doelgroep bestaat uit ongeveer 16,2 miljoen
mensen, die leven van inkomens tot 70 real
per maand.
promotiebijlage bij de Volkskrant van 17 september 2011 13